Skip to main content

Full text of "Étude historique sur les corporations professionnelles chez les Romains depuis les origines jusqu'à la chute de l'Empire d'Occident. Mémoire couronné par l'Académie royale de Belgique"

See other formats


M 


:^ait>Êr-^      TT*-i  ^KP^-  ---^         i      m 


l| 


"•VLVai^niBHPraPPTCWr^:-  ~"*'m3Hi». 


ÉTUDE  HISTORIQUE 


SUR    LES 


CORPORATIONS  PROFESSIONNELLES 

CHEZ    LKS    ROMAINS 

DEPUIS  LES  ORIGINES 
Jusqu'à  la   chute   de   l'Empire  d'Occident. 


^ 


ÉTUDE  HISTORIQUE 


SUR    LES 


i)' 


:\ 


LIA  J.J.Vi 

CHEZ  LES  ROMAINS 

DEPUIS  LES  ORIGINES 
jusqu'à  la  chute  de  l'Empire  d'Occident 


PAR 

J.    P.     WALTZING 

PROFKSSEUR    A    r/uNtVERSlTÉ    DE    LIÉG8 


OUVRâGE  COURONNE  PAR  L  ACADEMIE  ROYALE  DE  BELGIQUE 


TOME  Ml 

Recueil  des  Ins<:riptions  grecques  et  latine* 
relatives  aux  Corporatio>is  des  Romains 


LOUVAIN 

20,    HUE    DE    NAMLH,    20 


1899 


SEEN  BY 
PRESl'RVATîON 

JUL  2  2  1992 
DATE 


i44ititt441. 


L.3 


RECUEIL 


DES 


INSCRIPTIONS  GRECQUES  k  LATINES 


RELATIVKS    AUX 


CORPORATIONS  DES  ROMAINS. 


/ 

/ 
/ 


Bien  que  le  Corpus  Inscriptionum  latinarum,  dont  la 
publication  touche  à  sa  fin,  doive  contenir  toutes  les  inscrip- 
tions latines,  l'utilité  de  recueils  spéciaux  nous  semble 
incontestable.  Ceux  qui  ont  étudié  une  question  particulière, 
sur  laquelle  l'épigraphie  oflre  une  foule  de  documents 
importants,  savent  combien  il  est  pénible  de  réunir  tous  les 
textes  épigraphiques;  et  pourtant,  si  l'on  veut  avoir  les 
matériaux  sous  la  main  et  ne  pas  être  réduit  à  feuilleter  à 
chaque  instant  les  vingt  in-folios  du  Corpus,  il  faut  bien 
commencer  par  faire  un  recueil  tel  que  celui-ci.  Nous  avons 
voulu  épargner  ce  travail  fastidieux  à  ceux  qui  s'occuperont 
des  corporations  romaines  après  nous.  D'ailleurs,  parmi 
ceux  que  peut  attirer  celte  étude,  il  en  est  qui  ne  sont  pas 
assez  familiarisés  avec  les  abréviations  nombreuses  de  la 
langue  épigrapbique  ;  ceux-là  seront  heureux  de  lire  les 
inscriptions  sous  une  forme  plus  intelligible.  Les  notes, 
dont  beaucoup  sont  empruntées  au  Corpus  et  aux  publica- 
tions antérieures,  ne  seront  j)as  inutile?  non  plus;  un  cer- 
tain nombre  sont  destinées  aux  lecteurs  qui  n'ont  pas  une 
connaissance  approfondie  de  répigraphie. 

Quant  aux  inscriptions  grecques,  moins  nombreuses,  on 
verra  qu'elles  sont  encore  dissém-nées  dans  quantité  d'ou- 
vrages et  de  revues,  et  tout  le  PiOnde  estimera  sans  doute 
qu'il  était  nécessaire  de  les  rassc^nbler. 

Notre  Recueil  contient  toutes  les  inscriptions  grecques  et 
latines  relatives  aux  corporations  professionnelles,  c'est-à-dire 
composées  de  gens  du  même  métier.  (Voyez  tome  I",  p.  52.) 
Il  nous  a  paru  indispensable  d'y  joindre  celles  qui  concernent 
les  collèges  religieux  privés  et  les  collèges  funéraires.  On  aura 
vu,  dans  notre  Élude  Mstorique,  qu'entre  ces  différents  col- 
lèges, il  y  a  tant  de  points  de  ressemblance  qu'il  est  impos- 
sible d'étudier  les  uns  sans  les  autres,  et  que  souvent  il  est 
malaisé  de  dire  à  quelle  espèce  se  rapportent  les  inscriptions. 

No»as  avons  suivi  l'ordre  géographique  qui  est  celui  du 


VIII 

Corpus  :  chaque  inscriplion  est  rattachée  à  la  ville  à  laquelle  \ 
elle  se  rapporte.  L'ordre  des  matières  aurait  eu  toutes  sortes       . 
d'inconvénients;  un  seul  suffisait  pour  le  faire  rejeter  :  c'est        \ 
qu'il  aurait  lallu  répéter  plusieurs  lois  une  grande  partie  des  \ 

inscriptions  ou  Fnultiplior  les  renvois.  Sans  doute,  l'ordre 
géographique  ne  laisse  pas  de  présenter  aussi  certains 
désavantages;  mais  les  tahles  détaillées  suffiront  pour  y 
remédier. 

Notre  Recueil  est  donc  divisé  en  14  parties,  correspondant 
aux  14  volumes  du  Corpus. 

Les  inscriptions  portent  un  numéro  d'ordre  spécial,  mais 
nous  avons  lait  suivre  les  numéros  du  Corpus  :  ce  sont  ces 
derniers  que  tout  le  monde  devrait  citer  toujours,  et  il  sera 
facile  de  les  retrouver  dans  notre  Recueil^.  Nous  avons  inter- 
calé, à  leur  place  géographique,  les  inscriptions  que  \cCorpus 
ne  renferme  pas  encore  ou  cpii  n'y  pourront  pas  être  puhliées. 

Comme  beaucoup  d'inscriptions  sont  citées,  même  dans 
les  travaux  récentL=,  d'après  Orelli,  Wilmanns  et  Dessau,  et 
dans  les  livres  plus  inciens,  d'après  Cruler  et  Muralori,  nous 
avons  cru  devoir  indiquer  en  note  les  numéros  correspon- 
dants de  ces  auteurs  Nous  avons  également  renvoyé  aux 
principaux  commentaii  es  dont  les  ins(ri|)tions  ont  été  l'objet, 
surtout  quand  elles  présuitcnt  quelque  difficulté.  Nous  citons 
notre  Étude  historique,  qnand  la  solution  y  est  donnée. 

En  tête  des  inscriptions  de  cha(pie  ville  se  trouve  la  liste 
des  collèges  de  cette  ville,  avec  l'indication  des  détails  les 
plus  intéressants.  Un  coup  d  œil  sur  ces  listes  suffira  pour  se 
faire  une  idée  d'ensemble  des  /corporations  d'une  ville. 

1  Dans  les  renvois,  les  numéros  spc^ciaux  de  notre  Recueil  sont 
[irécédés  de  la  lettre  N°,  ceux  du  Corpus  sont  précédés  de  l'indi- 
cation du  volume. 


PREMIERE   PARTIE. 
Inscriptions  antérieures  à  la  mort  de  César. 

C.  I.  L..  I.  Tnscriptiones  latinae  atitiquissimae  ad  C.  Caesaris  niortem,  ed.^ 
Th.  MoiuisEN,  1863. 

Les  inscriptions  antérieures  a  la  mort  de  César  sont  reprises  dans  les  volumes 
suivants  du  Corpus,  et  nous  ne  ferons  ici  que  les  énumérer,  en  reproduisant 
seulement  1 1492.  qui  figurera  au  vol.  XV  parmi  Vlnstrumentmn  domesticum 
itrbis  Romae. 

i.  I  563.  X  3773.  Magistreis  conlegi  mercaforiim,  à  Ca- 
poue,  en  6^2?  6iô  u.  c. 

2.  I  564-575.  X  3774-1791.  Collèges  des  magistri  fanc- 
rum  de  Capoue  de  Giô  à  693  u.  c. 

3.  I  585.  X  6007.  Libertini   du  dictateur  Sylla,  à  Min- 
turnae. 

4.  I  602.   V  4087.  Collège  d'esclaves  en  Van  695  u.  c,  à 
Sabioneta,  peut-être  de  Rome. 

o.  I   1037.  VI  I03'2o.  Ciirator(es)   d'un  collège  inconnu, 
à  Rome. 

6.  I  1041.  VI  10415.  Socei  monumenti,  à  Rome. 

7.  I  1107.  VI  9144.  Conlegium  amilarium,  à  Rome. 

8.  I  1108.  VI  9888.   Conlegium  seclOLrum]  serrarium,  à 
Rome. 

9.  I   1129.  XIV  "2874.  Cisiariei  Praenestinei,  à  Prénesie. 

10.  I  1130.  XIV -2878.  Collegiii'm)  mercator[u(m)]  peqiia- 
riorii(m),  ihid. 

41.  I  1131.  XIV  2877.  Lani,  ihid. 

12.  I  1132.  XIV  2879.  Mag(istri)  co%iï  incerti,  ibid. 

13.  I  1156.  X  6314.  Collège  d'esclaves  et  d'affranchis,  à 
Cor  a. 


Z  C.    I.    L.,    VOL.    I. 

44.  I   1172.    IX  3907.    Milites  Africa[ni|  Caecilianis,   à 
Alba  Fucens. 

lo.  I  1234.  X  1589.  Retiarii(?),  à  Puteoli. 

10.  I  1343.  XII  !2(330.  Magislri  el  magistrae,  à  Cosa. 

il.  1  1406.  XI  4771.  Fiillones,  à  SpoUlium. 

18.  I  1425.  XI  6i\  !.  Incolae  opifices(i(iie},  àSena  GaUica.. 

19.  I  1455.  V  1890.  Magistrei,  près  de  Concordia. 

20.  I  1462.  V  703.  Mag(isleriiim),  à  Tergeste. 

21.  22  I  1477-1478.  II  3'f33-348i.  Mag(istri),  àCa- 
thagène. 

23.1  1492.    Sur  iiiio  tossère  (le  bronze. 

D(ecrelo)    d(eciirioniim).  |  Ingenuiis  |  qui    ad    subfrajgia 
descendunt. 

Cette  tessère  provient  d'un  collèp:e  administré  par  des  décurions  et  dans  lequet 
les  ingénus  seuls  avaient  droit  de  vote  (Tu.  M.).  Elle  sera  reprise  au  vol.  XV. 

24.  I  1540.  XIV  2875.  Coques  alriensis,  à  Préncste. 

25.  I,  p.  186  XIV  2105.  Magister  collegii  Lupercor(um)  et 
Capitolinor(nm)  et  Mercurial(ium). 

26.  I,  p.  327.  X  6638.  Magistri  d'un  collège  d'esclaves,  à 
Antium. 

27.  I,  p.  476.  XI  1356.  Magistri  d'un  collège  funéraire 
composé  d'esclaves  tailleurs  de  pierres,  à  Luna,  en  l'an  !22 
après  J.  C. 

28.  I,  p.  554.  XIV  2847.  Magislere[s],  à  Préneste. 

Sur  les  collèges  professionnels  antérieurs  ii  l'Empire,  voyez  notre  Étude  hisl.^. 
1,  pp.  8S-90. 


II«  PARTIE, 


Hispania. 


C.  I.  L.,  11.  Inscripliones  Hispaniae  lalinae,  cd.  Aemiuus  Huebker.  1869. 

C.  1.  L.,  ][,  suppl.  Inscriptionum  HUpaniae  lalinarum  snpplemenium,  éd. 

Aejulius  Huebner.  1892. 
Kaibel  =  Inscripliones  graecae  Siciliae  et  Italiae,  addilis  graecis  Galliae 

Hispaniae  Britanniae  Germaniae  inscriptionibiis,  éd.  G.  Kaibel.  1890. 


I.  LVSITANIA. 

1.  Mun.  Félicitas  Julia  Olésijta  (Lisboa).  C,  p.  i23. 
Cultores  Larum  illius,  II  174. 

29.  II    174.   Aesculapio  I  Aug(uslo)  I  sacrum,   culllores 

Larum  1  Maliae  iMalioli,|jM(arcus)Cossutius  |  Macriuus  1  donavit. 

Grut.,  69,  12.  —  La  1.  5  parait  corrompue;  elle  contenait  le  nom  d'une 
femme  (Huebner). 

2.  Coi9i»nht*igf€  (Coimbra).  C,  p.  40. 
CoUegium  salutare,  Il  379. 

30.  II  379.  D(is)  M(aniljus).  |  M(arco)  Jul(io)  Serano,  |  in 
itinere  urb(ano)  |  defuncto  et  |  sepulto,  Coelia  ][  Romula  |  ma- 
ter filio  I  piissimo  |  et  collegium  |  salutare  ||  f(aciendum)  c{ura- 
verunl). 

Orelli,  2413. 

3.  La  Conquista,  C,  p.  74. 

Conlatores  (monumenti  ?),  II  657. 


4  C.    I.    L.,    VOL.    II. 

31.  II    657.  Conlatores  j  A(iili)   L(ucii)  P(iiblii)  Ponlii  | 

L(ucii)  Sepliimi  [  

La  Conquista  est  à  deux  lieues  de  Trujillo  (Tunjalium)  .  Hlkbner  pense  qu'il 
s'agit  de  conlatores  (monumenli). 

4.  Cujfteftt  (Caparra).   C,  p.  100. 

Cul(tores)  Lnr(um)  pui^Uicorum),  II  810.  817. 

col(le2;a),  millier,  Il  816. 
Sodalis,  II  823. 

32.  II  816.  Pcculia[ri],  t  Recess'ae  li[b(erlo)]...,  [  ann(o- 
nim)  XL.  I  Cul(tores)Lar(um)  [  piib(licornm)col(legae)  |  f(acien- 
dum)  c(uraverunl). 

33.  II  817.  ...  Al[b]ini  i"(ilio),  |  anu(oriira)  L,  |  cul(tores) 
La[r(um)]  |  pub(licoriini)  p(onendiim)  c(uraYeriint).  (  H(ic)  s(itus) 
e(st);  s(it)  t(ibi)  tferra)  l(cvis). 

34.  II  823.    L(iiciiis)  Publilcius  L(uciij  t\ilius)  ]  Pap(iria) 

Thi|amus,  |  emerit(us),  l|  an(norum)  XXVII,  |  h(ic)  s(ilus)  e(st); 

s(it)  t(ibi)  t(erra)  l(evis),  |  Caeciliiis  |  Vetlo  so|  flali  cip[pum  d(e) 

s(uo)  f(ecit). 

Ces  trois  inscriptions  ont  été  trouvées  à  la  Oliva,  village  situé  près  de  l'an- 
cienne Capera.  Oheli.i,  1069,  lit  mal  la  première. 

II.  BÂETICÂ. 

1.  Col.  MiaticM  (Sanliponce).  C,  p.  14o. 

Soda[lcs]  ou  soda[liciumJ,  II  II 18  b. 

Statio  serrariorum  Augusforum,  II  1131.  1132. 

35.  II  1118.  Ce  sont  deux  fragments  provenant  d'une  dédicace  à 
un  empereur  :  a)  ...  [p]ro\n (cpoli)] ...  |  ...  trib.  p[ot.] ...  [cos.]  ...pro[cos] ... 
b),..B.  soda[les?]. 

36.  II.   1131.  i\I(arciis)  Caelius  Âlexander  tajbiilam  mar- 

moream  d(oiinm)  d(edil)  |  slationi    serrariorum  |  Augustorura. 

Le  nom  de  serrarii  Aiigiistorum  indicpie  que  cos  carrières  appartenaient  aux 
empereurs  (IluKiiNEit).  Cfr.  I  1108  =  VI  9888  :  conlegei  sectolruni]  serrarium. 
Le  fragment  II  1132  parle  aussi  des  [s}errar{ii). 


HISPAMA.  «> 

2.  Co'.  JuHa  Romula  Mfispalis  (Sevilla).   C,   |>.  13:2. 

[Cjorpus  centonari[orum],  aidorUsé  par  Antonin  le  Pieux,  II  1167, 
Scapliarii  qui  R.omulae  nos^oUantur,  en  146,  II  1168;  en   146,11  1169. 

Scapliarii  Romul(ae)  consist(('iil<îS),  II  1183.  Scapharii  Hispalenses,  àla 

même  époque,  II  1180.  Gfr.  1163,  note. 
Navicularii,  II  1180,  sous  Marc  Aurèle  et  Verus. 
Lyntrarii  Canamenses  Oducienses  Xaevenses,  II  1 182. 

patronus  eon/m,  II  1182.  i 

Confectores  aeris,  II  1179, 

37.  II  1167.  [l]mp;eratori)  Caes(ari)  |  [T(ito)]  Aelio  Ha- 

dr(iano)  |  Aiitonino  Aiig(usto)  |  Pio,  p(alri)  p(atriae),  I  [c]orpus 

cento' nari[oriim],  ,  indii[lgentia   ej[us  |  [c]ollegio  liominiim  | 

[centiim  dumtaxjal  |  [conslituto]. 

Les  suppléments  sont  de  Mommsen,  qui  compare  avec  Pus.,  Epist.  ad  Traj., 
33  :  tu,  domine,  dispice  an  instituendum  putes  coUegium  fabrorum  dumtaxat 
hominum  CL.  Ici  le  nombre  est  incertain.  Hiebner,  p.  841,  cite  a  tort  les 
fragm.  Vat.,  233,  oii  il  est  question  de  centenarium  pistrinum  et  non  de  cen- 
tenarius  numerus.  Voyez  notre  Étude  hist.,  II,  pp.  81  et  404. 

38.  II  1168.  Imp(eratori)  Caes(aii)  divi  Iladriani  flilio), 
I  divi  Trajani  Parthici  nepoli,  |  divi  Nervae  pronepoli,  i  Tfito) 

Aelio  Hadriano  Antonino  ||  Aiig(iislo),  pont(ifici)  maxi(mo),  Iri- 
b(uniciai  pol'cstate)  VIIII  !|  impVralori)  II,  co(n;sLiii  |  IIII,  pfatri) 
p(alriae).  |  scaphari  qui  Romidae  |  ncgotiantur  |  d(ej  S'^ua)  pie- 
cunia)  d(onura)  d(edernnl). 
WiLM.,  944. —  An  146. 

39.  II  1169.  3I(arco)  Aurelio  Vero  |  Caesari,  Impîeraloris) 
Cae^saris  Titi  Aelii  Hadriani  Anloni  ni  Aiig(iisti)  Pii  p(alris) 
p(atriae)  fdio,  ||  co(n)s(uli)  II,  |  scaphari  qui  Romidae  |  nego- 
tiantur  \  d(e)  s(ua)  p(ecunia)  d(onum)  d(edeninl). 

Henzen,  7277.  Dessau,  3.>3.  —  Marc  Aurèle  fut  consul  II  en  14o,  avec  Anto- 
nin le  Pieux;  mais  cette  statue  fut  probablement  élevée  avec  la  précédente,  en 
146.  (Hiebner).  Deux  barques  sont  sculptées  sm'  cette  base. 

40.  II  1179.  T(ilo)    Flavio.    Ang(usti)  |  lib(erto),    Poly- 
cliryso,  I  proc(iiratori)    monlis  |  Mariani   prafS' lantissumo,  ( 
confectores  aeris. 

Oreu.i,  \o8.  Dessau.  1.591.  —  Le  mons  Marianus,  situé  cnhT  Italica  ei 
Curiga  avait  d'importantes  mines  de  cuivre.  Les  mines  des  montagnes  appelées 


b  (..    I.    L.,    VOL.    II. 

aujoiirJ'liui  Sierra  Moreim  tHaienl  sans  doute    (lirii;ées  par  un  procurator 
Augusli  {Umfmseu). 

41.  II  1180.  Sex(to)  Julio  Sex(ti)  f(ilio)  Qiiir(ina)  Posses- 
sori,  j  praet(ecto)  coluortis)  III  Gallor(um),  praeposito  nume|ri 
Syror(tim)  sagittarior((im),  item  alae  primae  Hispa|nar(iim), 
€uratori  civilalis  Romiilensiiim,  in(uni(:ipii)  Ar|Vensium,  tri- 
biino  mi[l(iliim)  leg(ionis)l  XII  Fiilminat[ae],  |1  cnratori  coloniae 
Arcensium,  arllecfo  |  in  decuirias  ab  optimis  maximisqne  |  im- 
p(eraloribiis)  x\ntonino  et  Voro  Aiitj;(ustis),  adjii'tori  L'Ipii  Sa- 
turnini  praef(ecli)  annon(ae)  |  ad  olenm  Afrum  et  Hispanum 
receni|sendnm,  item  solamina  transfejrenda,  item  vecluras 
navi(;iila|riis  exsolvendas,  procuratori  Aiigiiistortim  duoriim) 
ad  I  ripam  Baelis,  sca|)harii  Ilispalenlses  ob  innoccntiam  jiis- 
titiaaijlqiie  ejiis  singularcm. 

IIeszen,  0r>22.  \\'n,M.,  1261 .  Drssai:,  1403.  —  Marc  Aurôle  et  Verus  régnèrent 
<^nsemble  de  161-169.  —  L.  6.  Arca  Caesarea,  eu  Phénicie,  pairie  d'Alexandre 
Sévère  (H.)  — L.  9.  11  y  a  un  rijjiiis  Satnrninus  dans  Kki.i.ermann.  Viçj.,  Il, 
3,27  et  un  autre  dans  le  C.  1.  L.,  X  6726.  I.  >'.,  700.^).  Huisr.uFEi,D,  Philoloçjus, 
1870,  p.  ?)!,  conjeclure  que  ce  praef.  ann.  était  fils  de  M.  Ulpiits  Aiig.  lib. 
Salurniiiiis  a  commentariis  vcliiciilonim  (GurT.,  592,  i).  —  L.  11.  Solamina, 
denrées  de  i'annone;  cfr.  VIII  619  et  notre  Etude  hist.,  11,  pp.  83,  n.  3,  et  122. 
Olcum;  clr   G.  Tu.,  li,  15,  1.  :5. 

4-2    ÎI  1182.  Cfaio;i  Aelio,  C;ai)   f(ilio),   Cai)   n(opolii,  | 
Qiiir;iii;i),   Avilo.  |  lyntrarioriini  ;  omnium    palro|iio,    lynlrari 
Caliiamenses  Odiicijeii.sps  Naovenses. 

Canania,  OJucia  el  Xaeva,  (rois  villes  situées  sur  la  Baelis,  en  araont  de 
Séville. 

43.  II  1183.   L(iicio)  Caslricio  Q;ninti)  filio  |  Honoralo, 

p(rimi'ip(ilari),  |  liomini  boiio,  |  scapliarii  (  RomiilCae)  consis- 
tentes),  ||  ob   innoecnliiiin  |  et    singiilarem  |  jiislitiam   ejiis,  | 
d(o)  s(iia)  p(eriinia   p  osiieninl). 

3.  Mun.  Flavium  Sitfjn'tisn  (Facialcazar).  C,  p.  171. 

Sodalicii  lui'l)a,  dans  um^  inscr.  métrique.  Il  1293. 

4i.   II    1293.    Trouvé  à  Utrcra. 

Pylades  Anni  Novati  palris  |  li(ic)  s(ilus)  e(sl).  ] 

SiilxliKltim  primae  Pyladem  hace  ara  jiivenlae 


HISPAMA.  7 

indicat  exeniplum  non  levé  amicitiae; 
iianq(ne)  sodalicii  sacravit  Itirba  fiitiirum 

nominis  indicium,  nec  minus  onicii. 
Dicite,  qui  legilis,  solito  de  more,  sepulto  : 

pro  merilis,  Pylades,  sit  tibi  terra  levis  ! 

4.  Mun.  Flavium  Mnt€tcn  (Màlaga).  C,  p.  25i. 

Marchands  syriens,  Kâidel,  2340. 
CoUegium.  II  1976. 

45.  Kaibel,  2o40.  C.  I.  L.,  II,  p.  2S1. 

...  àvé]o'T»-i[crev  ? ]  !  KXujbtrov ]  \  vov  t[ôv ]  |  ■n:âT[p]a)va 

[Ktti  TTpocrJ  iTctTiiv  Toû  [èv   MaXdKi]]  Xûpuuv   le  Ka[i   ]vûjv 

[kJoiv[oO ]  [  XiXouavoç tôv  TTdTpuj[v]a  [koIJ  eùep[Y]éTnv. 

KAiBELadopte  les  suppléments  proposés  par  Kirciihoff  dans  le  C.  I.  L.,  excepté 
1.  5  ...  vôv  t[oû  KoivoO  ....]  TrdT[p]ujva.  Hiebner  lit  aux  1.  8  et  9  :  Ka[i 
""Aaïajvûjv,  et  Kirchhoff  :  [K]o[p]vt]A.[ioç]  XiXouavôç  Ko[up]dT[a)]p.  Kaibel 
rejette  Koupdruup,  parce  que  les  Grecs  doivent  donner  à  leur  chef  un  nom 
grec.  MoMMSEN  conjecture  que  la  dédicace  est  faite  par  deux  personnages  : 
ZiXouavôç  K[a]l  ...  iutoç. 

46.  II    1976.  D(is)  M(aniljus)  s(acrum).  |  Porcius  Gae  | 
tulus  an(norum)  XXV,  |  pius  in  collegio,  [  h(ic)  s(itus)  e(st)  ; 
s(it)  t(ibi)  l(erra)  l(evis). 

Petite  pierre,  avec  des  caractères  du  commencement  du  m*"  siècle  (E.  H.). 

3.  Abtiet'n  (Adra).   C,  p.  267. 
Famiiia,  c(ultores?)  c'ollegii?),  II  1980. 

47.  II  1980  (cfr.  p.  877).  —  C  C  N  j  Suavis  I(ibertus) 
et  I  Faustus  vilic(us)  Lar(es)  et  Genium  |  cum  aedicula  prim(i) 
in  famiiia  die]  s(uo)  d(onum)  dfanl). 

Les  caractères  paraissent  être  du  milieu  du  i^r  siècle  fp.  877).  La  première 
ligne  est  difficile  à  résoudre.  IIuebner  propose  c(ullorum)  c{ollegii),  et  N  serait 
l'initiale  du  nom  d'un  dieu  ou  du  nom  de  la  famiiia.  Mommsen  croit  que  c'est 
le  nom  du  maître,  et  ce  serait  pour  cette  raison  que  l{ibertus)  n'était  pas  précédé 
du  prénom  du  patron. 


8  C.    I.    L.,    VOL.    II. 

6.  Mun.  Flavium  IVettcania  (Cortijo  de  Escaha)  C,  p.  269^ 
Jiivones  Laureiises,  au  milieu  du  II<^  siècle,  II  2008. 

48.  II  2008  (Cfr.  p.  878).  Jovem  Pantheum  Aug(iistiim)  | 
cum  aede  et   fctrastylo  solo   [p]iiI)(lico)  j  L(iicius)  t'aipurnius 
Gallio  et  C(aitis)  Marins  jClernensNescanienses,  cii|ratorcs  juve- 
mim  Laurensiiim,  jj  d(oniim)  d(ederunt),  k(alcndis)  Julis  P(iiblio) 
Septumio  Apro,  M(arco)  Sedatio  Severiano  co(n)s(iilibiis). 

Il  s'agit  do  consulct  suffedi  d'une  année  inconnue,  vers  le  milieu  du  ii^  siècle  ; 
voyez  la  note  du  Corpus.  —  Laurenses.  Hi;ebni:k  pense  que  ce  nom  ne  vient 
pas  de  Lauro,  oii  périt  le  fils  de  Pompée,  après  la  bataille  de  Munda. 

7.   Calecutn  (Daradoleja).  C,  p.  881. 
Amici  et  convictores  cives,  Il  5500. 

49.  II  5500.  C(aiiis)  Juniiis  Sev[e]rus  |  Calec-ulensis  | 
an(noriim)  LXXX.  |  Amici  et  [c]onvict|ores  civ[e]s  posu|jerunt.| 
n(ic)  s(itiis)  e(st);  s(it)  t(erra)  l(evis). 

Ephem.,  ep.,  I,  p.  185,  n.  293  c,  et  II.  p.  249.  —  Les  caractères  paraissent 
de  la  tin  du  ler  siècle. 

8.  Mun.  Lalonium  Oftsiyi  (Maquiz).  C,  p.  293. 
Collegae,  II  2102. 

50.  II  2102.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  Septimia,  Sep- 
limi(i)  I  Sabiniani,  mil(ilis)  colior(lis)  (  VIII  pr(aetoriae),  et 
Aemiliae  Jus  tae  (ilia  Adventa  |  benemerens  a  suis. 

Sur  le  côlé  droit  :  Pro|)ler  (piam  rogamiis  |  parentes  pien- 
tissumi  collegas  |  suc[e]edentes  deincepsq (ne)  succès  sores  sic, 
ne  qiiis  vestriini  tal:em  dolorem  experiscatiir,  nt  |  liiiiiiis  Ma- 
nib(iis)  liiccrna  (piotidijana  e\  ratione  piil)lik(a)  vesira  |  poni 
[placeat...] 

Hase  carrée  ;  caractères  de  In  lin  du  n^  siècle.  —  Propterquanu  c'est-ii-dire  : 
à  cause  de  Septimia  Adventa,  tille  de  Septimius  Sabinianus  et  d'Aurelia  .lusta. 
Pour  la  prière  adressée  au  collège,  cfr.  VI 9626  et  Bormakn,  Inscr.  Sass.  inates,  21. 


9.   Co'.  Patricia  Cotutiibn  (Cordovaj.   C,  p.  306. 

Fabri  subaediani,  en  348.  II  2211- 

pat(ronus),  tessera  pat(ronatus),  principatus(J). 

rectorcs  très. 
Familia  publica  c(olonorum)  doloniae)  P(atriciae),  II  2229. 

sacerdos  ejus  perpefuus,  libertiis  coloniae. 

uiag(ister)  II,  coloniae  sernis. 

ol.  II  2211.  L[i]menio  et  Catullino  |  cons(ulibiis)  V  idus 
Apr(iles).  |  [J]iil{io)  Caninio  paUrono)  |  merent[i]ssimo.  Prin  | 
cipatus  ob  splenJorem  domiis  tiiae,  pal( rono)  lionori[fi]cenfis  | 
sime,  offerimus  libi  cuncli  tesseram  pal(ronatiis)  |  fabri  siibi- 
diani,   quemi  libenti  animo  jiibe[mii]s  |  siiscipi.   Offerentes  | 
redores  Clod(ius)  Augendus, ,  Curfialiusj,  Innocenlius,  |  Jun(ius) 
Germanus. 

Sur  une  table  de  bronze.  Consuls  de  Tan  348  après  J.-C.  —  Cette  tabula 
patronatus  a  la  forme  d'une  lettre  [Th.  M.].  Nous  donnons  la  lecture  de 
HuECNER.  On  pourrait  aussi,  dit-il,  joindre  principatus  {=patrocinii  coUegii) 
à  merentissimo.  Le  mol  subidiani,  dit-il.  vient  peut-être  du  nom  de  la  schola 
de  ces  fabri.  Voyez  notre  Liste  des  collèges. 

52.   II   2229.    A(ulo)  Publicio  |  [Gejrmano,  sacerdoti  | 
[tajmiliae  publicae  |  cfolonorum)  c(oloniae)]  P(atriciae)  perpé- 
tue, mag[islro)  II,  |  [Trjophimus  c(olonoriim  c(oloniae)  P(atri- 
ciae)  ser(viis)  ||  [e]mplu  Germanianus  |  d(e)  s(uo)  d(edit). 

Trophimus  avait  été  esclave  d'un  Germanus  avant  de  devenir  esclave  de  la 
ville  de  Cordoue;  de  là  son  surnom  do  Germanianus. 


III.  TARRACONENSIS. 

I.  jBi'acuvf€  Augttstff     BragaJ.   C  ,  p.  338. 

Sodalicium  urbanornm,  11  2i28. 

S3,  II  2428.  SoflaHciiim  iirbanorum  |  dfe)  s(uo)  f(acien- 
dum)  c(iiraverunt). 

Grande  pierre  d'iui  éditice  magnilicpie  (Alvares  he  Figieiredo). 


dO  C.    I.    L.,    VOL.    II. 

2.  JLuctts  A9tgut$ti  (Lugo).  C,  p.  359. 

Gollegiuni  divi  Augusti,  II  2573. 

54.  II  2573.  Sacrjum  Po',eman|ae,  colle|giuin  d|ivi  Au- 
g(iisti). 

Aiilcl  ;  lettres  élégantes  du  lei- siècle  [E.  H.).  La  pierre  est  brisée  sous  la 
•deniii're  ligne. 

3.  Mjcgio   VMM  €ien»i»ta  (Léon).  C,  p.  369. 
E(iuites  legionis  VII  (leiiiiiiac,  ,  en  21f).  Il  2063. 

53.  II  2663.  Dédicace  à  Caracalla,  en  216.  \  Equités,  in 
I  hisactarius  |  leg(ionis)  Vil  Gem(inae)  |  Anl(oninianae)  P(iae) 
Fel(icis)  deîvoti  numini  ||  majcstafi(|(iie)  ejus.  | 

Sur  le  côté  :  Dedica((iim)  Vil  k(alenclas)  Oct(obres)  Cattio 
Sabjino  II  et  Cor(nelio)  |  Amillino  |  co(n)s(ulibus). 

An  216.  Von  Do.mas/ewski,  Westdeutsche  Zeitschr.,  XIV,  1895,  p.  87. 
Aclarius  ou  ab  aclis,  t\n\  tient  les  aniiives,  ies  écritures  (E.  II.). 

4.  Segorin  (SegoviaJ.  C,  p.  379. 
Soiiales,  Il  2731.  2732. 

56.  II  2731.  G(aio)  Pompeio  Mii|croni  Uxarae|nsi,  aii- 
(norinn)  XC,  sodales  [  f(aciendiim)  c(uraverunl). 

Orei.i.i,  -i680.  —  Se  trouve  au-dessous  d'un  eques  haslalus.  Très  beaux 
caractères. 

57.  II  2732.  Valerio  Anno;ni  Liigiiadici  |  f(ilioj  Ux[a- 
m(ensi)],  a[iin(orum)]  |  XXV,  sodaI[es  |  l'(acieiidum)]  c(ura- 
veriint). 

5.   MJapn»»»n  (Osma).  C,  p.  387. 
Collegiuni  sidoruni,  Il  2818. 

58.  II  2818.  Liigovibiis  |  sacrum.  |  Ldiciiis)  L(icinius) 
Urci|co  collelgio  siitorii|m  il(ontim)  d(al). 


HISPAMA. 


11 


Sur  les  Lugoces,  voyez  M.  Iiim,  Der  Malronen-KuUm  fJahrb.  des  Vereins 
./.  A.  im  Rh.,  1887.  vol.  83),  pp.  102  et  17i,  n.  U-2  et  467.  Le  même,  dans 
RoscHER,  Lexikon  der  gr.  und  rôm.  Myth.,  s.  v.  Liigoves. 

6.  Leiva,  près  de  Burgos.  C,  pp.  393  et  932. 
Cultores?,  113811. 

59.  II  5811.  M[i]nervra)e  |  aram  at  I  liicu[m]  Bruv(...?)  | 
•c(ultores)  p(onendamj  l"(eceriint). 

Sur  un  petit  autel.  —  Lecture  proposée  par  E.  H. 

7.  Segisntuo  (Sesamon).   C,   p.  932. 
Collège  inconnu  d'affranchis  et  d'esclaves,  en  2.19,  II  o81i2. 

60.  II  5812.  Vol(;i)  fel(iciter)  |  siicLe(pertint)]  |  liben(tes)j 
patronis  merentissimis  cl  re(licissimis)  |  et  prestantissimis  et 
pientissimis  |I  cives  pieiilissiini  et  amicissimi  Seg(isamoiienses)| 
-dom(inoj  noslro  Aiig(iis[o)  Gor(diano)  et  Âviola  c(on)s(idil)iis),  | 

G(aio)  Sempronio  Flavo 

Va!eri(;j)e  Severiii(a)o  patron) a )e  noslr(a)e 
10.  G(aio)  Severio  Presso 

G(aio)  Valerio  Liipo 

gfentili?)  G(aio)  Tiircllio  Cassiano 

Piib(liciiis)  Paralus  Anti(slia)Caliope 

Pnl)(lieiiis)  Marlialis  lilierliis  gcn(lilis)        Vai(eria)  Donata 
1o.  Pub  licius  Maritimus  lib  erliis  gcnftilis)       Bolia 

Piib(ii('iiis  Mascellio  lib(erlus)  gen(lilis)      Valeria  Brilla 

Pub(licins)  Merealor  lib(crlus}  gen(tilis)     Va[l(eria)]  Avana 

Val(eritis)  Candidiis  pectenariiis 

Val(eriiis)  Qiiintio 
20.  Jul(iiis)  Moriniis 

Bcb(iiis)  Valoddiis  fiillo 

Anl(oniiis)  MissIMiis  siitor  Ocl(avia)  Severa 

Jiil(iiis)  Eiifemiis  Amainius 

Eleiiiis  fnllo 
-lo.  Aevaristus  ser(viis)  gen(tilis) 

Emilius  Secundiis 

Pelaij:iiis  clavarius  .        ' 


42  C.    I.     L.,    VOL.    II. 

Epiiem.  ep.,  II,  p.  244.  —  Laine  de  bronze  ayant  30  X  22  centimètres.  Re- 
])ro(luction  dans  E.  Huebner,  Exempla  script,  epigr.,  n.  877.  Sur  les  autres 
monuments  de  ce  genre,  voyez  ibid.,  p.  301,  et  Ephem.  ep.,  1872,  p.  141. 
C'est  une  tabula  palronatus ,  mais  au  lieu  du  décret  de  cooptation,  celle-ci 
contient  des  vœux  offerts  pour  les  (|uatre  patrons  et  la  patronne  du  collège, 
dont  les  noms  sont  placés  après  la  date,  au  datif.  Suivent  les  noms  des  mem- 
bres :  seize  liorames,  affrancliis  ou  esclaves,  et  six  femmes  dont  les  noms  sont 
placés  à  côté  de  ceux  de  leurs  maris.  Il  y  a  trois  esclaves  :  Aevaristus  ser(vus) 
et  deux  autres,  reconnaissables  ii  l'absence  de  nom  gentilice,  Elenus  et  Pelagius. 
11  y  a  ciiui  iiounnes  dont  le  métier  (sutor,  fullo,  peclenarius,  clavarius)  est 
indi(|ué. 

Quant  aux  sigles  g.  (devant  le  nom  d'un  patron)  et  gen.,  Huebner  les  exjJlique 
par  :  genftilis)  :  il  s'agirait  d'aflrancliis  et  d'esclaves  d'une  gens.  Mommsen  con- 
jecture :  geni(twi),  c'est-ii-dire  :  vernaculi,  nés  dans  le  pays.  Cfr.  III  GI.'JO.  Le 
gentilice  Pub(licius)  indicpie  des  esclaves  affranchis  par  une  gens  ou  gentilitas. 
[E.  H.].  On  sait  qu'il  désigne  ordinairement  les  affranchis  de  l'Etat  ou  d'une 
ville.  Voy.  Léon  Halkin,  Les  esclaves  publics  chez  les  Romains  (Fasc.  I  de  la 
Bibl.  de  "la  Fac.  de  Phil.  et  Lettres  de  l'IIniv.  de  Liège,  1897),  pp.  39  et  150. 

Consuls  de  239. 

8.   Tott'iuM  (Toledo).   C,  p.  416. 
Coll(egae),  II  3076. 

61.  II  3076.  Pompei  |  Peregrini  (  peregre  d[ef(uncti)],  [ 
an(noriim)  XXX;  collfegae)  |  f(eceriiiil)  ;  Cornelia  Cin(yra)  | 
f(ilia). 

Lecture  de  IIlecneh,  qui  pense  que  la  (in  est  peut-être  corrompue. 

9.  Caheza  dd  Griego  (Kt'cut'ica?).  C,  pp    419.  9U. 

Sod(ales)  Claudiani,  Il  3111.  .';<S79. 
Sodaies  iwcer//,  Il  311.'i-.'J117. 

6-2.  II  31  li.  ...  I  (il(iis)  et  sibi  ...  |  v(iviis)  f(aciendum) 

[c(iiravil)].  |  T(ilo)   O(;tavio    Saliirniiio,  |  sod(ales)   Claudiani 

conMidcriml)  |  ad  fiiniis  (sesfordos)   CC  |  S(il)   t(il)i)   ((orra) 

l(evis). 

Lc%  sodoles  Claudiani  ne  foiil  (|ue  contribuer  aux  funérailles  d'un  membre 
de  la  famille  a  (pii  appai'Ienail  l,i  sépulture.  Cfr.  III  1504. 

63.  III  3115-3117.  Fragments.  Le  premier  contient  les  mots  : 
Laur(enses?)  ...  sodales  ...  —  3IIG  :  ...  sod(ales)  ...  —  3117  :  ...  [sodajles ... 

64.  II   5879.    ^"i'  un  cippe. 


HISPAMA.  13 

Baehia  Ca  lybc  h(ic)  sfila)  e(sl).  |  Baebii  Surcessus  et  Epa- 
phro|(litus  nialri  lYaciendum)  c(uraveriinl);  |  sociales  Claiidianij 
f(aciendnm)  c(iiraverunl). 

10.  }Jun    Flavium  E,tB»ni»iiutÈt  (FuenUana).  C,  [).  433. 

CoUcc...  ancnsem...,  II  32-29. 

6o.  II  3229.  Alliae  iMlarci  f  iliae)  |  Cundidae,  [  curante  | 
Licinia  |  Macedon'fca  maire,  |  colIec[iiim]  [  anensem...  j  clien- 
tes et  I  liberti  [patir]on[ae]  pos(ueriint). 

MoMMSEN  conjecture  :  collegium  Anense  m[ajus],  et  rappelle  que  les  mots  en 
ensis  sont  des  ethniques.  Hlebner  pense  qu'il  peut  y  avoir  eu  :  colleg.  [Rom]a- 
nense.  [Aureli]anense.  ou  quelque  chose  de  semblable.  .\u  n"  3231,  il  y  a  une 
Licinia  Macedonica,  flaminica  pferpetua  ?  ). 

11.  Mun.  Mlttffo  (Santisteban  del  Puerto  et  Castellar 
di  Santhlehan) .  C,  pp.  433.  949. 

Collegium  urbanum,  Il  3244. 

66.  II  3244    D(is)   M(anibusj  s(acrum).  |  Hi(c)  jacet  | 
Laetus  |  annorum  |  XXV,  pins  in  |  suis,  collegium  urb^auum 
ei  I  posuit.  H(ic)  s(itus)  |  est;  s(itj  Ifibij  l(erra)  [l(evis]). 

Trouvé  à  Sorihuela.  à  l'Ouest  de  Castellar.  Huebner  rapporte  ce  collegium 
urbanum  à  Rome. 

\î.   Colonia   C'ftfiituffo  .\ova  (Carthagena). 
C,  pp.  462.  952. 

Piscatores  et  propolae.  II  o929.  ' 

Collège  d'ingénus,  d'affranchis  et  d'esclaves,  attaché  à  un  sacellum,  II,  3433. 

Collège  d'affranchis  et  d'esclaves,  attaché  a  un  sacellum.  II  .j927. 

67.  II  3433=1  1487.  Heisce  m;agistris  1  coira[r]unt  :i 
C(aius)  Poplici(us)  C(ai)  f  ilius),  |  L(ucius)  Cervi(us)  L(ucii) 
f(ilius),  I  M(arcus)  Caeici(us)  N(umerii)  G(aii)  l(ibeflus),  I  L(u- 
cius)  Talepifus)?  A(uli)  iïibortus),  |  Cn'eius)  Tongili(us)  Pul(a- 
des?),  I  L(ucius)  Paquilus;  Lon[g]i?  l(iberlus)  Sil(vanus)?,  1 


14  C      I.    L.,     VOL.    II. 

Q(iiintiis)Verali(us)  Cis(sus?),  |  Pil(emo)  Ponlili.oiiin))?  iMfarci) 

C(ai)s(erYiis),  ,U.  Claii(li(iis)  Pos'|)or?),[Stiriis  Titii]  C(aiis(ervus)? 

MoMMSEN,  Rhein.  Mus.,  IX,  1854,  ]).  iti3.  Ber.  der  Berl.  Ak.,  1860,  p.  445. 
Ce  sont  les  nuujistri  atlachés  à  un  mcellum,  énuméros  dans  l'ordre  suivant  : 
ini;(''nus,  aiïi'anchis,  esclaves.  Leur  nombre  ne  ])eut  être  déterminé,  parce  (|ue 
la  lecture  est  incertaine  et  que  la  pierre  est  biisée  en  bas.  Sur  les  noms,  voyez 
la  note  de  IIuebner.  L'inscription  est  un  peu  plus  ancienne  que  la  suivante. 

(58.  II  3434  =  5927  =  1  1477.  M.  Piuipius  M(am  | 

l(iljertus),  |  Se\(liis)    Liiiiciiis  |  Se\(li)  l(iljerliis)  Cv»cp(io?),  | 

M.  Prosiiis  M(arci)l(iljerlus),  N(un7eriiis)  Titiiis  L(n('ii)  l(ibcrtus) 

Nii(..?),]|  C.  Vcroiiis  M(arci)  l(il)('rliis).  |  Aiilioc(liiis)  Briili  |  e[l] 

Terenli  C(ai)  s(orvus),  |  Pilemo  Aledi  L(iicii)  s(erviis),  ;  Alex(an- 

der)  Tilini  L(iicii)  s(ervus),  |  Acerd(o)  Sapo^nii)  M(arci)  s(erviis),| 

mag(islri)  pilas  III  et  i  fiindameiil(iim)  ex  |  caemenl(o)  faci(en- 

dijm)  I  coeravere. 

(ÎARRi'CCi,  Sylloge,  220rj.  —  Il  s'agit  des  niayistri  d'un  sacellum,  (|iii  font  des 
travaux  a  ce  sanctuaire. 

&.).  II  5929.  C(aio)  Laetilio  M(arci)  f(ilio)  A[palo?],  |  II 
vir(o,i  (iiiinq(iiemali),  |  Lares  Acigiislalcs  et  |  iVlerciiriiim  pisca- 
lores  I  et  propolae  do  pecun(ia)  sua  f(aciendijm)  c(iiraveriin() 
i(dem)(i(iie)  p(roba!'iint). 

Exempla  script,  epiyr.  lat.,  227.  Ephem.  ei>.,  IU  ,52.  —  Colonne  de  marbrer, 
caractères  assez  anciens.  —  Cfr.  XIV  409  :  piscaiores  propolae,  ;i  Ostie.  Les 
mots  idem  probarunt  appliqués  au  collège  lui-même  et  non  à  ses  macjislri, 
étoiuient.  l'ne  monnaie  d'Auguste  (tlcKEi,,  D.  N.,  iV,  p.  KU);  cfr.  C.  I.  L.,  II, 
;î4I7)  prouve  que  C.  Laetilius  llapalus  fut  diiumvir  ci  quinqucnnalis  ii  Car- 
Ibago  Nova,  avec  le  roi  Ptolémée,  fils  du  roi  .luba  (Saavedha  et  IIlebner). 

13.  I^suLA  Balkauis  Major. 
M*ftt»nft  (Palma).  C,  p.  49 i. 

Contii(bernali?)  et  collega,  II  .'iOTo. 

70.  II  3675.  D(is)  W(anibiis  |  Asini  ;  vix(il)  |  ann(os)  LXV;i: 
Valro  conlii(beroali)  j  et  collegae. 

14.  Col.    l€ttef»ti(9  (ValenciaJ.  C,  p.  500. 
Sodalicium  vernarum  colentes  Isid[em],  III  3730. 


IlISPAMA.  la 

Ti.   II  3730  =  6004.  Sotlalicium  |  veriKinini  |  colentes 
Isid[em]. 
Orelu,  2402.  Très  l)elles  lellres. 

l.j.  M  un.  Sftffunttii»*  {Murviedro).  C,  pp.  oll.  967. 
Giiitores  Dia[nae],  Il  3821  ;  cfr.  3822.  882.3. 

'ri.  II  3821.  Cultoros  Di:i[nao]. 

73.  II  3822.   ...  nia[nae]  ..  iiar    .  |  ciiKoriim. 

74.  II  3823.   ...  Ciil[lorcs]  |  Philoconiiis... 

HuEBSER  conjecture  qu'il  s'agit  d'un  collège  voué  au  culte  d'une  Diane  giec(|ue. 
ayant  son  temple  au  pied  de  la  citadelle, 

Ifi.   Col.   Deftosw  (Torlosa).  C,  p.  bào. 

Sodales  Herculani,  II  4004, 

7o.  II  4064.  -Marco)  Salliistio  |  Felici,  pereg|re  defiincto,; 
sodales  j  Herculani. 

L.  4  :  SODALES  7.  puis  une  palme 

17.   Col.  Julia   Victoria  Triumphalis   Tat'i'ttco 
(Tarragona).  C,  p.  538. 

C(ultores?  ),  II  408o,  au  //-^  siècle. 

Col(legium)  fabr(um),  II  4316.  an  Ih'  siècle. 

Colleg...  cent...,  II  4318. 

[CJollegi...,  II  6079. 

Collega,  verna  Tarraconensis,  II  6071  =  4161,  au  Il<^  siècle. 

Sodalis,  II  6109,  au  11^  siècle. 

76.  II.  4085.  Q(uintus)  Altiiis  Messor  |  exliedra(m)  ciim| 

fronte  I empli  |  Minervae  Aug(ustae)  |  vetiislate  |  corrupto,  per - 

fector  et  pictor?  |  de  siio  ref  ecit)  |  et  ci'ultoribus?)  dédit. 

Petit  autel  de  marbre.  Suivant  IIlebner,  les  caractères  paraissent  être  du 
ne  siècle.  —  Au  lieu  de  c(ultoribus).  il  faut  lire  peut-être  :  cfollegis)  ou  c(olo- 
nis).  [E.  H.]. 

77.  II  4163  =  6071.  D(is)- M(anibiis).  Q(uintio)  Ârato, 


16  C      I.    L.,    VOL.     11. 

v|ern(a)e  Tarraconensi),  |  |)(osueriinl)  Porc(iiis)  Parjis  et  Q(uin- 

tius)  Urbiciis  colleg(ae)  iii(erenti). 

Petit  autel  :  caractères  delà  lin  du  ir' siècle.  Lecture  de  IIuEiiNER.  Verna 
Tarracunensis,  esclave  public  de  Tarraco  par  naissance. 

78.  II  4316.    Q(iiintus)   Murriiis  |  Thaïes  |  liorilegiura  | 
col{Iegio)  fabr(iini)  d(onnm)  d(edit). 

Base  de  marbre  ;  caractères  élégants  du  n"  siècle. 

79.  II  4318 l|colleg...  |  |  cent  |  |  d(e)s(uo) 

f^ecil). 

80.  II  6079.   ..  [c]ollegi...|...  basem  |  ...  s  | 

81.  II  6109.  Marin(ia)  Câlina  |  exitiim  et  memorram  fecit 
Silicio  I  Donalo,  sodali  bo|no,  c|(ui)  vixit  an(nis)  XXV,  ||  et 
d(iebiis)  IX  e(t)  cui  non  [t]ii[it  da[t]u(m)  palriafni)  et  1  populum 
[fjrui,  I  ne[q]ue  parcn[t]e(s)  |  videre;  [<|]ii[i]n  [li]o[c]  ||  i[nm]a- 
[tjurus  obit  fato,  [n]ec  |  ip[s]i  slnd[i]iis  artis  [profuit?]. 

Base  de  marbre.  Caractères  dn  u«  siècle.  Lecture  de  Huebner.  Buecueler 
lit  :  1.  1,  Marin(ius)  Cntmae(us),  1.  6  :  d(ies)  JX,  cui:  1.  10  :  qui  timoc(uus)  ; 
1.  11  et  12  :  fdlo  decepl(Hs)  slud(i/u()n),  pour  m  studio. 

18.  Aesa  (Isona).  C,  pp.  594. 

Collegia  kalendariuui  et  iduaria  duo,  il  1108. 

82.  II  4468.  L(ucio)  Val(erio:i  L(iieii)  f(ilio)  |  Gal(eria)  Fa- 
venlino,  |  11  viiali,  |  qui  annona  |  Iriiinenlaria  {[  emptaplebem| 
adjnvit,  et  ob  ajUa  merila  ejiis  ]  collegia  ka|lendariiiiTi  et  idnaria 
duo  I  civi  gratissimo  |  posuerunt. 

OuEr.r.i,  iO.'J3.  Suivant  Mommsen,  les  noms  de  ces  trois  collèges  viennent  de  ce 
([ue  le  |)remier  s'assemblait  aux  kalendes  de  chaque  mois  et  les  deux  autres 
aux  ides.  0.  UntscHKEi.i),  Gall.  Slud.,  111,  ]).  2i9(13),  n.  3,  compare  les 
Decatrenses  (C.  1.  L.,  X  1690  et  1697). 

19.   ('ol.  Favenlia  Julia  Augusta  Pia  Bufcino  ( Barcelona), 
C,  p.  599. 

Collegium  l'abruni,  11  .'ii9.S. 

Colle^ium  Assotan.,  lli.ViO.  après  l'an  107. 

83.  II  4498.  Minervae  Âug(ustae)|N(nmerius)  Aufustiusl 
Homuncio,  j  (sex)vii' Aug(uslalis)icollegio  labr(um)  dono  posuit. 


HISPAMA.  17 

84.  II  4540.  L(ucio]  Licinio  Secundo,  accenso  pa  Irono 
siio  Li  cinio  Surae  pri  jmo,  secundo,  tertio  |  consulalu  ejus, 
(sex)ivir(o)  Aug  ustali)  col  oniae)  J(uliae)  V(ictricis)  [Tiriumpha- 
lis)]  Tarra'conensis,  |  collegium  Assotan(ura)  amico. 

Sur  ce  L.  Licinius  Secundus,  voyez  II  ■4.>3o-4o48.  L.  Licinius  Sura  lui 
consul  II  en  102,  et  consul  III  en  107.  —  Sur  Assotanum,  voyez  H  3423 
et  59il  =EE.,  III  3.3  :  L.  Aemilius  —  Reclus,  domo  Roma,  qui  et  Karlh'^a- 
giniensis)  et  Sicellitanus  et  Assotanus  et  Lacedaemonius  et  Basletanus  et 
Argi'us  et  scriba  quaestorius,  scriba  aedilicius.  donatiis  equo  publ.  ab  imp. 
Caesare  Trajano  Hadriano  Aug.,aedilis  coloniae  Kartharji  niensisi.patronus 
reipublicae  Assotanorum,  testamento  suo  reip.  Assotan'orum)  fîeri  jussit, 
epulo  annuo  adjecto.  Asso  était  une  ville  des  Bastetani,  mentionnée  ceulement 
par  Ptolémée  (2.  6.  61).  Voyez  Hcebner.  après  II  3123.  On  ne  sait  oii  elle  était 
au  juste  située. 

INSCRIPTIONS  INÏERC.VLÉES. 

II  3300  =  N»  49  II  5927  =  N^'  68  '    11  6071  =  N"  77 

5811=      39  .^929=       69  6079==      80 

5812=       60  6004=       71  6109=       81 
5879=      64 


IIP  PARTIE. 


Asia.  Provinciae  Europae  graecae.  Illyricum. 

C.  I.  L.,  III.  Inscripliones  Asiae,  provinciarum  Europae  graecaruin,  Illyrici 

latinae,  éd.  Tir.  Mommsen,  1873. 
C.  I.  L.,  III.  Supplonicntuin  : 

Aclutia,  Epirus,  Macedonia,  Thracia.  Ed.  lit.  .Mommskn. 

Moesia  In/erior,  Moesia  Siipcrior,  Dacia,  Pannonia  Inferior.  VA.  A.  uk 

DdMASZKWSKI. 

Pannonia  Superior.  Kdd.  0.  Hiksoifeld  et  A.  de  Domaszewski. 
Dabnalia,  Noricittn,  Raelia.  Ed.  ().  Hirschkei.d. 

Pour  les  inscriptions  grecques,  nous  avons  dû  citer  (luantité  d'autres  ouvrages. 
Notre  plan  ne  comporte  cpie  les  collèges  romains,  c'est-iwiire  les  collèges  de 
l'époque  romaine  el  n'ayant  pas  un  caractère  grec  plutôt  que  romain.  Dans  ce 
cas  ne  se  trouvent  guère  que  les  corporations  professionnelles.  Les  inscriptions 
qui  les  concernent  ont  été  classées  en  premier  lieu  par  A.  Wa.(;ener,  Revue  de 
V Inslruclion  publique  en  /ielyique,  18(58.  pp.  1-8;  puis,  par  J.  Menadiek,  Qua 
condicione  Ephesii  usi  sinl  inde  ah  Asia  in  forinam  provinciae  redacla,  Berlin, 
1880,  p.  ^8;  par,!.  Okhi.kh,  Eranos  Vindobonensis,  1890,  pp.  277-278  :  Genos- 
senschaflen  in  Kleinasien  U7id  Syrien  ;  enlin,  par  Eiuc.ii  ZiEitARTii,  Das  grie- 
chische  Vereinswcsen,  Li'ipzig,  S.  llirzel,  1896,  pp.  102-110.  Voyez  notre 
Étude  historique,  II,  p.  139,  n.  4  Mommsen.  Roem.  Gescli.,  V^  p.  ;i31.  Nous 
avons  doinié  aussi  les  rares  inscriptions  relatives  aux  corporations  profes- 
sionnelles antérieurement  a  la  conquête  romaine.  Pour  les  autres  associations 
grecques,  nous  renvoyons  ii  l'ouvrage  de  Ziebarth. 

AEGYPTVS  ET  ASIA. 

I.  AEC.YPTVS. 

1.  .l»*si»ioe  (Zeiliye). 

Tô  ttXtîOoç  Tiûv  àtTÔ  toû  'ApaivoeÎTOu    (vô|aou?)  KoGapoupYÛv  Kai 
TrXaKouvTOTTOiiûv,  en  l'an  i*  a])rès  J.  C. 

8o.  II.  BiiiGscii,  (ieoyraphisclie  Ini^chr.  allacgypt.  Denkniaclcr,  1857,  I, 
p.  i:i7. 


AEGYPTVS.  19 

'YTTèp  aÙTOKpdTopoç  Kai'Œapoç,  j  GeiJùv  uîoO,  Aiôç  "EXeuGc- 
piou  ZePacTToO,  |  TTottXîou  'OKiauiou  ovtoç  èTTdpxou|Tiîç  (^) 
AÎYÛTTTOu,  TÔ  TrXfjGoç  Tuùv  I  àîTÔ  Toû  'ApcTivoeiTOu  KaBapoup- 
•fujv  Kai  TTXaKOuvTOTTOiiLv  'HpaKXeibiiv  Zoxûjtou  TTpocTT.dTriv 
TOÛ  etouç  Xp'  Kaicrcxpoç  |  (TniXi-iv  xal  eiKÔva  [koà)  éopT^v  biù 
piou. 

'Etouç  X^'   KaiO'apoç  |  Mexîp  xe'. 

«  Sous  l'empereur  César,  fils  des  dieux,  Jupiter  Libérateur  Auguste,  P.  Octa- 
i>  vius  étant  préfet  d'Eg\-pte,  le  collège  des  boulangers  et  pâtissiers  du  canton 
1»  Arsinoeites  (a  honoré)  Héracleidès,  fils  de  Sochotos,  son  président  de  l'an 
»  32  du  règne  de  César,  d'une  stèle  et  d'une  statue  et  d'un  banquet,  a  perpétuité. 
))  En  l'an  32  de  César,  le  2.")  du  mois  de  .Méciiir.  »  (Janvier-Février).  » 
LwiBROso,  Recherches  sur  l'économie  politique  d'Egypte,  134.  n.  2.  Nous 
donnons  la  lecture  de  Brlgscu.  Auguste  est  appelé  Zeus  Eleutherios  :  l'an  32 
de  son  règne  correspond  à  l'an  2  de  notre  ère.  P.  Octavius  était  alors  préfet 
d'Egypte.  Cfr.  C.  1.  Gr.,  47 lo.  en  l'an  1.  —  Arsinoeites  est  un  canton  (pagus) 
de  l'Egypte  moyenne:  il  avait  pour  clief-licu  Arsinoe.  —  Ka9apoup-fo(,  ce  sont 
ceux  qui  font  les  KaOapoi  scil.  apxoi..  Cfr.  Journal  des  Savants,  1873,  p.  98. 

2.  Alcjcnuflfen  (Iskenderie).   C,   p.   12<0. 

Commanipuli,  III  6577. 

Inl  TUÙV  îaTpûjv,  au  3'^  s.  av.  J.-C.  Bull,  de  Corr.  hell.,  III.  1879,  p.  470. 

86.  III  6577.  Genio  sancio  |  legioiiis  et  comma  nipiilo- 
rum  bonoruni,  |  Q(uintiis)  Caecilius  Kalendi  nus  oplio  posuit. 

Cfr.  vox  Do.MAszEwsKi.  Westd.  Zeitschr.,\l\,  189o,  p.  97.  Ephem.  ep.,  V,  9, 
—  Table  de  marbre  provenant  du  camp  situ''  à  l'Est  d'Alexandrie. 

87.  Bull,  de  Corr.  hell.,  III,  1879,  p.  470,  n.  2.  (Th.  Homolle).  Base 
trouvée  à  Délos. 

XpûcrepiLiov  'HpaKXeÎTOu  'AXe£av5péa,  |  tôv  Œuffevii  ^acri- 
Xéuuç  TTToXeuaiou,  |  Kui  eEtypiTriv,  Kai  è-rri  tuDv  laTpujv,  |  Kai 
èTnaTÔTiiv  ToO  Mouaeîou,  i^Apeioç  TTa)aqpîXou  'A6rivaîoç,  KaXo- 
KaxaSiaç  é'veKev  Tfiç  eiç  éauTov,  |  '  AttôXXujvi,  '  ApTé|ui5i,  |  AriToî. 

«  En  l'honneur  de  Chrysermos  d'Alexandrie,  fils  d'Héradeitos,  parent  du 
•  roi  Ptolémée,  exégète,  président  des  médecins,  épistate  du  .Musée,  Areios 
»  d'Athènes  ,  fils  de  Pamphilo^,  ii  cause  de  sa  bienveillance  envers  lui  :  à 
»  Apollon,  à  .\rtémis.  à  Latone.  » 


20  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

Chrysermos  vivait  sous  Ptoiémée   III   Evergète  (247-223).   Voyez  la  note 

d'HOMOU.E.  ZlEBARTlI,  0.  C,  p.  98. 

Karnak. 

AÔYOÇ  Tûjv  àvri\dTUL)v. 

88.  A. -H.  Sayce,  Academij,  1893.  I,  p.  157.  Sur  un  ostiakon. 
Aôyoç  TÛJv  ôvriXdTuuv. 

<(  Liste  dos  ânicrs.  » 

M*anaf»alis  (Ekhmln). 
Oi  SripocpuXaKiTToXiTiKoi  kuI  KUvrjYoi  è-rri  Tiqv  etpav,  àpxiKUvr)YÔç. 

89.  Revue  des  Éludes  grecq.,  IV,  1891,  p.  5;^,  n.  1-3  (A. -H.  Sayce).  Nous 
reproduisons  ces  inscriptions  telles  que  les  donne  Sayce.  La  lecture  est  souvent 
douteuse. 

1.  L  KY  KaittK  Km  ÊKi  (sic)  AeHioç  lepoçuXaH  toi»  TTavoçj 
Hkuu  Kai  01  uTTOYeTpamnevoi  KuvriYOi  eni  Tr|V  [  9r|pav  tuuv  TpaYuuv. 

2.  L  ç  OajaevuuB  y'  |  TTavi  opriopaini  oi  auvaPavTeç  TTepi- 
YevJi  I  riYÉ^ovi  ETravbpuuv  Kai  oi  0r|po(pu\aKiTroXiTiKoi  W  |  kuvii- 
Yoi  eTTi  THV  Giipav.  |  TToXitikoi  •  jj  AeHiKparnç  ruv^yoç  TrpuuToç 
et  cinq  autres  noms. 

KuvriToi  TTavoTToXiTou,  suivent  17  nonas. 

3.  Fragment  où  on  lit  notamment  les  mots  :  àpxiKu- 
vnïôç  —  oîç  KaOrjKei  èXGôvraç  Kuvriïeîv  Trjv  0r|pav  xpdYouç  ] 
[kai]  xà  dXXa. 

Ces  inscriptions,  dit  Sayce,  révolent,  ii  Panopolis,  l'existence  d'une  sorte  de 
«lub  de  chasseurs  qui  approvisionnait  une  moiiagorio  (6ripoq)u\dKiov)  pour  le 
compte  do  la  ville,  et  avait  à  sa  tète  un  «  chasseur  on  chef  ».  —  KaiaK,  pour 
XoîaK,  nom  d'un  mois.  Les  n"*  1  et  2  ont  été  publiés  par  Bouriant  (Recueil  de 
travaux,  etc.,\i,  3,  1)  avec  ces  variantes  :  6  Trpoq)ij\aE  pour  iepoqîùXaE,  ip 
au  lieu  de  ç,  opriPaTr|i  pour  optio^aTru,  TTavoTToXiTai  pour  TTavoTroXiTou. 
Sayce  (p.  55)  donne  une  À«  inscription  d'après  Bouriant  ;  on  y  lit  :  ci  auvava- 
PavTeç  Aetiuj  q3uXapx[uD]  TTavi  opeo(5aT€i  kwi  BeoqpuXaxiTou  TTavoTroXiTou 
KUvriYOi  eiTi  ty]v  Gripav  ktX. 


SVRIA. 


21 


Egypte.  Lieu   inconnu. 


H  aùvoboç  Ye^PfiJùv  Kaîaapoç,  en  l'an  29  après  J.-C. 
'  H  aùvoboç  Tû/v  auvYÊOÙxuJv,  sous  Plolémée  X. 

Oi  à-rrô  Tfiç  TTroXeiiaiboç  TCKTOveç  irpeapûTepoi,  en  l'an  28  de  notre  ère. 
iepeûç. 

90.  C.ScHMiDT.dans  Ziebarth,  o.  c.  p.  213,  u.  1.  Au  Musée  d'Alexandrie, 
Origine  inconnue.  Base  en  granit  d'un  ex-voto. 

[TTj  avKpdxnç    TTavecTveû  !  toç    dvé9r|Ke    cruvôbuu  j  TeiJupTuùv 

Kaîcrapoç  |  L  ib'  Ti^epiou  Kaicrapoç  0(a|uevuj6j. 

«  Pancrates,  fils  de  Panesneus,  a  offert  (cet  autel  '!)  à  la  corporation  des 
•  colons  de  César,  l'an  14  de  Tibérius  César  (an  29  de  notre  ère)  au  mois  de 
Phamenoth.  »  Ces  laboureurs  avaient  été  établis  en  Egypte  par  l'empereur.  Le 
si^'neL  veut  dire  :  anno,  ëxcuç,  voyez  Paily-Wissowa,  I.  p.  613. 

91 .  Ibid.,f.  213,  n.  2.  Au  même  Musée.  Bloc  de  marbre  d'origine  inconnue. 
Tri  (Tuvobuui  TÛJV  cruvfeoûxuuv  j  TTxoXeiaaîoç  'AXeHûvbpouj 

AîaKibeûç  LK. 

«  A  la  corporation  des  calons,  le  roi  Ptolémée,  [ils  d'Alexandre,  Éacide^ 
l'an  20.  n 

Il  s'agit  de  Ptolémée  X,  Alexandre  II,  qui  monta  sur  le  trône  en  l'an  81  avant 
notre  ère,  ou  de  son  fils  naturel  Ptolémée  XI.  Les  auvfeoûxoi  sont  probablement 
des  colons  grecs  établis  en  Egv-pte  par  les  Ptolémées. 

92.  Ibid.,  p.  213,  n.  3.  Au  même  Musée,  Origine  inconnue. 

Tûiv  ÙTTÔ   [ttîç?]  I  TTTo[Xe]faai5oç  |  TeK[TÔv]ujv  TTpecr  ^uTé- 

puuv  èKiKCK'ocTiiriKÔTuuv  TÔv  ||  èauTuûv  TÔTTOV,  I  iLv  îepeùç  AïOY  j 

évrjç  'AttoXX'uuvîou  L  le  Ti^e'pîou  KXaubiou  |  Kaîaapoç  ]  Oa- 

inevuùô  d. 

«  Les  charpentiers  de  Ptolémais,  les  anciens  (il  y  avait  donc  encore  un 
»  collège  de  réKTOveç  veuuTepoi),  ayant  orné  ce  lieu  (sacré)  qui  leur  appartient. 
»  alors  qu'ils  avaient  pour  prêtre  Diogenes,  fils  d'Apollonius,  la  14f  année  de 
»  Tibérius  Claudius  César,  le  1"  du  mois  Phamenoth  (25  février  de  l'an  28  de 
»  notre  ère).  » 

II.  SYRIA. 

1 .   Origine  incertaine. 
Collège  militaire  {?).  111  196,  en  243.  CoUega. 

93.  III  196.  D;is)  M(anibiis).  i  Aelfio)  Valeriano  b(ene)f(icia- 


-i^  C      1.    L   ,     VOL.    III. 

rio)  trib'uni)  |  log(ionis)  I  adj(iilricis),   stip(endioruin)  XVHl; 

vixil  I  ann(is)  XXXVIII.  Jiil(ius)  (H)oralialnus,  b(ene,f(iciarius) 

trib(iini)  logfionis)  pjiis'ldem,  secundiis  hères  et  eollega  bene- 

mcrenli  |  (ilidmn  stjliiendiim  |  ciiravit.  Id[ib]iis  Octobr(ibusj 

Arriano  et  [P]a[p]o  co(n)s(ubbus). 

En  haut  :  un  soldat  debout,  tenant  une  hasta.  Consuls  de  l'an  2i3  de  notre 
èrû.  —  SiM-  secundus  hères,  v.  Helmann,  Handlexikon  zu  den  Quellen  des 
rorm.  Rechts,  s.  v.  secundus. 

2.  Siflon  (Saida).  C,  111,   p.  27. 

MaxaipoTToioi,  en  l'an  47  avant  J.-C. 
94,  Revue  arch.,  '^<-  série,  t.  17,  1891,  pp.  107-108. 
LAE  'H\iôb(jupoç  I  'AttoXXovîou  Toû  |  '  AîToXXujqpâvouç  djp- 
XOVTOç  paxaipolrroiaiv  Geipi  dYÎuJi  ù||TTèp  to(û)  koivoû. 

«  L'an  64,  Héliodore,  tils  d'Apollonios,  tils  d'Apollophanès,  archonte  des 
»  couteliers,  (a  fait  cette  dédicace)  au  dieu  saint  pour  la  communauté.  » 

11  s'agit  de  l'an  64  de  Sidon,  47  avant  notre  ère.  Sur  l'ère  de  Sidon,  voyez 
Pauly-Wissowa,  1,  p.  647.  La  coutellerie  de  Sidon  était  renommée.  Dieu  Saint 
est  une  ajjpellation  sémitique.  Quadosch,  saint,  est  un  nom  donné  ii  la  divinité 
dans  la  Bihie  et  dans  des  inscriptions  phéniciennes.  Les  noms  propres  sont 
traduits  de  noms  phéniciens.  Koivôv  est  le  gâr,  la  communauté,  mentionné 
dans  un  décret  phénicien  du  Pirée  (Gi-ermont  Ganneau,  Rev.  arch.,  l.  l.). 

3.  Pntntyt^a  (Tedmur).C.,  III,  p.  24. 

ZuvTe|A.eia  xwv  xpuaoxjôoiv  kui  àpY[upoK6TTUuv|,  en  avril  'Jô6\  Lebas, 
Zuvobiai,  caravanes.  Voy.  Zikhahtu,  pp.  ;M-32. 

î)5.     LEItAS-WADDINCTON,   III,   II.   2602. 

ZeTT[Ti|uiov  'ObfxivaOovJ  j  tov  Xa|Lt[TTpÔTaTov  ÙTraTiKJôv  |  (Tuv- 
T6[Xeia  Tûjv  xpucroxjôtuv  |  Kai  ùpy[upokôttijuv,  tJôv  bediTÔTiiv  | 
Teipfiç  xdpiv,  [étJouç  6Hqp',  ||  ptivei  EavbiKtù. 

«  A  Septimius  Odainathos,  le  très  illustre  consulaire,  le  collège  des  orfèvres 
»  et  des  argentiers  (a  élevé  c<!  monument),  au  seigneur  (prince),  pour  l'honorer, 
»  en  l'an  .j60,  au  mois  Xandikos  (Avril  ::^5S).  » 

L'inscription  est  l)ilingu(^  ;  le  texte  palmyréen,  qui  est  complet,  est  donné 
par  VoGiÉ,  Inscr.  palmyr.,  n.  2:$.  —  D'après  cette  inscription,  Odeynath, 
époux  de  Zénobie,  était  consulaire  et  |)rince  de  Palmyre  en  avril  2.^)8. 


CILICIV.  2,'J 

III.  CILICIA. 
1.  Aaazat'bus  (Anavarza). 

XuvTcXvîa  XivoupYûiv,  en  136. 
93.  HiCKS,  Journal  ofhell.  sludies,  XI,  1890.  p.  240,  n.  8. 

AÙTOKpdTopa  Kaîcrapa  9[eoûJ  |  Tpa(i)avoû  TTap6iK0Û  uî[6v],  | 
6eoû  Nepoûa  uîuuvôv,  |  Tp(a)iavôv  'Abpiavôv  [Te\  paffTÔv,  àp- 
Xiepéa  |aéYi(7[Tov],  \\  b^\jiapxiKf\ç  èHoucria[ç  t6]  |  eiKoatèv,  aÙTO- 
KpâT[opa]  I  t6  èeûxepov,  uTTaT[ov]  |  xô  xpiTov,  7T(aTépa)  7r(aTpi- 
5oç),  TÔv  [eùepj  i  Y éTf|v  t^ç  oiKOU|aé[vi-|ç],[j(TuvTexvia  XivoupYÛj[v]. 

«  A  rempereur  César  Trajaii  Hadrien  Auguste,  tils  du  divin  Trajan  le 
»  Partiiique,  petit-tils  du  divin  Nerva,  grand  pontife,  revêtu  de  la  puissance 
»  tribunicienne  pour  la  20''  fois,  imperalor  pour  la  2*^  fois,  consul  pour  la 
»  3e  fois  (an  136 ,  père  de  la  patrie,  bienfaiteur  de  l'univers,  le  collège  des 
•ï  tisserands.  » 

Gagnât,  Année  cpigr.,  1891,  n.  26. 

2.   Cafycus  (Korghos). 

Oi  XivoTTÛiXai. 
TpaTTeZÎTai,  G.  I.  Gr.,  9179. 

97.  G.  I.  Gr.  9179 |  +  xoû  [e]ÙYeve(T[T]d!To[u]| 

+  TOV  eÙYeve(TTaTov+  I  +  TpaTreZ^iiov  + 

Inscription  chrétienne,  sur  le  couvercle  d'un  sarcophage.  Lf.bas-Waud.,  III, 
lii.S.  Lisez  :  tûjv  eÙYeveaToÎTUJv  Tpa-rrelÎTiuv. 

98.  Hkberdey-Wilhei.m,  Reisen  in  Kilikien  (Denkschriften  derk.  Akademie 
der  Wiss.  in  Wien,  XLIV  (189G).  vi.  p.  69.  n.  loi. 

+  GriKT]  biacpépoucTa  tuj  cruarniuaTi  tûjv  XïmeviiTuùv  Xivottuu- 
XÛJV  Tf|Ç  KuupuKaïujTuùv  +  .  . 

((  Sépulture  appartenant  à  la  corporation  des  marchands  de  lin  (de  toile)  du 
port  de  la  ville  de  Corycus.  » 

Cfr.  J.  Oehi.er,  Eranos  Vindobonensis,  p.  277.  Sur  les  artisans  chrétiens  de 
-Corycus,  vovez  Bull,  de  Corr.  hcll.,  VII,  p.  230  et  suiv.  Mohjisen,  Roem.  Gesch., 
VI,  p.  331. 


:24  <:.  I,  L.,  VOL,  m. 

3.  Jh'tarias  Ciliciae. 

To  eÛTeXèç  auve'p-fiov  tûjv  -fvacpéiuv,  an  III'^  siècle. 

99.    HicKs,  Journ.  of.  hell.  shidies,  XI,  1890,  \>.  236. 

'YTièp  (TuuTripîaç  toû  eu  téXoùç;  (JuvepYÎou  tiûv  |  Yvuqptiuv  ti^v 
)LteTpîav  I  niauùv  TaÛTriv  KapTioqpoipîav  béxou,  Aécr7To||Ta,  Tiapà 
TÙjv  àxpîujv  CiOu  boûXuuv,  Trapéxujjv  dqpeaiv  û|uapTiuijv  |  laîç 
t'iiaeTépaiç  i^uxalç  j  Kai  KaXrjv  dîToXoYÎav. 

«  Pour  le  salut  de  riiumble  corporalion  des  foulons,  accepte  notre  modeste 
»  offrande,  Seigneur,  de  la  part  de  tes  inutiles  serviteurs,  accordant  à  nos  âmes 
»  le  pardon  de  nos  fautes  et  une  bonne  justiticalion.  » 

Saint  Luc,  17,  iO  :  Servi  inutiles  sumus  ;  quod  debuimus  facere  fecimus. 
Saint  Matthieit,  xxv,  30.  IIicks  pense  que  cette  inscription  chi'étienne  n'est  pas 
postérieure  au  m*  siècle  et  qu'elle  vient  du  pavement  d'une  église  antique.  Elle 
se  trouve  dans  un  beau  pavé  en  mosaicpie. 

IV.  LYCIA  ET  PAMPHILIA. 
1.  S99»*a  Lyciae, 

'  H  OêPaarr)  iiXareio,  en  237  de  noire  ère. 

100.  K.  Petersen  et  F.  von  Lischai',  Reisen  in  Lykien,  Milyas  und  Kiby- 
ratis,  II,  [).  4u,  n.  S."}. 

'AYaGfj  Tûxni  I  'ArrôXXujvi  Xoupiuu,  |  ctpxiepéuiç  toO  |Li£Tà 
MâpKov...,  I  uTraTtiaç  TTepTreTOÛa  Kai  Kopvri\iav[oû],  |  îepuj|uévou 
5ià  piou  TTxoXeiaaiou  toû  Kai  |j  Zujcr(|uou,  Ypa|ii|uaTei)ovToç  Ze^a- 
crlTfiç  TTXaTeiaç  'louX({ou)  Aùp(riXfou)"Av6ou,  |  îepOKiipuKoOvToç 
MapKÎou  EdvGou.  |  npocTTaTai.  Suivent  21  noms.  Eùtuxujç. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  Apollon  de  Sura,  ...  étant  grand  prêtre,  sous  le  con- 
»  sulat  de  Perpetuus  et  de  Cornelianus,  Ptolemaios  surnommé  Zosimos  étant 
»  prêtre  viager,  J.  Aurelius  Anthus  étant  secrétaire  de  la  lePaOTr]  TTXaxeia, 
»  Marcius  Xanthus  étant  héraut  sacré.  Liste  des  prostates  :  21  noms.  » 

10t.  76id.,  II,  p.  46,  n.  84. 

'AYaGfj  TOxH-  [  'AttôXXuuvi  Zoupiuu,  dpxiepéoç  j  'AvTixdpou 
TOÛ  Kai  AiovucTi'ou,  |  iep[uj]|uévou  6ià  piou  'Avtiyôvou  P'  |  toO 
Kai  Au(7i|uâxou,Ypa|Li)LiaT€ÛovTOç||ZepaO'T)îç  TTXaTeiaç  Zuiucpôpou 


LVCIV.     l'VMI'IllI.IA      GALATIA.  ZO 

^'toO  Kcà     ZujTrjpoç,    iepOKîipuKOÛVTOç    MapK[iou|  |  EdvGou. 
TTpoo"TdTai.  Suivent  21  noms. 

t  A  la  Bonne  Fortune.  A  Apollon  de  Suia.  Anlichai'os  surnommé Dionysios  étant 
»  grand  prêtre.  Antigonos  surnommé  Lysimachos,  fils  d'Antigonos.  étant  prêtre 
»  viager.  Symptioros  surnommé  Soter.  fils  de  Symphoros.  étant  secrétaire  de 
»  la  IepaOTriTT\aT6ia,.MarciusXanthus  étant  héraut  sacré.  Liste  des  épistat es  : 
»  2i  noms.  ■> 

Ce  sont  des  listes  des  épistates  de  l'oracle  d'Apollon  de  Sura.  Elles  sont 
gravées  sur  des  stèles  qui  forment  relief  sur  les  rochers  situés  au-dessous  des 
deux  tombeaux  de  r.\cropole.  Le  consulat  de  Perpetuus  et  de  Cornelianus  se 
place  en  l'an  :237  de  notre  ère.  Les  deux  inscriptions  ne  sont  pas  de  la  même 
année,  mais  de  la  même  époque,  car  le  héraut  est  le  même  dans  les  deux,  mais 
les  autres  noms  difTerent.  Cfr.  C.  L  Gr.,  4303  i  et  A-. 

ZiEBARTH,  p.  106,  suppose  que  les  mots  "Le^aarx]  TTXaxeia  désignent  un  collège 
connu  à  Apamée.  Il  s'agirait  en  tous  cas  d'un  collège  religieux.  Cfr.  N"  114. 

"2.  Sifte  PamphUiae  (E)>ki-.A(iulijah). 
Tô  ué'fct  ouvépTiov,  f\  -repouaia  xoû  urfdXou  auvep-fiou. 

102.  C.  I.  Gr.  4346^'^'^.  Lebvs,  KH8o.  Kupeiviav  TTâipav,  tiiv 
Kpa Ti(TT[ri |v  fuvaÎKa  Bpuuuviavoû  1  AoXXiavoû,  toù  RpatiCTOu) 
AouKrjva  piou  dîTO  éTt[iT  |pÔTTUJV,  TTpi)aiTTi;[\Japiou,  kticttou  Kal 
qpiXoTrd'  Tpiboç  Kai  èv  TtâcTiv  eùepYéxou  ;  Ttîç  TraTpiboç,  Ou-faTépa 
Koi  èTfôv  [rijv  uTraTiKÔJV,  [fi]  -fepoucrîa  toO  )ae  -^ù.\o\)  CTuvep-fiou 
iriv  9i\ÔTraTpiv.   |  EÙTÛxei,  rfriTUcr!. 

«  A  Cyreinia  Patras,  l'excellente  épouse  de  Bryoniaiuis  Lollianus,  l'excellent 
»  procurateur  ducénaire,  primipilaire,  fondateur  (de  la  ville),  aimant  sa  patrie 
»  et  en  toutes  choses  bienfaiteur  de  la  patrie,  tille  et  descendante  de  consulaires: 
»  la  gérousie  de  la  grande  corporation,  k  (cette  femme)  qui  aime  sa  patrie.  .Sois 
»  heureuse,  Pégasis.  >» 

Base  ;  c'est  une  inscription  à  la  fois  honorifique  et  sépulcrale.  Kupeivîa  est 
désignée  par  les  siens  sous  le  nom  familier  de  TTriYocf (ç ;  l'acclamation  finale 
est  mise  dans  leur  bouche. 

V.  CAPPADOCI.\  ET  GÂLÂTIA. 
1.  Ancfft'ft  Galatiae  (Angora).  C,  111,  pp.  47.  1234 

Collèges  militaires  (?),  collega,  111  265.  -269.  6760. 

103.  III  265.  D(is)  M(anibus)  |  Fl(avii)  Aiulacis,  (ceiitiirio- 


26  CIL.    VOL      III 

nis)  1  leg  ioiiis)  1  Adjiitric(is).  |  nat(ione)  Germanic(a)  ;  |  vixit 
annis  1^,  ||  mens(ibiis)  III,  diehiis  I  llll  ;  Jiiliiis  Forininalus, 
collega  I  et  |)ro("iir(alor)  ojiis  |  amico  oplimo. 

104.  III  269  =  6765.  D(is)  iMfanihiis).  |C(aio)  Seciindiinio 
Juliano,  |  equiti  leg(ionis)  |  XXII  Pr(imigeniae)  p(iae)  f(idelis), 
ann||(oriim)  XXXV.  s(i))(endioriim)  XV.  |  C(aius)  Seranius  Vejge- 
tus  secunldiis  Fieres  et  |  colloga  |  f"(aciendiim)  c(uravil). 

Nous  pensons  que  collega  désigne  ini  soldat  du  même  grade  que  le  défunt. 
€fr.  VI  2961;  von  Domaszewski,  Westdeutsche  Zeilschr.,  189o,  p.  80. 

lOo.  III  6760.  ...  [coll...  eq...  cenlurioiies...  ]  e]t  decu- 
riones,  |  M(arciis)  Plaiitius  Macedo,  I  Sex(lns)  Lucilius  Masculus,  I 
C(aius)  Siilpiciiis  Longiiins,  |  L(ucius)  Numisius  L(U('ii)  f(ilius).| 
[Co]li(ors)  H  His|)anor(iiin)  |  ...  . 

Epuem.  ep.,  V  î')9  —  Le  fragment  counnence  par  les  noms  des  quatre  decu- 
riones  d'une  cohors  equitata  quinijenaria  dont  le  nom  précédait.  Voyez  la  note 
de  Th.  M.,  et  von  Domaszewski,  Westd.  Zeilschr.,  XIV,  1895,  pp.  69  et  90. 

2.  Mcotiiitèn  Lycaoniae  (Konia). 

Ta  reaaapa  aTcUuaxa  TfîLç]  oiKo[bo,u|iaç,  C.  I.  Gr.,  3993*>. 

i06.  C.  I.  Gr.,3995''.  AùEdvuuv  Kai  Zujtikôç,  A  0Ki)aeîç 
Texvelxai,  |  eùxapi(TTOû|uev  xoiç  |  léacapcTiv  CTémaacriv  Tfî[ç] 
oÏKo[5o||u](aç  Kai  Hcruxiuj  Geoboaiou,  tûj  ||  TrpoO'TàTr)  Kai  jaexà 
7TXe[icrT]i-iç  eùvo[iaç]  |  èTn)aeXricra|uévuj. 

»  Auxanon  etZotikos,  artisans  (originaires)  de  Docimeum  (ville  de  Phrygie), 
»  nous  félicitons  les  quatre  sections  (de  l'industrie)  du  bâtiment,  ainsi  que 
))  Hésychius,  tils  de  ïhéodosios.  prostate,  qui  a  administré  avec  la  plus  grande 
4  bienveillance.  » 

3.   Col.  Antiachia  tJnesarea  Pisidiae  (Yalovadj). 

ïhiasus  Liliferi?),  après  Domitien.  111  291. 
Collcge  religieux,  Itl  298.  299. 

107.  II  291  =6818 I  Ptiihlii)  f(ilio)  S(el(latina) 

Sosp[ili] I  li,    Icliali,   lcg(alo)  Aiig(iisli)  |  pro  pr(a('lore) 

provin((iariiiii)  i;al(alia(')  j  Pisid(iae)  Pliryg(iae)  Luc  aoniae)  Isaii- 


LYCAO.MA.    PJS'DtA.  27 

r(iae)  Paplilagoniae)  Ponti  Galat(icij  |  Ponli  Polemoniani  ( 
Arm(eniae),  |  legato)  legfionis)  Xlll  Gem(inae),  |  donat(o)  do- 
Ti(is)  militarib(ns)  |  expedit(ione)  suebic(a)  et  sarm(atica),  | 
i-or(ona)  miir(ali),  cor(ona)  vallari).  cor(ona)  ;  aur(ea),  hasl(is) 
pur(is)  Irib(us),  ve|xill(is)  trib(us),  ciirat(ori)  colo  ni[a]rum  et 
jnunicipior(um),  prae(feclo)  |  friim(enti)  dand(i)  ex  s(enatus) 
■c(onsiillo),  praetori,  |  aed(ilij  curul(i),  q(uaeslori)  Cret(af')  et 
€[yr(enaicae)].  Il  trib(uno)  leg(ionis)  XXIIl  Primigen(iae).  |  III 
vir(o)  a(uro)  a'rgento)a(ere)  f(lando)  f(eriiindo),  îTliiasiis  Lib(eri). 

Henzen,  6912  et  p.  o'21.  Il  ne  s'agiL  pas  d'un  Bellicius  SoUers,  comme  on 
l'avait  cru,  mais  d'un  personnage  ayant  le  surnom  de  Sospes  ;  Mommsen  con- 
jecture qu'il  est  de  la  famille  d'A.  Junius  P.  f.  i»astor  L.  Caesennius  Sospes, 
consul  en  l'an  163.  — L'expédition  contre  les  Suèbes  et  les  Sarmates  eut  lieu 
sous  Domitien  :  voyez  la  note  à  II  291.  —  A  la  tin,  Mojimsen  (Indices,  p.  1180) 
lit  :  Ltb(eri). 

108.  III    298  =  6838.  Sur  une  grande  base. 

L(iicioj  Flavio  L(nfii)  f  ilio)  |  Ser(gia^  Crispino,  |  sacerdoti 
J(ovis)  O(ptimi)  M(aximi),  dec(urioni),  L(ucius)  Flavius  L  iicii) 
f(ilius)  I  Serigia)  Longiis  pater  |  d  onum)  d(edil)  h(onoris)  c(ausa). 

101.  II  299  =  à839.  l.(iicio  Flavio  Paido  |  S(M'gia),  de- 
c(urioni),  aed(ili).  f|iiaes[t(ori)],  |  ciiratori  arcae  san  cluar[i]. 
L(ucius)  Flavius  Lfiicii)  filins)  Ser(gia)  |  Longiis,  fiiliiisi  patri 
suo  ob  II  merila  ejiis,  d.  d.  h.  c. 
Henzen,  5960.  5988. 

4.    Tet'wessittt  Pisidiae. 

Oi  Kaxà  TToXiv   xexveîxai   cjKUTeîç,   après  Marc  Aurèle.   Lanckoronski, 
Staedte  Pamphyliens  und  Pisidiens,  II,  p.  208,  n.  93. 
Oi  T6XV€ÎTai,  Ibid.,  II,  199,  n.  34  et  35. 

109.  Lanckoronski,  II,  p.  199.  n.  3-4.  Base  trouvée  au  S.  de  la  Stoa  d'Attale. 

Miivoç   HAIQNOZ  beKâin  f   (rpiiTi^  èv  tiî  év- 
vô,ULu   iKY.\r\a\a   eboEe  tlu  biîjauj  Tn|ç 
PouXtîç  -fvûJiun'f^)  ■  "EîTei  'ATaXâviti  [TTi-    . 
arripâpioç  TTiXXaKÔou  Kivvoûvioç  [Gu- 
5   TotTnp,  xnptt/  eÙYeveia  Kai  [crujqplpocrùvn  K[e- 
Kocriai-iuévi-i,  airacrav  -fuvaiKeîav  dpe- 


28 


VOL. 


Trjv  dTToèeiKvujuévii,  à[KjôXou0a  ttovoû- 

(Ta  Toîç  npoYÔvoiç  aÙTnç  TToWdKiç  ti]v 

TTÔXiv  TT€(pi\oTei|ar||Liévoiç  ev  Te  avaXiii- 
I  0   juacriv  éTTicn-moTâxoiç  Kai  èv  TTpox[pricrecriv 

àpYupiuuv  Kai  èmhàaeoiv  [KJai  [dpxjaîç  Kai  ie- 

puucrùvaiç,  ém-iYTeîXaTo  aeiiobeiaç  iueT«- 

h-]ç  oùcriiç  eùGnvîav  TTapacrxrî(JÉcreai  tuù 

TrXîîGei  7TXjipoûcra[v  Tpoqprjç  ÙYopàv  ?  Kai]  5a- 
I  5    vpiXfj  TaÛTriv  irapéxeTai  aTTÔ  |a[r|vôç  xpÎTOu  ?  è- 

viauToû  ?  Toû  ETTETOYZ  •  bebôxOai  xeiei- 

luilcrGai  aùinv  ùttô  toû  brmou  eiKÔvi 

XaXKrj  Kai  xpijcruù  cTTecpdvuj,  àvaTcGnvai  Te 

TY]v  eiKÔva  ev  èTricrruauj  Tf\q  TTÔXeuuç 

20     TÔTTUU   TTpÔç   Tf\   'AtTÛXoU    (TTOÛ   KOTÙ  TOV 

Tqç  necrmPpivnç  eùBeiaç  toîxov  ôX[ov 

èqp'  ou  Kai  dGXa  avÛKeiTai  tujv  veiKr|crdv- 

TUJV  Txaibujv  èv  yuiuvikuù  àyoùvi  ôv  eG[t'|- 

Kev  7Tai6ovo|aiûv  'Ep)naîoç  "0[tt|Xujvoç  • 
25    CTuvKexujpfjcrGai  èè  Kai  toîç  Texvei- 

Taiç  èv  TÔ)  aÙTÛj  tôttuu  dvao'Tno'ai  6v  ire- 

qpiXoTeiiurivTai  dvbpidvTa  Tfjç'ATaXdv- 

Tr|ç  KaGùjç  nTncTav,  èîriYpaqprivaî  [tc 

TOI  |uev  toû  5)|uou  dvbpidvTi  TÔbe  tô 
30    v|jri(pi(T)aa,  toi  6è  tûjv  TexveiTuùv  ï]v  dv 

aÙToi  GeX»TCT(ju(Jiv  èTrixpotqpnv. 

«  Le  i;j  (lu  mois  d'Héliori  (?).  dans  rassenililéc  tenue  conformément  à  la  loi, 
•  le  peuple  a  décrété,  sur  l'avis  du  sénat  : 

»  Attendu  qu'Atalanté,  tille  de  Pialérabis  Piilakoos  Kiiniounis,  veuve,  distin- 
»  guée  par  la  naissance  et  par  la  sagesse,  remarquable  i)ar  toutes  les  vertus 
»  féminines,  suivant  l'exemple  de  ses  ancêtres  qui  ont  souvent  bien  mérité  de  la 
»  cité  par  des  libéralités  insignes,  et  par  des  avances  d'argent,  et  par  des  dons, 
»  et  en  rem|»lissaiit  des  magistratures  et  des  sacerdoces,  a  promis,  pendant 
»  une  grande  disette,  de  fournir  au  peuple  les  vivres  en  abondance,  et  qu'elle 
))  les  fonriiil  depuis  i  trois]  mois...; 


PISIDIA.  29 

r)  Il  a  été  décrété  qu'elle  soit  honorée  par  le  peuple  d'une  statue  d'airain  et 
»  d'une  couronne  d'or,  que  la  statue  soit  érigée  sur  l'une  des  places  principales 
»  de  la  ville,  près  du  portique  d'Attale,  devant  le  mur  tourné  vers  le  sud...,  ou 
»  sont  placés  les  prix  remportés  par  les  jeunes  garçons  au  jeu  gjTnnique  donné 
»  par  Hermaos  fils  d'Hoplon,  quand  il  était  paedonome  ; 

»  Et  qu'il  soit  aussi  permis  aux  artisans  d'ériger  au  même  endroit  la  statue 
»  dont  ils  ont  honoré  Atalanté,  selon  leur  requête  ; 

»  Et  que  sur  la  statue  érigée  par  le  peuple  soit  gravé  ce  décret,  et  que  sur 
»  la  statue  érigée  par  les  artisans  soit  gravée  l'inscription  qu'ils  voudront  y 
»  graver.  » 

L.  16  éitéTouç  ou  ètt'  ëxouç  est  inintelligible.  L.  i[  eùBeiaç  ôboO  semble 
impossible.  On  veut  désigner  le  mur  méridional  du  portique  (ueariuppivôv 
Toîxov).  L.  22  aG\a,  les  inscriptions  24-30  sont  relatives  à  ces  victoires. 

Voyez  ci-après  l'inscription  des  artisans.  L.  25  et  suiv.,  KaGùjç  rjTeaav.  Les 
artisans  reçoivent  par  ce  décret  la  permission  d'ériger  la  statue  sur  une  place 
publique  et  d'y  graver  l'inscription  qu'ils  voudront.  Voyez  de  semblables  décrets, 
à  Sagalassos  (X«  112),  à  Cibyra(v.  infra),  k  Magnésie  "(C.  I.  Gr.,  3408),  à  Phila- 
delphie (Leb.vs,  III  6.%),  k  Smyrne  (Mouaeîov/ISTo,  p.  63),  k  Aparaea  (>'o>  1  l-'i 
et  117).  Cfr.  Oehler,  /.  /.,  p.  280.  Ziebakth,  o.  c,  pp.  108-109. 

HO.   Lasckoronski,  U,  p.  200,  n.  33,  Base  trouvée  au  même  endroit. 

Oi  xexveîiai  èteiuricrav  'ATaXdv'iriv  TTiaTripdpioç  TTiXXaKÔou 
Kivvoûvi  oç  Bu-faTépa,  X'ÎP'^'^'  eùep-fÉTiv  aÙTÛJv  |  -fevouévriv  èv 
f\  TTapécrxÉTO  TravTÎ  tuù  ]  nX^Bei  Éij9i'iv(a[v]  (JeiTobeiaç  T£vo)aévriç. 

<  Les  artisans  ont  honoré  Atalanté,...  qui  a  été  leur  bienfaitrice  en  fournissant 
I  à  tout  le  peuple  le  blé  en  abondance  pendant  une  disette.  » 

m.  Lanckorosski,  II,  p.  208.  n.  93.  Base.  Rue  au  N.  de  la  Stoa  d'Attale. 

'lepéa  9eâç  Pdj|ui"|ç  Y.e^aOTr\ç  \  Kai  Aïoç  XoXuué'uuç  bià  Piou 
Mdp(Kov)  I  Aùp(riXiov)  Meibiavôv  '  Oùâpov,  oî  Karà  |  ttôXiv 
rexveîxai  |  crKureiç  tov  i'bi  ov  aùiâiv  eùepYétnv. 

ï  Au  prêtre  viager  de  la  Déesse  Roma  Augusta  et  de  Zeus  Soljineus,  M.  Aure- 
I  lius  Meidianus  Varus,  les  cordonniers  de  la  ville,  k  leur  propre  bienfaiteur.  » 

Le  nom  complet  de  ce  personnage  était  M.  Aurelius  Meidianus  Platonianiis 
Varus  (Ibid.,  n.  94.  104.  133-138). 

0.  Safffttttssa»  Pisidiae. 

'H  auvTexvia  ^acpéujv,  Lanckoro.nski,  o.  c,  II,  p.  225,  n.  193. 

112.  La.nckoro.nski,  II,  p.  223,  n.  193.  Base  d'une  statue,  au  N.-O,  du 
temple  d'Antonin.  Caractères  très  lisibles. 

TT(ôttXiov)  AïXfiov)  KouîvTov  KX(aû6iov)  [  OiXiTTTTiavôv  Oùu- 


30  CI.     I,.,    VOL.    III. 

pov,  I  dYUuvoGén'iv  bià  piou  |  otYÛJVtuv  KXapeûuv  Kaî  |  Oùa- 
peÎLuv,  àpxiepéa  Ij  toû  Xe^acrToO  Kai  qpiXôbo  £ov  niaepuùv  b'ôXo[- 
KXripoiv  ôEécTi  cribïi'poîç  im  ùttotôilioiç  |  éKdcTTiiç  njnépaç  e  ||Kai 
aibi"ipOKÔVTpa,  j  (JuvTÊXvIa  Paqpéujv  |  tôv  ïbiov  eùep-féTiiv  [  PouXriç 
Ktti  btiiaou  I  bÔTMaTi; lièTTijaeXricraïuévou  KX(^aubiou)  Miîviboç. 

«  A  Aelius  Qiiintus  Claiidius  Philippianus  Varus,  agonothète  viager  des 
»  jeux  r.lariens  et  Varient,  grand  prêtre  d'Auguste,  ...  la  corporation  des 
n  teinturiers  à  leur  propre  bienfaiteur,  après  un  décret  du  sénat  et  de  peuple^ 
»  Par  les  soins  de  Claudius  Menis.  ». 

Les  lignes  G-11  sont  obscures.  Peut-être  s'agit-il  d'un  cadran  solaire. 

VI.  ASIA. 
1.  A/i»»tattift  Phrygiae  (Àhalkoï). 

H  TI.ÙV  -fvacpéoiv  auvep-faaia,  (1.  1.  (iR.,  ;58o8*. 

1 13.  G.  I.  Gr.,  3858^  Lehas,  755.  ['A-raJeiî  tùxi].  |  [OouJ- 
Xoùiov  'Iép[uuv'o]ç  uiôv,   Kupeiva,  |  [Mjovravôv,  biç  £7Ta[p]-| 
x[o]v   xeMveiTiÎJV,    àp||xi€péa  'Acrîaç    vaoû  |  toû   èv  'EqpédLu 
Koi|voû  Tviç  'Acrîaç,  Xe  |  PacrToqpdvTiiv  Kai  |  [dJYuuvoGéxj'iv  bià 
[Pjiou,  ri  TÛJV  Yva'qpéuuv  auvep-facria  |  [rjôv  aùidiv  eùepj  [YJéxiiv. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  Fulvius  Montanus,  filsd'Hiéron,  de  la  tribu  Quirina, 
»  deux  fois  praefectus  fabrum,  grand  prêtre  d'Asie  du  temple  de  la  cominu- 
»  nauté  d'Asie  à  Eptièse,  sébastophante  et  agonothète  a  vie  :  la  corporation  des 
»  foulons  à  son  bienfaitem*.  »  Sur  le  koivov  'Affiaç,  v.  Paui.y-Wissowa.  Il, 
p.  loo6. 

:2.  Aiifttnen  Cibotus  Phrygiae  (Dinar). 

'  H  iepuoTcirri  irXaTÎa,  ("-.  I.  Gii.,  iJOljOb. 

Oi  év  Tf|  ZKUTiKf)  TTXareia  TexveÎTai,  Revue  des  Eludes  gr.,  Il,  p.  IW,  du 
/er  OU  //*•  siècle. 

01  év  Tfi  OepiLiaici  TT\aTeia,  oi  èm  xfiç  Gepuaiaç  TTXareiaç  épTaaxai, 
Bull,  de  Corr.  hell.,  XVII.  189:5,  |).  308,  ii.  6  et  8,  du  A'-"  ou  //e  siècle. 

Oi  auLipuuToi  Ku[iti\\oi  (?),  Bull,  de  Corr.,  VII,  I88.'î,  p.  307. 

1I4=G.  I.  Gr,  3960^'.  Apxaç  'ApTeuibôjpou,  luerà  |  Tid- 
<Taç  dpxàç  Kai  XiTOupYÎ  aç  Kai  rd  ep-fa  év  tuj  arabi  lu  creXibuJV 


ASi.V.     IMIUVGIA.  3t 

bù^o,  [àjv[é|(T[TncrÉjv  |  tôv  àvbpxàvTU  T[r}\  iep[uj]  IJTdx)]  TrXaTicf; 
èmiueXri  0évT(juv  T»î[ç]  àvacTTÛ  creuuç  MeveKXéouç  |  TT[aTp]ÔKXou 
Toû  'ApTe|ui!bubpou  Kai  MeveKXéouç  IjTpùqpujvoç  tujv  àve[n;i]uùv  | 
aÙTOû. 

I  Artas,  tils  d'Artémidore,  après  (avoir  géré)  toutes  les  magistratures  et 
1)  toutes  les  liturgies,  après  avoir  réparé  deux  aéXibeç  (espace  entre  les  sièges) 
»  dans  le  stade,  a  élevé  cette  statue  en  l'honneur  de  la  très  sacrée  corporation. 
))  Ont  surveillé  l'érection  :  Menekles  Patroklos.  (ils  d'Artémidore,  et  Meneklès 
»  Tryplion,  ses  cousins.  » 

Rajisay,  Revue  des  Éludes  grecq.,  Il,  1889,  p.  31,  a  vu  que  iep.  -rrXaxia 
désigne  un  collège.  Les  corporations  d'Apaméc  étaient  localisées  dans  un 
quartier,  autour  d'une  place,  a  laquelle  elles  empruntent  leurs  noms.  Voyez  les 
trois  inscr.  qui  suivent.  Ici  l'emplacement  de  la  statue  indiquait  assez  aux 
gens  d'Apamée  la  nature  du  métier.  Cf.  N"s  100  et  101. 

1  Ui.  Bull,  de  Corr.  hell.,  XVII,  1893,  p.  308,  n.  6.  (V.  Bérard).  Base. 

A.  'H  PouXn  Ktti  ô  brjinoç  Kai  oi  KaToiKoCvreç  Puuiaaîoi 
èreiiuricrav  Ti^épiov  KXaûbiov  Ti^epiou  KXaubiou  Mi- 
GpibàTou  uiôv  Kupeiva  TTeiduiva  Mi9pibaTiavôv,  iepéa 
bià  pîou  Aiôç  KeXaivéuuç,  ■jvjÀvaampx^Oo.vja  bi   àjo- 
5  païaçKai  àYopavoiunaavTa  èi'dYopaiaç,  Kai  èqpfi^apxncravTa,. 
Kai  ÙTro(Txô|uevov  ÙTièp  KXaubiou  rpavviavoû  toû  uioû 
YU)iiva(Jiapxiav  bidYOpaiaç  ck  tOùv  ibîuuv,  Kai  x«picrd|uevov 
Tri  TTÔXei  TÔV  èE  e9ouç  bib6|aevov  ùtt  aÙTfjç  tlù  YU)uva- 
CiapxoûvTi  TTÔpov  bnvdpia  juiipia  TrevTaKiaxeiXia  Kai  Tf)  )aèv 

I  0   TTpôjTri  éHa)uriva»,  èv  r|  Kai  x]  ayôpaioç  ^x^^,  GévTa  t6 
eXaiov,  uTTÈp  bè  tiûv  XoittiDv  )m]vijùv  eH  beboKÔTa, 
KaBÙJç  f]  TTÔXiç  tiHîuucTev,  brivdpia  laûpia  èvaKicTxei- 
Xia,  ujcttê  TTpocTTeBévTa  Kai  toûtov  tôv  Ttôpov 
toîç  |aup(oiç  TTevTaKKJxeiXioiç  br|vapîoiç  cruj^eiv 

I  5   TÔKOV  bpaxfiiaîov  eiç  tô  tûjv  KOupaTÔpoiv  èîTi- 
Z;ri|uiov,  TÔ  KttTd  eToç  utt'  aÙTuùv  bibô)Lievov,  ujcr- 
Te  TOÛ  XoiTTOÛ  xpôvou  luiTKéTi  eivai  KoupdTO- 
paç,  KaGùjç  f]  ttôXiç  i^i^cpioaro,  bi  'oXou 
TOÛ  aiûivoç  ■  TÔiv  dvdaTacriv  noincraïuévaiv 

20   ÉK  TÙJV  îbiuuv  Tuiv  èv  Ti]  Gepiaaia  TTXaTeîa. 


H2  C.      I.    L.,    VOL.     III. 

B.  Même  marbre,  sur  une  autre  face  : 

'H  ^ouXii  Kai  ô  bniuoç  Kui  oi  KaioiKoûvreç  Puuuaîoi  èiei- 
luf)  (jav  Tipépiov  KXaûbiov  Ti'Pepiou  KXaubiou  TTeicTujvoç  j 
MiBpibaTiavoû  uîôv  Kupeiijva  fpaviavôv  yu.uvacriap'xoûvTa  bi 
àfopaiaç  èK  tûiv  |  îbiujv  Tr\  creinvoTaTr)  7TaTpibi|  bixà  toû  irôpou 
Toû  €K  TOÛ  br|'|ao(JÎou  bibo|uévou  br|vapiî|uuv  juupiuuv  TrevraKi- 
(TXÉi  Xiuuv  ■  Ti^v  àvacTTacTiv  |  7T0U"i(Ta)aévajv  èK  tluv  î  biujv  tûjv 
èv  Tfj  Gepiaaîa  |  TTXaTeia. 

'ETTiiaeXiiBévTUJV  MdpKou  MctpKou  toû  |  Oùikkiou  Kai  Aâ)aa 
'ApaCKdvjou  Ktti  Tpùqpuuvoç  'AXeSdvjbpou  tijùv  àvbpid(v)TUJV. 

((  Le  sénat  et  le  peuple  (d'Apamée)  et  les  Romains  domiciliés  (à  Apamée)  ont 
»  iionoré  Ti.  Claudiiis  Pison  Mitliridatianus,  lils  de  Ti.  Claudius  Mithridatos, 
»  de  la  trilm  Quirina,  prêtre  via;ier  de  Zens  Gelaeneus  (de  l'ancienne  ville  Ce- 
»  laenac,  près  d'Apamée),  qui  fut  gymnasiarque  pendant  les  assises  provin- 
»  ciales,  a;j,oranome  pendant  les  mêmes  assises,  et  épiiébarque,  qui  a  promis  que 
)i  son  tils  Claudius  Granianus  remplirait  les  fondions  de  gymnasiarque  à  ses 
)'  frais,  qui  a  remis  à  la  ville  rindemnilé  de  15000  deniers  (pi'elle  a  coutume 
>  de  donner  au  gymnasiarque,  qui  a  fourni  l'huile  (au  gymnase)  pendant  le 
))  premier  semestre,  oii  furent  tenues  les  assises,  qui  a  donné  pour  (l'huile  des) 
»  six  autres  mois  19000  deniers,  somme  jugée  suffisante  par  la  ville,  si  bien 
))  que  cette  somme  ajoutée  aux  ITiOOO  deniers,  au  taux  de  12  "/o,  suffit  poni' 
»  remplacer  la  contril)ution  payée  annuellement  par  les  curateurs  du  gymnase, 
»  et  que  dorénavant,  selon  la  décision  de  la  ville,  il  n'y  aura  plus  jamais  de 
»  curateurs.  » 

«  La  statue  a  été  élevée  par  les  (artisans)  de  la  Tiieruiaia  Plateia,  ;i  leuts 
»  frais.  » 

«  Le  sénat  —  ont  honoré  Ti.  ("ihuidius  (iranianus,  fils  de  Ti.  Claudius  Pison 

»  Mithridatianus.  de  la  tribu  Quirina.  qui  remplissait  les  fonctions  de  gyrana- 

»  siarque  pendant  les  assises  provinciales,  ;i  ses  frais,  pour  sa  ti'ès  respectable 

»  patrie,  sans  (exiger)  findemnité  de  l'JOOO  deniers  donnée  par  le  trésor.  » 

«  La  statue  a  été  élevée  par  les  (artisans)  de  la  Thei-maia  Plateia.  à  leurs  frais.  » 

«  Par  les  soins  de  Marcus.  elc  » 

CoKDoi.KON,  Néa  Zuùpvn,  28  juill.  I8!H .  (;.  Wkp.kr.  Dinair,  Célènes,  Apamée- 
Cibotos,  p.  4."),  n.  VI. 

Les  assises  provinciales,  tenues  pendant  le  premier  semestre,  al  liraient  tant 
de  monde  h  .Vpamée  qu'il  fallait  nommer  un  agoranome  spécial,  ainsi  (ju'iin 
gymnasiai(pie  s|)écial  qui  organisait  des  fêtes.  Cfr.  Gi.ot/,  Dicl.  des  Antiq  de 
D.\RE.MiiEU(;  et  Saiw.io,  s.  v  (jijmnasiarchia,  p.  1082.  Paui.y-AVissowa.  II,  p.  lo,N3. 
Grâce  aux  largesses  que  Pison  Mitlnidalianus  a  faites  il  la  ville,  celle-ci  est 
en  possession  de  34000  deniers,  ([u'elle  place  ii  12  "o  (tôkoç  bpaxuiaîoç,  une 
drachme  "/o  par  mois).  Les  curateurs  sont  probablement  les  ciloyens  désignés 
annuellement  pour  subvenir  ;i  l'entretien  du  gymnase  :  c'élail  une  liturgie,  que 
les  ressources  nouvelles  permettent  de  supprimer  délinilivemenl. 


ASIA.     l'MRVGIA.  33 

Lt's  deux  statues  ont  été  élevées  pendant  la  i;ymnasiai'cliie  de  Granianiis 
(fuuvaaiapxoOvTa). 

Sur  cette  famille,  fort  considéive  à  Apamée  au  i*""  et  au  ue  siècles,  et  sur 
ses  libéralités,  voyez  l'inscription  (|ui  va  suivre,  C.  1.  (;r.,  ;J9(îO,  et  V.  Hkharu, 
/.  /..  pp.  :i!0-:il."5". 

La  Thennaia  Plaleia  est  une  corporation  dont  les  memi)res  habitent  autour 
de  cette  place.  I,a  ZKUTiKr]  TTXuTeia  est  ini  collège  de  cordonniers  demeurant 
autour  de  la  Place  des  Cordonniers.  Voy.  la  note  de  l'inscription  précédente. 
Ces  deux  collèges  ont  honoré  le  père  et  le  lils  en  leur  élevant  des  statues  sur 
leurs  places.  Ils  ont  conlié  la  surveillance  a  trois  curateurs  (ïTTiusXne&vTuov) 
pris  dans  leur  sein  D'autres  corporations  avaient  peut-être  fait  de  même.  Elles 
se  conforment,  ce  semble,  au  décret  du  sénat.  Voy.  >"  109,  note. 

1  IG.  Revue  des  Éludes  grecques.  11.  1889,  pp.  30-.3I  (\V.  M.  Ra.msav). 

Colonne  dioite  :  [H  ^ouXii  Kai  ô  bf]}jLOç  Kai  oî  |  KaxoiKoûv- 
TÊÇ  Puj,uaîoi  èTei|ur|(Tav]  |  Ti(pépiov)  KXaùbiov  Ti.  pepiou)  K\at'- 
biou  [Mi9pi]|bdT0u  u(i)6v  Kupeiva  TTeicruuva  |  MiGpibcxTiavèv, 
iepéa  bià  piou  Aïoç  KeXai\éuuç,  6CpriPapXïÎ0"«VTa  [  Kai  Yuuva- 
mapxno'avTa  Kai  àfopa|vo)aricravTa  bià  àfopaiaç,  Kai  {jnecrixri- 
uévov  ÙTièp  ToO  uioû  KXaubiou  |  Tpaviavoû  Yu.uvacnapxiav  b\ 
ctYolipaïaç  êk  tiLv  ibioiv  bixa  nôpou  toû  |  5ibo)uévou  èK  toû 
5ri)uocriou  brivajpioiv  uupioiv  TTevTaK(icr)xeiXia)v  •  I  Tt]V  àvadia- 
mv  TTOir|(Tauévujv  |  êk  tuiv  ibi'ujv  tûjv  èv  tî)  Xkutikvî  TTXaTeia 
rexveiTÛJV. 

Colonne  gauche  :  'H  PouXr)  K[al  ô  bfi^oç  Kai[oî]  KaTOiKoOjv- 
TGç  Puj,uaî]joi  èTeîu)i(Ja[v  TJipépiov  |  KXaubiov  TiPepîou  KXau|- 
biou  TTeic7ujvoç  MiGpi  bariavoû  u(i)ôv  Kupeîva  1  Tpaviavôv, 
■fuuvadiapiXOÛVTa  bi'dropaiaç  êk  |  tuùv  ibiuuv  ti]  y^ukutôi  Tt] 
Traipibi  bîxa  toû  TTÔ|pou  toû  ék  toû  bri,uocr(ou  1  bibo,uévou,  ti]V 
dvd(j|Taaiv  TTOincraïuévujv  |  ék  tujv  ibîuuv  tûjv  év  Tr)  [  Zkutikvi 
TTXaTeia  TexveiiTiLv. 

Sous  les  deux  colonnes  :  'EinueXriBévTUJV  TTairiou  Aeîba  toû 

AiboOxou  Kai  Tupâvvou  MÛTa  |  Kai  Aoukîou  MouvaTiou    'AvBou 

Kai  Tpûcpujvoç  Aiofâ. 

Le  texte  est  ti  peu  près  le  même  (|iic  dans  l'inscription  de  la  Oepuaîa  TTXareia 
qui  précède  —  Revue  arch..  1888.  •.]>-  S.,  XII,  pp.  "lil-^i^  (Ha.msav),  (;.\Vf.i:kh. 
Dinair,  Célènes,  Apamée-Cibolos  (Besaneon.  189^).  n.  '6.  Vovez  les  noies  des 
N'>^  lUel  11';. 

3 


34  c.  I.  L  ,  VOI-.  III. 

117.  Bull,  (le  Corr.  helL,  XVII,  1893,  p.  314,  n.  8  (V.  Bérard).  Base. 
['H  pouXfi  Ktti  ô  hf\\JiOÇ  Ktti  oî  KaTOiKOÛvieç]  |  Puu)LiGâoi  èxeiiui]- 
crav  1  TTpÔKXov  Mavvn'iov  |  TTottXîou  Puj)aiXia  |  Poùcrujva, àyoïuévrif  | 
TTavbr|)aou  ÈKKXndiaç,  dvl|bpa  ÙYaGôv  Kai  )neTCxXô(p[po]  |va,  bi(â,i 
Te  làç  èK  npoYÔvuuv  |  aùioû  Kai  ràç  ibiaç  eîç  ti^v  TTa|Tpî5a 
(TuvKpÎTOuç  eùepYec5"i|aç,  OpéqjavTot  xe  xnv  ttôXiv  èv|j  bucrxpiîcr- 
xoiç  TToXXdKiç  Kaijpoîç  Kai  Trpecrptùcravxa  irpôç  |  xoùç  Xepacr- 
xoùç  uepi  xujv  |  cruvcpepôvxuuv  irpaYiuàxujv  |  Kai  èîTixuxôvxa 
xàç  Txapà  TÛJvllàpxiepéuuv  qpiXobocrîaç,  |  [ÙTiép]  xe  xfjç  irôXeouç 
èv  Tiavxi  I  [Kaijpôi  bn)aocpeX[ri]<ujç>  ?  Yevô)ae|[vo]v  Kai  cruvau- 
Hricravxa  xàç  |  [bruujocrîaç  rrpocrôbouç  •  dva(TJ|[xr|]crdvxujv  xèv 
dvbpidvxa  XUJV  |  èiri  xf^ç  0ep|uaiaç  TTXaxeîaç  èpYa(j|xâ)V  uttô 
èTTi|uéXeiav  Eù)Liévou[ç]  |  Aiovucriou  Kai  'louX(iou)  Aoupacraîoi- 
vo[ç],  I  Kaxd  xqç  TrôXeoiç  nJiîqpicTiua. 

«  [Le  sénat  et  le  peuple  et  les]  Romains  [domiciliés  (à  Apamée)],  réunis  en 
»  assemblée  générale,  ont  voté  un  décret  en  l'Iionneur  de  Proclus  iManneius, 
»  fils  de  PuMius,  de  la  tribu  Romilia,  homme  de  bien  et  magnamine,  à  cause 
t  des  bienfaits  signalés  de  ses  ancêtres  et  des  siens  envers  sa  patrie,  qui  a 
»  nourri  la  ville  dans  beaucoup  de  circonstances  malheureuses,  qui  s'est  rendu 
»  comme  dé|)ulé  auprès  des  empereurs  pour  défendre  ses  intérêts,  qui  a  obtenu 
»  (pour  la  ville)  les  libéralités  des  grands-prêtres  (d'Asie),  qui  a  Toontré  en 
»  en  toute  occasion  de  la  bienveillance  potn"  la  ville,  (pii  a  augmenté  les  revenus 
»  publics.  » 

«  Ont  élevé  cette  statue  :  les  artisans  de  la  Tiiermaia  Plateia,  par  les  soins 
»  d'Eumène,  etc.,  d'après  le  décret  de  la  ville.» 

Voyez  le  commentaire  de  Bérard.  Sur  les  Romains  domiciliés,  voyez  Schui.tkn 
De  conventibus  civium  Rom.,  Ueiiin,  1892.  Kornemann,  De  civibus  Romanis 
in  provinciis  iinperii  consistentibus,  1892. 

Sur  les  artisans  de  la  Thermaia  Plaleia,  voyez  les  deux  inscriptions  précé- 
dentes. Ruso  avait  intéressé  les  grands-prélres  du  koîvov  tîîç  'Aaiaç  k  la 
misère  de  ses  concitoyens. 

i  18.   Bull,  de  Corr.  hell.,  VII,  1883,  p.  307  (W.  M.  Ramsay). 

'AiTcpia  TTaniou  Mnxrip  |'H(JûxuJ  evTTopidpxri  xéKVLu  Kè  aîauxf)| 

èîToiricre  xô  riPiJJOV  [  èK   xujv  ibîujv,    (Tiroullbaadvxujv  Kè  xûjvj 

cTuvpiujxuijv  K[a]pd[X]Xujv.  |  "Hpujç  XP^CTè  X«ÎP^- 

((  Apphia,  fille  de  Papias,  sa  mère,  a  élevé  ce  monument  à  llesychos,  son  fils, 
»  président  d'ini  collège  de  marchands,  et  ii  elle-même,  à  ses  frais,  avec  le 
»  concours  du  collège  des  K.  » 


ASIA.    PHRVr.IA.  35 

Le  moiiument  est  élevé  par  la  mère  d'Hesychos  et  par  une  au|upiujai<;  dont 
le  nom  est  problématique.  Ramsay  dit  que  KapdWujv  convient  aux  traces  qui 
restent  sur  la  pieire,  mais  le  mot  est  incorniu;  Ka(?a\éuuv  (iialiitants  du  pays 
de  Cabalis,  entre  la  Pampliylie  et  la  Lycie)  impli(|uerait  une  erreur  du  lapicidc. 


3.   fJibyt'n  Phrygiae  (Khorzum). 

'  H  acuvoTcxTri  auvepY«(Jia  xdjv  OKuro^xtpaéwv. 

119.    Bull,  de  Corr.  helL,  Il  (1878),  p.  593,  n.  I  (Max  Coi.uc.non).  Base. 

Cippe  quadranguJaire.  Sur  la  face  principale  :  ['AYaOï^j 
TÙX11.  I  KaTÙ  TÙ  bôEavxa  tiî  pouXn  |  Kai  tùi  biiiatu  tv\ç,  Xa)LiTrpo|- 
TÛinç  Kaicrapéuuv  KiPupaJTuùv  ttôXéuuç-  f]  creiavoTcuTri  ;  cJuvepYa- 
aîa  TÔiv  (jKUToPupaéjujv,  Tipépiov  KXaùbiov  |  TToXé)uujva  'Aciû- 
pxiiv  'lTr|T[iKÔv,  Tipeplou  KXaubîou  |  Mépuuvoç  'Adidpxou  biç 
Ktti  àpllxtepéuiç  biç  u(i)ôv,  Tipepiou  |  KXaubîou  An'ioTtipiavoû  | 
'Acndpxou  dbeXcpôv,  MapKÎJou  AtYiOTnpiavoû  AuKiâp|xou  kcî 
OXapîou  Kpaiépou  ;|  'Acriûpxou  biç  Kai  dpxiepéjujç  êkyovov,  1 
àvG'ujv  I  Tiliv  bniaocTi'uuv  ëpYUJV  |  |aeTà  èTTijueXeîaç  |  npoevot^aaTO. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  En  vertu  d'un  décret  du  sénat  et  du  peuple  de  l'illustre 
»  ville  de  Caesarea  Cibyra,  la  très  vénérable  corporation  des  corroyeurs  a 
»  honoré  d'une  statue  Ti.  Claudius  Polémon,  asiarque  hippique,  (ils  deTi.Claii- 
«  dius  Hiéron,  asiarque  à  deux  reprises  et  grand-prétre  a  deux  reprises,  frère 
»  de  Ti.  Claudius  Deioterianus,  asiarque,  petit-tils  de  Marcius  Deioterianus, 
»  lyciarque,  et  de  Flavius  Craleros,  asiarque  a  deux  reprises  et  grand-prétre, 
»  parce  qu'il  a  surveillé  avec  soin  les  travaux  publics.  » 

Voyez  Coi.LiGSON,  I.  1.  Polémon  fut  grand  prêtre  à  Cibyra  et  non  du  Koivàv 
Tfjç'Aa'.aç.  Il  fut  asiarque  liippicpie  :  les  dépenses  relatives  aux  jeux  (Koivà 
'Aaiaç)  étaient  réparties  entre  les  citoyens  les  plus  riches  de  la  province;  cer- 
tains asiarques  fournissaient  les  gladiateurs,  d'autres  les  chevaux. 

4.  BievupoUs  Phrygiae  (Pambuk-Kalessi). 

Voyez  :  W.  M.  Ramsay,  The  ciliés  and  bislwprics  of  Phrygia,  III.  §  10. 
pp.  103-106  :  Trade-guilds. 

Nous  avons  l'avantage  de  pouvoir  citer  les  inscriptions  de  cette  ville  d'après 
l'ouvrage  sur  les  anlicpiités  d'Hiéiapolis  (Allertiimer  von  llierapolis)  que  pu- 
blient en  ce  moment  C.  IIcmanx,  C.  Cicuorrs,  F  Wi.nteh  et  \V.  .IruEiCH  M.  le 
D""  Walthek  .Uueich,  qui  pidilie  la  IV'"  partie  (Inscliriflen),  a  eu  l'amabilité  de 
nous  communiquer  ses  épreuves.  Nous  lui  emprinitons  la  plupart  de  nos  notes. 


"àÙ  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

'  H  èpfaaiu  tôjv  fiacpeuuv,  .Iideicii,  il.  .jO  el  19."). 

'  H  aeiLivoTcxTri  ép'jaoia  tuùv  iropcpupapcxcpujv,  A/.,  ii.  41  cl  i2 

Tô  auvébpiov  tFiç  trpoebpiaç  tiûv  uopcpupapcxqpujv,  /d.,  n.  227. 

'  H  ae|LivoTâTri   -npoehpiu  tûjv  TTopq)upaPû[q3a)v,  aprrs  Hadrien,  Id., 

n.  342. 
Oi  iropcpupupùcpoi, /f/.,  ii.  i;i;i. 

'  H  creuvoTÙTi-|  épjao'.arôjv  êpiottXutujv,  ajtrcs  \farcAi(rèle,  Id.^  n.  40. 
Ta  auvebpiov  tûjv  KaipobuiriaTiûv,  /(/..  ii.  ;!i2. 
'  H  auvxexvia  tûjv  x"X'ceuJv,  Id  ,  n.  \:V^. 
'  H  ouvTsxvia  tûjv  i'iXoxottujv,  iliid. 
'  H  auvep-foiaia  tûjv  K)-|Troupûjv  ('.].  Id..  u.  218. 
'H  lp-(uaia  t'i  6pfi.iu(/.TiK)î,  Id.,  n.  227. 

120.   Jliikich,  11.  1(1,  I».  S."),  'l'iiltlt'  (le  luiirlue  liiaiic,  non  loin  du  théâtre. 

'H  (Je)LivcTân"|  j  èçi'faoii  tlùv  |  èpiOTrXuTuùv  |  Tip(épiov) 
KX(aù&iov)  Zuutik6[vJ  |  Bod,  tov  Trpuj|JTOv  (TTpaTr"|Y6[v]  Kai 
qpi\cTei|)uov  àYLUvo9é[Tiiv]  |  Kui  Ypaïuaiéa  (sic)  |  vauùv  tujvj! 
èv  'Acrîa  ku\  j  irpeapeuiiiv  |  tv5ofcov  j  Kai  àpxiepéa,  |  eùepYé- 
Tiiv||Trîç  TTaTpibo[çJ,  |  TrpovoiicrdvTuu[v]  |  tiîç  uva(7Tâ(Te[ujç]| 
TUJV  TTCpi  Mdp(Kov)  Aup(iiXiov)  I  'AiToXXdjviov  biç||TTuXujvd  [ko-ÎJ 
Mdp(KOv)  Aùp(iiXiov)  I  'A|Li)aiav6v  'A|U)ai|avoû  biç  tqû  rXû|Kajvoç 
(Kai)  AL)pi-iXi|av6(v) 'EpiLUTTîTOu  ||  ['Apjpouviiavôv. 

«  La  li'(S  rcspedalile  corporation  des  cardeurs  de  laine,  à  Tibérius  Claiidius 
»  Zdiii'iis  Hoas  (?),  premier  stratège,  t;énéreux  agonotliote,  secrétaire  des  temples 
»  d'Asie,  député  iiliisire,  graïui-prètre,  au  bienfaiteur  de  la  patrie.  » 

H  Ont  ju'is  soin  de  l'érection  (de  cette  statue),  etc. 

Mouaelov  Kai  pi(5\.  Trjç  eùaYTe^^iKnç  axoXfîç,  V,  188."),  p.  79,  utt6' 
(n.  489).  Uamsay,  Cities  and  InshopHcs  of  l^liri/cjia,  p.  79.  Cfr.  ibid.,  pp.  106. 
1 18,  n   2G 

SurZoliciis,  voy.  N"  121.  Sur  ses  fonctions,  v.  .Tliikicii,  p.  27.  Le  surnom 
Boas  est  peu  ordinaire;  C.icliorius  (p.  ;5."))  coiijecliire  Bo\(Tivia),  VoUinki  Iribu  : 
ce  serait  un  citoyen  romain  du  convcnlus  d'Iliérapoiis.  L.  (J,  la  lecture  épTOiTri- 
YÔv  était  fausse;  dr.  N"  121.  Le  yP«MM"T£1'Ç  vaûjv,  etc.,  était  inconnu; 
c'était  sans  doute  un  aide  du  grand-prétre  du  koivôv  tiîç  'Aaiaç.  Cf.  Mon- 
ceaux, De  comniuni  Asiae,  Paris,  188j,  p.  11.  I'ai  i.y-Wissowa.  Il,  pp.  474. 
[Um.  |Jii)i;i(;ii], 

L'épithète  aefavoTcxTii  est  appliipiée  au  collci;('S  d'Hiéra|)olis  et  ii  la  gérousie. 
Dans  d'autres  villes,  on  trouve  la  même  épilliéle  ou  d'autres  semblables.  Voyez 
noire  l'-Jtude  Idsl.,  Il,  p.  190,  n.  7. 

121.   .IcDKicii,  n.  41.  p.  87.  Décret  lionorificpie. 

I/H   (7e,uvoTdTii|  |è()Yfi(<|(7Îa  tujv|  j  Tiopcp|upapdq)UJv|  |  Tip(é- 


ASiA.   i'niiY(;rA.  37 

piov)  K[\;aùbiov)  Zuu]'tikô[v  Bod],  |  tôv  [tt]pOl)[tov]  'j  cripaTii- 
■f[6vj  I  Ktti  (pi\6[Teij||uov  d-fuj[voJ|9éTi"|v  Kal  [Tpa]||uaTéa  va[uùv]  | 
TiîJv  èv  'Acri[a]  |  Kal  TTpeape[u][Triv  evboHo[v]  |  Kai  àpxiepéa,  j 
£ÙepTéT)]v   Tt'iç  TTaxpiboç.  - 

*  La  très  respectable  corporation  des  teinturiers  en  pourpre,  a  Tibêrius  Clan- 
I)  dius  Zoticus  Hoas,  premier  stratégie,  .ijénéreux  aijonotiiète.  secrétaire  des 
»  temples  de  l'Asie,  député  illustre  et  iirand-prètre,  au  bienfaiteur  de  la  patrie.  " 

Ce  Zoticus  est  honoré  aussi  par  les  cardeurs  de  laine.  Voyez  le  >'"  120.  — 
Les  eaux  d'IIiérapolis  étaient  excellentes  pour  la  teinture  en  jiourpre  (Strac". 
XIIL  4,  I-i,  p.  m)). 

1:22.  JiiiEii:u,  n.  i2,  p.  8".  Tabif  de  mariu'c  brisée  en  haut.  Non  loin  du 
théâtre. 

{    TÔV     KpOtTlCTTOV    |    èîTÎTpOTTOV     TOÛ    |    ZePaCTTOÛ    |    t] 

ŒejLivoTdTii  épfa  cria  tôjv  7T0p9upa|pâ9UJV  tôv  èauTflç  j  èv 
TTâcTiv  eùepfé  tiiv. 

«  ...  à  rilluslre  i)rocurateur  impérial  (procurnlor  AiiyHSlij .  la  très  respectable 
'I  corporation  des  teinturiers  en  pourpre,  a  son  bienfaiteur  en  toutes  choses.  » 

123.  JriiEiCH,  n.  ofl.  p.  92.  (Jrand  autel  funéraire. 

ToÛTO  TÔ  t'ipiLov  I  CTTÉcpavoî  I  1]  èpxacria  tuùv  paqptuuv. 

«  Le  soin  de  déposer  des  couronnes  sur  ce  uionumenl  fuueiire  est  confié  a  la 
»  corporation  des  teinturiers.  » 

C.  L  Gr..  ;392ib.  Lebas,  742.  C'est  a  tort,  dit  Jideicii.  qu'on  a  joint  celte 
inscription  à  celle  du  tombeau  d'Aurélia  Mélétine  (.Jlueich,  n.  208). 

CoNDoLÉON  (Bull,  de  Corr.  hell.,  X.  p.  o\d)  doiuie  une  inscription  semblable 
a  Tralles  jLDEir.ii  [lense  (|ue  c'est  la  même.  Sur  ces  couroinies.  voyez  l'inscription 
suivante. 

124.  .JiuEicu,  n.  ['à'.i,  \>[K  lli-llo. 

Fragment  a.  Aùp(t"|\iou)  [ZJujtikoO  'ETnK[pdT]o[uç  ?]. 
Fragment  b.  ......  [Zlutik?]jÔç  Kai  aÙTÔç. 

KaTa[\eiTTUj  bè  ti]  0"]uv[TjÉXvicx  tôjv  /•i\ok6[tt]uuv  (biivdpia 
ÊKaTÔv  TTevTtÎKovTa)  TTpôç  [(JTecpdvuuG'iv  ^]  I  KaTà  tTOç  èm  Tfi 

(70p[Lij]   CTTtqpaVUUTlKOÛ. 

'Edv  bà  lui'i  buOcToucTiv,  eivai  tiîç  0'u[vTexviaç]  |  tujv  <KaX>KaX- 
Kéuj(v)  ■  fci  hfL  \x\\  (bubcrouaiv  ?),  boBi^vai  [liiç]  èTTijaeiUÉXimévov 
T(lv  7Top[qpupapd]cpujv. 


38  c    IL.,  VOL.  m. 

'ET[ép]Lu  bè  oùbevi  è[E]é(JTai  Kri[be]u6rivai  •  ei  bè  \xy\,  aTTOTeî- 
crei  TV)  (Je|avo[TâTr]]  ||  y^pouaiaç  (sicj  (biivdpia  TreviaKÔcria)  Kaî 
Tôj  îepujToiTUj  TaïaÎLU  (br|vdpia  irevTaKcaia)  Kai  tûj  èKbiKoûvTi 
là  aùid. 

Taux [n ç  I  Tri ç]  èmYpaqjfjç  oiTrXoûv  dvT(Ypaqpo[v  dTreJTéOri  dç 
Ta  dpxîa,  boGricerai  bè  )n[r,bevî?J. 

«  (Sépiiltun')  d'Aiiréliiis  Zoliciis  Kpikiali'S.  » 

«  [Ici  reposeront etZoticJiis  liii-iiièiiie.  » 

«Je  lègue  à  la  corporation  des  cloiitiers  lof)  deiiieis,  a  litre  d'argent  pour 
»  les  couronnes,  poiu'courojuier  ce  tombeau.  ciia(pie  année.  » 

«  S'ils  ne  le  font  pas,  (jne  la  somme  revienne  au  collège  des  forgerons  ;  si 
»  ceux-ci  ne  le  font  pas,  (jue  la  sounne  soit  remise  aux  teinturiers  en  poin'pre 
»  avec  obligation  de  s'accpiitler  du  même  soin.  » 

«  Il  n'est  pas  permis  d'y  ensevelir  ini  autre;  sinon,  (le  contrevenant)  paiera 
»  à  la  très  respectable  gérousieoOO  deniers,  et  au  très  sacré  trésor  oOO  deniers, 
»  et  autant  à  celui  (|ui  le  poursuivra  en  justice.  » 

«  l'ne  copie  de  cette  inscription  a  été  déposée  aux  arcliives  ;  elle  ne  sera  remise 
»  a  personne  (?).  » 

On  ne  |)eut  assurer  que  les  deux  fragments  a  et  b  viennent  d'une  même  sépul- 
ture. Les  l'iXoKÔTToi,  cloutiers,  ne  se  trouvent  (pi'ici.  Ka\Kéujv  (par  erreur 
Ka\Ka\Kéujv)  pour  xct\Kéu)v.  —  ZxespavuJTiKÔv,  somme  destinée  aux  couronnes 
funéraires,  est  fréquent  a  Iliérapolis.  Cfr.  G.  1.  Gr.,  ;J9I9  (.Iideich,  209',  oii 
;500  deniers  sont  donnés  a  la  très  respectable  gérousie  (xf)  oe^voTàTi;!  Yepou- 
aia)  à  titre  d'argent  pour  les  couronnes  (arecpavujTiKoû  ôvouan).  Les  inté- 
rêts annuels  étaient  distribués  à  ceux  des  membres  qui  allaient  couronner  le 
tombeau  (irpôç  to  biboaSai  àîT  'aûroû  xôv  éx^aiov  tokov  toIç  TTapaxevo- 
|Li£voiç  Kai  oreqjavoOai  ti^v  aopôv).  Plusieurs  collèges  d'Iliérapolis  furent 
chargés  de  couronner  un  tombeau  (N"*  12:?.  12-i.  12."x  128).  Le  proprié- 
taire de  la  sépulture  stipule  parfois  que  la  .somme  reviendra  a  un  autre  collège, 
si  le  premier  ne  fait  ])as  .son  devoir  (N'"*  12i.  Gf  12.'))  11  n'est  pas  nécessai- 
rement lui-même  membre  du  collège  ;  voyez  notre  Elude  hisi.,  l,  pp.  29.'j-29!>. 
Les  sommes  diffèrent;  les  intérêts  distribués  devaient  au  moins  suflire  pour 
compenser  la  dépense  occasioiniée.  Dans  une  iuscr.  (Judkich,  270),  on  évalue 
les  frais  d'une  cérémonie  de  ce  genre  à  2  deniers.  L'intéressé  fixait  lui-même 
les  dates:  ainsi  le  juif  Glycon  choisit  deux  fêtes  juives.  Voyez  ci-après,  N"  128. 
Sur  t(tut  ceci,  voyez  la  note  de  Jideicii  après  le  n.  195. 

15o.    JuDEicii,  n.  19."),  pp.  128-129. 

'H  (Topôç  Kai  ô  TÔTTOç  [TT]o[u(pXiou)]  AîXîou  [' EpjuoYévouç 
Xap?joTTeîvou,  èv  f\  KtillbeuGi^creTai  ô  uiôç?  aùJToO'  èv  f)  kékiî- 
beuTtti  ZujTripiç  l'i  T^vn  |  aÙTOÛ,  KtibeuGnaeTai  bè  èv  aÙTr)  Kai 
ô  'EpjaoYtv[»iç,  dWoç]   |  bè  oùbeîç"  ei  bè  }jy],  ô  Kiibeûaaç  Teivd 


ASIA.    PHRVGIA.  39 

àirobubcTe  tlù  [ÎÉpuuJTàTUj  Ta)Li(uj?]  (brivdpia  bi(Txî?^i«  TrevTaKÔcria) 
Kttî  TLÙ 'AttôXXluvi  (brivdpia  xî^i«  èîTiaKÔdia)  Kai  tûj  èKbiKrjcravTi 
(brivdpia  ÔKiaKÔCTia).  I| 

[TTJpovoiîcrei  bè  t\]ç  èTTi,ueXe[(jaç  rf\ç  Œopoû  [t'i]  è[pYacTia] 
Tâiv  pacpétuv. 

KaT|ébujKa  OTeqpavuuTiKÔv,  Ka9àiç  t6  Yevô)aevov  ëvfpaqpov 
Toû  I  (TTeqpavuuTiKoû  irepiéxei,  5o0r|(TO)U€vou  toO  (JTeqpavuuTiKOÛ  | 
<7Tepiéxei  bo8ricro)aévou  toû  (JTÉ(pavuuTiKOÛ>  Kaià  eioç,  (biivdpia 
XiXia)  br|  j toutou  dvTi-fpaqpov  dneTéen  e[îç]  tù  dpxeîa. 

«  Cette  sépulture  et  la  place  (qui  l'eiitiiure)  appartiennent  à  P.  Aelius  Her- 
»  mo^ene.s,  fils  de  Ciiaropeinos.  Son  fils  y  sera  enseveli.  Sa  femme  Soteris  y  a 
»  été  ensevelie  ;  Herniogenes  lui-même  y  sera  enseveli,  mais  aucun  autre  ;  sinon, 
>.'  celui  qui  aura  enseveli  un  autre,  paiera  au  [très  sacré  trésor]  2.j00  deniers,  et 
»  à  Apollon  IVOO  deniers,  et  à  celui  qui  l'aura  poursuivi  en  justice  800  deniers.» 

«  Le  soin  de  la  sépulture  est  confié  à  la  corporation  des  teinturiers.  » 

«  Je  leur  ai  légué  une  somme  pour  les  couronnes  ;  suivant  le  contenu  de  l'acte 
»  relatif  à  cette  somme,  il  leur  sera  donné  animellement,  à  titre  d'argent  pour 
les  couronnes,  mille  deniers.  Une  copie...  a  été  déposée  aux  archives.  « 

Sur  le  aTeq)avujTiK6v,  voyez  le  >'°  124.  Les  mots  Trepiéxei  —  0T6q)aviuTi- 
Koû  sont  répétés  par  erreur. 

12G.    JuDEiCH,  n   218,  p.  140.  Sarcophage. 

'H  cropôç  Ktti  Tiepi  [a]ÙT[i^]v  ô  tôttoç  (Tùv  tlù  \i6eivuj  ùttokh-J 
[Triai  .  .  . 'HpaKX  ?]eibou,  èv  r\  èKiibeûBri  ô  [Trarôp  ?]  Kal  ô  d|beX- 

qpoç  aÙTOû  ô  'A)Li|uiavôç  èSe  . . . .  Tr\  èEoucria  Toa  | aÙTfjç . . . ,  | 

ÉTépiu  bè  oùbevi  èHécrTa[i]  KnbeûŒai  [Tiva-  [|  d  bè  int'i,  ô  ÙTrevav- 
TÎov  TTOitiaaç  ?  ]  dTTOTeiO'i  tlù  Taiaiuj  (biivdpia  TrevTaKÔcJia)  Kal 
Tri  ép-facria  |  [tûjv  . . .  .d]p[Y]upi^iou  ^  b^vâpia  TpiaKÔaia).  [TnçJ 
èiTiYpaqpnç  t6  d[v]Trfpacpov  dirÔKeiTai  |  eiç  Ta  dpxâa. 

Lecture  proposée  par  Jlheich.  Lignes  5-6,  G.  Cichorius  (Alterliimer  von  llie- 
rapolis,  IV,  p.  .'j2  sq.)  propose  de  lire  :  rr)  épxaaîa  [tjjv  |  Kri]TT[o]up(ujv),  ce 
<|ui  ne  suflit  jtas  pour  rem])lir  la  place.  La  nature  du  collège  est  donc  fort  pro- 
blémati(pie  (",f.  N"  i:îO.  Voyez  la  note  de  Jideich,  qui  lit  :  àpYupîou,  300 
deniers  d'argent. 

«  Cette  sépulture  et  la  place  qui  l'entoure,  avec  le  parterre  bordé  de  pierres, 
I)  appartieinient  à  ...  Hérakieidès.  Son  père  et  son  frère  Ammianus  y  sont  ense- 
«  velis.  On  ne  pourra  y  ensevelir  aucun  autre.  Sinon,  le  contrevenant  paiera 
»  au  trésor  oOO  deniers,  et  a  la  corporation  des  jardiniers  (0  300  deniers.  Une 
»  copie  de  cette  inscription  à  été  déposée  aux  archives.  >» 


40  C.    I      I,.,    VOL     Itl. 

mi .  JrDF.icH,  11.  ±21,  \).  14:2.  «  Sur  un  sarcophage  en  iticrrc.  L'inscriptioa 
t'sl  bien  gravée,  mais  un  peu  fruste.  »  (Lkbas.) 

Sur  le  côté  :  '  H  cfopôç  Kai  ô  Ttepi  aÙTi]v  tôttoç  crùv  tuj 
uTTOKiiLiévuj  paGpiKÛj  I  Md()(Kou)  Aùi'piiXl'ou)  Aiobûjpou  Kopi^crKou 
tTiiKXnv 'A(T(3cXou,  èv  i]  KiibeuOnatTai  |  aÙTÔç  Kai  n  juvi]  aÙToO 
Kè  xà  léKva  aÙToO  •  TrefjRÛv  tê  Kiibeùaui  |  ov  dv  pouXiiBûi. 
'ETépuj  bè  oùbevi  eSecTTei  Ki-|5euBnvar  eî  5è  lui'i,  dîTOTeicri  |  irpocr- 
T£i|Liou  TUJ  ieiHurdioi  Ta|ueiuj  (biivdpia  TrevTaKÔaia)  Kai  Tr)  <5t\xvo- 
Tdî)]  Ye()Ou(Tia  (bqvdpia  TrevraKÔCTia).  j| 

"Odov  dv  TTopiat;]ç  piov,  \h  cpiXe  TrafJobfcÎTa,  tibùjç  oTi  t6 
îéXoç  ù)aijù[vj   I  Toû  piou  TaOïa. 

Sur  le  bout  du  sarcophage  : 

KaTtXeiqja  bè  Kai  tlù  auvebpiiij 

Ti^ç  Trpoebpîaç  tûjv  TTopcpupa- 

pdcpuuv  (bnvdpia  TpicTxîXia)  iç       '  drroKaucriuov 

tOuv  TTttTTuuv  Tv\  è6î)ULu  ii|uépa 

5    èK  TOÛ  TÔKOu  auTÛJV  éî  bé  Tiç  d|neXn(7ei 

aÙTÛiv  TÔ  )aii  dîTOKaOcrai,  Ytvé(T6ai  t6 

KaTaXeXeijaévov  tiîç  i^rfaoïaç  Tf\ç,  9pe|u- 

luaTiKiîç.  Ki"ibeu9ncreTai  bè  Kai  i^  fim]. 

(I  Ce  tombeau  et  la  |»laii'  ([ui  reiitoure,  avec  l'esealivr  ipii  le  précède,  {api)ar- 
»  lieniieiit)  à  M.  Aurélius  Diodonis  surnommé  Asbolas.  Y  seront  ensevelis  : 
»  lui-même  et  sa  femme  el  ses  enfants.  De  mon  vivant,  j'y  ensevelirai  qui  il  me 
»  plaira  ;  a  un  autre,  cela  n'est  i)as  permis.  Sinon,  il  paiera  au  très  sacré  trésor 
»  une  amende  de  o(K)  deniers  et  a  la  très  vénéral)le  géroiisie  KOO  deniers.  Si 
»  longue  (|ue  soit  ta  vie,  o  cher  passant,  tu  sauras  (pie  ceci  est  la  tiii  de  notre 
I)  existence.  » 

«  J'ai  légué  aussi  au  comité  de  diredioii  des  teinturiers  en  pourpre  ;!(I0()  de- 
»  niers  i)our  faire  brûler  des.  .,  au  jour  habituel,  au  moyen  des  intérêts.  Si  l'on 
»  néglige  de  les  brûler,  la  somme  léguée  appartiendra  à  la  corpoialion  des 
»  apprentis.  » 

«  Ma  femme  sera  aussi  ensevelie  dans  ce  monument,  » 

La  lecture  de  Lkisas-Wadd.,  1087.  a  été  corrigée,  apics  l'évision  di'  la  itierre, 
par  Wams.k^,  Journal  of  Philol.,  XiX,  18!)I,  p.  t)8  (HocAUTii-nAMSAV).  American 
journ  ofarch.,  111,  1887,  p.  :U8.  Rev.  arcli.,  Dec.  1887.  \,\).  ;!o4.  Rev.  des 
Elud  (jrecq.,  Il,  p.  ;U,  n.  1.  Cilics  and  bislw])r.  o/  ]'hr;/(iia.  1,  p.  118,  n.  28. 
.V.  \Va(;knkh  (Revue  de  l'Inslr.  publ.  en  BcUjique.  1808,  p.  7  :  Bulletin  de 
l'Acad.  roijalc  de  Ikhiiquc.  mars  188t>,  p.  ili,  et  déc.  I8!)."î.  p.  OGOj  avait 


ASIA.    I'HRY(;IA.  4i 

déjà  corri;.'é  par  con.jpcUii'e  lu  fausse  lecture  :  tlù  auvebpioi  xriç  Trpoabeîaç 
(au  lieu  de  Tf|ç  îrpoebpiaç). 

L'inscription  n'a  rien  de  chrétien,  comme  Hamsay  l'a  cm.  Au  lieu  de  faire 
déposer  des  couronnes  sur  sa  tombe,  Diodore  prescrit  un  sacrifice  funèbre  ; 
mais  on  ne  sait  (piel  genre  de  sacrifice  il  prescrit,  le  mot  TraiTUJv  (dont  la  lec- 
ture est  certaine)  étant  inconnu.  Cf.  Cicuorus,  p  oO,  et  Juueicii,  p.  143.  Ce 
dernier  pense  que  -iraTTaiv  contient  une  erreur  du  lapicide.  ïii.  Reinach  (Rev. 
lies  Étud  gr..  Vlil,  180").  p.  -ifil)  conjecture  TravTUJv.  ce  qui  n'a  i)as  de  sens 
non  plus.  Le  .sicrifice  devait  coûter  cher,  car  le  legs  est  plus  élevé  que  d'ordi- 
naire. 

'  EpYaaia  Qpeu}.\.aTiKr\,coIlegiu>n  rt/«7«no;-»/«,  corporation  de  jeunes  ouvriers, 
atelier  d'apprentissage  pour  les  enfants  pauvres  (\Va(;km;i{,  l.  l);  association 
en  faveur  des  enfants  des  esclaves  (Wadiuxctos)  ;  an  organisation  for  looking 
afler  founiUings,  flpéiLiinaTa,  GpeTTToi  (Ramsav);  enticeiler  eine  Arl  von  «  Oe- 
sellenverein  »,  oder  eine  Vereinigung  (1er  unfreien  hzw.  freigelassencn  zur 
Ciilde  (der  TTopq)upa[5dq)oi)  gehôrigen  Arbeitcr  (Jiueich);  enfants  pauvres, 
rpoqpi^oi,  inferioris  condicionis  libéras  (C.  L  Gr.,  ad  33 18)  Voyez  d'autres 
conjectures  dans  JrDEicii,  p.  143,  et  notre  Étude  hist  ,  1,  p.  184,  u.  5,  et  307. 

128.  JuDEiCH,  n.  34:2,  p.  174.  Sur  un  sarcopliage  en  pierre  i)oreu.se. 

TTottXîou  AiXîou  r\ÛKt.uvo[ç| Aa  H  I 

|Lii[a]voO  ToO  ZeXeÛKOu  •  èv  (}  K[r|btu9ii(TeTaiJ  aÙTÔç  Kai  [iq]  ^v\y\ 
aÙTOÛ  ...  I  Kai  tù  TéKva  aÙTÛJV,  éiépLU  5è  oùbevi  èHécTiai 
KiibeuGi^vai-  KaTé5[uuJ  |  kêv  b'c  [Kaji  jf)  (Te)uvoTdT),i  irpoebpia  tùjv 
TTopqpupapdqpujv  (TTe(pa[va»]  |tikoû  (biivdpia)]  biaKÔma  Ttpôç  t6 
bibocrBai  [àîrô]  tùjv  TÔKa)[vJ  éKdcr[TUj]  .  .  .  |l  .  .  .  .  . 
NMZ  èv  Tr\  èopTtî  tûdv  àlvuojv  ■  ô)LioiLuç  KaTéXrrrev  Kai  tlù  cruve- 
bpiuj  TÛJv]    Kaipoba7Tia[T]âjv    cfTeqpavoTiKOÛ  (sic)  (biivdpia)  p 

éKarôv    TievTiTKOVTa    dTT[ô]    .     .     .   | 1   èv  tij 

èopT»]  TTevTi'|Ko[crTr]ç]     ... 

«  [.Monument]  de  Publius  Aelius  Glyc[on.,..  lils  de  Publiiis  Aelius  Dalmianus. 
1)  fils  de  Séleucus.  On  y  [déposera]  ses  restes,  ainsi  que  ceux  de  sa  femme  et  de 
»  leurs  enfants.  Il  ne  sera  permis  d'y  déposer  les  restes  d'aucun  antre.  (Clycon) 
»  a  aussi  légué  à  la  très  vénérable  présidence  des  teinturiers  en  poiu'pre.  a 
)i  titre  d'argent  pour  les  couronnes,  la  somme  de  deux  cents  deniers,  afin  que 
»  sur  les  intérêts  de  cette  somme  on  donne  à  chaque...,  lors  de  la  fête  des  pains 
»  azymes  II  a  de  même  légué  au  comité  des  fabiicanls  de  tapis,  à  titre  d'argent 
»  pour  les  couronnes,  la  son^me  de  cent  cin(|uante  deniers,  dont  ...  lors  de 
«  la  fête  (le  la  Pentecôte.  »  (Trad.  de  Wacener). 

Publiée  et  commentée  pour  la  première  fois  par  A  Wacener,  Revue  de  l'Jnstr. 
publ.  en  Belgique,  XI.  1868,  p.  1  ;  puis  dans  le  Philologus,  XXX 11,  I87:{. 
p.  380,  et  par  IÎaMsw,  Cilics  and  bish.,  II.  p.  .'ii.j.  n.  41 1.  —  L.  1,  [tloù  TTott- 


42  C     I.    L  ,    VOL     IIÎ. 

Xîou  Aî\(ou  Aa](LnavoO  (Wagener).  —  L.  5-6,  éKda[Tiij  aÙTuCiJv  ?  (Jcdeich). 
Wagener  conjecture  :  éKctarou  erouç  ...  v,  ou  éKdaxuj  tûv  ...  v.  (Cfr.  Lebas, 
1559  :  ém  tô  bibooBai  kot'  ëToç  vo|iriv  et  G.  1.  Gr.,  3912).  —  MZ,  Wage- 
ner conjecture  :  |u(rivàç)Z(avbiKoû)  ;  en  effet,  la  fête  des  pains  azymes  avait 
lieu  au  mois  de  Xandikos  (Nisan,  Avril).  Judeich  pense  qu'il  faut  lire  :  |ii(rivôç 
épbô|uou),  ce  qui  désigne  le  même  mois.  —  L.  7,  p'  devant  éKOTÔv  fait  double 
emploi.  —  Sur  le  axeçavujTiKÔv,  voy.  N»  124. 

Glycon  était  juif,  puisqu'il  choisit  deux  fêles  juives  pour  faire  couromier 
son  tombeau;  mais  rien  ne  prouve  qu'il  était  membre  de  ces  deux  collèges,  car 
des  étrangers  s'adressaient  souvent  à  un  collège  pour  s'assurer  des  honneurs 
funèbres  perpétuels.  Étud.  hist.,  1,  pp.  295-299.  On  ne  peut  donc  conclure  de 
cette  inscription  (comme  le  font  Wagener,  /.  /./Ramsay,  Ciliés,  I,  p.  119; 
Ziebartii,  p.  129)  que  le  collège  des  teinturiers  en  pourpre  était  composé  de 
juifs,  ni  même  qu'il  renfermait  des  juifs.  Il  y  avait,  du  reste,  une  communauté 
juive  à  Hiérapolis  (.Ildeigii,  p.  46,  et  n.  69.  212).  Voyez  la  note  de  Judeich, 
p.  174.  A  cause  du  nom  de  P.  Aelius  Glycon,  l'inscription  n'est  pas  antérieure 
à  Hadrien;  d'après  la  paléographie,  elle  ne  semble  pas  postérieure  au  Sf^  siècle 
(Wagener). 


5.  JLaodicea  ad  Lycum'  (Eski-Hissâr). 

['H  épYaaîa]  tûjv  Yva9é[uov  Kui  paq)ëujv  tOùv]  â\oupY[iJo]v,  C.  I.  Gr., 
3938,  après  Caracalla  ['  H  épY«oia  ttoiki\]tuùv,  Yvaq)é[ujv,  j5aq)éujv  Kai] 

àTTA.Ol)pYlÛV,  IlAMSAY. 

129.  G.  I.  Gr.,  3938.  [Tôv  èeîva].  .  .  |  'EvTropiou  ?  [r\ 
èpYacria]  |  tOùv  Yvacpé[ujv  Kal  paqpéujv  tûiv]  |  dXoupY[â)]v  • 
[èTTiiLieXriGévTOç]  |  ti^ç  àva[crTct(Teujç  toû  beîvoç...  Tfjç  veuu]|- 
KÔpou . . .  [koi  Xa)LiTTpoTdTnç]  I  Tiî  [ç]  'A(Tiaç  [îrôXeujç]  |  Aao- 
5[i]K[é]uuv  [tOùv  èiri  Aûkuj... 

Voici  la  lecture  de  W.  M.  Ra.msay,  The  cities  and  bishoprics  of  Phrygia,  I, 
1895,  p.  74,  n.  8. 

[àvéor)](Jî.\  TrXncrîov  xoû  ?J  'Eviropiou  [f]  èpYacTîa  ttoikiXJtûjv, 
Yva(pé[ujv,  pa(péuuv  Kai]  àTTXoupY[ûj]v  èmiueXriOeicrriç  xnç  àva- 
[(Txddeujç  xfjç  vejoKÔpou  [xujv  Xepacrxûjv  Kal]  t\\[<;]  'AcJi'aç 
[lailxpoTTÔXeuuç]  Aaob[i]KaiuJV  [lOùv  èm  AûkujJ. 

«[...  élevé  i)rès  du]  Marché  [par  la  corporation  des  br()d]eurs,  des  foulons, 
»  [des  teinturiers  et  des  ...],  par  les  soins  de  Laodicée  sur  le  Lycus,  ville 
»  néocore  des  Augustes  et  métropole  d'Asie.  » 

11  est  fait  mention  pour  la  première  fois  du  néocorat  de  Laodicée  sous  Gara- 
calla  (EcKEL,  D.  N.,  Ill,  p.  165).  (Franz.) 


ASIA.    MYS!A. 


43 


6.  M*e9sintt8  Phrygiae  (Balahissar). 

Zùaxriua  KriTTOupjùv. 

loO.  G.  I.  Gr.,4082.  |"ATaeJi]  TÛxi].0eâ|  [An^]^Tpl  Kap- 
TToqp|[6p]a)  KX[d]p[o]ç?  Eùbai|[|uo]voç  [Ka]i  'AKÛXaç...  j  [a]v[d- 
cr[o]u,  èTTi^eXoû I  [^] evoi  [(T]u[crT]n|aaj[T]oç  ^  KriTTO'jpûJv  Ka|- 
[0iép]uj[cr]av  èk  toû  T[a]||u[eiou]. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  la  déesse  Déméter  qui  fait  croilre  les  fruits  :  Klaros. 
»  .'ils  d'Euda^inon  et  Acylas,  (ils  de  ...  anasus.  curateurs  du  collège  des  jardi- 
»  niers,  ont  dédié  cette  statue  (autel  ?),  aux  frais  de  la  caisse.  » 

Oeiiler.  0.  c,  p.  278,  a  vu  qu'il  faut  lire  cuarriLiaToç. 

7.  Abytlos  Mysiae. 

AoLioTÉKTiuv,  Athen.  Milt.,  VI.   1881.  ]).  2-27.  n.  S. 
ZKrjveÎTai  Koi  ép-facîTa(,  tabcrnarii  et  fahri,  Lehas,  17  iS". 

131.  —   Athen.  Mitt..  VI.  1881.  p.  227,  n.  3  lH.  G.  Lollim,). 
Aùp(nXioç)  GeôqpiXoç  MuTijXrivaîoç,   5o)uoTéjKTujv  ùttô  èp'ft- 

TTicrTâ|Tr|v    Tov    dEioXoYtij|TaTOV    EÙTUxibnv     EÙTuxîbou    d.TTÔ| 

évÔÇ    (TÙV   TIÛ   TTÙpYUJ    TÛi|[tTp]6ç  Tt'lV    5Û(Tl[v]..,    I    ...   VUTTO  .  .  . 

Lebas-Wadwngton,  1743".  Se  trouve  k  une  lieue  de  Tschaiiak-Kalessi. 

Sur  une  table  de  marljre  ;  k  droite,  une  image  d'.Vrtémis  en  chasseresse.  A  la 
tin  manque  la  désignation  de  l'éditice  bâti  outre  la  tour  (maison  de  campagne), 
ainsi  que  le  verbe.  L'image  d'Artémis  doit  avoir  quelque  rapport  avec  la  personne 
de  l'auteur  de  cette  inscription.  Aur.  Théophilos  est  membre  d'un  collège  d'ar- 
tisans. Eutychidès  en  était  le  chef,  dirigeant  les  assemblées,  représentant  le 
collège  dans  les  actes  juridiques  (^mrtyi.sïerco//e^!/).  «  Derselbe  stand  zu  Theo- 
philos  im  Verhaltniss  des  Bauunternehniers  zuni  Baufuhrer.  »  Le  ba.s-relief 
d'.Vrtémis  est  une  marque  de  fabrique  (Lolli>(;). 

132.  Lkras,  I7i3°.  '0  biîuoç  ô  |  Aapbavéuuv.  |  '0  btuioç 
ô  I  'Apibrivûjv.  j  Oî  crKi"|V£ÎTa[i]  Kai  èp"facr[Tai'.  |  Oi]  Pixiuaîûi 
oi  èv  Ei[XjiLU. 

Fragment  d'une  inscription  honorifi({ue.  Chacune  des  quatre  phrases  est 
dans  une  couronne.  ZKriveÎTriç  parait  signifier  :  boutiquier,  qui  tient  une 
échoppe  (Lebas) 


44  c.  I.  L.,  VOL    m. 

8.  Cffxicuft  Mysiae  (Erdek).  C,  III,  p.  72. 

Collèye  militaire  (?i,  cdlloi;;»',  Hl  '.M[. 

(Inrpiis  iicoii,  111  7(K)(). 

Tô   iepôv   auvéhpiov   t.û[v   auKKoqjôpoiv '.'l  tuûv  àiro  toO  uerpiiToO, 

Athen.  MilL,  VII,  1W2,  p.  125.  ii   8. 
Tô  (epiûxaTov  auvébpiov  tJjv  yvocpéiuv,  Ibid.^  |).  2.")2,  )i.  19. 

13.1  III  371.  Clr.  |).  5)77.  liesla,  \\a\qv,  et  loge.  Fl(aviius) 
Rlnrciis  protector,  |  natiis  in  Dacia  provincia,  in  vico  Valonti- 
niano,  |  mililavil  in  v[(']xillali()no  Fesianesa  annis  XXIII  ;  | 
iinilc  facliis  proleclor,  iile(m)tpi[e]  inililavit  in  |  scola  proleclo- 
ni[rn]  annis  [f|]uin[(i]iie;  (pii  petivit  sibi  ||  memoriam  fiori  de 
pro|)rio  visinn,  (prupie  mandavit  )  Marian[(a)p]  conjngi  siiae  et 
Tlialarioni  piieriim  siiiim  (puero  suo)  qii(em)  et  liberiim  dimisil, 
et  pr(a)esenlibus  coUegibiis  (coUegis)  |  suis,  id  est  Perniam 
(Perula)  et  Fronlinnm  Siiperianiim  |  Maxentium  et  Ursinnm 
astantibtis,  qu[i]biis  sn!|pr[a]  (Marianae  scil.  et  Thalarioni) 
mandavit  (ctim)  d[i]li[g]enlia  (leri,  |  Havete,  transitores;  | 
balctc,  transitores. 

Inscription  conservée  on  ms.  Lecture  de  Tu.  M.  — L.2,  cl'r.  Not  Diyn.,  éd. 
Seeck,  p.  316,  s.  V.  Constantes  :  équités  Constantes  Vnlentinianenses.  L.  ,3  : 
Fesianesa  est  inconnu  ;  Tit.M.  conjecture  qu'il  s'aiiit  des  Slablesiani  (Not.  Dign., 
éd.  Seixk,  p.  ;il()).  L.  6  :  visuin  est  de  trop,  selon  Tu.  JI.  ;  L.  Renier  (Rev.  arch., 
X.  S.,  Xli,  p.  AIW)  conjecture  :  bisomum. 

13 i    III  7060.  Ki'iiKM.  El'.,  m,  p-  i-J<>. 

[S(enalns)  (•(onsiiltiim)  de  pjostulalione  Kyzicenor(iimj  ex 
.\sia,  I  qui  dicunt  ut  corpus,  qnod  appcllalur  ne|on  et  liabent 
in  civilate  sua,  auclorilate  |  [amplissimi  ojrdinis  confirmetur. 
Seri  [bendo  a(irue]runt  :  Miarciis)  Aeliiis  Imp(eraloris)  Tili 
Aeli||[nadriani  An|lonini  f(ilius)  Pap(iria)  Aureiius  V(i[rus,...]s 
M(arci)  f(iliiis)  (iajeria)  Veriis,  M(arciis)  Ilosidius  |  M(arci] 
r(ilius)  A[.  .  Gel]a,  M(arcus)  Annius  iMtarci)  C^ilius)  Gal(eria) 
Libo,  Q(uintus)  |  Pompe[ius]  Q(uinti)  f(ilius)  Hor(alia)  Bassia- 
nus,  L(u(ius)  FI(aYius)  L(ueii)  t(ilius)  |  Quir(ina)  .lidianus,  L(u- 
cius)  r.ellius  L(ucii)  f(ilius)  Ter(etina)  Sevenis  [|  (|(uaes(ores). 

Sententia  dic'a  ab  Appio  Gallo,  |  co(n)sule)  desig(nalo),  rcla- 
lione  lUI,   concedente  |  impferalore)  Caes[are]   T|ito   A]eIio 


MY.S[\.  45 

Iladriano  Aivlo[nino  Aiig(iisto)   Pio  ci  de]  IIIl  relalione  sua,  | 

[K\/i(  eiijos  ex  Asia  | [qiios  neos  ajppel- 

lanl  I 

Bkun.s^,  p.  18(j.  G.  Pehkot.  Revue  arch.,  vol.  oi  (187(3),  pp.  ;i.j(K5.j;}.  Sup- 
pléments (le  Perrot  avec  les  importantes  corrections  de  Tu.  M.  dans  VEphem. 
epùjr..  Il,  pp  iriB-KJO  et  dans  le  Corpus.  Sur  la  forme  de  ce  sénat usconsulle 
et  sur  les  sept  témoins,  voyez  le  Corpus.  Tu.  M.  conjecture  ;i  la  tin  :  Kyzicenos 
ex  Asia,  ut  corum,  quos  neos  appellanl,  corpus  aucloriiale  amplissinii  ordinis 
conftrmelur,  jure  requirere.  —  Les  mots  relalione  quarla  signifient  que 
l'alTaire  de  Cyzi(jne  occupa  la  quatrième  place  a  l'ordre  du  jour,  avec  la  per- 
mission de  l'emperenr.  —  Les  denx  derniers  des  sept  témoins  sont  les  quaes- 
iores  urbani  lit'  l'année.  —  La  date  du  sénatnsconsulte  se  place  entre  lo8  et 
161,  peut-être  vers  L'iT.  —  On  voit  ici  (pie  l'autorisation  pour  former  une  cor- 
poration dans  les  provinces  sénatoriales  devait  être  demandée  au  sénat.  Cfr. 
Th.  m.,  St-R.,  IP,  p.  886  et  notre  Êtud.  hist.,  I,  pp.  1-24-1^26.  —  Quant  a  ce 
corpus  véujv,  il  diflérait  sans  doute  des  collegia  juvenum,  qu'on  trouve  en 
grand  nombre  dans  la  partie  occidentale  de  l'Empire.  Voyez  :  M.  Coli.icnon, 
Les  collèges  de  Néoi  dans  les  cités  grecques  (Annales  de  la  Fac.  des  lettres  de 
Bordeaux,  vol.  11,  1880,  pp.  I35-I.'>1).  H.  Dkmoii.in,  Les  collegia  juvenuni 
dans  l'Empire  romain  (Musée  Belge,  Revue  de  philologie  classique,  vol.  I, 
1897,  pp.  215-216). 

133.   Atken.  Mitt.,  VI  (1881),  p.  12:),  n.  8  Sarcophage  (J.  H.  Mori)T.m\kn). 

['YTTÔ]|uvti)ua  [o  KaTecTKeûacTev  kt\.  ei  bé  tiç  ToX)a)i(Tei  è'iepov 
KaTa66(jJj6ai  r\  eKKÔijiai  r\  )aeTe[veY'<ÊW  .  .  ,  bujcr]|ei  tlîj  iepûj 
(JuvebpÎLjj  TUL)[v  (TaKKOcpôpujv  Tuùv  oiTTÔ]  |  Toû  lUÉipiiToû  (bfivcipia) 
Pqp'  Ka[i  .  .  .  Tt]  TTÔXei  xjjô  xoov  Ka[ij  uTT[eij]6[uvoç  êcrrai  tlù 
Ttîç  Tuiapuupuxîaç  vô|uujj. 

«  Monument  [préparé  par  un  tel.  Si  (pielqu'un  ose  y]  placer  [un  antre]  ou 
»  l'onvrir  on  y  déposer...,  il  donnera  au  sacré  collège  des  [portefaix]  résidant 
»  près  du  métrétès  2300  deniers,  et  [a  la  ville  il  donnera]  une  somme  égale,  et 
»  il  sera  passible  [de  la  loi  sur  la  violalion  des  tombeaux].  » 

Les  [oaKKOcpopoi  cïtto]  toû  iLiexpriroû  sont  des  saccarii,  des  portefaix, 
qui  avaient  leur  siège  près  de  l'édifice  oii  l'on  conservait  l'étalon  des  mesures 
de  capacité,  dont  la  principale  était  le  f.ieTpriTriç  (39  |  litres).  Cfr.  Wex,  Mé- 
trologie, trad.  .MoMiT,  p.  ;}.').  Ou  conjecture  qu'il  s'agit  de  portefaix,  comme  à 
Perintbos  (Du.mont,  Inscr.  delà  Thrace,  66;  voyez  plus  loin).  Sur  Pop',  voyez 
Franz,  E/em.  epigr.  gr.,  p.  aril,  n.  1. 

•13G.    Atken.  Mitt..  Vil,  1882,  p.  252,  n.  19  (.1.  IL  Morutmann). 
['YTTÔfivnina  Eùjxuxiaç,   o  KaTecrKeù[a(Jev  éauJlTt)  Kui  toîç 
eauTfiç  Y[oveOcn]  |  mi   xoîç  if kvoiç  •  toIç  [bè  Xoniojiç  tma-fo- 


40  c    1.  I..,  VOL    lii 

peûuj-   oç  b'âv   [toX)lii'-i(Ti]]  è'iepov  KaiaBécrGai  v[eKp6v,  buucrci 
TLjj  îe]jpujTG!TUJ  (Tuvebpîuj  Tujv  |  [Yjvttqpéuuv  (brivâpia)  aqp'. 

[Monument  d'JEulychia,  qu'elle  a  construit  pour  elle,  pour  ses  parents  et 
pour  ses  enfants  ;  aux  autres,  je  l'interdis.  Quiconque  [osera]  y  déposer  un  autre 
corps,  [donnera]  à  la  très  sacrée  corporation  des  foulons  1500  deniers. 

9.  i*n»»o»*tno»  (port  de  Cyzique). 

Tô  iepubrarov  auvébpiov  tuûv   aaKKOcpôpuuv  \i|li6vituljv. 

137.  Dans  le  Syllogos  de  Constanlinople,  i.  Millingen  parle 
d'une  inscription  lroti\ée  à  Panormos,  porl  de  Cyzique.  lien 
rapporte  ces  mois  :  bujcrai  tlù  lepaiTÛTa»  duvebpiuj  tiûv  craKKO- 
cpôpujv  Xi|LieviTâ)v  (br|vâpia)  'a.  ('0  èv  Kovo"TavTivoTTOÛXei  éWr]- 
viKÔç  cpiXoXoYiKÔç  aùXXo-foç,  TÔ|aoç'if ,  (Vllf),  1873-1874,  p.  171). 
Il  s'agit  de  la  sacrée  cor|)oration  des  portefaix  du  port,  à  (pii 
on  lègue  1000  d<»niers. 

10.  SigeioÊt  Mif/siae  (Yenischeher). 

'  H  au^ipiujaiç  |tuj|v  xcx\k^iuv. 

138  G.  I.  Gr.  3639^''^  .  .  .  [fMauiLÙ  KaiJ  |  ifj  Yuva-.Ki 
|uou  Ma[E]i|ua  Kai  TéKvo[iç]  \xov  .  .  .  [dv  bé]  tiç  é'[T€po]v  | 
TTTUL)|Lia  èTTeiapdXj;!,  bubcei  ir\  cuiupiubcrei  [xûjjv  xotXKéujv  irpocTTei'- 
\xov  (brjvâpia)  cp' . 

Sur  une  arca  sepulcralis,  à  Kuni-kale.  Cfr.  Add.,  p.  IKK). 
«...  el]  a  ma  femme  Maxima  et  à  mes  enfants...  Si  quelqu'un  y  dépose  un 
»  autre  corps,  il  donnera  au  collège  des  forgerons  oOO  deniers  comme  amende.» 

II.  Epitesuti  Lydiae  (Ajasoluk).  6'.,  pp.  81.  978, 

Collegia  libertorum  et  servorum  domini  nostri  Augusti  infra  scripta  : 
magniuu 

et  Minervium  tabulariorum 
et  Faust iniaiuim  commentarc(n)sium 
et  decurionum 
el  tabellariorum,  111  Ot)77. 


MYSIA.    LYDIA.  47 

Oi  év    'Eqpéauj  èp-fdxax   irpoiruXeiTai    upôç  tûj  TToaeibuûvi,   ('.  I.  (Ir. 

3028,  il  Teira. 
Oi  év  '  Eqpéai^i  irpouétpai,  Ibid. 

'  H  auvepfaa^a  tujv  Xavapîotv,  Hermès,  1873,  VII,  p.  31. 
'EpYaaia,  Kaibel,  Epigr.,  297  (au  ne  siècle). 

139.  III  6077.  D(is)  Mtanibus)  |  Aciliae  Lamyrae,  conjugi  j 
carissimae,  Apollonius  |  Aug(iisli)  n(ostri)  verna,  arcariiis  pro  | 
vinciac  Asiae,  lioc  momimentuiii  ,  cum  sarcophago  fecit  et  sibi 
et  suis  Quorum  curam  agunt  collegia  |  lilj(ertorum)  et  servo- 
rum  domini  n(oslri)  Aug(usli)  i(nfra)  s(cripta)  :  |  magnum,  et 
Minerviura  labulariorum,  et  Faustinianum  commen  larc(nj- 
sium,  et  decurionum,  el  la  bellariorum.  I  H(oc)  m(onumeiitum) 
h(predem)  n(on)  s(equitur). 

WooD.  Discoveries  al  Ephesiis,  LonJoii,  1877,  Tonibs  n.  20.  Dessai".  1305. 
Nous  résumons  le  commentaire  de  Th.  M.  Le  nom  d'un  de  ces  cinq  collèges, 
dérivé  du  nom  de  la  femme  d'Antoniii  le  Pieux  ou  de  celle  de  MarcAurèle,  Faustine. 
prouve  que  l'inscription  n'est  pas  antérieure  a  Antonin  le  Pieux.  Ces  collèges 
ne  sont  pas  formés  seulement  par  les  affranchis  et  esclaves  impériaux  résidant 
il  Eplièse,  mais  par  tous.  Cfr.  VI  7458  :  collegiuin  cocorum  Aiiyusti  n(oslrij 
qiiud  conaislil  in  Palatio.  Le  collegium  magnum  est  peut-être  celui  du  n"  VI 
071.  Le  deuxième  et  le  troisième  portent  un  double  nom  :  cfr.  VI  So'6'2  et  V 
0970.  Minerve  convenait  comme  patronne  des  tabularii,  car  on  lui  donnait 
l'épithète  de  memor.  Quant  au  collège  composé  de  décurions,  il  est  obscur 
[Th.  m.].  Il  y  a  un  collège  de  tabellarii  Caesaris.  ii  Xarbonne  (XII  4449).  Sur 
ces  decuriones,  voy.  0.  Hirscufelu,  Vericallung ,  1,  p.  198,  n.  3. 

1 40.   J.  T.  WooD.  Discoveries  ai  Ephesus,  p.  24,  n  4,  London,  1877,  in-S" . 

TTô(pXiov)  Oùribiov  |  'Avtudv'îvov,  |  t6v  kticttiiv  |  Ttîç  'Eqpe- 

(jîujv  I  KÔXeujç,  I  f]  (Juvep'fcxc^ia  |  tûjv  Xavapi'uuv. 

«A  Publius  Vedius  Antoninus,  fondateur  de  la  ville  d'Ephèse,  la  corporation 
des  marchands  (cardeurs)  de  laine.  » 

C.  CrRTius,  dans  Hermès,  VII,  1873,  p.  31.  Sur  une  base  de  statue.  P.  Ve- 
dius Antoninus  était  probablement  un  favori  d'Antonin  le  Pieux,  chargé  par 
celui-ci  de  construire  des  édifices  publics  a  Ephèse.  Aavdpioi,  lanarii,  cardeurs 
ou  marchands  de  laine. 

1  H.   Lebas,  V  171.  Kaibel,  Epigr.  graeca,  297. 

[OjùXidbriç  KeÎTai,  TrapoboiTTÔpe,  ruDib'  uttô  tÛ)li[Puji] 

ôç  KXéoç  èv  Tuùi  lr]v  nâoiv  ëbeiHe  àpe[Tfiç]- 
iQV  *f"P  ÊV  èp-facrn"ii  te  laé-fcxç  Kai  Trâcriv  [èpacrJGriç, 
ouvÉKev  eiç  'Aîbou  Tiîvèe  xàç.w  cpép[eTai]. 


>f8 


I    i. 


Pi'(il)al»lempiit  du  ii*"  sii'cle  de  notre  ère.  Cfr.  Ziebxrth.  o.  c.  p.  l();i,  ii.  5, 
Sii|(pléiiients  de  WADiuNr.roN  ;  épj.oBf\c,  est  doiileiix. 


12.    'ïï^eii'n  Li/iiae  (Tliirch). 
\  'r2    G  I.  Gr.,  3028.  ihiiicUn  de  corr  hcil ,  iH'.i;;,  \i\.  p.  o.-;-;. 

S:irc(>phai;e   Nous  doniiDiis  la  Iraiisi  ri|)lioii  de  |'(iNiiui:r.  (Iaii>  le  linll.  de  Corr. 

iiell.,  1. 1.  p.  5:;<;. 

Ai'jTri  (»])  cTopôç  ècTTiv  TTovîTiiiou  EÙTTpocrbéKTOj,  irpoiuéipou, 
Kai  YuvaiKÔç  cxùtoû  |  Aùp  iiXiaç)  'louXiaç  Kaî  tékvujv  aÙTÛJV  • 
ta  (Jiv.  Eiç  nv  oùbevl  ètécrrai  é'Tcpov  7TTiIj)aa  \  Kr|beû(Jai,  fj  YPaM(|Li)a 
èK(K)6i|jai,  x^P'Ç  TÛ)V  TTpOYtYP«|Li()a)fcvujv  toutou  Ki'ibovTai  oî 
cv  'Elqpéauj  èpYÛTai  TTp[oTTuXeÎT|ai  irpoç  tuj  TToo'eibûjvr  oîç  Kal 
KaOïtpuucJev  biivûpiui  TitvTaKÔcna  eTri  tuj  Ytiv£|(J9ai  ùtto  toû 
Yeivo|uévou  tôkou  oivoiToaiav  kui  KtiptoXouaiav  ffTecpavri- 
[q)]o[p]iî||(Toucnv  b[é  ti]V  eùuujxîuv  )liiivûç  il',|[tîj  5è  |un  TTOin- 
(Touai,  àX(X;à  7TapaTré|uv|i0VTai,  èKèiKiicouCiv  |  Kai  ÉKTr[pû£ou- 
cJiv  oi]  èv  'EcpécTuj  |TTpo|uéTpai|. 

«Ce  tonil).:aii  ap|(arlienl  a  l'oiiipeiiis  lùiiuosdeklos,  iiiesiireiii-,  el  a  sa  femme 
»  Aurélia  Jnlia  et  ii  ses  eiil'aiils.  Il  a  été  l'ait  de  leur  vivant.  1!  n'est  permis  ii 
»  personne  d'y  ensevelir  un  autre  eorps,  ni  d'elTacer  l'inscriplioii.  said'  an\ 
»  susdits.  Il  est  eonfié  au.x  soins  des  ouvriers  du  porti(|ue,  résidant  près  (du 
>)  lemple)  de  Poséidon  a  Eplu'.se.  Il  leur  a  légué  ."iOO  deniers,  dont  les  intérêts 
»  serviront  à  des  oHVandes  de  vin  el  de  eierges;  ils  porteront  des  ronronnes  et 
»  célébreront  ini  han(inet  finièlire  le  liiiilième  mois;  s'ils  ne  le  l'ont  pas,  mais 
))  négligent  de  le  l'aire,  les  mesureurs  d'Kplièse  les  cileront  en  jusiiee,  réclame- 
»  roni  la  somme  et  feront  la  eéiémonie.  » 

Il  s'agit  d'un  collège  d'ouvriers  allacliés  aux  a|)provisi(unieuuMils  de  l)lé,  el  le 
blé  était  vendu  sous  un  porti(pie  (;V  ttpottùXlu)  anpiès  du  lemple  de  Neplmie. 
l'ompéius  \  était  TTpo,uéTpriç,  mesuieur  (Uokckii).  Il  semble  ipTon  drviait  lire 
TTpoi-ieTpnToO  el  irpoLietpriTai,  cfr.  Tlwmiiriis,  s.  v.  (ImintimkiO. 

\?).    '#V'#*#*'»»of##/!/*'«**  Lydiae  (Ouchak). 

'  H  Tuûv  Yvucpéiuv  auvfepYuaiu. 
14.'}.    liidl.  de  Corr.  Iiell..   \X'Xk  \1\,  p.  Ihu   (nÉRAiiit).  Hase  d'une  statue. 
'Ayc/Oi)  Tûxtj.  I  'Eyv(<tiov  Aoukiou  1  [uliôv  TfipiiTei'va  Koûlp- 


LYDIA.  49 

Tlov,  ëîTapxov  1  cTTieipriç  P'  ![  KXaubiaç,  ëTTa[pxov]  eï|Xr|ç  iTTTréujv 
Ye^a<j\Tf\ç  bibv\xov,  XÉiXri|[a]pxov  Xéyiôivoç  ri' |[A]ÙYOÙcrTr|ç, 
€7Tap  [x]ov  eïXriç  inTréoiv  |  [A]ù-foû(TTr|ç,  KTicrrriv  |  |K]ai  qpiXô- 
TTaipiv  •  I  f]  Tûjv  Yvacpéuuv  |  [cjJuvepYacria  tôv  :  aÙTuùv  eùep- 
Téiriv. 

«  A  la  Bonne  Fortune  A  Eg^nafius  Ciirtius,  fils  de  Liicius,  de  la  tribu  Tere- 
»  tina.  préfet  de  la  cohors  II  Claudia,  préfet  de  Vala  equitum  Augusia  Ge- 
»  mina,  tribun  de  la  legio  VIII  Augusia,  préfet  de  Vala  equitum  Augusta, 
»  fondateur  (de  la  ville)  et  aimant  sa  patrie  :  la  corporation  des  foulons  à  son 
»  bienfaiteur  » 

L.  Egnatius  avait  exercé  les  premières  fonctions  de  la  carrière  équestre.  Sur 
«es  alae,  v.  Cichorius,  dans  Pally-Wissowa,  I,  pp.  1233  et  1247. 

14.  Jiagtteaitt  utl  Mtteandi'utn  (InebazàrJ. 

01  àpXOKÔlTOl. 

144.   Bull,  de  Corr.  Iiell..  1883,  VII.  p.  .j04,  n.  10  (Foktrier). 
.   .   .   bè  Ktti  KQTà  auv9riKaç  .  .  .  [oiaTe  |  Ki]veîv  èvi'oTe  t6v 
bfjiaov  (e)iç  xapaxnv  Kai  Gopûpouç  èvTTÎTTT(e)iv  b\à  Trjv  cr...|... 
ÔYOV  Ktti  àopacrîav  tûjv  àpTOKÔTTuuv  èiri  tv)   ÛYopa  aTdcretjuv, 
ècp'    oîç   èxpnv  I  Toùç  jLieTaTTÉjacpBévTaç   f]br[    biK)-\v   uttoctxêÎv. 
'Eirei  be  t6  tvj  TiôXei  (Ju,ucpé[pov]  jifiç  toûtuuv  Tifiujpiaç  uâXXov 
TipoTiuâv  dvttYKaîov,  tVnicrâuriv   5iaTdY[|ucxTi]  '  aÙTOÙç  Œcucppo- 
vicrai.  "OGev  àTtaYopeùuj  \xr\Te  (TuvépxecrGai  toùç  dpT0K[6j|TT0uç 
Kttf  èxaipîav,  liinre  TipoecTTriKÔTaç  BpaadvecrGai,  ireiGapxeîv  bè 
•rr[dv]JTUjç  xoîç  uTièp  toû  Koivr)   auuqpépovToç    èiriTaTTOiuévoiç 
KUi  Triv  d[vaY]JKaiav  xoû  dpxou  èpYacTîav  dvevbefi  rrapéxeiv  tt] 
TTÔXei.  "Qç  dv  I  dXû  ti[ç  ai)]|TiJL)V  tô  dîTÔ  Toûbe  f\  cruviùiv  Trapd 
xd    biriYOpeu)aéva   f]    ôopû^ou   xivôç    [f]    crxà]|Creujç  èEdpxujv, 
liexaiTeucpGelç  xrj  irpocTriKoûcrri  xei|uujpîa  Ko\a(yQr][aeTa\-]  |  èdv 
bi  xiç  ToXuiîcTt]  xi'iv  TTÔXiv  èvebpeûuuv  dTTOKpui|jai  auxov  .  .  .  | 
boç  7Tpoaa'ri|u(e)ia)Gricrexai  xai  ô  xôv  xoioûxov  bè  u7TobeEd,uevoç 
[xfi]  I  aùxrî  xt|uujpia  ÙTreùGuvoç  Y^viicrexai.  j 

'EttI   TTpuxdveuuç   KX(aubiou)  MobécTTOu,   M'T^OÇ    KXapeûJvoç 


SO  C.    T.    L.,    VOL      III. 

6',  PouXfjç  àYO|Liév[riç  eîç]  j|  dWo  i^époç,  MapKeXXeîvoç  emev,. 
Tfjabe  ÙTTOVoiaç  tûjv  èpYacnripiâpx'JLiv  [yvuu]|(Ttôv  beîxiaa  xOtç: 
'Epjueiaç  ô  upoç  .  .  . 

«...  et  d'après  les  conventions...  de  façon  à  soulever  parfois  le  peuple  et  k 
))  susciter  des  troubles  et  des  désordres  à  cause  de...  et  de  l'absence  des  boulan- 
»  gers  séditieux  du  marché,  pour  lesquels  motifs  il  aurait  déjà  fallu  les  faire 
))  venir  et  les  punir.  Attendu  qu'il  est  nécessaire  de  placer  l'intérêt  de  la  ville- 
))  au-dessus  du  châtiment  qu'ils  méritent,  j'ai  ju.né  bon  de  les  ramener  ;i  la 
»  raison  par  mon  édit  C'est  pourquoi,  je  défends  aux  boulangeis  de  se  former 
»  en  hétérie,  à  leurs  chefs  de  montrer  troj»  d'audace,  au  lieu  de  commander  par 
»  la  persuasion  ii  ceux  (pii  leur  sont  subordonnés  dans  l'intérêt  commun,  et  de 
»  fournir  l'indispensable  travail  du  pain  a  la  ville,  sans  (pie  rien  n'y  maïKpie. 
»  Chaque  fois  que  l'un  d'eux  sera  surpris,  ;i  partir  de  ce  jour,  soit  assistant  à: 
»  une  réunion  contraire  à  mon  édit,  soit  excitant  des  troubles  ou  une  sédition, 
»  il  sera  arrêté  et  frappé  du  châtiment  mérité.  Si  quehiu'un  se  cache  pour 
»  tramer  contre  la  ville,...  s'il  est  découvert,  pelui  qui  l'aura  accueilli  chez  lui 
))  encourra  la  même  peine. 

»  Sous  la  prytanie  de  Claudius  Modestus,  le  i  Claréon,  le  conseil  (de  Magnésie) 
))  s'étant  réuni  d'autre  part,  Marcellimis  a  dit  :  Hier  Hermeias  ...  une  preuve 
»  éclatante  de  ce  manque  de  sens  des  chefs  d'ateliers...  » 

C'est  la  fin  de  l'édit  d'un  gouverneur  romain,  adressé  aux  habitants  c'a 
Magnésie  à  l'occasion  d'une  grève  des  boulangers  de  cette  ville.  A  la  suite  de 
l'édit  était  gravée  une  délibération  du  conseil  de  Magnésie.  Voyez  le  commen- 
taire de  FoNTRn;ii,  /.  /.,  p.  50o. 

lo.  lUitgnefiin  €Btt  Sijtylutn  (Magneiia,  Mànissa).. 

Zûvoboç  Tûjv  Z|aupvaeiTUJv,  C.  1.  Gr.,  3408. 
Oî  KopaWio-rrXaOTOi,  ibkl. 

145.  C.  I.  Gr.,  3408.  'AYaOrî  TÙxri  |  cruvôbou  I|Liupvaei- 
Tijùv,  I  KttTà  TÔ  vjjrjcpKyiaa  tiîç  KpalTicfTnç  PouXi^ç,  TTpovotîaavToçj 
r(aiou)  Mapîou  TTottXiou  Tafiîou,  TTa|pôvTuuv  Kai  tOùv  KOpaXXio- 
TTXacr|TUJV,  Ka9'  ô  eicreKÔ|uicrav  pu|pXiov  5ià  XuuKpdTOu  èm 
T(iTOu)  I  'AT(iXiou)  EÙTUxiavoû  |  Ta|u(ou. 

«A  la  Bonne  Fortune  du  collège  des  Smyrniotes,  suivant  le  décret  du  très 
»  illustre  sénat  (de  Magnésie),  par  les  soins  de  C.  Marins  Pul)lius,  trésorier  (de 
I)  la  ville),  en  présence  des  corallioplastes  (fabricants  de  figurines  en  terre  cuite 
»  ou  en  cire),  qui  avaient  remis  (au  sénat)  une  supplique  par  l'intermédiaire  de 
»  Socratos,  sous  l'administration  de  T.  Atilius  Eutychiainis,  trésorier.  » 

11  s'agit  du  Ta^îaç  de  la  ville.  C.  Marins  a  pour  surnom  le  prénom  Publias 
(BoECKii).  A.  Wa(;kni:iî,  Bail,  de  l'Acad.  roy.  de  BeUj.,  1889,  XVII,  p.  -408  : 
les  corallioplastes  sont  des  fabricants  de  figurines  en  terre  cuite  ou  en  cire,. 


LYDIA.  51 

comme  celle  de  Tanagra  et  de  .Miryna.  Ziebarth,  o.  c  ,  pp.  103  et  1:2:2,  pense 
([lie  les  I|nupvaeiTai  sont  une  association  de  gens  de  Smyrne  [cine  Landmann- 
schaft). 

II).  M^ltilfttletjpttén  Lydiae  (Alah-Séher). 

'  H  iepà  cpuXt'i  tujv  èpioup-fôiv,  après  Marc  Aurèle,  C.  I.  Gr.,  3422. 
'  H  iepà  cpuXt'i  tojv  aKurëoiv,  de  la  tncine  époque,  Leiîas,  111,  0o6. 

146  G.  I.  Gr.  3422  (Lehas,  V  6i8).  'AxaBiî  Tûxr.  | 
Ai)pfr|Xiov)  "EpiuiTTTTov,  SucTTûtpxiiv,  iepéa  |  Tr\ç  'Apiéiuiboç,  tôv 
ëvbo^ov  Kai  |  cpiXÔTraipiv  Kaî  eu  Trâcriv  TipuÙTOv,  |  dpxiepacrd- 
luevov  èvbôEuuç  lue'^Tà  |ue"fâXajv  dvaXuj|adTUJV,  Kai  |  bôvta  kov- 
TpoKuvtTfécTiov  I  ÉVÔZ;u-fov  dTTÔTO|uov  ÉK  Beîaç  I  qpiXobuupiaç, 
dpEavia  ir^v  TTpujTn[v j  |  dpx^v  èTTiqpavôiç  Kai  idç  Xomàç  ||  dpxdç 
Kai  XeiTOupYÎaç  uTtép  tê  aù|ToO  Kai  tuùv  Traibuuv  NeiK^TOu  Kai  | 
' EpiuiTTTTOu  èKTeXécravTa,  dva|6évTa  Tt)  ttôXêi  idxeiov  jnèv  dç  [ 
ae[iT]ujviKà  xpi'm«Ta  bnvapiujv  ,  laupidbaç  TrévTe,  Kai  bôvia  eiç  [ 
èTTicTKeuriv  toû  Treidcrou  toû  6e|dTpou  brivdpia  jaùpia,  Tioiricrd- 
)ne|vov  bè  Ktti  èmbôcreiç  xPWàTMv  rf]  |  te  xXuKUTdu]  TraTpibi 
eiç  xP^ctTaJI  cre[iT]ujviKà  brivapîuuv  juupidbaç  TTev|TnKOVTa,  Kai 
Ti]  KpaxÎŒT)]  PouXf]  bt"i  vapiujv  jaupidbaç  Trévie,  Kai  tuj  (Je||avc- 
TaTUJ  (Juvebpiuj  ifiç  Yepoucriaç  |  brivdpia  faûpia,  qpuXaîç  è-nrà 
Taîç  écrîJTaKuiaiç  toùç  dvbpidvraç  irpôç  b)i|vdpia  x^îXia,  |  n 
îepà  qpuXr]  tûùv  èpioupYÛJV  tôv  [  éauifiç  Kai  Tfjç  Traipiboç  ev 
TTdjcriv  eùep'féTriv. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  Aurelius  Hermippos,  xystarque,  prêtre  d'Artémis, 
»  homme  illustre  et  bon  patriote,  en  toutes  choses  au  premier  rang,  qui  a 
»  rempli  les  fonctions  de  grand-prêtre  d'une  manière  brillante  et  en  faisant  de 
»  grandes  dépenses,  qui  a  donné,  par  suite  de  sa  divine  munificence,  une  chasse 
»  terrible  d'un  gladiateur  poursuivant  une  bète  fauve,  qui  a  géré  d'une  manière 
»  distinguée  la  plus  haute  charge  ainsi  que  les  autres,  qui  a  rempli  les  liturgies 
»  pour  son  compte  et  pour  le  compte  de  ses  fils  Neikétos  et  Hermippos,  qui  a 
»  d'abord  consacré  au  profit  de  la  ville  50,000  deniers  pour  l'achat  de  blé,  ([ui 
»  a  donné  10,000  deniers  pour  construire  la  coupole  du  théâtre,  qui  a  fait 
»  ensuite  des  largesses,  à  savoir  :  à  sa  très  chère  patrie  oOO,000  deniers 
»  pour  l'achat  de  blé  ;  autres  illustre  sénat,  50,000  deniers;  au  très  véné- 
»  rable  comité  delà  gérousie,  10,000  deniers;  aux  sept  tribus  qui  ont  élevé 


52  c.  1    L.,  VOL.  m. 

»  les  statues,  1000  deniers  ;  la  sacrée  tribu  des  ouvriers  en  laine,  a  son  bien- 
»  faiteur  et  au  bienfaiteur  de  la  patrie  en  toutes  choses.  » 

L'inscription  suivante  mentionne  la  sacrée  tribu  des  cordonniers.  «  Il  est 
remarquable  (pi'ii  Philadelphie  les  tribus  aient  été  en  même  temps  des  corpora- 
tions ouvrK'rcs.  »  (Lebas).  a  Manifesta  coUegia  opificum  Philadelphiae  tribuum 
lucu  fueriint.  »  (Boeckh.)  Voyez  encore  Wagener,  /.  /  ,  pp.  10-11,  Ramsay,  (Cities 
and  bishoprics  of  Phnjijia,  I,  ])p.  105-106,  et  notre  Etude  historiq . ,  I,  pp.  173- 
174.  ZiEBARTii,  0.  c,  pp.  107-108  et  109  fin.  Ce  dernier  conjecture  que  les 
collèges  de  Philadelphie  n'ont  fait  qu'emprunter  le  nom  de  (pv\r\  à  l'organisation 
connnunale,  comme  ils  en  empruntèrent  beaucoup  d'autres,  pour  se  donner  de 
l'importance  et  sans  former  de  véritables  tribus  de  la  cité. 

L'inscription  n'est  pas  antérieure  aux  empereurs  de  la  gens  Aurélia. 

'AvaOévTa,  ce  premier  capital  est  consacré  (àvaxeGeiç),  c'est-a-dire  qu'il 
doit  être  conservé  ;  il  sera  placé  et  les  intérêts  seuls  seront  dépensés  pour  le  blé 
(Boeckh).  Sur  èvôlvjov,  v.  la  note  du  C.  I.  Gr.  ;  sur  ÙTTÔTOfaoç,  v.  Boeckh  ad 
2880. 

147.  Leiîas,  m  656.  Mouaeîov  xai  ^i^.  Tfiç  eùaYT.  oxoXfiç,  1873-1875, 
],  p.  131,  n.  50.  Marbre. 

'AYaOfj  Tûxn.  I  0X(âpiov)  A\jp(r'-iXiov)  'HqpaicTTÎujva  biç  TTa- 
7Tia|v6v,  TÔv  àHioXoYuÛTaTOV  |  dvbpa,  £k  irpoYÔvujv  èm  fi0e[i]  [ 
Kal  [àEi]uj|uaTi  èTTai[vo]ù|uevov,  dpHav|][Ta  luejtà  Trdcraç  [Ti)aàç 
KJai  XeiToupYiaç  xai  xf-jv  |  TrpuuTOCTTpaTriTÎotv  |  ÙT>ÛJÇ  ^ai  èm- 
qpavujç,  uîôv  OX(apîou)  Aùp(r"|Xiou)  'HqpaKTTiuuvoç  TTaTTiavoû,  | 
dpEavToç  Ktti  aÙTOû  laerà  udcraçll  dpxdç  KaiX  eixoupTÎaç  Kai  xi^v 
Tipdjxriv  I  aTpaxriYÎav.  '  H  iepd  qpuXr]  tûjv  [  crKuiéoiv  Kaxd  xd 
UTTÔ  xfjç  I  Kpaxicxnç  PouXiîç  Kai  xoû  Xa)LiTTpoTdTOu  |  bi'iiuou 
v|jt]qpicrOévTa. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  Flavius  Aurelius  Hepbaestio  Papianus,  fils  de  Papia- 
»  nus,  hounue  très  digne  d'estime,  d'une  famille  considérée  pour  ses  mœurs  et 
»  sa  dignité,  qui  a  géré,  après  tous  les  honneurs  et  toutes  les  liturgies,  les 
»  fonctions  de  premier  stratège  honorablement  et  brillamment,  fils  de  Flavius 
»  Aurelius  Hephaestio  Papianus,  lequel  a  exercé  lui  aussi,  après  toutes  lesma- 
»  gistnitures  et  toutes  les  liturgies,  les  fonctions  de  premier  stratège  :  la  tribu 
»  sacrée  des  cordonniers,  d'après  le  décret  de  l'illustre  sénat  et  du  très  noble 
»  peuple  (de  Philadelphie).  » 

Ledas,  111  656  (texte  fautif).  Sur  biç  TTaTTiavôv,  voyez  Larfeld,  Gr.  Epigr., 
p.  548.  S.  Reinach,  Traité  d'épigr.  gr.,  p.  508.  Kaxà  xà  —  ipt-jcpiaOévxa, 
voyez  ci-dessus,  N"  109,  note. 


LYDIA.  53 

17.  Stttt/ftta  Lydiae  (Iznùr). 

'  H  auvep'faaia  tiûv  àpTupoKÔTToiv  Kui  xpuaoxôuuv,  C.  I.  Gr.,  31.>4. 

T6  Koîvov  TÔ'  Epuaiarâv,  B.  d.  /..  1860.  p.  218,  n.  3. 

'  H  auvepfoaia  tOjv  KupTo^ôXoiv,  Mouffeîov,  1,  187o,  p.  131.  n.  .50. 

'H  0uuf5(ujaiç  Tiûv  luTTTTivdXujv (?),  C.  I.  Gr.,  ,3304. 'H  èpYaaia. 

Oi  qpopTrjToî  oi  Trepi  tov  Péîko",  sous  Hadrien  (?).  Mouaeîov,  I,  1875. 

p.  111,  n.  2. 
Oi  cpopTriToi  'AaKVriTTiaara',  sous  Septime  Sévère,  Amer,   journ.  of 

arch.,  I.  188.0.  p.  140. 

148.  G.  I.  Gr.  3154.  'A-faOr|  rûxi;].  H  cruvep-facria  tujv 
àpYupoKÔTTuuv  Ktti  I  xpucoxôujv  'ABnvfâv  êTTicTKeuâcracra  aTtoKa- 
TécTTncre  I  Tt]   JTUTpibi,    arpairiTOÛvroç   tôjv   ôttXuuv    A^oukîou) 

OÙlVlKÎOU. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  La  corporation  de.s  argentiers  et  des  orfèvres  ayant 
»  réparé  (fabriqué?)  cette  statue  d'Athéna,ra  rétablie,  en  l'honneur  de  la  patrie, 
»  L.  Vinicius  étant  stratège.  » 

149.  C.  I.  Gr.,  3304.  'ETraqppôbeiTOç'ATTdXjouToû  TTepi- 
■févou  KaT|ecrKeûacrev  ri}  (TuupiuL)|(7ei  tôjv  XuTTTrivdXujv  |  Kanâ- 
pav  TTpo(Jepxonév|a)v  5e[E]iâ  x^pî  tlù  ripuuuj,  eï  |  tîç  ttote  boKi- 
|aacr6eiç  |  èKeî  teOricreTai  uttô  |  xrjç  (Tuvep-facriaç. 

«  Epapliroditus,  fils  d'Attalos,  fils  de  Perigenos,  a  construit  pour  la  corpo- 
»  ration  des  ...  une  salle  voûtée  à  droite  du  monument  funèbre,  pour  y  enseve- 
»  lir  ceux  que  la  corporation  en  jugera  dignes.  » 

XuTTTTivdXujv,  des  pauvres  (Chandi.er).  Wa<;ener,  Revue  de  l'Insir.  publ.. 
1868,  p.  11,  conjecture  :  auu-rriXeabeîç,  ouvriers  en  feutre.  Boeckh  traduit  : 
«  Epaphrodilus  colleyio  cameram  extnixit  prope  heroum,  qua  sodales  uteren- 
tur,  si  qitis  ab  ipsis  probatus  ibi  (ad  heroum)  visits  esset  sepeliendus  honoris 
causa.  »  Sur  auupiaiaiç,  voyez  2339''  :  auupiuuaiç  qpiXia,  a  Ténos.  et  34.88  : 
iepà  auiapîuLiaiç,  a  Philadelphie. 

loO.  Mou0eîov  Kui  jîipXioGtÎKti  Tf\ç  eùaTfeXiKfiç  axoXfiç,  Trepioboç 
TrpiJbTri,  1873-187."i,  Suiyrnc,  187vJ,  I,  p.  6.j. 

XuvepYacTia  |  KupTopô|Xuuv,  Kaxà  |  t6  cpr|qpi(T,ua  |  xiîç  pou- 
Xrjç,  j  Ta|LiieuôvTUj|v  Teptipou  KJai  'Ovr|cri)aou. 

«  La  corporation  des  KupTo(?ôXoi,  d'après  le  décret  du  sénat,  Scverus  et 
Onesiraus  étant  trésoriers.  » 

Cfr.  Rhein.  Mus.,  1872,  XXVIl.  p.  464.  II  (texte  inexact).  Sous  Sévère,  on 

écrit  encore  généralement  Zeouiipou.  —  Zieisarth  fo.  c.  p.  109.  n.  2)  croit 


Si  C.    I.    L  .    VOL.    III 

qu'il  s'agit  des  Ta^iai  du  collège  et  non  de  ceux  de  la  ville,  parce  que  la  formule 
Karà  TÔ  vpricpiaina,  etc.,  n'est  jamais  datée.  (Voy.  A"  109.  note)  Oehi.er  les 
rapporte  à  la  ville  de  Sniyrne.  yuant  aux  KUpTopôXoi,  voyez  Gelzer,  Rhcin. 
Mus.,  l.  l.  On  les  prend  pour  des  pêcheurs  ou  pour  des  fabricants  de  paniers  en 
osier.  Le  mot  était  inconnu. 

loi.  Même  Revue,  1 873,  I,  p.  1 1 1 ,  n.  2,  et  A merican  journal  of  archaeo- 
logy,  I,  p.  141  (W.  M.  Ramsay). 

TTô(ttXioç)  Aï{Xioç)  NeiKÔc7TpaTo[ç]  |  KaieOKevaae  xè  |Livri-| 
lueîov  aÙTUj  xai  xf]  Y^vai|Kl  Kai  xoîç  xéKvoiç  Kai  è(Y)YÔvoiç 
aÙTuùv  Kai  6pé)Li(|a)||a(Tr  Kai  |uiib£vi  èSôv  eîjvai  nujXfjcrai  jai'ixe 
èElaXXoxpiûùcrar  ei  bè  xi;  |  Tiapà  xaûxa  TTo(i)t''icrei,  àTTo|xei(Tei 
xoîç  qpopxiiTOÎÇ  !i  TOiç  Trepi  xov  PelKDV  |  (biivdpia)  oV  •  xoùxou 
5è  xô  I  àvxiYpaqpov  cxTTÔlKeixai  eiç  x6  èv  Xjiuûpvr]  àpxeîov. 

«  P.  Aelius  Nikostratos  a  construit  ce  monumenl  pour  lui-même  et  pour  sa 
»  femme,  pour  leurs  enfants  et  leurs  descendants,  et  pour  sa  domesticité.  Qu'il 
»  ne  soit  permis  h  personne  de  le  vendre  ni  de  l'aliéner  ;  si  quelqu'un  enfreint 
»  cette  défense,  il  payera  aux  portefaix  du  PeÎKOç,  2-jO  deniers.  L'ne  copie  de 
»  ceci  est  déposée  aux  archives  de  Smyrne.  » 

Ramsay,  I  1.,  donne  le  texte  en  caractères  épigraphi(iues  avec  la  transcription. 
La  pierre  porte  :  éYÔvoiç  et  epé,uaai. 

Les  caractères,  très  beaux,  sont  du  n""  siècle,  et  l'inscription  parait  dater  de 
loO  il  180  après  J.-C.  Aelius  Mkostralos  tire  probablement  son  nom  de  celui 
d'Hadrien.  —  L'amende  est  de  2o0  deniers  Le  collège  tire  son  nom  de  l'endroit 
ou  il  a  son  local  on  de  celui  oii  stationnent  ces  portefaix,  «  LasUnUjcr  beim 
ôffcntUchen  peÎKOç  »  (Mordtmann,  Aihen.  MilL,  VI,  1882,  p.  12o). 

15:2    American  journal  ofarchaeol.,  I,  188.j,  pp.  140-141  (W.  M.  Raîisaï). 

'AYaOil  Tijxn-  H^ilcpi(Ta|uév)iç  xfjç  Kpaxiaxnç  PouXfiç  Kai  èm- 
Kupubaavxoç  xoû  XaïuTipoxdxou  àvGuTràxou  AoXXiou  'Aoueîxou 
èbô9r|  qpopxtiYoîç  'AcTKXi]TTia(TTaîç  ék  xoû  ève[b]piou  pà9[p]a 
xà  éHfjç  xfccraapa  •  xaïuieùovxoç  Aùpn{Xi'ou)  'Aqppobeicriou. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  Kn  vertu  d'un  vote  de  l'illustre  sénat  et  de  l'autorisation 
»  du  très  illustre  proconsul  Lolli(an)usAvitus,  quatre  places  de  suite  de  ce  banc 
«  ont  été  données  aux  portefaix  adorateurs  d'Esculape,  Aurélius  Aphrodisius 
»  étant  trésorier.  « 

Heu.mann  Roeih,,  Schedae  epujraphirae,  iJerlin,  1870.  p.  2  (avec  des  fautes). 
Actuellement  ii  Oxford,  au  Musée  Ashmolean.  Ramsay  ne  donne  que  la  trans- 
cription. 'Ebo9ri  est  mis  deux  fois  de  suite,  par  erreur.  AoWîou  est  mis  pour 
AoWmvoO;  il  s'agit  du  proconsul  Lollianus  Avitus,  de  la  fin  du  règne  de  Sep- 
time  Sévère  (Waddington,  Bull,  de  Corr.  helL.  1882,  p.  20!  ).  I{amsay  entend  : 
«the  porters  attached  to  the  Asklepieion.» 


LYDIA.  5o 

1S3.  Bull,  deir  Inst.,  1860,  p.  218.  n  3  (HE^■7,E^•). 

Tô  KOlvôv  TÔ  'EpiaaicTTâv  |  aÙTuùv  èiiiuacre  |  'AXKijuébovta 

'AXKicTTpdTOu  I  'Yjùo)]  xpucréuj  oiefpàvoj  |  àpeiâç  eveKev  Kai 

€Ùvo(aç  I  Kai  eùepYecriaç  tûç  eîç  tô  koivôv. 

Alcimedon  est  natif  d'"Y'faoaoç,  en  Carie.  '  Ep^aiarai,  Mercuriales.  Le  dia- 
lecte dorien  de  cette  inscription  n'est  pas  de  Smynie  Elit'  est  gravée  sur  une 
table  de  marbre,  trouvée  a  Smyrne  ou  dans  les  environs  [HenzknJ. 

18.    Thf/atifa  Lydiae  (Akbissàr). 

Voyez  :  Michel  Ci.erc.  De  rebns  Thyalirenoriim  commentado  epigraphica. 
Thèse.  1893,  pp.  89-96  :  de  fabrorum  collegiis.  Folcart,  Bull,  de  Coït.  hell.. 
1887,  Xi,  p.  101. 

Oi  àpTOKÔTTOi.  C.  1.  Git.,  349:j. 

Oi  Paqpeîç,  C.  1.  Gr.,  3496.  3497,  sous  Caracalla.  Bull,  de  Corr.  hell., 

XI.  1887,  p.  100,  n.  23.  'Ein0Tnad,uevov  toO  ëp^ou  paqpéujv  ùttô 

T6V0UÇ,  C.  I.  Gr.,  3498. 
Oi  pupaeîç,  C.  1.  Gr  ,  3499. 
Oi  luareuGuevoi,  C   I.  Gr.,  3480. 
Oi  Kepa^eîç,  sous  Caracalla,  G.  I.  Gr.,  348.j. 
Oi  Xavdpioi,  Atfi.  Mill..  Xll,  1887,  p.  2o3,  n.  13. 
Oi  XivoupToi,  C.  I.  (iR.,  3504. 

Oi  aKUTOTÔjaoi,  Bull,  de  Corr.  hell..  X,  1886,  p.  422,  n.  31. 
Xa\Keîç  xaXKÔTUTToi,  Ibid.,  p.  407,  n.  10. 
Oi  ToO  ararapiou  épyaaTal  Kai  TTpoEcvqTai  aai.ucxTiuv,  Alhen.  Mitt., 

XXI,  1896,  p.  262. 

154.  C.  I.  Gr.,  3480.  Toîç  Zepacrioîç  |  oi  i|uaTeuô|Ltevoi  | 

TÔ    jpiTTuXoV    Kui   TÙÇ    |    (JTOdç,    TÛtÇ    TE    KttTaTUJTàç    |    Kttl    Ttt    èv 

aÙTa'iç  èpYa[cr]||TiJL)V  oiKTiiripia  KaTecrKeuaa[|uéva]  |  èK  tujv  epYUJV 
Kai  [î]b[iaiv]  ?  ...  |  TTa)aqp[i]\ou  toû  'YirdTOu  ?  Mnvoqpdvtou 
àv[é0r|Kav  ?]  |  

«  En  l'tionneur  des  Augustes,  les  tailleurs  ont  construit  ce  tripyle  et  ces 
»  portiques,  ces  iiabitations  et  les  demeures  d'ouvriers  qui  s'y  trouvent,  avec 
»  les  revenus  de  leur  travail  et  à  leurs  frais..   » 

Suivaient  les  noms  des  curalores  {éma€.h]Qé.vTeç).  V.  la  note  du  C.  I.  Gr. 
Wagener.  Revue  de  l'Instr.  publ.  en  Belg.,  1868,  p.  9.  M.  Clerc,  o.  c,  p.  22. 

455.  C.  I.  Gr.,  3485.  Tôv  -nîç  Kai  BaXdcrcDiç  |  beCnÔTiiv 
AÙToJKpdxopa  KaîcTapa  |  M(dpKOv)  Aùp(iîXiov)Zeunpov  j'Avtlu- 


S6  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

vîvov    Eùcrep|ri,   Te^aoïàv,    [êk  tûjv]  |  îbiuuv    ïb[pucrav]  |  ot 
K€pa|neîç. 

«  Au  maitre  de  la  terre  et  de  la  mer,  à  renipereur  César  M.  Aurelius  Severus 
»  Antoninus  (Caracalla)  Pins  xViigiistus,  les  potiers  ont  élevé  (cette  statue)  à 
»  leurs  frais.  » 

156.  C.  I.  Gr.,  3495.  'Ayaôiî  tùx»i.  |  Oi  dpTOKÔTTOi  èrei- 
^riCttv  Ktti  I  àvéOriKav  èK  tujv  ibîuuv  r(diov)  'loûXiov  'louXiavôv 
Taxialvôv,  àyauvoGéTriv  Kai  |  'AcTidpxriv  Kai  àpxiepéa  b\à  |  Piou, 
TpixeùaavTa  Kai  àYopa|vo|LiricyavTa  Kaià  tô[v]  aùrôv  èvijauTÔv, 
Kai  TTpecrpeùcTavTa  TTpôç  |  tôv  AÙTOKpôiTopa  irpoÎKa  Kai  Ka|Top- 
Ouucrd|nevov  rd  laéYiora  tf)  |  jraTpibi,  uiôv  r(aiou)  'louXioU' 
'lTT7Ti|avoû  Kai  KopvnXiaç  ZeK0Liv|5r|Ç  dpxiepéuiv  Tfjç  'Acrîaç, 
eKJYovov  4>Xa(piou)  Mocrxiou  dpxiepéoiç,  |  dTTÔYovov  OXa^ioiv 
'iTTTTiavoû  I  Kai  Taxiaç  dpxiepéuuv,  êk  ttpo[y]ô|vujv  Kocriaoûvia 
Kai  Y^vei  Kai  1  epTOiç  Kai  qpiXoTei)Liiaiç  (se.  Tf]v  TraTpiba)  èv 
TTav|Ti  Kaipuj,  Kai  oîkicttiiv  tiîç  TTÔ|Xeujç-  ]  èTn)neXr|6évT0ç  toO 
d[v]ôpidv|TOç  Aecrpîou  (se.  toû)  OiXujtou  Kai  djvacTTricTavTOÇ 
TÔV  puj|aôv  ÉK  TÛJv  I  lèiuDV  faeid  'A(TKXriTTi[d5]ou  toû  uio[û]. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  Les  boulangers  ont  élevé  cette  statue,  à  leurs  frais,  à 
1)  C.  Julius  Julianus  Tatianus,  agonothcte,  Asiarque,  grand-prétre  viager,  qui 
»  a  rempli  la  même  année  les  fonctions  de  rpiTeurriç  et  d'agoranome,  qui  s'est 
»  rendu  comme  député  auprès  de  l'empereur,  à  ses  frais,  et  a  obtenu  les  plus 
»  grands  succès  pour  sa  patrie  (comme  député),  fils  de  C.  Julius  Ilippianus  et 
»  de  Cornelia  Secunda,  grands-prétres  d'Asie,  petit-fils  de  Flavius  Jloschios, 
»  grand-prctre,  arrière-petit-fils  de  Flavius  Hippianus  et  de  Flavia  Tatia,  grands- 
»  prêtres,  d'une  famille  (pii  depuis  toujours  a  comblé  sa  patrie  de  bienfaits  et 
»  de  libéralités  en  toute  circonstance,  fondateur  de  la  ville  » 

«  Lesbios,  fils  de  Pbilotus  a  surveillé  l'érection  de  la  statue  et  il  a  élevé 
»  l'autel  il  ses  frais,  avec  son  fils  Asklépiadès.  » 

Tpireûaaç.  Selon  liOFXKu  (G.  1.  (in.  ;ii90)  le  xpireurriç  est  le  magistrat 
préposé  aux  distributions  de  blé,  faites  aux  pauvres  par  xpixeiç.  Cfr.  M.  Clerc, 
o.  c,  p.  GI. 

157.  G.  I.  Gr.,  3496.  ...  a|v]  Kp[dTUJv]oç?  d'vbpa  |. 
[KaXô]v  Ka[i  dYaOôjv  Kai  (piXÔTTa|[Tpiv,  eipnjvapxtîcTavTa  èTT|[i- 
Orijiuujç  Kai  dYopavo)aiîO'av|[Ta  X|a|UTTpuijç  Kai  cpiXo[bJô[s]ujç,...| 
da[avTa]  Kai  cr|T]p|a[TiiYn|[o'a]vTa  [KaXjuùç  Kai  êTTi)LieXujç,  | 
beKa[TT]puj[T]eù(TavTa    Kai  |  Trdoajilç    |T]aiç    [XjoiTraîç    thç  | 


LYDiA.  5T 

[TTaTpièoç  ÛTTripecriaiç  xphc^tov  vel  simile,  dvaaTri(Td][vT[uu]v 
T[ri]v  [T]ei[)ari]v  tuùv  Paj[qp€]ujv  Ik  tOùv  ib]i[uj]v,  €m|aeX[ri-| 
Bévxjoç  'AttoXXujviou  toû  |  'ATToXXuuv[i]ou. 

f  ...  fils  de  Cr[aton?],  homme  de  bien,  aimant  sa  patrie,  qui  a  rempli  les 
»  fonctions  d'irénarque  avec  distinction,  celles  d'agoranome  d'une  manière 
»  brillante  et  honorable,  celles  de  ...  et  de  stratège  avec  honneur  et  avec  soin, 
»  qui  a  été  decem  primas ,  et  qui  [s'est  distingué]  dans  toutes  les  autres  [charges 
»  publiques].  ) 

«La  statue  a  été  élevée  par  les  teinturiers,  à  leurs  frais,  par  les  soins 
»  d'Apollonius,  fils  d'Apollonius.  » 

Après  Xonraîç,  une  ligne  est  perdue.  L.  tO-l  1,  il  s'agit  des  Paq)eîç.  Les  actes 
des  Apôtres  (16.  1-i)  parlent  d'une  femme  lydienne  de  Thyatire,  qui  était  Ttop- 
q)up6TTULiX,iç.  La  teinture  rouge  de  Thyatire  était  renommée  ;  elle  devait  sa 
supériorit*  à  ses  eaux  et  a  la  qualité  des  garances  qui  poussaient  sur  son  terri- 
toire (Strabos,  XIIL  4.  Lil.  Cfr.  Foucart.  fîw//.  de  Corr.hell..  XI.  1887, 
p.  101. 

1o8.  C.  I.  Gr..  3497.  'At«6ii  tOxi].  i  [Tiitovi]  'Avt(uljviov) 
KX(aùbiov)'AXcp(rivov)'ApÎTVuuTOv,T6v  1  kpoticttov  èTrirpoTTOv  toû 
ZeP(a{TTOÛ)  j  dpKriç  Aei^iavriç,  eTiapxov  eïXnÇ  i  beutépaç  OXiapiaç) 
'A-fpiTTTTiavfiç,TrpaiTrôiicriTOV  ei'Xriç  (Tiv[-f]Xapiujv,  xiXiapxov  j  (TTrei- 
paç  TipdjTriç  KiXIkuiv,  TTpamôcriTOV  |  ciTTei'paç  rrpujTriç  PaiTOÙXujv, 
ÊTTapxov  I  (Tireipaç  beutépaç  0X(apiaç)  Nouuibuùv,  irpailTTÔcri- 
Tov  (TTTeip[a]ç  beuTépaç  0X(ap(aç)  BecrcJuLJV,  ;  cTTreîpaç  dvv[ub]- 
vrjç  0eoû  'AvTuuveivou  |  [d(pe]i)aévujv  ZeXeuKeiaç  rT€i[e]p[i]aç, 
ÎTTTTéa  Puuj[u]a[îo]v,  Tpî^ou  Kupeîva,  ijTTaTiKÛJV  (TuTfeivfî,  uiôv 
Kai  ÉK'fovov  dpxiepéujv  'Acriaç,  j  dbeXqpiboûv  'AX(p(rivou)  'AttoX- 
Xivapiou,  èm  Kiîvicrov  toû  I!ep(a(JTOÛ),  v€ujKÔp[o]v  xfjç  XaïuTipo- 
Tdtriç  KuZ;iKrivû)V  juriTpoTTÔXeuuç,  Xo-n[crTriv  ZeXeuKeîaç  TTeiepiaç 
Ktti 'AXeHavjbpeiaç  Kax  "lcr[cro]v  Kai  Puj[a]croû  Kai  ifiç  |  [tiLv] 
Tpaiavûjv  TrôXemç  Kai  TpoTTridi'aiv  '  Kai  Tfjç  [KJoXujveiaç,  èv 
Ttdaaiç  (jTT[r-i]peaiaiç  [(T]Tpa|TiujTiKaîç  YCTOvÔTa,  tôv  îepéa  toû 

TTpo|TTdTOpOÇ  6€0Û  TupîuVOU    | 

oi  paqpeîç. 

('  A  la  Bonne  Fortune.  S.  T.  Antonius  Ciaudius  Alphenus  Arignotos.  l'illustre 
»  curator  Augusti  arcae  Livinnae,  préfet  de  Yala  II  Flaria  Agrippiana,  pré- 
»  posé  a  Vala  singulariorum ,  tribun  de  la  cohors I  Ciliciirn,  piéposé  a  la coliors 
»  /  Gaetuloniiii,  préfet  de  la  cohors  II  Flavia  Numidorum,  préposé  a  la  cohors 


b8  c.  I.  I,.,  \0L.  m. 

»  II  Flavia  Bessorum,  a  la  cohorte  des  vétérans  de  Séleucie  Pieria  à  qui  le 
»  divin  Antonin  fournit  l'annone,  chevalier  romain,  de  la  tribu  Quirina,  parent 
»  de  consulaires,  fils  et  petit-fils  de  grands-prêtres  d'Asie,  neveu  d'Alphenus 
»  Apollinariiis,  a  censu  Auqusti,  néocore  de  l'illustre  métropole  de  Cyzique, 
)i  logiste  de  Séleucie  Pieria  et  d'Alexandrie  sur  l'Issus,  de  Uliossus,  de  Trajano- 
yi  polis,  de  ...  et  de  la  colonie  (d'Antioclie  de  Pisidie),  qui  a  passé  par  toutes  les 
»  charges  militaires,  prêtre  du  dieu  antique  Tyrimnos  :  les  teinturiers.  » 

Alphenus  Arignotus  est  connu  par  le  C.  I.  (îr..  3i8i  A  et  B;  il  vivait  sous 
Caracalla.  Sur  son  cursus  honontni,  voyez  le  commentaire  de  Boeckh.  'Aqjei- 
laévujv,  «intellige  vetcranos  divi  Antonini  (non  Caracallae.sed  prioris  imperato- 
ris)  Seleuciae  collocatos,  quibus  annonam  assignavit  divus  Antoninus,  nisi 
ANNONHZ  prorsus  aliud  vocabulum  continuerit  »  (Boeckii).  «De  TpoTrriaioiç 
mihi  non  iiquet»  (Le  même). 

159.  C.  I.  Gr.,  34.98.  'Aw^  tùx)].  |  Oî  ^aqpeîç  Aùp(ri- 
Xiov) 'ApTe)LidY[o]|pov  rXÙK[iJu]voç  u'nv,  crTpa|Tr|YÔv,  èTeî)ar|aav, 
èTTtcrTr|(jâ|u|evov  toû  epyou  paqpéuuv  ||  àîrè  ^évouç  t6  êktov 
àv5pi|àvToç  àvacrracrei,  XajUTTalbapxnO'avTa  tûjv  ineYaXuuv  |  iepûjv 
Aù[Youcr]Te(uu[v  |  i]croTTu9iuuv,  &eKaTTp[aj]Teù(TavTa. 

«  A  la  Bonne  Foilune.  Les  teinturiers  ont  honoré  d'une  statue  Aurelius  Arte- 
»  magoros,  fils  de  Giycon.  stratège,  qui  fut  président  du  collège  des  teinturiers 
»  pour  la  sixième  fois  de  sa  famille,  lampadarqne  aux  grands  jeux  isopythiques 
»  en  l'honneur  des  Augustes,  decemprimiis.  » 

Le  titre  de  président  se  perpétuait  parfois  dans  une  famille.  Cfr.  Bull,  de 
Corr.  hell.,  XI,  p.  100,  n.  23  (ci-après.  N"  I6i).  Sur  le  lampadarque,  voy. 
M.  Clerc,  o.  c,  p.  8.-j. 

160.  G.  I.  Gr.,  3499.  'ATa9fî  tùx»].  |  M(àpKOv)  rvalov 
AïKiviov  I  Pouqpîvov,  t6v  XaiairpÔTarov  j  ÛTraiiKÔv,  cpiXov  toû  | 
ZePacTTOÛ,  KTÎcTTnv  I  K(ai)  eùepY[6jT>iv  ir\c,  |  Tratpîboç,  |  oî  pupffeîç. 

«  A  la  Bonne  Kortune.  A  M.  Gnaeus  Licinius  Hufinus,  l'illustre  consulaire, 
»  ami  d'Auguste,  fondateur  et  bienfaiteur  de  sa  i)alrie  :  les  corroycurs.  » 
Sur  ce  Rufiniis,  voy.  C.  L  (îr.,  ^500.  3502  (son  fils). 

161.  CI.  Gr.,  3504.  [A(oiikiov)  ?]  'Avviavôv,  cpiXoa|[é]- 
PacTTOV,  àcriapxiî[cravTa]  vel  'Aaidpxii[v  tô...],  àpxiepéa  Tâ)[v] 
ZePa(7Tuù[vJ,  t6v  upiŒTOv  toû  Xa|UTTpo||TàTOu  Tfjç  'Acriaç  ë0vouç  | 
Kai  TTpOÙTOV  Tfjç  TTaTpîboç,  I  Tov  prjTOpa  Ktti  vojuiKÔv  I  dveibpu- 
(Tav  Tei)aOùvTeç,  1  èqp'  oîç  eu  ttoiujv  biaTe[\]€Î  |i  tiiv  uaTpiba 
Tr)v  éau|T0Û,  tj^v  XaiaTipoTctTriv  |  Kai  èiao'i'jiaoTdTriv  Kal  |  lieyid- 
T^v  OuaTeipnvûù^vl   |  ttôXiv,  | 


!.YDIA.  59 

oî  Xivoup-foi-  I  èmiaeXricrauévou  Aùjp(r|Xiou)]    Ej[i)]TuxiavoO 
'AcTKX[ri]TT[iâbo]u?| ... 

«AL.  Annianus,  ami  dos  Augustes,  asiarque,  prêtre  des  Augustes,  le  meil- 
»  leur  de  la  nation  la  plus  illustre  de  l'Asie,  le  premier  dans  sa  patrie,  orateur 
»  et  jurisconsulte,  parce  qu'il  ne  cesse  de  faire  du  bien  à  sa  patrie,  la  très 
»  illustre,  très  célèbre  et  très  puissante  ville  de  Thyatire,  les  tisserands  ont 
*  élevé  cette  statue.  » 

«  Par  les  soins  d'Aurélius  Eutychianus.  fils  d'Asclepiadès.  » 
TUJv  Ze^aaxûjv,  Septinie  Sévère  et  Caracalla  {':).  Tôv  prjxopa  Kui  volukôv. 
Peut-être  avait-il  défendu  les  intérêts  du  collège  devant  les  tribunaux. 

'16'2.   Bull,  de  Corr.  helL,  X,  1886,  p.  422,  n.  31  (MiaiFX  Clerc).  Marbre. 

Oi  (Tkutotô.uoi  èTÉÎ.ui'icTav  |  TiJtov)  OXâ^iov  MriTpoqpdvouç 

u|i6v  Kupei'va  'AXéEavbpov,  |  d-fopavoiaricravTa  èSâurijvov  eùiô- 

vuuç  Kai  TToXuba  ttchvujç,  KOupaTOpeûcTavTa  |  toû  tiLv  Puuiaaiujv 

KOvpévTou,  I  TTpecrpeûcravTa  upèç  tôv  Xe|[p]acrT6v  eiç  Pûj}ir]v 

Y  Ktti  èK|[vi]KriaavTa  tù  dxOévTa  ÛTTè[p  ij  |LteYC(Xujv  xP'mlô^TUJV 

TTpdT.uara,   6aTrc(|[vaiç   î]6iaiç  iepacrâfaevov  xfiç  ['Ap|Té)a]iboç 

€i)crepuùç  Kal  qpiXoTeîuuu[ç,  |  ÙTTè]p  0Xa[pi]aç  'AXeEdvbpaç  Kai  j 

[OXaJ^iaç  [rjXuKÎvviiç  tcûv  Gu-farpuùv  [  ...  dvaGévia. 

«  Les  cordonniers  ont  honoré  (d'une  statue)  T.  Flavius  Alexander,  fils  de 
»  Métrophanès,  de  la  tribu  Quirina.  qui  remplit  pendant  un  semestre  les  fonc- 
i>  tions  d'agoranome  avec  énergie  et  somptueusement,  qui  fut  curateur  du 
»  conventus  rivium  Romanorum,  qui  fut  trois  fois  député  auprès  d'Auguste  a 
')  Rome  et  réussit  dans  ses  missions  relatives  à  de  grandes  sommes  d'argent, 
»  qui  remplit  les  fonctions  de  prêtre  d'Artémis,  à  ses  frais,  pieusement  et  libé- 
»  ralement,  qui  a  consacré...  au  nom  de  Flavia  Alexandra  et  de  Flavia  Glycima, 
»  ses  filles.  » 

163.  Bull,  de  Corr.  Iiell..  X,  I88G.  p.  407,  n.  10  (Michel  Clerc)    Pierre. 
[MdJpKOv  'AvTOJViov   Md[pK|ou]  uîôv,    Zepfia,   raXdT[)iv,  | 

XaJXKeîç  x"^'<ÔTUTTOi  en  tôjv  |  [ibjiuuv  dvéGîiKav. 

«  A  M.  Antonius  Galata.  fils  de  Marcus,  les  forgerons  ont  élevé  cette  statue 
»  a  leurs  frais  » 

164.  Bull,  de  Corr.  hell..  XI,  1887,  p.  100,  n.  23  (P.  Foicart). 
'AyaOrii  Tùxn[i-  |  0]i  Pacpeîç  èTeÎ!anO'[av  |  MJdpKov  Mevdv- 

bpou,  [d'v|b]pa  qpiXÔTeijaov  Kal  Xe[iJT]oup-f6v,  è7Ti)aeXriBév,[T]a 
TOÛ  Tuûv  Pacpéujv  è'pYOu  |  [irJoXXdKiç  Kai  ÛTrèp  tuùv  Té|[K]vujv, 
<TTpaT)-iYÔv,  dYOpavô|[)a]ov,    creixujvriv,  YP«MM«Té[a  |  pJouXfiç, 


60  c.  I.  L.,  vor.    ni. 

bi'ijiou,  Ypa|U|uaTO(pù||[\]aKa,  beKctTTpujTov,  èXéuj  |  [cTuvJaXei- 
ipavTtt,  èpYeTn(TTd|[Tri]v  'Epubiujv  tuùv  èv  tlù  éKa|[To]vTa(TTÙXLji 
Ke   Ktti  oÎKoP[a|(j]iXiKoû  toû  Trjç  Yepoudiaç  ||  [KJai  Trapaxeixîcr- 

laaioç  ù5pa|[Y]uuYiou  èv  tuj   Aûkuj  TTOTa|aûj  j  [  [è]TTi)Lie- 

X^Ttiv  Oeuupiûjv,  àvTd[p|x]ovTa  pouXfjç,  biî)aou  P',  Kai  |  [è]v 
érépoiç  TiXeiocTiv  xPHO'iMOv  j]  YCTOvÔTa  tv\  TtaTpîbi. 

((  A  la  Bonne  Fortune.  Les  teinturiers  ont  honoré  Marcus,  fils  de  Ménandre^ 
»  homme  généreux  et  qui  a  rempli  de  nombreuses  liturgies,  qui  fut  souvent 
»  curateur  de  la  corporation  des  teinturiers,  en  son  nom  et  au  nom  de  se& 
»  enfants,  stratège,  agoranome,  curateur  des  approvisionnements  de  blé  (cura- 
»  tor  frumenti  publici),  secrétaire  du  sénat,  du  peuple,  gardien  des  archives» 
»  decem  primus,  qui  a  fourni  l'huile,  qui  a  surveillé  le  placement  des  vingt- 
»  cinq  Amours  dans  le  portique  aux  cents  colonnes,  la  construction  du  palais 
))  de  la  gérousie,  et  celle  du  canal  du  Lycus,  ...  curateur  des  théories  (proces- 
»  sions),  vice-président  du  sénat  (M.  Clerc,  o.  c,  p.  48),  du  peuple  a  deux 
»  reprises,  et  qui  rendit  service  a  sa  pairie  en  beaucoup  d'autres  circonstances.» 

A  Médcr.  Thyatire  était  sur  le  Lycus  (Pun.,  V,  .'51)  et  s'étendait  jusqu'<t 
Meder  (Foucart).  Sur  ep^eTTiaTÛTriç,  voyez  encore  Athen.  Mitt.,  VI,  p.  227. 
S.  Reinach,  Traité  d'épigr.  gr.,  p.  376  fin. 

165.  Athen.  Mitt.,  XII,  1887,  p.  2.^3,  n.  18  (A.  E.  Condoeeon). 
'AxaBrï  tùx»].  |  r(diov)  TTeptîXiov  Aùpi^Xtov  |  'AXéHavbpov,  [ 

|uôvov   Kai   TTpuiTOv  I  Tujv    à-n     aiûùvoç    àGXiilJTuJv    à(p9àpTUUV 

oiKOu|)aeviKâ)V  ùyujvujv  Aù|YOU(7Teîuuv  TTuOiuuv,  |  t6v  dXemTOV 

Trpe|(TpeuTi]v,  t|  oi  Xavdpioi,  |  èTTiiueXi'icraïuévujv  Aùp(nXîou)  Mo- 

(TXi|avoû  'AjUjuiavoû. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  C.  Perélius  Aurelius  Alexander,  unique  et  au  pre- 
))  mier  rang  parmi  les  innnortels  athlètes  de  tous  les  temps,  qui  ont  pris  part 
»  aux  jeux  Pythicpies  universels  en  l'honneur  d'Auguste,  au  député  infatigable, 
»  les  cardeurs  de  laine.  » 
«  Par  les  soins  d'Aurélius,  de  Moschianus,  d'Ammiaims.  » 
M.  Ci.ERc,  0.  c,  |).  92,  admet  qu'il  fut  à  plusieurs  reprises  envoyé  par  la 
corporation  pour  soutenir  ses  intérêts  devant  le  conseil  et  les  magistrats  de  la 
ville.  Les  Xavdpioi  sont  la  même  chose  que  les  épioupYoî.  Ce  C.  Perélius  répa- 
rait dans  une  inscri|)tion  du  Mouaeîov  Kai  pipX.,  1874-1875.  p.  127,  XO'.  Sur 
ces  jeux,  voy.  M.  Ceehc,  o.  c,  i)p.  81-88. 

166.  Athen.  Mitt.,  XXi,  1890,  p.  202  (P.  W.).  Table  de  marbre. 

Oî  TOÛ  cnaiapiou  èpYCXCTTai  |  Kai  TipoHevnTai  (TLU)udTUJV  | 
tTi,ut"icrav  Kai  dvéBiiKav  j  'AXéHavbpov  'AXeSdvbpou  |  (Juu)aaTé|u- 
TTOpov,  dYopavolljuiTcravTa  TeTpâiuiivov  dYvuùç  j  Kai  èTTibôvia  êk 


CARIA.  61 

Tuùv  ibiujv  Ti]  TTÔXti  I  TToXuTtXuiç  èv  Tttîç  éopTaai||uoiç  TUÙV 
ZePacTTÛJV  fiiuépaiç. 

«  Les  ouvriers  du  marché  aux  esclaves  (?)  et  les  marchands  d'esclaves  ont 
»  honoré  d'une  statue  Alexandre,  fils  d'Alexandre,  marchand  d'esclaves,  qui  a 
»  exercé  les  [onctions  d'agoranome  pendant  quatre  mois  consciencieusement, 
j)  et  qui  a  fait  des  largesses  a  la  cité  pendant  les  fêtes  des  Augustes.  » 

Le  mot  OTaTÔpiov  ne  se  trouve  qu'ici. 

19.  Miteiug  Cariae  fPalatia). 

Tô  oÎKou|aeviKÔv  Kai  aeuvÔTaxov  auvébpiov  xôiv  \ivoupYuOv,  ajirès 
Marc  Aurèle. 

167.   Revue  arch.,  2^  série,  28.  187i,  p.  H2  (0.  Rayet). 

'ATaGf)  TÙxv].  I  M(àpKov)  AùpriXiov  0r|Xu)LiÎTpr|v,  TTuBiovei-| 
Krjv,  KaTTÉTUjXioveiKriv,  irepioboveiKriv,  |  TrapdboHov,  uiôv  M(dp- 
Kou)  Aùp(riX(ou)   GiiXujLiÎTpou    TTa|pabô2ou,    xèv    eùepYéTJiv  èv 

TTOXXOÎÇ  II  TilÇ     TTaxpîboç     aÙXOTTpOaipÊXÔV,     bl|à     XtlV     KOlVl)     Te 

aÙTUJ  Kai  ibia  6ebujlpr|)aévriv  em  xfj  dôXiicrei  èv  Ttacriv  i  àvevo- 
xXricriav,  èv  xôj  îbiuj  aùxoû  |  epYUJ  toû  TrpocTKriviou.  ||  T6  oîkou- 
)LieviKÔv  Kai  (Je)avôxa|xov  (Juvébpiov  tujv  XivouplYÛJv.  Eùtuxôjç 

«  A  la  Bonne  Fortune.  A  M.  Aurelius  Thelymitrcs ,  vainqueur  aux  jeux 
))  pythiquesetcapitolins,  périodonique,]iomme  extraordinaire,  fils  de  M.  Aurelius 
»  Thelymitrès,  homme  extraordinaire,  qui  a  spontanément  comblé  la  patrie  de 
»  bienfaits  en  beaucoup  d'occasions,  à  cause  de  l'immunité  de  toutes  les  charges 
»  qui  lui  a  été  accordée  pour  sa  profession  d'athlète...  :  la  corporation  uni- 
»  verselle  et  très  respectable  des  tisserands.  Heureux  succès  !  » 

Base  de  statue,  trouvée  dans  les  fouilles  du  théâtre,  a  Milet;  caractères  mal 
gravés,  d'époque  basse.  'Avevox^n^^îtt  a  ici  un  sens  précis  qu'on  ne  trouve 
pas  ailleurs  :  «  exemption  des  charges.  »  (0.  Rayet).  L'inscription  est  posté- 
rieure a  Marc  Aurèle,  à  cause  du  nom  de  M.  Aurelius  Thelymitrès.  TTapdboEoç, 
titre  honorifique  accordé  à  celui  qui  a  remporté  le  même  jour  la  victoire  de  la 
lutte  et  du  pancrace.  TTepioboveÎKriç,  athlète  vainqueur  dans  tous  les  jeux. 

20.  IMfflnêa  Cariae  (MelassaJ. 

'  H  ouvepYaaia,  C.  L  Gr.,  ,^912». 

Oi  KuvrjYoî,  Bull,  de  Corr.  hell.,  XV,  p.  541. 

168.  C.  I.  Gr.,  39 12=^.    'Ettî    cxecpavricpôpou  I  léHxou 


62 


VOL      II!. 


TÔ  Y  I  TTaTTÎaç  p  toO  ZpTdT[uj]|voç,  ô  KaXoûuevoç  AijoYévriç-, 
àpxûjvriç  [£ju[cr]  Toû  t6  P,  tov  'HpaKXéa  x«;Pi(^Tripiov  dvé- 
6[ri]Kev  I  [rjr)  [ajuvepYaaiq. 

«  Sextus  étant  stéphanophore  pour  la  troisième  fois,  Papias,  surnommé  Dio- 
"  gène,  fils  de  Papias.  petit-fils  de  Straton,  trésorier  (!)  du  xyste  pour  la 
»  deuxième  fois,  a  dédié  cet  Hercule  pour  témoiipier  sa  reconnaissance  à  la 
I)  corporation.  » 

Lebas.  V,  l.jTl.  —  Ledas  avait  d'abord  donné  cette  inscription  au  n°  741 
comme  étant  d'Hiérapolis.  «  "Apxdjvriç  se  dit  d'un  fermier  général  d'un  impôt  ; 
mais  ce  mot  ne  peut  guère  avoir  ce  sens  ici;  il  s'applique  probablement  au 
receveur  des  cotisations  de  la  sociétç.»  Lebas-Waddisgtox,  au  n.  741.  U.v-Msav 
(Ciliés  of  Phrygia,  I.  p.  106,  n.  1)  suppose  qu'il  faut  lire,  1.  .'J  :  ôpxuuv  [T]f,ç 

...  TOU. 

169.  Bull,  de  Corr.  hell..  XV.  1801.  p.  o41.  Colonne  avec  corniche  eu 
haut  et  en  bas  (V.  Bérard). 

faiou  'louXiou  Aéovxoç,  |  t'iptuoç   uioù,  '  VPpéou   l'ipuuoç,   [ 

dpXiepéujç  bià   -çévovç,  |  kaGiépuucJav  oi  KuvîVfoi-   Arjurirpioç 

Ari)iiriTpiou  toû  Môcrxou,     0eôqpi\oç  ApâKovroç,   liste* de  17 

noms,  finissant  ainsi  :  Aiôvucroç    AiovucTobiJûpou,  ou  upocr- 

xâiTiç  'YPpéaç  Aéovroç,  j  'AcTKXrjTndbriç  Geoèujpou. 

Les  KuvriYoi  sont  les  gladiateurs  qui  luttent  contre  les  bétes  fauves  : 
Gripioudxoi,  oï  Kai  KuvnYoi  ôvoudZIovTai  (Ep.  Basilii  ad  Julian.  Zonaram, 
Synod.  Carthag.  can.  i30).  Cfr.  Bull,  de  Corr.  hell.,  VII,  1883.  p.  263  : 
é-mTeXéaavTa  Ruvriyeaiaç  Koi  uovouaxîaç,  des  chasses  et  des  combats  de 
gladiateurs.  G.I.  Gr.,  2311  ;  cpauiXîa  uovoudxujv  Kal  ùirôuvriua  KuvriYeoiuûv 
(V,  Bérard).  Ziebakth,  o.  c  .  p.  117,  conjecture  que  les  Kuvrj-foi  sont  un  club 
de  chasseurs.  Us  honorent  G.  Julius  Léon,  fils  d'Hybréas.  fils  de  Léon,  grand- 
prétre  (du  culte  impérial?).  La  famille  de  Léon  semble  avoir  été  l'une  des  pre- 
mières de  la  ville;  elle  occupa  le  grand  pontificat  durant  plusieurs  générations 
(bià  -févouç).  Voyez  le  commentaire  de  Bérard. 

^1.    T»'all€t$  Cariae    Aidin  GiïzelhissarJ. 

'H  èp-faaîa  tuûv  pocpéiuv,  Bull,  de  Corr.  hell.,  1886,  p.  319,  n.  16, 
[Tuûv  ^acpéujv  ri  èpf]aoia  ?,  Papers  of  (he  amer,  school,  II,  p.  333, 
n.  387. 

'  H  cnjVTexvîa  tûjv  Xivùq)ujv,  Aihen.  Mitt.,  1883,  p.  319,  n.  3. 

'  H  (Tuvep-facfîa  KXivoirr|-fû»v,  Anzàgtr  der  kals.  Ak.  su  Wien,  1893, 
p.  94,  r.  9. 

Oi  ovivepTaTof,  Bill,  de  Corr.  hell..  X,  p.  .'317,  n.  9. 


CARIA.  6S 

170.  Bull,  de  Corr.  ML,  X,  1886,  p.  ol9,  n.  16  (A.  E.  Condoleon). 
ToÛTO  t6  ripôjov  |  (Jieqpavoî  |  n  èptacria  tûDv  paçéuuv. 

«  Le  soin  de  déposer  des  couronnes  sur  ce  monument  funèbre  est  confié  à  la 
»  corporation  des  teinturiers.  » 

Voyez  ci-dessus  N"  12:3,  a  Hiérapolis.  Peut-être  est-ce  la  même  inscription. 
Elle  est  donnée  aussi  par  Papakonstantinu,  TpdWeiç,  n.  44,  d'après  ce  que 
nous  écrit  M,  J.  Oehlf.b. 

171.  Bull,  de  Corr.  hell.,  X,  1886,  p.  mi,  n.  9.  (A.  E.  Cokdoleon). 
MdpKOç  ZÎTpioç  I  OûpcToç   tô    ûjpojXô-fiov   toîç  cruv[ep-f(i- 

<Ta>Taiç  ÈK  TÛJv  I  îbiuuv  àvéôrjKev. 

«  M.  Sitrios  Thyrsos  a  consacré  cette  horloge  aux  ouvriers  associés,  a  ses 
M  frais.  » 

172.  J.  R.  S.  Sterret,  Papers  ofttie  american  school  of  claasical  Sludies 
ai  Athens.  H,  1883-1884,  p.  .333,  n.  387. 

[tûiv  Pacpéoiv  r\  ?  |  èp-fjacria  Kai  ô  bfiiaoç  Kai  [oi  |  nepi 

t6v  AjiôvucTov  Tcxvîxai  éTÎu[n](jav]  'AttoXXûjviov  Aimn^piou  | 

[tô]v  TrpoavaY[pa](pévTa  ?  Ttiç  a'u|[vô5ou]  dpxiep[éa]. 

173.  BuU.  de  Corr.  hell..  X,  1886,  p.  io-j  (Condoléon),  n.  5.  Autre  lec- 
ture de  la  précédente. 

...  acria  Kai  ô  biîuoç  Kai  |oî  Trepi  tôv  |  A]icvu(Jov  lex^'ÎTai 

èTÎ|a[r|crav  'AJttoXXujviov  Armnfpîou  X...|...v  TTpoava[Xuja'a]vTa 

xfiç  (Ju[vjcbou] dpxiepeî. 

Cfr.  'A^u\9eia,  Avril  27-29,  188-4,  n.  -489.  "  ...  la  corporation  et  le  peuple 
«  et  les  artistes  dionysiaques  ont  honoré  Apollonius,  fils  de  Démétrios,  qui ...» 

174.  Aihen.  MitL,  VIII,  1883,  p.  319,  n.  3  (J.  R.  S.  Sterrett). 

EÙTiJXI»  I  TÔV  dHioXofUJTaTOV  |  b'oXou  xoû  eiouç  |  fiôvov  | 
àTopavô|uov,  ||  r\  cTuvTexvi'a  |  tûjv  Xivûcpuuv. 

«A  Eutychès,^ homme  très  digne  d'estime,  seul  agoranorae  pendant  toute 
»  l'année  :  la  corporation  des  tisserands.  » 

Leras,  III,  606,  6. (Papers  of  Ihe  Amer,  school,  I,  97,  n.  3.  Ce  personnage 
s'appelait  M.  Xonius  Eutychès  (G.  I.  Gr.,  2929).  Les  agoranomes  étaient  ordi- 
nairement désignésfpour  un  semestre.  Voyez  ci-dessus,  X»*  llo.  162.  166. 

175.  Anzeiger  der  kais,  Akad.  tu  Wien,  1893,  n.  XXIV,  p.  94,  n.  9  (Ku- 
BiTscBEK  et  Reichel). 

'AuTTioii  'ApÊXXiou"'Aiabôxov    ApeXXia  Mnvobiupou  Kribexai 


•64  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

Kai  'AOrivayôpou  'Oppi|Liou,  Iwaiv,  KaGiepuuadvTUJV  cruvepYacrîa 
(=(juvepTacrîa)  KXeivomcruuv  (=K\eivoTTi[Y]ÛJV  pour  KXivoTrri- 
Yuùv)  KXfjpov. 

22.  Mastaut^a  Cariae  (rud.  Mastavro). 

Oi  XaTÔiaoï. 

17(».  Lebas,  m  1666c.  Sur  un  roclier,  dans  le  Kestel  ou  Kestéri  Dagh, 
montagne  au-dessus  de  Maslaura.    • 

KeqpaXoupYÔç  [  ZeûHiç  t6  à|Huu(piXr|[T]ov  to|ùç  XaTÔ)aouç  i 

eiJTux[ei]v  II  OéXuj  |  lueià  è|)uau|TOÛ  |  EYN0IOX. 

Le  dernier  mot  peut  être  [a]ùv  0[eû)  f]  ou  0uvp(ou.  Le  mot  KcqpaXoupYÔç 
est  nouveau;  il  parait  signifier  «  clief-d'atelier,  ouvrier-chef  »  (i.kbas). 
» 

23.  Mf0tiien€  (Lesbos). 

Oi  Kvaqpeîç,  C.  L  Gr.,  2171c. 

01  Tr)v  0KUTiKriv  Téxvrjv  épYciZ;6|aevoi,  Athen.  Milt.,  XI,  p.  282,  n.  48. 

177.  C.  I.  Gr.  2171.  Près  de  Mytilène,  en  caractères  d'un  pied 
de  haut. 

Tû)V  Kvaqpéuuv. 

178.  Alhen.  Mill.,  XI,  1886,  p.  282,  n,  43.  (Eue.  Petersen),  Au  village 
de  Pyrgos,  près  des  Thermes  de  iMytilène. 

['0  beîva  — ôvéGeiKÊ  t6  idç  |  0é]uj  A(ppobd[T]a[ç  |  d]YaX|aa 
€v  TÔ)  eïjpuu,  I  [(T]uvKa9iépuj|[(T]av  oi  t)iv  (JKUTi|[Kn]v  xéxvriv 
èpYa|[£ô]|uevoi. 

((  Un  tel  a  élevé  cette  statue  de  la  déesse  Aphrodite  dans  le  sanctuaire  (tem- 
»  pie  ou  enceinte  sacrée);  ont  pris  part  à  la  dédicace  ceux  (pii  exercent  le  métier 
»  de  cordonniers.  » 

Le  dialecte  prouve  que  les  dédicanls  de  la  fin  sont  étrangers  à  Lesbos 
,  (E.  Petersen). 

24.   C'a»  insula. 

'laTpoi,  Kepa)Lieîç,  xaXKdç,  au  /T^'  siècle  avant  J,  C,  Colutz-Bechtel, 

^5636,  1.  5i. 
Toi  KOTTUJtûaTai,  Toi  |.ieTdpo\oi  xoi  èv  toîç  ï<ei,aiv,  xoi  veiuXKoi, 

«M  II''  siècle  avant  J.  C,  Athen.  Mitl..  XVI,  l!-91,  p.  4)1. 


ACHAIA.  65 

'179.   Golutz-Bechtel.  Die  griech.  Daleklinschriften,  III.  3636. 
Ligne  oi.    NecrTopi6ai[ç    voit] ou    bÎKpeaç,    laTpoîç   Kpéaç^ 
'aùXriTâi  Kpéaç,  xaXKéuuv  Kui  Kepa[)aé|uj]v  éKaiépoiç  t6  Keqpd- 
Xaio[v]  . . . 

HiCKS,  Journ.  ofhell.  studies,  9.  332  sqq.  Paton-Hicks,  Inscr.  of  Cos,  37. 
J.  DE  Prott,  Fasti  sacri,  b.  C'est  un  fragment  d'un  calendrier  officiel  des  sacri- 
fices, du  ive  siècle  avant  notre  ère.  Les  corps  ou  personnes  énumérés  reçoivent 
.une  part  privilégiée  des  victimes. 

180.  Athen.  Mitt.,  XVI,  1891,  pp.  409. 430-431  (Cokdoléok  et  J.Toeppfer). 

Ligne  16.  0u6vtuj(v)  5è  [Kai  |  (T]KavoTraYetcr0iuv  toi  k(uj)- 
•TToSûaTai  t((jD)i  (n)OT(e)ibâvi  Kal  KdJ  oîv  anô  bpaxiuâv  ipià- 
[KOv]|Ta  Ktti  Pôèuui  àrrô  bpaxuâv  xpidKOVTa. 

Ligne  21.  0uôvtuj(v)  bè  K[aTà  ijaûia  xai  (T)oi  |ueTàpoXoi 
TOI  èv  Toîç  ix(6)ù(Jiv  TToTeibâvi  Kai  KOù  oîv  drrô  èpax^âv  Tpict- 
.Ko[vTa  Kai]   |   Pôbuui  oîv  dirô  bpaxiuâv  TpidKOVTa. 

Ligne  22.  0u6vtuj(v)  bè  KOTd  TaÛTa  Kai  Toi  vcuuXkoî,  Xaju- 
Pavô[vTUJV  5è]  |  ô)uoîa)ç  Kai  (t)oûtoi  irapà  tûjv  Ta.uiâv  5paxiuàç 
■•èHriKOVTa-  BuéTUj<i>  5è  Kai  ô  vaOapxoç  [rro][T(e)ibâvi  oîv  ktX. 

«  Doivent  sacrifier  et  établir  une  tente  les  fabricants  de  rames  (Sûovreç 
»  Theophr.,  Hist.  plant.,  V,  1,  6.  Toeppfer,  p.  431)  à  Poséidon  et  à  Cos  une 
»  brebis  de  30  drachmes  et  à  Rhodes  une  brebis  de  30  drachmes.  » 

«Doivent  sacrifier  aussi,  suivant  ces  règles  (fixées  au  commencement  de 
»  l'inscription),  les  marchands  de  poissons,  etc.  » 

«  Doivent  sacrifier  aussi,  suivant  ces  règles,  les  remorqueurs  de  navires,  et 
»  qu'ils  reçoivent  des  trésoriers  (de  la  cité)  60  drachmes,  etc.  » 

C'est  une  longue  liste  de  personnes  ou  de  corps  qui  doivent  faire  certains 
sacrifices.  Elle  date  du  n^  siècle  avant  J.  C.  (vers  189-167),  Elle  comprend  des 
fonctionnaires,  le  triérarque  et  leur  personnel,  une  quantité  de  fermiers  des 
impots,  associés  ou  non  (Ziebarth,  pp.  21  et  22)  et  des  corporations.  Ces  per- 
sonnes et  ces  corporations  devaient  ainsi  contribuer  aux  fêtes  publiques,  en 
échange  des  avantages  que  l'Etat  leur  procurait.  Les  veujXKoi  recevaient  une 
subvention  du  trésor.  Voyez  Zu^barth,  p.  99.  et  le  commentaire  de  Toeppfer, 

EUROPAE  PROVINCIAE  GRAEGAE 

I.  ACHAIÂ. 

\.  nelu»  insula. 

Les  associations  de  marchands  athéniens,  romains  et  asiatiques  établis  à 
Délos  n'entrent  pas  dans  notre  cadre.  Nous  ne  citons  que  trois  inscriptions  et 
nous  renvovons  aux  ouvrages  suivants  : 


66  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

HoMOLLE,  Les  Romains  a  Délos,  Kull.  de  Corr.  hell.,  Vlll.  1884,  pp.  75-lo8. 
ScHi'LTEN,  De  conventibus  civiutn  Romanorum ,  Berlin,  189^.  pp.  38-.56.  Kor- 
NEMANN,  De  civibiis  Romanis  in  provinciis  consistentibus,  Leipzig,  1892.  Val. 
VON  ScHOEFFER,  De  DbH  insulae  rébus  (Berliner  Sludien,  IX,  1889).  Ziebarth, 
o.  c,  pp.  28-31.  12.3.  Th.  Mommsen,  C.  1.  L.,  III,  p.  1306,  après  le  n.  7240. 

181.  III  7218.  Ephem.  El'.,  IV,  76.  NM81. 1406.  Base  d'une  statue. 
Caractères  arciiai(|ues. 

L(uciiis)  Oppiiis  L(uci)  f(ilius),  Min(atus)  Slaiiis  Ovii)  f(ilius), 
L(iicius)  Vicirius  [Ti(ljeri)  tTiliiis)],  |  A(iiliis)  Ploliiis  M(arci)  l^i- 
bertus),  C(aius)  Seliiiis  C(ai)  l(iberlus),  C(aiiis)  Glaudius  C(ai) 
l(ibertus),  |  maj^islres  Mircurio  et  Maia(e)  domi(m)  tl(e)  s(uo). 

AeÙKioç  "Ottttioç  AeuKiou,  |  MîvaTOç  TTâioç  Oùîou,  ]  AeÛKioç 
OùiKipioç  TePepio[u],  |  AùXoç  TTXôitioç  MadpKou,  1  Pdioç  Xi^ioç 
faiou,  ràioç  K\aùb[i][[oç  Paîou,  oi  ' EpiaaicTTai,  'Epiueî  |  Kai 
Maïai. 

Dans  l'inventaire  des  dons  faits  au  temple  d'Apollon,  a  Délos,  vers  l'an  180 
avant  J.  C,  on  trouve  deux  couronnes  d'or  données  par  Minatus  Teius,  fils 
de  Minatus,  et  par  L.  Oppius.  Homolle  (Bull,  de  Corr.  hell.,  Vlll,  1884, 
p.  88)  les  identifie  aux  deux  premiers  personnages  de  cette  inscription.  —  Ces 
magistri  ou  '  Epiaaiarai  sont  des  marchands  qui  rendent  un  culte  :i  Mercure  et 
il  sa  mère  Maia,  connue  les  Mercuriales  à  Rome.  [Tu.  M.].  Cfr.  N"  lo3  :  tô 
Koivôv  TÔ  EpiuaiaTôv,  ;i  Smyrne. 

Voyez  SciRiLTEN,  0.  c,  pp.  59-51.  Remarquez  que  magistri  est  traduit  en 
grec  par'  Ep^aiarai,  improprement,  car  ce  mot  grec  désigne  tous  les  membres 
du  collège. 

182.  III   7235.  Base  d'une  statue. 

L(uciiis)  Cornélius  L(iici)    f(iliiis)   Siilla  proco(n)s(ul),  |  de 

|)eqiinia,   quam  conlegia  |  in  commune   conlalam  (dederunl,, 

lecit). 

De  l'an  87  avant  notre  ère.  —  Lecture  de  Mommsen.  Selon  lui,  les  marchands 
de  Délos,  pour  honorer  Sylla,  lui  offrirent  une  somme  réunie  par  souscription, 
et  Sylla  la  consacra  à  l'érection  de  cette  statue.  —  Selon  Schulten,  o.  c,  p.  55, 
c'est  l'une  des  statues  élevées  par  les  Ilalici  à  des  Romains  qui  leur  avaient 
rendu  service  pendant  la  guerre  de  Mithridate;  les  noms  des  personnages  hono- 
rés sonf  au  nominatif;  cfr.  111  7219.  72;54.  7238.  Dans  ce  cas,  il  faut  suppléer  : 
fecerunt,Mi  lieu  de  fecit.  Le  mol  collegia  désigne  les  Hermaistae,  Posidoniastae, 
Apolloniaslae,  gildes  marchandes. 

188.  Bull,  de  Corr.  hell.,  188:5,  VU,  p.  467  (Salomo.n  Reinach). 

Puj)aiiv  0eàv  eùepYéTiv  |  t6  koivôv  BiipuTiuuv  TToo'eiboviacr- 
Tiûv  I  è|UTTÔpuuv  Ktti  vauKXi'ipuuv  Kai  èxboxéuuv  I  eijvoiaç  é'vcKev 


ACHAïA.  67 

Tfjç  eiç  TÔ  KOlVov  Kai  xnv  iraxpîba,  ]  àpxiOiacTiTeûovToç  tô  bev- 
T€pov  ,  Mvacréou  toû  Aiovuaîou  eùep-féTOu.  |  MéXavoç  'AGri- 
vaîoç  èîToiei. 

«  La  statue  de  la  déesse  Rome,  bienfaitrice,  a  été  élevée  par  la  confrérie  des 
Posidoniastes  de  Berj'tiis  (Beyrouth),  marchands,  navigateurs  et  entreposeurs, 
en  reconnaissance  de  la  bienveillance  de  Rome  pour  leur  confrérie  et  leur  pa- 
trie, alors  que  Mnaséas,  fils  de  Dionysios,  bienfaiteur,  était  président  du  thiase 
pour  la  deuxième  fois.  Le  sculpteur  est  Mélanos  l'Athénien.  »  (S.  Reinach  ) 

Ce  Poséidon  est  un  dieu  marin  de  Berytus  identifié  au  dieu  grec.  '  E-f^oxeîç, 
entreposeurs  et  magasiniers  qui  recevaient  les  marchandises  en  dépôt  ;  les 
ëuTTOpoi  les  expédiaient  et  les  vaûxXripoi  les  transportaient.  Eûep-féTriç  est 
un  titre  décerné  par  le  collège.  Dans  le  temple  des  Posidoniastes  on  a  retrouvé 
la  statue  de  la  déesse  Rome.  (Le  même.) 

2.  Spnt'tn  (Sparte). 

.\grippiastae. 

184.  III  49 i.  [M(arrtim)  Agrippa] m  ro(n)s(iilem)  te[r]- 
l(ium)  I  [lrilj'ini]c(ia)  potesl(atr)  |  [.Ajgrippiastae  |  [et  princejps 
C(aiiis)  Ju[l]iiis  j  [Dexijmncluis  Pra!ola[i  f(ilius)]. 

[MdpKOv  'A-fpiTTJTTav  uTraiovj  [tô  y'  brmJapxiKfjç  èHou|[(TÎaç... 

'AjYpiTTTTiacTTai  |   Kai   Tipéapuç    rd[ioç  'loûXioç  |    [Ae]Ei|a«xoç 

TTpa|[ToXàou]. 

C.  L  Gr.,  1299.  Orei.u-Henzen,  o367.  Sur  le  princeps.  voyez  Boeckh.  C.  L 
Gr.,  p.  610. 

3.  Ai*gi  (Argos). 

Oi  Aeqpibaataî  (?),  C.  L  Gr.,  1  ISo. 

Oi  Aecîrai,  C.  L  Gr.,  H36. 

Oi  a[TTa?]ToXriaaTaî,  C.  L  Gr..  1134. 

i8o.  G.  1.  Gr.,  1 134.  Oî  cr[TTa]ToXr|acrTai  MdpKuj  'Avtuu- 

viuj,  'AvaHiujvoç  uieî,  'ApicTTOKpaTei,  ktictto  l'ïpuji. 

Boeckh  croit  qu'il  s'agit  d'artisans,  ainsi  que  dans  les  deux  inscriptions  sui- 
vantes. Il  fiiut  venir  aTraToXriaoTai  de  a-rrciTOç,  béotien  pour  bépua,  okûtoç 
et  de  Xeaîvo),  Xeiôoi,  polir  ;  ce  seraient  des  pupaobévpat. 

186.  G.  I.  Gr.,  1135.    Oi  AecpibaJiai  ?   Aa|uôaT[p]aTOv 

Zubcrou  àpetâç  é'veKa  Kai  eùvoiaç  tùç  eiç  auTo[ùç]. 

Le  nom  des  beqjibaOTaî  est  peut-être  corrompu  (BriECKn). 


68  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

187.  C.  I.  Gr.,  1136.    Oi   Aediai  A(oùkiov)    KopvriXiov 
'lvYévou[ov]. 

4.   Colonia  Laus  Julia  C'ot'iniitu», 

Collegiiim  Aug(usti?),  III  8818. 
GripeÙTopeç  avbpeç,  C.  I.  Gr.,  1106. 

188.  V  8818.  Veneri  |  sacrum  |  et  Genio  colle[gi]  |  Au- 
g(usti)  Corinth(i),  |  Sagari^  Âlcimi,  |j  Aiig(iisli)  vern(ae)  ark(arii), 
vic(arius),  |  vol(o)  posuit  libens  |  animo,  sacerdotio  |  ... 

Dessai;,  1.303.  A  Altimim.  mais  probablement  apportée  de  Corinthe.  Sagaris, 
\icaire  d'Alcimus,  est  connu  par  lll  55G,  à  Athènes  :  Sagaris,  Alcimi,  Au- 
g{usti)  ser(vi)  vernae  arcari  provinc(iae)  Achaiae,  vicai'fius) .  —  Faut-il  lire  : 
coUegi  Augusli  (cfr.  II  2573.  X  1238)  ou  Attgustaliiim  (avec  Th.  M.,  C  I.  L., 
m,  p.  1188)?  Corinthe  avait  des  Auguslales  (III  G099).  A  la  fin,  le  nom  du 
sacerdos  est  illisible. 

189  C.  I.  GrP.,  1106.  Piédestal,  sur  lequel  sont  sculptées  des 
figures  de  chasseurs  (venatores). 

I  . . .  TÔ)  xpocpiiauj  TTiduvoi  I  ...  0)-|peiJTo[pe]ç  dvbpeç  [ 

.....  e[ù]xc)|ueOa,  |  àvO'iLv   xot^xeiriv    j)]vb'    eiKÔva    6t']Ka)aev 

dvbpôç,  I  eYYÙç  Oripeiuiv  îcrTd|uevoi  <JTO)aàTLuv. 

...  en  faveur  de  notre  médecin,  confiants  . . .  nous,  chasseurs  du  cirque. . . 
faisons  des  vieux  ;  en  reconnaissance  de  quoi  nous  avons  érigé  cette  statue 
d'airain,  la  plaçant  prés  des  barrières  des  bêtes  fauves. 

5.  Athettae. 

Oi  TTXuvfiç,  au  77'"  sikh  avant  J.  C,  C.  I.  A.,  Il  1327. 

TÔ  Koivùv  Tiîjv  épYCC^oiLiëviuv...,  c.  I.  L.,  II  1332. 

Oi  laxpoi  ôaoi  bnnoaieûouaiv,  C.  I.  A.,  H  S'&.  Ziebarth,  pp.  97-98. 

Oi  vaÙK\ripoi,  oi  ëuTTopoi,  à  partir  du  V^^  siècle  av.  J.  C,  voyez  Ziebarth, 

0.  c,  pp.  27-28. 
Kiumjjboi,  C.  I.  A.,  III  ()1  A. 

190.  C.  I.  A.,  II,  1327.  Oi  ttXuviiç  Nù,ucpaiç  eùHd|uevoi 
àvé6eO"av  Kal  Beolç  Trâcriv,  |  ZuuaYÔpaç  ZcuKÙTrpou,  ZuÛKUTrpoç 
ZouttYÔpou,  OdWoç,  AeÙKi-i,  |  ZtuKpdiiiç  TToXuKpdiouç,  'AttoX- 
Xoqpdvnç  EÙTTopiuivoç,  XaicricTTpaTOç,  |  Mdvnç,  Muppivn,  Xlu- 
aiaç,  ZuucTiYévnç,  Mibaç. 


ACHAIA.  69 

Les  ouvriers  des  bains  (ou  foulons)  aux  Nymphes  et  à  tous  les  dieux,  en 
acquit  d'un  vœu  :  Zoagoras,  fils  de  Xokypros  ;  Zokypros,  fils  de  Zoagoras  ;  Thal- 
les; Leucé;  Socratès,  fils  de  Polycratès;  Apollophanès,  fils  d'Euporion,  Sosis- 
tratos,  Manès,  Myrriné,  Sosias,  Sosigencs,  Midas. 

C.  I.  Gr.,  435.  —  Pas  beaucoup  plus  récent  que  le  milieu  du  iv*  siècle  avant 
notre  ère.  Table  de  marbre  divisée  en  trois  compartiments;  en  haut  et  en  bas, 
des  bas-reliefs  ;  au  milieu  l'inscription.  En  haut.  Mercure  avec  trois  nymphes, 
assis  entre  Achelous  et  Pan  jouant  de  la  syrinx.  En  bas,  un  autel,  Cérès  assise, 
Proserpine,  et,  à  gauche,  un  homme  barbu  avec  un  cheval.  —  Selon  Boeckh, 
les  ttXuvtîç  ne  sont  pas  des  foulons,  mais  des  balneatores.  Comme  aucun 
nom  n'est  suivi  du  dèrae,  il  croit  que  ce  sont  des  étrangers.  Ceux  dont  le  père 
n'est  pas  indiqué  sont  affranchis;  deux  paraissent  même  être  des  esclaves,  Manès 
et  Midas. 

191.   C.  I.  A.,  II  1332.   Base  ronde  brisée. 

'Ettî  [0i]\oKpâTOu  dpxovToç  [oïbe  dvé9eaav  aTeqpavouBévTeç] 

UTTÔ  Toû  KOlvoO  Tuùv  èpYa2[o)aévujv  . .  .] 


Tttiaiai  ' 

YpafajLiaieîç  • 

Aii[m- 

••] 

'HbûqpiXoç 

'  ETTÎCTTpaTOÇ 

Oa  .  .  . 

ZubaTpaxoç 

AicTxuXibriÇ 

M.... 

IciTupoç 

èîTiiaeXriTwi  ' 
0iX6)ariXoç 

I.  .. 

«  Sous  l'archontat  de  Philokratès,  les  suivants  ont  fait  cette  dédicace,  ayant 
»  été  couronnés  par  la  corporation  de  ceux  qui  travaillent...  » 
t  Trésoriers  :  Hedyphilos,  Sostratos,  Satyrus. 
»  Secrétaires  :  Epistratos,  Aeschylidès. 
»  Curateurs  :  Philomélos,...  » 

19-.   C.  I.  A.,  II  352^.  Décret  du  commencement  du  me  siècle 
avant  J.  C. 

èîTeibiT  Trâ.Tpiov  ècTxlv  toîç  laipoîç  ôcroi  bimocrieûoucnv  6ûéiv 

TLÙ  'AdKXriTTiuj  Ktti  Tel  'YYieia  b\ç  toû  èviauxoû  ÙTrép  le  aÙTuDv 

Km  tOùv  auujudTUJV  iLv  ËKacTTOi  idaavio. 

Les  médecins  prenaient  part,  en  corps,  au  sacrifice  fait  deux  fois  par  an  à 
Esculape  et  à  Hygie.  Cfr.  Ziebarth,  o.  c,  pp.  97-98. 

193.  C.  I.  A.,  ni  61a,  h,  29sq. 

KX(aubia)  'EXeuGépiov,  xujpiîou)  TTûpYOu  xai  Kuui^^ujfcuijv, FFaX- 

Xrjvrîai  èv  MecroYeiuj,  (bn^dpia)  qp'. 

Fragment  d'un  document  du   temps  d'Hadiien  (voyez  Dittenrergkr,  p.  ."57) 
contenant  une  obhgatio  praediorurn  :  les  propriétaires  des  fonds  de  terre  dé- 


70  c    I.  L.,  VOL.  m. 

signés  rt^'oiveiit  une  somme  d'argent,  dont  ils  doivent  payer  les  rentes  annuel- 
lement au  profit  d'une  œuvre  déterminée.  Telle  est  l'opinion  de  Mommsen  (voyez 
DiTTENBERGER,  l.  l.).  C'est  uue  institution  Semblable  aux  fondations  alimentaires 
de  Trajan.  D'abord  vient  le  nom  du  propriétaire  au  nominatif,  puis  celui  du 
champ  au  génitif  ;  puis  on  indi(iue  la  situation  du  champ  et  enfin  la  somme. 

6.  Untiartus  Mtoeotiae» 

'  H  aùvoboç  Tûjv  KuvjiYûjv,  après  168  avant  J . C .T a\x\a<;  rfiç  ouvôbou. 

194.  DrrTENBERGER,  InscT.  Graeciae  Septentr.,  2830, 

"ApxovTOç  AGriviim  NiKobriiuou,  |  èTn|ae[\riT]oû  bè  [è]v  ['A]- 
Xidp[TLu]  Avratôpou  Tl|oû'AvTaY6po[u]  'OT[p]uvé[ujç  ô  iepejùjç 
Tfjç  ApTé)ai6oç  Ka\Xi(TTpa|Toç  (tme)  èireibri  'AvTdyopoç  AvTa- 
fcllpou  'ÛTpuveùç  ô  KaTacrraGelç  Ta||uîaç  Tfiç  cruvcbou  tOùv 
KuvriYÛJv  I  [t]oùç  té  Xôyouç  KaxapépXriTai  op|[GuL)]ç  Kai  biKaîuuç/ 
KaxacTTaOeiç  b[è  |  [nai  èirji  t^v  èTTicTKeunv  toû  oïkou  K[a]j|XiîJç 
Kai  biKaïuuç  àvè(TTpdcpri,  êti  |  [b]è  TrXeîova  euxPn^^Ta  TreTroitiKe 
[îf]]  I  cruvôbuui  TuDv  kuviiyûjv  ;  Karà  T[aÛTa]  |  TrdvTa  £TTaivéO"ai 
'AvxdYopov  ['AvT]ja[YÔp]o[u],  5ébox6ai  T[e  ifi  auvôbuj  tûjv 
Ku||v]ri[YÛ)v,  (7T6(p[a]viJÙ(T[ai  aÙTÔv  XP^crûj  CTTeqpdvjoji 

Lebas,  II,  661.  Henzen,  A.d.  /.,  1848,  p.  ou.  —  Henzen  rapproche  ce  aûvoboç 
Tû)v  KUVHYiJùv  des  collegia  venatoruih  (VII  830.  IX  3160.  X  1600.  3671.  XII 
1S90).  Voyez  Ziebarth,  o.  c,  p.  117.  Ce  synode  a  évidemment  un  caractère  re- 
ligieux ;  il  est  voué  à  Diane,  dont  le  prêtre  propose  ce  décret.  Antagoras  était 
Tapiaç,  quaeslor  collegii  et  puis  curalor  operis  doinus  ou  curiae  (cfr.  Orelli, 
3264.  4011  :  curalor  operis  thcrmarum).  Sur  oîkoç  dans  ce  sens,  voy.  Hea'zen, 
Bull.  d.  /.,  1846,  p.  73  ;  c'est  le  local  du  synode. 

Après  avoir  détruit  Ilaliarte  en  l'an  168  avant  J.  (',.,  les  Romains  donnèrent 
son  territoire  aux  Athéniens  qui  y  envoyaient  un  épimélète.  Antagoras  était  à 
la  fois  épémélète  des  Athéniens  et  trésorier  des  KuvrjYoi.  L'inscription  est 
antérieure  à  l'Empire.  [Dm.]. 

7.  Sieit'ia  P/iocidis. 

Oi  KuviiYoi,  au  Ilh  siècle  avant  J.  C. 

195.  DiTTENBERGER,  Inscr.  Graeciac  Sept.,  III,  44.  Marbre  blanc. 

Oi  KuvriYOÎ  I  [ApjicTTuuv  Za'Eévou  |  [XJapiba^oç  [A]picrTéa| 
['Op]e[ô]qpa)aoç...  |  [0]iX6)uriXoç. ..  |  [Mjvdduuv  0aive[Xjdou  | 


MACEDONIA.  71 

{M]va(Ji|ar|^0Ç  OeiboX[dou]  |  Aa|a |  [A]Xcp |  Ti|uô0eoç 

.  .  .  j  àvé9r|K[av]. 

Lebas,  II,  988.  Collitz-Bechtel,  Gr.  Dialektinschr.,  H,  n.  Iu40.  Lieders, 
Bionysische  Kunstler,  n.  3o,  p.  163.  Celte  dédicace  parait  être  du  me  siècle 
.avant  notre  ère  (Dittesberger). 

8.  Mjemnns  insula. 

Oi  èpfaoxai. 

196.  liull.  de  Corr.  hell.,  IX,  1885,  p.  Gi  (G.  Colsin  et  F.  Dlrrbach).  A 
Plaka.  trouvée  dans  les  ruines  qui  occupent  le  promontoire  de  Vorio  Kastro. 

I  .  .  .  ujv  Z£u9o[u  ?]  I  ...  ai  oi  èpTacTiai  |  .  .  .  [cTiJe- 

(pavoûcTiv  TÔv  I  ...  a  tuùv  xarà  xnv  àYopà[v  |  t]6v  vaûapxov 

NeiXéa  ',NeiXé[uuç  ||  q)]ûcrÉi  TTafaçiXou    xai   xoùç  cruv|c(pxovTaç 

aÙTOû  TÔV  TraT£|p(a)  aÙToû  TTd|aqpiXov  TTa^qpi[X]|ou  Kai...  [àp]e- 

TTÎç  I  [è'v]eK[ev] 

C'est  un  décret  honorifique  en  l'honneur  de  plusieurs  personnages,  parmi 
lesquels  le  navarque  Neileus,  fils  de  Pamphilos,  et,  par  adoption,  fils  de  Neileus. 
C'est  peut-être  un  amiral  égyptien,  à  cause  du  nom.  Les  Ptolémées  avaient 
occupé  une  grande  partie  de  la^  mer  Egée  (Col'sin  et  Dirrbac.h).  On  trouve 
ailleurs  des  èpY«aTa(  associés  ;  voyez  N»  llo. 

9.  M*a»*09  insula. 
Oi  XiGoSéoi. 

197.  'AGnvaiov,  V.  1870,  p.  33,  n.  .39.  Fragment  de  marbre. 

Oî  Xi[eoHôoi...  I  (TxrîXjriv  veo[KÔpLu . . .  |  ...  eJiKÔvi  )aa[p- 
jtapivr) ...  I  ...  To]îç  àYÛJcri . . . 

II.  MACEDONIA. 

1.   Col.   Oyf»*t9Chit*nt,  gr.  EpitMntHtnt»  (Durazzo). 
C,  III,  p.   117. 

Fabri  tignuarii  :  praefectus  eoriim  perpetuus. 

198.  III  611 I  EpiclamnoSy[ro?],  |  eq(uiti)  r(o- 

tnano), aed(ili),  II  vir(o)  (i(uin)[(i(iiennali)]  ! ,  flamini,  augur[i], 
patrono  coKoniae)   Dy[rr(acliii)],  |  fabri  tignuarii   pr[ae]l!tec(o 


72  c.  I.  I,,  VOL.  III. 

sno  perpcl[iio],  |  ob  mérita  ejiis  qu[ae]|in  sesaepiiis  Iibien[sJ| 
contiilit,  posiierii[nt].  !L(ociis)  d(atiis)  il(ecrelo)  d(ecurioniini). 

WiLM.,  2711,  Heuzey,  Rev.  arcli.,  N.  5.,  VI,  p.  321.  Froehner,  Philologus, 
19,  p.  138.  —  Du  nom  du  personnage  il  ne  reste  que  le  cognomen  Syrus(?)^ 
précédé  du  nom  de  la  ville  oii  il  était  né  (Th.  M.). 

2.   Col.  Augusta  JuUa  Pitilippi.  C,  III,  p.  120. 

Gultores  [colleg]i  Silbani,  III  6^3,  IV,  1  ;  cultores,  II,  3,  sodales,  I,  3^ 

sacerdos  eonim,  I,  2,  4   II,  1,  1.  3,  3.  IV,  2. 

aedilis,  honor  aedilitatis,  I,  2. 
Thiasi  Lib(eri)  Pat(ris)  Tasibast(eni),  III  703.  704. 

1 99.  III  633.  A  l'ouest  du  théâtre  se  trouve  un  rocher,  dont  la  surface 
a  été  polie;  on  y  aperçoit  encore  des  traces  de  constructions  qui  y  avaient  été 
appliquées  et  d'une  chapelle  qu'on  y  avait  taillée.  A  gauche  de  cette  chapelle  se 
trouve  l'inscription  I  ;  au-dessous,  l'inscription  III  ;  à  droite,  les  inscriptions. 
IV  et  II,  l'une  au-dessous  de  l'autre. 

I.  —  P(iibliiis)  Hostiliiis  Philadelplins,  |  ob  bonor(em)  aedi- 
lil(alis)  tihibim  polivit  |  de  siio  el  nomina  sodal(ium)  inscripsit 
eorum,  |  qui  mimera  posiieriint  : 

Domilius  Primigenius  staliiam  ||  aeream  Silvani  cumaede;[ 

CoratiiisSabiniisattemphim  legend(iim)  I  teguIasCCCCtectas;| 

Niilriiis  Valens  sigilla  marmiiria  |  dua  Herculem  et  Mercn- 
riiim  ;  || 

Pacciiis  Mercuriales  opiis  cementicfiiim)  |  (denariornm)  CCL 
ante  teraplum  et  tabula(m)  picta(m)  Olympum  (denariorum) 
-  XV;  I 

Publiciiis  Laefiis  at  temphim  aedifilcandum  donavit  (dena- 
rios)  L;  | 

Item  Pacciiis  Merciirialrs  at  temphim  ||  aedificandum  ciini 
filis  et  liberto  don(avit)  |  (denarios)  L,  ilem  sigilltim  marmu- 
rium  Liberi  (denariorum)  XXV;  | 

Alfenus  Aspasiiis  sacerd(os)  |  signum  aer(eum)  Silvani  cum 
basi;  |  item  vivus  (denarios  singulos)mor(is  causae  sui|  remisit;  | 

llosliliiis  Pliiladel|)liiis  ins<[e]n|(lenlibus  in  teniplo  pelram 
excidit  d(e)  s(iio). 

Tous  ces  noms  se  retrouvent  dans  l'album  qui  va  suivre  (II). 

n.  _  P(ublius)  Hoslilins  P(ublii)  l(ibertns)  Philadelphus  | 


MACEDOMA.  73 

pelram  inferior(ern)  excidit  et  lituliim  feoit,  ubi  |  nomina  ciil- 
lor(um)  scripsit  et  sculpsi»,  sacferdote)  Urbano,  s(iia)  p(eciinia). 

Suivent  quatre  colonnes  de  noms;  la  première  en  a  23.  dont  voici  les  pre- 
miers :  L'uciusJ  Volattius  Crbanas  sac(erdos),  Uucws)  Nutrius  Valensju- 
n(ior),  Hermeros  Metrodori  (servus),  C(aius)  Pacchis  Mercurialis  :  la  2«  en  a 
22;  la  3«  en  contient  22,  dont  voici  le  3<^  :  M(arcusj  Al/enus  Aspasiiis  sacer- 
dos  :  la  4^  n'en  a  que  deux. 

III.  —  Fragment  d"iin  autre  album  où  reparaissent  trois  noms 
du  précf'dent. 

iV\  —  Cullores  [collegji  Silbani  s(upra?j  s(cripli?)  |  sacer- 
dote  Maî^gjio  Bictore  :  |  Sedius  Proculus  pater,  !  Sedius  Valens  [ 
[t"]ilfius)  Proculus,  |  el  quelques  autres  noms.  A  la  fin  .■C(u)r(a- 
Yit?j  Agapetus  Heracli[l]i  [cum]  Martiale  ser(voj. 

WiLMA.NNS,  726.  —  Ces  cullores  collegi  Silbani  (IV),  cullores  (II),  sodales{\) 
avaient  a  leur  tète  un  sacerdos  (\m  tient  la  première  place  sur  l'album  (11)  et 
qui  est  éponyme  (II.  IV).  Mommsen  pense  que  le  mot  junior  indique  ici  un  prêtre 
inférieur  au  premier  et  ne  sert  pas  à  indiquer  l'âge.  Le  nom  de  M.  Alfenus 
Aspasius  sacerdos  a  été  ajouté  plus  tard.  Le  collège  a  aussi  un  édile  (I). 

Il  se  compose  de  pauvres  gens  (temiiores)  :  il  ne  renferme  pas  ou  peu  d'ingé- 
nus :  la  plupart  des  69  membres  sont  affranchis  ;  il  y  a  quatre  esclaves  de  la 
colonie  et  trois  esclaves  de  particuliers. 

C'est  un  collège  funéraire  :  cela  ressort  d'abord  du  nom  de  cullores,  puis  de 
robligation  que  le  collège  avait  de  payer  un  denier  à  chacun  des  membres  qui 
assistaient  aux  funérailles  d'un  confrère.  Alfenus  ,\spaslus  dispense  le  collège 
de  celte  obligation,  en  l'imposant  sans  doute  à  ses  héritiers.  Telle  est  l'opinion 
de  MoMMSES.  Ferrim  (de  jure  sepulcrorum  apud  Romanos,  Bononiae,  1883, 
p.  22)  et  Tr.  ScmEss  (Die  roem.  coll.  [un.,  p.  100,  n.  330)  pensent  qu'il  s'agit 
d'autre  chose  :  suivant  eux.  la  caisse  ne  payait  pas  les  frais  des  funérailles, 
mais  chaque  membre  versait  un  denier  pour  les  funérailles  de  chaque  confrère  : 
Alfenus  les  en  dispense,  de  sorte  que  les  frais  seront  à  charge  de  ses  héritiers. 
Voyez  notre  Étude  hist.,  I,  p.  488,  n,  2.  et  II,  p.  o44. 

Le  collège  a  construit  un  temple,  pour  lequel  divers  confrères  ont  offert  des 
dons  en  argent  ou  en  nature. 

Tegulas  leclas,  tuiles  recouvertes  d'airain  (Th.  M.). 

Statua  Silvani  cum  aede.  Les  mots  aedis,  aedicula  désignent  la  chapelle  du 
temple  (lemplum)  oii  était  placée  la  statue.  (Cfr.  Roem.  Mitt..  1889,  IV. 
p.  270),  ou  bien  une  niche  (DeRuggiero,  Dis.  epigr.,  s.  v.  aedisj. 

200.   III  703.   Sur  un  très  grand  sarcophage. 

Bithus  Tauzigis  fddtis),  qui  et  |  Macer,  an(noriim)  LX.  Tau- 
zi[x]s  Bithi,  qui  et  Rnjfus,  aii(norum)  XIX.  Bithus  Tauzigis,.., 
[Tauzigis?],  |  Zipacenihus  Tauzigis,  Bitliicenlhus  \  Cerzuiae, 
Sabinus  Dioscui[r?]is  heredes  f(aciendum)  c(nraruni).  \ 

Idem  Bithus  dona\it  thiasis  [L]ib(eri)  Pal(ris)  Tasibasl(eni) 


74  c    I.  L.,  VOL.  m. 

(dcnarios  ducentos)  et  Riifiis  (denarios  cenliim),  ex  (jiiorfiim) 
redit(ir)  anmi(o)  |  rosal(il)ns)  ad  monimeiil(um)  eor(uiii)  ves- 
cenUir. 

20i.  III  704.  D(is)  I(nferis)  M(anibiis).  |  Luciiis,  Caesi 
Victori[s]  |  servus  actor,  an(norum)  L,  |  h(ic)  s(itus)  e(sl).  Idem 
Liieius  lhi]asis  Lib(eri)  Pal(ris)  Tasi[b]as|te'n(i)  donavit  (dena- 
rios) ex... 

Zuvr)0eia  tûjv  TTopqpupopdqpuuv. 

'  H  auvriBeia  xdjv  irepl  'AXetavbpov . . . 

SOâ.  Dl'chesne,  Mission  au  Mont  Alhos,  p.  u2.  Arch.  des  Miss,  se,  3«  série, 
t.  111  (1876),  p.  248,  n.  83.  Stèle. 

'H   (TuvrîBeia  tûjJv  TTOp(pupo^d(p|ujv  Trjç  ÔKT(ju|Kai56KctTriç  | 

MévtTTTTOv  'A)Li[)a]îou  I  TÔv  Ktti  Zepfjpov  I  0uaTeipr|v6v,  |uvri|Liriç  1 

Xâpiv. 

Le  collège  des  teinturiers  en  pourpre  élève  cette  stèle  en  mémoire  de  Ménippe. 
fils  d'Ammius,  surnommé  Severus,  de  ïhyatire.  —  La  première  personne  que 
convertit  saint  Paul  ii  Philippes,  ce  l'ut  une  femme  appelée  Lydia,  originaire  de 
Tliyatire  et  marchande  de  pourpre.  Kaî  tiç  jvvï]  ôvouaTi  Aubia  TTOpcpupô- 
ttujXiç  TTÔXeujç  ©uaxeipuuv.  (Act.  Apost.,  16,  14).  Ofr.  Detiuer,  Rev.  arch,, 
37,  p.  1:20.  Voyez  les  inscriptions  de  Tliyatire,  N"»  137.  158.  159.  164. 

203.   Ibid  ,  n.  84.  Fragment. 
['H  (Ju]vrie£ia|[TÛ)vj  Tiepi  AXé|[Havbp]ov  Aioaj 


111.  THRACIA. 
1.  Abaet'€9  (Bulustra). 

Cultores  (Herois  Aulonites),  Ouaiaoxai. 

204.  III  7378.  "Hpuji  AùXtuveini    6ucria(JTai   Tiepi   iepéa 

TToTTTriXXiov  Zeirrav.  |  Heroi  Aidonile  cullores  siib  sacerd(ote) 

Popil(lio)  Zip(a). 

Ei'HEM.  El'.,  V  1436,  Reinacu,  Bull,  de  Corr.  hell..  Vill,  p.  49.  —  Hero  est 
un  dieu  thrace  ;  le  surnom  ù'. Aulonites  lui  vient  peut-être  d'une  ville  du  golfe 
de  Strymon.  Zipas  est  un  nom  thrace. 


THUACIV.  75 

2.   CnltipoUs  (Gallipoli).  C,  III,  p.   133. 

Collegium  incertum, 

20o.  III  7383.  Ephem.  EPiGR.,  Vi>28.  [C]olligiu[m  ...  |  ...  cu- 
rjanlibus  Ael[io  ...  [  ...  et  Phojebo  Caes(aris)  n(oslri)  se[rvo]. 

3.    M*ei*iniitU9,   plus   lard  He^-actea  (ErekliJ. 
C,  III,  p.  134. 

Néoi  aùpdpioi?,  Arch.  ep.  Mitt.,  XIX,  p.  67. 

'  H  auvaYOïY'î  tûjv  Koupéuuv,  ibid.,  p.  (37;  àpxiouvctYUJYOÇ,  bioïKrjTriç. 

'  H  TÉXvri  TÔiv  XiBoupYuJV,  A.  Dumost,  n.  6.j. 

'  H  T€xvri  r\  TÛJV  aoKKoqpôpuJv  tuùv  àirô  Tfjç  èXt'ipaç,  Ibid.,  n.  6(3. 

206.  A.  Dumost,  Inscr.  et  mon.  figurés  de  la  Thrace,  1876  (Archives  des 
Miss,  scient.,  '6"^  série,  tome  III),  n.  6i>,  p.  o3-3-4.  Colonne  de  marltre. 

Aûp(r|Xioç)  EÙTÛxnç  ruvqpôjpou  TTepivGioç  KaTelc5"Ke\jacra  irjv 

KaxaPaTriv  |  dùv  j\)  èiTiKeipévt]  cropLÙ  |  epauTÛJ  Kai  Tf)  cruppîuj  |[ 

pou  Aùp(ri\(a)  Zoicripi]  Kai  toîç  |  tékvoiç  pou.  Ei  bé  tiç  j  loXpri- 

(Tei   è'repov  |  KaraGéaOai,    bwaei  [  tv)   TTôXei  brivdpia  qp',  Kai 

Tfj  jj  xéxvr]  TÛJV  Xi9oup|yû)V  5r|vdpia  qp'.  Xaîpe,  7Ta|po5eÎTa. 

