iajnt«a«><u<HMMtt«f*»if**i".ji-^'a»««iiiJA«'^tf'Himf« ouj
I
i
■'**»ff¥l^»S»«Bwww*W» «if *'»";"ifV-j"
^ ?;W>'"™"
- *. -**li*B,'T.
fln^^a» #5?SilP<fi-,.' •^rij9fV*''''Sf^™raii<"
4
/W
TUBA DANICA,
Hocefl:
DISSERTATIO
THEOLOGIC A ,
De AuREo CoRNuiiiCimbriainven-
tOjqvo, ceu tuba clangencej Deus Opt. Max. nos,qvi Regnum
Danice incolimus/^ excitat ex infelici lecuritatis fomno , ut_.
immenfa beneficia nobis & majoribus nollris divinitus col-
lata grati agnofcamus : nefandam vero ingratitudinem &
contumaciamnoftram, qvairamDei horrendam ac pcenas
graviflimascontraximus, (eriodeploremus, &culpam
omnem apudipfius tribunal per meritum Jefu
Chriftifupplices deprecemuii^.
Autor^
Envaldo Nicol. Randulffo*
P. R.
Amos 3, 6.
Numdanget tuha in ci^uitate, (fpopulmnon expanje/cet?
HA U N I ^ , Anno 1 6 44.
TyplsSALOMONis Sartoriij Acad. Typogr,
ImpenfisJoACHiMi MoLTKENii Bibliop.
i.Cor'mth.2,4*
_^kkJAk k kk kkkkkkkkkkkkkkkkk
SERENtSSlMO,lLLUSTRISSlM0 Ac CeL-
SISSIMO DOMINO
STIANO,
Danoriim & Norvegorum
.:,.;,,Principi eleclo,
t)ommofm ckmentifimo.
5.^!^?;^^t^^R3Ec!arum eft & pcrpetua dignum obfervationc-*
* ^"" ' ' ^X^^it^tWm^SEREN 1 SSIME P RlNCEPSfDOMl-'
M E Clement 1 ssiME , qvod tradit Ecclefiafti-
cus cap. 39. \ er(.i%. Non dtcere oportet de uUa re creA'
ra : J^lv' / hocfibi vult ? atU qtcm boc habet uftm ?fingti-
'a namcj, acI certos ufmfunt creata. Qv^o m o r e m u r,
inminutiflimisqvoq^rebus conlpici admirabi-
lia lapientixdivinsveftigia , ncc qvicqvam eflc tam exiguumac
pufillumjqvodnon ruomodo&honoriCreatoris&ufui hominis
i h fc rvi a t : C u m non^fruftra ac fine catiSii qtfid facere ^dignum Deofit,cft>od
ahhorret ah ho7?)iHii conffantia Cic.z. deDivin. Id qvod evidentiflimd
apparetin eo,qvod nunc tracftareaggrediorarguipento. Ecqvid
enimCornuvilius&abjecfliusvideripoten:? utpote qvod infron-
tepecoris , veluti excrementum aliqvod (uperflutim, fuccrefcit,
pmnis vita?, fucci & fangvinis expers , Cervo etiam qvotannis deci.
dit, necrar6Aricti,Tauro,aliisqjcornigcrisabfcinditur,absqi o-
ranivitafpericuloautfanitatisjaclura : Et tamen hancccrem tara
levem&exiguamnonfruftraeirc, necufufuocarere, hinc patct,
qvod in monumcntis facris ab ipfo fpiritu Deiadhibetur fajpiufcu-
leadres plurimas&nobiliffimasdefignandas,ut:Dan. 7,7.8.^0.11,
i^iCap.Sjj. &feq. Zacha,i8. &feq. Apoc.13,1.11. c.i7,3.i2.&c.
Similiter de aureo Cornu, qvod jam in ter KeijULijXict T. CeU
fitudinisaflervatur,judicandumduco. Vulgus qvidcmexiftimat,
cafuillud&fortuitoa puella ruftica inventum, acfigurisaliqvot
hominum &animaliumarbitrioartificisexornatum,tantinon ef-
fe.utineoexplicando&characlcribuscjuidcmevolvendisplufcu-
lum temporis ac opera: collocctur. Nos ver6,qvibus cordi eftmo-
nitumEcclefiaftici,longeaIiterientimus, qvin plane ftatuimus,
DEumOpt.Max. qvicertojuftoqiconfilioomnia moderatur,tam
rarumantiqvitatismonumcntum,&qvidem hoc tempore tammi-
rabiliter e luto & qvifqviliis terra: crutum,non fruftra ncc finegra-
az viflimis
vinimis caufis irinoftrum protuliffe confpeclum : fed hoc ctiam-.
niimtnndumef^cintCTopen DOMiNJ magK/fica,qv2£izf\cnthm,ho-
nitatem, julliriam&vircutcm ipfiiuscommendant , ideoqi a piiS
omnibus diligenter &;religiose pervefl;iganda,Pr.iii, z. Qvpd hac
inpartcfi plane neglexerimus,omnin6metuendumeft, utneftu-
por&focordia illa jure nobis imputari qveat , qvam David per-
ftringit Pf. 92, 7. rir injiptens nnn cognefcitjff fiultiis nonintetligit bic.
, Hccc itaq3 cogitatio, ut alios dudum Viros ClarifTimos, noru
foJumex noftratibuSjfedexItalisqvoqi&Germanisirapulit , ad
ingenia fuain hoc fubjedtolaudabiliterexercenda^itamihietiam
extorfithocpaucarum paginarumfcriptumj qvonoftrishomini-
bus oftendo , q vomodo hoc cornu & fingula ejus emblemata duftu
Scnpturae lacrae confiderent atq, in ulum fuum falutaritcr con-
vertant.
Hocautemqvicqvideft,.^£/f£Ar/557Af£p;f/ivCfW, augufti(Timi
noministuimrcriptionemgcminojureexpofcit, rcfpeccu fcilicet
fuce&materis&autoris.
Matenam ^\ fpedes, cum Comu aureum^zxtnx^. T. Celfitudi-
neni agnofcatDominum&pofiefTorem , utiqi hancceejusfobo-
lcm in tuum qvoq^arbitrium venire acpoteftatemfaseft:qvono-
ininchocopufculumnonmgratumSerenifl^.T. Celfitudini futu-
Vumeileconfido.
Autoremqvodattinct, jurcnon tantum illocomrnuni,qvod
Principifubdicum,Domino fervum, fcd infuperfingulari, qvod
Evergetacclienremobftringit, obftri<ftum Sercnift'. T. Celfitudini
mcfentio& agnofco : ideoqi hacTTpocrCPiWj/j^creipublicaqvalem-
cunq^ gratitudinem & humilimam promptitudinem meam decla-
rarevolui, modisrogans, qvibus pofl^um, omnibus, dignetur
S.T. C.hunclibellum, ceufubmilTae obfervantiae fignum, fcrcn^
fronteadmittere , &illum nonexfuopondere, fed argumento,
qvodtradiat^&afFe-ftu^qvoofFertur^judicare^mihiq^gratis&fa-
vorisfuiauram porroafpirare clementiflimie. Qvodreftat S.T.
Celfitudinem, cumllluftriflimaConjugeac tot^ Domo Regi^ di-
vince protedioni etiam atqj etiam commendo, & pro veftr^ falutc
atq;long2vitatcvotafacerenondefifto, Roefchildixzo. Oclo-
i>risj,.i64j.
Seremfi. T. Celftudinis
Suhjeaif
EnVALDUS NlCOL.R/lNDllLFFUS.
Do.
DoElrinhj^virtute jpietate^ prudmtia
pr&ftantij^tme VI R,
Dn.M.ENVALDENlCOLAE RAN-
DULF, in Ecclefia CathedralijqvEeRoefchildiceeft,
Paftorprimarie, CanonicedignilTimc, &Sommcnfis
Pr£epofitemeritiflime,fraterinChrifl:o
cariffime^ :
Uam , de aureo SerenilTimiPrincipis,
CHRISTIANI,Cornu,hieroglyphi-
cisnotisinfignijdifTertationemlegi ; in
qva, & tua Pietas-f^mgeniidy^^^lvoia.^ & in
" literis facris frigularisperitja-^aX^ixi elucet.
• P/f/^ell:,eaqjCommendatione dignilTima : te_^
omnesacruiguhisaureiCornuformas atqj figurasita
interprctari , ut hominum animisafFedibusqjin me-
lius mutandis apteinferviant. Nec novum eft & in-
iblens,autinfacra , autprophanahiftoria , pietatem_.
atq-,bonosmoresfubejufmodifigurarumintegumen-
tisdocerijpariter&tectahacatqiumbratili inftitutio-
nisrationeenormem vitamfeveriuscaftigari. -^gy-
ptiis hic docendi modus familiarifTmius fuit. Py-
thagoram etiam ob hanc fapientiam omnibus admi-
rationifuilTeqvinefcit j is, qvaede Pythagorafcriptis
veterum proditafunt^nefcit. Platonem qvoq; abhac
docendirationenonabhorruin'e,haudilegabunt,qui-
buslediofcriptorumPIatonicorumpaulofamiliarior
eft. Taceonumifmataprifca: inqvibusfapientiashie-
roglyphicae documentn extantplura, qvamutfacil8
numeraripoftint. NonattingoPoetarumfcripta,irL^
qvibusintelligendisanimifxpecaligabuntjnififcientia
hieroglyphicafacempra-tulerit. Qviddicamdehifto-
ria Prophetica,de hiftoria Euangelica ? Nam in utraqj
fapienti^ehieroglyphicasveftigiamanifeftiflimafuntL^.
Qvocircaqvituum.jVirReverende &CL. improbare
aj volec
voletconatnm, tanqvam inutilem & ineptnm : hic
funminm.elioreantiquitateinfantiam&excremamm-
'ditatemturpiterprodeL^. i
hncmvt\'6wgemitui "vigor m hac commentatione
nonobfcurcemicat, dnm nexu adeo concinno junClas mones
monftrasq; in Cornu aureo figuras hieroglyphicas , uc elegan-
nnimaqv.tdauniveriajdoclrinajChnft!anarepicomehiccon-
rincrivideatur. Nam & rniferiam iIlam,inqvaraperprimo-
nimparentumlapfum inrehciterprxcipitatirumus , & naturie
congenitam maHriam ; ic expedirnm viam rationem^; , qv3
^tancismaHsm)(eriisq;rut6eJU(5larihcet; tantaverifimihcudi-
jneinaureohocCornuinvenirioftendis, ucqvinad mencem
/enrentiamcjj auctorisqvam proxime accefleris, vixdubitare
poilimus.
' ^Ari^/W/ deniq;edis \\oz[zx\^io (j^ecimen r ari profeB lu in
facrismontimentis \ Necenimtuamde minutillimis qvlbus-
dve aurei Cornufiguriscoramentationem tantafelicitate un-
qvaeHterisiacrisconfirmare potuilfes, nih monumentadivi-
nanon modo Vir, ied etiam outto ^os(D-dC Im^ukri induflri^
tradailes: ita utoptandumcnetinveniri in ordine iacrolon^
gepiurimos,qvi tuam in legendislcripris^-fDTrj/ij/fCicindiH
ftriamimitarentur, SicenirahandHcerecdubicarcqviniacri
ordinishomines otficio iuo belle fungi pollenc, {ive verica,S
confirmanda,five vericaci oppbiitaFallicas confucanda eflet. "
Et \\x iuntcaufx, ob qvascuam de aurco SerenilTimi Prift-
cipisGornuCommencationem tanti facio, utcam,&raagn3^
noministuilaude,&publicobonoevulgar-ipoilenonramlpea'
rem, qvam confidam. Vale, Vir l^everende & Dodi(I]mej5d
qvasad ledium RDeichiIdi<e auditorium habuifti e Cathedra;,
facrainoblcurioraProphctaru icripca homilias,charci5 maniu-.,
riscommcnda,&cypographo vulgandascommicre; fic hicu-
rum eftjUtelegancis ingeniiftridurie, qv.r in hoc (cfipto emi-
cant , pleno jubare fplendeanr. Hafniae XXVI. Ocftbbr. AnnP
Y^Jtii ''^ si^ 'i ' ^= -•' '^ ^^ ■ ■■ fi
;ni;:jijn{ fT;}; .'1 '5i?-. ^^vittobclcgantls Mimi dotesamat r*|
1 Emii< :: ■A\{\i.m r.rgij-iav :i5;ftrj ym. ,\
Sicdoiqfni .13 iS ^hLvJC.^^SP.ERASM.BROCHMANDyD,)
3^|[qy z r, Sela^idid Epifiopus.
Occafio, Summa^SGopus &
Divino hujus Opulculu
P^^^flgT^Ncidi nuper in tra<5l4tiim CLirifHnii Viri Dn.D. O l a i Wo rm ii,
S^'f^S i^^'^'^ p.itriiE rioftrx antlqvis .Tiontlfneniis 7q"vem lid avidius coepi ^er-
g^J i^^Jcurrere^ftatimfeobttilithiftdriaCornuhujusaureij^decjvomulta
"^rf*J^ ^^l^qviJc.Ti fandoaudiverain , fed- icohcrti i^firiliem vidCTelfbndurrtL
*-S^^^?^^conrigerat. Miratus ium.ipfain opcns tani rari llrufturam , &
inif)rJmis varios in eo formatDs charaderfii., •qvi-.om.uJBddh^-ftiGurtiaiiqvid &
reconditum fapere viJebantur. Q\'aniqbrem non potui , qv;n in hoc inonu-
mcntq , & <iyideJT> eo ioco, tem^pore 6cm^(io;e iatebris te«de eruto,agnofierer^
fingularerh Dei tempeftive omniagtlbernantisprovidentiam, qvi[nXQ.cuWii-
bio i per iftud fivnfiocviei homines noftrosjrerum haud vulgarium voluit cbm-
moiKfacere. Qvod raihi eo certli^s perfvadeo , qvo ireqvcntius in iacris ct-
Tamlueris, &cornuufiguraresgravililmas, publicfiimphmisE'ccicfiar'iiitftci*
pub.ftatum conccrnentes, adumbrantur,'5Si univerla hujus CornuEmbiemata
ht3rinio^aocfeHirrtintfre<rnixanaqvQqv&hieroely|>hicaifefigiianti: :
•h •1'Mareriam itaq; aeftimavi hau J indignam>dii uiieiiaijdJcutrendg tempus Qccafio.
aliqvod f;;bcifivum & fubfccundariumicnpeniicreni-^.
;£■ I , iGfoi aii/cjt} menjeri\&:-p;ropofirum Peitiul^vam velefiicraGiter4n^9gar<?>
j«lfej|jciteraireqvi"liceat, nifiinverborevelato, ad qvoa abiegantur. abipfo
Salvatore, qvicunqjmyfterividivina falutariter fcrutari cupiunt, Johati. 5,39.
Idem &egol"ecutuscorthliun>,c6nllituiicr:ptur2efaci;3e_adirepenctralia, &: i-
pfum osDomimimerrogare.: [ Efa. 30,2.] Qv'idnam fibi velit hoc tam fixigulare
antiqvitatis .K^.ujjAijy^ 5t deq vibus nos molieredebeat ac pcffit ?
Qvodutcofiat commodius, pnmiimin geaered;fqviretur, dehujusmo- Summa^
niinaenti &:forma videl: Cor»'/,,.&r°^atma yidd: /««r^j&,variisnotisac figuris,
qvid iiimirum fingula fighificcnt apud Scirivtores facrds St '^oTniev^if':" Un^e
poftrpodumpromptiuscrit conjicere, ,qvid itidemde cornu noftro fentien-
dum -, & qvrctiart hyxrdTJgm-att^ at rtioaita-ckrivandatatq; ad ufum iH-6innijei--
t^fahh.ircm transfercnda_-,
Neqvaqvamautemanimuseft, haclaelibrationeqvicqvam detrahere a- Scopiu^
li<»niijic.TuditisinaureumCorni!ComTnentariis , & imprimis cxccllentiffitni-
Dn.D.WoRMiinoftjijqvi hancglacicm pnmusfregit, .&mihi atq; aliisan-^
fampraebuitde tam ncbili:ji3tcri.a iilteriu^jcogitandi. _..Qyoniamver6diver-
lisprOgrcdimurprincipiis, minimcmiriyneft, fidiverfa,nonnunqvam afF^fi-
mits.Vprsfertini cum hic hoH a^bdifticis artumCntis j led ibliisnitarnur cbnje-
cluns. Mihi a vcibi divini tiamite veluQevem latum diicederc rcligio eft,cu-
jusdudtuhocago pra:cipue ',^ ut immahem iilum Huporeih ac fecuritatis fo-
mnum,qvinollrofecu!o[ prolidolorTpI^Erasq^VDbruit mortalium, perftrin-
g^^Hi,\q^emfihjecinflataametubaunil"aitemhomini e^^cutiat , voiifijfcggrti-j
cwinputabo. .^sjiljrjM ' .%
*\ Compleiftarfeqvuturamdifrertationemduabuspartibus, qvaj-umpraeci- "DiviRo^
ptta"capit.aftriftim ficnabo. -, , ■ - ,' '.'." ' "
.dj .foi ^ . .:*iiJiDdoijioriiJ3ii.ii.j;.;i:!i:iil2'!- .^i
PARS PRIOR ET GENERALIS
TRIA CONTINET CAPITA.
Capui
itprimuni.
VarUQovnxxfigmficationes (ffigur^ afferuntur.
SECT. I.
Rabbinorum commenta de gentis Judaicz dccem cornibus. fol.|.
Sect, 2.
NotioncsCornuqvoadmateriam. fol.f.
SECT-S*
Significationcs Cornu fecundum figuram. fol.z.
Sect. 4,
QyidCornudenotetjuxtautramq5& raateriam & formam feu fi-
guram. fol*^
Sect. /, '■
Acccptioncs Cornurationefitus. fol. 3.
SECT. 6.
QvomodoCornuufurpeturrefpcduufus , qvcmprzbct, haEreri,s
adliucincapiteanimalis. fol.4.
Sect, 7.
QvidCornudefignetrefpedluufus , qvcm habct jam rcfedlum &
amputatum. fol.J.
itfecundum
Capui
Promuntur Auri hieroglyphka.
e_i.W«lV\c SECT. l.
Qvare^i^r«/wmetalIorumfitpretiofifiimum. fol.9.
Qvpmodo Scriptura 4ffn prctiofitatcm monftrct comparative.
fol. ip,.
,vja<ic^V' . • SECT. J. ,
Qvomodopretiofitas/f«r/exprimaturappellativd. foI^iQ,*'
Caput tertium.
Pr£cipua Emblemataj in hoc Cornu contenta,eorumqg
.fef..fc3 notionesexmonumenttsdi^mvs
eruuntur,ut:
i. Serpens. fol. n.
z. Nuditas. fol. if.
.v."^wy Indumentum. fohi6.
4. Beftiahumanafeuhomobeftialis- fol. 16.
f. Pjfcis. fol.ig.
- 'f 6.VuI-
6. VuItur&Milvus.'
T
fol.in
7., Eqves.
fol.zz.
8. Virga&BacuIus.
foi. 16.
9. Gladius&ArcuSi
foi.ig.
lo.Securis.
fol. 29.
1 1. Funis.
\
fol. JO.
I z.SpecuIum.
•
.HfnoD 2;j[i; ■; fol* 32.
15. Stclla.
. :,.".
foL 33.
i4.LiIium.
fol.J4.
15. Vermis.
♦V^ .T^i-d^i
fol. 35.
i^.OlTanuda.
fol.jji
17. Cor.
fol. 36.
ig. NumerusNovenari^s..
r
- ' ■: ■ f: -':
<-■■ . t t -J
fol.37.
.1
PARSPOSTERIOR ETSPECIALIS
DUOBliS ABSOLVITyR CAPITIBUS,
'''''' Caput primunl.
ly^o-uem finem Cy njum , itemcfvo tempore-,^ cjvo Aii
torcfahrkntum fit hoc ccrmt , f^ q^vid fnmia
; , ejusEnihlemataprdfferant,
^■^loz •^^C7>'.^|» , , ■/■ "
Defcopo&fineEmblematum.qva inCornunoflro apparent.
foI.4i*t
Omnes hiijus Cornu'CircuIi ftridim & fummatim delineantunr
. - . . -, .. fol.42.
EnodanturEmblemata, qvseextant in primi eirculi priori fcrio.
Sect. 4. -i
ExpohitnturEmhlemata,qva: emicantin ejufderacirculi altera_*
ferie. fol.47.
Sect. j. .'
EhudeanturEmblemataCirculi fecundii fol. jz,
Sect. 6.
ExpIicanturEmblemataCirculi tertii; fol.^A.
'1 "-^•' SECT. 7. ■ .^.i
ExpediunturEmbiemataCirculiqvarti. fol.jo.
Sect. s.
ExplananturEmblemata Circuli qvinti. fol. 60P
Sect. ^.
PromunturEmblemataCirculifexti. fol.6i.
Sect^
SeCT. Vg.
DifcutiunturEmblemataCirculifeptimi. fol. 6i.
SECT. II. .:
Indicanturunivcrfaliaqvsdamin diverfis Circulis obfervanda-u^
fol. 6j.
SECT. 12.
DcztatchujusCornu. ' fol.64.
SncT. ij,
DcAutoreejufdem. ^ fol. 65»
Sect. 144
De ufu ejufdem. fol. 67.
Caput alterum.
/« quemfinerh Cf ujum hoc tempore e latebrisprotra-
Elumft cornu noJirum.f(f cjuidDsus per
illudnobU fuggerat at^ inculcet.
Sect. I.
EnumeraiiturprsecipuaDeibeneficia, Danis inhunc
ufqi diem cxhibita, & imagine hujus Gornu
adumbrata , uc_>:
i^i^v^Rcgni Danici vetuftas. fol. 6%.
2. RegumDanizcontinuaferies&fuccefTio. fol.69.
jt-jrrDanorumantiqvaVirtus , & in exierisdebellandisfelicitas^
4.- Singularis Dei tutela adverfus tria Germanorum Cornua j qvas
imperium Danicum evertere, & imprimis CimbricamChcr.^
foncfumcontercreneqvicqvamtent^runt. fol. 74»
5. Terrs Danicaefoecunditas. fol. 77.
64; SacrofandiEvangeliirevelatio. :. fol.78.rf
Sect. 2.
Qyomodo hoc corfyj accufetnefandamnoftram ac ftupcndam cr-
ga Deum beneficum contumaciam atqvc ingratitudinem...
fol. 83.
Sect, j.
Qvomodo hoc Cornu denunciet immincntes poenas & calami-
tatesgraviflimas. fol.86. -
Sect. 4,
Qvomodo Cornu noftrum oltendatrationemcfFugicndi hxc ma-
Ia_.. fol. 91.
Cum
Cum hiftoria inveati Cornu nonnuira condneat inemoratu digniflima , qvd*
rum accurata confideratio huic dilTertationi non parum lucis afFundere
poteft} opera:pretiumduxi,eandemqvoc[;, qvcmadmoduma Dn. D.
Wormio enarratur,huc translatam in ipfo veliibulo cxhibcrcj.
CORNU AUREI
inventi Hiftoria_>,
recenfento
D. OLAO VFORMIO.
ANNO i^jp. regnarHeinDanUCHRISTIANO ^^ARTO , Ddm£ yNor^
vegm, iS^c. Rege angufiijfimo , menfis Jnlij die XX piiella qvjidam Dano-»
Chrijhna Svf/ionisfilia nomine ipngi Qftcxbtj dtfiantn a Mage/tundero Dia-
cefis RipenfisojiptdoyVix dtmtdiomilliari,eoitura , in ittnere inCornu boc
aurettm, cafu tncidit. ' ^}vod cum annofx arborU prominetitcm exifttmaret radicem
[ cceno emm (f luto tindig, ohfitum erat^qrodf tn confi>e5liirn dedit'^ baculo qvcm ma-
Vibiu ttmgeflabat , qvidrei eJfet, qrodhicgt ejfiim moraretiir ,pertent?tre ccpit. Sed
tum hoc medio, ntljc detegeret., qvod .tntmtimpell ceret , nullius precij radictm effe^
AUttimans , iterfuumperfcqvendo, intacliim tlludreliqvit. Ocltduo elapfo rurfut 0-
fterbya MeltUHderam tcndens., duahus aliii comitita ancillis ,qv£ ad pagum Galhufam
nomine, nonproculinde dtliantem,profic!fcebanttir , iterato tn bivio in tdcm tmpegit
(ornu. ^vod cum diligtntms aliqvanto , non fine indignatione liiflraffst ,rarur/i^
qvid 1 nec radici^ propaginem effe anirnadvertit. ^Qvia vero bacuh tiir» defiitneba-
tur adminiculo , digitis terramfudere mciptt, m.tgnoq^ conatu obviiim eruerc. Dum
ita operi intenta effet,perguntm ttinere reitqv.i -; nonpriits tamen defiitit., qvam tottim
•uiftimma eriitum, manihm teneret. Aliqvousg.. proarejf.is comttcs , in allera bivii
femitTi Galhufam tendente, mox Utu acclamavtt ,fefifierent, atit accelerarent , viftim
qvidrari ofienderit. Ertitam pmul traciantes pridam , nilaliud , qvam cafcum ve-
vatoriam cornu ejfe eoncludehant , qvodtanqv.tm inntile , nullitug.; momenti.,ut ahji-
ceret-, hortubantur, At tlla j qvta tanto miht confiitit lahorc , adurbem ferre non—»
recufabo. Progrefifa ulterms, in aqv£ dulcLs incidit rivum , cujt^slatice eruttim cor-
nu ahluere , Sf a cceni ^ luti-qvisqvtltis , qvihus obduEium erat ,ptirgare ceptt. Tum
commune cornu venatortis ufibtts dcptititttim effe ut crcdcrct , et difvadehat (S' ope-
ris moles , ^ pondiu, CT' met.tlli.,paulatim deteUx, micantesfiri^. Hinc animofior
faBa,omnino \_dtfvadentibiis comittbtts ob pondcris (^ gmvitatis molem , onusfrrci-
n£ qvamgefiah.^t, duplicatnram ] in oppidum feciim deferendum decrevit. Ctt-leo
igitur inclufum Tunderam dettilit. Scd qvia ex xre confcBum putabat , tunc temporif
nemint examinandum trndidit. Domiim reverfa , reltqvis cjiifdem familin ofiendit ;
qvifiultitiamiS' temerttatempueUieincrepabant , qvodinrcnanci , tanttim pofuertt
opera. At illa.,feqventt dte, ulteriii^ poliendo cornu incubutt \ in qve dum occiip.t-
tur tmpenfius, intervenere viri duo , de con.it u interroganies, qvtbus refiiondit , fe tn-
"ventum hert cornu mundare, ut ex qvo confiet metallo commOdius e.xplorarepo(fet. Il-
li opus aliqvantulum lufirantcs ,Tiibicinem qvcnd.tm hoc olim ufum fuijfe,regerebant,
eamq~rem ftbi commodam fitluram , fi talis rurfum venderet profefitonis homini,
Puella in errore eos 'verftri arguehat, ex eo, qvodtot confi.tretp.irttbtts [ diim eniytv^
violenter e terra illud evellehat, annulos qvofdam ex tis., qvtbtis interior cingitur lami-
va^a reli^vo corpore extraxit ] THndinim fe rnrfum ituram ajferens., ut certiui de ufif
i^ materiahujtu cornii ab aliis edxiceretiir. Eo iterum uhtfe contnlijfct, famins cui-
dam , aurifabro examinandam utojferret , ejiu tradidtt particutam : [ irrebatur
namq.fi perfe negottum expediret , ne decipcretur , veritatem dtjfimul.tiitc Anifct^ J
Redttt illa,/ententta Aurtficis aurum ejfe refcrens. G^o rejponfo qvantiimfit recrea-
ta avivisfacile colligtt. Hincfama de aureo invento cornudonge lateg^Jpargcbatur.,
Tnultos^pellicebat Oflerbyam,vifum thcfttmim ut tenderent.T.tndcm adTunderen-
femPrxfeSlumdelamres tibifutt ,nunciumpuellxmiftt ., ad fe ut advoLirct ., tnven-
tum^fectimdeferretthefaurum. lllaparensmonttU.,fecornuq~flitit , rogans ftbi
fictiltatemcurrum^dari. (jvo Regiam Majeflatcm conim convenire y inventum^j
cornnofferrepojfet. At tUe pritts Pr^fidt Regio territorit Rtpenfis monflrandii>n tir-
ftt. Non'repugnavitpuclIa ^una igituritineri Ripas verfus fe accingunt. Eo ubi
perventum , Pr,ifidem non invenere , alio enim ncgotiorumpublicortim cur.tndorinn-3
caiifa, conccjfcr.tt. In ejus igttur adventtnn cornu affcrv.tndum rattis arcis Scriba,
fuelUm domiim dimtfit , fe cuncia acctirate expedittirum pollicitus. Prsfies ubi re-
ditt .^puell.tm adfe vocarijuflit , remgcfl.imprtficns ut e.vponerct., atrj. num pliira ejus
generis tbidcni loci reperinpoffent, edoceret. Illa dtfertis qp£ j.im rctuli cff.ita , fe
nefcire anplura ejusgeneris in di^o extent bivioproteflata f /?. Interimfi perictdum^
facere luberet., loctim monfirattiram. Mox., ducepuell.i, ableg.ttifint.,qvt diligentius
cunBa Itiflrarent, terram effoderent, &" in thcfiuros accurate inqvirerent. Sed nthil
invenere momenti qvod effet alicujus.
Interea Tychopolim, qvam Glukfladiiim vulgo vocant[t'bi tiim cum. filio Prin-
cipe commorabatur Rex nofler Chrtfltaniflimus ] appultt qvidarn , tnter foctos remge-
ftamnarrans,aiirei§;hujuscornupr£flantiammtris encomiis depradicans : tnnttim
thefaurum folis Res^ibtii (S" Principibus digntim , ab indignis tra[l.iri ., nefas effe judi-
cans. llnde ad atircs Regias delata hacftm.i., an vera narraret homo , dtligentius in-
qvi>-ijuffum eH. Ille non modo remgeflam, titfide dignorum relatione accepit , nar-
rare ,fed(£ loctim., &" tempus, (^ pucllam,^ reliqvas circtimflantias , a primo ovo e-
numerarepergens, tihijam hoc exmrct Miireum Cornu.,Jubjungere non deflttit. Me-
ruit narratiofdem ; rrntum^- apudmagiflrattim obtinuit , /// advena acrius affertio-
nem dociimentis cvidentibus confirmante (^ defendente, ablegatus fit prob^fidet vir,
qvi cunciaaccttratius exploraret iS' inventum cornu ad Regiam Majeflatem aButtim
deferret. Is rediens & aurum ipfum (^ rei geftii.feriemliteris coufign.ttamatttdit.
SpeBactilo tamjuciindo dum oculos p.tfctint prdifcntes j animadvertit Majcflas Regin
SereniffmumPrtncipemmagnopereeo deleiiari. Liberalt igitiir animo dono dedity
titg^ in reimemoriam iS" anttcjvttntis honorem, exeopoculum conficerecur.iret , ^vod
terenne effet inventi thefauri montimentum injunxit. Tam prsclartim antiqvitatii
y.SilJi,ii^tov, deflruendiim .wt temer.tndum ,f%no confilio , diffvafere confiliarij , auto-
res^Juere Frincipi, afordibuspurgari curaret , nitidum^ in poculi uftim ut conver-
teret : cum ex htfioriis confiet, majores noflros cornibuspoculortim loco.,tn htfce regio-
nibusufosfutffe anti^vitus. Non dijplicuere Prtnctpi confilia , qvocirca non fohim_3
aurifabro mundandum (S" poltendtim tradtdit } fcd iS" vocatam ancillam, qva illude
terra eruit, ubi rem gejlampr^fens accurate expofiiiffet, amplo ditnvit honorario.Ptir-
gattim aurtim , nttidtjfimum (^ prettofiffmumjampr^betpoculum , in qvo arteprifca
i;ari£emicanthomtntim(^ animalttim figtirxhicroglypbica , qvs myflicum earufn.j
fenfum indagantitm ingema indiesfatigant.
DIS-
«s?r%
I
f
I.
')!SSERTATiONIS
THEOLOGIC^ DE .
CORNll DANICO
Paus Frima & Generalis.
CaputPrimum
Pc vr.riis Corrju fisnificationibus 2cfi2!uns.
Shcrio I.
R.-ihbincru^^iCOfnmcMade gentis ludau
cfdccem cormbas.
^^1
^^^'-^/(coiMcirinmrccepturostranslata-..
j:.;\„! I r-tj;;''.', 4^""*^'f Primum coniu fait Abnih£. de qvo diiflum cfl: Efn.j.
r>iiy V^l °- Vo^ 'i'' ^ Vineafiatdtleno mco in corfirtfilio olct. Secundum cornu
u'/i5Si>^.Mi">=&j:?a «''^iy^/^cdeqvofcriptumeftGcn.za. Et eccc anes unwre'
teKtii-f m dc-iifitr.tc T;sr cornusfii/i. Tertium covnujofipb , id eft cornu Rcgni dc
PjVo dicitur JJ-ciUv 2-'iy. Et corKUitrkmazcratiicormiacjus, Qyartumcornu
Mops , deqvo Ejrod. 54. ^via cornim erat cutis facteiejiis. Qyintura,cornu
f)r<->//Crtie,6.e qvo r?Rcw.:. Eiamztt H.i?inA.(^ di.xit : E.xttltTivit cor meiitn inDo-
tj^fiif ,&" e.xitti:nt!lmefi cornu maiw. Se::timi CornuZi?^//, dcqvoHab. j.jE/
iUto cortiHa de miiveria>ejiu «'.: Scprimum Cornu Sacerdntij , de qvo Pfal. lll.
C:'r*-»t!ejns-exate:tibitKringloria. 0(;l-avumCornuZrz';^/'//W}de qv01.Par.z5.
iymyf.es tJhfiyHemAnvidentisRe^y^^eminvfrMsDeijadcxait^indtiTrt-Corritt. No-
num Cormvfertf/^^oM^dcsivo-fial.yz.Etaeorm^iaifnicorniumexaudifti »/c^.
■fyi:tirri-inTi CornnRe^is Milliaj,deqvo j.Reg^.i. Et dabit fortitudinem Regi fHo,
(S fnbhma^it cc^nm Mcfji^fui. Et fic di cit Pfrd. i jz. Ibt gcrnnnart factam corntf
fS.ii,'id:-^p.imvi{4irernamMe^is4itneo. Qyandoautcm pcccavitlfrael , ablata_.
ffivruntei cornnahacc, &datagcntibusfeculi , ficut dictum eft Dan.7. f$H
vi^difns fufin-^ vifiaM x&dtis, &'c£ce iieftta qvarti terribiUs atg. mirabilis , (^fortis ni-
viis , (^ dentes ferreos habebat magnos , comedit i^ conn»intiit,(^ refiduumpedi-
btis (iiis conciilcavit. P.t ipfa diff.milis ab omnibits befttis , cjv.ifuerunt ante tpfam,
ti'' cjraua dcccni h.:bebat . Afiimilata;enimfuntgcatcskciili,hujufmodiferis.
^"■•- A Omni
1 Dissert.Theolog. DeCor.nuDanico
Omni autcai temporcjqvo cornua gentium feculi fana fuerint,ccwnua Ifrael
confrada erunt,ficutdi(5lumefl: Thrcn. z. Confregit inira furorit omne cornu
Ifrael. Haclenus traditio Rabbinorum , citante Galatino ; qvi plufcula-.
qvidem fcripturx adlcifcunt loca, lcd pleraq; mifcre dcpravant,& ad fenfum
plane alienum detorqvent. Id qvod cuivis palpare obvium erit , & ulctrius
patefcet ex iifdem locis infra accuratius difcutiendis, proinde non eft , qvod
hifce nunc rcfellendis iramoremui:_^.
SeCT. 2.
Notwnes Cornu, q^voadmateriam—'.
•IlTa igitur omni circuitione^properamusrcda adcodiccmficrum,
qvi q vamplurima con tinet oracula^de rcbus variis & diverlis titu-
> cornuum infignitis, in qvibus cnumcrandis atq; enudeandis nc
'«.■fSfffiautconfufioncobruamur , rcdigcrnusomniain ccrtas ali-
qvotclafTcs. Namr<?r«//proutdiverfis modisconfidcratur,ita diverfis et-
lamrebusdivcrso rcfpcclucompctcntcrapplicatur. Fotcftautcmconfidi-
rari vcl lecundum fn.uer;aw,\e\ /<jr>».*»?,vci/////.Y/,vcl ufunL^,
Potentia-., Materia conin lolida atq; dura cft , hinc freqventiftime robur dcnotat-.
& potcntiam, ut Amos 6,13. ita dcfcribitur vox arrogans Ifraelitarum , in(o-
lcfcentiumvidoriisaliqvotcontra hoftes , &Yettrum tcrminorumrcftitu-
tionc. KnmqvidnoH in fortittidme nojirA Affutvpf.mm nobis csrnua ?\\o(it^,x.zvi.-
tasnobisvirtutcnoil:ravircsacqvifivimus,potentiam comparavimus,ut nul-
lum ampiius hoftcm mctuamus. Eodcm modo mteliigenda cfTe exiftimo
hxc loca Ezech.zpjzi. Pf 75,11. Pf 89>i8- P^-HSjH- Thren.z,!/. &:c. Huc ctiam
fpcdlr.t imprimis locus iile Apoc.5,6, Ubi Chrilto agno Dci occifo & rcdivi-
Omnipo- vo afiigncnturyfjf/fw cormia ob infinitam potcntiam [ M.ntth.zg;,!^.] ut &_/?-
tentiaDei. ^^f;^cf;///obimmenfam fapientiam, [Coll.z,^.]
SEcr. ^.
Stgmficationes C o r n u jecundumfguranL^.
Flgura Cor«// tortuofa eft & pyramidalis, unde hoc nominc appcUaban-
turavatuor illaTieiliafcu coiumnulx , qvacfurfum egredicbantur ex
Altans qvatuor r.ngulis Exod.ij,!. Lev. 8,15. Pial.iigiZT.Jer.i/jl.Amos
.3,14. Apoc. 9,15. &c.
Excrcitusetiamadprxluiminftru(ftus,dcxtrum & finiftrum Corm
Acies exer- habcre dicitur , ob binas aciei partes, qvas ab utroq; latcrc , ut cornua acuta ,
citut, €Xtcndit. Hinc dux Nicanor ita excrcitum fuum ordinafTc perhibetur ,ut_.
cqvitatus cfict K^'yJ^i difpofitus z.Mac.iSjio. Et Nicanorc cum exercitu dc-
lcto , Demctrius alios duces mififle in Jud«am dicitur cum dextro c-ornu , hoc
cft,cle(Sifi[imis militibus in dextra acie pugnarc folitis,i.Mac.9,i.
Suntqvi j'///j'j'.<whacrationcetiamC(>w// vocari putent Efa.5,1. qvod
fituseiusfpeciem tor«/^refcrat,autorcForcrio : fcd meam de hac appella-
tioncfcntentiam pofteapromam. Annectiam particula illa Selandia:no-
ftrac , qvac vcrgit ad Favoniuin, cornu inftar in mari promineat , hincq; for-
titanomcniporns^CWt/acfidiceres piovinciamcornutam, difpicicndunu.
aliis rdin(|vo.
Sect.
i?ARS PrIOREt GENERAI,lSi }
Sectio ^.
QvjdComu. denotetjuxta utramj^^ materiam ^
formam Jeu fguram-}.
ADutramq;cla{l"cm jam anobisindigitatam rcferripoteft ////5</, ccr-
tumfcilicctinllrumentum muficum,qvod hoc nomine interdum-.
donatur, partim, qvia figura cornu imitatur, licet cx alia conftet ma-
teria; utiliqvct in hocaureoro;-»«ScreniiIimiPrincipis noftri : Cu-
jusgenerisft>r««iliudfuifl'ercor, cjvodfimul cunl aliis inflrumentis muficis
infonuit, inconfccrationcil^atuxiliiusaurex aNabuchodonoibrccredac^ita
ijvidcm diclum ob cxtcrnara formam, materiam vcro aurum vei aliud pretio-
lum metallumfuiiTc probabilceft, qvia hiclhituxilliusdedicatio maxima_^
cum pompa,fpicndore, &maicftatcpcragcbaturDan.3,5.7.io.i5.Partimc}via
materiam cornufimulparticipat,uti patct Jofd,^. Ubibuccinailla,adcujus
clangoremcoUapfiiuntjCrichunrismuri, nominaturpp ^~^2Vn rornu.i-
ncum ,non. tantum (^via fuit unacx fcptcm illis , qvibus infiatis Saccrdotes
annum Jubilxum promulgareiolcbant,Levit.i5,9.qvodinnuitvcrfio vulga-
ta, ita circumfcribens&hanc&fcxrcliqvas tubas,v.3.^p.w.'»«///7««7;« ^n-
■hH.to. Et LXX. in gcncre nuncupant (m,\7nyfa/; \s^(;tubA{f4.cr.ts: verum hiccC
titulusnulqvanioccurritin ttxtuMoiaico ,ubi tubailLinon nrictum dicitur
■Cedj^^V^^^ri j"^'^''ti(r»u ,feuvoftffmtion^fLevit.2'), g. conferNum.lo.5,6,9.
Unum tamcn j-avet huic cxpofitioni,qvod initium anni Jubilaei fcmper inci-
debat in feftum propitiationis,ita ut clangercnt hac buccina ipso die feftivo,
qvo fummus pontifex prseterduos illos hircos,alterum Deo immolatum , al'
tcrum cum peccatis populi folcnnitcr fibi impolitisin dcferta ablcgatu,ctiam
arietem offerebat in holocauftum fuum ac populi Lev.16. ^,/,24. Idq; cx fcri-
tentia Lyrs in mcmoriam arictis qvondam pro Ifaaco immolati. Sed ha:c ra-
tio admodiim vacillat,ut omnino flatuam fuiflc tubam illam vcrum cornu &
qvidcmarictinumqvodnccimprobaturB.Hieronymo,qviinGen.c. 22cor-
itu clanxille Judaeosputatinfignum Arietis , qvcm vidit olim Abraham_,
cornibus harrcntcm inter vcprcs , &I0C0 filii Ifaaci immolavit , Gcncf 22,^5.
Qyo D. Auguflinus lib.i6. de Civit. Dei, cap. ^z. prarfigUrari vult Redcmpto-
lemjefum C^rijf/m/, qvHp\nca in capitecoronafuit rcdimuus,antcqvam in^
aracrucisfefcoflerrctPatriinholocaufl:umMatth.27,29. Eafdem qvoq;fuif~
fc buccinas verifimile efl:,qvibus qvondam clangentes Gideonis milites Ma-
dianitarum turbarunt cafl:ra,qvg procul dubio relpicientes L X X. cas a ma-
teria vocant Kf^7j;aj,f crw*/, Jud.7.8.20,22.
Sscr. f.
yicceptionesConm ratione ftm.
Sltum cornuum qvod attinet,in capitc,fuprcma videltcctparte animalis
&eminent^ & m altumqvafiaflurgunt,unde/fmi«c(?r««rfdicunturab
Ovid. lib. 5. faft. Qvin ctiam caput Ccrvi^tauri,arietisnon parufn con-
dccorant , & rcgiac inflar coronasexor nant. Qvo fpecSat illud : EXeut.jj,
•17- ^'ifiprimogenitiuurtptilchritUiloejM. Hinc nonpaucaeoriuntur figoi-
ficationes,qvarum.prarc:puaslibabimus.
HoG rcfpcftu dcnotat Conu fuperbianivJnimi elationem & ja^antiam.
A z Homi-
Tuba_i*
Rcgid ma
jeftas.
4 DissERt. Theolog. DeCornu Danico
Infolentia. Homines rnim amlMtiofi & arrogantes, qvi f.iftii cumcnt[Pf.37,35.pr.73,7.](Sc
fuisdivitiis,lionoribiis,pocentia,eiuditione,&:c. inioielcunc, cornu /iitimdi-
cuntur attoller-e i» altnmVLjy^^.G. Et Lacinis cornua iumere cft fujierbue , le.
cundumiiludOvidii: Tuncpanpercornuafuntit.
2, Nominefi?w«indigicatur pulcliritndo,decus,gIoria,dignicas.Sicfp!en-
Gloria_j. dor illcqvi radiab.U infncicMolis,redeuntis a collocivio cumJeliova,in moii-
te Sinai h'abito,titulo CorKu infignitur^Exod.j^, 29. 30. A Pauio autem oi^ot
Piilcliritu- vocatur:,z.Cor.3,7.EcJobusfilix fux pulchcrrime a Cornu nomen indidit-.
'^°* n^Sn t"lp ^-42,14. Dc hominc benigno & liberali in pauperes dicitur Pf ^2,9.
Cornu cj/ts ex.j/tnl/it/ir if7gloria,hoc ci^, & hkabomnibus bonis celebrabitur,
&ibi alori.! coelcfti&actcrna ornabitur. In hac fignificationereperitur Co/--
;;//,Job.i6,i5. i.Sam.2,1.10. Sir.47,15, cap.49,7. &c.
j, Eodem refpeiflu coritu eciam defignat regnum Dan. 7,7. & feq. cap. 8,3.
Regnum_i, Itcm Reges & Principes Apoc.17,12 16. Dan.7,24. Necnoneorum majeAatem
^^ges. .Tcq;imperandi potcfiatem i.Mac. 2,48. Qvam obcaufamReges olim gella-
bantCi?A-»//.z,utSymboluiTi Regict dignitatis. QyodPlutarchusdePyrrhoaf-
iivn\ai\s : J'^nitfes ,\nc^vit,/itii !['/i e.xiftiiti crif.t if corfJil/M l/irci»if.\' u^Aius iti-
dem .ALuca; tancjvam Rcgi tnbuit : /
Enfcmgj clypeum^. (^rubrdi cornud cri/Jj!. Lib.iz.iEneid.
LlndcPern\iumMonarchia depingicur imagmcarietisduobus cornibuscon-
l"picua,Dan.8,4. Ec Gr^coru Imperacordeiign.uur fpeciehirci,infigne inter
oculoscornugefi:ancis,ib.v.5.Kiicreferendum,qvodVal.Max.libr.5. cap.539.
commemoracdeGcnitioCippo,prcTCoreRomano,cuiTiincapiceeius portam
egredicntisfubito vcluticGrnuaemergerenc,reiponiumcftaboracuIo , eum
Regem fore,fi in urbem rcvertiflet: Qvod ne accideret.voluntarium ac perpe-
tuum fibimetindixitexilium. Hodic ctiam ilkiflrillimiDucacusMegapoiita.
ni Inliguia capucexhibent tauri cornigerum.Q\'id? qvod cornu<i appareant,
ceuSymbolum&indiciumdivincEAIajeftatisacOmnipccentiXjHab.j,^. ,
Sect. 6.
Qvomodo Covnuufiirpeturrejpedii ufiLSyqi^empKebet)
- V 1 : . hcerens adhuc tn capite aniynalis.
USuscornuumduplicitcrfpedatur, velutemincntadhuc in cnpirca»-
nimalisjvcl ut refecla jam funt& feparata. In fronrcpecoris ha;ren-
tiacornuadupliciinferviunt ufui :faciunt cnim &ad dcfcnlionem..
&adofFcnfionemj. L.7p5f. j,
QvemadmodumTaurusautcervusoppugnantiumi(3:us,ruborecornuum
cxceptos,acorpore avertit ; Ita cornuum nomme vcnirepolIunc,t]va:cunqve
adhiberi folent,ad hoftium,&imprimis publicorum ,impetus &inlulcus lu-
Tut 1 D' ftii^cri^ios atq;impediendos:inqvorumcenfupr.Tcipue numcrarnusarccs&
vina» urbesfnunitas. Hincilludarnigma f cujusmeminit Strab«l Dcmctrii Ph-ale-
rii ad Regem Macedonias Philippum : Utro^ cornu boveK^i co/itinebit ■^iaii.
cans Pelo ponncfum ciTc inftar bovis , qvi dcbcilari ncqvit , niii u trumq; cor-
nn,h\Tixi\\xirQZS.,Acrocorif3thuiScIthomeTfri\.\iCafrint\iv. Eadem racione
tuti(nmaDeidefenlio&tuteIa,qvxaliascomparatur///mProv.i8,io.Pwrf',
Pf.31,4. Pf.71,3. itrci ?Li^^,i.mtinitiont Nah.1,7. miiro igneo Zach.2,5.&c.C<T««
,r ctiam nuncupatur Pf 18,3. 2.Sam.22,j.
"^ Cornua
Divina ma
jefiat.
Pars Prior Et Generalis. y
Cornuafuntarmataurorum,arietum,unicornium ,&c. ofFenfiva , q vi- j,
bus non modo in hoftcm pugnare rolent,juxta illud Viigilii 2. Georg.
Interfc adverfis luSlantur cornibiu hjidi.
Sed igtcrdum etiam obvium q vem vis profternunt atq,- conculcant,vid.EXod.
21, 2g. Cornu igitur hocrefpcdu primu fignihcat vim & violentiam ,uti cer- Violcntiam
nereeftE2ech.54,2i. Ubi tyrannis & itXQC\?ipecorumpingvuim^\\ozc'&. , homi-
numpotentiorum/«/'ff^>wWi««/^«cr,h.e. hominespauperesacdcbiJcs,itade-
icribuur: Latertbu4^ humerls imptngebatis ^,^ cormbuivefru ventilabatiso-
mniainflrmafecor.t,donec difpergcrentur for.is. Huc tendit fufpirium Davidis,
vclpotius ipfiusChrifti ?i.ii.,ii.Eripeme.icorn!busunicornitim^ h.e. afurorc
&violentiaTyrannorum. Etvernacula; noiiratfamiliarisen-hseclocutiode
iis,qvibus alios violenter petere ac lasdcre volupc eif : ipant» l)afFllcr flltib ^i:X\\
l@tt)CIip4al)(ltltKm. Qv-ae fortaffis etiam caufaell, cur immani illi belliae
Apoc.15,1. deccm tribuantur cornua.iOh iniignem videlicet graiTandi laevitiam,
&atrocillimam contra pi.os perfecutioncm.
Deinde vocula Cow« notacipfumbellum,utpote omniafzvajinjnfta-. Bellunu^
violenta fccum trahens,leges vero & aeqvitatem plane peifundans. S\c cornu.t
^w/«»z,h.e.hoftesfcrociflimi[uti iamexplicabimus]dicuntur/fZ'4^'f«)r»«/«-
per tcrramjuda,ut dtjpergerent e.t!n,Z?ic\\.i.,ii. h.e. gravilfmii Juda:is intuliirc
bellum,utrurfum ejedtosepatria in varias orbispartcsdiireminarcnt. Hinc
qvoq; Romani olim populo cuiqvam bellum illaturi , arictem per foecialem
inhoftiumfinesimmittebant,qvieosqvaricornibusimpeteret&:arietaret.
Porro nominc etiam Cornu haud inepte cxprirauntur media illa,q vibus
bellum gcritur & oppofitac hoftium vires atteruntur: in qvorum cenfu fingu-
laritcr reputomilitesacres&generofos, qvorum impnmis opera &fortitu- Mihtes.
dinefuperantur hoftes,reportatur vidloria. Hinc de tribu Ephraim ob Regcs
bcllicofiflimos & viros fortifllmos ex illa oriundos perhibccMofcsDcut.33,17. DeQt.jjjijf,
Erunt cornua tUius cornua unicornis^c^v X. rcliqvorumanimalium cornua robo-
re &foliditatelongefupcrant )/»/yp///('cornibus)^'f»/';/.«^/>(infugamconji-
ciet & profligabit^f»rw(vicinos hoftes)«/g(^ ad terminos terrjs{]uA?\'icx.) Ubi
Cornua non de turribus,arcibus,munim.entis,aut rebus aliis fixis , qvac hofti-
bus opponi iolent,fedderobufta militum manu eoidcm non modo vinccn-
tium,verum etiam ufq; ad terra: feu Regni pomceria propellentium & perfc-
qventium, accipiendaeiTe^nemonon videt. Unde e veftigioadjicitur: Ha
ftmt multitudinesEphraim,&' hac miUtaManalfe.,\\oc eft,ex tot tantisq; vidoriis
conftabitjbinasiftas tribus,fibiinvicemaffines,fimulq;a Jofephodefcendcn-
tcs,efrepopulofilfimas,acfcraciflimasfortiumvirorum,qviegregiaminpro-
piilfandis hoftibus patrias navabunt operamj.
Atq; hic locus accurate explanatus oftendit qvoq; verba illa Davidis :
Exaltnbitur.,ficutumcornis,cornu tneiim,Vi^.<)i) 11. commodifl^me exponi de ex- pfaj. „2, u,
crcitus Davidici profpero & felici in hoftes progreflu : Qvod fimul compro-
bat&verficulusproximepraecedenshoftibusEcclefiKdiinpationem atq; in-
tcritum annuncians ; & Siracides cap.47, p. De Davide inqviens : Gontrivit 51^,4.7 o,
undi^ ho(les,(S' Philifltnos adverfariosfuos delevit, contrivit cornu eorum f' po-
tcntiflimum exercitum) «^i^g^ tnhodiernumdiem , ut videlicet non reftent illis
niilites,q vibus opprimere aut infcftare Ifraelicas amplius poflint. Refpicerc
videturadeaqvaeextant2.Sam.8,i.&i.Par.i9,i.ubiDavidisinfignis viiloria
dePhiliftinis parca defcribitur : qvaillis mon modo eripuit dominium,q vod
A3 habue--
V
6 DissHRT. Theolog. De Cornu Danico
hnbiicmnt iii urbemGath & vicina oppida,fcd ipforum vires,c!clcto cxcrcitu,
ita proculcavit , ut poftca non audercnt arma lumerc aut mutirc ad verfus If-
raciitas. Q\'od ipfa hiftoria facra luculcnter confirmat. Nam antza Pbi/i/fini
tanqvam hodcscapitalcs&infcnfiflimi fxpiuspopulum Deiafflixcrunt gra-
vifllrae Jiid.ro, 7-8. c.14,4. i.Sam. 4,1.10. c.31,1. & leq. i.Par.io,i. & let^. Polt: ifta
veroacccptamclndcmalongotcmporenihil magni ahillistcntatu Jcgimus.
Jer.^8)2S' Eodemmodo cxplicandumarbitror illud Jcr.48, 25. Ahfcijfum eft Coruu
AfotibyiS' br.tchiuM cjus cenlrttum esf. Qyod cnim homini brachium,tauro cor-
nu,id rcgno cft validus & bcnc inftrudtus excrcitus , qvod qvcmadmodum dc
altcramcraphora/?r*rf/;^Jiqvidum eftex z.Par. 32, g. Ezech. 30,24. Pf 44,4, Ita
hicconftatdefigura c(?r»«cxiis, qvac primittunturde militibus Moabiticis,
fortibusqvidc&bcllicofis V.14. & tandera trucidatisv.15.de univerfocorun-
demcxcrcitu infugam vcrfo jV.i^.imoinftar virgatfortis&baculi gloriofi,
Pfal.44,6, confratfto, V.17. Hucctiam facitJocusillcPf44,6.Ubicxcrcitus viditoriolus
hoftcs fuos ca:dens ac profligans dicitur coscorriuventilare : Qva phrali alJu-
dcrevidetur PfalmilLiad partcsaciei ab utroq; latere tnnqvam cornua pro-
minentcs atq; in hoftem fe profundcntes , dc qvibus acftum clt fupcrius.
Thren.i, j. li^ hifcc elicitur ctiam vcrus Sc gcnuinus fenfus qvcrclae Thrcn.1,5. Can-
frc^it(Dom\nus)iM ir.ifiiroris omne cornu Ifnie/. Inqvo loco cxponcndoadmo-
dum variant Intcrprctcs. Q\'ihic icci^mnt m Cornu vcldc ipfo rcgno,vcJde
principibus,cornuum inftar,inregnocmincntibus, vel de gloria &dignitate
gcntis Judaice,vcl dc munitionibus & propugnaculis,Jercmias inancm qvan-
damalfingunttautologiam : fiqvidemhajcomniafingulatimperfccutusfuc-
rat in utroq; verfu proximr antccuntc. O^cn^cvnt^lori/t?» Ifraelts projetlahi
ccelitin in terrAm , v. i. M/iKittones c]afdcm a'c/?;7/ff/f5-atq; funditus dirutas, nec
non ipfum Re^num (^ principes cjus pollutos^ v.2. Qvi autem omnes iftas expli-
cationesfimulcomplcxi , ingcncrcintcrprctantur OwwCo/-»«dcunivcrfo
Judxorum roborCjpofnti.T & viribus,qvibus refiftcre hofi-i fuo pofirent,men-
ti &mcthodoProphrcr pIaneadvcrfanrur,utpotecuiconftitutumcft,in hoc
priorihuju? capitismeiTibTo JudjEoVum acccptas cladcs diftincte&particu-
iatim enumerare,idc'bc]; hifcc eriam vcrbis ccrtam mali fpecicm fcn fingula-
rem aliqvam ftragem notari ccnfco , & qvidem militum Judaicorum fivc dc-
leitioiiemfivcenervafionertu..
Poftqvam enini Jcrcmfasin vcrficulo priccdcnfe comcmoravit divcr-
fasjudaeorii&privat.^is&publicascaiamitatesiin hcc&fcqvcnti verfumodu
&occafiondmcarundcmfubjicit,nc'mpcmilitiiJux1afci'ftragern,& hoftisvi-
(fforiam.Qvaerimcrito poffct^cum rcgnum judaicWm f^treritpopuJohflimintti
& plenum virorum,cur non illi virosfc prxftitevinr,cu-r'non pro ptitriaifbcis
& aris fortiter dcccrtarint? cur non munitioncs ui4>is lua: tufari,R.cgis rcgni-
'•- ' qvc incoJumitatcm afierucTint? Rcfpondct Prophcra : Coinfregit (Dominus )
otnne Cornu Ifniel, h.c. univcrfam J»d,rorom Juvcntifcem jam cnCrvaram , o-
feniq; cxutam virtutc,Chaldeis ca:d«ncam prapi'navit,animos intcrim ac vi -
rcshoftibusaddcndo,ut,tanqvam cornuaferrcaobviumqvodvis contunde-
rcnt,vid. 2.11^^.25, 5. (.^odDcuscffc(ffupidedit&pTivativc, dexfnmfuiimre-
trovertenilo .ifucie i>iimici,\\.c. auxilium &opcmfuam confvctam Judeisfub-
tra'hcndo,V.3. & ^oC\uvh,trcifmfuiinitcHde>tdo .,C^ dextminfnummortboflisfir-.
mu>:d0,\\.c. tcla &i(flus hdftium in ipfos dirigendo ac promov«ndo,v. 4. Un-
deduplcxrefultavitcffcdus: alterapudcxercitumChaIdaic!um,(]vicx Judeo-
"rijfn (;ladc,fuoc]; felici fuccefiu fpirftus atq; vircs (\imtn%)e.xarfit in iancm flum-
tn.mtem.
\
PArsPrior Et Generalis. 7
mantem, fcincillas fxvitix ac truculcntis fuae undicj; projicieiitem & obvijL.
cjvaevisdevorantcm v.j.Confcr Jcr. 21,14. Joel.2, 3. altcrapud Judaros^cxdes
nimirum fiiiorum [ qvificuti cornuH vocantur ob robur & virtutem ita_.
ry '^'Ori^dejtdcritim ocuhicu defiderahilesvifu^^Autmtur ob elcgantiamfor-
ma: & florentcm actatcm vi d. Sir.30,5. Prov.17,16. Pfi^/^^.j. ] & tnbernaculiji-
//.«^/owjhoccli, templi &univerracurbisf(?w^/z^n;r/o V. 4. confer Amos 2,5.
2.Rcg.25,9. Duplex autem clades ifta alia qvoq j pJurima & triftiflima mala fc-
cum traxic,qv3; in leqventibus a Jcremia ordineexponuntur.
Manet igitur qvod tituio Cor»^ freqventerinfignianturMilites & prac-
fertimcotum ipforum agmcn feu excrcitus, hac tamen differentia, ut militcs
acres &animoli,qvi vim hoftiumnon modo fullincrc , fed etiam propulfare
valent , finc qvafi cornua firma , valida^ invida , qvalia funt /.wrorww Deutcr.
35,i7.veJqveefnbricanturcxfcrroautaEre. Hinc Dcus fepopuIumfuum_j
robore & viribus infl:rufturum , qvibus hofles doment ac profligant,poJIici-
tus, inqvit : Coniiituiimpoy!.imferreiim^uriguUstHAS£reai^commmutsfo-
^«/(>x»w//,9.',Mich.4,i3.EtSedcchiasPfeudoprophcta Regi Achabo ejusqvC
cxercituifelicem adverfus Syriosprogreflum accertam fpondcns viefloriam
cor>iuA {'ibi ferrea paravit , qvibus vim ac robur militis Achabici confcrre non
dubitavir,i.Reg.22,n. 2.ParaI. 18,10.
EconrranocumDeusviros forfesenervaverit , omnibusanimi corpo-
risq; viribus debilitatis , ut Dama fugaciores fianr, qvorum antea virtus farpe
in maximispericulisfpefl:atafueratEfa.i5,7.cap.5o,i7. Jer. 46, 5. cap. 51, 30.
Amos 2,14.16. Nah.3,13. &c. Jam totum ipforum agmcn & numcrofus etiam
excrcitus illimatur q vafi cornu flaccidum & debile armis hoftium facile cer-
toq; conterendum Pf. 75,11. Sir.47,9. Dan.8,7.8. cap. 7,8.
CKuiflime elucct hoc ipfum Zach.i.v.i8ji9520,2i. Ubi Propheta qvatnor
cernit cortiua., qvibus, iplo AngcJo interprete, adumbrantur gentes vicinx &
circumjacences.qvaeaqvacuor mundi cardinihusJuda:osinfeftabant: Abal-
tera vero parte confpiciun tur qvatuorfabri, inif rufti mallcis & fecuribus , ut
cornuaifta noxia confringantatq;exfcindant. Qva vifioncdoccmur,Deo D*»"''*»";-
nunqvam deefle rnedia, qvibus cornua ctiam firmiffima frangat,hoc cft,fero-
ciamhoftiumrecundat, & vires antea indomitasqvafiincudcmalJcis com-
minuat. Undehoftibusoppreflis, adverfarius cxcrcitus dicitur tanqvanu.
Comu UaicorKisexa/tTtri Pf 92. 10,11. Pf.89. 24, 25. Qvantum erat cornu exerci-
tus Aflyriacus ad mocnia HierufoJymae , qvam ccleritcr autem truncatum Sc
contritum i. Regmu 19, 35. Efa. 57, 36. Qyalenam cornu fuit Pharao cum-.
fuiscurribus&eqvitibus, fedqvam inopinato amputatum & in profundo
rubri mnris demerfum Exod. 14. 27, 28. Hinc Rex BabyJonicus ob fortiflimas
gentesab ipfodevi^flas, potcntiflimoscxcrcitusdeJctos vocatur malleus uni-
verfi terrs., a Perfis autcm fraftus & conqvaifatus Jcr.50,23.
Imo veJuti tauri feroces inter fc dccertantcs ; non raro cornua ipfi invi-
ccmfibiconfringunt : SicDeusnonnunqvamipfahoftiumcornua interfe
committerefolct, ut in fe invicem facviant , doncc alterum abaltcrode-
ftruatur. Patet hoc in hiftoriis Jud. 7, 22. z.Paral. 20. 22,23.&c. ItcirL.
in fuccefToribusAlcxandriMaccdonis , qvi inter fe commiflimutuisbellis
•&Ianienistandemconcidcrunt. Cujus gcnerisexcmpUnollroctiamfecuIo
non pauca vidimus.
Sect,
cornua-it
$ DlSSER-T, Theolog, D e C ornu Dan I co
Sect. 7.
Q%)idCovnu defignetrefpeBuufiiJjq^vem habctjam
refielium ^ amputatum.
Tcjilixfigniricationesnafcunturcxiifucornuum , qvatcniis infixa..
funtaelhucnnimaliumfrontibus: adempta vero jam &;cxi"cd.icor-,
nua variisetinm ufibusinfervirepoflunt, inqvibus ind.igandismul-
tus cfl: Dn. D.N!v'okmihs. Monumenta facra , qvod icia!n,dupliccm
tantum cxprimunt ufumrw»// truncati. Prior eiT-, qvod vices tub.^ leu buc-;
cina:fuilimiit &in belhs&in facriliciis,utifupcriusoftcnfum. Altcrqvod
in vafecorneoancrvatum fuit okinyi iWw^ f.icriim cc pretiofum, qvoRcges
qvondam Ifraclitnrum inungebanturi.Sam.16,13. i.Reg.1,39. Wn^zcornuoici
facrihocvasmcritoappeilaripotiiit. Qvemetiflm titulumparticipattcrra
Juoa:a_j. Judaica,3 VatcEIaia C«>;'w/////.'j-i9/«nuncupatacap.5,i. Idqi[utmihiqvidcm,
vidcturl obfummam hujus terra: fcrtilitatem, & olei ibidcm provcnientis
ai^undanilam , utcilet Judira qvafi cornii fragrantilllmi o/wcopia jugiter cxu-
bcransDeur.gjg. cap.3j,z4.Jcr.3i,i2.Hof2.5,8,2i. cap.UjZ.Pfal.io^,!^. I. Rcg,
5,11. Job.29,6.