Sur  une  stèle  cylindrique  de  marbre.  Publiée  par  S.  Aristarchis,  qui  rapporte 
l'inscription  au  m*  siècle  après  J.  C,  et  suppose  qu'Eutychès  était  membre  du 
collège.  Cfr.  Egger,  Ann.  delV  Inst  ,  1868,  p.  142.  '  0  év  Kovax.  éXX.  cpiKo- 
XoYiKÔç  aùWoYoç,  I,  fasc.  o  (1863-1864).  p.  263,  n.  2  (Aristarchis). 

207.  A.  DuMONT,  n.  66,  p.  34.  Base  de  marbre. 

'H  xéxvri  f]  TÛJV  aaK|Koq)cpujv  tlûv  ànb  |  ti'iç  èX^paç,  t6 
dYaX|pa  (Jùv  tlû  Puupûj  KalTeaKeûaaav  ék  tlûv||  ibiuuv.  Eùtuxûjç. 

OiXoXoYiKoç  aûWoYoç,  I,  t'asc.  V  (ARisTARcms).  Mordtmann  (Athen.  Mitt., 
VI,  I2o)  corrige  en  tûjv  dirô  Tfiç  èXaripôç,  portefaix  ayant  leur  local  ou  sta- 
tionnant près  de  l'édifice  oii  est  conservé  l'étalon  des  mesures  de  capacité  pour 
l'huile  (KOTÙXri  èXauipoi).  Voyez  le  ^'''  13.j. 

208.  E.  Kaluska,  Arch.  ep.  Mitt.,  XIX,  1896,  p.  67.  Autel  de  marbre, 
trouvé  entre  Rodosto  et  Eregli,  à  la  ferme  Koprudsche. 

I  ô]   bioïKriTriç  K[ai  |  MûJpKOç  TTopTTni[oç  [  Kujp?]i- 

KÔç  Kuu  . . .   I   ...  oç  TÔv    puj|[p]6v   Tti   0'uv[a]YUJ  [ï]'!   TÛIV  KOU- 


76  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

p[é]uj[v|  TTJepi  àpxicruvdY[uj|Y]ov  r(àiov)  'loùXiov  |  [OJùâXevTa. 

buj|[p]ov  àTroKaTécrTri||[cra]v  K[ai]   tôv  tôt:o[v  |  TrapecTKeûJa- 

(Ja[v]. 

«  ....  administrateur  (du  collège?)  et  Marcus  Pompeius  [Coin]ieus,...,  ont 
»  élevé  cef  autel  et  l'ont  donné  a  la  corporation  des  coitTeurs,  sous  la  présidence 
»  de  Caius  Julius  Valens,  et  ils  ont  arrangé  l'emplacement.  » 

209.  E.  Kaunka,  /.  /.  Au  même  endroit.  Autel. 

Ali  AoqpeiTii  E[ù?]|6iujv  <t>iX\ûb[ouJ,  |  îepeûç,  veoiç  Xuj... 
pioiç  buùpov. 

t  A  Zeus  Lopheitès.  Eudion,  fils  de  Phillydos,  prêtre,  a  donné  cet  autel  aux... 
Kalinka  conjecture  ([u'il  s'agit  d'un  collège  de  véoi  aûpdpioi  {?). 

4.  JPMioppoifoiis  (Tartar-Bazari). 

Tô  KUVHT^iv  K0iv6v,  Ai.b:;rt  Dumont,  /.  /.,  n.  42,  p.  19. 

210.  A.  Di'MONT,  /.  /.,  n.  4:2,  p.  19.  Fragment.  Sur  une  stèle. 

. .  .  àpxnv  KX  .  .  .  I  .  .  [ifjjç  Xa)a7TpoT[dTriç  |  )ar|TpoTTÔXJ€UJç 
0iXiTT|[7TOUTTÔXeLuç  àbJeXqpôv  T.  ?  | . . .  cruYKXr|[TiKoû]  |  deux  lignes 
effacées  |  tô  kuviiyûiv  |  [koJiv[ôv  nj  Xa|[|UTTpOTdTr|j  cpuXr]  n---[ 
€Ti|uri(Tev... 

IV.  MOESIA  LXFEHIOR. 

1.  JVicojtolis  att  Mftt»'u»n  (Slari  Nicup), 
C,  m,  |)|).   lil.  992.  1338. 

Bacchiuin  vernaruioruui,  en  227 ^  III  6i.'>0  =  7437, 

'211.  III  6150-^7437. 

Q((iO(l)  l)(oiumi),  lYclix).   l"(aiistiim).  | 

Alhino  et  Maxinio  io(n)s(uliIjiis),  |  noinina  Bacchii  vernacu- 
loriim)  I  per  princ(i()es)  C(aio)  Senli(o)  Verano  biil(eiila),  T(ito) 
UI|j(io)  II(o)r(ma?  )  ;  |  sacfordos)  C(aiiis)  Va(lpriiis)  Valens,  ril(ii)  : 
Va!er(i)a(niis)el  Valoiiliaiiiis ;  jarc(ariiis) M(arciis)  LIl|)iiisJii(li)a- 
nus,  fral(cr)  :  Ulp(iiis)  Dionysiiis  lib(rariMS)  leg(ionis)  |  arc(lii)- 
mys(lao)Anl(onliis)  An(oni(iins?H  Ti((iis)  Aoliiis)  Félix  biil(euta\ 


MOESIA    INFERIOR.  7  i 

ril(ius)  :  T(ilus)  Ael(ius)  Antoniiis;  |  ecd(ici)  Va(leriiis)  Feslus, 
fil(ius)  Apol(l)oni(u)s,  L(iicius)  Gein(iiis)  H(e)rciil(anus)  [l>]u- 
l(eiila)  ;  |  par(ialores?)  Âur(eliiis)  Numisiamis  vel(erani)  fil(iiis),  | 
Aiir(eliiis)  Dioplianes  vel(eranus)  ex  [|)]r(a)>Uoriano?),  fil(ius)  : 

Aur(eliiis)  Marcus;  ||  dec Mont(aniiis)  [He]rciilani(us), 

fil(ins)  :  Monlanus  ;  vix(illariiis?)  Val(eriiis)  Aiitoni(us),fil(iiis)  : 
Léo;  I  vix(illarius?)  Val(erius)  Froiito,  fil(ius)  :  Fronlinus,  cet. 

Il  y  a  en  tout  109  noms  ;  oii  voit  que  le  nom  du  fils  suit  celui  du  père.  Après 
le  nom  de  Varcarius  vient  celui  de  son  frère.  Il  y  a  plusieurs  esclaves  et  plu- 
sieurs femmes.  C'est  l'album  d'un  collège  bachique.  Etym.  Magn.,  p.  453  : 
Giaaoç  tô  paKxeîov.  Ils  s'appellent  vernaculi  pour  indiquer  qu'ils  sont  nés 
dans  le  pays  et  se  distinguer  des  affranchis  et  esclaves  achetés  au  dehors.  Cfr. 
Arch.  ep.  Mitt.,  XII,  p.  3-1,  n.  69  :  mater  vernaculorum,  a  Salone  (III  8833). 
la  liste  commence  par  les  noms  des  dignitaires  (Th.  M.). 

2.  Aa-iupoUs  (Hinok).   C,  p.  1351.  1333. 
Nautae  univers!  Danuvi,  sous  Seplime  Sévère. 

212.  III  7485.  [JJiiliae  Dolmnae  Aii[g(iistae),  ]  m]alri 
<'a[s[l]rorum,  |  [njaiilae  iin[i||ve]rsi  Dan[ii'|Vi]  ex  r(e)  p(iiljlica) 

[sua]  I  sub  cura  L(ucii)  J[ul(ii)]  |  Faustiniani,  |  leg  ali)  Aug(usti) 
ii(oslri)  Ni 

TociLESCu,  Arch.  ep.  3IiU.,  VIII,  p.  2,  n.  4.  Von  Domaszewski  conjecture 
que  la  fin  est  brisée  et  propose  :  7i[umi/ii?].  L.  Julius  Faustinianus  est  connu 
par  III  6177  et  VI  2003,  1.  11.  Il  était  gouverneur  de  Mésie  inférieure  sous 
Septime  Sévère  et  Caracalla.  Voyez  Prosopogr.  imperii  romani,  II,  p.  190, 
n.200. 

3.   Ti'oestniêt  (Iglitza).  C,  III,  pp.  14o.  1353. 
Dendrophori,  après  l'an  170  ;  mater  eorum. 

213.  III  7505.  [T(ilus)  Val(eriusj]  |  T(iti)  f(ilius)  Pol(ljia 
Marci|[anus]  cas(tris),  vet(eranus)  leg(ioiiis)  V  Mac(edonic'ae)  ex  | 
[b(ene)r(iciario)  c]o(n)s(ularis);  mililfare)  coep(it)  imp(eratore)| 
[Antoni]n(o)  llll  co(n)s(ule),  funcl(us)  ex|[pedi]l(ione)  Orienlali 
sub  Si||[al(io)  Prijsco,  Jul(io)  Severo,  M[art(io)  |  Vero]  c(laris 
simis)  v(iris),  item  Gurnifanica)  sub  |  [Cal]pui(nio)  Agricola, 
Cl(audio)  Fronlo'[n]e  c(lanssimis)  Y(iris),  m  (issus)  li(onesta) 
inissione  in  Da'cia  Cethe(go)  et  Ciaro  co(n)s(ulibus)  |j  sub  Cor- 


78  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

nel(io)  Clemenle  c(larissimo)  v(rro).  R|evers(us)  at  lares  suos 
et  I  Marcia  Basiliss(a)  maire  |  dend(ropliororum)  enupt(a)  sibi, 
Val(eria)  Lon|ga  sorore  pro  sal(iite)  sua  siior(um)q(iie). 

TociLEsci-,  Arch.  ep.  MUt.,  VI,  p.  41,  n.  8G  et  p.  43,  n.  86  ;  XI,  p.  30.  n.  27. 
Marcianus  entra  an  service  en  14.')  ;  il  servit  dans  la  guerre  contre  les  Parthes 
sous  trois  généraux,  ])uis  dans  la  guerre  contre  les  Marcomans.  11  reçut  son 
congé  en  170  et  se  retira  au  camp  de  la  V''  légion  macédonique  (ad  lares  suos) 
oii  il  était  né  ;  au  n'^  siècle,  cette  légion  campait  à  Troesmis.  Sur  les  généraux 
mentionnés,  voyez  Tocilescu  et  la  note  du  Corpus. 

4.  Cfet'ffitta,  près  de  Galatz.  C,  llf,  pp.  146.  1355, 

Dendrophori. 

214.  III  7516.  .. .  siii  . . .  I  [leg.  Au]g.  pr(o)  [pr(aetore)]f 
. . .  SCO  ...  I  ...  clen[flropli.] . . . 

5.   Totni  (Kmtendsche).  C,  III,  pp.  144.  1358. 

Archidendrophorus,  III  763. 
Mater  Romanorum  subscriptorum,  III  7o.32. 

'  0  oIkoç  tuùv  év  Tôuei  vauKX.i'"|pu)v,  Arch.  Zeit.,  VIII.  ISoO,  p.  141,  sous 
A  ntonin  le  Pieux. 

215.  III  763.   Atfi  |  C(aius)  Antonius  |  Eutyches  arlchi- 

(lendropli(oriis)  [  pro  sainte  sua  ||  posuit. 

216.  III  7532.  Au-dessus  :  un  chien,  un  cheval,  un  sanglier,  un 
serpent  roulé  autour  d"im  arbre. 

(H)ero  et  D(omno).  |  Matrem  Romanorum  subscriptorum,  | 
Menia  Juliane  Tiana,  |  Lucius  Antonius  Capito  Nicoinedia,  | 
suivent  les  noms  de  W  hommes,  avec  leur  Heu  de  naissance;  la 
fin  est  brisée. 

TociLESCu,  Arclt.-cp.  MiU.,  VIII,  p.  3,  n.  7.  Mommsen,  ih..  p.  249. 

217.  L.  Mercklin,  Archaeologische  Zeilung,  ISoO,  VIII,  p.  141,  n.  S. 
'AyaGri  tûx»].  |  Tôv  uiôv  toû  aÙToJKpdTopoç  M(àpKov)  Aù- 

prijXiov  Oùi]pov  KaicTaipa  ô  oÎkoç  tûjv  èv  TôJ,uéi  vauKXiipoiv, 
àva|o'T»TcrcxvToç  tôv  (ivjbpîavTa  tK  tûùv  ibîuuv  |  Tixou  Tiiou  | 
veujTépou. 

«  A  la  Honne  Fortune.  I,a  corporation  des  bateliers  de  Tomes  a  honoré 


DACIA.  79 

»  M.  Aurélius  Verus  César,  fils  de  l'empereur.  Titus  le  Jeune,  fils  de  Titus,  a 
»  élevé  la  statue  k  ses  frais.  » 

Trouvée  aux  environs  de  Kostenschy.  Rev.  a7'ch.,  1855,  1,  p.  379.  Arch. 
epigr.  Mitt.,  1890,  p.  93.  Ziebarth,  Die  griech.  Genossenschaften,  p.  32,  n.  \. 
Il  s'agit  de  Marc  Aurcle,  fils  adoptif  d'Anlonin  le  Pieux. 

218.  Ziebarth,  o.  c,  p.  32,  n.  1  (Pandora,  1"  juin  1868,  p.  83,  n.  7). 
'AYaGri  tOxi].  OiXoKXfjç  Xp^cTTOu   (piXÔTi|uoç  toû   oïkou  tûjv 

vauKXripuuv  KaTecrKeùa(Tev  ék  tuùv  ièiuuv  t)iv  éaiiav. 

«  A  la  Bonne  Fortune.  Philoclcs,  fils  de  Chrestos,  dignitaire  de  la  corpora- 
»  tion  des  bateliers,  a  construit  ce  sanctuaire  à  ses  frais.  » 

0i\ÔTi|aoç  n'est  pas  employé  ici  comme  aux  N"^*  120  et  121.  Il  désigne  soit 
un  fonctionnaire  du  collège,  soit  un  membre  d'honneur.  Voyez  Ziebarth,  o.  c, 
p.  155. 

ILLYRICUM. 

I.  DACIA. 

La  Dacie  fut  définitivement  conquise  en  l'an  107  ;  elle  fut  divisée  d'abord  en 
Dacie  inférieure  et  supérieure,  puis  en  trois  Dacies.  Il  est  certain  qu'en  l'an  158 
elle  était  divisée  en  deux  parties  et  que  depuis  168  il  y  en  eut  trois.  Elle  fut 
perdue  sous  Gallien.  (Th.  .AI.,  pp.  160  et  1375). 

1.  Atso-Ifosvff,  C,  111,  p.  461.  1375. 
Decuriones  alac  I  Frontonianae. 

219.  III  7626.   P(ijblius)  Ael(iiis)  Pauliln[»]s  UMiipl(iim) 

instituit  |  pro  se  siio|r[ii]mqiie  |  sainte  |  Genio  sancjto  scolae 

de|ciirionimi. 

Il  s'agit  des  decuriones  de  Vala  I  Froiiloiiiana  qui  campait  à  Als(j-Ilosva. 
Voy.  VON  DoMASZEWSKi,  Wesld.  Zeitschr.,  XIV,  1895,  p.  90. 

2.  Als9-Ko«aty,  C.  111,  pp.  165.  1013.  1376. 

Scola  ordinatorum  (=  centurionum). 

220.  III  830  —  7631.  [Gejnio  sco|Ies  ordi;natoriim  |  suc 

c(uragenlibiis)  L(ucio)  Cilio  |  [A]eliano  er[T]ib(erio)  Aiirel(io)| 

Ro I  princip(ibus)  |  pos(iierunl). 

Lecture  du  Coi'pus.  Mommsen  a  vu  que  les  ordinati  sont  les  centurions  (ciin 
ordinem  accepernnt).  Stic  cfurflye/i/ièMS^,  d'après  C.I.Rli.,  1548  :  sub  curagenle 


80  c.  I.  I,.,  VOL.  m. 

Crescentinio  Respeclo  (centurione)  legiionis).  11  s'agit  des  centurions  d'une 
cohorte  auxiliaire,  parce  qu'il  n'y  avait  pas  de  légion  k  Also-Ilosva  ;  il  y  a  une 
scola  decurionum  au  n»  7626.  Les  principes  doivent  être  les  premiers  centu- 
rions d'une  cohorte  aiyciliaire.  Voyez  la  note  de  von  Domaszewski  dans  le  Corpus 
et  LE  MÊME,  Wesld.  Zeitschr.,  1.1. 


3.  Optaitana  (Gyalu).  C,  III,  p.  168. 
Collegae. 

221.  III  845.  J(ovi)  O(plimo)  M(aximo).  |  Sexftus)  Vale;rius 
Satiirininiis  dec(iirio)  a[l]  ae  Sil(ianae)  et  col(Iegae)  ||  v(otum) 
s(olvunt)  I(ibenles)  m^erito). 

MoMMSEN  croit  que  les  collegae  sont  les  condecuriones,  les  collèges  militaires 
privés  étant  interdits.  D'autre  part,  dans  les  Indices  (lll,  p.  1156),  il  met  : 
collegia  castrensia,  196.  265.  269.  371.  845.  5976. 

4.  Munie,  puis  col.  IVnpoca  (Kolosvàr  ou  Klausenburg) 
C,  III,  p.  169. 

Galatae  consistentes  municipio,  sous  Antonin  le  Pieux,  III  860. 
Asiani,  en  235,  III 870, 

222.  III  860.  J;ovi)  O(ptimo)  M(aximo)  |  Taviano,  |  pro 

sahi(le)  I  imp(eraloris)  Anto|nini  et  M{arci)  |j  Aureli  Caes(aris)| 
Gal[at]ae  conjsistenles  |  municipio  |  posierunt. 

Orelli,  1285.  WiLM.,  2449.  Henzen,  B.  d.  /.,  1848,  p.  132.  Cfr.  III 1394  : 

collcgium  Galatarum,  à  Germisara.  Strabon  (12,  5,  2)  parle  d'une  forteresse 
des  Trocmi  en  (ialatie,  appelée  Taouia;  il  s'y  trouvait  un  sanctuaire  de  Jupi- 
ter, avec  une  statue  colossale.  Le  même  Jupiter  se  voit  sur  les  monnaies  des 
Tfocmi.  (MiONNET,  Suppl.,  VII,  p.  654,  n.  98).  Eutrope  (8,  6)  rapporte  que 
Trajan  transplanta  en  Dacie  une  multitude  d'hommes  tirés  de  toutes  les  parties 
du  monde  romain.  Ce  collège  de  (lalates  établi  à  >'apoca  et  à  Germisara  (III 1394) 
et  le  collegiuin  Asianorwn  (III  870)  prouvent  qu'une  partie  de  ces  colons 
venaient  d'Asie  (Tu.  M.,  p.  169). 

223.  III  870.  Severo  cl  Qiiintiano  co(n)s(ulibus).  |  Nomina 
Asianorum.  [  Germanus  spirar[cli]aes.  | 

Pais  viennent  deux  colonnes  de  noms. 

A  gauche,  les  hommes  :  Tallario,  |  Ernios,  |  Dizo,  |  Gaius,  | 
Hyius,  I  Zoiliis,  |  Valerius,  |  Zoilianus,  |  Crescens,  |  Eptala,  | 
Ulpius,  1  Mucianus,  |  Cariis,  |  Snri(us?),  |  Tzinto,  |  Longinia- 


DACIA.  81 

nus,  I  Ulpianus,  |  Juliiis,  [  Ermescus,  [  Nepos,  |  Agrippinus,| 
Yalerianu[s],  |  Ciirini[iis],  |  Rev...,  |  Co...,  |  V... 

A  droite,  les  femmes  :  Epipodia  mater,  |Valentina,|Âugusla,  | 
Asclepiodote,  |  Tiberina,  |  Maximina,  |  Tzinta,  |  Jiislina,  :  Cor- 
nificia,  |  Longa,  |  Coruelia,  [  Vera,  |  Hilara,  |  M.  Greca,  |  Ru- 
fina,  I  Victorina,  |  Paiila. 

En  marge  :  Zoilianus  scripsit. 

Voyez  la  note  du  N»  222.  Wilm.,  2448.  Consuls  de  l'an  23o.  Le  président 
5'appelle  spirarcha,  chef  de  la  spira  (collège  bachique). 

5.   Vicus,  puis  col.  M*oiai»»a  ou  JPat^vista  (Thorda). 
C,  III,  pp.  472.  1382. 

'Collegium  Isidis  ;  pater  e/«s,  mater  ejus. 

224.  III  882.  Isidi  Myrionilmae,  C(aius)  Jul(ius)  Marltialis 
pater  et  |  L(u(;ius)  Livius  Victori|nus  quaestor  ||  collegio  Isidis  | 
^(onum)  d(ederuntj. 

6.  nt'ucla  (près  de  Nagy-Enyed).  C,  III,  p.  178. 

€ollegium  aurariarum,  te?*  160. 

22o.  III  941.  J(ovi)  O(plimo)  M(axirao),  j  pro  sfalute)  im- 

pe^ratoris  |  colleg(iumj  aura|riarum  Uuciusj  j  Calpurnius  | | 

d(onura)  d(ederunt). 

Orelli  406o.  Cette  inscription,  dit  Th.  M.,  parait  se  rapporter  au  temps  ou 
furent  ouvertes  les  raines  d'or  de  Verespatak,  qui  n'est  pas  situé  loin  de  là.  11 
•est  de  la  même  époque  que  deux  autres  inscriptions  trouvées  à  Enyed  (III  940. 
943)  qui  sont  de  1.58  et  de  ICI.  Voyez  plus  loin  les  n^s  m  7822  et  7827,  à 
Alburnus  Major.  Brucla  était  alors  assez  populeux,  mais  fut  déserté  quand 
Apulum  devint  florissant  et  qu'Ampelum  devint  le  siège  des  mines  d'or  (Corpus, 

m,  p.  178). 

7.  Mikhàza.  C,  III,  p.  178. 
CoUegium  utriclariorum. 

226.  III  944.  In  h(onorera)  d(omus)  d(ivinae),  ]  Adrastiae,  | 
col[eg(ium)  |  utriclariorum. 

Henzen,  .j803,  B.  d.  /.,  1848,  p.  .jI. 

6 


82  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

8.  Dorstadt.  C,  III,  pp.  181.  1389. 

Palmvreiii,  cle[ciirio?]  eoruin  sacerdos  creatiis  ab  eis. 

227.  III  7728.  Ephem.,  epigr.  IV,  142.  Autel. 

[Invicjto  S[oli  deo  |  gejnilori  [P(ul)liiis)  Ael(ins)  Art]  emido- 
rus  de[(nrio?],  sacer((los)  creatus  a  Pal[myre]inis  do(mo)  Mace- 
donia  et  adve[n]!|tor  liiijus  templi  pro  se  |  et  suis. 

Gooss,  Arch.-cp.  MiU.,  I,  p.  119.  Stldkiczka,  ibid.,  VIII,  p.  4^9,  n.  9. 
F.  Clmont,  Milhra.  n.  S.-JT.  \on  Domaszewski  a  complété  d'après  X  1634.  11  se 
demande  si  le  déciirloiiat  d'Artémidore  était  une  charge  civile  ou  militaire  ;. 
peut-être  était-il  deairio  n(iinieri)  Palfuii/reiioruni).  ^lacedonia  est  une  ville 
de  Dacie  ;  voyez  la  note  de  Domaszewski  dans  le  Corpus. 

9.  Munie,  et  col.  AptUnn»,  auparavant  Canahac 

(Kâroly-Féjervar  en  hongrois,  Weissenburg ,  puis  Carlsburg 

en  allemand).  C,  111,  p.  182. 

Collegium  fabrum  coloniae  Apuli,  insliliié  sous  Sepiime  Sévère  (111  lOol,  en 
205  :  patronus  collegii  labrum  primus),  III  97o.  984.  lOol.  1083.  1207. 1212. 
1217;  collegium  fabrum,  III  1016  (a.  209-2 IS).  1043.  1209.  1210.  7767; 
scola  fabrum,  III  121."), 

Genius  fabrum,  III  1016. 
decuriae  XI,  III  1043. 
magister  collegii,  III,  1016. 

patronus  collegii,  III  97.'j.  984.  lOol,  1083.  1209.  1210.  1212.  1217. 
mater  co!l(egiorum)  fabr.  et  cent.,  III  1207. 
docurio  collegii,  III  1082.  1210.  7767. 
decuriones  et  principales  collegii,  III  1210. 
Collegium  centonariorum  coloniae  Apuli,  III  1174  (sous  Septime  Sévère).  1207^ 
1208.  1209. 
patronus  collegii,  III  1208.  1209. 
mater  coll(egiorum)  fabr.  et  cent,,  III  1207. 
schola  cum  aefoma,  dédiée  sous  Septime  Sévère  (198-211),  111  1174. 
Oollegium  dendr(opliororum)  coloniae  Apuli,  111  1217. 

patronus  collegii. 
Collegium  nautarum,  111  1209. 

patronus  collegii. 
Prosmoni,  111  7807.  ~ 

familiaricum  eorum. 
quaestores  coruin  duo. 


DACIA.  83 

//  ij  avait  certains  rapports  entre  ces  collèges;  ainsi,  l'on  trouve  : 
mater  coll{egioruin)  fabr.  et  cent.,  III  1207. 
patronus  coUegiorum  fabr.  ceiitonar.  et  nautarum,  III  1209. 
patronus  coll.  fab.  et  dendr.,  111  1217. 
Cfr.  Th.  m.,  p.  183. 

2^28.  III  975.  Aesculapio  et  Hygiae,  |  Pmblius)  Ael'ius) 
Rufinus,  dec  urio)  muii  icipii)  et  patronus  |  coll  egii)  fabriim  co- 
lon^iae)  Apul(i),  1  pro  salute  sua  et  Ulpiae  Heljjpidiae  conjugiset 
Ael(ii)|  Urbaiii  fiii  ex  jusso  f(ecil)  |  port(icum)  per  p(edes)  XXXX. 

Wiui.,  2418.  —  Esculape  et  Hygie  étaient  particulièrement  honorés  à  Apu- 
lum  ;  on  trouve  un  sacerdos  dei  Aesculapi  (111  972.  97;^),  choisi  parmi  les  pre- 
miers citoyens.  Ce  dieu  était  regardé  comme  le  dieu  tutélaire  de  la  colonie  et 
il  reste  beaucoup  de  dédicaces  faites  en  son  honneur  (111  972-98o).  —  La  ville 
doit  son  origine  au  camp  de  la  lefjio  XIII  Gemina,  près  duquel  ou  établit  d'abord 
des  Canabae;  ce  nom  de  Canabac  se  trouve  jusqu'en  1 42.  Plus  tard,  on  trouve 
mentionnés  a  la  fois  un  municipe  (de  180  à  238)  et  une  colonie  (de  192  a  2.jO) 
d'Apulum,  et  l'on  voit  dans  notre  inscription  qu'un  décurion  du  municipe  est 
patron  du  collegium  fabruni  de  la  colonie.  Ce  collège,  comme  les  autres,  appar- 
tenait donc  à  la  colonie  et  non  au  municipe.  Voyez  la  notice  de  Th.  M.  sur 
Apulum  (pp.  182-188). 

229.  III  984.  Aesculapio  I  et  Hygiae,  |  L(ucius)  Sep(timius) 
Nigrijnus,  patro[n(us)]  |  (;oll(egii)  fabro[r(umi]  '•[  col(oniae)  Apu- 
l(i)  I  pro  salute  |  sua  et  suoru[m]  |posuit. 

230.  III  1016.  Pro  salute  Aug{uslorum  Iriumi,  |  Genio 
fabrum,  |  M(arcus)  Aur(elius)  Timon,  |  Aug(ustalis)  col(oniae) 
Apui(i)  et  I  mag{isler)  coll(egii)  s(upra)  s(cripti)  peijcunia  sua 
iec(it).  I  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Henzen,  o28o.  —  Septime  Sévère,  Caracalla  et  Géta  furent  ensemble  Augustes 
de  209  à  211.  —  «  .\pulum  revocavi  propter  argumentum.  o  Tu.  M.   »  • 

23t.  III  1043.  J(ovi)  O(ptirao)  Mfaximo),  |  pro  salu[t]e 
iin[p(eratoris)J  |  et  coll(egii)  tabr[ura]  |  Tib(erius)  Jul(iusj  Bu- 
bal[us]  I  ex  dec(uriis)  XI  ||  d(onum)  d(edit). 

WiLM.,  2430.  —  Ex  decurius  XI  est  une  façon  d'indiquer  le  collegium  fa- 
brum, de  même  que  très  decuriae  signifie  les  scribae  quaestorii,  etc.  (Th.  M.); 
voy.  Étude  hist.,  I,  p.  361.  Lecture  de  Th.  M. 

232.  III  1051.  Grande  colonne. 

J(ovi)  O(ptimo)  Mfaximo),  |  C(aius)  Sentius  ]  Anicetus,  |  de- 
c(urioj  col(oniae)  Sar(mizegetusae),  |  patron(usj  col(legii)  fa- 


84  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

br(um)  |j  prim(iis)  [  rmm(icipii)  Sepl(imii)  Apul(i),  |  v(otum) 
s(olvil)  l{ibens  m(erito)  |  Aiig(ustis)  n(oslris)  imp(eratore)  An- 
l(onino)  II  et  [Geta  C(aesare)]  co(n)s(ulibus)  |  X  k(alendas)  Ju- 
n(ias)  lun(a)  XVIII  die  Jovis. 

Henzen,  7012.  La  date  est  indiquée  exactement  ;  c'est  le  23  mai  205.  Comme 
il  est  question  d'un  palrotius  collegii  pTwius,  Mommsen  (p.  183)  pense  que  le 
collège  vei)ait  d'être  fondé.  Lecture  de  Th.  M. 

233.  III  1082.  J(ovi)  O(plimo)  M(aximo)  Aeterno  |  T(itiis) 
Fl(aviiis)  Flavianus,  |  Aiig(ustalis)  m(unicipii)  S(eplimii)  Ap(uli) 
et  dec(urio)  |  coll(egii)  fal)r(um)  [c]ii[m]  Aelia  |  Vindia  conjuge 
sua,  llqiiod  pro  se  et  Fla|viis  ResluloFlavilno  JanuarioFlaviano  | 
fi[l]is  suis  voverant,  v(olum)  s(olvuiit)  l(ibentes)  m(erito). 

Lecture  de  Th.  M. 

234.  III  1083.  J(ovi)  O(ptimo)  !VI(aximo)  Aeterii(o)|  C(aius) 
Jul(ius)Valentiniuns,((|uattuor)vir  prijmus  annualisj  mun(icipii) 
Sep(timii)  Apul(i)  \\  et  palr(onus)  coil(egii)  fab(rum)  |  mun(icipii) 
s(upra)  s(cripli),  ex  voto  |  posuit. 

Orelli,  38-46.  Sur  les  deux  côtés  sont  représentés  des  hommes  à  longue 
barbe,  vêtus  du  pallium  et  tenant  les  faisceaux.  Voyez  la  note  au  N»  228. 

235.  III  1174.  Pro  salute  Aug(ustorum  duorum)  nfoslro- 
runi)  I  L(ucii)  Sept(imii)  Severi  Pii  Pertinacis  et  M(arci)  |  Au- 
r(eHi)  Antonini  imp(eratornm)  [et]  P(ublii)  Sept(imii)  [  Getae 
Caes(aris),  coll(egium)  centona||rior(um)  scliolam  cum  aetoma  [ 
pecunia  sua  fecit,  dedicante  |  L(ncio)  Pomp(...)  Libérale  co(n)- 
s(ulari)  Dac^iarum  trium). 

Henzen,  6919  et  p.  521.  Wilm.,  2i32.  Septime  Sévère  et  Caracalla  furent 
Augustes  ensemble  de  198  à  211.  La  dédicace  est  faite  par  le  gouverneur  des 
trois  Dacies.  —  Sur  aetoma,  v.  De  Ruggiero,  Diz.  epigr.,  s.  h.  v.,  et  notre 
Élude  hisl.,  1,  pp.  226.  507. 

236.  III  1207.  P(ublio)  Ael(io)  P(ublii)  f(ilio)  Pap(iria)| 
Silvano,  |  Il  vir(ali)  et  sacerd(otali)  [co]l(oniae)  A[p(u!i)],  | 
€q(uiti)  R(omano),  e(gregiae)  rn(emoriae)  v(iro),||Fabia  Lucil|la, 
e(gregiae)  m(einoriae)  v(iri)  lilia,  |  mater  coll(egioruin)  |  rabr(ura) 
et  cenl(ouariorura)  col(oniac)  s(upra)  s(criplàe),  ||  socero  sui  ( 
amantissi|mo. 

Lecture  de  Th.  M.  —  Wu.m.,  2434. 


DACIA.  85 

237.  III  1208.  P(ublio)  Ael(io)  P(ublii)  fil(io)  Pap(iria)  | 
Geniali,  dec(nrioni)  |  et  ponlifici  |  col(oniae)  Apul(i),  pa|tron(o) 
colleg{ii)  Il  cent(onariorum),  P(ubliiis)  Ael(iiis)  j  Eulhymus  |  Ji- 
bert(us). 

238.  III  1209.  Très  grande  base  de  marbre. 
P(ublio)AeI(io)  P(iiblii)  ril(io)  Pap(iria)  |  Slreiuio,  eq(uo)  [  p(u- 

blico),  sacerd(oli)  arae  |  Aug(usti),  aiiguri  et  |  II  viral(i)  col(o- 
niae)  l|  Sarm{izegetusae),  augur(i)  [  col(oniae)  Apiil(i),  clec(nrioni)  [ 
col(oniae)  Drob(etarum),  pal|ron(o)  collegior(um)  j  fabr(um)  cen- 
to||nar(iorum)  et  naiil|ar(um),  conduc(tori)  pasjcui,  salinar(um)  [ 
et  coramer|cior(um),  Rufinus  ||  ejiis. 

Henzen,  6654.  Wilm.,  2433.  Lecture  de  Th.  M.  —  Nautarum,  Apulum  était 
situé  sur  le  Maros. 

239.  III  1210.  Attribuée  à  Apulum  par  Th.  M. 

D(is)  M(anibus).  ]  P(ublius)  Ael(ius)  Valerianns,  |  paironus  et 
dec(urio)  |  coll(egii)  fabnim,  vix(it)  |  an(nis)  LX  ;  dec(nriones) 
et  prin||cipales  coll(egii)  s(upra)  s(cripti)  aère  |  conlato  secun- 
d(ura)  decretu[m  ip]sorum  |  fac(iendum)  cur[ave]runl. 

Wilm.,  2431. 

240.  III  1212.  Colonne. 

M(arcus)  Aurel(ius)  |  Chreslns  |  ob  hono|rem  patroinat(us) 
coll(egii)  Il  fabr(um)  col(oniae)  |  Apul(i)  ad  exHruclion(em)|  aeto- 
mae  |  ded(it  sestertium)  n(ummum)  VI  (milia). 

Orelli,  3296.  Sur  aetoma,  voy.  N»  28o. 

2il.  III  1215.  Origine  douteuse.  Jul(ius)  Herculaniis  ]  desco- 
lla) fab(riim)  NR  .  A  •  G  |  vixit  a(nnis)  LXXX. 

242.  III  1217.  Verzoviae  Sa|turninae  [e]q(uitis)  R(omani) 
f(iliae),  |  C(aius)  Numm(ius)  Certus,  |  eq(ues)  R(omanus),  augur 
col(oniae)  ]  Apul(i),  patr(oniis)  coll(egiorum)  ||  fab(riim)  et  den- 
dr(opliororum)  col(oniae)  |  s(upra)  s(criplae),  siiadenle  ad|fec- 
tione,  ma  tri  posuit. 

243.  III  7767.  Nemesi  Regin(ae)  j  C(aius)  Sped(iiis)  Valej- 
rianus,  dec(urio)  \  collegi  fab[r(iim)]  |  pro  sainte  [sua  ||  sii]orum- 
qu[e  I  ojmnium  [v(otum)]  s(olvil)  l(ibens)  [m(erito)l. 

ToRMX,  Arch.-ep.  Mitt.,  III,  p.  105.  n.  48.  Sur  Nemesis,  voy.  >'«  273. 


86  CI.    L  ,    VOL.    IIÏ. 

244.  III  7807  Familiariciim  a  s|olo  Prosmoni  ex  suo  ] 
fecomnt  per  Aur(eliiim)  |  Statium  et  Ul|)(iuni)  Plaulum  quaes- 
lores. 

Ephem.  EP.,  II  41o.  MoMMSEN  explique  Prosmon/ par  Trp6a,uovoi,  Persévé- 
rantes ou  Persei-erantii  :  ce  serait  un  collège  comme  les  Eusebii  (Cfr.  VI  10268 
sq).  Comparez  encore  Bull,  corn.,  1888,  p.  -468,  n.  99  :  corpus  Perseveranthim, 
y  Rome. 

HiRSCHFEi.D  les  avait  rapportés  avec  moins  de  vraisemblance  à  Promona,  ville 
de  Dalmatie  (SU:-,  der  Wie/i.  Ak.,  1874,  LXXVII,  p.  391). 

10.  Atbtêfitn»  JUaJot'  vicus  Pirustarum  (Verespatak). 
C,  III,  pp.  213.  1399. 

Collegium,  III  7822  ;  colegi  (=  collegae),  III  7827.  Cfr.  N"  225. 
Collegium  Jovis  Cerneni,  dissous  en  l'an  167,  III,  p.  924. 

magistri  duo  servi  ;  commagister, 

quaestores  duo  servi. 

245.  III  7822.  Autel. 

Dianae  |  sac(rum)  |  Celsenns,  |  adjiitor  |  inag(istri)  coll(egii)j 
d(onum)  d(edit). 

Ephem.  ep.,II  420.  0.  IIirsciifei.u,  Silzungsb.  der  Wien.  Aie,  1874,  LXXVII, 
p.  39o.  MoMMSEN  (Ephem.  f.p.,  /.  /.)  croit  qu'il  s'agit  du  collegium  aurariarum 
(  No  22.5). 

246.  III  7827.  Silvan(o)  ]  Plabaoltius  et  |  colegi  |  d(o- 
niim)  d(ederunl). 

Colegi  =  collegae.  Cfr.  III  941  et  7822(Xos  223.  245). 

247.  III,  pp.  924-927.  Exemplum  edicti  de  tollendo  collegio 
funeraticio  a.  1(37,  d.  Febr.  9. 

Exempli  interioris  pagina  prior. 

Descriplum  et  recognitiim  facliim  ex  lihello,  (\u\  propositus| 
erat  Alb(urno)  majori  ad  slatione(m)  i)  Resciili,  in  quo  scriptum 
erat  |  id  quod  ifnfra)  s((;ripliim)  est.  | 

Artemidonis  Apolloni(i),  magister  collegi  Jovis  Cerneni,  et  | 
Valerius  Niconis  et  OITas  Menofdi,  qii(a)estores  collegi  ejiis||dem 
posito  hoc  libelle  publiée  lestanliir  :  |  ex  collegio  2)  s(iipra) 
s(cripto),  ubi  erant  ho[m](ines)  LIIII,  ex  eis  non  plus  |  rema(n)- 
sisse  ad  Alb(urnum)  ^)  quam  quoi   li(omines)   XVII  :  Julium 


DACIA.  87 

Juli  quoqiie,  |  commagistriim  siiiim,  ex  die  magisteri  sui  non 
accessisse  |  ad  Albiirnum,  neq(iie)  in  coUegio  ;  seqiie  eis,  qui 
pre||sentes  fiierunt,  rationein  reddedisse,  et  si  quit  \  eorum 
■(h)abuerat,  reddedisset  sive  funeribus  : 

Exempli  iiterioris  pagina  poslerior. 

et  cautionem  suam,  in  qiia  eis  caverat,  recepisset  :  |  modoque 
autem  neqiie  tïineralicis  siifiicerent  |  neque  locidum  {h)aberet, 
neqiie  qiiisqtiam  lam  magno  ||  tempore  diebus,  qiiibus  legi 
continetur,  convenire  ]  voluerint  aut  conferre  funeraticia  sive 
munera  : 

seque  i[d]circo  per  hune  libellum  publiée  (eslanlur,  ut,  si 
quis  defunctus  fuerit,  ne  pulet  se  colle|gium  (h)abere  aut  ab 
-eis  aliqueni  petitio'|nein  funeris  (h)abiturum.  | 

Propositus  Alb(urno)  majori,  V  idus  Febr.,  imp(eratore) 
L(ucio)  Aur(elio)  Vero  III  |  et  Quadralo  co(n)s(ulibus).  |  Act(um) 
Alb(urno)  majori. 

Sur  la  première  page  de  r exemplaire  extérieur  sont  les  noms 
des  sept  témoins,  écrits  par  eux-mêmes  : 

L(ucii)  Vasidi  Victoris. 

C(ai)  Secundini  Legitimi. 

Stertini  Rustici. 

Aeli  Platoris  (?) 

Geldonis. 

Ul()i  Feiicis. 

Septembris  Platoris. 

Variantes  du  second  exemplaire  :  i)  statiotiein.  -)  collegis.  ^j  Alburni. 

Orelli-Henzen,  0087.  Wilmanns,  321.  Brins',  p.  819. 

Cet  édit  se  trouve  sur  un  triptyque  de  0,1(3  X  0,13  centimètres,  découvert 
en  1788  dans  des  mines  abandonnées  depuis  l'époque  romaine  et  rouvertes  au 
commencement  du  xvm«  siècle.  Il  y  a  trois  tables  superposées  et,  par  conséquent 
quatre  faces  intérieures  enduites  de  cire.  Les  deux  premières  de  ces  quatre 
faces  portent  un  exemplaire  de  ce  document  (exemplum  interius)  avec  quel- 
ques variantes.  Les  noms  des  témoins  ne  figurent  que  dans  le  second  exemplaire 
(exemplum  exterim),  qui  se  trouve  sur  les  pages  3  et  4. 

On  trouvera  dans  le  C,  III,  p.  927,  les  auteurs  à  consulter.  Nous  citerons  : 

Th.  Mommsen,  De  collegiis,  1843.  Huschke,  Zeitschr.  f.  (jesch.  Rechtswins., 
Xil,  184.J.  G.  Boissier,  La  religion  roin.,  I,  p.  311.  C.I.L.,  III,  p.  213  sq.  et 
p.  921  sq.  0.  HiRSCHFELD,  SUziing^ber.  der  Wien.  Akad.,  LXXVII,  1874, 
p.  368  sq.  ScHiEss,  Die  ruem.  coll.  fun.,  p.  47,  n.  87.  Liebenam,  p.  177,  et 


88  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

notre  Étude  historiqne,  1,  pp.  l-i9.  261-262.  273,  n.  3.  274.  338.  394,  n.  5^ 
405.  454.  II,  pp.  237.  469. 

a.  Amttetuttt  (Zalatna),  C,  III,  p.  215. 

Liberti  familia  et  leguli  aiirariarum,  entre  161  et  167,  III  1307. 
Hercliani  et  cervae,  III  1303. 

248.  III  1303.  Libero  |  [pjatri  et  Li[l3]|er(a)p,  Herclia- 
[n]|is  et  cervabii[s],  |  Roiiianus  Aug(usti)  n(ostri)  |  et  Aur(elia) 
Creste  vo[t(um)]  |  posuerun[(]. 

Lecture  de  Th.  M.  Le  même  conjecture  que  les  Hercliani  et  les  cervae  étaient 
deux  collèges,  l'un  d'hommes,  l'autre  de  femmes,  ayant  quelque  rapport  avec  le- 
culte  des  divinités  mentionnées.  —  Henzen,  5715. 

249.  III  1307.  MojiMSEN  restitue  ainsi  : 

[Anniae?]  |  Liici[llae]  |  Augus[tae]  i),   |  iiiip(eraloris)  Verï 

A[uglusti)]  I  Armenia[ci  ||  Par]th[ici  |  Maximi  (uxoris),  |  lib(erti}. 

et  familia  |  et  |  leguli  aurariar(um). 

Henzen,  7238.  —  i)  A.  161-167.  —  Arapelum  n'avait  pas  de  mines  d'or,, 
mais  on  y  lavait  l'or  extrait  des  mines  de  Verespatak.  Ce  travail  était  dirigé 
par  un  procurator  Augusti  ourariorum,  qui  avait  sous  ses  ordres  des  affran- 
chis et  des  esclaves  impériaux  pour  tenir  les  livres  de  compte,  etc.  (tabularius, 
dispensator,  etc.).  La  dédicace  ci-dessus  est  faite  par  eux  et  par  les  ouvriers 
(Th.  m.,  m,  p.  215). 

12.  Micta  (Veczel).  C,  III,  pp.  220.  1402. 

Cultores  Hercuiis,  III  13.39  ;   magistri  duo. 
Collegium  Vicloriae,  III  1365. 

280.  III  1339.  [H]erc(uli)  Aug(usto)  |  sacr(uin).  |  Lucil(ius> 
Félix  I  et  Dom(itius)  Hercu|laniis  magist(ri)  ||  cultorum  ]  Her- 
cul(is)  I  d(onumj  d(ant). 

251.  III  1365.  Victoriae  |  Aug(ustae)  et  Geni|o  collegi  \ 
eiius,  M(arcus)  Coc'ceius  Luci||us  lapi(darius?)  d(onnin)  d(edit)» 

Orelli,  1839.  Lapi(darius),  lecture  de  Tu.  M. 

13.   €ier»ÈUtta»*a,  près  de  Csikmô.  C,  III,  p.  225. 

Collegium  Galatarum,  III  1394. 
Collegium  incertum,  III  7881  ;  decurio. 


DACIA.  89 

252.  III  1394.  Herculi  |  Invicto  |  jxost?)  r(editum?)  in- 
perajloris,  col(legiiim)  |  [G]alatanim.||[T]i(berius)  Julius  Majr- 
cellinus  |  d(onum)  d(edil)  d(edicavil). 

Henzen,  7202.  B.  d.  /.,  ISiS,  p.  132.  Wilm.,  2445.  —  Lecture  de  Th.  M. 
Sur  ce  collège,  voyez  III  860.  Henzen  lit  :  pfro)  r(editu). 

233.  III  7881.  J(ovi)  O(ptimo)  M(aximo)  |  C(aius)  Roma- 
iijius  Summus  |  de(curio)  col(legii?)  v(olum)  s(olvit)  m(erilo).     : 

ToRMA,  Arch.  ep.  Mitt.,  III,  p.  107,  n.  57  et  IV,  p.  134,  n.  19. 

14.  Col.  Ulpia  Trajana  Augusta  Dacica  SarànizegeiuBa 

(VàrhelyJ.  C,  III,  p.  228. 

Cette  colonie  fut  fondée  par  Trajan  en  l'an  110. 
Collegium  fabrum,  III 1398.  1424.  1431.  1493. 1494.  1495.  1497  (sous  Antonm 

le  Pieux).  1504, 1505.  7900.  7905.  7910.  Cfr.  7960  et  une  inscr.  inédite. 
Coll.  fabrum  decuriarum  III,  III  1493.  1494. 
Coll.  fabrum  decurianim  IIII,  lY  1431. 
CoUeg.  fabror.  coloniae  Sarmizegetusae  metropoleos,  Inscr.  inéd. 

decuria  I,  III  7960. 

decuriae  III,  III  1493.  1494. 

decuriae  IIII,  III  1431. 

decuria  XIII,  III  7905. 

décurie  ejus,  III  7910.  Inscr.  inéd. 

praefectus  collegii  fabrum  et  patronus  eorundem,  III  1495. 

patronus  ejus,  III 1493.  1495.  1497.  1501. 

patronus  decuriae  I,  III  7960. 

vex(illifer)  collegii  fabror.,  III  7900. 

Genius  e/ws,  III  1424. 

Genius  dec(uriae  XIII.  III  7905. 

ter  magister,  Inscr.  inéd. 
Negotiatores  provinciae  Apul(cnsis),  III  1500. 

defensor  eorum. 
Lecticarii,  III  1438. 

defensor  eorum. 
Liberti  et  servi,  III  7906. 

Genius  eorum. 
Collegia  incerta.  III  1384.  1398.  7960. 

254.  III  1384.  . . .  [ho]nest(a)  mi[ssione] . . .  |  o  optimi . .  .| 
Sariïiiz  ti  |  o  colle . . .  | 

255.  III  1398.   D(is)  M(anibus).  I  Sex(to)  Val(erio)  Sex(li) 


90  c    I.  L.,  VOL.  m. 

fi[l(io)]  I  Frontoni . . .  |  Sarmiz  AE . .  ,  |  flamini  I . .  ||  collegii . . .  | 
. . .  XXXVI ... 

206.  III  1424.  Genio  |  coll(egii)  fab[r(um),j  M(arcus)  CI(au- 
dius)]  N. . . ,  I  dec(urio)  c[ol(oniae)]  Sarra[iz(egelnsae)]. 

207.  III  1431.  J(ovi)  O(plimo)  M(aximo)  D^olicheno)  |  pro 
salute  M(arci)  |  Bassi  Aquilae  el  |  Gai  Gaiani  |  ex  (•oll(egio)  fa- 
br(um)  Ij  dec(uriarum  qiiattuor)  ;  |  v(oliim)  s(oliilum)  l(ibens) 
m(erito). 

WiLM.,  2444.  Lecture  de  Th.  M. 

258.  III  1438.  Deae  Nemesi  I  Regin(ae),  J  Cornel(ius)  Cor- 
iielianus  |  defens(or)  lecticar(iorum)  |  el  Jiilia  Bessa,  |  co(n)jux 
ejus  1  ex  voto  posuer(iint). 

Henzen,  7203.  WiLM.,  2443.  Sur  >einesis,  voy.  >'«  273. 

2o9.  III  1493.  [Se]x(to)  All[io  |  Se]cund[ino]  |  ,  patr(ono)l 
[coll(egii)]  fabr(um)  de[c(uriariim)  III,  |  quo]d  ordjo  ei  ||  orna]- 
ment(a)  l[i  vir(alia)  |  de]crevi[t  |  a]ere  co[nl(ato)]. 

Lecture  de  Th.  M. 

260.  III  1494.  Coll(egio)  fabr(um)  ]  dec(uriarum  triura),| 
M(arcus)  Aurel(ius)  |  Fortunatus,  |  ob  dupIam||sporlnIam  |  col- 
lat(am)  sibi. 

Henzen,  7199. 

261.  III  1495.  ...  [Aure]l(io)  C(ai)  ((ilio)  Pap(iria)  I  Valeii- 
tino,  dec(iirioni)  |  col(oniae)  Sarmiz(egeluzae)  melr(opoleos),  | 
aedilic(io),  (duum)virali  |  et  q(uin)q(uennali),  praef(eclo)  col-|| 
leg(i)  fabr(nra)  et  patrolno  eorundem,  |  Aiireli  Tlieophillus  el 
Castor,  dec(uriones)  |  imin(icipii)  Porol^esscnsis)  amico  |]  fîdis- 
simo.  L(ocus)  d(atiis)  d(ccurionem)  d(ecreto). 

Orelli,  3433.  Wii..m.,  2442.  —  Le  nom  de  Metropolis  est  donné  à  Sarmize- 
getusa  au  ui^  siècle  (Th.  M.,  p.  228).  —  Sur  Porolissum  (.Mojgrad),  voy.  C., 
III,  p.  1U7. 

262.  III  1497.  M(arco)Comin(io)M(arci)i'(i]io)  |  Pap(iria) 
Qiiinto,  I  |)onlif(ici)  col(oniae)  Sar(mizogctiisae)  |  et  praof(ecto) 
q(uin)q(uennali),  pro  |  Antonino  imp(eratore  ,  ||  patr(ono)  col- 
l(egii)  fabr(iim),  eq(uo)  p(ublico),  |  ordo  col(oniae)  ob  mer(ila)  | 
ipsiiis. 


DACIA.  91 

Henzen,  7071.  Wii.M,  2440.  Lecture  de  Tu.  M.  —A>itoni/io.  Antonin  le  Pieux 
<138-161). 

263.  III  1500.  Crasso  Macro] bio,  |  negotiatores  |  provin- 
ciae  I  Apiil(pnsis)  defen||sori  oplimo.  |  L(ocus)  d(alus)  d(ecreto 
d(ecurionuni). 

Sur  la  Dacia  Apulensis,  voy.  lit  980.  14o6.  1464.    ' 

264.  III  1501.  D(is)  iM(anibus).  1  L(iicio)  Fl(avio)  Valenti;] 
\ix(it)  an(nis)  LXXX;  lcol[l(egium)]  fabr(iim)  palr(ono)  j  p(osiiit). 

265.  III  1504.  D(is)  M(anibus).  |  Q  iimto)  Januario  |  Zo- 

simo  ;  vix(it)  |  ann(is)  XXXV;  |  el  Januariae  ||  Candidae;  vix(it) 

ann(is)  XXX  ;  |  Q  iiintus;  Januar(iiis)  Agathanlgelus,  fil(iiis)  piis- 

s(imus)  posiiil;  1  ad  funus  autem  Zosirai  jet  titiilo  contideriint  j 

€olleg(ium)   fabr(um   denarios   quadringenlos).  |   Q(uinti)    Ja- 

n(uarii). 

Le  nom  du  défunt  (ou  celui  de  son  fils  qui  l'a  enseveli)  est  répété  ii  la  fin, 
au  génitif  [Th.  M.]. 

266.  III  1505.  D(is)  M(anibiis).  ]  C(aio)  Julio  (  Marco,  ] 
ex  colleg(io)  |  fabr(um);  ||  vix(it)  an(nis)  LX;  [  coll(egiura)  s(u- 
pra)  s(criptum).  - 

On  voit  ici  que  ce  collège  était  funéraire  ;  cfr.  III  1.j04. 

267.  III  1507.  [In  mjemoriam  |  ...  Laurenlia|[nu]s  col- 
legio  I  [fabjriim;  vixit  an[[no]s  XXXVI.  Julia. 

Th.  m.  pense  que  EX  est  tombé  devant  coUegio. 

268.  III  7900.  [D]eo  Aetern(o)  ]  [A]ur(eliiis)  Marin(iis),  \ 
[MJarini  f(iliiis),  vex(i]lifer)  \  [coljlcgii)  fabr[or(iim)  [  pro]  salute 
si)!j[a  et  sujorum  [ex  |  vo]to  |  [pos]ui[t]. 

Ephem.  ep.,  II  432.  Th.  jM.  cite  :  Vita  Gallieni.  8  :  vexilla  ccnlcna  praeier 
ea  quae  collerjioruin  erant,  dracones  et  signa  templorum  omniumque  legio- 
?7uni  ihant.  Vita  Aureliani..  34  :  populm  ipse  Romanus.  vexilla  collegiorum 
atfjue  castrorum.  Voyez  notre  Éiude  hist.,  I,  p.  42.5,  et  II,  p.  186. 

269.  III  7905.  En  haut,  deux  lions. 

Genio  dec(iiriae'  |  tertiae  decimae)  coll(egii)  |  fabr(um),  [ 
L(ucius)  Vib(ins)  Sa|[ttirniniis?]. 

TÉGLAS,  Arch  -epigr.  Mitl..  XI,  p.  2.34,  n.  3.  —  On  voit  ici  que  le  nombre 
des  décuries  de  ce  collège  est  allé  en  augmentant,  ce  qui  n'a  rien  d'étonnant. 
Au  commencement,  il  avait  trois  décuries  (III  1493. 1494),  puis  il  en  eut  quatre 
(III  1431). 


92  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

•' 

270.  III  7906.  Genio  |  lilj(ertorura)  et  servorum,  |  P(u- 
blius)  Publicius  |  Anllius  et  Publ(icius)  |  Clelus  d(onum)  d(ede- 
rnnt)  d(edicarunt). 

Il  s'agit  des  servi  et  liberti  publici  (Tu,  M.).  Ephem.  ep.,  IV  183. 

271.  III  7910.  Autel. 

J(ovi)  O(ptimo)  M(aximo).  |  Aurel(iiis)  Valens,  Flavius  Zorra.,[ 
dec(uriones)  coll(egii)  fabru(m)  |  [e]x  vot(o)  posuit. 

EphEiM.  ep.,  II  433.  HiRSCHFELD,  Sitzitngsb.  der  Wien.  Ak.,  1874,  LXXVII, 
p.  397. 11  faudrait  :  posuerunt. 

272.  III  7960.  Tib(erius)  Cl(audius)  Januariu[s],  |  Aug(us- 
talis)  col(oniae),  patr(onus)  dec(uriae)  I,  |  picturam  porliciis  | 
et  accubitum,  item  |  Cl(audius)  Verus,  filius  ejus,  ||  ob  honorera 
diipli  I  proporticiim  et  cu]i|nam  et  frontalem  |  ex  suo  feceriint. 

Ephesi.  ep.,  IV  191.  Gooss,  Arch.-epigr.  Mitt.,  I,  p.  122.  Torma,  ibid.,  VI^ 
p.  112,  n.  51.  Th.  M.  (Ephem.,  IV  191)  rapporte  decuria  prima  au  coUegium 
fabrum  ;  Yhonor  diipli  est  accordé  à  Claudius  Verus  par  le  même  collège. 
Porlicus  et  accubitus  se  retrouvent  à  Carnuntum  (III  4401).  Hirschfeld- 
compare  proporttcMS  avec  irpôaTiuov. 

273.  Inscription  inédite.  Nemesi  Aug(nstae)  |  Tuarenius  } 
Gallicanus,  |  dec(iirio)  colleg(i)  |  fabror(iim)  ||  col(oniae)  Sarmi- 
z(egetusae)  |  metrop(oleos),  [  1er  mag(ister)  |  ex  volo  posuit. 

Cette  inscription  nous  a  été  fournie  par  Fh.  Chmont,  qui  l'a  copiée  au  Musée 
de  Deva.  —  Cfr.  N»^  260  et  273, 

15.  M*OÊts  Augusii,  près  de  Marga.  C,  III,  p.  246. 

Collegium  ulriclariorum,  111  1547. 

274.  III  1547.  Deae  Nemesi,  |  Ael(ius)  Diogenes  |  et  Si- 
l[i]a  Valeria,  |  pro  sainte  sua  et  |  filiorum  suorum  ||  mater  et 
paler  |  ex  voto  a  solo  |  tcmplum  ex  suo  |  fecerunt  colle|gio 
u[t]riclariIorum. 

Mur.,  531,  4.  Henzen,  B.  d.  /.,  1848,  p.  51.  Cfr.  Ephem.,  IV  431,  où 
Th.  m.  fait  observer  que  Nemesis  est  la  même  chose  que  Fors  Fortuna, 
III  1125  :  Deae  Nemesi  aive  Forlunae.  Prelleb,  Rom.  Myth.,  Il',  p.  195,  n.  I. 

RosciiKH.  I.e.vikoii.  s.  v. 


DACIA.  93 

"16.  Mun.   Vibiacun»,  près  de  Karansebes.  C,  III,  p.  246. 
Collegium  fabrorum,  III  1553. 

27o.  III  1553.  D(is)  M(anibus).  |  Fabricius  [  Juciin[dus],| 
vixit  an(nis)  L  . .  |  Fab(riciiis)  J[u]c[und]|jus  her(es)  et  F[a|b]rici 
S[i]lv[an(us)]  |  et  Licinia[n(us)]  (  fratres  [cum]  |  collegio  fa- 
{b]j|rorum  lit(ulum)  |  [p]os(uorunt!  l'ratri  |  pien(tissimo). 

Grut.,  408,  3. 

17,   Mun.   puis  col.  Orofteia?  (Cernetz).  C,  III,  p.  251. 

Scola  fab(rum),  III  1583  =  8018. 
decurio  ejus. 
vexil(larius)  ejus. 

â76.  III  1583  =  8018.  D(is)  M(anibus).  |  Jul(ius)  Hercii- 
lanus  I  dec(ui'io)  scol(ae)  fab(rum)  i(tem)  imag(inifer)  |  vix(it) 
ann(is)  LXXX,  Jnl(ia)  Vivicnia  conjnx,  Jul(ius)|j  Marcianus  fil(ius) 
im|<m>ag(inifer)  scol(ae)  fab(rum)  vix(it)  [  ann(is)  XXVII,  Au- 
r(elius)  Jiili|us  mil(es)  c(o)hor(lis)  î  sag(ittariorum)  im|<m>a- 
g(inifer)  vix(il)  ann(is)  XXX,  Jul(ius)||  Marcellinus  fil(ius)  I  vexil- 
(larius)  scol(ae)  lab(riim)  vix(it)  |  ann(is)  XXV,  Jiil(ia)  Maircia 
fil(ia)  vix(il)  I  ann(is)  XIIII,  Jul(ia)  (H)er[|aclia  fil(ia)  vix(il)  1 
ann(is)  Vllll,  Jul(ia)  |  Marcel(l)ina  nep(os)  |  vix(it)  ann(is)  IIII, 
Viv|enia  mater  se  viva  f(ecit). 

Lecture  de  von  Domaszewski. 

18.  Daciae  locus  incertus. 
Cultures  Jovis,  en  201,111  1602. 

277.   III  1602.  Colonne. 

Pro  salu(le)  |  dom(inoriim)  ri(oslrornm)  |  L(ucii)  Sep(timii) 
Severi  |  et  |  M(arci)  Aiir(elii)  Anto^nini  et  ||  [P(ub!ii)  Sept(imii) 
Getae]  |  Caes(aris)  Ai]g(iistoriim),  |  cult(ores)  Jovis.  | 

Dedic(atiim)  VI II  k(alendas)  Aug(iistas)  |  Muciano  et  ||  Fabiano  [ 
co(n)s(ulibus}. 

Orelli-Henzen,  938.  Ce  sont  les  consuls  de  l'an  201.         ... 


94  c.  I.  L.,  VOL.  m.  * 

II.  MOESIÂ  SUPERIOR. 

1.   Col.   Ulpia  MSfttiai'ia  (Arcer). 
C,  III,  p.  263.  10^20.  4445. 

Collegium  fabnim,  sons  Seplime  Sévère  et  Caracalla,  III  8086. 
magister  cjus. 

decurio  primiis  bis(ellarius). 
Genius  ejus. 

278  III  8086.  Sedalo  Aiig(uslo)  pro  sal(iile)  |  imp(eralo- 
rum)  Severi  et  Anlonin(i)  |  Aiig(iistoriini)  et  Genio  coI!(egii)| 
rabr(iim)  Q(iiintns)  Ael(ius)  Antonin(us)  |  dec{urio)  primiis  bi- 
s(ellarius),maglst(er)!|coll(egii)s(iipra)  s(cripti),  d(onum)  d(edit). 

TociLESCi',  Arcli.-epiijr.  Milt.,  III,  p.  45,  n.  18.  Von  Domaszewski,  Wesld. 
Zeilschr.,  1895,  p.  55.  Nous  donnons  la  lecture  de  ce  dernier. 

2.  M  un.  puis  col.  SinffitiUÈtmn  (Belgrad). 
C,  III,  pp.  265.  1434. 

Collitores  dei  lleronis,  III  8147;  pater  eorwn. 

2T9.  III  8147.  Dto  Heroni  |  collitores  ipsius.  |  Theodo- 
liis  Gude  pater,  |  Victorinus,  |  Miicianus,  |  Valentinus,  |  Rodo,  | 
Natiis,  I  Victorinus,  |  Dometianus,  |  Seplurainus,  |  Zinama,  | 
lerodes,  |  Hermogenes,  |  Julius,  |  [Ejrmogenes,  |  Maximinu[s],  [ 
Marcus,  |  v(olum)  p(osuerunl)  I(ibentes)  m(erito). 

Kai.inka  et  SwoBctDA.  Arcli.-epùjr.  Milt.,  XIII,  p.  33. 

III.  DALMATIA. 

1.  JWufotia  colonia  (Viddo).   C,  III,  p.  291. 

Collegium  fabrorum,  III  1829. 
Convictores  Concordiae,  III  1825. 
Thiasus  juventutis,  III  1828. 

280.  III  1825.  L(ucio)  Aconio  ]  Agatliopo,  |  (sex)vir(o),  | 
conYictor(es)  |  Concordiae. 


MOESI.V    SLPERIOR.    DALMATIA.  9» 

2Î81.  III  1828.  Dis)  M(anibus)  s(acrum).  |  L(ucio)  Annaeo 
Palaestric(o),  |  (sex)vir(o),  |  Ihiasus  juventutis  |  fec(it). 

282.  III  1829.  L(ucio)  Calio  |  Fus[c]o,  1  colle[g]iiim  |  fa- 
[b]rolr]iim. 

2.  Colonia  Marlia  JuUa  SataÈtae  (Salona). 
C,  III,  p.  304.  Io09. 

<"<oll(egia)  fabrum  et  centonariorura,  III  :2107. 
dec(urio)  eju-s. 
decuria  raea. 
Collegiiim  fabrum  Veneris,    III  1981  (a.  333-337)  ;  collegium  Veneris,  111 
2106,2108  :  collegium  fabrum,  ]lf2026.  2087.8810.  882-i.  8837.  Cfr.  2107. 
[m]ag.  coll.  fab...,  III  8819. 
praefectus  et  patronus  collegii,  III  2026,  2087. 
pater  et  patronus,  111  8837. 
vexillarius  ejus,  III  8837. 
Collegium  centonariorura,  III  8842.  8843.  Cfr.  2107. 
Colleg.  ...  lign.,  III  8841. 
Coll.  dendrof.,  III  8823, 
Collegium  lapidarior.,  III  8840. 

Ministri  ad  Tritones,  III  1967  (o.  302  et  316).  1968  (a.  303.  319  et  320). 
8690  (sons  Constantin). 
praefectus,  ill  1967.  1968  ff,  6,  c. 
patronus  collegii,  III  1968  d. 
Collegium  Serapis,  IX  3337. 

Cognatio,  III  867.J.  8676.  Cognatio  [Cljodiorum  (î),  III  8687. 
Mater  magna  cognationis,  III  8673. 
collector  cognationis,  III  8676. 
Convibae  mei,  [collegium?]  meum,  III  9672. 
Familia  illius,  III  8673. 
Coll.  magnum  (?),  III  8829. 

decurio  ejus. 
Vernaculi,  III  8833. 

mater  eoriaii. 
Conservi,  III  9262. 
Conliberti,  III  9i.^0. 
Artorius,  III  9403. 
Con[legium]  incertum,  III  9795. 

raag.  ejus  quinq. 
Collega,  III  2110.  6381. 
Fratres,  III  2509. 
«".ollega  et  consacranius,  III  2109. 


•96  c.  I.  L.,  VOL.  in. 

283.  III  1967.  Base  carrée,  ayant  probablement  une  inscription  de 
chaque  côté  :  deux  sont  visibles. 

Sur  la  face  :  Constantio  III[IJ  |  et  Maximiano  I^IIIl  nob(iUs- 
simo)  I  Cacs(are)  (:o(n)s(ulibiis)  i).  prefecjto  Aur(elio)  Valeiiti- 
ni'ano,  qui  menesl[ra]||bi(miis)  at  Trilones  kal(en(lis)  [  Febraris, 
Volusi(us)|  Ajutor,  Aur(elnis)  Asiati|cus,  Aur(elius)  Arnienti|us, 
Anr(erms)  Vates,  Aur(ermsj  Ant[o]|jnianns,  A[urelius)]  Ursilila- 
nus,  Aiir(eliiis)  Lnc[i]anii[s],  |  Aur(eruis)  Lapns,  Aur(elius)  DaI-[ 
inatius,  Aur(eliiis)  ..v  epcu||pius. 

Côté  droit  :  Sabin[o  et  Rufino  co(n)s(ulibns)l  |  Iran  . . .  | 
Naec ...  I  Ridu  . . .  |  Mae . . .  |  Jeaf . . .  |  Adriau  . . . 

1)  1  Févr.  302.  —  Consuls  de  l'an  310. 

284.  III.  1968=8568.  Base  ayant  une  inscription  de  chaque  côté. 
a)  [D(ominis)  n(oslris)  Dio]cletiano  VllI  |  et  Maximiano  |  VII 

Aug(iislis)  co(n)s(ulibiis).  |  Aur(elio)  Valen]tiniano  v(iro)  p(er- 
fectissimo)  ||  bis  prefecl|o  kalendis  |  Febr(aris)  menes|travi- 
mns  at  |  Tritonis,  ||  Aui(elius)  Mercurius,  |  Aur(elius)  Seciin- 
dinus,  I  Aiir(elius)  Fortnnius,  |  Aiir(elius)  Sevprianns,  |  Aur(e- 
liiis)  Sarmatio.  ||  Aiir(elius)  Antonius,  |  Aiir(eruis)  Ursiis,  |  J«- 
I(iiis)  Seciindus,  |  Aur(erms)  Uranius,  |  Aureiius  Forcsis. 

h)  D(ominis)  n(ostris)  Consta|ntino  Aiig(usto)  V  et  |  [Li]cinio 
Jiiniore  ]  Cae&arc  co(n)s(ulibus),  |  Anr(elio)  Xen[o]ne  bis  |  pre- 
fecto,  kal(endis)  [  Febraris  |  meneslrabimiis  |  al  Tritones,  Au- 
r(eliiis)  Lncentins,  et  dix  autres  Aurelii. 

c)  Dominis  nostris  Colnslantino  Augiislo  |  set  Constanlino 
no[bil[l|issimo  Caesare  ]  prefeoito  Qiiinilis  Of'ainlilio  at  Triloiis| 
cavendis  Febrariis  I  Aur(elius)  Martiniis,  |  [A]iir(eliiis)  Donatus,  | 
V[ari]iis  Terenlanus,  et  onze  autres  Aurelii. 

d)  Ministri  ad  Trit(ones)  |  Ael(ius)  Valerianus,  |  Varins  Sa- 
binus,  I  Jidiiis  Silviiis,  |  Aiir(elius)  Foilmiiiis,  ||  Papirius  Cres- 
cent(inus),  |  Claudius  Barbianiis,  |  I>irriil.Crescenl(inns),  |  Aelius 
Dalniat(ius),  |  ex  permissn  Noclurni  Novelli,  (|  patroni  collcgi.  | 

Fel(icitei'). 

a)  A.  .^03,  l*--  Février.  —  b)  A.  319,  1"  Févr.  —  c)  A.  320.  1"  Févr.  L.  5, 
il  faut  lire  :  pracfecio  Quintilio  ...  iiilillo  at  Trilones  colcndis  rebi'ariis. 


DALMATIA  97 

284.  III  1981.  Fl(avio)  Constanlli  nobilissijmo  ac  beatis-| 
[simo]  Caesari,  |  [c]oll(ogium)  fabruni  î  Veneris. 
An  333-337.  —  Mur.,  261,  3. 

286.  III  2026,  avec  les  add.,  p.  1030. 

T(ito)  Flavio  |  T  ili)  fil(io)  Tro(mentina)  \  Agricolae,  |  decu- 
r(ioni)  col(oniaeJ  Sal(oni(anac),  |  aedili,  II  vir^o)  jure  |  clic(iiiulo); 
dec(iirioni)  col(oniae)  Aequi|talis  ;  II  vir(o)  q((iin)ij(ueniiali) 
disp(iinctori)  |  inunicipi  Riditar(iim);  |  praet'iecto)  el  patron(o) 
coll(egii!  I  fabr(iim),  ob  mérita  ejus  coll(egiiim)  '\  fabrfiim)  ex 
aère  conlalo.  ]  Ctiratori  reipiib(licae)  Sploni[s]!lanim  ;  Iribiiino) 
leg(ionis)  X  G(emiiiae)  p(iae)  f^idelis). 

MvR..  1116,  6.  Orklli.  502.  —  L.  Renier  a  vu  qu'il  s"agit  d'un  dispunctor 
munkipi'u  comme  dans  les  Inscr.  d'Algérie,  VIII  9020.  9008.  9099.  (Ifr.  ci-après 
V  5817  :  rcpunct(or)  cull(ejju)  aerarfiij  col(oniae)  M(cdiulaniensis).  Le  re- 
punctor  vérifiait  les  comptes  de  la  ville,  comme  le  curaior  reipublicae.  — 
Sploiiistarum,  ct'r.  111  1322  :  »iun.  Sploiium,  et  Dio  C.\ssius,  ."iO,  11.  Sur  le 
mun.  Ridilaruiii,  voy.  G.,  III,  p.  363.  Sur  la  col.  Aeqinim,  voy.  C,  Ill,p.  360. 

287.  III  2087.  Base. 

T(ito)  Veltio  |  Aiigustali,  |  decurioni  |  c'olon(iae)  Salon(ita- 
nae),  |  (juaestori,  ,  aedili,  II  vir(o)  [  jure  dic(undo),  praef^ecto)] 
et  palrono  coll(egii)  |  f'abr(um),  ob  mérita  j  ejus,  coll(egium) 
fabr(um)     ex  aère  conlato. 

2ô8.  III  2106.  Pierre  carrée,  ayant  au  milieu  un  trou  rond,  autour 
duquel  se  lit  l'inscription  suivante  : 

Aur{elius)  Candianus  ex  col(legio)  Veneris  sibi  et  suis  lecit. 

289.  III  2107.  [Au]r(elius)  Quintianus,  dec(urio)  coll(egii) 
lab(rum)  et  j  [ce]nt(onariorum),  qui  vixit  ann(is)  p(lus)  m(inus) 
LI,  mens(ibus)  V,  d(iebus)  X,  |  [vi(v)]us  sibi  posuit,  et  Aur(e- 
bae)  Januuari(a)e,  |  [cojnjugi  suae  ;  cot  si  quis  aeam  arcam  | 
[po]st  morlem  eorura  aperire  voîJ[hi]eri[t,  inferet]  decuriae  meae 
(denarios)  XXV, 

Orelli,  -4429. 

290.  III  2108.  Sarcophage. 

Aur(ebiis)  Ursacius  Salonitanus,  |  ex  eollegio  Veneris,  et  [Au- 
rélia Vitalia  vivis  sibi  pojsuerunt  liane  area(m)  lra|dita(m)  al» 
Aurélia  Lu[)a  ||  Atilio  Ptiuio. 

291.  III  2109  e/  suppL,  p.  loi 2.  .     - 

7 


98  c.  I.  L.,  VOL.  m, 

Fuljvius  Hermès  |  col(lega)  et  con|sacranius  b(ene) 

ra(erenti)  et  Eucida  soro[r]. 

Th.  m.  croit  que  les  collegae  et  consacranii  sont  les  membres  d'un  même 
collège,  initiés  au  même  culte  (peut-être  du  collegium  Veneri.s). 

292.  III  2110.  D(is)  M(anibus),  |  Lupioni  ]  Magnus  |  col- 
legae I  bene  merenti  j  fecit. 

293.  III  2509.  Rusticia  Clod . . .  |  filio  carissim[o  Eu]|ti- 
ciano,  qui  vix[it]  ]  an(nis)  XXI.  Ego  miser[a]  |  mater  emi  ex 
propri|e  meo,  peto  bos,  frajtres,  ne  qui  alium  | 

294.  III  6381  add.  D(is)  M(anibus).  |  Paenio  |  Fido  i  col- 
leg(a)e  |  b(ene)  ni(erenti). 

293.   III  8673  suppl.  Fragment  d'un  épistyle,  en  bons  caractères. 
Laribus  A[ug(ustis)],  |  familia  P{ublii)  Ul[pii]  Publ.  |  Valen- 
ti[ni?] 

0.  HiRSCHFELD,  Avch.  ep.  Milt.,  IX,  p.  8.  Bulic,  Bull,  daim.,  8,  p.  19,  n.  46. 

296.  III  8675.  Autel. 

Matri  Magnae  |  cognalionis,  |  C(aius)  Turranius  Cronius  1 
(sex)vir  August(alis),  |  voto  susceplo  aedem  et  ||  aram  d(e)  s(ua) 
p(ecunia)  fecit  et  expolit  |  idemque  dedicavit. 

HuLA,  Arch.  ep.  Mill.,  XIII,  p.  98.  Bormann  (ibid.)  explique  cognalio  par 
un  collège  composé  de  cognati.  0.  HmsciiFELD  approuve  cette  explication. 

297.  III  8676.  Autel. 

V(iribus?)  v(alenlibus?)  b(onis?)  s(acrum)  |  M(arcus)  Ulp(ius) 
At|talus,  I  collector  |  cognatio|nis  ex  p(ecunia?)  m(ultaticia?). 

HuLA,  Arch.  ep.  Milt.,  XIII,  p.  99.  Lecture  d'O.  HniscuFEU).  Comme  la 
cognatio  est  vouée  au  culte  de  la  Magna  Mate?-  (N"  290),  cette  dédicace  est 
peut-être  faite  V(iribus).  [0.  H.].  IIula  avait  proposé  :  Vcneri  ;  cl'r.  .N"  298. 

298.  III  8687.  Fragment. 

.  .  .  [mjiles  leg(iouis)  V1[I]  .  .  .  |  .  .  .  Veneri  don  .  .  .  |  .  .  . 
m  cognation  .  .  .  |  .  .  .  odior  eu  .  .  . 

IIi'LA,  Arch.  ep.  Milt.,  XIII,  p.  98.  Buuc,  Bull,  daim.,  X,  p.  loi.  Cfr. 
8675.  8676.  Hula  lit:  [ob  magisteriu\m  cog>iation[is  Cl\odiorum.  Mommsen 
propose  :  Veneri  ou  (ccnturia)  Veneri  don[iim  no]m(ineJ  cognalion[is  Cljodio- 
rum.  A  la  fin,  il  y  avait  peut-être  ;  cu\i'ante...]. 

299.  III  8690.  Colonne. 

I  [Constant?]ino  |  [consujlibus  |  .  .  .  M[y]ron  |  .  .  . 


DALMATIA.  99 

lenno  |  [kal.  Febjraris  m  [inistrjabimus  j  [ad  Trijtones  |  [Pet]ro- 
niiis     [Lojnginianiis  |  .  .  .  arianus. 

Arch.  ep.  Mitt.,  VIII,  1884,  p.  Ii3.  n.  36.  Buuc,  Bull.  daim..  Vlli,  p.  08. 
n.  208.  —  Gfr.  III  1967.  1968.  (N«^  283.  284). 

300.  III  8795.    Bons  caractères. 

L(ucius)  Na  .  .  .  |  Dio  .  .  .  |  iTiag(ister)  con[|pgi]  .  .  .  |  qiiin- 
q(uennalis)  ae[clem  .  .  .]  |  cl(e)  s(iia)  p(ecnnia)  f[ef(il)]  |]  dttlica- 
vil[que?]. 

BuLic,  Bull,  daim.,  XI,  p.  9. 

301.  III  8819.  Aebiirtiiis?]  .  .  .  L(ii('ius)  |  [Valjrriiis  Ac- 
cep  I  .  .  .  [mjag;isler)  coll(egii)  fab(r(im)  |  .  .  .  D(eciinii.s)  Pin(a- 
rius)  Castr(ensis)?  |  s[ac(erJos)  Vojlcani .''  et  | 

Buuc,  Bull,  daim.,  VIII,  p.  68,  n.  210.  —  Lecture  d'  O.H. 

302.  lïl  8823.  Cippe  ;  mauvais  caractères. 

D(is)  i\J(anibus).  !  Aiir(elius)  Maximiamis  Sa  .  .  .  |  fco]llegio 
dendrof[or(iim)]  j  ...  do  ux[or] ...  | 

Gla\7nic,  Bull,  daim.,  V,  p.  49. 

303.  III  8824.  . . .  Aur(elius)  Policr[atesl. . .  |  . . .  fabrum 
si[bi  et  I  .  .  .]  iixori  siiafe  .  .  |  .  .  .  v]ivi  sibi  po[sLiertint.  I  Ne 
quis  autelm  siipf'[r  haec  |j  corpora  aliiid  ponere  nejve  .  .  . 

BuLic,  Bull,  daim.,  X.  p.  123  —  Lecture  d'  O.H. 

304.  III  8829.  Sarcophage  ;  bons  caractères  du  n«  siècle. 

.  . .  iiis  Ga  I  .  .  .  [decur]io  col|[legimagn]i?et  cenl[lenarius]. , . 
vivo  se  poj[suit . .  sijbi. 

Buuc.  Bull,  daim.,  Vlll,  p.  20.  n.  oO.  A  côté  :  un  Génie  ailé  avec  une 
couronne  et  un  (lambeau.  MoMiisEN  lit  :  centenarius;  sur  les  liberti  centenarii, 
possédant  100,000  sesterces,  voyez  Si.  R..  III,  p.  433.  Hirscufeld  avait  pensé 
au  œllegiuin  centonariorum . 

303.  III  8833.  D,is)  M(anibusj  |  Placidiae  Dalmale,  quae 
el  I  Kufiiiae,  mairi  |  vernaculor(iim),  ||  optimae  et  incom|para- 
bili  lemiiKie,  |  iixori  fidelissilmae  el  piissimae;  |  v(ixit)  an(nis) 
XXXVlll,  ra(ensibiis)  V,  ||  d(iebus)  X,  xM(arcus)  Plaulius  |  Se- 
verus  b(ene)  m(erenti)  p(osiiil). 

VON  DoMAszEWSKi,  .Arch.  ep.  MiH..\\\.  1888,  p.  34,  n.  09.  Cfr,  III  Ol.'iO. 
7437  (N"  211)  :  bachium  vernaculorum. 


1^0  c.  i.  L.,  VOL.  m. 

306.  III  8837.  D(is)  M(anibus).  |  T(ito)  Terenlio  |  Mercu- 

rialli  an(norum)  XXXI,  vex|illario  col||legi  fahriim,  |  Terentius| 

Mercurius,  |  pateret  patro[n(us)?]  |  filio  iiifelicis||simo  dole(n)s| 

posuil. 

VON  DoMAszEWSKi,  Avch.  Cf.  Mitt.,  XII,  1888,  p.  ;!4,  n,  72.  Pour  le 
vexillarius,  clT.  III  1583=8018.6130  =  7437,  1.  11-13.  7900  avec  la  note 
(N0S2H.  267.  273). 

307.  III  8840 I  [m]erenti  \  [fjecerunt  |  [co]lle- 

gium  I  [la]pidarior(um). 

BuLic,  Bull,  daim.,  XII,  p.  17,  n.  13. 

308.  III  8841.  ...M]|leg.  [fabr.]|lign(arior.)lFab...| 
fabr  ...  I  . . .  tic  . . . 

BuLic,  ib.,  114,  n.  87, 

309.  III  8842.  .  .  .  col[leg.]  |  cen[ton(arioriim)?]  |  . . . 

BuLic,  ib.,  X,  p.  186,  n.  178. 

310.  III  8843.  .  .  .  [?  centjonar  .  .  .  |  .  .  .  Alexand  .  .  . 

BuLic,  ib.,  IX,  p.  143,  n.  110. 

311.  III  9262.  D(is)  M(anibiis)  s(acrum).  |  Peculi|ari  de- 
f(uncto),  I  anii(orum)  XXV,  |  conser(vi)  ||  b(ene)  m(erenti)  po- 
s(ueriint). 

Glavinic,  Bull,  daim.,  IV,  p.  98. 

312.  III  9403.  D(is)  M(anibiis).  |  C(aio)  Vibio  |  Firmo, 
qui  I  et  Artoriiis,  |  C(aius)  Vib[iusl  |  .  .  . 

313.  III  9450.  Caractères  de  la  tin  du  ni»  siècle. 

Praecipio  |  liberlis  liberltabiis(](iie)  mois,  |  ncqiiis  vestr(ura)| 
in  biinc  monu||menl(iim)  corpus  |  aul  ossa  exterae  |  inférât.  Si 
quis  I  conlemserit,   tune  |  conlibertis  dare  ||  devebet  poenae  | 
nominae  (denarios)  milae. 
Glavinic,  Bull,  daim.,  IV,  p.  30. 

314.  III  9672.  Sarcophage  de  basse  époque. 

.  .  .  [post]  mor[teni]? .  .  .  |  [cjonbives  nieis  ;  si  quis  cor[pus 
aliud  pouere  I  vjoluerit  p(o)ena(m)  dare  debebit  [heredi?]| 
meo  argenti  libra[s  qjuiu(i|ue|  ou  [(|]uiu(|[iiagiiita]. 

,  HiRSCHFFXD,   Arch.  ep.   Mitt.,  Vlll,  1884,  p.  127,  n.  99.  —  Conbives  = 
convivis.  Au  lieu  de  hercdi,  IIiksciuki.d  avait  d'abord  conjecturé  :  collegio. 


PANNONIA   INFERIOR,  101 

3.  Asset'in  (Podgradje  près  de  BenkovacJ. 
C, m,  pp.  370.  1630. 

Fabr.  et  centonar,,  III  9942. 

313.  III  9942.   .  .  .  [f]abr(um)  et  cenlon[ar(ioruin)]  |  vi- 
vus  sibi  p[osuit]. 

4.  Locus  incertus  Dalmatiae. 

Convictus,  UI  3166  b. 

310.   III    3166^  DHs)  Mfanibns).  |  Eutycho  |  def(uncto) 
ann(oriim)  |  XXVllI,  j  convie!, lus  p(osuitj. 

IV.  PANNONIA  INFERIOR. 

1.  Mun.   Cibali»  (Vinkovce).  C,  III,  pp.  42-2.  1675. 

Fabri,  III  10-2o3. 
Centonarii,  lll  102o.S. 

317.  III  10253.   ...  de  ...  I  F(iibliiis)  Ael(iiis)  Va  ...  1 

Cibal.  qu  .  .  .  I  fabr.  col  ...  |  cento  co  .  .  .  | 

KcBiTSCHEK,  Arch.  ep.  Mitt.,  IV,  p.  99.  Brussmid,  ibid.,  II,  p.  190. 

2.  Mun.  Ael.  puis  col.  Septimia  Aquittcutti  (Alt-Ofen). 
C,  III,  pp.  o39.  1691. 

Le  municipe  doit  probablement  son  origine  à  Hadrien,  et  fut  réorganisé  par 
Septime  Sévère.  Il  reste  beaucoup  d'inscriptions  du  m«  siècle. 

Collegium  fabrum,  III  3438.  3o80,  en  210.  Cfr.  35o4.  10519. 

praefectus  ejus  itemque  patronus,  III  3438. 

magister  ejus,  JII  .3.580. 
Collegium  centonariorum,  III  .3583.  1U3.3.D.  Cfr.  ^oM.  10519. 
Gollegia  fabrum  et  centonariorum,  III  35.54.  10519. 
Collegium  negotiantium,  III  10430. 
CoUegium  scaenicorum,  III  3423. 

Genius  ejus. 
Collegium  armaturarum  leg.  II  adj.,  III  10435,  en  2H-222. 
Scola  speculatorum  legionum  I  et  H,  III  3524. 
Collegium  Cereris,  III  10511. 


102  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

:!I8.  III  3423.  (îonio  collogio  (-=  collcgii)  sca|enicorum,  | 
T(iliis)  Flav(ius)  Sec(iindus)  mo||nitor  |  d(oniim)  (i((dil). 

Orelli,  49  1G.  Monitor,  soudleui'. 

319.  III  3438.  J(ovi)  O(p(imo)  M(a\iino)  pro  sainte.  | 
Cl(aii(liiis)  Pompeiiis  I  Faiistiis,  de('(iirio)|col(oniae)  A(i(iiinici), 
aedil(i),  II  viral(i),  praef(ecto)  |1  coll(ngii)  fabr(um)  item|que 
palroniis,  |  duxit  coil(egium)  s(upra)  s(criplum)  |  in  aml)iilati-| 
vis  V  kal(endas)  Aug(ustas)  | 

Orelli,  4138.  Grut.,  12,  8.  0.  Hirschfeld,  Gall  Stud.,  III,  p.  2o2.  Maué, 
Die  Vereine  der  fabri,  p.  53,  n.  21.  De?"  praef.  fahrum,  p  76.  Liebenam, 
p.  210,  n.  1.  Voyez  notre  Élude  hisL,  II,  p.  3.'j4.  Il  n'est  pas  certain  que  la 
dédicace  appartienne  à  cette  inscr.  [Th.  M.]. 

320.  III   3524.  Srola   speciilalonim  |  legioniini   I  el    II 
adjutriciiim  |  piariim  fideliiim  Severianarfiim)  [  refecla  per  eos- 
dem,  quorum  (  nomina  infra  scripta  siinl,  (ledi||cante  Fl(avio) 
Aeliano  leg(ato)  Aug(iisli)  pr(o)  pr(aelore)  kal(pndis)  |  Oc(ob(ri 
bus)  Modesto  et  Probo  (■o(n)sulibus).  | 

Ael(ius)  Optatus,  [  Ael(ius)  Candidus,  Macr.  |  Sabinianiis, 
Jul(ius)  Secundianus,  etc.,  |  curante  Aur(plio)  Pertinace  frn- 
mentario. 

(ÎRUT.,  169,  7.  Dessau,  2375.  Il  y  a  en  tout  20  noms  ;  chaque  légion  avait 
dix  speculatores  (X"348  =  III  41.32,  note).  Ctr.  von  Domaszewski,  Wesld.  Zeit- 
schr  ,  1895,  p.  81.  Rhein.  Mus:.,  45  (1890),  p.  205  sqq.  Consuls  de  l'an  228. 

Les  deux  legione.s  adjulrices  campaient  alors  (en  228)  toutes  les  diMix  a 
Aquincum,  capitale  delà  Panuonie  inférieure;  au  ne  siècle  et  encore  en  212, 
\a  I  adjutrix  était  à  Brigetio  en  Pannonie  supérieure.  Voyez  >'"  348,  note. 
RiTTERLiNG,  de  lerj.  X  Gemina,  p.  53.  von  Domaszewski,  Rh.  Mus.,  45,  p.  208. 

321.  III  3554.  C(aius)  Juliiis  V.  .  .  ins  |  Donalus  vel(era- 
nus)  b'g(ionis)  ]  II  adj|utricis,  a[n(norum)  L]X  ;  |  coll(egia)  fa- 
b(rum)  el  eento(nariornni)  pos(ueriinti. 

322.  III  3569-  10519.  Clr.  Ephrm  ,  11  663". 

C(aio)  Val(erio)  C(ai)  lil(io)  Clafu)(li(a)  I  Secundo  Armon(a),  | 
ve((erano)  leg(ionis)  II  adj(ulricis),  au(no!'um)  bX  ;  |  li(i(  )  s(ilus) 
e(sl);  coll(egia)  tabr(nin)  ]  el  (  enlo(narioruni)  pos(iiernnl). 

Wii.M.,  331. 

323.  III  3580.  C(aius)  Julins  Severus,  ob  ho|noreni  ma- 


PANNONU   INFERIOR.  103 

gisteri,  |  coll(egio)  fabrum  Sil(v)anuin  |  pecunia  sua  fecil,  | 
Muciano  et  Fadiano  co(n)s(iilibus). 

Orelu,  3321.  —  Consuls  de  l'an  201. 

324.  III  3583.  Sarcophage. 

D(is)  M(anibus)  |  C(aio)  Jijl(io)  Filetionis  donio  |  Africa,  me- 
dico,  qui  vilxit  ann(is)  XXXV,  C(aius)  Jul(ius)  Filetus  et  Jul(ia) 
Euthenia  parentes  ||  fîlio  karissimo  f(aciendum)  c(uraverunt);  | 
et  Jul(io)  Athenodoro,  fratri  ejus,  |  qui  vixit  anii(is)  XXXV, 
Eutlielnia  i);  is^)  ad  quem  sepultura  |  coll(egium)  cent(onario- 
rum  denarios)  CGC  conlulit. 

Grut.,  634,  5  et  849.  2.  Wilm.,  332.  Il  faudrait  :  Filetioni. 
1)  scil.  posuit.  2)  Le  sens  est  :  is  (hic  situs  est,  ad  cujus)  sepulturam  etc. 
Wilm. 

82o.  III  10335  SM/)/)/.  Ephem.,  II  605.  A  Stuhlweissenburg, 
sur  Vager  Aquincensis. 

Seiiato  Aug(usto)  |  sacrum,  Publilus  Ael(ius)  Crescens,  |  ma- 
gister  coll(egii)|cen(onarior||um,  v(otum)s(olvit)  l(ibens)m(erilo), 
Fausti|no  et  Rufino  |  co(n)s(ubbus). 

1)  Consuls  de  l'an  210.  Le  dieu  Sedatus  se  retrouve  III  3922  (en  Pannonie) 
et  S918  (en  Rhétie).  Cfr.  von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  1895,  p.  55. 

325.  III  10430.  Autel  votif. 

J(ovi)  O(ptimo)  M(aximo)  |  Junoni  I  Neptimo  ]  Marti,  L(ucius) 
Vahltalus  opl||imo  colle|gio  negot|iantium  I  d(onum)  d(edit). 

DiENER,  Arch.  ep.  Mitt.,  VII,  1883,  p.  85. 

326.  III  10435.  Ephem.,  II  687. 

Marti  et  Minerv(ae)  j  Aug(ustis),  coll(egiiim)  |  armalura(rum)| 
leg(ionis)  II  aHj(utricis)  |  p(iae)  f(idelis)  ||  Antouiuia|nae. 

Le  surnom  li' Antoiiiniana  place  l'inscription  entre  211  et  222.  C'est  un 
collège  militaire,  à  ajouter  à  ceux  qui  ont  été  énumérés  plus  haut  (X»  221,  en 
note).  [Th.  M.].  Cfr.  von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  XIV,  1895,  pp.  32  et 
86.  Dessau,  2863 

327.  III  10437.  Minervae  |  Aug(ustae)  |  officiurn  ]  cor- 
nicu|larionim,  ||  v(otum)  s(olviint)  l(ibpntes)  in(('i'ito). 

Froehlicii,  Arch.  ep.  Mitt.,  XIV,  1890,  p.  66.  von  Domaszewski,  /.  h 
Dessau,  2390. 


104  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

328.  III  10511.  I>(is)  Mniiibiis).  |  Ti(beriu!s)  ClfaudiiJ 
Dasiiis,  ve[l(('raniis)]  le[g(ionis)]  |  adljiilricis),  h(ic)  s(iliis)  ('(si); 
vixil  an(nis).  .  .  |  Cl(anclia)  Irène  liber[l]a  n  omine  colleyCii)  Ce- 
reris  ||  patrono  pienîissimo  1  et  sibi  f(acieiKbim)  c(iiravit). 

I)ieni:k,  Arch.  cp.  Mill.,  Vil,  188;j,  p.  92. 

V.  PANNONU  SUPERIOK. 

1.  Jgg.  C,  m,  p|).  484.  1731. 

CoUegium  ceiitoiiarioruni,  III  10738;  pracfectiis  et  patronus  ejus. 
Collegium  dendrofororum,  III  10738;  patronus  ejus. 

329.  III  10738.  Ephem.,  Il  802.  IV  4o3.  Cippe. 

C(aiiis)  Bassidiiis  C(ai)  f(iliiis),  Cl(aii(lia)  |  Sreiindiis,  ae(l(ihs) 
j(ure)  d(icundo)|  bis,  q(naeslor)  p(eeiiniae)  p(iiblicae),  II  vir  j  me) 
d(iciindo),  palr(onus)  |  coll(egii)  deiidrotbjrorum^  |  praelVcliis 
et  II  patronus  coll(egii)  |  centonarioriim  j qq 

VON  DoMAszEWSKi,  Arch.  ep.  Mitt.,  V,  1881,  125. 

2.  Col.  Julia  Emana  (Laibach).  C,  III,  pp.  488.  1734. 

Collegium  fabrum,  111  .3893. 

decuriae  llll  cjus. 

dec(ui'i())  ejus. 
Collegium  navicularioruiu,  III  10771. 

331.  4893.  Djs)  M(anibns).  I  L(ncio)  Caesernio  j  Priinilivol 

(sex)Y(iro)  et  de('(uriali)  co!(legii)  fab(rnm)  |  et  Olliae  Primillae|l 

conjiig(i)  ejtis,  |  leg(alis)  ex  testameiil(is)  eor(iim)  |  deciuris)  IIII 

coll(egii)   rabr'(iiin),  |  iili    rosas  Cariiar(iis)  |  diicant,   (denariis) 

ce.  Il  L(ii(ins)  Caesernius  j  Priniitivos  |  parenlibus. 

Wiui.,  2i()0.  Lecture  de  Tu.  M.  Au  lieu  de  (iec(uriaUs),  il  faut  peut-être  lire  : 
ilec(urio).  Cariiaria  ne  .se  trouve  qu'ici  ;  Mo.mjisi:n  pense  que  ce  sont  les  kalendes 
de  ,Iuin,  consacrées  a  la  déesse  Cnrnn. 

332.  ÎII  10771.  Fra-menl. 

[D(is)]  M(anibiis)  |  .  .  .  Jidi  j  [Fortjunali  (sex)v(iri)  et  |  [pa 
tr(oni)  ou  bien  niag^istrii  coipegi  navi('idar(iorMm). 

Frankh  UTEu,  Arch.  ep.  Mitl.,  XI,  p.  77. 


PANNONIA    SUPERIOR.  "105 

3.   Col.  Flavia  Scplimia  Siacin  (Sziszek). 
C,  III.  p|).  501.  174-2. 

(".ollegiura  centonarioriim,  III  10836. 

praefectus  ejus. 
CoUegium  dendrophororum,  III  1 08.58. 
Mimarii,  III  3980. 

magister  eorum. 

333.  III  3980.  D{is)  M(anibus).  |Posilus  est  hic  Lebiirna,  I 
raagisler  mimarioriim,  |  i|iii  vixcit  annos  plus  |  minus  centum.  | 
Aliquoties  mortmis  |  sum,  set  sic  niiiK]iiain;  I  opto  vos  ad  su- 
peros  bene  |  [vajiere. 

Henzes,  6184.  Orelli.  2631.  B.  d.  !..  183.3.  p.  47,  n.  372. 

334.  III  10836.  Ephem.,  II  838. 

Herculi  |  G(aius)  Ingennijus  Gfaii  fil(ius)  Quir  ina)  ||  Rufinia- 
nus,  Il  dec(uiio)  coloniae)  S(eptimiae'  S(isciae)  |  Aug(nsUie), 
(piaest(or)  |  r(ei)  p(ublicae),  praef(ectus)  c(ollegii)  c(entonario- 
mm),  I  et  Ingeniii|a  Ruiina  |  cum  suis  d(edcrunl)  d(edicaverunti  j 
idib(us)  Augiustis). 

Les  Mus  Augustae  étaient  consacrées  a  Hercule  ;  cfr.  Th.  M.,  dans  VEphem., 
III,  p.  8.J  sqq.  —  Lecture  du  Corpus. 

333.  III  10858.  Ephem.,  Il  848. 

Aurel  iae)  Veneriae  ob  honiorem)  |  et  flore(m)  juventu[tis], 
subit(a)  morte  occupatae,  rai  (=milii?)  pienl(issimae)  |  virgini, 
P(ubliusi  Ael(ius)  Junanu[s]  |  ex  nura(ero)  colleg(ii)  dendro(plio- 
rum)  I  (vivus)  ffeciti. 

Lecture  de  Kalinka  et  Swoboua  (Arch.  ep.  Mitt.,  XIII.  p.  20),  aidés  par 
BuECHELER  et  appfouvés  par  0.  Hirscheeld  dans  le  Corpus. 

4.   Daruvar,  C,  III,  p.  o08. 

Colleg...,  III  4002. 

336.  III  4002 I  FI.  Mauro  .  .  .  |  nis  bene  .  .  .  | 

fedeli  . .  .  |  an(norum)  XXII  . .  .  |  mem  .  .  .  j  rolleg  ...  j 


106  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

5.   Col.  Ulpia   Trajana  JPoeiovia  (Peltau).  C,  III,  p.  olO, 

Collegiimi  magnum  Larura  et  imaginum  domini  nostri  Caesaris,  III  4038. 

hoiior  Iribuiiatus;  loca. 
Collegiura  juventutis,  IH  i045. 

praefecti  duo. 

patres  duo. 

q(uin)q(uennales)  veî  quaestores  très. 

887.  III  4038  C(aiiis)  VaI(erins)Telliiis  Fnscus,  dec(iirio)| 
c(olonia)  Udpia)  T(rajana)  P(oetovione),  q(uaestor),  aedil(is), 
praef(ectiis)  fabr(um),  |  II  vir  jfiire)  d(icini(lo),  aiigiir,  |  loca  col- 
logio  magno  Lariim  |  et  imaginum  domini  n(ostri)  ||  Caesaris  ob 
honor(em)  |  tribiinaliis  [pe]c(unia)  sua  lecit. 

L'inscription  est  répétée  sur  l'autre  côté.  Lecture  de  Th.  M. 

338.  III  4045.   P[ro  sjabite  collegi    juventutis  et  Ulp'ii) 

Marce|llini  et  Ael(ii)  M(alrcelli  |  praef(e(Morum)et  Maximi  et  Ursi| 

patres  (=  patrum),  Gell(ius)  Marcelli|lnns  et  Pant  .  .  .  Tertius  | 

et  Ael(ius)  Valerius  q(uin)q(ucnnales)  ou  q(uaestores)  col!(egii) 

s(upra)  s((Tipli)  ex  voto  |  posuerunl  |  .  .  .  ino  Marctlliinus)  Va- 

leriu[s]. 

A  gauche  est  représenté  un  homme  vêtu  de  la  saie,  tenant  un  bâton  à  la 
main  droite,  et  un  volume  de  la  main  gauche.  A  droite,  il  y  en  a  deux  (|ul  sont 
vêtus  de  même. 

6.  Col.  Claudia  Savarin  (Stein  am  Anger) 
C,  III,  pp.  525.  1751. 

Curiae  quinqiie  coUegii  incerti,  en  188,  111  -4150. 

sacerdos  earum 

magister  earum. 

immuncs.sc.r. 
CoUegiuni  Genii  provinciae  Pannoniae  Superioris,  111  41G8. 

magistri  duo. 

scribae  duo. 

331).  III  4150.  Niiminibus.  |  Kubr(ius)  Euporio  et  Mem- 
(mius)  Emeri(tus)  jussi.  |  Puis,  sur  cinq  colonnes  : 

(^ur(ia)  I  :  |  Caes(iiis)  Sabinus  et  2i  autres  noms,  parmi 
lesquels  :  Man(ius)  Vindex  jun(ior),  Pelron(ius)  Petroniauus 
im(munis),  Paeon(ius)  Gaes(ianus)  mag(ister). 


PANNONIA    SUPERIOR.  107 

Curia  II  :  |  En  tout  13  noms,  parmi  lesquds  :  Valentiniis 
col(oniae),  Maniliiis  Secundiis  im(miinis),  Seciindiniis  col(oniae). 

Curia  III  :  |  11  noms,  parmi  lesquels  :  Jul(ius)  Valenlin(us) 
im(miinis),  Jiil(iiis)  S(H'iiii(lin(iis)  pel.  ou  pet 

Curia  IIII  :  |  16  noms,  parmi  lesquels  :  Lampon(ius)  Verus 
im(munisl. 

Curia  V  :  |  2/  noms,  parmi  lesquels  :  PacilfiusjBassus  im(mu- 
nis),  Col(onius)  Vindicianu(s)  im(munis),  Seleucus  colonorum. 

Sous  les  cinq  co'onnes  :  Fiisciano  et  Silano  II  c(0(n(siilibiis), 

sac(cri]ote)  Romano. 

Consuls  de  l'an  188.  Les  deux  jussi  reviennent  parmi  les  membres  des 
curies  ;  le  sacerdos  ne  s'y  trouve  pas.  La  plupart  sont  affranchis  ;  il  y  a  trois 
esclaves  de  la  colonie,  trois  affranchis  de  la  colonie  et  cinq  esclaves  de  particu- 
liers. Il  y  a  six  immunes.  PEL  ou  PET  (3,  13)  est  obscur. 

S40.  III  4168.  Sign  um)  Victo(riae)  |  Q(uintus)  Gav(iiis) 
Maximus  Q(uintus)  Tor(ius)  Priscianus,  |  niag(is(ri)  col(legii) 
Gen(ii)  |  p(roviru'iae)  Pfannoniae)  sfuperioris).  P  tibliusi  Ael  ius) 
Exupeljratus  et  T(ilus)  Aur(erms)  |  Peculiaris,  scriibae)  |  coll  e- 
gii),  (l(anl)  d(edicant).  |  Modesfo  II  et  Probo  cofn)s(ubbus). 

Orelli,  1687  et  3799.  Wilm.,  24o8.  Consuls  de  l'an  228.  —  Lecture  de  Th.  M. 

7.   Mun.  Bt^igciio  (0-Szôny).  C,  III,  pp.  o39.  1737. 

Collegium  juventutis,  III  4272. 

magister  ejiis. 
Xegotiantes,  III  4288. 

Scola  tubicimim  leg.  I  adj.,  en  229,  III  10997. 
Scola  collegii  incerti.  en  220,  III  11042. 

pater  collegii. 
Mensores  legionis  I  adjutricis,  VII  10976. 

341.  III  4272.  -V  Tata,  dans  les  jardins  Eszterhazy.  Apportée  de 
Brigetio. 

Hercfulij  iuvict^oji  pro  s'alute)  Aug(usti),  |  Ael(iusj  Marlin(iis  .| 
mag(is(er)j;collfogii)  julvenl^ntis),  ob  lion(orem)[jco!(legii)  sfupra) 
sd'riptii  I  dioniim)  (l(anl). 

34:2.  III  4288.  (icnio  comiuierci  et  ne|gotiantium  |  Pri- 
miti(v)us.  I  J(di  Piocii  l[  oondfuctons)  oclo)  serivtis).  |  vil  icus 
vicesimae). 


108  c.  I.  L.,  VOL.  m. 

Hknzen,  5780.  Dkssaii,  IHlil.  Octo  désigne  les  publica  vectigalia  de  l'Illyri- 
cum,  parmi  lesquels  était  la  vicesima  hereditatium.  Cfr.  VIII  8588  :  cond(uctorJ 
IIII  p(ublicorttm)  Afr(icaej.  [Th.  M.]. 

343.  III  10976.  Genio  |  mens[or(iim)  |  lc]g(ionis)  I  aflj(u- 
tricis)  I  

Beaux  caractères.  Voy.  von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  1895,  p.  86. 

344.  III  10997.  Ephem.,  IV  503. 

Minervae  |  Aiig(nstae)  sacr(um),  |  scola  tu|bicinum  |  ex  vot(o) 

pos(uit),  Il  imp(eratore)  d(omino)  n(ostro)  Alexan|dro  III  et  Mone 

(=  Dione)  co(n)s(ulibiis)). 

Majcinicà  et  Schneider,  Arch.  ep.  Miit.,  I,  p.  157.  Dessau,  2353.  —  Consuls 
de  l'an  229.  Th.  M.  fait  observer  que  cette  inscription  et  III  3524  sont  les  seules 
où  le  mot  schola  désigne  un  corps  de  soldats  avant  DLoclctien.  Ailleurs  (X  3344. 
Vlll  2."j.'>V,  etc.),  ce  mot  indique  un  édifice,  un  lieu  de  réunion.  Voy.  von  Domas- 
zEwsKi,  /.  l.,  pp.  78-95,  et  Wn.MANNS,  Comment,  in  hon.  Th.  M.,  p.  200.  Sur 
le  culte  des  tubicines  pour  Minerve  et  le  tubilustrimn  (23  mars,  après  les 
quinquntrus) ,  voyez  C.  I.  L.  I.,  p.  389,  et  von  Domaszewski,  /.  /.,  p.  29,  et 
notre  Élude  hist.,  I,  p.  221.  —  Il  s'agit  des  tubicines  legionis  1  adjutricis,  qui 
campait  à  Brigetio,  dit  Dessau  (2353)  :  mais  en  228,  cette  légion  est  à  Aquin- 
cum (cfr.  III  3524  =  IN"  320). 

34o.  III  11042.  Scola  coll[egii]  |  empta  ex  peciin(ia), 
[quam  vi]Ivos  dederat  Q(iiintiis)  Ulp(iiis)  F[ave]nt(inus)  pater  ad 
rosalia  a[nmia?]  |  ilemqiie  ad  sepidc[hriim]  a  solo  inpendiofojiis 
t'ac(iendiim?)J,  |  et  collegio  [ded(ic'ata?). . .  |  in»p(eralore)  Anto- 
nin]o  [A]ug(nslo)  III  [et]  |  Com(a)zonte  co(n)s(ulibiis). 

HmscHFELi),  i4rc/».  ep.  Mitt.,  VIII,  p.  93. —  Ligne  4,  pater.  se.  collegii.  — 
Consuls  de  l'an  220. 

8.  Mun.  Aelium,  puis  col.   Cfat^nnnittnê  (Petronell. 
Deutsch  Altenburg).  C,  III,  pp.  550.  1770. 

Collegium  falirum  coloniae  Carnunti,  III  11255. 
Collegium  veteranorum  centonariorura,  III  4496a  =  11097. 

magister  ejus. 
Collegium  convcteranorum.  après  i':iS\  III  11189. 

magister  ejus. 
Speculatores  Pannoniae  superioris,  III  4402. 
Col(legium)  mililum.  III  4444. 
Corniculaiii  Ires,   commenlarienses  très,  speciiialores  triijinia    legionum   III 

Antoninianar(um)  Pannoniae  Superioris,  en  '213.  III  44.52. 
Collegium  incerlum,  en  '343,  111  4496  =  11096. 


I>ANN0NIA   SUPERIOR.  109 

346.  III  4402.  Grande  base. 

Hercu|li  Aug(uslo)  |  S|)ec(ulatores)  |  P(annoniae)  s(iiperioris). 

Cfr.  III  3524  et  von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  1893,  p.  81. 

347.  III  4444=  11092.  Autel. 

Trasilo.  |  G(aius)  Cas'sius)  Apro|nianus,  |  c(iistos)  airmorum), 
in  ho(norem)  col;legii)  |  [viotiim)]  s(olvit)  1  aetus)  liibens)  m(eri(o). 

Le  dieu  Trasitus  se  retouve  a  Bi'igetio  (III  10963).  Cfr.  von  Domaszewski. 
l.  l.,  pp.  So  et  86. 

348.  III  4452.  Base  portant  le  Génie  de  l'empereur. 
Imp(eratori)  Caes  ari)  |  M(arco)  Aiir  elio)  Antonino  |  Pio  Felici 

August(o)  I  Parthico  maximo  Britl(annico)  maximo,  |  pontifiici) 
max(imo),  trib(nnicia)  pot(estate)|iXVl,  imp(eratori)  II,  co(n)s(ulii 
III,  desig(nalo)  |  lill,  p(atri)  p{alriae).  proco(n)s(uli),  |  cornicu- 
lari,  I  coramentariens  es),  |  speciilatores  ||  legionum  III  |  Anto- 
ninianarfiim  \  P(annoniae  S  uperioris)  devotissimi  j  numini  ejiis. 
Suivent  les  noms  des  5  cornicularii,  3  commentarieuses  et  30 
speculatores  des  trois  légions  de  Pannonie  supérieure. 

Orelu,  3487.  Dessau,  2382.  von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  XIV,  1893, 
p.  82,  et  tab.  II,  fig.  3,  oii  la  statue  est  reproduite. 

Trib.  pot.  XVI,  imp.  II  indiquent  l'an  213  ;  desig.  IIII  indique  l'an  212;  il 
faudrait  donc  :  trib.  pot.  XV.  Les  trois  légions  sont  :  legio  X  gemina,  à  Vindo- 
bona,  legio  XIV  gemina,  a  Carnuntum,  legio  I  adjudrix,  a  Brigetio.  Chacune 
avait  un  cornicularius,  un  coinmentariensis  et  10  speculatores.  Au  N»  320  (III 
332-4),  les  legioneslei  Iladjutrices  ont  une  schola  commune  à  Aquincum.  (Th.  ÀI). 

349.  III  4496 -=1 1096.  Cl(audius)Verissiinus,  I  [pjreco, 
[q(uin)]q(uennalis)  scoil  a;e  Vanianae),  in  j  honorem  collegi  po- 
suit.jl  Arriano  |  et  Papo  co(n  s(ulibus)  |  VlIIkal(endas)Januairias. 

Révision  de  Kubitschek.  —  Consuls  de  l'an  243. 

330.  III  4496^  =  1 1097.  Ephem.,  Il  898.  Sur  répistyle  d'un 
splendide  monument,  peut-être  de  la  schola  du  collegium  veteranorum  cento- 
nariorum. 

[Julins  I  V]ale(n)s  e[t  Flav|ins]  Adauct[us,  |  mjagistri  col(Iegii) 

vel[e|rJanoru(m)  centonariloruim),  im|pensis  j  s(uis)  piosuernnt). 

Révision  de  Th.  M,,  qui  avait  lu  d'abord,  d'après  un  estampage  :  [m]iles 
le[g(ionis)  ...  P.]  S^eptimius  ?J  Adauctlus  mjagistri,  etc.,  ce  qui  faisait  croire 
que  l'un  des  magistri  était  soldat.  Cette  singularité  disparait  donc.  Mommsen  dit 
encore  (111  4490a)  :  «  collegium  centonariorum  fuisse  Carnunti  conslitutum  ex 
veteranis  etsi  novum  est,  tamen  non  o/Jendit.  » 


HO  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

0.  HmscHFELD.  Gall.  Studien,  III,  pp.  16-19,  et  notre  Étude  liist.,  11,  p.  20S, 
n.  4. 

3ol.  III  4497.  T(iliis)   Flavius  Celsiis,  imp(cratoris)  lec- 
l(ic)ari(ii)s  |  cieciiria  |  Eulacli,  |  h(ic)  s(itus)  es(l). 
Gendorum  deciiriae  notae.  [Tu.  M.]. 

352.  III  lllSSr.  Autel. 

Pro  sainte  (l(ominorum)  n(ostrorum)  imp(eralorum)  |  [suivent 
trois  lignes  et  demie  martelées  ;  elles  portaient  les  noms  de  Maxi- 
minus et  de  Muximus]  Aug(ustorum)  to||liLiS(jiie  domus  divi|nae, 
in  lionorom  col[l(e^ii)|  conveter(anoriini)  L(iiciiis)  Cassius  Flo- 
r|eiUiiHi[sJ,  vel(eraniis  leg(ionis)  XIIII  Gem(inae)  |  lM[aximini]a- 
nae,  ex  c(iistode)  a(rmoriim),  mag(isler)  (.oll(egii)  s(u|)ra)  s(eripti), 
devol[iis]  I  numini  majesstali. 

0.  HiRSCHFELD,  Arcli.  ep.  Milt.,  VUl,  1884,  p.  76,  n.  6.  Maximin  mourut 
en  238. 

353.  III  11255.  Table  de  pierre. 

....  I  tilulii[s  nioJni|inenl[i  po]|situ(s)  ex  co[l(Iata)  p(eciinia)]| 
col(l)egi  fa[br(iim)]  |  c(oloniae)  C(arnniili). 

Lecture  de  von  Domaszewski,  Arch.  ep.  Mitt.,  XI,  1887,  p.  11,  n.  12. 

9.  Mun.    WindohoÈta  (Wien).   C,  III,  pp.  504.  1045. 

CoUegium  iabruni,  111  -4.^07. 

praefectus  cjus. 
Coliegium  incertum,  111  456o. 

334.  III  4557.  Deoriim  prosp|ei'ilati  (i(aiiis)  Ma|rc(iiis) 
Marcian|iis,  decliirio)  inun(iripii)  Vincl(ob(»nao),  [q]iiaes[l  oi')].|| 
aedil(is),  Il  vir  j(iire)  |il(it'iindo)],  |  pra('r(octiis)  co[ll(egii)]  |  l;i- 
br(iim),  v(olum)  s(olvit)  l'ibeiis)  l(aeliis)  m((rilo  . 

Grut.,  4,  11.  Autel. 

355.  III  4565 |  fs]a('(riim).  |  (îellio  |  JanHari(o)| 

collegio  I  (I(onuni)  (l(e(iil). 

VI.  iXORlCUiM. 

1.  jÊffuotittttn  près  de  Lienz.   C,  III.,  pp.  590.  1810. 

Cultores  Geni  municipi  Agunti,  au  /*■■■  .sùV/e,  111  11483. 
locus  sepulturae  eorum. 


iSORICUM.  m 

356.  III  11485'  Table  de  marbre;  beaux  caractères  du  le""  siècle 
(0.  Hirschfeld). 

Lochs  |  sepiilturae  \  ciillorum  |  Geni  miinicipi  Augiinl(i).  |  Se- 

cundiis,  Anl(onii)  Pucl(entis  servus),  ||  titiiluai  s(upr;i)  s(criplum) 

m(unicipii)  c(iiltoriljiis)  (](oniim)  d(e(lit).  |  Juc[undus  scripsil?]. 

0.  Hirschfeld,  Arch.  ep.  Mitl.,  Vill,  1884,  p.  89,  n.  2.  -  La  lecture  de  la 
1.  6  est  de  Th.  M. 

2.   Wiê^unutÈM  (Mariasaal).  C,  III,  pp.  593.  1813. 

Juventus  Manliensium  ;  geiitiles  qui  consistant  in  Manlia,  111  4779;  col(le- 

gium)  Ma[nliensiumî],  III  4777.  4778. 
Collegium  Larum,  III  4792. 

2o7.  III 4777.  D'un  côté  :  [E]pon[ae]  |  pro  sa[l(ule)]  |  Au- 
g(iistorum  duoriim)  |  [j]uven[t(us)]  .  .  . 

De  l'autre  côté  :  [Epojnae  |  [pro  s[al(ute)  Aug(us(i)  |  . .  .co[l- 
(legium)]  iM|[anliensiiim?] 

358.  III  4778.  [FJorlunae  Au[g(iistae)  .  .  .  |  CJounerlus 
et I  [in]  lionor(em)  col(legii)  Ma[nliensiiiin?] . . .  | 

Au-dessous,  il  y  avait  trois  colonnes  de  noms  ;  il  ne  leste  que 
cinq  noms  entiers  de  celle  du  milieu  :  Var(iiis)  Ursiis,  |  Nevius 
FortunatiJS,  ]  Domiti(us)  Primiis,  [  Jid(ius)  Vibianus,  \  Jul(ius) 
Secundinus. 

339.  III  4779.  Genio  |  Aiig(iisti)  sacr(iim)  |  jiivenlulis  | 
Manliensium,  |  gontiles  qui  ||  consislunl  |  in  Manlia;  in  hocj 
donum  dédit  |  Campanins  Acntus  |  (sesterlios)  n(umero)c(entnm). 

A  gauche,  une  femme  coiffée  du  casque  et  tenant  un  bouclier  et  une  lance; 
il  sa  gauche,  un  oiseau  sur  un  trépied.  A  droite,  une  femme  sacrifiant  sur  un 
autel. 

360.  III  4792.  Bons  caractères. 

Coll[egio]  I  Larum  .  .  .  |  porli[cum  cum]  j  apparat[orio]. 

3.  Mun.   Claudium  Cetcia  (CHU).  C,  III,  pp.  031.   1830. 

Cultores  (ienii  Anigemii,  III  rjlS7. 
Cultores  Mercurii  Aug(usti),  111  5196. 

361.  III  5157.  Genio  J  Anigemio,  |  cultores  j  ejus  j  v(oluni) 
s(olvunt)  I(ii)entes)  m(erilo). 


112  e.    1.    L.,    TOL.^Ul. 

Henzen,  S771.  BoRciiESi  propose  :  Antigemio  (B.  d.  /.,  1833,  p.  45,  n,  280). 

36î?.  III  5196.  Mercurio  Aug(iislo)  |  sao(riim)  et  cullor(i- 
biis)  ejus.  (  Vialor  Gaetiili,  |  Aviliis  Magni,  i  Speclatus  Sexti,  || 
Secundiniis  Seciindi,  |  Finilus  Magni,  |  Crescens  Nerlomari,  ] 
Maximiis  Quinti,  |  Aeinilius  S|)ectatus,  ||  Jiiliiis  IVIaximianiis.  | 
Calvinius  Marlialis,  |  Aviliis  Secundi. 

Au  milieu  est  représenté  Mercure;  à  droite  : 

Julius  Lucifer  |  titiiliim  ciim  S('r(ipt(ira)  t(eslamenlo)  d(edil).  | 
Maximus  Viatoris,  [  Maximus  Terti,  |  Jidiiis  Secundi,  |  A[l]ilius 
Firmus,  |  Cassius  Senilis,  |  Secundin'us)  Maximi,  |  Salurnin(us) 
Vialoris,  |  Praesens  Respecli. 

Il  y  a  14  esclaves  et  6  aiïranchis.  —  Oreli.i,  2301.  Tiluhwi,  cfr.  III  6n?i,  ii. 

4.  Mun.  Aelium  C'eiiutn  (Maulern?  St.  Pollen?). 
C,  IH,  pp.  684.  1842. 

CoUegium  fabruiu,  sous  Mme  Aurèle,  111  5659. 
CoUegia  Herctilis  et  Dianae,  III  5(357. 

863.  III  5657.  D(is)  M(anibus).  |  Arac[y]ntlio  |  Pelron[i] 
l*ris|ci  Irib(uni)  iati|(lavi  servo,  i|  collegia  |  Herciili.s  et  Dianae  | 
fecerunt. 

Henzen,  6070.  Wiim.,  2i();{.  Yoy.  notre  hHude  /a'.s/.,  I,  p.  S.'U. 

364.  III  5659  -'  11800.  Arcli.  ep.  Mitt  .  XVIII,  1895,  p  46 
(F.  Ladek). 

l*ro  s[alule  imp(er;iloris)]  |  Caes(aris)  M(arci)  [Aur(elii)  Anl]|o- 
nini  Au[g(usti)  colleglium)]  i  ral)r(uni)  aed[em  inipen(l{io  suo 
res[liluit,  loco]  i|  pidjlice  eo[n(  esso]  |  decrelo  de[curionumJ. 

Lecture  de  F.  Ladek,  /.  /.  Tii.  .M.  avait  proposé  :  [aère]  publiée  coyialo] 
deereto  di{eurio>nim\.  mais  il  y  a  coiiUadiclion  entre  impendio  suo  ei  aère 
collalo.  Il  s'agit  d'un  décret  de  la  curie  municipale  pour  accorder  l'emplacement. 

y.  Mjatë»*iacuÈÈt  (Lorch  près  cCEnns). 
(].,  m,  pp.  689.  1845. 

CoUegium  juvenum,  III  .^)678. 
aediles  duo. 

365.  III  5678.  Nympliis  |  Aug(usti.s)  sac(runa),  |  Maldius) 
Vica|rius  et  |  Val(erius)  Crisp[i||nus,  aed(iles)  |  [c]ol(legii)  jii- 
venu[m,  |  v(otum)J  s(olvunt)  l(ibeutes)  merito. 


RAETIA.  H3 

VII.  RAETIA. 

4.  Mun.  Ael.  Augustum  Vintieticutn  (Augsbourg). 
C,  III,  pp.  711.  18o3. 

•Contubernium  Marti  cultorum  (sic),  III  3790. 

Negotiatores  vestiariae  et  lintiariae  municipii  Aelii  Augusti,  III  3800. 

366.  III   5790.    In  li(onorem)  |  d(oraus)  d(ivinae),  |  deo 

Marti  \  et  Victoriae,  \  contuberni  iim  Marti(s)  cuj|ltorum  posuje- 

runt,  v(olum)  s(olYentes)  |  I(ibentes)  I(aeli)  m(erito). 

Orelu,  2397.  WiLM.,  2-469.  Cfr.  L.  Halkin,  Coll.  de  vétérans.  (Rev.  de 
iinstr.  publ.  en  Delg.,  1896,  p.  1-4). 

367.  III  5800.  Miinicipi  Ael(i)  Aug(usli)  negotiatorfes  ar- 

tis)  I  vestiariae  et  lintiariae  aedem  |  cum  suis  ornamentis  sibi 

et  P(ublio)  pat(ri),  |  C(aio)  Antonio  Aeliano,  equiti  Romano,  | 

decurioni  municipi  Ael(i)  Aug(usti),  filio. 

Lecture  de  Tii.  M.  Orelli,  493.  Grut.,  129,  4.  Mur.,  1099,  1.  Wilm.,  2467. 
Le  collège  dédie  un  temple  pour  soi,  pour  le  chevalier  C.  Antonius  Aelianus  et 
pour  le  père  de  celui-ci,  Publius  [Tu.  M.]. 

2.  Cnêtrn  Miegina  (Regensburg,  Ratisbonne). 
C,  111,  pp.  730.  1861. 

Negotiatores,  en  20 i,  III  .j94:3. 

368.  III  5943.  In  h(onorein)  d{onaus)  d(ivinae)  deo  M[er- 

curio]  I  Censuali,  pro  s[alnle  d(ominorura)]  |  n(ostrorum)  Au- 

gfustorum)    imp(era(ornm)   S[everi    et]  ]  Antonini    Par(thici) 

M[aximi  nobi]|lissimi  Caes(aris),  n[egotiatores?]  ||  restitiierunt 

[aedem]  1  cum  signi[s  consump][tis  vetus[tate  ;  curam  eg(erunt)]  | 

Julius  Verax  [et...];  ]  neg(otiatores)d(onum)  d(ederunt).  Ci[lone 

et  Libone]  ||  co(n)s(ulibus)  V  id(us)  s[eptembresj. 

Grut.,  34,  3. —  Parf/uc;  J/ax/w!  a  remplacé  le  nom  de  Géta.  —  Consuls  de 
l'an  204. 

3.  Incertus  locus  Raeliae. 
Collega,  m  3976. 

369.  III  5976.  D(isi  M(anibus)  Juli  Ouvelnis,  optiolnis  le- 
g(ionis)  III  1  Ital(icae);  vixit  ||  an(nis)  XXVI. . .  |  mil(itavit)  an- 

8 


114 


C.    I.    L.,    VOL.    III. 


n(is)  I  VllI,  oplio  |  an(nis)   II,  Aur(elius)  coll(ega)  et  he||res 
f(aciencliim)  c(uravit). 


INSCRIPTIONS  INTERCALÉES. 


111    196  = 


196  =  N< 

>  93 

III  7532 -=N 

'216 

111  8840  =  N 

^  306 

26o  = 

103 

7626  = 

219 

8841  = 

307 

269  = 

104 

7631  = 

220 

8842  = 

308 

291  = 

107 

7728  = 

227 

8843  = 

309 

298  = 

108 

7767  = 

243 

9262  = 

310 

299  = 

101 

7807  = 

244 

9403  = 

311 

371  = 

133 

7822  = 

245 

5910  = 

312 

494  = 

184 

7827  = 

246 

9072  = 

313 

611  = 

198 

7881  = 

253 

9942  = 

314 

633  = 

199 

7900  = 

268 

10253  = 

316 

703  = 

200 

7905  = 

269 

103.35  = 

324 

704  = 

201 

7906  = 

270 

10430  = 

325 

763  = 

215 

7910  = 

271 

10435  = 

326 

6077  = 

139 

7960  = 

272 

10437  = 

327 

6150  = 

211 

8018  = 

276 

10511  = 

328 

6381  = 

293 

8086=^ 

278 

10519  = 

321 

6577  = 

86 

8147  = 

279 

10738  = 

329 

6760  = 

105 

8568  = 

284 

10771  = 

331 

67()o  ^= 

104 

8()73  = 

294 

10836  = 

333 

6818  = 

107 

8675  -- 

295 

108.58  = 

334 

6838  = 

108 

8676  = 

296 

10976  = 

342 

6839  = 

108»> 

8687  = 

297 

10997  = 

343 

7060  = 

134 

8690  = 

298 

11042  = 

344 

7218  = 

181 

8795  = 

299 

11092  = 

347 

7235  = 

182 

8818  = 

188 

11096  = 

,348 

7378  = 

204 

8819  = 

300 

11097  = 

349 

7383  = 

205 

8823  = 

301 

11189  = 

.351 

7437  = 

211 

8824  = 

302 

11255  = 

352 

7483  = 

212 

8829  = 

303 

11485  = 

355 

7505  = 

213 

8833  = 

304 

1 1800  = 

363 

7516  = 

214 

8837  = 

305 

IV^  PARTIE. 
Pompei. 

C.  I.  L.,  IV.  Inscriptiones  parielariae  Pompnime,  éd.  C.  Z\.NGEM3rsTER.  1871 . 
C  IL,  X.  Inscrip'.iones  Bru'Jior.i7i.  Lu:a,niae,  CaTipinia-;,  \Siciliae,  Sardi- 
niae  latinae,  éd.  Tu.  Mxmmsen.  Pars  prior,  188Î. 

Aurifices  univers!,  IV  710. 

Clibanari,  IV  677, 

Caupones,  IV  336  ;  copones,  IV  1838. 

Gisiarii,  X  106i. 

C'ilinari.  IV  373. 

D^rmientes  universi,  IV  o~o 

Forenses,  IV  783. 

Fullones,  X  813. 

Furuncunli,  IV  576. 

Gallinarii,  IV  241. 

Isiaci  universi,  IV  787  ;  Isiaci,  IV  1011. 

Lignari,  IV  931;   ligaari  universi,   IV  930;  lignari  p'.oîtrari,  IV   iS'J.  — 

Voy.  encore  FioRELLi,  Descr.,  p.  370. 
Muliones,  IV  113.  134  ;  mulioaes  universi,  IV  97. 
Offectores,  IV  864. 
Pilicrepi,  IV  1147. 
Piscicapi,  IV  826. 
Pistores,  IV  886. 
Plostrari,  vo\j.  lignari. 

Pomari,  IV  149.  180.  183.  20  5  ;  pomari  un'verd,  IV  202. 
Saccari,  IV  274.  497. 
Sagari,  IV  7o3. 
Seribibi  universi,  IV  581. 
Tonsores,  IV  743. 
Unguentari,  IV  609. 
Veneri,  IV  1146. 
Sodales  znceWi,  IV  221. 
Ministri  Fortunae,  X  825. 

lex  Fortunae  Augustae  ministrorum, 
Schoia,  X  850. 


H6  c.  1.  L.,  VOL.  m. 

370.  IV  97.  Via  consulare.  C(aiiim)  Ciispium  Pansam  \  aed(i- 
lem)  muliones  univers! .  |  Agatho  Vaio. 

371.  IV   113.  ihid. 

C(aimn)  Juliiim  Polybiiim  |  II  vir(iim)  muliones  rog(ant). 

372     IV  134.  WiLM.,  1952  g.  Jbid. 

C(aium)  Julium  Polybium  |  II  vir(um)  muliones  rog(anl). 

373.  IV  149.   Strada  (li  Mercurio. 

M(arcum)  Cerriniuni  |  aed(ilem)  pomari  rogant. 

374.  IV   180.  iiM. 

M(arcum)  Enium  Sabinum  |  aed(ilem)  pomari  rog(ant). 

Il  faudrait  :  Helvium  ou  M.  Epidium. 

375.  IV   183.  WiLM.,  lOoD-i.  Ibidem. 

Vetliiim  Firmiim  |  aed(ilem)  o(ro)  v(os)  r(acialis);  dign(us)  | 
esl  ;  pomari,  facite. 

376.  IV  202.   WiLM.,  19,32  p.  Ibidem. 

M(arcum)  Holconinm  |  Priscum,  Il  vir(um)  j(ure)  d(icundo)  | 
pomari  universi  |  cum  Helvio  Vestale  rog(ant). 

377.  IV  206.  Ibid. 

M(arcum)  Holconinm  |  Priscum  aed(ilem)  pomari  rog(ant). 

378.  IV  221.   Hknzen.  6970.  ;b!V/. 

M(arcum)  Corrinium  Valiam  |  aed(ilem)  dignum  rei(publicae) 
Tyrannus  cupions  ]  fecit  cum  sodales. 

379.  IV  241.  Vicoletto  di  Mercurio.  Cn(eum)  Helvium  aed(i- 
lem)  I  Hermès  colo. . .  |  cum  gallinariis  rog(al). 

L  2  copo  ?  Peul-ctre  :  gallinaris  [Zang.]. 

380.  IV  274.  Slrada  délie  terme. 

M(arcum)  Cerrinium  [V]a[lia]m  |  aed(ilem)  saccari  rog(ant). 

381.  IV  336.   WiLM.,  19o5.  Via  délia  Forluna. 

Salliislium  Capilonem  aed(ilem)  |  o(ro)  v(os)  f(acialis),  cau- 
pones,  facile. 

382.  IV  373.   Via  Nolnna.  [Epid?]ium  .  .  .  Suel[t]ium  |  II 
vir(iim)  d(ignum)  r(ei)p(iiblicae)  o(ro)  {"(acialis),  culinari  roganl. 

383.  IV  485.    Oreli.i,  420.^).  Ibid. 

Marcel[l]um  aed(ilem)  lignari  |  plostrari  rog(anl)  Lassi  |  cum 
[FJabio  et  Crimio  et  |  C(aio)  Nisio  I[n]rantione  |  ubiq(ue). 
38  i.   IV  497.  IlENZEN,  7276.  Strada  del  foro. 


POMPEI. 


H7 


A(ulura)  Vettium  |  aediilem)  ]  saccari  rogant. 

385.  IV  575.    WiLM.,  19.j2k.  Via  decjli  AugustaU. 

Valiam   aed(ilem)    rogant  [   Macerio   dormientes  ]  universi 
cum  I 

386.  IV  576.  WiLM.,  lOo^i.  Ibid. 
Vatiam  aed(ilemi  |  fiiruntuli  rog(ant). 

3b7.    IV  581.    B.  d.  ;.,  186o,  p.  187.  WiLM.,  19.j4\  Ihid. 
M(arciim)  Cerrinium  |  Vatiam  aed(ilem)  o(ro)  f(aciatis),  seri- 
bibi  I  universi  rogant;  |  scr(ipsil)  Florus  cum  Fructo  | 

388.  IV  609.  wiui.,  I9.>jf.  ibid. 

Nenim  aed  ilem)  o(ro)  f(aciatis)  ;  \  iingiientari,  facile,  rogo. 

389.  IV  677.  Vico  del  halcone  pensile. 

Trebium  aed(ilem)  o(ro)  f(aciatis),  |  clibanari  rog(ant). 

390.  IV  710.   Orelli,  .STOO'i.  WiLM  ,  t9o-2h.  Via  deW  abbondanza. 
C(ainm)  Cuspium  Pansam  aed'jlem)  |  aurifices  universi  |  ro- 

g(ant). 

391.  IV  743.   Gfr.  437.  WiLM..  19520.  T'ia  Fo/contï. 
[A(ulum)]  Trebium  |  aed(ilem)  tonsores. 

39-2.  IV  753.  Ibid.  Gavium  Rufum  |  .  .  .  sagari  rog(ant). 

393.  IV  783.  Ibid.  Forenses  rog(ant). 

Voy.  WaLEMS,  Elect.  mun.  a  Pompéi,  p.  87. 

394.  IV  787.   llENZEN.  G028.  Via  del  tempio  di  Iside. 

Cn(eum)  Helvium  |  Sabinum  aed  ilem)  Isiaci  |  universi  rog(ant). 
393.   IV  826.   Or£lu,3100''.  Slradadeiteati-i. 
Popidium  Piufum  ]  aed(ilem)  |  piscicapi  fac(ite) . . . 

396.  IV  864.    Via  Slabiana. 

Postumium  Proculura  ]  aed(ilem)  [  offectorts  rog(ant). 

Henzen,  7-264.  —  Festiis,  p.  112  M.:  infectores  qui  alienum  colorem  in 
lanarn  coiciunt  ;  o/fectores,  qui  proprio  colori  novum  officiant.  Ibid.,  p.  192  ; 
offectores  colorum  infectores. 

397.  IV  886.  Ibid.  Caium)  Julium   Polybium  II  vir(um) 
o(ro)  f(acialis),  |  multum?  pistores?  rogant. 

398.  IV  951.  Ibid.  Holconium  |  H  viirum)  j(ure)  d(icundo) 
lignari  ] |  juvenem  egregium). 

399.  IV  960.  Wii-M.,  1952".  Ibid. 

Cuspium  Pansam  |  aed(ilem)  lignari  universi  rog(aiil). 


118  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

400.  IV  1011.  Ibid.,  à  l'angle  de  la  via  di  Iside,  près  du  temple 
d']sis. 

Cuspiiim  Pansam  aed(ilera)  |  Popidius  Nalalis  cliens  cum 
Isiacis  rog(at). 

WiLM.,  19o2"'.  — Le  nom  de  Popidius  ^fatalis  est  inscrit  sur  l'une  des  six 
hydres  trouvées  dans  le  temple  d'Isis. 

401.  IV  1146.    Casa  di  Giulia  Felice. 

Paqium  d(iiumvirum)  j(iire)  d(icundo)  |  Veneri  rogant. 

Les  Venerii  sont  des  esclaves  ou  ministres  du  temple  de  Vénus  (Z.).  Suivant 
WiLLEMs,  Hlect.  mun.  à  Povipéi,  p.  37,  c'est  un  collège  d'adorateurs  de  Vénus; 
comparez  les  Isiaci,  A'os  394.  40O.  En  effet,  des  esclaves  ne  pouvaient  guère  se 
mêler  des  électioni^. 

402.  IV  1147.  Ibid.  A(ulum)  Vellium  Firmum  |  aed(ilem) 

o(ro)  v(os)  f(aciatis),  d(ignum)  r(ei)p(iibli(;ae)  o(ro)  v(os)  f(acia- 
lis),  pilicrepi  tacite. 

Henzen,  730S.  WiLM.,  1955  g.  On  trouve  des  pilicrepi  dans  Ses.,  ep.  56. 
Orelli,  2591.  B.  d.  7.,  1866,  p.  174.  Isid.,  gloss. 

403.  IV  1838.  Basilica.  Q(uintus)  Contoboviovindillus  | 
coponibus  sal(iitera). 

Pompéi  s'appelait  colonia  Veneria  Cornelia  Pompeianoriini. 

Sur  les  collèges  de  Pompéi,  voyez  notre  Élude  hist.,  1,  pp.  169-171,  et  les 
ouvrages  cités /èîd  ,  p.  169,  n.  1.  —  Sur  les  expressions  oro  vos  facialis^  etc., 
voyez  Zakgemeister,  C.  1.  L.,  IV,  pp.  10-11.  Wili.ems,  Elecl.  municipales  à 
l'ômpei,  pp.  79-80.  Th.  Mom.msen,  St.-R.,  111,  p.  350.  Trad.  Giraud,  VI,  1, 
pp.  399-400.  Le  rôle  des  comices  dans  les  élections  à  cette  époque  est  discuté. 
MoMMSEN  croit  que  le  peuple  n'avait  plus  que  le  droit  d'acclamer  les  magistrats 
élus  par  la  curie.  Sur  les  candidats,  voy.  Wm.i.ems,  pp.  90  et  suiv. 

Pour  unicersi,  cfr  IV  1122  :  universi  Pompeiani. 

Voyez  les  autres  inscriptions  de  Pompéi  dans  la  X^  Partie.  Toutes  celles  qui 
précèdent  sont  des  alliclies  électorales,  peintes  au  minium  sur  la  façade  des 
maisons,  a  une  hauteur  telle  (|ue  la  main  a  de  la  peine  ii  y  atteindre. 


V«  PARTIE. 
Gallia  Cisalpina. 

C.  I.  L.,  V.  Inscriptiones  Galliae  Cisalpinae  lalinae,  edidit  Theodorl's  Momm- 

SES,  1872  et  1877. 
H.  Pais.  Corporis  inscr.  lat.  supplemeiita  ilalica.  Fasc.  I,  additameuta  ad  vol.  V 

Galliae  Cisalpinae.  Romae,  1888. 

I.  ITALIAE  REGIO  DECIMA. 

VENETIA    ET    HISTRIA. 


i.  Cohnia  Pietas  Julia  Pofa  (Pola).  C,  V,  p.  3. 

Collegium  fabrorum  Polensium,  V  60  ;  colegium  fabrum.  V  8143. 

patronus  et  praefectus  ejus.  V  60. 

judicantes  dtto,  \  8ii3. 
Dendrophori  Polensium,  V  81  ;  collegium  dendrophorum,  V  o6  (en  227).  82. 

fullo,  V82add. 
Collegium  incertum,  V  61. 

decretum  ordinis  nostri. 

404.   V  56.   Base. 

Q;uinlo)MursioQ(uinti,i[f(ilio)]  1  PlinioMiner[viano],  III  Yir(o), 
patr(ono)  ([o!;oniae)],  j  coll(eguim)  dendroph[oriim],  |  ob  mérita 
ejus  e[\  aère]  '\  conlato.  L(ocus)  d(atus)  [d(ecreto)  d(ecurionum)].  | 

Exempluin  (lecre[ti]  :  | 

M(arco)  Nummio  Senecione  Albino  [M(arco)  LJaelio  [Maximo 

co(n)s;ulibus)]  .... 

Consuls  de  l'an  227.  — A  gauche,  une  femme  voilée  sacrifiant  sur  un  autel. 
La  dédicace  était  suivie  du  décret  des  décurions  dont  il  ne  reste  que  le  début. 

40o.  V  60.  Cneo)  .  .  .  prio  |  Cn(ei)  [f(ilio)]  V]el(ina)  |  Se- 


120  C.    T.    L.,    YOL.    ni. 

c[un]din(o),  |  II  vir(o),  [II]  vir(o)  q(uin)q(iieiinali),  |  palro[no  e]t 
praef(ecto)  ||  coll(egii)  [fabr]or(um)  Pol(ensiura),  |  cura[lor]i  rei- 
p(ublicae)  |  Fla[nati]iim,  |  M(arcus)  Helv[ius  Hejrmias  |  amic[o 
siia]viss(imo).  ||  L(ociis)  d(atus)  [(](ecreto)]  d(ecurionum). 

406.  V61.  Base. 
Sur  la  face  :  Lila|si. 

Sur  le  côté  : 

[coljlegiura  experirem(ii)r 

inulcti  Severi 

rvianiis  filins  ejus  in 

5 collegium  n(osfrum)  suscepe 

[an]clorilatemq(ue)  suam 

[coUegiuJra  n(oslrum)  adrogaretiir  niinc 

otissimum  qiioque 

[qii]antnm  beneficii  tan 

0  con sensu  rcmono/o 

us  adfectioni 

aeiex  nostro  in  foro  po- 

r  nobis  libenter  adquies 

s  quod  ei  a  nobis  debeafiir  ut 

15 [obsjequio  ad  référendum  gratiam 

ebionem  et  Jul(iiim)  Clirysogonora 

um  Clementianum  levoni 

.     .     .  [decrelum  ordijnis  n(oslri)  in  notitiam  ei  per- 
[feratur] mo  suo  locnin  qiiem  ipse- 

20     [elegerit] verba  in  basi  slatiiae  quam 

[primum  perscriberenturj 

Litast  se  trouve  au-dessous  de  la  figure  d'un  homme  représenté  debout.  C'est 
un  surnom  du  personnage,  Litasius.  Cfr.  R,  Gagnât,  Cours  d'épigr.  lat.,  2«  éd.,. 
p.  56.  C.  Julhis  ChriisoQonus  se  retrouve  V  13, 

407.  V  81.  Dendrophoris  |  Polensium,  ]  C(aius)  Laecaniiis| 
Theodorus,  |  sace[erd]os  M(atris)  d(eum)  M(agnae)  I(daeae),  || 
lo[cn]m  cum  |  sepultura  dédit.  |  In  fr(onte)  p(edes)  XLII,  |  in 
ag(ro)  p(edes)  XLII. 

C'est  l'une  des  inscriptions  qui  prouvent  les  rapports  des  dendrophores  avec 
le  culte  de  la  Magna  Mater  ;  voyez  C.  I.  L.,  I,  p.  389  (22  mars).  [Tu.  M.].  Étude- 
hist.,  I,  pp.  2i0-253. 


GALLIA    CISALI'LNA.  121 

408.  V  82  add.  C(aiiis)  Turpiliiis  Félix  viviis)  ^(ecit)  sibiet| 
Betuviae  Feliciilae,  C(aio)  Pollentio  |  Liberali,  fui  i)  coUegio 
denclrop(hororiim),  |  Tiirpili(i's  Vitali,  Aprioni,  Elruscae,  |  Eu- 
lalo,  Primo,  Trallidi  coHib(ertis),  C(aio)  Seltidio  Donato,  L(ucio) 
Annio  Venusto  disc(entibiis)  bonis. 

Orelli,  1204.  —  ^)  Fui  est  obscur  ;  on  a  pensé  à  fuKlo  ex)  coUegio  dendro- 
p(hororum).  Th.  M.  a  lu  tul  et  conjecture  :  lul(ii)  collecjio  dendrop(hororumJ  ; 
ce  serait  une  allusion  aux  pins  portés  dans  les  fêtes  de  Cybèle. 

409.  V8143.  Arca. 

Selidius  Cssal.,  iten  Seltidia  F|ronfonila,  fralres  vins  ex  jiidi- 

c|ato  Aqiiili  Riifini,  iten  Taciti  Seculalris,  ex  colegio  fabrum 

tribuna[t]o  |  sita  arci  mortis  vilns. 

Cfr.  XIV  26.30,  à  Ostie  ou  à  Tusculum  :  judex  inter  electos.  Le  graveur  a 
commis  beaucoup  de  fautes. 

2.  Col.  Julia  Pn»*entiun%  (Parenzo).  C,  V,  p.  3o. 

Collegium,  V  33o.  337. 

praefectus  et  patronus  e/us,  V  33o. 

410.  V  335.  C(aio)  Cantio  L(ucii)  f(ilio)  |  Lem(onia)  Sep- 
timino, eq(uo)l  publ(ico),  flam(ini),  patron(o)|  coion{iae)  Jnl(iae) 
Parent{ii),  ]|  curial(i)  veter(i)  Par(entii)  |  omnib(us)  Iionorib(us)  | 
municipal(ibus)  fiincto,  |  praef(ecto)  et  patr(ono)  coll(egii)  fa- 
b(rum),  I  plebs  aère  conlato.  |  L(ociis)  d(aliis)  d(ecreto)  dfecii- 
rioniim). 

Orelli,  3729.  Wilm.,  213o.  —  Curialis  vêtus  Parentii.  celui  qui  a  hérité 
de  ses  ancêtres  le  rang  de  curiale  [Th.  M.]. 

4il.  V  337.  D(is)  M(anibiis).  \  Sex(to)  Fnlcinio  |  Sex(ti) 

f(ilio)  Vel(ina)  Vero,  |  dec(nrioni)  ]  Parenl(ii),  j  an(noriini)  XIIII, 

dier(ura)  XXXVII.  1|  Hiiicordopientissilmus  decr(eto!  suo  fiiniis 

pub(lictim)  I  et  res  pub(lica)  tiiris  libfras)  très  |  titulis  publiée 

ferri  |  univers!  censueriint.  |  Huic  et  col(legium)  fabr(um)  turis  | 

mittendi  habuil  hori(orem).  |  Qui  parentes  suos  j  miseros  senes 

in  I  luctu    reliquit.  1  Parentes  fdio  |  pientissimo  et  sibi  |  vivi 

posuerunt.  | 

Henzen,  7177.  Lecture  de  Tn.  M.  —  L.  6-10.  C'est  un  extrait  du  decretum 
decurionum  ;  les  décurions  ont  décrété  un  funus  jmblicuni,  l'envoi  de  trois 


122  c.  i.  L.,  VOL.  m. 

livres  d'encens  au  nom  de  la  ville  et  l'inscription  du  nom  de  la  ville  S'"'  les 
tiluli  du  défunt.  [Th.  M.]. 

3.  Col.   Tei*ffe»i€  (Trieste).  C,  V,  p.  53. 

Collegium  fabrum,  sous  Hadrien,  V  liÀH.  BIG. 
patronus. 
praefeclus  fabrum  Romae  et  Tergeste. 

Ali.  V  545.  L(iicio)  Vario  |  Papirio  |  Papiriano,  |  Il  vir(o) 
j(ure)  d(icundo),  II  vir(o)  j(iire)  cl(icundo)  (j(uin)q(uennali),  | 
f(eclo)  rabr(iim)  Romae  ||  et  Tergesie,  |  nam(ini)  Hadr(ianali), 
praepont(ifici),  aiignr(i)  |  collegiiim  fabrum  |  patrono  merenti. 

Grut.,  483,  2.  Wn.M.,  162i.  —  Praefectus  fabrum  Romae  et  Tergeste 
signifie  que  ce  personnage  revêtit  la  fonction  militaire  de  praefectus  fabrum 
dans  l'Etat  romain,  et  qu'il  fut  praefeclus  et  patronus  collegii  fabrum  à 
Tergeste  ;  cfr.  V  60,  à  Pola.  [Th.  M.].  Voy.  notre  Étude  hisL,  II,  pp.  388-389. 

413.  V  546 [donis  donato]  |  ob  bellum  Parlli(icum) 

[lorquibus],  |  armillis,  phaleris,  co[rona  murali].  j  L(ucius) 
Varius  Papirius  Papirianu[s]  pa[le]r  |  II  vir  j(ure)  d(icundo), 
II  vir  j(ure)  di(('undo)  quinq(uennalis)  Terges(le),  1  praef(ectus) 
l'abnim  Romae  et  Terg(este). 

Voyez  V  oi'ô.  11  s'agit  ici  de  la  guerre  faite  aux  Parthes  par  Trajan,  car 
Varius  est  appelé  /Jatncn  llailrianalis  (V  545). 

4.  Mun.  AfguUeia  (Aquileja).  C,  V,  pp.  78.  1023. 

Collegium  fabrum  (fabrorum),  V  731.  749.  86o  (vers  l'an  150).  866.  908. 

1012.  1020.  Pais,  181.  194. 

dec(urio)  e/u.ç,  V  731. 

decuria  mea,  Pais  181. 

decuria  ApoUinaris,  Pais  181, 

matronae  collegii  fabrum.  Pais  181. 

patronus  e/?is,  V  865.  1012. 

praefectus  et  patronus  collei,Morum  fabr,  et  cent,,  V  749. 

dolabrarius  ejus  coîlegii,  V  908. 

sufiVagiis  universis,  V  1012. 
Collegium  centonariorum  A(|uileiensium,  V  1012  ;  collegium  centonariorum, 

V  749.  1020  ;  [centjonarii,  V  1019. 

praefectus  et  patronus  collegiorum  fabr.  et  cent.,  V  749. 


GALLIA    CISALPIXA.  123 

CoUegium  deiidrophororum  Aquileiensium,  V  101:2. 

patronus  coll.  cent,  et  dend.,  V  1012. 
Collegia  fabr.  et  cent.,  V  1020. 

praefectus  et  patronus  eorum,  ro>/.  supra. 
Collegia  cent,  et  dend.,  V  1012. 

patronus  eorum,  voy.  supra. 
Gentiles  Artoriani  lotores,  V  801. 
Sectores  materiarum  Aquileienses  et  incolae,  V  815. 
Feronenses  aquatores,  V  992.  8307.  8308. 

L(ocus)  nionunienti  eoriuii^  V  8308. 
Collegium  veteranoruni,  V  78-4. 

pater  ejus. 
Gentiles  veterani,  V  884. 

locus  sepulturae  corw///. 
Commanipuli,  V  893. 
Juvenes,  V  8211. 

magistri  eorum. 
Sodalicium  Florensium  {chrétiens),  V  1703. 
Collegium  ing[enuorum  ?]  cultorum  (Martis?),  V  82ol.  8289. 

dec(uriones)  in  co[llegio  l],  ;  auno  primo  magisteri. 
Collegia  inceria,  Y  703.  865.  1028.  8311  ;  coUega,  V  1424. 
CoUegium  incertum,  V  1495  . 
Sodalicium,  V  8254. 
Sodales,  Pais,  208. 
Mag(isterium),  Y  703. 

414.  V  703.  . . .  Iportitor  soc(ioriim)  s(ervus)  |  . . .  i  L(ucii) 
l(ibertus),  AgiUo  soc(iorun])s(ervus),  | . . .  columnasque  magfis- 
lerio)  fi|li  [siii  et  s]iio  Menervai  d(onum)  d(al)  I(iibens)  ni(erilo). 

G.  I.  L.,  I  1462.  Gfr.  Y  704  =  1  1463.  C'est  un  fragm.  d'un  épistyle. 

415.  V  731.  Aesculap(io)  [  et  Hygiac  |  Aug(iistis)  sacr(um).  [ 
C(aiiis)  Slalius  |  Moschus,  i|  (sex)vir  Aqiiil(eiensis),  |  (lec(urio] 
coll(egii)  I  labr(iim),  |  v(otum)  s(olvil)  l(ibeiis)  m(erito). 

416.  V  749.  ApoUini  |  Belfno  Aug(iisto),  |  in  honorem  \ 
C(ai)  Petti  C(ai)  ((ilii)  Pal(atina)  |  Pliiltali,  eqiiio;  p;iibIico),  || 
praef(ecti)  aed(ilicia)  pol(estate),  |  praef(ecti)  et  palroiii  |  ool- 
legionim  |  fabr(um)  el  cen((onarioriim),  |  Diodes  lib(erlus)  || 
donum  dédit.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurioniim). 

Crut  .  ,36.  11. 

417.  V  784.  .I(ovi)  O(plirao)  M(aximo).  (  Collegium  |  vete- 
ranor[um]  |  posuit  sujl)  pâtre  TiJIliano  ;  scr|ibsit  Ul[piiis]  [ 
Amanliiis  s(('riba). 


124  C.    I.    L.,    VOL.    III. 

WiLM.,  90.  Pour  l'indication,  fort  rare,  du  rédacteur  de  l'inscription,  voy. 
Th.  m.,  Abh.  der  saechs.  Ges.  der  Wiss.,  I,  p.  607.  D.  d.  /.,  1832,  p.  103. 
Zangejieister,  C.  I.  L.,  IV,  p.  10,  et  ci-dessus  A'"  387. 

418.  V  801.  Minervae  [  Aug(ustac)  sacr(um).  |  M(arcus) 
Valeriiis  |  Vemislus  |  et  Muicedatia  Tais  |j  gentilibus  |  Arlor[i]anis 
lotoribus  |  aram  d(onum)  d(edil). 

Henzen,  7240.  WiLM.,  2536.  —  Les  lolores  sont  des  foulons  ;  ceux-ci  étaient 
sous  la  protection  de  Minerve;  voyez  Mojlmsen,  ZcUscbr.  fiir  gesch.  Rechtwiss., 
XV,  p.  330;  C.  I.  L.,  I  U06,  et  notre  Etude  hist.,  I,  p.  202.  Les  gentiles 
Artoriani  sont  des  captifs  barbares  appartenant  à  un  certain  Artorius,  qui  les 
avait  organisés  en  collège  pour  les  exercer  au  métier  de  foulons.  [Tu.  M.]. 
GenlUcs,  les  gens,  est  synonyme  du  terme  barbare  laeli,  leudes  (God.  Kurth,. 
C/om,  p.  28,  n.  3). 

419.  V  815.  Silvano  |  sacr[u]m.  |  Sectores  |  materiarum  | 
Aquileienses  J  et  incolae  )  posuerunt  |  et  mensam. 

Orelli,  4278. 

420.  V  865,  et  page  1025.  [Tiito)]  Caese[rnio  Statio]  | 
Quincti[o  MacedoniJ  |  Quinctia[no,  c(larissirao)  v(iro),  co(n)- 
s(iili)],  I  sodali  Aiig(iislali),  [ciiratori]  |  viae  Appiae,  p[rael'(ecl(> 
alim(entorum)],  ]|  legato  legio[nis  . . . .]  |  piae  fidelis,  co[miti  ini- 
p(eratoris)]  1  per  Orienlem,  [praet(ori)  cand(idato)]  j  inter  cives 
et  p[oregr(inos),  trib(uno)]  |  plebis>an(]ida[to,  eonsi(tori)  per]  [| 
Africain  Maur[e(aniaS(|(ue),  (|(iiaestori)J  |  candidato,  l[ribuno 
inil(itum)|  IJegionis  tr[icesimae  Ulp(iae)  (  Vijclricis,  l[riiimvirof 
aujro  argen[to  aore  f(lando)  f(eriiindo),  ||  pat]rono  co[llegii  fa- 
br(nm)],  |  d(ecreto)  [eor(um)]  |  Servi [lius]  |  amic[o], 

Henzen,  6.^02.  Dessau,  1069.  Zeitschr.  fiir  Altei-thumswiss.,  1848,  p.  297. 
A.  d.  /.,  1849,  p.  230.  Ce  T.  Caesernius  fut  consul  su/fectus  au  ne  siècle  ;. 
l'année  est  inconnue.  Son  frère  (?)  fut  gouverneur  de  Germanie  supérieure  en 
l'an  ISO.  Voy.  Prosopogr.  i».p,  rom.,  I,  pp.  266-207,  n"s  144  et  14Î5.  Sur 
censitori,  voy.  Th.  M.,  Sl-R.,  II,  3,  p.  1090,  n.  2. 

421.  V  866.  T(itiis)Caesern(i(is)  |  Macedo  |  Qiiinclian(us),  [ 
co(n)s(ul),  I  collegioj|fabroriim  |  d(oniim)  d(edit). 

Orelli,  3780.  Voy.  le  No  précédent. 

422.  V  884.  Lochs  |  sepultura[e]  |  gentiliiim  |  vetcrano- 
r(iim);]in  fr(onle)p(edes)  XXV,  jjin  partein  posterior[em]  | 

Wn.M.,  1480.  Dessau,  2477.  Sur  gentiles,  voyez  N^  418.  Nous  avons  vu  un 
collège  de  vétérans  (V  784),  et  dans  la  Notilia  dign.,  (Boeck.,  p.  121.  0.  Seeck» 


GALLIA    CISALPIN  A.  125 

Oc,  XLII,  46-70,  p.  218),  il  y  a  des  praefecti  Sarinatarum  gentilium  en  Gaule 
et  en  Italie,  notammeiit  dans  la  Vénétie  [Th.  M.]. 

423.  V  893.  D(is)  M(anibus).  1  Aurelio  Dizo,  milex|  leg(io- 

nis)  X[  Claud(iae).   vixit  |  ann(is)  XXVIl,  inUi(taYit)  ann(is)l 

qiiinque,  obilus  in  ||  Maiiretania,  bene  |  merenli  cives  et  [  com- 

manipuli  de  suo  |  fecerunl. 

Mur.,  790,  1.  Au  m*  et  ive  siècle,  la  kgio  XI  Claudia  tira  beaucoup  de 
recrues  d'Aquilée  [Th.  M.]. 

AU.  V  908.  Ti(berius)  Claudius  |  Ti(berii)  Claudi  Epa- 
phrodilian(i)  |  vet(erani)  leg(ionis)  Vl[  Cl(audiae)  p(iae)  f(idelis)  | 
fil(ius)  Aslylus,  ^  dolabrar(ius)  col(legii)  fab(riim),  \  vivos  fecit 
sibi  et  I  Juliae  Dionysiadi  |  conjugi  |  bene  de  se  mer(itae). 

Orelli,  4081.  WiLM.,  2134.  A  gauche  :  une  femme  portant  la  stola  et  une 
couronne  ;  à  gauche,  un  jeune  homme  tenant  de  la  main  droite  un  centon  (?) 
et  de  la  main  gauche  une  dolabre.  Sur  dolahrarius,  voyez  0.  Hirschfeld,  Gall. 
Stud.,  m,  p.  10  11  :  Vorbrecher.  Etude  hist..  J,  pp." 342,  3.  3o8,  S.  Il,  204. 
20o,  4.  3ol. 

42o.  V  992  =  8307.  Cette  inscription  et  la  suivante  ont  été  trou- 
vées à  cent  pas  de  la  Casa  Bianca,  fra  Monastero  e  la  località  delta  la  Colom- 
bara,  ove  esisteva  ima  vasta  necropoli  pagana,  a  franco  délia  via  Gcmina. 
[Greg.]. 

Sur  Vépistyle  :  D(is)  M(anibus)  s(acrura)  |  Feronensium  | 

Sur  la  plinthe  :  aqualoruin. 

A  gauche  :  [T(itus)  Kanijus  Januariiis  |  .  .  .  Pelliae,  L(ucio) 
Mi[n]e[i]o  Heleno,  |  .  .  .  ie  Facibni  s,  Q(iiintOj  Fadio  Jenisco  | 
. . .  Simiehoniadae. 

A  droite  :  [T(itus)]  Kaniiis  M[eIior]    Variae  Phi  .  .  .  |  Kaniae 

Procil[lae],  |  Docili  f  Major  .  .  . 

Cfr.  V  776.  8218  :  dédicaces  à  Feronia  par  T.  Kanius  Januarius.  T.  Ka- 
nius  Melior  et  d'autres  Kanii  se  trouvent  dans  l'inscription  V  1270.  Cfr.  1269. 
Ces  Feronenses  aquatores  (cfr.  8308)  étaient  un  collège  voué  à  la  déesse  Fero- 
nia C'étaient  des  artisans  Remarquez  que  T.  Kanius  Januarius  fait  aussi  une 
dédicace  Fontibus  ou  Fonti  Keleno  (V  775).  [Tii.  M.].  Sur  Feronia,  voy,  Ro- 

SCHEB,  s.  Y. 

426.  V  8308.  L(ocus)  m(onumenti)  |  Fer(onensiiim)  aqua- 
t(oriimi|  in  fr(onlem)  p(edes)  XXXX,  ]  in  agr(ura)  p(edes)  LXX;1 
et  post  mon(umentum)  1  A{uli)  Livi  ustrin(um)  |  q(iia)qi'ua)  Y(er- 
sus)  (pedes)  XVI. 

Voy.  le  K"  précédent.  Sur  A.  Livius,  voy.  V  1274.  1275, 


1:26  c.  I.  L  ,  VOL.  m. 

427.  V  1012.  C(aio)  Valer(io)  Cfai)  f(ilio)  |  Vel(ina)  Euse- 

beti,  I  IIII  vir(o)  j(nre)  d(iciin(lo),   IHI  v(iro)  j(ure)  d(iciindo) 

cj(uin)c|(iiennali),  |  patron(o)  Se|)l(imianoriim)  AnreIi(anorum)| 

Aug(nstalium)  sex(viriim),  palron(o)  |  coll(egii)  cenl(onarioruni) 

el  dend(ropliororiim)  Aqiiil(eieiisiiim),  |  oIj  insignem  ejus  erg.i 

se  I  largilion(em)  et  liberalita[(era]  |  snfl"rag(iis(  univers(is)  ex 

aère  [coll(alo)],  |  coll(egi(im)  rab(riim)  ||  |)atron(o)  dignissim(o).  | 

L(ocus)  d(atiis)  d(ecreto)  d(ecurionnm). 

Mur.,  518,  6  Les  Augustales  sexviri  paraissent  être  appelés  ici  Seplimiani 
Aureliani  [Tu.  M.]. 

428.  V  1019.  . . .  nxoris  ]  . . .  [raa]rmoribus  ex  | . . .  [sig]no 

aereo  efli|[gieni . . .  sigjnis  marmoreis  |  .  . .  e  verva  aqua  ||  . . . 

[casllello  publico  |  ...  o  et  cetera  in  !.. .  itqiie  opus  |  . . .  [cen- 

tjonarioriim  |  ...  t  et  in  hiition  ||  . . .  t  item  praecej[dentibus  in] 

memoriam  mari|[(i  sui  et  filia]e  suae  (sestertiiim  duo  milia) 

n(umraiim)  dédit. 

Vci'va  videtur  fuisse  caput  vervecis  sive  arietis  raarmoreum,  unde  aqua 
nuehat.  [Tu.  M.].  Ctr.  \'^  -4(14  (V  286.i). 

429.  V  1020.  ...  sial  |  collegia  fabr(um)  et  cen((onario- 
rum)  I  staluam  aiiral(am)  ponend(ara)  |  [decreverunt]  honore  [ 
[contenlns  sujmptus  ||  [remisit]. 

3IuR.,  518,  ,-5. 

430.  V  1424.  Tiillius  Orlelus  posuit  |  araico  DI  |  CYPRIO  | 
GONIO  11  collegae. 

431.  V  1495 [ex  suj^perlluo  runerari(i)  |  facien- 

d(um)  curaver(iint). 

Id  l'Sl  ex  eo  qiiod  superfiiit  ex  funerario  (^=  funcraticioj  sportulis  datis 
funeris  causa.  [Tu.  M.].  Voyez,  notre  Étude  hisL,  I,  pp.  272,  4.  280,  3. 

432.  V  1628.  Inscr,  chrétienne  du  cimetière  des  SS.  l'Vlix  et  Fortu- 
natus  ;  cfr.  De  Rossi,  Roino  Soit..  III,  p.  5i;(.  La  pierre  est  brisée  en  bas. 

B(onae)  ra(einoriae).  |  Aur(eliiis)  Fortuniiis,  |  qui  vixit  annus  | 
XL  m(enses)  V  d(ies)  XX,  qui  vixit  |  cum  compare  annus  ||  X,. 
m(enses)  V,  Flora  |  Florentina  cojugi  |  incomparabili  |  una  cum 
colecio. 

433.  V  1703.   Autre  inscription  clirétienne. 

Hic  jacet  Kestuttis  I*elcger  in  pace  fidelis  :  | 
Ex  Africa  venit  ut  istam  uibe{in)  videret;  | 


G  ALLIA    CISALPINA.  127 

H(a)ec  invisa  lellus  isliim  voliiit  corpus  habe|re. 
Hic,  qiio  nains  luerat  opfans  erat  illo  j]  roverli; 
Id  magis  crudelins  ni  nnllum  sno|rnmqne  viderel. 
Invenerat  satis  amplins  |  qnam  suos  ipse  parentes; 
Nec  jam  erat  exter  si|cut  provenit  ni  essel  ab  ipsis, 
Sed  quo  fata  vocant,  |  nnllns  résistera  possil, 
Huic  sodalicii  Florensium  |  contra  votnm  fecerunt. 
Mur.,  1932,  i.  Révision  de  H.  Pais,  Add.  ad  vol.  V,  n.  Hl.  Cfr.  De  Rossi,  1. 1. 

434.  V  8211.  Graflilo  sur  un  morceau  de  jaune  antique  déforme 
elliptique. 

D'un  côté  :  Ab  |  Ise  el  |  Serap(ide)  |  dro, 

De  Vautre  :  m(agistri)|juven(nm),  |  mag(istri)  vi(ci  |  primi?). 

Les  magistri  jiivenum  et  les  magistri  vici  primi  font  un  don  à  un  dieu  dont 
le  temple  est  situé  dans  la  région  d'Aquilée  appelée  ab  he  el  Sei-apidc,  comme 
l'une  des  régions  de  Rome.  [Th.  M.]. 

435.  V  8251.  L(ucius)  Domitius  Epaphro[ditns],  |  is  anno 
primo  magi[sleri]  .  .  |  cum  baseetliasla  pro  . . .  |  isdem  pridie 
Non(as)  Jn  . . .  [la]|  bernas  IX  et  cibar[ia] ...  | 

Trouvée  sur  le  sol  de  la  cella  d'un  antique  sanctuaire,  près  des  ruines  d'un 
théâtre,  en  même  temps  que  V  8230  et  8289.  Voici  V  8236  :  3Iarli  Gradiv(o).\ 
T.  Arius  Celadus  \  sacrum  reslilidt. 

436.  V  8254.  Tablette  d'airain. 
Salbo  soda|licio,  Feli|x  Heliodo|rins. 

De  l'autre  côté,  on  voit  un  portrait  d'homme  et  un  de  femme. 

437.  V  8289.  L(ucio)  Domitio  E[paphroclito].  |  el  M(arco) 
Liv[io].  . . ,  I  dec(urionibus)  in  co[llegio] .  . .  |  [co]Ileg(iura)  in- 
g[enuorum?  |  cjnllornm  ....  f  ex  aère  con[lato] .  .  .  |  L(ocus) 
d(atus)  [d(ecreto)  d(ecurionum)]. 

L.  3,  dec(urialibus  ?),  lecture  de  Tu.  M.  Voyez  le  N"  précédent. 

438.  V  8307  =  992.  Voyez  N°  425.  —  V  8308.  Voyez 

N°  426. 

439.  V  8311.  .  .  .eri |  coll(egium) |  L(ocus) 

d(atns) .... 

440.  H.  Pais,  Suppl.  ilalica  ad  vol.  F,  n.  172.  Autel. 

[L(ncins)J  Poblicins  L(ucii)  |  l(iberlu.s)  Anteros,  |  [P(nblius)] 
Postumiiis  P(nblii)  l(ibertus)  Félix,  |  P(ublius)  Oppius  P(nblii) 


128  c,  I.  L.,  VOL,  m. 

I(ibertus)  Allicu[s],  |  Capito  Jiili  Nason(is  serviis),  ||  Urbanus 
T(iti)  Helvi  F. . .  (servus),  |  Primus  T(iti)  Vocon(ii  servus),  |  ma- 
g(istri)  l(udos)  ou  l(ocuni)  ou  l(ibenter)  d(ederunl). 

Des  six  magislri,  trois  sont  affranchis  et  trois  sont  esclaves.  Mojdisen  préfère 
lire  :  ](ibenlcr)  dfedcnintj.  —  Gfr.  Maionica,  Arch.  sp.  Mill.,  IV,  1880,  p.  87. 

441.  II.  Pais,  ib.,  181.  Caractères  du  me  siècle. 

D(is)  M(anibus).  |  M(arcus)  Anton(ius)  |  Valens,  vel(erani)[ 
(ilius,  I  horiundus  jj  Fab(ia)  Verulo  (=Berylo),  j  tilulum  pos(ui)| 
milii  et  co(n)jugi  |  meae  Flaviae  |  Crescenlinae.  || 

Hoc  tilulo  meo  |  inseriii  domiiin  |  meam,  in  (|ua  multos  |  an- 
n(os)  habilavi,  sicut  testa|raento  meo  saiixi,  ul  lib(erlis)  ||  liber- 
tab(us)q(iie)  meis  posterisq(ue)  eor(um)  |  quem  reliquero  ne 
veneat  ne(ve)  lîducietur;  ex  qua  redilusejus  ut  detur|decuriae 
meae(denarii)XV,ma[l]ron(is)colleg(ii)  fabr(um  denarii)XXV,| 
ad  parentalia  (denarii)  XlIS  sic,  uti  mihi  et  co(n)jugi  meae  || 
ponatis,  sic  lamen,  ut  decuria  mea  ut  vinum,  quod  accipim(us)| 
de  Marciani  in  vico  proYinc(iae?)  llil  idus  Mai(as)  ut  |  ad  sepul- 
c(rum)  meum  profundatis  mi(lii)  et  co(n)jugi  me(ae)  |  et  ipsi 
epulet(is),  quod  si  non  fecer(itis)  dune  XXV  dec(uria)  |  Apolfli- 
naris)  mi(hi)  taciet. 

Gregorutti,  Arch.  Triesl.,  X,  1881,  p.  -10.^.  Le  texte  est  très  mal  rédigé. 
Voici  comment  Mommsen  i)ropose  de  corriger  : 

Hoc  tituJo  meo  iiiscrui,  sicut  Icslaincnto  meo  mnxi  :  domus  mea  in  qua 
multos  aniios  habitavi,  quam  Ubertia  libevtabusque  meis  poderisque  eorum 
reliqui,  ne  veneat  nece  fiducielur,  ex  redilu  ejiis  ut  dentur  decuriae  meae 
denarii  XV,  matronis  coUegii  fabrum  denarii  XXV,  ad  parentalia  denarii 
XlIS  sic,  uti  vos  decuriales  mei  mihi  et  conjugi  meae  rosam  ponatis  :  item 
sic  ut  vos  decuriales  mci  cinum,  quod  acciinmus  de  Marciani  taberna  in  vico 
provinc(iae  ?),  JIII  idus  Maias  ad  sepulcrum  meum  profundatis  mihi  et 
conjugi  meae  et  ipii  eptilcmini  ;  quod  si  non  feceritis,  lune  ex  (denariis)  XV 
decuria  ApoUinaris  mihi  faciet.  Les  1.  19-2:2  sont  peu  sures. 

442.   II.  Pais,  ;/;.,  194.  Cippe. 

Sur  la  face  :  L(ocus)  m(onunicnti)  |  C(ai)  Caedici  |  Paridis,] 
qui  se  vivo  |  don(avil)  c(ollegio)  t\abrum  denarios  mille),  et  | 
M(arci)  Antoni  |  Menandri  ;  |  M(arcus!  Anlonius  |  Alcinius  et  | 
Caedicia  j|  Quinta  vivi  |  merentibus  |  tecer(tint)  et  sibi. 

Sur  le  côté  :  M(arcus)  Anlonius  |  Alcimiis)  C(aio)  Caecidio  | 
Paterno  1  amico. 


GALLIA    CISALPIN  A.  129 

Gbegorutti,  /.  /.,  V,  1877,  p.  346.  0.  Hirschfeld,  Arch.  ep.  Mitt.,  II,  p.  86, 

443.  H.  Pais,  ib..  208. 

L(ocus)  m(onumenti)  |  sodalium.  |  In  fr(onte)  p(edes)  XXX,  | 

îu  ag(ro)  p(edes)  XXV. 

Gregorutti,  /.  /.,  V,  1877,  p.  334,  0.  Hirschfeld,  /.  /.,  p.  87.  —  Il  y  a 
•deux  exemplaires,  qui  servaient  sans  doute  de  bornes  au  champ, 

5.  CoL  Julia  fJoncot^din  (Concordia).  C,  V,  p,  178, 

•Collegia  fabrum  et  centonariorum,  V  8G07. 

patronus  eoruin.  .    .   •  ... 

■Collegium  fabrum,  V  8667. 

praefectus  cjus. 
Vetranes,  V  87oo. 

Decuria  armamentaria,  V  1883.  .'   . 

Scola  fabricensium,  Notizie,  1890,  p.  172.  •  .      j 

Magistri,  V  1890,  sous  la  république. 

444.  V  1883.  C(aius)  Aciuillius  |  C(ai)  f(ilius)  Cla(udia) 
Mêla  I  ex  decuria  |  armamentaria,  |  quinque  vir  bis,  \\  fieri 
jussit. 

Mur.,  783,  3.  Dessau,  1939.  Sur  les  scribae  armamentarii,  voy.  Th.  M., 
St,-R.,  P,  p.  368,  et  Rhei/i.  Mus.,  N.  S.,  VI,  1848,  p.  41.  Domaszewski,  Arch. 
ep.  Mitt..  8,  p.  20.  n.  3.  De  Ruggiero,  Diz.,  1,  p.  669.  Ou  les  retrouve  VI  999; 
cfr,  X  4832.  Sur  la  fonction  de  quinque  vir  cis  Tiberim.  voy.  Mommsen,  St.-R., 
II',  p.  611.  Cfr,  HoRAT.,  Sut.,  2,  3,  55  :  recoctus  scriba  ex  quinqueviro. 

44o.  V  1890.  C(aiiis)  Fulvius  S(purii)  f(ilius),  |  M(arcus) 
Metlenus  A(uli)  f(iliiis),  L(ucius)  Juulius  C(ai)  f(ilius),  ]  L(ucius) 
Trosius  M(arci)  f(ilius),  |  magistrei. 

Mur.,  934,  11.  G.  I.  L.,  I  1453.  Du  temps  de  la  république. 

446.  V  8667.  Trouvée  dans  une  sépulture.  B.  d.  /.,  1874,  p.  33. 
Q(uinto)  Dec(io)  Q(uinti)  t(ilio)  Cl(audia)  |  Melt(io)  Sabinia|no, 

eq(uo)  public(o),  iLaur(enli)  Lav(inati),  q(iiaestori),  aed(ili),  [Il 
vir(o)  iter(um)  palr(ono)  ||  coll(egioriim)  fab(rura)  el  centi^onario- 
rum),  I  praer((!cto)  coll(egii)  fab(riim),  j  curat(ori)  r(ei)  p(ublicae) 
Polens{ium),  |  ordo  Polens(iiim),  |  jiistissimo  [J  innocentissimo- 
q(ue).  I  L(ociis)  d(atus)  d(ecretol  d(ecnrionum). 

447.  V  8755.  Fl(avins)  Masiietus  Biarcus,  qui  milita  bit 
in  numéro  leouuni  seniorum,  |de  proprio  siio  arcam  sibi  posuit; 

0 


130  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

si  I  quis  eam  apere  (sic)  voluerit,  dabit  fisci  |  viribus  argenti 
pondo  decera;  quem  |J  arcam  vetranibus  cummendavi. 
Bertouni,  Bull,  (leW  Inst.,  187S,  p.  121. 

448.  Notisie  degli  Scavi,  1890,  p.  172.  (Bertolini). 

Fl(avins)  Messioc(enlenariiis)  ex  fab(rica)  sag(iltaria),  |  arcam 
(le  siio  prop(r)io  |  fieri  jussit;  si  quis  [  voluerit  in  hunc|locuii& 
poni,  dabit  ||  in  scola  argenti  p(ondo)  quinque. 

6.  Col.  OpitergiWÈ*  (Oderxo).  C,  V,  p.  186. 

Collegium  inccrtum.  V  1978. 
numerus  collegiatorum. 
patronus. 

449.  V  1978.  Sur  la  face  :  M(arco)  Laetorio  |  M(arci> 
f(ilio)  Pap(iria)  |  Patercliano  |  IIII  vire  jur(e)  dic(undo)  }I,  | 
allecto  II  aer(ario),  Salio  .  .  .  ,  |  patrono  coll(egii)  | 

Sur  le  côté  :  [M(arcus)  Laetorijus  Paterclianu[s  |  . . .  njumcro 
CQlIeg[iatorum  |  ...  Opi]terg(ensium)  salutera  ...  |  ...  collegii 
vest...  1 ...  m  omnibus  ex...  ||  ...optimi  collegia...  |  ...  c  quoque 
cons  ...  I  ...  ris  commodis  ...  |  . . .  e  posterilatis  ...  |  ...  ut 
honorem  ta  . . .  ||  [i]n  me  conferendo  . . .  |  . . .  s  quo  amore  me 
...  I  ...  debui  hoc  vestru  ...  |  ...  m  largitione  licet ...  |  ... 
modica  remunerare  . . .  ||  . . .  [conjfero  vobis  (sestertium  viginli) 
m(ib*a)  n(ummum) ...(...  [cu]i  usuris  centesimi[s] . . .  |  [quorum 
reditjus  effîcit  annu[os  (sestertios)  n(ummos)] . . .  |  ...  cujus  sum- 
mae  po  . . .  |  ...  sportulis  vestr . . .  |  ...  [d]ie  natalis  mei . . .  | . . . 
[s]i  qui  vero  (denarios) ...  |  ...  ticentur  us . . .  (  ...  [am  vitav 
.  .  .  I  .  .  .  meum || orem |  . . .  oi  . . . 

7.  Pagus  Laebactium  fCastello  Lavazzo).  C,  V,  p.  191. 

4o0.  V  8801.  L(ucius)  Sanfeius  |  L(ucii)  f(ilius)  CIaud(ia)[ 
Clemens  |  scirolam  et  ]  solarium  ||  dédit. 

8.  Mun.  BetlunuM  (Belluno).  C,  V,  p.  192. 

Collegium  fabrum,  V  2046.  Notizie,  1888,  p.  408. 
Collegium  dendrophor.,  Noiizie,  l.  l. 
patronus  colleg.  dendrophor.  et  fabr. 


GALLU    CISALPINA.  131 

431.  V  2046.  Sarcophage.  Juvenlius  Titus,  v(ir)  p(erfectis- 
simus),  I  sibi  et  conjugi  siiae  |  Juventi(a)e  MarcelijnftOe  vi^v)us 
fecit.  Dédit  |  ('oll(egio)  falj(rum)  ad  memforiani)  col(endarD)  [[ 
rusarum  et  vindemia  rum)  | 

Sur  le  côté  :  ^denarium)  foll(es)  qiiinlgenlos.  |  Dat(um)  coll(e- 
gio)  s(upra)  s(cripto). 

WiLM.,  2149. 

432.  Nothie  degli  Scavi,  4888,  p.  408.  [I]  thacl.  |  M(arco)  Carrai  nio 
M(arci)  6I(io)  |  Pap(iria)Piidenlti,equo  pnb(lico),'|sacerdoti  Laii- 
(renti)  Lav(inati)  I ,  electo  ]  ad  causas  fisci  |  tuendas  in  prolvincia 
Alpium  Maj|rilimarum,  patro|no  reipnbl(icae)  Ter|gestinorum, 
paltrono  plebiis)  iirbanae),  |  patrono  colleg(iorum)  ij  dendropho- 
ror(um)  et  ||  fabr(um] ,  cur(atori)  reip(ublicae)  Man|tuanor(um), 
cur(atori)  reip(ublicae)l  Vicetinor(um),  patro|no  Catubrinorum,'; 
Junia  Valeriana  |  marito  rarissilmo.  L(ocus)  d(alus)  d(ecreto) 
d(ecurionum). 

R.  COGNAT.  Année  épigr.,  1888,  n.  132.  Piédestal  d'une  statue.  Sur  le  côté 
droit,  le  mot  ITHACI  est  répété.  Voyez  Mo  406,  note.  Les  Catubrini  habitaient 
la  vallée  au  Xord  de  Bellunum. 

9.  rcUvia  (FtUrt),  C,  V,  p.  196. 

Collegia  fab.,  cent.,  dendr.  Feltriae.  V  2071. 

patronus  eorum. 
Ciarne(nses),  V  2072. 
Hercl(anenses),  V  2072. 
Mulieres,  V  2072. 

453.  V2071.  Base.  Bons  caractères. 

C(aio)  Firmio  C(ai)  f(ilio)  [  Menen(ia)  Rufino,  [  eq  uo;  pu- 
b(lico),  Lauren(ti)  |  Lav(inati),  dec(urioni),  flamin(i),  |  pafrono 
colleljgiorum  fab(rum),  cent(onariorum),  |  dendr^ophorum:  Fel- 
triae, I  itemque  Beruens(ium)  :  |  colleg(ium)  fabr(um)  Alti;na- 
tium  patrono. 

Grlt.,  409.  8.  OïîELLi,  3084. 

4o4.  V  2072.  Sarcophage  ;  mauvais  caractères. 

D(is)  M(anibus\  |  L(ucio)  Veturio  Nepoli. 

Qui,  ut  exeqluium  sibi  facerent,  donavi(t)  |  Ciarne(nsibus? 


432  c.  I.  L.,  VOL    V. 

sestertios)  ii(ummos)  MDG,  item  Hercl(anensibus  |  sestertios) 
n(unimos)  CCCC,  mulieribiis  (sestertios)  n(ummos)  CCCG,  ||  ut 
facerent  Ciar(nenses)  na(talia)  tur(e)  tuc(eto)  |  vin(o),  Hercl(a- 
nenses)  (Dar(entalia),  mul(ieres)  rosas.  ]  V(ivus)  s(ibi)  f(ecit). 
(JRLT.,  926,  2.  Lecture  de  Th.  M. 

10.  Mun.   Tat'viêiutn  (Treviso).  C,  V,  pp.  201.  1070. 

AevTidpioi,  Kaibel,  2323.  Le  même,  Epigr.  gr.,  942». 

455.  Kaibel,  2323. 

KXaubiavôv  TTÙKTrjV  |  XevTidpioi   èvBdbe  ëjOrixav, 
TeimJùvxeç  Ktti  vûv  eiKÔvi  Kai  crrecpâvoiç. 

C.  Cavedoni,  B.  d.  /.,  1864,  p.  27.  —  Au  village  de  Varago,  district  de 
Treviso  (Atti  deW  imp.  r.  Instituto  Veneto,  série  3,  vol.  8).  Entre  deux  pilastres, 
une  figure  d'homme  nu  (un  athlète)  ;  au-dessous,  l'inscription.  A  côté  de  la 
figure,  il  y  a  deux  piles  de  couronnes  athlétiques  et  de  rameaux  de  palmier  ;  en 
outre,  deux  cestes  (Cavedoni).  —  Peut-être  apportée  d'ailleurs  (Kaibel).  — 
C'est  un  distique.  Sur  ïentiarti  pour  lintiarii,  voy.  Th.  M.,  C.  L  L.,  V5932: 
negotiator  lenliarius  sive  lintiarius  et  castrensiarius  conferendus  est  cum 
negotiatoribus  vestiariae  et  lintiariae  Augustanis  (III  5800). 

11.  Mun.  AUintëÈtt  (Allino).  C,  V,  p.  204. 

OoUegium  fab.  Altinatium,  V  2071  (i\  supra). 
Collegium  centonariorum,  V  2176. 

4o6.  V  2176.  L(iicius)  Ogius  |  Patroclus,  |  secutus  ]  pie- 
tatem  ]  col(legio)  cent(onariorum)  ||  hortos  ciim  |  aedificio  huic| 
sepnU(urae)  jiinctos  |  vivos  donavit,  ut  |  ex  reditii  eor(iiiii) 
larjlgius  rosae,  et  esc(a)e  |  patrono  siio  et  |  quandoque  sibi  | 
ponerenlur. 

Muit,,  513,  3.  Orelu,  4070.  4418. 

12.  Mun.  Airia  (Adria).  C,  V,  p.  220. 

Collegium  nautarum  municipii  Atriae. 

457.  V  2315.  D(is)  M(anibus).  |  Q(uinto)  Titio  Sertorijano, 
Q(uintiis)  Titiiis  Seve'rus  filius;  qui  et  |  col(legio)  naut(arum) 


GALLIÀ    CISALPINA.  133 

m(unicipii)  A(triae}  dédit  1,  s(estertios)  n(ummos)  CCCC  ad  rosas 
et  I  escas  ducendas  ei  |  omnibus  annis. 
Mur.,  526,  À.  Lecture  de  Th.  M. 

13.  Col.  At€»i0i  (Este).  C,  V,  p.  239. 

Collegius  veteranorum  Aiigiistoruni,  soxis  Marc  Aurèle  (î),  V  2475. 
Domus  Rubeniorum,  Nolizie,  1885,  p.  58. 
Socii  sepulturae,  V  2590.  273-2.  Cfr.  2603. 

458.  V  2475.  Tablette  d'airain. 

J(ovi)  O(plirao)  M(aximo)  d(is)  d(eabusque)  sac  rum  ,  pro  [ 
sal(ute)  dominoruni  n(ostrorum)  Aug(ustorum)  irap;eralorum 
duorum),  coll[eg]iiis  vetera(norum)  Aug(ustoruiD)  |  v(olum) 
s(olvil)  I(ibenti)  a(nimo). 

Grtit.,  1005,  5.  Henzen,  6835.  Cfr.  Th.  M.,  p.  240.  Des  vétérans  de  plusieurs 
légions  avaient  été  envoyés  à  Ateste  après  la  bataille  dWctiiim,  mais  cette 
inscription  est  postérieure. 

459.  V  2590.  .  .  .  Macr[i],  ]  L(ucii)  Cassi  Q(uinli)  f(ilii)| 
Cambari,  |Cassiae  P(ublii)  f(iliae)|  Juciinda(e),  |  Cotiae  Qfuinti) 
l(ibertae)  |  Callae,  |  loc(us)  sep(ulturae)  soc(iorum). 

460.  V  2732 locus  |  sepulturae,  |  in  fr'onte)  p(edes) 

XX,  in  ag(ro)  |  p(edes)  XXV,  socieis  l|  poste[r]isqu[e]  e[orura] . . . 

461.  Notizie  degli  Scavi,  1885,  p.  58. 
Dianae  sacrum,  [  domus  Rubjeniorum. 

14.  Mun.  Fatavium  (Padova).  C,  V,  p.  263. 

CoUegium  fabrum,  V  2850  ,■  decurio  et  quaestor. 
Coliegium  centonariorura,  V  2864  ;  patronus. 
C(ollegium  ?)  d(endrophororum  ?),  V  2794. 
honor  quinquennalitatis. 

462.  V  2794.  G'enio?)  c(olIegii?)  d(endrophororum?),f 
M(anius!  Laeli.us  Magn(us),  |  (sex)vir,  ob  |  honorem  ||  q(uiD)- 
q(uennalitatis).  |  N(umero  CCLXI. 

Mur.,  712,  4.  On  ne  connaît  pas  le  sens  du  chiffre  qui  suit  beaucoup 
d'inscriptions  de  Padoue  ;  cfr.  Th.  M.  ad  2787. 


134  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

463.  V  2850.  T(ilus)  Aurel(ius)  Pal(atina)  |  Florentin(us),  | 
dec(iirio)  et  quaestor  |  coll(egii)  fabr(um)  | 

Grit.,  372,  1. 

464.  V  2864.  M(arciis)  Jiinius  ]  Sabinus,  |  IIII  vir  aedi- 
li|ciap  potestat(is)  |  e  lege  Jiilia  [|  municipali,  |  pafronus  i  col- 
legi  cen  lonarioi'um,  |  frontem  templi  j|  vervis  et  hermis  j  mar- 
moreis  pe|cunia  sua  ornalvil  et  tuition(em)  |  dédit  (sestertium 
duo  milia).  ||  N(umero)  CCXXXXII. 

Orelu,  3676.  WiLM.,  2130.  —  Sur  verva,  voyez  No  428  (V  1019). 

15.  Mun.   Vicetia  (Vicenza).  C,  V,  p.  304. 

Collegium  centonarioriim  mun.  Vicctini,  Y  31 1 1  {vers  242).  3137. 

465.  V  3111.  [Matidiae,  |divae  MalidiaeAug(ustae)l|filiae,l 
divaeSabinaeAug(ustae)]|  sorori,  jdivaeMarcianae[Âug(ustae)]j 
nepti,  I  [c]olleg(ium)  cenl(onariorum)  m(unicipii)  Vic[etiiii]. 

MiR.,  .513,  6.  Cfr.  V  31 12,  dédicace  à  Gordien,  en  242:  respublica  ex  libera- 
lilate  Malidiarum  d(onum}  d(edit).  C'est  peut-être  pour  la  même  raison  que 
le  collège  des  centenaires  honore  Matidie  la  Jeune.  Marciana,  sœur  de  Trajan  ; 
Matidia,  lille  de  Marciana  ;  Sabina,  femme  d'Hadrien,  et  Matidie  la  Jeune, 
filles  de  Matidia. 

466.  V  3137.  L(ucius)  Lartiu[s]  [  Maximus,  [  IIII  vir  j(ure) 

d(icundo),  |  adl(ectus)  aer(ario),  pont(ifex),  )  uxori  ||  statuam 
oblatam  a  |  col(legio)   cent(onarioruin)   m(unicipii)   Vic(elini) 
d(e)  p(ecunia)  s(ua)  p(osuit). 
WiLM.,  2151. 

16.  Col.  Aug.  Tefona  (Verona).  C,  V,  p.  319. 

Coiiegium  fabrum,  V  3387. 

curatores  instrumenti  Veronaes(ium  ?)  ex  numéro  collegii  fabrum. 
Collegium  centonariorum,  V3i  II.  3139.  ^rc/i.  ep.  Mitt.,  XVII,  1894,  p.  164. 

magister  ejus,  V  3439. 

magister  ejus  candidatus.  V  3411. 
Collegium  dcndrofororum,  V  3312. 

Collegium  n(autarum)  V(eronensium)  A(rilicae)  consistentiura,  V  4017. 
Juvenes,  V  341  S. 

saccrdos  eorum. 
Rabutii  (coll.  fini.),  3079. 
Familia  XX  liberlatium  regionis  transpadanae,  V  3351. 


GALLIA    CISALPINA.  135 

467.  V  3312.  C(aii  Amnrii  Taci[t]inus  |  et  Hermès,  lib(er- 
lini),  (sex)vir(i)  Aug^uslales),  |  signum)  abacum  cum  signis 
(duobus)  I  Hercule  et  Amphalc  colleg(io)  |  dendrofor(orum) 
d(onum)  d(ederunt). 

Grit.,  175,  6.  Mur.,  473,  5.  Orelli,  15o7.  Wilm,  21fi8. 

468.  V  3351.  Loc(us)  sepulturae  |  familiae  (vigesimae) 
lib(ertatium)  |  reg(ionis)  transpad(anae).  |  Theopompus  ark(a- 
•rius)  I  d(e)  s(uo)  p(osui()  et  Tryphonius  ||  et  Q(uintus)  Sici- 
ni[us] 

Orelli,  3340.  Dessau,  1870. 

469.  V  3387.  D(isi  M(anibiis).  |C(ai)  Calventi  1  Firmini,| 
curatores  instrumeali  g  Veronaes(ium),  |  ex  numéro  |  colleg(ii) 
fabr(um). 

Orelli,  4003.  Voy.  Étude  hisl.,  I,  p,  411.  II,  pp.  204.  3o2. 

470.  V  3411.  D(is)  M(anibus).  |  M(arcus)  Metellus  Ha- 
drianus  |  v(ivus)  f(ecit)  sibi,  |  magister  collegi  centona|riorum 
candidatus;  ex  de|creto  aeorum  locus  emplus. 

Grut.  438,  5.  Voy.  Étude  hist.,  I,  p.  385,  5. 

471.  V  3415.  Q(uinto)  Octavio  Q(uinti)  I(iberto)  Pob(li- 
lia)  Primo,  ]  (sex)viro  Aug(ustali),  |  sac(erdoti)  juven(um),  j 
Octavia  Tigris  pat(rono)  |  conjugi  b(eue)  m(erenti)  et  sibi  | 
v(ivus)  f(ecit).  Suivent  neuf  vers. 

Grut.,  444.  6.  Mur.,  202,  1.  Orelli,  2168.  ' 

472.  V  3439.  V(ivus)  f(ecit)  |  M(arcus)  Veronius  |  Epa- 
phroditus,  |  (sex)vir  Aug(ustalis),  |  mag(ister)  [c]ol[le]gi  c[e]n- 
t(onariorum),  ||  Veroniae  Calliste. 

Grut.,  485,  4. 

473.  V  3679.  V(ivus)  f(ecit)  I  Novicius  |  Rabutiorum  |  sibi 
et  I  P(ublio)  Rabutio  Glago,  ||  sodali. 

474.  Arch.  ep.  Mitt.,  XVII,  1894,  p.  164  (Kubitschek).  Fragm.  de  tablette 
de  bronze. 

.  .  .  rum  convi  ...  |  ...  ne  quod  haec  .  . .  |  .  .  .  eujusdam 
sacr  ...  I  [arcendis  subitis  ignijum  casibus  excuba[nt?]. ..  | ... 
[collegjium  cenlonario[rum  . . .  j|  . . .  obis  fuisse  qu  .  .  .  |  .  .  .  e 
idcirco  et .  .  .  |  .  .  .  uros  q  .  .  .  |  .  .  .  der  .  . .  |  .  .  .  vi  f .  ,  . 


i36  C.    I,    L.,    VOL.    V. 

L.  1  :  I  ou  E.  L.  8  :  Q  est  incertain.  L.  10,  peut-être  :  VI  et  R.  Cfr.  Gagnât^ 
Année  epigr.,  1895,  n.  40.  Étude  hist.,  II.  p.  20o,  I. 

17.  Ripa  lacus  Benaci  ad  Orientem  (Garda). 

Sodales  veterani,  à  Garda,  V  4001. 

475.  V  4001.  Garda. 

[L(iicio)]  Scaevinio  L(ucii)  f(iIio)  Capiloni  |  [v]el(erano),M(ar- 
eus)  Turallasiiis  et  1  Salyrio  Ciilicionis  |  sodales  posuer(unt)'.. 

48.  A»*itica  (Peschiera).  C,  V,  p.  400. 

CoUegium  n(autarum)  V(eroncnsiuin)  A(rilicae)  consist(entium),  V  4017. 
Collegium  navicuiariorum  Arelicensiuni,  V  4015. 

inter  primos  colleciatus  in  eo. 
Collegium  naularum  Arilicensium,  V  4016. 

idem  coliegiati. 
Collegium  nautarum,  Pais  669. 

summae  honorariae. 

476.  V4015.  G(ai)  Petroni  C(ai)  f(i!ii)  Pob(lilia)  Marcel- 
lini,  I  inter  primos  coIle[g]iIato  in  collegio  navicula|rioruin 
Arelicensium.  Gui  I|  collegio  dédit  legavitqii[e]  |  (sestertiiim) 
n(unimum  duo  milia)  at  solemnia  cibu[m]  |  et  rosarum  sibi  et 
conju[gi].  I  Petronia  Pia  pal[ri]  |  pientissim[o]. 

Orelli,  4108.  Lecture  de  Tn.  M.  L.  3,  la  pierre  porte  :  coUeciato. 

477.  V  4016.  Item  dédit  coll(egio)  ]  naut(arum)  Arilic(en- 
sium  sesterlium)  XII  (milia)  n(ummum),  |  ut  ex  ejus  sum(mae)> 
redit(u)  |  rosal(ia)  et  parent(alia)  Justo  f(ilio)  |  ,  Juslae  uxori' 
et  sibi  om(nibus)  ||  an(nis)  in  perpeluom  procur(entur).  |  Et 
adjecit  Pontia  Justa  isd(em)  |  colleg(iatis)  in  memor(iam)  For- 
tunalae  |  lib(erlae)  ob  eand|em  causam  (sesterlios)  n(uramos) 
DC  I  ,  et  ut  monimentum  remund(etur). 

Mur.,  527,  I.  Lecture  dcTn.  M.  En  haut,  la  pierre  est  entière. 

478.  V4017.  D(is)  M(anibns).  1  P(ublii)  Virucate  |  P(u- 
blii)  f(ilii)  Maximi  et  Valeriae  |  P(ublii)  f(iliae)  Ursae.  P(ublii) 
Virucate  II  Maxim[i]n(us)  etTertius  par||entib(us)  b(ene)  m(eren>- 
libus),  quorum  |  ob  memor(iam)  dederunt  coll(egio)  n(aula- 


GAI.LIA    CISALPIN  A. 


13T 


rum)  I  V(eronensium)  A(rilicae)  consislentium  sestertiumi  IIIl 
(milia)  n(iimmum),  ut  ex  |  reditu  ojus  [summae]  quodannis  ] 
rosas  eis  deducantur  (il  faudrait  :  deducanl)  et  |j  cibos  ponen- 
dum  (il  faudrait  :  ponant)  secus  vêle] rem  consueludinem.  \ 
H(oc)  m(onumentum)  h(eredem)  n(on)  s(equilur). 

Mur,,  5-26,  1.  Lecture  de  Tu.  M.  —  Sur  consistentes,  voyez  notre  Étude- 
hist.,  II,  p.  178.  Les  bateliers  de  Vérone  avaient  leur  local  et  leur  siège  à 
Arilica,  dépendance  de  Vérone,  sur  le  lac.  Gfr.  V  4015.  4016,  et  V  4990. 

479.  H.  Pais,  Suppl.  ital.  ad  vol.  V,  n.  669.  Base  trouvée  à  Mantoue. 

Herculi  Aug(nsto).  |  L(uciiis)  Sentius  Banrm[s],  |  M(arcus> 
Baeb[ius  R]usticiis,  1  M(arcus)  Octaviu[s  Ono]mastus,  (sex)vi[ri]4 
ex  summis  hon[ora]riis,  qnas  colle[gio]  ,  nautarum  debuerant, 
adj(ectis  sesterliis  nummis)  |  MMCC,  posueriint. 

Notisie  degli  Scavi,  1877,  p.  233.  —  Le  colleghtm  nautarum  ne  convient 
guère  a  Mantoue,  et  la  pierre  vient  probablement  d" Arilica.  Gfr.  V  4015.  4016, 
4017.  M.  Baebius  Rusticus  revient  dans  une  inscr.  (V  3514)  trouvée  près  du 
Lacus  Benacensis.  Les  deux  sévirs  paraissent  avoir  été  reçus  dans  ce  collège 
et  payer  pour  ce  motif  une  «  somme  honoraire  ».  (H.  Pais).  Sur  la  summa 
honoraria,  voy.  notre  Étude  hist.,  l,  p.  453. 

19.  Inter  Mantuam  et   Veronam. 

Collegium  fabrum,  V  4048. 

immunes  recepti  in  colleg.  fabrum. 

480  V  4048.   D(is)   M(anibus).   V(ivus)  f(ecil)   L(ucius)  \ 
Valeriiis  |  Ursio  L(ucio)  j  Valerio  Asinioni  |  filio  pientiss(imo)||, 
■b(ene)  m(erenli)  ]  et  sibi,  |  immunes  recepti  ]  in  rolleg(iura)  j, 
fabrum. 

■     Mur.,  518,  1.  Immunes  recepti,  voy.  notre  Étude  hist.,  I,  p.  451. 

20.  B€t»*iacum  (près  de  Calvatone). 

Juventus  Artanorura,  V  4088. 

Collegium,  V  4088. 

Collège  d'esclaves  de  l'an  695  a.  u.  c.  V  4087.        . 

481.  V  4087.  [A]ug(ustisi  Laribus  dionuni)  d(ederunt)f 
Apliroditi(us)  Ploti  C(ai)  s  ervus),  Apollon(ius)  Ofilli  N(umerii> 


138  C.    1.    L..    VOL.    V. 

s(erviis),  I  Pliilemo  Mesc(iniorum)  N(umerii)  L(ucii)  s(ervus),  | 
Potiuis  Virriai  s(ervus),  ||  et  15  autres  esclaves  de  maîtres  diffé- 
rents; en  tout,  il  y  en  a  19.  A  la  fin  :  C(aio)  Julio  |  M(arco) 
€alpur(nio)  |  co(n)s(ulibus). 

C.  I.  L.,  1  602.  —  De  l'an  693  u.  c.  L'inscription  vient  peut-être  de  Rome. 
Voyez  Th.  M.,  C,  V  436*  et  4087. 

482.   V4088.  Hase  carrée. 

Juventuti  |  Arlanorura  (  posuil  collegium. 

Orelli.  4096.  On  ne  sait  quels  sont  ces  Artani  (Tu.  M.,  p.  411), 

21.  Col.  Civica  Aug.  Bt^ijcia  (BresciaJ.  C,  V,  p.  439. 

Sexviri  Augustales  soci,  quibus  ex  permissu  divi  Pii  arcam  habere  permissum 

(est),  V  4428. 
Sexviri  socii,  V  4203. 
Coll(egiuiD)  sevirum  socciorum,  V  4410. 

Collegia  omnia,  V  4449.  4484. 

patronus  collegiorum  omnium,  V  4484. 

in  omnibus  collegiis  magisterio  perfuuctus,  V  44i9. 

ofliciales  quinque,  magisterio  illorum  magistrorum  oflicio  functi,  V  4449. 

Collegia  faiirum  et  centonariorum  et  dendrophororum,  Y  4477. 

patronus  eorum. 
Collegia  (presque  toujours  en  entier)  fabrorum  (ainsi  4368.  4459)  et  centona- 
riorum, V  4333.  4368  (aprrs  Hadrien).  4386,  4396.  4397.  4406.  4408. 
4416.  4454.  4459.  4477,  4483.  4488. 
cura  ter  eorum,  V  4333. 
liberti  eorum  Fabricii  Centonii,  V  4422, 

dédicaces  communes,  V  4368.  4386.  4396.  4397.  4406.  4408.  4416.  4434. 
4477.  4483.  4488, 
Ailleurs  ils  sont  nommes  à  part  : 
Collegium  fabrorum  (ainsi  V  4122, 4 ii8),  V  4048. 4122,  4391. 4433. 4448. 4489. 
magistri  ejus.  V  4489, 
profusiones  factae  ab  eo,  V  4  i48, 
facultates  ei  relictae,  V  4122,  4391,  4433, 
Collegium  centonariorum,  V  4324  (vers  l'an  134).  4387  (peu  après  Trajan), 
4415.  4426.  4452.  4t88,  i491.  4498. 
oticiales,  V  4488.  t489. 
Collegium  dendrophororum,  V  4341  (sous  Alexandre  Sévère).  4388.  4418. 
patronus  ejus,  V  4341, 

immunilas  collegi  industria  patroni  confirmata,  V  4341. 
Faber  tignarius,  V  4216. 


GALL1.\    CISALPINA.  139 

Collegium  jumentariorum,  V  4211.  4:294. 

Genius  ejus,  V  4211. 
Collegium  juvenum  Hrixianorum,  V  43oo  (au  commencement  du  II'  siècle). 
441C.  juvenes  Brixiani,  V  4459. 

sacerdos  eorum,  V  4i.j9.  ,  .   '  -  • 

sacerdos  collegii  primum  institut[u]s,  V  4416.  ■ 

Lanari  coatores,  au  I'  ou  II'  siècle,  V  4304.  4303. 

Lanari  pectinari  sodales,  V  4301.  ,  - 

■Collegium  m  autarum)  B(rixianorum),  Y  4990.        . 
Collegium  farmacopolarum  publicorum,  V  4489.    .     - 

magistri  ejus.  /    '     '    • 

.Synagoge  Brixianorum,  V  4416. 

mater  ejus. 
Cultores  Larum  M.  Noni  Arrii  Paulini  Apri,  con.su/  sous  Alexandre  Sévère, 

V  4340.  Cfr  4341. 
Cultores  collegi  Larum,  V  4432.  .    /■ 

Collegium  Larum,  V  4440. 
CoUegiati  illius,  V  4395. 
Collegium  incertiim,  V  4316. 

in  collegium  rece[ptu5]. 

483.  V  4122.  Colleg(ium)  fabror(um)  |  C(aio)  Mefanali  | 
Gracili  et  |  L(ucio)  Minicio  Alexandre,  |  (sex)viris  Aug(ustali- 
bus),  et  !j  Ursioni  Secundi  fil(io),  |  qui  lacultates  suas  \  coll(egio) 
reliq(uerunt). 

Orelli,  4080.  Lecture  de  Th.  M.  —  Trouvé  entre  Crémone  et  Brixia. 

484.  V  4203.  Bonum  Eventum  |  (sex)vir(orum)  so[ci]o- 
fum  I  ,  Sex(tus)  Numisius  Fortunatus  |  et  L(ucius)  Lucretius 
Primianus,  |  (sex)vir(i)  Aug(ustales),  i|  curatores  ordin(is),  datis 
in  tut(elam  ]  sestertium)  m(ille)  n(ummum),  ex  quorum  usur(a) 
die  I  id(ibus)  Mai(is)  sacr(um)  exlis  celebretur. 

485.  V  4211.  Gen(ioj  coll(egii)  |  [j]uraentarior(nm)  |  ... 
mia  Firmia  |  .  .  .  ertia  .  .  .  |  .  .  . 

486.  V  4216.  Sex(tus)  Cunopennus  {  Secundus,  |  faber 
4ignuar(ius),  |  Herculi  |  v(otum)  s(olvit)  l(ibens)  m(erilo). 

Henzen,  7230. 

487.  V  4294.  Volkan(o)  Aug(usto).  |  P(ublius)  Antonius  \ 
Callistio,  (sex)lvir  Aug(ustalis),  et  C(aius)  Clod(ius)  |  Comic(us) 
€t  P(ubliusi  Post(umius  \\  Agatlio;  idem  |  sport(ulis)  dedic(a- 
verunl)  et  in  |  tutel^am  seslerlios)  CCCC  ded(erunt)  \  coll(egio) 
jument(ariorum). 


140  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

Grut,,  356,  3.  Oreli.i,  1383.  —  Le  même  C.  Clodius  Comicus  fait  une  dédi- 
cace à  Silvain,  (V  4288). 

488.  V4316.  Table  de  marbre. 

.  . .  [tr]ibun[icia  |  p]otesl(ate) XX  |  ...  in  co[lle]giuii» 

rece  .  .  .  |  .  .  .  aris  A[ug.  t]rib.  potest.  II  . .  .  |  [Iiiïp(erator} 
Caes(ar)  divi  Trajajni  Pa[rthi]ci  fil(ius)  divi  Ner[vae  n(epos)  ||, 
Trajanus  Hadrianus  Ai)g(ustus)  ponl(ifex)]  max(imus),  tril)(u- 
nicia)  pot(estate)  II  c[o(n)s(ul)  II]. 

An  118. 

489.  V  4324.  Baebiae  |  M(arci)  f(iliae)  |  Nigrinae,  |  T(iti> 
Vivi  Vari  ]  consularis  ||  sororis  filiae,  |  colleg(ium)  cent(onario- 
rum)  ;  |  til(ulo)  u(sa). 

Mur.,  513,  7.  T.  Vibius  Varus  fut  consul  en  13i  (C.  I.  L.,  III,  p.  877). 

490.  V  4333.  L(ucio)  Gaboni  Arunculeio  Valeriano,  Iv(iro)' 
e(gregio),  eq(uiti)  R(omano),  sacerd(oti)  et  principal(i),  |  omni- 
b(iis)  honorib(us)  funcl(o),  j  patri  et  avo  senator(um),  |  curatori 
suo,  Il  ob  mérita,  [  coll(egia)  fabr(um)  et  cenl(onariorum).  | 
L(ociis)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Mur.,  516,  6.  Orei.i.i,  3761.  Wiui.,  665.  Remarquez  le  nom  gentilice  Gabo. 

491.  V  4340.  M(arco)  Nonio  M(arci)  f(ilio)  |  Fab(ia)  Arrioj 
Paulino  Apro,  c(larissimo)  j(iiveni),  [  (quindecim)vir(o)  sacr(is)< 
fac(iundis),  |  cuitores  ||  Larum  ejus. 

Grut.,  307,  2.  Orei.li,  2412.  Sur  ce  personnage,  voy.  l'inscr.  suivante. 

492.  V  4341 .  M(arco)  Nonio  M(arci)  f(ilio)  |  Fab(ia)  Arrio- 

Paulino  |  Apro,  c(iarissimo)   v(iro),   (quindecim)viro  |  sacris 

faciundis,  quae[s]|lori  candidato,  praelo[ri]  ||  iirbano,  curatori 

rei  pu[bl(icae)]  |  Nicomedensium  et  Nica[een]|sium,  curatori 

viae  App[iae]  |  ,  juridico  region(is)  Tran[spad(anae)],  |  coll(e- 

gium)  dendroph[or(orum)],  !|  qnod  ejus  industria  immuni[t]|as- 

collegi  nosiri  sit  confirma[la],  |  patrono.  L(ocus)  d(atus)  d(e- 

creto)  d(ecurionun)). 

BoRGHESi,  Olùwres,  V,  p.  .'593.  Dessau.  1150.  Sur  la  famille  de  ce  Nonius^ 
voyez  la  note  de  Th.  M.  après  V  3342.  Korc.hesi  (OEuvres,  VI,  p.  65)  croit 
que  Nonius  Aper  est  le  consul  de  l'an  207.  Comme  il  obtient  la  prélure  immé- 
diatement après  la  questure.  Tu.  M.  pense  qu'il  n'arriva  pas  aux  honneurs  avant. 
Alexandre  Sévère  (222-235).  Dessau,  Prosopoyr.,  11,  p.  409,  n.  92. 


GALLU    CISALPINA.  441 

493.  V  4355.  Sextiae  |  T(iti)  fil(iae)  |  Asiniae  Pollae,  | 
M(arci)  Noni  Arri  |  Muciani  (uxoris),  colleg(ium)  1|  juvenum 
Brixianfonim),  |  ob  mérita. 

Mucianus,  frère  du  précédent,  fut  consul  en  201.  Prosopogr.,  ib..  n.  91. 

494.  V  4368.  P(ublio)  Clodio  P(ublii)  f(ilio)  |  Fab(ia) 
Surae,  |  (quaestori),  flamini  divi  |  Trajani,  pontif(ici),  |(duum)- 
viro  quinq(uennali),  trib(uno)  leg(ionis)  ||  II  adjutric(is)  piae 
fid(elis),  I  curatfori)  rei  p(ublicae)  Bergom(atium)  |  dat(o)  ab 
.imp(eratore)  Trajano,  |  cural(orij  rei  p(iiblicae)  Comens(ium)  | 
dal(o)  ab  imp(eratore)  Hadriano,  [j  collegia  |  fabror(um)  et  cen- 
.t(onariorum). 

Grut.,  392,  7.  Orelli,  3898.  Wilm.,  2167. 

493.  V  4386.  C(aio)  Aemilio  ]  C(ai)  f(ilio)  Fab(ia)  |  Pro- 
•culo  I  q(uaestori),  adlecto  [  inter  II  viral(es),  1|  flam(ini)  divi 
Aug(usti).  I  collegia  |  fabr(um)  et  cent(onariorum).  |  [Ti]tiil(o) 
«sus. 

Mur.,  51o,  6.  Wilm.,  216o, 

496.  V  4387.  Aemiliae  |  C(ai)  f(iliae)  |  Aequae,  |  sacer- 

<l(oti)  divae  |  Plotinae,  ||  colleg(ium)  cent(onariorum].  |  Titulo 

usa. 

Grut.,  322,  1.  Plotine,  femme  de  Trajan.  Sur  les  sacerdotes  divarum,  vovez 
C,  V.  p.  1182. 

497.  V  4388.  Aemiliae  |  Synethiae,  Aemil(iae)  |  Agresti- 
nae  ]  patrona(e)  ejus,  |  Aemil(iae)  Prosodie  ||  malri  ejus,  ob 
merit(a)  |  Aemil(iae)  Synethiae,  |  coll(egium)  dendrol"(ororum) 
d(e)  p(ecunia)  s(ua)  p(osuit). 

Mur.,  olo,  1. 

498.  V4391.  Collegfium)  fabr(iim)  ]  Sp(iirio  Alilio  |  Ce- 
riali,  j  qui  rem  suam  J  coll(egio)  reliq(uit). 

Mur.,  516,  1. 

499.  4395.  Aur(elii)  Vivi,  qui  |  vix(it)  ann(is)  XLV.  |  Col- 
kgiati  ejus  |  amico  karissilmo  pro  meritis  |{  ejus  fecerunt. 

500.  V  4396.  Bedasiae  Q(uinti,l  f(iliae)  |  Justae,  |  collégial 
fabr(um)  et  centonarior(um);  |  C(aius)  Lucretius  Annianus  j| 
maritus  titulo  usus.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurioiium). 

Grut.,  1091,  11. 


142  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

501.  V4397.  Billaliae  |  P(ublii)  f(iliae)  |  Festae,  |  colle- 
gia  I  fabr(um)  et  cent(onariorum).  ||  Titulo  usa. 

Mur.,  516,  4. 

502.  V  4406.  L(ucio)  Claudio  |  L(ucn)  f(iIio)  Fab(ia)  Sabî- 
niano,  |  equo  public(o),  J  coUegia  ||  fabr(um)  et  cent(onariorum)[ 
Titul(o)  usus. 

o03.   V  4408.    Coll(egia)   fabr(um)   et   cent(onariorum)   [ 

Q(uinto)  Clodio  |  Ursino,  |  ob  lionor(em)  j|  quaesl(urae)  ejus. 

Claudius  Ursinus  était  quaestor  à  Brixia.  Voyez  notre  Étude  hist.,  I, 
pp.  510-511. 

504.  V  4410.  D(is)  M(anibus)  Clodiao  Atihillee  sive  Cylryle, 
quae  vixit  |  ann(is)  XXVIIII  men(ses)  XI  ||  diaes  VI  ;  L(ucius) 
Vettius  I  Ursinianus  maritus  ]  uxori  inconparabili,  |  qui  dédit 
coll(egio)  (sex)vir{oruni)  \  soccior(iim  sestertium)  n(ummuin> 
m(illia),  ut  ex  ||  usuris  aeorum  profus(iones)  |  aei  tan  parent(a- 
libus)  tan  ros(alibus)  |  quodannis  célèbrent. 

Mur.,  529,  4.  Ouelli,  .^927. 

305.  V  441 1.  Coeliae  Palernae,  I  malri  synagogae  |  Brixia- 
norum. 

Griît.,  323,  1.  Si/narjoge,  communauté  juive.  —  Grands  et  l)oaux  caractères. 

506.  V  4415.  Dis  Manib(us)  ]  M(arci)  Corneli  M(arci)  f(ilii)[ 
Proculi,  I  coll(cgium)  centon(ariorum),  |  et  M(arco)  Cornelio  |j 
Aequo  patri,  et  |  Quintae  matri. 

Mur.,  512,  5. 

507.  4416.  Collegia  |  fabr(um)  et  cent(onariorum)  |  L(ucio} 
Cornelio  |  Prosodico  (sex)vir(o)  |  Aug(ustali)  Brixiae  et  Veron(ae), 
sacerd(oti)  j|  colleg(ii)  juvenum  Brixian(orum)  I  primum  institu- 
tis  (sic),  I  ob  mérita  ejus  ;  honore  j  contentus  impendium  remi- 
s(it)  I  ,  [d]atis  in  tut(elam  sestertiis)  n(ummis)  D. 

Oreixi,  4094.  —  L.  7.  Il  faudrait  :  instituto. 

508.  V4418.  Coll(egio)  dendr(ophororum)  |  C(aius)  Cris- 
pius  Hesperio  ]  (sex)vir  Brix(iae)  et  Ver(onae),  |  nomine  suo 
et  I  Mariae  Synethiae  uxor(is),  ||  et  in  tutelam  dédit  |  (sester- 
tios  mille). 

Grut.,  175,  7. 


GALLIA    CISALPLNA.  145 

509.  V  4422.  Fabriciae  |  Centoniae  |  Arethiisae,  uxori  1 
optiraae,  et  Chresime,  |  filiae  carissira(ae),  i|  Fabricius  Cento- 
nius,  I  collegiorum  lib(ertiis),  [  C(h)resiraus. 

Orelli,  3019.  la  déclare  suspecte,  mais  à  tort.  [Th.  M.J. 

5i0.  V4426.  Coll(egio)  cent(onariorum)  |  Sex(lus)  Helvius 
Léo,  j  ob  mérita  erga  se  |  collat(a). 

Mur.,  513,  1. 

oll.  V  4428.  Pietati  |  Hostiliae  |  Hostilianae,  |  (sex)vir(i) 

Aug(ustales)  soci,  |  quibfiis)  ex  permiss(u)  divi  Pii  i|  arcam  ha- 

bere  permiss(um  est)  (  ,  primae  benemerenti.  T(itulo)  ii(sa). 

Orelli,  3913.  Primae  bene  merenti  veut  dire  qu'elle  fut  la  première  à  faire 
un  don  au  collège,  quand  il  eut  reçu  le  droit  d'avoir  une  caisse  [Th.  M.],  Voyez 
notre  Étude  hist.,  I,  p.  12o,  et  II,  p.  iiti,  n,  2. 

512.  V  4432.  Juniiis  Evira  .  .  .  |  et  |  ciiKores  collegi  |  La- 
rum  I  palronae  ij  bene  merenti. 

Le  surnom  de  Junius  était  peut-être  Eufranor, 

5! 3.  V  4433.  Coll(egium)  fabr(um)  |  M(arco)  Juventio  \ 
Magio,  I  qui  facultaljes)  suas  ]  colleg(io)  reliq(uit).  | 

Crut.,  427,  3. 

514.  V  4440.  Fragment. 

.  .  .  Marcellina  ...  |  ...  colleg(io)  Larum  ...  |  ...  dedi  (ses- 
tertios)  D,  ut  no[bis  |  rosalibus]  et  parentalibus  .  .  . 

515.  V  4448.  Pamn |  [q]ui  vi[x]i[t]  anno[s]  VI  \ 

menses  VIIII  dies  XV,  |  filio  carissimo,  et  |  [Corjneliae  Ser- 
vandaei|  [conj]u[g(i)]  dulcissim[e],  )[Ju]lius  Bittici,  [q]ui  d[e|dit] 
collegi[o]  fabrorum  |  ...  ut  ex  usurîs  quod|annis  pro[f]u[si]o- 
n(es)  !1  [faciant  et]  rosas  ponant. 

Grit.,  717,  7.  Profusiones,  voy.  V  U\.0.  i-i-iO.  4990  (N»  532),  etc. 

516.  V4449.  Gen(io)  |  et  lion{ori)  |  Primi  Pam|pili  (sic) 
Secundi  |  et  L(uci)  Atili  !|  Exorati  |  (sex)vir(orum)  Aug(usla- 
lium)  et  I  M(arci)  Veltidi  |  Aquilei[e]sis  |  (sex)vir(i)  AugfustalisJH 
quinquen(nalis)  |  et  in  omnib(us)  coll(egiis)  |  magisterio  per]- 
funclus,  d(atis)  in  tutel(am  |  sestertiis)  n(ummis  mille),  utd(ie) 
k(alendis)  Febr(uariis)  Il  sacrif(icetur),  et  in  profusi|one(m  ses- 
tertiis) n(ummis  mille)  [P]o[b(licius?)  A]rtemi(sius  qui  et 


444  c.  I.  L.,  VOL.  V. 

«co,  I  Ortensius  Firmian(us),  [  Valerius  Surian(us),  el||  Publilius 

Vitalis,  et  |  Adiacius  Primian(us),  |  qui  magister(io)  eo(rum)  | 

oflic(io)  fiincli  siint.  |  Magistri  s(upra)  s(cripti)  titu||lo  honoris 

usi,  I  datis  in  tiitelam  |  (seslertiis)  n(ummis  mille),  |  ul  ex  usu- 

r(is)  eor(um)  |  quodann(is)  die  ||  III  id(us)  April(es)  per  |  offîcia- 

les  salcrificetur,  et  |  oleo  et  prop(inalione)  |  dedicaver(unt). 

Lecture  de  Th.  >I.  La  dédicace  est  faite  îi  trois  magistri  du  collège  par  cinq 
personnages  qui  ont  rempli  leurs  fonctions  (magisterio  eorum  offtcio  functi). 
Les  dédicants  donnent  2000  sesterces;  les  magistri  paient  les  frais  (titulo  usij 
et  ajoutent  1000  sesterces  pour  des  sacrifices  annuels  à  faire  par  les  officiales. 
{Th.  m.].  —  L.  13-U,  il  faudrait  :  perfunctorum. 

517.  V  4452.  Pelroniae  |  Q(uinli)  f(iliae)  |  Baebianae,  ] 
<;olleg(ium)  |  centonar(ioruni).  ||  Titul(o)  usa. 

Grut.,  1098,  9. 

518.  V  4454 I  L(ucii)  fil(iae)  |  Picaliae,  |  collégial 

cent(onariorum)  et  fabr(um).  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecrelo)  d(ecu- 
rionum). 

Mur.,  513,  4. 

519.  V  4459.  M(arco)  Publicio  ]  M(arci)  f(ilio)  Fab(ia)  Sextio  [ 
Calpurniano,  |  equo  publico,  |  Oam(ini)  divi  Jul(ii),  j|  praef(eclo) 
aedil(icia)  pot(estate)  ]  ,  quaestor(i)  aerar(ii),  |  sacerd(oti)  juve- 
n(um)  Brix(ianorum),  |  defensori  reip(ublicae)  Brix{ianae),  j 
coUegia  ||  centon(ariorum)  et  fabror(um).  |  L(ocus)  d(alus)  d(e- 
crelo)  d(ecurionum). 

(;rut.,  4G0,  n.  Orelu,  3909.  Wn.ii.,  2169. 

520.  V  4477.  Coll(egia)  fabr(iim)  el  cenl(onariornm)  |  Sex(to) 
Sextio  Onesigeni,  |  ornaraentis  |  decurionalibus  |  Brixiae,  (sex)- 
vir(o)  Augustal(i),  ||  patrono  collegiorum  |  fabror(um)  et  cento- 
narior(um)  |  et  dendropliororum. 

Wn.M.,  2173. 

521.  V  4483.  Primo  Valerio  ]  Magirrae,  |  colleg(ia)  fabr(um) 
et  cent(onarionim),  qui  vixit  |  ann(orura)  XXXIII,  mens(ium)  II, 
dierum  XXlllI,  ]  plenus  probitate,  qiio  defuncto  |  amici  dolent; 
M(arcus)  Publ(ius)  Valentinus  |  aniicus  locum  sepulturae  dédit,  ] 
Magius  Valerius  Surio  arani  posuit  |  nepoti  suo  pientissimo 
infelicissim(o)  |  et 

Oreu.i,  4826.  L'inscription  n'a  pas  été  complétée. 


GALLFA    CISALPINA.  14o 

o2-2.  V  4484.  Sex(to)  Valerio  Sex(ti)  |  fil^io)  Fab(ia)  Pol)li- 

coI(a)e  i  Vellilliaiii  (sic),  eq^uilis)  R(omani)  eq(uo)  p(ublico),  |  (la- 

minis  perpetui  (sic),  sacord(oti)  |  urbis  Romae  aeter(nae),  curajl- 

tori  et  palrono  civitatiiim  |  Vardagatensium  et  Dripsin  aliiim, 

patrono  colleg(ioriim)  omnium,  |  omnibus  honoribus  perfuncto,| 

v(iro)  b(ono),  qui  vixit  sine  ulla  querella  cura  |  conjuge  sua  infra 

scripta  annis  n(umero)  XLV  |  ,  et  Noniae  M(arci)  t\iliae)  Arriae 

Hermionille  |  summa  pietate;  ab  eis  dilectus  avis  |  rarissim(is) 

M(arcus)  Annius  Valerius  Catulhis  nepos. 

Grlt.,  480,  o.  —  Sur  Vardarjaie,  voy.  V  7432  (.VSOl).  Les  Diipsinates, 
sont  inconnus.  Voyez  C,  V,  p.  84-2. 

523.  V  4488.  [D(is)  M(anibus)  Valerii ]  |  ,  qui  et 

MannuU,  |  et  Va[l]eriae  Aprillae.  C(aius)  [Valerius  Primitiv(u)s  j 
parentibus  bene  |  merentibus  et  sibi  j  et  conjiigi  suae  |  Acutiae 
Ursae.  |  Qui  legaverunt  |  (:oll(egiis)  fabris^jet  cen((onariorum 
sestertium)  n(ummum  duo  milia),  et  (h)oc  ampliu(s)  ,  tabernas 
cum  cenac(ulis)  |  coll(egio)  centonariorum,  |  quae  sunt  in  vico 
Herc(ulio),  |  [ut  inde  fiant  supple]  profusiones  in  perpelu'um)  | 
pcr  oficiales  c(ollegii)  centionariorum).  '  Quod  (si  supple]  mi 
voluptati  2j  sati(s)  ]  non  fecerit,  jub[e]o  |  casiellum  (h  abere  In- 
genan(orum?).  |  Quae  r[e]ddunt  d(enarios)  CC,  ut  |  ex  d(enariis) 
C  profusio  nobis  fiât  et  ex  \\  d^enariis)  C  tutel[a]  taber[na]rum 
s(upra)  s(criptarum). 

Henzes,  7201.  —  1)  Il  faudrait  :  fabrum.  -)  meae  voîuiiiali.  —  Lecture  de 
Th.  m.  —  Voy.  notre  Étude  hist.,  l,  p.  297. 

524.  "V  4489.  Grand  sarcophage.  Valeriae  Ursae,  quae  vixit  | 
raecura  annos  XXX,  men(ses)  III,  d(ies)  VII[I].  Quae  coll(egio) 
fabror(um)  agell(um)  Aeseianum  suum  ]  mancipavit  se  viva  ex 
demid(ia)  porl(ione)  sua  s(upra?)  s(cripta)  ita,  ut  ex  redituml 
ejusde(m)  agelli  q(uot)  a(nnis)  silie  conjugi  suc,  id  esl  pri(die) 
k(alendas)  Mar(lias)  1  diae  nalalis  ejus,  item  pr(idie)  k(alendas) 
Mar(tias)  diae  nalalis  sui  sing(ulis)  ex  (denariis)  L  per  magis- 
tros  celebrent(ur)  ;  item  diebus  parentalio  rum  et  rosalior(um) 
in  sing(ulos)  ex  (denariis)  X[X]  V  [pr]o[f]us(ioiies)  in  p[er]pe- 
tu(m)  [fiejrent.  |  Item  quae  [e]t  coll(egio)  l'armac(opolarum)  pu- 

blicor(um)  agellu(m) ive.ianu(m)  ]  suum  mancipavit  se 

viva,  ut  ex  redit(u)  ejusde(m)  agell(i)  qu(ot)  a(nnis)  ||  silie  con- 

10 


146  C.    1.    L.,    VOL.    V. 

jiigi  siio,  id  est  VIH  k(alenclas)  Nov(embros)  diae  nalal(is)  ejiis, 
item  pr(idie)  k(alendas)  Mar(tias)  |  diae  nalalis  siii,  <ul>  ex 
(denariis)  L  per  inagistr(os)  celebrentur,  item  diebus  |  parenta- 
lior(um)  et  rosal(ioriim)  iti  sing(ulos)  ex  (denariis)  XXV  in 
perpetum  fier[e]nt. 

Sur  le  côté  droit  :  M(arcns)  Ulpiiis  |  Fort  uni  us  conjii'gi  tas- 
li|simae. 

L.  i  supra  scripta.  Colle  phrase  parait  exlraile  du  testament  dans  lequel  il 
avait  été  question  déjà  de  ce  cliarap.  Mancipavit,  voy.  notre  Élude  hist  ,  II, 
p.  -ioO.  —  L.  S,  silie,  siliccî'nium,  repas  mortuaire.  Pridie  kal.  Mart.  Aux  lignes 
o,  6  et  i  1,  les  dates  ont  été  intercalées  après  coup,  et  I.  .^>  il  y  a  erreur,  car  il 
faudrait  :  VIII  k.  Aug.,  comme  plus  loin.  L.  7,  per  magistros,  voy.  Élude 
hist.,  I,  p.  889,  n.  4.  L.  12,  ut  est  de  trop. 

L'inscription  est  diflicile  ii  lire  et  de  liasse  époque  [Tii.  M.] 

52o.  V4491.  Coliegium  |  cenlonar(iorum)  |  C(aio)  Vibio 
Justo  et  I  C(aio)  Vibio  Burdoni  |  (scx)viro  Aug(ustali). 
Mur.,  .^1.3,  5. 

526.  V  4498 |  colleg(ium)   ctnl(onariorum).  | 

Titulo  usa. 

527.  V4501.  Aceepto,  Chiae  |  scrvo,  |  lanari  pectinar(i)| 
sodales  posuere. 

Gri;t.,  ()i8,  2.  Orelli,  i207.  Wilm.,  2o22. 

528.  V  4504.  Grands  et  beaux  caractères,  du  r  ou  du  n'  siècle. 
C(aio)  Cominio  ]  Successori,  \  lanari  coatores  (sic)  d(e)  p(ecu- 

nia)  s(ua). 

Le  barbarisme  coator,  pour  coactor,  étonne  à  celte  époque.  Voy.  VI  9i9i  : 
lanarius  coactiliarius.  Pun.,  H.  N.,  8,  i8,  192  :  lanae.  . .  coactam  vestem 
faciunt,  etc.  Voyez  la  note  de  Th.  M. 

529.  V4505.  Grande  hase.  Dis  Manib(us).  |  L(nci)  Corneli  | 
Januari  ;  vixit  ann(os)  XVII,  |  lanari  coalor(is),  ||  et  |  L(uci) 
Cornel(i)  Primion(is)  |  patris. 

Grut.,  618,  3.  Voyez  la  note  de  l'inscription  précédente. 

22.  Fasano,  sur  le  lacus  Benacensis.  C,  V,  p.  507. 

Sodales. 

530.  V  4853.  Fe[st]us  |  T(itus)  FI.  .  .  el  |  Valeria  P(ublii) 
r(ilia)  Tertidla  |  sodalibus  picnlissimis. 


GAr.LIA    CISALPINA,  147 

23.   Toscolano.  C,  V,  p.  507. 
Gentiles  Argeniae. 

531.  V  4871.  D(is)  M(anibus)  |  Severae,  |  Profuluriis  | 
conjiigi  b(ene)  m(erenti),  |  deditq(iie)  nomin(o)  ejiis  ||  gpiilil(i- 
bus)  Argeniae  (sestertios)  ii(ummos)  DC,  |  ut  ex  redilu  eoi(iim) 
rosal(ia)  et  |  parenf(alia)  omn(ibiis)  ar(nis)  in  pe[rp]el[uiim]  ( 
procurent. 

Mur.  Ii03,  1-2.  Gentilibus,  voy.  N»  il8. 

24.  Riva.  C,  V,  p.  524. 

Collegium  n(autanim)  B(rixianorum). 

532.  V  4990.  L(iicio)  Mag(io)  Magiano  |  Cl(audia)  Severa 
mnrilo  |  karissimo,  et  Corn(elio)  |  Valerio  fd(io)  pientissimo, 
et  Mag(io)  Prisci||niano  socero  b(ene)  m(erenlibus)  |  et  sibi,  et 
in  mémo  riam  eor(iim)  et  sui  coll(egio)  ]  n(antariim)  B(rixia- 
norum)  ad  rosas  et  proTusiones  q(not)a(nnis)  l'ac(iendas  ||  ses- 
terlium)  n(ummum)  LX  mil(ia)  dédit. 

Grut.,  803,  8.  Orelli,  4-ilS.  —  Le  lacus  Benacensis  était  partagé  entre 
Brixia,  qui  avait  la  partie  inférieure,  et  Vérone,  qui  avait  la  partie  supé- 
rieure. Les  bateliers  de  Vérone  résidaient  à  Arilica  (cfr.  V  1015.  iOlG.  iOl") 
et  ceux  de  Brixia  peut-être  à  Riva.  Ce  partage  explique  qu'on  ne  trouve  pas  de 
nautae  Benacenses  (Th.  M..  V,  p.  524).  Cfr.  V  7357.  Étude  hist.,  Il,  p.  178. 

2o.  Col.  Ti^9de»iiu»n  (Trento).  C,  V,  p.  529. 

Gultores  (Victoriae  Augustae),  V  50:25. 
Collegium  incertwn,  V  503i. 

533.  V  5025.  Autel  ;  caractères  grossiers. 
Vicl(oriae)  Ang(ustae),  |  cultor(es)  |  pos(uerunl). 

534.  V  5034.  Fragment. 

.  .  .  [pljebs  et  co[llegium?] .  .  .  Magiirio  .  .  .  |  .  .  .  Pap.  Jue. 

26.  Sublario  ((Seben).  C,  V,  p.  542. 
Collegium  dei  Invicii  Mithrae  (?J,  V  5082. 

535.  V  5082.  Dans  la  vallée  de  rFisack,  sur  les  confins  de  l'Italie  et 
de  la  lUiétie. 


148  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

D(oo)  i(nviclo)  M(ilhrae)  et  Soli  socijo  sac(rum).  Valen|tinus 
Se|cinKl[i]on[i]s,  ||  ob  memor(iam)  |  palris  sni  |  ex  collog(io),  | 
v(olum)  s(olvH)  l(ibens)  m(erito). 

GRiJT.,  22,  12.  Orelli,  191:!.  F.  Cimont,  Textes  relatifs  à  Mithra,  N»  186. 

â7.  Befttft. 

536.  Colle(jiafah(rum}^  cent.,  demi.  Beruenshun,  \  2071.  Voyez  supra, 
N»  453. 

II.  ITÂLIAE  REGIO  XI. 

TUANSPADANA. 


].  Muii.  Bet'ffotninn  (Bergamo).  C,  V,  p.  TiiT. 
C.ollegia  fabruiii,  centonariorum ,  deiKlroplioriiiii  inmiicipii   Bcrgoiiialis,  V 

r;i28. 

palroiuis  eorum. 
Dcndropliori,  V  5131,  5;  cfr.  5128. 
.Iiivpiiates  M.  Cabarsi  PalieiUis,  V  513i. 

537.  V  5128.  P(iiblio)  Mario  |  Vot(iiria)  |  Luperciano,  | 
eq(uili)  R(omano)  e<](iio)  piib(lico),  omn(es)  |  honor(es)  miiiii- 
cipal(es)  j|  aclepl(o),  jiidici  de  selec((is),  |  sacerd(oli)  Caeni- 
nen(si),  coll(egioriim)  iabr(iim),  cent(onarioi'um),  dend(roplio- 
ronim)  m(unicipii)  B(ergomatis)  patron (o),  \  cujus  eximia 
liberalitas  post  |  militas  largiliones  luiciis(iue  [j  enituit,  ut  lucar 
Libilinae  [  rodempliim  a  rop(iibli('a)  sua  nniversis  '  civibus  suis 
in  pcrpetuum  |  remitterel.  Hiijus  lot  et  lam  |  ingentia  mérita 
ila  II  remuneranda  censueruut,  \  ut  elllgiem  illius  perpétua  [  vene- 
ratione  celebrarenl.  |  L(o(us)  d(alus)  d(ecrcto)  d(ecurionum). 

Grut.,  436,  5.  Orelli,  3349.  Wilk.,  2178.  —  Lucar  Libitinae,  somme  payée 
à  cette  déesse  ou  k  la  ville  pour  les  funérailles  ;  Lupercianus  donne  une  rente  à 
la  ville,  de  sorte  que  les  citoyens  sont  exemptés  de  ce  droit.  [Tii.  M.].  Cfr. 
Maué,  Die  Vereine  dcr  fabri,  p.  40.  —  Lecture  de  Th.  JI. 

538.  V  5134.  D(is)  M(anibus).  |  M(arcus)  Cabarsus,  Patiens 
dédit  I  (denarios)  XX  et  prolundi  |  de  usuris  (denariis)  III  ; 
(piot  l|  si  juvonates  rjus  ]  neglocxcriiit,  filio  |  ejus  retere  (red- 


GALLIA    CISALPIN  A.  149 

dere)  debe  biint  (denarios)  XX,  aut  |  si  quis  hercs  j|  fucrit.  | 
Pos(u)it  filins. 
Gri'T.,  724,  8.  A  .Milan,  il  y  a  des7Ui-enfle  (V  5907). 

039.  V5135.  M(arcns)  CaeciliusM(arci)  f(iliiis)   Firmus] 
dendrophoris  |  legavit. 

2.  Mun.  Comunt  (Como).  C,  V,  p.  56î>. 

C(ollegium)  fialtrum)  «yomensiuni),  V  5272;  collegium  fabrum,  V  5287. 
5304.  5310. 

magister  officiorum  f;/!<s,  V  5310. 

[magistri],  V  5272. 

ofïicium  tesserariorum,  V  5272. 

quaestura  fideliter  ac  lilieraliter  gesta,  V  5304. 

Locus  datus  decreto  collegii  labrum  Comensium,  V  5272. 

Legs  pour  honneurs  funèbres,  V  5272.  5287. 
Centuria  centonar.  dolabrariorum  scalariorum,  V  5446. 
Collegium  centonariorum,  V  5283.  5447.  5658  (?)  5914  (?) 

curator  e/i/.s,  V  5446. 

praeses  e/ws(?i,  V  5446. 

quaestor  ejus  anni  primi,  V  5446;  quaestor  anni  quo  curia  dedicata  est, 
V  5447. 
Collegium  dendrophororum  Comensium,  V  5275.  5296. 

patronus,  V  5275. 
Collegium  nautarum  Comensium,  V  5295.  5911. 

patronus  ejus,  V  5295.  591 1 . 

patrona  ejus,  V  5295. 
Schola  vexillariiirum,  V  5272. 

Cfr.  Th.  M..  V,  pp.  .565  et  1188. 

040.  V  5272.  Âlbiniac  |  Velli   fil(iae)  |  Valerianae,  I   pii- 
di[cissimae  fe]niii](ae),  |  P(nbliiis)  Appi[iis  P(nblii)  l(iberliis) 

Eiityjches?  !|  3 |  Ad  ciijiis  [memoriam  colejnflam  liiiic  | 

colleg(io)  de[(iit ...  ex  cjiijiis  siimmae  red[ilii  magistri  coll(egii) 

quodannis]  die  natal(is)  '|  i'^  ejus  III  idfiis) sportul(as) 

ex  (denariis)  CC  in[ter  praesentes  arbit]r(atu)  siio  diYid(aDl),  j 
oleum  et  propin(ationcm)  ex  (denariis)  DCCL  praebeant;  item  | 
loctislerniiim  lonipore  parcntalior(iim)  ex  (deiiariis)  CC  memo- 
riis  ojusdem  Valerianae  et  Appi  Valerian(ij  ij  i'-  fil(iij  ejus  per 
o(ric(iiini)  lesserarior(um)  quodannis  pona  tur  et  parentetur  ; 
item  coronae  myrt(eae)  teriiae  |  et  tempore  rosal(iorum)  Jul(io) 


150  C.    1.    L.,    VOL      V. 

ternae  eis  ponanhir,  |  micatae  de  [IJiliis  ex  (dcnariis)  L  profim- 
dantiir.  |  llom  Appiiis  Eiitychianiis  maritiis  ojiisdem  '^t'  Vale- 
rianae  scholae  vexillarior((im)  largiliis  |  csl  (sesterliiini)  XXX 
(milia)  n(ummiim),  ex  ciijiis  siimmac  redilu  quodlarnis  die 
s(iipra)  s(crip(o)  nalalis  ejiis  anle  slaliiam  leclis(erniiim)  |  ex 
(denariis)  CCL  ponant,  sporl(iilas  denarios)  CCL  intcr  prae- 
scn!(es)  ||  ^^  sihi  divi(I(ant),  oleiim  et  propin(alionem)  per  rosam 
pracbeant.  |  L(ocus)  d(aliis)  (l(ecrelo)  ((ollogii)  l(al3runi)  C(o- 
monsium). 

Grut.,  7o3,  4.  Henzen,  7336.  Wilm.,  308.  —  Lecture  de  Tu.  M.  La  L  19  est 

douteuse.  A  la  lin,  Mommsen  avait  lu  d'abord  coUegii  fabrum  centonariorum  ; 
il  a  corrigé  dans  les  Indices,  p.  1188.  Le  sens  de  micalac  coronac  est  inconnu. 
—  O/flcium  tcsserariorum ,  voy.  notre  Élude  hist.,  IL  p.  3o2.  —  Sclwla  vexil- 
lariorum,  voyez  ibid.,  L  pp.  296.  425,  2.  459.  II,  p.  352.  Sur  ces  legs,  voyez 
ibid.,  L  pp.  297.  458. 

541.  V  5275.  (irand  sarcophage. 

Mcmoriae  L(uci)  Alfi  L(uci)  l(ili)  Ouf(enlina)  Marcellini,  | 
(scx)vir(i)  Aug(ustalis),  palroii(i)  collfgi  |  don(lroplioroi(um) 
Comens(iiim),  |  in  primo  aelal(is)  llore  pracre[)!(i)  ;  jj  Âlliiis 
Restilutus  paler  |  miscrrinius  et  sibi, 

Grut..  350,  6. 

542.  V5283.  ...  et  C(a=o)  Cassio  ;  Paulo,  f(ilio)  ror(um),| 
collegiiiin  |  cenlonai(ioriini). 

513.  V  5287.  C(aio)  Cocsidio  |  Euzelo  ;  (sex)viro.  C(ains) 
Pliniiis  I  Pliilocaliis  ij  amifo  optini(o);  |  in  ciijus  tiit(l(am)  Coe- 
sidius  I  Eiizchis  |  colleg(io)  fabr(nni)  !j  dédit  (sosterlitim)  II 
(milia  nummum).  |  L(ociis)  d(atus)  (l(ecrelo)  colleg(ii). 

Grit.,  394,  1. 

o4i.  V  5295.  C(aio)  Messio  |  Fortunalo,  |  (sex)vir(o)  et 
Ang(iistali)  et  |  Cat  .  .  .  iac  Q(ninli)  f(iliae)  V[erecun]dae  ||  pa- 
[tJr[o]n[is?].  |  toliegium  \  nautarum  j  Comens(inm)  | 

Mur.,  520,  5. 

545.  V  5296.  I)(is)  M(anibMs)  C(ai)  Messicni  |  Zoili,  \  col- 
leg(iiim)  d('n(lrop(liororiini)  I  Comensium. 

Grut.,  438,  2. 

546.  V  5304.  CoIIeg(ium)  fabr(um)    i   P(iiblio)   Sextilio 


C.VLLIA    CISALPiXA.  151 

r(iil)lii)  f(ilio)  I  Primiano,  :  ob  qiiaesliiram    fidelifer  ac  ||  libe- 
raliler   gostam,  et  |  Liisiae  L(ticii)  f(iliac)  |  Qiiintulae  ejus  |  cl 
P(ublio)  Sexlilio  ,  Carpiano  lil(io). 
Grlt.,  468,  8. 

oiT.  V  5310.  M(arco)  Vitio  M(arci)  f(ilio)  0[iir(entina)]  | 
Viriano,  (sex)  viro,    magistro    oflicior(iim)    colleg(ii)  fabr(uiii). 

Magister  officiorum,  voyez  notre  Élude  hist.,  I,  pp.  404.  423.  II,  p.  3o2,  1. 

548.   V  5446.   A  Clivium,  sur  le  territoire  de  Corne, 

L(u('io)  Apicio    Brultidio    Solericho,    (sex)vir(o)  iirb(ano).| 

quaeslori      anni  primi,    ciir.  praesidi,     el  Albiiciae    Sex(ti) 

fil(iae)     Exoratae  ejus,  |  cenliiria  cen(onar(iorum)     dolabra- 

r(ioruni)  scalar[i]or(um).     L(ocus)  d(atus)  d(pcTeto)  c(ollegii). 

(luiT.,  3.^8,  6.  Orelu.  4071.  —  Ciir.  praesidi.  Hagenbich.  dansORELLi,  lit  : 
cur(iae)  praesidi.  Cfr.  V  5447.  Mommsen,  V,  pp.  '6iSo  et  1199,  propose  :  cur(a- 
tori),  praesidi.  0.  Hirschfeld,  Gall.  Stud.,  III,  p.  18  (2.j4).  r.  3,  conjecture  : 
cur(atori)  praesidifii,  directeur  de  l'arsenal  où  étaient  gardés  les  appareils  pour 
éteindre  les  incendies.  Voy.  notre  Étude  hist..  II,  p.  3.^2,  (3.  —  Sur  la  centuria, 
voyez  Mom-MSEN,  V,  pp.  .'j6.j  et  1198.  II  pense  que  tout  le  collège  porte  ici  ce  nom. 
Sur  les  doîabrarii  scalarii,  voy.  Hirschfeld,  /.  /.,  pp.  10-1 1  (246-247),  el  notre 
Étude  hist.,  I,  pp.  342,  3,  3.j8,  5.  II,  pp.  204.  20.5,  4.  3ol. 

o49.  V  5447.  A  Clivium. 

T(itLis)  Tadius  T(iti)  f(ilius)  Oiif(entina)  Caliamis,  (sex)vir 
urb(aniis),  q(uaeslor)  rollegi  centoiiariorfiim)  anni  qiio 
(Miria  dedicala  est,  sibi  et  Tadiis  Cassiano  el  i|  Secundo 
ril(iis),  (sex)viris  urb(anis)  el  Terenliae  Valerianae  !  uxori. 
L(ocus)  d(atns)  d(ecrelo)  c(ollcgii).  El  in  lutel(am)  jj  dédit 
(seslerlios)  m(ille).  .. 

(iRUT.,  471,  5.  Orelli,  3936.  —  Le  coll.  cent,  avait  probablement  un  local 
(ciiria)  hors  de  Come,  à  Clivium.  (Th.  M.,  V,  p.  o6d).  Voyez  notre  Étude  hist., 
I,  pp.  21,5.  223.  288.  8.  II,  p.  178. 

3.  Col.  OU  mun.  Mediolunium  (Milano). 

Voyez  Th.  M.,  V.  pp.  6.35  et  1191. 

CoUegium  (aimi  :  V  .57.'}8.  5761  ;  ailleurs,  on  a  collegia,  XI 1230)  fabrum  et 

centonariorum  m(unicipii)  M(ediolaniensis)  (V  5738.  .5854),  ou  coloniae... 

Mediolaniensis  (V  5612  (au  Ill«  siècle).  .5869  (idem).  XI  1230),  V  5612. 

5701,  5738.  5761.  58.54.  5809.  5888.  XI  1230. 


152  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

centuria  prima,  V  5612. 
centiiria  tertia,  V  .j701. 

optio  ejus. 
decui'ia  secunda  ex  centuria  (juarta,  V  oG12. 
centuria  sexta,  V,  0888. 
centuria  septima,  V  5738. 

centurio  ejus. 
centuria  duodecima,  V  ."JGI^. 

centuria  duodecima  ou  centuriae  diiDJecim,  V  58GD  (voyez  la  note). 
decuria  prima  ex  centuria  XII,  V  5(312. 
d(ccurialis)  ou  d(ecurio)  co!i(egii),  V  ."iSSS. 
curatores  arkae  Titiauae  coliegii  ejus,  V  o'J18  5(312.  5738.  58(39 

Il  II  en  a  quatre  par  an  (V  5G12j. 
repunctor  coliegii,  XI  1230. 
allectus  collegin,  V  5758. 
decretura  coliegii,  V  5888. 
patronus  ejus,  V  5869.  XI  1230. 
patrona  ejus,  V  ■)869. 

Les  années  du  collège  sont  iniiiquées  après  les  noms  des  curatores 
arivac  TKianae  annuels,  V  .5578  (anni  XXXX).  5612  (anni  CXXXVIi). 
5738  (anni  LXX).  5869  (anni  CLI).  Cfr.  Tu  M.,  V,  p.  635. 

Les  n"s  V 5058  et  59 14  sont  probahlenient  de  Corne;  voij.  les  notes, 
Collegium  aerar(ii)coloniae,  V  .58-i7.  .5892.  Tii.  M.  pense  que  c'est  le  collegium 
fabr.  et  cent.,  sous  un  autre  nom  ;  ils  ont  le  même  nombre  de  centuries 
et  leurs  fonctionnaires  portent  les  mêmes  noms.  Le  collège  serait  appelé 
collegium  aerarii  coloniae,  parce  qu'il  aurait  reçu  un  subside  delà  ville {\, 
pp.  535.  1191).  De  R('(;c.n:R0,  Diz.  cpigr.,  I,  p.  312,  lit  :  aerar(iorumJ. 
centuriae  XU  ejus,  V  5892. 
patronus,  V  58-47.  5892. 
repunctor,  V  ,5847. 
[Coljleginm  dendropliororum  c'oloniae)  A.  A   Miedioianiensisj,  V  5465 
Collegium  dendroforum,  V  58i0  ;  dcndropliorus,  V  5902. 

leones  leg(ati?),  V  5465. 
Collegium  cannoforum,  V  5840. 

Collegium  jumenlariorum  portae  Vercellinae  et  Joviae,  V  5872. 
Juvcnes.  V  .5891. 

sacerdos  eorum,  V  5894. 
Joveni,  V  5(564.  5742. 
•luvenae  Coro^ennates,  V  .5907. 
Cultores  Herculis  Invicti  dei,  V  5593. 
Collegium  Martensium,  V  5840. 
Collegium,  V  5783. 
Sexvir  Auguslalis  cultor  domus  diviiiae,  V  5465.  5749.  5844,  6349.  8922. 

550.   V  5465    Bons  caractères.  A  Angcra,  sur  le  lacus  Verbanus. 


GAfXIA    CISALPIN  A.  lo3 

Cauto  pati  sac[r(um)].  M(arcus)  Statius  Nig[er],  [  (sex)vir  Au- 
g(ustalis)  c(ultor)  d(omus)  d(ivinae)  [coloniae]  A(uguslae?) 
[M(ediolani)  ■  [col?]leg(io)  dend(rophororiim)  c(oloniae)  A(ure- 
liae?)  A(uguslae?)  M(ediolani),  j;  et  C(aius)  V^aleriiis  Julia- 
(nus?),  !  leones  leg(ati?)  v(olura)  s(olvuntJ  l(ibenles)  m(erito). 

Sur  c(ultor)  d(omusJ  d(mnaej,  cfr.  H.  Pais,  Suppl.  ital.,  883  (N»  o78),  à 
Novaria.  Sur  Cautopates,  voy.  Roscher,  Lexicon,  s,  v. 

001.  V  5578.  A  Parabiago,  au  S.  du  lacus  Verbanus. 

L(ucius)  Grist . .     C(aius)  Pomp  ...    ciirator[es]    anni  XXXX. 

002.  V  5593.  A  Caidato,  dans  Yager  Mediolanensis. 

Herculi  Invicto  deo,  cullores  v(otum)  [s(olvunt)]  l(ibentes) 
m(erito). 

Grut.,  46,  1-2. 

5o3.   V  5612.  Du  m»  siècle  ,Th.  M.,  V,  p.  633).  A  Seprio  (Sibrium). 

Bericricenioni  Valentini,  pontifficis  ,  decuria  (secunda)  ex 
c(enturia)  (qiiarta)  ;  |  M  arcij  Macrini  Valeriani,  |  cenluria  (duo- 
deciraa),  L(uci)  Scri[b]oni  Petroniani,  \  decuria  pr(ima)  fe]x 
c(enturia)  (duodecima)  ;  ;  Salvi  Vitalis  Secundi,  cenluria 
pr(ima)  :  curatorib'us)  ar[k(ae)  T]i[t(ianae)]  ',  colI(egiij  tabr(um) 
el  centon(ariorura)  coloniae)  A(ureliae?)  A(ugustae?)  [M(edio- 
laniensis)]  ann(ij  CXXXVII.     Concordiae  eorum. 

Mur.,  318,  4.  Orelli,  -il.3T.  Wilm.,  2183  (fautivei. 

L.  1,  Hagesblch  propose  :  Genio  et  honori.  A  la  tin,  Malé  (Die  Vereine  dcr 
[abri,  p.  Il)  lit  :  Ann(o)  CXXXYll  concordiae  eorum,  c'est-a-dire  :  la  137« 
année  depuis  la  réunion  des  [abri  et  des  centonarii  en  un  seul  collège.  Cette 
explication  est  erronée.  Concordiae  eorum  =  Concordiae  curatorum  arcae 
Titianae  (Th.  M  ,  V,  p.  633,  et  notre  Étude  hist.,  I,  p.  363,  4).  Quant  aux 
années,  ce  sont  celles  du  collège  ;  les  curatores  arcae  Titianae  étaient  annuels, 
et  Tannée  de  l'ère  du  collège  est  toujours  ajoutée  à  leur  titre  (V  .'3378.  3612. 
3738.  3869  ;  cfr.  V,  p.  633)  Sur  arca  Titiana.  voyez  notre  Étude  hist.,  I, 
p.  363,  4.  408,  3.  410.  Il,  p.  202.  De  Rlggiero,  Diz.  epigr.,  I,  p.  6.30. 

Sur  les  décuries  et  les  centuries,  voyez  notre  Étude  hist.,  I,  pp.  3.')8-362.  Le 
nom  de  chaque  personnage  est  suivi  de  sa  décurie  et  de  sa  centurie  a  l'ablatif. 

554,   V  5658.  Au  village  de  Tavernerio.  sur  Vagei'  Mediolaniensin. 

Lfucio)  Coeiio  Valerio,  |  (sex)viro  Mediol(aniensi),  |  et  Cal- 
purniae  L(ucii)  f  iliae)  |  Oplalillae,  [  uxori  ejiis,  el  ,  M  arco) 
Aemino  Coeiio  Coeliano,  dccur(ioni)  \  Mediol(anii)  et  Novar  jae),  I 
el  Luciliae  L(ucii)fil(iae)!Sabinianae,  eli|M(arco)  Aemilio  Coeiio | 


154  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

Catiano  filis,  |  coUegiiim  |  cenlonarior(iim),  |  honore  accepte,  || 
iinpeiKl(ia)  remiser(unl),  |  et  in  tulelam  |  deder(unt  sesterliiim) 
II  (milia). 

Grut.,  393,  8  —  MoMMSEN  (V,  p.  6;i3)  croit  que  cette  inscription  est  de 
Gome,  parce  qu'a  Milan  le  coll.  cent,  n'est  jamais  mentionné  seul, 

5^5.  V  5664.  A  Anzano.  sur  Vager  MedioUmiensis. 

I  Nigellioni  |  Severi  f(ilio)  1  joveni. 

Cfr.  V  5742  (N«  558). 

5o6.  V5701.  Base  carrée,  A  Casate  nuovo,  sur  raye?' 3/edîoî. 

Lncili  I  I»omestici  |  Valeriani,  1  option(is)  cenl(iiriae  terliae)  j 
|e]x  coll(egio)  f'abr(iim)  et  ||  cen((onarionim),  qui  vixil  anjnis 
XXVIIII,  (lies  I  VIII,  lior(as)  III,  Liicilius  Domesticns,  I  [pjafer 
lilio  inconparabili.    [PJater  milii  l'ccit  quod  \  [e]go  palri  debni. 

L'inscription  latérale  est  sans  intérêt.  Sur  optio,  voyez  notre  Elude  hiat.,  I, 
p,  3G1,  II,  p,  351. 

557,   V  5738.  A  Caponago,  sur  Vager  Mediol.  Lecture  de  Th.  M. 

!  et  dis  cura  Jove,  j  C(aius)  Atilius  C(ai)  f(i]ius)  Ouf(en- 

liua)  Terlulli[n]us,  |  pon[lif(ex)]  et  ([urjatfor]  !|  arc(ae)  coll(egii) 
f  ibr(uni)  I  et  cenl(onarioruin)  ni(unicipii)  M(ediolaniensis)  ann(i)  | 
LXX,  et  allect(us)  eidem  |  coll(egio),  et  centurio  c(enUiriaesep- 
timae),  '  cum  Atilia  C(ai)  f(ilia)  Veneria  ||  conjug(e)  v(otum)  s(oI- 
vi()  aram  |  cum  aedicula, 

558    V  5742.  Grands  caractères.  A  Monza,  sur  Vager  Mediol. 

Herouli    Modicia  les  jovenii. 

Les  Jovenii  doivent  peut-être  être  rapprochés  des  juvenae  (V  5134.  5907). 
Modiciates  est  peut-être  l'ancien  nom  de  .Monza  (Th.  M.,  V,  p.  613). 

5a!),   V  5761.  A  Desio,  sur  Vager  Mcdiolaniensis. 

Mem(oriae)  [  C(ai)  Cassi  \  Agalhemeri,  i  collegium  ,  fabrum 
et  !.. . 

5f)0.   V  5773,  A  Milan,  comme  les  suivantes.  Lecture  de  Tu.  M. 

J(ovi)  O(plirao)  M(aximo).  j  C(aius)  Atillius  Albuciu[s]  î  et 
C(ains)  Junius  Vesper  ]  v(otiim)  s(olvunt)  l(ibentes)  in(erito).  | 
L(ocus)  d(a(us)  p(ormissu)  c(ollegii), 

50 1.  V  5840,  Albucia  Magiana  ...  curante  Albucio 
Alexa  .  .  .  j  collegio  cannoforum  (scstertium)  IIII  (milia)  n(um- 
mum),  ex  quorum  usuris  .  .  .  ;  | 


GALLIA    CISALI'INA.  1  b5 

eidem  collegio  largitus  est  alia  (sestertium)  IIII  (milia)  n(um- 
mum),  ex  quorum  r[eclilu] ...  1 

Ilem  largitus  est  collegio  Martensium  (sestertium)  IIII  (milia) 
n(ummum)  ex  qu[orum  usuris]  .  •  .  ;  || 

eidem  collegio  largitus  est  alia  (sestertium)  IIII  (milia)  n(um- 
mum),  ex  quorum  usuris  .  .  . 

[C]ollegio  dendroforum  (sestertium)  IIII  fmilia)  n(uramum), 
ex  quorum  u[sur]is  lar. . . 

Henzen,  6073.  WiLM.,  2184.  A  droite,  la  pierre  est  brisée. 

562.  V  5847.  M(arco)  Atusio  \  M(arci)  f(ilio)  Ouf(entina)  | 
Glycero,  eq(uitij  R'omanoi,  H  vir(o)  j(ure)  d(icundo)  m(unicipii) 
P(lacentiae),  pont(ifici),  quaest(ori)  aer(arii),  :,  palron(o)  et 
repunc((ori)  ■  coll(egii)  aerar(ii)  col(oniae)  M(ediolaniensis),  | 
ïertius  Rufellius  Verus,  IIII  vir  a^edilicia)  p(otestate),  ob 
mérita  ejus,  quae  ^  erga  se  sive  parentes  suos  semper  inno- 
center j  exhibuit.  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Cfr.  MiR.  1067,  4  =  XI  1230,  à  Placentia.  —  Sur  le  repundor,  voyez  III 
2026.  Th.  31.,  C,  V,  p.  63o.  Étude  hist.,  I.  p.  410.  II,  pp.  204.  387. 

563.  V  5854.  Mem  oriae)  |  Coelii  Ben.  co  ll^egiumj  l'a- 
br(um)  et    cenl(onariorum)  m(unicipii)  M(ediolanensis). 

Grut.,  393,  4.  —  «  Sine  dubio  supplementa  insunt.  >  Th.  M. 

364.  V  5869.   Du  in=  siècle  (Th.  M.,  V,  p.  63u). 

Innocent!  cum  Encratio,  vivas  !  | 

Gen(io)  et  lion(ori)  Magi  Germani  Slalori  |  Marsiani,  eq(ui- 
tis.)  R(omani)  eq(uo)  p(ublico),  dec(urioni)  dec(uriae  quintae)  | 
ex  c(enturia  quarta)  coll(egii)  fabr(um)  et  cenlon(ariorum),  || 
curator(is)  ark(ae)  Titianae  coll(egii)  s(iipra)  s(cripli)  anni  CLI 
coIon(iae)G(allienianae?)Â(ugustap)F(elicis?_)Med(iolaniensis),| 

et  Junoni    Cissoniae  Aphrodite  ejus  :  : 

c(enluriae  duodecim)  ex  coll(egio)  s(iipra)  s(criplo)  patronis|| 
plura  merentibus. 

Innocenti,  qui  sic  agis,  bene  vivas  ! 

Orei-li,  1702.  WiLM.,  2182. 

Voyez  :  Maué,  Dcr  Praef.  fabr.,  p.  65.  Schiess,  Die  roem.  coll.  fitn.,  p.  74, 
II.  238.  Hirschfeld,  Gall.  Slud.,  III,  p.  11  (247)  n.  o,  et  p.  14  (2.00),  n.  1. 
LiEBENAM,  p.  174.  Th.  m.,  V,  pp.  63.j.  1191.  Élude  hist.,  I,  p.  348,  6.  361,  2 
et  6. 


156  C.    I.    L  ,    VOL     V. 

MoMMSEN  lit  :  c(enturia  duodecima)  ex  coU(cgio)  s.  s.  (V,  p.  H91)  après 
avoir  lu  :  cenhiriae  duodecint  (V,  p.  G3o).  Alors  la  dédicace  serait  l'aile  par  la 
12"  cf'iitiirie  seule  a  son  patron  et  à  sa  patronne;  en  aucun  cas,  Cissonia  n'est 
membre  du  collège,  comme  on  l'a  prétendu,  en  expliquant,  avec  JIojlmsen  :  (ex) 
centima  diiodeciino.  On  ne  trouve  pas  de  femmes  dans  les  collèges  d'artisans  ; 
voyez  nolvi'  Élude  hist.,  I,  pp.  348-349.  —  Pour  les  signa  Innocenlius  et  En- 
cralius,  voyez  N"  567. 

565.  V  5872.  .  .  .  Melilio  ]  .  .  .  I(ilio)  Ouf(enlina)  [M]es- 
sori,  î  [cjollegium  j  [jii]inentario[r]iim)]  jj  porlae  j  [Ve]rcellinae| 
[e]t  Joviae  ]  [b(ene)]  m(erenti).  |  [Lo]c(o)  dal(o)  Ij  ab  |  [pjosses- 
soribiis    [vijci  Bardoma[g.] 

566.  V  5888.  Lecture  de  Th.  M.  [Dis  Manibus  L(iici)  Pulli 
NataJIis,  d(eciirialis)  coll(egii),  |  et  Slatoriae  |  Pupae.  |  I  (ucius) 
Piillius  I  Valeriiis  \\  avis  pienliss(imis)  '  et  cent(iiria  sexta).  | 
L(ociis)  d(atus)  d(ecreto)  c(ollegii). 

567.  V  5892.  Gen(io)  et  [h]on(ori)  P(iibli)  Tulili  |  Calli- 
Ibntis,  1  (sex)vir(i)  sen(ioris),  patr(oni  centiiriarum)  XII  coll(e- 
gii)  Il  aerar(ii)  c(oloniae)  A(iireliae?)  A(iigiistae)  M(ediuluni),| 
ii(;g(otiatoris)slip(is)  arg(entarii)  |  splendid(issimi),  et  |  Jun(oni) 
Publiciae  C(ai)  l"(iliae)  Pomponiai  ||  [s]l(ola(ae?)  [f(eminae?)] 
(;onjtig(is)  ejiis,  j  et  Jiin(oni)  Tiitiliae  |  P(iiblii)  r(iliae)  Pompo- 
iiian(ae).  |  Conslantii,  vivatis!  |  L(uciiis)  Romatiusjj  Valerian(us) 
et  I  Vocatia  |  Valeria  ciiin  ]  filis  clientes. 

Grut.,  477,  1.  Orf.ixi,  4000.  Wn.M.,  2181. 

Conslantius  était  un  sigiuon  ou  agiiomeii  de  celle  famille  ;  il  est  appliqué  h 
Cnlliphonle  lui-même,  ii  sa  femme  et  h  sa  lille.  Constantius  revient  ci-après  V 
f)894  (N.  508).  Plus  haut  (V  5869.  A'"  564),  nous  avons  vu  Iiinoccntius  et  Lita- 
sius  (\  61.  \"  406  et  note).  —  Lecture  de  Tu.  M.,  (pii  préfère  ncgolialor  sdpis 
(irgenlariu.s  (KoWuPiarrjç  àpYupa^oifJôç)  à  iieg.  slipi-s  argc/itariae.  —  Sur 
collcgium  aerar(u  ?)  voyez  Tu.  3L,  C,  V,  pp.  6;)5.  1191,  et  notre  Étude  hist., 
I,  p.  3.58,  6.  454.  De  Ui'gcikro,  Diz.  epigr.,  1,  p.  ;5i2,  lit  :  aerariorum.  Voyez 
ci-dessus,  p.  152. 

568.  V  5894.  Sur  la  face  :  D(is)  M(anibiis)  \  C(ai)  Valcri  | 
Petroiiiuni,  |  deciir(ioius),  pontir(icis),  sacerd(olis)  |  jiiven(iim) 
Meil(iolaniensiiim),  causidi(.'(i),  ||  qiiin(i(iiies)  gratuit(o)  legatio- 
n(ibiis)  iirbic(is)  |  et  peregrin(is)  pro  rep(iiblica)  sua  funct(i).  | 
Vixit  anii(is)  XXIII  mens(ibiis)  VIIII  dÇwhus)  XIIII.  !  C(aiiis) 
Valeriiis  Eiitychiaiius,  \  (sex)vir  Aiig(iis(alis)  palcr  ||  lil(io)  in- 
conip(arabili)  et  sibi.  |  A  droite  et  à  gauche  de  celle  inscriplion  : 
ciidrorai  (eù5po)Lteî),  au-dessus  d'un  homme  en  loge,  debout. 


GALLIA    CISALPINA.  187 

Sur /ec(5/e^aMcAe;eudromi(eù6po)ueî).  Un  homme  couché  sur 
un  lit  et  un  autre  debout  tenant  un  coffret  (?). 

Sur  le  côté  droit  :  Conslanti,  eudromi  (eù5po)aeî).  Un  homme 

assis  sur  un  suggestus,  tenant  un  rouleau  de  la  main  gauche 

et  étendant  la  main  droite  vers  deux  hommes  qui  sont  debout 

et  tendent  également  la  main  droite. 

Crut.,  ^79,  8.  Orelli,  2168.  G.  I.  Gr.,  III  6760.  Lecture  de  Th.  M.  Sur 
Constantius,  voyez  N»  567. 

569.  V  5902.  D(is)  M(anibus).  V(iva)  |  f(eci()  |  Vinicia 
Terlullina  1  sibi,  et  C(aio)  Novellio  Vicl(ori),  1  (sex)vir(o)  ju- 
n(iori),  dendrophoro,  mar(ito)  siio,  !  et  Novelliae  Tertullinae 
filiae,  Il  quae  vixit  ann(is)  XXI  menses  VllII  et  j  Maximo  Coma 
gio  Vero  Marsiano  !  filio  suo,  (sex)vir(o)  juniori,  et  Co!magiae 
Verinae,  filiae  suae  |  et  avviaticis  suis. 

Les  Milanais  disent  encore  avvialici  pour  nepotes  [Th.  M.]. 

570.  V  5907.  Ursiniae  Ingenuae,  quae  vix(it)  '  ann(is)  VIII 
m(enses)  VI,  Ursilius  Rufinus  et  j  Domitia  Severa  pareilles.  In 
cujus  I  mem(oriam)  colend(am)  deder(unl)  juvenae  (sic)  Coroj- 
gennatib(us  denarios)  CCCC,  ex  quor(um)  reditu  ||  quodaiin(is) 
tempore  parentalior(um)  \  quam  et  rosae  coronas  ternas  1  pone- 
renlur,  et  profus(iones)  suo  quoq(ue)  i  anno  fieri  ;  quod  si  juve- 
nae (sic)  I  non  feeerint  reslituer(e)  debeb(unt)  ||  vicanis  Coro- 
gennatibus  et  illi  !  id  observabunt. 

Wiui.,  306.  —  Cfr.  V  oi34  :  juvenates,  à  Bergomum. 

57  ! .  V  59 1 1 [negotialo]Jris  Cisalpin(i)  [e]t  Tran- 

salpin(i),  |  patr(i  mi)  coll(egii)  naut(arum)  Comens(ium);  lieredes 

fac(ienduni)  cur(averunt). 

Mur.,  526,  6.  Ctr.  Allmer,  Musée  de  Li/on,  II  188  :  neyoliator  corporis 
Cisalpinorum  et  Transalpinorum  (V.  infraj. 

572.  V  5914.  Grands  caractères.  Pieta  ...  I  ...  ae  M(arci) 
('(iliae)  N  .....  .  colleg.  ce[nton  ]  .  .  . 

MoMMSEN  (cfr.  V,  p.  63.5)  la  croit  originaire  de  Corne,  parce  que  les  cent,  y 
sont  nommés  sans  les  fabri. 

573.  V  5932.  T(iti)  Ponti  |  Majoris,  |  negotiatoris  |  lentiari 
et  I  caslr[e]nsiari,  ||  Maria  Justi  |  lacci  fii(ia),  |  conjunx  marit(o)  | 
incompar(abili),    et  Gralus  |  Ccminac  lil(ius)  aniico. 


i88  c.  t.  t.  ,  VOL.  V. 

Grot.,  6i9,  5.  Orelli,  -4254.  —  Cfr.  III  5800  :  neçjoHalores  vestiarîae  et 
lintiariae.  Le  nerjotiator  caslrensiarius  vend  la  vcslis  caslromis  (Orelli,  2837. 
6375)  ;  c'est  un  îiegolialor  saçiarius.  [Th.  M.]. 


4.  Mun.  JLnu»  Po»»tpeia  (Lodi  vecchio).  C,  V,  p.  696. 

Collegium  fabrum  Laudensium. 

574.  V  6363.  D(is)  M(anibiis).  V(ivns)  f(eci()  !  L(ucins) 
Cassius  I  Epitliymeliis.  [  (sex)vir  sibi  et  j  L(ii('io)  Cassio  Ooyli,  || 
palrono  oplirao,  |  et  Aliliae  Acte,  1  uxori  ejiis.  \  Qui  Ocys  col- 
legio  fabr(um)  j  Lancl(ensium)  in  iitrumq(!ie)  llorem  j|  perpoliio 
sibi  declucend(um  j  sesterlios)  m(ille)  tcslamenlo  legavil, 

McR.,  520,  2. 

5.  Mun.  TiciÈtum  (Pavia).  C,  V,  p.  704. 

C(ollegium?j  f(abrumî),  c(entonariorum?),  H.  Pais,  870. 

quinqucnnalis  iterum,  item  curalor. 
Cultor  domus  divinae,  ibid, 

b7o.   H.  Pais,  S.  I.  ad  vol.  V,  870. 

Tuliio  Marc'(elli?)  lib(erlo)  Acliilleo  |  decurioni  |  ornamcnla- 
rio,  I  cultori  d(omtis)  d(ivinae),  ||  q(iiin)(|(iiennali)  i[l]or(um)?| 
c(ollogii?)  f(abnim?)  c(enlonariormTifpie?),  i((em?)  curaloro| 
miiner(is)  |  Tulliani,  j  Aeliiis[A]sclepiades  |j  amic[o]kariss(inio). 

Lecture  de  Tu.  M.  —  Sur  ces  cuUores  domus  divinae,  voy.  N"  578.  Au  lieu 
de  airalore,  il  faudrait  :  curatori.  Decurio  ornamenlarius  est  la  même  chose 
que  (krurionnlibus  ornamentis  honoralo. 

6.  Mun.  JVovafia  (Novara).  C,  V,  p.  718. 

('ollegium  centonariorum,  V  0515;  patronus  ejus. 

Juvenes,  V  Golo  ;  patronus  eorum. 

Sodaies  ex  symposio,  V  Gi92. 

Sexvir  inter  cultores  domus  divinae,  II.  Pais,  883. 

576.  V  6492.   Entre  Novaria  et  Vercellae,  sur  Yagcr  Novaricfisis. 
Onejsipliori,  |  ex  symposio  |  AN  sodaies  |  posiiernnt. 

577.  V  6515.  D(is)  M(anibns),  '  Alfolloni  (qualliior)  vir(o) 


CALLIA    CISALPINA.  iSÔ 

jur(e)  dic(iindo),  |  pat(rono)  coll(egii)  cen(tonariorura),  |Da((rono) 
juvenura. 

578.  H.  Pais,  S.  /.  ad  vol.  V,  883.  Cippe. 

V(ivus)  sibi  inc,  f(ecit).  Dis  Manibus.  '  L(uciiis)  Valerins 
L(ucii)  f  iliusj  Primus,  (sex)vir  inter  ciiltores  domiis  di  .vinae, 
Valentiae  matri,  '  L(ucio)  Valerio  Optato  fratri. 

Cfr.  A.  VON  Prejierstein,  Arch.  cpigr.  Mitt.,  XI,  1887,  p.  2-40,  et  XII,  1888, 
p  137,  et  dans  De  Rlggiero,  Diz.  epiyr..,  s.  v.  Augustales,  pp.  8o4-8oo,  A 
Milan  et  a  Xovaria,  le  titre  de  sexvir  est  souvent  suivi  des  lettres  C  •  D  •  D 
ou  S  •  C  •  D  .  D.  (V  o46o,  .j749.  o844.  0349.  0.j18.  8922).  11  faut  lire  : 
socius  cultor  domna  divinae,  comme  aux  n"^  V  4410.  4203.  4428.  66o7.  0f).j8. 
—  Les  lettres  IXC  entre  vivus  sibi  et  fecit  sont  inintelligibles. 

7.  M  un.  Vet'cellae  (Vercelli).  C,  V,  p.  735. 
Seviri  Augustales  socii  cultores  domus  divinae,  V  66o7.  66.^8  (vers  184). 

579.  V  6657.  Grande  base.  Domitiae  '  Patruini  f(iliae)  | 
Vetlilae  L(ucii)  Roscii  Paculi,  co(n)s(idis)  design(ali  uxori),  i 
seviri  August(ales)    socii    cultores  domus    divinae. 

Voyez  la  note  à  l'inscription  précédente  sur  les  Augustales  socii  cultores 
domus  divinae.  Marini  (An\,  p.  402)  et  Borchesi  ('Qè'u ires,  III,  p.  116i  ont 
conjecturé  que  ce  Paculus  est  un  des  consules  suffecti  de  l'an  184. 

580.  V  6658.  .  .  .  [vi]ri  Aiigusl[al(es)  ;  ciijllores  domus 
divin[ae]    palrono    

8.  Col.  JuUa  Augusta  Taut'ittot^utn  (TorinoJ. 
C,  V,  p.  779. 

Sodalicium  marmorariorum,  V  7044. 

Medici  Taurini  cultores  Asclepi  et  Hygiae,  après  Trajan,  V  0970. 

Statio  Taurina  tabellariorum  Augusti,  V  G9G4. 

Sodalicium  juvenum,  V  69.j1. 

patronus  ejus. 
[Merjcuriales  Taurini,  V  7016. 
Centoni^^ariusi,  V  7171. 

581.  V  6951.  Geiiioi  M(arci)  Isuni  IProculi,  jsodalic(ium)! 

jnven(iim)  j  patrono. 

582.  V  6964.  Table  d'airain,  ronde,  percée  d'un  trou  au  sommet. 


160  C.    I.    L.,    VOL     V. 

Ex  fabellar(iorum)  i  Ang(iis(orum)  ]  stal(ionîs)  Taiir(inap)  [ 
l(ibens)  m(erilo)  (i(o(Iil). 

583.  V  6970.  Pierre  qui  portait  un  buste. 

Divo  [  Trajan(o).  :  C(aius)  Qiiinlius  |  Abascanlus  ]  test(amento) 
l(>g(avil)  Il  medicis  Taiir(inis)  j  cuUor(ibiis)  |  Asclepi  et  |  Hygiae. 
Orelli,  1578. 

584.  V  7016.  D(is)  M(anibus)  i  P(ublii)  Arrii  1  Seciindini  | 
[Mei']curial(cs)  Taiir(ini)  et  |  .  .  .  r.  Epored  | 

Ml  R..  10-4"i,  .*).  108o,  3.  Lecture  de  Th.  M.  D'autres  lisent  :  [de]curiai(is). 

58o.  V  7044.  D(is)  M(anibiis)  |  Anlisliae  (mulieris)  l(iber- 

tap)  Delphldis,     tesser(ariae)  lignar(iae),  j  sodalici(um)  ||  mar- 

niorarior(um). 

(;ri:t  ,  624,  8.  Voyez  notre  Élude  hisl.,  1,  pp.  343,  4.  340,  1.  On  a  lu  a  tort  : 
tesficrariae  lignariae  sodalicii  marmorariorum. 

586.  V7171.  ..A  vil.  cenlon(ario)?  1  Vidia  Nepotiana  | 
maler  infelicissima. 

m.  REGNUM  COTTII  sive  PROV.  ALPIUM  COTTIARUM. 

SeffUêio  (Susa).  C,  \,  p.  814. 
Ontonarii  Segusini. 

587.  V  7263.  .  .  .  ccnt]onar[iorum  |  Se]gusino[rum]    ... 
suo  foc  .  .  . 

IV.  ITALIAE  REGIO  NONA. 

LIGURIA. 

1.    Vicus   Ctastiaiutn  (Casteggio).  C,  V,   pi).  827.  1090. 

Collegiuin  centonariorum  Placentinorum  consistentium  Clastidi. 

58«     V  7357.  Cippc  carré  se  terminant  en  pyramide  et  surmonté  d'un 
globe  ou  d'une  pomme  de  pin. 

Atiliae  C(ai)  f(iliae)  ;  Secimdin(ae)  oon'jug(i)  caslissim(ae)  | 


GALLIA    CISALPINA.  161 

ipudicissimaeq(ue)  sibique  opsequentissimae,  [1  quae  vixit  an- 
nis  XVII,  nai(ensibus)  VII,  d(iebus)  VII,  item  |  C(ai)  Atili  Secundi 
-€t  Serr(iae?)  M(arci)  lib(erlae)  Valeriainae  socerorum  karissi- 
inor(um),  \  M(arcus)  Labik(anus)  Memor  |  vivos  posuit,  ||  et  in 
memoriam  eoriim  rosa  et  amaraniho  et  epulis  perpetuo  co  len- 
^am  colleg(io)  centonar(iorum)  Placent(inorum)  |  consist(en- 
tium)  Claslidi. 

Henzen,  oH7.  Le  coll.  cent,  de  Plaisance  avait  son  siège  au  n'eus  de  Glasti- 
dium  dépendant  de  cette  ville;  comparez  les  nautae  Veronenses  (V  4015-4017, 
note)  les  nautae  Brixiani  (V  4990)  et  les  centonani  Comenses  (V  o446,  5447), 
qui  avaient  également  leur  résidence  ou  local  hors  de  la  ville.  Étude  hiat.,  II, 
p.  178.  —  La  lin  de  l'inscription  est  incomplète  :  il  manque  l'indication  du 
legs  fait  au  collège. 

2.  Col.  Julia  Deviona  (TortonaJ,  C,  V,  p.  831. 

Collegia  omnia,  après  Trajan,  V  7375  ;  patronus  eorum. 
Gollegium  fabrum  Derlonensium,  V  7375  ;  patronus  ejus. 
■Collegium...,  V  7372;  [dis]pensator;  rector. 

589.  V  7372.  Fragment |  ..  [A]rruntiu[s] ...  |  collegae 

et  a[mico].  .  .  |  rectori  in  c  .  .  .  Ldisjipensatori  co[llegii] .  .  .  || 
Dert(onensium),  coll(egiiim)  bene  ....  ;  C(aiiis)  Arruntius  H . . . 
[Arruntia]. . .    fili  ipsi[us] . . .  ;  ob  memoriam  be[ne  merenti]. 

Th.  m.  compare  le  dispensator  au  repunctor  qu'on  trouve  a  Milan  (V  5847. 
XI  1230.  Cfr.  V,  p.  635,  et  III  2020). 

590.  V  7375.  Origine  incertaine.  Th.  M.  la  rapporte  a  Dertona,  à 
-cause  de  la  tribu  de  Metilius  et  de  la  mention  du  coll.  fabr.  Dert. 

C(aio)  Metilio  1  C(ai)  fil(io)  Pomp(tina)  |  Marcellino  \  eq(iiiti) 
R(omano)  eq(uo)  p(ublico),  |  judici  ex  (quinque)  dec(uriis)  || 
inter  selectos,  II  vir(o)  |  q(uin)q(uennali),  flam(ini)  divi  Tra- 
jani,  I  patrono  collegiorum  I  omnium,  patrono  coIo|niae  Foro 
Jidi(i)  Iriensium,  |1  patron(o)  causar(um)  fîdelissimo,  :  ob  insi- 
gnem  circa  singujlos  universosque  cives  ;  innocentiam  acfidem,  | 
homini  optimo,  civi  abstinenj|lissimo,  coll(egium)  fabr(iim) 
Derl(onensium)  patrono  \  ob  mérita.  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto) 
d(ecurionum). 

Mlr.,  1108,  4.  Orei.i.i,  73.  Sur  Forum  Julii  Iriensium  (Votthera).  voyez  V, 
p.  828. 

H 


162  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

3.   VartlfBgnte  (Terruggia).  C,  V,  p.  841. 

Collegiuni  centniiarionini  Vardagatensium. 

591.  V  7452.  C(aio)  Avilio  Severo  !  et  Aviliae  C(ai)  f(iliae)  [ 
Severae  r(ollegium)  c(pntonariorum)  Vard(agalensiui»)  d(e) 
p(ecunia)  s(iia)  f(ecil). 

Voyez  V  448-4  (X"  522)  :  patronus  civitalis  Vardafjatensiuni.  Pour  l'abrévia- 
viatioii  c.  c,  vny.  V  7469  (^o  593)  et  7470  (N"  594). 

4.  Mun.  ËÈuUttttfia  on  Botlincontngus  (Monteù  da  Po)^ 
C,  V,  p.  843. 

Collegiiim  fabnim  liidnstriensium,  V  7469. 

patronus  ejus. 
Fabri  fratres,  V  7487.'= 
Collegiiim  centonarioriim  Industriensiiim.  V  7470.  7185. 

patronus  ejus,  V  7470. 
Collegium  pastopborum  Industriensiuni,  V  7468. 

patronus  ejus. 

592.  V  7468.  (jrande  table  d'airain  ;  mauvais  caractères. 

Genio  et  honor(i)  j  L(»ci)  Porapei  L(uci)  f(ili)  Pol(lia)  He- 
reniniani,  e(|(uitis)  Rom(ani)  ef|(iio)  pni3(lico),  j  q(uaesforis) 
aer(arii)  p(nl)lici)  et  alim(entoriim),  aedil(is),  !  II  viro,  curatori 
(sic)  Il  kalendarior(i)in)  rei  p(iiblicae),  |  collegium  pasto  plio- 
rum  Indusllriensiiim  patro'no  ob  mérita.  || 

T(itus)  Grae.  Trophimus  Ind(iislriensis)  fac. 

Orelli,  62.  Grae.,  gentiiice  inconnu. 

593.  V  7469.  Genio  j  Q(iiinti)  Sertori  Syner|gi  jiinioris 
et  I  Genio  |  Qfninti)  Sertori  Sc||veri,  patro|norum,  j  c(ollegiiim) 
f(abrum)  [In(l(uslriensinm)]. 

Cfr.  V  7470.  Les  deux  collèges  agissent  de  concert.  Étude  hisl.,  II,  p.  199,  2. 

59i.  V  7470.  Genio  [Q(iiinli)  SertoJIri  Syne[rgi  ju]|nioris 
et  [Genio]  |  Q(ninti)  Sertor[i  Sève]  ri,  patro[norum],  ||  c(olle- 
gium)  c(entonariornm)  Ind(nstriensium). 

Cfr.  V  7469.  note. 

593.  V  7485.   C(aio)   Lollio  I  C(ai)   Iib(erlo^   Pal(alina)  f; 


GALLIA    CISALPI>A.  163 

Agraulo  |  colleg(ium)  |  centonar(iorum),  ||  q(uo)  h(onore)  c(oii- 
tentus)  i(mpensam)  r(emisil). 

Lecture  de  Th.  M.,  d'après  V  7478. 
596.   V  7487.  Lame  d'airain,  in'isée  ii  droite. 


FabrI' 
Fra'tres 


o.   Col.  MIaêia  (AsliJ.  C,  V,  p.  856. 

Colieiiium  fabriim  Hastensiuin,  V  7ooo.  ^      !  .'■-'; 

Conleg  ,  .  .  Noti::ie,  1880,  p.  loO. 

597.  V  7555.  Concordiae  |  coll(egii)  fab(riim)  Has((en- 
sium),  1  M(arcus)  Vettius  Secundiis  |  in  memoriani  |  Vetliae 
Civitalis  sorori(s). 

Cfr.  V  759.^,  note. 

598.  Notizie  degli  Scavi,  1880,  p.  1.jO.  Fragment. 

.  .  .  laieno  T(iti)  f(ilio)  ...  o  cenlur  prim(a)  |  ...  [cjonleg. 
Honori  et  |  ...  teslamenio  |  . .  .[t'Jratris. 

6.  Mun.  Alba  Patttpeia  (AlbaK  C,  V,  p.  863. 

Collegium  centonariorum  Albensium  Ponipeianorum. 
Genius  ejus. 

599.  V  7595.  Genio  |  c(ollegii)  c(entonarioriim)  Alb(en- 
sium)  Pomp(eianoriim),  |  in  memoriani  |  Sal(vi)  Cinci  Sem[pro- 
niani,  eq(uitis)  R(omani)  ||  cq(no)  pub(lico),  Semproni|a  Sabina 
mater  |  et  Juiia  Sabina  soror  |  d(e)  p(ecunia)  s(iia)  p(osuerunl). 

Mur.,  1021,  i.  Lecture  de  Th.  M.,  qui  fait  observer  que  V  7555  est  au^ssi 
dédié  :  Conconliae  collegii  fabr.  Hast.,  par  un  frère  en  mémoire  de  sa  sœur. 

7.  Mun.  PoUetttin  (PoUenzo).  C,  V,  p.  866. 

Collegium  dendrophoj'oruiii  Pollentinoruui,   V  7617  (après  Marc  Aurèle), 

76' 3. 
Collegium  fabrum,  V  7618, 


164  C.    I.    L.,    VOL.    V. 

600.  V  7617.  .  .  .  iiae  ,  .  .  .  ituli  ,  .  . .  desig  ,  .  .  [sajcer- 
doti  I  [divjae  Plotinae  |  [PJollentiae,  |  divae  Faustinae  [  Taiiri- 
n[i]s,  I  divae  Faustiii[ae]  majo[ri]s,  |  Concordiae  |  coll(egii) 
dendr(opliororum)  Poll(entinorum).  j  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto) 
d(ecurioni]m). 

Henzen,  7414  b.  WiLM.,  2189.  Plolina,  femme  de  Trajan  ;  Faustina  major, 
femme  d'Aiilonin  le  Pieux;  Faustina  junior,  femme  de  Marc  Aurèle. 

601.  V  7618.  Fragment |  [col]l(eg.)  de[ndropho- 

rum  I  Po]Ien[t ...  |  .  .  sius  c  .  .  .  |  [sex]  vir  Aii[g(ustalis) .  •  || . . 
co]ll.  ejus  ...  I  [coljl.  fabr.  .  .  .  |  .  .  .  Aug.  bis  .  .  .  |  [nomine 
s]uo  et  m  .  b  ...  I  ...  in  fdi  de  .  .  .  ||  .  .  .  rae  coni  .  .  .  |  ob 
lionjorem  .  .  .  |  .  .  .  um  posu  .  .  . 

8.  Mun.  raela  Sabatin  (Vado).  C,  V,  p.  892. 

Collegium  centonariorum  Sabatinorum, 

602.  V  7776.  Fragment,  C(oIIegium)  c(enlonariorum)  S(a- 
batinorum)  .... 

V.  PROVINCIA  ALPIUM  MARITIMARUM. 

1.  J*e(fo  (Borgo  5.  Dalmazzo).  C,  V,  p.  912. 

Piscatores. 

603.  V  7850.  Neptuno  sa('[r(um)].  |  Maximus  Teurius,  | 
Vicarius  Metela,  |  Danius  Carb.,  |  Vibiiis  Velagenius  Peda,  || 
Parra  Enicius,  |  Miranius  Carb.,  |  Silvanus  Velagenius  Ebeli- 
n(us),  I  Lasser  Metela  Edaniiis  Car.,  Maximus  Minatius  Carb.,  || 
Secundus  Enicius  Parrae  f(ilius)  Barg.  | 

Piscatores  l(ibentes)  m(erito). 

Au  milieu,  un  >'eptune  debout  dans  une  bar([ue,  appuyé  sur  le  trident  et 
tenant  une  corne  de  la  main  droite. 

2.  Civitas  Cfetnenetum  (Cimella,  Cimiez).   C,  V,  p.  916. 

Collegia  tria,  quibus  ex  senatus  consulto  coire.  permissum  est,  V  7881,  vers 
le  milieu  du  III^  siècle. 


(.ALLIA    (ISALPINA. 


165 


Collegia  tria,  V  7905. 
Collegia,  V  790o.  7920. 

patronus  eorum. 
Collegium  centonariorum,  V  7906.  "    . 

Collegiura  dendrophorum,  V  7904;  magister  ejus. 
Lapidari  Alinanticenses,  V  7869.  7869  add. 
Tabernari  Salinienses,  en  181,  V  7907;  patronus  eorum. 
Collegium.  .  .  oruin,  V  7921  ;  patronus  ejus. 

601.    7869.    Base. 

Herculi  |  lapidari  |  Almani  censés  |  p(osuerunt). 
Orelli,  2012.  Cfr.  XII  732  :  lapidari  Almanticensef;  a  Arelate  (=7869  add.) 

605.  V  7881.  M(arco)  Aurelio  Masculo  |  v(iro)  e(gregio)  | 

ob  exiraiam   praesidatus  |  ejus  integritatem  et  |  egregiam  ad 

omnes  homines  '|  mansuetudinem  et  urgenlis  |  annonae  since- 

ram  praebitionem  |  ac  munificentiam  et  quod  aquae  |  usum 

vetustate  lapsiim  requi  silum  ac  repertura  saeculi  ||  felicitate 

cursni    prislino  |  reddiderit,  |  coll(egia    tria),    |   qiiib(us)    ex 

s(enatus)  c(onsulto}  c(oire)  p(ermissum)  est,  |  patrono  dignis- 

s(imo). 

Mur.,  472,  3.  Henzen.  663-3.  Dessau.  1367.  Lecture  de  Th.  M.  Praesidatus, 
il  avait  été  gouverneur  des  Alpes  Maritimes.  En  Tan  2.39,  il  était  tribunus 
cohorlis  VI  ligilum  praeposilus  vexiUationi  (vigilum  Ostiensi),  a  Ostie  (Ephem. 
EP.,  VII  1210i.  Prosop.  imp.  rom.,  I,  p.  210.  n.  1276. 

606.  V  7904.  L(ucius)  Bla  . . .  Junius  Corniitus,  magister 
coll(egii)  dendro[p]liororum,  aram  et  pavi  raentum  scholae  et 
pro|navi  de  suo  fecit  {j  et  sportulas  dédit  sing(ulis)  :  dendropho- 
ris  (denarios)  singulos  |  [e]t  vinum  passim  divisit. 

Henzen,  6o90. 

607.  V  7905.  ...  I  integritati  .  .  .  |  bene  mérita  .  .  ,  { 
Q(uinlo)  Domitio  Q(uinti)  f(ilio)  ...  |  no,  II  \iro,  amp[liatori 
ur]bis  et  collegio[rum  (trium)],  ||  civitas  Cemen[elensis].  !  Cujiis 
publicatio[ne  decurio]  nibus  et  (sex)viris  ep[ulum  ...  et]  |  col- 
legis  tribus  et  [officialibus  et]  |  populo  omni  oleum  [dédit].  )[ 
L(ocus)  d(alus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Suppléments  de  Th.  M.,  d'après  V  7920. 