Porro cum O/tv/OTin facra pagina freqvcntcr dcnotct ictitl.nn, Pnil.23,'?.
Efa.(^l,3.Ecc!ef.9,g.G«//'/.?»?/7wr//i/^/^/?/Pf. 45,8.Pi-89,'2l. Hcb.1,9. J///?/7Vo^-
Ai.miS!Cconfol,itioi:emEv.viae!ic.mi]J\\Q.io,i,^.'E[;\.l,6.V(^.<>i.,il. Hxc autcmo-
Chriftus, mni.lnobiscontingantbeneficioftmerito uniciSalvatorisnoilri JciuChri-
fMVhincilic C5r/,'7/,/C"///.'//>nppell.TtwrLuc.i,69. Non fohim qvia gratiic divinsi.
&falutisa:tcrn3eoleumuufqvam ni'iin hocr<?r«/;rcperitur ACt.4.11.12. Scd;
ctiam qvoniam Chrijins eft CorrM abundans & pcrpctua qvafi Scaturigo, qvK
nunqv.lrridcficit, fcd perenneftill.itatq; cxuberat oleogratia; 6c variorum_t
b c n e fi c i p r u m D e i J o h . T , 1 4 . G 6*1 .1 , 1 6 . Uc /■.i- ipfinsp linitudm e onir.c: .rccipi.mjiis
_■-■■ • £r/iti^mpr'o£r.:/i.t]oh!i,i6.Qvcd fivirtiltem&rcgimen Spiritus fancii cxo-
r j.irsjT r.. ptas,cxhdcCornuc{fanditur, Joh.14, 26. cap. 15,26. Gratiam&mifcricor-
'"'''•'•■ tnamDEiqviris,inhoc(!!'crw//invcnics'Hcb.4,6.Si peccatorumrcmiinoncni
defideraV,'inhocCt7;-//.'/c!sTiibeturLoc.24,47. A(5l-.io,43. Si vcramJulHtiairu.
■ ^'farilVftatcimaffi^crnSjCrhoc coTnupromanatvi-Gor.i,^. 2.Cor.5, 21. Sidc-
niiq,-ad vifam&bcnrrruditiemxtcrn-amafjiiras, ex hoc cormi hauritur Joh.
r6,io.cap.i-',j. i.Johan-. 5, ii.Matth^iM^i.Itifumma coclefte hoc w;///fonris
i"Hft.arpcrchniflni cxptyfimdilfima mortis & vulnerum fuorumScnturigina
pcrpctuo fuppcdit.it frifflhsts fol.itiuw, •vinUisfelKtiotiem^c.tptiv-ibberntcyrt^
Ela.6i.i,:. lAbonifinpas ^nyieKitis ref}<ci!LiticKentlsiin\\.n, 23. lafjis recjvienui
ibid.v.2 0. rfijro//V;?.'-.-7'r/.l^,'PCi4r,3lPf^:53,5. Iitorti'.isi)irain'\o\\.\\,2<^.5<.z.\i\iz
ctiamacfcrri &optinnt'app!icari]>o(ftrnr,qvceh.'ibenturEfa.66. 11,12, 15.
_": Hscc eft'hujus Mcraphorxdlvki(Uma'mcditatio, qvx longe melius &
mqnt'i c.T.ncpti5 Zachiirrx^can fonat , &' confcicntias afflic^as rciid t , qvam at
teraiila Co/,7//trtnliimGhrifl^oimp!uans,obrcgni<i(intaxatrobur& porcn.-
tiam.. Siqvidtfm Conm Iiic iTo.n potentia' i^dfklmi* appellatur , nccZacha;
riaslibc loco tamClil-ifl'i cclebratomnipotentiam, qvamfnlutaromhuma^
nigenf ris rcdemptioncnrabipvio p.iftam.- Etalibi hoc ipfum cor/in oizo vcr
ritatis & mifcricordix divinx qvafi luperflucns nobis porrigitur Pllilm.8p,2.f.
yi^.Jqvodipfum vaticiniumDavidishiccitatum oftcndatrww/ iilud ^irr-
. mi?i/irc
«w
Par.sPriorEtGenerai.is. 9
min.vc impnmis facrofandliEvangelii pr2edicatione,vcrnmfalutcm cum_.
Iscticiafpirituali ceu oleum& balfamumfragrantiflimum piorum animis in-
(lillante, Pf.152, 16.17. confer Rom.1,16.
Poteftctiamnonincommode liicceMefliartitulus fenfu allegorico rc-
fcrri adaltare thymiaterii,cujus cornua Poniifcx maximus cjvotannis iemci
l'angvincvidima:alpergens, conccptis precibus , populuin Dco lolcnniter
^reconciliabat Exod.50,10. Chnii\ii]t(a%c{^ Mreim illud alran' coniiitum , ex-
mns in conjpeSliiDci Apoc.^jij.cap.g,}. In qvofolo oblata precum, laiidum-.,
^liorumq; operum noftrorum holocaufta , Patri coelefti accepta , gratacj; re-
putantur,Ephef.i,6. Nec nifiinhujus falutifcriscornibus, nicruo videliccc
& interceillone peccata noftra expiancur,!. Joh.2,2. Heb.io, 14. preces exau-
diuntur,Joh.i6,23. 2.Cor.i,20.
Adfow«<«di(fti Altarisjtanqvam ad certum aliqvod afylum confugie-
bant fontcs capitali afficiendi fupplicio,iisq;apprehenl!S ietutos&pcriculi
expertes ntq; immuncs forefperabanr,i.Rcg.i,5o. 51. cap.2,2S. Chnrti <:i)r«//^,
h.e. paflmnem,mortemrefurredtionem,&c.qvicunq;firmafidc3pprchende-
rit,omnesDiaboli,lethi,inferni minas&infultusfccurus irridebit,cumPau-
lo,Rom.8,35.34. Hacc,inqvam,cxpofitioaltcri priusa nobisallatxpulcherri-
mcrefpondet,&qvafifubordinatur. Sicuticnimpriorbonainnuitpofitiva,
qv.Thoc C«7r»//'/^/«/'Af credentibusluppeditat: Itahxcpofterior bona indigi-
tat privativa,qva:y4/«/ar/f illudf<)^»«fecumfert,extrema ab liidcm malade-
pellcndo.
Caput Secundam.
De notionibus & figuris Auri.
Sectio 1.
Qvare Aurum inter metalla pretioJ?pmf/M haheatur.
Idimus formam feufiguram monunientinoftri, exigit ordinij
inftituti ratio,ut paucis ctiam cxpendamus materiam , qva? cft
■ aurum pra:ftantifllmum,& puriflimum, tefte Dn.D.WoRMlo.
/4«r//»iautemcxccllit intcrmetalla (Efa.6o,i7.Dan.2,32.53.^non
propter ufum & x\tzt^\tzizm:Ferrum fiqvidem longe majorem,
qvam aurum,pra:ftat gcncrihumano ufum in comniunivita,in rcpra:fertim
domeftic^,agraria,militari,nautica,&c.qvin & refpublics nonunqvam flo-
rentiflrim3e^//r/ufumqvedaignorarunt,u_t6V)YZ'/^^, qvedam proculaferepu-
]crunt,ut5]£'4mw<«,& tamen feliciter egerunt , qvamdiuyirri^non auro dedc-
runtoperam. Nihilominusomnium veluticonfenfuamntur &KftimatuE^
Aurum^oh ccrtas aliqvot proprietates facris ctiam dccantatas fcripturis.
Prim6<««r/commendat pretiofitatem incorrupttbUitas ^ qvod necignc^
violari,necrubiginecxedipoteft,necufudeteri ,morealiorum metallorum}
qvinipsatemporislonginqvitatefitpretiofius,tcftePliniolib.33.c.?.Q^vo no-
mine homines pii & conftantes in tribiiyationibus afllmilantur .^//w, Sir.2,5.
Deinde pretiofumeft4«r//»«ob///f»^tfrf»«: undchoc nomine donatur
aeris fcrenitas, Job.37,22.
Aurum asftimaturetiam propter puritntem : undc hoc titulo ornatur o-
lcum:,Zach.4,i2,
B Auttim
lo Dissert.Theolog. DeCornuDanico
A, Auriim in prctio eft ob Kjriatem : qvo refpedii comparatur auro , qvic-
qvid charum efl: & acqvifitu difficile. Qvo rcfpicit Eiaias vates cap. 13,12. Ubi
ingentemiiiamrtr.igcra,qva:Babyioniosad extremam redegit paucitatem_.,
ita delineat. Pretioftar erit Virauro,^ homo mundo obrtzo.
SeCT. 2.
Qvomodojcripturahun prttiofitatem
iridtcet comparative.
iEpilTimeindigitatfcriptura dignitatem acpretiofitatcm4«n,qvando
} rcs praEftantiiiimas,qva: ob prenofitatem luam sltimari neqveunt,4/</-»
confert^/j//;'^ pracfcrt,ut :
1. J''(?/-^//»7Z)f/,Pr.i9,n.l'f. 119,72.
2. feramjidenii i. Pet. 1,7.
3. 6'//^/>«/-/./w. Job. 28, 15.16 i^.Prov.j, 14.0.8,10, n.c.i6,i6.Bar.3,3o.Sap.7,9.Sir.5i,37
4. !-ermo»i'm&' doc}nnamviripnide>Jtis,?]:o\.io,iyCA^.i^,ll,Sn,ii,il.
5. Honcftamf.tmam,Vrov.ii.i\.
6. Bon.im corforii valetudincm (S' fanit^tem ,S'n. 10,16. cui congruit illud Hora*
tii1.Epift.12.
Si ventri bcne,fi lateri cft, pedibusq; tuis^nil ,
Divitix poceruntrcgalesaddcremajus.
7. PiamSf cordatiimu.vorem,Sir.j,io.cap.z6,io.
g. Syncerum amicum^Six .j .i(). confcr c.6,i6.
o. Eleemo[y7i!ts f-H liber.tlir^rtcm !Kpa/'pcres,Toh.ii,i7r. Sir. 29,14,.
10. Homifiesgenere^opibusjwnorei} clytoSjThrcn.^,!.
1 1. Hominespios (S' m .tdverfispatientes , Sap.3, 6. Sir. 2, 5. Job. 23,10. Pioverb.i^jj,
cap. 27,21."
SECr. J.
Qyomodo pretio(itas A uri exprimattir appellati^ve.
'/Ecqvidemcomparative arguunt Aari pretiofitatcm, qvaecviden-
tiusadhucapparebitexearumrerumenuineratione,qvae ob fuam^
liibiimitatem,utilitatem,jucunditatcm,pulchntudinem, in pretio a-
pud homincs eiTe folent, eoqjnomine noni«n .rf//r/participanc, jiin
in abftraclo , jam in concrcto.
y^//r/titulofanamacl'alutarem verbi divini do(flrinam condccoratA-
poftolusi.Cor.3,i2.inqvicns : Si cjvis fuperftruit fuper fun d.imcntum koei^ Jeiutn
Chriftum ) aurum argentumjiipides prettofos (\\.f:. vcra & folida dogmata cuni
vcrbo Dei congxutntia.')tigna.ifocnum,ftipulam{\i.Q. traditioncs humanas,opi-
niones frivoias &: rationjs comuienta) cttjuuj., opus manifeftiimfet,&cc.
Aurt nomineexprimi t Chriftus meriti iui efficaciam , veram nimirumj
Juftitiam fidenobis imputandam,Apoc.3, ig- Dum ita atfatur Ecclcfiam Lao-
dicenfcm : /i'.f//to/'/^/p/«fri'//»/(r( vcrafide &devotisprecibusEla.55,i. ) ait-
rum ignepurgatum,ut locuplesfias.
/^//r'/'notioneinfinuatur vcrusDei cultus& legitima facra Thren. 4,1.
ubicultumdivinumincendiotempli&popuii dillipationc plane labefada-
tum ita deplorat Jcrem ias : ^vomodo ohfiuratum eBattrum , mutntttm eHau-
rumoptimum.^^diJperfi/unt/apidesfaniiuartf^^civcs&cmcmhraEcclcGxJudaicx
j,Pct.2,5. /« r./^//'f (introitu ) omniumpLitearum ( provinciarumBabyJonica-
rum)2.Rcg.2y,u.Deut.28,64. Fidcs
^ ParsPriorEtGeneralis. ii
Fidcs falvifica cjuscj; fruftus feu virtutes Chriftianae nomine auri vc- a,
niuntPl'.45,io. Qvibus ornata Ecc\sC\a, cQX\]un-x. Oaxim dizimv adflaread
dextram ejiu in anro O/A/rjhoccHjpuriilimo &: prasftantiflimo.
Ipfum itidem miniftcrium Eccleliafticum nominari reor Candelabrum-j>
^«w/wZach.4,2. G?w<^fAr/^A-//»«qvidcmob hiccm&.Tplendorem, qvemaudi-
toribusmentem tencbrisobrcuratamhabcntibusaftuudit^Luc.i,-^. Anreiim
vero ob infigncm vitae pariter & dodrma: puritatcm atq; conftantiam, Matt.
11,7. HincChriftus Apoftolosaiiosq;cx Judaiimoconverlbs , &c Evangelio
pra:dicandodeftinatos, aScoriisPhariraiimi^///-^^?^dicitur, qvafiauriim^
argent'.im^z\.\ ,\.
EcclefiatruimphansfcucceIeftisHierofolvma^//r//w; qvoq; vocatur & g,
qvidemKa5£«^i',///^//'/«,aScoriisdefcc.Ttiinmum,Apoc.2i,ig. Oblummam
vidclicetpuritatem,landitatcm,fynceritatcm : nihilcnimfordidiaut pro-
phani admixtum habebit ibid.v. 27.^^^.22,15. i.Cor.6,9.
Chriftiani excellentes ipiritu (Sc virtuce Apollolo funt vafa aurea^, 7,
2.Timoth.2,20.
//«?-//»« fignificat etiam opes&divitias, qvaepotifi^mum in auro confi- g,
ftunt,Sir.ji,5,g. Zach. 9,3. cap. 14, 14. Tob. 12, 12. Unde homini divitiis abun-
danti competitilludHoratiilib. i.Epift.12.
— llt /Cj
Confefthn liqvidusfortun^ rivits inanret.
Luxus in veftitu & nimuis corporis cultus atq; ornatus interdum qvo- o,
qve haccxprimiturappcllationc: fiqvidcm cx/«///7^confici folentornamen-
ta illa,nt monilia,annuli,armilli,torqves,diadcmata , & ejufmodi alia , q vi-
busexornarefefehominesfuperbiamant,i.Tim.2,9.i.Pet.3,3.Jac.2, 2. Apoc.
18,16. Efa. 3,19.21.
Deniq;rcgnum feuregiadignitas , etiam^//r/infignitur notione. Sic io«
RegnumBabylonicumdiciturf/i/af ^«/-w/K, ob gloriam &:potcntiamDan.
2,39. Calix vero aureus , ob luxum & opulentiam^Jcrem.^i,^. Hinc Magos O-
ricntales Jefu intantulo rccens nato oftcrentes aurum ( Matth.2,11.) regiam i-
pfius innuiire majeftatcm docent. D. Auguftinus Scrm.36. de tempore.Grego-
rius Nyfien. Scrm. de Chrifti nativit. p.37. tlilarius can. 2. in Matth. Irenasus
lib.^.cap.io.Qvo Ipeclat illudScdulii:
Aurea nafcenti fuderunt niunera Regi.
CaputTeitium
DepraEcipuisEmblematibusinCornuaureo
extantibus: qvaj fiint_.
1.
Serpens,
OnfideravimusetiAmmatcriamf<?rw/noftri , faciamus accef-
fum ad notas illas hicrogly[hicas,qvx in eodem apparcnt ,ubi
major fe offcrt difficultas,qvoniam omnia hic obfcura & intri-
I cata, fed ad facrarum literarum trutinam pondcratajpauld cla-
rius [ ut fpcro ] elucefcent^.
B 2 Initio
u Dissert.Theolog. De CornuDanico
Initioconfpiciimturin hoc cornu.S'irr/'cwf/plulculi Viiriaruiii &diver-
farum fpccicrum , proportionumjcapitum,(ituuni, effeiluum : Ita & coder
lacernon tantum/(''-/'Wi'fwingencrenobiscommonilrat,feclfimulctiam di-
verfas ejufdem exhibet Ipecics, uzDmcoves Ela. 34, 13. Jerem. 14, 6.Mich.i, g.
y^yy;//;^wEla.n,8.Pf 140,4. r//fWiEfa. 50,6. Ad.28, 3. A',fy/7//f(7iPf 91,13. E(a. 59,5.
AV(?//'/o«(J Deut.8,ij.Luc.ii,iz.&:c. Qvamvismhilcc Ipeciebusnommandis
& diftingvendis nec verfio LXX. Int. gra;ca,nec Latina vulgata ubiq; textum
originnlemaccurateimitetur , qvod piuribus dcducere hujus nec locieft,
necmftituti.
Mihi (h-pentii hieroglyphica altius in fcripturis ^£a7nev<^ig indaganti
duae potiflimx ejufdcm occurrunt proprictatcs , qvibus omnes illa: notiones,
qvxhuic imponunturanimali , vclunbafi luallarcattjj omnino niti viden-
5erpcntis tur ; C.j//////K7x,inqvam,& /0/-///w^/.7-. prior defcribitur Gen.3, i. Pofterioris
Aftucia & mentio fit Dcut.^z,^;. Tob.20,16. Pfal.58, <;. Ob iftas vero proprietates coniun-
Sernentis i.^as maxima poliet//-7;pf«j-noccndi potcntia : Cujus maniteihlhmum extat
Potentia documentum Num.21, 6. Ubi igniti lerpcntes divinitus immiin morfufuo
nocendi. mortiferomagnamlfraelitarummultitudinem confcftimproftcrnunt. Hac
dc caiifa cxpedabant Mehtcnfes,ut Paulus,a vipera idus venenata , mortuus
ftatimconcideret,Ad.28,6.Hincl^erpcntcs& fcorpiones numerantur inter
fcverasillasp!agas,qvibusiufticiaNuminis ob peccata homincs afflis;erc_.
confvevit, Sir. 39,38- Jer-Si'?- ^nio qva;cunqihominibus vehcmentillime no-
cent &jegerrimcfaciunt,ferpentum,vermium,alpidum,fGorpionum,&:c.
vcneno,acu!co,morlui, rofioni adimilantur, ut : malamnlicr adinim ptovo-
c.imSn.i^iiS.i-j.c^^.i^^^.ViniimmiTTiodcmtef.D-nptHmVi^ow.i], ii.Impwiimo-
J>esma/isani/;u-{coyr/tfi,]oh.lo,iyi6. Angor coHfitcntixSw.ii, Z. Crnciatiu iy}fer.
^-/£13.51,8. cap.66,24. Eodcmrclpcftu comparat Johanncs vim nocendi ma-
''''''■ ximam & lcthalcm cx\mpotelt.iteScorpiout:mterrejlriiim,h^oc.(),i.^. Etfiaaell.i
Aculeau eandem ob atuhmfiorptoniim nomine vccantur z.Paral.io^ii.rj^ji^jT
Hoc,proculdubio,incauiafuit, curDiabolusferpentcmimprimisele-
gcrit, qvo tanqvarn inftrumcnto utcretur ad fcduccndam Evam , in ferpente
cum ea locutus & ratiocinatus,Gen.3,i.& feq. z.Cor.ii,^. Aftutifllmum cnim
& pcrniciofiflimum cum fit hoc animal, utiq; ad nefarium illud facinus vide-
Diaboluj, baturaptiflimum : cujusproindc nomen poilca rctinuit Diabolus , utpotc_.
cujus proprietatibus fumma ipfius verfutia & Ixdendi cupidi tas nppofite ad-
umbratur ; qvi hinc Draco m/tgnus ^fierpcnsAtniqvits appellatur , Apoc. iz, ^.
cap.20,z.
QyaproptcrCacodasmonferpcntem, utfuiefligiem acimaginem , ob
didas rationes in deliciis habcre putatur, ejusq; forma ad dccipiendos homi-
ncslibcntiiis utitur, ad pnmi fiABt memoriHin commeriditndam , (jvod fit ei
av£dam cttmhoc gcnere fAmiliarims , doccnte Auguflino lib. 11. de Gen. ad lit.
cap.28. Qyiafcilicetin primailladcceptione expertus hancfibi fraudemex
voto fucceffifre. Cujusreiexeinplum, qvomodoDaemon in forma Draco-
nis juvcni cuidam apparuerit , narrat Grcgorius hom. 19. in Evang. & lib.4.
dial.c.37. Taceo hiftorias prophanas , qva; Draconcm[hoc efi,Diabolum fub
fpccic Draconis ] in fomnis vifum matriiportcndiffe Alexandro Magno, ut_.
& Scipioni, Augufto, Aureliano,Severo, aliisq; imperium amplum atq; illa-
ftrc, tcftantui:^.
Qvin c6 tandem dcmentiac perpulit homincs hoftis illc infcrnalis , ut
ipfum
Pars PrIor Et Generalis. ij
ipfum angviiica pelle veilicum rcligiofo cultu vencrarentur , qvod non tau-
tamEthtiicorum hil}ori.tloqvuncur,feddivina etiamallciuntmonuiucnt.i,
Dan.^,22. Sap.ii,i6. Rom.i,i3.Ncc tancum Ethnicos ica excoscavitjfcd qvoi-
dam ctiam hanecicos in hunc execrandum crrorem protraxic, ut coiubrum-j,
qviicduxitEvam, proiplo Chriftohaberenc, idcoq; vivmn alercnc&: colc-
rent ierpencem, cuiinEuciianll:ia pancmlambendum & coniecrandum of-
ferrent : Unde abominanda hxc fecla Ophimriim nomcn ioitica efl:. Dc cjvi
Auguftinus de Haerei. cap. 17. Adeo nimirum huicnefarujhumani generis
impofl:ori placec, lefe in ferpentinoillo fubinde oHcncare prcciidiolo , ex qvo
olim cladcm hominibus primam ac funcftillimam iuculic.
Qvemadmodiim aucem homines impii ac icelcraci Sathanx PatrisiSc
Ancciignairifui typumgerunc,dudlumfeqvuntur [ Joh.8,4i.44.1fcrpentum Diaboli
vcrluciam £>(. viruienciauiimitando: Ita cumcodcniicrpentistitulummcri- membraj»
to participanc,Sir.i2,zo.2i.Ut ://.£W/«&:faHidoclores.N;atih.3,7.cap.23,33.
Ela.59,5. Tyr.znni]cr.)i,i^. Eia.51,9. Ezech.z^,;. cap.^z, z. C.ihi.nniatorts & Sy-
cophanca:Pi"al.i40, 4. PacMores obfiinati , rcpudianccs p;a(Scfalutaria verbi
monuaPf 58,5.6.6cc.
Nec folum impia illaDiaboli mcmbra,lcd etiam ipfa pcccaca & flagicia, Pcccata
qvshorum opcrd,illiusinlT:inclu,pcrpecrancur,lcrpcntiuo nomine veniunt, enormia_it
partimobmorfus&aculeos, qvibusconfcientia peccatorisiutiis diicrucia-
tur,Sir.2i,2.conierPi.3g,3.4. Job.6^4.Sap.4-,2o. 2.Cor.i2,2.-. i.Tim.4, 2. par-
timob damnum & pernicicm,qvx hinc aliis impingiiur,Rora.3,i3. Deut.^Z;,^.
A Cacodxmone cjusq; alTeclis transfertur hic titulus ad bcllatorcs: par- B«''*tores»
titnobaIl:utiambcllandi&: variaftratagemata ; hinc tribus Daniticaitadc-
pingitur Czn.ji^t:).,\y . Ertt D.tn coluberm vta^cemfles liifcnntit , nijrdenstitigulas
eqvi^iUt cad.itafcenfor ejusrctro : partim ob cladcs,qvas hoftibus inriigunt,qvo
nominc Ezechias, Rcx alias pius & benignus , B.ifilifus & voLit:s dr.ico tgnitiu
appellatur,Efa.i4,29.
Porro cum ferpens verfutiam & calliditatem fuam excrcc.it non modo
inlatdendis aliis, fedetiaminfe, vitaq; lua cuenda;commendat hocnominc
Salvatoromnibuspiisferpcntisprudcntiam,Matth.io,i6. Q\-orumofiicium
proprictatesaliqvotferpcntina:repra:fcncanc. Na.Ti..
Serperts [ uc doccnc Phyfici] hybcrno ccmpore profundas terr:E cavcr- '•.
naspecit, ucrrigora vicec & pingvior nat : iic&: nos ingrucntc hycmelccu- a t,
ritacis, fuperbix,feducT:ionis ,&:c. dclcendamus infepulclirum mcdicando
accurace morcalitatem noftram ,ita nec fidcs noftra torpefccc , nec charitas
frigefcet,fcdinbonisindiesopcribuscalidiores&: pingvioresevademus.Hoc
eft, qvod Siracides inculcat cap. 7,40. David exoptac Pf 39,5. Pf.90,12.
Serpens verno tempore ex hybernis progrediens latebris, pcr anguftifli- t,
mum foramenle traducic, qv6 concradlas iordcs &:.membranam corporis
obdudam abftergac,& ica Kcatcm ac formam luam qvafi renovct. Hac ima-
gine iniinuatur vera atq; cflrcax poenitentia , q va peccatores converfi verc-
rem hominem cxuunt , priora peccata deponunt , ficq,- vcr^ fide cjusq; frucfti-
bus ad imaginem Dei ref ormati q vall rejuvenci~cunc,Pf 103,5. Huc percincn c,
qv3E habencur Ela.i,i6. Eph.4,22.23. Rom.6,4. Co1.2,t2.
^fr^fw/miraqvadamiagacicaceobcurat aures fuasadvcrfusincantato- 1«
rem,cujus vocem artemq; hoc modo cludit , q vod innuitur qvoq; Pfal. 58, 5.
Eandcminfpiricuahbusimitatiaftutiam, obfirmemusaures,oculos& ani-
B3 mos
i4 DissERT, Theolog. DeCornuDanico
mos advciTus mundi hujus Sirenes & fallaces voluptacum iJlecebras Tit.2, n.
I.Joh.2,15.
A ^r;ywj"C3ctcrisomnibusanimnlibusexofus ,nulli animahfidit, fed c-
mniafugit, fibiq;abiiscavct:Ita &nosSathanamciusq;membra avcrfemiir
2.Cor.6,i7. impiorum confortia vitemusPi.26, 4. 5. peccandi occafiones fur'
giamus,Sir.2i,2.
j, >S'f;yf»i'cum vitamincapitepoci(Iimumgerat,dehoc imprimis follici-^
tusjintcrdimicandurnomne reliqvumcorpus opponit,ut caput protegat :-
Confimiliccr & nos in pugna cum Diabolo , mundo, Harreticis Chriftii ium-r
mumcaputrcligionis &:fontemvitxnofl:rxunicum cotisviribus propugne-
mus , & ut,hunc vera fide amplexi retineamus, rcs omnes terrenas , ipfamq;
vitam libenter contcmnamus,Pf 73, 25.
Intclligimusautcm talcm prudcntiam^qvsfitcumjufticia , integritarc
& fynccritacc conjund:a,alioqvi non prudentiac nomen fed calliditatis mcre-
tur. Unde SaW^tov iu noh'\spr//deMti.-im iniungit fo^pcf^iin.m! i ut fimuJ rc-
qviratJif)7j>/icir:7eemcol»ml>i».tm;Matth.io,i6. Hanc , uccandidi ,aperti&
fraudiscxpertes fimus,c|voad vitae convcrfationem & morum innoccntiam :
Illam,utimpofturas&doJis plenashoftiumartcscavcamus , ne fanda illa_.
fimplicitas, ciimnoilrje, tum aliorum faluti incommodct , acq;ita in noir
qvadret iJJud \-ioi^.j.,ii.Fiiit Ephr.iim qv/iji columba fidnll.ijine corde. In qverri
locum figni-ficantcrfcribicHieronymus: Prscipit Domtnm i» Ev.wgflio , ttt
fimiis fsmpbces veliit coliimbs.,^ /tfiiiti qvafifeypentcs , ne alijs nocerepojjlmns., nee
ab d.l!jspatiamnr infdias )fedfimplicitnte & priidenti.i exhibenmus hominem tem-
perattiry! .,qviapriidentia absq. bonit:tte m.ditia esi,^ fimplicttns absj. 7:itione ^tl-
titianominatiir. Utraq; conjundf im prardicatur dc Davide Pf J%,yi. EtpaVit
f oj, [ifracli tas] in innocefitia cordisfni: &" in />zz'f//f^i^//<f[prudentia] mantiv.m
fiiariim deduxit cos. Ubi duo praecipua boni principis indigctanturmunera:
Synccritascordis,&in rebusadmiiiiilrandisncccflariaprudencia. Eadcm->
iterantur /^f.101,2. Pf 119,104. &c.
Chriftus, Nec ccntentafcripturain rebus humanis fcrpentum oflcntaneimagi-
nes, altius noscvchitad JefumChrillum^rcdemptoremnoftrum^qvifcrpen-
ti kipfum aflimilarc haud dedignatur Joh.3,14. Remi ttens nos ad hiftoriarri
Num.21,6. & feq. defcriptam , ubi fcrpens jencus in tiacdelam Ifraelitarum ab
. , ignicisierpentibusvulncratorumcrcdus,typugefiitChrifl:ipronobisincrui
cc cxaltatijUt ipfius fideli intuitu fanati,vita ac Jalutem ccterna confeqvamui*.
Qvcmadmodum igitur Chrifluswi^w^- mors & r^yrrw/jpfy?^ [Hof 15,14.] ita St
ferpentis [Diaboli]/^^«7/,h.c. deflrudio rire appellacur. Siqvidcmmorce &
paflionc f ua peccatum abolendo ,ficc];fimul Diaboli vires & regnum dcflru^
endoTC.tpiitfcrpentis contrivijfe ^xzitmGzn.t,.,^. Qvod ubertuse:splicat Apo-
fl:o]us,Hcb.2.i4. Affirmans Qhu^wmmortc fiia abalevijje enm.,qvi mortis hd-
bebat imperinm^Diaboltim.,^ liberosrcddidiffe , qvotqvbt mettt mvrtis per omnerrt
vit^m obnoxij emntfervituti.
Idcm ultcniis elFeftumdcditSalvator, pracdicatione& propagationcJ
Evangclii per Apoftolos eorumq; fidelcs fucceJfores , qvorum opera Pagani-
fmumintergcntcs adfidem convcrfas deflruxit, & ita Draconem iJlum&
ferpentem antiqvtimligavit, i^ in abyjfiim infcrnaJem detrtiJit,Apoc.io,]. Huc,
proculdubio,refpiciensChriftus, deditApoftoIisjpo/f/?/r/'(f»? ca/cahdi & tof-
tendiferpcntes atq^fcorpitines lihsQ^somtii noxa & pericuIo,Luc.io,i(?.Mar.i6,ig
con.
Pars PrioPsEt GeneraLis. ij
confcr Pr^ijIJ- Qyod non tantum de miraculosS dcfenfione contra vene-
na & morfus ferpencum,ut Ad. 28,6. fcd vel imprimis de vidoria contraCA-
codjEmonem , ejusq; icrvos , qvantumvis malitiofos & \ enenatoSj,accipicn-^
dumeirc,innuitPaulusRom.i6,io.inqviens: DeiufaciiiOnteretSatnnamfub
fedes veftros brevi,&cc.
Nec hodie delillit Chriflus ferpentis qvafTarc caput, Diaboli cjusq; afle-
clarum vires frangcndo, conatus impcdicndo , infidias reprimcndo : id qvod
appoliccadumbraturprslioillo h^oz.li^j.^. ^. c^^o Draco cum Angelisfulsvi-
ciusc^ecxlo {Ecdeiix)/{eturb.itusfuit. Et nifi Chriftus Eccelinm fuam, ejusq;
membra a furore atq; iinpctu Satana: protegeret, & inter tot tentationes,he-
rcfcs,turba5,perfecutiones fuftentaret, adum de iis dudum 6c conclamacum
eflec,Apoc.i2.i3. &: fcq. Pf 124,1. & leq,
2.
Nuditof.
OMnes qvi in cornu noftro confpiciuntur homincs «W/ apparcnt^,
praetcr unicum & ultimum illum in circulo fecundo. j
Eftautem nuditns homini nativa &: naturalis,qva:,utProtopla- Hominis
(lasin creatione, ita nos innativitatc comitatiir : IngenereigitUE_ conditio
denotat nativum ftatum & conditionem hominis in vitae & ingrellu & egrcf- """'"*''''■
fu,Job.i,2i. Eccl.5,14. i.Tim.6, 7. j^
Nuditns corpons humani , ut in ftatu innocentiac fuit honefta, fanda_,,
cafta & gloriofa Gen.2,2j. ita poft lapfum turpis fafta eft & ignominiofa Gen.
3,7.Nimirum propter inordinatos &obfccenosearnis affedus &motus ad-
verfusrationemrebellantes,vjd.Auguftin.decivitaccDeilib.i4,cap.i7.Hinc ^'*°'"''«
nuditas nonnunqvam fignificatturpe,foedum,pudendum,Gen.9.2i.23i Exod.
zo,26.Lev.ig,6.Judit.9.2.Era.5,i7.cap 47,2.Jer.i5,26.Hab.2,i5. >.
Cumnivi & imperfeclionescorporis vefte opcriantur,hacver6exuta, Notum»
omnium oculis pateanr, nv.dum ctiam appellatur, qvod notuni, obvium ma-
nifeftumeft,Job.26,6. Hcb. 4,13. Hab. 3,9. . Unde arcana dicuntur (/c««</^«,
qvando revelantur,aiiisq; communicantur,Sir.4,2i. cap.6,10. cap. 27,16. Ec
gladius»W.i///r,qvando e vagina educiturEzech.5,2. cap.28,7. 4.
Cum veftimentanos muniant afrigorc,a:ftu & aliiscoeli injuriis, qvi- Inermo»
bus Hudi homines obnoxii funt, hoc refpedtu miles amiflls armis , qvibus fe-
fe tueatur adverfus hoftes , nudus perhibetur,2.Mac.n,I2. Amos 2, 16. Tcrra_*
<jvoq;««;^.iVocatur,qvxcaretmunitionibus,Gen.42,9. Etnudart dicitutLj,
cum hoftibus diripienda & vaftanda exponitur,Pf.i37,2. Efa.i^.,!. Thren.4,21.
Ezcch.;6,39. cap.23,29. Hof 2,3. Qyapropter jubetur Vates Efaias plane Kudut
incedcre,uthocinfolitoacftupendofuo habitu denunciet ingentem cladem
& vaitationem .iEgypco ac jEthiopia; fuperventuram,Efa.20,2.3.Nec non po-
pulus ob enormia flagitia,di vino deftitutus patrocinio , mdatus dicitur, hoc
cft, imbcllis,infirmus & hoftium tyrannidi aclibidini objedius , Exod, 32, 25.
i.paral. 28,19. confer Num.14,9. ;.
Qyoniamhominibusmagnapaupercateprenisplerumqjdeeft, qvoa- ^*"?*"*»
miftumfibicomparent, unde laceratis veftibus & fcminudifxpius confpi- "'^*
ciuntur : hinc nuditns non raro extremam defignat paupertatem corporaletn
Deut.28,48. 2.ParaI. 28,15. Job.22,6. Tob.1,20, Efa.58,7. Ezech.18,17. Matth. 25,
43.B.om.§;35.l.Cor.4,n,2.Cor.ii,27.Jac.z,i5.,..
Cum
«?n ;;
Ni
\6 DissERT, Theolog. DeCornuDanico
^^ Ciimillijqvimagnatriftifia&clplore animi cx improvifoobruuntur,
Luftus, veftesiuas rcinderc,&caput>W/f^-cconlveverint,Gen.44,i5. jud.ii,^5 iReg.
21,^7. Job.i,zo. A'//r//metiam indicat ingcntemiudum;& prxlertiaitalem,
7. qvi externis fe prodit indiciis,Mich i,8.Levit,io,6.
Paupcrtas Dcniq; "^um homo per Japfum amilerit omnem ornatum funm fpiritua-
*"'"* lcm , qvi ipfi incrcatus,veluti vellis regia, aniniam corpusq; ipfius condeco-
rabat. Ergo nndms exprimit privationem primaeva: illius majcitatis & de-
fedum verx jufticicr^ianditatis, innoccntix,immortaiitatis , aliorumq; do-
norum primitus humanzeinditorum natura-^Ezcch 16, 7. z.Cor.^,^. Apoc.5,
I7.l8.cap.16.15. j.
Jndumentuni_,.
OtionibusiV>/i5?/>:7mnoninepte adjici pofFent hicroglyphica indii-
ntcnti 1 utpoteqvod nuditati e diamctro advcrfatur , ideoq;fub ean-
dem cadit fcientiam. Sicuti enim nudins turpitudinem,reve]atio-
nem,infirmitatcm,ludum,paupertatem,&c.fignificat : hmndii-
wf/;/-/w;ccontrari6denotat ornatum, Jud.io.5.Efa.5z,i.Plal.95,i.Pfal.i04,i.
Occultationem Matth.^^i^. arma & vires pugnandijEfa.^p,!^. Lxtitiam , Ec-
clefQjg. divitias Exod.ii-35.Efa.3, 6.7. Luc. 7,25. cap.i6, 9. Etqvemadmodum
w/<////r?j cxprimit pcccati lotditatem naturalilabecontradam , fic veftis vcl
«'«/^//wwwwinfinuat vcram juftitiam ,">. Chriftopartam & lide nobis imputa-
tam atq, indutam in Baptifmo, Ela,.6i,iu. Matth.22.12. Gal.],i7. z.Corint. 5, 3.
Apocal.3,18.
Veriim cum nonnifiunicus homooccurratinhoccornuvcftitus^cujus
»w- hieroglyphicum facili ncgotio cxpediri poterit,non eft, qvod hujus dilqvifi-
tiQ.nidiutius immoremui:.,,
. . ^- .
HomobeJliaUsyfeuheftia humana.
Eftiac variis formisextant ixi cornii noftro,q vacda totam fpccicm beJlui-
nam rcprifcntant; alia: caput humanum in belluinogcftant corpore,.! •
lixhominecorporcjbcftiamfacieoftcntant. Confimiliter paginafacra
nonfolumfi,gura& indole brutorumanimaJium hominemlui admonet of-
ficii,fcdbcft.iasin huncfinemexhibetqvoq;monftrofas,utApoc.l3,i. 2.11.^.17,
j.7.8ll.Dan.7,5,&fcq.cap. 8,3.5. &c. qvafdamctiam humana facie compa-
rentcs,ut Apoc.4,7. Ezech.i. 5. & feq. Qvs loca pluribus dilcuterc a noftro a-
lienumcftpropofito, SufFeceritimpra:fentiarumnotafte^qvodSpiritus,Dei
inmonumentisfacrisfa:piinmcjumentorum, pccudum,ferarumproprieta-
tibusvitiahominumarguatatq;cxaggcret,utProv.z8il5-Pf7i3' Pfio,^. PfaJ,
22,13.14. Pf 32,9.Pf.49,2i. Pf 68,51. Pf.74,19. Pf 80)i4- Efa. 54,6.7. Ezcch.19, 2.3.
cap.59, 17.18- Hofiojii. Amos4.i.Matth.7,i5.cap.25,32.}5.Tit.i,u.&c. Hinc
D.Hicronymus in hxc vcrba Ezcch. 5, 17. Immitmm in vos beJ}iaspejJimas.^iS'e.
ita fcribit : DiJfenfiones.,h£refes ,fchifmatit ydtmulationes ., invtdtji, trijUct^ , det-i7i-
■Qiones ,difideriamaU,avantia , tjvx eB ntdi.v omnium malarum , befiApeffmt
funt\ cp><i cumfuerint in nohts , mcremiir audire : corripiet te prsvaricatio tua^,;
precamur^ (^ dicimus : ne tradas beftiis ammam confitentemtibi , (S^c.
t^..:.i. Exprimituritaq;hacfiguradcplorandahominumftultitia,qviratione
&intelligcntiadivinitusprxditi, hujusautcmimmemorcsfu? dignitatis ac
B!
Pars PriorEt Generalis. \-j
praEftantise, neeledto Deo,jJd cuius imasincm conditi funt , ut eum asnofcant,
colebrent, & vitamdivinamin his terns.iciaiit ; pecudummore fecarnis cupi- "''"^°''s-
ditatibns immerguiit , 6c in qvxvis hagitia bruto qvoaam impctu f-eruntur,do- fjntatem,
nec tandcmineundemcum jumcntis,h.e. perpetuum cadant interitum juxta_>
ilhid Pf 49,21. confer. z.Pet.2,i2. Qyapropter Chrilhis Herodem i//(^i'»; Luc. 13,
31. Paulus Ncronem lconemiTlww.A^^xj. Holcas populum Ihaeiiticum vitnlani-j
cap.io,ii. Efaias Pfeudoprophctas c.wes mutos cap. 56, 10. Johanncs Eaptilta-.
Phaiifaeos;rr9jfW/Vw« viperaram Matth. 3,7. vocitare non dubitarunt. Huc ap-
prime qvadrant, qvx habct Chryjollomus Homil.12. in Genei. Scnpturabomif-
ries malos canesifocat , ohmfiidentiam {S' impetitm job Ubtdmem eqvos ; ob fiuptdt-
tTttcmSf rudctjtemafnjos., koficsSf pardas ob rapacimtem:, afpides ob fraudiilcn-
ti.tm,&zc. EtruriusHomiLz^.adpppulumAntiocheri: undc pntero te fidelem
aotiofccre , diilis omr.tom c0itrarta proteft,. zntibns ? qvidverofidelern dico ? nec enim
es homo , cntn tanqvam afinus recalcitres ., iafcivt^s ut iaiiriis , ut eqvus poft mtilieres
binnia5.,venirtmyiqvamurf^stndi.ilgeas.,iicmiiluscarnemi»fingves.,rapiasutliipti5.,i-
rafcaris utferpens^ fcriof utfcorpiuSy^sfubd^iiu ut Vulpes..
Elcg jntcr Roetius lib.;.. confol. phil. proia. 31 ollendit , qvomodo vitia_.
hominemfuahumanitat.edeiiciant-&,inbcltiain transformcnt:, Avaritta fm-
q .' i t, fcrvet sHenarum opum viole;nus ereptor : fimiiemjnpi dixeris. Ferox ata. in-
-qvictus linqvamlittoiis ex^erc-et ? cani comparabis. Ittfidtator occuitus fstrripuilfk_>
fraudibus gatt.iet .iVulpcaii-t^ ex^rfvitttr. ■ lrainfempet;a'f!s fremit? Lconis animum
'•ef.trecred.itttr. Pavidns S^fugaxnenmetuendaferpudat? Cervi fi/miis babea-
tttr yfignis &" fl-ipidiis lorpet? Af;yi.umviv.it< Levtf at^inconfians fiu.diapcrmiitat?
ynbil ab .iv.bus differt. , Tffdis immundisd; libidinibus immerittiir ? SordiJje fuis
voluptate dcttnetur. ■ ttnfit.,tit qvi,probttfite deftrta. homo ejfi deficrit , cumindi-
vinam conditionem tranfire nonpofjit, vcrtatttr in belluani^.
Nec 'aliud indicare voluilTe videtuf.Pythagorasper fuamjtt£7i(ti4't/';^4;(n:'
Gum dixifVanimas fceleratorum migrare in b':ftia%li..e. brutos &belluinos mo-
resindueie. Idem mcflcrevoluit,HomCT-us,qvitinxit,fociosUlyfiIsaCirce_j
invariasbeUu3stransformatos,llb'ilcm autcmcb virtuteirnkjfajjicntiamnQn
potuiircCircaeispoculisdemcntaii. .th,.^ir.
ScripturahocipfumdepingitmetamorphofiRegisNabucadnczaris, qvi
ob luperbiam & infolentiam aliaq,vitia ad formam & conduiou,ein belcix red-
acflus , atq; ex hominum contubernio exturbatus , per integrum jc,ptcnniun>in
folitudine inrer feras fub dio nodu dieq; oberravit^Dan.^,!^. 22.30,; -.T i^.") ^•i^',
Porrpftuporiftebelluinusapudhomincs nonnunqvamjta invalefcitj,nt
brutis non modd fimiles fed longe dcteriores evad;1nt. Hinc Efa.i^^.judsEis r^- Homine$
bellibus & ingratis non eqvus generafns, non canis fagax , fedftolidifrima ani- dcteriorej
m:[{\.!i,Bos ii .-Ifimis , prxferuntur. . Eorundem focordiam pqrftringens Jerc- beftiis.
miascap.8>4-fol«ftiamccrtarurn ayium allegac.ftatatemporaabcundicc rcd- .,
eundi qc.curate obfervantium. Et-j|cGfca,p.;i,i§.l2.< ^Mmentauig(tmfc^e.^rtn,eM- .liqm)
tu bo!itnpcrt)idxa effe , ©" beftiai agn ad-J^ofmnitmc^apjare pcj,liibqn.s ,, ,?perte i;.^at
ncfandum hominum ftuporcni , qyi i^'eGmanurn,IJei arati agij^jfcunt, necpec-
catafuaqvibus merucrunthocmalumiferiu-deplorant. ,,Sjt^d^j^criHm Cerai
anhelantis ad rivos aqyarum Pl.^Zj?, Vig.ilantia Cqv.fmatutipi^.tcmpore e,c^-
b:li fuo egredientis ad paftum Pf 22.,iXant.2,9. pihgcntta/tf^A'Y-.«. iabpre.fem-
pcftivo coUigentis cibum Prov.6-,6. &: feq. Volatu^fy///>K^.tiii;)ftera luutn ac,cj-
pitrcmfumma celeritatefugientisPf 55,7.Rcnovatio//^p/7u;priij:inas vires.far-
■mamq, recuperantisPf 103,5. ^-^- ^O'.^'- Crocitus &. chmox pnili ior^;tni?Ci^j',cf
C ■ ■ Job.
ig DissERT. Theolog. DeCornuDanico
Job.3g,3.Gcncrofitas & fortitudo koniiGcn.^i^,^. A poc.5,5. Laboribfiras /ijim,
Gcn.4'9,14. 'Ot'.'<fpacicnri.nEf.i.55,7. y/w»nnnocenna i.Pet.3,19. Oai/iKs :\ffe€zus
in p'u'!lt^s Mntr.2?,37.&c. Hn;,incj vam,& alia: aliorum animalium vircutes nobis
ii«ria;pcpropf)nuntiiracl semulandum inrebuslpiricualibus, ^cficliei picrntisc^;
cxcrciriis. Qvamobrcm fobus in generc nos ablegacad bruta animaii^T/eluti
prxcones clivinx virtutis &: fiipicncia: : Ifitcrrog.ijiimcntj ^ dotebutitte ; ^ vo-
'Littli/i ca4i-, '■& indicstOunt tib!^]oh.u,y.
Irnoqvemadmod.umanimalia ufurationis&IoqveIidefl:itura,virtntibus
"tjv.T-.natiu-ali-cduntinllindujhomininon raroantcccllunt : Ira rurfushomo
omnium bcUuarum vitiafua malignitate non jcqvat modo fed longe ctiam cx-
ccdir. Kfim eqvum luperar/fror/.? j /,rr'ww/rrucu!cnti"i; ttrfii}»i(xx\nijHpiim
T,'oracitatc ; -jiihcm ailutid ycnnem irividia ; pivovem fupei bia_ ; //wwingluvie 5
'^nlhfn libidine&ficd-einceps. Llndc infacvifiimis beftiis nonnunqvammajor
'dcprchcndirur humanicas, qvam in ipfishominibus. Danicli,qvemin lacum
■^onjcceruirt Medi,parccbantlconcs,Dan.6,23,24. Eliam, qvem hoftiliter A-
chab perfccutuscfi, palcebanccorvi1.Reg.17, 6. Qv'o rcfpiciens Cyprianus
-traftac. dcorac. Domin. 0 hum.-tn.e m^litis.., inqvit , detcjlanda cru.iclir:js ! fer£
Oninir.inj p-,ircunr.,aves pafcuntjiS' homines infdiantur /icfkviunt^ Qyin eo candemmali-
bcftiarum tia per venic humana , uc omnia vitia , qva"fingu!a tantiim in fingulis beftiis in-
vitiacon- -vcniuntur , inuno interdum homineimpio &fcc!crato concurrant fimul uni-
currunt in yj.ff.,_ Kmc Paulus con Juioncm hominis nacuraJem & carnalcrnicadcfcribic,
'c^\-odi\\:7ntrea,i/Jj.@<'\s^ Ttiv a(/«/)7Ya*Rom.7)i4. utqvicocuspcccatiiervicio
'rtianciptus fit, qvod ipli ptoHas domin/!tur Qi' regnat w mertttli ipfus corpor^,
'Cap.f', 12.14.
FifcU.
|Tgiirir/'//?/>aIiqvoticsfe ofFertincornuncftro , qvemintcrcibosdclica-
tiores olimctiamfuifie tcftanturnonmodo fcriptoresprophani,&inter
CSterosSvctonius,qvi in famofifllmailla coena,VitellioImperatori data
afratre, duomillialecliflimorumpilcium appofitafuiflTetradit : fedhuc
" '^ti.inialludilnthiflorixfacrre^&prxfertim illadc murmurantibuslfraelitisin
defcrto.qviimprimisrccordabantur pifcium, qvosin/E.gvptograris comede-
^fSilt,Num-.iiJ5. Etpoflmodum cfu.m pifcium Judsris valdegratum &familia-
rem fuifle intlicant plurima fcriprura; loca,ur Tob.6, 7. Matth.7, 10. Marc. g, 7.
""£110.24,42. Joh.6,9.&c. Pifccm igitur fymbolum e/1'e voluptatis & delicata: vi-
esalmoH t^jjCxtra controvcrfiam efh
'"' ' ' '■ IpfeauteTnSalvatoromnesingenerchom.incs/^ewfljparitcr & »?///cj- afli-
"iwH'atpifcibus,ob varia lciiicctpifcium & vitia &virtutcs,Marth.i3, 47.48.
'• • Vitia pilcium qvodattincr, primo proprcr lummam frigidiratem & hu-
'"'"'• "rtifditatcmftolidi&indocilesfunf, necullomododomariaut cicurari polliinr.
-Hocnom^ine/.ingencrefchcmatafunr peccarorum pertinacium&obdurato-
■rum , 'qvi nulla dodrinaautexhortationcapccc3tisabduci,&admcliofcm.j
^WCnrem reduci poflunr,Efa.65,2. Prov.1,24.25. 2. In fpecicnotantur hac pifci-
"iimconditionebibuli &cbriofi,qvihumidirarcgaudcnr,h.e.continuiscompo-
''tationibuS&hclluationibusindu!gcnt,hincq-, nihilrcfti,jufl-i,eommodiauc_.
"Iaud.1ridefignant',Hof4,n.'Efai,-e 5,11. n. Amos6,6.'-Rtmian.i^>13.-SiT.'l<?, 2.
"Ffov.io^r.cap. 2^,20. ?o.
'^ol Pifce
Fi
,■>
ParsPriorEtGeneralis» i^
Pifcesventreincubantaqvis, &latcreamantinlimo,algajgurgitibus:hnc u
rationeinfinuanthominesterreflrres, qvi hujus mundidelitiis, vokiptatibus,
divitiis , honoribus ita fe immcrgunt, ut illinc diificulter extrahi , & ad veram_.
lapientiam , virtutem, beatitudincm alpirare qvcant,Luc.g,i4. caii.21,34. De
iivibus?au[\is?hi\. ly^.^orumDeusveneerelifif^/oria i/i confiijione ijpfirnm_j,,
^vi wrren.tf.tpHint.
Pifcium omne genus vorax & gulofum eft teftcArift.l.^.de part.Anim.c.14. 3'
Ita non minima parshominum in gulam & ingluviem propenfa^Amos 6,4.Sir.
57,34.35.36. Prov.23,20. Ecclei jo,i6. Luc. 21,19. &c.
Pifceslongclatecj; vagantur&oberrant, acpropter cibummodo exmari 4»
cgrediunturin{lumirta,mod6f fluminibusfugiunt in pontum vid. Ariftotel.
lib.9. hilt. Anim. c.37. Hoc refpedu repraeicntant hommes avaros , & maxime
mercatores, cupidoslucri &divitiarum ,c]vi omnes terrse & marisrectflus oer-
vagantur,per faxa per ignesdifcurrunt PI.^q,?.
Interpifcesnon uJla juftitia,fedvis& violentiadominatuf^dummajores f.
devorant minorcs, Arift.iib.^.Hillor.Animal.cap.^. Uiinam in communiho-
minum vita & converfationenoncadem violcntiaacinjufta crudelitas nimis
ufurparetur, ncc tamcrebro viderccnet, utyi'//'ffx»;.f^»/, hoceft,qviviribns,au-
torii.ite,potentia, polIent,jp.?rt'(?jatt]; mileros degkuianr,eorundembona,do-
mos,fundos, lubltantiam ad fe iniqviflmic rapiendo, Mich.3,3' Prov. i, 12. Pf. 35,
25. Pf i42,3.Thren.2,!6. Job.20,15. Marc.20,14. Matth. 23, 14. &c. Huc impri-
misfacitqverel.i illa Hab.1,13.14. ^are ref^uls ftdper wicjva .igentes 0 tmes^de-
vorante tmptojtiflioremfe ? Etfiicieshomines qvAfipifces mitrii , (^ avafireptile non
babensPrincipcm. Vrz^Qlzvc^a^Aiushom. ■/ .Wey.^vti. Af.-ijor pars pifcium , ait ,/i'
gurittnt , alter alternf}}., ($' mnior apud lUos efca majoris eB. Etfi evenc-it , ut is avi
minorem ftiperaverat, atteriuspr^ddfiat , ambo tuni fimul deglutiuntttr i^ una ultimi
pifies immerfiventrem ingrednmtur. ^vidigitur nos homines aliudagimus, cunt-i
vim inferimtis infcriortbm ?
Pifces perfa;pe in medio cutfu & lufu capiuntur ex improvifo : idem homi- 6.
nibus impiis contingcrc folet , q vi dum omnis metus expertes carnalibus affe-
ftibus&voluptatibusfecureindulgentjfubitaneo&improvifo obruuntur in-
tcritu. DeqvomonctEcclefiaftescap. 9,12. ISIefcit homo finem fuum ; fed ftcut
pifces capiuntur hamo, &" avcs laqveo comprehcndnntttr , fic captuntur homines iri—i
temporc mala., cum eis extemplo fupervenerit . Adde Luc.21,35. i.Thcft.5,3.
Hoc paifto pifccs cffigiem exhibent hominum malorum & reproborum_. '. pii,
CumautemChnftus affirmcthamo fuononlbliimmalos fed etiam bonospi-
fcescontincri , leqvitur, pios& hdclcs non minuspifcium notione & iigura
reprxfcntariiidq; propter nonnullas pilcium proprietatcs.
Pifccs ficuti in aqva gencrantur,ita in cadem manent,vivunt, nutriuntur, |,
undeamari tanqvamluo domicilio &manfioneplxrumq,denominantur Gen.
1,26.28. cap.9,2. Num. 11,22. Job. 12,8. Pf 8,9. &c. Q\'o nominc cxprimunt mo-
rem&ingeniumhominispii,prudentis,&fibiconftantis,qvi inft.qtu&officio,
inqvo divinitus conftitutusfit,perpctu6manct,nec ukr6 mutationcmqvajrit
Pfal.37,3.Sir.5,i6.
Pifces nunqvam clemcntum fuum ad infidias aliis ftruendas transgrc- j,
diuntur,Hincpifccsefle hicroglyphicum innocentix docet Picrius hicrogj.31.
Ideoq;Pythagoram cavifle,ut homines abftinercnt pifcibus,ne vidclicet infon-
tesperfcqverentur, traditLitiusGiraldus in lymbolis Pythagorae. Qyocirca
etiamPythagoras, teftcPlutarcho , apifcatorcretisjad:umcmiflrefertur, ut
C 2 qvic«
9»
2G Dissert.Theolog. DeCornuDanico
qvicqvidpifciumeo jaducaperct,ftatimcmictcrct. Scriptura fane idem cxi-
eit a qvovis Chriiliano,uc hoc modo pifccs imicacus , innocuum fe crga omnes
prasbcat, Pi".i5,3.Tit.ijii.
Pifces aqvam 6c iiumidicatem,ut nutrimentum fuum intime amant , dc-
fiderantjin dehciis habcnt, eaq; deftituti, non diu iapcrftitcs cHe podunt ; qvod
etiam innuitur Ela.50,2. Conllmiliter mcns pia & devota omnem luam laeti-
iiam,refedtionem,voluptatcmuniccqva:rit&hauritin aqva viva& pura di-
vini verbijqvafidcfticuatur, eft vciuti cervus nijriais Aei rivos /(i^v4rum,Vi'.^z,i.
/'ifcibus oculi lunt lubrici , propter circumfufi humoris crafiamentumj,
utifcribit Ariitot.lib.2,capii3.ItapiorumocuHnonrar6 crafnticm &: lubrici-
tacem centrahuntac pcnc caligan: praelachry^jiarum abundantia, qvas nodu
&interdiufundimtpropccr peccata , &iramDei cum pceuismulcivariis hinc
provocatam. Exemp]avidePf6,7.Thren.i,2.cap.:!,4g.5i.
, Piiccsperpctiiisferefludibus agicantur maris procellofi atq; aftuantis:
ItafideliaChrifti membra variistcntationum,afHiclionum & mucaciunum x-
ftibus jadancur ; experciillud : Ff 42,8- & Pf 69,1. 2.
i^ Pifrem non modo homini cibum , fcd ctiam mcdicinam fuppeditareo-
ftendithiftoriaTob. 11,13. UbiTobiasJuniorfclIe pilcis coecosPatris inungcns
oculosvifumilli rcftituit:Itahomo vcreChnftianustotis viribus liiccurrit a-
liorum ncccfiitati arqjinopia;; famelicis cibum,£cgrotismcdclam,miferisau-
xiliumiubcntiiniparticnsan:moj,Efa.58i7-Tob.4,8-
. . Obhafcerationescomparanturcum pifcibushominespii.icprobi. Re-
fl:at adhuc conditio qva:dam pifcium,qva(; hominibus aptata , diverfo rcfpcdu,
& vitio vcrti & ad virtutem rcfcrri poteil:,ideOq; nunc vituperio,nunc laudc di-
gnacenletur :funtenimpifcesp]ancmuti&vocisbcncficiodefiituti.
Hnnc pifcium proprietatem armulantur ab una partc homines prorfus
impii &obllinati,qviade6obnuucicunt, ut nccDcoconfitcri peccata,nccho-
mcnejusinadverfisinvocarc,autproacceptisbcneficiiscelebrarc, nccproxi-
mum vel triftcm erigere , vel crrantem revocare in viam fuflinean t : q valc filen-
tiuminiuftumpcrftringiturPf.^Sil-Digni itaq;qvi& hicinafflisftionibusacae-
rumnis dcfperabundi conticcfcant,! Sam.2,9. Et ibi in dic Judicii coratn fupre-
mojudice tandem,veluti pilces, obmutefcant,Maith.25,46.
Abalcera parte fynccri & fidelcsjefu Chrifti fervi pifciumimitanturfi-
icntium , vcra paticntia fub crucc & calamitatibus , dum ncqvaqvath murtiiu-
rantautuUam voccm cdunt, qva;Dcumauthominesoffcndcrepoirit : fed pa-
tientcr & humilitcr omnia Domino committunt , ejusq; opem cxpc(flant,& ita
f:\im]ohofn^»H?fiappomKton/uo,]oh.:^(),7^^. ponuntinpulvereos fuuml^w.i^K).
filent Afacie Domini,Zo^hor\.\,7..CoritjV!eJ(;unt /i>/im.i fiiuin Deo,V^.6i,i. Injiletitto
(^ j^e o^tnd\ii\t fo>tittit/inem/iia>?i,E[n.^o,\y. &c.
Porro fi pifcium c mari extradio humana: applicetur conditioni , rcs iti-
dem duas diverfiffimas nobis ob oculos ponit,gratiam,itiq vam ,& iram Dei.
Qyando marc confidcratur ut locus pilcibus commodus & ordinarius , cx
qvo protrahun tur inviti , dcnotare poteft patriam ac domum , qvam incolac li-
bcntcrinhabitant, undectiamxgcrrimeejiciuntur & abducunturabexternis
hoftibus,qvihinc^//?.?w^/^audiunt,Jcr.l6,i6.Etcorumvis,robur,cxercitusyi-
eena & rete nominatur^Hab.i,!^.
Qvando vero mare vel in fc confidcratur , ut cfl: pcriculi pleniffimum , Sir.
45,26. vclrefpeftuhominum, qvi in mari vivcrc neqvcunt, vclrhinorumpi-
fcium,qYiinmaiiam.ijoribusabforbcntuf,figtiificat»?KW//wjinqvoceu va-
fto
ParsPrior Et GeneraliS; zi
ftoacturbidomari,cummultisacvariismalis^ha:icfibiis, tcntationibus , le-
dudionibus conflidiandumcft : Exqvoperdodrinam & pracdicationcm Ev-
angelii homines in Dci rcgnum protrahuntur & congrcgancur. Unde ipl jm
verbumDeipraEdicatumaiHmilaturrm^» m.tre proje^o , ivlatth.l^,^/. ejuscj;
^xxconts pifcitores hommum vocantutjMatth.^, 19.
Deniq; cum pifcis in tcrram non nifi captus trahatur , in terra invitus ma-
ncat, nec diu vivac , ibiq; coiifeftim omnes nmittat vires , uti apparet Tob.6,5.6.
haud abfurde ftatuitur hoc nomine Symbolum Iiominis captivi , peregrini , in-
firmi , morcui : qva etiam ratione exprimit llatum & conditioriem humani ge'
nerisnaturalcm. Sumus enimnaturac.f/'/;lub poteftste S.uhana; Pfal. 141,3.
Co^JlriciiVif!C/ihs xtern^ maledictionis , Ela. 61,1. peregriiii &cxror:esaccciclti
patriaPf.39,l3.Heb 15. 14. /;;//■««; acdebilcscorpore&aninia,Pl. 6,3. Pial.jgj 8- 9-
'Mor[Ui^eii3tfac£eccaiis,Ephci.i,i. Coi.2,13. ikc,
Vulttir (5^ Mihu^.
PIfcibuscommodefucceduntaves,utpoteqvibusmagna cum pifcibus ih-
tercedic cognatio,qvod etiam notavit Ambrofius iib.i.Hexam.cap.14. U-
triusq;enimfami!iascxcadem materia , niminiii) exaq\a producinscITe
docetMoiesGen. 1, 2o.Etinterutriusq;membraacmotusadmirabilern_.
analogia.magnofcunt rcrum naturaliumScriptores. Voiucres autcm vcluti
tcites divina: providentia:,citac Chriftus,Mattii.6, 26.
Vcrum cnimvero cum in hoc cornu non nifi dux cxtcnc A Vcs , & qr iderrL..
utraq;pilcem roftro fuo rodens, voraces fe & rapaccs atq; pr rdatrices elTe indi- I uxus &
cant: qvo nomineduoexecrandainfinuant vitia , qvamplurimis mortaliunij '«?*'■"»•
hodie(prohdolor)nimis nota&familiaria^/w^/rtz^/Vw?, inqvani,&K^4(r/zs?/e«;,
qvaeplaerumqjfimulfefeinvicemcomitarifolent. Ha;c namq; efl: prxcipua_>
caufa, cur alter alterius bonis & lubftantiis adeo infidictur, ut habcat , qvodlu-
xuprofundat,Amos2,8. cap.4,i.Hab.2,5. &c.
Qyemadmodumauccmavesrapaccs,ut Aqvila,vultur,^(ilvus, Accipitcf,
&c. magnaplaerum.q;pollcntfagacitate,&diligcntiamadhibenc incredibilcm
ad praedandum ; dum cclerrime volant,Deut.28,49. Thren.4,19. Zach. 5, 9. & o-
doratu ac vifu ica valenc,Job.2S,7. ut prsdam procul fitam fentire poffincMact.
24,28. Ita injufti & crudcles illi pracdacoresad omncs incehci occaiiones, millc
fallcndi & rapiendi artes no\zT:um,prudentiorcs hac in partc^^p.f»///^' lucii infno
_g«frf,Luc.i6,8. Deindc harumavium qvardam vivis animalibus maxime in.
fidiantur, &pra:fertim domefticis.videlicct puiiis anierum,gallinarum,&c. ut
Milvus & Accipiter : qv^edam cadaveribus inhiant, ut Vulcur & Aqvila. Ita
nihiltutumautimmuneabhominumavaritia , qvi p.nupercs & vivoscmun-
gunt, cum pane & vidu fimul fangvuiem ac viiam ipfis crijiicndojSir.j.-^., 22. 13.
Et mortuos in rclidis hxredibus , viduis & pupilliscrudelitetexfpoliant_>i
Mich.2,9.
Qvidqvod Vulturcsimprimis tanta fagacitatc& odoratu valerc perhi-
bcantur,ut per ccntena milliaria ex aliis locis etiam trans marc advolent ad di-
lanianda cadavera : Imo magnas q voq; clades & cccdes prtfagirc dicunturjun-
dcmagnisgregibuscomicancurmilitesprodeuntcs in praelium. Sunt igicur
Tivaimagoeorum,qvi mortcsaliorumexfpedanr, diccfccrcfperantescxha;re-
ditatibus;qvosSenccafciteperftringitEpift. 6. ^vi,mc\yit-idmico ixgro afidet.,
bgreditntii cAufu^vtiltur f /?, cad^-jer e.xljacijit.
Cj D.Wolff
22 DlSSERT. Theolog. De C O RNU D AN I c o
D.WolfF.Frantziusinfua hiftoria Animalium VuJturibuSjprafcntienti-
buscadavcrn tridiio , depingirtatuitmultorum curiofitatcm &avaritiam , qvi
magnaexp!orantfolcrt!a,qva[:nam bonafeudalia autEcclefiaftica af.-nibusaut
SEgnstcncanturjUtillamaturiiisa principibusemendicent, viventibusadhuc
pnoribuspo;Tefroribus,c[vorumcadaveribus,vulturum inftar^inhiarc rectifTi-
medicuntur_..
Sicuti etiam vultures reliqvias prardarum non relinqvunt aliis avibus , ut
faccrefolct Aqviln, fedpullisfuisinnidumdeferunt ; Sic cjufmodi bonotum,.
fcudalium vel Ecclefiai^icorum captatores prx nimia tcnacitatc & avaritia ni-
hil cxpcndunt,in fuflentationcm pauperum, Scholarum, Ecclefiarum^fed qvic-
qvidcorradimt,fibifuisq; tantum reicrvant. Contrapra:ceptumSalomonisj
Prov. 5,16. Foritcs tiii denventiirforas^^zc.
Qvam e>:tremeautemDeusaverlcturrapinasatq;deprsdationes,etiarrL.
co declararc voluit , qvod in lcge aves omncs rapaccspronunciavit immundas,
qvarumcfum populo iuo prorlusinterdixitXcv.ii,!^. Deut.^jiz.ij. Hocipfo
monens, non imitandas eficharum avium turpesproprietates, nifi Deo&ho-
' minibus abominationi cffe vclimus,Pfal.5,7.
Deniq; Vultur,Milvus,Ardca,Accipiter,&c. nidificantin locisdefertis&
abditis,utillorum nidi nunqvam videantur :underegio vaf}ata& defolata ha-
rumaviiimdicitur habitaculum Efa.34,14.15. EtDavid temporea-rumnofo non
modoaiociis &amieisdciertus , fed ctiam propter fummum moerorem ultro
fugienshominumcommercia,alllmi!atfeejufmodiavibusfolitudinesinco]cn-
tibusPfioz,^. Qvolignificatiir,qvid tandem maneatinjuftos raptores & pau-
pcrumcxpilatorcs, afacieDei & S.Angclorum &beatorum hominum confor-
lio procul arcendos atq; ad Tartara diflurbandos,Matth.7, 23. cap. 25, 41. Apoc.
2I,27.Cap.22,I5.&C.
7-
Eq^ves.
-Nterplurimas Eqviproprictatcsdu.-epotifrimum cdcbranturinSacrocodi-
cc , Fortitudo & Velocttas : Hujus mentio fit Jcr.4,13. cap.12,5. Amos 2,i5.Hab.
1,8. &c. Illiusjob.39 10. Pf 147,10. Obqvasnon foliimin trahcndis curribus
"& vchiculis,fed ctiam in bcllis ac prsliis Eqvi fcmpcr magnus fuit ufus , uti
liqvetExod.i5,i.2.Sam.i5,l. Provcrb.2i,3i.Jer.6,i5.cap.46,4.Ezech.38.i5. Zach.
Aiixilium io,3.&c.Unde Eqvusdenotatqvodvisgcnus auxilii humani, prifertim mili-
humanum. taris,Pf 20,8- Pf 33,17- Efa.31,1. cap. 43,17.^6^,51,21. Hof 14. 4. Mich. 5, 10. Hag. 2,
23. &c. Qv'ocirca vetuit Dominusln lege , Judacorum Rcgc;, nimium alerc eqvi-
tatum, ncicilicet vel hocfrcti bcllainjurtavclnon necefiariamoverent , vel
huic magis qvam Deo belli tcinpore confidercnt,Deur. 17, 16. Eandem ob cau-
fam jubcntur Ifraelit=e hoftiumCananseorum captos eqvos fubnervare,ut difce-
rcnt omnem impofterum fiduciam fuam collocare in iolum Deum non in e-
qvorum multitudincm,Jof 11,6. Qyaproptcr populumDei in bellis fere pedita-
tu,nunqvam autraroeqvitatu^ufumefle ofi^endithifloriafacra. Impiiautem
Reges ciperunt magno eqvitatu & uti & delcdari,uti patcr dejoram 2.Par.2i,9.
QvodctiamEfaiasexprobratproccribusJudseorum, ({wodrepletTi fitterraipjh'
rum eqvis £5' inmimerabilibus qvadrigis cap.z,^.
I. Hinceft,qvody^»^f//adopcmpiisadverfusholl^esferendamccelitusemif^
^"?^'' fi^plirumqjapparucrint/w/^Wf/f^PHiqvaficelcres & feflini ad pugnandum,
eqvitcs, 2.Reg.6,i7. 2.Maccab.3,25. cap. 10,29. cap. n.g,
Qvin
li
■a
PARS PrIOR ET GeNERALIS. 2J
Qviri& ijp^cDiusijieqvif^fecielifQ^KutiiMdiciturDeut.ii^iS.ECa.io,:. Pf. 2
l8:lI.TLim,qviacotimiindo,qv?(ilciroreqvo, infidet^omiiiacjihabenis provi- "^"'0^1:1=.
dcntixAiscregic&gvrat pro arbitrioPl.i35,6.Tum,qvod ubiq;adef^,&celerri- ^"^ ^■''■•"'•'i
mcac rcpenreadv^^i-ic-T^^iiitierandosrms&everccndosholles^Pf.j^ii^.Pf.QM^.
I-JucproculdubjipjrpeftantvcrbaillaHab.jjg. Afiendijfipiper cqvos tnos^C^f qva-
dfigAtu^Salvir':. Ubi pereqvos &qvadrigas inteliiguntur aqva; rubri ma-
ri>',qvibus, utfortiliiaioeqvitatu &curribus talcatis JchovaiuiEgyptios im-
prellionemfecit, epsq; proftravit infalutcmpopulifuijExod.13, 21.
Dco^peccatoribusjuftam infligcnti panam, eqviniii:iistx\iuvx tribuitur; ?.
Tum,qviafecuris& nihil talemetucntibusfubico &celeritcr imminet, l.Thell. r)^"»pec-
«j^ Tum,qviaiIlosfl:rip.CTit&coercct,nonlccusac eqvescqvum freno domflt, „ ■'"F""
cakaribus cxagitat,Hol,io,ii.
OrigencsiaEsod. cap.15. &Hieronymus inPr.7j.qvemvishominem im- 4«
,pium&carnalemdicuntf^p//w2, qvilc{rorcmhabctDiabolum,aqvo ducituc_., '*°"'"s«
-^gitur,ftimulatur,iitin qvrevis ruatflagitia. Cui congruitilludjer. 8,6. Omnci
. convcrfi funt ad curfiir,! fiium [adlcelera & flagitia] qv.fi iqv.is impitwu.tdcr.s ad
prs/iJ072-i.
Hominesimpii &fcroces,qvi miferisacp.mperibus conturacliosc 6cpc- j.
•ttiilancerinfulcant,eosq;ut vilcaliqvodiumentum^crudciitertraitanc^y^/f^ii^-i:.?- 'n^p'!.
fitfi/pfonini cqvimre dicuntur,Pf 66,12.
Pii a Deoadteraporalem felicitatcm, & impriinisadopum abundantiam "'.
.evecli eqviturefupeyexcclf.ttcrr.t^zx\\\\>Q\\m\ Deut.52,15. Efi. 5^,14. QvMmvis po- • '
fteriorem hunclocumHieronymus&Gregorius^i.moral. c.p.Item ex novitiis
Occolampadi^.CorneliusaLapide&alii interprctririmalinrdcvirtute&lub-
limi indole verorum Chri(tianorum,qvi in coeicftibus & divinis mente fixi,ter-
rena omnia, etiamcmincntiinma, magno animo contemnunt,&, amore xter^
nitatisjcalcanr. Vcrum huic cxpofitioni nimis coadie & ipfe contextus, & u-
triiifq; loci jam citati accurata collacio aperte reclamat.
Rcdius&convcnientiusadhibecur eqvitsndi- vcrbum ad exprimcndaiTLi ~>-
& ad.umbrandam prardicationcmEvangelii : ubi facrofindlum minifteriuinj Chriflus»
.■cftEqvus vclox&generofus, cuiipfeChrillusgratia&virtutefpiritus fui infi-
densjcordahominum voce&concioneEvangeliiingreditur,caq;falvificaDei
cognitione,vera fide,cjusq; frudibus bcat, & 1 ta ad vitam pracparat sternani-..
"S^Wiceqviare 6i\c\tux fipcr verbim venmtis Pf. 45,5.
Iluiusf^Pi^rii^w/^j-infignisextat picTiuraZach.i, p.&feq.UbiPropheta in Zjch.i. |,
vifione fibi oblata, cerni t eqvitcm,fede'/itemin cqvo rnfg, iS> confflentev: i.nter m) r- ^ '^^^-
-tos.,qV£inv.dleprofund,i(S' obfcura coKft.ee}iSj:t. A tergo ejui conjpiciuntur cqyi
rnf,vartj, [difcolorcsjif?'^//';. pvoruna conditiofcifcitantiZacharixitaex-
plicatur: Hifunt,qvosmifitBomv,ius^uipfr.',nihnlc,itternim. Q\'o dicto,mox
ipfi, q vafi iam rcverfi ab itinereilio,xxpe(luionisfiia: .ti;i,!dum ,&,effed;um ita cx-
pon,unt : perAmhuldvimus temim., ^ eccc toia tiiK>-'- dcfifiet^^ qviefcit. Qyam vo-
ccm eyici^it Jngc/usje/jov^ [pqves illeinteruiyrcos]diligenti projud^isinter-
_ ceflione : Domine excrcittium yqvoMscj..tii.rion mifereharii HiertifiAlem (S" civitntia^
"^ndiii qvibtis ir.itus.es ? (^c.
Dehacvifionciadcqodumobfcur.l variejiinc^fi^rpfetum fententia;, qvas
..ticfingulasrccenfcreautexaminarefuperledeo. Confideranti mihi & dili-
gentiiisomniaexpende.ntivideturdepingi hocloco vis.&ctficaciar^itiifterii
: racri,cujusautoreftJefusChriilus,£^i?f.r/&i«^^pfl>^ir/y.<'»^(r> »/)r^f«,&c.
£^prjappclatur obcclcrcmEvangclii ciirfum , qvodminiftrorHmqpera >•
' " &
24 Di^sERT. Theolog. De C O RNU D AX I c o
& fplritus fandi efficacia hominum inllillat animis, Adlor. 2, 37. cap.l(5,i4.
iifa. 50,;. .■V.30I-
2. iv^!»(?.'>'y?;'/rr/7;y6'colbrisignei&:Tangvinci j parnmobeffufioncm fangvi-
nisluinibicundi in niorte(?cp>iffionc,c|Vogratiam Dei & peccat6r'um/'««<7y'(v-
rum [ Efa. i , 18. ] remilTTontm in Evangelio nobis cxhihita.ii acqviiivit, Luc. z^,
Aj. Paitimpropter vim*ig"ncam & virtutemctficaciiiimam, qv.Mnomovet^
verbiprsdicati ciurumPi.i^/jij.partimpropterignem rribulationis>qvopia_.
EcGJefia: mcmbrain hac vitapurgantur i.Pct. ^jiiz.l-artimdenia; ob fangvina-
riam & igneam vindidam,(}vam ab Evangelii hoftibus jufto judicio exigic,Ela.
63,1. &-i'eq.
j, CcfiftliitintcrTr.yrtosjJiiTi.iwproffffido. Tum,cjvodante manifefl-ationem
incarnelatuit cummyderioEvangeliifuifubdensa & obfcura umhra myrto-
>//w,h.e. variorum typorliir! , facrificiorumj cerem.oniarum ^promiflionunij,
prouhctiarum,&c. Heb.10,1. Tum,qviapoflnativicatem continuicfeintraf.ia:
gentis pomoerium & iiiyrtetum Matth.10,6. cap.15,24 Ador.13,46. Qyo tem-
pore populus Judaicus, [ c]vi olirii tanqvam myrtus, hoc eft, arbor amoena tra-
giansq;plantacusfucrata Domino inhac tcrra Pf. go, 9. Efi.^i. 19.] qvafi in..
profundumtcncbr.irum ,crrorum,hcr:e/ii!m cratdemerfusLuc.1,79.
4. Atergopliircih.ihcteqvos: Apoftolos, &' hdeles veritatis prarcones, va-
riislingvis dk dotibusinftrudos^cjvosftatim abarcenfionc nblegavit in univer-
i;imtcrram,utfiapra:dicationeperorbem ccrra»;iim Chriftum ejusq; Evangc-
liumcircumferrent;'Mnrc i^,!";, Pfio,^;^. Incerhofceprsccipuusfuic D. Faulus,
qvipfurimisrcgionibusperagracis, fuadodlrina & concionc Chriflum in Gal-
liciam, Antiochi.im,Cappat{ociam,&:inItaliamdcniq;Romam ufq;portavit,
omninq;a Jv.dxa ufq;adlllTri'ciimfdcrofan(ftoimplevitEvangclio. Nec ho-
diccellantgcncrofTcqviafclToreruo Chrifto incicarihunccurrerecurlum , do-
clrinam cccleftcni pro virili pVopagan-Ho^Jcr.Jjio. Eph.4,n.
5. £/^p.Ml!i//.'»/aliir/'/r,alii .ilSt^jXxw.incg.tti , fcu divcrfi Vel mcdii coloris,
qvibus varia 6c di vdrfaMiniftorum vcrbiofTicia adumbrari cenlco. /f/yf funt,
dumcxlegeiram Deiciimsternadamnationecoiriminancurobftinacis: AlH,
dum inEvangelicgrariamDei &3?cernamfaluttniannuncjanrrefipifcencibu's:
Piinicci , feu coloris raifti&mcdii, dtim omnia ricetemperanc , &:qvodvislut3
loco &remDorepromunc,& audiroribus convenienteraptant_,.
6, Eftedus Apoftolorum ac fidelium Paftorum ci^ .,red({ere terjmn c^vVet&m &
tranqvdLxm: dum vidriicet dulci confolacione Evangelica paccm & tranqvil-
licatemcurbatis afteruntconfcienciis juxca [WwA^Kom. ^;\.Ji/Jtific.iti ex fide-pvi-
ccm habemns crga Dciimper Dominnmfefitm Chrijium, vide i.Pet.3, 21. Ephel. 2'yli7.
Col.3,is. Pf 51,10. Pf 19,9. Efa.35,3.4.cap.40,i.2. cap.52,7. cap.^^, i;?.cap.6i,'f;2,
Macth.ii,28.&c. ' . ' iwilT
7, Exhoc camfeliciprogrciru EvangeliiapudGciKcs converfas occafroiiefn <
i\im\x.AngelusJehoz'£ [ h. e. filius Dei ad dexcram pacris confidciis-japud Potrem
intercedendi pro Judxis frarribus fecundum carnem Rom.o, 5; rie proptCr ext-
crandamfccuritatem luam&pcrtinaciaminperpetuumrejiciantur, qvcmad-
inodummeruerant;lcdutexemploEthnicorum provocaci,candem ref)pifc'ant>
atq;cximmaniilla coecicate&obduracione, qvasperfeptuagefimalemillamca-
ptivitaremBabylonicamolimadumbratafuic, liberaci, Evangelium Chrifti ■A-
deli corde ampleclcndo , cum Deo in gra tiam redeant, & falutem xternam coA-
feqvantur. Qya^omniaplcnius deducipoffunt ex capite undccimo Epift.^^ad
Romanos & prxfcrcim verf 14,31,
Hoc
PaRS PRIOR Et (jENER.ALIS. 2j
Hoc modo vifionemiftamoptime&commodinimeexponi poflereor^cu-
jissfummamcompendioramrepetercvidetuiZachariasinfracap.iOjj. Ubiper z^jh
ProphetampolliccturDorainus>feiiilocum pravorum/'.//^r,w/« i^ bircorurn^
[h. e. Pharifa:orum & Scribarum] meliores furrogaturum dodlores, Apoftolos
nimirum eoruniq; fidos fucccflores,^i'(?x^£;«f/" qv.ifi cqvum glorijt m pr^lio , h. e.
in IruetfublimibusSpirituslandi donis, uttancjvamecjvi generoli&ad bcl-
liimaptiiChriilumfeflToremcordahominumexpugnantem , &impcrio fuo
fpirituali fubjugantem animofc circumvehant_^.
Sunt qviinhuncctinm (enfum traliant vifionem ejufdem Zacharixcap. 7 h6
5vi. &feq.defcriptam, ^tqvatuorqvadrigisexmedioduorummontium^neorume- & feq.
gredientibus , qvoseqvi robuiii diverforum coloruni tr/thunt , &c. Ubi ailegorice
ncvqv/ttuor illas qv.tdrigas intcUigunt ^)W//<)/- EvaKgclut , per duos nio;nes .tneos
duo teftamenta,per£^pw Apoftolos , ^zi diverfos colores varias dotes ac virtu-
tes, qvibuSi^poftoliimbuti ialutarcm Evangeiiidodrinani ad qvatuor mundi
cardines, h.e. pcr totum oi bem extenderunt_.
/{«// funthieqviob/clumardentem,Ad.<^ ,10.15. &martYriumJoh.i6,2> j.
'Niorio\) modeftiam C.int. 5,ii.delpeiflumCant.i, ^.Thren. 4,1. 2. tribula- 2.
tionesThren.z,i.Joel.2,2. Sophon.i, 15. &!n obicurisChrifti myftenisenodan-
dis miram ac profundam. iapien tiam,i.Cor.i^,i2.
.(t?//'/propterdodtrina:puritdtcm , cordiscandorem, vitx integritatem_.,
Pf5/,9. Apoc.7,13.
^.//•«[c^niO hoceft, gr^ndinei fcu maculisconfperfi] ob variamira- ,,
cula,qvxediderunt , mala, qva: perpefli iunt;gcntes,qvasconvertcrunti
Robujltoh perpetuam in his omnibus ngendis & perferendis conftantiam. r,
Vide Hicronymum in hunc locum & Alcafar.in cap.^.Apocal.notat.^.
Infpice& confer qva- habentur Apoc.6,2.cap.t9,ii. Ubi Chriftus confpi- Apoc.fi.z,
citur^.//'o/»/;(!/f»xf^po, perqvemintelhgimus Apoftolos & viros Apoftolicos, c-^p.ijjii.
qvi, inftareqvi velocitercurrentis, fidemjefu Chrifti toto orbeceleriterpro-
pagarunt_-,
Gregoriuslib, 31. Moral. c. 11. huc qvoq; trahit verba Jobi 39, 19. 20. Kum ■ job.^9,10,
qvidprxbebis eqvo fortitudinem , autcircumd^bis collo ejus hmnitum? Numqvidfu- lo,
/citnbis ei4m qv.iji locujlas ? Gloria narium ejus terra , ternim ungul.ifodit , exultnt
audacicr-, in occurfum pergit armatis^&iz. Qvce omnia Gregorius dodtori applicat
Evangelico : £^P/^/eft,inqvit, pra:dicator,qvihabetyc?m></^/«pw? , qvia ad-
verfaconftantertolcrat, habet hwnitum., qviaadfupernablandiens vocac-.:
EqvofuoDominus&cum adionisy(;;-i'/>/////wf/'/««//'//w vocis , &cum hinnitu
xocisfortitudinemminMrat actionis. Terram ungu/afodit,id cft , qvicqvid iiL.
mentefuatcrrenum verfariconfpicit , hoc nimirum fuperdufta: pcenitentiac
duris percuflionibus rumpit. Eqvus Dei exult7it.tudaner,&c exteriora tormen-
ta non metuit,qviainternam delcftationem qvacrit : poteftatum mundi iracun-
diam non formidat , qvia ipfius qvoq; vitee pracfen tis defiderium pcr mentiscx-
ceflumcalcat. In occitrfumpergit .nrm.ttis \ intuerilibet illum felToris fui cal-
caribus excitatum contra armatos hoftes,&c. qvantus Paulum fervor accende-
rat, qvando eum Ephefi ad irrumpendas theatri turbas zeli flamma rapiebat_,,
Adlor.i^. & 21. £f o,inq vi t, nonfolum alligari^fed cf mtri mjerufiiemparatus fum
pro nomine Dommijefu : contcmnit pavorem , nec cedit gladio,&c. Ha:c & plu-
rahabetibidcmGrcgorius.
26 DlSSERT, Theolog. D E C O RNU D AN I c o
8'
D
Firga GT Baailtis.
Uooccurrunt/^/?f«//inhoccornii divcrriflimiforma: : aher extat in^
I primi circuli pofteriori ferie, qvi ob renuitatem haud zhi^urAhvirga di-
cerctur: altcrin qvarto apparct circulo, denfior atq;firmior,qvi pro
pcilopjftoritio non mepte accipitur. Solet autem Baculus non unum_.
ufumpra-berepafbori. i. Efl:ipfil~cipioicufukrum,cuife(lusinnititur. 2. Eft
index fcu fccptrum,qvo monftrat viam,& rcgit oviculas, ne a paicuis abcrrcnt.
3. Efl: virga, qva percutit dilapfuras alio aut tcmere divagantes , aut etiam ne-
gligentcrfcqvcntcs. 4. Efl deniq; telum, qvo pugnatinlupos.aliasq; feras
rapaccs. Rcipeduufusilliusqvadruplicis, in qvatuor diflribucmus clafTes,
qva:cunq; Spiritus Dei nomine aut ligura Baculi innuit in facris monumentis.
I. Cum non modo Pafl:ores baculis , qvibus fe fuftincant, uti confvevcrint-.,
fedctiam l'cnciZach.8,4.Claudi& debileb,2.Sam.3,2j?.Exod..zi,i9. Item viato-
res pcdibus itcr aliqvo facientes Gcn.52,10. cap.38,18. Exod.12,11. Marc.d.g. No-
tatur voce5.?t-«//omnisgeneris auxilium &lublidium, qvonititur qvis & fu-
Q»od»is ftentntur. Sic hlius dicitur B/ioi/w/enenum parentum , Tob.5,25. confer C.10,5.
u 1 lum, £j^,j„Qf fpy {^■^,|[y^3pjnis,qvac nosalit&lult:inet,^^c///«inominatur,Levit.26,
Deiis auxi- 26. Pf 105,16. Ezech.4,16. cap.5,16. cap.14,13. Efa.3,1. Hoc pado ipfe DeusBacu-
lians, /K/auditpiorum jcujusinnixi prsElidio, fortitcr excipiunt omniumtempcfla-
tum & adverfitatumiiudus2.Sam 22,i9.Pl.i8.,i9.Pf23,4. Unde vetercsDcr.m_.
figurabantqvaIi£//r////^»/y?./«/w/, teflePieriolib. 33.Hieroglyph.qviapcrpetuo
inexcubiisftat profaluteluorum : Vcl , utCyrillusloqviturlib. ^.contra Jul.
aviaftat nnTriobitif, omni.tftiftmens ^ funtans. E contrario auxilia humana,qva:
magisnoxiaqvamfalutariacflelolent, nomine^/««/// fcd arundinei infigniun-
tur,2.Reg.i8,2i. Era.56,6. Ezech. 20^.7. &c.
»• Cum baculum feu Virgam!«hibcat Paflor inovibusrcgendisparitcr&
numcrandis Lev.27,32. Jer.33,13. Symtolum eft regni , dominationis , autorita-
tis,potentia:, ut ; Gen. 49,10. Jer.^gji^. Pf 74, 2. Unde Rcges q vondam pro fcc-
Sceptrutn.. ptro gcrcbant virgam pafloralcm feu bacuUim ligneum , uti conflat ex Ezech.
regalo- cap. 19,11. Hoc ipfo indican tcs , (ift officium boni paftoris in fubditis fuis, qvafi
ovibusbenigne rcgcndis& tradandis excqvi.Qyamobrem Homcrus Agame-
mnonem wocznrotfjSpa, Ka.m' fafiorempopulorum. Ita Aaronisvirga, qva:fu-
bito germinans , produxerat amygdalas,figura & indicium fuit poteftatis & re-
giminis ccclefiaftici ei cjufq; familiardiv initus confignati Num.17,8. Et Mofesa
qvo tempore princcps&magiftratusaDominoconftitutusfuerat, fempcrufus
cft virga lua loco lceptri in populo docendo, gubernando , & miraculis qvam-
plurimisedendis:utlcgcreeftExod.cap.4.& kq.
Ipfi etiam Chrifto in regno fpirituali Ecclefia: fua: crigendo& admini-
ftrando^i/r^^ tribuiturPfal,iio,2. more videlicetRegum mundanorum virgas
aureasfeufccptrajUtSymbolamajcftatis potentiaegeftantium Efther. 4, 11. c. 5.
6.&C. Davidi etiam haec annuncianti adfunt duo nobiliffimi Intcrprctes,
J^/^f/^cap.^^^.&M/Vi&f/ti-cap. 4, 2. qviuno orc nobis exponunt , qvidnanij
per i'/>ff.i»/illampr(>rf'////K/»2ci'/(?«fintelligendum,dicentes : de Ston exibit lex.,
(^ zcrbumD 0 M I N I dejertifilcm. Hocnimirumfceptro,^f/-^c>Z) OMINI,
conlfituitur&adminiflraturRcgnumChrifti, nonarmis , nbngladioautvi
corporali. Egrefla fuit virga illa e Sion cum Apoftoli in urbe Hierofolymita-
naftatimpofteftufionemSpiritus faridfi initiumfacerentprxdicationis Evan-
ParsPriorEtGeneralis. vj
gelii,qvod poftea magna Spiritus S. virtute pcr totum terrarum orbem difFude-
runt,Luc. 14,47.
Poxro regalis haecce virga Chrifti cximio ornatur epitheto, Pfal. 45, 7. ubi
VQZZXWX virga direElionvi'^\ij'\'Q\\o<iz'^, reditudinis,aec|vitatis, vel (ut Apofto"
lusHeb.i,§.cum LXX. interpretatur )f(;3wTi-J]i;^. Qya vocenon tantum ex-
pri.mituriutliirimahujusRegisdominatio, qviabsq; omni 'u;^<mmKr,-'\A,ct jus
aeqvaliteradminiftrabit, necproaffcdruaciibidmenuncinhanc, nuncinillam
partemcurvabitaut indccftcc :fed vclimprimisinnuitur vera indolcs Evangc-
lii pricdicati, a^ QdiVti ?^a rcclitHdmn vaQ.xno audit : Tutn, qvia reftam &inf-al-
libilcmcommonftrat viam(Chriftumcum iuornciito)qvaincedent,qvicunq;
ad vita; i.v be.itiriidinis .^jtcrnrr conlortium pcrvcnirecupiunt^Joh.i^, 6. Tum,
qviare(ft^&: dirccle nb::q; omni odioautt^avorcomnibii'; nncnitentiam agenri-
bus & vera tideconfugientibusadChriftum , gratiam & vitam , impiis vero
pcrtinaciter incontuiiiacia iuapcrlcvcrantibusirani & niortcm srtcrnam an-
nunciar,{klarc.i6,i6. Tumdemq;, qvia rediim homiuis converfiofficium dc-
fcribit ; qvidnimiruiv Riciat,fugiac, fcrar , qvo iidemiuam rcdis &genuini$
frudibusrcitam & in|.>-nuame{fcdcmonrrrer,Efa. 48,17. Mich. 6,8.
Ncqvisvero autLiinctipiritualem huncRcgcm , qvaii officii luipaftoritii
interimoblKum , fuhditos rcgni fiii niitcr ac oves tra(flare, ecccprodit Vates
ivlicheas,& uoniine totuisEcclcfia: ab ipi o poftu'at,ui hanc virgjm iuam ( ice-
ptrum regium)more benigni Patf oris exnedire dignetur : P ,^fce pofuhim tiiumm
virgatua. , Mich.7,14. Cui ipfe Salvator q vatl refpondet,Zach.ii, 7. le in pafcen-
disovibiisfuis//,'.'/?r(ibi affumpi.iilewrM.f, qvarumalteram vocat r—^iVil h.e.
*tmcenimti'm^ altcram C^"* SzH h. c.funnulos : Ovibusduas partes capitaies do-
«ftrinae coeleftis , le^f?» & £z'.^«^f/M<»? dcfignari ftatuunt unanimiter cum B. Lu-
thero meliores i hcolngi. Eft namq; concio Evangelii fp^ivis &" jucunda per-
turbatisconfcientiis Pi.19,11. Pf.ji^it). uf^otCjO^vxmedetur co.itritis corde.,^ pr£- '
dicatcaptivisindalgentiamEiii. 6i.,i.Comi-^do&nnaLegis terroribus & angu-
ftiisitaftringit& coar("atpeccatorisconfcicntiam,ut qvaficarceri & vinculis
irretitam fe fcntiat,P1.6,3.4. Job.19,8.
Nolim hic 3 tam nobili materia abducere Leiflorem ad vetercm Chaldxo-
Tuvn 'paQSofjietvr&iiui y c[vi per baculosetiam divinabant, fecX horum infpC(flio-
nefuturr. cognolcere& agendi modum addifcere pofle arbirrati. Romanos
qvoqyaus^unapervirgr.soIimcxcrcuiffeannotatLiviuslibro primoinRomuli
hiftoria. Qyonam autcm modo ac ritu hoc fa(ftumfit,commemorat Rhodigi-
nuslib. 4, 19. & Delrio iiS. 4. difqvifit.M.igic. cap. i^f^.j.StH. i. Qyam fuper-
ftitionemldololatricam tandcmetiamapudjudacosinvaluille , qvcritur Ho-
feas Vates ca^.jfjV.ii.Poputuimcns in lignofuo mterrogavit,i^ Baculus ejifs annutt'
ciavit ci,6cc.
Tertiusufusbaculifeuvirgjeeft,qvod hocinftrumenro non modoPaftor 3.
pecudes ferocicntes coerceat,Num.22,27. fcd criam Parer filium immorigerum
caftigetProverb. 23,13.14.^^^.29,15. Dominusferviimflagitioiumcsdat,Exod.
2i,zo. Hoc refpeiftu eft hieroglyphicum correptionis & caftigationis Prov. 10, *^^"'g*t'°'
13. praefcrtimdivinas Jer.i,ii.Mich.6,9. Qyae nonnunqvamtf^^Af tantum per-
agitur a Concionatore cordato auditores ob peccata graviter objurgante; qvo-
modohancphrafinufurpatPaulus,inqviens :i.Cor.4,2i. ,^idr>ultis? ut ciim_3
virga [ hoc eft, acri & feverS objurgatione ] vemam advos , an citm charitaie 0*
Ipiritu manfvetudtnis ? Item Efaias cap.n,4.^<'rf«/-/f/' [Chrhhis ] terram vir^a oris
fui}^J^irttu labiorumfuoru?n interfieiet impium. Confcr Kum.24, 17. & 2. Thcf 2,8.
D? , S^pe
28 • DlSSERT.TlIEOLOG. DE CoRNUDANICO
SxpcetiamaDco corripiuntiirhomincs;-f/f///'fr:.li.e. c.iiamitatibus & miferiis^
q vac hac rationc i7;v/i' nomin antur,]ob. 21,9. Pl. 89,33. Ezcch. 20, 37.
4, Deniq; Bacuhis telum qvoq; elt non modo pallorale ied etiam miiitarc,uti
liqvet Ezcch, 39,9. Hinc Davidegrcflurus inducllum adverlus Goiiathem_,,
nbjcdo giadio, bacuhun leu pedum fuum allumpfit, utpotc qvo dudum leonem
atq;urlumconfeccrat,i.Sam.i7, 35.40. Nccrarofortiiljmietiam bellatoresi-u-
ftibus fcu grandioribusbacuhsremegerunt,obahorum armorum dekclum_.
Pliniuslib.^.cap.^^. refcrt, qvcdprariium Afri contra/Egyptios primifecerinL
fuflibus , qvos vocant phaianget. Virgilius ^./Enead. intcr arma,qvx plebi ira-
txminiftratfurorj,reccnfet/«^fj-jprj'///7/;.'-. Hoc refpedu Baculus cft typus
Ultionisdivinx,qv.xbclio autaliis malis publicisexercetur; operaTyranno-
rj. ■ rum,ceuaptoinftrumento:undetitulumt/r^.e&^.f«/// participant & ipfi ty-
ranni,Efa.io,5. & immanisipforum fxvitia Pf.u^,]. Prov.22,§. Efa.9, 4. cap. 10,
24. cap.14,5. cap.jo,^!. Ezech. 7,11. Mich.4,14.
Prxterea cum hxc Dei virga longe ali ter fe,habeat in impiorum qvam pio-
rum caftigatione , diverfas fortitur deicriptiones & epirheta. Poena namqve
piis qvocunq; modo inflida appellatur virgavirerum (y plagafiliornm hominiim
mana_. ' zSam.^,!^. Qyod fcilicct more non hoilili fed humano & paterno Dcus pccnas
fumit den.iis: qva: fententia uberiusexpIicaturPf 89,34. Hof 11,8.9. Malumve-
Virgafuro- r6,qvo improbi acpa;nitcrenefcii flagellantur, dicitur zvr^^ & baculyj furoris,
''''• qvodperillud Dominusiram atq; indignationem fuam in ipfoscflundit , Efa.
Vireafer- 10,5. Thrcn. 3,1. liemvirga ferrea ■, (\\odis^c\\t & nullo negotioTyranni & ho-
rea. flcs Ecclefix, qvantumvis magnis vn ibu;, videanturinflrudi , hac virga vindi-
&.X divinxeverti poflunt atq; in xternum detrudi cxicium Pf 2, 9. Apocal. 12, 5.
cap. 19,15. Confcr £13.30,14. Jcr.19,10. Auguflinusenarrat in Pfal. LVTII. bre-
viter ied fcite cxplanat hanc phrafin , inqviens : Illf Rex virgamferream gerit,
qva(^ regtt (ff frangit. Et paiilo poll qvxrit : ^vosregtt ? qvos contcrit ? Refp.
regit obedientes., coHtentrcfijlcntes,S)ZQ,
Gladiiis (S ^rcm.
GLadiiis^Arcm erant qvondam pra:cipuamilitum arma, qvi cominus
gIadio,cminus arcu pugnabant in hoflem : unde hxc duo tela non rard
dcnotant ipfum bclliim , item aHiim aut vim & virtutcmprsliandi , vcl
ambo conjundim politi , Gen.48,22. 10^24,12. Efa.21,15. cap.41, 2. Hof.
1,7. cap.2,18. Pf 44,7.&c. vel feparatim ut GladitcsLe\.i6,j.^. 2.Sam.ii,25. Efa. 2,
4. Jcr.9,16. cap.14,13. cap. 29,17. Thrcn.1,20. Ezech.5,12. cap.6,3. cap.7,15. cap.ri,
8.cap.3g,2i.Mich.4,3.cap.5,6.&c..r^m«Pf.46,io. Jer.5o,i4.cap.5i, 11.56. Ezech.
39^3.Thrcn.2,4.Zach.9,io. Pfi8,35,&c.
CiimGladius, Arcus & Sagittac in eo conveniant,q vod corpus hominum-»
vehementer lardere , vulnerare , nccare poflint , fignificant hoc refpedu renij
Qfxvis res qvamUbct vaIdcnoxiam,ut»;o//>/o«/'/0'fo^?<7r/^//>///en/»/adverfus piosPl.ii, 2.
valde no- Pl.37,14. Lingvammendacem ,minacem, ra//(mniatrtcem,Joh.^,l').Vi.')'),iz.?{'.
57,5. Pf 59,8. Pf 64,4. Prov.25,i8.cap.26,i8.Jcr.9,8.Sir. 2g,20. C^des (f intcme^
cioncs,\yt\it.]i, 42. 2. Sam.l2, 10. Imo c^wti^xngraviores pccnas ^ calamimtes , uti
conftat \(tgladto, Efa.1,20. Jer.25,27.29. Luc.2,35. Acarcti Deut. 32, 23. Pfal. 64, g.
de/wogTjPfal.^ji^.i^.
Porro expulfa arcu fagitta hoc fibi prac gladio peculiaritcr vcndicat, qvod
I. celerrimcperacrem transeat,nullumfui reiinqvens vcftigium. 2. non tan-
tuia
XI
Pars Prior Et Generalis. 29
tumpropeflantes^fedetiamproculdiftantesfcriat. z. altiuspenetret &peri-
culofiusiaucict. hxempla vid. i.Keg.22,54. z.Reg.9,24. z.ParaJ 35,25. In prmio ^^
refpedu ell: hgura vitji hum.in^^ umnium^ reriimtcrrenaniM Sap.5, 13. Item fidgu- Fiilgiira_i.
r//»?&:/'ff«'Vw//wPf.i8,l5.Pl.77,l8-Pi-i445<^-Hab.3,ii. Iii fecundo denotat/d"- P>;ftis.
j}cm Pf. 9I,5./.iWfwEzech.5,i6. & imprimis ejfcclum lingv£ c.ilnmriuiyitisVi'. 120, 3. F^">".
In tertio refpectu adumbrat internos AnimiAoioxzs^lkangorcmaffliil^ conjcicn- / ""^"'^«^
r/W Job.6,4. Pi.385)- & praefertim maligniJl>iritnitcntstiones,E^h..6,6. fcientis:
Contra^Giadiusnonmodoinpublicobelli confliclu,utarcus, fed inqva-
visctiamaliaoccatione,ell:ordinariumfcretclum, cjvohomines alii alios in-
terficiunt. Qvo nomine dcfignat in genere mortcm viokntnm qvocunq; modo ^"''^ '■*>'
illatamExod.i8,4-P^-"j^'-P'-i44?lo-Job.27,i4.Rom.8,35.Heb.ii,37.&c. Nec ui"j^jj.ii
riOnipiamultiunemdivinamii.igitia hominumlethif-ens vindicantemfuppli- ^^
ciisLev.26,25. Ela.27,1. cap.34,6. Jer.i2,i2. cap.50, 55.36.37. Ezech.2i, 8. 15.16. cap.
58,21- Amos 9,1. &c. Hinc Angeli iudicium Dci execururi fsepillime vifiiilnt gla-
diosftridosgcll;aremanibiis,Gcn 3, 23.Num.22,3i.Jof 5,13. Ezech.9,2.
Reftat ut duo hx-ccc ic\a,gladium & arciim cum fagittis dc rebus q voq; my-
ft-icis &fpiritualibusuiurpata perpendamus. Pfaimus^^. Jeiu ChrilH coeleftis
fponfiornatum paritcr & Jarmaturam deicribensj, pingicillum tk gladioaccin.
tlum V.4. Scfigittis injiru3iimv.6, Qyemadmodum autem ipfe coramPilato pro-
fellli s eft, regnumfium non effe de hoc miindo ,• i ta nec ar^na milithe ejus carnaha rf-
/f, cum Apoftolo merit6ftatuimus,2.Cor.io,4.Proindeaccipicndafunchs:c tc-
la non tam de robore & fortitudine bellica hujus Regis,qva hoftes externos ad-
verlusEcclefiam infLirgentesreprimcreac dcpellere, &fuosdefendereabiniu-
riapolTit;qvamdecincacia vcrbipraEdicaci,qvoceu gladio ancipiti & iagittis Efflcacui
ncutiftimis transfigit corda hominum,ut \lit(t illi totosdedant , & obfeq vio eius "^"^-
fubiiciant,2.Cor.io,4.5 6. HincMeffiam ficloqventcm introducit Efaias cap.
49,2. Pofi(ii{Dominus)os mciim qv.ifigladtum .icutum.,in umbramanui f-.x prote-
xit m.e,(^ pofuit meficut figittam eleclam , in pharetra fiia abfcondens me. Eft enim
idem ac fi diceret : armavit mc verbo fuo ofncacifTimo, qvod propter vim penc-
trandi gladio&lagittiscomparatur. Dehacfagitta &gladio dici meritopo-
teft, & iurc potiori, qvodDavid qvondam pratdicavit de iagitca Jonathae & gla-
AioS^\i\\s, z.S^m.i,!!. Sagitt:^ Jonath^ minrp^am reditt retrorfum,&' gladiHi Saulis
non eslreverfnsin.wis. Plura vidcantur de hac fignificationeG/rf^//,Ephef.6,l7.
Hcb.4,12. Pf.149,6. Apoc.i,i6.cap.i9,i5.y^m^/Zach.9,i3. Apoc.6,2.&c.
Seciins.
Ladio & Arcui fubiungimus5'fir//w/;, utpote qvae ab illis non adeo dii"-
crepat necefteiflu neclignificatu. Duae autemin hoc cornu conipi-
ciuntur fecures, una in tcrtio, altera in qvarto circulo, utraq; in altum
fublata & parata ad ca;dendunxj.
^r'«/r/»;& aiciaminter inftrumenta fabrilia pra!cipue numerari , nemo
ignorat, qva non modo arbores in fylvis fucciduntur,Deut.i9,5. cap.20, 19. Jud.
9,15. 2.Reg.6,5. cap.18,4. &c. fedlignactiam iecantur,fabricantur,pr3cparan-
tur,Efa. 44,15. Jer.10,5. i.Reg.6,7. cap.7,2.12. Cum igitur homines arboribus,ur-
bes & refpublica: fylvis feu lucis aflfimilentur , uticj; non raro &illorum interi-
tumacmortem violentam,&harum everfionem , nomine eiufmodifArf//7<?«/f,
qvxlecuri pcrpetrarifolet, exprimitfcripturaeftylus : uti patet dehominibus «„_.
l'f.37,22.58.Prov.2,22.Efa.ii,i3.cap.i5>,20.cap.22,25.Jerem.44,7.Ezech.i4,i3.i7. interneclo.
D 3 . cap.2i,
?o
DissERT. Theolog. DeCornuDanico
nim evei
fio.
Hoft
is.
extremum
excidiuai.
cnp.21,5.4. cnp. 25,15. Amos 1,5.8 cap, 2,5. Mich. 5, S-Mal. 2, iz. &c. deintegra fa-
Urbiiim & milia i.Reg.14,14. 2.Reg.9,8.&:c. de tota tribu Jud.21,6. de universa gente Jor. 23,
imperio- ^ i.Rcg.0,7. de urbibiisMich.5,10. de imperiis Ela.14,12. Jer.^c^^.&c.
MiucPlalmiitadcrcribenshorribilem iftamurbis & templi Hierofolymi-
tani vailationem, pingit hoilcshxcperpetrantesnon aliter ac fi qvisinlylvis
majTnasarborcsiecuridejiciat IM.74,5.6. Et Jeremias exercitumChalda:orum
fuiidcntium milites .lEgyptios , eorumqi tcrram , viilas , civitates milerrime di-
ruentium,comparatcumlignatoribus, qvitotumfaltumfecuribus exfcindunt.
Ciim excrcitn^ i n q vi t, propetulnint, &" ci,mfecuribus venient-, ei,qvafi c^dentes ligna;
fiiccidernntfiltum ejil^,aitDomiMHs^ qvifnpptitsrir:onpoten.,(.3^. 46,22. 23. Rex iti-
dem AflyriorumSennacherib nomine/i?(r</;-«appellatur,Efa.io,i5. Ubi magna
ipriusinlolentia, qvifibifuarq; ind;.iftriK,fapientiae &fortitudini tribuebatillas
viftorias, qvibusDeus Judxos aliasq, gentes attriverat. redarguiturhac ob-
jcclione : Numqvid glortabitur fcijrii contra eum , qvtfecatm ea?
Dcniq; hucrefpiciens Joli.inncsBaptifta,cxcidiumextremum&atrocifli-
mum populo immincns Judaico, hac delineatfimilitudine : Jamfectfris ad radi-
ccm arborum pofita eU : Omnis ergo arbor., nonfactensfruclum bonum , excidituri^
in ignem cotijiciturjhl^uh.y^io.Luc.i.c^.
IL
Funis.
rdimu5divcrfarn.lhumcnta, qvibus corpora&hominnm &bel!uarum
violari, laiiciari,occidi poffunt: leqvituryi/»/f«/;<,f, qvi ui hiccollurru
invoivit bci^iarcapitc humanoprxditae,in altera feriecirculi primi abs-
qveulteriori noxajitahomines vclbertiascoercerepotiusqvam laedcre
aLitaffligerefoletL^.
Qven^ndmodumy/.-wif adhibetur ad cfHcicndas resvarias&diverfiflimas,
it a etiam alias atq; alias recipit lignificanoncs apud Scriptores facros , qva: ad
duasclafiesrevocaripoHunt : Alia eiiim denotat qvatenus rebusinanimatisj
aliaq\ ntenus animatisapplicatur. /'rioris gencrisfignificata, utalienioraa
prcelenti negotio,pnrciu5 libabimus.
Funiculis olim dimetiebanturagros, dividebanthacreditates, projiciebanc
foftes,Mich. 2,5. Amos 7,17. Qvodetiamnumapud noflratesin uiuefl: , qvo-
ties incidit controverlia dc lim i tibus agrorum,rurum,fylvarum , de qvo plura^
tradit JusDanicum fltbcfU til{AC<be/&c. Hinc///«/V»/«/ftyloScriptur2notac
hireditatcm, portionemautfortem cuiq^debitamDeut.^^.y. ^0^17,14.?^ 16,6.
Pf 78,55. Pf-lo/,il.Ezcch. 47,13. Sophon. 2, 5.&C.
Funieulo utitur Architedus,qvem acqva extenfum reditudine librarefolct
pondere plumbeo, utadperpcndiculumaidificia vel conflruat,vel defl^ruenda_.
complanet,neqvidina:qvale,curvum, hiansvelimpolitum relinqvatur. Hinc
funiculusrefpedtuurbiumidomuumjxdiliciorum fignificat nunc adificatio-
nem ut Ezcch.40,5. cap.47,3.Znch.2,i. nunc veroplennm demolitionem & va-
ftitatem ut Thrcn. 2, 8-2. Reg. 21,13. fiab xdificiis ad ipfos homines transferre hoc
libeat,exemplumextat2.Sam.8,i2.degenteMoabitica, qvamDavidafe devi-
(3:am & humi proftratam ita mcnfus eft funiculo,ut duabus partibusinternecio-
ni defignatis,tertinm fibi in fervitia refervarcL,.
Cum exfunibusetiamfiantNervi arcuum ,qvibuscxcutiunturfagitta:acl
fcriendum ; fagittx autcm cxcuflx denotent plagas vehcmentes & acerbas , uti
antca oflicndimus : Hinc Deus dicitur tnftimbttsfuis dingere [ fcilicct fagittas ]
contra
Demenfuni
.^dificio-
rum exrru-
<ftio& de-
ftruftio.
Vindiaa-
divina-i.
Pars Prior Et Generalis. 31
contmfaciemimportimV^.ilfll. Qyando Qimirumpoenasjuftas ac dcbitas illis
immittit.
Hsc & hujus gencris alia mittentcs,tantum ea difpiciemus,qvae notionc_i
funicuiorumexprimunrur,cjvatenubhominesvelanimaliaillaqvcant , ficuti
apparet incornunoilro bcltiahumano capite, qvaeobtorto collo trahiturfu-
niculo. Hocrelpeflufuncsinterdum i'unt^'//7f«/^ , qvibusligantur captivi,
Jud.i5,i}.cap.i6,8. Exhmibusparancur/^^p«, qvibusaves aut fcrz irretiun-
tur Eccl. 9,iz. funibusyW^^alliganturad coIIaboum,&c. Qyemadmodum au-
tcmvincnl.i\\om\ncs^laqveiiQv:ii &avcs,y'/('o^;»bovesnon nihinvitos conftrin-
gunt,exqvibusextricarcfefetotis viribusallaborant : Itaqva?cunq; nomine
& iigura/}<»/«///veniunt in facris monumentis hoc qvidcm refpedu, qvandam
iervitutcm & fLibjeftioncm infcrunr,ut,Jer.2,2o. cap. 27, z. ideoq; homini ad-
■verfa, violenta,molelta vel lunt vcl clle ialtem putantur,qvrproinde ad duo re-
feruntur gcnera. Ad prius pertirient,q vac i n l'e revera funt mala , ad pofterius
qvx in hotninum opinionc rantum mala efle vidcntun_..
Intcrres veremaias&rioxias primoloco nominamuspeccata .,^vx futies ,.
appellantur,qvoniamimpios ,.iqvibusprotcrveperpetrantur , ficvind:os& Peccjtum.
qvafi conftriclostenent , ut debitum fceleribusfuisfuppliciumeffugcrenun-
qvam poflmt. Id qvod Salouion infinuat Prov.5,22. Iniqvimtcs fniz c.ipiuntim-
piumi & funibiupeccatorumfiiorum conjhingitur. Ex hoc loco etiam manifefte
patet,qvinamfic/.«^Pf«j'illeD/'<?^y//', qvoimpiosac impoenitentes capti-josdu-
r.'/,2.Tim.2,i6. confer qvoad phrafin, Eia.30,28. Thren. 1, 14. qvo ad rem Joh. g,
3^., Ephef 2,2.
Deindepoenxpcccatorum&ingentcspracrertim calamitateshoc qvoqvc j.
dotantur titulo, uti patetexlocoillo Job. 36,8. jr;y//frz;,Y /«r/^/^fw/f^Ioq viturdc-. Ingensca-
Kc^\hus'\m'^\\s](S'vincianturfanibtts.tffi£lionis.,S:Cc. Qyaeverbanon tam de_j l-n»"*.
corporalialiqvacaptivitate , qvx injuftos etiamRcgesacPrincipes juftoDei
Judicio nonnunqvam manct,ut>.Ianairem,Zedcchiam , &c. qvam de qvibufvis
in genere gravioribus milcri s, ut morbo,fame , paupcrtatc,fervitute , qvx cor-
pus,ut trilHcia,& curis,qv3E animum , inftar compcdum & vinculorum , con-
ftringerc & irretire foIent^vid.Thren.^,/.^. Pf.142,8. Pf 68,7. Pf 107, 10. Opti-
mc hoc explicat Gregorius homil. 12. in Ezechiel : Habemus-, inqvit , compedes,
ipftminfirmitutemi^ corruptionemmort2ilit7itisnoftr£ : fedcttm tribulationobisif
gemitusadditur-, tpf^natur^e compedes aggnivantur . Atq; hi funt laqvet [mala fu-
bita&inopinata] qvos pluit Dominus [itper peccatoresV(.li,6. ^vivemuntbofti-
busDeiinopinato?C.,]^,^.ECa.Zi^.,lj.Jcv.^^.,j{^.Tnqvosmenfteort<mconvertitur Pf.
69,23. Qyibusolim circumdattimfutjfe a ffiiiliHimum Jobum affirmat Eliphas,
Job. 22,10.
In fpecievoxyv/w/Vdefignat i, Vim &tyrannidemillam,qvamimpiicx- ?.
crccnt in fidcles,Pf 129,4. confPf 124,7. 2. Callida eorundem confilia, fraudes Tjranno-
& confpirationes adverfus pios Efa.5,i8.Pf.n9,6i. Pf 140,6. Job. 18,10. confei:_. [""^ ""
Pf 55,7, Pf 38,13. Pf 64, 6. Pf 119,110. Pf.i42,4.Jer.i8,22.Hof 5,1. &c. 3. Dolores Terror
niortis& terjoresinferni,Pfi8,5.6.2.Sam 22,6. conferProv.13,14. mortis&
Porro nonnulla fignificatyv/»/V////«- , qvac homini qvidcm moleftiam intcr- '"ferni,
dum creare videntur , fed revera bonum & commodum ipfius promovent-. :
ceufunt-.:
Ipfa dodrina Jefu Chrifti minifterioApoftoIorum ad Ethnicos etiam pro- r.
mulgata, qvamilliduriftimamcaptivitateminterpretati, partim,qviarationi Doflrfna
humanaeediamctr6adverfatur,Rom.7,23.Gal.5,i7.2.Cor.io,j-.partim , qvia_. ^^"^'f
fupcr-
?2
DlSSERT.THEOLOG. DE CoRNUDaNICO
Organa_«
converlio-
nis noftrx.
Magiftra-
tue.
fuperftitiones&cultusidololatricosabipfispro arbitrio inftitutos rcdarguif,
Joh.i6j,z.partimqvodpeccatorum commilTorum abominationcm exaggerat,
fimulq; iram Dei & poenas graviflimas denunciat,Rom.i,i8. & feq. Partim dc^
niq; qvod mores & vitam iplorum in ordinem cogere & reikingerc ad prasfcri-
ptumEvangeliiprac(umit,Tit.2,i2. Qyare oderunt&execranturhancdodlri-
nam , tanqvam vincula & carccres , q vam ideo oppugnant & delcre conantur :
DifriiTnp/^mui vinculn fowwLApollolorum «Sc fidelium doi\.ovum'jf>-ojicumusfu-
nes ipforum Pf 2,5. Confer qvoad phrafin Jer.5,5. Zach. 11, 7 . Matth. 11, 30. qvoad
rem Sap.2,12.14.15. Job. 21,14. Luc.19,14.
Praetcrea nominc funiculi indigitan tur omnia illa media , qvibus utitur-.
Deus in homine convertcndo & ad oboedientiam llatutorum luorum pcrdu-
ccndo,ut funt : feria: adhortationes, promiffiones jucundaEjVaria beneficia,ca-
ftigationespaternx,&c. Itaaccipiendam eflercorpromiflionem illamHof u,
4. Funicutii hommum[hoc eft-, humanis,amabilibusjUt 2.83^.7.15.] trabam eos,
iiuculls .mioris^ &c. confer Jercm.31,3. Cant.i, ^.Nefcio anhucreferredebeam_,
iilud Bernhardi, qvi triplici vinculo dicit animam colligari Deo. i. honejiate
(Sf prorniffionc qvafifune. 2. timore inferniqviifc/avis^deqvodiciturVCn^. Con-
Jige timore tuo c.irncs mcas : ajudtciis e/inn tuii timui. 5. Amore qwifghitino, &c.
Peryi/«f»7intelligitur imperium, dominafio &autoritasM<igiftratus,cu-
juslegibus&mandatis , veluti funibut qvibufdam colliganturfubditi, nonfe-
cusacjumenta injcdisfr^nis^habenisjcapiftris^domanturjCoerccntur, regun-
tur,Pf.52,9. Atq, huncefrefenfumautumoqverela: johicap.^Oiii. funLmmeum
[ h.e. autoritatcm mcam , qvj priuscoerccbam&continebaminofficioiftos
homincs ] /blvie [Dens'j(S' afflixit mc : & //7/?[homines vililluTii] //-.c»//OTy«//r/2_t
cor.imficie mea dimtfcrum^ hoc cfl:, nunc qvafi excullo obcdientiac & rcvercntiac
fracno fuperbe adverfusmcinfurgunt,conferJob.i2j2i.Pf 107,40.
12.
SpeculuirL^.
■Aiflenusinilliscnodandisoccupati fuimus, qv.thominem tangerc&.
contrcftare folenr : feqvuntur nonnulla , q vx extra no5,ob oculos ta-
mcn nofIros,conftituta jresgraviflimas conmionflrant. Inter qvae pri-
'mum locum fibi vcndicatfpeculum, qvod apparct in circulo qvinto.
Verbum Specuhtm in facris hieroglypiiicum efie verbi revelati , & prarfertim legis
revelatum, divinar, nemofacileibitinficias. Unde Auguffinus tradatum fuum,extantera
in tomo tertio operum ipfius, & fclecftiora totius Scriptura: loca dc bonis mori-
bus&operibusChriftianorumcomple(flentcm,infcripfit.S^f«////w.- fi moddli-
bellusidefit Auguftinoaflcribendus.
Duplici autem nomine fuftinet \\\incjpecuh titulum Verbum feu Scriptura
facra. i. Refpeftunoftri. 2. Refpeftu ipfiusDei.
X. Cum (pcculum purum & accuratum vivam qvafi imaginem exhibcat vultus
Speculun» humani, & qvid in eo pulchrum ac decorum , q vid itidem deforme & maculo-
offlinis. fumfit, manifcflcabsq;omni tergiv0rfationcofIendat,hincfigura & typusle-
gisdivinacmeritoexiftimatur,qvaenatul-aj noflraccorruptionem ac hummam
depravationem detegit, & aperte indicat, q vid nobis defit tum in externa vita,
tiim inintimocordisreceflu,Rom.3,20. Hinc Jacobus Apoftolus homincnL.
conciones qvidcm lcgisaudientem, indeq; na:vos, fordcs , maculas & vitia fua
animadvertentcm,feddeiisabflergendis&emendandiiparumfollicitum,ita-.
dcfcribit : ,5"/ qvis audiAtverdum, nec lUudfa^ii exprimat, hicfimilis eHviro, confi-
derami
H'
PijRs Prtor EtGeneralis. jj
ierdntifadem nativmtUfua in jpeculo : . Confidemvit eriimfeipfum , iS" abiit (^ con-
tinuo oblitiu eli, qvali-s ejfct^cA^.\,ii^i^.
1. Deindeipliuseciam Dciimaginemrcpraefcntathocverbi divinifpeculLim, speculum
ejusqi&volunta.cem& en'cnciamdelcribicjoh.5,39. Qyo rcfpeiSuScripcura_, Dc,
ticulo fpcculi donacur a Paulo i.Cor.i^^u. Ccmimufnunc [Deum ']peyf}'ciulu-,>'i m
inigw.itc, tuncautem aftcie.idftciem,6i.c. cnnf. z.Cor.3,18. Et Salornon vcram^
fapicnciam in verbo revelatam wozat jpeculummajeJtatisDei,expersmacuU , ^
imaginem bonitntis ejuijS^^^.j^i^.
StelU.
Srr/y.fcommenc^anturimprimisapulchernmafualucc, qvacxordinatio-
ne divina totuni orbcm noftu illuftfanr.Sap.10,17. .fer.?!,^^. Bar.3,34.35. Pf
116, o.\inizA\znnimJ,'clLcmicaiites](.,h.i%,ii./iellaluminvs\>(.i/s^%.,l.V.o<rfj^
(poTi&z)V , ornacus lUi.minans in altiffmts Demim Sir.43,11. Proinde hoc no-
miuciUat.mtum condecorantur,qve velconipicuisvirtutumradiiscorufcant,
,Velfuoeti.imjub.ire&lumine?.lios (imu!irrndiant_>.
' IpfeChriftus/^f/y^/appellaturNum.z^,!/. Apoc.2,z8.cap.2i,i6. Cujusap- \
pcllationisratiorcdditur]oh.i,9.c.;,i9.c.8,i2. c.9,5.c.i2,46.Luc.i,79. i.Pet.i-i^. '' "*'
Angclosbonostumproptercfrcntiamiuamlpiritualem , puram&ple- j.
■namlucis,Pf 104,4. tum proptcrcxccUcntia iua dona , fiellas nuncupanlta- Angsli.
tuunt illi, qvide AngeiisintcrprctanturlocumJob.^Si^.W^''''''*^^''*''»»»*/^/^^^-
rcntfim"l/rflra mjtati,:a,&'jubilaient omnes fi'ijDei,Conf. Efa. 6,3.
Steila illa peculiari& miracul :sa , qvas facem qvondam prajtuIitMagis ad
'Chriftum recensnatumcontendentibus Matth.2,2. figurari vcrbum Domini " ""^
crb
docentfanioresTheologi. Hancqvippcft:cilam aDcoinmcdiocoelieccIefia-
ftici ctiamnum pofitam videmus, dc qva Petrus Apoftolus 2.Epift.i,i9. Habemus
' frmioremfermoncm Prophettctm,cui attendentes ccu luccrn^ lucenti in loco caligino •
' fu, re£fef,:citi(,Si:c. Ec David Pf 119,105. Lucernapedibtumeisverbumtuum , £f ///-
menfimitismeis. Hanclucem &facem fifidelitcr feqvamur , nunqvam in cr-
roremreligionisincidemus,neq; infcelus aliqvodYuemus , multo minus in_.
aEternasccncbrasabforbebimur, fedduftu illius ad Chriftum in regnapervc-
' niemus ccelcl>ia,Luc n,28 R-om.i,i6.&c.
Dodoresqvoq,-Ecclefiaehocticulofa:piusdotantura Spiricu S. qvod ra- 4-'
' diisfyncers doftrina:, vicaeqifanftimoniaficauditoribus prasluccre debcant_. "^°^0'
in Ecclefia,utftellcclucences in firmamcncototum illuftrantmundum. Hinc
"nominantm: luxmundi Matth.5,14. vidc Dan.8,10. Sir.jo^^S. Apoc.i,i6.zo.cap. g,
10. cap.9,1. cap.12,4. &c.
••~ DcniqjomnesfandosaEternxbeatitudinisparcicipes cum ftcllis.confert ^*-
'h'^o^o\\x^\.Cox.v^.,A^\.SteUa.Sx\c\^\i,afcUadiffertingloria: ficiS" refurreRtomor- Omne» ")
tuerum. Singulxqvidcmftellac fua pollent kice&clarit.ite , cvidens tamen^ '
-earundcm conlpiciturdifcrimen,dumunaaltcram magnitudine ac fplendorc
exuperat : fic omncs & finguli eledi coeleftis illius beatitudinis communi gau-
■ dio&groiiafimulfrucntur, erunccamcn diverfihujusgloriae&hoooris gra- «
:.dus;ucenimqvisq;in hacvira donisfuisad Dei gloriam&proximiutilitaccin rf t.«;v
pT3cahisbeneufus,&deecclefiaaucrepub.praEclare[exfide] meritasfucrit, ita '^ «"'^
inaltera vitamajorectiamgloriaprasaliisornabitur. IdqvodetiamDaniclis '' '**
. comprobaturtcftimonio c 12,3. ubiait : ^vi autem do^t ftiermt ^fulgtbunt qvr^fi
'fplendor firmamtntiy^ qvt adjuftttiam erudtuntmultos yqvAfifiellte mperpetuas £ter-
matts. E ' Lilium
34 DlSSERT.THEOLOG.DECoRNUDANICa
14.
F'
'
iLofculus ^cMliimni illud , qvod charadlercs claudic pcnultimi circuli , po-
rtulatl'uiqvoq;haberirationcm. Indeliciishabetur//////»?^ partim ob
Ipeciemeiegantcm & candorem finguiarem [ Matt.6,29. ] partim ob fva-
vifrimumodorcm&fragrantiam. UndeTheophyladlusin cap.i^.HoH
Kejvov Xafjksr^mTov f ;^h ■njf ivoiO^^v , fit-yf&^^ *>c i';^«, i. c. Lilium candore^
f^kndidtfjimumodorufragrAnttamh.ibet-, mAgmtudinem non hahet. Qvocirca_.
convivantesolimfcrtacx rofis, liJiis, aliiscji flonbusgerebant,utvinomadidi
atqjcxhilarati, fimul fvaviifimis odonbus recrearentur & oblcdarentur. Qyo
percinetilludSap. 2,7.8. Ezcch..?5,4Z.
,^ Lilitim itaqj in gencrc dcnotatqvaccunq; homines ut grata , jucunda >pre-
Chrlftns & tiofa fufpiciunt, expctuntq;. In qvorum ccnfu primo rccenfemus Chrtflum-»
Bcclefi.-i_,, &£ffAy?^f«;,utfponfum&fponfam. NamCant.2,i.2.ChriftusalloqvensEc-
clefiam fuam, dicit : Egofumfles campi , iS' hltum convaUium : ficHt lilium inter
^inas^ia amtcameitinter filiM. Ltho autem imprimis comparari puto fimul
Iponluin & fponfam ob fragrantiam cc5elcftis dodrinae,qva mutuus amor Chri-
fl:i&EcclcfixcDnciliatur,Joh.i4,25. HincfelicitasEcdefiarNovi Tcftamenti
hac dcpingitur figura Efa.35,1,2. Florebit ^vafl lilium^germinam germinabtt, &c.
Conf.Hof.14, 5. QyodimprnTiisfit,qvandohabetpurumDeiverbum&lcgi-
timuniSacramentorumufuni,unacumpraeclaris Dodoribus, qvorum fidcli
miniflerio excitata Ecclefia,ubercs vera; fidei frudus profert_,.
j. Omncs&fingulosChrifiifcrvosadumbratimago Jilii,qvositaconfpellat
Qrilibet Ecclcfiafticus cap. 50,17.18, Aufci<ltatemthifiiijfanEii,(^germinateqvafi rofa plan-
Chriftunus tstnadfiumenhtimid^um: producuc fiorcm qvafiiilium , edite edorem ,iS' laudatc^
c4ntico,di.c. Ubi caulaslimulcxponit, curhoctitulo dccorenturpia Chrifti
membra, qvod vidclicet germinantfide, florent charitate , & fragrantifllmuin
'precum laudumqjqvotidie cxhalanc odorem. Hinc illud Theophylafli : Cum
in Ecclefia viderii aiiqvem bene vivcre^ (3" luce virtutum coram hominibus f^lendere.,
iUumvccato Itlium-j.
j, PrcECones vcrbi divini pcculiariter exacqvantur liliis., uti patet Sir. 50,8.