608.  V  7906.  P(ublio)  Etereio  P(ublii)  f(ilio)  Q(uirina) 
Quadrato  [  Etereia  Aristolais  mater  slatuam  posuit,  |  ob  cujus 
dedical(ionem)  coI[l(egio)]  cent(onariorum)  j  epulum  ex  mor[e] 


166 


C      I.    L.,    VOL.    V, 


ded(it),  item  clenarios  .  .  .  L,  |j  [il]a  ut  ex  iisur(is)  qiiod  ann(is) 
in  perpet(uum)  |  die  natal(i)  Quadrati  V  id(as)  Apr(iles),  |  ubi 
reliquiae  ejiis  conditae  siinl,  |  sacrificium  facerent  ansare  et 
libo  I  et  in  teinpio  ex  more  epiilarentur  |j  et  rosas  suo  tempore 
deducerent  |  et  statnam  tergerent  et  coronarenl;  |  quod  se  fac- 
turos  receperunt. 

Mur..  1109,  C.  —  Ansare  el  libo  est  obscur. 

609.  V  7907.  .  .  .  Flavio  Verini  filio  Qn[ir(ina)  ]  Sjabino, 

decurioni,  Il  viro  [Sa]i|in(iensiiim)  eivilatis  siiae,  II  vir  [Fo]r]o- 

jiiliensis,  flamini  provin[c(iap)]  j  Alpiiim  maritimarinn,  optimo|| 

patrono  tabernari  Saliniensp[s]  |  posiiernnt,  ciiranlibtis  Matu- 

I  cis  j  Majnsiiel(o)  et  Albnci[ano,  i]mp(eratore)  Commodo  III  et 

An[tislio]  |  B[u]rro  co(n)s(ulibiis)]. 

Orelu,  2214.  —  Consuls  de  l'an  181.  —  Sur  les  Salinae,  voyez  Tii.  M.,  C, 
Y,  p.  903.  et  HiRSCHKKLD.  C,  XII,  p.  9. 

610.  V  7920 I  [ma]tri   piissima[e]  posuit,  ob  | 

cnjiis  dedicalionem  deciiri'onibus  et  (sex)vir(is)  Aiig(iistalibiis) 
ufrb]anis  [e]t  of  [fijeialibus  sporlulas  (denarios  binos)  divisit, 
item  I  collegiis  (denarios  singulos),  et  recumbentibiis  ||  panera 
et  viniim  praebuit  et  oleum  |  popnio  viris  ac  mulieribiis  pro-| 
roisce  dedil.  L(ociis)  d(alus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Sur  les  officiah'S,  comparez  le  N^"  516. 

611.  V7921.   Fragment. 

...  I  [rariss.  adfjection  |  .  .  .  [cojlleg.  |   .  .  .  orum  ]  .  .  . 
patrono  |  .  .  .  [opti]mo  ||  [d(oniim)]  d(edit). 

INSCRIPTIONS  INTERCALÉES. 


/8143  =N 

U09 

Y  8755  =  r 

S'o  447 

669  =N<'480 

8211  = 

434 

8801  = 

450 

870  =      575 

8251  = 

435 

8818  = 

188 

883  =      578 

8254  = 

436 

Pais  : 

Kaibel  : 

8289  = 

437 

172  = 

440 

2323  =      455 

8307  = 

438 

181  = 

441 

Nothie  dcgli  Scavi  : 

8308  = 

438 

194  = 

442 

1888.  p.  408  =  452 

8311  = 

439 

208  = 

443 

1890,  p.  172^448 

8667  = 

446 

VP  PARTIE. 
Urbs  Roma. 

C  I.  L.,  VI,  inticripHones  Urbis   Rumae  UiHiiae.  Colleserunt  G    Henzen  et 
J.  B.  i»E  Rossi,  ediflerunt  Eio.  Bormann,  G.  Henzen,  Ghr.  Hielsen. 
Pars  I,  1876.  Pars  II,  1882.  Pars  III,  1886.  Pars  IV  (Oh.  Hiei.sen),  1894, 

Voyez  la  liste  des  collèges  de  la  ville  de  Rome,  à  la  lin  de  cette  partie. 

I.  Inscriptions  sacrées  (VI  1  871,  3671-3744^). 

612.  VI  22.   Annonae  Sanclae,  |  Aeliiis  Vitalio,  |  mensor 

perpetuus,  |  dignissimo  |  corporis  (sic)  pistoriim  '|  siliginiario- 

rum  I  d(onum)  d(edit). 

Orelli,  1810.  Grut,,  31,  10.  Wilm.,  2504.  —  Sur  un  grand  autel.  Le  bas- 
relief  représente  une  déesse,  ayant  l'épaule  et  le  bras  droits  nus,  portant  un 
diadème  :  la  main  droite  laisse  tomber  des  épis  dans  un  vase  déjà  rempli  d'épis; 
de  la  main  gauche,  elle  tient  une  corne  d'abondance  ;  il  coté  de  cette  main,  un 
gouvernail  sur  une  roue  (Smetius).  Il  faut  lire  peut-être  :  mensor  perpetuus 
dignissimi  corporis.  —  Élude  hist.,  II,  p.  80, 

613.  VI  28.  Fabius  Demetrius  et  Caecilius   Phîlon  aedem 

ciim  sigillo  I  Apollinis  juvenibus  Oeciani  d(onum)  d(al)  d(icat) 

d(edical). 

Orelli-Henzen,  6084.  — Table  de  marbre.  —  L.  3,  Oeciani  pour  Oecianis{?). 
Les  noms  des  juvenes  dérivent  souvent  d'un  nom  de  lieu  ;  cfr.  III  4779.  Momîi- 
sen  conjecture  qu'il  en  est  de  même  ici. 

614.  VI  47.  Autel  triangulaire  supportant  un  piédestal  rond,  trouvé  au 
;pied  des  Esquilles. 

D(eo)  Arimanio,  [  Agrestiiis,  v(irj  c(larissimusj,    defensor,  [ 

magister  et  |  pater  palrum,  |  voti  c(ompos)  d(al).         ^      ..    .: . 

Orelli,  1933.  F.  Cumont,  Mithra,  n»  27.  —  Gfr.  III  3414  et  3413  :  Deo 
Arimanio.  Étude  hisl.,  I,  p.  524. 

615.  VI  85.  a)  M(arcns)  Ael(ius)  M(arci)  f(ilius)  Rusticus, 


468  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

recl(or)  î  imm(unis  itenim),  hon(oratiis  lertinm),  |  in  diem 
vitae  suae  me(njsorib(us)  mach(inariis)  f(rumenli)  p(ublici),  j' 
quib(us)  ex  s(enatus)  c(onsnlto)  coire  licel,  |j  Castores  d(onum) 
d(edit).  I  et  ob  dedicatione(m)  |  dédit  sing(ulis  denarios)  II,  | 
L(iicio)  Faenio  Fidèle  |  q(iiin)q(uennale  iterum).  j|  Dedic(atum) 
XV  kal(endis)  Jiin(iis)  |  Saturnine  et  Gallo  co(n)s(ulibus). 
b)  Même  texte.  Variantes  ;  1.  1,  rector  ;  I.  3,  me(n)soribus. 

Orelu,  1S67  et  423f>.  Wilm  ,  1739.  —  Ce  sont  deux  colonnettes  ou  bases 
rondes  ;  les  caractères  ne  sont  pas  bons.  Consuls  de  l'an  198.  In  diem  vitae 
suae,  pendant  sa  vie,  comme  vivus:  cfr.  VI  25427,  1.  9-10  :  Hune  conjunx  ta' 
lem  nirnio  dilexit  amore  |  Inque  dicni  vilae  una  fide  coîuit. 

616.  VI  86.   Marbre  trouvé  sur  le  petit  Coelius, 

Deo  Caute,  |  Flavius  Anlistianus,  i  v(ir)  e(gregius),  de  decem 
primis,  |  pater  patrum. 

Orelu,  1848.  Grut.,  89,  4.  ¥.  Cumont,  Mithrn,  n»  26.  Flavius  faisait  partie- 
d'un  collège  mithriaque. 

617.  VI  95.  Concordiae  |  collegi  |  braltiariorum  j  inaura-^ 
lorum,  I  Q(iiinlns)  Hordionius  j|  Primigenius,  Q(uintus)  Hor- 
dionius  |  Pannychiis  |  s(ua)  p(ecunia)  d(onura)  d(ederunt). 

Orelu,  4067.  Grut,,  1074,  12.  —  Petite  base  de  marbre.  —  Concordiae f. 
voy.  Étude  hist.,  I,  p.  .328,  1. 

618.  VI  103,   HuELSEN,  Roem.  MiU.,  1888,  pp.  208-222. 
Sur  le  côté  intérieur  de  l'épislyle  : 

a)  C(aius)  Avillius  Licinius  Trosius,  curalor,  |  scholam  de 
suo  fecit.  I 

b)  Bebry^  Aug(usti)  l(ibertus)  Drusianus,  A(ulus)  Fabius 
Xanthus,  cur(alores),  scribis  librariis  et  praeconihus  aedil(ium) 
cur(ulium)  scholam  |  abinchoalo  refecerunt,  marmoribus  orna- 
verunt,  Victoriam  Augustam  et  sedes  aeneas  et  cetera  ornamenta 
de  sua  pecunia  [dederunt]. 

Sur  le  côté  extérieur  de  Vépistyle  : 

c)  A(ulus)  Fabius  Xanthus,  Bcbryx  Aug(usli)  l(ibertus)  Dru- 
sianus, cur(atores),  scribis  librariis  et  praeconibus  aedil(iuni) 
scholam  |  ab  inchoato  refecerunt,  marmoribus  ornaverunt, 
Victoriam  Augustam  et  sedes  aeneas  et  cetera  ornamenta  dede- 
runt. I 

d)  Bebryx  Aug(usti)  l(iberlus)   Drusianus,  A(ulus)  Fabius 


URBS    ROMA. 


169 


Xanllms,  cur(alores),  imagines  argenlcas  deorum  seplera  post 
dedicalionem  scliolae  [  et  rautulos  ciim  tabella  aenea  de  sua 
peciinia  dederunt. 

Orelli,  2o02.  D2SSAU,  1879.  Grut.,  170,  3.  4.  Nous  avons  suivi  la  recension 
de  Huelsen;  voyez  son  article  :  Il  sito  e  le  iscrizioni  délia  schola  Xnntha  sul 
foro  romano  (l.  l.). 

La  schola  fut  fouillée  au  xvi«  siècle  ;  c'était  un  éditice  petit,  mais  somptueux 
et  tout  en  marbre.  Elle  était  située  a  l'Est  du  temple  de  Saturne,  et  construite 
en  bordure  sur  la  n'a  sacra,  entre  les  rostres  et  la  basilique  Julia.  tout  a  coté 
de  l'arc  de  Tibère.  (Voyez  Huelsen,  /.  /.,  p.  213  et  le  plan  a  la  fin.  Bull,  corn., 
1888,  p.  427). 

En  214,  Avillius  était  curator  II  des  mêmes  scribes  et  il  dédia  un  monument 
a  Caracalla  (VI  IO681;  on  en  a  conclu  que  la  schola  fut  bâtie  par  lui  (fecit)  a 
cette  époque.  Mais  le  double  nom  et  le  surnom  de  Bebryx  Drusianus  indiquent 
le  premier  siècle  ;  après  Trajan,  les  esclaves  et  les  affranchis  impériaux  ne 
portent  plus  de  noms  doubles.  Les  trois  dernières  inscriptions  sont  donc  anté- 
rieures a  la  première. 

On  sait  que  les  monuments  publics  dédiés  par  deux  magistrats  portaient 
deux  inscriptions,  dont  la  première  counuengait  par  le  nom  de  l'un  et  la  seconde 
par  le  nom  de  l'autre  (cfr.  VI  188,  N"  623).  Nous  avons  deux  fois  (b  et  c) 
l'inscription  qui  parle  de  la  reconstruction  de  la  schola  par  Bebryx  et  Fabius 
au  premier  siècle;  il  ne  reste  qu'un  seul  exemple  (dj  de  celle  qui  mentionne  les 
ornements  ajoutés  par  eux  post  dedicalionem  :  l'autre  exemplaire  occupait  la 
place  de  l'inscription  d'Avillius(^fij;  il  a  été  effacé  et  remplacé  par  celle-ci,  sous 
Caracalla.  Fecit  équivaut  donc  ■Arefecit  et  nous  avons  affaire  a  deux  réparations, 
l'une  du  premier  siècle,  l'autre  du  troisième  (Ibid.,  pp.  216-217).  [Chr.  H.] 

Les  DU  scptem  présidaient  aux  sept  jours  de  la  semaine  :  Sol,  Liina,  etc. 
[Th.  .m.]. 

619.  VI  148  =  XIV  5.  P(ublius)  Cornélius  |  Tliallus,  | 
P(ubli)  Corneli  Architecli  fil(ius),  mag(isler)  quinq(uennalis) 
coll(egii)  fabr(um)  |  lignar(iorum)  lustri  XXVil,  ||  nomine  | 
P(ubli)  Corneli  |  Architecliani  fil(i)  sui  |  allecli  in  ordinem 
decurion(um),  |  Fidei  signum  donum  dédit. 

Base.  P.  Cornélius  Thallus  revient  VI  10299.  Il  s'agit  du  collège  de  Rome,  et 
non  de  celui  d'Ostie,  comme  le  croyaient  Henzen  et  Dessau  fnotes  au  Corpus). 
Vordo  decurionum  appartient  au  collège,  non  à  la  colonie  d'Ostie. 

L'ère  de  ce  collège  connuence  en  l'an  7  avant  J.  C.  Voyez  notre  Étude  hist  , 
I,  pp.  117  et  379.  Reçue  de  Vlnslr.  publ.  en  Belg.,  1888,  pp.  145  et  suiv.  Le 
27«  lustre  correspond  donc  aux  années  124-128  après  J.  C.  Étude  hist..  H, 
p.  118.  n.  1. 

620.  VI  167.  iFJorle  For[tunai]  donum  dant  conlegiu(m) 
lanii  |  Piscinenses,  magistreis  \\  coiraverunt  A(ulus)  Cassi(us) 
C(ai)  l(ibertus),  |  T(itus)  Corneli(us)  Cor(neliae)  l(ibertns). 

W'iLM..  80.  Petite  base  trouvée  hors  de  la  porta  Portuensis,  à  (>  railles 


170  C      I.     L.,    VOL.    VI. 

environ  de  Rome,  près  du  bois  sat'ré  de  la  dea  Dia  cl  des  frères  Arvaies.  Le 
sanctiiaii'e  de  Fots  Forluna  devait  être  eonti^u  a  ee  bois  saeré  ;  Fors  Forluna 
avait  un  autre  saneluaire  au  premier  niiiiiaire.  Voyez  G.  Hknzen,  Scavi  nel 
bosco  sacro  dei  fratclli  Arvali,  Home,  18G8,  p.  lôl»  et  l'Ianehe  III.  —  Les 
lanii  Piscinenses  avaient  leur  siège  près  de  la  pisci/ia  publica  qui  donna  son 
nom  il  la  douzième  région  d'Auguste.  (Henzen).  —  Mommsen  pense  que  le 
deuxième  I  de  lanii  a  été  ajouté  par  hasard,  cette  orthographe  ne  convenant 
pas  il  l'époque  du  monument, 

6'2I .  VI  168.  Forli  For[tiinai]    latiies  ma[gistros]  '  L(ncius) 
Maeciim  (sic)  L(iicii)  s(orviis),  Teii|)ilo(s)  Jiini  Sa[l(vi)  s(ervi)s)]. 
Petite  base  trouvée  au  même  lieu.  Henzen,  D.  d.  /.,  1869,  p.  124. 

C-22.  VI  169.        Forli  F[orliinai] 

violarics  .  .  JVC  .  .  . 

rosarics  COS  .  .  . 

coronariis. 

Fragment  trouvé  au  même  endroit.  Henzen,  /.  /..  p.  12.'). 

623.  VI  188.   Cippe  de  marbre. 

Sur  la  face  :  L((icins)  Dunius  Âpella,  ]  C(aius)  Auniiis  Ty- 
ranniis,  |  mag(istri)  prim(i),  |  Fort(iinae)  liorr(eorum)  d(onuin) 
d(ant). 

De  Vaulre  côté  :  C(aiiis)  Amiiiis  Tyraamis  (sic)  \  o{  L(iicius) 

Dunius  Apella,  |  mag(istri)   primi  |  For(lunaf')  hor(r)e(orum) 

d(onum)  d(an!). 

Orei.li,  4881.  4882.  (iauT.,  76,  10.  Ornements  :  un  cruclion,  une  palère, 
un  gouvei'naii,  un  gloiie  ;  deux  cornes  d'abondance  avec  des  épis  et  un  soc  de 
charrue. 

624.  VI  215.    Hpislyiedemariire. 

Vex(illarius)    L(u(;iijs)    Locer(ius)    L(ncii)    t(ilius)   Sab(ina) 

Conslitutu.s  Volalerra,  |  opt(io)  C(aius)  Jnlius  C(ai)  t(ilius)  Ca- 

ni(illa)  Primiiuis  Ravenna  fa(-t(us  centurio)  ]  scolam  veUislale 

oorruplam  pecuiiia  pidilica  rcslilucndam  [ciiiarunt  it]em  aed[i- 

culjam  de  suc  marmore  adornaverunl. 

Keelebm.\nn,  Vigiles.  121.  von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  1893,  XIV. 
pp.  91-9.3.  Selon  ce  dernier,  il  .s'agit  d'une  schola  speculatorum  des  prétoriens. 
L'inscription  a  été  trouvée  dans  les  castra  pracioria. 

625.  VI  218.  Autel. 

Sur  la  (ace  :  Wilitos  coli(orlis)  Xll  urb(anae)  :  |  A(ulus) 
Aponins   Sabmiaiius   Tudcr  1  (cenluria)   Veri    sti|)(endiorum) 


LRBS    ROMA.  l'i 

ICVIIII,  C(aius)  Aiireliiis   Alexander  DYrr(achio  cenluria)  Trebi 

stip(endiorum)  |  XVIIII,  L(ucius)  Donatus  Benev(ento  |1  centn- 

■ria)  Trebi  slip(eniliorum)  XIIII  imagines  clomin[o] mm  n(ostro- 

rum  diioriim)  et  aediciilam  el  aram  de  |  siio  t'ecerunt  dedicave- 

runt  I  VÎI  kal  (eiidas)  Octobr(es)   diiob(us)  Aug(ustis)  Seve'ro 

ÏII  el  Antonino  Pio  co(n)s(uIibiis). 

Sur  le  dos  :  T^itus)  Tiissaniiis  [Resli]  tutus  Tuder  i[ma(gini- 

fer)  coh(ortis)]  |  XII   urlj(anae  cenluria)  Vernas[i   aedicu]  lam 

velustate  v[exatam  ad]  plic(a)tis  (•olumni[s  et  renovatis]  ;|  orna- 

montis  cum  [imag(ine)  d(()mini)  n(ostri)  et]  |  signo  Vicloriae 

•et I  una  cum  Primitiv[o  Aug(usli)]  |  n(oslri)  verna  pe- 

diseq[uo]. . .  ]  Abigei  ?  rec(erun!). 

Mur.,  349,  1.  Voy.  von  Do.maszewski,  l.  l.,  p.  94,  ddiit  nous  donnons  la 
lecture.  Consuls  de  l'an  202.  La  coliorle  a  trois  magiiiiferi  correspondant  aux 
trois  Augustes;  elle  n'avait  pas  û''diilves  principales,  (vos  D.). 

626.  VI  230.  Pro  salute  Imp(eratoris)  Caes(aris)  M(arci) 

Aur(clii)  Severi    Alexandri  Aug(usti),  Genio  sancio  kastr(ornm) 

per(egrinorum)  |  toliusque  exercituus,  Q(uintus)  Haterins  Va- 

jeriaînus,  frura(entarius)  leg(ionis)  VIII  Aug(ustae)  et  iVI(arcus) 

Aurelius    Sophaenetus,  frum(enlarius)  Ieg(ionis)XlII  (jem(inae) 

Severi||anarum  stalionem  collegiis  suis  |  impendis  lecerunt. 

Orelli,  4922.  —  Trouvé  a  droite  de  la'l'ia  Appia,  en  deçà  du  monument  de 
Caecilia  Metella.  L.  6,  il  faudrait  collegis;  il  s'agit  des  frumentarii,  qui  avaieni 
Jeurs  casera  près  de  la  voie  appienne.  Voyez  Henzen,  Bull,  deli  Inst.,  1831, 
pp.  113  sqq.  1884,  pp.  21  sqq.  Marouardt.  St-V.,  11^,  pp.  491  sqq.  0.  Hirsch- 
JELD,  Sitzungsber.  der  Berl.  .4A-.,  1891,  p.  8.j6.  von  Domaszewski,  /.  /.,  p.  108. 

627.  VI  235.   Cippe  de  marbre. 

Pro  salute  |  dominorum,  |  Genio  horreorum,  |  Saturninus 
et  I  Successus  ]j  horreari  |  donum  dederunt,  |  Caesare  Vespa- 
siono  VI  I  Tito  Caesare  imp(eralore)  IIII  |  co(n)s(uIibus). 

Consuls  de  l'an  7.j. 

628.  VI  236.  -uitei. 

Sur  la  face  :  Num(ini)  dora(us)  Aug(ustae)  |  sacrum,  Genio 
-conservato  ri  horreorum  Gai  bianorum,  |j  Mfarcus)  Lorinus  | 
Fortunatus,  |  magister,  |  s(ua)  p(ecunia)  d(onum)  d(edit). 

Derrière  :  Num(ini)  dom(us)  Aug(ustae)  |  sacrum,  Fortunae 
€onser|Vatrici  Iiorreor(um)  |  Galbianorum,  |j  M(arcus)  Lorinus 
Forlunaitus,  magister,    s(ua)  p(ecunia)  d(onum)  d(edit). 


172  C      I.    L  ,    VOL.    VI. 

Orei.li,  45.  Grut,,  75,  1.2.  —  Sur  un  côté  de  l'autel,  on  voit  la  Fortune 
debout,  aux  cheveux  frisés,  portant  le  diadème;  de  la  droite,  elle  tient  un  gou- 
vernail sur  une  roue  ;  dans  la  gauche,  elle  a  la  corne  d'abondance.  De  l'autre 
c<'»té  se  tient  un  prêtre,  imberbe,  voilé,  versant  du  vin  sur  un  trépied,  sur  lequel 
sont  placés  des  pommes  de  pin  et  d'autres  fruits.  (Smetius).  Voyez  N"  648  (VI 
,338),  note. 

629.  VI  237.  Genio  horreoriim  [  Leonianorura  et  |  Hercull 
Salulari,  |  Luci  Scanli  Gemelli  |  Miisaeus  libertiis. 

630.  VI  238.  Genio  |  horreorum  Seian(orum)  |  L(ucius) 
Volusius  Acindynus  i)(ater)  |  et  L(iiciiis)  Volusius  Acindynns 
f(ilius)  I  signiim  Acsculapi  ||  sua  p(ecunia)  d(onum)  d(ederunl). 

631.  VI  239.   Autel  de  marbre.    . 

Genio  j  familiae  monelal(is),  |  Demetrius  Caesaris  n(oslri)  | 
ser(vus)  Epapliroditianus  disp(ensalor)  |  d(oniim)  d(edil). 
Orzlli,  ITHadd.  Dessau,  1633. 

632.  VI  240.  Niimini  domiis  Augiislorum,  |  Vicloriae  sa- 
crum, I  Genio  coliegi  libicinum  |  roraanorum  q(ui)  s(acris) 
p(ul»Iicis)  p(raesto)  [s(unl)]  \  A(ulus)  Tuccius  . .  .  ||  q(uin)q(uen- 
nalis  ilerum)  s(ua)  p(ecunia)  d(onnm)  d(edil). 

Orelli,  180,3.  Trouvée  près  de  l'arc  de  Constantin,  sur  la  première  pierre 
d'un  éditice  bâti  par  les  lliitistes. 

633.  VI  241.  Genio  sodn[lici]  ]  Jovis  Conserva[toris]  |  cur- 

sorum  Caesa[ris  n(oslri)],  |  quod  Alleclum  [profect(um)]  |  Lau- 

dicia  Syriac[oelo]  j|  Aug(usli)  libertnm)  (:urs[orem  servavil]. 

Petite  base  de  marbre.  —  IIenzen,  B.  d.  /.,  1862,  p.  56.  — L.  A  profect(um) 
n'est  pas  sûr,  mais  natum  ou  natione  ne  convient  pas  a  un  affranchi.  (Henzen). 

634.  VI  242.  Genio  col(legii)  Lib(eri)  [P(alris)]  e[t]  Silvani,  | 

Aelius  Silvanus  jun(ior)  |  pro  voto  d(onum)  d(edit). 

Orelli,  1715.  Mur..  77,  2.  Nous  donnons  la  lecture  de  Mommsen.  Dans  la 
1.  1,  il  y  a  :  COIXIB  •  DEI,  et  Hagenhuch  (dans  Orelli,  epist.  epigr.,  p.  197) 
lit  :  co}(le(jii)  lib(erlorum).  ce  qui  semble  peu  vraisemblable  ii  IIenzen. 

635.  VI  243.  Genio  coliegi  |  pavimentariorum,  |  M(arcus) 

Alfius  Onesimus   dedic(avil)  k(alendis)  Mart(iis)  M(arco)  Sil(ano) 

L(ucio)  Norb(ano)  co(n)s(ulibus). 

Sur  la  rjrt  Appia.  Consuls  de  l'an  19.  Orelli,  4113.  MiR.,  .527,  6.  Wilm.,^ 
2562. 

636.  VI  244.   Autel. 

Sur  la  face  :  QJuinto)  Marcio  Barea  T(ito)  Rustio  Numraio 


URBS    ROM A.  173 

<îalIo  co(n)s(ulibus),   M(arcus)  Julius  Thalamus,  dec(urio  iterum), 

<](uaestor  ilerum),  |  Hospes  Tiiberii)  ^Caesaris  Augiusti  servus' 

Licinianus,  dec(urio  iterum),  q(uaestor)  [(iterum)],  |  aram  raar- 

moream  liuic  decuriae  in  sua    quaestnra  de  suo  d(onum)  d(ede- 

runt),  I  idem  dedicarunt.  |  Plus  bas  :  Sacrum. 

Sur  chacun  des  trois  autres  côtés  :  Genio  huic  dec(uriae)  | 

sacrum. 

Grut.,  107,  8.  —  Consuls  de  l'an  18  après  J.-C.  Sur  la  face,  entre  l'inscrip- 
tion et  le  mot  SAGRVM,  il  y  a  une  patère,  ornée  de  feuilles  de  fougère,  au  milieu 
d'une  couronne  attachée  ii  des  têtes  de  bœufs  qui  sont  dans  les  coins,  et  tressée 
de  toutes  sortes  de  fruits.  Sur  les  trois  autres  côtés,  il  y  a  une  guirlande  et  au 
milieu  de  celle-ci,  une  coupe,  un  couteau  augurai  et  un  vase  à  puiser.  —  Il 
s'agit  d'une  décurie  d'un  collège  d'esclaves  et  d'affranchis  de  la  maison  impé- 
riale. (Henze>). 

637.  VI  245.  Stratonice  Anlhi  gemmari  (uxor)  1  aram  Ge- 
nio hujus  decuriae  d(onum)  d(edit). 

Orelli,  2661.  Autel  rond  de  marbre,  orné  de  tètes  de  bœufs  et  de  guirlandes. 
Voyez  VI  244. 

638.  VI  252.  Genio  Imp(eratoris)  Caesaris  |  Nervae  Tra- 

jani  Optimi  |  Aug(usti)  Germanici  Dacici,    Corinthus  Caesaris  | 

niostri)  Metlianus,  ;|  pedisecus  rationis    [voijuptuariae,  coliegio| 

d(onum)  d(edit). 

Orelli,  789.  Marim,  Arc,  p.  92.  Sur  la  ratio  voluptuaria,  vovez  M.^uiini,  l.  l. 
C.  I.  h.,  VI  8o64-8o66. 

639.  VI  253.  [Genio  Imp(eratoris)  Hadriaoi]  Augiusti)  p(a- 
Iris)  p(atriae)    sacr(um),  ,  [cultures]  domus  divinae  Aug(ustae), 

.  .  .  [iu]s  Fortunatus,  C(aius)  Julius  Zosimus,  I  .  .  .  [iu]s  Macedo, 
Q(uintus)  Maesius  Evenus,  cur(atores)  an(ni  primi)  ||  [aedem  cum 
p]orlicu  sua  pec(unia)  reficiunda  curaveruuf,  idemq(ue)  |  [ob 
dedicati]onem  ejus  panem  vinum  sportulas  dederunt,  VIIII 
k(alendas)  Oclob(res)  |  [L(ucio)  Nonio]  Torquato  Asprenate 
L(ucio)  Sergio  Paullo  co(n)s(ulibus). 

Mur.,  314,  3.  —  Gudius,  qui  a  vu  l'inscription,  dit  qu'elle  est  en  boiis  carac- 
tères de  l'époque  de  Trajan.  Elle  est  datée  par  deux  consules  suffecti  d'une 
année  inconnue.  L.  Sergius  Paullus  fut  consul  pour  la  seconde  fois  en  168. 
Henzen  a  conjecturé  qu'il  s'agit  d'Hadrien,  parce  que  le  surnom  Pius  ne  manque 
jamais  dans  le  nom  d'Antonin  le  Pieux  ;  il  a  supposé  aussi  que  les  dédicants 
sont  des  cuUores  domus  divinae  Augustac  (cfr.  VI  956  et  XIV  3561).  La  dédi- 
cace a  lieu  au  jour  anniversaire  de  la  naissance  d'Auguste. 


174  C.    I.    L  ,    VOL.    VI. 

6iO.  VI  261.  Fla(vii))  Procla  C:il(0(aeri  n\or)  |  et  spira.  \ 

Pro  salu(te)  Aug(iisloriini  duoriim)  n(ostr'oriim\  |  M(arciis)  An- 

r(elii]s)  Sabimis  (l(oniira)  d(al)  d(er)icat),  snppl(icante)  \  G(aio) 

Jiil(io)  Calocaero  ierot'ianfa). 

Orelu,  2;!.^9.  MARiNr,  Arv.,  p.  627.  a.  41o.  —  Sur  une  Itase  ronde  d'une 
statuette  inadievée  d'Hécate.  Spira  est.  un  collèf;e  de  la  religion  mystique  de 
Bacclnis.  Cfr.  N"  223.  VI  461.  Or.,  2358  :  spirarclies  Liberi  Palris.  Le  culte^ 
d'Hécate  était  en  relation  avee  les  mystères  de  Baechus  (VI  .'510.  1675).  On 
trouve  des  hiérophantes  d'Héeate  dans  toutes  ces  inscriptions  et  VI  504.  Cfr. 
VI  1780  :  hierophantria  deae  Hecatae. 

Procès  des  foulons.  (VI  266-268.) 

6il.   VI  266.    Base  de  marbre. 

Herc'iili  sacrum   posiiit   |   P(ubliiis)  Clodius  Fortunatus 
(l(uin)(|(iiennalis)  perpetiius  hiijiis  loci.  | 

Interlociiliones  |   Aeli   Floriani,   Herenni  Modestini   et 
o     Faltoni  \  Restuliani  praer(ectorum)  vii,Ml(um)  p(erfeclissi- 
morum)  v(iroriim).  1| 

Florianiis  (l(ixil)  :  Quantum  ad  formam  a  me  datam  per- 
ti  net,  (luoniam  me  convenis,  de  hoc  inprimis  traclanidum 
est.  Ita  in!erlocutum  me  scie  esse  hesterna  |  die  :  docere- 
10  parlem  diversam  oporlere  hoc  ]  ex  sacra  aucloritate  des- 
cendere,  ut  pensiones  ||  non  dependerentur.  Et  respondit 
se  quibus|cum(iue  rationibus  posse  ostendere  hoc  |  ex 
sacra  auctoritate  observari.  Et  liodie  hoc  |  dicit  :  ex  eo 
43  tempore,  inquit,  ex  (juo  Augustus  |  rem  publicam  obtinere 
coepit,  usque  in  hodier||num  [numjquam  haec  loca  pen- 
siones pensi tasse.  | 

Et  infra  Florianus  d(ixit)  :  Vidi  locum  dedicatum  ima- 
ginibus  sacris. 

Et  alio  capite.  \  Modestinus  d(ixit)  :  Si  quid  est  judica- 
:2')     tum,  habet  !  sunm  auctoritatem,  si  est,  ut  dixi,  judicatum.  |j 
Intérim  aput  me  nullae  probationes  exhil[be]ntur,  quibus 
doceantur  fullones  in  penl[sione|m  ju[r]o  conveniri. 

El  alio  capite.  {  R|est]it[ulialnus  c(um)  c(onsilio)  c(oIlo- 

25     cutus)  d(ixit)  :  Manilestum  est,  quid  ;  judicav[erint]  p(er- 

feclissimi)  v(iri  duo).  Nam  Florianus  parlibus  ||  suis  dili- 

gcntissime  functus  est,  qui,  cum   in  ,   rem    praesenlem 


Liîi;s  iiOM\.  ITo' 

venisset,  locum  inspoxit  j  et  iiniversis  indiciis  examinalis 

30     sentenltiam  de  eo  loco,  de  quo  cum  maxime  î  qu(a)eritur, 

protnlit;  a  qua  provoca[tiim]  ||  non  est. 

Et  infra  Restitiilianus  d(ixit)  :  ]  Modesliniis  qiioque  secii- 

tus  res  I  a  Floriano  judicatas  pensiones  ]  exigi  prohibuil. 

3o         Et  infra  i  Reslitulianiis  d(ixit)  :  Illiit  servabifur  j  fonla- 

nis,  qiiod  obliniieriint  [  aput  siios  judices  el  quod  liabue  • 

runl  in  liodierniim  sine  pensione.  1 

Ex  Alexandre  Aug(iislo)  il  et  Marcello  11  co(n)s(ulibus)  | 

40     litigalum  est  in  ]1  Peregrino  et  Aemiliano  co(n)s(idibus).  j, 

dies  .  .  . 

Ce  sont  les  années  226  à  2ii.  Sur  Un  cippe,  il  y  avait  un 

second  exemplaire,  qui  portait  avant  les  trois  dernières  lignes  : 

Actum  IlII  Idiis  Mar(lias)  ann(i),   [q]uo  victoriam  porccpimus 

Basis  marmorea.  Nuper  reperta  ad  aggerem  Servit  pane  ecclesiain  S.  A?i- 
lunii  abhnlis  in  Esquiliis  (P'abretti).  —  Wilmanns,  100.  Bruns  5,  p.  '{^s, — 
Voyez  les  eoninientaires  de  Kudorkf,  Zeitschr  f.  g.  R.  II'..  XV,  18o(t,  pp.  2.^4- 
263.  Rom.  Reclilsgesch.,  II,  §  590.  Mommsen,  Zeitschr.  f.  g.  R.  W.,  XV.  1850,. 
pp.  ,326-345  C.  I.  L.,  VI,  p.  51,  dans  Bruns,  etSt-R.,  II,  22,  p.  1012,  n.  1. 
Bre-MER,  Rhein.  Mus.,  XXI,  1866,  pp.  1-49.  Karlowa.  Rôin.  R.  G.,  I.  p.  5.59^ 
n.  3,  et  816-818.  Liebenam,  pp.  239-243.  E.  Jacob,  Dict.  de  Daremherg,  s.  v. 
fidlonica,  p.  1351,  2^  col.  Notre  Élude  hist.,  II,  pp.  472-473  et  p.  .528. 

L.  42.  Le  rédacteur  voulait  ajouter  le  nombre  des  jours  (pi'avait  duré  le 
procès,  mais  ne  connaissant  pas  les  dates  exactes,  il  laissa  le  nombre  en  blanc. 

C'est  a  tort  ((ue  Kellermann  et  Bre.mer  ont  suspecté  le  second  exemplaire  ;  il 
y  avait  plusieurs  exemplaires  sur  les  cippes  qui  indiquaient  les  limites  du  ter- 
rain contesté. 

L'inscription  donne  les  sentences  interlocutoires  rendues  dans  un  procès  par 
trois  praefecli  vtgilum. 

Les  défendeurs  sont  les  fullones  (1.  21)  ou  fontani  (I.  36)  qui  formaient  ini 
collège  présidé  par  un  quinquennalis  (VI  267)  en  226,  devenu  quinquennolis 
perpetuus  en  244  (VI  266,  1.  2).  En  l'an  225,  le  collège  est  appelé  coUegium 
font[anorum\  (VI  267)  et  en  l'an  57,  il  a  six  mag{istri)  fontani  (VI  268).  — 
Fabretti  (p.  278,  170)  et  Rudorff  (l.  l.)  se  sont  trompés  en  soutenant  que  les 
fullones  étaient  demandeurs  et  les  fontani  défendeurs.  Mo.^disen  (Zeitschr.  f.  g. 
R.  W.,  XV,  1850,  p.  .326)  a  montré  ([ue  fontani  est  le  nom  religieux  et  solen- 
nel du  collège  et  que  fullones  esl  le  nom  civil  et  vulgaire.  Rudorff  (R.  R.  G.,  1. 1.) 
a  du  reste  adopté  cette  explication. 

La  cause  du  litige,  c'est  le  paiement  de  redevances  (pensiones)  par  les  foulons  ; 
ces  redevances  étaient  réclamées  pour  un  lieu  public  dont  ils  avaient  la  jouis- 
sance (1.  2  :  hujusloci;  1.  29-30  :  is  locus  de  quo  cum  maxime  qu(a)eritur)  : 
I.  16  :  haec  loca  ;  I.  17  et  27  :  locum).  11  s'agit  donc,  soit  du  solarium,  rede- 
vance payée  pour  l'usage  d'ini  lieu  public,  soit  d'une  redevance  pour  la  jouis- 
sance d'un  aqueduc.  Mom.msen  incline  vers  cette  dernière  opinion  (G.  I.  L.,  V!. 


170  C.    l.     L.,    VOL      VI 

p.  SI)  ;  il  s'agit  pciil-tMi'c  d'iiiic  fontaiiif  appailciiaiil  a  laqua  Claudia,  oii  les 
foulons  piiisaii'iit  l'eau,  et  du  lieu  qui  rentoure.  Ils  avaient  ohleiui  la  jouissance 
de  celte  fontaine  et  ils  l'avaient  consacrée  à  leurs  divinités  (voyez  plus  loin). 

Le  demandeur  ne  peut  être  que  le  lise  ou  Vaerarium,  représenté  par  un 
fonctionnaire  public,  tel  que  le  curator  aqiiarum  ou  le  curator  operum  et 
locorum  publkoruin  (Mommskn  ;  cfr.  VI  814),  ou  un  publicain  (jui  avait  pris 
cette  redevance  à  ferme  (Brkmeh). 

Le  procès  commença  en  226  et  dura  jus(pren  244.  11  y  eut  trois  sentences. 
Le  premier  juge,  le  préfet  des  vigiles  Florianus,  imposa  aux  foulons  fparlem 
diversam)  l'obligation  de  prouver  (lu'en  vertu  d'une  décision  impériale  (ex  sacra 
auclorUatc)  ils  étaient  exemptés  des  pensiones  pour  le  lieu  en  question.  Le 
collège  ou  son  représentant  déclare  d'abord  qu'il  peut  prouver  l'existence  de 
l'immunité  depuis  l'avènement  d'Auguste  ;  il  s'appuie  donc  sur  la  coutume. 
Paulus,  Di(j.,  ;59,  4,  4,  2  :  In  omnibua  vectifialibus  fere  consuetudo  spectari 
solet  idque  etiam  principaliSus  coiislitutio/iibua  cavelur.  Mommsen  pense  (pi'Au- 
guste  avait  réglé  a  nouveau  les  redevances  de  ce  genre,  que  depuis  ce  temps 
on  pouvait  s'appuyer  un  document  public;  pour  le  temps  antérieur,  on  n'avait 
pas  de  preuves  et  les  juges  ne  remontaient  pas  plus  haut.  Il  est  probable  que 
l'immunité  des  foulons  datait  de  la  république  ;  du  moins  ne  disent-ils  pas 
qu'elle  date  d'Auguste.  Us  peuvent  prouver  que  l'exemption  existe  depuis  ce 
prince,  mais  ils  n'administrent  pas  une  preuve  directe  :  ils  demandent  une 
descente  sur  les  lieux  pour  démontrer  ([ue,  depuis  Auguste,  ce  lieu  est  un  locus 
sacer  plutôt  ^\\l'm\  locus  publkua.  Florianus  a  l'ait  droit  a  leur  demande  et  il  a 
constaté  que  le  lieu  était  dedicatum  imaginibus  sacris,  c'est-a-dire  consacré 
aux  dieux  Ces  imagines  sacrae  n'étaient  pas  des  statues  des  divi,  comme  l'a 
cru  Bremer  (p.  18,  cfr.  Mommsen,  p.  .^li,  mais  des  statues  de  divinités,  telle 
que  celle  de  Minerve  érigée  en  l'an  37,  dont  on  a  retrouvé  rinscri])tii)n  au  même 
endroit  (VI  268).  Floi'ianus  trouva  donc  des  statues,  des  autels,  des  édicules 
consacrés  aux  dieux  ;  il  en  conclut  que  le  lieu  était  un  locus  sacer  et  cela  lui 
sutnt  :  il  ijcononça  en  faveur  des  foulons  (pensiones  exigi  prohibuH).  11  en 
résulte  que  tout  locus  sacer  était  exempté  des  pensiones.  Ai)rès  le  gain  du 
procès  dans  cette  ijcemière  instance,  le  quinquennalis  P.  Ciodius  Forlunatus 
éleva  une  statue  à  la  Victoire  (VI  267),  en  227  ;  remarquez  qu'en  244  il  est 
devenu  quinquennalis  perpetuus  hujus  loci  (VI  266,  1.  2),  c'est-;i-dirc  collegii 
hujus  loci. 

Plus  lard,  la  partie  adverse  s'adressa  au  préfet  des  vigiles  Modestinus,  le 
célèbre  élève  d'Uli)ien,  qui  maintint  le  premier  jugement  :  les  demandeurs 
n'avaient  pas  appointé  d'éléments  nouveaux  au  procès. 

Enfin  ils  revinrent  a  la  charge  une  troisième  fois,  toujours  devant  le  préfet 
des  vigiles,  qui  était  alors  FaUonius  Ilestilutianus.  Celui-ci  constate  que  Floria- 
nus s'est  ac((uitlé  consciencieusement  de  sa  mission,  qu'il  a  inspecté  les  lieux, 
examiné  toutes  les  preuves  et  rendu  un  jugement,  dont  il  n'y  a  pas  eu  appel, 
(jue  Modestinus  a  conlirmé  cet  arrêt,  et  il  le  conlirme  ii  son  tour  en  244.  Alors 
P.  Ciodius  Fortunatus,  devenu  quinquennalis  perpetuus,  éleva  cette  statue  à 
Hercule  (VI  266)  ;  sur  la  base  et  sur  des  cii)|)es  placées  aux  limites  du  lieu 
contesté,  il  lit  graver  les  inlerlocutiones  des  trois  praefecti  vigilum. 

Pour(|uoi  le  préfet  des  vigiles  est-il  juge  ? 

D'abord  le  préteur  n'avait  rien  a  voir  dans  un  procès  relatif  :i  un  locus  pu- 
blicus.  Quant  au  préfet  des  vigiles,  on  a  voulu  explifpier  son  intervention  par 


URBS    ROM A. •  177 

le  droit  qu'il  devait  avoir  de  disposer,  en  cas  d'incendie,  de  toutes  les  eaux, 
publiques  et  privées.  On  peut  conclure  de  là  que  le  procès  relatif  à  cet  emploi 
de  l'eau  ressortissaient  de  sa  juridiction,  mais  non  tous  ceux  qui  concernaient 
les  aqueducs  et  les  fontaines.  Ceux-ci  étaient  de  la  compétence  du  curator 
aquarum  qui  accordait  les  concessions  de  l'eau  des  aqueducs  (Frontdî.,  De 
aquaed.,  103).  .Mommsen  rejette  cette  opinion  de  Bremer  fp.  38  ;  cfr.  Bethmasn- 
HoLLWEG,  CivUprocess,  II,  p.  767,  n.  60)  et  il  explique  autrement.  Le  lieu 
contesté  aurait  été  compris  dans  une  statio  vigilum  ou  du  moins  dans  un  poste 
de  vigiles  se  rattachant  à  la  station  de  la  2^  cohoi'te  ;  de  la  serait  venue  la 
compétence  du  préfet  des  vigiles  en  cette  affaire.  Selon  Karlowa  (p.  5o9,  n.  3), 
le  collège  des  foulons  devait  dépendre  du  préfet  des  vigiles,  de  même  que 
d'autres  dépendaient  du  préfet  de  l'Annone.  Les  foulons,  qui  avaient  besoin  de 
beaucoup  d'eau,  se  servaient  des  aqueducs  et  de  fontaines  particulières.  Le  préfet 
des  vigiles  aurait  eu  la  mission  de  les  empêcher  d'user  trop  d'eau  des  aque- 
ducs et  le  droit  de  se  servir  de  leurs  fontaines  particulières  en  cas  d'incendie. 
Ainsi  le  collège  des  foulons  serait  entré  peu  à  peu  au  service  public  et  le  préfet 
des  vigiles  aurait  eu  la  juridiction  dans  tousleurs  procès  relatifs  aux  eaux  qu'ils 
employaient . 

042.  VI   267.   M(arco)  Alexandre  Aiig  iisto)  et  Marcello 

co(ii)s(ulibiis),  Vie  toriae  sacrum.  Piublius)  Cloiclius)  For|ituna- 

lus  q(uin)q(uennalis)    collegio  fon  [tanorum  d(oniim)  d(edit)]. 

Petit  autel.  Voyez  VI  266.  —  Consuls  de  l'an  226.  Mommsen  conjecture  que 
cet  autel  fut  élevé  en  l'an  244,  comme  VI  266,  après  la  tin  du  procès.  La 
date  mise  au  commencement  (l'an  226)  serait  celle  du  vœu,  et  non  de  la  dédi- 
cace. Il  est  plus  probable  que  cet  autel  fut  élevé  en  226,  après  le  jugement  de 
Florianus  ;  plus  tard  P.  Clodius  Fortunatus  est  devenu  quinquennalis  perpetuus. 

643.  VI  268.  Minervae  Aug(iislae)  '  sacrum.  |  Nerone  Clau- 
dio II  L(ucio)  Caesio  Martiale  co(n)s{ulibus).  !  L(ucius)  Sellius 
Gorgia,  mag(ister  1er),  |  Q(uintus)  Nonius  Amanus,  mag(ister 
ter),  I  C(aius)  [L]oII[iu]s  Fausius  m:!g(ister  bis),  |  M(arcus) 
Antistius  Laetus  mag(isler  bis),  |  Q(uintus)  IIorte(n)sius  Qiiar- 
tus  mag(ister  semel),  |  C(aius)  Julius  Agalhopus  raag(ister 
semel),  !|  mag(islri)  fontani  d(e)  s(ua)  pfecunia)  p(osuerunt).  | 
Dedic(atum)  k(alendis)  Dec(embribus). 

Wu>M.,  99.  Consuls  de  l'an  57,  —  Petit  cippe  ou  base  de  marbre,  qui  portait 
l'une  des  imagines  dont  il  est  question  au  N"  641,  1.  18.  Elle  est  de  l'an  57  et 
elle  a  été  trouvée  au  même  endroit  que  VI  266.  Derrière  se  trouve  la  même 
inscription  avec  ([uelques  variantes  :  Sacro  \  Aug.  \  L.  Sellius  Gorgia,  I  m.  ter,  \ 
Q.  Nonius  Amamis,  m.  ter,  \  C.  Lollius  Faustus,  m.  bis,  \  M.  Antistius  Lae- 
tw[s],  m.  bis,  I  Q.  Ortensius  Carpus,  m.  semfelj,  \  C.  Julius  Agatopus,  m. 
sem(el).  On  voit  que  ces  six  personnages  qualifiés  magistri  fontani  ne  sont  pas 
en  fonctions  tous  ensemble  en  l'an  57  ;  car  il  faudrait  :  magister  terlium,  ile- 
rum,  primum,  et  primum  ne  se  met  pas.  Us  ont  été  magistri  trois,  deux  ou  une 
fois,  antérieurement.  Plus  tard,  en  226  et  en  244,  le  collège  n'a  qu'un  seul 

12 


178  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

quinqucnnalis,  au  lieu  d'un  seul  magister  annuel  ;  le  (magister)  qiiinqiiennalis 
est  nommé  pour  cinq  ans.  Comparez  les  tibicines. 

Dans  la  seconde  inscription,  les  mots  Sacro  Aitg.  sont  obscurs  ;  ils  devraient 
indiquer  la  divinité  h  laquelle  on  dédie,  mais  sacer  s'applique  a  l'objet  consacré,, 
non  a  la  divinité.  [G.  Henzen]. 

644.   VI  285.   Table  de  marbre. 

L(uciiis)  Miniicins  Syneg;demiis  aedicula(m)  |  Herculis  col- 
legio  I  de  siio  d(oniim)  d(edit). 

64o.  VI  298.   Herciili  Aiig(iisto)  |  sacrum,  |  oflicinalorrs  f 

et  niimmulari  i  oiricinarnm  ||  argentariarum  |  familiae  |  monelari. 

Orelu,  322G.  Dessau,  1638.  Grlt.,  45,  .^.  Cfr.  VI  43  (Dessau,  1034)  : 
Fortunae  Aug(ustae)  \  sacr(um),  |  officinatores  monelnc  \  aurariae  argenta- 
riae  |  Cnesaris  n(ostri).  Vi  44  (Dessau,  163.^)  :  Herculi  Aug(usto)  sacr(um),  | 
Félix  Aug{iisti)  l(ibertus),  optio  et  |  exactor  auri  arg(cnli)  aeris,  \  item  signa- 
t(ores)  suppostores  \  malliatores  nionetae  Caesaris  n(ostri). 

646.  VI  307.  Autel. 

Herculi  |  Conserbatori.  |  A(uliis)  Sergiiis  i  Megalensis,  |  cura- 
tor  (ileruin)  ||  sociis  cuUor(ibus)  Lariim  et  Imag(inura)  ]  Augiis- 
l(oriim)  dedil. 

Sur  le  côté  gauche  :  Idibus  i\ove(mbribiis)  |  Qiiintilio  |  et 
Prisco  co(n)s(iilibiis). 

Orelu,  2410.  —  Consuls  de  l'an  159. 

647.  VI  321.  Herculi  Iiiviclo  sac(rum),  |  C(aius)  Baebius  | 

Philargurus  Honoral(us),  \  mag(ister)  quinq(uennalis)  fabr(um) 

lig(nariorum)  |  lustri  XXIV  [d(onum)]  d(edit). 

Le  24^  lustre  de  ce  collège  correspond  aux  années  109-113.  Henzen  rapporte 
cette  inscription  à  Ostie  ;  c'est  à  tort.  Voyez  la  note  au  N*»  619. 

6i8.   VI  327,   Autel  de  marbre. 

Sanctissiino  Herculi  |  Invicto  |  corpor(is)  cuslodiarior(um).  |, 
L(ucins)  Curlius  Abascantus  cum  |  Curtio  Gaudente  fil(io),  || 
imm(uni)  a(nnorum  (|uattuor),  |  crateram  argyrocorintham  | 
cum  basi  sua  et  hypobasi  |  marmorea  |  sua  pecunia  donum  [j 
dederunt.  1  De{licat(um)  Vllll  k(alendas)  Jnn(ias)  |  Ser(vilio) 
Scipione  Orlito  Q(uinto)  Non(io)  Prisco  co(n)s(ulibns). 

Orelu,  l.")ll.  —  Cmisuls  de  l'an  149. 

6i9.  VI  338.  Numini  domus  Aug(us(ae)  J  sacrum,  Herculi 
Salulari  <|nod  lactuin  est  sodalic(io)  horr(eorum)  Galban(orura) 
coliort(ium),  |  A(ulus)  Cornélius  Aphrodisius  (juin(]uennal(is)  j 


URBS    ROMA.  179 

aediculam  novani  a  solo  sodalibiis  suis  pocmiia  Ij  sua  donum 

dédit.  I  Dedicavit  k(alendis)  Juni(i)s  Quinlillo  et  Prisco  co(u)- 

s(ulibus). 

Orelli,  4092.  —  Consuls  de  l'an  139.  Aphrodisiiis  a  réparé  Tédicule  qui 
avait  été  construite  pour  le  sodalkium  horreoru/n  Galbaitoriini  cohortium. 
Ces  greniers  s'étendaient  entre  le  Tibre,  le  Te.staccio  et  l'Aveiitin,  oii  cette 
inscription  a  été  trouvée;  voyez  Prellf.r,  Regionen,  pp.  102.  203,  et  R.  Lav 
ciAM,  Forma  Urbis  Romae,  et  The  ruiris  and  excavations  of  ancient  Rom. 
pp.  o2o-o26.  L'épithète  Salutaris  indique  un  collège  funéraire  [(i.  Henzk.n]. 
Henzen  pense  qu'il  s'agit  dss  cohortes  prétoriennes  et  que  les  horrea  Galbana 
leur  fournissaient  le  blé;  niais  Gatti  (Roem.  Mitt.,  1886,  pp.  72sq(|.)  lit  cohur- 
t(is  primaej  et  par  cohorte  il  entend  trois  sections  distinctes  de  ces  magasins 
(p.  77).  Cfr.  VI  .388  :  horrearim  cfojhortis  (leriiae).  Ephem.  ep.,  IV  723a  ; 
vilicus  horreorum  Galbianorum  coli(ortiuin)  irium.  On  pourrait  entendre  :  le 
collège  des  (trois)  cohortes  des  horrea  Galbana.  Dessai.  1622  :  horreariorum 
c{o)hortis  II.  Voy.  plus  loin,  et  Élude  hist..  If,  jip.  6o-G7.  Gatt',  /.  /..  p.  72. 

650.  VI  339.  Hereiili  sacrum.  Sextiis  Awfidius  Threp[t]us| 
M(arcus)  Octaviiis  Carpiis.  |  cur(atores)  i  collegi  Herculis  Salu- 
taris li  c(o)liortis  priraae  sagario  rum  d(oiuim)  d(e)  su(o)  d(anl). 

Sur  Salutaris.  voyez  VI  l'>3S.  Le  coUegiiim  satjariorum  s'appelle  collegium 
Herculis  cohorlis  jmmae,  parce  qu'il  a  pour  dieu  tutélaire  l'Hercule  adoré  j)ai- 
la  première  cohorte  prétorienne  ;  il  y  a  deux  génitifs  (Herculis  et  sagariorum) 
qui  dépendent  de  collegi,  et  c(o)hortis  primae  dépend  de  Herculis.  [(i.  Henzen]. 

631.  VI  348.    Pro  salute  domus  Augnstae  |  ex  corpore 

pausariorum  et  |  argentariorum  Isidi  I  et  Osiri   mansionem  [ 

aedificavimus. 

Petit  marbre.  Orelu,  188.3.  —  Les  pausarii  se  rapportaient  au  culte  d'Isis  ; 
voyez  :  XII  784,  a  Arelate,  et  Sp.artian.,  Pescenn.,  6.  Carac,  9.  11  ne  faut 
donc  pas  lire  avec  :>Iarini,  Arvali,  p.  249  et  Reinesius,  1,  139  :  aurariorum. 
Cfr.  Rac-^nis,  Recherche  sur  les  dendrophores.  Bordeau.\,  1841,  pp.  6-9. 

652.  VI  349.  [Isijdi  Aug(uslae  sa[crun]].  |  .  .  .  ius  Dalus 
suo  nomine  et  po[puli  collegi  |  in  quujestiira  teraplum  corpo- 
[ralis  conferen  tibus  ajucturn  et  consummal[ura  dedicavit  |  et 
corporatis]  VI  k(alendas)  Maias  viritim  dédit  .  .  . 

Suppléments  du  Corpus.  Il  s'agit  peut-être  d'un  collegium  Isidis. 

653.  VI  355.  Cn(eius)  Domitms  Cn(ei)  f(ilius)  Firnius  ( 
sacerdos  Isidi  triumphali  |  basim  |  s(ua)  p(ecunia)  d(onum) 
d(edit),  !j  adiector  collegi  ipsiu[s]. 

Orelli,  1878.  Grut.,  83,  14.  Base  carrée.  •     ; 

631.  VI  360 
Junoni  Lucinae,  |  pro  salute  domus  Auguslorum  |  Irap(era- 


i80  (;.   I.   L.,   VOL.   VI. 

toris)  Caes(aris)  M(arci)  Aureli  Antonini  Aug(usli)  Armeniaci 
Parthici  Maximi  Medici,  et  Faustinae  Aug(uslae)  ejus,  et  |  Im- 
p(eraforis)  Caes(aris)  L(uci)  Aureli  Veri  Aug(usli)  Armeniaci 
Parthici  Maximi  Medici,  et  Lucillae  Auguslae  ejns  i  liberorum- 
que  eoriim,  ||  Fortunatus,  decurialium  geruloriira  dispensator, 
aram  cum  base  consecr(avit).  | 

Sur  le  côté  gauche  :  Permissii  |  Macci  Rufi,curat(oris)apdium.| 
Sur  le  côté  droit  :  Consecravit  X  k(alendas)  Sept(embres)  j 
[Q(uinto)  Serjvilio  Pudente  L(iicio)  Fufidio  Pollione  co(n)s(u- 
libus). 

Orelu,  874.  Grut.,  1009,  12.  Wii.m.,  80.  —  Consuls  de  l'an  166  Sur  un 
autel.  —  Cfr.  Eckel,  D.  iV.,  7,  99  :  Lucilla  Augusla  —  Junoni  Lvcinae.  — 
La  maison  des  Augustes  se  compose  des  deux  empereurs,  Marc  Aurèle  et 
L.  Vérus,  et  de  leurs  femmes,  Faustine  et  Lucilla.  Lucilla,  lille  de  Marc  Aurèle 
et  femme  de  Vérus,  était  née  en  147.  Les  monnaies  et  l'inscription  qui  précède 
font  allusion  k  la  naissance  de  sa  tille,  la  seconde  Lucilla,  en  166.  [Tn.  M.]. 

655.  VI  377.  Aram  Jovi  FnIge|ratoris  ex  precep|to  deorum 
Monitensiura  Val(eriiis)  Cresicentio,  paler  deoru(m)  ||  omnium 
et  Aur(elius)  Exuiperantius,  sacerdos  |  Silvani  cun  i'ralribus  | 
et  sororibu(s)  dedica|verunt. 

Oreli.i,  1238.  Grut  ,  21,  3.  Sur  un  autel,  trouvé  sur  le  Quirinal  ;  cfr.  De 
Rossi,  D.  d.  /.,  1860,  p.  75.  Les  Dei  Monteuses  sont  les  dieux  des  collines  de 
Rome;  cfr.  MoMMSEN, /iôm.  Gesch.,  P,  p.  109.  F,  Cumont,  Milhra,  p.  173, 
n.  -yoS)  incline  à  croire  que  ce  sont  des  dieux  étrangers,  parce  qu'on  n'en  parle 
qu'à  la  tin  du  pai^anisme.  Lactant.,  De  morte  pera.,  11.  Gommouian.,  Instruct., 
I,  21.  Tertct.lien,  Adv.  nat.,  II,  15,  donne  comme  patron  aux  collines  le  dieu 
Septemontius.  —  Pater  se  rapporte  aux  mystères  mithriaques,  de  même  que 
fralres.  Pater  deorum  omnium  ne  se  trouve  qu'ici.  Dans  le  culte  de  Mithra,  on 
ne  mentionne  i)as  de  sorores.  Elude  hi.st.,  I,  p.  524.  F.  Gr.MONx,  dans  le  Lexi- 
ko/i  de  IlosciiER,  s.  v.  Mithras,  p.  3065. 

656.  VI  384.  Jovi  Optulrao  Maximo  |  sacrum,  (  T(itus) 
Annius  T(iti)  r(ilius)  Col(lina)  ]  Ph[i]lipp[us],  ||  mag(ister)  quin- 
qn[e]nn(alis)  |  coll(egii)  aromatar(iorum)  lustri  XXIIX  î  signum 
donum  |  ded(it). 

Oreru,  4064.  Mur.,  511,  4. 

6o7.   VI  404.   l'i'lit  autel  carré,  de  marbre, 

Jovi  Optimo  Maximo  |  Caelestino  Fontibus  et  |  Minervae  et 
rollegio  j  sanclissimo  quod  consisjtit  in  praedis  Larci  Mace||do- 
nis,  I  in  cnria,  |  Flavius  Successus  cum  suis. 


UKBS    ROMA.  1^1 

De  Vautre  côté  :  T(ilus)  Flavius  \  Successiis  \  d(onum)  d(edit). 

Orelli,  1223.  F.  Ccmont,  Mithra,  n"  30-i. 

Sur  le  coté  gauche,  il  y  a  un  fleuve  appuyé  sur  une  urne  et  tenant  un  roseau 
de  la  main  droite.  Sur  le  coté  droit,  on  voit  Minerve,  tenant  le  bouclier 
de  la  main  gauche  et  versant  le  contenu  d'une  patère  sur  un  autel  de  la  main 
droite.  —  Larcius  Macedo  fut  C07isui  suffecius  en  122.  Voyez  B.  d.  /.,  1869, 
p.  82,  1.  Cela  indique  la  date  approximative.  [G.  Henzen].  Quod  consistit^  voy. 
Étude  hist  ,  I,  p.  21o,  n.  1-3.  Cumont  donne  cette  inscription  parmi  celles  dont 
le  rapport  avec  Mithra  est  possible.  11  allègue  les  raisons  suivantes.  Ailleurs  (VI 
81-82),  Optimus  Maximus  Caelus  Jupiter  est  nommé  à  côté  de  Minerve  sur 
une  inscription  découverte  dans  un  mithréura.  Le  culte  des  sources  (Fontes) 
faisait  partie  du  culte  mithriaque.  Suivant  Cumont,  le  coUegium  sanctissimum 
serait  voué  au  culte  de  quelque  dieu  étranger. 

658-66:2.  VI  406-413.  Inscriptions  trouvées  sur  VAventin,  dans 
les  ruines  du  temple  de  Jupiter  Dolichenus. 

658.  VI  406.  Table  de  marbre. 
B(onum)  f(actiim)  ou  B(ona)  Fortuna).  [ 

Ex  praecepto  J(ovis)  O(ptimi)  M(aximi)  D(olicheni)  aeterni, 
conservatoriloliuspoli  et  numini  prajestantiss(im)o,  ex[l)]ibitori 
invicto,  L(ucius)  Tettius  Hermès  eq(ues)  r(omanus)  et  kandida- 
tus  et  palronus  luijus  loci  pro  salule  sua  et  Aurjeliae  Restitutae 
conjugis  et  Tettiae  Pannuehiae,  filiae  suae,  |j  et  suorum,  et  Au- 
reli  Lampadi,  fralris  carissimi,  et  pro  saloute  |  sacerdotium  et 
kandidatorum  et  colitorum  hujus  loci  tabula[mj  marmorea[in] 
cum  proscaenio  et  columnis  d(ono)  d(edit).  — Quos  elexil  :  J(up- 
piter)  O(ptimus)  M(aximus)  I>(olichenus)  sibi  servire,  M(arcum) 
Aurel(ium)  Oenopione[m]  Onesimum  signum  Acaci  notariura  et 
Septimium  Aiitonium  signum  Olympi  patre(m).  kandid(alos),  |[ 
patronos,  fratres  carissimos  et  collegas  hon(eslissimos),  Aur(e- 
lium)  Magnésium,  ]  Aur(e]ium)  Serapiacum,  Antoniuni  Maria- 
num,  M(arcum)  Jul(ium)  Florenlinum  principe(s)  hujus  loci  et 
Aur(er!ura)  Severum  veteranum  curatorem  lempuli  et  |  Aur(e- 
liuni)  Antioclium  sacerdote(m),  Gem(ius)  Félix  et  Vibius  Euty- 
chiamis  |  lecticari  dei,  Co  .  .  .  centianus. .  . 

MiR.,  126.  1.  Ce  collège  était  composé  de  Syriens.  La  suscription  B  F  répond 
à  la  mode  grecque  :  àYa9r)  TÙxr).  Voy.  111  249.  251.  383  et  la  note  de  Mommsen. 
Remarquez  aussi  :  saloute,  tempuïi. 

659.  VI  407.  Autel  rond. 

Ex  jussu  J(ovis)  O(ptimi)  M(aximi)  D(olicheni),  |  L(ucius) 


182  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Teltiiis  Hermès  |  cum  ronjiige  sua  et  filis  |  et  omnibus  suis  \ 
cantharum  cum  ||  vase  sua  posuerun(l). 

Sur  le  côté  :  Sub  |  scTil)a  |  Fonteio  |  Eutycho. 

Orelli,  2S04.  L.  Teltiiis  Her.nes,  voy.  le  N"  658. 

600.   VI  408.   Statue  d'Apollon,  aujourd'hui  à  Potsdam. 

Sur  le  Ironc  :  Ex  prae  cepto  [  .l(ovis)  O(ptimi)  IVl(aximi)  D(oli- 
cheni)  |  per  |  Acac(um)  j|  notari|um  |  et  |  Olympi||um  |  patrem. 

Sur  la  hase  :  Antonii  Mariani  paler  et  filius  |  simulacrum 
Apolhnis  |  slatuerunt. 

66i.   VI  409.  Fragment  d'une  table  de  marbre. 
.  .  .  (sace]rdotes  et  eandidati  |  .  .  .  [conjtulerunt  in  fabrica 
templi  I  .  .  .  ias,  Domitius  Severus,  Jul(ius)  Alexander. 

662.  VI  412.   Base  de  marbre. 

J(ovi)  O(ptimo)  M(aximo)  A(elerno)  D(olicheno  I  et  |  Soli 
digno  pres(tantissimo),  |  pro  sal(ute)  IVl(arci)  Aur(elii)  And|ro- 
nici  et  Tar[(|]uili(aje  |  Marcell(a)e  cojugis  et  ||  filiorum  ejus 
aram  |  posuit  ex  voto,  per  '  C.  Fal>(iura)  Germanura  sacerd(otem). 

Fr.  Clmont,  Mlhr.,  n"  116.  Grut.,  1010,  9.  Orelli,  1283. 

663,  VI  413.  Autel  en  marbre. 

J(ovi)  O(ptimo)  S(oH)  p(raestantissimo)  d(igno)  |  et  Junoni 
sanclae  |  Herae,  Castorib(us)  et  Apollini  Conservaloribus, 
Tliyrsus,  ||  pro  saUite  patroni  sui  |  et  sua  suorumque,  ]  jussu 
numinis  eorum  |  aram  d(edit),  j  salvis  candidatis  j|  liujus  loci,  ] 
per  C(aium)  Fabium  Germanum. 

Henzen.  .')663.  Germnnum.  voy.  N»  662. 

Sur  le  cô!é  gauche  :  Ded(ieatum)  VI  Idus  |  [O]ct(obres)  |  Pere- 
grino  et  |1  Aemibano  co(n)s(uIibus). 

Consuls  (le  l'an  22-4.  —  Sur  406-41.3,  voyez  Mommskn,  note  après  413. 
F.  Hettnkr,  De  Jove  Dolkheno,  Bonn,  1877.  p.  16-17.  Marduarut,  Sl-V.,  \\\~, 
p.  84.  Le  Culte,  pp.  102-103.  Ducnr.sNi:,  Mélanges  de  l'Ecole  française  de 
Rome,  X,  1890,  p.  22.^.  CIr.  VI  10292. 

Uic  lociis  désigne  Jupiter  Dolichenus  e1  son  temple  sur  l'Aventin.  Le  Jupiter 
do  Doliche,  ville  de  la  Comniagène,  est  un  dieu  du  soleil.  Ce  collège  attaché  au 
temple  (|u'il  avait  sur  l'Aventin  (Prei.i.er,  Regionen,  p.  202.  Curiosum  Urbis, 
reg.  XIII)  était  formé  de  Syriens.  D'après  les  inscriptions  qui  précèdent, 
MoMMSEN  y  trouve  :  1)  des  candidati  et  patroni  (406.  409.  413),  qui  semblent 
être  des  protecteurs  du  collège,  plutôt  ipie  des  membres.  11  conjecture  que  le 
nom  do  candidati  leur  venait  de  ce  qu'ils  assistaient  aux  fêtes  du  collège,  vêtus 


URBS    ROMA.  183 

■<ie  blanc  (Xeuxeiuoveç).  Il  renvoie  à  Hérodien.  VIII,  7  :  ai  àTrô  'iTaXîa;  ttôXêiç 
irpea^eiaç  ëTreu-rrov  tuùv  TrpuuTeuôvTUJv  Trap'  aùxoî;  àvbpujv,  oï  Xeuxei.uo- 
voOvxeç  Kai  baqpvrjcpopoi  Geuùv  -rrarpiaiv  ëKaaroi  TTpooeKÔuiZov  à'fdXuaTa. 
Cf.  XIV  2112  :  quinqueiinalis  ofjiciis  albatus  fungatur. 

2)  un  notarius  (406.  408)  ou  scriba  (-407),  nommé  en  premier  lieu  et  peut-être 
président  éponyme. 

3)  un  pater  (406.  408),  nommé  après  le  notarius. 

4)  de.?  principes  culiorum  (406). 

5)  un  curator  lempli  (406.  Cf.  409),  c'est-à-dire  le  sacristain  (aediluus). 

6)  un  sacerdos  (406.  412.  413)  qui  est  peut-être  le  victimaire. 

7)  deux  lecticarii  dci  (406). 

VI  406,  1.  7.  et  409.  sacerdoies  semble  désigner  tous  ceux  qui  précèdent, 
■depuis  le  notarius  jusqu'aux  lecticarii.  Au-dessous  d'eux  sont  les  cultores  ou 
•colilores  hiijus  loci  (406,  1.  7),  dont  les  noms  ont  disparu  à  la  lin  de  la  première 
inscription. 

Le  même  dieu  avait  un  sanctuaire  sur  l'Esquilin  :  VI  414.  3698.  3609.  Un 
•collège  semblable  y  était  attaché  ;  du  moins  on  y  trouve  trois  sacerdoies  (414). 
■Cfr.  ViscoNTi,  Bull,  corn.,  187o,  p.  204. 

Hettner  conjecture  avec  vraisemblance  que  ces  collèges  possédaient  un  lieu 
de  sépulture  aux  mêmes  endroits  ;  c'est  ce  que  parait  prouver  l'inscription  funé- 
raire d'un  Syrien  trouvée  sur  l'Aventin,  près  du  temple  :  C.  Vettio  C.  f.  Col. 
Nigro,  domo  Anliochia  Syria,  veterano  leg(ionis)  Xll  —  ex  testamento  (Sme- 
Tius,  90,  lo). 

664.   VI  422.   Base  de  marbre. 

J(ovi)0(|)timo)  M(aximo)  H(eliopolitano)  Aug(iislo)  j  sacrum, ( 

Cenio  Forinariim  |  et  ciiltoribiis  luijus  |  loci,  Terentia  Nice  || 

•cum  Terentio  Damari  one  filio,  sacerdole,  et  ]  Terenlio  Dama- 

rione  jun(iore)  |  et  Fonteio  Onesirao  filio,  ]  sacrorum,  signum 

et  basim  j|  voto  suscepto  de  suo  posuit  |  liistro  ejusdem  Darna- 

rio  nis. 

Orelli,  49.  1712.  Grut.,  9,  S.  Wilm.,  67.  —  Cfr.  VI  10200  :  lanista  ad 
ara(mj  Forinai^m.  Preller,  Rom.  Myth.,  II,  p.  64,  n.  4  (!■■«  éd.,  p.  4o8) 
rapporte  ce  Génie  et  cet  autel  à  Furrina  :  cette  inscriplion  provient  en  effet  du 
Traustévère,  oii  était  aussi  le  bois  sacré  de  Furrina.  Mommsen  rejette  cette 
opinion  (Corpus,  I,  p.  398).  Cfr.  Rapp  et  Wissowa  dans  le  Lexikon  de  Roscher, 
s.  V.  Furiae,  p.  loGl,  et  Furrina,  p.  \oQi.  —  Sacrorum^=a  sacris. 

663.  VI  425.  Jovi  Optimo  Maxime  Salutari  j  [a]edem  voto 
suscepto. 

Orelli,  803.  Grlt.,  10.  6.  —  L.  2,  [a]edem  :  il  s'agit  peut-être  d'un  petit 
temple  dédié  a  Jupiter  par  un  collège  funéraire  placé  sous  la  protection  de  ce 
dieu,  ce  qui  parait  être  exprimé  par  le  surnom  Salularis  [G.  Henzen]. 

666.  VI  444.  Laribus  Augusti[s],  \  collegium  struc[torum]. 

Crut  ,  106,  8.  Wilm.,  2564.  —  Sur  une  table  longue  de  six  pieds,  haute  de 


484  c.  I.  r..,  VOL.  vi. 

deux  pieds,  en  caractères  haiils  d'un  dcmi-picd  ;  Iroiivoc  dans  une  vip:ne  sur  le 
Palatin. 

667.  VI  455.  Fragment  d'une  table  de  marbre. 

[Laribjus  Aug(ustoriim  dnorum),  j  collogium  Lariim 

praedio[rum  ...  et]  !  Dianae  Ba[mbyce],  quod  conslitutum  fue- 

ra[l  vicinis]  petentibus,  [quijbiis  lociim  ad  consecrandos  Lar[es, 

postqiiam  preces]  |  fadas  ab  [ipsijs  Cosmiis  a  ralionibiis  Au- 

g(usloriim  duorum)  [ob  ciiram  saoranim]  ||  imaginii[m  lilterjis 

ad  Septumaniim  adjutorem  s[i]iim  datis  proijavit],  '  slatio  v[icen- 

s(imae)  da]ri  jiissit  et  adsignari  graliiitam  [impensam  aedilculae 

ejus,  cujus  so]liim  dederat  |  [per  .  .  .  (  urjalorem  et  Eutychum 

adjuto[rem,  |  Dedic(atiini)]. . .  I  kal.  Octobr.  |1  [L(ucio)  Venuleio 

Apronia]no  II  et  L(ucio)  Ser[gio  Paido  co(n)sulibus)]. 

Mur.  b-14,  2.  896,  2.  —  Consuls  de  l'an  168.  Les  suppléments  sont  de 
MoMMSEN.  L.  3,  il  a  conjecturé  Bambyce  ;  mais  on  ne  peut  décider  si  c'est  BAN 
ou  BAM  et  l'espace  ne  suffit  pas  poui'  Banibi/ce.  Cosmus  et  Septimanus  sont 
connus  par  une  lettre  adressée  aux  magistrats  de  Saepiiuim  par  Bassaeus  Rufus 
et  Macrinius  Vindex,  préfets  du  prétoire  de  Marc  Aurèie,  L.  Vécus  et  Commode 
(MoMsiSEN,  I.  R.  N.,  4916=  IX  2438);  cfr.  Frieolaender,  Sittengesch.  Roms, 
I*,  p.  155.  HiRscHFELD,  Vcr^v.,  p.  159.  Ici,  Augg.  =  M.  Aurèie  et  Vérus. 

668.  VI  459.  Petit  autel  de  marbre. 

Laribiis  |  Salutaribus  |  Reginiis  nosl(ri)  co(ii)s(ulis)  ou  bien 
co(n)s(uIaris  servus). 

Mur.,  86,  4.  Cfr.  V  868  :  Naico  ser(vo)  unctori,  Fabianus  cos.  V  869  :  Phoe- 
biano  serfvoj  medico^  Fabianus  cos.  V  870  :  Trophimo  Ub(erlo),  Fabianus 
COS.,  à  Aquilée. 

669.  VI  460  =  XI  715.  A  Bononia.  Voyez  plus  loin. 

670.  VI  461.  Pro  salntem  et  victorias  |  d(ominorum)  n(os- 
trorura)  |  irap(eralorum)  Severi  et  Antonini  Aug(iislorum)  ]  et 
Juliae  Aug(ustae)malris  Aiig(ustorum)  totinsq(ue)  ]  domus  divi- 
nae  eorum,  ||  ex  concessu  in  praediis  suis  sacrarium  dei  Liberi 
cum  aedicula  et  colum|nis  suis  impendis  marmora[r]iin[t]  |  et 
aream  et  ortulum  super  Nymlpliis,  qui  locus  appellatur  Mem- 
phi,  Il  donum  dederunt  spirae. 

Orelli,  2360.  Marini,  An\,  556.  —  Autel.  Sur  spira,  voyez  N»  640,  note. 
Les  noms  de  ceux  (pii  tirent  le  don  ii  la  spira  étaient  peut-être  gravés  sur  une 
autre  table,  dit  Henzen.  Marini,  /.  /.,  p.  628,  conjecture  que  ce  lieu  fut  nommé 
Memplii  en  souvenir  du  voyage  (pie  Septime  Sévère  avait  fait  en  Egypte  (Cfr» 
Spartian.,  17).  In  praediis  suis,  voy.  Èiude  hist  ,  I.  p.  215,  n.  1-3. 


URBS    ROM  A.  18a 

671.  VI  467.   Table  de  marbre, 

Deo  sanclo  Nuraini  ]  deo  magno  Libero,  |  patri  et  adstatori  | 
et  couserbatori  h(ujiis)  l(oci),  coll(egium)  |  Veiabrensiiim,  j 
Domitiiis  Secundiis  curat(or)  |  et  restaurator  fratribius)  suis. 

Orelli,  148o.  Dans  les  Notbie  degh  Scad,  1892,  p.  34o,  on  donne  un  texte 
plus  exact  que  dans  le  Corpus.  Veiabreiisium  =  Velabrensiuin.  Étude  hist.,  I, 
pp.  41,  1.202,  6. 

Bull,  dell'  Inst.,  1884,  p.  2  :  P(ublio)  Septimio  |  Getae  \  nobilissimo  \  Cae- 
s(ari),  plfebs?)  (collegi  ?)  V(elabrensium)  reg(ionis)XI.  Cfr.  R.  Mowat.  Bull, 
épigr.,  1885,  p.  32. 

672.  VI  471.  Imaginum  domus  |  Aug(iistae)  ciiltorib(us) 
signum  |  Libertatis  reslitutae  |  Ser(vilii)  Galbae  imperatoris 
Aug(usti),  I  ciiratores  anni  secundi  :  !|  C(aius)  Turannius  Poly- 
bius,  I  L(ucius)  Calpurnius  Zena,  |  C(aius)  Murdius  Lalus,  | 
C(aius)  Turranius  Florus,  '.  C(aius)  Murdius  Demoslhenes  [i  s(ua) 
p(ecunia)  d(onum)  d(ederunt). 

Sur  le  côté  gauche  :  Dedic(atum)  Idib(us)  Octobr(ibus)  C(aio) 

Bellico  Natale  |  P(ublio)  Cornelio  Scipione  Asialico  |  co(n)s(u- 

libus). 

Orelli,  738.  Dessau,  238.  Grut.,  238,  12.  —  Consuls  de  Tan  68.  15  octobre. 
Base  de  m^Thrc.  Libertas  Restituta  sur  plusieurs  monnaies  de  Galba  (Ecrhel, 
M,  p.  29o).  Cfr.  SuET.,  Nero,  o7  :  {Mors  Neronis)  tantum  gaudium  publiée 
praebuit,  ul  pleb.s  pilcata  toia  urbe  discurreret. 

673.  VI  479  =  XIV  82,  à  Ostie.  Voyez  plus  loin. 

674.  VI  480.  Sur  la  plinthe  d'une  statue  de  marbre. 

Deo  Sanclo  Marti,  Q(uintus)  Fabius  Eutychianus,  patron(us)  | 
et  q(uin)q(uennalis)  p(er)p(etuus)  de  suo  posuit. 
MrR.,  4o,  6.  —  Collège  inconnu. 

673,  VI  494.   Autel  de  marbre. 

Matri  deum  |  et  Navi  Salviae  Q(uinlus)  Nunnius  Telephus, 
mag(ister)  .,  col(legii)  cuUo(rum)  ejus,  1,  d(e)  s(uo)  d(onum) 
d(edit). 

Orelli,  2403.  Mur.,  98,  3.  Wilm.,  106. 

Il  y  a  deux  autres  autels  dédiés  Malri  deum  et  Navi  Salviae  (VI  492.  493i. 
Preller  (Rom.  Myth.,  [''«  éd.,  p.  449)  et  .Iorua.n  fibid..  Il-,  p.  S8,  n.  l)  pensent 
que  Claudia,  ayant  fait  arriver  sain  et  sauf  a  Rome  le  navire  qui  ramenait  la 
Magna  Mater  de  Pessinunte,  fut  divinisée  sous  le  nom  de  Navimhia.  Orelli 
(190o=VI  492)  et  He>zen  croient  que  c'est  le  navire  qui  est  appelé  Navis  Salvia. 

676.  VI  524.  Miner[vae]  \  doncm  [dal]  conlegi[um  cor];- 
iiicin[um]. 


i86  C.    1.    L.,    VOL.    VI, 

677.  Bull,  coin.,  1892,  p.  296,  n.  1.  Base  trouvée  dans  la  domus  Gelotiana, 
£m'  le  Palatin. 

Miner[vae]  |  sac[riim]  |  col(legium)  f[idicinum?]. 

678.  VI  527.  Minervae  el  For[tunae]  |  sacr(um),  |  C(aius) 

Manlius  Euliodus  lion(oratis)  |  et  deciirionibus  |  q(iiin)q(uen- 

nalis)  d(onum)  d(edil).  ||  Dedicavit  XI  k(alendas)  Jiin(ias)  \  P(u- 

blio)  Jiiventio  Ceiso  II  L(ucio)  Neral(io)  Marcel(lo)  II  |  co(n)s(u- 

libus).  I 

IIenzen,  7182.  BoRGHEsi,  B.  d  /.,  1851,  p.  35.  Il  s'agit  d'un  collège  inconnu. 
Consuls  de  l'an  129.  Base. 

679.  VI  541.  Nuraini  dormis  Aug(iistae)  j  sacrum,  |  decu- 

riones  in  liac  |  curia  (|ui  comveniunt  |  aram  et  ariam  silic(e)  [j 

s(iia)  |j(ecunia)  stravenint.  |  Dedicatum  Nonis  JanUjaris  Impe- 

raf(ore)  |  Caesare  Aiigusto  \  Gerraanico  [X]IIII  ||  Q(uinto)  Mini- 

cio  Riieo  co(n)s(iilibus).  ]  Curam  agenlib(us)  Ti(berio)  Claudio  | 

Januario  el  Ti(berio)  Claudio  Excellente,  |  inmunibus  [p]er- 

[pejtuis  a  magisterio. 

Mur.,  314,  1.  Autel.  L.  9,  il  s'agit  de  Domitien;  ce  sont  les  consuls  de  l'an 
88.  L.  15,  a  niagisterio  peut  signitier  :  exemptés  pour  toujours  de  la  charge  de 
viagisUrr,  ou  bien  :  jouissant  de  r/mz/mw/tas  depuis  leur  sortie  du  ntagisterium. 
Curia,  voy.  Étude  hist.,  I,  pp.  215.  223, 

680.  VI  542.  [NJumini  domus  Au[gustae,  .  .  .  |  I]mp(era- 
toris)  Caesaris  Nervae  T[rajani  Augusti  |  G]erm(anici)  Dacici 
ser(vus)  Zmaragdia[nus  sancii  Siljv|ani  signum,  porticus,  s...| 
cum  cullu  et  pictura,  item  [stratura  eorum?||  IJocorum  d(onum) 
d(edit).  Dedic(atum)  VI  k(alendas)  Oct[obres  Imp(eratore)  Cae- 
s(are)  |  Tr]ajano  Aug(usto)  Germ(anico)  Dacico  VI  T(ito)  Sextio 
co(n)s(ulibus) 

Orelu,  1595.  Consuls  de  l'an  112.  Table  de  marbre. 

681.  VI.  543.   Sur  rAvenliu. 

Numini  domus  August(ae)  et  san[cti  Silvani]  Salularis  sa- 
cr(um).  I  Iin|)(eratoris)  Caesar(is)  Nervae  Trajani  optimi  [Au- 
g(usti)  Gcrm(anici)  Da]cici  imagine(s)  arg(enteas)  |  parastaticas 

cum  suis  ornamentis  et  regulis  et [e]t  concameratione 

ferrea  |  C(aius)  Julius  Nvrapliius  dece(m)annalis  sua  [pecunia 
posuijt  donumque  dédit  |  in  templo  sancti  Silvani  Salutaris, 
quod  est  in  ho[rt e]t  praedio  suo,  dedicavitque  |  idibus 


LRBS    ROM  A. 


187 


Januaris  L(ucio)  Vipstano  Messala  [M(arco)  Pedone]  co(n)s(u- 

lihus). 

Orelli,  1.j96.  ^o18.  —  Consuls  de  l'an  Ho.  L.  "i,  in  [hortis  Aveniinis  et] 
jtraedio  (Donati),  in  [Aventino  et]  praedio  (Fabretti).  Ces  suppléments  pa- 
raissent avoir  été  imaginés  :i  cause  du  lieu  oii  l'inscription  a  été  trouvée.  Selon 
MoMiiSEN,  decefmjannalis  équivaut  à  decennalis,  c'est-à-dire  magister  nommé 
pour  dix  ans;  cfr.  quinquennalis. 

682.  VI  552.  Oarinus,  Augustor(um)  n(oslroriim)  ser(vus) 
ped[isequus],  |  Nymphas  posuit,  puleuin  insl[iliiit  et  coI]legis 
d(onum)  d(edil);  qiiod  dedicaliim  e[sl]  .  .  .  |  M(arco)  Pompeio 
Marino  P(ublio;  Juvenl[lio  Celso  co(ii)s(iilibiis)] 

MuRATORi,  335,  6.  —  Consuls  de  l'an  164.  Table  de  marbre  Ce  pedisequus, 
appelé  Earinus,  se  retrouve  dans  Griter,  600,  7  ;  Oarinus  est  une  faute  du 
lapidaire.  —  Cette  inscription  était  placée  au-dessous  des  figures  de  deux 
Kymphes  ;  on  voit  encore  leurs  pieds  qui  se  baignent  dans  une  eau  courante. 

683.  VI  556.  Orienli,  '  Fnicliis  Ponli  (servtis)  '  ciim  My- 

rone  [f(ilio)].  |  sub  M(arcoj  Aemilio  Chrysantho,  |  mag(islro) 

^nni  primi. 

Orelli,  19.31.  Wilm..  129.  Petit  autel  de  marbre.  Oriens,  c'est  le  Sol  Invic- 
tiis;  il  s'agit  du  magister  d'un  collegium  Solis  Invicti.  [G  Hekzen].  <i  Oriens, 
c'est  sans  doute  Mitlira  naissant  du  rocher.  »  (F.  Cumost,  n°  -iTbis).  Cette 
inscription  est  probablement  de  la  même  origine  que  VI  734.  Les  inscriptions 
VI  oo6.  717  et  734  sont  trois  dédicaces  faites  la  même  année,  sous  la  prési- 
dence de  Chrysanthus,  la  première  année  du  collège. 

68i.  VI  567.  Semoni  |  Sanco  i  deo  Fidio  ]  sacrum.  \  Sex- 

(lus)  Pompeiiis  Sp(urii)  f(dius)  [\  Col(lina)  Miissiamis,  |  qiiin- 

quennalis  |  decur(iae)  |  bidentalis  |  donum  dédit. 

Orelli,  1860.  (Irlter,  96,  5.  Autel  de  marbre.  Trouvé  dans  l'Ile  du  Tibre, 
près  de  S.  Bartholomée. 

683.  VI  568.  Sanco  Sancto  Semon(i)  |  deo  Fidio  sacrum 

decuria  sacerdotum  |  bidenlalium  reciperatis  |  vectigalibus. 

Orelu,  1861.  Gruter,  96,   6.  Trouvée  au  Quirinal.  Les  caractères  sont 
.  soignés,  peut-être  du  ii«  siècle.  [G.  Hekzen]  Pierre  de  Tibur. 

686.  Bull,  corn.,  1881,  p.  4,  n.  4.36.  Statue  de  marbre.  (R.  Lanciam). 
Semoni  Sanco  |  sancto  deo  Fidio  |  sacrum    |  Decuria  sacer- 

dot(um)  I  bidenlalium. 

Trouvée  probablement  sur  le  Quirinal.  La  statue,  du  style  archaupie,  repré- 
:  sente  un  jeune  houioie  nu,  de  grandeur  à  peu  près  naturelle.  (II.  LA^■CI.\^■I,  /.  l.). 

687.  fi»//,  r/e//' //;.sf.,  1856,  p.  113.  [G.  Henzen], 


188  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

[Sex(to)?  PJompeio  [Sex(li)  f(ilio)  |  P]al(atina)  Baeb[iano,  f 
scribjae  quae[storio,  |  scribjae  aedil[icio,  |  Sex(tus)  P]omp[eius 
Sp(urii)  r(ilius)  1|  Col(lalina)]  Mussianus  i  [tiuinquejnnalis  decu- 
riae  |  [sacerilojtum  videntaliiira  |  [Baebi]a  Flora  mater  )  [filio] 
piissimo. 

Il  y  avait  deux  sanctuaires  de  Semo  Sancus  :  l'un  dans  l'ile  du  Tibre,  l'autre 
sur  le  Quirinal.  .Iustin  le  Martyr  (Apol.,  I,  26,  p.  59,  éd.  de  Paris)  parle  de 
la  statue  vénérée  dans  l'Ile  du  Tibre  :  ëxuuv  é-rtrfpaçriv  Puj|aaÏKriv  xaÙT^v 
Hiaojvi  Qéoi  odYKTLjj.  Cfr.  ibid.,  56.  Tertullien  semble  y  faire  aussi  allusion. 
ApoL.  13.  Ces  deux  auteurs  confondent  ce  dieu  avec  Simon  le  Magicien. 

L'autre  sanctuaire  se  trouvait  au  sommet  du  (Juirinal,  sur  la  CoUis  Mucialis 
(Varro,  /.  /.,  V,  8  :  Collis  Mucialis  Quinticeps,  apud  aedem  dei  Fidii  in  delu- 
bro,  ubi  aedilumus  habitare  solet),  tout  près  du  temple  de  Quiriuus  (Tite-Live, 
VIII,  20).  Il  fut  consacré  le  5  juin  228  u.  c. 

Semo  Sancus  deus  Fidius  est  un  dieu  de  la  lumière  et  du  jour,  vengeur  et 
gardien  de  la  vérité  et  de  la  bonne  foi. 

Preller,  Rom.  Myth.,  II2,  pp.  270-274.  Henzen,  B.  d.  /.,  1856.  p.  153,  et 
VI  567  note.  R.  Lanciani,  B.  c,  1881,  pp.  4-6.  G.  Gatii,  Bull,  corn.,  1892, 
p.  185. 

688.  VI  582.  Sacrum  Silvano,  |  P(ublius)  Aelius  Philelus| 
et  P(ublius)  Aelius  Philctianus  |  conser(vis)  et  Larum  Penatijum 
(sodalibus)  d(onum)  d(edit). 

Orelli,  1589.  Lecture  de  Mommsen.  Cfr.  VI  630.  692. 

689.  VI  588.   Au  pied  de  TAventin. 

Silvano  |  sacr(ura),  |  Anteros  Caes(aris  servus),  |  horrearius  1 
c(o)hortis  III,  ||  d(onum)  d(edit)  a(nimo)  l(ibenti). 
Dessau,  1624.  Cfr.  N"  649,  note. 

690.  VI  612.   Base  d'un  cratère  de  marbre. 

Onesimus  Atili  (servus)  collegio  ]  Silvani  crateram  \  cumsua' 
basi  donum  |  dedil. 

691.  VI.  630.   Base  de  marbre,  trouvée  sur  la  via  F'iaminia. 
Silvano  sacrum,  sodal(icio)  |  ejus  et  Larum  donum  |  posuit 

Ti(berius)  Claudius  Aug(usti)  |  lib(ertus)  Forlunatus,  a  |  cura 

amicorum,   ||  idemque  dedicavil  |  et  epulum  dédit  |  decuriis 

n(umero)  IIII,  |  k(alendis)  Augustis  C(aio)  Mini;cio  Fundano 

et  II  C(aio)  Veltennio  Se|vero  co(n)s(ulibus). 

Orei.i.i,  1588.  Wn.M.,  61.  Grltek,  63.  1.  —Consuls  de  l'an  108.  Cfr.  VI  604, 
qui  parait  être  du  même  :  Forlunatus  \  Aug.  lib.  \  a  cura  |  amicorum  \  For- 
tunati  I  p(atris)  p(ii'ntissimi)  f{ilius)  d(onum)  \  Silvano  d(edit).  —  Decuriis 
numéro  IIH,  voy.  Élude  liist..  I,  p.  361. 


UKBS    ROM A.  189 

692.   VI  631.   Table  de  marbre,  trouvée  hors  de  la  Porta  Maggiore. 

Imp(eratore)  Gaes(are)  L(ucio)  Aurelio  Coraraodo  M(arco) 
Plautio  Quintillo  co(n)s(ulibns).  [ 

Initiales  collegi  Silvani  Aureliani  :  | 

Ciiratores  :  M(apcus)  Aurelius  Aug(usti)  lih(ertus)  Hilarus  et 
Coelius  Magnus  cryptarius.  | 

Dec(iiria)  I  :  |  Boryslhenes  thr(ex)  vet(eranus),  |  Clonius 
hopl(omachus)  vet(eraniis),  |  en  tout  dix  noms. 

Dec(uria)  II  :  |  Vitulus  mur(millo)  vel(eraniis),  \  en  tout  dix 
noms. 

Dec'(uria)  III  :  |  Barosus  (contra)  ret(iariijm)  tir(o)  |  en  tout 
dix  noms. 

Dec(uria)  IIII  :  [  Aprilis  paegniar(ins),  Zosimus  thr(ex) 
sp(ectatus). 

Consuls  de  l'an  177  après  J.-C. 

C93.   VI  632.  Table  de  marbre,  trouvée  avec  la  précédente. 

Felici  imperatori  omnia  felicia,  salvo  Commodo  felix  famîWa.| 
Silvanum  Augiistum  familia  restituit,  dedicante  |  Severiano 
Maximo,  procurante  féliciter  ordini  j  postestatium  et  cultis  doc- 
toribus,  I  curante  Marco  Aurelio  Augusti  liberto  Euporan(o).  || 
Maxime  Commodiane,  (h)abias  propitium  Caesarem. 

Orelli,  2566.  Wilm.,  260o.  —  C'est  l'album  d'un  collège  composé  en  grande 
partie  de  la  familia  gladiatoria  de  Commode.  Cfr.  Ouelli,  2573.  Initiales,  ce 
sont  ceux  qui  furent  membres  dès  la  fondation.  Le  collèLîe  a  quatre  décuries; 
la  quatrième  est  encore  incomplète.  Il  est  présidé  par  deux  ciiralorea  dont  l'un 
est  gardien  de  la  crypte,  oîi  les  gladiateurs  s'exerçaient  (Suet.,  Calig.,  58).  La 
spécialité  de  chaque  gladiateur  est  indiquée.  Outre  les  25  gladiateurs  esclaves, 
il  y  a  cin((  affranchis  (3®  décurie  :  Ulpius  Euporas,  etc.),  dont  la  spécialité  n'est 
pas  indiquée;  ils  n'étaient  probablement  pas  gladiateurs;  enfin,  il  y  a  deux 
esclaves,  qualifiés  pagan(us)  :  Zoilus  pagaii(iis),  Diodorus  pagan(us). 

La  familia  de  VI  632  est  la  même  familia  gladiatoria  de  Commode.  Les 
doctores  sont  les  maîtres  ;  Vordo  potestatium  est  composé  des  gladiateurs  du 
rang  le  plus  élevé  :  prima  rudis,  primus palus,  etc.  Severianus  Maximus,  appelé 
plus  loin  Maximus  Connnodianus,  était  procurator  ludi  magni  ou  malulini  (VIII 
8328.  XIV  160.  Oit.-H.,  6947.  [(i.  Henzen].  Voyez  VI  3713. 

694     VI  636.  Pierre  de  Tibur. 

Silvano  Aug(usto).  |  Collegio  |  C(aius)  Julius  Florentinus  [ 
d(onum)  d(edit). 

695.  VI  641.  Silvano  dendrophoro  sacrum.  |  M(anius)  Po- 


190  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

blicius  Hilarus  margar(i(arius)  q(uin)q(uennalis)  p(er)p(eluus) 
cum  liberis  |  Magno  et  Harraoniano  dendrophoris  iVl(alris) 
d(eura)  M(agnae)  de  siio  fecit. 

Orelli,  1G()2.  Grutkr,  6-4,  7.  Il  s'agit  d'un  quinquennalis  pcrpetuiis  du  col- 
lège des  dendropliores  ;  cl'r.  VI 1925.  Or. -H.  6031.  Wilm.,  120.  Table  de  rcarbre. 

Les  dcndrophories  appartenaient  au  culte  de  Cybèle.  Sur  Silvain  dendro- 
phore,  voyez  :  Preller,  liocm.  Mi/tli.,  1^,  p  397,  2.  Arcli.  ep.  Milt.,  VIII,  86: 
table  votive  d'Aquincum,  où  Silvain  est  représenté  avec  un  couteau  et  une 
branche  coupée.  Elude  hist.,  !,  p.  2.51.  II,  p.  123. 

696.    Kidl.  corn.,  1890,  p.  20  (C.  L.  Visconti) 

a)  Intratilibiis  hic  deos  |  propitios  et  basili('[ae]  j  Hilarianae.  | 

b)  M(anio)  Poblieio  lïilaro,  |  margaritario,  |  collegium  den- 
dro|)horiim  ;  Malris  deiim  m(agnae)  I(flaeae)  et  Attis,  1  qiiin- 
q(uennalis)  p(er)p(e(iiiis),  quodciimiilata  |  omni  erga  se  benigni- 
lale  I  meruisset  ciii  statua  ab  eis  |  décréta  poneretur. 

Voyez  :  G.  (Jatti,  Noliz-ie  degli  Scari,  1889,  pp.  398-400  ;  1890,  pp.  79.  113. 
C.  L.' Visconti,  Ihill.  corn.,  1889,  p.  -183;  1890.  pp.  18-25.  78.  Tav.  I  et  II. 
CiiR.  HuEi.sEN,  Rom.  Milt..,  VI,  1891,  pp.  109-110.  P.  Bienkowski,  Eranos 
Vmdoboncnsis,  pp.  28.5-303.  Élude  liist.,  I,  pp.  216.  223.  225, 

En  construisant  l'hôpital  militaire  sur  le  Goelius,  on  a  découvert  une  salle 
rectangulaire  de  3X2,  5  mètres.  Le  pavé  en  mosaïque,  ornée  de  ligures  sym- 
bnli(|ues  se  termine  par  l'inscription  a)  :  cette  salle  servait  de  passage  pour 
entrer  dans  la  basilica  Hilariana,  local  des  dendrophores  romains.  Une  grande 
base  de  marbre,  adossée  au  mur,  à  gauche,  portait  l'inscription  bj. 

Visconti  pense  ([iie  ces  inscriptions  ne  sont  pas  postérieures  ii  Hadrien.  (B.  c, 
1890,  p.  20). 

697.  VI  642.  [Imp(eratore)  Nejrva  Caesa[re  Aiilgusto  IH] 
L(»icio)  Vergin[io  Rii  tb  l]ll  co(ii)s(iilibiis),  IX  lv[al(endas)...]  ! 

[Silvano]  sancto  d[endroplioro?]  ....  us  Félix  e[l]  ...  ||  ...  .s 

Paris,  imm[iin('S  ]  .  ..  cjollegi  idem  [cii|rat]ores  aedic[iila  |  res- 

titiilja,  solo  ampli[ato,   ioco  j  exculljo,   (jui  siint  cull[oijres] 

Silvani  d[endropliori?]. 

Table  de  marbre.  Consuls  de  l'an  97.  —  L.  8-10,  lecture  de  Mommsen.  Voyez 
C.  L.  Visconti,  Ann.  d.  J.,  1860,  p.  -449.  Celte  table  a  été  trouvée  hors  de  la 
porta  Porlnc/tsis. 

698.  VI  647.  C(aiu.s)  Jiiliiis  Ilelpidephorus  Cyriniis,  pa- 
troniis  sodali(  ii  dii  Silvani  Pollentis,  voto  posiiit,  qui,  cum  ipse 
in  l'abrijcam  prior  inlulerit  (seslertium  duo)  m(ilia)  n(ummum) 
cum  iis  (pii  lem|jluui  a  solo  insiruxerunt  dedicaverunt(|ue  a, 
patron(o)  Clybim  (sic).  \ 


LRBS    ROMA.  19 t 

Suivent  huit  colonnes  brisées  en  bas,  de  sorte  que  les  listes 
sont  devenues  incomplètes. 

Colonne  1  ;  Iniraiines  :  Silbinus  sen(ior),  |  Silbinus  jiin(ior),  | 
Qnintus,  ;  Aucupiiis,    Ampliatus,    Filumenus,  |  .  .  . 

Colonnes  2  et  3  :  Decuria  principal(is)  :  '  Carinllius,  Feli- 
cissimus,     Aquensis,  '  il  reste  en  tout  30  noms  simples. 

Colonnes  i  et  o  :  Decuria Balerianiis,      Diogenes,  [ 

Eugenes,     il  reste  en  tout  30  noms  simples. 

Colonnes  6  et  7  :  Decuria  Thymelici  :  |  Fannius,  |  Viclor,  | 
Severus,  |  il  reste  en  tout  30  noms  simples. 

Colonne  S  :  Biatores  :  \  Sapardacius,  Filadelfus,  Felicis- 
simus,  I  .  .  . 

Table  de  marbre.  L.  i  :  qui  est  de  trop  :  1.  2  :  M  est  de  trop  devant  nfiim- 
mum);  A  est  de  trop  devant  pa<ro«o.  Il  fallait  peut-être  :  palrono  Cluàano. 
Cyrinus  veut  dire  que,  sous  le  patronat  de  Cluvianus,  un  temple  fut  bâti  et 
dédié,  qu'alors  il  versa  le  premier  pour  la  construction  :2000  sesterces,  et  que 
maintenant,  devenu  lui-même  patron  du  collège,  il  dédie  l'objet  dont  il  s'agit, 
à  la  suite  d'un  vœu.  [Th.  M.]. 

Sur  fabricam,  construction,  voyez  IX  66o. 

699.  VI  671.  SanctoSilvano  sacr(um).  '  Eutyches,  collegi  | 

magni  Lar(iim)  et  imag(inum)  |  donin(i)    invicli  j  Antonini  Pli  | 

Felicis  Aug(usti)     p(alris)  p(atriae)     ser(vus)  aclor,  d(onum) 

d(edit)  I  horlis  Abonianis  ;  aram  marmorea(m)  :  cum  suo  sibi 

sigillo  '  Silvani. 

Autel  de  marbre.  Orelli,  2386.  ScmEss,  pp.  23-2i,  comprend  :  Antonini 
PU  servus  actor.  Étude  hist.,  I,  p.  416.  Cfr.  VI  721  :  Atimetus  Aug(ustorum) 
nn.  ser(i-us)  actfor)  praediorum  Romaiiianorum,  et  VI  o8o  iXl  3732).  8683. 
8696-8697a.  Dess.u-,  161o.  1016.  11  propose  de  placer  jB'H^f/c/ies  après  iwayfrtM/M, 
de  sorte  qu'on  aurait  :  Sanclo  Silvano  sacrum  coUegi,  etc.  Il  s'agirait  du  Silvaiii 
de  ce  collège,  comme  VI  692,  et  Eutyclies  serait  servus  actor  d'Antonin  le 
Pieux.  MosDiSEN  ('ad  III  6077)  entend  :  Larum  et  imaginum  domni  invicli,  etc. 

700.  VI  675.  T(ilus)  Flavius  Evaristus  et  Ti(bprius)  Clau- 

dius  .  .  .  raliis.  aeditui,  poil(icum),  crep;  idinem),     et  Sex^tus) 

Caelius  Encolpius  et  Ti(berius)  Claudius  Herma,  aedituus  de  ' 

moneta,  Silvanum  monoUthum  saiict(um)  d(e)  s(iio)  d(onum) 

d(ederunt)  sodalib(us)  b(ene)  m(erenlibus). 

Orelli,  Io93.  HEiFFERscuEm,  A.  d.  /.,  1866.  p.  211.  Tav.  I,  I.  —  L.  1,  lec- 
ture de  MoMMSEN.  Cette  inscription  se  trouve  au-dessous  d'une  statue  de  Siivaiii, 
avec  un  chien  ou  un  loup. 

701.  VI  682.  Silvano  s(ancto)  s(acrnm),  !  Major  et  Diadu  - 


d92  C.    I.    L.,    VOL      M 

menus  Caes(aris)  n(oslri)  ser(vi)  |  et  Crescens  Aug(usti)  l(iber- 

tiis)  d(onum)  d(ecleriint)  1  hor(reariis)  de  h(orreis)  C(aesaris). 

Dessau,  1623  ;  cfr.  1622.  Voy.  N»  6-49,  note.  L.  5,  h(orreis)  [Galbanis)?]. 

702.  VI  692.  .  .  .  [TJrypho  templum  |  [Silvano]  ex  viso  a 
solo  inpendiis  |  [suis]  restituil;  Colonus  Al|[c]es  Nulricis  fecit 
conserv(us).  [ 

Silvano  |!  sancto  sacro  ]  Larum  Caesaris  |  n(ostri)  et  collegi 

ma|gni  Cn(eius)  Turpilius  i  Tropliiraus  volo  [|  succeplo  aram  | 

do  suo  d(onura)  d(edil). 

Autel,  Gruter,  65,  2,  Les  lignes  1-i  ont  été  ajoutées  après  coup.  L.  8-9,  col- 
legium  magnum,  cfr.  III  6077  (N»  139)  et  VI  671. 

703.  VI  693.   Base  de  marbre  d'une  statue. 

Sancto  deo  Silvano  Genio  j  collegi  zeunilorum  j  Vitalio  Au- 
g(usti)  n(ostri)  verna  d(onum)  d(edil). 
Orelli,  4122.  «  Zeuniti  ignoti.  »  [G.  Henzen]. 

704.  VI  717.  Autel  de  marbre. 

Soli   I   Invicio  \  M(arcus)    Aemilius  ]  M(arcorura   duorum) 

l(ibertus)  Chrysantus,  ]   mag(ister)   anni   primi,  et  ||  M(arcus) 

Limbricius  Polides,  |  dec(urio),  et  sodalicio  ejus  ]  d(e)  s(uo) 

d(onum)  d(ederunl). 

Gruter,  35,  5.  F.  Cumont,  Milhra,  n«  47  et  ses  add.  Chrysantus  reparait 
comme  magister  anni  primi  aux  n'^s  VI  5.56  et  734  ;  il  s'agit  du  sodaliciuin  Solis 
Jnvicti.  —  L.  7  dec(urio)  o\i  decfurialis)  de  ce  collège.  Ejus=Solis  Invicli.  — 
L'autel  a  été  trouvé  au  bord  du  Tibre,  près  de  S.  Maria  Monticelli.  —  Voyez  la 
note  au  N«  683. 

703.  VI  734.  Deo  Invicio  Mithrae.  |  C(aiiis)  Lucretius 
Mnester,  |  IVI(arcus)  Aemilius  Pliiletus,  |1  siimmag(islerio)  anni 
primi  |  M(arci)  Aemili  Chrysanti  ]  d(e)  s(uo)  d(onum)  d(ederunt). 

Autel.  Ohki.li,  1908.  Ghuteu,  33,  10.  F.  Cumont,  n"  48  et  ses  add.  Trouvé  il 
droite  du  x^icus  Judaeoruin. 

L.  6  :  summag.,  sub  mag(isterio).  —  Sur  le  côté  droit,  des  pavots;  à  gauche, 
des  épis.  Sur  Chrysantus,  magiHter  anni  primi  d'un  collège  mithriaque,  voyez 
VI  .556.  717,  cl  là  noie  au  N"  (IS.I. 

706.  VI  740.  Soli  Invicto  sacrum.  |  T(itus)  Pomponius  | 
Repentinus  }  nomenclator  ||  tensar(ius)  jugaris  ]  s(ua)  p(ecunia) 
d(onum)  d(cdil).  [  Dodicatum  XV  k(alendas)  Jul(ias)  ]  Marullo 
et  Aeliano  co(n)s(idibus);  |  ob  dedic(ationem)  sporlulas  |j  (ledit 
singul(is  denarios)  II. 


UHKS    KOMA.  193 

Autel.  Gruter,  3S,  12.  F.  Cumont,  n«  84,  —  Consuls  de  l'an  184  après  J.-C. 

707.  VI.  807 nae  Aug(ustae)  |  . . .  Amerinus  |  . . .  ur 

adlectus    ...  omnium      ...  curatur[a]  f[unclus  1|  d(onum) 
<i(edit)]. 

L.  1.  Il  y  avait  Dianae  du  Forlunae.  ouSabinae,  ou  Faustinae,  on  PloUnae. 

708.  VI  813.  Au  Trastévère  près  de  S.  Cécile. 

.  .  .  spetus  mag(ister)  d(oniim)  d(edil)  \  [cum  iis  quorum  n]o- 
mina  scripta  suni,  (jui  in  hoc  [lemplum  contulerunjl,  C(aio) 
Ateio  Capitone  C(aio)  Vibio  Postumo  co(n)s(ulibus). 

Grut.,  897,  9.  —  Consules  siiffecti  de  l'an  o  {Corpus,  1,  p.  -47-4,  XIII). 

709.  VI  814.  Trouvé  près  de  la  Marmorala. 

Ex  auctorilate  |  Imp(eraloris)  Caesaris  T(iti)  V^espasiani 
Aug(usti),  j  in  loco  qui  |  designalus  eral  per  |j  Flavium  Sabi- 
num,  I  operum  publicorum  j  curatore(m),  templum  |  exlruxse- 
runt  I  negotiatoies  ||  frumentari. 

Gruter,  128,  2.  Flavius  Sabinus,  cousin  de  Titus,  fut  consul  en  69  et  en  72. 

710.  VI  815.  [[mp(eratore)  Caesare  Domitiano  Augusto  | 
Germanico  XII  Ser(viiio)  Cor]nelio  Dolabella  c[o(n)s(ulibus)  | 
qui  in  hoc  te]mp(lum)  contulerunt  .  .  .  [E]ros,  P(ublius)  Fun- 
danius  Olympius. 

Consuls  de  l'an  86  après  J.-C. 

7H.  VI  816.  In  honorera  domus  Augusl(ae)   |  v(iatores) 

•q(uaeslorii)  scholam  vetustate  collapsam  s(ua)  p(ecunia)  re[f(e- 

cerunt)  q(ui)  i(nfra)]s(cripli)  s(unl)  :  L(ucius)  Venuleius  Agatho, 

M(arcus)  Aurelius  Aug(us(orum  trium)  lib(ertus)  Deceraber, 

M(arcus)   Aurel(ius)   Spendon,   C(aius)    Gemellius   PrivaUis.   | 

Dedic(atum)  V  Idus  Maias  Fulvio  Pio,  Pontio  Pontiano  co(n)- 

s(ulibus),  cura((ore)  C(aio)  Gemellio  Privato. 

Consuls  de  l'an  238.  L.  2,  il  y  a  :  S  •  P  •  UF.T  •  L  •  S  •  S.  La  correction 
est  de  Henzen. 

712.   VI  832  =  29685.   Petite  base  carrée. 
C(aius)  Annius  C(ai)  f(ilius)  Roman(us),  !  decurio,  signum 
cum  1  statera  d(onum)  (l(edil). 

Oreeli,  2513.  4919.  MoMMSEN,  1.  A.,    6778.  Hiilsen,  au  n"  29685,  la  croit 
■originaire  d'un  municipe. 

13 


494  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

713.  VI  835.  Briil[IJiiis  Honora|tiis,  ciilfor,  ex  voto  d(o- 
num)  d(e(lil). 

Aille!.  MuiîAT.,  481,  8.  Au-dessus  ;  un  aigle  qui  bramlil  la  foudre. 

714.  VI  839.  C(aiijs)  Heduleiiis  I  Jannarins,  (|(iiin)q(i]en- 
nalîs),  I  aram  sodalilbiis  suis  Serre|nsibiis  doniim  j|  posuit  ft 
lociim  j  schol(a)e  ipse  adqu(a)esiYil,. 

Table  de  marbre.  C.  L.  Visconti,  A.  d.  /.,  1864,  p.  182.  .J.  D.  de  Rossi. 
Bull,  crist.,  18G-4,  p.  .^)7.  Les  caractères  sont  peu  soignés  et  semblent  du 
ui"  siècle.  La  table  a  été  trouvée  dans  les  ruines  d'une  .schola  sur  la  voie  Xc- 
mentane,  hors  de  Rome,  tout  près  des  murs  et  des  castra  praeloria. 

On  trouva  en  même  temps  deux  vases  d'airain,  diml  hk  ilossi  donne  le  dessin 
(l.  l.)  ;  ils  portent  cette  inscription  : 

715.  C(aiiis)  Cirriiis  Zosimiis  sodalibiis  suis  mo(n)suralia 
d(onum)  {l(pdil)  Serre(u)sibus. 

716.  VI  868.  De(lio(alum)  [(lib(us)  Nov(ombribns)  Maxime 
et  Glabrione  co(n)s(ulibus);  | 

Cura(m)  agenlibus  Aelio  Acliilla  eq(uile),  Val(erio)  j  Eiiporo 
el  Aur(elio)  Nomiuato  patron(is);  el  Aur(ebo)  Nomiuato,  Va- 
lérie Ililarino,  !  Calp(urMio?)  .Iiislo  q(nin)ij(uennalibus);  el 
Aur(elio)  Enfycliio,  Octav(io)  î|  Pudenliano,  CI(au(bo)  Socraleuo 
qu(a)esl(oribus)  ;  et  î  Anl(ouio)  Capilobno,  seriba  corporal(o- 
rum). 

Consuls  de  l'an  2.^0.  —  Au-dessus  :  (kiiius  sacrificans  déviera  patcrani, 
sinistra  ienens  cornu  copiac  et  collo  génial  bullani  (liiANcmNi).  Vir  juvenia 
cum  calatho  in  capile  et  Iribonio  indutus  super  nudo,  dextera  paleram  super 
ara  accensa  e.rporrùjens ,  lacva  cornu  copiae;  ad  pedcs  modius  cum  spicis. 
[Kai!Rp;tti|.  C'est  probablement  rinserii»tion  latérale  se  rapportant  à  une  dédi- 
cace faite  par  un  collège  déjjcndant  de  l'annone.  Le  boisseau  rempli  de  blé  ou 
d'épis  est  l'insigne  des  pislores;  cfr.  VI  1002.  Wim'KIît,  Roeiii.  Qitarlalschvifl. 
1,  p.  28.  De  Rossi,  fnscr.  christ.,  L  p.  2i;!. 


II.  Inscriptions  impériales  (VI  872-1280.  3745-3822). 

717.   VI  940.    Au  Trastévère. 

Pro  sainte  |  T(iti),  Caesaris  Ang(usli)  f(ilii),  Imp(eratoris> 
Vespasiaui,  |  Ti(berins)  Claudius  Clemens  lerit.  jj  T(itus)  Nae- 
vius  Diadumen(us),  cur(ator)  co[l(legii)|  subru(or(um)  ;  culto- 
r(um)  Silvani  |  |  (ecunia)  s(ua)  r(efeeit?). 


LT.KS    UOMA.  195 

Gkuter,  Uo,  ij.  MoJLusiiN  pense  que  les  subrulorea  démolissaient  les  édiliccs  '-. 
incendiés  ou  devant  être  détruits  pour  un  autre  niotil'.  .., 

718.  VI  950.  Petite  colonne. 

Im()(eralori)  Nervae   Caesari  Aiig(usto)  III  co(n)s(uli),  Ti(be- 
rius)  Claudius  Félix  et  P(ublius)  Lolliiis     Paris,  alleclores,  ||: 
cullores  Silvani,  j  idem  immun(es). 

Orelli,  779.  2-406.  Gbuter,  245,  7.  —  De  l'année  97.  •     :       ■ 

719.  VI  956.  Im[j(eralori)  Caesari  divi  Nervae  tVilioj  | 
Nervae  Trajano  A(ig(iislo)  Germ(anico)  |  Dacico  ponifilici) 
ma\(imo)  trib(unicia)  ()0((estate)  VIII  |  imp(eralori)  IIII  cofii.- 
s(iili)  V  |)(atri)  p(atriae)  optumo  prineipi,  |  sagari  t[l!Pa]iri 
Mar(.ell(i)  ||  ciiltores  domus  Aug(nstae). 

Base  de  marbre.  Gruïek,  246.  9.  An  104. 

720.  VI  958.  Irap(eratori)  Caesari  divi  Nervae  f  (ilio)  Ner- 
vae Trajano  Aug(usto)  Germ(anito)  Dacico  ponlif(ici)  rnax(iino) 
trib(iinicia)  pol(estate)  XII,  imp(eraiori)  VI,  c(on)s(idi)  V.  p(a(ri) 
p(atriae),  propagalori  |  orbis  terrariim,  lociipletalori  civium, 
cullores  Larum  et  Imaginiim  domtis  Aiigiistae,  solo  priv;iio  sua 
peciinia  fecerunl. 

An  108.  Epistyle  de  marbre. 

721.  VI  971.  [Irap{eratori)  Caesari,  divi  Trajani  i  Par- 
Ihici  f(ilio),  divi  Nervae  nepoti,  |  Trajano  Hadriano  Aug(iisto] 
pontifici]  maximo,  trib(unicia)  potes!(ate)  XIII,  co(n)s(uli)  III, 
p(alri)  p(atriae),  ,  colleg(ium)  viclimarior(um),  qui  ipsi  et  sacer- 
dotibus  et  |  magistr(atibus)  et  senatui  apparent,  (juod ,  cuin 
commodis  eorum  j  inpugnaretur,  liberalitate  ejus  restituta  sint. 
Dedic(atum)  VI  k(alendas)  Maias  |  [P(ublio)  Juventio  Ceiso  II 
L(ucio)  Neratio  Marcello  II  co(n)s(ulibus)]. 

Table  de  marbre.  Orelli,  2453.  Fabretti,  450,  XIII.  An  129.  Les  trois  pre- 
mières lignes  ont  été  restituées  par  Fabretti. 

722.  VI  978.  Table  (mensola)  de  marbre,  qui  supportait  une  statue. 
Imp(eratori)  Caesari  Hadriano  |  Aug(usto)  n(ostro),  collig(io) 

Aelianorum  |  sanctissimo,  Minervae,  Salu[ti]  |  Amaracus  Au- 
g(usti)  lib(ertiis)  ex  testamen(to)  d(onum)  d(al). 

Orelli,  3016.  Trouvée  entre  .S.  Francesca  liomana  et  l'arc  de  Titus.  — 
ScHiESS,  p.  19,  propose  :  Minervae  Salu\(a{ri)].  Nous  a\()ns  donné  la  iecture 


196  C      I.    L.,    VOL.    VI. 

de  Henzen.  Nous  proposons  :  collegfioj  Aelianorurn  satictissimo  Minervae 
Salu[t(aris)\;  le  mot  coUegium  est  suivi  du  nom  de  ceux  qui  composent  le 
collège  et  du  nom  de  hi  divinité  protectrice. 

'ii.  VI  996.  Sabinae  |  Augusl(ae)  [ |  raagistri 

quinquennales  |  collegi  fabrum  lignar(ioriim)  hisl(ii)  XXIII  :  || 

Q(uinliis)  Niimisiiis  iMaritimiis,  | 

M(arciis)  Valeriiis  Félix,  ( 

A(uliis)  Lareius  Carus,  | 

T(ilus)  Flavius  Onesimus,  | 

L(iieiiis)  Naevius  L(uci)  f(ilius)  Pal(atinaj  Pliilij)p[us],  ]j 

U(ninlus)  Hortensias  Tyrannii[s],  | 

Q(uinlus)  Lollius  Herma,  |  in  magisterio  del'unclus. 

Table  de  marbre.  Orelli,  820.  (iRUT.,  252,  G.  Trouvée  dans  les  ruines  du 
forum  Trajani.  La  première  ligne  avait  été  martelée;  le  nom  de  Sabina  a  rem- 
placé un  autre.  Le  lustre  23  de  ce  collège  correspond  aux  années  104-108. 
(Cfr.  N"  619).  Voyez  notre  article  dans  la  Revue  de  l'Jnsir.  publ.  en  Belgique, 
1888,  p.  1;'U.  Sabina  Augusta  est  la  femme  d'Hadrien;  le  titre  (ïAugusta  lui 
est  donné  avant  qu'Hadrien  (117-136)  fût  empereur;  cfr.  Th.  M.,  Si-R.,  Il, 
p.  79o,  n.  1.  CAtNAT,  Cours  d'épigr.,  p.  119.  Du  reste,  le  nom  de  Sabina  peut 
avoir  été  mis  plus  tard,  car  il  y  a  des  traces  de  ratin'e.  Voy,  Dessau,  XIV  128, 
note. 

7^24.  VI  998.  Imp(eratori)  T(ito)  Âelio  Caesari  \  Ânlonino, 
imp(eratoris)  Trajani  [ladriani  Aug(usli)  j  ponlif"(icis)  niax(imi), 
trib(unicia)  pot(estate)  XXll,  |  imp(eratoris)  11,  co(n)s(ulis)  III, 
p(atris)  p(atriae)  filio,  ||  divi  Trajani  Parthici  n(epoli),  |  divi 
Nervae  pronepoti.  |  Irib(unicia)  pot(estatel,  co(n)s(uli),  ]  via- 
lores  (pii  Caesarib((is)  |  et  eo(n)s(ulibus)  et  pr(aetoribus)  appa- 
rent et  II  h(onore)  u(si). 

Dessau,  331.  En  l'an  138,  entre  l'adoption  d'Antonin  (2fjfévr.  Vita  PU,  4,  6) 
et  la  mort  d'Hadrien  (10  juillet.,  Vila  hadr,,  25,  0).  Case  de  marbre. 

725.  VI  999.  liiîp(eratori)  Caesari  |  divi  Hadriani  |  Au- 

g(iisti)   filio,   divi  |  Trajani   Parthici  |  nep(oti),   divi   Nervae  || 

pronepoti,  Tito  |  A(;lio  Hadriano  |   Antonino  Aiig(nsto)  Pio  | 

trib(unicia)  pot(estate)   co(nls(iili)  des(ignato^  II,  |  scribae  || 

arniamentari  |  !!!!!! 

Orei-u,  6796.  Dessau,  333.  —  An  1.38.  liase  de  marbre.  Sur  ces  scribes, 
voyez  N"44-i,  note. 

7-2(k    VI  1002.  Base  1res  grande. 

[Imp(eratori)  Caesari,  |  divi  Hadriani  f(ilio)],  div(i)  |  Trajani 


URBS    ROMA.  4^T 

Parthici  n[ep(Oti)j,  |  divi  Nervae  pronep\oti),  |  T(ito)  Aelio 
Hadriano  |  Antoniiio  Aug(usto)  Pio,  jj  ponl(ifici}  max(imo), 
trib(unicia)  polesl(ate)  VII,  imp(eralorr)  II,  |  co(n)s(uli)  III, 
p(alri)  p(atriap),  |  corpus  ]  pistorum. 

Sur  le  côté  droit,  sous  un  boisseau  rempli  d'épis  : 

Praef(e(;tura]  j  Lfuci)  Valeri  Proculi. 

Sur  le  côté  gauche,  sous  une  meule  ; 

Curantibus  :  |  M(arco)  Caerellio  Zmaragdo  |  L(ucio)  Salvio 

Epictelo  quinq(uennalibiis)  II;   |  qiiaestoribus  |  C(aio)  Piipio 

Firmino  II  |j  L  ucio)  Caipurnio  Maxiino. 

WiLM..  2o05.  —  An  144.  L.  Valerius  Proculus  était  sans  doute  préfet  de 
l'annone;  cfr.  II  1970  [Henzen].  Voy.  Prosopogr.,  IIF,  p.  37o.  n.  119.  A  l'ins- 
cription du  côté  gauche,  on  peut  comparer  VI  868. 

727.  VI  1013.  [Imp(eratori)  Caes(ari)  M(aroo)]  Aurelio 
Antonino  |  [Aiig  iisto)  Armjeniaco  Medico  |  [Parthico]  Maxiino 
co(n)s(uli)  III,  I  ...  us  lib(ertus)  curator  |  [collegii]  salula- 
ris  II  .  .  .  alorum  s(ua)  p(ecunia)  d(onum)  d(edit). 

Années  16o-171.  —  Le  surnom  Snlularis  semble  indi(iiiei'  (jue  le  caJiège 
est  funéraire.  Étude  hist.,  1,  p.  261,  ii.  1. 

728.  VI  1016^.  Imp(eralor)  Caesar  M(arcus)  Aurelius  | 
Antoninus  Aug(ustus)  Gerinanicus  Sarmat(icus)  et  |  Imp(erator) 
Caesar  L(ucius)  Aurelius  '  Commodus  Aug(ustus)  i|  Germanicus 
Sarmatic(us)  |  hos  lapides  conslilui  jussernnt  propter  contro- 
versias,  quae  |  inter  raercaloios  et  mancipes  ortae  erant,  uti 
finem  ||  deraonstrarent  vectigali  |  loriculari  et  ansarii  |  promer- 
calium  secundura  |  veterem  legem  semel  dum  taxât  exigundo. 

Orelli,  3347.  Dessau,  37f». 

Nous  avons  quatre  exemplaires  de  cette  inscription  {VI  1016  a,  b,  c,  et 
Ei'HEM.  EP.,  IV  787).  Elle  était  i;ravée  sur  des  pierres  que  Marc  Aurèle  et  son 
fils  Conmiode  tirent  placer  après  l'an  17o,  ou  ils  prirent  le?  surnoms  de  GeniM- 
nicus  Sarmaticus.  Le  nom  de  Commode  fut  martelé  après  sa  mort,  sauf  sur  le 
premier  exemplaire.  Sur  l'exemplaire  c,  le  nom  de  M.  Aureliufi  Severus  Alexan- 
der  Pius  Félix  Augustus  le  remplaça  sous  le  règne  de  ce  prince;  on  y  lit  aussi  : 
jusserunt  maxime  propter...  Sur  ansarium,  cfr.  VI  8S94.  Le  vectigal  aîisnTii 
et  foricularii  promercaliwn  est  un  droit  d'octroi.  Pour  couper  court  aux  que- 
relles des  fermiers  de  cet  impôt  et  des  marchands,  Marc  Aurèle  et  Commode 
tracèrent  une  ligne  au-delà  de  laquelle  les  publicains  n'avaient  pas  le  droit 
d'exiger  ce  vectigal. 

Voyez  :  Mommse>-, fier,  derscichs.  Ces.,  18.50,  pp.  ;509-313  H.  Cagnat,  Impôts 
indirects  cliez  les  Romaitis,  [».  148.  Dessau,  37.5,  note. 


1^8  C.    I.    L. 


VOL.     VI. 


7'29.  VI  1019.  Divae  Piae  I  Faiistinae,  vial(ores)  q(iiaes- 
forii)  I  ab  aer(ario)  Sat(iirni), 

'  Dkssal',  382.  La  deuxième  Fatistine,  femme  de  Marc  Aurèle,  reçut  le  nom  de 
Pia  après  sa  consécralion.  Cfr.  Roetn.  Mili..  1887,  p.  203  :  divarum  Fausti- 
narum  Matris  et  Piae  (v.  infra).  Sur  cesvintores,  voy.  Tu.  M..  St-R.,  I*,  p.  360. 

730.  VI  1022.  Voyez  plus  loin,  à  Ostie,  XIV  106. 

731.  VI  1035.  Sur  l'arc  élevé  par  les  argentarii  el  les  negotiatores 
fort  boarii  a  Septime  Sévère  et  (jui  existe  encore  près  de  S.  Georges  au  Vélabre. 

:  Imp(f'ratori)  Gaes(ari)  L(ii(io)  Spptimio  Sevoro  Pio  Pertinaci 
Aug(iisto)  Aral)ic(o)  Adiabenic(o)  Partli(i(o)  Max(imo)  forlis- 
simo  felicissimo  |  ()onlif(ici)  niax(imo)  Irib(iinicia)  polesl(ate) 
XII,  imp(eralori)  XI,  co(n)s(uli)  III,  pairi  patriae,  el  |  Imp(e- 
ratorij  Caes(ari)  M(arco)  Aurelio  Aiilonino  Pio  Folici  Aiig(uslo) 
tribiiinicia)  potost(ate)  Vil,  co(n)s(iili)  III,  p(atri)  p(airiae) 
proro  n)s(uii)  forlissimo  felicùsi moque  principi  ^)  et  |  .luliae 
Aug  uslae)  malri  Aiig(MSli)  n(ostri)i)  et  caslrorum  e\  senalus 
et  patriae  et'^)  Imp(eraloris)  Caes(aris)  M(arci)  Aiireli  Anionini 
Pli  Felicis  A(ig(iisti)  |  Parfhici  Maximi  Brittannici  i)faximi'^)\\ 
argentari  et  negoliantes  boari  Inijiis  loci  qui  invelient  ■">)  (sic), 
fievoli  mimini  eoriim. 

Oreli.i,  913  (cfr.  vol.  III,  p.  95).  (Jrutf.h,  265.  2.  Wilm.,  988.  Dessau,  426. 

L'inscription  est  de  l'an  204  ;  le  monument  était  dédié  ii  Septime  Sévère,  à 
Caracalla,  a  Gela,  à  Julia  Domna,  femme  de  Septime  Sévère,  et  à  Fulvia  Plau- 
'  tilla,  fenniie  de  Garacalla.  Les  noms  de  Gela  et  de  Piautilla  furent  martelés  el 
remplacés  par  les  mois  imprimés  en  italiques.  Il  y  nvait  primiiiveraenl  : 

•■)  et  P.  Septiniii  (îelae  nob.  Caesaris. 

-)  Augfiistorum  duorum). 

')  Fulviac  l'Idutillac  Atigfiintae). 

*)  filiae  P.  Fiilvi  Plautiani  pantificis  nobilissimi  pr.  pr.  cos.  II  necessarii 
et  comilis  Augg.  (Voyez.  Bormann,  B.  d.  /.,  1867,  j).  218,  et  Hknzen,  au  n"  VI 
1035).  Cfr.  Vlil  2.^.57. 

')  Il  n'y  avait  priiuilivemeul  que  :  hujus  loci. 

732.  VI  1038.   .\iitel  (le  marliH'. 

[Pro  saillie]  |  L(iici)  Seplimi  Severi  Aiig(iisli^  Hermadion 
Aiig(iisli)  lib(erlns)  ciillolribus  Lariim  Auginsloriim .  ralionis  ] 
palrimoni  d(onum)  d(edil). 

Obeli.i-Hen/en,  6070. 

•  733.  VI  1 040.  Fragincnt  d'une  lablc  de  marbre  trouvée  sur  le  Palatin. 
P[ro  sainte  etj  .  .  .  j  Iinperat[oris  Caes(aris)  L(iuij  Septimi 


LRBS    ROMA.  19'J 

"Severi  .  .  .  el]  lmperalo[i'is  Caes(:»ris)  W(ar(  i)  Aiir(eli)  Antonini 
Pii  Felicis  Aug(usli)  et  P(ubli)   Soplimi   Gelae  nol)(ilissiini) 
Caes(aris)  et]  |  Jiiliae  Ang[u(stae)] .  .  .  ||  dcndlrophorii. 
Julia,  femme  de  Seplime  Sivèrc.  .    ;; 

734.  VI  1051.  Fractineiil  de  colonne.  ' 

[M(arco)]  Aurelio  |  [AJntonino  |  Caesari  |  [L(uci)  Sjeptimi  | 

[Se]veri  Aiig(iisti)  fil(io),  |  [dejcuriones  scribae  |  [c]i)biculari. 

MiK.,  890,  7.  Des  années  198-197,  Garacalla  élanl  César.  Clr.  0.  Hirschfeld, 
Verw.,  p.  198,  n.  3.  . 

733.   VI  1052.  Table  de  marbre. 

Imperalori  Cacsnri  |  M(areo)  Aurelio  Anlonino  |  Aug(uslo)  | 
L(iici)  Septimi  Severi  Pii  |  Pertinacis  Aiig(iisti)  filio,  !|  domino 
indiilgenlissimo,  |  paedagogi  pueroriim  a  Capile  |  Africae, 
(juonim  noniina  infra  |  scripta  sunt  :  | 

Sur  deux  colonnes,  24  noms  d'affranchis  :  Ti  yferus  ver(iia) 
lib(erlus).    Etiperilempliis  lib(erlus),  !  Eutyfro  lib(ertns),  etc. 

Procurantibus  Saturnino  et  Eiimeniano.  |  Dedic(atum)  Idi- 
b(us)  Oct(obribus)  Saturnino  et  Gallo  ]  co(n)s(ulibus). 

Orelli,  29,S4.  —  Consuls  de  l'an  198.  Sur  le  Capul  Africae  vl  ces  paedagogi, 
voyez  G.  Gatti,  A.  d.  /.,  188:2,  pp.  191-2:20.  Tav.  X.  Le  Capul  Africae,  situé 
dans  la  u^  région  (Caelimoniana)  était  une  école,  un  paedagogium,  oii  étaient 
instruits  et  logés  les  jeunes  esclaves  impériaux,  placés  sous  la  direction  de 
paedagogi,  affranchis  de  l'empereur.  Cette  école  lut  établie  au  plus  tard  au 
ne  siècle.  Cfr.  Dessau,  18-2.j-18.37. 

736.  VI  1054.  Base  de  marbre. 

Imp(eratori!  Caes(ari),  Imp(eraloris)  Caes(aris)  L(iici)  Septimi 
Severi  \  Pii  Pertinacis  Aug{usli)  Arab(ici)  Adiaben(i("i/  |  Partliici 
Maximi  ||  fortissimi  felicissim(i)  p(atris)  p(atriae)  filio,  |  M(arco^ 
Aurelio  Anlonino  |  Pio  Felici  Augfusto),  |  trib(unicia)  polesl(ate) 
III,  Il  proco(n)s(uIi),  tibicines  romani  |  qui  sacris  |  public(is) 
praest(o)  sunt. 

Sur  le  côté  droit  :  Dedie(alum)  pr(idic)  Non(as)  April(es),  Ti- 
berio)  Claudio  Severo  G(aio)  Aufidio  Victorino  (;o(n)sulibus),  | 
q(uin)q(uennalibus)  C(aio)  Praecilio  Sereno  II  Ti(berio)  Gl(audio) 
Titiano. 

Grut.,  269,  2,  C'insuis  de  l'an  200. 

737.  VI   1060.  Rase  haute  d'un  pied,  lari;»' d'un  |)ied  et  demi. 


200  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Sur  la  face  :  Imp(eratori)  Caesari  M(arco)  Aurelio  Antonino- 
Aug(usto),  I  Imp(eratoris)  Caes(aris)  L(iici)  Septimi  Severi  Pii  [i 
Pertinacis  Aug(usli]  Arabici  Afliaben(ici)  |  Partliici  maximi, 
lyatris)  p(afriae)  filio,  ||  coll(egiiim)  fabr(um)  tignarior(um). 

Côté  droit,  deux  colonnes  brisées  en  haut  : 

[Patroni]  :  |  Serviliiis  Zen  .  .  .  |  C(ains)  Julius  C(ai)  f(ilius) 
Arn(ensi)  Saturiiin(iis),  Âpuleiiis  P(iiblii)  f(iliiis)  FiUimenus,  |' 
Monnienius  Priscus,  |  Jiilins  Chrysio,  ||  Annaeus  Philetus.  \ 

Honorati  :  |  Minisius  Primilivns,  |  Marciiis  Eulychus,  |  en 
tout  16  noms.  [DecurionesJ  :  .  .  .  .  |  Munaliiis  Epictelus  in 
(l(ecuria)  XXX,  |  Melellius  Venianus  in  d(ecuria)  VI,  |  Lurius- 
iMartialis  in  {](eciiria)  XlIX,  |  etc.  Cette  liste  continue  sur  le- 
côte  droit;  il  reste  Si  noms  et  il  pouvait  y  en  avoir  60  ;  aucun 
chiffre  n'est  plus  élevé.  La  dernière  colonne  se  termine  ainsi  r 

Scribae  :  |  Valerius  Ste  .  .  .  ,  |  Valerius  Karicus,  i  Tuceius- 
Hermès,  |  Monnienius  Tudienus,  |  Marsenus  Castus,  |  Mustius. 

Grut.,  268, 1,  —  Années  198-210.  Pour  les  abréviations  qui  suivent  les  noms 
de  chaque  décurion,  par  exemple  :  INI)  •  XXX,  voyez  VI  10300,  note.  Huelsen 
a  vu  que  c'est  le  n°  de  la  décurie  dont  chacun  de  ces  personnajies  est  décurion,- 
Le  collège  avait  donc  60  décuries.  Quelques  numéros  reviennent  deux  fois,  par 
une  erreur  du  lapicide,  qui  a  rais,  par  exemple,  XIV  pour  XLV. 

738.  VI  1065.  (irande  base  de  marbre. 

Imp(eralori)  Caes(ari)  M(arco)  Aurellio  ]  Antonino  Pio  Felici  [ 
Invicto  Aug(nsto),  Parlli(ico)  !  max(imo),  Britann(ico)  max(imo),  | 
ponl(ifici)  max(imo),  trib(unicia)  pot(eslale)  XVI,  |  irap(eratori) 
II  co(n)s(uli)  IIII  p(a(ri)  p(alriae)  proco(n)s(uli),  |  domino  ,  indu!- 
gentissimo,  |  negotianles  |  vasculari,  ||  conservalori  suo,  |  nu- 
mini  ejus  I  devoli. 

Oreu.i-Henzen,  7262.  —  An  21.'^. 

739.  VI  1068.  Table  de  marbre. 

[Imp(eralori)  Caes(ari)  M(arco)  Aurellio  Anlonino  Pio  Fel(icr)- 
Aug(usto),  I  Parlli(ico)  max(imo),  Brit(lannico)  max(imo),  Ger- 
m(anico)  max(imo),  |  p]onlir(ici)  raax(irao)  |  [t(ribunicia)  p(otes- 
tate)]  XVII,  imp(eralori)  III,  ('o(nis(uli)  III,  ||  C(aius)  Avillius- 
Licinius  |  Trosius,  scrib(a)  libr(arius)  |  aedil(ium)  curul(ium), 
(•ur(alor)  II,  |  dévolus  numini  |  majeslatique  ejus. 

Orei.u-IIenzbk.  6558.  Mirât.,  227,  3.  —  An  211.  Restitution  de  Mommsen, 
lihein.  Mus..  .\.  F,,  6,  p.  iO.  —  Sur  Avillius,  voyez  Vi  103  (N°  618). 


URBS    ROMA.  201 

740.   VI  1080.  Table  (le  marbre. 

■Pro  salule  et  viclorjia  deo  imp.  Caes.  M.  Aurel[io 

ojplimo  Antonino  Pio  sideribu[s 

demisso  ....  t]onitratori  Aiig.  orbis  terrarum  .  .  . 

domino  .  .  .  .  ]  maximo  providens  imperi  sui  maj[estatei» 
o     aiixit  fines  ejus]  ampliavit  largam  gloriara  pac[e  cumulavit 

.  .  .  parla  lajiirea  dextra  manu  signum  Vietor[iae  coronavit 

]  r  curiae  sacro  urbis  et  in  aeternum 

f]elicia  tempora  qualtor  in  ...  . 

s]ancto  die  nalivitatis  luae  ga[ud  ... 

10     sjuscipias  sanctis  manibusque  suis  c  .  .  .  . 

l]anugini  flores  digna  sunt  vota  .... 

sui  nox  dea  fil  lux  sic  die  mea  v  .  .  . 

[Corpus  piscatorum]  et  urinatorum  sua  pfecunia)  p(osnil) 
primiceri[us 

hic  locus  est]  urbis  qui  Nympl)as  accipit  omnes  e 

15     ri  toto  octies  dénis  cir(  undatus  annis  gratem  .  .  . 

On  ne  peut  déterminer  de  quel  Antonin  il  s'agit  dans  cette  obscure  inscrip- 
tion. 

741.  VI  1096.  Base  de  marbre,  trouvée  près  de  S.  Clément. 
Furiae  Sabiniae  |  Tranquillinae  ]  sanctissimae  Aug(uslae),  J 

conjugi  domini  n(ostri!    Imp'eratoris)  Caes'aris)  M(arci)  Antoni|j 
Gordiani  Pii  |  Felicis  Invicti   Aug(usli),  |  decuriales  gerub  et 
h(onore)  u(si)  |  devoti  numini  majestalique  eorum. 
Orelli,  976.  Grcter.  1085.  11. 

742.  VI  1101.  Table  de  marbre. 

Qiuinto)  Herennio  Etrusco  |  Messio  Decio  nobilisîsimo  Cae- 
s(ari),  principi  |  juvenlutis,  co(n)s(uli),  fiUo  |  Imp(eratoris)  Cae- 
s(aris)  Messi  Quinti  |  Trajani  Deci  Pii  Felicis  invicti  Aug(usti),| 
argentarii  et  exceptores  |  i(emq(ue)  negoliantes  vini  |  superna- 
t(is)  et  Arimin(ensis),  devoti  |j  numini  majeslatique  ejus. 

Orelli,  99o  et  suppl.  Trouvée  a  S  Pierre,  en  creusant  les  fondements  du 
chœur,  en  1611. 

743.  VI  1116.  Voyez  plus  loin,  a  Ostie,  XIV  128. 

744.  VI  1117.   Hnse  de  marbre,  trouvée  au  Trastévère. 

Sur  la  face  :  Magno  et  Invicto  ]  imp(eratori)  Caes(ari)  C.aio) 


20^  C.    1.    L.,    VOL.    VI. 

Vul(erio)  Aurel(io)  |  Constantino  Pio  Fel(i("i)  1  inviclo  Aug(uslo), 
pontif(ici)  max(imo),  |  Irilj(imicia)  potesl(ale),  co(n)s(uli)  III, 
p(atri)  p(alriaf)  proc(onsuli)  ||  (i(omino)  n(oslro),  corpus  corario- 
rum  I  magnariorum  solalarionim  |  devoli  niimini  raajestali- 
(j(ue)  I  ejus. 

Sur  le  côté  gauche  :  Dedicalac  kaliendis)  Jan(uariis)  |  d(orai- 
nis)  n(oslris)  Diocleliano  III  et  |  Maximiano  co(n)sulil)iis),  |  cu- 
rante Tliessio  Secundo  p(alroiio?)  c(orporis)  j|  corariorum. 

Consuls  de  l'an  287. 

745.  VI  1118.  Base  (le  marbre,  Irotivéo  an  Trastévi're  entre  la  via 
l'isciniila  et  le  vico  délia  Scarpella. 

Dfomino)  n(ostro)  Fl(amo)  Cl{audio)  !  Consl\a]\ntino  j  nobfi- 
iissimo)  (]aes(ari)  \  d(omino)  n(oslro),  corpus  cprariorum  |j 
niagnariorum  solala|rioruui  devoli  numini  j  niajestatiq(ue)  ejus. 

VI  1I17  =  0relli,  -1074.  Grlter  283.  1. 

VI  lH8  =  Di:  Rossi,  B.  d.  /.,  1871,  p.  101. 

Voyez  De  Rossi,  /.  /.  Ce  eollèi;e  avait  ses  at(>liers  au  Trastévei'e.  En  287,  il 
avait  élevé  des  statues  à  Dioelétien  et  à  Maximien.  VI  1117  portail  «donc  :  Dio- 
cleliano an  lieu  de  Conslanli/io,  et  VI  1118  commen(;ait  ainsi  :  Imp(er(Hori) 
Caes{ari)  C(aio)  Aui-felio)  Valferio)  Maxindaiio  Au<j(uslo),  d(oimno)  ?i(ostro). 
Plus  lard.  ei'S  noms  furent  martelés  et  remplacés  i)ar  ceux  de  Constantin  le 
Crand  et  de  Constantin  II,  encore  César,  a  (pii  ne  conviennent  pas  tous  les 
noms  {|iron  a  laissés;  on  ne  prit  pas  soin  non  plus  de  changer  la  date  de  la 
dédicace.  Sur  la  date  de  ce  diangenient,  voyez  de  Rossi,  /.  /. 

746.  VI  1152.  Déterré  quand  ou  bâtit  S.  Michel  a  Ripa. 

Divo  I  Constanlino  |  Auguslo,  |  corpus  |  salariorum  j|  posue- 
runt. 

Okki.i.i,  1092. 

III.  Magistrats  du  peuple  romain 

(151)9-1801.  ;-58 13-8870). 

Avant  Dioclétien. 

747.  VI  1 298 -loSH-X  6007.  Voy.  X  60O7,  à  Miniurnes. 

748.  VI  1484.  Près  de  la  porta  Latiua. 

Libe[riis]  |  et  l\imiliae  |  P(ubli)  Paqui  Scaevae  |  et  Flaviae  | 
C(ai)  f(iliae)  Scaevao:  |j  in  fr(onte)  p(edes)  XU,  |  in  agr(o)  p(edes) 
XX. 


URBS    KOMA.  '203 

Cfr.  VI  1483.  Pai|uiiis  Scaeva  arriva  aux  honneurs  sous  Auguste  :  nous  avons 
répitaplie  de  Scaeva  et  celle  de  sa  femme  i  IX  :2845-2846). 

749.  VI  1620.  Grande  table  de  marbre. 

C(aio)  Junio  Cai)  f(ilio)  Qiiir(ina)  |  Flaviano,  |  praefeclo  an- 

nonae,  |  proc(uralori)  a  ralionibtis.  proc(ura(ori)    provinciarum 

Lugdune(n)sis  I  et  Aquitanicae,  |  proc(iir3tori)  lieredi!al(ium),  | 

proc(iiratori)   Hispaniae  cilerioris  |  per  Asliiricam  ot  Callae- 

ciam,    proc  iiratori)  Alpiiim  maritimarnm,    pro  magistro  (vice- 

simae)  heredilalium,  1,  trib(iino)  mil(itiim)  leg(ioni.s)  Vil  Gem(i- 

nae),  ponlif(ici)minori,  j  mercalores  friimenlari  le!  oleari  Afrari. 

Orelli,  3.331.  Grit.,  -4-26,  .5.  Wilm..  1271.  Dessau,  1342.  et  Prosopogr.,  II, 
p.  2.37,  n.  -491. 

750.  VI  1624.    Voyez  plus  loin,  à  Oslie,  XIV  170. 

751.  VI  1625^.  Hase  de  marbre. 

M(arco)  Petroni[o  iVI(arci)  f(ilio)]   Qiiir(ina)  Honoral[o],  \  prae- 

f(eclo)  cohiortis)  I  Rael[ornni],  |  (rih(nno)  mil(itiim)  Ipg(ionis)  I 

Miner[Yiae]  |  pîiae)  f(i(Ielis),  praef(eclo)  alae  Aiig(iislae)   p(iae) 

f  idpjis)  [Thracium)],    |1   })roc(iiralori)  monet(ae),   proc(iiratori 

vicpsimae)  [hered(ilaliiim1],  |  pror(iiralori)  prov(inciariim;  Bel- 

g(icao,)  et  diiar(iim)  |  Gerinaniar(nm).  proc(iiralori)  a  ratio[n(i- 

biis)]  I  Augiusti),  praef(ecto)  annon(ae),  praef(eclo)  |  Aegypti, 

ponlif(ici)   minor[i],   |    negolialores   ole[ari]   '   ex  Baetica  pa- 

lron[o],  I  ciiratoribii[s]  Cassio  Faus[to].  |  Caecilio  Ho[noralo]. 

Dessau,  1340. —  Sur  Petronius,  cfr.  VI  162.0*;  il  fut  probablement  prae- 
fectus  Aegjjpti  sous  Marc  Aurèle.  Prosopogr.,  III,  p.  27.  n.  207. 

752.  VI  1639.    Voyez  plus  loin,  à  Ostie,  XIV  185. 

753.  VI  1649.  Trouvé  près  des  thermes  de  Dioclétien. 
CapitOLl]ino,  [er|fiiiti)]  R(omano),  patrono  et  defensori  codica- 

rioriim,  |  buste  d'homme  j  sliippatonim  patrono. 

Après  DrocLExiEx. 

7o4.  VI  1673.  L(iicio)  Aelio  Helvio  j  Dionysio,  c(larissimo) 
v(iro),  j  judici  sacrarum  cog  nitioniim  totius  Orien^tis),  I  praesidi 
Syriae  Coele,  \\  correclori  utrius(qiiej  j  Italiae,  ciiratori  aq(ua- 
rnm)  |  et  Miniciae,  r,urat![ori   loeoriim  et]  |  opernm  piiblico- 

rii[m),  î  pontifici  dei  Sol(is),  [ coilegiiim     fabrorum 

ligniiar(iorum)  j  multis  in  se  patrociniis  co. 

Orei.i.i,  60.  F.  Cr.MONT.  MHhrn^  n"9;i. 


204  O.    I.    L.,    VOL.    VI, 

Ce  personnage  se  retrouve  VI  2rj5  et  773,  qui  datent  de  Dioclétien  et  Maxi- 
mien  ;  il  devint /)rae/ec<us  urhi  en  301.  Chronoyraph.  anni  354.  Tomassetti, 
Muaeo  italiano  di  Antichità  classica,  III,  1890,  p.  59.  G.  Govau,  Chronologie 
dP  l'Empire  romain,  p.  363. 

755.  VI  1675.  Cippe  de  marbre. 

Kamenii.  |  Alfenio  Ceionio  Juliuno  i  Kamenio,  v(iro)  c(laris- 
simo),  I  q(iiaeslori)  k(andidato),  praetori  tri|umf(ali),  VII  viro- 
epulonum,  mag(istro),  ;  p(atri)  s(a)c(rorum)  summi  invicti  Milrai, 
iero||ranle  Aecale,  arc(hi)b(iicolo  dei  Lib(eri),  XV  ]  viro  s(acris) 
[f(aciundis)],  laiirobolialo  d(eiim)  M(alris),  i  pontifici  majori, 
consulajri  provinciae  Niimidiae,  jiislitiae  ejus  provisioni||bus- 
q(ue)  confolis  omnibus  [  dloceseos  |  .  .  .  gentilis  P  •  M  Reslu- 
Uis  cornicii|larius  ciim  carinlaris  olFicii  siatuam  |  in  domo  sub 
aère  posuerunl. 

F.  CuMONT,  Mithra,  n»  %i. 

Orelli,  2251.  Ce  personnaj^e  devint  praefedus  urhi  en  333  ;  donc  cette 
inscription  est  antérieure.  Chronogr.  de  354.  G.  Goyau,  p.  423.  Tomassetti,. 
/.  /,,  p.  63.  —  Cfr.  VI  47  (N"  614)  :  magister  et  pater  patrum, 

756.  VI  1682.  Sur  une  base  ronde,  ornée  de  bas-reliefs  bachiques». 

Honor[i].  |  Ammio  Manio  Caesonio  Nico|macho  Anicio  Pau- 
line, v(iro)  1  c(larissimo),  cons(uli)  ordinario,  i  pr(a)ef(ecto)  urbi, 
jud(ici)  sa('rar(um)  cognit(ionum),  [pr]oconsuli  \  prov(inciae) 
Asiae  et  Hellesponti  vice  satra  judicanli.  légale  Karl(li)acinis 
sub  procons(ule)  Afri((a)e  Anicio  !|  Juliano  paire  sno,  cnjus 
providentia  adqiie  |  eulilitas  et  integrilas  reipublicae  corporis  | 
corariorum  insiilas  ad  piistiniini  statiim  [  siium  secundum  Icges 
principum  priorum  imp(eralorniTi)  [L(uci)]  Seplimi  Severi  et 
M  arci)  Aiir(eli)  Anlonini  Aug  usiorum)  ||  restaurari  adque  ador- 
nari  pervigilanllia  sua  providil,  in  mira  memoria  adque  j  in 
omnia  justilia  sna  corpus  coriariorum  palrono  digno  slatue- 
runt. 

(ÎRiîT.,  1090.  19.  Wn.M.,  647a.  Dkssai.  1220. 

VI  *6S3  est  du  même  personnage  ([ni  fut  praefedus  urbi  en  334  et  consul 
ordinaire  la  même  aimée  (Chronogr.  de  354,  éd.  Mommskn,  p.  629.  Tomassetti, 
/.  /.,  p.  64.  (i.  (iovAu,  /.  /.,  p.  424).  Son  père,  cité  1.  5,  fut  consul  en  322. 
Legalus  Karlhaginis,  c'est-à-dire  legatus  provinciae  Africae  diocoeseos  Car- 
Ihaginicnsis  (Il  1262).  —  L.  10,  c'est  par  l'rreur  que  le  nom  de  Valerius  est 
donné  à  Se|)tiuie  Sévère.  Sur  les  insulae.  voyez  (',.  IIimbkrt  el  Cii.  Lécrivain,. 
dans  l)ARKMi;i;it(.  el  Sac.i.ki.  s.  v.  insula.  Klude  Iti^t.,  I,  p.  438.  i.  Il,  p.  377. 

757.  VI  1690.  Popnlonii. 


LRBS    ROM A.  205 

L(ucio)  Aradio  Val(eria)  Proculo,  v(iro)  c(larissimo),  auguri,  | 
ponlifici  majori,  i  quindeceraviro  sacris  faciundis,  pontifici 
Fiaviali,  |  praetori  tulelari,  j  legato  pro  praetore  provinciae 
IVumidiae,  j  peraequatori  census  provinciae  Calleciae,  ;  praesidi 
provinciae  Byzacenae,  \  consiilari  provinciae  Europae  et  Thra- 
ciae,  I  consiilari  provinciae  Siciliae,  comiti  ordinis  secundi,  | 
comiti  ordinis  primi,  j  proconsuli  [irovinciae  Africae  vice  j  sacra 
judicanti,  eidemq(ue)  judicio  sacro  |  per  provincias  proconsu- 
larem  et  |  Numidiam  Byzacium  ac  Tripolim  ilemque  Maure- 
taniam  Silifensem  et  Caesarienseni  \  perfnncto  ollicio  praetec- 
tiirae  praetorio,  i  comili  iterum  ordinis  primi  inlra  Palatium,  | 
praefecto  urbi  vice  sacra  iterum  judicanti,  \  consuli  ordinario  :  | 
Imic  corpus  suariorum  et  confectuariorum,  j  auctoribus  patro- 
nis,  ex  affectu  eidem  jure  debito  !  slatuam  patrono  digno 
ponendam  censuit. 

Orelli,  3672.  Grut.,  361.  1.  Dessau,  1240.  Voyez  la  note  après  VI  1693. 

L.  21,  perfuncto,  etc.,  étant  proconsul  Africae,  il  tut  chargé  de  faire  l'inté- 
rim de  préfet  du  prétoire  dans  le  diocèse  d'Afrique  [Dessau]. 

Bull,  corn..,  1891,  pp.  318-321  :  negoliatori  celeberrimo  suariae  et  pecunriac 
•(inscription  de  la  via  Praenestina).  Étude  hist.,  II,  pp.  94.  370. 

7o8.  VI  1692.  Populonii.  | 
Ille  ego  sum  Proculus,  |  totus  qui  natus  lionori,  | 

Aut  die  quis  sit  lionos,  |  quem  mihi  inesse  negas,  |j 
Coilegium  pislorum  |  patrono  pr(a)estantissimo. 

Dessau,  1342. 

739.  VI  1693. 
Hic  bis  praefectus  patriae  i),  |  praefectus  et  idem  | 
hic  Libyae^),  idem  Libyae  proconsul,  et  ante  | 
ter  vice  qui  sacra  ||  discinxit  jurgia  judex  ^),  \ 
consul  et  aeterno  |  decoravit  nomine  fastos.  | 
Cetera  quid  memorem  [  tanto  sub  judice  gesta,  || 
.  cura  Proculum  videas,  ]  toto  qui  natus  honoii  est  ? 

Coilegium  suariorum  patrono  |  pr{a)estantissimo. 

Grut.,  .361,  3.  Dessau,  1241. 

VI  1690-1694  proviennent  de  statues  élevées  h  L.  Aradius  par  ces  trois  col- 
lèges et  par  la  ville  de  Pouzzoles,  dont  il  était  aussi  patron.  Il  fut  consul  en  340, 
préfet  de  la  ville  en  337.  {Chronogr.  de  354.  Tomassetti,  p.  65.  G.  Goyau, 


206  C.    I-     L.,    VOL.     VI. 

p.  i'M)).  IIenzen  donne  son  cursus  honorum  après  VI  1695.  11  redevint  prae- 
fectus  urbien  331  et  352.  Élude  liist.,  1,  p.  440. 

1)  Deux  fois  praefectus  urbi.  ~)  Voyez  VI  1690,  note.  ')  Gomme  proconsul 
d'Afrique,  puis  deux  fois  comme  préfet  de  la  ville.  [Dessau]. 

760.  VI  1696.  (Irande  base  de  marbre. 

[Inidjsiri  viro  et  omnium  rétro  praetectol[rum  ijndustriam 

supergresso,  Attio  Insteio  Tertullo,  |  [qiiaestori  k(andidato), 

praejtori  k(andi(lato),(onsuli,correelori  |  [Veneliaeet  Histriae], 

praeposifo  fabri|[('ae?,  proco(n)s(iili)  Africae?,  praefecto  ur]bis 

Romae.  ||  [ob  curam  qiiam  egit,  ut  fortunae  eorum]  |  inopia 

iii[genli  afflictae  sollicitudine  ejus]  |  miseriae  atque  ineompa- 

rabili  [indiistria,  cum    in|  \  apertum   perieidum   proruebant, 

recrea]lae  atque  conlotae  reddilis  prislinis  ||  viribus  convalesce- 

rent  et  aetermim  robur  |  acciperent,  atque  (ob)  ejus  aegregi» 

lacta  et  in  se  j  muniticenliam  singiilarem,  cor|)us  magnairiorum 

gravi  melu  et  discrimine  Hi^eratum  |  ei  statuam  aère  insignem 

locavit.  Il  curantibus  |  Fiaviis  Kespecto   Panckario  Sabiniano 

Palass(ioV)  |  et  Florentio  v(iris)  p(erfectissimis)  p(rae)p(ositis) 

corp(oris)  mag(nariorum)  digno  palr(ono). 

Orelu-Henzen,  6i76.  Borchesi  a  restitué  les  1.  3-5  ;  les  restitutions  des  1.  6-8 
sont  un  MoMMSEN.  Attius  Insteius  Tertullus  fut  préfet  de  la  ville  en  307  ;  l'année 
de  son  consulat  est  inconnue  (Chroiuxjr.  de  354.  Tomassetti,  p.  (51.  (î.  Goyau, 
p.  ;i75).  Élude  hisL,  I,  pp.  191.  4)58.  Il,  pp.  108.  ;î70.  377. 

761.  VI  1711.  Au  Janicule. 

Claudius  Julius  Ec[c]lpsius  Dynamius  v(ir)  r(larissimus)  et. 
inl(ustrissimus)  urb(i)  prael(ectus)  d(ieit)  :  }  amore  patriae  con- 
pulsi,  ne  quid  diligentiae  déesse  videalur,  |  studio  noslro  adici 
novimus,  |  ut  omnium  molendinarioriim  fraudes  |  amputentnr, 
quas  subinde  venerabili  populo  alq(uc)  universitali  fieri  |  sug- 
gerentibus  nobis  agnovimus,et  ideo  stateras  fieri  praecepimus,j| 
quas  in  Janiculo  eonslitui  nostra  praece|)it  auctoritas  ;  unde 
hoc  I  progi-ammatc  iiniversitatem  nosse  decernimus  frumenta 
cum  ad  |  liaec  loca  conterenda  detulerint,  consueta  fraudibus 
licentia  |  [qiio  modo]  possit  amoveri  :  primo  pensare  non  dif- 
férant,  deinde  posl'quam  fiegerint,  propter  fidem  integrae 
observationis  adliibitis  jj  isdein  ponderibiis  agnoscanl  nihil  sibi 
abstulisse  licentiam  fraudatorum.  Accipere  autem  secundura 
conslilutum   brevem  molend[in]|arios  tam    in  Janiculo  quaoi 


URBS  u()>iA.  i'OT 

per  diversa  praeoipimiis  per  modiiini  uniim    niimmos  III.  lia 

qnod  si  quis  eorum  inlicita  praesiimptiono  fiirinam    crediderit 

postiilandam,  depreliensiis  et  miillae  suljjaceat  et      f'nsliario 

supplicio  se  noverit  esse  siibdendiini.  Illud  antem  lui  maiiit;i[s 

nostr]a  propter  eorporaforiim  levamen  atlicit  ut,  si  (pii  volun- 

tate  propria,   non   ronpulsus,    sed    donandi   animo   farinam  | 

ofFerre  voilier  il,  liabeat  qui  accipit  liberam  racidlalom. 

Grut.,  1114,  G.  L.  y,  [qito  tnodo]  a  été  intercalé  par  .Mommsen.  Ber.  der  aiichs. 
Gesell.,  I80O,  p.  292.  Selon  Osann  et  Bor<;hesi,  l'auteur  de  Tédit  est  Claudius 
Dynamius,  consul  en  483   Jùude  hist.,  11,  p.  80. 

762-765.  VI  1739-1742.  «  Post  basilkam  Lateranensem  juxta 
sacellum  quod  dkitur  saiicta  Sanctorum  sunt  sex  insignes  marmorei  lapides, 
qui  positi  erant  pro  basibus  columnarum  cujusdam  templi  qnod  erat  illi  con- 
tigiium.  "  [Cyriacus]. 

762.  Vï  1739.  Honori.  [ 

Memmio  Vitrasio  Orfilo,  v(iro)  c(larissimo),  nobililato  et 
actibns  praecipiio,  [)raefeclo  iirbi,  et  iterura  praeTeeto  urbi, 
proconsuli  Africae  j|  et  tertio  sacrarum  cognilioniim  jndici, 
comiti  ordinis  primi  iternm  ;  inlra  consislorium,  legalo  seciin  f.'o 
dirtlcilimis  temporibiis  peli|tn  senatiis  et  p(opuli)  R(omaiii), 
comiti  ordinis  |j  scciindi,  expediliones  bellicas  gubernanli, 
consniari  provinciae  j  Siciliae,  pontif(ici)  dcae  Veslae,  XV  !  viro 
s(acris)  l'(aciiindis!,  pontif(ici)  dei  Sobs,  consuli,  praetori.  | 
r](uaestori)  [k(andidato)]  :  [ 

Corpus  pisloriim  magnariornm  et  castrensarioriini  stalnain  | 
sub  aère  conslitnit. 

763.  VI  1740.  .4m  même,  dans  les  mêmes  termes  : 
Corpus  navicidariorum    statuam  sub  aère    constituit. 

764.  VI  1741.   Honori. 

Memmio  Vilrasio  Orfito,  v(iro)  c(larissimo),  génère  nobili, 
domi  foriscpie  ad  I  exemplum  veterum  continentia  jus  titia, 
constanlia,  providentia  omnil|busquevirliitibus  semperinlustri,| 
praeffeclo)  urbi,  non  multo  inlerposito  tempore  iterum  prae- 
f(ecto)  urbi,  proconsuli  Africae,  comiti  ordinis  primi,  item  | 
comiti  intra  consislorium  ordinis  '|  primi,  legato  petitu  senatiis 
populi  q(ue)  Romani,  comiti  ordinis  secundi,  considari  pro- 
vinciae Siciliae,  ponti  fici  majori  Vestae,  quindecim  viro  sfacris) 
f(aciundis),       pontifici    Solis,    consuli,    praetori,    quaeîjstori 


208  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

[k(andidato)],  atqiie  liis  omnibus  ab  ipsa  |  juventute  perfiincto, 
ob  ejus  lem|poribus  difficillimis  egregias  ac  |  salutares  pro- 

visiones,  ] 

Susceplorum  Osliensium  sive  Portu||ensiiim  aiitiquissimum 

corpus  ob  I  ulilitalem  Urbis  Romae  recreatum  |  statuam  con- 

stituit. 

Orelu,  3184.  Muii.,  720,  2.  Wilm.,  l;23i2.  Dess.ui,  IWA. 

765.  VI  1742.  Honori.  | 

Meramio  Vilrasio  Orfilo,  v(iro)  cflarissimo),  |  nobilitate  acti- 
busquc  ad  exemplum  praecipuo,  praefeclo  urbi  (suit  le  cursus 
honorum,  comme  au  n°  1759J,  om|nibusq(ue)  perf'unclo  hono- 
rib(Ms)  iiilra  }  aelalis  primordia,  ob  providenliara  |  et  slatuni 
optimum  Urbi  Romae  ab  eo  ]  redditum, 

Corpus  omnium  mancijpum  statuam  siib  aère  constituit. 

Orelli,  3183.  Grut.,  438,  1.  —  Henzen  a  dressé  le  cursus  honorum  d'Ortitus 
à  la  suite  de  VI  1742.  11  fut  préfet  de  la  ville  depuis  le  8  décembre  353  jusqu'au 
24  avril  355  et  depuis  octobre  356  jusqu'en  mars  359.  (Chronogr.  de  354. 
ToMASSETTi,  pp.  490-492.  G.  Goyau,  pp.  456-477.  C.  Tn.  XIV,  6,  1).  Il  fut  le 
beau-pére  de  Symmaque,  qui  en  parle  Ep.  1,  I.  9,  1.50.  Rel.  34.  Voyez  Étude 
hist.,  I,  p.  509.  Otto  Seeck,  Ed.  de  Symmaque  (Mon.  Germ.  hisl.)  pp.  XL 
XLIX.  LVl.  LXXV. 

766.  VI  1759.  Grande  l)a.se,  trouvée  dans  l'ile  du  Tibre. 

Ragonio  Vincentio  Celso,  \(iro)  c(larissimo),  |  a  primo  aela- 
lis introitu  in  aclii  |  publico  fideli  exercilalione  versato,  [  cujus 
primaevilas,  oHicio  sedis  urbanae  |  advocalionis  exercito  i), 
fidem  juncxit  ingenio,  ||  prudenliae  miscuit  libertalem,  ila  ut 
nemo  de  |  ejus  industria  nisi  ilie,  contra  (piem  susceperat,  | 
t'ormidaret;  cujus  accessus  aetatis  amplissimi  ]  honoris  et  qui 
solet  seniorib(us)  provenire,  ornalmenta  promeruit  :  nam  rexil 
annonariam  potes||ta(em  urbis  aelernae  2)  ea  aequilate,  ut  inter 
omnes,  [  cpii  ad  eum  animo  liligantis  inlrassent,  parentem  se  j 
plerumq(ue)  magis  his  quam  judicem  praebuisset.  |  Hinc  etiam 
factum  est  ut  mensores  nos  Portuenses,  |  quib(us)  velus  fuit 
cum  caudicariis  diuturnum(i(ue)  ||  hictamen ,  voti  compoles 
abiremus,  ut  ulrumq(ue)  |  corpus  et  bcnelicio  se  et  Victoria 
graluletur  ]  adlectum  ; 

nam  ut  iioc  esset  indicio,  jani  posito  |  magislratu  statuam 
palrono  praeslanlislsimotestimonium  gratulationisexsolvimus,|| 


URBS    ROM A. 


209 


cum  ros  non  adulatione  privato,  sel  jiidicio  '  posito  in  olio  ri 
<|uicte  reddalur. 

Sur  le  côté  :  Dedicata  (anle  diem  oclavum)  kal(endas)  |  Sep- 
lembres)  Fl(avio)  Timasio  el  Fl(avio)  Promolo  v(iris)  c(la- 
rissimis)  c'ons(nlil)us)  3). 

Orelli.  iUli.  (iRCT.,  462,  1.  Dessau,  1-272. 

^)  En  38o,  il  fut  cicarius  urbis  et  advocatus  fori  Romani.  (Symm.,  rel.  23). 
Voy.  0.  Seeck,  Ed.  de  Syramaqiie,  p.  IJV.  -)  A  sa  prélecture  de  Home  (vers 
;'.86,  jusqu'en  389)  se  rapportenttrois  inscriptions  d'Ostie  (XiV  liJS.  139.  173). 
r.fr.  X  4360.  VI  1760.  XIV  174.  17S.  ^)  An  389. 

767.  VI  1766.  Fragment  d'une  table  de  marbre  trouvée  dans  la  iiasi- 
lica  Julia,  en  1849. 

[Ex  auctojritale  Tarraci  Ba[ssi,  v(iri)  c(larissimi),  praef(ecli) 
urbi,  I  nomina]  ..  .  nariorum,  qui   sibi  pecun[iam  ....... 

[c'onjtra  disciplinam  roman[am] ]  vindicare  consiieve- 

r[ant]. 

Suicaient  des  noms  disposés  sur  plusieurs  colonnes.  Dans  la 
première,  il  reste  sept  noms  :  Valerius,  ;  Laurenlius,  \  Urbicus,  | 
Cyriacus,  |  Serpentins,  ]  Ad(|uisitus,  ;  Mercnrins  .  .  .  Dans  la 
troisième,  il  y  a  encore  :  Quodvuldeus  .  .  . 

Henzen,  6430.  B.  d.  /.,  1849,  p.  141.  Jordan,  Ephem.  ep.,  III,  p.  281.  n.  r)4. 
De  Rossi,  B.  d.  1.,  1853,  p.  41.  Gatti,  B.  c,  1891,  p.  343. 

Pour  l'explication,  voyez  Gatti  et  Huelsen,  B.  c,  1891,  pp.  342  sii<i. 
0.  HiRSCHFELD,  Sitzungsber.  der  Berl.  Akad.,  1891,  vol.  39,  pp.  832-833.  Élude 
kist.,  II,  pp.  109.  .S81. 

C'est  la  praescriplio,  l'en-tète  d'une  liste  de  noms  aflichés  par  ordre  du  Pi-él'et 
de  la  ville.  Nous  avons  deux  autres  fragments  de  praescriptiones  de  ce  genre. 
On  trouvera  l'une  plus  loin  (VI  10099)  ;  nous  donnons  l'autre  ei-dessous. 

768.  Bull,  cotn.,  1891,  p.  342.  (Gatti).  Fragment  d'une  table  de  marbre 
trouvée  vin  délia  Polveriera. 

praef.  urb. 

.    panem  populi  conlra 
[con]sueverant 

ndidum  Epictelinses 
orinm  et  Viator 
atium  Aquilenses 
menses  Honifatius 
.  uni  Adeodatus 
statuavalerianen^es 


14 


210  C.    I-    J^.,    VOL.    M. 

Dans  chactiiie  (les  liois  praescriptiones  (VI  1766.  10099.  iBw/i.  co?n.,  1891, 
p.  342),.  on  (ionne  : 

1»  le  nom  du  protVt  qui  a  fait  atticlier  les  noms: 

2"  l'iridicalion  des  délimiuants  ; 

3"  la  nature  du  délit. 

Le  nom  du  préfet  ne  se  tronv(!  plus  (pie  dans  la  preiuière,  Tarracius  Bassus. 
Ammien  MAEiCEixiN  (28,  1,  27)  dit  (pi'il  fut  préfet  de  la  ville  peu  après  368  (po.slcn 
nrbi  praefectus)  et  les  caractères  sont  de  cette  époque.  Les  deux  autres  son!  de 
la  uK'nie  époque,  car  lesm(>mes  noms  y  figurent;  voyez  la  note  apri'S  VI  i(l(i99. 

L'indication  des  délin(pianls  csl  cons(Tvée  en  partie  dans  deux  fraguicnis. 
Dans  le  premier,  Dr.  Ilossi  lisait  \vi\narH)rum  :  Huei.sen  (p.  ^rjl)  et  0.  Hmscr- 
EELD  pensent  qu'il  y  avait  un  nom  i^énérique  le!  que  :  [taber\nariorum.  Dans 
l'autre,  il  reste  :  nomina  acre  /|«r/.sw»mj.  Les  aère  indsi  étaient  ceux  (pii 
participaient  aux  distributiiuis  de  blé;  voyez  les  citations  de  Hcelsen,  p.  Sol, 

n.   1.  HlRSClIFEI.!),  /.  î. 

Ouaut  à  la  peine  inlliiié'c,  les  déliiKpiants  sont  privés  de  certains  avantages  : 
(iistril)uti(ui  gratuite  de  pain  (pancin  pojiuH),  congiairesf;>ecM/((a//i  était  déter- 
miné, par  (^x.  ]):u'  ])Hblicani  ou  coïKjiarik,  Huelsen),  assistance  aux  spectacles. 

Le  délit  qu'ils  avaient  commis  n'est  pas  indi(iué.  Hmscm'ELD,  /.  /.,  conjecture, 
a  cause  du  mot  den'l\ict(i\  ou  derel[iclïs\,  i.\\\' \\%  avaient  quitté  Rome  ou  déserté 
le  métier  (|ui  leur  valait  ce  privilège. 

Après  la  praescripiio  vient  la  liste  des  délinquants.  Aous  avons  d'autres 
fragments  de  listes  (pie  (J.  Gatti  a  réimis  dans  le  Bull,  coin.,  1891,  pp.  ;!i2- 
349.  (lATTi  en  donne  sept  qui  furent  trouvés  avec  le  A'"  768  et  (pii  proviennent 
(le  la  même  inscription.  En  voici  un  : 

769.    Bull,  œm.,  1891,  p.  343.  Fragm.  h. 
Trajan[ensésj 
[dej  teglatu 
I  CJaelimontiensil)(us) 
(^amellensibus 
Tascogensibus 
Isacis 

Decennensibus 
Monetariis 
ad  lacum  longiim 
Noenses  de  ara 
Matidie 
larii 

C.ATTi  rapporte  ;i  ces  listes  six  autres  fragments  (Ibid..  pp.  317-349,  D-L 
dont  les  trois  premiers  ont  été  trouvés  dans  les  ruines  de  la  basilica  .Iulia.  .Nous 
en  donnerons  un  plus  loin  (VI  9103).  Le  quatrième  a  (Hé  trouve  au  viens  .liKia- 
rius  voisin  de  la  basilica  Julia;  le  li^  a  été  trouvé  non  loin  de  VI  10099. 

Toutes  ces  listes  donnent  les  noms,  ordinairement  au  nominatif,  av(^c  le 
ijiétier  (fullo.  Innarius.  lupinarius,  olilor,  plimiarius,  tabernarius,  tonsor. 
venliarius,  etc.  Voyez  Huei.sen,  Bull,  cum.,  1891,  p.  3r>l,  n.  1);  deux  fois  la 
religion  est  indiquée  :  Félix  Tiiieosus  Jttdcuf;,  Creltctis  Judeus. 

Les  indications  coll.,  ex  coll.,  (/rfatis)  ad(lectits)  sont  douteuses. 

(Jn  trouve  encore  :  Colocion  cum  .suis,  ^farcianus  Tiliani  /ilius,  Co7islanUu>i 


Imiis  ROMA.  241 

ftlius  Bessae.  Les  collèges  étaient  héréditaires;  cfr.  1\  2998.  XIV  3649.  VI 
9920.  Dessau,  Ann.  d.  !..  1882,  p.  i:U.  Hit.i.sen,  /.  /..  \).  352.  Élude  hisL,  11, 
pp.  301-302.  360. 

D'autres  noms  sont  précédés  de  per  :  per  Pelritm,  per  Crescentionem,  etc. 
On  ne  sait  ce  que  cela  signifie. 

Enfin  les  noms  sont  disposés  topograpliiquement  et  répartis  suivant  les  quar- 
tiers dont  l'indication  précède  :  de  teglalu,  Trajanenses,  Caelimontienses, 
Jsiaci,  etc. 

Voyez  l'excellent  commentaire  de  Hielsen,  Bull,  coin.,  1891,  pp.  349-338. 

770.  VI  1770.  Table  de  marbre,  trouvée  prés  de  S.  Pierre  aux  Liens. 

Ex  aucloritale  !  Turci  Aproniani,  v(iri)  c(larissimi),  prae- 
i'ecli  urbis  : 

Kalio  docuit  utilitale  suajdente,  consueludlne  mi||candi  siini- 

mota  sub  exagio  |  potius  pecora  vendere,  quam    digilis  conlii- 

dentibus  trade  re,  ut,  adpenso  pécore,  capite    pedibtis  el  sevo 

laetanle  et   ,  subgiilari  laiiio  cedentibus,       reliqiia  caro  cuin 

pelle  et  inte  raneis  proficiat  venditori,    sub  conspectu  publico 

tîde  pon  deris  conprobata,   ut  quantum   |  caro  occisi  pecons 

adpendat,    et  emptor  norit  et  vendilor,  '.  comraodis  omnibus 

et  pracda     damnata,  quam  Iribunus  ofïî  cium  cancellarius  et 

seriba  j|  de  pccuariis  capere  consueve  rant  :  quae  forma  inler- 

dieti  et  dispositionis  sul)  gladii  pe  riculo  perpetuo  custodien  (la 

mandatur. 

Orelli,  3166.  Sur  Aproniaiius,  Préfet  de  la  ville  en  363-364,  voyez  la  note 
après  VI  1771,  ci-après, 

771.  VI  177J.  Ex  auctoritate  Turci  Aproniani,  v(iri) 
('(larissimi),    praef(ecti)  Urb(is)  : 

Licet  formam  dispositionis  acia  conlineanl,  ad  (idem  taljmen 
gestorum  plenius  memoriae  tradendam  tabulam  placuit  adfigi,  | 
(juae  publicaret  ordinem  rerum  ;  ]  cum  suarios  damnis  videre- 
miis  adfectos  et  eos  etiam  ordines,  ij  qui  suariam  l'aciunt,  pro- 
vidimus  liis  levamen  e\  (itido  canonico  vinario,  ut  viginli 
quinque  milia  amt'orum  annua  conse(|uanliir  sub  ea  divisione, 
ut  duae  partes  |j  suariis,  tertia  vero  liis  ordinibus  prodciat 
(|ui  suariam  recognos  cunt,  ita  ut  idem  ordines  juxta  con  sue- 
tudinem  tam  proprium  quod  appellatur,  (juam  annonas  ex- 
.sol||vant  et  moderatione  adhibita  perinde  a  possessore  susci- 
piant  adque  accipere  sunt  soliti,  anti  quo  more  praecunle, 
interdicentrs  ;  no  [e]normia  illa  indebilaciue  prae  slenlur,  (juae 


212  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

tam  tribuDus  quam  |  patroni  divers!  et  varia  consequejbantur 
olBcia;  contra  quod  interdi  ctum  si  qui  ausi  fuerint  de  com - 
muni  largiri,  et  scribae  quidem  !  c[e]terique  poenae  subja- 
cpfajnt. 

(iRiT.,  647,  7.  —  Coniparo/,  la  I.  4,  C.  Th.,  14.  4  (Valeniinianus  et  Valens 
Augusli  ad  Praetextatuin  praef.  urbi,  en  867).  —  Le  Iribiin  dont  il  est  parlé 
Vi  1770,  I.  19  et  1771,  I.  M,  est  le  tribunus  fori  suarii,  qui  était  sous  les 
ordres  du  Préfet  de  la  ville  (Not.  Diyn.  éd.  Seeck,  Occ,  IV,  10).  Smt  ordines 
qui  suariani  faciimt,  voyez  Étude  liist.,  II,  pp.  92-93.  L.  Turcius  Uulius  Apro- 
nianus  Asterius  fut  Préfet  de  la  ville  de  :56;!  ;i  ;!64  (Seeck,  Hermès,  vol.  XVIII, 
p  301,  et  Êdit.  de  Symniaque.  p.  XLII.  Tomassetti,  p.  494.  (i.  Goyai,  p.  499)  ; 
son  père  avait  rempli  les  uiéiues  fonctions  en  3;59.  Valentinien  et  Valens  (C. 
Th.,  14,  4,  4,  en  367)  font  allusion  au  premier  édit  (VI  1770)  quand  ils  disent 
iiPraetextatus  :  quibus  in  rébus  illud  quoque  a  decessore  tuo  salubriler  insti- 
tutum  est,  quo  suariis  uestiuiandi  liccntia  deneqetur,  et  l'on  voit  que  cet  édit 
était  récent. 

Élude  hisl.,  II,  pp.  92-96.  082.  424. 

77â.  VI  1785.  Fraiiment  d'une  table  de  marbre. 

(H)austoribus  :  lu  cupa  una  numm(i)  XXX. 

Tabulariis  :  in  singulis  apocis  numm(i)  XX. 

Exasciatori  :  in  cupa  una  numm(i)  X.  | 

Falancariis  qui  de  ciconiis  ad  templum  cupas  referre  con- 
sueverunt  :  numm(i)  .  .  .  || 

Custodibus  cuparum  :  [numm(i)J  ... 

D[e]  ampullis  placuit  ut  post  degustatio[nem]  |  possessori 
reddantur. 

Professionariis  de  ciconiis,  statira  ut  ad veneret  ('sic^  \  vinum, 
in  una  cupa  :  numm(i)  CXX. 

Sur  un  petit  fragment  ; 

Quae  j  Bita  constitu  ...    [scjribta. 

Or.-Henzen,  r)089.  MoMMSEN,  Ber.  dei'  sdchs.  GeseU.,  1851,  p.  76.  I.  R.  \., 
()830. 

L.  9  adveneret=^adveneril,  sujet  :  vinuui.  Mommsen  (l.  l.J  propose  :  advexe- 
rit.  L'inscription  se  rapporte  à  la  livraison  du  canon  vinarius,  par  les  posse.v- 
■sores  de  la  regio  iirbicaria,  surtout  de  Lucanie  et  du  Bruttium  (C.  Th.  14,  4,  4). 
Les  possessore.s  (1.  8)  ou  professionarii  (I.  9)  devaient  transporter  les  cupae  a 
un  endroit  du  Champ  de  Mars  appelé  ad  ciconias  nixas  (C.  Th.,  14,  4,  9.  Notil. 
et  Curioswn,  reg.  IX,  Preli.er,  Regionen,  p.  173.  De  Uiîgcieho,  Diz.  epigr.,  Il, 
p.  37)  ;  là,  les  susreptores  (C.  Th.,  XII,  6,  26)  faisaient  la  dégustation  et  les 
possesseurs  recevaient  120  sesterces  par  cupa.  Pour  la  dégustai  ion,  le  trésor 
payait  30  sesterces  par  cupa  aux  haustores,  20  aux  tabularii  par  apoca,  20  a 
Vexasciator  ;  la  somme,  payée  aux  falancarii  qui  portaient  le  \in  de  la  auprès 
d'ini  temple  inconnu,  et  aux  gardiens  des  cupac,  est  effacée. 

Cfr.  VI  7803  :  in  monimcnto  palangarioru(m). 


rr.Ks  noM\.  tilô 

Ad  templuin  (Salis).  \o\n  noire  Étude  hist.,  11,  [)[).  98-99.  Ch.  Huelsk.n. 
Bull,  corn.,  189;i.  pp.  48-49. 

Appari tores  magistratuum  publicorum  P.  R. 

(1802-1975  et  3871-3873). 

SCUII{.\E     LIHRARII     (,>UAKSTORIl     TRIUM     DECURIARUM. 

773.  VI  1826.  L(uciiis)  Quaestoriiis  |  Cinyra,  lihferliisl 

lil)rar(ioriim)  qiiaestor(iorum). 

Dessai;,  1897.  —  Les  décurie-s  d'appariteurs  ont  des  escla\es  qu'elles  peuvent 
affranchir.  Ulpianus,  Dig.,  29,  2,  25,  1.  Cfr.  Mommsen,  Sf-R..  \~,  p.  .'$26.  F. 
p.  341.  Trad.  Giraud,  I,  p.  387.  Étude  hisl.,  I,  p.  55,  ii,  2. 

774.  VI  1833*.  L(iicio)  Volusio  Himero,  \  scrib(ae)  lib[r(a- 

rio)]  q(uaestorio  (riiim)  clec(uriaruni),  |  sacerdoti  Geni  L(ucii) 

n(ostri)  cens[oris],  Phyl[l]is  conjugi  et  palrono  [  de  suo,  loco 

dato  ex  d(ecrelo)  d(ecurionum). 

MuRAT.,  159,  6.  —  Himerus  est  un  affranchi  de  L.  Volusius  Saturninus  (voy. 
ci-après,  VI  7281-7393),  consul  en  742  a.  u.c.,  que  ses  affranchis  appellent 
censor,  parce  qu'il  l'ut  investi  censoria  potestate  legendis  eqititum  deciiriis 
(Tac,  Ann.,  3.  30.  Si  et..  Aiuj.,  37).  Cfr.  VI  1967.  1968.  Mommsen,  St-R.,  11-', 
p.  384,  n.  3. 

775.  VI  1833^.  Trouvé  probablement  dans  la  sépulture  des  Vobtsii 
sur  la  via  Appia. 

L(iici)  Volusi  Plocami  Majoris,  scribae  lil)rario  q(iiaes(orio 
Iriiim)  I  decuri[arum],  Volusia  Irone  |j  conjugi  fecit  de  suo;  | 
L(ucius)  Volusius  Chrestus  \  decurionum  perraissu  j  re[s]tiluil. 

L.  4,  il  y  a  :  DECVRIONAT. 

77G.   VI  1833^   Cippc  de  marbre. 

D(is)  M(anibus).  ]  L(uci)  Volusi  Primajni,  scrib(ae)  libr(ario) 
q(oaestorio  Irium)  de((uriarum)  el  liclo|ri  (Irium)  dec(uria- 
rum),  Jl  Volusia  Salvia  ;  palri  pientissimo. 

Or.-Henzen,  6.563. 

LICTORKS. 

777.  VI  18*72.  base  de  marbre;  en  haut,  deux  hommes  dans  une 
barque  ;  sur  les  côtés,  la  même  ligure  ;  sur  l'un,  un  homme  vêtu  de  la  toge  lient 
de  la  main  droite  une  palme,  et  de  la  t^auche  des  faisceau.v.  [Ciacconio]. 

Ti(berio)  Claudio  Esquil(ina)  Seveio,  |  decuriali  lictori,  pa- 
lrono   corporis  piscalorum  el     urinator(um),  (j(uin)q(uennali 


214  <-  I.  I",  voi,.  VI. 


terlium)  pjusdem  corporis,  |  ob  mérita  ejus,  ||  (jiiod  hic  priiims 
statuas  diias,  una(m)  |  Antonini  Aug(nsti)  domini  n(oslri), 
aliam  .lid(iae)  |  Aiigustae  doininae  nostr(ae),  s(ua)  p(ecunia) 
p(osiierit)  \  una  cum  Claudio  Pontiano  filio  |  sno  e(qiiile)  Ko- 
in(ano),  et  hoc  ampliiis  eidem  ||  corpori  donaverit  (sesterliiim 
dccem)  mil(ia)  n(iimmiim),  j  ut  ex  usuris  eoriim  quodannis  | 
nalali  suo  (ante  diem  decimum  soptimum)  k(alendas)  Febr(ua- 
rias)  I  sportulae  viritim  dividanlur,  |  praesertim  cum  navigatio 
sca}|phai'um  diligenlia  ejus  adqiiisita  ]  et  confirmala  sit  : 

ex  drcreto|ordinis  corporis  piscatorum  et ,  urinatorum  tolius 
alv(ei)  Tiber(is),  quibus  ex  s(enatus)  c(onsullo)  coire  licet,  s(ua) 
p('ecunia)  p(osuerunl). 

Sur  le  côté  gauche  :  Dedic(ata)  XVI  k(alendas)  Sept(embres) 
Nummio  Albino  et  Fulvio  Aemiliano  co(n)s(ulibus).  | 

l^raesentibus  :  '  Juventio  Corneliano  et  j  Julio  Felicissimo,  | 
palronis.  j| 

Quinquennalib(us)  :  |  Claudio  Quiutiano  et  {  Plutio  A(|uilino.  | 

Curalorib(us)  :  \  Aelio  Augustale  et  ||  Antonio  Vitale  et  [ 

Claudio  Crispo. 

(tiiKi.u,  ili:i.  Grut.,  391,  1.  11«),  o.  Wii.M.,   17:57.  —  Consuls  de  l'an  iîdO. 
Sur  le  corpus  piscatorum  et  urinatorum,  voyez  notre  Étude  hist..  II,  p.  ri3!>, 
cl  surtout  lo  vol.  I,  ]).  237  et  U,  p.  77. 

778.  VI  1892.  M(arcus)  Siitorius  M(arci)  l(ibertus)  Pam- 
philus,  liclor  curi;i[l(us)  \  a|  sacris  publiciis  (sic)  p(opidi)  R(o- 
mani)  ]  Quiritium,  vialor  (|iii  co(n)s(ulibus)  et  pr(aetoril)u.s) 
apparet,  decurio  conlegi  fabrum  ferrarium;  '■ 

.Suloria  M(arci)  l(iberta)  |  Thais,  mater    Pamphili  ; 

M(arcus)  Sutorius  M(arci)  l(ibertus)  Barnaes,  conlib(ertus) 
l>amphili  viator(is)|  qui  co(n)s(ulil)us)et  pr(aetoribus) apparet  ;  | 

C(aiiis)  Claudius  l\](arci)  l(iberlus)  Posidonius,  amicus 
Pamphili  ;  || 

Suloria  iM(arci)  l(iberla)  Psycharium,  liberla  el  deliciae 
Pamphili  ; 

Sutoria  M(arci)  l(il)erta)  Chelido,  conlib(erla)  et  conj(ux) 
Pamphili  ; 

Sutoria  M(arci)  l(iberla),     liberla  Pamphili; 

M(arcus)  Sutorius  M(arci)  l(iberlus)  [{iilio,  libertus  Pam- 
phili; 1 


IKIÎS    liOMA.  215 

M(arcu.sj  Sulorius  M(arci)  l(iljertiis) ,  lib(erUis)  Para- 

phiii  ; 

M(arciis)  Sutoriiis  M(arci)  I(ibertus)  Forlunatiis,  l(ibertusi 
Pamphili  ; 

Suloria  M(arci)  l(iberta),  lib[erta  Pamphili]. 

Grut.,  632,  1.  Dessau,  1915. 

VIATORES. 

779.  VI  1920.  D(is)  iM(anibus).  Liucio)  Faenio  L(ucii) 
!ib(ei-to)  Pros(iec[t]o,  viatori  qui  co(n)s(ulibiis)  et  praeloribus  ( 
apparuit,  item  qtiinquennali  coliegi  Anto[nia]ni,  liberli  el 
liberlae  b(eDe)  m(erenti)  f(eceruiil). 

Mlr,,  700,  2.  Anto[nia]ni,  conjecture  de  Mommsen,  Rliein.  Mas.,  N.  F.,  VI, 
p.  16.  Il  y  a  ANTO'O  -  M. 

780.  VI  1925.  Tutic(ius?l  Hylas  hic  positus,  qui  fuit 
margaril(arius).  Hic  habuit  dec(uriam)  viat(oriam)  consu  la- 
rem,  et  colleg(ii)  den[f]]r(ophororura)  Roman(orum)  q(uinj- 
q(uennalis)  p(er)p(etu»is)  fuit;  [j  qui  reliquit  collegio  s(upra) 
s(cripto)  I  (sestertium)  decem  railfia)  n(ummura),  uti  ex  usuris 
ejus  omnibus  annis  parentet  ei  hoc  loco,  aut  si  non  factura 
fuerit  ante  Terminal(ia),  inferet  jj  aerario  p(opuli)  R(omani) 
decem  m(ilia)  n(ummum). 

Okelli,  4076.  Mlrat.,  olo,  o.  Dessai  ,  1911). 

Comparez  VI  64J.  B.  c,  1890,  p.  18,  Tav.  I.  Il  (ci-aprcs).  Sur  les  Termina- 
lia,  voyez  Marijvakht,  St-V..  IIP,  p.  202. 

781.  VI  1932^  =  VI  5179.  Voyez  plus  loin. 

782.  VI   1933.    Q(uintus)    Considius   Q(uinli)   l(ibertus) 

Ero[s],      vialor  aed(iliura)   pl(ebis)  lege  Papiria,      Lupercus 

Quinctial(is)  vêtus     accensus  co(n)s(ulum),      nugister  trium 

decuriar(um),  ||  Considia  Q(uincli)  l{iberla)  Âmmia. 

ORELEr,22o3.  —  Nous  ne  savons  rien  de  cette  lex  Papiria.  Voy.  Th.  M.,  Rhein. 
^fus.,  N.  F.,  VI,  p.  47.  Quintial(is)  est  une  erreur  du  lapicide  pour  Quincli- 
lianus.  Du  reste,  les  Luperci  seraient  mieux  appelés  (Juinctiales.  Voyez 
Mommsen,  Rom.  Gesch..  1',  p.  o3. 

783.  VI  1935.  D(is)iM(anibus).  L(ucio)  Mario  Phoebo,  1 
viatori  Iribunicio  decuriae  majo  ris,  mercatori  olei  hispani 
ex     provincia    Baetica. 


216  C.    I,    L.,    VOL.    VI. 

Oreixi,  3254.  Gki'ter,  Uttî,  1.  La  decuria  aedilicia  major  parait  avoir  été 
la  decuria  scribarum  aedilium  curulium.  Les  déciiries  de  scribes  qiiestoiieiis 
s'appelaient  très  decuriae  minores  (VI  1819);  de  même,  la  decuria  major  via- 
torum  tribuniciorum  désigne  les  viateurs  des  tribuns  par  (ippositioii  à  ceux  des 
.édiles  plébéiens.  Voy.  Th.^M.,  St-R.,  P,  p.  330,  n  o  et  6. 

78i.  VI  1936.  In  honorera  domiis  Augusl(ae),  Ti(berius) 
Claudius  Secundns  coactor  cum  Ti(berio)  Claudio  Ti(l)erii) 
f(ilio)  Quir(ina)  Secundo  f(ilio),  vialoribiis  (Irium)vir(iim)  et 
(quall»or)vir(iim)  scholam  cum  slaluis  et  imaginibiis  orna- 
mentisqiie  omnibus  sua  i  m  pensa  fecil. 

Gruter,  169,  .5. 

783.  VI  1942-7446.    Voyez  plus  loin. 

PRAKCONES    AEDILIUM.     AI'I'ARITOR    AEIULIIM. 

786 .  VI  1946.  Table  de  pierre  de  Tibur  ;  caractères  bons  et  anciens; 
dans  une  vigne  près  de  la  porte  Capène. 

Hoc  nionimentum  apparilorum  praeconum  aedilium  vele- 
rum    vicarium  esl  |  et  posterisque  eorum 

Oreli.i,  .3202.  W'u.M.,  ."{SS.  DKSsAr.  1936. 

Le  monument  appartenait  aux  apparitores,  aux  praecones  aedilium  vcic- 
res  et  a  leurs  vicarii.  Sur  les  vicarii  apparilorum.  voyez  la  lex  Camélia  de 
XX  quaestorihus,  2,  24  (C.  I.  L.,  1  202),  et  Th.  M.,  St-R..  l^,  p.  325.  P,  p.  340. 
Les  wcrtrn  achetaient  la  décurie  (Mommsen. /./.,  cf.  iî/ifim.  Mus.,  N.  F..\\, 
p.  9.  Pernice,  Parenja,  Zeilschr.  derSavignystift.,  V,  1884,  p.  102)  ;  aux  prae- 
cones  reteres  comparez  les  scribae  quaestorii  munere  functi  (1.  R.  X.,  49.'J1  =  IX 
24.54.  et  VT  1820.  1822),  et  le  srriba  aed(iliwn)  hon(ore)usus  (VI  1818.  1854). 

787.  VI  1947.  Du  même  monument.  D(ecimus)  Cacsiliiis 
Ingonufus]  appar(i(oribus)  aedilic(iis)  praec(onibus)  vicar(iis) 
\elcril)uscubic(uluni)  liyp(a)el(li)r(uni)  cum  ornam(enlis1  suis 
(l(e)  s(uo)  d(onum)  d(edil). 

Lecture  de  Henzen. 

788.  VI  1948.  Table  de  marbre. 

Q(uintus)  Halerins  Q(uinli)  l(il)ertus)  Olympiens,  appai  (ilor) 
aotJil(ium),  permissu  collc[g]ai(um),     Haleriac  Q(uin(i)  l(iber- 
lae)  Succcssae     conjugi  piissimae;  v(ixil)  a(nnis)  XX;  ||  tccil 
ot  sibi  ollas  diias. 


LU  lis    ROMA.  i217 

IV.  Sacerdotes.  Ministri  sacerdotum. 

789.  VI  2151.  Jiinio  Posturaiano,  v(iro)  c(larissimo), 
p(alri)  p(atrura)  \  dei  Solis  invicti  Milhr(a)e,  |  XV  viro  s(acris) 
l'(aciundis),  ponlifici  |  dei  Solis,  ordo  sacer|dotuin  magistro 
siio,  I  curante  et  dedicante  |  Flavio  Herculeo,  viro  religiosis- 
simo. 

(iRUT.,  3i;i,  3.  F.  Glmont,  Millira,  18.  —  Cfr,  VI  47  :  magiMer  et  paler 
patrum.  Cet  ordo  sacerdotwn  se  compose  des  patres,  dignitaires  dans  le  culte 
(le  Mithra.  Il  ne  faut  pas  confondre  ce  Junius  Postumianus  avec  le  préfet  du 
prétoire  de  l'an  383,  qui  était  chrétien  (Gothokr.,  Prosopogr.  Cod.  Theod., 
p.  59,  éd.  Ritter).  [G.  H.]. 

Collegia  tibicinum  et  fidicinum  item  symphoniacorum 

VI  2191-2193.  258-1.  3i39i).  3877  et  3877^. 

790.  VI  2191.  Base  de  marbre  qui  se  trouvait,  au  \vi«  siècle,  dans 
le  mur  d'une  vigne,  entre  l'arc  de  Constantin  et  le  Septi/.oniuni. 

Collegio  tibicinum  et  fidicinum  Romanorum  [  <|iii  s(a(ris) 
p(ublicis)  p(raesto)  s(unt),  Ti(berius)  Julius  Tyrannus,  [ijm- 
munis  perpetuus  et  ||  [Ti(berius)  Jjulius  Tyrannus  f(ilius)  | 
l)(onoris)  c(ausa)  d(onum)  d(ederunt).  ' 

Dedicatum  k(alendis)  Marl(iis)  i  [Ujrso  Serviano  II  L(ucio) 
Fabio  Just(o)  co(n)sulibus). 

Orfxu,  2448.  —  Consuls  de  l'an  102.  ,      ,  ... 

791.  VI  2192.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibus).  !  T(ito)  Aur(elio)  T(iti)  f(ilio)  Pom^p)l(ina)  | 

Clito,   dec(uriali)  coll(egii)  fid(icinum)  |  R(omanorum);  vixit 

ann(is)  VIII ,  m(ensibus)  |  IIII,   [d(iebus)]   XXII;   Aur(elius) 

Nice||phorianus  et  Filume|ne  Hlio  dulcissi|mo  b(ene)  m(erenli) 

r(ecerunl). 

Obfxli-Hen/kn,  (5098.  Mcmmsen,  A.  d.  /.,  1849,  p.  220.  /.  R.  N..  6845. 
Dec(iiriaUs),  plutôt  que  dcc(urioni) ,  à  cause  de  l'âge  de  T.  Aurelius  Clitus. 

792.  VI  2193=4419.  P'o.yezjo/ws/om. 

793.  VI  2202 -XIV  2629.  Voyez  plus  loin. 

794.  VI  2206.   I>ans  une  vigne  au-delà  du  Tibre. 

M(arco)  Ogulnio  Feroci,  |  aedituo  aedis  Concordiae,  |  colle- 
gium  I  speclariorum  |  patrono  optimo  \  d(onum)  d(edit). 


218  C.    I.     L.,     VOL.     M. 

795.   VI  2212.  Table  de  marluv. 

Sex(tus)  Larlidiiis  1  Sex(li)  l(ibertus)  Advena,  aeddliiiis) 
mag(ister). 

MURAT.,  713,    i.  MoMMSKN,  /.  R.  N..  ()78-J. 

l'aedituus  magister  vIaW  l'administrateur  du  IciniJJc  et  non  le  pié.sident  d'un 
collège.  Maruuariit.  Sl-V..  111%  p.  21y.  I.e  Culte,  I.  p.  iïil);  cfr.  n.  2213  : 
Lollia  l'rhana,  aeditua  minislra. 

79().  VI  2239.  D(is)   M(anibus)   ;   Ve[t]iiri[aje  Semno,  \ 

lionora[l]ae  o[b]  ]  magistratiim  |  collegi  Bonae  Deae,  ||  Tynduris 

lib(erta)  |  patronae  b(ene)  m(erenli)  ;  fecit. 

n.  d.  /.,  1861,  p  41.  -  VI  2236.  2237  :  sacerdoa  Bon(a)e  Dmc:  223H  : 
mnfj(istra)  Bonac  D[eac\  ;  2240  :  sacerdos  a  Dona  Dea.  Ce  collège  devait  étic 
composé  de  t'enime.-^.  Vaglieri,  dans  Dk  Ri!(.(;ikuo.  Di:.  cpigr..  I,  p.  1013.  Il  lit  : 
IV(/]urî[a|r  Semne  Honora[i\ae. 

797.  VI  2265.  D(is)  M(aiiibiis).    Tiilo)  Flavio  C[li]r[y]so- 

pa[edi],  !  sodales  ballatorr[s]    Cybelao  benemerenti  feL-eninl, 

Orelm,  2337.  MiJRAT.,  185,  i.  —  Ballarc,  j^aWileiv,  sauler.  Selon  Henzen, 
ce  sont  les  Galli,  prêtres  danseni's  du  rnlte  de  la  Magna  Mater.  Elude  hist.,  1. 
p.  245.  (i. 

798.  VI  2279.  Dis  Manib(tis).  '  Claudia  Janiiairia  Bcno- 
dicla,  1  sacronim,  hic  sila  pst. 

ftRKi.ii,  2311.  Sur  Benedicla,  voyez  VI  16932  (ci-aincs). 

799.  VI  2288.  M(arciis)  Liviiis  Scirti  l(iberliis)  Faiislus,  | 
d<M'(iirio),  (|(iiaeslor),  sacerdos.  Albia  Hero  Faiisti.  L(ociim) 
d(edi()    Honor(ata).    A["p]ri[l[is  I(iberliis?). 

M  s'agit  d'un  decurio,  quaeslor.  sacerdos.  d'un  collège  d'nfl'ranchis  de  i.ixir 
I  Henzen|.  Cfr.  Bull.  cotn..  1886,  p.  285.  n.  1280,  que  nous  donnerons  plus  loin. 

V.  Milites. 

8(1(1.   VI  2584.  Cippe  de  marbre. 

l)(is)  M(anibiisl.  \  P(nblio)  Oclavio  P(iiblii)  (il(io)    Vol(tinia) 

Maiccllino  Liico  Feroniae,     vctcrano  Aiigii;Storiira,  (|iii  mib- 

I  avil  in  c(o)li(orte)  V  pr(aetoria)  an|ois  XV[II  honesta    missioiio 

inissii  s,  frumento  pub  lico,  collogio  tibicin  um,  qui  vixit  aunis 

\\X  VU,  mcnsibiis  sex,  die  bus  Wlll,  palrono  et  coj  ngi  me- 

rentissimo  Oc  tavia  Hermione  libella    v(iva)  l'(eci(). 

MiB.,  531,  1.  Frumciilo publico.  Voyez  noire  l-!tude  hist..  I,  p.  510,  el  com- 
parez VI  10220,  10221  (plus  loin». 


Liu'.s  r.oM.v.  219 

801.  VI  2819.  Cippe  de  marbre.  Trouvé  sur  l'Esquilin,  près  de 
S.  Antoine  et  de  S.  Eusèbe,  avec  des  listes  et  d'autres  dédicaces  de  soldats  pré- 
toriens (VI  2385.  -2388-2394.  2,396.  2797-2860). 

J(ovi)  O(ptimo) . .  ancciel . . .  j  Aur(erms)  Bitus,     sacerdos, 

voliim    [qujod  vovimus  cives  prov(inciae)  Thraclii(a)e  reg(iae) 

Serdicens(is)  i  midne  Potelense,  |  salvo  c[ol]l(egio)  Martis    el 

Hcrculis,    v(otum)  s(oliiliim)  l(ibens)  ni(erito),  d(omino)n(oslro) 

Galleno  i|  Ang(usto)  VII  et  Sabinillo    co(n)siilibus). 

Consuls  de  l'an  266.  —  Le  surnom  de  Jupiter  est  illisible.  Bitus  était  sarcr- 
floa  collegii.  Henzen  conjecture  que  midne  est  le  mot  tlirace  pour  vicm.  Le> 
dédicaces  VI  2797-2860  sont  toutes  faites  par  des  prétoriens  originaires  des 
provinces  ;  c'est  Septime  Sévère  qui  commença  à  recruter  ces  soldats  ailleurs 
([u'en  Italie.  Toutes  ces  dédicaces  étaient  peut-être  placées  dans  un  sanctuaire 
de  Mars  et  d'Hercule;  cfr.  VI,  p.  720. 

802.  VI  2961.  C(aius)Julius  Secundiis,    (cenlurio)  coli(or- 

tis)  I  vig(iliim  ,  posiiit  sibi    collegisqiie  suis  et    liituris. 

I5a.se  qui  portait  un  objet  du  cuite.  Collefiae,  soldats  du  même  grade.  Voyez 
voN  DoMASZEWsKi,  Wcst.  Zeitsclir..  l89o,  p.  80. 

803.  VI  3324.  Table  de  marl)re  provenant  d'ini  monimcnlum  sire 
sepulclirum  de  famille  construit  par  Aelius  Valent iuus,  oplio  pere<]rinorum. 
Cette  insci'iption  a  été  gravée  sur  une  autre  qui  est  martelée  et  qui  se  terminait 
par  le  mot  :  Horatiorum.  .Vu-dessous  de  ce  mot  martelé,  on  lit  :  Siinpliciorwn. 

Cfr.  <;.  (;.UTi,  B.  c.  1878,  p.  63. 

804.  VI  3497.  Table.  Jul(ius)  Atlienodorus  a  iiiilitiis  se 
bibo  '  fecit  sibi  et  Jul(iae)  Maxirainac  |  conjugi  et  Jid(io)  Atlie- 
nodoro    lilio  el  liberlis  liberlabusque  posterisqiie  eoriim.  ;| 

Eusebioriim. 

.MiR.,  820,  7.  Sur  les  Eusebii.  cfr.  VI  8ol3.  10273. 

Additamenta. 

80u.   VI  36'78.  Base  de  marbre,  trouvée  en  1875  via  de'  Fienili. 

Numiiii  Fortiinae  col(legii)  fa[briim],  M(arcus)  Valeriiis 
Feli[x],  lionoratus  collegi  ejus[demj,  (|uod  merilis  nieis, 
aiictorila[te]  magistror(iim),  decrel(o)  lionoral[oriimJ  1|  et  de- 
ciirionum,  commodis  diip|  licatis]  [  doniim  d(ederim)  d)edica- 
verim). 

C.  L.  ViscoNTi,  B.  c.  1875,  p.  l-ii.  —  Visconti  rattache  mal  deaniomim  :i 
commodis.  Nous  avons  donné  la  restitution  de  IIenzkn.  Mommsen  piopnse  : 
quod  —  commodis  dup[lic(alus)  stim],  donum  d(edi)  d(edicavi).  Comme  les 


220  i;.  1.  L.,  VOL.   VI. 

inscriptions  ne  mentionnent  pas  de  collegiuni  fabruin  à  Rome,  nous  proposons, 
;i  la  tin  de  la  première  ligne  :  fa[bv(um)  ti(j(nariorum)];  les  magistri,  les  hono- 
rnti  et  les  décurions  de  ce  collège  sont  connus.  Revue  de  l'Instr.  publ.  en 
Belg.,  1891,  p.  119.  Étude  hisl.,  I,  p.  379,  n.  4.  —  On  appelle  honorati,  dit 
Henzen,  ceux  qui  ont  rempli  les  fonctions  de  magister  dans  un  collège, 

806.  VI  3696.  Pierre  de  Tibur,  trouvée  au  Forum  en  187;s. 
[Magistri]  qiiinq(uennales)  |  [collegi]  teib(icinum)  Roni(ano- 

rum)  qui  j  [s(acris)  p(iiblicis)  |)(raesto)  s(unt)],  Jov(i)  Epiil(oni) 

sa('(rum).'| 

.  .  .  ins   C(ai)   l(ibertus)    Salvius,      ...  us  C(ai)  l(ibertns) 

Nestor,  || .  .  .  us  C(ai)  l(ibertus)  Statius,     .  .  .  ius  M(arci)  l(ih('r- 

lus)  Baro,     ...  M(arci)  l(ibertus)  Lucumo,    ...  s  C(ai)  l(ib(r 

lus)  Alexan(der)  ]  ...  us  L(uci)  l(ibertus)  Pliilom(enus),  ||  .  .  . 

Q(uinti)  l(iberlus)  Nico,      .  .  .  L(uci)  l(ibertus)  Rufus,  |  .  ,  .  s 

L(uci)  l(ibertus)  Nicoma(chus). 

MoMMSEN,  B.  d.  /.,  1873,  p.  31.  L'épitiiètc  Hpulo  donnée  a  .Inpiler  est  nou- 
velle. Voyez  ci-après  VI  3877. 

807.  VI  3713.  Collegium  ,  Silvaiii  rosi  ilueruul  M(ar('us) 

Aurelius  Aug(usti)    Iil>(erlus)  llilartis  |j  et  Magniis  <'ry|)itarius, 

(Miratores. 

L'inscription  est  de  Rome,  car  les  mêmes  noms  reviennent  VI  631  ;  cfr.  tjili. 
MoNTKAicoN,  Mémoires  de  l'Acad.  des  Inscr.,  vol.  13,  p.  433.  Mur.,  182,  i. 
Orelli,  2407. 

808.  VI  3716.  Autel  trou\é  dans  le  laraire  d'iuie  maison  privée,  près 
de  la  station  du  cliemin  de  fer. 

Silvano  Sabitari,      T(itus)  Severiuius  Speratus,      veterariiis 

Aug(usli)    (oli(ortis)  VI  pr(a(>loriap)     consacravit  î|  Mamerliuo 

et  RuCo  co(n)s(uIibus). 

Consuls  de  Tan  182.  —  Au-dessous  d'un  Silvain  portant  une  faux;  ii  coté  de 
lui,  un  chien  el  un  coq.  Sur  le  coté  droit,  une  patère,  sur  le  coté  gauche,  un 
uirriis. 

809.  VI  3728.  Partie  supérieure  d'une  petite  coloinie  de  marine  : 
caractères  du  n"  on  ni^'  siècle;  tronvée  probablement  sur  l'Esquilin. 

S|oli]  I(uvicto)  M(illirae)  '  et  sodabcio  ejus.  I  adores  de  loio 
•suario,    quorum  noniiua    [infra  scripta  sunt  :  ] 

II.  Dressei,,  li.  d.  /.,  1S7.'),  p.  71.  K.  (Iumo.nt.  Mithra.  TJS.  Le  bases!  marlelf. 

810.  VI  3756.  Petite  base  de  marbre,  trouvée  sur  l'Esquilin:  en 
haut,  il  V  ;i  un  (lou  desliné  ii  lixer  une  statuette. 


URIÎS    ROM  A.  221 

Divae  Fauslinae  Aug(uslae),  Félix  Aug(usli)  l(ibertus)  a 
veste  {  gladial(oria),  allector  i  collegi,  imaginem  ||  e\  arg(enfi) 
p(ondo)  I  d(onum)  d(edit). 

P.  H.  ViscoNTi,  B.  c.  1874,  pp.  11.  37.  Tav.  I,  -2.  On  ne  sait  si  cette  Faus- 
tine  est  la  femme  d'Antonin  le  Pieux  ou  celle  de  Marc  Aurèle. 

La  base  fut  trouvée  au  S.  0.  de  la  station  du  chemin  de  fer,  dans  un  ancien 
édifice,  formé  d'un  atrium  ou  salle  entourée  d'un  banc  en  jiierre  (\\n  était  cou- 
vert de  stuc  et  peint  en  rouge.  [Visconti]. 

8H.  VI  3877.  Fragment  d'épistyle  en  pierre  d'Albe,  en  caractères 
1res  anciens,  trouvé,  en  1875,  près  du  mur  d'une  antique  sépulture,  dans  la 
via  santa  Croce.  A  coté  gisaient  des  fragments  de  deux  statues  de  llùtisles. 

[Magistri  quinquennales  \  coljlegiei  tibicinu[m  q(ui)  s(a(Tis) 

p(ublicis)  p(raeslo)  s(unt)]  :  L(ucius)  Ponlius  L(uci)  C(ai)  [l(i- 

berlus)] .  .  .    L(ucius)  Liciniiis  L(uci)  l(ibertus)  .  .  .  ]  P(ublins) 

Plaelorius  .... 

R.  Lanciani,  Bull,  com.,  1875,  p.  45.  Restitution  de  Mommsen  d'après  VI 
;}696.  Il  y  avait  probablement  dix  noms.  —  L'inscription  est  du  temps  de 
Sylla  ;  voyez  Jordan,  Jahresb.  de  Bursian,  IV,  l'«  Abth.,  p.  182  S(i. 

812.  VI  3877*.  Fragment  d'une  table  de  marbre,  trouvée  en  187;i 
entre  les  termes  de  Dioclétien  et  la  via  di  porta  Pia,  aujourd'hui  via  de'  vent! 
Seltembre,  en  construisant  le  Ministère  des  Finances  ;  en  bons  caractères. 

[C]olleg[io  tibicinura]  |  qui  s(acris)  p(ublicis)  p(raesto)  s(unl) 
. . .  ,  marmorib[us]  ...  omnibus  iT[reclis?  dederunl?]  |  C(aius) 
Tarcius  Sabinus,  ||  M(ar('ns)  Tituccius  Salurninu[s],  |  Q(uin(us) 
Suipicius  Honoratu[s]. 

Dedic(alunQ)  XV  k(alendas)  Nov(erabres)  Imp(eratore)  T[i(be- 
rio)  Caes(are)  Aug(usto)] ... 

Du  règne  de  Tibère.  Gfr.  VI  2193.  4416  (ci-après). 

VI.  Monuments  funéraires  ou  colombaires 

(VI  3926-8397). 

Ces  monuments,  que  les  niodeines  appellent  par  abus  colombaires  (lé  mot 
columbarium  ne  s'appli(iuait  qu'aux  niches),  étaient  destinés  aux  esclaves  et 
aux  affranchis  des  grandes  taniilles  lomaines.  Nous  n'avons  à  citer  ici  que  les 
inscriptions  qui  contiennent  des  indices  de  collèges  funéraires  formés,  soit  par 
ces  esclaves  et  ces  affranchis,  soit  par  des  artisans  ou  artistes  (|ui  avaient  une 
place  dans  un  de  ces  monuments. 

Le  Corpus  donne  le  plan  de  ces  monuments  et  cite  les  ouvrages  oii  ils  sont 
décrits.  Voyez  Sac.i.io,  Dict.  des  Antiq.,  I,  pp.  i;j;}i  el  siiiv.  Mar(^uaiidt,  Prie.. 
|)p.  ;i5n-;î60.  Etwle  hist.,  1,  pp.  258-2.^)9. 


922  (..  I.  T..,  VOL.  VI. 

Monument  des  affranchis  et  esclaves  de  Livie. 

Ce  monument  fut  on  usage  depuis  la  lin  du  réi;ne  d'Auguste  jusqu'à  l'époque 
de  Claude.  VI,  p.  877,  n.  :î926-4326.  2i;!8;5.  21418.  Cfr.  5818.  2I41."j.  Ps'ous  y 
trouvons  ce  qui  suit  : 
Collegium  magnum  tril)(unoi'um)  divae  Augustae.  VI  4:503:  rfr.  4012  :  fri- 

b(uuus)  Aug(ustae). 
Curator,  VI  3997.  4049.  Cfr.  2i;{8;}  :  curatura. 

Femmes,  VI  21383. 
Decurio,  VI  3930.  39o9.  3963.  3970.  3971.  3978.  3984.  3988.  3999.  4003. 

4904.  4007.  4012.  4018.  4019.  4020.  4023.  4024.  4033.  4030-4084.  4223. 

Decurio  III,  VI  4012. 

Femmes,  VI  4019.  4030-4039,  4073,  4079.  4083.  422.3, 
Honoratus,  VI  4019,  4037.  4222,  4303.  4306. 
Immunis,  VI  3931.  3936.  4013,  4019.  4038,  4042.  4048.  4037.  408.3-4090. 

4222.  4223.  4223.  4308. 

Femmes,  VI  4087.  4223,  4263. 

Immunis,  honoratus,  VI  4019. 

Immunis  et  honoratus,  VI  4222. 
Qui  in  mag(isterio)  dec(essit),  VI  4031. 

813.  VI  3930.  M(arcus)  Livius  Terli  l(ibertus)  Niceplio- 
r(iis),  dec(iirio),  1  dat  Olympiae,  Terti  l(iborlae),  conjiigi  '  suae 
benemerenti  1  ol[l]am. 

Nicephorus  était  affranchi  de  M.  Livius  Tertius,  affranchi  de  l'impératrice 
Livie  (VI  3926.  note.  Cfr,  3926-3934). 

8U.  VI  3951.  Slephanus,  |  Ti(berii)  Caesaris  (servus),  | 
aiirifex. 

Philete,  |  Stephani  (uxor),  imm(unis). 

815.  VI  3956.  Pannychiis,  Neronis  Aiifg(iis(i)  f(ilii)J,  1 
iinmunis,  dat  Âlcimo  Aiig(usli)  |  ciibic(idario)  fratri  siio,  et 
Alexandro  .  .  .  |  Corintlio,  l(iberlis)  ejiis  ]  [pjosterisque  eoruni. 

Il  s'agit  de  Nero  Caesar  |VI  3971),  (■(■st-ii-dirc  de  Néi'on,  (ils  adoptif  de 
Claude,  avant  son  avènemenl. 

816.  VI  3959.  a)  Nicodemiis  ;  Sponsian(us),  |  dec(nrio)cii- 
bicidario(rum).  h)  M(arcus)  Juliiis  Aug(iisli)  l{iberlus)  Tliambus. 

817.  VI  3965*.  Antaous,  1  Juliao  Aiig(iistan)  ostia(rius),  | 
dec(iirio). 

818.  VI  3970*.  Honiamis  i  I/iviar  (servns),  dec(iirio),  |  a 
tabnliis  (sicK 


IRP.S    ROM  A.  223 

819.  VI  3971.  Philadelphus,  Neronis  Caesar(is  serviis).  | 
ex  horreis  Petronian(is),    dec  urioi. 

Cfr.  VI  3956,  note. 

820.  VI  3978.  Panaenus  Liviae  (serviis)    leclor,  dec(urio). 

821.  VI  3984.  M  arciisi  Li[viiis|    Boetb[iis],     dec(nriol' 

medico[riim!. 

Cfr.  VI  3985  :  Ti/raimus  Liviae  medicus.  3986  :  ...  [Au]gfus(i)  l(ibertus) 
Hilarus,  [medi]c(ii.s)  chiî-iirfj\ns].  3987  :  medicus  ocularius.  3982  :  MfdTciis) 
Liviiis  Liviae  l(iberlusj  Orestes  supra  inedifcos).  Le  même  Boethiis  se  i'etrou\e 
VI  3983  :  .>/.  Lirius  Hoelhus.  medicus.  dnt  }f.  Livio  Sperato  et  lole  l(ibertae) 
suae. 

822.  VI  3988.  Diadumenus,  Liviae  (servus)  I  raensor,  de- 
(•(urio),  dat    Locliiadi  Liviae  sarcinalr(ici),  conjiigi  siiae. 

823.  VI  3997.  Julia  Heipis  Demoslhfenis  iixor).  !  Demos- 
Ihenes    ostiarfius),  ciir(ator). 

824.  VI  3999.  Malciiio,   Drusi  paedagogus,  dec(iirioi,  | 

Helpidi  Liviae  l(iberlae)  Malchioni  ,  ollam  (dat). 

C'est  un  pédagogue  (le  Drusus.  tils  de  Gerinanicus,  né  en  l'an  17.  [C.  VI. 
p.  878). 

82o.  VI  4003  =  2240.  Maenahis  pediseq(nus),  |  dec(u- 
rio).  Philematio  Aug(usti)  l(iberliis),  ;  sacerd(os)  a  Bona  |  I»ea, 
mater  Maenali. 

826-  VI  4004.  Princeps,  |  pediseq(uus),  dec(urio)  ; 

827.  VI  4007.   ...  s  pediseq  ...       ...  an  dec(iirio)  et 

dat ...  !  ...  tusae  conju[gi] .  . . 

828.  VI  4012.  Tyrannus    vern(a),  dec(urio  tertium),  tri- 

b(iinus)  Aiig  ustac  ,     dat  ollam     Philadelpo  coser(vo)  ;  Poli- 

liano,  pistori. 

WiLM..  362.  Ce  Tyrannus  verna  revient  VI  4013,  Sur  les  Iribuni.  voyez  VI 
■i305.  9290a.  X  6666  (Mur..  898,  3.  Orelli,  2863.  2909).  Le  chiffre  III  (tertium) 
ist  placé  au-dessus  de  decfurio)  :  il  a  été  ajouté,  quand  Tyrannus  devint  décurion 
pour  la  troisième  fois. 

829.  VI  4013^  1959.  Tiiranntis  verna,  tab(ulariusy  ap- 
paritor(um)  ,  sacris  omnium  immuuis.  :  Is  dédit  Ti(berio)  Clau- 
dio Augfuslii   I  ibcrto    Veterano      columbarium  tolum.     .. 
Is  inlulit  lanlhum  Aug(usti)  l(ibertum)  ||  ministri  l'ratrem  suum. 

Orei,u,  2975.  Devant  is  intulit.  un  mot  est  martelé  :  de  même  ministri  a  été 
*'ffacé,  mais  est  encore  lisible. 


2^4  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

830.  VI  4018^.  [Antjigonns  [Li]viae  l(ibertns)  [  [An]lo- 
nian(us),    dec^urio). 

Henzen,  6847.  WiLM.,  361. 

831.  VI  4019.  Aclio  Aiig(usti  servo)  a  reg(ionibiis) 
urb(is),  imm(uni),  lion(oraloi.  Praeloriae  !  Priscae  A(ti(i 
uxori),  de((urioni). 

Praetoria  Prisca  est  decurio.  —  \\'ii.m.,  ;!»)0. 

832.  VI  4020.  Cliarmos[y]no  Caesaris  fservo)  a  regio- 
n(ibiis)    iirbis,  (lecnr(ioni). 

833.  VI  4023.  Philodamo  Caesaris  (servo)  a  reg(ionibijs) 
url)(is),    dec(nrioni). 

834.  VI  4024.  Ponlico  Caesaris  (servo)  I  a  region(ibus 
iirbis),  !  dec(iirioni). 

835.  VI  4033.  Atticiis    Liviae  (servus)  strat(or),dec(iirio). 

836.  VI  4037.  Heliodoro  Aug(usli)  l(iber(o),  tabiila[rio|,  | 
Panerotiano  hon(orato),  et  |  Anioniae  Mysliche  conjn[gi]. 

837.  VI  4038.  Pasicralis,  Caesaris  (serv)  j  labular(i), 
immiin(is). 

838.  VI  4042^  Ti(beri)  Claudi  i  Phasidis     imra(iinis). 

839.  VI  4049.  P(ubli)  Caelenni  Heraclidae,  ciir(aloris).  | 
fratri  |  Epaphrodili  Aiig(iisli)  l(iberli). 

840.  VI  4050-4051.  Celcriniis,    Felicis  fra!lri,der(nrio). 
Cornélius    Chiiis,  qui  in    mag(isterio)  der(essit). 

841.  VI  4052.  Alexandria    Philerolis  (uxor),  '  dec(urio). 

VI  -4053-4084.  4223.  Ces  inscriptions  mentionnent  des  hommes  et  des  feimues 
(|iii  sont  (iécurions.  Nous  donnerons  seulement  les  suivantes  : 

842.  VI  4056.  M(arci)  Anloni    Ismari    dec(urionis). 
Anioniae    Tliymele  \  dec(urionis). 

843.  VI  4057.  Fusco,  Anioniae  Caenidis  (servo),  im- 
m(uni).  j 

Anioniae  Albanae  dec(urioni). 

.'Vntonia  Caonis,  alVraneliio  d'Antoiiia.  nwvo  de  Claude,  fui  plus  lard  favorile 
de  Vespaiiien.  Kru;i»i.aender,  Sitt.,  1^  \).  t07. 

VI  408.'J-4090.  4222.  422.S.  422.^).  4308.  Ces  inscriptious  ui.'iitioiiu.ul  des 
iiiununes.  N(»us  doiiuerons  les  suivantes  : 

844.  VI  4087.  Caii  Jnli  Eiitychi  (sic)  et  Quinliliaes  Au- 
raes    inimunium. 


URBS    ROMA.  225 

845.  VI  4222.  Petit  sarcophage  de  marbre  surmonté  d'un  homme  eu 
toge,  tenant  un  vase  a  la  main  gauche. 

Dis  Manibus.  ...  Aug(usti)  lib(ertiis)  Bathylliis,  aeditu(u)s 
templi  divi  A.ug(usti)  i  [e]t  divae  Augiistae,  quod  est  in  Paia- 
tium,  I  immunis  et  honoratus. 

846.  VI  4228.  Clppe  de  marbre. 

D(is)  M(anibusj.  |  M(arco)  Uipio  Âiig(nsti)  libferto)  ]  Meno- 
philo  adjiitori  |  proc(uratoris)  ab  ornamentis  ;  |  vi\it  ann(isj 
XXXV,  mensfibiis)  V;  '|  posiierunt  P(iibliiis)  Aeiius  Aiig(iisti) 
lib(ertiisj  Menopbilus  |  pater  et  Caminia  Fortiinata  ]  mater  in- 
felicissima  et  Julia  j  Passerilla  conjimx  pientissiraa,  ex  decretii  1 
socionim,  Annio  Vero  III  et  Eggio  Ambibulo  co(n)s(ulibiis). 

Consuls  de  126.  Les  n'>=  VI  4228  et  4229  sont  postérieurs  aux  précédents. 

847.  VI  4305.  Ti(berius)  Claudius  divi  Claudi  lib(ertusj 
Actius,  1  honoratus,  curalor  Germanorum  et  aedituus  Dianae 
€ornif(iciae),  collegio  magno  '•  trib(imoriim)  divae  Augustae, 
triclam  cum  columnis  et  mensis  et  maceria  s(uaj  p(ecuniaj 
d(onum)  d(edit). 

Orelli,  2909.  3o39.  Dessac,  1732.  Cfr.  Slet..  Aiig.,  29  :  Mullaqite  a  multis 
iunc  exstructa  sunt,  sicut  .  .  .  a  L.  Cornificio  aedes  Dianae.  Ca.mna  rapporte 
à  cet  édifice  le  mot  Cornificia  qu'on  lit  sur  la  Forma  urbis  Romae,  fr.  II,  Jor- 
dan. (Note  de  Henzen).  Cfr.  La>-ciam,  B.  c,  1891,  pp.  214  sq. 

Sur  le  coUegium  maijnum,  voyez  III  4038.  6077.  VI  671.  XIV  204o. 

Sur  les  iribuni,  voyez  VI  4012,  Actius  revient  ailleurs  (VI  20216'.  Dessau, 
1732  note,  pense  qu'il  est  honoratus  coUegii  inagni. 

848.  VI  4306.  [Ti(berius)  Claujdius  Aug(usti)  lib(ertus) 
Va  ...  '  [lionojratus,  permiss[u  .  .  .  i  .  .  sjibi  et  Ti(berioj  Clau- 
d[io]l.'.... 

L'impératrice  Livie  est  appelée  Lida  Caesaris  Augusti  avant  la  mort  d'Au- 
rguste,  et /«/l'a  Augusta  après.  Avant,  ses  aflVancliis  s'appellent  M.  Livius  : 
après,  ils  portent  le  nom  de  M.  Julius.  Le  prénom  Marcus  est  emprunté  au 
père  de  Livie. 

Sur  les  autres  membres  de  la  famille  impériale  dont  on  trouve  des  esclaves  et 
des  affranchis  dans  ce  monument,  voyez  Th.  M.,  C,  VI,  p.  878. 

Ce  sont  :  Auguste,  appelé  Caesar  (VI  4020,  etc.);  Tibère  (VI  39.51);  Nero 
Caesar,  fils  de  (iermanicus,  adopté  par  Claude,  plus  tard  empereur  (\T  39o6. 
3971);  Livia  ou  Julia  Augusta;  Drusus,  fils  de  Germanicus  (VI  .3999),  Claude 
(VI  4013.  4042.  430.J.  4306).  AugusUis  désigne  l'empereur  régnant. 

15 


s26  c.  i.  l.,  vol.  vi. 

Monuments  trouvés  entre  la  voie  appienne  et  la  voie  latine 

DANS    les    murs. 

I.  Monument  des  esclaves  et  affranchis  des  fils  de  Néron  Drusus 
(VI  4327-4413). 

Drusus  était  le  frère  de  Tibère  ;  le  monument  fut  en  usage  pendant  les  pre- 
mières années  de  ce  prince.  Il  contenait  aussi  des  inscriptions  du  coUegium 
Germanorum,  VI  4337-4345.  Cf.  VI 8802-8812. 

849.  VI  4345.  Tablette  de  marbre. 

Prociiliis,  dcciirio  Germanorum  |  Ti(berii)  Germanici. 

Or.,  2923.  —  Ge  Proculus  est  esclave  de  Ti,  Claudius  Drusi  f.  Germaniciis, 
qui  devint  empereur.  (Cfr.  p.  899).  Toutes  les  inscriptions  de  ce  colombaire 
qui  renferment  le  nom  de  Claude,  sont  antérieures  à  son  avènement. 

Les  Germani  sont  divisés  en  décuries,  désignées  par  les  noms  des  décurions. 
VI  8802  :  decnria  Albani.  8803  :  decuria  Spiculi.  Il  y  a  sept  noms  connus  (VI 
8802-8809).  En  outre,  on  a  Proculus,  decurio  Germanonun  Ti(bern)  lierma- 
m'cî  (VI  43io),  ciTi.  Claudio  Aug.  lib.  Ducto,  dec(urioni)  Germa norum  {\l 
881 1).  Sur  ces  Germani,  gardes  de  corps  de  l'empereur  et  de  plusieurs  princes 
de  la  famille  impériale,  voyez  VI  8812  note.  VI  6221  (N«  923). 

II.  Monument  des  esclaves  et  affranchis  de  Marcella 
(VI  4414-4880). 

Voyez Henzen,  B.  d.  /.,  1847,  pp.  49-51.  A.d.  I.,  18.%,  pp.  9-18. 

Ce  monument,  découvert  en  1847  dans  la  vigna  Codini,  appartenait  aux 
affranchis  et  aux  esclaves  de  Marcella  Minor,  la  plus  jeune  des  tilles  de  C.  Clau- 
dius Marcellus  et  d'Octavie,  sœur  d'Auguste.  Voyez  VI  4420  et  4421.  Il  n'y  a 
pas  d'inscription  antérieure  à  l'an  10,  oii  les  niches  (columbaria)  furent  distri- 
buées (VI  4418).  Le  monument  fut  en  usage  pendant  la  tin  du  règne  d'Auguste 
et  sous  Tibère.  Voyez  Th.  M.,  pp.  909-910. 

Les  n'"  VI  4414-4417  indiquent  les  limites  de  plusieurs  ustrinae  attenant  à 
ce  monument  et  aux  suivants. 

Les  n09  VI  4418-4086  sont  encore  dans  le  monument  ;  les  n°^  VI  4687-4880 
sont  encastrés  dans  les  murs  à  l'extérieur.  Les  n"^  VI  4418-4670  et  4687-4845 
sont  gravés  sur  des  tablettes  de  marbre.  Parmi  les  n»  VI  4708  et  suivants, 
plusieurs  proviennent  probablement  d'un  autre  monument. 

Dans  le  monumentum  familiae  Marcellae  nous  trouvons  : 
curator.  VI  4418.  4470.  4480-4483.  4492.  4711. 

curator  primus,  VI  4709. 

curatores  duo,  VI  4419.  Cfr.  4418  :  un  quinquennalis  et  un  curator. 


URBS    ROMA. 


227 


decurio,  VI  4421.  4429.  4431.  44ol.  447;i.  4474.  448î;.  U8(i-im.  4692. 
4710.  4720. 

femme  decurio,  VI  44S9.  4467.  4484, 

decretum  decurioiium,  VI  4418. 

decuria,  VI  4421.  .    ' 

decuria  decreveruiil,  VI  4421. 
immunis,  VI  4712. 
quaestor,  VI  4431.  4470.  4474.  4480.  4481.  4692-4693,  4709.  4711. 

femme  quaestor.  VI  4467. 
quinquennalis,  VI  4418.  4496. 
sacerdos,  VI  4496,  4497. 
sacerdos,  quinquennalis.  VI  4496. 

8o0.   VI  4414.   Gippe  terminal  trouvé  prés  du  monument  n"  III. 
Sociorum  |  coroiiario(ruin).  |  In  f(ronte)  p(edes)  XIIX,  ]  iii 
agr(o)  p(edes)  XII  [S?]. 
WiLM.,  327. 

851 .   VI  4415.  Trouvé  prés  du  monument  n"  IV. 

, . .  [Vijtalis  I  [sibi]  et  [  . . ,  Prepiisae,  |  [liberjlis  libertab(ns)  | 
[suis]  posl[eri]sq(iie)  eorura;  [j  et  area  ustrinae  inter  adfine(sy)| 
area(s?)  symphoniac(orum)  et  coronari(orum)  |  me(dia)  est  et 
popiil(um)  :  in  f(ronle)  p(edes)  XIIIS,  in  a(gro)  p(edes)  XIS. 
D'après  VI  4414-4417,  Th.  M,  dresse  le  plan  suivant  : 

via  (populus) 


rs> 

area 

pedes  13  ^/^       ^3 

1 
area             S 

pedes  18 
area 

Î 

sa 

symphoniacorwn 

Vitalis           - 

sociorum 

k& 

coronariorum 

a 

^ 

via  (populus) 

09 

852.  VI  4416  =  2193.  Table  de  marbre,  qui  se  trouve  encore 
dans  le  monument  n'^  II. 

Dis  Manibus.  |  Collegio  symphonia|corum  qui  sacris  publi|cis 
praestu  sunt,  quibus  |  senatus  c(oire)  c(onvocari)  c(ogî)  permi- 
sit  e  II  lege  Julia  ex  auctoritate  |  Aug(usti),  ludorum  causa. 


228  C.    I.    L.,    VOL.    M. 

MoMMSEN,  Zeitschr.  f.  g.  Rechtsiv.,  XV,  3,  p.  353.  Orelli-Henzen,  6097. 
WiLM.,  1344.  Henzen,  a.  d.  /.,  1856,  p.  13,  n.  97.  Voyez  noire  Étude  hist.,  I, 
pp.  62.  116-118.  120.  282. 

On  a  trouvé  une  inscription  d'un  symphoniaciis  dans  ce  monument,  VI 4472  : 
Synerotis  \  Pamphili  Ti(be7'ii)  Caesaris  |  sijmphoniacus  sibi  et  |  Octaviae 
Ocumene.  Tir.  Fasti  Piaeneslini  ad  3  Jan.  :  {comiliales  dies  nppellantur  cum 
popul]us  cotre  cunvocare  cogi  potest  ac  lege  a[gi  item  licet]. 

853.  VI  441*7.  Cippe  terminal,  trouvé  près  du  même  monument. 
Usl(rina)  sacca(riorum).  |  In  fr(onte)  p(edes)  XII,  ]  in  agr(o) 
p(edes)  XI .  .  . 
Wiui.,  328. 

8o4.  VI  4418.  Tablette  de  marbre. 

[S]er(vilio)  Lenliil(o)  i\Ialiig(inensi)  Q(uinto)  Junio  co(n)s(u- 
libiis),  1  [Ocijavio?  Silanioni  qiiinquennal(e),  |  [J]ulio  Orpheo 
Pyladis  l(iber(o)  cur(atore),  iler(um)  |  ollae  disiributae  |  [et] 
inscriptae  ex  d(ecrelo)  [d(ecurionum)]. 

Or.-H.,  7212.  WiLM.,  348.  Henzen,  A.  d.  /.,  1856,  p.  12,  23.  —  Consuls  de 
l'an  10.  Voyez  le  N»  suivant.  Pylades  est  probablement  le  fameux  pantomime. 
Friedlaender,  SJtt.,  I*,  p.  104. 

855.  VI  4419.  Dans  la  mosaïque  du  pavé. 

C(aius)  Memmius  (miilieris)  l(ibertiis)  Alexai . . .  ]  Eros  Sex(li) 
Pompei  (servus)  d(e)  s(ua)  p(ecunia)  d(onum)  d(ederunt)  | 
ciiratoris  (sic)  iter(um)  pa(v)imenf(nm). 

Or.-H.,  7211.  Wn.M.,  350.  Henzen,  .4.  d.  /.,  18-56,  p.  12,  21.  Remarquez 
qu'ici  ce  collège  a  deux  curaiores.  tandis  qu'au  N"  précédent  la  date  est  indi- 
quée par  un  quinquennalis  et  un  curator.  Wilmanns  lit  dans  la  première  ligne  : 
Alexan[der]. 

856.  VI  4420.  [Libertonira  et  libert?]arum  |  [eonim?]  et 
servor(am)  |  .  . ,  [cjharop.  ad  byblioi[lhecam] .  .  .  ius  Hyacin- 
thus  I  .  .  .  [e]t  piiteiim. 

857.  VI  4421.  Tablette  de  marbre. 

C(aius)  Glaiidiiis  Marcellae  |  Minoris  l(ibertus)  Phasis,  decii- 

rio,  I  monumenlum  dedicavit  et  |  decuriae  epulum  dédit  d(e) 

s(ua)  p(eciinia);  luiic  |  deciiria  ex  aère  conlato  imaginem  ||  de- 

crevenmt. 

Or.-H.  5374.  Wilm,,  351.  Henzen,  A.  d.  /.,  1856,  p.  11,  15.  Marcella  Minor 
était  la  tille  de  C.  Claudius  Marcellus  et  d'Octavie,  sœur  d'Auguste. 

858.  VI  4429.  Faustus,  |  alriens(is),  |  dec(urio). 


IRBS    ROM  A.  229 

859.  VI  4431.  Deciirio  |  Hymnus  [  Aurelianus,  ]  a  byblio- 
thece  !  lalina,  porticus  \\  Oclaviae    vilicus. 

Quinlia  |  C(ai)  l(iberla)  |  Clara. 

860.  VI  4451. ...  icliiscus  Germanici,  !dec(urio),q{iiaestor), 

861.  VI  4459.  Philocrate(s),  i  Messalinaepaed(agogus),  [ 
Accae  Helpidis  ]  dec(iirionis). 

Cf.  VI  4484. 

862.  VI  4467.  Tychius  Marcel!(ae),  |  dec(urio),  quaestor 
bis,  1  Irena  Marcellae  l(iberta)  sarcin(alrix). 

863.  VI  4470.  . , .  navos  t  . . .  Marcellaes  |  [suin]pt(uarius)» 
cur(alor),  q(iiaestor). 

864.  VI  4473.  Salurninus,  ]  tabularius,  dec(urio). 

865.  VI  4474.  M.  Valerius  |  Antiochiis,  j  tonsor,  d(ecurio)» 
q(uaestor). 

866.  VI  4480.  M(arcus)  Aimilius  |  Philippiis,  ;  cur(ator)» 
q(uaeslor). 

867.  VI  4481.  Mnemo  \  Marcellae  l(iberlus),  \  ciir(ator), 
q(uaestor). 

868.  VI  4482.  C(aius)  Claiidiiis  \  Cestus,  \  cur(ator). 

869.  VI  4483.  Apolliis     Albiae  CuUi  onis;  adsignialiim  a 
Fundilio  cur(atore). 

W'iLM.,  349.  Au  n"  VI  445.5,  il  y  a  un  nom{endator)  CuUionis. 

870.  VI  4484.  Acca  L(ucii)  l(iberla)  |  Helpis,  |  decurio. 
WiLM.,  333.  Voyez  la  même  Acca  Helpis  dec{urioJ,  VI  4459. 

871.  VI  4485.  M.  Antonius  Apollonius,  \  decurio,  [  Anto- 
nia  Fausta. 

872.  VI  4486.  M(arcus)  Antonius  |  Florus  |  dec(urio). 
M(arcus)  Valerius    Amarantus. 

873.  VI  4487.    M(arcus)  Antonius  Augustae  l(ibertus)  | 
Pindarus,  dec(urio). 

Claudia  Germanici  l(iberla)  Callilyche. 

Ce  Gennanicus  est  l'empereur  Claude,  comme  on  le  voit  par  le  gentilice, 
[Th.  M.].  Cfr.  VI,  p.  909,  10. 

874.  VI  4488.  M(arcus)  Antonius  |  Tertius,  1  decur(io). 

875.  VI  4489.  M(arcus)  Antonius  |  Thyrsus,  1  dec(urio). 


230  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

876.  VI  4490.  M(arcus)  Consiiis  ]  Faustus,  j  decur(io). 
Publicia  |  L(iici)  l(iberla)  |  Melhe. 

877.  VI  4491.  L(uciiis)  Laberius|Nicomachus,  [  dec(urio). 

878.  VI  4492.  C(aiiis)  Octavius  |  L(uciiis)  Perigenes, 
dec(urio). 

879.  VI  4493.  M(arcus)  Valerius  î  Messallae  l(ibertus)  !| 
Apochra,  |  decurio. 

880.  VI  4494.  M(arc(is^  Valerius  |  Atlicus,  ■dec(urio),  | 
Aquillia  Chreste  |  Attici. 

881    VI  4495.  M(arcus)  Valerius  j  Faustus    dec(urio). 

882.  VI  4496  -  2289.  C(aio)  Pagidio  HomuIIo  .  .  .  | 
bis,  sacerd(oti),  quinq(uennali),  ...  ;  de  publico. 

WiLM.,  S.'JS. 

883.  VI  4497  =  2292.  Aemilia  Paulli  l(iberla)  Le,  ]  sa- 
cerdos.  |  C(aio)  Cassio  (mulieris)  et  Paulli  [l(iberto)]  !  Epigono. 

884.  VI  4692.  M(arcus)  Antonius  ■  Nicephor(us),  |  cur(a- 
tor),  q(iiaestor). 

885.  VI  4693.  Eros  Lani  (sic)  '  Antoniae,  decur(io), 
q(uaestor). 

886.  VI  4709.  Tata,  curator  primus,  J  dédit  munus  cum 
hominijbus  VI  ollas  DC,  titulos  mar  moreos  II  in  ossario  I,  in 
fron|te  foras  I,  pondus  centenar(ium)  I,  ||  scrinia  IIII,  tesseilas 
ce,  devecta  ad  |  locum,  insequenti  anno  q(uaestor). 

887.  VI  4710.  Malchio,  decurio,  |  munera  quae  dédit  | 
in  ossuario,  ostium  j  et  clavim  et  expolit(um)  |  triclin(ium)  ex 
parte  tert(ia). 

888.  VI  4711.  [Cl]audius  |  Rhodo,  |  [curatjor,  q(uaestor) 
fricli|[niuni  e]x  parte  lertia  p(osuit). 

889.  VI  4712 I.Gnausl  . . .  lis  inmunis. .  .s  |  ..etGe- 

nium  I  .  .  .  adornavit  |  . . .  onino  co(n)s(ulil)us). 

890.  VI  4720.  [D(is)]  M(anibus).  |  . . .  Tullo  |  . . .  Liguro] 
[Anjtonia  Sunfonia  |  [cojnjugi  b(ene)  m(erenti)  f(ecit)  |  [de]cu- 
rioni. 

891.  VI  4722 itusj  ...  Actes  Ca|  ...  quod  nobis  ]  ...na 

legavit. 


URBS    ROM A. 


231 


III.  Monument  découvert  dans  la  vigna  Codini  en  tSiO 

(VI  4881-5178). 

11  fut  en  usage  sous  Tibère  et  sous  Claude  ;  on  y  trouve  peu  d'esclaves  et 
d'affranchis  impériaux.  Voyez  le  plan,  VI,  p,  927. 

892.  VI  4889.  D(is)i>I(anibus).  Blastus,  Aug(usli)  lib(er- 
tus),  tabul  arius,  fecit  aediclas  |  très  intrantibus  dex  teriore  parte 
a  pariejte  junclas  duas  et  terti  a  in  qiia  litiilus  fixus  est,  s[i]bi 
et  I  suis  l(ibertis)  liberlabnsq(ue)  posterisq(ue)  |  eoriim. 

Orelli,  6360. 

893.  VI  4970.  Labiena  |  Rodine  d(ecurio),  |  Domitius  | 
Philomusus. 

894.  VI  5077.  Près  du  même  monument. 

H]S  C 

HS  ce 

rus  HS  C 

civa  HS  G 

.    .    .    .    anus  pist(or)  HS  C 

.     .     .     .     Onesimus  HS  D 

893.  VI  5174.  Aeterna  |  domus  |  Oly(m)piorum. 

Orelli-Henzen,  536:2.  Près  du  même  monument.  Aeterna  domus=sepul- 
crum;  cfr.  VI  9258. 


IV.  Monument  découvert  dans  la  vigna  Codini  en  1862 

(VI  5179-5538). 


II  fut  en  usage  depuis  Tibère  jusqu'au  commencement  du  règne  de  Claude. 

896.  VI  5179=1932*.  Fragment  d'une  lex  coUegii,  sur  une 
table  de  marbre  actuellement  fixée  à  l'extérieur,  mais  trouvée  à  l'intérieur. 

taxât 

inus  ex 

.    .    .    .    ndum  erant 


.    .    rit  viator  q 
opo]rlet  visitatum 
.    .    nm  sit  quem  vi 
.    .    n  venerit  quoei 

WiLM,,  370. 


placuit  .    .    . 

annos  XXX. 
Item  placuit  qu 

sui  funera  . 

caverit  si    . 


232  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

897.  VI  5183^  in  ami  aedlculae. 

C(aio)  Julio  Chrysanlo  |  et  P(iibliiis)  Aelius  Aug(iisti)  lib(er' 

tus)  Eulychus  praepositus  velaris  |  castrensibus  fecit  et  sibi  et 

suis  posterisquc  eorum. 

Or.-H.,  6370.  Wii.y.,  Ail).  Dessau,  1776.  Cet  édicule  fut  construit  par 
C.  Julius  Chrysantus;  plus  tard,  sous  Hadrien.  P.  Aelius  Eutychus  y  inscrivit 
son  nom  (Cfr,  p.  94S).  Voyez  le  N»  suivant.  Les  veîarii  castrenses  étaient  des 
esclaves  de  la  maison  impériale  chargés  d'écarter  le  vehim  qui  fermait  l'entrée 
de  la  salle  d'audience.  Cfr.  VI  8649  :  praepositus  velariorum  dormis  Augustia- 
nae.  0.  Hirschfeld,  Venv.,  p.  198.,  n.  1. 

898.  VI  5183*^.  Sur  le  même  édicule.  Voyez  le  >.'"  précédent. 
C(aio)  Julio  Chrysanto,  |  aediluo   coUegi  tabernajclariorio- 

rum  (sic)  donal|uin  sibi  locum  quem  pejlit  a[b]  Tropliimo  in- 

mune,  |  quem  jussit  s(u)a  pecunia  |  facere  sibi  et  fi[l]is  suis  i 

et  conjugi. 

Henzen,  a.  d.  /.,  1856,  p.  23,  n.  131.  13-2.  Dessau,  1776.  Wilm.,  445.  On 
lit  sur  le  marbre  :  AR,  SA,  FIEIS. 

899.  VI  5208.  Primus,  Moschi  (servus),  (iec(urio). 

900.  VI  5420.  Dis  Manib(us).  |  Liberti  et  familia  |  C(aio) 
E( . . .  io)  Grecino  |  bene  merenti. 

901.  VI  5501.  In  d(ecuria)  sex(la)? 

5531-5538.   Trouvées  dans  différentes  sépultures, 
près  du  monument  IV. 

902.  VI  5531.  Dans  une  mosaïque  blanche,  en  caractères  noirs. 
Nepos  dec(urio)  |  pavinientum  in  |  ossuario  et  |  subscalaria 

d(e)  s(uo)  p(osuit)  d(onum)  d(edil)  |  C(aio)  Caesare  L(ucio) 
Paullo  co(n)s(ulibus). 
Orelli,  7368.  A.  d.  L,  1856,  p.  11,  17.  Consuls  de  l'an  1. 

Monument  voisin  de  celui  des  Scipions  et  découvert  en  1788 
(VI  5679-5743). 

903.  VI  5682.  P(ublius)  Alfenus  P(ublii)  l(ibertus)  ;  Colax, 
curator,  loco  V,  |  [VJalcria  A(uli)  et  (mulieris)  l(iber(a)  Félix. 

904.  VI  5683.  C(ains)  Mcscinius  C(ai)  l(iberfus)  I  Ililarus, 
cur(ator)  primus,  |  ollas  XII  sibi  et  Pescennia  Augeni  (sic)  [ 
conjugi  suae. 


l RBS    ROMA.  233 

90o.  VI  5730.  M(ûrc(is)  Vipsaniiis1M(arcii  l(ibertns)  Zo- 
ticus,  1  ciir(ator  lertium)  ol(las)  XIV  sihi  el  Vipsaniae  M(arci) 
I(iber(ae)  Stibadi  coll(iberlae). 

Inscriptions  se  trouvant  encore  dans  la  vigna  Codini 
(VI  5744-5812). 

906.  VI  5744.  D(is)  M(anibus).  [  [Claudijae  Julianae,  bis 
honoral(ae),  [uxjori  unici  exempli,  [  [. . .  i]us  Donaliis  marilus 
bis  hon(oralus)  |  [et  . . .  A]ug.,  adjiit(orj  tab(iilarioriiin)  f(isci) 
Alex(andrini)  fraler,  fec<^r(iint)  ;  [sibi]  posterisq(ue)  suis. 

907.  VI  5747.  b)  C(aius)  Julius  divi  '[  Aug(iisli)  l(ibertiis) 
Félix  I  Jufv)atianiis,  decurio    cubicidarins. 

Inscriptions  découvertes  en  1726  dans  la  vigna  Codini 

(VI  5813-5841). 

908.  VI  5818.  Ex  d[omo]  |  Caosariim  . . .  |  libeHonim  [et 
servoriim],  |  qui  in  hoc  m[oniimen(um]  |  conluler[iinl]  j|  no- 
mino  T  . . . 

Mur..  1018.  7,  Cfr.  VI  2141.o.  Sur  les  Caesares,  voyez  la  note  à  VI  21415. 

A  gauche  de  la  porte  S.  Sébastien  dans  les  murs. 

909.  VI  5886.  Sur  le  couvercle  d'un  vase  de  marbre. 

A(ulus)  Terenlius,  Terentiae  |  Domiti  (uxoris)  l(ibertus), 
Heracleo.  |  Quisqnis  es  liomo  et  vos  sodales  meos  cunctos  1 
rogo  per  deos  siiperos  inferosqiie,  ni  |  velilis  ossa  mea  violare. 

Grut.,  996.  12.  Mur.,  932,  12.  Or.,  4783. 

Monuments  de  la  vigna  Belardi  près  de  la  porta  Praenestina 

(VI  5887-6814). 

Monument  des  affranchis  et  esclaves  de  L.  Arrunlius 
(VI  5931-5960). 

Ce  monument,  qui  existe  encore  près  de  la  Minerva  Medica,  fut  découvert, 
en  1734.  L.  Arruntius  L.  f.  Ter.,  consul  en  l'an  6,  se  tua  en  l'an  .S7  pour 


S^U  C      I.    L.,    VOL.    VI. 

échapper  a  une  accusation.  Le  monument  des  esclaves  de  sa  petite-tille  y  atte- 
nait  ou  en  formait  une  partie  (VI  5932).  Cfr.  pp.  978-979.  Klebs,  Prosopogr., 
I,  p.  144,  n.  929. 

910.  VI  5931.  Sur  la  façade,  selon  Piranesi.  (Cfr.  Piranesi,  i4»(i- 
chità  romane,  II,  t.  VII-XV. 

Liberl(orura)  et  |  familiae  |  L(uci)  Arrunti  L(uci)  f(ili)  | 
Ter(etina  tribu). 

Mur.,  1609,  4.  Piranesi,  /.  /.,  t.  VII.  IX.  XIV. 

911.  VI  5932.  Table  de  marbre  placée  au-dessus  de  la  sépulture. 
Libertorura  |  Arruntiae,  Carailli  |  filiae,  Camillae,  \  curante  | 

Arruntio  Firmo. 

Arruntia  Camilla,  tille  d'Arruntius  Camillus,  qui  fut  consul  en  l'an  32.  Il 
avait  appartenu  ii  la  gens  Furia,  mais  avait  été  adopté  par  le  consul  de  l'an  6. 
Voyez  VI  5931  et  Th.  M.,  Hermès,  III.  p.  133. 

Sépultures  découvertes  en  1871  sur  VEsquilin  (VI  5961-6148). 

Elles  furent  en  usage  vers  la  tin  du  règne  d'Auguste.  Elles  sont  décrites 
dans  Ed.  Brizio,  Pitture  e  sepolcri  scoperii  suW  Esquilino  neW  anno  1875, 
Roma,  1876,  in-4'^.  On  donne  le  plan  dans  le  Corpus,  VI,  p.  982. 

912.  VI  5961.  Cippe.  Caractères  assez  mauvais. 

Familiae  |  A(uli)  Allieni,  |  in  fr(onle)  p(edes)  XV,  in  ag(ro) 
p(edes)  XVI,  |  et  familiae  Pollae  Min|uciae  Q(uinti)  f(iliae). 

A,  Allienus  est  peut-être  le  préteur  de  l'an  703  u.  c.  Q.  Minucius  Thermus, 
son  beau-frère,  fut  préteur  en  l'an  703.  L'ancienneté  de  l'inscription  est  .prouvée 
par  ce  fait  que  Minucia  a  un  prénom.  [Th.  M.]. 

913.  VI  6068.  Se[pulcrum]  |  lib[ertorum]  |  et  fa[miliae]... 

914.  VI  6069.  ...  s  Félix  |  . .  .  cur(ator),  idem  |  .  .  . 
[sjociorum. 

On  ne  sait  dans  quelle  sépultin"e  furent  trouvées  ces  deux  tables  de  marbre. 

Monument  des  Statilii  (VI  621 3-66  iO.  Cfr.  10414). 

Sur  la  gens  Statilia,  voyez  VI,  pp.  994-995.  Mommsen  pense  que  le  monument 
appartenait  principalement  aux  esclaves  et  afTranchis  de  T.  Statilius  Taurus, 
appelé  aussi  simplement  Taurus,  ou  bien  T.  Statilius  Taurus  patcr  (6213)  pour 
le  distinguer  de  son  fils.  11  fut  consul  en  l'an  44,  et  se  tua  en  l'an  53,  pour 
échapper  à  une  accusation. 

Une  partie  du  monument  servit  dès  la  fin  de  la  république  jusqu'il  Claude 


URBS    ROMA.  23o 

<6213-6594)  ;  le  reste  qui  se  divise  en  deux  parties  (659o-1621  et  6622-6640), 
fut  en  usage  sous  Claude. 
Nous  trouvons  dans  ce  monument  : 
Familia  T.  Statili  Tauri  patris,  VI  6213. 
Conlegium  commorientium,  VI  621J>-62i6. 
Ex  conlegio,  VI  6217. 
De  conlegio,  VI  6218.  6219. 
Sodales,  VI6221. 
Unctores,  VI  6376. 
HominesCXXX,  VI622i. 

curatores  quatiuor,  VI  6217  ;  très,  VI  6221  ;  decem,  VI  6220. 

sepulturae  curam  egerunt  homines  quinque,  VI  6215. 

decurio,  VI  6217. 

decretum  decurionum,  VI  6213,  6222. 

magister,  quaestor,  VI  6316. 

niagister,  quaestor  in  familia,  VI  6214. 

915.  VI   6213.  Familia  T(iti)  Statili  Tauri  |  patris  ex 

d(ecreto)  d(ecurionum)  |  Antoniae  M(arci)  l(ibertae)  Chryse  in  :| 
lionore  Statili  Storacis  |  ollam  dederunt. 

La  familia  donne  une  olla  à  une  affranchie  étrangère.  Storax  revient  VI 
«446. 

916.  VI  6214.  T(itus)  Statilius  Tauri  l(ibertus)  |  Diodotus, 
mag(ister),  q(uaestor)  in  familia,  |  vivos  sibi  et  Augeni  |  con- 
jugi  suae  fecit. 

Vedusia  Tauri  |  sororis  l(iberta)  Auge  vixit  annos  L,  |  boni- 
tatem  suam  et  |  fidem  bonam  secum  apstulit. 
Hâve  et  tu  memineris. 

Cfr.  VI  6316  :  mag(ister),  quaestfor).  Vedusia  devait  être  une  sœur  utérine 
<le  Taurus.  Cfr.  p.  995. 

917.  VI  6215.  Statilia  Aramia  hic  |  sepulta  est.  Quoius 
sepult(urae)  |  curam  egerunt  conleg(ium)  |  commorient(ium), 
Cerdo  ins[ul(arius)?]  |  vir  ejus,  Bathyllus  atriens[isl,  Musaeus 
ost(iarius),  Eros  ins(ularius),  PhiIocal[us]  |  unctor. 

948.  VI  6216.  Philologus,  |  cellarius,  |  ex  conlegio  |  com- 
morientes. 

919.  VI  6217.  Chius,  L(uci)  Sisennae  |  silentiarius,  |  ex 
conlegio,  hic  situs  est.  |  Curatores  :  |  Musaeus  ostiar(ius)  de- 
c(urio),  I  Amaranlhus  colorat(or)  l(ibertus?),  |  Eros  insular(ius) 
dec(urio),  |  de  suo  dant. 


236  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

920.  VI  6218.  Antioclius,  |  lecticariiis,  |  de  conlegio. 

921.  VI  6219.  T(itus)  Slatilius  |  Anoptes),  pistor,  de 
conleg(io). 

Curam  egerunt  (VI 6215)  semble  avoir  le  même  sens  que  curatores  (VI 6217)  ; 
par  lit,  on  désigne  ceux  que  le  collège  a  chargés  du  soin  des  funérailles.  On 
trouve  des  deux  côtés  Musaeus  et  Eros. 

Henzen  rapproche  de  ce  nom  de  commorientes  donné  à  un  collège  funéraire, 
un  passage  de  Plutarque  (Vita  Anton.,  71)  :  Aùroi  bè  (Antoine  et  Cléopatre) 
Ti^v  |uèv  TÛ)v  à|ni|ariTOpiaiv  ^K€(vr|v  aûvobov  KaréXvoav,  éTépav  bè  auvé- 
TaEav...riv  auvairoSavouiaévuJV  éKÔXouv.  Térence  (Adelphi,  Prol.,  6,7) 
dit  :  Sijnapothnescontes  DiphUi  comoedia  est;  eam  Commorientes  Plautus 
fecit  fabulam. 

L'orthographe  conlegium  fut  en  usage  jusqu'à  la  mort  d'Auguste  et  reparut 
passagèrement  sous  Claude  et  Néron  (Mommsen,  Ephem.  epigr.,  1,  p.  79), 
MoMMSEN  pense  que  VI  6215-6219  sont  plutôt  antérieurs  à  la  mort  d'Auguste. 

922.  VI  6220.  Ânliochi   l(iberli)  hic  ossa  sila   |   sunl: 

amici  conlulerunt,  curatoribus  Pansa  l(iberto),  |  Cisso  I(iberlo), 

Heracleone  l(iberfo),  |  Theophdo,  Milhridale,  ||  Salvio.Nicarcho, 

Agathone,  |  Philotimo,  Miisaeo;  |  consumptiim  est  in  funere| 

et  in  ossibns  e[t  i]n  novemdi[alibus]  |  (denarios)  CCCCLXXXX. 

Sur  curatoribus,  voyez  N"  921  note.  La  plupart  de  ces  affranchis  ou  esclaves 
reviennent  dans  d'autres  inscriptions  du  même  monument.  Voyez  la  note  de 
Henzen. 

923.  VI  6221.  Donatus,  Taiiri  German(us),  \  hic  silusest; 
sodales  ei  funiis  ]  t'ecerunt  hom(ines)  CXXX,  d(enarioriiin) 
CCXXV,  I  curatoribus  Maximo,  Helicone,  Dapno. 

Cfr.  VI  6229  :  Félix  Germa n(usj  \  armiger  Tauri  f(Hii)  \  hic  situs  est.  On 
trouve  encore  des  Germani  aux  n^^  6230-62.37.  Les  Statilii  avaient  donc  des 
Germani  comme  les  empereurs  SvE'T.,Aug.,  49  :  dimissa  manu  Germanorum, 
quam  —  inter  armigeros  circa  se  habuerat.  Th.  M.,  Staatsrecht,  II^,  p.  79T, 

n.  7,  et  ci-dessus  N"  819. 

924.  VI  6222.  M(arcus)  Junius  Veiento,  |  ex  d(ecreto) 
d(ecurionum);  v(i\it  ]  a(onis)  XIII,  |  infelix  parenlibus. 

925.  VI  6316.  Zena  Sulorianus,  |  mag(isler),  qnaest(or),  [ 
ad  locationes. 

Cfr.  VI  6214  :  mag(ister),  q(uaestor)  in  familia. 

926.  VI  6376.  Antiocho  |  magislro  |  unctores. 

On  trouve  d'autres  unctores  dans  cette  maison  (VI  6215.  6377-6Ô82). 


I 


LRBS    ROMA.  237 

Sépultures  voisines  du   monument  des  Statilii 
(VI  6641-6790). 

921.  VI  6660.  Ek  de[creto  coUegii]  |  scabil[lariorum]  [ 
Pellius  fi  .  .  . 

Trouvée  dans  les  sépultures  Q  el  R  du  plan  donné  p  982.  Cfr.  VI 10145  sq. 

928.  VI  6719.  L(iicio)  Marcio  Maniae  |  ex  d(ecuria)  V, 
decurijales  de  siio  |  egerunt  ciira(m). 

Trouvée  dans  les  sépultures  Y  et  Z  du  même  plan. 

Monuments  de  la  vigna  Aquari  au  premier  milliaire 
de  la  via  latina  (vi  6815-7191). 

Les  inscriptions  vont  de  la  tin  de  la  république  jusqu'à  Antonin  le  Pieux. 

929.  VI  6838.  L(ucius)  Se(m)pronius  Al(l)i(cus).  |  Atticus, 

decurio. 

VI  6832-6830  proviennent  du  monument  des  esclaves  et  affranchis  de  L.  Seni' 
promus  Atratinus  et  de  Sempronia  Atralina.  Ils  sont  peu  postérieurs  à  Auguste. 
Cfr.  pp.  1023  et  lOS.o. 

930.  VI  6869.  Felicis  |  tabellarl  ossa  |  liicsita  sunt,  ex  | 
publico  et  ex  sodalicio. 

931.  VI  6874.  M(arcus)  Furius  Hermès  ]  in  raoniimento 
«uo  I  et  socciorum  dédit  |  locum  ollae  a  Calidio  |  Liiperco;  is 
Saturninae  con(jiigi). 

VI  6869-6887  viennent  d'un  monument  découvert  en  1848. 

932.  VI  7006.  Table  de  marbre  trouvée  en  1862  près  d'un  monument 
de  la  vigna  Aquari. 

Hoc  momimentuin  [sive  sepuljichrum  donationis  ca[iisa]  | 
acceperunt  Dionysarin  (sic)  [ . . .  el]  I  T(itiis)  Aelius  Aleides  (ses- 
terlio)  n(iimmo)  I  de  Ru...  Eiityclien,  Prisca  et  Etrusc[o 
€uran?]|ltibus  C(aiLim)  Marium  Priscum  (sic)  e[t . . .]  |  Adaman- 
tem,  quot  compara[vernnt]  |  C(aio)  Julio  Alarciano  filio  [siio],  | 
q(ui)  v(ixit)  a(nnis)  XXXI,  m(ensibus)  VI,  ilem  frat[ribus]  | 
Aeb(i)s  Calocaero  Prosdocim[o . . .],  j|  ilem  Juliabus  Marciaii[ae 
et . . .]  1  el  sibi  et  suis  liberlis  libe[rlabus]  \  posterisque  eoru[ni].  | 
H(uic)  m(onumenlo)  d(olus)  [m(alus)  a(beslo)]. 

Le  nom  de  T.  Aelius  indique  que  cette  inscription  est  postérieure  à  Hadrien, 


238  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

Sut  Dionysiarii,  voyoz  C.  L.  Visconti,  Bull,  corn.,  1881,  pp.  60-61;  ce  nom 
serait  dérivé  de  Diom/siariuni,  diminutif  de  Dionysos.  C'est  sans  doute  un  nom 
tel  que  ceux  des  Awjurii,  Eusebii,  etc.,  ([ue  nous  verrons  plus  loin  (VI  10268. 
1028S). 

Petit  monument  hors  de  la  porta  Latina  (VI  7283-7242). 

933.  VI  7233.  Conliberti  et  conservi  merilo  posuerunt. 

L'inscription  parait  mutilée  au  commencement. 

Monuments  de  la  vigna  Ammendola  sur  la  via  Appia 
(VI  7281-7581). 

1.  Monument  des   Volusii  (VI  7281-7394). 

Sur  les  Volusii^  voyez  Henzen  et  Mommsen,  p.  1043. 

L.  Volusius  L.  /.  Q.  n.  Saturnimis,  qui  ligure  dans  ces  inscriptions  et  à  qui 
les  affranchis  appelés  L.  Volusius  empruntent  leur  nom,  naquit  en  716  de 
Rome,  fut  consul  en  l'an  3  et  préfet  de  Rome  vers  42.  Il  mourut  en  56,  âgé  de 
93  ans.  Voyez  VI  7282. 

Il  avait  épousé  Cornelia  :  VI  7387. 

Son  fils,  Q.  Volusius  Saturninus,  fut  consul  en  l'an  56.  Voyez  VI  7297.  22811. 
Le  père  et  le  fils  sont  appelés  Lucius  et  Quintus  7ioster,  VI  7368.  7369.  7370. 
7375.  7380.  7389.  9423.  9424. 

La  feunue  de  Quintus  s'appelle  Torquata  :  VI  7297.  C'est  d'elle  que  vient  le 
nom  de  Spendo  Torquatianus,  VI  7297. 

VI  7303  est  de  l'an  58  ;  on  peut  placer  les  autres  inscriptions  entre  les  années 
40  et  60.  (Mommsen,  p.  1044). 

Conlegium  castriense,  VI  7281. 
Collegium  castresem,  VI  7281^. 
de  collegio,  VI  7282. 
collegae,  VI  7369. 
curatores  duo,  VI  7281.  7281». 
locus  datus  decreto  decurionum,  VI  7297.  7379.  7387. 
ex  permissu  decurionum  locus  datus,  VI  7304. 
decrelo  decurionum,  VI  7373. 

locus  datus  a  dominis  et  decurionibus,  VI  7303  (en  Van  58)  et  note, 
arbitratu  illius,  VI  7374. 
permissu  decurioiunn,  VI  9423.  9424. 
permissu  Quinti  nostri,  VI  22811. 
Henzen  (p.  1044)  admet  que  toutes  les  inscriptions  qui  suivent  se  rapportent 
probablement  au  collegium  castrense.  Quant  au  nom  du  collège,  IIenzen  se 
demande  s'il  ne  vient  pas  des  castra  des  cohortes  urbaines  que  L.  Volusius  com- 
mandait comme  praefectus  urbi  (Mommsen,  Staatsr.,  IF,  p.  1021).  Cfr.  Schiess 
.(Die  rocin.  coll.  fun.,  p.  28)  et  VI  8532.  8536. 


LRBS    ROM A.  289 

Le  decurio  Larum  Volusianorum  (VI  10266.  10267)  appartient  à  un  collège 
de  la  maison  impériale.  Voyez  plus  loin. 

VI  1833  a  h  c  sont  d'une  époque  antérieure.  Voyez  plus  haut. 

934.  VI   7281.   [CaJIlistioni  cellar(io)  |  conleg(ium)  cas- 
triense, ,  Daphno  siimp(liiario),  Hedylalo  \  a  manu  curatorib(us). 
Henzen,  7189.  Cfr.  VI  7281». 

93b.  VI  7281*.  Philomuso  fulloni,  !  colleg(iijm)  castre(n)- 
sem,  î  ciiratoribus  ,  Daphno  sumpluario  et  \  Hedylalo  a  raanu- 
Voyez  le  JS'"  précédent. 

936.  VI  7282.  Volusia  L(ucii)  l(iberfa)  |  Athenais  |  de 
collegio 

937.  VI  7297.  D(is)  M(anibus)  s(a(rum).  |  Panope  orna- 
trix  I  Torquaf(a)e  Q(uinti)  Volu]si  (iixoris),  vixil  annis  XXIf.j 
et  Phoebe  a  specu  ^him,  vixit  annis  XXXVII,  |  Spendo  confiij- 
bernalibus  snis  bene  merentibus  ;  fecit  et  sibi.  |j  Loc(us)  d(atiis) 
dec(relo)  decii(rioniim). 

938.  VI  7303.  D(is)  MCanibns)  s(acriim).  [  Spendiisae,  | 
vixit  m(ensibus)  V,  diebns  XXVI,  |  Spendo  Torq(ialian(ns)  \  et 
Primigenia  filiae  H  dulcissimae  fecer(iinl),  |  loc(o)  dal(o)  a 
dominis  et  |  decnrionib(us),  Nerone  III  [  Messaia    co(n)s(iilibus). 

Consuls  de  l'an  08.  Lac.  dat.  a  dominis,  cfr.  VI  7370  :  permissu  L(ud) 
nfos<r;).  De  même  VI  7368  :  p.  L.  n.;'3V)  :  permisum  L(uci)  et  Q(uinti) 
nostri  ;  7380.  7369. 

939.  VI  7304.  D(is)  M(anibns)  s(acrum).  |  Volusiae  Ne- 
bridi,  |  Q(iiintus)  Volusiiis  Alcimns  et  |  Volusia  Colchis  fili 
matri  |  bene  merenti  feceruni,  et  ]\  Crescenti  patri  et  Chresimo; 
e[x]  I  permissu  decurionnm  locus  dat[us]. 

940.  VI  7369.  llrne  carrée. 

Hebeno,  Q(uinli)  n(ostri)  |  cubicular(io),    collegae  d(e)  s(uo). 

941.  VI  7373.  Petite  urne  carrée. 

L(ucio)  Volusio  Phae  Iro  Ti(berius)  Claudius  Suavis  |  et 
Claudia  Agiaure  |  soror  |  et  Herma  a  manu  !j  fecerunt;  p(oni) 
c(uravere?)  d(ecrelo)  d(ecurionum). 

Les  lettres  PC  peuvent  f^l^mCier  pietatis  causa.  On  s'attendrait  à  trouver  : 
I(ocus)  d(atus)  d(ecrelo)  d(ecurionum) . 

942.  VI   7374.  D(is)  M(anibus)  |  L(uci)   Volusi   Hamilli  \ 


^40  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

u  labiilario  Lii(ci  Voliisii  patris,  |  Jaiiiiaria  cojiinx  et  |  Hamil- 

lus  filius  b(ene)  m(ereiili),  ||  arbitratu  L(uci)  Volusi  Dionis. 

BoRGHEsi,  Œuvres,  VIII,  p.  227.  L.  (Volusius)  paier.  c'est  le  préfet  de  la 
ville  de  l'an  42. 

9i3.   VI  7379.   Autel  de  marbre. 

Q(iiin(o)  Volusio  Decembri,  |  palri  oplimo,  |  Q(uintus)  Volu- 
sius Merops,  j  U(uintus)  Volusius  December  |  et  ||  Earine  uxor.  ] 
Loc(us)  dal(us)  {J(ecreto)  d(ecuriouum). 

944.  IV  7387.  Petit  clppe  de  marbre. 

Dis  Manib(us).  |  Jaiiuariae,  |  Corneliae  |  L(uci)  [VoIu]si  (uxo- 
ris  servae),  |  Eutyches  conjugi  ||  bene  nierenti  j  et  sibi.  !  L(ocus) 
d(alus)  d(ecrelo)  d(ecurionum). 

'2.  Monument  de  C.  Annius  Pollio  (VI  739o-7420). 

945.  VI  7395.  Cippe.  Libertorum  {  et  libertaruin  |  et  fami- 
liae  I  C(ai)  Anni  C(ai)  f(in)  Cor(nelia  Iribu)  |  Pollionis. 

L'âge  du  monument  est  déterminé  par  VI  7398,  qui  est  de  l'an  1.  C.  Annius 
Pollio  fut  impli([ué  dans  la  conspiration  de  Séjan  en  l'an  32,  à  moins  qu'il  ne 
s'agisse  de  son  père.  Borghesi,  B.  d.  /.,  18-4o,  p.  148  sqq.,  OEiures,  IV,  pp.  477 
sqq.  Klebs,  Prosopogr.,  I,  p.  69,  n,  o20. 

946.  VI  7397.  C(aius)  Annius  |  C(ai)  l(ibertus)  Kamiliaris,  | 
dec(urio)  ;  v(ixit)  a(nnis)  XXX. 

Inscriptions  découvertes  dans  la  même  vigna,  de  1820  à  i822. 

947.  VI  7446=1942.  Cippe. 

Valerius  L(uci)  l(ibertus)  I  Stasimus,  mag(isler)  |  conl(egi)  via- 
torum. 

Orelli,  3236.  C'est  la  seule  inscription  où  le  mot  collegium  soit  employé  en 
parlant  des  decuriac  appariiorwn,  et  elle  est  plus  ancienne  que  celles  qui 
mentionnent  les  decuriae  et  les  decuriales.  Tu.  Mojlmsen,  (Staatsr.,  I-,  p.  327, 
n.  5.  Ephem.  epiyr.,  I,  p.  80)  l'attribue  i»  la  lin  de  la  république  ou  au  régne 
d'Auguste.  Étude  hist.,  I,  pp.  54-.3o. 

948.  VI  7458.   Table  de  marbre. 

T(itus)  Aelius  Aug(usti)  lib(eilus)  Primitivus  |  arehiniagyrus 
et  I  Aelia  Aug(usti)  lib(erta)  Tyclie  conjunx  |  lecerunt  sibi  et 
suis,  libertis  libertabusq(ue)  |  posteris(]ue  eorum.  j| 


URBS   ROMA.  241 

Custodia  monimenti  inhabitandi  ne  quis  inlei'ldicere  vellit. 

Quod,  si  nemo  de  hac  meraoria  nostra  |  extiterit,  pertinere 
debebit  ad  collegium  cocorura  j  Aug(usti)  n(ostri)  (juod  consistit 
in  Palatio. 

Quod  neque  donari  |  neqtie  veniri  (sic)  permittimus. 

Quod  si  quis  centra  !|  legem  s(upra)  s(criplam)  fecerit,  dare 

debebit  corpori,  qui  sunt  j  in  hac  slationem,  (sestertium  quin- 

quaginta)  m(iiia)  n(umraum). 

Henzen,  6320.  Dessau,  1798.  0.  Hirsghfeld,  Verw.,  p.  194,  n.  3.  Les  deux 
inscriptions  (VI  7-458  et  87o0)  du  mtHne  homme  ont  été  trouvées  hors  de  la  porta 
Appia.  Voyez  plus  loin. 

Dans  la  vigna  Ranuanini  près  de  la  via  Appia. 

949.  VI  7649.  Fragment  d'un  grand  fronton  de  marbre. 

.  .  .  ro  is  totu(ra)  genus 
. .  AJlhanasiorum 

De  Rossi  (Rotna  sott.,  III,  p.  38)  croit  qu'il  s'agit  d'un  collège  funéraire. 
Athanasii  est  un  nom  de  bon  augure.  Voy.  VI  10268-10285.  On  ne  sait  de  quel 
monument  provient  cette  inscription. 

Monuments  de  la  villa  Corsima  (aujourd'hui  Pamfilia), 
sur  la  voie  aurélienne. 

950.  "VI  7803.  Table  de  marbre,  dans  un  cubiculum. 

a)  Q[uintus)  Caecilius  Q;uinti)  l(ibertus)  |  Primus  émit  in 
monimento  palangarioru(m)  |  in  ngro  Fonteiano,  quod  est  I  via 
Aurélia  in  clivo  Rutario  [|  parte  sinisteriore,  col  umbaria  n(u- 
mero)  X  ollarum  |  n(umero)  XXXX  sibi  et  | 

b)  Caeciliae  Qfuintorum  duoruni)  l(iberlae)  Attic(a)e,  |  con- 
jugi  suae,  et  Q(uinto)  Caccilio  Successo  l(iberto)  suo,  |  et  Q(uint0i 
Caecilio  Functo  l(iberto)  suo,  |  et  libertis  libertabus  |j  suis  pos- 
terisquc  eorum.  |  Haec  cohi(m)l)aria  et  ollae  | 

c)  a!io  nomine  |  neminem  sequenlur,  |  et  ita  ut  area,  quae  | 
ei  cedit  monumenlo,  |  comm(uniter)  u[t]i  liceat  et  |j  sacrificium 
facere. 

Cfr.  VI  1785  (No  772)  :  falancariis,  etc.  Sur  le  monument,  vo\ez  \k  107,'5. 

16 


v^l-7 


I.    L.,    VOL.     M. 


xMONUMENTS  DÉCOUVERTS  EN   1753-1735  DANS  LA  VFGINA  NaRï 

SUR  LA  VIA  Salaria  (VI  7845-7986). 
Sépulture  des  Odavii  sur  la  via  Salaria  (VI  7860-7877). 

951.  VI  7861.  L(ucius)  Odavius  L(uci)  l(ibertus)  Secun- 
dus  I  major,  mag(ister)  quinq(iiennalis)  |  conl(egi)  cent(onario- 
rum)  lustri  XI  et  |  decurio;  I  vixit  ann(is)  LV.  || 

L(ucius)  Octavius  Primigenius,  vixit  ann(is)  LVIII,  |  L(ucins)' 
Octavius  Secundus,  vixit  ann(is) . . . ,  fratres  viatores  coll(egi) 
centonarioriim. 

95^.  VI  7862.  L(uciiis)  Tuccius  Mario...,  |  qiiinquen- 
nal[is] .... 

953.  VI  7863.  L(ucius)  Octavius  Attae  l(ibertus)  |  Cerdo, 
dec(iirio)  conl((>gi)  cent(onariorum).  |  Octavia  L(uci)  l(iberla) 
Chrysis,  Cerdo  vern(a)  vixit  a(nnis)  XI  et  ra(ensibus)  XI  die(bus). 

954.  VI  7864.  L(ucius)  Octavius  L(uci)  l(ibertus)  Diome- 
des,  I  dec(urio)  conl(egi)  cent(onariorum). 

Cïr.  Bull,  com.,  1888,  p.  398  (voyez  plus  loin). 

Monument  des  affranchis  de  L.  Caninius  Gallus  dans  la 
vigna  del  clnque  sur  la  via  salaria  (vi  7987-7996). 

955.  VI  7940.  L(uci)  Canini  Batraci  |  decurione(s). 

L.  Caninius  Gallus  fut  consul  en  752  a.  u.  c.  Prosopogr.,  I,  p.  299,  n.  328.. 

Monument  de  la  familia  Abucciorum  (VI  8117-8172). 

956.  VI  8117.  [L(ucius)  Abuccius]  Ner[e]us  |  et  Abuccia 
Pieris  |  porticum,  scarana,  |  mensas  colliberlis  |  suis  sua  pecu- 
n(ia)  d(onum)  d(ederunt). 

VII.  Officiales  et  artifices  (VI  8398-10043). 
Personnel  de  la  maison  impériale  (VI  8398-9101). 

9o7.   VI  8398.  Table  provenant  d'un  cimetière  (Sainte-Priscille?). 
Fl(avio)  Castino,  singulari  o(r(icii)  p(raefec(orum)  p(raelorio)». 


URBS    ROMA.  243 

q(ui)  vix(il)  an(nis)  p(liis)  m(iniis)  XXX.  |  Collegas  (sic)  kar(is- 
simi)  posuerunt. 

958.  VI  8512.   Cylindre  en  marbre. 

Flavio  I  Marciano,  |  Ulpio  Juliano,  |  mag(islris),  |  a  balineis  |[ 
Aug(usli),  I  decuriones,  j  scribae,  |  unctores  Aug(usli).  | 

Ulpio  Craleri  ||  Ai]g(usli)  lib(erto).  ]  proc(uratori)  castre(n)s(i),  | 
decuriones,  scribae  et  unctores  Aug(usti)  ||  d(onLim)  d(ederunf). 

A  Florence,  mais  probablement  de  Rome.  Cfr.  Hirschfeli»,  Verw.,  p.  198, 
11.  3. 

959.  VI  8513.  Fragment  d'une  table  de  marbre  trouvée  en  1876 

dans  la  vigne  Silvestrelii  près  de  la  voie  latine. 


deuslum  hnjus  lier[oi?  ad  nosj 
perlinentem  restit[uimus  ... 
quoil  fuerat  UIpi  Ses[ . . .  quon 
5  dam,  proc(iiratoris)  kasfren[sis  ... 
a  census  bonae  mema  .... 
quodque  ad  nos  per  gr[adus 
hereditarios  perv[enit]. 
Eusebioru[m]. 

H.  Stevenson,  B.  d.  /.,  1876,  p.  196.  FioREu.i,Nolizie,  1876,  p.  5.  Les  sup- 
pléments des  1.  2  et  3  sont  de  Th.  M.,  les  autres  sont  de  Stevenson.  On  retrouve 
le  jjrocurator  castrcrtsis  ailleurs  (VI  6o2.  727.  8oll.  8ol2.  Hull.  corn.,  1888, 
p.  389).  HmscHFELD  (Verto.,  pp.  193-200)  pense  que  ce  titre  doit  être  identifié 
k  procurator  rationis  (ou  psci)  caslrensis ;  il  était  à  la  tète  du  personnel  de  la 
maison  impériale  (familia  caslrensis).  Voy.  .\°  963,  note. 

Heroum,  cfr.  VI  8511  :  heroutn  maceria  cinctum. 

Eusebiorum,  cfr.  VI  3497.  10273. 

960.  VI  8531.  D(is)  M(anibus).  |  Fructo  Aug(usli)  n(ostri 
servo)  adjut(ori)  |  labnl(ariorum)  a  ral(ionibus)  ra(arinorum) 
f(isci)  c(astrensis),  |  qui  vixit  annis  |  XX[,  diebus  XVII,  ||  For- 
tunatus  frayer  et  conlega  |  lecit. 

Sur  adjutori,  etc.,  voyez  Hirschfeld.  Verw.,  p.  88,  n.  i.  —  Le  mot  conlega 
signifie  peut-être  simplement  que  Fortunatiis  remplit  la  même  fonction  que 
Fructus  Cfr.  VI  8523  :  Euti/chcs  Caes(aris)  n(ostri)  pedisequ(us)  stationi 
castrese  —  et  Faustits  colleyfa)  aeius. 

961.  VI  8532.  Fragment  de  marbre. 

et  |)lel)ei  collegi  Concordiae  Augustianorum  (  (ami- 


244  <:.  1.  L.,  VOL.  VI. 

liae  castrensis,  |  Alexander  Marcellianus  et  Encolphius  \  Domi- 

tianianus  ciibiciilari  stationis  primae  d(onura)  d(ederunt). 

Henzen,  7191.  HiRsr.HFELD,  Verw.,  I,  p.  198,  n.  2,  lit  :  [decurionibus]  et 
pîebei. 

962.  VI  8533.  Table  de  marbre,  trouvée  au  Trastévère. 

D(is)  M(anibus).  |  M(arciis)  Ulpius  Aug(usti)  l(ibertus)  Félix 
prae|co  taïuiliae  castrensis  |  et  Ulpia  Artemidora  fecejrunt  sibi 
et  liberis  et  ||  libertis  liberlabiisq(ue)  suis  posterisq(ue)  eorum, 
item  J  Agricolae  Caesar(is)  n(ostri)  ser(vo)  filiastro  suo  |  et  Ul- 
piae  Felicissimae  ||  fîliae  b(ene)  m(erenti),  quae  vixit  ann(is)  | 
V,  diebus  XXX. 

C'est  un  att'ranchi  de  Trajan.  Cfr.  Bull,  cotn.,  1892,  pp.  77  (ci-après). 

963.  VI  8536.  Table  de  marbre  brisée. 
I  [e]x  conlegio  |  castriens(i).  | 

Sur  la  ratio  castrensis,  voy.  Mommsen,  Epliem.  ep.,  V,  p.  117.  Staatsrecht, 

II,  p.  782,  n.  i.  Hermès,  XXV.  1890,  p.  242,  1.  Marouardt,  Slaatsver,v.,  IF, 
p.  314.  G.  Gatti,  Bull,  corn.,  1888,  p.  389.  1892,  p.  77.  Huelsen,  Roem.  Mitth., 

III,  1888,  p.  224.  ScuŒSS,  p.  19.  Liebenam,  p.  133.  G.  1.  L.,  VI,  pp.  1132  sqq. 
0,  HiRSCHFELu,  Verw. y  I,  pp.  185-200. 

Selon  Mommsen  (Staatsr.,  l.  L),  les  castrenses  forment  le  personnel  attaché 
au  camp  de  l'empereur  (den  gesammteti  kaiserlichen  Reise-und  Lager  Apparat) . 

Selon  HiRscHFELD,  le  mot  castra  désigne  la  maison  de  l'empereur  et  ratio 
castrensis,  c'est  la  caisse  destinée  à  l'entretien  du  personnel  de  la  domus  Au- 
gustiana.  Elle  était  dirigée  par  le  procurnlor  castrensis  ;  au  bureau  (statio 
castrensis)  étaient  attachés  des  tabularii  et  des  aides.  La  familia  castrensis  ou 
les  castrenses,  c'est  le  personnel  servile  de  la  maison  impériale. 

Il  y  avait  uu  collegium  caslrense  daus  la  maison  des  Volusii.  Voyez  VI  7281 
et  suiv. 

On  trouve  la  familia  castrensis  a  Larahcse  (VIII  3290.  2832)  ;  voyez  Gagnât, 
L'armée  romaine  dWfriquc,  pp.  408  et  suiv.  G.  I.  L.,  VIII  52S4,  à  Hippo. 

Fastes  d'un  collège  de  la  maison  impériale. 

964.  VI  8639  =  X  6637.  Table  de  marbre  dont  l'origine  est 
inconnue.  Klle  a  été  transportée  de  Rome  à  Stockholm.  ÎN'ous  suivons  Mommsen 
(X  6637). 

a)   V^  COLONNE   : 

[Ti    Claudio  Caesare  IIII L.  Yitellio  III         cosJ\         a.  47 
Acratus  numm. 

mus  tegularius  numm. 

ros  structor  numm. 
.     s  Metrodas  numm. 


URBS    ROMA.  245 

5     [A.   Vitellio  L.]  Vipstanio  Poplicola  cos,         a.  48 

[Ti.  Cla]adïus  Amarantus 
[Ti.  Cla]\ià'ms  Epaphroditus 
.     ctus  vilicus 

10     [0.  Veranio]  A.  Pompeio  Gallo  cos.         a.  49 

topiar. 
aedit. 
Amarantus 
Lini  praef. 
Antistio  Yejtere  M.  Suillio  Nerulino  cos.         a.  50 

us  disp. 

nus  disp. 

Cosmus 

Cautus 

Claudio  Caesare  V  Ser.  Cornelio  Orfito]    cos.         a.  51 

b)    2™*   COLON.NK    ; 


[C. 


20     [TV 


[A.  Licinio  Nerva  Siliano  M.  Yestino  Atticc    cos.]         a.  65 
Ti.  Claudius         Daphn[us] 

I    I    I    I    I    I    I  il    I     I    I     : 

Euphemus       alren[sis] 
Claudia  Fausti[na] 

5  Artoria  Phlogi  .   .        ■ 

Claudia  Hellas  numm. 
C.  Laccio  Telesino         C.  Suetonio  [Pauline  cos.]         a.  66 
Pannjchus 

Sita         a  vaIetud][?îa?*2o] 
10  A.  Caicilius      Atisci  ,   . 

Claudia  Corin    .   . 

//////  ////// 

L.  Julio  Rufo  [cos.]         a.  67 

Claudia  Tyche 

15  Ti.  Claudius  Q.  Ponti  .   . 

Antonius  Faustu[s] 

Albanus  vilicuf.v] 

P.  Galerie  Trachalo  [cas.]         a.  68 

Antonia  Musa 

20  Claudia  Zosime 

Julia  Secunda  numm. 


246  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

[Ser.  5]uipicio  Galba  II  T.  Vinio  [Rufino  cos]  a.  69 

allus 


Ces  fastes  ressemblent  à  ceux  du  collège  des  vernae  Caesarum  Antiates 
(X  6638  =  1,  p.  327.  Voyez  plus  loin)  ;  cependant  ils  ne  viennent  pas  du  même 
collège,  parce  que  les  fastes  des  années  48,  49  et  30,  qui  se  trouvent  des  deux 
côtés,  diffèrent. 

A  la  tête  de  ce  collège,  il  y  avait  des  présidents  annuels,  libres  ou  esclaves, 
comme  dans  le  collège  d'Antium.  A  partir  de  l'an  63,  on  trouve  parmi  eux  des 
femmes.  En  47,  49.  30  et  67,  il  y  a  (juatre  présidents  par  an  ;  en  63,  il  y 
en  a  six  ;  à  la  place  du  dernier  président,  il  reste  :  Uni  praef(ecti).  Mommsen 
conjecture  que  le  collège  avait  un  praefectits  et  que  Linus,  (jui  est  praefectus, 
a  un  remplaçant  comme  magister. 

La  première  colonne  fut  gravée  en  une  fois;  elle  a  les  mêmes  caractères  du 
commencement  à  la  tin.  Dans  la  dernière  colonne,  les  caractères  varient  :  ceux 
des  années  63  et  66  sont  plus  petits.  L'un  des  consuls  de  l'an  67,  Fonteius  Capito 
fut  tué  en  l'an  68  par  Galba  ;  l'absence  de  son  nom  prouve  que  les  fastes  de  67 
furent  gravés  entre  la  mort  de  Capiton  et  celle  de  Galba  (13  janvier  69),  car 
après  la  mort  de  Galba  le  nom  du  consul  reparait.  Le  second  consul  de  68  était 
Néron  ;  les  fastes  de  cette  année  furent  donc  gravés  après  sa  mort. 
Les  emplois  remplis  par  les  esclaves  dans  la  maison  impériale,  sont  : 

aediluus  a,  12  structura,  3. 

atrensis  b,  8.  tcçjularius  a,  2. 

dispensator  s.  16.  17.  topiariiis  a.  11. 

nummulnrius  a,  1.  2.  3.  i.  a  valetudinario  b,  9. 

nummularia  b,  6.  21.  viUcus  a.  8.  b,  17. 

Voy,  les  notes  de  Tu.  M.  au  vol.  VI  et  au  vdl.  \. 

965.   VI  8659.  Table  do  marbre. 

Dis  Manib(iis).  |  Ti(beriiis)  Glaiidiiis  Epicteliis,  praeposil[us]| 
speclariarior(iim)  doiiuis  Palatinardimi,  |  et  Claudia  Aplirosia, 
cojunx  ejiis,  |  Claudio  Scrvando  fil(io)  focerunl;  ||  vixit  ann(is) 
XVII  mens(ibiis)  III;  item[ib(ertis)  libertabiis(|(un)  posterisq(ue) 
[eonim].  | 

Qiiod  si  dosicrint,  tiim  discenlibus  speclariaris  [doraus]  1 
Palatinariim. 