Dnaores' Ubi SimonfiltHS Onid frmmu-s Ponttfex comparatur cum liliis adexitum aqv£plan-
Ecclelii, tntis. Qvodfanecncomium cuivisfideliEccleficE competitDod^ori , qvi ad
fontem vivum vcrbi puri & falvifici pullulans , & gratii Spiritus fandli irriga-
tus, fvaveolcntia dodrinx lux auditorum animos rcficit 2.Cor.2, 15. & candore
morum ac fpicndore virtutum omnibus praclucet, 2.^0^.1,12.17.
4* Petrus Galatinus lib. j. de arcan. cathol. vcrit. cap. 17. refcrt HcbrsoruiTL.
Cordis lyn- (jo^oi.es in Midnis tehiUim ad titulumPfal. /^yLWio cordis/j/ncerimtem fignifica-
ri, arbitratosfuifie: Qyalicutlilium germinans & florcnsfolia fursum crj-
git ; ica & nos poenitentiam agentes , corda furfum habeamus ordinata ^
ereda...
^, Haseqvidcmnotionesfuppeditat Lilium refpeftu fuae venuftatis & fva-
Vin hu- veolcncisc. Cumauteminfecxtremefragile&caducum,fubit6marcefcatac
mani con- jcji(jar, hincexprimitctiam vitachumanaefortem&conditionem, qvacfplctt-
dct interdum honore, divitiis, voluptatibus, fed cito tranfit & cvanefcit, vidc_.
Efa.40,6.7. c.28, 1.4. Pf 90,6. Pf i02,i2. Prio3,i/.i6. Job. 14,2. Sir.14,18. Jac.i,is.
I.Pct.1,24, Elegantcr hanc vita: noflrae fragilitatcmperftringithacipsafigura
Grege-
PARS PRIOR Et GeNERALIS. jj
(5regoriusl.ii.moral.26.inilludJob.i4,2; Homo-^\n^\\t^more fiQris procidu ex oc~
CHlto,^fubtto apparet mpnblico , qvtftatim expublicoper mortem retrAhitiir^Jtd oc~
ctiltiim. Carnis nos viriditas oftendtt : fed ariditns pidvern ,ib alpcftibt^sretrahit.
^ajiflos apparnimiifiqvi non eramus : qvafiflos arefcmm > qvi temporaitter appa-
reb.tmiu.
D
ii
Uz laCef tkrum feu gf«hdiorum vctmium combinationes in ultimo ap'-
parcrif circuld, qvdfum aitera charadcres ejufdem incipit,aJtera clau-
dit. Signific"atFi'*'»zSf resqvidem vnrias&divcrrasjomnestamenia.. ■t
eo convcnientes, qvod lint viles,inj>rat>r,moleftae, velin ie, vel honii-i ®i^»'»'"'^ f
nuniopmione-.. -.. n
Cum/Vwwplcrumcj; nafcatarex putredine, qv.x in materiahumida &' j^, *'„
putidafoetorem&gravcolentiam lecum terens, hominibus nauieam movct_^
Exod.i6,zo. hinc typus ell extr&mi conte.mptus &abje(Sionis , & de illis pra:di-
catur^qvos defpiciuht omncs & averianrur. Qyaproptcr Chriftus,qvod tem--
porcpallionisomnium ludibrio , fubiannationi , confpuitioni-, conculcationi'
expofituselTetj^-^^i^^^/fi^sw^ow/wmefredJcitPf Z2, 7. Ecclefiaetiamejui^dem EccIeGa_..
confors conditionis^qvac coram mundo tanqvam rcs focda &. abomiHanda,pie-
rumq; contemnitur & variis probris ac contumcliis dcformatur, cundcm qvo-
qvecumcapitefuo participans titulum^Fifm^Jrffe^ vdc.iturjEfa.^i,!^.
■ Qyonianlcadavcrhominisproducitvermes, q\^i Carnem defunfti depa- .'-,-'■
fcuntSir.10,11. Fcr«?iVfymbojumeii:mortalitatishun^ana; & llatuscorporis **'"'
noftri poft obitum Job.ij,!^. cap.21,26. cap.24,20. cap.25,6. Efa.i^j if. cap. 51 , g,
l.Macc.2, 62. Undehomincsfuperbiacprotcrvi, qvifuaj'bblitimdr'talitatis,
divinosfibiarrogarunt iionorc5,nonnunqvamitb'p'unitifijnt,ut vividdhuc ve-
ftigia mortisirlcorporefuo fonfcrint, a vermibusexeodemundiqvaq;fcatu-
rientibusmifefrimeconfumpti : Velutioftenduntexempla^w/of/^/^^.Macc.p,^
SzHerodtsAH.iZ}!]- Eadcm pcena denunciatur iis, qvi ebrietati & fcortationi
{edcduntifoTcnimivum^m putredo (f ver'mesh£redtte»tipfos,h.e.m favismor-
bis corrcpti,verraibus fcateant vivi,& mifere pereant,Sir.i9,;!. • ■•
CumFcrwM vivorum iiominumautanimaliumrodenscorpora, acerbif-' %'''''y
fimosexcitetcruciatus, hincintcrnamanimicuram &triftitiam prarfigurat^, ■*"g°''«
juxtailludProv.25.20. SicutttneaveflimentOjC^vermiiltgno .,tta triflitiavirino- jj°" "^'*"
cetcordi. Qyam icntcntiam textus latinus vulg. egrxco LXX. translatam ha-
bct,qvamvisinHebraeononlegatur. Imprimis notantur hoc titulodolores
& tormenta mala: confcicntiaE,& pra:fertim illa,qv3e pcrpetuo lentient damna-
ti ininfcrno,Efa. 66,24. cap. 51,8. Judit.i6, 21. Sir. 7,18. Marc.9, 44.46. 4g.
Chryfoftomushomil.35. imagincFlfrwi/^fdepingiputatnaturam&cfFcLLum 4.
invidia:. Sicuticnim Vcrmisipfumlignum,exqvo nafcitur,priusabfumit : Ita InridijL,»,
hoc vitium illam prius, q vx fc pcperit,animam mordet atq; excruciat , juxta il-
lud -.putredo ofliiim eIlinvtdia,?iov.l^,Jii "
16.
Ojfanudd. -.xm^uK
i^/^hominisdupliciter confidcrantur, i. Qyatenusadhuccarne&cii-
tcncrvis & veniscircumdata,i'untparsvel potius fundamentum cor-
porishumani,&fulcTummembrorum: qvo refpetflu multaiaenota-
£z biles
o
j6 DISSE.RT, Theolog. DeCornuDanico
bilesexfepariuntfignificationcs,qvas,utabhocinfl:itutoplanciilicnas , ficco
prscteiimus pede. 2. Qyatcnus nudaca funtolTa excoriata [qvaliaduo confpi-
ciuntur in ultimo circulo cornu noitri J de rebus etiam divcrfis nos admonent.
j^ Cum moritur homo, mox cadavcr cjus producit fcrpcntcs,bufones, lum-
Statushu- bricos & alios vermes, qvi omnem carncm defundi rcdunt & depafcunt ufqvc
manicor- adofla, cumq;nihilampliusrcilat, qvopafcantur, cmoriuntur lcnfim (Sc ver-
poris poft tuntur in terram, relidis offibus. Ergo ofla imprimis crurum hoc modo exu-
or ein... {3(.3rne& cutcrepra:fentant & ipfammortem 6rconditionem corporis noltri
poft fata. Hi nc Chriftus indicans q vidnam intus fervcnt fepulchra,defun(fto-
iumz\xh'\lia,A\Qh pleKaeJfeoffibusmortitorum-iOmmgj J}iKrcitvj,Mdu\\.ii,ij.
1. Qvoninmo^/ funt ultimx corporisreliqvia:,'qv£e non niodo lupcrlunt_^
Rerurredbo poft carncm conlumptarji , fed ctiam in extremo die rurfus cute & carne veftita'
uiortuoru. feviyilcent, hinc refurrcdlionis nonfolumfymbolafunt & tcftimonia, fed et-
■■ . iamfeminaria. Sicut hoc in vilionc Ezechieli Propheta: cxhibita manifefte
a|iparet: ubicernicprophctaqvampiurimaoiralicca&arida palfimincampo
fparfajqvjemoXjjulTutJivino, iibiinviccmcongrueaptata,& fuo qvaEq;loco
colligata,non modo ncrvos , carnem&cutcm priftinam , fed fpiritumctiam-.
vitalemjecipiunt,H2cch,37, 1. &fcq. Cui congruic promillio illaEfa. 66,14.'
Gaudelnt cqr vejlrtmi , &' ojfa veftra [ qva: jam pridem in monumen tis emortua &
x.:{b\^A']^zehit\.u']civjfiher!;4germi>iitbunt. Unde Ambrofius lib.dc fiderefurr.
Offa hominum injlpulchrlsjacentta vocatfemtna ^ternttatis, Et Hilarius i n Pf.ji.
dicit,j^r«? £ternttztis in ojfbtisjtgmjicari.
j. Hominesingenciopprei]icalamitate,exqvanul!avi aut ope humana e-
Homiaffli- Juclaripoflunt, ailimilantujT aridisolfibus, omnisfucci ac vigoris expertibus.
imus. HincJuda:orum,dumingravilIima fcrvitute&captivitateBabylonica confti-'
tuti, &fqvaIoreconfedl;ifucrunt , conditionem pcr olfa illa ficca Ezechieli o-
rtcnfa adumbrari i ndicarurJEzech.jy,!!^ OIJli hxc itntverfi domtu ip-.iel eR ; ipfi
dicunt : aruerunt ojja nojira , i^periitjpes noftra iS' fucciji fumus. Eorum vero li-
beratio& inpatriamreftitutioitadclincatur : Ecce ego aperiam tumulos veftros
(^ educam vos de Jlpulchrvs veftrls (^ inducam vos in terr.tm Ifrael , v.u. Et indam-t
vobif Jpiritum meum, ut rev'ivtj'catis, ^ reqviefcere vosfaciam in terra veftr.i,w.ij^.
4. Deniq; ojfa excoriata & carne nudata imagincmexhibenthominum mi-
Paupcrum ferorum,qvibuspotentiorcscrudcliflimeexpilatisbona&fubftantias,ipforum
^^ * '"' i'udoreSi.lahotepartas,eT\pucrantfi6eo(i;dic\intntrapuiJJeptUemeorumal>eisif
carnentaboj/ibtu ipJorum^Mich.z,].
Cor,
llm homo duabus conftctpartibuseflcntialibuSjC^jr^orf &^w;/«i«, qvai
inmortca feinvicem dirimuntur& feparantur; corporis iutemfofio-
fbitum conditionem pidura angvium&oflium inpoftremo circulodu-
durn latis rcprasfentavcrit, ammajn qvoq; , cjusq; ftatum adumbrari re-
or imagine cordium in eodcm circulo cxiftentium. Nam intcr alias cordis ac-
ccptioncj qvamplurimas, qvac in facro codice crebro occurrunt , & nunc a no-
bis confulto pra:termittuntur, hatc praccipua & freqventiflima cft, qvod videlj-
AniaL4. cct C<?rproanimahominisfumatur, eiq;omnes potcntia: rationalcs tribuan-
tur. HincCordcnotatipfum wf/ya^wwj^Exod.]!,^. cap. 35,10.1.^^^.3,9. Job.
9,4. Pf 14,1. Pf 95,10. Efa.6,9. Hof 4,11. Rom.i,2i.&c. Volunmem 1. ParaJ. 12, 38.
cap.28,p. Pf.jjU. Pf.n,z. Pf.62,n. Pf./gji/. Prov.zz,!/. &c. Animum Exod.n,io.
Ci
ParsPrior EtGeneralis. yj
Jer.5,25. cap.7.24. Mentem^\<\.A\.i^,(i. Ador.^,^.:}.. Scnttntiam ^.Par.jo, u. EzccH.
u,l().propofit/imi.Ssm.i^.,j. z.Sam./,^.^!. i.Faral.zpjio. Con/i!ey}ti.t»H.]oh.i,zo.
FotifmA&..ii.,iz. Z)f/?^«"///i>«Plal.62,9.Thren.i,i9.cap.3,ii. .rimoremi.Sa\r\.i<.,6.
HoCio,!. I>3ti>9>osfinfus?i^.j,lo.?Li6,i. co^ttattones Gcn.6,y <:A]^.^,ii,Mait.6,ii.
t-e»//7.'.4 Pr.20,5. niachinationes Prov.21,2. &;c.
Qvemadmodumautem C(7r hominis, utpote jam poftlapfum extremedc-
pravatum, eftprimusomnismali fons,omniumq, lcelerum& pcccatorum offi- C-ir feni
cina: fiqvidemf.vCo^-^i^i^velutiexradicepravapullulant&icaturiuntfo^/w//*- "" '*
nes m.il£,c£des,adtilteri.t,fi:tpra,fiirtn,f.ilf.t tcjiimoma, [/Lijphcmix, qvA homincm^
mipitrttm,hoc cl\,Dco abominabiicmrf^rf';/^;/, Matth.15, 19.I1C vice vcrsa nullus
ab homiue cultus Dco gratus >k acceptus pra:fi:ari potelt , nili proficilcarur ex
corderenato, Convcrfo &(angvinc Chrilti pcr fidcm purihcato. Hinc cxig.tt Etboni.
sl nobis divina majellas ,iu ipli cornofiritm pr£he.tr>;us'?Tov.ii,i6..idipf!imccrcl.-i
pojiraelezrmj^s,T\\i-it\.i,A^i.-jcro corde accedam/islieb.10,11. Cor.im tpfo corda no-
fir.i clfiindamHs,?^.^!,!^. Ijjfim toto cordediligamtts, Deut. 6, 5. qv£r.tmus Jer. 29, 13.
tnvot cmiis n^.i^j-.&c.
lliacetignreftjCjvod fupremus illc judcx neqvaqvam nos xftimct fecun-
dum opcra noftra externa, fcd ncs omniaq; opcra noftra atq, Cliriftianifmi ex-
crcitia judicct accenfcat iccundumiuternum cordis fiatum : qvalis efl Itatus
cordistui, talisin conlpeiluDciapparcs , taliafunt verba , talialunt opera_.
T^ . ' V • r ■ ■ ■ 1 ■ Deus cor
tu,^. Dcuscnimneqvaqvam morchominum , ea relpicit, qvasin oculosin- ■
currnnt,lcdf)?ripfum?////w//ri.Sam.l6,7. . Neciilisfavercporefl,^p/^/-<'y7/(7 ipjl
apprupinqvant , ^ labiis eum glorificant , corde interimabipfo procnl recedente^-,
Elaixio,!?.
Dcniq; qvcmadmodum tota impiorum maiitia ad cor ipforum pervcr- Ciirpefll-
fum,ceu venenofumfontcm &fcaturigincmrctertur : unde dicitur for^«?z///ij« nium_,,
'\ti.i-7,<).ricqvamS>\r.i,i6.pcJftmum'?TO\.i6,zi.Vanum'?L'^,\o.infipiens'2<.om.\,i\.
d»phxSn.i,i6. Dtviftm Hol.io,i.pervcr/iim Prov.17,20. rebelle Jerem.5, 23. indo-
mjbile Eicch.2,4. obcoccdtum 'Mavc.6,'^i.incredulum Heb.3,12. impamtens Rorn.2,
5. incircftmcifim]e\-.<),i6.incmff.itttm Pf.119,70. Matt.i3,i5.////r//w £^1.46,12.^/^/-
deumEzech.n,ig.cap.2i6,i6.adamantinitm'Ziich.j,ii.&Cc. Sic ccontrano pio- & optimu,
rum probitas & pietas ex cordeipforum elicitur. Hincf(?rillis tribuiturwffw»*
Ezech.36,26. wi//W//wPf24,4.Pf 51,12. Matth. 5,8.60«//»? Luc. 8,15. />;/fffr«wPfal.
ioi,2./>fr/c't7//wi.Paral.28,9.;/£7/.7//Pl.7,ii. Pf 64,11. fmple.x Gcn.10,6. Job.33,3.
fde/eKehcm.<),2.immacu/atfimri.nQ,^o.carKeitm [ hoceft, mollc &flexibile]
Ezcch.16,16. &c. H«ec de Cordis notionibus didafufficiant pro noftro inftituto.
"Mumerus Nonjeviarim.
CAlunc, an ftudio ac certo Autoris confilio fadfum fit, qvod imngo cor-
disnoviesrepetitaconfpiciaturin ultimocirculo/ro/-»// noflri ,non fa-
cilil dixerim ; ipfa fanc Circuli latitudo iftas cordis figuras necplures
capcre,nec paucioribus compleri potuitL...
Augullinuslibr. z.qvxft. Evang. 40. w«»/fr//»/ novtnarium ideo imperfc-
ctionis arguir, qvodi^o-y^»? indigent tino , ut qvadam unitatis forma coagulcn-
tur, &deccmfiant ; W«//»/ver6non cis indigct ,ut cuftodiatunifatem,&c. I-
demtotidcmpeneverbisrepetit Bcda Homil. in Dom. 14. poft Trinitat. Scd
nullonegotio invertitur argumcntum : fiqvidem novenarms numerusin fo
E5 unus
f '
J8
DissERT. Theolog. DeCornuDanicc
iinu<; (Sc fTmnlcx, acccdenteunitate, inDff/wwwtransformanir, &ita limpiici-
tateiuaamifs.i, labjiciturcompofitioni. Simplicitatem autem perfedionis,
ut compofitionem econtrario imperfciftionis indicemelle , necno ignorac-.
Suntrationes non paucas, militantcs pro pertec^ioneA^offw^ryjqvashujusnu-
meri partim natura ac indoles,partim ulus iubminiftrar.
Novcn^iriiinn numcrorumfimplicium ultimus, itamaximus cftqvemvis
Arfumen- reliqvorum intra fc complexus, & omnium vcluticomplemcntum : ad qvcnij
xi pioper- cumperventumfucritnumerandojnonlicetultraprogredi ^ nifinirfus ad u-
feaiono numredeatui:^.
ovenarii t^^^^ Auguftiuus lib.i.Mufic.c. 12. docet numcrum imparcm efle pcrfedio-
eiiiCdem rcm pari 5 qvoniam illeprincipio , incdio (Scfine conftat, hic tantum in duds
petita_.. partes Ki^valcsdividitur. Jam vcr6iV»zr«.w;«- veifolusinter fimpliceseftTTi-
*• £^c.-a';cK ro^icus'5 ; impariter impar , qvem impar numerusmetiturperimpa-
rem, u t ipfe totus impar in tres impares,in tres videlicet tcrnarios refolvi poflit.
j. Cum 71?r;?.fr//.'j,ceu primus numerus multitud)nis,lymbolum fit pcrfecftio-
nis,teile Arillrotelclib.i.decoelo c.i. ideoq; magnamcopiam & multitudinetn
denotet,Efa. 40,12. Ecclef 4,12. Matth.13,33. WuncmttmNovenariustev 1 h. e.
perfcflilTimeincludat •.Lxgo Novcnariuf mti^num cum.ulumadderetperfedio-
ni,triplamq; pcrfedtionem fignificare merito ccnlctur.^.
4., SeptenAriiis.,Q^\ conflaturex Teri7sir/o,(^v'\ efiprimus numerus totus impar,
&:ex^z-'.jrt'r«/rm, qvieil-primus totuspar&qvadratus,pro numeroitidcm my-
llico,pcrfedo& lymbolo plenitudinis rccenfetur,i.Sam.2,5. Jer.15,9. Ezcch.:;o,
9. Pf. 110,164. Prov. 24, 16. Eccl.iij2. (>v'od prolixe cxplicat ipfe Auguftinus lib.
II. dccivit. Dcic.31. (Srlib.lj.cap.^. Jam ver6.S'(y/f».fr////per leipfum multi-
plicatus producit nobis N^ovcKdnum, nam ieptiesleptem luntqvadragintaA^^o-
verfi : Cujusnnmerationis qvondam vd imprirais habitamfuiflc rationem in-'
anno jubilxo Juda:orum computando;,parctcxLcVit.25,8. Etqvidcm fcptenA-
>•/'(? magnam cwmNovenarw intercederecognationcm indeqvoq, conftat^qvod
leptcmfeptcnniaannum qvidem climadericum minorcm^p. Novemvero
leptenniam.'.jorcm & prasgnantiorcm 63. Novem deniq; novennia maxi-
mum&pcriculofifTimum gi. cfHciant^.
j, Necparumeoetiamnomincpcrfedionemfuamnobis comprobatiV^»^'if-
»./r//w, qvodper qvemvisnumcrum multiplicatus,indolem fuam femper reti-
neat,|& feipfum perpetuo producat. Exemp. gratia :
Bis 9 Tunt lg"j
45
71
90
126
13
Qyinqvies 9
funt
Oities
9
func
Novles
9
func
Decies
9
funt
Novies
'4
funt
Novies
'7
fiint
Novies
20
fiint
Novles
16
fiint
Novies
JO
funt
Novies
4T
funt
Novles
73
funt
Novies
9»
funt
Novies
i3<5
func
Novies
189
funt
Novies
275
funt
Novies
S55
funt
Novies
i68j
func
Novies
Ii9i6
funt
234
NB.
ViJes, utqvilibet nume-
rus exhifce refulcans multi-
I <). . I u 5
J70 ( pllcationlbus , ipfifTimunLj
40J ) Novenarium exa^e reddatj
<57
882
I124
1701
247J
4595 j
24'47
»25604,^
vel femel)Vel aliqvoties.
Farcius
Pars Prior Et Generalis. 59
Parcius qvidem attingunt hunc numerum Scriptores QsiTrysvqrn , nec Ufus Nore-
prorsiis tamen negligunt. naniinfcri-
Jud2iqvondam«o«iiqvovisannonovisterraEfrudibu6 demum frui coc- P^"^^" '*'
peruntexdecretodivino j poftqvamannis tribus proxime praccedencibusan- "^^'
nona veteriex proventu fcxti anni collcddiiefe furtcntaffcnt,Levit. 15,^2.
Iplarum etiam terrs frugum Dccimis cultui divino confecratis rcliqva: *'
partes »<?z/f«.« abunde luificiebant toti alcndo populo ; qvibus tantumabeft
qvicqvamliocmododecefliiie,utiilispotius divma: benediftionis magnus ac-
cederct cumulus, Prov.3, 9.
ConfmulitcrJudarireduccsecaptivitateBabylonica, decimam partem_> J»
cxuniverlopopuli coetu fortelegerunt, qv.^in urbem Hierofolymam migra-
ret , Cc-Eteris tiovtnis partibus totam interim terram Judaicamoccupantibus,
Nehem.11,1.
Horamwo»i?wprecibus&fupplicationibus imprimisdellinatam fuifle_., 4.
tcftaturhiftoriafacra. Nam Petrus & Johannes pcrhibentur afcendifle in,.
izm^\\xm^adhommprccat:o»!6nonam,h.i!ioz.\^\. EtCornelius Centurio , ai:_,,
hhor.i nona oraffein domofita^h(k. 10, 50.
In ortu qvoq; hominis oflcntat fe A^t^^^fW/^Wwjifiqvidemfoetus in utero ma- 5-
terno«opfw mcnfium curritulo gellari dicitur,z.Mac.7,2g.
Et vitnm humanamqvs facere beatiorcm videntur, compleditur hocnu- '•
meroEccleiiafiicus cap.25,7. inqviens : Novcmcogttntaj^r^dicavibeatri ejfiexa-
mmomeoj&iz.
!picmundiSalvatorA^cxr«.fri//»; mortefuanobilitavit, utpote qvi circa_, 7,
KO»-«wdieihoram in cruce expiravit : wti colligimus ex Matth.27, 45.46. 50.
Marc.15,33. 34.57X^^.23,4 4.46.
Deniq; terrx motu illo fpirituali per Evangelii prasdicationem fufcitato, j,
decimam partem Ci vi tatis Sodomitica; [ hoc eft,papatus ] cccidiflc fcrtur, cum
noven£ partes[hoc cft,maxima hominum multitudo] adhuc fub jugo Antichri-
fti captivae teneantur,Apoc.ii,i3.
SiaSacris adprophanosprogredimurScriptorcs,nechiA^<?Z'f».i/rw«no- Ufus nove
ftrum plane rcliqverunt intadum-.. nani apud
(>,'antiPoeta;huncfecerint numerum, ipfifatisfupcrq;declararunt,dum "'""'*«•
non folumeodcmMufarumcomprehenderuntchorum : fed etiamfinxerunt, *
fi qvis Deus gentium pcr ftygiam paludem pejcraffet , illam propofitam fuifTc^ '-'
^oenam, ut per«ox'f/«annos nec'tare& ambrofia, atqve omniDeorumcon- ';
fvctudineabftineret, Hefiod.inTheogon.Item delacuTriconicoin Africa ta-
lecommentifunt prodigium,fiqvis ibi «opfw vicibusfe immerferit, extemplo
in avem mirabiliter tran!,formari,fumpti3q; pennis evolitare,0 vid.libr.15. Mc-
tatnorph. ' .
Mediciadcundemrcfpicientes, inmorbiscurandis»o»«wdiem,utCritU '"'ai'
gumjimprimisobfervant-j.
NecPhyficiantiqviorespra:terire.^/'(?Z'f»<im/wvoluerunt, qvi novem oXf 3»
besconftitueruntcoEleftcs. ' ' ''
Grxcifuo maloexpertifunt, qvidfecumferati^opf»ir«W ; dumpeftiferse 4*
Apollinis fagktxnovem diebus ipforum pervafit exercitum,Homer.Iliad. i.Nec
non i^Cinovem annis ad Trojae haeferunt mcenia Hom.Odys. ^.Ovid.u.Metam.
Trojanos olim novem dics impendifTe facris fuis folenniterperagendis, 5=
autor eft Virgil.lib.5. .lEncid :
■fam^;dtesepulataao\cmgensomnk.,i^arU
fanii<honos.,(S'c. Roma-
.f .<;■•.:
^O DlSSERT. THEOLOG. DE CORNU DANICO
Romani non parrimxftimantcshuncniimerum , & infantes «owi diei
Tuo natali acjva & igne lulhabant , illisqi nomen imponebant & mortuis fuis
tifl}?o die, poiiqvamerantfepulti, parcntabant, unde facrum A^i^ziw^/We appel-
lationem fortitiim , cujus iple Augullinus meminit,iib.i- qvxft.fup. Gen. c.172.
Fuit & aliud acnus Novendtalif facri, a numero dierum, pcr qvos continuo age-
bntur, ita dicTti,qvo expiare pubiica Iblebant prodigia , dc qvo Liviuslib. l. dcc.
1. &-lib.i7- dcc.3.
Mulieres etiam^ qvibus facra erant traftanda, per novem dics nodesqvo
abftinere ab omni libidinc & aftu Venereo tenebantur Ovid.libr.io.Metanj.
Propcrt.lib.z.eleg. 33.
NundinasitidemaKowodienomen accepiflefcribitMacrobius libr. i. Sa-
turnaI.cap.i6.QviEaRomanisJtainflitut2cperhibentur,utO(fto «jvidem diebus
inafTfis Ruftici opusfacerent,»c//<? nutemdierepetcrenturbemadmercatum..,
lecrcsqjaccipiendas , & ut lcita atq; confulta freqventiore populo referren-
tur,&:c.
.. Hincqvoq;Pontificiifij;mentumfuumdeHierarchia Angc]icainfignire
hocnumeroamant,&«oz'^w Angelorum diflmdlosfaciuntordines.
UfiisNove- Dani imprimisA^oz^fW^r/wwmaximeoblervarunt. Nam^
nani apud O^ovnnor/') mcnieKOz/f»; dies (acris luis impendebantjfingulisqjw^^z/fWLj
no ra e , jjjefjys^^^,^^ animantium generaDiisfuis immoiabant. Et »«)»o qvovis an-
!nomajusacfo!cnniuspcragentesfacrificium, 99. homines, &totidemeqvos
cumcanibus& gallis pro accipitnbus oblatis nefana litatione madabant.^,
videDn.D,Worm.lib.ijmonum.Dan.cap.5.
j Ad hunc qvoq; numcruni fpeftafie imprimis videntur majores nof^ri,
dum Cimbriamin^^c-z/fwdiftinxfruntducatus; totidcm cordisimaginibusex-
preffos inin/ignibusRcgum Daniar. Diff^inftionem autcm terrae Danica: in
certasProvincias & Ducatuscoepifie fub Haraido 6. ^luaMnb cognominato
comperio; an verotunc Cimbriain novem illos Ducatuscxadedivulfa , &hi
ftatimfiguracordiuminfigniti fuerintjindagandumaliisrelinqvo. '•-
j, Nechodie vernacuJa: noftrsinfreqvensefl-,A''(?z'f»^r///winfiniteufurparc:
, NamphrafiS^UWlUJCinfignemmultitudincm :9^lfcol)bcltmagnitudinemfeuper-
fedlionemnotamus.
ur Nove- Qyodjfiigituromninohuicnumerofenfusmyflicusacfingularis hoc in.,
niriiiiihoc locofittribuendus, propofitum fuifTe Autoriautumo, novena illa cordium re-
loco, 'petitione,moncre,utomn;a&fingula,qva:cordisimaginedefignavit,hucrefcr
rantur, eaq; indies &feri6 inculcentur , & ad animum penficulate fumantur_.,
'& praxi deniq; qvotidiana fidelitcr exprimantur,vide infra commentationemj
noftram in hunc locumLi.
Conclufio Et ita ingenere tantum explicavimus Emblemata prxcipua & impeditio»
cap.J. " ra, qv*innoftroemicantcornu:namminutiffimaqvxq; perfeqvi , priferrim
ea j qvaeperfcplanaatqjobviafunt, non tam necefTarium qvam txdiofuBU
Foret.,.
d
/iOr:
Pars
PARS POSTERIOR Et Sp£C1AL1S. 4I
PARS POSTERIOR ET
SPECIALISSEUPROPRIA.
Hadlcnus viam ftravimus, qvx nos retfladeducerin pfetioflflimi hujus Continua-
moiiamenfi plcniorcm noritiam, cjvac ur eo comm.odiiis&dillitidlubtraciii ^''•'"
' poilit^univcrlum ncgotium duobus capitibus compledemut-..
CapiitPrinium.
In qvem fineni &iiium , irem qvo tempore & qvo Au
tore fabricatum fithoccornu,»: qvid (ingula ejus
emblemataprae le fciant
Sect. I.
Defeo^o C^fine Emblerfiatmn^ qu£ in cornu
nojiro apparent.
«-77^ vid de hoc cormi itatuendum lit ^rugaerent nobis ncts & fieursin
illo formatje, c] vibus vel planc ncgledis vel inepte cxpofitis , fi^u-
ftra omnis conlumeturlabor, hic Rhodus,hic ialtusefto : hinc er-
gonobisinchoandamelle partcm alteram & fpccialioremdiiicr-
^^ tationis noftrae ducimus. Qv-ilqvis autem ea , ; qvac. fuperius,.!
"nobisaIIarafunt,probe tenuerit, manifcfte videbit&paipabit, omnia huius .^'^'i^'' '^"'
Cornuembiemataex ipfis Scripturs abditisacpenetralibus iiuimis depromt.i, '"^ "'""
r X ' r \ \ LJ • >rfr ' • «■•.niblemata
limuk];tacilideprehendet ncgotio, neqvaqvam ruillementem autoris prsca- occurnmc
pue ipfadogmatafideiautreligionisChriftianiprincipiaiifdem defcribere_.. '" la|Crisl!-
Nulhim hic certum extat veftigium vel creationis Mundi , vcl n3tivitat;i$, j_
miraculorum , crucifixionis , refurrcftionis , afcenfionis Chnfti , vel eff"ufionis
Spiritus fnndi , veialteriusarticuii ipfumfundamentumrehgionis noiirxcon-
cernentis : nulia hic depingitur hiftoria in facro codiceexprcfsedefcripta^.
Nullum etiam Romanx Ecclcfi<T [qvar ninc temporis , cum ad nos religio Chri-
ftipropagaretur , dudumadulterari , &apriiTicvapuritatedeclinare cceperat]
fymbolum aut indicium apparet,utfigura crucis,imago B. Virginis , aliorum^;
Tanftorum,vel aliudqvidhujusgcnerisaciarinoe. .
Necconiultumfuiiretjdivinarnyftcria, qvxinftccculta , & imperveftj- s.
gabilia funt, omnemqi captum & intelle<ftum humanum longe excedunt , ejuf-
modi hieroglyphicorum implicare nodis, arq,- obfcuris snigmatum involvcrc .;;, >J ,^
tencbris,qvxpotiuscIarc&per(picuetradend.a, piad;hmplicitatefimplicibus
hominum animis inftillanda ,ex prarfcripto & excmplo Apoftoli j. Corint,2, i.
•&feqv. --- ' ■ ,^
Qvantumegoqvidem judicarcpofliim, voluit Autor hifcccharaderibus
non tam fidei articulos tra<ftare, qv.Tm mores hominuminformare., & vitia-^
ftupenda ac mdnftrola eo feculo graftantia redargucre : Rcs enim ipfi videtun.. Scopus
fuiilecumhominibusplaneimpiis&protervis, qvibus facrofancla Evangeiii toris,
dodrina ofterebatur indies , fed fordebat ingratillimis contemtoribus, qvi eam
au-
extre-
c;
41 DissERT. Theolog. DeCornuDanico
cxtrcme avcrfati, in cjufdem praecones & confefTores vchemcnter faeviebant-.,
& interini in omnis gcnerisliagitia lccuri ferebantur. Horum, inqvam, pro-
terviam tnxatSc perltringit Autorhocjnllrumcnto, in cjvemhnemoblcuras
hafcenotascfacrislitcrispctitas, fedi&rebus mundanis ac prophanis magnl
parteqvotidieobvias&inoculosomnium incurrcntes, inipforum produxic_.
confpciflum, ut harum & intuitu admoniti & explicatione accurata cruditi, ad
mcliorem rcdircnt mcntctii,& taiidcm in fcfc dcfccndentesj fuam & coeci tatcm
horrcndam, & mifcriam dcpiorandam agnofcerent , pcrtinaciam deponercnr,
ac Chri.flo cjuscjj verbo obludari deiinentcs, ipfius leniflimo jugo colla fua fub^
derentacfubjiccrcnt: Qvo totcorporis animajqipcricuhs^qvibusindiesexpo-
fiti crant, libcrati, pL-Jcida & bcata morte obdormirent , & rigorem Judicii ex-
trcmi una cum cruciatibus Inferni cfFugcrent. Qvae omnia manifcflius pate-
bunt ex fingulorum cmblematum dextra & accurata enodationcj.
SeCT. 2.
Omneshujm Cornu cinulijlMim (fjiim-
matim delineantur.
Onftituit igitur Autor notis hifce hicroglyphicis corruptiflimos fui fe-
cuh caftigarc morcs , & imprimis odium religionis ac vcrbi prafdicati
[ ncgleifhuTi : QyodqvomodoefTedum dederit, nunc porrd difpicic-
mus. Diftribuit autcm univerfa iffa Emblcraata in ieptem divcrfos cir-
culos,qvorum& fummam compcndiofam ,&ncxus ac cohcrentiz concinni-
ratem priusingencrcoftendamj.
I. Primi Circuh pnor feries figuram cxhibct miferiae humanar , hujusq; prar-
cipunscaufasfcitepcrftringit : Altera rationem infinuat dcclinandihocma- '
lum & procul dcpellendi.
». Cum autcmha:cema]iscludandivia ncc hominibus natur.aliterpatcat,
neceam ingredi atit progredi in ipforum viribus fitum fit, commonflrat Circu-
lus fecundus crdinarium illud medium, qvo Deus illis & fcitu necelTaria fugge-
rit , & vires agcndi fubminiftrat ; Verbum icilicet divinum opera & minifl:erio
fideliiimdodorumpraedicatum , & ad diverli gcnerishomincsdcxtreappli-
CatUtTLj.
%. Ad hujus verbi normam,fi vi tam ante acftam vcl mcdiocri ftudio cxamina-
vcrint, ftatimapparebit^ qvid hadenus egerint ,& qvalesfepraefliterint : Id ■
qvodindicantimaginesmonflrola: Circuli tertii.
4^, Qvidporrohinc fibicxpeclentaDeo,ut iuffofcelcrum vindice, fiinpra-
vitatciftaperfcverarint! Qyidcontraabeodcm^ut benignoPaflore, fibi pol-
liceanLur, fi mox refipuerint,exponit Circuius qvartus.
J. & 6, Q\'am vero fint iili falutis fux negligentcs,q vantaq; pcrtinacia confihuin
Deicrgafcrefpuantaccontemnant , depingunt vana SchcmataCirculorumL.
qvinti&fexti.
7. Deniq;qvcmnam fincmhabiturafit extrcmailla obftinatio atq;Numinis
contemtus,indigitantfimulachraCirculifeptimi &ultimi.
Pracmifsa haccc brcvi & nuda dclineationc,prcfniis rcm aggredicmur, fin-
gulorum Circulorum fingula Emblcmata fingula tim & diftindc enodaturi.
Suct.
PARS POSTERIOKEt SPECIALISi 4).
Sect. ?.
IZnodantnr Emhlemata , qi}^ extant In primt
Ctrcuii priori feri^.
'i-BM' j^ fgviras hieroglyphicas in hac apparerites ferie^eo imprimis direilas cfie_-,
'tKda utmiferiam generis humani adumbrcnt, antca diximus : qvae^pi^imfimL'
-■■>•' V«?^>?f^e& fnmmatimdcpingitur , deinde /Ite.fr.wiuxta canfaspraeci- Oi^aScne^'
■^^ -puascxprimitur. y??' wwr delcribitur milcrrima hommisconauiooi. ., ^,,„_
:jp>/'z//r/'/wanudicateluanai:u}-ai-i&:ipiritt!a4i, oc pojttive apericuloob tyranni- ;„ prwi
demDiaboli.ejiisq^ariccluram. /A',^^iY/f exponuhtUFordinariaorgnna, qvi- rerie cxi-
busutiturpiffriim-qsCacodjemon adpropofiium luum maligiium,adverfus ho- Rentium.-»
-miiH«sexpedicnd'Hm: -HcecW.i^fem funEveli«/-tW/i, ihip!e-honiine-'(iM) velPA:^ ' '
' ^f/M/f ,exti-nipfumpofita: Media, feucaulkcalamitatumnoftrarutfiintcrns
imprimis dua; funt : ^Ate\-Tiiiiftvcf/^/ii,ut, natura: noltra: p; avitas , akera/v?^.'.'-
•/«#«», innat<i;videlicethYp«crifis. Caui-i^ fAr/^/-«,£ du-^idi poflunc io /'//^/j-rfji'
6c pi-ivarris : /)//////f.«funtHceretici&Tyraniii. ATC///«funt vel/f»ifJ,utvolu-
ptatesmundanae : vel//,otr.<;-, qvx'hominem inleftantvcl cLmcuhim, utCaUi-
mniatorcs : v'Aapert£) uc cxpilatores. Nuiic ordinefmgula d ifcutiemus.
HoiTioii!eexpandcnsn-.anus pedcsc];fefubjc£tumel]cmiferiis&£Erumnis '•
'graviflimisconqventur: Hicenimgeltusefteiulantis, qveritantis & alio- mamrum
rumopcmvehementerimplorantis, utiliqvct Eldr. 9,5. Thren.i, 17. Pfal.143,
6. Pfal.88,10. tercm.4,;!.&c. • Sunt qvi hunc geilum derivatum velint a more
&confvetudincparturientis&morientis, qvsEviribusdifloIutiscollabitur , &
-manusexpandit,tum utprecabundaauxiliumaftantiurnimploret, tum qvia a
-fpiritibus vitalibusdelerta, virium&animspatitur deliqvium : unde manus
■&c membracontinere non valet, fedeacxpandi&diilipari finit. Favent huic
■^expolicioni,qv3ehabentur jcrem.4,51. Voccm qvafi partu^ientis audivi , angu-
(liA^sut ptfcrnerx ; vox fili£S'on interntortrntis , cxp/indentiscj.^rnayius ftiiti : va
miiii^qviadefecitanimamea^&!.z. Indicacitdqi hocgeftu, fe ingentibuscala-
-mitatibus itaoneratum efle, ut propemodum dcliciat , & contra hanc mifc'-
rinm haud qvicqvaiTi auxilii aut folatii vel in .1-1 pfo invenire , vel ab aliis impe-
trare pofte. Exprimit autem qverelam illam Thren.1,17. Exp.rnditSion rnantn
fuM,& non eU,civi confoletf.r fiarn_=.
Qvjeris: qvsnamfubfit caufa tantx trifticia:& lamentationis ? allegat_. *•
duashocfchcma,a!ieram/r/tv//'i'^//« ^pcftiza?» aheram. Priorem indigicat NuJitas,
hic homo cxterno & infolito habitu, qvi, dum nudus confpicitur , ut & reiiq vi
omnesin hoccirculo , admonet fpcftatoresde fuaconditione&naturaH&
fpiritunii.
Etiamfi aliqvamdiii potiantur opibus & dcvitiis , affluant voluptatibus & Naturalii,
dcliciis,f^iorcantdignitate& potentia, tamen, fiftatumfuiim refpexerint natu-
ralcm, non habent , qvo infolelcanc : Nam nt/di, pauperes,inopes , uti fucrunt
in nativitate, ita rurius erunt in mortc , nihilq; fecum auferent,Pf.49,ig. i.Tim.
<i,7. Vultigicurnudus iftc hoc habitu inculcare illud Job.1,21. Nudteiegrejfui
fum de tttero matris nie£.i(S> fuida^ revertar illiic.
DcindeGenrilesabsq;dubioinfuafuperftitione &idoloIacria tunc tem- Spiritualis.
porisfibi magnopereblnndicbantur ; fiqvidcm omnem fuam profperitatem_.>
ut agrorum uberrimos provcntus, fecundos advcrllis hoftem fucceflus,divitiasi
honores,&id gcnus alia , fuis illis Diis atq; idolis falso afcripferunt , a qvibus
.n-- fi ob
44 Dissr.RT. TnEOLOG. De CornuDanico
ob pravos & fuperftit iofos illos cukus hxc omnia fibi contingere autumabant,
unde nou parum tumebant, opinionc fanftitatis & dignitatis fux. Hof.z, ^Jer.
44,17. Ergo ftultx ipforum confidcntixoccurrithomonudus , qviftupendo
ifto habitu illoscommonefacit fpiritualis inopi.t ac nuditatis, ut nimirum non
modo dcftituti fint omni vcro dccorc, fanflitate , juftitia, aliisq; don is & bonis
primitiisconcrcatis, fcdinfupcretiam feipfos perhorrendafualieigitia omni
ope , gratia & auxilio divino plane orbarinc, ut jam nudi & inermes , Diaboli,
lethi,inferni,omniumq;hoftium&:corporahum & Ipiricualium furori acin-
juriaeobnoxiifint. Ergo nuditate fuaallcgatiliud Apocal.3,17. ^vjadicis:
dives fum,(^ loctipleatiu.,&' mtUitu egeo : (Snefik^ (jvod tu es mifir , & miferahilis,
(^pauper C ccecus ac NUDUS.
^^ Pofiivc indicant caufam & originem miferiac humanaebini illicohjbri,
Aftus Dla- hominem nudum&lamentantem abutroq; hitere adorientes , qvibus expri-
''°''' munturaftus&infidixDiaboH, qvi,ut primum pcccatum intuhtmundo,per
primxvam Evsdcccptioncm ,ita adhuc etiam variis modis&artibus hocagir,
ut nos ad horrenda fiagitia pelhciat , ficcj; in iram Dci, fecuritatemt, defperatio-
nem, pocnns temporales & aetcrnam perniciem praEcipitet. Ideotj; nunc a
dextra nos aggreditur trucibus Mimdi inimicitiis , odiis, periccucionibus;
nunc./y/«//?/'</nospctitoccultistentationibus &pravisinfpirationibus. Nunc
perdextK/m , hoc cit , felicitatem mundanam fccuros reddere ; nunc per fint-
flnim , hoccli:, contmuasafilidioncs, delperationiimplicare nos fludct. A
</f.vrr/7fcili}it, qvandoin Angelum lucis transformatur, z.Corinth.ii,!^. A
yf«//?r.7 proctdu,di.im Iconisinf]arrugicntiscbambiiiat,i.Pet.5,g. Imo cjvocun- .
qveinflatuhomincsoircudit, fcmpcrcommodas & convenicntes illis parat-,
deceptioncs. Aiiusnamq;lKtis,aliustriitibus,aliustimidis, aliuselatis mo-
ribus exittit. Lattisiuxuriam proponit, libidinum fomenta fuppeditat: tri-
jlibus iracundiam ingcnerat, difcordia- poculum porrigit : timidos terroribus
&confcicntiaf:morfibusaffiigit : clatos flimulis fuperbi.i: & ambitionis inci-
tat,&c. Itn fingtdis horninibwi i'itiis corrvenic?nibiu infidtatur , utiloqvitur Gre-
goriuslibr.ii.Moral. Qvocunq;igitur tevertas,ubiq;cumhocmilelloacnu-
dohominc, abimminentibus tibilerpentibus,fci]. a Diaboli ejusq; membro-
rumafiibus,technis, fcJuciionibus, afilidiionibuscinflumteatq; circumvalla-
tum lcnties. Suggericergo Autor haccfngieillud Ezcch.z, 6. Tii fili hominis,
cumScorpiontbtts habitas. CuircfpondetPfaltesregius : Contrivifii nosinloea
Draconum^?L^^,io.
Polliqvamprimum Emblemamiferiem&periculum hominis in gener£_,
&^r/Wr/'':;f &/'(?/7rra^dclincavic, fubiiciunturaliaEatq;aliasfiguras,qvibuscau-
fas hujus mali praccipuae & f pccialiores figillatim cxprirnuntur , qvas plurimum
faciunt ad homincs a rcdi tramitc abfiucendos,& in f cclera pariter ac £erumna«
conjiciendos. Secundum igiturEmblemaduascaufasexhibetinternas , altc-
ram ttntverfidem^^hcn^im fingularem-.'.
4, Priorcftcongcnitanaturaedepravatxcontumacia , qvam deplorarc vi-
Labesna- denturduo illi homines, qvi manibusincoelum fublatis, monftrumcapitishu-
turalis, mani, corporisferini ,commonftrant : Simulachrum fane perappofitumho-
minis non rcnati, q vi ipfam qvidcm eflentiam , ut & externam faciem ac for-
mam hominis rctinuit, ut humano more fentiat, vidcat , audiat , loqvatur, ra-
tiocinetur,&c. ScdomnesejusvircsacfacuItatesinternaE &externaE itafunt_.
dcpravat3e,ut»o« habitet tn ipfo.,fi'u carneipfitts, boaitm, Kom.y.i^. ut nihil huma-
num , hoc cll: , rcdum , juftum , laudabile defignct , fcd meram fapiat beftialita-
tcm.
PARS POSTERIOR ET SPECIALIS. i4.ii
tem. Intelleciiim hihetienehrisobfaimtum^Ephcf.^,!^. Cor pravtma puerma-^y
Gsn.g,!!. affenum Deo inimicujr.-i^om.^ij . legem peccati in membrls fnii rebellan-
/cwz^yzV/z-vwA', Rom.7,2;!. HarcicTbcs (Scpravitas nacuralis cjvotidiefe excrit va-
nisacmultisriagitiis , qvibushomohoministitulo indignusefiicitLir , infra-^
cj vodvis brutum pecus abjicicndus. Hic repetantur & huic appHcentur pidu-
rx,qvxiupra hoc nomineprolixiusdidusimus. Reprallentat autemEmbiema
lilud l'i.^0i2i. llomo ciim in honore cjfet, non mtelle.xit , comparatui efl jumentis in-
fpientibus ,(S^ firnilii faSlu! csi illis,
Hs-c cauia clt intcrna & univcrfalis,qvam oftendit beftia illa humano pr^- ?♦
ditacapice: qva: videtur infuperhngulare aliqvod infinuarevitium , qvodin y?°"- *•
Frotopiallisiiatim emicuit a violacoDci mandato. Qvamprimumemmfen-
ierunc peccaci fccdi tatem cx lapiu contraftam , non iine ingcnti pudorc & con-
fu(ione»//rtfe/fwfuamanimadverterites , qv:e antea in ftatu innoccncre illis
non dedccorijibQornamento fucrat, mox eliculneis foliisperizomata &:cin-
ifioria coniueranc, qvibusparcescorpons ignobiliores conregerent, Gen.3, 7.
Ufq; adeo nimiruma Diabolo erant excoccati , ut Dei qvoq; peripicaccs oculos
l"coccxcarcpolie,ltultiiIimc!ibiperfvaderent: qvaiidivinx mentisradii leve_i
Vci3mencumpenccrare,afq;xiVamlibiJinoi"3:carnisfoliisutcunq;prxtextumj
concuerinon polfcnt. Neq; verohiciiftituripforum ftoliditasiCumenim
audirent voccm }ehova:ambuiantis in horroad auram diei ^corifpectum iphus
Kigientes,(S:lacibulaqva:reates,abi"condebantfeinrerarboresParadifi,veri. g.
acfiIatitareporrenteosocuios,qvi omniacoliuftranr, Pfal.10,14. abfcondita_i
co; dium icrutantur Pial. 44,22. Sir.23,29- A qvibus nemo fc poteft fubtrahere_^,
Pial. 159,7.11 12. Jerem.23,24. Cum autem ad vocem Dei citantis & com.pellan-
tis,comparereomnin6cogerentur,falios qvxruntprastextus : Adamusomnerrt
culpam cransfertin uxorem, v,i2. Hxcrurfus in ferpenrem, v.13. Nemopec-
cacum Deoingcnueconiiceri ,e)usq; milericordiam implorare vdluit. Efthxc
nacivaimago hypocril'eos,qva;fummam impiecatemac nefanda flagitia iimu-
Jationcpietatis,&:i"pecioioprrecexcuafFedaC3einnocenta:palliare(fc tegere co-
ramoculisDeiconatur. Qyodvitiurri^utaprimisparcntibuspoftcrorumple-
risq;ingeneratum,itapra:cipueincaunieft, cur homines facrofandam verbi
divini dodtrinam & vcritatem avcrfentur , & in ejufdem prxcones crudeliteE_,
iniurgant , q vod lcntiunr ab hiice corpusfnum hejliale denudari, hoc eft, pecca-
taabominanda,qva:cupiunt occuItarc,carpi&manifeftari : Cum econtra-
rio iatiseircducant, /jum.^num ofentare c.iput,hoce^,ey:zi:tno ove S^:f2c'\e,vcr-
bis &; geftibus opinionem lanclitatis iibi conciliare : licet interim omncs &:
animx faculcaces &: corporis rnembra interna pariter &: externa fceleribus
plus qvam bclluinis polluta,atq; ita abfcor.ditalateant omnis generis mala fub
hociid.^iandimonixoperculo. Hanciiguram perfpicuis verbis explanat_.
ipfeSpiritusDei,dum itamorem&indolem hypocritarumdefcribit : Q\'od
Domino appropiucjvent orefuo, & labmftii eum bonorent , cor autemfuum proculab
ipfo amoveant , Efa.29,13. Qvodformam habeantpiet^itis , fcdvim ejus abnegcnty
z.Timoth.5 ,5. Qyod vemant in veftitu ovium, intrinfecm autemfint lupi rapaces,
Matth.7,ij. Qyod dic.wt fe noffc Deum , ^ prsceptn e']usnon fervent , i.Joh.2,4.
Qyod enarrent fl.ttutnDEI , (^ orefuo focdus ejus ja^iitent : &" tamen odiohabeant
omntmretiam aimonittonem ,(^ verbaD E I abficiant po^ teraiim fuum , Pfal.50,
17. I8. Qyod dcniq; DEU.M [verbis] profiteantur fe noffe , fa^is autem ne-
gent : cumfint abominabiles , iS" ctntumaces at^-ad omne oprn bonutn reprobi.^
Tit. 1. 16.
Fj Fucrunt
Haereiicoru
ac Tyian-
noriiin con
fpiracio.
7-
Hxretici.
^6 DissERT. Xheolog. DeCornuDanico
Fiici"untcnurce////f/-^4; vitam moresq; hominis corrumpenres, pietatisve^
V6fl:udiumimjiei1icntcs : nimirum natura: nolhx pravitas &li(;ta fandtitatis
ipccics ac limulatio. Siicccdunt i?.v/f;;«.«, qv3evel^//(('//c^ lunt, vcl/'/-w//-
t£. Publicx duplicis funtgencns, videlicet//.£rmc/^ qvi f-alfisfuis.&erroneis
dogmatibusanimoshominuminficiunt,|.Tim.4,i.&7J7;/«w , qvi viexterna
atq;armisfaEviuntinbon3j!kcorporaiidelium, 2.1'im.3,ii. Amboiiicoconye-
'hiunt,qvod veram religiohcmopprimcre,& in-tenebrisinfciti£eaciecuritatis
reHncrcmortalesallaborent. Utrosq;expertiiuntinfel1:iffimosholtes ; qvi
faiutarcm Chrillinotitiamadmajoresnoltros detiilerunt-.. . .,
g, PieudoprpphetxfeuI^y:ll:je,id6!oriim, cum & qvxftum &autoritarerrL>'
fuamomnem ruituram v.idcrA.nt, fi CHRISTI U0'f!:rina publice admittere-
tur,nuiihcisart!buseandcmopLiLignatites, toto cjiccre rcgno conabanruti>>
jam populuna,clandeftin%a<ii'n«»'tionc;in priftinis &.avitis fuperftiticnibus
confirmanda : jani veritaxis prKcones fallis criminibus apudRegem proce-
i;csq;gravando ,qvibusartibiis lubinde atrocillimas excitarunt perfecutiones
adverfus ChrliH cukorcs,qyi facpiuscxperti iilud^Pfal.^^, 23. Morftficamurto-
ta die, £ffiniatifuniiis^ficHt oves occifoni-s. Hoc igitur eft , q vod depingi t Embie-
raa , oftcndtnsfcrpenceminfinuantcmichoininitelojfcu liafta vel gladioar-
mato, cjusq; dcxirani fibi porredVamvelutilambentematqjexofculantcnxj:
qvoindicatjUtrumij; jam cunfenlu proriusunnnimi inpcrniciem Chriftiano-
rum cynlpir-iiie, eitans iilud,Pfal.g!,6. Cot/fnLiinint iinammitcr fnml , advcrfus
tefacdiis fepigcruKt.
Ergo icrpens iilcfefc incurvans,& orcb]andicns,homini fpicnium manu'
YJ-brancijaptilinne notat ingc:n!timh.:ereticorum.,qvi oreqvidem biandiuntur,
verbis fvavibus & frauduieotisadiilantur : icd cauda,hoc eft , in fine venenuitLi'
hxrcfeos & ieduciionis hominlim animis inftiliant, ^tnz per bLindiloqventiam.,
^ .ijfvr.tntionern deciptunt corda fr,ipLc:jir?i-^Kom.i6^\%. Refpicit forta.lis nutoL_,
hac pidura ad Eitulum ilium-Phanfaeis inditum Matth.zj,^^ Ser^entes^progenie^f
vipfraruni, qvomodo effugtetus judKitmigehennx ? ' '
Hoir.o,qvidcxtraannuitb!andienticolubro, finiftraautem teium mon-:
ftrat , qvo pcti tioni cjus ftuisfaciat , imago eft Tjf.nworMfft-, qvi pla:rumqi a falt,
fis iftis do(Sbribus & fupcfftitionis patronis exacerbati , brachio fa:cuiari , hoc,
cft, exrerna vi & violentia veViim Chrifti cuitum nbolore tentant, atq, in inno-
xiosDEifervosatrocitcrdcbacchantur. Inhorum numero imprimis recen-
ftndus eft Rex Gormo 3. q vi adco infcnfi erga rcl igionem fuit animi,ut Ciirifti^.;
cbiarum perindeac tcterrimorum hominum rcfpedum extingvcie cuperec_,,
«cirefertSaxo lib. ^.hiftor.Dan.ITacigiturfigura innuerevoluit Auror, tunc
impictumfuiflc vaticihiuniSaivatoris]oh.i6,2, Venietten]ftu,ut,qviiqvii in-
terfict.itvosjziideatnr culttini prxf.ireDEO.
PcrpcndimuSjp//////'f<«jmiferia:human2 caufas: fcqvuntuiy5/TC4/.£',qva:nos
vel per jucunda & ienia ad malitiam in vitant, vel pcr dura & adverfa a virtutcj
abfterrenc_i.
j, Prioris generis funt illccebr^ vohiptatiim , q vas Vultur , avis vcraciftima_.,
repraefentat , pifcem roftro fuo avidius rodens , typus hominis iuxuriofi , qvi'
non contentus ncceilario viitu , qvotidie epulis exq vifitilfimis fefe iaginat,ter-
rampariter &marelatig3ns, utgula:fuxfatisfaciat,LucBei6, 19. Hoc vitium
aiia non pauca (ecum trahere foiet , ut : Ebru't:ttem, Aaios 6, 4.6. Libidinem.,
Gcn.151,33. Amenttam,Vroverh.2o,i. Hof.4,11. Securifatem,ECa.^,ii.Am.os6,6.
verhi
8
Tycanni,
PARS POSTERIOR EtSpECIALIS. 47
verbi divininegleilim.L\xc.%^ii^. cap. 16,19, Clamores^jurgia , hLiJphentias , & fex-
centa alia mala^Provcib. 23,19. 30. Qyibus homines guloli non tantum leipfos
immergunt, ledaliosetiamluomonitu &exe;iiplo adeadem inltigant. Pro-
inde Vuitur pifci taata inhians aviditate ^ fpedatores ita videtur compellarei^ :
Vemtei^ fniamiir bonii.,(^ ummur creatura.,t7incjvamin juventute celenter^^^.1,6.
Comed.unus ^ bibanms : cras enimmoriemur,lc.iz.ii,\ij.\.Qoz.\yiip..
QvosautQmdeliciis mundanisfeducereneqvitCacodaemon ,eos duris&
Skfperisattentat,nunc6iC(-.Y//^pcr caiumniatoros, nunc^?/>Wf perpra;datores: a
qvibuslegravifhmeafflictumdolctiSc conqventurhomoilie nudus, atqve la-
mentabundus,expandens palmas.
A dextra lerpcntcm habec a lc qvidcm avcrium , fed collum ferociter eri- ib.
gcntem, &oreimmanc ringcntem atq; annuentem Vulturi rodentipilcem_. : Calumnia-
(^oqvidaptuisindolem/Jfo^^/z»raw«?&/«///r/-(?w/zwexprimcreqveat,non vi- '*"'"'•
deo. Solcntidgenushomineseorum, qvos iingva fua mendaci acvirulenta
petunt, congicilum iugcre, a conlpcdtuie fubducerc, iiiis vero leie allocianc_^
po.tiflimum,qvigul£eindulgent&:luxuri.T, cujusparticipesfiericupicntes, co-
ram iis, utpote rerum novarum avidis, &garrulitatis amantibus , abfenres va-
riis gravant calumniis & obtreclationibus, qvo innocentium famamlasdnnt_,
vitaeacfortuuisiniidicntur. Qvodaudaciusinhosattentant, qvos««i^<?x, h.e. '
amicis&patronisdelritutosciicanimadvertunt. Proindehxc Serpenris efii-
gies comprobac iilam obcredatorum deicriptionemPl'.i.|.o,4. Jcueniiithnfvas
fuMjicut firpentes : vcnenum ajpidumfitb labiis eortim-^^ ■i ■;■• ■
A la;va fccnlpicitur-y//i'/^, a vis rapaciinma, pifcem roftro dilanians , qvi ' '•
magnacuminiinuatavaritiam, rap!nas,cxpilationes,c]vibuspifccs,h.e. viduas, ^''P''*"'*
pupilIos,peregrinos, alioscji imbecilliores & impriaiis Chriiti cultores miferri-
mumin modumopprimebant,exh2uriebant, deglubebant. Hos fcilicet al-
loqviturEmblcma verbisipiius Jehov2eapudMicheamcap.3,i.2. 3. Numqvid
noh vejirum esl fiiire judicium ? qvi odio habetis bonum &' diltgitvs maltim : qvt ra-
pitis cutem eorum ab ipjis , iST carnem ab offibui ipforum : qvi vbratis carnem populi^
i^ pellem eorum defuper excoriatis .,^Ci ,
Sect. ^.
ExponiffittirEmhlcmatajqute emicant in
Circtdi primi altera fcri^.
POAqvam hujus Circuli prior fcries gcneris humani miferias & calamita- Continua-
tes , catumq; praecipuas caufas dclineavit , jam haecce polierior rationem ""•
ofT:cndit,qvahaccmalaelFugiamus. Hanc autem in vera &;nonfucati
pcenitentiaconiiftere, cxfcripturisdocemur : qva: cumproprie fit con-
verlio ad Deum Efa.45,2Z. Joel.2,12. Jer.3,7, Zach.1,3. Mal.3,7. &c. reqvirit im -
primis,utfcri(>peccatorum noltrorum examinefad-o,qvibus priiisa Deodif-
ceffimus Thren.3,40. ad ipfum redeamus vcra fide &fiducia Salvatoris,ne jufli- Suinma_i.
tiac&majelVatisipfiusterroribusfuperati fuccumbamus. Atfidcsifta , fiae-
nuinafit, variisfefeexeritindiciis,dum vitam&moresemendamus , peccato-
rum occafioncs vitamus,& patienter nosDeo caftiganti fubjicimus ; Mundi vc-
ro deliciis & voluptati carnali penitiis renunciamus.
Depinguntitac|;hujusferieilchemataveraeacfaIutarispoenitenti^ I. £/I DivjSo.
fentidmkn partes. z. fru5lus. ]. ejfeclits. /'<?m'jdu.'efunt, i. Peccati agni-
tio^ qvs fimul includi t contritionem cordis & confcflioeem oris. 2. Vera fides
-■ ■■ &
Peccatia-
gnitio &
confelllo.
Fide' Obje-
(ftum Chri-
ftus.
:>■<.
QvaKs fiie-
rir Chriftus
tcmporo ,
paHionis»
4>
Qvalis ap-
pareatChri
ftus homini
affli&o Sc
tentato.
48 Dissert.Theolog. De CornuDanico
& plenafiducia mcriti & fatisfaftionis Jefu Chrifti. Fru£ius convenientes poc-
nitcntixfacithomo convcrfus ,dum le gerit decenter i. contraDiabokim. 1.
lircafeipfiuTi. 5, ErgaDeum. ^. adverfusMundum. £^if7«f &commodu[n
i>a;nitentiieefllolatiumdivinum,&incolumitasaDiabolo.
Imagines ilirc , qvx in prarccdenti fene hominis arguebant miferiam , &
pixfcrtnn mnat.mi pravitatcm ac corruptionem 5 in fecunda hac lene iterats
apparent eadem forma , nudi tate, monrtro.Gtate,&c. Qyo docere (procui du-
bio)voluit Autor, peccata neqv.iqvatn tcgenda, diffimulanda, pallianda , aut_.
ii!loprxtcxtue.Kcufandaeile, nullashiclatebras, nullaetfugiaqvaerenda , led
apertc&finedoloadDeumacccdcndum , &libera confelfionedelidtaomnia-.
iaconlpedtu ipfiusdcnudanda. Qyemadmoduni enimjqvimorbumalicjvem
fuuu2,autvulnuscelat veletijiTi cxrenuat,magnumlfbi vitxaccerfit periculum:
fic q VI deftftiones, iethales anmi.T morbos & vulnera , diflimulat , in manife-
ftumxterna;morti3difcrimenl"econjicit. IdqvodDavid innuitfuoexpertus
cxcmpio 1^1.52,3.4.5. &vo>v.M>!t:icut , inveternverunt ojjamcainrugttu meotota
dic , qvia intcrdm £5" yio£iu aggrayatn esl fuper me mantts tua , converjiu esl humor
nii lis tnftccii.ttes sjhvas, Selab. Ergo deltntiv: meum notum ttbt feci , ^ tntqvita-
tcm meam ncn abfcondt. Dt.ri : Confetebor adverfus me tntqvmtem meamjehov^t,
(^ tu remifijh noxtampcccatimei^ &c. Qvapropter in genere h*c fcries,repeti-
t.i li:atuarum& iniaqinume.idein pene figura & dilpofitione ob oeuios nobis
ponitaxiomail!ud,i-rov, 28,13. G^i abfcondit fcilera fia ,non pyoj^erabttur : qvi
dutem confeffuf fitcriii^ rsliqverit ea, rmfericordtam confeqvetiir.
Verum nc peccatorum oncie opprelli demergamur in dcfperationemj,
hauddiiiperfifiendum in horum contemplatione , fed reda pergeiidum vera .
animi fiducia ad Sah^atorem lefum Chriftum \Kaqr\ejov [Rom.5,25. ']plenumgra-
ttxi^venmtus \ johan.r,!^. |ut c.x nleritudinc ejus accipiamtts gratiarn pro gtatia
[ibid. V.16.] juxta monitum & coniiliuin Apoftoli : Accedamus igtttir cutn fiductti
ad thronum g>ati£ , trt.confeqv'amur'mi(ericordtam.,(5' gratiaminveniamus ad oppor-
tunumau.\-t/tur»Heb.t^,i6. Hocell-qvodmeoqvidemiudiciofuggerit Emblema
primum, ho.m'nemoi1:entans,qviinterduosangvespolitus, aiteri fibi immi-
ncnti ob vcrtit tergum, aiterius a fe averfi auxilium fublatis implorat manibus.
Inliacfigura noil:rum&Ar//w//w, meritum vidclicct mortis&palRonis Domi-
xiica: ; ^rcmcdtum, peccatoris nimirum vere refipilccntis ofScium , ciariffimc
licetcontempiari.
Serpci:s ilie, q vi iii ipfi) limine & ingreffu piuribns fefe gyris & nexibus in-
volvit,velutimagnafatigatubangullia , haud inepte adumbrat& ChrtJiumSn.
qyemvlsChrifianuni^. . _ ^
IpfeChriiiubiion tantummalediftiopro vobis fa(flus,& in ligno crucis
exaitatus, fe alumihzSerpcnti ]oh..'„i4. led ctiam variis ac graviflimis & dolori-
bus&ludibriisatqvcontumeliisobrutus^^^frwfwzfeappellat, fignificansfeica
abjecT:um f.iifle, utneqvidcm in numero hominum aut animantium amplius
fit habitus , fed tanqvam res foeda & viiifllma , ab omnibus contemptus & con-
culcatus: qvo rcfped,u nominatur etiam ab Efaia Novtpmtts virorum cap.^j, j-
Ex hac igitur defpecla & colubrina forma qvafi ingeminat qverelamluam Pfal.
ii.j.Egofitmvcrmisi^ nonhomo. .. i
Porro q vod ab homine fibi fupplicantc fe avertat & caput fuum veluti qc-
cultethic ferpcns., co ipfoinfinuargraviliimam tentationcmdcabjetfl^ione^qVc^e
nonrar6nobisobrepens,animosnoftros triftiflimeaffiigit, dum nuilura ali-
qvandiufcntimusvciintusincordcfolatium , velexcrain oper« auxiliuiiLiC
c
Pars PosTERioR Et Specialis. 49
lin Je nobis fubcunt ha; cogitationes , qvod Dcus oculos fuos claudat , faciem_.
abfcondat,h.e. qvod pl.ine nos neghgatj,& nuila noftri cura tangatur ; qvo ma-
jus ctiam &c propius pcnculum , eo raagis hic tentatio atq; follicitudo nos an-
git. Ubi tamcnHrmiter teaendumeltjChriltuni nunqvam avertcre oculosa
piis,aut eorumcuramabjicere , fcd ita nobisnonnunqvamvidcriexfcnfu &
judiciocarnis, dumilieinadvcrfis nonftatmi reipsaoltendit, nosfibi cur2&-
cordi elle Ela.49,15. Cum econtrario Spiri tus S. perfpicue tcftetur , nos inftac_r
thefauri ac pcculii pretiofiftimi ab ipfo obfervari & cuftodiri, vide Pfaimos 10/.
lzi.i55.l48.&alios. Expendaturimprimisoracuhmi iliud confolationis ple-
niftlmum.Pf.33,i8ji9. QyodafiirmatDominumpcrpetuo qvafi cxcubias agerc
pro laiute piorum , & nunqvam vcl in graviftimismahs ac pcricuhs.mortis cu-
rain,qvamproluisgcrit,remittcre. Exprimit autem Emblcma ufitatam ho-
iminis afflicti qvcrimoniam. ^are,Dom/»e, recejfiflilonge , abfcondis te iribu-
latwnistemporc? ?i^\.iOii.£hoii^cf^oblivifccrismeiorf2nmo ? qvousg^avertisf.iciem
tiuin a me ? ViAl.i],!.
Sirurl'usattendimus,uthicfcrpensfefeincurvet,utcaput fuum declineti 5-
recondatj&objcdu totius corponsgyraticontegat, Ciuiilianaeprudcntixin- f'aeilufla,
tucmurcftigicm; qvandotidcIisDei cultorcum variis ludans tentationibus,
a-rumnis , angoribus , omnes nervos ac vires animi & corporis in hoc intcndit,
o;nncsfortunas&rcsterrenasqvamvischarifhnias,ipfamq;adc6 vitamin hoc
impcnditlibcnt£r,utvcram&ialutaremfidemrctineat, qvaChriftounicoca-
piti luo ccu ir.embium indi viduum adha:rens, nullis Diaboli,mundi,carnis ar-
tibus ab ipfo divcUi qveat [ Rom. 8, 55. ] fed hasres futurus Regni caleftis , dul-
ciftima confvctudine capitis & Rcdemptoris fui in stcrnum fruatur , Jch. 14, 3.
cap.17,24- In gcnere nobisha:c injungit figura prxceptum Chrifti, Matth. 10,15.
Efloteprudciites vuliitifcrpentes, In Ipecie comraendatconfilium ejufdem,Apoc<
3,U. Tene qvodhabcSytit nemoaccipiat corouam tuaryLs,
Practcrca indolcs fidci vera ^ genuina non in nuda confiftit thcoria,nempe 5.
in fola noticia & aft"enfu,qvalem fidem Jacpbus Apoftolus ipfis aftlgnat Diabo- Fidel pra-
lii,fed imprlmis cxercre lc debet filiali fiducia,qve temporc duro,vulncrantibus ^"*
pr^efcrtim confcientiam pcccatorum ftimulis,copfugi t unice ad Chrifti meritu
& fatisFaftionem , illius '^ti^ vulneribus inferit , in i;fdcm falutem & medclam_.
(jvsritjinipfointimiscordisfufpiriisgratiam&remiflTioncma Deopctit. Id
qvod innuit homo,qvi porrcftis manibus ab incurvato fcrpente,qvamvis aver-
fo & protrito,anxie flagitat auxilium,moncns,credcndum efle cura Abrahamo
Tiap' iKmlcL tTir' 'iXTTi^k Rom. 4, ig. Et ubi nulla etiam mica apparet ullius opis,
folatii,faiutis,deficientibus omnibus creaturis , cum etiamipfe Chriftus fubdu-,
ccre facicm & gratiam fuam a nobis videtur,tamcn hinc non omnino abjicicn-
diimanimum,nccluccumbendumdefperationi,fedplenoanimivigore&7rafl-
poi^t [ Ephef 3, II. ] fublatis non folum corporis fed cordis qvoq; manibus im-
netrandam fupcrne liberationem. Etita inculcat figura monitum Jeremia
H^xitn.ij^i. Levemus cordanoflra,ci!mmanibtis adDomifnm,&tic.
Expofuit Autoripfameflfentiampoenitcntise, jam frudusejufdemprceci- ^<^"'""f'*
puosindigitat. Namparum gratusacceptibcneficiixftimatorcenferi poteft,
<jvi iifdem malis fe denuo immergit, qvibus pcr Dci gratiam libcratus eft : Ergo
nifi vitam ferio tmznd^nics, faciamusfru5ius,qvideceantpomitentiam[PiiAU.i,%.'\
^cpaenitentiafruftra gloriamur,Luc. 11,24.25. 26.
Homaigifur converfus & gratiam Dei in Chrifto per fidem nadus non fa- i»
tis habeatjfchiei abdicaflc peccata,fed in pofterum q voq; fummo ftudio & cau- 9"^"'^""'
^o'- DissEiiT. Theolog. DeCornuDanico
tione opus eft,nc riirfus Diaboli laqvcis implicctur : Proinde magnoper^ ipfius
arccscaveamas^infidiascleclinemus, peccandioccafioncs vitemus, pcccatorum
commcrciafngiamus,Era.5z,ii.Pr.26,4.5. :.Cor.6;,l4.Tit. 5,io.Idqvodinculcat
im3godid:ihominis,c]vigrandioremilIumferpentera fibia tcrgo inhiantem_.
planeaverfatur,eiq;tergumobvertir. Moicsrefugienscolubrum incoiumis
manfit,Exod.4,3. Eva ferpenti appropinqvans & attendens loqventi mifere fc-
dudtafuitGen.3,2.5.:fcq.QvodoptimeexplanatEcc!efiaft:icusioqviens : ^ii
Tniferetiturinc.viatoristiferpcritemorfij.vn omnnm acccdcntitm bejiiii? fic hcminii
t/ecc.itorem acccdentis \^ jc .idmifccntispeccdtis ejiu nemo mfertiirus f/?,Sir.i2,2c .zr. '
Hucfpedtatconfilium Apoit.Jacobi c.^^j.ReflliteDtabolo^&^fugict.tvobis.liwic
Dxmon Job.4,11. juxtaLXX. vocatar|WW|M>;;ioA/4)f,fcil./(?r»z/M/f£?, qvod feo-
llendattimidistcrribilemiUtZffj; fortibus&refiftentibus eftimbellis & imbe-
cillis,ut formica. Qvocirca Bernhardus Fidcr e^inqvk, fiatres , qv.im debi/isell
hgjiisnoftcr^qvinonvinatniftvolcntcs. Obtem.perandumitaqjEccIcfiafticifa- ■
lubcrrimoprn:centocap.2i,2. ^lvjifaftciefrpentisfugepeccatum: n,i>» faccef
feris tpf.m.,mordcbit te,&cc.
j NccfuliRcitbcnccapifireinhocpoenitentiarexcrcitio , acSaranamejusqve
Perfeveran. membra & opcrafc.mcl cjuraflc, nifi pia perfcvcrantiaipfumfcopum falutisiiu
duiiu. Chriflonobispropofitum dextrcatcmgamus^Matt.io,^^. Apoc.2,10. Qvodin--
finuat hic ipfe homo , qvi ChrifVo oculis & animi fcnfibus ita infixushasrec , ut
nonampliiisrefpicerca tergoadDrnconemantiqvudignetur,rcdarguenshoc
ipfo multorum inconfiantiam^qvi pa-nitcntiam agercqvidcm incipiunt,fedin
mcdio curfu fubfifi^unt,anteqvam ad metam fibi propofitam pervcnianc , & vel
carnis aftedibus abrepti, vclMundi illecebris fiiperaci , a tergo refpiciunc:qvo-
rum excmpla in Lochi uxorc [Gcn ivi,26.]& in Ifraelicis adcarnium ollas in JE-'
gyptum refpicientibus[Exod.i6,v] fcriptura proponit. Qyapropteradmonct
nos Emblcma verborum Chrifti L\ic.'^,6i.Ncmo.,qvimaniifiia/idmot.t .tr.ttro , re-
^ , j^excrit atergo^.apttucHrcgnoBEI.
•.i^ .■..■;a - j\f cniiTjyerohuncpoenitentixcurfurrifideliterconficientimagnafeofFert
<Jifficultas,multa hic lufcipicnda pra:lia,fubeunda pericuIa,devoradK molcftia*.-
NamDiaboiuspeccacilaqveasrursiimnobisinjicerecentat^jamclandcftinisin-
fpirationibusjjam cxcernisMandi deliciis, odiis, perfccucionibus , uci in priori
ferie oftenfum eft : runc nil dcbet cfie nobis cam charum auc iucundii,cujus non
jadluram faccregeftiamus, anceqvam vclimus in peccaca confentire non tantu '
di vicias,honorcs,volupcaces fedecia incimoscordisaffeclusabdicare, imo ipsa'
vitam potius profundere paraci, qvam Spiricus maligni tcntationibus lliccuai-^'
bercVclveritatem mctumortisaiiculliuspcriculiabnegnrc , exemplojofephi,
qvi,reli(ftoadulcera:palIio,nuduscff"ugcremaluit,qvammerecriciiscupiditati-'
Siniftrama- busfeie mancipare,Gcn. 39,12. Hocindicarevideturille, qvifiniftram manum_.-'
nusampu- ^^gpj, Qf^ejitans truncacam,noshorcatur, ut vitiofosafFcdus, qvi corpori blan»
diuncur,anima:ver6detrimencum afterunc, &adfiniftram in perdicionemdu-;
cunc,compefcamus , nec Gnamus pecc.ittm in mortnli corpore noflro deminari
[Rom.6,i2.]fed potius mortificemus membra noflra terrefiriA,ut,fiormcationem,im-
mtindiciemdibidincm,conaiptficentiam malam (S' avarittam , qv£ eflfimulachrorum
culttts, Col.i,y Ergo manushaec ampucaca inculcac Chrifti commonefadioneiu
Matt.ig,8. Simanus tua autfestutu ofendat te, abficindeva,(S' projiceabs te,&:c. '''^
^, Ica qvidem geret fc homoconverfus erga feipfum:qvale vero Deo fc exhibeat
monftrac fubfeqvens Emblcma,qvod beftiae humano capite cande,q v^ apparuit
inpriori ferie,concincc cfligie, cui duo affidcnt homines , alter virga fcu bacului
ipfioftendcns,alterfuniculoilJa(jveatumobtortorecrahen$Gollo. Qvomone-
. rauri
Co\,ttm-
tus Mundi
PARS POST2K.IOR ET SpECIALIS. 5I
mur, fifortcpoll aftam pcenitsntiambcftialcillud capiu reilirgere , hoccft, Piifentiaa
piiorn vitia rcpullulare & aftcdhis carnalcs dominiiim rccuperare pra^rumaiu,
noneneprarfcntiusrcmedium , qvam ut baculo nosdirigi, & funiculocoJla...
noftfa conftringi patiamur,h.e.totosnosvcrbi Deidifcipiinae, i^x.' [11 ita velit]
cruci eriam&afflidionibus parientcr fubjiciamus : Hxc euim Juo rcmcdia_>
adhibcreconfvevitDominus ad carnem dumandam, & vitiofos ejus impetus
refrsenandos^Ef 28, 26.&feq.Utrum^;autem&:^^f«/fl&/i»/«//(!( notari con-
ftat ex iis, Qvx fupra in hanc fententiam copiofius diJTeruimus.
Aker itacj; homo virgam oftendens oinnibuspeccaiiitimulospoilcon- Virgij.
vcrfionem fentientibusoccinitilhidPaulinumi.Cor.4, 2i.,^/(5^w///w.'' an ciim
vir?avcr/:.vn.idvo%? Item comminationcmdivinam,Pf 89,33. Vift^iboinvirg.i
iniqviates corma, (S' in verbenbns pcccan eurutiLji,
Altcr vcroa tcrgo colium hominisbeftiahsfune, qvafifrcnoinjeAo^con- '''.''"unu,.
flringens,urgcr monitum ,Oa\-idis,Pf52,9. Nc ftisjicut ccjviis ^ mulns , expcrtes
■ihtclliginnit-yqvoyirrtnnftxdLic.ipiliroi^ frcnocor.jiririge»d,i^i^{i.A^Ac¥_,ii.y7.iy-j.
Seqviturtertiaautorisinftrudiodeofficiohominisnuperconverficrga^ 5
Miindum, cujus illcccbras & dehcias non tam abnegandas [ Tit.z,r2. ] q[vam pe-
nitiis conculcandas eflTe , monet monftrum lilud pilccm pedibus calcans , cocjvc
gcfta ingeminatillam Apoftoli glonationcm,GaL6,ii^. Per CJjriJhim mihi Mitn-
duscriicifixiref}.
Poeniten tix frucflus prascipuos, ex q vibus de conditionc & indole ejufdem •'"•''iffiiti;
licetjudicare, rcpracfentarunt ahqvot hujusferiei (imulachra : fucceditEfFcftus ^ <-'"»•
feuBonum &commodum vcrxacfcrix poenitentiae , qvodfigurauhima , fcr-
pentem cxhibens adnnSantem homini q viete lcdcnti, & utramq; manum com-
plicatam adJideratollenti ,fcitedepingit. Qyemadmodum autem duos iiu
h.i' feric Judum contemplati fumus Serpentes, rerum diverfifiimarum indiccs ;
prior enim Chriftum ejusq; mcmbra, aker Diabolum,ejusq; aflTecias denotavit:
ita ha;c iniago ad utrumq; haud abfurde referri poteft.
Prior i!leferpens,qvi ab homincgravifllme afflifto &opcm fuamimpto- „, '',.
rante, ic['e averterat & qva fi occultaverat , nunc rurfus ad eundcm fc convcrti t, prjejgntia '
ejusq; annuit petitis ,* &cum an tea roftro oblongo & acuto, ac hiante ore con- gratiofa_..
fpiceretur,jarn cernitur blanda facie & ore plano. Exprimit hocSchema mo-
rcm & confvetudinem Chrifti,qvi poftqvam ab hominibus ingcnti tentatione
'&defperationcGonflidlatisproculabfui(re velfaltemfacicm luam abfcondiflc
vifus fit, tandem,parta vitftoria &fuperatis feliciter tentationibus,pracfcntiam
fuam exoptatifllmam illis & interno cordis iolatio & externo ac manifcftocon-
firmat auxilio ; & qvo magis iratus atqj crudelis prius apparuerat , juxta illud :
Mutstus esmihi iri crt4delem,?)Cc.]oh. 10, ii.conunc fvaviorem ic exhibetacbe-
nig;niorem, (atisfacicnspromiffofuo: 'Ei^.'jj3f.,j.%.Ad fT^omentumparvumdcreli-
qvemm te jfedmifemtiembusmagnts congregabo te: In momento indignationis ab-
fcondcramfaciem meam parumpcr a tc^fedmifericordtafempiterna mifereor ttti , ait^
rtdcmptor tuiis Dominus.
Qyod autemappropinq vat homini precanti & manus ad fidera porrigen-
ti, eo innuitur , preces&gemitus ardentesdevotJeanimxChriftumcum fua
gratia virtutc, ope, confolatione hbi attrahere , juxta aiTcrtioncm Davidis , Pl^
145,18. Fropmqviu eH Jehovaommbiu invocantibus tpfum , omnibus qvi invocant
ipfum in veritutt^.
Siqvisvero contendat , ferpentem hunc efTc malignum & qvidemcun- , *.♦
dem,qvipnustergonominisatHictungruebat , nunc autein apertaviac vio- ^^^^Yi\ .
G l ientia bolo.
52 Di ssert.Theolog. De CornuDanico
lentiain ipfum irriiat, nil eqvidcm profert abfurdi , fiqvidcm ore uterq; fibi ex-
amulTimcorif^ruir. Ubi tamcnnotari velim, qvod angvis illchomini nudo&
inerml minirabundus inhict,led illum neqvaqvam ore attingat planc,mordeat- "
ve. Confimiiiterfpiritusmalignuscunctisfuisartibus,technis,infidiishomi-
nem pium & nomen Domini fcrio invocantcm nc tantillum qvidem Irdere va-
let. Hacc igitur figura repracfentat dulciirimampromiflioncm , £ia.ii,8-9.
Obleniihif fi:laUens fuper foKimtn /ijjiuiis , i^ nuper abl.iilattu fuerit^manumfiiam
injictct in cavcrnam BaftUfci : Non necehuntne^ ocadent in univerfo montefAn£li'
atismej!,Coni.h.^ocAi-,^.'j.
S ECT. f .
Emicleantur Emblemata Cir-
culifecundt.
•IcCircuUisdclincatminiftcrium vcrbi,qvoChriftusutituradexcitan-
dam in cordibus hominum veram fidem &pcEnitentiam , ac a:tcrnam-.
Siimmi-.. 8 1 corumfalutcm procurandam,Luc.24,47. Nam exnobisipfisnonin-
'teiligimus ca, qvac adnoftram falutcm faciunt, & licctnonnulla intel-
ligamus , freqventi tamcn admonitione nos in officio retineri oportct , cum_.
multa indiesoccurrant,qv2Enosa viafalutisrevocant. Ideo paflim nos Dcus
ad verbumfuum relcgat ,qvodctiam z:erbiimvitj acfalutis 6.iQ\.iux , qvia veram
faluris rationem nobis tradit,Joh.6,68. AcT:.i3,26.
Deftribuntautemhujuscirculi EmblcmatafacrofandliMiniftcrii & cau-
ivi 10, y^^ effcientem , qva: Yt\pri7jcjpalis cft, nim : ipfe Chriftus, vel infirumentalif ,M'\At-
licet pii Dodlorcs ; S^partcs pra:cipuas , qvae dua: funt. i. fecuros increpare^,
2.Tim.4,2.Tit.i,9. 2. tnjhs confolart.,)^'^^. 4^0^,1.
, Primoproditf^Pfj'/'/?/?/»/'/^-, perqvem, fidubitas,qvisfignificctur, confu-
Jeqvscin partcprioridcdita & didudla opcradehocegmiusargumcnto, & ma-
jy. .„ .- nifeftepatcbit, C/i?7/?//wefIehunceqvitcm,qvi nonnifif^vo, hoceft,lacrofan-
eqvusChri- "^o miniftcrio verbum divinum fideliter pra;dicancc corda hominum ingrcflus,
fti, eadcm Spiritus fui gratia & cfficacia occupat atq; exornat,Joh.i4,25. Figurani
dcrivafle videtur Autorex loco Pf 45, 5. Et decore tuo projpere eqvitn , cumverbo
veritatii iS" proloqvercJiijlitiam,S^c.
j, Ntidu.s incedit hic eq ves, ut indicet Chriftum cum beneficiis fuls jam non,
Chriftus utin VeteriTeftamcnto,oblcuris typis ac figurisadumbratum, icd nude ,\ioc
nudus pre- cft, rcaliter & manifefte nobis in Evangeiio exhiberi , aiiegans iiiud,Hebr. 10, r,
* Lexumbnim obtinens futurorum bonorum , non tpfamim.tginem rerum,hoc eft, rca-
Jem. HaecuberiuscxplicanturCol.2,17. ^.e[pra:ccpta Jegis ceremonialis]
/iint umbra rerumfutumrum, corptu autem Chrtfti.
Porro oftendit hic annulus utramq; verbi prasdicandi do(flrinam,Z<'^f/« &
Evangeliu?»^.
_ „ . Zf^ff efficaciamcordahominum nenetrantis Scaperientis, necnonpcc-
Legis, ^^^ fcnfum ac doiorem in iis cxcitant is duorum hominum dua: commonftrant
imagines. Priorutraq;manu vibrans giadios utrinq; acutos ic incidentcs>
repraefcntat vim & cfficaciam iiiam verbi praedicati defcriptam,Hebr. 4, 14.
Gladluj. yivtts efl/ermo Dei (f efficax ^ penetranttor qvovisgladto ancipiti,S<.c. Aiter q vi
. intenfo arcu profternerc feram conatur, provocat ad locumjZach.p,!]. Extendi
mihijudam qvafiarcum, &c.
5ervi Dei Uterq; »;///«/ apparct, ut vcrbi concionatoresdcduobus moncat. i. Ut_.
nudeagant, fermo
PaRS POSTERIOR Et SPECIALIS. JJ
fermonem Domini praediecnt »»i^f,hocefl:, fimplicitcr & perfpicue,absq; omni
orationis fuco atq; lenocinio^fine oftentatione humana: fapientiac^cruditionis,
eloqventiae,&c.l.Cor.2,i. 2. Utintaxandis hominum delidis tiude ^ hoc eft,
candide & apcrtc agantabsq; omniaftedlu, adulatione, ■w^c:i)7ra\Yi\^a,-, obtem-
perantes iuflui divino : Clamaexguttarc,nemimfarca^!^ iifa.581 '• peccantcsco-
ram omnibui argue. i.T im.^^-iio.lnjtatempeftive^intenweftrje: arguc, tncrepa , ex-
hormre ,i.Tim, j^,z. Dicas eis: Hxc dictt Domtnus ijive audiant ■, Jive negltgant,
Ezech.z,^.^.
Vir illebarbatusjpra:cinftus vefteohlonga talari , &corrtu manibus te- pnroEu-
nens , typusellPracconis Evangelici , qvi lvavillimisfuisconcionibuserigerc_j angelu,
novit alfliclas ac pcrturbatas confcicntias , confternatas , Icgis comminationi-
bus,&fanarecordafenfuirxDeilcthalitervulnerata: atq; ita confulari popu-
Inm Domtm <S' loqviadcor Jeruf.tlem Eia..^o,i.medert contrtcis cordc iS alltgare do-
loreseorum, Plal.i.^7,3 Ela.t6i,i. Confortnremantis dtfjhlutas (^ gemia dcbtlia robo-
rarcEia.T,'),].
B.irbattcs eyii({:k, utpote qvi proveciiorisefta?tatis[«4wHebr. Va\Jimtilde- i»
notaK^fene^utemi^barbam^itn^i^MiiswiAicemj^iAzhzxn.iifK^.iQ. cap.19, 27. ^•"''^^' "^^
ii.i.Sam.2i,i;.2.Sam.io,4.5.Efdr.9,3. Pf j;, 2. Efa.yj^o.Ter.^iiSO. Ecclef dji^.l ''r
idcoq,nonlolumcruclitioneocdoctrina, leaexperientiaqvoqve,aclongo ro-
rum variarumufuconfpicuus: o^\^in fenibiis eH ftpientia iS" in multotemport^
j)rt:de>itia,]oh.n,u. Q\'o innuitur , funilioncm Ecclcfiailiicam & prefcrtim prc-
cipuasejuldem partes haudconfulto iiuiioribus& impcntiscommitti,qvinon-
dumexercitati nuUa pollenc velautontatc vel prudcntia, de qvibus illud Na-
zianzcni orat.in laud. Athanaf. ufurpabitur: Her: ficroramcxpertes , hodie fa-
crornmduce'. Apoftoli qvondam talesEccIeficcdocendar & gubernandspre-
iiciebant^qvidicipoterantTrfeo-lSt/ii^iji.Pct.j^i. EtPaulusinEpifcoporeqvi- '•
rit,utnefitNfe(?5t;T@-,I.Tim.3,6.
VeftitHs eft & qvidem folus Prxco nofter , cum cceteri omncs hujus cornu ».
homines nudi confpiciantur,qvoduoindicantur.i. Chriftumcos,qvibusIegi- Dona ne-
timedoeendi munusinEcclefia concrcdidit,neceirariisdotibusinftruere,& fin- ^' *
guIarigratiainducreSpiritus S. qvi illisfuggerit, qvseadgloriam Dei &ajdifi-
cationcmEccIefiaeloqvantur, Matth.10,19. 2. Horumopera&minifterio vcra Fldemfal-
incordibus noftrisexcitarifidcm,qva veftem induimus pretiofilTimam, ncmpe ^ificam m
iuftitiam Chrifti,qvi fuainnocentia&fanftiftlmo mcrito peccatorumnoftro- *^"j ' "^
r j ,r j- i^ c \ r i - i audtorun»
rum,roedulimam nuditatem tegit, necoram Deoconrundamur, ied vereglo- exciteu».
riari qveamus : Jnduit me veftimentis faiutis , pallio jufittiii amictvit me , icc.
Efa. 61, 10.
Cornu, qvod utraq; tenens manu, fitientibus & anhelantibus qvafi porri- ?•
gitjinfinuatTcfumChrifturr Cornu Sa/utis,Luc.i, 60. cx qvoefficaciffimus hau- ^^ Chnttu
■ • a C ■ I 1 n.- T 1 ducao,
ritur potus , animas noltras rehciens , curas levans , moleltias mitigans, Johan.
4,15, Matth.11,28. Exprimit pidura notam pra:cipuam pii & fidelis conciona-
toris, qviauditoresfuos non ad fandos demortuos , nonad ulla humana_.
merita acprzfidia, fedadfolum Chriftum ducit, tanqvam unicum Evangelii
fcopum , falutis t'ulcrum,ccEliviam,vitaEjanuam,Joh. 10, 9.^3^.14,6. Necipfc
folum judicat cum Vaulofenibi/aliud fcirenifijefum Chnfittm &" hunc crucifixum
I.Cor.2,2. fcd omnibus qvoq; indics acclamat: Non effe tn alioqvocjvam falutem,
nec altud nomen vffefub ceelo dajum hominibus , in qvo oporttat nos falvos fieri jprte-
ter nomenJSfu Chrtftt, A (ft.4,12.
Mihi autcm difpicienti, cx qvonara Scriptura^loco hoc dcpromptum fit_.
Gj " Emblc-
^4 DlSSERT» Theolog. De CbRNU Danico
tt,i}i,i6.i7 Emblema, commode occurrit dulciflima promillio cxtans Pf. 151, 16. 17. 8c hunc
virum cum fuo Cornu & amidu ad vivum dcpingens, qva; ita habet : Sacerdotes
i:JMtndiiamfalttte^\\.t. m\n\{kxoi Ecclcfix commodis & neceffariis dotibus in-
ilruam,ut munere iiio rcde fungantur, & hominum falutcm unice procurcnt,
docendo fidclitcr Evajigelium , qvod elr potentia Dei ad fahitem omni credcn-
ti,Rom.i,i6. Etfan^t ejui exiiltntwne exiilniOunt, hoc eft,omnes aufcultantcs Ev-
angeliiconcionibusfcntientindeinafflidaconfcieniia gaudium Pf 51, lo.pa-
ccm &l2etitiam,Rom.5,l. Illic germinare faciam CornttDavid,\\Qzt^ yhlt^x^m.c.
fl.irpcDavidisoriunduminftarfurculi«nafcentisextruncoarborisrcfedl:ac,Efa.
11, 1. p.irabo Iticern.nn Chrifto W(?o,h.e. cxcitabo dodores pios & cordatos , qvi fi«
dem fefuChriftiomnibusannunciabunt&:infl.illabunt, ut ipfe, veluti luxcla-
riiTima&: verus fol juftitix detcrsa omnifuligine&fqvalorc jmpietatis&in-
fcitias , undiq;fulgeat, undiq; corrulcct , fuiq; meriti & mortis efficaciam con-
ipiciendam & guliandam onuubus prasbeat^Mal, 4;,i.LuciE 1,79. Joh.1,4. 5. &c.
Sect. 6.
ExplicanturEmblemata circuli tertii.
-YUncdemiim Autor attingicfcopumfuum,adqvem praecipuc collima-
^ \ vcr.it, horumnotationeEmblematum,ndqvcmetiam hadenusviam
itravit,utnimirum iummamhoftium Chrifti fa:vitiam & immanita-
tcmivivisdfpidam coloribus,omniumoculis fubjiciat.
De duobusaguntimprimishujuscirculi fimulachra : primum homicidii
atrocitatcm reprcefentat , reliqya ingenium & indolcm homicidarum perftrin-
gunt-.. ^
Homo homincm a fc maftatum in pcflore geftans, injuftx cxdis & homi-
cidii fceditatem oftendit. Qyod ficnim hiftorias cvolvamus ,homicidii fcclus
fercapudomnes gentesatrociflmium vifumfuilTeconftabit, qvod novis& in"-
folitispiaculisexpiarioportc.u. SicutiapudPaufauiaminThefei hiftoria pa-
tct,qvi propter occifos Pallantis filiosTrarzencm profcdus cft purgationis cau-
fa. EtapudHerodotum Adraftusfimilide causa ad Croefum Rcgemabiiflc lc-
gitur. Qvoetiamreferri meretur,qvoddcMelitenfibus,A6i:or.2g,4.traditur,
qvicumPaulirccensexnaufragio elapfi manum a vipera fubito invadi vide-
rent, moxhomicidamefleputarunt, qvcm vindiftadivina perfeqvatur, & cx
mari falvatum vivcre nolit. i linc qvoq; Nautis, qvamvis hominibus barbaris
&ingentilifmoinftitutisgravilfimum videbatur, Jonam in mareprojiccrc_',
qvemmanifeftoDciJudicioad mortcmpoftulari videbant, ncc adextremumj
hoc medium confugcrunt prius qvam omnia ncqvicqvam tentaflent, &ad
prcccs infuper ardentifllmas converfi, culpam coram Domino deprccati effcnt.
Etfanefirem ipfampenitiusinlpiciamus, non temere Deum hominibu»
hunc naturae fenlum inlcvifie patcbit , ut ab homicidiis tantopere abhorreant.
Primo cnim homicidio in ipfas natura: leges peccatur , qvae ut communi
necefljitatis vinculo nos ud mutua.m beneficentiam obftrinxit, ita inermcs qvo-
qve creavit, ne vindidlam nobis commiflam putemus. Ergo ab hominis natu-
ra &fenfu omnium nihil magis alienum eft, qvam illum occifum & exftindum
vellc, qvemejufdcm tccumnatura;& conditionis confortem Deus crcavit-..
Etlcg«mhancbrutaanimaliaim6immaniflrma:feracagnofcunt,qva£vclnun-
qvam vel ccrte rariiis, & non nifi maximis de caufis , cum fuis generis beftis de
vitadimicant. Redeigitur JuftinusMartyraitq.io. adorthod. Ntn abforbtt
liome htminem nAtura.
.■j\ Dcinde
5uBiina.<.
Divifio.
Homicidii
atrocitasi
Pars PosTERidR. EtSpecialis* fj
DeindeinipfarcligionisChriftianjE myfteria pcccatqvifqvisptoximiini ^^
toccidir, ciimqvoejuideni corporis membriim eft fiib Chrifto capice , qvi nos in
Spiricus unicace conjunctos cile vuk^Ephel.^, ^,^. Llnde ab Ecciclia' & ipintua-
lis & ccci^ltis comraunione femetipfos liomicida; cxcludunc , Gai. 5, zi. Apocal.
2ij8.cap.22,i5.
Pr^terca in ipfum Deum fcelus hocnefandum redundat, qvi hominem ad ,
fuam imaginemcondidit,&poftlapiumfiiii fuimerito relHtuic , ejusq; viti
deledlatur,qvem proindcviolariimpunenonfinit : undehomicidacaDiabolo,
hoileDciinfenfiflimongit.iriperhibentur^Joh. 5^,44.
Taceonunc, qvodcommunihominumfocietati, fineqva vita nobisncc ^,
comrnoda nccjucunda cfie poreil-,nihil inagis advcrftcur : i]qvidem homicidiis
impunegrallancibusjnccpubiicapaxncc pnvatahominum incolumitas con-
fifterc poceft. ■'•■.• 'j'n!r
Qv'aproptcr ab ipsa rerii originc icges tulit Deiis, qvibns cardes &; fnngvi- f,
niscifulIonemmiraicvcnLateprohibuit. Nampriuiqvam populifji pojitiam
pcrMofen conftitucrct, ftatimin ipio xMundi cxordio cadesfc odif[e & punire
CainicxcmpiodocuuGcn.4,10. &i"cq.Dcindcpoftdiiuviumrcnafcenti Mun-
4plrgcmdfdic his vcibis : £^ij- cfiindu latjgvmcm bomMM ., biiju!: fjf:gvis per hotTii-
nem ejfundetur.,qvo»iam Mmagme Dci homincm fecitGsn.<^,6. In lege vero carrl
mulca tariiq;graviaejusgenerispra:ceptaoccurrunt , utiliiscommemorandis
imniorarinonfitopus,vide£xod.2i,iz.Nu!n.55,7,i.32. Dcut.i9,i2.i5.&c. Illud
tamen nunq vam non animis 6c oculis noftris obverfari dcbet , qvod ipie Chri-
ftus hiomicidii vetcrcm lcgem , primo in tcrris agens [Macch.26,5z.]deinde cce-
lkLisinrevelacionc^i'ua[Apoc.!3,io.]fui p.ominis aucoritacellabilire voluic,
Necdeniq;pra:tcreundumeft, qvodipfaterra pollui malitiosc commifsa ^-
caede , necaliter nifi fangvinehomicidipurgaripofle perhibctur,Num.35,55.
undcDeusetiam honiicidiuminccrtoautorefadum pubUce & folcnnitcrcx-
piariiuint,neilliusreatuscivitaci imputetur, intracujus limitcs illud pcrpe-
tratum fuit,Deut.2i,i. & lcq.
Hxc,inq vam,hac iniagine depingere voluit Autor, partitn perftringcns
infciicem fui laECuli crudelitatem & toc cxdcs illicitas publicc & privatim com-
miflas, adeo ut undiq, conlpiceretur »;///r<:V«^£? confojforum t^ ingens numertu ca- .
dAvenir/i^ozc.NAlxi^^.Etc^des.tiiaa/iisfcrentcontigii^jHol.^, 2. Partim dcfcri*
bens triftiffi.mam homicidarum conditionem ; qvantos nimirum confcientiac '
terrores &;confternationesfibi ipfisadlciicant, qvantaconfufione& ignomi-
niafint apparituri in judicio e.Ktremo, ubi proximus ab eis intcrfedusjverfabi-
turcruentatus adhucanteoculos;&qvafiinhserenspccT:oriipforum, plcnam_»
ac ultimam lupremi Judicis expoicet fen tcntiam, qvam deprecatur David ?UL
'^l,\6\Libe!-amedefangvinibusDeKs.,Deusfatutisme£. Depromptum videturEm-
blcma ex Efa.cap.26j2i. Rez'elahitterrafangvincmfmm,^non operiettiltraijitcr-
fgUos fuos.
Si adtemporisilliushiftoriamjqvofabricatumfuifle cornu noHmm in-.
fra oftendemusjcxadte rcfcrre libct hanc effigicm , comparcbunt variae homici-
diorum fpecies,tunc gralllux,hic notata;.
Primoloconominamusfacraillahorrenda&abominanda, olicnetiairu, i,
maioribusnoftrisufurpata,qvorumfuperilitionislicentia eo ufq; progrcfla_. Vfdlimae
cfl,utDeosfuoshumanisviuimispIacariputarent& religionem in parricidio tutnarl*,'
c[va:rcrcnt : qvemadmodum ClarilT.Dn.D, Wormiusfocdahajc atq;exccranda
ipforum facrificia prolixc perlcqvitiir lib.monum. Danvcap.j. Mirum fane vi.
dcri
<j6 Dissert.Theolog. DeCornuDanico
deri poterac, homines contra naturx leges eo vefanix devcnifle, nifi Dci popu-
lum eadem facli taflc conftaret,& qvidem poilqvam legem a Dco accepiflet,tjva
impietas hxc non absq; diris comm.inationibus prohibctur : vid. z. Reg.17, 17.
cap.21,6. cap.25,10. Mich.6.7. &:c.
DeindeinvehiturAutorhocfchcmatcinbarbaram iliam Danorumcon-
DuelliL. fvctudinem, qvitum temporis litcs&controverfiasnonjureacjudicio , fed
ducllo atq; monomachia dirimcbant ; qvo ikpius evcnic, ut non tara jufliores
qvamfortiorcsobtincrcntcaufam, nec parum innoccntis humanifangvinis^
malitiosc efFundcrctur : donec tandem lub Svenone i. abrogata fui t impia Wxo
confvctudo , poftqvam minifterio /'(?/'/'o».v,profligatis gentilium luperiiitioni-
busChriftianafucccflTiflentfacra. Utinamvero inhacEvangeiiilucegcntilis
il]a& plufqvambclluinabarbarieshaudrurfusinternosvigerct, &apudillos
etiam vel prxcipue invaluilfct^qvos ab omni barbaric alieniflimos elle & genus
jubet&profefrio,nontotimmaniflimaeindiescontingerentc3:dcs , nec terra:
noftr.ie innoxio pollutasfangvine indignatio divina ac clades graviflima; attra-
hercn turEzech. 36,18. Intueanturilli,qva:fo,hancfiguram,&videantqvantuni
onusfibifuxq;injiciantconlcientiac,qvibus hominem jugularenunclufusjo-
cu5q;videtur; cxqvo facinorenonnullictiamprxcipuam fortitudinislaudem
vcnantur. .yed Poppofie aliqvo opus fuerit , qvi miraculose opinionem ilhus
glorio!a:,qvam captant hoc modo,cx animis eorum radicitusevellat.
?• Accufatinfuper hxcpidluraeorumimprimis furorem & fxvitiam, qvi
Perlecutio- fgi-yosac cultores Chrifti , vario injuriarum gencrefatigatos , accrbifllme per-
leqvebantur,& nonfolum calumniis , ignominiis , exiliis , bonorum confifca-
tionibus,fedpluresetiam morteob EvangeliiconfelTionem. muldabant. Hfs-
igiturpr.-ecipucmonftrat Emblema.qvamflolide&atrociteragant; i. Dum_.
ipfum Chriffum in membris fuis q vafi maflant ac rurfum crucifigunc Heb. 6, 6.
qvi hocnominecuiq;ipforumacclamat! ^^i^fHeperfeijpefMr' A&.Qi^.i.Dum.
nonmodopiishominibusafeiniqve afflidis gemitus & l"uipiriaextorqvenc_.
Proverb.29,2. atq; ita tyrannica f ua crudeli tate ziiros tn civiattbxs gemere GT' /zni'
niasvulner.7tortimclam.ire facii:nt]oh.iJf.,\r. fed ctiam clamorem occiforuin..
vindidlamatq;ultionem///':-7>7/Jwexpctcntium infederivant; idqvodfingulari
vifione revclatur Johanni Apoc.6,9.10. Jldifiib /tltan animas interfenorum pro-
fterverbnmBei^ teftimonttim: qvodhabebant : Et clamabant vocemagna^ dtcen-
tes : tifqveqvo Domine, qviftn^us es Cf' verax , nonjudic.ts ac vtndicas fingvinenL^
noflrtim de his.qvi babitnnt ;;; terr.i ? Excmplum vidc Gcn. 4, n. de fangvine Abe-
lis, a fratre Caino immanifllm.c trucidati, in ccslum clam.ante & vindiftam po-
ftulante_j.
^ ExprobratetiamhsccfEgiesiniufta & non neccfTaria bella , qv.TDani'
Bella inju- gentiles ea tempcftatcfubinde in populos movebant vicinos , Chrifti facris ad-
"*-•* didtos, veIutiSaxoncs,Frifios &alios, partimodioreligionis partimfcrocia-
acpraedaecupiditate: inqvibus& aliorum bona iniqve diripuerunt , &illoS',
nonraroocciderunt , aqvibusnuilaunqvamlififucrantinjuria, nec ncn fe-
ipfos temere in pcriculum adduxerunt. Qyo nominc fe fuasq'; terras & civi-
tatcsobnoxiasreddideruntcomminationiProphetae, Nah.3,1. Va civimti fan-^'
gvintim.,qv£ tota eBplcna mendacio & rapina.
Belli mali» Atq; hiic imprimis tendunt non mcdo hoccc primum fcd omnia etiam fe-
qvcntiahujuscirculiEmbIcmata,utBeIIiminimcbellimala&incommodano-
bisoboculosponant. Sicutcnimintcrarmafilcntlcges, ita&virtutumftudia
ncgliguntur & abjiciuntur. NuUus eftinbello locus mifcricordia! feu boni-
tati.
Pa^S POSTERIOKETSPEClALISi' jf
jtAti,feclpotiiiscrudel:tasdominaturi qva;pa[limin eorpora & facultatcs ho-
tnuinm ixvit. NuilaerL veritas aut iidtsui padis: lcd pertldiajdoiis&frau-
dibusccrtatur. Nuliacolitiu- jullitia: qvialabej-aclata judiciorumautoritate>
-aut turbatoordineinrcpubj 6c nervis judiciorum incilis, eoerceri petulantes
■&rapiadpcenasnon poliunr. Hinchomines variisaliiciuntur injuriisj va-
•ftanturoppida.ttagri, vitianturuxores& virgine5,diripiunturtcmpla , pro-
iphananturfacr.a.,compkncuromniaca:dibusi3clatrociuiis, &triti:ifhmaubi-
jqvcmorcis.imag^o occurric. Bellum igicur iucer omnes poenas corporales,qvi..
bus Deus iu horHinum peccata animadvercit , duriilimam ac graviliimam cllc_»
_ paiam cft. Legei.evic. Gap.TC&.D-euCiiT, & p^. Eia. 13. Jercin.^.&.^.&ii. Thren. z.
'z.Sam.z4, v.i3.i.:;..&c. > ,
-n: Hoccagrtent,<^vieXia'flGKniTaregn.indi&J)otentiSrTift!amaugendiIibiJi- PaJ^n"" .
-nc belia vei injulleiulcjipiijmt^veilegitiiiieetiamfuicepca rurlusdeponcreno- ■ "
lunt : Ecprd;lcrtim ,!i inliL^^ni aliqvacl.^de vireshoiiHini i'uoruma'ctnverint_>>
chanchbi div.rrirtas contig-iflc feiicicacem iciant , iion uc flammam fuiorisj
•d'Kviriii&avaritia:iu.^>;in perriiciemhLmjaui gencrismagis magisqj fpargant, r.-.-
jion uc oinnia longc iateu-,ca:dtbus, ianicnis^rapinis, i.icrilegiis milceanL-.,
Jiondcniqvcjucqvodvisin qvcmvispioiibitaltatuailt : leduteo coinaiodiiis
pacem aeqvam aeialutarcm Mundo reftitua.nt,tocqve EccieiiEe & Pvcipub. le;
ihaiibus vuliijeribus medeaatur. Qyemifcopum qyineutiqvam iibi propoii-
tumin bello habent , non bellum gercrc lcgitimum led apercum exerccrcla-
-trocinium' meriCG dicii.itur: nec aiiud iude , qvam temporaiem confuiio-
-ncm &sbrnam perditioaemrcportabunc, Efa.47, 1?. Ezechicl. zj, z.&fcqq.
.Pfalm.i09,,i5.r(J.' ■-•.!;•:>■•:
£i-i .TciiacurhocEx'pcrienttainfinicis pcnecxemplis, antiqvis & modcrnis;
eorum, qviinexcingvibiiibellandiardorcfiagrantes, nullum fxvitias fus im-
.nDnerciinempotuerunt, icdbcllabeliisierendo,aliam poil aliarn evertcre_,
.regioncm pcrrexerunc ^ aonec iph tandem judicio divmo ignommioseperi- ....
cuntes,pacefimultemporaii &a'ternaorbati, fuimcmoriam odiofam atqve_> rantium
.omnibuslkculisexecrandamreiiqvcrunt, Efa.14.4. &i"eq.Jer.5i,4o.Joel.z,zo, pa:na_.,
i • Qyodii hzc illos parum moveat confideratio , infpiciant , qvaslb , Cornu
Itioftrum, & ccrto fibi perivadcant , qvcmadmodum hic homo hominem a ic_j
■^trucidatufnpcrpetuo (ibhimpo{ituportarecogicur,itainipforumha;rerecon- .-. .^j
.fcicncianon unumialtem cadaver , fed multas hominum myriades, in diu-
.turnohoccil:funei]:ifl!mo.beilo,famejgladio,aliisqj tnodisccnlumptorum, dc
qvorum fangvine & interitu fupremo Judici aliqvando rationem exade &
iiverc lunt reddituri , atqve ita experturi vim comminationis JESU CHRl-^
STI : Ut veniat fuper ves_omnii ftngvii jujltu , qvi. effufm cH fupcr tcnntn-j^
■ivIatthaEiz3,35. • \ ■ ,''v--y---
Si ^(?r««hujus fabricationem Regi Svcnoni i. afcribereplacet, optim^
.qvadrabitin adaipiiushocEmblema, qvi a magnatibus & proceribus regni
impull'u3,ciuratamaiercligionemChriil:ianam profligare ex toco Dania; re- Svenotlio»
.gnoconatus, &magnacrudelicatcin confeflorcs ejufdcmgrairacus, armaad- ".'* parrici*
vcrfus patrem //.«r^?/////w, hocnominectiam fumpfit, qvibusparens iplius non '" *
.foliim regno ejedius, iedvitaqvoq;ipoliatusfuit. Hmc [procuidubio] onus
intolerabilcfuaeimpofuirconfcientiae, qvamanxiisfubinde morfibusac doio- -
,ribu-s vellicari & miferandLim in modum difcruciari ienfit, dum cruentaparcn-
tisfuaculpaoccifiimagonocledieqjipfius&oculisobvcrfari & pedori incu-
bareminitabundavideb,atm:,undeqveritari neceile habuic : ^on eflfAX ojfi-'
•i. . ' H ' i"*i
58
DissERT. Theolog. DeCornuDanicg
carnificinam olim ex impietate , pairicidio , contemptu Numinis nliisq; fccle-
ribus contraclam , hac pidura innotelcerc omnibus voluit Speno , ut fuo terri ti
exemplo, a fimilibus flagitiis dcfiftercn t , & ChrilH imprjmis dodlrmam odille,
ejusq; Ixdere cultores ccirarent ; ne & ipfi tandem opprefli confcientiac ango-
rum & tormcntorum onere , in defpcrationem abriperentur , fenluri illud , Pi".
1%,'^. Iniqvitntes me^mnsgrejf^ funt captn meum , ficut onus grave, aggr.ivat£ funt
fupcrme. Sed hoc potius agerent , ut vera fide & convcrfione peccatorum onus
apc(florefuorejicerentinChriftum,/?^««wZ)«^p//(7&>/>fffrf/srw««^;Joh.i,29.
Verum hoc infra prolixius ventilabitur , ubi de Autore cormt noftri difqvircn-
dumcriL,.
Q\'emadmodum. figuraprimaipfum rcatum fcu fcclus homicidii dcpin-
xit , ita reliqvas hujus annuli imagines cxprimunt indolcm corum , qvi hoc tla-
gitiocontaminarefefenonerubeicunt.
i. Ccntaurus iile fuperiore partc homo , inferiore Eqvus vclociter currens,
Belljtorum repraefentat iftorum hommum efFrenem atq; indomitam liccntiam , & prxfra-
coiituma- (^amcontLimaciam, qvi, omnibusdifciplinas frenis&repaguhsqvafiruptis,
plcno ac fLiriofo impecu feruntur ad q vodvis flagitium, adcoq; in certum ruunt
cxicium , nec ullius hominis monitis & adhortationibus rctrahi fcfc patiuntur.
Qyibus competitillud Jcrem.8,3. Omnes converftfuntadcurfum, qvafi eqvus
impetu v/tAens adpr^liunuj.
l. Duo illa monftra, humano corpore , & belluina facic, oftendunt manife-
Monftrofi- ^^a^n omnium fcclerum licentiam , con jundam cum immani & Cyclopico fu-
"'• prcmiNuminis contemptu. QyalisdefcribiturExod.j,z.Pf lOji^.j.Efa.i,^.
cap. 50, 9. & feq. Jer.44,16.17. Hof 4, i. 2. 2. Reg. 17, 14. 15. Prov. i, 24.25. &c.His
mcrito aftignatur non tam vcnter,humcrus, colluaut aliud aliqvod membrum
qvamr.f/wferinaeforma:: fiqvidem inhachumani corporis principc partc_.
potiflimum fcfe exerit omnis vis rationis, fenfuum intcrnorum & cxtcrnorum.
Qyicqvid igitur cjufmodi homines cfFcrati in capite agunt vcl in cerebro medi-
tando,vcloculis videndo,naribu5odorando,auribusaudicndo,orcguftando,
dentibus mordendo, lingva loqvcndo,&c. id omncmeram redolet beiluinamj
infolcntiam,fcrocitatem,maIiciam-..
Capitis Libctneaudircfcripcuramferini hujus capitispartcsmonftrofasfingula-
Bionftrofi i\y^ reccnfcntem ? qvod videlicet/rowx fit chalyl/ea^^Ed.^^.,^. cervix ferrea, ihii.
e criptio. a,ircspr£putiat£,]tTcm. 6, 10. ocuH obccecati^i. Johan. 2, 11. Osbiitngve, Proverb.
8, 15 Lingva flagellum , Job. 5, 21. Dentcshafl^ (if f.tgift.e, Pfal. 57, 5. molares cultrt,
Provcrb. 30, 40. Labiagladtt , Plal. 59, g, Gutturfepulcorumpatcns., Pfal. jjio./vf-
«V/ T'f «r«^ ///•? » j", Hab . 1 , 9 . & c .
Qya:ris,qvidnammonftraillahominumhorrendo hoc capite fcrant,a-
gitent, cfficiant ? Refpondct codcx iaccr : Faciem fuprapetram indurant., Jer. 5, j,
Vultumprocactter obfrmant , Provcrb.21,29. yj-ow/fw» mtretricls oflentant, Jercm,
3,4. aures furdas,\A\<^.j^vj. obturanr,?[alm. ^2i ^- ^ggfiivant,Zach.y,u. a ie-
ge Dei avertunt,?rQVCvh.i%,^. oculls infatiabilibtu, Sir. I4, 9. pienis adulterij,i.Vci.
2, 14. nutant, Efa. 3, ly.fcortxntur, Ezech. 6, 9. Ospravum , Prov. 4,24. abundaas
malttia,?fal. 50, 9. plenum execratione , amaritudinei^ dolo, ?{a\.io, y.ponunt in^
ctelum, 73, 9. ddatnnt contraproximum, Pfalm. 33, 21. Dentibus ferreis, Daniel. 7, 7.
leoninis, Jocl. i, 6. frendent, Pfal. 35, \6. fremunt, Job. 16, 9. Thren.i, iS.ftrident,
Marc. 9,18- In labiis ignem ardenttm,?vov.i6,ij. fub labiis venenum ajpidum ge-
runtffii. 140, 4. Lin£pa,c]yAmm^l4dium,?{.6^,^. AcumtficHt S*rp{ntet^?i.l^o,^.
fr«xi'
Capitit
nionftrofi
a&ionct.
ParsPosterior EtSpecialis. 59
fro.\iK:i!mpercunri»t,]c]:.i%,i^.&:c. Qyidqvjefoeil: hominem csuere , &mon-
{ti-Liin immanc ac horrcndum mducre, h hoc non elt ?
Ha'c in genere dc capitc monilrolo dida fiinto ; In fpecie perfcqvi pofTem x.
huncfermonctn , &monitrare,qvomodo £/i^i'/ ikC.tnis^ qvorum hicies homi- Lupinj &
nes ifli ctFcraci habere videntur, vstiofasproprietatesxmuientur j &: Lupicxxx- Camnain-
dciitatem,artutiam,voracitatcm,rapacitatem,ululatum,&c. C^kw iracundiam, ""'**•
rabiem,invidiam,impudcntiam,morfum. Iatratumj3cc. imicencur: ut , qvi ab
his impetitur , ft&CjiCanihm circitmd.iri Plai. 22, 17. &(. a Lupti 'vejpertinii 'v/ijiari
Jer.5,6. Jure mcritoq; conqveratur. Scd ha;c perfpicaci icdori uiccrius lcru-
tandarelinqvo.
Dcniq;nonabsq;causahominesilJi fcrin.ifac!epinguncurarmati,&qvi- /* .
dem alter iiridum gladium iaicacum^alter iecurim expedicnsad icriendamjUt-
pore,qvi juilitiam, xq vitatem , manfvetudinem flocci faciunt^nihil jureaut le-
gibusagunt,omniavi,furore,impecu perpctrant,Pl'.ii.73,7.8. Frov.iSjiJ.Dan.j,
Ip.I-Iab.^^g.&c. Exemplum inligne escati.Sam.20,53.
Expedi
u E C T. 7.
'iunturEmblemata Circuli q^vartL
Vemadmcdum incer fcptem illos circulos hic qvartus & medius cfl:,ita Suffima_.-
medium qvoq; tencc, & qvafi dividit inter probos & improbos,inter_,
gratiam& iram^ inrcr vitam &mortem^ &fi<: pianedejincatprotefta-
tionem lUam MoQisDcm.io^icf.Tcjies invoco hodic coslum (S' [crr.!?!i.,e}Vod
propofucnm vobtivtam ^ morterrt , bencdiSiionem (^ •Malcdi-Bionem : Eltgcergo vi-
tum, ttti^ m vivas ^ fcmen tuumyicc.
IntroducirurPaftordextr.i^rii^A^^ifeubacuIum tcnens, qvo pafcatpecora j,
maciienta,famelica, morigeraZach.H,7.Siniii-ra ver6yff«rw/Jcvans,qvo ma- Chrillus
«Secpingvia, incraflata,intradabilia,Deut.32,i5.Jer.i2,3.Hofi3,6. Paftor.
Qyicu'nq;cum pecude illaminori in extrema partehujus annuli ad Chri- *
ftum vocancem &invirantcmlcl'pontcconvertunt& qvali aflurgunt, devota -'°' f"'
vcrbiaulcultationc, precibus,fide,poenitcntia,&c.Joei. 2,11. Zach. 1,3. Efa.45.
iz.cz'^.'^'j.,6.j .,&c(ic pamti funt in occurfam Dciftii Kmos A-^l^- His^inqvam,/'?^^?
dextrxlux pollicetur bencficia fua palloralia veIuti/?/7y?/;7«PlaL25,2. Ela.40,11.
</;rf ^w«f;?i, Joh. 10, 4. Pf 25,3.^^25, g.//f/r»/7o?;f»j,Efa. 4,6. Joh. 10, .?8. .?.««<? /■w»cw
Vi^lo^,].Pf.i/^7,7,.mund.<ttionem.,l.]oh.l,y.refocillationem,M^ttb.n,i2. Plal.23, 3*
& hujus generis alia fimilia: &qvafircpctit promillionem fuam Ezcch.34,11.
14.15.16. EccecgoipfercqvtramovesmeaSfi^ vifinjbo e.ii. Etpafcam casinmonti-
busIfr.icl,adrivulosaqv.irum,^incitn[l!4fedibusterr£ : in pafcuis uberrimvs pa-
fcim eas, (J' in monttbus cxcelfis I/rael erit caiila earum, &c, Ego eas accubare fa-
ciam: qvodperier.tt,rcqviram,&' qvoderrabundumeratreducam y (^ qvod confra-
ilttmfuerat obligabo, (S" ^vod tnfrmumfuerat confirmabo , ^ qvod pingvc &" fert<Lj> >
cufiodidm,&cc. ■• ■-,',
Contra qvi cum duobus illis prioribus & grandioribus beftiis a fideli hoc J-
Pafiore fefe non modo avertunt ac procul abcunt , fed ferociter etiam adverfus ^"^?^°^ "^a
iplum rccalcitrant,Deut. 32,15. Verbi ejus dodrinam repudiando , praecepta„.
negligendo,Dodores perl'eqvendo,Sap.2,i2.i5. Matth.23.34. 37. iWis fecurim^
oflenditelevatam, veluti indicem certiinmi exitiicervicibusipforum jamjam..
imminentis, exprimcns iiiud Lwc.x, <^. Jam fccuru ad radtcem M-bornmj^oCito-^
fi?,&c.
H 2 Con.
Aans fecu»
ri.
6o DissERT. Theolog. De Cornu Danico
Continctitaq;hic annulus fimul&dulciffimani promiflionem &gravil"
fuTinm commin<uionem,c|vasconiunctiin invenies,£ia.ia9 20. Si ^u\]v,efcemt
tit .tiidiatts me, bonis terrafniemim :fln atitem rerniatis At^. rebelletU , «LiUio cur^u •
memini,S:ZC.
Sect. S'
Promuritur EmhUr/iata circidi q^vintL
Contir.u:- w- -w-Iis qvidem duas, alteram c(xli,gratiaE-,vitx,falutis : alteram inferni,ira:,
tio. ^ / niortisdamnationispraccedensmonflraveratcircuius : Qyanam vero
^U potvfliniumincedant pieriq;mortaiium , nunc porroindicatur. De-
ping't autem hicce qvintus ut & proximc iubleqvenslextus Circulus
5umma_<. fnmmam hominum obdurationcm & pertinaciam immedicabilem ,qvi facro-
Jancftum Dei verbum prorsus contemnunt , nec ullis admonitionibus lele cor-
rigi patiuntur,Jer.6;io.Zach.7,ll.iz. Ubi tamen hzecanimadvcrtitur differen-
tia; priorinnuit , qvomodohomineslegeruntergaLcgis correptiones ; po-
Divlfio. ilcrior, ovalcsfeprKllanterga Evangelii mf-ormationes. In hoc annulofor-
mata Emblemataduplicisiuntgencns:PnusDeibeneficium nobislegem fuam
patcfacientisadumbiat ; rcliqva hominum taxant maleficiiim , qvi univerfas
iegis concionesnefaric aipernantur, ?i\ir\\)\.Mfiirdi^oYcmtiti.,m\rciofcroccs.
I. Bini illi homincs, qvi Ipecuium alfabrc exornacum fubjedaroftendHnt--
befl-ix-ut irl co fceditatem ac deformitatem luam contempletur , typi funt con-
cionatoiumndelium&coidatorum ,qvilegem Dei [ qvam Ipcculo defignari
r,ex fxpli- lupradocuimusj ita&explicant &auditGribusapplicant,uthincdelidorum
canda oc. gravitatem acfuam beftialitatem agnolcentes, iram & maledidioncm divinani
app icai. a. pu,.^ pQ^j^jj j,Q^p(-,,-j|ji[jus & aetcrnis lerio peccntorum dolore & poenitentia a-
vertcreatq-, humiliterper vulnerajefu Chrifti deprecari nitantur, Ephei. ijig.
RcmittitnosEmblema ail?!iu\\n\oimi\\\iA:Perlegem/igmtiopccc4ti.iKom.i.,zo,
1. Verum qvonam modo maxima parsauditorum conciones admittant !c-
Pcccatores galcs , fcqventia loqvuntur fi.mulachra. AVwfrd: lunt ad audicnda vcrbi mQ-
e inati, nita Efa.'6,io.eap.42,2o. Jcr.7,24. AliLw7««ad peccatorum confeffionemGen.
3,10. Pf 52, 5. Aliigraviirmibinfurguntfremitu& tunuiltuantur adverfus ve-
ritat:spra:conesGen.i9,9. Jer.38,6.Matth.i4,5. Aci:.7,54.57. -
r. PrimxclaflisauditoresreprajfentatyZr^wj-ille grandiori & qvafi inflatp
Surdi. capitc, tergum iis, qvi ipeculum ofiendunt, obvertenscitansq; ijlud Pl.5,5.6.
Furor illif fectindiimjimthtiidtnemferpcntis , fcnt .ijpidks fi:yd£ (S' ol/.tiiniKtis a/tr.€,s
fnas,qv£ndnexatidiet voccm incant:i-4tium .,<3' veneficiincantantisfiptcnter. Gugi
qvibus coincidunt q vas cxtant Zach.7,11. Noluertim attendcre, 6? pbvtrtcrmH.bu-
mcriimref-aBartum ,(Si' auresfias aggnzvariint^neatt^ircnt. ,». , ^
2. Secundigencnshominumfigura cft^^^/ir^, animal mutumaeVocis cxpejs
^*""* ideoq; objicicns illud,P1.58,i.iV»w vcromutiefli6,utnonloqvaminijufitti4mofl^
homtnunts. ,_,,■ ;
, Tertiascla{Iisauditoresdenotat<rW«iJtf^ultimushujuscirc.u^; , ^vi ricftu &
Feroces, hiatu oris omnia mfefia minatur minori illi angvi feu vermi , qvi .^dmoto c^-
piteipfumfui admonetofficii : Itanimiriim contirmatqverelani Amos 5,10.
oderunt corripienttm inporta, (^ loqventem perfe5leabomtnantnr.
Sect,
Pars POSTERIOR Et SPECIALIS. 6l
Sect. p.
Expl.T/jantur Emklemata circulifexti.
■k Circulusargumeiitoconvcnit cuinantecedente;niriqvodilIehomi- Sunitna..,
numcontuinacianicontralcgem,hicfafl:idium&contemptum aciver-
fusEvangclium prxcipuedcpingat.
Stellam iymbolum efll-& Chrifti & Evangelii acminiftroTumejuf- j,
dem antea annotavimus : ab hac fc plane avcrtit grande illud caput cirratunu.
iUc];oculisdei]:itutum , nccduas illas bcltiasutrincijplcnocurfuin fe irrucntcs
curaraut animadvcitit. Hominum itaq;lummam obftinationem & crecita- Contcm-
teni notat Emblcma , qvi magis tenebrnrum qvam lucis amantes , ad claram_. P^"* Evan-
Evangclii pra:dicati lucem oculosmaligneclaudunt, nec ineaRedemptorein_. ^ *
fuum J»fumChrifl-um,mortisq,.ic paflu^nisipfiusmeritum falutari fide rcfpi-
cere&ledidignantur; acchorrendam lupremi Numinis iram atq; a:ter-
nam damnationcm hbi ob pcccua impendcntem efFugere aut avcrtere labo-
rant, adeoq; in fedevivantincrepationemdivinam, Efa.^Zji^». G^i^ cixcm nifi
ferviu meiu ? iS' ftirdus niji dd qvcm nuyitios meosmifi?