De  iautre  côté  :  I>(is)  M(anibiis)  |  Jiiniae  Hippic(a)e,  ]  amicae 

bene  meronti,  |  quae  vixit  annis  XXll,    mens(ibus)  VII,  diebus 

VII.  Fecit  II  Egregins  Hestitutus  ;  [et  sijbi  et  sodalibus  suis  \ 

[et  CJossutiae  Secinid(alc  |  ('(onjugi)  b(ene)  ra(erenli). 

Hen/en,  6338.  Dessau,  1779.  —  Quod  si  desierint,  il  veut  dire  :  quand  ma 
famille  sera  éteinte,  le  monument  appartiendra  aux  discentes  speclariarii, 
auxquels  il  était  préposé.  Dormis  Palntinarnm,  ofr.  VI  86.36-8661.  Il  y  a  un 


L'RBS   nOMA.  24T 

speclariarius  doinus  Palalinarum  ailleurs  i  M  8(it5(Jj,  un  apecutariafriusj,  \' 
5202;  speculariarius,  VI  5203;  a  [s]p[ec]ular(ibus?),  VI  4248.  Cfr.  VI  9044  ; 
-o  specularis. 

966.  VI  8686.  Petite  colonne. 

M(arcus)  Ulpius  Aug(usti)  l(ibertus)  Aeglus,  |  pro(curalor) 
tnaiisolei,  '  imaginein  '  corintlieam  j  Trajani  Caesaris  colle- 
g(io)  faenarior(um)    d(oniim)  d(edit). 

Th.  m.,  I.  R.  N.,  6908.  Grut.,  17o,  9.  Orelli,  35.  Dessau,  1577.  Mausolei, 
sépulture  d'Auguste  et  de  sa  famille.  Scet.,  Aug..  100.  Strabo,  V,  3,  p.  263  C. 

967.  VI  8738.  Tilurus  Galer(ianus)  alr(iensis),  Salvius 
Philot(ianiis)  top(iarins),  Ântigomis  patern(us)  top(iarius),  || 
Alexander  Amynt'ianus)  al(riensis],  |  decuriones,  pavimentum 
in  ossar(io)  ,  et  numeratos  (denarios)  XXCl  ,  d^e)  siua)  p^eciinia; 
•d(cderunt),  |  Cosso  Cornelio  L(ucio)  Pisone  co(n)s(ulil)us). 

Orelu,  2966  —  Consuls  de  Tan  753  u.  c. 

968     VI  8744.  Frai-'iueul  de  marbre,  trouvé  près  de  la  via  Labicana. 

[Genio  collegi  ...  ex  |j]ermisso  j  [decurionjum  et  populi 
«jusdem  collegi  |  ...  us  Argaeiis  lib(prtus)  ejus,  cur{a)  sua  | 
[et  Eutycjhetis  Caesiaris/  n(ostri)  servi  vilici  |  [a  bybliojlheca 
impensa  sua  fecit  dedica  [vitque]  V  (die  anle)  k(alendas)  Oct(o- 
bres),  Vero  III  et  Ambibulo  co(n)s(ulibus). 

Les  suppléments  des  1.  1-4  sont  de  Mommsex.  Argaeus  libertus  ejiis,  scil. 
collegii.  [Hesze>].  —  Consuls  de  l'an  120. 

969.  VI  8750.  Très  beaux  caractères,  excepté  depuis  fecit  jusqu'à 
Tijrannidis.  Ces  quatre  lignes  ont  été  mises  après  coup  a  la  place  du  texte  pri- 
mitif, qui  était  le  même  qu'au  ><'  948  (VI  7458).  Aelia  Tyche  était  morte  et 
Primitivus  avait  épousé  en  secondes  noces  Aelia  Tyrannis.  Les  inscriptions  7458 
et  8750  se  ressemblent  tellement  qu'il  faut  croire  (pi'elles  se  trouvaient  sur 
deux  côtés  différents  du  même  monument.  [Heszen]. 

Diis  Manibus.  ;  T(ituS)  Aelius  Aug(usti)  lib(ertus)  Primitivus,  | 
archimagirus,  I  fecit  Aelia(e)  Tyche  et  sibi  et  Aeliae  Tyrannidi 
ronjugi  et  libertis  li||bertabusq(ue)  meis  vel  Aeliae  Tyranjnydis 
posterisque  eorum. 

Custodia  moni[m]enti  iiiliabitandi  ne(iuis  interdicere  veli[t]. 

Quoi  si  nemo  de  n(oslra  memoria  exsliterit,  pertinebit  ad 
■coUegium  cocoru[m]  |  Caesaris  ii(ostrij. 

Quot  veniri  donarive  vetamtis. 


S48  C.    I.    L.,    VOL.     VI. 

Si  adjversus  ea  quis  t'ecerit,  poenae  nomine  leret  |  arcae 
cocorum  (sesleftium  quinfiuaginta)  m(ilia)  n(iimmiim). 

Ate  ex  usuris  eorum  |  celebretiir  suo  qiioq(iie)  anno.  ]j  [H(oc] 

m(onumenUim)]  h(eredem)  n{on)  s(equiliir)]. 

Cfr.  VI  7458.  —  Ate  c'est  le  grec  ciTri,  mot  poétique  par  le(|iiel  le  cuisinier 
impérial  désigne  ici  une  cérémonie  expiatoire.  [ïii.  M.].  Tl  veut  sans  doute  parler 
d'un  banquet  funèbre. 

970.  VI  8767.  a)  D(is)  M(anibus).  |  Claudio  Storaci  !  Actes 
lib(erto),  scr(ibae)  |  ciibiculariorum  ;  I  v(ixit)  a(nnis)  LX,  patri 
b(ene)  m(erenli)  p(osuenint). 

b)  D(is)  M(anibiis).  {  Moschidi,  Actes  lib(ertae),  matri  b(ene) 
m(erenti)  p(osiieriint). 

Au-dessoui>  :  Glaud(ii)  Storax  et  [GJlyptus. 

Acte  est  la  fameuse  esclave  que  Aéron  affranchit  et  cjui  devint  la  favorite 
de  ce  prince.  Fiiiedlaender,  Sitt.,  I',  p.  107.  On  trouve  plusieurs  de  ses  esclaves 
et  affranchis.  Scriba  cubicularionim.  Acte  avait  ses  ciibicularii  (VI  8693.  8767. 
8791);  on  trouve  de  même,  dans  sa  maison,  un  cursor  (VI  8801),  un  pistor 
{VI  9002),  un  alumnus  a  manu,  son  affranchi  (VI  8890),  m\ser(vus)  acroamat. 
Graeca  (VI  8693)  un  eunucus  (VI  8847),  un  proc(uraior)  summ(ai'um)  (VI 
9030).  Voy.  VI  8760,  note. 

974.  VI  8768.  Tablette. 

Jnlia  Sabina  ;  |  vixit  annis  XXV;  |  Januarius  |  Domitiani 
Caesaris  I(iberlus),  |  scrib(a)  cub(iculariorum)  contubernali  | 
optimae  fecit. 

972.  VI  8769.  Cippe  de  marbre  avec  des  sculptures  élégantes. 
Vernasiae  |  Cycladi,  |  conjugi  optimae;  j  vix(il)ann(is) XXVII.  | 

Vitalis  Aiig(nsti)  l(ibertiis),  |  scrib(a)  cub(icularioriim)  t'(idelis- 
simae?)  a(mantissimae?)  p(ientissimae?). 

Gbut.,  o76,  2.  Au-dessus  de  deux  époux  qui  se  donnent  la  main.  A  la  lin, 
F  A  P  est  une  abréviation  douteuse;  la  conjecture  est  de  Tu.  M. 

973.  VI  8771.  Ui'ne  ronde,  trouvée  en  1864,  près  des  thermes  de 
Caracalla. 

D(is)  M(anibus)  l  P(ubli)  Aeli  Aug(usti)  lib(eni)  |  Clirysanthi, 

q(ui)  f(iiit)  1  a  rrum((MUo)  ciib(icMlarioriim)  ;  |  Parthenopaeiis  ab|| 

aeg(ris)  et  Epiterpes  |  colleg(ae)  b(ene)  m(erenti)  f(eceriint). 

WiLM.,  1368.  Henzen,  B.  d.  1.,  1864,  p.  9.  Lanciam,  Bull,  corn.,  1877, 
p.  173.  Dessai'.  1748.  —  Sur  collcga,  voy.  VI  8531  (N«  960). 

974.  VI  8773.  D(is)  i\I(anibiis).  |  Eiityches  Aug(usti)  lib(er- 
tus)  ciibilcularins,  Helladio  Augiusli    lib(erto),  dociirioni  ciibi- 


URBS  r.o>iA  249 

culariorum,  |  patri  diilcissimo  bene  nierenti  et  sibi  et  conjiiiîi 
et  I  liberlis  libertabusq(ue)  poste|risqne  eorum. 

975.  VI  8796.  Base  d'une  statue  de  Bacchus. 

M(arcusi  Aureliiis  Siiccessiis,  Aug(iisli)  |  lib(erlus)  a  cura 
amicor(uni),  (|(uin)q(uennaiis),  et  Pomponia  Victorina,  mat(er)  | 
coll(egii)  Liberi  Patris,  donum)  rleiierunt). 

Or.,  2392.  —  Successits  est  quinquennaUs  collegii  Liberi  Patris. 

976.  VI  8802.  Cippe  découvert  hors  de  la  poj'ta  Janiculensis. 
Alcimachus,  |  Neronis  Claud(ii)    Caesar(is)  Aiii];(nsti)  Ger(ma- 

nici)  I  corpor(e)  cnst(os),  j  dec(uria)  Albani,  ||  nat(n)  Bata(v)us,  \ 

vix(it)  ann(is)  XXXV,  h(ic)  s(itus)  e(st).  Posiiit  |  Bataviis  dec(uria) 

Montani,  |  her(es)  ejus,  ex  coll(egio)  Ger(raanoruin). 

Orelli,  3538.  —  Decuria  Albani  signifie  :  ex  decuria  Albani.  Le  collegium 
Germanoj'um,  composé  des  Germains  qui  formaient  la  garde  de  corps  de  l'em- 
pereur, est  mentionné  encore  ailleurs  (YI  8803-8809).  Un  decurio  Germanorum, 
VI  8811.  Sur  \eicorpore  custodes,  voyez  VI  8802-8812  et  4337-4343  avec  la 
note  après  VI  8812.  Les  Gennani  sont  divisés  en  décuries  désignées  par  le  nom 
du  décurion.  Voyez  N»  849,  note, 

977.  VI  8826.  Table  de  marbre  trouvée  en  1878,  dans  le  Tibre, 
près  de  la  villa  Farnèse. 

Collegio  Liberi   Palris  et  MenMiri  |  negotiantiiim  cellarum 

vinariariim  novae  et  Arruntiianae  Caesaris  n(ostri),    Cinnaraus, 

imp(eraloris)  Nervae  Caesaris  l|  Trajaiii  Aiig(iisli)  Gerni(anici) 

servos  verjna  dispensator,  ob  immunitat(em)  |  d(oniim)  d(editi, 

cura(m)  agenlibus  ann(o)  pri(m)o  !  Ti(berio)  Claudio  Zosirao  et 

Sex(to)  Caelio    Agalhemero.  Licinio  Sura  II  Serviano  H  co(n)- 

sulibus. 

Lanciani,  Bull,  corn.,  1878,  p.  102,  n.  21.  Gori,  Archivio,  1879,  p.  24H. 
Marquardt,  Vie  privée,  II,  p.  98,  n.  6.  —  Consuls  de  l'an  102. 

978.  VI  8872.  Table  de  marbre. 

Dis  M(anibiis).  |  Ti(berio)  Claudio  [  Aug(usti)  lib(erlo)  |  Ti- 
grano  |  ex  corpore  |j  lecticariorum  |  Caesaris;  |  vixit  annis  i 
LXXXV;  I  Marcus)  Licinius  ||  Atimetus  et  |  Sexlia  Félix  |  bene- 
merenti  |  posuerunt. 

979.  VI  8873.  Ti(berius)  Claudius  Aug(usti)  1  liibertusi 
Quadratiis,  dec(urio)  le('ticarior{ura)  Britannici  ;  vixiit)  anfnis) 
LX. 

Dkssau,  IvrjO.  Britannicus,  (ils  de  Claude. 

980.  VI  8875.  Table  de  marbre. 


250  C.    I.    I,.,    VOL.    VI. 

D(is)  M(anibus).  M(arcus)  Ulpius  Aug(usli)  l(ibertusj  Erastus,  | 
ex  n(umero)  deciirionis  (sic)  leclicarioîriim,  fecit  ex  permisso 
decre|li.  Ibi  postea  Januarius  el  Satu||rio,  scrib(a)e  lecticario- 
rum  ex  |  perraissu  pontificorum  lece|runl  sibi  el  suis  ex  decreto  j 
pontificum.  Item  Saturio  cojuîgi  suae  Aiireliae  Seber(a)e  bene 
fecisse,  ||  Januarius  Aurelio  Forlunalo  el  Vicjtorino  fili(i)s  bene 
fecit,  Saturio  Feli|ci  aUimno  bene  fecisse  poslerislquae  eorum. 

Il  faudrait  :  ex  numéro  lecticariorum.  Erastus  était  decurio  lecticariorum  : 
cïr.  le  N»  suivant.  Bene  feciase  ou  fecit  équivaut  à  siio  beneficio  dédit.  [Th.  M.]. 

981.  VI  8914.  Taille  de  marbre. 

D{is)  M(anibus).  j  T!ilo)  Aelio  Euprepeli  |  Aug(usti)  libîerlo), 
decurioni  |  ministratorum,  |  Aelia  Nice  cojjjugi  bene  mereniti, 
ciim  quo  vixil  ]  annis  XXX  sine  |  ulla  querella. 

Dessai;,  1807. 

982.  VI  8961.  Tib(erio)  Cla(udio)  |  Ph[i]larg[y]ro,  |  scri- 
bae  osliarior(um);  |  vixil  ann(is)  ...,  ||  fecil  ]  Claudia  Nemesis| 
conjugi  bene  |  merenti. 

Mur.,  945.  G. 

983.  VI  9003.   Cipi.r  dv  marbre. 

Dis  Manibus  ]  Ti(beri)  Claudi  Aug(usli)  lib(erli)  j  Zosimi,  pro- 
cural(oris)  |  |)raegiislatorum.  |  Claudia  Entole  conjunx  |  viro 
b(  nemerenti  |  el  Claudia  Eustacliys  filia  ]  palri  pienlissimo. 

VI 1905  :  M.  Vihius  Hilarus praegusiolor.  VI  tïMio  :  Aug(usti}  serfvus) prae- 
gustator.  VI  602  :  praeguslator  Augusli.  VI  9004  (ci-après).  9005.  Friedlaen- 
DER,  Silt.^  V,  J).  171.  Sur  procurator,  voy.  Étude  hist  ,  I,  p.  424.  II,  p.  467. 

984.  VI  9004.  Gippe  de  marbre. 

Dis  manibus.  |  Chrysaori  Aug(usti)  lib(erto)  |  praeguslalori  | 
bene  mercnli,  |  collegium  j|  praegustalorum  |  fecil;  curavit  [ 
Eridanus  Aug(jisli)  lib[erlus)  procurator  (praegustalorum?). 

Mur..  528,  5. 

985.  VI  9034.  J'res  de  la  porta  Gapeiia. 

[Ti(berius)  Claujdius  Aug(usti)  l(iberlus)  Onesimus,  |  [re- 
(le]mplor  operum  Caesar(is),  j  quinq(uennalis)  coll(egii)  fabr(um) 
tignua(riorum)  |  lustri  XlIX. 

Le  18«  lustre  de  ce  cnllèjïe  va  de  79  a  83.  Voyez  ci-dessus,  N"  619. 


URBS    ROMA.  251 

986.  VI  9036.  Dfis)  Mianibus .  |  Epilymeto  Aug(iisti) 
l(iberlo);  |  ex  colleg(io)  |  sancluar  ||  posuer(unti. 

Orelli,  2388. 

987.  VI  9044.  Table  de  marbre. 

Première  colonne  :  C(aius)  Jiiliiis  Augdistij  l(iberlus)  |  Nar- 
c[issus]  a  specularis,  decii[r(io),  in]  |  sac[erdotio  in  ajrcam 
publicam  o[b]  |  cert[amina?  cjontulit  (sestertium)  X  (milia)  el 
cenajticum  dedil  sacerdotibiis  et  honoî|[ra]tis  et  deciirionibfus^ 
dupliim;  item  |  [ob  de]dication(em)  imaginis  sua[e  cenati  cu]m 
duplum  dedil.  Huic  sacer|dotales  decuriones  decreverimt  |  nli 
Ju[lia  Egl]oge  contubernalis  ;|  ejiis  [in  numerjo  decurionum 
recil[aretur]. 

Deuxième  colonne  :  Jn[lia]  |  Narcis[si  l(iberta  Egloge]. 

Huic  sacer[dotales  decuriones]    in  lionore[m  Narcissi  decii- 

rio][|natum  gral[uitiim  decreveriint].      Honore  ac[cepto  sacer- 

dotibus]     et  honoral[is  et  deciirionibus]    cenaliciim  [dupliim 

dédit,  el  (sesterliiim  milia)  X],  |  in  sacerdo[lio  ob  certamina?]  j 

in  arcam  [publicam  contulit  et]  ||  sacerdotib[us  el  lionoralis 

e]t  decurion[ibus  cenaticum  duplum    de]dit,  et  plebi  [ob  dedi- 

cationera  imaginis  j  i]lem  sacer[dolibus  et  honoralis  et]  |  de[cu- 

rio]nibus  cenal(icum)  [duplum  dedil]. 

Suppléments  de  Mommsen.  Cfr.  YI  10348  et  Bull  corn..  1886,  p.  285, 
n.  1289  (N»  suivant).  —  Cfr.  VI  SB.'iO  fspledariarii  domus  Palalinarum)  et  la 
note. 

988.  Bull,  corn.,  1880,  p.  28o,  n.  1289.  Via  de'  Serpeuti.  prés  de  l'église 
S.  Francesco  di  Paola. 

.     .     .  Livio  Scirt 

.     .     .  n  sacerdos  ioco  IH 

.  mus  ex  sacerdotibus  decu 

.     .     .  in  arcam  publicam  HS  M  con 

989.  VI  9053.  Ex  domo  Caesarum  liberlor(um)  et 
et  servor(um),    quod  est  collegi  ]  tabernaclariorum. 

Dessau,  1777.  Grut..  642,  8.  Cfr.  VI  2141.^.  —  Sur  une  table  de  marbre 
trouvée  près  de  la  via  Appia,  là  où  fut  trouvé  le  n»  VI  2141.5.  Bormakn,  Arch. 
ep.  Mitt.,  XIII,  1890,  p.  110. 

990.  VI  9053=^.  Ex  domo  Caesarum  '  liborlorum  et^'| 
servorum  cot  est     (ullegi     labernaculariornm. 

Hen'zex,  6361.  Sur  une  table  de  marbre. 


252  C.    I.     L.,    VOL.    M. 

991.  VI  9093.  Dis  Man(ibiis).  ,  T(ito)  Flavio  Aug(usti) 
lib(erto)  |  Philomuso,  dec(iirioni)  unclorum  ;  vixit  an(nis)  j 
LXXI.  Hermès  lib(erUis)  patrono  |  b(eiie)  m(erenli). 

Dessait,  1791. 

Personnel  des  maisons  privées.  (VI  9102-10034). 

992.  VI  9102.  Table  de  marbre. 

Libertorum   et   farail[iae] 1  Suivent  4  colonnes  de 

noms,  puis  :  Thessalus   Rufio  Mtulos  duo  scriptos  d(e)  s(uo) 

d(edil). 

Chaque  colonne  contient  à  peu  près  24  noms.  Il  y  a  environ  18  affranchis, 
portant  des  gentiliees  différents  ;  les  autres  sont  esclaves.  Le  métier  de 
plusieurs  est  indiqué  :  de  campo,  marmorarius,  faber,  pictor  idem  aedit(ujus, 
structor,  balneator,  vilfliciisj.  52  noms  sont  précédés  de  d(ecessit),  les  quatre 
derniers  de  6(avajv). 

993.  VI  9103.  Fragm.  trouvé  dans  la  basilica  Julia.  Cfr.  VI  1766 
note. 

a.  b. 

Martinus  stabu(larius)  Quirinenses 
Cicinenses  Verissimus  tu 

Félix  acutarus  Herculius  tab 

Sissimus  taber  Parianens 

Carito  plebeius  Ursus  tabernar 

Pacatianus  cocio  def  Paeati. 

Henzen,  7216.  De  Rossi,  Bull,  crist.,  1864,  p.  r)9. 

994.  VI  9136.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  Ti(berio) 
Claudio  Sahino  sodales  aerari  |  a  pulvinar(e)  l)(ene)  m(erenti) 
f(ecerunl)  ;  ,  vi\(it)  annis  XXV,  |j  mens(ibus)  VI,  diebus  III. 

Orei.li,  4061.  Dk  Ri(,(;iero,  Diz.  epigr.,  I,  p.  312.  Cfr.  VI  9186. 

993.   VI  9137.  TaMctte  d'un  colombalre. 

Luetleni  |  L(uci)  l(iberti)  Anterolis  |  aerari  slal(uari  ?). 
Aerari  paraît  être  un  génitif. 

996.  VI  9144  =  1  1107.  .  .  .  anus  ad  .  .  .  1  duomvir  f 

conlegi  anulari  |  locum  sepnl('lu(i)  m.,    in  Irontc  pedes  XXV,  || 

in  agro  pedes  XXV,  j  de  sua  pe(|unia  |  conlegio  anulario  j  dédit. 

Ml'r.,  2015,  5.  Tu.  MoMMSEN  déclare  ne  pas  savoir  quel  peut  être  ce  colle- 
(fium  anulariurn  et    il    est   étonnant    qu'il  soit  présidé  par  un  duumvir.  — 


LRBS    ROMV,  2o3 

ScfflEss  (Die  roem.  coll.  [un.,  p.  116)  lit  :  locum  sepulchr(i)  m(agnum).  Cfr. 
Bull,  corn.,  1888,  p.  408  :  synhodus  m(agna)  psaltiim. 

997.  VI  9148.  Cippe  de  marbre. 

D(is)    M(anibus).    ;    Hermeroti       arcario,    ]    v(ixil)   a(nnis) 

XXXIV,  ;  collegiura  |  quod  est  in  domu  [|  Sergiae  Paullinae  | 

l'ecerunt  ;     Agathemer  et  \  Chreste  Arescon      fralri  piissimo 

b(ene)  ni(erenti). 

Orelli,  2-414.  Sur  les  arcarii  de  la  famlia  Augusta  et  des  particuliers, 
voyez  VI  9146-91u0  et  la  note. 

998.  VI  9149.  D(is)  M(anibus).  |  Hilaro  aurifici,  |  colle- 
gium  quod  est  in  domo  Sergiae  L(iici)  [f(iliae)]  Paullinae, 
item  co[nservi]  ||  ex  domo  eadem  i  ,  .  ,  ,  |  vixit  ann(is)  XXX 
p(lus?)  [m(inus  ?)]  .  .  .  ,  j  curantibus  ...  ;  Dorcad  .  .  . 

Le  collège  est  mentionné  VI  9148.  9149.  10260-10264.  Voyez  ci-après. 

999.  VI  9186.  Table  de  marbre,  trouvée  près  de  la  via  Appia. 
A(ulus)  Argentari(us)  A(uli)  l(ibertus)  Antioc(lius)  a  .  .  .  [ 

^oactor  inter  aerarios  . . .  ]  Octaviae  A(uli)  l(ibprtae)  Epichar(i) 

soror[i]  .  .  . 

Henzen,  6o36.  Ann.  d.  /.,  1852,  p.  314,  33.  De  Ruikuero,  Diz.  epigr.,  I, 
p.  312.  —  Inter  aerarios.  cfr.  VI  9136. 

1000.  VI  9202.  [Afulus)  FJourius  A(uli)  l(iberlus)  |  [Se]leu- 
cus,  mag(istf'r)  quinq(uennalis)  I  [cjonlegi  aurificum.  | 

Fouria  A(uli)  l(iberta)  \  Crematium. 
WiLM.,  2578. 

1001.  VI  9223.  Cippe. 

Salvo  Aug(usto)  ]  felices  calcarienses. 

FiORELLi,  Nolizie,  1877,  p.  207. 

1002.  VI  9224.  Petit  vase  de  marbre  avec  une  ouverture  au  fond. 
Julius  Pappario  et  Alfius  Maxi|mus  sodalibus  calcare(n)si- 

bus  I  d(onurn)  d(edit)  ex  voto. 

Lanciani,  Bull,  com.,  1877,  p.  7.  Fiorelli,  Notizie,  1877,  p.  13.  Calca- 
rienses =  calcariarii. 

1003.  VI  9254.  Table  de  marbre. 

Collegio  centonariorum     cum  basi  marmorea  et 

€eriolarib(iis)  duobus  aereis  hahentibus  efrigi||em  Cupidinis 
tenentis  calatlios,  L(iiciiis)  Sextiliiis  Seleucus  deciirio  d(oniim) 
d(edit). 


284  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

Hoc  amplius  ark(ae)  reipublicae  collegii  s(iipra)  s(cripli) 

(lonum  dcdit  (denariorum  milia)  V,  ut  ex  usuris  |  centesimis 

ejiis  quantitatis,  ||  quae  eflîcit  anniios  (denarios)  DC  die    VIII 

kal(eiidas)  Oetobr(('s)  nalali  divi  |  Aiigusti  erogentur  ex  ark(a). 

Or.,  4068.  Sur  le  coUegium  centonariorum,  voyez  VI  7861-7864.  £0;  usuris 
centesimis,  un^/o  par  mois  ou  12o/o  par  an;  à  ce  taux,  5000  deniers  en  rap- 
portent 600  par  an. 

1004.  VI  9258.  Table  (le  marbre. 

L(iiciiis)  Maeciiis  Marcus  relecit  j  aeterna(m)  domu(m)  lib(er- 
lis)  liberla(bus)  '  posterisqiie  eorum.  j 

Non  fui  et  so  (=  sum),  non  ero,  non  mihi  dolet.  | 

L(ucius)  Maecius  Marcus  se  vibo  dédit  ||  donavit  solium 
inlro  parle  |  l(a)eva  et  super  ossuaria  [  Felici  jun(iori),  Felicr 
Saturo  sen(iori)  Genna  j  aera(?)  Neapolitanorum  ciîtrarioruni, 
C(aio)  Saturo  Selugo,  ||  Saturnino  Saturo,  Q(uinto)  Saturo,  '. 
O(uinto)  jun(iori)  Saturo. 

Me  vibo  itum  am  bitum  dedi  donavi  ab  lieredes  J  raeos 
clavem. 

On.,  4811.  Mur.,  1480,  1. 

lOOo.  VI  9262.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  Valeriae  |  Epi- 
cone  conjugi  \  b(ene)  m)erenli)  f(ecit)  Aelius  Ep(a)phrodi|tus,. 
scriba  cocorum. 

Miu..  898,  i. 

1006.  VI  9268.  Philargurus  |  cocus  PR  |  familiae  etliber- 
(lis)  I  locum  sepulcri  |  d(e)  s(ua)  p(ecunia)  d(edit),  in  fr(onte) 
p(edes)  XVI,  !|  in  agr(o)  p(edes)  XII. 

Selon  Th.  M.,  PR  désigne  le  nom  du  raaitre. 

1007.  VI  9288.  Anchialus  |  cub(icularius),  aed(ilis), 
(|(uaeslor)  ter(lium),  j  in  aedililate  [  decurio  ad|lectus  ex  con- 
sensu  I  decurionum  et  fa||miliae  voluntate. 

(;ri;t.,  352,  3. 

1008.  VI  9289.  Panclis  |  cub(icularii),  aed(ilis)  et  ex 
d(ecreto)  (l(ecurionum)  pro  mag(istro)  j(uri)  d(icundo),  \  ossa 
hic  sita  sunl.  In  sua  aed(ilitatc)  dec(urio)  lectus  est,  |  et  eî 
aes  a  l'amilia  conlatuni  [|  est.  In  mag(isterio)  mortuus  est 
an  norum  natu  XX. 


URBS    ROM A.  ^oS 

Grl'ï.,  -447.  7.  Pancles.  TTa-fK\fiç,  C.  I.  Gr.,  1260.  Ces  deux  dernières 
nscriptions  paraissent  venir  du  même  monument.  [Henzen]. 

1009-101-2.  VI  9290-9294,  d'un  même  monument. 

1009.  VI  9290.  Table  de  marbre,  petits  caractères. 

a)  V(iviis)  Qiiarlio   lextor,  (triiim)vir,  quaestor,  trib(unus).  ' 

b)  Hilara  minor  Midaes  min  istra  similiir  (=  simul)  ciim 
Mida  sita  est  in  eadem  olla.  Qiiartio  graliam  rettulit  me- 
rentei  Hilarae,  qiiod  viva  rogavit.  j|  Sepulta  est  a(nte)  d(iera) 
VI  k(alendas)  Apriles  Ti(berio)  Claudio  Ner(one)  P(ul)lio) 
Quinctil(io)  Var(o)  co(n)s(ulibus'.  Mida  ciibicularius  (triiimUir 
hic  sitiis  ,  est  Hilara  minor  viva  rogavit,  ut  ossa  sua  in  olla 
Midaes  ||  coicerentur,  cnm  morl(iia)  essot. 

Or.,  2863.  Wilm.,  179.  —  Consuls  de  l'an  741  u.  c. 

1010.  VI  9291.  Demetrius  cub(icularius),  (trium)vir.  | 
Venusto  et  Epliebo  q(uaestoribus). 

McR..  696,  6.  Wilm..  178. 

1011.  VI  9292.  Himerus  insul(arius),  !  Venuslo  (et) 
Ephebo  q(uaestoribus). 

1012.  VI  9293.  Phileros  pis! (or),  |  Venusto  (el)  Ephebo 
q(uaestoribus). 

1013.  VI  9294.  Eph(ebo  et)  Ven(usto)  q(uaestoribus)  | 
Chilo  libr(arius). 

Mur.,  696,  6.  970,  8.  Ces  quatre  inscriptions  se  trouvent  sur  des  tablettes 
de  colombaire. 

1014.  VI  9296.  Table  de  marbre,  dans  la  vigne  .\mendoia  sur  la 
via  Appia. 

Agathopodi  |  cubicul(ario),  |  Artema  Herma  Blastus  |  conle- 
g(ium). 

1015.  VI  9310.  Diis)  M(anibus)  |  Zmaragdi,  |  L(uci) 
Doraiti  Apollin(aris)  cubicular(i),  i  ex  colleg(io),  Ij  curan[t]e 
Nicostrato  |  amico,  ]  b(ene)  m(erenti). 

Grct.,  576,  o.  —  Zmaragdus  était  cuhicularius  de  L.  Domitius  Apollinaris; 
il  s'agit  peut-être  du  consul  de  l'an  97.  Voy.  Prosopogr.,  II,  p.  19,  n.  114. 

1016.  VI  9316.  Table  de  marbre,  dans  le  cimetière  de  S.  Callixle. 


^56  C.    I.    L  ,    VOL.     VI. 

sit.  I  Vixil  ann(is)  XXXV.  |  Collegius  cursonim,  | 

iMenoga  Securi.  Sit  |  tibi  terra  levis.  |  A  3 

On  trouve  des  cursores  Caesaris  ou  Augusti  ;  cfr.  VI  241.  8800.  8801.  9317. 
Yov.  Friedlaender,  Sitt.,  IP,  p.  325,  n.  7. 

1017.  VI  9320.  Table  de  marbre. 

Familiae  L(iici)  Coccei  et  liberteis  |  et  eorum.  |  Dasius  dis- 
p(ensator)  de  suo  fac(iendum)  coer(avit). 

I  1044.  RiTSCHL,  Ex.  script,  epigr.  lai.,  lab.  LXXXIX,  1.  Garrucci,  Sylloge, 
1375. 

1018.  VI  9321.  In  front(e)  p(edes)  XIII,  |  in  agr(o)  p(e- 
des  XXXXV.  I 

Familiae  et  libert(orum)  |  Vitellior(um).  |  Eumaeus  disp(en- 
sator)  dat. 

1019.  VI  9322.  Table  de  marbre. 

Libertonim  |  et  familiae  |  M(arci)  Corneli  Maturi,  |  ciiratore 
Timone  disp(ensatore). 

1020.  VI  9323.  Liberti  etfamilia  |  Hilaro,  Camilli  dispen- 
s(atori),  |  honoris  causa. 

1021.  VI  9384.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibiis).  |  Sex(to)  Cornelio  Vitalijoni,  exoneratori 
ca]lcariario,  liomini  dul|cissimo,  collcg(a)e  sui  pr||o  sua  pietate 
bene  niere|nti  lecerunl;  curalm  egit  Iconius. 

1022.  VI  9404.  Cippe  de  marbre. 

Dis  Manibus.  |  L(ucio)  Trebio  Fido,  quinquennali  |  collegi  f 
perpétue  fabrum  soliarium  |  baxiarium  (centuriarum)  III  qui 
ronsistunt  j|  in  scola  siib  tlieatro  Aug(usti)  Pompeian(o)  |  et 
immuni  Romae  rcgionibus  XllU,  [  sibi  et  |  Tiebiae  Ammiae 
uxori  cl  1  libertis  liberlabus  j  posteris(pie  eorum  omnibus.  | 
Taberna  cum  aedificio  et  cistcrna  |  monimento  custodia  cedit.  | 
Lege  publica  uti  liceat  itum  aditum  ambil(um)  |  haustum  aquae 
ligna  sumere. 

Orelli,  4085.  WiLM.,  2556. 

1023.  VI  9405.  L(ucius)  Cincius  L(uci)  f(ilius)  Sub(u- 
rana  tribu)  Marlialis,  (quinque)  vir,  |  possessor  luijus  monu- 
menli  ex  testamento  L(uci)  Maniili  [  Fclicis,  decuriac  (deciraae) 
collogium  {=collegii)  fabrum  liguuariorum  parietem  dextrum  | 


IRBS   nOMA.  2o7 

înlroitiis  ollas  XXXII  donavit,  ris  qui  infra  scripti  sunt  singu- 
Jis  singiilas  :  | 

P.  Sulpicio  Felici  decur(ioni). 

L.  Cincio  L(uci)  f(ilio)  Pal(atina)  Martial!  f(ilio). 

M.  Amatio  Crescenti. 

T.  Pomplino  Draconi. 
5  Se\.  Julio  Aprili. 

T.  Statiiio  Isochryso. 

T.  Statiiio  Hieroni  f(ilio). 

C.  Procilio  Saturniiio. 

C.  Pjtronio  Celado. 
10  C.  Vibio  Faustillo. 

T.  Statiiio  Onesimo. 

Ti.  Julio  Taurisco. 

Ti  Julio  Sperato  f(ilio). 

P.  Baebio  Epaphrodito. 
15  Ti.  Julio  Hymno. 

C.  Vibio  Primigenio. 

C.  Julio  Céleri. 

C.  Herennio  Crescenti. 

P.  Li  Miiio  Agathopo. 
20  M.  Vergilio  Eucarpo. 

L,  Baebio  Apollinari. 

M,  Antonio  Philostergo. 

Reliquas  ollas  (decem),  qui  in  hac  decuria  allecli  erint,  sin- 

gulas  do  lego.  |  Reliquum  omnera  jus  meum,  quod  esl  in  hoc 

monuraento,  Amathiae  Euniao,  uxori  meae,  et  L(ucio)  Cincio 

L(uci)  f(ilio)  Pal(atina)  Martiali,  et  M(arco)  Amatio  Crescenti 

do  possidereque  cos  jubeo. 

Remarquez  que  le  fils  du  donateur  est  membre  de  la  décurie  ;  il  eo  est  de 
même  de  M.  Amatius  Crescens,  qui  reçoit  une  part  extraordinaire.  La  10e  décu- 
rie contenait  alors  22  membres,  y  compris  le  décurion,  qui  figure  en  tête.  Les 
noms  des  22  membres  sont  disposés  sur  cinq  colonnes. 

4024.   VI  9406.  Arcula  marmorea  ornata. 

D(is)  M(anibusj  j  C(ai)  Valeri   Socratis,   |  ni(agistri)  quin- 

quennalis  |  collegi  fabrorum  |  tignuariorum  lustri  XXVII. 

Le  27«  lustre  de  ce  cMege  va  de  12-4  à  128.  Voyez  >'<>  619. 

1023.  VI  9407.  P'ragm.  d'une  table  de  marbre. 

P(ublius)  Cor[dius]  .  .  .  .  |  dio,  decur[io  collegi]  |  iabr(um) 
tign(ariorum),  vi[xit  an(nis)]  XIX,  mensibfus)  X,  d[iebus. . .]  .| 
P(ub]ius)  Cordius  Plia  .  .  .  i|  paler  fecit,  idem  c  .  .  .  ]  .  .  sibi  et 
Cordiae  .  .  .  |  [coju]gi  sanctiss(imae) 

Nardom,  B.  rf.  /.,  1872,  p.  "4.  iy 


2o8  C.    I.     L-,    VOL.    VI. 

1026.  VI  9408.  Table  de  marbre. 

Julia  Arescnsa  fecit  sibi  et  [  Q(uinlo)  Haterio  Evagogo  con- 
jugi  suo  benemer(enti),  |  dec(urioni)  (■oll(pgi)  tabnim  tignario- 
rum,  I  liborlis  liberlabiis  poslerisq(iio)  eorum  |  et  Q(iiinto) 
Haterio  Valenti  itii(m)  ambilii(ai),  e[l]  ||  Juliae  Euracsini  filiae 
itu(m)  ambitu(ni),  exceplo  |  Q(uinlo)  Ilalerio  Felice,  ne  introi- 
tu(m)  habeat  in  |  hoc  monumonto.  H(oc)  m(onumenti!m)  h(cre- 
dem)  n(on)  s(equifnr). 

1027.  VI  9409.  Table  de  marbre. 

M(arcus)  Alliiis  \  Apollonius,  1  faber  tignuariiis,  |  mag(istor) 

in  fain(ilia),  praef(eclus),  de{(nrio)  ;  \  vix(il)  an(nis)  LX. 

Orelli,  418i.  Hi:Nzr.N  conjecture  :  praef(eclus)  decfiirioe?).  Hirsciifeld, 
Gall.  Stud.,  111,  p.  151  (2d1  ),  n.  3,  lit  :  praef(ectus).  dec(urio). 

1028.  VI  9415'^.  ...  sio  scolae  |  [fabriira  tign?]ariortinî 
et  I  .  .  .  [intes?]tinariortim  |  .  .  .  Palati  .  .  . 

1029.  VI  9415*^.  Fragment  de  marbre  trouvé  dans  le  Tibre. 

. . . .  I  . .  .  [f]abris  ]  . . .  [c]olleg.  fabr(um)  |  .  .  .  [iusjtri  XLIIL 
Le  43«  lustre  de  ce  collège  va  de  204-208.  Voyez  N»  G19. 

1030.  VI  9416.  . ..  [cjonjiigi  |  . ..  fecit  j  .  . .  [Aiijreiianiis 
...  fabriim  Tri|.  .  .  .  [IJibertis  ]  [liberlabus  poslerisqiije  eorum. 

1031.  VI  9422.  Cornélius  Meponius  jun(ior)  ]  se  vibum 

qnod   promistTat  j   classi  l'on((anorum?)  pavimentum  |  ariae 

(=area(')  straturam  exliibuit  |  per  Gorneliura  Meponium  |(  et 

Vibiam  Victorinam  paren|(i[b]us  et  Cornelium  Probi|anura  fra- 

trem  ipsius. 

Orelli,  4130.  Classi  font(anoruin),  cfr.  VI  266-268:  coll.  fontanorum  = 
fullonum.  Peut-être  faut-il  lire  :  font(is)  pavimentum.  [Henzen]. 

1032.  VI  9423.  Cippe  de  marbre. 

Abascant[o],  |  (jui  fuit  Q(uinti)  [n(ostri)]  |  a  frument[o];  | 
vix(it)  ann(is)  X  .  . .  ,  |  Volusia  Ac.  .  .  ||  conjugi  |  bene  merenti 
et  sib[i].  I 

Permissu  decurio[num]. 

De  l'autre  côté  :  Dis  Manibus. 

1033.  VI  9424.  Autel  orné. 

Volusiae  j  Arbusculae  ;  Pallans  Q(uinti)  n(ostri)  a  frum(ento),[ 
conlubernalî  ||  carissimae  et  sibi. 
Permissu  dec(urionum). 


UKits  aoM,\.  2o9 

Grut.,  593,  2.  Il  s'agit  d'affranchis  de  Q.  Volusius  Saturninus  consul  en 
l'an  56.  Voyez  ci-dessus  VI  7281  et  suiv.  Dans  la  faniilia  Augusta,  il  y  avait 
également  des  a  frumcîilo  (VI  8850-8852  et  note). 

1034.  VI  9428.  Près  de  la  porta  Salaria. 

[Ex  indulgjenlia  dominoriim  n(oslrorum  duorum)  Aiig(usto- 
rum)  I  [M(arci)  Aujreli  Antonini  . . .  ]  [et  Juliae  Angusjtae  malris 
Aug(ustoriim)  et  cas[troriim]  |  .  .  .  Planiiis  Primiti(v)us,  Ulpiiis 
Ulpiamis,  ...  Aiitidiiis  Arlemidorus,  Aclitis  Félix,  en  tout 
une  vingtaine  de  noms,  puis  :  collegii  linjiis  loci  fullo. 

Il  s'agit  de  Caracalla  et  de  Géta,  dont  le  nom  a  été  effacé.  Julia  Domna, 
femme  de  Septime  Sévère. 

1035.  VI  9438.  Table  de  marbre. 

Sur  la  face  :  [Jiijssu  irai)(eratoris)  Caesari[s]  |  Aiigiisli  ]  geru- 
lis  ped(es)  IIIS. 

De  Caulre  côté  :  Cn(eiis)  Pompeius  Pompeiae  Cn(ei)  Magni 
f(iliae)  lib(ertus)  Isochrysiis  sibi  et  Pompeiae  Maximae  conli- 
bertae  |  suae  feminae  jiicuiKJissimae,  ex  qiia  ]  nihil  umquam 
dolui  nisi  cura  decessit  |  et  libeitis  hberlabusque  suis.  1  H(o() 
m(onumenlum)  h(eredem)  n(on)  s(equitur). 

Mur.,  442,  5.  1595,  5.  Grit.,  990,  ,3.  Orelli,  575, 

1036.  VI  9462^=  13402.  Voyez  plus  loin. 

1037.  VI  9477.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibus).  |  V^aleriae  Berecundae,  iatromeae  |  regionis 
suae  primae,  q(uae)  v(ixit)  ann(is)  XXXÎIII,  |  m(ensibus)  VIIII, 
d(iebus)  XXVIII,  Valeria  Bitalis  iilia  |  malri  dulcissimae,  et 
P(ubHus)  Gellius  Bitalio  ||  cojugi  sauctissiraae  b(ene)  m(erenti) 
f(e)c(e)r(unl),  et  sibi,  |  et  Gellio  Cliresimo  fratri,  et  Juliae 
Chreste  sorori,  et  ego  Bilalio  Chresten  s(upra)  s(criplam)  }  quem 
(=quam)  vice  filiae  altendo,  et  liberis  \  eorum  hoc  monimen- 
tum  et  loci  sca||lare  cubiculi  superioris  f(acienduin)  c(uravit) 
et  lib(ertis)  lib(ertabus)q(ue)  |  p(os)t(e)r(is)q(ue)  eorum.  Petrei, 
bibas. 

Orelli,  4232.  Grut.,  1110,  1.  lalromea,  îaTpôuaia,  sage-femme. —  Les 
mots:  et  ego  Bitalio  Chresten  supra  scriptam  [hic  poni  volo],  quem  (=■  quam) 
vice  filiae  attendo  (=  diligo)  ont  été  irrégulièrement  intercalés  par  IJitalio 
dans  le  texte  de  l'inscription. 

1038.  VI  9484.  Table  de  marbre. 


260  C      1.    L..    VOL.    VI 

Sindrilio,  qui  vixit  [  annis  II,  iTi(ensibus)  VII,  di(ebus)  |  XV, 
benemerenti  1  sesor  iniindatores 

1039.  VI  9485.  Table  de  marbre,  trouvée  en  169-4  sur  la  via  Tibur- 
tina,  non  loin  de  san  Lorenzo.  (Bianchini). 

D(is)  M(anibus).  Ti(berius)  Cl(aiidiiis)  Zosimus  et  Plautia  Zo- 
sime  I  vivi  sibi  fecerunt  siiisque  |  liberlis  liberlabusqiie  poste- 
risque  eoriim.  | 

Ne  de  nomine  exial  nosirorum  \  aria  maceria  cincta  circu(ni) 
monimentum  \\  cum  omne  jure  siio,  quam  fecerunt.  | 

Quod  si  qui  ultimus  ex  nomine  nos(rorum  j  posterorumque 
eorum  alienare  bolueril,  |  damnas  esto  coUegio  jumentariorum, 
(|ui  est  I  in  cisiaris  Tiburlinis  Herculis  (sestertium)  L  m(ilia) 
n(ummum).  || 

Viximus  annos  ut  puto  sine  cujusquam  fraudem.  | 
Ab  hoc  monumento  dolus  malus  abesto.  | 
Ti(berius)  Cl(audius)  Andréas  consumavit.  | 
In  Ir(onte)  p(edes)  XXVI,  |  in  ag(ro)  p(edes)  XXXVI. 

1040.  VI  9531.  Autel  de  marbre  élégant. 

M(arco)  Vergilio  ]  M(arci)  f(ilio)  Lem(onia)  |  Proculo,  |  lyn- 

Ir(ario),  q(uin)q(uennali),  ||  Pomponia  C(ai)  f(ilia)  ||  .  .  .  nina  l 

.  .  .  iu  .  .  . 

Grut.,  839,  4.  —  L.  5  :  quinquennoli,  scil.  corporis  hjntrariorum .  Th.  M., 
dans  BoRGHESi,  OEuvres,  II,  p.  22. 

1041 .  VI  9534.  Petit  autel  ou  base  de  marbre. 

Quintae,  |  Garni   Marciae  n(oslrae)  l(iberti)  f(iliae)  ]  an(no- 

rum)  VI,  1  Alticus  a  manu,  sponsus  ;  |  loc(us)  d(alus)  ex  d(ecrelo) 

d(ecurionum). 

Grut.,  fJ84,  9.  Orelli,  2733.  A  manu,  dans  la /"ami/ia  i4!/gfws(a  (VI  8885- 
8890  et  note),  dans  le  monument  des  Fo/u.siï  (VI  7281.  7281».  7294.  7372. 
7373)  et  dans  celui  des  Siatilii  (VI  6273.  6595),  et  VI  6030.  9534-9539. 

1042.  VI  9550.  Urne  carrée. 

D(is)  M(anibus)  |  Q(uinto)  Marcio  |  Jovino  b(ene)  i.i(erenti)  j 
fecerunt  colleg(ium)  marm(orariorum). 

1043.  VI  9558.  D(is)  M(anibus).  [  Felicissimus  |  Procaleni 
conjjuci,  cum  qua  1  \\\\  a(nnos)  XVIII,  b(ene)  m(erenti),  ||  et  ex 
(•[orpore]  ]  sub(a)edianorum.  |  Q(iiae)  v(ixil)  a(mios)  p(lus) 
m(inus)  L. 


IRBS    ROM A.  261 

Marucchi,  Bull,  corn,,  1877,  p.  25o.  Trouvée  au  premier  milliaire  de  la  via 
Flaminia.  VI  7814  :  marmurarius  subaedanus. 

4041.  Bull,  com.,  1888,  p.  468,  n.  99.  Au  premier  milliaire  de  la  via 
Flaminia,  comme  VI  9o58. 

D(is)  M(anibus).  1  Felici,  ex  |  corporae  |  subaedia|noriim,  |( 
item  ex  cor|porae  Per|severan[lium]. 

Voy.  G.  Gatti,  Bull,  com.,  1888,  pp.  468-469. 

1045.   VI  9559.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibiis).  |  Lucilliano  fil(io)  \  Adjutor  et  Marcia  pa- 
r(entes),  qui  v(ixit)  a(nnis)  |  IIII,  m(pnsibus)  VIIII,  d(iebiis)  XV,  |[ 
benae  m(erenti)  fecer(unt),  ]  ex  corporae    subaediano. 
Mur.,  H8S,  8.  —  Comparez  les  N^^  1042  et  1043. 

4046,  VI  9566.  Grande  table  de  marbre,  trouvée  près  de  la  porta 
Capena  ;  beaux  caractères.  Au  Musée  de  T^aples. 

D(is)  M(anibiis).  T(itus)  Aurelius  |  Telesphorus  scriba  ,  medi- 
corum. 
Orelli,  3244.  Mommsen,  I.  R.  N.,  6847. 

4047.  VI  9626.  Trouvée  hors  de  la  porta  Pinciana. 

D(is)  M(anibiis).  \  C(aiiis)  Turius  C(ai)  f(ilius)  Lollianus.  | 
Quitquit  ex  corpore  mensorum  ]  machinarioriim  funeratici 
nomi;ne  sequetur,  reliq(u)iim  pênes  r(em)  p(ublicam)  s(iipra) 
s(criptam)  j[  remanere  volo. 

Ex  cujiis  usuris  1  j)eto  a  vobis,  colleg[a]e,  uli  siisci|pere 
dignemini  ut  diebus  sol[l]em|nibiis  sacrificium  mi[li]i  faciatis,] 
id  est  II[I  (die  aiite)  Id(iis)  Marl(ias)  die  natalis  ||  raei,  usqiie  ad 
(denarios)  WW,  parentalis  |  (denarios)  X[IS,  llos  rosa  (dena- 
rios)  V. 

Si  fada  non  '  fuerint,  lune  fisco  sla[t]ionis  |  annonae  dupliiro 
funeraticium    dare  debebilis. 

Mi:r.,  525,  3.  Orelu,  4107.  4420.  Sur  les  mensores,  voyez  VI  85.  Rempu- 
blicam  supra  scriptam,  c'est  le  corpus  mensorum.  Les  intérêts  de  la  prime 
funéraire  (funeraticium)  s'élèvent  à  42  deniers  et  demi  ;  te  sont  les  intérêts 
d'un  capital  de  850  deniers  k  5";o. 

40i8.  VI  9667.  D(is)  M(anibus).  j  P(ubliusj  Jnventius 
Suceslsus  negolia(n)s  corijariorum 

4049.  VI  9677.  D(is)  M(anibus).  1  P(iiblius)  Clodius 
Athenio.  j  negotians  salsarius,  ;  (i(uin)q(iiennalis)  corporisnego- 


262  C.    I.    L,,    VOL.    M. 

tianlium  |  MalacKanoriim,  et  ']  Scantia  Stircessa  conjiinxs  ejus  | 

vivi  fecerijnt  sibi  et  liberis  suis  et  liberlis  liberlabusque  suis 

poslerisque  eormii.  j  In  fronle  p(edes)  XIII,  in  agro  p(edes)  XII. 

Grl't.,  6-17,    i.  —  Strabo,   III,   p.    15(5  C.  :    Md\aKa  —  rapixeiaç  ëx^i 

lOoO,   VI  9682.  Table  dr  marbre  ;  bons  caractères. 

L(ueio)  Scribonio  .laniiario,  !  no^otianli  vinario,  |  item  navi- 
ctilario,  etir(alori)  corporis  maris  Hadriatici,  |  L(ucius)  Scri- 
bonius  Festiviis  î|  frater  et  |  M(arciis)  Manliiis  Calliearpus  j  socer 
fecernnt  ]  et  lib(ertis)  Iiberlal>(iis)  Sciiboni  postcrisiiue  eorum. 

1051.  VI  9765.  Lo(uis  b(Mie  (jiies(|nen(is  MarceUi,  j  patroni 

corporis  pastillariornm,  |  vixil  annis  LXXll.  |  Deposilns  III 

kal(endas)  Januar(ias)  !   d(ominis)  n(ostris)  Theodosio  XV  et 

Valenlinino  IIII  ||  Auii(uslis)  rons(iilibiis). 

Orelli,  -1112.  De  Uossi,  Inscr.  christ.,  I,  p.  300,  n.  G87.  C'est  une  inscrip- 
tion chrétienne  de  l'an  433.  Compare/  la  suivante,  trouvée  dans  le  cimetière 
de  S.  Hermès  en  18i6  :  Attalus  pastilarius  ciim  cojucem  suam  (VI  9766). 

lOoâ.  VI  9813.  Arteinidoro  |  pUimario,  |  conlegae. 

Grl'T,,  649,  8.  Il  y  a  encore  un  plumarius  VI  7411. 

1053.  VI  9856.  Conlegiu(m)  ]  restionu(m).  In  f[r]o(nte) 
[p(edes)  X]X,  |  in  agro  p(edes)  XX. 

1054.  VI  9861.  Table  de  marbre,  trouvée  dans  un  colombaire  sur  la 
via  Latina  en  17;i2.  (Ficorom). 

A(iihis)  Postiimiiis  Poslumiae  l(ibert»is)  Heraclida,  ]  rogator, 
mag(ister)  quin(|(nennalis)  conleg(i)  |  apparat(orum)  annal(ium) 
iterum. 

Muu.,  5H,  1. 

1055.  VI  9862.  [Â(uliis)  Posltiiniiis  Poslumiae  l(iberlus)]| 
IleracJida,  [rogator,  ma;^fister)]  |  quin(j(uejinalis)  conl[eg(i) 
apparat(oriim)]  \  annal(iiini)  iter[iim],  .  .  .  |  operar[um] .  .  . 

Complétée  d'après  la  précédente.  Tu.  JI.  conjecture  ii  la  tin  :  [mag(ister)] 
operaru[m  scabillarioruni],  d'après  IX  3188. 

10o().  VI  9863.  Taitiede  marbre,  trouvée  sur  la  via  Latina,  en  1732, 
dans  une  sépulture  (Fic(iiiOKi). 

C(aiiis)  Cossiitius  C(ai)  l(ibertiis)  Crispus,  j  rogator,  idem 
cognitor,  |  mag(ister)  qiiinq(uennaHs)  annal(iiim). 


URBS    ROMA 


263 


Il  y  a  des  rogatores  dans  le  monument  de  Livie  (\l  4023.  -iOSG.  4247),  et 
un  affranchi  de  Julia  AïKjusta  est  aussi  rogaior  (VI  8958). 

1057.  VI  9888  =  1  1108.  Cippe  très  grand. 
Conlegei  secto[rum]    serrarium. 

WiLM.,  2560. 

1058.  VI  9920.  Fragui.  d'une  table  de  marbre  trouvée  en  1894  près 
du  Panthéon. 

[Felic]i  imperio  ddd.  nnn.  Arcadi  Honori  et  Theodosi 
ex  auctoritale  Poslumi  Lampadi  v.  c.  praef.  iirb[i] 

corpus     tabernariorum 
Quintilianus     Exuperantius     et     Eiisebius 
^    Asellus  Nominatus  Augustalis  Manlanana  et  Herculiiis. 


Pascasius 

Tiburtius 

Urbicus 

Scapus 

Januarius 

Severus 

Cassianus 

Urbicus 

Marinianus 

Papari[us] 

HH.  Pipini 

Ursicinus 

Ursus 

Tzampulus 

HH.  Gonstanti 

Beneriosus 

10  Exuperantius 

Caninus 

Peresterius 

Crispinus 

Constantius 

Ped.  Calbuli 

Félix 

Léo 

Flavius 

HH.  lleliodori 

Lupercianus 

Ursus 

HH.  Leonis 

Petrus 

Angélus 

Didimus 

30  autres  noms  28  autres  noms   2i  autres  noms   6  autres  noms 

Lisez  :  [Felici  imperio  dominorum  nostrorum  Arcadi  Honori  et  Theodosi, 
sex  auctoritate  Postumi  Lampadi,  v(iri)  c(larissimi),  praef  ectij  urbi,  corpus 
tabernariorum.  Suivent  les  noms  des  corporati.  Il  reste  environ  120  noms, 
mais  la  table  est  brisée. 

Postumius  Lampadius,  né  a  Capoue,  fut  consulaire  de  Campanie  et  préfet 
de  la  ville  entre  403  et  408.  Voyez  :  X  3840.  1704.  0.  Seeck,  Q.  Aurelii  Sym- 
machi  quae  supersunt,  p.  CG.  (Mon.  Germ.  hist.J. 

Dans  la  liste,  plusieurs  noms  sont  remplacés  par  hferedes)  Pipini,  h(eredes) 
Constanti,  Leonis,  Heliodori.  Sabiniani,  Romani.  Les  enfants  ou  héritiers 
des  membres  devaient,  a  cette  époque,  prendre  leur  place.  Gfr.  IX  2998, 
ci-après,  et  notre  Étude  historique,  II,  pp.  302,  n.  2,  et  360,  n.  4. 

On  lit  aussi  :  [ped(atura)  M]ercuri,  ped.  Beneri.ped.  Calbuli,  ped.  Aureliani, 
ped.  Domnini.  G'étaient,  selon  De  Rossi,  les  divisions  du  collège,  correspondant 
aux  centuries  et  désignées  par  le  nom  du  chef. 

De  Rossi,  B.  d.  L,  1855,  p.  31.  Henzen,  7215^. 

1039.   VI  9927.  In  coemeterio  Cyriacae. 

Julia  Felicissima  Lucilio  Victorino  conjugi  '  optimo  et  inno- 
centissimo,  cum  (jiio  per  \  annos  XVI  semper  bona  vila  bixi  de 
parl>ula  !  mediocrilalem  nostram  digno  feci  omnium  |  hominum 
sodalicii  magister  et  liorlator,  jj  mir(a)e  bonitatis  et  innocen- 
ti(a)e  (h)omo,  depositus  ;  XVII  kal(endas)  Aug(ustas)  ;  hic  arti- 
fex  artis  tessalari(a)e  lusori(a)e. 


264  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

Mur.,  958,  i.  Orelli,  4289.  Wilm.,  2590,  Ligne  3-4  de  par(v)ula  mediocri- 
tatem,  cfr.  VI  9980  :  pro  pauperie  fecit  sua. 

1060.   VI  9952.  Cippe  de  marbre. 

I  decuriariim  vasculario,  \  P(ublius)  Dnrdeniis  Eros  [ 

fratri  optiimo,  j  patrono  indulgenlissimo,  j  optnraede  se  merilo. 
On  trouve  encore  des  vascularii,  VI  1818.  3592.  9953-9958. 

iOGl .   VI  9995.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibiis).  |  L(!iciiis)  Alliiis  Protiis,  scrib(a) ,  unctoruiiiy 
et  Cornelia  Fortunala  Prolo  geniao,  filiae  pientissim(ae),  ||  qiiae 
vix(il)  ann(is)  X,  |  mensi(bus)  VIII,  dieb(iis)  II. 

TITULI    AD    LUDOS    PERTINEMES.     . 

I.  Ludi  circenses. 

1062.  VI  10045.  Cippe. 

Deciirionibus  |  et  f'amiliae  |  panni  russei  |  C(ai)  Ceioni 
Maxim(i),  |  quaestore  |  Yperego.  |  In  fr(onle)  p(edes)  XXII,  [ 
in  agr(o)  p(edes)  XX. 

1063.  VI  10046.  Table  de  marbre. 

Familiae  quadrigariaeT(iti)  Al(ei)Ca|)itonis  |  panni  clielidoni, 
Chresto  quaestore,  j  ollae  divisae  deeurionibus  heis,  (jui  i(n)f(ra) 
s(cripti)  s(unt)  :  j  iM(arco)  Vipsanio  Migioni ,  Docimo  vilico, 
Chresto  condilori,  Epaphrae  sellario,  Menandro  agilalori,  en 
tout  28  noms. 

Grut,,  339,  S.  —  A  cause  de  l'orthographe  hcis  et  des  noms  de  T.  Ateius 
Capito  et  de  M.  Vipsanius,  l'inscription  ne  peut  guère  être  postérieure  à  Auguste 
[Henzen]. 

1064.  VI  10081.  Table  de  marbre. 

[Hic  es]t  ille  sitiis  |  [mjirus  Nicys  |  [carjriicotechnites,  [ 

qui  sibi  dum  vixit,  fecit;  ]  ubique  bene!  || 
Nicys,  I  sodales  liavete. 
En  bas,  un  cheval.  En  omettant  Nicys  à  la  1.  :2,  on  obtient  un  distique. 

II.  Ludi  ^caenici. 

1063.  VI  10084.  Cippe. 

Peculiaris  Aiig(usli),  disp(enfatcr)  ^  summi  choragi,  collegio 
d(onum)  d(edit). 


URBS    IlOMA.  265 

Choragium  est  selon  Festus  (M.,  p.  52),  Vinstrttmentum  scaenarum,  c'est- 
à-dire  les  décors.  Le  summum  choragium  est  un  éditice  situé  dans  la  3«  région 
près  de  l'amphithéâtre  Flavien.  Th.  M.,  Staatsr.,  II,  p.  103?,  n.  2.  Hirschfeld, 
Verw..  I,  p.  182. 

1066.  VI  10091.  Kaibel,  1092.  G.I.  Gr.,  5921.  Grand  cippe  de 
marbre. 

Tôv  (Toqpôv  I  èv  dvbpdaiv  |  EiuuviKÔv,  |  dvbpa  laél-ficriov, 

Kliiv||iov  'loùXiov  |  MeiXriTOV  |  oî  Texveîiai  |  àvéGriKav.  j 

Q.  Julius  Faen||(iiis  aliimnus  j  cum  artefici|biis  posuit. 

Sur  le  côté  gauche  :  Kûivtoç  loùXioç  |   MeîXrjTOç  [  Kaiaeié- 

pujcra  I  xrî  TTpô  l'  KaX(av5â)v)  MapTÎuuv, 

C'est  il  tort  que  Henzen  a  placé  cette  inscription  ici,  car  le  mot  TexveÎTai  ne 
désigne  pas  ici  des  scaenici,  comme  le  prouve  le  N»  suivant,  oii  l'on  voit  que 
Julius  Meiletus  était  marmorarius. 

1067.  VI  10091.  En  note.  Kaibel,  1093.  G.  I.  Gr.,  5922.  Autel. 
KùivTOç   'loùXioç    MîXriTOç    |    TrpoXmùjv  'Aaîaç   TpiTToXiv   | 

TiaTpîbav  TTÔXiv  aYvrjv  [  èv0db€  TiXOa  dYUJva  îbeîv  |  TipoKaGe- 

îoiaévou  pacTiJIXeLiovTi  lepripuj  Kai  TTo|pi(Jaç  piov  Ik  Kuiadituv  | 

ibiujv  TaÛTa  èîTOiricra  |  iyd)  dîTainv  toîç  j  Kùow  ■  eùqppaîvecJOai 

(i.e.-(JQe),  ||  qpiXoi,  eîç   XapOpivGov  |  dei.   Map)iapapiuuv  |  t6 

xévoç  cTiJù^e,  j  lépam.  |  '0  tôttoç  XapùpivGoç. 

Le  métier  des  marmorarii  est  expliqué  au  C.  I.  L.,  X  7296  (Kaibel,  297)  : 
tituli  I  heic  |  ordinantur  et  |  sculpunlur  \  aidibus  sacreis  \  cum  operum  |  pu- 
blicorum. 

106>*.  VI  10092.   Table  de  marbre. 

P(ublio)  Caesennio  Grato,  |  loc  (alori)  scaenitonim  |  el  P. . . 

1069.  VI  10093  =  5819.  Q(uintiis)  Gavius  Armonius,  | 

loc(ator)  scaenicorum;  |  vixit  annis  XXIllI  ni(ensibus)  VI. 

Orelli,  2618.  Mlr.,  660,  1.  Sur  le  locator,  cfr.  XIV  2299.  Il  semble  que 
c'étaient  ceux  qui  acceptaient  les  engagements  au  nom  des  scaenici.  Cfr.  Dic, 
32,  73,  2  :  si  quis  serves  habuit  proprios,  sed  quorum  opéras  locabal  vel 
pistorias  vel  histrionicas,  etc.  (Henzen). 

1070.  VI  10099.  Prés  du  cirque  Maxence. 

noraina  aère  i[ncisorum].  .  .  |  .  .  .  [et  locum]  specla- 

culiset  p[anem..  .|  contra  disciplinamjKomanam  derel[ict...]...| 
Suivent  les  noms  disposés  sur  plusieurs  colonnes  ;  il  reste  : 
Valerius,  j  Laurentius,  |  Urbiciis,  1  [Cyriajcus  |  . . . 


^QQ  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Trajanenses,  [  de  teglatu,  |  Caelimontiensibus,  |  Camellensi- 

bus  I  . . . 

Camartens  .  .  .  |  perTilinnum  |  Araprini[enses?]  |  perNum... 

Lecture  de  G.  Gatti,  Bull,  corn.,  1891,  p.  346.  Les  noms  de  la  première 
colonne  sont  les  mêmes  que  ci-dessus  VI  1766  ;  ceux  de  la  seconde  reviennent 
dans  l'un  des  fragments  donnés  par  G.  Gatti,  Bull,  com.,  1891,  p.  343,  b. 
(ci-dessus,  après  VI  17G0).  Voy.  VI  1766  note, 

1071.  VI  10100.  Table  de  marbre. 

Decurionum  Coccei  l(ocatoris?),  cural(oribus)  |  Stratone 
comoedo,  |  Ibyco  psalte,  Modeslo  |  dispensatore,  Cliresto  sum- 
ptuar(io).  |  In  fr(onte)  p(edes)  XL,  in  agr(o)  p(edes)  XL. 

Sur  localor,  voy.  Dig,  32,  73,  2,  cité  ci-dessus  (N^  1064,  note). 

107:2.  VI  10109.  Cippe,  sur  la  via  Latina,  à  un  mille  de  Rome. 
Sociarum  |  mimanim.  [  In  fr(onte)  p(edcs)  XV,   in  agr(o) 
p(edes)  Xn. 

WiLM,  326. 

•1073.  VI  10117.  Autel  avechas-reliefs. 

L(ucio)  Aurelio  |  Apolausto  Memphio,  |  Aug(iislorum  duo- 
rura)  I  lib(erlo),  hieronicae  |  coronato  et  Ion  diapanlton,  Apol- 
linis  sacerdoti  ||  soli  vitlalo,  archieri  |  synhodi  et  Aiig(uslorum 
duorum),  L(iicius)  Aiireliiis  j  Panniculiis,  qui  et  j  Sabanas, 
palrono  ||  optimo. 

Grut.,  313,  8.  Orelu,  2160.  F.  Cu.mont,  Mithra,  n.  106.  — Capitounus, 
Vita  Ve7'i,  8  :  habuit  et  Agrippant  histrionem,  cui  cognomenium  erat  Mem- 
phii,  quem  et  ipsum  e  Syria  vclut  tropaenm  Parthicum  adduxerat,  quem 
Apolaustum  nominavit.  On  le  retrouve  au  vol.  IX  344  :  L.  Aclius  Aug.  lib. 
AuTelius  Apolauntits.  Voy.  la  note  de  Mom.msen,  et  Friedlaender,  Sittengesch., 
IF,  p.  624.  Tôjv  h\à  TTÙvTUJv,  titre  honorifique  des  vainqueurs  aux  concours 
scéniques.  Cfr.  Pally-Wissowa,  s.  v.  agon.  Les  deux  Augustes  sont  Marc 
Aurèle  et  Verus. 

1074.  VI  10145.  C(aio)  Galerio  Fortiin[ato]  |  colleg(io) 
scab(illarioriim)  dec(iiria)  X...,  |  Pininius  Félix  |  d(e)  s(uo) 
d(edit). 

1075.  VI  10146.  Table  do  marbre  d'un  colombalre  trouvé  peut-être 
au  comineiiccment  de  la  via  L;itina  et  de  la  via  Appia, 

Dec(nria)  XII  |  C(aiiis)  Julins  |  Cytliisus,  |  colleg(io)  scabil- 
l[ar(ioriim)]. 

1070.  VI  10147.  Table  de  marbre  trouvée  avec  la  précédente. 


LRBS    ROMA.  267 

D(is)  I(nferis)  M(anibus).  M(arcus)  Olanius  |  Aristionis,  | 
<i(ecuria)  XVI,  fecit  |  sibi  et  M(arco)  Ofa  nio  Primo  fil(io)  j  col- 
(legio)  sca(billarioruni). 

iOll .  VI  10148.  Table  de  marbre  trouvée  avec  les  deux  précédentes. 

I  et  Phiirpuries?  |  Lyde  collegio  |  scabillarioru(ra) 

d(ecuria)  X. 

VI  1014o-10147,  nous  lisons  collegio  comme  V[  10148.  L'ablatif  équivaut  à 
ex  collegio  et  indique  que  le  personnage  dont  le  nom  précède  appartenait  au 
collège  Sur  les  scabillarii,  cfr.  VI  6G00. 

1078.  VI  10168.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibusj.  |  Secundo  pegni|ario  in  culice  ludi  magn[i]| 
bene  raerenti,  ||  qui  vixit  annis  I  XCVIIII,  mensibu[s]  ]  VIII, 
diebus  XVIII,  |  familia  l(iidi)  m(agni)  fece[runt]. 

Or  -He>7EN,  6176. 

1079.  VI  10220.  Table  de  marbre,  mauvais  caractères, 

D(is)  M(anibus).  \  L(iicio)  Aiirelio  Tycheniano,  |  L(ucius) 
Aurelius  Stephanus  pater  I  filio  dulcissimo  et  pientissi'mo  bene 
merenti  feei  (itulu(m).  ;i  [TJychenianus  dieit  :  fatis  ab[r]eplus 
hicjaceo,  reliqiii  tri  [biijin  ingenuam,  fniraentum  |  [pubijicum 
et  aeneatorum.  ]  [Quicunjque  leget  nolo  [j  [experiukir  lucjtum 
sic[ut  I  pater  expertus  est]. 

Bull.  d.  I.,  1845,  p.  229.  Henzen,  6662.  Wilm.,  1708. 

1080.  VI  10221.  Fragment  d'un  sarcophage  de  marbre,  trouvé 
près  de  la  via  Latina. 

M(arciis)  Baebius  \  Asciepiades  Juslinus,  |  qui  vixit  annis  IIII.| 
mens(ibus)  III,  dieb{usi  XIIII,  trib(us)  |  OfTentinae,  conlegio 
ae,;neatorum,  frumento  \  publico;  supervixit  Jus.linus  Secundo 
fraltri  suc  dies  n(umero)  CIIII. 

Asciepiades,  Justina,  parentes. 

Henzen,  B.  d.  /.,  1859,  p.  2.32.  Wilm.,  1709.  Mommsen  assimile  les  aenea- 
tares  aux  cornicines  ;  d'autres  croient  qu'il  s'agit  d'aeneati,  c'est-à-dire  de 
personnes  participant  aux  distributions  de  blé  et  dont  les  noms  étaient  gravés 
sur  des  tables  d'airain.  Voy.  notre  Étude  historique,  I,  p.  519.  Hlelsen,  Bull, 
corn..  1891,  p.  351,  n.  l".  —  Cf.  VI  10222  :  D(is)  M(ambus)  Sextiae  Saiur- 
ninae  —  qfuaej  vix(it)  ann'is)  VI,  inc(isae)  fru(inenlo)  publ(ico)  divae  Faus- 
t(inae)  jimior(isJ. 


268  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

VIII    Inscriptions  sépulcrales. 

ACTA  AD  SEPULCRA  SPFXTAKTIA. 

1081.  VI   1 0231 .  Cippe  de  marbre  trouvé  hors  de  la  porta  Capena. 
Locus  sive  is  ager  |  est,  qui  est  via  Appia  inter  |  miliarium 

secundum  et  (tertiiim),  |  eiintibiis  ab  Roma  e  parte  dexteriori,| 

in  agro  Curtiano  Talarchiano  in  ||  praedis  Juliaes  Monimes  et 

sociorum,  |  locus,  in  quo  aedificata  est  schola  sub  por(ticu)  [ 

consacrata  Silvano  et  collegio  ejiis  sodalir(i),  |  mancipio  acce- 

perunt  immuncs  et  ciirator  |  et  pleps  universa  collegi  ejus  de 

Julia  Monime  ||  et  socis  ejiis  sestertio  nummo  iino  donationis 

causa,  lutore  C.  Memio  Orione  Juliaes  Monimes,  ]  et  ad  eum 

locum  itum  actum   aditnm  ambitum  \  sagrificia  facere,  vesci, 

epulari  ita  lic[e]at  {  quandiu  is  coilegius  steteril.  Quodsi  aliter|| 

factum  fuerit,  quod  ad  collegium  pertinet  \  [Sijivani,  is  locus 

sacratus  restituelur  |  .  .  .  i  sine  ulla  conlroversia.  Haec  |  . . .  ti 

sunt  I 

Orelli,  4947.  Wilm.,  318.  Au  commencement  il  faudrait  locum.  [Tu.  Mommsen]. 
Henzen  propose  à  la  lin  :  [praestari  s]tip[ula]ti  sunt.  Vovez  Etude  hist.,  I, 
pp.  213.  225.  II,  435.  440.  450. 

1082.  VI  10232.  Fragra.  d'une  taltle  trouvé  près  de  la  via  Appia. 

ariam  pertinet 

Seniproniiis  Niger  M     .... 

mancipavit  HS  1  n.  co[llegio  dei] 

invicti,  ob  honorem  dal[um].  .  . 

b  supra  scripto  eamqiie  a  .  .  .  . 

C(aius)  Julius  Apollonius  as  .   .  . 

clusit  niunivitque  de  suo.  .  . 

donum  dédit  curatoribus  S.  .  . 

F.  CuMONT,  Mithra.  n.  560.  La  lecture  invkli  [1.  4)  est  de  Ligorio  :  les 
autres  ont  nimenti.  Il  s'agit  d'une  area  et  d'un  objet  y  attenant,  que  Mger 
donne  ii  un  collège. 

1083.  VI  10234.  Kpaisse  table  de  marbre. 

1)  Lex  collegi  Aesculapi  et  Hygiae.  | 

2)  Salvia  C(ai)  f(ilia)  Marcellina,  ob  memoriam  Fl(avi)  Apol- 
loni  proc(uratoris)  Aug(usti),  (pii  luit  a  pinacotliecis,  et  Capi- 
tonis  Aug(usti)  l(iberli)   adjutoris  |  '•'■)  ejus,  mariti  sui  optimi 


IRBS    P.OMA.  269 

piissimi,  doniim  dédit  collegio  Aesciilapi  et  Hygiae  locum 
nediculae  cura  pergula  et  signiim  marmoreiim  Aesciilapi  et  sola- 
rium tectum  junclum,in  ]  4)quo  populus  collegi  s(upra)  s(cripti) 
epulelur,  quod  est  via  Appia  ad  Martis  intra  niilliarium  (pri- 
mum)  et  (srcundum)  ab  urbe  eunlibus  parle  laeva  inter  adtines 
Vibium  Calocaerum  et  popuhim. 

Item  i  •'-)  eadem  Marcellina  collegio  s(upra)  s(cripto)  dédit 
donavitque  (seslertium  quinquaginta)  m(ilia)  n(ummum)  liomi- 
nibus  n(umero  sexaginta)  sub  liac  condicione,  ut  ne  plures 
adleganlnr  quam  nnmerus  s(upra)  s(criptus),  et  ut  in  locum  '^) 
defunclorum  loca  veniant,  et  liberi  adleganlnr,  vel  si  quis  locum 
suum  legare  volet  filio  vel  fratri  vel  liberto  dumlaxat,  ut  inférai 
arkae  n(ostrae)  parlera  ")  dimidiam  funeralici,  et  ne  eam  pecu- 
niara  s(upra)  s(criplara)  velint  in  alios  usiis  converlere,  sed  ut 
ex  nsuris  ejus  summae  diebus  infra  scriptis  locum  confrequen- 
tarent.  | 

8)  Ex  reditu  ejus  summae  si  quod  comparaverinl,  sporlulas 
hominib(ns)  n(uraero)  LX  ex  decreto  universorum,quod  geslum 
est  in  templo  divorum  in  aede  divi  Titi  conî9)venlu  pleno,  qui 
dies  fuit  V  Id(us)  iUarl(ias)  Brultio  Praesente  et  Junio  Rulîno 
<!0(n)sulibus)  (a.  lo3),  uti  XIII  k(alendas)  Ocl(obres)  die  feli- 
cissirao  n(atali)  Antonini  Aug(usti)  n(ostri)  Pii  p(atris)  p(atriae) 
sporlulas  di vidèrent  : 

in  I  i*J)  teraplo  divorum  in  aede  divi  Titi  C(aio)  Ofilio  Hermeti 
q(uin)q(uennali)  p(erjp(etuo)  vel  qui  tune  eril,  (denarios;  III, 
Aelio  Zenoni  patri  collegi  (denarios)  III,  Salviae  Marcellinae 
matri  collegi  (denarios)  III,  imm(imibus)  j  ii)sing(ulis)  d(enarios 
binos),  cur(atoribus)  sing(ulis  denarios  binos),  populo  sing(ulis 
denarios  singulos). 

Item  pl(acuil)  pr(idie)  Non(as)  Nov(embres)  n(alali)  collegi 
dividerent  ex  reditu  s(upra)  s(cripto)  ad  Marlis  in  scholam 
n(oslrara)  praesenlibus,  q(uinki(uennali  denarios  sex),  patri 
coIleg(i  denarios  sex),  }  ^•)  raalri  collegi  (denarios  sex),  imm(u- 
nibus)  sing(ulis  denarios  (juaternos),  eur(atoribus)  sing^ulis 
denarios  <|ualernos),  panera  [a(ssiura)]  III;  vinura  mensuras 
q(uin)q(nennali)  s(exlariorum  novera),  pair  i)  coll(egi  sexlario- 
rum  novera),    imm(unibus)  sing^ulis   sexlariorum  senorum), 


270  C.    I.    L.,    VOL.     VI. 

ciir(atoribiis)  siiiy(iilis  scxtarioriim  senoriim),  populo  sing(u- 
lis)  sextariorum  tcrnoriini). 

Ilcm  pr(idio)  noii(as)  Jan(iiarias)  |  i-^)  streniias  dividerent, 
siciit  s(iipra)  s((Tiptiini)  est  XIU  k(aleiidas). 

llem  VIII  k(alen(las)  Marl(i;is)  die  karae  cognatioiiis  ail  Mar- 
tis  (odcm  loco  dividervnt  sporlidas  panp(m)  el  viniim,  siciit 
s(npra)  s(('riptMm)  ost  |  i-i)  pri(l(ie)  non(as)  Nov(einbres). 

ItcMTi  pr(iili(')  i(l((:s)  llarl(ias)  eodem  loco  cenam,quam  Ofilius 
Hermès  (i(iiin){|(iionna!is)  omnibus  auriis  dandam  pracsentibiis 
promisit,  vel  sporlidas,  siciit  soliliis  est  dare. 

Item  I  1''  XI  k(alemlas)  Apr(iles)  die  violari  eodem  loco  prae- 
sentibiis  dividereiitiir  sportidae  vinii  pane  sicul  diebiis  s(upra) 
s(rriplis). 

Item  V  id(iis)  iMai(as)  die  rosae  eodem  loco  praesentib(us) 
dividerenlnr  sporji''')tulae  vinii  et  pane  siciit  diebiis  s(iipra) 
s(ciiptis),  ea  condicione  <|iia  in  conventii  placuit  nniversis,  nt 
diebus  s(upra)  s(criptis)  ii  ipii  ad  epnlandum  non  convenis- 
sent,  sportulae  et  pane  et  vinii  |  i")  eorum  venirf  nt  et  praesen- 
tibus  divideretiir,  exce|)to  eoriim  (jui  (rans  mare  erunl  vel  qui 
perpétua  valetiidinc  delinetur. 

Item  P(ubliiis)  Aelius  Aug(iisti)  l(iberlus)  Zenon  |  i-^)  eideni 
collegio  s(upra)  s(('riplo)  ob  memoriam  M(arci)  Ulpi  Aiig(usti) 
Hb(erti)  Capitonis  l'ratris  siii  piissimi  dédit  donavitque  (sester- 
linm  decem)  ni(ilia)  n(uinmuin),  uti  ex  reditu  ejus  sumraae  in 
contri  i-'jbutione  sportularum  dividerentnr. 

Qnod  si  ea  peciinia  omnis,  qnae  s(upra)  s(cripta)  esl,  quant 
dédit  donavit  collegio  s(npra)  s(cripto)  |  2'*)  Salvia  C(ai)  f(ilia) 
Marcellina  et  P(ublius)  Aelius  Aug(usti)  lib(ertus)  Zeno,  in 
alios  usus  converlere  voluerint,  (|uam  in  eos  iisus  qui  s(upra) 
s(cripti)  s(unt),  (|iios  ordo  collegi  n(ostri)  decrevit,  et  uti  | 
21)  liaec  omnia  quae  s(upra)  s(cripta)  s(unt),  suis  diebus  ut  ila 
fiant  dividanlque;  quod  si  adversus  ea  quid  fecerint,  sivequid 
ita  non  fecerint,  tune  q(uin)(|(uennalis)  vel  curato^*)res  ejus- 
dem  collegi  (pii  lune  enint,  si  adversus  ea  quid  fecerint^ 
q(uin)(|(uennalis)  et  curatores  s(upra)  s(cripti)  uti  poenae  no- 
mine  arkae  n(oslrae)  inférant  (sesterlium  viginti)  m(ilia)  nfum- 
mum).  1 


URBS    ROMA.  271 

23)  Hoc  decretum  ordini  n(ostro)  placiiit  in  conventii  pleno, 
quod  gestum  est  in  templo  divorum  in  aede  divi  Titi  V  Id(us) 
Mart(ias)  C(aio)  Brullio  Prac'2i)sente  A(ulo)  Jiinio  Kiifino  cos. 
(a.  lo3),  q(uin)q(uennali)  C(aio)  Ofilio  Hermete,  ci:ratorilj(iis) 
P(ublio)  Aelio  Âiig(usti)  lib(erto)  Onesimo  et  C(aio)  Salvio 
Seleiico. 

Orelli,  2417.  WiLM.,  320.  Bruns,  Fontes^,  p.  318.  Hlschke.  Zeitschr. 
f.  gesch.  Rechtsiviss.,  XII,  p.  18.3.  —  LiiOies  9  et  2-4.  consuls  de  l'an  io'i. 

L.  6,  loca  veniant.  Selon  Mommsen,  le  lapicide  aurait  dû  mettre  locave 
veniant  ou  omettre  loca.  D'après  Henzfn,  il  faudrait  veneant.  Voyez  notre 
Étude  hist.,  I,  p.  32-4. 

L.  8,  templo  divorum.  Voyez  notre  Étude  hist.,  I,  p.  210,  n.  3  et  p.  33(5. 

L.  9,  sportulas  est  répété  parce  qu'il  serait  trop  loin  de  dividercnt.  Il 
faudrait,  selon  Tn.  M.  :  Sed  ut  e.i-  usuris  ejus  summae  diebus  quas  collegium 
decreverit  locum  con fréquentent.  In  templo  divorum  .  .  .  consulibus  placuit 
universis,  uti  XIII  kal.  Oct.  ex  reditu  ejus  summae  quain  Marccllina  coHegio 
donamt,  curatores  hominibus  numéro  LX sporlulas  dividerenl  in  templo  cet. 

L.  9.  die  natali  Antonini  Aug.  Anlonin  le  Pieux  naquit  le  13»  jour  avant  les 
kalendes  d'octobre  (19  sept.)  de  l'an  86.  Capitol.,  vila  Ant.,  I, 

L.  12.  Apris  les  mots  curatoribus  sing.  (denarios)  IJII,  le  graveur  a  oublié; 
populo  sing^ulis  denarios)  II.  Schiess,  Die  roem.  coll.  fun.,  note  301. 

L.  22.  11  faudrait,  selon  Mommsf.n  :  Quod  si  eam  pecuniam  partemve  ep/s 
pecuniae  quam  dederunt  collegiû  Marcellina  et  Zeno.  in  alios  usus  converte- 
rint,  aut  si  quid  fecerint,  quominus  haec  omnia  ita  fiant,  sive  guid  ita  non 
fecerint,  tune  quinqucnnalis  .  .  .  erunt  idi  poenae  cet. 

Sur  la  sclwla  de  ce  collège,  voyez  Élude  Itisl.,  I,  pp.  210-230.  Sur  sa  lex^ 
ibid.,  I,  p.  371.  Sur  le  reste,  voyez  les  pages  indiquées  dans  le  répertoire  au 
vol.  II,  p.  ois. 

108  î.   VI  10237.  Cippe  de  marbre  trouvé  sur  la  via  Labicana. 

T(iti)  Coccei  Gaa  et  |  Patiens,  quaesl(ores  tertium).  [ 

mensam  quadratam  in  trichil(a),  |  abacum  cura  basi,  horo- 

o     loginra,  ]  labrum  cura  fulmenlis  marmor(eis),  l\  putiale, 

crustas  supra  parietem    ilineris  medi  cum  tegulis,  colu- 

mel  lam  sub  horologio  Tibnrtina,  |  protectum  ante  porti- 

10     cura,  truti  nam  et  pondéra  de)  d(ccurionum)  s(ententia) 

posuerunt,    et  locum  post  maceriam  ulleriorum    emendiim 

ustrinasque  de  consaepto    ultimo  in  eura  locum  traicien- 

15     das,  et  |  iter  ad  eum  locum  januamque  bene  ficio  et  libe- 

ralitate  Tfiti)  patroni  Faci  enda  ciiraverunt.  | 

Idemque  vitium  pomoruraq(ue)  et  florum    viridiumqiie 

omnium  generum    seminibiis  ea  loca,  quaeT  iUis^  p(atro- 

20    nus)  decurionibus  suis  adlribueral,  ex  pecu  nia  publica 


272  c.  I.  L.,  VOL    vr. 

adornavcrunl.  |  Sisenna  Taiiro,  L.  Scribonio  Libone  cos  | 
Impcnsae  causam,  tiliihjm  qui  pcriegis,  audi, 
el  juslam,  qnaeso,  pietatis  percipe  ciirani. 

2o         Qiiis(=fyMî6usJvera,  lit  ciipiant  concorde  vivere,  mens  est, 
hos  animos  spectenl  atq(ue)  hae(  exempla  scquaninr. 
Haec  loca,  dinn  vivent,  hbeat  bene  ciincta  tiiori, 
posl  obilumq(ue)  siiiim  Iradant  tiim  deinde  futuris, 
ne  déserta  vacent  ignotis  dévia  biista, 

30        sed  tula  aeterno  maneanl,  si  dicere  fas  est. 

Orklli,  4517.  Consuls  de  l'an  16.  Voy.  Élude  hist.,  I,  p,  291. 

1083.  VI  10242.  Table  de  marbre. 

C(aiiis)  Julius  Can|didiis  lib(ertis)  Samiari  j  Quinliani  salu- 
lem.  I 

Cnm  pelieritis  a  me,  |  ut,  si  cui  qiiid  vestrimi  î|  humanitus 
accident,  |  is  in  locum,  qui  est  in  j  fiindo  Aesciniano  raeo  | 
intrantibus  a  via  parle  |  laeva  a  monimento  tes]|lacio  per  longi- 
tudine(m)  |  pedum  CLXXV,  latiludin(em)  |  a  maceria  intro- 
rursu(s)  |  pedum  XXV,  inferatur,  [  id  jus  concedere  me  ||  hac 
epistula  notum  |  vobis  facio.  Bene  valere  |  vos  cupio.  |  Data 
XIII  k.  Julias  in  horlis  ]  Staliliae  Maximae,  ||  Ceionio  Commodo 
et  I  Civica  Pompeiano  cos 

Samiaris  Dorypliorion[i] . . . 

GuiiT.,  874,  5.  Orelu,  43.vi.  —  Consuls  de  l'an  13G.  —  L.  13,  il  faudrait  : 
introvcrsuin  ou  introrswn  [Th.  M.].  —  A  la  fin  commence  la  liste  des  dona- 
taires :  Samiariis  Doryphorion[i,  Alexandro],  cet.  [Tii.  M.]. 

4086.  VI  10245.  Table  de  marbre  trouvée  hors  de  la  porta  Latina. 

Liberti,  libertao  |  Prisci  Aug(usli)  lib(erti)  Gamiani  |  ex  tes- 
tamento  descriptu(m),  ita  ut  |  cautum  eral,  subscripser(unt)  :  \ 
locus  monimenti ,  sive  ager  est,  via  Latin(a)  ||  ad  milliarium 
(quintuni)  supra  pontem  ad  |  monimontum  (iami  Caesaris  Aga- 
Ihocliani  |  do,  lego  libertis  meis  ulrius(]uc  sexsus  posterisque 
corum  et  iis,  quos  manulmitli  rogavi,  ibique  tabernam  fieri,  jj 
inque  eam  rem  consumi  (sestertium)  n(ummum  quinquaginta 
milia)  ]  arbitratu  Agatliangeli  collil)(erti). 
Orelu,  43o3. 


URBS    ROMA.  273 

Collegia  funeraticia  (10251-10423). 

1087.  VI  10251.  Autel  de  marbre  trouvé  dans  le  Tibre. 
Collegio  I  saliitari  |  Fortunae  ;  Reducis,  |  Hermès  i|  Cosmi 

-vilici  1  vicarius  [  d(onum)  d(edit). 

FiORELU,  Notizie,  1879,  p.  2G8.  Lasciani,  Bull,  corn.,  1880,  p.  11,  n.  134. 

1088.  VI  10251^  D(is)  i\I(anibus)  s(acriim).  T(ito)  Flavio| 

Aug(usti)    lib(erto)    Tropliimo,   constitu|tori    collegi   Numinis 

dominoriim  |  quod  est  sup  lemplo  divi  Claudi  ;  |  qui  vixit  annis 

LXXXVII.  V(ixi)  v(itam)  v(exatain?),    aliquando  securussum. 

Orelu,  2.389.  Marlm,  Arvali,  p.  112,  croit  qu'il  s'agit  du  templum  divi 
Claudi  sur  le  Caelius. 

1089.  VI  10252.  Urne.  D(is)  M(anibiis)     T(iti)  Flavi  Aii- 
.g(usli)  lib(erti)  Myrlili  |  Januariani,  [  scribae  [  collegi  \  magni. 

Orelu,  2387. 

1090.  VI    10253.  Table  de  marbre  trouvée  dans  le  cimetière  de 
Domitilla. 

D(is)  M(anibiis)  |  Aeliae  Lauren[tinaedignissi(mae,)  Onesimus 
Aug(ustorum  diionim)  lib(ertus),  |  scriba  collegi  magni. 

De  l'époque  de  Marc  Aurcle  et  Vérus. 

1091.  VI  102 54.  Autel  de  ma rbre . 

D(is)  IVI(anibus).  |  Ti(berio)  Claudio  |  Onesimo,  viatori  \  col- 
legi magni,  |  CI(audia  |  Smyrna  conjux. 

Coll.  magnum,  voy.  III  4038.  6077.  VI  (371.  692.  130.5.  XIV  204^. 

1092.  VI  10255.  Petite  colonne  de  marbre. 

Dis  I  iVIanibus.  |  Collegio  |  Agrippia|no. 

Grut.,  85o,  12.  Orelli,  4062.  (i.  Gatti,  Bull,  com.,   1890,  p.  301.  De 
RuGGiERO,  Diz.  epigr.,  s.  v.  Agrippianum. 

1093.  VI  10256.  Table  de  marbre  ;  caractères  du  II«  ou  III«  siècle. 
D(is)  M(anibiis)  |  Caesariano|rum ,   l(ibertis)   l(ibertabus)    | 

posterisque  eoruni. 

1C94.  VI  10257. 

.     [Eutyjchiae 

.  .  .  FJortunatiis 

.  .  .  [kjarissimae 

.  .  .  rfecit  et]  sibi  et  suis 

18 


274  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

5  [libertis  libe]rtabusque 

[posterisjque  eoriim 
.  .  .  [loco  adjsignato  ex  decreto 
[decurioniim  a  mag.]  q.  q.  collegi  familiae 
.  .  .  ]  Jiilianae 
10  [Hoc  monumentum  herjedem  exter(um)  non  seque((ur)^ 
[H,  m.  d.  ]  m.  a. 

Mur.,  523,  2.  L.  8,  amag(istris)  q(uin)q(uennalibus).  L.  H,  hoc monutnenta- 
dolus  malus  abesto. 

1095.  VI  10258.  Tablo  de  marbre.  Cfr.  ScmEss,  p.  29. 
Libertoriim  et  [  deciirioniim  t";imil(iae)  |  P(iibli)  Licini  Sil- 

vani,  I  eoriira  qui  in  eo  |  f'aciendo  pecuniam  ||  contulerunt. 

1096.  VI  10259.  Table  de  marbre  qui  a  servi  à  fermer  un  loculus 
d'un  hypogée  chrétien  au  5«  mille  de  la  via  Latina. 

D(is)  M(anibiis).  |  Sepiilcriim  cum  solo  |  et  ollariis  Annl 
Phylleitis  et  collegii  Phylleli|anorum;  in  fr(onte)  pejjdes  XXXX, 
in  agro  |  pedes  XXXX,  et  itum  |  et  ambitum  sni  juris  |  haJDet. 

De  Rossi,  dans  les  Comment,  in  hon.  Mommseni,  p.  710.  Les  Phylletiani 
empruntent  leur  nom  a  Annius  Pliylles. 

1097.  VI  10260.  CoIleg[i]nm  [familiae]  \  Serg(iae)  [L(uci) 
f(iliae)]  Paulli[nae]  |  Cerdoni  conserv[o]  |  ra(emoriae)  c(ausa). 

Grut  ,  1117,7. 

1098.  VI  10261.  Cippe  de  marbre. 

D(is)  IM(anibiis)  |  Pardo  qiiae  et  |  Hiarine,  |  colleginm  (  quod 
est  in  domu  ||  Serg(iae)  L(iJci)  f(iliae)  Paullinae,  1  item  Pyrrus  \. 
conjugi  b(ene)  m(erenti)  fec(il). 

1099.  VI  10262.  Sergio  Pio,  |  Sergia  Hesperis  ]  conjugi 
benemejrenti  fecil,  ex  |  collegio  quod  ||  est  in  dorao  Ser|giae 
Paullinae;  |  vixit  annis  LXX. 

1100.  VI  10263.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibus).  1  L(ucio)  Sergio  |  Tropliimo,  [  patri  piissimof 
Sergia  |1  Eutychia  fil(ia),  |  ex  collegio  \  familiae  |  Serg(iae)  Pau- 
linae  \  fecit. 

1101.  VI  10264.  Cippe  de  marbre. 

D(is)  M(anibus).  |  Eutycliia[e,  coljlegium  ni[ajorum]  |  et  mi- 
no[rum?...  (pii]  |  sunt  in  [domo]  ||  Serg[iae  L(uci)  f(iliae)  Paul'- 
l[i]na[e]. 


LRBS    UOMA.  273 

Orelli,  4938.  Suppl.  (J'Ajudutics.  Sur  ce  collège,  cfr.  VI  91i8.  9149.  Cette 
dernière  inscr.  s'est  trouvée,  avec  VI  9149,  à  la  campagne  du  comte  Galletti. 

1102.  VI  10265.  Fragm.  d'un  cippus  termina/îs,  trouvé  près  de  la 
via  Latina. 

Velineianoru[m],  |  in  [fjronte  p(edes)  X. . . 

1103.  VI  10266.  Table  de  marbre. 

T(ito)  Flavio  Phileto  et  Statiliae    Paulae  et  Slatiliae  Spalale  ;[ 
vixit  ann(is)  XX;  jussu  decur(ionum)      Larum  Volusianorum. 
Orelu,  1674.  Philetus  était  affranchi  de  Vespaslen  ou  de  Titus. 

1104.  VI    10267.    Hymniis  Caesaris  Aiig(usti   serviis)   ] 

Volusianus.  |  Hermaphili   Hymni   lib  erti)    l'(ilius),   \  decurio 

Larum  Volusianorum,  j  Scantiae  Priscae  conjugi  i|  carissimae 

et  sibi. 

Grut.,  .319,  9.  Hermaphilus  avait  été  esclave  d'Hymnus,  affranchi  impérial, 
et  fut  affranchi  par  lui  ;  son  fiiS  Hymnus,  né  d'une  esclave  impériale,  était 
esclave  de  l'empereur.  Ces  deux  inscriptions  prouvent  que  la  dottius  Volusiana 
passa,  par  héritage  sans  doute,  à  la  maison  impériale.  [Th.  M.].  Sur  les 
collèges  domestiques  des  Volusii,  voyez  ci-dessus,  ^'os  934-944. 

Collèges  formés  par  les  membres  d'une  famille  (10268-1 0285). 

Voyez  :  De  Rossi,  B.  d.  /.,  1877,  p.  47.  Comiii.  in  lion.  Mommseni,  pp.  705- 
7H.  Roma  sott.,  III,  pp.  37  et  ol.3.  G.  Gatti,  liull.  corn.,  1879,  p.  124. 
G.  L.  ViscoNTi,  ih..  1881,  p.  .56.  Tr.  Schiess,  Die  roem  coll.  fun.,  pp.  30-33. 
Étude  hist.,  I,  p.  1.51. 

UOo.  VI  10268.  Urne  ronde. 
D(is)  M(anibus).  |  Argenti,  hâve.  | 

L(ucio)  Arrio  Ho(no)|rato  Eutycheti,  Aci  lia  Carnus  cojugi 
de  i  se  b(ene)  m(erenti)  f(ecil).     Argenti,  tu  nobis  bibes. 

1106.  VI  10269.  Arca  marmorea.  Auguriorum. 

1107.  VI  10270.  D(is)  M(anibus).  Eucliario.  | 

L(ucio)  Lictorio  Euangelo,  bonae  memoriae  vire,  fecit  j 
L(ucius)  Lictorius  Speratus  filius. 

1108.  VI  10271.  Table  demarbre,  provenant  d'un  cimetière  chrétien. 
D(is)  M(anibus).  |  C(aius)  Julius  Honoratus  et  Corn(elia)  Sa- 

b(ina)  ]  conparavit  sibi  et  filis  '  filiabusque  suis  et  lib(ertis)  l 
libertabusq(ue)  p(osleris(pie)  eorura.  j|  Euentiorum. 

Les  mots  et  Corn.  Sah.  ont  été  ajoutés  après  coup.  [Th.  M.]. 


276  C.    I.    L.,    VOL.    M. 

H09.   VI  10272.  Table  de  marbre  trouvée  près  de  la  via  Appia. 

Meraoria  Eiigenionim.  j 

M(arci)  Aureli  Philumeiii  el  An|niae  Feliculae  conjugi  et  | 
Aureliariim  Callisles,  Philnjmenes  et  Domninae  filiaru(m).  || 

In  fr(onte)  ped(es)  XXXVIIIS,  introrsus  |)e(des)  XLIIIIS. 

1110.  VI  10273.  Trouvée  sur  le  petit  Caelius. 

Sur  la  face  :  Haec  autem  maceria  (  conpresa  cun  muni|menlo 
et  porliciilo,  |  (|uae  facel  in  fronte  |  pedes  XX,  in  agro  pedes  || 
XXVII,  Eusebiorum.  | 

Derrière  :  Nise  [  Sallustiane,  |  hâve. 

Sur  les  Eusebii,  voy.  Vi  3497  et  8513.  Il  ne  reste  que  les  inscriptions  de 
deux  côtés. 

im.  VI  10274.  Table  de  marbre  du  cimetière  de  Calliste  sur  la 
via  Appia. 

D(is)  l\](anibus).  |  M(arcus)  Ulpius  Hymnus  fecit  sibi  |  et 
suis,  I  libertis  libertabusque  posterisq(ue)  |  eorum. 

De  l'autre  côté  :  Eutychiorum. 
De  Rossi,  Roma  sott.,  III,  p.  37. 

111:2.  VI  10275.  A  Sabloneta,  près  de  Mantoue. 
Dis  M(anibiis).  Ab  ostio  introlitns  parlera  dexlteriorem  por- 
licura  I  subsolaiium  aedidam  ||  et  ollaria  fructuariolrum. 

C.  I.  L.,  V,  436*.  Henzen  l'a  placée  ici,  parce  qu'en  dehors  de  Rome  il  est 
rarement  question  d'ollae.  Subsolariutn  pour  solarium;  cfr.  subdial,  VI  10715. 

1113.   VI  10276.  Table  de  marbre. 

Claiidioriim.  |  Ungelio  et  Irène  \  cubieulum  memoiriae  atquae- 
sierunt  |  comniuni  inpendis  suis  j|  fecerunt  libertis  lib|erla- 
busque  postcris|quae  eorum. 

[G]auden|liorum. 

Henzen,  7300.  A  la  tin,  il  y  a  :  Caudenlioruin. 

1111.   VI  10277.  Petit  cippe  de  marbre;  mauvais  caractères  du 
iv«  siècle  environ. 
Melan]iorum. 

Se  rapporte  plutôt  ;i  la  (jens  Mdaiiioruin  cpii  existait  au  iv^  siècle.  [Henzen]. 

1113.  VI  10278.  Table  de  marbre  ;  caractères  négligés. 
D(is)  i\](anibus).  |  Memoriae  |  Alcimi  Aug(ustorum  duorum) 
lib(erti)  et  |  Longiniae   Secundinae,  |  conjugis   ejus  et  Maxi- 


LT.BS    ROIA.  ''211 

mia\\ni  et  Sirices  et  Genete^(?)  et  si  \  eorum  quit  ex  ifijs  n(atum) 

f(uerit).  I 

Naucelliorum. 

P.  E.  ViscosTi,  Bull.  com..  1874.  p.  17,  n.  10  et  tav.  I,  1.  Le  même  (ib  , 
1881,  p.  61)  propose  de  lire:  et  Maximiani  et  Sirices  et  Genties  et  siquit 
exis(tat)  n(ominis)  ffamiliae)  Naucelliorum.  Ces  personnes  auraient  formé  un 
collège  privé  qui  se  regardait  comme  une  famille  ;  comparez  les  Sijncratii  de 
Préneste  (XIV  3323).  —  Un  navire  est  représenté  devant  le  mot  eorum.  A  la 
place  des  mots  imprimés  en  italiques,  il  y  avait  primitivement:  et  lib.  lib. 
posterisque.  comme  le  prouve  eorum  qui  est  resté. 

1116.  VI  10279.  Table  de  marbre,  d'une  sépulture  de  la  via  Latina, 
au  3e  mille. 

Pancratio'riim. 

1117.  VI  10280.  Pancr[a];iiorum. 

1118.  VI  1028 1 .  Sarcophage  de  marbre  trouvé  avec  VI  10279. 
C(aius)  Servienius  Dcmetriiis  ]  Mar(ci)  f(iliiis)  Viviae  Seve- 

rae,  ]  uxori  sanctissimae  et  !  mihi,  q(uae)  bixit  meciim  an  nis 
XXII,  inens(es)  VIIII,  dies  V,  ||  in  quibus  semper  mihi  |  bene 
fuit  cum  ilia.  | 
Pannrati  hic. 

1119.  VI  10282.  Fragment  trouve  avec  VI  10281.  Il  ne  reste  que  la 
fin  de  onze  noms.  C'était  peut-être  la  liste  de  ceux  qui  avaient  contribue  à  la 
construction  du  monument. 

1120.  VI  10283.  Table  de  marbre. 

Cartoria  C(ai)  l(iberla)  Prima  |  fecit  sibi  et  ]  L(ucio)  Agrip- 
pae  Sal)ino,  conjiigi  karissimo  l)enp  merenti,  libertis  |j  liber- 
tabusq((ie)  suis  posteris  |  eorum,  | 

De  Vautre  côté  :  Pelagi[orum. 

1121.  VI  10284.  Grande  table  de  marbre. 
Pelagiorum.  [ 

Hoc  monumentum  cum  cohaerenti  |  areola  et  duabus  in 
gamma  porlicibus,  |  superposilo  cubiculo,  solario,  triclinio,  | 
ne  quis  a  nomine  nostro  abenare  audeat,  ||  neve  in  eo  corpus 
extraneum  inferri  patiatur  :  |  aboquin  sit  facultas  cuicumque 
ex  familia  |  nostra  adeundi  per  querellam  pontifices  |  c(Iaris- 
simos)  v(iros),  cpiorum  de  ea  re  notio  est,  |  et  poenam  (sester- 
tium)  L  m(ilium)  n(ummum)  arcae  ||  collegi  eorum  |  inferen- 
dorum  exsequendi. 


278 


C.    I.    L 


VOL.    VI. 


De  Rossi,  Cortwi.  in  hon.  Mommseni,  p.  709.  Mommsen,  Staatsr.,  II,  1^, 
p.  VIII. 

1122.  VI  10285.  Grand  marbre  trouvé  dans  la  via  Appia  antique. 
L(ucius)  Otius  L(iici)  f(ilius),  |  Otia  L(uci)  f(ilia).  | 
En  bas  :  Pesidiorum. 


Fastes  et  actes  des  collèges  (10286-1029' 


1123.  VI  10286-*7.  Fragment  d'un  marbre  usé,  inscrit  des  deux 
cotés.  D'un  coté  se  trouvent  des  fasli  annales  de  Juillet  et  d'Août  (a.  u.  c. 
731-733).  De  l'autre  côté,  il  y  a  un  fragment  des  fastes  d'un  collège  d'affranchis 
de  l'an  731  de  Rome. 

[Imp.  Caes.  Augusto]  cos.  XI  tribun.  potes[t.  .  . 

niag.  Vin 
...  FJciix  M'.  Soriiiws  M'.  I.  Menu  .  .  . 

.  .  .  inus  P.  Serviliiis  P.  I.  R 

....  ajciba  C.  Aniiius  C.  I.  \p.  ... 

L.  Orsilius  L.  1.  Pa  .  .  .  . 

.  .  .  Moci  .... 
Mur.,  29o,  2.  609,  2.  C.  I.  L.,  I,  pp.  321  et  471.  De  l'an  731  de  Rome. 

1124.  VI  10288.  Fragra.  d'une  table  trouvée  près  du  3«  milliaire 

de  la  via  Latina. 

...  cos  P.  Pctronius  

I     Vettius  H 

Plotius 

(l(uaestor) 

Mu.  Fonte iu [s] S 

vi[ator! 

C.  Serviliu[s] 

M.  Aciuila  P.  N 

qu[in(i(uennales)l 
P.  Ragon[ius] 10 


.  [Ejros 

.  .  nus 

.  .  us 

.  [A]per 

.  .  us 

.  .  os 

.  .  s 


Il  y  avait  dans  la  première  colonne  :  1.  1,  les  consuls  ;  1.  3,  le  quinquennalis  ; 
1.  5-8,  d'autres  fonctionnaires  du  collège  ;  dans  la  2«  colonne,  il  manque  au 
commencement  les  consuls  de  l'an  Crj  (?)  et  le  quinquennalis  ;  il  reste  les  noms 
de  trois  fonctionnaires,  du  quaeslor  et  du  viator.  Tu.  M.  conjecture  qu'il  s'agit 
ensuite  de  M.  Arrunlius  Aquila,  consul  sufl'ect  de  l'an  66  et  de  son  collègue 
inconnu.  Suivaient  les  fonctionnaires  du  collège,  le  quinquennalis  en  tète. 


URBS    ROMA.  279 

1125.  VI  10289. 

[Quin]q.  perpeluu[s] 

[OJctavius  Lui  .... 
.  .  .  immun[es  .... 
L.  Apiileiiis  Ver  .... 
P.  Trebellius  Tyran[nus]. 

1126.  VI  10290.  Deux  fragments  d'une  liste  de  noms, 
parmi  lesquels  il  faut  remarquer  :  Magnus  adl(eclus)  et  M(arcus) 
Herennius  Atimetus  adl(ectus)  (a,  1  et  5),  Q(uintiis)  Minucius 
Pollio  II  (a,  4),   Ingen(ii)us  f(ilius)  (b,  4). 

H 27.  VI  10291.  Fragment  d'une  liste  de  noms,  où  nous 
remarquons  :  .  .  .  igoniiis  aerj(iluus),  ou  peut-être  aed(ilis). 

1128.  VI  10292.  Frasm.  trouvé  sur  rAventin,  dans  l'area  du 
temple  de  Jupiter  Dolicheiuis  (cfr.  VI  406-413).  C'est  peutrètro  la  liste  de 
ceux  qui  contulerunt  in  fabrica(m)  templi  (VI  409). 

M 

Mem[mi 

Marins  Eiilogiiis  .... 
Marins  Primus  S  .  .  .  . 
Memmiiis  Florentins  S  . 
Memmia  Florida  SS.  .  . 

1129.  VI  10293.  Table  de  marbre,  trouvée  près  de  la  porte  et  de 
la  via  Appia, 

(Die)  XI  k(alendas)  Oet(obres)  :  [  Q(uintus)  Tedius  (mulieris) 
l(ibertus)  Germullns.  | 

(Die)  XVI  k(alendas)  Nov(embres)  :  |  Oppia  M(arci)  f(ilia) 
pariet(e)  IIII  col(umbario)  II.  I| 

Q(ninto)  Junio  Blaeso  L(ucio)  Antistia  Vet[ere  co(n)sulibus)],| 
(die)  X  k(alendas)  Jan(uarias)  :  |  Sex(tns)  Campatius  Sex(li) 
l(il)ertus)  Entactns  |  pariete  II  col(nmbario)  I.  | 

C(aio)  Fnfio  Gemino  |1  L(ucio)  Rebellio  Gemino  co(n)s(uli- 
bus,  I  die)  IIII  Idns  Mai(as)  ossa  inlata  |  Luriae  P(ubli)  l(iber- 
tae)  Aprilis  |  pariete  II  eol(umbario)  IIII. 

C'est  la  liste  des  personnes  dont  les  cendres  ont  été  placées  dans  le  monu- 
ment pendant  les  années  27  (incomplet),  28  et  29  de  notre  ère,  avec  indication 
ûu  columbarium  (niche).  Cfr.  Renier,  Rev.  arch.,  1832,  p.  193. 

1130.  VI  10294.  Table  de  marbre. 


280  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Cn(eo)  Cinna  Magno  L(iKio)  Valerio  Volcso  co(n)s(ulibus),  \ 
a(nte)  d(iem)  XIII  k(alcnclas)  Apriles,  |  ad  monumentum  socio- 
mm  I  in  convenlu  habendo  ciiralore  \\  C(aio)  Pelronio  C(ai) 
f'(ilio)  Fal(erna)  Varia  actum  esl  |  et  ila  decreverunt  locum 
L(uci)  Seniproni  |  (miilieris)  I(iberli)  Hilari  et  ollas  V  dari 
adsignari  |  C(aio)  Pelronio  C(ai)  f(ilio)  Fal(erna)  Variae,  cura- 
tori,  1  ob  pjus  oflicium  induslriam  erga  socios  j|  ejus  raonumenti 
et  sociumq(ue)  eum  adsciver(uni). 

MoMMSEN,  I.  R.  N.,  6914.  Grut.,  883,  Mi.  Orelli,  -4539.  Consuls  de  l'an  5. 
—  Il  faudrait  peut-être  :  (de)  curalore  ...  actum  est.  [ïh.  M.]. 

1131.  VI  10295.  Fragment  d'une  table. 

In  basili[ca  convenerunt?]  |  quinqiiennali[s]  |  L(iicius)  Pro- 
cideius  Tharayr[as];  |  magislri  sesqu[i|)bcares]  ]  C(aius)  Refrius 
Mercurius,  ||  C(aius)  Maecenas  Martialis;  |  deciiriones  j  Q(uin- 
tus)  .  .  . 

Henzen,  7i8i.  Sesquiplicares,  cfr.  XIV  2112,  où  le  gwi/içucnna/is  sorti  de- 
charge  reçoit  une  part  et  demie  dans  toutes  les  distributions.  VI  10302  : 
tripUcarius.  Étude  hist.,  I,  pp.  402  et  489. 

4132.  VI  10296.  Table  de  marbre  trouvée  près  de  l'église  de 
S.  Césarée.  Essai  de  restitution  par  Th.  M. 

[Si  servus  monumenti  custos  hac  vel  illa  re  peccaverit,  conve-- 
nit  ut  coUegium  \  earum  offensaru]m  nomine  concordiae  [causa 
eum  distrahat  \  et  conjficiat  (denarios)  D,  unde  in  locum  ejus 
[alium  sufftciat,  quem  quae  cuslodiae  causa  \  parata  fue]r\nt 
eadem  condicione  sequantur,  [quaeque  ad  custoJem  ex  lege 
collegii  pertinent,  \  item  sibi  .su]mat. 

Slipulalus  est  T(itus)  Flavius  Aug(usti)  [Ifibertus...,  spopondit 
L(ucius)  Titius  Pamphil]\is,  et  populus. 

Poena  autem  infra  ^[cripta  ita  locum  habeto  ut  ai  quid  || 
a  custode  commijssum  fuerit,  coHegium  poena  (eneatur,  vel 
[custodem  distrahat  ante  \  proximas  kfulendasj]  Apr. 

Quod  si  custos  distractus  non  essct,  [placuit  ut  coUegium  \ 
aut  pro  servo  soJcTiiego  teneretur.  aut  (sesterlium)  XXX  m(ilia) 
n(ummum  &[olveret  acrario  p(opuli)  I\(omani}. 

Alio  nomine  siquid  adver]si\s  legem  s(upra)  s(criptani)  fecerit^ 
inferre  ûehe[bit  eidem  aerario  ,  .  .  |  .  .  . 


URBS    ROM A.  28i 

Aclum  Sex(lo)  Erucio  C[laro  II  Cn(eo)  Claudio  Severo  co(n)- 
sfulibusj] 
Consuls  de  146  aprè?  J.-C, 

4133.  VI  10297.  Table  de  marbre  sur  laquelle  étaient  gravés  trois 
documents  où  il  s'agit  de  donations  faites  à  un  collège  par  un  quinquennalis 
(a,  5),  par  un  collègue  (b)  et  par  Q.  Cornélius  (c). 

a;  ...  D  I  ...S  I  ...  D-D  I  ...  0  I q.  q.  ||  .  .  .  [(ses- 

tertium)]  II  m(ilia)  n(umrmim)  |  .  .  .  [usiirjis  c(entesimis  sin- 
gulis)  I  .  .  .  [omnibus  anjnis  |  .  .  .  [ujniversi  [  .  .  .  nt  ||  .  .  .  ve  | 
.  . .  N  I E. 

b)  In  c,  .  .  I  lur  q  .  .  .  [id]  que  om[niljiis  annis  fiât.  Si  qui]  ) 
in  coll[egio  sunt,  aliquando  .  .  ,  e]|pulati  [non  enint,  summam 
s(upra)  s(criplam)]  ||  (sesterlium)  IIII  m(ilia)  n(iimmiira) .... 
Ali]meti  he[redibus  al]  ...  |  quem  e[oriim  ea  res  pertinel]  | 
restiUii  [placuil]. 

Severo  et  Sa[biniano  co(n)sulibus)],  ||  Qfuinlus)  Cornélius 
[.  .  .  in  con]|ventu  (sesterlium)  V  ni(ilia)  [n(ummum)  obtulit, 
ut  ex  usu]|ris  c(enlesimis  singulis?)  s(ummae)  s(upra)  s(criplae) 
om[nibus  annis  die  nata]lis  sui  univer[si  .  .  .  epularentur.  || 
[Item  .  .  .  qui]  bus  annis  ii  qu[i  in  collegio  sunt]  \  epulati  non 
e[runl,  secundum  legem  a]  |  Q(uinto)  Cornelio  I  .  .  .  [dictam, 
usuras  ei]  |  at  quem  ea  r[es  pertinet  restitui]  |  placuit  a  [col- 
legio s(upra)  s(cripto)]. 

Essai  de  restitution  par  Th.  M.  La  sigle  3  pour  centesimae  ne  se  retrouve 
pas  ailleurs  et  singulis  est  inutile.  Consuls  de  l'an  lo5. 

1134.  VI  10298.  Cette  inscription  et  la  suivante  ne  se  rapportent 
pas  aux  collèges  funéraires. 

1)  .  .  .  [mu/<]a  esto  a(ssium)  D.  | 

2)  .  .  .  [Cui  magisteriu]m  ex  h(ac)  l(ege)  capere  gerere  lice- 
bit,  s[t  is  magister  |  ■^]  factus  eril  .  .  .  ei,  nisi  luci  pal]nm  in 
conlegio  aquae  inlra  paticabulum .  quo  die  mag(isterio)  | 
4)  [abihit,  .  .  .  juraverit  se  hoc  conlegium  re]mqu(e)  liojusce 
conlegi,  quod  quidquid  penus  sese  venil,  |  ■')  [recte  admi- 
nislravisse,  .  .  .  neque  se  adversus  h(aTic)]  l(egem)  l'ecissc  scien- 
tem  d(olo)  m(alo)  in  suo  magislerio  suosque  proliibuisse,  | 
6)  [quo  minus  adversus  h'anc^  l(egem)  facerent,  quod  ejus  sat]\& 
sit,  a(ssium)  D  mulla  esto. 


282  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

^)  [Qui  magister  ita  non  juraverit,  .  .  .  is  deinde  mo]g(isler) 
n(i)  esto  nive  siiffragium  inito;  si  quis  adversus  ea  faxit,  multaj 
8)  [esto  a(ssium)  C.  Si  quis  nuntiahil  necesse  sibi  esse  fjre  pere- 
gre  longius  p(assuuin  cenluni  viginti  milia)  rei(publicae)  e[t 
ijitis  causa,  magistrorum  |  s)  [de  ea  re  judicium  esto.  Si  post 
tempus  nuntiabit,  ei  multa]  esto  a(ssiiim)  L.  Idcirco  nihilomi- 
nus  dejeralio  esto  apud  magistros  lo)  [quo  primum  poterit 
die;  si  non  dejeraverit  ita]  uti  s(upra)  s(crlptum)  e(st)  a(ssium) 
C  multa  esto.  | 

11)  \Nuntius  qucm  quis  ita  se  excusare  jusserit,  tempore  jus]to 
si  non  denuntiarit,  ipsius  multam  suft'erto,  ]  i^)  [aut  q(uantae) 
p(ecuniae)  quis  ita  multatus  erit,  tfantae)  p(ecuniae)  ei  in  nun- 
tium  ex  hac]  lege  actio  esto.  | 

13)  [Magister  si  cui  fulloni  ex  h(ac)  Ifege)  multam  dicere  volet] 
liceto,  si  semel  si  saepius  volet;  dictio  esto  a(ssis)  I.  | 

14)  [Pro  conlegio  ni  quis  fuUoniam  fecisse]  nive  cretulentum 
exegisse  velit,  nisi  in  duabus  lacunis  p(opuli)  U(omani)  jus 
émet;  |  1=)  [qui  contra  fecerit,  adversus  eum  qui  volet  rem  con- 
legi]  gerere  liceto,  magistrisve  denuntiamino  in  biduo  continuo  ; 
ni  nuntiar(it)  |  i*')  [ei,  qui  quem  impedierit  qui  ad  fonte]m  vene- 
rit,  multa  a(ssium)  V  esto.  | 

i")  [Ei  qui  quae  impedierit  in  eum,  quem  impedi]er\t,  ex 
h(ac)  l(ege)  magister  magistrive  judicium  danto.  Qui,  [ni]  jura- 
verit I  1"^)  [is  quocum  agilur  paratum  se  esse  excipere  judicium 
praeto]r\s,  recuperatorem  unum  communem  adeunto  simulque 
juranto  |  i-')  [se  non  calumniae  causa  fecisse  facturumve  esse]. 
Ni  ita  jurassit,  multa  esto  a(ssium)  D.  | 

20]  [Quem  magister  ex  h(ac)  l(ege)  judicare  jusserit  is  ni]  judi- 
cassit  ita  uti  s(upra)  s(criptum)  e(st),  multa  esto  rccuperatore 
uno  quoique  |  [in  consilio  ei  erunt  in  singulos  a.  V.  \  21)  Prae- 
terquam  si  cui  non  liquebit,  qua  de  re  magister  facjilo  uti  juret, 
isque  sibi  testium  causa  esse  dicet  magis  quam  |  22)  [juris  rem 
dubiam,  qui  sfupra)  s(cripti)  s(unt)  ex  magistrorum  edictis 
perpe]lu\s  rem  judicanto  ;  ni  ita  judicarint,  ita  multa  esto  recu- 
per(atore)  |  23)  [uno  quotque  ei  in  consilio  erunt,  uti  sfupra) 
sfcriptuin)  e(st).  \ 

2-1)  [Praeterquam  si  qui  juraverit  corporis  vitium  sibi  impe- 


URBS    ROM A.  283 

dimen][o  esse,  ita  gnalum  esse,  ni  judicasjsit  a(ssium)  V  raulta 
€Sto  ;  id  I  25)  [citium  si  .  .  .  multa]  esto  a(ssium)  V. 

On  peut  consulter  sur  cette  inscr.  :  Dirksen,  Beitràge  (182o),  p.  216  ; 
RuDORFF,  Zeitschr.  fur  gesch.  Rechtswiss.,  lo,  203,  et  322.  Th.  M.,  ibid., 
pp.  326  sq.,  345,  348  sq.  ;  Huschke,  Multa,  533  ;  et  Th.  M.  dans  Bruns, 
Fontes  juris,  p.  250,  5«  édit.  Étude  hist.,  I,  pp.  87.  186,  1.  349.  394.  396. 
404.  II,  pp.  113.  470. 

Nous  résumons  ici  les  notes  de  Th.  M.  dans  Bruns  et  dans  le  Corpus  : 

Chapitre  I  de  ce  qui  reste  (ligne  2-6).  Il  s'agit  du  serment  que  doit  prêter  le 
magister  à  sa  sortie  de  charge,  et  qui  est  imité  de  Vejeratio  publica.  Voyez 
Th.  m.,  Staatsr.,  I-,  p.  605. 

Chapitre  II  (1.  7-iO).  L'omission  de  ce  serment  est  punie  d'une  amende,  de 
la  perte  du  droit  aux  lionneurs  et  du  jus  suffragii.  Puis  vient  une  amende 
•contre  celui  qui  transgresse  la  lex  collegii  ;  ensuite  les  motifs  pour  lesquels 
Vejeratio  peut  être  ajournée  ;  enfin  il  s'agit  du  tribunal  qui  apprécie  ces  motifs. 

Les  magistri  seront  juges.  Les  motifs  admissibles  sont  l'absence  à  six  milles 
au  moins  de  Rome,  reipublicae  aul  lilis  causa.  Le  magister  doit  les  faire 
connaître  avant  le  jour  de  Vejeratio,  sous  peine  d'une  amende  de  50  as.  Le 
serment  sera  prêté  plus  tard,  sous  peine  d'amende. 

Chap.  m  (1.  11-12).  Si  le  magister  absent  envoie  un  autre  pour  s'excuser  et 
que  celui-ci  s'acquitte  trop  tard  de  sa  mission,  l'amende  est  la  même,  mais  elle 
est  payée  par  le  messager,  ou  si  le  magister  la  paie,  il  pourra  se  la  faire 
restituer  par  le  messager. 

Chap.  IV  (1.  13).  Le  magister  a  le  droit  d'infliger  des  amendes  d'un  as  aux 
membres.  Comparez  la  multa  maxima  du  prêteur  romain.  Tii.  JL,  Staatsr., 
1,  128. 

Chap.  V  (1.  14-16).  Condition  d'admission  dans  le  collège  :  il  faut  payer  au 
trésor  public  l'impôt  pour  deux  lacunae  ou  fontaines  publiques.  Alors  on  peut 
exercer  le  métier  de  foulon  et  exiger  le  cretulentum,  c'est-à-dire,  selon  Tu.  M., 
pecunia  pro  creta,  id  est  opinor  pro  usu  fontis  ad  lavanda  et  perpolienda 
vestimenta. 

Puis  viennent  des  précautions  contre  celui  qui  voudrait  exercer  le  métier 
sans  remplir  cette  condition.  Le  premier  venu  peut  l'en  empêciier  de  force, 
mais  il  doit  le  dénoncer  aux  magistri  (denuntiamino  =  denuntiator)  cn-déans 
les  deux  jours,  sinon  il  encourt  lui-même  une  légère  amende. 

Chap.  VI  (1.  17-19)  Jugement  de  celui  qui  a  été  dénoncé  ou  pris  en  flagrant 
délit.  Il  peut  en  appeler  au  tribunal  du  préteur,  par  serment,  et  s'afirancliir 
ainsi  de  la  juridiction  des  magistri.  Sinon,  il  doit  se  rendre  avec  Vacior 
collegii  auprès  d'un  recuperatov  ;  l'un  et  l'autre  doivent  calumniam  jtirare, 
sous  peine  d'amende. 

Chap.  VII  (1.  20).  Comment  le  juge  nommé  en  vertu  de  cette  lex  peut-il  être 
forcé  de  rendre  un  jugement?  Voilà  de  quoi  il  s'agit,  mais  le  reste  est  obscur. 
Il  semble  que  le  recuperator  et  ses  assesseurs,  s'ils  refusent  déjuger,  encourent 
une  amende.  Pour  obtenir  ce  sens,  Th.  M.  a  dii  intercaler  une  ligne  entre  20 
et  21. 

Chap.  VIII  (1.  21-22)  et  Chap.  IX  (1.  23-24).  Ce  sont  des  exceptions  ;  d'abord 
il  s'agit  de  ceux  qui  jurent  sibi  non  liquere  ;  puis  de  ceux  qui  allèguent  une 
maladie  ou  une  causa  sontica.  —  Edicta  perpétua  des  magistri  est  douteux. 


284 


C.    I.    L.,    VOL.    VI. 


Il  est  étonnant  aussi  que  la  1.  ^i  ne  nomme  que  le  vitium  corporis  quocutn 
natus  sis. 

L'inscription  est  antérieure  à  Tibère  :  c'est  ce  que  prouve  l'orthographe 
conlegium  (Voy.  Ephem.  epigr.,  I,  p.  79).  Dans  son  Siaats-Recht.  III,  p.  H6, 
Th.  m.  la  place  à  la  fin  de  la  rép.  ou  au  début  du  règne  d'Auguste. 

L.  .3,  paticabulum  vient  ûe  patere  et  signifie  locus  qui  patet.  Cfr.  îatibulum 
de  latere  et  morsicare  de  mordere.  [Tu.  M.]. 

L.  4,  quidquid  a  perdu  son  sens  relatif  ;  il  est  indéfini.  Voy.  Lachmann,  ad 
Lucret.,  p.  28G,  et  JIadvig.  de  fin.,  p.  G4o.  [Th.  M.]. 


dl3o.  VI  10299. 

tin  en  1870. 


a.  124 


Fragment  d'une  table  de  marbre  trouvée  au  Pala- 


a.  129' 


125 


126 


127 


128 


[Lustr.  XXVII] 

Lustr.  XXIIX 

[cos] 

cos 

[M.  Acilius  Glabrio] 

[P.  Jujventius  Celsus  II 

[G.  Bellicius  Torciuatus] 

[L.]  Xeratius  Marcellus 

[...  Valerius  Asiaticus  II] 

Q.  Fabius  Catullinus 

[L.  Epidius  Aquiiinu]s 

M.  Flavius  Asper 

[M.  Annius  Verus]  III 

M.  Antonius  Rufinu[s] 

[...  Eggius  Ambijbolus 

Ser.  Laena  Pontianu[s] 

[T.  Atilius  Titiajiuis 

C.  Seiius  Augurinu[s] 

[M.  Squilla  Gal]lican. 

C.  Trebius  Sergianu[s] 

[...  Torquatus  Aspr]enas  II 

C.  Antonius  Hiberu[s] 

[L.  Annius  Lib]o 

P.  Mummius  Sisenn[a] 

[Uuinq.] 

Quinq. 

[P.  Corneliu.'^  Tli]allus 

iM.  Valerius  Regill[us] 

.     .     .     .     [Ta]urus 

C.  .Iulius  CIem[ens] 

.     .     .     .     [Chjarito 

M.  Jiniius  Succ[essus] 

,     .     .     .    [Epa]gatlius 

:\I.  Miiuiciiis  Marc[ellus] 

rus 

C.  Seplicius  Dor  .... 

[C.  Valerius  Socrates] 

M.  Ulpius  Par 

[Lustjr.  XX  [IX] 

130 


131 


132. 


13.^ 


Il  faut  attribuer  ces  fastes  au  coll.  fahr.  tign.,  parce  que  P.  Cornélius 
Thallus  est  appelé  ailleurs  (VI  1 18)  magister  quinq.  coll.  fahr.  iignar.  lustri 
XXVII.  Ce  collège  avait  six  mag.  quinquennales  (VI  990).  Nous  connaissons 
(VI  9406)  le  nom  du  sixième  niagister  quinq.  du  27'"  lustre.  Vov.  Huelsen, 
B.  d.  /.,  1871,  p.  149. 

Le  27"^  lustre  correspond  aux  aimées  124-128,  et  le  28'"  aux  années  129-133. 
Voyez  N»  619. 

1136.  VI  10300.  .Maibre  usé  à  droite  et  à  gauche,  mais  avec  des 
marges  ;  trouvé  au  forum  près  de  l'angle  de  la  basilica  Jnlia  voisin  du  Clixms 
Capitolinus. 

C'est  une  liste  des  décinions  du  collegium  fabrum  tignariorum :  le  nom  de 
chaque  décurion  est  précédé  du  numéro  de  sa  décurie.  Comparez  VI  1060. 


URBS    ROMA. 


285 


Decuriones  a  cos. 


V  T.  Manlius 

,  P.  Aelius 

.  C.  Pantina 

.  L.  Orcivius 

.  Q.  Lurius 

.  T.  Julias 

.  [T]i.  Juuius 

.  [Cjornelins 


Ennianus 

Persicus 

Lamyrianus 

Maritalis 

Narcissianus 

Faustinus 

Junianus 

Julianus 

Anatello 

...  tus 

.  .  .  anus 


VII 
XXXIX 

IIII 
m 

XXII 

XLVI 

XL 

LX 

XXXVI 

XXXIX 

XXIII 


D.  Julius 
P.  Pompoiiius 
G.  -\puleuis 
C.  Tlioranius 
Q.  Anuaeus 
M.  Gellius 
Ti.  Claudius 
L.  Pontius 
T.  Flavius 
P.  Ulvienus 
Ti.  Claudius 
L.  Taimonius 
T.  Cornélius 
lioeni[us 


Musaeu[s] 

Papianu[s] 

Philumenu[s] 

Honoratu[s] 

Philetu[s] 

Secuiidinu[s] 

Anthi 

Zotic[us] 

Faustin[us] 

Zosimiaii[us] 

Cre[scens] 


Xenophon] 


Trois  noms  portent  les  mêmes  numéros  que  dans  VI  1060  ;  en  outre,  il  y  a 
trois  noms  qui  se  trouvent  dans  les  deux  inscriptions,  sans  numéro  dans  l'une 
ou  dans  l'autre.  Enfin  Annaeus  Phiîetus  et  Apuleius  Philemenus  sont  devenus 
mag.  quinq.  dans  VI  1060.  Il  s'agit  donc,  ici  comme  dans  VI  1060,  des  décu- 
rions du  coll.  fabr.  tign.,  et  l'inscription  VI  10300  est  postérieure  à  l'autre, 
qui  date  de  198-210.  [Dessau]. 

La  comparaison  montre  aussi  qu'il  s'agit  dans  VI  1060  des  décurions  comme 
ici,  et  que  les  numéros  sont  ceux  des  décuries  auxquelles  ils  président.  Le  signe 
IXD  dans  VI  *  060  signifie  donc  in  dec(uria  illaj.  [IIlelsen]. 

Quant  aux  mots  decuriones  a  cos..  Th.  M.  suppose  qu'ils  étaient  précédés 
d'une  dédicace  contenant  les  consuls  de  l'année  et  qu'il  faut  compléter  decurio- 
nes a  consulibus  supra  scriplis  ;  les  mots  supra  scriptis  se  trouvaient  alors  sur 
une  table  faisant  pendant  à  celle-ci.  Si  au  contraire  il  n'y  a  rien  k  ajouter, 
Th.  M.  suppose  que  les  décurions  s'appelaient  decuriones  a  consulibus  ou  a  con- 
sule;  mais  cela  serait  nouveau  et  aurait  besoin  de  preuves.  Gfr.  Hirschfeld,  Gall. 
Stud.,  m,  p.  lo  (2ul),  n.  3,  qui  propose  :  a  co(n)s(ulibus)  [ad  aerarium 
delati].  Étude  hist.,  I,  p.  378,  n.  -2.  Il,  p.  3.56. 

Magislri  des  collèges  (10301-10320). 

1137,  VI  10301.   C(aius)   Aristius  (mulieris)  l(iberlus)  [ 

Agatocle[s],  |  mag(isterj  quinq(uennalis). 

Les  inscriptions  VI 10301  et  10303.  10305.  10306  et  10308  paraissent  avoir 
été  trouvées  en  même  temps  au  commencement  de  la  via  .\ppia  et  de  la  \h 
Latina,  et  l'on  peut  croire  qu'elles  se  rapportent  au  même  collège.  [He.izen]. 

1138.  VI  10302.  Table  de  marbre. 

a)  C(aio)  Julio  |  Glyceroti,  |  Felicis  Scapilani  f(ilio),  dec(u- 
rioni  ilerum),  q(uaestori  iterum). 


286  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

b)  Ti(berio)  Claudio  Ang(iisfi)  l(iljerlo)  Felici  |  Scapulano, 
d(ecurioni  terlium),  f|(iiaestori  ferliiim),  quinciiiennali  inmuni  f 
triplicario  henemerenti ,  ex  consensii  deciiriao  univers(ae)  |. 
honoris  causa  zothecam  publiée  dederunt,  \  Atimelus  l(ibertus) 
sua  pecunia  adornavit. 

Mur.,  708,  8.  090,  2.  Obelli,  3889.  C.  1.  L.,  IX  427*.  L'affranchi  Scapulanus 
est  appelé  ailleurs  (VI  9061a)  felix  Ti.  Caesaris  Scaplianus.  Il  fut  affranchi 
par  Claude  et  son  lils  Glyceros,  par  Caligula.  Triplicario,  cfr.  j\°  1131. 

1139.  VI  10303.  P(nblius)  Cuspius  |  Cicima,  |  mag(ister) 
quinq(uennalis). 

1140.  VI  10304.  Sarcophage  de  marbre. 

I>(is)  M(anibus).  |  A(uli)  Livi  Onesimi  q(uin)q(uennalis),  C(ai)  t 
Livi  Eupliemus  et  |  Onesimianus  fdi  |  parenti  pientissimo. 

1141.  VI  10305.  Tablette  de  marbre.,  trouvée  près  du  commence- 
ment de  la  via  Appia. 

Q(uintus)  Mellins  (mnlieris)  l(ibertus)  PamphiUis,  ]  beneficio| 
P(ubli)  Metli  (mulieris)  l(iberti)  Philemonis,  |  mag(istri)  q(uin)- 
q(uennalis). 

1  14'2.   VI  10306.  Table  de  marbre;  caractères  très  mauvais. 

Q(iiinli)  Metti  (mnlieris)  l(iberli)  Parapliili,  |  mag(istri)  v(ices) 
a(gens)  dat  |  beneficium  |  P(ublio)  Volumnio  P(ubli)  l(iberto) 
Soso  I  Herenniae  Tertiae  ||  (mulieris)  l(ibertae). 

Mur.,  1097,  2.  Dans  l'inscription  précédente,  on  voit  que  Pamphile  reçoit 
le  loctis  de  Philemon  ;  ici,  il  le  donne  à  Sosus  et  ;i  Terlia. 

1143.  VI  10307.  .  .  .  aeus  Prince[ps  |  .  .  .  qjuinquenna- 
lis  ni  I  .  .  .  M(arci)  l(ibertus)  Saep  .  .  . 

1 144.  VI  10308.  Au  commencement  de  la  via  Appia. 

Cn(ei)  Tremeli  (mnlieris)  l(iberti)  |  Pampili  |  mag(islri)  quin- 
q(uennalis). 

1145.  VI  10309.  Fragment  d'une  table  de  marbre,  trouvé  sur  la 
via  Appia. 

.  .  .  Tertia  Plo  .  .  .  [  [(|nin]qnennalis,  Spu  .  .  . 

1146.  VI  10310.  Petite  base  de  marbre,  qui  a  supporté  une  statuette 
d'Hercule  trouvée  sui'  ri':s(|ui]iii.  Lakciani,  Bull,  cnm.,  1874,  p.  33. 

Alcliidcs  I  mag(ister). 

1147.  VI  10311.  Autel. 
Graf(tia)  Belena  C  .  .  .  | 


LRBS    ROMA.  28T 

Ossua  P^ubli)  Gratti  P(ubli)  l(iberti)  |  Mane,  [\  mag(islri)^ 
tri(buni  iteriim).  | 

Ossua  I  Atalene    fmiilieris)  lib'ertae),    Antiochi  ||  minislr(ae). 

H48.   VI  10312.  Fracment  d'une  table  de  marbre, 

C(ai)  Juli  Diadumeni,  |  magistri  anni  I  et  II,  [  Juliae  Zelheni 
l(ibertae)  suae,  |  Didymo  vernae  suo. 

1149.  VI  10313.  Table  de  colombaire. 

Sex(tus)  Lartidius  |  Sex{ti)   l(ibertus)   Gamus,  |  magist(er), 
prefec(tiis),  ]  q(uaeslor)  iler(um). 
Cfr.  VI  221-2.  10372.  10.37.3. 

1150.  VI  10314.  Autour  de  la  margelle  d'un  puits,  près  de  la  via 
Aurélia. 

C(aiiis)  Lucciiis  G  ail  l(ibertiis)  |  Anthiocluis,  mag(ister),  |  ex 
s(ua)  p(ecunia)  d(pdit). 

Ilo  1 .   VI  103 15.  Tablette  de  marbre  ;  bons  caractères. 

Liicrio,  ÂUeni  Vari  (serviis)  |  et  C(aiiis)  Fabius  C(ai)  et  (mu- 
lieris)  l(ibertus)  Agathopus,  |  mag(ister)  t(ertium),  |  triclininm 
expolilufm)  ded[er(unl)]. 

llo2.   VI  10316.  Sur  une  base  supportant  une  tête  barbue. 

P(ublio)  Magnio  |  Victori,  |  magistro. 

C'est  peut-être  un  élève  qui  honore  son  maître.  [Henzen], 

1153.  VI  10317.  Table  de  tuf,  dans  l'ile  du  Tibre. 

L(ucius)  Rulilius  L(uci)  l(ibertus)  Artemido,  A(ulus)  Carvi- 

lius   L(uci)   l(ibertus)  Diodorus,   |  P(ublius)  Sulpicius  Q(uin(i) 

l(iberlus)    Philocom(us),    magfisiri)    conl(egi)    caprina(rioruni) 

Galla  I  e\  d(ecrelo)  d(ecurionum)  [f]ac(iendum)  coeraver(unt). 

C.  I.  L.,  I  806.  Voyez  notre  Étude  liist.,  I,  pp.  90.  o09. 

1154.  VI  10318.  Table  de  marbre. 

Piublius;  Statius  Eros;  |  v(ixit)  a(nnis)  LXXIII,  |  trib(unus), 
mag(ister),  qfuaestor  terlium),  Marcia  Veneria  ,  c(onjugi)  b(ene) 
m(erenti). 

Sur  tribunus^  ctr.  VI  4012.  103U. 

1153.  VI  10319.  ..  .  nius  C(ai)  I(ibertus)  Trupo,  |  [m]a- 

g(ister)  desig(natus\  |  .  .  .  cania  Sp(urii)  t'(ilia)  Tertia. 
1156.  VI  10320.  Table  de  marbre  ;  mauvais  caractères. 
L(ucio)  Varonio  L(ucii)  l(iberto)  Ajgalhoni,  dan(t)  soc(ii  |  duo) 


2b8  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

in  magisterio  }  L(ucius)  Gavi(us)  L(ucii)  I(ibertus)  Mene(crates?),l 
L(ucius)  Corncli(us)  L(ucii)  l(ibertus)  |  Nicander. 

Immunes  des  collèges  (10321-10323). 

1157.  VI  10321.  Table  de  marbre. 

Ti(berio)  Claudio  |  Agalhopodi,  immuni,  |  Claudiae  Iliadi 
f(iliae)  e(jus),  |  Claudiae  Xanlhe  l(ibertae)  contubern(ali). 

1 158.  VI  10322.  Cippe  de  marbre. 

C(aio)  Julio  G(ai)  l(iberto)  |  Fauslo,  immuni,  |  inleslalo  quot  | 
ex  funere  ejus  |  superfuit  per  ||  Spironte(m)  et  1  Dexlrura,  | 
quaestores  |  quartum, 

Grut.,  1156,  1.  Orelu,  2977. 

1159.  VI  10323.  Table  de  marbre. 

C(aius)  Julius  C(ai)  l(iberlus)  |  Hermès,  |  immunis,  |  sibi  et  | 
L(ucio)  Cornificio  ||  Eroti  cogn(ato)  |  suo  f[ecil]. 

Curatores  des  collèges  (10324-10339). 

1160.  VI  10324.  Table  de  marbre. 

M(arcus)  Arruntius  |  M(arci)  l(ibertus)  Stabilio,  |  mag(ister), 
<;ur(ator),  |  Arenlia  A(uli)  M(arci)  l(iberta)  |  Fausta. 

IKÎl.  VI  10325  =  1  1037.  Puteal. 

D(ecimus)  Avillius  Pampilus  (mulieris)  l(ibertus),  |  T(itus) 
Sexlius  Hilario,  [  T(itus)  Seplicius  Fauslus,  |  P(ublius)  Calvius 
Pilodamus,  '  curator(es),  ||  d(e)  s(ua)  p(ecunia). 

1 102.  VI  10326.  Table  de  marbre;  assez  bons  caractères;  entre  la 
la  porte  latine  et  la  porte  S.  Sébastien. 

C  aius)  Causinnius  Scolac  l(ibertus)  Spinter  ]  in  hac  societate 
primus  cur(ator)  factus  est  et  |  hoc  raonumenlum  aedilicandum 
expoliend(um)  [  curavit  socisq(ue)  probavit;  liabet  partes  viri- 
les IllI,  oll(as)  XX.  I  Campia  L(uci)  l(iberta)  Cassandra  Causini 
(uxor)  sibi  et  suis. 

Cfr.  Gic,  pro  Mil.,  17,  16  :  Dixit  C.  Causinius  Scola  Interamnanus. 

1163.  VI  10327.  Sm-l'Aventin. 
C(aius)  Claudius  |  Phalyx,  |  cur(ator). 

1164.  VI  10328.  Cippe  de  marbre. 


LKBS    ROM A.  289 

Diis  Manibus  [  commiinibiis.  |  Epaphroditiis  l(ibertus),  | 
curator  primus. 

Orelli,  4-437. 

1165.  VI  10329.  stèle  de  marbre  ;  caractères  mauvais. 

.  .  .  sibi  et  suis.  |  A(uliis)  Fabius  A(uli)  Kiberlus)  |  Philargu- 

rus  I  curaJor  lerti(um),  |  ex  sortii[i]one  |  ollas  sex  et  |  em[p]tas 

ollas  I  duas  de  Cn(eo)  Co|rnelio  F(e)li[ce]  ex  |  sort(e)  prim(a)  et 

as?  Il  L(ucio)  Maclonio  Sabine(nsi?)  |  ex  sorte  tcr(tia)  olla(m) 

d(edit).  I  C(aius)  VetienusC(ai)  l(ibertus)  Philajdelp(h)us,  Vetienaj 

C(ai)  I(iberla)  Nyissa  A(uli)  M{aclonii?). 

Lecture  de  Henzen.  j  Portasse  pracstat  sic  accipcre  :  A.  Fabius  . .  .ex  sort(e) 
primfa  sibi  comparavit)  et  a(mico)  sfanclissiino)  L.  Maclonio  Sabinefnsi  ?J  ex 
sorte  ter(tia)  oUa(m)  d(edit).  C.  Vetienus  .  .  .  Nyissa  a(mico)  m(erenti),  nempe 
Fabio.  »  [Th.  M.].  Cfr.  Fabretti,  .34,  1G9  :  C.  Vellienus  Philadelphus,  Vettiena 
lib  ,  A,  Fabius  A.  l. 

1166.  VI  10330.  Cippe  de  marbre. 

Sur  le  côté  gauche  :  Q(uintus)  Sosius  Stabilio. 

Sur  la  face  :  cur(atores)  col[leg!ii)]  a  i'[ura  sjoluti  j  don[um] 
dant.  I 

L(ucius)  Fabricius  L(ucii)  f(ilius)  Col(latina)  Silo,  |  C(aius) 
Julius  Teophilus,  |  L(ucius)  Fabricius  Silo,  |  Piubiius)  Fulvius 
Mario,  |  M(arcus)  Ântonius  Teophikis.  | 

Abinnaeus  Perpenni  ser(vusi  minist(er). 

Sur  le  côté  opposé  :  un  lituus. 

1167  VI  10331.  .  .  .  lais  sibi  [comparavil]  |' .  .  .  ollas  11 
in  monu[mento  |  socioruni],  curatoribus  Ti(berio)  Julio  A  .  .  .  | 
.  .  .  [Pujblicia  Tyranuide. 

1168.  VI  10332.  Tablette  de  marbre 

L(ucius)  Licinius  L(uci    et  mulieris)   l(ibertus)  Alexa(nder), 

curator  so('ioru(m)  secundus  ;   is  monuraentum  ex   pecunia  | 

<;ollala  sociorum  aedificavit  arbitratu  |  suo,  ideraque  tectoria 

perfecit,  et  is  Irichiliniu(ni)  socioruni  ex  sua  pecunia  opère  tec- 

lorio  II  perpolit  et  amicis  donum  dédit;  |  et  ex  araicorum  aère 

collato  imago  ei  |  facta  est  et  sine  sorte  primo  ab  socis  |  quas 

vellet  ollae  sexs  datae  simt,  |  eique  ob  officium  et  majestalem 

ejus  11  in  perpetuum  immunitas  data  est. 

Orelli-Henzen,  7372. Wilm.,  333.  —  Cfr.  VI  103o8  et  10378,  qui  provi.imcul 
probablement  de  m^'uie  monument. 

19 


290  <:.  I.  L.,  VOL.  VI. 

1169.  VI  10333.  Table  de  marbre,  trouvée  près  de  la  via  Appia. 
Lixus  Lucil(iaiuis),  ciir(ator)  iter(iim),  |  q(iiaeslor),  solus  sine 

suffragis  ex  |  omnium  sentenlia  eodem  |  anno  clecur(ionum) 
ordine  adscitus,  \  et  ciir(ator)  in  iv(alendas)  Jan(uarias)  design(a- 
tiis),  I  maceriem  all(am)  p(edes)  V  adjecit. 
Orelu,  4057.  WiLM.,  357. 

1170.  VI  10334.  [L(iicius)  Lucaniiis  L(uci)  l(iberlus)  A]ly- 
pus,  ciir(alor)  quinq(uennalis)  j  dal  Fulcineae  P(ubli)  l(ibertae) 
Faustae. 

1171.  VI  10335.  Table  de  marbre. 

L(iicius)  Liicanius  L(uci)  l(ibertus)  Alypus,  ciirator  (juin- 
q(uennalis),  dat  M(anio)  Obellio  M(ani  et  mulieris)  I^iberto) 
Seciindioni,  |  dat  M(anio)  Obellio  !\I(ani  et  mulierisj  l(iberto} 
Tertio. 

1172.  VI  10336.  Tablette  de  marbre. 

L(uciiis)  Lucaniiis  L(uci)  l(ibertiis)  Alypus,  cur(ator)  qu[in- 
(l(uennalis)],  |  dat .  .  . 

1173.  VI  10337.  [Phi]lomususl. . .  [in]  decuria  ru[nclus?][ 
.  .  .  [facien]d(uni)  cur(avit?)  o  .  .  .  |  .  .  .  [iu]s  Fabianij[s]. 

1174.  VI  10338.  Tablette  de  marbre. 

G(aius)  Pomptinus  (mulieris)  l(ibertus)  Eros,  |  C(aius  )Naevi,us) 
C(ai)  l(ibertus)  Nicrei  (.sic)  \  curatores  monum(entum)  |  faciun- 
d(um)  curarunt,  |  et  ex  p(ecunia?)  suor(um)  ollas  X. 

Mur.,  1596,  2.  Pour  ex  p(ecunia),  IIenzen  conjecture  encore  :  expfoUveruntJ.. 

1173.   VI  10339.  Tablette  de  marbre. 

Sex(tus)  Rulliiis  (mulieris)  liibcrtus)  |  Princeps,  cur(ator),  \ 
sibi  et  I  Ruiiliae  P(ubli  et  mulieris)  l(iberlae)  |  Edoneni. 

Quaestores  et  autres  fonctionnaires  des  collèges  (10340-10349). 

1176.  VI  J0340.  Tablelle  de  marbre. 

C(aius)  Claudiiis  |  Stephanus  |  dec(urio),  q(uaestor). 
Claudia  |  Thaiussa  |  Stepliani  (uxor). 

1177.  VI  10341.  Tablette  de  marbre. 

M(arcus)  Livhis  Pliilippus  dcc[urio],  |  idem  q(uaeslor);  hic 
ex  d(ecTeto)  d(cciiriouum)  scr  .  .  .  |  Prima  Pliilip[pi]. 

1178.  VI  10342.  Tablette  de  marbre. 


LRBS    ROMA.  291 

Niciae  Medi  |  II  qiiaestoribiis  ois  |  Turseliae  Prime  Alexsae 
et  Epafrae. 

1179.  VI  10343.  TablfUe  de  colombaire. 

.  .  .  Nonius  (miilieris)  l(ibertus)  |  Pliilomusus,  |  decurio, 
q(uaeslor). 

1180.  VI  10344.  Fra-meut  d'une  table  (le  marbre.  Lanciaxi,  BulL 
com.,  1877,  p.  165. 

...  lia  Aug(nsti)  [I(iberfa)?],  dec(iirio)  i  . . .  [(|uae]stor,  decu- 
rio sclio[lam],  I  [cura(m)  ajgenlibus  M(arco)  Calator[io]. 

1181.  VI  10345.  Table  de  marbre. 

Ti(beri)  Fiilvi  Ti(beri)  l(iberti)  Salvi,  miiner(e)  riinc(ti  ter). 

1182.  VI  10346.  Grania  Q(iiinli)  f(ilia)  patrona  decurio- 
nu(ra)  I  vigilu(m)  locum  et  monunienlum  I  aedificatura  dédit 
et  locuiu  I  ustrinae  trans  via(m). 

Vigihim  ?oc((S  signifie peut-êtretvyyî7(7nw//i.Cfr.  Orelli,  4.>d7.  G660.  [IIenzen]. 

1183.  VI  10347.  Table  ;  bons  et  anciens  caractères. 

C(ai)  Carislani  C(ai)  l'(ili)  Col(latina)  |  Terentulli  (quinque)- 

vir(i).  I  Ti(beri)  Servoleni  Ti(beri)  l(iberti)  Menandri  | 

Monument um  sibi  et  stiis 

Dans  le  collefjinm  fabr.  tifjn.,  il  y  avait  des  Vviri;  cfr.  VI  9405. 

1184.  VI  10348.  Fragment  d'une  table  de  marbre;  sur  l'Esquilin, 

a)  .  .  .  ti  l(iberlus)  |  ...  [in  arcam]  publicam  |  ...  et  hono|- 
[ratis  et  sacerdotajiibus  et  ]  .  .  .  [contulijt  (sestertios)  XXX.  | 

b)  Tlii  .  .  .  I  Cali  .  .  .  I  sacerdo[s] .  .  .  ]  ob  sacer[dotium] . . .  |[ 
honor[atis]  .  .  .  | 

Lanciani,  Bull.  coin..  1870.  p.  -2:ii.  —  Fiorelli,  Notizie,  187G,  p.  140.  Voy. 
VI  9044. 

1185.  VI  10349.  Hors  de  la  porta  Salaria. 

C(aius)  Lucilius  (mulieris)  l(ibertus)  An  .  .  .  [q(uaeslor)]  j  ite- 
r(um)  sibi  et  sueis. 
On  peut  suppléer  aussi  magisler  ou  curalor. 

Décurions  des  collèges. 

1186.  VI  10350.  Nominaqueadscripseruntdecur(ionum){ 
ea  quae  i(nfra)  s(oripta)  s(unt)  :  | 

T(iti)  Satelli  Eulychi,  |  T(iti)  Satelli  Lascivi  fr(atrum),  \  Asia- 


295  C.    I.     L.,    VOL.    M. 

tici  Caesaris  (servi),  ]  Besiae  Jiicundae  P(iibli)  l(ibertaej,  | 
Siiavettiae  Lacesis,  |  Hermae  Foiitei,  \  Appulei  Ampliati,  \  Cesli 
Calpeni,  |  Fontei  Euaristi,  |  Juni  Maximi.  | 

Suavellia  Amaryll(is),  Suavelfius  Alexan[der],  ]  cii[r(atores)] 
loc(um)  coll(egio)  et  Nyra(phis)  cl(e)cl(icarunl).  | 

[Im]p(eralore)  Caesare  Vespasiano  Aii[g(usto)  .  .  .  co(n)s(u- 
libus).  I 

[T(iberio)  CJaesare  Aiig(nslo)  e  Vespas[iano] .  .  .  (sic). 

Il  y  a  dix  décurions,  dont  deux  femmes  aflranchies.  Parmi  les  curatores,  il 
y  aussi  une  femme.  La  date  est  incertaine. 

1187.  VI  10351.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibns).  ]  Fabia  Myrte  T(itus)  Flavius  |  Paniscus 
conjiigi  b(ene)  m(erenti)  f(ecil)  |  et  sibi  et  posterisque  suis  | 
et  sibi  I  ex  decretum  decurionu(m)  ||  et  populi. 

1188.  VI  10352.   Tablette  de  colombaire. 

Asinia,  M(arci)  l(iberta)  Prima,  |  dec(uriones)  et  fam(ilia)| 
li(onoris)  c(ausa)  ;  vixit  a(nnis)  XXX.  | 
M(arcus)  Asinius  Menander  |  fecit  sibi  et  conjugi  suae. 

1189.  VI  10353.  Sur  la  marge  d'une  table  de  marbre  ronde. 
Petronia  Pelagia  P[l]eps  mensam  marmoream  rutundam  p 

decurionibus  et  plebei  de  suo  donum  dédit. 
Sur  Pleps,  cfr.  VI  4259-4261,  oii  il  suit  aussi  un  nom  de  femme. 

1190.  VI  10354.    Cippe  de  marbre. 

Permissu  decurionum.  |  Atiinetns  et  las  \  Marciae  a(nnorum) 
XVIII,  I  Hymno  a[nnorum)  XVI  j  filiis  suis  et  sibi. 

1191.  VI  10355.  Urne  cinéraire,  trouvée  dans  la  vigne  Amendola(?). 
Permissu  decurionum. 

119-2.  VI  10356.  Autel  ou  tablette. 

Juliae  Plebciae,  |  in  honorera  |  Alexandri  et  Deme|tri  Cae- 
saris Aug(usli)  l(iberlorum),  |  ex  decreto  decur(iae)  ||  oUa  pu- 
bliée data  est. 

Smktius,  129,  8  et  d'autres  ont  :  in  honorem  7  fce)ituriae?J.  On  peut  lire 
aussi.  1.  5  :  ex  decreto  decur(ionum). 

1193.  VI  10357.  qaio)  n(oslro),  |  decurion(es)  |  et  fa- 
milia. 

1194.  VI    10358.    M(arcus)   Aemilius   M(arci)   libertus) 


IRBS    RO'^IA.  293 

Anteros,  decurio,  primus  olias  habet  continentes  \  VI.  M(arcus) 
Aemiliiis  M(arci)  l(ibertiis)  Aescinus,  \  Aemilia  M(arci)  l(iberta) 
Simene,  |  M(arciis)  Aemilius  M(arcorum  duoriim)  I(ibertus) 
Gihllo  (sic). 

Pour  primus  ol lût  habet,  \oy.  \\  10332.  10378.  Ces  trois  inscriptions  pro- 
viennent probablement  de  la  même  sépulture. 

1I9o.  VI  10359.  Tablette  de  colombaire. 

M(arcus)  Aemilius  |  Geraellus,  de|curio,  .  .  .  Sope  fecit  Al- 
berto) I  suo. 

H96.  VI  10360.  Cippe  de  marbre  élégammeni  sculpté. 

Dis  Manibiis  |  M(arci)  Antoni  |  Alexandri,  dec(urionis),  \ 
Panerotis  Aiig(usti)  l(iberti)  l(iberti);  sibi  et  |  Antoniae  Coe- 
tonidi,  Il  contnbernali  suae  1  bene  merenti. 

1197.  VI  10361.   Cippe  de  marbre. 

Dis  Manibus.  |  Antonia  lonis  fecit  |  M(arco)  Antonio  Chryso- 
gono,  I  deciirioni,  conjugi  |  b[e]ne  merenti  et  ||  Alexandriae  J 
vernae  suae. 

H98.   VI  10362.  Tablette  de  marbre. 

M(arcus)  Antonius  |  Eros,  decur(io). 

1199.  VI  10363.  Autel  de  marbre. 

Dis  Manibus.  |  Antonia  Chariessa,  |  inmunis  sibi  et  |  M(arco) 
Antonio  3Iyrlilo,  |  contubernali  suo  ||  bene  merenti  dedi,  |  et 
M(arco)  Antonio  |  Boetlio,  dec(urioni). 

1200.  VI  10364.  Ti(berius)  Claudius  Quietus,  |  decurio,  | 
Claudia  Chloe. 

120 1 .  VI  10365.  Fragment  d'une  table  de  marbre. 
.  .  .  Diadum[enus],  [  decur(io)  vi[vos]. 

4  102.   VI  10366.  Fragment  trouvé  dans  la  via  di  Borgo  nuovo. 
P(ublio)  Fabio  .  .  .  .  |  mo  aiigur  .  .  .  |  dec(urioni),trib[uno,  | 
ajmico  opti[mo]. 

1203.  VI  10367.  Autel  de  marbre. 

D(is)  M(anibus)  |  T(iti)  Fiavi  Cyr(ina)  |  Juliani,  decur(ioni)  ;  | 
vix(it)  ann(is)  XXXIII,  m(ensibus)  XI,  d(iebus)  XIII;  ||  Flavia 
Aphrodisia  |  mater  filio  |  pientissimo  fecit. 

Cyr(ina)=Quirina  tribu  ?  [Tu.  M.],  ou  curfatoris  ?).  [Henzen]. 

1204.  VI  10368.  Table  de  marbre. 


29 i  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

Forlunalus  dec(urio)  |  Ti(berii)  Caesaris  |  Cliiones  ]  Mamraae. 
Ti(berius)  Claii[dinsJ  |  Clema  .  .  .  ]  Forlunati. 

1205.  VI  10369.   Tablette  de  marbre. 
Hymniis  Juli[aniisj,  |  decurio,  idem  sociufs]. 

1206.  VI  10370.  Dis  M[anibus].  \  Ti(berio)I . . .  |  Demo...,l 
decu[rioni]. 

1207.  VI  10371.  Tablette  de  marbre. 

D(ecimi)  Jiini  D(ecimi)  l(iberti)  Philodami,  dec(urionis),  | 
Suettiae  C(ai)  l(ibertae)  Primae. 

1208.  VI  10372.  Vase  de  marbre. 

Sur  le  couvercle  :  Sex(tiis)  Lartidius  [  Sex(ti)  l(ibertus)  | 
Tliamyriis,  |  deciirio. 

Sur  le  vase  :  .Iulia  Primilla  |  Valenti  filio  siio. 

1209.  VI  10373.  [Sex(tiis)  Lart]idius  Sex(li)  libertus)J ... 
er,  dec(iirio)  in  tam(ilia),  [  . . .  [Sl]or[ge]  liberta. 

Cfr.  VI  10313.  10.372,  qui  proviennent  du  même  endroit. 

1210.  VI  10374.   Tablette  de  marbre. 

L(uciiis)  Licinius  L(iici)  l(ibertiis)  Chilo,  |  deciirio,  J  Aebu- 
lia  C(ai)  l(iberla)  Arbuscul(a),  |  conjuxs  L(uci)  Licini. 

12H.  VI  10375.  Q(innti)  Lolli  Q(uinli)  l(iberti)  1  Alexan- 
dri,  I  deciir(ionis). 

1212.  VI  10376.   Tablette  de  marbre. 

Quinliis)  Lolliiis  Q(uinti)  l(ibertiis)  |  Damasippus,  |  decnrio. 

1213.  VI  10377.  Liurio  Ved[i]an(us),  |  decur(io)  |  dedi- 
c(avit)  I  scalaria  prima  opère  tectorio  expolienda  et  ||  pavimen- 
tnm  eodem  loco  d(e)  s(ijo)  {(oeil). 

1214.  Bull,  corn.,  1886,  p.  ;S08,  ii.  \W1.  Près  du  ponte  Fabricio,  rive 
gauche. 

Mellax  Veidianus,  |  docnr(io)  iler(um),  |  parieles  et  camaras  | 
scalarioriim  opère  |  teclorio  expolitum  |  d(e)  s(na)  p(ecunia) 
d(onum)  d(edil),  C(aio)  Caesare  L(ncio)  Paullo  co(n)s(uIibus). 

An  i  de  notre  ère.  Les  scalaria  sont  l'escalier  du  monument  funèbre  ;  il 
ne  s'agit  pas  de  scalarii,  fabricants  d'échelles,  mais  d'un  collège  funéraire  dont 
Mellax  est  décurion  ((Utti,  Bull,  corn.,  1887,  pp.  50-51).  Mellax  et  Lucrio 
{N°  précédent)  sont  des  esclaves  (pi'Auguste  avait  hérites  de  Vedius  Pollio;  cfr. 
VI  1963.  8893.  1039."). 

1215.  VI   10378.   P(ubliiis)  Numicius  P(iiblii)  l(ibertus) 


LRBS    ROM  A.  29o 

Berullus,  |  dec(nrio),  habet  ollas  coiUineiiles  VI  primus,  |  sibi 
€t  suis,  I  Afraia  (mulieris)  I  iberla)  Italia. 

Cfr.  10338. 

1216.  VI  10379.  a)  Qains;  Ocîaviiis  ]  Memno,  dpc(urio). 
b)  Athenais  |  .Meranonis  1  iberta). 

12i7.  VI  10380.  D(ecimi)  Papi  (mulieris)  l(iberti)  Agathe- 
meri,  dec{(irionis 

i218.  VI  10381.  Table  de  marbre.  P(ublins)  Rubrius  Eupho- 
rus,  I  decur(io)  sibi  et  |  filiabus  gemellis. 

1219.  VI  10382.  P  ubiius)  Rubrius  Potlius  ,  decurio,  et) 
Rubriae  Ammiae. 

1220.  VI  10383.  Table  de  marbre.  Srirlus,  Pini  Ti(berii)  | 
Caesaris  1  iberli)  |  servo,  decurioni. 

1221.  VI  10384.   Tablette  de  marbre. 
L(ucius)  Scribonius  |  Milliridales,  |  dec(urio). 
122^.  VI  10385     Tablette  de  marbre. 
Cn(eus)  Sentius  ]  Melantha,  \  dec(urioj. 
Junia  Prima,  |  Melanthae  |  uxor. 

1223.  VI  10386.  Clsta  ornée. 

Slaliliae  Storge,    contubernali  |  Statili  Myslis,  ]  decur(ionis). 

1224.  VI  10387.  Table  de  marbre  ;  bons  caractères  du  i»"' siècle. 
P(ublius)  Stenius  |  Rufus,  |  deciurio). 

Plosurnia  |  Tfilij  1  iberta  Salvilla. 

1225.  VI  10388.  Table  de  marbre.  M(arcus)  Sueilius  M(arci) 
i(ibertus)  Saturus,  |  dec(uriO;. 

1226.  VI  10389.  M(arcus)  Tit.  .  ,  ,  |  dec(urio). 

1227.  VI  10390.   Fragment  contenant  le  mot  :  dec(urio). 

1228.  VI  10391.  Tablette  de  marbre  (d'un  colombaire  de  la  maison 
<ieLivie?) 

L(uci)  Volconi  Veri,  |  cognati  Liviorum,  |  decur(ionis). 
Cognati  Liviorum  sert  à  indiquer  le  lien  qui  l'unit  aux  affranchis  de  Livie. 

1229.  VI  10392.  Fragment  :  rfecMrftomj. 

1230.  VI  10393.  , . .  ra  decurio  sibi  j  et  ossibus  suis  se  | 
vivo  fecit. 

1231.  VI  10394.  Hors  de  la  porta  Ostiensis,  près  du  monument 
de  Cestius. 

...  S  decur(io)  | .  . .  [mjihi  et  |  [Ofiliae  Fortujnatae  conjug(i)  l 


296 


C.    I.    L.,    VOL.    VI. 


. .  .  C(aio)  Trebio  Casto  |  ...  cl  Ofilliis  \\  .  .  .  Tliaidi  Rhodine  | 
. ..  [fiijiis  quos  ex  Ofilia  |  [Forhinata]ergamepiissima|[genui]... 

Décuries  des  collèges  (i039o-10406). 

1232.  VI  10395.  Deux  fragments;  le  premier  fut  trouvé  en  1847,. 
dans  la  vigna  Codini,  près  du  monument  des  esclaves  de  Marcella  (ci-dessus 
Ps'os  850-891)  ;  on  l'a  encastré  au  mur  extérieur  de  ce  monument  (A.d.  /.,  1856, 
p.  U,  n.  36.  C.  I.  L  ,  VI  4714).  Le  second  se  trouve  au  vol,  I,  p.  473,  11. 
HuELSEN  a  reconnu  qu'ils  viennent  d'une  seule  et  même  inscription. 
[L.  Passieno]  'C.  Calv[isio  cos.]  a.  u.  c.  750 

er 


fj 


10 


15 


20 


25 


30 


35 


Evo[dus?] 
[dec]\ir.  émit 
Sy 

L.  Lentu[lo]  M.  Mess[alla]  cos. 

Zoilus 

Hermès  Julia[nus] 

0  Livius  Alexfander] 

Eros 

Decur.  [émit] 

iSiceros 
Imp.  CaesareXIII  M..Plautio  cos,] 

Anoptes 

Lucrio  Anton[ian.] 

C.  Julius  Hy[ginus?] 

C.  Julius  divi  Aug.  1.  Dionysius 
Cosso  Cornelio  L,  Pisone  c[os] 


751 


752 


75$ 


Ampliio 

Philotec(rianus?) 

Florus 

Sp[e]ndont. 

0  Gaa 

Amynt(ianus) 

0   Apollonius 

Amynt, 

Decur,  émit. 

C.  Julius 

Hilario 

C,  Caesare 

L.  Paulo  cos 

Eros 

Antonian. 

Damoc  rates 

Amynt, 

Pses 

Vedian. 

Onesimus 

Isoclirysian, 

Decur.  emei 

unt. 

C.  Julius 

Agamemno 

Orcstes 

0  C.  Julius 

Parthenio 

C.  Octavius 

Clemens 

Amianthus 

architect,  Nicanorianus. 

754 


LKRS    ROM A.  297 

Ce  sont  les  fastes  d'un  collège  iuslitué  pour  bâtir  un  monument  commun.  A 
sa  tète  se  trouvent  quatre  mayistri  annuels;  il  est  composé  d'affranchis  impé- 
riaux comme  le  prouvent  les  noms  Lhiits,  Julius,  Ociavhis  {\.  11.  18.  19.  26. 
33.  35.  36)  et  les  surnoms  Amijnlianus,  Vedianus  (cf.  N"  121-4),  rares  en  dehors 
de  la  maison  impériale;  c'est  ce  (pie  prouve  aussi  le  lieu  oii  Ton  a  trouvé  le 
premier  fragment. 

Ces  fastes  furent  gravés  après  la  mort  d'Auguste  (1.  19  :  divi  Augusti).  Us 
sont  des  années  7o0-7oi  a.  u.  c.  Comparez  VI  8639.  X  6638. 

Cfr.  VI  4715  :  Isocrysus  argentarius  Oaa  Amynt(ianus);  c'est  le  même 
qu'ici,  1.  23. 

1233.  VI  10396.   Cippe  mutilé. 

Ex  deciiri[a]  . . .  j  P(ubrms  Kanenus  Cy . . .  et  10  autres  noms 
d'affranchis. 

1234.  VI  10397.  C(aius)  Acilius  |  Paederos,  dec(uria) 
XII,  ]  sibi  et  suis 

1233.  VI  10398.  P(ublio)  Carfînio  P(ublii)  l(iberto)  ) 
Venusto,  Venctinus  |  patronus  des[iio?]  |  l(ibens)  m(er!to);  ex 
dec(uria)  VHI. 

1236.  VI  10399.  Gelos  d(ivi)  Augusti  l(ibertus)  ex  dec[u- 
ria. . .]  I  post  mortem  filii  sui  no[mine?]  fecit  et  dedica[vit]  [ 
IIII  Nonas  Maias  T(ito)  Statilio  Tauro  P(ublio)  Pompo[nio  Grae- 
cino  co(n)sulibus)]. 

An  16.  L.  1,  on  peut  lire  aussi  :  ex  dec[r(eto)  decfurionum)]. 

4237.  VI  10400.  Dis  Man(ibus).  ,  Ti(berius)  Julius  Ceri|a- 
lis,  ex  der(iiria)  III,  |  sibi  et  suis  fec(it), 

1238.  VI  10401.   Autel  de  marbre  ;  très  bons  caractères. 

D(is)  M(anibus)  |  L(uci)  Juli  Eulychiani,  |  dec(uria  tertia, 
quarta);  |  vix(it)  ann(os)  W\,  m(enses)  VIII,  d(ies)  VIII.  | 
Julia  Spendusa,  \\  mater  infelicissima  |  fecit,  et  sibi,  libertis  [ 
libertabusq(ue)  suis  |  posterisq(ue)  eorum. 

L.  3.  U  est  étrange  qu'Eutychianus  soit  inscrit  dans  deux  décuries;  c'est 
l'unique  exemple. 

1239.  VI   10402.   Petite  urne.  Hors  de  la  porta  Flaminia.  [GiDius]. 
D(is)   M(anibus).  |  Q(uinto)  Luccio  Euhodo,  |  ex   dec(uria) 

VIII,  Numisia  |  Gemina  cojugi   b(ene)  in(erenti)  fec(il).  :  Locus 
dal(us)  a  Julio  Redem    !  et  Junio  Euag  cuto  (sic). 

1240.  VI  10403.  Table  de  marbre.  Au  commencement  de  la  via 
Appia  et  de  la  via  Latiiia. 


^98  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Dec(uria)  II.  |   L(ucius)  Olius  |  Cliantiis;  |  v(ixil)  a(nnos) 

XXXVIII. 

Cette  inscription  et  1040."j  ont  été  trouvées  avec  10146  et  paraissent  se  rap- 
porter au  collexjinm  scabillariorum. 

1241.  VI  10404  C(aiiis)  Sellius  Helius,  |  ex  dec(uria) 
III,  I  Jiiventia  Ilias  conjiinx. 

1242    VI  10405.  Der(iiria)  If.  |  M(arcns)  Varenlus  Félix. 

1243.  VI  10406.  [Dis  MJanibiis  (; |  .  .  .  [e]x  decu- 

ri[a] .  .  .  I  .  .  .  tae  loc. 

Âutreâ  inscriptions  des  collèges. 

1244.  VI  10407.  Monument  portant  des  inscriptions  sur  les  quatre 
•côtés. 

c)  Qnei  liaec  nomina  |  socionim  aboleverit,  |  ut  is  neque 
apud  deos  |  superos  nec  inferos  accepl(ns)  |  sit. 

Sur  les  autres  côtés,  il  y  a  une  trentaine  de  noms,  la  plupart  d'affranchis, 
•quelques-uns  d'ingénus  et  d'esclaves. 

1245.  VI  10408.   Fragment. 

.  .  .  eno  Satiirnin(o)  |  .  .  .  r  |  [cjontuleriint  \  [iMjodeslus  prae- 
fectiis?)  I  .  .  .  alis  pr(aefecliis?)  ||  .  .  .  Severus,  D(ecimiis)  Cor- 
nélius D(ecimi)  f(ilius)  Firmus,  |  .  .  .  [MJelissus,  D(ecimus) 
Teteius  D(ecimi)  f(ilius)  Liberalis. 

L.  1.  C'est  peut-être  le  nom  d'un  éponyme  (pour  indiquer  l'année  oii  la  société 
a  été  constituée).  [G.  II.]. 

1246.  VI  10409.   Près  do  la  porta  Capena  ;  i)eaux  caractères. 
Imaginem  marmoream  et  zothecam  [curatorib]|us  qui  sunt 

hujus  monumenti  soci  honoris  [causa]  |  pecunia  publica  d(ecu- 
rionum)  d(e(relo)  [p(osuerunt)].  |  Sex.  Papinio  Q.  Plautio 
co(n)s(ulibus). 

An  36.  —  Les  noms  des  personnages  honorés  se  trouvaient  inscrits  sous 
leurs  statues. 

1247.  VI  10410.  Fragment  d'une  table  de  marbre. 

C(aio)  Julio  divi  Aug(usti)  [l(iberto)];  I  imagin(ftin)  marmo- 
ri(am)  |  pec(unia)  public(a)  universi  ci  d(ederunt). 

1248.  VI  10411.  T(itus)  Aelius  Victorinus  |  locumsepul- 


URBS    RO>I\.  299 

turae  corporum  exlnixi.  |  Cui  loco  religioso  acedere  volo  ! 
omne  aedificium  adjacens,  |  item  agrum,  [sive]  vine(am),  cin- 
clum  maceria.  !|  Cujiis  redilum  servire  ad  lutelam  j  tolius  loci . . . 
Prospexi  [a]nlem  [testamenio  meo],  ut  sepeliendi  j  [sinl  ex  meis 
qu]i  sup[eraver]int  [in  locis  quae  ut  sup]ra  ernpta  sunt  \\  [meae] 
religionis  homines. 

C'est  peut-être  une  inscription  chrétienne.  Voyez  la  suivante. 

1â49.   "VI  10412.  Table  de  marbre  ;  caractères  (le  la  lin  du  ne  siècle. 

Monumentum  Valeri  Mercuri  et  Juliltes  Juiian|i  etQuintilies 
Verecundes  ]i|berlis  libertabusque  poste|risque  eorum  ai  reli- 
gionejlm  pertinentes  meam.  Hoc  a|mplius  in  circuitum  circa  | 
monumentum  lati  iongi  |  per  pedes  binos  quod  pertin|et  at 
ipsum  monument(um). 

Les  deux  inscriptions  ([ui  précèdent  sont  peut-être  chrétiennes.  Voy.  DeRossi, 
Bull,  crist.,  1863,  pp.  5i  et  9-2  sqq. 

1250.  VI  10413.  Fragment  d'une  pierre  de  Tibur;  vieux  caractères; 
trouvée  au  campo  Verano. 

...  oni  1?  .  .  .  I  ...  [A]gaHio  L(uci)  l(ibertiis)  |  .  .  .  conle- 
geis  I  .  .  .  [Tjarquiti  Po  |  .  .  .  Agathonis  l(ibertns). 

1251.  VI  10414.  M(arcus)  Aufidius  M(ar(i)  l(ibertus)  | 
Cerdo;  commorienles,  liavete. 

Pour  \es  commorienles,  cfr.  VI  621o.  6216.  Gatti,  Bull,  coin.,  1882.  p.  26. 

1232.  VI  10415.1  1043   A(ulus)  Clodius  A(uli)  l(iber- 

tus)  1  Apollodorus,  |  Veltia  Q(uinli)  liberta)  Gkicera,  |  A(ulus) 

Cascellius  A(uli)  l(ibertus)    |   Nicepor(ianus)  monu(mentum)  || 

fecerunt  socei  |  sibi  et  sueisque. 

1253.  VI  10416.  Sous  une  statue  de  femme. 

Rutilia  Prepusa  hune  collegium  |  constituit  con  L(ucio)  Cer- 

bario  Bono  |  conjugi  suo  iib[e]rtis  libertabusque  |  posterisque 

eorum. 

Or.,  4123.  L.  Cervarius  Bonus  revient  VI 14681  :  D.  M.  L.  Cervarius  Bonus 
monumentum  h(oc)  v^ivus)  [ffecit)]  sibi  et  suis  et  li{bertis  liber]lab[us] . . .  Voy, 
le  N"  suivant. 

1254.  VI  10417.  Sous  une  statue  d'homme. 
[L(ucius)Cerbar]ius  Bonus  et  Rutilia  [Prepusa  lliber]tis  liber- 
tabusque d(onum)  d(edit). 


300  C.    1.    L..    VOL.    VI. 

Voyez  le  No  1253. 

1235.  VI  10418.  C(aiiis)  Septiimius  el  L(uciiis)  Sarro- 
nius  I  pavimentum  de  siio  |  fecer(unt)  sibi  et  socis. 

4256.  VI  10419.  L(iici)  Sertori  |  Heleni,  |  Lurio  Agatho- 
clene  j  coram  socis  suis. 

Il  faut  suppléer  mancipio  dante.  [Th.  M.]. 

1257.  VI  10420.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibus)  |  Trilogeni,  col|Iegiiim  1  b(ene)  m(erenli)  ] 
teceriuit. 

1258.  VI  1042 1 .  Cippe  trouvé  près  du  monument  Statiliorum,  à  ce 
qu'il  parait. 

Sociorum  |  !  !  !  !  !  !  |  in  fronte  p(edes)  X,  |  in  agro  p(edes)  X. 

1259.  VI  10422.  Sociei. 

1260.  VI  10423.  Table  de  colombaire  ;  mauvais  caractères. 
Ti(gridi?)  b(ene)  m(erenti),  |  colleg(iiim)  |  mulierum. 

Les  autres  inscriptions  sépulcrales. 

Nous  donnons  ci-dessous  les  inscriptions  des  monuments  des  esclaves  et  des 
affranchis  d'une  même  famille,  bien  qu'ils  ne  forment  peut-être  pas  toujours 
des  collèges  proprement  dits. 

1261.  VI  10527.  Sous  un  fragment  de  bas-relief. 

Aciliae  P(ubii)  f(iliae)  Magnillae,  |  M(arco)  Cocreio  Atiliano,| 
cur(anlibns)  ou  cur(atoribus)  Cocceis  Secundione. 

Les  noms  des  autres  curateurs  étaient  gravés  sur  une  autre  pierre. 

1262.  VI  10681.  D(is)  M(anibiis).  |  P(tiblio)  Aelio  Epi|c- 
teto,  fralri  |  r:iiissimo,  feocrunl  Trofiljmus  et  Epimelia,  ]  cojunx 
ejus,  I  ciini  so  lalibiis  |  bene  meren|ti. 

1263.  VI  11005.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anib!is)  j  H  |  Aeniiliano  fdio  |  Y  |  jiicundissimo  ac 
pio  I  L  I  et  al)  omnos  amantis- 1  0  \  simo,  cujns  per  blandi-  ||  C  | 
tiem  refrigj'tiiim  laboris  |  H  |  creati  siimiis,  Secundns  |  A  |  et 
Successa  parentes,  ilem  |  R  |  Sutiiis  et  Siilia  i.sdem  |  I  |  niitri- 
tores  b(ene)  ni(erenti),  ||  qui  vix(it)  ann(is) . . . 

Les  lettres  placées  entre  les  lignes  forment  le  mot  Hi/locliari.Xoy.  N^  1 279,  note. 


LRBS    ROM A.  301 

Monument  des  XXXVI socii  sur  la  via  Latina,  de  fan  748  u.  c. 

(I1034-110o4). 

Ce  monument  est  un  éditice  souterrain  formant  une  salle  carrée.  U  y  avait 
cinq  rangées  de  niches  superposées,  sur  les  quatre  murs,  et  dans  chaque  rangée 
(sors\  il  y  avait  36  loci.  Les  rangées  inférieures  (sors  I,  sors  II)  étant  plus 
commodes  que  les  supérieures,  on  tira  au  sort  les  180  loci  de  telle  façon  que 
cbaque  associé  eût  un  locus  de  chaque  rangée  (sors)  :  de  là  les  expressions  telles 
que  S07-S IV  loco  A7(4«  rangée,  1  !«  place).  Voyez  la  note  du  Corpus  et  G.  Gatti, 
dans  le  Bull,  corn.,  1882,  X,  pp.  1-28  et  ïav."  I  et  II. 

1264.  VI  11034.  Tablette  de  marbre. 

M(arcus)  Aemilius  Cresliis,  |  M(arciis)   Fabius  Félix,  hujus 

molnumenti  ciiratores  ae|difici  XXXVI  sociorum,  |  qui  in  eo 

monumento  con||tulerunt  pecunia  uti  aedifijcaretur,   rationes 

acceperunt  |  ido(mque)  signarunt  se  rationes  |  pares  liabere 

aedifici.  Actu(m)  I  pr(idie)  k(alendas)  Ocl(obres)  D(ecimo)  Lae- 

lio  C(aio)  Antislio  co(n)s(ulibus). 

An  748  u.  c.  —  Rationes  pares  habere,  cfr.  rat(ionibus)  par(iatis)  au 
N»  suivant.  L'entrepreneur  a  vendu  ses  comptes  aux  curateurs,  qni  les  ont 
approuvés.  [Th.  M.]. 

126o.  VI  11035.  M(arci)  Fabi  Felicis  cur(atoris)  |  cuni 
M(arco)  Aemilio  |  Chresto  |  monumenlum  e\  |  pecunia  socio- 
rum I  XXXVI  fecerunl  |  rat(ionibus)  par(iatis)  ;  sor(s)  secunda 
loco  XXVII. 

Voyez  Bull.  coin..  1882,  pp.  1-28  et  Tav.  I-II,  [G.  Gatti].  Cette  inscrip- 
tion parait  être  un  mélange  de  deux  inscriptions.  Elle  indiquait  un  locus 
de  M.  Fabius  Félix  :  M.  Fabi  Felicis  curatoris  sors  II  loco  XX\'II  ;  mais 
31.  Fabius  Félix  a  tenu  a  rappeler  qu'il  avait  surveillé  la  construction  comme 
curateur  avec  M.  Aemilius  Chrestus. 

1266.  VI  1 1252.  Domui  aeternae.  |  Agileiae  Primae  q(uae) 
e(l)  Auguriae,  |  uxori  supra  aetatem  castissimae  et  |  pudicis- 
simae  et  t'rugalissimae,  quae  innocenter  maritum  et  doinuin 
e\[is  amavit,  omnia  de  se  merenti  fecit  Q.  Oppius  Secundus 
maritus  et  sibi  cet.  Suivent  des  vers  boiteux. 

A  gauche  :  Auguria,  |  anima  (  dulcis  et  |  innocua,  |  hâve. 
A  droite  :  Auguria,  ]  innocua  |  anima  |  tua  in  |  bono. 

Cfr.  VI  10269  :  Augurioruin.  Sur  donius  aclerna,  pour  sepulcrum,  voyez  : 
VI  5174.  9238.  XIV  i33o.  Bail.  coin..  1881,  pp.  06-6I  (C.  L.  Visconti).  Domus 
a  un  sens  différent  au  X»  461. 

1267.  VI  1 1998.  Table  de  marbre  trouvée  prc^s  de  la  via  Latina. 


302  C.    1.    L  ,    VOL.    VI. 

Monimenlum  circumdajtiim  maceria  eiim  protec|to  et  area 
pcrtinet  ad  li|berlos  rt  l'amiliam  |  Ânloni  Isochrysi. 
Stevenson,  Bull.  d.  /. ,  187(),  p.  19i.  Fiorelli,  Notizie,  187(3,  p.  44. 

1268.  VI  12361.  Liberloriim  |  C(ai)  Arreni  Maiciani  [. 
et  posteris  eoiiim,  |  et  (jiii  in  hoc  monumentum  luendum  con- 
tulerunt. 

Or.,  4372.  Grit.,  932,  5. 

1269.  VI  12744.  Tabula  columbarii. 

M(arciis)  Altitis  Primiîgeniiis  vixit  |  annos  XXXV;  |  ciim 
sodalibus  |  Pliraenusa  |  nxordesuo.  |  S(il)  t(ihi)  l(erra)  l(eYis) 
e(t)  c(ollegis)  t(uis)  ou  bien  e(ras)  c(ariis)  t(uis). 

La  lecture  de  la  dernière  ligne  est  de  Tu.  M.,  ([ui  propose  cependant  c(araK 

Monument  des  Auruncei  sur  la   via   Tiburtina 
(VI  13402-18414). 

1270.  VI  13402=9462'''.  Table  de  marbre  fixée  au  mur  a  droite. 
Hesiodos  lecl(icariiis)    l(ibertus).    //  reste  25  noms   et  des 

fragments  de  six.  Il  y  a  46  affranchis,  6  affranchies,,  2  servi  et 
wneserva.  Les  métiers  suivants  sont  indiqués  :  faber,  horrea- 
riiis,  leclicariiis,  marmorariiis,  ornalrix,  pislor,  politor,  tector. 

1271.  VI  13411.  Sur  la  pliiillie  d'une  statue. 

C(aio)  Aiiriinteio  C(ai  et)  M(arci)  l(iberto)  Principi,  |  conli- 
berti  et  conliberlae  |  honoris  caiissa  merenli. 
Voyez  Lanciam,  Bull.  coin..  1880,  pp.  76-79,  n.  3G2-374. 

1272.  VI  14413.  C(ai)  Garni  |  Qiiadrali  era|pla  olla  ab  || 
nrca  piiblica. 

1273.  VI  14838.  Table  de  marbre. 

Dis  Maiiibns  sacr(iim).  |  T(ito)  Cispio  Gemello  |  Cispia  Phoebe 
tilia  I  de  se  bene  merenti  l'ecit  |  permissn  universorum  |  colli- 
bertorum. 

1274.  VI  15019.  Libertis  et  |  lamiliae  |  Ti(beri)  Claudia 
qui  I  Epagalhionis. 

1275.  VI  15078.  Table  de  marbre. 

Hâve,  Fortiinal(e).  |  Diis  Manil)iis.  (  Tib(erio)  Claudio  For[- 
tiinato,  vixit  |  annis  XXXVII;  |  positiim  permissn  \  eolliber- 
toru(m). 


LRBS    ROMA.  303^ 

1276.  VI  16932.  Table  de  marbre. 

Dis  Manibus  s(acriim).  |  L(uci)  Domiti  Evarisli,  |  qui  vixit 
ann(os)  VI,  m(enses)  V,  d(ies)  X,  1  L(iiciiis)  Domitiiis  Evaristiis- 
pater  |  et  Domitia  Fesia  mater  |  feceriint  f(ilio)  s(iio)  Bene- 
dicto.  I  Hoc  nomen  inposiierunt  sodale[s]  |  sibi  et  suis  et  pos- 
terisq(ue)  eorum. 

Benedicius,  sobriquet  ;  cfr.  VI  2279  :  Benedida.  VI  24634  :  C.  Pomponim 
Philadespotus  fecit  sibi  et  Pomponiae  Euhodiae  Benediclae  conjugi  cai-issimae, 
—  et  i/i  hoc  sepulcTum  ne  quis  ponatur  nisi  fdi  mei  et  Pomponiae  Hygiae, 
fdiae  Benediclae. 

1277.  VI  1 6936.  Fragment  d'mie  table  de  marbre.  Beaux  et  grands 
caractères. 

[Liberlorum  et  fjamiliae  |  . . .  [DJomiti  Fausli  |  ..  [et]  Mac- 
cenatiae  |  ejus. 

Lanciani,  Bull,  coin.,  1876.  p.  187. 

1278.  VI  17073.  Table  d.- marbre. 

A(uhisj  Dulpius  A(uii)  l(ibertus)  Cerdo  |  iu  viridiai(io)  ollas 
très  I  continentes,  in  monum(ento)  ollas  VI. 

1279.  VI  18329.  Table  de  marbre. 

Flavia  Europe  |  memoriam  se  viva  |  fecit  sibi  et  suis  |  liber- 
lis  liberlabusque  |  posterisque  eorum  |  cohaerentibus  cum 
aedi'culis  ante  et  a  rétro. 

A  droite  ;  TOPrONI.  J  gauche  :  ATYOI. 

11  faut  comprendre  :  cum  coh.  acd.  Les  mots  grecs  placés  en  marge  signi- 
tient  probablement  :  TopYUJvi,  ÛTUfpeî,  et  c'est  une  acclamatio  adressée  a  la 
défunte,  à  qui  l'on  donne  le  sobriquet  de  fopYUJvîc.  Cfr.  N'^»  406,  o64.  567.. 
m8.  1282.  1287.  1200.  1294. 

1280.  ■  .  Cippe  de  marbre. 

D(is)  M(anibus).  !  C(aio)  Julio  Lesbiano,  |  amico  optimo  et| 
jucundissiino,  i  sodales  merenti  |  fecerunt. 

1281.  VI  20216.   Hono[rati] |  M(arcus)  Julius 

Aug(uslae)  l(ibertus)  Posides .  . .  |  M(arcns)  Julius  Aui;(ustae) 
I(ibertus)  Heber...,  |  Ti(berius)  Claudius  Aug(usti)  l(ibertus) 
Actius  cur(ator)  Ge[rmanorum]. . .,  |  Aratus  Bithi  lrat[er] . . .  î| 
C(aius)  Julius  Aug(usti)  l(ibertus)  Batliyllus . .  .  \  M(arcus) 
Livius  Bithus.  .  . 

Cfr.  Dessau,  17.32,  notes.  11  s'agit  des  honorait  d'un  collège,  peut-être  du 


o04  C.    I.    L.,    VOI.      VI. 

coUeijium  magnum  (cfr.  \\.  4305).  L.  2-3,  il  faut  lire  Aiujuslae,  c'est-a-dire 
Lhiac,  aucun  empereur  de  la  gens  Julia  n'ayaiil  porté  le  prénom  de  Marcus. 
[Fabretti].  Voyez  la  note  qui  suit  le  N"  848.  —  Actius  est  appelé  ailleurs 
(VI  iSOo,  N'^  847)  honoratus  (collegii  inagnij,  curator  Germanorum,  comme 
ici  (au  lieu  de  Gurge...  que  porte  le  Corpus). 

ii282.   VI  20453  Sarcophage. 

D(is)  M(aiiibus).  |  Eùijjuxeî,   |  'louXia  Eùtuxîç  |  T^UKUTâiii.  | 
Oùbdç  ùGdvaTOç. 
Voyez  ci-dessus,  N"  1279  :  àruq^eî.  VI  10274  :  Eutychiorum. 

1283.  VI  21383.  M(arcus)  Livius  . ..  |  Anligonns  Liviae  | 
Livia  Af .  .  .  |  curaliira  sua  parietem  op[posilum?. . .]  ||  piclo 
ab  ang(u)lo  trichillae  .  .  .  |  incirlione  (sic)  iisque  ad  ostium 
pi[ngendum  curaverunt?],  A(ulo)  Vibio  Habilo  L(ucio)  Apr[o- 
nio  oo(n)s(ulibus)]. 

Suppléments  du  Corpus.  Remarquez  que  parmi  les  trois  curalores,  il  y  a  une 
femme.  —  Les  consuls  sont  les  consules  su/}ecti  du  I^r  juillet  de  l'an  8  après  J.C. 

Cette  inscription  a  été  transportée  de  Rome  ii  Gènes  ;  elle  provient  proba- 
blement du  monument  des  affranchis  de  Livie,  comme  VI  21418.  Voyez  ci- 
dessus,  p.  222. 

1284.  VI  21415.  Petite  tablette  oblongue. 

Ex  domo  I  Caesanim  et  |  Liviae  |  liberlonim  et  servoriim. 

Orelli,  o363.  Dessau,  117.  Bormann,  Arch.  ep.  MitL,  XllI,  1890,  p.  lOo. 
Les  Caesares  sont,  ou  bien  Auguste  et  ses  tils  adoptifs,  Lucius  et  Caius,  ou 
bien  Tibère  avec  Germanicus  et  Drusus.  Voy.  Bormann,  /.  /.  Cfr.  VI  3818.  9053. 
21418. 

128o.  VI  21418.  Grand  marbre  ;  beaux  caractères. 
Liviae,  Augustae  l(ibertae),  Chloes  Boisci,  |  libertor(uni)  et 
i'amiliae. 
Lanciani,  Bull,  com.,  1883,  p.  238,  n.  672, 

1286.  VI  21771.  Leiberlonim  el  leibertar(um)  |  C(ai) 
Maecenalis  L(uci)  f(ili)  Pom(ptina)  |  posterisque  eorum  et 
qui  ad  id  |  tuendum  contulerunt  |  contulerinl. 

Il  s'agit  de  Mécène,  ami  d'Auguste.  Cfr.  VI  7243-7256. 

1287.  VI  21812.  Cippe,  beaux  caractères. 

Memoriae  |  M(arci)  Maetiliani  |  Zosimi,  (jui  |  vixit  ann(is) 
XXVIIIÏ,  I  mensibusX,diebusî|vigiiiti  seplem;  SeiusAIexander  | 
fratri  rarissimo.  |  nPOKOni  TAYTA. 

Voyez  N"  1279,  note. 


URBS   RÔMA.  30u 

1288.  VI  22437.  Table  de  marl.re. 

Et  hic  locus  I  macereola  cliisiis  |  ad  familiam  ]  Messianam 
et  I  Clodianam  |  pertinet. 

1289.  VI  22462.  D(is)  M(anibus).  1  Metilio  |  Severo  soda- 
les  I  fecit  (sic). 

1290.  VI  22628.  D(is)  x\I(anibus)  s(acrum).  j  Mummeiae  | 
Pediiceae  inde  j  conjugi  simplicissimae,  qiiae  vix(it)  aiinis 
XVIII,  I  mens(ibiis)  VI,  dies  I,  C(aius)  Juliiis  Donatiis  maritus.  [ 
Innocenti,  hâve. 

Voyez  IN'o  1279,  note, 

1291.  VI  22646.  Cippe  très  ancien. 

Liberlorum  ,  et     familiae  \  [P(iibli)]  Miinali  P(ubli)  f(ili) 

Po[Ilia  (tribu)]    f ub',  i]  in  fr(onte)   p(edes)  XII,  1  in 

agr(o)  p(edes)  XII. 

1292.  VI  22811.  Autel  de  marbre. 

Diis  Ma[nibus)  Mysli,  L(uci)   Volusi  |  Saturnini   ser(vi),  | 

Volusia  Irène  et     Dorio  filio,      vixit  an(nis)  XV,  m(ensibns) 

VI.  I  Permissu  Q(iiinli)  n(ostri). 

Q.  Volusius  Saturninus  fut  consul  en  .^6  ;  son  père  Lucius  fut  consul  en  l'an  3. 
Voyez  ci-dessus,  p.  2,'Î8,  et  le  jN'°  1308. 

1293.  VI  23006.  Sur  un  tuyau  en  peperino,  trouvé  près  de  la  via 
Latina. 

Liberteis  et  familiae  |  L(uci)  Noni  L(uci)  f(ili)  Pap(iria)  et 
Antoniae  |  libertarum. 

1294.  VI  23287.  Sarcophage. 

D(is)  M(anibus).  |  Octavio  Isochry'so,  filio  dulcissim(o),  | 
q(ui)  v(ixil)  an(no)  I,  d(iebus)  XXX,  |  Chryseros  et  I'\lavia)  || 
Primitiba  paren(tes).  |  EYYYXI  •  AYIKOÂl. 

Voyez  N-ïs  1279,  note  et  1282.  Lisez  :  eûv|juxeî,  AOokoXi. 

1295.  VI  23328.  Libertor(um)  libertar(um)  etjex  famil(ia) 

Octaviai  C(ai)  f(iliae)  C(ai)  [n(eptis)],  j  qui  ad  id  emendum  con- 

tulit;  I  quorum  nomina  intro  |  in  titulo  marmoreo  s(cripta) 

s(unt).  Il  Epaphra  l(iberlus)  et  Jucundus  (servus)  cur(alores). 

Il  faudrait,  1.  1,  à  la  lin  :  el  [serforum].  L.  3,  à  la  lin  :  contulerunt.  A  la  lin 
de  la  1.  2,  on  lit  :  C.  s. 

20 


306  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

1296.  VI  23991.  D(is)  M(anibiis).  |  Libertis  Pelroniorum  | 
Mamerlini  et  Septimiani  |  posterisque  eorum. 

Sur  ces  deux  frères,  dont  le  premier  fut  consul  en  182  et  l'autre  en  190, 
voyez  VI  21756. 

1297.  VI  24581.  D(is)  M(anibus)  [  Pompiliae  ]  Anlliusae,| 
P(ublius)  Nonius  |  Pyramiis  ||  conjugi  \  ben(e)  m(erenli)  fecit,  j 
q(iiae)  vocitata  |  es  Ancliaria. 

IlENZEN,  6249.  Voy.  N»  1.S51. 

4298.  VI  25527.  Table  de  marbre. 

P(ublius)  Rubrius  Tropliimiis  et  P(iiblius)  |  Rubriiis  Agallio 
solarium  |  refecerunt  et  vermiculum  |  stravernnl.  item  pavi- 
mentum  |  spicam  straver(unt)  et  sedilia  ||  circumitiim  rereceriuU 
inpensa  sua  |  ,  L(ucio)  Nonio  Torcpiato  Asprenate  |  T(ito) 
Sextio  Magio  Laterano  co(n)s(ulibus).  | 

Oreixi,  4246.  Huelsen,  Ex.  script,  cpigr.,  251.  —  Consuls  de  l'an  94,  Il 
s'agit  d'une  sépulture  de  la  vigna  Codini,  à  laquelle  se  rapportent  aussi  VI 
rj346.  5797.  9245. 

i299.  VI  26032.  Ex  domo  |  Scriboniae  Caesar(is)  |  liber- 
torum  libertar(um),  |  et  qui  in  hoc  monument(um)  1  contulerunt. 

Grut.,  954,  2.  Dessau,  126.  Or.,  612.  Scribonie,  épouse  d'Auguste,  répudiée 
en  716  u.  c.  Octavien  ne  portait  pas  encore  le  nom  d'Auguste.  Kemarcpiez  la 
forunilc  :  et  qui  ...  contulerunt;  elle  montre  que  le  monument  n'est  pas  seule- 
ment fait  pour  les  affranchis  de  Scribonie.  Ailleurs,  au  contraire  la  l'ornnile  : 
(ei)  qui ...  contulerunt  indique  qu'il  n'y  a  qu'une  partie  de  la  domesticité  (pii  a 
l'usage  du  monument.  VI  10258.  27779.  Sciuess,  op.  cit.,  pp.  29-30. 

1300.  VI  26401.  Libertorum  |  et  familiae  |  M(arci)  Ser- 
vili  Erolis  |  et  Serviliae  Callipolis. 

1301.  VI  27414.  D(is)  M(anibus)  |  Tignuarilae  Reslut|(a)e, 
Tignuar|ia  Victori||na  vern(a)e  |  bene  me|renti  fec(it). 

1302.  VI  27779.  [Liber]tornm  et  libertar(um)  |  [P(ubli)] 
Turpili  Blesami  i(i)  qu(i)  i(nira)  s(cripti)  sunt. 

Suivant  6  afTrancbis  et  4  afl'ranchies  de  Turpilius. 

1303.  VI  27918.  Origine  inconnue.  Valeriorum. 
Cfr.  VI  27918:  Valcri[orum]. 

1304.  VI  27998.  Table  de  marbre  trouvée  hors  de  la  porte  latine, 
Libertorum  |  et  familiae  |  M(arci)  Valeri  Eupori  et  ;  Valeriae 

Epictesis. 


URTîS   ROMA.  307 

130o.  VI  28251.  D(is)  M(anibiis)  |  Valeriae  Primae,  [ 
fecit  L(ucins)  Vestiariiis  |  Trophimiis  conjiig(i)  bene  mereiUi. 

Table  de  marbre  ;  MiR.,  l-il3,  9.  Il  y  a  encore  des  vcsliarii,  VI  28G:29-2863o, 

1306.  VI  29159.  D(is)  M(aiiibus).  ]  M(arco)Ulpio  Aug(iisti) 
lib(erlo)  Cres;centi  et  |  Fulloniae  Restiitae  |  conjiigi  ojiis. 

1307.  VI  29289.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibiis).  \  Marcus)  Ulpius  Aiig(iisti)  lib(erlus)  Zosimus 
cum  ;  Ulpia  Doride  marita  sua  feceriint  ]  sibi  et  suis  lib(ertis) 
libertabusque  poslerisque  eorura.  j| 

El  Julia  Clymene  cum  Julio  Primi  |  genio  marito  suo  et  suis 
lib.  libertabusque  poslerisque  eorum.  | 

Et  Julius  Posidonius  cum  suis  lib.  |  libertabusque  posleris- 
que eorum.  ;j 

Si  quis  hoc  monumenlum  socciorum  vendide  rit  sive  donatum 
fecerit,  inferet  aerario  P(opuli)  R(oraani  sestertium)  X  m(ilia) 
n(ummum).  | 

In  fr(onte)  p(edes)  XI  ;  in  agro  p(edes)  XII. 

1308.  VI  29519.  ...  ab  hoc  ustrino  |  ...  onem  usque  ad 

de  uslr...  M  M...  |  ...  arca  monumenlum  cum  ...  T.  oil  |  ... 

alni  ...  0  et  aqua  salienle  ejus  aedificis  in  |  cuslodiam  ejusdem 

monimenti.  |  L(uci)   Volusi    Salurnini    liiberli)    HIC   •   M..   | 

[Vo]lu[s]iae  Irenes  uxoris  ejus  |  [et]  Lucreliae  Thymeles  et 

liberlorum  el  |  libertarum  el  familiae  quib 

Volusia  Irène  se  retrouve  VI  22811.  Sur  la  gens  Vulusia,  voyez  ci-dessus, 
p.  238.  L.  G,  à  la  fin  se  trouvait  peut-être  le  nom  d'un  affrancbi.  L.  2,  pour  de 
ustr,  Th.  M.  conjecture  ;  dextram. 

Inscriptions  diverses. 

1309.  VI  29691.  Ti(berius)  Claudius  |  Chresimus  ob 
hon(orem)!  quinquennalilatis  ;  collegio  dendrophor(um)  Koma- 
nor(um)  quibus  ex  ||  s(enalus)  c(onsullo)  coire  licet,  argenîti 
|)(ondo)  X  et  (sestertium)  X  milia  n(ummum)  j  reddedit,  \  qnae 
divisa  sunl  populo  per  gradus,  |  kal(endis)  Aug(uslisj  n(alaii) 
collegi,  ]|  Nummio  Albino  el  Ful(vio)  Aemiliano  ]  co(n)s(ulibus). 

Gruter,  175,  8.  Orelli,  407o.  —  De  l'an  20G.  Sur  un  autel  de  marbre. 
Actuellement  au  Musée'  de  Florence,  mais  probablement  orii;inaii'e  de  Home. 
L.  9,  il  s'agit  du  popiihis  collcyi. 


308  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

1310.  VI  29700.  Fl(avio)  Annio  Ann[a]e[o]  Lemonia  Fortii- 
nato,  I  pisca((ori)  uriiiat(ori),  q(uin)q(uennali  1er)  et  q(iiin)(]iien- 
nali)  p(er)p(etiio),  |  patrono  dignissimo,  honor[iIjus]  omn[ib]us 
per  gradiis  f'uiicl[o],  |  (juod  [ol)  honorem]  palrocini  sibi 
oblatiini  II  eidera  corpori  (duodecim  millia)  n(ummiim)  dona- 
veril  I ,  ut  ex  usiiris  ejiis  diae  nalalis  sui  III  kal(endas)  Maias  | 
sportula[e]  viritim  dividantur; 

et  hoc  I  amplius  sigillum  argenleum,  quod  |  cum  Aiir(eb"o) 
Portense  collega  siio  [voveral]  pond(o  tria)  d(ono)  d(ederit),  || 
et  ob  dedic(alionenî)  ejusd(em)  statu[ae  sportulas  divisit]  | 
paironis  et  q(iiin)q(iiennalibns)  p(erjp(etiiis)  soIid(os?  divisit 
mag(isti'is)  qii[i]  eger(iint)  (denarios)  xxv 

cnra(m)  qui  adm(inistraverunt)  (denarios)    xv 

item  plebi  (denarios)     x 

corporis  curaf(ores)  ex  aère  collato  dignissimo  posuerunt. 

Grut.,  354,  1.  HUELSEN,  Notizie,  1888,  p.  279,  CtV.  Epiiem.  ep.,  VII,  p.  303 
oii  curantes  et  agentes  sont  ojjposcs.  III  10360  c(uram)  a((jenie)  illo,  admi- 
nislranlc  illo,  XII  3847  :  administrantibus. 

43H.  VI  29701.  Base  de  marbre.  Sur  le  côté  gauche. 
Sempron(ius)  Amandus  q(uiB)q(uennalis)  p(er)p(etuus)  patro- 
nis  et  q(uin)q(uennalibus)  p(er)p(etuis)  in  [  hon(orem)  coll(e)g(i) 
sui  sport(ulas)  divis(it  denarios)  xxvi 

ilom  mag(islris)  [  qui[i  ejgerunt  (denarios)  xvi 

cnr(atoribus)  q(ui)  adm(inistraverunt)  (denarios)  xii 

plebi  (denarios)  viii  | 

Cl(audius)  Maximinus  q(uin)q(uennalis)  p(er)p(etuus)  p(alro- 
nis)  et  q(uin)q(uennalibus)  p(er)p(eluis)  in  lion(orem)  coll(egi) 
sui  I  sportulas  divis(it  denarios)  xxvi 

item  mag(istris)  |  q(ui  egerunt)  (denarios)  xvi 

cur(atoribus)  q(ui  administraverunt)  (denarios)  xii|| 

plebi  (denarios)  viii  | 

Caelius  Aprilis  q(uin)q(ennalis  tertium)  in  hon(orem)  col- 
l(egi)  sui  I  sportulas  divis(it  denarios)  en  | 

Maec(ius)  Fl[o]rinus  q(uin)q(ucnnalis  iterum)  pat(ronis)  [et] 
q(uin)q(uennalibus)  p(er)p(etuis)  sporl(ulas)  d(ivisit 

denarios)  xvi  | 
m(agistris)  q(ui  egerunt  denarios)  xvi 

(Hir(atoribus)  (|(ui  administraverunt  denarios)  xii 


URUS    KO>l\. 


300 


plevi  (donarios)  viii  | 

Liciii(iiis)  Septimiiuis  (|(Miij)(|(onnalis  ileriim)  in  lioii(orcm) 

coll(egi)  sui    i)at(ronis)    et   (|(iiiii)ii(iiennaliljiis)  |  p(cr)|)(eluis 


denarios)  l 
donarios)  xxvi 
denarios)  xvr 
denarios)  xn  ' 
sui,  I  q(uin)(|(iienT 
(denarios)  ci3 


sportulas  divisit 
mag(istris)  q(ui  egeriint 
cur(atoribus)  q(ui  adminislraverunt 
pl(ebi 

Soss(ius)  Filoclela  in  lionor(om)  coIleg( 
nalis  iterum),  sport(ulas)  divisit 
Grlt.,  1083,  10.  Hlelsen.  /.  /. 

1312.  VI  29702.  [....  quod  ob  honorem  palrocinii  sibi 
oblatum?  corpori  piscatorum  urinatoriim  (sestertium) ...]  niim- 
mum)  d(onaverit),  |  [nt  ex  usiiris  ojus  die  natjalis  sui  111  [ 
kal(endas)  sept(embres)  |  [sportulae  viritijm  dividantur;  et 
hoc  I  [amplius  ad  sigillujm  Geni  argenteum,  quod  |  [cum... 
coUega  pojsuerat  pondo  dua,  ad  jj  [....  argentji  p(ondo)  111 
d(ono)  d(edil);  et  ob  [dedicalionejm  ejusdem  statuae  \  [divisit 
sportjulas  : 

sing(idis  sestertium  ccntum  nummos)  p(atronis  et)   q(uin)- 

q(uennalibus)  ;  |  [item  inag(islris)  qu(i)  e(gerunt)]  sing(ulis 

sestertium  duodeeim)  n(ummos)  ;  curam  (\n\  |  adm(inistra- 

veruBt)  singfidis  sestertium)  .  ..  n(ummos);  |  djecurionibiis 

(sestertium  quattuor)  ni  ummos).  | 

[Corpus  piscatorjum  urinatorum  ob  ele[gan  liam ?  jjoci  cl 
pro  meritis  ex  a[ere  |  eollalo  p(osuil)]  |  . 

...  ex  ordinis]  dec(reto)  sîat(uam)  collegae  su[o  p(oncndam) 
c(uravil)]. 

Fragment  d'une  base  de  marbre.  Huf.lses,  I.  l.  et  buU.  com.,  1888.  p.  .'388. 
I.a  statue  mentionnée  ligne  7  était  placée  sur  cette  base.  L.  8.  I.a  sonnnc 
(100  .sesterces)  précède  ceux  (pii  la  re(;oivent  et  elle  est  élevée  en  comparaison 
des  autres  ;  peut-être  le  graveur  a-t-il  commis  une  erreur. 

Ce  corpus  piscatorum  et  urinatorum  parait  avoir  résidé  à  Ostie  ou  au  Portus. 
Il  faut  y  rapporter  VI  1080.  1872.  XIY  303.  Toutes  ces  inscriptions  sont 
d'époque  tardive  et  mal  gravées.  Le  n"  VI  1872  est  de  l'an  206.  Voici  le  tableau 
des  largesses,  dressé  par  Hielsen  : 

aux  cur.  auj  dccur.  aliplelg. 
8 
S 
8 
12 
10 


Donateurs  : 

aux  patr.  et  aux 

ai-  vp- 

aux  mng. 

aux  c 

Amandns 

:'« 

deniers 

16 

VI 

Maxin'iiius 

•26 

' 

16 

li 

Florinus 

16 

'> 

16 

12 

SeptiiniDus 

50 

» 

£6 

10 

Annaeus 

)> 

23 

15 

Inconnu  (29702) 

l'X) 

• 

12 

310  C.    I.    L  ,    VOL.    VI. 

Nous  avons  donné  la  Iccliire  de  Hiiclson,  mais  nous  croyons  qu'il  faut  lire  : 
mag(isterium)  qui  egerunt^  cura(m)  qui  adm(iimlraverunl),  et  non  mogistris, 
curaloribus.  Les  anciens  magislri  et  curatores  reçoivent  seuls  une  part  extra- 
ordinaire. Êtud.  hist.,  I,  p.  523. 

1313.  VI  29722.  Petit  clppe  de  marbre. 

D(is)  M(anibus)  's(acri]in).  |  C(aio)  Sen[ti]o  Reguliano , 
cq(uiti)  r(omano),  |  difius(ori)  olcario  ex  Baetica,  |  curator(i) 
ejusdem  cor|poris,  negol(ialori)  vinario  Liigii||dun(i)  in  cana- 
bis  consis(on(ti),  j  curatori  et  palrono  ejjnsdem  corporis, 
naiitae  Arari|CO,  patrono  ejnsd(em)  corporis,  |  patrono  (sex) 
vir(nm)  Liigndnni  ||  consislenlium,  L(iicius)  Sileniiis  |  Regimis 
Aii[g(nstalis)]  et  Ulallia  |  Metrodora  et  fili  ejiisldem  ponendiiin 
ciiraveriint,  |  procurante  Dionysio  et  ||  Belliciano  et 

OuELLi,  4077.  Wn.MANNs,  2.o06.  —  Cfr.  II  1481  :  diffusor  olearius,  à  Astigi 
en  Bétique.  VI  193.j  :  mcrcatov  olei  Hispani  ex  provincia  Baelica. 

Pour  les  litres  de  Sentius,  voyez  une  insc.  de  Lyon  (Allmer,  Mmce  de  L., 
II,  171.  De  150ISSIEU,  p.  209.  Wii.m.,  2230.  IIenzen,"7007).  —  Cfr.  De  Hoissieu, 
passim.  Mommsen,  Ann.  d.  /.,  18.^)3,  pp.  7G-77.  —  A  la  tin,  il  y  a  une  petite 
ascia,  suivant  l'usage  gaulois. 

1314.  VI  29725.  ...  Sophe  |  [sac(erdos)  matrjis  deum  | 
...  [a]  solo  s(ua)  p(ecnnia)  f(ecit)  |  ...  [dejndroph... 

Fragment  d'une  grande  table  de  marbre,  au  Musée  du  Laierano. 

1315.  VI  29805.  Translata  |  de  scliola  ]  medicorum. 

Sur  la  plinthe  d'une  statue  d'Amazone,  au  Vatican.  11  y  a  un  autre  exemplaire 
(récent?)  dans  la  villa  Wolkonsky. 

1316.  VI  29814.  Une  statue  d'homme  vêtu  de  la  toge  tient  de  la 
main  droite  un  volume  ;  à  gauche  est  placé  une  cassette  triangulaire  remplie  de 
vohimina. 

Sur  les  volumina  placés  dans  la  cassette,  on  lit  :  CONSTITVTI 

Sur  le  bord  supérieur  de  la  cassette  :  ONES 

Sur  la  casette  :  CORPORIS 

MVNIMENTA 

Donc  il  faut  lire  :  Constilnti  \  ones,  |  corporis  \  muniineiila.  Voyez  l'article 
(avec  gravure)  de  Mommsen,  Zeiischr.  der  Savignyslifl.,  1892,  XII,  p.  147. 
Etude  hist.,  I,  pp.  230,  4  et  41.";,  8. 

1317.  VI  29815.  Fragment  d'une  cassette  sur  laquelle  sont  placés 
des  volumina. 

Sur  les  volumes  :  Constitutiones. 

Sur  la  cassette  :  Corp(oris)  miinimenta. 


LRBS    UOMA.  311 

Voyez  3I0JDISEN,  l.  l. 

Inscriptions  tirées  de  divers  recueils. 

Bulletlino  délia  Commissione  archeologica  comunalc  (municipale)  di  Roma. 
Annali  et  Bulletlino  delV  Instituto  di  correspon<lenza  archeolocpca.  Roma. 
Mittheilungen  des  k.  deutschen  archaeoluçjiscken  Inatituta.  Roemischc  Ablhci- 

bing.  Rome,  Loescher,  depuis  1886. 
Inscriptiones  graecae  Siciliae  et  Italiac,  etc.  éd.  (i.  K.vibel.  Reiiin,  1890. 
Inscriptiones  lalinae  seleclae,  éd.  Hermas.nls  Dessau.  Vol.  I.  Berlin.  Weid- 

maiin,  1892. 

1318.  Bull,  coni.,  1877,  p.  G,  n..  1.  Autel  de  marbre  trouve  sur  le  monte 
délia  Giusticia.  [R.  LancianiJ. 

...  oniiis  1  Fruclosns  (sic)  |  imm(iinis)  per[)cl(iius)  |  aram 
[cu]m?  I  colu[mn]nis  et  |  ciiltu  ...  dis  |  (l(onum)  cl(edil). 

1319.  Bull,  com.,  1877,  p.  I60,  n.  lo9.  Plaque  de  bronze. 

[Jiijlia  Aiig(iisli)  lib(erta) |  [quaejstor,  deciirio,  sclio- 

[lam]  ...  j  [cura]gentibiis  M(arco)  Calator[io]  ... 

Trouvée  dans  Vorto  di  s,  Euaebio,  où  l'on  a  trouvé  des  inscriptions  d'un 
collège  de  Jupiter  Dolichemis.  S'aait-il  de  ce  collège  ?  —  A  la  fin  de  la  première 
ligne  manque  le  surnom  de  Julia,  et  peut-être  le  nom  d'im  aflranclii.  [R.  Lanciam]. 
L'inscription  ressemble  plutôt  a  celles  des  collèges  funéraires,  N°s  1170  et  suiv. 

1320.  Bull,  corn.,  1880,  p.  16,  n.  166.  Plaque  de  marbre  brisée. 

.  .  .  CLRI  

.  .  .  Januarius  in  coll[egio].  . 
.  .  .  ndum  epistulam  di   .  .  . 
...  no  suis  salutem  min  .  . 
.  .  .  ustentandum  videt    .  .  . 
.  .  .  apparatibus  pati       .  .  . 
...  ras  tuas  attulisse     ... 
.  .  .  tissimum  imp(eratorem)  Co[mmodum] 
...  me  jam  posse  fier     ... 
.  .  .  ium  est  venator        .  .  . 
.  .  .  usto  uti  imraune       ... 
.  .  .  icit  vici  magistr       .  .  . 
II  s'agit  peut-être  d'une  lettre  écrite  au  collccjium  venalorum  par  Januarius. 
[R.  Lanciam]. 

■18âl.  Bull,  corn.,  1880,  p.   13-2,  n.  375.  Cippc  de  marbre,  dans  les 
thermes  de  Dioclétien.  [R.  Lanciani]. 

F(orlimae)  s(acriira).  |  Q(iiiriliis)  Servaoïis  Victoriniis  |  qiiiu- 
(|uennalis  |  de  siio  |  d(oniim)  d(edit). 

1 323.   Bull,  rom.,  1881,  p.  ."JS.  [C.L.Visconti].  Pieire  ornée  d'une  corniche. 
Magnaci[orum]. 


312  C.    1.    L.,    VOL.    VI. 

Voyez  le  coinmentaire  de  Visconti,  pp.  56-61.  11  croit  qu'il  s'agit  d'un  collège 
funéraire  semblable  à  ceux  que  nous  avons  énumérés  plus  haut,  p.  275. 

i  323.  Dull.  corn.,  1882,  p.  1.50,  n.  543.  Petite  base  en  bronze.  [U,  Lanciani]. 

T(itus)  Flavius  T(ili)  f(ilius)  Tro(raentina)  Proculus  Salon(is),  | 
centurio,  de  suo  dédit  manipiilaribiis  suis  |  in  Genium  cen- 
turiae  suae  |  ponendum  (sesterlios)  cccc  n(ummos);  ad  quam  | 
summam  adjecit  c(enturiae)  ejus  (sesterlios)  ccc  ii(ummos)  | 
eisdem  qui  mensam  aeream  et  protectum  |  fecerunt.  Posilus 
III  Non(as)  Mai(as)  ]  Imp(eratore)  Trajano  Hadrian[o  I]I  Fusco 
Salinatore  co(n)s(ulibus). 

Le  5  Mal  de  l'an  118. 

132 i.  Bull,  corn.,  1882,  p.  159,  n.  557.  Marbre  brisé.  [11.  Lanxiani]. 

Imp(eratori)  Caesari  .  .  . 
Aug(usto)  Germa(nico).  .  . 
tribunic(ia)  pot(estate) .    .    . 

lictores 

[cjuratoribus 

Ti(berio)  Claudio  Aug(usti)  l{iberto)    .    .    . 
Dédicace  a  Claude. 

1325.  Bull,  com.,  1883,  p.  238,  n.  675.  Plaque  de  bronze.  [II.  Lanciani]. 
Lib(ertis)  et  familiae  |  Phileti  Aug(usti)  I(iberti)  et  [  Marciae 

Cinnamidis. 

1326.  Bull,  com.,  1884,  p.  8,  n.  709.  Piédestal  d'une  statue  trouvée  dans 
l'atrium  de  Vesta.  [R,  Lanciani]. 

Maguo  et  invicto  |  ac  super  omnes  prinjcipes  fortissimo  | 
felicissimoque  |  Imp(eratori)  Caes(ari)  IVllarco)  Aurellio  ||  Anlo- 
iiiuo  Pio  Fel(ici)  Aug(usto)  |  Parlh(ico)  max(imo),  Brit(annico) 
max(imo),  |  German(ico)  max(inio),  pont(ifici)  max(inio),  |  trib(u- 
nicia)  polest(ate)  XVII,  imp(oratori)  III  |  co(n)s(uli)  IIII,  p(atri) 
p(atriae),  ||  mancipcs  et  juiicfores  |  jumoularii  viarum  |  Appiae, 
Trajanac,  item  |  Anniae,  ciim  ramulis,  divina  |  providentia  ejus 
rcfoti,  agentos  ||  sub  cura  Cl(audi)  Severiani,  Mamili  Super- 
slitis,  I  Modi  ïervenlini,  praef(ectorum  Irium)  veliiculorum. 

Sur  le  côlé  gauche  :  Lot  (us)  adsign(alus)  ab  Caecilio  Aris  ..  | 
c(larissimo)  v(iro)  cur(alore)  oper(um)  publ(icorum)  et  Max...  | 
Paulino  c(Iarissirao)  v(iro)  (■ur(atore)  aed(ium)  sacr(arum).  | 

I>edic(atum)  v  Non(as)  Jul(ias)  |  L(ucio)  Valerio  Messalla  C(aio) 
Suet...  I  Sabiiio  co(n)s(ulibus). 


un  us  ROM  A.  313 

A  Cararalla,  on  l'an  21  i.  Cfr.  Héron  de  Villefossk,  Bull,  des  Antiq.  de 
France,  188i,  i»p.  (57-71.  H.  Maricchi,  Dcscr.  du  forum,  \).  97.  H.  Thkhenat. 
Le  forum  romain,  p.  373,  n.  G.  Dessai,  4o2. 

Mancipes,  eiitreptiiours  des  voies  Appia,  Trajana,  Annia  et  de  leurs 
embranchements.  Junctores  jumentarii,  emplovés  aux  postes  des  chevaux. 

1327.  Bull,  corn.,  1884,  p.  9,  n.  710.  Fragm.  d'mie  plaque  de  marbre. 
[R.  La.nciam]. 

Dédicace  à  Caracalla  en  226.  [Manjcipes  et  juri[ctores  jiini- 

enjtari  vianim...  |  ...  ciae  Veneli  ...  |  ..  [Trajnspadanae  a  ... 

I  ..  sub  cura...  pi  Celer...  |  ...  ili  i  ... 

1328.  Bull.  com..  188-i,  p.  11,  n,  71o.  [Le  même].  Trouvé  près  de  l'église 
s.  Martino  a'  Monti. 

...  neg(oliatorum)  vinariorum  cura... 

1329.  Bull,  com.,  1884,  p.  Il,  n.  717.  Sur  une  petite  table  en  marbre 
trouvée  dans  l'atrium  de  Vcsta.  [Le  mè.me]. 

M(arco)  Ulpio  Celsiano,  |  scrib(a)e  librar(io),  |  ex  decrcto  ] 

orf]ini[sj. 

1330.  Bull.  com..  1884,  p.  16,  n.  730.  Stèle  de  travertino  [Le  même]. 
Liberloriim  |  et  libertarum  |  et  familiae  |  Ser(vili)  Mulilli 

Ser(vili)  f(ili)  Vol(uria).  |  In  fr(onte)  p(edes)  XX,  in  ag(ro) 
p(edes)  XX. 

1331 .  Bull.  com..  188.J,  p.  KjI  ,  n.  1083.  Colonne  de  travertino.  [H.La.nt[am]. 
Ex  [d]ec(reto)  decurioniim)  mag(islri)  fefcerunt)  |  L(iiciiis) 

Modius  L(uci)  l(iberlus)  Philomusus  piirp(urarius),  |  Sex(lus) 
Hcrenniiis  Sex(ti)  filius  Palalina)  Rufus,  |  L(ucius)  Benniiis 
Q(uinti)  l(iberlus)  Mida ,  |  M(arcus)  Aepicius  M(arci)  l(ibertus) 
Menopo,  |  Q  iiintus)  Atonius  Qiuinfi)  l(ibertiis)  Phi[l]emo. 

1332.  Bull,  com.,  1885,  Tav.  VI.  [G.  Henzes.]  Près  du  monte  Testaccio. 
Numini  domus  Aiig(ustae)  sacrum,  |  Aesculapio  et  Saluti 

Aug(ustae)  collegium  salutar(e),  |  loco  adsignato  ab  proc(ura- 
tore)  patr(iraoni)  Cae(saris)  n(ostri),  a  solo  |  fecerunt  Félix 
ver(na),  Aspergus  Regianus,  Vindex  |  ver(na),  vilici  priajedio- 
rum  Galbanorura  et  pleps.  |  Imm(unes)  :  Actalius  Januarius, 
Sulpicius  Scxtianus,  Cluturius  Secundus.  | 

l^uis  viennent,  dans  Vordre  alphabétique,  oô  noms  d'ajjran- 
chis  et  d'esclaves  répartis  sur  cinq  colonnes  : 

1'®  colonne  :  Annius  Agalliobulus,  Antonius  Tropliimus, 
Annius  Hymnus,  Antonius  Tryplio,  Antonius  Menander,  etc. 

Il  y  a  quatre  affranchies  :  Claudia  Zoe,  Claudia  Auxesis, 
Turannia  Marcia,  Vettia  Eutvchia. 


314  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Il  y  a  H  enclaves,  dont  sept  de  l'empereur  :  Bassns  Kalici, 
Eiisebes  Caes(aris)  ver(na),  Félix  Anni,  Juciindiis  Caes(aris) 
ver(na),  etc. 

Il  y  a  un  Juliiis  Victor  et  un  Juliiis  Victor  jun(ior). 

Voyez  llr.N/KN,  BuU.  d.  /.,  188.",  pp.  137-1-14.  Bull.  corn..  188:j,  pp.  :5i-.j3. 
Lanciani,  Nolizie,  \SHU,  p.  Itil. 

Il  s'agit  d'un  collège  fiiiiérniro  (mlularc),  présidé  par  trois  viUci  prnediorum 
(ialbnnuntiii,  comiJreiiaiit  Irois  inimunes  et  .")3  membres,  en  tout  ÎJO  personnes. 
Deux  des  vilici  sont  Cacsaris  vcrnac,  le  troisième  a  passé  de  la  ryen.s  Ilcgia 
dans  la  maison  impériale. 

(5ieii  que  tous  les  membres  n'appartinssent  pas  a  la  maison  de  l'empereur 
(les  noms  le  prouvent),  ils  semblent  que  tous  travaillaient  dans  les  praedia 
Galbana  an  service  du  prince  :  la  dédicace,  l'emplacement  accordé  par  le 
procuraior  palriuioini  Caesaris,  et  la  condition  des  présidents  le  prouvent. 
Dans  tous  les  cas,  tous  l'ont  partie  d'un  même  collège  funéraire. 

Dans  ces  praedia  situés  entre  le  Tibre  et  le  Testaccio  se  trouvaient  les 
horrea  Galbana  (Voy.  notre  Élude  hist.,  II,  pp.  G5-68.  Gatti,  Roein.  Millh., 
1886,  pp.  01-78,  Thédenat,  Dict.  de  Daremberg,  s.  v.  horrea)  ;  mais  rien 
n'indique  (pi'il  s'agisse  de  liorrearii.  IIenzen  (B.  d.  /.,  ISS.'i,  p.  1-13)  conjecture 
que  le  collège  s'appelait  coll.  salulare  quod  co/isislit  in  pi'acdiis  Galbanis. 

La  forme  des  lettres,  la  rareté  des  gentilices  Ulpius  et  Aclius,  l'absence 
(VAurelii  et  la  formule  Caesaris  noslri  qui  disparait  à  peu  près  depuis  Marc 
Aurèle  et  Véi'us  (161-107),  font  croire  que  l'inscr.  est  du  temps  d'Hadrien  (Bull, 
corn.,  1885,  p.  53). 

1333.  Bull,  coin.,  1880,  p.  88,  n.  1120.  Partie  inférieure  d'un  cippc, 
trouvé  a  la  jjjace  délia  Bocca  délia  Verità. 

I  M I  fjuifhus  ex]  s(enatiis) 

c(onsiiilo)  I  coire  licet,  |  domim  dédit. 

1334.  Bull,  com.,  1880,  p.  90,  n.  1120.  Moitié  droite  d'une  tablette  de 
coloml)aire. 

C(aius)  Vivatius  |  C(ai)  I(ibertus)  |  familia. 

1335.  Bull,  corn.,  1886,  p.  153,  n,  1183.  An  campo  Verano. 

D(is)  M(anibiis).  |  Nestori  fratri  (jui  vijsit  annis  XXII,  mesi- 
bus  [  VI,  diebus  XV,  Restii|tus  l'rater  et  collegiiis  ]  benemerenti 
feceriint. 

1336.  Bull,  com.,  1880,  p  279,  n.  1271.  Table  de  marbre  trouvée  sur 
le  Coelius,  dans  un  mur  démoli  pour  la  construction  de  l'Iiopilal  militaire, 

[Abucjcius  Asclas,  lictor  (triiim)  [decuriarjiim  qui  Caesari 
et  j  [magist]ratibns  apparent,  viatfor  ...  s]exviralis  qui  a  ... 

die  I  ...  iraUa  pracsiint  gcrid ndi,  (|nin(piennalis  |  [collegi 

scjabillariornm  porpc|luus] ia  seniornin  imrnimis  |  (fo(it 

...  Abncjcio  Primo  et  AI)ii|((io|  iimis  cl  Almcciae  ||  


UPiBS    UOMA.  315 

libertae  et e  et  sibi  et  |  ...  1.  Cleanlho ihus 

decurias  |   qui  Caesar[i  et  magistratib(us)  apparent  et 

cjoteris    libertis    |    [libertabusqiie]   meis  libert[is  libertabus 
posterisque]  eorum. 

1337.  PuU.  corn.,  1886,  p.  28o,  n.  1289.  Voyez  ci-dessus,  N»  988. 

1338.  Bull,  corn.,  1886,  p.  302,  n.  1328.  Sur  remplacement  de  la  Banque 
nationale  (\'l<^  région). 

Agrippina  |  divi  Claud[i]  |  tJermanic[ij  |  Cacsaris  (uxor),  | 
Apolloni[nus]?  |  collegio. 
C'est  Agrippina  la  Jeune,  femme  de  Germanicus. 

1339.  Bull,  corn.,  188G,  p.  311,  n.  1337.  Cippe  trouve  sur  la  n'a  Triuin- 
phalis  (prati  di  Castello). 

Sociorum.  |  L(uciiis)  Junius  L(uci)  l(ibertus)  Nicephoriis,  | 
L.  Jiiniiis  L.  1.  Deiiterus,  !  P(ublius)  Visellius  P(ubli)  l(ibertiis) 
Firraus,  1  P(iibliiis)  Magutiiis  P(iibli)  l(ibertiisj  Gratiis,  \  P.  Ma- 
gutius  P.  I.  Eiinus,  !  in  ïWonte)  p(edes)  XII,  in  agr(o)  p(edes)  XII. 

1340.  Ihill.  com.,  1886,  p.  368,  n.  1397.  Voyez  ci-dessus,  N»  1214. 

1341.  Bull,  corn.,  1886,  p.  377,  n.  I43i.  Sur  la  via  Salaria.  Cippe; 
mauvais  caractères. 

Tremiliorura?  |  Glauci,    Andronice  (?),  |  Terti,    Exsinis,  | 
Felicis,  |  Rodae,   |   Cladi,    |   L.   Marci  Tisinio.  |  In   t[r(onte) 
p(edes)]  IX,  |  in  [agr(o)]  p(edes)  XXIV. 

1342.  Bull,  corn.,  1886,  p.  378,  n.  14-41.  Sur  la  via  Salaria,  dans  une 
sépulture. 

Q(uinto)  Su(l)picio  CainerinoC(aio)  Poppaeo  Sabino  co(n)s(ii- 
jibus).  I  Curatoribiis  bisque  :  |  L(ucio)  Munio  Gnomone, 
Q(uinto)  Volumnio  Amphione.  ]  Qui  recte  soci  monumenli 
sunt  :  I  C(aius)  Curtius  Theotimus,  |  L(ucius)  Marcius  Pliilo- 
musus,  M(arcus)  Remmius  Jucundiis,  Sestia  Rufa,  etc.  Il  y  a 
24  nomSy  sur  deux  colonnes,  neuf  noms  de  femmes,  parmi 
lesquels  Pollia  M(arci)  f(ilia). 

Au  9  de  notre  ère, 

1343.  Bull,  corn.,  1886,  p.  394,  n.  1607-1636.  Entre  la  via  Salaria  et  la 
Pinciana,  groupe  de  colombaires  des  affranchis  de  la  gens  Appulleia  ;  voici  la 
première  inscr.  (1607)  : 

L(ucius)  Appuleius  (raulieris)  l(ibertus)  Solo  |  et  trois  autres 
affranchis  d'une  Appuleia  |  locum  in  fr(onlem)  p(edes)  Xil,  in 
agrioj  p(edes)  XII  |  conlibert(is)  et  conliberlabus  |  de  suo 
dederunt. 


S\6  C.    1.    L.,    VOL.    VI. 

13i4.  Bull,  coin.,  1880.  p.  39.j,  ii.  1()12. 
L(iiciiisj  Ap|)iilei[usj  ...  |  lociim  ii(i[onunienliJ  |  doili[(). 
i34o.  Bull,  com.,  1886,  p.  408,  n.  1645.  Au  même  endroit. 
Damae  [  et  sociorii(in)  octo.  |    In  ri'o(ntc)   p(e(ics)   XII,  in 
îigr(o)  p(edes)  XI IX. 

1346.  Bull,  com.,  1886,  p.  409,  n.  1653.  Au  même  endroit. 

D(is)  M(anibiis).  |  M(arco)  Valerio  |  Jiisto,  mil(ili)  c(o)lio(rlis) 

XI  urb(anae  |  ccnliiriae)  Corneliajni  lecit  ...  |  ...  Clodicnus  | 

Sevcrus  |  coramanilpulari  b(ene)  m(erenli). 

Ailleurs,  on  dit  collegae  au  lieu  de  coinma?iipulari  :  c'est  un  soldat  de  la 
même  centurie  tout  simplement. 

Statuts  des  eborarii  et  citriarii. 

1347.  Bull.,  com.,  1887,  pp.  3-7  et  Tav.  I.  [L.  Borsari].  Nous  donnons  le 
texte  d'après  Huelsen,  Roem.  Mitlh.,  1890,  p.  287-294. 

[.  .  Julius]  Aelianusjus  scholae  tetrastyli 
.  .  .  Aug.  qao  conveniretur  a  negotiantibus 
.  .  .  eboraris  dédit. 

\ltem]  placere,  ut  si  aliiis  quani  negoliator  eborarius  aut 
cilriarius  [p]er|  (5)  [/rjaudem  curalorum  in  hoc  collegium  adlcc- 
lus  esset,  uli  curalores  ejus  |j  [cawjsa  ex  aibo  raderentur  ab 
ordine.  Debobiint  nliqiie  curalores  de  eo  |  [que]m  adiecluri 
l'uerinf,  ad  quinf|(uennalem)  relerre.  | 

[Placere]  item  uli  k(alendis)  Jan(uariis)  strenu[a]  (denarii 
(piinque)  ex  arca  n(ostra)  a  curatoribus  n(uraero  (juattuor)  sui 
cujusq(ue)  |  [anni  et  mjustacium  et  palma  et  carica  et  pir[aj... 
osch...  [darentur. 

Item]  VIII  [kal.]  Febr.  ]  (10)  \nalali  A/a]driani  Aug(usli)  spor- 
tulac  darentur  (denarii  quin(pie),  et  a  curatorib(us)  praeslari 

plac(uit)  Il  [et]  caldain  passive  iis,  qui  ad  telrastylum 

epulati  luerint. 

[Item  ...  natali  Jjuli  Aeliani  sportulae  ex    arca  darentur 

(denarii  très)  et  a  cur(atoribus)  |  [et  caldam  pas]s\\e 

praestari  placuit  iis  qui  ad  Icirasiylum  epidati  |  \fuerint. 

Item  ...  natali  J\u\'\  FJacci  fili  sportulae  ex  arc(a)  darentur 
(denarii)  111  et  a  curatorib(us)  |  (15)  et  caldam  [...  j)assiv](i 
praestari  placuit  iis  <jiii  ad  letraslylum  epulati  fuerint.  || 


URRS   ROM A.  317 

[Item  uti  ....]  sporl(ulae)  ex  arf(a)  darentiir et  cald(a) 

passive  iis  |  [qui  ad  tetrastylum  epulati  f]iierint. 

Item  placere  ut  cena III  Idus  Aug.  die  imperi    [IJadriani 

Aug ]  sporl(iilae)  dare[n]tiir  a  curat(oribus)  n(umero  quat- 

tuor)  sui  ciijiisq(ue)  aniii.  | 

[Item  placere ]  omnibus  annis  divideretur. 

Item  I  (20) annis  fièrent  ...  bo  per  ordinem. 

Item  placere  || t  sui  anni  commoda  cuncta  acciperenl. 

I ....  [supere]sset  in  arca  corporis,  curatores  dividerent  aequis  ( 

[portionibus] , inferrent  centesim(is)  dalis  a  curatorib(us) 

sing(ulis)  I  

Item  placere  uti  adlect[i] ne  eod(em)  anno  praestarent 

|(2o) us  ab  utrisq(ue)  erogentur 

Item  placere  ||  [uti  ....  e]sset,  inferret  arcae  (denarios  ...). 

Voyez  :  L.  Borsari,  /.  /.  et  Notizie  degli  Scavi.  1887,  p.  17.  C.  Hlelsen,  /.  /. 
0.  Gradenwitz  et  Tii.  JIommsf.n,  Zeitschr.  der  Savignystifl.,  Rom.  Abt..  1890, 
XI,  pp.  7-2-83.  1892,  XII,  pp.  138-145.  (iATTi,  Bull,  corn.,  1891,  pp.  161-167. 
Bitll.  delV  Iiisl.  di  diritio  rom.,  1890,  p.  261.  Notre  article  (Revue  de  l'Instr. 
publ.  en  Behj.,  1890,  pp.  9-20)  repose  sur  le  texte  incomplet  et  fautif  de 
Borsari.  Il  en  est  de  même  du  mémoire  de  De  Ceulenfjîr,  Bull,  de  l'Acad.  roi/, 
de  Bely..  1891,  pp.  280-291,  qui  avait  pourtant  vu  la  nature  des  citrarii. 

Voyez  notre  Étude  hist.,  I,  pp.  218.223,  n.  1.  234-236.  32;i.  344.  3.^)6.  391. 
407.  410.  421.  4o4.  498.  .r21.  II,  pp.  113.  4ul. 

C'est  une  pierre  brisée,  trouvée  au  Trastévère,  a  l'angle  de  la  Piazza  ili 
S.  Callisto  et  du  vicolo  délia  Cisterna. 

La  pierre  est  entière  a  droite,  brisée  a  gauclie.  Xous  n'avons  que  la  lin  de 
l'inscription,  qui  formait  probal)lement  deux  colonnes.  Le  titre  surmontait  les 
deux  colonnes  en  caractères  plus  grands.  Il  ne  reste  que  la  deuxième  colonne 
contenant  des  prescription.?  sur  l'admission,  sur  les  sportulae  et  les  cenae. 

Hlelsen  donne  quelques  conjectures  de  Tu.  M.  Pour  le  titre  :  [quod  est  a 
dexl7-a  aedis  Fortunae]  Aug(ustae),  quo  conveniretur  a  negotianlibus  [ebora- 
m,  ilata  lege  i(nfra)  s(cTipta)  isdein  negoliaiitibus  e]boraris,  dédit. 

Nous  proposons  :  a  negotianlibus  [citriaris  et]  eboraris,  dédit.  La  syiuétrie 
exige  un  vide  au  counuencemeiit  comme  a  la  tin  de  cette  ligne  qui  est  la  dernière 
du  titre. 

1348.  Bull,  corn.,  1887,  p.  160,  n.  1871.  Fragm.  do  cippes  trouvés  près 
de  l'église  des  SS.  Pierre  et  Marcellin. 

curator  .  .  . 
peponario ... 
.  .  colle  ... 
.  .  et  tel  .  .  . 
.  .  .  fi  .  .  . 


318  c.  I.  L.,  VOL.  vr. 

Lisfiz  :  curator  [coUerju]  peponario[rum]  et  tel...  Peponarii,  marchands  do 
melons,  pcpones.  On  trouve  lelo/iarius,  Arch.  epUjr.  Mitlli.,  XIX  (189G), 
p,  140  ;  mais  ce  mot  ne  parait  pas  convenir  ici. 

1349.  Bull,  corn.,  1887,  n.  1874.  Table  de  marbre,  trouvée  au  même 
endroit. 

...  I  ioliiis  ...  I  Julins  Ze.  .  |  filius  ejii[s]  ...  |  Isis  e[t  Sera- 
pis]  I  ...  emo... 

11  s'agit  peut-être  d'un  collège  d'isis  et  de  Sérapis.  11  y  avait  i)robablement, 
en  cet  endroit,  un  temple  de  ces  divinités,  à  en  juger  par  les  fragm.  de  sculpture 
(pi'on  y  a  trouvés.  [G.  GattiJ. 

1350.  Bull,  corn.,  1887,  p.  IG-i,  n.  1887. 

Collegium  ... 
Caesaris  n(oslri)  ... 
decuriarum  ... 

Hecaton  l(ibertus)  slruc[tor], 
Argynnus  emp(ticius)  ..., 
Antiochus  l(ibertus)  aeru[minator], 
Apulus  Aug(usti)  min[istrator], 
Daphnus  emp(tlcius)  str(uctor), 
Néon  emp(ticius)  niin[istrator], 
et  usuram  viri[tim]  ... 


Esclaves  et  affr.  impériaux  exerçant  des  métiers  divers.  Empticius  est  opposé 
il  verna,  VI  8919.  [G.  Gatti].  Cfr.  De  Uuggiero,  Dh.  epùjr.,  1,  p.  313,  s.  v. 
ocrumnator. 

1351.  Bull,  corn.,  1887,  p.  2o9,  n.  1083.  Entre  la  via  Salaria  et  la 
Piiiciana.  Tablette  de  colombaire.  Voy.  .N'>  1297. 

C(aiiis)  Ennius  Q(uinli)  r(iliiis)  Pol(lia)  |  Fronto.  I  Anchari... 

1352.  Bull,  corn.,  1887  p.  260,  n.  1985.  Au  même  endroit. 
Quinlio,  |  insnlariiis,  |  deciirio. 

1353.  Bull,  coin.,  1887,  p.  2G0.  n.  198C.  Au  même  endroit. 

Lochs  |  familiae  |  Salvidienae  j  Q(iiintl)  f(iliae)  Riif(ae). 

1334.  Bull,  coni.,  1888,  p.  110,  n.  1-i.  Près  de  la  porta  Maggiorc. 
Tablettes  de  marbre. 

1.  Ex  decuria  (secunda)  scabillario(rum)  |  aedicul(am)  olla- 
rnin  (diiarnm)  L(iKius)  Salvidienus  ]  Secundns  sibi  et  L(nciiis) 
Salvidienus  [  l(ilius),  qui  v(ixil)  a(nnis)  XXII,  poslerisque  suis  | 
consacravit  ex  decreto  ||  cur(atorum). 

2.  r*(ultlius)  Oppiufs  P(ul)li)  l(iberlus)l  |  ApoIloni[us  ex]  | 
d(eciiria  (jiiinta)  sibi  et  j^suisj. 


URBS   ROMA.  319 

3.  Q(uintus)  Orbiiis  |  Rufiis  permisu  curatorum,  |  v(ixit) 
a(nnis)  LXV. 

4.  [Dis]  Manibu[s]  |  [Ti(beri)  Cla]udi  Aug(usti)  lib(erti)  |  ... 
rali  Claudia  |  ...  conl(iberto)  carissimo  |  ...  conlegio  scabil- 
lariorum  |  ...  decuria  (sexta). 

Voyez  G.  Gatti,  Bull,  corn.,  1888,  pp.  H0-1I4.  Nous  avons  donné  ci-dessus 
d'autres  inscriptions  de  ce  collège,  qui  devait  avoir  ici  sa  sépulture  commune. 
VI  G660.  1014O-10148. 

1355.  1888,  p.  315.  [G.  Gatti  et  G.  Hcelsen]. 

D(is)  M(anibus).  D(is)  [M(anibus)]  |  Sex(ti)  Fresidi  |  Cres- 
centis,  |  Fresidia  Felicla  !|  mater  fecit  )  filio  optimo  et  si[bi]  || 
dec(uria)  ...  col(Iegi)  scabillar(iorum)  |  vec.  Ti.  Ari...  per 
Fre...  Il  Ti.  Julio  Redempto. 

1356.  Bull,  corn.,  1888,  p.  398,  n.  3.  Tablette  de  marbre,  trouvée  près 
de  la  villa  Wulkonsky-Campanari,  sur  la  via  Labicana,  côté  droit.  [G.  GattiJ. 

a)  M(arcus)  Octavius  M(arci)  l(ibertus)  |  Attalus  cenlo- 
nar(ius)  |  a  turre  Mamilia. 

h)  M(arcus)  Octavius  M(arci)  [l(iberlus)]  Marcio,  |  mag(ister) 
€onl(egi)  centon(ariorum). 

c)  P(ublius)  Velurius  P(ubli)  l(ibertus)  |  Minio,  |  Caipurnia 
(mulieris)  et  Oclavi  l(iberta)  Salvia. 

Cette  tablette  et  d'autres  ont  été  trouvées  dans  une  sépulture  appartenant 
principalement  aux  affranchis  d'un  M.  Octavius,  qui  avait  sans  doute  épousé 
une  Caipurnia.  Nous  avons  d'autres  inscr.  du  coll.  cent,  provenant  d'un 
colombaire  de  la  via  Salaria  qui  appartenait  aux  affr.  d'un  L.  Octavius.  M 
7801-7864.  92u4.  —  Voy.  G.  Gatti,  l.  L,  pp.  398-399. 

1357.  Bull.  com..  1888,  p.  408.  Au  même  endroit.  Deux  grands  blocs 
de  travertin,  provenant  d'un  monument  funéraire  de  l'époque  républicaine. 
[G.  Gatti]. 

]yi(arcus)  Liciii[i]us  (mulieris)  l(ibertus)  Mena,  curator  iterum, 
de  I  sua  pequnia  reficiundura  curavit  |  [decjurionum  senteulia 
synliodi  m(agnae)  psaUum.  | 

Mag(islri)  :  \  Q(uintus)  Magulnius  Q(uinti)  l(ibertus)  Eudox(ius), 
I  C(aius)  Clodius  (mulieris)  l(ibertus)  Sinislor,  |  D(ecimiis) 
Nonius  D(ecimi)  l(iberlus)  Corconius. 

Decur(iones)  :  M(ar(us)  Licinius  (mulieris)  l(ibertus)  Mena,  \ 
L(ucins)  Crilonius  L(uci)  l(iberlus)  Antioclius,  etc.  En  tout,  il 
y  a  31  deeuriones,  tous  affranchis  sauf  troia  ingenui  :  M.  Ca- 


320  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

leidiiis  [(iliiis)  Cor(nelia  Iribii),  L.   Aurelins  L.   ï.  Maec(ia), 
L.  Maelius  L.  f.  Maet(ia). 

Année  épigr.,  1887,  ii.  oG.  Notizie  degli  Scavi,  1888,  p.  624. 

La  paléographie  et  les  noms  conviennent  à  la  lin  de  la  république,  il  s'agit 
d'un  monument  funèbre  commun,  reconstruit  par  M.  Licinius.  curateur  pour 
la  seconde  fois,  a  ses  frais.  Les  trois  maçjistri  reviennent  parmi  les  ;u  décurions, 
tout  à  la  lin.  Voyez  G.  (Iatti,  /  /.,  pp.  409-411. 

1858.   Bull,  corn.,  1888,  p.  468,  n.  99,  Voyez  ci-dessus,  N»  1044. 
1359.   Bull,  corn.,  1890,  p,  20.  Voyez  ci-dessus,  N'°  696. 
13G0.  Bull,  coin.,  1890,  p.  14o.  Dans  Vagro  Verano. 

I   qui  vix(it)  an(nis)  V   |   m(ensibns)   X, 

rollp|giiis  bone  |  merenti  |  fecit. 
Voyez  G.  Gatti,  B.  c,  1890,  pp.  145-147. 

1361.  Bull,  corn.,  1891,  p.  318.  Cippe,  entre  la  via  Labicana  et  la 
Tiburtina. 

D(is)  M(anibiis).  |  M(arco)  Antonio  M(arci)  filio  |  Claudia 
Terenti,  |  oriundo  civitale  |  iMiseni,  omnibus  |  muneribus  et  | 
jjonoribus  patriae  |  suae  perfuncto,  |  negoliatori  celeberrimo 
suariae  |  et  pecuariae,  |  M(arci  duo)  Antonii  |  Teres  et  Pro- 
cuUis  I  fili  et  heredes  |  secundum  voluntatem  |  ipsius. 

Voyez  R.  Lanciani,  B.  c,  1891,  pp.  318-321.  Nolizie.  1892,  p.  24. 

136:2.   Bull,  corn.,  1891,  p.  343.  Voyez  N"  769. 

1363.  Bull,  coin.,  1892,  p.  77.  Table  trouvée  au  Trastévcre  (viale 
(Ici  Re). 

Horculi    s(ancto)   s(acrum).  |  Silvano   s(ancto)   s(acruni).  | 

]M(arcus)  Uipius  |  Apollonius  ]  Aug(usti)  I(ibertus).  pr(a)eco  J 

l'aniiliae  castre(n)sis  |  posuit. 

C'est  un  allranchi  de  Trajan,  appartenant  ii  ia  familia  castreiisis  de  l'em- 
pereur. Voyez  ci-dessus,  VI  8532.  (Utti,  B.  c,  1892,  pp.  77-78.  Musée  Belge, 
11,  pp.  241  et  suiv.  :  E.  Fairon,  La  ratio  caslrensis. 

1364.  Bull,  corn.,  1892,  p.  78.  Prés  de  la  via  Labicana. 

D(is)   M(anibus)   |   Cn(ei)    Domiti    Pri  mitivi    qui    vix(it)    | 

ann(is)  VII  dib(us)  VII.  |  Fecerunt  |  Domiliae  Lavica|na  malor 

et  Jajnuaria  avia  et  |  Cassianus  pater  et  s[o]|dales  viae  Lavican[ae]. 

Laricnna  emprunte  son  surnom  à  sa  ville  natale,  Labici.  Le  collège  funéraire 
emprunte  le  sien  au  lieu  oii  il  avait  sa  sépulture  comnunie. 

1365.  Bull,  com.,  1892,  p.  296,  n.  3.  Fragm.  d'un  cratère  de  marbre,  très 
élégant,  trouvé  dans  les  fouilles  de  S.  Anastasia. 


URBS   ROM  A. 


321 


Colle[giiimj  |  Apollinis,  Ga...  |  Ti(beriiis)  Claudiii[s]  .. 

1367.  Bull,  corn.,  1893,  p.  187.  [De  Rossi  et  Gatti].  Collier  d'esclave 
fugitif. 

Aselliis  se|rvus  Praejecti  |  olTicialis  praefecjti  annonis  (=  an- 

nonae)  foras  miilrii(m)  exivi,  lene  me,  |  quia  lïigi  ;  rcdiic  i  me 

ad  Flora(m)  |  ad  to(n)sor|es. 

Le  maître  de  l'esclave  Asellus,  Praejeclus,  habitait  ad  Floram,  c'est-à-dire 
le  ([iiartier  voisin  du  temple  de  Flore  cur  le  Quiriiial  ou  près  du  Circus  Mnxi- 
mus  ;  sa  demeure  est  indiquée  plus  exactement  par  les  mots  od  (o/isores,  c'est- 
:i-dire,  selon  De  Rossi  et  Gatti,  près  de  la  schola  du  collegium  tonsorum,  car 
les  ionsores  eux-mêmes  devaient  être  dispersés  dans  toute  la  ville. 

1368.  Annali  deW  Inst.,  1882,  p.  134  (Dessau).  Fragment. 
l'«  colonne.  2«  colonne. 

Léo 
s  .  ss  Constantius 

Victor 
Pascasius 
5  Severinus 
Leoninus 
Mercurius 
Utricellio 
Auceliio 
10  Laurentiiis 
Valentinus 
Victor 
Urbicus 
Vi[t]aiio 
1.^  Saturninus 
(iau[d]entius 
Fortunio 

Victorinianus  cum  liliis  duobus 
Victor 
20  Cocota. 

Col.  1,  1.  9-11,  il  y  a  trois  noms  effacés;  c'étaient  probablement  ceux  des 
tils  de  Leopardiis, 
Voyez  N'os  769  et  1058,  notes,  et  comparez  IX  2998  et  XIV  30-49  ci-après. 

1369.    Bull,  deir  Inst.,  1880,  p.  98.  Epkem.epiyr.,  IV,  723a.  [Stevenson]. 
Dessau,  Inscr.  lat.  selectae,  1621.  Au  pied  de  l'Aventin. 

Bonae  Deae  |  Galbillae,  |  Zmaragdiis  |  Caesaris  Aug(usti),  | 
viliciis  1  horreorum  [  Galbianorum  |  coli(ortiiim)  trium  d(omini) 
d(edit)  I  cum  Fenia  Onesime. 

Les  mots  Cacsar  Aiiyudus  semblent  désii,'ner  Galba,  comme  ailleurs  Claude 

21 


[Merjcurius 
Junius 
Ilerclanius 
i)  Leopardus 
Jovianus 
Léo 
Leopardus  cum  tiliis 

////// 
10  ////// 

ll/llllll 
Mercurius 
Constantius 
Montanus 
lij  Kloquentius 

Victor  tîlius  llerculi 

Leopardus 

Jovianus 


32-2  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

(VI  5539)  et  Néron  (VI  8943).  Gtr.  Gatti,  Roem.  Mitth.,  1886,  p.  70,  n.  3. 
Dessau,  977,  n.  1. 

Sur  les  horrea  Galbiana  et  leurs  cohortes,  voyez  N"  049  note,  et  VI  710  : 
Soli  sa7ictissimo  sacrum.  |  Ti.  Claudhis  Félix  et  \  Claudia  Helpis  et  |  Ti. 
Claudius  Alypus  (il(ius)  eorum  \  votuin  soherunt  Ubens  mérita.  |  Calbienses 
de  coliforle  tertia). 

1370.  Roem.  Mitth.,  I,  1886,  p.  42  (Henzen).  Dessau,  1622. 
Herculi  domus  Augusti  sacrum  ex  |  coUalione  horriariorum 

c(o)hortis  II,  Majoris  |  et  Diadumeni  G(aesaris)  n(ostri)  ser(vo- 

rum)  et  T(ili)  Flavi  Crescenlis  et  |  operari  Galbe(n)ses;  curante 

Hermete  C(ai)  Muudic(i)  |  Helpisti  ser(vo).  Dedicatum  k(alendis) 

Junis  I  M(arco)  Junio  Meltio  Rufo  Q(uinto)  Pomponio  Materno 

co(n)s(ulibus). 

Consules  suffecti  du  règne  d'Hadrien.  —  Sur  la  cohors  II,  voyez  N»  649  note 
et  N°  précédent.  Major  etc.  reviennent  VI  682.  Il  aurait  fallu  operariorum 
Galbensium.  Voyez  Henzen,  /.  /. 

1371.  Roem.  Mitth.,  1887,  U,  pp.  203-213  (Barnabei).  3Iarbre  trouvé  près 
de  la  via  Ostiensis. 

Cum  sim  colonus  hortorum  olitoriorum,  qui  sunt  via 
ostiensi,  juris  [  coilegi  magni  arkarum  divarum  Fausti- 
narum  Matris  et  Piae,  colens  in  |  asse  annuis  (sestertiis 
viginti  sex  millibus)  et  quod  excurrit,  per  aliquot  annos, 
in  holdiernum  pariator,  deprecor  tuam  quoq(ue)  justi- 
5  tiam,  domine  Salvi,  sic  |  ut  Euphrata  v(ir)  o(ptimus)  collega 
tuus,  q(uin)q(uennalis)  Fauslinae  Matris,  aditus  a  me  per- 
mis(it),  Il  consentias  extruere  me  sub  monte  m[e]moriolam 
per  ped(es  viginti)  in  quadrajto,  acturus  Genio  vestro 
gratias,  si  memoria  mea  in  perpetuo  const(abit),  |  [item] 
habitu[ru]s  itum  ambitum.  Dat(um)  a  Geminio  Eutychete 
colono. 

Euphrata  et  Salvius  Chrysopedi,  Pudentiano,  Yacinlho, 
10  Sophronio  I  et  Basilio  et  Hypurgo  scrib(is)  salutem.  Exem- 
plum  libelli  dati  nobis  a  Geminio  ||  Eutychete  colono 
lilteris  nostris  adplicuimus;  et  cum  adliget  aliis  quoq(ue) 
I  colonis  permissum,  curabitis  observare  ne  ampliorem 
locum  memoriae  |  extruat  quam  quod  libello  suo  pro- 
fessas est.  Dat(um)  VIII  kal.  Aug.  Albino  et  Maximo  co(n)s(u- 
libus). 

25  juillet  !2^T.  Voyez  H.\rnai!i;i,  Noliz-ie  degli  Scavi,  1887,  p.  115  ol  Tav.  II(, 
lij,'.  3.  Roem.  Mitth.',  1887,  pp.  203--2I3.  Sciauua,  Bull,  deli  Inst.  di  diritto 


URBS    P.OM.V.  323 

Tom.,  1888,  p.  21  :  Libella  di  Geminio  Eulkheie.  Th.  Mh.mmsex,  Zeiischr.  der 
Savigmjstift.,  Rom.  Abth.,  XXI,  1887,  pp.  ^ÂS-^m .  Étude  hist.,  I,  p.  394,  n.  1. 

On  peut  comparer  VI  lo8o  et  Orelli,  3787,  oii  il  s'agit  de  terres  du  fige  ou 
d'un  rauuicipe. 

L.  2.  Faustina  mater  et  Fauslina  Pia.  épouses  d'Antonin  le  Pieux  et  de 
Marc  Anrèie.  —  L.  3,  quod  excurrit,  l'excédant,  le  surplus,  quand  on  ne  donne 
pas  le  chiffre  exact.  Colens  in  asse,  fermier  qui  reçoit  toute  la  récolte  et  paie 
le  prix  du  fermage  en  numéraire  ;  le  colonus  partiarius  remet  au  propriétaire 
une  partie  de  la  récolte  en  guise  de  fermage.  —  L.  -i,  pariator,  qui  a  payé 
régulièrement  (pariari).  —  L.  7,  memoriola,  une  petite  sépulture.  —  L.  7-8, 
Th.  m  propose  :  const[a\bit  [habitura  ?J  itum  :  le  sens  est  clair.  —  L.  il. 
Th.  m.  propose  :  cum  adl[e]get,  puisqu'il  allègue  (sans  doute  oralement). 

Le  jardin  potager  dont  Eutyches  est  le  fermier  et  oii  il  demande  la  permis- 
sion de  se  construire  un  tombeau,  appartenait  au  collegiiim  magnum  arkarum 
ilivarum  Faustinarum  Matris  et  Piae.  Ce  collège  est  administié  par  deux 
quinquennales  et  six  scribes.  Selon  .Mosdisen  (/.  /.,  pp.  249-2o0).  ce  n'est  pas 
un  collège  proprement  dit.  Après  la  mort  de  sa  femme,  Antonin  le  Pieux  fonda 
les  puellae  Faustinianae,  et  Marc  Aurèle  établit  les  novae  puellae  Faustinia- 
nae  après  la  mort  de  Faustine  la  Jeune.  Ces  fondations  avaient  pour  but  de 
faire  participer  les  parents  pauvres  de  Rome,  ayant  des  filles,  aux  distrilmtions 
de  blé,  au  moyen  des  revenus  de  certaines  terres  affectées  a  cette  œuvre.  Les 
fermages  de  ces  terres  entraient  dans  Varca  Faustinae  matris  et  dans  Varca 
Faiistinae  Piae,  qui  remettait  à  l'administration  frumentaire  les  sommes 
requises.  Ces  deux  caisses  étaient  administrées  par  le  collegium  magnum 
arkarum,  etc.,  ayant  à  sa  tète  deux  quinquennales  et  six  scribes.  On  voit  que 
le  mot  collegium  n'a  pas  son  sens  ordinaire  et  cela  explique  le  titre  étrange  de 
collegium  arkarum  ;  il  désigne  une  sorte  de  conseil  d'administration. 

1372.  Kaibel,  977. 

Aiovùdou    îepeîç   |    Oeoîç    toîç    èTTiK6i,uéjvoiç    Kal    oudpr] 

iepà  I  àvéOrjKav  |  T(iTOç)  AÏXioç  "Epaiç,  |  Oûqpeivi'a  TTauXeîva, 

I  ra^oupfjva  KoG)iàç,    |  T((toç) 'loùXioç  MacTKXiujv. 

C.  I.  Gr..  o9o8.  Oûq)6ivia,  Ofinia  (C.  I.  L.,  IX  2824).  Tai-ioupfîva,  voy. 
VI  14309  :  Camurenus.  0€oi  oi  êiriKeiuëvoi,  c'étaient  les  dieux  dont  les 
statues  étaient  sur  les  bases. 

1373.  Kaibel,  10o2. 

[AÙTOKjpciTopi  Kai'dapi  Thaï  AiXîuj  'AbpiavûJ  '  AvTuuveivuj 
ZepaaiLÙ  E[ij(TeP]eî  Kai  MdpKUj  AùpriXiuj  Kaîcrapi  Kai  [t]lù  ... 
I  ...  ujv  Tfjç  TTpujTriç  Kai  laeTiCTiiç  uriTpoTrcXeuuç  xr\ç  ['A]cr(aç 
Kai  b\q  ve[uj]KÔpov  tOùv  ZePacTTÔiv  vauKXripoiç  Kai  è[uTrô- 
poiç?...]  M(dpKOç)  OùXttioç  Oipuoç  AouecTTiKÔç  |  [îrepiojbo- 
ve[i]Kr|ç  TrapdboHoç  Kai  èm  PaXaveîuuv  ZePacriOùv  ...  tou  ek 
96)aeXiuL)v  crùv  aîravri  tlù  nepi  aÙTov  Ko^miJ  Kai    toîç   d-fâX- 


3â4  c.  I.  I,.,  VOL.  VI. 

)u[a(yiv  —  ]  I  èTT[i]  uTToiTUJV  AouKiou  A[î]\iou  AuptiXîou  K0|LI- 
luôbou  Ktti  TiTOu  I  XeEiiou  AaiepavoO  TTpô  lé  KaX(avbiJùv) 
(I>ÉP(pouapieuv). 

18  janv.  loi.  Ce  sont  deux  fragments  d'origine  incertaine.  Lecture  de 
Kaibel.  Voyez  Borghesi,  OEiivres,  VI,  p.  193. 

Sur  un  autel  trouvé  dans  les  environs  de  Rome  (C.  I.  Gr.,  5911),  on  lit: 
|V\(dpKov)  OùAttiov  0ip,uov  AoiiieaTiKÔv  àpxiepéa  toO  aùviravroç  ïuotoO 
bià  piou,  EuaTcipxnv  Kai  ém  PaXuveiuiv  Zet^aOTUJv,  uiôv  Mdp(Kou)  OùXttîou 
Ao.ueOTiKOû/Ecpeaîou,  —  ktiotou  toû  xe^évouç  Kai  tôjv  év  aÛTÛj  dva- 
Grif^oiTUJv.  Le  père  de  Firunis  était  donc  d'Ephcse  ;  il  est  appelé  fondateur 
d'un  Té|Lievoç  et  l'inscription  de  Kaoiki,,  lO'JS,  est  la  dédicace  de  ce  Té^evoç, 
faite  par  son  lils. 

1374.  Kaibel,  1566. 

'EXmbriqpôpuj  |  ZiriCTavTi  Ka|Xa)ç  ëTr|  Kb'  |)aviî|Li)iç  xâ|piv  Nekuuv 

I  eTTÔricrev  |  koXXtiyîou  I!ujZ;o|U£|voû. 

Selon  Kaibel,  il  s'agit  d'un  collège  fondé  par  un  homme  appelé  Sozoraène ; 
ce  serait  le  seul  collège  désigné  par  le  nom  d'un  homme.  De  Rossi,  B.  c, 
1882,  X,  147  s(i.,  croit  que  koWjitîou  aLuIo|aévou(=  salvo  coUegio)  est  une 
acclamation  adressée  par  le  défunl  ii  ses  confrères.  —  Murât,,  1467,  7. 
C.  1.  Gr.,6376. 

1375.  Dessau.  1956,  Oreei,  2461. 

T(itiis)  Velatius  accensorum  |  velatorum  l(ibftrtiis)  Ganymedes 
sibi  et  I  Claudiano  .  .  . 

1376.  Orelli,  4105. 

M(arciis)  Julius  Victor  |  ex  collegio  li|ticinum  cornicinum. 

1377.  Orelli,  4412. 

Dis  Manibus  .  |  Eiityclieti  Caes(aris)  n(ostri)  |  liberté,  qui 
reliqnit  ]  collegio  sno  dendroph(oruni)   j    (sestertium  mille) 
ii(iimmum),  ut  ex  reditu  j|  omnibus  annis  ei  parentent  |  cum 
rep(ublica)   colleg(i)   dcndropli(orum),  |  aère   coUato   bene  | 
merenti  |  Sura  et  Senec(ione)  co(n)s(ulibus). 

Consuls  de  l'an  107, 

1378.  Gruter,  632,  4.  Marbre  trouvé  près  de  S.  Sébastien. 

M.  Livio  Ceiso,  tabulario  |  scholac  medicorum,  |  M.  Livius 
Enlvclius  1  archiatros  oll(as)  d(edil)  II  |  in  fr(onte)  ped(os)  IIII. 

Sur  les  médecins  de  Rome,  voyez  Ziebarth,  Das  ç/riechischc  Vereiiiswe.ten, 
p.  98  Comparez  VI  9.566.  29805  et  Kaibel,  1759. 


URBS    ROM A.  32o 

Collèges  qui  se  rencontrent  dans  les  inscriptions  de  Rome. 

Collèges  professionnels  : 
Conlegium  aeneatorum,  VI  10:2:21. 
Aeneatores  ou  aeneati,  VI  10:220. 
Sodales  aerari  a  pulvinar(e),  VI  9130. 
Aerarius  statiiarius.  VI  9137. 
Coactor  inter  aerarios...,  VI  918G. 
Conlegium  aniilariuin,  VI  9U4. 

duomvir  ejus. 

locus  sepulchri  in(agnus?). 
Conlegium  aquae,  fin  de  la  rép.  ou  règne  d'Auijusle.  VI  10298.  Von.  fuHoues. 

lex  conlegi  aquae,  1.  3.  '6.  12.  17. 

magister,  raagisterium,  1.  2.  3.  .'i.  7.  8.  9.  15  :  ma;;ister  magistrivc.  1.  17. 

res  hojusce  conlegi,  1.  i. 

suffragium  inire,  1.  7. 

ejeratio,  1.  2-6. 

multa,  passim. 
Argentarii  et  exceptores  iteraque  negotiantes  vini  supernat(is)  et  Arimin(pnsis), 

sous  Dèce,  VI  1101. 
Argentari  et  negotianles  boari  luijus  ioci  qui  invehent,  en  204,  VI  103.J. 

Voyez  pausarii. 
CoUegium  aromatariorum,  VI  38-4. 

mag.  quinquennalis  ejus  lustri  XXIIX. 
Artifex  artis  tessalarie  lusorie,  VI  9927. 

sodalicii  magister  et  hortator. 
Conlegium  aurilicum,  VI  9202. 

mag.  quinq.  ejus.  -         _ 

Collegium  brattiariorum  iiiauratoruui.  VI  9.j. 

Concordiae  collegi. 
Calcarienses.  sous  Auguste,  VI  9223  ;  sodales  calcare(n>es,  VI  9224. 
Exonerator  calcariarius  ;  collegae,  VI  938i.  - 

Conlegium  caprina(riorum)Galla.,  VI 10317. 

magister  ejus. 

decretum  decurionum. 
Caudicarii,  en  389,  VI  1759. 

mensores  PorUienses ,  quibus  vêtus  fuit  cum  candicariis  diuturnumque 
luctamen. 
Codicarii,  VI  1649. 

patronus  et  defensor  corum,  cques  Romaniis. 
Collegium  centonaiioi'inn,  peu  après  .Auguste,  VI  92.>i. 

dccurio. 

arka  reipublicae  collegii  supra  scripti. 
Conlegium  centonariorum,  VI  7861,  7863.  ISiji (dans  la  sépulture  des  OctatiiJ. 


326  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

magister  quiiiq.  ejus  lustri  Xi  et  dccurio,  VI  78G1. 

viatores  coll(egi)  centonariorura,  7861. 

quinquennalis,  VI  7862, 

decurio  conl.  cent.,  VI  7863.  7864. 
Centonarius  a  turre  Mamilia,  N°  1356. 
Conlcgium  centonariorum,  ibid. 

magister  ejus. 
Neapolitani  citrarii.  VI  92o3.  Voy.  eborarii  et  citriarii. 
Coci,  VI  9262. 

scriba  eorum. 
Corpus  corariorum  magnariorum  solatariorimi,  en  287,  VI  1117-1118. 
Corpus  corariorum.  en  287,  VI  1117. 

p(atronus  ?). 
Corpus  coriariorum,  vers  334,  VI  168^. 

reipublicae  corporis  corariorum  iiisiilas  ad  pristiuum  statum  suiim  sccuii- 
dum  ieges  principuin  priorum  impp.  L.  Septimii  Sevcri  et  M.  Aur.  Anto- 
uini  Augg.  restaurari. 

palronus. 
Negotians  coriariorum,  M  1)667. 
Conlegium  coriiicinum,  VI  .^24. 
Coilegiunl  liticinum  corniciimm,  N*^  1376. 
Coroiiariis,  sous  la  rcp.,  VI  169. 

Socii  coronarii,  sous  Auguste,  VI  4414,  conmarii,  VI  441.'). 
Coliegius  cursorum,  VI  9316.  Cfr.  VI  241. 
Corpus  custodiariorum,  en  149,  VI  327. 

immunis  (aiinorum  qualtuor). 
Cult[ores]  Silvaiii  d[endrophori],  en  l'an  07,  VI  612. 

immuucs  ...  collegi  idem  curalorcs. 
Collcgium  dendropliorum,  en  107,  Orei.u,  4412  (N"  1387). 

respubiica  ejus. 
Dendropbori  Matris  dcum  Magiiae,  VI  641. 

Siivanus  deiidrophoriis. 

quinquciiiiaiis  perpeluus,  margaritarius. 
Collegium  dendrophorum  Matris  deum  magnae  Idaeac  el  Attis,  vers  le  règne 
d'Hadrien,  N"  696. 

(luiiKiuonnalis  perpetuus,  margaritarius. 

basilica  llilariana. 
Collegium  deutr(ophorum)  Romaiiorum,  VI  1925. 

quiuqueiiualis  perpeluus  ejus,  uiargaritarius. 
Dendropbori,  sous  Sept.  Sévère,  VI  1040. 
ColiegiiHu  dendrophor.  llomanor.  quibus  e.\  s.  c.  coire  licel,  en  206,  VI  29691. 

honor  quiuquennalitalis. 

populus  ;  per  gradus. 

natalis  collegi. 


LUBS    TxOMA.  3:27 

Dendroph..  VI  29725. 

Diffusor  olearius  en  Baetica,  curator  ejusdem  corporis,  VI  29722. 

curator. 
Negotiatores  eborani  et  citriarii,  sous  Hadrien,  N"  1347.  Voy.  citrarii. 
jus  scholae  tetrastyli  ...  quo  coiiveiiireliir  al)  eis. 
curatores  numéro  quattuoi'  sui  cujusque  auid. 
quinquennalis. 
arca  corporis. 
ordo. 

adlecti  ;  si  alius  quam  uei;i)tiator  eborarius  aut  citriariiis  per  fraudcm 
curatorum  in  hoc  coUegiuiu  adlecUis  esset,  uti  curatores  ejus  causa  ex 
albo  raderentur  ab  ordine.  Etc. 
Gollegium  faenoriorum,  sous  Trajan.  VI  8680. 
Fabri,  VI  9416. 
Conlegium  fabrum  ferrarium.  VI  1892. 

decurio  ejus. 
Gollegium  fabrum  soliarium  baxiarium  centuriarum  III  qui  consi.stuut  in  .scoia 
sub  theatro  Aug(usti)  Pompeian(o),  VI  9404. 
quinquennalis  ejus  perpetuus  et  immunis  Romae  regiouibus  XIIII. 
Coll.  fabr.  tignua..  de  79-83,  VI  9034. 

quinquennalis e/i/slustri  XIIX,  affr.  impérial  et  redemptoroperum  Gaesaris. 
Gollegium  fabrum  tignar.,  de  KM  à  108,  VI  996. 

magistri  quinqueiuiales  ejus  sex  lustri  XXIII.  H  y  a  un  septième  nom,  suivi 
des  mots  :  in  magisterio  defunctus. 
Fabri  tig.,  de  i09  «  ii.3,  VI  321. 

mag.  quinq.  eorum  lustri  XXIV. 
Coll.  fabr.  tignar.,  (de  124  a  128),  VI  148  =  XIV  5, 
magister  quinquemialis  ejus  lustri  XXVII. 
allectus  in  ordinem  decurionum. 
Gollegium  fabrorum  tignuariorum,  de  123-128,  VI  9406. 

magister  quinquennalis  ejus  lustri  XXVII. 
Collegium  fabr.  tiçjn.  (Fastes  des  années  124-133),  VI  10299. 
lustrum  XXVII,  XXVIII. 
quinquennales  duodecim. 
Collegium  fabr.  tignarior.,  entre  198  et  218,  VI  1060. 
[patroni]  sex. 
honorati  sedecim. 
[decuriones]  sexaginta. 
decuriae  sexaginta. 
scribae  sex. 
Collegium  fabr.  tign..  après  198-210.  VT  10300. 
decuriones  a  cos. 

noms  des  décurions  précédés  du  «"  de  la  décurie. 
GoUeg.  fabr.  ...  lustri  XLIII,  de  204  a  209,  VI  941.5^. 


328  c.  1.  L.,  VOL.  VI. 

Collogimn  l'abi'oruin  tignuariorum,  vers  300,  VI  1673. 
Collcgitim  fa[l)r.  tig(narioriini)?],  VI  ;}G78. 

lionoratus  collegi  ejiisdeiii. 

auctoritate  raagistrorum. 

dci  refa  lionoratonim  et  dccuriomini. 
Collegiiim  fabnini  ligmiariorum,  VI  9i0."). 

docuria  décima  ,  22  membres  avec  le  dccnrion. 

dccurio. 

qui  in  hac  decuria  ailecti  eriiil. 

quinquevir  (ejus  ?). 
[Collegiuin]  labr.  tign.,  VI  0407. 

dccurio  ejus,  mort  à  19  ans. 
Faber  lignuarius,  magister  in  fauiiiia,  VI  SMO'.I. 

Scola  [fai)ruin  tign?]ariorum  cl  ...  [iiit('s?]tiiiari()ruui  ...  l'alali,  VI  9-415». 
Tignuaria  Reslituta,  Tignuaria  Victorina  (affranchies  du  collège  ?),  VI  274U. 
Faiancarii  qui  de  ciconiis  ad  templum  cupas  referre  consueverunt,  au  IV«  s., 

VI  1785.  Voy.  paiangarii. 
Collegium  fontanorum,  en  220,  VI  267  ;  fuliones,  en  24-i,  VI  266  ;  fonlaui, 
ibid. 

niagistri  i'ontani  sex,  en  57,  VI  268.  Us  oui  été  en  fonction  successivement, 
car  ils  sont  appelés  :  magister  1er,  liis  ou  semel. 

quinquennalis,  en  226,  VI  267. 

quinquennalis  perpetuns  Imjus  ioci,  en  241,  VI  266,  2. 

leur  procès,  de  220  à  24-1,  VI  266. 
Fullonia  Reslituta,  fa/fra?ichie  des  foulons?),  VI  29159. 
Ciassis  font(anorum  ?),  VI  9422. 

Voy.  coidegiuin  aquae. 
Geruli  ,  sous  Auguste,  VI  9438. 
Decurialcs  geruli,  en  166,  VI  360. 

dispensator  eorum. 
Decuriales  geruli  et  lionore  usi,  sous  Gordien,  VI  1096. 
Horrearii,  \\  188. 

magistri  primi  duo. 
Horrcari  duo,  en  l'an  75,  VI  235. 
Ilorrea  (ialbiana,  VI  236. 

magister. 

Genius  conservator  borreoruui. 
Sodalicium  horreorum  Gailianoruiu  coliorl(ium),  en  159,  VI  338  :  sodaies.  ibid. 

Hercules  Salutaris. 

quinquennalis. 
nor(rearii)  de  h(orreis)  [Galbaiiis)],  VI  682. 
Ilorrea  Gall)iana  cobortium  triiiiu,  N»  1369  et  note, 
llorriarii  très  roborfis  II  et  operari  Galix'iiscs.  sous  Hadrien,  N"  \?)~0. 
Horrearius  (■((i)iiorlis  111,  XI  .588.  Cf.  ><•  1369  noir. 


URBS    ROM A.  329 

Horrea  Leoiiiana.  VI  237. 

Genius  horreoriim  Leonianonim  et  Hercules  Salutaris. 
Inundatores  (?),  VI  9484. 

Collegium  jumeiitariorum,  qui  est  in  cisiaris  Tiburtinis  Herculis,  VI  9i8.j. 
Junctores  jumentarii,  voy.  mancipes. 
Conlegiu  lanii  Piscinenses  soMs/arppwft/i^Me,  VI  1(57. 

magistreis  duo  libertini. 
Lanies  ma[gistres]  servi  duo,  sous  la  rép.,  VI  168. 
Collegium  liticinum  cornicinum.  Voy.  cornicincs. 
Lyntrarius,  VI  9531. 

quinquennalis,  .se.  corporis  lyntrariorum. 
Corpus  magnarioruni,  vers  307,  VI  169(3. 

p(rae)p(ositi  ?)  ejt/.s. 

patronus. 
Corpus  omnium  mancipum,  vers  le  milieu  du  yi'«  siècle,  Vi  17-42. 
Mancipes,  sous  Marc  Aurèle  et  Commode,  après  175,  1016». 
Mancipes  et  junctores  jumentarii  viarum  Appiae  Trajauae,  item  Auiiiae  cum 

raraulis  en  214,  'S"  1326. 
Mancipes  et  junctores  jumentari  viarum  ...  ciae  Veneli  ...  Transpadanae,  en 

226,  N°  1327. 
Corpus  maris  Hadriatici.  lo*/.  navicularii. 
Collegium  marm(orari(irum),  VI  9550. 
Mapuapapiujv  tô  t^voç,  VI  10091.  Oi  rexveîxai,  VI  10090. 
Medici,  VI  9566. 

scriba  eorum.  ' 

Medici,  VI  29805. 

schola  eorum. 

tabularius  scholae  eorum,  N»  1378. 
Mensores  machinarii  frumenti  publie!  quibus  ex  S.  C.  coirc  licet,  en  l'an  198, 
VI  85.  Voy.  Ostia. 

rector  immunis  iterum,  honoratus  tertium. 

quinquennalis  iterum  (éponyme). 
Corpus  mensorum  raachinariorum,  VI  9626,  Voy.  Ostia. 

funeratioium. 

respublica  supra  scripta. 

collegae. 
Mensores  Portuenses,  en  389,  VI  1759.  Voy.  Oslia. 

quibus  vêtus  fuit  cum  caudicariis  diuturnumque  luctamen. 

patronus. 
Merca tores,  sous  Marc  Aurèle  cl  Commode,  après  175,  VI  1620. 
Mercatores  frumentari  et  oleari  Afrari,  au  II"  siècle,  VI  1620. 
Mercator  olei  hispani  ex  provinria  Baolica.  VI  1935. 
Sociae  mimae,  VI  10109. 

Molendinarii,  corporati.  vers  488,  VI  1711  (EdH.  du  praef.  urbi  sur  leurs 
fraudes  et  fixant  les  prix). 


330  C.    I.    L.,    VOL.    VI. 

Nauta  Araricus,  patronus  ejusdera  corporis,VI  29722.  Voyez  Lugudunura  (Lyon). 
Corpus  naviculariorum,  vers  le  milieu  du  7K«  s.,  VI  1740.  Voy.  Ostia. 
Corpus  maris  Hadriatici,  VI  9682. 

negotians  vinarius,  item  navicularius,  curalor  ejus  corporis. 
NaÛK\ripoi  Kai  ëiUTTOpoi.  N»  1873  et  note. 
Negotians  coriariorum.  Voy.  coriarii. 
Corpus  negotiantiura  Malacitanoruin,  VI  9677. 

negotians  salsarius,  quinquennalis  ejus. 
Negotiatores  eborarii  et  citriarii.  Voy.  eborarii. 
Negoliatores  frumentari,  sous  Titus,  VI  81-4.  Voy.  Ostia. 

templum  exstruxerunt. 
JXegotiatores  oleari  ex  Baetica,  sous  Marc  Aurèle,\l  1625  h. 

patronus. 

curatores  duo. 
Negotiantes  vasculari,  en  213,  VI  1065.  Voy.  vascularius. 
Negotiantes  vini  supernat(is)  et  Arimin(ensis),   sous  Dèce,  VI    llol.    Voy. 

argentarii. 
Negotiatores  vinarii,  N"  1328.  Voy.  Ostia. 
Negotiator  vinarius  Luguduni  in  canal)is  consistens,  curalor  et  patronus  ejusdcm 

corporis,  VI  29722.  Voy.  Lyon. 
l'alangarii,  VI  7803.  Voy.  falancarii. 

monimentuni  eorum. 
Corpus  pastillariorum,  en  4.35.  VI  9765  (iiiscr.  chrét.). 

patronus  ejus. 
Corpus  pausai'iorum  et  argentaiioruni,  VI  .318.  Voy.  argentarii. 
Collegiuui  pavimentarioruin,  en  l'an  19,  VI  243. 

(îenius  e]us. 
P(Huarii.  cdil.  du  praef.  urbi  de  36,3,  VI  1770. 
Coilegiuui  peponarioruui  ('.'),  N"  IS-iS. 

curator. 
[Corpus  piscatorum]  et  urinatoruui,  sous  un  Anlouin,  M  10»(). 
Corpus  piscatorum  et  urinatorum  totius  alvel  Til)eris,  quibus  ex  S.  C.  coire 
iicet,  en  206,  VI  1872. 

patronus  ejus  ;  navigatio  scapliarum  diligentia  ejus  adquisita  et  corlirmata. 

patroni  duo. 

quiiKpiennalis  terliuni  ejusdcm  corporis, 

quinquennales  duo. 

curatores  très. 

ex  decreto  ordinis  corporis  piscatorum.  etc. 
Corpus  piscatorum  urinatorum.  VI  29700-29702. 

piscator  urinator  quinquennalis  ter  et  quinquennalis  perpeluus. 

patronus,  honor  patrocinii. 

honoribus  omnibus  per  gradus  lunctus. 

magistri. 


URBS    ROMA.  331 

palroni. 

quinquennales  perpetui. 

magisteriura  qui  egerunt. 

curam  qui  administraverunt. 

curatores  corporis. 

plebei. 
Corpus  pistorum,  eti  104.  VI  100:2. 

quinquennales  II  duo. 

quaestores  duo,  aller  II.  '- 

Collegium  pistorum,  vers  340.  VI  1(592. 

patronus. 
Corpus  pistorum  magnariorum  et  castrensariorum,  vers  le  milieu  du  IV'^  s., 

VI  1739. 
Corpus  pistorum  siliginariorum  (dignissimum  corpus),  VI  i22. 

mensor  perpetuus  ejus  corporis. 
Plumarius  ;  conlegae  ejus,  VI  9813. 
Synhodus  magna  psaltum,  fin  de  la  républ.,  N"  1357. 

curator  ilerum. 

decurionum  sententia. 

magistri  très. 

decuriones  iriginla  unus  (aff'r. .  sauf  trois  ingenui). 
Conlegiu  restionu,  VI  98:i(î. 
Saccarii,  sous  Auguste.  VI  4417. 

Sagari  theatri  Marcelli  cuitores  domus  Augustae,  sous  Trajan.  \I  9oO. 
Collegium  Herculis  Salutaris  cohortis  primae  sagariorum,  VI  .339. 

curatores  ejus  duo. 
Corpus  salariorum,  sous  Constantin,  VI  1152. 
[Collegium]  scabillariorum,  VI  6660. 

ex  de[creto  collegii]. 
Collegium  scabillariorum,  VI  1014o-10i48. 

decuria  X,  XII,  XVI. 
Collegium  scabillariorum,  N"  1336. 

quin(iufnnaiis  ejus  perpetuus. 
Collegium  scabillariorum,  N'^s  13,54  et  1.'];j;j.  Clr.  10403  et  lOiOo. 

(ex)  decuria  II. 

ex  decuria  II  scabillariorum,  [ex]  decuria  V,  decuria  \[,  decuria. 

decretum  curatorum. 

permisu  curatorum 
Operae  [scabillarii  ?],  VI  9862. 
Scaenici,  VI  10092.  10093. 
Arcbiereus  s\nihodi,  VI  101 17. 
Conlegium  sectorum  serrarium,  VI  9888. 
Collegium  speclariorum,  VI  2206, 

patronus  optimus. 


332 


C.    I.    L.,    VOL.    VI. 


Collegium  struc[toruiii],  VI  'M. 

patronus. 
Sliippatores,  V(  1049. 

patronus. 
Collegium  suarioruiu,  vers  310,  M  lOiJO. 

l)atronus. 
Corpus  suaiionuu  cl  coniectuarioruui,  vers  340,  VI  \iM).\. 

patronus. 

auctoribus  patronis. 
Suarii  ;  ordines  qui  suariain  faciuiil,  éilil  du  Pracf.  urbi  de  363.  VI  1771. 
iNegotiator  celeberrinius  suariae  et  pecuariae,  N"  13G1. 
Adores  de  foro  suario,  Vl  37:28. 
Corpus  subedianorum,  VI  9o.j8. 
Marniorarius  subaedaiiiis,  V[  7814  (N"  lOio,  note) 
Corpus  subaediauum,  VI  9.j;i9. 
Corpus  subaediaiioruui.  N"  104i. 
Coilegiiuu  subrutoruui  ciiltoruni  Silvaui,  sous  Titus,  VI  940. 

curator  ejus. 
Susceptorura  Ostieiisiuui  sive  Portueusiuni  autiquissimuiii  cnipiis  oli  ulilitateiii 

urbis  llomae  recreatuni,  vers  le  milieu  de  /F>'  s.,  VI  1741. 
Corpus  tabernariorum,  entre  403  et  408,  VI  9920. 

pedatura  Mercuri,  etc. 

beredes  Leonis,  etc. 

Il  reste  environ  120  noms  de  memb7-es. 
[Taber]?  uarii,  qui  sibi  pecun[iaui  ...  eoiijtra  discipliiiani  Homau[anil  ...  viu- 
dicarc  coiisuever[aiit],  peu  après  368,  VI  I70().  CJr.  910;i.  N'  s  709  et  1368. 
...  panem  populi  contra  ...  [conjsueverant,  X"  7(38. 
...  nouiina  aère  i[ncisoruiu  ...  et  locuui]  speetaculis  et  p|aiieni   ...   contia 

discii)linam]  Rouianaui  dere![ict  ...|,  VI  10099. 
Leopardus  cuui  liiiis.Victor  lilius  IIerculi,Victorinianus  euni  liliis  duoitus.  .N"  I WH. 
Oi  TexveÎTai,  VI  10090.  Voy  uiarmorarii. 
Tonsores,  No  i;5()8. 
Unctores,  Vl  999.J.  Cfr.  6;(7t). 

scriba  eorum. 
Vaseularius,  Vl  99.">2.  Voij.  negoliantes  vaseularii. 

decuriaruui  vasculario. 
Collegiuui  (venatoruiu?),  .sous  Commode,  N"  i;i2(). 
L.  Vestiarius  Trophiuuis,  VI  282.'')l. 
Vinarii,  voy.  negotiatores  vinarii. 
Corporati  inconnus  (de  l'annone?),  en  256,  M  808. 

patron!  ires. 

quinquennales  duo. 

quaestores  1res. 

scriba  tnrporatonun. 


iJRfeS   ROMA.  333 

Collegii  liujus  loci  fiillo,  VI  9428. 

.  .  .  quibiis  ex  s.  c.  coire  licct,  >'<>  ['.ui3. 

Collège  inconnu,  VI  2981 4-298 lo. 

Constituliones  corporis  muninioiita. 

Apparilores,  ministri  sacerdotum  : 
Scribae  arniainentarii,  en  138.  VI,  999. 
Librarii  qnaestorii,  VI  1826. 

L  Qiiaestorius  Cinyra,  libertiis  eorntn. 
Scriba  librariiis  ([iiaestoriiis  trluin  decuriariim,  ajfr.  du  consul  de  742  u.  c. 
VI  1833a.  Cfr.  1833  b  et  1833  c. 

(iecretum  deciirionuni,  VI  1833  a. 

decurionum  permissu,  VI  1833  b. 
Scribae  librarii  et  praecoiies  aedilium  ciiniliuin.  A'"'  cl  III''  siccles.  VI  103. 

ciiratores  duo. 

schola. 
Scriba  librarius  aedilium  ciiriiliiim,  en  214.  VI  I0G8. 

curator  II.  • , 

Scriba  librarius,  N»  1329. 

decretuiu  ordinis 
Lictor  trium  decuriarum.  SOÎ/.S  ^î/^(/sfe,  VI  1833  c. 
Decurialis  liclor,  en  206,  VI  1872. 
Lictores,  sous  Claude,  'S°  1324. 

Lictor  curiatus  a  sacris  publiciis  p.  R.  Quiritiiini,  VI  1892. 
.Vpparitores  praecones  aedilium  veteresYct)  vicarii,  VI  1940. 

monimeiitum  eorum. 
.Vpparitores  aedilicii  praecones  vicarii  veleros,  VI  1947. 

cubiculum  liypaethrum  cnui  ornameutis  suis. 
Apparitor  aedilium,  VI  1948. 

permissu  collegarum. 
Velatius  accensorum  velatorum  libertus,  N  '  I37.'>. 
Vialores  quaeslorii,  en  23S,  VI  810. 

scbolam  vetustate  collapsam  refecerinit. 
Vialores  qui  Caesaribns  et  consulibus  et  praetoribus  apparent  cl  honore  usi, 

en  138,  VI  998.  Cfr.  VI  1892.  1920.  192u. 
Viatores  quaestorii  ab  aerario  Salurni,  à  Pin  l'auslina,  [ciuinc  de  Marc 

Aurèle,  VI  1019. 
Très  decuriae  (viatores  aedilium  |)leliis  leiie  l'apiria\  VI  1933. 

maiiister  trium  decuiiarinn. 
Viator  tribunicius  decuriae  majoris,  VI  193o. 
Vialores  triumvirum  et  (jualtuorviium,  VI  19.30. 

scliola  cum  statuis  et  imaginibus. 
Conlegiuiii  viatorum,  VI  7440  =  1942. 

magister  ejus. 
AedituHS  ;  sodales.  VI  07^). 


334  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

Aedituus  aedis  Concordiae,  VI  2206. 

Aedituus  magister,  VI  2212. 

(lonlegiuni  apparatorum  annaliiiin,  VI  9861.  9862;  annales,  YI  986.3. 

magister  qiiinq.  ejus  iterum,  VI  9361. 

magister  (iiiinqnennalis  ejus,  VI  9862.  986^$. 
Collegiiim  Hdicinum  Romanorum,  VI  2192 

dec(urio)  ou  dec(urialis)  ejus.  âgé  de  8  ans. 
Col(iegium)  f[idicinum7|,  N»  677. 
Sympiioniaci,  VI  4iI5. 

Collegium  symphoniacorum  qui  sacris  publicis  praestu  sunt  qnibns  senatus  coire 
convocari  cogi  permisit  c  lege  Jiilia  ex  auctoritate  Aiigiisti  liidonim  causa, 
sous  Auguste,  VI  4416  =  2193. 
jdollegium]  teib(icinum)  Romanonim  qui  [s.  p.  p.  s.],  sousla  rcp.,  VI  .'î()96. 

magisti'i  quinquiMiuales  ejus  decem  liberiini. 
r,ollegium  tibicinu[m  qui  s.  p.  p.  s.],  VI  3877,  sous  Si/lla. 

[magistri  quinquennales  col]legiei  etc.  Il  reste  3  noms  d'affranchis  sur  10. 