SiqvaEris,qvidnamfubluc.iuf:E,curhomincsfa]utis fuae adeo fint necrli. i,
gcntes, &acterna tcmporalibus,ccelcfliamundanis poflponant ? Ecce flos leu Caduca no
Wwwinfinehuiusapparensannuli, imaaogioriaeacfelicitatis mundanx : cu- '■^'■"*'"-
jusfplcndornon rarc) hominumocii]osanimosq;ita perflringit , utqvidDeo runlur.
acccptum , fibiq,- falutare fir, nullo modo vidcre aut intelligerc pofhnt. Adco
veraeflaflertio Apofloli,i.Joli.2,i5. Si qvii diligit mimdum^non e^ charitns patris
irien, Qvidautem ibidem perw/<'?.'i///»^intelligat , ftatim cxplicat Apoftolus
vcrf i6. ^hncqvid esl in miindo , veluti coKcttpifccntia carnis,, Q' conctipifccnti.t ocU'
lonim &' fafltis vtt£ .) noncR ex pdtrefdexmundo. Cui confonat illudB. Au-
gufliiii'. Amor rerum terrcnartim eslvifcus(f>irituaiiiimpennarum. Confer Efa. <.,
VL. FxemploeflZ)f7«/ji-,deqvofcribit Paulus2.Tim.4,io. Dctnas mc dc reliqvit ,
xmplexuspriefensfculum. Mnndi fe-
Flori meritocomparatur temporalisillafelicitas, qvseconfiflitfnmundi '"^ '^^ "^"
^,onoribus,divitiis,deliciis,qvoniamhominibus maxime arridet, inftar flofcu- '^''" ^"'*
lielcgantis& fvaveolentis ;fedfubit6cicoq;evancfcit : ficuti monetur i. Joh.
2,17. Mnndus tranft (^ conciipifcntia cjiu. Translatum videtur Emblema ex
£fa. 40,6 7. Omnis carofcenum (^ omnU gloria ejiis qvafi fos agri : exficcatum esi
fanum,iS' cecidttflos, qvia Spiritus Dominifitfflavit in eo.
Sbct. 10.
Difcutiimttir Emhlemata Circuli
feptimi ^ uitimi.
INultimo hoc circulo ultima etiam atq; eflicaciflTma promit Autorargu- SummjLj.
menta,qvibus avocare homincs a pra:frada illa & obfirmata peccandi pcr.^-
tiniciaconatur: fi nimirum oculis&animisipforumpcrpetuoobvcrfentur
-■ qvatuorillanovifTima, I. Mortis miferia. r. RefurreBioniscertitudo. 3. Jw Q^''*'^'»'
'dhiffcveritns. 4. Inferni cruciatus. Qvorum tria priora omnibus in univcr- ""^' '"'*'
fum hominibus incumbunt, q vartum folos impios ac obftinatos maner. Uti-
nam vero haec meditatio pcnitifiune cordibus noftris maneret infixa ! utiqve_>
exftirparetur facilius lccuritas , rcprimerctur iniqvitas,&/iir/«/w/ noflram cum->
timore^ tremore diligentius ojieraremur. Phil.2, 12, In genere inculcat hic circu-
•'"'-- H5 lus
62
Dissert.Theolog. De CornuDanico
Murs*
RcfurreAio
Judicmntj
cxtcemum.
Novenariy
nnmeruts
4-
Binatio,
lus prxceptnm Sir.icidis cap. 7, jg. In ommbm operibui tuii memorare novi^ma-»
ttu,8cc.
Prior vermium fivc angvium combinatio nos n&flrrz admonet non modo
moftalitatis , fcd etiam poft obitum conditionis, occinens iJlud Sir. lo, 12. Cum
mortctur komo h^reditnbitferpentes &" bcflias , (Sf vermcs. Ciii refpondct iilud Jo-
bi c^^.ijtl^-Dtxiputredini: Patcrrneus es jif vermtbus :m.iterme.-i(S'forormea.
DuoillanudacrurumolTaabangvibusrodcntibus relifta , corporis hu-
mani non modo ftatum poll mortcm , icd etiam. certillime futuram aliqvando
refurredionemdelignant : cumViAeVic^tvenerit hora,qva omrtes, qvi in moitu-
Mentiijunt [ nihil autcm in monumcntis reiiqvum eft practer of]a Matth.ij, 27.]
audtentvoceniftlijbor/iiuii,^ prodibiint , qvibona fecerint,in refurrenionem vits,
qvivero mala egerunt ,iH rcfiirreniv>:cm Judtcij Joh. ')■>!%. 29. Vidccur Emb!cma_.
propone re imerrogationem Jehova:,Ezech.37,3. /?// /&o«?/«^^//r/f/«f/fr;^<>^o>
/;/ revivifcant ojfa ijlj-> ?
ProximeadofTaillalocatsefunt cordisnudi novem imagines, qvibus in-
dicariputoinevitabiiejudiciumDei extremumjcui omnes polt niortem rcfu-
lcitati fiiicmur, moncntc Aponolo W<i\> .q ,1" . f attitum ell homniibus fmd mori,
tof hoc autemjndicium. Uhi cordahomimim dcnudabtiHtur , hoced, intimxic
occuitiffim3:cogitationes,coi)filia,machinationesin confpedu fupremi Ju-
dicisomniumq;& Angelorum &;hominumrcvcL!buntur: Qvandonimiriim_.
ipfc illtiflrabit occulta ttnebntrtim, ^ maniftflabit confha cordium,i.Cor.j^,^.
Qvod vero corda ha:c Novenario numero comprehcndantur , tanto vide-
licet, cjvantum capere poterat annuh Jatitudo ; co monemur , omnes omnino
&univeri'as ac finguhis cordis nolbi Jatcbras oculis fuinmi Judicis patere_'.
Heb. 4,l3.qVi ir. ilJodieofntiiadid:a,facla, cogitataarcana etiam & abilrufif-
fima qva^q; ,qvaenuuc in imo aliintur rcccffu, prodLicct in lucem , ac omnibus
conipicua reddet,necqvicqvam latcretcdiumdabiconditumfinct. Proinde
ftovena hjcc cordisrcpctitioinfinuatillud,Eccief 12,16. Deus in judtciumaddtt-
cet 0'MNE opus curn O M N I re occulta: fvebonumfueritftvem.ilm. Qyod
& iple Salvator alhrm3t,Luc.i2,2. Nibil eR operttim, qvodhonrevelabitur : nihil
occultur»,qvod non cognofetur. Confcr Matth. 10,26. Marc.ij.,22.Lucje 8,17. Ncc
potuit conditiojudicii cxtrcmi , utpote ftrenui , julH ac leveri, alio numero
aptius adumbrari : Nam,ut lcribit Hieronymus in Ezech. cap. 24. Novenarius
fanarum acdolorufn numerus eR, ^fempcrfeqvtturjufttiam. Faxit Dcus,ut tam
tremendi judicii metuabftincamus apeccatis, vigHemus , fobrij fmtis , ^ indef-
nentur preccmiir,ut Lccat nobii ejfugere iftaomnia, qvx futurafunt^^ fiaxe ante p-
ltumhominis,Luc.i\,\6,
Improbi autem EvangcliTcontcmptores 5c perfecutores,qvorum hic pcc-
cata non proptcr Chrifti meritii fide apprehenfum, condon.ita]er. 31, 34. non te-
iia, Pf 32,1. non ^f/m,Ela.43,2^, non inprofundo maris demerfa fuerint,Mich,7,
19. lUi, inqvam,inenarrabiliftupentcs pavore, audienthorribilemcontra fe_,
Judicisfententiam, qv.i cum execrabili confufione rclegabuntur adGehennx
fupplicia & cruciatus nunqvam finicndosMatth.25,41. Atq; hoc eft, qvod ulti-
ma ultimi hujus circuli oftendit figura, combinationem continens laccrtarum
feugrandiorumvcrmium, & qvafi intonansilJud^Ela. 66, 24. Vermiseortimnon
morietur.S/Cc.
Sect,
Pars PosTERioR Et Specialis. 6}
Sect. II.
Indkanturiminjerfalia quddani in di^erjis
Ctrculii objer^vanda,
ANteqvam horum Emblematum explicationi Colophoncm addamus,
expedienda funt qvxdam notatu digniffima , qva: in aliis atq; aliis cir-
culi,si'ccurrunt_j.
Inipfoiitu (ScformaSerpentum, qviin^diverfisannulisconfpici- i
iintur, haudcxigua deprehenditurvarietas , dumaliimagiserediatqjcxtenfi Diaboliufn
allurgunt, nlii in piureslpiras &gyrosinvohiti compHcantur: depingitur hoc *f"aslpe-
niodo ingeni Lim DiaboH cjuscj; allcclarum , qvi modo diretfte & apcrta vi in Ec- ^^^^^^
clcdamChrifti graflantur , modoobliq; tortuofisnexibus &variisfraudibus mao,
candem aggrcduuitur. Vcre Cafilius in Pfahn. 32. Di,tliolM.,'\n<^Y'it,varioshal>ct
flexiii^ qvibits hominem invadit , iS" impcllit ^idvfiri^t CT contraria vitiorum generA.
Qvo impriraisreferri potcll-JocusEla. 17, i.Ubidupiexnominaturferpensgla-
dio vindidx divina: occidcndus ; altcr dicitur ^f^;/ , hoceft,dire(!lrus&ob-
longusinmodum vedis: alter?ow/o/;'/j-apptllatur. Qyifanelocus, fidex-
trc fuerit difculTus, huic difq vifitioni lucem non mediocrem afFundet. De Scr-
ncnte/^(?'7f viJe Job.26,13. 6,ztortuofoS\-i.vi.\t>i'=). *»
Deindc in cornu no.lro pra;ter ierpcntes perfpicue in eodcm cxaratos,oc-
curruntplulciiLi:imagincsi'erpentina:,fubobfcur2, varieintricatK&punftu-
listantum cKtrcmxluperticiei ejufdem impreflac , qva: umbras potiiis exiles
qv?mexpre(Tasferpentum iconesrepra:fentant, ita ut nonnuliis lora aut an-
gvilla:,&qvidvis aliudpotius,qvam versEicrpentumvideanturimagines. Clanculum
Qyo indic.itur,Diaboliim nonnunqvam tamoccultas&clandeftinas mo- nobis infi-
verc infidics, ut vixacne vix qvidemientiamus. Nonfecusacvenenum.^y^;^« diatur,
leniftimum pariter & perniciofiftimum perhibetur, dum morfus tam obfcuros
infligere folct , u t eorum indicia vix accrrimo ctiam vifu pracditis appareant_,,
&tamen hisipfisprsefentiftimam perniciem &mortcm certiflimamaccelerri-
inamafi^ert. IdemfiguraturinCrw/?^,qviinfabuloitafeabfcondit , ut nihil
praeter eminentias ejus appareat , ad qvas tanqvam idoneas efcas cum uno im-
petu advolant aviculx,facile capiuntur cx improvifo & in prsdam ejus ccdunt.
Ita latent facpe in occulto noccntifllma: Da;monis infidia^, ubi nihii fraudis fub-
efle exiftimatur. Haec & hujus generis alia depingunt eadem ctiam imagine_»
Scriptores facri : ut Ecclcf 10, 11. A\c\zvn ferpens mordere in flcntio ,ium videli-
cetnontimeturnec virusejusincantationecohibetur. Homo itidem , qvi
jam videtur omne cvitafte pcriculum, & in locum tutum venifl!e , ubi nihil am-
pliusmaiimctucns,certiftimoexitioinvolviturinopinato,itadefcribitur,qvod
fiigtensaconfpeUuLeonisincidatinurfmn [ beftiam faeviorem & immaniorcmj
praefertimamifliscatulis] & hujusqvoq; rabiematqjridumelapfus, domi'\n'
traprivatos fav'\ctesa colui/ro in ^ariete latitnnte mordeatur Amosj, ij). confer
cap.9,5. %'
Qyod duo poftcriores circuli obfcuris hifce fcrpentum figuris omnino ca- SpirituaU-
rcant,indiciumeftmoris&confvetudinisSatana:, qvi velapertos Chriftiho- "'^" "'*
ftcs&Evangeliii:ont«mptorespIaneobduratosatq; exccecatos [Jer. 5,21.] vcl mortuo»
jammortuosac judicio Dci fiftendos [Hcb.9. 27.] occultis illis tentationibus defpicit.
& clandeftinis infidiis infeftare nec curat, nec opus habet. Siqvidem illos [ob-
^UiAios^^^Viinm in laqvcis fuii ca^tivos ducitprefuA ltbidme,i!I'im.i)iS. Dc ho-
rum
164 Dis-sji;R;3% Theolog. De CornuDanico
rum [ mortuoriim ] pocnitentia aut dcprecatione non cft qvod metua: , utpote
avx polr fata non ampiius liabt t locum, Luc.16j25.26. z.Per.z,^. Rccic Cyprir.-'
nus tradat. r. tonrra Dcmetr. ^Qv.indo tpmc exccjfamfuerit , nuHm jam loctis poe-^
nitent'i£ elt, vnUtisfttisfatkfatlianU efffili^: Hicvita aiit amit/iturautienetiir., 6cc^
Proindcbinis hifceannulii rinud incptcdelineari xqox .irentt.i iWc^laca [in qvi-
bus nuUusFonsvitxeffluit utiloqvitur HiiafiusGan. i2.inMatslT.fl'i^p.*^fA«'-
bhUtjmrnitndiisSpiritiLrpoJlqvamexieriti(tbhotrJm[^f(!i]^'\(c^nzc]Jfi'^rtf;syeqiiipn
i^ noni-rrjenit^ Matth.i2,4v Q}'osenim Diaboluslaqveis fuis diiduriumplicitgi.s
acfuaspotcitatipToriusi-nancipaiostenet, indignos jwdicat, q\^6sampiiusoc-
n. ' cultis artibus & iniiindibus excrceatT>qvin potilTs-ip^ '[ adhtic^vivJs ] ktiiUr&d
Conclulia j/ijtos Aiictrpandos ilf everrcndos., uti monetGreg.life.iij.. moral.c.14;'' ■ '- .•'■"■•'■
Emblema- Atqj hacc mihi videturoptima & aptillima iratio'Cxplicandi'Co/-«y Ml^iis
tumj. ^//miimuiachra,. qvjEnuiqvamatrapiit* divin&tfcrljituraedilcedit, nufqvam
» afideianalogiacvrrcligionisChrilhaiiisprincipiisdeviat, advcram aurempie-
tarcmacmorum. emendationemncn parum tacit; " riecullo rnodo [utifperoj-
impingitvelin ordmemiplbrum CivculorumfibiJhvicem aptiffihiefucceden-
tium, vel in- cujusqvoJTi circuJiEmblcmatum elegantiflimiTm neSum arq;Co-'
hsercntiam. Siqvis ytro aliamcadem adhucexadiiiis^&commcdiuscxpedien-
dimonftraverit viam>:Jremfanemihigrati(limam;pr=£fl:abit. Cumenimhic
. •>* noncertisdemonflrationibus , icd nudrslolummodo conjcfturis agere Jiceatj
proxima tyrannidi arrogantiatorct-piacitaRuteuiqvam utimmorn acindubi-
tataobtrildcre vclIc,&G4 • iofiui.'..
Rcljqvum eli^ut paqcis fcncent;ia'ih ■meam exponam dc cornii noflri £tatel
4ittore,iifii^)\ ^ • '. .'ijT-ii f . ( '■'. : .■:!-^'--'
'Dv £tat^hujuscorm.
XhacEmb!ematurticnadationc'qvodartmdcI,oetiami:onjicerelicetde^'
a:tate cornu noftri, qvtod tunl fabrefafturn puto, cum Ciirifiiana Rcligiq
in hifce qvidem regnis innotcfccre &: publica pra:dicari cxniikt, lcd cur-"
fus & propagatio cjufdem fummopere impedirctur a plxrisq; incolaruni
qvi diu in priffina fuperftitione & cultibus idololatricis pertinaciirmie pcrfifte-
bant. NamabannoChrifligzg. circaqvem juxta lupputationem Is: ]?ontani
Anjgarittf, vir pietate & doArina confpicuus , initium pr^dicationis Evangcli-
caeinhocregnofecir,fa:vifnma:fubindetempe(l:ates & pcrfecutioncs abidolo-
rumPatronis excitatsfuntin vcros Evangelii dociorcspariter 5: confelTores,
„ . pra:fertimfubregibusi?f_^wroicMir0C3/£wtf^afll/ Gsr»«(?»f tertio'&fubpri-
iTiisaufpiciisi^POTOw/^^^illffllcffCjj. QvsRcligionis orthodoxKvaria fortuniu»'
acfubindeiterataperfccutioduravitufqveadannumcirciter 993. cuti Svcno
^juffucffcg poft feptcflnalc cxilium non tantum priflinam rccupcravir potcn-'
tiam, fcd fimul ctiam in fandum Rcligionis ftudiuni magna cura incubiiit , cu-
jus opcra ut & fandiflimi Viri Popponis Frifii concionibus ac ferri prxfcrtimj
ignitimiraculoadadlusuniverfusDaniacpopulustandem Chrifti cultiim una-
nimiter fufccpit. Ea igitur tcmpcftate inter annum fcilicct 828. & 993. ortiiny"
vidctur aureum hoc cornu.
Sect,
nnaurei*
■?ARS POSTERIOR Et SpECIALISj <|
Sect. IJ.
De Autore bujns Cornu,
Slpondus&pretiumaureihujus nionurnenrifpcftes , tion privati cujuf-»
qvamfedRegisautPrincipis ditillimmi iiimptibus ?.c impenlis fabrica-
tumcfiedeprehcndes : fin Emblemataineodcmformataexpendas, noa
abEthnicojfed Chriftiano& qvidcm infigni Theologo in monumentis
lacrisverfatiflimo profedtafuiifeconftabit. ^lihi hiitoriam illius temporis
diligentiusrecokntinonunusfoluinoccurrit, qvi.Kocx«ft;j'A««4' fibi fiio (^viifi
jure vendicat—..
Si qvishocopusafcribendum ^ut^t Mafchiom S.'e/wicef}fi , qvem Impera- .,,
torRomanusConii:ituta;ibidem afeCblonia; pra:feccrat, partim ut imperii li- R^arcb'o
mitcm abincurlionibus Danorum tueretur , partim utfacra ChrifHana cora- SlesWic^n-
modivisadipfos.propagnrct, meo qvidcm judicionihil profert inepti. Nam_. "
I. ipfelocus,ubiinvehtum fuit, nonadeoproculdifl:ansStefwico5neqvaqvani
repunat. i. iVlajoresnoftriea tempeRateinfenfilTimumerga Religionem gc-
rentes animum variis malis & injuriis fatigarunt Chriflicolas Slciftricenfes,
adeoq; adverfus mifcllum hunc populum talesomriinAfepraEftiterunt, qva-
les delcnbuntur in cornu noftro. Nam pra;ter alias clades Dani fjb Gonnone
tertiofplendidumillud templum Slefwici abErico I. qvondam in honorem-.
Chrifli conditum, tanqvam facrilegumaliqvod impietatis domiciiium , abi-
inis erutCm fundamentis everterunt : Et fub Hnmldo '^[qiKanb a|3ud Slcf«'icen-
fesipfumMarchioncmeximprovifo cumlcgatis ImperJitoris circumventumLj
trucid.irunt;delctainiuperibidemloci GermariorumColoniS. Qyodflergo
Sleswicenfcfit hoccornu, vcl in hoc velin alio qvodamcum Dahisconf.idua-
miffum fuifTe veriflmilc efc, & pra;fcrtim , cum Impcrator Ottho fugitnti umilis
e Cimbria reduceret exercTrum , & cxtremum ejus agmeh in hoc ipfo traflUjUti
potcRegniutriufqilimite, abcxercituOa-fiorumfundcrctur. .
Si qvismalit tantiptetiiacpondcrisopusRegi alicui Datioruth afligna- ^
rCj ita tamen, ut regio q videm juflu & regiis inipenfis fabrefadtum fic , inventio
vero Emblematum ui eo cxtantium viro dodo & facrarum literarurh apprimc
ccritoimputctui, nonvideoqvicqvamabfurdi ifta contineri 'fentcntia. Ita PrJmzTi
^^/^«(^««'''«^autor crithorumEmblcmatum aut Collegaejus Authebcrttcs , vcl Danorum
poftmodiimZ/»«o//rfwZ'.vr^f»/?/ veldemumPrjEfulEccicfia:Ripenfi3,Sleswicen- Do<Sores»
-fisautaliusqvis Evangcliiprarcofidelis&eruditus ; jubenteacfumptusfuppe-
ditante pio qvodam Regc ea tempeftate regnante, mH.iralJo ^\a^I Erico prit^io, ""«**«
Erico fecundo '^doxw pofl converfioncm, Frothone jixto., vcl irsiprimis Hanildo j. '6'°"'*
S5((J<lt<tnt>/qvi tanto fervebatftudioreligionis promovendae, invitisetiamfub-
ditiSjUt hanc prxcipue ob caufam regno paritcr & vita fuerit orbatus.
Mihi autemfoUicitecircumfpicicnti, hujus ram rari & prajclarimonui J* .
mcntiautoremcommodiiIImefeofFertRcx5ff«(;^r/»?«.f , <X\z% Svenatho voca= ^**°'""®»
tus ,qvi primum cum ip^tic Hara/do verx religionis noticia imbutus , eandenij
poftea ex inftindu procerum regni non modo ejuravit , fed eciam totam cjuC-
demftirpcm dradiccconvulfir, eoq, autore Dani fufceptum Divinitatiscul-
tum repetitafuperftitionc mutarunt. Rurfus vero & ad Chriftum converfus &
ad fceptrum regium reverfusi^pfwi? nihi! prius aut antiqvius habuit , q vam cu).
«umGhriftiaclegitimafacrainftaurare, qvodaliqvando obincolarpraodilim
I &
66 DisSERT. Theolog. DeGornuDanico
& hollilem animum adverfus dodtrinam Chrifti diffcrre coadus fuit, Duplex
igicur ratio infinuat didum Svenonem hujus cornu autorem.,.
t, Qyia monftrofam ac vcfanam illam contumaciam adverfus concioncs
verbi pracdicati pcr notas cornu noftri figuratam non tam in aliis expertus,
qvamipfemaligneexcrcuerat, adeocjiinfuaconfcientia & intimis pricordiis
fcnfcrat carundcm vim & efficaciam. Taceo qvod imprimis EmbJemata cir-
culitertiiexacteqvadrentinhunci^fwo^f»?, qvicharaderibusiftis forte deli-
nearevoluitacerbosconfcienti2;fuaen:imulos& aculeos , qvibus indics tor-
Ejus parri- qvebatur obprioraflagitia,&prxfcrtimduosmaximosreatus./»4ma</i«»«atq;
cidium & picri/eoi!m,unde ctiam totidem graviffimis fuppiiciis , captivimte & exilio mul-
' *8'"' (5tatusfuerat,uthocmodo populi animos a fimilibus flagitiis & pra^cipue ab
illo Religionis odio ac contemptu abfterreret. Videantur qvae fupra ad primuni
EmbJema circuli tertii notavimus.
j, Deindchancfententiamnonparum flabiliunt, qvaeSaxo nofl:erde arii"
mo & propofito hujus Svenonis pofl: reccptum domifccptrum prolixe commc-
moratlibr.io. Im,in<^\'h,Sveno eodcm pene tempore ^ religwm paruit (^ pa-
Studlum triapotitus eU. Neautem., qvorum favoremimpiet:ite contraxerat ,fanRiutisir-
religionis, ritamento odia in fe repente trajiceret , publice diffimulata religione , privatim^
exhibita , pium mentis babitumtexit. Itacj.diverfimottuiifdemprjicordiis inclu-
fi , fumma formido ac fan£iifftma devotio animum eJM pcrplexa cunilatione dijira-
£lum ad ultimam pene hdftationem redegerant. Hinc emm perdendi regni , inde
Udendt Numinis mettu peEloris ejus munimentum ancipiti periculo vtdnerabAt.
Faftidit^ fqvidem Religioni^ ultorem D £UM , plebem cu/t<e vindicem metue-
tat. ,Qp<£ tnm diffona fludia attentiore animi compar.nione expcndens , flus di-
vini qvam hum.mi ttmoris viribus indulgendum previdit. Privatim itag^. majo-
res aggfcfftu , cland-tftma admonitione ficris rittbus fubjicere perfeverahat dtjfe-
rendi offcium , qvod a Uteris donrm.tq^ non traxcrat , rudi at^ impolito ingent^
perfecutus : adeo Prxccptoris partes , qvas folerti.i ac confvetudine farum comple-
' xus fuerat , a fundand^ Religienis ctipidine mutuabatur. Veritm medeU faltt-
brtutem ab incolumi c.ipite qv^fitnm , ab aridis atq^ indignantibus membris evo-
mi crederes. Ncg^ entm amator vetertm populus docilem intiftntis antmumprji-
bere ftifinuit : qvmetiam externi cultus t/dio patrium temulattts esJ. Hadtenus
Saxo. Hic judicet , q vxfo , candidus Ledor, an ullius magis ftatui , tempo-
ri, conatui , qvam hujus Svenonis convcniant Cornu noftri Emblemata ? qvae
manifefte depingunt populiillius vefarum malitiam fuo Principi inncgotio
tam fando ac pio ncfaric obludantis.
Necaliudremediumaptius&convcnicntius adhiberi potuiflic tum tcm-
porisvidecurad convinccndoshominesadeo pcrtinacesatc]; ad frugeni revo-
candos : prxfertim cum publicum verbi prxconium nec Rex potuifl!e audadcr
nfurpare , ncc popuUis admittere ullo modo voluiflTe vidcrctur. In charadtcri-
bus vero illis notandis , ac formandis ufum fuilTe Svenonem confilio cordati ali»
Poppo, cujusThcoIogicredibileeft , &fortafrc/'i3//'o»;if i7'//5'/virireIigiofifnmi , qvi
prius incolarum animos falutaribus monitis &concionibus fledere ncqvic-
ijvam tcntavit,qvam ad miraculum flagrantis fcrri progrederctur.
Sect*
r.
' Pars PostERios. E'T Specialis, 6f
. ■ Sect. i^. \
De ufu hujm cornu.
•Ifceicaexpcditis nonmagnoperelaboramusdeuru^cjvemaliasprJEbc-
repotuenthoc cornu. Autorisfuilkmcntem , ucEmblernatain eo '"'^"•"""s
contenta, eorum<]ifignificata&:qvamplurimisinnotelccrcnt,& qvam '^ ''
'freqvenciHime occurrcrenc, ncmo lacilc ibic ialicias , fi igicur m folen-
nibus comitiis ac conventibus, m qvibus de publjcis Regai negotiis confulcan-
dumeircr, adhibitum fuiflcadpopulum convocandumitacuamus, nujla nobis
(utlpero) jureimputaripotcritabfurditas. Siqvidcm noftratibusetiam hodie
iiifitatumeltpublica comitia tubarumdcnunciareclangore_j,
.: PnmacviseciamChriHianisIococampanEinferviille. Cornn attreiim Sc ^-
prarfjrtim abeximio aliqvo doiilore, utAnfg4rio,U)inoJ!e,Poppone\c\ alioqvo- '"-■*^''"«
dam inflatum,ad cogendam concionem,qvoties verbi divini praedicacio infti-
tucndafuir, noninepteaflcricur. Nam vcrbi inllar vifibilis elfc pocuic, qvod
Gencilcs ,qyi hocionicu excitatiob novitatem rei fimul accurrebanc, ucheri
iolet,fua:admolteretlfultii:i3e;&miicria°. Siqvidcm non foliim Judasos fed
Ethnicos q voq,- tubarum clangorc facra fua cclebraiTe, patct ex Dan.3,5. &c.
In bcllislituiaurbuccin.^vices furdnuiilc nonnunqvam f<?w« ilhid con- j.
cedimus, fednon niliin belliSneceflariis &legitiiTiis,qva'Reges autPrincipes In bellis.
Chriitiani in fui defenfionem adverfus idololatrica; iuperftitionisallertoreslu-
fcjpere inaics cogcbantur : cujufmodi bclIagellafuncab//.^;:?/t/(7 .3\,(ucf contra
/ff^'«r/^//;>2ioi3()VOg/a/"^'o/^i?ff<?6.iidrecupcrandasprovincias^qvxaRegno Dani-
co defccerant, ab Impcratoribus/7V»//(:(?/?««/^f & Othone ejusq; Vicario Mar-
chioneSlcIVicenfiadverfusDanos Gentilcs,ab //«;:////» Q31c5(3tiUlb adverfus fi-
iium Svenothoncm , & ab hoc pofl: ea & in rcgni recuperatione adverfus Sveco.s,
&ab hujusfilioC/?«///'o'magnoatq; aliisfuccelloribusimprimisadverfusSlavos
infidclcs.
Nccaconviviisprxfertim publicis ac epulisregiis /■£)>-»// noflrum , plane 4.
cxclufum velim : ubi vel poculi vel inffrumcnti Mufici , vel utriufq; etiam vices I" t""^'-
fubirepocuir. Cum familiareficvirismiIicaribusejufdeminfl:rumenti,foni- *'"*
tu, qvo ad fortitudinem in prxlio excitari conlveverunt , inter convivandumj
qvoq;maximedeIcd:ari. Verum fuointuitu convivis nonIuxum& dmi)TiaM,
fed temperantiampotius commendavit : qvcmadmodum & .(Egyptiifolebanc
conviviisinferrecadaver fivelcelcrum, uthoc vifoita ederencacbibcrcnc , ne
morcalicacisfua;ob!iviicercncun_..
Qv'id fi dicam,infonuifle,qvoq; cubam noflram in foienni Regum acPrin- 5-
cipum fepultura ? ut nimirum univerfam procerum & populi coronam provo- P pofnpis
caretad tmblcmataulcimi priclertimCirculicoaccuratiusinlpicienda& dili-
gentius pcnfitanda. Judaei enim ( Islacth. 0, 23. ) nec non Grxci ( Plutar: in vi-
ti Dcmctr. j & Roraani ( Cic.lib.i. dcleg. Ovid. lib. 6. Fafl:or. ) tibicines qvon-
damadhibucruntmortuorumexcqviis: qvinmorisfuiffc , ut majoris xcatis
funeraad cubam efferrentur , minoris vero ad tibias , fcribici^ervius in 5. &-
neidos.
-i In idololatrarum vero ufum fabrefaiflrum hoc cornu tantum abeffe reor,ut ^•.
potius horum fl:ultitiam ac vefaniam imprimis perftringat , uti liqvet cx fupc- ^°\T^f'
fiusallatis. tuQo,
I2 Ca-
6% Dissert.Theolog. DeCornuDanico
CaputAlterum.
In qvem finem & ufum hoc tempore e latebris protra-
dum fit cornu noftrum , & qvid Dcus pcr illud nobis
fuggcrat atqjinculcct.
Vicunq-,ea,cjvaehadlenusanobisprolixedirputata funt , probc
obfcrvavcrit & ad noftri faeculi condi tionem ritc aptaverit , noiu.
adeo magno comperiet ncgotio , qvidnam Deus opt. max. nobis
per hoc tam rarum ac fingulare antiqvitatis monumentum & qvi-
I dem hoc tempore tam mirabiliter invcntum fuggercre vclit. Ne
autemincerti circahanc vagemurmateriam, univerfaca^ de qvibuscornuil-
lud monerc nos debeat^qvatuor fedionibus complcdcmut-..
Sect. I.
Enumeranturprascipua DeibeneficiaDanisinhunc.
ufqj diem exhibita & imagine hujuj
cornu adumbrata.
Ut_
/.
Rc^ni Danici ijetujioj.
Vod tot faiculis in luto & co:no delitucri t for»« noftrum , & illscfuni*
tamcn confervatum, non modo pretiofitatem antiqvam fed notas et-
Q
iam fibi incifas retinuerit inteeras, argumcntum & indicium cft nobi-
Aurura in- rf^^^lis ipfius materiae, /rwr/fciJicet purilTimi ac praertantiflimi. Siccnim..
corrupti- exalioqvovismetallo conftitiffet, sniginedudiimnon tamcorruptumqvam^
cxefum fuifiet. Ergo hoc refpedu dehgnat regni Danici vctuftatem & ftabili-
tatem, q vod anno ante Chriftum in terris natum mille fimo trigefimo nono (uti
fupputant Chronologi) aZ)</w HumbiifiHoconftitutum, & appellationcm_.
fortitum duravit tot fa;culorum voluminibus ad hunc uiq; diem feliciter conti-
Regnamiin nuatum: Dum interim pla;raq; ac prxcipuaorbis terrarum imperia a fc invi-
danj a fo ccm coniumpta exfpir.Munr. ^egnum AJ])ricMT?] k^ahylonmcwtxi^um: Baby-
ftruuntur^" ''*'""'■"* '■"''^'^^ ^ Medis & Perfis deftrudlum : Perftrtim ^oilczz^i AlexandroMa-
gno proftratum , cujus lucccflores partim mutuis bellis , partim Romanorum_.
armisexcififunt. i?tf»?.f«//»2porr6imperiumaGothis,Hunnis,Vandahs,Lon-
gobardis &: aliis horum fimihbus populis dilaniatum cft : ex cujus reliqviis ac
ruderibusprodieruntpoftmodum pixraq; illarcgna, qvaenuncpertcrrarum..
orbem vigent , qvod innuitur Dan. 7, 24. qvorum nonnulla dcmum amiflo ti-
tulo & dccoreregiojexterorum jugo fuccubucrunt ; ut in Oricnte : Conflannno-
folianiim, /Egyptiaciim^&ic. In Occidcnte : Gothicum, Neaphtnnum,SiculunLj,
Liifittznicum., Himgaricum.,Bohemicum,Hybernicum^ 6cc.
Interea in hoc terrarum angulo extremoq; Borea RcgnumD/JwW auguftif-
fimum immobili ftetitpede,nulli cverfioni aut mutationi univcrfali obnoxium:
RegniDa- &qvamvis [veluti aurcum hoc cornu tcrrspulvcriq; ad tempusimmerfunx..")
jjjj^ Dania qvoq; adverfis nonnunqvam cafibus & cJadibus aftlidafucrit,uti fcrunt
reshuman«,qv«nunqvamfolida6;9oj3Cufsagaudent fclicitate, fed volubiJi
fortu-
ParsPosterior EtSpecialis. 69
forrunac rotantur curfu ; fempcr tamcn rurfus emcrfit,caputq; extulit ,' & non
priftinam modo reciiperavit potentiam, fed ctiam alias lubinde gentcs rerras-
tjve laspius fubegit , ut Angli.im^ScotiamiHyhernidm^ Svtciam^ Nayvegijm, S^.\j-
niam,Frifiam,Slaviam^Rtij[fttim,Livoniam,.'{Lftoniam,&cc. Nec non hodierno
dicopibus, potentia, jul^iciarioret, &fplcndoremfuumlongeJateq;ditFundir.
H^scautcm Rfgm D/inict itabilitas no coeco fortunaE: ludibrio nec viribus aut ^*"' "' '
conliliishumanis,l'edfoliDeo,RegumRegiacfupremorerumomniumImpe. 1"°"^"
ratori afczihenda, in ci/Jtts manu esipofeftas nrr.e^Sir.lo,^. A cujitsnutu pendenc
regna h onunnm D a n . ^, 2 2 . ^fvi atiij. terr£ iS popttloftios conftitutt termtnos P f. 7 4,
17. Dcut. 32, g. Ador.17,26. Idqvodetiamianioresinter Ethnicos haud igno-
rafle lcriptaipforumoftendunt. Ciccro pro Rabinioinqvit : Deiope^ auxilio
mnlto magis rcmpub. Roman.tm qvam ratione homtnum (3" conftlio gubernart. E t ve-
riinmaeltillavoxPlatonis ^.■mkmniv ; UbtnonDeus fedmortalis altqvii prxeH^
ibi malorumn'illum esl eftugntm^.
Rcgum Dam£ conttnua feries ^
fiiccefiQ.
FTgura cornuumnon modoRegna, fed Regnorum qvoqve ^toderatorcs,
Regesatq;Principes notari,anteamonftravimus. Ergo pretiolillimum pj,,:^ r^
hoccornuoftentatnobisetiamDanorum Reges maximos & potentilll- gibusfdiji
mos,totfa:culislibiinvicemcontinuafericacordme fuccedentes; qvi fi
numerumrel'picias,centenariumexcedunt: fifacla&rcs geftas intueris pls- ^
riq;prudentia, animorum naagnitudine, felicitatc, aliisq; dotibusac virtuti-
busexcellucruut. Cum contradcprchendas, cartera imperia &rcgna,praefer-
tim magna illa & univerfalia,ut : Affyritm, Chaldaicum,PerftcumSx.Romanum-ii ^upra c*-
plurcspravosqvamlaudatoshabuilleRccflores, plures Tyrannos qvam patriac tera mundi
Patres fuftinuiire,pluribus monftris qvam hom.inibus paruilTe-j. Cgna_..
Regnum Afi^ a Medis ad Perfas tranllulit Q'/-«/, cujusfilio Cambyfedi' AGaticum,
tindo , arripucrunt illud Magt , qvod his fublatis Daritu fraude & aftutia oc-
cupavit-..
Mortuo.'//£':f^«//ripimperiumMaccdonicum:nterducesdivifum,necqvic- Macedoni-
f^vam/^/e.v.<«^//liberisacrcgia:fl:irpireli(ftum, intra pauculos tandemannos cuni_,
penitus exfpiravit-,.
Imperium Romanum ad fe traxit C.J«/«« Cisftr, fed nec ipfe , nec qvif- Roraanum,
qvam Csefarianae fHrpis ;mperatorum filium habuit tantas potentia: haercdeni_»
& fucceirorem ,donccprogenies Ca;farum in Cn. Demitio Nerone prorlum de-
fccic: HincdiunuliapropefuitlegitimalmperatorumRomanorumfucceflio,
fed fere per latrocinia & parricidia imperium invafcrunc homines obfcuri,
qvos coeca ambitio & impictatis fpititus exagicabant.
Gallicum itidem regnum vehemnntilfimis fubinde motibus & mutationi- Callicum,
busagitatumfuit, praefertimcum^/if^opf-iM-^ademptumfamiliaEa/^f/woejusqj
fiiio Carolo Magno occuparctur , & horum rurfus pofteris ercptum,cedcret /fa-
goni Capet cognominato.
Ejufmodi viciflitudines alia qvoq; Europca concuircrunt regna , qvas Ifracliticu,
riuncrecenferefupcrfedeo. Unumautemimprimisobfervarimcrctur, qvod
videlicec Rcgnum Ifraeliticum di vinitus Sauli qvidcm collatum, Verum ob im-
|)ietatcm ac contumaciam rurlus ipfi ejufq; poftcricati abkcw fit,i.Sam.i j, 2?.28.
. Ij "Cui
'O
Dissert.-Theolog. DeCornuDanico
retuftlffi-
ma Regum
Danixpro-
fapia^.
RexChri-
ftianus
pritnus.
u
DomusOl-
denburgi-
ca_>.
Rex Chri-
(lianus
qvartus.
Cuipoftmodiim2)4z;i:^,iubcntcipfoDomino,prxfcctus, illudtamen integrura
atq;indivifumnon ultcriusqvamad nepotcm/Jo^o^/w/c/w transmittcrc potuit,
2.Regumiz,l7.
Dcusitac];fummusRegnorum arbitcr hoc bcneficio plane fingulari no-
ftrambcavitpatriam,qvodhabucrit pcrpctuam Regum e rcgia ftirpe luccel-
fioncm: &qvamvisnonnullainterdummcidcrintdc jurercgnandi diihdia ac
bella inteft:ina,femper tamenvera & lcgitima rcgise ihrpis pragenies princi-
patumobtinuit , & continua qvadam ac nufqvam interrupta lene propagata_^
ell:ad;l//«r^,?r;?;7W2'WaldemariQ\-artiDanorum Regisfiliam,HaqvJni vcroRc-
gisNorvegici conjugcm , qvae Daniac Norvcgiam hxreditate,SvccialTi bello ad-.
jccit. Huic poflobitum Ol/ii filii humanis ercpts fucceilit Eria^s Pomemfius
cjusnominisOdavusMargaritxexfiliaSororis abnepos & ab ca in liliumac
regniconfortiumadoptatus: Q\'o tandemabdicato Cbrijiophoras Bavarus eii
Erici forore germana & ncpte Margarita: Rcgina; prognatus ad Iceptrum & fa-
fligiumhujusregnicvedusefl:; Hoc autem linclibcrisdefundo , & cumco fi-
niulcxtinfta vctuftiflimaaboriginumDanixRcgum profapia,Ccr»« vctzAiirc-
itm regii fangvinis qvafi terra & pulvere obrutum jacuit,
Verumfingulari providentia;divinxdccre[ocvenit , ut pereundum tra-
61:um,ubiinventumcitfow«noftrum , afcitus atqjaddudus fuerit Chrtfiuniu
^/vw^tf adgubernacularegniDanici capeilcnda , absq; omni intcftino motu,
aut dilFidio^ liberis proccrum fufiragiis, omniumq; ordmum unanimi ccnfcn-
fu. Hicfan.eaclusDei teropt. max. inaeftimabilecontinensbeneficium , in
(ornu noftro qvafi revivifcerc atq; obverfari omnium oculis videtur.
SiGUti/J«rf««jhoc ccwweiqvalorc&qvisqviiiis terras, in qvibus tot faecu-
laoccultatum dclituerat, tandemerntum, a fordibus purgatum, nitideq; ex-
politum nunc ab illuftriftimo Dania;Principe, utK«x>7'A/(?» pretiofillirnum, di-
ligitur &charumhabctur. ■ itatum temporis antiqvum ftcmma Oldcnburgi'
cum , qvodanteahonefto.qvidem fedobfcuriorihjeferat loco , alcendit ad funi-
mumhonorcmactriumrcgnorum potentiflimorumimperium,utYereglcr!a-
ri polfet : Cornu mc/m/ ex/i/tTititw eIlingioria?i.iii-,<p.
Deindc qvemadmodum hoc fcw«initioex xreconfe(flumputabatuii_,,
poftca vcro abartificeexaminatum , apparuitex puriinmo&prarftantifllmo
conftare obryzo , cui hodie qvodvis aliud aurum comparatum pene a:s videtury
tefteClaiirT. Dn.D.WoRMio. Confimiliterdomus Oldcnburgicd.,oV\m tantun»
fow////f/«,qvamprimum autcin;'f^/>lacl:a ftatim.^/<Tf<«, hoceft, pretiofifllma_.
apparuit, npn folum qvia plurimis virtucibus & pra:fertim moderatifsimo im-
perio^rf//r/inftnr, fplcndere, acomnibusgratifsimaefl^e coepit : fed imprimis
qvod prxtcr plurimos alios Principes Clarifsimos , fex ordine nobis fuppedita-
vit Regesgenerofifsimos [ Chriftiernum fecundum ut cornu confradlum con-
fultopraEterimusJqvorumfimilesvelindolisbonitate , vcl animi invidoro-
bore,velinnata clementia, velpietatisexercitio, velxqvabili juftitia: admini-
ft-ratione, vel aliis dotibus vere regiis vix uUa unqvam vidit aetas in uno q videm
folo folioq; fibi con tinue fuccedentes.
Inter omnes vero, veluti fol inter reliqva fydcra , corufcat auguftifsim.ns
Monarcha Chripianur ^vartus hodicrnodieh3ecregnafelicitcrgubernans,in
qvemunum, qvafiin centrum,virtutumomniumradiiconjuraticonfiuxerunt,
utqvaemirarifingulafolemusinfublimibus naturis & ingeniis cxcellentibus,
caipfejundimpofsidcatuniverfa. Plusille unusprxftitit in ornanda patria
noflra^ in conftituendis Ecclcfiis , Scholis Icgibus, bonis moribus^in procuran-
da
^ARs PosteriorEtSpecialis. 71
da & ftabilicnda lubditoium falu rc, commodo, incolumitate , qvam omnes ([-
mul antccefforcs : hinc dudum nominis ac virtutum luarum IplendoreDaniam
perfudit, Europara illuihavit,orbemimplcvit, Sub hujus itaq; laudatiffimi
Regisexoptatillimo impcrio &; latcbris terrx prodiens^«rf;/»; hoc corfju nobis
qvaliacclamat, ut ipium lulpiciamus veluti curn/i vere aiircum dtvinitus eredum
Pf.i^Sii^-^^^^^^-f^^-^^^^^^^^^^^^P^^^-li^i^-lvodutinfrontePatrias noftra: dulciffi-
mxemincat qvamdiuriffimcin fubditorumprotedionem, hoftiumconfufio-
jiem, faxit illc , cujus in manibus funt omnia terra: impcria^.
Porro qvod Rex Sercnillimus cornu illud adfe delatum haud retinuerit-., Princeps
fcdflatimilluitriirimo Principi Ctfr?/?««opromptiffima liberaiitate donaverit Chriftianus
intcr Ccllicud. iplius K«p;'Aia aflervandum : hinc auguramur , imo votis optU- •
mus intimis , ut auguftiffimo pirenti lediffimus filius aliqvando ( qvod diu ad-
hwcdiiFcratDeus^nontantiiminimpcrio&poteltateregnandi, iedfimulin..
fplendidiffimis virtu tibus i^eiiciter fucccdat : q v<i &: ipfe cornu glorix ac Iplen-
dorisfuiundiq;ofl:endat,&aurcam Ecclcfix ac reipub. incolumiratem unice
procuret, adeoq; fpem fubditorum deCelfitudinisipfius/>/WtW2y?<««/'//« & con-
flanti pieme^\\ii<Yf^m auream impleat , liiperetqve. Deics jiidiciiim tutim Re-
gi da , (^jujlitiam tuamfilto Rcgii : titjudicet poptilum tttum m jujhtia , iS" faupertt
tuosin judicio^&cc-i Pfal.71,1.2.
H^c omnia ita intueamur in cornu nofiro,ut insflimabileDei benificium
hoc nomine nobis exhibitum condigne a:fl:imcmus,reputantes :
Dcumefle, c{viRcgesconJlitiitt(^ tolltt.,Dan.z, 21. qvuitiles (S" bonosfufiitnt '•
/'r/««/w,Sir.io,4. qvii'^y2/m/crfw/i^m4/-,Sap.6,3.Jer.27,6,Dan.2,37.cap.5,i8. .''"^"''^*'
Efdr. \,\.prudentia tnftrutt, Proverb. 8,14.15.16. cap.2o,iz. l.Reg. 3, 9. 12. atttorttTtte Dei^^donuia
»«««//■, ]of 4,14. i.Sam.io,i6. i.Reg.3. 28. i.Paral.14, 17. 2.Par.30,i2.Job.2 9,7.8. Pf.
i8;48.Pf2i,6.Dan.5,i8.i9-H.ig.2,28.&c.
Rcgnonihilcffi;ialutariusqvampium,prudentem& juflumRcgem, qvi *■
fua autoritate &pbtentia rcde utitur ad publicam lalutem,Sap.9,26. Judic. 2, 7. ^'"g"'"^-»
Qvcmadmodum e contrario nullum eidem majus aut pcriculofius infligi potelt
vulnus, qvam fi legi timo Magiftratu orbatum , alicne potcftati fubjedum qvall
in fervitutem tradatur,Lev.26., 17. Deut.28,36. 46. Et ficuti illud inter praicipua
Deibencficia commemoraturMich. 6, 4.^1^.10,4.5. Ita hoc pro dira & gravi
pocna divinitus., inflida rccenfetur Hof 3,4. Efa.3,2.j. ^0^,34,30. Prov.28,2.
Tcftanturnamq;hiftorix. piorumRcgum& Principum,'obitusmaximo-
rum malorum prxludia fuiirc : qvod apparuit in|Jofia , qvem e mcdio fuftulic_*
Deus,nehorrendumgcntis&urbisexcidium ac foedam rcligionis diffipatio-
ncmvideret,2.Reg.22,2o.ConferEfa.26,20.cap.57,i2.Zach.ii,2. Obad.v.8. Un-;
dc Eliacus regius thefaurarius , qvi regni totius commoda fideliter procuravit,
comparaturcumpaxillototumgubernationisonusfuftinentc , cujus fuccifid
ingcntem Reip. attraxit ruinam,Efa.22,v. 23,24,25.
ViderunthocoIimDavidisminiftri & confiliarii, qvi illum Lucernam-J^
^4e/«dixcrunt,necpaffi;funteumprxliisinterell'camphus,ne ipfius intcritus
pubhcialicujusmalicaufaeflet,2.Sam.2i,i7.
Huc ctiam fpedat vo tum & precatio Mofis jam moribundi : Conftituat Z)**
minus^Detu fpirituum omnls carnvs , virum, qvipr^fit hmc multitudini , (^pojft exirt
(^ intrare ante eos , tT' cduccre eos vel introducere , nefitpopulus Dei , ficut oves abs^
PAjiare^\im.ij,\6.lj. Q\'oindicat, tamoptatum & neceflTarium regno cflTtj
bonumPrincipem , qvam ovibus paftorem, qvo fi deftituantur fubdi ti , infini-
tispenemalisfuntexpofui. Qvodexpertiqvondamfucrunt Ifraelitae in fcr-
vitute
62
DissERT.THEOLOd. De CornuDanico
Danfs divi-
ol'us exhi-
bitum»
Danoriim
eXi'ediiio-
ne. "1 fini.
titnott
ff) Inngid»
vitutei€gyptiaca, JudaciincaptivitateBabylonJca : cxpcriuntur hodie noil»
tantumavilubiugogemuntturcico , lcdetiamGermaniaenon pauciincolx,
ijvilegitimomagiliratu velpuiibjvciitaattrito, ut nihil inde opis cxpedari
ponit,ext€rorumviolentaopprcirityrannidc,milleqvotidic mala ipfa mortc
accrbiora patiuntur.
Nobi£ha:cipra confideratio ing«ntemaddatfl:imulum, qvoexcitatiim-
menfum illud Dei immortalis benchcium,regiam intcr nos domum & majefta-
temmagnonoftro bonoconfervantis.ea,qvapareft,animigratitudine, fufpi-
ciamusatq;exofculcmur, &utdeinccpsctiamconfcrvet , ac magismagisqvc
ftabiiiat, qvotidianis prccbus exoptcmus,Pfal.i2Z.6. JcT.29,7. ^^ qvod ratio fe-
culi hujus pericu!ofift[imi imprimis cxigit ,qvod tot vidit iUuftriflrmas Regum,
Elcdorum,Ducum,Comitum,&c. domos pcffundatas,familias exftirpatas, tot
refpublicaspluribusinlocis miferabilitercverfas, itaut ftatus politicus jam_.
jampedibus pcneluteis&fragilibusinfiftat, alapidemali cujufdam improviS
facilccomminuendus, vclutiiplendidifsimailla ftaruaDan.2,33, pracfcrtimcunl
tanto furore & conatu undiq; fe ingcrat Diabolus in aulas Princip-um , confilia
jufta&faiutaria totis vinbusimpcdiendo, iniqvaver6& noxia promovendo,
Dan.io,i},QvodnobisamplifliiTiumhocrcgnum inhabitantibus, fingulariter
didum efto,qvosadhuncufq;diem lummaDei bonitasfubturela plane pater-
ni tam pii &ntinqvamfatislaudatircgisinaltiflima paceclementer fuftcnta-
vit, Efa. 52,18. Pl. 91,10. cundisinteiimrcgionibus vicinisafuncftifljmohoc
bdlo mifcrrime afflidis atq; liaccratis Jer. 4,20. Joel. 2,3. Qyaproptcr noftra-
rumomninofcntparrium pro tam cxoptaciMagiftratus&felicigubernationc
& vitadiiiturnaDco ardcntifsimisfufpiriisqvotidicfupplicareBar.l,ii.i2. i.Ti-
moth..2,T.Pf.2o,r. &icq.Pf.6i,7.8.'&c. ut fub cjufdcm fatvocinio m>7^rnl/afftt
.pidm&' hon(Ji,inivimm degenn's,i.'Y\m.z,i.<i'f.'pz(k^mm\^t\ -TtiKnixifxtinofirum in
C4vlffJitmum&incoMcuJpim¥hil.i,io.]ohAn.io,z$. l.Pctr. i.^.Hebr.ij,!^.
Danorum antiq^va 'vtrtas ^ m exterli
debtUandis fiiicitas.
MMites armatos & in acie ad pra;Hnm inftrucf^os titulo colnuum itidein
jonari, anteamonulmus: qvalcqvidhoc etiamror»// repra^fentat-.,
n eoprsfertim Jocoinvcntum,ubilimite^utriufq; Regni Danici &
Romani cjire & attingere fe inviccm incipiunt,qvod hinc nobis ifi_.
mcmoriam fevocat tot qvondam bella in hifccDrix gefta, tot prtelia commifla,
tot excrcitus delctos.
TaceonuncexpeditionesqvampIiTrimas,qvsdiverfistemporibusimmc-
diatcexDaniaejusc];imprimisprovinciaCimbricafadxfuritinfinitimosGer-
• manixpopulos •,\itSaxones.,FrfJios,Slavos, Wagros ,Holfatos , Dithmarfos , &c.
fub RcgibuS Uelgorie, WermtPido, Frothone 4, Gotrico , Rcgnero io^bvoeg/ Cdntn»
Magno, Svenonej, Waldemaro i, Canutoj, Waldemaro 2, Aiele , Erico 6, Erico 7,
Waldemaro ^,Johknne, Fridcrico fecundo & aliis.
Tantum memori mcntcrecordcmiir,qvoto]imqvamq; bcllicofi populi,
Cimhrijinc^vzm^Gorhi jLongobardi , Angli ,Normanni ,Vandalt ,S)it. e Regni»
hifce fcptcntrionalibus ^grefsi, & plxrumq; cundem illum tradum , qvi Cortttt
Aureiim ram diu occulratum tcnui t,transgrefsi , per totam fcr^ Europam nomi-
ixis & armorum fuorutn tcrroicm circumtulcrunt tanqvam corriHaferrea £5*
Pars PosTERioR Et Specialis. 7^
thalybea : Mich. 4, 13. Et bello Romanum non modo laccflere fed tandem ctiam
ovcrtere impcriumadorti, univerfapcnercgnaEuropxa graviter qvalsarunt;
^wn&cLomb.tnUamltAV^XjNormJnniamGAWix nobililhniasprovincias , nec
non Angliam Inlulae Britannic^e potifliniaiu partem nominaoc appeliationes
accipere a fe compulcrunt-..
UbillaLuendumefljiraprellioneshofliiuminalienaregna & ditiones nec
fortuitoheri , necfolishumanisconfiliisdirigi,fed juflu& decreto Dei cxpe-
diri , Thr.3,57. q vi qvemadmodu hoc cornu e tcrrxlatebris eruu acq; in confpe- *^0"^5 ^ ,
CL X , ■ ■ I ,1- 11/1 Deoimmit-
ftumhominum produxit, ua ui populum,qvcmca(tigatum vult,lioiies ctiam jmj.y^
Jonginqvos fac.ili ntgono VQcat , Ela. 13,3. Thren. i, 15. Zophori. 1,7. excitat., Efa.
5, z6.rfm.f/,Eia.i3,5. w»i/w, Efa.io,6. 2. Reg. 2.^,2. <///«/, Efa..).5,i.Jer.5,iy. Joel. 2,
li. Deut.28,.ij.9. EianimHm,vires ^roburhuicj!ibtn'.hit.,hs\'n.z6.,l6.Dzmtv. 28,25.
•Efa,i3, 7. cap.-3Q,.i7. Jerem. 46, 5, cap. 51, 50. Joel. 2, 6. Amos 2, 14. 16. Obad. v. 9.
.Nah.2,8. cap.3.f3;Pfal.76,6.7. «/./if /?,-/^//' Amos^,^. Pfal.ig^jj.^^.^o.^^.Pfal.^gj^d
Fiai.144,1. 2.&C. Luculenterhocapparuitin liraelitispopulo inermi ac im-
belii , qvi cx vEgypto profugi, fed virtutc divinitus armati , tot validifllima cor-
nuacontrivcrunc,/^;^«/jMi/;7jpra:iio vicerunt Exod.17, i3.^/rf^//?«//s;7/««regio-
iies vartaruntNum.31,8. &fcq. C/««^«.«o/ferocillimos debcllarunc omni iplb-
rum terraoccupata,Jofii, &fcq. Amos2,9.2.Paral.20,7.
Qvapropterfiqvandorcsbeneprofpercq;advcrfushoflcs fuccelTcrit, vi- vi(floria_.
<5toriam foli Dco acceptam feramus , cum Da vidc PIalm.76,8. Pfal. 89^14. Cuitl. Deo aftn-
Jofaphat0 2.Paral. 20,6. Nihilautem C<?r»« »(>/?;•(?, hoceft, propri^ fortitu- benda_..
dinivel prudciitixtribuamus, nechujusfiduciainfolcfcamus, ne ex horumfi-
mus numero , ipnattoHunt m altum cornufuum Pfal. 75,-6. dicentes : Nunqvidnon
infortitudine nvflra affumpfimtis nobis cornua? Amos.6, 13. Fortttudo noflra Cf robur
manus ?)oftr£hdC}iobii omniaprdftiterunt , Deut.8,17. Qyonomine Sennacherib
perftringitur, qvod propria virtucc& induiiriagentesabs fe domitas fuiflc_>,
gloriaretur , qvas Deusipfi fubjecerac Efa.iOji^.Nec non Ncbucadnizar.,^'\ de-
vicHris omnibus vicinis populis, eorumq; dicionibus poccflaci fuae fiibjedis , im-
molavttftgendcfi£ i^ ftcrificavit retifuo , hoc eft , fua; luorumq; milicum vircuci
bellica: hunc afcripfit fucceflum,Hab.i,i6.
Efthoc ingensfcelus,qvod, ucDeumdcbico fpoliachonore, eundcm vero VJ^loril
creacurisaccribuit, ita laspiusincausacft, cur hoftesparta vid:oriainlolenccii_. nor» abu-
abutanturEfa.10,7. cap. 47,6. Qyo tandemgratiamDei& confvctam profpe- tendum.
ritacem amittunt , e contrario iramDei cum certa pernicic fibi accerfunt , Pfal.
109,15.16. Ela.47,9.Ezech. 32,2. &feq.
MoveathocPrincipes&rerump.Pra:fides,ucfibi fuisq; ditionibus inva- Ratio dt"
fionem hoftilcm imminere confpicaci , inicium confulendi & refiftendi faciant cUnandi
a licaniis precibusq; publicis & privacis, adjunda fimul vera rcfipifcentia ac fe- P«""°^»
rio dolore ob flagicia,qvac hoc malum attrahere folentjoel.i^i^.i^. cap. 2,15.16.
i^.Jon. 2, 5.&feq. NifienimDcus, qvihominum peccatis vchementcr irrita-
tur , hifce mediis placatus, levatum in nos cornu fupprimat , hoc eft , hoftium_.
decreta dirimac , ferociam frangat , bellandi ardorem extingvat,Diaboli etiam
conatus gentem in gentem exacerbare fatagcntis reprimat , Pf. 46, lo. Ela. g, 9,
xo. Nullumconfiliumhumanum,nullaars aut prudencia vcl unico momentd
bellum impendens detinere,pacem retincrc valec_-.
K Sm-
y^ Dissert.Theolog.de CornuDanico
Singularls Dei tutelaad^verJmtriaGermanorum cornua,
qnja imperium Danicum cvertere , (f imprimis
Cimbricam Cherfonejum conterere
D
veqvicqvam tent/>runt.
Eitutdamacpi-xfidium , qvofuospropugnat &dcfenditcontraDia-
boium ejusq; afTeclas, cernu nomine infignin fupra oftenfum efliqvod
itidcmin./«rc(7hocf!?rA;«fufpicioat(j;coiuemplor. Tria ncimq; va-
lidifTimacornua diverfisfaecuiise Romano cgreifa impcrio&prxfcr-
tim e vicini Gcrmania hanc ipiam ptovinciam Cimbricam(in o^zccynu noftru
tanidmfepultum jacuit ) totumc]; regnum contundere&cverteretenfarunt_.j
fed cornu firmillima: tutela: ac defenfionis divinar cadem repulia & reprefTa ab-
fcedcre cocgit^ut omnino nos & ma jores noftri experti fimus iilud Davidicum:
Jehovaprotctiorme;u(^cornufalutUmes,'?{.\'^i 3.
I, PrimumGermanorum cornu iuhCrrolusMAgmu , imperatorRomanut
Cjrolus actotiusferc Occidentisdominatcr ^cjvi, poflqvam compertum eft, Saxones,
M«gnuj, frifios, alia5q;gentesfinitimas a G^tfmfs^Danorum Rege fortiffimo fubadasj
fruftrafeopponentelmperatorisfilio, ftatim cum numerofiflimo advolat cx-
crcitu ex uuivcrfis imperii partibus , ex GalJia,Germania & Italia collcdo , &
ad Alarx Albistj; iiuminum confiuentes pofitis caftris , qvamprimum cum_»
Gotrico , fibi cum robore Danica: juventutis (Sccurrenteconliigendum , atq; in-
depromotisarmis inipfamDaniamomnembelli impetum transfercndum dc-
cetnit. Verumcum jam adtantammolcm expeditionemcjj adfatim cuncflaL.»
feflent comparata , Lcgioncs , cq vita tus, auxilia, commeatus, arma , tormcnta :
ccce exorta repente in caRris Danorum fcditionc , ipfoq; Rege fraude proprii
fatellitisoccifo,totusdifrolviturexercitus, Daniq^cumclafTeuniversadilapfi,
reliftisFrifiacportubus, domumrcdiere. Q^-antaigiturtempcftas tunc huifc
Re^no &vicinaeprxfertimCimbriacincubuit,utpoteiamomni ope & auxilio
humano deflitutx ! Sed Deus Rcgni Danici fidcliffimus propugnator tum prae-
cipue tcmporis cornu optatiflimse fuac tutclac pro incolumitate ejufiiem exeruit,
atq^immifTain hoflem iracoeli &peflegraviflima , qvajin homincspariter&
iumentagraffabatur, Ctri>/«wdefiflere apropofito & reducere exercitum coc-
gi t, qvi hmc etiam ob cafum Gotrici efFufo exukavitgaudio , eo nihil nnqvam..
fortunasfuae jucundiusobveniffcconfefTus.
Alterum cornu Germanicum Daniam noflram infeftare aggrcfTum fuit_.
3.
Otlio Pri- Otho ejus nominis primus , Imperator Germanorum , qvi , Marchionc , qvettLj.
«Duj, Uenricus Auceps apud Slcfwicenfes adverfus Danorum incurfus tuendo limiti
conftituerat,d Danis trucidato,&Saxonum colonia ibidem loci infiiper delcta,
tantae impatiens ignonimiac,cxercitum in cos confeflim duxit, & facili ncgotio
in Jutiam irrupit, utpote regio dudu & pracfidio vacuam , Kege Haraldo Sexto
jprocul rebus Sveticis diftento ; fed huic nulla vi humana refiflente, opportune
Deus oppofuit cornu tutiflima: dcfenfionis fux in favorem gentis noflrac rurfu j
lcvatum, dumvidelicetLymnicusfinus vehcmentcr exundans, & Vendalani-.
aqvis claudens, progredi ulterius vetuit Imperatorcm : qvi cum excrcitii
in littore fubfiflens , lanccam in undas indignabundus projeciffc mcmoratuL.,
fuumqvc freto nomen indidiffe , qvod hinc ^tl\)i^imb hodic ctiam vocita-
tur. Compulfus etiamrumore & fama Hara/cii Kegii valido ciimcxcrcitu
" ac
PaR,S PoStERlOK Et SPECIALlSi ^f
jtcomnibusregni viribusadopemCimbris fuis fercndam praccipiti celeritate
advehtantis,ftatimreflexoin Germaniam itinere, reditumfugae fimijlimunij
habuit : qvin & Dani^bscedennum hoftium tcrgis inftltentes , Ej>OKem extrcmi
agmmis ducem cum lociis trucidaruntL_..
Tertiumcornuhorrendumfane& extremamminitanshuicregnoperni- J«
ciem vidimus ante annos circi tcr i6. c Germania in nos irruere, cum poft acre_.
illudpra:iiumLuttcrenieini-eliciteranoftriscommi(rum, Caefaris Feydinandi Fcdman-
iccundiexercitusexinnumerapropcmodum variarumgcntium conflatus col- ,"' ***"*'
kivie , fubi to & repente Cimbriam Holfatiamtj; pene omnem fluminis inftac-,
rapaciflimiinundaretj&practeromnium opinionem, omnia longe lateq;oc-
cuparet, ut i ncolarum plaericj; experti illud, i.Thefr.^,^. Ela. zg,!^. Jer.4, 20. in-
geminarentqverelam ]cremiaeThren.4,i2. Ncc occupavit folum atq-, inpotc-
ftatcmredegichoftisinfenhftlmusnobiiiffimamRegni provinciam , fcdinte-
grumctiam bicnniumtranqvillapofleflione recinuitvitautde nobis aftum vi-
derctur, necaliudjam fuperelic, qvam utvidori manus, ferroccrvices, prsdo-
nibonai-ortunasq^ ultrodarem.us. Sed Deusfummusrcgni Danici patronus
&maximus aflcrtor , eciam hoctcmporcteftari voluit , le adhuc excubare_.
prolaiii.cnoftra, rteqidum priftinaraillamciiram, qvamtotfdeculispropatria
Koftrageftir.depoluifle. £renim piorum[proculdubio] lachrymis&fufpi-
riiscxoratusjbrachio tandem &cornu potentiaefuae cociis exertoitafregit^
& contudit hoihtim f<?>-ff«, hoc eft , vires &animos , ut dum poflidebant Cim-
briam & Hoifatiam>a lardendis incolis abflinerent, nufq vam ferro aut flammis
graflarentur; &qvamvisreligioninoftra:infenfifllmi, hoc tamcn nomincne
tantillum inqvenqvam tentarent. Q^rod miraculum non minorisccftiman-'
dum clle reor, q vam qvod oUrti in .!?igypto fangvis agni pafchalis Ifraelitas in-
tados ab cxiciali clade Angeli pcrcuflorisprxftarctjExod. 12.13. qvam qvod eof-
dein filius Dei in columna nubis apparcns tutos ab impctu exercitus .iEgyptiaci
occultaret,Exod.i4,2.qvamqvodipfe Sodomitascoecitateobrutosabinvaden-
disLothixdibusrepelIeret,Gen.ig,n. ' '
Nec contentusjehova Cimbris & Holfatis vitam & fortunas illacfas con- Pas tnirii
fervalfc, reiigioncm lilibatam prsftirifle , pace infuper illos eaq; optatifllma & ^' '^" "'
gloriofiilimapra;tcr omnium Ipem & cxpeftationcm admirabiliter beavit_.t '
iumhbftis velutpanico qvodam terrorc compulfus, licct reruin omnium u- '
bertate aftlucns , copiisq; militaribus abundans , pacem ultro honorificentifll-
niisobtulitconditionibus,omniaq; imperiiDaniciloca, qva:forti manu oc-
cupatabiennium tenuiflTet, fincullacompcnfatione reddidit integra&illaefa.