VI  3877. 
Collegium  tibiciuuui  qui  s.  p.  p.  s,,  sous  Tibère.  VI  3877*. 
Collegiuni  tibicinum  et  lidicinum  Houianoruiu  ([ui  s.  p.  p.  s.,  en  102.  VI  2191. 

immunis  perpetuus. 
'l'ibicines  romani  qui  sacris  publicis  pi'aesto  sunt,  en  200,  VI  I0.'i4. 

quiiupiennales  duo,  alter  II. 
("ollegimn  tibiciinnn  llonianorum  qui  sacris  publicis  praesto  sunt,  VI  240. 

<ienius  ejus. 

([uinquennalis  iterum. 
Cdllegiiim  tibicinum,  VI  2.j84. 

Collegium  victiuiariorum  qui  ipsi  [se.  IIa(lriano)ei  sacerdolibus  et  magisiralibiis 
et  sénat  ui  a|)i)arent,  en  129,  VI  971. 

Milites  : 
Milites  cohorlis  \II  urbanae,  e;;  202,  VI  218. 

nedicula  et  ara,  VI  218. 
FiiniieiUarii,  collegae,  sous  Alex.  Sévère,  VI  230. 

slalio. 
Manipulares,  en  118,  N"  1323. 
Commanipularis,  N"  1346. 

Singularis  otiici  praefectorimi  praetorio,  collegae  ejus,  VI  8398. 
Specidatores,  VI  21."). 

scola. 
Speculatores  ? 

scola  vetustate  corrupta  pecinna  publica  restituta.   VI  21."). 
Collegae  (vigiles),  VI  2961. 
Collegium  Martis  et  llercnlis,  en  260,  VI  28!i», 

sacerdos. 


UR^S    ROMA.  335 

Cultures  Deorum  : 
Collegium  Aesciilapi  et  Hygiae,  en  153,  VI  10234. 

Lex  ejus. 

populiis  collegi. 

ut  ne  plures  adlegantiir  (iiiam  numerus  supra  scriptus  (/.  e.  LX),  et  iit  in 
lociim  defuiictoiiim  Inca  veniant  (aie)  et  lilirii  adiegaiitnr,  etc. 

arka  nosta. 

funeraticiiim. 

qiiinqiiennalis  ;  f|uiii(|iiennalis  perpetiitis. 

paler  collegi,  mater  collegi. 

immunis. 

curatores  duo. 

natalis  collegi. 

ordo  collegi  nostri  decrevit;  hoc  decretum  ordini  noslro  placuit  in  con- 
venlu  pleno  ;  decretum  universoruni. 
Decnria  bidentalis,  VI  567;  decuria  sacerdolum  bidtiitalinni,  VI  ;'>G8.  N' s  C8G. 
687. 

quinquennaiis,  VI  567.  N"  686. 
Collegium  Apollinis,  X»  1365. 
Apollinis  sacerdos  solus  vittatus,  VI  101 17. 
Collegium  Bonae  Deae,  VI  2239,  et  la  note. 

lionorata  ob  magistratum  collegi  Bonae  Deae. 
Collegium  Concordiae  Augustianoruni  familiae  castrensis.  VI  8532.  Voy. 

les  coll.  domestiques. 
Sodales  ballatores  Cybelae,  VI  2265. 

Sagari  theatri  Marcelli  cultores  domns  Augustae,  e?i  104,  VI  956. 
[Ciiltores]  douius  divinae  Augustae.  sous  Hadrien  (?),  VI  253. 

curatores  quatlnor  anni  prinii,  VI  253. 
Collegiimi  sahitare  Tortunae  Reducis,  VI  10251. 
Collegium  (Herculisj,  VI  285. 
Sanctissimo  Hercuii  Invicto  corporis  custodiariorum,  en  149,  VI  .327. 

immunis  annorum  IV. 
Collegium  Herculis  Salularis  cohortis  primae  sagariorum,  VI  339, 

curatores  duo. 
Sodalicium  (Herculis  Salularis?)  horreorum  Galbanornm  colinrtiiini  (III),  en 
159,  VI  338. 

quinquennaiis. 
Collegium  jumentariorum  qui  est  iu  cisiaris  Tibuitinis  Herculis,  VI  9485. 
Imaginum  donuis  Augustae  cultores,  sous  Galba,  en  68,  VI  471. 

curatores  anni  secundi  quinque. 
Collegium  (Isidis'.'),  VI  349  ;  corporali,  ibid. 

populus  collegi. 

quaestura. 

templum. 


336  ("'•    I     L.,    VOL.    M. 

CoUegiura  Isidis  Triumphalis,  VI  355, 
sacerdos. 
adlcctor  collegi. 
Collège  d'Isiset  de  Serapis  (?),  N"  1349. 
Sodalicium  Jovis  Conservatoris  eursoriim  Caesaris  nostri,  VI  :2-4l.  Cfr  VI  9;')l(l. 

Genius  cjus. 
Collège  de  Jupiter  0.  M.    Doiiciienus,  Hur  l'Aventin ,  Vi  -iOG;  ciiilores  oh 
colitores  luijus  loci,  ibid  ,  I.  7. 

caiididati  et  patroui,  VI  40G.  408.  413. 
sacerdotes  et  candidat! ,  VI  409. 
notarius  ou  scriba,  VI  406.  407.  408. 
pater,  VI  406.  408. 
principes  cultorum,  VI  406. 
curator  templi,  VI  406. 
sacerdos,  VI  406.  412.  413. 
lecticarii  dei,  VI  406. 

contulerunt  in  fabrica  templi,  VI  409.  Cfr.  10292. 
r.ultores  luijus  loci  (se.  Jovis  0.  M.  Heliopolilaiii),  VI  422. 
sacerdos,  sacrorum  (=  a  sacris). 
lustrum  Damarionis  sacerdotis. 
Collegium  Jovis  0.  M.  Salutaris,  VI  42.5. 

aedem. 
Lares  Saliitares  ,  VI  459. 

Cultores  Larum  Aug.  rationis  patrimoni,  sous  Septimc Sévère,  VI  1038. 
Conservi  et  Larum  Penatium  (sodales),  dans  la  maison  impériale,  VI  .582. 
Cultores  Larum  et  liiiaginuni  domus  Augustae,  en  l'an  108,  VI  9.58. 
Collegium  magnum  Larum  et  imaginum  doiiini  invidi  Antonini  Pii,  VI  671. 

servus  actor.  Voijez  la  note. 
Socii  cultores  Larum  et  Imaginum  Aug  ,  en  159,  VI  307. 

curator  iterum. 
Collegium  Larum  praedio[rnra  ...  et]  Dianae  Ha  ....  quod  conslitutum  fuera|t 
vicinis]  peteiitibus,  [(|ui]bus  locum  ad  consecrandos  Lar[es]  statio  v[icen- 
s(imae)  da]ri  jussit,  en  108,  VI  455. 
Collegium  sanctissinuiui  (|uod  consistit  in  praedis  Larei  Macedonis  in  curia, 
au  W  siècle,  VI  404. 
curia. 
Collegium   salutare  (quod   consistit  in  praediis  Galbanis?),   sous  Hadrien, 
N'o  1.332;  vilici  praediornm  Galbanorum  ti'es  et  plehs. 
iramunes  très. 

liste  de  53  Jioms  d'affranchis,  a/fmnchics  {■!)  et  esclaves  (II). 
(Collegium)  Larum  Volusiauorum,  sous  les  Flaviens,  dans  la  maison  impériale. 
VI  10266.  10267.  Voi/ez  les  coll.  domestiques. 
decurio  Larum  Volusiauorum. 
Collegium  Lib{eri)  [P(atris)]  cl  Silvani.  VI  242. 
Genius  colle.,  jj. 


ÙRBS    ROMÀ.  337 

Collegium  Liberi  Patris  et  Mercuri  negotiaiitium  cellarum  vinariarum  novae 
et  Arruntianae  Caesaris  nostri,  en  102,  VI  8826.  Voy.  les  coll.  domestiques. 
Coll.  Liberi  Patris.  VI  8796. 

quinqiicniialis  (Aug.  1.  a  cura  amicorum). 
mater  ejus. 
Archibucolus  dei  Liberi,  vers  330,  VI  i67o. 
Spira,  sous  Marc  Aurèle  et  Vérus,  (?),  VI  261.  ^ 

ierofanta. 
Spira,  sous  Septiine  Sévère,  VI  461. 

in  praediis  suis  sacrariuni  dei  Liberi  ciiiii  aedicula  etc.  dederuiit  spirae. 
Voyez  Velabrenses. 
ZiTCipr)  iepd,  N"  1372. 
Collegium  Marlis  ?,  VI  480. 

patronus  et  quinquennalis  perpetuus. 
Collegium  Martis  et  Herculis,  en  266,  VI  2819.  Voyez  milites. 

sacerdos. 
Collegium  cultorum  (Matris  deum  et  Navis  Salviae),  VI  494. 

magister  ejus. 
Sodales  ballatores  Cybeiae,  VI  2263. 
Collegium  dendrophorum  Matris  Deum  Magnae  Idaeae  et  Attis.  Voy.  les  collèges 

professionnels,  p.  326. 
Collegium  Aelianorum  sanctissimum  Miiiervae  Salu[taris],  a  Hadrien  par  un 

affr.  impérial,  VI 978. 
Minervae  et  Fortunae  sacrum,  en  l'an  129,  VI  327. 
honorât!  et  decuriones. 
quinquennalis. 
Collegium  Numinis  dominorum,  quod  est  sup  lemplo  divi  Claudi,  a  l'époque 
des  Flaviens,  VI  10231». 
constitutor  ejus  (T.  Flavius  Aug.  1.  Trophimus). 
Collegium  incerlum.  Numini  domus  Augustae,  en  112,  VI  342. 
Sodalicium  Solis  Invicti,  VI  717.  Cfr.  336.  734. 
magister  anni  primi,  VI  336.  717. 
dec(urio)  ou  dec(urialis),  VI  717. 
summagisterio  anni  primi  illius,  VI  734. 
Soli  Invicto  Mithrae  et  sodalicio  ejus,  actores  de  foro  suario,  au  11^  ou  Ilh  s., 

VI  3728. 
Co[llegium  dei]  invicti,  VI  10232. 

curatores. 
Collèges  mithriaques.  VI  47.  86.  377.  740.  1673,  vers  330.  2131,  au  JV^  s. 
pater  patrum,  VI  86. 

magister,  pater  sacrorum  summi  invicti  Mitrai,  vers  330,  VI  1673. 
defensor.  magister  et  pater  patrum,  VI  47. 
pater  deorum  omnium,  VI  377  et  la  note. 
pater  patrum  dei  Solis  invicti  Mithrae.  VI  2131. 

32 


338  c.  I.  L.,  yoL.  VI. 

magister,  VI 1675.  2151. 
de  decem  primîs,  VI  86. 
fratres  et  sorores,  VI  377  et  la  note. 
Corpus  pausariorum  et  argenlariorum,  VI  348. 
Collogium.  Cultores  Silvani  d[endropliori  ?],  en  97,  VI  642. 
curatores  duo. 
iramunes  duo. 
Fratres  et  sorores  (coll.  de  Silvain  ?),  VI  377. 
Silvanura  nionolilluim  sanctuni  de  suo  d.  d.  sodalibus,  VI  675. 
Collegiiim  subruloniin  cultorum  Silvani,  sous  Titus,  VI  940. 

curator  ejus. 
Cultores  Silvani,  sous  Nerva,  VI  950. 

aliectores  duo,  idem  immuiies. 
Sodaliciuni  Silvani  et  Liiriim,  en  108,  Vi  030  {affr.  impérial). 

decuriae  numéro  IllI. 
Collegium  Silvani  Aureliani,  en    177,  VI  631;  familia,  VI  632;  collegium 
Silvani,  VI  3713  ;  collegium,  VI  37.^6.  Ce  sont  les  gladiateurs  de  L.  Aureliu$ 
Verus. 
curatores  duo,  VI  631.  3713. 
initiales  ejus  collegi,  VI  631. 
ordo  potestatium  et  cuiti  doctores,  Vi  632. 
allector  collegii,  VI  3756. 
Collège  inconnu.  Templum  sancti  Silvani  Salutaris,  quod  est  in  ho[rt  ...  ejt 
praedio  illius,  en  115,  VI  543. 
dece(m)annalis,  VI  543. 
Collegium  Silvani  (esclaves),  VI  612. 
Collegium  (Silvani  Augusti),  VI  636. 
Sodalicium  dii  Silvani  Pollentis,  VI  647. 
patronus  ejus. 
imraunes  sex. 

decuria  principal!.';,  decuria  ....  decuria  Thymelici. 
biatores  très. 
Collegium  Silvani  ;  Silvanus  et  collegium  ejus  sodalicium,  VI  10231. 
locus,  in  quo  aedilicata  est  scliola  sub  porticu  consacrata  Silvano. 
immunes  et  curator  et  pleps  uni  versa  collegi  ejus. 
Silvano  Salutari,  VI  3716. 
Collegium  Velabrensium,  VI  467  et  note. 
curator  et  restaurator. 
fratres. 

p(lebs  ?)  ejus  collegii  regionis  XI. 
Cultor(es)  [Venerjis  Cnidiae,  dans  le  monumentum  Marcellae,  VI  4872.  Voy. 

nos  Additions. 
(Collegium]  salutare  ...  atorum.  de  165-171,  VI  1013. 
curator  ejus. 


URBS    ROMA.  339 

CuJtor,  VI  833. 

Collegium  hujus  loci,  sous  Caracalla  et  Geta.  VI  94:28. 

fullo  ejus. 
Collège  religieux.  VI  2279. 

sacroriim  (^=  a  sacris). 
Qui  in  hoc  templum  contulerunt,  en  l'an  5.  VI  813. 

magister. 
Qui  in  hoc  templum  contulerunt.  en  l'an  86.  VI  813, 
Synodus,  VI 10117. 

archiereus  synhodi  et  Augg. 

Collèges  domestiques. 
Dans  la  maison  impériale  : 
Gonlegium  castrense,  VI  8336. 

Collegium  Concordiae  Augustianorum  familiae  castrensis,  VI 8332.  Cfr.  VI 8331  : 
conlega.  8323  :  coUega  ;  voy.  N»  960,  note.  VI  8.333  :  familla  castrensis. 

plebs  ejus,  VI  8332. 
Familia  castrensis,  VI  8332.  8333.  N"  1363.  Ct'r.  Gonlegium  castriense,  VI 8336. 
Collegium  cocorum  Aug.  n.,  quod  consistit  in  Palatio  ;  corpus  qui  sunt  inhac 
stationem,  VI 7438.  Collegium  cocorum  Caesaris  iio.^tri,  VI  8730.  Cfr.  VI  9262  : 

scriba  cocorum. 

arca  eorum. 
Cubicularii,  VI  8768.  8769.  8773. 

scriba  (Domitiani  Caesaris  libertusi.  VI  8768. 
.   scriba  (Vitalis  Aug.  1.),  VI  8769. 

décurie,  VI  8773. 
Decurio  cubicularius  (divi  Aug.  l.>,  VI  3747. 
Sodalicium  Jovis  Conservatoris  cursorum  Cae.<aris  nostri.  VI  241. 
Collegius  cursorum,  VI  9316. 
Decuriones  in  hac  curia  qui  comveniunt,  en  88.  VI  ,>il. 

Curam  agentibus  duobus  liberlinis  immunibus  a  magisterio. 
Decuriones  scribae  cubiculari,  en  196  ou  197.  VI  lOol. 
Decuriones  scribae  et  unctores  Augfusti),  VI  8312. 
Decuriones  Larum  Volusianorum,  VI  10266.  10267. 
Collegium  Germanorum,  VI  8802.  20216,  et  les  notes  après  les  S^'^  849.  976. 

decuria  Albani,  decuria  Montani. 
Sodalicium  horreorum  Galbanorum  cohortium,  en  159.  VI  338  ;  sodales,  ibid. 

quinquennalis. 

Pour  les  horrearii,  voyez  ci-dessus,  page  328. 
Corpus  lecticariorum  Caesaris  (scil.  Claudii  ?).  VI  8872. 
Lecticarii,  VI  8873. 

decurio  (M.  Ulpius  Aug.  1.  Erastu.'ii  eorum. 

ex  permisso  decreti. 

scribae  eorum  duo. 
Lecticarii  Britannici,  VI  8873, 


340  C.    1.    L..    VOL.    TI. 

decurio  eorum. 
Ministratores,  VI  8914. 

decurio  eorum. 
Farailia  raonelalis,  VI  239. 
Familia  monetaris,  VI  298. 

ofTicinatores  et  nuramulari  oflicinaruni  argentariarum  familiae  monetari. 
Collegium  Liberi  Patris  et  Jlercuri  negoliantium  cellarum  vinariarum  novae  et 
Arrunlianae  Caesaris  nostri,  en  102,  VI  8826. 

ob  immunitatem  (d'un  servos  verna  dispensatoi'  de  Trajan). 

curam  agentibus  anno  primo. 
Ostiaiii,  VI  8961. 

scriba  eorum. 
Paedagogi  puerorum  a  capite  Africae,  en  198,  VI  1052. 
Praegustatores,  VI  9003  ;  collegium  praegustatorum,  VI  9004. 

procurator  eorum,  VI  9003.  9004. 
Collegimn  (Corinthus  Caesaris  n.,  pedisequus  rationis  voluptuariae),  soui  Trajan, 

VI  232. 
Collegium  sanctuar(ii),  VI  9036.  .4  un  afjr.  impérial. 
Scribae,  voy.  decuriones. 
Collegium  speclariorum,  VI  2206. 

patronus. 
Speclariarii  domus  Palatiiiar(um),  VI  86o9;  discentes  speclariarii,  «6.;  sodales, 

ib.  ;  praeposilus  eorum. 
Ex  domo  Caesarum  libertor.  et  servorum,  quod  (cot,  9053*)  est  collegi  taber- 

naclariorum,  VI  9053,  9053*. 
Collegium  tabernaclariorum,  sous  Tibère  ou  Claude,  VI  ÎJ183b. 

aedituus  ejus. 

immunis. 
Unctorcs,  VI  9093.  Voy.  decuriones. 

decurio  eorum. 
Velari  castrenses,  VI  5183». 
Vena tores,  collegium,  sous  Commode,  N"  1320. 

epistulam. 

Collegium  salutare  Fortunae  Reducis.  VI  10251. 
Imaginum  domus  Aug.  cullores,  en  68,  VI  471. 

curatores  auni  secundi  quinque. 
Cultores  Larum  et  Imaginum  domus  Augustae,  en  108,  VI  938. 
Conservi  et  Larum  Penalium  (sodales).  VI  582. 
Cultores  Larum  Aug.  rationis  patrimoni,  sous  Sept.  Sévère,  VI  1038. 
Collegium  Larum  praedio[rum  ...]  et  Dianae  Ba  ...,  en  168,  VI  433. 
Decuriones  Larum  Volusianorum,  VI  10206   10267. 
Sodaliiciumi  Silvani  et  Larum,  en  108,  VI  630. 

decuriae  n(umero)  IlII. 

T.  Claudius  Aug.  lib.  Fortunatus  a  cura  amicorum. 


URBS    ROM A.  341 

Collegium  Liberi  Patris,  VI  8796. 

Collegiura  magnum  Larum  et  iraaginum  domni  invicti  Antonnii  Pii,  VI  671. 

collegi  servus  actor, 
Collegium  magnum  (Larum  Caesaris  nostri),  VI  692. 
Collegiura  magnum,  VI  10-2.j2-I02o4. 

scriba  ejus  (a/fr.  impérial).  VI  10252. 

scriba  ejus  (ajfr.  de  Marc  Aurèle  et  Vériis),  VI  10233. 

viator  ejus  (a/fr.  impérial),  VI  1023-i. 
Collegium  magnum  arkarum  divarum  Faustinarum  Matris  et  Piae.  5  juillet  227, 
N°  1371. 

quinquennalis  Faustinae  Matris. 

horti  olilorii,  juris  collegi  magni  etc. 
Collegium  Aelianorum  sanctissimura  Minervae  Salu[taris],  sous  Hadrien.  VI 978. 
Collegium  Numinis  dorainorum  quod  est  sub  templo  divi  Claudi,  Vi  10251  a. 

constitutor  ejus  (T.  Flavius  Aug.  1.  Tropliimus). 
Collegium  salutare  iquod  consistit  in  praediisGalbanis  ?),  sous  Hadrien,  \"  1332. 

vilici  praediorum  Galbanorum  très  et  plebs. 

immunos  très. 

liste  de  53  noms  (38  affranchis,  4  affranchies  et  II  esclaves). 
Collegium  Silvani  Aureliani,   en   177,   gladiateurs  de  L.  Aurelius    Verus, 
VI  631  ;  farailia,  VI  632  ;  collegium,  VI  .3756;  collegium  Silvani,  VI  3713. 
Voyez  ci  dessus,  p.  338. 

Socii  (M.  Ulpio  Aug.  lib.  Menophilo),  en  126,  VI  4228. 
Go\\^%\nm  (esclaves  impériaux),  sousTrajan.W 'io'i. 
Collegium,  au  11^  siècle,  VI  3756. 

allector  collegi  (Feli.v  Aug  1.  a  veste  gladiatoria). 
Collegium  (escl.  et  affr.  impériaux),  en  126,  VI  8741. 

ex  permisso  decurionum  et  populi  ejusdem  collegi. 
Collegiura  (escl.  et  affr  im/jeVjrt«<j3> Caesaris  n(ostri) ...  decuriarura  ..,  N'^  1330. 
Collegae  (esclaves  impériaux),  en  164,  VI  552. 

Oarinus  Augustor.  nn.  servus  ped[isequus]  Nymphas  posuit  etc. 
Frater  et  conlega  (escl.  impér.),  VI  9531. 

Collegae  d'un  affr.  impérial,  qui  fuit  a  frumento  cubiculariorura,  VI  8771, 
Sodales,  aedituus  de  moneta,  VI  675. 
Collège  inconnu  (maison  impériale),  VI  245. 

haec  decuria. 
Bis  honoratus  et  bis  honorata,  affr.  impériaux,  VI  5744. 
Collège  inconnu  de  la  maison  impériale,  VI  8639  (fastes  des  années  47-51 

et  65-68). 
Collegium  (d'affranchis),  sous  Antonin  le  Pieux  ou  Marc  Aurèle.  VI  3756. 

allector. 
Collège  inconnu  (de  la  maison  impériale?),  VI  9044.  10348.  N"  988. 

decurio,  VI  9044. 

«accrdotium,  Vi  9044.  10348. 


342  c.  I.  L.,  VOL.  VI. 

arca  publica,  VI  9044.  10348.  i\°  988. 

cert[amina  ?],  VI  9044. 

sacerdotes  et  honorati  et  decuriones,  VI  9044. 

sacerdotales  decuriones,  VI  9044.  Ts'"  988. 

nuraerus  decurionura,  VI  9044. 

deciirionatus  gratuitus,  VI  9044. 

cenaticum  dupliim  decretuin,  VI  9044. 

honorati  et  sacerdotales,  VI  10.348. 

sacerdos,  VI  10348.  N°  988. 

honorati,  VI  10348. 
Collège  d'esclaves,  en  l'an  753  u.  c,  VI  87.38. 

decuriones  servi  quattuor. 
Collège  d'affr.  et  escl.  impériaux  de  750  à  754  n.  c,  VI  10ô9o  (Fastes). 

decuriam  émit  ou  craerunt. 
Collège  d'esclaves  et  afjr.  impériaux,  en  l'an  18,  VI  244. 

decuria. 

decurio  iterum,  quaestor  iterum. 

in  sua  quaestura. 
Collège  de  la  maison  impériale,  sous  Claude  et  Caligula,  VI  10302. 

decurio  iterum,  quaestor  iterum. 

decurio  tertium,  quaestor  tertium. 

quinquennalis  immunis  triplicarius. 

ex  consensu  decuriae  universae  —  publiée  dederunt. 
Collège  inconnu  de  la  maison  impériale,  fastes  de  47-51  et  65-69,  VI  8639  = 

X  6637. 
Collegium  (maison  impériale),  sous  Trajan,  VI  252. 
Collège  de  la  maison  impériale,  en  1 12,  VI  .^42. 
Collegium  inconnu,  en  126,  VI  8744. 

[ex  pjermisso  [decurionjum  et  populi  ejusdem  collegi. 

Ex  domo  Scriboniae  Caesaris  lii)erti  libertae,  et  qui  in  hoc  monumentum 

contulerunt,  VI  26032. 
Maison  de  Livie  (voy.  page  222)  : 
Collegium  magnum  tribunorum  divae  Augustae,  VI 4305. Cfr.  4012:  trib(unus) 
Augustae. 

honoratus  (cjus  ?),  VI  430.j.  20216. 
Dans  le  monument  des  esclaves  et  a/franchis  de  Livie,  on  trouve  beaucoup 

de  dignitaires  de  collèges  ;  voy.  p.  222  et  VI  21383,  en  l'an  8. 
Liberti  et  famiiia  (Liviae  Aug?),  VI  21418. 
Collège  d'affr.  de  Livie,  VI  2288. 
decurio,  quaestor,  sacerdos.  :::     . 

Ex  domo  Caesarum  et  Liviae  libertorum  et  servorum,  VI  21415. 
Ex  domo  Caesarum  (scih  Caius  et  Lucius)  ...  libertorum  [et  servorum]  qui  in 

hoc  monumentum  contulerunt,  VI  5818.  Cfr.  VI 21415. 
Maison  de  Marcella  Minor  (ollae  distributae  e4  ioscriptae,  «»  /-a»  -  iO^. 


URBS    ROM A.  34S 

Voyez  pages  226-227. 
Germani  Ti  Germanici  (Claude),  VI  4345. 
decurio. 

Dans  les  maisons  privées  : 
Colliberti  {dans  le  mon.  des  Abuccii),  VI  8117 
Maison  de  l'affranchie  Acte  : 
Cubicularii,  VI  8767. 

scriba  eorum. 
CoUegium  Agrippianura,  VI  I02oo. 
Familiae  A.  Allieni  et  familiae  Pollae  Minuciae  Q.  f.  (AlUenus  fut  préleur  en 

705  a.  u.  c),  VI  5961.  Cfr.  6068. 
Libertorum  et  libcrtarum  et  familiae  G.  Anni  C.  f.  Cor.  Pollioni?,  VI  7395- 
7429  (VI  7398  est  de  l'an  1). 

decurio,  VI  7397. 
Liberti  et  l'amilia  Aiitoni  Isochrysi,  VI  H998. 
Coilegium  Antonianum,  VI  1920. 

quinquennalis  ejus. 
Conliberti  et  conlibertae  (Appuleiorura),  N'^^  1343.  1344. 
Liberti  G.  Arreni  Marciani  et  qui  in  hoc  monumentura  tuendum  contiilerunt, 

YI  12361. 
Libertorum  et  familiae  L.  Arrunti  L.  f.  (consul  en  l'an  6),  VI  5931. 
Libertorum  Arruntiae  Camilli  filiae  Camillae  (petite-fille  du  précédent),  VI  5932. 

Gurante  illo. 
Decuriones  et  familia  (.M.  Asinii  ?),  VI  10352. 
Famiiia  quadrigaria  Atei  Capitonis  panni  chelidoni.  sous  Auguste,  VI  10046. 

quaestor  éponyme. 

decuriones. 
Conliberti  et  conlibertae  (VI  13411)  des  Auruncei,  VI  13402-13414. 
Liberti  et  familia  (Camilli  ?),  VI  9323. 
L.  Ganini  Batraci  decurione  (sic),  VI  7990. 
Decuriones  et  familia  panni  russe!  G.  Ceioni  Maximi,  VI  10045. 

quaestor  éponyme. 
Univers!  colliberti  (de  Titus  Cispius  ?),  VI  14838. 

permissu  universorum  collibertorum. 
Liberti  et  familia  Ti.  Claudi  qui  Epagathionis,  VI  15019. 
Decuriones  Goccei  l(ocatoris  ?),  VI  10100. 

curatores  quinque. 
Familia  Goccei  et  liberti,  VI  9320. 
Collèges  des  esclaves  et  affr.  de  T.  Cocceius,  en  l'an  16,  VI  10237. 

quaestores  tcrtium  duo. 

de  decurionum  sententia. 

ea  loca  quae  Titus  patronus  decurionibus  suis  adtribuerât. 

ex  pecunîapii'bnca.    ■'"■'■ 
Liberti  et  familia  M.  Corneii  Maturi,  VI 9322.         -..-•■     v 

curator. 


344 


I.  L.,  VOL    vr. 


Collegium,  à  un  cubicularius  de  L.  Domitius  Appollinaris.  consul  en  97^  VI 9310. 
Liberti  et  familiae  Domili  Fausti  et  Maecenatiae  ejus,  VI  16936. 
Collegium  familiae  ...  Julianae,  VI  10257. 

ex  decreto  [decurionum]. 

[mag.]  q(uin)q(uennales). 
Libertorum  et  decurionum  familiae  P.  Licini  Silvani  eorum  qui  in  eo  faciendo 

pecuniam  contulerunt,  VI 10258.  Cfr.  ScniEss,  p.  29. 
Leibertorum  et  leibertarum  C.  Maecenatis  L.  f.  Pom.  et  qui  ad  id  tuendum 

contulerunt.  VI  21771. 
Famille  de  Marcia,  VI  9534. 

decretum  decurionum. 
Familia  Messiana  et  Clodiana,  VI  22437. 
Liberti  et  familia  P.  Munali  P.  f.  Pollia,  VI  22646. 
Liberti  et  libertae  et  familia  Ser.  Mutilli  Ser.  f.  Vot.,  N°  1330. 
Libertei  et  familia  L.  Noni  L.  f.  Pap.  et  Antoniae  libertae,  VI  23006. 
Liberti  libertae  et  ex  familia  Octaviai  C.  f.  C.  n.,  qui  ad  id  emendum  contulit 
(sic),  VI  23328. 

curatores  duo. 
Liberti  et  familiae  P.  Paqui  Scaevae  et  Flaviae  C.  f.  Scaevae,  sous  Auguste, 

VI  1484. 
Liberti  Petroniorum  Mamertini  et  Septimiani,  fin  du  11^  siècle,  VI  23991. 
Liberti  et  familia  Phileti  Aug.  1.  et  Marciae  Cinnamidis,  N°  1325. 
Familia  Pollae  Minuciae  Q.  f.,  VI  5961. 
Familiae  et  liberti  Pr.,  VI  9268. 
Liberti  libertae  Prisci  Aug.  1.  Gamiani,  VI  10245. 
Locus  familiae  Salvidienae  Q.  f.  lUif(ae),  N-'  1353. 
Liberti  Samiari  Quintiani,  en  136,  VI  10242. 
Mon.  des  afjr.  de  L.  Sempronius  Atratinus,  peu  après  Auguste,  VI  6832-6850. 

dccurio,  VI  6838. 
Collegium  quod  est  in  domo  Sergiae  Luci  filiae  Paullinae,  item  co[nserv]i  ex 

domo  eadem,  VI  9149. 
Collegium  quod  est  in  domu  Sergiae  Paullinae,  VI  9148.  10261.  10262. 
Collegium  familiae  Sergiae  L.  f.  Paullinae,  VI  10260.  10263. 
Collegium  ni[ajorum]  et  inino[rum  ...?]  qui  sunt  in  domo  etc.  VI  10264. 
Liberti  et  familia  M.  Servili  Erotis  et  Serviliae  Callipolis,  VI  26401. 
Maison  des  Statilii  (voyez  pp.  234-235.  Scinicss,  Die  roein.  coll.  [un.,  p.  27)  : 

Familia  T.  Statili  Tauri  patris.  consul  en  44,  VI  6213. 

Conlegium  commorientium,  VI  6215.  6216.  Cfr.  VI  10414. 

Ex  conlegio,  VI  6217;  de  conlegio,  VI  6218.  6219;  sodales,  VI  6221. 

Unctores,  VI  6376. 

HominesCXXX,  VI  6221. 
Liberti  et  libertae  P.  Turpiii  Blcsami,  VI  27779. 
Liberti  et  familia  M.  Valeri  Eupori  et  Valeriae  Epictesis,  VI  27998 
Familia  et  liberti  Vitelliorum,  VI  9321. 


UR6S   ROMA. 


345 


Maison  des  Volusii  (voyez  pp.  238  239,  VI 1833  a  b  c  et  295liD.ScinEss,p.  28)  : 
Conlcgium  casiriense,  VI  7281, 
Collegium  castresem,  VI,  7281». 
De  collegio,  VI  7282  ;  collegae.  VI  7369. 

Collegium  incertum  (d'esclaves  et  d'a/Jr.  de  le  gensVoIusia  ?j,VI  18.S3*  *>  «. 
decretum  decurionum,  decurionum  permissu. 

Maisons  non  désignées  : 
Colliberti,  VI  15078, 

permissu  collibertorum, 
Conliberti  et  conservi,  VI  7233, 
Decuriones  et  familia,  VI  10356-10358. 
Familia  VI  9288,  9289, 

aedilis,  quaestor  terlium,  VI  9288, 

in  aedilitate  decurio  adlectus  ex  ronsensu  decurionum  et  familiae  voiun- 
tate.  ibid. 

aedilis  et  ex  decrelo  decurionum  pro  mag(istro)  j(uri)  d(icundo),  VI  9289. 

in  sua  aedilitate  decurio  lectus  est  et  ei  aes  a  familia  conlatum  est,  ibid. 

in  magisterio  niortuus  est  annonim  naUi  XX,  ib.  V 

Familia,  vi  9409. 

magister  in  familia,  i)raef(ectus).  dec(urio). 
Familia  et  liberti.  VI  9268. 
Familia,  ?<o  1334, 
Familia  ludi  magni,  VI  10168. 
Liberti  et  familia,  VI  5420, 
Decurio  in  familia,  VI  10373. 
Sepulcrum  libertorum  et  familiae  . . .  ,  VI  6068. 
Libertorura  et  familiae  , . . ,  nffr.  et  esclaves  portant  des  gentilices  différents, 

tons  précédés  de  decessit,  VI  9102. 
Collegium  (du  summum  choragium?),  VI  10084, 
Liberti  et  libertae  et  familia  . . , ,  VI  29519, 

Collèges  funéraires  divers  : 
Commorientes,  VI  10414,  ' 

Collegium  mulicrum,  VI  10423. 
Corpus  Per.severantiiim,  I\°  1044. 
Kosaries,  sous  la  rép.,  VI  169. 
Sodales  viae  Lavicanae,  N"  l.'îOl. 
Violaries,  sous  la  rép..  VI  169. 
Conlegeis.  VI  10413. 
Conlegium  (à  un  cubicularius),  M  9296. 

lex  collegii  ;  populus.  - 

custos  monumenti. 
Collegium.  en  155,  VI  10297.  ■  ; 

coDventus;  lex  a  Q.  Cornelio  . , ,  dicU. 


■^4(1  ••,.  1.  t.,  roL.  vc. 

Collegium,  VI  10330.    ■ 

curatores  a  cura  soluti  quattuor. 

minister  servus. 
Collegium,  sous  Vespasien,  VI  10350. 

nomina  adscripserunt  decurionum  decem. 

curatores  duo  locura  coliegio  et  Nvmphis  d.  û. 
Collegium.  VI  10420. 

Collegium,  du  temps  de  Germanicus,  N°  1338. 
Collegius,  N-^  133o. 

Collegius,  N°  1360.  A  un  enfant  de  cinq  ans  . 
KoWtîïiov,  N«  1374. 
Decuriales,  VI  6719. 

decuria  V. 
Vos  sodales  meos  cuuctos  rogo,  VI  5886. 
Sodales  {d'un  carrucotechnites),  VI  10081 . 
Sodales,  VI  10681. 
Sodales,  coUegae,  VI  12744. 
Sodales.  VI  20107. 
Sodales,  VI  22462. 
Sodnlicium,  VI  6869. 
Collège  d'affranchis  de  l'an  731  ».  c,  VI  10287. 

mag(istri)  VIII. 
Collège  inconnu,  en  741  u.  c,  VI  9290-9294. 

triumvir,  (luaestor,  tribunns,  VI  9290. 

triumvir,  VI  9290,  9291. 

quaestores  duo,  VI  9291.  9292.  9293.  9294  (éponymes). 
Collège  inconnu  des  années  750-754,  u.  c,  VI  10395. 

decuriara  émit  ou  emenint. 
Collège  inconnu,  en  l'an  1,  VI  10377.  N"  1214. 

dccurio. 

decurio  iterum. 
Collège  inconnu  ;  fastes  de  l'an  66,  VI  10288. 

quaestor. 

viator. 

quinquennales. 
Coll.  inconnu,  en  l'an  94,  VI  2oi527. 

solarium  refeccrunt,  etc. 
Collège  inconnu,  VI  9544. 

locus  datus  ex  décrète  decnrioniim. 
Collège  inconnu,  VI  10289. 

quinqueunalis  perpeluus. 

immunes. 
Collège  inconnu,  VI  10295 

quinquennal is.  .:.i:.l- . . .  ;.. .j  .^.  «  .. 


TRBS    ROMA. 


^4^ 


Collège  inconnu,  VI  10302, 

decurio  II,  decurio  III. 

quaestor  II,  quaestor  III. 

quinquennalis  immunis  triplicarius. 

ex  consensu  decuriae  universae. 
Collège  inconnu,  VI 10333. 

curator  Iterum,  quaestor,  solus  sine  suffragis  ex  omnium  sentenlia  eodem 

anno  decurionum  ordine  adscitus  et  curator  in  kal.  Jan.  designatus. 

Autres  collèges  funéraires  non  spécifiés  : 
Adlectus,  VI  10290. 
Aed(ilis?),  VH0291. 
Aed(ituus?),  VI  10291. 
Arca  pul)iica,  VI  14113. 
Curator.  VI  5682.  1032-4.  10327.  lO.-^.^O.  10.o27. 

curator  iterum,  VI 10333. 

curator  tertium  VI  o730.  10329. 

curator  in  k.  Jan.  designatus,  VI  10333. 

curator  primus,  VI  5683.  10328. 

curator  quinquennalis,  Vri0334-10336. 

curatura  sua,  VI  21383. 

curatores  duo,  VI  10338  ;  quaUuor,  VI 10325. 

curagentes,  N"  1319. 
Décuries,  VI  10395-10400. 

[in]  decuria  fu[nctiis].  VI  10337. 

ex  decreto  decuriae,  VI  10356. 

decuriam  émit  ou  emerunt,  VI  10395. 

ex  decuria.  VI  10396.  10399  (an  16)  ;  (ex)  decuria  II,  VI  10403.  10405  ; 
ex  decuria  III,  VI  10400.  10404  ;  (ex)  decuria  tertia,  quarta,  VI  10401  ; 
decui-ia  sexla,  VI  5501  ;  ex  decuria  VIII,  VI  10398-10402  ;  decuria  XII,. 
VI 10397. 

ex  consensu  decuriae  universae,  VI  10302. 

decurio,  VI  4889.  4970.  .5208.  .5531.  10340-10394.  xN»  1214.  en  lan  l. 

N»s  1319.  1352. 
Decuriones,  VI  10295.  10346.  10350-10394. 

nomina  decurionum,  VI  10.350. 

decretum  decurionum,  VI  10341.  .^"  1331. 

(iecr.  decur.  et  populi,  VI  10351. 

decuriones  et  famiiia,  VI  10352.  10357. 

decuriones  et  plebs.  VI  10353. 

permissu  decurionum,  VI  10353.  10354. 

decurio  iterum,  en  l'an  1,  VI  10302.  N^  1214. 

decurio  tertium,  VI  10302. -  •  • 

Fasses  et  ades  des  co//è(/es,  VI  10280-10297. ,  v-  ■  -     •  • -- 

Fastes  de  731  u.  c,  VI 10286-10287.  ..^.«.-i  -'  ,::::,i^::Z. 


348  c.  I.  L.,  VOL.  VI, 

Fastes,  vers  l'an  66,  VI  10288. 
Immunis,  VI  10321.  10322.  10323.  10363. 

immunis  perpctuus,  N"  1318. 
L(5XC0//e(jf)ï,  VI5179. 

Liste  des  membres  enterrés,  pendant  les  années  27  à  29  de  notre  ère,\ï  10293. 
Magister.  VI  10310.  10311.  10313.  10314.  10316.  10318.  10324. 

mag(istri)  VIII,  VI  10286. 

magistri  sesquiplicares  duo,  VI  10295. 

raagister  anni  I  et  II,  VI  10312. 

magister  III,  VI  10315. 

magisler  designatus,  VI  10319. 

socii  duo  in  magisterio.  VI  10320. 

magistri  quinquc  liberlini,  N°  1331. 

magistri  vices  agens,  VI  10306. 
Magister  quinquennalis,  VI  10301.  10303.  10303.  10308. 
Munerc  functi  ter,  VI  10345. 
Pecunia  publica  universi  dederunt,  VI  10410. 
Praefectus,  VI  10313. 
Quaestor,  VI  10288.  10333.  10340.  10341.  10343.  10344.  N"  1319. 

quaestor  iterum,  VI  10302.  10313,  10349. 

quaestor  terlium,  VI  10302.  10318. 

quaestores  quartum  duo,  VI  10322. 

quaestores,  VI  10342. 

quaestor,  decurio,  ou  decurio,  quaestor,  VI  10340-10344.  Ti"  1310. 
Quinquennalis,  VI  10288.  10295.  10304.  10309.  N"  1321. 

quinqueiinalis  III,  VI  10307. 

quinq.  perpetuus,  VI  10289. 

quinquennalis  iuimunis  triplicarius,  VI  10,H02. 
Quinquevir,  VI  10347.  Cfr.  VI  9405. 
Schola,  IN»  1319.  VI  10344. 
Tribunus,  VU  0318.  10306. 

tribunus  iterum,  VI  10311. 
Viator,  VI  5179.  10288. 

Collèges  composés  de  membres  d'une  famille  : 
Ancliaria,  VI  24581.  Ancliari,  N«  1351. 
Argenti,  VI  10268. 

Totu(ni)  genus...  [A]thanasioruiii.  VI  7649. 
Auguriorum,  VI  10269.  Auguria,  VI  11232. 
Bcnedicta,  VI  2279.  Uenodictus,  VI  16932  :  hoc  nomen  inposuerunt  sodales 

sibi  et  suis  et  poslerisque  eorum. 
Caesariani,  liberti  libertae  posterique  eorum,  VI  10256. 
Dionysiarin,  après  Hadrien,  VI  7006. 
AYIKOAI,  VI  23287. 
Eucharius,  vi  10270, 


DRBS    ROM A.  349 

Eventiorum,  VI 10271. 
Eugeniorura,  VI  10272. 
Eusebiorum,  VI  3497.  8.j13.  1027;1 

heroum  —  quod  ad  nos  per  gradus  ht-reditarios  perveuit,  VI  8513. 
Eutychionim,  VI  1027-4.  EÛTUxiç,  VI  204iî3. 
Frucluariorura,  VI  10273. 
Gaudentiorum,  VI  10276. 
ropTiwviç,  VI  18329. 
Horatiorum,  VI  3324. 
Hylochari,  VI  11005. 
Innoccnti,  VI  22628. 
Magnaciorum,  X°  1322. 
Melaniorum,  VI  10277. 
Naucelliorum,  VI  10278. 
Aelerna  doraus  01y(m)pioruin,  VI  5174. 
Pancraliorum,  VI  10279.  10280-10282. 
Pelagiorum,  VI  10283-10284;  familia  nostra:  collegium  eoruiu. 
Pesidii.  VI  10285. 
Petrei,  VI  9477. 

Collpgiuni  Phylletianorum,  VI  10239. 
nPOKOni,  VI  21812. 

Simplicioi'Lim.  VI  3324.  :...-. 

Trcmiliorum,  ><^  1341. 
Valeriorum,  VI  27918-9. 
Velineianorum,  VI  10265. 
ut  sepeliendi  [sint  ex  meis  qu]i  superaverint  —  [meae]  religionis  homines, 

VI  10411. 
at  religionem  pertinentes  meam,  VI  10411. 
Collegium,  VI  10416.  10417. 

Rutilia  Prepusa  hune  collegium  constituit  con  L.  Cerbario  Bono  conjuge  suo, 
libertis  iiberlabusque  posterisque  eorum. 

Socii  monumenti  : 
XXXVI  socii  qui  in  eo  monumento  contulerunt,  en  l'an  748  u.  c.  sur  la  via 
Appia,  VI  11034-11034. 

hujus  monumenti  curatores  duo. 
Socii,  de  l'an  5 ;  socii  ejus  monumenti,  VI  10294. 

in  conventu  habendo  —  decreveruut. 

curator. 

socium  eum  adsciverunt. 
Qui  recte  soci  monumenti  sunt,  24  noms,  dont  9  femmes,  en  l'an  9.  S°  1342. 

curatores  duo. 
Qui  sunt  hujus  monumenti  soci,  en  l'an  36,  VI 10409. 

curatores. 

pecunia  publica  decurionum  décrète. 


350  c.  i.>  t„  VOL..  VI. 

Dama  et  socii  octo,  N*  1345, 

Soci,  VI  10332.  10358.  10378  (d'un  même  monument). 
curator  sociorum  secundus  ;  is  monumentura  ex  peciinia  coUata  sociorum 

aedilicavit  arbitra  tu  suo,  etc.  VI  10332. 
in  perpetuum  immunitas  data  est,  VI  10332. 
decurio,  VI  10358.  10378. 
Si  quis  hoc  monumentum  socciorum  (quinque)  vendiderit,  VI  29289. 
.Monu[mentum  sociorum],  VI  10331. 

curatores  duo  (mie  femme). 
In  monumento  suo  et  socciorum,  VI  6874. 
Monumentum  fecerunt  socei  sibi  et  sueisque,  VI  10415. 
Curatores  monumentum  faciundum  curarunt,  VI  10338. 
Socii,  VI  6069. 

curator. 
Sociei,  VI  10422. 
Soci,  VI  10418. 

Sociorum  (sépulture),  VI  10421. 
Sociorum  quinque  (sépulture),  "S"  1389. 
Decurio  idem  socius.  VI  103G9. 
Quel  liacc  nomina  sociorum  aboleverit,  VI  10407. 
In  hac  societate  primus  curator  factus  est  et  hoc  monumentum  aedificandum 

curavit  socisque  probavit,  VI  10326, 
Gontulerunt,  VI 10408, 

Collèges  divers  : 
Juvenes  Oecianis,  VI  26. 
Collège,  YI  245. 

Genio  hujus  decuriae. 
Deo  Sancto  Marti,  par  le  palronus  et  quinquennalis  perpétuas,  VI  480. 
Minervae  et  Fortunae  sacrum,  par  un  quinquennalis,  en  129.  VI  527. 
Sodaios,  VI  675. 
Collegium  incertum,  Vi  807. 

adicctus. 
.  .curatura  functus. 
Collège  inconnu,  VI  832.  Voyez  la  note. 

decurio. 
Sodales  Scrrenses,  VI  839,  N»  715, 

quinquennalis. 

schola,  mensuralia, 
Collegium  zcunitorum,  VI  693. 

Genius  ejus.    . 

magistri  sesquiplicares  duo. 

decuriones. 


VIP    PARTIE. 
Britannia. 

.  1.  L.,  VII.  Inscriptiones  Britanniae  latinae,  éd.  Ae.m.  Hlebner,  1873. 

\ .  Mteffni  ( Chic hes ter). 

Collegium  labrorum  et  qui  in  eo  [sunt?],  sous  les  Flaviens,  VII  1 1. 

1379.  "VII  1 1.  TaJjle  de  marbre;  bons  caractères,  Cfr.  Addit.,  p.  305. 
[NJeptimo  el   Minervae  |  lempliim   |  [pr]o   sainte   do[miis] 

(livinae   |  [ex]   aucloritate   [Ti(beri)]   ClaiKl(i)   |   [Cojgidiibni 
r(egis?),  I('ga[li]  Aiig(iisli)  ii(ostri)  Bril(anniae),  ||  [collejgiiim 
fabror(um)  et  qui  in  eo  |  .  . .  d(e)  s(iio)  d(aiit),  donante  areara 
[Clemjenle  Piidentini  fii(io). 

Orelli,  1.538.  Cfr.  E.  Klebs,  Prosopogr.,  I,  p.  .363,  n"  677.  Hlebner  con- 
jecture que  Cogidubnus  est  un  roi  de  l'époque  des  Flaviens.  investi  des  fonctions 
de  legatus  Augusti.  Il  compare  Julius  Cottus,  praefecctus  Segusinonim{\  7231). 
Le  surnom  Cogidubnus  n"est  pas  siir;  la  terminaison  est  celtique;  voy.  Holder, 
Altkeltischer  Sprachschatz,  s.  r.  duhno  -.  l\  pour  régis  est  un  cas  isolé,  et 
ce  roi,  gouverneur  de  province,  est  sans  exemple.  Cfr.  Tac,  Agric,  14  :  quae- 
dam  civitales  Cogidumno  régi  donalae.  Voy.  la  note  de  Hlebner .  Celui-ci 
pense  que  ces  fabri  étaient  des  militaires.  Il  proposerait  de  lire  et  qui  in  eo  cor- 
pore  sunt  (tfr.  XII  1929,  plus  loin),  s'il  y  avait  assez  de  place.  Orelli  lit  :  qui 
in  eo  loco  consislunt,  ce  qui  doit  être  rejeté  pour  la  même  raison.  La  lecture 
et  qui  in  eo  sunt  est  de  Heischfeld,  Gallische  Studien,  III,  p.  12  (248 1;  cette 
formule  distingue  des  fabri  les  membres  qui  n'exercent  pas  ce  métiei-.  Etude 
hisl.,  I,  pp.  341-346.  II,  p.  240. 

Hlebner  attribue  l'inscription  au  règne  de  Vespasien  ou  de  Domitien,  a  cause 
de  la  paléographie  et  de  la  mention  de  la  domus  diiina. 

2.  Af/uae  Suli»  (Bat h). 

Colegium  (deae  Sulis  Minervae),  au  II''  siècle,  VII  39. 
Colegium  fabricç(nsium),  au  11^  siècle,  VII  49. 

1380.  VII  39.   Fragment   d'épistyle,   trouvé   dans  les  débris  d'un 
temple.  Beaux  caractères  du  ne  siècle. 


352  c.  I.  L.,  VOL.  vil. 

C(aius)  Protaciii[s  Libo  Ti(berius)  CJlaudius  Ligur  [sacer- 
(doles)  reslituto  cjolegio  longa  séria  [annornm  abolilo  aedem] 

I  deae  Snlis  M[inerv]ao  nimia  veliisl[ale  conlapsam  sua  pec]u- 
nia  refici  et  repingi  cur[aruiil  idcmque  piobarunl]. 

Suppléments  incertains.  Orelli,  20S2  ;  cfr.  III,  p.  169. 

1881.  VII  49.  Grand  cippe.  Beaux  caractères  du  u»  siècle. 

Jiilius  Vita|lis  fabricie(n)s[is  leg(ionis)  XX  V(aleriae)  V(ic- 
Iricis),  I  stipendior|iiiTi  IX,  an(n)orn(m)  XX  ||  IX,  nalione  Be|lga, 
ex  colegio  |  l'abrice  elaluls,  li(ie)  s(ilus)  e(sl). 

Orelli,  4079.  Ce  soldat  était  attaché  à  une  fabrique  d'armes.  On  peut  lire  : 
ex  colegio  fabric(a)e  ou  fabrice(nsium).  Etude  hist.,  1,  p.  275.  II,  p.  240. 

3.  M»ea.  Legio  II  Aug.  (Caerleon  on-Usk). 

Veter[ani]  et  ho[norati]  legionis  II  Aug.,  sous  Marc  Aurèle,  VII  103. 

1382.  VII  105    Bons  caractères.  Pierre  brisée. 
lm[p(eralori)  Caes(ari)]  |  IM(arco)  Au[reIio]  |  Anlo[nino]   | 

Ang(nslo)    [Pio],    |    vele[rani]    |)    et    ho[norali]    |    leg(ionis) 

II  A[iig(ustae)]. 

La  legio  lï  Aug.  campait  à  Isca;  le  nom  actuel  Caerleon  vient  de  castra 
legionis  et  le  nom  d'Isca  est  conservé  dans  celui  de  l'Usk,  Il  reste  plusieurs 
inscriptions  de  cette  légion  et  de  ses  vétérans.  Voy.  la  notice  de  Huebner,  p.  37. 
«  Ilonorali  sunt  qui  honoribus  functi  sunt  in  collegio  veteranorum.»  [Huebner]. 
Etude  hist.,  I,  pp.  366-367. 

4.  Col.  JLindUê»»  (Lincoln). 

Apolline(n)s(es),  VII  179. 

Mercurie(n)ses,  Ephem.  epigr.,  III,  p.  312,  n.  179. 

1383.  VII  179.  Fragment  d'une  grande  pierre,  peut-être  d'un  épistyle. 
[A]pollinp(n)s(es?). 

138i.   Ephem.  epigr.,  III,  p.  312,  n.  179.  Fragment. 
Vic(toriae),  [TJhrupo  Mercure(n)sium. 

Thrupo  est  peut-être  un  esclave  d'un  coUcgium  Mercurensium. 

5.  Mtunnuut  (Ualton  Chesters), 

Collegium  conservorum,  VII  572. 
1383.  VII  572.  Table  de  pierre. 


BRITANNIA.  353 

[Dis  Manibus...]  |  Hardaliojnis,  |  colleginm  |  conser(vo- 
rum)  b(ene)  m(erenti)  p(osuit). 

Hardalio,  nom  d'esclave,  est  la  même  chose  que  ardelio.  [E.  H.]. 

6.  AtÊf%hogtnnna  (Birdoswald).  C,  VII,  p.  141. 

Venatores  Bannie(n)ses,  VII  830. 

1386.  VII  830.  Autel.  Bons  caractères. 

Deo  sancto  |  Silvano  ve|natores  |  Bannie(n)ses  s(acrum). 

Le  nom  de  Bannienses  vient  d'un  oppidum  ou  castellum  appelé  Banna.  dont 
l'emplacement  est  inconnu  ;  voy.  C.  I.  L.,  VII,  p.  141.  Venatores,  chasseurs  du 
cirque;  cfr.  XII  lo90,  plus  loin.  Etude  hist.,  II,  p.  157. 

7.  JBretneniunt  (High  Bochester),  C,  VII    p.  178. 

CoUegium  (deae  Minervae),  VII  1035. 
Consacranei,  entre  219  et  222,  VII  1039. 

1387.  VII  1035.  Autel  trouvé  dans  les  ruines  d'un  grand  édifice. 
Deae  Mi|nervac  et  |  Genio  col|legi,  Caecili(ns)  Oplatus  Iri- 

b(unns),  ||  v(oto)  s(olulo)  li(bens)  m(erilo). 

Au  même  endroit  on  a  trouvé  deux  autres  autels  dont  voici  les  inscriptions, 
VII 1033  :  Deae  Minerve^  Jul(ius)  Carantus  s(ingularis)  cfonsularis).  VII 1034  : 
Deae  Sanctae  Minervae.  Flacius  Severinus  tri(lmnus)  ararn  dédit.  Sur  Optatus. 
voy.  le.V  1388. 

1388.  VII  1039.  Table  de  marbre;  bons  caractères. 

Deo  Invicto  Soli  soc(io)  |  saeriim,  pro  salute  et  |  incolumi- 
tate  imp(eratoris)  Caos(aris)  M(arci)  Aiireli  Antonini  Pii 
Felic(is)  |  Aiig(usti),  L(ii(miis)  Caecilius  Optalus,  |  trib(iinus) 
coh(orlis)  I  Vardiil(lorum)  ciim  con[sa]lcraneis,  votiim  libe(n)s 
[solvit  aedemq(ue)]  |  a  solo  exlrucx[it  d(e)  s(iia)  p(ecunia)?]. 

Ces  consacranei  sont  probablement  le  même  collège  qu'au  iN'«  précédent,  car 
le  dédicant  est  le  mémo.  IIl'kbner  (Index,  p.  338)  le  range  parmi  les  collèges 
militaires.  C'est  une  inscription  mithriaque;  voyez  F.  Cumont,  Textes  relatifs  à 
Mithra,  n"  -48d.  Vila  Gord..  14.  Tertull.,  ÀpoL,  16.  L'empereur  est  pro- 
l)ablement  Elagabale  (219-222). 

8.  ntaiutn  Bulgiutnf  (Birrens).  C,  Vil,   |).    186. 

Cultores  dei  Mercurii,  VU  1069.  Cultores  coi(umnae)  ligni(ae)  ejusdera  dei 
(scil.  Mercurii),  VII  1070. 

23 


354  C.    I.    L.,    VOL.    VII. 

1389.  VII  1069.  Caractères  élégants. 

Deo   Mercu]rio,  Jiil(ius)  Creslcens  sigill(nm)  |  col(iimnarn) 

lign(eam)  cnll(oribiis)  ejiis  (1(p)  s(iio)  d(edit).  |1  V(o(um)  s(olvit) 

I(ibens)  m(eri(o). 

Orklu,  2393.  Lecture  de  Mommsen  dans  Orelli-Henzen,  lll,  p.  207.  On  avait 
a  tort  trouvé  ici  un  censor  snjiUontm  (Hknzen,  B.  d.  /.,  1851,  p.  89).  La 
columna  lujnea  est  une  statue  en  bois  de  Mercure  ;  voyez  N°  suivant. 

1390.  VII  1070.  Rase  ;  caractères  élégants. 

Nnm(ini)  Aiig(iisli),  deo  iVIcrc(urio)  |  sign(um)  posuleriint 
culltores  col(nmnae)  ||  ligni(ae)  ejusldem  dei ,  ciir(anle)  j  In- 
g(enuio)  Rufo.  |  V(otiim)  s(olverunl)  l(ibentes)  m(erito). 

On  a  lu  a  tort  coUi<jiii(wn)  ;  voyez  le  N"  précédent. 


VHP   PARTIE. 
Africa. 

C.  I.  L  ,  Vlll.  Inscriptiones  Africae  latinae,  coll.  G.  Wilmanns. 

Pars  I.  Inscriptiones  Africae  proconsularis  et  Numidiae,  1881. 

Inscriptionum  Africae  proconsularis  suppl.  edd.  R.  Gagnât  et  J.  Schmidt, 
commentariis  instr.  ,1.  Schmidt,  1891. 

Inscriptionum  Numidiae  suppl.  edd.  R.  Gagnât  et  J.  Schmidt,  commentariis 
instr.  J.  S<:hmidt  et  H.  Dessai',  1894. 

Pars  II.  Inscriptiones  Mauretaniarum,  1891. 

I.  PROVINCIA  BYZACENA. 

1.  E,eitii».  Leptiminus.  (LamtaJ.  C,  VIII,  p.   14. 

Juventus  curiae  Ulpiae. 

1 39 1 .   R.  Gagnât,  BiiU.  du  Comité,  189o,  p.  69,  n.  3.  Ann.  ép.,  1896,  n.  32. 

...  I  Qiiir(ina)  Calii[l(lo],  |  aedil(i),  q(iiaestori)  aer(ari),  1 
pontifici,  praef(ecto)  |  j(iire)  cl(iciindo),  antisliti  salcrorum, 
juven||tus  cur(iae)  Ulp(iae)  |  patrono. 

i  392.  R.  Gagnât,  Bull,  du  Corn.,  189o,  p.  69,  n.  4.  Ann.  ép.,  1896,  n.  33. 

L(ucio)  Aemilio  Ad|Iulori,  anlistiti  sacrorum  Lilberi  Patris 
ciiri|ae  Aug(ustae)  anni...;  |  curia  Aug(HSta)  pajlrono  ob 
meri|ta  sua  pecunia  |  posuit. 

Sur  les  curies  africaines,  voyez  VIII  14683  (N'^  1414).  A  Lambèse  (C,  VIII, 
p.  283),  il  y  avait  une  curia  Julia  (VIII  2696),  une  curia  Augusta  (VIII  3293), 
une  curia  Hadriana  Félix  veleranorum  leij.  111  Aurj.  (V1I[  18214.  18234). 
Liber  est  honoré  par  la  curia  Aug.  de  Leplis,  qui  a  un  prêtre  attaché  au  culte 
de  ce  dieu.Ailleurs,  les  curies  portent  le  nom  du  dieu  qu'elles  honorent  (VIII 829  : 
curia  Caelestia.  3293  :  curia  Salurnia.  3302  :  curia  Jovia.  14613.  14683). 
Voy.  C,  VIII,  p.  1101.  En  Afrique,  il  n'y  a  pas  de  collegia  juvenum  ;  la  juven- 
tus curiae  les  remplaçait  peut-être.  Gfr.  'S"  1421.  A  Lambèse,  on  trouve  des 
seniores  dans  une  curie  :  curiae  Sabinae  seniores  qu[oruin  noinina  i(nfra) 
s(cripta)  s(unlj],  Vlll  2714. 


3o(J  «..     I.     L.,     VOL.     VIII 

Ligne  5,  anni  Le  numéro  de  l'année  (de  la  curie  ?)  devait  suivre,  mais  a  été 
laissé  en  blanc.  Voyez  Gagnât.  /./.,  pp.  69-70. 

2,  Atnntaetlara  (Heidra).  C,   pp.  50.1198. 

Deçà  si,  sodalis. 

1393.  VIII  1 1549.  (=  379).  Ephem.,  V  265.  Sur  un  cippe. 
Sic  ego  pro  merilis  [aiidjio  |  nomineque  saliitor  | 

Et  siim  post  obiliim  Félix,  cui  |  cari  sociales  | 
Hoc  tiliilo  fixerunt  noimen  aelernum.  | 
Decasi,  valete  et  semper  |  hareiia  placete.  | 
Vix(il)  an(nis)  XL... 

Félix  est  craplové  avec  deux  sens,  comme  nom  propre  et  comme  adjectif.  — 
Decasi  est  le  nom  des  sodales  :  ce  sont  probablement  des  chasseurs  du  cir- 
que (vcnatores)  ou  des  gladiateurs.  Voy.  Étude  hist.,  U,  pp.  13-4.  157.  — 
BuECiiELER  {AnlhoJo(jia  latina,  572)  cite  cette  pièce  parmi  les  hexamètres.  Au 
premier  vers,  il  lit  :  [cap]io  et  il  met  en  note  :  velut  praemia  mortis.  —  Cfr. 
VIII  15895  (N"  1418)  :  Duddasi  contnbernales. 

2.  Mnctnria  (Ilr.  Makter).  C,  pp.  79.1219. 

Universi  dendrofori  et  sacrati  utriusipie  sexus,  sous  Probus  (1),  N>' 1391. 
Corpus  fulionum  qui  in  id  aedilicium  contulerunt.  N"  1392. 
sacerdos,  antistes. 

1394.  VIII  11813.  Ephem.,  V  1175. 

C(aio)  Sextio  C(ai)  f(ilio)  Papir[ia]  |  Marliali,  trib(uno)  mil(i- 

tiim)  legionis  I[lil]  |  Scythicae,  proc(uratori)  Aiig(usti)  ab  actis 

urbis,  p[roc(iiratori)]  |  Aug(iisli)  inler  mancip(es  quadragesimaei 

liallianim  et  ne|gotiantis  (=  negotianles),  proc(uratori)  Mace- 

<loniae;  qui  ||  ob  memoriam  T(ili)  Sexti  Alexaiuiri  |  fratris  sui 

inlatis  (sestertium)   L  mil(ibiis)   reipub(licae)  |  col;oniae)  suae 

Mactaritanae  epiilalicium  ex  j  usiiris  curialibus  die  nalali  fralris 

siii  I  (piod  annis  dari  jussit;   ob  quam  liberalitate(m)  |  ejus 

statiiam  iiniversae  ciiriae  d(ecrelo)  d(eciirionum)  pec(unia)  sua 

aosuer(unt). 

Uv.nm  iiK  Vn.i.EKossK  dans  l;i  lîew  critique,  7  juill.  1881.  C-li.  de  l'Acad. 
des  hiscr.,  1881  (Xl|i,  \).  281.  Bull,  critique,  V  (1881),  p.  339.  On  voit  ici  que 
W  procuralor  q\iadra(jesimne  (ialliarum  Iranchail  les  différends  entre  man- 
cipes  et  neqotinlores,  ce  (pii  est  important  pour  comprendre  toute  l'administra- 
tion des  impôts  indirects  (vecligalia}.  [Tu.  M.j.  Sur  le  proc.  ab  actis  urbis^ 


BYZACENA.  i557 

qui  est  nouveau,  voyez  la  note  de  Th.  M.  Il  s'agit  des  acta  publica  (Tac,  Ann., 
13,  31  :  diurna  urbis  acta;  vita  Conim.,  lo;  vita  Alex.,  6).  Les  affranchis 
impériaux  ab  actis  (\l  8674)  ou  adjutor  ab  actis  (VI  8693)  étaient  sous  les 
ordres  de  ce  procurateur  qui  était  chevalier. 

1893.  R.  Gagnât.  Bull.  arch.  du  Comité  des  travaux  historiques,  1891, 
p.  509.  Année  épigr.,  1892,  n.  18. 

M(atri)  D(enni)  M(agnae)  I(daeae)  Aug(iislae)  sac(rum),  |  pro 

salule  irap(eraloris)  Caes(aris)   M(arci)   [Aiireli   [Probi?]  Pii 

Felicis  Aug(usli)  |  totiusque  divinae  domiis,  |  Q(uintiis)  Arel- 

lius  Oplatianus,  ]  e(j(ues)  R(omanns),  sacerdos,  perfecjtis  rite 

sacris  cerînoriim  crioboli  el  laii  roLoli,  sutrragio  ordiinis  col(o- 

niae)  siiae  Mactaritan(ae)  |  comprobatus  autistes,  siim(p)|libns 

suis,  tradentibus  |  Rannio  Salvio,  eq(iiite)  R(omano),  pon[ti- 

fice,  et  Claudio  Fausto    saeerdotibus,  una  cum  [  universis  den- 

droforis  |  et  sacratis  ulriusque  sexus  |  v(otum)  s(olvit)  I(ibens) 

a(i)imo). 

Sur  un  autel  destiné  à  perpétuer  le  souvenir  d'un  criobole  et  d'un  taurobole 
offerts  pour  le  salut  de  renii)ereur  par  un  personnage  considérable  de  la  civitas 
Mactantana.  Q  Arellius  Optatianus.  Il  s'agit  probablement  de  l'empereur 
Probus  (276-28:2)  dont  le  surnom  est  martelé.  Q.  Arellius  est  sacerdos  de  la 
Magna  Mater.  Il  est  même  antistes,  ce  qui  désigne  un  degré  plus  élevé  du 
sacerdoce;  ce  terme  se  rencontre  encore,  dans  le  culte  de  la  Magna  Mater,  à 
Cherchel  (VIII  9401,  ci-après),  mais  pas  en  dehors  de  l'Afrique.  Q.  Arellius 
parait  avoir  offert  ce  taurobole  a  l'occasion  de  sa  promotion.  La  nomination  a 
été  faite  par  les  fidèles  de  la  déesse  et  approuvée  par  les  décurions.  —  Cernus 
(Képvoç)  désigne  les  vases  oii  l'on  recueillait  les  rires  du  taureau.  —  Tradenti- 
bus se  dit  des  assistants  de  celui  qui  fait  le  sacrifice.  —  Dendrofori,  c'est  le 
collège  des  adorateurs  de  la  Magna  Mater;  sacrati  ulriusque  sexus,  ailleurs 
religiosi  (VIU  84o7),  c'est  l'ensemble  des  fidèles  et  des  initiés  (R,  Cag.nat). 
Voyez  le  commentaire  de  Gagnât,  Bull,  cité,  pp.  î)09-514, 

1396.  P.  Galxkler.  Bull.  arch.  du  Comité  des  travaux  historiques,  1893, 
p.  124  et  suiv.  —  Colonne  votive  en  calcaire,  cylindri((ue,  ayant  en  son  milieu 
une  niche  rectangulaire  avec  un  bas- relief.  Gelui-ci  leprésente  Racchus  (Liber), 
s'appuyant  de  la  main  gauche  sur  un  thyrse  et  abaissant  la  main  droite,  qui 
tenait  sans  doute  un  canthare,  vers  un  quadrupède  placé  à  son  côté  (une 
panthère?). 

Au-dessous  du  bas-relief  :  Libero  Aug(usto)  sac(rum).  |  In 
columna  corpo(ris)  |  Sex(tus)  Nonius  Juvenajlis.  nomine  s(uo) 
et  fil(iorum)  suor(um)  |  Noni  et  Luci,  Liberum  fun|dente(m) 
vinu(m)  p(ecunia)  s(ua)  f(ecit)  idemq(ue)  d(edicavit). 

Au-dessus  du  bas-relief  :  Corpus  fullo|um  qui  in  aedifi|cium 
contulerunt.  |  C(aius)  Julius  Saturninus,  |  L(ucius)  Lucilius 


358  c.  I.  I,.,  VOL.  VIII. 

Musiciis,  I  M(arcus)  Pomponius  Primul[l]us,  |  C(aius)  Julius 
RogatiJS,  I  L(uciiis)  Cominius  Rogatus,  i  M(arcus)  Aquilius 
Victor,  I  P(iibliiis)  Julius  Florus,  |  L(ucius)  Modius  Rufus,  | 
C(aius)  Cominius  Rogalus,  |  C(aius)  iMarius  Rogatus,  |  C(aius) 
Julius  Datus,  |  C(aius)  Aquilius  Capito,  |  Q(uintus)  Rasinius 
Saturninus,  |  Gabba  Maximi  Calbae  f(ilius),  i  ...us  Raricis 
Musucis?  f(ilius).  |  ...  [ejrvius  GalUis,  |  ..  [Cojrdius  Meridianus, 
I  Saturninus  Sagganis.  |  Pomponius  Saturninus,  |  P(ublius) 
Caecilius  Martial(is),  Fabius  Rogatus,  |  L(ucius)  Fabius  Félix. 

La  colonne  votive  avec  la  statne  de  Liber  avait  été  placée  dans  cette  éditice 
et  dédiée  par  Sextus  Xoniiis  Juvenalis  et  ses  deux  (ils;  les  foulons  avaient  bâti 
l'édilice  qui  leur  servait  dans  doute  de  local  ;  il  fut  employé  dans  la  construction 
d'une  basilique  chrétieinie  de  l'époque  byzantine.  Deux  noms  trahissent  une 
origine  indigène  :  liaricis  et  Safjgonis  (Bull,  du  Comité,  l.l.).  —  R.  Gagnât. 
Ann.  épigr.,  1893,  n.  98. 

II.  PROVINCIA  PROCONSULARIS. 

1.  Bimica  (llr.  Bischka).  C,  VUI,  p.   1265. 

Caereales. 

4397.  VIII  12300.  Ephem.,  V  1220. 

Memoriae  |  M(:irci)  Caecili  Feli|cis  Martialis,  [  C(ai)  Caeci[ii] 
Felicis  |  e(gregii)  v(iri)  flam(inis)  perp(etui)  ||  fili,  |  decuriones 
et  I  Caereales. 

Sur  les  Caereales,  cfr.  VIII  10569  add.,  l.o585.  15S89;  ailleurs,  on  trouve 
Caerealicii(\lll  1G417  =  N"  1419).  J.  Scumuh  suppose  que  ces  collèges  doivent 
leur  origine  ;i  un  sacerdoce  annuel  de  Gères,  de  même  que  les  Augustales  sor- 
tirent du  sacerdoce  impérial  :  les  uns,  comme  les  autres,  auraient  conservé,  en 
quittant  leurs  fonctions,  des  honneurs  et  des  charges  et  auraient  formé  peu  k 
peu  un  ordre  ou  corps.  A  Mustis,  ils  ont  un  sacerdos  et  un  patronus. 

3.   Mun.   €iiufitnnu»f  (Hr.   Blr  Mscfierga). 
C,  Vlll,  pp.  108.  9-27.   1273. 

Socii  nitiones. 

1398.    VIII  12377.  Ephem..  V  .'ÎIT  et  vu  126.  Sur  une  base. 
Deo  I  Mercurio  Aug(usto)  [  sacrum.    C(aius)  Imbrius  Saturus 
manceps  et  Q(uinlus)  |  Gemnius  et  C(aius)  Caipurnius  Optatus 


PROVINCIA    PROCONSULARIS  359 

*t  II  Bargiiis  Secundus  et  Riifinus  Coiiii  et  |  Primus  Iflil(is)  et 
Primus  Gurunni  et  Félix  Ho|noratus  et  Secundus  Deana  et  Sem- 
pronius  |  Severianus  et  Ceriiis  Félix  |  socii  nilioues  j|  sua  libe- 
ralitale  fecerunt  anno  (duum)vir(orum)  |  P(uljli)  Juli  Mai 
Primiani  et  C(aii)  Annaei  j    Namphamonis. 

11  faut  comprendre  Rufinus  Cui/ii  (tiiius),  etc.  La  plupart  des  socii  sont  indi- 
gènes :  plusieurs  n'ont  pas  de  cognomen  et  la  llliation  n'est  pas  indiquée  suivant 
l'usage  romain.  Ces  .soc»  nitiunes,  avec  leur  maiiceps,  avaient  pris  a  ferme  un 
impôt  quelconque;  ils  élèvent  ensemble  une  statue  ia  Mercure,  mais  rien  ne 
prouve  qu'ils  formaient  un  collège.  Voyez  la  note  de  Wilmanns. 

4.    nUa  MngÈta  (Zaghuân).   C,  pp.    113.  928.    1279. 

[Cent]onari?  et  subaedian[i],  VIII  103-2.3. 

1399.  VIII  10523.  Cfr.  12424.  [Bjultiae  Hortensiae  | 
Surdiniae  Anloniae  |  [Postjumae,  flam(ini('ae)  perp(etuae),  | 
[curijae?  universae  et  ;  [cenl?]onari  et  subaedian(i)  j|  [ob]  atsi- 
duam  et  fre(juen[t(em)  I  in]  universos  cives  suos  |  liberalitatem. 
L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Cfr.  VIII  374.3,  a  Lambèse  :  D.  M.  s.  Julius  Saturmis,  vix(it)  ann(is)  XXI, 
Jul(ius)  Regidus  et  Julia  SaturfuinaJ  lil(i)  fecferuut),  Subedio,  oii  Wilmanns 
prend  Subedius  pour  un  sobriquet,  tandis  que  Tii,  M.  pense  aux  subaediani. 
Cfr.  MARUccm  dans  le  Bull,  com.,  V,  pp.  2.jo  et  suiv. 

nairin  (Hr.  Badria).   C,  VIII,  p.   116. 

Ex  t(ransvecturario  ?) 

1400.  VIII  915.  Sur  un  fragment  d'epistylium. 

...  [di]uturna  pêne  seculi  vetusfale  Bo  ...  j  ...  Rusticus, 
fl(amen)  p(er)p(etuus) ,  ex  t(ransvecturario?) ,  cur(ator)  r(ei) 
p(ublicae)  Bfotriae?),  mun[icipibus]  ... 

Voyez  ci-après  VIII  969. 

Col.  Julia  1%'eapotia  (Nehel  kedim).  C,  VIII,  p.  125. 

Tr(ansvecturarius)  et  nav(icularius),  VIII  970,  sous  Arcadius  et  Honorius. 
Ex  t(ransvecturario)  et  nav(iculario),  VIII  969,  sous  Arcadius  et  Honorius, 
■en  400  ou  401. 


360  C.    I.    L.,    VOL.    VIII. 

1401.  VIII  969.  Sur  une  base. 

Salvis  (l(ominis)  n(ostris  duobus)  |  Arcadio  et  Honoiio  l 
inclytis  semper  Aiig(uslis),  |  adminislrante  d(ivino?)  m(andatu?) 
I  Gabinio  Barbare  ||  Pompeiano,  v(iro)  c(larissimo),  proc(on- 
sule)  I  p(rovinciae)  A{fricae)  v(ice)  s(acra)  j(iidicanle),  Coelius 
Tilianus  ]  v(ir)  h(oneslus),  ex  t(ransvectiirario)  et  nav(iculario), 
ex  mnn(erario),  |  et  ex  curalore  r(ei)pnblicae),  |  cum  Coelia 
Res||tilulo,  vi(ro)  h(onesto),  filio  suo  !  sumptii  proprio  \  [ijnstantia 
sua  I  dedicavit,  |  administrante  |j  Publiano  v(iro)  h(onesto), 
ll(amine)  p(erpetuo),  CLirat(ore)  r(ei)p(ublicae). 

Voyez  VIII  9Io  et  970.  Les  transvecturaj-ii  el  navicularii  transportaient  le 
blé  d'Afrique  à  Rome.  Etude  hist.,  II,  pp.  37-38.  Pompeiainis  était  proconsul 
d'Afrique  en  100  et  -iOi.  Il  devint  Préfet  de  la  Ville  en  408  et  fut  tué  dans  une 
émeute.  Il  est  cité  comme  proconsul  d'Afrique  dans  treize  lois  du  Cod.  Theod., 
en  400  et  401.  Voy.  Gothofredus  ad  Cod.  Theod.  XIII,  o;  Wilsianns.  ad 
C.  I.  L.  VIII  969,  et  Tissot,  Fastes  de  la  prov.  d'Afrique,  p.  288.  La  lex  30 
du  15  juin  400  (Cod.  Theod.  Xlll,  5)  conlirme  les  privilèges  des  naviculaires- 
africains,  méconnus  peut-être  pendant  la  révolte  de  Gildon.  Etude  hist.,  II, 
p.  411,  n.  1.  Sur  l'abréviation  t(ransveclurarius),  voy.  VIII  913.  970.  Tu.  M.^ 
Ephem.  ep.,  III,  p.  83.  Kiebler,  Archw  fuerlat.  Lex'îcog^r., Vlli  (1892).  p.  161. 

1402.  VIII  970.  Base. 

Salvis  d(ominis)  n(oslris  duobus)  |  procons(sul:i(ii)  Mari  Vin- 
dici,  v(iri)  c(larissimi),  v(ice)  s(acra)  j(udicanlis),  |  [Mjarius 
Rusticus,  I  [t]r(ansvecturarius)  et  nav(icularius)  secundo  |  ... 

A  peu  près  de  la  même  époque  que  le  iS°  précédent. 

5.  Col.  Julia  Cnt'ihngo  et  vicinia. 
C,  VIII,  pp.  133.  m).  979.  1285. 

[Denldrofori,  VIII  12.570. 

Fullones,  VIII  12ri75. 

. . .  arii,  VIII  12374. 

Collegium  cursorum  et  Numidarum  (esclaves  et  a/franchis  impériaux), 

VIII  1290.J.  Cfr.  VIII  12622.  12904.  12907. 
Familia  L.  Scriboni  l\avi  Cassiani,  VIII  1283.'L 

1403.  VIII  12570.  Ephem..  Vil  197.  Base  trouvée  à  Byrsa. 

...  ini  ...  [MJaximi  proL..  [denjdrot'ori  |  patrono 

Delattre,  Bull.  ép.  de  la  Gaule,  1885,  i».  132,  n.  313.—  L.  2  :  pro[cu- 
r(ator)  Aug(usli) '?].  3.  Sch. 


l'ROVINCIA    I>ROCO^SLlLAnlS.  r-6t 

1404.  VIII  12574.  Epuem.,  vu  199.  Fragm.  d'une  table  de  mar- 
bre, trouvée  à  Carthage  près  de  l'ancien  part. 

...  rib  nost... 
...  ariorum... 
.  [da]t  vini  Q 
...  dat  vini  Q 
5    [d]at  * 

[d]at  vini  *I 

Delattre,  l.l.,  1886,  p.  142,  n.  381.  —  C'est  peut-être  un  tragment  d'une 
lex  coUegii.  —  L.  3,  le  Q,  qui  est  barré,  désigne  le  quadrantal  ou  amphore 
[Th.  M.];  voy.  Hlltsch,  Métrologie,  p.  116. 

1405.  VIII  12575.  Epuem.,  vu  188.  a  Carthage  (Damus  el-Karita).. 
Fiillones. 

Deux  nécropoles  de  la  familia  impériale  résidant  à  Carthage. 
(C,  VIII  12590-13214). 

Sur  ces  deux  nécropoles,  voyez  :  Delattre,  dans  la  Rev.  arch.,  vol.  XII, 
3«  série  (1888),  pp.  loi  et  suiv.  Th.  Mojimsen,  Ephem.  ep.,  V,  pp.  105  et  suiv. 
J.  ScHMiDT,  dans  le  C.  I.  L.,  VIII,  pp.  1301  et  1335.  —  Le  procurator  Auyusti 
tractus  Karthaginiensis  {\lll  10570,  3,  9)  avait  sa  résidence  et  son  tabularium 
à  Carthage.  Cfr.  C,  VIII,  p.  XVII.  Ces  deux  nécropoles  contiennent  les  sépul- 
tures de  la  familia  domus  Aiiguslae  Carthaginiensis  attachée  au  tabularium 
tractus  Carthaginiensis.  Les  noms  des  affranchis  montrent  que  la  première 
servit  jusqu'à  la  lin  du  i<^''  siècle  et  la  seconde  jusqu'à  Antonin  le  Pieux  et  Marc 
Aurèle  :  l'une  remplaça  l'autre  devenue  pleine. 

Sur  les  divers  emplois  des  esclaves  et  affranchis,  voyez  le  Corpus,  pp.  1336- 
1338.  Il  y  a  peu  de  traces  de  collèges;  voyez  VIII  12905  et  1878  à  Theveste 
(ci-après,  N"  1420). 

1406.  VIII  12622.  Ephem.,  V  366.  Dessan,  1714. 

D(is  M(anihus)  s(acrum).  |  Primus  Caes(aris)  |  n(ostri)  ser- 
vus,  exjercliitalor  |  cursorum,  |  fecit  Rogjalo  fratri  |  carissimo 
I  suo;  vi.\(it)  anjnis  LXX,  in(ensibus)  III,  |  d(iebus)  XV;  li(ie) 

s(itiis)  e(sl). 

Voyez  ci-après  X°  1409,  note.  Exercitator  est  synonyme  de  doctor  :  ce  titre 
montre  que  les  cursores  étaient  organisés  militairement  (C,  VIII,  p.  1337, 
note  6)  ;  à  Rome,  ils  ont  des  optiones  (VI  8424*.  9505.  9915)  et  Mommsen  y 
rapporte  Voptio  du  N°  1420. 

1407.  VIII  12833.  Ephem.,  v  4H.  Dans  une  sépulture,  près  du 
village  el-Malga. 


36-2  c.  I.  I,.,  voi,.  vm 

Dis  Manibus  |  Tlieodori,  |  familia  L(uci)  Scriboni  |  Ravi 
Cassiani  ]  conser{vo)  b(ene)  m(erenti). 

i4U8.  VIII  12904.  Delattre,  Rev.  arch.,  s.  3,  XII  (1888;, 
p.  16-2.  Dessai;,  171o. 

D(is)  M(anibus)  s(acriim).  |  Campester  Aiig(usti),  |  doclor 
€ursoriim,  )  pins  vix(it)  an(nis)  XXX.  |  H(ic)  s(iliis)  e(st). 

140!).  VIII  12905.  Ei'iiEM.,  V  428.  Delattre,  Miss,  cath.,  fasc. 
685,  n.  73.  Dessau,  1716. 

D(is)  M(anibus)  s(acriim).  |  Sa(tirii[s]  Aiigfustorum  diioriira) 
ser(vnsK  |  et  Titlcii[s]  Augdistorum  diioriim)  ser(viis),  |  cur- 
sores,  hic  s(iti)  s(iint).  |  Collegium  curso|rum  et  Niimidaru(ni)  | 
fecit. 

L.  3,  il  faut  peut-être  lire  Ti[ti]ciis.  —  Sur  ce  collège,  voyez  Th.  M.,  VIII, 
p.  1337.  Les  ciirsores  ou  tabellarii  reviennent  souvent  dans  ces  nécropoles; 
voyez  ibid.  Ce  sont  les  courriers  ou  messagers  attachés  au  tabularium.  11  ne 
faut  pas  les  confondre  avec  les  cursoi'es  du  cirque  ;  cfr  Friedlaender,  Siiten- 
fjesch.,  II,  p.  323,  n.  7;  Nolizic  degli  Scavi,  1894,  p.  280. 

Les  cursores  sont  les  esclaves  et  affranchis  impériaux  et  les  Numidae  sont 
des  indigènes  qu'on  leur  adjoignait  parce  que  les  Numides  étaient  particu- 
lièrement aptes  il  ce  service  11  en  était  de  même  à  Rome;  voyez  Seneca, 
Episl.,  87,  9  ;  occurrere  aliquem  ex  fus  tr'ossulis  in  via  cursores  et  Numidas 
et  multum  ante  se  pulveris  agentem.  Ihid.  123,  7  :  omnesjam  sic  peregrinan- 
titr,  ut  illos  Niimidarum  praecurrat  equitatus,  ut  agmen  cursorum  antecedai. 

1410.  VIII  12907.  Ephem.,  V  444. 

D(is)    Mianibiis)    s(acriim).    |    Sevia    Venusta   |   Pia  ;    vix(il) 

an(nis)  XXX;  |  fecit  Félix  Aug(iisli)  lib(ertus)  optio  |  m(arilus); 

h(ic)  s(ila)  e(sl). 

MosiMSEN  (VIII,  p.  1337)  croit  que  cet  optio  appartenait  au  collegium  cur- 
sorum (X"  1409). 

f  ePMto  (///.  Durât).  C,  VIII,  p.   189o. 

Martenses. 

1411.  VIII  14365.  Epuem.,  vu  2.%.  Le  commencement  est 
effacé. 

Ligne  n  :  ...  somper  ...  ||  inr[l]ii[l]nm  felix  diixil  et  majestas 
dei  [?  iiivicii  divi]  na  Martis  fabricala  niaiiii  conslal.  Doi  niim[ine 
Gradijjvi  vidil  radiiin  (ipsiim  H-ilicet,  id  est  staluam  Marlis) 
simileni  sibi  suo  {mulim  siioqiie)  ciim  [honore]  1  in  melius 
relormalnm  :  luit  imago  certa  si[gnum  id],  |  cnm  vencrabilior 


PROYl>CI\    l'ROCOSLLARIS.  363 

vollus  sit  :  et  omnia  signa  sic  j  tanla  opéra  pcrfecta  ipsa  religio 
demonstrat  |  oninisqiie  fecit  castra  nilerc  sua  (id  est  omninm 
deorum  templa  jam  nitenti.Perpetuo  i  Cilonio  fabricanle,  cujus 
amor  crescit  adhiic  |  in  numerum  majorum  ifortasse  scr.  majo- 
rem),  quia  hoc  pra[es]tat  cliu[lis]sim[e]  |  laelam  vitam  habere 
et  tama  meliore  se  no[bis]  ||  ostendit,  verum  et  votum  f'ecil 
libens  anim[o].  Nam  Marfensibus  gymnasium  vinnni  que)  declit 
si[c]  immerilo  a.  e.  ex  Itberalitate,  non promisaione  obsfrictus), 
quia  solvit  donum  numini  p[r]aesla[ns],  j  ut  certe  jussit,  et 
signum  pe[rjf[ecit]  suo  num[ini?l  ... 

Lecture  de  Wilmasss  et  Th.  M.  Voy.  Caoat  et  Reinach  Bull,  du  Comité, 
1886,  p.  114.  C'est  un  acrostiche  :  [Mar]li  hivicto  Cilonius.  [0.  Hirschfeld]. 
Les  Martenses  remercient  Cilonius  d'avoir  restauré  la  statue  de  Mars  et  celle 
d'autres  dieux,  et  de  leur  avoir  donné  un  gymnase  et  du  vin.  Th.  M.  conjecture 
qu'a  la  ligne  18.  le  sens  finissait  après  numini  et  qu'il  faut  lire  la  suite  :  prae- 
sta[bit],  ut  certe  jussit ,  ce  qui  indique  que  le  gymnase  n'est  pas  encore  construit. 

Les  Martenses  donnent  a  leur  schola  le  nom  de  curia  (1.  12  ,  dit  Wilmanns, 
Les  Martenses  se  retrouvent  à  Milan  (N"  o6i),  à  Bénévent  (voy.  plus  loin)  et 
ailleurs;  voy.  L.  H.\j.iun,  Les  collèges  de  vétérans  (Rev.  de  l'Jnstr.  publ.  en 
Belg.,  1896',  l^e  livr.). 

6.   Col.  Julia  (Flavia)  Aug.  ISumidica  Situiithtt» 
(Hr.  Schemlu  ou  Ghissàt).  C,  pp.   1o8.  14! 6. 

Veterani  morantes  Simitthu.  VIII  14608. 
Curia  Caelestis,  VIII  1461.3. 
Curia  Jovis,  VIII  14683. 

1412.  VIII  14608.  Ephem.,  V  493.  Entre  le  Bagrada  et  des  car- 
rières près  de  l'amphithéâtre. 

L(ucius)  Silicius  Opta  lus,  vix(it)  an(nis)  L,  !  interceptus  |  in 

ilinere;  |  huic  veleraiii  ||  morantes  j  Simittu  de  |  suo  fecerunt. 

Delattre,  Rev.  arch..  43  (1882),  p.  291,  n.  m.  Gagnât,  Rapport,  II,  n.  206. 
TissoT,  Géogr.  comp.,  II,  p.  269.  Dessau,  2470. 

1413.  VIII  14613.   Ephem.,  V  494.  Dans  une  nécropole  romaine. 
I  [et  quod]  ...  |  ..  [tesl]amen  [to  suo]  curiae  (  [Cae- 

lesjtiae  (sestertium  decem)  |  [miilia^  nfummum)  lejcavit  |  b(ene) 
raerilo  p(ro)  p(ietate),  |  curia  Caelest(ia:  |  mesuleum  p(ecunia) 
sua  I  et  exuvias  fec(it)  |  et  nalali  ejus  XI  k(al.)  |  April(es) 
aepulanlur. 


36i  c.  I.  L  .  VOL.  VIII. 

Delattre,  Rev.  arch.,  43  (1882),  p.  21o,  a.  61,  Gagnât,  ib.,  3'  série,  vol.  2 
(1883),  p.  310.  —  Les  suppléments  sont  de  Mommsen.  Ligne  4  :  lecavit  =  îega- 
vit.  Exuvias  est  mis  pour  exequias  [Th.  M  ]  La  Curia  Caelestia  (Cf.  Vlll  829  : 
Ciiria  Caelestia  patrono,  dans  le  Mun.  Tureitaniim)  lire  son  nom  de  la  dea 
Caeleslis,  voy.  Vlll  16417  (N'  1419)  et  Héron  de  VILI.EHlS^E,  Rev.  arch.,  X,  2, 
p.  248.  Pour  la  airia,  voyez  ci-après  Vlll  14683. 

1414.  VIII  14683.  Ephem.,  V  498.  Base  brisée,  trouvée  au 
Hr.  ed-Dekir,  dans  le  mur  d'un  jardin. 

Sur  la  face  ;  (I)  Curia  Jovis,  acta  i  (2)  (ante  diem)  V  k(alen- 
das)  Décembres  I  (3)  Materno  et  [.IJttico  co(n)s(uIibus)  |  (4) 
natale  civif/Jatis.  Qiiot  |  (5)  bomim  fausJum  felicem  (sil)  :  |  (6) 
placuit  inler  e(o)s  et  conveJl(7)nit  seciindum  [rfjecretum  |  (8) 
publiciim  [olb[s]ervare  : 

(9)  Si  quis  flam[en]  esse  volue[n"f],  |  (10)  d(are)  d(ebebit) 
vini  amp(lioras  1res),  p[raeterea]  j|  (11)  pane(m)  et  salem  et 
c\[baria];  \ 

(12)   Si    qnis   magister   [ d{are)    cl{ebebit)]  \    (13)    vini 

amp(horas  diias);  [si  quis  qu(a)eslor],  \  (14)  d(are)  d(ebebit) 
(denarios  duos)..  .. 

b)  Sur  le  côté  droit  :  (1)  Si  quis  flamini  maledixerit  |  (2)  aut 
manus  injecerit,  d(are)  d(ebebit  denarios)  [duos  {vel  très)];  \ 

(3)  Si  magisler  qu(a)eslori  imp[ej(4)raverit  et  non  fecerit» 
d(are)  d(ebebil)  |  (5)  vini  amp(horam)  ; 

Si  in  concilium  ||  (6)  pr(a)esens  non  venerit  (quaestor), 
d(are)  d(ebebit)  c(ongium);  | 

(7)  Si  qu(a)eslor  alicui  non  n[M]](8)nliauerit,  d(are)  d(ebebit) 
(denarium  iinum)  ; 

Si  ù[liquis\  |  (9)  de  ordine  decess[eri7  et  (quaestor)  alicui  non 
nuntiaverit  (tempus  exequiarum)  d(are)  d(cbebit)] 

c)  Sur  le  côté  gauche  :  (I)  Si  q(u)is  ad  vinu(m)  iuferendum 
ierit  |  (2)  et  abalionaverit,  d(are)  d(ebebi()  duplu(m);  | 

(3)  Si  quis  silentio  qu(a)estoris  |  (4)  aliquit  donaverit  et 
ne[^|(5)art]rit  (aut  se  arcae  quicquam  debtre  aut  quicquam  se 
abalienasse),  d(are)  d(ebebit)  duplum;  || 

(6)  [S]\  <]uis  de  propinquis  deces|(7)serit  at  niiliarium  (sextum) 
et,  cui  I  (8)  nuntiatur,  non  ierit  (ad  exequias),  d(are)  d(ebebit 
denarios  duos)  ; 

(9)  Si  quis,  (cui  nuntiatum  erit),  pro  pâtre  et  |  (10)  maire. 


l'KOVINCIA    PROCONSUL  VRIS.  365 

pro  socrum  [/)r]||(11)o  socra[m  (non  ierit),  dfartj]  d(ebebit  dena- 
rios  qiiinque); 

I[/Jem  (c)n[i]  |  (12)  propinqii(u)s  (gradus  secundi)  deces[5]erit 
{et  ad  ejus  exeqiiias  non  ierit)  | ,  (13)  d(are)  d(ebebit  denarios^ 
-(luattuor); 

qu(a)Pslor  ...  |  (14)  majoribus  î>t  fe |  (io)  ..  [fjonipeiiis- 

Tu Il  (16)  id 

Consuls  de  l'an  185. 

Voy.  Cacsat,  Bull,  épigr.  de  la  Gaule,  III,  p.  i7o  sqq.  Arch.  des  miss,  se, 
vol.  XI,  Rapport  II.  n.  222,  p.  126  sqq.  Schmidt,  Rhein.  Muséum,  vol.  45, 
1890,  pp.  599-602,  et  note  an  Corpus,  après  cette  inscription,  vol.  VIII, 
pp.  1-426-1427.  Elude  hist  ,  I.  p.  278. 

a)  L.  5,  felicem  est  du  langage  rustique  pour  felix  sit.  Cf.  XIV  2112,  I,  14. 
L.  7  sq.,  secundum  decretum  publicum  doit  s'entendre  d'un  décret  de  la 

curia  Jovis,  peut-être  du  présent  décret,  voté  conformément  à  la  loi  muni- 
cipale. 

L.  9,  flamen.  On  trouve  ailleurs  des  flamines  de  curies  VIII  2596,  des 
/îammesper;9efî/i  (VIII  2714)  et  des  llamines  annui  (VIII  1888.  4882.  4890. 
17167).  Voy.  MoMMSEN,  au  vol.  VIII,  p.  1086.  Hirschfeld,  Hermès,  XXVI, 
■p.  150.  Schmidt,  Rhein.  Mus.,  1892.  pp.  127  sq. 

L.  10  sqq.  Les  suppléments  sont  de  Mojimsen;  Schmidt  conjecture  :  [cum 
calda  et]  pane  et  sale  et  ci[bariis]. 

L.  12,  Schmidt  avait  conjecturé  dans  I'Ephemeris  :  magister  [cenarum], 
d'après  XIV  2112,  II.  14  ;  il  a  proposé  ensuite  :  [ciiriae]  ou  [curialis]. 

L.  13,  C.\GN.AT  avait  pensé  qu'il  s'agissait  de  la  cotisation  mensuelle:  selon 
Schmidt,  il  s'agit  de  la  summa  honoraria  du  questeur. 

L.  14.  Il  manque  deux  ou  trois  lignes.  Voyez  le  côté  gauche,  oii  il  y  en  a 
dix-sept. 

b)  L.  1  sq.  Cfr.  XIV  2112.  11,  25  sqq. 

L.  6  c^ongium).  Momm.sen  fait  remarciuer  :  1°  que  c'est  peu,  2o  qu'il  faudrait 
vini,  3"  que  cette  abréviation  est  inconnue.  Schmidt  conjecture  qu'il  y  avait 
q(uadrantal)  ;  cf.  Vlll  12574.  11  s'agit  du  questeur,  selon  Schmidt,  comme  dans 
ce  qui  précède  et  dans  ce  qui  suit,  et  non  du  magister,  encore  moins  de  tous 
les  curiales,  comme  l'ont  cru  Liebenam  (p.  224)  et  Schiess  (note  78). 

L.  7,  non  nu/iliaverit  (tempus  concilii);  cf.  \.  o  [Schmidt]. 

L.  9,  ordo  désigne  tous  les  curiales;  voy.  Th.  Mojimsen,  St-R.,  III,  p.  459. 
SCHIE.SS,  p.  66.  Elude  hist..  I,  pp.  .358  et  382. 

c)  L.  3.  Il  s'agit  d'une  amende  encourue  par  celui  qui  corrompt  le  questeur. 
pour  lui  faire  garder  le  silence  sur  sa  faute,  et  qui  nie  .sa  faute.  Cfr.  XIV 
2112,  I.  28. 

L.  6  sqq.  Voy.  XIV  2112,  I,  I.  36  sqq.  At  miliarium  VI  =  intra  miliarium 
sexlum. —  On  distingue  trois  degrés  de  parenté  :  1)  pater,  mater,  socer, 
socrus  (I.  9-11);  2)  les  1.  11-13  sont  mal  rédigées  :  il  s'agit  du  second  degré; 
3)  I.  6-8,  parent  plus  éloigné. 

C'est  il  tort  qu'on  avait  i)ris  la  curia  Jovis  pour  un  collège  funéraire  pro- 
prement dit  (C.\GNAT,   //.   Schiess,  Die  roem.   coll.  fun.,  pp.  84  et   101). 

J.  Schmidt  {Rhein.  Mus.,  l.  l.  et  Corpus,  VIII,  p.  1426)  a  fort  bien  montré 


366  c    IL.,  VOL.  VIII. 

qu'il  ne  s'agit  pas  d'un  collège,  mais  d'une  curie  municipale,  division  de  la 
population  de  Simtthus,  correspondant  aux  tribus  à  Rome.  Ces  curies  sont 
souvent  mentionnées  en  Afrique;  cf.  VllI  829.  i-4613  {ciiria  Caeleslia,  ii 
Simitthus),  VllI  3302  [curia  Jovia,  à  Lambèse),  VllI  18214  et  18234  {ciiria 
Hadriaiia,  ;i  Lambèsei.  Le  mot  concilium  {b,  H)  n'est  jamais  ap|iliqué  aux  col- 
lèges; il  n'y  a  pas  non  plus  de  flamines,  rarement  des  sacerdotes  dans  les 
collèges  {Etude  hist  ,  1,  p.  390i. 

Il  est  probable  que  la  pierre  fut  transportée  de  Simitthus  ii  l'endroit  où  elle  a 
été  retrouvée.  Klle  est  importante  pour  nous,  car  elle  fait  coiniaitre  l'organisa- 
tion des  curies  municipales  avec  leurs  magistrats  et  leurs  assemblées,  les  droits 
et  les  charges  de  ces  magistrats  et  des  curiales.  On  voit  ici  que  ces  curies 
pouvaient  remplacer  les  collèges  funéraires,  et  à  c'est  ce  titre  que  nous  avons 
reproduit  l'inscription  de  la  ciiiia  Jovia. 


7.   Tituffga  (Ougga).  C  ,  VllI,  pp.    182.  938.  979.  1494. 

Dendrophori,  sous  les  Antonins. 

1415.  VIII  15527 [divi  Magni  A]ntonini  Pii  Ifil(i), 

(li|vi  Septimi  S]everi  |P]i[iJ  nepol[is]  ...|  ..  XIV  dendrophori  d... 

8.  MÊufiiis  (Ur.  Mest  sice  Ilr.  Sidi  Abder-Rebbù). 
C,   VIII,   pp.    19-2.    loÛl 

Céréales,  VIII  1558.J.  15589. 
sacerdos,  VIII  lo58o. 
patronus,  VIII  loo89. 

1116.   VIII  15585.  Ei«HEM  ,  V  583. 

D(is)  M(anibiis)  s(acriim).  j  C[n(eius)]  Corn(eliiis)  Da|tiis,  dec(ii- 
rio),  sacer|dos  Cercali|iim,  arc(arius),  aed(ilis),  ||  pref(ectiis) 
jiiris  d(i(iindi)  pro  (dmim)vir(is) ,  lio|niini  hono  p(io),  v(ixil) 
a(nnis)  LU;  |  li(i(;)  s(ilus  c;st) 

Arcarius  est  ici  synonyme  de  quaestor;  cfr.  Mil  11217. 

1417,  VIII  15589.  KiMŒM.,  V  587. 

D(is)  M(anibiis)  sacrum).  |  Q(ninlus)  Julius  Terllius  Urbanus  ] 
pater  lot  fas|(ium  et  fl(ameii)  p(er)p(eluiis),  ||  patronus  |  Cerea- 
lium  l\  I  Vixit  annis  |  LXXXVIII;  h(ic)  s(itus)  e(st). 

Pater  tut  fasciiim,  comparez  XIV  374  :  patri  et  avo  decurionum.  Cela  veut 
dire  cpie  Tertius  a  eu  des  lils  qui  ont  géré  des  magistratures  municipales  ayant 
droit  aux  faisceaux.  Sur  les  Caereales,  voy.  ci-dessus  N»  1397. 


l'UOVINCIA    l'i;OCO.\SLL\lllS 


ml 


9.  Col.  JuHa  Veneria  Ciè^tn  I\ova  Sicca  (Schak-Bruar  el  kef). 
C,  Vin,  pp.  197.  938.  1523. 

Duddasi  contiibeniales. 

141  S.   VIII  15895.  EniKM.,  V  629.  Cippe  fort  éléganl. 
Dis)  .V!(anil)iis;  s(acruii)).  j  Q(iiinliis)  Cossu  fins  Senejca;  vixit 
1  an(nis)  XXIII;  ||  Duddasi  conlubei]nales  ob  |  ineritu(m);  li(ic) 
s(iUis)  o;sl). 

R.  Gagnât,  Bull.  ép.  de  la  Gaule,  111,  p.  301,  u,  73.  Hkron  i»i-;  Vili.f.fosse, 
Bull,  des  Aiiliq.  de  /•>.,  1883,  p.  ;;iO.  —  CIr.  Ylll  119.i.j(N«  1.393)  :  Decasi 
sodales. 

10.   IJr.  el-i'sl. 

Caerealicii,  sous  Commode,  en  188. 

1419.   VIII  16417.    Ei'HKM  .  V  1-264  et  Vil  307.  Deux  fragments. 

[Pro  sjaiiite  imp|eraloris)  Caesiaris)  M(arci)  Aiireli  Comni[odi] 
Anloiioni  Pii  Fci[i('is  Aiig(iisli)  Ger[manici  Sarmatici  Brilannici, 
pontitlicis)  \  max(imi),  Irib(iinicia)  poteslate)  XIII,  inip'eraloris> 
VIII,  co  n,s(iilis  V,  p(alris)  p(atriae). 

C(aiiis  Ortiiis  L(iuii  liilius)  Corn(olia)  Luciscus  pra[ef ecfiis) 
j(ure)  d(iciindo),  sacprdos  Crr]|erum  (I)  q(nin)q(iiennalis),  sacer 
dos  piibliciis  dcao  Caoloslis  el  Aesciilapi,  arciim  qiiem  siio  el 
C(aii)  0[rl]i  0...  [fili  siii  (2)  nomine  pjro  praecipiia  eraja  sanclis- 
simiim  nnmen  rolig(ione)  proque  perperluo  palriae  amore  pro- 
[raiseial,  sua  pec(unia)  fecit  ;  aj|mpliiis  slatua(m)  Jano  pair) 
perfecit  et  dodicavit;  slatuam  quocjue  in  foro  Mar[syaje  (3) 
[consliluit;  o]||b  ciijus  dedicalione(m)  (4)  ludos  [sc]aenico[s  el] 
epiiliim  curiis  et  Caerealiciis  ex(h)ibuerunt. 

An  188. —  Restitution  de  J.  Sciimidî,  cpii  fait  les  conjectures  suivantes  : 
(1)  [cur(ator)  rei  f]rum(enlariae)  ou  [praef(eclus)  fab]rum,  au  lieu  de  sacer- 
dos  Cererum ;  i2)  Cfaii)  Ca  ..  o  ...  [?ncpolis  sui]  nomine. —  (.3)  Suppl.  de 
Tii.  M.  ;  la  statue  de  Marsyas,  syinliole  de  la  liberté,  était  placée  sur  le  forum 
romain  et  sur  les  places  des  municipes  :  cfr.  VIII  4219  et  p.  423;  Eeiroi.,  V 
1269.—  (4)  Se.  arcus.  Sur  les  Caerealicii,  voyez  ci-dessus  VIII  12300  (N"  1397;. 

11.   C')i.   Theveste  fTebessa).   C,   VllI,   p.  215.    lo78. 

Colegius  tabelari(orum),  VllI  1878. 
Forenscs,  VIII  165.%. 


568  c.  I.  I-,  VOL.  vin. 

Liberti  Caesaris  nostri,  VIII  165.%. 

Martenses  de  Gallis,  N»  1416. 

Juvenes  utriusqiie  adfectionis,  VIII  1885. 

1420.  VIII  1878.  Cippe. 

D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  Repenlinus  A(ig(usti)  labe|Ilarius; 
vix(it  an|nis  XXV.  |  Col(l)egius  tabel(l)a||ri(orum)  fecerunt. 
Voyez  ci-dessus  N"  1409  :  coUegium  citrsorum  el  Numidarum, 

1421.  VIII  1885  =  16509.  Et  |  jiivenib(ns)  |  ulriiis- 
<](iie)  I  a(ireclio|nis.  |  L(ocus)  d{atiis)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Voyez  ci-dessus  N°*  1391-2,  à  Lamta  :  juvenlus  curiae,  et  le  nom  de  Cirta  : 
Colonia  Jiilia  Juvenalis  Honoris  et  Virtutis  (Vlll  7041.  7071).  Rostowzew 
{Revue  Numismatique.  1898,  p.  284.  note)  fait  observer  qu'en  Afrique  les 
curies  remplaçaient  les  collèges  (N"*  1392  et  1414).  et  il  pense  que  hjuventus 
curiae  remplaçait  les  collegia  juvenum.  Cfr.  Toutain  ,  Les  cités  rom.  de  la 
Tunisie,  pp.  280  et  suiv. 

1422.  VIII  16556  Epuem.,  vu  720.  Pierre  oblongue,  trouvée  à 
Tebessa,  dans  l'annexe  du  génie. 

.4  gauche  :  Aureliae  Excepli  filice  (  Januariae  Sponsae  |  et 
uxori  I  Q(iiinti)  Creperei  Hufini. 

A  droite  :  Q(ninto)  Crepereio  Germani  filio  Pap(iria)  Rufino, 
aiiguri  aedili  praeF^ecto)  j(uri)  d(iciindo)  Il  ijir(o),  ob  in|signein 
rjiis  vitam  qiiietamqne  disciplinam  et  in  miineris  editione 
prom(p)!as  j  liberalitales,  qiias  in  cives  siios  exercnit.  cnriae 
iiniversae  et  Anguslales  siimtu  proprio  posuerunt.  |  Cnji.s  hono- 
ris remunerandi  causa  idem  Rnfinus  sportnl(as)  decurionib(ns) 
et  lib(ertis)  Caesaris  n(ostri)  ilem(que)  foren|sibiis  et  amicis, 
eiiriis  (|iioqiie  et  Aiigiislalibus  ||  aiireos  binos  et  populo  vinum 
dédit  et  liidos  edidit. 

J.  SoHMiDT  fait  remarquer  qu'ici  les  liberti  Caesaris  nostri  et  les  forenses 
sont  cités  à  coté  des  curies  de  la  colonie  et  des  Augustalcs  :  Theveste  était  un 
siège  important  des  bureaux  des  procurateurs;  cfr.  VIII  10.')i2  :  [M.]  Aemilio 
Clodiano,  efgreijio)  vfiro),  procfuralori)  Auçjfuslorum  duorum)  n(ostrorum) 
pnlrimonii  regfionis)  Leptiniinensis,  item  priimlae  reg(ionis)  Tripolitanae  (cfr. 
tllOri).  Voy.  ilniscuFKi.i),  Venvall.,  I,  ])p.  43  et  suiv. 

1423.  AuDOi.i.ENT,  dans  les  Mélanges  d'arch.  publiés  par  l'Ecole  de 
Rome,  1800,  p.  397  et  suiv.,  n°  86.  Antiée  épigr.  1891,  n.  34.  Pierre  tombale. 

D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  Val(erius)  Vitalis,  |  mil(es)  ex 
n(umero)  |  Mar(ens(ium)  |  de  Gall[i]s  s(eniissarius?);  ||  vix)it) 
an(nis)  LV. 


NUMIDIA.  â69 

La  pierre  porte  Galles.  Martenses;  voyez  l'Index  de  Seeck,  Not.  Dign., 
p.  324,  s.  V.  Martenses.  —  Ligne  3,  tin.  faut-il  lire  s(ecutor),  au  service  d'un 
tribun,  ou  semissalis,  comme  V  8739  :  FlfavioJ  Atnpio  semissalis  de  n(umero) 
Mattiacorum  sen'iorwn),  ou  sfemissarius)  a\ec  U.  Gagnât?  Vovez  Aldollent, 
pp.  518-519. 

12.  Tijtasa  j  Tifésch).  C,  VIII,  pp.  487.  961.  1629. 

Cullores  Cereru[m],  VIII  4817. 

Cives  romani  cultores  Larum  et  Imaginum  Aiig..  en  128.  VIII  17143. 

I42i.  VIII  4847  add.  Révision  de  S.  Gsell,  Bull,  du  Comité. 
1896,  p.  179.  no  Ci.  Pierre  qui  formait  un  dessus  de  porte;  inscription  dans 
un  cadre  à  queues  d'aronde. 

Cultores  Cereru[m]...  |  Hi  qui  in  Ira)  s(cripli)  s(unt;.  |  C(aius) 
Julius...  I  L(ucius)  Julius  Saturninus,  Marcus  Sa...,  |  P(ublius) 
Julins  Vindex,  Fronto,  Ju... 

\Aib.  VIII  17143.  Ephem.,  V  813.  Masqleray,  Bull,  de  Corr. 
afr.,  VI,  1883,  p.  306,  n^  321. 

Imp(eratori)  [Caes(ari)],  |  divi  [Trajani]  |  Part[hici  f(ilio), 
divi]  1  Nervae  nep(olij,  [Trajjano  Hadriano  ;  Aug(uslo),  ponli- 
f(ici)  max(imo),  |  trilj(unicia)  pol(eslale)  XII,  co(n)s(uli)  III.  ] 
Cives  romani  cul  tores  Larum  et  |  Imaginum  Aug(usti)  s(ua) 
p(ecunia)  I^eceruntj. 
En  l'an  128. 

13.  Inter  Hipponam  et  Calamam.  C,  VIII,  pp.  519.  963. 

Cultores  Jovi,  VIII  10841. 

1426.  VIII  10841.  A  l'Ht-nchir  Zidana,  entre  Duvivier  et  Pen- 
thièvre. 

Jovi  Aug(usto)  1  sacrum.  |  Cu[l]lores  j  Jovi  \  de  suo  I"ec|ierunt 
et  d(edi)c(averunt). 

Il  faut  entendre  :  Cultores  Jovii. 

III.  NUiVIIDIA. 

1.    %ېiairi  (Ain  lui).  C,  VIII,  p.  1671. 

Scola  beneficiariorum,  VIII  17628. 
Beneficiarius  et  exceptores,  VIII  17634. 

24 


3T0  C.    I.    L.,    VOL.    VIII. 

1427.  VIII  17628  =  10717.  Ephem.,  vu  726. 

Doo  .Marti  [Vict(ori)]  [  Genioque  sanjclo  scolae  b(ene)f(icia- 
rionmi),  j  P.iconiiis  Cas|liis  b(one)f(iciariiis)  cons(ularis)  ||  leg(io- 
nis)  m  Aiig(iislae)  ciim  |  suis  exarta  sta(lione)  |  v(olum)  s(olvil). 

Von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr.,  1895,  p.  108,  n°  23.S. 

li-i.S.  VIII  17634  =-  10723.  ...  lianus  b(ene)f(iciariiis) 
[et]  I  exc('[)tores  [exjîpleta  stalio|ne  cum  suis  om|nibiis  v(olum) 
s(olveriinl)  l(ibonli)  a(niiiio). 

Von  Domaszewski,  /.  l.,  p.  98,  n"  201. 

'i    Col.    Ulpia  Marciana  Trajana   Titantugadi 

(Timgâd).  C  ,   VIII,   pp.  459.  951.  1693. 

Deiidrophori,  VIII  17907. 
Ex  cntabolensi,  VIII  2i03. 

1429.  VIII  17907.  Ephem.,  vu  774.  Fragment. 

C(aio)  Anni[o  Victori]  ...  |  donilro[pliori  patrono  opli]|mo  et 

ca[rissimo]. 

Tu.  M.  supplée  d'après  VIII  2344  :  C.  Annius  C.  fil.  Pap.  Victor,  fl(amen) 
perpetuus,  aedilis,  etc. 

1430.  VIII  2403.  Base.  La  dédicace  à  T.  Flavius  Mocimus  est 
suivie  de  Valbus  ordinis  colfoniae)  Thamu(j(adensium) .  Parmi  les  duoviri  (I, 
1.  33  et  34),  on  trouve  : 

Claiidiiis  Salurus,   ll(amen)   p(erpetuiis),  ex    c(ata)b(oIensi), 

Ani(!liiis  Maximus,  fl(amen)  p(erpetuiis),  ex  c(ata)b(olensi). 

I*eut-être  faut-il  lire  :  ex  c(onsensu)  T(hamugadensium),  mais  alors  on  peut 
se  demander  pourquoi  ces  deux  noms  seuls  sont  suivis  de  cette  indication. 
D"autre  part,  la  profession  n'est  indiquée  pour  aucun  autre  membre  de  Vordo. 
Voy  MoMMSEN,  Ephem.  ep.,  III,  pp.  77  et  83.  Kuebler  Archiv  fuer  lat.  Lexi- 
coijr.,  VIII  (1892),  p.  161.  Etude  hist.,  II,  p.  61,  n.  4.  L'inscription  est  anté- 
rieure à  307,  des  dernières  années  de  Constance  ou  du  règne  de  Julien.  Voy. 
VViLKANNS,  note  au  Corpus,  et  Th.  M.,  l.  l. 

o.  Castra   et    Civitas  JLatnbaesi»  (Lambèse,   Tazzût). 
C,  VIII,  p.  283.  9o4.  979.  1723. 

Lambèse  était  probablement  inhabitée  quand  la  legio  III  Angusla  vint  s'y 
établir  sous  Trajan;  elle  y  construisit  son  camp  sous  Hadrien,  après  l'an  123. 
A  côté  du  camp  s'établirent  des  canabae,  qui  forment  une  respublica  dès  147- 


NUMIDIA.  371 

149,  et  furent  transformés  en  municipe  au  plus  tard  en  l'an  197  (VIII  182otî). 
Voyez  C,  VllI,  pp.  283  et  17:23.  R.  Cagnat,  L'armée  rom.  d'Afrique  et  Le 
Musée  de  Lanibèse. 

Les  inscriptions  de  Lambèse  nous  font  connaître  les  collèges  militaires  :  c'est 
leur  grand  intérêt  pour  nous.  Ces  collèges,  qu'on  retrouve  dans  tout  l'Empire, 
sont  composés  de  sous-officiers  et  de  spécialistes  ;  ils  apparaissent  dès  la  fin  du 
Ile  siècle  et  furent  sans  doute  autorisés  d'abord  par  Septime  Sévère.  Sur  leur 
nature,  voyez  Etude  hist.,  I,  pp.  308-313,  et  la  bibliographie,  ibid..  p.  308. 
note  3.  Ajoutez  :  Von  Domaszewski,  Die  Religion  des  roem.  Heeres,  dans  la 
Westd.  Zeilschr.,  -1890,  pp.  1-124. 

La  plupart  des  inscriptions  de  Lambèse  qui  nous  intéressent  proviennent  des 
scholae  de  ces  collèges;  ces  scholae  étaient  des  édifices  affectant  la  forme  d'un 
rectangle  terminé  par  une  abside  ou  hémicycle,  et  c'est  sur  les  grandes  pierres 
de  taille  qui  formaient  cette  abside  que  les  inscriptions  sont  gravées.  Une  seule 
de  ces  pierres  est  bien  conservée  ;  c'est  celle  qui  porte  l'inscription  VIII 
2004  =  N''  1437;  elle  est  reproduite  dans  les  Archives  des  Miss,  scient.,  18ol. 
p.  218,  planche  I.  C'est  a  tort  que  L.  Renier  et  d'autres  ont  cru  que  le  mot 
schola  s'appliquait  a  ces  pierres  semi-circulaires  ;  en  effet,  si  schola  a  parfois 
ce  sens  {Etude  hist.,  I,  p.  222,  n.  1).  il  désigne,  à  Lambèse,  l'édifice  qui  sert 
de  sanctuaire  et  de  salle  de  réunion  aux  collèges  militaires  {Etude  hist.,  I, 
pp.  220-221.  C.  L  L.,  VIII  18070  note.  Von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr., 
189o,  pp.  79-80  et  89-90). 

Ces  scholae.  sanctuaires  des  collèges  militaires,  étaient  dédiées  par  le  gouver- 
neur, mais  bâties  par  les  sous-otliciers  à  leurs  frais.  C'est  aux  divinités  impériales 
que  sont  consacrées  les  scholae,  car  les  noms  des  empereurs  sont  au  datif  :  on  y 
mettait  les  statuae  et  imagines,  c'est  à  dire  les  statues  et  les  bustes  des  membres 
de  la  famille  impériale,  et  les  statues  des  dii  Conservatores,  ainsi  que  leurs  autels. 

Liste  des  collèges.  Sur  les  grades  qui  suivent,  voy.  R.  Gagnât,  Armée 
rom.  d'Afrique. 

0/Jicium  corniculariorum  du  légat  : 
Qui  imagines  sacras  fecerunt  :  corniculari  (2),  commentarienses  (2),  specu- 

latores  (4),  beneficiari  consularis  (30),  quaestionari  (o),  beneliciari  Iribuni 

semestris  (o),  haruspex  (1),  N»  1450. 
Beneficiari  legati  Aug.  pro  praetore,  N"  14o9. 
Librari,  N»  1443. 

Speculatores  leg.  III  Aug.  p.  v,,  >"o  1454. 
Spcculatores  et  beneficiari  et  quaestionari,  X»  liGO. 
Cornicularius,  actarius,  librari  et  exacti  leg.  III  Aug.  p.  v.,  attachés  au 

tabularium  legionis  ;  collegium  ;  collegae,  A''  1449. 

Ofjicium  praefecti  legionis  : 
Milites  duplari  leg.  III  Aug.  p.  v.,  N»  1448. 

Officium  du  tribun  laticlave  : 
Cornicularius  et  beneficiari  Iribuni  laticlavi  milites  leg.  III  Aug.  p.  v.,  en 

198,  i\°  1434. 

lieneficiarii  des  autres  tribuns  : 
beneficiari  tribunorum,  sous  Sept.  Sévère,  }\°  1447. 


372  c.  i.  L.,  Vol.  viiï. 

Signiferi  : 
Signil'er  leg.  111  Au?  ,  en  198,  N"  1431  et  143^2  ;  ordo  signiferorum?  N'I  444, 

Cenlurions  : 
CenUiriones  leg.  111  Aiig.  p.  v.,  N»  1464. 

Optiones  : 
Oittiones,  collega,  N°  1437. 

Tesserarii  : 
Tesserari  leg.  III  Aug.  p.  v.;  [coUeJgiiim,  en  198,  N'»  143.'j. 

Cornicines  : 
Coriiicines  leg.  111  Aug.  p.  v.,  en  203 ; 

Armaliirae  : 
Evokalus  (scolae  suae),  N"  14.57. 

Hôpital  militaire  : 
Optiones  valet[u(iinari,  medici,  capsari,]  peqiiari,  librarius  et  discentes  cap- 

sari()[nim  et  librari?];  collegiuiu,  en  199,  N»  1430. 

Equités  Icgionis  ; 
Equités  leg.  III  Aug.  p.  v.,  en  198,  ^'«  1433  et  144o. 

CoHvyes  incertains  : 
Collegiuni,  sous  Sept.  Sévère,  N"  1439. 
Coliegiuui,  NO  1-452.  I4S3. 
Fragments  :  N»  1462.  146.J  :  sacerdos. 

Tabularimn  principes  :  voyez  les  N"*  1438.  1 146. 

Tabularium  legionis  :  voyez  le  N»  I4i9. 

Vétérans  : 
Cultores  \eterani  {années  195  à  200),  N»  1 4."w. 
Album  veteranorum,  A»  1456. 
Conveterani,  N™  1461.  1462. 

Autres  collèges  : 
l'abri;  niagistri  eorum,  N°  14.58. 
Collegius  Fabricius,  affr.  des  f abri,  y>°  1463. 
l'elusii,  X"  1451. 

Lex  iacta,  X°  1440,  1.  38;  secunduni  legeni  scbole,  N"  1448. 

Collegiura,  N»»  1435.  1436.  1439.  14i0,  1.  34.  1449. 
Collega,  IN"'*  1437.  1440,  1.  30.  1449. 
Discentes,  N»  1436;  tirones,  N»  1440,  1.  37. 

Schola,  N's  1435.  1437.  1448.  1-452-1454.  1457.  Cfr.  1439.  1441.  1445. 
Scliola  dédiée  aux  empereurs,  N"'  1433-1437.  1439-1442.  1448. 

(Scbolani)  ex  arca  sua  fecerunt,  N"  1434. 
Ex  lai'gissiuiis  slipendiis  fecerunt,  N"  1436.  Cïv.  1-135. 
Ex  laigissiuiis  stipendiis  et  liberalitatibus  fecerunt,  IN»  1437.  1-149. 
Ob  t|uaui  solemnitatem  dccreverunt  arca  ut  liai,  N»  1435- M37.  1448.  1-149 
uli  diiplis  slipend[is  suis  arca  liai],  iN"  1448. 


NUMIDIA.  373 

Schola  dédiée  par  le  Icgat  proprcleur,  'S°^  1133-1436. 

Genio  scliolae,  N"  li."):2-I  i54. 

Curator  scolae,  N^  141'). 

(Scholam  feceriint)  curante  qiiaestore,  .Nos  i.i;55.  1437.  Cfr.  1  ioO. 

Droit  d'entrée  (scaninariiini)  : 
Scamnari  uomine  dabunt  collegae  (|ui  facti  fuei'int  denarios  DCCL,  A"  1  440, 

1.  30  ;  item  qui  arca  soliiti  sunt  et  si  quis  de  tironibus  ab  liac  die  satis 

arcae  fecerit,  ib.,  1.  37-38. 
Discentibus  proportione  scaninari  sui,  N"  1436. 
Item  si  qui  iu  locum  cujuscpie  librari  suljstitutus  fuerit  vel  scamnari  nomine 

collegis  denarios  raille,  X°  1449. 

Prime  payée  par  le  collège  (anularium)  : 
Anulariunr,  ^^  1437.  14  40;  anulari  nomine,  >'°  143.3.  1436.  1449;  anu- 

laria,  N»  1437. 
L'anularium  est  paijé  dans  les  cas  stnvanls  : 

1 .  Frais  de  voyage  (\  iaticum)  : 

CoUega  proticiscens  ad  spem  suam  contirmandam  {8000  sest.),  N°  1437. 
Si  qui  de  collegis  ti-amare  proticiscetur,  cum  promotus  sit,  accipiet  viaticum 
(200  deniers  au  fantassin,  500  au  cavalier),  X°  1440,  1.  31-32. 

2.  Promotion  dans  la  même  légion  : 

Si  qui  ex  collegio  ampliore  gradu  proticiscetur  {500  deniers),  N"  1440,  1.  34. 
Si  qui  ex  collegis  profecerit  {500  deniers),  >'<>  1 149. 

3.  Honesta  missio  : 

[Qui  ex  colle]gio  dimittentur  {somme  effacée).  N"*  14.3.3.  1 139. 
Veterani  qui  ex]  eodem  collegio  dimittentur  {somme  effacée),  A"  1436. 
Veterani  quoque  missi  {6000  sest.),  N°  1437. 
Veteranis  {500  deniers),  N"  1440,  1.  33. 

[Collegis]  prioribus  {100  deniers),  "S"  1448. 
Si  qui  ex  eodem  collegio  honeslam  missionem  missus  fuerit  {800  deniers), 

N°  1449. 
Si  (jui  in  locum  corniculari  legionis  vel  actari  missi  emeriti  su'bstitutus 

fuerit,  det  ei  in  cujus  locum  subslilutus  est  anulari  nomine  denarios 

luille,  .X»  1449. 

4.  Missio  ignominiosa  :  .N°  1440,  1.  3(5  (250  deniers). 

5.  Décès  :  'S"  1440,  1.  3.-}  (500  deniers  payés  à  l'héritier  ou  au  procurator). 

6.  Les  discentes  paient  un  droit  d'entrée  moins  élevé  et  touchent  des  primes 
moindres  :  iN"  1436.  1440,  1.  37-38. 

Date  du  paiement  :  !«'' janvier,  S°  1436.  1437  (sua  die). 

Arca,  .\os  1434   1436.  1440,  1.  38.  1448.  Cfr.  143.j. 

arca  solutus.  N°  1440,  1.  37. 
Uuaeslor.  N"^  143.3-1437.  1448.  1  i-'iO- 1 4.32.  1453.  14.j9.  1460. 

Il  paie  les  primes  :  No«  1436.  1437.  1448. 


374  c.  I.  L.,  VOL.  VIII. 

//  surveille  la  c<inslruclion  de  la  schola  :  .\°  1  io-j.  l-ioT. 
Album,  A"  1150.  Cfr.  J  loi.  14ST.  liii.  li^ri. 

Castra  Lambaesitana  leg.  III  Aag. 

1431.  VIII  2527.  Cl'r.  18039.  Au  praetorium,  sur  un  piédestal. 
Genio  leg(ionis)  III  Aiig(iistae)  p(iae)  v(indicis)  |  pro  salule  | 

lm|)(eratoriim)  Caos(arum  citioriim)  L(uci)  Septimi  |  Severi  Pii 
Pertinacis  |  Aiig(iisti)  cl  l\l(arci)  Aureli  An||(onini  Aug(iisli)  et  L.\ 
Seplimi  Gelae  Caesfaris)  Aug(iisli)  |  et  Jiiliae  Aiigiistae  |  matris 
Aiigiistorfumj  I  et  castror(iim),  dedicant(e)  ||  Q(iiinto)  Anicio 
Faiislo  leg(alo)  |  Ang(iistoriim  diioriim)  pr(o)  pr(aetore)  c(la- 
rissimo)  v(iro)  co;n)s'iile)  des(ignato),  |  ï(itus)  Arranius  Daliis  ] 
signifcr  |  ex  (sesterliiim)  III  niil(ibus)  n(iimmum)  de  siio  ||  posiiit. 
An  198.  R.  Cacnat,  Musée  de  Lambèse,  p.  7-i. Voyez  le  N°  suivant. 

1432.  VIII  2528.  Piédestal  demi-cylindrique,  au  praetorium. 
Genio  Lambaesis  |  pro  sainte  |  Imp(eratorum)   Caes(ariim) 

duoriim  L(ucl)  Septimi,  etc.,  comme  au  N°  précédent.  |  L(uciiis) 
Baebius  Faustialniis,  sig'niler)  leg(ionis)  III  Aiigfnslae)  p(iae) 
v(indicis)  |  L(iiei)  Baebi  Felicis  vet(erani)  exjsignifero  filins, 
volum  solvit. 

An  198.  Henzen,  t)?,^[.  ('acnat.  Musée  de  Lambèse,  p.  Ti.  Ces  deux  autels 
furent  érii^és  en  même  temps  Quand  ils  furent  élevés,,  les  signiferi  devaient 
avoir  en  cet  endroit  (dans  la  cour  extérieure  du  praetorium)  leur  sanctuaire  ou 
schola.  Voy.  Von  Do.maszew.ski,  Westd.  Zeilschr.,  189.'),  pp.  79-80. —  Genio 
Lambaesis  -=^  Genio  caslrorum  (VIII  2rj29). 

Dans  ces  (leriiières  iuscriplions,  (léla  est  appelé  Auguste,  uiais  ii  la  1.  ;i  on 
lit  :  inipp.  Caess.,  et  plus  loin  :  leg.  Aucjg  pr.  pr.  :  Garacalla  fut  associé  au 
trône  en  198  et  Cela  en  209   Voy.  Cac.nat,  Cour.H  d'épigr.,  îi"  éd.,  p.  198.  n.  2. 

1433  VIII  2550.  GIV.  18045.  Dans  le  camp,  derrière  le 
praetorium.  Kpislvle. 

lm|)(eratori)  Gaes[ari)  divi  Marc!)  Anionini  (Jer(manici)  Sar- 
(inatici)  fil(io),  divi  Commodi  IValri.  |  divi  Pii  Anionini  nep(oli), 
divi  Hadriani  pronep(oli),  divi  Trajani  Partliici  abn(epoli),  divi 
Nei'vae  adn(epoli),  |  L(iicio)  Seplimio  Scnero  Pio  Perlinaci 
Ang(nslo)  Arabico  Adiabenieo  Parlliieo  p(onlifici)  m(aximol  Iri- 
b(unicia)  |  |)Oteslalc  VI  imp(cralori)  XI  co(n)s(idi)  II  palri  palriae 
proco(n)snli, 


NUMIDIA 


375 


ot  lmj);er:ilori)  Caes  ari  M  arco)  Âiirclio  Anton[iiio  A]iiy(iislo) 
L(uci)  Soplimi  Severi  Pii  Pertinacis  Aug(usti)  n(oslri)  lilio, 

et  !|  [Lfucio)  Septimio  Getae  Caesfari)]  L(uci)  Septimi  Severi 
Pii  Pertinacis  Aiig(iislii  n;oslri)  lilio,  Imp(eraloris)  Caes(aris) 
M(arci)  Aureli  Anioniiii  [fral(ri)], 

et  I  Jiiliae  Domnae  Aiiguslae,  mairi  castrorum, 

dedicante  |  Quinlo;  Anic-io  Fausto  leg(alo)  Aug(iistormn 
dnorum)  pro  pr(aelore)  c(larissimo)  v(iro)  co(n)s(ule)  desig(nato), 

eq(uiles)  [legfionis)  ///]  Aug(uslae)  pîiae)  v(indicis). 

De  l'an  198.  —  Von  DoMAszEwsKi.TFesid.  Zeitschr.,  1895,  p.  87,  n"  18o.  Les 
mots  en  italiques  et  entre  crochets  ont  été  martelés. 

ii:U.  VIII  2551.  Cfr.  18046.  Dans  le  camp,  derrière  le 
praetoriiim.  Haut  de  0,6o  et  large  de  1,09. 

Dédicace  à  Septime  Sécère,  CarucuHa,  Gela  (dont  le  nom  est 
martelé)  et  A  Julia  Augusla.  en  l'an   198 

Oedicante  Qiiinloi  Anicio  Faiisto  leg(ato)  Aiig(uslorum 
trium)  pr(o)  pr(aetoro)  co(r))s(iilc)  (lesig(nato),  I 

corniculariiis  et  b(pne)r(i('iari)  trib(uni)  lalidavi  rail(ites) 
leg(ionis)  III  Aiig(ii.stae)  p(iap)  v(indicis)  [  e\  arca  sua  feceriint, 
quorum  nomina  subjecta  sunt  :  |  M(arcns)  Anniiis  Honoratus 
cor(nicularius),  C(aiiis)  Anitis  Ingenu(ii)s  {en  tout  1  cornicu- 
larius  et  11  benelîciarii). 

En  l'an  198.  —  Dessau,  2397.  Von  Domaszewski,  /.  /.,  p.  84,  nM78:  le 
iribuims  laticlavius  a  son  ofpcinm  propre,  à  la  tète  duquel  se  trouve  le  corni- 
cularius  que  n'ont  pas  les  autres  tribuns  ;  le  tribun  laticlave  est  l'oftirier  du 
rang  le  plus  élevé  et  le  lieutenant  du  légat.  Cfr.  Rhein.  Mus.,  1893,  p.  243. 

143^5.  VIII  2552  =  18070.  Cfr.  Ephem.,  V  708.  Fragm.  de 
schola  au  praetorium  (,0.70  X  0,oO). 

Dédicace  à  Seplime  Sécêre,  à  Caracalla,  à  Géta  (dont  le  nom 
est  martelé)  et  à  Julia  Augusta,  en  198. 

D[edi('ante  Q(uiulo)  Anicio  |  Fausto  leg(alo)  Aug(ustorum 
trium)  pr(o)  pr(aetore)  co(n)s(u]e)J  des(ignato), 

Tesserari  leg(ionis)  III  Aug(ustac)  p(iae)  [v(indicis)  S(  liolam 
ex  larlgissimis  stipendiis  (?)  tecerunt], 

01)  (piam  sollemnilatcm  [decreveriint  arca  |  (o)  ut  fiât  ex  qua 
lis  qui  e\  colle|gio  diniillcntur  singulis  anular[i  n(omine)  den- 
tur  (sestertium)  ...  mil(ia)  n(ummum). 


S76  C.    I.    L.,    VOL.    VIII. 

[Ciir]an(l)e  C(aio)  J[u]lio  Tertullo  ques[tore]. 

Kn  l'an  198.—  L.  5  :  arca  ut  fiât,  cfr.  VIII  25.53, 1.  7  sq.—  L.  7  ques[lorel 
cfr.  Vril  2o54,  1.  i. —  AnuUirhim.  prime  payée  aux  confrères  dans  les  cas 
déterminés  par  les  statuts.  Elude  liist,,  I,  p.  310. 

1436.  VIII  2553. Cfr.  18047.  Dans  le  camp,  au  S-0.  du  praeto- 
rium(0,85  X  1,04). 

Imp(eratoribiis)Caes(aribtis)  L(ucio)Seplimio  [Severo  Pio  Per- 
tinaci  Aiig(iisto)  et  M(arco)l  |  Aiirelio  Antonino  P[io  Aug(iisto)  et 
L(iKio)  Septimio  Gelae  Caes(ari)  |  et  Juliae  Ai]g(uslae)  matri 
Aiig(iistoriim)  et  fcaslroriim, 

dedicanle  Q(uinto)  Anicio]  |  Fausto  co(n)s'ule)  [an  199], 
ampl(iorem)  ex  largi[ssimis  slipendiis,  quae  in]  |  eos  conle- 
runt,  feceruiil  ojiliones  valet[ii(linari  medici  capsari]  ||  peqiiari 
librarius  et  discentes  ('apsario[riim  et  librarii?);  ob  qiiam 
so]jlemnitalem  deereveriint  uiiiversi  arca  ii[t  fiât  ex  qiia  vete- 
rani  qui  ex]  |  eodem  collegio  dimittentiir  anulari  n(omiiie)  sin- 
g[iili  accipiant  kal(endis)  .lan(iiariis  sesterlium)  ...  niii(ia) 
n(iimmiim)],  |  ilem  discentibiis  proporl(iono)  scamnari  siii 
(sestertium  mille)  n(iimmiim)  [sua  die  qiiaeslor  admimerare 
ciir(abit)]. 

En  l'an  199.  —  Oreu.i-IIknzen,  7420  a  |U|u.  Dessai',  2438.  —  Von  Domas- 
zEWSKi,  L  L,  p.  86,  n"  184  Nous  avons  donné  les  supi>lénients  empruntés  par 
ce  dernier  au  Digeste.  Il  s'agit  du  personnel  de  l'hôpital  militaire.  Le  Dicestk  (liO, 
6.  7),  nomme  parmi  les  immuncs  les  optio?ies  valctiidinarii  medici  cnpsarii  et 
plus  loin  les  librari  qui  docere  possunt.  Les  capsarii  sont  des  aides  tirant  leur 
nom  de  la  capsa.  boite  aux  bandages  pour  blessés,  etc.;  les  discentes  sont  leurs 
apitrentis.  Les  veterinnrii  font  défaut  dans  l'inscription,  bien  qu'il  y  ait  eu  un 
velcrinarium  dans  ce  canij)  ;  voila  poiH'<ii:oi  Von  Domaszewski  pense  qu'ils  sont 
désignés  par  le  mot  pequari.  D'autres  en  faisaient  des  gardiens  des  troupeaux 
de  l'a  légion.  Voyez  ibid.,  i»p.  47,  56,  86-87.  et  C.  1.  L,  VllI  18047.  Scamna 
rium,  droit  d'entrée.  Etude  liisl.,  I,  pp.  309  et  450. 

1437.  VIII  2554.  Cfr.  18048.  Derrière  le  praetorium.  Schola 
intacte,  aujourd'hui  au  Louvre  (0,80  X  3,20). 

Dans  rhémicycle  :  Pro  sainte  Aiig(usforiim  duoriim)  |  optiones 
scholam  siiam  cura  sfatuis  et  imaginibiis  domns  [di]vinae,  | 
item  diis  conservaloril)(iis)  eoriim,  ex  largissimis  slipend[ii]s 
et  I  liberalilalil)(iisl  cpiae  in  eos  conleninl,  l'ecer((int),  curante 
L(ucio)  Egnatio  Myrone  (|!uaes(ore)  ;  |  ob  quam  soleinnilalcm 
^ecreverunt   uti  collega   proficiscens  ad   spem   suam   confir- 


NUMIDIA. 


rn 


man|clam  accipiat  (sesterliiim  octo)  mil(ia)  n(ummum),  veter(ani) 
qtioqiie  missi  a(  cipianl  kal(endis)  Jan(uariis)  aniilarium  singuli 
(sestertium  sex)  mil'ia)  un  m  mu  m),  |  quae  anularia  sua  die 
qiiaestor  sine  dilatione  adiiiimerare  curabit. 

Sur  h  pilastre  gauche  :  38  noms. 

Sur  le  pilastre  droit  :  26  noms. 

Orflli-Henzen,  6790.  Dessau,  244o.  De  la  Mare  et  L.  Renier,  Arch.  des 
miss,  se,  1851,  p.  218,  avec  une  reproduction  du  monument.  Vok  Domas- 
ZEwsKi,  /.  /.,  p.  85,  n»  180. 

11  V  a  en  tout  6-i  noms  ;  si  l'on  retranche  celui  d'un  soldat  condamné  (qui  est 
martelé,  cfr.  Vlll  1807-2),  celui  du  (centurio)  Lfucius)  Cornélius  Cato,  celui  de 
L(ucius)  Aemilim  Calianus  cor (nicuJ amis),  et  celui  de  T(itus)  Flavius  Siirus 
act(arins)  leg(ionis).  qui  (luittèrent  le  collège  à  la  suite  d'une  condamnation 
ou  d'une  promotion,  il  reste  60  noms  sans  indication  aucune.  Ce  sont  les  noms 
des  60  optiones  répondant  aux  60  centurions  de  la  légion.  Il  y  eut  quatre 
noms  ajoutés  pour  remplacer  les  noms  de  ceux  qui  furent  promus  ou  con- 
damnés. [G.  Wn.MANNS.] 

1438.  VIII  2555  ^  18072.  Cfr.  viii,  p.  954.  Ephem.,  iv, 

p.  227;  V,  pp.  392  et  ;!9,3,  et  n"  709.  Quatre  fragments  trouvés  :  a  et  6,  au 
praelorium  ;  c,  entre  rampliithéàtre  et  le  temple  d'Esculape  ;  d,  dans  les 
fouilles  faites  autour  du  praetorium. 

Dans  rhêmicycle  ;  [Ta]biilariiim  princi[pis  cum  im]ag(inibirs) 
I  d[om](is  divinae  oplion[cs  coh(orlis)  pri]raae  |  de  siio  fece- 
rii[nl]  :  |  Q(iiiiiliisi  [Sem]proniiis  Félix  p(rimi)  p(ili),  P;ublins) 
Ael[ius  Macrinus]  prin'(i|)is),  |  L(uciiis)  [Valelriiis  Jaimariiis 
lias((ali),  C(aiiis)  Jnl^iiisj]  Lon^inianliis)  [p]r(iiicipis)  pos(lerio- 
ris^.  Il  C(aiiis)  [Aiitjonius  Sil  anus  has(tati)  pos(terioris). 

Sur  le  pilastre  gauche  :  Tabiilariliim  princ(ipis)  |  [c]iim  ima- 
g(inibus)  |  domiis  dijvinae  if;']||novatum  1  ab  Ulpio  |  [A]ntoniii[o 
I  plrinc(ipe);  et  j  oplion[esJ  ||  coh(ortis)  pri[m(ae)]  j  et  adjii- 
[l(ores)]  I  de  siio  t'[e]|ceriinl  :  j  M(arctis)  Aiireli||iis  Aiirelilaniis 
p(rimi)  p(ili)  : 

Sur  le  pilastre  droit  :  ^(arciis)  Aurel(ius)  j  Terentius  |  pr(in- 
cipis)  pr(ioris),  C(aiiis)  M;Jnil!iiis)  Donatus  |  lias(tali)  pr(ioris), 
Q(iiinliis)  Af!|biiliiis  Saltirliiimis  pr(incipis)  pos(terioris),  |  M(ar- 
ciis)  Aiirel(iiis)  Li  cinins  lias(lati)  |  pos(terioris),  ||  C(aius)  Jul(iiis) 
Saliir]niiius,  C'aiiis)  |  Jiil(iiis)  Niimildiiis  lib(rarii)  |  princ(ipis). 

Von  I)omaszev\ki,  /.  / ,  p.   102,  n.  210.  Dessau,  2446.  Gagnât,  Musée  de 
I.amhèse,  ]>.  7(5. 
Le  premier  centurion  de  la  légion  élait  le  primipilc  de  la  l'"c  cohorte;  il  était 


378  c.  I.  L.,  VOL.  VIII. 

le  clief  de  tous  les  autres  centurions;  ses  fonctions  étaient  exelusivement  mili- 
taires. Immédiatement  après  lui  venait  le  prmceps  prior  de  la  1'''=  coliorte, 
appelé  aussi  simplement  princeps  ou  princeps  praelorii,  (pii  avait  surtout  un 
rôle  administratif;  il  concentrait  toutes  les  écritures  de  la  légion  et  avait  un 
bureau  et  un  dépôt  d'archives  et  de  pièces  otTicielles  (tabnlarium).  Voy.  Gagnât. 
L'armée  rom.  d'Air.,  p.  198.  Musée  de  Lambèse,  p.  70.  Th.  SI.,  Ephem.,  IV, 
n   ^;J2 

Ce  sont  les  cinq  opliones  de  la  première  coliorte,  désignés  dans  l'inscription 
I)rincipale  (celle  de  riiéraicycle),  qui  ont  élevé  ce  tabulariwn  vers  l'an  20(1;  ce 
sont  :  Q.  Sempronius  Félix,  oplio  du  centurion  primipilus,  P.  Aelius  Macrinus, 
optio  du  centurion  pn'ncejjs,  etc.  On  voit  que  la  l'«  cohorte  n'avait  que  5  options 
et  par  conséquent  5  centurions  (le  primipilus  posterior  man(iue). 

Cette  inscription  fut  gravée  peu  après  la  précédente  (VIII  2554)  ;  en  effet, 
les  cinq  opliones  nommés  ici  (dans  l'hémicycle)  se  retrouvent  la  dans  le  même 
ordre  et  y  occupent  les  lignes  6  à  11  (les  cinq  premiers  étaient  sans  doute 
morts  ou  montés  en  grade). 

Le  tabulariwn  fut  restauré  i)lus  tard  par  le  princeps,  par  5  opliones  de  la 
première  cohorte,  et  par  2  adjutores,  à  savoir  deux  librarii  principis,  teneurs 
de  livres. 

M.  Aurelius  Licinius,  l'un  de  ces  5  opliones,  revient  ailleurs  (VIll  2482)  en 
l'an  253,  oii  Voplio  principis  diftere  et  oii  Licinius  est  appelé  simplement  oplio. 
La  restauration  eut  donc  lieu  peu  après,  lors  de  la  réorganisation  de  la  legio  IIJ 
Àug.  sous  Valérien  (C,  VIII,  p.  285l.  [Tu.  .M.]. 

Voyez  ci-après  les  No'  14'i()  et  141!). 

14P.9.  VIII  2556.  Cfr.  18049  Deux  fragments  d'une  sc/io/a. 
trouvés  parmi  les  matériaux  du  fort  by/.aiilin,  présentant  une  partie  de  la  face 
principale  (hémicycle)  et  le  pilastre  de  droite. 

Dans  riiémicyde  :  Fragments  d'une  dédicace  à  Septime 
Sécère,  Caracalla,  Cela  et  Julin  Domna  (L  ]-'^);  puis  venait  le 
nom  du  légal  qui  fit  la  dédicace  (L  A),  puis  :  . . .  |(|iioniin 
;i(i.sc!'i])t]a  noinina  sliijjit  |  ...  [sestertijum  bina  mil(ia)  n  iim- 
imiin)  tlaiida  I  ...  (lui  o\  ooiicm  (•oll|(^gio  ainiitlentiir]. . . 

Sur  le  pilastre  droit  :  Il  rate  13  noms  des  principales  gui 
composaient  ce  collège. 

1440.  VIII  2557  CIV.  18050.  Pierre  trouvée  en  dehors  du 
camp,  au  temple  d'Esculape.  haute  de  1,0.\  large  de  0,52.  Sur  le  tem])le  d'Ks- 
culape,  voyez  C.  I.  L.,  VIII,  p  303,  et  2580  note.  (iN"  14î>0). 

Pro  felicitale  et  iiH'o|liimilalom  saeciili  Hoîniinonim  n(os!ro- 
rum)  Aug(iislorum  triiim),  |  L  lu  i)  S<'|)l(imi)  Scveri  l'ii  Perlina- 
cis  I  Aug(usli),  et  iM(arci)  Aurcli  Anionini  ||  Aiig(iisli),  [et  L(uci) 
Septimi  Getae  |  Cuesfaris)]  Aiig(iisli),  et  Jiiliae  Aiig(iistae).  | 
mairi  Aui^\(ustorum  duorum]  et  castroriim,  |  et  [Fulviae  Plau- 
tillae  Âugfustae)],  Antonini  Aiig(iisti)  noslri  [conjugis],  \ 


NUMIDIA.  379 

cor(nicines)  leg(ionis)  III  Aiig(ustae)  p(iae)  v(indicis)  :  | 
L(ucius)  Clodiiis  Seciindus  opt(io),  |  C(aius)  Jiiliiis  Félix,  | 
Q(iiintus)  Vibius  Félix,  etc.  (il  y  en  a  en  tout  35  noms). 

Ligne  30  :  Scamnari  n(omine)  dabunt  col(legae)  qui  fac(li) 
fuer(inl)  ||  (31)  denarios  DCCL. 

Si  qui  d;e)  col(legis)  tram  are)  prolficiscetur),  ciim  |  (32)  pr(o- 
motiis)  s  it),  arc(ipiet)  Yiat(iciim)  pro(cessus)  m(iles  denarios)  CC, 
e(|(iies)  a(iJlem)  [(denarios)]  D.  | 

(33)  Il[e]m  vet(e)ranis  anidarimn  nom(ine  denariil  D.  | 

(34)  Ilem,  si  qui  ex  coll  egio)  amplio(re)  grad(ii)  prof(i(is- 
cel(ii),  accip(icl  denarios)  D.  | 

(33)  Item,  si  qui  obiliim  natiirae  red(diderit),  acc(ipiel)  her(es) 
ips(ins)  sive  proc(iuator  denarios)  D.  || 

(36)  Item,  qiiod  abom(inamiir),  si  q(ui)  locii(m)  sn[iim]  ami- 
s(eril),  aceipiel  (denarios)  CCL.  | 

(37j  [l]l[e]m  qui  arc[a)  soliil  i)  siint  et  si  qiiis  de  tironib(iis) 
ab  hac  die  salis  ]  (38/  arcae  le<(erit),  accipiet  qiiitqiiit  debel(iir). 

Lex  fact(a)  XI  kal(endas)  Sept;embres)  [Plautiano]  \  (39)  Il  et 
Geta  II  cofn)s(idibus). 

[G]e[m]in[ii]s.  Anloniniis.  Filinus.  Marcus. 

Orelli-Hewzen,  7420  avv.  Von  Domas/ewski,  /.  /.,  p.  85,  n.  182.  Dessau, 
2334.  Les  mots  en  italiques  et  entre  crocliets  ont  été  martelés.  Consuls  de  203. 
—  L.  37.  Th.  m.  propose  de  joindre  cette  phrase  à  ce  qui  précède  et  de  lire  : 
ei  s(cilicet)  t(antum)  m(odo)  qui  arca  soluti  sunt  :  en  effet,  la  pierre  porte  : 
KISTM  QVI.  —  L.  39.  Après  les  consuls,  il  faut  peut-être  lire  :  [G]en[til]is. 
Gela,  consul  en  20;j,  est  le  frère  de  Seplime  Sévère;  son  nom  fut  souvent  mar- 
telé par  erreur. 

La  première  cohorte  avait  ."J  centiu'ies  {cfr.  VIII  2355  =  18072)  et  les 
9  autres  en  avaient  six  (il!  6580*.  Kxcejjfé  ])our  la  première  cohorte,  on  réu- 
nissait deux  centuries  sous  un  drapeau  (inanipiibis,  voy.  Von  DojiAszEwsKr,  Die 
Fahnen  im  roem.  Heere,  p.  22);  il  y  avait  donc  32  cor nicines  milites,  et  en 
outre  3  cornicines  équités  \)()uv  les  trois  vexilla  de  cavalerie  que  comprenait 
chaque  légion  (Vllt  2562),  au  total  35  [Von  Domaszewski].  Scamnari  noinine, 
voy.  No  I4;i6,  note. 

1441.  VIII  2558.  Sur  un  fragment  de  l'hémicycle  d'une  schola. 
C'est  le  commencement  d'inie  dédicace  à  Septime  Sévère,  Caracalla  et  Géta  et  à 
Julia,  faite  sous  la  présidence  de  Q.  Anicius  Faustus. 

1  i4!2.  VIII  2559.  Sur  un  fiagm.  de  corniche  de  schola  [L.  Renuik]. 
Il  reste  :  \J]uliae  Auçjustae,  matri  Aii[(j.]. 

1443.  VIII  2560.  sur  le  pilastre  droit  d'une  schola. 


380  C.    I.    L.,    YOL,   VIII, 

Librari.  Suivent  22  noms. 

1444.  VIII  2561  =  18073.  Sur  le  pilastre  d'une  schola. 
Sur  la  face  :  Ordo  T  sig(niferoriim?)  0  |  Lolius  Rogalian(us). 
Suit  une  liste  de  noms,  continuée  sur  le  côté  droit. 

1443.  VIII   2562.  Cfr.   18051.  Sur  le  pilastre  d'une  schola. 

Liste  d'equiles,  parmi  lesquels  nous  notons  deux  vex(illarii) 
[eq(iiitum)],  un  tess(erariiis^  [eq(iiiliim)],  un  inag(islcr)  k(ampi?), 
un  hast(ilarius),  et  un  ciir(ator)  scojae).  //  reste  41  noms  de 
simples  équités. 

Von  Doma.szewski,  /.  /.,  p.  89,  n.  189. 

1446.  VIII  18060.  Ephem.,  V  7H.  Petit  autel. 

Genio  |  labul(arii)  |  princ(ipis)  |  Mine|rvae  ]  Augus(tae). 

Dessau,  2i47.  —  Sur  le  labuJarium  principis,  voyez  VIII  2555  =  18072 
(A'"  1438).  Minerve  était  naturellement  la  pali'onne  des  scribes. 

1447.  VIII   18078.  Kphem..  v  718.  Sur  une  base. 

L(ucio)  Septini[io  Getae  Imp(eraloris)  Caes(aris)  |  L(iici)  Sep- 
[timi  Severi  Pii  Pertin(acis)  1  Aiigfiisti)  A[rab(ici)  Adiaben(ici) 
f*ar(li(ici)  max(imi)]  |  (il(io)  M(ar(i)  [Aiir(oli)  Anionini  Aiig(iisli) 
fratri],  |  n[obil(issimo  Caps(ari),  declicanle  Q(iiinfo)  Anicio 
Faiis]j|to  lega[to  Aiig(iisti)  pr(o)  |)r  aetore)  co(n)s(ule),  b(ene)f(i- 
ciarii)  |  lrib[iinoriim].  Suivaient  les  noms. 

C'est  le  piédestal  de  la  statue  de  Géta,  qui  était  placée  dans  la  schola.  Von 
DoMAszEwsKi,  /.  /.,  p.  8-4,  n°  179. 

1448.  R.  Cac.nat.  Musée  de  Lambèse,  Paris,  1895,  in-i".  Planche  V, 
n°  2  et  p.  58.  Sur  un  fragment  de  schola. 

[D(ominis)  nfoslris  tribus)  Aiilg(iislis)  Arab(icis)  Adi[ab(enicis^ 
Parlh(icis)  |  nia\(imis),  [)ro  incjol  limita  te  domu[s  divinae  |  scho- 
lam  ciim  im]aginib(iis)  sacris  fece[r(iinl),  et  ob  eam  |  sollemni- 
tat(em)  d]pc(reverunt)  iiti  duplis  stipend[is  suis  arca  |  fiai, 
regressi]  de  exp(edilione)  fel(irissima)  Mesopo|[tamica  mil(i- 
tes)  duplari  lleg(ionis)  III  Aiig(iista(^)  p(iae)  v(indicis)  qiiorii[m 
nomina  |  s]ubjecta  siint  ....  |  Aomiiiiiis)  Catianns  corni(culari), 
L...  I  ...  [b(ene)f(iciari)  pra]e((ecli),  T{itus)  Flavius  Siirus  acla- 

r|iiis seciindiiml  legem  s(liol(a)e  [collegis]  |  priorib(us  dena- 

rios)  c(enlum)  <]iiaest[or  adnumerabitj. 


NUMIDIA. 


381 


Les  mots  :  Legein  schol(a)e,  etc.  ont  été  intercalés  en  plus  petits  caractères 
à  côté  de  subjecta  sunt.  Gagnât,  Mémoires  de  la  Soc.  nat.  des  antiquaires  de 
France,  T.  54,  1894,  p.  7.  Année  épigraphique,  1893,  n.  204.  Von  Domas- 
ZEWSKi,  Westdeutsche  Zeitschr.,  XIV  (1895),  p.  88.  Sur  Catianus  et  Surus,  voy, 
NOS  1437.  1449. 

1449.  C.-R.  de  l'Acad.  des  Inscr.,  1898,  pp.  383  et  suiv.  [R.  Gagnât]. 
Ann.  épigr.  1898,  n^^  108-109. 

Sur  la  partie  centrale  :  Tabularinm  legionis  cum  imaginibus 
I  domus  divinae  ex  largissimis  stipen!fli(i)s  et  liberalitatibiis 
quae  in  eos  |  conferunt,  fecerunt  |  L(ucius)  Aemiliiis  Cattiaiius 
cornicular(ius)  et  ||  T(itiis)  Flavius  Sunis  actariiis;  item  bbra- 
ri(i)  I  et  exacti  leg(ionis)  III  Aiig(ustae)  p(iae)  v(indicis)  q(iiorum) 
n(omina)  subjecta  sunt.  ]  [Ob  q]uam  soUemnitatem  decretum  est  ut 
si  qui  in  locum  corniculari(i)  legionis  vel  actari(i)  missi  emeriti 
substilutus  I  fuerit,  det  ci  in  cujus  locum  substitutus  est  anu- 
lari(i)  nomine  (denarios  mille);  item  si  qui  in  locum  cujusque  | 
librari(i)  substitutus  fuerit  vel  scamnari(i)  nomine  collegis  (dena- 
rios mille)  ;  et  si  qui  ex  eodem  ||  collegio  honestam  missionem 
missus  fuerit,  accipiat  a  collegis  anulari(i)  |  nomine  (denarios 
octingentos)  ;  item  si  qui  ex  collegis  profecerit,  accipiat  (dena- 
rios quingentos). 

Sur  le  pilastre  de  droite  :  Exacti  :  |  C(aius)  Aponius  Vilalis, 
en  tout  21  noms,  dont  voici  le  dernier  :  L(ucius)  Tonneius  Mar- 
tialis  c(erarius). 

Sur  le  tabularium  principis,  voy.  le  N"  1438.  Sur  Surus,  voyez  K^^  1437 
(note)  et  14-48;  sur  Cattianus,  voyez  N°  1448. 

Civitas  Lambaesitana. 

1450.  VIII  2586.  Près  du  temple  d'Esculape  (G.  VIII,  p.  .^03),  sur 
une  longue  pierre,  qui  semble  avoir  servi  de  jambage  de  porte  [L.  Renier  |. 

Sur  la  face  :  Qui  imagines  saleras  aureas  fecerunt  :  |  corni- 
culari  (deux),  |  comment(arienses)  (deux  dont  Vun  est  commen- 
tariensis  du  trib(unus)  leg(ionis),  |  speculatores  (quatre),  | 
beneficiari  co(n)s(ularis)  {trente  dont  l'un  est  q(uaeslor),  |  quaes- 
lionari  (cinq),  b(ene)f(iciari  tribuni)  sexm(estris)  (cinq),  \  liarus- 
pex  (un). 

A  droite  :  Cura(m)  agente  |  C(aio)  Memmio  Vic|tore  (centu- 
rione)  leg(ionis)  III  Aug(ustae). 


382  c.  I,  L.,  VOL.  VIII. 

Dessau,  2381.  Hknzen,  6792  a.  Von  Domaszf.wski,  /.  /.,  p.  80,  n»  173.  Il 
s'a^il  de  Vofjicium  du  gouverneur  de  la  province.  Ils  élèvent  des  statues  aux 
empereurs  (!mfl(/îrtes  sacrae  ;  cfr.  III  3.^26).  Bien  que  la  pierre  ail  été  retrouvée 
au  temple  d'Esculape,  elle  devait  provenir  d'une  schola  du  camp.  11  serait 
absurde  d'admettre  que  l'oftice  du  gouverneur  ait  élevé  des  statues  aux  empe- 
reurs dans  le  temps  d'Esculape  (Von  Domas/kwski,  /.  L,  note  328.  Rhein. 
Mus.,  45,  1890,  p.  210,  note  2). 

L'inscription  est  du  temps  d'Elagabale  ou  d'Alexandre  Sévère,  car  deux 
noms  reviennent  dans  des  inscriptions  de  cette  époque  (VllI  2742.  2750)  ;  voy. 
la  note  de  Wiljianns  (VIII  2586). 

Caonat  {L'armée  rom.  d'Afr.,  p.  465,  note)  pense  qu'il  s'agit  d'une  asso- 
ciation temporaire  formée  pour  l'érection  des  imagines  sacrae  ;  le  quaestor 
administrait  la  caisse  temporaire. 

\A.A.  VIII  2590.  Dans  le  temple  d'Esculape  [Renier]. 

Aesculapio  et  |  Hygiae  |  dis  bonis  |  sacrum,  1  Peiusii. 

Sur  les  statues  trouvées  dans  ce  temple,  voyez  VIII  2386,  note  du  Corpus. 

1452.  VIII  2601    Autel. 

Geiiio  I  scholac  |  L(iicins)  .lul(ius)  Cres|centian(iis)  |  q(iiaes- 
tor)  arulas  |j  ciim  stajtiincu|iis  coll(egio)  donavit. 

Q(uaestor),  se.  collegii. 

1433.  VIII  2602.  Autel  brisé  portant  la  même  inscription. 

1454.  VIII  2603.  A  l'Est  du  temple  d'Esculape;  piédestal  demi- 
cylindrique  [L.  KKNn:R]. 

Genio  |  scholae  siiae,  |  P(ublins)  Aureliiis  Félix  |  speciilator 
I  !eg(ionis)  III  Aug(ustae)  |  domo  Thaumg(adi)  |  doniim  dédit. 

Dessau,  2376. 

145n.  VIII  2618.  Cfr.  18096.  Entre  les  thermes  et  l'amphi- 
théâtre [L.  Uenikr].  Autel  à  six  côtés. 

.Sur  la  face  :   .l(ovi)   O(ptimo)   M(aximo)  |  Cons(ervatori) 
Aiig(iisloriiin)  |  n(ostrorum  duoriim)  |  pient(issiinoriini)  ||  l'ra- 
Ijriim  1  toti|usq(ue)  |  domus  ]  divinae. 

Sur  le  premier  côlè  gauche  :  M(arciis)  Acutins  Ingénus  |  ex 
(ceiiliiriouo)  l('g(ionis)  li(onesta)  in(issione)  m(issus).  | 

(Ailtorcs  I  veterani.  | 

C(ains)  Jul(ius)  Honorat(us)  ex  sig(niforo),  ||  Rutilius  Julia- 
nus  I  ex  immune  FL  L  (i), 

1  Anullino  et  Front(one  consulibus)  (an  \99)  :  C(aius)  Cas- 


isuMiDiA.  383 

sius  Qnadra|tus  Pol(lia)  cas(tris),  ||  L(iicius)  Licinius  Janiiajriiis 
ex  immiine  ]  Tubiirs(ico)  Niimid(ariim).  | 

Severo  et  Viclo(rino)  (aniOQ)  :  \  P(ubliiis)  Pompeiiis  Ca|)r||a 
rins  ex  pol(ione)  Cir(ta),  ]  Caelius  Rufin(iis)  |  ex  arraalii(ra) 
cas(tris) ,  |  L(uciiis)  Jamiar(iiis)  Rogalilanus  cand(i(laliis) 
Tiisd(ro).  Il 

Laler(ano)  et  Rufino  (an  \dl)  :  ,  T(itus)  Senius  Salurni|niis 
ex  cand(idatus)  cas(tris),  |  M(arcus)  Pontennjiiis  Victor  ex  || 
marso,  |  C(aiiis)  Julius  Firmiis  P(ollia)  c(astris),  M(art'iis) 
Aurelius  Fel(ix)  Tha(mugadi).  | 

Q(ui)  m(ililare)  c(oeperunt)  imp(eratore)  Coin(modo)  V  et  | 
Glabrione  cos.  {an  186)  ||  :  Mareus  Vic|ore?  |  P.  Tanuidiiis  | 
Veniistns  d(iscens)  ar(malurae)  ]  Ar(nensi)  Car(thagine) .  |j 
Q(uintiis)  Geminius  |  Rogatianus  |  ex  cand(idatus)  P(ollia) 
cas(tris).  | 

Tertullo  et  Cleme(nte)  {an  195)  :  |  Julius  Secundus  |j  Adri- 
meto.  I 

Dex(tro)  et  Prisco  {an  196)  :  |  L.  Tannonius  |  Cresces 
Qui(rina)  Cirla.  |  • 

Sur  deux  autres  côtés,  il  y  a  quelques  noms  peu  lisibles.  —  1)  Flamines, 
selon  Renier.  Peut-être  est  ce  l'indication  de  leur  patrie,  dit  Wilmanns. 

1436.  VIII  2626.  Autel;  entre  les  thermes  et  l'amphitluVilre 
[L.  Renier]. 

Sur  la  face  :  J(ovi)  O(ptimo)  M(aximo)  F(ulguri)  |  ,  p(ro) 
s(alute)  d(omini)  n(ostri)  Aureliani  Aug(usti)  j. 

Alb(um)  vet(eranorum)  |  : 

ex  l(ibrario?)  Lurius  Fortunatus,  en  tout  21  noms  précédés 
du  grade. 

Sur  le  côté  droit  :  20  noms. 

Sur  le  côté  gauche  :  6  noms. 

Sur  les  grades  indi(iués,  voyez  la  note  du  Corpus. 

1457.  VIII  2636.  Autel;  au  praetorium. 

Marti  et  Minerjvae  Aug(ustis)  |  sacrum.  |  Aur(elius)  Gaius 
evok(atus)  |  scolae  suae  |  \(otum)  s(olvit)  l(ibenti)  a(nimo'. 

Von  Domaszewski,  /.  /.,  p.  32,  n<»  45.  Il  rapproche  Vevokaius  de  Varmatura 
(III  10435  =  N°  326). 


384  c.  I.  L.,  VOL.  vin. 

14:)8.  VIII  2690.  Cfr.  18110.  Fragment  de  piédestal. 

...  mu  I  ....  nei ...  s  dec,'urio)  |  [alae]  I  Pann(oniorum)  |  . . . 
K...  S  et  II  Maximi|us  Com|moclialniis  raag(islri)  |  rabr(um) 
voljtuni  s(olverunl). 

1439.  VIII  2733    Au  A-E.  du  forum. 

M(arco)  Âurelio  |  Cominio  |  Cassiano  |  ieg(alo)  Aug(iis[ornni 
duorum)  |  pr(o)  pr(aelore)  c'Iarissimo)  v(iro)  ||  beneficiari  j  ejus. 
[|  Curante  P(uljlioj  Valerio  |  Donato  quaesjtore. 

Aug(usloriim),  ce  sont  peut-être  Sévère  et  Caracalla  ;  si  c'étaient  Caracalia  et 
Géta,  le  deuxième  G  de  xWGG  serait  martelé.  Cassianus  aurait  donc  été  légat 
dès  208,  car  (iéta  devint  Auguste  en  209. 

1460.  VIII  2751.  Base. 

M(arco)  Valerio  Sejnecioni,  leg(alo)  |  Ang(usti)  pr(o)  pr(aelore) 
praejsidi  provin(ciae)  Ger]man(iae)  inter(ioris),  co(n)s(iili),  j]  spe- 
(;ulalor(es)  |  et  bpnefic(iari)  et  |  quaestionari.  |  Curante  Agilio 
Felice  quaesltore. 

Entre  212  et  222.  Voy.  Gaonat,  L'armée  rom.  d'Afrique,  p.  122. 

14GI.  VIII  3228.  Dans  la  nécropole  du  Nord. 

D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  C(aio)  Rutil(io)  Bellico  vet(erano),  | 
convel(erani)  ejus  |  fec(erunt). 

1462.  VIII  3284.  Cfr.  J8175.  Fragment  d'autel. 

...  [hi]c  sitns  est.  |  ..  [tesjtamento  |  ..  [l]eg(ioni)  III 
Aug(ustae)  |  ...  [e]x  usuris  |  . .  um  quod  }  ..  [septejmbrium  | 
...  [pjarentarent  |  ...  [cjetera  cor|...  eu  m  con 

Il  s'agit  d'un  legs  fait  à  un  collège  de  vétérans  (voy.  le  N"  précédent)  ou  de 
soldats  de  la  legio  III  Aug.,  pour  honneurs  funèbres  annuels.  Voy.  Gagnât, 
L'armée  rom.  d'Afr.,  p.  i89. 

1463.  VIII  3545.  Dans  la  nécropole  du  Nord,  sur  un  cippe. 

(U(ls)]  W(anibus)  s(acrum).  j  [Col]legio  Falbricio  Cl|audia 
Rog;illina  maril||o  p[ioj  l'ecit;  |  vixit  annis  LV. 

Gdinme  on  ne  trouve  pas  de  collège  de  fabri  en  Afri(iue,  Mommsen  (C,,  VIH, 
p.  1102/  suppose  (pie  Gollegius  Fabricius  a  été  esclave  d'un  collège  hors  de 
l'Afri(iue.  Elude  hisi.,  1,  p.  A^)^).  II,  pp.  455-6. 

1464.  VIII  18239.  Epuem.,  V  739.  Au  praetorium. 


NUMIDIÀ.  385 

Sil[vano]  |  Aug(usto)  sa[cr(um)],  |  centuriones  |  leg(ionis)  III 
Aug(ustae),  |  curante  '[  Memmio  |  Donato  j  decimo  [  pilo. 

Vox  DojiAszEwsKi,  1.  /.,  p.  80,  n"  171.  Comme  le  nom  de  la  leg.  Ill  u'est 
pas  martelé,  on  suppose  que  cette  dédicace  fut  faite  après  la  réorganisation 
de  la  légion  sous  Yalérien. 

1463.  VIII  18343.  Ephem..  V  738  et  vu  375.  Dans  la  nécropole 
du  ^■ord. 

Sur  le  côté  gauche  ;  ...  |  ..  [Aujrelianus  |  Flavius  Marinus 
sac(erdos),  |  L(ucius)  Aelius  Félix,  |  Satrius  Donatus,  |  Anto- 
iiius  Donatus,  |  Aelius  Donatius,  j  ... 

Sur  la  face  :  les  caractères  ont  été  effacés  par  le  temps.  A  la 
fin  :  ded(icatum)  XII  . . . 

C'est  peut-être  une  dédicace  faite  par  un  collège,  dont  le  sacerdos  est  men- 
tionné à  la  ligne  3.  ■  ' 

4.  Tubunae  (Tubna  ou  Tobna)  C,  VIII,  pp.  4o3  et  1787. 

Cultores  Numinis  Victorie,  sous  Elagabale  ou  Alexandre  Sévère;  immunis 
perpetuus. 

1466.  VIII  4483.  Table  de  marbre. 

Pro  salule  Imp(eratoris)  Caes  aris)  divi  Severi  Pii  j  Arab(ici) 
Adiab(enici)  Part  hici)  max(imi)  Briliannici)  maxfimii  nepotis), 
<Ii;vi  M(arci)  Aureli  Anlonini  Pii  Parthici)  max{imi)  B  rit(anniei) 
max(imi  Germ(anici)  maxiimii  Adiab(enici)  raax(imi)  Pii  ... 
(A  lignes  martelées  qui  contenaient  les  noms  d'Elagabale  ou 
d'Alexandre  Sévère)  toti  usque  domus  divine,  cultores  |  Numi- 
nis  Victorie,  per  Jul(io)  Floro  i^mune  perpeluo  fecerunt  item- 
que  d(e)d(icaverunt). 

5.   Tibiliê  (Annûna).  C,  VIII,  pp.  oil.  1807. 

Cultores  (Herculisi.  sous  Anlonin  le  Pieux,  VIII  .">i2o. 

1467.  VIII  5523.  Cfr.  18859.  Herculi  Aug(nsto)  l 
sacrum,  |  pro  s{alute)  Imp(eratoris)  Antonini  ;  Aug(usli)  Pii, 
'Cu[liit]ores  eju[s]  |  d(ej  s(ua)  p(ecunia)  ffecerunt). 

25 


386  c.  I.  L.,  VOL.  VIII. 

6.  Sigus  (Sigus,  Bordj  Ben  Zekri).  C,  VIII,  pp.  552. 964. 1826. 

Cultores  (Victoriae  Augustae  ?)  qui  Sigus  consistunt,  VIII  S695. 
Cultores  Caiarienses,  VIII  10857. 
Asinar(ii),  N°  1  i59. 

1468.  VIII  5695.  Cfr.  19112.  Dans  un  cartouche  à  queues^- 
d'aronde. 

Victoriae  Augustae  |  sacrum.  |  Cultores  qui  |  Sigus  con- 
sistunt. 

Or.-Henzen,  o82i. 

H69.  VIII  10857.  Neptuno  |  \ug(usto)  sac(rum).  |  Cul- 
tores I  Cararienses  |  v(otum)  s(olverunt)  l(ibens)  a(nimo). 

1470.  s.  GsELL,  Bull,  arcli.  du  Comité  des  trav.  hist.,  1897,  p.  561. 
'^Ann.  ép.  1898,  n.  86. 

Jovi  Aug(usto)  sacrum.  |  C(aius)  Mummius  A[fJ|ricanus- 
lolcum  quod  asi|nar(ii)  colunt  de  |  suo  fecit  d(e)d(icavil). 

7.  Col.  Julia  Cifia,  puis  Conatantina  (Constantine). 
C,  VIII,  pp.  618.  965.  979.  1847. 

Dendrophori  ;  curator  eorum,  VIII  6940.  6941. 
Ministri  dci  Saturui,  VIII  6961. 
Colegiari,  VIII  6970. 
Sartor  arenarius,  VIII  7158. 

1471.  VIII  6940.  Cfr.  p.  1847. 

Castori  Augusto  sac(rum).  |  L(ucius)  Caipurnius  L(uciiJ^ 
fil(ius),Quir(ina)  [Successianus, curator |dendrophorum,v(otum) 
s(olvit)  I  lib(ens)  animo. 

1472.  VIII  6941.  PoUuci  Aug(usto)  sacr(um).  [  L(ucius> 
Caipurnius  L(ucii)  lil(ius)  Quir(ina)  |  Sucessianus,  curator  | 
dendrophorum,  |  v(otum)  s(olvil)  lib(ens)  animo. 

1473.  VIII  6961.  .  .  I  [promisjsam  ministris  dei  Sa[t]ur- 
n...  I  ...  s  Saturninus  Domitius  Primianus  |  ...  suisque  fecerunt. 

1474.  VIII  6970.  Sur  un  dos  grands  cotés  d'une  cuve  rectan- 
gulaire. 

Anlius  Vicloricus  cum  |  Antios  Victoricu(m)  et  Mausolu(m) 


NLMIDIA.  387 

juniores  viso  |  moniti  libens  animo  colegiaris  donavejrunt  ex 
S  N  ce  S  P  F  d(onum)  d(ederunt). 

Henzen,  7180. 

1475.  VIII  7158.  Clr.  19451.  Cippe. 

D(is)  M(anil)us)  s(acrum).  |  Valerius  Dat[iv]us  pater  |  fec(il)  | 
Ururi(a)e  fili(a)e  rarissim(aje  ;  h(ic)  s(ita)  e(st)  :  |  vix(it) 
annis  XXV,  ra(ensibus)  sex  ;  sartor  arenarius  l|  magisfer  rili(a)e 
diil|[ci]ssim(a)e  posuit. 

8.  Col.    Veneria  Mtusicntte  (Philippeville.  Stora). 
C,  VIII,  pp.  684.  967.  979.  1878. 

Dendrofori  ;  dendroforus  decretarius. 

1476.  VIII  7956.  Cippe.  Sous  un  fragment  d'une  statue,  on  lit  : 
Sancto    Allidi    sacrum,    |    Genio   dendrofororum ,    C(aiiis) 

Met|teiiis   Exiiperans,   dendroforius  decretarius,   de  suo  fecit 
]ib|enti  animo  dedicavil. 

Decretarius,  cfr.  X  3764  (plus  loin)  et  Étude  hist.,  I,  p.  2-47,  n.  3,  et  II, 
p.  .356  :  c'est  peut-être  un  dendropliore  créé  par  les  XV  viii  sacris  faciundis 
de  Rome.  La  dédicace  est  faite  à  la  fois  à  Attis  et  au  Génie  des  dendrophores. 
MojLMSEN  pense  que  c'est  Attis  qui  est  considéré  connue  Génie  des  dendro- 
phores, mais  les  dédicaces  doubles  sont  fréquentes. 

PROVINCIA  MAURETANIÂ  SITIFENSIS. 
1.   Citoba  (Ziama).  C,  VIII,  p.  716. 

Cultores  (Jovis?  conservaforis). 

1477.  VIII  8374.  Autel. 

....  [cojnserlvatori  sac(rum).  |  Cultores  |  ejus  sua  |  pecunia  |[ 
posuerunt  |  dedicaverunt|que. 

2.  Sntaf  (Aïn-Kehira).  C,  VIII,  p.  718. 

Cultores  Victoriae,  sous  Marc  Aurèle,  N»  1  i78. 
Cultores,  aw /re  sièc/c?  ,  N"  1479. 

1478.  Bull.  arch.  du  Comité  des  trav.  hist.,  1889,  p.  133. 

|P]r[o  sa]l[ute?  imp(eratoris)  |  C]aes(aris)  M(arci)  Aurel[ii   | 


388  C.    I.    L.,    VOL.    VIII. 

A-ntonini    el    L(iicii)   A[ejlii]    Veri    Augustol[ru]m ,    cul(tores) 
Victori[aeJ. 

R.  Cacnat,  Ann.  épigr.,  1889,  n.  114. 

1479.  Mélanges  d'arch.  et  d'Iiist.  (Écok  fr.  de  Rome),  X,  1890.  p.  474, 
n.  39.  Sur  un  petit  cipi)e.  [Audollent]. 

Numini  Mau|ror(um)  Aiig(usto)  |  sacrum  |  C(aius)  Julius 
Noveljlus  fil(ius)  ob  ||  lionorom  J  patricium  |  ciilloribus  |  sua 
p(e('unia)  cuin  de  N  |  BAMENTVM  d(ono)  d(edil). 

Numini  Maurorum,  appellation  vague;  ordinairement  le  nom  de  dieu  Maure 
est.  énoncé  :  Dianae  Augustae  Maurorum  (VllI  8436),  etc.  Ob  honorem  patri- 
cium, ce  personnage  appartenait  peut-être  aux  patrices  institués  par  Constantin  ; 
cir.  VllI  7040.  Voyez  Audoli.ent,  pp.  475-476. 

8.   Col.  Siiifts  (Setif,  Sataf).  C,  VIII,   p.  723. 

Religiosi  et  dendrofori,  en  288,  VllI  84S7. 

Pistores,  sous  Valentinien,  Théodose  et  Arcadius,  VIII  8480. 

1480.  VIII  8457.  Fragment.  Il  manque  la  seconde  moitié  de 
chaque  ligne. 

Deorum  omnipotentium  sancta  ...  |  Thrysi[a]e  religiosissimum 
Icmpliim  c...  I  iina  cum  religiosis  et  dendrofori[s]  .  .  |  singii- 
lari  simiilacriim  dcae  arge[nleiini]  ...  |  et  consecrare  et  ex 
ulraq(ue)  parte  ini  ...  [fiin]||damentis  suis  sumptib(us)  magni- 
fîcent.  .  [si]|mnlacris(|ue  nnminum  iiovis  id  est  Aï...  |  implere 
volis  omnib(us)  curaverimt  ...  |  libero  anle  fores  sancti  a 
fundamen...  |  publicnni  quia  sancto  doctius  ADI.  .  ||  quadrato 
lapide  institueruni  et  ...  |  ignis  incursionib(us)  concrema- 
tam  colum[nis]  ...  [relipraesentata  dignitale  pictiirae  ad  INS  ...  | 
diderunt;  item  in  honore  numinis  ...  |  tu  propriis  sumptib(us) 
sua  sponte  atqiie  s...||rum  a(nno)  p(rovinciae)  CCXLVIIH  et  ad 
therm  ..  |  carpenti  capislellis  et  strol)ilis  VE.....  eis  exorna- 
lum  dono  |  dediderunt  unde  pulcherrimi  facl[i  ...  me]moriam 
subjeetis  omni  um  noininib(iis)  consecratis  templi  tit[lulis  aejter- 
nitas  loqueretur. 

La  Mauritanie  devint  province  romaine  sous  Caligula.  en  l'an  40;  la 
449"  année  de  la  province  correspond  donc  à  l'an  288.  Voyez.  Corpus,  VIII, 
j>.  XVIII  et  1062.  —  Hkron  m  Vu.i.f.fosse,  Rev.  arch.,  1876,  p.  204. 


ISUMIDIA.  380 

1481.  VIII    8480.    Pro   felicilale   temporum    beatoriim 

[dominor(um)]  |  noslroriini  Valenliniani,  Theodosi  et  [Arcadi] 

[aeternorum  principiim   unum,    quo   d(ecuriones?)  et   pr[in- 

ci|p]ales  ac  cives  gravi  qiiatiebantiir  inco[mmodo,  inolas  (for- 

naces?)    propler   annonam  |  pujhlicara  a  veteribus  institiitas 

Oiiin[i  renova|jl]u  opeiis  riiinis  inminenlibiis  destil[iii,  detersa] 

I  veteris  sqiialoris  inliiviae  adi[ecto  novo]  |  eiiltii  sua  instantia 

reformavit,  [instriimen(o]   |    pislorio   exornalas   ad  aiinon[ae 

publicae]  |  coctionem   pistoribiis  lradi[dit  et    ila  populiim]  || 

pavit  Fl(avius)  Maecius  Conslaii[s  v(ir)  p(erfectissimus)praes(es) 

prov(inciae)]  |  Maurelaniae  Sitif(ensis)  ciiram  [agente  curatore] 

1  reip(ublicae)  splend[i]d(issimae)  col(oniae)  8itifen[sis]. 

A  la  fin  de  la  -i«  ligne,  le  graveur  parait  avoir  oublié  quelques  mots,  tels 
que  :  molas  pr opter  annonam  [Th.  M.].  On  peut  croire  que  c'est  plutôt  for- 
naces,  à  cause  de  coctionem  qui  suit.  Etude  hist.,  Il,  p.  220. 

4.  Bir-Haddada.  C,  VIII,  p.  742. 

Cultores  (...  frugifer),  VIII  8711. 

1482.  VIII   8711 j  [Satiirno?]   frugifer  |  [c]ultores 

su[i]s  I  [i]mpensis  fecerjunt  et  dedicavelrunt,  cur...nsi  |  ; 

PRO  VINCI  A  MAURETANIA  CAESARIENSIS. 

1.   Col.  Caesnt'en  (Scherschel).  C,  VIII,  p.  800. 

Dendrophori,  vni940I. 

Conleciuiu  fabri  argentar  (sic),  Ephem.,  Vil  518. 

Cultoris  Doripatri,  canponis  (sic),  VIII  9409. 

patronus. 
Dendroforus,  Ephem.,  V,  1027. 
(Corpor(atus?)  C(aesaricnsis?\  Ephem.,  1033  =  1305. 
l         decurio. 
'Conlecium  Caesariensiuiu  crescent.,  Ephem.,  Vil  M8. 

1483.  VIII  9401.  ...  enio  C(ai)  f(ilio)  |  ...  Fatali,  | 
[decjurioni  |  [splendijdissimae  |  [col]oniae)  ||  C[aesjariensis, 
re[li]gioso  |  anti[sjtiti  sanctissimi  |  numinis  |  Matris  deum,  j 
dendrophori  |  dignissimo. 

Henzen,  G037.  .  -    .  . 


390  C.    I.    L.,    VOL.    VIII. 

1484.  VIII  9409.  Sex(lo)  Valerio  |  L(iicii)  filio  Quiri(na)  | 
Munici,  I  equo  publico  exornato,  |  flamini  provinciae,  [j  ciil- 
toris  Doripalri  |  patrono  |  ob  mérita  [  ejus  cauponis. 

L.  6.  Peut-être  :  cultores  Liberi  Palris.  —  L.  9.  Peut-être  :  caupones. 
[Th.  m.]. 

1485.  Ephem.,  V  10-27  =  VII  508. 
Juliiis  Musltarius  denjdroforus  |  ... 

1486.  Ephem..  V  Km  =  130;). 

CresUis  decurio  corpor(atus)  C(aesariensis)  |  Aule  uxor 
pos(u)it  ob  I  nieerilis  suis. 

J.  ScHMiDT  lit  :  corporatus  Caesariensium. 
i  487.  Ephem.  VII  518.  Table  de  marbre. 

Vilnius  argentarius  |  caelator,  annor(um)  XXIIII,  |  hic  situs 
est,  I  cura  conleci  fabri  argentar  |  et  conleci  Caesariensium 
crescent.  |  Terra  tibi  levis  si  t. 

Crescentcs  ou  adcrescentes,  ce  sont  les  flls  des  collegiati  attachés  hérédi- 
tairement au  collège.  Cf.  IX  2998.  Ce  qui  est  remarquable,  c'est  qu'ils  forment 
un  collège  à  part  a  Caesarea.  [J.  Schmidt].  Etude  hist.,  I,  p.  354,  n.  I,  et  II, 
p.  360.  Il  aurait  fallu  :  cura  conle[gi]  fabr[um]  argentar(iariorum)  et  conle[g]i 
Caesariensium  crescent(ium). 

2.  MattUana  (Miliana).  C,  VIII,  p.  820. 

Cultores  Plutonis.  sous  Seplime  Sévère. 

1488.  VIII  9609.  Pro  salule  et  j  incolumitale  |  domus 
divinae  |  Aug(uslorum  trium)  perpetuae,  |  cultores  Plutonis. 

MAURETANIA  TINGITANA. 


Totubili»  (Ksar-Faraoun).  C,  VIII,  p.  85o. 

Collegium  Mercuri  vestiariorum,  N"  i  i89. 
Cultores  domus  Augustae  ;  en  l'an  158,  N»  1-490. 

1489,  Bull.  arch.  du  Comité  des  trav.  hist..  1891.  p.  149,  n"  27.  [Héron 

I>E  VnXEFOSSEl . 


NUHIDIA.  391 

D(is)  M(anibus)  |  G(ai)  Corn|eli  Severi,  1  impensa  1  collegi  | 
Mercuri  |  vestiari|or(um);  vix(it)  an(nis)  XI. 

Trouvé  au  Maroc,  par  de  la  Martinière.  R.  Gagnât,  Ann.  épigr.,  1891,  n.  118. 

1490.   Bull,  trimestriel  de  la  Société  d'Oran,  1893.  p.  223. 

Imp(eratori)  Caes(ari)  T(ito)  Ael(io)  Hadriano  |  Antonino 
Aug(usto)  [Pio],  p(ontifici)  m(aximo),  Ir(ibunicia)  pot(estate) 
"XXI,  I  imp(eralori)  II,  co(n)s(uli)  IIII,  p(atri)  p(alriae),  |  cul- 
tores  domus  Aug(ustae),  area  pri|vala<m>  empta<m>,  tem- 
plum  I  cum  porticibus  a  solo  sua  |  pecunia  fecerunt  et 
-stajtuam  posuerunt,  quorum  nomina  tabulae  |  aereae  incisa 
sont.  Dedi[cî(ante)]  Q(uinto)  Aeronio  Moniano  pr[oc(uratore)]. 

Année  138.  —  R.  Gagnât,  Ann.  épigr.,  1893,  n"  104.  —  Trouvée  au  Maroc, 
-à  Volubilis  par  de  la  Martinière,  dans  un  grand  édifice  qui  était  probablement 
ie  lieu  de  réunion  du  collège  {Rev.  arch.,  1891,  p.  236). 


IX«  PARTIE. 
Italiae  Regiones  II,  IV,  V. 

(Calabria.  Apllia.  Sammlm.  Sabim.  Picenum) 

C.  I.  L.,  IX.  Inscriptiones   Calobriae  Apuliae  Samnii  Sabinorum   Picenr 

latinae,  éd.  Tu.  Mo.mjisen,  188;i. 
Ephemeris  epigraphica,  VIII. 

I.  REGIO  ITALIAE  SECUNDA. 

I.  CALABRIA. 

Tat*eÈttut»%  (Taranto).  C,  IX,  pp.  21.  655. 

Collegius. 
1491.  IX  6154^"^-  D(is)  M(anibns).  |  Fecit  colllegius  Vila- 
lori  bo|ne  merj|enti. 

Orefj.i,  rJ04-i,  lisait  à  tort  :  collegiufm)  fumatoru(m) .  Th.  M.  avait  d'abord 
rangé  cette  inser.  parmi  les  fausses  (IX  -iO*). 

II.  APULIA. 

1.    VeÈtuftin  (Venosa).  C,  IX,  p.  44. 

Collegius  aquariorum,  sodales,  IX  -160. 

Familia  gladiatoria  C.  Salvi  Capitonis  A...,  au  1"  siècle.  IX  {6o. 

Convipium  juvenum  (?),  IX  -iS2. 

Cultores  Liberi  ex  fauo  VU...,  IX  i.j9. 

Sodales,  IX  iOli. 

1892.  IX  452.  D(is)  M(anibus)  .[..  Tiliilei  Festivi  q(uin)- 

q(ennalis)  C...  |  L...  D...  P...  N...  |  pro  ep.  convipium  ju...  [ 

YEN  •  M  •  REOLI... 

Th.  m.  coDjeclure  :   [ut]  pr(idie)  [li(alendasj  s]ep[tembresj  convibium  juve- 
n[u]m  [é]  re[ditu  ejus  stimmae  fiât]. 


CALABR[A      APULIA.  393^ 

1493.  IX  459.  Colonne  brisée  au  milieu. 

D(is)  M(anibiis).  |  C(aio)  Jtilio  Entello  |  ciiltores  Liberi  | 
ex  fano  VII.... 

4494.  IX  460.  D(is)  M;anibiis).  [  Collegins  a  qiiarioriim  ( 
Sex(to)  Peduceo  ]  Faceto  |  sodales  posiueriint  ). 

Sur  les  aquarii,  voy.  Étude  hisl..  II.  pp.  iio--2^l.  L.  U.klki's.  Esclaves  publics 
chez  les  Rom . .  Bruxelles,  1897.  p.  170. 

1495.  IX  465.  [FJamilia  gla(Jia[loria  |  C(ai)]  Salvi  Capi- 
tonis  A...  I  liic  sita.  |  Eq(nes)  :  ...  Mandatiis  Rab.  III  •>  • 
II;  i  t(h)r(aeces)  :  |  ..  Secundus  Pompfoni?)  II  •  >  •  II,  | 
C(aius)  Masonius  VII  •  >  •  IIII,  |  ...  Pliileros  Dom(iti?> 
XII  .  >  .  XI,  I  ..  OptaUis  Salvi  (servus)  t(iro),  ||  C(aius)  Alfi- 
dius  l(iro};  j  m(urmillones)  :  Q(uintiis)  Cleppiiis  t(iro),  I  ... 
Julius  t(iro);  |  r(eliarii)  :  [j 

Or.,  2569.  Wilmasns,  ^601. 

Le  lanisia  C.  Salvius  Capito  revient  ailleurs  (IX  48G).  Plusieurs  de  ces  gla- 
diateurs sont  affranchis  {auctorati)  ;  un  seul  est  esclave  de  Salvius  lui-même  ; 
d'autres  sont  esclaves  d"un  autre  et  le  nom  du  maître  suit  au  génitif.  Le 
premier  des  deux  chiffres  désigne  les  victoires  (ou  les  combats),  le  second  les 
couronnes  fou  les  victoires,  cfr.  Th.  M.,  p.  799  un).  Dans  les  inscr.  greccpies 
(C.  I.  Gr.,  2164,  2889).  on  lit  de  même  :  v\{Kr]oa<;)  o',  aT6(qpavuj9€iç)  ai'.  Les 
tirones  n'ont  pas  encore  remporté  de  victoire.  Voyez  une  liste  semblable,  IX 
466,  et  une  familia  [gladiatoria],  IX  22-37,  a  Telesia.  On  ne  sait  comment 
lire  >  ou  O. 

Wil.ma>;ns  pense  (pie  fous  les  esclaves  appartiennent  à  Salvius  et  qu'il  faut 
lire  :  Rabiilianus),  Pomp{onianus),  Dom(itianus);  on  sait  que  les  surnoms 
d'esclaves  en  anus  désignent  le  maître  antérieur;  cfr.  >'o  52.  Les  affranchis 
n'ont  pas  de  surnom,  ce  qui  montre  que  l'inscr.  est  du  commencement  de 
l'empire. 

Sur  les  différentes  sortes  de  gladiateurs,  voy.  Friedi-aender,  Silt.,  11% 
pp.  335  et  479. 

1496. 1X496.  L(u(io)  Cassio  PannyfchoJ  sodales  p(osiie- 
runt). 

2.  Ausculutn  (Ascoli  di  Satriano).   C,   IX,  p.  62. 

Caplatores,  IX  665 ;  patronus.  "         "  ^      .      -  ■     ^-      . 

1497.  IX  665.  Pelaginii  A.  |  Publie)  Fiindanio  P(iibli) 
f(ilio)  Pap(iria)  |  Prisco,  patron(o)  miinit  ipi,  |  omnibus  hono- 
rib(us)  I  et  oneribiis  functo,  i  palron(o)  civil(alis)  Aiis(;u](ano- 
rum),  I  qui  cum  miilla  et  |  maxima  in  rem  p(iibiiram)  saepiins 


394  c.  I.  L.,  VOL.  IX. 

praestilerit,    Ibntem  |  qiioque   novum   cum   gran||di    sumptu 

fabricae  sua  peciijtiia  induxit  et  cives  patri|amquae  reformavit, 

I  M  caplalores   |    patrono  praestantissimo.  |   L(ocus)  d(alus) 

<l(ecrelo)  d(ecurionum). 

Orelli,  3765.  Wilmanns,  1832.  Les  lettres  A  (ligne  1)  et  M  (ligne  14)  sont 
inintelligibles.  Sur  les  caplalores,  voy.  Étude  hist.,  II,  pp.  112  et  146. 

3.  JBofdoniae  (Ordona).  C,  IX,   p.  64. 

Collegium  mancip(um). 

1498.  IX  690 1  [raujnicipi,  aed(ili)  |  ju(re)  dic(undo), 

q(uaestori)  bis,  |  (quattiior)  vir(o)  j(iire)  d(icundo)  bis,  ]  q(uin)- 

4:j(uennali),  cural(ori)  mu|neris  bis,  |  colleg(ium)  mancip(um).  | 

Honor(e)   cont(entus)   impens(am)   remisit.  |  L(ocus)  d(atus) 

<i(ecreto)  d(eourionura). 

Il  faut  lire  mancip{um),  plutôt  que  manctp{iorum),  esclaves.  Étude  hist.^ 
H,  p.  227,  6. 

4.   Volturara.  S.   Bartolomeo  in  Galdo.  C,  IX,  p.  84. 

Collegium  dendroforum. 

1491).   IX  939.  C(aiG)  Catilio  |  Sabino  |  collegilum  den- 
■drloforum. 

III.  HIRPINI. 

1.   Contpaa  (Coma)  C,  IX,  p.  88. 

CoUegiuiu.  Mercuriales. 

loOO.  IX  972.  In  qiio  opère  collegium  dec.  |  Mercuriales 
dédit  I  imp(eratori)  Caesari. 

Th.  M.  pense  que  sont  des  fragments  mis  les  uns  à  côté  des  autres. 

2.  Etig^»*e»  Baehiani  (Macchia,  près  do  Reino). 
C,  IX,  p.  125. 

Collegium  dendroforum  itemque  (collegium)  fabrum,  sous  Marc  Aurèle  et 
Vérus,  IX  i-io9. 

patrono  benignissimo. 
Collegium  dendrophorum  ;  coUegae,  IX  1463. 


HIRPINf.  395 

1501.  IX  1459.  C(aio)  Amar[t]io  Q(iiinti)  f(ilio)  Satur- 
nino,  vetcrano  i  Aug(ustorum)  n(ostroruin  diiorum)  ex  legione 

I  secnnda  Parihica,  [dejciirioni  i  el  omnibus  honoribus  fiincto, 

II  patri  et  avo  deciirionum,  palroîno,  ob  exsimiam  adfectionem 
I  tara  in  singiilos  qiiam  in  univerlsos  cives,  collegium  dendro- 
jforum  ilemque  fabrum  aère  ||  conlalo  palrono  benignissi|mo 
posuerunt.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Henzen,  7018.  WiLMANNS.  1843.  Les  deux  Augustes  sont  Marc  Aurèle  et 
Vérus.  Itemque  (ligne  10)  veut  dire  qu'il  s'agit  de  deux  collèges  différents. 
Etude  hist.,  II,  p.  199.  n.  7. 

1502.  IX  1463.  D(is)  [M(anibus)].  1  T(ito)  Petro[nio]  |  Pon- 
tico,  c[o]|llegium  dendrophornm  ||  collegfae)  b(ene)  m(erenti) 
f(ecit  I ,  et  Ponticae    pater  infeb|ci[ss]imus.  ]  [Vix(it)  ann(is]  XI. 

Ponticus  est  enterré  par  le  collège  et  Pontica  par  son  père. 

3.  i*agt*a   Meitwnu»  (Pago).  C,  p.  133, 

Collegius. 

1503.  IX  1505.  D(is)  M(anibus).  |  Vere[c]unldo  c[o]lle. 
gi|us  ...  ceia  |  ... 

4.  Col.  Julia  Concordia  Aug .  Félix Beneveniutn  (Benevento). 
C,  IX,  pp.  136.  671. 

CoUegia,  re[para]tor  collegiorum,  au  IV^  siècle,  IX  Io96.  1579. 

Martenses,  IX  1687.  1931. 

Studia  (quattuor)    Martesium  Verzobianum  et  Martesiura  Palladianorum 

et...,  IX  1682. 
patronus  eorum. 
Collegium  Martense  Verzobianum,  IX  168-4.  1686.  Cfr.  1685  :  Verzobio. 

ab  avo  et  majoribus  collegi  et  civitatis  patronus,  IX  1684. 

patronus  religiosissimus  eorum,  IX  1686. 
Studium  Palladianum,  IX  1683;  patronus  ejus. 
Collegium  Martensium  infraforanum,  IX  1685;  patronus  ejus. 
Studium?  Augustianum  ;  discens  ejus,  IX  1687. 
Studium  juvenum  cultorum  dei  Herculis,  en  257,  IX  1681. 
majores  eorum. 
patronos  cooptant. 
Studium  orchestopales,  IX  1663. 
Mercurialis,  IX  1707-1710. 


396  c.  I.  L.,  VOL    IX. 

Univeisi  Lcontiaiii,  IX  1590;  patroiius  eorum. 

Collegiiiin  medicoriiiii,  sous  Trajan  (?),  IX  1681. 

Collegius,  IX  1(388. 

Sodales,  IX  1746. 

Parasiti,  IX  1578;  patrona. 

Sur  les  collèges  de  Bénévent.  voyez  :  De  Vita,  Thésaurus  antiquitatum 
Benev.,  Rome,  1754.  Diss.  V,  p.  1.59-175.  Étude  hist.,  II,  pp.  209.  337.  Sur 
les  Marieuses,  voy.  Lkon  Halkin,  Les  coll.  de  vétérans  (Rev.  de  l'Inslr.  publ. 
en  Belg  ,  1896,  fe  livr.).  Pour  studium,  voy.  Étude  hist.,  I,  pp.  185.  340.  406.: 

1o04.  IX  1578.  Egnatiae  Cer|tianae,  c(larissimiie)  f(emi- 
nae),  |  C(ai)  Egnali  Certi  |  co(n)s(ulis  filiae,  j  patronae  prae- 
s||tanlissimae,  |  parasiti. 

L'aimée  du  consulat  de  C.  Egnatius  Certus  est  inconnue. 

1503.  IX  1590.  Tullidio  Argolico  | | |  . . , 

[ju]flicio  I  sac[ratis]simo  el  |  comiti  [fjabricarum  |  totiiis  civi- 
talis  I  Ben(evenlanae)  iirbis,  ob  insigjnia  mérita  ejusdem,  | 
palrono  «iniversi  ]  Leontiani  statuam  \  ponendam  esse  duxerunt. 
Orelli,  4127.  WiLMANNS,  1857. 

1506.  IX    1596.   ...  spect  I |  jiislilia,   [admir]abili 

castitajte  conspic[iio,  reparjatori  fori  pro  |  magna  [parte  co]n- 

lapsi   in  rinn(as)   ||  colidie   [auclas],   restiliilori   ba|silit'ae.... 

[cnjni    portioibns   sagiljtafrioriim   et]    regionis  viae   novae,   | 

repar[atorij  tliermarum  Commodiana|nmi ,  re[para]tori   colle- 

giorum,   repajratori  fportilcus  Dianae,   reparatori  j  basilicae 

[L]ongini  ac    totius  prope  civi|tatis  [post  hjostilc  incendium 

condi|tori,  [obj  insignia  ejus  in  omnem  prOi[v]in[ciam]  praeci- 

puaqiie  in  se  et  palriam  ||  [urbem  mjerita,  populus  Beneven|[la- 

nu]s  ad  aelernam  niemoriam  |  ...  statuam  collocavit. 

Wn.MAKNs,  1852.  De  VrrA  a  soutenu  que  cette  inscr.  n'est  pas  de  Bénévent, 
parce  que  cette  ville  ne  lut  pas  pillée  avant  l'invasion  des  Gotlis  (Giorn.  de' 
Lett.,  Pise,  XVI,  p,  187).  Mais  Wilmanns  pense  que  dans  une  autre  inscription 
de  Bénévent  (IX  1579)  il  faut  lire  également  :  fori  commun[i  thermarum] 
Commodi[anaru»i  collc(jio]rum  om[nium  reparatori],  etc.  Il  l'attribue  au 
iv«  siècle  de  notre  ère.  Elude  hist.,  II,  p.  167. 

It07.  IX  1618.  M(arcns)  Nasellius  M(arci)  f(ilins)  Pal(a- 
tina)  Sal)inus,  |  praelectns)  coli{ortis)  I  Dalmatar^um),  et  Nasel- 
lius Vitalis  i  pater,  Augîustalis  iterum)  quin(|(nennalis),  paganis 
communib(us)  pagi  Liicnl  |,  porticnm  cum  apparatorio  et  com- 
pitum  a  solo  pecun(ia)  ]  sua  fecerunt,  et  in   perpetuum  VI 


HIRPIM.  397 

îd(us)  Jun(ias)  die  natale  ||  Sabini    epulantibfiis)  hic  paganis 

annuos  (denarios;  CXXV  dari   |  jiisseriint,   ea  condicione  ut 

iion(is)  Jiin(iis)  pagum  lustrent  |  et  sequentibus  diebus  ex  con- 

suetudine  sua  cenent,     item  VI  id(us)  Jun(ias)  die  natale  Sabini 

epulenlur.  Quod  si  j  factum  non  erit,  tum  hic  locus,  ut  supra 

scriptura  ,  est,  cum  annuis  (denariis)  CXXV  in  per(pe;tuura  ad 

collegium  medicor(um)  |  et  ad  libertos  n(ostros)  perlineal,  uti 

i(i)  VI  id(us)  Jun(ias)  die  natale  |  Sabini  hic  epulentur. 

Orelli,  4132.  4433.  Wilma^ns,  1873.  GarruccI  (Diss.  arch.,  I,  p.  119j 
conjeclure  que  >'aselliiis  Vitalis  est  nommé  dans  la  table  alimentaire  de 
Trajan  (IX  14oo.  1.  71.  a  Ligures  Baebiani). 

1508.  IX  1663.  C'aius)  Concordius  Syriacus,  eq(ues) 
R  omanus),  conim(entariensis)  rei  p(ublicae)  |  Beneventanae), 
munerarius  |  bidui,  poeta  Latinus  coronatus  in  mune(re)  pa- 
!|triae  suae  et  [Roraae?],  vibus  |  sibi  fuit;  qui  vixit  |  ann(is) 
LVlll,  m^ensibus)  VI,  d(iebus)  XII,  |  hor(is)  III. 

Esterti,  |  primus   |    Beneventi    |   studium    or  chestopales    | 

instituisti. 

Orelli,  118o.  Wilm.\k>s,  1872.  C.  Concordius  Syriacus  était  peut-être  le 
fils  d'un  affranchi  de  la  Colonia  Julia  Concordia  Augusta  Félix  Beneventana. 
—  L.  6.  Th.  m.  conjecture  que  le  graveur  devait  mettre  :  patriae  suae  et 
[Roniae]  ;  au  lieu  de  Esterti,  il  propose  :  Sesterti. 

1309.  IX  1681.  Irap(eratoribus)  Licinio  Valeriano  |  Au- 
g(usto)  IlII,  Licinio  Gallieno  Aiig(usto)  III  ,  co(n:s!ulibus)  idibus 
Martis.  ]  Quod  coeplum  studi  juvenum  j  cultorum  dei  Herculis 
majores  ||  retulerunt  patronum  cooptandum  [ajoutez  :  Rutilium 
Viatorem]  :  |  plus  speramus  bénéficia  uberiora  |  pos  ti  se  (t7 
faudrait  :  nos)  consequituros,  cujus  in  praeterito  summa(m) 
dignationem  sensimus  et  idejo  cooptamus  Rutilium  Viatorem 
pa|tronum  cum  iis  qui  infra  s  cripti)  s  unt  Nonium  Gra  tilia- 
num  cdarissimum  v'irum)  et  Egnatium  Satlianura  c(larissimum) 
v(irum)  [  [et]  plerosque  splendidos  équités  Romanos  |  et  con- 
curiales  ejusdem  Viatoris,  qui  nos  |  [ajoutez  :  per]  dignatio- 
ne(m)  sua(m)  et  mérita  provocavCirunt  [Ajoutez  :  Placuit 
decretum  iis]  ofFerre  per  Nuraerium  Numerianum  Attic(um?) 
et  majores  eorum  {il  faudrait  :  nostros;. 

\Vu.MAXSs,  1880. —  An  2.j7.  Sur  une  table  d'airain.—  Voy.  H.  Dujioulin, 
Les  collegia  juvenum  (Musée  Belge,  I,  p.  130). 


398  c.  I.  L.,  VOL.  IX. 

1510.  IX  1682.  Vesedio  Rufino,  ]  v(iro)  p(erfeclissimo)^ 
advocato  flsci  |,  summe  rei  jiidicio  |  sacro  promoto,  patro|na 
spledid(issimae)  (sic)  civ[i]tatis  Bene||vent(anorum)  et  Puteola- 
norum,  |  patrono  sttidiorum  (qualtiior)  |  Martesium  Verzobia- 

niim  et  Martesium  PalIadia|noriim  et  ||  Trois  lignes  et  demie 

sont  martelées. 

Orelli,  iiSi.  WiLMANNS,  1881.  Vesedius  revient  au  N°  suivant. 

1511.  IX  1683.  Nebiili.  |  C(aio)  Vesedio  Rufmo,  per- 
f(ectissimo)  |  et  praestantissimo  viro ,  |  filio  Vesedi  Justi 
inUistr(is)  |  et  priiicipalis  viri  Bene||ventanae  civitatis...  (  it 
manque  à  peu  près  dix  lignes  |  ...  patrono,  i  studium  Palla- 
dianiim. 

Orelli,  4125,  Wilmanns,  1882.  Vesedius  revient  au  N"  précédent, 

1512.  IX  1684.  Crispini.  |  C(aio)  Vibio  Cris|pino,  ab 
avo  I  et  majoribus  |  collegi  et  civijjtatis  patrono  | ,  collegiuœ' 
Mar|tense  Verzolbianum. 

Orelli,  4128,  Wilmanns,  1883. 

1513.  IX  1685.  Verzobio.  [  C(aio)  Umbrio  Eudrasto 
C(ai)  f(ilio)  |  Stel(latina),  patrono  eoloniae  |  Beneventanorum, 
larjgissimo  adqtie  honorifiîcentissimo  viro,  |  qiiod  is  a  solo 
canopum  pro|priis  siimptibus  fecerit,  |  collegium  Martensium  | 
infraforaniira  memor  |  liberabtatis  et  honoriticenlliae  ejus 
patrono  praes|tantissimo  posuit. 

Orelli,  4126.  Wilmanns,  1885. 

1514.  IX  1686.  C(aio)  Umbrio  |  Numisio  Druso  |  patrono 
rell  giosissimo  cir|ca  omnes  cives,  ||  et  liberalissi|mo  semper 
cir|ca  se,  collegium  j  Marlense  |  Verzobianum. 

Orelli,  4129.  Wilmanns,  1884. 

1515.  IX  1687.  Diis)  M(anibus).  | 

^■^«  colonne  :  Discens  |  Augusliani  studiis  |  amore  re||ple- 
lus  («te),  I 

2^  colonne  :  Aquinio  |  ...  avio,  h(omini)  in|noc(enlissimo),. 

Marleses  1  posuerunt  me[r](enti)  ;  1  q(ui)  v(ixit)  a(nnis)  XXXVI... 

Henzen,  7204.  Wilmanns,  1886.  Au  comiuenccment  de  la  2«  colonne,  le 
nom  propre  est  incertain. 

1516.  IX  1688.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  I  Successus,  |. 
q(ui)  vix(it)  ann(is)  L;  |  collegius  |  b(ene)  m(erenti)  f(ecit). 


HIRPIM.  399 

1517.  IX  1707.  L(ucio)  Helvio  L(ucii)  1  iberto)  Hilaro,  [ 

nummulario,   |  Mercuriali,  |  Messiae  Q(uinlii  1  ibertae)  Dio- 

dorae,  |  L(ucio)  Helvio  L(ucii)  l(iberto)  Paefo  nunimula|rio. 

Cfr.  IX  1708  :  Mercur...;  1709  :  Merc...;  1710  :  Cn.  Riisticus  Cn,  l.  Festi- 
vos,  Mercuria(lis)  et  tnercator.  Remarquez  que  l'un  est  numnntlarius,  un 
autre  mercator;  la  profession  des  deux  autres  n'est  pas  indiquée. 

1518.  IX  1746.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  \  Apto  |  sodales; 
I  Vixit  an(nis)  G  | ,  me(nsibus)  X,  d(iebus)  111.  [|  B(ene)  m(erenli) 
f(eceriint). 

1519.  IX  1931,  et  add.,  p.  671.  Pietas  Marjtensum  {sic)  \. 

D(is)  M(anibus).  |  Hispaniae  Pomponiae  |,  c|(uae)  v(ixit)  an(nis) 

XXVII,  m(ensibiis)  X,  d(iebus)  XV,  |  conjugi  incomparabili , 

Pon  lius  Priscus  raaritiis  b(ene)  m(erenli)  f(ecit). 

Sur  une  colonne.  Les  mots  Pietas  Marlensum  semblent  avoir  été  ajoutés 
après  coup,  en  grands  caractères,  plus  légèrement  gravés.  Ils  prouvent  que 
cette  colonne  funéraire  a  été  élevée  avec  le  concours  des  Martenses  qui  s'occu- 
paient donc  des  funérailles. 

o.    Vitolano.  C,  IX,  p.  194. 

Sintoniaci. 

1520.  IX  2125 Q(uintus)  Satrius  Secundus !e[l] 

signuni  scultum  lara[rio]  | 

Au-dessous,  sur  le  côté  droit  :   Imp(eratore)   Maximino  et 

Africajno  co(n)s(ulibus)  Silvano  |  Lusiano  sellam  I  sintoniacis   j 

r    eus  ..  I  ....  us  I 

An.  236.  —  Gravée  sur  un  rocher,  au-dessous  d'un  bas-relief,  qui  représente 
un  homme  tenant  une  faux,  un  autel  allumé,  un  arbre  et  Un  chien.  T\cite 
{Ann.,  IV,  34;  VI,  14  et  53)  parle  d'un  Satrius  Secundus. 

II.  REGIO  ITALIAE  QUARTA. 
I.  SAMNITES. 

1.   Teieaia  (TeleseJ.  C,  IX,  p.  205. 

Collegium  fabrum  tignuar.  quibus  ex  S.  C.  coire  permissum  est,  sous  Cara- 
calla  ou  Élagabale. 

1521.  IX   2213.    Q(uinto)    Herennio   Silvio   1    Maximo, 


400  C.    I.    L.,    VOL.    IX. 

darissimo)  v(iro),  legat(o)  leg(ionis)  j  II  Italicae  el  alae  Anto- 
nijuianae,  jiiricl(ico)  per  Calabr(iam)  i  Lucaniam  Brillios,  pr(ae- 
tori),  aed(ili)  |1  Caer(iali),  quaest(ori)  nrb(ano),  curioini,  sevir(o) 
liirmae  eq»it(um)  Ro|manor(um),  civi  et  palron(o)  col(oniae),  j 
colleg(ium)  fabriim  tigniiar(ioriim)  |  qnib(iis)  ex  s(enatiis)  c(on- 
sulto)  coire  permis(snm)  est.  ||  L(ociis)  d(atiis)  d(ecreto)  d(ecu- 
rionum). 

Henzen,  6745.  Wilmakns,  1207.  Dessau,  116 i.  Le  surnom  Antoninianae 
indique  l'époque  de  Caracaila  ou  d'Élagaliale.  La  legio  II  Ilalica  stationnait 
en  Norique. 

2.  Ailifae  {Allife).  C  ,  IX,  p.  214. 

Coilcgiuni  capulatoruiu  sacerdotum  Uianae,  sous  Septime  Sévère  (?),  IX  2336. 
Collegiuni  i'altrum  tignuarioruui,  IX  2339. 

patronus  eorum. 
Contul)ernium  Veneris,  IX  2.S54. 

patronus  eorum. 

1522.  IX  2336.  Cominiae  |  L(ucii)  {il(iae)  '  Vipsaniae  I 
Dignitati,  |  c(larissimae)  f(eminae),  j|  collegium  |  capulatorum  | 
sacerdotum  |  Dianae. 

Orelu,  2173.  On  trouve  un  L.  Coniinius  Vipsanius  Saiutaris,  de  Rome, 
sous  Septime  Sévère  (II  108d,  a  Ilipa). 

1523.  IX  2339.  Q(uinlo)  [TJarronio  ]  Q(uinti)  f(i!io)  Fab(ia) 
Felijci  Dextro,  \  c(larissimo)  v(iro),  \  aed(ili)  curiili  ||  designato,  [ 
collegium  |  l'abrum  |  lignuarior(um)  |  palrono. 

Th.  31.  a  complété  le  nom  d'après  IX  2340. 

1524.  IX  2354.  Sex(to)  Minio  Se[x(ti)  l'ilio)]  |  Ter(etiiia) 
Silvano,  |  aed(ili),  (duum)vir(o  iterum)  quin[quenn(ali)],  |  pa- 
tr(ono)  colon(iae)  Allif[anor(um)],  |  quaest(ori)  sac(rae)  p(ecu- 
niae)  alim(entariae),  quaest(ori)  [p(ecuniac)  p(ublicae)],  j|  defen- 
s(ori  r(ei)  |i(ublicae),  praep(osilo)  p(ecuniae)  frum(enlariae), 
)[lem]  I  curat(ori)  civitat(is)  Alinatium,  |  item  curat(ori)  Ligu- 
rum  Cor|nelianorum,  |  contubernium  Veneris  {j  patrono  ob 
mérita  ejus.  |  L(ocusj  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Henzen,  5167  et  liuU.  deW  Inst.,  184.j,  p.  23.5.  Wu.manns,  20,52.  Au  lieu  de 
pecuniae  frutnenlariae,  il  faut  lire  peut-être  :  publici  frumenti.  Cfr.  IX  2358  : 
Sontiae,  sacerdoti  \  Veneris,  \  ex  testamento. 


SAMMTES.  40 1 

3.  Saepinum   (Altilia    près   de    Sepino).  C.    IX,   p.  227. 

Collegium  canofoi-anim,  IX  2480. 

Scribae  quaestori  et  iminere  functi,  sous  Trajnn  ou  Hadrien,  IX  2-4o4. 

pat  l'omis  eorum. 
Collegium  Larum  Marcellini,  IX  2181. 
Cultores  Flaminiani  (un  esclave  public),  IX  :2483. 

lo2o.  IX  2454.  L(iicio)  Neratio  L(iicii)  f(ilio)  |  Vol(tinia) 

Prisco,  ;  praefecto)  aer  arii)  Sat(iirni),  c"o;n's(iili),  |  legalo)  pr(o; 

pr'aetore)  in  prov(incia)  |  Pannonia  |j ,  scribae  quaeslori(i)  |  et 

mnnere  functi  |  patrono. 

Hekzen,  o446.  X3oG'2.  Wilmanns,  1 15:2.  L.  Neratius  Priscus  est  le  fameux 
jurisconsulte,  conseiller  de  Trajan  et  d'Hadrien.  Voy.  Tn.  M.  dans  V Index  de 
Pline  le  Jeune,  éd.  Keh..  p  4:20.  11  fut  consul  suffect  en  l'an  83,  et  légat  en 
98  ou  99.  Prosopogr.,  I.  p.  402,  n°  46. 

io26.  IX  2480.   D(is)  M(anibiis)  |  Enniae  |  Prisc(a)e,  col- 
legium) I  canoforainim. 
Henzen.  6074.  Tu  M.,  Bull.  d.  /.,  1847,  p.  VU).  Cippe;  mauvais  caractères. 

1527.  IX  2481.  Dis)  M(anihus)  s(acriini).  ]  Gavolenae  fsîcj 
1  Cypridi  ex     coll^egio)  Larum  |  Marcellini. 

\oil^.  IX  2483.  Zosimo  Saepin(atinm)  |  ser(vo)  cnijtores)  | 
Flaminiani. 
Tiî.  M.  dit  que  les  cultores  sont  les  membres  d"an  collège  funéraire. 

i.  Fagifutne  (S.  Maria  a  Faifoli,  près   de  Montàgano). 
C,  IX,  p.  237. 

Martiales,  en  l'an  140. 

1559.  IX  2553.  Imp'eralori)  Caesari  divi  lladriani  |  fil(io) 
<livi  Trajani  Parlhici  nep'oti)  divi  Nor  vae  pron;e|)oli)  T(itO; 
Aelio  Hadriano  Anionino  |  Aug(usfo)  Pio.  pontlifici)  max(imo), 
trib(nnicia)  pot(estate)  III,  co(ns'uli)  111,  |  p(atri)  p(atriae),  || 
Q(uinlus)  Parius  Q  uinti)  f^ilius)  Vol(tinia)  Sever(us)  ob  liono- 
r(em)  (piincpien  nalitatis)  |  de  (sesterlium)  1111  m^illibus)  n(um- 
mum),  ex  d(ecreto)  d(ecurionnm);  |  cujus  dedicat(ione)  epuliim 
dédit  decur(ionibns)  et  Augustal^ibus)  sing(iilis)  (sestertios)  | 
Vlll,  Marl(ialibus  sestertios)  111,  pleboi  (sestertios)  11  n(ummos). 

En  l'an  i40.  — Ohei.u.  842. 

26 


402  C.    1.    L.,    VOL     IX, 

5.  Aeaernia  (IserniaJ.  C,  IX,  p.  245. 

Collegium  fabriim,  IX  2683. 

quinqiiennalis  ejus. 
Collesium  centonarioruin,  IX  2686,  2687. 

quinqucniialis  ejus,  IX  2686. 

mater  e]us,  IX  2687. 
Collegium  cultorum  Herculis  Gaglllani,  IX  2679. 

patronus  ejus. 
Ciiltores  arae  Geni  municipi,  IX  2678. 

patronus  eorutn. 
Collegium  cultorum  statuaniia  et  clipeorum  L.  .Vhulli  \)v\[r\,  sous  Anlonin 

le  Pieux,  IX  26rji. 
Liber  Gratillianus,  IX  2631. 

1530.  IX  2631.  Grand  cippe. 

Libero  |  Gralilliano. 

Cette  inscription,  dit  ïh.  M.,  se  rapporte  à  un  collège  funéraire.  Au  même 
endroit  on  a  trouvé  l'épitaplie  suivante  sur  un  grand  cippe  :  Dis  Man{ibus).  | 
Pomponiae  \  Crispi  |  uxori  \  optimae,  malri  pientissm{ae),  \  maritus  infeli- 
cissimius)  (IX  2738). 

153i.  IX  2654.  Collegio  |  cultor(iim)  |  staliiar(um)  et  cli- 
peo(rum)  |  f.(iu-i)  Abiilli  Dextri;  |  loc(iis)  dat(iis)  |  ab  Trebellia 
Q(uinli)  f(ilia)  |  Tcrtiilla;  [  in  agr(o)  p(edes)  XXVI  I,  in  fr(onte) 
p(edes)  XV. 

Henzkn,  7196.  L    Abuilius  Dexter  revient  ailleurs  (  IX  ■ioQ-j.  2653.  2655. 

sous  Antoniii  le  Pieux). 

1532.  IX  2678.  I.(jicio)  Albano  |  Martiali,  |  sexvir(o) 
Aug(iislali)  I  iter(nm),  qiiinq(iiennali)  |  Aiigiistal(iiim),  et  ||  Obi- 
niae  Callety(che)  |,  ciiltor(es)  arae  |  Geni  municipi  |,  palrono. 

Trouvée  avec  les  fragments  d'tme  statue.  En  bas,  une  couronne  sur  un 
bisellium. 

1533.  IX  2679.  C(aiiis)  Ennins  C(ai)  l(ibertns)  |  Faiistil- 
lus,  I  sévir  Aiig(ii.sUilis),  [  patronus  collegi  j  cultorum  Hercn(lis) 
I  Gagillani,  |  v(ivns)  f(ecit), 

1534  IX  3683.  C(aio)  Saufeio  ]  C(ai)  l(iberto)  Crescenti,  I 
sexvir(o)  Ang(nslali),  |  quinq(uennali)  collegi  |  fabrum. 

Io3o.  IX  2686.  L'iicius)  Lucilius  L(uci)  l(ibertus)  |  Suc- 


SAMMTES.    FRENTANr.  403 

cessus,  I  quinq(iiennalis)  colleg(i)  |  cenlonar(ioriim;,   sibi  et  ( 
Fanniae  Leae  conl(ubernali)  |  v(ivus)  f(ecit). 
Henzen,  7192.  V.  . 

1536.  IX  2687.  Gavilliae  Oplat[ae]  |  contubernali,  |  malri 
coIleg[i]  I  centonaiior[um]. 

6.  Auftdetta  (Alfidena).  C,  IX,  p.  259. 

CoUegium  Vict(orieiisium?), 

1537.  IX  2811.  D(is)  M(anibus)  |  Juliae  |  Eupliae,  |  col- 
(legiura)  Vict(oiiensiuni)  |  p(osuil). 

Henzen,  5170. 

II.  FRENTANI. 

1,  Bistaniun»  (il   Vasto  (TAimoneJ.  C,  IX,  p.  265. 

Magister  Larum  Augustorum,  IX  2835. 

Magister  Cerialium  urbanornm,  IX  2835;  magister  Cerrialis,  IX  2857. 

1538.  IX  2835.  Herciili  ex  voto  arara  |  L(ucius)  Scantius 
L(ucii)  libïerliis)  Modestiis,  (sex)vir  |  Aug(ustalis) ,  mag(is(er) 
Larum  Aiigust(oriim),  mag(ister)  j  Cerialium  urbanorum.  L(ocus} 
d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum;. 

Hfnzen,  6062.  Très  beaux  caractères. 

1539.  IX  2857.  P(ublius)  Paquius  P(ublii)  Iliberlus) 
Azmenus,  ]  raag(isler)  Cerrial(ium)  (aicj  \  sanctum  refecit  |  pecu- 
nia  publica  j  idemque  probavit. 

2.  JuvanutÈi.  (S.  Maria  di  Palazzo ,  près  de  Falascoso). 
C,  IX,  p.  274. 

Collegiuin  Herculauioruin. 

1540.  IX  2964.  L(ucio)  Aebutio  |  Marliali  |  colleg(iam)  1 
Herculani]orum  jj  p(osuit). 

Henzen,  6078. 


404  c.   I.   L.,   v(;l.   IX. 

3.  .ê»»jranu»»t  (Lanciano).  C  ,  IX,  p.  2"8. 

Gollegia[ti  citllPi^Morum  ojianium,  au  IV«  siècle. 

1541.  IX  2998.  [In  honorera  ...  ^]ug.,  Anxiano  adstante 
ordine 

ribiis  Antoniiis  (sic)  Jiistinianiis,  rector 

[provinciae,  nomin]'d  tam  decurionum  qiiam  etiam  coUegia 

[lorum  collfgiorum  ojmnium  publiée  incidi  praecepi,  ut 

[ifnfra)  s(cripla)  s(unt)]  : 

Ce  titre  était  suivi  de  i  colonnes  de  noms;  la  V^  a  disparu 
et  les  autres  sont  brisées  en  bas. 

2*  colonne  :  [.Ijuciindus  |  ...  iscoHiis  cum  f(iliis  duobus),  | 
[Feijix,  I  ...  iscolius,  |  ...rus  cum  f(iliis  duobus),  |  ...no. 

3*  colonne  :  Faustiuus,  |  Primus  cum  f(iliis  duobus)  |  Pro- 
culo  et  1  Herclanio,  |  Saturninus  cum  t\diis  duobus). 

i"  colonne  :  Sulutari  (sic),  \  Léo,  |  Yppasius,  |  Probus,  ] 
Marc[e]llinus,  |  Vict...inus,  |  Fau[stus?l,  I  E... 

Voyez  notre  Étude  hist ,  II,  pp.  209.  3-ii.  360,  n.  3.  390.  Dans  une  liste  des 
circitores  domus  Auyustae,  on  lit  :  Ursus  circiUor)  hali{ens)  filÇios)  III,  Leon- 
tiwn  adcrescentem  et  puellas  II  {\\\  3(549,  plus  loin)  Comparez  les  listes 
données  plus  haut  aux  N'^*  767-769.  1058  (VI  9920).  1368.  1-400.  La  qualité 
de  membre  d'un  collège  était  devenue  héréditaire;  voyez  ci-dessus,  N°  769, 
note,  et  Étude  htst..  Il,  pp.  301-302.  L'inscr.  commençait  peut-être  par  la 
date. 

III.  MARRVCIiNI. 

Vente  Jf^»»*i*ifc«f>o»*tfM«  (Chieti).  C,  IX,  p.  282. 

Socii  monument i. 

1542.  Ephem.,  VIII  123.  Sibi  et  suis  conjugibus  |  sociis 
monimenli. 

1ai3.  Ei>»K.M.,  VIII  124.  Soci  monu.  Puis  une  trentaine  de 
noms,  dont  six  esclaves. 

1;)44.  Ei'UKM.,  VIII  I2r^.  [So]ci  monimenfti].  Puis  25  noms, 
dont  sept  esclaves. 


F  iENTANI.    MARRUCIMJ.    PAKLIGM.  405 

IV.  PAELIGNI. 

i,  MÊ9ie»'pi*oniium  (près  de  S.  Valentino).  C,  IX,  p.  286. 

Sodales  Martiales,  IX  3()6o. 
Sodales,  IX  :30-i7. 

io45.  IX  3047.  D(is)  M(anibiis)  s(acrum).  j  P(ublio)  Aelio  | 
Hermerloli  ;  vix(il)  |  an(nis)  XX[,  m;ensibus)  !|  VIII;  soda|les 
b(ene)  m(erenti)  p(osiieriint).  |  Ser(vius)  Mavelus.  '  In  f  ron(e)  ... 

154G.  IX  3065.  L(iiciiis)  Spediiis  |  Rhodiniis  |  sodalibus 
suis  I  MartiaUbiis. 

Hekzek,  6(»G().  "  •         ' 

-2.  Sutma  (Solmona).  C,  IX,  pp.  290.  678. 

Cultores  Geni  Britli  Cordi. 

loiT.  IX  6320.  D(is)  M(anibus).  |  C(aio)  AiiUio  |  Ama- 
ranto  f(iIio),  |  Amaranliis  ]  pater,  ||  nomine  oullofruni^  |  Geni  ( 
Britti  Cordi. 

3.   Cot'fittiuàn  (PentimaJ.  C,  IX,   p.  296.  ;  , 

Collegium  fabrorum,  IX  3148. 

Collegium  venatormii,  IX  3169,  •'    : 

Operae  urb(is)  scabillar(ii),  IX  3188. 

1548.  IX  3148.  Minervae  |  sacr(nm).  |  C(ai|is)  Decimiiis  j 
Commnnis  lib(erliis)  |  Vilaiis  ||  collegio  fabror(nm)  |  dédit. 

1549.  IX  3169.  M(arco)  Altio  M(arci)  f(ilio)  1  Ser(gia)  Dra- 
coni  I  Clodiano  |  Annavo  Rufo,  |  pontilici,  |]  collegium  j  vena- 
torum. 

Orelli,  4118. 

1550.  IX  3188.  En /ê/e  ; 

Operae  urb(is)  scabi!iar(ii)  : 
Puis  trois  colonnes  de  noms.  La  1'^^  en  a  neuj  :   Q(uin(us) 
Honorius  Anteros,  |  L(ucius)  Aufidius  L(ucii)  Iiiberlus)  Ulilis,  | 
C(aius)  Lucilius  Lupercus,  |  L(ucius)  Pelicius  Primus,  j  Q(uin- 


40(5  «:.  I.  L.,  VOL.  i\. 

tus)  Anciliiis  Theodorns,  |  L(nciiis)  Cornélius  Modestus,  ]  L(u- 
cius)  Cornélius  Privatus,  |  Sex(tus)  Altidius  Fauslus,  j  P(ublius) 
Oclavius  Phileros. 
//  y  en  tout  23  noms. 

V.  VESTINl. 

1.  jÊiernwnt  vicu»  (Pescara).  C,  IX,   p.  315. 

Collegiura  Serapis  Salonitanum,  IX  3337. 
Coll(egium)  Isid(is),  IX  3338. 

1551.   IX  3337.    Très  beaux  caractèiTS. 

L(uoio)  Cassio  Hermo|doro,  nauclero,  |  qui  erat  in  colle- 
g(io)  I  Serapis  Salon(i(ano). 

Per  I  fréta  per  maria  tra|ljectus  saepe  per  und(as),  | 

qui  non  debuerat  |  obi  tus  remaneie  |  in  Alern(o), 

sel  mecum  |  conjunx  si  vivere  ||  nolueras, 

ât  Styga  I  perpétua  vel  raie  |  funerea 

utinam  |  tecu(m)  comilata  |  fiiisse(m). 

Ulpia  Candi|lda  domu  Salon(itana)  coj  ugi)  |  b(cne)  ni(erenti) 
p(osuit). 

Or.-Henzkn,  TlV,^).  Obitus  =  mortuus.  Perpétua  se  rapporte  ii  rate.  Tecum 
mis  par  svmétrio  avec  mecum.  Voy.  Biecheler.  Anth.  lat..,  Carm.  epigr.,  II, 
p.  r>94,  n'"l26r;. 

loo2.  IX  3338,  ...  Aternfo^,  qui  fuit  in  coll(egio)  Isid(is). 
Aii-de.ssous  :  un  navire.. 

2.  A9tflnu»n  (Ofena).  C,  IX,  p.  320. 

rollegius  Herculis. 

1553.  IX  3383.  P(ublio)  Cornelio  |  Crisanto,  |  collegius 
Herc(ulis)  |  ex  collato  |  lapidem  ||  p(osuit). 

3.  #»#>f#f*»*Mfft»i  Testiwtttnt  (près  de  Prata),  C  ,  IX,  p.  324. 

Cultores  Peltuinates.  IX  3422. 
curatores. 


VESTIM.  407 

Conlegius  (à  une  esclave),  IX  3447. 

Magistri  (deux  esclaves)  ludos?  fecerunt  ?  decreto  decurionum,  IX  8424. 

1534.  IX  3422.  [?  Mer]c(urio)  Âug(iisto),  |  [culjlores  [ 
[PJeltui(nales  ,  I  [cii]ratorilj(iis)  |  suivent  des  noms  illisibles. 

looo.  IX  3424    Phileros  dispen(sator),  |  iMelanla  cella- 
r(ius),  I  mag(islri)  l(udos)  f(ecerunt)  d(ecrelo)  cl(ecurionum). 
Orelli,  242.S.  Lecture  de  Th  M.,  d'après  IX  .3837  (ci-après). 

1556.  IX  3447.  Felici,  \  Arriae  |  Tigridis  j  ser(vo),  j  con- 
legius  I  p(osuit).  |  S(it)  l(ilji)  t(erra)  l(evis). 
Hekzen.  7I8o. 

4.  JF'itr'fo  vicH»  (près  de  Barisciano).   C,  IX,   p.   333. 

Collegium  Jovi>  Optinii  Maxirni  [a  deux  soldats  des  cohortes  urbaines), 
IX  .3319. 
Collegium  Silvanl  (a  une  esclave),  IX  3326. 

1007.  IX  3519.  A  Castel  vecchio  di  Carapelle. 

D(is)  M(anibus)  s(acriim).  |  P(iiblio)  Quintio  Spx(ti)  f(iIio) 
Quir(ina)  |  Tironi,  inil(ili)  coh(o)t(tis)  XI  |  urb(anae  centuria) 
Scaefi,  et  Sex(lo)  |  Quintio  Sex(ti)  f(ilio)  Qiiir(ina)  |[  Firmo, 
milili  coh(orlis)  |  XI  urb(anae  centuria)  Sabiniani,  ex  |  rol- 
legio  J(ovis)  O(ptimi)  M(aximi) ,  Sp\(lus)  |  Quintiu.s  Sex(ti) 
f(dius)  Quir(ina)  |  Firmus  aed(ilis)  paler  |  p(osuit). 

1008.  IX  3526.  Au  castello  del  Poggio  Picenza. 

Logismae,  i  T(iti)  Caesieni  Acanthi  ser(vae)  ;  vix(it)  |  ann(o)  I, 
m(ensibus)  VIIII  ;  j  coll(egium)  Silvani  Ij  cur(avil)  ;  Ursio  paler 
1  Successa  mater  |  p(osuere). 

5.  M*agus  Fiflcnlanua  fPaganica).  C,  IX,   p.   338. 

Cultores  dei  publici  [a  un  esclave),  IX  .3377. 

Juvenes  Fificulani  Herculis  cultores.  IX  3378;  juventus. 

1559.  IX  3577 |  norum  |  vicario,  |  cultores  |  dei 

pub[li]ici  posue|runt.  D(is)  M(anibus)  s(acrum). 

Orelli,  2128.  -  C'est  peut-être  un  collège  d'esclaves  publics.  Voy.  L.  Hal- 
KiN,  Esclaves  publics,  pp.  202-213. 


408  C.    I.    L.,    VOL.    IX. 

1560.  IX  3578.  Jiivenes  Fificiilani  Herculis  |  cultores. 
Sex(lus)  Aiadius  Agalheme(r)  |  jiiventuti  lest(amento)  reliquit 
a(gri)  pl(ns)  m(inus)  jti(gera  cenlum).  C(aius)  Lollius  Aper, 
C(aiiis)  Lolliiis  Monlaniis,  Reslilutus  Lolli  (servus),  Q(uinlus) 
Oclavifliiis  Vitalis,  C(aius)  Lollius  Anicelii[s],  ||  Sex(liis)  Anne- 

dius   Primigeniiis,   Sociindiis   Lo[lli],  ]  L(uciiis)   Oppiii   

aniiis  ....  undii[s],  j  P(ul)liiis)  In  ...,..iiis  Sociindi  | |Pr]imige- 

nius  Phoob(i)  l(iberlus),  1  ....  dius  Lehinllius,  ||  T(ilus) ati 

Fronis,  |  L(ncius)  G iirniniis  pagi,  |  L(iiciiis)  Vi  ectus 

Leili  f(iliiis),  |  Oppiiis  Celer.  |  C(aius)  Lolli[us]..,  [Tra]ii- 

quilliis  Ponlidi,  ||T(ilus)  Casie nus  Nicephor(us),  | Aug. 

Henzen,  ()')77  C'est  la  liste  des  jiivenes.  Il  y  a  parmi  eux  des  affranchis,  des 
esclaves  {Restilulus  Lolli  (servus),  Secundus  Lolli  (servus).  ...  ius  Secundi, 
[SaQurninus  pagi  (servus),  \Tra'nquillus  Ponlidi)  el  des  ingémis.  Voy. 
II.  Demouun,  Les  coll.  juvenuin,  p.  13  (Musée  Belge,  Revue  de  Phil.  classique, 
I,  pp.  i23-i). 

V.  MAHSI. 


1.  MÊat'si   Ma»'fuviu»»i   (S.   Benedetlo).    C,  IX,   p.  349.. 

Collegium  comestorum,  IX  3093. 
Sodales,  IX  37.iO. 

1561.1X3893.  In..  H...   |Baler...   |  juvcn. . .  |  vi(xit) 
an(nis)  LX  . . .  |  colleg[iumJ  ||  comestofruni]. 
Cfr.  IX  381")  :  comestores;  III  1825  :  convictores  Concordiae. 

1562.  IX  3740.   D(is)  M(anibns).  |  P(ublio)  Paccio  |  Ko- 
mano,  |  sodales  |  b(ene)  ni(erenti)  p(osuerunl). 

Cfr.  IX  3729  :  D.  M.  s.  |  Herennia  \  Rufina  maler  \  miserissima  \  l\iiblio) 
Paccio  Romnno  filio  \  b.ene)  m{erenti),  \  qui  vixit  an(nis)  \  XXVIllL  el  \  sibi 
se  viva  \  p[osuil). 

2.  Manaforno.  C,  IX,  p.  360. 

Comestores,  IX  381.5. 

1563.  IX  3815.  D(is)  M(anibus)  s(amim).  |  P(nblio)  (iavio 
Maxiino  j  sodali,  |  comeslojjres  p(osuerunt). 

Cfr.  IX  3693.  ci-dessus. 


MARSl.  409^ 

3.  Mat'si  Antinttttt  (AnlinoJ.  C,  IX,  p.  362. 

Cultores  centonari  et  dendrofori,  IX  3837. 

Collegium  deiidrophor..  IX  3836;  collegius  deudioplioriiin,  IX  311:2. 
patronus.  IX  3830.  3812. 

1564.  IX  3836.  Base. 

Q^uinto)  Novio  Q^iiinti)  f(ilio)  Serg(ia)  |  Céleri,  (quatiiorjvirio) 
j(nre)  d(icundo),  |  (quakior)vir(o)  q(iiin)q(uennali),  |  palr{ono) 
munic(ipii),  ;  ciir(alori)  kal(endarii)  pub(lici),  ||  collegium  |  den- 
drophor(orumj  |  palio(no)  b;ene)  m(erenli)  i)(osnit).  |  L(ocus) 
d(alus)  d(ccrelo)  d(ecurionum). 

156o.  IX  3837.  Q(iiinlo)  Novio  Q(uinli)  l(ilio)  Serg(ia)  | 
Felici,  palrono  |  municipi  Antino;  ]  liuie  ciiUo[re]s  |  cenlonari 
|{[et  dendr]of(ori)  aram  |  [et  sjtatiiam  honor(is)  |  [ca]iisa  posue- 
riint  I  b(ene)  m(erenli). 

Sur  les  Novii  d'Antimini,  voyez  encore  IX  3838.  38H. 

1066.  IX  3842.  Sex(lo)  Pctronaeo  [  Sex(ti)  fil(io)  Vale- 
riano,  |  (quatuor  viro,  jure)  dicund(o),  |  Sergia  Antino,  |  col- 
legius dendropliorum  ||  ex  aère  collato  patrono  meren|tî 
posuaerunt;  ob  cujus  dedica  lionem  dédit  decurionibus  |  aepn- 
lantibiis  sing(uli.s  sestertios)  VIIII  n(ummos),  |  seviris  Aug(usta- 
libus)  aepulan(tibus)  sing'ulis  sestertios)  VI  n(ummos),  ||  collegia 
s(upra)  s(cripto)  aepui  antibus)  sing(ulis  sestertios)  XH  n;um- 
mos),  j  plebi  urbanae  aepuliantibus)  singfulis  sestertios)  IIU 
n(ummos|.  |  L(ocns)  d(alus)  d(ecrcto)  d(ecurionura). 

4.  Sttjftittuin  ricut  <  Trasacco).   C,  l\,   |).  364. 

Magistri  Herculis,  collegae. 

1067.  IX  3857.   Beaux  et  grands  caractères. 

Melantlius  P(ubli)  Deci  (servus)  |  et  collegae,  mag(istri)  He(r- 
culis),  i  tribunal  novom  a  solo  fecer(unl),  theatrum  et  proscae- 
nium  refecer(unt),  [  ludis  scaenicis  bidiio  dedic;ir(nnt,i,  ||  d(e 
s(ua)  p(ecunia). 

Voyez  IX  3121  (ci-dessus). 


410 


C.    I.    L.,    VOL.    IX. 


5.  JLucsts»  (Luco).  c,  IX,  p.  367. 


Cultoros  Fiiciiii. 

1o68.  IX  3887.  Mauvais  caractères. 

Onesimiis  Aiig(usti)  lilj(ertus)  |  proc(urator))  |  fecit  iraagi- 
nibus  et  ||  Laribus  ciiUoribiis  |  Fucini. 

Henzen,  o826a.  Plaque  de  marbre,  trouvée  près  du  lac  Fuciu;  elle  a 
20  X  30  centimètres,  et  porte  un  trou  a  chaque  angle.  Elle  était  sans  doute 
fixée  au-dessus  de  l'entrée  d'un  petit  temple  dont  on  a  reconnu  l'emplacement 
(L.  de  RoTRou).  L'affranchi  impérial  dédie  la  chapelle  aux  Lares  impériaux  et 
au  collège  qui  adorait  le  dieu  Fucinus.  Ces  dédicaces  doubles  oii  l'on  joint 
l'empereur  au  dieu  qu'on  veut  honorer  sont  fréquentes.  Élude  hist.,  L  p.  437. 

VI.  AEQUI. 

1.  Atba  M'ttceM»  (Alba).  C,  IX,  p.  371. 

Dendroforus  Aibensis,  L\  3938. 

Collegium  fabrorum  tignuariorum.  1X3931;  collegiuiu  t'abruui  tignuario- 
rum,  après  149,  IX  3923. 

patronus  e/«s,  IX  .3931. 

quinquennalis  ejus,  IX  ,3923. 
Cultores  Herculis  Sala.,  IX  3961. 
Cultores  Larum  Augustorum,  IX  3900. 
Milites  Africani  Caecilianis,  IX  3907. 

magister. 
Sodalit.,  IX  -i0i3. 

1369.  IX  3907  =  I  1172.  Caractères  anciens,  peu  soignés. 
Base. 

Hercnlei  d(oniim)  [fi(ant]  |  mililos  Africa[ni]  |  Caecilianis,  | 
mag(ister)  curavil  |  C(aius)  Salloriiis  C(ai)  f(iliiis). 

Henz:n,  6733.  iii.  M.  conjecture  qu'il  s'agit  des  soldats  qui  ont  servi  en 
Afrique,  et  cpii  sont  établis  à  Alba;  le  surnom  de  Caeciliani  vient  ou  des 
castra  Caecilia  en  Lusitanie  (C,  II,  p.  82),  ou  d'un  autre  camp  situé  en  Afri- 
que et  portant  ce  nom.  —  La  lecture  est  sure. 

1570.  IX  3923.  D(is)  M(anibiis)  s(acriim).  |  L(ijcio)  Mar- 
culeio  Satiiniino,  j  veterano  Augiisli  c(o)ho(rtis)  VII  |  pr(ae- 
toriae),(qualtiior)viro  j(iir(')  cl(icundo),quaeslori  reip|ublic(a)e, 
^uratori  peciinia||e  ahimeiilla]r(iae),  curatori  an'non(a)e  plebis. 


ArQLI. 


414 


curatori  oper|um  publicor(um),  curalori  apult  Jovem  Stalo- 
rem,  q(ijin)q(iipnnali)  colelgi  fabnim  tignuariorum,  L(ucius) 
M||arculpius  Faustus  Junior,  I  ((luaUuor)vir  jure  dic(undo), 
curatori  {sic)  ann|on(a)e,  patri  oplimo  et  sibi  fecit. 

Orelli,  'iim.  WiLMANNS,  2065.  —  L.  Marculeius  Saturninus  fut  chargé, 
comme  centurion,  en  l'an  149,  de  placer  des  bornes  au  territoire  d'Alba 
Fucens  {Grom.  auct.,  p.  244);  il  reste  plusieurs  cippes  avec  l'inscription  : 
Albensium  fines.  Voy,  Th.  M.,  IX,  pp.  870-371. 

4  571.  IX  3931.  Diis  M(anibus).  |  M(ar(o)  Âliidio  |  [Pae]de- 
roti,  I  palrono,    collegium  '\  fabrorum    tignuariorum  1  p(osuit). 

4572.  1X3938.  Hase. 

Halicius  |  Marcio  Fausto  |  liberto,  j  sevir(o)   Aug(us(ali),   \ 
dendroforo  \\  Albensi,  et  |  Tropliime  mafri. 
A  droite  et  à  gauche  :  Coco  optimo. 

Orelli,  4166. 

1573.  IX  3960.  cippe. 

T(ito)  Bodio  L(iicii)  \'{\\\o)  \  Rufo,  cultores  ;  Larn(m)  Âug(us- 
lorum)  I  pos(uertint). 

1574.  IX  3961.  T(ito)  Camerio  T(iti)  l(iberlo)  1  Apto,  | 
cult(ores)  Hercul(is)  !  Sala. 

Cfr.  IX  4023.  Q.  Quinctius  Q.  f.    Gallus  Sal.  Le  dernier  mol  est  incertain. 

4575.  1X4043 i  sodalit. 

2.  Caraiaii  {Piano  del  Cavalière,  entre  Arsoli  et  Carsoli). 
C,  IX,  p.  382. 

Coll.  fabrum  lign..  IX  4071. 

patronus  ejus. 
Collegium  dendrophorum  Carsiolanonmi,  IX  4067.  4068, 

patronus  ejus,  IX  4067.  4068. 

1576.  IX  4067.  M(arco)  Metilio  Succesiso,  M(arci)  Metili 
Repenjtini  palroni  colo.niae  (ilio,  patro|no  ordinis  Augus||ta- 
lium  Martinor(um),  |  collegium  dendrolphorum  Carsiola|norum 
patrono,  |  ob  mérita  ejus.  |  L(o(us)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecu- 
rionum). 


412  (..    1.    L.,    VOL      IX. 

1177.    IX  4068 j  Co[llegiiim    d]endro[phor(um) 

Car]|sio[l]anor(um)  pa[lrono],  |  ob  mérita  ejus.  L(ocus)  [cl(atus) 
cl(ecrelo)  d(ecurionum)]. 

1578.  IX  4071.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  \  Q(uinlo)  Vario 
Lucano,  seviro  |  Aug(iistali)  Mart(ino),  pat(rono)  coll(egi) 
fa|briim  tign(uarioruni),  [ajoutez  :  curalori?]  ann(onae)  fru- 
m(entariae)  |  populi(j(ue).  Vix(il)  ann(isj  LXXVIIII,  j|  mens(i- 
biis)  VIII,  dieb(us)  XV,  horis  X.  F|ecil  sii)i  et  Lolliae  Matidiae  1 
cojugi  suae,  ex  commune  pau(pertate). 

Orelu,  336 1.  3935.  Talilo  de  pierre.  Caractères  difticiles  a  lire. 

3.  AetguicuMi  (Nesce  nel  Cico'ano).  C,  IX,  p.  388. 

Colleglus  Ageihuius,  a  un  esclave. 

1o79.  IX  4129.  D(is)  M(anibiis).  |  Janiiario  L(uci)  Juli 
Frontonis  (servo),  |  Helius  actor  cl  Legas  ser(va)  |  filio  pientis- 
simo  l'ccerunt  |  ilcmqiie  collcgius  Agellanus  |]  bene  merenti. 

VII.  SABINI. 

1.    Effet'  .tittit€f»tittt«s.   (l.,  I\,   p.   41  â. 

Mng  ister)  juventiilis,  ingénu,  IX  4'k)7. 
Juveniiin  magister,  imjénu,  !X  UiH). 

1580.  1X4457.  a  Pretur... 

D(is)  M(anibiis)  s(acriim).  [  Sex((o)  Calcno  Scx(ti)  f(ilio)  | 
Prisco,  I  mai;(istro)  jiivcnt(iitis)  |  Avacae  Felicitati. 

1581.  IX  4520.   Grande  i)ase.  A  la  IJarete. 

D(is)  M(anibns)  s(acriim).  |  C(aio)  Ciispio  C(aii)  f(ilio)  Pop- 
paefa]no,  |  jiivcniim  magislr(o),  |  VIII viro... 

2.  J¥u»-sia  (^orcia).   C  ,  IX,  p.   427. 

Magister  juvemim  primus,  iX  .i.'>43. 
Magister  juveiuiin,  IX  -i.>i9  (douteux). 
Patronus  juvemiin,  IX  Al'yWt. 


SABrM.  413 

158-2.  IX  4543.  Se.\(tus)  Pelronius  |  Sex(ti)  fil(ius)  ]  Sem- 
pronianus,  |  (octo)vir  |  aed[il](icia)  pot(estate) ,  |  m:ig(ister) 
juven(iim)  prira(iis),  |  Sexl(us)  Petroiiiiis  (mulieris)  l(ibertus) 
[ZJmaragdiis  |  Ang(iislalis). 

1383.  IX  4546.  Q(uinto)  Saturio  Q(uinli)  f(ilio)  \  Quir(ina) 
Maxi[ra]o,  patron(o)  m[iin(icipii)]  et  |  palroi)(o)  juven(um),  | 
fratri  piisimo,  i  Saturia  Q(uinli)  f(ilia)  Prisca  ti...  |  1. 

Q(uintus)  Sa[turius]  ...  |  Quir(ina)  ...  !  patron...  |  patron... 

1584.  IX  4549....(octo)vir(o)aetl(iliciae)pleb.potest(atis) 
I  Sefitio  Socurtali,  |  magislro  jiiveniim,  |  convocato  (sep- 
tem)vir(o)  |  quinqiiennali  Sentis  Niirs;  |  vixit  ann(is)  XXIIII  | 
Oliiviano  Q(uinti)  l(iberlo)  Rorniilo,  <  Oluviano  Q(uinti)  l(iberto) 
Cinnamo  (sex)Yir(o). 

L'authenticité  et  la  lecture  sont  douteuses.  Il  faudrait  octoviro  aediliciae 
potestatis.  Il  est  probable  que  de  aediliciae  on  a  fait  aed.  pleb.  Cfr.  IX  4896, 
note  sur  la  lecture  de  Ligorio. 

3.  MieeMie  (RietiJ.  C,  IX,  p.  438. 

Corpus  juvenum,  IX  -4696;  juvenes,  IX  4696;  juvenes.  IX  4691. 

magister  juvenum,  IX  4691.  4696. 

Valeria  Jucunda.  quae  fuit  (ex)  corpore  juvenum,  IX  4696. 
Cultores  Herculis  Respicientis  sub  quadriga,  IX  4673. 

Loc(us  sepulturae)  eoruni. 
Mulieres,  en  181,  IX  4697. 

1585.  IX  4673.  Loc(us)  |  cnlloriim  |  Herculis  Resp(i- 
cientis)  |  sub  quadriga.  |  In  f( route)  p(edes)  XXX,  ||  in  agr(o) 
p(edes)  XXV.  |  Huic  loco  |  Q(uintus)  Octavius  Commun(is)  | 
T(itus)  Fundilius  Quartio  ]  in  I"r(onle)  p(edes)  XIIII,  in  agro 
p(eJes)  XXV  |  donaveniut. 

Orelli,  2400. 

1H86.  IX  4691.  T(iloj  Fundilio  Gemino,  |  (sex)vir(o) 
Aug(ustali),  mag(istro)  juv(enum),  |  Augustales  |  patrono  et 
quin(|(uennali)  perpetuo  |  optime  merito.  |  Hic  arcae  Augusta- 
liuni  se  vivo  |  (sesJertium)  XX  (millia)  dédit,  ut  ex  reditu  ejus 
summae  |  die  natali  suo  IllI  k(alendas)  Febr(uarias)  ]  prae- 
senles  vescerentur  !  et  ob  dedicationeiii  statuae  ||  decurionib(iis) 


414  C.    I.     L.,    VOL.     IX. 

et  seviriset  juvenib(iis)  sporlulas  |  et  populo  epulum  et  oleum  | 
eadem  die  dedil. 

1587.  IX  4696.  D(is)  iM(anibus).  1  Valeriae  Jucundae,  [ 
quae  fuit  corpore  jiiv(enum);  (  vixit  annis  XVII,  m(ensibus) 
IX;  I  T(itus)  F[l(avius)]  Sabinus,  ||  (sex)vir  Aug(uslalis),  l 
mag(isler)  jiiv(enum). 

Th.  m.  s'étonne  de  trouver  une  jeune  fille  dans  le  corpus  juvenum  ;  mais  on 
en  trouve  ailleurs  (XIV  2631.  2635,  à  Tusculum,  plus  loin).  Voy.  H.  Delmouun, 
Les  collegia  juvenum  {Musée  Belge,  I,  1897,  p.  121,  et  à  part,  p.  11). 

1588.  IX  4697.  [l]mp(eratori)  [Commodo  Aug(usto)  III 
et]  I  Antistio  Bu[rro  co(n)s(ulibns)],  |  (|uarum  1...  |  sportulas 
di[visit  I  dejcurionibus  b....  ||  [decuriojnibus  (seslertios)  V....  [ 
[plebjeis  (sestertios)  V...  '  [mul]ieribus  (sestertios)  V...  |  [pie- 
bei]  urbanae  su... 

Consuls  de  l'an.  ISl. 

4.    Vallis  Canera.  C,  IX,   p.  450. 

.Vlat;is(er  juvenum,  iX  i7.")3,  sous  Trajan.  4754. 

1589.  IX  4753.  P(ublio)  Prifernio  [  P(ublii)  l(ilio)  Qui- 
(rina)  Paeto  |  Memmio  Apollinari,  |  (quaUuor)vir(o)  .jur(e) 
dic(undo)  quin(|(uennali),  mag(islro)  ju(venuni),  |  praef(ecto) 
(;oh(orlis)  lil  Breuc(orum),  trib(uno)  leg(ionis)  X  ]|  Gem(inae), 
praef(ecto)  alae  I  Asturum,  donis  I  donalo  exped(itione)  Da- 
t(ica)  ab  imp(eratore)  |  Trajano  hasla  pura,  vexillo,  |  corona 
murali,  proc(uratori)  proYinc(iae)  |  Sicil(iae),  proc(uratori) 
provinc(iae)  Lusitan(iae),  ||  proc(uratori  vigesimae)  her(edita- 
tium),  proc(ui'atori)  prov(inciae)  Thrac(iae),  |  proc(uratori) 
prov(inciae)  Noricae,  [  P(ublius)  Memmius  P(ublii)  Hlius)  Qui- 
(rina)  |  Apoliinaris  patri  piissimo. 

1590.  IX  4754.  D(is)  M(anibus).  |  C(aio)  Annaeo  |  C(aii) 
f(ilio)  Qui(rina)  |  Pudenti,  |  mil(iti)  coh(ortis)  IIII  pr(aeloriae) 
vet(erano),  ||  C(aius)  Annaous  j  C(aii)  f'(ilius)  Qui(rina)  |  Pastor, 
I  (qualluor)vir  jur(e)  dic(undo)  a(edilicia)  p(otestale),  |  mag(is- 
ter)  juv(enum),  q(uaestor)  r(ei)  p(nblicae),  |j  patri  dulcissimo» 


SABIM.  415 

5.  JFoè'un»  1%'ovuut  (Vescovio,  près  de  Torri). 
C,  IX,  p.  453. 

Decuriones  domuiis  patroni  ejus  (  =  M.  Fulvii  Gillonis,  cos.  a.  76),  IX  4794-. 

1591.  IX  4794.   Cippe  de  marbre. 

Deis  Manibus  |  M(arci)  Fulvii  M(arci)  l(iberli)  |  Leiti  ;  | 
aram  pecunia  sua  |  decuriones  domuus  (sic)  \\  palroni  ejus. 

Henzen,  73.57.  Gfr.  III,  p.  853  (diplôme  militaire),  et  IX  i776  :  Deis  Pena- 
tibus  familiaribus.  M.  FuMus  M.  f.  Gillo  co(n)s(ul)  Jecit.  M.  Fulvius  fut  con- 
sul en  l'an  76;  Leitus  est  un  de  ses  affranchis. 

6.   Vt'ebula  JMuiuesca  (MonteleonJ.  C,  IX,  p.  463. 

Magister  juventutis  Trebulae  Mutuescae,  IX  488.^. 
Magister  juventutis,  IX  4883.  4888. 
Magister  juventutis  bis,  IX  4889. 
Tricliniares.  en  243,  IX  4894. 

1592.  IX  4883.   C(aio)  S |  C |   M  V ... .    | 

(octo)   viro   [(|]u[iuq.].    |   mag(islro)  juven[tutis],    |   cons(uli) 
ord[inario],  |  ex  decr(eto)  d[ec(urionum)]. 

1593.  IX  4885.  Q(uinto)  Livio  Q(uinti)  f(ilio)  Paln[l(ina)] 
I  Velenio  [Pi]o  Sever[o],  |  ducenar(io),  trib(uno)  sem(eslri)  | 
leg(ionis)  XXII  Primig(eniae),  praef(eclo)  |  semens((ri)  col)(or- 
tis)  I  dassic(ae),  ||  patrono  Aequicula|nor(rum),  Caeninensi, 
ma|gislr(o)  juvent(ulis)  Trebul(ae)  |  Mutuescae,  qui  obIa|ta  sib» 
statua  ab  !|  eis  honore  conten'tus  impensara  remisit.  |  L(oc»)s) 
d(atus)  d(ecrelo)  d(ecurionum). 

Or.,  3442.  Wilmanns,  1021.  Il  faut  entendre  :  (sacerdotij  Caeninensi. 

1594.  IX  4888.  T(ito)  Petronio  |  T(ili)  f(ilio)  Serg(ia) 
Sabino,  |  tr(ibuno)  mil(itum),  mag(islro)  juvenl(utis)  |  

1593.   IX  4889 ]s   P(ublii)  f(ilius)  Ser(gia)   Ruius, 

mag(ister)  ju(v)enl(utis)  bis,  |  [(iuin]q(ennalis),  (octo)Yir  bis, 
praef(ectus)  fabrum  ter. 

1596.  IX  4894.  Aurcliae  Cre[s]]centiae,  honestissini[e]  1 
et  pudicissime  femine,  palro  (sic)\  cojugi  Aureli  Felicissimi 
pro|[x(imi?j,e(gregii)  vfiri),  patroni  municipii  Trebulan(orum)|| 


416  C.    I.    L.,    VOL.    IX. 

Mutii(escanoriimj,  ob  mérita  et  be[ne][icia  saepe  j  [ijri  se  conlala 
statuam  ponendam  |  [ijdem  Iricliniares  (lecreve|rnnt.  Dedicala 
nalali  die  XVII  kal(endas)  Feb(ruarias)  ||  Arriano  et  Papo 
co(n)s(iilibus).  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(eciirionuni). 

Henzen,  7207.  Consuls  de  l'an  243.  Mommsen  pense  que  les  tricHniares  étaient 
un  collège  qui  tenait  ses  repas-dc  corps  dans  des  triclinia  aux  frais  de  la 
ville.  Idem  prouve  que  ce  collège  avait  aussi  élevé  une  statue  au  mari  d' Aurélia, 
comme  fait  un  collège  d'Anagnia  (X  .'3917.  .j918);  le  nom  du  collège  était 
probablement  donné  au  complet  dans  l'autre  inscription  [Th.  M.]. 

7.  Cut'es  Sabine  (agli  Arci,  près  de  Correse), 
C,  IX,  p.  471. 

Collegia. 

■     1597.  IX  4973.  Grande  table  de  marbre. 

Pal(aliiKi)   Labeoni,  |  [(qiiattnor)viro  jure  dicn]nd(o) 

bis  Ciirib(iis)  Sabiri(is),  |  ...  [co]llcgiis  ex  c(entum)  viror(iim) 
decr(elo)  fe('(it)  |  ...   incisum  est,  seciind[o  |  quattuorvjrajtn 
epuliim  populo  (led(il),  pri[mus?  |j  Ciironsiiim?  intelr  selectos 
jijdic[es];  vix(it)  an(nis)  ...  |  ....io  piissimo  f(e('erunt). 
Henzen,  6998. 

III    REGIO  ITALIA  QUINTA  PIGENUM. 

1.  M»tte»*Mut»tii9  M*t'aetttitio»'Uitt  (Teramo). 
C,  IX,  p.  48o. 

Collogium  centonariorum  Interanniiliuni  Praetullianorum.  IX  .0084.  [Ex 
collejcio  [cenlon]ariorum,  IX  .^077. 

1598.  IX  5077.  ...  Primo  |  [ex  collejcio  j  [centoiijarioriim. 

1599.  IX  5084.  Collogio  |  centonariorum  |  Interam 
nitiiim  |  Praetnl[t]ianorum.  |  In  front(e)  p(edes)  ..  XXX,  agro 
p(edes)  XL. 

Orei.ij,  147. 

2.   Tt'uentunt  (ad  oslio  (1.  Tronfo).  C  ,   I\,  p.  \9'2. 

Cultores  Herculis,  sous  Trajan. 

Cultores  Imaginum  Caesaris  nosiri  qui  sunt  in  vico  Stramontario. 


PICENUM.  417 

1600.  Ephem.  epigr.,  VIII  aïO.  Table  de  marbre. 

Ob  mérita  |  Claudiae  Hedones  et  memori|am  Ti(beri)  Ciaudi 
Himeri  fili  ejiis,  |  cullores  Herculis  universi,  ju|rati  per  J(ovem) 
O(ptimum)  M(aximum)  Geniumque  Imp(eratoris)||Caesaris  Ner- 
vae  Trajani  Aug(iisti)  |  Ger(manici),  ita  censuerunt  :  |  placere 
■sibi  posterisque  suis,  |  uti  quodannis  in  perpetuum  |  VI  Idus 
Febr(uarias)  natale  Ti(beri)  Clau||di  Himeri  colerent  vesce|ren- 
turque  in  templo  Her|cuiis;  quoi  si  ita  non  |  fecissent,  tune 
60  an|no  quo  cessatum  fuisset  ||  hi  cultores  Herculis  qui  |  in 
litulo  marmoreo  scri|pti  sunt  posterique  eorum  |  inferrent  cul- 
toribus  1  imaginum  Caesaris  n(ostri)  qui  |  sunt  in  vico  Stra- 
ment(ario)  \  annuos  (sestertios  ducentos)  n(umraos).  |  Item 

Bull.  d.  /.,  1883,  p.  19.  Notizie  degli  Scavi,  1885,  p.  167. 

En  bas  :  MAT.  Il  ne  manque  rien  de  l'inscription.  Il  y  avait  une  autre 
pierre  où  l'inscription  continuait;  elle  est  perdue.  Cette  pierre  contenait  ïal- 
bum  dont  il  est  question.  La  pierre  a  été  trouvée  près  de  l'église  de  Sainte 
Marie  a  Vico.  Ce  nom  vient  peut-être  du  vicus  Slrament  arius)  ou  Strament(i- 
ciusj,  dont  il  est  question  dans  l'inscription. 

Sur  la  table  de  marbre  sont  représentés  :  aux  quatre  coins,  une  patcre,  un 
couteau  de  sacrificateur,  une  simpule  ou  coupe  à  puiser  le  vin  des  libations  et 
un  cratère  ;  entre  les  deux  colonnes,  la  massue  d'Hercule. 

3.  Aaculum  JPicenuin  (Ascoli  Piceno).  C,  IX,  p.  494. 

CoUegium. 

1601.  IX  5177.  Fortunae  Reduci,  |  Rufus  col(oniae),  dis- 
p(ensator)  arc(ae)  summar(um),  |  (ilatuam)  omni  cullu  exor- 
iiat(amj  de  suo  posui|t  ideraque  decret(o)  ordin(is)  lemplum  | 
a  solo  sumptu  suo  maximo  conlato  |j  perficiendum  ciiravil; 
€ujus  dedicatijone  singniis  in  collegio  (sestertios)  XX  n(ummos) 
ded(it).  I  Dedicatura  Xll  kal(endas)  Aug(ustas)  Orfito  et  Maximo 
co(n)s(ulibus).  |  Si  qui  clupeum  ponere  volet,  dabit  arc(a)e 
(sesterlium)  II  (milia)  n(ummum). 

Orelli,  1760.  —  Consuls  de  l'an  172.  —  Sur  le  dispensator  arcae  summa- 
rum,  voy  V  83,  note.  Sumptu  suo  viaximo  conlato  :  le  temple  a  été  construit 
à  frais  communs,  mais  Rufus  a  donné  le  plus.  Le  collège  avait  sans  doute 
quelque  rapport  avec  le  temple  de  la  Fortune  L'inscription  fut  faite  en  172, 
alors  que  Marc  Aurèle  faisait  la  guerre  aux  Marcomans  :  c'est  peut-être  pour 
.son  retour  que  cette  dédicace  est  faite  à  la  Fortuna  Redux.  [Th.  M.]. 

27 


418  C.    I.    L.,    VOL.    IX. 

4.  Fit^tntêM  M*icenunt  (Fermo).  C,  IX,  p.  508. 

Col(legia)  fabr.  et  cent.,  IX  3368. 

patr(ona)  eorum. 
Convictoris,  IX  o383. 

1602.  IX  5368.  Allienae  T(iti)  f(iliae)  |  Bérénice,  |  C(aius) 
Vettius  Poliis  I  iixori  |  sanctissira(ae)  et  ||  C(aiiis)  Veltiiis  Polus 
I  matri  |  piissimae,  patr(onae)  ]  col(legiorum)  fabr(um)  et  cen- 
t(onarioriim).  |  L(ociis)  d(atiis)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

1603.  IX   5383 |   |  ....   GemI  1  d(e)  s(uo) 

d(edil);  v(ixii)  a(iinos)  XXII  |  q..  isi  convictoris. 

5.   Fnteè'ia  (FaJlerone).  C,  IX,  p.  517. 

Collegia  fabruni,  ceiiton.,  dendrophor.,  au  III^  siècle,  IX  5439. 

patromis  plebis  et  collegiorum, 
Collegium  fabriiin,  IX  MoO. 

magister  ejus  II  et  qiiaestor  II. 

magislfi  et  quaestores  duo. 
Sodalicium  fullonum,  IX  MaO. 

magister  ejus. 

qiiaestor  ejus. 

mater  ejus. 
Socii  dissignatores,  IX  .>t(5i. 
Negotiaiites,  en  1 19,  IX  .>i38. 
Collegia  qiiae  atliiiguiit  eidem  foro  (se.  pecuario),  en  i  19,  iX  .5-438. 

1604.  IX  5438.   Table  de  marbre. 

Imp(eralorej  Caesare  |  Trajano  Hadriano  j  Aiig(nsto)  (ter- 
lium)  co(n)s(iilt'),  |  via  nova  strala  lapide  |  per  médium  forum- 
peciiar(iiim)  ||  a  siimmo  vico  longo  ad  |  arciim  jiinctum  Capilo- 
lio,  I  ex  conlatione  maniprelii  |  possessoriim  circa  forum  et 
ne|gotiantinni  ilem  (  ollegia  quae  at||lingunt  eidem  foro,  |  (duura) 
viratn  

An  119.  Oreli.i,  3311.  —  L.  10,  il  faudrait  coUegiorum,  ou  il  fallait  écrire  : 
contulerunt  manipretium  possessarcs  circa  forum  et  negotianies,  item  collegia 
quae  attingunt  eidem  foro  (ou  idem  forum).  Manuprelium.  prix  de  la  main 
d'œuvre,  iiiaiii  d'inivre. 

1605.  IX  5439.  Table  de  marbre  ;  caractères  du  m'^  siècle. 


PICENUM.  419 

T(ito)  Cornasidio  |  T(iti)  f(ilio)  Fab(ia)  Sabino,  e(gregiae) 
m(emoriae)  v(iro),  |  proc(uralori)  Aug(usli)  Daciae  Apulensis, 
proc(uratori)  |  Alpium  Atractianar(um)  et  Poeninar(um)  |  jiir(o) 
glad(ii),  subpraef(ecto)  class(is)  pr(aetoriae)  Raven(natis),  1|  prae- 
f(eclo)  alae  veter(anoriim)  Gallor(iim),  trib(uno)  leg(ionis)  II  | 
Aug(ustae),  praef(ecto)  coh(ortis)  I  Monl(anorum)  P(iae)  C(on- 
stantis),  auguri,  Lau!(enli)  |  Lavin(ali),  aed(ili),  (diium)  viro 
q(uin)q(uennali),  q(uaestori)  p(eciiniae)  p(iiblicae),  |  collegia 
fabrum  centon(ariorum)  dendrophor(oruin),  |  in  honorera  || 
T(iti)  Gornasidi  |  Vesenni  démentis,  |  tili  ejiis,  eciuo  publ(ico), 
Laur(enlis)  |  Lavin(atis),  palroni  plebis  et  col{legior(iim);  qui 
ab  ipsis  oblatum  ||  sibi  honorera  statuae  in  j  patris  sui  noraen 
merao|riamque  trausraisit. 

Orelli,  ;3888.  Dessau,  13G8.  Wiuianns,  690.  La  formule  egregiae  memoriae 
viro  ne  se  trouve  pas  avant  Septime  Sévère.  Sur  la  Dacia  Apulensis,  voyez 
.\o  263.  Ligne  7,  Dessau  lit  :  q(uaestori),  q(uin)q(ennaU)  p(er)p(etuoJ. 

1606.  IX  5450.  D(is)  M(anibus).  |  T(ito)  Sillio  T(ili) 
lib(erto)  |  Prisco,  |  mag(istro)  colleg(ii)  |  fabr(iun  iteriim)  et 
q(uaestori  iterum),  ||  raag(istro)  et  q(iiaestori)  sodal(icii)  |  lul- 
lonum;  |  Claudiae  Filib.  |  uxori  ejus,  matri  ]  sodalic(ii)  ful- 
lon(iira),  1|  T(itus)  Sillius  Karus  et  |  Ti(berius)  Chiudius 
Phi|lippus,  raag(islri)  et  [  q(naeslores)  colleg(ii)  fabr(um),  | 
fili  parentib(us)  j|  piissirais. 

Orelli,  iO.56.  Wilmanns,  2108. 

1607.  IX  5461.  Beaux  et  grands  caractères. 

Q(uinto)  Tullieno  |  Marioni,  |  dissignatori,  |  socii  dissigna- 
t(ores). 

6.   Volenlittunt  (TolentinoJ.  C\,  IX,  p.  530. 

Schola  Augusta  coliegii  fabror.  tignuar. 
1606.  IX  5568.  Ex  s(enatus)  c(onsulto)  |  schola  Aiig(usta) 
colleg(ii)  fabror(iira)  |  tignuar(iorum)  impendis  ipsoriim  ab 
in|choato  exstructa,  solo  dato  ab  T(ilo)  Fii|rio  Primigenio;  qui 
et  dedic(atione)  ejus  (seslertium)  X  (millia)  n(ummum)  ded(il), 
Il  ex  cujus  summ(ae)  redil(ii)  omnib(us)  annis  XII  k(alendas) 
Angusl(as)  |  die  natalis  sui  epulentur. 
OuKLLr,  4088. 


;420  CI    L.,  VOL.  IX. 

,        7.    Vren  (Montecchio,  aiij.   Treia).  C,  IX,  p.  539. 

"    Collegium  (sic)  fabi'um  et  centonarior. 
Patronus  municipii  et  collegior. 

1608.  IX  5653.   Mauvais  caractères. 

L(ucio)  Naevio  L(iicii)  f(ilio)  Vel(ina)  \  Fronloni,  |  pa((rono) 
mun(icipii)  et  |  collegior(nm),  |  colleginm  !|  fabrum  et  |  cen- 
(onarior(iim). 

Henzen,  7021. 

8.  Mticinft  (Recina,  près  de  MacerataJ.   C,  IX,  p.  547. 

Collegium  fabrum,  magister  ejus. 

1609.  IX  5754.  ...  [Ptibliliiis]  Long[in]|us  [pajler,  An|nia 

Pubi mater  |  C(aio)  Piiblilio  Long(o),  |  coll(egii)  fabrum 

mag(istro),  filio  ||  cariss(imo)  faciund(um)  c[u]r(avit). 

9.  AujpinMun»  (Osimo).  C,  IX,  p.  ë59. 

Collegium  fabrum  Auximatium,  IX  5835;  fabri,  IX  5847. 

patronus  ejus. 

decreto  fabrum. 
Collegium  centonariorum  Auximatium,  IX  5836.  5839,  «»  i 57,- collegium 
centonariorum,  sous  Marc  Aurèle  et  Vérus,  IX  5843. 

patronus  eius,  IX  5836.  5839,  .5843. 

1610.  IX  5835.  Q(uinto)  Plotio  Maximo  |  Colliii(a)  |  Tre- 
bellio  Pelirliano,  |  eq(no)  pub(lico),  |  trib(iino)  leg(ionis)  II 
Trajan(ae)  Fort(is),  ||  trib(ijno)  coh(ortis)  XXXII  volunt(ario- 
rum),  (  trib(iino)  leg(ionis)  VI  Victric(is),  |  proc(uralori) 
Aug(iisti)  I  pro  magist(ro  vigesimae)  hered(itatium),  |  prae- 
f(ecto)  vehiciilor(iim),  ||  q(iiin)q(iiennali),  patr(ono)  col(oniae) 
el  siio,  pon(i)t,  |  coll(egiiim)  fabr(um)  Anxim(atium)  ob  |  exi- 
mium  inler  miinicip(es)  |  suos  amorem.  |  L(ocus)  d(atus) 
d(ecrelo)  d(ecurionnm). 

Voyez  le  N"  suivant. 

1610.  IX  5836.  Q(uinto)  Plotio  Maximo  \  Col(lina)  Tre- 
bellio  Peli|diano,  eqiio  p(ublico),  |  trib(iino)  leg(ionis)  II  Tra- 
jan(ae)  Fort(is),  |  trib(ijno)  coh(ortis)  XXXII  vo]unt(ariorum). 


PICENUM.  421 

jl  trib(uno)  leg(ionis)  VI  Victricis,  |  proc(uratori)  Aiig(usti)  pro 
magistro  [  (vigesimae)  hereditatium,  |  praef(ecto)  vehiculo- 
r(um),  I  q(uin)q(uennali),  p(alrono)  c(oloniae)  et  siio,  pon{i)t  || 
colleg(ium)  cenl(onariorum)  Auximat(ium)  |  ob  eximium  in 
municipes  suos  amorem.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecrflo)  d(ecu- 
rionum). 

Ce  sont  deux  inscriptions  identiques  en  l'honneur  du  même  personnage  par 
les  fabri  et  les  centonarii. 

1611.  IX  5839.  C(aio)  Oppio  C(aii)  f(ilioj  V[e]l(ina)  | 
Basso,  p(alronoj  c(oloniae),  pr(aefecto)  Auxirao  legfionis)  IIII 
Fl(aviae)  Fel(icis},  evoc(ato)  Aiig(usti)  |  ab  actis  fori,  b(eiie- 
ficiario)  pr(aef'eclorum)  pr(aetorio),  ||  signif(ero) ,  option(i), 
tesse(rario)  coh(ortis)  Il  pr(aetoriae),  mil(iti)  coli(ortis)  XllII  j 
et  XIII  urbanarum,  |  coll(egiuin)  cent(onariorum)  Auxim(a- 
tium)  I  patr(ono)  ob  mérita  ejus.  ||  L(ocus)  d(atus)  d(ecrelo) 
d(ecurionum). 

Sur  le  côté  :  Posila  VI  k(alendas)  Jul(ias)  j  L(ucio)  Aelio 
Caesare  II  |  P(ubb'o)  Coelio  Balbino  co(n)s(uIibus). 
Consuls  de  l'an  137. 

1612.  IX  5843.  T(ilo)  Saleno  T(iti)  f(ilio)  Vel(ina]  [  Sedalo, 
veterano  |  Aug[uslorum  duorum)  accept(a)  onesla  |  mission(e) 
ex  coho(rte)  XIII  urba(na),  |  pr(aetori)  qiuin)q(uennali),  quaes- 
tori  rei  p(ublicae)  Auximal(ium),  |  palrono  colleg(ii)  centona- 
rior(um),  Masueta  lib(erta),  patrono  optimo  ;  ciijus  dedicatione 
decurionibus  |  sing(ulis)  VIII  nfummos)  et  colonis  |  sing(iilis) 
un  n(ummos)  dédit.  |  L  ocus)  d(atus]  d(ecretO/  d(ecurionum). 

1613.  IX  5847.  Dis  Manib(us) ,  N(umeri)  Fresidi  Suc|(;essi, 

decret(o)  I  fabr(um)  :  v(ixit)  a^nnis)  XIIII,  j  N(umerius)  Fresidius 

Floîjrentinus  pat(er)  |  et  Fresidia  Success(a)  |  mater. 

Orelu,  2732.  Th.  M.  pense  que  c'est  en  l'honneur  des  parents  que  te 
collège  a  décrété  les  funérailles  de  cet  enfant. 

10.  Ancona  (AnconaJ.  C,  IX,  p.  573. 

Lacinia  Claudi  Saturnini.  ofliciales  cuncti. 

1614.  IX  5906.  D(is)  M(anibus).    Ti(berio)  Claudio  |  Céleri 


422  c.  I.  L.,  VOL.  IX. 

pr(a)ec|oni,  ex  lacjinia  Cl(aucli)  Sal|jiirnini,  Beinylliis  seeun|da 

nidis  et  o|flîciales  cun|iCjti  b(ene)  m(erenli)  [fi,ecernnt)]. 

Bull.  d.  /,,  1865,  p.  H.  Lacinia  est  une  partie  de  la  familia  gladiatoria  : 
CoLUM.,  7,  5,  3  (parlant  des  brebis  aialades)  :  cum  gre.v  ad  locum  fuerit  per- 
ductus,  in  Incinias  colonis  distribuatur. 

INSCRIPTIONS  INTERCALÉES. 

C.  I.  L.,  IX     61.34  =  1191 

63-20  =   1517 

Eph.  kp  ,  VIII     123  =  154-2 

124  =  1543 

125  =  1544 
210  =  1600 


X-^  PARTIE. 
Italiae  Regiones  III  et  I.  Sicilia.  Sardinia. 

C  I.  L.,  X.  Inscriptiones  Bruttiorum,  Lucaniae,  Campaniae,  Siciliae,  Sar- 
diniae.  Ed.  Tu.  Mommsen,  1883. 

I.  REGIO  ITALIAE  III. 

I.  BRUTTII. 

1.  KegiutÈU   Juliunt   (Reggio  di  Calabria).  C,  X,  p.  3. 

Dendrophori,  en  79. 

1615.  X  7.  Table  de  marbre  trouvée  avec  des  débris  de  colonnes. 

A  gauche  t  V  Idus  \pril(es),  |  [Im]p(eratore)  Vespasiano 
€aesar(e)  |  Aug(uslo)  Vllll  co(n)s(ule),  [  Tito  Ves[pasiano  Cae- 
s]ar(e)  |  A[ug(usti)  f(ilio)  VII  co(n)s(ule)]. 

A  droite  :  Ob  munificenliam  earuin  |  quae  dendrophoros  | 
lionoraverunl  honos  |  decretus  est  eis  q(uae)  i(nfra)  s(criptae) 
s(nnt)  :  |  Claudia  Jusla.  ||  ...iva  sac(erdos)  |  S  —  ia  Faustina 
sac(erdos),  |  Sicin  .  ivocepta,  |  Amullia  Primigenia,  |  Satria 
Pietas,  Il  Claudia  Ptolemais,  |  Terenlia  Athenais. 
Du  9  avril  79. 

2.  M.oct'i  (Torre  di  Gerace).  C,  IX,  pp.  5.  1003. 

'CoUegius  cannofororuin,  X  24;  colegius  canof.,  X  SSSO**.   . 

1616.  X  24.  D(is)  M(anibus).  |  Félix,  vixif  anlnis  X;  col- 
lelgius  canniofororum  |  b(ene)  m(erenti)  f(ecil). 

Henzek,  6072. 

1617.  X  8339'.  D(is)  M(anibus).  ,  Publicius  |  Tallus,  vijxit 
an(nis)  XXXV,  colegius  |  canof(ororum)  fe(cit). 

Notizie  degli  Scavi,  1882,  p.  402. 


424  c.  i.  L.,  VOL.  X. 

II.  LUCANIA. 

1.  M*9ientia  (Potenza).  C,  X,    pp.  21.    1004. 

GoUegium  muliomim  et  asinarionini,  X  143. 
Sodales  Fortunenses,  X  174. 
Collegiuni,  X  142. 
Collegium;  soda...,  X  8340*>. 

1619.  X  142.  N(umerio)  Acerra][n]io  Puteoj[l]ano,  col- 
l(egiiim). 

1620.  X  143.  T(ito)  Mettio  Polilto,  vix(it)  a(nnis)  XVIII;  | 

coll(egium)  niul(ionum)  el  |  asinar(iorum). 

Henzen,  7206.  Trouvée  à  Potenza,  dans  les  fondations  d'une  ancienne  église 
de  S.  Etienne,  autour  de  laquelle  les  muletiers  et  àniers  menaient  encore  leurs 
bêtes,  au  jour  de  fête  du  saint,  d'après  Vigoiano  (Mem.  délia  città  di  Potenza^ 
Napoli,  1805,  p.  206). 

1621.  X  174 I  ..  iata  ann(os)  XX,  raen(ses)  |  VIII, 

dies  VIIII.  I 

Abstulit  iiiia  dies  |  anima[m],  corpusq(ue)  |  sim[it]ur 

arsit  el  injlcineres  jacet  hic  [versum]  |  adqiie  favilla[m].. 

Su|premum  miinus  milsero  posuere  |  sodales 

Fortunes[e]s. 

Lecture  de  Rit.schl,  Anthologiae  lat.  coroUarium  epigr.,  18.o.^,  p.  XL 
Orelli,  6063.  F.  Buecheler,  Anthologia  lat.,  I,  p.  187,  n"  40.^.  Le  premier 
hémistiche  est  d'OviDE,  Ex  Ponto,  I,  2,  4.  Simitur  =  simul;  cfr.  Or  ,  2863 
et  C,  VI  9290.  Le  graveur  a  oublié  versum. 

1622.  X  8340^  D(is)  M(anibus).  ]  Mari...  ;  |  vix(it). 
an[nis  ...],  |  collegiii[m]  ...  |  Capilo  ...  |  soda.. 

2.  Gfutnentuttt  (Saponara).  C,  X,  [).  37. 

Collegium  Beneris  ;  pat  ronus  ejus,  X  228. 
Collega  et  frater.  Epiœ.m.,  VII'I  268. 
Eusebi,  Eimiem.,  VIII  269. 

16211  X  228 lio  L(iicii)  fiilio)  Pomiptina)  |  [in  nostra] 

colonia  omnj[ibiis  miin]eribus  el  princi|[palibiis]  honoribiis 
innocl[enlur  fiijncto,  munorario  ||  [egregiae]  edilionis  familia[e] 
1  [gIadial]oriae,  dernrioni  ('[l  |  lUIviro  sp]lenii[id]ae  civilalis  [ 


BRLTTIl.    LICAMA.  425 

[Reginorjiim  Juliensium,  |  [ob  animnjm  ejiis  (h;onorific(um)  || 
[in  nos,  col]l(egiiim)  Beneris  patrono  |  [optijmo. 
Henzen,  7017. 

162*.  Ephem.  epigr.,  VIII  268.  D(is)  M(anibus).  |  Libera|li, 
qui  vi(xit)  |  an(nis)  XXXX,  m(ensibus)  |  V,  collega  [|  et  frajtfr 
b(ene)  m(erenti)  t(ecil). 

1625.  Ephem.  epigr.,  VIII  269.  Q(uinlo)  Vibiedo  |  Philar- 
gyro,  1  minisfr(o)  Lar(um)  Aiig(ustorum),  |  Ang(uslali)  Mer- 
c(uriali),  |  Ensebi  et  |  pater  fec(erunt). 

3.  Aiina  (Atena).  C,  X,  pp.  37.  962. 

Collegiura  dcndrop[horum],  X  8100. 
Collegius  Mercurialium.  X  340. 
Ex  collatione  collegium  (=  coUegii),  X  8099. 
Sodales  ...,  X  370. 

1626.  X  340.  D(is)  M(anibus).  |  M(arco)  Antonio  \  Rufo,  | 
collegius  I  iMercuria!|lium. 

1627.  X  370.  D(is)  M(anibus).  \  M(arco)  Valerio  H[o]lro 
sodales  |  

Du  nom  des  sodales,  il  ne  reste  que  la  partie  supérieure  des  lettres. 

1628.  X  8099.  D(is)  [  M(anibus).  Gellio  |  Forlunato,  filio  J 
dulcissiino,  qui  vicsit  annis  II,  [  m(ensibus)  XI,  d(iebus)  XXIII. 
Gellius  II  Puteolanus  pafer  fec(it)  [  ex  colilatione)  collegium  (sic). 

11  fallait  :  ex  collatione  collegii. 

1629.  X  8100.  D(is)  M(anibus).  |  Helvio  |  Edono,  |  coKle- 
gium)  denldrop[hor(um)j  ||  b(ene)  m(erenti). 

4.   rolceii  (Buccino).  C,  X,  pp.  43.  963. 

Collegium  dendrophorum  (dendrof.  8108).  X  8107.  8108. 
Sodales  Géniales,  X  8109. 
Collegae,  X  8112. 
Sodales,  X  8111. 
Socii,  X  8110. 

1630.  X  8107.  D(is)  M(anibus).  |  L(ucio)  Brutlio  Hirjpi- 
niano,  colleiginm)  |  dendrophoîrornm. 


426 


C      I.    I..,    VOL.    X. 


Cette  inscr.  et  les  suivantes  lurent  trouvées  en  1880.  Voy.  Notizie  degt 
Scavi,  1880,  pp.  354-353.  Elles  viennent  des  sépultures  des  collèges  qui  y 
sont  mentionnées;  ces  sépultures  se  trouvaient  sans  doute  en  cet  endroit. 

1631.  X  8108.  M(arco)  Casinio  |  Firmo,  |  collegius  |  den- 
drofo|rorum. 

1632.  X  8109.  D(is)  M(anibus).  j  Andriae  Auctae,  ]  sodales 
<ieniales  |  p(osuerunt). 

1633.  X  8110.  D(is)  M(anibus).  |  Ereniae  Siicicess(a)e  Ere- 
iii|a  Syntaxis  |  ma(ter)  et  Curli||(Iiae)Myrineni  soc(ii)|  po(suerunt). 

1634.  X  8111.  M(arco)  Isteio  |  Doroporo,  |  sodales 
p(osuerunt). 

1635.  X  8112.  D(is)  M(anibus;.  |  Juliae  Felijculae  col- 
l|eg[ae]  |  p^osuerun!). 

5.    Vallée  supérieure  du  Silarus.  C,  X,  p.  47. 
a)  Capsole. 

Collegium  Silvani;  qui  in  coUegio  Silvani  liodie  essent  quique  postea 
subissent,  sous  Domitien. 

sui  cujusque  anni  magistri. 
dies  sacriliciorum. 

1636.  X  444.  Siivano  sacrum  voto  |  susceplo  pro  salule 
Domitian[i]  |  Âug(iisti)  n(ostri).  L(ucius)  Domitius  Phaon  ad 
cultum  j  tutelamque  el  sacr[i]ricia  in  orane  |  tempus  posteru[in] 
lis,  qui  in  collegio  |  (5)  Silvani  hodie  essent  quique  postea  || 
subissent,  fundum  Junianum  et  |  Lollianum  et  Percennianum 
et  I  Statuleianum  suos  cum  suis  villis  |  (10)  fînibusque  attri- 
buit,  sanxitque  uti  ||  ex  reditu  eorum  fundoru[m]  q(ui)  s(upra) 
s(cripli)  s(unl),  k(alendis)  Janu(ariis) ,  |  111  Idus  Febr(uarias) 
Domiliae  Aug(usti)  n(ostri)  natale,  et  j  V  k(alcndas)  Julias  dedi- 
catione  Silvani,  el  XII  k(alendas)  |  Julias  rosalibus,  et  IX  k(alen- 
das)  Novembr(es)  natal(e)  |  (15)  Domitiani  Aug(usti)  n(ostri), 
sacrum  in  re  praesenli  ||  fieret,  convenirentque  ii  qui  in  |  col- 
legio essent  ad  epulandum ,  curajntibus  sui  cujusque  anni 
magislris  Huic  |  rei  dolum  malum  al'uturum  quominus  |  (20) 
^'a  quae  supr(a)  scripta  sunt  fiant,  î|  manifestum  est,  cum  pro 


BRL'TTII.    Ll'CAMA. 


421 


salute  optiim[i]  |  principis  et  domini  i(nfra)  s(cripti)  fundi  con- 
secrat[ij  |  sinl  diesque  sacrificiorum  conprehensi.  Prael[e]rea 
locus,  sive  ea  pars  |  (25)  ag[r]i  silvaequ[ej  est,  in  vivario,  quae 
"Cippis  Ij  posilis  circa  Silvaniim  determinala  ]  est,  Silvano  cedet, 
€t  via  aditds  ad  Silvanu[m]  j  per  fundiim  Q[u]aesicianum  omni- 
bus palebit.  |  Lignis  quoqiie  el  ex  fundo  Galliciano  |  (30)  et 
aqua  sacrifici  causa  et  de  vivario  |  promisctie  licebit  uli.  Haec 
sic  dari  |  fieri  praestari  sine  dolo  malo  jussit  |  permisitque 
(L(ucius)]  Domitius  Pliaon,  |  cujus  om[ni]s  locus  fuit. 

Henzen,  6085.  WiuiANSs.  95.  Brins.  Fontes  juris,  éd.  5.  p.  .'5-24.  Ligne  22. 
il  faudrait  :  supra  scripti,  a  moins  qu'on  ne  suppose  qu'une  liste  exacte  des 
terres  était  jointe  a  lacté,  dans  lequel  on  lisait  donc  :  infra  scripti  Comme 
les  fonds  sont  énumérés  au  commencement  de  l'inscription  qui  ne  contient 
qu'un  résumé  de  l'acte,  on  devait  changer  infra  en  supra  :  on  l'a  bien  fait  à  la 
ligne  11,  mais  on  a  oublié  de  le  faire  à  la  ligne  22  [Th  M.]. 

Ligne  13  :  V  kal.  Julias,  etc.  On  voit  qu'il  y  a  deux  fêtes  en  juin.  Schiess 
{Die  roetn.  coll.  fun.,  note  339)  propose  de  corriger  la  f»  date  en  :  V  kal. 
Junias.  La  loi  défendait  aux  collèges  funéraires  de  tenir  deux  réunions  par 
mois  pour  leurs  affaires,  mais  ils  pouvaient  se  réunir  aussi  souvent  qu'ils 
voulaient  pour  un  motif  religieux,  comme  ici.  Voy.  Étude  hist.,  I.  p.  152. 

b)  Laviano. 

Collegius  dendrophorum,  X  445. 

1637.  X  445.  Fadio  Dextro,  |  Fadia  Felicnla  |  co(n)jugi 
bene  raerenti  feci[t  (sestertiis)]  XV;  |  in  [qjuo  opère  de||dit 
collegius  dendrophororum  [(sestertios)  ....]. 

6.  JEburum  (EvoU).  C,  X,  p.  49. 

Collegium  fabrum,  X  451. 

Collegium  dendrophorum,  X  451  ;  patronus  ejus. 

1638.  X451.  Lfocus)  d(alus)  d(ecreto)  d(ecurionum).  !  T(ito) 
Fl(avio)  T^ili)  t(ilio)  Fab'ja)  Silvano,  patr(ono]  mun(icipii)  ;  Ebu- 
r(ini),  (duum)vir(o  iterum)  q(uin)q(uennali),  quest(ori)  ark(ae), 
cur(atori)  |  rei  frument(ariae).  Huic  collfegium)  dend |(5)ropho- 
r(oruni)  ob  exsimiam  erga  ;|  se  benivolentiam  et  spem  perlpe- 
tuam  statuam  dignissimo  |  patrono  posuenint.  Cujus  stajtuae 
honore  conlentus  ob  {10)tulit  coll(egioi  supra)  s(cripto    sester- 


428  c.  I.  L.,  VOL.  X. 

tium)  VIII  m(ilia)  n(ummum),  ut  qnodannis  ||  nalali  ejus  die 
III  Iduiim  Decembr(ium)  |  conlrequenleiit;  ii[t  et  o]b  statuae 
d[e]jdicationem  col[I(egii)?  patr(onis)  sing(iilis)J  (sestertios)  XX 
n(ummos),  et  |  q(iiin)q(iiennaliciis)  (diio)vir(aliciis)  aedilic(iis) 
s[ing(ulis  sestertios)  XjX  n(ummos),  et  cete|(I5)ris  condec(urio- 
nibiis)  sing(ulis  sestertios)  [n(iimmos)  XVlIjIS,  s(ingulis)  Au- 
gu[s]||talib(us  sestertios)  XII  n(ummos),  roll(egiis)  dendropho- 
r(oriim)  et  |  fab(rorum)  sing(iilis  sestertios)  miiienos  n(ummos) 
et  epiilum  |,  plebeis  sing(ulis  sesterlios)  ...  n(iimmos)  et  visce- 
rationem. 

A  droite  :  Dedicata  V  kai(endas)  April(es)  |  [an]no  II  vir(um) 
C(ai)  Stiacci  Va[Ienlis?  e]t  Cn(ei)  Brinnii  Steiani. 