Elucet in hac Cimbria: hbcratione non minus ftupemdum bonitatis , fapientiae
& potentiss divinae documentum, qvam cum Saulcm Regem nuncio Philiftseo-
t-um irruptionis in oras fuas compulfum retrahcrct a Davidecapiendo & truci-
dando,i.Sam.2?,27.qvam cumSyrosfonitucurruum , eqvorum atq,- ingcntis
iqvafi exercitus turbatos ab obfidionc Samariac arceret,2.Reg. 7, 6. 7. qvam cum
exercitumScnnacheribiab Angelofufum moenibus Hierofolymarum avertc-
ret,2.Reg. 19,55.56.
Sicce/"w«iilud.z//rf«wrriinifterio rufticaj&paupsrculac virginis h luto &
iqvifqviliis cxtratium Gimbricam repraelentat Cherfonefum , qvac confimili ter
e tenebris&fqvalore mirabiliterexpedita , priftinum recepit fplcndorem ac
felicitatem o^tv^pueU^imbellii^, h. e. finc armis , fine pracUis, finccaede , fine fan-
gvine,amiea,dulci, jucunda transadione. Dumhaecaltiusmecumreputo,& A^cS
fimulfixisocuiisintueormifeIlamillam& rufticanam puellam, cjyxaureunt:^ nt^" **'
K<t sornu
j^ DissERT. Theoloc. DeCornuDanico
«>!■«« baculi ctiam defticuta adminiculo,nudis manihusdigicisq; e terr^ crutunx
primanobisoftentavit, incidit mihi , qvodlcgiffcmcaliqvando in hiftoriis
Gallicismeminidevirgineitidcmpaupercula J^Atf D' Arc nominata, rufticia
nataparentibus ,ruricducata&grcgi tantum pafcendo affvcta , qvaDeusta-
men ad res magnas&praeclaras gcrcndas ufus fuit juxta iilud Sir.3,2i.Cum cnim
rcgnum Gailieum tum tcmporis fub Cityolo cju^ nominis feptimo ad extrcman»
pcne perniciem effct redaftum , pluribus provinciis amillis , praccipuis urbi-
bus&munitionibusvelcaptisvelobfcffis , Principibus&proceribus indies »
E.egc deficientibus , hoftibus interim potcntiffimis & infenfiffimis, Anglo,Bur-
gundo&Sabaudo, ferociterinftantibus,itautJ3m omnis Regis regniq^ fakia
propemodum defperata vidcretur : Eccc virgo hxc pagana divinitus fulcitata,
viam prima & monftravit & ingrcffa eft, q va hoftium vires attritx , regni liber-
tasafferta, &paxt3ndempartafuitacftabUita. Annonfimileqvid apud nos
cciamcontigiffecxiftimabimus,dumDcusfuneftiffimum illudbellum a cervi-
cibus noftrisdepulfum pacc infperata fedavit , ufus imprimis opera illuftris
Da.HanmLilis Bifronis Schaiiml/uygenjis,\'\n qvide fortiffimi &in exercituCaefa-
riano frXGubiarum prsfcfti primarii,fed tunc a noftris capti & ad ftatum pucilx
iftermis q vafi redacli,qvi pacis illius fundamentum fideliter jccit, negorlum di-
iigencerpromovit, & poftmodum Lubecxadcam pangcndam atq; conficicn-
d*m non parum acttilit momenti.
Confervata Porrononfohim Jchova pacem nobis mirabilicerreftituit , fedetiamrc'
ftitutam in hunc uiq; dicm confervavit illibatam , ut omnis pcriculi immunej-
fab pacrocinio & nmbm alarum alttjfimi latituntes [ Pf. 91, i. ] ipfius qvafi finu fo-
veamur, amplexu haereamus : dum intcrim univerfa fcre Europa crucntohuic
involuta belto , innumerrs penc turbis , ca:dibu5, lanienis , inccndiis, dircptio-
tiibus,&iexcenEisalii3 malisqvotidieconqvafiatur, ac plxraq; cjus rcgnavd
cum externis hoftibus vcl internis diffidiis milerrime conflidantur.
Pax donura Hoc ita expendendum,ut nibil nobis, noftrae prudentiae, lanftitati, digni-
*^*'* tati, fed omnia ftupendx Dei gratije & milericordise feramus accepta : Illc fum-
musbelli fkix^is^fZxkixw formanslticemi^ creanstentbras ^ifaciens facem O* cre-
ansmnlumji.^A.A^^i-j . ^lvf cejfare facttfr£lia ufs^adcxtremumterrs , ^vi conterit
arcHmtConfnngu lanceam Cf cnrrus exurtt /^»/,Pf 46,10. adde Hof.2,lg.
Grat^cele- Noftrumigitur crit tam divinum donum bonumq;grata mcntc celebra*
brandum. i-e^ cjusq; jugi memoria & digna aeftimatione jndies cxcitari , uc huic tam largo
pacisdacori & autori nos totos confccremus, noftra obfeqvia o9cramus,ftudia
approbemus,vitam impendamus ; qvo pacem & intema?n confcientiac retine»-
mus,Phil.4,7. & extemam cum proximo pro virili colamusjRom 12, Ig. Et tan-
dem omnibus faftidiofiftimaE hujus vitx airumnis liberati , vitae altcrius & mic-
lioris perfcctifsima ac profundifsima pace, copiofifsimo gaudio^iaeticiaqj nun-
qvam interrumpcndain confpcdudivinxMajeftatis perpetuo fruamur , Efa.
31,18. cap.}5,io.cap.66,iLi2.Pf.i6.v.ult. Pf^d^^.Apoc.^jr^.&c.
Qvod ha^cnus de publica hu jns Regni admiranda defenfione & fuftenta-
tioncdifferuimus , unusqvisq; fibi privatim qvoq;aptabit,&fiingrucritali-'
qvando pcriculiim, petct & cxpcdabit firmd fiducia certifsimam opcm & libe-
Deusfuof rationem ab invifto cornu divinat potcntia: ac tutclje ,qvodiilum plcnifjimji
defendit. tueri potcft adverfus qvofvis non modo hominum fed ctiamDiabolorum&
portarum iofernalium infulcus,id q vod ipfe Spiritus Dei faepius inculcat,Pf.J8, j
Pf3l,4.2i. Pf 91 ,1.2. Pf 144,2. Efa.6,4. cap.25,4.Jcr,i6,i9.&c. Qyamtutum pra:-
{licit hoc cornu Lothum a SodotQitarum Tioleaii^, Gen. t^ ii. Jaetbtim Patriar-
cham
PAHS POSTERIOE. Et SpECIALIS. jj
<;hamabirafracnsEfavi,Gen.35,i. (Scfeq.ab incurfuavuncuULabaai, cap.3i,i<|.
iJ4w,!/if»za perfecucione Saulis.i-Samij,!/. a calumniis Doeg Idumaei i.Sam.i^»
9.10. ab aflu Achirophelis, 2. Sam. 17, 14. a crudelitate Abfolonis 2. Sam. ig, 14.
£//<«w ab impetu miluum,2.Reg. 1,10.12.. £///?««« ab excrcitu Syriorum, 2. Regum
ImoqvemadmodurhaccidereinterdumfQletiUtqvi tauroefFerato temc- £<"''""
rcoccurfaCjipfiuscornibus vchcmentifsimc contufus profternatur: idemiibi ■ ^^
poUiccantur, qvicunqia(ioriri,premere&affligere amant hominem puim &
innoccntem fub umbra &btibuio altifsimi habitancera , in ilium ceu cornufcr-
reitm (^ aheneum omnesinimici turpifsimeimpingenc, propriacapitacommi-
nucnt, & cum univcrfis fuis viribus , minis , confdiis , machinationibus fubito
corruentatq;conculcabuntur. Atq;hocclt,qvod David aliqvories manife-
flifsime fcnfit,ex tanta hoftium rabie & periculorum magnitudine feliciter elu-
<Satus,Pf.z7,2. Qyo Dominus aiiirrium Jcremix valde perturbatum engit, onus
gravifsimumPropheticimunerisip(iimponens,Jer.i,i9.QyodDeus totilluftri-
bus exemplis Eccleiiacfua; ejusq; membris teftatum fccit : ut nimirum Rcx Pha'
rao impegerit in Ifraelitas : Core , Daan &c Abjron inMolen & Aaronem : S^iuly
Abfolon & Acbitophelin Davidcm : dtto ilii Senes fycophants in Sufannam : pro-
teresBa^yiontct mDaniclem : //^»7.^»inMardochaeum,&c. Anneomnesiliipo-
tcnterrcpulfijdivina tandem u\t\ont cecidcrunt in foveam, qvam aliispara-iicrant^
Pf. y, 16. ift laqveum qvem alitspofuerant ? Pf.35,7.8.
Qyoties, q va:fo, hoc ipfum qvotidianis confirmatur excmplis , in qvibus
operahei admtrabiliA intueremtir octilisHoJlris [ Pf. 91, g. ] fi modo eofdcm rite ape-
rirc vellemus; dshhaintentioneopusDotmnirc^icientes , (f opera manuum ejui
conJidcrantes,Eiz..'jyiz.
Terr£ Damcxfecunditas.
TErram Judaicamc(?r»«etiamappellariantcaindicavimus , unde&ter- Cimbric»
ram atq;fnndumimperiiDanicihocf*y»«haud ineptc dclincari rede ,
condudimus. Annc ctiam tpCa Cherfonefus Cimbnca , qvaecornuno-
flrum. totfaeculisoccultavit , & figuraoblongaacpyramidaliinteru-
trumq; mareprogreditur^cornulpcciemexhibeat, chorograph.is accuratius
inqvirendum committo.
Unumeft, qvopatrianoflranonmodocumjudacafedqvovisetiam orbis ^!'"'^''^**
territorio cemrcviietur ,fo/tvidc\icetubertas(f fundtfoecundi^s. Qyamvis
enim vini aut olei non fit ferax,rebus tamen aliis amnibus ad huraanum ufum
nccelfai iis ita abundac, uc ifiedefedus milliesrependatur. Tantahicqvotan-
nis copia f rumcnti, butyri, mellis , pecorum, pccudurn,pif cium,&c. provcnit,
utnonmodoincolisabundefufficere,fedcxtcrisetiamnationibusIiberalitec-.
profpiccrcpofsit: AdeohiclargamDeifentimusmanurjijPi.io/^yZ^.fubmimJiratt'
tii emnia nobis affatim adfruendum.,i.Tim.6,v/.
Qyod igitur dc cornu copia fabulantur Poctae omnis generis frugibus jugi-
ter cxuberante, id Daniae noftra:, mifsa procul omni fabula,vcrifsime congruiti .
Exhacqvippeceuc(»w<copiofifsimo&praimptuariolocupletifsimoindiesde- ^"'^ "*
.'•'■,,. S 1 1- r n I •■ ropa-cella
promitur,qvodplurimosEuropaepopulosaluatq;fuft:encat, utgforian meri- penaria-.,
to qveamus ex Pf. 144)13. Promptuana nofirafttntplcna-^ eruElantia ex hoc in tllud,
i»oecft|ita abundantia omnis generis fruitibusjiit unam fpeciem pofl aliam co-
K3 piosfi
Horat. u
fcecundi-
tjs cerrs i
Haraldut
Anfgariut»
firicatt,
7I Dissert.Theolog. DeCohnuDanicc
pios^ cxhibcant. Et in terram noftram deriv^rc^qvod olim «ecinit Poeta dc*
ubcrtateagriltalici.
Aurea fruges
laliit plerto diffudit copia cornu.
Hanc terri Danica: fertilitatem rerumcji omnium abundantiam non cauw
fis fccundis tribuamus , ncc noftro labori aut induftrise tranfcribamus , fed foli
Deo bonorum omnium largitori [ Jac.1,17.] acceptam feramus. IUe cnim eft,
qvi ipfam , qvam incolimus,terram dedit Pf. 115, \6. cjuidem gcrminandi virc»
adauget,Pf.65,io. Pf 104, 14. candem pluvia tempcftiva irrigat & fcecundat , Pf.
65,n.Pfi47,8-Ador. 14,17. abeademventorum,tcmpcftatum, grandinumin-
commoda avertit^Jer.^,!^.
6.
SacrofanBi E^vangelii re^velatio.
MAgna funt,fatcor,qv:c hadenus reccnfuimus,fedlongemajora , qvss
feqvuntur. Qyando cnim intueor f<?rw« noikum,qvod tam diu fub
tcrra, coeno lutoqjobfitum jacuit, nunc vcro nonfolum priftino
Iplcndori rcftitutum , fcd etiam Screnifsimo Dahiae Principi in amo-
re atq-, ih deliciis eft, &: advenis tanqvam vcncrandum antiqvitatis monumen-
tum, confpiciendum,contre(ftandum,ebibendum exhibetur: viderc mihi vi-
deorC(?rw/ illud/'//«mLuc.i,69. [JefumChriftum cumfuo Evangelio&falutari
ftoticiaJqvodprimogentilisidololatri^E, dcindePapifticcEfuperiHtionisfordi-
busimmerfum, nunc vero rurfuspurgatum & aff^abreexpolitumnitct fplen-
didifsime^atq; indies apparetiis., qvi in tenebrui^ tfmbra morti6\y.i\xmz\im\ , pa«
patus ]ytv/f ^^»r, addingcndospedes ipforum m vi4mpacif,Luz.i,y(p.
PrimaoccafioChriftianarReligionisad nosdeferendaefuitexiliumWiin»/-
di S\ldd,c[\'ivcgno pulfus z.Rcgncro ioMjrcCiJ circaannum Chrifti 8z6.adlmpc-
ratoremZ,K^<?z'w/winextrcmisrebusfuisconfugit : Kic opcm fuam &auxi*
iium largiter ipfi fpopondit, modo Chrifti cultum nomenq;fufciperet. Haral-
dits avide, accepta conditione Maguncii una cum uxore ac fratre Erico aliisqve
regni proceribus per Baptifmum Chrifto nomen dcdit : Atq; inde Saxonicis ro-
boratusauxilii5regnumrecuperavit,iifq;frctus, in territorio Slefijricenfi di-
candam beoxdemmukisfollicitemolliebaturimpenfis: prophanata veroEth-
nicorumerrorcdelubradiruit, viAimariosprofcripfit, flaminium abrogavit,
atq, incondita: patrire Chriftianifmi facra primus Daniac Regum intulit.
Girca annum gig. Anfgarius\j\m populorum feptentrionalium Apoftolus
juremeritoq-, appellatur] a/,K//(?z'zVoCaEfareemiftus , fvadente & pctentc id-
ipfum Haraldo, per hafce oras, ubi ihvcntum cft cornu noftrum, venit in Dani.
am adprxdicandumChriftiEvangelium:ubi poft varia pericula& multos la-
borcscxantlatosmagnamplebismukitudincmad veriDei cultum traduxit,o-
pcram fideliter confcrcnte, qvem fibi collcgam laborumq; focium aftumpfcratj
Autheherto. Verum facva mox tempeftate ab idolorum patronis excitata fub
impcrioJJif^«mlegitimamChriftiReligioncm vehcmenter averfantis & pro-
fcribentis ccdere Anfgaritu & rcpctcrc Gcrmaniam cogcbatur. Qvem q videm
Ludovictu circa annum 834. Archiepifcopum conftituit Hamburgenfcm, ejusq}
curae feptcntrionis populos dodtrina Chrifti imbuendos commifit : fed poftea_.
circa annum 840. Hamburgo a noftris funditus cxcifo,S..r^«/(^/fr/W deftitutus o-
mni prxfidio humano cum paucis aliq vot nudus miferq; evafit-..
Cir&aannum853.rediitinDaniam^i(7/^4r/«fp&Rcgcm£w*z«/. haud i
Chrifti
PaKS POSTERIOR Et SPECIALlir 79
'Chridiridemagnopcrealienum ,utpoteMagunciaEilnacumfratre Jf>«>;?WoBa-
ptifmiiacrisjamantcinuiatum , compcllavit&c in vera fideac pictatemagis
magis<], tirmavit, qvi moRitu& inflindLi fideliinmi hujus dodoris nonmodd
templum, in qvo Ghrifti dodrrina fonarct,SlclVici exltruxit , fedetiam pcr uni-
verfum regnum omnibus fubditis jibcrum verx religionis permifit exercitium:
qva occalione infinita Ethnicorum mukitudo, rclidJs idolis, Chnllum confef-
famemoratuiij.
V-oivoEncoi. intcrcmpto cum SuccefrorcjOs Erints ^drtl Paganifmo ad» Ericut
hac imbutus , & Chnlli cultum abolere cotis viribus conatns, religiofillimuitij, ^A1>n»
qvemq; aut fupphciis in feq vi -, aut rebus exuere, cxiiioq; muldare pcrfeverarct;
^»/^,f/-/;^exSvecia rcdux [ubijadla fidelitcr Evangelii fcmentehaudexiguam_»
laboris lui melTem rcportaverat ] magno animo ac fpiritu Regem aggrellus, il-
lum faiutaribus fuis monitis c6 fi-cxit> ut facrilcgac mentis errorc depofito,qvic-
qvidpcreJLifdeminfolenriam commiferat, abundeexpiaret, feq; pietatis vC-
rum alumnum& CHltorem omnibusin poftcrum approbaret. Qyin & edito
inpubiicummandato, ReligioncmChriftianam peruniverfa Regni territoria
promuipan, fingulisq^icrio &fcvere comm.endari volLiit, cxftruda infupct_»
inDei iempiterni honureni infigni arud Ripenfes Ecclefia. Ita «.w/w /« ^a-co-
lendaReligwne fe gejjlt ^cfvmifam egeratin afljern.inda \ uti loq vi tur Saxo noftcr.
Hocmodoleminpniminpntria noflra Evangclii femcn paulatim magis
magisq;.puli;ilarcacuberiora indics fumere co:pit incrcmenta. Namcirca_.
annuiK i^oi.KcxFrot/js tf. qvi in Anglia jampridem Chrifliianifmi pcrita, fufce- ErothoS»
jTtoBaptifmilavacro , lacris Chriftianisinitiatusfuerat , privatam falutem_.
fuaminpublicamexubcrarecupicns, non modo Slefwicenfem & Ripcnfeiri_»
Ecclefiasbcllisfuperioribusdcjedas redintegrari, fed tertiam ipfemct e folo
noviterexcitatamconilitui apud Arhufienfescuravit : qvin& a"Pontifice Ro-
mano[qvemSaxo.:(!7.?jC/.v/walii^^r/.?»//»2vocant] Daniam Chriftiana imbui
Rcligionepctivit,qvod anteqvam votisexcqveretur.morteprasventusefi:.
Hujns filius Gormo Anglicus a pietate Chrirtiana qvidcm alienior ; fed ne- fiormo
pos(7(?r>»(?j\accrrimuscjufdcmperlecutorfuit,qvifuccrcfcentem Chrifliani- Anglicut.
fmum in ipsa herba jugularc conatus, in Chrifi:icolas pcrindeac tcterrimos ho- "°'™° t*
minesfummacrudclitaLCvarioq;injuriarumgcncredebacchatu$,templumet-
iam Slcfwicenfe ab imis fundamentorum partibus demolitus eft, ut ibi prifcum
delubris cultum refiitucrct. Sed tunc Deus t%ttmx.C9rnu potentiae fu3E in falu-
temafflidiinmxEcclclia:: fiqvidemDani poftqvamnon folum in Saxoniamj
arma tranftulifTent, verum vicinam etiam Frifiam imperii provinciam fcrro &
ignevaftafirentablmpcratore//f»r/Vo.,^//f//^<'cumcopiis profedto in dorfunij
ufq;CimbricacChcrfoncfi magna cladeafFcdifunt, fuprema Numinis provi-
dentia ita bellum adminiftrante, in magnum gentis noltraEbonum. Nam hac
occafioneSlcfwicum,5^C&cb)^tumdicl:um, validumac florens oppidum in ca-
ptum praefedo tuendum dcdit , eumq; Marchionem feu limitis comitem appel-
lavit,conftituta fimul ibidem Saxonum colonia circa annum pig. qvac cum con-
ftitcTithominibusChriiHanis, iili(proculdubio) poftmodum non exiguam
opcramprasftiteruntin vicinisDanis&CimbrisprxfertimChriftoadducendis.
Qyin&Regemipfum G^;'/^<)«fw Evangelio Chrifti infenfiflimum vidricibus
iifdemarmiscompulit jliberamrelrgionis noftrse profcflionem, deinceps in-
tra rcgnum fuum admittere,pacemq; aeqvam cum impcrio colerc_,.
EadcmufusoccafioneZ;««(?HamburgenfiumidtemporisPraefulinDaniam UnnoHain°
Sveciamqj enavigansp magno ibi fervorc , nec fine fruilu Chriftum deprsdica- burgenfisj,
vit,
go dissert.Theolog. DeCornuDaNico
vitjCotiftitutis pafTim novcllis Ecclefiis : & licct Gormonem ad faniora inflcde-
Haruldiis rc neqvicrit , Hiius tamcn cjus//.fr^///«j- dodrina fidei fcmet crudiri libentcr jicr-
^Slfldtflnfc mifit, amatre7)'r,« Anglor^mRcgisfiJia jamanteChriftianisconciliatus, cu-
iusillepoileaacerrimumegit ailcrtorem , pofl:cjvam defunfto patrc regnum_.
obtinuiflet. Occafionemvero ilii conlortium Catiiolicae Religionis arctius
ampledendi dedit Germanorum fub Othone Auguflo inCimbnamirruptio,
qvibusfortiter repreinsinfl:itutoc[; cum Impcratore, coUoqvio ac rcbus com-
pofitis, Kti.H/iraldtu cum conjugc G//A////3',zfiIioq;^>OT0Wi?acuniversd lamilia
lacrofandoBaptiimatisfonteablutushiit, idqve ( utnonnulli tradunt ) non_.
proculSleiVicOjin hisipfisoris, qvaereddideruntnobishoc^//rrawforw/, jux-
tarivum,qviinde/iff/-di(il:us, vulgo JpcHtgC Q^CCfc. A qvo tcmpore[Chritlido-
ctrinampcr hocrcgnummagno ftudiopromoverecoepit//,7«'7A'//« , adlcitis e
Germania Epilcopis, qvi rudcm populum de vero Dei cultu inilrituerent.
Verum cumDanorum pla;riq;priflinis adhuc fupcrftitionibus tenaciter
inha:rcntes,no vamEvangelii doftrinam prorfus rcfpuercnt,induxerunt filiurn
Svenotho, Haraldi Svcnoncm [ Svcyiotbonem vulgo vocant Jutfumptis armis patrem rcgno
ejicerct,&fimulChrifl:ianam religioncm, qvamfubditisfcicbat cire exolam,
&ipfeejuraret,&ex totaditioncexftirparet: Qvipoftea parricidii pariter &
facrilcgii meritas luit poenas. Nam Deo jufto & levero contemptus lui vindi*
ccomnemilliiucceirum&profperitatcm fubtrahente,tribus Julinenfesnava-
libuspr.jeIiisaggreflrus,totiesabiildeni viduscaptusq;, poftea a Sveco ctiam.-.
regno pulfus ,integrum feptennium cxtorris inter exteros egit, ab omnibus fe-
rencglcdus atq; faftiditus. Donec tandem tot tantisq; sErumnis ad amplc-
(flendam rurfus Religiouis charitatem adadlus , prioris vita: facinora maximo-
pcredetcftari , & plcnis pccnitcntia;Iachrymis cxpiarecoepit : undcpropitii
NuminisfavoVeRegnumamiflumfciititcr recuperavit , proexiIiopatriam_.>
pro paupcrtate amplifljmum decus ac lunimam potfntiam , & ( qvod praecipu-
um eft ) pro acterna morte vitam naifius fcmpiternani-j.
Tunc eqvidcm Svvy:o incrcdibili propaganda; Religionis flagrabat defidc-
rio , haud tamen aufus fubditos fuos, qvos plane a Chrifliano cultu avcrfos no-
vcrat, interinitia prjefcrtimrcccptiregnioffendere. Scddum haec cogitatio
Poppo Fri- animumejus anxietorqvetjccccopportunc/^i^jpjpo />////// , vir dodrina&vitx
Cus» fan6limoniacximius,divinitiisexcitafusprr traftumhuneCimbricum inDa-
niam profedus, non modo falutaribus monitis & concionibus, Icd fimul qvoq;
ftupendo miracuJoj,fcrrum videlicet candcns nudis & tamen illefis manibns ap-
prehendendo , itafingulorum pcrculit animos , utunivcrfiinChrifti cultum
confentirent.
At(\; iiccti^m fjol/ii (Danis) ercxit Deits cor>7t/ /It/t/tii i» domo David-, hoc
cft, veraEccIefia, qvae tunc inomnibuspcneprovinciispauIatimcmergcrc&
plantaricoepit. Nam i^pwo, Princcpsreligiofiflimus,divinis rcbus infatiga-
bilem curam tribui t , & magna libcralitatc amplifllmum patrimonium Chrifto
erogans, ipfius cultum novislaccrdotiis auxit, ccllisatq; facrariis dccoravit:
inde variisinlocis variiconftitutiPra:fulcs, Popponi Arhufium, Harico Slef-
wicus,LefdagoRip£Eccfla-unt. Doncctandemfub.yrwo»/^ filio,C/?w///(7jW.^-
gno, Principe fand:ifllrao paritcr & fortilhmo , Catholica Religio , extcrmina-
to ubiq; Ethnicifmo, caput fuum excrens,pcr uni vcrfas Rcgni oras fplcndorem
fuum diffudit : nam practcr nominatos fupcriiis Epifcopos , Regnerns Fioniac,
Bcrnh.trdiis Scania;, Gcrhnndits ( aliis //f;-/^««////.f ) SclandiaE Praeful conftitutus^
nihilq; in Religione propaganda, cxcolenda atq; ornanda intermiflum. ' o
At
PaRS POSTER.IOR tx SpKCIALIS. S^
''' At enimvtrd Romaiia Ecclcfia dccurfu tcmporis ab avita fide & pietatc_*
deficiens, matcromnisconfufionis faftaefl:, dum prifiinam reJigionis purita'
temacfimplicitatemin cxtcrnum faltum & fucum mutavit ; Chriftum vero .xi-l' .r1
cum mortisfuacAJT^&;,merito&efficacia humanis traditionibus involutumj
pene fepclivit , & a mcntibusoculisqjhominumamotumablegavit: unde_f
in oculis Domini foetcre coepit , & verx EcclcfitC nomcn ac cohdmonem peni-
tusamifit-..
Sed tandem divina fecit Clementia, ut hoc cornu /ri/z/rwe fordibus & qvif-"
qvJhis papiftic^fupcrftitionisemergensj rursuspriftinum vigorem ac fplen-
dorem acqvireret. Qvod tentatum qvidcm fuit primuliimapud Anglos ^
Wiclevio SniJohjnyiePnrneo , apud Gallos a Gerfone^ Thoma Rhodonico i>i Mtttthik
Pitrijienji^ apud Italos a F':nicifco Petrarcha S>f:Hieronytm SavanoroU-, a pud Bohc-
mos iJohanneHnfflo & Hieronymo Pragenfi: efteclum autem fingulari Dei omni-
potentisgratiaapudGcrmanOsajV.</>'^w<?Z,.'//'/-;f;-i9, qvidivinonumiae (Scfpiri- Lutherun
tu afllatus , dcpuhis idololarrix pontificix nebulis , Evangehi lucem ftriptis &
concionibus fuis accendit arej; obtenebrato raundo reltituit , qva; etiam e Ger-
maniaper tradum ilhimCimbricum , qvi protulit cortiithocaii!-si:m , adnos
penctransffjrww/f^fiw^//»/, rcgnumvidclicet Antichrifti cx auguiiiilmio hoc
regnopenitus cxterminavit, noscji jubare vcritatis&cognitionisDeiiliuftra-
vit, ut de terra noftra mefito ufurpetur vox Jacobi Patriarchae : H:c uon vH.tlnid
cjvam domus Deiiffportrt civt!,Gtn.i%,]y. litm^j)orc (^wiAcxn Salomonis tantaHie-
rofolymisauri &argenti fuitcopia^ margemtim tamviilgare ejfetqvam laptdes-.,
i.Regum 10,27. Sed in nos hodi c congcflit Deus divitias fpirituaies, verbi fci-
licetannunciationem, nominislui noticiam,fidem, remiftionem Dcccaiorumj
conlcicntijc pacem & varria atq; cximia Spiritus fandi dona cum ccrtillima fpe
hsrcAitatisincorruptihiltc- , immarccjftbtUi dJ' £tcrn£ in ccelis >-fp(7yfru;, i.Pctrii, 4-.
qvae cuivisauro&obryzo , imoomnibusopibusmundanis longe pr^efercnda,
videEfa.60,17.
Hicinfupcrnobisperpendendumcft, qvantoconftitcrit fmgvine Evan-
gcIiipropagatiOadrcliqvasplxrasq;gentcs&nationes, ubi toc exortae perle-
cutioncs, coedes, martyria i dum antiqvus illcDraco, infaniens adverfus Chri-
ftum atq; nomcn ipfius delere cupicns [ Apoc. 12, 5. ] impuiit mundi rnagnates,
utincjufdem cultorcs& confelTores ferro &ignibusfaevirent; qvi furor non-
nullis in locis tandcm erupit in horrendas confufiones,feditioncs,beIia civilia, .
necdumhodicfopita. Apudnoftratescontrapromulgatumcft Evangelium_, p
absq;omnitumuItu, finecoede&fangvine, jubentcmagiftratu, fcifcenteple- ^j ^^„1,
bc, defiderantibuscundis,folisEpifcopistantumPontificiis metu amittenda: pr»pagatu
autoritatis & potentix fruftra obnitentibus. In ifto communi omnium mira- absq; tu-
bili confenfu Religionis & inferenda: & accipiendac apparuit luculenter illud ™"''"«
T)^V\6^vc\im:Mifericordia^vertt:isobviartintfibt.iJj<flittaiS' PaxfeKiutuoofcidat^t
fnnt : Veritns e terragerminavit , &Jufttta e cccloprojpexit.
Meq;ncgligcndum,qvamvaria:aliisinIocis poftortamEvangelii luccnt
fuccrevcrintfcdae&harrefes, qvae velutiZizanianoxia veritatis femen in ips&
herbafufFocarunt,Matth.i?,7.25. Qvot,qv3efo, loca hilceannis rurius occu-
pavit Antichriftus ? ubi , fana & falutari Chrifti dodrina prorfus eliminata ,
nuncmerae traditioncs humana:,mera dogmata Daemoniorum audiuntur. No- Purum jc
bisintcrimdivinabonitasReligionisEvangclicae veritatcm puram intadtamj illibatuin.
confcrvavit, bonoiiloPailorcjeruChriftoluposabovUifuo fideliter arcente,
cornu illo falutis eofdem procul depellente_,. .^
I. Qvem*
ii Dis9SRt.T«EOLpG. DeGornuDanico
Qvcmadmodum auccm Cornu ccrvum,taurum,hircum,arjetein qvali co-
tonac&pulchri inftardiadcmatisexornac,uti anccamonuimus: Ita huncdi-
DaniaBprae. vinae voluncacis patcfadionem.& inllicurionemveri&iegicimicultusprofum-
cipua glo- ^g gloria & prascipuo iplcndorc rcgni Danici.habeamus , qvod hoc nomine_.
"*^* ^omiciliutfimajeJl.ttM (^ ghrui ^/wW nuncupari potcH: Pial. 26,8. Efa. 60, 7. Uhi
Jehovabftilurem (5' glorumfiiam ^^r,Ela. 46,15. magnijiienti<*m cf dccoremfitiim & •
fie»dit,VCa\.()6,6. Confer.Zach.z, 5.
Jadencaliaregnamagnilicasopes, lata territoria , munitiffimapropu-
gnacuia,commodaslegcs, freqventiam civuatum, eopiamincoiarum & hu-
jus cenlus res alias,qvae variis cailbus cxpofica: ad veram falutem ae gloriam pc-
fennemhaudqvicqvamfaciunt. Dania veronorrrahabcc, dc qvo jure meri-
toq;gloriecur,Jercm.9,24. legicimuni,:nqvam,verbi miniilerium& iacrofan-
cTi Evangclii veram cognicionem, qva nihii meiiusaucprsilabiiiushumano
generi concingcre potell, uCpoce cujus opera & fenfu fidcs in nobis excitatur^*
Rom.io,i7.qva'C(JfielHsgloriae, vitae&beatitudinisconfortesredditjjohan. 3,
15.16. cap.(7,5. fine qvihus bonis nihii prodeflet omnibus Mundi bonis ac donis
nosaffluercMattb.i6,i6. Atq;hoceif,qvodjunudivinofugoeric Vaces Hag-
g£ih ienioribus Judxis, qvibus infigni affedis mcerorc ob cempii , qvode capci-
viDaccBabylonica reducLSjedificarecoepcrant,cenuicacem&:anguIi:iam, ccrco
i^onact ,m.ijoyem foie glorum domus huJM poj}erwrii[^o\i Chriuum in hacsde.*
concionacurum & miraeu]aedicurum]^r.'?w/////*r/'^/o>'i!rjCempii videlicecqvon-
damaSalomoneiacrcdibili fumptu& magnifictntiao^ftrudi Hag.2;,io. Hoc
ipfo perfpicuedoccns, veramalicujusioci majeliatemaeifimandamene, non_.
cxfpiendoreexcerno,magnificail!uclura,auri,argcnti autgemmarumcopia,
poiicis&aftabrefadislapidibus, aliifvcrcbuscaducis, qvac hominum oculos
perftringunc, fcd firain pociuseflcin Evangciiireda prxdicationc, lcgitima
iacramentorum adminiftracione & lynccro Dei cultu Pf 26,7.^. Qvi thefaurus
omnibusPerfaruraGazislongeantefercndusPfii9,i4. Etqvibusdivinitushoc
Contigitbcneficium, veregloriari pofTunt : inb.jbitritglornttnterranoJlraVhl.
85,10. Coronagloyiiiimpofim csi capitinoJiro'EitQ.)\.\6,n. Qvibusautemhoccre-
ptumfuerit,jurejulliirimoconqvcruntur,/rrf«//jJC7»?f^^/mrf»»^ terrafua^ l,
S<iin.^.,iuiz.cecidiJfedec.ipiiefiiocoronamglori£,]ei:.i^,l^.JhTen.^,l6.
Hinc Deo iEqviillmuni icaq;ei1:, tantam Dei in nosbenignitatem grata mente exo..
gratifitnus. feulari, excmplo DavidisPf 103,7. operamq; fedulo dare, ut non modo verbi
coelcilisKMiWJiAiocinflar thefauri pretiofilTimi cufloditumad polteros iliibatutn
transmittereifudeamus ,verumetiam vitam ad ejus praefcriptum diligentcr_.
conformcmus , neluce perdita novisitcrum tcnebris involvamur Johan, 12,35,
Qyodc6promptiusexeqvemur,fi cogitaverimus, maximam partem gcncris
humanijqv^ectficaducisgaudcatbonisj tamen hoe fummo bono carcrc, ad-
eoq; oppreiTam cfle triftiffimis errorum tenebris Luc. i, 79. & horribili idolola-
tria atq; aliis nefandis haerefibus aut fceleribus contaminatam , a Deo plane_,
exularc. Cumintcreain hiclociscolligatDeusEcclcfiam , cuiin verbo prar-
dicatofanftiirimam voluntatemfuamapcriatPf 147,19 Efa.^S^i^. Sapicntiam
&iuft:itiamcominunicetPf 5i,g.gratiam, rcmifnonem peccatorum & vitatnj
ofFcrat aeternam Luc.24,47. Joh.3,15.16. Id igitur qvi non agnofcit atq; ejus co-
gitationeadgratiasDcoagcndasneqvicqvamaccenditur, cumnonefTc ftupi-
dum tantunij fed impium prorsus & inDeum & in fe (jyoq; nccclTc i:ii,EC..i^i,ip.
Sncn
PA?vS POSTERIOR Et SPECIALlSi ti
SeCT. 2.
Qyomodohoc Cornuaccuret nefaiidam noftramirt
Deum beneficium contumaciam atqj
ingratitudinerrLi.
EFfatum illud Alphoiifi Regis : Anignoras , ingentibmeficio non nijl ingenli
tHgratitudtiitf.itii (['mperpcn? [ Pnnorniitan.lib.z.de rebus gefHs Alphon- ingratitiii
fi] ia nobis [ proh dolor] Deus Opt. Max. indies experitur. Tanta lunt, do nailr»«
qvxcontuht Deusin.gcnrem noiiram.bencncia ha<3:enusenumera/a_>,
ucilla vciraxisemoUicndisfuflicercdeberent : fedqvotuscjvifq; cn. > qvi hasu
agnofcit,a;iHmer, acipiicorumnomincdebitasrefertgratias ? Ea efl ingenii
noitri perv'er!itas&'con,tumacia,m:>i5vomagisdonisluisnos allieuDeus , co
longiusabilloreccdamus,&probe!icfkiisacceptismalciicia ipiireponaihii.s.
Gratuudinis oBicium ex communis naturae lcgibus omnes obiervan[_j
creatura:; unde&bruta3nirnaliafuo3bcncfa(floresagnofcuht & ftudiose fu-
fpiciunt , Novit hos pvffjjorcinfiuni & iijiniu prxfcpe hcri fui^ Efa.i,<. folUs homo Pfufqvam
bcneficiorumDei imnicmor ,cxillis plcerumq; laicivicndi occaiioncmarripit, belfuKM,
&pefTimarumcupidiratumfludiisimmerfus, creatorisfimui&beneia-lorisfui
oblivifcicur , deri v.Tta in fc qvcreld lila DQUf.ii,6.Hjeccinercdcl!6Dcmiiso , popii-
lcfiiiltc (5 infipicns ?
Infpic!amus(7(7^^Knoil:rum, percurramus omnia & fingulaeiusEmbie-
mata,nihi!hiccam monfrrofum, tam foedum,Korrendum, qvod non noftris
fubindeexprimamus-fiagitiis,utmerit(3nosfenatacculatio, Eia. cap. i,.|. Vs
gentipeccatrici.,papulogr.wt intqvtate , femmi neqv/im^fihiffcelemti4\,?^z.
Inter vicia autem hodie graifancia cKorum ducit verbi divini concem- Contcm-
ptus,qvimorbusadc6internnsinvaluit, ut vimomnemrefpnacmedicin3c,nec pcusverbr,
ullisvelDei minis, vel Magiift-atus mandacis, vel dodorum monitisfahan
qveat. Q\'ot, qva:fo,,vidcmus,qviconcionesfaer3splanefaftidiunt , & illis
rariflime necniii inviti &coaci:iituereiledignancur. Unde fidelis praico fa:-
piufculeqvericcgitur: Cui loqvar : qvemcontejlabcr ,iitaiidiat? Ecce prjiputia-
txfnnt anres eoriim.,^ audirenonpoffunt : ecceverimmDeifantimefl eis in oppro-
brtum , i^ averfitntur illud,]ct:.6,io. Alii templaqvidemfreqventant,& vcrbuni
audiunt, fed non obtemperanc, non ad ufum transferunc , nec indc emendaci
curant,Efa.42,23. Ezech.^j^iji.jz.Zophon.i,!. Pfal. 50,16. Jacj,!^. E cohtrarid e-
juldem pracceptafecuvi calcant, Jer. 4.^,16. admonitioncs fpernunt,2.ilcg.i7,i4.
40. minas rident 2.Paral.36,i6. Efa.5,19. Jer.17,15. Ezech.12,22. 2.Pet.3,3. & ieq.
Ex hoc verbi contemptu, veluti venenosa qvadam fcacurigine, orca eil: cf- ^caturtgo
frenisomniumfcelerumlicentia,qv3eapudplxrosq; in pcccandi confvetudi- piur. pec-
nematq;contumaciamdcgencravK,&diluvi^infl:arterramimundavitunivei:- ^***'"'''»
fam; utfiredivivushodie VatcsHofeasnosconfpiceret,jureinnonfliingeret
aGcufationemfuam,cap.4,i.2. Noneflveritxs,nec beni^nit;js\nec cogrntto Deiin^
terra [ h ac ] Pejcrare (!) ?nentiri, (S" occtdere^ (S' furari GT mxchari inundant , (^ fan-
gvisfangvinem contingtt. Itanimirum Chriltiani nominis profeilores vrtatri-.
fuam inftituunt .ut vel prophanis gentibus horrori & abominationi fiu t , ac il-
lorum judicio damnari qveant^Jer. 2,7.3. Amos 3,5», i.Cor.5,1.
Etcjvod imprimisdolcndum efljtanta inierimpla:rosq;comitaturfecuri- Secwitai.
tas, utnulloplanc timorcDci tangantur, &, qvamvis vitiis &fiagit'is cooper-
tJ,itatamen2gant,acfiDcusaucnullusefrec, auccoecus, qvinihilviderec, aut
Lj igna-
ii
DissERT. Theolog. De Cornu I>anico
ignavus,qvinihilcuraret, autmcmoriaejuslabilis, cuicitoexciderct , qvod
novcrat , ac proinde nunqvam fibi cfTe rationem coramipfo reddendam Pf. lo,
4.11. Pf 14,11. Pf. 32,2. Hof 7, 2.
Atqj h^c prophana fecuritas & fpes impunitatis caufa eft praecipua , cue_.
homincsqvidvisperpetrandiaudaciamfibiiumant , & fceJera fceleribuspro-
terveaccumulent: '^am qvi dicunt w cordefuo ^ ntn esl Deus , facile corriimpun-
tm\^ abominabilesjiiintininiqvimibu,s^utnonfttintereosqvtfaciatbomim Pf 55,2.
Seculi no- Qyamobrem mirum noil cft, qvod homines noftri a hemine corrigi aut taxari
ftn perTcr- ^^ ^^^^^^^^ patiantur , fed cxtrcme oderint & perfeqvantur , qvicunq; cos vcl
* tantillumrcdarguit. Hincillafaeculinoftrideplorataperverfitas : hodiecum
luxu, fupcrbia, ftupris, adulteriis, rapinis, impofturis & omnis generis fceleri-
busomniapcrftrepant,nosadhuctamenfecuri deliciamur, & nobis atrocem
injuriamfieriputamus, fi qvis ifta pauloliberiusrcprehendat , Amos5,io.
Sap.2, iz.
Cum igitur furdis auribus committantur, qvx de peccatorum foeditatc &
immincnti Dei vindida dicuntur, jam oculos noftros Deus cxternis & vifibili-
Hoc cornu j^y, fignis ccepit perftringere , qvalia funtterrsc morus,diluvia,tempeftatesin-
portento- j.Q^(\r(>f^ ^ j j genus alia , in qvibus merito numeramus hujus cornu tam rarum
"""'^ * opus& varioscharadcrcs: qvodidcoexabditis terrac mirabiliter protraxifle
vidctur, ut cjus intuitu nos citet ad tribunal fuum , ac fcclera noftra atrociflima
accufec, intonans illud Hof 4,1. Audite vcrbum Domtm,filij Ifrael\_T)zn\] Natn-i
lis eHDomino ctim babtatoribiu hiijus tcrr£,&LC. vide Mich.6, 2.
ProdicrgoinconlpedumDci , qvi monumentum hoc aut iconcm cjus
intueris,& in cn te tuamq; malitiam contemplare acdeplora.
Redarsuit ^u eqvidcm indign.iiis , qvod aureum illud KHfirfAiov tot fxculis in pulve-
prxcipua_. rc & fordibus tcrrac jacuerit fepultum : ncc attendis pcr flagitia tua abominan-
ficuliflagi- da Corw^i^/z/^/MjcfumChriftumqvotidie pcdibus conculcari & luto ignomi-
nia: afpergi,Hebr.6,6.
Tuccrnis, ut cornua itTfuprcmo fronte fcrocientis tauri fublimiaemi-
neant, atq;aflurgantinattum : ncc unqvamcogitasdetua ambitionc , fupcr-
bia,arrogantiadeponenda, a^vzatto!Iisina/tumcornututim.,?C.y^,6.
i» Tu expavcfcis, qvoties taurus cS^eratus minora pecora fuis profternit cor-
nibus:necccfl!ascornuftvitijetua:homincs miferos & imbcciiles infeftaro,
Ezech.?4,2i.
^^ Tunudos tothominesin hoc apparcntes comu ftudiose fcrutaris : nec
cordis tui fcediflTimam ftuditatem ac turpitudincm pudendam animadvcrtis,
Apoc.5,17.
if. Tu horres ferpentes varios, variis formis 5c figuris in cornu noftro extan-
tes : nec crubefcis virulentia Sc verfutia plufqvam ferpentina proximum tuum
Ixdere & afili(ftare,Jcr. 51.34. Pfal.140,4.
i, Tumirarisbeftiashumanoconfpicuascapite : nectefentisfubforma&
capite hbniinis belluinam circumfcrre feritatcm, ftuporem,immanitatem,&c.
Proverb. 2g, 15.
7. Tuftomacharis&moleftefers,qvodpifcesab avibus crudelitcr lacercn-
tur : nec te efl"c /Uum Milvum, illum Vulturem intelligis, qvi bona aliis iniqvit
fime erepta luxu & ingluvic abforbes,Job.20,i5. Amos 2,8. c.i.
8. Tu Firga es & BacuIus indignationis divinit, qvi filios Dei immaniter cacdis
affligis,Efa.io,5.
Tu
2.
PARS POSTERI^R Et SPECIALIS. gjf
Tu rctibus & funiculis proximum implicas , qvcm fraudibus , dolis & in j,
fidiiscircumvfncunieverceixparas,Pf 140,6.
Tneqvitns fttpcr captnilrQminum ^ qvibusa tc fubverfis infultas pctulantif- 10.
fime,Pf.66jii. &: comens fuper fuherem terrji capim pauperum,h.mos 2,7.
Lingva tua c.Tlumniatrix ci\^^!adtiisflr!clus Pi'.^^,ii.figirt7i act/ajPi^al. 120,3. « i-
qvafKpiiisfamam aiiorumgravillimefauciaih.
Tuo pcdon & confciencia: incubat non unus homo a te proflratus , q vem «,
finonferrojugula!}!, tamenvelodioprofecutusesjMatth.j, 22. i. Joh. j^i^.vcl
obtrcdantelingva percu(nfti,Jer.i8,i8- vel llibftantiis l"poliafti,Sir. 34, 26. vel a-
lio injuriarum gcnere atFecifti.
TuCentaurusille, qvi omniadifciplinxdifrumpenslora curfu plufqvam '?•
cqvino in tuum ruis cxiciumjer.g,^.
Tumonrtrumhumanocorporc, fcrinafacic, qvi crudelitatcm lupinam, ^^'
Jer.5,6. rabiem cxerces caninam, PI.22 , 17.
Tugladium lcvas&fecurim, qviomnia violcnteragis Sap.2,11. Pauperes '^
iniqvc opprimis Pf. rz, 6. In fcrvos Chrifti atrociter fa:vis Jer. 20, 2.
Tu Humerandus intcrbel}iasferocicntes,vocantiPaf!:oriobvertentes tcr- ' liJ.
ga, qvi contumacicer pias rcpellis admoniciones,coniiliafalutariarepudias,
ambulans in via non bona polt cogitationes tuas, Efa. 65, 2.
Tu viroaHimi!aiis,contempiancifaciemfuaminfpeculo,fedejusformam 17,
ftatim oblivifccnti , qvi verbum Dei audis, necilludfadis vitaq;exprimis Jac.i,
Tu furdior aipidc, qvi adcorrcptionem lcgisdivinxaurcsobturas, ani- ij,
mumobduras,P1.5g, 6.
Tu mutior pilce, qvi necdelidlaconfiteri, necDeum prccibusinvocarc, 19,
laudibus celcbraic, ncc tnfticiam proximi vcrbisfacftisqjlcvarcunqvamftu-
dcsjPfal.jg, I.
Tu caput iliud coccum, qvi oculos habcs & non vides Jcrem.5,21. Efa.6,10. ao.
Matth.i3,i4.Rom.ii,8. qvinectuumfentispcriculum, nec gratiamDei merito
Jcfu Chrifti partam & inEvangelii duIciHimis concionibus cibi inftar ftelL-c ful-
gidiftimxallucenccmullarefpicisfiducia, necoperaDominimagnifica, Pf. iii,
2. dcbica attcntione intueris,Efa.5,i2.
TwAznic^^ fiorcm campi (f liliitm convallium Cant. 2,1. [Salvatorem tuum,
ejusqidodrinam&Ecclefiam] pIaneafpernatus,caducisMundihujusfloribus,
veluti divitiis,honoribus, voluptatibus totoanimoita infixus haeres , utncc
mortis acerbitatem , nec Rcfurredionis veritatem, nec Judicii feveritacem, nec
Jnfcrni cruciatum unqvam expcndas , idcoq; in malitia tua tam obftinate pro-
grcdcris , qvafi fadus percuffiffes cum morte ^ cum infernopaUumfectJfesfc.i^.z^.,^,
Hic curfus eft falutaris, qvem non absq; fruiftu fingulari inftituere qvoti-
dic poffumus per hoc cornu, ejufdcm & annulos diligenter cxcuterc & univcr-
fafimulachraredenobisappiicare : Itanemo noftrum erit tam integcr vitac
fcelerisc}; purus, q vi non hic invcniat^qvod ipfum rcdarguat. Qvis enim po-
tcft dicerc : Mundum cU cormeum.,puru4fum apeccato ? Pro v.20,9.
Sed haec parum proficient apud pertinaccs & obduratos , nifi ulteriiis per-
gens , poenas ipforum dcbitas contumacix ^ & in cornu noftro dclineatasjfimul
txplicavcrim.
Sect,
«6
DissERT. Theolog. DeGoknuDanico
Immanis
hominutru
ftupor.
QyemeSt-
cutiethoc
coinu.
iPcBnJECon-
tempti Ev-
angelfi.
Veritatis
privatio.
Adumbra-
ta hoccor.
fiu.
'■' Sect. J.
Q vomodo hoc cornu denunciet imminentes
poenas&calamitates graviflimas.
^» -^ Otum cft illud, Sir.5,7. Mifiricordia(5' iraapiidDeum citafunt \_ hoc cfi)
j^^ I Deus cam cito irafci poteft,qvam mifereri ^fid fuper peccatorei incuba-
I ^y hitejusindignAtio, Qyibus verbis eorum perftringicur ftulticia, qvl
libi in fcelcnbus luis blandientcs, perpetuam fibi promittunc impuni-r
tatem : ideoq; immensa Dei mifericordia & longanimitatc petulanter ad fecu*
ritatem & peccandi licentiam abutuncur, donec eandem convertant in juftifti-
mamiramatq,;indignationem,Pf. 50,21. Deusenimqvomajorchomines an-
teafueratamorecomplcxus,e6 vehementiusiraejuspoftea in illos exardet_.t
Efa.5,25. Ec q v6 plura acceperanc ingrati beneficia , eo graviora feqvuntur fup-
j)licia,Dcut.28,63.Undcconftat, qvidnobis tandemfiteventurum , qvi omnis
generis fceleribus fecure indulgentcs , divitia.! cUtncnti£ &" bomtatis divina nc-k
ii^tik.contemnimusjthefaurum ver6;>.ecjufdemnobis magis magisq; iudies coa-
ccrvarnus, Kom.z,^.^.
Cum autem tantus fit ftupo)- ac coscitas mcntium humanarum , ut paucif-
fimi inveniantur, qvi gravitatcm irx Divinx agnofcant , aut in vero ejus timo-
reperpendantPla].90,ll.Eccein mcdium producitur {7or»«noftrum , &nobis
ob oculos ponic iram illam Dct horrendam , qvam peccatis noftris provocavi-
mus : ex qva veluti cx igneacccnfo [ Deut.4, 24. ] omnis gencris calamitates,
tanqvam ardenccs carboncs profiliunt, & peccatores lecurosacpGenicerenC'-
fciias confumunCjPf.^O^y.
PorrodocccScripturapeccatallla, qvacinhoc cornu notantur&inten^
nos hodie graiUintur, acq; iniprimis vcrbi divini concemptum a Deo irato dua-
bns potiflimiim pocnis putiicis vindicari, qvarum altera fpiritualis, altera cor-
poralis eft : ucraq; ihtIigitatur,Macth. Z3, 38- 3p. & in hoc monumento manifc-i
ft^adumbratuE_,.
Prior pccna, qvxattrahiturSS. Evangclii cohtemptu , eftoccaecatio & vc-
ricacis creptio, dc q va Paulus loqvitur,2.Theft,2,io. 11. n.Preptetea qvod amorem
veritatis mn recepcrunt, utfalvificrent, mittet illis Deus ejficaciam errorUjUt credant
mendacio : tit judicentur omnes , qvi iion crcdidernnt vtritttti , fed approbaverunt
iniqvitutem. Eft hoc jufticia: divina? cohfentaneiim, ut, qvi veritatem verbi di-
vinituspacefadiimprobeafpcrnantur, mcndaciis hacrecicorum mifere deci-
piancur;qvilucem meridianam odcruuc,nodlurni3 tenebrisobruantur^Pf gl^
11,13. qvi cibum fvavixnmUm faftidiunc , fame prcmantur, Amos g,il.
Intuere,c] vacfo, Cornu noftrum qvod initio cx auro purifijmo magna cura
& impchsa conflatum atq; in fummo pietio a Regibus habitum, fpedatores fu-
os de rebusgravifl^mis ac ucilifiimis admonebat : fed vel poircfloris negligentia
atq; ofcitantia amiirum, vel a fugieiite ex praslio abje(ftum,atq; ita ab hominum
oculisfubdudum&uicococnoq;immerfumfub terra totfascuiisiatitavit : ex
qvacumrurfusprominerecoepiflet , utarborearradicispropago nulliuspretii
negligebatur: Poftqvatnveroeterracrutumfuit, ptimo rufticis ac fervilibiis
contredatum manibus , tanqvam inutile pondus rurfus abjiciendum judica-
batur. Undc prima inventrix cjusq; comites indigna; fuerunt , q va: HnfiijMov
tam nobile diii vcl rctinerent vel oculis fuis ufurparent : fcd ad Reg. Majefta-
fcm,utpareftjdclatum, tandcm ceflitScreniflimoPrincipi , (jvitantithefauri
juftuj
Pars PosteriorEtSpecialis." f7
juftus arftimatorjmundari & poliri iliud curavic,arq; adhuc in amore & deliciis
habec-..
Ha:c ita perp^ndas, ut fimul obferves , (jvomodo Evangelium Jefu Chrifti,
coniJtiliaASalucuvcreaureum, vere preciolam nobisindies vilefcat, ac peni-
tus fordefcac. QVot,qviefo,invcnrjncur, qvidieml^Jomini fand^ihcarc&con-
ciones facras audire , intolerabile onuselfc ducunt ? Amos g,^. qvi omnem mo-
vent lapidem , uc verbi dodrinas & ptcKcepca , utpoce fuis delidcnis ac pravis
fludiisinimica, tanqvamresnulliusmomenti, a lc repellant& pedibus con-
cuJcent Ff2,3. Qvidergoaliudexpedandum, qvam ucDeusjuftiffimus judex
VerbiluithefauruminaEftuiiabilemabmgratiffimis oculisauribusq, noftris au-
fcratatq;fubducat?
Neq; vero hic fubfiftnmus , fed contemplemur Emblemata Cornu noftri, Przfcrtfra
&imprirhiscaput lIludgraaQe,oculisdeftitutum , qvodinSexto appare: cir- 'nCircul*
<fulo,imaginemfinc pcrqvam aptamconditionis nolhse: fiqvidem Deus jufto "^'*''-
lijojudicionosvcrbiluilandiinmidefticutosjtradident inreprobam mentem,
dtq; ita nobis ocu/osdcd^r\t'irf!i,/iuresai{Jit»ca/-eKtes,Kom.ii, g.
ElUiKcpoenarum,qvi'inhujus vitx ftadio currentibus acciderepoftunt,
omnium graviilima. Uc eiiim verbi revelatio indicium eft cerciftunum divini
favoris & patcrnx bonit.uis ^1.147,19. Ita fummse indignationis fignum eft , (i
illud Deus aufcrat Deut.z^,!/. nosq; ccu abdicfltos alloqvio fuo dedignetur Efa.
1,15. Ezech.i^,;. Dcmde ut corpus finc alimento confervari impofllbile eft : Ita
anima , niti Dei verboconfirmetur , nec vivere, nec intertentationum aeftus
confifterepotcftP!. 04,19. prii9,9i. Ecficucfamescorporalisadhorrenda&di-
riftima qvxq; facinora homines adigic, uc vel per fcelera gravifllma vidtum fibi
qv3Eranr,Prov.3o,0.vclin proprios libcrosDcuc.igjj^.Levic.zd, 29. Jerem.19,9.
Ezcch.5,9. autctiam propriosarrus trudelirabiegrajrencur , cujus in hiftoriis
excmpla pafllmcxtant: ItacumDEi Verbodefticuunturhomines , in adverfis
horribilcsanimxcrucistu-, fenciunc, qviilloscogunceafacerc, a qvorum co-
gitacioneal'eniflimic(fcdcbebant. Accufantur cnim a propria confcicntia,
^vx mille teftium inftar antcacla Facinora in mcntem revocat Pf 38,5. Thren.r,
14. Oboculos autcm verfaturperpctuoDeiira, qva nihiiatrocius excsgitari
poteftJob.6,4.Pf3l5,3.
Conqveruncurdehis pii qvoqve ,'iicet: vcrbi confolationem nunqvam-. OmDinmi
plane ami ttant, ficu ti in Ditvide Pfal. 6, 4. Pf 31, 23. Pf 77, 3. &c. Jeremia Thren. calamitata
3,18. &mulcisaliiseftvidere. Impii ver6,qvosnulla iuftentat confolatio vel »"ft'^»«,
induratiinomnefcelus ruunt,Deoq;[utolim/'/&<««7(7Exod.5,2.] fcfe hoftiliter
opponunt : vel defperatione toti abforbencur , cum nihil in Deo viderepoflint,
practer Juftitiae rigorem , qvoillis urfiaut leonis inftar occurrit Hof .3,7. g.
Excmplum hujus rei horrendum in^^Wf habemus , qvi cum Samuclis vivi mo-
iiitaimpierepudiaftet, tandem extremis circumvcntus anguftiis mortuUm au-
dire cupit , & ad Pythonicas artes converfus , per illas Dei oracula fcifcitatUL^,
qvac illis majoris defperationis , imo interitus praecipua fuit caufa i. Sam. zg. &
31. Simiiiaetiamin C/?/««>,7'"^''P''oditore&hodieinmultis videmus,qvidefpc-
ratione fuperati fibi iplis mailus violentas inferunt.
Qvod fi in privatis horniriibus tam gravis eft contempti verbi vindidta_.
qvanto graviorcmhanc fore putabimus , fi totus populus verbi divini dodrina
& confolationc pri vetur ? de q vo Salomon monet Proverb. 29, ig. Cum Prophe-
tia defeccnt, dijfipaturpoptilu-s , h. e. feparatur & a fe invicem variis crroribus &
inimiGitiis, & a Dei gratia in haevitS, & gloria in futura,&c.
Eranc
gg* DissERT. Theolog. DeCoknuDanico
Erant hxcdiligentius confidcranda hoc aoftro racculo , qvando multa_>
Nobis im- funt, qv^eingrnto&infelicimundohanc panam ininantur. Videmuseqvi-
pendens. dem fingularc Dei beneficium , qvi diu abfconditam Evangelii lucem revelare_.
dignatuseft ; &hoc jamindeab Apoftolorum temporibus vix unqvam tanca
libertate prsdicatum fuifle conftat. At q votusqvisq; efl: , qvi hoc Dei bencfi-
ciumagnofcat? Pla:risq;hil'usiocusq;vidcntur,qva:dicuntur. Aliidocflrinx,
vcritatis ftudium qvidem profitentur , fcdilliusmonita fecuri negliguntEzech.
33,31. &fubhujuspractextu affeduumfuorum corruptilfimorum ftudiafedan-
tur,Pfal.i6,i7. &leq. Non temere ergo metuunt homincs pii & cordati , forcj
ut verbum Evangclii Deus nobis eripiat;,& tenebris ipfo papatu gravioribus a-
liqvando nos obruat.
Ov malii Praeludiahujusmalinoncontemnendaapparent in Judacorum exemplo,
expertijut qvosDeus horribili judicio absfe rejcdos totiusmundi expofuitludibrio : nec
judsi. qVicqvam impocnitentibus profuerunt infignes illx prasrogativx, qvibus hunc
pbpulum Deus prx aliis gcntibus dotaverac Rom.3.2. cap.9,4.5. Pf 147. 20, &c.
Undcqvidnobisitidcmimpendcat, facile colligimus , fuggerentc Apoftolo,
Rom.ii,zi.
.j. . ■ Terrcantnos tot Ecclefiarum Afiaticarumruinac , qvaccum olimabipfis
Apoftolis plantata:, noftris tum vetuftatCj, tumfidei &pietatis exiftimationc_.
longeprxftantioresfuerint, nunc totaccxtindtaejacent : qvales Antiochenam,
Alexandrinam, Ephcfinam, &infinitasaliasfuiftelegimus, inqvarum locis
hodic immanisTurcaiumtyrannisgraflatur, & infelicis Mahumeti deliria_.
dominantuc.,.
HorreamusinfupcrinfpicientcspotioremEuropac partem hodie partim
Nec pauci tenebris ac fucG Antichrifli obfiifc.^tam^partim totaliisfe(ftis& ha-refibusim-
fcuropati. jnerfam,utfubindeingeminarcillud Davidicumnecelfefit: Defecitfanlfus^im-
tninimfurit ver.iccs afliis horniinim^^ .\.i ,i.
Imprimis nos moveat vicinje Gcrmaniae miferrimiis ftatus , in qva aliqvot
Germani annorum dccurfu totEcclefix Chrifti difllpatac : qvin & integra: regiones &
provinciiE, vcluti, Bohemia, Auflria, Moravia, Silefia & aliac rurfus Antichri-
fti jugo fuccubuerunt> facrofanc^a Evangelii dodrina penitus profligata.
_-.... Qvamobrem noneft.qvodinhiiccorisChriftumcumeratia & Evanee-
nosmetua- ,. ^ ^ , . . ,. ,r ^. ,, , »,,,.&.
iDus. lioiuonobisindivuIionexuitaadha£rerearburemur,utnunqvam anobisemi-
graturusfit,qvocunq;etiammodonosgeramus. Mecuendum potius idenij
malum, qvod alios in codem ha:rentcs luto dudum concuflit ; idq; eo certius,
qvo pluresDeus colligit[ad fe qvotidicfidelcs Qperarios,& qvo pauciores fuper-
funt, qvi ingruentimalorcfiftant aut refiftere poflrnc : Cum eorum , qviillis
fuccederedcbebant,nonexigua pars vclinfana &infanii morum licentia,qvaE
hodic(prohdolor)in nofl:roordinefereregnat, autoritatem fuam turpitciL_.
proftituat vcl fuis potius commodis aut honoribus, qvam laluti public3E,inten-
ta , negotium Dei frigidifllme agat , Jercm. 48, 10. Qyid ergo cxpedtemus ?
qvambreviapudnosqvoq;famemiftamfpirituaIem [ Amosgjii.Jgraffaturam,
cujus vimintolcrabilem efletunc cxperienturmagnofuo malo, qvi nuncmi-
nas ejufmodirident,& peccandi licentiam Dei verbo an teponunt.
Haccomniacommonefacercnosdebent, neampliusoblatam gratiam di-
vinam tam proterve relpuamus , neve, pofthabito verbo Salutis , affeefHbus no-
ftris indulgeamus, fcd cum timoreillud audiamus , auditum fide ampleflamur,
eiq; conftanter adhasrcamus : Dcum infuper q votidie intimis fufpiriis invoce-
mus,ut ne pretiofifllmum hunc anima: thcfaurum ob fummam noftram d'^a^-
PARSPoSTERIOREtSpECIALIS. J9
<naji eripiat : ingeminantes illud Pfal. 119^45. Ne duferas ab ore meo verbum ve-
AltcrapcEaapublica,qva:adfcifciturimpriniiscontemptu Evangelii efl:
fi<'////»7,qvonomineomniapublicata&privata mala fimul comprehendi pof- ^^""'"
funt , hcuti antca in Circ: 3. indicavimus. Nam hic non tantum humanus lan- njaiunu.
gvis inftar aqva: cffunditur Pfal. 79, 3. Sed etiam urbes dcftruuntur Deut. zg, jz»
regiones devaftantur Jcrcm.4,20. Ecclefia: & fcholi diflipantur, toti nonnun-
qvdm popuii exldndunturjEfa.^.i^. Amos 2,9. cap,4,2.Hof 4,6. Regna & rcf-
publicacnonrarovelevcrtunturAmosp, g.veltyrannidi aut percgrino impc«
cio fubjiciuntur Job.34,50.
Hancverocalamitatempricipucattrahi contemptu verbi divini fipt-. Inferturob
Lnnuit fcriptura, u.t Deut.iS,^^. & fcq.i. Regum 9,6.7. 2.Regum i/^i^.ig.^^. Efa. «fbi con-
24,5. cap.3o,i2.&fcq. cap. 42,24. Jcrem.j, 9. &feq.cap.6,io.u.i2.cap.7,i3.&feq. ""^Pt"™.
Ezcch.i4,i3.Hof4,6.Matth.25,38.&c.
Teftantur omnium fxculorum hiftoriae, nuilam unqvamgentemaut_>
reropubiqvaehocvitiofcinfecerit, impunc tulifle, fedtriftillimseconcuftioni, ,.
necrarouniverialideftrudionifuiflTeobnoxiam. Ecce oculiBom-.ni in regnum
impeccans^ut dcleatillud 4 fuperficie terra Amos^,?. Ob hocflagitiumprimi
mundi incols pericrunt diluvio : Sodomaei everfi funt igne & ardente lulphu-
re c;3elitus emilTo : iEgypciis variis plagis graviflime afflidi. Hasc itidem cau-
faTuit, cururbsHierolblymaadeomiferabilitcr vaftata, ejusq; cives tamcru-
dcliter fintexcifiLuc.i9j44. .-
ImprimisoculosconvertamusinafflidifllmamGermaniam, qv^cruen- TeftJsGer-
to & funeftilTimo hoc belio tot annos vexata, tot cladibus ,lanienis , incendiis> '"*'"'*^»
direptionibus conculTa, documcntumdat, qvantoiraracfuroris a:ftuDominus
verbifuivindicetcontemptum,qvodintegrumfecuiumanteortumhocbellum
opera B> Lutheri Gcrmanis innotuit : Undc promptum eft colligere , eadem no-
bisingruercmala, finonmajoractiamatqjterribiliorajuxtailiudLuc.13,3. Si*
qvidem nos noa tantiim , ut vicini Germani , minis verbi divini , fed ipforum_.
ctiamexemplomoniti,afimilicontumacia&fccUritatcnon abftinemus: id- .3*
eoq; in nos congruir iUud : Servui tUe, fjvi novitvoluntutem Dominifui , (^ notL^ .^
prsparavitfe , nec fecit fecunduM voluntntem ejus -, pUgis vapulabit multis^
Luc.12,47.
Idem nobis muitifariam inculcat hoc Cornu. Nam primum in genwtj Repr«feo.
conftat cx iis, qva: fupra expofuimus , nomine Cornu defignari vim violcntianu '«"r '" =>«•
tyrannicamPfal.22,22.Ezech.34,2i. &infpecietalem, qvaEinbellisexercetur, •«<"•»«»»•
Zach.i,2i.NecnonipfosbcilatoresDeut.33,i7. corumqjaciemjam adpratlium
inftrudlam 2.Macc.i5,2o.unde facile conjiciturjqvid Deus fibi velit hoc porten-
to.,qvod tam fubito & inopinato in noftrum prodiit confpedum , & qvidem c-
greirumcxuitimahujusregni provincia Germanico iinitima irapcrio , qvod
tam diu tot cornibus bellicis ventilatum & qvalTatumnobit, vclatipariesprexi»'
w««f We»j-,candcm calamitatem comminatur.
Deindeqvidfccumfcrattcrribileil]udbeliiC<)m/,qvando alDeb irato in Infptcic»,
hominumpernicicmexpeditur, perfpicue monftrant plurima <:tfrff»aoftrifi- ,, . >
mulachraj.
Cumundiq;inomnibuspenecirculishomines confpiciantur »«</i , mo«
Hcmur,& nos ob fpretam Evangelii dodrinam nudos cflc, h. c. orbatos Dci gra-
tia & auxilio Exod.32,25. Et,nifi refipucrimus, terram noftram nudaadam, h. c.
ab hoftibus crudeliterdiripicndam efliC,Eia.24,i.
M Oc«
m" dissert.Theolog. De CornuDanico
B» Occurrunt hic diverfa tela,ut baciilus,gladiin, arcus,fecurii,SiCC. qvs often-
dunt , ■qvid nobis indies fit expeclandum. Nanij
1, -Qvi verbi haculo rcgi & corripi detredarunt , a virga furorU if baculo indi-
?«/?now*<^/^'««^>h.e. afaEviflimo hoftc,tiagellabuntur,Era.io,5.
a» Qyianimum obduraruntadverfusChrifti^V/trt^wwjiSfy^^zr/^rj-, dodrinanij
l<;iiicet&admonitionem,fentietcorpusfuumabhoflium gladio confumi Jer.
I2,i2. fagittis pcrcuti,z.Reg.z2,34.
j, Qyijutarborcsputridae^nonbonosfideitulerunt fruftus,hoftium_/ff«/-i-
l>uf ceu ligna inucilia, excidcntur,Jer.46,22.
. ^ Qvi Chrifto eqvituntifupcr verbum veritntis [ Pf 4^ ,5. ] pedora fua occlufc-
^,. ij-iisli runtjfentient immjniirimos hofl:esy?<w/«f^p//77rff/z^7>/^«f Pf.66,12.
- V Qyicollafuadodrinac Chrifl:icontumacitcrfubtraxerunt,/u«/i/«& vin-
culis hollium conrtringcntur, 2.Paral.35,ii.
, Qyi mpifces concumaces projedum Evangelii rete [ Matth.4, 19.] effuge-
runt,ab hoftibus,uc ingencibus bala:nis>degluciencur,Hab.i,i3.
Bellatoriim Prxtcrea plasrorumq; militum hodie belligeran tium fasvitiam & immani-
defcfiptio. tatem infinuantnon paucaco>'«//noftri Emblcmata_,.
Sunt/tvyra.w^ijvi nuncfraudibus&ftratagematibus(Gen. 49,17 .)nuncvi
* & vchcmentia nos invadunt.Ela.14,29.
Sunt^(/?/4:,qva2omncm humanitatcmexucrunt,&furorebelIuinohuma-
numfangvinemefFanduntPfal.79,3.
., SuntT'.'/////m,qvi omnium facuItacesdiripiuntj&carncsroduntMich.j,^,
-t30v?5 ' Sunt^i//^:/ow,qvivio]cntiaEfuaEfagenaincolas epatria, tanqvam pifccs
' ' cxunda, invitosprotinhunt Jer 16,16.
Sunt Cmiifces, qvi fcvcramlupremi Judicis fcntentiaminmaleficos flre-
nueexcqvuntur Jocl.Zjll. ■r^^.c^.l lilbniv
5^ Sunt Cfw/:7/im, qvi Aqviia: iiidiir inrcgionem involant, Dcut. 28, 40.&
kviorespardis,velocioreslupisvejperii>jis omms^ccltTnmzocQU^anijViAh.lyO.^.
- . •.Sunt/>/^/,qvi miicrasovescrudeliterdilaniant,Ezcch.22,27.
g. -;/ SuntCi««c/,qvi immanirabieinprOpriafxviuntfpeciem Jcr.ijj^.Pf.zZjl^.
5, >Suntdeniq;L./«//,jqvihominestanqvam pecudesmadant^Zophon.i,^.)
eorumq; corpora avibus ac feris voranda profternunt,Jer.i6,4. IM.79,2.
Qvanta fit calamicaseiufmodi, non dicam hominum^fed belluarum , fei
.n»l*-ja3.: manftrorumexpofitumcflefurori, cxpertifunt& experiuntur adhuc Germa-
.Bsit'-iu)u! niaEqvamplurimiincolae,qvilegitimi Magiftratusfui tutela &patrocinioor-'
i-assiovM ijat^exterorum vcr6hoflii'm violentu tyi-annide opprefTi, partim.r-ladio,fa-
nie,aliisq;miferiispcrierunt, partim adhuefuperflites mille qvotidie mala i-
psSmorteduriGrapatiuntur,utgemere,cogantureX Pf.44,23. Occidimurqvoti'
die., ttJiirKati fntiuffciit oves manationis. '.■,)■'
i. HaEcita confidcranda,utDeopt-DttanqvilIo&pacificohujus rcgni flatu
•gratias ex animoagamus, qvi in hurcufq; diem veHes portnrum Kofir.-.rum con-
frmavit^fnibus noflrispacem dijpojuit Pf 147,13.14. adeoq; nos muro igneo circun-
. . j dfltos, abhoftium ineurfionibustutosprxftititZach.z,^.
Gontrahos '' IHum porrocalidifRirvis votis rogemus, uihorrcndaiftairae fuxflagella».
precibus procul a noflris finibus, domiciliis, cervicibus arceat & propulfet Pial. 91, 10. &
pugn»nd5. immincnte cladem vcl planc avertat Joel. 2, 10. Ef 37, 29- vel clementer mitigct
]er.io.,n.Vi.n'^,l%.\n\^v'\\wsver6mpact&'vefii:ite^ah\\\ztindiebC)noftrisEf.i<^,%.
-HaefuntduxgraviflimaEcalamitates publicas , qvae contemptum Evan-
geIiicomitarifolent,& obcundem nobis crrtiflime ingruunt, Qyi auteraj
aee
PARS POSTERIOR Et SpECIALIS. ipi
nec iifdem Ctfe revocari ad pietatem tetrahi in viam patiuntur^fcntient tandem UltitnuHiJ
ultimum illud & fempiternum fuppliciumin ultimoC(?;'«« noftricircuload- 'lit-plitium
umbratum, nempe extremi Judicii horrendam fcntcntiam [ Matth. 15, 41. ] &
hincrodentcminfcrni /-'(?/•»««» nunc]vammoriturum,Efa. 66, 24.
Qyamvis enimaetcrnacondemnatio omncs & fingulos maneat pcccato- Ejus pra-
rcs in flagitiis qvibufvis pertinacitcr & finalitcrperfiitentesj tamencxverbi "^ipuacauw
negledu pra:cipue originem trahit : fiqvidem a:terna nec vita apprchen-
dinec morscvitaripotell:absq;vcra&falvifi<:afideMarc.l6, 16. Joh.jjig. jFzdes
zmzmcx auJitueii^auditttiveroprrverbiiriDei Rom.10,17. Q\'icunq; igituiij
verbtim Andircjt^ tn corde hcnejlo tic bono rfi^wfrf negHgunt, Luc. g, 15. iili nec fi-
-dcmconcipiunt,nccfidei rhefaurum [Chrlftum cumgratta&merir6riio]po{l
"Cdent [ Ephel".5,i7.ncc fidei frndum in vita pia & honeda faciunt [Matth.7,18.]
necfidci virLuteminiud-aadvcrfusmundumtiusq; principem Diabolum eire-
Tunt [.1. Johi.5,4. Hebr.if.,f5.] nec deniqi^^c/ finemfalutem animarum reportnnt,
i.Pet.ijio. Qyem?.dmodum-hoccxplicatipfeSalvat6rLuc.8,iz. ubide ofcitati-
-tibusauuitoribusaflirmat, ({yo^Di.ibolu-itolLitfermonemecordceenim , unde_i
■txAiRimxieKjwiiui: ]iiikav'i ,ne credanttdeo^- nec falvi fiant.
Sect. ^.
-ir Q\'6modo Cornu noftrum oftendatratio-
nemeffugiendihxc mala.^.
REpcKtelo^vor ad^Oirfiugentem {^adverfui regnurn, itt eradicem ^ dcflrtiam
& dtjhcrdam tlliid: fveropamtentiam egerttgens illa a maloftio , agam (^
eoo pwnitmttjKJ fupcr malo,qvod co^itavt , tit f.icerem ei , &c. Jcr.ig , 7. g.
Eixc ipfinsDeifvavilTimavoxregiam nobis commonftrat viam , qva
efFugiamushorribileejus judicium & ingruentia mala dcclinemus : nimirum Foenttenti*
cogirandum ferio de vera refipifcentia& emendatione morum inftituenda.Poe- «fficaci*-..
nitentibuscnim nonmodopeccatacoramDeoita condonantur [Luc. 24, 47.
Sap.i2,r9.] neilhsadstcrnam damnationemimpurenTur( Ezech.35,11.1. Pct.2,
.j.^fcdetiam poena:corporales Velomnino tolluntur ( Pfal. 91,10. Jon.3,9.) vd
ccrtemitiganturE(a.39,g.Jer.5o,ii. Pfiigiig. Hocitaq, mcdium avertendi pu-
blicas cladcs la:pius inculcat fpiritus Dei, Deut.30, 2.3. Jer.^jii. cap. 26, 2.3. Efa.
55,7.Joel.2,i3.i4.
Porro cum poenitentia vcra, fcria aUt efficax arftimari neq veat,nifi dignos
fccumferatfrufirusMatth 3,8.poftulatipfaratio&neccIIitas,ut, fi hocmodo Friiftuj»
gratiamDcii7i'<erf/-^(Amos 5,4.6.) &/»z'm/>f (Hcb.4,16. Jgcftiamus peccata_.
xecenfitaprorfusabdicantcs, contrariis virtutibus fedul6ftudeamus,&fici/f-
tUnantes amalofactamtu bonum i.Pet.3,n. Efa.l,l6. 17.
Qyomodoautem praefensmonumentumnonmododcralutariilla pccni- innolej fii.
tcntianoscommonefaciat, fcdcjufdemqvoqi&vcramindolem & pratcipuos perius de-
fruftusdcpingat,exiispatet,qv3cfuprainferiealteraprimi circuli fufiustra- P"^»-'»
<ftavimus,ad qvx ledorem remiflum volumus,ne hic aftum agere cogamur.
Dcindeaprimocirculodefcendcndumcftadfeptimum& ultimum , irij ftdt»»
qvo cordii extat imago novies rcpetita, doccns omnes fcriam adturos pceniten-
tiam,cxtcrnavocc,gcftibus,ad:ionibusin oculoshominum incurrcntibus ni-
hil profici apud Dcum , nifi converfio & devotio ipforum »ox/fw,hoceft,omne$
cordis pcnetrct recelTus, & ex intimis animi penetralibus proficifcatur, qvo ita
td Penm acccdant cum vero cgrde Hebr. lo, 22. Qvod qvomodo in fingulis
i M X P«ni-
. 9^ D15SEKT. Theolqg. DeCornuDanico
poenitcntia: partibu* & gcnuinisfrudlibus qvotidie expedicndum Cit, patids in-
dicabo.
Pj,{(,^ Compleftiturvcrapcenitcntiapartcsduascflcntiales.
CotitrieioKem kuCeriumdoioiCn^ ob commiffa peccata, (]vi/(r«i«««W/«_f
*• ; ^dfalutemhaudpoemtendamp/irityi.Qor.y.io. Hicautcmneqvaqvamconfiilit
■ incxternis tantiim vcrbis, lachrymis,qvereIis,gelT:ibus, ledreqviritintimcs
cordis aftcdlus, mcerintMpalpitetfC 58,11. contremifiatfl. ^'y,'). magnomcerore^
{^ar)gufiiacor2fli5tetur^C.i'),ij.&.c. UndeSpiritusDci for hominis conftituit^
verumlocum acfcdem pcenitcntisc. Convertiminiadmetntotocerdevefiro, &c.
Scindite cor vefirum (^ non vefiimenu vefint, Joel. i,ii.\i. ^^^ etiam & efficacia
pcenitentixnonalibiqvam incordeleprodit: Hmc Dominiu prope adejfe dici-
tur coufm&is corde (iffiervare contritosjpirttu Pfal.34,19. Hinc Spiritiu contrttus O*
coraffi£iumn\\n.cn^3,t\iTfiacrificium i^vodDtuinondcJpicictVi.^yi^i^).
2^ Fidem , qva gratiam Dci mcritoChriftipartamapprehendamusnobisqi
applicemus. Haec aucem in iplo cordc potiflimum exerere fe debet , ut corde^
ctedatur adjufiitiam Rpm, 10,10. Fidci itidem thefaurum Jefum Chriftum cumj
AwTfi) morcis fuac copdcimprimis amplcdlamur & foveamus,ut/'/«^//^fr Chrifius
perfidcm in cordibus nofirisE^hcC.i^^j.wcxumc^woa^; gaudium & lolatium con"
fcientiac ex fiducia fatisfadionis Chrifti refultansnonnifiincordefcntituii_.:
Hinc Spiri tus S. qvotics vcri hujus gaudii mentionem facir,cor plxrumqi nomi-
nat ceu foncem &c fcacuriginem ejufde,m,vid.Pf.4,8. Pf.13,6. Pf.73,z6. Pial.105, J.
Plai6,8. Joh.i6,22.&c. ■'
Novam obedientiam<\\o^ attinet , c\\7tfiruElusferat dignospanitentid, Matf.
3,8. ncc ill^ con tcnta cft extcrna folum difciplina & morum fanditate , nifi ac-
cedat fimul internac^jrdis intcgritas , ut in co odium, ira, in vidia, fccuritas, fu*
perbia, libido, avaritia, aliiqi pravi ac vitiofi aftedus , fi non penitus extirpen-
tur,faltemdom,entur &conipefcantur, neexhorum numerofimus,^p//om^7»
/'>«^f«^/'/ftt/if,/e/((w>»e//w/r^».c_^4w/2.Tim.3,5.ProbehocDavidintellexu,idcoqi
Deo reconciliatus, & novam vitam inchoaturus , divinitus pecit , non novos
ocuIos,aures,pedcs,manus,&c.fcditaingemifcit : Cor mundum creainme DeKs^
(S" Jpiritttm rc5{um innovd invificcribus meisVL-y^^li.viiizDcut.-j^K). c7i^.6,'j.Vi.jjf
7.Pf.U9,l4.5.Luc.6,45.Rom.u,io.Ephef5,i9.&c. ''^
Ncctantiifnomnibusingenereoftenditcornunoftrum , qvid faciant_j»
qvid fugiant, ut imminens fupplicium rcmictatur, fcd infupcr illos in fpecie fui
admonet officii, qvi cornuum inftar pr^acaliis cminent , iisq^ divinitiis praepofi-
j, , ti, inftatuvelEcclefiafticojVclPolitico, velOeconomico,deipforumfalutc-»
corporali &fpiritua|iDeorationemaliqvandofuntrcddituri.
OfiieiDm Nos, qvorum curae Chriftus gregem fuum pafccndum atq; erudienduraj
Mniftroru concrcdidit,idagcreomniftudioacconatuoporcet, utipfeveluti pretiofunxj
Verbi, iUudfow« .Jrf/wmopcra&minifterionoftrocxlutoignorantisE, incredulitacis
& fcGuritatis hurrianje crutum, omnium non modp auribus oculisq;, fed etiant
j,^ , cordibusinfinuctur. Qvodtumdemumefte^lumdabimusifitanqvamfpccii-
Iatores&tubicinesdivinitusconftituti[Ezech,5,8.]indcfincntcr tuba concio»
.,r_ num&adliprtationumnoftrarumhominesejc.p.rofundofccuritatisvcternofu-
fcitatos j a£agitiis cnprmibus , ab ira Dei & a&tcrna pernicie avocaverimus , zdi
ritamautcn^&falutema,Chriftocomparatam&in Evangelio oblatamvoca-
vcrjmus. Hincpraccipit Dominus, ut/«^«//«»'r»^y?/-o /7r///^/«Hof.8,i.ut^pw^
tffl^Am exaltemus vocem nofiram,aHnunciantes populoficelera(^ peccai:t fua'Ef.')%,it
£t <][vamvi$ multi$ concionibus diu nihil pxoficiamusapudpertiaaces^
noa
ParsPosterior EtSpecialis. (^^
non tamcn nobis ideo labafcendum aut remijfnus in officio noftro pergendum,
Ted inftantius agendum tuba comminationum divinarum, doncc frangatur au-
ditorumduritics, &, (laliudobtinerinon poHit , impoenitentes faltcm fianL-
<z#a7i5Ae'j4jTO»Rom.i,20. Nos veroredimamusanimasnoftras , prout facere_.
jubcmur Ezcch.3,10. Qvx me imprimis animavit confidcratio ad infiandam_.
hanccctubam, qvafiftuporfecuritatis vel unius hominis pecfori excutiatuLj,
abundcmihidehacmeaqvalicuncj;opeJi.i latifadument. Sedj>/antctP^utIiif,
ri:getApolloiDeu^dabitincrementum-,l.Cor.i^6.
Qvonam vero modo & diicrimine verfandum in hac palaeftra , & rcfpedu
diverfi generis auditorum , nunc tuba Legis , nunc buccma Evangelii clangen-
dumjindicantEmbicmatacircuiifecundianobis fatis expofita : Ergo cram-
bem bis coftam apponere fuperfcdemus.
MagilfratuscciamPohticushicfui admonctiirofScii, Utimmiuentespa- offirlnrij
trix clades&calamitatcsamoliatur. Qvotiesenimalpicithoc cornu']u[\\iS>c Magiftracj.
cura Scrcnifllmi Princfpis noftri fordibus purgatum & nitid^ poHtum,coties in-
ftigari fc putct , utjelum Chriftum Salittis Cornu in fuoEvangelio, il-rvis &
mcmbris indies magis magisq-, foveat a tq; exornet, ficqj ofculctur lilium Pf.2,B
Id qvod imprimis efficit.-.
Vcrum Dei cultum diligcnter promovcndo Pf.24,7. Pf.72,10.11. Pf 123, 3.^. i,
Dcut.i7ji8jo^i78-i-Sam.7,2.3.i.Regum4,5.2.Regumi8, 4. 2.ParaI.i7,3.&feqi
Efa,49,25. &c.
Jus & jnftitiam. a£qvabilite-r adminiftrando^Lcvit.ic^jij.Deut.i,!^. Prov.20 »,
8.cap.28,i2.cap.29,4.i4.Efa.;2,i.Zach.7,8.Sap.i,l[. -,
Suppliccsbenig.neadmittcndoProv.2o,u.cap.r6,i5.cap.i9,i2.2.Reg.6,18. j,
Luc. 22,25.
Abinfirmis&oppjefIisviminjuriampropulfandoPf82,3.4.Efa.i,i7.Jer. 4,
22,3. Job.29,12.
PuUulantia peccata jufta fcveritate coercendo Deut.19, 20. 21. Exod. 32, 27. y.
iS.l-Reg-Zj^-P^-l^^iiS-Sir.io^i.Rom.i;,^.
Subditos clementer&manfvctetra<ftandoProV.20,28.c.29,4.r4.Ezech.5,5. 6* .,
CoramDeo & hominibus fe humiliando,Gcn.i8,27. cap.32,r6. z.Sam.^,!/. 7-
Pf.i3i,l.Mich.6,8. Sir.5ji7.1-8- Matth.n,29. cap.igji. cap.2o, 25. Joh. ijyiz. Ram. ji
10.16. Ephcf 4,1.2. Phil. 2,3. Col.3,12. i.Pet.5,5.6.
Pii qvoq; parences pro ^nov\x\\\falutiferum hoc cornu eitaltare allabordnf, Officium
ciimdcliberisfuisritceducandisfolliciti, verampictatcm ftatimaprima pue- ^''«"'"'n»
ritiitcncrisipforumanimisinftiUaricuranc^utfATOA-f /«/^/7//«w£r latlentium^
Chrifto/7/Wcf«rCornu,hoccft,r(?WiSr'^/o/-//jPfal.8,3.Idqv6dfcri6urgetSpi-
f itus Dei Ephcf 6,4. Deut.6,7. Pf.78i5- & feq. Hic juventutis diligens educacio
nonparumfacitadpatriaeincolumitatem anTcrendam : pueruli cnim pie inftis.
tuti) utpote Chrifto charillimi ( Marc.10,14.16.) & Angelorum cuftodia muniti
(Matth.lSiI^o. Gen.16,17. cap.32,r. ) fa:piiis in caufa funt , cur totae nonnunqvam
ci vitatcs,regiones, regna plurimis divinitus & bonis cumulentur , & malis li-
bercntur. Documcnto CcUrbsNinivitica,cuiob parvulorum imprimis co-
piam impunitas concefla,Jon.4,n.
Unumadhucreftat,qvod.v«w/»*nobisf£»-»afuggercre potcft &debeL_., Surfutn
monentcA.Auguftinocnarrat:inPlaIm.97. Omnia olla funt cuce obdudla,,, ""^ *"**
earne involuta, folum Cornu carncm cutemq; cxccdcns , in altum porrigituL.. :
confimilitcr omnes veri & fideles Chrifti cultores furfum tendunt dcfideno, ex-
ccdunt rcs omnes tcrrenas,tranfccndunt carnales aiFcdus , afpirant ad fuperna
Mj &
Ofanilum.
Pii Deo
runr cordi
dc curz.
Coadullo.
-i^S DlSSERT. ThEOL, DE CoRNU DAN. PARS PoST. Et SPiiCIALlS.
& cccleftia, atq-, fic carMcalcant te/ram 0' SpiritH (Yumpunt in coelum , u!. loqvitiir
ibidem Auauftinus. Qvod congruit conriiio Pauli Col. i^i.i.fuperna qv<erite_j,f
itbi ChriflHS eHaddexwm Dttjedens : fuperna curate, non terreflria^.
Deniq,-cumnihilhorum,qvaEhadleTius'enarravimus, in noftris fitumfit
viribusac notz{!i^Oi jUf^oiz c\winon tdoneifumtu ex fjohi^ ipfls cogit^ire qvicqvaTn^
(bonum & faiucare)/»»^?/?»» exnobvs ipfis i.Cor.i^'). Imitemur nudos illos homi-
nes , qvi in utraq; feric circuli primi complicatas manus ad ccehim tollentes,
divinam implorant opem : ita noftrum efl:, dtvotisqvotidie prccibus apud De-
Umomnisbonidatorem&autoreminftare, dignetur virtute Spiritus fui fan-
difiimioperariin nobis, ;(^tb ^Aeiv ff^Tosvs^y^v tjgrs-f t^? io^oxitx^ Phil.z,!^.
Et??/f (fpiritufuoperverbumjwwcowT^Wf^f ,«/■( vere&efHcaciter) converttt-
7M«r,Ter.3i,i8Thren.5,2i. Ax.(\\(\cinnobtsoptisbonumnonmoA6incipere fed ct-
ia.mperficereuf^jaddiemJcfuChri[it,?hili,6.
HxCjinqvam, ccrta, tuta ac verc regia eft via efugiendifuttmmiram Luc. 3,
■/.qvamfidextreingreiri^fideUtcrperrcKcrimuSjclademimmincnrcmDeusopt.
max.velplanetoller,Pf 91,10. velclcmcntcrmitigabitjcrcm. 50,11. Pf 118,18. &c.
Imo qvicqvid tatidcm evcnerit , novit tamcn Dominus modum fidelcs fuos ex
publicis malis & periculis cripiendi Pf.33,18.19. Pf 91,7. Pf 105,15. Job.^gjii.Qvod
oftenduntexcmplaA^oAieindiluviocumfuis fervati Gcn.d.&j.IoA^rabigne-*
Sodomam fubvertcnte crcptijGen.ip,!^. Populilfr^eluiciin mcdiis plagis.^gy-
ptiacis illaefi Exod. 11,7. £f c/r/?rf C/'/7/?M»(?r«»2/r/«(;;/z'<e, q va: ante ulrimum Hie-
Tofolyma;excidium moncnte oraculo Pellam ,urbem Agrippx RegisRomano-
rum amici, le recepitjEufcb.lib.^.cap.^. Egefip.iib.^.cap. 2. Vcl fietiam fapien-
tifTimx ipfius voluntati placucrit , pios fimul communibus involverc calamita-
tibus Ecclef 9,z. nunqvam tamcn curam , qvam pro iis fufccpit, dcponct, neci-
•pfosfupra vires tentarifinetjfedcum tentjitiene Urgtetur eventum, utfuffcrre qveant.
l.Cor.iOjij. Interim omnia ( ctiam bella, cxdes, dircptiones,&c. ) iUiiin bonum^
cooperabuntur ; nec qvicqvam unqvam erit^qvodpojflt ipfos a charimte Deifepararcs
Rom.8,28 35-58-39-
Hdcfunt mea, deaureo hoc Cornu cogitata, qu^omnU
bm honis (^pm ex^endenda , <ejlimanda , cenfenda offero
atj^committo.
Roefchild. prid. Kalend. Scptembr.
Annoi643.
EnvaldusNicoLR*
V. c.
Dn.M. ENVALDO NICOLAI
Olaus WormS. D.
^IC'*^^-'^'^ Riidientn tuum de aureo cornu commeneariitm avidi Derle-
^^ |#!#^^:5^i g^' Nonpoeuit non pUcere tam pium , tant^ egregiumj
^^ iM^^tJ^ tuum tnflieutum , qVo gentU m(ir& feiurttatcm , pertina.-
•^^1 W"^^^ ''''^'" ' ^■'^P^ototaDco opt max. Hcbis ccllatts hnejicius ifj-
3^' ^tl^f^"^^ gratititdinem ^ -oelhxicnicdio ex.ut^re ingemose aHahoras.
■Sfe\s^-fis^*v ^^piQ g.^iffj cjVifiae cjy^od externiiejufniodi in ocutos incttr-
rentihtu rxAgisqloandoj.n^overtfoleatuulgus^ qyt.im ipfs verbi divtni ex'
hortattontbM.^admonUioinbics , (^ oys. tndies proclamrfHur , com^ninAtioni'
bus. Ni(i forfartj
Segniusirritentahifnosdemifiaperauresj
Qvamqvxruntoculiscomuiiffa fidelibus.
D. P.mhimimitanmthivideriiq^i^lB.KVll. vts.i Ethnicorum qVi .^the-
nii erat araignoto Deo confecrata , lilam apte propofto fuo appltcuit ac indzji
anfitn arripuie, de rebus vere Divinis differendi , acfemina Religionis Chri •
Jlian^ (eliciter (pargendi. ^pte Cf concinrj e vivt<s ifraelis fontibiufingU'
la derivoi , ut vtx credam qVenqVamfore, qVijure ql>idqVam de(idtrarepof-
Jit , qtiodad vitampie eran(tgendam req^^^iratttr. Ex ee jam difcae dtvtno •
rum benefciorum atidacultu cotuemptor. nobile boc (tibjeBum dignHm effe in
^lDO bonas bor.ts coUocee « , qt^i lieerai , qVt hnnefatem., qVipietatem amat. /it
A Rege a/iqVo Chrifitano claboratum ut credam boc cortiu nondum mibi per-
f^eadere valeo^
Videmus primittvs Ehclefijt patres ., nttUam plane intermififie occa»
Jionem.,q^aChrifti merteum ac pafiionem , fi alta neqVtrene ,rudtumAni'
mis infnuarene., velcrticisftgno , veljESu nomine., velaliis ejufmodi. De
Labaro Confiantini aliis^ ejus generis nibtl dtcam. Cornua antmalium^
^Vibuspotum admtnifirabant majores no(lri,ejufmodi notis inftgntta tnmU'
f&o meo ntiper apud me vidi(lt., ($" qyitdni horum veftigium aliqlsod in aure»
boc reliqyiifient ? cbaracieribm m eo extantibu* non tam fdei articulos^
q);>ammores hominum informare ac vitia , fittpendamon/irofag^eofcu-
lograffantia redarguere voluiffe Autoremfacilis largior. In eo enim ade»
optrofosfuiffe Etbnicorum multos, tit Cbrt(iianis vix cefierint, qiois ignorat?
Conjule Stoicos., EptEietum., Senecam, altos^ ejaifeiis , in qvibus vix ql>ic-
qtam.^pri.ter veram in Chriftumfidem defiderabis. Nec tamen qvisqlBam
txinds ^>i? dprmpta tradtderint benejiati ac civtli convsrfndem songruo-t^
Cbri'
.9<5.
ChrifttAHesfuiJfe coUegerit. At dices, exaBefaerls literU congruere dogfH4'
ta, cjt>& ex bifce Embtemntis eruuntur, ut ex lU plane defumpta fuijfefateri
vecejfum babeamus. In aliisprofanispi6iuris idem experirtf qVis 'velit-, ra-
rum eritfino» ingeniofs.fe aecommodaverint appdcationi. Tentarunt id
in Ovtdif meramsrphofi ojVtdam, nonfinefucceffu \ adeo ut integras hiftortoi
facrasex ejm elicuerint fabulis. Inde tamen Nafonem Chrtftianis facrU
inttiatumfiiiffe nemofacile dixerit. ,^in necper JEnigmata (f Hterogly-
pbica docendt modum,prtfci6patrilicu Cbrtfttanis , in ufufutjfe antmadver-
timus. Planam ^perjptcuam (^ cujusvis captni aptam req\)irebant metbo'
dttm ^qtiiab omm ferme bumanitate alienis , Chriftum tnfinuarent cructfi'
xum ac fecundttm ejm normam vttiendi leges traderent. A qloa (^"oantitnt
b&c dtflet^ novtt is (jVi in hocpu/vere defudavit, Oedipo certe opiu foretper'
pettio , epDiqyiotiesctin^ boc cornu in ufum venit , ex ejusfigillis argumenta^
depromeret-valida , ad animospercellendos ,ac a vtttorum ceeno in virttttis
femitam pertrabendos. Conjeduris tjoidem bic ag imt^ : Jed qlw probahi'
liores ebfirmiores acponderis majoris.
Interim largimurfaciles, ut exftercore Ennii^ margaritas foUcgit Ma-
ro: ita ex profanis , divinis confona dicipoffe dogmata nonfihe maxitm
njulgiemolumento. In hoc cumjeliciter adeo dejudafe te vtdeam^ ut vix al'
terpalmamttbi ftt, pr^repturus ^ grattilor^ utj..pia4 hafce meditaciones in^
Cbriftigloriam (fpietatts apudnos incrementttm pluribm commnnesfaciasy
hortor, hHhimeisq^conatibm tantum abcFl adverfart tit putemut potitis
defbavi confenfu gaude^m j inprimi^ cj^^odfcoptim metim ajfecuttim mejam
videatn,'fiioprs.claris tngeniii de n-, bi!i boc JttbjeBo ulterius cogitandi occa-
fionempys.bere allahora vi. Vale (S' vive Ecclefixhono. HafniiX. fdib, Noyt
AnraO^i, DC. XLUI.
fAbes,Ledor, fiidieiumCiarifrtmi Db-. D. Wormii de hoc tractatif,
':}.vode6pluni£ido,cjvo felicius ViriJicdudiim jn hoc pulvcrc defu-
davit. Cum i^icur de ipsa rci lumma, & imprirais ^tiiju , qvcm hodie
prxflare debeac inventum Conin, intcr nos probe conveniat, non cfly
(jvodde.-f///(j>-^magnopcrccontendamus.ideqvonihiJ, qvod dcfinitum (itauc
certumhaberi pgtcft. WoRMiuscqvidem ,qvi iua derivavit e Scriptonbus
prophanisjprophanum etiamatq; echnicum ejufdem non immerito ftatuic^"
Autorcm. Aftego.ciim hujus monumenti &foi-mam,&materiam , &fingu-
JaEmbicmatamanifeftoin divinisrcperiamfcriptuns, nonpoflum non opus
ipfum hom jni Chriiliano & qvidem facrariim literarum apprime perito ferrc_»
acccptuiTu. ■ \.
Qyemadrnoduraautempmniscognitiono.ftra primordiumducit a iciifi-
bus, ita¬itiaDeiftfc perduosimprimisfenfusnobisinfinuat, y^ei vifioM-^y
inqv^m Sc /luiiitum, qviproptercj in pagina facra fjepiiis conjunguncur, uc_*
Matt 11,4. cap.13,13. Lucii, 23.24. Acl.4,20. Rom.Ujg. Dcut. 29, 4. Efa. 6, 10. capj,
52,15. Eiech ■u,^. cap.40,4. Scc. -j
Auiiim unice verfatur circa verbum prardicatum, qvo Chriftus crucifixus
morcuus&rcdivivuspJane &perfpicue annunciatur, cjusq; noticia iaJutaris
unacumverafide& poenitentia hominum animis inftiJJatur. Hincortus &?
genc-
97.
gcneratio fidci afcribitur" auditui Kpman.io, 17. Confer Xuc.11,28. ^(^0^.2,37.
cap. 10,44. cap.16,14. &c.
rV/;/<foccupatur potiffimuminexternisDeioperibus,' in hac videlicet_i
pulcherrimacoelitcrraEcj; machina , ac finguiis ejuspartibus&crcaturis, in^
qvibus illuftriaconfpiciuntur teftimonia divinae virtutis, fapientiae, bonitatis,
Rom.i, ^o.Pfiy, l. 2. Job. z6,j. & feq. cap. 381 4- & fcqvcnt. Sir. 43,1. &c. Un-
dcBafiliustheatrum Mundi nuncupat 7rou§ivT^f/ov t^j S^oyvaxnaf t(ffj^^u)^ui/
P^oyiKoii/ Si^ctJKaheiovj vid. Chryfoft. Homih 9. ad pop. Antioch. Hoc itaq; rc-
fpcdu Fifia etiam a nobi s freq ventiffime exigi tur, Joh,^,^^. Rom. n, 22. i.Cof .
l3,i2.Hcbr. 2,9.Efa.j-2,8.io.i5.Mich.7,9.Hab.2,i.&c.
HaccporroqvaliscunqiDcinoticia, qvacexCreaturarum contcmplatio-
nchauritur,Ethnico5Ctiam ad verumejuscuituminducerepotuiiret , nifi ipfi
fua ingratitudine & msiJin.i pofuifTent objcem,Rom.I,2i. Cum enim vcra &Jc-
gitima verumDeumcok'ndi rationeutiqvamilJisinnotefceiet ex foJa creatu-
rarum inlpeiflione, occafionem hinc arnperc mcrito dcbuiflent ultcrius inqvi-
rendi, necpriusdefiftendiqvamadtutam ®iam viam pcrveniflent, nempe
ad verbum revelatum,qvod tunc poft afcenfione Domini ubiq; locorum omni-
bus peac gentibus pra:dicari coepit^Pfal.i^^^.j. Unde Paulus hoc pr.Tfertim np-
mineEthnicospronunciata*ct7n)Aoj^'T^5, Roman 1,20. Hinceft,qvodSpiri-
tusS. totiesadvifibilia&confpicuaDcioperaprovocct,Sap.i3,i. ac verbi con-
temptorcs abJegct ad fa'///w,Pl"al. 19,2. Efa.40, 26. Sir. 43,1. ejusq; fydera Sir.43,
j. 6.9. & feqvcnt. aiiJereme]usq; nubes,Job. 26, g. meteora ,Sir. 43, 12. & feqq.
Volatilia, Job 12,7. Jercm. 8,4, Matt. 6, 16. ad Tcrmm , Job. 12. 8. cap.^g^^.ejus-
qve ]umenta,Elaije 1,3. Job. 12,7. lilia, Matt.6, 28. ad M.ire, Jer. 5,22. ejufq; pifces
Jpb. 12, 8- &c. Qvod imprimis obfervarunt Dodorcs ^oTrvtv^oi, q vando ncgo-
tium ipfis fuit cum gcntilibus , q vos primum ex operibus externis in oculos in-
currcntibus divinam aeftimare providentiam jufterunt , ut ita ferventes defide-
rio cognofcendi verum iJlum Dcum tempcftivc omnia moderantem , eo avi-
diusex oblatofibiEvangelionoticiameflentia: , voluntatis ac bencficiorum_.
ipfius acqvirerent, & fic fidem falutarem tandem conciperent. Hoc modo A-
poftoliPaulus & Barnabas aggrefll funt civcs Lyftrenfes, cumobhominemj
claudummiraculosefanatumipfis, velutiDiis humana apparcntibus forma,
honores di vinos tribucre ac yidimas immolare pararent ; Lyftrcnfium fupcr-
ftitioni&idololatriaeobviamicrunthocpotiftimumargumcnto : qvod veru»
3c vivusDeus,cuifolicultus religiofus debetur, non fivit feipfnm ay^aipTVfiev,
hoced., tejlimonii expfrtem,qv^»dpqvtdern beneficta fua de calo fempcr contulit,
dans pluvias ^foccunda tempora, implens cibo iS" Uticia cordahominum,h.St..\±,\y.
Idem poftca Paulus Athenicnfibus inculcavit Philofophis , qvibus ignottim il-
lumD£U,A/,qvcmcoIcbantignorantes, infinuavitnonCrucisfigura, non_,
jEfunomineautaliiscjufmodi fignis, qvs ex verbo revclato pctenda funt_.,
fed externis & vifibilibus cjufdem operibus , & univerfali providentia , q va to-
tum tcrrarum orbcm, cum rebus omnibus , ac praclertim gcnus hpmanum &
creavit&adhucaugetacfuftentat; fecttqj ex unofangvine omne genas hominum
it}habitarefuper univerfam faciem terr£,prjifiniens fiatuta tempora (^ (trminos ha-
bieitionis eoriim : ut qvererentD£um,fi forte palpent eumi^ inveni^nf , qv^mvit
tfenlongiabfit abunoqvo^nofirumjScc. A£io^.iy,i6.ij.
Cumver6hpminese6pcrtin*cii&dcmentixj>roccflcrinf,ytpp|imodo
N auribu»
2.
98. '
auribus ad vocemD e i in verbo fonantcm , fed etiam oculis ad imaginem ejlis
in creaturarelucentemmaligneclaulis , ncc audirefcripturam , necintueri
naturamdignencpr: Spiritusfandus tertiumnonnunqvam medium & ex u-
troq;mixtum adhibere confvcvit , diverla hominum, animalium , & rerum ia
naturaexcantium, velmonlkorum etiam in eadem fubinde provenientium-r
producendo fimulachra , qvorum tamen fenfus & fignificata fub iifdem figuris,
cxhibentur mfcriptura,at4;indedextreexplicari, & fpedatoribus commode
applicari poilun;:^ ut ita (imul & inipicientium oculos & audientium aures pcr-
ccllpnt. Prophetisufitatifliinumqvondamfuifle hunc per snigmata &figu-
rashierow]yphicnsdoccndimodum,noruntqvotqvoteorumfcripta alimine_,
falutarunt. Ne qvis vero morem illuminNovoTeftamentoplanc abroga-
turtiputct,expendat,qvcefo,^rfionemillamPetro Apoftolo oblatam,A<ftor.io,
ll.&feq. Petro namq;ut &cxteris Apoftolisdiferte Chriftus in mandatis de-
icvit.,ntAhsq-,on\mf^(m7rpAti\l4a^ocerefitom»es^entes,M:itth.i^,i<).prce(iica-
re»tEvaMaelumommcreatu)'ie,hiaTC.i6,i'),addeLuc.zj^,.^j.AdoT.i,^.8i.c. Vc-
rum cum Pecrus hic tergiverfaretur , & cxprefTum Magiftri lui mandatum ne-
glicTeret,Ethnicorum converfationcm vehementeraverfatus: jam figuris hu-
jufmodi agebac Chriftus , & fummiffo c coelis in terf biil vafe veluti linteo ma-
sno ,in awo con{p\ciehant\n omni^ fpadrupedia terr£ , iefii^^- (f reptilij (fvo'
lAtiiiJCce/i,ip^^m fui adr.icnc:batofficii,&c. Idem deprehendcre licct in Apo-
calypfi Johannis, qvae variarum imaginum ac typoruminvolucrisEcclefiac
tonditioiiem adur.ibr.it , calamitates di.-linc.u, Dinbolj cjufqvc.Tlfeclaruni..
fsEvitiam&inalicisiiidepingit, prxclaras autcm confolationis fimul fubmi-
niftrat-..
■ Qvidergo vcr.Tt , qvinad eandem clafTem rcfcramu$/fWY//W2hoc Curw.v,
qyod fub iconibus illarum reruni , qvx in natura qvotidic oculis noftns ob-
verfintur, prarclara vobisi^iifinuat ddgmata, qvae tamen iifdemfiguris in fk-
croctiam codice esprintiifttur : id qvod fingulorum Emtlemacum enodatio
fevidenceroftendit_.. "
Inqvis : Ethnicoyiim multi infgnia'tradidertiyit pr£ceptn devirtutibtu colen-
dis, vittis fitgiendls ,ncc tnmeri qvifqv.irh inde Chrifiiitnosfltiffc collegerit. Refporif;
vircutcsillas,qvasimprimis cornu noftrum delineat , ut: vcram pcenitcnciam
ejufq; frudus genuinos ; & vitia , qv* pncipue taxat , ut pravitacem hominii
nacuralem , contemptum Evangelii, perfccutionem fidclium, &c. Ethnici ncc
intelligerc nec explicare pocucrunt—..
Regcri s : Ovtdij Mety.morphojis fif Aliafabui^ ac piHui^a prophaH<t haud iti'
(pti fcriptttris factis appltcari poffnnt : Inde tamen Nafonem Chrifiianis facrtt
tnttiattim ftaffe nemo faciie dixertt. Refponf I. Nonnulla ex libris Mofi j,
lic : Creationis Mundf hiftotia, diluvium , aedificacio curris Babel , & fimiliaij',
Echnicis innocucrnnc Scriptoribus, qvas fabulis camcn dcformata,vcl snigma-
tumhieroglyphicorum cenebrisinvoluta, fcriptisfuis inferucrunt. Pychago-
fam aurea fua dogmaca dc Deo deq; moribus & virtucibus , qvx per fymbola_i
tradidic , aMofe &Prophecisdidiciire, docencEufebius libr.io. depra:parad
EvanCT. cap.z.Theodor. lib.z.dcPrincipiis. Origcn.libr. i. contra Cclfumj.
Ambrof lib.j.epift.zo.adlrencEum. Clemens Alexandr. lib.i.Scromat. Jofei
phuslib.i.concra Apionem,&c. PlatoneminiEgypcum profcdum fuiftt-.,
acqve ibidcm fapienciam , qvam /£gyptii a Jercmia&Hcbra^is hauferant_.,
perdidicilTc , & imprimis fcripta Mofaica legiffe , atqve hinc multa in..
fuos tranftuIifFc libros , fcribunt Juftinus Martyr in Paraclefi ad gcn-
.. tej.
<J9^
tes. Eufcb. inpr3cpar.Evang.Theodor.de Grxcomm affedionihus , 8cc<. Uri»
deNumcnius Philorophus dixille fertur : x/ cJii nAflCTWf i; Mctivenig a^rJiKli^uv,
hoceil, ^)vid(BpUto mfi Mpyfes attictjfans ? Rcuchlin. libr. z.dearc. CabaL
Qyoslccutippllmodum Poctse&PhiJofbphi Graeci & Romani, multas fuas
gnomas, dodrinas,fabulascx facrisderivatasinmedium protulerunt ; qvx
proinde non adco difficili negotio ex involucris Poetarum erui , & ad hiftorias
facras revocari atq; in locum fuum reftitui pollunt. VeriimdeEmblematis
Cor/?ii<nofi:rialiterfentiendum : fiqvidem eo atvo, qvo illud elaboratum il^a-
tuitD.Wo RMius , DaniGraecarumpariter&Romanarum literarum planc
ignari, nihiJ fcriptorum illorum opcex monumentis divinis defumere,atq; ob-
fcuris xnigmatum , figuris impJicare potuerunt. 2. Deinde non dubium cit,
qvin Poetas finguiis fuis fabulis ac figmen tis occulte pra:cepta utilillima de vitje
Ironeftate & moribus ritc informandisfuppeditare voJuerint : cum autem idem
argumentumfiepiusetiam in fcripturisdivinisurgeatur, promptumutiq; erie
cViivis in facris mediocriter verfato, ipfiimfnateriale ,\\oz eft, moralia iJla ad fa-
crumcodicem traducere , & iuum cuiq;Jocurn atq;fedemibidemafl)gnarc_/.
Scduniverfa ilJafimulachr.i &figurashieroglyphicas, in Metamorphoii Ovi-
diana,aJiisq;Ethnicorum fcriptis occurrentes,qvibuslana ejufmodi dogmata
acmonita continentur,in facrisqvoq;litcrisreperiri ,atq;indefecundumfor-
mam pariter d: materiam commodeexplicaripoirc, qvemadmodum hoc prae-
ftiti in omnibuscornu aurci cmbkmatibas , hoc ell qvod diferce ncgo , 6c peri-
cuJum fi q vis fecerit, contrariuiri[procul dubio^.-Aperieturij.
Chnftum crucifixum non per oblcura xnigmata aut charadteres hiero- ».
g'lyphicos, fcdclare & exprcfse voce viva &do(ftrina perfpicua hominum mcn-
tibusmrmuandumeJle& ego dico &pluribusetiam probavipart. z.cap. i. Se<fi:.
I. &8. Hujufmodi autem Symbolis ac piduris in oculosincurrentibusnoiL,
parum raovcri nec raro ctiam praeparari folcnt animi hominum , ut verfeurrij
jprsdicaturafaltemaudiant, atq;hinc Christum nolTe & vcrafidcamplcdti
difcantjj&c.
Inftas : Oedtpoopiufoyetperpetuo, qviqvotiescun§~boccornui»iifumvenit, i^t
ex ejusfgilhs argumentn dcpromeret valida ad animosperccUendos , (^ a vitiorum^
caenoinvirtutis femitnm pertrahendos^^c. Refp. Aptiflimum fuifle hoc inftru-
mcntumadconvmccndosDanorumanimosindecoJJigitur, qvodmajoresno-
ftri qvondam afTvcti fucrint fymboJis illis hieroglyphicis : Runa: fiqvidem &c
ScaJdrifacrafuaarcanaperejufmodi aniraalium figuras aliarumq; rcrum pa-
radigmata rudi populo infinuarc confveverant , teftc ipfoWoRMio. Unde ea-
dem ratio Christi qvoq; facra inftillandi noftra: gcnti haud incommoda pri-
macvis Doctoribus videri potuit ; Exemplo ipfius Dei, qvi fe hominum accom-
modans ,ingeniis, media converfionis qvam maximc ipfis apta confentaneaq;
concedercfolet: qvemadmodumMagisOrientalibus, Aftroftomisperitisno-
vamincoeloftcIlamexhibuit,Matth.2,2.
Ex hifcc [ uti fpero ] manifefte conftat , conjcduram , qva pretiofum hoc
opusChriftianoafcribimus Autori, nec abfurdam nec plane improbabileraj
eilc: qvamvishic certiqvicqvam velaffirmandovclncgandodcfinirenolim_.,
Satis eft, hoc temporc Chriftianis illud oblatum efFcjac proinde Chriftiano mo-
retradandum,atq;inChriftigloriam&Chriftianorum commodum ac falu-
tcm impendendum. Imitemur Ifraelitas , qvi veftes pretiofas nec non vafa^
aurca & argcntea , qvae mutuo acceperant ab ^Egyptiis , hominibus idololarri-
cis& fuperfticiofis, [Exod. 12, 36. ] poftea ad ftruduram tabernaculi facri prom-
Na ptiflimc
lod."»
ptiffimc contulerunt Exod. 25. Ita & frxfenstmfiri^av a qvocunq; etlam profc-'*
dum fit Autore , in ufum noftrum convertamus , & ad Dei gloriam i.Cor.io,}!.
atqjEcclefiseaedificationcmfpontetransferamus ; i. Cor.14, 26. monente A*l
Auguftino lib. 2 . de Dodr. Chrift. cap. 4. Ethnici fi qv& forte vera ^fidei nofir& ■
accommodadixerunt;nonfoliimformidandanonfunt,fedabiii etiam tanqvam »»-
jufiispoffcjforibui tn ufnm nofirum vendicando-a, ■ -\
SUSPIRIUM.
'1
DEum , mifericordiae patrem [ 2. Cor. 1. 3. ] votis in-
voco ardentifTimis , ut trifti ac turbulento hoc
temporeconfvetum cornuprEefidii&auxilii fui
[i.Sam.ii,^.] ecoelis exerere[Pfal.i8. i7.]infaluterrL>
Ecclefiaeacpatriaenoftraedulciffimaej [Pfal.g^jS-] hofa
renda vero Diaboli^Mundi, omniumqj hoftium , tara
fpintualium qvam corporalium levata in nos cornuaj
[Zach.i,zi.]potenterconterere [Jer.^gji^.^dignetur:
Qv6&hicliberiametuinimicorum ipfilerviamusin
fan<^itate & juftitia cun(9:is , vitae noftras diebus [ Luc.i,
74.75.] & ibi glori^e atqve l2>ticias coeleftis participes'
[ Pf 16, 11.] Jefu Chrifto cornu falutis [ Luc. 1, 69.] cotir
jun6i:i[Joh.i4,3. cap. 17,24.] facrofandtamTrinitatem
facie ad faciem perpetuo videamus, [i.Cor.13, 12. 1. JohV
3,2.]Ameru.
OB-^
OBSCURA ALTQVOT SCRIPTURiE
LOCA IN HOC OPUSCULO
OBITER EXPLICATA.
ERit Dan colubcr in via , Cerafles iiifemia, mordem mgtflas eqvi ,' ut cadat a- Gen.^g, 17»
fcenforejusretro. fZ-^i*
CornuaRhinoccrotiiCorrittaillim,iniffiventiUbitgentesuf^ ad terminoi Deuc.jj.i^j
terriS: pag-S^
Sacerdotcs rollentfiptem bucctnas , qvarum tifus cfl injubiUo. f^g-j- Jof 6, 4.
Arguam eurn in virga Virorum , (S' inplagafiliorum homtmm. pag. 28- i.Sam 7,14
iJumqvidpr^hebis eqvofo^titudmem ,aiitcircumdabis coUoejus hii^nitum? i^um- Job. j^, i^,
'-;-'• 'qvtdfifcjtnbps eurn qvafilocufias ? gloria naritcm ejju terror, terram ungiilafo- *°'
^**- ' ' dtt, exultT^t audaRer,m occurfumpergit armati/s. pag.z^.
Ftinem meumfi Ivit S' affuxit me : i^ ipfi frenumfuum corawfacie mea dimiferunt. Job.jo.f i,
Sifu€rintinc)itervis,(^ vinciantur finibusaffinionis, pag.p. Job jtJjg.
Difrumpamtts vinctda eorum iprojiciamusfunes ipforum» P^g-S^- '''•*' '•
Infunihus tuis dirioescontra facicmcorum. piig.^o. Pfif.ij.
Et dccQrc tuoprfljpere eqvitn cum verbo veritntis; pa^.jz. i^ j2. \ f 45, y.
Firga dirc£}ionis , virgaregnt tui. pag. zy. Ibid v. 7.
/idJi.itRegipaadextcristuiitnauroOpbir. pag.ii. Ibid.v.io.
Eqvitarefectfi.ihominesfiipercapiranofira. pag.zj. tLbfs,^,
Ifolite exaltnre cornu: noltte extollere in altitm cornu vifirum. /'^^•^- Pf-75i'? i.
Exaltabitur,fitcutUnicorniscornumeum. i^g-5- ,P.f 92,11-
Virgamvirtiitis tuaemittet ex Sion. pag.26. Pf.iio,i.
Cornuejtuexaltnbittiringloria. p^g-i-- P^tiu.^.
Sacerdotes ejus induamfiahite,& fianUi cjtts exulmtione exultnbunt : lUicgerminart^ pr 132,16,1.7
faciamcarnuDavid,parabohicernamChrifiome^. pag.j^. "*■ '
Jniqvitntesfiu£capiuntimpttim, (S" fnntbuspeccatorumfiiorum confiringittir. p.jt. ProT.j,ij,
ObleEiabitfie laBensfiuper foramen ajpidis , i^ qvinuper ablaUatus fuertt , manum^
fuam injiciet in cavcrnam Bafihfici. pag.j2. Efa.n.g.
Revelabit terrafangvtnem fiuum,(^ non operiet ultrainterfenos fuos. pag. jj. Efa.i^} t,
Jn die iUa vifiitabit Dominus ingladiofiuo dtiro , (5" grandt Q" forti , fuper Letjiathan—t Efg.i;,^.
ferpentemve6lem,& fuperLevtathanferpentemtortuoftim. P^Z-^i' "^ "
fofitit os metim qvafigladtum acutum, in timbra manusfiu£protexit me ,($ pofutt me Efa.^o.j.
ficutfiagittxm elcRam, inpharetrafiua abfcondensmz-»' pag.20.
Eqvitaretefiaciamfiuperaltitudmesterrx. pag.2-}. Efa.58, 14.
Ojfaveflraqvafiherbagerminabunt. pa^.^4. ^fa. «6,jd,.
Succiierunt faltum eju-s , qvifiipputari nonpotefi. P^l.-P- Jer.46,21,
Abficiffim eH cornu Moab , CT brachtum ejus contritum eH- pag. 6. Jer, 4X, «. .
Confregit in ira furorkfui omne cornu Ifrael. P^g- ^- Thren.2, |.
€homado obficuratum e§l aiirum , mutntum eH aiirim optirfium ? dif^erfi funt lapt- Xhtejn.^.i,
desfianEluarijincapiteomntumplatearim. pau.\o.
Lateribus (^ humeris impingebatis , (5' cQrnibusveftyi^. pentilabatis grnnia infrma-s £2£cjij4,j^i '
pecora,donec dijpergerentiirforas. P^^g-S-
Populus metis in hgnofuo interrogavit , 0' baculusejtis annunciavit ei. pag. 27. Hof.^, u,
Tranfivifiuper pidchritudtnem coUi ejiu , afcendantftiper Ephraim. pag. 2j. Hof,io,ii,
l^ i Funi-
102.
Hof.ii,4» FunicttUshominim!trahAm€OS,vinculi4amorit. \ f*g-i'':
Amoj tf ,i|. Nunqvtdinfortitudwe noflra ajfumpjimus nobis cernua ? pag. i.
Mich.<f, ij. Cornu tuumponatnferreumf^ungulas tuas <£reas,(If comminues populos multos.
.h": h^fi Jh. pag.7.
Hab.i,i£. Jmmolabitfagenxfua^facrificabitretifuo. pag.i9.(^yj.
Hab,|,8. Afcendifiifupereqvos tuos0 qvadrig£tUi£falvatio, pag^z^,
Zach. 1, 8. Vidiper nohem, (S' ecce vir afcendensfiper eqvum rufum , C ipfe ftabat inter mji*
9.10« iit |2« set^i, qv£ erant inprofundo, iS" poft eum eqvi ruf^ varij (^ albi : Et dixi : ^vii
funt ifti, Dominc mi ? iS" dixit adme Angelus , qvi loqvebatur in me : Ego often-
damtibiqvidfinthdc. Etreft>onditvir , qviftabatinter myrtetu ■, & dixit :
iftifunt , qvos mtfit Dominus utperambulent terram. Et rejponderunt Angelo
Domini, qvift.tbat inter myrteta,^ dixerunt : peramhulavimus terr.im,(S' ecce
omnis terra habttatur (!f qviefcit. Et reftiondit Angeliis Domini, (3" dixit : Do-
mine exercituum ufj^ qvo tu non mtfcreberUJerufalem (^ Urbiumjuda , qvibns
iratuf es? iftejamfeptuagefmus annus f /?, pag. 2ji
Ibid. r. 18, Et levavi oculos meos,(S' vidi : df ecceqvatuor, Et dixi adAngelum, qvi loqve-
19. 10.21, ' baturinrne: ^vjdfunth£c?(^ dixit adme: H£{ funt cornua^qvtiventilave-
runtjudam , C IfacL fiT Jerufalem. Et ofiendit Dominus mihiqvatuot fa»
bros. Et dixi : ^hid tftt veniuntfacere?^viait,dicens:H£cfuntcornua,
qv£ ventiiaverunt Judam ptr fingulos viros , (^ nemo eorum levavit capxtfu'
um : (S" venerunt ifti deterrere ea,ut dejiciant cornua gentiiim 3 qvtt levave-
runt Cormtfiper terram Juda , ut dijpergerent eam. fi-S- ^7-
Zach 4., 1. yidi,(f ecce Candelabrum aureum totum,(^c. P^S- "•
Zach, 6, 1. Etconverfus fum (S' le1'avi oculosmeos^^S^vidi: (^ eccsqvatuorqvadrig£ , egre-
3.3, &rcq. dtentesdemedioduorummontium: (^ montes ., montes aurei. In qvadriga
primaeqvtruf: (^ in qvadrig.i fccunda eqvinigri : (^ in qvadriga ttrtiaeqvi
alhi : (S" m qvadriga qvarta eqvi vanj (S' fortcs ,(^ c, pag. 2j.
7 h oM Etpofniteosqvafeqvumglori£fu£inbeUo.- pag.2j.
Z ch II r Et affumfftmihtduas virgas : unamvocaviDecorem , (!f alteram vocavi Eunicu-
luni^. P^g-^7'
g\f. . j^ Mfericordia (3 ira apudDeum cit^funt , fed fuper peccatores incubabit ejus tndi-
gnatio. pag. S6.
£ir.i9,v futredo(^vermesh£reditabunteum. f^SSS-
Sir. 47,9. Contrivit Cornu eorum uf^ in hodiernim diem. P^i-J-
Mac.iz,4j. Cum immundm ftirittu exierit abhomine, ambulatper loca arentia,qv£rens~reqviem
(^ non tnvenit. pag.6^.
Mat.i?, J5. ^t veniatfiper vos omnis fangvif juftus , qvi cffiifus eHfuper terram. P^i-J7'
Luc. 1,69. Et erexit Corni.f.h/tis nobi-s In domo David,puertjiit. pag. g,
tuc.10,19. Ecce do vohispoteftatem calcandifuperferpentes , (S' fuper omnem virtutem inimici,
(^ nihilvobtsnocebit. pae.t^.
i.Cor. 5,1». Siqvisfiperftruitfuperfindamentum hoc a:irum,argtntum,lapides prttiofos^foetrum,
fttpulam : cujusejj Opus mamfcftumfiet. pag. 10.
Apoc },iS' Svadeo tibi emere .i me aurum igne purgatum ut locuplesfias. pag. 10,
Apoc.ii, j EtiniUahorafaRuseHterr£motusmagnw,(^ decimapars Civiatiscecidit pag.jp,
Apoc^i j, u ^t yidi coelum apertum, ($ tcce eqvus albui : (^ qvifedebatfuper eum , vocabatur Fi'
delis(^Vtrax,(^c. P^g-^S'
;!?©©«
Emendanda^.
JPriornumeruspaginam,pofteriorline^
amdefignac.
TiJ^. l. lin. ly. leg. rhinocerotii. lin. z6. Pf.22. fag. j. 20. r~iy^"in 4- Sp^cherrT'
m£. 6.jj. deletionem. 7. z/f.. cito^. , lin.j6. z.Reg.ig.pag. 2p. Hcbr.^,i6.p.^g. 12. 2j.
Job.20.pag.2y.j2.terror. ^S.SS.pofttn. ig.j6.velafciam. j6.2.(^ excertatn. ^j.
2^f..Efa.2g.pag.^8.ii.addere. ^o.j.Ub,y. pag.^^.jS.divitiis.fi.j.qvimiper. jy,
18.Pf.1S3. 2.Jer..^i.j. Ezech.j. i. pag.j.f..f6. ctimfui generts bejhts. SS-jj- iHieAliU.
SJ.jy hoc ^. jS. ^6. Pfjj. PfjS- ^i. p^g. 60. jj. Pf ^S. p^g. 62.1^. ut revivifcant.
d^.zg.ptiblice. 6j.is.rept<gnat. 6S.2i.Sienim. ji.^-.e latebrii.lin.26. Hag.2,2jf.
lin.2S.S.tp^6.lin.j7.c.tp.sj,i.2. pag.jj.2p.Gen.1p. p.tg.jS-ji.moliebatur. jp
^o.vicaptnm. S2.2.Iiah.inc. SS.SS.innndavit lin.sp.innos. ^7. /j. verbi lui
didde:doElrina (S' confohiione orbatos ,nec nongratia Spiritti^fui. lin.sS. Hofij. Im
^2. qv.-eiffi. SS- p. Pf-il-So., 16. ij. pag. Sp. ^.pubtica. lin. 2.^. Mgyptij. po. 6.fentient.
pS. ip. Pfal. 122.1 s..f. lin.s_2. Rom. 12, j. pag.pj.l.ii. hortationibns. lin.2j. Ecclefu.p^tg.
j)6. t.j. Metnmorph. lin.iS. duct. lin. 22. dele : ut ipittem,
Rcliqva minoris funt momenti.
^(>^^f^H. I^Qw ['^Jc.'
SPECIAL 5S-5
THej. ..^iiii
■f T
\.
y .js.=^'.=sc
;-■!
\
«»Vi-,-Sj-»TC>.>v ./<
4vV'^^vWvi*9'. ^i9iwvf!tv>vt' - J ';•*