A  gauche  :  praef(ecto)  et  do(mino)  ]  nilente  [id  est  :  insistente) 
Fl(avio)  Delmatio  v(iro)  p(errectissimo)  cur(a(ore)  [e]jurs),  reipu- 
hlicae  opinor  quae  inscriptionem  primariam  dedicaverit  [Tu.  MJ. 
Selon  Th.  M  ,  ^inscription  de  ce  côté  se  rapporte  à  celle  du 
4^  côté,  invisible  aujourd'hui. 

Henzen,  714.').  Wii.MANNS,  087. 

REGIO  ITALIAE  PRIMA 

I.  CAMPANIA. 

1.  iSaieê^num  (Salerno).  C,  X,   p.  61. 

Socii  lictoi'es  populares  dcmmtiatores  I^uloolaui,  X  515. 
Collegium,  à  un  esclave  impérial,  X  528. 

1639.  X  515.  -1  Arnal/ia;  originaire  de  Pu(eoH,  selon  Th.  M. 

Imp(eratori)  Caesari  |  divi  Hadriani  ril(io),  |  divi  Trajani  [ 
Parthici  nepoti,  |  divi  Nervae  pronep(oti),  |  T(ito)  Aelio  Ha- 
driano  |  Anlonino  Aug(iislo)  Pio,  |  pontif(ici)  max(imo),  trib(u- 
nicia)  pot(eslale)  V,  |  imp(eratori)  II,  co(n)s(uli)  III,  p(atri) 
p(atriae),  |  conslitutori  sacri  |  certaminis  [ijselastici,  |  socii 
lictores  [)opiilares  |  demiiitiatores  Puteoiani. 

An  142.  —  OiiEi,i,i,  2.-)4-4.  Dessai',  :!4(),  Sur  ces  lictores  populares  denun- 
tiatores  Puieolani,  voy.  Tu.  M.,  Slaatsrecht,  1',  p.  ;{7(5,  n  1. 1*,  pp.  356.  392,4. 
Cfr  Liv.,  45,  :i2,  H  :  ludicrum  denuntiare.  Ces  licteurs  étaient  au  service  des 
vicomagistri  et  annonçaient  les  jeux  Ceux  de  Putcoli  étaient  imités  de  ceux  de 


CAMPAMA,  429 

Rome  :  decurialis  decur(iae)  lictor(iae)  popularis  denuntiatoruin  X  primus 
(Or  ,  3216;  cfr.  Henzex,  7190).  Antonin  le  Pieux  avait  institué  un  à-fujv 
eiaeXaariKÔç  tous  les  cinq  ans,  à  Pouzzoles,  en  l'honneur  d'Hadrien  (Vita 
Hadr.,  -27,3  Th.  M.,  C ,  X,  p.  183) 

1640.  X  528.   D[is)  M(anibus)   |.    Hermeroti,  Caesar(is)  | 
n  ostri)  ser(vo)  pediseq(uo),  colleg'iiim)  |  f(aciendum)  c(uravit). 

Ou  bien  :  colleg(ae)  cfuraveruntj . 

1641.  X  541  =  XIV  407.  Voy.  à  Ostie. 

i642.  X  542  =  XIV  425.  Voy.  ibid. 

164'^.  X  543  =  XIV  430.  Voy.  ibid. 

1611.  X  557.  Lucius)  A|3puleiiis  Lfuciorum)  l(ibertus)  Sal- 

"vitis  et  trois  autres  Âppulei  |  [li]tiiliim  ustrinum  de  suo  dede- 

runt,  in  fronte  p(edes)  XI IS,  in  agrjo)  p(edes)  XII  eisqiie... 

Suivent  trois  colonnes  de  noms  d'affranchis,  tous  Appulei;  il  y  a  18  noms 
par  colonne,  et  une  quatrième  est  perdue. 

2.  Col.    Veneria  Cornelia  M*o>npeiano»*unt  (Pompéi). 
C,  X,  p.  89. 

Fullones,  X  813. 
Cisiarii,  X  1064. 
Ministri  (Fortunae  Augustae).  en  l'an  45,  X  823. 

lex  Fortunae  Augustae  ministrorum. 
Schola,  X  8o0. 

Voyez  les  inscriptions  pariétaires  de  Pompéi,  ci-dessus,  p.  113. 

1643.  X  813-  Dans  l'édifice  d'Eumacliia. 

Eumachiae  L(ucii)  fjliae)  |  sacerd(oli)  piibl(icae),  |  fullones. 
Orelli,  3291. 

1646.  X  825.  Base  trouvée  dans  la  cella  du  temple  de  la  Fortune. 
Tauro  Statilio  |  Ti(berio)  Plaulio  Aelian(o)  co(n)sulibus).    | 

L(ucius)  Stalius  Faiistus,  pro  |  signo  quod  e  lege  Fortunae  ( 
Augustae  ministrorum  ponere   |   debebat,   referente  Q(uinto) 
Pompeio  Amelhysto,  |  quaestore,  basis  duas  marmorias  decre- 
ver[u]nt  [  pro  signo  poniret. 
An  45.  —  Orelli,  2466.  5022. 

1647.  X  850.  Devant  la  porte  du  temple  d'Isis,  où  il  n'y  a  cependant 
que  des  édifices  privés. 


430  C.    I.    L.,    VOL.    X. 

M(arcus)  Faecius  |  Suavis,  |  M(arcus)  Faecius  |  Primogenes  \ 
scholani  de  suo. 

1648.  X  1064.  A  sa  place  ancienne,  hors  de  la  porte  de  Stable,  près 
des  murs,  à  gauche  de  la  route. 

L(ucius)  Avianius  L(ucii)  f(ilius)  Men(enia)  j  Flaccus  Pontianus 

I  Q(uinlus)  Spedius  Q(uinti)  f(ilius)  Men(enia)  |  Firraus,  II  vir(i) 

j(ure)  dticundo),  viam  |  a  milliario  ad  cisiarios,  ||  qua  territo- 

riuni  est  Porapeianonim,  sua  |  pec(unia)  munierunt. 

Il  s'agit  d'un  milliairc  de  la  route  de  Naples  à  Nucérie,  passant  par  Pompéi; 
il  se  trouvait  à  la  porte  de  Stable;  sur  la  même  route,  à  la  limite  du  terrritoire 
de  Pompéi,  se  trouvait  la  station  des  cisiarii.  Voyez  Nissen,  Pornpeian.  Stud.. 
p.  529.  Th.  Mommsen,  Hernies,  XII,  p.  486.  Étude  hist.,  II,  p.  1 48. 

8.  JVucet'itt  AtfatieB'na  ou  Cfatt»ianiia  (Nocera). 

C,  X,  p.  125. 

Sodales,  X  1086. 

1649.  X  1086.  D(is)  M(anibus).  |  Aelio  |  Cosmo  |  sodales. 


feceriint. 


4.  Abetia  (Avella).  C,  X,  p.  136. 


Cultores  Jovis. 

1650.  X  1216.  Base;  caractères  de  basse  époque. 

N(iimerio)  Peltio  N(iimerii)  f(iIio)  |  G(aleria)  Rufo,  |  (duum)- 
vir(o),  q(iiaestori)  alimenl(orum),  |  q(uaeslori)  pec(uniae)  publi- 
cae,  I  ciiratori  frumenl(i),  |  cultores  Jovis  |  ob  mérita  ejus.  | 
L(ocus)  d(atus)  d(ecrelo)  d(ecurionum). 
Orelli,  2390. 

5.  .\ola  (Nola).  C,  X,  p.    14-2. 

Laurinienses  cultores  Augusti  vid,  X  1238. 
fClentonar...  X  1282. 

1651.  X  1238.  Augusto  |  sacrum  |  reslituerunt  |  Lauri- 
nienses I  pecunia  sua  ||  cultores  d(onum)  d(ederunt). 

IIenzfn.  o1();).  A  gauche  :  un  ministcr  conduisant  une  vache  à  l'autel  et  prêt 
il  la  fiappor  de  la  hache.  A  droite  :  un  vase  à  sacritice,  une  patère,  un  asper- 


CAMPAtSIA.  43t 

soir.  Au-dessous  :  un  vase  et  un  couteau.  L'autel  est  consacré  à  Auguste 
vivant.  Voy.  Étude  hist.,  I.  pp.  4o,  2.  l-i8,  2.  263.  oOl.  4. 

1652.  X  1282.  .  ..eni  in  or...  |  ...lanoriim...  |  ...  Cam- 
paniae  ...  ]  ...  Irimonii  ...  |  ...  [c]entonar... 

o.  Hercutaneum  (Résina).  €.,  X,   p.   lo6. 

Centuria  Concordia,  X  1403,  b,  2;  centuria  Veneria  libertinonim.  X  14i)3, 
a,  2,  5;  adlegerunt  ingenui,  X  1-403,  c. 
Mag(ister?)  mar.,  X  8007,  11. 
Laribus  faniiliaribus,  X  8067.  12. 

16o3.  X  1403.  Grands  fragments  d'un  album,  qui  était  affiché  dans 
le  théâtre,  dans  deux  entrecollonnements  II  s'agit  d'un  collège  inconnu,  divisé 
en  centuries  11  reste  plus  de  360  noms,  en  entier  ou  non.  Les  décuries  portent 
des  noms  propres  dont  deux  sont  conservés. 

Fragment  a  :  (Centuria)  Veneria,  et  une  liste  d'affranchis. 

Fragment  b  :  (Centuria)  Concordia,  quelques  noms  fragmen- 
taires. 

Fragment  c  :  Adlegerunt,  puis  une  liste  dtingenui,  au 
nominatif. 

Fragment  d-l  :  Listes  de  noms  ;  la  plupart  sont  des  noms 
d'affranchis. 

1654.  X  8067 ,   11.  Ueceinpondium,  pesant  3249  grammes,  en  pierre. 

L(ucius)  Hatilius  |   decempondium)  I  Félix,  magfister)  mar.  l 

d(e)  s(uo)  d(edil). 

Th.  m.  lisait  :  magnanius).  |u6-fa\é,uTTopoç.  Dressel  propose  la  lecture 
ci-dessus  que  Th.  M.  trouve  meilleure,  bien  que  la  ligature  mar  fou  nar)  ne 
puisse  être  résolue. 

1653.  X  8067,  12.  Poids,  en  pierre. 

Pliiloxenus  l(il)ertus)  aed(ituus)  L(aribus)  fam(iliaribus)  d(o- 
num)  d(edil). 

Comparez  X  8068,  3  et  4,  plus  loin. 

7.  JVe€tpoH9  (Napoli).  C,  X,  p.  170. 

tjuinquennalis  juvenum,  X  1403. 
EïOeoi  (— fii0eot\  Kairft,,  717. 


432  c    I.  L.,  VOL.  X, 

1656.  X  1493.  Dis  Man(ibus)  sacr(nm).  |  C(aio)  Octavio 
C(aii)  ftilio)  Maec(ia)  Vero,  |  praef(eclo)  juven(um),  equo  publico, 
adlleclo  in  (quinque)  decur(ias),  exornato  |  militiae,  praef(ecto) 
coli(ortis)  ...icae,  ||  flumini  Virbiali  et  auguri  et  |  aedili  Aiigus- 
lali,  q(uin  q(uennali)  jiivenum.  |  Postumia  Procula  uxor  (  ma- 
rilo  karissimo  et  Octavia  C(aii)  f(ilia)  Vera  filia  |  palri  optumo 
fecerunt. 

Orelli,  4102. 

1637.  Kmbel,  717.  C.  I.  Gr.,  .'J790. 

Qew  èTnqpav£(TTdTUJ  |  "Hpuuvi  |  TT.  TTXûjtioç  fXuKepôç  èKXexOeiç 

I  eiç  Tnv  èTri(JrmoTC(Tr|V  PouXrjv  j  ùttô  tuùv  XauKeXapxri(TâvTUJv 

Kai    èE    ë|6ouç   juoiriGeiç   xauinç    rfiç   iepocrùvriç,    )au(T|TripîuJ 

ôXoKXripuuç  Te  Kai  leXeiuiç  ^^[riJpTicrluévoç  àvé9nKev  |  Aikivîuj 

TToubevTiaviÎJ  vetuiépLU  |  et  six  autres,  eî6éoiç. 

Les  initiés  sont  appelés  nOeoi  c'est-à-dire  à^éve\oi,  âcpGapxoi  (Hesychius). 
[Kaibel]  Cfr.  Th.  M.,  C,  X,  p.  172. 

8.  M*uieoii  (Pozzuoli,  Pouzzoles).  C,  X,  p.  182. 

Augustales  corporati.  X  1880.  1881,  en  165. 

curator  eorum,  X  1880. 

ciirator  eoriim  perpetuus,  X  1881. 
Augustalis  corporatus,  X  1869   1870. 

Aiigustalis  dupl(iciarius)  Puteolanus,  X  1790.  1871   1873.  1875  1882.  1886. 
Centuria  Petronia  Augustalium,  X  1873.  1888.  8178. 
Cultores  centuriae  Corneliae,  X  1871.  Epiiem.,  VIII  369,  sous  Commode. 

Honestissimum  corpus  dendrophororuin,  en  196,  X  1786,  16.  17. 

patronus  ejus. 
Dendroforus,  X  1790. 
Retiarii,  sous  la  rép.,  X  1589. 

magistri  eorum. 
Collegium  scabiilariorum  (ou  scabiliarii  Puteolaui,  X  1647)  quibus  ex  {sans 
ex,  X  1642.  1643)  senatus  consulto  coire  licet,  X  1642,  en  139.  1643,  en 
140.  1647,  en  161. 
qiiiiiquciinalis  eorum,  X  1647, 
Venatores,  X  1600. 

NaÛKXripoi  (Tûpiop,  ëuiropoi,  Kaibel,  830. 
Tùpioi,  oî  év  TToTiôXoiç  KaroiKOÛvTeç. 
Tùpioi  OTaTiujvdpioi,  OTaxiujv. 
(Tùpioi)  oi  év  PibiLiri  ataTiiuvdpioi,  OTaTÎuJv. 


CAMPANIA.  433 

Ingenui  et  veterani  corporati,  en  165,  X  1881. 
[Ingejnui  corporati,  X  1890. 

-Saeerdos  Jovis  0.  M.  Damasceni,  sous  Antonin  le  Pieux,  X  1576. 
Cultures  Jovis  Heiiopolitani  Berytenses  qui  Puteolis  consistunt,  en  116, 

X  1634. 
Corpus  Heliopolitanorum,  X  1579. 

qui  in  cultu  corporis  Heliopolitanorum  sunt  eruntve,  ib.  ;  lex  et  conven- 

tio  ejus  corporis,  ib. 
Saeerdos  Jovis  0.  M.  Heiiopolitani.  X  1576.  1578. 
Curator  tempuli*  Geremeilensiura,  X  4578. 
Sac(erdotes)  et  lucophori,  X  1578. 

Sacerdotes  orgiophantae  Liberi  Patris,  X  1583. 
Saeerdos  Liberi  Patris,  X  1.58-4.  1585,  sous  Sept.  Sévère. 

parastata  ejus,  X  1.58.4. 

thiasus  Placidianus,  X  1585. 

Parasiti  Apollinis,  sous  Commode,  Ephem.,  VIll  369.  , 

Rose(n)ses,  X  8182. 
Tricliniura  Elvonianura,  X  1895. 

patronus  ejus. 
CoUegium  salut[are]  familiae  Valer[ianaeJ,  X  1.588. 
Religiosi,  X  189-4. 
ager  eorum. 
^CoUigeus  Decatressium,  X  1696;  Decatrenses,  X  1697,  vers  337 . 

patronus  eorum. 
Epicureius  chorus  (inscr.  métrique),  X  2971. 
Collegium  Baulanorum,  X  17-47  ;  ordo  Baulanoruin,  X  1746.  F(amilia?  v(illae?) 

L(ucullanae?),  au  I<^'  siècle,  X  1748. 
•Collegae,X  2072.  2104. 
Sodalis,  X  1810. 

1658.  X    1576.    Base. 

Jussu   I   Jovis   Oplimi    Maximi   |   Damasceni   I  sacerdotes  | 

■M(arco)  Nemonio  M(arci)  f(ilio)  Pal(atina)  !|  Eutychiano,  ]  sacer- 

doti ,    honorato  |   eqiio    piiblico   ab  |  imp(eratore)   Antonino 

Aiig(usto)  I  Pio  p(alre)  p(atriae),  ||  adleclo  in  orrlinem  |  decu- 

rion(ura)  Puteolanor(iim),  [  aedili,   j  i\I(arcus)  Neinonius  Cai- 

listus  p(ater),  |  saeerdos,  remissa  |  collalione. 

Orelli,  1229.  Cfr.  X  1575  :  Jussu  J.  0.  M.  \  P(ublio)  Cossutio  [P.]  f.  \ 
J*.  ».  Amato,  1  ieroto,  \  [s^acerdo 

1659.  X  1578.  Mauvais  caractères. 

Ex  jussu  J(ovis)  O(ptimi)  M(aximi)  He[l]io|polilani  Aur(elio) 

38 


434  c.  I.  L.,  VOL.  X. 

Tileodoiro  sacerdoti  filio  curator(i)  |  lempuli  Gerrmellensium  | 

adamplianto  donis  torl|qiiem  et  veluni  sac(prdotes)  |  [et]  luco- 

phori   de   sno    posuerunt.   [   curante  Acilio   Secundo  Troto- 

jmias 

La  lecture  Germellensium  est  douteuse.  Peut-être  faut-il  lire  :  Geremeilen- 
sium. 

1fi60.  X  1579.  Hic  ager  jug(eriim  seplem)  ciim  cislerna  | 
et  tabernis  suis  eorum  possessoriim  |  jiiris  est,  qui  in  cultu 
corporis  Heliopolifajnorum  sunt  eruntve,  alqiie  ita  i(i)s  ac|ces- 
sus  jusque  esfo  per  januas  itineraque  ||  ejus  agri ,  qui  nihil 
adversus  lecem  |  et  conventionem  ejus  corporis  facere  [  persé- 
véra verint. 

Orelli,  2393.  —  I)'oriL;iiie  incertaine  ;  Tii.  M.  la  rapporte  a  Puteoli  à  cause 
de  X  1634  (ci-après). 

1661.  X  1583.  Libero  patri  1  sacrum,  |  T(iti)  Flavii 
Eclejclianus  et  Olymjpianus  rd(ii)  ejus,  j|  sacerdofes  |  orgio- 
phanlae. 

1662.x  1584.  Autel. 

Libero  palri  sa|crum,  (vic)annale  |  T(ili)  Fi(avii)  Eclecliani 
sacerd(otis),  |  Aurel(ius)  Aug(usli)  lib(prtus)  Draco  |  parastata 
consacravit. 

Hkkzkn,  6128. 

16(i3.  X  1585.  ...  [Plerlinacis  Aug(usli),  et  [M(arci)  Aureli 
Antol[uini  Pii,  et  P(ubli)  Sppt[imi  Getae  nobi]!lissimi  Caes(aris), 
et  Juli[ao  Domnae,  mal(ris)  Aug(j)Sloruin  duorum))  |  et  kastro- 
rum.  Sllaiccia]  ...  |  .sacerdos  Cererum,  inlroil[us  causa]  ...  || 
thiaso  Placidiano  donavi[t],  |  iFjlavio  T(iti)  ((ilio)  Eclectiano 
sace[rdotel  |  [e]l  Stiacciis  Sotere  et  Repar[alo]. 

Hknzkn,  6082.  Ces  trois  inscriptions  sont  d'un  collège  voué  aux  mystères  de 
Bacclius  (Liber).  Le  TrapaarâTriç  est  l'aide  de  rôpYioqpctvTriç.  La  date  est 
donnée  pai'  la  troisième.  Le  snrram  vicennale  fait  croire  qu'il  s'agit  d'un 
taurobole.  [Tu.  M.| 

L.  ."}.  Gahhucci  proi>ose  iidroilu  [sacerdoln  Kui\,  d'après  Suet,,  Claud.,  9. 

1664.  X  1588.   Dis  Mau[ibus].  |  Theseo  et  Sy |  ex 

collegio  sabi[lari|  i  fatniliao  Valer[ianae]. 

1665.  X  1589  =  I  1234.  caractères  anciens. 
Mcrc(urio)  retiari[i] |  (lan((),  mag(istri)  curarun(t),  { 


c;ami>ama.  435 

Sex(t(is)  Calaasi(us)  Sexfli)  [f(iliiis)],  A(iilt)s)  Pori[iniis)j  L(iici) 
J(iberlus),  I  N(umfriiis)  Fafiiii(iis)  NC'mei'')  f(iliiis).  A(uliis) 
Aemi(lius)  Aemi(lianiis),  1  Cn(cius)  Atani(us)  C(ai)  t(iliiis),  L(u- 
cius)  Ponti(iis)  L(iici)  I(ilierliis)  Ga. 

1660.x    1600.    Table;  caractères  d'un  demi-pied. 
[Dona]  fibi  venaloriim  Cclerina  sacrfavit]. 

Lecture  de  Buecheler,  dans  le  Corpus.  Dans  son  Antholoqia  lalina   iv  H.">t 
il  lit  : 
Arma]  iibi  venatorum  Celerina  sacr[axi\. 
Il  conjecture  que  ce  sont  des  vers  dédiés  à  Diane. 

1667.  X  1634.  lm|)(er.ilori)  Caosari.  \  fli\i  Nervae  [f(ilio)J  ; 
NervaeJ  Trajan(o)  |  opiimo  Auydisto)  r.(TiD(anico)  |  Dacic(o) 
Parlhi((o).  ponl(iri(i)  '^  maxfimo),  Irilj(iinicia)  polesl(afe)  XX,  | 
imp(er:itori)  XII,  co(Il)^(llll)  VI,  palri  palr(iap),  I  ciiltores  Jovis 
Heliopojlitani  Berytenses  qui  |  Piileolis  consislunt. 

En  l'an  116.  —  Orei.u.  1240.  Dessak,  300. 

1668.  X  1642.  Imp  eralori)  Caesnri  |  divi  Hadriani  fil  ioj 
divi  Trajani  |  Parthici  iippoli  |  divi  Nervae  pron  epolii  Tiilo) 
Aelio  Hadriano  |  Anionino  Aiirî(iislo)  Pio,  ]  palri  palriae,  [ 
pontifici  maximo,  \  Irilj'imieiai  potes  talei  II,  co  n)s{uli)  II,  col- 
legiiim  I  scabillarionum),  |  qiiibiis  senaliisi  t'(onsiiilo)  eoire 
licet.  I  L(ocus)  (i(atus)  d(ecreto)  d(ernrioniim). 

En  l'an  139.  —  Henzi.k,  74:21  a.  Dessau,  33o. 

Trouvée,  avec  X  1643  et  1647,  dans  les  ruines  d'un  an1it|ue  édifice,  en  IS.'ii'J. 
Les  inscr.  1642  et  t643  étaient  encore  à  leur  ancienne  place,  devant  quatre 
colonnes  qui  ornaient  la  façade  de  l'éditice  :  à  gauche  était  celle  d'Antonin  le 
Pieux,  à  droite  celle  de  Faustine.  Celle  de  M.  Aurèle,  destinée  a  un  autre 
usage,  fut  trouvée  tout  près  des  deux  premières,  du  coté  de  l'édilice  qui  regarde 
la  mer.  Voyez  le  plan  de  l'édifice  dans  le  Bull.  Nap.,  N.  S..  IV,  103.  [Th.  M.] 

1669.  X  1643.  Faiistinae  Aug(iistae),  |  imp(eratoris)  Cae- 
saris  |  T^iti)  Aeli  Hadriani  |  Anionini  Aug(usli)  Pii  p(alris) 
p(alriae)  |  tribiinic(ia)  pot'eslatei  III  co(n)s(iilis)  III,  îj  collegium  | 
scabillariorum  |  quibus  s(enatus)  c(onsiilto)  coire  licet.  Liocus) 
d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

En  l'an  140.  —  Henzex,  7421  p.  Voyez  le  N"  précédent, 

1670.  X  1647.  [Im]p(eratori)  Caesari  |  [M(arco)]  Aurelio  [ 
[Ajntonino  Augusto)  |  [di]vi  Antonini  f(ilio)  |  [di]vi   Hadriani 


436  <:.  I.  L.,  VOL.  X. 

nop(oti)  Il  [divi]  Trajani  Parthic(i)  pron(epoti)  |  [divi]  Nervae 
abnepoti  |  [pon]lif(ici)  max(imo),  trib(iinicia)  pol(eslate)  XV,  | 
co(n)s(nli)  III,  |  C(aius)  Juliiis  Forlunatus  ||  quinquennalis  I 
nomine  sociorum  |  scabillarior(um)  Puteolanorum  |  quibiis  ex 
s(onatus)  cfonsullo)  coire  licel  |  peciinia  sua  donum  dat.  || 
L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

En  l'an  161.  —  Henzen,  7421  f.  Voyez  les  deux  N^^  précédents. 

1671.  X  1696.  Base  trouvée  avec  la  statue  d'un  homme  vêtu  de  la 
toge,  actuellement  sur  la  place  de  Pouzzoles. 

Mavortii.  |  Q(uinto)  Flavio  Maesio  Egnatio  LoUiano,  cflaris- 
simo)  v(iro),  i  q(iiaestori)  k(andidalo),  praetori  urbano,  auguri 
piiblico  po|puli  romani  Qiiirilliim,  cons(ulari)  albei  Ti|beris  et 
<'loacarum,  cons(iilari)  operiim  publi||cum  (sic),  cons(ulari) 
;i(]uarum,  cons(ulaii)  Campaniae),  comiti  |  Flaviali .  comiti 
Orienlis,  comitis  (sic)  primi  |  ordinis  et  proconsuli  provinciae 
AlVicae,  |  colligeiis  Decatressium  patrono  dignis|simo  posuerunt. 

Orelli,  i)102.  Dessai',  122-4  c.  Nous  avons  plusieurs  inscriptions  de  ce  Lol- 
îianus  qui  devint  Praefectus  urbi  en  342,  praefectus  praetorio  en  35.D  et  356, 
consul  ordinaire  en  353.  On  voit  que  cette  inscr.  n'est  pas  antérieure  a  l'an 
342.  C'est  a  lui  que  Firmicus  Maternus  adressa  ses  huit  livres  Matheseos 
(Teuffel,  Hist.  de  la  M.  rom.,  §  406).  Voy.  Borchesi,  OEuvres.  IV,  p.  519.  C, 
X  1695.  4752.  VI  1723.  Wn,MANNS,  1230.  Dessâu,  1224. 

Comiti  Flaviali  =  gentis  Flaviae  (Constantin  et  ses  fils)  ;  donc  l'inscr.  ne 
peut  i'tve  postérieure  a  l'an  337.  Au  n"  X  47.52,  ce  titre  est  remplacé  par 
comiti  dd.  nn.  Aug.  et  Cacsarum.  [Dessau,  ad  1223]. 

Co»nti  Orieniis,  voy.  Firmk.us  Maternus,  I,  pracf  :  cum  tibi  totius  Orienlis 
gubernacula  doinini  alque  imperatoris  ?ioslri  Constantini  Augusti  serena 
nique  venerabilia  judicia  tradidissent.  Firmicus  dit  aussi  (ibid.J  que  Lollianus 
<levint  ensuite  proconsul. 

Sur  Decati-csses,  voy.  le  N°  suivant. 

1672.  X  1697.  Base  trouvée  (en  même  temps  que  la  précédente)  avec 
une  statue  de  jeune  homme  vêtu  de  la  toge. 

Mavorti(i)  Jim(ioris).  |  Q(uinto)  Flavio  Maesio  |  Cornelio  Egna- 
lio  I  Severo  Lolliano,  |  c(larissimo)  p(iiero),  q(uaestori)  kandi- 
dalo),  I  Decatrensps,  cli|enles  ejus,  patrono  |  praestantissimo  | 
posuerunt. 

Orki.i.i,  3163.  Tu.  M.,  Bull.  d.  /..  1847,  p.  29.  Wii.manns,  1230  d.  Dessau, 
1226. 

Sur  les  Decairenses,  voy.  Minervini.  dans  le  Bulletin  de  l'Acad.  d'Hercula- 
num  (IV,  1,  pp.  349-364).  Tii.  M..  Bull.  d.  /.,  /.  /.  Henzen  ad  Orelli,  III, 
p.  291.  HiRSCHFELD,  Gall.  Stud.,  III  (Sitz.  der  Wiener  Ak.,  vol.  107,  1884), 
p.  249,  n.  3. 


CAHPANIA.  437 

MiNERviNi  croit  qu'il  s'agit  de  marchands  de  AeKoirepa  en  Dalmatie  (Deca- 
doron,  dans  le  Géogr.  de  Ravenue;  auj.  Cattero),  établis  à  Pouzzoles  pour  faire 
le  commerce.  Th.  M.  {C,  III.  p.  284j  combat  cette  opinion.  Hirschfeld  con- 
jecture que  le  nom  de  ce  collège  vient  du  jour  de  ses  réunions  qui  se  seraient 
tenues  aux  Ides  (les  Ides  tombent  8  fois  par  an  le  13  du  mois),  et  il  compare 
collegia  kalendarium  et  iduaria  duo  (III  4468  -=  N"  82). 

Marvortius  junior  est  le  fils  du  précédent. 

1673.  X  1746.  Herodes  Aphrodisi  f(ilius)  '  Ascaloni(anus); 

vixit  an  nis  XXXXII;  |  locum  émit  ah  ordine  ]  Baiilanorum  \\ 

Demelrius  vilicus. 

Orellf,  ioQo.  Voyez  les  deux  Nos  suivants.  Sur  ordo  =  collegium,  voy. 
Étude  hist.,  I,  p.  ,3.58. 

1674.  X  1747.  Trouvée  a  Bauli  (auj.  Bacoli.). 

Eiinea,  |  vixit  anniis)  XX,  |  ex  collegio  Baula(norum),  |  per- 
missu  Corintlii  |  proc(uraloris)  Articlinus  f;ecit). 
Henzen,  7188. 

1675.  X  1748.  A  Bauli. 

Lalus  Aiig  usti)  l(ibertiis)  |  fecit  Ti(berioj  Julio  Sp(urii)  f(ilio) 

I  Heliconi,  filio  |  suo  et  sibi  et  suis.  |  L(ocns)  d(atus)  d(ecreto) 

d(ecurionumj  e  familia)  v(illae)  L(ucullanae). 

Bauli  (auj.  Bacoli;  était  le  nom  d'une  villa  située  entre  le  Cap  Misène  et  le 
lacus  Baianus  (Tac,  Ànn.,  14,  i).  Plusieurs  riches  Romains  avaient  des  villas 
dans  ces  parages,  notamment  Hortensias.  L.  Luculhis  y  possédait  une  villa 
bâtie  par  Marins  et  qui  devint  la  propriété  de  Tibère  ;  cet  empereur  y  mourut. 
Quand  elle  devint  propriété  impériale,  il  s'y  trouva  une  familia  Awjusta 
Ti.  Julius  Helico  était  affranchi  de  Tibère  (X  1748)  et  il  en  est  peut-être  de 
même  de  Demetrius  (X  1746j.  Vordo  Baulanorum  est  donc  un  collège  d'esclaves 
impériaux  résidant  à  Bauli  et  appelé  aussi  collegium  Baulanorum  (X  1747). 
La  villa  avait  conservé  le  nom  de  villa  Lunillana.  [Th.  M.].  Voyez  toute  la 
note  de  Th.  M. 

1676.  X  1786.  Beaux  caractères,  de  la  bonne  époque. 

Sur  la  face  :  M(arco)  Octavio  |  M(arci)  f(ilio)  Agathae.  Reti- 
qua  latent. 

Sur  le  côté  droit  :  C(aio)  Domitio  Dextro  II  L(ucio)  Valerio  | 
Messala  Thrasea  Prisco  eo(n)s(ulibiis),  |  VI  Idus  Janiiar(ias)  in 
curia  basilicae  Au(gustae)  Annian(ae)  |  (5)  scribundo  adfuerunt 
A(ulus)  Aquilis  (sicj  \\  Procuhis,  M(arcus)  Caecilius  Publiolus  } 
Fabianus,  T(itiis)  Hordeonius  Secund(us)  |  Valentinus,  T(ilus) 
Caesius  Bassianus.  |  Qnod  postulante  Cnfeio)  Haio  Pudente,  | 


i'iS  <;.  I.  L.,  VOL.  X. 

(10)  o  ptimo)  v(iro),  de  forma  inscriplioni  dani|cla  statnae  qiiam 
(lendroplîor(i)  |  Oclavio  Agathae  p(atrono)  c(ollegii)  ii(ostri) 
statue|runt,Cn(eius)  Papirius  Sagitta  et  P(ublius)  [  Aelius  Endae- 
mon  d(uum)vir(i)  reUu|lerunt  q(iiid)  d(e)  e(a)  r(e)  f(ieri)  p(la- 
cfret),  d(e)  e(a)  r(e)  i(ta)  t(ensuerunl)  :  ||  (15)  placere  universis 
honestissimo  |  corpori  dendrophororum  inlscriplionem  quae 

ad  honorera  |  talis  viri  p[ertinea]t  dare,  quae  |  decrelo 

inserta  est. 

Consuls  de  r:iii  100.  —  Orf.li.i,  -413."). 

1677.  X  1790.  D(is)  M(anibus).  |  Q(uinlo)  Aemilio  Hel- 
pidelphoro,  decur(ioni)  et  dendlroforo  et  Aii[gust(ali)]  dupli- 

c(iario);  |  qui  vixit  an(nis)  me(nsibus)  II  d(iebus)  XXV;  || 

[Ae]milia  ina,  co(n)l[jugi]  ben[e  mere]n(ti)  fec(it). 

1078.  X  1810.  A(ulo)  Paccio  \  Ruto,  |  aed(ili).  q(uaestori), 
(duuinjvir(o),  |  Scirtus  Aug(usti)  I(ibertus)  sodal(i)  |  suo  t(ecit) 
I  homini  sanctiss(imo). 

1679.  X  1869.  D(is)  |  ...  o  Abas[canto]  |  ...o  cor- 

po[ralo]  I  ...o  ca  |  ...  osime...  |  ,..mo  et  in  ...  |  ...ri  de  suo. 

168<t.  X  1870.  D(is)  W(anibus).  1  P(ublio)  Aemilio  Cononi, 
Augustal(i)  corp(orato)  |,  homini  vericundo,  cujus  raunim(en- 
tiini)  I  sepullurae  donalionis  causa  con;cessit  Bclubia  Euresis 
praeter  |  cubiculum  unum;  hoc  munim(entum)  |  Cono  sibi  et 
libert(is)  libertabusq(ue)  suis,  posler(isque)  aeor(um). 
Henzek,  7102. 

1681.  X  1871.  [D(is)]  M(anibus)  ]  ...  Amyntae  |  [iibcjrto 
Augiisl(i)  I  [duplicijario  m  |  ...  s  Leonas  |  ...  [pat]ro[no]. 

1682.  X  1873.  Hase. 

A(ulus)  Arriiis  Chrysanthus,  |  marmorarius,  |  Augustal(is)  Pu- 
teolis  I  duppiiciarius  (sic)  (centuriae)  Petron(iae)  |  vivus  sibi. 
Orei.i.i,  a^iM. 

1':83.  X  1874.  Pctiic  baso. 

C(aio)  Caesonio  Eudiacono,  |    patri    [  cultor(ura  centuriae) 

Cornel(iae)  |  ob  mérita  ejus. 

Cfr.  X  187.^,  oii  l'on  vnit  (|no  la  centnria  Pctronia  était  une  division  des 
Auquntales  de  Pouz/oies. 


CAMPAMA. 


439 


16S4.  X  1875.  D{is)  M(anibus).  |  Cn(eioj  Cornelio  |  vernae 
•deliicalo,  Augiistali  |  dupliciario;  ||  vix(il)  ann(is)  XXXXVmen- 
«ibus)  II;  I  Antonia  |  Lentybiane  uxor  |  conjugi  rarissimo    | 
benemerenti  |  fecil, 
Henzen,  7110. 

i68o.  X  1880.  Beaux  caractères. 

In    praediis   |   Aii[g]iistaliiim    corporat(orum) ,    |   quae    eis 

L(ucius)  L[a]ecanius  |  [PJrimitivos,  ciirator  ipsor(um)  |  [p]er- 

petuus,  [dejfjit,  ita  ut  ex  redi[t]u  jj  [ejorum  quodannis  die 

nalulis  sui  |  XI  k(alendas)  Janiuariasj  divisio  fiai  el  epulentur. 

Hekzek,  7103. 

1 686.  X  1881.  Trouvée  a  Misène,  mais  originaire  de  Pouzzoles. 
Li'iicio)   Licinio  |  Primitivo,  ]  ornamentis  decurion(alibus)    ] 

lionorato.  |  ciiratori  Aiigustal  iiinn  perp|etuo),  |j  Aiigustales 
corpor{atii  i  ob  perpeluam  et  plurifariara  |  munificentiam  ejus 
et  quod  |  res  negoliaque  eoriim  |  intègre  administre!  ;  |  cujus 
dedic(atione)  deciirionibiis  |  singulis  ^sestertiosi  XII,  Aiigusta- 
lib(us  sesterlios)  VIII,  ingenuis  |  et  Yeteran(is)  corp(oratis  sesler- 
tios)  VI,  municipib(us  sesterlios)  IIII  nfnmmos!  |  et  epulum 
decurionib(iiSj  el  Augiistalib(iis;  dediit).  |  Item  pr(idie)  Idus 
Febr(uarias)  die  pervigilii  dei  patrii  I  alterum  lantiim  dédit.  | 
L(ocus)  d(atiis  diecreto  d(ecurionum). 

Sur  le  côté  gauche  :  Dedical  uni)  III  k(alendas)  Aug(ustas)  ] 
Pudente  et  Orfito  ]  cofn  s(ulibus). 

Sur  le  côlé  droit  :  Curante  |  L(ucio)  Laecanio  |  Primitivo. 

En  l"an  Kio.  Henzen,  6111.  Wiuianns,  GSo.  —  Municipibiis  =  à  ses  conci- 
toyens (bien  qu'il  s'agisse  dune  colonie);  cfr.  Th.  M.  ad  X  179.5. —  Deus 
patrius,  c'est  le  Genius  coloniae  Puteolanae  (X  1.366.  lo74.  1.j91i;  cfr.  Th.  M. 
ad  X  1.3.03.  —  MoiDisEN  attribue  cette  inscr.  à  Pouzzoles  a  cause  du  curator 
Augustalium  ;  cfr.  X  1880.  —  Ingenuis,  cfr.  X  1890. 

1687.  X  1882.  L(ucio)  Lollio  Zotioni,  |  Augustali  dup(Ii- 
ciario),  |  Eububis  lib(ertus)  |  [pa]l^rono)  opt(imo)  loco  sno 
posuit. 

1688.  X  1886.  Cii.pe. 

D(is)  M(anibus)  s(acrum)  |  Sex(ti)  Patulei  Apollausti,  Aug(us- 
talis)  dupl(iciarii)  ]  Puteolani  ,  et  Pomponi  ae  Chrysidis  ejus. 
Il  Sex(lusj  Patul(cius)  Eunus  alum(nus)  b^ene)  m(erenlibusj. 


440  C.    I.    L.,    VOL.    X. 

1689.  X  1888.  L(ucius)  Plutius  Eulychio  ....  |  junda 
scholis  (centiiriae)  Petr[oniae].... 

Cfr.  X  1873  (ci-dessus). 

1690.  X  1890.  Beaux  et  grands  caractères. 

...  adlect(us)  in|[ter  Augu]sl(ales)  public  |  ....  sua  pecunia  1 
...  [i]tem  aream;  |  [cujus  de](lication(e)  |  [injgenuis  corp(oratis) 
|...  dédit.     » 

Ingenuis,  ct'r.  X  1881. 

1691.  X  1894.  Ager  ]  religiosorum.  |  C(aius)  Julius  Aqui- 

lijnus  porticus  et  |  sedilia  de  suo  ||  exstruxit. 

Henze»,  6035.  Le  mot  religiosi  désigne  souvent  les  cuUores  de  la  Mater 
Magna.  Étude  hist.,  1,  pp.  247-248.  Henzen  ad  VI  2262.  Orelli-Henzen,. 
6034.  6037. 

1692.  X  1895.  D'un  côté:  Honori  C(ai)  Mjari  Fortinalti  (sic)^ 
patrono  |  trir lini  Elv|eniani  N  •  A  •  B. 

De  Vautre  :  Rufine  harjuspex,  di  tje  servent  cu|m  tuis. 

1693.  X  2072.  D(is)  M(anibus).  [  Antonio,  |  Ponticus  fraler 
I  cum  collegis  ejus  |  b(ene)  m(erenti)  ;  q(ui)  v(ixit)  a(nnis)  XXV^ 

1694.  X  2104.  D(is)  M(anibus).  |  Arruntio  Capricorno;  j 
vixil  ann(is)  LXXV  ;  C(aius)  Arri|us  Philadelfus  co[llegae?]  |  et 
Lucceia  Vilalis  tatu[Iae]  ||  et  Misena  co(n)jux  b(ene)  m(erenti) 
f(ecerunt). 

1695.  X  2971.  Table  de  marbre. 
Stallius  Gaius  has  sedes  Hauranus  tuetur  | 

ex  Epicureio  gaudivigente  choro. 

Orelli,  1193.  BuECHELER,  Authol.  lat.,  n»  961.  G.  Stallius  Hauranus. — 
Gaudtvigens,  ribuOaXriç;  Lucrèce  dit  :  animus  laetitia  viget. 

1696.  X  8178.  Aug(usto)  sacr(avit)  |  centuria  ]  Petronia. 

A  Auguste  vivant.  Cfr.  X  1873.  187t.  1888. 

1697.  X  8182.  M(arcus)  Aplanius  |  Q(uinli)  f(ilius)  Col- 
(lina)  Mar|cellus,  sibi  et  |  Aplaniac  Onesirae  fil(iae)  |  liberlaeq(ue) 
suae  et  Rose(n)si|bus. 

1698.  Ephkm.  EPif.R..  VIII  369.  Notizie.  1888,  p.  237.  Année  épigr.,  1888, 
n.  126. 

L(ucio)    Aurelio   Aug(usli)   lib(erto)    Pyladi,   |   pantomirao' 


CAMPAMA. 


444. 


temporis  siii  primo  |  hieronicae  coronalo  IllI,  patrono  [  para- 
sitorum  Apollinis,  sacerdoti  ||  synhodi,  honorato  Puteolisd(ecn- 
rioniim)  d(eirelo)  |  ornamenlis  decurionalib(iis)  et  j  dijumvira- 
lib(us),  augiiri,  ob  amorem  |  erga  patriam  et  eximiam 
liberallitatem  in  edendo  muner(a)  gladi||atorum  venatione  pas- 
sive,  ex  in|dulgentia  sacratissimi  princip(is)  Commodi  Pii 
Felicis  Aiig(usti),  ]  centuria  Cornelia. 

Il  y  eut  plusieurs  pantomines  du  nom  de  Pylades  ;  celui-ci  était  affranchi  de- 
L.  Vérus.  Cfr.  Frieolaenukr,  Silteng.,  IP,  p.  570. 

Venaiio  passiva  =  promiscua  ou  varia,  chasse  où  figurent  diverses  sortes 
d'animaux;  cfr.  X  107-i.  Tu.  M.,  Mitt.  des  roem.  Inst.,  1888,  p.  79. 

Centuria  Cornelia  fscil.  Augustalium),  voy.  ci-dessus  X  1873.  1874.  1888. 
8178. 

1699.  Kaibel,  830.  C.  I.  Gr.  58S3.  Th.  M.,  Ber.  der  saechs.  Ces.,  18.50^ 
pp.  57-62. 

'EmcTToXri  fpaqpeîaa  tx]  ttôXci  |  Tupîuuv,  ifiç  îepdç  Kal 
âcJÙXou  Kttl  aÙTOVÔ|aou  larjTpoTTÔXeujç  OoiveiKtiç  Kai  dXXuuv 
TTÔXe|uuv  Kai  vauapxiboç.  "Apxoucri,  pouXrj  briptu  Kai  (il  fau- 
drait :  Kai  èi'muj)  Tfiç  Kupiaç  rraTpiboç  oî  èv  TTotiôXoiç 
I  KaToiKoûvTÉÇ  xotipeiv. 

(5)  Aià  Toùç  Geoùç  Kai  ti^v  toû  Kupiou  rjMiJùv  aÙTOKpàropoç 
TÛxnv  ei  Kai  tiç  dXXr)  (TTaTi||ujv  ècTTiv  èv  TTotiôXoiç,  [uj]ç  oi 
TrXeiouç  ùfiuùv  ïcracri,  Kal  [n]  rnaerépa  èaiiv  Kai  KÔcriauj  Kai  j 
fie-féôti  Tuùv  dXXuuv  biacpépoucTa  Taûiriç  TidXai  )aèv  èTripeXoOvTO 
oî  èv  TToTiôXoiç  Ka|TOiKoOvTeç  Tûpioi  <oi>  iroXXoi  ôvTeç  Kai. 
ttXoOctioi  ■  vûv  bè  eiç  ôXîyouç  ri|uâç  Trepiécrrri  tôv  |  dpiG)aôv,  Kai, 
dvaXiaKOVTeç  eïç  T€  Gudiaç  Kai  OpîiffKeiaç  tûjv  Traipiiuv  rifiûjv 
Geuùv  èvGd|(10)be  dqpuuaiujiuévuuv  èv  vaoîç  oùk  eùrovoûiuev  tov 
mcrGôv  Tfiç  CTaTiuuvoç  Trapéxeiv  KajV  ëTOç  (brivapiuuv)  aV  |ad- 
XiffTtt  r)  Kai  Ta  dvaXub)aaTa  eîç  tov  dxdjva  tôv  èv  TTotiôXoiç 
Tiîç  pouGoucTîaç  |  fnaeîv  irpodeTéGi-).  Ae6|ueGa  oùv  Ttpovonaai 
updç  TOÛ  biapéveiv  dei  Tpv  aTaTiujva-  beia|Liev|eî  bi,  èdv  irpô- 
voiav  Tujv  KttT*  é'Toç  bibopévujv  eiç  Trjv  laia'Guucriv  (brivapiuuv) 
av  TTOir|a[ri]a'Ge-  Ta  fàp  é'Te|pa  dvaXuupaTa  Kal  xd  Y€ivô|aeva 
eiç    èîTiaKeurjv   Tfiç    (TTaTiiuvoç    eiç    tùç    iepdç   f|)aépaç    toû    I 


442  c    I,  L.,  VOL.  X. 

(15)  Kupiou  aÙTOKpâTopoç  auvTTeaoùcrriç  éauTOÎç  è\oYicrà|ueGa, 
tva  juf-]  THV  TTÔXiv  papûjiuev.  |  'YTTO|ui)LivricrKO|Liev  bè  ujudç,  oti 
où5e)aia  TipôcToboç  yeiveTai  ouïe  îrapà  vauKXrjpuuv  |  ouïe  irapà 
èuTTÔpmv  Tf]  èvQàbe  aiaTiuivi  diç  èv  Tf]  <pa(Ji6i>  pacriXibi 
'Pubjuri.  TTapaKa\oû)Liev  |  oùv  Kai  beô)ae0a  Ù|li05v  xfjç  TÙxnç 
(ppovTÎ(7a[i]  Te  (Kai)  xoû  TTpdxiLiaTOç.  ' EYpdcpri  èv  TToti|ôXoiç 
TTpè  i'  KaXav&LÛv  Aùyolkjtujv  rdXXiu  Kai  OXdKKuu  KopvnXiaviî» 
(jTrdTOiv.  I 

(20)  'Attô  dKTLuv  PouXiîç  dx6ei(J)iç  Ka  Aiou  toû  erouç  f, 
eqprmepoûvToç  (s.  eqpniaep€ÙovToç)  r(aiou)  OùaXepîou  |  KaXXi- 
Kpdiouç  TTaucTaviou  rrpoébpou.  !| 

'Ave^fvujcrGri  èTncTToXri  Tupi'ujv  (TTaTiujvapi'ujv,  àvabo6eî(Ta 
ÙTTÔ  AdxriTOç  I  évôç  aÙTuùv,  èv  f\  )iS(o[u]v  TTpôvoiav  TTon'icracJOai 
aÙToîç  (br|vapiujv)  crv'  •  [dvaXiaKeiv  jàp]  eîç  le  Bucriaç  [  Kai 
Opri^Keiaç  tuùv  Traipiouv  iiinâiv  Géûjv  èKel  dqpuucTiuJiuévujv  èv 
vaoîç  I  (25)  Ktti  ^n  eÙTOvelv  tôv  |nicr66v  rfiç  CTTaTÎujvoç 
irapéxeiv  Kat'  eToç  (5r|vapîiuv)  [crv],  !J  Kai  Ta  àvaXub|uaTa  eîç 
TÔV  dYuùva  TÔV  èv  TToTiubXoiç  Tfjç  pouOoucriaç  aij|Toîç  rrpocr- 
Te9iivai  •  Tujv  Ydp  éTépuuv  dvaXuuiudTuuv  [Kai  tôjv]  YÉivO|aévujv 
eîç  è7Ti|aKeuiiv  T)Îç  cTTavituvoç  eîç  Tdç  iepdç  ri|uépaç  toû  Kupiou 
aÙTOKpdTopoç  (T[uv]|TTeo"oùo"r|Ç  «ùtoîç  èXoYÎcravTO,  ïva  |uri  tiiv 
TTÔXiv  PapLÙcJiv  •  Kai  ÙTTe|ui,uvr||(30)cTKOv  oti  où6e|uia  irpôaoboç 
YeiveTai  aÙTOÎç  oijTe  rrapd  vauKXi'ipmv  oÙTe  ||  Tiapà  èiuirôpiuv 
LUC  èv  rf]  pacriXibi  'Pub)ai].  Me9'  i\v  dvdYVuuCiv  OiXokXhç 
Aio|bujpou  eiTTev  ■  oi  èv  '  Puu|a»;i  aTaTiujvdpioi  eOoç  eîxov  dei 
TTOTe  èS  ujv  aÙToi  Xaïajpdvouo'iv  napéxeiv  toîç  èv  TToTiôXoiç 
(b^vapiouç)  (TV  •  dHioûai  Kai  vûv  ol  èv  TToTiôXoiç  |  (JTaTiuuvd- 
pioi  aÙTÙ  TttÛTa  aÙToîç  Tr|p6Îcr9ai  f)  eî  jà))  poùXovTai  oi  èv 
'Puu)Lu;i  aù|(35)Toîç  Trapéxeiv,  aÙToi  dvabéxovTai  tôç  bOo  CTa- 
TÎuuvaç  èm  Tf]  aÙTf)  aipécri.  '  EHirecpLuvricrav  ■  KaXûjç  eîirev 
OiXoKXfjç  •  bÎKaia  d^iuùcTi  (1.  dEioûm)  oi  èv  TTotiôXoiç  •  dei  [ 
oOtuiç    éYeiveTO    Kai    vûv   ouroiç  YÊivéa"9uj   •   toûto   Trj   ttôXci 


CAMt'AMA. 


443 


tJujaqpépei   •    qpuXaxOn|TUJ   )]    (JuvnGeia.     AveTVÙJCT9n    ttittôkiov 

bo0èv  t6  (an  tô  èo9èv  i)  ùttô  ActxnToç  ....  |  Kai 'ATaGôiro- 

•boç  uioû  aÙTOû  Tupioiv  cTTaTiujvapiuuv  crTaT(uuvoçTupia|(40)Kiîç 
ir\ç  èv  KoXujvia  T^^adif}  TTotiôXoiç,  èv  iL  èbriXouv  Tiapéxeiv 
Tr]V  f]|Li6Tépav  ||  Traxpiba  (TxaTÎujvaç  bvo,  niv  |uèv  èv  îf)  ^adi- 
Xi5i  '  Pdj)ni],  [t^v  bè 

L'inscription  continuait  probablement  sur  une  autre  pierre.  C'est  une  lettre 
écrite  a  Pouzzoies  le  23  juillet  174;  le  sénat  de  Tyr  s'en  occupe  le  21  Dios 
de  l'ère  tyrienne,  c'est  à  dire  le  8  Dec.  17-4,  donc  107  jours  après  lu  lettre.  — 
L.  11  ludi,  jeux  institués  par  Antonin  le  Pieux  en  l'honneur  d'Hadrien 
(Eûaépeia). —  L.  1.5.  De  même  qu'il  Rome,  il  y  avait  des  stationes  munici- 
piorum  (Suet.,  Nero,  37.  Plin.,  H.  n.,  16,  44,  236),,  de  même  il  y  en  avait  à 
Pouzzoies;  mais  elles  appartenaient  à  la  ville,  et  les  étrangers,  ii  la  disposition 
de  qui  elles  étaient  mises  (auiiiTreadv),  payaient  un  droit  à  la  caisse  de  la  ville. 
Kaibel  se  demande  ce  qu'étaient  ces  stationes.  Peut-être  n*étaient-ce  ([ue  des 
tribunes  (spectacula)  pour  assister  aux  tètes  du  forum.  Gfr.  Varro,  /.  /.,  fi, 
l.'iS  :  Graecostasis ,  et  Justin.,  43,  o,  10  :  locus  spectaculorimi  in  senatu 
datus  (Massiliensibus). 

Voy.  les  commentaires  de  Tu.  M.  (/.  l.)  et  de  Kaibei..  dont  nous  doimons  la 
lecture. 

9.  Miaeni9»»i  (Miseno)  (^J.,  X,   |).   317. 

Armaturae,  au  r«  siècle  (?),  X  3344;  schola  eoruin. 

Ordo  proretarum,  collega,  X  3483. 

Factio  artiticum:  X  3479  ;  optio  ejus. 

Medicus  duplic(iarius),  collègue  aieus?  (=  ejus),  X  3441. 

1700.  X  3344.  Basis  rescripta. 

Schola  armatiir(ariim).  ]  Fl(a\io)  Mariano,  v(iro)  p(erfectis- 
simo),  praef(eclo)  |  classis  et  ciiratori  j  reip(iiblicae)  Misena- 
iium,  cujus  I  nobis  argumentis  [[  ponte(m)  ligneum  qui  per  | 
multo  tempore  vetiislate  |  conlapsus  acique  destiliijtus  fuerat, 
per  quo  nullus  |  hominurn  iter  lacère  ||  poteral,  providit,  fecit  \ 
dedicavitque,  ob  meritis  ejus  ]  honeslissimus  ordo  digno  | 
patrono. 

Sur  le  côté  :  [Dedjicala  Idib(us)  Aprilib(us)  |  [Quinjtillo  et 

Prisco  I  c[o]ns(ulibus). 

Orelli,  3300. 

L'inscription  latérale  indique  les  consuls  de  l'an  159.  L'inscr.  principale  est 
beaucoup  plus  récente,  peut-être  du  v«  siècle,  dit  Tii.  M.  Praefectus  classis  et 


444  c.  1.  L,,  VOL.  \. 

curator  reip.  Misenatium  :  ces  deux  l'oiictions  soiil  aussi  réunies  k  Ravenntr 
(Notitia  Dign.,  Occ,  42,  6). 

Schola  armaturarum ;  cfr.  Ephem.  epigr.,  IV,  p.  146,  n.  o03.  C.  I.  L., 
III  lOiSo  (Xo  326).  VIII  2636  (N»  1457).  Armaiura,  ÔTrXoiaeXëxri  (Lydus,  de 
mag.,  I,  AG),Exerzierrneister  (Vom  Domaszewski.  Westd.  Zeitschr.,  XIV,  1895, 
pp.  32  et  86).  Cfr  De  Riggiero,  Diz.  epigr.,  I,  p.  669,  s.  v.  (soldats  spéciale- 
ment exercés  par  le  campidocior). 

1701.  X  3441.  D(is)  M(anibus).  |  C(aio)  Acilio  Basso,  |' 
medic(o)  duplic(iario),  |  colleg(ap)  a[e]ius,  |  Cneiiis. 

Ligne  4  :  ATIVS. 

1702.  X  3479.  D(is)  M(anibus).  i  C(aitis)  Terentius  Lon- 
gi|niis,  optio  faclionis  ]  arlificiim;  vixit  anjnis  XXX,  mililavit 
an||nis  XI,  Tullius  Tilia|nus,  tr(ibunus)  clas(sis)  praet(oriae) 
Misen(aliMm),  |  here(s)  b(ene)  m(erenti)  f(ecil). 

Oreixi,  3595. 

1708.  X  3483.  D(is)  M(anibiis).  j  L(ucius)  Fulviiis  Datius,  | 
proreta  cl(assis)  pr(aetoriae)  Mis(enatium  |  Iriere)  Vesta  ;  vixit 
annis  XL;  |  ordo  prorelariim  |  heredes  follegae  |  sauclissimO' 
b(en*^)  m(erenli)  f(eceriint). 

10.   CuÈnae  (Cuma).  C,  X,  p.  3o0. 

K\  scnalus  consullo  (=  decreto  decurionum,  cfr.  X  3698,  en  289)  dendro- 
phori  creati,  qui  sunt  sub  cura  XV  vir(iim)  s(acris)  f(aciundis),  au  nom- 
bre de  <V7,  en  251,  X  3699. 

patronus,  sacerdos  inatris  deuiu  (Baianae  cjr.  X  3698,  en  289)  quin- 
quennalis. 

Dendropliori  quibus  ex  [s.  c.  coire  licet],  X  3700. 

Cdllegium  Apolliiiarinui,  X  3684. 

1704.  X  3684.  Sur  un  vase  ii  huile  en  airain,  trouvé  ii  dîmes  dans 
urije  sépulture. 

C(aius)  Pomponius  Zoticiis  collegio  |  Apollinario  d(onum) 
d(edit). 

Henzen,  7419  p.  Cfr.  XI  3018, 

1705.  X  3698.  M(arco)  Magrio  Basso  L(iicio)  Bagonio  |; 
Quintiano  co(n)s(iilibiis)  k(alendis)  Jiinis.  ]  Ciimis,  in  templo 
divi  Vespa|siani  in  ordine  decurionum,  |  quem  M(arcus)  Mal- 
lonius  Mndanus  l|  et  Q(uintus)  Claudius  Âcilianus  praet(ores)  j. 
coegpran'  ; 


CAMPAMA.  445 

scribundo  sorte  |  ducti  adfuerant  Caelius  Panjiiychus,  Cur- 
tius  Volivos,  Considijus  Felicianus; 

referenlibus  pr(aetoribus)  ||  de  sacerdote  faciendo  Matris 
j  Deae  (sic)  Baianae  in  locum  Reslituti  j  sacerdolis  defiindi  ; 

placuit  unilvei'sis  Licinium  Secundum  |  sacerdotem  fieri.]| 

XV  viri  sac(ris)  fac(iimdis)  pr(aetoribus)  |  et  magistratibus 
•Ciiman(is)  sal(utem).  | 

Cum  ex  epislula  vestra  cognove  rinuis  créasse  vos  sacerdo- 
tem !  Malris  Deum  Licinium  Secundum  ||  in  locum  Claudi 
Restiluti  defunc^[t]i,  secundum  voluntalem  vestra(m)  permisi- 
mus  ei  occavo  et  |  corona  dum  taxai  inira  |  fines  coloniae 
Testrae,  uli  ||  oplamus  vos  bene  valere.  | 

Pontius  Gavius  Maxiraus  |  pro  magistro  subscripsi  XVI 
•kal(endas)  |  Septembres  M(arco)  Umbrio  Primo  |  T(ito)  Fl(a- 
TJo)  Coeliano  co(n)s(ulibus). 

Consuls  de  289  au  commencement.  Orellf,  2263.  ^VII.MA^■^•s,  2000.  Le 
■décret  de  Vordo  Cumanus  élisant  un  sacerdos  Matris  deum  Baianae  est  suivi 
4e  la  lettre  des  AT  viri  s.  f.  qui  confirme  l'élection. 

1706.  X  3699.  Ex  s(enatus)  c(onsulto)  dendrophori  creati 
qui  sunt  j  sub  cura  (quindecim)  vir(orum)  s(acris)  [f(aciundis)], 
■c(larissimorum)  v(irorum).  | 

Patron(us)  L(ucius)  Ampius  Stephanus,  sac(erdos)  m(atris) 
;{d(eum)]  q(uin)q(uennalis),  |  dend(rophoris!  dedicationi  hujus 
panem,  vinura  |  et  sporlulas  dédit.  | 

Suivent  deux  colonnes  de  noms,  au  nombre  de  S7.  Voici  les 
premiers  :  C(aius)  Valerius  Picentinus,  |  C(aius)  Julius  Hercu- 
lanus,  I  Longinius  Justinus  ;  remarquez  :  N(umerius)  PoUius  Pri- 
mussen(ior)  I,  28,  ef  N(umerius)  Pollius  Primus  jun(ior)  II,  t6. 

A  la  fin  :  Dedicala  VII  Id(us)  Oct(obres)  III  et  semel 
<o(n)s(ulibus). 

Orelli,  2385.  Wilmanns,  2007.  —  11  s'agit  de  Tan  2ol,  où  Dèce  fut  consul 
par  la  3^  fois  et  Dèce  le  fils  pour  la  1«  fois. 

Les  dendrophores  de  Cumes  étaient  élus  par  la  curie  de  Cumes  et  placés  sous 
la  surveillance  dos  AT  viri  s.  f.  de  Rome.  Voy.  Étude  hist..  I,  p.  247. 
Vordo  Cumanus  nomme  aussi  le  sacerdos  Matris  Deae  Baianae,  qui  est 
également  confirmé  par  les  XV  viri  s.  f.  iX  3608,  en  289).  Cfr.  X  i726  : 
Munatia  Reddita,  sacerdos  AT  viralis,  en  186,,  a  Forum  Popili.  Les  dendro- 
phores portent  souvent  le  titre  de  sacerdos  decemviralis  •.  voy.  X  376 i  ''plus 
loin)  et  Étude  hist.,  1,  p.  218. 


446  c.  I.  L.,  VOL    X. 

1707.x  3700 [dendrojpliori  quibiis  ex  [s(enatus)' 

c(onsiilto)  coire  licet]  :  |  Variiis  Phillius,  |  Vinnius  Florus,  \ 
Nulanijis  Herma,  i  Mevius  Heradiila.  ||  Agrius  Siiccessiis,  f' 
Seins  [E]vlioiliis,  |  Eiidiiis  Riifiis,  ]  Hariiis  Lupus,  ]  Avienus 
Quarte  ....  |  //  reste  en  tout  19  îioms. 

11.  Suessitla  (Arienzo).   C.  X,   p    ^56■^. 

Imniunis  dendrophorus  Sucssulanus  et  sacerdos  Matris  deum  (quindecim)vi- 

ralis  in  vico  Novanensi. 
(]iiltores  Jovis  0.  M.  S(iie.^siilani?)  Hortenses. 

pati'onus  eorum. 

1708.  X  3764.    L(ucio)   Pompeio    Felicissimo,  |  immuni 

dendr(ophoro)   Suessul(ano)  |  et   sacerd(oli)    M(alris)    d(eum. 

quindecim)vit(ali)  in  I  vico  Novanensi,  patri  L(uei)  |  Pompei 

Felicissimi,  decurioni  et  ||  (duum)viro  et  q(uaeslori)  alim(en- 

torum)   et  omnibus  |  rébus  ac  munerib(us)   perfu|neto,   eul- 

tor(es)  .I(ovis)  O(pliini)  M(a\inii)  S(uessidani?)  |  Hortens(es), 

|)atron(o)  b(enp)  m(ereuti)  ob  singularem  erga  se  libe|rahtalem 

et  praesilanliîim.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  (decurionum). 

Orklli,  129    2333.  23'.»Ij.  Wii.manns,  2012.  Sur  les  sacerdotes  quindecim- 
virales,  voyez  le  N"  1706. 

12.  Caifua  (S.  Maria  di  Capua).  C  ,  X,  p.  365. 

Jiivencs  Auiiiistales,  X  3900. 

liatroiius  corn  m. 
Faiiiilia  liinata,  X  3942. 

ma^isler  ejus. 
Liberti  et.  familia  A[f]i'aniae?  Popiiianae,  X  399,'). 
('-oiilei;iiini  seive  luaj^istrei  Jovei  Compagei  s[unt],  X  3772;  ei  conlegio  seive 

niagislri  siiiit  Jovei  ('oiiipagei,  ib  ,  a.  u.  c.  660.  Il  //  a  douze  magistri 

affranchis. 
Magistreis  cnniei;!  mcrcatoriim,  a.  u.  c.  642?  643?  X  3773, 
Magislreis,  12  iiujénm,  en  646,  X  3776  —   3777.  De  même  :  X  3778,  en 

648;  3780,  en  6Ô0. 
Magistreis.  /.?  a/fr.,  en  64S,  X  3779;  9  inçjénus  et  3  affr.,  en  6S3,  X  3783. 
.Magistrei,  offr.  ou  ingénus,  dans  des  fragments  :  X  3774,  en  642  ou  643: 

3775.   en  644;  3780,  en  650;  3781,  en  655;   3782;  3784;  3785;. 

lj'IIE.M.  EP.,  VIII,  p.  122. 


CAMI'AMA.  447 

Après  la  bataille  de  Cannes,  Capoiie  avait  fait  défection.  La  ville  fut  reprise 
en  543  (211)  par  les  Romains,  qui,  pour  la  punir,  la  privèrent  de  toute  organi- 
sation communale.  Capoue  ne  fut  qu'une  agglomération  de  maisons  sans  corps 
municipal,  sans  sénat,  sans  assemblée,  sans  magistrats.  Son  territoire,  devenu 
ager  publicus,  était  affermé  par  les  censeurs.  Les  notables  Capuans  restés  fidèles 
furent  transplantés  a  Cumes,  les  autres  furent  expulsés.  La  population  qui 
restait  était  composée  de  laboureurs,  de  marchands  et  d'ouvriers  Chaque  année 
un  praefecUis  était  envoyé  de  Rome  pour  rendre  la  justice.  (Liv..  26  16.  Cic, 
de  lege  agraria,  2,  31.  84.  33,  89;  pro  Sest.,  4,  9;  in  Pison.,  11,  2.")).  Les 
citoyens  romains  formèrent  un  conventus.  Cette  situation  dura  jusqu'à  César 
(an  59  avant  J.-C),  qui  fonda  une  colonie  à  Capoue. 

Pendant  cette  période,  le  territoire  était  divisé  en  pagi,  dont  un  est  connu  : 
c'est  le  pagus  Herculaneus,  qui  avait  à  sa  tête  un  magister  pagi  (X  3772,  1.  5) 
et  dont  nous  avons  un  décret  (X  3772.  Cfr.  3783).  Pour  le  culte,  il  y  avait  des 
collegia  formés  de  12  niagistri  (une  fois  13,  mais  l'un  d'eux  est  sans  doute 
suffectus,  X  3779).  Chaque  collège  était  attaché  à  un  temple  déterminé.  Les 
magistri  sont  tous  iiigenui  (X  3775.  3776  =  3777.  3780.  3782.  3784),  ou  tous 
affranchis  (X  3772.  3774.  3779.  3785).  ou  les  uns  ingenui,  les  autres  affranchis 
(X  3778.  3783).  Le  nom  d'un  de  ces  collèges  est  connu  :  conlegium  serve 
magistrei  Jovei  Compagei  (X  3772).  Ces  magislri  fanorutn  étaient  sans  doute 
cultivateurs.  Les  marchands  (de  blé?  Schulten,  p.  75)  formaient  un  collège 
spécial  :  conlegium  mercatorum,  ayant  ses  magistri  (X  3773).  On  trouve  aussi 
des  itiinislri,  ordinairement  esclaves  fX  3789.  3790.  Cfr.  X  4636). 

Les  magistri  étaient  nommés  par  l'assemblée  du  pagus  présidée  par  le 
magister  pagi  (X  3772).  de  même  que  dans  les  colonies  ils  étaient  nommés  par 
les  duumvirs  et  les  décurions  {Lex  col.  Genetivae,  cap.  CXXVIl). 

MoMMSEN  (X,  p.  367)  pense  qu'il  existait  aussi  un  pagus  Tifalimis,  dont  le 
sanctuaire  principal  devait  être  le  temple  de  Diana  Tifalina  sur  le  mont 
Tifate.  A  ce  temple  se  rattachaient,  suivant  lui,  la  plupart  des  magislri  dont  le 
nom  n'est  pas  spécifié.  .\u  pagus  Tifatinus  se  rattachaient  aussi,  selon  lui,  b  s 
temples  de  Castor  et  Polkix  (X  3778),  de  Ceres  (X  3779.  3780),  de  Spes  Fides 
Fortuna  (X  8775)  et  de  Venus  Jovia  (X  3776  =  3777).  Scuilten  (pp.  73  et  75) 
met  en  doute  l'existence  de  ce  pagus  et  soutient  que  les  magistri  non  spécifiés 
s'identifient  avec  le  conlegium  Jovei  Compagei. 

Les  magistri  et  les  ministri  devaient  une  summa  honoraria.  A  ce  titre,  les 
magistri  donnent  des  jeux  (X  3776-3779.  Ephem.  ep.,  VllI,  p.  122),  à  moins 
qu'un  décret  du  pagus  ne  leur  prescrive  de  faire  un  autre  emploi  de  cette 
somme  (X  3772.  3783.  Cfr.  X  825,  ci-dessus). 

Travaux  faits  par  les  magistri  ou  par  les  ministri  :  murum  (X  3775-3777), 
murum  et  pluteum  (X  3778-3780),  \muru}m?  et  pilas  JIIl  (X  3774),  murum 
ab  gradu  (pfiina?)  ad  Calcidicum,  Calcidicuui,  porlicum  ante  culinam,  signa 
marmorea  Castoris  et  Pollucis  (X  3781),  cu[ne]os  duos  in  teatro  (X  3782), 
porlicum  paganam  (X  3772),  pondéra  et  pavimentum  (X  3789),  un  autel 
dédié  a  Jupiter  (X  3785),  enfin  une  cotisation  faite  in  servom  Junonis 
Caurae  (X  3783). 

Ordinairement  il  n'est  pas  dit  aux  frais  de  qui  ces  travaux  sont  faits.  Vne 
fois  (X  3772),  il  est  dit  que  la  réparation  d'un  portique  du  pagus  remplace  les 
jeux,  et  l'on  peut  se  demander  s'il  en  toujours  ainsi.  Il  est  dit  une  fois  (X  3781) 
que  les  travaux  sont  faits  de  slipe  Dianae.  Cfr.  Epheji.  epigr.,  VIII,  p.  122  : 


448  c.  I.  L.,  VOL.  X. 

de  stipe  et  de  sua  pequn(ia).  Le  mot  stips  indique  la  cotisation  payée  pour  l'entre- 
tien d'un  temple  par  les  adorateurs  du  dieu  (cuUores)  ou  par  des  étrangers 
(Marquxrdt,  Staatsverw.,  lU^,  p.  142).  Sua  pequnia  désigne  la  bourse  des 
magistri,  et  stips  l'argent  du  dieu  provenant  des  cotisations.  Le  temple  de  Diane 
avait  donc  son  patrimoine  dés  cette  époque.  Cfr.  X  4263  :  Rufa  Dianaes 
l(iberta).  Étude  hist.,  II,  pp.  434-436. 

Dans  les  autres  cas,  ces  travaux  remplaçaient  les  jeux  ou  venaient  s'y 
ajouter.  Us  étaient  faits  soit  aux  édifices  du  pagus,  particulièrement  au  temple 
de  Diana  Tifatina  et  a  ses  dépendances,  soit  au  théâtre  de  Capoue.  Les 
magistri  qui  avaient  donné  des  jeux  obtenaient  au  théâtre  une  place  d'honneur 
(X  3772),  et  Th.  M.  croit  que  ces  inscriptions  étaient  surtout  gravées  pour 
servir  de  preuve  aux  magistri  qu'ils  avaient  fait  leur  devoir. 

Voyez  Th.  M.,  C,  X,  pp.  366-367.  Schulten,  De  conventibus  civiwn  rom  , 
Berlin,  1892,  pp.  71-76. 

1709.  X  3772  =  I  571.  Base    carrée. 

Pagus  Herciilanens  scivit  a(nte)  [d(iem)]  X  Termina[lia]  |  con- 
h^gium  seive  magistrei  Jovei  Compagei  s[iint],  |  iilei  in  porli- 
^um  paganam  reficiendam  |  peqnniam  consumèrent  ex  lege 
pagana  |  (5)  arbitral u  Cn(ei)  Laelori  Cn(ei)  f(ili)  magistrei  |1 
pageiei,  uteique  ei  conlegio  seive  magistri  |  siml  Jovei  Com- 
pagei locus  in  teatro  |  esset  tam  qua  seisei  ludos  lecissent  :  | 
L(ucius)  Aufustius  L(uci)  l(ihertus)  Strato,  C(aius)  Ântonius 
JVI(arci)  l(ibertus)  |  (10)  Nico,  Cn(eus)  Avius  Cn(ei)  l(ibertus) 
Agatliocles,  C(aius)  Biossi(us)  ]  M(arci)  l(ibertus)  Protemus, 
M(arcus)  Ramnius  P(ubli)  I(ibertus)  Diopant(us).  |  T(itus)  Sul- 
picius  P(ubli)  Q(uintij  pu(pi)  l(ibertus),  Q(uintus)  Novius 
•Q(uinti)  l(ibertiis)  Protem(us),  |  M(ar(uis)  Paccius  M(arci)  l(iber- 
tiis)  Pliilem(o),  M(arcus)  Liccubius  M(arci)  l(ibertus)  Euplie- 
niio,  I  (15)  A(ulus)  Polbus  P(ubli)  l(ibertus)  Alexand(er),  N(u- 
merius)  Munnius  N(umeri)  l(ibertus)  ||  Aniiocus,  C(aio)  Cœlio 
C(ai)  f(ibo)  Caido  |  L(ucio)  Domitio  Cn(ei)  l(ilio)  Ahenobarb(o) 
co(n)s(ulibus). 

Consuls  de  l'an  660  de  Rome.  Orei.i.i,  3793.  Wii.m.,  2021. 
Le  graveur  ignorant  peut-être  le  latin  s'est  trompé  en  répétant  ei  dans  pagei 
(1.  6)  et  dans  sei  (1.  8). 

1710.  X  3773  =  I  563  |  Cn(eius)  Minatic(ius)  | 

P(ublius)  Pomponi(us)  M(arci)   l(iberlus),   |  magislreis  (  con- 

legi  II  mercatorum,  ||  coeravcrunt  |  |  ..  Caipurnio  j  co(n)- 

s(ulibus). 

Consuls  de  642  ou  643  de  Rome. 


CAMPANIA.  449 

1711.  X  3774.  Fragment.  Restent  les  noms  fragmentaires  de  six 
affranchis,  puis  : 

[murujm  et  pilas  IIU  |  Calpurnio  co(n)s(ulibus). 

Consuls  de  642  ou  6-43  (?)  de  Rome. 

1712.  X  3775.  Fragment.  Restent  les  noms  fragmentaires  de 
de  plusieurs  ingénia,  puis  : 

[He]isc(e)  mag(istreis)  Spei  Fidei  Forlunae  mur[um]  |  faciiin- 
du(m)  coiravere  M(arco)  Minu[cio]  S(purio)  Postumio  co(n)s(ii- 
libus). 

Consuls  de  644  de  Rome.  ^     '  - 

1713.  X  3776  =  1565. 

N(umerius)  Pumidius  Q(uinti)  f(ilius)  M(arcus)  Raecius  Q(uinti)  f(ilius) 

M(ârcus)  Cottius  M(arci)  f(ilius)  N(umerius)  Arrius  M(arci)  f(ilius) 

M(arcus)  Eppilius  M(arci)  f(ilius)  L{ucius)  Heioleius  P(ubii)  f(ilius) 

C(aius)  Antracius  C(ai)  f(ilius)  C(aius)  Tuccius  G(ai)  f(ilius) 

L(ucius)  Sempronius  L(uci)  f(ilius)  Q(uintus)  Vibius  M(arci)  f(ilius) 

P(ublius)  Cicereius  C{ai)  f(ilius)  M(arcus)  Valerius  L(uci)  fùlius) 

Heisce  magislreis  Veneriis  Joviae  miiriim   |   aedificandum 

coiraverunt  ped(um)  CCLXX  et  |  loidos  fecerunt  Ser(vio)  Snl- 

picio  M(arco)  Aurelio  co(n)s(ulibus). 

Consuls  de  l'an  646  de  Rome.  Orelli,  2487. 

1714.  X  3777.  Ephoi.  ep.,  VIII  460.  Fragment.  Les  mêmes  noms 
qu'au  JN»  précédent,  puis  : 

Heisce  magistre[i]s  Venerus  Joviae  |  miirum  aedificandum 
coiraverunt  |  [p]ed(um)  CCLX[X  e]t  loidos  feceni[nt  Ser.  Sul- 
picio]  I  M(arco)  Aurelio  co(n)s(ulibus). 
Pour  la  date,  voyez  le  N"  précédent. 

1715.  X  3778  =  1567. 

T.  Junius  N.  f.  D.  Rosci(us)  Q.  1.  Lintio 

G.  Numolei(us)  Cn.  f.  D.  Iteius  Cn.  1. 

M.  Fisius  M.  f.  M.  Valerius  M.  1. 

M,  Fufius  M.  f.  Q.  Fulvius  Fulviae  1. 

C.  Tittius  G.  f.  P.  Pactumeius  G.  I. 

Q.  Monnius  N.  f.  L.  Pomponius  G.  i. 

Heisce   magistrei  Castori  et  j  Polhici   murum  et  pluteum 
faciundu(m)   |   coeravere  eidemque  loedos  j  lecere.  Q(uinlo) 
Servilio  C(aio)  Atilio  co(n)s(ulibus). 
Consuls  de  l'an  648  de  Rome. 


480  C.    I.    L.,    VOL.    X. 

1716.x  3779  =  I  566. 

Ser.  Siieti(iis)  Scr.  I.  Bal.       ...  Babrius  L.  I. 

P.  Babrius  L.  I.  P.  LSJervilius  M.  I. 

M.  Sexti(iis)  N.  M.  I.  Cn.  Octavi(iis)  N.  I.  Ves. 

N.  Sexti(iis)  N.  M.  1.  M.  Ocrali(iis)  M.  I.  Pislius) 

L.  Hordioni(iis)  L.  I.  Lab.      P.  Slatius  P   M.  1. 

C    Lucreliiis  C   I.  Apiil(us)     M.  Mai'us)  M.  I.  Nie. 

A.  Gargoniiis  Q.  I. 

Heisce  magislrcis  Cerenis  iniiriim  |  cl  |)hileinn  long(um) 
|)(edes)  LXXX,  al((ura)  |){etk'S)  XXI  |  raeiiind(iim)  coiraveré 
Gi(lo!nK|(iio)  loid(os)  rec(eruiil),  |  C^aio)  Atilio  Q(iiinto)  Servilio 
(•o(n)s(uIibiis). 

Consuls  (le  l'an  618  de  Hniiif. 

1717.  X  3780  —^  ï  568.  Fragment.  Noms  de  !:>  iiu/ewii;  puis  : 
...  Gerertis  iniiruni  et  |  ...  Xll  alliiin  XU  raciiindiim  coira- 

vere,  |  [C(aio)  Kl^avio  C(ai)  [(ilio)  Cfaio)  Mario  C(ai)  f(ilio)  co(n)s(ii- 
libus). 

Consuls  de  l'an  050  de  Rouie;  Marins  était  consul  jHiur  la  seconde  fois. 

1718.  X  3781  ^=  I  569.  Cin(|  lignes  marlelés,  puis  : 

M(arco)  Antonio  |  A(iilo)  Postumio  co(n;s(nlibns). 

Heisce  niag(islreis)  murum  ab  gradju  ad  ('al('idic(um)  et  ral- 

cidiciini  |  et  porlic(iim)  ante  cidin(am)  long(am)  p(edes)  (espace 
vide)  Il  el  signa  marmor(ea)  Cast(oris)  et  Pol(liicis)  |  et  loc(nm) 
privat(um)  de  stipe  Dian(ae)  j  emonciiini  [et  i'Iaciendiim  |  loera- 
ver[oJ. 
Consuls  (le  l'an  Khi  de  Home.  IIknzkn,  (JOH'J.  Grodiis  =  pfîua?  Tu.  SI.,  p.  ;i07. 

1719.  X  3782  =  I  572.    Kpislyle.    il    reste  des  fragmenls  de 

nouis  de  six  in(]cni(i;  puis  : 

....  ciifiielos  duos  in  Icatr-o  laciendos  (■oi|ravcr(e)]. 
IIknzkn,.  6I."ii.  Cra\é  avaiil  \  oTS.'},  (|ui  se  liouve  sur  la  uiêuie  pierre. 

\  ~'20.  X  3783  --  I  573.  sur  la  luème  pierre  que  .\  DlSil.  D'aliord 
les  noms  de  l:i  maijislri  dont  !»  ingeniii  et  ;j  adraneliis;  puis  : 

Heisc(e)  magislr((Ms)  ex  pagei  sciln  in  seruom  Jnnonis  (iau- 
rae  |co]nlnlc(niiil).  |  P^tiblio)  CoriioMo  Lcninio  Cn(eo)  Aufidio 
Oresie  <o(nisi'idibusi 


CAMPANIA.  4ol 

Consuls  de  l'an  G83  de  Rome. 

Henzen,  6119.  Th.  M.,  Ann.  d.  I.,  1834,  p.  43.  Juno  Gaura  n'a  pu  tirer  son 
nom  du  mont  Gaurus  situé  au-dessus  de  Cumes  et  de  Pouzzoles,  qui  n'est  pas 
sur  le  territoire  de  Capoue.  In  servom,  cfr.  Schilte.n,  op.  c,  p.  74,  qui  met 
cette  lecture  en  doute  ;  les  lettres  VO,  dit-il,  ne  se  voient  pas  dans  Ritschl, 
LXIV,  G,  et  le  mot  devait  être  une  désignation  de  lieu. 

1721.  X  3784  =  I  575.  Fragment.  Noms  de  magistri  qui  sont 
ingénus. 

1722.  X  3785  =  I  574.  Sur  (a  face  :  Jovei  sacrum. 
Derrière  :  Hanc  aram  |  ne  quis  dealbet. 

Sur  le  côté  droit,  il  reste  1 1  noms  d'affranchis  :  M(arciis) 
BIossus  M(arci)  l(ibertus)  Agato,  etc. 

1723.  X  3789.  =  I  570.  Hisce  ministris  Laribus 
facieiidum  coeiraruntl  :  C  aius)  Terenti(usi  C  ai  Mbertus)  Pilo- 
mus,    Pilemo  Helvi  A(iili)  s(erviis);  tous  les  autres  sont  esclaves. 

Haec  pondéra  et  pavimentum  faciendum  et  ...  | 

Q.  Caecilio  Q.  f  Q.  n.  T.  D[e]idio  T.  f.  co[s.]. 

Consuls  de  636  u.  c.  —  On  trouve  encore  des  ministri  en  l'an  1-28  u.  c. 
(X  3790). 

1724.  N'oTiziE  DEGLi  ScAM.  1893,  p,  164.  Fragment. 

Q(uintus)  Sa...,  |  Q.  Min...,  |  L.  Opimi[us]..,  ;  C.  Fabiu[s]..., 
I  P.  Ofellus  ...,  Ij  M.  Fulmon  ...  | 

Heisce  magislreis  horto  ...  |  judicioque  vicere,  eidem 
lu[dos]  ...  I  sucrundam  porticusque  rec...  |  iidemqiie  de  siia 
pecimia  Herculei... 

u  reste  moins  de  la  moitié.  Il  y  avait  12  magistri. 

1725.  Epheji.  epigr.,  VllI  473,  p.  122.  Table  de  marbre. 

..   s  Papiae  1.  Stephanus  A.  Vibbius  A.  1.  Diogenes 

..  us  M.  1.  Diogenes  Q.  Decirius  Q.  1.  1.  Cleo 

.,  us  Titiniae  1.  Antioc(hus)  P.  Fuûus  P.  I.  Chaeremo 

..  us  L.  1.  Copio  C.  Artorius  Artor(i)  1.  Dipil(us) 

L.  1.  Mcolauos  M.  Alfidius  M.  1.  Sota 

A.  1.  Demetrius  P.  Statius  P.  1.  Philemo 

fHeisce]  mair(istri)  laciim  Jovei  slipe  et  de  sria  pequn(ia)  | 

[taciujnd(um)  coeraver(unt)  Cn(eio)  Papeirio  Carb(one)  iter(um) 

co(n)s(ule). 

An  670  de  Rome.—  Notizie  degli  Scavi,  1889,  p.  U  i.  Gai.nat,  .Ann.  épigr., 
1889,  n°  170.  —  11  exista  un  autre  fragment  où  il  est  question  de  magislri 
(Ephem.,  Vm  474). 


452  C.    I.    L.,    tOL.    X. 

1726.  X  3909.  Ti(berio)  Claudio  |  Ti(berii)  f(ilio)  Pal(atina) 
I  Rufino,  eqno  |  publ(ico),  prae((ecto)  fabr(iim),  |  (dumn)viro, 
quaestori,  honore  ||  quinqu(ennalilalis)  juvenes  |  Ang(ustales) 
patrono;  |  qtioriim  honore  i  contentiis  impens'a)  |  sua  posnit.  | 
L(ocus)  d(atiis)  d(eerc(o)  d(eciirionum). 

1757   X  3942.  Macedoni  |  Eiiphrosyni  arc(arii),  |  magister 

familiae  |  liinalae,  |  Salvilla  nianiipa. 

11  faudrait  :  mayislri.  FamUia  limata.  esclaves  attarliés  aux  magistrats 
comine  appariteurs  et  vêtus  du  îimus.  L.  IIai.kin,  Les  esclaves  publics,  pp.  168 
et  218.  Th.  M.,  Staalsr.,  V,  pp.  32-4.  S'^J,  1. 

17-28.  X  3995.  Liber[l]onim  et  iamiliae  A[fjra[nl]ae?  | 
Popilianae  |  Q(iiinli)  Poblici  Q;uinlil  i(ili)  Falerna)  (nxoris). 

Grit.,  8fl0,  9. 

13.   Cnte»  (Cal vil.  C,  X,  p.  4^il. 

Collegiuui  centouarioruni,  au  11^  siècle,  X  ;W10. 

quaglator  et  patronus  ejus. 
Gisiarii  portae  Stellatinae,  X  4660. 

1729.  X  3910.  Probableuient  originaire  de  Cales.  [Tii.  M.]. 

D(is)  M(anibiis)  s(acruni).  |  M(arco)  Cornelio  |  M(arci)  fil(io) 
M^arci)  nep(oti)  Publ(ilia)  |  Jiislo  Aeiiliano,  |  ((piattuor)vir(o) 
q(uin)q(uennali)  j(ure)  d(icundo),  quaes(tori)  rei  p(ublicae),  || 
q(iiaestori)  aliiii(enlorum) ,  cin(atori)  op(eriim)  p(iiblicorum) , 
cur(atori)  viae  |  Faler(nae),  aiigtu\ii,  praercc(lo)  Tib(eri)  |  Statili 
Severi,  quaglator(i)  |  et  palron(o)  colleg(i)  ((Mitofnariornm),  | 
M(arci)  Cornelii  Aciilianus  ||  et  Chrysippiis  et  .lusla  |  palri 
oplimo  I  l'ecerunl. 

Grut.,  397,  2. 

Sur  quatjlalor,  cir.  XIV  2.')  (ei-apros).  Tu.  M.  fait  venir  ce  mot  de  coagulare 
et  le  croit  svnouyuie  de  coaclor.  Voy.  Élude  hist.,  I,  pp.  396  et  424. 

L'eiupereur  pouvait  être  nonuué  magistrat,  sans  collègue,  d'une  colonie  ou 
(l'un  luuniripe;  alors  il  se  faisait  remplacer  par  un  praefectus.  Ici,  nous  avons 
un  praefectus  d'un  iiarticulier.  Tu.  M.,  Staatsr.,  II-,  pp.  787  et  801.  IP 
p|).  814  et  828.  Sur  les  Stalilii  Severi  (au  u»  siècle),  voy.  Borchesi,  OEiivres, 
III,  p.  28(1.  Prosopo(jr.  imperii  romani,  IV,  p.  262,  n"  611. 

1730.  X  4660 I  [AJiigusIalis,  li[onor(alus)  decnrio- 

nalibus]  |  ornamenlis,  |  viam   ab   angiporlo   aed[is]  |  Jnnonis 


CAMPANIA.  453 

Liicinae  iisqiie  [adj  |  aedem  Matulae  et  clivom  ||  ab  Janu  ad 
gisiarios  por(a[e]  (sic)  \  Sfellalinae  et  viam  Palulam  |  ad  por- 
tam  laevam  et  ab  foro  |  ad  porlam  domesticam  |  sua  pecunia 
stravit.  | 

Henzen,  6983.  Gisiarios.  voy.  No  ig48. 

14.  Ager   M<'aievnu9.    Farum    M*opitti 

(près  de  Carinola).  C,  X,  p.  460. 

Gentonari,  en  367;  patronus  eorum. 

1731.  X4724.  Mauvais  caractères. 

Aeterii.  [  Minucio  Aeterio.  |  Fabente  majestate  |  dei  tracta- 

tuin  raentibjiis   nostris   esit   mérita   ejus  omnij|bus   onoribus 

gestis  patrie  nostre  |  eliam  et  in  urbe  sacra  administrati|onem 

adniinistravit.  Digno  pafrono  cenlo'nari  slaliiam  [anie]  sedem 

dei  ponondam  cens(iienml),    |   [a  nie)  diienij]   VI  idiis  Maias, 

Lupicino  et  Jovino  v(iris)  c(larissimis)  co(n)s(ulibus). 

Consuls  (le  l'an  367.  —  L.  o  :  esil  pour  est.  —  h.l  :  et  fait  double  emploi 
avec  eliam. 

15.  W'enaft*utn  (Venufro).  C,  X,  p.  477. 

Collegia  urbis  Venafrauae,  X  48G.5. 

Cultores  fabroruni,  X  48.30. 

Collegium  cultorum  Bonae  Deae  Caelestis,  X  4849. 

Amicitia  Herciiianioruin  Hervianionim.X  48.50. 

Amicitia  Herculis  >'eriani,  X  48.^1. 

Cultores  Jovis  Caelestis,  X  48.57. 

Cultores  collegi  Proiue(n)s(iura),  X  4853. 

Cultores  Saturni,  X  4854. 

Collegium  familiae  publicae.  X  4856. 

Collegium,  X  4907  ;  patronus  ejxts. 

173i'.  X  4849.    Collegium   |   eullorum  j   Bonae   Deae   | 

Caelcsiis. 

La  déesse  Caelestis  est  ajtpi  lée  ici  Boirn  Dea.  comme  XIV  3530.  Caelestis 
est  l'Astarté  des  Pliénicieiis,  patronne  de  Cartilage  et  surtout  honorée  en  .\fri- 
que.  Voy.  De  Iîuccikro,  Diz.  epigr..  s.  v. 

1733.  X  4850-  M(arcus)  An(0|nius  Crescens  |  locum  mille 
p(edum)  d(edit)  |  amicitiae  |  Herculanijjorum  Hervianij[orum]. 
Henzen,  6064. 


454  c.  I.  L.,  VOL.  X. 

1734.  X  4851.  Amicitiae  |  Herculis  |  Neriani.  ]  In  fr(onte) 
p(edes)  c(entnm). 
Henzen,  5730. 

4735.  X  4852.  Ciill(ores)  Jovis  Cae(lestis)  :  |  C(aius)  ...  alus 
Justiis,  1  C(aiiis)  Balbiiis  Speratus,  |  ...  Venalranus  Dio[glen[e]s, 
I  ...clius  Cest...  Il  C(aiiis)  Distiibuaniis  Januari[u]s,  |  ..  Clodius 
Primi[g]en[iliis,  |  ....  Adjectus,  |  ...  Seciindiis,  |  ....anus  fP]ri- 
mi[g]en[iiijs,  |  ....  Snccessiis  |  .  .iiis  Anti[g]onus,  |  ...vi  iinat... 
1  ...  Fontanus,  |  ...  Saturnins,  |  ....  Respectus  ...  |  ...  Ennius 
Verus.  I 

Henzen,  o618. 

1736.  X  4853.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  [Cjullores  | 
[cjollegi  I  Prome(n)s(ium). 

Orelli,  2808. 

1737.  4854.  D(is)  M(anibus)  s(acrum).  |  Cultoribus  |  Sa- 
turni.  I  In  agr{o)  p(edes)  ...  |  in  fr(onle)  p(edes)... 

Mur.,  181,  2. 

1738.  X  4855.  Cu!torib(us)  |  l'abrorum  |  locus  d(alus)  |  a 
M(arco)  Fulvio  |  Marcello. 

Mur.,  182,  3. 

1739.  X  4856.  (iramis  caractères. 
Collegio  I  familiac  |  publicae. 

IIknzen,  6263,  Voy.  Halkin,  Esclaves  publics  chez  les  Romains,  pp.  202-213. 

1740    X  4865 [Quinlil]iaui  |  [pro  cjus  me]rilis  et 

obs('j[(|uis,  colle]gia  urbis  Vona||f'ranae]...  Quintiliano,  l[rectori 
SJamnitico,  paJKlrouo  oplim]o  et  oxamina|[tori  aequisjsimo, 
staluam  [loco  publijco  posilam  ob  |  ...  [atqjiie  tlierin[asj... 

1741.   X  4907.   C(aius)  Manilius   Fortis,  |  Auguslalis,    ) 
patronus  eolleg(ii),  |  et  Luculana  Species.  ] 
Luculana  Species  est  encore  nommée  X  5010. 


LATIUM    ADJECTUM.  45o 


II.  LATIUM  ADJECTUM. 


I.  AiiuiM  (Alina).  C,  X,  p.  499. 

Cultores  Isidi>. 

1742.  X  5049.  Cii[ltloriim  |  Isidis.  [ 

2.   Caninutai  (S.   Germano).   C,  X,   p.  o09. 

Collegium  fabnim  ([uibus  ex  s.  G.  coire  licet,  X  519.S. 
Collegium  aeneatoniiii,  en  l'an  200,  X  5173. 

1743.  X   5173.    Grande  base;  beaux  caractères. 
Imp(eralori)  Caesari  |  L(neio)  Septimio  Se|vero  Pio  Pcrjtinaci 

Aug^tislo)  I  Arab(ico)  Adial)(enic'o)  Par((liico)  ||  max(imo),  pont(i- 

fici)  max(imo),  |  Irib(iiiiicia)  pol(eslale)  VIII,  imp(eratori)  |  XI, 

co(n)s(iili)  bi.s,  p(alri)  p(atria'),  |  collegium  |  aenealor(tim).  ] 

OuEi.Li,  40."i9. 

En  l'an  200.  —  Sur  le.s  aenealores  ou  aeneali,  voyez  Elude  liist.,  l,  p.  519 
et  II,  1).  145. 

1744.  X5198.  I5ase. 

L(ucio)  Lu(  cio  U(tiri)  t'(ilio)  l'alialina)  |  Ummidio  Sp|ciindo, 
deciir(ioni),  |  Liiici;  Liicci  L(iici)  f(ili)  Ter(elina)  j  Hiberi, 
(duiim)viii  ||  itor(iiin)  (|(uin){i(iiennalis) ,  palron(i)  |  col(oniae) 
alumno,  |  collegiiiin  falbrnm  c|iiib(iis)  ex  s(enaliis)  c(onsiillo)  | 
coire  licet.  |  L(ociis)  d(aliis)  d(ecreto)  d(eciirioniini). 
Orklli,  2797. 

3.  .^fguintitn  (Aquino).  C,  X,  p.  530. 

Palronu.s  collegii  aeiiialoruji,  X  .5415.  " 

Lnca  sépulture  cuitoruni  llerculis  Victoris,  X  "ioSO. 

174o.  X  5386.  Bons  caractères. 

Uoca  I  sopnUiire  |  cidtoriim  |  Herculis  I  Victoris  |!  in  l'iindo 
I  Domitiauo.  |  In  rr(onte)  p(e(les)  CXX,  |  in  agrjo)  p(edes)  LV.  [ 
M(arci)  Animisii  j|  Priscus  j  Priscianus  |  donaveruiU. 


456  c.  I.  L.,  VOL.  X. 

4746.  X  5415.  D(is)  M(anibus).  |  C(ai)  Juli  Euphrosii,  ]  qui 
fuit  aed(ilis),  (duum)vir  Aq[ui]|ni,  item  patr(onus)  colleg(ii)  | 
[ae]iiiatorum,  |  Caerellia  Phoebe  c[o]|jugi  pientissimo  [a]|man- 
lissimo  [f(ecii)];  |  cum  qua  vixi[t]  |  annis  XXIII  |  dieb(us)  XI. 

Sur  les  aeneatores,  \oy.  ci-dessus,  X  5173. 

4.  FahÈ*aie»'ia  reius  (Ceccano).  C,  p.  552. 

Cultores  antistes  (=  anlistites)  deae  Cereris,  X  56.o-i. 

patronus  eorum. 
Cultores  Herculis  Kabraterni  veteres,  X  5G47. 

p(atroni  ?)  eorum  duo. 
Juvenes  Herculani,  X  .5657. 

patronus  eorum. 

1747,  X  5647.  Caractères  peu  élégants. 

Cultores  Hercullis  |  Fabraferni  veteres,  |  cur(ante)  C(aio) 
Vetlio  Clémente  p(atrono)?  |  loc(o)  d(ato)  ab  C(aio)  Titio  Decimo 
p(atrono?). 

Orelli,  102. 

1748.  X  5654.  ...  Fl(avio)  C^aii)  l'(ilio)  Procnleiano,  quin- 
q(uennalicio?)  |  viro  m(uni(  ipii)  F(abrateriae)  v(eteris),  cur(atori) 
kal(endarii)  novi,  curfatori)  Formiianorum?),  |  omnibus  mune- 
ribtis  roi  p(nbli(a(')  porCiincto,  avo  |  C(ai)  Molli  Fl(avi)  Procu- 
leiani  p(alroni)  ni(tiui(ipii),  cujus  nomine  |  (sestertium)  XXV 
m(ilia)  n(iimmum)  ord(ini)  dec(urionum)  et  populo  donavif,  || 
ut  diae  natalis  ojiis  XII  kalondas)  Jan(iiarias)  omnibus  an]nis 
sportnle  dividantur.  Huic  pro  m[e]rita  sua  cultores  autistes 
(=  antistites)  deae  Cereri[s]  pat(rono)  suo  |  slatuam  posuerunt, 
qiieius  (=  cujus)  ob  [de](iicati|onem  sing(ulos)  pavit  et  ded[it 
ei]s  discim||bentibus  (sestertios)  L  n(ummos)  et  donavit  culto- 
ri|bus  s(upra)  s(criptis  sestertium)  IIII  m(ilia)  n(ummum),  ut 
[e]x  usuris  ejus  summe  j  oiiinil)us  annis  X  l<al(endas)  Jan(uarias) 
nata[l]e  ejus  sporlule  (livi(lant(nrj.  Qnod  [si  (l]iae  (?)  s(iq)ra) 
[s(cripta)]  divise  non  |  fucrint,  tune  ea  quan[litas  ad  rem  p(ubli- 
cam)  pertinebil?].  |  IVublice)  d(ccurionum)  d(ecreto). 

Lecture  de  Tu.  M. 

4749.  X  5657.  ...  Septimio  L(ucii)  f(ilio)  Tro(mentina) 


LATIUM    ADJECTUM.  457 

Herm[eti?  |  I]IIIvir(o)  q(nin)q(uenn:ili).   |):it(rono)  niiin(icipii) 

Fabra[t(eriae)]  |  vet(eris),  ciirul(ori)  k(;iltMi  !aiii)  arc(a)e  decii- 

r(ionum?),  omlnibus  honor[i]biis  et  iiumoribii[s  ]  pjerfimcto, 

jnvenes  Herculan[i  ||  djigiiissimo  p[al(roiio)]  ob  inerila  cjus  [e] 

collato  pos[u]erunt.  Ob  ciijii[s  |  rljodicationo  si[n]g(uns)  dis- 

cunben[t(ibus)  |  dédit]  (sesterlios  binos)  el(l[o]na\it  eis  (sesler- 

liiim   duo)  [m(ilia)  n(uminiim)],  jj  ut  e[x]  nsiiiis  eo[r(i]m  die 

natali  |  [e]jus  Vnon(as)  Mai(as)  [ojmnib'is  annis  [sjportiilae  divi- 

d[ant]ur  jiivenibiis.  |  L(ocus)  d(a(iis)  d(eciTlo)  [^(eciirionnm)]. 

Lecture  de  Tu.  M.  —  Henzen,  7061.  Les  jiicc/ies  Herculani  sont  voués  au 
culte  d'Hercule.  Voy.  H.  Demoulin,  Musée  belge,  1,  p,  "202.  et  a  pail,  p   27. 

5.  Rocca  dWrce.  C,  X.,  j).  535. 

Collegium  venatoruni  sacerdotum  Deanae  iustri  lll,  X  .%"!. 
Gai  nostri(C.  Julii  Soterichi)  liberti,  ibid. 

1750.  X  5671.  Trouvée  sur  la  voie  latine.  Lecture  Tu.  M. 

D(is)    M(anibiis).  |   C(yio)   Julio  Sojlericho    f'(ilio),  |  G(ai) 

n(ostri)  nb(erli)   ol  |  colleg(ium)  venjialor(um)  sacer(dotum)  | 

Dean[e]  [  histri  (terfii). 

Les  venatores,  chasseurs  du  cirque,  sont  naturellement  voués  au  culte  de 
Diane.  Étude  hist.,  ï,  p.  198,  3.  20-4,  4.  Sur  sacerdotes  Dianae,  cfr.  IX 
2336  (X»  lo22).  Soterichus  est  enterré  par  les  affranchis  de  C.  Julius  Sote- 
richus  et  par  le  collège.  Tii  51.  fp.  .>jO,  notice  sur  Arpinum)  pense  que  ce  col- 
legmin  venatorum  est  un  collège  domestique. —  Tr.  Schiess,  note  44,  lit  : 
C(aio)  Julio  Sotericlio  filio,  Giai)  n(oslri)  Uiberto),  et  collegiji)  venalor{um) 
sacer(doti)  Dean[c]  Iustri  (tertii). 

6.  S«t*«K  (Sora).  C,  X,  p.  f60. 

Cultores  Silvani. 

1751.  X  5709.  Sous  une  aedicula,  dans  laquelle  était  placée  une 
statue. 

Cultores  |  Silvani,  |  etir(ante)  |  M(ar(o)  Albio  [Hjiero. 

Sous  une  autre  aedicula  semblable,  on  lit  l'inscription  suivante  (X  5710)  : 
L(ucius)  Sahidius  M  arci)  f(ilius)  Mor.  d(onum)  d(ediL).  Voy.  Notizie  degli 
Scavi,  1879,  p.  119. 


(;.    1.    L.,    VOL.    X. 

7.    VeÊ^utae  (Veroli).  C,  X,  p.  565. 

Dendrophori,  en  197,  X  .579G. 

Jiivenes  on  juvenalia,  N'^  1752. 

1752.  X  5796.  Sur  le  côté  :  Dedicata  kal(endis)  Jiin(iis),  j 
Lalerano  et  |  Riifino  co(n)s(iilibiis).  |  Ob  cnjtis  de(Iicali|one(m) 
deflit  deciir(ionihiis)  el  ||  (se)vir(is)  el  Aiigus(talibiis)  (dena- 
rios)  IIII,  ]  (len(lroplior(is)  (denarios)  ll[,  adjecjfo  pano  el  vino, 
popii|lo  (denarios)  I,  curante  Urgiijlanio  Secundo. 

Sur  la  face  :  L(ucio)  Alfio  L(ucii)  ("(ilio)  Cor(nelia)  j  Valen- 
lino,  (duum)vir(o  iterum)  f|(uin)q(iuMinali),  p(alrono)  m(uniei- 
pii)  V(erulani),  |  ciiral(ori)  rei  p(ubli(a(')  ('ol(oniae)  |  Casina- 
tium  et  I  palrono,  ordo  seviralium  cl  |  Âugtistalium  ob  |  mérita 
ejds.  I  L(ociis)  d(atus)  d(ecrelo)  d(<;curionnm). 

Me.nzicn,  7101.  Consuls  de  Vun  197. 

1758.  Musée  IJei.c.e,  189!),  11!,  p.  190  (II.  Demouun),  d'apivs  II-.stovtsev. 
Revue  nurnisnintiquc,  1898.  Sur  une  tessère  de  plomb. 

Au  droit  :  Juven(es)  ou  Juven(alia). 

Au  revers  :  Verii(lani)  ou  Veru(lana).  Porc  courant,  à  droite. 
Voyez  H.  Demoui.ik,  Musée  Belge,  1,  |t.  M 7. 

8.  Anagttia  (Anagni).   C,  X,   p.   584. 

Collegium  caplalonini,  soms  Marc  Aurcle  el  Vérus  (?',  X  "^917. 

patronus  cjus. 
Collegius  juvenum,  X  .5928;  juventus  Anina  (.sic),  X  5919. 

patronus  (collegii  juvenum),  X  5928, 

sacerdos  juventutis  Aninae,  X  .^919. 

liisus  juvenum,  X  ,5928. 
[Cultorcs]  Jovis  Slatoris,  X  .590.4. 
Decuria  lidoria  iiopulnris  denuntiatoruni.  sous  Marc  Aurèle  et  Vérus  ('!), 

X  5917. 
(Decuria)  geruloruni,  ibid. 

1754.  X  5904    [C(aiti.s)  ValliM-ins  pr [aedem  |  JoUis 

Statoris  .  .  |  sua  pecunia  falciendain ,  cur(avit)l  |  et  locum 
perm[issu  Valeri]|ae  C(ai)  f(iliae)  Curtilia[nae]  ||  patronae 
s|anctissimae|  |  precario,  [in  (pio  eultores]  |  vesce[rentur,  impe- 
travil]. 


LATIUM    ADJECTUM.  459 

Henzen,  B.  d.  1.,  1866,  p.  1 17.  Precario,  vny.  Etude  hist.,  II,  p.  451.  Pour 
la  fin,  comparez  X  6483  (N»  1764). 

4755.  X  5917.  Base  de  marbre. 

Euhodi.  I  M(arco)  Aiircl(io)  Sabiniano  |  Aiii,'(iistoriim  diio- 
riim)  lib(erto),  palrono  i  civitatis  Anagnino:  (uni).  ]  item(|(iic) 
collegi  caplaloj|rum,  dociiiiali  deciiriae  j  lidoriac  popularis 
dennnlialorum  I  ilem(|(uo)  yoruloniin  std  cl  decemviralis ,  | 
s(enatiis)  p(opiilus)t|(iie)  A(nagnimis)  crga  amorom  patriae  |  el 
civium  quod  tliermas  longa  inciiria  [j  negleclas  sua  peciinia 
restituerit,  |  slatuam  ex  leg(alis)  suis  ponon(l(ani)  censiio- 
r(unl)  ;  |  ob  ciijus  dedic(alionem)  dedil  decnr(ioiii!)iis  deiia- 
rios  qninos),  sexv(iris  |  denarios  binos)  ,  popido  (denarios 
singulos)  et  epul(um)  suiric(iens). 

Henzen,  7190.  Wilm.,  686   Dessau,  1909. 

Ligne  .5  item{que),  plutôt  que  item  qiuaestori),  comme  itemq'ue)  gendorum. 

Sabinianus,  patron  d'Anagnia  et  de  collège,  était  atTrauciii  de  Marc  Aurèle 
et  de  Vérus.  C'est  peut-être  le  seul  affranchi  qui  soit  patron  d'une  ville.  Le 
Sénat  et  le  peuple  d'Anagnia  élevèrent  en  même  temps  une  statue  a  sa  lille.  la 
fameuse  Marcia,  maitresse  de  Commode  (Dio,  72,  4,  2:2.  Vita  Comm.,  8,  11.  17. 
Vita  Pert.,  5).  Nous  avons  conservé  l'inscription  (X  5918),  où  ex  legatis  et 
epulum  sufpciens  sont  en  toutes  lettres.  Sur  ces  statues  élevées  en  même 
temps  a  deux  époux  ou  parents  par  le  même  collège,  voy.  IX  4894  note. 

Sur  la  decuria  lictoria  popularis  denuntialorum,  voy.  ïii.  M.,  Staatsr.,  l~ 
pp.  340  et  276;  F,  pp  ,356  et  392  C.  I.  L.,  YI  1869*:  decuriali  demrijiae) 
lictor{iae)  popularis  denunliator{um  decem)primo.  N'otizie,  1891,  p,  34  (Des- 
sau, 1917)  :  D.  M.  I  Ti.  Claiidi  Hijlli  \  lictoris  popularis;  v{i.rit)  aînnis) 
XXni,  etc.  X  515  =  X"  1639  (;i  Amaltia)  :  socii  lictores  populares  denimtia- 
tores  Puteolani.  C'étaient  des  appariteurs  des  vicomagislii,  t[ui  annon(;aient 
les  jeux  {ludicrum  denuntiare  !Liv.,  35,  32,  8). 

Sur  les  geruli  ou  decuria  gerulorum,  voy.  Tu.  M  ,  Staatsr.,  I-  p.  352; 
P  p.  366,  et  ci-dessus,  p.  328  (à  Rome).  K.ubel,  1082.  (VI  9438  =  X»  1035, 
lisez  :  gerulis  pedes  très  cum  dodrante  =  3  '/,,) 

\im.  X  5919.  Ti(berio)  Cl(aiidio)  Ti(berii)  fil(io)  Piib(li- 
lia)  Crescenlia;no,  p(alrono)  m(iinicipii) ,  (i((iin)(|(iiennali) , 
praet(ori),  <j(uaestori)  bis,  sacerldoti  jiivent(iilis)  Aniiiae, 
(sic)  s(enaliis)  p(opuIus)q(ue)  A(nagniniis)  |  amantissimo  siii 
ac  praes|tantissimo,  ob  nimiani  ejiis  ||  erga  municipes  palriam- 
que  ad|fectioneni,  quod  is  in  honolribus  enixe  adqiie  inpens- 
sime  (sic)  \  in  omnibus  patriae  suae  lar|giter  functus  sit, 
dignissimo  pa]lrono  poni  ccnsuerunt.  |  [L(ocus)]  d(atus) 
d(ecreto)  d(ecurionum). 


460  C.    I.    L.,    VOL.    X. 

Grut.,  389,  .").  L.  S),  au  lieu  de  :  in  omnibus,  il  aurait  fallu  injunctionibus 
omnibus  ou  quelque  chose  de  semblable.  [Th.  M.] 

IT.iT.  X  5928.  P(iiblio)  Vegollio  P(iiblii)  f(ilio)  Pnl)(lilia) 
Primo,  I  e(i(iiiti)  r(omano),  (diuim)vir(o),  q(iiaeslori)  alim(en- 
loriim),  cur(atori)  pec(uniae)  |  annon(ariae),  (|(uaeslori)  aera- 
r(ii)  arcae  |)u|b(licae),  ciir(arlori)  r(ei)  p(tiblicac)  Trehanorum, 
ex|semplis  miinif[ir]enliae  sna||e  optime  meren[ti],  collegiiis 
j|iiveniim  palrono  dignissimo.  \  ob  ronovalam  (sic)  ab  co  hisus 
jiiveîniim,  qiiori  vcliislate  tomporiiin  ;  bipral  obMtoratiim;  ob 
qiiam  lion||oris  liujus  oblafioncm  die  nalajlis  siii  cidom  colh^- 
gio  V  kal(endas)  Oc((obres).  Uinscription  est  resiée,  incomplète. 

9.  Signta  (Segni)  C,  X,   p.  591. 

Collegium  dendroforuni  SiiininoiMim,  X  5968. 
patronus  et  recfor  ejus  (iuin(|neiinalis. 

1738.  X  5968.  T(ilo)  Julio  Eiiticlioli.  palr()n(o)  |  et  rcc- 
tori  collpg(ii)  |  dend(roforiim)  Signfinornm)  r|(iiin)q(iionnnali), 
ob  I  pliira  sepiiis  benejficia  et  miinificenlfiam)  ||  largilionesqiio. 
(ju(a)e  circa  collegiiim  sii]iim  ex(li)ibuerit,  dignis]simo  ex  aerc 
(;olla|to  statiiani  tollp||giiim  dendrofor(iim)  |  posneniiit  ;  cdjiis 
de|dic(alione)  sing(iilis  seslertios)  XXXII  cl  opiibim  |  ded(il). 

10.  MinttMrttac  (près  (]c   Traetlo).   (j.,  X,   [>.  5!t"'. 

Leiberteini  (Sullae  dictatoris),  a.  u.  c.  6731-675. 

1759.  X  6007  =  I  585  =-  VI  1298.  (irandc  base  carrée. 

L(ucio)  Cornelio  L((ici)  f(ilio)  |  Sullae  Feleici  |  diclalori  | 

leiberteini. 

Dkssai',  871.  —  Le  dictateur  (a.  u.  c.  072-5)  Svlla  aflraiicliit  lOOOO  esclaves 
publics  qui  prirent  le  nom  de  Cornelii  (.\i>i'ian.,  b.  c,  100  et  104);  ils  for- 
mèrent un  collège  dont  Cicéron  parle  en  ()89  =  6o  (Cic  ,  in  Pison.,  IV,  8  : 
Cornélius  vero  Ha  multos  ut  jnm  coUcçjiitm  consiitutum  sit.  Asc.on  ,  in  Corn  , 
p.  06,  edd.  KiKssi.iN(;  et  Schoeli.)  connue  dune  chose  récente  Tii.  M.  (C,  1  585) 
pense  qu'il  s'agit  ici  de  ce  collège.  Etude  hisl.,  I,  pp.  49,  H.  91,  1.  9:2.  107. 
L.  Halkin,  Esclaves  publics,  p.  128. 


LATICM   ADJECTUM.  461 

11.  FnfÈniae  (Formia).  C,  X,  p.  602. 

Ordo  regalium,  X  6094. 

Magister  quinqueannalis  interrexs  collegii  incerti,  X  G071. 
collegii  decretu  (sic). 

1760.  X6071.  Autel. 

L(ucius)  Fufius  L(ucii)  l(ibertiis)  |  Alexsaiuler,  |  riiagissier  | 

quinqueannalis  I  interrexs,   Fontano  ||  de  sii;i  peciiiiia  |  ara 

pos(u)it  lib(ens)  m(erito),  |  collegiii  decretu  (sic). 

On  trouve  une  dédicace  Fontano  et  Fontanae  (Il  130).  —  Les  lignes  7  et  8 
ont  été  ajoutées  après  coup  en  mauvais  caractères  Sur  interrexs,  voy.  Élude 
hist.,  I,  pp.  403-4. 

1761.  X  6094.  Cippe. 

L(ucio)  Varronio  L(ucii)  f(ilio)  |  Pal(atina)  Capitoni,  |  scribae 
aedilic(io),  |  accenso  velato,  |  (dunm)viro  |  quinquen(nali) ,  || 
curalori  aquarura,  |  palrono  coloniae,  |  ordo  regalium;  |  quo- 
rum honore  |  contentus  sua  pecun(ia)  |  posuit.  L(ocus)  d(atus) 
d(ecreto)  d(ecurionum). 

Orelli,  3884.  Ordo  regalium  est  peut-être  un  collège  des  clients,  comme 
les  cuUores  statuarum  et  clipeorum  L.  Abidli  Dextri  (IX  2654,  ci-dessus)  ;  un 
sait  que  les  clients  appelaient  leur  patron  rex,  et  ordo  est  souvent  synonyme 
de  collège.  LTh.  M.] 

12.   Vttt't^acina  (Terracina).  C,  X,  p.  628. 

Liberti  et  offlciales  Tarracinensium. 

176-2.  X  6332.  D(is)  M(anibus).  |  Proculo  rei  |  publiée 
(serve),  libe[r]lti  et  offîcialles  Tar[ra]cin||ensium  f(ecerunl). 

13.  Setia  (SezzeJ.  C,  X,  p.  640. 

[Collegium]  jubenum. 

1763.  X  6465.  Eros  vivas.  |   G(aio)  Oppio  C(aii)  t'(ilio) 

PONI  POMjIVS  ......  I  PLEN fcollegium]  |  juben[u]m  oh 

exiniiu[m]  ||  amorem  ejus  mereiilti  p(alrono)  c(oloniae)  S[el(i- 
nae)].  Ob  quem  |  (lion{orem),  quod  in]  statuam  |  conlulerunl. 
dona|vit  (sestertium)  IIII  m(ilia)  n(uninium) ,  quam  sum||niam 


462  c.  I.  L..  VOL.  X. 

ila  donata(m)  hal)e|b(iinl),  [iijt  per(petiio?)  annis  sing(ulis)  die  | 
natali  ipsiiis  ex  usiiris  |  sunima[e]  s(upra)  s(criptae)  sporlulas  ] 
prosentib(iis)  Jividant,  e^l|  ||  dec(iirionil)iis)  ob  (|iiam  (il  fau- 
drait :  eam)  ded(icationem)  omni  bus  divisil  .  AVI  ..  ADIEC- 
TIS|...AC... 
Sur  le  côté  gauche  :  Dextro  loco. 

Lecture  de  Tu.  M.  —  L.  11-1^,  on  lit  :  liabebit;  si  l'on  maint  ienl  ce  mot,  il 
faut  suppléer  :  coUegium,  lit. 

14.  tJiubfne  (près  de  CislernaK   C,  X,  p.  642. 

Cultores  Jovis  Axorani,  sous  Hadrien,  X  G-483. 

Spira  Ulubraiia,  X  G510. 

Magisler  Capitolinorum.  mag.  Luperconmi,  X  6-488. 

1764.  X  6483.  Pro  salule  et  red[itu]  |  Imp(eratoris)  Cae- 

s(aris)  Trajani  Ha(lri[aniJ,  |  Geminia  Myrtis  cum  Anici[a  Prisea 

l"(ilia)]  I  aedem  cnltoribns  Jovis  Axofrani  (led(il)],  j  ut  in  niemo- 

riam  Anici  Prisci  c[onjugis]  ||  sui  in  ea  semper  epulentur. 

Auxur  était  le  nom  volscpie  de  Tarracina.  On  trouve  un  Ti.  Claudius  Axo- 
ranus  (X  BBiU,  11,  19j  et  Juppiler  Anxurus  dans  VniC,  Aen.,  7,  799.  Vov. 
Th.  m.,  c,  X,  p.  623. 

nOo.  X  6488  =  I  805.  Grands  et  beaux  caractères. 
Clesipus  (ieganins,  ]  mag(ister)  Capi[t(olinorum)],  mag(ister) 
Lnper('(ornm),  viattor)  Ir(ibunicius). 

1766.  X  6510.  Trouvée  à  Cora. 

I.ibcro  Palri,  |  S|)ii'a  Uhd^rana  |  d(e)  s(ua)  p(ecunia)  f(ecit). 
Sur  spira,  voy.  ci-dessus,  p.  îUH,  et  N"  6i0  note, 

15,  Cai'a  (Cori).  C,  X,  p.  645. 

Maag(istrei)  Mentis  (leceiii,  X  6.')UJ, 
Mag(istri)  X  [Mentis  l)o|nae  servi,  X  6.'ili. 
Magistri  Mentis  hberliiii,  X  d.'il^. 
Maglstra  (Matris  Matulae),  X  6:ill. 

1767.  X  6511  C(Mvaiia  S(piirii)  t(ilia)  Fortunata,  |  inagi- 
stra,  I  Mairi  Mahiku;  |  (lionum)  d(e(lit). 

1768.  X  6512.  Magistri  Menl(is)  |  signum  danl  :  |  Furius 


I-ATH'M    AD.TFXTUM.  463 

S.  r.  Vir.,  1  Qinintus)  Vibius  U(uinli)  l(iberttis)  Sabb.,  |  Pollius 
L(uci)  l(ibertus)  Hilar(us),  !|  [E]ro[s?]  Pubbi(i),  L(ucius)  Pujbli- 
lius  Pompon(iiis)  I  bidos  scaenicos  fecer(unt),  |  Lociis  ex  sfena- 
!iis)  c(onsii]to)  datiis. 

i769.  X  6513.  Maag(istri)  Ment(is)  dant  decem  t(ituUim?)  i 
que  consliluer(e).  |  3  .  L  •  M  •  F  •  H 

1770.  X  6514  =  I  1156.  Fragmenl. 

[Menlei  bojnae.  Serveis  (=  servi)  conlul(eriint  sesterliiim)  |  ... 
MMMLV,   mag'jslri   decem)   ...    ded(eriint   seslertiuml   V    :    | 

(I)  ...  us  Saleivi  P(ubb)  s(ervos) ,  leiber  coeravit;)  (2)   ; 

(3)  Timolheus  Poplili  {il  faudrait  :  Popliborum)  L(uci)  M(arci) 

s(ervos);  (i)  AnliJl[ocus]  ...;  (o)  ...  us  pop[uli)  s(ervos),  leiber 

coeravit;  |  (6) ;  (7j  Petro  Furi  L(uci)  s(ervos)  ;  (8)  Ra?  Fiiri 

(il  faudrait  :  Furiorum)  L(uci)  P(ubli)  G(ai)  s(ervos);  {  (9)  ....  ; 
(lO)  Antiochus  Utili  Gn(aei)  s(ervos),  leiber  coeravit. 

Voyez  le  N"  précédent  :  ce  sont  les  mêmes  dix  magistri. 

16.    Veliit'ae  (Velletri).  C,  X,  p.  Cnyl. 

Coiilegium  fabrum  tignuariorum,  X  6o8.j. 
magister  quiuqueniialis  ejiis  luslri.... 
Curator  lusiis  juvenum,  X  655.5;  voy.  la  note. 
Cultores  {?),  X  6560. 

1771.  X   6555.  Base  ronde. 

M(arcus)  Ofasius  |   Firmiis  Marus  |  Cornélius  Mari  f(ilius) 

Cbi(stumina)  Cossinus,  |  praefectus  fabrum,  |j  tribunus  mili- 

lum  I   leg(ionis)   XIIII    Gemin(ae)    Victric(is),    j  curator   hisus 

juven(um),  |  (duum)vir,  patronus  colon(iae),  |  Fortunis  Antiati- 

bus,  Il  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Orelli,  1740. —  On  connaît  trois  tessères  de  plomb,  provenant  de  Veiidae 
et  relatives  aux  juvenes.  Nous  les  donnons  d'après  Rostovtskw,  Rev.  Numis- 
matique, 1898,  pp.  272-282,  et  11.  Demollin,  Musée  IJelge,  III,  1899,  [t.  188  : 

1)  Au  droit  :  Municipi{hiis)  Veliteryiiis}  fel{iciter)  et  le  cliiffre  V.  Tèle  barbue 
Au  revers  :  Juvena  lia)  Velileryna)  /el{iciter).  Tête  juvénile. 

2)  Au  droit  :  Sodali{bus)  VelHer{nis)  fel(iciler).  Mercure. 
Au  revers  :  Gera{no)  cura{lorv  feli{citer).  Tête  de  femme. 

3j  Au  droit  :  Juven[alia)  Velileryna)  féliciter).  Tète  juvénile. 
Au  revers  :  Arun[lio)  Diyno  feli{citer).  Tête  juvénile. 


464  C.    I.    L.,    VOL.    X. 

177:2.  X  6560.  Base  ronde  sur  laquelle  on  voit  le  pied  d'un  homme. 
Peut-être  originaire  de  Rome, 

QC  .  CIVS  nlGepHORVS  HT  CVLT  VI. 
177.S.  X  6585,  Origine  via  Veliterna.  [Th.  M.], 
Varroniiis  Nicia,  |  mag(isler)quinq(ueniialis)conleg(i)fab[riini] 
I  lignuariorum  liist[ri  ...]:  |  vixit  ann(is)  XCIII, 
Dans  Vindex,  Tii.  M.  la  rattache  à  Ostie,  en  exprimant  toutefois  un  doute. 

17,  AtUiu»Èi  {Porto  d'Anzo).  C,  X,  p.  661. 

Collegium  fabrum,  X  0675.  6678  (?) 

curator  (?)  arkae  ejus. 
Amici  subaedianj,  inter  eos  numulariiis,  X  6099. 
■j'ribuni  sodales  (maison  impériale)^  X  6666. 
Collegium  vernaruni  Coesarum  Antiatium,  fondé  en  l'on  10,  fastes  de  37 

à  5i,X0038. 

[pro  magistratu]  ex  d(ecreto)  d(eciM-i()nnm)  allect(us)  IIS  M,  elc.  Voyez 

la  note. 

six  (deux  fois  quatre,  une  fois  sept)  maçiistri  par  an. 

veniarum  dies  feslus,  16  octobre. 
Cullures  8pei  Augustae,  X  60-45.  6082  (?). 

(|uinquennalis  eorum,  X  0045, 

(|uinqueiuialis  eorum  ?  perpetuus,  X  6682, 
Collefjiwn  incertum,  X  0079. 

magistri  duo. 

([uaestores  servi  duo. 

minisiri  servi  duo. 

aedem  ostia  e(  fastiis  lecerunt.  [lidem  ludos?]  primi  fecerunt. 

Fastes  des  deux  colf.èges  de  la  maison  impériale. 

1774.  X  6637  =  VI  8639,  Voyez  ci-dessus,  N"  964. 

1775.  X  6638  --  I,  p.  3-27  S(|.  Table  trouvée  à  Antium  en  1712, 

aujourd'hui  au  Capitole. 

Il  reste  des  fragments  de  trois  colonnes  :  ce  sont  les  fastes  des  années  37 
(I''<-'  colonne),  ;58  à  -42  (2'^  colonne»,  -45  a  51  (a«  colonne).  Il  y  avait  un  en-téte, 
dont  il  reste  VSA,  précédé  d'une  partie  de  la  lettre  15. 

Sous  ces  trois  colonnes,  il  y  a  six  colonnes  plus  serrées,  contenant  un  calen- 
drier de  juillet  il  décembre,  gravé  en  l'an  80-i  —  51,  Ce  calendrier  est  repro- 
duit dans  le  C,  I,  p.  295,  n"  15,  et  X,  pp,  06^5. 


LATIU.M    ÀDJECTUM.  463 

l""^    COLONNE. 

Sur  le  fragment  B  : 

II 

II 

Lycorei  f. 

-Il 

5 II 

II 

...:...      H 

II 

II 

10 II 

no  COS. 

Sur  le  fragment  C  : 

n 

in  hune  v.  '  . 

[annum    .     .      .    us  ut  esset  II  dec.    - 
[Cn.  Acerro']mo  C.  Pontio  ces.  p.  C.  37 

5     ...       II  a  suppellectila 

atriensis 
nius  atriensis 

...        !     !      !      !     nsis 
[pro  inag.]  ex  d.  d.  allect.  HS  M  atri(ensis). 
10     .     .     .       aeus  top(iarius) 

.     .     .       mnus  pedis(e)q.  Delp(hus)  (sic) 

.     .     .       grius  l(ib.)a  by(bliotheca) 

2^    COLONNE. 

Sur  le  fragment  B  : 

M.  Aq(u)ila  3[ulia)w\     ...  p.  C.  38 

P.   Nonio  Aspren[a<e] 

Epaphroditus  Chr[e5«.] 

Eros  Chitina 
5  Aphrodisius  Clutinat. 

Doi'us  atr(ien«is) 

C.  Caesare  Aug.  Germanico 
L.  Apronio  Caesiano  co[.'>*.]  p.  C.  39 

Anthus  top(iarius)  II 

30 


466 


C.    I.    L.,    VOL,    X. 


10  Tiro    atres(is) 

!  !  !  !     !  !  !  ! 

Onesimus  medic^us) 

Epaphroditus  Chrest,  Il 

Epaphroditus  Tertian(iis1 
15  pro  inagi.  ex  d.  d    HS  M  D 

Speratus  liber.  Marc. 
[C]  Caesare  Aiig.  Ge[rm  ] 

Delphus  Procu 

Sw  le  fragment  C  : 

[Fe]lix  [C.  C]aesar. 

mensor 
[e]x  d.  d.  pro  mag.  HS  MDG 
[Ti.  Cijaudius  Nessiis  II 
5     [Ti.  C/a]udiiis  Hermès 
antlms  atri[a]ri 
igus  Sestioninus 
[ex]  d.  d.  pro  mag    HS  MDG 
Primus  subvil(icus) 

10  Attalus  Fulvian.  fect(or) 

Ti.']  Claudio  Caesare  Aug. 
Caecina  Largo  cos. 
.     eo   !  !  !    6   :  !  !  !  !  !  ! 
[£'Jucratus  top(iarius) 
15  .     .     lio  atr(iensis) 

(hus  top(ianus) 
Salvius  Polit. 
Inge[nuus]  ?!!!!! 
Ti.  Claudi[o]  Caosaie  Aug.  cos 
20     L.   Vitellio  II 

Zelu[A-]  Aug.  linf<(iarius)]. 
Claud.  Atimetus  a  byb{liotheca) 
Lysimachus  aedit(uus)  vern;a)  Ant(iatinus) 
Princeps  tabella(rius) 
25  Tantalus  top(iarius) 

T.   Statilio  Tauro  P.  P<i[mpon]io  Secudo  cos,  (sic) 
Trypho  atr(iensis)  II 


p.  C.  40 


p.  C.  42 


p.  C.  43 


C.  44 


L\Tim    ADJECTLM. 


467 


Philetus  aeditus  Foitunarum  //// 
Chresimiis  a  byb'liotlieca)  I 
30  Félix  camp  I 

[A]gathopus  tec(tor)  I 

Venustus  spec(lariarius)      I 
Antipater  Aug.  1.  ex.  d    d.  HS  MDC. 


3^    COLONNE. 


Sur  le  fragment  A  : 

.     topiai[ius] 
librari[us] 
topiarius 
toiiiarius 
[fZ/d-Jpensator  pro 
.  [m];îgistrat[i<] 
,     [pjosuit  V 

us       .       .       , 


10 


15 


Sur  le  fragment  C  : 

Ti.  Julius  Grapti  f.  Nata 
Ti    Claudius  Romanus 

Bathyllus  ver(na)  Capr(ensis)  a  bybl(iotheca) 
Primus  Hillarian.  a  supel(lectile) 
Argaeus  gyber(nator)  Censorin(us) 
Secundus  tec(tor)  Euporian(us) 

Zora  atr(iensis) 

Sepunius  Clarus  ex  d.  d.  HS  MM 
Q    Veranio 
A    Pompeio  GiUo  cos. 

Helius  atr(iensis) 

Her[mes  ?Japid(arius) 

Ti.  [Claud.  C]hry.sao 

Ph\\[ippus]  pavimen(tarius) 

Saturninus  sphaer(ista). 

Gora  atren(sis) 


C.  Antistius  Vêtus 
M.  Suillio  NeruUino  cos. 
Myro  Aug.  1.  pictor 


(sic) 


p.  C.  49 


p.  C.  50 


4G8  c.  I.  L.,  VOL.  X. 

20  Félix  Aug.  1.  îus'ul. 

Antcros  tegiil(arius). 

Eupliemus  /  Allan    digpcn(sator) 

Januarius  pistor 

Apollonius  atr(iensis) 
25     Ti.  Claudio  Augiisfo  V  p.  C.  51 

Ser.  Cornelio  Orpliito  cos 

Njmpliiiis  D'-l  //  ian.  subvil^icus) 

Aga[«]bopus  On  //  m.  medic(us) 

///////  s  top[mr]i 
30  /////  ius  Alia  a  Corin(tliiis). 

////  [s]peclar(iarius)  II 

///  divae  Augustae  l.  med(icus) 

//  us  Fevon.  tliei'(marius). 

Henzen,  6ii.j. 

Vers  la  lin  de  la  république,  beaucoup  de  nobles  Romains  bâtirent  des  villas 
à  Antiuni.  Les  empereurs  de  la  gens  Jiilia  et  de  la  gens  Claudia  aimaient  aussi 
ce  séjour.  Depuis  Auguste,  les  liistoriens  .j)arlent  des  esclaves  impériaux  (pii  y 
résident  (SuET.,  .4 wg.,  58.  Tib.,  38.  STiiAr.o,  5,  3,  5,  p.  232).  Suétone  dit 
même  (Calig.,  8.  Cfr.  49)  que  Caligula  projeta  d'y  lixer  le  siège  de  l'empire. 

Les  esclaves  et  afl'rancliis  impériaux  d'Antium  formaient  un  collège  dont 
nous  avons  ici  les  fastes  gravés  en  l'an  51.  Ces  fastes  comprenaient  en  tout 
G  colonnes  (les  3  autres  au-dessus  de  janvier  à  juin);  connue  il  y  a  sept 
années  i)ar  colonne,  ils  commençaient  vers  l'an  10,  et  le  collège  fut  sans  doute 
fondé  cette  année-la. 

La  fête  du  collège  tombait  le  16'  jour  avant  les  kalendes  de  novembre 
(10  octobre),  oii  le  calendrier  porte  :  vernar(um)  dies  fest(us).  Cfr.  2^  col., 
fragm.  C,  23  :  Lysimachits,  acdU(uns)  vern(a)  A?il(iatinus).  Le  collège  fut  sans 
doute  institué  ce  jour-la. 

Il  y  a  six  magislri  par  an;  deux  fois  (en  l'an  38  et  en  l'an  43),  il  y  en  a 
quatre.  On  en  trouve  une  fois  sept  :  alors,  il  y  un  suffectus  ou  un  alleclus 
supra  numerum  (l'"  col.,  fragm.  C,  9).  A  cela  se  rapporte  peut-être  aussi  la 
sounue  de  1000,  \-K)0  ou  loOO  sesterces  payée  ex  decurionum  décréta  pro 
magislralu  (l^e  col.,  C,  9  :  [pro  mag  istratu)]  ex  diecrelo)  d{ecurionum) 
allcct  us)  IIS  M;  26  col  ,  B,  15  :  pro  )iHiqi{slralu)  ex  d[ecrelo)  d  ecurionuin) 
IIS  MD;  C,  3.  8.  33;  3«  col.,  A,  5-6;  C,  8). 

Voy.  Tn.  M.,  Corpus,  I,  p.  326,  Elude  hist.,  1,  pp.  233.  397,  3.  453.  Sur 
les  professions  des  esclaves  et  affrancliis,  voy.  Corpus,  X,  pp.  1122-3.  Com- 
parez le  collège  dont  il  est  question  ci-apres,  X  G679. 

17T().  X  6645.  (irande  taille  de  marbre  brisée. 

....(les  Aiig(usli)  libcrlus,  ..  |  (|iiin(incnnalis  |  ciillorum 
Spei  Aiigiistae,  |  ...  Aiigiistalis  |  [Spoji  Aiigiislae  (l(omim) 
t](edil). 


LATIUM    ADJECTUM.  469 

1777.  X  6666.   Eros  Aiig;usli)   l(ibcrtiis)  |  prociiralor  | 

CaeniJ[i]aniis  |  ciim  Marro)   Anlon[i]o  |  Qiiir  ina    Candido   | 

filio  suo  I  Irihtinis  sodal[i]hiis,  j  d(e("reto)  dfeciirionumj. 

'i  Tribiinos  intelltuo  ex  sorvitiis  doiuus  imperatoriae.  ^  Th.  M.  Voyez 
>'o  8-28,  note. 

1778.  X  6675.  Diis)  [.Mianibn.s)].  |  L  ncio)  Afinio  H..'.,  ( 
seviro  Aiigiis[tali ,  (uralori)?]  |  arkae  col'Jegii)  fabr[iim],  | 
L(ucius)  Afiniiis  proc[iirator],  ;  patri  opiimo. 

1779.  X  6678.  DU-dmo)  Jiin[io  D;pciinii  1  jberto  ]  ;  Anl[e]- 

r[oti],  I  seviro  |  coUeg  li)  [fabriim?]  |  ([ucsla   ...  ;   |  qui 

\[ixit  ann;is)]  |  XXXIIII.  |  Junia  Ap...  |  fratri. 

1780.  X  6679.  Table  de  marbre  ;  très  beaux  caractères. 

[C^aio)  Tilio]  M  arci)  fiilio)  Prociilo,  [L(iicio)  Seio]  P(ublii) 

fdlio)  Rullo  d[noviris     Miarciisi  Semproniiis]  Marna,  L(iicius} 

F(obius'i  Pirala  mag  istri  ,  Te  rpnus  Sei,    Eros  Norb'ani  fi(iiaes- 

•ores),  Xolhus  Sexstili,  Niccplior  ministr[i  aedem  |  lapide  qiia- 

djral(o)  et  oslia  el  fastiis  de  sua  peciin(ia)  f'ecer[iiiit.  [j  lidem 

bidos]  prim(i)  fecerfiinti.  Pteslitution  de  Tu.  M. 

Se  rapporte  à  un  collège  tel  que  X  6638.  Fasliis  pour  faslos.  Pline  (?jo, 
7,  u2)  dit  qu'un  affranchi  de  >"éron  donna  des  jeux  de  gladiateurs  à  Antium. 

1781.  X  6682.  Grande  table,  bons  caractères. 

...  [Trop]liinuis  (jiiinqùiennalis)  [cidlor(iimi  Spei  Aiig(uslae)?J 
perpétuas  fecit  |  [sibi]  et  \  ...plie  uxori  \  ...p  in  corpore  Âugus- 
tal  ium)  I  posleris(|ne  eoriim  ]  [liberlis  liberl]abus(i'ue)  poste- 
risq  uejeoriim.  ;H  oc  mfoninionluuii  lileredeni;]  n^onj  s(equitur). 

1782.  X  6699.  Petite  table  de  marbre. 

D(is)  M(anibusj.   |  Suro   miinulario,   |  amici   j  subaediani    ] 
fe)c(ejr(unt'. 
.Maiuccui,  Bull,  coi/t.,  1877.  p.  2.j7.  Cfr  y"  o[. 

PKOVLNCIA  SICILIA. 

1.  JivHsaÊtn  'Messinai.  C,  X,   p.   716. 

NaÛKXripoi. 

1783.  KAniEL,  -401.  Naû[K\fijPOi?  i'OXuuttiç 'TpepjBôXou  ]  et  12  autres 
noms,  ['A]q)pobiTai. 


470  C.    I.    L.,    VOL.    X. 

2.   Catina  (Catania).  C,  X,  p.  920. 

Fal)ii  navales  Calinonses,  XIV  oG-i  (Vo]i.  Ostic). 
Maniiorari  conviv(aje,  X  7039. 
.  .  .  niaci,  X  7021,  10. 

1784.  X  7024.  ...  niacis  suis  Juliiis  Patemus  sa[lutcm]. 
...  es  pertulissem  iit  se  liabercl  opiis  eor... 
...  ini  propit  ii  velitis  admittcre  ila  mecu[m]... 
...  o  vestro  in  eadem  cura  remanere  deberem  qu... 

5  ...  reficiendam  ciiravi  ciim  deinde  Calincnses 

...  quam  peciiniam  dare  jiiberelis  rescrips[i]  set  sli.. 
...  luimmos  subministralurum  idq.  ipsiim  etiam... 
...  m  dari  ipsis  jussisset  ut  ordine  siio  scribtura  fîeret 
...  ram  transiret  II  viii  consensu  paucorum  decurionum 
10  ...  oipium  cuni  erga  procuralorem  vestrum  inreverens  v 
...  darem  et  decr[e]ver[iinl] ...  te  curia  ageretur  ingressus 
petii  ut  (pialenus  neque  |  ...  iiiarenlur  ulq.  eu  ...  [magisjtra- 
tibus  noe  magistratus  vellonl  iu  ...  re  ordo  |  ...  nec  sola  haec 

erogata  s[untj |  ...e  HS  CCL  ni.  n.  sumnii[s] |  ... 

[ijmpedirontur  ego  dem[eo] |  ...  trecenloru[ni] |  ... 

[Aug]uslcun  opus  |   ...  ni  ex  pugn |  |    HS 

C  •  M  quae. 

Ce  sont  trois  fragments  d'une  grande  table. 

1785  X  7039.  D(is)  M(anibns)  s(acriim).  |  L(uci»s)  Arrius 
I  Seciindus  |  vix(il)  an(nis)  XVII;  ]  niarmorari  i|  conviv(a)e 
fecerunt. 

PUOVIXCIA  SARDINIA. 

1.  Surdiniae  in/erwris  re(j\o  orientalis. 

Martenscs. 

1786.  X  7858.  Colonne  trouvée  a  Serri. 

Numini  deo  |  Ilerculi  Mar|tenses  per  |  Juliuni  Principem)  | 

et  (duos)  FI(aYios)  Pompeios  rr(atres)  (1res). 

Ligne  ."i.  Lecture  de  Hf.nzin,  Il  d.  /.,  18,^8,  p.  -12.  L.  Tocco,  dans  le B.  d.  /., 
1867,  p.  170,  rapporte  les  Marlenses  à  un  village  appelé  aujourd'hui  Marlis, 


SICILIA.    SARDIMA. 


471 


mais  ce  village  est  loin  du  lieu  où  cette  inscr.  a  été  trouvée.  Cfr.  L.  IIai.kin, 
Les  collèges  de  vétérans,  dans  la  Rev.  de  l'Instr.  publ.  en  Belg.,  1896,  1"^  livr. 

2.   Co>*nns   (S.   Cattarina   de    Pitinnuri).  C. ,  X,  p.  823. 

Collegium  incertum,  du  III''  siècle. 

1787.  X  7917.  Fragment  presque  illisible.  Consuls  de  211  ou  de  2o9. 
Vers  la  tin,  on  lit  :  niuniticen[tia]  colle[gii]. 


3.   Tut't'is  KiibisotMia  (Porto  Torres).  C,  X,  p.  826. 

€om(mune?)  villa(ticorum?), 

1788.  X  7947.  Petite  table  de  marbre. 

Genio  |  villaes,  |  com{miine?)  |  villa(ticoriira?). 

Villaes  =  villae. 

4.  Lieu  incertain. 

1789.  X  8068,  3.  Poids,  en  pierre,  pesant  1000  grammes. 

III  I  Catapliis  Kibertus)  et  Limen  fiilius)  1  ibertis)  |  et  f(ami- 
liae)  d(onum)  d(ederunt). 

1790.  X  8068,  4.  Poids,  en  pierre,  pesant  1060  grammes. 

V  1  Puis  la  même  inscription. 

Les  noms  indiquent  que  c'est  la  familia  des  mancipes  qui  perçoivent  le  por- 
iorium.  Cfr  X  8067,  11  et  12  à  Herculaneum.  Trois  livres  pèsent  980  gr.,  et 
5  livres  valent  1610  gr.  Ces  deux  poids  se  trouvent  au  Musée  de  Cagliari. 

INSCRIPTIONS  INTERCALÉES. 


X  8007, 1 1  =  N»  10.J  i  '  X  81 12  =  N«  lOS.j 

1696 
1097 
1017 
1022 


8067,12 

lOoo 

8178 

8099 

1028 

8182 

8100 

1029 

83391 

8107 

1630 

8340b 

8108 

1631 

8109 

1632 

8110 

1633 

8111 

1634 

Ei'U.  EP.,  VIII 

268  = 

N» 

1624 

,-- 

269  = 

i62.j 

369  = 

1698 

473  = 

172.J 

Kaibel, 

717  = 

10o7 

830  = 

1699 

C.  I.  Gr.. 

5790  = 

1657 

58.j3  = 

1699 

Notizic,  1893 

p.  164 

= 

1724 

XP  PARTIE 


iEmilia.  Etruria.  Umbria. 

C.  I.  L.,  XI.  i?iscriplioncs  AemiUae  Elruriae  Umbriae  lalinae.  Ed.  Eto.  Bor" 
MAKS.  Pars  priiir,  Iiiscriptioncs  Aemiliae  cl  Etruriae  comprehendens,  1888. 


I.  REGIO  ITALIAE  VIII.  AEMILIA. 
\.  Haveattift  (RavennaJ.  C,  XI,  p.  1, 

Collegium  fabrum  nuinicipii  Ravennatis,  X[  124.  126.  1.32. 

decurioues  ejus.  XI  120. 

inagislri  ejus,  XI  120. 

deciiria  VII  (=  soplinia),  VIII  cjus,  XI  132. 

dccuriaXXVllI  ejus,  XI  120. 
CoUegiiiiu  centonarioi'iiin  iminicipii  Ravennatis,  XI  124.  133,  dec(uriarum?) 

XVII  (vo>jez  la  tiote),  XI  12.j  (au  //«  siècle). 

dpcurio  ejus  XI  133. 

dectirio  ejus  dec(uriae?)  XVII  (voyez  la  note),  XI  125. 
Patronus  collegim-nin  fabrum  el  ccntonarioriini,  XI  124. 
Convibhim  velcM'anoriim  sive  Martcnsiinu,  XI  130. 
^(aufae),  XI  135.  138. 
l'abcr  navalis,  XI  130. 

1791.  XI  124.  M(arco)  Aiir(elio)  Demetri[o]  [  Surapam- 
moni  ,  eq(uo)  Ipiib(lico)],  ]  aiigiiri  ,  dec(iirioni)  ni(iinicipii) 
R(avennalis),  pal[rono]  |  coll(egiorum)  t'abr(iim)  et  ccnt[ona- 
(riorum)]. 

Table  de  marbre,  fions  caractères. 

1792.  XI  125.  M(arriis)  Caosiiis  Eiilyclics,  |  dec(uno)  c(ol- 
legii)  (^[onloiiarioi'iim)  m(iini('ijVii)  K(avonnalis)  doc(uriae)  XVII,  | 
et  Tullia  Feriisa,  ]  conjiix  karissima,  |  vivi  sibi  posiier(unt);  || 
si  quis  anlo  hanc  arcam  qiiid  aliiid  posiicr(it)  vol  condider(it), 
I  dabit  fisco  Aiig(uslorum)  ii;ostroriini  diiorum  scslortium) 
XXX  (milia)  n(iimmiim). 


AEMILIA. 


473 


Gri't.,  534,  1.  On  peut  lire  aussi  :  dec(nrmrum)  XVII.  D(ir.mann  (XI,  p.  6> 
et  0.  HiRSUiiELD  iGall.  Stud.,  111,  p    15  (:251;,  note  3)  lisent  decuriae  XVII. 

1793.  XI  126.  Flaviae  Qùiinti)  fiiliae)  Saliilari,  (Oiijngi  | 
rarissimac,  L(iiciiis)  rubliciiis  Italiens,  dec(iirionaliljus)  orn(a- 
montis),  et  sihi  v(ivus)  p(osuit). 

Hic  collog(io)  raijrum  m(nnici|)ii)  R(avonnalis)  (sestertiiimy 
XXX  (milia)  n(iimnui)ni  vivus  dédit,  ex  quor(um)  ]  reditu  qiiod 
annis  decurionilj(ijs)  eolleg(ii)  fabriim  m(uncipii)  H(avennalis) 
in  aede  Nept(imi),  1  qiiam  ipse  extriixit,  die  Neplunaliorum 
praesentibns  sportul(ae)  (denarii)  bini  dividcrenliir,  |1  et  dec(ii- 
riae)  XXVlil  siiae  (denarii)  eenteni  qiiinqiiageni  quod  annis 
darenliir,  ut  ex  ea  siimnia,  sicut  j  solili  sunt,  arcam  Pidjlicio- 
riun  Flaviani  et  Ualici  (iliorum  et  arcam,  in  qna  posila  est 
Flavia  \  Sakilaris,  uxor  ejiis,  rosis  exornent  de  (denariis)  XXV, 
sacrificcnt(iue  ex  (denariis)  XIIS,  et  de  reliq(nis)  ibi  epidenliir.  | 

Ob  quani  nberalilatetn  colllegiiiin)  fabr(iMn)  niUinicipii)  llfa- 
vennatis)  inler  benemerilos  (piod  annis  rosas  Publiciis  snpi'a 
s(criptis)  j  et  Flaviae  Saiiilari  iix'ri  ejiis  mdlendas  ex  (denariis) 
XXV  saeriliciumque  faciiindnm  de  (denariis)  XIIS  ||  per  magis- 
tros  decrevit. 

Okut.,  460,  1.  IJoH-MANN  (X,  p  0)  fait  remarquer  que  le  coll.  fabrum  a  ici 
un  plus  grand  nombre  de  décuries  qu'ailleurs,  ce  qui  n'est  pas  étonnant  dans 
une  ville  oii  slationnait  la  Hotte  prétorienne. 

179i.  XI  133.  Marianae  Polycarpae  \  Cassiae  Cassianae  | 
...  Clandiiis  Piublii)  fdiiis  Cani;ilia)  .liistn(s)  |  conjngii)  sib(i) 
I  sanctissiinae  et  P(ublio)  Vario  |  Ariano  fratri  pienlissimo  || 
posiiit,  )  ob  nienioriani  |»alris  sni  de('(iiriae  se[)timae)  |  col- 
Jegi  fabr(nm)  m(iinici|)ii)  M(avennatis)  (seslerliiini  mille)  n((im- 
miim)  liberalilate  |  donavit,  sid)  liac  condicione  ni  |  qiiodannis 
rosas  ad  monmneninm  ei  '|  sparganl  et  ibi  epulenlnr  dnmiaxal 
in  I  Idiis  Jidias;  (piod  si  negl(;xerint,  tiinc  ad  (  dec(iiriam) 
(octavam)  ejusdein  colleg(ii)  pertinere  debebit  |  condicione 
supra  scri|)la. 

Grut.,  TΫ,  11.  Orei.li,  707. 

•179^5.  XI  133.  M(arcus)  Cocceius  M(arci)  r(ilius)  ]  Cam(ilia} 
Erolianus,   |  dec(urio)   col(legii)   ccnl(onariorum)   m(unicipii) 


474  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

R(avennalis),  sihi  ot  |  Valeriao  Beni£ïn(a)p,  conjiig(i)  |  incoin- 
p(arabili),  ciim  qiia  vix(il)  ann(os)  XX,  ||  viviis  pos(iiil). 
Gri't.,  ;193,  1. 

1796.  XI  135.  Face  d'un  sarcophage  orné  de  bas-reliefs. 

C(aio)  Didio  Concordiano;  |  v(ixil)  a(nnis)  VI,  ni(ensibiis) 
Vin,  d(ifthiis)  XX.  I 

C(aius)  Didiiis  Celer  n(aiita?)  et  Jiinia  |  Marcellina  parentes. 

1797.  XI  136.  Juliiis  Marlianus  |  sibi  vivo  posuit  et  |  con- 
jiigi  obsequentissimae  suae  |  Aeliae  Cassiae;  ]  si  qui  vero  post 
mortem  ||  nostram  eandem  arcam  |  aperire  voluerit,  inferet  ] 
convibio  veleranoriim  sive  I  Rlartensiiim  (denarios  ccntuni). 

Voy.  L.  Halkin,  Les  collèges  de  vétérans  (Rev.  de  l'Instr.  publ.  en  Belg., 
1896^  l'«  livr.). 

1798.  XI  138.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anibiis)  |  Jiiliae  Primae;  v(ixit)  a(nMis)  XI,  ni(ensi- 
biis)  un.  d(iebiis)  XVII.  | 

C(aiiis)  Jiilius  Crescens  n(aiita?)  |  filiae  carissimae. 

1799.  XI  139.  Grand  cippe  orné  de  bas-reliefs. 

P(iibliiis)  Longidieniis  P(iiblii)  f(iruis)  Cam(ilia),  |  faber 
navalis,  se  vivo  conslilliiit  et  Longidienae  P(iiblii)  l(iberlae) 
Slaclini. 

Plus  bas  :  P(iibliiis)  Longidieniis  P(ublii)  l(ibertiis)  Riifio,  | 
P(ubrms)  Longidieniis  P(iiblii)  l(iberlus)  PiladespoUis  fsicj  \ 
impensam  palrono  dcderuiit.  | 

P(iibliiis)  Longidiemis  |  P(iiblii)  l\iliiis)  ad  omis  |  properat. 

Cette  dernière  phrase  est  en  petits  caractères,  au-dessus  d'un  homme  occupé 
à  construire  un  navire  (faber  navalis). 

2.   Cof.  Auff.  Afiuiiituin  (Rimini).  C,  X,   p.  73. 

Collegimn  fabrum  centonariorum  dendrophonnu  urbium  juridicatus  ejus  (à 

un  juridicus  par  l<'laminiam  el  Umbriam),  XI  377. 
€ollcgia  fabr.  cent,  dendr.  coloniac  Ariminensis,  XI  0378  =  Grit.,  -i8-4,  9, 
Coilegia  l'abium  et  centonariorum,  XI  ;i79  ({in  du  II"  siècle),  -tOO.  4t8. 

l)atroiius  eorum. 


AEMILIA.  475 

Collegium  fabrum  splcndidissimae  civitatis  Ariminensium ,  en  l'an  169. 

XI  40o;  collegium  fabrum,  sous  JServa,  XI  386. 
Collegium  centonariorum,  XI  378  (fin  du  W  siècle).  SSo  (sous  NervaJ. 

patronus  ejiis,  XI  378. 
Sur  les  vicaai  vicorum  septem  agissant  avec  ces  collèges,  voyez  XI  377  note. 
>'egotiantes  vini  supernates  et  Ariminenses,  VI  1101  (plus  haut). 
Salinatores  civitatis  5Ienapiorura,  sous  Vesposien,  XI  390. 
Salinatores  civitatis  Morinorum,  XI  391. 
Collegium  incertum,  XI  381. 
Genius  coUegi  Ariminies,  XI  3.>j. 
Genius  Larum  horrei  Pupiani,  XI  3o7. 

•1800.  XI  355.  Gen(io)  |  collegi   I  Ariminies,  |  L(uciiis) 

Marins  |  Pegeus  jj  b(ene)  m(erenli)  d(oniini)  d(eclil). 

Orelli-Henzk.n,  1710  =  7187.  Sur  une  table  de  pierre  calcaire.  Faut-il  lire  : 
Ariminie(n]s(is)  ? 

1801.  XI  357.  Genio  Larum  |  liorrei  Pupiani,  ]  L(uciiis) 
Lepidius  Polilicus,  |  C(aius)  Pii|iius  Blasiiis  |  d(ederiinl). 

Grlt.,  1074,  lo.  Table  de  pierre. 

1802.  XI  377.  C(aio)  Cornelio  |  C(aii)  f(ilio)  Quirin(a)  \ 
Felici  Italo,  jiiri(I(iro)  pcr  Flaniin(iam)  cl  Umbri[am],  leg(alo)  1 
prov(inciap)  Acliaiae,  prael(ori),  |  [t]r(iljiino)  pl(eljis),  qiiars- 
t(ori)  prov(inciae)  Sicil(iao)  |  ,  patrono  coloniae ,  [  vicani 
\icornm  (soptem)  ot  |  co[ll]eg(ia)  rabr(iini)  cenl(onarioriim) 
dendr(oplionim)  ^j  urb(iiim)  jiiridicatns  ejiis,  ob  eximiam  [ 
raoderalionem  et  in  sierililate  |  annonae  laboriosam  erga  ipsos 
fidem  j  et  iiiHiisIriam,  ni  et  civibiis  anno[n(ae)]  |  siiperesset  et 
vicinis  civitali  ^biis  subvenereliir.  |  I  (ocns)  d(alus)  d(ecreto) 
d(ecurionnm). 

Grit.,  1093.  Orelu,  3177. 

Étude  hisl.,  1.  p.  olO.  —  La  po]nilalion  urbaine  d'Ariminum  était  divisée  en 
sept  vici  dont  quatre  noms  sont  coiuius.  La  désignation  vicani  vicorum  septem 
équivaut  à  plebs  urbana  ou  à  populus  (les  deux  expressions  se  ti'ouvent  en 
même  temps  :  XI  418  419,  et  Ton  dit  decurionibus  et  vicanis  vicorum  septem 
pour  decurionibus  et  plebi  :  XI  419)  Ces  vicam  vicorum  septem  .sont  joints 
aux  collèges  :  XI  377.  379.  418.  (5378  (Grit.,  484,  9).  Voy.  Bor.ii.\nk,  XI, 
pp.  76-77.  Étude  hist.,U.  p.  18."],  n.  3  (où  il  faut  lire  :  plèbe  urbaine).  Cfr.  X"  563. 

1803.  XI  378.  L(iicin)  Faesellio  |  L(ncii)  fdio  An(iensi)  | 
Sabiniano,  |  pro("(uratori)  l[m]p(eratoris)  Anton(ini)  Ang(usli) 
Pii  [pr]ov(inciae)  Pan(noniae)  bir(erioris),  ,  proc(Mratori)  (vice- 


476  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

simao)  [lie]r(e(Ii(aliiim  rogion(is)  |  Campan(iao)  Apii[I(iae)]  Ca- 
labr(iae).  ![f-](]iiopnb!(ico),  aiig(iiri),  (lr'iiiiii)vir(o),|(dimni)vir(o) 
quinq(iiennali),  [f]ln[m(ini)],  |  patron(o)  col(ioniae),  |  colle- 
g(iiim)  [c]onlon(arionim)  |  palron[o]  opl[im(o)]  c(l)  rarissim(o), 
I  lionor((')  accc[pl(o)"|,  impens(is)  remiss(is).  |  L(ociis)  d(aliis) 
d(ecrc{o)  d(eciirioniim). 
McR.,  700,  :5.  OfîEi.Li,  38:)ri 

1804.  XI  379.  Ciaio)  Faesellio  C(aii)  fdio  An(iensi)  j  R<j6oni 
eq(iio)  pubjico),  L(aiirenti)  L(avinati),  |  cm'(alori)  reipjublicae) 
Forodr(iieniinoriim),  pali-(ono)  col(oniae)  Arim(ini)  |  i(emq(up) 
vioanonim  vicoriim  (se|)tem)  |  et  coll(egioriim)  fabr(um)  et  cen- 
t(onarioriim),  oplimo  et  ||  rarissimo  civi,  quod  bberalitates  |  in 
palriam  civesqiie  a  niajoribiis  |  suis  tributas  exempbs  suis 
supe|raverit,  dtim  et  annoiuie  populi  |  inter  o[e]lera  bénéficia 
saepe  ||  subvenit  et  praeterea  singulis  |  vicis  miinificentia  sua 
(seslertiiim)  XX  (milia)  n(iimniiim)  ad  {  emptioneni  possessionis, 
ciijiis  de  I  reditii  die  natalis  siii  spoitMlar(iim)  divisio  semper 
celebretiir,  ||  largitiis  sit;  ob  ciijus  dedicalionem  |  (seslerlios) 
n(iimmos)  llll  vieanis  divisit;  |  vicani  vici  Uianensis. 

De  r autre  côté  :  l*roseri. 

Proseri  est  poiit-ètre  un  signum  ;  cfr.  X  \~i{)  :  Ponlii  Proserii  Paulini 
junioris.  [Tu.  M.].  Les  autres  vici  connus  d'Ariuiinuni  sont  le  viens  Aventi- 
7iensis  ÇS.I  -lili),  le  viens  Cermalus  (XI  il"),  le  viens  Velabrensis  (XI  417). 
A'oy.  ci-dessus  XI  ^77,  note. 

180^.  XI  381 Iionorillicenlissiniaej  |  IVminae...  ]  Fae- 

selli  Rii[ri...]  I  possession...  |  collcgi.... 

Les  inscriptions  XI  a78-38l  sont  en  l'hoinieur  de  FaeseUii,  qui  étaient  sans 
doute  parents,  mais  on  ne  peut  établir  quels  liens  de  ])arenlé  les  unissaient.  Ils 
sont  tous  de  la  seconde  moitié  du  n''  siècle.  Dans  cette  inscc,  il  faut  lire  sans 
doute  Ru[fionis\,  connue  XI  379.  La  possemo  est  la  même  dans  les  deux 
inscriptions.  |K.  Hohmann]. 

180().  XI  385.  L(iieio)  Beliitio  L(iicii)  l'(ilio)  |  l*al(atina) 
Furiano,  |  p(rimo)p(ilo)  legiionis)  I  llai(ieae),  (diiiini)vir(o)  | 
(piin(j(iieniiali),  (diiiim)vir(o)  jure)  (l(ieiindo),  ((liiMn)vir(o)  | 
acdili  cur\idi),  poiUiliiei),  l|  llaniini  divi  Nervae,  \  patrono  colo- 
n(iae),  |  collpg(iiim)  centonarioi(um)  ]  amanlissimo  patriac.  | 
L(ocusj  d(atiis)  d(ecurioniim)  d(eerelo;. 

Grut.,  1091,  [~2.  Voyez  le  X»  suivant.  ///  vir  acdilis  curulis,  cl'r.  XI  387  : 


AlMllJA.  477 

aedili  cui  et  curulis  jfiiris)d(iclio)  et  plebeia  mandata  est  :  c'est  la  même 
magistrature.  Voy.  Borjiank,  XI,  p.  77  et  note  après  XI  387. 

1807.  XI  386.  L(ucio)  Bct-ilio  L(ucii)  f^ilio)  i  Pal(atina) 
Fiiriaiio,  |  p;rimo,p'ilo)  logiionis)  1  Ital(icae),  (duum)vir(o)  ] 
quin(|(iiennali) ,  ((lijtiniivir(o)  j(iin^)  d(icundo),  (trium)vir(o)  | 
aedil'yi)  ciir(uli),  ponlifici),  ||  flainiiii  divi  Nervae,  |  palrono 
colon'jae),  j  colIeg;iiim)  fabr(iim)  [  amantissimo  patriae.  ] 
L(ociis)  d(alus)  d(ecurioniim)  d(ecrelo). 

Orelli,  3836.  Le  coll.  fahrum  et  le  coll.  centonariorum  honorent  le  même 
personnage  (XI  38o.  386).  Cfr.  XI  390  et  391.  Étude  hxst.,  II,  198-199.  La 
plebs  urbana  honore  aussi  L.  Betulius  Furianus  {XI  387). 

1808.  XI  390.  L(iicio)  Lepidio  L(ucii)  f(ilio)  An(iensi)  |  Pro- 
culo,  I  mil;iti)  legfionis)  V  Macedon(icap),  |  c(enliirioni)  legfionis) 
ejusd(em),  c(enturioni)  leg(ionis)  cjiisd(em)  (iteriim),  |  c(en(ii- 
rioni)  leg(ionis)  VI  Vicliicis,  ||  c(enliirioni)  leg(ionis)  XV  Apol- 
linar(is).  |  prim(ipilo)  leg(ionis)  XI1[I]  Gcm(inar) ,  |  dom's 
donato  al3  |  Imp(erafore)  Vespasiano  Aiig(iisto)  |  bello  Jiidaico, 
lorqiiib(iis)  ||  armillis  phaleris  |  corona  vallari,  |  salinatores 
civitatis  ]  Mena])ionim  ob  mer(ita)  cjiis;  (  Seplimina  i"(iba)  ] 
reponen(l(am)  [j  ciiravit. 

Orelli,  749. 

1809.  XI  391.  Même  dédicace  par  les  salinalores  civilatis 
Morinorum. 

Sur  ces  deux  inscriptions,  voyez  XI  38G  note  (ci-dessus)  et  Étude  hist.,  II, 
p.  226. 

1810.  XI  405.  Aureliae  [  Calligeniae,  |  Tili  Sabiniani  ) 
equitis  Romani  |  jMidicissimae  ||  honorificentissim;u'q(iip)  | 
leminae,  I  coll(egiiim)  rab(iiim)  splendidisstmae  |  civitalis  Ari- 
rainensitim  |  ob  muniliccHliam  in  se  |i  [ab  ii]lrisq(iie)  conlatain. 
L(ociis)  d(atus)  d(ecrelo)  d(efiirioniim). 

Dcdic'at(iim)  I(lib(us)  Jan(uariis),  |  Q(iiinlo)  Sossio  Prisro 
Senecionc  |  P(ublio)  Coelio  Apollinare  co(n)s(ulibiis)  ;  |  ciijiis 
dedicat(ione)  sing(iilis)  d(onum)  d(edit)  (seslerlios)  n(um- 
mos)  mi. 

Consuls  de  l'an  109. 

1811.  XI  406,  Deux  fragments  d'une  même  pierre. 


i  ib  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

....  Q(iiin(i)  f(ilio)  An(iensi)  L(iicio)  Ba....     [({liium)]vir(o) 

I   [qiiajestori,    Liiper('(o)    Laur(enti)    Lav[in(ali)],  |    ... 

(duiim)vir(o),  (Irium)vir(o)  ae(l(ili),  pioril(irici)?]  I  ...t  col- 
leg(ia)  [fjabr(imi)  et  cenlonar[ior(um)  j]  oIj  rajram  fi(i[pm  e]l 
industriam... 

Henzen,  G008.  L.  ;>,  il  y  ;ivait  peul-tHrc  :  [palrfonisj  vicorum  VII  e]t  coUe- 
legiorum  ou  vicani  vicorum  VII  et  coUeg(iaJ.  [E.  li.].  Sur  p[oni(ificij],  voy. 
IJOK.MANN,  XI,  p.  77. 

181-2.  XI  418.  C(aio)  Senlio  C(aii)  f(ilio)  [  Pal(alina)  Vale- 
rio  I  Faustiniano,  |  (diuiin)viro,  (Iriiimjviro,  augur(i),  |  vicani 
vicorum  (septeni)  j]  collegia  fabr(um)  et  |  centonarior(um),  | 
ex  acre  conlato,  |  qnod  in  honore  (diiiim)viratiis  |  industriae 
adminislralo  ||  omnibus  plebis  desidcriis  |  salislecil.  |  L(ocus) 
d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Sur  les  collèges  agissant  d'accord  avec  les  vicani,  voy.  XI  .377,  ci-dessus. 
Jndustriae  =  industrie. 

3.  M'€H'e»iiia  (FaenzaJ.  C,  XI,  p.  120. 

Collegiuin  fahruni. 

1813.  XI  629.  ...  Gargonio  |  C(aii)  fil(io)  Pol(lia)  ]  [P]rae- 
senli,  I  [()]raer(ccIo)  vigil(um),  |  [cjoll(egium)  labr(um)  l(eci(). 

4.  F'ot^uait  Coi'noti  (Imola).   C,  XI,   p.   126. 

Collegiuni  centonarioruin,  XI  608;  [cjeiil.,  XI  07 1. 

1814.  XI  668.  Genio  |  colleg(ii)  cenl(onariorum)  |  Gavius 
Fel(ix)  Petron. 

L'inscription  parait  incomplète. 

1815.  XI  671.  Petit  autel. 

M(arci)  Aur(e]ii)  Montajni,  saccrdolis  ]  Liberi  et  Ecale,  | 
Aur(elia)  Agathe  fil(ia)  |  et  Hirlia  Capria  |j  conjux,  curagenle 
I  Calpurnio...  |  Fanstino  R...  \  [(•]l(assis)  pr(acloriae)  ...  j 
[c]ent.  . . . 

L.  0,  il  s'agit  peut-être  de  la  classis  practoria  Rnvennas. 


47!) 


5.  no»tonia  (Bologna).  C,  XI,  p.    130. 

Collegium  incertuni,  XI  715. 
magistralis. 

1816.  XI  715  =  VI  460.  Petit  cippo  de  marbre  brisé  en  haut. 
...  [in]  I  menioriam  P(iibli)  Corneli  |  S;i(urnini  |  magistrylis, 

I   Cornelia  Prima  lixor  ||  ex  indulgcntia  collog(i),   |  signum 
Liberi  |  basem  caillas  d(onum)  d(edit). 

Au  commencement  a  disparu  le  nom  du  collège  à  qui  étaient  destinés  les 
objets  donnés.  —  Magistralis,  selon  Henzen  (ad  VI  400j  est  un  ancien  magister. 

6.  Mutina  (Modena).  C,  XI,   p.  148. 

(Ex)  collegio  liareniorum  Romae,  XI  8G:2  ;  negotians  lanarius. 

1817.  XI  862.  Cippe  de  marbre. 

D(is)  M(anibiis).  |  Q(iiinlo)  Alfidio  Q(uinli)  I(iber(o)  Hylae,  | 
(se)vir(o)  Foro  Sem|proni,  colleg(io)  liarena||riorum  Romae, 
negoliiami  lanario,  |  Alfidia  Severa  palî[ri]  pienlissirao. 

Mur.,  oli,  3.  Orelli,  4003.  Voyez  Élude  hist.,  I,  p.  3i3. 

7.  Mtef/iunt  JL0*p9«lUÊH  (ReggioJ.   C,  XI,   p.   171. 

Collegium  fabnun  et  centonariorum  Regiensium,  en  190,  XI  970. 

quaestores  ejus  duo. 

magistri  ejus. 

patronus  cooptatur  ;  patroiialis  honor. 
Muliones,  XI  962. 

1818.  XI  962.  I,(Licio)  Magio  P(iiblii)  |  ((ilio)  Riifioni,  | 
P(ublio)  iMagio  P(iiblii)  ('(ilio)  Catoiii,  |  muliones  hic!  |  Velliae 
M(arei)  f(iliae)  malri ,  iMagia  |  P(iiblii)  l(ilia)  Macella  sibi  et 
suisv(iva)  fecit.  |  In  agr(o)  p(edes)  XV,  in  front(e)  p(edes)  XII. 

Voy.  C.  L.  ViscoNTi,  Bull,  corn.,  1881,  p.  .58. 

1819.  XI   970.   Table  d'airain. 

Imp(eralore)  Caes(are)  M(arco)  Aurelio  |  [Comraodo]  Anto- 
nino  Âug(iisto)  Pio  |  Felice  VI,  M(arco)  Pelronio  Scptiini|ano 


480  C.     I.    L.,    VOL.    XI. 

(;o(ir).s(iiIibns),  1  (.-Mlle  (licm  (leciiimiii)  k;il(eiul;is)  A|)ril(os),   \ 
in  [omplo  collcgi  fahi'iiin  ||  et  (('iilonai'ioruni  Kogiensiiim.  | 

Qîiod  roter('nlib((isj  l*(iil)lio)  Saciiio  Maicellino  et  C(aio) 
Aiifiilio  I  [)ialoi:;o  (jiiaesloi'ihiis  v(eiba)  f(pceninl)  |  : 

ïiililiimi  .lniiaiiiim.  viriim  el  vila  cl  inoilcslia  et  iiigenila 
vereciindia  oiiiatiim  et  liltcraleiii,  j|  oportere  collegi  nosiri 
palroiiiim  cooplaii,  ut  |  sit  eeteris  exemplo  jiidici  nosiri  tes- 
timoniiim  :  | 

Q(i'i(l)  r(ieri)  pllacerel),  (l(e)  e(a)  r(e)  i(ta)  c(ensiieninl)  :    | 

Saliihri  eonsilio  tani  lioiiesla(in)  relalione(ni)  a  rjuaeslori- 
b(iis)  I  et  inagisiris  collegi  nosiri  faclam  et  siiigiili  et  nnijjversi 
sentimns  cl  ideo  excnsandani  potnis  lioneslo  \'\vo  |  Juliano 
liiijns  lardae  cogilalionis  noslia*'  >icecssilal(ein)  |)elen(linn- 
(l(iie)  ab  eo.  libi'iilcr  siis('i|)ial  collegi  ii(()slri)  palronal(em)  ] 
honorctn  labiilani(j(iic)  aeieam  eiiin  insci-iplione  liiijus  decrei[li 
iln  do'iio  cjiis  poni.  Censiicninl. 
Consuls  (le  l'un  190  —  Orei.u,  4133. 

S.  nfirolltti»»  (Brcscello)    C  ,  XI,   p.    \Hi>. 

Coilegiiim  conlonai'ioriim  Hrixolianoruni,  XI  1027. 

Lanarioruni  caniiinatonim  soiialiciiini  (lieu  de  sépulture),  XI  1031. 

■N^JO.  XI   1027    Cippc  (le  marbre. 

I>(is)  i\I(anilms)  |  T(ili)  Iei;i  Jiiciindi.  |  (se)viri  Aiig(iislalis)  [ 
et  Decimiac  Tlial  bac  cjus.  ||  Filcliis  libcrliis.  |  Ilis  epnl(a)e 
di-icninr  |  a  collcgio  ccnloiia|fioniin  l!ri\cllano|riim 

IlKN/.KN,   7193. 

l'"^^!     XI  103  1    (jippe  do  pierre  rouiAC  do  Vérone. 

I)(is)  M(an  bus)  |  \\:\cc  loia  sunl  |  lanacioiaun  |  carmma- 
toi'((ini)  sodalici,  |j  (juac  laciiinl  |  in  agro  p(cdcs)  C,  j  ad  viam 
p(e.ics)  LV 

Orkli.i,  il()3. 

9.   Col    Juha  AïKj.   JPufiita  iPumn)    C  ,   XI,   p.    1.S7. 

l'atronus  colk',i;iorinn  fahi'.  el  eeul.  cl  dcndroplinr.,  XI  1059. 
Colleiiiinii  cenlitnarloruni,  ibiit. 


AKMII.IA.  481 

1822    XI  1059.  Base  de  marbre,  brisée  en  haut.  Lecture  de  Bormakn. 

I  prapf(ecto)  leg(ionis)  XX  Valpr(iae)  |  Victr(icis),  pri- 

mo|i(ilo)  leg(ionis)  |  X  Gemin(ae)  piae  ridpl(is),  i  cenl(urioni) 
legion(iira)  IIII  Sc>ilhic(ae),  XI  Claii(J(iae).  XIHI  r,em(inae),  | 
Vil  Gemin(ap),  |  patr(ono)  coI(()niae)  Jiil(iae)  Aug(uslae)  Par- 
m(pnsis),  |  patr(ono)  municipioriim  Forodriienl(inorum)  pt 
Forolnovanoi(um),  palron(o)  co!  Ipgior(iim)  fabr(um)  Pî  cpnl(o- 
narionim)  pt  |  dpn(irophor(oriim)  Parmens(ium),  )  collpg(ium) 
cpnl(onarioriim)  [  mprpnti. 
Grlt.,  id-2,  5. 

40.    Teteiu    C,  XI,  p.  204. 

Sodalicium  cultorum  Herculis. 

honor  patrocinii  sodalicii  Herculis. 

1823.  XI  1 159.  Base  de  marbre.  Lecture  de  Bormann. 
Sodalicio  cuUor(um)  |  Hprcul(is)  L(iicius)  Domitius  |  Secun- 

dio,  ob  hon(orpm)  I  palroc(inii)  s(odalicii)  H(('rciilis)  dpdit. 

Orelli,  2404.  Henzex,  607.j.  Sur  la  base  se  trouve  encore  une  statuette  en 
airain  d'Hercule.  L.  4,  on  peut  lire  aussi  :  s(ignum)  H(erculis). 

11.  Mun.  Ptacentia  (Piacenza).   C,  XI,  p.  240. 

Repunctor  splendidissimorum  colleglorum  fabrura  et  centonariorum  coloniae 
A.  A.  F.  Mediolaniensis,  après  Caracalla,  XI  12o0. 

1824.  XI  1230  Q(uinto)  Alhimo  \  Oiif(pnlina)  Secundino 
1  Q(iiinti)  {(ilio)  Ûdiinti)  n(('poti)  Q(iiinli)  pron(ppoli)  Mpstrio 
Apbiilio  I  Tnlliano,  P(i(iiiti)  l»(oinano)  e(i(iio)  p(ublico),  | 
acppns(o)  vp[l(ato)],  flam(ini)  |  divi  magn(i)  Ânton(ini),  |  (diium)- 
vir(o)  j(urp)  (IficMitido")  m(iinicipii)  P(la(-pntini),  ciir(atori)  r(pi) 
p(iil)licapj  I  Parmpns(ium).  repiinclori  ,  splpndid(issimoruin) 
collpgiorura  |  labruin  pt  cpnl(onarionim)  c(oloniap)  A(ntoni- 
niaiiap)  ou  A(pliai')  ou  A(iirpliap)  A(iigiistap)  F(clicis)  iM(pdio- 
laiiipusis).  I  Collpgia  s(iipr'a)  sfcripla)  palrono. 

Mur.,  1067,  4.  —  Bormans  se  demande  si  cette  inscription,  attribuée  à 
Plaisance  par  un  auteur  peu  soigneux  (Pacediakls),  n'est  pas  de  Milan  :  la 
tribu  (1.  2)  est  celle  de  Milan  et  les  collèges  sont  de  cette  ville  (voy.  ci-dessus, 

31 


i82  C      I.    L.,    VOL.    XI. 

p.  l.'il);  fufin,  on  trouve  à  Milan  un  repunclor  collegii  aerar(u)  col.  M.  (voy. 
ci-dessus,  p.  152),  qui  est  aussi  //  vi7'  j.  m.  p.  (V  5817  ^=  N"  562).  Si 
l'inscription  n'est  pas  de  Plaisance,  la  lecture  //  vir  ]{ure)  d{icnndo)  m{uni- 
cipii)  Pilacentini),  proposée  par  Tu.  M.  (V  5847)  devient  douteuse  dans  les  deux 
inscriptions  (V  5817  et  XI  12^0). 
Divus  Magnus  A/itoninus  =  Caracalla. 


II.  ITALIAE  REGIO  VII.  ETRURIA. 

i.  Col.  M.9tna.  C,  XI,  p.  258. 

Collegium  fabrum  tig[nuariorum].  XI  i;J.55  A. 

patroni  (15),  decuriones,  pater  collegi,  biseliarius,  liaruspex,  scriba, 
medici  duo. 
Collegium  centonariorum;  coilegiuni  nostrum;  frequens  numerus  centona- 
narioruui,  en  S55,  XI  135i. 
patronos  cooptât. 

tabula  aenea  hujus  decreti  nostri;  hoc  decretum  consensus  nostri. 
niagistri  duo. 
Dendrophori,  XI  1355  B. 

immunes  (2),  maires  (3),  filiae  (2).  biseliarius  eorum. 
CoUeghim  scrvonan  lapicidarum,  a.  16-20^  XI  13.56. 
decuriones  {quatre  par  an). 

182d.  XI  1354.  Table  d'airain,  en  11  morceaux,  trouvée  près  d'un 
temple  (?).  Au  musée  de  Bologne.  Voy.  Bianconi,  Ann.  d.  /.,  1846,  pp.  57-81 
et  tav.  A.  Nous  donnons  la  lecture  de  Bormanx. 

Im|)(ernlore)  P(iiblio)  L[icinio  Valeriajtio  Aiia;(iisto)  lcr(iium) 
et  Callien[o  Aiig((isto)  iteriim  co(n)s(iilibii.s)  ...]  Feljr(ii)ar(ias)  | 

in  co[iiventii  ciini  IVeqneiis  adesse]l?  n(tinioriis)  (•en!(onario- 
riim)  I  ib[i(|iie  rctorcnlibus...  i]o  Mironc  et  F(laYio)  Feslo 
jim(iore)  mag(istris)  | 

(5)  (|(iiO(l)  \(orba)  ('(acla)  s((inl)  : 

ess[c  tiilel(ao)  i]n  perpel(imm)  coll(egio)  ii(oslro),  si  eos 
palr(onos)  nobis  ||  coopl(emus) ,  lion[or(ibiis)  ill]uslr(ibiis) 
praedit(os),  boii(at')  vi((ae),  mansii('l[ii](l(ine)   |  plenos  : 

crgo,  cii[in]  sil  I.((i('iiis)  (^ol(Iiiis)'.'*  I*rociihis,vir  spleri[(J(idus), 
{;ii]mul(a(tis  |  (l)atic(lavio)  ?  spl(endidao)  civitatis  n(ostrae) 
Ltinoiis(is),  lioiiio  simpl(icis)  vilao  :  iinde  cre[dim(u)s  grandi 
ciimido  roplcri  nnin(('riim)  n(oslriini),  si  ciini  nobis  |  (10) 
palron(nni)  cooptcm(ii)s  : 


ETPar.iA.  48  j 

q((iidj  f(ieri)  [p(acerel),  d(e)  e(a)]  r(e)  i(la)  c(en.stiei'iinr)  : 
plat.'ere  cunclis  universisq(iie)  tam  I|  suliibri  relatioiii  niagis- 
Iror(iim)  iioslr(oriim)  consentir!,  praeserlim  |  ciim  sil  ol  digni- 
late  accnmulal(iis)  et  honore  t'asciuinrepletiis ,  |  tinde  salis 
abiindeq(ue)  gratulari  possit  n(iiraerus)  n(oster),  si  ctim  nob(is) 
palr(onum)  adsumam(n)s,  petenduinq(iie)  de  benignil[al(c)] 
s(ua)  et  s(ua)  benevolentia,  ut  eo  anim(o)  |  (lo)  siiscipe(re) 
dignet(ur)  hoc  decretiim  voti(v)iiin  consens(us)  n(ostri),  quani 
(=  quo)  et  [  nos  gloriosi  gaiidentesq(ue)  o(Terim(ii)s,  tabulani- 
q(ue)  aeneam  |  hujus  deereti  n(ostri)  scriptura  adfigi  praeci- 
piat,  ubinam  jus^serit,  lestem  fiilurum  in  aevo  hiijiis  consensus 
nos  tri;  relalionem.  Censuerunt.  (20)  Féliciter. 
Consuls  de  Tan  ioo. 

1826.  XI  1355.  Deux  tables  de  marbre.  La  première  est  entière  en 
haut  et  en  bas,  coupée  aux  cotés.  La  seconde  est  brisée  en  haut,  entière  en  bas 
et  aux  cotés. 

A.  Première  table.  En  haut  :  Nomina  collegi  fabrum  tig[nua- 
riorumj.  Puis  o  colonnes  : 

1"^  colonne  :  l'atroni  :  |  Q(uintus)  Monlanus,  |  Q(uintus) 
Valerius  Procuhis,  etc.  En  tout  15  noms,  dont  voici  le  dernier  : 
Numisi(u)s  Tacitus  paler  collegi,  |  bisellarius. 

i"^  colonne  :  Decuriones  ;  A(tdus)  Octaviiis  Faustiis,  etc.,  en 
tout  cinq  noms,  puis  après  un  intercallf  de  trois  lignes  en  blanc  : 

T(itus)  Flavius  Procidus. 

Q(uintus)  Albalius  Corinllius,  liaryspex. 

Q(uintus)  Albatius  V'erna,  scriba. 

L(ucius)  Teltius  Clycon,  medicus. 

L(ucius)  Teltius  Apollonius,  medicus. 

C(aius)  Julius  Ilalicus. 

C(aiusj  Julius  Malho. 
3^  colonne  :  Série  de  noms  dont  il  ne  reste  que  le  commen- 
cement (trois  lettres  au  plus'.  Vun  de  ces  noms  {^\P ...)  parait 
être  un  nom  grec,  d'un  esclave  impérial,  comme  Forlunatus 
Aug(usti)  plus  loin. 

B.  Deuxième  table  :  deux  colonnes  de  noms,  dont  il  reste  20 
dans  la  première  parmi  lesquels  :  Forlunatus  x\.ug(usti  servus)  ; 
dans  la  seconde,  après  huit  noms,  on  lit  : 


484  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

Immiin(es)  :  Hcrcnii(iiis)  Deinclriiis  jiin(iorj,  |  Flavius  Justus.| 

Mal(ros)  :  Lepidia  Jiilia,  |  Titinia  Crispin(a),  |  Nnrailoria 
Félicitas.  | 

Filiae  :  Jiilia  Probit.,  |  Flavia  Allienais.  ] 

Puis  viennent  six  noms  d'hointncs,  et  enfin,  au-dessous  des 
deux  colonnes  :  Hcrennius  Domelriiis,  Ijisell(arius)  dendro- 
plior(um)  d(oniim)  d(edil). 

Mur.  522,  1.  OiŒLLi,  4055. 

Bien  que  les  deux  tables  soient  du  luèiiie  marine  et  que  les  caractères  se 
ressemblent  tout  à  fait,  il  n'est  pas  sur  qu'elles  soient  deux  parties  du  même 
moimment.  A  cause  de  la  dernière  ligne,  on  peut  croire  que  B  ne  se  rapporte 
pas  aux  f'abri  tujnuarn,  mais  aux  dendrophores. 

Hcrennius  Demetrius  junior  (B,  II,  10),  pour  le  distinguer  de  Ilerennius 
De/ndnws  (B,  11,21). 

Le  nom  de  Numitoria  Félicitas  se  retrouve  .sur  un  anneau  :  Félicitas  Numi- 
tor.  (Promis,  Memorie  delV  anlica  ciltà  di  Luna,  p.  248  (133). 

Sur  la  I"^  taille,  on  donne  les  noms  des  palroni  (au  nombre  de  15),  dont  le 
dernier  est  appelé  paler  collegi,  biseUarius,  puis  les  decuriones  (d'abord  cinq, 
puis  7,  dont  le  2'^  est  haruspex,  le  3^  scriba,  le  4*  et  le  5«  tnedicus. 

11  y  a  deux  esclaves  impériaux  (A,  III,  11.  B.  1,  3).  Sur  la  dernière  colonne 
de  B,  il  y  a  deux  imnmnes,  trois  maires  {coUegii),  deux  filiae  (collegii). 
[b].  Bormann]. 

18-27.  XI  1356  =-  I,  p.  476.  Table  de  marbre  de  Luna,  brisée 
en  bas,  li'ouvée  dans  les  carrières  de  marbre  de  Luna,  en  1810.  Se  trouve  à 
Mas.sa,  dans  une  maison  privée. 

D(ecimo)  Halcrio  AiJtrij)pa  C(aio)  Siil(picio)  Gallj(a)  (;o(n)s(u- 

liluis)  (a.  p.  C.  22). 

Ililario  vil(ic'iis)  maff(istcr)  pos(nil)  consiilcs   |   et   nomina 

deciir(ioniim)  :  | 

Sisenna  Slalilio  L(ii('io)  Scriboii(io)  eos.  :  (a.  p.  C.  16)  | 

llilarus,  Vaccio,  ||  Scaripiis.  Nervins  (obiil);  | 

L.  Ponlio  Flacco  C.  ('aecilio  cos.  :  (a.  p.  C.  17)  | 

Tiburlimis,  Pliilo  (obii!),  |  Capilo,  Soliimariis;  | 

Ti.  Cacsar(e  terliiim)  [lîjermanieo  il(eriim)  cos.  :  {a.p.C  \X)\\ 

Tigraniis,  Felicio,  {  Ilermi|)i)iis,  Primiis  (obiil)  ;  | 

M.  Silio  L.  Norl)ano  cos  :  (a.  p.  C.  19)  | 

(ial)imis.  Oplalus,  |  A|)oIloniiis,  Calolcim[iis?  ...  || 

M.  [Valerio  M.  Aurelio  cos.  :]  (a.  p    C.  20).  | 

Henzek,  G444.  En  l'.in  17,  il  faudrait  Pomponio  pour  Ponlio  et  Caelio  pour 
Caecilio.  En  l'an  10,  il  faudiait  Silauo  pour  Silio.  —  Obiit  est  représenté  par 


r.Tnur.iA.  485 

un  0  traverse  d'une  barre. —  C'est  un  oollèiie  d'esclaves,  qui  étaient  sans 

doute  tailleurs  de  pierres  ou  carriers  (Promis,  J,  p.  249  ^^  141).  11  avait 
quatre  décririons  par  an.  [E.  I!or.maknJ. 


2.  Pisae  (Pisa).  C,  XI,  p.  271. 

Collegium  fahruni  navaliuin  Pisanoriuu,  statio  peluslissima  et  piisima,  XI 143G. 

Fabri  lignarii  Pisani,  XI  1433. 

Ciiltores  Herculis  somnialis,  decuria  I,  XI  1449. 

Magistri  duo,  liberiini,  ul  videtnr,  XI  1417. 

1828.  XI  1417.  Autel. 

...  [Mijniiciiis  Alexander,     ...  [PJapiriiis  IMiileros,  |  mag(is- 

(ri)  Morc(iirio)  sacr(nm). 

Suppléments  de  I^)Rmann.  Ce  sont  deux  affranchis  proiiableinont.  Dans 
l'inscr.  précédente  (XI  141(5)  trois  att'rancliis  dédient  un  autel  au  uiénie  dieu. 

1829.  XI  1436.  .1  gauche  :  D(is)  ,\!(aniljiis).  |  Vciiiilcia  | 
Pelagia  |  hic  adci(iiipscit);  |  fi!(iiis)  malr(i)  piiss(imao). 

A  droite  :  M(arcus)  Naevius  IM(arri)  l(iliiis)  |  {i:il(eria)  Kesli- 
tiiliis  I  milfos)  ooli(orlis)  X  |)r(aetoriao)  li(ic)  a(il)(i(iiiescit).  1 
(|ui  reli<|(iiil)  lcstam(ento)  coIKegio)  I  labr(iim)  naval(ium) 
Pis(anorum)  slalioni  j]  Yeliistiss(imao)  el  j)iiss(iinae)  (sostertium 
quatuor  milia)  |  ii(ummum),  ex  cujiis  relilu  p;i|r('ntal(ia)  et 
rosar(ia)  (piolianti(is)  al  sepulelinim  i  suiim  célèbrent.  Quot  1|  si 
facturn  ab  eis  non  |  csset,  lune  ea  ipsa  (oiijdieione  fabr(i) 
tig(narii)  Pis(ani)  |  aecepl(is)  pro  poena  a  |  f:ibr(is)  nav(alibus 
sestertiiim  (piatuor  milibus)  n(ummumj  ipsi  H  celebrare  debe- 
bunt. 

(ÎKUT.,  10:5 i,  .j.  Orelli,  4084. 

1830.  XI  1447.  C(aio)  Scandil[io  C(aii)  f(ibo)  Galferia),]  | 
eivi,  I  deciirioni  Pisa[noruni],  |  C(aius)  Scandi[l]ius  Philelus 
[paler],  1  Seandil[i]a  Prima  ni[ater]. 

1831.  XI  1449.  V(ivi)  r(ecerunt)  |  cultores  Herculis  |  Som- 
nialis decuria  (prima).  |  Dis  manibus,  1  sibi  et  posteris(jue  suis, 
(ii)  qui  inCra  scripli  sunt  :  |  Q(uintus)  Gaecilius  Q(uinti)  [{"(ilius)] 
('.(aleria)  Lucceianus,  Q^uintus)  Gaecilius  Amandus  Aug.,  | 
T(itus)   Fabius   Seppianus,    ]    L(ucius)   Alilius   .Modesl[us],   |j 


483  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

Sox(tiis)  Sciilariiis  Siicccssiis,  |  M(arciis)  Lncceiiis  Bacliyltis,  | 
L(uciiis)  L:i])[)itis  Receptus,  etc.  Il  reste  en  tout  21  noms. 

Orei.m,  2i0.';. 

3.  M^nca  (LuccaJ.  C,  XI,  p.  295. 

Marti  s  cul  tores. 

183:2.  XI  1530.  Marlis  ;  ciilloriim.  ;  In  froM(le)  p(ecles)..., 
I  in  agr(o)  |)(e(lcs)  X... 

4.  Faesulae  (Fiesole).  C,  XI,   p.  298. 

Cologiiis  fall)]niin  Fesiilaiioriim,  XI  l.j-49. 

Sévir  et  denclrophoi'iis,  XI  irjol  ;  den[droplK>ri],  XI  [oo2. 

Collegius  conpitalicius,  XI  looO. 

Cultores  S:i[tnriii?].  XI  I.j.j.";. 

lS8'i.  XI  1549,  Kragiu.  d'un  eippe  funéraire.  Mauvais  caractères-. 

Severin[o],  |  (•oI(r)egiiis  |  ra[b]riini  1  F(a)esulano|riim, 

'1834   XI  1550.Ci|.|.e. 

I)(is)  M(anibtis).  |  L(iicio)  Tcrontio  |  Fido  |  et  Noviciae  | 
conltibci'jjtiali  fjiis,  |  tolleyiiis  conîpitaliciiis. 

OiiEi.M,  -2ii:].  Voy.  Étude  liisl  .  I,  p.  I(i(l.  ii.  1. 

■î83o.  XI  1551.  Tal)ie  de  uiarltre. 

D(is)  M(aiiib!is),  V(iviis)  [(ccil)  |  C(aius)  Tilalliiis  |  Ursio, 
s°vir  I  cl  (lendropliorns  |  sibi  et  Marciae  |i  Elniscae,  |  uxori 
b(ene)  ni(erenli). 

scH.MM.T,  Dttii.  d.  y.,  187!),  p.  k;:;. 

1836.  XI  1552.  Table  de  marl.ie. 

Den[(li'opliori]    |    poi'lictis...   1   nsibiis    suis    [peciiniaj    |   sua 

IccleninlJ  |. 

ScH.MiiiT,  Bull.  d.  /.,  1879.  p.  1(5.").  GAMruRiM,  ib.,  p.  184.  ii.  2,  lit  A  après 
porticiis  et  i)ropose  :  a[ream]. 

1837.  XI  1555.  Cippe. 

D(is)  M(anibiis).  j  Lfiici)  Teiti  |  Croscen|tis  ]  cnllo(res)  | 
Sa[lurni?J. 


ETr.URIA.  4b' 

o.  Cot'fotta  (Cortonai.  C,  XI,  p.  349. 

Cultores  Minerv(a)e,  XI  1906. 
Juvenes  Cor(tonenses?),  >"»  1839. 

1838.  XI  1906.  Cippe. 

D(is)  M(unil)ns)  |  Oclavi  |  Vennsti,  |  cuîl(ores)  ]  Minerve. 

1839.  H.  Dkmoilix,  Musée  Belge.  1899,  111.  p.  190.  d'apri-s  Rostovtsev, 
Revue  numisniatkjiie,  1898,  pp.  272-282.  Tessère  de  plomb. 

Au  droit  :  Ju(vonos)  Cor[ton(enses)]?  Tête  barbue,  à  droite. 
Au  revers  :  Certe  f'(o)I(iciler).  Tètejnvênile,  imberbe,  à  droite. 

6.  Col.  Vibia  Aug.  l'et'ttsin    Perugia).  C,  XI,  p.  3o0. 

Patronus  collegi  centonarioriim,  en  20'î.  XI  192G. 
Collèges  inconnus,  \l  I91G.  1948. 

ministerio  suo,  XI  1916. 

maiiist..  XI  1918. 

1840.  XI  1916.  01)  honorem  |  Isidis  Aiigfiistalis)  |  Apol- 
lini  sacrum,  Crilonia  Cii(ei)  l(iberta)  Chrolis  minist[e]rio  suo 
jl  doniim  dcdil. 

Grut.,  1066,  1. 

1841.  XI  1926.  Base  de  marbre. 

Sur  le  côté  gauche  :  [)ciiic(atiim)  Idibus  Jnl(iis)  |  Tmpfera- 
tore)  iM(arco)  Anrelio  Antonino  Aiig(iislo)  Pio  Fpl(ice)  H  | 

Sur  la  [are  :  C(aio)  Yibio  C(aii)  f(ilio)  L(iicii)  n(epoli)  Tro- 
mentina)  j  Gallo  Proculeiano,  ,  [)alioiio  Periisinorum,  patrono 
et  curatori  r(ci)  p(iiblicae)  Vel|lonensiuni,  jiidici  de  ((|uinqne) 
dftc(uriis),  aedi  ji,  patrono  eollegi  (•en(on(ariorum),  ]  Vibius 
Veidnmnianns  avo  karissimo;  ob  cnjus  dedicalionem  dccht  | 
decurionibus  (denarios)  H,  plcbi  (denarios  singulos).  |,  L(ocns_) 
d(alus)  d(ecrelo)  d(ecuriomim). 

Orei.li,  9.3.  Hkxzf.n,  Bull.  d.  I.,  18.j0,  p.  16,j. 

Consuls  de  l'an  20o.  On  voit  que  les  empereurs  de  la  gens  Vibia,  Trébonien 
Galle  et  son  tils  Volusien  (2.jl-2.jê5),  étaient  originaires  de  Pérouse.  Veldiiiu- 
nianus  est  le  père  de  C.  Vibius  Trebonianus  Gallus,  ne  vers  206  (XI  1927. 
•1928j.  Voyez  la  note  de  Horm.vnx. 

184-2.  XI  1948.  Table. 

Octavi...  I  magist...  |  


488  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

7.  Ctitsiuàt»  (Chiusi).  C,  XI,  p.  370. 

[Patroniis?]  C(il(legii?)  c(('Mloiian()rum?). 

1843.  XI  2114 I  [prajel.  W  pop.  |  ...  coll.  I  vig.  [ 

[patronjo  col(legii)  r(onlonarioriim)  |  

8.  Co«<x  (Ansedonia).  C,  XI,  p.  41n. 

Magistri,  iiiagisirae. 

1844.  XI  2630.  ...  conliilere  mag(islri)  ioiravmin[t]  ,..  | 

...nius  L(iici)  {(iliiis)  Calpiirni(iis)  T(ili)  f'(iliiis),  |  |  matro- 

nae  de |  magistrao  ....  |  Titia  L(iici)  r(ilia)... 

9.  Itssittte  Stgiliuni  (del  Giglio).  C,  X[,  p.  415. 

Corporatiis  in  corpore  Cddicarionim,  XI  20 i3. 

1845.  XI  2643.  ...  [VJiîetori,  scviro  |  [AiigusIJali,  idem 
q(iiin)quennaii)  |  [corporaljo  in  corpore  co(l(icarioriim),  |  [pa- 
t]roMO  ...  I  ..  [ii  Frjiictuosi  seviri  ||  [Âiigiisl]al(is),  idem  q(uin)- 
q(iiennalis),  cor[porati  ]  i]n  corpore  codicar(ioriim),  |  [omnibii]s 
ljonorib[iis)  fiinclo  |  ...[iii]s  Cniliniciis  aliimn(iis)  |  [Fructnjosi 
s(upra)  s(cripti)  ol  Modia  Par|[lliono]!pc  coiijtinx  leceriint  |  el  [ 
[ossa]  Vicloris  s(upra)  s(cripli)  trejecer(nnt)i  [post]  annos  XVIIII. 

Dkssav,  c  I.  L.  XIV,  p.  8,  note  2.  Ce  sont  des  personnes  originaires  d'Ostie; 
Victor  était  probablement  mort  en  voyage  dans  i'ile  d'igilium. 

10.    Wofsinii  (Bolsena).  C,  XI,  p.  423. 

Collegiuiii  faitruiii  civitali.s  VolsiiiiensiiMii,  en  224.  XI  2702;   coll.   fabr., 
XI  2710*.  Cfr.  XI  272-i. 

schola  collegi  nostri,  XI  2702. 

(luiiupicnnales  duo.  XI  2702;  quimniennalis?  cjiis.  XI  2710*. 

pahiiiuis  coiiegi  nostri;  patroua  cooplalur  ;  tabula  palrocinalis,  XI 2702. 
CoUegiiis  Dianes  de  domii  publica,  XI  2720. 
Coiiegiinn  Silvani  (jeniini,  XI  2721. 

Collegia  incerla,  XI  2722  (collegiiim)  sod(aliciuin?).  272,3-272.j. 
Soda(les^  Vo[l>(inienses},  X-^  [Hoi. 


ET  RI' RI  A. 


489 


1846.  XI  2702.  Table  d'airain.  Trouvée  clans  le  tablinuni  d'une 
maison  romaine,  (jui  appartenait  probablement  a  Laberius  Gallus. 

Ap(pio)  Claudio  Jiiliano  II  |  L(iicio)  Brutlio  Ciis|)iiio  1  (  o(n)- 
s'iilibus),  j  X  kalendas)  Feb  riiariasj.  [ 

In  scliola  collegi  fabriini  civilalis  Volsiiiiensiiim,  qiiem  coe- 
gerunt  |  (5)  T(Uiis)  Sossiiis  Ililarus  et  Caetennius  Onesimus 
q(uin)(i(iieniialcs),  ibi  idem  q[iiiij)q(iiennales)  verba  fecer  uni)  :  |[ 

quanfo  amorc  qiianlaqiie  adfectione  Laberius  Galliis,  p(ri- 
milp(ilaris),  v(ir)  ('(gregiiis),  erga  |  coll(eg)iiim  n  ostrum)  agere 
instiliierit,  bénéficia  ejiis  jamdiidiim  in  nos  '  conlata  confirmant. 

et  ideo  Ancliariam  Lupercam  uxorem  \  ejus,  filiam  Anchari 
qnondam  Céleris  b(onae)  m(emoriae)  v;iri),  ciijiis  proies  et  | 
(10;  prosa()ia  omnibus  honoribiis  palriae  n(ostrae)  sincera  fide 
funcj|ta  est,  in  Iionorem  eorum,  et  pro  morum  ejus  castitatae  | 
et  jam  priscae  consiietudinis  sanclitalae,  patronam  |  collegi 
n'osiri)  cooptemiis.  staluam  eliani  ei  aeream  juxta  eun|dem 
Laberium  Galliim  marilum  suum  in  scliola  collegi  n(osli'i)  j  (lo) 
ponamus. 

q(uid)  d(ej  e(a)  r(e)  fjeri)  p  lacerel),  ii(niversi)  i;ta)  cfensue- 
runt)  :  rccte  et  merilo  relulisse  j  q(uin)q(uennales)  nosiros)  ut 
Ancliariam  Liqiercam,  lioneslam  matronam,  sanr|t(a'c  indolis- 
et  disci[)linae  catrimonis  etiam  [iraeditis  (il  aurait  fallu  :  esse 
praedilam;  feminam,  \  in  lionorem  Labcri  Galli,  p(rinn;p(ilaris), 
e(gregii)  v(iri),  marili  ejus,  patroni  collegi  !  nioslri),  et  in  memo- 
riam  Anchari  (piondam  Céleris  palris  ejus,  |  (20)  dignissimam 
jiatronam  cooplemus  slatuam(pie  ei  aeream  ||  in  scliola  collegi 
n(oslri)  juxta  eundrm  Laberium  Callum  maritum  |  suum  pona- 
mus, ut  ejus  erg[a]  nos  pieta<  et  nosira  erga  eam  \oiiinlas 
publica  etiam  visioii[eJ  conspicialur, 

tabulam  quo'(]ue  |)alrocinalem  in  domo  ejus  adfigi. 

Voyez  le  commentaire  d'A.  STEvr.xsoN,  Ann.  d.  !..   1882,  pp.  l.'iT-lBl,  et 
Tav.  S.  Notizie  deyli  Scavi,  1882,  p.  SIC  (Atli.  ser.  S.  vol.  10,  p.  4.^2). 
Consuls  de  l'an  ±2i. 

1847.  XI  2710^.  ...  Volsinio  |  [Vjiclorino,  ]  [q(uin)](iuen- 
nali)  coll(egii)  fubrium),  |  Augustal[i],  |  [ta]bul(ario)  rei|>ubl^i- 
cae)  Il  [V]olsiniens(ium)  |  [e]l  Ferentijensium. 

L.  7,  [e]t  ou  [i\l(em'),  —  Fcrenlienmim,  cfr.  XI,  p.  -i.ji. 


490  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

1848.  XI  2720.  Cippc. 

D(is)  M(anibiis).  |  Haevcipisti  |  Beneaccipioni,  |  collcgiiis 
Dia|i)es  de  domii  |  piiblica. 

Benenrcipio  parait  être  nii  si)bri([iiel.  |E.  H.].  Sur  ce  collège,  voy.  L.  ILvlkik, 
Esclaves  publics,  p.  208. 

1849.  XI  2721.  Cippe;  mauvais  caractères. 

D(is)  M(anibiis).  |  Julio  1  Ilermeti  }  co^legiiis)  Silvani  ] 
Gemini  |  fec(it). 

1850.  XI  2722.  Cippe. 

D(is)  Maniijus)  |  Silvini  col(legiiim)  sod.  lecit. 

1851.  XI  2723.  Fragment  dans  lequel  on  Ut  :  colle  .. 
18o'2.  XI  2724.  Fragment. 

D(is)  ...  I  Cele[nnio?]  |  Piaelforiano?]  1  fabr. . .  [  red. . .  \ 
com[iniao]. . . 

■1853.  XI  2725.  Fragment  contenant  (I.  3)  ...e  coll... 

18.i4.  H.  Di'Mnii.iN.  Musée  Belge,  1899.  lll.  p.  190  (d'après  Rostovtsev. 
Rev.  Num.,  1898,  pp.  272-28i?,  donne  la  tessère  de  idorab  (pii  suit.  La  lecture 
•est  douteuse. 

Au  droit  :  Ncro  Caosar.  niiste  de  ISèron,  à  droite. 
Au  tevers  :  Soda(les)   Vo[l]s(ini<'nses).  Guerrier,   ou  Mars, 
s'appuyant  sur  une  lance. 

C'est  proi)ai)leuient  une  tessère  de  sodalcs  lusus  jui^enum.  comme  toutes 
celles  que  donne  Kostovtskv. 

11.  Sat'i'tMensvs  \ore»»ses    non  loin  de   Yilerho). 
6.,  \l,   1).    454. 

Patronus  coli(egiorum)  l'alir.  et  cent.,  XI  .'iOt)9. 
Collegium  Ai>ollinarium,  XI  o018  =  X  .^OSi,  à  VUerbo. 

1855.  XI  3009.  Taille  de  marbre. 

M(arco)  Aurelio  Elaini   filio  |  Marcello,   |  ponlitlici)  jnr(e) 
dicinndo)  Sorr  inensinm)Nov(ensiiim),  |  (piaeslori  ark(ae)  pnbli 
€ae,  I  palron(o)  colliegionim)   labr(um)   et  cenl(onariorum);  || 
luiie  prim(o)  omnium  splendid  ns)  I  ordo  ex  sporlnl(is)  suis  ob 
mer(ila)  ejiis  \  staluam  ponendam  censner(nnt  ;  |  cujus  ob  dedi- 


F.TRUniA. 


491 


calionom  dédit  |  dM-iirioiiibiis  |)ane(m)  vinu(m)  et  (denarios)  X; 
Jl  hoc  ampi  iiis)  ol>  lion(orcMT>)  sibi  oblaUim  |  seslerliiim  qiiin- 
que  milia)  n(iimmum)  |)opul(o)  in  annonam  perpeliio  j  dédit. 
Lfocus)  (I(alus)  d(ecrelo)  d(eciirionum).  C(iiram)  a(gente)  Tiito) 
Vario  Severo. 
Orelli,  37:22.  Sur  les  Sorri7ienses  Novenscs,  voyez  Dor.ma^n,  XI,  p.  4oi. 

1830.  X  3684  =  XI  3018.  Sur  un  vase  d'airain,  en  caractères 
pointillés.  Trouvé  près  de  Viterbo. 

C(aius)  Pomponiiis  Zoticiis  collegio  |  ApoUinario  dîonum 
<](edit). 

Heszen,  Ann.  d.  /.,  18uT,  p.  lOo  note. 

12.  f€fte»*ii,  puis  cof.  Fatifucofuttu  (Cicita  Castellana). 
C,  XI,   p.  464. 

Falesce,  quei  in  Sardiiiia  siint;  iiïuib'giiim  (cocoruui).  veis  le  5"  siècle  avant 
notre  ère,  XI  3078. 
magistreis  duo.  _ 

Magist[ro?  collegi?]  lintion[um  quod  consistit]  Fale[riisJ,  XI  3209. 
Curator  juvcnuni,  XI  3I:Î3, 

1857.  XI  3078.  Lame  brisée,  trouvée  a  Frbrii. 

A.  D'un  côte  :  Jovei  .liinonei  Minervai  |  Falesce,  (iiiei  in 
Sardinia  sunt,  |  doinim  dedenint;  magislreis  |  L.  Latrins 
Kiaesonis)  {"(iliiisi,  C.  Sal\[e]na  Voilai  1" iMus)  j  coiraveront.  | 

B.  De  Caulre  : 

Gonlegitim,  (piod  est  acipliim  aelatci  age(n)dfaij,  | 
opipariim  a[dj  veilam  (iiioiiindam  l'cslosque  dies,  ] 
quei  soveis  alrgjiilicis  opid(|ii(!  Volgani  | 
gondecorant  sai[pi]sii)iie  comvivia  loidosque,  | 
5.  (piqiiei  Imc  dcdoniînl  i^iiporaloril)iis  siimmeis,  | 
utei  ses  (I  hd)('nl[es  bcjiic  jovent  oi)taiilis.  | 

Garricci,  S////.,  rjr>7.  o.^J8.  ZvET.UEFF,  Inscr.  liai,  nied.,  pp.  60.  (M.  Ital. 
Inf.,  pp.  26.  27.  buECiiEi.ER,  Anlliologia  lat.,  n°  2. 

D'un  côté  se  trouve  la  dédicace  du  collège  des  cuisiniers  falisqucs  à  trois 
divinités,  appelées,  de  l'autre  coté,  iinperatoribus  summeis.  Cfr.  Liv.,  6.  29,  8  : 
T.  Qidnctius  sirjnum  Praenesle  dcvectHiii  Jovis  imperaloris  in  Capitolium  ttdit. 
Cir..  Verr.,  4,  .j7,  128.  129.  HrEcnEi.Eu  pense  i[ue  l'inscription  n'est  pas  anté- 
rieure il  l'époque  d'Ennius  et  de  Caton,  parce  que  la  consonne  est  doublée  dans 
sumniets.  bien  ijue  d'autres  particularités  (opidque)  trahissent  une  plus  haute 


492  c.  I,  L.,  VOL.  XI. 

antiquité.  Le  g  dans  gonlegium,  Volgnni,  gondecorant,  pour  un  c,  lui  paraissent 
venir  du  graveur  plutôt  qj.e  propre  au  dialecte  falisque. 

Ce  sont  six  saturniens;  le  dernier  est  le  plus  ré;;ulier;  le  ^«  et  le  oc  sont  les 
plus  irréguliers. 

L.  1.  acceptum,  utile  et  agréable  à  la  vie  de  tous  les  jours. 

L.  'd  a[rg\uiieis.  Garhicci  propose  :  a|st]utieis.  Dans  Plaute,  AuL,  3o9,  on 
dit  à  un  cuisinier  :  Volcano  sUules.  Il  s'agit  donc  bien  des  cuisiniers. 

Cfr  RoscHER,  Lexikon  der  gr.  nnd  roem.  Myth.,  s.  v.  Jupiter,  p.  6-i3. 

i8o8.  XI  3123.  Table  de  marbre.  Lecture  de  Bormakn. 

C(aius)  Juliiis  C(;iii)  ((iliiis)  Hor(alia)  Severus,  |  sacerd(os) 
Isid{is)  el  matr(is)  deum,  |  qiiaost(or)  alim(enlorum)  Caes{aris^, 
quaes(tor)  r(»  i)  p(uljlicae),  cnr(ator)  jiiv(eniim),  |  (ciiiaUiior)vir 
j  lire)  d(iciindo),  (qiiatltior)vir  qirni(j(iiennalis).  |  Hic  ob'hono- 
rem  aedililal(is)  hanc  ||  [po]rticum  veliistale  dilapsam  ]  [refecit], 

in  qiiam  inpend(it)   mensiiris  ]   (seslertiuin   iindetriginla 

milia  trecenlos)  n(ummos)  decrelo)  d(ecurionum). 

Henzen,  Ann.  d.  /.,  IHi-i  p.  16.  Orelli-IIenzen,  6066. 

18.  .\<'s»€i  (Nepi).  C,  XI,  p.  4SI. 

Ex  collegio  Virtutis.  au  i'"'"  siècle,  XI  3:20."j. 

.luvenes  Nepessiui  Dianenses,  XI  îj^lO;  Jubenes,  juventus,  XI  i>21.j. 

magisler  jubeniuni),  sévir  equituui,  praetor  juventutis,  XI  321.J. 
Magist[er  collegii?]  linli(in[uni  (luiid  consislil?]  Fale[riis].  XI  3:209.  Voyez 
Falerii. 

1859.  XI  3205.  Table  de  marbre.  Caractères  du  i«'-  siècle. 
Q(nintiis)  VptiirilisQininli)  fiiliiis)  Pom(ptina)  Pexsiis  |  Liiper- 

cus  Faliianiis,  ex  collei;io  |  Virliilis,   Iribiiiniis)    mil  iliim)   II, 
paa^locliis  I   rabi'iiin,  1  lidiislia    b(iiciii    Ifilia)    malcr,    Raeoia 
M(arci)  f(ilia)  jl  soror,  |  aibilralii  .V^M'ibae  L(ucii)  f^iliac)  mater- 
terae  |  ex  teslamento  (sestcrtinm  vigiiili  inibbiis). 
Crut.,  187.  I.  Orki.i.i,  "22.') {  et  suppl. 

1860.  XI  3209.  Table  de  marbre. 
Au  dessus  :  Diis  M[an(ibiis)]    | 

A  gaurfia  :  Q  iiin(o)  Albio  Q  iiinti)  filioi  Ilor(alia)  |  Fclici  ;  | 
c|iii  vixit  aiinis  Xl\  ;  cl  mensibns  Vlll  piissiiuiis  orga  parentes 
[  suos,  qncm  subito  iniq(iia)  |  t'ala  rapiicrc  parenli.  | 

.1  droite  :  Q  uinto)  Albio  IQ  ninli)  lilio)  llor(alia)l  ...  |  parvi 


ETianiA.  493 

[liicri  triictiim?]  |  pcrdiflit  ■ciiin  lilio?],  |  magistrLO  collegi]  ■ 
linlion[um  qiiorJ  consislit?]  Falp[riis].  |  Q(uinto)  Albio  Q(uinlii 
fiilio)  ...  i  vix(it)... 

Au  dessous  :  Q  uintiis)  Alhiiis  Félix  pater  l'ecil  in  liindo 
s[uo?j. 

Cfr.  XI  3108,  il  Falerii,  monument  du  père. 

1861.  XI  3210.  Base  de  marbre. 

Iviicioi  Aiirelio  |  Viclori,  |  jiivenos  Nepes  sini  |  Dianenses,  1 
aère  conialo.  [  L(ocus]  d(atus;  d  ecreto,  d  eciirioniini), 
Orelli.  879. 

1862.  XI  3215.  Cippe  de  marbre. 

Dis)  Manilms).  |  L'ucius'  Siilpiciiis  Severiijs!  |  et  Sulpicia 
Jiislina  I  fili,  L(iicio)  Siilpicio  Clementi,  (qiiatiior)vir p)  jure) 
dicundo).  (qiialliior)vir(o)  a'edilicia)  p  otestate) ,  !{  quaestori 
arcae  reil  pfiiblicae)  !  »pesinor  uni  ,  magistro  jubenfiini!,  [ 
spviro  [eqjuiliim.  praelo  ri  jiivenliitis,  palri  oplirao,  posueriint. 

ZAKGEMEtSTER,  BulI .  d.  1.,  1864.  p.  110.  L.  8.  [eq\mlum  n'est  pas  siir. 
suivant  Bormann.  «  Nota  institutum  urbanum  sevirormu  equitum  in  hoc  muni- 
cipio  ad  juvenes  translatum  ».  [Tu.  M  ].  Cfr.  Staatsr.,  IIP,  p.  o2i,  n.  4. 

14.  Sittt^iiitti,   puis  Col.   Conjuncta  Julia  Sulrina  i^Sutrij. 
C,  XI,  p.  489. 

Praetor  juventutis,  XI  32G6. 
Magistra  XI  3246. 

1863.  XI  3246.  Cippe  carré. 

L.  L    I  Scrvilia  Félix,  |  magistra,  doriii  m  |  Minervae  dat. 
Hekzen,  609.J. 

1864.  XI  3256.  Base  de  marbre. 

M(arco)  Anleio  |  Mfarcii  fjlio)  Pap  iria)  Resti  liito,  pr(aelori) 
jiivfenliilis),  |  aedili.  augiiri,  |  ciiralori  p  ecuniae)  p(uijlicae), 
deeiir(iones  j]  Aiignst(ales)  et  pop(iilus)  |  aère  conlato. 

Gr.iT.,  3:i.'J.  3.  Orell:,  3976.  Cfr.  XI  3'2.j8  :  decuriones  et  Augusl(ales)  et 
popuhis  statuam  ponendani  ex  acre  conlato  decreverunt. 


494  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

lo.   Caet'e  (Cercetri).  (].,  XI,   p.  533. 

Plirelriiiin  Aiigustalibus  municipi  Cneritiim  Inco  accepto  a  ropiililica  dona- 
lurn  ah  Aug.  liberto,  en  l'an  113. 

1805,   XI   3614.   Taille  de  marbre.  An  Musée  de  Naples. 

Vesbiniis  Aiii^(iisli)  l(il)erliis)  pliotriiim  Aiigiislalilxis  |  miini- 
cipi  Caeriliini  loco  accepto  a  re  p(iiblicaj  |  sua  inpensa  omni 
exornatiim  doniim  dédit.  | 

Dcscriptiim  et  recognitiim  factiim  in  pronao  aedis  Marlis  | 
(5)  ex  commeiitario,  qiiein  jtissit  proteiri  Cii|)('riiis  Hostilianiis 
per  T(itiim)  Rusliiim  Lysiponum  |1  scril)am,  in  quo  S{'ii|)liim 
erat  it  qnod  inf'ra  scripliim  est  :  | 

L(iieio)  Piiblilio  Celso  II  C(aio)  Clodio  Crispino  co(n^s(ulibiis) 
idibus  Aprilib(ns)  (13  Avril  H3),  |  M(areo)  Pontio  Celso  dic- 
tatore,  C(aio)  Snelonio  Claiidiano  aedile  jiiri  dicundo,  prae- 
fieeto)  aerari. 

Commentariiim  coUidianiim  niiinicipi  |  Caeritum,  inde  pagina 
XXVII,  kapite  VII  :  | 

(10)  «  M(arciis)  Ponliiis  Ceisns  dictator  et  C(ains)  Sueloniiis 
Claudianus  deenriones  in  teniplo  Divor(um)  eorrogaverunt;  nbi 
Vesbiniis  AMg(usti)  lib(ertns)  petit,  (  iit  sibi  lociis  publiée  dare- 
tur  sub  porticu  basilicae  Sulpieianae,  uti  Auguslalib(iis)  in 
eum  locum  phetriuin  lacerct;  ubi  ex  |  consensu  deeurionum 
locus  ei  quem  desideraverat  datus  est;  plaeent(|(ue)  universis 
Curialio  Cosano  curatori  ob  eanj  rem  |  epislulam  mitli.  In 
curiam  fuerunt  Ponlius  Ceisus  dictat(or),  Suetonius  Claudianus 
aed(ilis)  juri  (lie(undo),  M  areus)  Lepidiiis  Nepos  î  aediljs)  anno- 
n(ae),  Pollius  Blandiis,  Pescennius  Flavianus,  Peseennius  Nata- 
Hs,  Pollius  Callimus,  Petrouius  Innocens,  Sergius  Proctdus.  »  1 

(lo)  Inde  pagino  altéra  ka[)ile  primo  : 

«  Magistratus  et  dueuriou(es)  Curiatio  Cosano  sal(ut(em)  Idi- 
b(us)  Augusiis  (lo  Août). 

Desideranli  a  nobis  ||  Ulpio  Vesbiuo  eonsilium  deeurionum) 
eoegimus,  a  (|uib(us)  petit,  ut  sibi  loeus  publiée  in  angulo  por- 
tietis  basilicae)  dar'.'tur,  (piod  se  Aiiguslalibfus'  |  plietriiim 
publiée  exoiiiaturum  seeuntliim  (lignilal(em)  nuinicipi  pollice- 
relur.   Craliae  liuic  actae  sunt  ab  universis,   placuit  tamen 


ETauRiv.  495 

libi  I  scribi,  an  in  lioc  qiiO(|ue  et  tu  consensiirus  esses.  Qui 
lociis  rci  |)(ublicae)  in  iisu  non  est  nec  ullo  reditii  esse  potest.» 

Inde  pagina  (octava)  kapite  primo  :  | 

«  Curialiiis  Cosanus  magiislralibiisj  et  dec(iirionibiis)  eaere- 
tanor(um)  sal  iitem) 

Ego  non  tantum  consenlire  voliinlali  veslrae,  set  et  gratiilari 
debeo,  siqni  rem  p(iiblieam)  n(os[ram)  |  ('i(i)  exsornat.  Accedo 
itaq(ue)  sententiae  vestrae  non  tanquam  eurator,  sed  tanquara 
unus  exs  ordine,  eiim  tam  honesla  exssempla  |1  etiam  provocari 
honorifiea  exornatione  debea|"ii]f. 

Data  prid(ie)  idus  Septerabr(es)  Araeriae.  »  | 

Aet(umj  idib(us)  Jiinis  Quinlo)  Ninnio  Haslo  P(ublio  Mani- 
lio  Vopisco  co(n)s(ulibus)  (13  Juin  114).  | 

Dedicatum  k(alendis)  Aiig(iistis)  isdem  co(n)s(ulibus)  {['"'Août 
114). 

(Jrut.,  p.  m.  Oreli.i,  3787.  HiEiiSER,  Exempla  scr.  epigr.  lat.,  n"  1074. 
1.  1-3  et  10.  Le  même  Curialius  Cosanus  est  meiitioiiné  ii  Aiuérie  (Grut.,  1013, 
6;  cfr.  il).  llOi,  16).  En  1:23,  il  est  propriétaire  d'une  partie  des  jiglinae 
Caepioniaiiae  (G.  I.  L  ,  XV,  ii.  96  sq.). 

Nous  donnons  cette  inscription  à  cause  de  sa  ressemblance  avec  certaines 
inscriptions  des  collèges. 

16.  Aisiuiii  sive  Cal.  ALlsiensis  (Palo)  C,  XI,  p.  oiT. 

Juvenes. 

I8G6.  XI  3723.  Fragment. 

...  us  ad  fani ...  |  [pujblicam  ...  |  ..  em  aetiam  p.  ..  j  ..  (qui- 

nos  sestertiosi  decurio[nibus]  |  ((luinos  sesterlios)  Augus- 

[talibusj   II    (quinos   sesterlios)  juveni[bus]  |    ...    (quinos 

sesterlios)  aetiam  ..  j  ..  municipi[b(us)]  piissinia  |  ...  mnnifi- 
centissima  |  ...  publicae  ||  ...  dedicata  i  Severo  et  ...  [cos.]. 

17.  Mun.  Aiig.    Veii  (Isola  Furnese).  C,  XI,  p.  oo6. 

Schola  co[llegi  saluta?]ris  Fortunae. 
sacerdos  Fortunae  Reducis  mulier. 

1867.  XI  3810.  Table  de  marbre. 

[Cn(eus  Cajesius  Alhictu[s  nomine]  [  [Gaesiaje  Sabinac,  sacer- 


496  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

[dolis  For|timae  Ue]iliicis  sclioiam  colllogi]  |  ....  ris  Fortiinae  a 
solo  frcsliliijlam  porl]icil)iis  et  slatiii[s]  e\[ornavil] 

IIknzf.n,  t')ld[.  L.  4  :  [Juno7m  Vene]ris  Fortunae  [Tu.  M.];  co[nlapsam 
cum  simidac]ris  Fortunae  [0.  HikschfeluJ;  co[llegi  sahita]ris  Fortunae 
[E.  Bor.makn]. 

18.  Mun.   CapcÊHt.   Col.  Ju'ia  Félix 

L>tMCus  Fet*»niae  (Morlupo.  Rignano.  Nazzano). 

C,  XI,  p.  5G9 

Eborai'ius  ne^otialor,  XI  ;j9'i8. 

Honoraliis  collegi  t'al)nim  ligiiarionim  Iloniaiiensium,  en  102,  XI  3936. 

Jii[\enalia?],  XI  390i.  3907. 

Juvcnes  Lucoferonenses,  XI  3938. 

niagislor  juvenum  iterum. 

l)ali'oiiiis  eorum. 

'I8G8.  XI  3904.  Fragment   De  Capeiia. 

I  ..   cos  ...  ]  ...   [Ijndos   et  jii[venalia  dederunl]  |  ... 

Naevius  D |  ...  Memmius  ....  |  [Jnljiiis  Bonades[polus]  .... 

,T.  B.  De  Rossi,  Ann  d.  /.,  1883,  p.  2.';3-2G9,  lav.  8. 

L.  2,  De  Hossi  lit  jiwenalia  et  plus  loin  dfederunt);  inai.s  le  D  est  beaucoup 
plus  grand  et  Uois.m.vnn  conjecture  :  d  ecrelo)  [dfeciirionum)].  L.  5  Julhis  ou 
Livius  etc.  Cfr.  Hor.mann,  p.  571. 

1869.  XI   3907.  Deux  fragment.s  peu  intelligibles.  De  Capena. 

I    primi    [jiiv]enlalia?j   |   |S|extiliiis   Castor  |   Marins 

Eudacin[on]. 

J.  B.  Da  Rossi,  /.  /.,  ]>.  2(U,  tav.  10.  Les  in.scriptions  XI  3896-3921  sont 
relatifs  a  des  htdi  amitiels.  Voyez  Tarlicle  cité  de  De  llossi. 

1870.  XI   3936.  Cippe.  De  Capena. 

L(ii(;io)  Pacalio  Tyranno,  |  lionorato  collogi  |  labriim  tigna- 
riorum  |  Romancnsiiim,  ex  |  decrelo  ordinis  inimicipi  ||  Cape- 
iialiiim  foederaloniin.  |  conlatione  fada  ordinis  |  ejns<iem 
mnnicipi  et  i  Angnstalinm  cl  vicanornin  item  iiberlornm 
ipsins  I  ob  mérita  ejiis.  |  L(ocnsl  diatns)  d(ecreto)  diecnrionnni). 

.Sur  le  côté  :  Dedieata  Xllll  k(aleii(!as)  Oi't(obresi  |  Junio 
Unslico  [il  I  PlantioJ  A(jnilino  [(  o^n;s^ubbusjJ  |  Ludos  |  de  |  ento. 

OiiEu.i,  3090.  4086.  Consuls  de  l'an  162. 


ETRURIA.  497 

1871.  XI  3938.  Trouvée  à  Nazzano.  De  Lucus  Feroniae. 
M(arco).Silio  Epaphrodito,  |  patrono  sevirum  Aiig(ustalium), 

j  magistro  juvenum  iterum,  |  juuenes  Lucoferonenses  j  patrono 
ob  mérita,  [j  quod  amphithe[a]lru[m]  col(onia)  Jiil(ia)  Felici  | 
Lucofer(onensi)  s(ua)  p(ecunia)  f(ecit)  dedicavitque.  \  L(ocus)  J 
d(alus)  d(ecreto)  d(ecurionum),  [  H(onore)  c(ontentiis)  i(mpen- 
sam)  r(emisit). 

Orelli,  4099. 

1872.  XI  3948.  Gippe  de  marbre.  A  Nazzano.  Au  milieu  de  grands 
bas-reliefs,  on  lit  : 

Diis  Manibus  |  M(arci)  Voici  Pal(atina)  |  Hermae,  eborar(ii) 
l  negotiatoris  ;  |  benemerenti  ||  fecit  M(arcus)  Volcius  Pal(atina) 
I  Abascantus  ]  lib(ertus)  isdem  gene[r]. 

BORMAKN,  Arch.  ep.  MitU,  1886,  p.  229.  Lanciani,  Bull.  d.  /.,  1870,  p.  32. 

III.  ITALIAE  REGIO  VI.  UMBRIA. 

Le  second  tome  du  G.  I.  L.,  XI,  qui  doit  contenir  ces  inscriptions,  n'a  pas  encore 
paru.  M.  BoRM.wJN  a  bien  voulu  nous  communiquer  sa  révision  des  inscriptions 
qui  concernent  les  collèges,  ainsi  que  les  numéros  qu'elles  porteront  dans  le 
Corpus. 

1.  Oct*iculun9  (Otricoli).  C.  ,  XI,  p.  59o. 

Collegium  dendroforum,  en  202.  XI  4086. 

patronus  ejus. 
Collegium  juvenum  m.  f.,  en  202^  XI  4086. 

patronus  ejus. 

1873.  XI  4086 ]  L(ucio)  Julio  L(ucii)  f(ilio) 

Arn(ensi)  Aujgurino,  patrono  |  civitalis  et  collegi  |  juvenum 
m.  f.  et  co  llegi  dendroforum,  !|  omnibus  honoribus  |  et  oneri- 
bus  civitatis  suae  |  functo,  juvenes  sui  \  amantissimo.  |  L(ocus) 
d(atus)  d(ecrelo)  d(ecurionum).  || 

Cura(m)  agentibus  ]  L(uciis)  Juliis  Augurino  et  |  Ireneo  et 
Maximo  1  filis.  Dedicata  Idibus  1  Julis  ter  et  semel  co(n)s(ulibus). 

Orelli,  911.  —  Sur  la  première  ligne,  il  y  avait  un  signum,  qui  a  disparu. 
L.  4,  Orelu  lit  :  M(artensium)  F(ortensium),  mais  Bormann  pense  que  cette 

32 


498  c.  I.  L.,  VOL.  XI. 

lecture  n'est  pas  fondée,  et  il  compare  le  coll.  juvenum  forensium  de  Pisau- 
rum  (Orelli,  4069  =  XI  6362).  Il  conjecture  aussi  :  m(unere)  f(uncto). 

Consuls  de  l'an  202  (Seplime  Sévère  pour  la  3"  fois  et  Caracalla  pour  la 
1«  fois). 

2.  Mntet'atnna  JVahaviiutn  (Terni).  C,  XI,  p,  608. 

Possessores,  inquilini,  negotiantcs  viae  strat(a)e,  cultores  Herculis,  en  240, 
XI  4209. 

1874.  XI  4209.  T(ito)  Fl(avio)  T(iti)  f(ilio)  Clu(stumina) 
Isidoro,  eq(uiti)  ]  Rom(ano),  patri  duoriim  eq(uo)  piib(lico)  | 
omnibus  hononb(us)  honeste  |  functo,  (|iiinq(uennali)  II, 
auguri,  |  sacerd(oti),  pon((ifici),  prael(ori)  sacror(iim),  |  patrono 
municipi  Inte|ramnal(iiini)  Na(ha)rt(iiini),Casiienli|norum,  Vin- 
denatium,  |  v(iro)  b(ono)  et,  quidquid  in  egre|gium  hominem 
laudis  I  dici  potesl,  in  hoc  sit  |  beneficio  naturae  |  conlalum, 
possessores,  |  inquilini,  negotiantes  |  viae  slrat(a)e,  cultores  | 
Herculis,  rarissimo.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Sur  le  côté  droit  :  Dedic(ala)  |  VIII  id(us)  Sept(embres)  \ 
Sabino  II  et  Venust(o)  |  co(n)s(ulibus). 

Gruter,  411,  3.  WiLMANNs,  2907.  Copie  de  Bormann.  Consuls  de  l'an  240. 

3.  Atneria  (Amelia).  C„  XI,  p.  636. 

Coll.  centonariorum,  XI  4391.  4404. 

praefectus  ejus  ?,  XI  4404. 

arka  eorum,  XI  4391. 
Collegium  fabrum  tignariorum,  XI  4404. 

praefectus  ejus  ? 
Collegium  scabillariorum,  XI  4404. 

praefectus  ejiis  ? 
Juvencs,  juvenos  Augustalcs,  XI  439');  jnve[nes],  XI  4413. 

curator  lusns  juvenum  V(ictoriac)  F(elicitatis)  C(aesaris),  XI  4395. 

curatnr  lusus  juvenum,  XI  4438?.  4371. 
Familia  publica,  XI  4.391. 

1875.  XI  4371.  Sex(to)  Ticiaseno  Sex(li)  f(ilio)  Sex(ti)  | 
nep(oli)  Sex(ti)  |  pron(epo(i)  Chi(stumina)  Alliano,  |  ponti- 
fici,  flamini  Vic|toriae  et  Felic(itatis)  Caesar(is)  ||  perpeluo, 
praer(ecto)coli(ortis)|  III  Astur(um)eq(uitatae)  c(iYium)  R(oma- 


UUBRIA.  499 

norum),  Irib(iino)  leg(ionis)  |  II  Italic(ae),  Illl  vir(o)  q(uin)- 
q(uennali),  llll  virfo)  |  j(iire)  d(icmKlo)  II,  sacerd(oti)  V(ictoriae) 
F(elicitatis)  C(aesaris) ,  cur(atori)  Iiisus  J  jdvenum,  VI  viri 
Aiigiistal(es)  patrono  ob  amurera  ejiis  |  erga  singulos  univer- 
sosq(iie). 

Gruter,  388,  3.  Mirât.,  620,  1.  Orelli,  2211. 

1870.  XI  4395.  T(ito)  Pelronio  T(itiJ  f(iiio)  |  T(ili) 
n(epoli)  Clu(sliimina)  Prociilo,  |  IlII  \ir(o)  aed(ilicia)  p(otes- 
tate),  IIII  vir(o)  |j(uri)  d(iciindo),  ciiratori  lii||sus  jnvenum  V(ic- 
toriae)  F((*licitalis)  C(aesaris),  |  juvenes  Aug(uslales)  |  ob 
m(erila)  e(jus);  qui  [o]b  |  statiiae  dedicaliljonem  dédit  juve|nibiis 
s(ingulis)  (spsterliiim)  XXX  n(iimmuin),  |  adjecto  pane  et  |  vino 
epulantibiis.  |  L(ocus)  d(atiis)  d(ecrelo)  d(eciirionum). 

Orelli,  39^9  =  4100.  Lecture  de  Bohmann. 

1877.  XI  4391.  Jiiliae  M(arci)  f(iliae)  Felicitati,  |  uxori 
C(ai)  Curiati  EiiLychetis  [  IIII  vir(i),  magistrae  Foitii|nae  iMel(io- 
ris),  coll(egium)  centonarior(um)  |  ob  mérita  ejiis;  quo  honore 
I  contenta  siimptnm  omnem  |  remisit  et  ob  dedic(ationem) 
ded(it)  sinjgulis  (sesterlios)  XX  n(nmmos),  et  lioc  amplius  | 
arkae  eorum  intul(it  sesterliiim)  V  m(ilia)  n(uminuni)  |  ,  ut  die 
natalis  sui  V  Id(us)  Mai(as)  |  ex  usuris  ejus  suraraae  epu|lantes 
imperpetuum  divider(entur)  ;  |  quod  si  divisio  die  s(upra) 
s(cripto)  celebrata  non  |  fuerit,  tune  pertineb(it)  omn(is) 
summa  |  ad  familiam  publicam. 

Gruter,  1088,  -4.  Orelli,  2428. 

1878.  XI  4404 [cu]r(atori)  pec(uniae)  ann(onariae), 

I  [cur(atori)  k]al(endarii)  r(ei)  p(ublicae)  Amer(inae),  |  ... 
patron(o)  VI  vir(um),  |  [prae]f(ecto)  c(ollegii)  cenlonar(iorum), 
I  [eol(legii)]  scabill(ariorum) ,  col(legii)  |  [fabr]um  tignar(io- 
rum)  I  ...  ob  mérita;  |  [cujus  dedica]tione  bis  epu|[lum  ...  H]S 
XL  n(ummum)  dédit,  |  [et  HS..,  utj  die  natalis  sui  |  [epulan- 
li]b(us)  in  perpetuum  j  [dividerentur,  ar]kae  eorum  |  [intulit 
HS]  

FossATi,  B.  d.  I,  1840,  p.  87.  Siippl.  d'E.  H.,  (jui  déclare  [i)rae]f{ecto)  très 
douteux  et  conjecture  encore  \m{unere\  f[uncto), 

1879.  XI 4438.  L(ucio)  Calpur[nio],  |. ..[...  [curatojri  lusus 
ju  I  ...  kalen[d.]  ...  |  ...  municip.  ... 


OOO  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

■  Videtur  esse  poluisse  2  [curato]ri  lusus  ju[venum],  3  [curatori]  kalen- 
[darii]  ...  »  [Bormann].  —  Grut.,  liO-4,  6. 

4880.  XI  4413.  ...  n.  Basian  ....  [  ...  asmittere  ...  atr.  | 
...  Caesari  fratri  ..  |  ...  dis  haberi  ....  |  ...  HS  juve... 

Gri;t.,  1104,  4. 

4.   Carsutae  (Cesi:  Sangemini).   C  ,  XI,  p.  664. 

Fabri,  XI  4580. 

patronus  eorum. 
Collegius  juvenum,  XI  4,'}79;  juvenes,  XI  4380.  4o89,  en  270. 

procurator  juvenum,  XI  4579. 

editor  juvenalium,  XI  4580. 

patronus  juvenum,  XI  4580. 
Collegiati,  en  270,  XI  4.589. 

4881.  XI  4579.  T(ilo)  Calvisio  T(ili)  fil(io)  |  [C]lu(sfu- 
mina)  Vero,  augur(i),  |  qnin(](uennali) ,  llll  vir(o)  ae(lil(i),  | 
cur(atori)  [pe]c(iiniae)  fruni(enlariae  quartum?).  |  q(uaestori) 
p(e('iiniae)  aer(arii),  p(iimi)p(ilari),  patrono  Q  miin(icipi)  [et] 
VI  vir(um)  Augiistfaliiim),  |  prociir(alori)  juvenum,  |  collegius 
juven(iim)  ob  I  plurima  bénéficia  et  |  munificentiam  ejus  [|  erga 
se  collata.  L(ocus)  d(atus)  d;ecreto)  d(ecurionum). 

La  lecture  des  lignes  4  et  5  n'est  pas  sure.  [Bormann].  Schmidt,  Miscellanea 
Capitolina,  p.  29,  n.  II. 

188i.  XI  4580.  Sagilli.  |  L(ucio)  Egnatio  L(ucii)  fiilio) 
Clu(stumina)  |  Viclorino,  llll  vir(o)  |  j(un)  d(icundo)  quinq(uen- 
nali),  pafrono  ]  Augustal(ium)  itemque  |j  fabr(um),  editori  juve- 
n(alium),  |  ob  insignis  vena|tionis  ab  eo  edita[e]  |  juvenes  ex 
aère  coll(ato)  |  patrono;  cujus  ob  ||  dedic(ationem)  dédit  juve- 
n(ibus)  sing(ulis)  (sestertios)  XII,  |  decur(ionibus  sestertios)  XII 
n(ummos),  VI  vir(is)  (sestertios  binos). 

Copie  de  Bormann,  qui  pense  qu'à  la  fin  il  y  avait  peut-être  :  HS  III  —  Cf. 
ScHMmT,  /.  c,  p.  30,  n.  III. 

1883.  XI  4589.  Dedicata  id(ibus)  Jan(uariis)  Antiochiano  II 
et  Orf[i]lo  co(n)s(ulibus)  ;  qua  de[dication(e)]  |  sexviris,  juve- 
nibus,  collegiatis  et  populo  ulr[iusque  sexus...] 

Mur.,  36G,  2.  Orelli,  3948.  —  Consuls  de  l'an  270. 


UHBRIA.  501 

5.   Tuder-  (Todi).  C,  XI,  p.  67o. 

Cultures  Herculis  Fronton(iani),  XI  4669  a  et  6. 

1884.   XI   4669*.    Cull(oribus)   Hercul(is)  I  Front(oniani) 
loca  data  |  ab  C(aio)  Vibenn(io)  |  Honorato  ;  \  in  fr(onte)  p(edes) 
CL,  I  in  a(gro)  p(edes)  CXX. 
Lecture  d'E.  B. 

1883.  XI  4669\   Cultforibus)   Hercul(is)  |  Frontonfiani) 
loc(a)  d[at(a)]  |  ab  C(aio)  Vi[b]e[nn(io)]  |  ... 
Mur.,  181,  3. 

6.  Vicus  Marti»  Tudertiunt  (1)  (S.  Maria  in  Pantano). 

C,  XI,  p.  694. 

Collegius  jumentariorum,  XI  4749. 
Sodales  Martpnses,  XI  4749. 

1886.  XI  4749.  C(aius)  Surenus  T(iti)  f(ilius)  I  Ani(ensi) 
Seneca  Arilmini,  mii(es)  coh(ortis)  VII  [c(ivium)]  R(omanorum)  \ 
volunt[ar(iorum)],  mililfavit)  an(nis)  j  XIV,  vix(it)  ann(is)  XXXII; 

I  hic  reliquit  sodalib(us)  |  Martensibus  in  oslsa  sua  luenda  | 
(sestertium  duo  milia).  |  Collegius  jumentalriorum  huic  cippo  | 
locum  dédit. 

MuRAT.,  525,  2.  —  1)  Sur  l'ager  Tudertium,  on  a  trouvé  plusieurs  inscrip- 
tions relatives  aux  vicani  du  vicus  Martis  Tudertium.  Dans  les  itinéraires,  il 
est  appelé  ad  Martis.  [Bormann]. 

7.  SpoUfiiutn  (Spoleto).  C,  XI,  p.  698. 

Fullones,  XI  4771  =  I  1406. 

magistri  quenquen(nales)  très  libertini,  unus  servus. 
Dec(uriae)  IIII  scamillar(iorum)  operae  veteres  a  scaena,  XI  4813. 

patronus  eorum. 

1887.  XI  4771  =  I  1406.  Minervae  do(navere?)  |  ful- 
lones, I  magistri  quinquen  '  curavere  :  j  C(aius)  [F]uuli(us)  C(ai) 
l(ibertus)  Statius,  [  P(ublius)  Oppi(us)  L(uci)  l(ibertus)  Pilonicus, 

II  L(ucius)  Magni(us)  L(uci)  l(iberlus)  Alaucus,  |  Pamp(h)ilus 
Turpili  T(iti)  s(ervus). 

Dcscr.  E.  B.  —  Th.  M.  (I  1406)  ne  sait  comment  compléter  DO;  ni  domina. 


502  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

ni  domestica  ne  conviennent  à  Minerve.  Bormann  conjecture  :  donavere.  Sur 
Minerve  adorée  par  les  foulons,  voy.  Etude  hist.,  I,  p.  ^0:2. 

4888.  XI  4813.  M(arco)  Septimio  |  M(arci)  fil(io)  Hor(a- 
tiana)  |  Seplimiano  |,  equo  publ(ico),  IIII  vir(o)  j(uri)  cl(icundo), 
(  praef(ecto)  fabr(um)  Romae,  |  dec(uriae  quattuor)  scamilla- 
r(iorum)  |  operae  veteres  |  a  scaena,  patrono,  ob  |  mérita  ejus. 
L(ocus)  d(alus)  d(ecrelo)  d(ecurionum). 

Gruter,  467,  7.  Cfr.  G.  Gatti,  Bull,  corn.,  1888,  p.  113.  Descr.  E.  B. 

8.  Meratnia  (Bevagna).  C,  XI,  p.  731. 

Omnium  corporum  patronus,  XI  S0S4. 

Collegium  centonarioruni,  XI  tJOil, 

Collegium  fabrum,  XI  r3023. 

Decuriae  IIII  scabillariorum  (operae)  veteres  a  scaena,  XI  5054. 

4889.  XI  5023.  Genio  |  coll(egii)  fa[brum]  |  Atti[us]... 

MuRAT  ,  77,  1.  —  L.  3.  Bormann  conjecture  Atti[us]. 

4890.  XI  5047.  C(aius)  Attius  (Caiae)  l(ibertus)  ]  Januarius, 
I  VI  vir  s(acris)  f(aciundis),  VIIII  vir  Val(etudinis)  ;  |  hic  col- 
legio  siio  cento|narioriim  legavit  (sestertium  mille),  ex  ]  cujus 
reditn  quodannis  |  die  pareiitaliorum  ne  minus  |  homines  XII 
ad  rogum  suum  |  vescerenlur  |  cura  coll(egii)  cent(onariorum). 

Orelli,  3999.  Mur.,  512,  3.  Descr.  E.  B. 

4891.  XI  5054.  L(ucio)  Siicconio  L(iicii)  f(ilio)  Pal(atina)  | 

Prisco,  IIII  vir(o)  j(uri)  d(iciin(lo),  q(iiaeslori)  a(erarii),  |  omnium 

corpor(um)  palr(ono),  |  item  Trebis  dccur(ioni),   pont(ifici),   | 

IIII  vir(o)  j(uri)  d(icundo),   patron(o)   mun(icipii),  |  decuriae 

(qualtuor)  sc'abillar(iorum)  ]  veteres  a  scaena  |  amantissimo  sui 

I  ex  aère  conlato.  |  H(onore)  a(ccepto)  i(mpensam)  r(emisit). 

A  Montefalco.  i  Quae  sunt  inscriptiones  in  oppido  Montefalo,  dubitans  posui 
inter  Mevanates.  »  [Bormann.].  —  Wu-manns,  2G38.  Ork.i.li,  2643. 

9.  FuigiÈtitie  (Foligno).  C,  XI,  p.  7S3. 

Cultrices  coUegi  Fulginiae. 

4892.  XI  5223.  D(is)  M(anibus)  |  Tutiliae  |  Laudicjae, 
cullores  J  collegi  |  Fulginiae. 

Orelli,  2409.  Mur.,  181,  4. 


UMBRIA.  503 

10.  Aaiaiutn  (Assm).  C,  XI,  p.  782. 

Patronus  coUegiorum  (trium). 

1S93.  XI  5416.  D(is)  M^anibus).  |  C(aio)  Scaefio  1  C(ai) 
f(ilio)  Sulpiciano,  |  pairono  mu'nicipi  et  colle(giorum)  III, 
IIII  vir(o)  j(iiri)  d(icundo)  q(uin)q(nennali),  |  q(uaestori  ilerura), 
advoc(ato)  reip(ublicae),  j  Seloria  Olyrapias  |  oonjugi  incomjpa- 
rabili  b(ene)  m'ereiiti). 
Orelli,  3906. 

11.   Tuflcutn  (près  d'.4/6acma).  C,  XI,  p.  829. 

Collegium  fabrum,  sous  Commode. 
patronus. 

1894.  XI  5716.  Uucio)  Tif[anio  L(ucii)  l(iberto)]  |  Felici 
A[ug  iislali?)  honoralo)]  |  orname[nlis  decur  ionalibus)  in]  | 
iiiiinicip;iis)  T[uficano]  |  et  Septempe[d(ano),  patrono]  |1  collegi 
fabr(um),  m[unicipes]  |  Tuficani  iner[enli  ob]  \  edilionem  mune- 
[ris  glajdialorii,  qiiod  pro  [salute  |  ijmplerutoris)  Comm[odi] 
A[ntonini]  ||  Augiustii  ex  pecunia  sua  edid[it]  et  mox  honesta 
epiilatione  |  universos  sil  prosecutus;  |  cujus  dedicat(ione) 
deciirion(ibus)  |  sing(iilis  sesterlios)  VIII  n(iimmos)  et  ceteris  |j 
utriusqiie  sexus  (sestertiosj  IIII  n(ummos)  dédit.  |  L(ocus)  d(atus) 
d(ecreto)  d(ecurioiuim). 

Lecture  de  Bormann.  Les  mots  en  italiques  sont  en  partie  martelés. 

12.  Sentinunt  (Sassoferrato).  C,  XI,  p.  837. 

Tria  collegia  principalia,  en  261,  XI  o749. 

patronus  eorum. 
Collegium  centonariorum,  en  261,  XI  o749. 

patcr  numeri  nostri. 

parens. 

tabula  aerea  patronatus  offertur  patronis  duobus  et  patronae,  jam- 
pridem  per  duplomum  cooptatis. 

decretum  in  tabula  aerea  perscriptum. 

sequella  ejusdem  collegi;  numerus  noster. 

tricliniaria  domus  collegi  cent. 
Collegium  centonariorum  (d'Osh-a.  Voyez  la  note),  en  260,  XI  oTîJO. 


504  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

quinquennales  duo. 

patronus  numeri  nostri. 

patrono  jamdudum  lecto  offertur  tabula  aerea  continens  verba  decreti. 

schola  ejus. 
Collegiura  fabruin  Sentinatium,  en  260,  XI  5748. 

quinquennales  duo. 

mater  numeri  nostri. 

patronus  cooptatur. 

tabula  patronatus. 

numerus  ejus. 

schola  ejus. 
Cultures  d(ei)  S(olis)  I)nvicti)  Mithrae  patroni,  vers  260,  XI  5737.  Çfr, 
5735.  5736,  en  219. 

sacerdos,  XI  573G. 

quinquennalis,  XI  5737. 

leones,  XI  5735. 

pater  leonum,  XI  5737. 

raenester  vel  menesterium,  XI  5737. 

1893.  XI  5735.  Autel. 

Invicto  I  prosedente  ]  Sevio  Facundo  ]  Umbri(i)  1  Rufinus  et  | 
Aemilianns  |  leones. 

Trouvée  avec  XI  5736  et  5737.  —  Or.-Henzen,  5846.  F.  Cumont,  Mithra, 
no  158. 

i896.  XI  5736.  Table  de  pierre  calcaire. 

Dicatus  (quinlo  die)  id(iis)  vSept(embres)  Antonino  Aiig(iisto)  II 

et  Sacerdole  II  co(n)s(iilibns).  |  N(umini)  s(ancto)  S{oIis)  l(nvicti) 

M(ithrae)  |  duo  Gessi(i)  Castus  |  et  Severus  simu|lacriim  exor- 

na|tiim  volo  posii|eriinl,  |  prosedente  ]  C(aio)  l*ropcrIio  Augu- 

rino  sacerd(ote). 

Descripsit  Bormann.  —  Henzen,  6042».  Wilmanns,  135».  F.  Cumont,  Mithra, 
n»  156.  Consuls  de  l'an  21!).  Au  N"  suivant,  l"  colonne,  il  y  a  un  Gessius 
Optabilis. 

1897.  XI  5737.  Table  de  marbre. 

En  haut  :  Ciiltoros  d(ei)  S(olis)  I(nvicti)  Mithrae.  |  Patroni, 
prosedente  C(aio)  Propertio  Profiituro  :  | 

Première  colonne  :  Coiediiis  Proculiis,  |  Ligurins  Theodotus, 
1  Mussiiis  Vinitex,  |  Coiedins  llilarianus,  |  Senlin(as)  pater 
leonum  Januarius,  |  en  tout  14  noms,  dont  voici  le  dernier  : 
Visenn(ius)  quin(]u[ennalis]. 


UUBRIA.  505^ 

Deuxième  colonne  :  13  noms  parmi  lesquels  :  Sentin(as) 
Valentin(iis). 

Troisième  colonne  :    7  noms ,   parmi  lesquels  :   Januarius 

Sen(tinatium).  Espace  de  cinq  lignes,  puis  :   D  menesterio  | 

T(ito)  Sevio  Felice. 

Henzen,  eO-i^t».  WiLM.,  135^.  Seniinas  Januarius  et  Sentinas  Valeniinus 
sont  des  affranchis  de  Sentinura.  Il  y  a  aussi  un  esclave  de  cette  ville  :  Janua- 
rius Sentinalium.  A  la  fin,  il  aurait  fallu  :  ministro  T.  Sevio  Felice,  ou  ministe- 
rie  T.  Sévi  Felicis.  Bormann  fait  remarquer  que  trois  noms  de  cette  liste 
(Aetrius  Romaniis,  Casidius  Rufinus  et  Statius  Velox)  reviennent  parmi  les  mem- 
bres d'un  collegium  fabrum  (XI  5748,  ci-après),  en  l'an  260.  Cette  inscription 
est  donc  postérieure  à  XI  5736.  —  F.  Cumont  pense  qu'on  ne  peut  rattacher 
patroni  (I.  2)  à  Mithrae,  comme  le  voulait  Henzen.  C'est  la  liste  des  patrons 
du  collège  :  il  y  en  a  33,  plus  le  président.  Le  titre  Cultures  Mithrae  indique  que 
cette  liste  était  suivie  de  celles  des  autres  dignitaires  et  de  tous  les  membres. 
Cfr.  XIV  286  :  album  sacrato[rum]. 

1898.   XI   5748.  Table  d'airain.  Descr.  Henzen  et  E.  B. 

P(ublio)  Cornelio  Saeculare  II  et  Junio  Donato  II  |  co(n)s(u- 
libus),  kal(endis)  Jiili(i)s,  \  Sentini  cum  in  sc(h)ola  sua  freque(n)s 
numerus  coll(egii)  fabr(iim)  |  Sentinatium  convenissent,  nnme- 
rum  (h)abentibus  |  G(aio)  Julio  Martiale  et  C{aio)  Casidio  Rufino 
q(uin)q(uennalibus)  et  referentib(us)  |  ipsis  : 

semper  [e]t  in  praeleritum  ita  splendidissimum  n(umerum) 
n(ostrum)  ||  conisum  esse,  ut  adfectione(m)  splendorissui  in  sin- 
gulos  I  quosquae  condignos  merenles  ex(h)ibeant,  vel  maxime 
j  in  honore(m)  adque  dignitate(m)  Memmiae  Victoriae  quon|dam 
indoles  miimoriae  (sic)  femine  (il  aurait  fallu  :  quondam 
insignis  memoriae  feminae),  malris  numeri  nostri,  |  pr(o)rsus 
usquaeque  [=usqué)  esse  provectum  nomen  domus|lejus,  ut  per 
ordinem  generis  sui  omnes  in  numerum  n(ostrum)  |  patroni  in 
collegium  nostrum  a|)pellarentur,  optanjdaque  erant,  ut  omnes 
universisquae  incolumes  in  |  numerum  nostrum  viderentur,  et 
quoniam  vir  splen|didus  Coretius  Fuseus  patronus  numeri 
debeat  ex|empIo  pielatis  parentium  et  matris  honorificientia,  || 
itaque  si  omnibus  videretur  tabula(m)  aeream  ei  offer|ri,  q(uid} 
f(ieri)  p(lacerel),  d(e)  e(a)  r(e)  i(ta)  c(uncti)  c(ensuerunt)  :  | 

gloriosam  esse  relationem  b(onorum)  v(irorum)  q(uin)q(uen- 
nalium)  collegi  n(ostri)  |  et  ideo  cum  sit  Coretius  Fuseus 
splendi(le  natus,  ut  (  potius  honorificientiae  nostrae  modum 


506  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

intel|legat  necessaque  sit  ei  tabulam  aeream  titulis  H  ornatam 

scriptam  offeri  pelique  ab  eo,   hanc  |  oblationem  nostram 

libenti  animo  suscipe|re  dignetur,  legatosque  in  eam  rem  fieri 

qui  <qm>  digne  prosequantur  Titratium  Ampliatum,  Orfium 

Veri|tatem,  Aemilium  Victorem,  Bebidium  Justum,  Casidium 

Mart(i)a|Iem,  Julium  Marlialem,  Casidium  Rufinum,  Bebidium 

Jenua|rivium ,   Aetrium   Romanum,    Casidium   Clementinum, 

Aetrium  ||  Vernam,  Vassidenum  Favorem,  Casidium  Justissimum, 

Saltrium  Verecundum,  Statium  Velocem,  Veturi(um)  Cplerinu(m). 

WiLM.,  2857.  Mur.,  364,  1.  565,  1.  —  Consuls  de  l'an  260.—  Voy.  i\°  1899. 
Sur  iiumerum  habentibus,  voy.  Étude  hist.,  I,  p.  369,  5  et  8. 

1899.  XI  5749.  Table  d'airain.  Lecture  de  Bormann. 

Imp(eratore)  Galiieno  Aug(usto)  IlII  et  Volusiano  co(n)s(u- 
libus)  I  (decimo  quinto  die)  kal(endas)  Septembres,  |  Sentini, 
in  triclini(aribus)  doraus  c(ollpgii)  c(entonariorum),  numerum 
habenti|bus  sequella  ejnsdem  colleg(i),  ibi  referentibus  Casidio  j 
Severo  pâtre  n(nmeri)  n(ostri)  et  Heldio  Peregrino  parente  : 
cum  sit  II  oporlunum  crebris  beneficiis  et  adfeclionem  amoris  | 
[erg]a  n(timerum)  n(ostrum)  e\(li)ibentil3iis  adsistere  et  rauni- 
ficentia(m)  |  [eojruni,  sicut  oportunitas  testiraonium  perhiberet,  | 
[re]munerare,  igitnr  si  cunctis  videtur  Coretium  Fuscum,  | 
[spjlendidum  decurione(m)  palriae  n(ostrae)  sed  et  patronum 
trium  I  coll(egiorum)  principalium  et  Vesia(m)  Martinam  conju- 
gem  ejus  ||  patronam,  sed  et  Coretin(m)  Sa[b]inum  filium  eorum 
jam  prid[e]m  |  patronos  per  duplomum  a  numéro  n(ostro)  coop- 
tatos,  nune  tabidam  |  aeream  pationatus  eis  olFerri,  ut  merito 
honore  pro  meri|tis  innotescat,  q(uid)  t"(ieri)  p(laceret),  d(e)  e(a) 
r(e)  i(ta)  c(uncti)  c(ensuerunt)  :  | 

quod  in  praeterilum  Coreti  Fusci ,  patroni,  V[e]siae<siae> 
Martin(a)e,  |  patron(a)e,  et  Coreti  Sabini,  fili  eorum,  erga  amore 
bénéficia  praes||tita  susceperiraus,  nunc  etiam  in  futurum  non 
dissimilia,  (juae  |  nunc  sentimus,  perpetiio  ex  domum  eorum 
processura  pari  adfecjtionem  speramus  adque  ideo  consentiri 
relationi  b(onorum)  v(irorum)  Casidi  |  Severi  patris  n(umeri) 
n(oslri)  et  Heldi  Peregrini  parentis,  et  ad  remunerandam  eorum 
benevolentia(m),  (juo  lautius  adque  pulchrius  digne  lionorem  \\ 
sibi  oblalum  suscipere  digueutur,  decretum  et  in  tabula  aerea  ) 
perscriptum  eis  [ajoutez  :  offerri  accipiendum  cadem  voluntate 


UMBRIA. 


507 


ab  eis  Tu.  M  )  qiia  et  a  nobis  profectiim  est,  legatosque  |  fieri, 

placiiitqiie  banc  tabiilam  digne  prosequi  :  |  Saliiiis  Âchilles, 

Satrius  Clemens,  |  Voesideiuis  Maviellinus,  jj  Vassidenus  Veri- 

nus,  I  Casidius  Severus,  |  [HJeldius  Primus,  Heldius  Peregri- 

nus,  I  Brittius  Maximus,  Aebus  Honoratus,  Apro[n]ius  Hilarinus, 

Aetrius  |  Terminalis,  Gavius  Felicissimus,  Satrius  Januarius, 

Casidius  Roniu|lus,  Aetrius  Verna,  Satrius  Ursus. 

Mur  AT.,  564,  1.  Wiuianns,  2858.  —  Consuls  de  l'année  261.  Sequella  col- 
legii,  \oy.  Étude  hist.,  I,  p.  366.  0.  Hirschfeld,  Gall.  Stud.,  III,  p.  11  (247), 
n.  6.  Les  noms  de  trois  legati  reviennent  ci-dessus  parmi  les  patrons  des  Cul- 
tores  Solts  Invicli  Milhrae  (XI  5737,  note).  Voy.  les  No^  1897  et  1898. 

1900.  XI  5750.  P(ublio)  Cornelio  Saeculare  II  et  Ciaio) 
Junio  Dona|lo  II  co(n)s(ulibus,  quarto  die)  Non(as)  De(:(embres)  1 
Ostr(a)e  in  municipio,  coll(egium)  centon(ariorura),  cum  schola 
sua  frequen|tes  scril)undo  adfuissenl,  ibique  referente  T(ito) 
Vessidio  For|(5)lunato  q(uin)q(uennale),  universoru(m)  consensu 
verba  sunt  facta  :  ||  quanto  amore  quantaque  raunificientia<m> 
n(umeriim)  n(ostrum)  Carenus  Vibijanus  ornasse  pala(m)  est, 
cujus  inpares  beneficiis  ad  |  remunerandam  aeius  adfectionem 
qu(a)erere  remédia  |  debere,  sed  pr(a)ecipuum  a[djque  lauda- 
bilem  communis  voti  |  (10)  repertum  consibum,  ut  Coretium 
Victorinum  ad  genus  ae|ius  et  bonor[e)s  pertinentem,  vel  bac 
o(b)latione  munereraus,  ||  et  palronum  aeum  jandudum  lectum 
publica  lestificatio]ne  manifestetur:  igitur  si  cunctis  videtur 
tabulam  aeream  |  continenlem  teslimonium  circa  eiim  nostr(a)e 
adfectionis  |  (15)  ideoque  Q  R  Q  F  R,  de  <a>ea  r  e)  u(niversi) 
i(ta)  censueriint  :  ]| 

placere  Coretio  Victorino  patrono  n(uraeri)  n(ostri)  tabul(am) 
aeream  conti|nentem  ve[r]ba  decreti  nostri  olFerri  per  Vessi- 
dium  Foriunajtum,  Cornelium  Tertium  q(uin)qfuennales),  Publi- 
lium  Maximinum,  |  undecim  alios  legatos.  |  FeHciler. 

Mur.,  563,  2.  Consuls  de  l'an  260.  Lecture  de  Bormann.  L.  6,  la  tradition 
porte  :  M  ^N.  L.  15,  la  tradition  porte  QRQFR.  Bormann  propose  :  ideoque 
Q  •  R  •  {\\  faudrait  :  ei  offerri),  q(uid)  ]\ieri)  [p(]acerel)\,  de  <_a^ea  r(e),  etc. 
—  Cette  table  est  attribuée  a  Ostra,  mais  Bormann  la  croit  originaire  de  Sentinum. 
Coretius  Fuscus  (XI  5749)  et  Coretius  Victorinus  (XI  5750)  étaient  peut-être 
frères  et  habitaient  ensemble,  a  Sentinum,  une  maison  dans  l'atrium  de  laquelle 
étaient  conservées  ces  deux  tabulae  patronatus.  La  seconde  a  été  offerte  par  les 
centonaires  d'Ostra  ii  Coretius  Victorinus  Quant  à  Carenus  Vibianus.il  demeurait 
sans  doute  à  Ostra.  [E.  B.] 


508  C.    I.    L.,    TOL.    XI. 

13.  Mguviutn  (GubbioJ.  C,  XI,  p.  p.  8o3. 

Centonarii,  XI  5818. 
Collcgiuin  l'abrum  Igii(v)inorum,  X  5816. 
magister  quinquennalis  ejus. 

1901.  XI  5816.  M(arco)  FuUonio  Lupo,  |  mag(istro)  quin- 
qu[e]n!nali  collegi  |  fabnim  Ig[ii(v)i]no[r(um)],  |  M(arcus)  Ful- 
lonius  Ve|recundus  patri  b(ene)  m(erenli). 

MuRAT.,  2015,  7.  B.  d.  /.,  1879,  p.  172.  Descr.  Bormann. 

1902.  XI  5818.  MEROP[e]  |  CENTON[artorum] 

LANTLANVSCA. 

14.  Segtinutn  (Sestino).  C,  XI,  p.  884. 

CoUegium  centonariorum,  sous  Septime  Sévère  et  Caracalla  (198-2 ii), 

XI  6014  ;  patronus  ejus. 
Collegium  fabnmi,  XI  6018;  patronus?  ejus;  sc[hola]?  ejus. 
Collegium  incertum,  XI  6017;  patroni  ejus. 

1903.  XI  6014.  L(ucio)  Dentusio  L(ucii)  f(ilio)  Pap(iria)  | 
Proculino,  eq(uo)  p(nblico),  ]  curat(ori)  kal(endarii)  Tiffernatium) 
Mat(aurensium)  da|[t]o  a[b]  imp(eratoribiis)  Seve[r]o  et  An|[tJo- 
nino  Aiig(uslis),  aed(ili),  IIII  vir(o),  ||  flam(ini),  auguri,  patron(o) 
I  coll(egii)  cent(onarioriim),  IIIIII  viri  Aug(iistales)  |  et  plebs 
urb(ana),  ob  pleraq(ue)  |  merila  ejus  patrono.  |  Ciijiis  dedica- 
tione  dec(urionibus  ||  denarios)  III,  sevir(is)  et  pleb(i  denarios)  II 
I  cura  pane  et  vino  dédit.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurioniim). 

Orelli,  3902. 

1904.  XI  6017.  Geniiim  ...  patrono  locant  |  magne  artis 

ob  memoriam  VoUijseni  Jiisti  fil(i)  sui,  Titinia  [M(arci)  fiilia)]  | 

Jiisla   d(edit);   ob   ciijiis   dedicatio(nem)   patrlonis  colegiii)  et 

decur(ionibus  sestertios)  n(ummos)  [V]III,  ||  item...  N...  ER...  IS 

ejusd(em)  col|l(egii)  [(sestertios)]  n(iimmos)  IIII  dédit. 

Lecture  d'E.  B.  Tomni,  Ri>nini,  p.  ."548  a  et  b.  Le  commencement  est 
inintelligible. 

1905.  XI  6018 IB  .  SEVI  .... 

...  T  •  C  •  VOLVSEN  ... 
. . .  ONI  •  SVI  .  se  . . . 

. . .  OLL FA  . . . 

1>      P  •  S 


LMBRIA.  S09 

E.  BoRMANN  conjecture  :  [patr]oni  stii  sc[hola  ....  c]oll\eg...]  fa[br... 

15.  tJâ'vinuu»  MaiauÈ*e»t8e  (Urbino).  C,  XI,  |j.  893. 

Collegiis  omnibus  divisiones  factae,  sous  Commode,  XI  OO.'iii. 

[patronus  collegiorum?]  plurium,  XI  6070. 

Colleg(iatii,  XI  6071. 

Centonari,  XI  6070. 

Collegium  fabrum  tignuariorum,  XI  607o. 

Collegium  incertum,  XI  6074. 

Culto[res  domus  Aug(ustae)J,  XI  6070.  6071. 

1906.  XI  6053.  C(aio)  Vpsnio  C(ai)  llilio)  Stelilatina)  1  Vin- 

dici  po|)ul(iis)  ]  Urvin{as)  patrono  siio  |  et  municip[i] ,  ponti- 

(fici),  aedil(i),  llll  vir(o)  viariim  ciirand(ariim),  Iribiin(o)  milit(iim) 

I  leg(ionis)  VIII  Aiig(iistae),  |  (pio  militante  ciim  liberata  |  esset 

nova  obsidione  |  legio  Pia  Fidelis  Constans  |  Commoda  cogno- 

minata  est,  |    jpse  ut  devotissimus  imperalori)   |   Commodo 

Aiig(usto)   Pio  Felici  oblato  honore  qnaestor  |  designatiis  est 

annorum  XXIII.  |  Divisit  ob  dedicalion(em)  bigae  ]  deciirion(i- 

bus)  singul(is)  (denarios)  V,  |  collegiis  omnibus  (denarios)  IIII, 

plebei  i  et  honore  usis  (denarios)  III.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto) 

d(ecurionum). 

Gruter,  458,  8.  Orelli,  3714.  Wh.makns,  14o9.  Descr.  E.  B.  Municip[t\, 
datif  de  tnuniceps  (au  lieu  de  municipii),  correct.  d"E.  B.,  (jui  croit  qu'un 
patronus  popiili  et  municipii  n'est  pas  possible. 

1907.  XI  6070.  Caractères  très  beaux  et  très  anciens,  mais  effacés. 
E.  BoRMANN  propose  de  restituer  à  peu  près  comme  suit  : 

...  [patron(o)]  municipi,   il[e]m  |   [collegiorum]   phirium   | 

...  am  posuit  ex  ||  ...  [hjonore  usis  |  (denarios)  binos  |  ... 

[cujtorjibus  domus  j  [Aug(nstae)  ...  cejntonaris  |  ...  [conlatju- 
r(is)  in  o[pJus?  ||  ...  [e]t  decurion(ibus). 

La  conjecture  [conlat]ur{is)  ira  o[p]us  pour  ...VRIXOBVS  est  de  Th.  M. 

1908.  XI  6071.  Lecture  de  Bormann  : 

..  L  k(alendis)  Mar[t(iis)]  daren[tur]  ...  |  ...  SC  eadfem)  die 
colleg(iali)  et  culto[res  domus  Aug(ustae)  |  et  d]ecurion(es) 
sportul(as)  acciper(ent)  CV..  |  ..  AM  liberalib(us)  judiciis  ordo 
sanct[issimus]  |  imaginera  argent(eam)  cum  aereoclipeo  |  ponen- 
dam  cen(suit).  L(ocus)  p(ublice)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Bormann  conjecture  que  ces  deux  derniers  fragments  faisaient  partie  d'une 
seule  et  même  inscription. 


510  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

1909.  XI  6074.  Collegiiim. 
Gruter,  17.3,  1. 

1910.  XI  6075.  CoIIeg(iiim)  rahr(iim)  tignu[ar(iorum)]  | 

L(ucius)  Veiacu[s].... 

16,  JFot^utn  ^Seinpfonii  (FossombroneJ.  C,  XI,  p.  90o. 

Conlegium  jumentarionim  portac  Gallicae,  XI  6130. 

locus  sepulturac  ei  donaturn. 
Sodalicium  fabrum  tigiiariorum,  XI  G13o. 

locus  sepulturac  ejus. 

1911.  XI  6135.  Loc(ns)  spp(ullurae);  |  sodalicium  |  fabr(iim) 
tig(nariornm);  |  in  fr(onte)  p(edes)  ...  |  iii  ag(ro)  p(edes)  XX. 

Vernarecci,  fî.,  (/.  /.,  1879,  p.  120. 

1912.  XI  6136.  Loc(um)  sep(ultiirae)  don(avit)  ]  C(aius) 
Valgiiis  Fusciis  conllegio  jiinientarior(iiin)  |  portae  Calîicae  ( 
poslerisqne  eor(iini)  omnium  |  et  uxoribus  concubinisq(ue). 

Orelli,  4093.  WiuLVNNS,  330.  Doser.  E.  B. 

17.  Sunsn  (rud.  j.  Castelleone).  C,  XI,  p.  914. 

Coll(egium)  faljr(uni),  XI  6164. 

Collegiuni  cenlonarioruin,  XI  61(54;  coll.  cent.  Suasanorum,  sous  Antonin  le 
Pieux,  XI  61  «32. 

1913.XI6162.Imp(eratori)Caes(ari)Tiilo)Aelio|  Hadriano 
Antoni|no  Aug(usto)  Pio,  co(n)s(uli)  IlII,  p(atri)  p(atriae),  col- 
leg(ium)  I  cenlonar(iorumj  Suasanor(um)  |  L(ucius)  Burbuleius 
Matutinus,  |  sexvir. 

MuRAT,  1082,  6.  Doser.  E.  D.  Antonin  le  Pieux  devient  consul  IIII  en  l'an  145. 

1914.  XI  6164.  Q(uinto)  Ranio  Terpnti[o?]  |  Honoratiano 
Festo,  I  c(larissimae)  m(emoriao)  v(iro),  quacst(ori)  proY(inciao)  | 
Sicih'ao,  aod(ili)  cur(ub),  prae[t(ori)j  tutol{ari),  praef(ecto)  aer(a- 
rii)  mil(itaris),  Ipg(ato)  |  Lycliiae  Pampliyl(iao),  leg(alo)  leg(ionis) 
Il  II  Adjul(ricis),  proco(n)s(uli)  Lyc(iae)  Panl'(iliae),  |  secundum 
verba   testam(enli)   ]   ejus,    ordo   sexviral(ium)    \,   coll(egium) 

fabr(uni),  coll(egium)  centon(ariorum) 

Mlhat,  517,  4.  Dcscr.  E.  B. 


UMBRIA.  511 

18.  Oati-a    Mont'  Abhoddo).  C,  XI,  p.  918. 

Collegiiiin  centiinaiioriim.  XI  oT.jÛ.  Voijez  ci-dessus,  pp.  503-504. 
Collegium  fabrura,Xl  6191;  sex  railla  nummum  data  ad  exornandam  scholam. 

19 lo.  XI  6191.  Orfia  C(ai)  f(ilia)  Priscilla  ;sesterliiim  sex 
milia!  n(iimmiim)  coll  egio)  fabruirt!,  |  quae  OrGus  Hermès 
avns  ejiis  |  in  memoriam  Orfi  Severi  fili  sni  |  ad  exornandam 
scholam  |  pollicitus  erat,  dédit. 

«  Ex  Ostra  ut  videtur  «.  [Bormaxn].  Mcrat.,  480,  9  et  2016,  1.  Orelli,  4089. 

19.  Sena  €iaiUca  (SinigagliaJ.  C,  XI,  p.  922. 

Incolae  oplflcesque, 
magistrl. 

1916.  XI6211  ==  I  1425.  Incola[e]  opifîcesq(iie)  dedere, 
I  raagis[t(rii]  coirave[re]  :  |  Q  uintiis)  Popiliiis  Cai;  libertnsi,  | 
L(uciiis)  Piipius  L(uci)  l(ibertus),  |  Q(uintus)  Maneius  Quint!) 
I(ibertus). 

20.  Fanui»»  rorfitnae  (Fanoj.  C,  XI,  p.  923- 

Colle(glatus)  fabrum,  XI  6231  ;  fabri  [colleglati  ?],  XI  623o. 

patronus?  eorum,  XI  62.35. 
Colle(giatus)  centonarioruni,  XI  6231  ;  centonarii  [colleglati?],  XI  623o. 

patronus  ?  eorum,  XI  6233.  / 

Dendro(phoriis),  XI  6231;  dendrofori  [colleglati?],  XI  623.J. 

patronus?  eorum,  XI  6233. 
Convlctores  qui  una  epulo  vescl  soient,  XI  6244. 

loc(us)  sep(ulturae)  eorum. 
Collège  funéraire,  vers  361,  XI  6222. 

cenatio  (=  aedificium^. 

1917.  XI  6222.  Arch.  ep.  Mitt.,  1896,  XIX,  pp.  12.3-123  (E.  Bor- 
maxn). Plaque  de  marbre,  trouvée  en  1886,  a  Fano.  Caractères  du  iv»  siècle. 

Flîaviiis)  Concordius.  protec[t]or  divinorum  ]  laterum  et  pre- 
positiis  juniorum,  cenation  em  ad  Guntham  ex  voto  aedifîcabit 
(=  aedificavit),  |  lia  ut  nulli  liceat  in  aeodem  aedi.ficio  corpus 
sepulturie  mand'jare,  set  tantummodo  con;vivi(u)m  co(e)pulanti- 
bus  vel  reTrigerantibus  pateat. 


512  C.    I.    L..    VOL.    XI. 

Lcctm-fi  d'E.  B.  Sur  les  protectores  divini  lateris  Augusti  nostri  (tel  est  le 
titre  complet),  voy.  Th.  Mo.mmsen.  Ephem.  epigr.,  V,  pp.  121-141.  647.  648. 
Le  titre  praepositus  juniorum  prouve  peut-être  qu'il  y  avait  deux  catégories 
de  protectores  (Tu.  M.,  ib.,  p.  13.j). 

Le  pluriel  divinoriim  laterum  semble  indiquer  qu'il  y  avait  plusieurs 
empereurs  à  cette  époque.  Bormann  pense  que  Flavius  Concordius  est  le  même 
que  celui  d'une  inscription  de  361,  trouvée  dans  les  catacombes  de  Domitilla. 
De  Rossi,  Bull,  crist.,  187.j,  p.  4^  : 

Dulcissirno  filio  Mariniano,  qui  vixit  annos  XI  mens.  III  dies  XIIl,  dep(o- 
silo)  XI  kal.  Aug.  :  quesquct  (=  quiescit)  in  pace  Tauro  et  Florentio  conss. 
(a.  361):  Fl(avius)  Concordius  vfirj  p(erfeclissimus)  filio  fecit. 

Guntha  n'est  pas  un  mot  romain;  dans  une  inscription  de  Pisaunira,  datant 
du  n«  siècle,  il  est  question  d'un  patronus  studiorfum)  Apollinar.  et  Gun- 
thar.  (XI  6)562.  Or.  4069.  Wn.M.  2112).  Les  territoires  de  Pisaurum  et  de 
Fanum  se  touchent  et  étaient  habités  par  des  Celtes  avant  les  Romains.  Voy. 
ci-après,  à  Pisaurum.  Bormann  se  demande  enfin  pourquoi  cette  cenaiio  est 
bâtie  a  Fanum  par  des  gardes  de  corps  de  l'empereur  :  Fanum  était  sur  une 
chaussée  importante,  mais  loin  de  toute  résidence  impériale. 

Le  graveur  avait  mis  d'abord  :  CONVIVM,  puis  il  a  intercalé  un  I  devant  M. 

11  nous  parait  que  la  Guntha  est  un  monument  funèbre,  près  duquel  Concor- 
dius construit  une  salle  a  manger  pour  les  repas  funèbres. 

1918.  XI  6231.  D(is)  M(anibiis)  |  T(ito)  Flavio  Euliche|ti, 
sev(iro)  Aiig(uslali),  colleigiato)  f(al)rnm)  F(anestriiim),  |  idem 
cent(onario)  colle(giato),  tljenclro(phoro);  posiier(e)  |  T(itus)  Fla- 
vius Veriis  pa|lri  et  Flavia  Nea  |  b(ene)  m(erenti). 

Grut.,  410,  9.  Lecture  douteuse.  Nous  donnons  celle  de  Bormann. 

1919.  XI  6235.  ...  [n]epoli  ...  \  [splendildo  equiti  Rom[ano, 
I  patrono]  coloniae  et  Illill  [viriini  1  Augustali]nm,  item  fabrum 
[cen|tonariorii]m  dendrofoni[ml|collegiatorum  set  et  ...| ..,  rum 
civ[ium]  ...  I  ...  m  ob  singii[lareml.... 

Suppléments  d'R.  Bormann.  —  Murât.,  762,  2. 

1920.  XI  6244.  Loc(ns)  sep(ultiirae)  |  convictor(iim)  |  qui 

una  epuloj  vesci  soient.  |  In  rr(onte)  p(edes) ...  in  agr(o)  \  p(edes)... 

Les  chiffres  ont  été  laissés  en  blanc—  Murât.,  491,  7.  Orelu,  4073.  Descr. 
E.  B.  Voy.  Élude  hist.,  I,  p.  Jil,  3.  211,  4.  323. 

21.  Colonia  Julia  Félix  Pisaurum  (PesaroJ. 

C,  XI,  p.  937. 

Collegia;  collegia  fabr(um1  cent(onariorum)  dendr(ophorum)  navic(ularlorum) 
colon(iae)  Pisaur(ensis),  XI  6378. 
patronus  corum. 


UMBRIA.  ol3 

CoUegia  fabrum  centonariorura  naviculariorum  dendrophorum,  XI  G362. 

patronus  eorum. 
Collegia  fabrum  ceiitonarioi'um  naviculariorum,  XI  63(59. 

patronus  eonirn. 
Collegium  fabruui,  XI  6333,  en  l'an  256.  63u8.  6370.  6371. 

quinquennales  duo,  XI  633o. 

patronus  et  quinquennalis  ejus,  XI  6338. 

patronus  ejus,  XI  6371. 

cooptât  patronam  et  patronos  per  decretum,  XI  6333. 

tabula  aenea  patronatus,  ib.  

collegae  universi,  ib. 

numerus  noster,  j7;. 

arca,  XI  6371. 

schola  deae  Minervae  Augustae  collegii  fabrum,  XI  6333. 
Centonarii  Pisaurenses,  XI  6379. 
Cultores  Jovis  Latii,  XI  6310. 

patroni  duo  et  patrona  eorum. 
Studia  Apollinar.  et  Guuthar.,  XI  6362. 

patronus  eorum. 
Jmenes  forenses,  XI  6362. 

patronus  eorum. 

4921 .  XI  6310.  Orelli-IIe>7en,  7413,  donne  les  1.  1-9. 

Cultores  Jovis  Latii. 
M(arcus)  Fremedius  Severus  et  Biassia   Vera   patroni 
in  dedicatione  dederiint  pane(m)  et  vinu(ni)  et  *  S.  •■ 

P.  Seneka  Cornélius  patronus  aream  d(ono)  d(edit). 

-5.  M.  Fremedius  Justus  et  Justinus  Secundus  MVRS3 
T.  Lnrius  Clemens  [P?  ou  T?]  Clarennius  Léo 
T.  Cossonius  Severus  M.  Insteius  Pudens 
C.  Tedius  Salutaris  Augustalis  Ulpii 
T.  Suedius  Proculus 

10.  L.  Lurius G.  Insteius 

C.  Geminius  Bassus        ' 
G.  Vicrius  Geminus 
L.  Suedius  Sabinus 
T.  Vibenniiis  Severus 

15.  L,  Manilius  Severus 
G.  Septimius  Dexter 
Vibia  [G]ari[l]e? 

33 


S14  CI.    L.,    VOL.    XI. 

C.  Refr[iu]s  [CJeler? 

Vicria  Capria 
20.  C.  Septimius  Verus 
T.  Gaesenuius  Cleraens 

Siiedia  Lea 
L.  .  .  .  ius  Dexter 
ius 


Descr.  E.  B.  La  pierre  est  cassée  et  la  plus  grande  partie  de  la  deuxième 
colonne  manque.  Il  y  a  trois  noms  de  femmes  et  un  d'esclave.  —  L.  3,  à  la  tin  : 
denarios  semisses. 

4922.  XI  6335.  Notizie  degu  Scavi,  1880,  p.  260.  Table  de  bronze. 

L(ncio)  Valerio  Maximo  et  M(arco)  Acilio  Glabrio|ne  co(n)s(u- 
libiis)  Non(is)  Jan(uariis)  |  colonia  Jiilia  Fclic<a>e  Pisauro, 
in  schola  deae  |  Minerv(a)e  Aug(iistae)  col(legii)  fab(rum)  col- 
legae  iiniverlsi  convenerunt.  Q(iiod)  u(niversoriim)  c(onsensu) 
v(erba)  facta  siint  |  (o)  plena  obseqiiia  amoris  niimcri  noslri  in 
claritatem  domiis  ||  Pelroni  Victorini  ((larissimi)  j(uvenis), 
palroni  noslri,  demonslrari  gioriosiim  est,  quippe  cum  \  digna- 
tio  ejiis  in  omnibus  prona  provocet  ut  et  Selinam  Jiistam, 
c(larissimam)  f(eminam),  conju|gem  ejus  incomparabilis  pudi- 
citiae  plurimo  numéro  filiorum  gloriantem,  de  |  quorum  génère 
cum  aetate  eorum  crescit  félicitas,  palronam  nobis  ]  (10)  coop- 
lari;  Petronium  quoque  Aufidiura  Victorinum  jun(iorem),  pari 
modo  sicu||ti  et  majores  fratres  ejus,  c(larissimos)  v(iros), 
(li)abere  nos  in  numéro  laetamur,  eum  quoque  |  cooplatum 
patronum  prono  consensu  adscribi  gloriae,  et  ex  hoc  gaudium 
n(ostrum)  |  ampiificari  :  | 

placere  pro  gencris  claritate  proque  senaloriae  dignitatis 
I  (15)  Petroni  Victorini  c(Iarissimi)  j(uvenis),  cujus  incompa- 
rabili  amore  et  in  numertim  nostrum  digjjnatione  licet  inipares, 
tamen  obsecpiio  dignilati  ejus  in  onniibiis  parentes  |  nec  aliquit 
praetermitlentes,  prono  animo  et  voto  properamus,  cum  et  Seli- 
nam I  Justam,  ((larissimam)  ("(eminam),  ronjugera  ejus  palro- 
nam, set  et  Peironum  (sic)  Aufidium  Victorinum  |  jun(iorem) 
filium  eorum,  sicuti  et  fratres  ejus,  palroniim  n(umeri)  n(oslri) 
cooptasse  nos  per  decre(20)!tum  insinuamus.  Qiiod  olferri  ei 


UMBRIA.  olo 

per  (|(iiin)q(iiennales)  n(ostros),  sot  et  phirimos  collegas  pla- 

ciiisse,  Il  hocqiift  teslimoniiim  incidi  in  tabuhim  aeneam  et  quam 

primiim  eis  offerri,  iit  in  |  (20)  plénum  intellegenles  araorem 

nnmeri  nostri  perpétua  gloria  ornaro  etfo  vere  nosdigne(n)tur.  | 

Censuei(unt). 

Consuls  de  l'année  2o6.  Bull.  d.  /.,  1881,  p.  51.  Nolizie.  1880,  p.  260 
{Atti,  'à"  série,  vul.  (>,  p.  '29). 

1923.  XI  6358.  L(ucio)ÂpnIeio,  Brasidae  habentillIl^Aic; 
lib(erorum)  jus  [  flal(iim)  ab  imp(erafore)  [M(ar('o)  ;  Aiirel(io)] 
Adgfnsto),!  V'I  vir(o)  Aiig(iistali),  ornament(is)  decnrional(ibus) 
honoi(alo) ,  |  et  Angfnstali)  miin(i('ipii)  Aei(ii)  Karn(un[il,  | 
colleg(iiim)  fabr((im)  patrono  et  qninq(uennali),  |  ob  eximiam 
ejns  erga  ]  se  liberalitatem.  |  Cujus  dedicatione  ciim  |  eollega 
singulis  (sestertios)  n(iimmos)  L,  adjecto  paneetvin(o)  ded(it). 
1  L(ocus)  d(alu>i)  d(ecreto)  d(ecnrioniim). 

Orelli,  207."}.  Vidit  E.  B.  Le  nom  de  l'empereur  est  martelé. 

1924.  XI  6362.  Zraintlii.  |  T(ito)  Caedio  l(iti)  f;ilio) 
Cam(ilia)  !  Atilio  Crescenti,  \  eq(no)  p(ublico),  pa;r(ono)  colio- 
niae)  et  |  primario  viro,  q(uaestori),  II  vir(o)  et  |  II  vir(o) 
q(uin)q(uennali),  patr(ono)  VI  vir(orum)  Angnsl(alinm),  '  itera- 
q(ue)  coll(egiorum)  fabr(nra),  cent(onariorum),  navii'(iilario- 
rum),  I  dendr(opliororum),  vicim(agistroriim),  jnvenum  foren- 
|sium,itemstudior(um)  Apolli|nar(is)  et  Giintliar(ii?j, cives,  amici 
I  et  amatores  ejus,  quorum  |  nomina  inscripta  sunt,  |  ob  exi- 
miam benignamq(iie)  erga  ■  omnes  cives  suos  adfectio  nem  sin- 
ceramq(ue)  et  incompa  rabilem  innocentiam  ejus  |  patrono 
dignissimo.  j  Cujus  dedicatione  sing(ulis)  (sestertios)  n(ummos) 
XXXX  i  adjecto  pane  et  vino  cum  epul(arentur)  dédit.  |  L(ocus) 
d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionura). 

Sur  le  côté  droit  :   Uttedius   Amand(us) ,    |  Vinnius  Pau- 

linian'us).  \  Poppaedius  Valens,  |  Latron(ius)   Festian(usl,    [ 

Sahivius  Felicissim(us),    |   Latron(ius)   Faustinus,  |  Sertorius 

Secundin(us),  Sertorius  Secundin(us)  jun(ior). 

Orelu,  4069.  Wiur.  2112.  Sur  Gunthar.,  voy.  ci-dessus,  XI  G222  note.  — 
cum  epu(larentur),  lecture  de  Th.  M.,  de  coll.,  p.  lit. 

1925.  XI  6369.  C(aio)  Mutteio  C(ai)  f(ilio)  Pal(alina) 
Quinto  Severo,  ([  uaestori),  II  vir(o),  q(uaestori)  alimentor(um), 


516  C      I.    L.,    VOL.    XI. 

cnratori  calen(lar(ii)  pecimiae  Valenlini  ii(ummiim  seslerliiiin) 

DC  (milium),  palrono  VI  vir(orum)  Aiigusl(alium)  et  colleg(io- 

rum)  falji'(iiin),  (  eiitonar(ioriim),  naviciilai(ioi'iim),  tlecurioiies 

et  ploies  urbaiia  e\  (livi[sioii]e  opiilariiin,  ob  merila.  Li^ociis) 

d(atus)  fl(ecreto)  (l(eciirionum). 

Grut.,  4i0,  G.  Mur.,  3:20,  4  —  C.  Tilius  Valenlinus,  auteur  de  celte  fonda- 
tion, nous  est  connu  par  l'inscription  XI  (5377  [E.  15  ].  Voici  cette  inscription  : 
C{aio)  Tilio  Cinii)  f(ilio)  Camil>a<  Vnlenlino,  1  aedili,  quaesiori,  dnumviro, 
qui  teslainen  to  colonis  coloniae  Juljne)  \  Felic{is)  Pisauryensis)  decies  centena 
millia  num[r)nim\  dédit,  etc. 

19-26.  XI  6370.  M(arco)  Naevio  |  M(arei)  f(ilio)  Pal(alina) 
Justo,  j  aedil(i)  cur(iili),  |  (•oll(egiiim)  t"abr(iim)  ol)  |  merila  | 
M(arci)  Naevi  Cerasi  |  patris.  [  L(ocus)  d(aliis)  d(e('reto)  d(ecu- 
rioniim). 

GhUT.,  440,  7. 

19-27.  XI  6371.  M(arco)  Naevio  M(ani)  f(ilio)  Pal(atina) 
Magno,  aijguri ,  colleg(i«)ni)  fabr(um)  j)atron(o)  ob  mérita  | 
Naevi  Cei-asi  patris;  in  (luoriim  honor(('m)  idem  Cerasiis  (ses- 
terlium)  X  (milia)  n(iimmiim)  arcae  intidil,  et  in  tutelam  sta- 
tuae  (seslerlium)  n(ummiim)  XX  (milia).  Cnjiis  dediea'lione 
sportulas  dédit.  L(o('us)  d(atns)  d(efreto)  d(ecrelo). 

Grut.,  440,  8.  Murât.,  'il 7,  t.  La  somme  est  N  •  M  ou  N  •  XX. 

19-28.  XI  6378.  C(aio)  Valio  |  Polyoarpo  |  ornamenta  decu- 
riojnaliis  inkistralusfsjcja  j  splendidissimo  or|dine  Arimin(ensi), 
patron(o)  (  VU  virorum  item  colllegior(nm)  fabr(iim)  cent(ona- 
riornm)  |  dendr(o[)horornni)  colon(iae)  Arim(inensis),  j  item 
ornamenta  decnriojnatiis  iniiistratns  a  |  splendidissimo  ordine 
Pilsanrens(ium),  patrono  oollegiloriim  l'abr(nm),  cenl(onario- 
nim),  dendr(ophororiini),  navic(ulariornm))  |  et  vicimag(istro- 
rnm)  colon(iae)  Pisaur(ensis),  |  plebs  Plsaiir(cnsis)  ob  mérita. 
Cujus  I  dedical(ione)  sportnlas  decur(ionibns  denarios)  V,  | 
item(j(ne)  coUegiis  (denarios)  II,  plebi  (denarios  singiilos) 
dédit.  I  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum)  p(nblice). 
Grut.,  481,  9. 

1929.  XI  6379.  Oi.ivn;i!i,  Notes  manuscrites  de  son  exemplaire  des 
Marmara  Pisaurcnsia,  p.  (iO. 

...  [centon]arior(iim)  Pisaur(ensinm)  |  ...  [qu]od  opus  |  ... 


UMRRIA.  517 

VI  vir.  Augustal.  |  ...  honoratiis  [  ...  siii  (sestertium)  ducenta 
milia  dédit. 

22.  Sassina  (Sarsina).  C,  XI,  p.  976. 

Collegia  dendrophororum,  fabrum,  centonariorum  municipii  Sassinatis,  après 

Trajan,  XI  6320. 
CoUegium  centonariorum  municipii  Sassinatis,  XI  6olo.  GoiO.  6o23.  6o2o- 

6327.  6329.  63.33.  63.33-6336.  6338. 

patronus  ejiis.  XI  6313.  6.326.  633-i.  6.336. 
Collegium  fabrum  municipii  Sassinatis,  XI  6312.  6320. 
Collegium  dendrophororum  municipii  Sassinatis,  XI  6320. 
Sclioia,  XI  6497. 

1930.  XI  6497.  Petit  autel  en  marbre  ;  sur  les  côtés,  la  cruche  et  la 
patère. 

Stato[riaj  Cypar[e]  |  d(oniim)  d(al)  ]  scholae. 

Inscriptiones  antiquae  Sassinates,  edidit  E.  Bormxnn.  (Berlin,  Weidmann, 
1874.  Separatabdruck  ans  der  Festschrifl  des  Berliner  Gymnasiums  zum 
grauen  Klosler,  1874),  n«  9. 

1931.  XI  6512.  D(is)  M(anibus)  |  Q(iiinti)  Baebi  I  Nepo- 
tis;  I  c(ollegiiim)  t(aljriim)  m(unicipii)  S(assinatis)  |  b(eiie) 
m(erenti). 

BoRMAKN.  Inscr.  Sass.,  29. 

1932.  XI  6515.  Cippe;  sur  les  côtés  la  cruche  et  la  patère;  en  haut, 
un  pin. 

D(is)  M(anibus)   |   Cfai)  Caesi  C(ai)  l(iberti)  |  Chresimi,   | 
VI  vir(i)  Aiig(uslalis),   j  palron(i)  coll(egii)  |  centonar(iorum) 
ni(unicipii)  S(assinatis),  |  Tingetana  lib(erta). 
BoRMAKN,  Inscr.  Sass.,  22. 

1933.  XI  6520.  Cippe. 

Sur  la  face  :  D(is)  M(anibus)  |  Celraniae  |  P(iibli)  f(iliae) 
Severlnae,  |  sacerdoti  I  divae  Marcian(ae),  |  T(itus)  Baebius 
Gemelli|nus  Aiigiist(alis)  |  conjiigi  sanctiss(imae). 

Sur  le  côté  gauche  :  Capiil  ex  testamento  |  Cetraniae  Seve- 
rinae.  |  Collegis  dendrophororiim,  fabrum,  centonariorum 
munic(ipii)  Sassi(natis)  ||  (sestertium)  sena  milia  n(ummum) 
dari  |  volo;  fideiqfue)  vestrae  col'legiali  committo,  uti  |  ex 
reditu  (sestertium)  qnatern(orum)  m(ilium)  |  n(ummum)  omni- 


518  C.    I.    L.,    VOL.    XI. 

bus  annis  prid(ie)  1|  idiis  Jun(ias)  die  natalis  |  mci  oleiim 
singiilis  I  vobis  dividatur  et  |  ex.  reditu  (sestertium)  binum  | 
milium  n(iimmiim)  Mânes  ||  meos  colatis.  Hoc  |  ut  ila  facialis 
fidei  I  veslrae  committo. 

Sur  le  côté  droit  ;  une  femme  voilée  ;  une  cassette  à  ses  pieds. 

BoRMANN,  Inscr.  Sass.,  24.  Gruter,  322,  3.  Marciana,  sœur  de  Trajan. 

1934.  XI  6523.  D(is)  M(anibus)  |  L(uci)  Destimi  1  Epi- 
goni  I  Augnst(alis);  |  colleg(ium)  cent(onariorum)  |  m(unicipii) 
S(assinatis)  b(ene)  m(erenti). 

BoRMANN,  Inscr.  Sass.,  26.  Gruter,  402,  2. 

1935.  XI  6525.  D(is)  M(anibus)  C(ai)  |  C(ai)  Gigenini 
Festivi;  |  c(ollegium)  c(entonariorum)  m(unicipii)  S(assinatis) 
I  b(ene)  m(erenti). 

BoRMANN,  Inscr.  Sass.,  30.  Gruter,  913,  3. 

1936.  XI  6526.  D(is)  M(anibus)  Gigenni  Januari,patron(i); 
c(ollegiuni)  c(enlonariorum)  m(unicipii)  S(assinalis)  b(ene) 
in(erenli). 

Bormann,  Inscr.  Sass  ,  31. 

1937.  XI  6527  D(is  M(anibus)  |  Gigennilae  Verelcundae; 
I  c(ollegium)  c(entonarioriini)  ra(unicipii)  S(assinalis)  |  b(one) 
m(erenti). 

Bormann,  Inscr.  Sass.,  32.  Gruter,  872,  ii. 

1938.  XI  6529.  n(is)  M(anib»is)  |  C(ai)  Longareini  Lupi 
et  I  Flaviae  Sabinae  |  conjiigi  ejns;  |  ex  testam(ento)  Lupi  [  c(ol- 
legium)c(entonariorum)m(uni(;ipii)S(assinatis)b(ene)m(erenti) 
I  posuit. 

Bormann,  Inscr.  Sass.,  .^3. 

1939.  XI  6533.  D(is)  M(anibus).  |  C(aio)  Sasjsinati  |  C(ai) 
f(ilio)  Pu|)(Iilia)  |  Polylcarpilano,  |  c(ollegiurn)  c(entonariorum) 
m(unicipii)  S(assinatis). 

1940.  XI  6534.  Cippe  de  marbre. 

D(is)  M(anibus)  |  Sex(fi)  Tetti  Sex{ti)  l(iberti)  |  Herme,  | 
VI  viri,  patr(oni)  |  colleg(ii)  ('ent(onariorum)  ^  mun(icipii)  Sas- 
s(inatis);  |  Torasia  C(ai)  f(ilia)  !  Sabina  |  ronjugi  incomjparabili 
et  sibi  v(iva)  p(osuit).  \  Hâve,  Herme,  liomo  bone. 


IMBRIA. 


519 


Derrière  :  un  cheval  sur  un  piédestal. 

BoR.MAKN,  Inscr.  Sass.,  '11.  Grlt.,  -iTi,  1. 

1941.  XI  6535.  [D(is)]  M(aniljus).  ]  C(ai)  Vaberi  |  Eulychi; 
I  c(ollegium)  c(entonariorum)  m(iinicipii)  S(assinatis)  |  b(ene) 
iii(erenti). 

BoR3iA>N,  Inscr.  Sass.,  34. 

1942.  XI  6536.  Cippe  avec  cruche  et  patère.  En  haut,  un  pin. 
D(is)  M(anibiis)  |  L(uci)  Vafri  |  Nicephori  |  medico  (sic), 

patron(i)  c(ollegii)  c(enlonarioriim)  m(unicipii)  S(assinalis);  | 
Flavia  Pieris  |  marito  opliimo  |  et  sibi  viva  |  posuit. 
BoRMANN,  Inscr.  Sass.,  3o. 

1943.  XI  6538.  D(is)  M(anibus)  |  P(iibli)  Voliiseni  ]  Genia- 
lis;  I  colleg(iiim)  cenl(onariorum)  J  ii](unicipii)  S(assinatis) 
b(ene)  m(erenli). 

BoRMA^^•,  Inscr.  Sass.,  36. 

1944.  XI  6542.  Fragment  d'une  table  de  marbre;  sur  la  deuxième 
ligne  on  lit  :  cent[onariorum]. 

21  JVeianiota  (Galeata).   C,  XI.   p.  992. 

Collegium  centonariorum  municipii  Mevaniolae. 
patronus  ejus. 
nmnerus  collegii  ipsorum.  - 

1945.  XI  6605.  Grand  cîppe  de  marbre;  bons  caractères. 
Q(uinto)  Velceiinae  |  L(iicii)  l"(ilio)  Stel(latina)  |  l'rociilo,   | 

deciirioni  I  Mevaniolae,  ||  e(ollegium)  c(entonarioruni)  m(uni- 
cipii)  M(evaniolae)  palroiio;  |  honore  conlentns  |  impendium 
remisit  et  |  declicalione  statuae  |  niimer(o)  coll(egii)  ipsorum  |1 
sportul(as)  dédit  |  singul(is)  denarios  binos.  |  Lfocus)  d(atus) 
d(ecreto)  d(ecurioniim). 

Orelli-Henzen,  o12-2.  Grlt.,  -483,  27. 


XII"  PARTIE. 
Gallia  Narbonensis. 

C.  I.  L.,  XII.  Inscriptiones  Galliae  Narbonensis  latinae.  Ed.  Otto  Hirsch- 
FELD,  1888. 

PROVINCIA  ALPIUM  MARITIMARUM. 

1.  ViÈMtium  (Vence).  C,  XII,  p.  1. 
Colligii(iiim)  juvenum  Nemesiorum. 

1946.  XII  22.  Cippe. 

P(ublio)  Aelio  Pam|)h[ilo],  |  Calpurnia  Piimjphile  patri 
merenlissimo  I  posiiit;  ||  ad  quod  opiis  ||  collign(ium)  juve- 
nu[ra]  I  Nemesiorum  |  inpendium  dedi[t]. 

Collignium,  forme  corrompue  pour  coUe^ium.  Cfr.  XII  286  =  N"  1950.  On 
a  ou  tort  de  rapprocher  le  N"  1^590. —  Nemesiorum  ;  selon  L.  Renikr  {Mém.  de 
V Institut,  XXVII,  1877,  p.  30)  et  0.  Hirschfeld  (C,  XII,  p.  1),  les  Nemesii 
sont  une  peuplade  dont  Vintium  était  le  chef-lieu,  ou  une  peuplade  voisine.  Les 
juvenes  portent  souvent  le  nom  de  leur  cité.  Voy.  H.  Demouun,  Colleyia  juve- 
num, pp.  rj-ll. 

Henzen,  Bull.  (l.  /.,  1873,  p.  50. 

2.  SaliMue  (Castellane).  C,  XIl,  p.  9. 

Magister  fabrorum  tignuariorum,  XII  68. 
Tabornari  Salinienses,  en  181,  V  7907  =  N"  609. 

1947.  XII  68.  Grande  et  large  pierre.  L'inscription  est  presque  illi- 
sible ;  on  y  reconnaît  les  mots  :  magister  fabroru(m)  tignuari(orum). 

GALLIA  NARBONENSIS. 

1.  A»»ttjioli»  (Antihes).  C,  XII,  p.  2H. 

CoUegium  utriclariorum,  XII  187;  collegium  [ulriclariorum?]  Anlipolita- 
norum,  XII  ISO^'id. 


GALLIA    NARBONENSIS.  521 

1948.  XII  187.  Collegio  |  utriclar(iorum),  ]  C(aiiis)  Julius] 
Catullinus  |  don(um)  pos(uit). 

Herzog,  Galliae  Narb.  historia,  n"  313. 

1949.  XII  189'*'^'^.  Fragments  encastrés  dans  un  clocher. 
...  collegio  [utriclariorum?]  Antipolitanorura... 

2.   Col.  Octavanorum  Pacensis  (ou  Pacata)  Classica 
Fo»'utn  JuU  (Fréjus).  C,  XII,  p.  38. 

Conlig.  Piet(atis)? 

1950.  XII  286^^^^.  D(is)  M(anibus).  |  Conlig(ium)  Piel(atis). 

1   Feslina  Jujliaes  Resltitutae  a||ncilla,  ex  [  pecuni(a)  qu(a)e  | 

funere  su[per?]  f^uit). 

On  peut  conjecture  aussi  conlig(nium)  ;  cfr.  Xll  22  =  N"  194G.  Peut-être 
faut-il  lire  :  Conl[e\g(ii)  Pietas;  cfr.  IX  1931  (N»  1519)  :  Pietas  Martensum. 
D(is)  M(anibus)  Hispaniae  Pomponiae,  etc. 

3.  Col.  Julia  Augusta  Apollinaris  JReiorutn  (Riez). 
C.  XII,  p.  49. 

Collegium  utriculariorum. 

1931.  XII  372.  ...  [utrijjusque  sex[us  ...  colleg.]  |  ulric[ii- 
lariornra],  ]  ob  liberali[tatem]  ...  (  statiiar(um)  im[pensaDi 
remisit?]  |  adgniton  ...  ||  dedecervi  ...  |  et  oleum  p[lebei  utrius- 
que]  I  sexus  II  P  ...  |  specta[cnl]... 

Suppléments  d'O.  Hirschfeld.  —  Th.  M.  conjecture  :  [décréta  honore  qittn- 
que]  I  statuar(um)  im[pendio  univei'so]  |  agnito  n[onnisi  II  accepit  et  epulo 
data]  I  ded(icavit).  —  L.  6  DEDECERVI...  0.  Hirschfeld  conjecture  ded(it)  et 
cervi[siaTn].  Il  cite  Pline,  H.  n.,  22,  IGi  :  ex  iisdem  (frugibus)  fiiint  et  potus 
...  cervesia  et  plura  gênera  in  Gallia  aliisque  provinciis. 

4.  MaaêUia  (Marseille).   C,  XII,  p.  55. 

Centonarii  corporati  Massilienscs,  sous  M.  Aurèle  et  Vérus,  XII  410. 

patronus  eorutii. 
Dendrophori  Massilienses,  XII  411. 

patronus  eorum. 
Sexvir  Augustalis  corporatus,  XII  400.  409.  •■ 


522  C.    I.    L.,    VOL.    XII. 

1952.  XII  400.  Deo  Apollini,  |  L(ucius)  [AJelius  Nym- 
ph[i]|ciis,  [IjIIIII  v[i]r  |  [Au]g(iistalis)  corp(oratiis). 

Mur.,  22,  1.  Herzog,  612. 

1953.  XII  409.  D(is)  M(anibus)  |  et  securitati  |  [a]eternae 
Q(uinli)  Gallii  Euphemi,  |  (sex)vir{i)  August(alis)  corporati,  ] 
Cornelia  Secunda  marilo  |j  pientiss(imo). 

Mi!R.,  704,  9. 

1954.  XII  410.  Base. 

Cn(aeo)  Val(erio)  Cn(aei)  f(ilio)  Quir(ina)  |  Pomp(eiopoli?)  Vale- 

riano,  [  equo  p(iiblico)  honoralo  |  a  saciatissimis  irap(eratori- 

biis)  j  Antouino  et  Vero  ||  Aug(ustis),  augnri  perpetuo,  |  ob  qiiem 

honorem  (seslertium)  C  (milia)  n(iimmnm)  r(ei)p(iiblicae)  dédit,  | 

agonothet(ae)  agoni[s  co|r]ona[to  et]  pro[phe]l(ae)  oplirae  (  de 

se  raerifo,  centon[ar(ii)]  ||  corp(orati)  Massil(ienses)  pa[trono].  | 

[L(ociis)]  d(atus)  d(ecrelo)  dieeiirioniim). 

Herzog,  613.  L.  9,  cfr.  C.  I.  Gr,,  6771  :  AouKiXiavoO  éEoxuJTCÎTOu 
àvbpôç  Km  irpoqpriTou.  [0.  H.].  Coronato  et,  conjecture  de  Huelsen,  d'après 
C.  1.  Gr.,  3-113  (cfr.  3415)  :  irpùraviç  axecpavricpopoç  Kai  lepeùç  ttîç  Mao- 
oiXiaç  TÔ  y'/  a  Phocée. 

1955.  XII  411.  Lecture  d'O.  Hirschfeld. 

I  ...  [ponli]t(i(;i),  flami[ni]  ...  |  ...  col(onia)  Re[i]s  Apo[l- 

Ilin]ar[i,  pjalr(ono)  [d]e[ndroplior]ornm  |  |blen[e]  de  se  m[erenti.^ 
...  I  de]ndropli[ori]  Massiliienses];   ||  [ciij]us  statuae  [imjpen- 
diiim  I  re[mis(it)]  et  [obj  dedication(em)  (sestertios  duodenos)  | 
[n(omine)J  spo[r]tularum  corporatis  dedi[lj. 
Herzog,  61-4. 

5.  Col.  Julia  Augusta  Aquae  Seaetiae  (Aix). 
C,  XII,  p.  65. 

Sexvir  Augustalis,  item  ex  numéro  collegii  centoiiariorum,  XH  526. 
Sexvir  Augustalis  cor])oratus,  item  corporalus  centoiiarius,  XII  .^2.3. 
Sexvir  Augustalis  corporatus,  sous  Vespasien,  Xll  530  ;  cfr.  532. 
Docili  lusu  juvemim  bene  doctus,  XII  533. 
Comes  ursaris  (=  ursariis),  ibid. 

Comes  his  qui  victimam  sacris  caedere  saepe  soient  (=  victimarii),  ibid. 
Qui  novo  tempore  veris  floribus  intextis  refovent  simulacra  deorum  (—  coro- 
narii  ou  culiores),  ibid. 


GALLIA    KAUHONENSIS.  523 

lOoH.  XII  523.  Lecture  d'O.  Hirscufeld. 

Sex  tus)  Pii(l»l?|i(  ;i(is)  colon(iae)  Aq[iiens(is)J  [  liberfiis  Ante- 
n(or),  llllll  vir  Aiig(uslalis)  corp(oratus) ,  item  [cor]porat(iis) 
centonar(ius),  [s]i[lji  et]  |  Mercatiae  [?  Gra]tilla[e  iixo]|lri,  piissi- 
mae  in  suo[s]  vi[v(us)  f(ecit)]. 

1957.  XII  526.  Cippe. 

D(is)  M(anibus)  ]  C(ai)  Val[g]i  |  Victorini,  ]  IIIIII  vir(i)  Aug(us- 
talis),  [  item  ||  ex  numéro  |  colle(gii)  cenlon(ariorum) ,  |  Julia 
Marcina  |  co(n)jugi  |  piissimo. 
Herzog,  381. 

1958.  XII  530.  Cippe  de  marbre;  bons  caractères. 

...  [sexvijr  Aug(ustalis)  corp[oratus]  ...  |  ...  um  (sestertium) 

XXX  (milia)  n(ummiim)  dédit;  |  [ex  quorum]  usuris  XV  k(alen- 

das)    Decemb[r(es]    (    quotannis]   sportulae   vescentib[us    |    ... 

divi]derenlur;  qui  signo  |  ...  [basjilicam  exorn[avit]  

Suppléments  de  Herzog,  -419.  Ligne  3,  c'est  l'anniversaire  de  la  naissance 
4ie  Vespasien. 

1939.  XII  533.  Cippe;  bons  caractères  de  la  tin  du  n«  siècle. 

Sur  la  face  : 

Paulo  siste  gradum,  juvenis  |  pie,  quaeso,  viator, 
ut  mea  per  |  tituhim  noris  sic  invida  fata. 
Uno  I  (o)  minus  quam  bis  denos  ego  vixi  per  annos  || 
inleger  innocuus  semper  pia  mente  |  probafus, 
qui,  docili  hisu  juvenum  |  bene  doctus,  harenis 
pulcher  et  ille  fui  |  variis  circumdatus  armis. 
Saepe  feras  lusi,  |  medicus  tamen  is  quoque  vixi 
et  comes  (10)  ursaris.  comes  liis  qui  victima(ra)  sacris  [j 
caedere  saepe  soient  et  qui  novo  tempore  |  veris 
floribus  intextis  refovent  f  simulacra  deorum. 
Nomen  si  quaeris,  I  titulus  tibi  vera  fatetur  :  | 
Sex(tus)  Jul(ius)  Felicissimus.  Il 
(15)  Sex(tus)  Julius  Félix  |  alumno  incompara[biii  et]  | 
Félicitas  f[ratri?].  | 

Sur  le  côté  droit  : 

Tu  quicumque  legis  titulum  |  ferale(m)  sepulti,  | 
qui  fuerim,  quae  vota  milii,  |  quae  gloria,  disce.  | 


524  c.  I.  L.,  VOL.  XII. 

(5)  Bis  denos  vixi  deplelis  ||  mensibiis  annos  j 
et  virtute  potens  et  piili^her  |  flore  jiiventae,  | 
[e]t  qui  praeferrer  populi  |  (10)  laudantis  amore.  || 
[Qliiit  mea  damna  doles?  Fati  |  non  vincitur  ordo.  | 
[Re?]s  hominum  sic  siint  ut  |  [citjrea  poma  :  | 
[aiit  malurja  cadiinl,  ant  ||  (l'i)  [immatura]  leguntur. 

F.  BuECHELER,  Anth.  lai.,  I.  n°  -iCrj.  La  lin  do  chaque  hexamètre  est  indiquée 
par  un  point.  L.  7.  Pidcher  et  ille  fui,  0.  Hirschfeld  pense  que  c'était  un  sur- 
nom du  défunt,  et  le  vers  :  nomen  si  quaeris,  liiuhis  tibi  vera  fatetur  ren- 
verrait à  ce  nom.  Buechei.er  croit  que  ce  vers  renvoie  à  ce  qui  suit  :  Sex. 
Jul(ius)  Felicissiinus.  Mais  si  ille  a  un  sens,  il  faut  admettre,  dit-il,  que 
Pulcher  était  un  surnom  du  personnage  ;  voyez  plus  loin  :  quae  gloria, 
pulcher  flore  jnventae. 

Docili  lusu  juvenum  bene  dodus  est  diflicile  à  comprendre.  Voy.  Rostovtsev, 
Revue  Numisinalique,  1898,  p.  158.  H.  Demoiein,  Musée  Belge,  III,  1899, 
p.  182.  Sur  docilis  =  qui  facile  docet,  \oy.  plus  loin  XII  722.  On  peut  se 
demander  si  Felicissimus  faisait  i)artie  d'un  col legium  juvenum. 

Saepe  feras  lusi  —  et  cornes  ursaris  ;  les  ursarii  et  les  venatores  étaient  des 
chasseurs  de  bêtes  fauves  dans  le  cirque.  Cfr.  ^'o  1386,  et  Tu.  M..  Ber.  der 
antiq.  Ges.  in  Zurich,  1868,  p.  6o  :  Deae  Diane  et  Silvano  ursari  posuerunt 
ex  voto,  a  Turicum.  —  Felicissimus  était  en  outre  médecin  et  associé  aux  victi' 
marii  et  coronarii  (voy.  ci-dessus,  pp.  326  et  334),  selon  Buecheler.  Les  mots 
qui  novo  tempore.  etc.,  peuvent  indiquer  des  cultores  d'un  dieu. 

Simulacra  deorum,  fin  empruntée  à  Ovu).,  Met.,  X,  694. 

Félicitas  f[ratri]  ou  f[ilio]. 

Bis  denos,  il  vécut  19  ans  (vers  3);  depletis  mensibus  :  si  l'on  retranche 
quelques  mois  [ïit.  M.]. 

Le  vers  20  n'a  que  cincj  pieds.  Buecheler  pense  que  le  graveur  a  oublié  in 
arbore  devant  citrea.  Gfr.  VI  7574  et  Bl;echeeer,  Rhein.  Mus.,  36,  p.  329. 

Sur  le  dernier  vers,  voy.  Hirschfeld  et  Buecheler. 


6.  Col.  Julia  Paterna  A  fetaiettaiunt  Sextanorum  (Arles). 
C,  XII,  pp.  83.  817. 

Sexvir  Augustalis  corporatus  c(()loniae)  J.  P.  Arel(atensis),  XII  089  (au 

II"  siècle).  704. 
Sexvir  Augustalis  coloniae  .Iuliae  Paternae  Ar.,  patronus  ejusdem  corporis, 

au  II''  siècle,  XII  700. 
Sexvir  Augustalis  corp(oratus)  col.  Jul.  I'aler(nac)  Arel.,  curat;or)  ejusdem 

corp(oris)  bis,  XII  lOO.j. 
Architectus  navalis,  au  11"^  siècle,  XII  723. 
Centonarii  au  II"  siècle,  XII  700. 

patronus  eorutn. 
Diiïusores,  Xll  714,  1. 


C,  \LI,IA    >AUr.O>ENSlS.  02O 

Fabri  navales,  au  II'  siècle.  XII  70U  ;  l'abri  navales  c[orporati  Arelate?], 
XU  730;  navales,  XII  oHi\  ;  faber  navalis,  ib.  ;  sodalis  ou  sodalcs.  16. 
collega  eorum,  curator  ejusdem  corporis,  XII  730. 
patronus  eorum,  XH  700. 
Fabri  tignuarii  corporati  Arelate,   XII  728;  faber   tigniiariiis  corporatiis 
Arelate.  XII  7^2.  7-28.  736. 
ci(rp(oratu.s)  fabror.  tignuarior.  corp{oris)  Arel(atensis).  au  III^  siècle, 

XII  726. 
corp(oratiis)  col(oniae)  Jul.   Paterne  Arel.   fabror.   tignuarior.,   item 

magister.  XII  738.  Voy.  la  note. 
faber  tignua[r(ius)]  cioloniae)  J.  P.  Arel..  magister  ejusdem  corp(oris) 

primus  art.  (=  Ar[e(latej]?)^  XII  710. 
organa  qui  nosset  facere,  a([uarura  aut  duccre  cursnm,  XII  722. 
Forensis,  XII  689;  foreuses.  XII  697. 
Lapidari  Almanticenses,  XII  732.  Cfr.  N°  604. 

A'aviculari  marini  Arelatenses,  XII  692.  Cfr.  697.  3318  d.  e.;  navicular(ius) 
Arel(alensis),  XII  704;  navicularius  marinus  Arelatensis,  curator  ejusdem 
corporis,  au  //«  siècle,  XII  982  ;  navic(ulariorum)  marin(orum)  Arel(aten- 
sium)  corp(ora)  quinque,  au  7/^  siècle,  XII  672.  X'^  1961. 
curator  ejusdem  corporis,  XII  982. 
patronus  eorum.  XII  672.  692. 
y.  Xavicularius  Victorinus,  XII  8.j3. 
apparitor  navicular(iorum)  station...  XII  718. 
decretum  eorum,  N°  1961. 
Kautae  Ararici  (?),  XII  714,  1. 

Nauta  Druenticus  corporatus.  XII  731  ;  nauta  Druenticus,  XII  721. 
Scaenici  ex  factione  Eudoxi.  XII  737. 

Scholastici,  XII 714,  4.  12.  .  ; 

Utriclarius  corporatus  Arelatensis,  XII  733.  410";  utrlclarius  corporatus 
c(oloniae)  J.  P.  A(relatensis).  XII  731  ;  utriclarii,  au  11^  siècle,  XII  700. 
corporatus  utriclariorimi,  XII  729. 
ejusdem  corporis  curator,  XII  4107. 
ejusdem  corporis  magister  (quater)  factus,  XII  733. 
patronus  eorum,  XII  700. 
Pastopliori  t(empli?)  I(sidis?),  XII  714,  10-11. 
Pausarii  Isidis  T(riumphalis?)  Arelatensis,  XII  734. 
collega. 

1960.  XII  672.  Cippe  de  marbre.  Caractères  du  n»  siècle. 

...  Cominio  ...  |  Claud(ia)  Bo[etho]  ]  Agricola[e  Aurjelio  | 
Apro,  prael'(ecto)  cohor[t(isi]  \  tert(iae)  Bracaraugiistano(riim),  !| 
tribun  o)  lrg(ionis!  I  acljiitricis),  procur'alori)  |  Aiigiistorura  ad 
annonam  |  provinciae  Narbonensis  |  et  Ligiiriae,  praetjecto) 
a[lap]  miliariae  |  in  Mauretania  Caesariensi  :  | 


526  C.    I.    L.,    VOL.    XII. 

navic(ularioriim)  marinfonim^  Ârel(alpnsium)  !  corp(ora)  quin- 
q(ue)  patron(o)  |  optinio  et  innocpiilissimo. 

Orelli,  36o5.  Herzo(,,  3:2;)  Dessai.  I  i3:2. —  Sur  Valu  miliaria  etc.,  cir, 
VIII  9389.  9750.  —  Étude  liist.,  Il,  pp.  39  et  383. 

1961.  R.  Gagnât,  C.-R.  de  l'Acad.  des  Inscr.,  16  juin  1899,  pp.  353-3oo. 

Tablette  de  bronze,  trouvée  au  Liban  par  le  R.  P.  Ronzevalle.  Caractères  de 
la  lin  du  u«  siècle. 

[J]iilianus   naviciilariis    |    [marjinis    Arela[t]ensibus 

quinqiie  |  [cjorporum. 

[Qu]id  leclo  decrelo  veslro  scripserim  (ici  un  nom  martelé)^ 
proc(iiralor)  ALig(iistoriim  diioiiim),  ('(gregiiis)  v(ir),  subijjci 
jiissi.  Oplo,  telicissimi,  bene  valeatis,  | 

E(xHmplum)  e(pistiilap)  :  | 

Exempliim  decreli  naviciilarionira  ma  rinorum  Arelalensium 

qiiinque  corportim.  item  eorum,  quae  aput  me  acta  ||  sunt, 

siibjeci  ;  et,  cum  eadem  querella  iallius  procédât,  céleris  etiam 

inploranti|biis  aiixilmm  aeqiiilatis,  ciim  qiiadam  de|nuntialione 

cessatnri   propediem   obseipii   (^   obsetjuii),    \   si    permaneat 

injuria,  peto,  ut  tam  indemni  jtati   ralionis  quam  securitati 

liominum,  |   qui    annonae   deserviunt,    consulatur,   I   inprimi 

charactere  régulas  ferras  et  |  adplicari  prosecutores  ex  otlicio 

luo  jii  béas,  (|ui  in  urbe  pondus  quod  susce||perint,  tradant.  j 

De  la  2e  colonne,  il  ne  reste  (jue  le  commencement  des  lignes  à  partir  de  la 
septième  : 

Maxi  ...  uti  ques  ...  |  et  ea  ....  |  torem  ...  |  cianu[s]  ...  | 
nés  pr  ...  [na]|vicula[ri]  ...  |  t'eci  ...  |  ejusdem  ...  |  legi  decre- 
t[um  naviculariorura]  ...  |  tes  liom[ines]  ....  |  tiones  ...  |  es 
nt  ...  I  conji  ...  |  non  ...  |  ses  ...  |  sli  ...  |  ru  ... 

Sur  le  proc.  Aiirjg.  (Marc  Aurèle  et  Vérus),  voy.  le  N°  précédent.  Cfr.  II 
1180  (sous  Marc  Aurèle  et  Vérus)  :  adjutor  praefecli  annonae  ad  veduras 
naviculariis  exsolvendas,  procurator  Aiujg.  ad  ripam  Baetis. 

Dans  leur  décret,  envoyé  au  procin'ateur  iuii)érial,  dont  ils  dépendent  comme 
employés  au  service  de  l'annone,  les  navicularii  marini  d'Arles  s'étaient 
plaints  de  fraudes  dont  ils  étaient  victimes;  d'autres  collèges  ou  employés  de 
l'annone  {liominum  qui  annonae  deserviunt:  cfr.  Dic.  oO,  G,  G,  3  :  navicularii 
qui  annonae  urbis  serviunt)  avaient  adressé  les  mêmes  plaintes  au  procurateur 
{ceteris,  etc.).  Ces  collèges  avaient  pour  ainsi  dire  (quadamj  menacé  de  cesser 
aussitôt  leur  service  (obsequiut)i,  mot  ordinaire  pour  désigner  le  service  des 
collèges  au  iv*  siècle;  voy.  Étude  hist.,  II,  pp.  272  et  301),  si  l'injustice 
continuait. 


GALLIA    NARBOISENSIS.  527 

Le  procurateur  Julianus  adresse  aux  naviculaires  une  copie  du  rapport  (pi'il 
a  envoyé  (au  préfet  de  l'annone,  si  je  ne  nie  trompe  ;  1.  19  ex  officio  tuo.  c'est 
l'office  de  ce  haut  l'onctionnaire).  Aux  mots  bene  valeatis  tinit  sa  lettre  au 
collège.  Au  mois  Exemphim  decreti  commence  le  rapport  au  préfet  de  l'annone. 
Il  dit  qu'il  joint  a  ce  rapport  une  copie  du  décret  contenant  les  plaintes  des 
naviculaires.  Considérant  que  d'autres  se  plaignent  et  menacent  de  cesser  leur 
service,  il  demande  qu'on  prenne  des  mesures  pour  que  «  les  comptes  soient 
réglés  sans  dommage  pour  les  plaignants  »  findemnitas  rationis)  et  pour  que 
leurs  intérêts  soient  sauvegardés  (sccuritati)  ;  et  a  cet  effet,  il  demande  que  le 
préfet  de  l'annone  prenne  deux  mesures  : 

1"  qu'il  fasse  marquer  (c'est  à  dire  contrôler  officiellement)  les  rèfjles  de  fer 
dont  on  se  servait  pour  niveler  les  boisseaux  remplis  de  denrées,  quand  il  s'agit 
de  denrées  (le  blé)  dont  le  transport  est  payé  a  la  mesure.  Voy.  Élude  hist.,  II, 
p.  64,  note  o, 

2"  qu'il  fasse  vérifier  les  poids  d'après  l'étalon  conservé  à  Rome,  pour  peser 
les  denrées  dont  le  transport  est  payé  au  poids. 

Les  fraudeurs  ne  sont  pas  nommés.  A  Rome,  c'étaient  les  mensoi'es,  avec 
lesquels  les  bateliers  du  Tibre  (caudicarii)  eurent  une  longue  (juerelle  i  VI  i7u9. 
Étude  hist.,  II,  pp.  63-64), 

Ce  document,  tout  récemment  découvert,  est  précieux  :  c'est  le  premier  qui 
nous  montre  les  rapports  de  l'administration  avec  les  collèges  de  l'annone  au 
n«  siècle.  Le  menace  de  cesser  le  service  prouve  qu'alors  ce  service  est  libre 
{Étude  hist.,  II,  pp.  2oo-2rJ8),  et  l'on  voit  aussi  qu'il  est  rémunéré  par  l'Etat  : 
ad  vecturas  exsolvendas  (II  1 180),  indemnitati  rationis. 

1962.  XII  689.  Sarcophage  double.  Caractères  du  ne  siècle. 

D(is)  M(aiiibus).  Sex(Uis)  Allius  Vilalis,  foreiis(is),  |  (sex)vir 
Aiig(ustalis)  corp(oratiis)  c(oloniae)  J(iiliae)  P(aternae)  A[r]e- 
l(atensis)  et  |  Metai  ...  Aiixesi  lil)(erlap)  uxoriq(ue)  |  suae, 
quae  vixit  ann(is)  XL,  m(ensibus)  II,  |  d(iebus)  XXVII  sibi 
posterisquae  |  suis  vivus  fecit. 

Herzog,  339.  Forensis,  cfr.  XII  697. 

1963.  XII  692.  Cippe;  bons  caractères. 

Cn(aeo)  Cornel(io)  |  Cn(aei)  fil(io)  Ter(etina)  |  Optato ,  | 
(duum)viro,  pontific(i),  |  flamini  :  |  naviculari  marin(i)  |  Are- 
l(atenses)  patrono. 

Herzog,  327. 

1964.  XII  697.  Les  caractères  paraissent  être  du  i^""  siècle  ou  du 
commencement  du  w^  siècle.  Dans  l'amphithéâtre  d'Arles,  sur  le  podium. 

(1)  C(aitis)  Juniiis  Prisons,  (diiiim)v[ir  jur(e)  d(iciindo), 
qii]inq(iiennalis)  cand(idatiis)  Arelal(ensium),  item  fl[araen,  ob 
honorem  quin(|uennalitalis?p]o[diu]m,  scum  [jajiiuis  !  (2)...  et 


^28  C.    I.    L.,    VOL.    XII. 

si[gna  duo?]  Nepl[imi  a]rgent[ea  ...  i]ei  [pubjlicae  |)oHicit(us), 

(seslertiis)  CC  (milibus)  d[e  suo  adjeclis? f[acienda? 

cujravit  ....  |  (3)  ..  [in  miin?]eriim  [et  venati?]on[u]m  [e]di- 

[lionem?]  p(ondo?)  V  liiniin(a)  X  [ord]in(es)  X[X]XXIIII 

[f]orens[il)(us) IllIIl  [vir(is)  Aiig(iislalibus)],  n[avicula- 

r(iis)?  secundiim  disciplijnam  mores[que]  dedil. 

Herzog,  'Mti.  Catididatus  Arelatensium  est  un  magistrat  élu  par  le  peuple 
ou  sur  sa  demande  [0.  H.]  ;  Tii.  M.  conjectui'e  (jue  c'est  une  sorte  de  prêtres. 
A\>vtiSforensibus,  il  faut  se  garder  de  suppléer  decurionibus,  car  les  magistrats, 
les  prêtres  et  les  décurions  avaient  leurs  places  réservées,  il  faut  suppléer  le 
nom  d'un  collège,  tel  que  les  pastophori  ou  les  sc/to/asiid  (XII  lli).  Au  lieu 
de  naviculariis,  on  peut  conjecturer  naiitin  Rhodanicis  ou  Druenticis.  [0.  H.]. 

1963.  XII  700.  r.ippe  de  marbre;  bons  caractères  du  commencement 
du  ne  siècle. 

D(is)  M(anibus)  G(ai)  Pa(iiii  Opiati  |  lib(erti)  Pardalae,  (sex- 
viri)  I  Aiig(iistalis)  col(oniae)  Jid(iae)  Pa((ernae)  Ar(elatensis), 

I  patron(i)  ejiisdem  ||  corpor(is),  item  patron(i)  |  fabrGr(um) 
naval(iiim),  iilriclar(ioriim)  |  et  centonar(ioriim),  C(aiiis)  Fa- 
quins I  Epigoruis  cum  bberis  suis  |  patrono  optime  merito. 

Grut.,  4-48,  ri.  Herzog,  M'i.  Le  même  G.  Paquius  Pardalas,  affranchi  d'Op- 
tatus,  revient  plus  loin  (XII  747). 

1966.  XII  704.  D(is)  M(anibus).  L(ucio)  Secundio  [  Eleu- 
thero,  I  naviculai(io)  Arel(atensi),  [  item  (sex)vir(o)  Aug(uslali) 

II  corpor(ato)  c(oloniae)  .I(uliae)  P(aternae)  A(relatensis),  | 
Secundia  |  Tatiana<e>  fil(ia)  |  patri  })ientissim(o). 

Herzog,  344.  Mur.,  il  10,  ^2. 

1967.  XII  714.  Sur  les  gradins  de  ramphitliéàtre. 

a)  Sur  les  gradins  du  podium  : 

I.  ...  A[r]ari[(coruiTi)]?  dili"(usorum). 
•2.  d(ecurionuin)  d(e(reto)  loca  ... 

3.  loc(a)  XXX  d(ecurionum)  d(ecreto)  loca  ... 

4.  [s]cho[l]as[ticor]um? 

b)  Sur  les  gradins  au-dessus  de  la  première  précinction  : 
10.  ...  VS  .  D  •  D  •  PAS  ... 

c)  Sur  les  gradins  au-dessus  de  la  deuxième  précinction  : 

II.  ...  HOKOU  .  TI  ... 
12.  [l]oc(a)  XX  schoIasl[icorum]. 


GALLIA    ^ARBO^E^SIS.  S29 

1.  Araricorum  est  douteux.  —  4,  formé  par  la  réunion  de  deux  fragments. 
—  10  et  11,  0.  HiRSCHFELD  conjecturc  que  ces  deux  fragments  doivent  être 
réunis  :  \loc]us  d(ecreto)  d(ecurionum)  pas[to]phoror(iim)  ùemplij  l(sidis) 
(cfr.  XII  Tîii).  TI  pourrait  être  aussi  tibicinum. 

196^.  XII  718.  Sarcophage. 

El  quieli  aeteiDae  j  M(arci)  Alini  Saturnin(i),  [ap]|paritor(is) 

naviciilar(ioriini)  ,  station... 

0.  HiKSCHFELD  susi)ecte  l'autlienticité,  à  cause  de  ce  titre  d'apparitor  seul 
ou  apparitor  navimlariorum. 

196H.  XII   719.   D(is)  [M(anibus)]   |   L(iicii)   Avent(inii) 

Avil|iani,  |  faljr(i)  ti|gniia[r(ii)]  c(oloniae)  J(iiliae)  P(aternae) 

Arel(atensis),  |  mag(istri)  ejusdem  \  corp(oris)  primo  (sic)  j|  art., 

T(iliis)  Tossiii|s  Marcns  Co|sna  merenl[i]. 

L.  6.  0.  HiRscHFELD  pcnsc  qu'on  ne  peut  guère  lire  :  art(ifici).  Tu.  M.  conjec- 
ture :  arl(e)  t(igmiarius),  et  compare  avec  une  inscription  suisse  {Inscr.  Conf. 
Helv.,  212).  A  la  page  932,  0.  H.  conjecture  Ar[e(late)].  Au  lieu  At  primo,  il 
faudrait  primi. 

1970.  XII  721.  Aiir(eiiiis)  Septimius  Deraetrianus,  j  nauta 
Driienticiis,  vivns  |  sibi  posiiii. 

1971.  XII  722.  sarcophage. 

Q(iiiiitij  Candi[(ii]  Benigni,  fab(ri)  lig(nuarii)  ('{orp(orati) 
Ar(elate), 

ars  ciii  summa  fuit  |  fabricae,  sludium,  doctrin(a)  ]  piidorque, 

(juein  magni  |  artifices  semper  dixsere  ||  raagislrum  ; 

doctior  hoc  nelmo  fuit,  potuit  quem  vinc|ere  nemo, 

organa  qui  nossejt  facere,  aquarum  aut  duce|re  cursum; 

hic  co[n]viva  fui|jl  dulcis,  nosset  qui  paseere  amicos, 

ingenio  studio  |  docilis  animoque  benigiiuis, 

Candidia  Qtiintina  I  patri   dulcissimo   et   Val(eria)  |  Maxsi- 

mina  conjugi  kar(issimo). 

Orelu-Henzen,  7231.  Herzog,  346.  F.  Blecheeer,  Anthol.  lat.,l.  n.  483, 
Ce  sont  de  mauvais  hexamètres.  Le  l^'"  et  le  3«  ont  sept  pieds  et  il  faudrait 
retrancher  studiurn  et  fuit.  —  A  nimoque  beniynus  est  une  allusion  au  nom  de 
Q.  Candidius  Beniijnus. —  On  peut  lire  aussi  :  fabri  tignuarii  corporis  Are- 
latensis.  —  Oryana,  etc.,  il  faisait  tous  les  travaux  de  l'art  hydraulique  : 
orgues  hydrauliques,  moulins,  clepsydres,  etc.  [F.  Buechei.er].  Docilis,  dans  le 
latin  des  Gaules,  veut  dire  :  qui  facile  docet.  [Le  même].  Cfr.  XII  533  :  docili 
lusu,  et  HoR..  Ofi..  I.  1  :  palmaque  nobilis  ("=  quae  nobilital). 

1972.  XII  723.  Table  de  marbre;  bous  caractères  du  n«  siècle. 


o30  C.    I.    L.,    VOL.    XII. 

...  [CJoelius  D...  I  [ajrchiteclus  nav[alis  |  sib]i  et  Coelio  ... 
j  Monimiae,  nialr[i]  ...  |  Fronloni  Nie  ... 

1973.  XII  726.  Table  de  marbre;  caractères  de  la  lin  du  ii''  siècle. 
D(is)  M(anibus).  |  Til(o)  Fl(avio)  Tito,  forip(orato)  fabro- 

r(iim)  tig|narior(iim)  <'orp(oris)  |  Arel(atensis),  Tit(us)  Fl(avius) 
In] venins  paj|trono  pienl(issimo) 
Herz(ic.,  348. 

1974.  XII  728.  Cippe. 

L(iici)  Jiili  Augiisîtalis,   fabri  |  tign(ari)  corpor(ati)  ]  Are- 
I(ate),  L(iicius)  Jiiliiis  |  Trophiinus,  ||  pater  infeilicissiraus. 
Mur.,  960,  4.  Herzog,  347. 

1975.  XII  729.  Cippe. 

D(is)  W(anibiis).  ]  Julius  Eumenes,  |  vixit  ann(is)  XXII;   | 

Julia  Agrippina  |  patron(a)  aliimno  ||  et  corporato  |  utriclario- 

rum;  |  quoi  tn  nobis  |  debuisli  t'acere  |  et  mater  in||felicissimae 

I  posuerunt. 

Il  faut  entendi'e  :  patron(a)  ...  el  maler  in felicissimae  posuerunt  quo[d]  tu 
nobis  debuisli  facere.  [0.  H.J. 

1976.  XII  730.  C(aiiis)  Jul(ius)  Pom...,  \  collega  fab[riim] 
I  navalium  c[orp(oraloriim)  Arel(ate)?],  |  curator  ejus[deni]  | 
corporis  et  ...  ||  Severa  vivi  [sibi]  |  posuerunt  et  [s»b  ascia]  | 
ded'u'averunt. 

Mur.,  5:26,  2.  Herzog,  343. 

1977.  XII  731.  L(ucio)  Jiil(io)  Secundo,  |  utridario  cor- 

[p(orato)]  I  c(oloiiiae)    J(nliae)    P(aternae)   A(relatensis);    qui 

Jegavit  I  eis  testamento  suo  j  (denarios)  CC,   ut  ex   usur(is) 

e[or(uni)]    ||   omnibus   annis   sacri|ficio   ei    pareutetur,  |  item 

naut(ae)  Druentic(o)  |  corpor(ato),  Mogituma  ]  Epipodius  filius 

nat(uralis)  ||  patri  pienlissimo. 

Orelli,  4120.  Herzog,  3o0.  —  L.^10,  (îlius  natfuralis)  [Orelli].  Tu.  M.  con- 
jecture :  EPIPODIVS  •  KT  •  IVSTINA. 

1978.  XII  732.  D(is)  M(anibus)  |  Sex(ti)  Jul(i)  Valen|lini; 

lapidalri  Almanti|censes  ex  fu|nere  ejus,  et  |j  Porap(eiae)  Grajti- 

niae,  cojtigi  |  inconpara|biIi  posuer(e). 

Grut.,  420,  1  835,  12.  Ç.  1.  L.,  V,  7809  add.,  p.  1092.  Sur  les  lapidari 
.iltnanticenses,  voy,  N"  604,  à  Cemeneluni,  et  De  Riggiero,  Dis.  epigr.,  s.  v. 


GALLIA    NARBONENSIS.  531 

Almanticensis.  C'est  peut-être  le  nom  d'un  pagtis  ou  d'un  vicus.  —  Ex  funere 
ejus,  Étude  hist.,  I.  p.  27o,  2  et  280,  3  ;  funus  désigne  ici  la  prime  payée  anx 
héritiers  par  ie  collège  (XII  736  :  funeraiicio  ejus). 

1979.  XII  733.  Grand  sarcophage  .  De  chaque  côté,  un  Génie. 
D(is)  iM(anibiis).  |  M(arco)  Junio  Messiano,  |  utricl(ario)  cor- 

p(orato)  Ârelal(ensi),  |  pjiis(l(pm)  corpforis)  mag(istro  quater) 
f(acto);  I  qui  vixil  ann(is)  XXVIII,  |  m(ensibus)  V,  d(iebiis)  X, 
Junia  Valeria  ||  alnmno  carissimo. 
Grlt.,  -426,  6.  HKKZor.,  349. 

1980.  XII  734.  Table;  mauvais  caractères. 

D(is)  M(anibus)  |  Maximiiii  |  Fesli  ;  paiisar(ii)  |  Isidis  T  •  P 

Arel(alenses)  |  collegae. 

Herzog,  3.51.  L.  -i,  t{ituhini)  piosuerunt)  [Héron  de  Vili.efosse,  Bull,  des 
Antiq..  37,  1876,  p.  207].  Ofr.  XII  7U,  11  :  [p\ast[op]hororum  t{empli?) 
I{sidis?).  Herzog  lit  :  lisidis)  Tiriumphatis)  Arel(atensis).  Schiess,  m»  315, 
lit  :  Maximini  Festi  pausar(ii)  Isidis  T{riumphalis)  p{ausarii)  Arel(atenses}. 

1981.  XII  736.  Dfis)  Mfanibiis)  |  Pompei  Lucidi,  !  [;f]abri 
tigniiari  ]  cor^p^orali  Arelatje  funeraticio  ejus. 

198-2.  XII  737.  Table.     " 

Dis  I  Manibus  |  Primigeni;  ]  scaenici  ex  |  faclione  Eudoxi. 

Herzog,  .So3. 

1983.  XII  738.  Sarcophage  double. 

D(is)  M(anibusj.  |  C(aio)  Publ(io)  Bellico,  corp(orato)  coI(o- 
niae)|  Jul(iae)  Paterne  Arel(alensis)  fabror(um)  j  tignuarior(um), 
item  magistro,  |  Venucia  Priscilla  cojugi  !  incomparabili,  ilem  ] 
Venucia  Priscilla  |    viva  sibi  fecit. 

L.  2,  les  mots  coloniae  etc.  devraient  suivre  Ugnuariorum.  [0.  H.]. 

1984.  XII  853.  Q(uinlus)  Naviculalrius  Victori;nus  Val(e- 
riae)  Seve|rinae  conjugi  |  sanctissimae. 

GRrT.,  810,  9. 

l98o.  XII  581 1  add.  Fragment  d'une  table. 
...  [Cae]ci[lio]  Nigro  ta[br(o)  nav(ali). 
Praetejriens  quicumque  leges  e[l  carmina  nosces], 

qua]e  tibi  defuncti  nom[i]na  ver[a  dabunt], 
incompto]s  elegos,  veniam  peto,  ne  ver[earis] 


532  c.  I.  I..,  VOL.  XII. 

o         perlegere,  et  dic:is  carmen  lia[bere  bene?]. 
C]aeciliiis  Niger  esl  hic  ille  s[epiil]tu[s  ad  undas], 

fjno  cernis  liliiliim  stab[at  et  i|)se  loco] 
N]iinc  libi  navales  paiici  damiis  ul[lima  dona], 
10         ho[c]  et  detiinrto  corpore  niimus  [erit]. 
osjsa  tiiis  iirnis  optaniiis  dulce  (piiesc[anl], 

sitqne  levis  membris  terra  m[olesta  tuis]. 
...  [paiijci  artifices  Nigro  damiis  ista  so[(lali] 

c]armina,  (juae  claiidil  jaiii  rap[i(bfs  Rhodamis]. 

Allmer,  Rev.  épigr.,  11,  p.  227,  n.  62."];  cfr.  p.  2.^53.  Bczcheler,  yln/Zio/. 
/at.,  Il,  II"  1101.  De  Laurif.re.  Rev.  épigr.,  1890,  p.  -i:). 

L  2.  leges  h[aec  cartnina  noslra].  Buecheler. 

L.  5.  ha[bere  firlem]  Id. 

ha[ve  alque  vale\.  Haktei,  et  Th.  M. 

L.  6.  ad  undas,  I.  7  sta[bnt  et  ipse  hco],  1.  li  rap[idus  Rhodamis],  suppl. 
de  Buecheler,  (jui  pense  que  le  tombeau  était  sur  le  bord  du  Rhône,  là  où  tra- 
vaillaient les  fabri  nat^ales. 

L.  10.  muims  [habe].  Buecheler. 

L.  13.  [nos  ou  SIC  ou  sed  pan]ci.  0.  II. 
[artifi]ci  artifices.  Buecheler. 
so[dales].  Le  même. 

7.  E»'nttffittu»»t  Salluviorum  pagus  (S.  Gabriel). 
C  ,  XH,  p.   125." 

Nautae  Druenlici,  au  II''  siècle,  XII  982. 

palronus  eorutn. 
Utriclarii  corp(oris)  ou  corp(ora(i)  Ernaginenses,  au  11^  siècle,  ib. 

patronus  eorum. 

1986.  XII  982.  l'plit  autel  de  marbre;  bons  caractères  du  ne  siècle. 
[D(is]  Manibiis  |  M(arci)  Frontoni  Eiipori,  j  (sex)vir(i)  Aiig(iis- 

talis)  col(onia)  Jiilia  |  Aug(iista)  Aqiiis  Sextis,  naviciilar(ii)  | 
inar(ini)  Arel(atpnsis),ciirat(oris)ejiisd(em)corp(oris),I|  patrono 
naiitar(iim)  Driien|licoriJm  et  iilriclarior(um)  |  corp(oris)  Erna- 
ginens(i)um,  Julia  Nice  uxor  |    conjiigi  carissimo. 

Grut.,  -41.'), 4.  Herzoc,  ."î.-JG.  I)es,(ariuns,  Géogr.  de  la  Gaule,  l,  p.  1G7,  n.  4. 

8.  Glattftin  (Saint- Remy).  C,  XII,  p.  127. 

Nauta  Araricus.  Vo//.  Lyon. 

1987.  XII  1O05.  [D(is)  M(anibiis)  et  |  me]morie  aeter- 


(iALLIA    NARBONENSIS.  333 

na[e]  \  Aebuti  Agatlion[is,  ]  (sex)]viro  (sic)  Aii£;(itslali)  corp(o- 
rato)  [col(oniap)  Jiil(iap)  |  Pat]ern(ae)  Arel(alensis)  ciiralfori) 
ejiisj[de]ni  corp(oris)  bis.  item  (sex)|i[vi]ro  col(oniae)  Jul(iae) 
Aptae,  naii  [t]ae  Ararico,  curalori  |  peculi  r(ei)  p(ublicae) 
Glanico(riim);  qui  |  vixit  annos  LXX;  |  Aebutia  Eiitychia 
patro|no  erga  se  pientissinio. 

Orelli,  200.  HERZor.,  360.  —  Glanuin  était  probablement  un  vicus  dWrles  et 
n'avait  pas  de  pecunia  publica.  de  caisse  comiiuinaie,  sinon  avec  la  permission 
de  la  cité  d'Arles  ;  cette  caisse  est  appelée  peculium.  Voyez  0.  Hirschfeld,  C, 
XII,  p.  127  et  après  cette  inscr. 

9.  Cabellio  (Cavaillon).  C.,  XIII,  p.   136. 

CoUegium  utriclariorum  Cabellicensium. 

1988.  Babelon,  Bronzes  antiques  de  la  Bibl.  nationale,  n"  2315.  Sur  une 
tessère  ou  jeton. 

Colle(giiim)  |  iilri(clarioriim)  Cab(ellicensiiim).  |  L(iicius) 
Valer(iiis)  |  Succes(siis). 

Au  revers  est  représentée  une  outre  gonflée.  Voy.  la  reproduction  dans 
R.  Gagnât.  Cours  d'épiyr.  lat.,  3«  éd.,  p.  341. 

10.  Col.  iuWaApia  fApl).  C,  XII,  p.  137.  , 

Faber  corporatus  Aptensis  ejusque  coUegae,  XII  1189. 
Soci  propoli  (sic),  XII  1110. 

1989.  XII  lllO.Cippe. 

Soci  propoli  v(oliimj  s(olverunt)  l(ibentes)  m(erilo).  |  T(itus) 
Julius  Mopsinu[s],  |  [L(iuius)?]  Valerius  Niva[lis?]  |  [monjitu? 

1990.  XII  1 189.  Cippe;  actuellement  à  Carpentras. 

...  [Cjo[rn]eli  PhocLni]  cis,  .fabr(i)  corp(orali)  Apt(ensis),  j 
colleg(ae)  I  d(e)  s(uo)  f(ecerunl). 
Herzog,  420. 

11.    f'er«*o  et  vicinia  (Vaison).  C,  XII,   p.  165. 

Collegium  centonariorum  Vasiensium,  au  /'"'"  siècle,  XII  1282. 

Quinta  Centonia,  Xll  l.S8o. 
Opifices  lapidari,  XII  1384. 
[Collegium]  fabrum,  XII  1386. 
L"tric(larii)  ci,..,  XII  1387. 


534  C.    I.    L.,    VOL.    XII. 

1991.  XII  1282.  Autel;  bons  caractères  du  !«'•  siècle. 

Genio  |  collegi  cen|tonarior(um)  |  Vas(iensiura)  r(es)  p(iiblica) 
r(eslituit). 

Herzo(;,  439.  Étude  hist.,  II,  p.  190. 

1992.  XII  1384.  Cippe;  bons  caractères. 

D(ecimo)  Salliislio  Ac|ceplo,  opifices  |  lapidari  |  ob  sepultu- 
ram  |  pjiis. 
Orelli,  4208.  Mur.,  97.^,  9.  Herzog,  441. 

1993.  XII  1385.  Cippe. 

D(eoimo)  Valer(io)  |  Valentilno  tess(prario)  |  [Q]ninta  Ceii- 
ton(ia?)  !j  ex  lesla|menlo  |  ejus. 

1994.  XII  1386.  Cippe;  grands  et  bons  caractères. 

...  area  j  ...  adbiliis  |  ...  iKuiiiim  |  ..  fabriim  |  ...  [l]ong. 
p(edes)  V. 

Herzoi;,  440. 

1995.  XII  1387    Fragm.  ;  bons  et  grands  caractères. 
...  ntric  ri  .... 

Calvet  lit  :  utricjariorum)  cioloniae)  J{uUae)  ou  c{ivilaiis)...  0.  Hirschkeld 
la  regarde  comme  suspecte  (p.  131). 

\ù.  Mfea  Augusta   l'ocontiorum  (Die).  C,  Xll,  p.  190. 

Collegium  venatorum  Deensiuni  qui  ministerio  arenario  fungunt(ur) ,  au 
comm.  du  •II''  siècle. 

1996.  XII    1590.  Bons  caractères  du  i*^  ou  II'' siècle. 

Coll(eginm)  venator(iim)  ]  Deensiiim,  qui  mi  nisteiio  are- 
nario I  fiingiinl(ur).  [L(oc'us)]  d(alus)  ex  d(ecrelo)  s(enatiis) 
V(ocontioriim). 

Herz.oc,  4(38.  IIenzen,  7:209.  —  Cfr.  Suet.,  Nero,  12  :  confedores  ferarum 
et  varia  liarenae  ministeria.  Voyez  ci-dessus,  N"  1386,  et  Friedi.aender, 
Siltengesch.,  IP,  p.  349,  n.  7.  Les  venatores  sont  les  chasseurs  de  bètes 
fauves  (bestiarii)  dans  le  cirque.  Cfr.  N"  1393  :  et  semper  harena  placete; 
Brame.,  770  :  flre[7io]rii  consistcntes  col{onia)  Aug.  Tre(viroruin)  ;  Ann.  épigr., 
1891,  n.  3  :  arenariu{s),  a  Vermand;  VllI  7158  :  sartor  arenarius  (ci-dessus); 
XI  862  :  coUeg.  harenanorum. 


G  A  LU  A    NARBONENSIS. 


o3o 


13.    Tricastinorum  uger  (le  Tricastin).  C,  Xll,   p.  20o. 

rtri[ciil(arii)  Lii]giiduni  [consistentesj,  XII  174:2. 

1997.  XII  1742  add.  Beaux  caractères. 

...    PATENU    ... 

...  RNO  EIVS  ... 

. . .  VM  VTRI  . . . 

...     GVDVN    ... 

Calvet,  Diss.  sur  un  monument  des  utriculaïTes,  p.  î>j,  n.  U.  De  Boissieh 
Insc7'.  de  Lyon,  404,  13. 

14.  Colonia   latentia  (Valence).  C  ,  XII,  p.  207. 

Dendrnphori  Yal(entini). 

1998.  XII  1744.  Autel. 

Matri)   dleum)   in(agnae)   1  daeae)    taurobol(ium)    |   dendro- 

phor(i)  Val(enrmi)  |  sua  p(erunia)  fieceriint). 

Herzoc,  414.  Au-dessous,  une  tète  de  bœuf  orné  de  bandelettes.  Derrière, 
un  pin.  Sur  le  côté  gauche  :  nnx  pinea  inter  praeferkulum ,  pateram 
ansatain,  libum,  pileum  Phrygiam,  Sur  le  côté  droit  :  caput  arietis  inter 
aspersorium  et  pedum. 

1o,  Bipa  Rhodani  inter   Valentiam  et    Viennam. 
C,  XII,  p.  213. 

Flanien  juventutis. 

1999.  XII  1783.  Quatre  fragm.  d'une  table  de  marbre;  bons  carac- 
tères. Trouvée  au  Mont  de  l'Hermitage,  entre  Valence  et  Vienne. 

Q(iiinlo)  Valerio)  Oiù)  fil(io)  Volt(inia)  |  Macedoni,  ]  flam(ini) 
juventutis),  q(uaestori)  c(oloniae)  V(iennensis),  |  (duiini)vir(o) 
apr(ari),  aiiguri,  |  (trium)vir;o)  [l(ocoriim)]  pfiiblioorum)  pierse- 
quendorum).  Hiiic  |  divos  Hadrianus  |  laliim  clavom  cii[m]  | 
qiiaest(iira)  optiili[l]  |  et  pcteiitis  |  excusationem  acc[ep{il;].  |j 
V[i]cani  Boxs[ani]  |  et  NoioDfiagens[es]  |  palrono. 

Grlt  .  479,  .3.  Allmer,  II,  170,  pi.  234'*.  Renier,  Mélanges,  p.  68.  Herzog, 
512.  —  Rem.  les  formes  archaïques  divos  et  clavom,  a  l'époque  des  Antonins. 
Sur  les  deux  vici,  voy.  Hirschfei.d,  p.  20.^.  Sur  Q.  Valerius  Macedo,  voy. 
L.  Renier,  /.  /.  —  Sur  le  flamen  juventutis.  voy.  Xll  1869  (ci-après). 


536  c.  I.  L..  VOL.  XII. 

16.  Rive  du  Rhône  entre   Valence  et   Vienne. 
C,  XII,  p.  213. 

Nautac  Rhodanici,  en  119. 

2000.  XII  1797.  naso. 

Imp(eralori)  Caes(ari),  divi  |  Trajani  Parlhici  ]  fil(ioi,  divi 
Nervae  |  nppoti,  Trajano  |  Hadriano  Aug(iisto),  ||  pontif(ici) 
raax(imo),  Irib(unicia)  |  potesl(ale)  III,  co(n)s(uli)  III,  {  n(autae) 
Rhodanici  |  indiilgentissimo  \  principi. 

De  l'an  119.  —  Orelli,  800.  IIerzog,  293. 

17.   Col.  Julia   TienÊia  (Vienne).  C,  XII,  p.  217. 

Ceiitonarius  lionoratiis  et  saf^ariiis  corporatus.  à  Lyon,  XII  1898. 

Dendrophofi  (?),  XII  1878;  d(Midi'oplioriis  nuiniticus,  XII  1917. 

Ma^istri  fabrorum,  XII  1911. 

Fabri  tigiiuarii  Vieniienses,  XII  1877. 
praesidium  {■=  patronus)  eonim. 

Muliones,  XII  2462. 

[Nautae]  Rliodanici  (?),  XII  2-4:58. 

Ratiari  Voiiidnienses,  en  l'an  37,  XII  2331. 

Scaeiiici  Asiaticiani  et  ((ui  in  eodem  corpore  sunt,  XII  1929. 

Ulriclarii,  XII  18lo. 
immunes  dtto. 
loc.iis  datiis  dccreto  ii(tric]ariornni)  ou  v(icanonnn). 

FlaiHeu  juventutis  et  llainen  Martis,  XII  1809  et  note. 

Magister  bastiferorum,  XII  1814. 

Possessores  Aquenses,  XII  2459.  2460.  r)874. 

Sodales,  XII  1914. 

Les  inscriptions  de  Vienne  ont  été  publiées  et  bien  commentées  par  A.  Allmer, 
Inscr.  antiques  et  du  moyen  âge  de  Vienne  en  Dauphiné  (Vienne,  1875-1876, 
4  vol.).  On  consultera  toujours  son  ouvrage  avec  fruit, 

2001.  XII  1814.  Colonne  de  marbre  ronde. 

•    Sig(mim)   Genii  |  Namcriiis  ]  Euprepes,  |  magisl(er)  (li)asti- 

feror(uiTi)  |  d(oiHiin)  d(edill. 

Ai.r.MER,  Inscr.  de  Vienne,  II,  n.  211.  Sur  les  liastiferi,  voyez  Étude  hist.. 
Il,  p.  1.52,  et  plus  loin,  a  (iastellimi  Mattiaeorum  et  a  Colonia  Agrippinensis. 
On  admet  généralement  (pie  les  hastiferi  formaient  une  milice  municipale. 
Th.  m.  Korresph],  der  westd.  Zeitschr.,  VI,  1887,  p.  197;  VIII,  1889,  pp.  19- 
28  et  50-52.  II.  Mai'k,  Philologus,  1888,  \).  487,  défend  une  autre  opinion. 


GALLIA    NARBO.NEKSIS.  S3T 

2002.  XII  1815.  Table  de  marbre. 

Genio  et  |  lioiiori  |  utriclarior(um),  |  Aurel(ius)  |  Eiity(he[s] 

Il  et  Ant(oniiis)  |  Pelagius,   imjmunes,  d(e)   s(iio)  d(ant)  et   | 

[Au]rel(iiis)  Marinus,  l(oco)  d(ato)  d(ecrelo)  u(lriclariorijmi  ou 

v(i(,'anoriim). 

Allmer,  II,  n"  212.  pi.  19.  Le  graveur  a  oublié  AV  au  comui.  de  la  1.  10. 
Lecture  d'O.  Hirschfeld. 

-2003.  XII  1869.  D  ecimiis)  Julius  Dfecimi)  f(ilius)  V[ol- 
(tinia)]  i  Capitoiii,  ;  tlam(ini)  jii(v)ent(utis).  (Iriumjvir(o)  |  [l]oc(o- 
riim)piiblic(oriim)  per[seq(iiendorum)]  ;  [  [(dunm)]vir(o)  aera[r(i), 
aiigiir(i)].  Il  |)raef.ecto)  fa[b]r(um),  tril)(iino)  |  mil(itiim)  [lpg(io- 
nis)  H  a]djii[t(ricis).  |  c]en[sor(ii  civ(ilalis)  Romor(um)]  ;  foede- 
ratae.  |  Hemi  piiblic(e).  ||  [L(oco)]  d(ato)  d(ecrelo)  d(ecurionnm). 

Orelli,  38-41.  Herzoc.  .jIO.  Au.mer,  1,  n.  (58.  Sur  D.  Julius  Capito,  voy. 
L.  Renier.  Mélanges  d'épigr.,  ]).  61. 

On  trouve  un  flamen  juvenlutis  a  Vienne  :  Xll  1783  (voy.  ci-dessus).  1869. 
1870.  1902.  190;;  1906.  2238.  224.j.  C'e.st  probablement  le  flamen  Martis 
mentionné  XII  1899  2230  2430.  2-4.j8.  25.36.  2600.  2613.  Voy  Hirschfeld, 
p.  219.  Th.  m.,  Inscr.  Conf.  Helv.  n.  90.  H.  Demoui.is,  CoUegia  juvenum, 
p.  29  (Musée  Belge,  1,  p.  204.'.  Allmer,  Rev.  épigr.,  1899,  p.  242. 

200t.  XII  1877.  Table  d'airain  ronde;  bons  caractères.  Dan?  une 
couronne  de  laurier,  on  lit  ; 

L(iicio)    A(|(iilio  I    L(iieii)    lil(io)    [V']olt(iriia)    |    Sevcriano,    j 

aedili.   (duum)vit(o)  aerar(ii) ,  ||  fabri  lignuari  |  Viennenses   j 

pra[e]sid(i)o  siio 

Allmer,  IV,  n.  1967,  pi.  23.5".  —  Praesidio  siio,  son  patron  ou  protecteur; 
cfr.  VI  162oa  :  amico  oplimo  et  praesidio  su[o].  Hor.,  Od.,  1,  I,  2  :  o  et 
praesidium  et  dulce  decus  meum. 

yOOa.  XII  1878.  Fragment  de  colonne  de  marbre. 

I  Allia   Prisril[l]a   sibi   ...  |  ob  ciijiis  dpdicalion(em} 

sport[ulas]  |  dpd(it)  pro  dendr(opiioris?)  (denarios)  bin[os]. 

Allmer,  II,  n.  128. 

2006.  XII  1898.  Grand  cippe;  bons  caractères  du  ii"  siècle. 

Dis)  M(aiubiis)  |  et  (piieli  per[pe]|tuae  C(ai)  Riison[i]  } 
Seciindi,  (se)vir(i'  [Aiigfiistalisj]  |  c(oloniae)  C;opiae)  C(laudiae) 
Ang(uslap)  Liigfudiinensis).  ile[m]  ||  sagario  (sic),  C(aius)  Kuso- 
n[ius]  I  iMvron,  (se)vir  A[iig(iistaliSi]  i  Liig  iidiini)  lionoraliis, 
i[teni]    I   centonariiis  ho[no]|ratus  et  sagarius  [cor]|jporatiis. 


53S  C.    I.    L.,    VOL      XII. 

oollibe[rto]    |    bonorum  exemp[loriim]    |    erga   me,   hères  ex 

[jiis]jsii  ejiis  soins  pos[iii]  |  et  j|  siib  ascia  de[(li]|cavi. 

Allmer,  II,  n.  347,  pi.  159.  Mtisée  de  Lyon,  II,  n.  1G8.  De  Boissieu,  Inscr. 
de  Lyon,  p.  195.  VVii.m.,  2232.  Hirschfeld  (Xlll,  p.  2o4)  pense  que  Rasonius 
était  sagarius  corporatus  et  centonarius  honoratus  à  Lyon,  où  il  était  sévir 
Aug.  ho?ioratits.  Sur  les  sagarii  de  Lyon,  voy.  XIII  2008  et  2010  (plus  loin). 
Sur  les  centonarii  de  Lyon,  voy.  XIII  IBOo.  1901.  1972  (plus  loin). 

2007.  XII  1911.Cippe. 

...  ciam,  ma[gislri]  |  fabroniiu,  a[mici?]  !  sui,  id  est  Alt[ius] 
1  Saliirnino  fsicj  e[t]  ...  |  Cassi  [Ti]lia[nii]s  ou  [At]tian[iis]  ..,  || 
qiio  ill[e  d]efiincjliis  esl,  eo  qnod  |  fraiidem  pjiisde[m]  |  fiine- 
neris  (sic)  fec[e|riiii]l,  aram  ponen[dam]  ||  decrever[unl]. 

Ali.mer,  II,  n.  213,  pi.  58.  Herzoc,  535.  —  Au  comm.,  on  peut  lire  :  [oh 
l'raiidem  dele]ctam  ou  [fa]ctam,  car  il  reste  CIAM  ou  CTAM.  —  A  la  tin  de  la 
1.  5,  il  y  avait  peut-être  :  [loco\  |  quo,  etc.  —  Voy.  Élude  hist.,  I,  pp.  274-275. 

2008.  XII  1914  Cippe;  caractères  grêles.  Au-dessus  du  buste  d'un 
homme. 

Manibiis  |  C(:ii)  f-cssi  |  Miirionis,  |  sodales  |  d(e)  s(uo) 
piosiieriint). 

Aei.mer,  11,  n.  309.  pi.  ïm. 

2('09.  XII  1917.  Table  ;  mauvais  enraclcrrs. 

D(is)  M(anibiis).  i  Tib((Miiis)  Jiibus  |  Oiadodins,  |  dendro- 
pholnis  II  nuiuificiis 

Allmer.  H,  n.  210,  pi.  231"''.  Munificus.  qui  donne  des  jeux;  voy.  Élude 
hist.,  I,  p.  247,  3. 

2010.  XII  1929.  Grand  rippe;  bons  caractères  du  i^--  siècle. 

Scaenici  |  Asiaticiani  et  |  (pii  in  eoldem  oorjlpore  siinl  l  vivi 

sibi  feîcenint. 

Orelli,  2642.  Herzoc,  537.  Allmer,  II,  n.  214,  pi.  65.  —  Le  nom  des 
scaenici  Asiaticiani  leur  vient  peut-être  de  Valerius  Asiaticus,  né  à  Vienne, 
consul  ordinaire  en  l'an  46.  obligé  de  se  tuer  en  l'an  48.  Voy.  C,  XII,  p.  218 
et  Prosoprogr.  imperii  rom.,  s.  v.  Valerius,  n«  25,  p.  352.  —  Et  qui  in  eodem 
corpore  sunt,  ces  mots  indi(pient  que  le  collèj^e  formé  de  scaenici  contenait 
aussi  des  ji;ens  qui  n'étaient  pas  scaenici.  Voy.  N"  1379,  note. 

18.   Cutat'o,  puis  aratiattopoti»  (Grenoble). 

C,  Xii.  p.  2-::i 

(îratianopolis  fut  un  viens  de  Vienna  jiL^cpi'a  la  lin  du  ive  siècle. 
Flamen  Martis,  XII  2236. 
Flameii  juventutis,  XII  2238. 


GALLIA    NARBONENSIS.  339 

201 1 .  XII  2236.  Table;  bons  caractères  du  ler  siècle. 

A(ulo)  Caprilio  Anliillo,  |  flamini  Martis,  |  Primuliis  |  lib(er- 
tus)  patrono. 

Ai.i.MER,  II,  n,  187,  pi.  25,j'.  Sur  le  flamen  Mai'lis,  voy.  ci-dessus,  XII  1869. 

2012.  XII  2238.  D(is)  Mtanibiis)  |  T(iti)  Cassi  |  Mansneti, 

(  flamin(is)  jii(vl[en]t(iilis),  |  [II  v]i[r(i)]  aerar(i),  ||  II  vir(i)  jiir(e) 

dic(iindo),  |  Cassia  Altia  |  patnieli. 

Herzog,  tUo.  Allmkr,  II,  n.  Iij6.  Orelu,  2212.  4022.  —  Au  lieu  de  II  viri 
aerari,  il  y  a  peut-être  scribae  aerari  (cfr.  XII  2212),  mais  l'avancement  de  ce 
scribe  étonnerait;  de  la,  la  lecture  proposée  par  0.  H.  La  traditon  diffère.  Sur 
Je  flamen  ju(v)enMis,  voy.  ci-dessus,  XII  1869. 

19.  Jnter  Gratianopolim  et  Centronum  fines. 
C,  XII,  p.  291. 

2013.  XII  2331.  Base,  à  S.  Jean-de-Ia-Porte,  sur  la  rive  droite  de 
risere. 

[C(aio)l  Caesare  Ang(MSlo)  |  [r.ermanico]  |  imp(eralore),  pon- 

t(ifice)  max(imo),  |  trib(unicia)  polesl(ale),  co(n)s(uIe),  |  ratiari  || 

Voliidnienses. 

En  lan  37.  —  Allmer,  I,  n.  7,  pi.  2.3-4i.  Ai.i.mer  dit  qu'une  partie  de  la 
plaine  qui  s'étend  du  village  à  l'Isère,  s'appelle  encore  la  Velieude  (/.  /.,  p.  33). 

20.  Inter  Auguslum  (viens  de  Vienna)  et  lucum  Lemannum. 
C,  XII,  p.  30o. 

Rhodanici  ...  corporati,  XII  2i38. 

Possessores  Aqueuses,  XII  2459.  2460.  o874.  ' 

Mulioncs,  XII  2462.  ,         •      ■ 

2014.  XII  2438.  iM(arco)  Mariiino  Ma[reeIli]n[o]?  ...   | 

IVRIHIN  ....  I  Rhod[anieor  .]  |  ...  corpor[alorum]  ...  | 

...  il[e]m(i(ue)  Val[entin]||or(um)?  patrono,  Maruinius  |  Mar- 

«ellns  fdiiis  paîri  |  pienlissimo  p(onendum)  e(iiravit)  |  [e]t  s(ub) 

a(scia)  d(edicavit). 

Herzoo,  .571.  Allmer,  II,  n.  I3ij. —  Lecture  d'O.  IIirsciifei.d,  Il  suppose 
qu'il  faut  lire  Marullio  au  lieu  de  Maruino  1.  1  et  6^.  L.  2,  il  conjecture  : 
jur[e  dicundo].  Les  suppléments  sont  fort  incertains. 

2013    XII  2459.  Beaux  caractères.  A  Aix  (Aquae,  viens  de  Vienne). 


540  C.    I.     L.,    VOL.    XII. 

D(isi   M(ambtis)    |    D(ecimi)   Titi    Domitini,    |    possessor(esy 
Aqiiensps  ]  et  |  D(ecimijs^  Titins  Domilius  ;  patri  |  ... 
IIkrzog,  574.  Aluikr,  11,  n.  -2'à8. 

2016.  XII  2460.  stèle  trouvée  a  Aix  (Aquae). 

Diis)  M(anibus)  |  Titiae  |  Chelidonis  |  publiée  |  possessor(es) 
(  Aquenses,  i  curante  C(aio)  Juliio)  |  Marcellino  |  conjuge. 
Allmer,  II,  n.  2.39,  pi.  2(39".  Desjakdins,  Bull,  épigr.,  11,  p.  268. 

2017.  XII  5874.  stèle,  trouvée  à  Aix. 

D(is)  M(anibus)  |  Titiae  Dor('a|clis,  |  possessores  |  Aquenses  | 

publiée. 

Allmer,  Rev.  épigr..  Il,  p.  74,  n  ol2.  —  Aquae  était  un  news  iuiportant 
du  territoire  de  Vienne.  Xli  2461  :  vicani  Aquenses  ;  cfr.  2449.  2461. 

2018.  XII  2462.  Table;  bons  caractères  du  i^--  siècle. 

In   campurn  linnc  pec[ua]riuni  ve[liiculum?]  |  ne   (jiiis  in- 

duxisse  v[e]lit  nisi  aut  |  inunjdinarum  caussa,   a[ut]   hospes 

qui  I  [in]  diaeta  Asieiana  aut  |?  P]aconiana  ]  [liospi]tabitur 

vel  in   luc[ujm   ire   volet,  ||  [Qui   alijler    inlraverit   in   singula 

ve[hicula  |  d(are)  d(amnas)  e(sto)  denarios.'']  1111,  slereus  s[t]er- 

cul[ino  I  ingerere?]  debebil, ...  [?jumenta]  oner[aria?  |  ?  aedili]s 

multabil  ...  re  niulionibu[s  ... 

Allmer,  11,  n.  2.36,  pi.  269.  Rev.  épigr..  1,  p.  .■5,j2.  C'est  un  édit  qui  défen- 
dait d'introduire  des  véhicules  dans  un  campus  pecuarius;  il  était  atliché  à 
l'entrée  [0.  H.]. 

21.  éienata  (Genèce).  C,  Xll,  p.  828. 

Ratiarii  superiores. 

2019.  XII  2597.  Tu.  m.,  Inscr.  Conf.  Helv.,  i:i.  Trouvée,  en  1678, 
dans  le  Rhône,  au  pied  de  la  tour  de  l'ile,  plus  bas  que  le  Pont  Neuf. 

Dec  Silva|no,  pro  salu|[t]e  ratiarior(um)  |  superior(um)  almi- 
ror(um)  suor(um),  ||  pos'iiiit  L  luius)  Sanct(ius)  |  Marcus,  civis 
Hel(velius).  |  Votum)  s(olvil)  l(ibens;  m(erito). 

Orelli,  80.  276.  Allmer,  Inscr.  de  Vienne,  III,  p.  583,  pi.  269"'-. 

22.  Aiba  Helraê'unt  (Aps).  C,  XII,  p.  336. 

Cupari  Vocronnesses,  XII  26ti9. 

Cuitores  Laruui  Sex.  .\ntoni  Mansueti  et  L.  Valeri  Rutini,  XII  2677. 


GALI.IA    NARliONKîSSIS.  o41 

2020.  XII  2669.  D(is)  M(aniljiisi  ]  Maxximi  (sic),  \  cupari 
I  Vocro  nnesses 

2021.  XII  2677.  L(ucio)  Pinario  |  Optalo.  |  cultor(es) 
Lariim  |  Sexilii  Anioni  I  Mansueli  et  ,  Luci)  Valeri  Rufini. 

Orelli,  2411.  Hebzog,  :^8T. 

23.  Ager  Volcarum  ad  Rhodani  ripam  silus.  C,  XII,  p.  346. 

Collegium  centonariorum. 
m(agister?)  ejus. 

2022.  XII  2754.  Cippc;  mauvais  caractères. 

D(is)  MianilniS).  |  T(itoi  Craxxio  |  Séverine ,  |  collegium  | 
cenlonaiijiorioiiun  m  agistro?)  s'uprascripti?)  colle  giii?i  eq(uo) 
p(ublico)  ex[or(nato)]  |  ex  V  [decuriis?]. 

Suppléments  de  Hirschfelh.  Th.  51.  conjecture  :  mfiinicipii)  S(extantionis). 

24.   l'ffet'tntin  ' Beaucaire).  C,  XII,  p.  356. 

Centonari  Ugemenses. 

2023.  XII  2824.  D  is)  M  anibus).  |  Mocciae  C(ai)  fiiliae) 
I  Silvinae,  |  centonari  |  L'gernenses  |  oh  mérita. 

23.  Col.  Aug.  yetnausus  (I^imesJ.  C,  XII,  p.  381. 

Seviri  Augustales  corporati  Nemaiisenses.  XII  32.3.5.  3236. 

patronus  eoritm,  XII  3236. 
Collegium  centonarioruui,  XII  27.^-4  (ci-dessus).  32.32. 

mfagister?)  ejiis.  eques  Romanus,  XII  27.j4. 
Collegia  cent,  et  dendrophorum  (?),  XII  .59.j3. 
Fabri  tignuari  Nemausenses,  peu  après  Trajan.  XII  316.3. 
Singuli  collegae  et  singuli  hnnorati  coîlegii  centonariorum  vel  fahrorum 

tignuariorum  (?).  XII  3335. 
Nautae  Atr.  et  Ovidis,  au  /"  siècle.  XII  3316.  3317.  4107. 

curator  ejusdem  corporis,  Xll  4107. 

loca  numéro  XXV  data  dccrcto  decurionum  Xemausensium.  XII  3316. 

3317. 
Nautae  Rhodanici  et  Ararici,  au  /«"■  siècle,  XII  3316.  3317, 

loca  XL  data  decreto  decurionum  Nemausensium. 
^'avicularii  Arelatcnses  (?),  au  I"  siècle,  XII  3318. 


542 


C.    I.    L.,    VOL.    XII. 


CoUegiiim  iitriclarioruui  .Nomaiisensium,  XII  3351. 

m(agister)  bis. 
rtriclarius  corporattis  Arelatensis,  XII  -il 07. 

ejusdeiu  corporis  curator. 
Grex  Gallicus  Meiuphi  et  Paridis,  XII  33-47, 

symmelcs  ejus. 
Sacra  synhodus,   ri   iepà  OuiueXiKiT  'Abpmvri  aùvoboç,  sous  Hadrien^ 

XII  3232. 

Cfr.  Kaibel,  2i9G  =  N^  2030,  sous  Trajan,  et  les  notes. 
Synhodus,  XII  3183. 

archiereiis. 
Synhodus  [sacra],  XII  3132. 

xystarchus  ejus. 
Anuliiaci,  au  III^  siècle,  XII  3043. 
Cultores  Urae  Fontis,  au  11^  ou  111^  siècle,  XII  3076. 
OoUiberti,  XII  3(337. 

magister  eoruin. 

obhita  sibi  a  collibertis  iinraunitate  et  titulo. 
Golliberti,  XII  33.^(3. 

magistri  priiiii  duo  inter  collibertos. 
Collegia,  au  11^  siècle,  XII  o905. 
Pro  magistro  (Z)  collegii  incerti,  XII  3306. 
Collège  inconnu,  sous  Commode  (?),  XII  3312. 
Collège  établi  pour  garder  un  mausolée  : 

Qui  reiiqui  erunt  in  eonim  lociiiii,  qui  niortui  erunt,  alios  per  suffragia  sub- 
stituant ,  quos  dignissimos  putaverint ,  duni  non  minus  in  perpetuum 
triginta  sint,  XII  3801. 

curator  cujusijue  anni. 

2024.  XII  3043.  Table  de  marbre;  mauvais  caractères  du  ni^  siècle 
environ. 

A(ulus)  Juliiis  Leonas  dolniim,  qiiod  promiserat  Anubiacis 

Do|meslica  liberl(a),  d(ej  s(iio)  p(osiiit). 

Okkixi,  2307.  Hkrzoc,  24i, 

2025.  XII  3076.  Aulel  de  la  lin  du  n^  siècle  ou  du  commencement 
du  ni*  siècle. 

Aiigiisl(is)  I  Laribiis,  |  cultores  Urae  |  fontis. 

Heuzoc,  2r>4.  Am.mer,  Rev.  épigr.,  I,  p.  3(52,  n.  403.  Henzen,  6081.  —  Ura 
fons  s'appelle  aujourd'hui  la  l'ontaine  d'Eure  qui  se  jette  dans  le  Gardon 
((înEi'i'o,  Eaux  thermales,  p.  213). 

2026.  XII  3132.  Fragm.  d'une  table  brisée  en  bas. 

g  [D]eo  Silvano  et  Libero  \  patri  et  Nemauso  |  [xysta]rchus 
synodi  [sacrao]... 
Uerzog,  241. 


OALLFA    ^ARBONENSIS.  543 

2027.  XII  3165.  Table  de  marbre  très  mince,  opistographe.  D'un 
citté,  on  lit  : 

Honori  |  Q(ninti)  Soloni  Fabi  Severini,  e(gn'gii)  v(iri),  |  ob 

mérita   ejiis   praeterila   et  |  |)raesenteni    liberalilatcm,  |  qiio 

maturius  baljneum  usibiis  ||  plebis  exliiberetur,  fabri  tign(iiarii) 

Nem(ausenses). 

Herzog,  103.  —  Ailleurs  (XII  3184),  on  trouve  un  Q.  Solonius  Q.  f.  Voltinia 
Severinus,  qui  est  peut-être  le  père  de  celui-ci.  —  L'autre  inscription  était  en 
l'honneur  de  L.  Aemilius  Honoralits,  personnage  de  l'ordre  sénatorien,  né  a 
?Cimes  ;  quand  il  fut  devenu  proconsul  provinciae  Cretae,  on  lui  éleva  une 
statue  (XII  3164)  et  cette  table  fut  employée  pour  une  nouvelle  inscription  en 
l'honneur  de  Q.  Solonius.  Il  fut  quaeslor  pro  pr(aetore)  provinciae  Ponti  et 
Bithyniae  (XII  3164),  donc  sous  Trajan;  voy.  Maroiardt,  Staatsverir.,  I. 
p.  'èM.  [0.  H.,  ad  3164  et  3165].  Prosopogr.  imp.  rom.,  I,  no  !231. 

2028.  XII  3183*'''^.  Base  can-ée ;  bons  caractères  du  ii«  siècle. 
L(ucio)  Sammio  L(iicii)  filio  Vol(tinia)  ]  Ae[m]i[li]ano,  eq(iuim) 

publ(iciirn)  ]  li[abpn]li,   allec(to)  in   V  |  de[cii]r(ias),   lnperco, 

flam(ini)  |  provinciae  Narbonen||sis,   praef(ecto)  coliorlis  II    [ 

Hispanae  Vasconum  |  civiiim  Romanoruni,  |  L(ucius)  Sammius 

Malern'js  |  abimniis  L(nci)  Sammi  Eiityci,  ||  archiereus  synhodi. 

Herzog,  107.  Orelm,  2S43.  —  Ce  même  L.  Sammius  Maternus  parait 
revenir  dans  un  fragm.  grec  (C.  I.  Gr.,  6788*). 

2029.  XII  3232.  Kaibel.  2493.  c.  I  Gr.,  6786.  Base;  bons  carac- 
tères du  ne  siècle.  Trouvée,  en  1742,  parmi  les  ruines  des  anciens  bains. 

T(ito)  Julio  T(ili)  t(ilio)  VoHtinia)  Dolabellae,  1  (quattiior)vir^o) 
ab  aerar(io),  pontif(ici),  |  praef"(ecto)  vigil(iim)  et  armor(um),  | 
sacra  syniiodos  Neapoli  certamine  qninquennali  decr[evit].  | 

ViTcpi(T)aa  rfjç  lepâç  6u)Lie[\iK]fiç  'Abpiavrîç  (Tuvô&ou  tuùv 
[îrepi  TÔv]  ]|  (5)  aÙTOKpdropa  Kai'crapa  Tpaiavôv  'Abpiavôv 
Ze^acTTÔv  véov  Aiôvu[crov]  |  cruvaYUJviaTuDv. 

'  EttêI  AoXapéXX[aç  àjvip  où  |uôvov  èv  xr]  Xa|UTTpo[TdTri 
'Piû|ari,  àXXà  Kai  èv  Trjbe  rf)  rrôXei  èTricTnfioç  ètéveTo]  [  hxà.  Te 
Yfevouç  bôSav  Kai  ^lou  èmeiKeiav  [kuI  XJôyuj  Kai  njuxnç  lueya- 
Xeiô[T)iTi,  ÈTiiaricev  aÙTÔv  ô  crùvoboç,  eibuîa  |  craqpjujç,  on  bià 
Toû  ToioÙTOu  TTâcTr]  YvfuuOTÔç  Tfj  ojiKOU|aévri,  oùk  JÏKi(TT[a  bè 
aÙTLÙ  ë(TTai  Tuj  paCiXeî.  tô  bè  TTpôiepov  bÔYjLia  pe^aioî  ||  (10)  rj 
TTapo]0(Ta  YVÛJjan  tô  Ye[TÊv]iiM[èvo]v  dv9'  iLv  Kai  îTpÔTe[pov.... 


544  c.  I.  L.,  VOL.  XII. 

irepi  tJoû  àvbpôç  dv[bo£oT]àTOu  )aapTup[iav]....  |  ....  repo... 

uu  Trjç  Nei^aucT  [(uuv  nôXeujç]  | Aôyoûctt..  [  ..  ap...  |  [xfiç  kpâç 

Tpaiavfiç'A]bptavfiç  [cuvôèou]  | ...  l^fpa^)a  Kai  è(Tqppd[Yicra]  |... 
..  [?  decre]vit  M.  Gavio  ...  [sajciae  SYno(i[i ...  rp]iitonarior(um). 
Voici  un  fragment  Iroucé  au  même  endroit,  mais  on  ne  sait 
s'il  vient  de  la  même  inscription  :  ...  [Hadjriano  eo...  |  ... 
[pubjlicis  liberaliiim  |  ...  [IJociis  item  niimini  syno[di]...  |  um 
posueral  qiioru[m]... 

Oreli.i,  2oi:2.  Keli.er.mann,  Vigil.,  p.  33,  n.  Hîi.  Herzog,  :2-47.  —  Nous 
donnons  les  suppléments  de  Franz  et  de  Kairel.  A  la  tin  de  l'inscription 
grecque  sont  énumérés  d'autres  bienfaits  du  persoiuiage  envers  Nimes  et  peut- 
être  Augustodunum.  On  peut  croire  que  ce  décret  était  suivi  d'un  autre  en 
l'honneur  de  M.  Gavius,  archiereus  sacrae  sgnhodi  et  patron  des  centonaires. 
—  Voy.  XII  3183  (N"  précédent)  :  L.  Sammius  Maternus,  archiereus  synhodt. 

Sur  les  collèges  d'artistes  dionysiaques,  voy.  Étude  hist.,  I,  p.  53,  n.  3.  390, 
n.  7.  H,  p.,  133,  n.  rj,  et  Ziebarth,  cité  ci-dessus,  p.  18. 

2030.  KAUiEi.,  "249(5.  C.  1.  CtR.,  0785.  C.  1  L.,  XII,  ad  3"232.  Lueder.s 
Dionys.  Kuenstler.  p.  18G.  Fi'agment. 

[0ricpia|ua  inç  iepctç  9u]|aeXiKnç  èv  Nejuaùcruj  tôjv  d[YUJVicr- 

TÛJV  Tuùv  TTcpi  TÔv  |  aÙTOKpdtTOpa  Népjouav  Tpaiavèv  Kaicrapa 

ZepacTTÔv  [(Tuvôbou]. 

Voyez  encore  d'autres  fragments  dans  Kaibel,  2197-2499.  G.  1.  (iR.  6787. 
C788! 

2031.  XII  3235.  Cippe;  bons  caractères. 

L(iieio)  Julio  O(iiinli)  f(ilio)  |  Vol(linia)  Nigro,  |  (qiiattiior) 
vir(o)  ab  aerario,  |  (se)vir(o)  Aiig(iistali)  corp(orato)  Nemausens(i). 
L(0(us)  d(atus)  d(ecrelo)  d(ecnrioniim). 

Herzoc,  117. —  On  trouve  encore  les  seviri  Augusialcs  corporali  Nemaii- 
senses  :  XII  3197.  ,3201.  .3213add.  3221.  3236.  32.^8.  3277.  3281.3904;  ils 
ont  un  patronus  :  XII  3213.  3236.  —  Voy.  le  ÎS"  suivant. 

2032.  XII  3236.  L(iicio)  Julio  Q(uinti)  f(ilio)  Volt(inia)  I 
Nigio  I  Aurelio  Servalo,  |  omnibus  honorib[us]  |  in  colonia 
sua  II  functo,  |  (so)viri  corporal[i]  j  Nemausenses  |  patrono,  | 
ex  poslulatione  populi.  [  Ij(ocus)  d(alus)  d(ecreto)  d(ecurionuml. 

Herzoc,  116.  182.  Voy.  le  N"  précédent. 

2033.  XII  3306.  Pronia[g(isfro)?l  |  (trois  lignes  illisibles) 

[ob]  I  cujtis  (Icdic^a  tionem  et  j  cliipoi  sui  (denarios  sin- 

gulos)  I  dédit. 


GALLIA    NARBO^E^SIS.  545 

2033.  XII  3312.  Fragin.  d'une  table  de  marbre;  caractèi'es  de  la  tin 
•du  ii«  siècle  environ. 

...  [?  gjrandes  siim[p]tibiis  ...  |  ...  as  si  quidem  hoc  non 
mea  sed  vestra  caii[ssa]  ...  |  ...  ri  milii  lacère  ciim  splendore 
\estro  et  ...  |  [?  legihiijs  vel  principtim  consliliilionibii[s]...  ] 
...  s  siib  specie  nobilissimi  prin[cipis]  ...  |1  ...  que  dandas  cen- 
sealis  sul)  di[YO?]  ...  |  ...  m  imaginem  !  !  !  !  !  !  |  ...  [i]n  palriam 
piiim  ac  slreniiii[m]  ...  |  ...  [si]  videbitiir  illi  corpori  po[nere?] 
..    I  [?  decreto]  ordi[nis]  ...  ||  ...  [spl]endi[dissimi]... 

Herzog,  219.  Aluier,  Rev.  épigr.,  I,  p.  263,  n»  283,  et  p.  286.  —  L.  7, 

0.  HiRSCHFELD  conjecture  que  le  nom  de  Commode  est  martelé  après  imaginem. 
C'est  une  demande  adressée  à  un  collège  pour  obtenir  la  permission  de  placer. 
sub  specie  nobilimmi  principis,  la  statue  d'un  Nimois  (qu'on  présente  comme 
in  patriam  pins  ac  slreiimis).  [0.  H.]. 

2U  )i.  XII  3316.  Bons  caractères,  qui  paraissent  du  F''  siècle.  Dans 
l'amphithéâtre  de  jNimes.  dans  l'enceinte  des  arènes,  sur  des  espèces  de  dalles 
un  peu  cintrées,  qui  servaient  d'accoudoir  et  terminaient  la  nmrailie  du  podium. 
Trois  fragments  séparés.  Otto  Hirschkkld  lit  : 

N(aiitis)  Âtr...  et  Ovidis  loca  n(umero)  XXV  diata)  d(ecreto) 
d(ecurionum)  N(emaiisensium),  n(autis)  Rhod(anicis)  et  [A]ra- 
r(icis)  {loca)  XL  d(ata)  d(ecreto)  d(eciirioniim)  N(emaiisensiiim). 

Allmer,  Rev.  épigr.,  I,  p,  403,  n"  447.  Herzog,  22o.  De  Boissiel",  Lyon, 
p.  396.  HiERNER,  Ann.  d.  !..  18o6,  p.  72.  —  Germer-Dir.vnd  (dans  Allmer, 

1.  /.  ;  cfr.  Bull,  épigr.,  III,  p.  162,  n,  1)  rapporte  ces  nautes  à  l'Ardèche 
(Atrica?)  et  à  l'Ouvèze  qui  passe  a  Avignon  et  à  Vaison;  voy.  XII  4107,  plus 
loin.  —  Sur  les  nautes  du  Rhône  et  de  la  Saône,  voyez  Lngudunum,  plus  loin. 

2035.  XII  3317.  Débris  de  dalles  du  revêtement  de  la  deuxième 
précinction.  Quatre  fragments. 

[N  aiitis)  Atr.]  et  0[vidis]  loca  [X]XV  [d(ala)  d(ecreto)  d(ecu- 

rioniim)  N(emausensium)]   n(autis)   R[hod(anicis)  et  Arar(icis) 

(loca)  XL  d(ata)  d(ecreto)  d(eciirionum)  N(emausensium)]. 

Allmer,  Rev.  épigr.,  I,  p.  391,  n.  433.  Ger.mer-Durand,  Bull,  épigr.  de  la 
Gaule,  111,  p.  161. 

2036.  XII  3318.  Dons  caractères,  qui  paraissent  du  \"  siècle. 
Fragments  trouvés  dans  la  l^e  précinction.  0.  Hir.schfeld  conjecture  qu'il  faut 
réunir  les  fragm.  d  et  e  et  lire  la  tin  :  nav(iculariorum)  Arel(atensium).  La 
lecture  est  douteuse,  parce  que  ces  fragments  sont  mal  conservés. 

2037.  XII  3335.  Fragm.  de  marbre. 

...  nie  plac  ...  |  ...  aris  vacation[em?]  ...  ]  ...  [s]ingiilis  col- 

35 


546  c.  I.  L.,  VOL.  XII. 

leg[is]  ...  I  ...  (sestertiiini)  m(ille)  n(ummnm)  singuli  li[onorati?] 

...  1  ...  Febniarias  ...  |  ...  uteretur  a  ...  |  [peciiniaq]ne?  sua  it... 

Au  commencement  de  la  ligne  2,  0.  H.  conjecture  :  [/abris  tign]aris  ou 
[centoti]aris. 

2038.  XII  3347 ^«^«i.  stèle. 

D(is)  [M(anibtis)]  Afrodis  ..  |  symmele[i]  |  grex  Ga[ll(iciisil  | 
Memplii  et  ||  Paridis,  P(ublio),  M(arco)  et  |  Sextis  adminis- 
trai! jti  bu  s. 

Symmelei  ^=  au|u^e\oûç.  [0.  H.].  11  faudrait  rindicati(m  d'une  charge 
occupée  dans  le  cjrex  par  Afrodisius  ou  Afrodisia,  telle  (pie  symphoniacits  ou 
choraules;  symmeles  ne  se  trouve  qu'ici  et  le  sens  est  diflicile  à  deviner.  [Tu.  M.]. 
P.  0  :  p(anlo)m{imorum),  conjecture  d'O.  H.;  nous  avons  donné  celle  de 
Th.  M.  —  Lucius  Verus  avait  fait  venir  de  Syrie  deux  histrions  appelés  Mem- 
phis  et  Paris  {Vita  Veri,  8),  mais  ces  noms  devinrent  traditionnels  chez  les 
histrions.  [Germkk  et  0.  11. J. 

2039.  XII  3351.  Fragment  d'mie  table  oblongue. 

L(uciiis)  Valerius  |  Secundinus,  |  in(agister)  bis  colleg(ii)   | 
utriclarior(um)  |  Nemausensi||um,  |  vivus  sibi  posfuit). 
A.  Allmer,  Rci\  épigr.,  II,  p   10,  n.  4G1.  Oreu.i-Hknzen,  7208.  Her/og,  220. 

2040.  XII  3356.  Cippe  brisé. 

Cn(aeusj  Aemilius  Dionysius  ...,  ]  magistri  primi  inter  colli- 
bert[os]  ...  |  d(e)  s(ua)  p(ecunia)  [f(e(.'erunt]. 
Herz(i(;,  221.  Le  nom  d'un  des  magislri  a  disparu  ;i  la  lin  de  la  preiuièrc  ligne. 

2041.  XII  3637.  Cippe;  bons  caractères. 

[jVI(arco)l  Arrecino  Clémente  II  |  L(ucio)  Baebio  Honorato  1 
co(n)s(ulibns)  | ..  [J]ulius  Graptus  mag(ister)  |  maesolenm  exooluit 
et  ut  esset  fni  ...  |  ...t  posilis  arboribus  vitibus  rosa[riis, 
idem?],  |  oblala  sibi  a  coUibertis  immunitate  et  litulo,  |  [q]ua 
benivoicntia  ojus  contineretur,  |  [ne]  <jua  parle  iitilitatibus 
eoruin  |  [grjavis  videretur,  immunitatem  J  [rejmisit  et  titulo, 
quem  de  suo  |  [posujit,  contentus  fuit. 

Consuls  de  l'an  73.  —  Hehzoc,  223.  L.  5-6,  Herzog  propose  :  ut  esset  fru- 
[giferutn  feci]t,  mais  0.  H.  se  demande  s'il  y  a  assez  de  place.  Tu.  M.  propose 
fru{ns  (i.  c.  frons)  ornavijl. 

M.  Arrecinus  fut  pour  la  l'"^  fois  consul  sufTect  en  l'an  73  ;  on  ignore  l'année 
de  son  second  consulat. 

2042.  XII  3861.  Cippe;  bons  caractères. 

Si  quis  ex  iis  qui  supra  scripti  sunt,  cum  ]  inoriar,  non  vivet, 


GALLrA    >AHnONE?iSIS.  o47 

sivo  post  raortem  meatn  morieliii",  liim  qui  reliqiii  eriiiit  in 

eo  rum  locuni,  qui  morlui  eiMint,  alios  |)er  siiffragia  siibsli- 

(iKint,  qiios  dignissimos  '|  piitavtrint,  dum  non  minus  in  pcr- 

petiiuni   triginta  sint,   licpaUjuo   iis   (jni    pracscntos  esse   iis 

diebiis  non  polerunt  in  [  locum  siium  convivam  ex  amicissuis  ; 

raittere  ejusqne  maesolei  elaves  duae  pe||nes  aliqnem  liherlo- 

riim  meoriim  et  cnrajiorem  cnjusque  anni  sinl.  |  Subsliliili  :   | 

Tiitiis)  Roucius  Maternus,  }  C(aius)  Licinins  Soteiiciis,  l|  A(nlus) 

Fidviiis  Tarentinns,  j  Lfucius)  Jnlius  Cosmns,  |  Ti  l)erins)  Clau- 

dius    Etoemiis,  j  P^nblius)  Aciliiis  Philodespolus,  |  Q(uintusi 

Caninius  Eutychiis,  ||  Q(uintns)  Juvcnt(ins)  Venustus,  [  L(ncius) 

Valer(iiis)  Cnpitns. 

Orelli,  4366.  Herzog,  n»  422.  —  Les  noms  du  tpstateur  et  des  héritiers 
devaient  se  trouver  sur  une  autre  pierre.  [0.  H.].  —  Herzoo  en  rap]iro(iie 
XII  3356  et  3637. 

2043.  XII  5905.  Fraguient  ;  caractères  du  ii«  siècle. 

...  [.lejdit  VIII,  VII,  VI  k(alendas)  i\I[aias]  ...  |  ...  Âiigiislis 
coin)s(ulibiis)  ...  ]  ...  decurionibus  ...  |  ...  collegiis  et  ani[plinsj 
...  I  ...  epulo  (se)viris  c[orporatis?J  ..  |  [honore  iisjus  slat[uam 
de  siio  posnit?]. 

Consuls  de  l'an  161.  —  Au.mer,  Rev.  cpigr.,  II,  p.  24,  n.  473,  et  p.  44. 
L.  6,  lecture  d"0.  H.,  qui  compare  XII  4406.  Cet  epuhtm  et  les  autres  libéra- 
lités furent  donnés  pour  fêter  le  8«,  le  7*=  et  le  6^  jour  avant  les  kalendes  de 
Mai;  le  G',  c'était  l'anniversaire  de  la  naissance  de  Marc  Aurèle.  L'an  161  est 
la  première  du  règne  de  Marc  Aurèle  et  Vérus. 

26.  Saint-Gilles.  C,  XII,  p.  500. 

2044.  XII  4107.  Fragment;  petits,  mais  bons  caractères.  Au-dessus 
de  sept  l)ustes. 

...  naut(a)  Atr.  et  Ov.,  curator  |  ejusdem  corporis;  item  | 
utriclar(ius)  corp(oralus)  Arelat(ensis),  |  ejusdemq(ue)  corp(oris) 
curat(or).  . 

Sur  naxita  Atr.  et  Ov.,  voy.  XII  3316  ci-dessus;  Aluier,  Rev.  épigr.,  I, 
p.  404,  n"  447. 

27.  Inter  Nemausum  et  Sextanlionem.  C,  XII,  p.  503.  842. 

2045.  XII  5953.  A  Lansargues.  Lecture  d'O.  HiRscinELD. 


548  <■    ••  i-  <  ^''^'--  X"- 

Nem|aiiso]  Âiij;(iisl(»)i<'(  n(iiminil>us)  (leor'iimi[i]lpm  (-[olleglio)] 
clen!l(oiiarionim)  et  ,  (lrn(lrof|)lior]or(iim)... 

"iH.   Col.  Julia  Sepinniniorum  Baetet'fae  (Bézics). 
(].,  XII,   |).  511. 

Corpor(:iti?)  Bacterreinses?],  au  I''  siècle. 

204(3.  XII  4255.  Cippe  carré;  très  bons  caractères  du  coinmeiicc- 
meiit  du  i'"''  siècle. 

Corpor(ati)  |  Baelerrpl[iises]... 

29.  Col.  Julia  Pulerna  Claudia  IVafbo  Miirdus  (Warbonne). 
C,  XII,  |).  5-21. 

Sévir  Augiistalis  corporatus  Narbonensis,  Xll  4425. 
arca  seviroruni,  XII  4^54.  4397,  au  ii«  siècle, 
decretuiii  eorum,  XII  4406. 
Fabri  subidiani  Narboneiises;  collegiuin,  en  149,  XII  4393. 
palronus  enruin. 
arca  eorum, 
Navicularius  mariiuis  c(oloniae)  J.  P.  C.  Narbonensis  Martiae,  au  Ih  siècle, 
XII  4398;  naviculariiis  C.  J.  P.  C.  N.  M.,  XII  440G;  navicularius,  XII 
4493-4495.  5972. 
[Collegiuni  sajlutare  faniiliae  labellarioruni  Caesaris  nostri  qiiae  siint  (sic) 

Xarbone  in  domn,  au  1^"'  xiècle,  XII  4449. 
Magisler  III  collegii  mcerti,  XII  4525. 

2047.  XII  4354.  Hase  de  marbre;  bons  caractères. 

L(n(io)  Aemilio  L(iu'ii)  f(ilio)  Pap(iria)  Arcano,  |  trib(iino) 
niil(itiim)  leg(ionis)  XI  Cem(inae)  et  Irib(iiiio)  |  mil(itum)  leg(io- 
nis)  I  Minerv(iae) ,  item  tribuino)  |  mil(ituni)  Ieg{ionis)  II 
Aiig(iistae) ,  omnibus  liono]ribiis  in  colonia  sua  I"unct(o),  || 
adieeto  in  am|)lissimum  |  ordinem  ab  im|)(eratore)  Caes(are)  j 
Hadriano  Aiig(iisto),  (se)vir(o)  |  equitum  romanor(um),  curioni, 
1  (juaestori  urbano,  trib(uno)  1|  plebis,  praelori  designal(o),  | 
L(uciiis)  Aemilius  Mosclius,  (se)vir  |  Aug(ustalis)  palrono  optumo 
post  I  obitum  ejus  inlalis  arcae  |  seviror(um)  ob  locum  et  tui- 
tio||nem  slatuae  (sestertium)  n(ummum)  IIII  (milibus).  |  L(ocus) 
d(atus)  d(e(;relo)  (se)viror(um).  [  Et  sportuiis  dedicavit  (denariis 
ternis). 


GAI.LIA    NAIîBOrSKNSIS. 


549 


L.  2,  leyionia  A7,  fnoiir  du  lapiciile,  |)our  X  (Hen/.kn,  index  ad  Or.,  ]).  128j; 
la  leg.  A' était  appelée  Gemma  et  stationnait  a  la  tin  du  i"'"  siècle  en  (iermanie 
inférieure  avec  la  Icgio  I  Minervia.  Heh/oi;  pense  quWrcanus  était  le  tils  d'Ar- 
canus,  ami  de  Martial  (Martial.,  Vlll,  72).  IIerzoi;,  Gall.  Narb  ,  p.  llo,  n.  36». 

20 i8.  XII  4371  Cippe  carré;  très  bons  caractères  du  commen- 
cement du  i"  siècle. 

...  [(duumjjvir  qiiiii(jiieiinal[is  |  col  oniaci  J(iiliaei  P  atcrnaei 
Niarltonensisi]  M(arliae),  |traerecliis  pro  (liiii[m  viro,  trilMinujs 
militiim,  primipiliis ,  prafeTecliis  |  ...  cjonlegio  Honoris  et 
Virtii[tis]  I  .  .  [arl»ilralii]  Zenonis  lib[('rli]. 

Grut.,  496,  2.  Hkrzoo,  20.  Aluœr,  Rev.  épigr.,  I,  p.  308,  n.  33-4.  L.  3-4, 
Allmer  propose  :  pra[{e/ectus)  fabrum,  pntronus  a\  conlegio  Honoris  et  Vir- 
tu[tis  cooptatus].  0.  Hirschfeld  conjecture  qu'il  s'agit  d'un  collegium  juvenum 
ou  veteranorutn,  parce  que  les  honneurs  sont  désignés  par  des  termes  (jui  tont 
penser  k  un  collège  organisé  militairement,  comme  ceux  (ju'on  trouse  dans  le 
nom  de  la  Colonia  Julia  Juvenalis  Honoris  et  ViHutis  Cirta. 

20 i9.  XII  4393.  Base  de  marbre  brisée;  bons  caractères  de  l'épo- 
que des  Antonins. 

Sur  lu  face  :  Se\(loi  FaiJio  P[a|)  iriai]  I  Sd'iimlo  Mii[sae],  ] 
omnibus  hoi^norib  iisi]  |  in  coloma  N[:irbo],n('ns[i  i'n]ni'lo  ..  | 
primo  ...  I  Movi  Narbo[ne]  |  l'abri  snb  ae(lia[ni]  (i>icj  \  Narbo- 
nenses  |  palrono  ob  mérita  |  cjiis.  |  L(ocusj  diatiis)  (l(ocreto) 
d(eciirioniim). 

Sur  le  (ôlé  gauche  :  Exempltun  P|)istulae  |  Scxiti)  Fadi 
Pap(iria)  Senindi  Miisac  |  in  vfi'ba  intVa  scribla  :  | 

[Fadi]iis  Seciindiis  t'ollei,'io  fabrnni  Narboncsiiini  salulem.  | 
(3)  [Ef/]  pliiriniis  et  atisidiiis  erga  in^  ineritis  vesiris  reierre 
graliam  ||  [qiiamlunam  difficile  est,  (jiio  lamon  ainori  \estro 
gratissimum  sciam  |  [fore]  motio  largilionis,  inter  lilieios  et 
clarissnnuni  nepotem  Jnciindum  j  [sesle^rlia  sedec»  in  (sic)  mil- 
lia  nnminum,  V  kfalendas)  Maias  primas  die  nalali  meo  i  [ar]cae 
vestrae  inl'eram  ea(pie  die  iisuras  toliiis  ;inin  eompiilatas  |  (lU) 
[ass]e  Oi'lono  pernumerabo.  Qiio  vel  gratins  sit  nniniisi  ninm 
menm  ||  [porro]  a  |)ielale  vesira  |)elo  iit  nsnras  ejns  snmmae 
ea  die  |  [lionesjlissimo  liabiln  inlei"  praes«'iitcs  ft  cpulanles  in 
perpctnnm  |  [divi]datis,  ne(pie  ea  snmrna  in  idlnm  alinm  nsiim 
convertalnr.  |  [cnm  et]  lia[(]  epistnia  caveam  et  tle[i]nceps 
tabidis  meis  cantiirns  |  (15)  [sim,  ni],  si  condiiio  [snpra 
seripla?]  mutata  vel  omissa  fiieril,  ||  [ea  peciinia  ad...  pcîrjli- 


550  C.    I.     L.,    VOL.     XII. 

neal,  vel  si  in  pctenda  |)e(iiinia  |  [ii  tli[f]erîmt,  ad  fiscum 
maxiini  priruipis.  | 

[Hane  vojliintaleni  meam  si  modo  probaverilis,  et  vestram  | 
[adsen]sioiiem  (iti  aereae  laljnlae  inscalptam  anle  aedem  |  (20) 
[publiée?]  proponalis  el  in  basi  slatiiae  (piani  milii  posuislis  || 
[latere  de]\tro  scribalis,  impensissiiiie  peto,  |  [quo  cerjtior 
fiUiirae  observationis  in  desiderio  meo  probatio  sit.  | 

[?  Ueinde]  mami  Fadii  Seeiindi  siibnolaliim  eral  :  [?  Acta 
it]a  e  mandato.  Scribsi  kalendis  Oclobribus,  Orfilo  el  |  (2o) 
[Priseo  c]o(n)s(ulibus).  Epistulam  |)ro  perfecto  inslriimento  retî- 
nebilis.  ||  [Valjerc  vos  ciipio,  domiiii  optimi  et  karissimi  mihi. 

[Hiijiis  bberjabtalis  in  perpetiuim  conservandae  et  |  [cele- 
br]andae  gratia  l'abri  siibaediani  Narboneses  |  [exempliim 
cu]m  tabula  aerea  eonlatuni  anle  aedem  loco  |  (30)  [celeber- 
r]imo  ponendum  censuernnt. 

Consuls  de  l'an  149. 

Th.  ^[.,  Bull.  d.  /.,  18.j3,  p.  27  (avec  un  comuientaire).  Hknzen,  liilo. 
Hf.rzck;,  18.  Ali.mkr,  Rev.  épiyr.,  1,  pp.  154  et  suiv.,  n.  188.  et  pp.  191  et 
suiv.  Dkvic  et  Vaissf.tte,  Hisl.  de  Languedoc,  1^''  fasc.  Épigr.  de  Narbonne, 
pp.  liO-142. 

L.  o  et  0,  Ai.LMER  supplée  :  \ftam(ini)]  primo  [Aug{usti)  templi]  novi,  con- 
jecturant avec  beaucoup  de  vraisemblance  qu'après  l'incendie  de  la  ville  sous 
Antouin  le  Pieux,  on  l)àtit  un  nouveau  temple.  Voy.  Corpus,  XII,  p.  .jSI. 

La  lettre  de  Fadius  est  gravée  sur  le  coté  gauche,  malgré  le  désir  exprimé 
par  Fadius  (1.  20.  21).  La  restitution  est  de  Tu  M.,  et.  pour  quelques  pas- 
sages, d'Al-I,.MKR  (/.  c,  p.   ÏOÎ)). 

Ij.  g.  [qunm\qu(iin,  O.  H.;  |.4i/gfi/.st!'],  Ai.j.mek. 

L.  20  \publicc],  0.  IL  ;  [AugiisH].  Aix.mkh. 

L.  IG  [ad  Auguslales  (ou  inie  autre  corporation)  per]lineat.  Tu.  .M. 

L.  29,  [exetnplum  cu]tn,  0.  II.  ;  \bene[iciu]in.  Tu.  M.;  \exemplu]ni  Ai.uikr. 
Il  s'agit  de  Vexempluin  epislulae  (1.  I),  comme  Tu.  M.  l'admettait  dans  le 
Bull,  d,  L,  18.^;»,  p.  ;i2. 

.Vi.LMKU,  (1.  I  ,  p.  1.59)  pense  que  la  statue  était  placée  au  forum,  et  il 
ajoute  :  a  à  l'une  des  extrémités  du  forum  parait  avoir  existé  un  temple,  cer- 
tainement celui  d'.Viiguste;  forum  et  temple  dont  il  reste  des  substructions, 
rendues  en  partie  au  jour  par  les  fouilles  faites  en  1879  au  quartierde  Mouli- 
nasses, [irès  duquel  a  été  retrouvé  notre  piédestal.  i 

Sur  les  fabri  subaediam,  voy.  Tu.  M.,  1.  1.,  p.  30.  On  admet  le  plus  géné- 
ralement que  ce  sont  des  ouvriers  du  bâtiment  faisant  la  iiu-nuiserie  intérieure 
des  maisons;  voy.  N»  Til. 

Voy.  Élude  hist..  I,  pp.  23G.  40G.  434-437.  H,  pp.  151-170.  449.  4o3. 

2050.  XII  4397.  Hase;  caractères  du  n^  siècle. 

0  uinloi  Julio  |  Servando,  |  (se)vir(o)  Ang(iistali)  |  c(oloniae) 


CALLIA    NARBOISKNSIS.  bol 

JinKac)  P(aternae)  Cdandiae)  N(arbonensis)  M(artiae),  |  Licinia 
Pallas  II  inarito  oplirno,  |  inlatis  ai'cae  |  (se)vir(orumi  ob  tiiilio- 
nem  |  staluae  (sesterliiim  n(iimmiim)  m(ill(').  |  L(oc(is)  d(atus) 
d(ecreto  se)vir(orum). 

Herzog,  .j1. 

2051 .  XII  4398.  Cippe;  caractères  du  n^  siècle. 

D  is)  M{anibus)  i  Tib  eri)  Jiini  Eiidoxi,  |  naviciil(ari)  mar(inii 
\  c(oloniae)  J(uliae)  P(aternae)  C(landiae)  N(arbonensis)  M(artiae), 
I  Ti(bfritis)  Jun  iiis)  Fadiamis,  J[  (sH;vir  Aiig(uslalis)  c.  J.  P.  C. 
]\.  M.  el  I  <ond(uclor)  ferra  r,  i  a  ru  m  i  [  ripae  dextrae  1  Iratri 
piiss(imo). 

Henzen,  72.o3.  Desjariiiss,  Géogr.  de  la  Gaule,  I,  p.  414,  n.  2.  L.  Resœr, 
dans  BoR(;iiEsi,  OEuvres,  VIII,  p.  312.  n.  6.  Herz/k;,  .30. 

Desjardins  (/.  /.)  pense  qu'il  s'agit  de  la  ripa  dextra  du  Rhi'ine  et  de  mines 
de  fei"  du  territoire  des  Helri. 

205-2.  XII  4406.  Base  de  marbre. 
Decirelo  seîvir^oriim;  |  Angiistal(iiim  ,  | 

P(iiblio)  <Hitio  '  Apollonio,  |  (se)vir(o)  Aiig(iislali)  et  \\  navi- 
ciiilario)  c(oloniae)  J(iiîiae)  P(aternae)  Cilaiidiae)  N(arbonensis) 
M  artiae \     ob  iiiorita  et  bl)oraIi'tates  ejiis,  (|iii  !  honore  decreti 
iisiis  impendiiim  J  rcmisil  et  |  statiiain  de  siio  posuit. 
Orelli,  42 il.  Herzoc,  49. 

2053.  XII  4425.  Cippe. 

D(is)  Mfanibiis)   P  iibli   Umidi  Zo  di. 'se)vir(i)I  Aiigfiistalis)  cor- 
p(orati)  jNarbvonensis), ,  Pompeia|  Myrine|  rnarito    pienlissim(o  . 
Allmer,  Rev.  épigr.,  I,  p.  186,  n.  214. 

2054.  XII  4449.  Cippe  ;  caractères  du  i*^''  siècle. 
[Collegium  sa]  hilare  [f']amiba[e]  j  labellarior(iinn)  !  Caesaris 

nfosirii.  qnae  |  siint  Narbone  in  |  domu.  |  In  f(ronte)  p(edes) 
CCCXXV,  I  in  a(gro)  p(edes)  CCCV. 

Herzog,  .j9  (avec  la  restitution).  —  On  voit  que  la  sépulture  était  fort 
grande;  c'est  peut-être  pendant  que  l'empereur  Auguste  séjournait  a  Narbonne, 
que  la  familia  tabellarionun  Caesaris  y  fut  si  nombreuse.  [0.  H.].  Th.  .M.  fait 
remarquer,  au  contraire,  que  la  sépulture  démontre  que  la  familia  était  établie 
a  Narbonne  d'une  manière  permanente.  La  familia  impériale  avait  aussi  une 
station  à  Ephèse  (III  G077  =  N"  139)  et  peut-être  dans  toutes  les  métro- 
poles. [Th.  m.]. 


5o2  C.    I.     L.,    VOL.    XII. 

50oo.  XII  4493.  Vivont.  |  L(iKiiis)  Gaienina  |  Masculus, 
I  nav  i)(  lariiis,  |  sibi  et  suis.  ||  In  Ijronle)  |)(edes)  XV. 

20ot).  XII  4494.   Viv(tis)  |  Q(iiintus)  Valerius  |  Gemellus 
Foro;jiili"nsis  [  iiaviciilarins  (?;  sihi  I;  et  Jiiliae  M(arci)  f^iliae) 
Qiiinlae.  lixori. 

^057.  XII  4495.  r)(p(imo)  Uleio  Decimi)  l(iberto)  Aucto, 
naiiclario.  [elj  Clare  uxsori. 

Devant  [et]  Clarae,  il  y  a  un  0  (0  barré)  =  obiit. 

2058.  XII  4525.  Stèle. 

L(iicio)  Manlio      [PJrimigonio,   |   mag,islro?j    lll,   |  [Prijmi- 
geniiis. 

L.  3  :  ma(i[islro  tcrlùun)]  [0.  H.]. 

2059.  XII   5972.    Mi'<''o)   S(|iieillanio    Lfncii)  liiberto)  ] 

Faiislo  nav(i)('iilario  |  et   Flaviae   M(arci)  l(ibertae)  |  Vcniislae 

uxori,  I  arbilralii  |  Veiiiistae  nxoris  |  meae. 

L.  I.,  HiRsciiFEi-D  conjecture  Sqidlliamo,  d'après  V  3iOI,  oii  se  trouve  le 
siiriiniu  Squillianiis. 

30.    rolosa  (Toulouse).   C,  XII,   |).   62li. 

(loiisacraiil  Borodates,  XII  r)379. 
Magistri,  XII  .'i:!88. 

2060.  XII  5379  =  XIII  397.  Er.lilse  (1|po?1.  |  consa- 

(■raii[i]  I  Horodalcs  |  v(oliim)  s(olv«^riml)  l;ibriis)  ni(ori(o). 

(iRUTF.R.  I07i,  il.  J.  Saca/.k.  Inscr.  antiques  des  l'i/rcnces  franc.,  p.  TiG, 
11.  17.  Consacrant,  ct'r.  XIII  147  (ci-après). 

206 1 .  XII  5388.  Pierre  présentant  la  moitié  droite  d'une  inscription. 
[l*(ubli())  Valinio  Q(iiiii(0)]  Fcifio  ('o(n)s(ulibiis).  [ 

[Hoi  magistn'i?  ...  alcdem  basiin  et  solaii|[iim  ...  facijimdfa) 

(•oir(averiint|  |  ...  li|iis  Cirral(iis),  |  ...[iiis]  Siiriis.  I  ...  ior(um} 

LiiKMonim  diiorimi)  sCrviis),  L  •  C.  |  ...  nus  Trebi  L(uei)  s(pr- 

vus),  I   I)iaIIiis    Alli    Piiibli)   sforvus,  |   Hilar(«is)   Flavi   M(arci) 

s(ervns)  L  •  C.  ||  l*[h]ilodam(ns)  Volnsi  (î(ai)  s;ervns,  |  IMii[n](Ja- 

riis?  (ïiiriali  A|)(|)i)  s(erviis). 

Consuls  de  l'an  707  u.  c.  Lecture  de  Hiuschfki.d.  Comparez  les  collèges  de 
Oapoiie  sous  la  républi(iue  (ci-de.ssus,  p.  4lGi,  ou  mieux  encore  ceux  de  Car- 


GALLIA    NARBO.NENS'S. 


553 


thagène  (11  3433.  3-43}).  Il  y  avait  probablement  douze  inayislri :  les  six 
premiers  étaient  ingénus  ou  affranchis,  les  autres  esclaves.  [0.  Hirscrfeld]. 
—  L.  C.  a  été  expliqué  diversement  :  l{oci)  c{ustos),  l{udost  Cyiiravit),  l(oci) 
c{xiralor),  Kudonim)  c  urator).  l(iber)  c(ondicione).  Cette  dernière  conjecture 
est  de  Th.  M.  et  0.  H.  la  préfère  aux  autres. 

INSCRIPTIONS  INTERCALÉES. 


I.  L.,  \II.j811  =N«  198o 
o874  2017 
o90o  2043 
59:i3  204o 
5972     20.j9 


Kaibei.,  2495  =  N»  2020 

249o  203(1 

C.  I.  Cr.  6785  =-  N"  2030 

6780  2029 


XlIP  PARTIE. 
Très  Galliae.  Duae  Germaniae. 

C.  1.  L.,  XIII.  Inscriptiones  trium  Gcilliarum  et  Germaniarum  lalinae. 
Ed.  Otto  Hirsciifeld  et  Carolus  Zangemeister.  Partis  I  fasc.  prior.  Inscr. 
Aquilaniae  et  Lugudimensis  éd.  0.  Hirsciifeld,  1899. 

I.   A.QUITANIA. 

Cottrenne  {le  Comminges).  C,  XIII,  p.  5. 

i.    Regio  orientalis   Convenarum  ullra   Garumnam. 
C,  Xlli,  p.  ^20. 

Coiisacrani. 

2062.  XIII  147.  Aulel  de  nimiire;  bons  caractères. 
Lalie  I  deae,  |  consa|(Tani, 

Allmer,  Rev.  épiyr.,  I,  ]).  170  et  au  u"  200.  Sac.aze,  Jnscr.  antiq.  des  Pyr., 
11°  2-41.  —  Ces  consacrani  sont  des  confréries  religieuses  locales.  Cfr.  XIII 
397  (=  XII  5379).  lo61.  111  2109.  VII  1039.  Tkrti  i.i,.,  Apol.,  16  :  gui  crucis 
nos  religiosos  pulat,  consecraneiis  erit  nusler.  Ad  nat.,  1,  12  :  qui  nos  crucis 
anlisiites  affirmât,  consacraneus  erit  noster.  (Les  mss.  diflï-rent  dans  ces 
passages).  Corp.  ijlossar.  lat.,  H.  p.  112  et  442.  s.  v.  :  au|a|uùaTriç.  Voyez 
O.  IIiRSCHFELD,  SitsutKjsber.  der  lierl.  Akad.  189(5,  p.  Wiï  (Aquitanien  in  der 
Roemerzcit). 

2.   Lora  inceita  Pyrenaeorum.  (..,  Xlil,   p.  51. 

Consacrani  f'.orodales. 

2063.  XIII  397  =  XII  5379.  Voy.  N"  2060. 

'1  CiviTAS  Lactoratilm. 
Etuciofa  (Lectoure),  C,  XIII,   p.  65. 

Sodales. 

2064.  XIII  531..  Cippe  de  marbre,  priniiliveiiicnf  un  autel  avec  base 
et  corniche  saillanle. 


AQLITAMA.  "^^ 

D(is)  M(anibiis).  |  Liimina  lio  Gregorio 

moric  I  cita  rapto  \i  tiiraiiliim  |  fecere  |  sociales. 

MuwAT.  Bull,  épigr.,  V,  p.  30.  Robert,  C-R.  de  l'Acad.,  187-2,  p.  -47(3. 
Blahé,  Êpigr.  de  la  Gascogne,  131.  Espérandiei',  Inscr.  de  Ledoure,  n»  29, 
p.  70.  MowAT  lit  à  tort  :  L(ucio)  Minaiio.  Ce  sont  deux  surnoms  {Gregorius  se 
retrouve  Xil  o3.jO)  par  lesquels  le  défunt  était  désigné  par  ses  amis  [Th.  M.]. 
Morte,  etc.,  hexamètre;  vuy.  Blecheler,  Anthoi.  lat.,  82.j. 

4.  Ellsates. 
Eiuta  (EauzeJ.  C,  XIII,  p.  't. 

[Colentes  Injvictum  ('). 

2063.  XIII  546.  Deux  fragm.  d'une  table. 

Domu[i  divinae  et  ro]loniae  El(isatiii[m]  ]  or(lin[iqiie?  sanc- 

tissimjo  et  plebi  optimae  |  piiscpi^^e  colenlibiis  In]vietiim  pro- 

pilium,  I  M(arcus)  Pom[peiiis?  ...  sacerrlos  ijnnocentissimus. 

Allmer,  Rev.  épigr.,  i,  p.  238,  n.  277.  Blahé,  Èpigr.  de  Gascogne,  n.  9  : 
cfr.  p.  196. —  L.  1  et  2,  suppi.  d'Ai.LMER.  L.  3,  suppl.  de  Hirschfeld,  qui 
entend  par  la  des  culiores  dei  Jnvicti  Milhrae  i  voy.  F.  Cimont,  Mithra.  n°  310). 
Th.  m.  propose  :  piisqii[e  incolis  ejusdem  In]fictwii.  —  Cfr.  XIII  oi~  : 
M.  PomfpeioJ?...)  sanclissimo  sac(erdoti)  (se.  dei  Invicli),  etc. 

O.     BiTLP.K.KS    VlVISCl. 

Bututigatn  {Bordeaux).  C,  XIII,   p.  "o.        * 

Omnes  co(m)potores,  XIII  fi4.j. 

Joveiises,  XIII  G46.  •  " 

Diaria  eorum  serva. 

;20H6.  XIII  645.  Clppe  en  pierre;  bons  caractères  du  i*"'  siècle. 

D  is,    M(anibiis)  |  Gahilircii  |  et  omnes  1  anlecessi  :  |  Diietil 

{ou  Ovetil),  Tiblik,  j  Eppimiis,  Soris.  |  Omn(i)bus  eo(m)poto- 

ribus  I  bene  ! 

C.  Jir.LiAj;.  Inscr.  de  Bord.,  8i.  C.  Jillian  lit  :  Dis  Manibus  Gallli)  . 
Ulircli.  —  Le  même  conjecture  (|ue  anlecessi  e.^t  mis  pour  antecessi  (se.  morte), 
et  que  les  noms  qui  suivent  sont  des  sobriquets  de  ces  confrères.  0.  Hirschfeld 
approuve  ces  conjectures. 

2067.  XIII  646.  Fra-m.  d'un  cippe. 

[D(is)  M(anibiis)]  '  et  mem(oriae)  Tertio|Ii,  d(e)r(uncti)  an  no- 


556  c    1.  L.,   roL.  xiri. 

rum)   LXX.    |    Diaria,   Jovon|sium   (sercu)   |)(alri)   et   La^i^isse 

com(iti)  (i(ant). 

C.  Jii.LiAK,  /.  /  ,  n'^  85.  Allmer.  Rev.  épigr.,  I,  p.  180.  —  Jir.UAN  lit 
pfublica  servn  ?J  et  cite  V  ;57:26,  oii  coines  est  mis  pour  conjux.  Hirschfeld 
n'admet  pas  la  lecture  publicn  sena. 

NlTIOBlUGES. 

().  AffîftÊium  (Agen).   C,  XIII,   |).    II". 

Juvenes  a  faiio  Jovis. 

i2()68.  XIII  913.  Table  de  marbre;  boas  caractères. 
Dis  Manihus.  |  Jii(v)pnes  a  f'aiio  |  Jovis  |  sibi  et  suis. 

Cette  inscription  provient  de  la  sépulture  des  juvenes.  Voy.  Léon  Renier, 
Bull,  du  Comité  de  la  langue,  de  l'hisl.  et  des  arts  de  la  France,  II,  1853- 
1855,  pp.  4-48-451.  Bladk,  Épigraphie  de  la  Gascogne  (1885),  p.  15:2,  n.  179. 
(Cf.  ibid.,  p.  188,  n.  XL  :  ju(v)entutis  via  Jnliana,  etc.).  Orelli,  4097. —  Ces 
juvenes  tenaient  leurs  réunions  dans  le  (anum  Jovis  ou  dans  le  voisinage;  peut- 
être  aussi  avaient-ils  leur  sépulture  prés  de  ce  temple.  II.  Demoui.in,  Coll.  juve- 
num,  pp.  30-^3 1. 

Petrucorii  (le  Périyord). 

7.  l>«t<ti*i«E  Petrucoriorum  (PérigueuxJ.  C,  XIII,  p.   1:22. 

Laniones. 

20Gi).  XIII  941.  Autel  (le  pierre;  bons  caractères. 
Jovi    O(pliino)    M(aximo)    et  |  Geuio    |   Ti(berii)    Aiigiisti    j 
sacrum.  |  lanionos. 

Orelu-Henzkn,  7-237.  Di:  MorKciN,  Rev.  Arcli..  I  (1844),  p.  26-2.  E.  Espé- 
RANDiEU,  Musée  de  Pcrigueux.  Inscriptions  antiques,  n.  :27,  p.  45.  Mowat  a 
essayé  de  démontrer  (pie  les  laniones  sont  les  sévirs  augustaux  de  la  cité  (/,  /., 
p.  54),  ce  (|ue  nous  parait  bien  peu  vraisemhiable. 

Samones. 

8.  MÊetliotaitUitt    Satilonuin    (Su  in  te.'').    C,    XIII,    [).    i '"JS. 

Lapidarii  structores,  Xlll  \()'M. 
Colliberti.  Xlll  1()!»7. 

2070.  XIII  1034.  [Mi(M[curi]o  |  Augii[stoJ,  |  la|)itla[rii]  | 

s[t]rii[c]l[ores]. 


AOUITAMA.  DO  l 

Allmeu  iRev.  épkjr..  Il,  p.  .'il9,  n.  TOo)  lit  :  E[sculapi]o.  EspkhANhir.u, 
Inscr.  de  Poitiers  et  de  Saintes  (Revue  poilerine,  1889,  p.  1  il). 

-2071.  XIII  1097.  Cippe. 

Memori!ae  |  Taiiralis,  |  coHiherti  |  |)Os(iienint). 

EsPÉRANDiKC,  Épigr.  rum.  du  Poitou  et  de  laSainlonge,  p.  :2T(),  ii.  i. 

Arver.m  (Auvergne). 
9.  Ager  Avernorum.   (].,   XIII,   p.   200. 

Diancnses. 

SO'^-  XIII  1495.  (irand  anneau  de  l)i'onze,  avec  des  trous  pour  le 
suspendre;  caractères  tracés  tout  autour  en  pointillt. 

Drae  DiaiKi[(»]  Aiigiistoriim  sacrum,  Diancnses  de  siio  dona- 
veriint. 

DissARi),  Bull,  épigr.,  1,  pp.  il.  9i.  Allmer,  Rev.  épigr.,  II,  p.  IG,  ^fusée 
de  Lyon,  V,  p.  .'iO;!,  oii  il  lit  :  Deae  Diana(e)  (et  Numinibus)  Augustorum, 
avec  MowAT,  Bull,  monumental,  188:2,  p.  260  (avec  une  reproduction). 

C'est  un  anneau  votif  (cfr.  XIU  I  i97)  consacré  a  Diane  par  ses  adorateurs, 
Dianenses;  cfr.  XIV  2633  (plus  loin)  et  XI  3210  (ci-dessus).  [0.  H.].  Hirsch- 
FELb  conjecture  ([u'il  fallait  au  couuuencement  :  Deae  Diana[e]  Augiistae  ou 
Numinibus  Augustorum,  deae  Dianac. 

10.  Huteni  (le  Roueryue).    C,  XIII,  p.  207. 

Familia  Ti.  Caesaris  quae  est  in  métallo,  sous  Tibère. 
quaeslor,  magister. 
ex  decurionuui  decreto. 

2073.  XIII  1550.  Table  de  pierre  schisteuse;  bons  caractères. 
Trouvée  en  1890,  à  Villefranclie  de  Rouergne  (Avcyron). 

Zmaragdo  vilico,  |  fjnaest(ori),  magisiro,  |  ex  decnrion(nnî) 
decr(eto)  |  familiae  Ti(beri)  Cae[sa]ris,  |  quae  est  in  me[tal]iis. 

Héron  de  Vileefosse,  Bull,  des  Antiq.,  1891,  p.  63.  Cagnat,  Ann.  ép., 
1892,  p.  18,  n.  23.  Alemeu,  Rev.  ép.,  III,  p.  182,  n.  918.—  Quae  est  in 
metallis,  cfr.  Straro,  IV,  2,  2,  p.  191  :  irapà  bè  toîç  Poutcivoîç  àpYupeîa. 
On  rencontre  encore  dans  le  pays  beaucoup  de  mines  d'argent  ouvertes  par  les 
Romains.  Ztnaragdus,  esclave  de  Tibère,  était  intendant  de  ces  mines.  HiRscir- 
FELD  est  d'avis  qu'il  était  quaeslor  ci  magister  de  la  familia  et  que  les  décu- 
rions appartenaient  aussi  à  celle-ci. 


558  c.  I.  L.,  VOL.  xm. 

i\.  €iabttli  011  tiahates  (le  Géoaudan). 
C,  XIII,  p.  209. 

Consacraiii. 

207 '♦.  XIII  1561.  Autel. 

Ma(rti)  Tril|iikko,  |  cons|acrani,  |  v(otum)   s(olveriinl)    ](i- 
bentes)  m(erito). 
Au-MER,  Rev.  epkjr.,  I,  p.  170,  n.  20U.  Voy.  XIII  1  i7. 

12.  Affet*  rellat'ot'UiBt  (le  Velaxj).  C,  XIII,  p.  218. 

Fabri  tignarii, 

2075.  XIII  1606.  Trois  grands  fragments  d'une  pierre;  bons  carac- 
tères du  I"  siècle.  Trouvée  ii  S.  Marcel,  près  Le  Puy. 

Illum[arus?J  ...  |  Gillica  ...  filiiis  [omnibus  olîiciis]  |  et  hono- 
ribiis  fiinctiis,  p[raer(ecUis)  ou  p[atron(iis)  colieg(ii)]  |  fabrorum 

tignarioru[m  sibi  et]  ||  A[ll]i[c]e  |  filiae virtu  [ 

suum  ....  I  adtect 

Ali.mer,  Rev.  épigr.,  I,  n.  133.  II,  n.  784.  —  Lecture  de  Hirschfeld. 

II.  PROVINCIA  LVGVDVNENSIS. 

SEGVSIAVI. 
1.  M''ot*utn  fiefftisiarot'un»  (Feurs).  C,  XIII,  p.  221. 

Fabri  tignuarii,  qui  Foro  Segusiavoruni  consistunt, 

2076.  XIII  1640.  Autel  en  pierre  ;  bons  caractères. 
Numin(ibiis)  Aug(ustornm)  |  deo  Silvano  |  fabri  tignuar(ii) 

I  qui  Foro  Segus(iavorura)  |  consistunt  ||  d(e)  s(ua)  p(ecunia) 
p(osuerunt). 
On  peut  lire  aussi  :  Nuinin{i)  Aug{usli).  —  Oreli.i-IIekzen,  o216. 

2.  Colonia  Copia  Claudia  Augusta  Etiiffutittituin  (Lyon). 
C,  XIII,  p.  248, 

Les  inscriptions  de  Lyon  ont  été  publiées  ii  itlusieurs  reprises.  Voyez  sur- 
tout :  J.  Spon,  Recherche  des  aiiiiquilcs  de  Lyon  (Lyon,  iG7o),  nouvelle  édition 


puovI^(;^A  lv(,vdvnensis. 


539 


par  L.  Renier,  18:i8.  Ai.i'ii.  de  Hoissieu,  Inscr.  antiques  de  Lyon  (Lyon,  18i0- 
ISo-i)  et  le  compte  rendu  de  Th.  M.,  Ann.  d.  /.,  1833,  pp.  00-8O.  A.  Allmer 
et  P.  DissARD,  Trion.  Les  mêmes,  Musée  de  Lyon  (1888-1893,  5  vol.  Voy.  sur- 
tout le  vol.  11).  A.  Allmer,  Rev.  épigr.,  passim.  Dans  tous  ces  ouvrages,  on 
trouvera  d'abondants  commentaires. 

Sur  l'emploi  de  consistere,  à  Lyon,  voy.  Étude  hist.,  U,  pp.  17()-183.  Sur 
les  marchands  lyonnais  d'origine  étrangère,  voy.  ib.,  pp.  18U-182.  Sur  les 
membres  des  collèges  lyonnais  exerçant  un  autre  métier,  voy.  ib.,  1,  pp.  351-353. 
Omnia  corpora  Luguduni  licite  coeuntia,  XIII  1921.  197-i. 

patronuseora/»,  XIII  197-i. 
Annonarii  riparii  corporati  (?),  vers  250,  XIII  1979.  •  • 

Arecarii  (nautae)  Luguduni  consistentes,  XUl  1688.  1709. 

patronus  eorum,  XIII  1688.  1709. 
Artifices  tectores,  voy.  tectores. 
■    Centonarii  Luguduni  consistentes,  XIII  1961;  centonari,  au  //«  siècle,  XIII 
1805;  centoiiarius  Luguduni  consistens  honoratus,   XIII   1972;  cento- 
narius  honoratus,  au  H"  siècle,  XII  1898. 
honoratus  :  sévir  Aug.,  naiita  Araricus,  centonarius  Luguduni  consistens 

honoratus,  negotiator  i'rumentarius,  Xlll  1972. 
sévir  Aug.  Lug.  lunioratus,  item  centonarius  honoratus  et  sagarius  corpo- 

ratus  {libertinus  horno),  XII  1898. 
patronus  eorum,  omnibus  honoribus  apud  eos  functus,  sévir  Aug.  ejus- 
demque  corporis  curator,  dendrophorus  Augustalis  Lugudunensis  ejus- 
demque  corporis  curator,  XIII  1961. 
loca  quae  {aedilisj  reip.  donaverat,  centonari  restituerunt,  XIII  1805. 
Condeatps,  Xlll  1088.  1709. 

patronus  eoram,  XIII  1688.  1709. 
Dendrophori  Luguduni  consistentes,  en  190,  XIII  1752;  dendrophorus,  en 

160,  XIII  1751;  dendrophorus  (1),  XIII  1723. 
Dendrophorus  Augustalis  Lugudunensis,  XIII  1901.  2026  (sans  Lug.);  cor- 
pus, XIII  1961.  2026. 

curator  :  sévir  Aug.  Lug.  ejusdemque  corporis  curator,  dendrophorus 
Aug.  Lug.  ejusdemque  corporis  curator,  patronus  centonariorum  Lug. 
consist.,  XIII  1961. 
perpetuus  quinquennalis,  XIII  1752. 
quaestor  corporis  ejusdem  duplicarius  ex  consensu  universorum,  omnibus 

honoribus  apud  eosdem  functus,  XIII  2026. 
tauribolium  fecerunt  dendrophori  Lug.   consistentes  (pour  Commode, 
en  i90),  XIII  1752;  vires  excepit  dendrophorus  (<a!/ro6o/e  powr  yln<. 
le  Pieux,  en  160),  Xlll  1751. 
Fabri  Luguduni  consistentes,  au  II'  siècle,  Xlll  195-4;  collcgiuni  falirorum, 
Xlll  1978. 
consistens  Luguduni,  pertinens  ad  collegium  fabrorum,  redempto  s(ibi) 

honor(e)  quaestor(io),  cxscrcens  artem  cretariam,  XIII  1978. 
honor  quaestorius,  ib. 


^60  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

patronus  eorum  (eq.  Uoiu.  ?j,  XIII  1054. 
Splendidissiimim  corpus  fabroriiin  tignariorum,  an  11^  siècle,  XIII  1734 
{cfr.  U'ctores);  fabri  tign.  Lugudiuii  consisteiUes,  au  II'  siècle,  XIII  1939. 
1966;  l'abri  tignuarii  Luguduneiises,  II  20.30;  faber  tignuarius  Lug.  con- 
sistens,  XUI  1907;  faber  tigniiarius  Lugudunensis,  Xlil  2029,  cfr.  2013. 
corpus,  XIII  1734.  1907. 
negotiator  corporis  splendidissimi  Cisalpinorum  et  Transalpinorum,  ejus- 

dem  corporis  praefectus,  faber  tignuarius  Lugudunensis  {un  Trévire), 

XIII  2029. 
corporati  inter  eos  : 
juvenis  incomparabilis  ingeni  artis  fabricae  ferrariae,  corporatus  inler 

fabros  tign.  Lugud.,  XIII  2036. 
sévir  Aug.,  corporatus  intor  faiiros  tign.  Lug.  consislentes  {libertinus 

homo).  XIII  1939. 
sévir  Aug.  Lug  ,  curator  ejusdem  corporis,  nauta  Rhodanicus  Arare  navi- 

gans,  corporatus  inler  fabros  tign.  Lug.  consist.,  negotiator  inuriarius, 

Xm  1906. 
patronus  :  sévir  Aug.  Lug..  curator  ejusdem  corporis,  nauta  Rhodanicus, 

praefectus  ejusdem  corporis,  faber  tign.  Lug.  consistens,  omnibus  hono- 

ribus  apud  eos  functus,  patronus  ejusdem  corporis,  XIII  1967. 
Genius  ejus  corporis,  XIII  1734. 

Sépulture  commune  avec  les  artilices  tectores,  XIII  1734. 
omnibus  lionoribus  apud  eos  functus,  XIII  1967. 
Splendidissimum  corpus  nautarum  Rhodanicorum  el  Araricorum,  XIII  169o; 
nautae  Rhodanici  et  Ararici,  II  1688.  1918,  au  11^  siècle,  XII  3310  et  3317, 
au  /«'•  siècle;  nautae,  XIII 1918,  au  11^  siècle  ;  omnes  navigantes,  XIII  2002. 
curator  nautarum  bis,  duumvir  Viennensium,  patronus  Rhodanicorum  et 

Araricorum,  XIII  1918. 
Sequanus,  patronus  ejus  corporis,  inquisitor  Galliarum,  XIII  109.^. 
Viromanduus,   eq.   Rom.,   patronus  eorum,   allcctus  arkae  Galiiarum, 

XIII  1688. 
^autis  Rhodanicis  et  Araricis  (ioca)  XL  data  decreto  decurionum  Xemau- 

sensium,  XII  3310.  3317. 
On  trouve  séparément  : 

i.  Nautae  Rhodanici,  XUI  2002.  XII  1797.  en  119;   nauta  Rhodanicus, 
XIII  1907.  2002,  Rhodanici  corporati  (?),  XII  2438. 
nauta  Rliodanirus  Rliodano  navigans,  curator  ejusdem  corporis,  XIII 1990  ; 
nauta  Rhodanicus  .\rare  navigans,  au  11^  siècle,  XIK  1900  ; 
[nautae  Rhodanici]  Arare  navigantes,  XIII  1960. 
sévir  Aug.  col.  Lug.,  curator  ejusdem  corporis,  nauta  Rhodanicus  .\rare 

navigans,  corporatus  inter  fabros  tignarios  Lug.  consislentes,  negotiator 

muriarius,  XIII  196(). 
praefectus  :  sévir  Aug.  col.  Lug.,  curator  ejusdem  corporis,  nauta  Rhoda- 
nicus, praefectus  ejusdem  corporis,  faber  tign.  Lug.  consistens,  omnibus 

lionoribus  apud  eos  functus,  patronus  ejusdem  corporis,  XIII  1907. 


PROVINCIA    LVGVDV.NENSIS.  o61 

patronus  :  sévir  Au?,  col.  Flaviae  Aiig.  [Puteoloriim].  item  ciiratura  ejus- 
[dein  corporis  ftiiicliis  ejiisf|ue]  patronus,  et  patronus  [nautarum  Rlioda- 
nicorum]  Arare  navig[aiitiuiu  ...  item  ...]  utriclarior  ...,  XIII  i960. 

curator  :  civis  Lug.,  nauta  Rhodaniens  Rhodano  navigans,  curator  ejus- 
dem  corporis,  negotiator  [olejarius.  Xlll  1996. 

locus  datus  decreto  nautarum  Rhodanicorum,  XIII  1918.  2002. 
2.  Xautae  Ararici  et  Ligerici,  XIII  1709;  nauta  Araricus,  XIII  1911.  197-2 

(au  ni':  siècle).  2009.  2020.  2028.  VI  29722.  XII  lOO.j,  nauta  Arare  navi- 

gans,  XIII  19.^4. 

corpus,  XIII  1911.  19o4.  2020. 

universi  nautae.  XII  2020. 

sévir  Aug.  corporatus  col.  Arelatensis,  curator  ejusdem  corporis  bis,  item 
sévir  col.  Aptae,  nauta  Araricus,  curator  peculi  reip.  Glanicorum, 
XII  lOOo. 

sévir  .\ug.  Lug.  et  nauta  Araricus,  item  centonarius  Lug.  consistens  hono- 
ratus  negotiator  frmnentarius,  XIII  1972. 

patroni  : 

Venetus,  allectus  arkae  Galliarum,  patronus  nautarum  Araricorum  et 
Ligericorum,  item  Arecariorum  et  Condeatium,  XIII  1709. 

Trever,  decurio  ejusdem  civitatis,  nauta  Araricus.  patronus  ejusdem  cor- 
poris, patronus  negotiatorum  vinariorum  Lug.  consistentium,  XII  1911. 

negotiator  vinarius  Lug.  in  kanabis  consistens,  curatura  ejusdem  corporis 
bis  functus,  item  quinquennalis;  nauta  .\rare  navigans,  patronus  ejus- 
dem corporis  {et  patron  de  plusieurs  autres  collèges),  XIII  19.j-i. 

eques  Romanus,  diffuser  olearius  ex  Raetica,  curator  ejusdem  corporis, 
negotiator  vinarius  Lug.  in  canabis  consistens ,  curator  et  patronus 
ejusdem  corporis,  nauta  Araricus,  patronus  ejusdem  corporis,  patronus 
sexvirum  Luguduni  consistentium.  VI  29722  =  X"  1313. 

curator  et  patronus  :  cives  Vangio,  nauta  Araricus,  curator  et  patronus 
ejusdem  corporis,  XIII  2020. 

honoratus  :  cives  Viemien.sis,  nauta  Araricus  honoratus.  utriclarius 
Luguduni  consistens,  XIII  2009. 

Locus  datus  decreto  nautarum  Araricorum,  XIII  1709.  2020.  20-il. 
>'autae  Ligerici,  XIII  1709. 

patronus  :  Venetus,  allectus  arkae  Galliarum,  patronus  nautarum  Arari- 
corum et  Ligericorum,  item  Arecariorum  et  Condeatium,  ib. 
Naviclarius  mariiuis,  dorao  Roma,  sévir  Aug.  Luguduni  et  Puteolis,  XIII 1942. 
Corpus  splendidissimum  Cisal])inorum  et  Transalpinorura .  XIII  2029.   V 

o9H  =X«'o71. 

praefectus  :  Trever,  negotiator  corporis  etc.,  ejusdem  corporis  pracfectus, 
faber  tignuarius  Lugudunensis,  XIII  2029  ;  cfr.  V  .j9I1. 
Negotiatores  vinari  Luguduni  consistentes,  au  II'  siècle,  Xlll  1934;  VI 

29722  (au  singulier);  negotiatores  vinari  Luguduni  consistentes,  XIII 

S6 


562  c.  I.  L.,  VOL.  XIII. 

1911.  2033  (au  sinçjuUer)  ;  negotiatores  corporati,  XIU  1911;  negotia- 

tores  vinarii,  XIII 1921  ;  qui  gessit  in  canabis  sine  macula,  XIII  2016. 

corpus,  XIII  195-i.  VI  29722. 

civis  Trever ,  negotiator  vinarius  et  artis  cretariae  Lug.  consistens , 
XIII  2033. 

negotiatores  singuli  corporati,  XIII  1911. 

patronus  :  Trever,  decurio  ejusdem  civitatis,  nauta  Araricus,  patronus 
ejusdem  corporis,  patronus  eorum,  XIII  1911. 

airatura  :  negotiator  vinarius  Luguduni  in  kanabis  consistens,  curatura 
ejusdem  corporis  bis  functus,  item  quinquennalis,  nauta  Arare  navi- 
gans,  patronus  ejusdem  corporis,  patronus  equitum  Roraanorura,  sevi- 
rorura,  utriclariorum,  fabrorum  Lugud.  consist.,  XIII  19rj4. 

curator  et  patronus  :  eques  Romanus,  diffusor  oiearius  ex  Baetica,  curator 
ejusdem  corporis,  negotiator  vinarius  Luguduni  in  canabis  consistens, 
curator  et  patronus  ejusdem  corporis,  nauta  Araricus,  patronus  ejus- 
dem corporis,  patronus  sevirorum  Luguduni  consistentium,  VI  29722  = 
N«  1313. 

Obtiennent  les  mêmes  sportules  que  les  équités  romani  et  les  seviri 
Augustales,  XIII  1921. 
Sagarius  Lugudunensis  (Reraus),  XIII  2008;  cfr.  2010;  sagarius  corporatus, 

XII  1898. 

sévir  Aug.  col.  Lug.,  item  sagarius,  XII  1898. 

sévir  Aug.   Lug.   honoratus,   item    centonarius   honoratus  et  sagarius 
corporatus,  ib. 
Splendidissimum  corpus  artilicum  tectorum,  au  II»  siècle,  XIII  1734. 

Genius  ejus. 

Ils  ont  une  scpullure  commune  avec  les  fabri  tignarii. 
Corpus  ulriclariorum  Luguduni  consistentium,  XIII  198o;  utriclarii  Lugu- 
duni consistentcs,  XIII  19o4.  1960.  1998,  au  III'^  siècle.  Wdd.  XII 1742; 

corpus  utriclariorinn,  XIII  2023;  collegium  utriclariorum  (?),  XIII  1979; 

utriclarius  Luguduni  consistens,  XIH  2009. 

incorporatus  inter  eos  :  civis  Lugudunensis,  incorporatus  inter  utricla- 
rios  Luguduni  consistentcs,  XIII  2039. 

corporatus  inter  eos  :  lintiarius,  ex  civitate  Vcliocassium,  sublcctus  in 
numer(mi  coionorum  Lug.,  corporatus  inter  utriclarios  Lug.  consis- 
tentcs, XIII  1998. 

civis  Vicnnensis,  nauta  Araricus  honoratus,  utriclarius  Luguduni  con- 
sistens, XIII  2009. 

adpertinens  et  honoratus  :  natione  Sequanus,  civis  Lugudunensis,  nego- 
tiator artis  prossariae,  adpertinens  et  honoratus  corporis  utriclariorum, 
XIII  2023. 

honoratus  :  honoratus  coUegiormn  nautarum  (?)  et  utriculariorum  f?), 
XIII  1979. 

paironi  :  negotiator  vinarius  Luguduni  in  kanabis  consistens,  curatura 
ejusdem  corporis  bis  functus,  ilem  quinquennalis,  nauta  Arare  navigans, 


PROVINCIA   LVGVDVNE^S1S.  563 

patronus  ejiisdem  corporis,  palronus  utriclarioruin  (et  de  plusieurs 
autres  collèges),  XIII  Uloi. 
patronus  eorum,  Xlli  iUOO. 
Collegium  Larum,  XIII  1747. 
SodalPS  (coll.  fun.),  XIII  2177. 
Collèges  incertains,  XIII  2006.  2013. 
Fragment  d'un  album,  XIII  2006. 

Seviri  Augustales  Liigudiiiieiises,  XIII  1961  ;  seviri  Luguduni  consistentes, 
VI  29722;   sévir  Aiigustalis  Luguduni,   XIII    1942;  seviri  Augustales, 
XIII  1921  ;  sévir  Aug.  col(onia)  G.  G.  A.  Luguduni,  XIII  1945,  etc. 
corpus,  XIII  1961.  1966.  1967.  1974. 
curatores,  XIII  1961.  1966.  1967. 
curatura  ejusdeui  corporis  functus,  XIII  1960. 
honoratus,  XII  1898. 

patronus  eorum,  XIII  19o4.  1974.  VI  29722. 
loca  eis  data,  XIII  1667. 
Les  artisans  isolés  sont  aussi  nombreux  à  Lyon;  quelques-uns  font  partie 
d'un  des  collèges  énumérés  ci-dessus.  Voy.  Étude  hist.,  I,  pp.  351-353.  Hirsch- 
FELD,  p.  234.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  III,  pp.  52-90.  Les  voici  : 
aquarius  (Augusti  libertus.  employé  aux  acqueducs),  XIII  1827. 
argentarius  (sévir  Aug.  Lu  g.),  XIII  1963. 
argentarius  exclussor  (repousseur),  XIII  2024. 
negotiator  argentarius  vascularius  (sévir  Aug.  Luguduni),  XIII  1948. 
faber  ferrarius  :  juvenis  incomparabilis  ingeni  artis  fabricae  ferrariae,  cor- 

poratus  inter  fabros  tign.  Lugud.,  XIII  2036. 
muriarius  :  sévir  Aug.  col.  Lug.,  curator  ejusdem  corporis,  nauta  Rhoda- 
nicus  Arare  navigans,  corporatus  inter  fabros  tign.  Lug.  consist.,  mura- 
rius,  XIII  1966. 
artis  barbaricariae  (voy.  Allmer,  Musée  de  Lyon.  II,  ii.  160),  sévir  Aug. 

col.  Luguduni,  civis  Germanicianus  (Syrien),  XIII  1943. 
artis  caracte[rariae],  graveur  de  lettres,  XIII  1982. 
lintiarius  ex  ci  vitale  Veiocassium  sublectus  in  numerum  colonorum  Lug,, 
corporatus  inter  utriclar.  Lug.  consistentes,  XIII  1998;  artis  lintiariae, 
XIII  1993. 
negotiator  artis  cretariae,   XIII   1906;   exsercens  artera  cretariam,  con- 
sistens  Luguduni,  pertinens  ad  collegium  fabror.,  XIII  1978  ;  civis  Trever, 
negotiator  vina[rius  et  artjis  cretariae  Lug.  consistens,  XIII  2033, 
opifex  artis  vitriae  (natione  Afer,  civis  Garlbaginesis),  XIII  2000. 
negotiator  frumentarius  (sévir  Aug.  Lug.,  nauta  Araricus,  item  ccntonarius 

Lug.  consistens  honoratus,  XIII  1972. 
[negotiat(or)  mercium  I]talicar(um)  (?),  XIII  1962. 

negotiator  artis  prossariae  (peigneur  de  laine),  adpertincns  et  honoratus 
corporis  utriclariorum,  natione  Sequanus,  civis  Lugudunensis,  XIII  2023. 
negotiator  olearius  (civis  Lug,,  nauta  Rhodaniens  Rliodano  navigans,  cura- 
tor ejusdem  corporis),  Xill  1996, 


564  c,  I.  L.,  VOL.  XIII. 

negotiator  artis  raliarlae,  XIII  2035. 

»        Lugudun.  [ar]lis  saponariae,  XIII  2030. 

neg(oliator)  laiidecenarius  (?),  Xlll  2003. 

ci  vis  Tribocus,  negotiator  artis  macellariap,  XIII  2018. 

numraiilariiis,  Xlll  1982a.  1986. 

uiigiiciitarius  (sévir  Aug.  coi.  Liig.),  XIII  2602;  ungucntarius  Lugdunensis 
viort  à  Rome,  VI  9998. 

ncgoliator  Luguduni  et  provincia  A(|iiitanica  (un  Syrien),  XIII  2448. 

negotiator,  XIII  2025. 

medieus,  XIII  1762.  1994;  meJica,  XIII  2019. 
dymach(a)cnis  sive  assidariu-s,  XIII  1997  (assidarius  =  essedarius;  c'est  un 

gladiateur  combattant  un  glaive  dans  chaque  main  ou  bien  du  haut 

d'un  char). 
de  stiidentibus  (affr.  impérial,  étudiant),  Xlll  2038. 

Ara  Romae  et  Augusti  ad  confluentem  Araris  et  Rfiodani 
C,  XIII,  p.  227. 

2077.  XII  1667.  Dans  ramphitliéùtre  de  Lyon. 

e)  [lo]ca  lax[ala  ...   Augu]sta][ibus  ...   et  seviris  Augjus- 

ta[libus]... 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  100.  —  Les  sévirs  Augiistaux  sont  nombreux 
dans  les  inscriptions  de  Lyon  ;  ils  sont  affranchis,  mais  plus  souvent  ingénus  ; 
un  (XIII  I9.'i4)  est  eqiies  Romamis.  Beaucoup  sont  négociants  ou  artisans.  Us 
forment  un  corpus  qui  a  son  curalor  et  ses  patroni.  On  voit  ici  qu'ils  ont  une 
place  à  l'amphitliéàtre.  Yoy.  0.  Hirschfeli»,  C.,  XIII,  p.  234. 

2078.  XIII  1688.  L(ucio)  Besio  Siiperior[i],  |  Viroman- 

d(uo),  eq(uiti)  R(omano) ,  |  omnibus  lionorib(us)  |  apud  sucs 

funct(o),  I  patrono   naiitar(uin)  ||  Araricor(um)   et   Rhoidanico- 

r(um),  patron(o)  |  Cond[eat]iiim,  i[tem  A]r[ec?]|arior(um)  Liigu- 

[d(iini)]  I  consistentiii[m],  ||  alloct(o)  ar[k(ae)]  Galliar(um);  |  ob 

allectiir(am)  fideli|ler  adin[inistrala]ra,  |  [t]re[s   p]rovi[nc(iae) 

Gallijae. 

Henzen,  6950.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  129.  De  Boissieu,  p.  260  (avec 
reprod.).  Wilmanns,  2219.  Tu.  M.,  Ann.  d.  /..  1853,  p.  68.  —  Les  Condeates 
paraissent  tirer  leur  nom  du  pagus  Condeate  (mot  celtique  signitiajit  lieu  situé 
au  confluent),  au  confluent  du  Rhône  et  de  la  Saône  (llrnscuFELD.  p.  228. 
Allmer,  /.  /.,  p.  484  et  suiv.).  On  ne  sait  n'oii  vient  le  nom  des  Arecarii.  Sur 
allecto,  voy.  ci-après.  XIII  1709,  note.  —  Sur  Viromanduus  =  itatione  Vira- 
manduus,  voy.  Xlll  I99(). 

2079.  XIII  1695.  Base. 


PROvi>ciA  LV(;vnv>E>sis. 


565 


Q(uinto)  Julio  Severino  |  Seqiiano,   oninib(us)  ]  honoribus 

initer  suos  fiincto,  1  palrono  splendi||dissimi  corporis  |  n(au- 

tarum)  Rhodaniior  uni)  et  |  Arariconim),  ciii  ob  innoc(entiam) 

I  morum  ordo  civi  tatis  siiae  bis  statuas  J  decrevit,  inquisitojri 

Galliarum,  très  provinciae  Gall(iae). 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II.  n»  1-27.  De  Boissieu,  p.  26.j  (avec  reprod.).  — 
Scquano  =  natione  Sequano,  voy.  XIII  199(5. 

2080.  XIII   1709.  Lfucio)  Tauricio  j  Florenti,  Taurici  | 

Tauriciani  lilio,    Venefo,    alierto  ark(ae)  Galliaruml,  '[  patrono 

nautar(umi  |  Araricorum  rt  |  Ligericor(um),  item  |  Ârecar[i]o- 

rum  et  |  Condeatium,  \  (très)  provinc(iae)  Galliae. 

Spon,  p.  169.  Ed.  II.  p.  198.  De  Boissikc,  p.  259.  Allmer.  Musée  de  Lyon, 
II,  p.  482.  —  Allecto  arkae  (et  non  allectori);  voy.  Hirschfeld,  p.  230  :  allec- 
tus  arcae  Galliarum  videlur  pro  adjutore  sive  assessore  judicis  arcae  haben- 
dus  esse;  comparez  les  tilivs  analogues  qu'il  cite.  —  Sur  Venetus  ==  naiione 
Venetus,  voy.  XIII  1996. 

2081.  XIII  1716.  ...  [fi?]l.  Vul[l,inia?)]  ...  \  ...  [Tujrono 
ou  [San]tono,  [sacerd.]  ...  |  ...  [ad  te]mpl(um)  Roin(ae)  [et 
Aug(usti)...  I  ad  (.ontjluentes  [Araris  |  et  Klioda]ni  II,  [)raeI(ecto) 
[nautarum  H  Rhodani]corum  ...  |  [très  provinciae]  Galliae.  ] 
[Très  provinciae  Galliaje. 

De  Boissieu,  p.  oàO.  Espérasdieu,  Inscr.  du  Poitou,  p.  ;^70.  Les  mots  très 
provinciae  Galliae  étaient  répétés  en  grands  caractères  tout  autour  du  stylo- 
bate;  clr.  XIII  1702. 

2082.  XIII  1723.  Fragments  d'une  table  de  marbre. 

...  [ob  h]onorem  [VI  viratus]  ou  [Augustalitatis],  |  T^itus) 
Flavius]  ...inus  Ang(iislii  [lib;ertus)  ....  dendro]ph[orus]  ...  | 
...  (se)vi[r  Aug(ustalis)]  ...  |  ...  Flavi  ...  '  ...  Maximilla  ...  |  ... 
[ex]  (sesterlium)  n(uniinum)  CCXL  (milibus)  [fjecenunt). 

I  Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  102.  Au  commencement,  Allmer,  |)ropose  de 
lire  :  [in  h]onore>n  [doinus  Augustae],  L.  2  et  3,  suppl.  d'ALLMER. —  Il  s'agit 
peut-être  d'un  ouvrage  fait  a  l'amphithéâtre  situé  prc^s  de  VaraAugusti.  [O.H.] 

Lugudunum.  C,  XIII,  p.  p.  249. 

2083.  XIII  1734.  Pierre;  caractères  du  u«  siècle. 

Sur  la  face  :  Genio  splendidissimi  corporis  fabrorum  tign[a- 


S66  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

riorum  |  iljemque  arlificum  tectorum  Claudius  Myron  e[t | 

...  entes  ...  .  erga  memoriam  Clau[di  ...] 

Derrière  :  [sic  interaliir]  corpus  cujiisqiiam  praeter  sepiil- 
turae  gratia  |  [eoriim  qui  c  ustodiajm  liabent  qiiique  excepe- 
runl  aditum  et  liabitatio|[nem  et  si  qui  qu]em  locum  sepnlturae 
cujus  rei  gratia  |  [Myrunis  teslamen]to  consecuti  sunt.  [  .. 
[sanjctissima  seniper. 

Spon,  éii,  II,  p.  341.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  18o.  Cfr.  XIII  1736 
(tabula  iiiarm.  ansata)  :  Geîiio  |  Clauiii  \  Myronis.  XIII  1983  (Allmer,  /.  /., 
11  187)  :  Pompeius  Catussa,  cives  Seqitamis,  leclor.  —  L.  3,  [cli]entes  [devotis- 
simi],  Allmer;  [par]entes,  0.  H.;  erga  memoriam,  cfr.  Tac.  Ann.,  111.  2  : 
ut  suprema  en/a  memoriam  /ilii  sui  munia  fumjerentur .  Les  suiipléiiieiits  de 
la  face  postérieure  sont  de  Tu.  M.,  (|ui  dit  :  «  Excipiendi  vocabuluiii  intellego 
cautioiiem  de  custodia  uionunienti  suseipiendi  ila  faclani  esse,  ut  qui  ad  eam 
se  ()l)lit;al)ant,  caverent  sibi  de  jure  adeundi  et  liabitandi.  »  (Xole  du  Corpus). 

Allmer  pense  que  ces  deux  collèges  (les  charpentiers  entrepreneurs  et  les 
artistes  stucateurs)  avaient  là  une  sépulture  conuuune.  —  Itemque  indique 
qu'il  s'agit  de  deux  collèges  différents;  voy.  X"  1501. 

2084.  XIII  1747.  Tal)le  de  marbre;  caractères  du  ii«  siècle. 

Finis  coll(egii)  |  Lariim  |  in  dom^o)  Juliania). 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  p.  43').  IIuischielu  n'admet  pas  (avec  Allmek, 
II,  pp.  2i)3  et  43())  que  la  domns  Juliana  soit  la  maison  des  empereurs;  c'est 
une  maison  privée  de  Julii  ou  de  Juliani. 

20S5.  XIII  1751.  Autel  trouvé  à  Fourvière  et  orné  d'une  tète  de 
taureau,  d'une  tète  de  bélier,  d'un  couteau  et  d'un  foculus. 

Taurobolio(m)  malris  (l(euin)  imagnae)  Id(aeae),  (juod  t'aclum 
est  ex  imperio  matris  |  deiim  j  pro  sainte  imporatoris  [C]aes(a- 
ris)T(iti)  Aeli  |  Hadriani  Antoiiiui  Âug(usti)  Pii  p(atris)  p(atriae) 
Il  liberoriimque  ejus  |  et  status  coloniae  Lugudun  ensis);  | 
L(ucius)  Aemilius  Carpus  (se)vir  Aug(iistalis),  item  |  dendro- 
phorus  I  vires  excopit  et  a  Vaticano  transjjliilit .  ara(ni)  et 
l)ucranium  sno  inpendio  coiisacravit,  |  sacerdote  |  Q(uinto) 
Saininio  Secundo  ab  ((piindecim)  viris  |  occabo  et  corona  exor- 
nato,  Il  cui  sanctissimus  ordo  LMgudunens(is)  |  perpetuitatem 
sacerdoli  dccrevil;  ,  App(io)  AnnioAtilio  Bradua  T(ito)  Clod(io) 
Vibio  I  Varo  co(n)s(ulibus).  | 

L'ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionuni). 

Sur  le  lôlé  droit  :  Cujus  mesonyctium  j  lactuin  est  Y  Id(us) 
Dec(embres!. 


PROVIM'JA    LV(;VI)VNE^SIS.  567 

Cniisiils  (le  l'an  160.  De  Hoissiki;,  p  24.  Orelli,  2322.  Wilm.,  110.  AixMER, 
Musée  de  Lyon,  \,  n.  o  —  Mesonyctium  ne  se  trouve  qu'ici.  —  Voy.  le  com- 
mentaire (I'Allmkr. 

2086.  XIII  1752.  Autel. 

Pro  salute  Imp(eratoris)  Caes(aris)  M.  Aureîi  Commodi 
Antonini  Aug(usli)  —  cea  deux  lignes  sont  martelées. 

Niiniinib(ns)  Aiig(iis(i)  totiiisque   |   domiis  divinae  et  situ 

c(oloniae)  C(opiae)  C(laijdiae)  |  Aiig(iistae)  Lngud(iinensis),  j| 

taiiriboliiim  fecp|riint  dendropliori  |  Liigiiduni  consislentes,  | 

XVI  Ka!(endas)  Jiilias  |  imp(eratore)  ||  Marco  Siira  Sep- 

timinno  |  to(n)s(nlibiis) ,    ex    vaticinafione  |  Piisoni    Jiiliani, 

arclii Igalli;    sacerdote   |   Aelio    Caslrense,    ||   libicine   Fl(avio) 

Restitulo.  i  Hnnori  omnium  |  Cl(aiidiiis)  Silvaiuis,  perpetuus  | 

cpiinquennaMs,  ippenlrbiim  liiijiis  atae  remisil.  ||  L(ocus)  d(atus) 

d(e('relo)  d(eciiriomim). 

Du  16  juin  190.  L.  10,  le  nom  de  Commode,  consul  VI,  est  martelé,  comme 
au  conmiencement. —  De  Boissieu,  p.  31.  Ai.uier,  Musée  de  Lyon,  I,  n°  6. 
Wilm..  120.  Henzen,  6031.  Allmer,  Revue  épigr.,  1,  p.  7.  —  Pusonius  Julia- 
nus,  archiyallus  revient  XU  1782;  Aelius  Castrensis  sacerdos,  ib.  et  XII 
I7o3:  Flavius  Restitulus  tibicen,  XIII  1733.  17oi.  XII  [lio.  —  Voy.  le  com- 
mentaire d'ALLMER. 

2087.  XIII  1805.  Table  carrée.  De  la  tin  du  n*-  siècle. 

Curante  Fuhio  |  Aemibano,  r(larissinio)  v(iro),  |  loca  quae 

JuUus   Janu|arius  rei   p(iibncae)   donavcrat,   ||  eenlonari   suo 

impen  dio  restifueriint. 

De  HdissiEU,  p.  i66,  n.  3.  L.  Renier,  Mélanges  d'épigr.,  p.  10.  Ali.mek, 
Musée  de  Lyon,  I,  n.  !(>.  Ct'r.  Maié,  Die  Vereine  der  (abri,  p.  Ty'iL.  Voyez  XIII 
1919  :  loca  n(umero)  D  in  circo  Sex.  Jul(ius)  Januarius  aedil(is)  dut.  Les  cen- 
tonaires  réparent  a  leurs  frais  les  500  places  que  l'édile  avait  aménagées  au 
cirque.  Etude  hisl..  Il,  p.  188.  L.  Fulvius  Aemiliamts  était  curator  coloniae 
Lugudunensis  (XUI  1806).  11  parait  avoir  été  préteur  tutélaire  sous  Marc 
Aurèle.  Prosopogr.  iuip.  rom.,  II,  p.  92,  n.  3.07.  p.  93,  n.  367. 

2088    XIII  1911.  Base;  bons  caractères. 

C(aio)  Apronio  |  Aproni  |  Blandi  fil(io)  i  Raptori,  Trevero, 
Il  dee(urioni)  ejiisd(cm)  civilalis,  j  n(aulae)  Ararico,  patrono  | 
ejnsd(em)  corporis,  |  negotiatores  vinari  |  Lugud{nni)  consis- 
lentes Il  bene  de  se  m[ere]nti  |  patro[n]o;  cnjiis  statuae  dedi- 
caltione  sportulas|ded(it)  negot(iatoribus)  sing((ibs)  corp(oratis 
denarios)  V. 


068  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

Hexzen.  liM.  Allmer.  Musée  de  Lyon.  II.  n.  172.  De  B<jis<iei-.  p.  390. 
WiLM..  2238.  Trever  =  natione  Trevtr,  voy.  XII  1996.  note. 

20S9    XIII  1918.  Ba5€  :  bons  caractères  du  ve  siècle. 

Uun  côté  :  L  noio  Helvio  L(iicii)  filio  |  Voltin(ia)  Fnigi,  [ 
ciJralori  nnn  tariim  bis,  ;dunm)vir  o)  Viennen  siiim.  patrono 
Rhodanicorum;  et  Araricoriiim\  n(autae  Rhod  anici  et  Ara- 
r^ici).    [L;Ocus  d(atus^'  d  ecrelo]]  n(aiitanim'  Rhod  anicomm;. 

De  Vautre  côté  :  L  iiciO'  Helvio  L  ucii)  filio  Vollin  ia  Friigi, 
I  ciiralori  naii  tanim  bis.  duum  vir  o  Viennensiiim,  pjirona 
Rhodanicorum  et  Arar  icorum  ,  |  n  aulae  Rhod(anici  et 
Araric(i) 

De  BoKsnx,  p.  39o.  Allxer.  Inscr.  de  Menne,  II.  p.  2oT,  pi.  249  et  249bis; 
Musée  de  Lyon.  II.  n.  180.  Wilm..  22.>i.  Herzog.  Gall  Sarb..  n.  :J14.  Cfr. 
XIII  2220  :  Dis)  M anibus)  Sameriae  TiluUae  L  Helvius  Frugi  conjugi 
sanctissimae . 

2090.  XIII  1921.  Pierre  carrée. 

Sex  tus  Ligiiriiis  Sexti)  fil  iiis^  I  Galeria  Marimis.  ,  sum- 
niiis  ciiralor  c  ivium  R  omaiionira  |  [)ro\inc(iae)  Lng(iiriu- 
nensis  ,  q  iiaestor  duum  viralili  us  ornamrntis  suffraîî(io)  l| 
saïKt  issinii  ordinis  honoratus.  ^duum  vir  desiguatus  j  ex 
postul  atione"  populi,  ob  honorera  perpetui  poutif(icatiis)  dal. 
i  Cujus  doni  dedicalione  de  ourionib  iis  denarios  qninos), 
ordini  e(|ueslr  i  se  viris  Aug  ustabbus  nfgoliato  rib^iis  vina- 
ri[i]s  (denarios  teruos,  et  omnib-^iisi  cor  porib^ns-  Lug(ni]nni) 
licite  coenntibus  denarios  binos  ,  item  hidos  circenscs  dédit. 
Liocus;  datus  d  ecreto'  d(ecurionnm  . 

De  BoLvTCi".  p.  160.  Orelu.  4020.  Whji..  2224.  Au  mer.  Muséf  de  Lyon, 
n,  n.  144.  Rem.  que  les  marchands  de  vin  reçoivent  les  mêmes  sp'irtules  que 
l'ordre  équestre  i  cfr.  XIII  19-34)  et  les  s<*virs  Augustaux  :  c'est  probablement 
parce  que  Marinus  était  membre  de  leur  collège  (Th.  M.,  Ann.  d.  !..  1833, 
p.  77)  ;  lis  re^-oivent  moins  que  les  décurions  et  plus  que  les  autres  corpora- 
tions. Voy.  Étude  hLst..  II.  pp.  18-5-6.  Sur  licite  coeuntia  (=  quitus  ex  s.  e. 
licet  coirè).  voy.  Etude  hist..  I.  p.  12'i.  4.  140.  444.  11  183.  186. 

2091.  XIII  1939.  Qppe;  bons  caractères  du  ii« siècle, selon  Allver). 
^D(is)  -M  anibu».       et  mémo  riae  aetenfae]   |  ..   [('.]aesoni 

Niconis,  I  [(se)]viri  Aiig(nstalis  Liig(udunensis),  corpo  [ra]tl 
iiiler  fabros  tign  arios  \  Lug  uduni  consisi  entes  ,,  .  .  Xae- 
sonius  Menas  ton  bberlo  oplimo  j  poneiul  um  cur  avit  et 
sub  ascia  dedicavit. 


PROTIKCIA    LVr,VDV^ESSLS. 


569 


DissABD,  Bull.  arch.  du  Comité,  189^,  p.  331.  Aluier.  Rev.  épigr.,  III, 
p.  168.  n.  906.  Musée  de  Lyon,  V,  p.  39,  n.  16Tbis. 

209-2.  XIII  1942.  Cippe;  bons  caractères. 

D  isj  Mianiljus    ;  Q  uinti)  Capitoni  Probati  I  senioris,  domo 

Roma)  ',  (se)viri  Augfustalis   Lugudiin(i)  [  et  Puteolis,     navi- 

clario  marino,  Nereus  et  Palaemon  [  liberti   patrono ,  j  quod 

sibi  vivus  insliituit  posterisq(ue)  suis  '.  et  sub  ascia  dedicav(it)^ 

De  Boissœt,  p.  214.  Or£LLI,  4242.  .\llmeb.  Musée  de  Lyon,  H,  n.  lo9; 
cfr.  V,  p.  o8.  WiLM..  2231. 

2')9"i    XIII  1945.  Grand  cipp<^;  bon;  caractères. 

D(is/  M  an  i  bu  s  et  memoriae  aeternfae)  Conslantini  Aequa- 
lis,  hominis  optimi,  artis  barbari  cariae,  (se)viri  Aug(ustalis) 
colonial  C(opia)  Claudia  Angnsta)  J  Lnguduni ,  civis  Ger- 
mani  ciani,  qui  vixit  annos  XXXXV,  [  menses  III,  dies  XII; 
Pacatia  |  Servanda,  conjugi  karissi  mo  et  incomparabili  et  i[ 
sibi  viva,  [  et  Constantinii  Serva![us]  |  et  Aequalis  et  Constan- 
tius,  ,  fili  patri  piissimo  ponen  duno  curaverunt  et  sub  [[  ascia 
dedicaverunt. 

Aluier.  Musée  de  Lyon,  H,  n.  160.  Trion,  n.  36.  Mowat,  Bull,  épigr..  V. 
p.  107.  Rev.  épigr.,  U.  p.  98.  n.  -528. 

Sur  Vars  harbaricaria,  art  de  broder  en  or  ou  en  soie  et  or,  voy.  Allmer, 
II.  ce.  Blcewser,  Edict.  Diod..  pp.  1-57  et  sniv.  —  Germanicia,  ville  de  la 
Syrie  Commagène.  5ur  l'Euphrate. 

2094    XIII  1954.  Base;  bons  caractères  du  n«  siècle. 

M(arco)  Inthatio  M(arci)  fi[l(io)]  |  Vilali,  negotiat(ori ;  vina- 
ri[o]  I  Lngud(uni)  in  kunabis  conjsistenti,  curatura  ejusdem  [ 
corpor(is)  bis  funct(o),  item  q(uin)  qfuennali;  ;  nautae  Arare 
navigfaDtij  |  patrono  ejnsdiem)  corporis;  |  patrono  eq  uitum) 
Pi  omarorum.  se  vir  orum),  utr[ijclar(iorumi,  fabrori  um  Lugu- 
d  uni)  con  sislfentium)  ;  cni  ordo  splendidis  simus  civital(is} 
Albensium  [  consessum  dédit,  |  negotiatores  vinari  i  [Lug(u- 
dunenses  j  in  kanabisi  consisr entes  pat[rono].  |  Ob  cujus 
statuae  ded  ica]  tione  m)  sportui  as  denarios  ...  [sing(ulis)]  [ 
dédit. 

De  BoissiEC,  p.  209.  Heszen,  7007.  Wnji.,  22.30.  Allmer,  Musée  de  Lyon, 
U,  n°  171. 

L.  1,  il  y  a  >U.\THATIO.  L.  8.  eqiuitt)  Romano),  Th.  M.  {Ann.  d.  /..  1^53, 
p.  6o);  eq(uitum    Riomanorum},  De  Boissiec.  0.  Hirschfeld,  p.  234,  pense 


570  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

que  la  qualité  d'eqites  Romaniis  aurait  été  mise  au  commencement  (cfr.  VI 
29722),  et  que  ce  marchand  de  vin  pouvait  être  patron  de  Vordo  equenier  de 
Lyon,  moins  considéré  que  les  decurions  (XllI  1921);  ces  équités  municipales 
(comme  dil  Juvénal,  VIII,  238;  ct'r.  XII  4333,  oii  les  équités  Romani  a  plèbe 
sont  voués  au  culte  d'Auguste  avec  les  affranchis)  n'étaient  au-dessus  des  autres 
citoyens  (|ue  par  leur  fortune.  —  L.  12,  conscssum  dédit,  une  place  aux  spec- 
tacles parmi  les  décurions. 

Sur  les  kanabae,  désignant  les  entrepôts  des  marchands  de  vin  ou  plutôt  le 
quartier  des  «  Raraques  »  où  se  trouvaient  ces  entrepôts  O'ile  d'Ainay,  Allmer, 
II,  p.  4oo),  voy.  Th.  M..  Hermès,  Vil,  p.  304.  Hirschfeld,  C,  XI lî,  p.  234, 
n.  2.  Allmer,  II,  p.  45.j.  Étude  liist.,  l,  p.  218.  II,  p.  180. 

209o.  XIII  1960.  Grand  bloc  quadrangulaire,  présentant  la  partie 
gauche  d'une  inscription  dont  le  surplus  devait  occuper  deux  autres  blocs 
pareils;  bons  caractères. 

Diis)  M(anil)us)  et  mem[oriae  aeternae]  ;  C(aius)  Marius  Ma[,., 

iSO)vir  Aiig(ustalis)?  coloniae]  |  Flaviae  Aiigti[stae  Puteoloriim. 

item]  I  curaliira  ejii[sdem  œrporis  fiinctiis  ejiisqiie]  1  patromis, 

^l  pal[ronns  iiaiitariim  Rodanicoriim]  ||  Arare  navig[aiitiiim, 

item  ...]  ulric!arior[iim  Liigiidiini  consistenliiim?],  !  vivus  sibi 

et  ...,  I  qiiondam  (-[orijngi  sanclissimae  et   incompa]|rabili  et 

per[l"atoriim  iniquilatem  sibi  non]  !|  superslili,  civ[itatis  ejus- 

(lem,  ponendiim  cii]|ravil  [et  sub  ascia  dedieavit]. 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n»  17(3.  —  Puteolorum,  cfr.  X.  p.  182.  L.  11, 
0.  II.  conjecture  :  civ[i  Treverae]  ou  ([uelque  chose  de  semblable.  Sur  cette 
restitution,  voy.  Ai.l.mkk,  pp.  470-471. 

2096.  XIII  1966.  (irand  sarcophage;  bons  caractères  de  la  tin  du 
n«  siècle. 

D(is)  M(anibns)  |  et  memoriao  aeternae  |  M(arci)  Primi  Secnn- 

diani,  (se)viri  AMg(iistalis)  |  c(olonia)  C(opia)  C(laiidia)  Ang(iist{i) 

Liig(udnni),  cnratoriis)  ejiisd(em)  cor]por(is),  naiitiie  Rliodanic(i) 

Arare  najviganl(is),  (•orj)orat(i)  inter  fabros  |1  lign  arios)  Lug(n- 

diini)  consist(entes),  negot(ialoris)  muriar(ii),  |  M(arcus)  Primins 

Aiignstiis,  filiiiis)  et  hères,  patri  ]  karissim(o)  ponend(iim)  ciir^a- 

vit   et  sub  asc(ia)  ded(icavit). 

l)i:  Boissna;,  p.  203.  Henzen,  7200.  Wn.M.,  2228.  Allmer,  Musée  de  Lyon. 
II.  n.  1G().  Voy.  le  N"  suivant. 

2097.  XIII  1967.  Cippe. 

/'•  colonne  :  [D(is)  ]Vl(anibiis)  [  C(ai)  Primi  [  Secu]ndi'i), 
(se!i[virii  ]  Aiig(iistnlis)  c(olonia)  C(Opia)  Claudia'  |  [An]g(nsta) 
Lng(iiduni),  cur.atoris)  ,  [('jiisjil(rin;eoLrJi)(oris),n(anlaej  ||  [[{h]o- 


PROVINCIA    I.VGVDVNENSIS.  571 

<3(ani('i),  praef(ecti)  I  [pjiis](l;pm)  ror(poris),  falj(ri)  |  [tignfarii;] 

Lugiuduni)  consiislentisi,  |  [omjnib  iisj  liono  [ribfusj]  apiid  eos 

fu]j[nc]t(i),  pal(roni)  ejusd(em)  |  [co]rp(oris).  PrimidS  Sel[cii]n- 

diamis.  fil(iiis)  ]  [patjri  inromp(arabili)  |  [nioniimentiiml]  qiiod 

sibi   vi|[viis  p]osiiit  in.sc|[ribe]nd|um)  cur(avit)  et  s|[ub  ascija 

[dedicav(if)]. 

2^  colonne  :  A....  |  ria[nae,   q(uae)   cum]  [  con[jiip;e  in]    ] 

€o[ncordiali  |  adfectii  vixi]||t  an[nis]  ...,  I  m(ensibiis)  X,  di[e- 

b(us)]  ...  I   sine  u[lla  pjiis]  |  animi  [laesio]|ne;  C(aius)  Pr[i- 

miiis]  li  Seciind[iis  con]jiigi  o[pti]  mae,  ite[m  Jii]sIo  uni[('o 

filio]  I  Primi  [fratris,  po]  jnendiini)  et  insc]ir[ibend  uni)  cur(a- 

vit)  et  I  siib  ascia  dedicavit]. 

De  BoissiF.r,  p.  211.  n.  ,36.  Wilm.,  2227.  Ai.uikr.  II,  ii.  16.d.  Colonne  2, 
1.  2,  siippl.  d'Ai.i.MER.  HiRscHFELD  i)réfère  :  [q{uae)  cum]  con[juye]  con[cordia- 
liter  vixi\t.  L.  1  i-l.'j,  \Jii]sto  ou  [Fe]sto,  et  non  [Augu]sto. 

2098.  XIII  1972.  Clppe;  caractères  du  m»  siècle. 

D(is)   M(anibijs)  et  qiiieli   aeternae  |  ...    [T]oiiti(i)  Incitati, 

(se)vif(i)  I  Aug(iistalis)  Liig(ndiinensis)  et  nautfaej  Arar(ico), 

ilem    centonario  Liig(iidiini)  consis]tent(i)  honorato,  negotia- 

ji'tori  trumentario,  |  ...  Toiilius  Marcelliis  lib(ertus)  |  [pjatrono 

piissimo  et  sibi  vi][vus  pjosuit  et  siib  ascia  dedicav(it).  [  [Optlo 

felix  et  hilaris  vivas,  qui  1|  [iegjeris  et  Manibus  meis  bejne 

optaveris. 

De  Boissieu,  p.  197,  n.  2G.  HEh'ZEN,  72.jG.  Wilm.,  2229.  Ai.lmer,  Musée  de 
Lyon,  II,  n.  102. 

2099.  XIII  1974.  Sarcophage. 

(Dis)  M(anibus)  |  et  memoriae  aeternae  |  C(ai)  Ulalti  Melea- 
gri,  (se)vir(i)  Aug(ustalis)  \  (•(olonia)  C(opia)  C(laudia)  Aug(usta) 
Lugfuduni),  patrono  ejusdem  j  corpor(is),  ilem  palrono  omnium 
1  (•orpor(um)  Lug(uduni)  licMte  eoeuntium,  Ij  Memmia  Cassiana 
conjunx  !    sarcofago  condidit  et  s(ub)  a(scia)  d(edicavit). 

De  Boissiev,  p.  206  (avec  reprod.).  Orelli,  194.  Wilm.,  2226.  Allmer, 
Inscr.  de  Vienne.  IV.  n.  2n,'50,  pi.  U6.  —  Licite  coeunlin,  voy.  XIII  1921,  note. 

2100.  XIII  1978.Cii)pe. 

D(is)  M(anibus)  I  et  memoriae  aeternae  Apricli  Prisci  aiii 
consistentis  |  Lugnduni,  perti||nentis  ad  collegi|uni  fabror(um) 
redem'pto  s(ibi)  honor(e)  quaesjtor(io),  exserc(entis)  arl(em) 


S72  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

(TPl(ariam),  |  lecil  sibi  vivos  et  Ti  |  ...  [AJpiolae?  con![jugJ 
carissi]mae  et  |  

Di:  BoissiEU,  p.  ill,  n.  18.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  17(1.  Wilm.» 
2:2;)9.  —  L.  7,  redempto  etc.,  lecture  d'O.  H,,  (jui  cxpli(iiie  :  siwima  hono- 
raria  q\iaeslurae,  scilicet  coUegii  fnbrorurn,  soliUa.  Allmer  lit  :  redemptos  (il 
y  a  :  RKDE.MPTOS)  honor{es)  quaesloriios),  et  explique  de  même.  Artem 
crctariam.  cl'r.  XIII  19(l(>  :  Vilalim  Felicis.  vetierani)  kg.  [/]  Miinerviae)^ 
ne(joha[lo]ri  Litgdunensi  artis  cr[e]tariae  ;  XIIÎ  :2Û33,  ci-aprè.s.  Vars  crelaria, 
c'est  la  fabrication  de  jjots  de  terie. 

2101.  XIII  1979.  D(is)  M(anil)ns)  \  et  memoriae  aeternae 

I  Arrio(?)  Altilio  iioiioralo  |  [(•ol]l[eg(iorum)]  n[auta]r(iim?)  [et] 

ntr[iciila!r]ioriim  [item]   (•[orp(oratorum)  an]nonarior(i]m?)  || 

r[i]parionim  (?),    procurante  |  Felicia   Felieiila   arnica  |  caris- 

sima;  S(extus)  Jii[l(iiis)]  PVliciiis  |  Romaniis  libelliciis  I  ponen- 

fluni    ciiraveriinl  ||  (scil.    una    cum   Felicula)    et   sub   as(cia) 

(leflicaveriint. 

Spon,  228  ;  ('(I.  11.  ]).  210.  De  Bois.sieu.  ]>.  ,307.  Lecture  d'O.  H.  —  Tu.  M. 
propose,  1.  tîAi  :  c[e]n[t\o}inrior(u>n  et)  [s]a[g]ariorum.  —  [A )i]nonariorum 
est  de  Greppo  [Rev.  du  Lyonnais,  16,  p.  26.'i);  ripariorum ,  de  Reinesius, 
Synt.,  11,  n.  LXIV.  —  Sur  libellicus,  voy.  0.  H.,  Ber.  der  BerL  Akad.,  189.o, 
p.  397  ;  ce  serait  l'un  des  quinqueviri  adjoints  avx  magistrats  uuniicipaux 
par  un  décret  iuipérial,  pendant  la  pers('cntion  des  chrétiens  par  Dèce.  en 
l'an  250,  pour  cout'ectionner  les  formulaires  ilibelli)  ou  les  habitants  attestaient 
qu'ils  avaient  sacritié  aux  dieux. 

2102.  XIII  1985.  C(ai)  Cali  Dribiironis,  |  corporis  ntri- 
cia|rioriim  Lugdiiiii  |  co-sislcnliiim.  ]  Calitis  Piipiis  patri  [|  pien- 
tissimo,  et  Galia  I  Silvina  coiijtigi  |  pieiitissimo  et  ...  |  niiriis 
socro  diil|cissimo  ponciuliiin  'j  curaveriint  et  sub  |  ascia  dedi- 
cavertint. 

De  BoissiEU,  p.  iO;!,  n.  12. 

2103.  XIII  1993.  Fragments  de  10  liiiiies.  1!  reste  deux  a  quatre 
lettres  de  la  lin  des  lii;nes.  Liu;n('  i,  \nau]lar  ? 

2104.  XIII  1996.  Sanophage. 

D(is)  M(anibiis)  L(ucii)  Hilariaui  Ciniia]mi,  civis  Lug(udii- 
nensis),  naiit(a)e  ]  Khodanico  Hho]dano  navigantis  (sic),  \\  cura- 
tori  ejiisdem  corporis,  negotia[lo]i|ris  (sic)  [olejari,  Q(iiintus) 
Maspejtius  Severiaiuis  s[o]|cer  ejiis  et  Cl(aiidiiis)  Seveiinus 
aiîiiciis  idenî(pi[e]  |  heredes  p(onendiim)  c(iiraveninl)  et  siib  | 
[as]cia  de(licaverun[t]. 


I'IîOVIM;IA    LV(;vnV.NE>SIS.  O/O 

De  Br.issiKi',  \k  Dm.  (i.  Okei.u,  4243.  ^^1I.M..  22?.6.  —  L.  8  [ole]ari.  Tii.  M., 
Ann.  d.  /.,  18o3.  p.  77. 

On  ne  trouve  qu'ici  un  nauta  Rhodaniens  Rhodano  navigans;  on  trouve 
deux  fois  des  nautae  Rhodanici  Arare  navigantes  (XIII  i960.  196.^). 

Civis  Lugudunensis.  suivant  la  coutume  gauloise,  veut  dire  un  homme  origi- 
naire de  Lyon  (XIII  1989.  199G.  2039.  XJl  17.51  :  civis  Liigud(uiiensis),  VI  vir 
Valentiaej,  ou  reçu  dans  cette  cité  (XIII  2023  :  nalio[ne]  Sequano,  civ[i] 
Lugudunens[t]).  Hirschield  (p.  2oi)  pense  qu'il  ne  s'en  suit  pas  qu'il  s'agisse 
nécessairement  d'un  civis  Romanus.  Voy.  le  N''  suivant,  note.  —  Un  grand 
nombre  de  marchands  et  d'artisans  lyonnais  étalent  d'origine  étrangère  ;  voy. 
£iude/iisf..  II,  pp.  189-182. 

2103.  XIII  1998.  Cippe;  caractères  du  comm.  du  me  siècle. 

D(is)  M(anibjis)  et  memoriae  aetern(ae)  |  Illiomari  Apri,  lin- 
tiari,  ex  civitate  Veliocas  sium,  snblecto  in  nnmer(iim)  || 
colonorfum)  Liig(udimensiiim),  corpora|to  inler  iitriclar(ios) 
Lng(iidiini)  |  consistentiiim  (U  faudrait  :  consistentes);  |  qui 
vix(it)  ann(os)  LXXXV  sine  ulliiis  animi  sui  laesione;  ||  Aprius 
llliomarus,  fil(ius),  pa|tri  karissim(o)  pfonendumj  c(iiravit)  et 
sub  a(scia)  d(edica\itj. 

De  Boissieu,  p.  409.  n.  17.  IIenzex,  6991.  Wilm.  2240.  âlemer,  Musée  de 
Lyon,  II,  n.  181. 

L.  3,  il  faudrait  Apri  Illiomari,  comme  le  prouve  le  nom  du  fils  Cl.  11),  à 
moins  qu'on  ne  doive  entendre  :  Apri  filii.  [0.  H.];  cfr.  XIII  2030  ci-après. 

Sublectus,  etc.  Voy.  la  "note  du  X"  précédent.  Il  est  probable,  mais  pas  cer- 
tain, que  par  cette  sublectio  Aper  devint  ans  Romanus  (Hirschfeld,  p.  234. 
Th.  m.,  Staatsr.,  UI,  p.  801,  n.  2. 

2106.  XIII  2002.  Base  oblongue;  très  bons  caractères. 

Sur  la  face  :  C(aius)  Jiilius  Sabinianus,  |  nauta  Rhod(ani- 
cus),  I  in  honorem  |  nautarum  Rhodanicor(um)  |  dat.  | 

A  droite  :  Dedicalione  |  doni  hnjus  |  omnibus  [  navigan- 
tibus  (denariosj  lll  j  dédit.  | 

A  gauche  :  L(ocus)  d(atus)  |  dec(reto)  |  n(autarum)  R(hoda- 
nicorum). 

De  Boissiel',  p.  392,  n.  Ij.  Orelli,  4110.  Wilm.,  2237.  .Vixmlr,  Musée  de 
Lyon,  II,  n.  17o. 

2107.  XIII  20O6.  Table  de  marbre  incomplète  de  tous  côtés  : 
Fragment  d"une  liste  de  noms.  C'était  peut-être  Valbum  d'un 

collège   composé   d'hommes   libres   :    Q.  Helvius   Roga[tus], 
M.  Valerius  Secu[ndus],  etc. 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  190. 


574  c.  I.  L  ,  VOL.  xiii. 

2108.  XIII  2008.  Cippe;  bons  caractères. 

D(is)   M(anibiis)   |   C(ai)   Lalini   |   Regini,  |   Rémi,   sagar(i) 

Liigucl(iinensis),  |j  h(eres)  p(onendum)  c(uravit). 

De  BoissiEU,  p.  40.5,  n.  1-4.  Ali.mer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  183.  Cfr.  XIII 
2010  :  negotiator  sagarius.  —  Remus,  cfr.  XIII  1996,  note. 

2109.  XIII  2009.  Cippe. 

D(is)  M(anibus)  |  et  memoriae  aetern(ae)  |  G(ai)  Liberti 
Decimani,  |  civi  Viennens(i),  iiaiit(ae)  |  Ararico  honorato,  j| 
iitriclario  Lugu|duni  consistenti ,  |  Matrona  ]Vlarcia|ni  (filia) 
conjiigi  ca|rissimo,  qui  cuin  !|  ea  vixsit  annis  XVI,  |  mensi- 
biis  III,  diebus  |  XV,  sine  ulla  a|nimi  l(a)esione,  |  ponendum 
cu|jravit  et  sub  as|cia  dedicavit. 

De  Boissieu,  p.  389.  Orelli,  42 ii.  Spon,  p.  99;  éd.  IV,  p.  111.  Allmer, 
Rev.  épigr.,  II,  p.  34  et  p.  00  ;  Musée  de  Lyon,  II,  n.  178.  Liscr.  de  Vienne^ 
II,  p.  137.  Herzog,  Gall.  Narb.,  536. 

Civi  Viennensi,  voy.  XIII  1996,  note. 

'iWO.  XIII  2013.  Grande  pierre  carrée;  bons  caractères. 

[Vivjos  fe[cit  sibi  |  Marcjius  Ur[banus?  |  q(uaestor)  et] 
t'iirat[or  tign(iiarioriim)?  |  in  Sejgusiavis  |  n[egolianlinm  j  et 
mejmoriae  [aeternae  |  pajtroni  [sanctissimi  |  Marcijo  Gemin[o 
curantib(us)  I  lib(ertis)?]  Marc[io]  ...  |  [el]  ..  ]yiarc[io]  ... 

De  BoissiEU,  p.  123,  n.  5  Ali.ler,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  189.  —  Siippl. 
d'AiXMER.  Hirschfeld  fait  observer  que  ncgolianles  ne  va  pas  avec  tignuarii; 
il  propose  :  curator  civium  roinanorum. 

mi.  XIII  2016.  Cippe. 

D(is)  !V!(anibus)  et  |  memoriae  aeternae.  |  Mnspetia  Silvina 
Vale|rio  Messori,  conjiigi  |  incomparabili,  qui  ||  phis  mereba- 
tiir  qiiam  |  facio,  ciim  quem  vixi  |  annis  XXIIII;  quod  ille  mi 
debuit  facere,  si  fata  |  bona  fuissent,  idem  as||lat  memoriam 
poni  (se.  un  a  me).  ||  Valeriiis  Silvicola  et  |  filia  lliientis 
lacri|mis  (i.  e.  lacrimis  conquarentes)  orfanitatem,  (pia  |  perdi- 
deriint  patrem  ||  incomparabilem  ;  ei  |  posila  est  ara,  qui 
ges  sil  in  Canabis  siiie  |  nlia  macula.  Sic  scrijpsit  Maspetia  Sil- 
vina; Il  si  fati  condicionem  |  roddidero  (i.  e.  si  moriua  ero), 
ut  Iice[al]  ]  aram  mereri  et  m[e]mo|riam  mcam  poni  ;  |  (très) 
p(onendum)  c(uraverunt  et)  s(ub)  a(scia)  d(edicaverunt). 


l'UOVI.NClA    LV(;VDV.\L.N.S1S.  o75 

Allmer,  Bull,  des  Antiq.,  1870,  p.  lOi.  Bull.  d.  /.,  1870.  p.  93.  .^usée  de 
Lyon,  III,  n.  398. 
La  dernière  ligne  porte  :  ppp  .  CGC  •  SSS  •  AAA  •  DDI). 

2112.  XIII  2020.  Base  quadrangulaire. 

C(aio)  Novellio  Januario,  |  civi  Vangioni,  naiitae  |  Ararico, 
ciiratori  et  |  palrono  ejiisdp[ra  r]orp(oris);  |  Novelli(i)  Fausl^tus 
et  Sote]ri|jciis  de  se  [merenti?]  |  palrono  in[diilgent]is  sirao. 
C[ujus  statu]a[e]  |  dedica[tione  dedlit  |  sportulas  u[niversis 
n]a[ii]tis  praesenî[ibiis]  (denarios)  III.  |  L(ociis)  d(atus)  d(e- 
creto)  n(aiilarura)  Araric[or]ura.  |  Dedicata  p[ridie]  ...  sep- 
t(embres),  |  Sabino  II  et  [Anullinjo  |  co(n)s(iilibiis). 

Consuls  de  l'an  :21G. —  Allsier,  Musée  de  Lyon,  II,  ii.  177.  Restitution 
d'ALLMER.  Sur  civi  Vangioni,  voy.  XIll  1996,  note. 

21  lo.  XIII  2023.  D(is)  M(anibus)  ]  et  memori[ae]  |  aeter- 

nae  |  Popilli,  natio[iie]  |  Sequano,  civi  j  Lugudunensi,  |  nego- 

liatori  ar]lis  prossariae,  |  adpertinentis  et  |  honorato  corpor[is] 

I  utriclariariim  |  [et  C0jrp0|_ris] 

De  Boissieu,  p.  407  (avec  reprod.).  Aluier,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  182.  Ars 
prossaria  (peigneur  de  laine;  «  recte  refertur  ad  eos  qui  tunicas  pectendas 
curabant.  »  [0.  H.].  —  Adperlinentis,  scil.  ad  corpus  utriclariorum.  —  Natione 
Sequanus,  voy.  XIII  1996,  note. 

2114.  XIII  2026.  Grande  pierre  trouvée  dans  le  Rhône. 

D(is)  M(anibiis)  |  et    qiiieli   aeternae  |  L(iicii)   Sabini    Cas- 

siani,    |   dendrophoro  Aiigiistali,  q(iiaestori)  corporis  e[|jiis- 

d(eni)dnplicario  ex  consensu  iiniver'sorum,  oranibus  ho'noribiis 

apud   eosd(em)  |  fiincto,    homini    op[llimo   et   incompara|bili, 

Flavia  Livia  |  conjiigi  rarissi  mi  exempli  et  |  Priscius  Eiisto- 

chus  II  colliberto   sanc;tissimo   inscribenjdum   curaverunt  |  et 

siib  ascia  dedi|caverunt. 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II.  n.  169.  L.  4-o,  dendrophoro  .4.ugustal{[}, 
cfr.  XIII  1961  ;  les  dendrophores  semblent  être  nommés  ainsi,  parce  qu'ils 
offraient  des  tauroboles  pour  le  salut  des  empereurs;  ct'r.  XIII  1752  ci-dessus. 

2113.  XIII  2028.  Cippe. 

D(is)  M(anibus)  |  et  qu[ietij  aetern[ae]  |  Secii[ndi]ae?  Pla[ci]- 
|dae,  [fejminae  sanc]|tiss[im]ae,quaevix[it]||  mecum  annisXV..., 
I  ni(ensibus)  IIIl ,  diebus  XI,  |  sine  ula  anim[i  |  IJaesione; 
G(aiiis)  Tipur[i|n]|us  Sacnina,  naii[ta]  {{  Araric(us),  {■onjug[i]  | 


576  c.  I.  L.,  VOL.  xm. 

karissimae  et  sib[i]  |  vi(v)iis  ponendum  |  ciiravit  et  siil)  |  ascia 
de(licavi[t]. 

De  BoissiEU,  p.  388,  n.  I.  Ai.i.mi.r,  Musée  de  Lyon,  H,  n.  179. 

2  H  G.  XIII  2029.  Cippe. 

D(is)  M(anibiis)  ;  M(aiTi)  Senni  Metili,  [Tjrevelri,  negoliatori 
,(  coi'poiis  splendi  dissimi  CisalpinoJ[rum  et  Transalpinolrum, 
ejiisdem  corjporis  pract'(ecto),  fabro  tigjnuario  Liig(udiinensi), 
et  Senniae  |  Jiillae,  conjiigi  ejus  dulî|cissim(a)e  vivae;  paren- 
|tibus  nierenlissiinis  |  fili  heredes  f(aciendum)  c(uraveruut)  j  et 
siib  ascia  dedic(averunt). 

MowAT,  Bull,  épigr.,  IV,  p.  l>'2^.).  Lafayi:,  Bull,  épigr.,  V,  p.  113,  avec  iin 
commentai  H'.  Ali.mkr,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  188.  —  Cfr.  V  3911  =  N"  571, 
oii  il  faut  peul-èlre  suppléer,  avec  Héron  de  Vilixfosse  {Bull,  des  Antiq., 
188i,  p.  300)  :  [negoliatori  splendidissimi  corpo]ris  Cisnlpinforum)  [e]t  Tran- 
salpin(orum).  Ces  marchands  résidaient  sans  doute  a  la  fois  à  Milan  et  à 
Lyon,  villes  unies  par  une  route  qui  passait  par  les  Alpes  Cotliennes  (0.  H., 
p[  254,  n.  .3). 

2117.  XIII  2030.  Cippe  trouvé  à  Trion. 

D(is)  Mfanibiis)    et  memoriae    [a]etern[a|e  Septimi  |  Juliani, 

n[e]gotialtoris   Liigdu[n(ensis)  ar]||tis   sapoiiari|ae,  Quintula    | 

Serloria  (:on|jiigi  karissimo  1  ponendum  |1  curavit  et  sub  |  asscifa] 

dedi[cajvil. 

Ai.uiER,  Rev.  épigr.,  II,  p.  18G.  Trion,  n.  71.  Musée  de  Lyon,  III,  n.  218. 
—  11  faudrait  :  Serloria  Quintula  ;  cfr.  XIII  1998  ci-dessus. 

2118.  XIII  2033.  Cippe;  bons  caractères. 

[?  Turjranio  V...  |  [civi]  Trevero,  n[ego|tiat]ori  vina[rio  et  |? 
art]is  creta[riae  |  Lug(uduni)]  consist[enti  ||  Turlran(ius)  Con- 
[stans?  I  frjater  et  h[eres,  1  Agatjlio?  et  Apter[ns,  lib(erti),  | 
p(onendum)  c(uravernnt)  e]t  sub  [asc(ia)  ded(icaveriint)]. 

De  BoissiEr,  p.  400,  n.  10.  Alt.mer,  Musée  de  Lyon,  II,  n.  173.  Apter[iis], 
Ai.lmer;  0.  H.  conjecture  :  Aper. 

2119.  XIII  2036.  Cippe. 

D(is)  M(anibiis)  et  |  memoriae  aeternae  |  Valeriae  Leiica- 
diae,  infantis  |  dtdcissimae,  (piae  vixit  annisIVI,  d(iebns) 
XXX, et  II  Virei  Vitalis,juvenis  incompaiabilis  ingeni  artis  fabri- 
cae  I  ferrariae,  fralris  ejusdem  Lenjcadiae,  (|norum  mortera 
soi!  I  XXX  dies  interfnernnt  ;  corpoJlrato  inter  fabros  tign(ua- 
rios)  Lugiid(unenses),  |  qui  vixit  annis  XVIIII,  m(ensibus)  X, 


PROVINCIA    LVGVDYNENSIS,  577 

diebiis  VIIU;  |  ciijiis  aelas  talis  fuit  ut  virgo  |  defunctus  sit; 

cuiiusque  sapien|tia  omnibus  amicis  et  parenti[b(us)]  [|  admi- 

rabilis  fuit.  Hujus  de  aeta[te]  |  mors  inique  judicavit!  |  Val(e- 

rius)  Maximus,  vilricus,  qui  eum  |  sibi  filium  adoplaverat  et 

art[e]  |  educaverat,  in  quo  spem  aeta||tis  suae  conlocaverat,  et 

Ju|lia  Secundina,  mater  infelicissima,  qui  sibi  ab  eis  id  fieri 

spe  raverant,  et  |  Vireii  Marinianus  et  Secundi  anus,  et  Vai(e- 

rius)  Secundinus,  fra|tres,  p(onendum)  c(uraverunt)  et  sibi  vivi 

sub  asc(ia)  dedic(averunt). 

Allmer,  Rev.  épigr..  I,  p.  297,  n.  327;  Trion,  n.  21  ;  Musée  de  Lyon, 
II,  n.  184. 

-21^20.  XIII  2039.  D(is)  M(anibus)  ;  et  quieti  aeternae  C(ai) 

Victori  I   [Tajurici   sive   Quiguronis,    civ(is)   Lug(udunensis), 

incorporalo  inter  utriclar(ios)  Lug(uduni)  cons(istentes;  |  qui 

vixit  sine  ullius  offensa  |  ann(is)  XVIII,  m(ensibus)  ...  ],  d(ie- 

bus)  V;  Cass(ia)  Taurina  [  mater  unic(o)  filio  piiss(imo)  ponen- 

(dum)  I  cur(avil)  et  sub  asc(ia)  dedie(avit). 

De  BoissiEU,  p.  402.  Aluier,  Musée  de  Lyon,  II.  p.  492  et  III,  p.  -iio, 
supplée  [Tajurici.  Au  lieu  de  Cass(ia)  Taurina,  il  faut  peut-être  lire  :  Castau- 
ricia.  —  Civis  Lugudnnensis,  \oyez  XIII  1996,  note. 

âl21.  XIII  2041.  Fragment. 

....  I  [corpus]   splendidissim[u]m   ...  |  perpeluam  vacatio- 

ne[m]  |  decre[v(erunl)].  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  n(autarum) 

Araric(orum). 

De  Boissieu,  p.  391.  Il  y  avait  peut-être  aussi  :  {oh  epulum  ou  miinus  splen- 
didissim[u]m.  [0.  H.]. 

2122.  XIII  2065.  Trouvée  a  Trion. 
...  ded  I  Arpagi  dulcis[sime. 

Allmer,  Rev.  ép.,  II,  p.  170.  Trion,  n.  46.  Musée  de  Lyon,  III,  p.  448. 

2123.  XIII  2073.  Cippe;  caractères  du  comm.  du  m«  siècle. 
D(is)   M(anibus)    ]   et  memoriae  aeternae  [  M(arci)   Aureli 

Faustini.  infantis  dulcis  simi  et  incomparabili  (sic),  qui  |  vixit 
annis  VIIII,  m(ensibus)  II,  d(iebus)  XIII,  ||  qui  sibi  ante  mor- 
tem  ro  gavit  quam  parentibiis  |  suis,  C(aius)  Jul(ius)  Maximus 
filiastro  et  Aureba  Faustina  |  mater  unico  (ilio  deso|llat(i) 
p(onendum)  c(uraverunt)  et  sub  ascia  dedicaverunt. 

37 


678  C.    I.    L.,    TOL.    XIII. 

Mullis  annis  |  vivat  qui  dixerit  :  Arpagi,  libi  terram  lèvera  î 

Orelli,  4756.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  III,  265.  —  Arpagius  se  retrouve  à 
Rome.  VI  16095  :  D{is)  M{anibus).  \  C(aius)  Corfonius  Aepafrodi  tus  Corfo- 
nia  Maxximil  la  fecerunt  filio  suo,  qui  v\ixit  an{nis)  IIl,  )ne{n)sibus  VI,  mater 
Il  et  pater.  Arpagius.  —  Ce  n'est  pas  le  nom  d'un  collège  funéraire  (ci-dessus, 
pp.  348-3-49),  mais  un  surnom  donné  à  un  enfant  enlevé  {raptus)  en  bas  âge. 
Voy.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  VI,  p.  183. 

2124.  XIII  2099.  Gippe  ;  bons  caractères. 

D(is)  M(anibiis)  |  et  mémorise  |  aeternae  |  Cl(aiidii)  Aga- 
tliyrsi,  I  [hjominis  sanc||tissimi,  |  qui  vixit  annis  |  LXX,  m(en- 
sibus)  V,  d(iebus)  X.  |  sine  macula;  |  Sedatius  Aga||tlionicus 
fili|us  palri  dul(is|simo  posuit  et  |  sub  as('(ia)  ded(icavit). 
I  Eusebi,  vale! 

Allmer,  Rev.  épigr.,  II,  p.  282.  Trion,  n.  86.  Musée  de  Lyon,  III.  n.  287. 
Eusebius  =  pius.  A  Rome,  ce  nom  est  pris  par  des  collèges  composés  des 
membres  d'une  famille  (voy.  ci-dessus,  p.  349).  Ici,  c'est  le  nom  par  lecpiel  on 
désignait  familièrement  ce  vieillard.  C'était  peut-être  un  chrétien,  malgré  la 
formule  païenne  de  l'inscription;  voy.  0.  Hirschfeld,  Westd.  Zeitschr.,  1888; 
AiXMER,  Musée  de  Lyon,  III,  p.  219.  Comparez  XIII  1880  :  hâve,  Dulciti,  Gau- 
dentius  te  salutat  !  (un  mari  à  sa  femme);  Allmer,  Musée  de  Lyon,  I,  n.  34. 

2125.  XIII  2177.  Julia  Adepta  |  hicadquiescit.  |  L(ucius) 
Julius  Cupitus  I  matri  et  sodales  |  de  suo  et  Perpétua  ||  fil(ia). 

Dk  BoLssiEU,  p.  281.  Leblant,  Inscr.  christ.,  I,  n.  86  c.  Allmer,  Musée  de 
Lyon,  m,  p.  48.  Cfr.  XIII  1820  (autel  ou  cippe)  :  Nobilis,  Ti(beriiJ  \  Caesaris 
Aiig(usti)  I  ser(viis)  aeq(uator)  monetfae)  \  hic  adquiescit;  |  Julia  Adepta  con- 
pinx  II  et  Perpétua  filia  d(e)  s(uo)  d(ederunt).  Les  sodales  ne  sont  pas  les 
monetarii,  sinon  ils  s'occuperaient  aussi  des  funérailles  de  Nobilis.  (Tr.  Schiess, 
Coll.  fun.,  note  55). 


Aedtti.  C,  XIII,  p.  400. 

Sur  les  collèges  d'Augustodunum,  voy.  Panegyric,  VIII,  8  :  omnium  signa 
coUegiorum  protulimus  (éd.  Baehrens,  p.  187);  il  s'agit  de  la  visite  de  Con- 
stantin après  les  ravages  des  Bagaudes.  Étude  hist.,  11,  p.  187. 

Opificcs  lorarii  qui  i»  Aeduis  consistunt  et  vico  Brivae  Sugnutiae  respondcnt, 
au  IW  siècle,  XIII  2828. 

Fabri  Augustoduni  consistentes(?),  XIII  2678. 

lltriclarii,  XIII  2839. 
curutor  fiuictus  eorum,  ci  vis  Trever. 

Collegium  incertum  (epistulac  fragm.  ad),  au  IP  siècle,  XIII  2679. 

Dissignatores,  XIII  2653. 


PROVINCIA    LVGVDV^E^S1S.  o79 

3.  Attgt€9totlttntt»tê  (Autun).  C,  XIII.  p.  415. 

2126.  XIII  2853.  Marbre  provenant  du  piédestal  de  la  statue  d"une 
déesse. 

Deae  [  Bibract(ae)  |  [dis]signal[ores]? 

Allmer,  Rev.  épigr.,  lil,  p.  179,  n.  1138.  —  Suppl.  de  Hirsciifeld.  Tk.  M. 
conjecture  :  siyna  t[ria]. 

2127.  XIII  2678.  Fragm.  de  marbre;  bons  caractères. 

....  [coll(egium)  fab[r[u]m  (vel  aliud  coUegium)  Au[giis]to- 
du[ni  I  c]onsis[tent]lium  ..  |  ..  [p]os[uere]. 
Lecture  d'O.  H. 

2128.  XIII  2679.  Table  de  marbre;  caractères  du  ii»  siècle. 

...  [causamqiie  no]n  esse  ut  qii[od  sic  |  slatjuerim  aut  d[ifri- 
cile  vobijs  aut  molesitum  |  dujrumve  sit... 

Suppl.  de  Th.  M.  —  0.  H.  suppose  que  c'est  un  fragm.  d'une  lettre  écrite 
à  un  collège;  cfr.  XII  4393,  ci-dessus. 

4.  Ager  Aeduorum  seplentrionalis.  C,  XIII,  p.  434. 

2129.  XIII  2828-  Base  en  pierre.  Les  caractères  ne  sont  guère  plus 
anciens  que  le  me  siècle.  [0.  H.]. 

M(arco)  Ulpio  |  A\ilo,  'centurioni)  |  legfionis)  III  Aug(ustae), 

I  IIII  Fliaviae),  |  0|)irices  lori;cari(ii,  qui  in  Aejduis  consist;unt} 

I  et  vico  Brivae  |  Sugnutiae  rcsipondent,  quiq(ue)  |  sub  cura 

ejus  fu|erunt,  erga  ibs[os  l)(ene)  mjer(ito)  po[suer(unf)]. 

Héron  de  Vhxefosse,  Bull,  des  Antiq.  de  Fr.,  38,  1877,  p.  199.  1878, 
p.  190.  —  La  fabrica  loricaria  d'Autun  est  mentionnée  dans  la  >'ot.  Dign., 
Occ,  IX,  33,  p.  14^.  Le  vicus  Briva  Sugnutia  i)arait  être  Brèves,  où  il  y  a 
encore  des  forges  (à  Sardy-les-Forges).  Sur  respondent,  voy.  Ulpian.,  Dig.., 
L,  1,  30  :  cui  rei  publicae  vicus  ille  respondet.  M.  LTjtins  Avitus  était  un  cen- 
turion de  l'armée  d'Afrique  ;  il  fut  envoyé  dans  la  Lyonnaise  (qui  n'avait  pas  de 
troupes)  pour  surveiller  les  ouvriers  en  cottes  de  maille;  de  là,  il  fut  envoyé  en 
Mésie  ou  stationnait  la  legio  IIII  Flavia.  et  à  son  départ  les  ouvriers  lui  éle- 
vèrent ce  monument.  [0.  H.].  Aujourd'hui  encore,  dit  Héron  de  Vu.lefos.se  (/.  L), 
€  certains  officiers  d'artillerie  pas.sent  a  certaines  époques  de  l'année  dans  les 
centres  de  fabrication  d'armes  et  les  ouvriers  viennent  leur  présenter  l'ou- 
vrage qu'ils  sont  libres  d'accepter  ou  de  refuser.  » 

2130.  XIII  2839.  Autel. 

In  honorein)  d(omus)  d(ivinae),  |  Genio  |  ulriclar(iorum),    | 


o80  C.    I.    L.,    TOL.    XIII. 

L(ucius)  Censorîiniiis  ]  II)!iomar(us),  ;  ciirator  |  functus,  j  c(ivis) 

Trever,  |  d(e)  s(ua)  p(ecunia)  d(onum)  d[edit). 

WiLTHEiM,  ms.  p.  Go,  éd.  p.  238.  —  Trever  est  la  forme  ordinaire  dans  les 
inscr.  Curator  functus  =  cura  collcgii  functus.  [0.  H.].  Le  surnom  Ibliomarus 
est  celui  d'un  autre  Trévire  (C.  I.  L.,  III  i:2ii;  cfr.  Brambacii,  Inscr.  Rhen., 

694  et  1876). 

Parisii. 
5.  M^utecia.  Ptat'isii  (Paris).   C,  XIII,   p.  464. 

Nautae  Parisiaci,  sons  Tibère. 

2131.  XIII  3026.  Quatre  autels  trouvés  en  1710  sous  le  cliœur  de 
l'église  de  Notre-Dame.  Ils  étaient  rangés  de  suite  et  servaient  en  partie  de 
base  à  un  ancien  mur  de  près  de  3  pieds  d'épaisseur. 

a)  Sur  la  face  :  Tib(erio)  Caesare  |  Aiig(uslo),  Jovi  Optumo  | 

Maxsiimo  (aram)  |  nautae  Parisiac[i]  |  publiée  posierun[t]. 

Derrière  :  eiirises. 

Sur  le  côté  gauche  :  Senani  iiseilo. 

Orklm,  1993,  et  vol.  III,  p.  168.  Mowat,  BuU.  épigr.,  I,  pp.  49.  111,  III, 
pp.  134.  162.  Voyez  la  bibliogr.  dans  le  Corpus  et  le  commentaire  excellent  de 
Mowat.  Duruy,  lUst.  des  Rom.,  A'\  1882,  III,  pp.  29  et  suiv.  (avec  reprod.). 
Desjarmns,  Géogr.  de  la  Gaule,  III,  p.  261  (avec  reprod.).  Catalogue  du 
Musée  de  Cliiny,  1883,  pj).  .3-4,  n.  1-4.  —  Eurises  sefiani  useilo  est  la  traduc- 
tion, en  langue  celtique,  de  nautae  Parisiaci  posierunt  (eurises  =  posierunt; 
senani  de  Sena  =  Sequana;  useilom  =  aram).  Voy.  Stokes,  Bezzenbergers 
Beitraege,  XI,  1886,  pp.  137  et  suiv.  Zimjier  repousse  cette  explication  (voy. 
la  note  d'O.  H.).  —  Les  trois  autres  autels  portent,  sur  chaque  face,  le  nom 
d'un  dieu  celtique  ou  romain.  Chacun  des  quatre  autels  porte  des  bas-reliefs 
ayant  rapport  aux  sacrifices.  Voy.  Mowat,  Bull,  ép.,  Ill,  p.  174,  et  S.  Reinach, 
Rev.  celtique,  1897,  pp.  137  sq(i.  et  pp.  253  sqq. 

III.  BELGICA. 

Comme  la  partie  du  vol.  XIII,  qui  doit  contenir  les  inscriptions  de  la  Belgi- 
que et  de  la  Germanie,  n'a  pas  encore  paru,  nous  avons  tiré  ces  inscriptions 
de  divers  recueils.  M.  Zanc.emeister,  qui  est  chargé  de  les  publier  dans  le 
volume  XIII,  excepté  celles  qui  provieniu'ut  du  territoire  français  (0.  HiRScn- 
feld)  ou  suisse  (Tu.  M.),  a  eu  la  grande  obligeance  de  les  revoir. 

1.  (^ol.  Augusla  Ti*eve»'orun*  (Trier,  Trêves). 

Arenarii  consistentes  col(onia)  Aug.  Trevcrorum,  Bramb,  770. 
Juvencs,  N°  2133. 


BELGICA.  581 

2132.  Brambach,  770.  Dans  le  podium  de  l'amphitliéfitre. 

In  h  onorem)  d(omus)  [d(ivinae)]  |  Genio  are[naJ|rioriim  con- 

jsistentium  '  col(onia)  Aug(iisla;  Tre(verorum)  |1  Axsillius  Avjitiis 

sive  Sa  cruna  d  onum)  d  edit). 

Sur  les  arenarii,  voy.  XI  862  et  XII  io90.  —  Orelli,  "2773.  Wilmakns,  2281. 
Hettxer,  Provincial  muséum  zu  Trier,  1893,  n.  88. 

2133.  Brambach,  771''  (corrigé  par  Hettner).  Dans  l'amphithéâtre. 

Jiiven... 

Hettner  (Korrespbl.,  II,  1883.  n.  !04,  5.  et  Die  rôm.  Denkmdler  im  Pro- 
vinzialmuseum  zu  Trier),  lit  :  \loca  XXX?'\  juven^uml.  Le  fragment  a  été 
trouvé  dans  l'amphithéâtre  et  indiquait,  selon  Hettner,  les  places  du  colle- 
gium  juvemim. 

2.  DivoiMufunt  Mediomatricorum  (Metz). 

holitores,  N^  2134. 
nautae  Mosallici,  N»  2133. 
libertus  eorum  tabularius. 

2134.  Huebner.  Jahrb.  des  Vereins  von  Alterthumsfreunden  im  Rhein- 
lande,  LUI  (1873),  p.  101. 

HOLITORES 

Cfr.  CIL.  I,  p.  400.  Ibid.  n.  10o7.  Orelli,  2861.  Les  lettres  LI  sont  presque 
effacées. 

2133.  Robert,  Épigr.  rom.  de  la  Moselle,  II,  p.  ll.o. 

M(arco)  Pohlicio  Set[un]  d[i]ano,  naiitarum  |  Mosallicor(um) 

libe[rtol  |  tabulario,  sevi[roJ  |  Augiistali. 

Publiée  d'abord  dans  la  Bibl.  de  l'École  des  Chartes,  V*  série,  V,  543, 
d'après  Phil.  de  Vigneulles.  Voy.  Hcebser,  Jahrb.,  l.  l.  —  Sec[un]d[{]ano^ 
pour  Sec[un]dano  est  une  conjecture  de  Robert. 

3.   Dihio  Lingonum  (Dijon). 

Fabri  ferrari  Dibione  consistentes. 
patronus  eorum. 

2136.  XIII  5474.  Orelu4083. 

J(ovi)  O(ptimoi  .M  aximo)  |  et  Fortunae  Rediici  pro  |  salute, 
itii  et  reditii   |  Tilj(erii)   Fl(avii)   Veteris,   patrono  [  optirao. 


582  c.  I.  L.,  TOL.  xm. 

aram  posuerunt  faljri  |  ferrari  Dibione  [co]ns[i]s![t]entes,  | 
[v(oto)]  s(ohito)  I(iljent.er)  m(erito).  |  L(ociis)  d(atiis)  d(ecreto) 
pa(ganoriim)  ou  p(agaMorum)  A(ndomensiiim). 

4.  Auffttsfa   Vi»*otnattdMto»*uèn  (Vermand). 

Arenarius. 

!2137.  Héron  de  Villefosse.  Bull,  arcli.  du  Comité  des  Irav.  hist.,  1890, 
p.  429.  Graffito  sur  un  vase  trouvé  à  Vermand. 

Donavil  |  Jovinus  arenariiim. 

Cf.  Rev.  arch.,  1891,  p.  2.j7  (Gagnât)  =  Année  épigr.,  1891,  n.  3. 
Héron  de  Villefosse  croit  que  arenarium  est  une  erreur  pour  arenarius. 
On  pourrait  lire  aussi  :  Jovinus  arenari(or)um  (servus).  Gfr.  XIII  6-i6. 

IV.  GERMANIA.  INFERIOR. 

1.   Beelgum  (près  de  Leouwarden^  en  Frise). 

Gonductores  piscatus,  de  Vespasien  à  Trajan. 

2138.  Zangemeister,  Korrespondenzbl.  der  icestd.  Zeitschr.,  1889  (VIII), 
p.  2.  Femme  assise  dans  une  niche. 

Deae  Hludenae  |  condiictores  |  piscaliis,  niancipe  |  Q(uinto) 

Valerio  Seciijndo,  v(oto)  s(oliito)  l(ibpnter)  m(erito). 

Voy.  Zancemeistkh,  l.  /.,  pp.  2-12.  11  s'agit  d'une  société  romaine,  qui  avait 
pris  il  ferme  la  pèche  de  la  mer  du  Nord.  Zang.  pense  qu'il  faut  lire  mancipe 
et  non  mancipi;  le  mancejjs  est  le  magislcr  des  fermiers  de  la  pèche  de 
la  Mer  du  Nord.  L'inscription  date  de  Vespasien  à  Trajan. —  R.  Gagnât,  Ann. 
épigr.,  1889,  n.  63.  Boissevain,  Mnenwsij/ie,  1888,  p.  \l\9.  Dessaf,  l-iGl. 
Bruns,  Fontes,  éd.  0,  p.  IVi'i. 

2.  Fot*u»ti  MMatl»*iatèi  (Voorhurg). 

Collegium  peregr(iuoruiii). 

2130.    BRAMltAGH,    11. 

In  liionorem)  d'omus)  d(ivinae),  |  Gonio  roIle|gi  peregr(ino- 
riim),  I  Ulp(iiis;  Decemlber  et  Vere!cund(us)  Corjnntns  d(oniim) 
d(ederimt). 

Orei.i.i,  178.  Cl'r.  {{ramu.,  1002  (N"  2IO'i,  ci-après). 


GERMANIA.  o83 

2.  Gelderen. 


Figuli. 
magister  eorum. 


2140.  Brambach,  105. 

Vestae  |  sacrum,  |  Jul(ius)  Victo(r),  |  mag(ister)  fig^ulonim)  | 
pro  se. 
Janssen,  Jahrb.  des  Ter.  f.  A.,  VII,  p.  170.  1-i. 

4.  Groot-Sundert. 

Chiltores  templi. 

2141.  Brambach,  132.  Autel. 

Deae  |  Sandraudigae  (  cullores  |  templi. 

Okelu-Henzen,  3910.  Schayes,  La  Beîg.  pendant  la  domination  romaine, 
II,  p.  486  (avec  fig.). 

o.  Colonia  Agt'épjtinn  (Koeln,   Cologne). 

Coliegium  equitum,  Bramb.,  390. 

€ollegium  focariorum  consistentium...  Bra.mb..  2041  add. 

Hastiferi.  N"  214o. 

Collège  bachique,  Bramb.,  313. 

honor  sacri  matratus  ;  mater. 

pater. 

sacerdos. 

2142.  Bra-Mbach,  313. 

Deae  Semelae  et  |  sororibus  eiiiis  |  deabus,  ob  honorera  | 
sacri  matratus  |  Reginia  Paterna  ||  mater  nala  et  |  facta  aram 
posuit  I  sub  sacerdota  ...  |  Seranio  Catullo  ||  pâtre. 

SiEUiER,  1083.  Orelli.  1491.  Wiui .,  70.  Mater,  pater  et  sacerdos  dans  un 
collège  du  culte  bachique.  Matratus.  dignité  de  mater:  sacerdota.  .,  il  y  avait 
peut-être  sacerdotae,  pour  sacerdote  [Th.  M  ]  ;  Br.\jibach  propose  :  sacerdo- 
ta[li],  ce  qui  est  peu  probable. 

2143.  BRAMBACn,  390. 

Hercuii.Januarinius  ,  Moderat(us)  col(legio)  1  equitum  d^onura) 
d(edit). 

Orelli,  4078.—  Von  Domaszewski,  Westd.  Zeitschr..  XIV,  189.^;,  p.  88. 


584  c.  I.  L.,  VOL.  XIII. 

2144.  Br\MI!ACH,  20-il  add. 

In  h(onorem)  d(omiis)  (l(ivinae)  |  [G]enio  |  [cjollegi  |  [tloca- 
riorum  ]  [consisjlenliura  [  

WiLMANNS,  2287. 

2145.  Korrespondenzbl.  der  u-est.  Zeitschr.,  1893,  p.  96  [A.  Kisa].  Base.. 
Genio  ]  hasliferum. 

Voyez  plus  loin,  Xo^  21o5-21o7  et  XII  1814. 

6.  Niederbiber. 

Bajoli,  en  l'an  246,  Bramiî.,  692. 

vexillari,  en  l'an  246,  ibid. 

collegium  Victoriensium  signiferoriim,  en  l'an  246,  ibid. 

vexillarii  et  imaginiferi,  en  l'an  239,  ibid.,  693. 

2146.  Brami!ACH,  692.  Base  d'un  Genius  en  airain. 

Côté  gauche  :  In  JKonorem)  d(oiniis)  d(ivinae)  bajoli  |  et  vexil- 
lari  col]leij;io  Victorienlsiuin  signiferjornm  Genitim  d||e  suo 
fecerunt  |  VIIII  kal(endas)  Octobr(es)  |  Pr(a)esente  et  Âlbino  | 
co(n)s(iibbns).  H(oinines)  XIIII  d(e)  s(iio)  r(estitiieriint)  : 

Sur  la  face  :  Satullus,  |  Saltara,  |  Macriniis,  |  Laetns,  | 
Apollinaris,  j  Secnndianus,  |  Ursus. 

Côlé  droit  :  Paterniis,  |  Prudens,  |  Marianus,  |  Dagovassus, 
I  Cerialis,  |  Aturo,  |  Victor. 

Consuls  de  l'année  246.  —  L.  2-3  :  collegio  est  certainement  un  datif,  non 
un  ablatif.  Huebner.  Bonner  Jahrb'ûchev,  03,  46.  J.  Becker,  ibid.,  39  (1866), 
p.  25-32.  Urlichs,  ibid.,  60,  p.  63;  cfr.  62,  59.  Orei.li,  988.  Wh^manks,  1526. 

2147.  BRAMIiACII,  693. 

In  li(onorem)  d(omiis)  d(ivinae)  Genio  vexillar(iornm)  et  ima- 
ginif(erorum)  Atlianiis  Coresi  vex(illarins)  |  Fortionius  Con- 
stitntus  I  imag(init'er)  signum  eum  (a)edicla  j  et  tab(n)l(am) 
mannoreani  (l(oniim)  (l(edeninl)  d(edicaveriint),  ||  Imp(eratore) 
d(omino)  n(ostro)  (Jordi(a)no  Ang(usto)  et  Aviola  co(n*s(ulibus). 

Consuls  de  l'an  239.  —  NVii.m.,  1527.  Von  Domaszewski,  /.  /.,  p.  13.  ïer- 
TULL..  Apol.,  16  :  reliç/io  Romanoriim  tota  castrensis  signa  veneratur,  signa 
jurât,  signa  onmibus  dcis  pracponit.  —  Ces  deux  inscr.  ont  été  trouvées  dans 
un  caslellitm  voisin  de  Niederbiiier. 


GERMANIA,  o85 

V.  GERMANIA  SVPERIOR. 

1.    Moffoniiacuui    (Mainz ,    Mayence). 

Nauta,  Bramb.,  939. 

Cives  Romani  manticularii  negotiatores  Mogontiaci,  Bramb.,  956,  en  i98. 

Cives  Romani  manticiilari  negotiatores,  KorrespbL,  1884,  p.  31,  en  43. 

quaestor,  curator  eorum,  bRkyui.,  9o6. 
Coliegiimi  fabrorum,  Bramb.,  1299. 

dCecuria)  sec(unda)  ? 
Juventus  Vobergensis,  Braîib.,  1000,  en  199. 
CoUegium  juventutis  vici  Apoiline(n)sis,  Bramb.,  1138,  en  220. 
Veterani,  Bramb.,  1049. 

curator  eorum. 

quaestor  eorum.  ' 

actor  eorum. 

2148.  XIII  7067-  Brambach,939.  La  même  inscription  se  trouve  sur 
la  face  antérieure  et  sur  la  face  postérieure.  Devant,  elle  est  a  moitié  perdue. 
Les  bas-reliefs  représentent  un  homme,  une  femme  et  un  enfant  sur  le  devant, 
et  une  embarcation  avec  un  pilote  et  deux  rameurs  sur  le  derrière. 

Blussus  Aliisiri  filins),  |  naiila  an(norum)  LXXV  li(ic)  s(itus) 
e(st).  I  Menimanii  Brigionis  l'iilia)  an(noriim)  ...  |  iixor  viva 
sibi  fecit.  Primiis  fiilius)  1  parenlibiis  pro  pietate  pos(u)it. 

L.  3,  11  y  a  un  vide,  qui  était  destiné  a  l'indication  du  nombre  des  années. 

2149.  XIII  7222.  Brambach,  9o6.  Wu.m.,  2262. 

In  h(onoremi  diomiis)  d(ivinae)  |  deo  Merculrio  L(iiciiis)  Seni- 

lius  I  De('[i][naniis  q(uaestor)  |  c(nrator)  c(iviiim)  r(oinanoriim) 

m(anticularioriim)  neg(otiatorum)  Mog(ontiaci),  ||  r(ivis)   T(au- 

nensis),  v(otum)  s(olvil)  l(ibens)  l(aetiis)  nijerito),  Sal|urni(n)o  et 

Gallo  co(n)s;unbus). 

Consuls  de  Tan  198.  —  ContuUt  Zang.  —  Trouvée  ii  Finthen  prés  de 
Mayence.  —  Th.  M.  {Rhein.  Mus.,  1880,  p.  154)  pense  que  les  wanticularii 
sont  des  marchands  de  détail,  colporteurs,  opposés  aux  macjnarii.  Voy.  N'^  760. 

2150.  XIII  6689.  Brambach,  looo. 

I  et  Genio  jiivenl|utis  Voberg|ens(is),T(ilus)  Genialiniiis  | 

Crescens  v(otum)  s(olvit)  l(ibens  |1  l(aetus)  m(erito),  AnullinoJ  II  et 
Frontone  |  co^n)s;iilibus). 

Consuls  de  l'an  199.  —  Révision  de  Zang.  —  Or  ,  .5240. 


S86  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

i215I.  XIII  6676.  Brambach,  1049. 

Fortiinae  |  Aiig(iistae)  sac(rtim),  C(aiiis)  |  Nemonius  Sejnecio 

c(urator)  v(eleranoriim)  et  T(itus)  |  Tertiiis  Félix  q(tiaestor)  ||  et 

C(aius)  Alius  Vere|cundiis  acl(or)  |  cl(e)  s(iio)  p(osuit). 

Henzen,  7183.  Steiner,  29o.  Wilm.,  22G3.  Il  ne  faut  pas  confondre  cet  actor 
avec  le  servus  actor  publiais.  Comparez  XIII  108-4.  29i9.  Mowat,  Bull,  des 
Antiq.,  1889,  p.  143.  Hirschkeld,  au  vol.  XIII,  p.  1-13.  L.  Halkin,  Esclaves 
publics,  pp.  43  et  l.^G  sqq. 

2152.  XIII  6688.  Bbamuach,  ii38. 

In  [h(onorom)  d(omiis)]  (l{ivinae)  |  Cenio  collegi  |  jii(v)entutis 

vici  I  Apolline(n)sis,   Acutiiis  |  Ursus  et  Acutia  Ursa  H  donum 

dederunt   |   Imp(eratore)    [M(arco)    Aurelio   |    Anton]i[no   Pio 

Felice  |  Aiig(iisto)  III]  et  Coma|zonle  [II]  |  co(n)s(iiIibus). 

Consuls  de  l'an  220.  -  Jalirb.  des  Vereins,  04,  43  ;  07,  10.  Orelli,  4093. 
Wilm.,  2273.  —  Inscription  trouvée  à  Zahlbach.  Sur  l'itération  omise  pour 
Comazonte,  voyez  N"  2I.j6. 

2153.  XIII  7065.  lîHAMi'.Ani  1299. 

Pervin(ciiis)  |  Stahilis  |  <'ol(l('gio)  fal)r|oriim  (l(oniim  d(edit). 

«  Sic  explicat  Zangemeister  secundum  exeuiplum  ab  Eue.  Bormann  delinea- 
tum.  In  kitere  postico  est  teste  Fucusio ,  II,  181  :  D  SEC  ^=  d(ecuria) 
sec{unda)'\  [Zanc.emeister]. —  L'inscription  est  maintenant  au  musée  de  Castel. 
Cf.  J.  Becker,  Annalen  des  Vereins  f.  Nass.  Alt.,  XIII,  1874,  p.  201. 

2lo4.  XIII  6797.  Tu.  M.,  Korrespondcnzbl.  der  irestd.  Zeilschr., 
1884,  p.  31. 

Ti(berio)  Claudio  Caesari  AiJg(iisto)  (iermaniro,  pont(ifici) 
max(imo)  trib(unicia)  pot(estale)  III  imp(era(ori)  Illl,  p(atri) 
p(atriae).  co(n)s(iili)  III,  cives  romani  manticnlari  negotiatores, 
C(aio)  Vibio  Riifino  leg(alo)  pro  pr(aetore). 

De  l'année  43.  —  Cf.  Tii.  Mommsen,  Rheiiiisclics  Muséum,  1880,  p.  1.j4. 
Voy.  X<'2149. 

2.   Castetlunt  Mattiaronim  (Castel). 

Ilastiferii  (sic)  sive  pastores  consistentes  Kaslello  Mattiacorum,  en  224, 
N"  2i:i(). 

Ilasliferi  civitatis  Mattiacorum,  en  236,  Bka.mi!.  1330. 
Vicani  et  hastiferi  Castelli  Mattiacorum,  N"  2157. 
cur(alor)  eorum. 


GRUMANIA.  ^87 

21  oo.  XIII  7281.  Drambacii  1336. 

In  h(onorem)  d  omiis)  (l(ivinae)  Deae  V^irliiti  Bello|n(a)e  mon- 
tera Vaticanum  I  vetiistale  conlabsum  |  reslitueriin'[t]  hastiferi 
cilvitatis  Mattiacor(iim)  X  kal(endas)  ||  Sep(teml)res)  lmp(era- 
tore)  [d(omino)  n(ostro}  Maximino  Aug(uslo}]  \  et  Africano 
co(n)s(nlibus),  hi  quorum  no'mina  i(nfra)  s(crip)ta  sunt  :  | 

G(aius)  Meddignatius  Severus  cur.ator)  bis  | 

Suivent  17  noms  sur  2  colonnes  : 

L;iiciusi  Leviniiis  Qii|i)efiis,  |  T(itus)  Vilalinius  Peregriniis,  | 
Constantius  Marcianiis,  |  Crixsins  Adnamatus,  |  Giamilliiis 
Crescens,  etc. 

Consuls  de  l'an  23G.  —  Oreli.i,  1983.  Les  mots  imprimés  en  itali(|iies  sont 
martelés. 

21o6.  XIII  7317.  J.  Klein,  Jalirb.  des  Vereins  fur  Altertlmms- 
freunde  im  Rheiiilande,  vol.  83,  p.  2ol.  Autel. 

[In]  li(onorem)  d(om(is)  d(ivinao)  |  N[ii]min(ibus)  Âiig(tis- 
tis),  I  hasliferii  (sic)  \  sive  pastor(es)  |  ronsistenl||es  Kaslello  1 
Malliaconim  |  [d]e  suo  posnel[r]nnt  VIIIl  Kal(endas)  |  Apriles 
I  [Jjuliano  et  (;ri[s]!|pino  ro(n)s(idibiis). 

Descripsit  Zakg.—  Consuls  de  l'année  22i.—  [J]uIia>io  [11]  (et  non  :  Aeliano) 
est  tout  à  fait  sur  [Zang.]  ;  i'ilération  est  parfois  omise,  comme  au  N"  2152,  dans 
Brambach,  1499.  1617,  et  ailleurs.—  A.  von  Coiiausen.  Annalen  des  Vereins  f. 
Nass.  Alterthumskunde,  1887,  XX,  p.  i.jO.  R.  Cagnat,  ,4«Kee  épifirr.,  1888, 
n.  18.  —  Sur  les  hastiferi,  voy.  XII  181  i. 

2157.  XIII  7250.  Zangemeimer,  Korrespondenzbl.  der  tvestd. 
Zeitschr.,  1889,  p.  27. 

I  vican[ils  [et?  hastifjelris  Casielli  iMaljtiîHorum  Aur(e- 

lius)   Candidus   corni|culariiis  |  |    ...    Go;[dianornm?]    | 

allectiis  int[er'  ipsos]... 

R.  Cagnat,  Année  épigr.,  1889,  n.  6i. 

3.    Cirtiax  .Waitiacofutt»  fWieshaden). 

Negotiatores  civitatis  Maltiacornui,  en  212. 

21  o8.  Korrespbl.  der  u-csld.  Zeitschr.,  IX  (1890),  p.  186,  n.  98. 

In  li(onorem)  d(omiis)  d(ivinae)  1  pro  perpétua  in|oolumitale 
ïmp(eratoris),  |  negotialores  c(ivilatis)  M(altiaco  rum)  |  [h(anc)] 
schol(am)  d(e)  s(uo)  ('(eoerunt)  d(iob(us)  Aspr(is)  (considibus). 


588  c.  I.  L.,  VOL.  XIII, 

Consuls  de  l'année  212.  En  l'honneur  de  Caracalla,  au  commencement  de 
l'an  212,  après  la  mort  de  Gela.  La  pierre  était  encastrée  dans  la  schola  (lieu 
de  réunion).  Voy.  Korrespbl.,  1891,  n"  8.  Atinal.  des  Ver.  f.  Nass.  Alt.y 
XXIII,  1891,  p.  loO. 

4.  AUenstadt. 

Colegium  juventutis  cons',  en  242. 

2159.  Brambach,  1410.  Autel. 

In  li(onorem)  d(omus)  d(ivinae)  |  Genio  |  colegi  \  juventutis 
jcons.  At(l)i(co)  et  Pr(a)etextato  co(n)s(ulibus). 

Consuls  de  l'année  242.  —  D'après  Brambacu,  CONS  serait  un  surnom  du 
collège.  —  Wn.MANNS,  2274.  Bonn.  Jahrb.,  60,  20. 

5.  Civitas  ITaMtèenaiutu  (Heddernheim). 

Colleû;ium  tignarioruia. 

2160.  Bra.mhach,  1447.  Trois  fragments. 

...  [c]olIec|ii  tign(ariorum)  |  Genialius  |  [Opjtatus  ]  [d]e  suo  j 
[posujit. 

Peut-être  :  [Genio  c]oUe[g]u  etc. 

6.    F«CM#  Aiurelii  fOehringen). 

Collegium  juventutis,  en  222,  N"  2161. 
Veterani  et  peregrini,  N"  2162. 

2161.  XIII  6549.  Brambach,  loul. 

fPro]  sa[lju[t(e)]  Im[|)(erator:s)  |  Sevjeri  colie|;giM]m  juventl[u- 
t|i(s)  devolissi|[m]i  numini  eju]|[sj  sacrant  kl[a]((endis)  Nov(em- 
bribus)  Imp(eratore)  Slevero  Alexalndro  Aug(usto)  co(n)s(ule). 

Consul  de  l'an  222.  —  Descr.  et  suppl.  Zanc. 

2162.  XIII  6540.  Hauc,  Das  Koenigreich  Wurtemberg.  1882, 
p.  169. —  Trouvée  en  1881. 

I    [Gjenium   cum    l)as[e   ve|te]ranis   et   per[e|gr]inis 

heredes  |  |  [p]atris  posiier[iint]. 

Lecture  i'ournie  à  IIaug  par  Zanc.kmkistkb.  (jui  a  copié  l'inscription, 

7.  Marbach. 

Nautae,  Bramb.,  1601. 

Coll.  j(uventutis'0  peregrinorum,  Bramk.,  1602;  peregrini,  Bramb.,  1603. 


GEHMAMA.  589 

2163  XIII  6450.  Brambach,  igoi. 

Pro  sal(iite)  imp(eratoris)  |  Gen(io)  naut(arum)  G(aius) 
Jul(ius)  Urbicus  |  d(onum)  (l(edit)  v(otiim)  s(olvit)  l(ibens) 
l(aetiis)  m(erito). 

2164.  XIII  6453.  Bramkach  160-2. 

[Vlictorijam  cum  b  ase  Domiltius  Condjollus  coj|ili(gio)  pere|- 
grinorujin;  v(otum)  s(olvit)  liibens)  l(aetiis)  m(erito). 

L.  0-6  :  COiLL  •  1  •  Sur  cette  orthographe,  voyez  les  X"^  1946  et  19o0. 
Zang.  propose  :  coll{egio)  j{uventutis)  peregrinorum. 

2165.  XIII  6451.  Brambach  1603. 

In   h  onorem)   d(omiis)   d(ivinae)  |  Genio   pelregrinor(um)    [ 
Severus  |  Meldidat  i  filins)  |  d(e)  siuo)  d(oniim)  d(edit]. 
L.  o,  ce  nom  n'est  pas  sûr  (Zakg.).  —  Oreli.i,  5T8-i. 

8.   J\euenstadt. 

CoUegium  juventutis. 

2166.  XIII  6468.  Brambach.  1612. 

Vaniciiis  [F]o[rti]o  Adv[ent?]ius  Aquinus  Nalaliu[s]  | 

Victorinius  Ursian[iis]  |  Materniiis  Aeterna[lis]  |  co[I.]  juven- 

tiit(is)  [ex]s  sii[o  pos(uerunt)]. 

Descripsit  Zang.  —  La  tin  est  une  conjecture  de  ZANG.^'qui  compare  Wilji., 
694  =  Orelli,  4039  :  ex  siio  posuerunt. 

9.   Civitas  Sunteiacennenai»  (RottenburgJ. 

Juventus  civitatis  Sumelocennensis. 

2167.  XIII  6358.  Br.uibach,  1629. 

Deanae  |  in  Ii(onorem)  d(omus)  d(ivinae)  [  pr(o)  juvenliile  | 
c(ivitatis)  Sum(elocennensis)  Jul(ius)  H[e]rmes  [f(aciendum)] 
c(uravit). 

WiLMANHS,  2253. 

10.  Civitas  Aurélia  Aquetitti»  (Baden). 

Tignarii  au  ll>^  ou  JJI^  siècle,  XIII  6303. 
Fab[ritignuar.?l,  XIII  6308. 
schola?  eorum. 


590  C.    I.    L.,    VOL.    XIII. 

2168.  XIII  6303.  Hra!j1!ACii,  1661. 

[Ântonjino  Au[g(iislo)  ...  |  Rujfiiuis  ....  |  ...  tignariorul  ....m 
et  omne  ....  |  ....  o 

2169.  XIII  6308.  Zanoemeister,  3/arc  fiosera^ergs  fiadjsc/te  Saww- 
huig,  Kaiisi'ulic,  1898,  p.  i  et  pi.  I.  Épistyle. 

In  h(onor('m)  [d(omiis)  d(iviiiae)  |  scholjam  fab[rum  tignua- 

r(ioriini)?  |  res  pjiihiica  [A(|uensis?  ...] 


1 1.  Eltlingen. 


Contubernium  naiitanim. 


2170.  XIII  6324.  Hramhach  16"8.  Autel  volll";  a  gauche,  il  y  a 
des  sculptures  représentant  Xeptune  avec  le  trident,  un  dauphin  et,  plus  bas, 
un  luonstre  marin  ;  à  droite,  on  lit  cette  inscription  : 

In  h(onorem)  d(oraiis)  d(ivinae)  |  d(eo)  Neptuno  |  contuber- 
nio  I  nautariim  |  Cornélius  |!  Aliquandus  |  d(e)  s(uo)  d(edil). 

Brambach  donne  la  même  inscription  à  Baden  (1668)  ;  c'est  une  imitation 
moderne  du  ^»  2170. —  Orelli,  13i53. 

12.  Steinbach. 

Aeneatores  cohortis  I  Sequanorum  et  Rauracorum  equitatae. 

2171.  XIII  6503.  BKAMiiAcit,  1738. 

Minervae  |  aeneatores  |  coli(ortis)  I  Seq(uanorum)  |  et  Raur(a- 
corum)  eq(uilatae)  |  v(otum)  s(olverunt)  l(ibentes)  l(aeti)  m(erito). 

Oreixi.  6793.  Wilm.,  1531.  Von  Domaszewski,  /.  /.,  p.  29. 

13.   Col.  Helvetiorum  sive  Arenticuat 
(A ven ches,   Wiflisbourg) . 

Xiutae(?)  N"2174. 

^'autae  Aruranci  Aramici,  N»  2173. 

schola  eoritm. 
Medici  et  professores,  "S"  2172. 

2172.  XIII  5079.  Th.  Mommsen,  Inscr.  Confœderalionis  Helveti- 
coe  {Mitlh.  der  antiquar.  Ces.  in  Zurich,  18,j1),  n.  161. 

Numinib(ns)  Aiig(ustorum)  [  et  Genio  col(oniae)  Helvetio- 
rum) I  Apollini  sacr(un)),  \  Q(uinlus)  Postum(ius)  Hyginus  ]  et 


GERMAMA.  591 

Postum(iiis)  Hermès  lib(erti)  ||  niedicis  et  [3rofessorib(us)     d(e) 
s(uo)  d(ederiint). 

C{.  H.  Hagen,  Tiluli  Aventicenses,  n.  12.  Grut.,  38,  li.  Oreli.i,  17G.  367. 
ArViLJi,,  2489.  Le  nom  d'Aveiiches  est  :  colonia  Pia  Flavia  Constans  Emerita 
Helvetiorum  sive  Aventicum. 

2173.  XIII  5096.  Th.  Mommsen,  tb.,  182. 

In  honorem  domns  divinae  |  [n]aiitae  Aruranci  Aramici  ( 
scholara  de  suo  instrnxeriint.  j  [L(ocus)]  d(atus)  d(ecreto)  d(ecu- 
rionum). 

Cf.  H.  Hagen,  ib.,  n.  17.  Or.,  17i.  36.d. 

2174.  XIII  5115.  Th.  Mommsen,  ib.,  203  a.  Il  y  trois  fragm.;  voici 
le  premier  : 

...SIN 

NAVT 

Orelli,  396.  Peut-être  s'agit-il  de  nautae. 

14.  Amsoïdingen. 

Dendrophorus  Aug(ustalis),  N'"  2176. 

Artis  aurifex,  corporis  fabrum  tignuariorum,  N»  21 7o. 

apud  eosdem  omnibus  honoribus  functus,  ib. 

ejusdem  artis  et  corporis,  ib. 

2175.  XIII  5154.  Th.  Mommsen,  ib.,  212. 

D(is)  M(anibiis)  |  Camill(ius)  Polynices,  |  natione  Lydus, 
arlis  I   aurifex,  corporis  |   [f]abr(uin)  tignuariorum  |  [a]pud 

eosdem  omnib(us)  ||  [hjonoribus  functus  |  |  ...us  vixit 

ann(os)  LX  ..  |  [e]t  Camillio  Paulo  |  [flilio,  ejusdem  artis  [e]t 
corporis,  qui  vixit  ||  [ajnnos  aetatis  XXXIII. 

Hagen,  ib.,  n.  49.  Orelli,  230.  417.  Bull,  épiyr.  (Mowat),  1885,  p.  69. 
A  la  ligne  7,  un  nom  a  disparu. 

2176.  XIII  5153.  R.  Mowat,  Bull,  épigr.,  188o,  p.  319. 

D(is)  M(anibus)  |  ...  Severi(i)  Com|mendati,  den|[d]rophor(i) 
Aug(ustalis),  A|sinula  conjux  |  f(aciendum)  c(uravil). 

Sur  les  dendrophori  Augustales,  voy.  Allmer,  Musée  de  Lyon,  n°^  167  et 
169,  et  ci-dessus,  p.  ljo9.  Zang.  propose  :  Aug[ustia'!)  Asinula. 


592 


C.    1.    L.,    VOL.,    xin. 


15.    Vindoniêga  vicus  Helvetiorum  fWindisch). 


Negotiatores  salsari  leguminari  cives  Romani. 

2177.  XIII  5221.  Th.  MOM.MSEN,  ib.,  261. 

....  [n]egotia[torf's  |  ?  sal]sari  leg[uminari?  |  cijves  Ro[mani] 

es  qii[i]... 

Tu.  M.,  Bull.  d.  !..  1H.j2,  p.  lOG. 


16,    Turicunt  (Zurich). 

Ursarii. 

2178.  XIII  5243.  Keller  et  Bursian,  Ber.  der  antiquar.  Ces.  in 
Zurich,  1868,  p.  6o. 
Deae  Dianae  et  Silvano  ursari(i)  posuerunt  ex  voto. 
Cf.  XII  333,  1.  10  :  ursari(i)s  cornes  (à  Aquae  Sextiae). 

TABLE  DE  CONCORDANCE. 


XIII  5079  = 

NO  2172 

XIII  6468  == 

N°  2166 

5096 

2173 

6303 

2171 

5115 

2174 

6340 

2162 

5153 

2176 

6549 

2161 

5154 

2175 

6676 

2151 

5221 

2177 

6688 

2152 

5243 

2178 

6689 

2150 

5474 

2136 

6797 

2134 

6303 

2168 

7065 

2133 

6308 

2169 

7067 

2148 

6324 

2170 

7222 

2149 

6358 

2167 

7230 

2137 

6450 

2163 

7281 

2155 

6451 

2165 

7317 

2156 

6453 

2164 

XIV«  PARTIE. 
Latium  vêtus. 

C.  1.  L.,  XIV.  Inscriptiones  Latii  veleris  latinae.  Ed.  H.  Dessal".  1887. 

1.   Cohnia  Ostia  (Oslia). 

Portus  Ostiensis,  on  JPot^ius  Urbis  Romae 

ou  Romanus  (Porto)  C,  XIV,  p.  1, 

Collèges  d'Ostie. 

Collèges  professionnels  : 

Acœptores,  voy.  mensores. 

Argentarii.  au  11^  siècle,  XIV  409,  1.  1 1 . 

€isiaiii,  au  11'^  siècle,  ib.,  1.  16. 

Corpus  splendidissiinuui  codicariorum,  en  147,  XIV  41-4-4;  corpus  codica- 

riorum,  XI  2643;  quinquennalis  pistorum  III,  et  perpetuus,  et  codicarius, 

item  mercator  frumentarius,  XIV  4234;  codicarii,  XIV  309;  VI  1649; 

caudicarii,  en  389,  VI  17o9. 
Codicarii  navicularii,  en  247  ou  248,  VI  1624  =  XIV  170;  codicari  navi- 

culari,  en  166,  XIV  106  ^  VI  1022. 
Codicari  navicuiari  infernales,  sous  Constantin,  XIV  131. 
Codicari  navicuiari  ...  infra  pontem  S[ublicium ?],  XIV  18o  =  VI  1639. 

quinquennalis  ejus  corporis,  XIV  4144. 

curator  codicariorum  Ostis  et  III  honoratus,  XIV  309. 

[curator  an]ni  IIII  eorum,  XIV  106. 

omnibus  honoribus  fimctus  in  eo  corpore,  XI  2643. 

III  honoratus,  XIV  .309. 

patronus,  XIV  18o. 

corporati  in  eo  corpore,  XIV  2643. 
Corpus  curatorum  navium  marinarum  et  navium  amnalium  Ostiensium , 

XIV  364. 

patronus  ejus. 
Corpus  curatorum  navium  marinarum,  XIV  363.  409,  1.  7,  au  11^  siècle. 

4142,  en  173.  Cfr.  XIV  364. 

patronus  ejus,  XIV  4142. 

quinquennalis,  XIV  409,  1.  7. 

corpor(atus?),  XIV  363. 
Corpus  dendrophorum  (on  lit  dendroforiun,  XIV  280  (?).  '2d"y.  309)  Ostrien- 

sium),  en  196,  XIV  71  ;  en  147,  XIV  280;  en  203,  XIV  324. 

38 


>94  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

Collegiiim  dendroforum,  XIV  ;S09. 

Dendrophori  Ostienscs,  XIV  45.  53.  97,  en  139.  282.  364. 

Dendrophori  Ostiensium,  XIV  33,  en  143.  G7,  en  142.  107,  sous  L.  Vérus. 

Dendrophori,  XIV  69.  409,  1.  II,  au  //^  siècle. 

Dendroforiis,  XIV  295.  Cfr.  XIV  70.  281.  283. 

patronus,  XIV  281,  II,  1.  18,  vers  203.  409. 

patroni  quinque,  XIV  281,  I,  1.  1-6,  vers  203.  Voy.  281  note  et  324. 

patronus  perpétuas,  XIV  281,  II,  I.  16-17. 

quinquennalis,  XIV  281  passim. 

(luiiiquennalis  et  curator  perpetu(u)s,  XIV  281,  I.  1.  9.  II,  1.  1.  2.  5-8. 

qq.  II,  XIV  281,  II,  1.  1.5.  324. 

qq.  II  et  patronus,  XIV  71. 

qq.  perpetuus,  XIV  281,  II,  I.  12.  19. 

universus  [ordo  quin]q(uennaliuni).  XIV  281. 

(magister?)  in  collegio  dendroforum,  XIV  309. 

honoratus,  XIV  33.  67. 

ob  (h)onorim  immunitatis,  XIV  107. 

sacerdos,  XIV  281,  II,  1.  4. 

scola,  XIV  45  et  34  note. 

album,  XIV  283. 
Domini  navium,  voy.  navicularii. 
Corpus  t'abrum  navaliuiu  Ostiensimn  quibus  e.\  senatus  consulto  coire  licet, 

en  195.  XIV  168  et  169.  Cfr.  XIV  2.56. 
Corpus  fabrum  iiavalium  Ostiensium.  XIV  368.  372. 
Fabri  navales  Ost.,  après  Vespasien,  XIV  292.  Voy.  au  Portus. 

patronus,  XIV  169.  292. 

quinquennalis,  XIV  368 

qq.  perpetui  duo,  XIV  168.  169. 

qq.  perpetuus,  XIV  372. 

libertus  (eorum  ?J,  XIV  168.  169. 
Collegium  fabrum  tiguuariorum  Ostis,  XIV  105.  en  166.  160.  296.  370. 

371;  collegium  fabr.  tign.  Ost.  (=  Ostis  ou  Ostiensium),  XIV  314.  347. 

407.  418  ;  collegium  fabr.  tign.  Ostiensium,  XIV  298.  299.  330.  3*4.  430; 

collegium  fab.  Ost.,  XIV  297. 

Collegium  fabrum  tignuariorum,  XIV  4136. 

Fabri  tign.  Ostienses.  XIV  298. 

Cfr   XIV  128,  en  285,  359  et  Dessau,  XIV,  p.  8. 

magistri  quinquennales  terni,  XIV  128  (lustri  XXIX).  160  (lustri  XXXVl). 

magister  quinquennalis,  XIV  299  (lustri  II).  370  (lustri  XXII).  371  (lus- 
tri XXI).  374  (lustri  XXVIIII).  407.  418  (lustri  XXXVI).  430. 

magister  (=  mag.  qq.),  XIV  374  à  la  fin. 

quinquennalis,  XIV  2i)6.  297  (lustri  XXV).  314.  419. 

Sur  les  lustres  de  ce  collèije,  voy.  XIV  128  note,  et  Dessau,  p.  8. 

praefectus,  XIV  298. 


LATILM    VETUS.  595 

hnnorati.  XIV  1:28,  en  285. 

univers!  honorati,  XIV  370. 

decuriones,  XIV  128,  en  285. 

decurio,  XIV  330. 

decurlo  ejusdem  niimeri  decuriaruin  XVI,  XiV  370. 

numerus  caligatorum  decuriarum  XVI  ejus  collegi,  XIV  160. 

niimenis  milituni  caligatorum,  en  285,  XIV  128. 

iiniversus  numerus  caligatorum  collegi  ejus,  XIV  374. 

ejusdem  numeri  mil[es  caligatus?],  XIV  419. 

magister  quinq.,  item  scriba  ejusdem  numeri,  XIV  418.  419. 

scriba,  XIV  347. 
Collegium  fabrum  ...  Ostiensium,  XIV  3.^9;  corpus  fabrum  .,.,  XIV  424; 

collegium  f[abrum] . . . ,  XIV  44.3  ;  fabri XIV  446.  On  ne  peut  dire 

s'il  s'agit  des  tignuarii  ou  des  navales  ou  d'autres  encore. 

schola,  XIV  424. 
Quinque  corpora  lenunculariorura  Ostiensium,  en  147,  XIV  4142;  en  251, 

XIV  352;  (jiiinque  corporum  navigantes,  en  247  ou  248.  XIV  170;  navi- 
gantes, XIV  40;  universi  navigiarii  corporum  quinque,  XIV  4142;  navi- 

cularius  quinque  corporum  lenunculariorum  Ost.,  en  251,  XIV  352. 
patronus  et  defensor  eorum,  XIV  4142.  . 

1 .  Corpus  lenunculariorum  [tabulariorum]  auxiliariorum  Ostiensium,  XIV 
341  ;  ordo  corporatorum  lenunculariorum  tabulariorum  auxiliariorum 
(auxiliares  =  auxiliarensium,  250)  Ostiensium,  XiV  250,  en  152;  251, 
en  192. 

a/6?<w,  X1V250.  251. 

patronus,  XIV  341. 

patroni  novem,  XIV  2.50,  I,  1.  1-10;  decem,  XIV  251,  1.  1-11. 

quinquennalis,  XIV  250,  1, 1.  15.  II,  1.  7.  8;  qq.  duo,  XIV  251, 1, 1.  25.  27. 

qq.  II,  XIV  251,  I,  1.  17. 

qq.  perpetuus  unus,  XIV  250,  I,  1.  12;  qq.  pp.  quinque,  XIV  251,  I,  1.  13. 

15.  19.  21.  23. 
plebs  hominum  CXXV,  en  152.  XIV  250;  hominum  CCLVIII,  en  192, 

XIV  251. 

2.  Ordo  corporatorum  lenunculariorum  pleromariorum  Ostensium,  en  ^00, 
XIV  252. 

album  perscriplum,  XIV  252-253, 
patroni  duo,  XIV  252,  1.4. 
quinquennales  sex,  XIV  252,  1.  5-7. 
plebs  hominum  XVI,  XIV  252. 

3.  Lenuncularii  trajectus  Luculli,  au  11-"  siècle,  XIV  409, 13;  lenuncfularii] 
trejectus  ....  XIV  254. 

patronus,  XIV  409. 

vigilarium  eorum,  XIV  254.  ^ 

Lenuncularius,  XIV  453. 


596  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

Lyiit(|;iiii],  Ann.  épujr.,  I8W),  p.  77. 

Corpus  iiK'iisoniiii  liiiiiiciitarioniiii  Ostieiisiiim,  XIV  17:2,  en  184.  309.  363. 

138.  -1139; 
Corpus  iiu'nsorum  frumciitarioi'um,  XIV  303  ;  corpus  mensorum  Ost.,  XiV  364. 

(luiiKjucnnalis  et  curator  bis,  XIV  309. 

corporatus  ejus  corporis,  XIV  438.  Cf.  363. 
Mensores  frumenlarii  Cereris  Aug.,  XIV  409,  1.  12,  au  2"^  siècle. 

patromis.  XIV  409,  I.  i± 
Corpus  laeusoi'uiii  frunicntarioruiii  adjuloruni  Osliensiuni,  XIV' 4140;  (-(or- 
pus)  m(ensnrum)  acl.jutoruin,  XIV  2,  en  197 . 

(piiiKlueunalis  ejxis,,  XIV  4140. 

palroiuis  et  (luiinpieiiiialis  perpeluus,  XIV  2. 
Corpus  mensorum  frumcnt.   adjutorum  et   acceptorura  Ost.,   sous  Sept. 

Sévère,  XIV  134;  accei)tores  XIV  2,  en  197.  150.  Cfr  XIV,  16  :  acceptât o- 

ribus  et  terraris. 

quinquennalis  II  acceptorum,  XIV  2. 
Corpus  mensor(um)   [frumenta]rior(um)  nauticarior(uiu)  Ost.,   XIV  289; 

iiauticarii  XIV  2.  en  197. 

<piin(ineinialis.  XIV  2.  289. 
Mesor,  XIV  23. 
Corpus  mercatoruui  frunieiilariorum,  XIV  161.  303;  quinquennalis  pisto- 

rum  m,  et  perpetuus,  et  codicarius,  item  mercator  fruuientarius,  XIV 

4142,  en  173.  4234.  Cfr.  XIV  4139. 

(iuin(iuenualls  perpetuus,  XIV  303. 

quinqueiuiaies  duo  et  quaestores  duo,  XIV  161. 

decrelum  corporatorinn,  ibid. 
Nauticarii,  roy.  mensores. 
Navicularii,  armaleurs  ou  bateliers  : 

Ostienses  navicuiariei,  XIV   3603  (vers   le  temps  d'Auguste,  bateliers 
d'Oslic). 

domini  naviuui  Afiarum  univeisarum  item  Sardorum  (sic),  XIV  4142, 
en  173. 

domini  navium  Cartiiaginiensium  ex  Africa,  XIV  99,  en  141. 

navicularii  lii^narii,  XIV  278. 

navicularii  maris  Iladriatici,  XIV  409,  au  11^  siècle. 
gratis  adlectus  inter  eus. 

navicularii  *Tarric(inenses),  XIV  279. 

Oi  vaÙK\)"ipoi  Toû  TTOpeuTiKOÛ  '  AXeîavbpeivou  oxôXou,  sous  Com- 
mode, Kaibel,  918.  cfr.  919. 
Negotianles  fori  vinarii,  XIV  430. 

curator  eorum,  XIV  430. 

gratis  adlectus  in  coUeyium  aliquod,  quod  consistebat  ad  quadrigam  fori 
vinarii  XIV,  409,  1.  8-9,  au  :.'•=  siècle. 
Coiiegium  Ceni  f(ui  vinari.  XIV  iiJO. 


LATILM    VLTLS.  597 

quinquennalis  ejua. 
Negotiatores  viiiarii  ab  iirbe,  XIV  WO,  11  C//«  siècle);  corpus  viii(arionim) 

urb(anonim)  et  Ost.,  XIV  318. 
patronus,  XIV  -409. 
q(uiii)q(uennalis),  XIV,  318. 
Negotiatores  ex  area  Saturai,  avant  l'an  762  a.  u.  c,  XIV  153. 
Olearii,  XIV  409,  1.  15,  au  Ih  siècle. 

patronus  eorum. 
Corpus  peliionum  Ost.  qui[l)us  ex  s.  c.  coire  licet?].  XIV  10;  corpus  pellio- 

num  Ost.  et  Portensiuni,  XIV  Hll. 
Genius  ejus,  XIV  10. 
patronus,  XIV  10. 
Piscatores  propolae.  XIV  -409,  1.  17,  an  11^  siècle. 

patronus  eorum. 
Corpus  pisto[rum]  coloniae  0[stiensis  et]  portus  utriu[sque],  XIV  101,  sous 

Antonin  le  Pieux  ;  corpus  pistoniin  Ostiensium  et  Port(ueusiuuri.  XIV  374. 

sous  Dioclétien  ;  pistores  (Ostienses?),  XIV  4234. 

quaestor  et  quinquennalis,  XIV  374. 

quinquennalis  pistorum  III,  et  ((jq.)  perpetuus,  et  codicarius,  ileui  merca- 
tor  frumentarius,  XIV  4234. 
Corp(us)  quinque  regionuui  coloniae  Ostiensis,  en  251,  XIV  352. 

sodalis  ejus. 
Saccarii  salarii  totius  urbis  (et?)  campi  salinarum  Roiaanarum,  sous  Sept. 

Sévère,  Bull,  coin.,  1883,  p.  83. 
Corpus  scaphariorum,  XIV  409,  1.  13,  au  11"  siècle. 

patronus. 
Susceptoruni  O.stiensiuni  sive  Portuensiinii  antiqui-ssimum  corpus  ob  utilita- 

tatem  urbis  Rouiae  recreatum,  vers  333,  VI  1741. 
Togati  a  foro  et  de  sacomar(io),  XIV  409,  1.  14,  au  II«  s.;  cfr.  X  1930  : 

mensor  idem  sacomarius. 

patronus. 
Corpus  trejcctus  marmorariorum,  XIV  425. 

patronus  et  quinquennalis  ejus. 
Corpus  trejectus  togatensitiui,  XIV  403,  au  11^  ou  III^  s. 

quinipiennalis. 
Corpus  ...  trajectus  ...,  XIV  451. 
Corpus  urinatoruui,  XIV  303,  el  la  note. 

Beneficiarii  procuratoris  Augusli,  XIV  409,  au  2''  siècle. 

patronus  eorum. 
decuria  scribarum  cerarioi'uiu,  XIV  409,  au  //«  siècle.  Cfr.  XI\'  346.  347. 353. 
decuria  scribarum  librariorum,  t^.  Cfr.  XIV  353.  374. 
decuria  lictorum,  ib.  Cfr.  XIV  353. 
decuria  viatorum,  ib.  Cfr.  XIV  353. 


o9S  C.    I.     L.,    VOL.     XIV. 

patronus. 
dccuria  praccoiuiin,  ibid. 

patronus  ejus. 
vcteraiii  Aug(usti),  ibid. 

patronus  eoriim. 

Collèges  religieux  et  funéraires  : 

Sodalis  Arulensis,  XIV  341.  373.  432. 

Corpus  cannophorinn  Ost(iensium),  XIV  116,  sous  Sept.  Sévère.  117,  sous 

Caracalla  :  canno|)hori  Ostienses,  XIV  34,  sous  Anionin  le  Pieux.  35. 

36.  37.  40,  sous  Marc  Aurèle.  118,  en  l'an  200.  119,  en  l'an  2S4; 

cannopliori,  XIV  28.'j.  Remarquez  l'orlhograplie  :  cannoforum,  XIV  284. 

cantnolorum,  XIV  36.  118;  kannoph.  XIV  34;  k.,  XIV  119. 
quin(piennales  quattuor,  XIV  284,  3-6. 
qui  cura(m)  gesserunt  cannot'orura  Ost.,  XIV  284. 
immunis,  XIV  119. 
album  eorum  perscripiiim ,  XIV  284. 
schola,  XIV  28.5. 
Cultores  Jovis  Tuloris,  XIV  25. 

quagiator  et  curator. 
Juvenes.  XIV  409,  4,  au  2<=  siècle.  N«  2182.  Cfr.   XIV  4. 
Juvenes  cisiani,  XIV  -109,  1.  15  (II"  siècle). 

(1  uaestor)  juvenum,  XIV  409,  1.  4. 

patronus  eorum,  XIV  409. 

curator  lusus  juvenaiis.  XIV  409,  1.  17. 
Immunis  Larum  Aug.,  XIV  367,  en  l'an  1S2. 
Sacerdotes  Solis  invicti  iMitlirae,  au  11^  ou  III^  siècle,  XIV  403. 
Magister  ad  Marte(ni)  Ficanum  Aug(ustum),  XIV  309. 
Coljpgiuni  Silvani  Aug.  majus  quod  est  Hilarionis,  XIV  309. 

(inin(|uennalis  cjus  coltegi  lunctus  saconiari. 
Ordo  (orporatornui  (pii  pecuniam  ad  amplianduni   templum   contulenint, 

XIV  246  (des  années  140  à  172). 

album  perscri])tum. 

patroni  decem,  ordinis  senatorii. 

quin(|uennales,  des  années  140.  151.  156.  170.  172. 

quinquennaiis  i)er])etuus. 

quinquennalicii  duo. 

piobs  hominum  CLXXXl. 
Nomina  eorum  (pii  pecuniam  contulerunt  ul  dies  nalalis  uniuscujusque  com- 

muniler  celebrarelur,  XIV  326  ;  cfr.  325. 
Domus  etrena  (=  aeterna)  Marraciorum,  XIV  1335. 
Titaedii,  XIV  1677. 
Coiiiberti,  XIV  16.58. 

(^.orpus  fauiiliae  i)ul»licae  liliertoruiu  et  servorum,  XIV  32. 
Fannlia  pnl)lica,  XIV  2.55. 


.ATIUM    Vl.TUS. 


K99 


Liberli  et  servi  piiblici,  XIV  409,  au  II''  s. 

album  perscripUun,  nomina  LXXXI,  XIV  2.jo. 

patroiius,  XIV  409 
CoUegae.  XIV  1307. 
Collegiorum  incertorum  nlbn  pcrscripta.  XIV  247,  vers  l'an   140.  248. 

249.  258.  261-276.  4134   413.5.  4137. 

palroni,  XIV  247  (quattuordecim).  248.  249. 

curatores,  XIV  2.58. 

quinquennales,  XIV  247  (très).  258,  II,  4. 

adlecti,  XIV  258. 

corporati,  XIV  247  (il  reste  17  noms). 

Collèges  du  Portls. 

Jus'^iu'au  ivc  siècle,  le  Portus  resta  uni  ii  la  colonia  Ostiensis.  Aussi,  les 
ouvriers  occupés  au  port  sont  appelés  Ostienses  et  les  listes  des  collèges  étaient 
affichées  à  Ostie  même  Cependant  quelques  collèges  affichèrent  leur  album  au 
Portus  (XIV  256  259  260)  et  leurs  membres  s'appelèrent  Portuenses,  comme 
les  fabri  Jiavales  Portenses  (XIV  169),  qui  paraissent  différer  des  fabri  navales 
Ostienses;  ou  ils  prirent  les  deux  noms,  comme  le  corpus pistorum  Ostiensium 
et  Portensium  (XIV  374),  ou  corpus  pistorum  coloniae  Ostiensis  et  portus 
utriusque  (\l\  lOI).  Cfr.  Vi  I74I  (ci-de.ssus)  :  susceptorum  Ostiensium  sive 
Portuensium  corpus;  XIV  22  :  procurator  Ostiae  portus  utriusque. 

.\u  ive  siècle, le  nom  de  portus  Ostiensis  fut  remplacé  par  portus  urbis  Romae 
ou  Romanus,  et  le  Portus  devint  une  civitas  séparée  d'Ostie.  Ces  deux  villes 
étaient  sous  l'antorité  du  Praefectns  annonae  de  Rome.  [Dessau,  pp.  6-7]. 

Collèges  professionnels  : 

Corpus  fabrum  navalium  [Portensium?  quibus]  ex  [s.]  c.  coire  licet,  XIV 

2.56;   fabri  navales  Portenses,  XIV  169;  c(orpus)  f(abrum)  nav(alium), 

XIV  456;  corpus  fabrum  ...  (navales  tn<e//egfi  non  est  certum)  XIV  424; 

fabri   .   {item  incerti)  XIV  124,  sous  Caracalla. 

tribunus,  en  195.  XIV  169. 

quinqtiennaiis,  XIV  4.56;  qq.  sex,  XIV  2.56,  15-20. 

honorati  tredecim  'quincpiennales  ])erpetui  ou  patroni),  XIV  2.56,  1-13. 

mater,  XIV  256.  22. 

hon(orati)  tredecim.  XIV  258,  1.  26-37. 

plebs  hominum  CCCXX,  XIV  256,  1.  39  seq. 

sesquiplicarius,  parmi  les  plebeii,  XIV  256,  141. 

immtmds),  »  »       XIV  256,  159. 

aeditKmus'.  )>  »        XIV  256,  179. 

album  perscriptum,  XIV  2.56. 

schola,  XIV  424. 
Corpus  peliionum  Ost.  et  Porte(nsium).  Voyez  a  Ostie. 


600  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

Corpus  pistorum  coloniae  Ostiensis  et  portus  utriusque  sive  Ostiensium  et 

Portuensiura,  voyez  à  Ostie. 
Corpus  saburrarioruiu,  XIV  102,  sous  Marc  Aurèle.  Ai8. 

patronus  ejiis,  XIV  102.  448. 

quinquennales  duo,  XIV  102. 
Splendissimuni  corpus  stuppalorum,  XIV  44;  corpus  st[uppatorum?],  XIV 

237,  (à  Ostie). 

album  perscriptiim,  XIV  257, 

patronus,  XIV  44. 

quinq.  perpetuus,  XIV  257. 

corporatus,  XIV  44.  257. 

honorali,  XIV  44. 
Minerva  Aug.  conservatrix  et  antistes  corporis,  XIV  44. 

Collèges  divers  : 

[Isi]aci,  XIV  iS  et  note;  sacerdos  deae  Isidis. 

Sacral!  (coll.  de  MitliraJ,  XIV  286.  Cfr.  55-d6. 

album  sacratorum.  XIV  286. 

pater,  XIV  286,  I,  2. 
Trajanenses,  XIV  4  ;  à-(vi-\  eùaeinvôç  OTreipa  Tpaiavîiaiuuv,  IV  2181. 

iepeîç  iépeid  Te,  N"  2181. 

7Tapa0TdTfiç,  ibid. 
. . .  [Ostiensium]  et  Porluensium  quinquennalis  itemque  bisellarius,  XIV  307. 
[CuUores  Ser]apis?  XIV  123,  sous  Caracalla.  Cfr.  XIV  47. 

schola. 

[curam  a]gentibus... 
Colleyiomm  incert.  olba  perscripta,  XIV  259.  260. 

2179.  XIV  2.  Puleal  rotundum  marmoreum.  A  Ostie. 
Inscription  circulaire  au-dessus  du  bord  : 

Monitu  sanclissimae  Cereris  et  Nympharnm  hic  puteiis  fac- 
tus  omni  siimptii 

Sur  la  (ace  du  puleal  :  C(ai)  Caecili  Onesimi,  |  patrofni)  et 
q(uin)q(iiennalis)  p(er)p(etui)  r(orporis)  m(ensoriim)  adjiito- 
r(ura),  I  et  L(uci)  Ilorlensi  Galli,  |  q(iiin)(](iiennalis)  naiitica- 
rioriim,  |  et  N(""^p'')  Treboni  Enlyclietis,  y  q(ninq(iipnnalis 
iterum)  acceptoriim. 

De(i(icat«im)  X  k(alenflas)  Sept(eml)res)  Laterano  et  Rufino  | 

co(n)s((ilibiis). 

Consuls  de  197.  —  IIknzen.  7205.  —  Vov.  XIV  154  et  289  (ci-aprt's).  Sur 
ces  collèges,  voyez  Étude  liist.,  II,  p.  63. 

2180.  XIV  4.  Du  Portus. 


LATIUM    VETUS.  601 

Diana  (l?)oljens.  iiib.  Trajanensium. 

Th.  m.  conjecture  [t]ub(icen).  On  peut  songer  à  jub(enes)  =juvenes.  —  Il 
s'agit  peut-être  d'une  spira  Trajanensium  (voy.  le  X"  suivant)  honorant  Diane 
en  même  temps  que  Liber  ;  cfr.  V[  261,  note  (Hécate  =  Diana  triformisj. 

•2181.  K'AUiEL,  925.  Table  de  marbre  trouvée  au  Portus. 
'Atviîç  eùcré)ivoio  (TTreipiiç  Tpaiavricrîuuv  oïbe,     * 
îepeîç  iépeid  te  Oeoû  lae^âXcu  Aiuuvùaou 

A  oÛKioç)  ZovjXXioç  A[É]ujvibîiç  Kal 

Ktti'IouXia  Pouqpeîva  •  èm  TTapaaiàTi]  ZeKoûvbuj. 

P.  H.  ViscoNTi,  Catalog.  vill.  Alb.,  p.  .S04,  n.  206.  —  On  trouve  des  Traja- 
nenses  a  Ostie,  XIV  -4.  Cl'r.  VI  261,  ci-dessus,  et  C  I.  Gr.,  i59o8:  GTreîpa  iepd. 
à  Rome. 

2I><:2.  Ephem.  epi(;r.,  Vil,  3,  p.  369,  n.  122i.  Petite  base  de  marbre^ 
trouvée  a  Ostie  dans  les  ruines  des  castra  vtgilum. 

C(ains)  Bihiiis  |  Felician|us  jiibp|nibns  (l(onum)  d(edil). 
Lanciani,  Notizie  degli  scavi,  1889,  p.  76.  Cfr.  XIV  409  :  juvenes  cisiani. 

2183.  XIV  =  VI  148.  Voy.  N»  619. 

2184.  XIV  10.  Marbre  trouvé  u  Ostie,  avec  la  statue  d'un  Génie  vêtu 
de  la  toge,  ayant  en  main  une  corne  d'abondance. 

Geiiio  corporis  pell(ioniim)  Osl(iensiiim)  qui[biis  e\  s(ena- 
tus)  ((onsiilto)  coire  bcot?],  |  M(ari'iis)  Aiirel(ius)  Lamprocles 
Aug(usti)  lib(erliis),  |)at...  |  s(ua)  p(e(iinia)  d(ono)  d(eilil) 
d(e(li<'avil). 

Sur  les  pelliones,  voy.  XIV  277. 

2185.  XIV  16.  Table  de  marbre. 

Pro  [sainte]    ...    I    lmp[eratorisJ    |    Caes(aris)   Aiig[iisli]   j 

noslri  |  L(iici)  Scplimi  Severi   Portinacis,    {  Herculi  Niimini  | 

saiicto  I  ciim   basi    niarmoraia  '  acceplaloribiis  |  «'t    teiraris  |1 

C(aHis)  Senliiis  i  Porl('(n)sis  |  s(iia)  p(p('iinia)  d(oniim  d(edit). 

Henzen,  6.^89.  Le  nom  de  Septime  Sévère  semble  avoir  été  gravé  a  la  place 
de  celui  de  Connnode,  après  (ju'on  eut  martelé  celui-ci.  Les  acce/Jtaiorcs  sont-ils 
les  acceptores  de  XIV  2  et  154?  _ 

2IS'Î.  XIV  18.  Du  Portus. 

[Pi]o    sailli."    Iinp(eraloris)    Cars(aris)    |    !!!!!!    i'FA|VG 
Camiireiiiiis  Vcrii  sac(prdos)  |  Dv.w  Isidis  CAP|CED  el  céleri  | 
[IsiJ.ici  magar(iiin)  de  siio  restitii(eiiiiil). 
Lanciani.  Bull.  d.  /.,  1868,  p.  228.  Sur  tnagarum,  laéfapov,  voy.  Étude 


602 


VOL.     XIV. 


hist..  1.  p.  :21(),  2.  Cfr.  XIV  19  :  meçiarum  ampUarerunt .  —  Cfr.  XIV  4-29. 
4'M  :  sacerdos  Isidis  Ostiemin :  ;5n2  :  Jsiaca  (cfr.  lOii);  343  et  3o2  :  Isia- 
cus-  XIV  3:i2  :  sacerdos  sanclae  reginae  et  Anubiacus;  XIV  21  :  Bubastiaca. 
Oslie  reiulnit  donc  un  ciilto  public  ;i  Isi.s.  Voy.  G.  L.aj.we,  Hisl.  du  culte  des 
divivilés  d'Alexandrie,  Paris,  1S83. 

21S7.  XIV  25.  Petit  autel  de  marbre  trouvé  sur  la  Via  Ostiensis,  à 
î)  milles  d'Ostie. 

Jovi  Tiitori  |  Q(iiintiis)  Vetiiriiis  Stciindiis  |  A(iiliis)  Libius 
Hilarinmis  |  qiiaglator  el  curator  1  donii(m)  flae(ler(iint)  !| 
ciillorihns. 

Orelli-IIenzfn,  ri(V)0.  Sur  quaglaior,  voy.  X  3910  (ci-dessus). 

2188.  XIV  32  =  VI  479.  Base  de  marbre. 

Sur  la  marge  ou  frise  :  Pro  saliilem  |  Aiig((isti)  !  !  î 

Sur  la  hase  :  A(uliis'!  Ostiensis  |  Asclepiades,  |  aoditus  (sic) 

(-apitoli,  [\  signiiiîi  Marfis  !  rorpori   familiae  |   publiée  (sic)   \ 

libertoniin  I  et  servnnim  '[  dono  dédit 

Oreij.i,  28o0.  On  trouve  deux  fois  Ostfiensis^  Asclepiades  dans  Valbum  de  la 
jamilia  publica  Ostiensis  (XIV  2orj),  à  qui  Asclepiades  donne  ici  une  statue  de 
.Mars.  Voila  pourquoi  Dessau  croit  que  l'inscr.  est  d'Ostie.  Son  origine  n'est  pas 
indiquée  par  les  premiers  éditeurs. 

^189.  XIV  33.  Petite  base  de  marbre  trouvée  a  Ostie. 

Titus)  Aiiniiis  Lneulliisjsejvir  I  Aiigiiislîdisl.ideniqiiinlfiluen- 
nalis),  honoratiis  ,  sigiuim  Martis  dendiophoriis)  ,  Ostiensiiim 
il(oiiiim)  d(edit)  dedicavit  j  Idjbiisi  Maiiis)  Torqiialo  et  Herode 
eo(n)s(iilibiis). 

Consuls  de  l'an  U3.  —  C.  L.  Visconti,  Ann.  d.  /..  18()8,  p.  374.  LucuUus 
est  quinquennalis  des  seviri  Aug.,  et  tionoratus  dans  le  collège  des  dendro- 
phoi'es.  On  trouvera  d'autres  dons  faits  aux  dendrophori  Ostienses  plus  loin  : 
XIV  67  (en  142).  33.  69.  107,  et  peut-être  70  et  71. 

De  même,  des  statues  sont  données  aux  cannophores  (XIV  .S6.  37.  118.  119), 
il  la  familia  publica  (XIV  32).  aux  fabri  titjn.  (XIV  îJ). 

Les  deiidropliores  et  les  cannophores  jouaient  un  rôle  dans  les  fêtes  de  la 
Magna  }»ater.  (pie  la  colonia  Ostiensis  honorait  d'un  culte  public.  Voy.  XIV 
34.  3o.  28.')  :  archigallus  coloniae  Ostiensts  ;  \l\  371  :  srtcerdos  (prétresse) 
Mat  ris  deum  magnae  col.  Ost.:  XIV  53  :  apparator  M.  d.  m  ;  XIV  324  : 
campus  Matris  deum;  XIV  40-43  :  tauroboles  otliciels  pour  le  salut  de  l'em- 
pereur. Il  y  avait  aussi  une  sacerdos  au  Portus  (XIV  408.  409).  Sur  le  Metroon, 
voy.  le  N"  suivant. 

:2I?0.  XIV  34.  Petite  base  de  marbre,  trouvée  a  Ostie,  avec  XIV  5î5. 
^yô.  37.  116.  1 17.  1 19.  à  l'endroit  oii  parait  s'être  trouvée  la  porta  Laurentina, 
près  d'un  temple  consacré  a  la  Mater  deum.  Toutes  ces  bases  n'étaient  plus  a 


L\TH  M     VKllS.  60H 

leur  place  piiiuilivc.  Voy.  C.  L.  Visconti,  Ann.  dell'  Iiist.,  l.Sli.S,  pi».  IVo-}.  ;>77 
sq.  et  aOO.  }lomim.  dell'  Inst..  YIll,  tav.  (iO,  lig.  1,  li.  Élude  Imt.,  1.  p.  5-20. 
Sur  lu  (risf  :  P[ro  sitlutf  linp'eraloris)  dites/ arisi 
Sur  la  6u>c  :  M(arci)  Aureli  Antnnini  PU  Fjjelicis,  Q(iiin(iis) 
Caecilins  |  Fiisciis,  arTliigaîJliis  coloniae  Oslen||sis  (sic),  imagi- 
neni  |  Malris  tloiim  arj^dileain  |)(onclo)  I  ciim  |  signo  Nemesera 
I  kaniiophoris  (sic)  \  Ostiensibns  (l(onum)  d(oflil). 

C.  L.  Visr.oNTi.  Ann.  d.  /.,  1868,  p.  391.  Les  mots  en  i(ali(pies  ont  été  mar- 
telés; Visconti  les  a  rétablis  par  une  conjecture.  Archigallus  coloniae  Ostiensis, 
XIV  34.  35.  385.  Sur  le  culte  de  Mater  magna  à  Ostie,  voy.  Dkssau,  p.  5. 

2191 .  XIV  35.   Petite  base  de  marl)re.  trouvée  avec  la  précédente. 
Q(iiinliis)  Caeciliiis  ]  l'iisciis,  arcliigal|liis  cfoloniap)  Ofstiensis  , 

1  imaginem  Aljfis  argpnliam  (sic)  \\  p'ondo)  I  cnm  sigillo  |  Frii- 

gem  aerco  calnnoplioris  Oslien;siljiis  doniim  deldit. 

C  L.  Visconti,  l.  t.,  p.  391.  L.  0-7  :  cum  sigillo  Frugem  aereo  ;  suivant 
Visconti,  ces  mots  désignent  les  épis  fpi'Atlis  aurait  eus  en  main;  Dessau 
trouve  cette  explicalinn  fort  douteuse.  Comparez  XIV  34  :  cum  siynumNemesem. 

2192.  XIV  36.  Petite  base  de  marbre,  trouvée  avec  XIV  34  (ci-dessus). 
Calpiirnia  |  CluMido  !  lypmn  Malris  !  deiim  argenli  |  p(ondo)  Il 

canfnotbris  (sic)  ||  Osl(ipnsil)iis)  d(oniim)  (l(odil)  |  et  dedioabit. 

C.  L.  Visconti,  /.  /.,  p.  392.  Dkssau  cite  la  Vila  Heliogab.,  7  :  Afatris  eliam 
deum  sacra  accepit  et  laiiroboliatiis  est,  ut  ij/piim.  eriperet  et  alla  sacra  qnae 
petiitus  habentur  condita.  Le  solécisme  cantiioforis  revient  XIV  118. 

il19)-5.  XIV  37.  P<lite  base  de  marbre,  trouvée  avec  XIV  34  fci-dessus). 

Q  iiintns)  Domil'ms  |  Atorianns  pal(pr)  |  et  Domilia  j  Civitas 
maKcr)  |  signnin  Atlis  [|  (•ann(oplioris)  OsKicnsiluis)  d(oniim) 
d(pdpriinl). 

C.  L.  Visconti,  /.  /.,  I8(;8,  p.  :592.  Sur  ])ater  et  mater,  \oy.  XIV  G9  et  70 
(plus  loin).  Xous  avons  l'épitaplie  du  tombeau  élevé  par  Aterianus  à  sa  femme 
Sallustia  Crispina  (XIV  912). 

2194  XIV  40.  Fragm.  d'une  table  de  marbre,  trouvée  à  Ostie  non 
loin  de  XIV  34  (ci-dessus). 

Taiii"olt[oliiiin  l'actiim  Mal  ri  don  m  niagnae  Idaeae  pro  sainte] 
im[p    daesaris]  .. 
RI.  Aurel[i  Anionini  Aiig.  el] 
L.  Aiirf'li  [Cominodi  Caes(aris)  el]  =       ,  ; 

S  Faiislina[e  Aiig.  nialris  caslro] 

rnin  libe[ronim(|.  eoriim,  scnaliis,  XV  vir.  s.  f.,  e(pi<'slr  ] 


60  i  Cl.    L.,     VOL.    XIV. 

ordin.,  ex[ercitimm] 
ruivifj;an[tiiim] 
(Ieciirio[num  col.  Osl.] 
10  (•aiino[|)liori] 
nata . . . 
in . . . 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  18(39,  p.  :210.  Dessau,  .>26. 

Suppléments  de  Dessau,  d'après  XIV  \^2;  mais  il  fait  observer  que  l'espace 
manque  Ligne  II,  il  conjecture  :  [ex  valici\nal[ione  archigalli\  ;  mais  après 
NAT  il  reste  une  partie  d'un  A. 

219.0.  XIV  44.  Base  de  marbre,  trouvée  au  Portus. 

Niimini  |  evidenlissimo  |  Minorvae  Aiig  iislae)  |  sacrum  con- 
servalrici  et  ||  anlisiili  splendislsimi  corporis  |  sluppatorum 
ornaltam  omni  cullii  (scil.  uediculum)  (l(orio)  d(edernnt)  ;  Marcii 
Jiilii  Carpiis  palr(o  n(us),  j|  Carpus  [l\iliiis)]  coF^p^oraUis),  Amat(ii) 
Riifinian(iis)  |  lion(oi'alns),  Firmus  lion(oraliis). 

Selon  Dessau,  le  fragment  XIV  :2.j7  se  rapporte  peut-être  au  même  collège. 
Les  sluppatores  ne  sont  mentionnés  ailleurs  que  dans  le  C.  I.  L.,  VI  1649,  qui 
est  peut-être  d'Ostie.  Le  mot  indique  la  nature  du  métier,  et  le  culte  de 
Minerve  leur  convient.  Dessau  trouve  plus  ingénieuse  que  vraie  l'explication 
proposée  par  Lanciaki,  Bull.  deW  ]nst.,  1870,  p.  19  :  iina  associaziorie  di  cala- 
fati,  i  quali  con  vecclii  cordami  e  bitume  aUendevaiio  a  ristoppare  le  commes- 
sure  délie  carène  sul  cantiere.  Il  fait  observer  que  les  deux  Julii  CarpU 
reviennent  dans  l'album  du  corpus  fahrum  navalium  du  Portus  XIV  ^.'JG. 

Ce  sont  des  m;irchands  d'étoupe.  Voy.  Buemner,  Tectin.,  I,  p.  ilH'2. 

!219(>.  XIV  45.  Deux  fragm.  d'une  table  de  marbre,  trouvée  a  Ostie 
dans  une  area  carrée  près  du  temple  de  la  }later  magna. 

Niimiiii  (iomiis  Aiigdistac)  (J[('iidrophori   Ostien]ses  scolain 

(sic),  I  (jiiam  sua  pccunia  (•oiislil[ii('rant,  novis  siim]ptibiis  |  a 

solo  [resliliienint] 

Suppl.  de  C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  1868,  p.  ;m6.  Sur  Varea  carrée,  voy. 
Mon.  dcll  Insl..  VIII,  tav.  60,  lig.  1 1: 

:2I97.  XIV  53  Petit  cippe  de  marbre,  trouvé  ii  Ostie,  dans  les  ruines 
de  la  schola  des  dendrophores.  Mon.  d.  I ,  VIII,  tav.  69,  lig.  1.  Voyez  l'inscrip- 
tion précédente  et  XIV  69-71. 

C(aius)  Aliliiis  Hassi  saleerdolis  lil>(('rtiisi  Félix,  appalrator 
Miatris)  d(eiim  m(agnae/,  signnm  \  Silvaiii  deiidroplioris  ;  Oslien- 
sibiis  dono)  d(edit;. 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  1868,  p.  nio   On  trouve  un  apparator  dans  le 


LATIUM    Vl.TLS.  605 

culte  de  la  Mater  magna  a  Lyon  (Orelli,  23:2o  =  XIII  17o-4)  et  à  Marseille  (XII 
40o  add.),  et  un  api)aratoriu7n  dans  celui  de  Mithra  à  Siscia  (III  3960).  Voy. 
F.  CiMONT,  Mithra,  1,  p.  59  (sacristie). 

2198.  XIV  67.  Petite  base  de  marbre,  trouvée  à  Ostie  avec  XIV  33. 
Sex(tus)  Anniiis  Merops  |  honoraUis  dendroplioris  |  Ostien- 

siiim   signiim   Terrae    Malris  |  (l(ono)   fl(edit)  (ledicav(it  ante 

diem)  Xlll  k(alendas)  Mai(as),  L(iicio)  Cuspio  Rufino  |  L(ucio; 

Statio  Quadrato  (:o(n)s(uliljus). 

Consuls  de  l'an  142.  C.  L.  Viscokti,  Ann.  d.  /.,  1808,  p.  373.  Voyez  XIV 
33,  note. 

2199.  XIV  69.  Petite  colonne  de  marbre,  trouvée  avec  XIV  .^3 
(ci-dessus). 

Virtutem  |  dendrop(lioris)  |  ex  arg(enti)  p(ondo  duobus)  j 
Jiinia  Zosime  |  mater  |  d(ono)  d(edit). 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  1868,  p.  375.  XIV  33,  note. 

2200.  XIV  70.  Petit  cippe  de  marbre,  trouvé  a  Ostie  avec  XIV  o3. 
...  d(ono)  d(edil)  |  M(arco)  Cerellio  |  Hieronymo  patri  |  et 

sacerdoli  stio,  |  eosqiie  anlisles  s(iipra)  s(tTiptiis)  ||  deo  libens 
dicavit. 

C.  L.  ViscoNTi,  /.  /.,  p.  374.  Cette  base  portait  une  ou  deux  (eosque)  statues 
de  divinités  données  aux  dendrophores  (comme  le  lieu  semble  le  prouver)  ou  ii 
un  autre  collège.  On  voit  ici  que  ces  statues  étaient  données  au  sacerdos,  qui 
les  consacrait  au  dieu.  [DessauJ. 

2201.  XIV  71.  Petit  cippe  de  marbre,  trouvé  à  Ostie  avec  XIV  .53. 
[ (i(iiin(i(uennalis)]  |   (iteriim)   et   patroniis  |  cor- 

poris  dendjrophoriim  Osf(iensiiim)  ex  |  arg(enti)  p(on(lo  tribus) 

ded(it  ante  diem)  VIII   k(alendas)  ||  Mai(as),   Domitio  De|xtro 

(iterum)  et  Thrlasia  Prisco  |  co(n)s(uiibiis). 

Du  24  Avril  196. —  C.  L.  Viscokti,  l.  L,  p.  374.  Le  dédicant  est  peul-élre 
P.  Ckmdius  Ahascantus,  quinquennalis  iterum  et  palronus  corporis  dendro- 
pliorum  Oslienstum;  voy.  XIV  281,  II,  15  et  ,'}2i,  [Dessau]. 

2202.  XIV  97    Table  de  marbre,  trouvée  à  Ostie. 
Irap(eratori)   Caesari   [divij  |  Hadriani   fdio,  [divi]  |  Trajani 

Parlli[iei  nepoti,]  |  divi  Nervae  pr[oiiepoli,j  |  T(ito)  Aelio 
Had[riano]  ||  Antonino  Aiig[iislo  Pio,  p(atri)  p(atriae)],  |  ponti- 
f(ici)  max(imo),  trLib(iinicia)  pol(estale  iterum)],  |  eo(n)s(idi 
iterum),  ]  dendro[pliori]  ,  Ostien[ses|. 


606  C.    l      L.,    VOL.,    XIV. 

De  l"an  139.  —  G.  L.  Viscontf,  Ann.  d.  ].,  18G8,  p.  367. 

2203.  XIV  99.  Marbre  apporté  du   Portus  (ex  civitate  Portuensi) 
il  Rome. 

Imp(('ratori)   Caosari  |  divi    Hadriaiii    ril(io),  |  divi   Trajani 

Partluc(i)    nepoti ,  |  divi   Norvae   |)rone|)(oli) ,  |  T(ilo)    Aelio 

Hadriano  ||  Antonino  Aug(uslo)  Pio,  |  pont(ifici)  max(imo), 

trib(unicia)  pol(esfale  (|iiar(iim),  |  (•o(n)s(iili  terlium),  p(alri) 

p(alriae),  |  domini  naviiim  Cartliaij;i|neiisiiim  ex  Âfrica. 

Df.ssau,  339.  —  De  Décembre  1-40  à  141.  Les  armateurs  qui  amenaient  le  blé 
d'outre-mer,  ne  résidaient  pas  a  Ostie  ;  ce  n'est  que  par  hasard  qu'ils  élevaient 
des  monuments  dans  cette  ville.  [Dessau,  p.  8]. 

21^04.  XIV  101.  Trouvé  a  Civitavecchia. 

[M(arco)   Aelio   Aurelio  \  Caesari  |   Imp(eratoris)    Caesaris 

T(iti)    Aeli(i)\    |    Hadriani  kn[lonini]    \   Aiig(nsti)  Pii    p(alris) 

p(atriae)  [fiHo],  |  corpus  pisto[rMm]  |  coioniae  0[stiens(is)  el]  \ 

Portiis  iilriii[s7up]. 

De  Rossi,  BuU.  crist.,  IV,  1800,  p.  39.  —  On  peut  la  rapporter  aussi  à 
Faustina  Augusta,  femme  d'Aiitonin  le  Pieux.  Les  pistores  Ostienses  reviennent 
XIV  374  (ci-dessous);  Ulpien  en  parle  sous  Caracalia  (Fragm.  Vat., 
%  234).  Voy.  Étude  hist.,  II,  pp.  8().  iO.").  —  Dessali  suppose  qu'ils  avaient 
(pieique  rapport  avec  Vannona  urlm  Romae,  bien  cpie  Caracalia  refuse  aux 
Ostienses  pisiores  les  privilèges  accordés  aux  pistores  iirbici.  Au  4''  siècle,  il 
l);u'ail  que  le  pain  était  en  partie  fourni  a  Rome  par  Ostie  (Cod.  Tueod.,  14,  19, 
I  ;  de prclio  pa?iis  Osliensis);  mais  voy.  Élude  hist.,  11,  p.  84. 

220o.  XIV  102.  (Irande  table  de  marbre,  trouvée  ii  l'embouchure 
du  Tibre. 

Imp(eralori)  [Caesari]  \  M(arco)  Aur[elio  Antonino]  \  Aii- 
g(iislo)  \)\onhficimaximo,trib(uniciaJ]  \  pol(eslalo  decinuim), 
[imp(eralori),  co(n)s(uU),  p(atri)  p(alriae),divi]  |  \nl[onini  PU 
filio].  Il  divi  [Hadriani  nepoti],  \  divi  ïr|ayflniiPjarlhi('(i)  |  pro- 
nepot(i),  divi  |  Nervae  abnepol(i),  |  cor|)iis  sabiirrarionim  \\ 
s(ua)  p(eciinia)  |)(osiiil),  |  cura  agcnlibiis  j  palrono  Claudio 
Blastiaiio,  |  q(iiin)(](nennalil)iis)  Claudio  Eiityclin  (sic),  \  Muiii- 
menio  (iaiaiio. 
De  l'an  150.  —  Orki.i.i,  4110.  Les  uiols  eu  ilaii(iu('  nian(|uonl,  la  table  étant 
brisée. 

2206.  XIV  105.  iJase  de  marbre,  aujourd'hui  a  Florence. 
Inip(eratori)  Caesari  |  divi  Ântonini  Pii  lil(io),  |  divi  Hadriani 


l.ATIUil    VETLS.  607 

n[epotil  i  (livi  ïrajani  f*arllii([i  |)roiiepolij,  |  flivi  Nervae  abne- 
poti,  \\  L(<ifio)  ÂurelioVero  |  Aiig(usto)  Aimoniac(o)  Parlliic(o) 
I  Maximo  Medico,  frilj(nnicia)  pol(eslato)  VI,  I  imp(erafori)  IIII, 
co(n)s(iili)II,designal(o)lIl  proco(n)s(iili),  i  collegiiim  laljr(nm) 
tign(ariorum)  Ostis,  1|  quoil  providentia  el  lil)[eraj;lita[l]p  indiil- 

genliss[imi  prin('i|)isj  |  

De  Tan  166.  —  Mlr.,  :i20,  7. 

2l'07.  106  =  1022.  Fragm.  d'une  base  de  marbre. 

Imp{cratori)  Caes(ari)divi  Xntonini  PU  \  fil{io),  div'i  Hadriani 
nep{oii),  dici  j  Trajum  Partlnct  prohep{oli),  \  dici  Nervae  abne- 
poli,  I  Liucio)  Aurel'xo  Vern  \\\^[usto) Armen{}aco)  j|  (5)  Parthko 
Max(ini())  yiedico,  tr[ibunicia)  pot{estale)  \  VI,  impieralori)  l\, 
consiili  II,  des(ignato)  III,  pro{n)s{uli),  \  p{alri)  p{altiae),  pro- 
pagalori  imperi,  |  codicar]  navicular/,  ...  |  ...  M(arci)  l'(iliiim) 
Palalina  ...  i  ...  (10)  ;^raer(ecliira)  mnuonae,  |  curam  agenli- 
bus  ...  I  Q(uinto)  Alinio  Q(iiinli)  [(dio)  ...  |  ....iorio  Al(arci) 
f(ilio)  AMi(ensi)  ...  |  curalore  ann{\  quarli)  C(aio)  Messio  1  ..  o 
L(ucii)  f  ilio)  Heliodoro. 

De  l'an  166.  —  Orelli-Heszen,  6479.  719.j.  Ann.  d.  /.,  18.^1,  p.  161.  -  On 
dit  que  cette  ba.se  fut  trouvée  sur  la  via  Osliensis  entre  le  premier  et  le 
deuxième  milliaire  de  Rome  ;  mais  les  témoignages  ne  sont  pas  sûrs.  Dessau 
l'attribue  a  Ostie  a  cause  de  sa  ressemblance  avec  XIV  131,  autre  inscription 
des  codicarii  navicularii,  ou  le  praefeclus  annonae  est  mentionné  a  la  tin. 

Sur  ce  collège,  voy.  Élude  hist.,  11,  pp.  69-72. 

Les  lettres  en  italique  sont  restituées. 

L.  9.  Henzen  (\l  1022)  supplée  ;  [codica]fi  navicula[ri  infernfates)  (d'après 
XIV  131,  ci-après),  per  ...ium]  M(arci)  fdlium)  Palalin[a  ...  p]raef(ecium) 
ann[onae]  (d'après  XIV  131). 

L.  M.  Henzen  supplée  :  ciiratore  an?ii  quarli,  scil.  corporis. 

L.  16.  Th.  m.  supplée  Heliod[oro  q(uaesloribus)]. 

Nous  lisons  :  [Curani]  arjenlibus  ...  Q.  Atinio  Q  f.,..orio  M.f.  Arn.... 
[curfatoribus)  an]nfi)  IIII:  C.  Mess[io]  .  ..o  Q.  f.  HeUod\oro  q{tiaestoribus)]. 
Il  y  a  deux  curateurs  et  deux  questeurs. 

2-208.  XIV  107.  Base. 

[L(iicio)]  Aur(elio)  Vero  Aug(iisto)  |  [Q(uinlus)]  Fabius 
Q(tiiiiti)  f(iliiis)  Honoratiis  |  [oJbonorimf^siCy)  immiinitatatis(sîc) 
1  rendrophoris  (sic)  Ostiensiiim  |  donum  dédit. 

Henzen,  7197.  Bull.  d.  L,  iSio,  p.  78.  C.  L.  Visconti,  Ann.  d.  /.,  1868, 
p.  368.  Voyez  33,  note. 


€08  C.    I.     L..    VOL.    XIV. 

!2209.  XIV  116.  ladite  base  de  marbre,  trouvée  à  Ostie,  avec  XIV 
34  (ci-dessus). 

Imp(oralori)  Caps(ari)  |  L(iirio)  Seplimio  Severo  [  Pio  Per- 
linaci  Aiig(iisto),  |  corpus  |  cannoplionim  Osl(iensium)  || 
arg(enti)  p(on(io)  1. 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /..  18G8,  p.  390. 

2210.  XIV  117  Petite  base  de  marbre,  trouvée  a  Ostie,  avec  XIV 
Î34  (ci-dessus). 

Imp(eratori)  Caes(ari)  ]  M(arco)  Aiirelio  ]  Anlonino  Aiig(nslo), 

I  corpus     ("iniiophoriim  [j  Osf(lensium)  arg(enti)  p(onclo)  I. 

C.  L.  ViscoNTi,  /.  /.  Cannophori  est  Tortho^raplie  correcte  ;  ou  la  trouve 
dans  ces  deux  inscriptions  qui  émanent  du  collège  lui-même,  ainsi  que  XIV  3o 
et  28o;  ailleurs  on  a  kannophri  (XIV  3i),  cannofori  (XIV  284),  cantnofori 
(XIV  36  et  1 18).  [Dessau]. 

22 1  1 .  XIV  118.  Trouvée  a  l'endroit  où  l'on  découvrit  les  inscrip- 
tions XIV  3  i-37.  U().  117  et  119. 

Imp(eratori)  Caes(ari)  j  [Lfiicio)  Septim]io  Severo  Pio  Perli- 
naci  Aiig(usto)  |  [Arab(ico)  Adial)(enico)  Parlhico  iMa\(imo)  p]on- 
t(ifici)  max(imo),  trib(iinicia)  pol(estate)  VIII,  imp(eratori)  IIII, 
co(n)s(uii)  11,  p(atri)  p(alriae),  |  ...  [Str]afoniciis  cantnoforis 
Ost(iensibiis)  s(na)  p(eciinia)  piosiiit)  |  et  dcdicavit. 
De  l'an  iJOn. 

2212.  XIV  119.  •'<'Ut  cippe  de  marbre,  trouvé  à  Ostie  avec  XIV 
3i  (ci-dessus), 

Imp(eralori)  Caes(ari)  M(arco)  Atil|r]elio  Anton(ino)  |  Pio 
Fel(ici)  Severi  (il(io)  Aiig(iisto),  |  C(aiiis)  Caesiiis  Eiij|tychion 
imm(iinis)  |  k(annophoris)  0  stieiisibiis)d(oniim)  d(edil)  ;a(rgenli) 
p  ondo)  libram)  I  (scripfiila)  VIII.  |  Ciijiis  ded(icatione)  d(ed(it) 
I  pan(em)  vin(iim)  et  (denarios  singulos).  ||  Ded(icata)  pridie 
N(onas)  Apr(iles),  |  Aspris  (dnobiis)  co(n)s(ulibus). 

Du  -i  Avril  212.  —  C.  L.  Visconti,  Ann.  d.  /.,  1808,  p.  391.  Le  -i  .\vril  est 
l'anniversaire  de  la  naissance  de  Caracalla.  (0.  IlmscuFELD,  Wiener  Sludien  f. 
kl.  Phil.,  I88'i,  p.  120,  note). 

2213.  XIV  123.  Fragm.  d'une  table  de  marbre  trouvée  au  Portus. 
...  IS  ...  I  ...   inatris  |  [Aiig.   et  caslro]riim,  |  [cultores 

Serjapis  scholam  |  ...m  siia  pcciinia  ||  [fece]riint  pr(idie)  Id(us( 


LATIUM    VETIS.  609 

Jiinfias)  I  ...  II  cos  (  ...  o  Heracliden  |  [cura  a]gentiljiis  |  ...cto 

et  M.  Mettio  Arpo('[rat]  jione. 

Lanciam,  BuU.  d.  /.,  1870,  p.,  21.  L'inscription  parait  se  rapporter  à  Cara- 
caila  et  a  sa  mère  Jiilia  Augusta.  Le  suppl.  [cultores  Ser]apis  est  une  conjecture 
de  Lanciani.  Serapis  avait  un  temple  et  un  néocore  au  Portus  ;  voyez  XIV  47. 

'^iM.  XIV  124.  A  Rome.  Cessai:  la  rapporte  au  Portus  à  cause  de  la 
mention  des  fabri. 

...  et  invic  ...  m  ...  |  ...  [A]iig(iistae),  malris  Aug(usti)  et 
rastroriira  |  et  palrjiae,  Pliaedro  ...  |  ...  e  patribiis  ...  |  ... 
[sjumptibus  fabr...  |  [Chryjsseros  jiin.  exii 

Voy.  le  IV"  précédent. 

2215.  XIV  128  =  VI  1116.  Grande  base  de  marbre.  Actuel- 
lement à  Rome,  à  la  villa  Borgliesi. 

Sur  la  face  :  Imp(eratori)  Caes(ari)  C(aio)  Valerio  j  Diocle- 
liano  I  Pio  Felici  |  invicto  Aiig(iislo) ,  ponlif(ici)  max(imo)  | 
Brittanicio)  max(imo),  Germ(anico)  'j  max(imo) ,  trib(iinicia) 
potest(ate)  II,  co(n)s(uli)  II,  |  p(atri)  p(atriae),  proco(n)s(uli),  ) 
honorati  et  decnrion(es)  |  et  niimeriis  militiim  [  caligatoriim. 

Sur  le  côté  gauche  :  Cura  agenlibiis  |  Cnfaeo)  Sergio  Mercu- 
rio,  I  M(arco)  Licinio  Privato,  |  Ti(berio)  Claudio  Sosipole,  ] 
magistris  q(uin)q(uennalibus)  lustri  XXIX. 

De  l'an  28o.  —  Orelli,  .3o40.  Wii.i.makss,  lfl.j7.  Dessau,  61.u. 

Cette  inscr.  est  du  collegium  fabr.  tujn.  Osliensium  :  1°  M.  Licinius  Privatus 
est  appelé  (XIV  374)  magister  qitinquennalis  collegi  fabrum  tignuarior.  lus- 
tri  XXVIIII;  20  l'inscr.  de  la  face  est  certainement  de  ce  collège ,  car  ce 
collège  est  le  seul  oii  la  plebs  porte  le  nom  de  numerus  miliium  coligatonwi 
(XIV  160.  17ij. 

De  plus,  ce  collège  éleva  cette  statue  sur  le  iorum  d'Ostie  ou  dans  sa  schola 
d'Ostie  ;  sinon,  il  n'aurait  pas  manqué  d'y  inscrire  son  nom. 

Autre  difficulté  :  les  deux  parties  de  l'inscr.  n'ont  pas  lu  même  date.  En 
effet,  le  29'=  lustre  tomberait  en  28.^3,  sous  Dioclétien.  Il  en  résulterait  que 
l'inscription  de  P.  Rassiiins  Crescens  (XIV  160)  se  placerait  entre  301  et  309; 
car  elle  est  du  •Vi'^  lustre  de  ce  collège.  Or,  les  honneurs  qu'il  a  remplis  ne 
conviennent  pas  a  cette  époque,  mais  à  celle  de  Sévère  et  de  Gordien.  L'épi- 
taphe  de  G.  Similius  Pbilocyrius  (XIV  -il8),  magister  de  ce  collège  pendant  le 
36«  lustre  ne  convient  pas  non  plus  à  l'époque  de  Constantin.  Il  est  donc  pro- 
bable que  les  /abr.  tign.  avaient  d'abord  dédié  cette  base  à  un  autre  que  Dio- 
clétien et  qu'en  28.j  ils  ne  (irent  que  remplacer  les  noms  primitifs  par  ceux  de 
ce  prince;  c'est  par  négligence  que  les  tnagislri  du  29"  lustre  furent  conservés 
sur  le  côté.  C'était  l'usage  de  procéder  ainsi  ;  les  Rhodiens  le  faisaient  a  l'épo- 
que de  leur  plus  grande  prospérité  (I)io  Gurysost.,  Or.  31).  [Dessai]. 

39 


610  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

Les  lustres  sont  indiqués  après  le  titre  de  magister  quinquennalis.  On 
trouve  :  lustr.  II  (219,  voy.  la  note),  XXI  (371),  XXII  (370),  XXV  (297), 
XXIX  (128  et  374),  XXXIII  (160),  XXXVI  (418).  Malheureusement,  on  ne  sait 
il  quelle  année  commence  l'ère  de  ce  collège.  Elle  remonte  à  l'un  des  premiers 
empereurs,  peut-être  à  la  lex  JuHa  d'Auguste. 

2216.  XIV  131.  Base  de  marbre,  actuellement  à  Rome,  où  elle  fut 
apportée  d'Ostie. 

Restitntori  piiblicae  |  libertatis,  defensori  |  urbis  Romae, 
commiinis  |  omnium  salutis  auclori,  |  d(omino)  n(ostro)  Im[3(e- 
ratori)  Fl(avio)  Val(erio)  Constantino  |j  Pic  Felici  invicto  semper 
Aug(usto),  I  codicari  nabiculari  |  infcrnates,  devoti  n(umini) 
m(ajestati)q(ue)  ejus.  |  Curante  Aur(elio)  Victoriano  v(iro)  p(er- 
fectissimo)  |  praef(ecto)  ann(onae). 

Cette  inscr.  est  certainement  d'Ostie.  Dkssau  attribue  par  conjecture  à  Ostie- 
trois  autres  inscr.  (XIV  106.  164.  189)  du  même  collège.  Au  n°  304,  il  y  a 
également  un  codicar(ius)  curat{or)  Ostis  et  III  honoratus.  Le  nom  d'Infer- 
nales vient  du  cours  inférieur  du  Tibre,  entre  Ostie  et  Rome,  et  non  du  mare 
inferum.  V.  Henzen,  Ann.  dell  Inst.,  18ul,  p.  163.  En  effet,  on  appelait  naves 
caudicariae  les  navires  qui  transportaient  les  approvisionnements  sur  le  Tibre 
(Seneca,  de  hrev.  vitae,  13,  4.  Varro,  de  vita  p.  r.  apud  Nonimn,  p.  535  M)  ; 
ils  étaient  formés  de  codices  (Varro,  ibid.).  Salluste  donne  le  même  nom  k 
des  bateaux  de  l'Euphrate  {apud  Non.,  ib.).  Ce  qu'on  sait  des  caudicarii  da. 
4«  siècle  prouve  également  que  telle  était  leur  fonction  (C.  I.  L,  VI  1759.  XIV 
173,  note,  Cod.  Tlieod..  14,  4,  9.  [Dessau].  Élude  hist.,  II,  pp.  71-72. 

2-217.  XIV  150. 

ACCEPTORES 

L(ucius)  Val(erius)  Flavianus  L(ucius)  Calp(urnlus)  Mitess... 

Cn(aeus)  Coss(utius)  Felicissim[us]  Sulp(icius)  Aume... 

M(arcus)  Vit.  Anti[g]on[us]  T(itus)  Ael(ius)  Tinep... 

Q(uintus)  Ann(ius)  Furianus  M(arcns)  Pont.  Fia... 

T{itus)  Fl(avius)  C.icus  C(aius)  Sinfo 

Cn(aeus)  Cos(sutius)  Feliciss(imus)  L(ucius)  Lamatus... 

A  gauche  :  Volis  (decennalibus)  felic(iler)  v(otis?). 

Orelli,  3199.  Sur  les  acceplores,  voy.  XIV  2  et  154.  L'inscription  fut 
apportée  à  Rome  ;  elle  était  mal  conservée. 

2218.  XIV  153  =  I  636.  Caso  de  marbre,  trouvée  à  Ostie. 

M(arco)  Acilio  M(ar(M)  t(ilio)  Canino,  |  (|(uaestori)  urb(ano),  | 

negotialores  ex  area  |  Saturni. 

Hen'zen,  5084.  Tu.  M.  pense  que  cette  inscription  en  l'honneur  du  questeur 
urbain  est  antérieure  à  l'an  726  de  Rome,  où  la  cura  aerarii  Saturni  fut 


LATILM    VtTUS.  611 

enlevée  aux  questeurs.  Les  caractères  conviomieiit  à  cette  époque,  et  Dessau 
ne  la  croit  pas  beaucoup  plus  ancienne. 

2219.  XIV  154.  Base  de  marbre,  trouvée  à  Ostie,  au  théâtre.  Cfr. 
P.  André,  Le  théâtre  et  le  forum  d' Ostie  {Mélanges  de  l'École  fr.  de  Rome. 
XI,  1891,  p.  49-2). 

Q(uinlo)  Acilio  C(ai)  fil(io)  Papiria)  |  Fiisco,  v(iro)  e(gregio), 

I  prociirat(ori)  annon(ae)  |  Aiigiiistoriim)  ii(ostroriim  diiorum), 

piatrono)   c(oloniae)   OsKiensis),   prociir(atori)   operis   thealr(i} 

Ponipeian(i),  I|  fisci  advocat(o)  codi('ilI(ari)  stal"oiiis  lieredita- 

t{ium)  I  et  cohaerentfium) ,  sacerd(oti)   }   Laiirent(iiim)  Lavina- 

t(iiim),  I  corpus  me(n)sorum  l|  frument(ariorum)  adjiitoriim  et 

acceptoriim  Ost(iensium)  i  erga  se  benignissimo. 

Lanciani,  Notizie  degli  Scavi,  1880,  p.  470.  Dessav.  1431.  —  L.  4,  il  y  avait 
primitivement  :  procurat{ori)  annon{ae)  Auggg.  nnn.  Ostis  ^=  Augiustorum) 
n{ostrorum  trium)  ;  on  a  luartelé  un  G  et  deux  NN.  et  on  a  rais  :  AVGG  • 
NN  •  P  •  G  •  OST.  Sur  ce  collège,  voyez  XIV  2,  note.  Q.  Acilius  Fuscus  porte 
les  mêmes  titres  dans  une  inscription  de  Thibursicum,  VIII  1439  :  proc{ura- 
tori)  annonae  Augg[g.]  7in[n.]  Ostiensium,  etc.,  avec  un  G  et  un  N  martelés. 
Voy.  Th.  M.  Mem.  deW  Inst.,  II,  p.  320,  n.  331. 

2220.  XIV  160.  Grande  table  de  marbre,  peut-être  coupée  d'uncippe 
et  apportée  d'Ostie  à  Rome. 

P(ublio)  Bassilio  P(iiblii)  filio  |  Crestenti  |  trib(iino)  coli(or- 

tis)  I  Germanor(um),  |  proc(iiratori)  Iiidi  inalutini,  |  proc(iira- 

tori)  annonae  Aug(ustae)   Ostis.   ||   C(aius)  Vettius   Mercurius 

corn(icularius)   |  ejus  ob  dedicat(ionem)  statuae  sportiil(as)    | 

numéro  s(upra)  s(criplo)  viritim  dédit.  |  Numerus  caligatorum 

I  decuriar(um)  XVI  ||  colleg(i)  fabrum  |  tignuar(iorum)  Ostis.  | 

Cura(m)  agentibus  Q(uinto)  Turannio  |  Herraogenen  (sic),  IVI(arco) 

Octavio  I  Asclepiodot(e),  Qfuinto)  Tullio  Vita[|Iione,  rnag(istris} 

q(uin)q(uennabbus)  lustr(i)  XXXIII. 

Orelli-Hen'zen,  6o20.  Dessau,  1428.  Les  mots  C(aius)  Vettius  —  viritim 
dédit  paraissent  avoir  été  intercalés  après  coup.  —  Voyez  XIV  369  (ci-après). 
—  Sir  les  lustres  de  ce  collège,  voy.  XIV  128  note. 

2221 .  XIV  161 .  Base  de  marbre  trouvée  au  théâtre  d'Ostie. 
Q(uinto)  Caipurnio  C(ai)  f(ilio)  Quir(ina)  Modesto,  |  proc(u- 

ratori)  Alpium,  proc(uratori)  Ostiae  |  ad  annon(am),  proc(ura- 
tori)  Lucaniae,  ]  corpus  mercatorum  l|  frumentariorum,  per  j 
M(arcum)  Aemilium  Saturum  j  et  P(ublium)  Auiidium  Faustia- 


612  C.     I.    L.,    VOL.    XIV. 

n(iim)  I  q(iiii))(|(nennales),  ex  decreto  cor|)oral(orum),  !  (|(iiaes- 
toi'ibiis)  M(ar'co)  Licinio  Victore  et  j|  P(iil)lio)  Âiiiidio  Epictcto. 
L(ociis)  d(aliis)  d(fXTelo)  d(eeiirionum)  |)(iiblice). 

Lanciani,  Nolizie  degli  Scavi,  1880,  p.  4752.  Dessau,  1427.  Au  n°  XIV  ,H03 
(ci-après),  le  mr'iue  collège  honore  P.  Aiili[dliis...],  son  quinquennalis  perpetmia ; 
c'est  sans  doute  P.  Aulidius  Fausllanus  de  la  ligne  8.  Nous  avons  l'épitaplie  de 
P.  Aulidius  Epictetus  (XIV  G'MU. 

2222.  XIV  168.  Base  de  marbre,  trouvée  à  Osiie, 

C(aio)  .liilio  I  Philippo,  |  ecpiili  Romano,  |  corpus  tahnim  | 
navalium  Ostiens(iiim),  |  quibiis  ex  s(enatiis)  c'(onsulto)  coire 
lioet,  I  s(iia)  p(eciinia)  p(osiiit). 

Sur  le  côté  droit  :  Dedicala  III  Idiis  April(es)  |  Tertiiilo  et 

Clémente    co(n)s(ulibus).    |   Ciir[a(m)]    agenlibus   )    Calocaero 

lib(erlo),  |  [et  C(aio)]  Vetlio  Optato  H  M(arco)  Clodio  iMiner- 

val[e]  I  q(iiin)q(iiennalibus)  per(peliiis). 

Du  11  Avril  \dli.  —  jMirat.,  ,>20,  3.  Mkrcklin,  Arch.  Zeitung,  1850,  p.  ^S.'î. 
Henzen,  ibid.,  1851,  p.  3()o.  Voyez  le  N»  suivant.  Dessau,  C.  I.  L.,  XIV,  p.  7, 
n.  9,  rapporte  aux  fabri  navales  les  privilèges  accordés  à  ceux  qui  construi- 
saient des  navires  de  commerce  ;  il  s'agit  là  des  propriétaires  des  navires  et 
non  des  ouvriers  (pii  les  construisent.  Étude  hist.,  II,  pp.  398-.399.  —  Les 
fabri  navales  sont  le  seul  collège  d'Ostie  (|ui  euiploie  la  formule  quibiis  ex  s.  c. 
coire  licet,  XIV  1G8.  1G9.  256.  Élude  hist.,  I,  p.  l"2o. 

2223.  XIV  169.  Hase  de  marbre,  trouvée  ii  Ostie. 

P(iiblio)  Marlio  Qiiir(ina)  |  Philippo,  |  curalori  viae  Praeiies- 
tinae,  |  aedilicio  cunili,  |  v(iatori)  (j(iiaestorio)  ab  aerario,  | 
tribiino  fabriim  navalium  Poi'tens(iiini),  |  corpus  fabrum  nava- 
lium 1  Ostiens(ium)  qtiibus  ex  s(enatus)  c(onsulto)  coire  licel,  | 
patrono  optimo  s(ua)  p(ecunia)  p(osuit). 

Orelli,  3110  et  add.  —  Du  il  Avril  195. 

Sur  le  côté  gauche,  uiême  inscr.  (pie  sur  le  côté  droit  du  N»  précédent  Les 
deux  inscr.  furent  dédiées  le  même  jour.  Calocaerus  était,  selon  Dessau, 
aifranchi  du  collège.  Les  fabi-i  navales  Porteuses,  que  P.  Martius  Philippus 
comuiandait  comme  praefecliis,  étaient,  selon  le  même,  une  partie  de  toute  la 
corporation  des  (abri  fiavales  Ostienses.  Elude  hisl.,  II,  p.  77. 

2224.  XIV  170  =  VI  1624.  Uase;  en  haut,  des  traces  des 
pieds  d'une  statue.  A  Rome,  mais  originaire  d'Ostie  ou  du  Portus,  car  elle  est 
érigée  au  procurator  portus  Ostiensis,  par  un  collège  d'Ostie. 

Aegippi.  I  L(ucio)  Mussio  Aemiliano,  |  Laurenli  Lavinatium, 
I  ((jualtuor)  niilit(iarum),  v(iro)  e(gregio),  praef(eclo)  veliicul(o- 


LATllM    Yl.TLS.  613 

rum)  triiim  prov(inciariim)  Galliiariim^  Liig(liinens(is)  1|  Niirbo- 
nens(is)  et  Âqiiitani('(ae)  |  ad  (sesterliiim  sexaginta  niiliai , 
proc(uratori)  Alex(andreae)  Peliisi  P[hari?]  |  ad  sfeslerliiini  cen- 
liim  miliai,  proc(uralori)  portiis  iitriusqtie  ad  [HS  ...]  |  viro 
innoœnlissimo,  |  codicarii  naviciilarii  el  ||  qiiinci(iie)  corpfo- 
rum)  navigantes,  ob  |  insignem  ejns  erga  se  |  benivolentiam  ac 
singii  lareni  abstinontiam. 

Sur  le  côté  :  Dedic(ata)  XV  kal  endas)  Jiin(ias)  |  d(ominis} 
n(ostris  diiobus)  [Pliilippis]  |  Aug(ustis)  co(n)s(ulibiJS),  |  ciiran- 
t(ibiis)  niin(dinas)  Hermogen[e]  \  Aii[g(usti)]  n(ostri)  1  iberto), 
Panlino,  Co7.[mo]. 

De  l'an  247  ou  248.  —  Okei.li,  3178.  Dessau,  1433.  —  P[hari],  suppl.  de  VI 
1624;  cfr.  VI  8o82  :  prociuralor)  fari  Alexandriae  ad  Hegyptiim.  0.  Hirsch- 
FELD.  Venc,  p.  2G3,  n.  8,  propose  :  Pelusi  p[hylac(iae)].  Les  siippl.  des  deux 
dernières  lignes  sont  de  Th.  M. 

2220.  XIV  172^'*'^.  Base  de  marbre,  employée  dans  la  reconstruc- 
tion du  théâtre  d'Ostie  au  W'  ou  au  v*  siècle. 

Qiiinto)  Peironio  Q(uinli)  f(ilio)  Meliori ,  |  pro('(iiratori) 
annon(ae),  adjiitori  cnratoris  |  alvei  Tiberis  et  cloacarum,  | 
ciiralori  reipiibl(i(ae)  Saenesiiim,  ||  praetori  Etriir(iaei  XV  popii- 
lorum  I  bis,  trib(uno)  mil(itum)  legionis  III  Gallicae,  sc[r(ibae)] 
I  q(iiaestorio  sex)  primo  principi,  prael(ori)  Lanr(entiiim)  | 
Lavin(aliiim).  IIII  viro  q(iiin)q(iiennali)  Faesulis,  |  ponlifiici) 
Faesulis  et  Florentiae,  ||  corpus  me(n  sor(iim)  frnm(entarioriim) 
Ost(iensiumi.  |  L(ociis)  d(atiis)  d(e(,nrionLim)  d(ecrelo)  p(iibbce). 

Sur  le  côté  :  Ded(icatiim)  III  Non(as)  Febnuarias)  |  L^iicio) 

Eggio  Mariillo  Cn(aeo)  Papirio  |  Aeliano  co(n)s(nlibiis).  |  Locus 

atsign(atiis)  per  C(aium)  Nasenn(ium)  |  Marcelliim,  cnr(atorem) 

p(er)p(etuum)  oper(um)  pub(licoriini). 

Du  3  Février  184.  —  Voy.  Lakciani,  Notizie  degli  scavi,  1880,  p.  47()  et 
1886,  p.  83.  Dessau,  1429.  —  Ce  Q.  Petronius  Melior  était  le  père  ou  le  grand 
père  de  Q.  Petronius  Melior,  (|ui  devint  sodalis  Augustalis  en  l'an  230  (VI  1984, 
48;  cfr.  XI  lo9o.  3367.  3368).  Prosopocjr.  iinp.  rom.,  lit,  p.  28,  n''^  213  et  214. 
Bull.  d.  /.,  1883,  pp.  20o  n[(\.  —  Scriba  quaestorius  sexprtmiis  princeps.  ce 
titre  est  donné  plus  brièvement  VI  180rj  ;  scriba  qitaestorins  princeps.  —  Sur 
NaselHus,  voy.  XIV  (4148,  ci-après). 

222(1  XIV  185  =  VI  1639  Table  de  marbre, d'ori.ulnc  incer- 
taine; Dessau  l'attribue  a  Ostie  il  cause  de  sa  ressemblance  avec  XIV  131  et 
169  (ci-dessus). 


614  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

I  praof(e(:lorum  diiorum)  prae[torio],  |  oodicari  nav[i- 

culari]  |  infra  ponlein  S[iibliciiim],  |  foti  aiixil[io]  ...,  palrono 

Pi 

Hen/kn,  VI  1G39,  lit  :  auxil\io  ejus]  et  à  la  tin  pe[c{unia)  sua].  11  |)ropose 
aussi  infra  pontem  Slublicium];  cela  désigne  le  bas  Tibre,  comme  in fernates 
(XIV  i;il).  Voy.  Élude  hisl..  Il,  pp.  71-72.  Uessau  conjecture  au  commen- 
cement :  [a  commentario]  praeffeclorum)  prae[torio]. 

'Hîll.  XIV  246*'"''.  Table  de  marbre, aujourd'hui  perdue  et  d'origine 
incertaine.  Dessau  l'attribue  ii  Ostie,  parce  que  1"  les  noms  de  certains  patroni 
sont  les  mêmes  que  sur  d'autres  alba  d'Ostie,  2"  certains  noms  de  corporati 
sont  propres  à  Ostie,  tels  que  les  Egrilii  et  les  Nase?inii;  3»  les  noms  de  deux 
corporati  se  retrouvent  sur  des  épitaplies  d'Ostie. 

Imp(eralore)  Caesare  T(ito)  Aelio  Hadriano  Antonino  Aii- 
g(iisto)  I  Pio  p(alre)  p(alriae)  III,  M(arco)  Aelio  Aiirelio  Caesare 
co(n)s(iililjiis),  I 

Ordo  corporalor(uni)  qui  pecuniam  ad  anipliandum  tenîplnm 
contulor((inl)  : 

Sous  ce  titre  sont  placées  sept  colonnes  de  noms. 

Première  colonne.  Palroni  :  |  T(iliis)  Priferniiis  Se\(ti)  fil(ins) 
I  Paetus  Kosiaiuis  |  Geminiis.  |  lyi(arciis)  Stiacciiis  Albimis  || 
Trehelliiis  Salliistiiis  |  Riifiis,  |  M(arciis)  Sedatins  C(ai)  fil(iiis) 
I  Severianiis.  I  T(ihis)  Priferniiis  T(ili)  f(ilius)  Paetus  ||  Rosianus 
Geminus  f(i!ius),  |  M(arrus)  Sedatins  M(ar(i)  fi(lius)  |  Severus 
Jidiiis  Regimis.  |  C(aiiis)  Alliiis  C(ai)  l(iliiis)  |  Fusciaims,  || 
T(i(iis)  Slatilius  T(iti)  l(ilius)  |  Taunis,  I  Ti(l)eriiis)  Aleriiis  | 
Saturiiimis,  |  C(aiiis)  Pantideius  ||  Grapliacus,  |  C(aius)  Alliiis 
C(ai)  f(ilius)  ]  Fuscns. 

Deuxième  colonne.  Qiiinq(uennalis)  per|)et(iiiis)  :  |  C(aius) 
Sossiiis  Benodicliis.  | 

Qiiin(|uenn(alis)  :  |  A(iiliis)  Egrilius  Auguslal(is).  | 

Qiiinqiiennali((ii)  :  ||  P(uhlius)  Sulpicitis  Hera,  [  L(uciiis) 
Naeviiis  Sae('ular(is).  | 

Quintiliis  co(n)s(ulibns)  {an  151),  |  (piiiupienn(alis)  :  | 
A(iiliis)  Egrilius  Kaiislds.  || 

Silvano  et  Aiigiirino  eos.  {an  156),  q(nin)q(iiennales)  : 
T(ilus)   Fisevius  Niccphor(ns),  |  L(iicins)  Naeviiis  Proculus.  || 

Laeliano  et  Pasiore  cos.  {an  163),  |  (|(iiin)q(uennalisi  :  | 
T(iliis)  Fis(ni(is  Priscianiis.  | 


LATIUM    VETUS. 


61o 


Claro  et  Colhego  ros.  (a.  170),  |  q(iiin)q(iiennalis)  :  |  M(ar- 
t'iis)  Miigiiis  Marsiis.  ; 

Maximo  et  Orfito  cos.  (a.  172),  \  q(iiin)q(uennalis)  :  ;  L(ucius) 
Helviiis  Kesliliitiis.  ] 

A(iiliisj  Egrilius  Faiisliis  I  testamento  reli'lqu(i)t  (sestertiiim) 
IlII  m(ilia)  n(ummiim)  siih  |  ea  condicione,  nti  I  ex  iisuris 
s(uinmae)  s(iq)ra)  s(criplae)  V  kal(endas)  |  Dec(embres)  omni- 
bus annis  |  epulentiir. 

Troisième  colonne,  31  noms,  parmi  lesquels  :  P(ublius)  Cin- 
ciiis  Âpelles  f(iliiis)  (/.  23). 

Quatrième  colonne,  31  noms,  parmi  lesquels  :  T(itus)  Fise- 
viiis  Félix  j"in(ior),  A(iilus)  Egrilius  Aiigustal(is)  f(ilius),  A(ulns) 
Egrilius  Successus  jun(ior). 

Cinquième  colonne,  33  noms. 

Sixième  colonne,  40  noms,  parmi  lesquels  :  T(itus)  Fisevius 
Félix,  L(ucius)  SuHius  Amfion  f(ilius),  M(arcus)  MagiusMarsus 
f(irnis). 

Septième  colonne,  46  noms,  parmi  lesquels  :  G(aius)  PuUius 
Saturninus  f(ilius),  A(ulus)  Egrilius  Hermetio  jun(ior). 

Les  colonnes  3  à  7  contiennent  181  noms. 

De  l'année  140,  —  Grlt..  126  et  127. 

Quels  sont  ces  corporati  qui,  en  l'an  140.  se  cotisèrent  pour  restaurer  uu 
temple?  Ce  ne  sont  pas  les  lenuncularii  (XIV  2.o0.  2.51),  en  effet  l'un  des  alba 
■de  ceux-ci  (XIV  2ijO)  est  de  l'an  1.52,  c'est-à-dire  postérieur  de  12  ans  seulement 
au  n«  XIV  246,  et  il  porte  tous  nouis  différents  sauf  un  seul  (P.  Cincius  Satur- 
ninus', ce  qui  peut  être  un  effet  du  hasard).  Ici,  il  y  a  181  noms;  la,  il  n'y  en  a 
-que  123;  or,  il  n'est  pas  vraisemblable  que  le  nombre  des  membres  se  soit  ainsi 
accru  eu  peu  de  temps.  Quant  aux  patrons,  on  retrouve  en  partie  les  mêmes, 
non  seulement  chez  les  lennncularii,  luais  aussi  dans  d'autres  collèges  d'Ostie. 

Les  patroas,  au  nombre  de  10,  sont  tous  d'-  l'ordre  sénatorieu.  Voy.  sur  eux 
la  note  de  Dessau  et  'a  Prosopogr.  imperii  rotnani.  Les  derniers  noms  furent 
ajoutés  après  l'an  1  40. 

Puis  vienent  les  honorali,  a  savoir  un  quinquennalis  perpetnus,  un  quin- 
quennalis,  deux  quinquennalicii  Kiisuite.  dans  un  espace  laissé  vide  en  140, 
on  grava  les  noms  de  ceux  qui  devinrent  quinquennales  en  loi.  1.'j6.  163.  170. 
172.  Les  noms  de  tous  ces  quinquennales  se  retrouvent  parmi  ceux  des  corpo- 
rati. gravés  en  140,  tandis  (jue  les  dignitaires  de  l'an  140  ne  se  retrouvent  pas 
parmi  les  corporati.  Du  reste,  cet  espace  n'était  pas  destiné  aux  noms  des 
(quinquennales  postérieurs  et  il  n'est  pas  certain  qu'on  y  ait  gravé  tous  ceux 
qui  furent  quinquennales  de  140  à  172;  de  sorte  que  Henzen  a  eu  tort  de 
croire  que  dans  ce  collège  la  durée  de  ces  fonctions  variait  (Ann.  d.  /.,  18.51, 
p.  156).  Le  donateur,  A.  Lgrilius  Faustus,  introduisit  le  premier  son  nom  dans 
l'espace  laissé  vide. 


616  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

La  iiieution  du  legs  d'A.  Egrilius  Faustiis  est  tout  a  fait  élraugèrc  ii  l'album.. 

Kiisuile  viennent  les  noms  de  181  corporati,  ou  de  178,  si  l'on  décompte  les 
noms  ellacés.  Si  le  même  nom  se  présente  deux  fois,  on  distingue  les  deux  per- 
sonnages par  le  mot  f(ilius)  ou  jun(ior). 

Quant  aux  3  noms  martelés,  on  peut  explicpier  ce  fait  de  deux  manières  :  ce 
sont  les  noms  de  membres  décédés  ou  bien  exclus  de  la  corporation.  Voy.. 
N°  liiiT  :  ex  albo  raderenliir  ab  ordine.  Étude  hist.,  l,  p.  378,  i. 

2228.  XIV  247.  Im|)(eratore)  Caesare  Antonino  A[u- 
g(»slo)]...  1 

1'®  colonne  :  Palroni  :  T(itiis)  Prilcrniiis  Tili)  l'(iliiis)  |  Qiii- 
r(ina)  Paetiis  |  Rosianiis  (ieininus,  i  Maiciis)  Sedalitis  C(ai)^ 
t(iliiis)  Qiiir(ina)  ||  Severianiis  Julius  |  Riifimis,  |  M(arcus)  Seda- 
tiiis  M(arci)  filins)  |  Qiiir(ina)  Sevorns  |  Jiilius  Reiîinns. 

2^  colonne  :  Qiiiin)(j  ucninalcs)  :  |  L)(ecimiis)  Voliisiiis  Secnn- 
dus,  I  D(ecimus)  Vetiiriiis  Liicrio,  |  M(arciis)Siielliiis  l*er|)etualis.^ 

ù"  colonne  :  Cor|)ora[li| . . .  |  Q^iiinliis)  Vennoii[ius]  ..  Il  y  Ur 

17  noms. 

Mur.,  543.  i.  De  l'an  139  ou  140  ou  145.  C'est  un  fragment  d'album,  les 
noms  diffèrent  de  ceux  de  toutes  les  autres  listes. 

2229  XIV  248.  Fragment  de  l'aibun)  d'un  collège,  il  reste  (jiudques 
noms  de  pntroni  de  l'ordre  sénatoi'ien. 

22>0,  XIV  249.  Encore  un  fragm.  de  rall)um  d'ini  collège  II  reste 
également  qucbiiies  noms  de  palroni  de  l'ordre  sén;itorieii. 

2231.  XIV  250.  Table  de  iu:iri)re  tixée  au  uun-  d'une  église,  :i 
Ostie  (Gritkr,  1077). 

M(anio)Acilio(ilal)rionpM(arcoj  Valerio  Homiiloco  n  s  nlibiis). 

Orilo  rorporatoriiin  l('niiiu'ularior(um)  tahidarioiiiin  aiixi- 
liareyiijsiiini?)  Ostieiis  iiim). 

Première  colonne.  Palroni  :  |  M(arcus)  Sedatins  C  ai)  fil(iusl 
Severianiis.  1  T(iliis)  Prifcrniiis  Sex(li)  filins)  Paelus  Rosianns 
r.eminns,  |  M(arcns)  Sodalins  M(atTi)  filins)  Sevorns  Jnlins 
Reginns,  |  C(ains)  Alcins  C(ai)  lil(ins)  Fnscianns.  P  Puis  après 
un  intervalle  :  L(ncius)  Voinsins  Maecianns.  |  L(ncins)  Jnlins 
Mrmor,  |  Mfarcns)  Cipins  Proclianns,  i  T'itns»  Anrclins  Angiiisli) 
lihcrtiis)  Slronion,  |  L(nc'ins)  iMarins  (jermanns.  |j 

Uninqiucnnalis)  |)eri)(etnns)  :  j  M{arcns)CornelinsEpagalhMS.  \ 

n'iini|(npniialisi  :  |  iM(an'ns)  Antistins  Helins.  | 

Q  iiin)(|(iiennalis):M,arLns)  Cornélius  >I(arci|filins)Socnndns.| 


LAI  IL  M    VLILS.  617 

Plehs  :   I  Mfaniiis)   Lollius   Marimis,   |  elc.  Il  y  a   en  tout 

125  noms  sur  quatre  colonnes. 

De  l'an  lo-2.  —  Orelli,  40o-i.  Dans  la  plebs,  il  y  a  un  3/'  Lollius  Marinus 
ffiliuH).  pour  le  distinguer  de  son  père  qui  est  le  premier  de  la  liste,  un  M.  Cipius 
Natalis  junfior).  et  trois  noms  suivis  de  libfertus)  :  C.  Cornélius  Félix  lib.  et 
r.  Cornélius  Félix  lib.  (2  fois). 

223^.  XIV  251.  (Jrande  table  de  marbre,  dont  l'origine  n'est  pas 
indiquée.  Au  Capitole. 

Imperatore  Caesare  Aiigiislo  P(iiblio)  Helvio  Perlinace  II 
co  n)s(iilibns). 

Ordo  oorporaforiim  leniin('Lilarior(uin)  tabularior(um)  aiixi- 
liarioriiim)  Osliensiiim. 

Première  colonne  :  Pair  oni  senal(orii)  :  |  Le  premier  nom 
est  murtelé.  \  L.  Fabius  (lilo  Seplimiiius,  |  Miarciis  Uinbibiis 
Maximiims.  I 

E(piil  es)  Rom(ani)  :  ||  L(iicius)  Fiiriiis  Piiblic(iiis)  Marcell(iis) 
paler  .  |  L'iuiiis  Fiiriiis  Piiblicfiiis)  Marrelliniis,  |  M  arcus) 
Cornpbiis  Valerianiis,  |  Sex  tiisi  SextiUiis  Julianiis  riliiis),  | 
L(i]cius)  Valerius  Daphmis,  '|  Sex  tiis)  Sextiliiis  Jiilianiis  p  ater  . 

Q;nini(|'uennabs)  p(er)p(etinis/  :  ]  M  arciis)  Piibliciiis  .laniia- 
riiis.  i 

Qiiin(|tiennal;is)  p(er)p;etiiiis)  :  [  M(arciis;  Piibliciiis  Osliensis 
sen(iori.  || 

Q  iiiiiiq(iiennabs  liis)  :  |  M  arctiSi  Cornélius  Valerianiis.  | 

Ci(uin)q(nennalis)  perpet(iiiisi  :  |  L(uciiis)  Valerius  Daphnus.  ; 

Qiuiniqfuennalis)  p'er  petunsi  :  ![  Mfarciis)  Cipius  Victor. 

Q  uin)q(ueniialis;  per|)eliuusi  :  |  Sex  tus)  Sexlilius  Julianus 
pater). 

Q  iiin'q'uennalis   :  |  M'arcus'  Curtius  Viclorinus.  || 

Q(uin  (|(uenualis   :  |  A  uliis,  Herenuleins  Veltianus.  | 

Deuxième  colonne  :  Plebs  :  ,  P  ublius)  Cornélius  Plioebus, 
etc.  Il  y  a  2oS  noms  sur  sept  colonnes.  Remarquez  :  M.  Publicius 
Frueliis  senior)  II,  3i;  Sex.  Sextilius  Julianus  p(aler)  III,  11); 
L.  Furius  Eulyclies  jun(ior)  III.  35;  Sex.  Sextilius  Julianus 
jun'iori  IV,  8  ;  P  Freganius  Augustalis  jun  ior)  V,  1 1  et  VI,  20  ; 
A.  Herenuleins  Pliiletian(us)  junior)  VI  22;  L.  Oetavius  Eiilra- 
tiuus  p(ater;  VI.  32;  L.  Furius  Piibliciius)  Marcellus  l'ilius) 
VII,  1 1  ;  etc. 


618  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

De  l'an  192. 

Ces  deux  ijiscriptions  donnent  l'album  du  même  collège,  en  l'an  1^:2  et  en 
l'an  19:2.  Pendant  ces  quarante  ans,  le  nombre  des  corporati  s'est  accru  de  125 
à  2o8.  Sur  la  table  de  l'an  192,  il  reste  un  certain  nombre  de  noms  qui  se 
Irouveut  sur  celle  de  lo2.  M.  l'uhlicius  Januanus  et  M.  Publicius  Ostiensis 
sont  devenus  quinquennales  perpetui  en  192,  de  simples  corporati  qu'ils 
étaient  en  152.  Neuf  autres,  qui  sont  placés  à  la  tin  en  152,  sont  parnù  les 
premiers  en  192. 

Quant  aux  patrons,  il  y  a,  en  152,  quatre  patrons  de  l'ordre  sénatorien,  tous 
coinnnnis  ;i  ce  collège  et  aux  corporati  qui  pecuniam  ad  ampUandum  templum 
contulerunt  (XIV  246,  en  l'an  140),  puis  cinq  patrons  de  l'ordre  équestre  ou 
d'un  rang  intérieur.  En  192,  il  ne  reste  aucun  de  ces  patrons.  Il  y  a  d'abord 
(|ualre  patrons  de  l'ordre  sénatorien;  le  nom  du  premier  a  été  martelé  ;  puis 
six  de  l'ordre  équestre,  dont  plusieurs  reviennent  parmi  les  quinquennales 
perpetui. 

Le  nombre  des  honorati  ou  anciens  dignitaires  s'est  accru.  En  1.^2,  le  collège 
a  un  quinq.  perpetuus,  et  deux  quinquennales;  en  192,  il  a  cin(i  quinq.  perp., 
un  quinq.  II,  deux  quinquennales.  Trois  de  ceux-ci  reviennent  parmi  les  plebeii 
corporati.  Plusieurs  d'entre  les  plebeii  reviennent  dans  d'autres  inscr.  sépul- 
crales d'Ostie,  où  ils  ne  portent  jamais  le  nom  de  lenuncularii. 

Quant  au  nom  du  collège,  ailleurs  on  lit  auxiliariorum  (XIV  252.  ;i41).  Au 
n"  250,  il  y  a  auxiliares  ;  c'est  une  erreur,  puisqu'il  faut  le  génitif,  a  moins 
'<ju'on  ne  doive  lire  :  auxiliarefn)s(ium).  [Dessaii], 

Voyez  encore  les  deux  inscriptions  (pii  suivent. 

y233.  XIV  252.  Table  de  marbre  trouvée  à  Ostie. 

Ti(bprio)  Claudio  Severo  et  C(aio)  Âiilidio  Vicl[orino  (0(11)- 
s(iilibiis)]. 

Ordo  corporylor((im)  lemiiicula[rionim]  |  pleromarioriim 
aiixiliarior(iim)  Ostien[siiim]. 

Palr(oni)  :  iM(arciis)  Cipiiis  Vitalis  el  T(itiis)  Aniisliiis  Favor. 

Q(nin)(|(iipnnalis)  :  L(tu-iiis)  Veicis  Adjiilor.  P(iil)liiis)  Ciar- 
ciiis  Vilalis,  |  C(aiiis)  Fonteiiis  Forlunattis,  |  iM(arcus)  Cloeliiis 
€arns,  |  W(aiTiis)  Cipiiis  Forlis,  |  Q(niiitus)  Atilius  iVIarilimiis.  | 

Plebs  :  !  M(arciis)  Cipiiis  Osliensis,  |  etc.  Il  y  a  en  tout  16  noms. 
De  l'an  200.  —  Orki.i.i,  4104. 

2"284.  XIV  253.  Fragment  d'une  table  de  marbre.  C'était  un  album 
du  même  collège.  Il  reste  six  noms  placés  dans  le  même  ordre  (pi'au 
N°  précédent. 

L'album  XIV  2.52  est  peut-être  complet.  Ce  collège  diffère  des  corporati 
lenuncularii  tabularii  auxiliarii  Ostienses;  le  nom  est  différent,  ensuite  l'un 
des  collèges  a  2.58  membres  en  l'an  192,  l'autre  en  a  moins  de  20  en  l'an  200, 
enfin  la  splendeur  du  premier  est  prouvée  par  le  nombre  et  le  rang  de  ses 
patrons,  dont  beaucoup  étaient  de  l'ordre  sénatorien,  tandis  que  le  second 
n'avait  que  deux  patrons  :  T.  Antislius  Favor,  chevalier  romain  et  decurio 


LVTILM    VETUS.  619 

coloniae  Ostiensis  (XIV  29-i)  et  .V.  Cipius  Vitalis,  qui  n'occupait  sans  doute 
pas  un  rang  plus  élevé.  On  n'aurait  certes  pas  omis  en  200  l'un  des  patrons  de 
l'an  192,  L.  Fabius  Cilo  Sepliminus,  (|ui  était  encore  en  vie.  A  la  vérité,  parmi 
les  corporati  des  deux  collèges,  il  y  en  a  deux  qui  portent  le  même  nom;  mais 
ils  portent  des  noms  qu'on  trouve  fréquemment  a  Ostie;  et  puis  le  même 
homme  pouvait  faire  partie  des  deux  collèges.  S'il  s'agissait  du  même  collège, 
on  trouverait  en  200  un  plus  grand  nombre  des  corporati  de  l'an  192. 

Nous  avons  donc  affaire  ii  deux  collèges  différents;  on  en  trouve  un  troisième 
XIV  409  :  corporati  scapharii  et  lenuncularii  trajectus  Luculli.  Voy.  encore 
XIV  25-i.  Hien  plus,  on  trouve  mentionnés  cinq  collèges  de  lenuncularii  : 
(quinque)  corpora  leuunculariorum  Oslfwnsium)  (XIV  332}. 

Sur  les  lenuncularii,  voyez  la  note  de  Dessau  après  XIV  2o3  et  la  page  8. 
Voyez  encore  notre  Élude  hist.,  II,  pp.  73-76. 

2233.  XIV  2 54.  A  Ostie. 

Vigil[iariLim]  j  leniin('[iilarior(um)]  |  trejecliis.  ..  |  a  lïinda- 

in[entis],..  |  permissu  M |  curatori[s  alvei  et]  |  riparii[m 

Tiberis]  |  Porap... 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  18.j9,  p.  230.  Vigiliariimi,  siippl.  de  Visconti 
cl'après  Sénècie,  Ep.  .37,  6  :  qiiid  enim  interest.  utrum  supra  aliquem  vigilia- 
rium  ruai  aul  mons  ?  et  Ohï;i,li,  6660,  ;i  Rome.  Dans  les  inscr.  sépulcrales 
(XIV'  .327.  1868),  ce  mot  désigne  une  partie  du  monument  funèbre  (Visconti, 
Ann.  d.  /..  18.37,  p.  299  si].).  Ici,  il  semble  désigner  un  édifice  où  les  bateliers 
montaient  la  garde. 

Cfr.  XIV  409  :  lenuncularii  trajecKus)  Luculli.  XIV  403.  423.  431. 

2236.  XIV  255.  Familia  piiblica.  | 

Ost(iensis)  Hermès  lalj(ulariiis).  Dion[y]s[i]us  ark(arius),  | 

Eiiaristiis  arkfariiis),  |  Osl(iensis)  Eutyclius,  |  etc.  Il  y  en  tout 

81  noms  sur  deux  colonnes. 

Bull.  d.  /.,  1881,  p.  132. —  Voyez  XIV  32  (ci-dessus)  :  corpus  familiae 
puhlicae  liberlorum  et  servorum,  et  XIV  409  (plus  loin)  :  liberti  et  servi 
publici.  Il  y  a  33  affranchis  jjortant  le  gentilice  OsUiensis)  ou  Osl(iensius), 
21  esclaves  devant  le  nom  desquels  est  laissé  un  espace  pour  graver  le  nom 
Ostiensis  après  leur  affranchissement.  Les  autres  sont  des  affranchis  de  familles 
diverses.  }larcius  Hermès.  Muciiis  Ma.rimus,  Mamius  Rufus,  etc.  11  y  a 
2  femmes  :  Mamidia  Hi/gia,  Eufra.  Les  deux  derniers  seuls  ont  un  prénom  : 
/'.  Vedius  Epaphroditus  et  /'.  Veius  Callistratus.  Voy.  Bull.  d.  1.,  1881, 
pp.  133  et  suiv.  L.  Halkin,  Esclaves  publics,  pp.  202-213. 

2237.  XIV  256.  Dans  les  ruines  du  Portos.  Fragm. 

. . .  Corporis  labriim  navaliiira  [Osliens(iiim)  quibiis]  ex 
[s(enaliis)]  c(onsiillo)  roire  licet. 

Première  colonne  :  [Patroni?]  :  |  ...  Forliuuiliis.  |  ...  Riifl- 
niis,  I  ...  Romaniis,  |  ...  [[*]orlonsis,  |  ...  Aramon,  jj  ...  s  Par- 


62t'  C.    I.     L.,    VOL.     XIV. 

flalas,  I  ...  Epafrodiliis,  I  ...  Mnrcelliniis,  |  Marins  Prociiliis,  | 
Clofliiis  Apolaustus,  1|  Mindiiis  Mercalor,  |  Genatiiis  Fesliis,  | 
Ulpiiis  Félix. 

Q(iiin)q(iipnnales)  :  |  Calpiirniiis  Caricus,  |  Plan[t]iiis  Hera- 
dida,  I  Aiireliiis  lamhiciis,  |  (]aooiliiis  Victor,  |  Magnius  Zma- 
ragdiis,  I  .Iiiniiis  Marcellini.  | 


Mater  :  |  Macia  Menopliile. 


Hoii(orati)  :  |  Afraniiis  Cr[p]sc[e(n)]s,  |  Caniniiis  Onesimia- 
niis.  I  etc.  En  tout  1'^  7ioms. 

Deuxième  à  huitième  colonne.  Pleh(ei)  :  |  Calpiirniiis  Cos- 
miamis,  |  etc.  Il  y  a  en  tout  320  noms.  Remarquez  : 

Ligne  IH  :  .Iiiliiis  Car[p]ii.s  ses[(i]iiiplic(ariiis). 

Ligne  159  :  Sergiiis  Biclor  inimiin(is). 

Ligne  179  :  Tulliiis  Vitalio  aedilifiiiiis). 

Il  s'agit  ou  bien  du  corpus  fabruni  navalhtm  Osliensiutn  quibus  ex  s.  c, 
coù'e  licet,  que  nous  avons  vu  (XI\'  1(38  et  1G9),  ou  des  fabri  Portenses  (XIV 
R)9).  —  Les  dis  noms  premiers  sont  probableuieiit  ceux  des  patroni  ou  des  quin- 
quennales perpelui  ;  puis  viennent  (5  quinquennales,  [  maler  du  collège.  ITi  hono- 
rnli  et  à  peu  près  320  plcbeii;  plusieurs  des  \K\trons,  des  quinquennales  ci  de& 
honorati  se  retrouvent  parmi  \esplebeii  :  Dessau  en  compte  neuf,  qui  reviennent 
certainement,  et  deux  ])our  les(piels  la  chose  n'est  que  probable.  Parmi  les 
plebeii,  il  y  eu  a  plusieurs  ipii  portent  le  même  nom  :  Dessau  compte  1-4  noms 
qui  reviennent  deux  fois.  11  y  a  aussi  des  pérégriiis  :  Arion  Amoni  ffilius) 
(1.  148),  Chrysippus  Plohmei  (1.  18.^),  Sacrales  Zoillus  (1.  204).—  Tullius 
Vitalio  aeditifnius),  1.  17i).  n'est  probableuieiit  ])as  à  confondre  avec  Q.  Tullius 
Vitalio,  magisler  quinquennalis  collcgi  fabruin  tiqnuariorum  lustri  XXXIII 
(XIV  100).  [Dessau]. 

2238.  XIV  257.  Trois  fragm.  d'une  table  de  marbre,  Irouvrs  à  Ostie. 
(]orp(iis)  st[iippaloriiin?] 

[Q(iiin)(|(iiennalis)]  p(er)p(etiiiis).  (rest  tout  ce  qui  reste  de  la 
première  colonne.  De  la  2",  3"'  et  4",  il  reste  des  noms  qui  sont 
an  vocatif,  comme  dans  (piclqnes  listes  de  soldats  (VI.  lObtî^ 
1064,  -1064,  240B).  La  ligne-Il  porte  :  ...  OS  COUPORA  NON... 

Sur  les  sluppalores,  voyez,  XIV  4-i  (ci-dessus). 

2239.  XIV  258.  Trouvée  a  Civilaveccbia. 
V'eidiis  Osliensis  a(ll(ectns).  | 
Qninqnennal(es)  : 

[L(ncins)]  Veralins  Hermeros. 
[L(nciiis)]  Veratiiis  Marlialis. 


LAI  IL. M    VETLS.  621 

■5  Cura  tores  : 

M(arciis)  Valcrius  Parllieiiopaeiis  et 

C(aius)  iVlessiiis  Apollonius. 

Cn(aeus)  Cornélius  Paealus  adiectus. 

C(aiiis)  Baebius  Carpio  adi(ectiis). 
10  L(uciusj  Vinciiis  Anniantis  adl(eeliis). 

C(aius)  Jiiliiis  Dociraus  II  et 

P(ubliiis)  Marcius  Komanus. 

L(nciiis)  Vallius  P^lavinus  adl(ectus). 

C(aiiisj  Servilius  Ortlirus  adl(ectiis). 
io  Al(ar(;us)  Manlins  Per|jetiis  adl(ectus). 

C(aius)  Julius  Annianus  adl(ectusj,  ciir(ator). 

A(nliis)  Herennuleius  Eubiilides  adl(eclus). 

C(aius)  Fubliciiis  Ciiryseros  adl(ectusj. 

C(aius)  Messius  Hagnus  adl(ectus). 

Sur  une  deuxième  colonne,  il  reste  le  commencement  de  19  noms  semblables 
a  ceux  de  la  f^  colonne.  En  bas  et  à  droite,  la  table  est  brisée.  Elle  parait  être 
d'Ostie,  parce  qu'elle  a  été  trouvée  avec  XiV  101.  qui  est  d'Ostie,  et  parce  que 
C.  Servilius  Orthrus  (col.  I,  1.  14)  revient  dans  une  inscr.  sépulcrale  d'Ostie. 

Sur  la  l*"^  colonne,  1.  .5-19,  on  donne  les  curatores  de  trois  années  :  la  l""* 
et  la  2«  amiée,  il  \  en  a  deux  ;  la  3^  année,  il  n'y  en  a  qu'un.  Après  les  cura- 
teurs viennent  les  adlecti  de  chaque  année. 

2240.  XIV  259-276.  Fragments  de  diverses  listes  de  noms.  Le 
n°  26o  est  la  seule  liste  d'Ostie  où  les  noms  soient  rangés  alphabétiquement. 
Le  n"  261  commence  par  le  mot  :  [contujlentnt.  Au  n»  27G  chaque  nom  est 
suivi  de  Sllll  (sesterlii  quattuor). 

XIV  277-279.  Au  Nord  du  théâtre  d'Ostie,  derrière  la  scène,  vers  le  Tibre, 
s'étend  une  grande  place  ayant  78  mètres  de  long  et  autant  de  large.  Elle  était 
entourée  de  portiques  ;  le  portique  situé  au  midi  était  divisé  en  petites  chambres 
par  des  parois  qui  unissaient  les  colonnes  au  mur  du  fond.  Ces  chambres  sont 
pavées  en  mosaïque  contenant  les  trois  inscriptions  suivantes  : 

2241.  XIV  277.  Corpus  pel  lionfum)  Ost(iensium)  et 
Por  te(nsiuui)  hic. 

2242.  XIV  278.  Navicnlariornm  |  lignariorum.  Un  phare 
entre  deux  navires. 

2243.  XIV  279.  Nav[icu]l(ariorura)  Tarric(inensium). 

Voyez  Lanciani,  Notifie  degli  .scovi,   1881,  p.  ilG-117.  Tav.  I.  F.  Amiré, 

Mélanges  de  r École  f.  de  Rome,  1891,  XI,  p.  -192  :  Théâtre  et  forum  d'Ostie. 

Sur  les  pelliones,  voyez  ci-desr>us  XIV  10.  Cou.  Theod.,  Xlll,  4,  2  (exemption 


622  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

des  charges  par  Constantin).  Vita  Alexandri  Severi,  24  (impôt  sur  les  pelliones)^ 
Sur  les  lignarit,  voy.  Cod.  Theod.,  XIV,  o,  et  Elude  hist.,  II,  pp.  55  et  123. 

2244.    XIV    280.    Table  de  uiarbre  trouvée  a  Ostie. 

P  I  ....  nianiis  |  ....  co[rp]oris  |   [(Jendro]forum  |  .... 

cultii  su  [a]  pecimia  t'ec(il).  j| 

...  dendro[phor]nm  |  ...  [de(li]caveru[n]t. 
...  [G.  Prastiiia  Messalino  L.  [Â]nnio  Largo  cos. 
De  Tan  li7.  C.  L.  Visconti,  Ann.  d  /.,  1868,  p.  368. 

2243.  XIV  281.  Table  trouvée  a  Ostie  avec  XIV  280.  La  dernière 
ligne  de  la  I'«  colonne  manciue.  Le  comiuenceinent  des  noms  de  la  l""»  colonne 
a  été  martelé. 

Première  colonne  : 

[Patrjoni  : 
[M.  Acilius  Prisjcus  Egril(ius)  Plarian(iis) 
et  quatre  autres  patrons 
[Seqiiitjur  uni  versus 
[ordo  q(uin)]q(uennalium)  : 

s  Synethus  q(uin)q(uennalis) 

[et  curajlor  perpetuus. 

P(nblii)  f(ilius)  Proclus, 

f(ilins)  Herennianns, 

.  .  [Go]cceius  Thallus, 

.  .  [Egjrilius  Marlialis,  et  4  autres. 

Deuxième  colonne  : 

A(ulus)  Egrilius  Urbicus  q(uin)q(uennalis) 
et  curator  perpelus. 
C(aius)  Cartilius  Secundus. 
C(aius)  Maeclasius  Primitivos  sac(erdos). 
5  A(ulus)  Egrilius  Zoilus  (|(uin)q(upnnalis) 
et  curator  perpetus. 

C(aius)  Silius  C(ai)  Ifilius)  Vitalis  q(tiin)q(uennalis) 
et  curator  porpdus. 

Q(uintus)  Patriiis  Q(uinti)  l'(ilius)  Victor, 
lu  P(ubliiis)  AfMiiilius  P(ublii)  ('(ilius)  Lupercalis. 

T(ilus)  Atinius  T(ili)  l'(ilius)  Félix  q(uin)(|(uennalis). 


LATILM    VETLS.  62îif 

C(aiiis)  Cipius  C(ai)  ('(iliiis)  Ccriiitliianiis  q(iiin)(|(iiennalis) 

|j(er)[»(eliiiis). 
C(aius)  Maeclasiiis  Caedicianiis  q(nin)q(nennalis). 
C(aiiis)JiiliiisC(ai)f(iliiis)(;enialissen(ior)q(iiinV|((iennaIis). 
1o  P(ubliiis)  Claudiiis  AIjascanlus  q(iiin)q(uennalis)  II. 
C(aiiis)  Pomponiiis  Qiiirinus  pal(ronus)  p(pr)p(etuus). 
C(aitis)PomponitisQiiirimispal(romis)p(er)p(etims).jiin(ior). 
C(aiiis)  Jiiliiis  Octavianiis  patr(omis). 
Q(uintiis)  Quintilius  Zoticus  q(uin)q(uennalis)  p(er)p(etuus). 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  1868,  p  370.  C'est  Talbum  des  dendrophores 
d'Ostie;  en  effet  1°  cette  table  a  été  trouvée  avec  XIV  280,  2'  P.  Claiidius 
Abascantus,  appelé  ici  (II,  lo)  quinquennalis  II,  est  appelé  ailleurs  (XIV  324, 
en  203)  :  q{uin)q{uennalis)  II  corp{oris)  dendrophorum  Osliens  jum) .  Sur  le 
nom  du  premier  patron,  voy.  XIV  72  et  loo.  —  Sequitur  etc.,  suppl.  de 
ViscosTi.  —  Trois  personnages  reviennent  dans  les  inscr.  sépulcrales,  sans  le 
titre  de  dendrophores.  C.  Maeclasius  Caedicianus  était  aussi  qttinq.  des  canno- 
phores  (XIV  284,  ci-après).  [Dessau]. 

2246.  XIV  282.  Fragment. 
[D]endro[pliori]  Ostien[ses] 


2247.  XIV  283.  Table  de  marbre,  trouvée  à  Ostie  avec  XIV  280. 
281  ;  brisée  en  haut. 

.  .  .  Q(ui)  i(nlra)  s(cripti)  s(iint)  :  |  A(ulus)  Hostiliiis  Asiaticus, 

I  L(ucius)  Saloniiis  L(ucii)  f(ilius)  Verecun(dus),  |  etc.  16  nom» 

sur  deux  colonnes. 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  I.,  1868,  p.  370.  Au  commencement  de  la  l""»  ligne, 
il  y  a  des  restes  d'un  S  ou  d'un  0.  Dessau  pense  que  cette  inscription  se 
rapporte  aux  dendrophores,  parce  qu'elle  a  été  trouvée  avec  les  deux  précédentes. 

2248.  XIV  284.  Table  de  marbre;  à  Ostie.  Elle  est  brisée  à  droite. 

Antonin[o]. 
Q(uin)q(ucnnales)  : 
Naevius  Charit[o], 
Livius  Nothii[s], 
o  Valliiis  Heracli[da], 
Maeclasius  Caedi[cianusJ. 
Qui  cur(am)  gesseru[nt] 
cannoforuin  0[st(iensium)]  : 
Flavius  Epigonu[s].... 


i)ii  C.    I.     L.,    VOL.    XIV. 

("/est  l'album  des  cannopliores.  On  donne  d'abord  i  quinquennales ,  puis 
venaient  les  curalores.  Sur  Maeclaslus,  qui  était  aussi  quinquennalis  des  den- 
drophores,  voy.  XIV  2)Si. 

2249.  XIV  285.  Trouvée  à  Ostie  en  1807. 
Scliohun  sumplii  siio  |  cannoplioris  fecit. 

Dessau  se  demande  s'il  n'y  a  pas  une  erreur.  Étude  hist.,  I,  p.  .520  (add.  à 
la  p.  217,  1). 

2250.  XIV  286.  Table  de  marbre  trouvée  au  Portus  en  1863. 

Album  sa('rato[i"inn]. 

l'"'^  colonne  :  ...  reiis  pater  |  . . .  [Gjlycon  |  . . .  Riit'us  |  . . . 
Dafimis  I  . . .  Sinpiiciiis  |  . . .  Petriis  |  . . .  Crescentinus  |  . . . 
Crescentio  |  ...  Bictoriis  |  ...  Datînus  |  ...  Feston  |  ...  [S]er- 
pentius  |  ...  Aproniaiuis  |  ...  Alexander  |  ...  aciica  | 

2*  colonne  :  il  en  reste  que  2  ou  3  lettres  de  chaque  nom. 

Entre  les  deux  colonnes  :  Léo  fe[cit]. 

Voy.  De  Rossi,  Bull,  crist.,  1870,  p.  1G7,  n.  5.  F.  Cumont,  Mithra,  n"  140, 
pense  que  le  titre  de  pater  indique  un  album  de  cultores  Mithrae.  Sur  le  culte 
de  Mitbra  a  Ostie,  voyez  XIV  5o-66,  et  Cumont,  I,  p.  26o. 

2251.  XIV  289.  Base  de  marbre  ;  à  Ostie. 

.  .  .  [omnibus  honoribjus    functo  ]  ...  q(uin)q(nennan)  cor- 
por(is)  mensoi'(um)  |  [frumenla]rior(um)  nauticarior(um)  Ost(ien- 
sium),   I   [Ajemiliiis   Trophimas,   |   T(itus)    Aemilius   Félix,  | 
L(ucius)  Julius  Agathyrsus  |  heredes. 

2252.  XIV  292  =  XI  1447*.  Sarcophage  de  marbre,  pro- 
bablement originaire  d'Ostie.  Voy.  ad  XIV  9  et  105. 

D(is)  M(anibus)  |  Anniae  Jucunjdae,  M(arci)  Anni  |  Proculi 
malris. 

D(is)  M(anibus).  |  M(areo)  Annio  M(arci)  f(iiio)  Pal(alina)  Pro- 
€ulo,  I  deiiirioni  col(oniaei  Ost(iensis),  na(mini)  divi  ]  Vespa- 
siani,  palrono  fabriim  |  navaliiim  Ost(iensium);  vixit  ann(is) 
X\V,  I  mens(ibus)  VI,  die(bus)  XXVIII,  h  oris)  llll. 

2253.  XIV  295.  Trouvée  ii  Ostie. 

...  [A]nlonio  |  ...  (|(ui)  v(ixit)  annis  XXXVI,  |  [sevjiro  Augus- 
tali,  idem  OOfsic)  \  [(l]endroioro,  Laur(cnli)  Labinat(i),    homini 


I.ATILM    VETIS.  623 

Ijono  et  jiiciin(lissim[o,  |  M]arcia  Hilara  conjugi  dulci[ssimo],  ] 
■ciim  (|iio  vixil  annis  X... 

Henzen,  7108.  Zeitschr.  f.  AH.,  18i8,  VI,  p.  313. 

2âo4.  XIV  296.  Base  trouvée  a  Ostie,  avec  une  statue  d'un  person- 
nage vêtu  de  la  toge,  ayant  un  volume  dans  la  main  gauche  et  un  tas  de 
volumes  à  ses  pieds. 

L(iicio)  Antonio    Epitynchano,    lictori  dec(iiriae)  ciiria  liae, 
((iiae   sacris   [   piiblicis   apparet ,    ,    q(iiinjq(iiennalis)    collegi 
fabrum  [  tignuariorum  Ostis,  |  seviro  Aiig(ustali)  in  provinc(ia) 
\  Narbonensi  colonia  |  Aquis  Sexiis. 
Grit.,  3uG,  .j.  Oreli.i,  3217.  Dessau,  1916. 

2233.  XIV  297.  Sarcophage  de  marbre  avec  des  bas-reliefs  repré- 
sentant le  triomphe  de  Bacchus,  Hercule  ivre  et  des  Satyres. 

D(is)  M(anibus).   |    L(ucius)  Anlonius   Peculiaris,   |   sev(ir) 

Aug(ustalis),  (i(iim)q(uennalis)  col(Iegii)  fab(rum)  Ost(iensiiim) 

j  lustri  XXV,  fecit  sibi  et  |  Antoniae  Soteridi,  |  uxori  rarissime, 

cum  I  qua  vix(it)  annis  L. 

GRtT.,  3.j8,  1.  C.  l.  L.,  X  19:îi.—  Sur  les  lustres  de  ce  collège,  voy.  XIV  128. 
ci -dessus. 

2236.  XIV  298.  A  Ostie. 

M(arco)  Antonio  |  M(arci)  t'(ilio)  Men(enia)  |  Severo,  |  prae- 
fecto  fabr(um),  |  (diium)viro,  quaest(ori)  aer(arii),  j  quaestori 
:alim(entorum)  j  F[l]ara(iniae)  div[i]  Vesp(asiani),  ]  praef(ecto) 
fabr(unQ)  ti[gn(arioriim)]  |  Ostiensiiim. 

Ml-r.,  1066.  -2. 

2237.  XIV  299.  Table  de  marbre. 

L(iiciiis)  Aqnillius  (mnlieris)  l(ibertiis)  |  Modestiis,  magisler 

quinquennalis  collegi  rabrorn(m)  |  tignuariorum  Ostiensium 

lustri  II,  I  isdem  Augustalis,  fecit  sibi  et  ]|  Aquilliae  L(ucii) 

l'(iliae)  Aptae  patronae,  et  |  Decimiae  Sp(urii)  ('(iliae)  Priscae 

conjugi  suae,  et  |  suis  libertis  libertabus,  et  Decimiaes  Sp(urii) 

f(iliae)  Priscaes,  posterisque  eorum.  |  In  fr(onte)  p(edesj  XL, 

in  ag(ro)  p(edes)  XXXIS. 

Grut.,  .360,  2.  MiR.,  .^21,  3.  Plus  loin  (XIV  370.  371),  nous  trouverons  le 
20'=  et  le  21*  lustre  de  ce  collège.  Dessau  trouve  invraisemblable  que  cette 
inscription  soit  du  2»  lustre,  c'est  a  dire  antérieure  d'une  centaine  d'années 

4U 


626  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

aux  deux  autres.  Et  pourtaut  la  lecture  lustri  II  esi  certaine,  dit-il.  Vovez 
XIV  128,  note. 

2'258.  XrV  303.  Base  de  marbre  trouvée  à  Ostie  en  1881,  sur  une 
place  qui  était  peut-être  le  forum  d'Ostie,  près  du  théâtre.  Voyez  Lakciabi, 
Notizie  degli  scavi,  1881,  p.  115.  Tav.  I.  lig.  9.  Cfr.  XIV  7. 

P(ublio)  Aufi[flio  Fansliano]  | [palrono]  |  corporum 

mensoriim  ]  frumentariorum  |  et  urinatorura,  deciirioni  adleclo 
Il  Africae  Hippone  Regio,  |  corpus  mercatoriim  |  frumentario- 
rum I  q(uin)q(uennali)  perpétue. 

Sur  le  corpus  urinatorum,  voyez  ci-dessus,  à  Rome,  page  330,  le  corpus 
piscatorum  totius  alvei  Tiberis.  Ces  deux  noms  désignent  peut-être  le  même 
collège  et  Dessau  se  demande  si  les  N^^  777.  1310  et  1311  ne  sont  pas  origi- 
naires d'Ostie.  Le  nom  de  P.  Aufidius  Faustianus  se  trouve  au  complet  XIV 
161  ;  il  était  peut-être  originaire  d'Afrique, 

:22o9.  XIV  307.  On  rapporte  cette  inscr,  à  Ostie  par  conjecture. 
Gatti,  Bull,  corn.,  1879,  p.  119. 

[corporis  pislorum?  |  Osliens(ium)]   et  Portensiuin 

f|(uin)q(uennalis),  itemque  bisellari[us,  |  fecit  si]bi  et  Aureliae 
Victori[nae  |  conjjugi  et  filis  suis  et  lib[ertis  |  libert]ab(us) 
posterisque  eorum.  In  hoc  au[tem  |  monumjento  quisque 
exteru(m)  corpus  ||  [interre  voluejrit  davit  reipublic(a)e  Oslien- 
s(iura)  sestertium)  L  m(ilia)  n(ummum). 

In  fron(te)  p(edes)  L,  in  agro  p(edes)  LXXIS. 

(iRUT.,    1103,  6. 

2260.  XIV  309.  Base  de  marbre.  En  haut  :  un  homme  étendu  sur 
un  lit  et  une  femme  à  son  chevet. 

Dis  Manibus.  |  L(ucius)  Calpurnius  Chius,  sévir  Aug(ustalis) 
I  et  (|uinquennalis,  |  idem  quinq(uennalis)  corporis  mensor(um)  | 
frumentarior(uni)  Ostiens(ium)  et  curator  ||  bis,  ]  idem  codica- 
r(iorum)  curat(or)  Ostis  et  III  honor(atus),  |  idem  quinquen 
nal(is)  collegi  Silvani  |  Aug(usti)  majoris  quod  est  Hilarionis  ! 
functus  sacomari,  idem  magistro  ad  Mart(em)  ||  Ficanui» 
Aug(ustum),  idem  in  collegio  dendrof'or(um),  |  fecit  sibi  et  1 
Corneliae  Ampliatae  conjugi  suae  |  carissimae,  cum  qua  vixit 
annis  XXXI,  |  Calpurniae  L(ucii)  lib(ertae)  Plliengidi  libertae  | 
carissimae,  L(ucio)  Calpurnio  Forti  vern(ae)  bb(erto),  L(ucio) 
Caipurnio  Felici  lib(erto),  L(ucio)  Calpurnio  Adaucto  vern(ae) 
lib(erto),l  Calpurniae  L(ucii)  f(iliae)  Cliiae  vern(ae),  Calpurniae 


L\TiiM  M  ri  S.  627 

L(uciij  ffiliae)  |  Ampliatao  Yern(ae),  L(iicio)  Calpurnio  L(iicii) 
f(ilio)  Felici  vern(ae).  |  L(ucio)  Calpiirnio  L(ucii)  f(ilio)  Pal(alina^ 
Chio  Felicissimo,  |  lilterlis  lil)f'rlal)(iis)  posterisq(iie)  eonini 
b(eiie)  m(erentibus). 

Heszen,  7194,  et  Ann.  d.  /.,  l8ol,  p.  lo-i,  avec  un  commentaire. 

Funcliis  sacomari,  Tu.  M.  pense  qu'il  s'agit  d'une  functio  sacomaiia  se 
rapportant  au  colleyiutn  Sihani.  Ou  retrouve  ce  terme  à  Ostie  (XIV  ;>!  et  409), 
luais  il  est  obscur.  Cfr  X  1930  :  mensor  idem  sacomarius.  Voy.  la  note  de 
Dessau,  ad  XIV  31. —  Ad  Martem  Ficanum,  ce  serait  le  nom  d'un  news 
d'Ostie,  provenant  d'un  sanctuaire  de  Mars  Ficaims  (Gatti,  BuU.  com.,  1892, 
p.  373).  Voyez  une  conjecture  peu  vraisemblable  de  Borghesi  dans  le  Bull, 
d.  /.,  1846,  p.  104  :  il  fait  venir  Mars  Ficanits  de  Ficana,  ville  du  Latium 
détruite  par  Ancus  Martius.  —  Vernae,  tils  d'affranchis,  nés  dans  la  maison 
du  patron  [Th.  M.,  apud  Heszen],  ou  fils  d'affranchis,  nés  avant  l'affran- 
chissement du  père.  [Hekzen]. 

■2261.  XIV  314.  lirand  sarcophaiie  de  marbre,  trouvé  a  Ostie,  hors 
la  porta  Romana  {Mon.  d  /.,  VI.  tab.  XI,  fig.  A,  XI). 

D(is)  M(anibus).  ]  Sex(to)  Carminio  Parthenopeo,  !  ecifuili) 
K(omano),  dec(iirioni)  col(oniae)  Ost(iensis),  q(iiin)(^(uennali) 
(•olleg(i)  1  fal)r(um)  tignuarior(umj  Osl(iensium)  et  |  Carminiae 
Briseidi,  conjiig(i)  ejiis,  [|  Sex(tus)  Carrainius  Plotinianus  j 
tratri  b(enp)  ni(erentij. 

la  tront(e)  ped(es)  XII,  in  agr(o)  pedes  XXXV. 

G.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  I.,  1857,  p.  298. 

:22fi:2.  XIV  318.  Arca  carrée,  trouvée  à  Ostie. 

D(is)   M(anibiis)  |  L(uci)   Canilli   Felicissimi,   bis(ellarii),   [ 

(se)[viri]    Aug(iistalis),   idem   |   q(uin)q(iiennalis),   L(aurentis) 

L(avinalis),  q(uin)q(uennalis)  cor[p]or(is)  [j  vin(ariornm)  urbfa- 

norum)  e[t]  Os[t(iensiiim)]  ;  |  vix(it)  a(nnis)  LXXV;   L(ncius) 

Carullius  |  Felicissimus  |    pal(ri)  b(eiie)  m(erenti)  t"ec(il). 

Orelli,  3921.  On  trouve  des  negotiatores  vinarii  ab  urbe  (XIV  409,  1.  11). 
Dessau  conjecture  (p.  8)  qu'ils  fournissaient  le  vin  à  Rome,  Étude  hist., 
H,  p.  97. 

2263.  XIV  324.  Cippe  de  marbre,  trouvé  a  Ostie  en  1867,  non  loin 
de  XIV  o3.  69.  70,  c'est-a-dire  près  des  ruines  du  Metroon  (Mon.  d.  I.,  VIII. 
tab.  60,  fig.  1  A),  mais  en  dehors,  sur  le  côté  droit. 

P(ublio)  Clfaudio)  P(iiblii)  f(ilio)  Horal(ia)  |  Abascantiano, 
I  tilio  dulcissimo,  P(iiblius)  Cl(audius)  |  Abascantus  |  pater,  . 
q(uin)q(uennalis)  II  corp(oris)   dendro|plioriim   Ostiens(iuin). 


6iii  C.    1.    L.,    VOL.    XIV. 

Sur  le  côté  droit  :  M(arcus)  Antius  Crescens  Calpur|nianiis, 
[)ontir(ex)  Volk(ani)  |  et  aediiim  sacrar(um),  statujam  poni  in 
campo  Matris  |  deiim  infanlilem  permisi  |  VIIII  kal(pndas) 
April(es)  |  [Phuiliano]  Il  el  Geîa  H  (:o(n)s(iilibns). 

Consuls  de  Tan  203.  —  C.  L.  Yisconti,  Ann.  d.  /.,  1868,  p.  378. 

2264.  XIV  325.  Fragment  d'un  cippe  de  marbre,  trouvé  a  Oslie,  non 
loin  du  N°  précédent,  devant  l'escalier  du  pronaos  du  temple. 

Sur  la  plinthe  de  la  base  :  ...  X . .  III  ka[lendas. . .  |  L(ucio) 
Sejptimio  Severo  Pertinace  Aug(usto)  II  |  [D(ecimo)  Clodio 
Septimio  Albino  Caes(are)]  ('o(n)s(ulibus). 

Sur  la  face  :   [die]s  III  kaie[ndas  ...  |  ...  P(ublii)] 

Clau[d(ii)]  Vera[ti  Abascanliani]  |  ...  iimm.  dies  VIII  [i]du[s 
.I]anuar(ias)  |  [dies  supra  sjcriptos  non  observaverit  |  ...  siim- 
mas  s(upra)  s(criptas)  rei  publir(ae)  |  [Ost(iensi)?]...  relïindi 
sic  pactiis  est. 

Sur  le  côté  :  [M(arcus)  Antius  Crescejns  Caipurnianus,  v(ir) 
(;(larissimus),  [  [pontifex  Volkani]  et  aedium  saerar(um),  \  [si  fiât 
sine  vejxatione  uUiiis  statuae  |  [ante  positae,  utjramque  statnani 
in|[scriptione  insc]ribt(am)  constitiiere  ]|  [permitto.  D(omino)] 
n(ostro)  Imp((Tatore)  Septimio  Aug(iisto)  II  jco(n)s(ule). 

Consuls  de  l'an  19-i.  C.  L.  Visconti,  Ann,  d.  L,  1868,  p.  379.  Sur  la  fac<' 
(1.  4-6)  étaient  indiquées  les  conditions  auxquelles  Abascantianus  ou  son  père 
Abascanlus  avait  donné  une  certaine  somme  ii  un  collège  inconnu.  Le  N»  sui- 
vant donne  peut-être  la  liste  des  membres  de  ce  collège. 

Dies  supra  scriptos,  les  confrères  devaient  célébrer  annuellement  plus  d'un»' 
fête,  peut-être  le  natalis  de  Veratius  et  celui  d'un  de  ses  frères  (dont  il  est 
question  XIV  324);  il  y  a  deux  dates  indiquées  et  on  parle  de  plus  d'une 
somme  donnée. 

Les  suppl.  de  l'inscr.  latérale  sont  de  Visconti  et  de  Th.  M. 

2265.  XIV  326.  Table  de  marbre,  brisée  à  droite;  trouvée  à  Ostie  et 
transportée  à  Uome. 

En  tête  : 

Nomina  oorum  cpii  peciini[am] 

et  quibns  dieb(us)  natalis  e[oriim]     .... 

Sous  ce  titre,  il  y  a  deux  colonnes.  Première  colonne  : 
Mens.  Jan. 

VIII  idiis  Janiiar(ias)  (6  Janv.)  : 
P.  Cl(audi)  Verali  Abascantiani,  IS  VI  *  CLXXX 


LATIIM    Vl.TUS.  629 

VIII  kal.  Febr.  {'26  Janv.)  :  (iargili  Felicis.  IS  II  *  LX 

III  kal.  Febr.  (30  Janv.   :  Vivi  Siiccessi,  IS  II  *  LX 

VI  kal.  Febr.  -27  Janv.)  :  Bellici  Philocyri,  IS  II  *  LX 

XIII  kal.  Feb.  f20  Janv.)  :  C.  Jiili  Istori  OclaNiani,  IS  II  *  LX 

VI  Id.  Febr.  (8  Févr.)  :  Venni  Fansti 

IIII  Id.  Feb.  (10  Févr).  :  Atini  Doryphoriani,  *  L 

kal.Febr.  (l'^Feor.)  :  JuI(i)Theomnesli,  IS  III  *  L... 

Mari. 
Espace  vide,  pour  ajouter  les  [Hes  de  Mars. 

\\>r. 
.     .     .     .     P.  Claiidi  Arri.      ... 

[P]()m[joiii  Quirini 

Mai. 
.     .     [M]ai.  Prociilei  CiiresimiaJ^ni]     . 
lUid.  Mai.  (13  3/af)  :  Papini  Carici.  Is  II     ... 
XVI  kal.  Jiin.  (!7  Mai)  :  Aemili  Primi.  IS  II     .     .     . 
ini  kal.  Jiin.  (29  Mai  :  Claiidiae  Arriae  M.     .     .     . 
VI  kal.  Jiin.  (27  Mai   :  liil(i)  Cocili  Hermelis     .     .     . 

De  la  deuxième  colonne,  il  ne  reste  qu'un  fragment  contenant 
les  dates  :  le  S.  11  et  23  Juin;  le  9,  22  et  23  Juillet.  Puis,  sous 
les  deux  colonnes  : 

P(iiblius)Claudius(triiim)provine[iariimlibertiis  Abascanlus] 
tabulam  marinore[ain]     .... 

C'est  une  liste  de  confrères  (|iii  se  sont  cotisés  pour  leter  en  commun  le 
natalis  de  chacun,  avec  les  intérêts  de  la  somme  que  chacun  a  donnée.  Les 
fêtes  sont  rangées  par  mois;  le  mois  de  Mars  est  laissé  en  blanc  pour  ajouter 
les  dates,  le  cas  échéant.  On  indique,  après  chaque  nom,  la  somme  versée  et 
puis  les  intérêts  a  dépenser  ;  ils  sont  calculés  a  1:2  "o.  Les  sommes  versées 
sont  en  sesterces,  et  les  intérêts  en  deniers. 

Les  noms  sont  au  génitif,  parce  qu'on  sous  entend  natalis.  Lisez  donc  : 
(ante  diem)  VIII  idus  Januanias,  die  natali)  Piuhli)  C(laudi\  Vcrati  Abas- 
canliani  (vovez  les  deux  >'"«  précédents)  :  {seslerHum)  VI  (milia  mniumim). 
{denarii)  CLXXX. 

C'est  P.  Claudius  Ahascantus  qui  fit  graver  cette  liste.  Il  est  encore  appelé 
Abascanlus  Galliarum  (servu.s)  aux  11"^  XIV  327  et  328;  ici,  il  est  affranchi. 
11  est  encore  cité  dans  l'aihum  des  dendrophores  (XIV  281,  II,  1.^;  et  au  n»  XIV 
71.  II  a  deux  iils  :  P.  Claudius  Hnralius  Abascantianus  (XiV  3-2i)  et  P.  Claudius 
Veratius  Abascantianus  (XIV  32:ii.  [Dkss.m-,  ad  XIV  328].  Voy.  VI  0393  et 
Allmer,  Musée  de  Lyon.  II,  p.  132. 

Au  n'^  XIV  32.0,  il  est  précisément  question  suivant  Dessau,  des  0000  ses- 
terces versés  ici  pour  le  natalis  de  Veratius. 


630  c    I.  I,.,  VOL.  XIV. 

C.  Julius  Istorius  Octavianus  et  Pomponius  Qiiirimis  tigurent  dans  l'albuiu 
(les  dendrophores  (XIV  281);  en  outre,  P,  Claudius  Abascantus,  qui  lit  graver 
cette  table,  était  aussi  du  collège  des  dendrophores  (XIV  281.  32-4).  Enfin  le 
ji"  32.J,  qui  se  rapporte  à  ces  sodales  ou  du  moins  mentionne  l'un  d'eux, 
P.  Claudius  Veratius  Abascantianus,  fut  trouvé  avec  les  inscr.  des  dendro- 
phores. Ces  raisons  font  susposer  à  Dessau  que  ces  sodales  avaient  quelque 
rapport  avec  les  dendrophores. 

2:266.  XIV  330.  Sarcophage.  Dans  une  couronne  portée  par  des 
(îénies. 

'li(ljerio)  ]  Cl(aiidio)  Urbano,  |  seviro  Aiig(iislali),  |  item 
(|(nin)(j(iiennali),  item  (le|eurioni  collegi  jj  fal)ri  (sic)  tigniia- 
ri|oriim  Ostien[sinm. 

2267.  XIV  341.  Origine  non  indiquée. 

Memoriae  |  M(arci)  Corneli  M(arci)  t(ili)  Pal(atina)  Valeriani 
Epagathiani,  eq(iiilis)  [R(omani)],  I  deciirioni  (sic)  splendidis- 
simae  coloniae  Os[liensis],  |  flamini,  praelori  II  sarra  Volkani 
[ta('(iiinda),  i  eijdemqiie  sodale  ArMlen[si],  jj  decurioni  Laii- 
renliiim  vici  Aiig(iistani),  ejiis[dem  loci  llll  viro?],  |  patrono 
corporis  leniineiilarionim  [taluilariorum]  |  aiixiliarionim  Oslien- 
siiim;(pii  vix(il)annos  XU  ^aîc;.  me[nses]...  |  M(areiis) Cornélius 
M(ar('i)  l(ilius)  Palal(ina)  Valerianiis  deciirio  r(ecit). 

Au  no  Xh'  251,  col.  VIII,  i.  2.'j,  figure  un  M.  Cornélius  Valer.  Epaga- 
thianus,  parmi  les  plebeii  de  Vallnim  lenunculariorum  tabularioritm.  S'il  se 
confond  avec  celui-ci,  qui  est  patron  du  collège,  il  doit  avoir  été  élu  patron 
après  192,  oii  l'album  fut  rédigé. 

.)/.  Cornélius  Vnlerianiis,  (\u\  érigea  ce  monument,  ne  diff'ère  peut-être  pas 
de  celui  (pii  fut  patron  et  quinquennalis  bis  du  même  collège  en  102  (XIV, 
251,  I,  8.  17). 

De  la  même  famille  était  sans  doute  M.  Cornélius  Epayalhus,  quinquennalis 
pcrpeluus  dans  un  autre  album  du  même  collège,  rédigé  en  lo2  (XIV  2o0, 
1,  12),  et  curator  Auquslalium,  en  I  il  (XIV.  8).  [Df.ssaii]. 

11  faudrait  :  praelori  (bis)  ad  sacra  Volkani  facntnda  ou  sacris  faciundis. 
H  y  a  encore  un  sodalis  Arulensis  XIV  :J7;i,  et  un  sodalis  Arulensium  XIV 
•i32.  On  ne  sait  ce  (|ue  signifie  ce  lilre. 

2268.  XIV  347.  Table  de  marbre. 

[D(is)l  M(anibiis).  |  A(iilo)  Egrilio  A(uli)  ((ilio)  Secundo  j 
Triieptiano  (sic),  \  [de]tMir(ioni)  Lanr((>nlinm)  vieo  Angiislan(o). 
scrib(ae)  colleg(ii')  labr(nm)  tign(ariorum)  Osl(iensium),  deou- 
riali  seriplns  eerar(i).  1  [tlribiili  tribus  Pupiniae,  A(ulus) 
Egribus  Ision  et  Jidia  Proba  eonjux  lecerunt. 

IlENZEN,  012(1,  et  Bull.  d.  !..  IH'M),  p.  21(). 


LATILM    VETIS. 


631 


■2269.  XIV  352.  Deux  tables  découpées  probablement  d'un  cippe. 

a)  D(ecimoj  Fal.io  D  ecimi')  filio  Pal(atina)  ]  Floro  Verarn]o, 
j  sacerdot(i)  sanct(ae)  reg[in(aeij ,  judicio  majestatis  ejus  elecl(o) 
Anubiaco,  prima,  I|dec(urioni)  Laiir(entiiinv  vic(o)  Aiig(ustano), 
<Iiiattervi'ro].  [  naviculario  (quinque)  corpor  iim;  leniincula- 
rionim  Ost  iensiumj  |  lionorib(tis)  ac  munprib(iis)  |  omnibuis) 
binctfo),  sodali    corp(oris)  V  region(um)  col(oniae)  Osl(iensis).  | 

Huic  staluam  Flavius  |  Moscliyliis,  \(ir)  c(!arissimus),  Isiacus 
I  hiijiis  loci,  memor  ejus  |  sanctimoniae  rastital(is)  ;  testa- 
menl(o)  siio  co(ii)stitiii  |  ab  heredib(us)  suis  jiissit,  |  patrono 
miinditiario  |  b(ene)  mferenti).  |  L(ocus)  dfatiis)  d(ecreto) 
(Keciirioniim). 

b)  Ob  honor(em)  quo  die  sacerd(os)  fa[cliis  est],  ]  dedicat(a) 
XVII  kalfendas)  Afpriles]  ou  Arug(iislas)]  ter  et  semel  |  co(n)- 
«(iibbiisj.  1 

Lochs  datiis  a  Jidio  Faustino,  pontfifice)  Viilkfani)  |  (et) 
iied(iiini)  sacrarfiim),  permisit  ]  actforj  Fl(avii)  Moscyli  |  sub 
(|(uin)(|(iiennalitatr)  cfensoriae)  |)(oteslalis)  Q(uinti)  Veturi 
Firmi  Felicis  ij  Socratis  et  L(iici)  Flori  Eiiprepelis.  Ob  cnjns 
•  ledi('atione(m)  |  dédit  deciirionibus  denarios)  III  cnm  otîicio 
basilices. 

Henzen,  6029.  Consuls  de  l'an  2.51.  —  a.  1.  o,  prima  n"a  pas  de  sens  ;  il  se 
rapportait  aux  mots  suivants,  mais  la  1.  6  a-rté  martelée  et  regravée.  —  Sur  le 
pontifex  Volkani,  voy.  Dessau,  p.  o.  Sa  permission  et  celle  des  duiimviri 
étaient  nécessaires  pour  dédier  une  inscription  ou  une  statue  dans  un  temple 
ou  dans  un  autre  lieu  sacré.  Sancia  regina,  nom  d'Isis.  Cfr.  XIV  18,  note 
(ci-dessus). 

2270.  XIV  359.  Kragm.  d'une  table,  coupée  d'un  cippe  ;  trouvée  a 
Ostie. 

Ger. ..  I  p(atrono)  c(oloniae)  eqiiiti  R[omano  omnibus]  | 
honoribiis  [funcio]  .  .  .  |  perpetmim  .  .  .  |  peciinia  pat.  .  .  •  || 
Laurentiiim,  [patrono"!  rollegi  fab>iim]  ...  |  Ostiensium  ...  | 
deenriontrm]  ...  |  miinifîce  ...  |  (piam  ... 

22"  1 .  XIV  363.  Trouvée  à  Ostie,  dans  la  ville,  non  loin  de  la  porta 
Romaua. 

C(aio)  Granio  ,  C(ai;  filiioj  (iuir(inaj  |  Matiiro,  |  deciir  ioniinii 
decr(eto)  ]  deciirioni  gr[alis]  ||  adlecto,  |  corporj^ato?]  (-[(ira- 
Jorfum)]  I  nav(iiim    marin(ariim)  et  [mensor(iim)[  |  trumenf  a- 


632  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

rioriim)  Os(iensiii(m),  |  M(arciis)  Lolliiis  M(arci)  l"(irms)  [|  Paii- 

limis  I  amico. 

C.  L.  ViscoNTi,  A/m.  d.  /.,  1857,  p.  311,  et  1859,  p.  5i0.  —  Les  curatores^ 
navium  marinarum  reviennent  plus  loin  (XIV  ÂOd).  Étude  hist.,  II,  p.  li. 

2272.  XIV  364.  Trouvée  à  Ostie  en  1831. 

[D(is)]   !M(anibiis).  |   [C(aio)  Granio]   C(ai)  r(ilio)  Qnir(ina) 

Maturo,   [  [deciirioni   et  II]   viro  OsUensiiiin  |   ...  [corpjoris 

mensoriim  Osl(ieiisiijra)  |  ...  nim,  patrono  <orp(oris)  |j  [cnra- 

torum  njavium  marinarum  [  [et  navium  ajmnaiium  Ostiens(ium) 

I  ...  [(lendr]oplioi'um  Osliens(ium)  1  ...  liuni  Ostiensitim  |  ... 

atinensium. 

C.  L.  ViscoNTi,  Ann.  d.  /.,  1857,  |).  311,  et  1859,  p.  -2^20.  Il  lit  par  erreur 
il  la  (in  :  Catinensium. 

2273.  XIV  367.  (irande  base  de  marbre,  trouvée  a  Ostie.  Au  Vati- 
can, musée  Cliiaramonti. 

P(ublio)  Horalio  |  Cliryseroli,  |  seviro  Augustal(i)  idem  | 
(|uin(|(uennali)  et  imranni  Larum  Aug(usti)  |  ex  s(enatus) 
c(onsulto). 

Seviri  Augustales  statuam  ||  ei  ponendam  de<  reverunt,  quod  \ 
is  arcae  eorum  (sestertium  quinquaginta)  m(ilia)  n(uuimum) 
dederit,  |  ex  qua  summa  (sesterlium  decem)  m(ilia)  n(ummum) 
ob  lionorem  curae  |  Sex(li)  Horati  Chryseroliani,  et  reliquorum 
[il  faudrait  :  reli(|ua)  |  (sestertium  (piadraginta)  m(ilia)  n(um- 
mum)  excepta  stipulatione  (ajoutez  :  ut)  ex  usuris  |  semissi- 
bus  et  M  II  s(ummae)  s(upra)  s(criplae)  quodannis  idib(us) 
Martis  I  nalali  suo  inter  praesentes  liora  (secunda)  usque  |  ad 
asse(m)  dividiatiir,  deducla  ornatione  stalu(a)e,  |  et  lamiliaf^ 
Augustal(ium)  (seslertios  cenlum)  n(uramos);  qiiotsi  ita  |  l'actum 
non  erit,  lum  ea  (sestertium  quadraginla)  m(ilia)  n(unimum)  || 
dari  rei  p(ublii'ae)  Ost(iensium)  sub  eadem  condicione  |  qua 
s(upra)  s(criptum)  est. 

Ob  cujus  [sciL  statuae  Chryseroti  ab  Auguslalibus  decretae) 
(ledii'atione(m)  dédit  |  decurionib(ns  denarios  (juinos)  et  Augus- 
lalibus (denarios  quinos).  |  ls(iue  honore  sibi  liabito  sumptum 
sta|luae  ordini  Augustalium  remisit. 

Sur  le  côté  droit  :  De(lic(ata)  |  XV  kal(endas)  [Ja]nu[ar(ias)]  [ 
Mamerlino  et  Rufo  |  co,n)s(ulibus). 


LATILM    VtTLS  633 

Du  17  Déceml)re  182.  —  Henzen,  71  1G.  —  Ligne  11,  ET  •  M  II  ;  ce  passage 
est  iuintelligible,  bien  que  la  lecture  paraisse  sûre;  cfr.  XIV  431,7.  —  Chry- 
seros  a  donné  aux  Augiistales  50,000  sesterces,  dont  10,000  au  nom  de  son 
tils  (■.')  Chryserotianus,  parce  que  les  Augustales  avaient  nommé  celui-ci  ciira- 
teur;  cfr.  XIV  316  :  huic  [sejviri  Aug(ustalesj  post  curam  quinquennaliiatein 
optuler\unt).  Les  intérêts  des  -iO,000  autres  sesterces  devaient  être  distribués 
aux  Augustales  présents  a  la  réunion  tenue  au  jour  de  la  naissance  de  Chry- 
seros,  a  la  i"  heure,  déduction  faite  de  la  somme  nécessaire  pour  orner  la  sta- 
tue et  de  100  sesterces  que  les  Augustales  doivent  remettre  a  leur  familia 
c'est  a  dire  a  leurs  esclaves.  [Dessau]. 

:2-2T4.  XIV  368.  [D(isi]  M(anibiis).  ]  ...  [J]annarins  qfuin)- 

q  uennalis  corporis  fabnini  navjaliiim  Ostiensiura,    [ob  dona- 

tionisj  caiisam  sibi  tradi  .ftini  fiindii 'm  a  Maria  Callislen(ej 

[illi  donajlionis  causa  mancipa  [vit...  ilqiie  sibi  et  Brittiae  j  ... 

Ils  et  liberlis  liberta![biisque  postejri  s  que  aeorum. 

Suppl.  de  Th.  M.  —  Il  s'agit  peut-être  de  Petronhts  Januarius  nommé  dans 
l'album  des  fabri  navales  (XIV  2o6,  ci-dessus,  col.  1, 1.  29),  parmi  les  honorati. 

2275.  XIV  370.  (Irande  base  de  marbre,  trouvée  au  théâtre  d'Ostie 
en  1880. 

G(aio  Julio    Tyranno,     mag  isfro   q(uin)q  uennali   colleyfii) 

[t|abr(um;  tignuariiorum    Oslis  |  kislri  XXII.  Huic    ,  [)rimum 

omnium  uuijversi  honorali  s!a|lu;im  ponendam  |  decreverunt 

ob  mérita  ejus.  '\  L  ocus)  d;alusi  decretoi  d  ecurionum). 

Lanciam,  Notiz-ie  degli  scavi,  1880,  p.  -474,  —  Sur  les  lustres  de  c^*  collège, 
voyez  XIV  128,ci-dessus. 

2276.  XIV  371.  Sarcophage;  les  bas-reliefs  représentent  l'histoire 
d'AIceste.  Trouvée  a  Ostie;  au  Vatican  (Chiaramonti). 

Dis)  M(anibus).  i  C^aîus)  Junius  Pal(atina)  Euliodiis,  magister 

q!uin)q(uennolis)   |  collegi   fabr(um)   lignariorum)   Ostis  luslri 

XXI,  I  fecit  sibi   et  Metiliae  Acte,  sacerdojti    iMiatris;  d(eum) 

m  agnae)  coloii(iae)  Osl(ieiisis),  cojug(i)  sanclissim(a!e. 

Heszen.  7200,  et  Bull  d.  /.,  1849,  p.  101.  Sia-  les  lustres  de  ce  collège. 
voyez  XIV  128. 

2277.  XIV  372.  Cippe  de  marbre  trouvé  a  Ostie;  actuellement  a» 
Latran. 

L(ucio)  Lepidio  Eutyclio,  |  seviro  Augustali),  idem  |  (|uin- 
(|  uennali/  m  colonia  ]  Ostiensi  |  et  in  municipio  ,  Tusculano- 
riim  et  i|uin(|  uennali  perpétue  cor[)Oi'  isi  fabrum  navalium  j 
Osliensium.  |  Fortunatus  lib'ertus;  et  Alcxa  Act(e). 

Henzen.  7106. 


634  i'-.    I      L.,    VOL.    XIV. 

2:278.  XIV  373.  (Irande  l)ase  trouvée  à  Ostie. 

L(iicio)  Licinio  L(iicii)  fil{io)  Pal(atina)  |  Herodi,  j  ec|iiit(i) 
Rom(ano),decuriali  |  decuriae  vialoriae  j  equestris  co(n)s(ularis), 
decurioni,  ||  quinqiiennali,  diiiimviro,  |sacerdoli  Geiii  col^oniae), 
flam(ini)  |  Kom(ae)  et  Aiig(iistil,  ciirat(ori)  0|)er(iim)  ptiblfico- 
riim),  I  quaestori  aer(arii),  aedili,  flam(ini)  ]  divi  Severi,  sodali 
Ariilensi,  ||  praet(ori)  prim(o)  sac(ris)  Volk(ani)  fa('in(ndis).  ] 
Ordo  Augiistal(iiim)  |  optimo  civi  ob  mérita. 

ORliLLI,  220.i. 

2279.  XIV  374.  Grande  base  de  marbre,  trouvée  à  Ostie,  au  théùtrc, 
en  Nov.  1880. 

Marco  Licinio  |  Privato,  |  [deciirionatns  ornamentis  honorato 
^'tj  I  bisellario  inprimis  constitiilo,  |  inlatis  reipiiblicae  sestertis 
i|  quinquaginta  inilibiis  n(iimii)iim),  ]  [quaestori  et  (i(uin)q(uen- 
nali)  corporis  pisloniin  Ostien(siiim)  et  Por[(ensiiim)),  |  magistro 
(|uinquennal(i)  collegi  i  tabriim  tigniiariorum  lustri  I  XXVllU 
et  decurioni  ejiisdeni  ||  minieri  decmiar(«im)  XVI,  decuriali 
serib(ae)  j  librario,  Iribidi  tribus  Claudiae  1  patruum  et  libero- 
rum  clieulium,  ||  [patri  et  avo  deciiriouum,  !  pairi  eciuilum 
RomanorumJ,  |  universus  numerus  |  e;digatorum  |  collegi 
fabruin  tignuarior(um)  Ostiens(ium)  }  magistro  opiimo  ob  amo- 
rem  et  m«^rila  ejus.  |  L(oeus)  d(atiis)  d(ecreto)  d(ecurionum) 
p(ublice). 

Lanciani,  Notizie  degli  scavi,  1880,  p.  iT^.  —  Los  lignes  3,  7,  1:2  et  14  ont  été 
Intercalées  après  coup  en  caractères  plus  petits.  Nous  les  avons  mises  entre  cro- 
chets. Calujalorum,  voy.  XIV  IGO  (ci-dessus).  On  retouve  M.  Licinius  l'rivatus 
dans  l'inscription  latérale  d'une  dédicace  :i  Diocléticn  (XIV  1:28),  mais  voyez  la 
noie,  ci-dessus,  —  Sur  les  lustres  de  ce  collège,  voy.  ibid. 

2280.  XIV  403  Table  de  bron/e.  Caractères  de  la  tin  du  n"  siècle 
ou  du  commencement  du  ui<=.  Origine  non  indi(pu'e  ;  la  mention  d'un  corpus 
trejectus  la  tait  attribuer  à  Ostie.  En  haut  :  tète  du  Soleil  entourée  de  rayons. 

Sex(to)  Pompeio  Sex(ti)   fil(io)  |  iMaximo.   |  saeerdoti   Solis 

in|vi(ti   iMi(llirae),    patri    palrum ,  |  (|(iiin)(|(uenuali)   eorp(orisi 

treject(us)  toga|lensium,  sacerdoles  Solis  invicti  Mi^tliraej  |  ob 

amorem  et  meri|ta  ejus.  Semper  halbet  (?). 

Ei'UKM.  ki'I(;r.,  I,  p.  !217  (Hen/.kn).  F.  Cl'MONT,  Mitlira,  n"  lit.  Semper 
habet,  formule  incomuu». 


LATILM    VETUS.  C3o 

2-281.  XIV  407  =  X  541.  irne. 

Dis  I  Manibus  |  L(uci)  Renni  L(uci)  lib(erli)  |  Philodoxi,  | 
mag(istri)  qiiinq(iiennalis)  [j  roll(egi)  fab(riim)  lig  nariorum^  | 
Ostiiensiiim),  idem  Auginslalis),  |  L(uciiisj  Rennius  Procuhis  | 
fficit  patri  suo  |  carissimo. 

2:28'2.  XIV  409.  Cippe  de  marbre  trouvé  a  Ostie.  Au  Musée  de 
Florence. 

Cn(aeo)  Sentio  Cn(aei)  6l(io)  ;  Cn(aei)  n(epoli)  Terfetina)  Felicf.  | 
flec(iirioniim)  decr(eto)  aedilicio  adl(ecto),d(ecurioniim)  d(ecreto) 
d(ecurioni)  adl(ecto),  |  q(uaeslorii  a(erari)  Ostiens  iiim),  II  viro), 
q(uaestori)  juvenum  i)  —  hic  primiis  omnium,  qiio  anno  decu- 
rio)  adl(ectus)  est,  et  ||  qiiiaeslor)  aierarij  laclius)  est  et  in  pro- 
xim(iim)  annum  II  vir  designatus)  est —  |  qiiinq(nennali)  cura 
lonim  naviiim  marinar(um)  2),  gratis  adlect(o)  |  inlernaviculariosj 
maris  Hadriatici  3)  et  ad  quadrigam  |  fori  vinari  ^),  patrono 
decnriae  scribar(iim)  terarior(iim)  j  et  librarior(um)  et  lictoriim) 
el  viatorinm)  --•),  ilem  praeconum  et  jj  et  (est  répelé  par  une  erreur 
du  lapicide)  argenlarior(iim)  6)  et  negolialor(iimi  vinarioriim) 
ab  urbe"),  |  item  mensor  iimi  Iriimenlarior(um)  Cereris  Aug(iis- 
lae)  =^),  item  corpor'aloriim)  |  scapharior(iim)  et  leniinculario- 
r(um)  trajectins)  Liiculli  ^}  et  |  dendrophorum  et  togator  um 
a  foro  et  de  sacomar(is?)  lo)  |  et  liberlor(iim)  et  servor  uni 
publicor(iim)  H)  et  olearior(um)  i2)  et  juven(um)  ||  cisianor(um)  ^'■^) 
et  veteranor(um)  Aug  iisti)  i^i,  ileui  jjeneficiariorlnm)  prociira- 
toris)  I  Aug(usli)  !••)  el  piscalor^unii  propolar  uni),  cnratori  lusus 
jiivenalis  ^'^),  Cn'aeus)  Sentius  Lucilius  |  (iamala  Clodianus 
f  ilius)  1")  I  patri  inrhilgenlissimo. 

Orei.i.i,  -ilOO.  —  Du  ii«  siècle,  suivant  l'opinion  de  Tu.  M.  (Ephem.  ep.,  Ill, 
p.  3-24).  ')  Voy.  N"s  -2180  et  2182.  —  -)  \oy.  XIV  'àG?,.  36-i  (ci-dessusj.  — 
»)  Voy.  VI  9682.  Étude  hist..  11.  p.  ."iî).  Ce  collège  ne  résidait  sans  doute  pas 
a  Ostie.  —  *)  scilicet  item  gratis  adlecto  in  coUegium  aliquud  consistens)  ad 
quadriyam  fori  vinari,  fortasse  coUegium  negotiantium  fori  vinari  vel  coUe- 
gium gent  fori  vinari  utrum(|ue  nienioratuni  XIV  430.  Forum  vinarium  Ostiae 
praeterea  memoratur  XIV  376.  24.  [Dessai].  —  '=)  Ce  sont  les  decuriae  appa- 
rilorum  duovirum  el  aediUum  Ostiensium.  Il  y  avait  deux  décuries  de  scribes. 
Us  scribae  cerarii.  ou  scriptus  cerari  (XIV  346.  347.  3.-J3.  409)  et  les  scribae 
librarii  (XIV  3.'i3.  374.  409).  une  decuria  Uctorum  fXIV  3o3.  409),  et  une 
decuria  viatortun  (XIV  353.  409).  —  "j  Sur  la  réunion  des  praecones  et 
<les  argenlarii  ou  coactores  argentarii.  voy.  Tu.  M..  Hermès,  12.  pp.  94. 


636  c.  I.  L.,  VOL.,  XIV. 

100.  ')  Voy.  XIV  318.  —  »)  Voy.  \1V  1>.  —  »)  Voy.  XIV  :2.j-2.  ^o^!.  2u4. — 
i«)  Voy.  XIV  309.  —  ^i)  Voy.  XIV  3-2.  2.>'i.  -  i^)  Ce  sont  les  mercalorefi 
olearii.  —  i')  Dessau  assimile  les  cisiani  aux  cisiarii,  ce  qui  est  peu  vraisem- 
blable. —  1^)  Les  vétérans  résidant  a  Ostie  formaient  donc  un  collège.  Voy. 
L.  Hai.kin,  CoUcyes  de  vétérans  {Rev.  de  l'instr.  publ.  en  Belg.,  1895).  — 
")  Il  s'agit  probai)lement  du  procurator  annonae  Ostiensis.  —  i^)  Dessau  se 
demande  si  ce  curaior  lusus  juvenalts  se  rapportait  au  collegiiim  juvenum 
dont  Sentius  était  questeur.  —  i')  Cn.  Sentius  Lucilius  Gamala  Clodianus 
appelle  ici  Cn.  Sentius  Félix  son  père.  Ailleurs  (XIV  377)  il  donne  ce  nom  à 
P.  Lucilius  (îamala  L'un  était  son  père  naturel  et  l'autre  son  père  adoptif. 
MoMJisEN  {Sitziingsber.  der  Leipziyer  des.,  1849,  p.  298.  Ephem.  ep.,  III, 
p.  324)  regarde  Cn.  Sentius  Félix  comme  le  père  adoptif;  le  fils  adoptif 
aurait  pris  son  prénom  et  son  nom  gentilice,  mais  non  son  cognomen.  Or, 
nous  avons  une  inscription  où  ce  fils  s'appelle  Sentius  Clodianus  (XIV  410)  et 
Dessai'  pense  qu'il  était  fils  de  Cn.  Sentius  Félix,  ([u'il  s'appelait  d'abord 
Cn.  Sentius  Clodianus,  (|u'il  fut  adopté  par  P.  Lucilius  Gamala,  et  que.  suivant 
l'usage  de  cette  épo(|u<\  il  garda  ses  ti'ois  noms  en  y  intercalant  ceux  de  Luci- 
lius (Iamala  comme  surnoms. 

2583.  XIV  418    Tn.uvée  ;K)slie. 

r)(is)  M(aiiil)us).    C(aiiis)  Similiiis  IMiylocyriiis,  |  sévir  Aug(us- 

lalis),   idem  (j(uiii)(|(iieiinalis),   inagisUr  |  quoqiiae  (=  qiiin- 

(|iiennalis)  collegi   fabrnm  ligInuarior(un:i)  Ostiiensiiim)   liislri 

XXXVI,  j|  ilem  scribfa)  ejiisrl(eni)  niimeri,  fec(it)  silji  |  et  Simi- 

liae  Pliilete,  |  co(r))jiigi  unibyriae,  et  |   Similiae  Ronian(a)e,  i 

liliai^.  et  libertis  liber||tabiisquae  poslerisque  |  eoriim.  In  t'(ronte) 

|)(edes)  LXXX.  in  agr  o)  p(e<les)  XXIIII.  |  Gaiidenli  et  Lampadi 

L.  3-4  magiatcr  qiioquae,  le  graveur  a  mal  résolu  l'abréviation  (J  •  ();  ii 
fallait  quinqueniialis.  -   Siu'  les  bislrcs  de  ce  collège,  voy.  XIV  128. 

2284.  XIV419.  Ao.stie. 

[Siniiliaje   Philelc;   un|ibyria(;,  G(aiiis)  Siniiliiis   Pliilocyriiis» 

]  sévir  Alug(ustalis),  idem  q(uin)q(uennalis),   q(uin)q(iiennalis) 

(•oIle[gi    fabrnm   ligniiîirioriiim)    Ost(iensiiim),   |   item   S('rib(a), 

ejn]s(l(;m  numeri  mil[es  ealigaliis].. 

Suppléments  d'après  le  N"  précédent.  L.  3,  ii  la  lin.  Tu.  .M.  conjeclin'e  niilea 
d'après  XIV  128  :  milites  caligati. 

228o.  XIV  424.  Fragment  venant  du  P(n1us, 
...  ni. ..  I  ...  [SJuelli  Hiil"[i...  |  ...  cor]pus  fabrfum. ..  |  ... 
s|eliolam...  |  ...  k  alendas)  Aug  nslas)  n... 

'l'I'^^.  XIV  425  =  X  542.  Arca  originaire  d'Ostie  :  c'est  ce 
que  prniivenl  la  foruiule  nevir  Aug.  idem  qq.,  propre  à  ().stie,  et  le  corpus 
Irejeclu.s. 


LATILM    VETUS,  6o7 

l\!to)  Teslio  Helpidiano,  1  seviro  Aug(iislali),  idem  cj(iiin)- 
q(uennali),  |  item  patrono  et  q(uin)q(uennali)  |  corporis  trejec- 
;[l]us  I  marmorarioriim,  jj  (qiiattiiori  Testii  Helpidianiis,  |  Piis- 
ciis,  Priscianns  |  et  Félix  fili  et  heredes  |  patri  didcissimo. 

Orelli,  4106. 

2-287.  XIV  430  =  X  543.  L(uciiis)  Valerius  ïlirep[t]iis  ] 
fecit  magiisler)  q(iiin)(|iuennalis)  \  colleg(ii)  l"abr(iim)  tigniiari'o- 
riim  Ost[e]nsium,  ciirat(or)  |  negoliantiiim  fori  vinari,  jj  q(iiinU 
q(uennalis)  collegi  Geni  fori  |  vinari  e...  pe...  patris  |  e[t] 
A'aler stae. 

Orelli,  4087. 

2-288.  XIV  431 |  ...  mmuni  at . . .  [  ...  Knsticeli. 

Huic  [ordo  Aug(ustalium)  |  statu]am  decrevit  et  inl[er  bisel;la- 
ri]os?  adlegit  isque  hono[re  (statuae)  accepte]  ||  (sestertiiim) 
L  m(ilia)  n(ummiim)  arcae  eoriim  [intulit],  [  excepta  stipiilatione 
A\l  ex  iisuris...  M  II  s(ummae)  s(upra)  [s(criptae)]  |  qiiodannis 
Idibus  Junis  natali  suo  in  [cjonventu  |  inler  praesentes  boni 
(secunda)  usque  ad  asse(m)  dividatnr,  |  deducta  ornatiouc 
statuae  (sestertiis  centum)  n(iimmisi.  Qnodsi  ita  |j  factum  non 
erit,  tune  ea  (sestertium  quinquaginta)  m(ilia)  n(nmmnm)  dari 
reip(ublicae)  Ostiens(ium)  |  sub  eadem  condicionem  stipiilatus 
est;  posque  (?  =  posleaque)  |  Veturia  Q^uinli)  f(ilia)  Rufina  et  j 
Q(uintus)  Veturius  Q(uinti)  l'ilius)  Félix  Socrates  |  deciurio) 
Laurent(ium)  vic(o)  Aug(ustanorum)  et  dec(urio)  Ost(iensinm) 
sumptum  statuae  ]\  ordini  remiserunt. 

Ob  cujus  dedicalionem  dédit  \  sporlulas  decnrionib(us)  (dena- 

rios  ternos)  et  Augustalibus  (denarios  quinos).  [  Curante  Q(uinto) 

V'eturio  Felicissirao  lib(erto),  |  sevir(o)  Aug(ustali)  q(uin)q(uen- 

nali)  et  curatore  ordinis  ejusdem. 

Dessau  conjecture  que  le  personnage  honoré  de  cette  statue  s'appelait 
Q.  Veturius  Socrates;  son  lils  s'appelait,  en  effet,  Q.  Veturius  Félix  Socrates, 
et  son  affranchi,  Q.  Veturius  Felicissimus  (11.  14  et  18).  Sur  les  conditions 
imposées  par  le  donateur,  voy.  XIV  367,  ci-dessus.  La  statue  fut  élevée  après 
la  mort  de  Socrate,  car  ce  sont  ses  enfants  qui  en  font  les  frais  (1  13-14). 
Felicissimus  revient  dans  une  inscription  de  l'an  :2.39  (XIV  461),  e1  Félix 
Socrates,  dans  une  inscription  de  :2.')I  (XIV  4.32  et  3ri2).  [Dessau]. 

2289.  XIV  438.  A  ostie. 


638  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

D(is)  [M(anibiis)].  ]  C(aio)  Vollidio  C(ai)  f(ilio)  Pal(atina)  Prisco 
frairi,  corpora[lo  corporis]  |  mensonim  frumentarior(iim)  Ost(ien- 
siiim),  qui  vi\(it)  a[nn(is)]  ..,  |  et  Voltidiae  Grapte  conjugi 
diilciss(imae)  met..,,  |  C(aius)  Vollidius  G(ai)  f(iliiis)  Pal(atina> 
Cavarius  Priseianus. 

2290.  XIV  445.  Fragment  trouvé  au  théâtre  d'Ostie  en  1880. 
. . .  chu  ...  I  ommis . . .  |  [comp]aratum  ab . . .  |  . .  .ns  collegi 
l[abrum  |  ...  con]cessum...  |  ...otid... 
Lanciani,  Notizie  degli  scavi,  1880,  p.  478. 

iîî'âD  I .  XIV  446   Fragment  d'une  table  de  marbre  trouvée  à  Ostie. 
...  arior(um)  |  ...  ugtim  |  ...  [fjabrum  j  ...  (se)viro  |  ...  icor... 

2292.  XIV  448.  Fragm.  venant  du  Portus. 

. . .  oni ...  I  ...  [ho]noratu[sj. . .  |  ...  m  patron[us  |  corporis 
sab]urrarior[um]  |  ...  rius. 
Cfr.  XIV  102. 

2293.  XIV  451.  Fragm.  d'une  table  de  marbre. 
...  q  et  I  [cojrporis  |  [trjajectus. 

2294.  XIV  453.  A  Ostie. 

...  anius  |  [lenjuncularins  |  ...  Laudica  |  

229o.  XIV  456.  Trouvée  au  Portus. 
(l(uin)q(uennalis)  c(orporis)  f(abrum)  nav(alium). 

2296.  XIV  1335.  Domus  etreina  (sic)  Marraci]orum. 

U  faudrait  :  Domus  aeterna  (cfr.  N"  89o).  J.  B.  De  Rossi,  Comment,  in 
hon.  Th.  M.,  p.  705.  G.  L.  Visconti,  Bull,  coin.,  1881,  p.  57. 

2297.  XIV  1507.  A  Ostie. 

L)(is)  Mtanibus)  |  G(ai)  Prastinae  Nelrei,  collegae  |  b(ene) 
m(ereiiti)  fec(erunt) 

2298.  XIV  1658.  A  Ostie. 

[D^is)]  M(anibus) .  Pinnae  ] ...  [TJerenli  Alphii  ser(vo),I  [Tejren- 
lius  Gallon  |  [conse]nsu  collibertorum  [[araoris  tjestimonio  b(ene) 
lïi(erenti)  f(ecit). 


LATIU.M     VKTIS.  639 

9'299.  XIV  1677.  (iratlito  sur  la  base  d'un  petit  groupe  en  terre 
cuite.  Trouvé  à  Ostie. 

Titaediorum. 

2a0(l.  XIV  4136.  Sans  indication  de  lieu. 

Collegii  i'abrum  |  ligniiariorum  et  bisel|lariorum  III  viri  Por- 

(eiisi|um   in  urbe  agenliiim  Procuflus  Saturni ij  Calpur- 

nius....  Inno  centius  C(ai)  l(iberUis)  suis  sumptibus    p(osuerunt). 

Inscription  probablement  mal  copiée. 

2301 .  XIV  4139.  Fragm,  dune  table  de  marbre,  à  Ostie. 
...  [frjument...  |  ...  or  raem...  |  ...  Abasca[nt]... 
Dessau  conjecture,  1.  2  :  [corp]or{is)  men[sorum]. 

2.302.  XIV  4140.  Cette  base,  de  même  que  XIV  172.  Aod.  4142- 
4144  et  4148,  a  été  tirée  des  uuirs  du  théâtre  d'Ostie  ou  elle  fut  placée  au 
iv«  siècle  ou  plus  tard,  lors  de  la  reconstruction  de  l'édifice, 

Q  uinto)  Aeronio  ]  Antiocho,  |  sevir(o)  August(ali)  [  et  q(uin)- 
q(uennali)  ejusdem  ,  ordinis,  idem  ||  q(uin)q(uennali)  corpor(is) 
mensor(um)  |  frum(entariori)m)  adjutorum  |  Ostiensium,  |  Ani- 
nia  Anthis  |  conjunx.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum) 
p(ubiice). 
Lanxuni,  Noiizie  degli  scavi,  1886,  p.  '61.  Borsari,  Roem.  Mitieil.,  I,  p.  198. 

2303.  XIV  4142.  Base  tirée  du  théâtre  d'Ostie.  Voy.  XIV  4140. 

Marco)  Junio  M(arci)  f(ilio)  Pai(alina)  |  Fausto,  |  decurioni 
adiecto,  |  flaminidivi  Titi,  duiimviro,  \  niercatori  frumentario, 
q(uaestori)  aerari,  flamini  Romae  |  et  Aug(usti),  patrono  cor- 
[p(oris)]  I  curatoriim  naviiim  marinar[um],  |  domini  navium 
Afrarum  |  iiniversariim  item  ||  Sardoriim.  |  L(ocus)  d(atus) 
d(ecrelo)  d(ecnrionum)  p(ublice). 

Sur  le  côté  :  [Uedic(ata)]  XII  kal(eiidas)  Octobres  \  [Severo  II 
e]t  Pompeiano  II  co(n)[s(ulibus)]. 

[Cura  ajgentibus  P(ublio)  Aufidio  |  ...  ro,  M(arco)  Clodio 
FortMna'[tiano  Pjudente.  L(iicio)  Tadio  Fel(ice)  |  ...  XV. 

De  l'an  173. —  Lanciam,  Notizie  degli  scavi,  1886,  p. .%.  Borsari, /îow. 
Milteil.,  I,  p.  197,  C.  I,  L„  XIV  4o9.  Sur  le  collège,  voyez  XIV  36.3,  364.  409. 
Sur  les  domini  navium  etc.,  voy.  XIV  99.  —  Il  fallait  Sardi  ou  Sardarum. 
Les  mots  Hem  Sardorum  ont  été  ajoutés  après  coup. 


640  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

2304.  XIV  4144.  Base  tirée  du  Ihéàlre  d'Oslie;  voy.  XIV  ilitt. 

C(aio)  Veturio  C(ai)  f(ilio)  Testio  |  Amando  |  eq(uili)  R(omano). 
patrono  et  |  defensori  ((|iiin(jiie)  corporiim  ]  leniin(nilarior(um) 
Ostiens(iiim).  [j  iiniversi  navigiarii  corporliim)  |  fpiint|ue  ob 
insignem  ejiis  |  in  {l[et'end]ea(lis  se  et  in  Inendis  |  eximiam 
(liligentiam  dignissimo  |  [a]tqne  abstinenlissimo  viro  ||  ob 
mérita  ejiis,  |  [(juin]q(iiennali)  corporis  splendedissimi  codi- 
(■ar(ioriHn).     L(oeus)  d(atijs)  d(ecreto)  d(eciirioniim)  p(nblice). 

Sur  le  côté  :  De[di('(ata)...  Annio  Largo]  |  Pra[sliiia  Messa- 
lino]  co[s]. 

Consuls  de  147.  —  Lanciani,  Noliz-ie  degli  scavi,  1886,  p.  'jG.  Horsari,  Rôtn. 
Mttteil,  I.  p.  197. 

Cfr.  XIV  3.'j2  :  navicularius  (quinque)  corpor{um)  lenuncularionirn  Ost{ien- 
siuni).  Ici,  les  navicularii  sont  appelés  navigiarii.  XIV  170  :  quinque  corporum 
navùjanles  :  ce  sont  probablement  encore  les  mêmes.  Le  dernier  titre  de  Vetu- 
riiis  avait  été  oublié  et  fut  ajouté  à  la  tin  :  [quin]q.  corporis  splendedissimi  {sic) 
codicar.  Lanciani  lit  :  [orrfjo. 

2305.  XIV  4234.  l'elit  clppe  de  marbre  trouvé  ii  Tibur  en  1886  ou 
1887,  dans  les  ruines  de  la  villa  de  Mécène.  Gatti,  Notizie  degli  Scavi,  1887, 
pp.  28-33.  BoRSARi,  ibid.,  p.  2.^. 

M(arciis)  Caerellius|  lazemis,  q(iiiii)q(uennalis)|pislornm  III  j 

et  perp(etuus)  et  |  codicariiis,  item  ||  mercator  |  friimentarins  ] 

invicto  I  Herculi  |  ex  voto  d(onnm)  d(edi(). 

Gatti,  Notizie  degli  scavi,  1887,  p.  150.  C'est  un  homme  d'Ostie  qui  fait 
une  dédicace  à  l'Hercule  de  Tibur.  Le  surnom  Jazemis  parait  être  syrien  ; 
VI  6476  :  Jazemiis. 

2306.  Ik'LL.  coM.,  1888,  p.  83.  Base  d'une  statue  trouvée  sur  la  via  Cam- 
pana,  au  Campo  Salino  (II.  Lanciani). 

Pro  saUite  imp(eratoriim)  Severi  et  Antonini  |  Ang(iistoruni) 
et  Getae  nol)ilissirai  Caes(aris)  et  Jiil(iae)  Aug(iistae)  |  m(atris) 
Aug(iistoriim)  et  castr(oriim),  Genio  saccarioriim  salarior(iim)  | 
totiiis  urbis  camp(i)  sal(inariim)  Rom(anariini),  Restitiilianus 
-Corne|baniis,  de  XVI  ab  aer(ario)  et  ark(a)  sal(inarum)  Roma- 
iianim,  ciim  |j  Ingenna  (Uia  domiin  dedil. 

Sur  le  côté  gauche  :  Dedicantibiis  |  Sallustio  Saturnino  |  et 
Orfito  proc(uraloribus)  |  Aug(ustoriim)  n(ostrorum  (hioriira). 

Voy.  R.  Lanciani,  /.  /.,  pp.  84-91.  G.  (Jatti,  Notizie  degli  Scavi,  1888, 
]).  228  (624).  II.  Cagkat,  Année  épigr.,  1888,  n.  G.').  Comptes  rendus  de  VAcad. 


LATIIM    VETIS.  641 

des  Inscr.,  1888.  p.  i;)'.i.  De  Hugcifrh,  Diz.  epiyr..  l,  p.  :>[i  s.  v.  ab  aerario, 
et  Bull,  delt  Insl.  di  dirilto  rom.,  1888,  p.  ^m  sq(|.  Étude  In.st.,  Il,  p.  '2-2(). 

2307.  Kphem.  epi(;r.,  VM,  1:212.  Notizie  de(;ei  sc.km.  1888.  j).  l'M).  Année 
éptgr.,  1889,  u.  77. 

T(ito)  Pelronio  T(itij  f(ilio)  Âniens(i)  Prisoo,  |  prooiiratori 
Aug(iisti)  I  ferrariariim  et  annonae  |  Oslis,  |)raer(eclo)  :ilae  H 
Pannonior(um),  |  trib(iino)  Ipg(ionis)  VII  Geminae  Felicis,  | 
praet'(ecto)  coh(orlis)...  |  tr...  |  lyntp[ari?]...  |  L(o('iis)  d(atns) 
d(ecreto)  d(ecHrioniim). 

2808.  Kaibel.  918.  <:.  I.  (.R.  .'>889. 

'Yirèp  (Joirripiaç  Kai  5ia|uovfiç  [  toû  Kupiou  aÙTOKpdTOpoç  | 

Ko,u)nôbou  XePacTTOÛ  |  oi  vaÛKXrjpoi  toû  iropeuTiKOÛ  |  'AXeEav- 

èpeîvou  (JTÔXou. 

Cfr.  Kaibel,  919,  oii  il  s'agit  d'une  dédicace  à  la  déesse  Adrastia  (C.  1.  L., 
m  9i4)  par  C.  Valeriiis  Severiis,  qui  se  dit  ô  è-mueXriTriç  TravTÔç  toO 
^AXeEavbpeîvou  axôXou  ém  KX.  '  louXiavoû  éirdpxou  eùBeveiaç,  pour  le  salut 
de  Sévère  et  de  sa  maison,  kuI  ÙTrèp  eÛTrXoiaç  TravTÔç  toû  otôXou.  Claudius 
Julianus  fut  praefectus  annonae  en  201  (Ct'r.  C.  I.  L.,  VI  160.3). 

2.  £,€€i4»'e»»ie»  Wco  Auf/itatntno  (Castel  Porziano). 
C,  XIV,  |).   18:i 

Tribunicius  collegi  nuigni. 
Decurialis  geruloruui.  a  Rome. 

2309.  XIV  2045.  Hase  trouvée  en  1874. 

P{ublio    Aelio  Aiig(nsti)  lib(erlo)   1    Liberali,    |    prociiralori 

annonae  |  Osliensis.   procnrafori  |  pugillationis  et  ad  naves  || 

vagas,  tribunicio  collegi  |  magni,  deciiriali  deciiriae  |  viatoriae 

€onsul(aris),  decnriali  |  gendornm,  praeposilo  mensae  |  num- 

mnl(ariae)  t(is<  i)  f(rnmenlarii)  Ost{iensis),  ornato   orna!|mentis 

decnrionatus  coKoniae  Ost(iensis),  |  palrono  Laurentium  |  vici 

Aiigiistanor(um). 

Henzen,  Bull.  d.  /.,  187.'^>,  p.  o.  Dessac,  1534.  Le  titre  de  patronus  Lauren- 
iium  est  mis  a  la  tin,  parce  que  la  statue  fut  élevée  dans  le  vicits  même  par  ses 
habitants.  Ce  vicus  avait  une  organisation  municipale;  voy.  Dessai,  p.  183. 
On  ne  sait  quel  est  ce  prociirator  pugillaiionis,  etc.  Henzen,  p.  10.  conjec- 
ture qu'il  se  rapporte  au  cursus  publicus:  cfr.  Tb.  M.,  St-R.,  11',  p.  \()?,ù,  n.  ^. 
Sur  le  coll.  magnum,  voy.  N"  1091,  note. 

41 


64â  C.    I.     L.,     VOL.     XIV. 

o.  £>ai»uviuin  (Cicita  Lavinia).  C,  XIV,   p.    191, 

Jiivencs  Lanuvini,  XIV  illS^. 
Allectus  inter  juvenes,  en  187.  XIV  "2113. 
Praefectus  juventutis,  XIV  21:21. 
Jiivenalia;  sociales  Lanivini,  etc.,  N»  231(5. 
Sodaiitates  (?),  XIV  212o. 

Ciiltoros  Diaiiae  el  Antinoi,  en  136,  XIV  2112;  collegium  salutare  Dianae..^ 
et  Antinoi,  I,  9;  coilegiiim,  passiin;  corpus  n(()strum),  I,  23.  27. 
conslitutum  k.  Jan.  a.  133,  I,  8-9  (natalis  coliegii  tamen  ceîebrabatur 

idibus  Augiistis,  II,  12). 
iex  al)  ipsis  constituta  sub  tetrastylo  Antinoi  parte  interiori  perscripta 

a.  136,  I,  7;  Iex  collegi,  1.  18.  19.  33. 
populus  ejus  colleyii,  I,  27.  II,  2. 
conventus,  1,  2  II,  23. 
arca,  I,  24.  II,  9. 

qiiinquennalis,  I,  3.  II,  2,  17  sq.  27  sii.  29  sq.;  (luinquennalilas,  II,  2U 
scriba,  II,  19. 
viator,  II,  19. 

magistri  cenaruni  ex  ordinc  albi  facti,  II,  1-i. 
inagister  ex  ordine  al[bi]  ad  cenara  faciendam,  II,  8. 
Synodus  Apollinis,  en  137,  XIV  2113.  Cfr.  2977. 

sacerdos  ejus. 
Magister  collegiorum  Lupercorum  et  Capitolinoriiin  et  Mercurialium  el  paga- 
iiornm  Aventinonim,  «  Rome,  XIV  210.j. 

2310.    XIV   2105.    Aulus)   Caslricius    Myiio   |  Tulenli 

f(iliiis),  Ir(ibiiniis)  mil(ilum),  praef(ectus)  e(quitum)  ]  et  classis, 

mag(isler)  coll(egionim)  |  Liiper('or(iim)  et  Capilolinor(iim)  |  et 

Merctiriali(iim)  et  paij;aj|nor(iim)  Avenlin(orimî),  XXVI  \\v\ 

moni  per  plures  |  ...  i  sortitionibus  |  ...  dis  redemptis. 

IlENZEN,  6010.  BoRCHEsi,  liull.  d.  /.,  18-42,  p.  104  Wn.M.,  1317.  Du  temps 
d'Augiiste,  comme  toutes  les  inscr.  oii  sont  mentionnés  les  vigintiscxviri ; 
cfr.  Th.  m.,  C.  I.  L.,  I,  p.  186.  St-R.,  IF,  p.  579,  n.  1.  G.  I.  L.,  I,  803  : 
Clesipus  Geganius,  mag.  Capi[tol.],  mag.  Luperc{orum),  viator  tr^ibutiicius). 

Statuts  nu  collkc.e  funéuxiue  dk  Lanuvium. 

llo\  1.  XIV  2112.  Table  de  marbre  briscc  en  6.')  morceaux  qu'on  a 
réunis  dans  mie  armature  en  bois.  Trouvée  en  1816.  Acluelleiuent  au  Musée 
des  Thermes.  Hukhm:!!,  fe.  scr.  ep.  lat.,  p.  377,  n.  1076,  donne  nn  fac-similé 
des  trois  premières  lignes.  La  première  reproduction  photographique  a  été 
donnée  ])ar  (i.  de  Manteyer,  Mélanges  de  l'Kcok  jr.  de  Rome,  1898,  pp.  270- 
289  et  Planches  VIl-VllI.  La  plupart  des  suppléments  sont  de  Tu.  .M. 

Au  dessus  des  deux  colonnes  :  \L(ucioJ  Ceionio]  Commodo 


LATIUM    VETUS. 


643 


Sex^o  Vettuleno  Civica  Pompeiano  co  n  s  iilibus)  a(nte)  d{iem)  V 
Idus  Jiin(ias)  (a.  136^.  | 

I.  Première  colonne. 

\\)  [Lanuvi  in]  lemplo  \ntinoi,  in  quo  L^iicius)  Caesennius 
Rufus  :  (2;  [patronu]s  miiuicipi  conventum  liaberi  jiisserat  per 
L  iiciiim)  Pompeiiim  |  (3)  ...  um,  cj(uin)q(uennalem)  ciiltorum 
Dianae  et  Antinoi,  pollicitus  est  se  |  (4)  [ron/]aturum  eis  ex 
liberalitate  sua  sestertiiim  qiiindecim)  mfilium  n(iimmnm) 
nsiim,  die  |  (5)  [natal]\s  Dianae  idib  nsi  Augdistis  sestertios 
quadringenos  n  nmmos),  et  die  natalis  Antinoi  V  k(alendas)  '  (6) 
[De(cem6res)]  (sestertios  quadringenos:  nummosi;  et  praecepit 
legem  ab  ipsis  constitutam  sub  tetra  (7i[sf?//o  /Ijntinoi  parte 
interiori  perscribi  in  verba  infra  scripta  :  | 

(8)  [Marco  Antonio  Hiber]o  P(ublio)  Munimio  Sisenna  co(n  - 
sfulibus)    k(alendas)   Jan(uarias)   (a.    133i,    coliegium  sabitare 
Dianae  |  (9)...  et  Antinoi  constitutum,  L(ucio)  Caesennio  L(ucii) 
f(ilio)  Quir(ina)  Rutb  dict(atore  tertiura)  idemqfuei  patr(onoV 
(10)  Kaput  ex  s(enatus)  c(onsulto)  pfopub)  R  omani)  : 

(11)  Quib[us  coire  colnvenire  coliegiumqfue)  habere  liceat. 
Qui  stipem  menstruam  conferre  vo(121en[t  m  fun\era,  in  it 
coUegium  coeant,  neq(ue)  sub  specie  ejus  collegi  nisi  semel  in 
men  se  (13)  c[oeant  co]nferendi  causa,  unde  defuncli  sepeliaiitur. 
!  14)  [Quod  fa]iis{[um  fe]\'i\  salulareque  sit  Imp'eratori)  Caesari 
Trajano  Hadriano  Aug(usto),  totiusque  |  (lo)  [rfo^mus  (scr.  toti- 
que  domui)  [Aug.],  nobis,  [njostris  (■ollegioq(ue)  nostro,  et  bene 
ad(pie  industrie  contraxerimus,  ut  |  (16)  [e]xitus  d[c/M]netorum 
lioneste  prosequamur  !  Itaq(ue)  bene  conferendo  universi  con- 
sentire  |  (17)  debemus,  u[t  long]o  tempore  inveterascere  possimus. 

Tu  qui   novos  in  hoc  collegio  |  (18j   intrare  vole[.s,   />]rius 
legem  [)erlege  et  sic  intra,  ne  postmodum  (jueraris  aut  lieredi 
tuo  I  (19)  controver[st]am  relinquas. 
Lexs  collegi,  | 

(20)  [Placjuit  universis,  ut,  (piisquis  in  hoc  coliegium  intrare 
voluerit,  dabit  kapitulari  nomine  |  (21)  (sestertios  centum) 
ninmmos)  et  \\[ni]  boni  amphoram,  item  in  menses  singidos' 
a'sses  ([uinos). 


644  C.    I.    L  ,    VOL.    XIV. 

Ilein  plaoïiil,  ni  (|nis<|iiis  nieiisib(iis)  |  (22)  c'ont'm[Mj.<  .se]\? 
non  pyriaverit  et  ei  liiinianitiis  acciderit,  ejns  ratio  funeris  non 
liaUohitiir,  |  (23)  «Hiamsi  [^fs]tamontuin  facliiin  habiierit. 

Item  placnit  :  (piisqiiis  ex  lioc  corpol(24)re  n(oslro)  paria- 
tii[s|  deeesseril,  enm  se«nientiir  ex  arca  (sestertii  trecenli) 
n((iinmi),  ex  <|ua  siiinma  décèdent  exej(!^5)<jniari  nomine  (ses- 
tertii) (|uin<jnaginta  n(nmmi),  <pii  ad  logus  dividentnr;  exe- 
<|iiiae  anlera  pedibiis  timgentnr.  | 

("26)  Item  placnit  :  <|nis(|nis  a  mnniiipio  nitra  niillianinm 
\icesimum)  decesserit,  et  nnntiatuni  Inerit,  eo  exire  debe- 
biint  \  (27)  electi  ex  corpore  n(ostro)  homines  très,  «pii  t'uneris 
ejiis  curam  agant,  et  rationem  popnio  reddere  debebnnt  |  (28) 
sine  dolo  m[a/o];  et  si  quit  in  eis  trandis  cansa  inventnm 
fnerit,  eis  mnlta  este  quadrnpium.  Quibns  |  (29)  [funeraticium] 
ejus  dabitnr,  lioc  amplins  viatici  nomine  nitro  citro  sing(iilis) 
(sestertii  viceni)  n(ummi).  Qnodsi  longins  |  (30)  [a  municipio 
*M]pra  mill(iariiim  vicesimnm)  decesserit  et  nnntiari  non 
potiieril,  tnm  is  (pii  enm  lïineraverit,  lesta |(31  i[<or  r^n /aftw]- 
lis  signalis  sigillis  eiviiim  Komanor(nm  septem),  et  probata 
causa  funeraticium  ejus,  sai(32)[f îsrfa/o  ampli]us  neminem  peti- 
turum.  dedticlis  commodis  et  exequiario,  e  lege  collegi  dari 
[ei  dehebit]. 

(33)  [A  n(ostro)  rojllegio  dolus  malus  abesto.  Ne(|ue  patrona 
neque  palronae  ne<pie  d[omtno] 

II,  Deuxième  colonne. 

(1)  neque  dominae  neque  creditori  ex  hoc  collegio  ulla 
petitio  eslo,  nisi  si  quis  testamenio  hères  |  (2)  nomina[/M]s  erit. 
Si  quis  inteslalus  decesserit,  is  arbitrio  quinq(uennalis)  et 
populi  iunerabitiir.  | 

(3)  Item  placnit  :  q[Mw]quis  ex  hoc  collegio  servus  detiincliis 
fuerit  et  corpus  ejus  a  domino  dominav[e]  |  (4)  ini(|iiilalae  [scr. 
iniquitate)  sepulturae  datum  non  fuerit  neque  tabellas  feceril, 
ei  funus  imag[t«a](o)rium  fiet. 

Item  placuit  :  (piis(|uis  ex  (juacumque  causa  mortem  sibi 
adsciveri[f],  |  (6)  ejus  ratio  funeris  non  habebitur.  I 

(7)  Item  placuit,    ut   <|uisquis  servus  ex   hoc  collegio  liber 


LATllM    VETUS.  645 

factils    fuerit,    is    dare   deUebit    viiii    [feo]i(18)ni    ampliorani. 

Item  placuit  ;  «|iiis(|uis  niai?isler  suo  anno  erit  ex  ordine  al[6tî 
(  (6)  ad  cenam  faciendam,  el  non  observaverit  neque  fecerit,  is 
aroae  intérêt  (sestertios  triginta)  n(iimmos);  |  (10)  inse<j(iens 
ejus  dare  debebit,  et  is  ejiis  loco  restituere  debebit.  | 

(1 1)  Ordo  cenarum  :  V'III  id(us)  Martiias)  natali  Caesenni 

patris.  V  kal(endas)  De<(embres)  nat(ali)  Anl[moî].  |  (12)  Idib(iis) 
Augfustis)  natali  Dianae  et  collegi.  Xlll  k(alendas)  Septfembres) 
n:\[t{aii)  Caes]o\\n\  Silvani  l'ratris.  Pr(idie)  N[o«as.,.]  j  (13)  natali 
Corneliae  Proeulae  inalris.  XIX  k(alendas)  Jan(uarias)  na[/a/(«) 
Caejsenni  Rutî  |)alr(oiii)  munic[»/)»].  | 

(14)  Magistri  cenanim  ex  ordine  aibi  facti,  (|ii[o7if]o  ordine 
homines  (pialerni  [immo  (juaternos]  ponere  debeb[iintj  :  ] 
(16)  vini  boni  ainphoras  singulas  et  panes  a(ssium  dnoriiin;  «^iii 
niimerus  collegi  fnerit.  et  sardas  n[u]  (l6)mero  quattiior,  slra- 
tionem,  caldam  cum  ininisleiio.  I 

(ITi  Item  placuit,  iit  (juiscpiis  (piinrpiennalis  in  hoc  collegio 
lactiis  fuerit,  is  a  sigillis  ejus  temporis,  |  (18)  cpio  quinqnen- 
nalis  erit,  immnnis  esse  debebit,  et  ei  ex  omnibus  divisionibiis 
partes  dup[/as]  |  (19)  dari. 

Item  scribae  et  viatori  a  sigillis  vacantibus  parles  ex  oniiii 
divisione  ses(piip[/as]  |  i'20)  dari  placuit.  | 

(21)  hem  placuit,  ut  quisquis  quinquennalitatem  gesserit 
intègre,  ei  oit  lionorem  partes  se[*9Mt]i('22)|)las  ex  omni  re 
dari,  ut  el  relicpii  recte  l'aciendo  idem  sj^erent.  | 

(i3i  Item  placuit,  si  quis  (piid  (pieri  aut  referre  volet,  in 
conventu  referai,  ut  «piieti  et  |  (^4)  hilares  dielms  sollenuiibiis 
epulemur.  | 

(-'5)  Item  placuit,  ut  cpiisquis  sedilionis  causa  de  loco  in 
alium  locum  Iransierit,  ei  midta  es(26)to  (seslerlium  (piattuor) 
n  ummiim). 

Si  (piis  autem  in  obprobrium  aller  altcrius  dixerit  ant 
lu[mu/J  (27jtuatus  fuerit,  ei  mulla  esto  (seslerlium  duodecitn) 
n  iimmtim). 

Si  (plis  (piinquennali  inter  epul|tf*]  |  i28)  obprobrium  aut 
(piid  contumcliose  dixerit,  midta  esto  (sestertium  viginti) 
n(iimmum).  1 


64(î  (..  I.  L 


VOL.    XIV 


[lli))  Ilem  placiiit,  ut  (|iiin(|uennalis  siii  cujnsqiie  teni|)oris 
(liebiis  solemn[*y>M*-  lure]  |  (30)  et  viiio  siipplicel  et  ceteris 
olliciis  albatus  tïingalur,  et  ciie[6u.s  vatalibus]  (31)  Dianae  (^t 
Antinoi  oleum  collegio  in  balinio  piiblico  pon[of  antequam]  | 
(32)  epulentur. 

L'inscription  est  de  l'an  t3C  (col.  I,  1.  1);  le  collcge  fut  fondé  eu  l'an  loS 
(col.  1,  1.  8). 

Ce  docniuent  fut  publié  pour  la  première  fois  correctement  par  Tu.  M.,  en 
appendice  à  sa  dissertation  de  coUegiis  et  sod.  Rom.,  1843;  puis,  par  le  même 
dans  la  Zeitschr.  fuer  gescli.  Rechtsiviss.,  XV,  1850,  pp.  3o7  et  suiv.  Hekzen, 
(3086.  WnjiANN.s,  319.  I^runs.  éd.  5,  pp.  3I.J-318;  éd.  6,  pp.  34o-348.  Giraru, 
:2«  éd.,  p.  77(3-779.  De  Manteyer,  /.  l. 

lùi  tête  :  consuls  de  l'an  136. 

Première  colonne,  1.  1,  [Lanuvii  m  nuinicipio],  Th.  M.,  mais  l'espace  n» 
sutlit  pas. 

L.  "2  [dictiator  III)  et  patronu]s,  Tii.  M.,  d'après  la  1.  9. 

L.  4  [in  annum  djatiirum,  'in.  M.,  mais  l'espace  ne  sutlit  pas,  et  Dessau 
pense  qu'on  ne  dirait  pas  :  se  m  annuni  dalurum  sestertiiun  toi  milbtm  iisum 
))our  se  daturum  sestertium  toi  milium  nsiiras  aniiuas. 

Au  lieu  de  HS  •  XV  •  JI  •  N,  il  faut  peut-être  corriger  en  XVI  ;  en  ett'et, 
10000  sesterces  a  o  °/o  donnent  800  sesterces.  Tu,  M.,  dans  Bruns,  trouve 
celte  conjecture  probable. 

L.  8-9,  Dianae  ....  C'est  un  surnom  de  Diane  (jui  a  disparu. 

L.  21,  o  as  ])ar  mois,  c'est-à-dire  60  as  ou  lo  sesterces  par  an.  En  20  ans, 
ils  ont  donc  vecsé  la  prime  funéraire  qui  est  de  300  sesterces  (1.  24'.  L.  26.  Il 
faudrait  :  quisqnis  non  a  miinicipio.  NON  a  été  oublié  Th.  .M. 

L.  29,  funeralicvun  [Henzen]. 

L  32-33.  Brins  (éd.  6,  par  Th.  M.)  lit  :  dari  [sibi  petilo  a  co]Ue(jio;  dolus 
)iialHs  abesto. 

La  révision  de  Manteyer  ne  porte  que  sur  l'interponction;  cependant  col.  I, 
1.  9,  il  fait  remarquer  qu'il  y  a  K  et  non  KAL,  et  col.  II,  1.  14,  il  propose 
yVANDf)  au  lieu  de  qu[oqu]o;  il  faut  trois  lettres,  ce  qui  exclut  l'ancienne  lec- 
ture ^îjo.  Col.  I,  1.  31,  il  propose  :  [hoc  est  supra],  au  lieu  de  [a  rnunici])io 
su]pra,  (jui  est  trop  long. 

Pour  le  fond,  voy.  Th.  M.,  de  coll.,  pj).  98-116.  Max  Cohn,  Zum  wem. 
VcreinsreclU,  p.  101  et  239.  G.  Boissier,  Relh/.  rom.,  Il,  pp.  308-310  T.  Schiess, 
Ihe  roem.  coll.  [un  ,  pp.  82-83,  103-107  et  passiui.  Étude  hisl.,  aux  pp.  indi- 
quées dans  le  répertoire,  vol.  Il,  ]>.  r}24,  s.  v.  Dianae. 

Col.  I,  1.  10,  Knpul  ex  s.  c.  ;  sur  ce  sénatus  consulte,  voy.  I.:tiide  hisl.,  I, 
])]).  142-1."^)2.  Sc.HiESS,  pp.  6-7. 

i>31;2.  XIV  2113.  Base  de  marbre. 

M(airo)  Aiirel(io)  Aiiij;(nsti)  lil)(erto)  |  Agilio  Septpntrio  ni, 
paiitomimo  siii  |  tomporis  primo,  sarordo|ti  synorii  Apollinis, 
pa||rasito,  aliimno  Faiistinae  Aiig(nstae)  prodiiclo  ab  Impera- 
lor«')    W(ar('o)    |    Aiircl(io)    Commodo    Antoni  no    Pio    Felice 


LATllM    VKTIS. 


647 


Aiignslo  I  ornamontis  (l(Hiirional(iis) ;j  decreto  ordinis  exornato  | 

t'I  allecio  inler  jiiveiifs,  |  s(enalus)  p(opnlus)(|(ue)  Laniviniis. 

Sur  h.  côlé  :  ...  idiis  Comniodas  ]  ...  eliano  co(n)s(ulibuS!. 

Consuls  de  Tan  187.  —  Orei.i.i,  884.  Wilm.,  262.j. 

Idus  Cominodae  sive  Aitgiistae  (Cassius  Din,  72,  15.  Vita  Cointn..  11).  Les 
consuls  sont  Crispinus  et  Aelianus,  mais  la  lecture  est  douteuse. 

Préneste  éleva  une  statue  au  luènie  aflVanclii  (XIV  2077,  plus  loin).  Voyez 
cette  inscription. 

231^^  XIV  2121.  Origine  non  indicpiee;  l'inscr.  est  de  Lanuviuui  : 
la  dictature  convient  a  cette  ville  et  on  n'a  pas  trouvé  ailleurs  d'inscription  de 
Jitno  Sospes  Mater  Regina  [Dessai']. 

M(arro)  Valerio  M(ar('i)  l"(ilio),  |  aed(ili),  dict(atori),  prae- 
r(ecto)  jiiveiitutis,  |  municipes  compilenses  veicorMim  j  quinque, 
qiiod  sppciis  millia  !|  passiis  (/msswum)  (tria)  piirgavit  refecit,  [ 
fistiilas  ipposnit,  balnca  virilia  I  iilraqiie  et  mnliebre  de  sua  | 
peciinia  refecit,  popido  viseerali(onem) ,  gladialores  dedil, 
luniiiia.  Iiidos  |  J(uiioni)  S(ospili)  M(atri)  R(eginae)  soins  fecit. 

Orelli.  :5324.  Wiui.,  1772. 

Le  surnom  de  Valerius  a  disparu  probablement:  à  cause  de  son  absence, 
Orelli  place  l'inscr.  au  temps  de  la  république,  ce  qui  est  peu  vraisemblable 
[Dessai:].  Municipes,  etc.;  ce  sont  les  citoyens  qui  habitent  cinq  vici  abou- 
tissant au  même  carrefour;  le  mot  propre  était  compitales.  [Th.  M.].  La  ])ierre 
porte  :  MILLIA  PASSVS  M  M  M.  Le  mot  millia  fait  double  emploi  et  il  faudrait 
pa.s.simin.  [Dessai]. 

-2il4.  XIV  2125 Laniviniis  |  e\  vot(o)  patria  genti  ] 

Aeliiis  sodalitatibiis. 

Mal  conservée. 

'2'^\r,.  XIV  4178''.  Fragm.  d'une  grande  table  de  niarbre. 

...  [niedico  ordinario  legioiuim  fhiariiin  |  XXII  p]rimig  e- 
îiiae)  (Jerm[anicae]  p(iae)  l(idelis),  item  (îerm[ani('ae]  |  XXX 
tJ(lpiae)  v(i(iricis),  (pia[esloii]  >  patrono  et  e[i]\[i  ordo]  | 
jiiveniim  Lanivin[oriim]  |  ob  mérita  ejiis. 

Stritt,  Notizie  degli  scavi.  1887,  p.  83. 

destitution  de  Tu.  M.  La  première  de  ces  deux  légions  stationnait  en  (ier- 
manie  supérieure,  l'autre  en  Germanie  inférieure  ;  de  là,  le  nom  de  Germanicae. 
Les  jwrertes  sont  connus  par  XIV  2113. 

Tessères  des  juvenes  de  Lanuvium. 

2."îl(î.  IL  DEMorLiN,  .Musée  Belge,  1899,  p.  188.  I'.ostovsti  w.  Revue 
nwnismali(jue,  1898.  |)p.  272-282. 


(J48 


C.    1.    L.,    VOL.    XIV. 


i.  Au  droit  :  Sa('r(a)  Lani(vinal  ou  Lani(vinoriim)  juven(alia) 
ou  jiiven(iim).  Tète  de  Junon  Lauuoine  voilée^ 
à  droite. 
Au  revers  :  Femme  couronnée,  à  droite,  présentant  un 
yâleau  à  un  serpent ,  qui  sort  la  tète  dune 
caverne. 

2.  Au  droit  :  Sodales     Laiiivini.     Tète    de   Junon    Lunuvine 

votlée. 
Au  revers  :  Femme  donnant   à  manger  au   dragon  sacré^ 
comme  au  précédent. 

3.  -lu  droit  :  jiiv«Mi(alia)  ou  jiiven(es). 

Au  revers  :  Femme  (Junon  f)  d  droite,  s'uppuyant  de  la 
main  droite  sur  un  sceptre,  présentant  de  la 
gauche  un  (jàteuu  au  dragon  sucré. 

4.  Au  droit  :  Nero  Caesar.  Junon  Lanuvine,  à  gauche,  s'up- 

puyant  de  la  main  droite  sur  un  sceptre. 
Au  revers  :  Jeune  homme,  à  gauche,   vêtu    d'une   tunique 
sans  ceinture;  devant  lui,  un  animal  (agneau 
ou  chevreau). 
f).  Au  droit  :  imion{'\)  Limu{\'\niu'). Junon  Ijunucine, à  gauche,. 

Au  revers  :  Jeune  homme,  comme  au  précédent. 
6.   Au  droit  :  Sa(T(a)  Lan(iivina)  ((eliciter). 

Au  reveis  :  Jeune  fille  à  demi-nue,  de  face,  regardant  à 
gauche  vers  le  dragon  sacré. 

Ce  sont  (les  tessèi'cs  de  plomb.  Les  deux  premières  son!  eitées  par  Dkssau, 
XIV.  p.  UH.  Pour  la  biblioijr.,  voy.  Hostovtskw,  /.  /.  et  Dejuumn,  }iusé& 
Belge,  1897.  ]).  IIB. 

UosTovTSKw,  /.  c.  \).  '211  suppose  (|iie  les  revei's  des  plombs  -t  et  :i  repré- 
sentent un  saeriliee  ;i  Junon  Laïuiviue,  fait  peut-être  ]tar  un  membre  du  eolloge 
des  jiivenes. 

4.  At'icin  (I.\irriccia)    C,  XIV,   p.  -203. 


Collei;ium  lotorum. 

em'atoi'es  ejus  duo.  aller  (iterum  ',  hic  servus,  aller  liitjus  filiu.*i  lilier. 

•y.W:.  XIV  2156.  Table  de  marbre. 

Hianae  Aiig^uslae)     ('olleg(ii)  lolur^iim)  |  sa(T(iim).  |  Primi- 
gciiitis  vn'\)  |)(iibli("U')    Âri»'iiiorurn  ser(viis)  arc(arius),  |j  cura- 


LATILM    VEIIS.  049' 

lor  (iterum),  i-um  |  M(ai'(o)  Arrecino  Gelliano  |  lilio,  ciiralore 
(primiim)  |  d(e(Jit)  (l(edicavit). 

Sercu-s  arcarius,  \o\ ,  L.  Hai.kin,  Esclaves  publica,  p.  184. 

^.  Ayet*  Albntut»  (Albano.   Caslel  Gandoifo). 

Scriba  et  inagistcr  pcipL'liius  ((irporis  scaciiicdriiin  latiiioruni,  XIV  imu. 
Corniciilarius  let;ioiiis,  actarius,  ciiiii  iiiiiminilcuS  l'brariiset  exactis,  XlV22oo, 

2318.  XIV  2255  =  VI  3401.  lm|)(eraloris)  Caes(aris) 
L(iKMi)  Se|)l(iinii)  Sevcr(i)  Fii  Perl(inacis)  Aiig(nsli)  et  Imp(e- 
ratoris)  Caes(aris)  |  M(arci)  Aiirel(ii)  Aiil(onini)  Pii  Fei[c(is) 
Aiig(usli)  Parth(ici)  Maxfimi)  Britann(ici)  |  mux(imi}  p(atris) 
p(attiae) 

et  Juliae  Aug(uslaej  nialris  Aiig(iisti)  n(oslri)  et  senal(us)  et 
paltriae  et  castr(ornm), 

Minerv(af)  Aiig(iistae)  sacr(iim). 

Dasiniiiis    Firniin(us)  corn(i((ilariiis)  leg(ionis!  et  Anrfelius) 

Vi(lotiii(iis)  a('lar(iiis)  ||  cum  imm(iinibiis)  lil)r(aiiis)  et  exactis 

vol(iim)  ni(('rito)  rfeeerunl). 

.\u  coinmciiceineiit  il  l'aut  suppléer  les  mois  :  pru  mlule,  (pii  se  tmiivaient 
sans  doute  sur  l'éiiistyle  perdu.  —  Les  mots  soulignés  ont  été  mis  a  la  place 
du  nom  de  (iéta  martelé. —  L'inscription  a  été  trouvée  a  Alliano  oii  Septime 
Sévère  établit  la  /er/io  //  Parihica  formée  i)ar  lui  (Voy.  Dessau.  p.  217):  c'est 
de  celte  légion  qu'il  s'a.uil  ici.  —  11  y  a  encore  un  imnilunis)  libriarius)  leg{io- 
nis)  Il  Pnrylhicae).  XIV  2-2«9.  —  La  dédicace  est  faite  ici  par  les  sous-otliciers 
attachés  an  tabulurium  le<jionts,  comme  a  Lambèse;  voy.  IN»  1449,  et  Hksnikk, 
3/(7.  de  if:cole  fr..  IS'.tU,  p|».  2;iîl-2i(l. 

-2::I11)     XIV   2299.    Table  de  marbre. 

[.M(ar('0)j  Aiiielio  Aug(iisli)  lil)(erlo)  |  [Mebeio.  ele<lo  loca- 
toii  rl[iii]|rno,  scril)ae  et  n»a[g]|islro  |>et'()etiio  tor[|)o]|jris 
scaenicoiiim  l[a]liiiot'iini.  iiieonp[aral)i]1i  lide  rein  piil)l[ieani 
getjjenii  rorporiis  sn|n'a]  ,  siripli,  inane[i|)es]  j  gregiiin  (lo[mi- 
noriim]  i  Angg...  <'t... 
r.fi'.  VI  i()(i<.t2  i(ion:i. 

6.   Minrilltëf  (prope  le  Fratocchii).   C,  XIV,   p.  230. 

Gminnuie  mimorum,  XIV  2408. 

Omnia  corpora  ad  scaenam.  XIV  2408;  adlecti  scenicorum.  ibid. 

Juvenes  .\ugustales,  N-  2321. 


6oO  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

2320.  XIV  2408.  Base. 

L(iicio)  Acilio  L(u('ii)  f(ilio)  Pompl(ina)  EiitYche[li],  j  nobili 
archiininio,  commun(i)  mimor(um)  {se.  in  commune  mimo- 
rum)  I  adliHto,  diurno  parasilo  A|Joll(inis),  |  tragico,  comico 
fl  omnibus  corporib(iis)  |  ad  scaenam  lionor(alo),  decurioni 
Bovillis,  Il  quem  priinum  omnium  adlect(i)  patre(m)  |  appella- 
runt,  adlecti  scaenicoriim  ex  aère  collato  |  ob  mimera  et 
pietatem  ipsius  erga  se.  |  Cujus  ob  dedication(em)  sportulas 
(ledit  II  adieclis  sing(ulis)  denarios  XXV,  deciir(ionibus)  Bovil- 
l(ensium)  sing(ulis  denarios)  V,  ]  Augiislal(ibiis)  sing(iilis  dena- 
rios) 111,  miilier(il>us)  lionor(:itorum)  et  populo  sing(ulis 
denarios  singiilos).  |  Ded(icata)  111  idus  AMg(ustas)  Sossio 
Priseo  et  Coelio  |  Apollinare  co(n)s(unbus),  curatore  Q(ninto) 
Sosio  Augtistiano. 

Sur  les  deux  côtés  sont  les  noms  des  atllecti,  précédés  des  mots  : 
Ordo  adiectornm. 

Il  y  en  a  en  tout  60  :  Aeliiis  Troplnm[i]o,  j  Aelius  Latinus,  | 
Aelius[E]u[l]Ycli[e]s,AcliiisTropliimiis,  [NJasenniiisPlebeins, 
I  Seti[n]us  Lupercus  sen(ior),  j  etc.  Remarquez  encore  :  Annius 
Feroxs  sen(ior),  Setinus  Ltipeniis  jnn(ior),  Aelius  Urbicus 
ciir(ator),  Annius  Ferox  JMn(ior).  H  y  a  2  Flavii,  4  ilpii, 
12  Aelii,  7  Aurelii,  2  Annii. 

Consuls  de  l'an  IGl).  Orei.i.i,  2G-2o.  Wh.m.,  :26-2i. 

Les  adlecti  scaenicorum  sont  connus  par  VI  10118,  lïagment  (voy.  Addi- 
tions). 

VI  t0126  :  D.  M.  Aelio  Jhdiinioni,  diurno  adleclo,  Aelia  Jamiaria  (ilia  et 
hlpia  lierais  conjunx  b.  m.  /'.,  etc. 

\1V  2885  :  F()rlun\ae]     Primi(j[eniae\  \  L.  Arleno  ...  j  adlecto  ..,  à  Tiinir. 

XIV  3683  :  ...  lib.  Tlirepto  1  .  imo  rectoruin  tiii  [iiio  parasit]o  Apollinis  ad- 
lecto I  ...  onin  Daphne  \  ...  optimo,  a  Tiliur. 

Le  curator  Q.  Sosiits  Atiyustianus  revient  parmi  ces  adlecti,  mais  sans  le 
titre  (le  curator:  ce  titre  est  donné  ;i  un  autre  :  Aelius  l'rbicus  cur{ator). 

Eiityches  est  décurion  a  Bovilles;  voilii  poiu'ipioi  la  statue  lui  fut  élevée  dans 
cette  ville.  On  sait  (|ue  les  aflV.  étaient  exclus  des  honneurs  municipaux. 

Deux  adlecti  reviennent  dans  une  inscr.  de  Rome  (Orei.i.i,  22o7)  :  D.  .M.  C. 
Jidi  Nasonis,  C.  A'ascnnius  Plebeius  et  P.  Setinus  Lupercus  heredes  fecernnl. 

2321.  Uo.sToTsKW,  Revue  nuin.,  1898,  pp.  272-282.  IL  Dk.M(il'i.in,  Musée 
Belge,  1899,  p.  19(1,  Tessère  de  plomb. 

Au  droit  :  Juven(es)  Aug(ustales). 


I.ATIUM    VETUS.  6o  l 

Au  revers  :  Alljan(i).  Buste  de  Minerve,  à  droite  (Deux  exem- 
plaires). 

7.  C'a»r»'i»noe»ti9t»»t  ( prope  3/armo).  C,  XIV,  p.  289. 

Collegae,  luagistri. 

23-21.  XIV  2456.  Autel  carré. 
Laribus,  ('ol[lpgis  con]|lerentihiis,  [mag(istri)...] 
Conjecture  de  Th.  Mom.mskn. 

8.   Tu9cttlH»n  (près  de  Frascati).  C,  XIV,  p.  2o2. 

Sociales  lusus  juvenalis,  XIV  2G4U. 

Sodalis  juvenum  feinina,  XIV  263.J. 

Sodalis  vir,  en  131,  XIV  2636  ;  sodalis  femina,  XIV  2631. 

curator  lusus  [juvenalis],  en  32  ou  33,  XIV  2o92. 

aedilis  et  curator  sodalium,  en  131,  XIV  2636. 
Sodales  Tusculani,  X«  2334  ;  sodales,  ib. 
Sodales  Tusculan(a)e,  N"  233-i.  3. 

juvenaiia,  ib. 

curator,  ib. 
€ollegium  dendroforuin,  XIV  2()3i. 

honor  praefecturae  ab  eo  oblatus. 

schola. 
Colleg(iura)  fab(rum)  tignarior(uiu)  {peut-cire  d'Ostie)  XIV  2630;  appelé 

aussi  coUegiuni  fabruni,  ib. 

decurio  collegii  fabrum  ex  lustro  XV. 

nungentus  ad  subfragia  liistro  XVI. 

luag(ister)  quinq(uennalis)  ejus  lu-^tro  XVII. 

honoratus  ex  lustro  XIIX. 

censor  bis  ad  mag.  creandos  lustro  XIX  et  XX. 

judexs  inter  elect(os)  [lustro]  X[X]I.  ab  ordine  lustro  XXll. 

lustra  ejus  XV-XXII. 
Coilegium  saiutarern,  XIV  26.j3. 
€ultores  Dianeses,  XIV  2633. 

patronus  eorum  XVI. 
Aeditui  Castoris  et  Pollucis,  XIV  2629.  2637.  2639,  Clr.  2620.  2918. 

curator  eorum  XVI,  XIV  2629. 

magister  eorum,  XIV  2637. 

2322.  XIV  2592.  Kpistyle  eu  marbre. 

[Ti(berio)   Caesari   divi   A]iigiisti    ((ilio),  divi   Jidi  nfcpoti) 


€o-i  C.    l.    L.,    VOL.    XIV. 

Aiig[usto,  I  ponfilici  rna]\iino  lrib(iini(ia)  polest(a(o)  XXXIIIU 
ro(n)s(nli)  V,  im|)(oralori)  VIII,  |  L(iiriiis)  Prisciis  lilius,  ciira- 
tor  liisus  [juvenalis]. 

De  l'ail  l'iH  il  ",ii.  —  IIknzkn,  71o3. 

t>8;28.  XIV  2629.  H:l^e  de  maibie. 

Mianio)  Fictorio,  M(aiiii)  r(ilio)  |  Synliistori,  ciir(atori)  j 
aeditiiom  Casioris  |  et  I*olliicis  |  (sexlum  (lecinuim),  ||  aeditui  | 
Castoris  et  Pollti<  is  |  post  mortem  |  h(onoris)  c(ausa). 

MiR.,  178,  I.  Orki.i.i,  2.4.43.  C.  1.  L  ,  VI  2202.  Cf.  Dessau,  C,  I.  L.  XIV, 
p.  mi  e1  note  après  2()2(».  —  Marqiaiiut,  St-\\,  Ul-,  p.  -477,  n.  5.  Le  culte, 
11,  p.  2;)",  H.  11,  lit  :  (icdittnim  sedecim;  il  y  aurait  eu  16  aedilui. 

2824.  XIV  2630.  Dkssai  pense  ipie  cette  inscr.  n'est  pas  de  Tuscu- 
linn  et  qu'elle  est  peut-être  d'Ostie.  C'est  l'opinidu  de  Tu.  M.  L'inscription 
ressenil)'c  a  celles  du  coll.  fabr.  tign.  d'Ostie. 

T(itoj  P'Iavio  T(ili)  lib((M-to)  Hilarioni,  \  (le<'(ir(ioni)  coll(egii) 
fabr(um)  ex  liisiro  XV.  1  niingento  ad  siil»trag(ia)  liisiro  XVI,  | 
mag(is(ro)  qiiin<|(iieiinali)  (•oll(egii)  fal»r(nin)  tignarior(iim)  | 
liistro  XVII,  hoiiora((o)  ex  liisIro  XIIX,  i|  (•ensor(i)  bis  ad  mag(is- 
tros)  (Teando(s)  liis((ro)  XIX  et  XX,  jiidexs  inl«'r  elect(os)  XII, 
ab  online  bist(ro)  XXll,  ,  Claudia  Ti(berii)  f(ilia)  Prisea  viro 
optimo  I  et  Flavia  T(ili)  l(ilia)  Priscilla  |)atri  opiimo. 

(JRIT..  411,  2.  Orki.u,  38<)1. 

MoMMSEN  cite  Punk,  h.  «.,  ;>;!,  2,  .'U  :  nuntjenti  cocahanlur  ex  omnibus 
selecti  nd  custodiendas  suffrofiiorum  cistas  in  comiliis.  Tr.  Schiess  {Die  rôin. 
collegia  funeraticia.  n.  !>(i)  c(»nje(lure  (ju'il  fallait  :  judexs  inter  clectos 
[htslro]  A'[A']/,  ab  ordine  luslr.  XXU.  Cf.  V  XI 43  (N"  -itin). 

2825.  XIV  2631.  Ha.se  de  niarlue. 

Flaviae  C(ai)  t"(iliae)   |  Tareiitinae,  |   imiuicipi    et  |  sodali,  | 

Cornelia  n(ecimi)  f(ilia)  ||  Seeiinda  |  mater  posuil. 

Sodali,  se.  juv€»uin\  clr.  \1V  2t>;).";.  une  auti'e  fenniie  appelée  sodalis 
juvenum. 

282().  XIV  2633.  I)(is)  M(anibiis).  Julio Severlino,palron;o 
(;nlloiu|uj  Diauesi  uni,  beneuierenli  re(|eniiit  Anle|slius  Vieto- 
rinns  |  et  Agatlienier  ||  et  Asclepiodoj  tus. 
Or  El  .1.1,  2398. 

2827.  XIV  2634.  Sex(tus)  Oetavius  Sex(ti)  f(ilius)  Pal(a- 
tiua  '  Felieianus,  I  senalor  niiinicipi  <'l  aediliisi,  rexs  saer(orum)^ 


LATILM    VETIS.  653 

\  ob  honorrrn  ohUitum  sihi   praetecliir/ae)  |  a  collegio  deiuiro- 
forum  scliolac  eo  tiim  loco  inpelralo  ab  ortline  partem  an  \it 
totann(|iie  omne  opère  peciinia  sua  consiiminavit. 
Orelli,  227H. 

23:28.  XIV  2635.  Base  de  marin»'.  Origine  incertaine,  La  tin  prouve 
qu'elle  \ient  tjun  munieipe.  Dessai  ]"a  placée  a  Tusculuni,  parce  que  lii  seule- 
ment on  trouve  des  femmes  parmi  lesjiivenes  (XIV  So81  et  tesséres,  ci-après, 
N»  2334,  3)  et  parce  qu'elle  se  trouvait  au  collegio  romano  avec  d'autres  objets 
découverts  dans  la  villa  Rutinella  a  Tusculuni. 

Philiae  |  A(uli)   l(iliae)   |   Olympiadi,   [  .sodali  |  juveniini.  j 

L(ocus)  d(atus)  d(ecrelo)  fl(eciirionum). 

Orelli.  -i0!t8. 

2^^.-29.  XIV  2636.  M  aico  Ponlio  M(arci)  f^ilio)  Qnir(ina) 
Felici,  !  senatori  at^dili  |  miinicip  ii  ,  sodal(i)  |  itemq(ue) 
aedil(i)  \  et  cural(ori)  sodal(iiim),  j  municipes  et  |  incol(ae)  ex 
a(ere)  c(ollatO;,  [  ob  iiinoc(enliam]  et  ad|sidiiil(atem)  celeras- 
q(iie)  j  adminislriationes  ejiis.  |  Posit  uni  VIIII  k(alendas) 
Junias  |  Mfarco)  Antonio  Piufino  |  Siexto)  Octavio  Lenat[e]  | 
<'ons('ulibus). 

Sur  le  côlè  :  Sta(tuae)  dedical(ione)  |  po[pulo  epu]lu(m)  ;  et 
niul[sum]  I  de[dil]. 

O.nsuls  de  loi.  —  Hknzen,  6936. 

2330.  XIV.  2637.  Cippe  de  marbre. 

M(arco)  Tusculanio  |  Amiantlio,  I  mag(istro)  aeditu(oruni)  [ 

Castoris  Polluc(is),  |  Augustalium  li(onore)  f(unclo),  |  M(arcus) 

Tusculanius  |  M(aroi)  fVilius)  |  Receptus  [  fralri. 

Henzen,  ZeiU'ichr.  fur  Alterthamsw..  VI,  i8i)S,  p.  oOH.  Lanuam.  hull.  corn., 
188i.  p.  203.  Orelli,  2441. 

2331 .  XIV  2639    Table  de  marbre. 

Permissu    aedituum    Castoris  et  ',  Polhicis,    L(ucio)  Volum- 

nio  I  Amerimno  |  curatori  |  ...  d. 

Henzen,  (510(i,  et  /.  /.,  p.  ;i08.  —  Les  mêmes  aedihii  se  retrouvent  aux 
m^  XIV  2620.  21(18. 

2332.  XIV  2640.  Table  de  marbre. 
Sodales  |  Uisus  |  juvenalis. 

Henzen,  608:;.  Ut  r.(;iERo.  CataL  Mus.  Kirch.,  p.  17,  n^  rjg. 


G54  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

2333.  XIV  2653.  Stole  dr  marl.ir. 

D(is)  M(anibiis)  |  Cresceuti,  )  Sili  Italici  (servo),  |  collegium 

I  saliitarem  j 

De  Rûssi,  Bull,  coin.,  1882,  p.  1-il.  Bull,  épigr.  de  la  Gaule,  II.  1882, 
planche  XVIII,  et  p.  20o.  De  Rossi  pense  (\w  Crescens  est  un  esclave  du  poète 
Silius  Italicus,  consul  ord.  en  l'an  68,  ou  plutôt  de  son  tils,  consul  vers  89. 
Voy.  PuN.,  ep.,  III,  7,  2. 

Tessères  des  juvenes  de  Tusculum. 

2334.  RosTOVTSEw,  Rev.  numismatique,  1898,  pp.  272-282.  Cfr.  Dessau, 
XIV,  p.  234,  note  8.  H.  Demollin,  Musée  Belge,  1899,  III,  p.  189. 

1.  Au  droit  :  Jiiven(alia)  Tusc'(ii)l(ana)  t"(eliciter). 

Au  revers  :  Deux   hommes   affrontés,  peut-être  deux  com- 
battants. 

2.  Au  droit  :  S>odi\\es  Tiiscuhm.  Tête  de  Caligula(?)  à  gauche. 
Au  revers  :  Aigle,  les  ailes  éployées,  de  face,  la  tète  tournée 

à  gauche,  dans  une  couronne  de  palmier. 

Un  trouvera  une  variété  de  ce  plomb  chez  \vu'\,  Lalium  velus,  t.  VIII,  p.  177 
et  pi.  II  :  Sociales  Tusculani  et  in  glohulo  T  forte  Telegonus,  in  avei'sa  auteni 
aquila  stans  expansis  alis,  circa  id  nullae  vel  certe  corrosae  penilus  litterae. 

3.  Aîi  droit  :  Sodales  Tusculan(a)e.  Tête  nue,  à  gauche,  peut- 

être  de  Caligula. 
Au  revers  :   Comme   au  précédent.  Sur   un  des  nombreux 
exemplaires   de   ce  plomb,    la   tête    d'aigle    est 
accostée  de  X  V. 
Voy.  H.  De.moilin,  Musée  belge,  1897,  p.  11(3. 

4.  Au  droit  :  Sodal(es)  TiiS('(ulani).  Buste  d\intonia,  femme 

de  Drusus  Cainé,  à  droite. 
Au  revers  :  Buste  de  Drusus  l'ainé,  à  droite. 

5.  Au  droit  :  Tiisc(Mlani).  Buste  de  Néron,  à  droite. 

Au  revers  :  Sod(ales).   Victoire,  à  gauche,  tenant  une  palme 
sur  l'épaule  et  présentant  une  couronne. 

6.  Au  droit  :   Tête  de  J\éron,  à  droite. 

Au  revers  :  T[iilsc(iilani).   Aigle,  de  face,  les  ailes  éployées, 
la  tête  tournée  à  gauche. 

7.  Au  droit  :  A(iiliis)    Vi(telliiis)     G(enTiaiii(Mis)    Imp(erator) . 

Buste  de  Vilcllius,  laurê,  à  droite  (Deux  exem^ 
plaires). 


LATILM    VETLS.  635 

Au  revers  :  Sod(al('s)  Tiis(ciilain).  Guerrier  ou  Mars  sap- 
puyant  de  lu  main  droite  sur  un  bouclier,  de  la 
gauche  sur  une  lance. 

8.  Au  droit  :  Siib  (•ura[l(ore,)].  Diane  volant,  à  gauche. 

Ses  vêtements  sont  agités  par  le  veut,  le  péplos  t'ornie  un  demi-cercle  autour 
de  sa  tète  couronnée  d'une  demi-lune.  Autour  de  Diane,  quatre  étoiles;  à 
gauche,  une  palme  plantée  verticalement;  une  autre  recourbée  forme  le  pro- 
longement de  rs  de  la  légende. 

Au  revers  :  lisse. 

9.  Au  droit  :  Ciir(ator)?  Tète  de  Caligula  nue,  à  droite. 

Au  revers  :  Diane,  à  droite  avec  arc  et  cw^quois.  (Deux 
exemplaires.) 

9.   €inbii  (Panlano.   Castiglione).   (l.,  XIV,   p.  278. 

Dendrophori,  en  220,  XIV  2809. 

quinquennalis  eorum  perpetiius  et  patronus. 
Tabernari  intra  murum  negotiantes,  XIV  2793. 

2335.  XIV  2793.  Grande  table  de  marbre.  Au  Louvre  :i  Paris. 

Venori  Verae  felici  Gabinae,  |  A(iiliis)  Plutiiis  Epapliroditus, 

ac('ens(us)  velat(iis),  negotialor  sericariiis,  templiim  cum  j  signo 

aereo  effigie  Veneris,  item  signis  aereis  n(umero  quattuor)  dis- 

positis  iii  zothecis,  et  |  balbis  (=  valvis)  aereis  et  aram  aeream 

et  omni  cultii  a  solo  sua  pectinia  fecit.  Gujus  ob  1  dedicalionem 

divisit  decurionibus  sing(iilis)  (denarios  quinos),  item  (se)vir(is) 

Aiigfiisfalibus)   sing(iilis    denarios    ternos) ,    item    taber||iiaris 

intia  miiriim  negoliantibiis  (denarios  sing(dos),  et  (sestertium 

decem)  m(ilia)  n(ummum)  reipid3l(icae)  (îabinor(um)  inlulit,  ita 

nt  ex  I  usiiris  ejusdem  sinnmae  cpiodannis  (quartiim)  k(alendas) 

Octobr(es)  die  natalis  Pliitiae  Verae  |  filiae  siiae  decur(iones)  et 

(se)vir(i)  Aug(iislalesi  |  pnblice  in  triclinis  suis  epulentur;  quod 

si  I  facere  neglexserint,  tune  ad  munieipium  Tusculanor(um 

sestertium  decem)   m(ilia)  n(nmmum)  pertineant    |  (juae  con- 

festim  exigantur   Loc(o)  dalo  decreto  decur(ionum).  |i  Dedicata 

idibus   Mais   L(ucio^   V'enuleio    A|)roniano    II    L(ucio)    Sergio 

Paullo  II  co(n)s(ulibus). 

Du  lo  Mai  169.  —  Orf.i.li,  1.^68. 

A.  Plutius  Epaphroditus  est  connu  par  l'inscription  XIV  2812,  qui  lui  est 


650  C.    I.     L.,    VOL.    XIV. 

dédiée  :  A.  PluUo  Epaphrodito,  accenso  velalo,  negotiatori  sericaho,  liberti 
palrono  ob  mérita  epis.  Ici,  11  élève  une  statue  à  sa  tille  Vera,  représentée  en 
Vénus  et  appelée  Venus  Vera  Félix  Gabina.  Si  les  tabernarii  sont  admis  aux 
sportules  avec  les  décurions  et  les  Auyiistales,  c'est  qu'ils  étaient  fort  consi- 
dérés à  Gables  et  que  Plutius  était  lui-même  un  négociant, 

Denys  d'Haï,.  (IV  Ijïi)  dit  que  de  son  temps  Galiies  était  pres(pie  déserte, 
TT\riv  oaa  }xépr\  TravboKeùeTai  Karà  r^v  biobov.  Ici,  Plutius  n'admet  aux 
s|)ortules  que  les  tabernarii  intra  murnni,  negotiantes;  de  même,  ailleurs,  on 
n'y  admet  (|ue  k  populus  intra  murum  moranles  (IX  982),  ou.  ce  qui  revient 
au  même,  \Viplebs  iirbana  (IX  3842.  4697). 

2336.  XIV  2809.  Grande  base  de  marbre. 

M(arco)  .liilio  Zolico,  |  deciirioni,  |  palri  deciirionum  |  et 
seviro  Aiigusialium,  |  (i(uin)(|(uennali)  ejusdfm  ordinis,  ||  den- 
drophori  (|(uin)(|(iiennali)  siio  |  perpetuo  et  patrono  ]  dignis- 
simo  ob  me|rita  ejiis.  L(ociis)  d(aliis)  d(ecreto)  d(eciirionum). 

Sur  le  côté  gauche  :  Dedik(ata)  Vllt  kal(endas)  Jnliias)  Imp(e- 

ratore)  M(arco)  Aiirellio  A[n]to[ni!noJ  Pio  Felicie)  Aiig(nsto)  [III]  | 

P(iiblio)  Valerio  Comazonte  |  Il   co(n)s(iilil)iis),   I|   cur(antibns) 

Abudio   Prisco  Cassidario    Demetrio  |  et  Celerino   Slatieno  ] 

Clenientiano. 

Consuls  de  220.  —  OitKi.i.i,  o7il. 

Sur  le  ciité,  le  mot  Antnnino  et  le  chiffre  lll  ont  été  martelés.  Ailleurs 
(VI  806)  le  prén<tm  de  Valerins  est  Marcus. 

10.  i*»*aene»te  (Palestrina).  C,  XIV,  p.  288.  493. 

Conl(egium)  libertorum,  XIV  ;{(>!.'). 

magister  ejun. 
Cultores  Jovis  arkani  regio  macelli,  e«  243,  XIV  2972;  amatores  regionis 

macelli  cultores  Jovis  arkani,  XIV  2937. 

patronus  eorum,  XIV  2972. 
(îisiariei  Praenestinei,  XIV  2874,  nom  la  république. 

mag(istrei)  eorum  duo  libertini,  niinistrei  .servi  duo. 
Coques  atriensis,  XIV  287.">,  sous  la  républ. 

magistres  eoruui  quattuor  sen^i. 
CoUegium  fabrum  Praenestinonnn,  XIV  2981. 

quiiupiennalis  ejus  perpetuus. 
Fat)res,  XIV  2870.  sous  la  républ. 
Collegimn  fabrum  lignuaiiorum,  XIV  3003,  sous  Hadrien:  3009. 

qiiinqiiennalis  ejus  luslri  XIV,  3009  ;  qiiinquennalis  perpetuus  datus  ei  stb 
Imp.  Iladriano  Aiig..  \IV  3003, 


I.ATIUM    VETUS.  6o7 

Lani,  XIV  :28T7.  sous  la  républ. 

magistri  eorum  quattuor,  libertini^ 
Coulegiulm)  mercator(um)  pequarioru(m),  XIV  ^878,  sous  la  républ. 

mag(istrei)  ejus  duo,  aller  ingenuus,  aller  libertinus. 
Collegii  incerti  [inagistjri  primi,  XIV  3027. 
Collegii  incerti  inagistri  quattuor  libertini,  ministri  quattuor  servi,  XIV 

2982,  sous  la  républ. 
Collegii  incerti  luagister,  XIV  298o,  sous  la  rép. 

Collegiorum  incerlorum  raagistri,  XIV  28-47.  2879-2883,  sous  la  républ. 
Familla  et  liberti  illtus.  XIV  3033. 
Syncratii,  XIV  3923;  unibersi  sociales. 
Gaudentius,  XIV  342.o. 
Archiereus  sjTihodi,  sous  Sept.  Sévère  et  Caracalla,  XIV  2977;  cfr.  2113. 

paiitomiiûus,  parasitus  Apoilinis. 

2337.  XIV  2847  =  I  73.  l.  p.  554.  Fragm.  dune  table.  . 
Apolon...  I  Melilio...  |  magistère...  |  coraveron  |  ... 

2338.  XIV  2874.  =  I  1129.  Cisiariei  Praenestinei 
r(ortLinae)  P;rimigeniaej  d^ùnumj  d(ederunt),  |  mag(istri)  cur(a- 
verunt)  Tosenianiis  L(ucii)  l(ibertus)  Licin(us),  M(arcus)  Pom- 
peius  [H]eliod(orus)  ;  |  ministrei  Nicephorus  C(ai)  Talabarai 
s(ervus),  Nicephorus  Mitrei  serviis). 

2339.  XIV  2875  =  I  1540.  Base  brisée. 

Coques  alriensis  [F(ortuuae)  P(rimigeniae)  d(onum)  d(ede- 
rnnt),  |  magistres  Rodo  Or[cevi...  s(erviis)J  |  Artemo  Dind(i) 
Q(uintij   servus),   Apoli^naris...    s(ervus)],  |   Protiis   Ae[mili... 

s(ervus)]. 

Th.  m.  conjecture  que  le  nom  d'atrienses  venait  de  ce  que  les  coqui  se  réu- 
nissaient dans  l'atrium  d'un  temple,  peut-être  du  temple  de  la  Forluna  Primi- 
yenia.  —  Les  suppl.  sont  de  Th.  M. 

2340.  XIV  2876.  Fragment  de  marbre. 

...  labres  F(ortunae)  P(rimigeniae)  d(onum)  [d(ederunt)]. 
V.  CiCERCHiA,  Notisie  degli  scarf,188o,  p.  79. 

2341.  XIV  2877.  =  I  1131.  Lani  dant,  raag(istri) 
coeravere  |  K  iiciusi  Ligurius  L(iici)  l(ibertus)  Antiochus,  | 
P(ublius)  Dindius  Piubli)  l(ibertusi  Davos  Calidus,  |  Q(uintus) 
Petronius  Q(uinti)  l(ibertus)  Salvius,  |  Sex(tus)  Pontius  Sex(ti) 
I(ibertus)  Stabilio. 

42     ' 


658  c.  I.  L.,  VOL.  XIV. 

-23i2.  XIV  2878.  =-  I  1 130.  Conlegiii(m)  mercator(um)  [ 
pecjiiariorii(m),  niag(istri)  coir(averiint)  |  L(uciiis)  Muuci(ns) 
P(ubli)  f(ilius),  C(aiiis)  Patroni(iis)  C(ai)  l(ibertus),  |  F(ortimae) 
P(rimigeniae)  d(onum)  cl(ederunl)  l(ibentes)  ra(erito). 

2343.  XIV  2879.  =  I  1132 

....  G  •  MAG  •  COIr 

....  NDER  .  PLAVTIVS  •  L  •  M 

....  NVS     CORDIVS  •  A  .  S  .  T  •  P. 

L.  2.  Dessau  propose  :  [Alexa]nder  Plauti  [L.]  s.,  plutôt  que  [AIexa]nder 
Plaulius. 

2344.  XIV  2880.  ...  leri  Valer...  oraris  F(ortiinae)  P(ri- 
migeniae)  d(oniim)  d(ant). 

Dessau  conjecture  [eb]oraris  ou  [marm]oraris. 

2345.  XIV  2881.  Base  en  calcaire. 

...  dant  mag(istri)  |  ...  C(ains)  Oppi(us)  C(ai)  f(ilius)  |  [F(or- 
tiinae)  P(rimigeniae)  dojniim  deder(iint). 
L.  2,  le  nom  d'un  des  deux  magistri  a  disparu. 

2346.  XIV  2882.  Petite  base  carrée  en  travertino. 
[Fortunae  Primigeniaje.  Ma[g(istri)  coeravere]  |  ...  L(ucius) 

Anici(iis)  L(uci)  l(ibertus),  | ser(viis)  |  ....  l(ibentes)  a(nimis) 

d(onum)  d(ederunt).  ' 

2347.  XIV  2883.  Fragment.  C'est  peut-être  une  liste  de  magistri 
affrancliis. 

2348.  XIV  2937.  L(ucio)  Stalio  L(iicii)  f(ilio)  Stellat(ina)  | 
Prospero  Juliano  c(larissinio)  [v(iro)],  |  (decem)viro  sclitibus  [ 
judicandis,  item  |  seviro  tiirmae  ||  secimdae,  |  patrono  coloniae,  | 
amatores  regionis  |  macelli  cultores  |  Jovis  Arkani.  I|  L(ocus) 
d(atiis)  d(ecreto)  d(eciirioniim). 

Orelli,  3045.  Voy.  le  N"  suivant. 

2349.  XIV  2972.  Rase  de  marbre. 

Pvublio)  Acilio  P(ublii)  t\ilio)  Men(enia)  |  Paullo,  |  (sex)vir(o) 
Aiig(ustali),  q(uaestori)  col(oniae),  |  aed(ili  duiim)vir(o),  |  flainini 
divi  Aiig(iisti),  ||  ciir(atori)  annonae,  [  ciir(atori)  miineris  publici, 
I  cur(atori)  kal^endarii),  j  cidtores  Jovis  |  Arkani  ||  regio  macelli  j 
patrono  dignissimo.  |  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 


LATILM    VETIS.  639 

Sur  le  côté   droit  :   DeJicata    V  Idiis  |  Maias  |  Arriano  et 

Papo   co(n  s  ulibiis),  \  curante  Ti  berio)  Cl....  1  Vitale  isex)!vir(o) 

Aug  ustali). 

Consuls  de  l'an  M'a.  —  Orelli.  2391  add . 
XIV  28.')2.  1.  17  :  Arranumq[ue)  Jovem. 

2350.   XIV  2977.   Base  de  marbre. 

Miarco)  Aurelio  Aug(ustorum  duoriim)  lib'erto)  |  Agilio  Sep- 
tentrioni,  |  pantomimo  sui  temporis  |  primo,  Iiieronicae  |  solo 
in  urbe  coronato  ||  diapanton  ab  |  imp  eratoribus)  dominis 
nostris  Severo  et  Antonino  Augfustis),  |  parasito  Apollinis,  | 
archieri  synliodi,  (sex)viro)  Aii[g(ustali)];  j  liuic  respnblica 
Praenestin(a)  |  ob  insignem  amorem  ejiis  erga  |  cives  patriam- 
que  I  postulatii  populi  slaluam  |  posuit  d(onum)  d(edit). 

Orelli,  2627.  Wn,M.,  2626.  Nous  avons  donné  plus  haut  (XIV  2113)  une 
inscription  de  même  pantomime. 

Sur  diapanton,  bià  Trdvxujv,  voy.  Boeckii,  C.  t.  Gr.,  I.j83{victor  victorum), 
KiiBEL,  Inscr.  gr.  Sic,  1111  (signidcat  vicisse  illum  omnia  poeseos  gênera),  et 
C.  CiviTELLi,  I  nuovi  framm.  d'epigrafi  greche  relative  ai  ludi  Augiistali  di 
Napoli  (Mem.  letta  ali'Accad.  di  .Xapoii,  19  et  28  Dec.  I89.S),  ^apoli,  189i. 
Suivaiitlui,ce  mot  signifie  (ôpxnOTriç)biàTTdvTUJv(,ui,uoûu6voç)==/)a»fom2mMS. 

2331.  XIV  2981.  Venandi  studioso  j  Ti(berio)  Claudio 
Nicostralo,  |  sexivirio)  Aug^ustalii,  quinq(nennali)  perpetuo  1 
coUegiii)  fabr(um)  Praeneslinor(iim),  |  Anneia  Procilla  cojiix  et  || 
Claudii  Nicephorianus,  |  Proculiis  et  Anneianus  |  lil(ii). 

2302.  XIV  2982.  Deux  fragm.  d'une  table  de  marbre. 
Sex(tiis)  Decim...  ...  ici  II  vir 

magistr[i]  mjinist(ri) 

Mfarcus)  Raecius  M...  ...  antlius  Mnsseti 

L(uciusj  Volumnius...  ...  potiis  Marci 

L(uciiis)  Annius  L.  L.  0.  [1] iiis  Brittiae 

M.  Alfins  (mnlieris)  l(ibertus) Domiti 

2303.  XIV  2985.   Fragm.  d'une  table  de  marbre. 

Q. Flavius...  ]  magister...  ]  Plaetoria...  |  Q(uintus)  Flavius Q... 

2334.  XIV  3003.  Table  de  marbre. 

M(arcus)  Scurreius  Fontinalis,  |  sacerdos  Fortunae  Primi- 
g(eniae)  lectus  ex  s(enatus)  c(onsulto),  |  (sex)vir  Aug(ustalis), 


660  C.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

ciir(alor)  sovir(iim),  (niin(|(iiennalis)  per[)(eliiiis)  datiisab  Imp(e- 
ratore)  |  Hadriano  Aug(ijsto)  collegio  fabr(iim)  tign(uariorum)  | 
cum  Scurreio  Veslale  fiiio  sua  |)eLMinia  fecit.  ||  Loc(us)  dat(us) 
d(ecreto)  d(ecurionum). 
Orelli,  ^IGo. 

2355.  XIV  3009.  P(nbliiis)  Valerius  P(uljlii)  l(ibertns)  | 
Mahes,  magister  |  (|uin(|uennal(is)  |  collegi  rabroriim  |  tignua- 
riorum  ||  Uislr[i]  XIII,  |  P(ubniis)  Valerius  Alcimus,  |  patroniis  | 
indulgentissimiis,  f[elc(it).  |  Dis  Manibus. 

2336.  XIV  3015.  Table  (le  marbre. 

L(iicio)   Urvineio  L(ucii)   l(iberto)  Philomuso,  |  mag(istro) 

conl(egii)  libert(oriim)  [  publiée  sepulturae  et  statuae  in  foro 

loeus  I  datus  est,  quod  is  teslamento  suo  lavatioiiem  populo 

gratis  I  per  triennium  gladiatorumque  paria  (decem)  et  For- 

tunae  Primig(eniae)  j  coronam  auream  p(ondo)  I  dari,  idemque 

ludos  ex  (sestestiiim  cpiadraginta  milibus)  per  dies  V  fieri  jussit. 

[  Philippus  l(ibertus)  monumenlum  de  suo  fecit. 

On  voit  que  ce  collège  d'affranchis  avait  pour  président  un  affranchi  enrichi 
et  considéré  à  Préneste. 

2357.  XIV  3027.  [Magist]ri  Primi  |  ...  vius  cara  |  ... 
iisi  Liparns. 

2358.  XIV  3033.  Familiae  et  libertis  |  U(uinli)  iMarci 
Q(uinti)  l(iberti)  Aescliini  |  Primus  dispensator  |  de  suo  fecit. 

2359.  XIV  3323.  Table  de  marln-e. 

D(is)  M(anibus).  |  Aurelius  Vitalio  hanc  menioriam  |  cum 
solario  et  cuviculo  a  solo  lecit  |  sibi  et  Aeliae  Sofiadi  cojugi 
suae  et  |  lllis  suis,  et  Aurelio  Mercurio  fratri  !|  suo  cum  filis 
suis,  et  Aurelio  Berne  cum  |  suis,  et  Ulpio  Secundino  cognato 
meo  I  cum  filis  suis,  meis  fratribus  |  et  libertis  paternis  et  liber- 
tab(u)sque,  |  set  et  meis  posterisque  <h>omnium  ||  aeorum  et 
(juibusme  vivo  loca  |  donavi  ;  juveo  itum  amvitum  |  universos 
abere,  et  hoc  pelo  |  aego  Syncratius  a  bobis  unibersis  |  soda- 
libus  ut  sene  bile  refrigeretis.  ||  Syncratiorum. 

Orki.u,  -irjse.  Voy.  De  Rossi,  Roma  soit.,  III,  p.  'Mh  Comment,  in  honorem 
Mominseni,  p.  707. 

2360.  XIV  3425.  Hicjacet  Ergil|uset  Gaudentius  in|pace. 


LATIUM    VETUS, 


661 


11.    nbui-  (Tivoli).  C,  XIV,  pp.  36o.  494. 

Aedilis  juvenum  Tibiiri.  XIV  3684. 

jiivenes  Anto[niniani]  Herculaii[ii],  XIV  3038,  sons  Caracalla. 
Collegium  l'abruiii  Tiburtium,  XIV  3643,  en  172. 
Caplatores  Tiburtes,  XIV  3677. 
Collegii  incerti  (Mentis  Bonae?)  niag(istri)   quinq(iiennales)  liberlini  duo, 

XIV  3o64. 
Cultores  domus  divinae  et  Kortunae  Aug.,  XIV  3o61  ;  cur(atores)  très. 
Cultores  (Fortunae  praetoriae),  XIV  3o40. 

curatores  primi  duo. 
Collegium  aliquod  sépulcrale,  XIV  3651). 

decuriones,  plebs,  pecunia  publica. 

ex  decreto  decurioniim  et  plebis  cullor  monumonti  primus  [factiisj  is  qui 
conlegium  primus  constituerai. 
Ostienses  naviculariei.  vers  l'époque  d'Auguste,  XIV  3603. 
Circitores  eorumque  decani,  au  IV  ou  F"  siècle,  XIV  3649. 

2361.  XIV  3540.   Table  de  marbre. 

Fortun(ae)  praetoriae  |  sacrum.  |  L(ucius)MiiciusNicephor(us), 
I  mag(ister)  Hercul(anius)  Aiig(iistalis),  |  Gn(aeus)  Coponius 
Epagatiis,  !|  curalor(es)  primi,  d(e)  s(iia)  p(eciinia)  |  ciilloribus 
d(ono)  d(ecleruut). 

Orelli,  17o4.  ^ 

2362.  XIV  3561.  P(iibrnis)  Flavius  Sp(urii)  f(ilius)  Cami- 
lia)  Decimus,  I  P(uljliusi  Flavius  Palaestricus  H(erculanius) 
A(ugiislalis),  I  M(arcus)  Trebienus  Tiburlinus  H(er(*ulanius) 
A(ugustalis),  1  cur(alores)  |  cultoribus  domus  divinae  ||  et  For- 
tunae Aug(ustae)  Lares  |  Augustos  d(onum)  d(ederunt). 

Orelli,  1662. 

2363.  XIV  3564.  lalile  de  marbre. 

Menti  Bonae  Saluli,  |  Q(uintus)  Caecilius  Q(uinti)  l(ibertus) 

Philadeiplius,  ]  P(ublius)  A(piilliiis  P(ublii)  l(il)erlus)  Dacus,  ] 

mag(islri)  quin(i(uennales)  ex  pec(unia)  conl(ataj  ou  (•onl(egii) 

f(acieudum)  c(uraverunt)  i  idemcpie  signum  dediearunt. 

Voyez  d'autres  dédicaces  a  la  Mens  Bona  par  des  magistri  aftrancliis  ou  par 
des  ministri  esclaves  :  IX  3!»l().  3iMl.  X  lim.  4636."  6512.  6513.  Ailleurs 
Salus  n'est  pas  mentionnée  avec  Mens  Bona.  [Dessai]. 


(Î62  C.    I.     L.,    VOL.    XIV. 

2364.  XIV  3603.  [L(iicio)]  Pacceio  L(iicii)  filio  |  q(iiaes- 

tori)  pro  pr(aotoro)  |  Ostienses  |  navicuhriei. 

Viola,  Bull.  d.  /.,  1852,  p.  S3.  Dessau  la  croit  de  r('po(iuc  d'Auguste 
environ  et  pense  (p.  8,  n.  1)  (pi'il  s'agit  de  simples  bateliers  d'Oslie,  et  non 
d'armateurs  apportant  le  blé  d'outre  mer. 

2365.  XIV  3638.  Aeliae...  |  Tranqiiill...  |  Marci  Fesli...  ( 
et  a  menîor[ia]  j  Aiilonini  Pii  [Felicis]  ||  Invicti  ma[ximique]  | 
Aug(iisti),  i  s(enatiis)  p(opiilus)(|(iie)  Tibiirs  [et]  |  juvenes  Anto- 
[niniani]  |  Herculan[ii]. 

Marcius  Festus  était  a  memoria  de  Caracalla.  Le  peuple  et  le  sénat  de  Tibur, 
ainsi  (|ue  les,  juvenes  élèvent  une  statue  ii  sa  femme  ou  a  sa  fille.  Festus  occu- 
pait une  autre  fonction  encore  à  la  cour,  comme  le  prouve  la  conjonction  et; 
il  était  peut-être  a  ctibiculo,  comme  Castor,  afl'ranclii  de  Sévère  (Cassius  Dio, 
70;  14  et  0.  Hirschkkli»  dans  Friedlaendkr,  Silieny.,  F,  p.  103,  n.  4)  et  un 
autn^  affranchi  mentionné  VI  8018.  Héroiuen  (4,  8,  4,-  cfr  CAssms  Dio,  78,  32) 
parle  d'un  Festus  qui  élait  a  memoria  de  Caracalla  et  l'accompagna  en  Asie. 

C'est  en  l'honneur  de  Caracalla  que  ces  juvenes  s'appellent  Antoniniani. 
[Dessau].  Le  surnom  iVHercidami  leur  vient  du  culte  (|ii'iis  rendaient  a  Hercule. 

2366.  XIV  3643.  Cippe  de  marbre. 

Q(iiiiito)  Hoilensio  |  Q(iiinti)  f(ilio)  Col(lina)  |  Faiislino,  | 
advocalo  fîs|ci,  praef(e('to)  l"al(r(iim),  ||  palrono  miinicipi,  |  col- 
legiumfabriim  ]  Tibiirlium  ob|  mérita,  j  I>(o(;us)d(atus)  s(enatns) 
c(onsiilto). 

Sur  le  côté  gauche  :  Ciirantibus  |  M(ar(^o)  Helvio  Exspectato 
et  I  C(aio)  AUiano  Tibiirtino 

Sur  le  côté  droit  :  Ciirantibiis  |  C(aio)  Alliano  Tibintiiio  et  | 
M(arco)  Helvio  Expectalo  (sic).  \ 

Dedicala  |  III  l(](iis)  Mai(as)  Maximo  et  Orlito  ro(n)s(iilibns). 

Du  i:i  Mai  172.  — Orei.u,  ,'i2.j2. 

Mo.M.MSKN  a  donné  au  vol.  IX  .jl89  ime  autre  inscription,  conservée  par 
Manick,  qui  n'en  indique  pas  l'origine  (oW/i.,  172  0).  Dessau  la  croit  fausse; 
il  dit  (vol.  XIV,  p.  300,  n.  ;i)  :  «  colleg(ia)  centonarior.  et  dendrophoronim 
Tiburl(ium)  inscriptionis  editae  i)rimuui  a  Mauiilio  {orth..  172,  0)  ...  licticia 
Sun  t.  » 

2367.  XIV  3649.   Table  de  luarbre. 

Première  colonne  :  ...  decaiiiis  sine  ('(iliis),  |  deux  lir/nes 
effacées  \  [liab(ens)]  fil  i  os  (très)  IIono|(o)riimi,  Laiirentiiini  et  || 
Jiinianiiin  a(l<Tes('(eiites),  | 

Tibnrliniis  decaniis  liab(ens)  |  filiiiin  aderescentem,  | 


LATILM    VETUS. 


663 


Janiiarius  cir('it(or)  sine  |  (10)  filiis,  i 

Restiis  circit(or)  hab(ens)  |  tilios  IIII,  Sabatiuni,  |  qui  et 
ijîse  hab(el)  fil(ios)  Restu  tum  et  Augurinum  ad  |(lo)crescentes. 

Il  Sarbaucinus  eircil(or)  fil(ius)  |  cujiis  supra  sine  filiis,  | 

Muntanus  circil(or)  frater  |  cujus  supra  sine  filiis,  | 

(■20)  Lucianus  circit(or)  sine  liliis. 

Deuxième  colonne  :  Victor  circit(or)  sine  fil(iis),  | 

Jannarius  alius  circit(or)  |  iiabet  filios  III  [Jjovilnum  et 
Martinum  ad'(o)crecentes  et  puellam,  || 

...  circit(or)  liab(et)  filiiim  |  Mercuriiim  circitor(em),  | 

R[o]raanus  circit(or)  liab(etj  fil(ios)  Il  ]  Silvanionem  et  Léo-  [ 
(iO)  pardnin  ad[cr]ecent(es),  !| 

Ursus  circit(or)  hab(et)  filias  II,  | 

Beneriosiis  circit(or)  sine  fijliis,  | 

Ursus  alius  cireit(or)  hab(et)  fil(ios)  )  (lo)  III  Leontiiim 
adere  scentem  [e]t  puellas  II,  | 

Januarius  circil(or)  sine  filiis,  | 

Repalus  circit(or)  hab(et)  fil(ios)  |  IIII,  | 

(-20) Il  um  SucL-essura  adcre|scentem. 

Troisième  colonne  :  deux  lignes  effacées,  \  Exuperantius  deca- 
nus  I  sine  filiis,  ' 

(5)  Surus  circit(or)  sine  filiis,  | 

Coustantiuscircit(or)hab(ens)!filiumPascasium  circit(orem),| 

Maurus  circit(or)  hab(ens)  (il(ios)  II  |  Per[e]grinum  et  Lau- 
ren|(10)tium  adcrescentes,  |  une  ligne  en  blanc.  \ 

Fient  circitores  una  |  ('iiin  decanis  III  j  circitores  t'o[r]mae 
su|(lo)pra  scriptae  n(umero)  XVIIIl,  |  adcrescentes  IIII  et 
pu|ellas  II. 

Dessau,  Ann.  d.  !..  18«2,  p.  l.'5-2.  Cotte  liste  est  du  ive  ou  ve  siècle. 

Ces  circitores  étaient  attachés  a  un  aqueduc  (forma,  col.  III,  1.  14)  qui 
amenait  l'eau  à  Rome.  Nous  avons  un  diplôme  de  Fan  471  après  J.  C.  (Maiullon, 
de  re  diplonialica,  1.  VI.  Dom,  Jnscr.,  p.  504.  Hkiz/a,  Regesto  délia  cliiesa  di 
Tivoli,  1)  d'oii  il  ressort  que  sous  le  Bas-Empire  les  propriétaires  des  champs 
que  les  aqueducs  traversaient,  étaient  soumis  a  certaines  charges.  Flavius 
Valila  surnouimé  Theodovius,  clarissime  et  magister  utriiisque  militiae  donne  à 
l'église  de  ïibur  certains  fonds  de  terre  à  cette  condition  (lue  non  solum 
solempnem  modo  agnoscal  fiscalium  functionem,  verum  etiam  propagalioni 
(pour  reparatione''^)  formaruin  (ici  il  y  a  une  hcnnc),  peracti  {"i)  ab  omnibus 
dominUa)  hiijusmodi  prediurum  dependi  consuevit.  D'après  ce  diplôme,  ces 
praedia  paraissent  être  appelés  forme(n)sia   [Dessac.  p.  307.  n.  I]. 


664  G.    I.    L.,    VOL.    XIV. 

Cirdlores,  de  circumire,  employés  qui  visitaient  les  aqueducs  pour  s'assurer 
de  leur  bon  état  Les  dizainiers,  decani,  étaient  leurs  chefs.  Frontin  {de  aquis, 
117)  dit  que  certains  employés  devaient  rester  hors  de  Rome  (extra  urbem  esse 
oporlere  ad  ea  quae  malurum  auxilium  videntur  exigere). 

Ces  circitoTes  étaient  probablement  des  esclaves  impériaux.  Voy.  L  Halkin^ 
Esclaves  publics,  p.  84.  Dessau,  note  après  XIV  3649  et  dans  le  Bull.  d.  /., 
188:2,  p.  13:2.  Sur  les  adscrescentes  et  les  puellae,  voyez  ci-dessus,  X"  1541. 

2367.  XIV  3659    Table  de  marbre. 

Hic  Eutacliis  conlegium  primus  |  conslituit,  et  ex  peciinia 

publica  I  hoc  moniimentum  aedificavil,  item  |  ex  décrète  decu- 

rionum  et  plebis  ciiltor  [  moiuimenti  |)rimns  [factus] 

Il  s'agit  d'un  collège  funéraire;  voy.  VI  102ol  a  (ci-dessus)  :  constitutori 
collegi  etc. 

r^6S.  XIV  3677.  Cippe  ou  base. 

Saufeiae  Alexandriae  |  v(irgini)  V(eslali)  Tibiirliiim,  |  cap- 
latores  Tiburtes  |  mirae  ejus  innocentiae,  |  qiiam  vibae  decre- 
veriint  post  ||  obitnm  posueriint.  |  L(ocus)  d(atus)  .s(enatus)- 
c(onsulto). 

Orelli,  2229. 

2369.  XIV   3684.  Table  de  marbre. 

T(ito)  Trebulano  i  T(iti)  r(ilio]  Cam(ilia)  Nepoli,  i  Herc(iilanio) 
Aug(iistali),  I  T(itus)  Trebulamis  T(iti)  lib(erfus)  Nepos,  Herc(ii- 
laniiis)  I  Aug(ustalis),  aedil(is)  jiivenum  Tiburi,  !|  Piiblicia 
Saturnina  conjux. 

Henzen,  6065. 

12.  Jlontenium  (La  Mentana).  C,  XIV,  p.  440. 

Collegii  incerti  album,  XIV  ;)9ol-3954. 

2370.  XIV  395  1 .  Fragment  d'une  table. 

....s  Félix,  I  T(ilus)  Alpins  Prim[iis],  |  M(an'us)  Antoniiis- 
M...  Les  neuf  premiers  noms  étaient  ceux  des  patrons  ou  des 
dignitaires  du  collège  Suivent  les  noms  des  membres  par  ordre 
alphabétique  :  C.  Albonins  C(ai)  f(ilius)  Rut[iis],  etc. 

2371.  XIV  3952  —  4.  Autres  fragments  de  la  même  liste.  Ici  les- 
noms  couuuenecnl  par  L  et  .M  Çiim),  S  et  T  (3953),  V  (3954). 


LATIUM    VETUS.  665 

13.  FicuMen  (la  (ksarinaj.  C,  XIV,  p.  4iT. 

Libertin! ,  XIV  40Ii  a. 
Juvenes,  XIV  4014  b. 

2372.  XIV  4014.  Quatre  fragments  trouvés  près  de  la  via  Nomen- 
tana,  à  8  milles  de  Rome. 

a)  |..  [a]dornata[m...|...    po]rlicum   long[am...]...    e]t 

decurionu[m  et]...|...   nim   et    liberti[norum...l...    injgenuo- 
rum...|...  [Cerjinthi  pat[ris...l...  i]n  consulat. ..|... 

b)  ...  [porticnm...î...  [sua  impensja  fecit  pii...|...  [sevijrum 

Âugustalium  et  inco[larum  \  ...  jujvenum  et  puerorum  et  [puel- 

larum?]  |  ...  ura...  et...!...  [ajccensi  v[elati].... 

Il  s'agit  de  travaux  publics  dédiés  par  Gerinthus,  dont  le  père  est  connu  par 
XIV  4012  et  4013.  Suit  une  énumératiou  de  collèges  on  classes  de  la  popula- 
tion à  qui  le  dédicant  distribua  des  sportules;  on  reconnaît  les  décurions,  les 
sévirs  Augustaux,  les  incolae,  les  libertini,  les  pivenes.  A  la  tin,  il  semble 
qu'il  est  question  des  gar(,'ons  et  tilles  ingénus.  Dans  le  t'ragm.  b,  Mommsen  con- 
jecture 1.  2  :  pil\arium  ludwn].  Dessau  rapproche  les  deux  fragments  a  et  b 
par  conjecture  ;  c  et  ri  sont  insignifiants. 

14.  Fidenae  (La  Serpentara).  C,  XIV,  p.  4S3. 

Magistpriwm  Bonae  Deae. 

2374.  XIV  4057.  Numini  doinus  Â[ug(ustae)]  |  Blaelus 

Eutact[iaiius  et]  |  Secundus  Juli    Quadr[ati]  |  co(n)s(uIis)   II 

lib(ertus),  ob  lionorem  (sex)[viratus]  |  et  Italia  lib(erta)  ejus- 

d[em]  Il  ob  magis[l]erinm  B(onae)  [D(eae)]  {  dedicaverunt  XIIII 

k(alendas)  Oct[o]b(res)  |  M(arco)  Clodio  Lunense...  |  et  P(ablio) 

Licinio  Crasso  co(n)s(ulibus),  |  quo  die  et  epulura  dederiint,  |1 

incendio  consumtum  senatus  (  Fidenatium  restituil. 

C.  Antius  A.  Julius  Quadratus  fut  consul  II  en  lOo.  L.  8  et  9,  consuls 
inconnus.  Bona  Dea,  voy.  De  Ruggiero,  Diz.  epigr.,  s.  v.    ■ 

INSCRIPTIONS   INTERCALÉES. 


4136  = 

N' 

2300 

Kaibel  918  =  N»  2307 

4139 

2301 

925            2181 

4140 

2.302 

Ephem.  ep.  VII  1212  =  N»  2306 

4142 

2303 

1224            2182 

4144 

2304 

Tesscres  des  juvenes,  N»'2316, 

4178b 

2313 

2321,2334. 

4234 

230.-; 

XV«  PARTIE. 
Inscriptions  de  provenance  incertaine. 

2375.  Revue  arch.,  1889,  n.  UiG,  p.  17i,  2.  Tracée  sur  la  pause  d'un 
vast-  acluellement  au  musée  britannique. 

D(is)  M(anibus)  |  et  memoriae  piae  |  d[e]d(icata)  Ulp(ii)  Bal- 
lM[n]i  Srlilis?  s(upra)  s(cripti)  |  (onl(il)erti)  victim(is)  ord(inariis) 
rit(e)  expiati^is);  |  qui  vixit  (annis)  XXXXVIIII. 

Tessères  en  plomb  de  municipes  inconnus. 


Voyez  II.  DmouLiN,  Musée  Belge,  1899,  pp,  191-192,  n"'  25-38.  Rostovtsew, 
Revue  Numismatique,  1898,  p.  280. 


2376  =  25.  Au  droit  : 

Au  revers 

2377  =  26.  Au  droit  ; 


2378 


Jiivenfcs)  ou  jiiven(alia). 

.Iiiven(es)     ou    juven(alia).     Figure 

effacée. 

Buste  (d'un  magistrat  du  collège?) 

lauré,  à  droite;  devant  lui,  dans  le 

champ,  la  partie  supérieure  d'une 

palme. 

Jiiven(es)  Aiig(iistales). 

Jiiven(es)  ou  jiiven(alia). 

Minerve,  à  droite. 

Voy.  Garri'cci,   Piombi  scrilli,  p.   129   :   Au   droit  :   sod(ales),  gratlito. 
Amphore.  Au  revers  :  Mifnervales)  (?)  juv(enes)  ?  et  le  cliifïre  XV,  t^ratlito. 

2379  =  28.  Au  droit  :  Her(cnlanei) 

Au  revers  :  Aiig(uslales) .    Minerve  ,    à    droite  , 
s' appuyant  sur  la  lance  et  le  bouclier. 

2380  =  29.  Au  droit  :  Her((ulanei) 

Au  revers  :  Anl(oniniani). 

Ces  deux  tessères  sont  du  temps  de  Commode  ;  voy.  Rostovtsew,  p.  279  ; 
Demoulin,  Musée  Belge,  I.  1897,  pp.  202  et  20;;,  n.  -4,  et  N"  2»G."i. 


Au  revers 

27.  Au  droit 

Au  revers 


INSCRIPTIONS    DE    PROVENANCE    INCERTAINE. 


667 


2381  =  30.  ^M  droit 


Au  revers 


M(arcus)  A(urelius)  Com(modus)  An- 
tonimis.   Bustes  de  Marc-Aurèle  et 
de  Commode  laurés. 
Anto(niniani).  Couronne  autour. 


Magistrats  des  collèges  de  juvenes, 

238:2  =  31.  Au  droit  :  Mag(istri)  MinervalesM(inervae)N(au- 

tiae)  (Garrucci)  ou  m(iinicipii)  N(ur- 

siae)?  (RosTOVTSEw). 

Minerve  casquée,  à  gauche,  tenant  dans  la  main  droite  étendue  une  sphère, 
s'appuyant  de  la  gauche  sur  sa  lance.  Dans  le  champ,  à  droite  et  k  gauche  II-II. 

Au  revers  :  Proéminence  carrée  portant  PVII 
(peu  net)  accostée  des  lettres  ISF  = 
N(autiis)  l'ieliciter)  (Garrucci)  ou 
N(ursianis)  féliciter)?  (Rostovtseav)  ; 
au-dessus  et  au-dessous,  posé  hori- 
zontalement, 11-11. 
P  iibliiis)  Petr(onius)  Sabi(nns).  Tète 
déjeune  homme,  à  droite. 

Au  revers  :  iMag(ister)  juv{eniira)  et  au  milieu  le 
chiffre  Vin. 

33.  Au  droit  :  Val  eanli  mag(istrij? 
Au  revers  :  Fortune,  de  face, regardant  à  gauche. 

34.  Au  droit  :  Neronis  invicti.Ôusfe /ouréJeAVron. 
Au  revers  :  Pedo  (et)  Paetiis  mag  istri). 

35.  Au  droit  :  Mag(istri  1res). 
Buste  de  Diane,   à  droite,  un   arc 
derrière  les  épaules. 
C(aius!  Mitreius  P(i]blii)  t(ilius)  ma- 
g(ister  jiivent(utis).  Tète  d'homme,  à 
droite. 

Au  revers  :  Edifice,  probablement  amphithéâtre 
à  deux  étages;  sur  V épistyle,V inscrip- 
tion ;  L(iicius)  Sevtiliiis  s(ua)  p(ecu- 
nia,  ;  en  bas,  VIII  (grafpto). 
CaeciliiisJustuS('aM/)OMrfoî<rj,cur(a- 
tor)  (au  milieu). 


2383  --  32.  Au  droit 

2384 

2385 

2386 

Au  revers 

2387  =  Z6.  Au  droit 


2388  =  37.  Au  droit 


668  c.  I.  L.,  VOL.  XV. 

A  u  revers  :  Télc  juvénile  ayant  le  caractère  d'un  por- 
trait ,  probablement  d'un  membre  de  la 
famille  impériale,  du  premier  siècle,  à  droite, 
dans  un  cercle;  au  dessous,  un  aigle  à 
droite,  les  ailes  éployées,  retournant  la  tête, 

2389  =  38.  {Trouvée  près  de  Viterbo.) 

Au  droit  :  arc(ariiis)  ou  arc(a) 

Au  revers  :  ju(v)en(iim). 
Yoy.  lesNos  1753.  1771  note.  18:59.  18.'j.i. 


ADDITIONS. 

Hiftjltania. 

Page  4.  Capera,  supprimez  :  mulier. 

P.  7.  >'o  47.  C'est  probablement  une  dédicace  en  l'honneur  du  maître. 
Lisez  donc  : 

C(aio)  C(...io)  n(ostro). 

P.  9.  N'  52.  Trophimus  avait  probalilenitnt  été  esclave  d'A.  Publicius  Ger- 
manus.  ancien  esclave  public  lui-même. 

Aitia. 

P.  18.  On  trouvera  un  choix  d'inscriptions  relatives  aux  associations 
grecques  (avant  notre  ère)  dans  Cn.  Michel,  Recueil  d'Inscr.  grecques,  pages 
737-813. 

P.  27.  No  107  =  III  291  ■=  Dessau,  1017.  Il  fallait  :  trib.  kg.  XXII.  A  la 
fin.  on  peut  lire  :  Thiasus  lih(ertus).  Cfr.  IX  -40.07  :  L.  Annius  L.  l.  Eros,  lic- 
ioT  Augusli  Caesaris,  ex  testamentfoj .  Arbitratu  Thiasi  Ifiberti). 

Après  le  N-^  108,  lisez  :  108  a.  III  299  =  6839. 

N»  108,  1,  16.  Il  faut  peut-être  lire  :  toO  étt'  êtouç,  de  l'année  85  de  la 
ville.  Les  chiffres  sont  souvent  placés  ainsi.  [F.  Cumokt]. 

P.  38.  N°  124.  Voy.  Athen.  Mitt..  1891,  p.  146.  à  Laodicée  sur  le  Lycus  : 
<JteqpavujTiKÔv  —  ïva  aTeq)avoOTai  èK  tûjv  tôkujv  kot  éviauTÔv. 

P.  48.  N»  143  =  Ann.  épigr.,  1896,  n.  80,  p.  27, 

P.  ofj,  1.  22,  lisez  :  xciXkotûttoi. 

P*  64,  1.  2  d'en  bas,  lisez  :  ixOûai. 

Delus  insula. 

Page  67,  Ajoutez  après  le  N"  183,  d'après  Jouguet,  Fouilles  du  ^orl  de 
Délos  (Bull,  de  Corr.  hell.,  1899,  XXIII,  pp.  o6  et  suiv,)  : 

2390.  L.  l,  p.  73.  n.  16.  Base  ronde  en  marbre, 

C(aio)  Julio  C(ai)  f(ilio)  Caesarfi]  |  pro  co(n)sule,  olearei. 

ÏI  s'agit  probablement  du  père  du  dictateur,  proconsul  d'Asie  entre  656  et 
CG4  (98-90).  Waddington,  Fastes,  p.  667. 

2391.  Ibid.,  p.  74,  n.  17.  Rloc  de  marbre  trouvé  sur  la  plage. 


670  ADDITIONS. 

[Xpu](J07Tiû\ai  oï  TÔv  vaôv  |  Kai  tôv  'HpaKXiî  dvéOiiKav,  j 
Kttôeaxaiiévujv  èm  xiiv  |  KaxacJKeijriv  Zrjvuuvoç  |  Kai  Géuuvoç 
Tâ)v"Ep|Liaj[i[v]oç  'EXeaxÛJV  Kai  TTottX(|ou  TTXujxîou  TTdxpiuvoç  } 
Ktti  TTocTibiTTTTOu  xoû  Tîxou  'HpaJKXeiou  Kaî  Eipiivaîou  xoO 
ZuujiXou 'AZlujxiou  Km  Ziropiou  [|'Apiouxoû  AéKuou  Piu)Liaîou  | 
...  Meve|KXéouç  xoû  TTaxKpdxou  |  |  'HpaKXeî  KarEpiaeî. 

La  restitution  [xpu]aoTnûXai  est  (I'Homolle.  Il  s'agit  probablement  d'une- 
association  de  marchands  d'offrandes,  d'orfèvrerie  dévote,  qui  joignaient  peut- 
étie  a  ce  conuuerce  le  change  des  monnaies  (orfèvres  et  banquiers).  Jougcet 
rappelle  fort  à  propos  l'émeute  des  argentiers  (àp-fupOKÔiroi)  d'Éphèse,  pro- 
voquée par  les  prédications  de  S.  Paul  (Actes  des  Apôtres,  19,  24);  ces  argen- 
tiers vendaient  aussi  des  objets  pieux  et  craignaient  pour  leur  commerce.  Les 
orfèvres  élèvent  ici  un  temple  et  une  statue  à  Hercule,  à  qui  ils  associent  Her- 
mès; ils  avaient  élu  une  commission  de  plusieurs  membres  pour  ériger  la  statue 
et  la  chapelle  :  le  ler  et  le  2^  sont  d'Élée  ;  le  o^  n'a  pas  d'ethnique,  c'est  peut- 
être  mi  affranchi  ;  le  -4«  est  d'Héraclée  ;  le  o^,  d'Azotos  en  Syrie  ;  le  6«  est 
Romain. 

:2392,  Ibid.,  p.  78.  Fragm.  de  base. 

Oî  èv  AiîXiJui  xpaTTeZ;[îxai]. 

Sur  les  banquiers  à  Délos,  voy.  Bull,  de  Corr.  hell..  I,  p.  86.  VllI.  pp.  129. 
488.  XI,  pp.  2G7  et  269. 

P.  70,  n.  194.  On  trouvera  cette  inscription  dans  Ch.  Michel.  Recueil  d'inscr. 
gr..  n"  994.  Lisez  :  'OT[p]uvéujç.  '  0  i€pe[ù]ç,  et  plus  loin  :  (eîire)'  éireibr). 
L'article  des  Ann.  d.  /.,  1848,  p.  .>3  est  (I'Ulrichs. 

Ulyt'icutn. 

P.  79.  N^^  219  =  Dessau,  254o.  Cfr.  III  798=  Dessau,  2494. 

Apulum,  j).  8:2. 

.\  Apulum,  les  fidèles  de  Mithra  formaient  un  collège  : 

2393.  III  1096.  Pro  salute  [sua  et  suorum?J  |  M(arcus) 
Aurieliiis)  Comat  iiis  Super,  de[c:urio)  antis]t(es),  M(arcus)  I 
Comat(ius;  Exsuperatus,  Petr[ojnia  |  Celerina  mater,  Herennia 
Euresis  iconjux)  ejus,  ]  lilior(um)  Superiani,  Exsuperaiiti^jani, 
Superstitis,  Superes,  cryptam  |  cum  porticibus  et  apparatorijo 
et  exedra  pec(unia;  sua  fec(erunl)  l^ibeiites). 


ADDITIONS.  671 

F.  CuMOM,  Miihra.  \\"  ^39.  Restitution  de  Th.  M.  Le  nom  du  prêtre  Super 
est  suivi  de  ceux  de  son  père,  de  sa  mère  et  de  sa  femme  au  nominatif;  ceux 
de  se?  quatre  fils  sont  au  génitif  dépendant  de  pro  sainte  [Th.  M.].  —  La 
crypta  ciim  apparatorio  désigne  un  mitiiréum  [F.  C.].  Voyez  III  109o  :  dédi- 
cace a  Triformia  Libéra  i  Hécate)  parle  même  autistes  :  et  III  llo4.  ci-dessous. 

2394.  III  1154.  Silvano  Silv[e]s|tri  et  Dlanae  |  M(arcus) 
Aurielius)  Com[a]t(ius)  [  Super,  decfurib)  a[nti]s|tes  pro  salute  [| 
sua  et  Comatiorfumi  [  Superiani,  Supelres,  Exsupera'n'tiani, 
Super  ^stitis  tilioriimi     v(otLim)  s:olvit  I  ibens/  m  eritn  . 

Cfr.  III  III  i  :  C.  Jul(ius)  Valens,  harfuspexj  col(oniae)  sfupra)  sfcriptae 
se.  Apuli)  et  antistes  hu jusque  loci. 

P.  86.  >"o  -247.  Bros.  Fontes,  6  éd.,  p.  3oO. 

P.  90.  N°  iS8.  Sur  >"emesi5,  voy.  N-^  274. 

P.  9-2.  >'o  273.  Cfr.  N»'  261  et  274. 

P.  95.  Liste  des  collèges  de  Salonae.  l'^  ligne,  il  faut  sans  doute  lire  :  col- 
If  egtum),  et  non  coWegia). 

P.  98.  >'"  296.  Cognationis  :  cfr.  Ephui..  VDI  128,  en  Espagne  :  cognatio 
de  centuria. 

P.  99.  Après  le  N»  299.  ajoutez  : 

2393.  Bull,  di  arch.  e  storia  dalmata,  1898,  p.  îj.  Année  épigr.  1898. 
n.  10.3.  A  Salonae. 

Imp  eratoribus)  diominis  C[onslantino  Aug...  ]  et  Constan- 
t]ino  co(o(s'ulibus)  [praetecto  |  Avio  mene]stravimus  ad  [Trito- 
nes]  [  Petilius  Ma^rtialis?],  |  Coelius  P  rimitivus],  \\  Marius 
L[iberalis?],  |  Flavius  M[artialisj. 

P.  101.  Dans  l'ile  i'Apsoros  (Ossero)  : 

2396.  III  3136.  Base. 

Artitici.bus  MiDer(vae),  [  Babullia  |  Sex(ti)  f(ilia)  Maxi'[m]a 
v(otum)  s plvit). 

Artificibus  doit  avoir  ici  un  sens  abstrait.  Voy.  Preixer,  Rom.  Myih.,  I*, 
p.  29o,  n.  2. 

P.  103.  ^'o  326.  Cfr.  X  3344  =  N»  1700.  VUI  -2636. 

P.  104.  y°  331  =  m  .3893. 

P.  114.  Inscriptions  intercalées.  Les  n'^  290  et  suivants  doivent  être  aug- 
mentés d'une  unité. 

€ialUa  C'i9atpina, 

P.  124.  >.'°  418.  Tr.  Schiess,  p.  33,  rapproche  les  gentiles  des  collèges 
formés  des  membres  d'une  famille.  Voy.  encore  V  884  et  4871  (N°s  422  et  531). 
P.  133.  Avant  Ateste  : 


67-2 


ADDITIOKS. 


Ferrara,   C,   V,   |>.  ^^o. 

Le  territoire  de  Ferrure  était  anciennement  occupé  par  les  bouches  du  Pô,  et 
les  inscriptions  qu'on  y  trouve,  ont  été  apportées  d'ailleurs. 

2397.  NolhiedeyliScavi.  1898,  p.  208..4n«.  épigr.,  ISOf^n"  141.  A  Ferrara. 
D(is)  M(anibns),  |  sod(ales)  ex  cl(asse)  pr(aeloria)  Ravenn(atiiim), 

I  C(ai)  Mari  A(|iiilin(i),  |  t(ili)  C(ai)  Mari  Egle,  ||  patroni  eonin-J 

deiïl  so(Jal(iiim),  |  ob  mérita  |  patris  ejns. 

P.  142.  N"  o05.  Voy.  VI  20736,  reproduit  ci-après. 
P.  148.  >'<»  .j37.  11  faut  lire  :  collegfia),  au  lieu  de  colleg(iorurn). 
P.  136.  N°  367.  Sur  Constantius,  voy.  Schiess,  pp.  32-33. 
P.  137.  ^"  371.  Voy.  N^  2116. 

£i*6«  JRonta. 

P.  173.  N"  638  =  Dessau,  1824. 

P.  173.  Notes  sur  le  N"  641.  Lisez  :  En  l'an  226  (et  non  :  223),  le  collège  etc., 
et  en  l'an  37,  six  personnages  qualiliés  mayistri  foniani  font  une  dédicace  à 
Minerve.  Cfr.  N°  643,  note. 

P.  178  sq.  i\o  643  =  Dessau,  1636.  —  N">  649,  vov.  N"^  1369  et  1370. 
ÎS'o  634  =  Dessàl-,  366. 

P.  183  N"  673.  VI  479  ^  XIV  32  (et  non  82). 

P.  186.  N°  679.  VI  341.  Ce  sont  les  décurions  d'un  colleg.  domest.  de  la 
maison  impériale,  comme  le  prouvent  les  noms  des  curam  agenles.  Schiess,  p.  22. 

P.  190.  N"  696.  Lisez  :  qmnq{uennali)  p{er)p{eluo). 

P.  192.  Après  le  .N'o  704,  ajoutez  : 

2398.  VI  730.  Table  de  marbre. 

Deo  Soli  invicto  |  Mytrae,  Félix  Messala  |  cnm  omnes  socra- 

tos  Catelllus  el  Diamis  posiierunt. 

G.  L.  ViscoNTi,  Afin.  d.  /.,  1864,  p.  181.  F.  Cimont,  Textes  relatifs  à 
Mithra,  n"  36. 

-2399.  VI  3722^  Table  de  marbre. 

Bruniasiiis  |  deo  me(n)sa(m)  posuit  |  salbum  [pour  :  salvo)  | 
pâtre  cum  |  [ojmnis  l)yyris  [pour  :  omnibus  viris)  |  [s]acratis. 

De  Rossi  pense  que  cette  inscr.  est  mithriaque.  F.  Cumont,  ibid.,  n».  57. 

P.  193.  N'>722,  notes. L'explication  que  nous  avons  adoptée,  est  celle  deScHKss. 

P.  201  sqq.  ^°  741  =  Dessai,  304.  N»  742  =  Dessau,  319.  .N°  754  =  Dessau, 
1211  ;  voy.  ses  notes.  N"  738  =  Dessau,  1242. 

T*.  216.  VI  1948.  Nous  avons  cité  {Élude  liist.,  I,  p.  .33.  n.  2)  cette  inscrip- 
tion avec  la  fausse  lecture  de  Mukatori,  2013,  6. 


ADDITIONS.  673 

VI  19o9  =.  VI  4013.  Voy.  No  829. 
P.  217.  Ajoutez  après  le  N°  789  : 

2400.  VI  2179.  Table  de  marbre. 

[P(ubliiis)  Aelius  P]orcianiis  sacerd(os)  |  [Sucinjianus  pulei 
îoven|[tor]  suis  inpendis  feeit. 

2401.  Kaibei,,  1082.  Traduction  du  précédent. 

[rr(ÔTTXioç)]    AïXioç  TTopKiavôç   |    [îejpeùç    ZouKiviavûuv    [ 

[5]eK0upîaç  YcpoûXujv  qppéap    |    [eùjpéiriç  ibiaiç    banâvaiç  | 

èTTOÎricJev. 

Orelli,  3973  note.  Geruli,  voy.  p.  329. 
N»  792  =  VI  2193  =  4416  (et  non  4419). 
P.   218.  N»  800  =  Dessau,  2049. 

P.  220.  Après  le  N°  809,  ajoutez  le  [collegium  arjniatulrarum  praeto- 
rià]norum  . 

2402.  VI  3736.  Voy.  voNDoMASZEwsKi,ire.s<d.  Zc/tsc/ir.,  1893,  p.  .'ÎS. 
[Victo]ri(ae)  [G]pr  [man]icae  sacr[iim]i...  [VJibullius  M(arci) 

f(ilius)  :  [Ro]ra(ilia)  Félix  Atesl[e],  j  [ev]oc(atus)  Aug(iisti)  exer- 
cit(alor)  |  [ar]maturar(um)  voto  |  [po]sui  ob  trinmph[iim  \ 
Aujgustorum  |  [sigjnurn  aereiira  tropae|[is  insigne]  dedi  (quin- 
genlis  denariis)  |  [coUegio  ar]matui[rarum  praetoria]norum. 

Lecture  de  von  Domaszewski,  qui  pense  qu'il  s'agit  du  triomphe  de  Marc 
Aurèle  sur  les  Germains,  en  l'an  176.  Augustorum,  Marc  Aurèle  et  Commode  ; 
ce  dernier  reçoit  ici  ce  titre  par  anticipation,  comme  cela  arrive  souvent  pour 
Géta.  Armaturae  praetoriani,  de  même  qu'on  a  des  équités  praetoriani,  des 
speculatores  praetoriani.  [Von  Do.m.].  Voy.  N»  1700. 

P.  223.  >'°«  828  et  847.  Sur  ces  tribuni,  préposés  probablement  aux  divisions 
de  la  familia,  comme  les  décurions,  voy.  Tr.  Schiess,  pp.  24-2o.  Sur  coll, 
magnum,  voy.  p.  341  ci-dessus,  et  p.  342.  

P.  227.  N°  8.o2.  Voyez  Bruns,  Fontes^,  p.  34.5.  Girard,  Textes  de  droit  rom., 
2f  éd..  p,  "no.  —  A  la  fin  de  la  note,  lisez  :  convocari. 

P.  228.  N'o  8.52.  Voy.  Bruns,  Fontes,  6^  éd.,  p.  34.5,  n.  146.  GmARD,  Textes 
de  droit  rom.,  2»  éd.,  p.  77.5.  —  E  lege  JuUa,  Bruns  dit  :  Caesaris  videtur 
esse,  et  il  renvoie  à  Suet.,  Caes.,  42,  et  Oct.,  34.  A  la  dernière  ligne  de  notre 
note,  lisez  :  convocari. 

P.  230.  Après  le  N"  4722  : 

2403.  VI  4872.  [Silvano  hene]  |  mer(enti)  dom[estico]  | 
cultor[es  j  Venerjis  Cnidiae,  |  [Hymjenaeus  Aurel[ius]  Foe...  | 
Aurel(iiis)  Euda[emon  |  Hymjenaeus  Januari[us],  etc. 

43 


674  ADDITIONS. 

Ire  ligne,  conjecture  de  Th.  M. 

P.  231  sq.  N»  895.  Aeterna  domus,  cfr.  VI  H252.  —  N°  898.  Cfr,  VI  90S3 
et  9053  a. 

P.  239  sq.  N°  938.  Dominis  ;  sur  l'intervention  des  maîtres  dans  les  collèges 
\oy.  ScHiESS,  p.  30. 

N°  947.  VI  7446  =  Dessau,  1918. 

N°  961.  VI  8532  =  Dessau,  1747. 

N°  963.  Voyez  encore  :  Rostovtsew,  Das  patrimonium  und  die  ratio  thesau- 
rorum  (Roem.  Miiteil.,  1898,  XIII,  pp.  108-123).  E.  Fairon,  Laratio  castrensis 
ou  Vintendancc  du  palais  impérial  (Musée  Belge,  1898,  pp.  241-268,  et  1899, 
p.  1  sqq.). 

P.  247.  N»  969  =  Dessau,  1798. 

P.  251.  N°  986.  On  peut  lire  :  Epitymeto  Aug.  l.  ex  collegio,  sanctuar(ii) 
posuer(unt),  ou  Epitymeto  Aug.  /.,  ex  collegio  sanctuar(ii)  posuerunt. 

N°«  989  et  990.  Cfr.  N"  898. 

P.  253.  N°  998.  Sciiuiss,  p.  27,  propose  co[n(jux)],  d'après  VI  10261-10263, 
au  lieu  de  co[nservi]. 

P.  254.  Après  le  N°  1006,  ajoutez  : 

2404.  VI  9278.  Lociis  Fortinati,  ]  confectorari. 

Orelli,  4167.  Confectorari  est  au  génitif;  cfr.  VI 1690  =  N"  757. 

2405.  VI  9281.Locum  Praeleci (Praetexti?) ;\  hic  requies- 

cit  cu(ra?)  |  corariorum,  qu(inquennalis?) 

Cfr.  VI  1117.  1118.  1682. 

P.  256.  N°  1016.  Cfr.  N»  1409,  note. 

Après  le  N*»  1021,  ajoutez  : 

2406.  VI  9398.  Grande  table  de  marbre. 

T(itus)  Titius  T(iti)  C(aiae  ou  mulieris)  L(ucii)  s(ervus),   | 

Fannia  (mulieris)  l(iberla)  Pieris,  C(aius  Fannius  Po...  |  T(itus) 

TitiiisT(ili)  l(ibertns)  Epinicu[s], Fannia  C(ai)l(iberta)Callist[e], 

I   [T(irus)]   Titius  T(iti)  et  Fanniae  l(ibertus)  ||  Faustus,  |  et 

quatre  autres  Titii,  affranchis,  |  ferrari  de... 

Voy  VI  703  et  1892  :  ferrarius. 

P.  259.  N'^  1035  =  Dessau,  1940.  Cfr.  N°  1755  et  lisez  :  gerulis  ped{es)  très 
cum  dodrante  (3  3/4).  Ajoutez  : 

2407.  Revue  critique,  1893,  II,  p.  68.  C.-R.  de  iAcad.  des  Inscr.,  1893, 
p.  211.  Anîiée  épigr.,  1893,  n.  110. 

Genio  |  C(ai)  Geruloni(i)  |  Januari(i),  |  Fortunatus,  decur(iae)  | 

gerulorura  ser(vus). 

P.  261.  N»  1046.  Cfr.  VI  29805. 
Page  262.  Après  le  N°  1052,  ajoutez  : 


ADDlTl()^s.  675 

2408.  VI  9815.  Tablette  de  colombaiie. 
P(ubli)  Aeli,  |  plumbari. 

Plumbari  est  au  génitif  ;  de  même  VI  9816. 
P.  266.  Apres  le  N°  1073,  ajoutez  : 

2409.  VI  10118.  Fragment.  * 

[laujdalus  populo,  solitiis  mandata  referre, 
[adijeclus  scaenae,  parasitiis  Apollinis,  idem 
[quar]tarum  in  mimis  saltantibus  utilis  actor. 

Grut.,  330,  1.  Bl'echeler,  Anth.  lat.,  ip  411.  Mandata  refèrre  (Ovid., 
Met.,  VI,  4-49),  un  rôle  quelconque  qui  a  été  confié  dans  une  pièce  ou  bien  le 
rôle  de  messager.  [Buecheler].  Adlectus  scaenae,  cfr.  XIV  2408.  [Quar]tarum 
est  de  Buecheler  ;  cfr.  XIV  4198  :  L.  Faenhis  Faustus  quartar{iim)  par{asitus} 
Apol{linis).  Th.  M.  propose  mutarum,  d'après  VI  4886  :  7nntus  argutus 
imitator. 

NO  1076  =  Orelli,  4117. 

N°  1077.  Cfr.  N"  1240  et  1242. 

P.  267.  Après  le  N»  1080,  ajoutez  : 

2410.  VI  10223.  Table  de  marbre. 

Ti(berius)  Clandius  Ang(iisti)  lib(ertns)  |  Januarius,  curator  | 

de  Minucia  die  XIIII  |  ostio  XLII,  et  Avonia  Tyche  uxor  ejus,  (( 

Pituaniani  solaria  de  sua  |  impesa!!!  fecerunt. 

Sur  ce  curator  de  Minucia,  voy.  0.  Hirschfeld,  Verw.,  p.  134,  n.  4.  Les 
Pituaniani  étaient  peut-être  un  collège. 
P.  268.  N'^  1081.  Bruns,  Fontes,  éd.  6,  p.  296. 
P.  269.  N°  1084.  Bruns,  6  éd.,  p.  348. 
P.  302.  Après  le  N^  1275,  ajoutez  : 

241 1.  VI  16095.  Table  de  marbre. 

D(is)  M(anil)iis).  C(aius)  Corfonins  Aepafrodi|tus,  Corfonia 
Maxximil|la  (sic)  iecernnt  filio  suo,  qui  v|ixit  an(nis)  III,  me(n)- 
sibus  VI,  mater  j|  et  pater.  Arpagius. 

Sur  Arpagius.  voy.  N»  2123,  à  Lyon. 

P.  303.  N°  1280.  VI  20107. 

P.  306.  VI  24634  =  N»  1276,  note.  —  N»  1303,  en  note  :  cfr.  VI  27919.  • 

P.  310.  Après  le  N»  1314,  ajoutez  : 

2412.  VI  29756.  Fragm.  de  sarcophage. 

Beluria  Pau|lina  f'(ilia)  domi  |  (a)eternae  (c)osltituta,  quae 
bi|xit  an(nos)  LXXXVI  me(n)ses  VI,  ]  proselyla  an(nis)  XVI,  [ 


670  .M>i>nio>i». 

nomin<a>e  Sara,  mater  |  synagogariim  Campi  |  et  BolumnJ.  | 
Benirenae  ay  cyniisis  |j  aiitis. 

Orelli,  2Î)22.  Sur  la  synagoye  Campi  Martii  ou  KauTirioiujv  (C.  I.  Gr.  990o), 
voy.  SciiuERER,  Gemeindeverfassung  der  Juden  in  Rom,  Leipzig,  1879,  p.  16. 
Comparez  V  4411,  ci-dessus.  —  Domi  aeternae,  voy.  N°  895.  —  La  tin  doit  se 
lire  :  èv  eipnvri  r]  Koîfinoiç  aùxriç.' 

N"  1316.  Cfr.  De  Ru(;giero,  Dis.  epiyr.,  11,  p.  678. 

P.  312.  ?s«  1326.  Cfr.  VI  8468  :  mancipi  viae  Appiae;  8469  :  ma[nceps] 
viarum  Laurenlinae  et  Ardeatinae.  (Dessaii,  1741-1742). 

PaiiC  313.  Après  le  >'°  1330,  ajoutez  : 

2418.  Bull,  corn.,  188.5,  pp.  110-129.  [(i.  Gatti].  Riv.  ilal.  per  le  se. 
giuridiche,  1.  [V.  Sculoia].  Bruns.  Fontes  juris,  éd.  6,  p.  329.  Côté  gauche 
d'une  table  de  marbre  trouvée  à  Home,  hors  de  la  porta  Salaria. 

[In  ^Jorreis  |  (2)  [imp...  Cjaesaris  Aiig(usti)  loc(abunliir)  | 
(3)   [mercatoribus  /VMmé'n/]ar(iis)   armaria  et  loca  |  (4)   [cum 
operis  ce//a]rior(um)  ex  liac  die  et  ex  |  (l)  [k.  Julis]. 
Lex  liorreorum. 

(6)  [Quisquis  in  annutn  futurum  retinere  volet  quod  conduxil 
armarium  aliu<ï]\e  quid,  ante  idus  Dec(embres)  pensione  soluta 
reiHinliet.  Qui  non  |  (7)  [renuntraverit,  si  volet  retinere  et  cum 
horreario  aliter  pro  î]iise(|iiente  aiino  non  transegerit,  lanti 
habebit,  quanti  ejus  gener(is)  |  (8)  [armarium  eo  anno  ibi  locari 
solebity  si  modo  alii  locatum  n]on  erit. 

Quisquis  in  his  horreis  conductura  habet,  elocandi  et  |  (9) 
[substitaendi  jus  non  habebit.  Invectorum  in  haec  horrea  cu\s- 
todia  non  praestabitur.  Quae  in  his  horreis  invecla  inlata  || 
(10)  [erunt,  pignori  erunt  horreario,  si  quis  pro  pensionib'\ws 
satis  ei  [non  /ecejrit. 

Quisquis  in  his  horreis  conductum  habet  et  sua  ||  (11) 

fuer(it)  venia. 

[(^Mïlsquis  in  his  horreis  conduct(um)  habet,  pensione  soluta 
chirogr(apho)  |  (12)  [liberalilur? 

Quisquis  habens  conduclu]m  horreum  su  [a  ibi]  reliquer(il) 

et  custodi  non  adsignaver(it),  horrearius  sine  culpa  erit. 

Lecture  de  Th.  M.,  dans  Bruns.  C'est  le  règlement  pour  la  location  des 
greniers  impériaux  aux  particuliers.  Gatti  supposait  qu'il  s'agissait  des  horrea 
Hadriani;  mais  sous  ce  prince  le  mot  Caesaris  se  place  déjà  en  avant.  Th.  M. 
pense  qu'il  s'agit  de  Nerva  ;  la  paléographie  ne  convient  pas  aux  premiers 
empereurs.  On  connaissait  un  règlement  semblable  (Preller,  Regionen  Roms, 
p.  104  ;  cfr.  Gatti,  Roem.  Mitth.,  1886,  p.  76)  :  In  his  horreis  privalis  |  Q{uinti) 


Anl)ITl0^s. 


677 


[Tjinei  [S\acerdolis  cl{arissimae)  m<emoriae)  [v{m)]  locianlur)  \  [/tjorrea, 
apothecae,  compendiaria,  armaria,  \  tnlercolumma  et  loca  armaris  ex  \\  hac 
die  et  ex  k.  Juli[s].  Tu,  M.  dans  Bruns,  6^  éd.,  p.  329. 

L.  5,  k.  JuHs  est  suppléé  par  Th.  M.  d'après  cette  inscription.  Le  sens  est 
que  les  places  sont  k  louer  «  présentement  et  au  le^  juillet  »,  date  ordinaire  de 
la  location  {Corpus,  IV  138,  note  de  Zancemeister). 

Tout  propriétaire  d'un  grenier  ou  d'une  boutiqu'^  avait  le  droit  d'aflicher  un 
règlement  de  ce  genre,  alors  il  n'était  tenu  que  par  ce  règlement.  Ui.pia.k., 
Dig.,  14,  3,  163.  Ordinairement  on  le  peignait  au  minium;  celui-ci  est  gravé. 

2 il 4.  P.  316.  Nous  réimprimons  ici  le  X"  1347,  d'après  la  lecture  de 
Th.  m.,  dans  Bruns,  Fontes  jiiris,  B"^  édition,  p.  3.j6. 

[..    Jw/ms]  Âelianiis  jus  scholae  tetraslyli 

.  .  .  Aug.  (]iio  conveniretiir  a  negotiantibns 

.  .  .  eboraris  (ledit. 

(4)  [llem]  placere,  iit  si  aliiis  qiiam  negotiator  eborarins  aut 
citriarius  \p]er  (5)  (/rjaiulem  curatorum  in  hoc  eollegium  adlec- 
tus  esset,  iili  ciiralores  ejus  ||  (6)  [fau]sa  ex  aibo  ralrf]e[r]entur 
ab  ordine.  Debebunt  uti(|iie  curatores  de  eo  |  (7)  [que\m  adlec- 
turi  fuerint,  ad  quinq(iiennaleni)  referre.  | 

(8)  \P,acere]  item  nti  k(alendis)  4an(uariis)  slrenuam  (denarii 
qninque)  ex  arca  n(ostra)  a  curatoribiis  n(nmero  qiiattiior)  sui 
cujusq(ue)  |  (9)  [anni  et  mliislacium  et  palma  et  carica  et  pir... 
osch . . . 

Item]  \[[l[l}cal.]  Febr.  ]  (10)  [nataii  Wa]driani  Âiig(usti)  spor- 
tulae  darentur  (denarii  qiiinqne),  et  a  ciiratorib(us)  praestari 
plac(uit)  ]|  (li)  \vini  S  /]  caldara  passive  iis,  qui  ad  tetraslylum 
epulati  fuerint. 

(12)  [Item  ...  nataii  J\ii\'\  Aeliani  sportulae  ex  arca  darentur 
(denarii  très)  et  a  cur(atoribus)  |  (13)  ...  [pas]sive  praestari 
placuit  iis  (|ui  ad  tetraslylum  epulati  |  (14)  [fuerint. 

Item  ...  nalali  ./Juli  Flacci  tili  sportulae  ex  arc(a)  darentur 
(denarii)  III  et  a  curatorib(us)  |  (15)  [...  passiv]e  praestari  placuit 
iis  qui  ad  tetraslylum  epulali  fuerint.  1| 

(16)  Item  ...  sport(ulae)  ex   arc(a)  darentur......  et  cald(a) 

passive  iis  |  (17)  [qui  ad  tetrastylum  epulati  /"juerinl. 

Item  placere  ut  cena  [rerta[  lll  Idus  Aug.  die  imperi  |  (18) 

[Iladriani    Aug )   sport(ulae)    dare[n]tur    a    curat(oribus) 

n(umero  quattuor)  sui  cujusq(ue)  anni.  | 

(19)  [Item  placere ]  omnibus  annis  divideretur. 


678  ADDITIONS. 

Item  I  (20)  [curatores  quaterni  omnibus]  annis  fièrent  [ex  al]ho 
per  ordinem. 
Item  placere  I|  (21) ...  t  sui  anni  commodo  cuncta  acciperent.  | 

(22)  [Singulis  annis  k quod  super  elsaei  in  arca  corporis, 

curatores  dividerent  aequis  |  (23)  [portionibus  aut  si  quid  tar- 
dius]  inferrent   centesim(is)   datis  a  curalorib(us)  sing(ulis)   | 

(24)  [mensibus ] 

Item  placere  uti  adlect[t  om\nQ  eod(em)  anno  praestarent 

(25)  [et  pariter  sumpfjiis  ab  utrisq(iie)  erogentur.... 

Item  placere  uti  ||  (26)  [quisquis  adlectus  ejsset,  inferret 
arcae  (denarios) 

L.  il.  [vini  (sextarios  singulos)].  Th.  M. 

L.  17.  cena[recta].  Hirschfeld  ;  cfr.  Makquardt,  Privatteb.,  pp.  208-210. 

L.  20.  [curatores  quaterni].  Th.  M.  Cfr.  1.  8.  18  et  XIV  2H2,  II,  14 

P.  322.  N°  1371.  VoY.  IJruns,  Fontes,  éd.  6,  p.  331.  Lettre  du  fermier  à 
Salvius,  et  lettre  des  quinquennales  aux  scribes  du  collège.  —  P.  323,  1.  2, 
lisez  :  VIII,  au  lieu  de  XXI.  Quod  excurrit,  vov.  Dig.,  16,  3,  26,  2.  In  asse, 
voy.  Dig.  19,  2,  25,  6  ;  20,  6,  9,  pr.  ;  47,  2,  46,  1. 

P.  324,  tin.  Ajoutez  : 

2414.  Notizie  degli  Scavi,  1893,  p.  117.  Année  épigr.,  1894,  n°  142. 
A  Rome,  dans  les  fondations  du  monument  Victor  Emmanuel. 

D(ecimus)  Valerius  |  Chaereas,  |  q(uin)q(uennalis)  p(er)p(e- 
tuus),  cum  I  I)(ecimo)  Valerio  |  Cliaerean  ||  jun(iore)  fil(io), 
q(uin)(j(uennali),  |  et  P(ublio)  Aelio  |  Alexandro  I  fratre,  | 
protomen  ||  Serapis  ex  |  arg(enli)  p(ondo)  X,  |  ex  viso,  |  colle- 

g[iod(edit)]. 

Bi'tiattttia. 

P.  352.  N»  1381  =  Dessau,  2429. 

A  f$-ica. 

P.  355.  N°  1391.  Sur  les  curies  d'Afrique,  voy.  Liebenam,  Stàdteverwaltung, 
pp.  214-216. 

P.  356.  Mactaris.  Ajoutez  en  tête  : 
negotiantes,  N"  1394, 
et  corrigez  N»»  1391  et  1392  en  1.395  et  1396. 
P.  .362.  Après  le  N«  141 1,  ajoutez  : 

2416.  Revue  arch.,  1898,  il,  p.  348,  n.  43  (Delattrb).  Année  épigr., 
1899,  n.  103.  A  Cartilage,  dans  la  nécropole  des  officiâtes  du  procurateur. 


ADDITIONS.  679 

Dis  Manibiis  sac(riim).  |  Félix  Caesaris  n(os(ri)  1  ser(vus), 
ciirsor,  pius  vixit  ann(is)  XVIII;  |  colleg(inm)  muiion(um)  ob 
iiierit(a). 

Le  mot  cursor  a  été  intercalé  après  coup  entre  les  lignes  2  et  3. 
P.  367.  Après  le  N»  1418,  ajoutez  : 

In  valle  fluvii  Melleg.  C,  p.  lo56. 

Euslochii. 
Eugralii. 

2417.  VIII  16292.  Ephem.,  vu  298.  A  Kasr  el-  Oghab. 
Salvis  Eustochis,  1  c(larissimis)  v(iris),  |  Cresc(ens)  et  Magna, 
I  secundnm  vota  |  Eugrafiorum. 

Les  Eugrafii  sont  un  collège  de  la  familia  Eustochionim,  selon  de  Rossi, 
BiiH.  d.  /.,  188o,  p.  20.  Le  nom  Eiislochi  et  f  pour  ph  font  croire  que  l'inscrip- 
tion est  du  4«  ou  o»  siècle. 

P.  370.  N»  1427  =  Dessau,  2400. 

P.  370.  N°  1430  =  VIII  2403.  L'inscription  porte  :  EX  CT,  ex  c(a)t(abolensi). 
Dans  Pauly-Wissowa,  s.  v.  catabolensis,  0.  Seeck  propose  :  ex  c{ura)t{ore). 
De  Ri'GGiERO.  Diz.  epigr,,  II,  p.  142,  lit  :  flamen  perpetuus  ex  c(onsensu) 
T(hamugadensium). 

Collèges  de  Lambèse. 

Page  370.  Sur  les  collèges  militaires  de  Lambèse  et  sur  leurs  scholae,  il  faut 
lire  maintenant  un  article  où  est  réuni  tout  ce  qu'on  sait  sur  cette  matière  : 
M.  Besmer.  Les  scholae  de  sous-officiers  dans  le  camp  romain  de  Lambèse 
(Mélanges  de  l'École  franc,  de  Rome,  1899,  XIX,  pp.  199-2o8). 

M.  Besnier  cherche  a  prouver  que  ces  collèges  n'étaient  pas  avant  tout  des 
associations  funéraires,  mais  des  «  institutions  de  prévoyance  et  de  solidarité  » 
qui  assuraient  aux  associés,  vivants  ou  morts,  des  avantages  pécuniaires  très 
précis  dans  diverses  circonstances.  Le  principal,  c'est  Vanulariiim,  somme 
payée  à  ceux  qui  quittent  le  collège  avec  Vhonesta  missto.  M.  Besaier  pense  que 
ce  mot  n'est  appliquée  qu'à  cette  prime  et  non  aux  autres.  Hérodien  nous 
apprend  que  Septime  Sévère  donna  aux  soldats  le  droit  de  porter  l'anneau  d'or 
(3,  8,  o  :  Kai  baKTu\ioiç  xpvaolç,  xp^oaaBm  é-néTpe\\)e).  II  faudrait  admettre 
que  ce  droit  n'était  conféré  qu'aux  anciens  soldats  et  portait  le  nom  d'anu- 
larium  (jus)  ;  en  recevant  ce  droit,  les  vétérans  sous-officiers  auraient  reçu  de 
leurs  collèges  une  somme  d'argent  pour  subvenir  aux  nécessités  de  leur  condi- 
tion nouvelle.  Anularium  désignerait  les  deux  prérogatives,  l'une  honorifique  et 
l'autre  pécuniaire.  Cfr.  Th.  M.,  St.  R.,  II»,  p.  894,  2.  Von  Domaszewski,  dans 
Pauly-Wissowa  s.  V.  anularium. 

L'explication  est  ingénieuse  et  il  est  certain  qu'aucun  texte  n'emploie  ce 
mot  pour  désigner  les  primes  allouées  dans  d'autres  circonstances  :  frais  de 
\oyage,  promotion  dans  la  même  légion,  décès,  destitution  (ci-dessus,  p.  373), 


680  ADDITIOKS. 

Le  décès,  dont  il  n'est  question  qu'une  seule  fois  (M»  1440.  VIII  2537),  n'était 
qu'un  des  cas  oii  les  collèges  venaient  en  aide  k  leurs  membres,  mais  ce  n'est 
pas  en  vue  des  funérailles  qu'ils  se  constit.iaient  :  leur  but  était  plus  général. 

M.  Besnier  explique  aussi  fort  bien  les  dispositions  relatives  aux  tirones 
des  sonneurs  de  cor.  Ce  sont  les  nouvelles  recrues,  les  cornicines  nouvellement 
pronms  :  Et  si  quis  de  tironibus  ab  hac  die  satis  arcae  fecerit,  accipiet  quid- 
quid  debelur.  Cela  veut  dire  simplement  que  les  cornicines  nouvellement  admis 
dans  le  collège  ne  jouiront  des  avantages  prévus  que  quand  ils  auront  payé  le 
droit  d'entrée  (VIII  2.j57.  N"  1440).  Quant  aux  discentes  capsariorum,  élèves 
archivistes  (ou  plutôt  élèves  intirmiers,  VIII  2o3a.  A"  14.36  note),  ils  paient  un 
droit  d'entrée  (scamnarium)  moins.élevé  que  les  autres  membres  et  ils  ne  reçoivent 
qu'un  anularium  de  1000  sesterces  proportionné  à  leur  droit  d'entrée  :  item 
discentibus  pro  portione  scamnari  seu  sestertium  mille  nummum,  tandis  que 
les  autres  reçoivent  plusieurs  milliers  de  sesterces  (la  somme  est  perdue). 

Ajoutez  les  inscriptions  suivantes  : 

0/pcium  prae/ecti  legionis. 

2418.  C.-R.  de  l'Acad.  des  Inscr.,  1899,  p.  58.  Année  épigr.,  1899,  noGO. 
M.  liESMER,  Mélanges  de  l'École  franc.,  1899,  p.  249,  n"  40. 

[Scholam  siiam  cn]m  iniaginibiis  |  [domus  divinae  ex  lar- 
gjissimis  stipendiis  1  [et  liberalita]lilj(iis)  qiiae  in  eos  conferunt  | 
[fecerunt  ojfficiales  Aeli  Salurnini,  |  [p]rael'(ecli)  leg(ionis)  lll 
Aiig(ustae)  p('ae)  v(indicis)  :  ||  [M(arcus)  Bajebitis  Speratus 
cornicul(arius),  |  [item  librari  quorjum  nomina  siibjpela  sunt.  | 
[Ob  quam  soIemni(]atem  d^îcreveriint  aniilari  ii(omine)  vête- 
ranissiiis,  |  [item  iis  qui  pr]oficienl,  singulis  corni(;ulario  (ses- 
tertium) IllI  m(ilia)  n((immuui)|  [niilla  dila]tione  facla  numerari 
et  libraris  II  [sestertium...  m(ilia)  n(ummum)...].... 

Les  sous-ofïiciers  attachés  à  l'état-major  du  préfet  de  la  légion,  a  savoir,  le 
cornicularius  et  les  librarii  ont  bâti  à  leuis  frais  une  salle  de  réunion  et  ils 
l'ont  ornée  de  statues.  De  leur  règlement  il  reste  une  clause  :  une  sounne  (anu- 
larium) sera  remise  k  ceux  qui  reçoivent  Vhonesta  mtssio  et  celle  somme 
diffère  suivant  que  le  confrère  qui  s'en  va  est  cornicularius  (4000  sestcices)  ou 
librarius  (la  somme  man<iue).  [M.  Besnier]. 

Equités  legionis. 

2419.  Mélanges  de  VÉcole  franc,  de  Rome,  1807,  p.  44L  jM.  IJfsnier].. 
Jbid.,  1899,  p.  235,  n"  25  [Le  même]. 


ADDITIONS.  681' 

Imp(eratori)  Caes(ari)  M(arco)  Aur(elio)  Seve[ro  Alexandre] 

Inv[icto  Pio  Aii]g(usto)  pont(ifici)  max(irao)  p(atri)  p(atriae) 

proc(onsuli)  divi  m(a)g(ni)  Anto(nini)  [f(ilio)]  div(i)Pi(i)Sev(eri) 

[n(epoti)],  eq(uites)  leg(ionis)  III  [Aiig(ustae)  d(evoti)  n(umini) 

ni(ajestati)q(uej]  ejus. 

Dédicace  à  Alexandre  Sévère,  par  les  cavaliers  de  la  legio  III  Aug.  Cette 
inscription,  sur  une  seule  ligne,  avait  un  développement  de  2  mètres  60.  Elle 
couronnait  le  faite  d'un  édifice  dont  le  soubassement  existe  encore  et  a  les 
mêmes  dimensions.  Cet  édifice  était  la  schola  des  équités  et  formait  un  hémi- 
cycle en  pierre  de  taille  accosté  de  deux  pilastrps  latéraux.  Sur  riiémicycie 
était  sans  doute  la  lex  collegii  ;  elle  est  perdue.  Sur  l'un  des  pilastres,  il  reste 
o2  noms  [M.  Besnier,  p.  236|.  Sur  les  équités,  voyez  encore  :  Vlll  2.>^0  (Nol433). 
2562  (.\o  lAi-'î).  Mélanges  de  l'École  /ranr.."  1897,  p.  447  =  1899,  p.  236, 
n»  26.  VIII  2393  =  18092. 

Tabulariuin  legiouis. 

N'^  1449.  Maurice  Besnier,  Mélanges  de  l'École  franc.,  1898,  pp.  431-4o;>. 
1899.  p.  239,  n"  30,  et  pp.  240-242.  L'inscription  est  sur  une  pierre  légèrement 
cintrée,  semblable  aux  hémicycles  portant  les  leges  des  collèges.  Elle  fait  partie 
d'un  édifice  rectangulaire  orné  de  colonnes,  ([ui  servait  de  salle  d'archives  de 
la  légion.  Il  y  avait  donc  deux  tabularia  distincts  :  de  l'un  s'occupaient  1& 
centurion  princeps  de  la  premiète  cohorte  et  ses  lieutenants  foptiones);  de 
l'autre,  le  cornicularius  et  Vactarius,  les  librarii  et  les  exacti.  Cfr,  XIV  22o.j 
ci-dessus. 

Ce  règlement  (>o  1449,i  a  quelque  chose  de  particulier.  Comme  ailleurs,  le 
corniculartus  et  Vactarius  qui  ont  reçu  Vhonesta  missio,  touchent  un  anula- 
rium  de  1000  deniers  ;  mais  cette  somme  leur  est  payée  par  leur  successeur  et 
non  par  la  caisse.  Le  successeur  d'un  lihrarius  paie  1000  deniers  à  la  caisse  à 
titre  de  droit  d'entrée  (scamnarium) .  Tout  confrère  qui  quitte  avec  Vhonesta 
missio  (excepté  le  cornicularius  et  Vactarius)  reçoit  de  la  caisse  800  deniers. 
Enfin  tout  confrère  qui  obtient  de  l'avancement,  touche  .'jOO  deniers  i  ruais  cette 
somme  ne  porte  pas  le  nom  A'anularium). 

Le  cornicularius  était  L.  Aemilius  Cattianus  et  Vactarius,  T.  Flavius  Surus 
(N**  1448.  1449  notes).  Ils  avaient  fait  campagne  avec  Septime  Sévère  contre 
les  Parthes  en  198,  comme  options,  et,  a  leur  retour,  ils  avaient  fondé,  en 
201,  un  collège  de  duplarii  (N»  1448.  1449  notes);  ils  étaient  déjà  promus 
cornicularius  et  actarius.  C'est  a  cette  époque  qu'ils  durent  construire  le 
tabularium.  Les  exacti  au  nombre  de  21  sont  énumérés  sur  un  pilastre  prove- 
nant du  même  monument  que  le  N"  1449  (qui  est  gravé  sur  une  pierre  cintrée 
semblables  aux  hémicycles  portant  les  leges  des  collèges)  ;  voy.  Mélanges  cités,. 
1898.  p.  455.  C.-R.  de  l'Acad.  des  Inscr.,  1898,  p.  38:i.  Quant  aux  librari, 
leurs  noms  étaient  gravés  sur  le  second  pilastre  et  sont  donnés  VIII  2.560 
(N°  1443). 


682 


ADDITIONS. 


Veterani  legionis  III  Aug. 

2420.  VIII  18068.  Mélanges  de  l'École  franc,  de  Rome,  1891, 
p.  3  [Gagnât],  et  1899,  p.  2o4.  n"  -iS  [M.  Bksnikr].  Base  mutilée. 

...  [j]uventul(is),  iîia[tris  Caps(aris)]  |  et  caslrorii[m,  dedi- 
cajjnte  Q(uinlo)  Anicio  Fausto],  1  Ipg(ato)  Aug(iislorum  diiorura) 
[pr(o)  pr(aetore)  c(larissimo)  v(iro)  co(n)s(ule)  ||  ampl[issimo], 
veteran[i  leg(ionis)  III]  |  Aiig(iislae)  p(iap)  v(indicis)  q[iii  rai]li- 
tare  c[oeperunt]  |  Cn(aeo)  Cl(aiidio)  Se[vero]  |  Il  Tib(erio) 
Gl(audio)  P[ompeiano  II]  ||  ro(n)s(iilibiis). 

Sur  le  côté  gauche  :  2  colonnes  de  noms  suivis  de  la  pairie  ,•  il  reste 
91  noms. 

Au  commencement,  il  y  avait  peut-être  :  ..  [conjitgis  L.  Septimi  Severi  ... 
matris  M.  Aureli  Antonini  ...  principis  j]uventutis,  matris  CaesfarisJ,  car 
Caracalla  est  appelé  princeps  juventutis  étant  déjà  Auguste.  Si  Ton  supplée  : 
matris  Augg.,  il  faut  supposer  que  juventutis  faisait  partie  d'un  titre  donné  à 
Julia. 

Q.  Anicius  fut  consul  en  198.  Ailleurs  encore  (VllI  17871),  il  est  appelé 
consul  amplissimus,  et  peut-être  faut-il  lire  co(n)s(ule)  ampl(issimo)  au  A"^  1436 
(VIII  :2o.j;!),  au  lieu  de  ampUiorcm  scholam)  feceruni,  car  ailleurs  on  lit  seule- 
ment (scholam)  fecerunt  ;  voy.  p.  ;;72  fin  (ci-dessus). 

Ces  vétérans  sont  tous  originaires  d'Afrique  ;  voy.  Ca<;nat,  L'armée  romaine 
d'Afrique,  p.  llîV^.  Parmi  eux,  il  y  a  deux  beneficiarii  tribuni,  un  cormcularius, 
un  cormcularius  tribuni  et  un  signifer.  Ils  étaient  entrés  au  service  en  l'an  173. 

P.  376.  N"  1436.  L.  3-4.  on  peut  lire  : 

[dedicante  Q(uinto)  Anicio]  \  Faitsto  co{n)s(ulc)  ampl(issimo),  ex  largi[s- 
simis]  —  fecerunt  (se.  scholam).  Ailleurs,  on  lit  toujours  fecerunt  et  non 
ampliorem  fecerunt.  (\h\  VHI  17871  :  dedicante  Q.  Anicio  Fausto  \leg.  Augg. 
pro  praetore  cos.  am]plissimo.  De  même  :  VIII  18068  =  N°  2418. 

Q.  Anicius  fut  consul  en  198  (non  en  199). 

On  trouve  un  optfio>  valyetudinarii)  ailleurs  (VIII  2563). 

P.  378.  N"  1440.  Brins,  éd.  fi,  p.  3.Vk  Wii.m..  1482.  Cohn,  Vereinsrecht, 
p.  129. 

P.  380.  NO  1448.  Bksnier,  Mélanges  de  l'École  franc.,  1899.  p.  204,  n°  6. 
Li.sez  :  [L.]  Aemil(ius)  Catianus  cornic(ularius),  L.  ...  b(ene)f(,iciarius)  prae- 
f(ecti)  etc. 

P.  381.  N"  1449.  Mélanges  de  l'École  franc.,  1898.  p.  452. 

P.  386.  Ajoutez  après  le  .N"  1470  : 

6\  Maaiar  iHufJach  on  Roufjak).  C,  VIII,  p.  o9l. 

Collegia. 

Si'il .  Bull.  arch.  du  Comité  des  trav.  hist..  Dec.  1899.  [B.  Ca(;nat|. 
Gcnio   Kast(elli)  elelanl(ini  ?)  sacniin.  |  Clodia  Donata,  Pro- 
j)er(tii?)  1  Croscenlis  lixor,   sla|liiam  (ieni   patriae  Ka(st(!lli)  [j 


ADDITIONS. 


683 


€lef(anlini)  cum  hase  qiiam  |  de  sua  liberalitale  |  ad  ornandiim 
Kastel(liim)  pollicita  ex  (seslertiiim)  VIII  (milibus)  n(iimmuin)  1 
sua  pecunia  constituit;  ||  ad  cujiis  dedicationem  |  sportulas 
(denarios)  singiilo(s)  |  et  viniim  per  collegia  |  ad  aepulandum 
dédit.  I  [L(ocus)]  d(atus)  d(eLTeto)  d(ecurionuin). 

R.  Gagnât  cite  VIII  6372,  épitaphe  d'un  Propertius  Crescens,  à  Mastar. 

>'ous  avons  pu  insérer  cette  inscription,  ainsi  que  le  N''  1961,  grâce  à 
l'obligeance  de  M.  Gagnât  qui  nous  a  envoyé  un  tiré  a  part  aussitôt  après  la 
publication. 

P.  389.  Gaesarea.  En  tête,  lisez  :  cauponis  (sic)  et  non  :  canponis.  Ajoutez  : 

2422.  Ephem.  ep.,  VIII  ol9  (J.  Schmidt).  Cippe  de  marbre,  à  Gherchel, 
Memor(ia)  Labericia(e);  Ii(ic)  s(ita)  e(st).  |  Sodalas  moni- 

mentum  |  posuerunt. 
Bull,  epigr.,  II,  p.  280.  Gomparez  Tinscr.  suivante  de  Lainbèse  : 

2423.  Ephem.  epigr.,  VIII  412.  A  Lambèse,  dans  la  nécropole  septentrionale. 
D(is)  M(anibus)  s(acrum).l  Jiilia  Don  ata  v(i\it)  a(nnis)XXXV,- 

I  Honorata  |  sodalai  fec(it);  ]  li(ic)  s(ita)  est. 
Sodala  est  sans  doute  une  forme  africaine  pour  sodalis. 

TABLE  DE  CONGORDA>'GE. 


VIII  i 

N-s  1 

VIII 

Nos  1 

VIII 

]S'og 

VIII 

N"» 

VIII 

^•03 

91S 

1400 

2.336 

1439 

2636 

14.37 

6970 

1474 

12300 

1397 

969 

1401 

2337 

1440 

2690 

1438 

7138 

1473 

12377 

1398 

970 

1402 

2338 

1441 

2733 

1439 

7936 

1476 

12424 

1399 

1878 

1420 

2339 

1442 

2731 

1460 

8374 

1477 

12370 

1403 

1885 

1421 

2360 

1443 

3228 

1461 

8437 

1480 

12.374 

1404 

2403 

14.S0 

2361 

1444 

.^284 

1462 

8480 

1481 

12373 

1403 

2.527 

1431 

2362 

1443 

3343 

1463 

8711 

1-482 

12622 

1406 

2328 

1432 

2386 

1430 

4483 

1466 

9401 

1483 

12833 

1407 

^3o0 

1433 

2390 

1431 

4847 

1424 

9409 

1484 

12904 

1408 

2.>3l 

1434 

2601 

1432 

.3323 

1467 

9609 

1488 

12903 

1409 

2oo2 

1433 

2602 

1433 

.3693 

1468 

10323 

1499 

12907 

1410 

23o3 

1436 

2603 

1434 

6940 

1471 

10717 

1427 

14363 

1411 

23o4 

1437 

2618 

1453 

6941 

1472 

11349 

1.393 

14608 

1412 

2333 

1438 

2626 

14.36 

6961 

1473 

11813 

1.394 

14613 

1413 

684 


ADDITIONS. 


VIII 

N"" 

VIII 

NOS 

VlU 

N''« 

VIII 

N»* 

Mil 

11683 

1414 

16509 

1421 

18045 

1433 

18060 

1446 

18110 

15527 

1415 

16556 

1422 

18046 

1434 

18068 

2419 

18175 

15585 

1416 

17134 

1425 

18047 

1436 

18070 

1435 

18239 

15589 

1417 

17628 

1427 

18048 

1437 

18072 

1438 

18343 

15895 

1418 

17634 

1428 

18049 

1439 

18073 

1444 

18859 

16292 

2416 

17907 

1429 

18050 

1440 

18078 

1447 

19112 

16417 

1419 

18039 

1431 

18051 

1445 

18096 

1455 

19451 

1458 
1462 
1464 
1464 
1467 
1468 
1475 


C.  l.  L.,  IX. 

P.  403.  Après  le  N'^  1538,  ajoiilc/,  : 

2424.  IX  2854 Cerialis  P(ubliiis)  Ahius  Candidus 

aed(em)|  [crepidinem  aii]te  macelliim  tessella  struendam  |  [et]... 
panarios  fabricandos  ex  metrl[etis  et  |)onderib]iis  iniquis 
siipplentibus  ad  ea  |  [(sestertiiim  (ol  radia)  mercjatoribus 
curaveriint. 

P.  408.  Marsi  Marrii\iuni.  Ajoutez  : 

2425.  H.  Df.moui.in,  Musée  Belge,  III,  p.  194,  n"  24.  Uostovtsf.w,  Revue 
numismatique,  18!»8,  pp.  272-282. 

Au  droit  :  bnp(eralori)  Aiig(iislo)  Vesp(asiano)  f(eliciter);  au- 
dessus,  en  contremarque  AlVi  (probablement  le  nom 
d'un  magistrat  du  collège). 

Au  revers  :  Sac(ra)  Mai(a)  ((iARRUcci)  ou  Sacr(a)  Ma(rriivina) 
Ifeliciler)  (Rostovtsevv). 


C.  /.  /..,  A. 

P.  436.  N"  1672.  Dans  la  note,  a  la  lin.  lisez  :  Mavorlius. 

P.  446.  Capiia.  Voici  la  liste  des  magistri  (cfr.  C,  X,  p.  1142)  : 

magistrei  Castori(s)  et  Polliici(si  ingenui  se.v,  liberlini  sex,  X  3778. 

inagistrei  Cerenis  ing.  duodecim,  X  3780  ;  liberlini  tredecim,  X  3779. 

magistri  Dianae,  X  3781. 

magistri  Herculis  (?).  N"  1724. 

conlegiinn  seive  magistrei  Jovei  Conipagei  siint  lib.  duodecim,  X  3772. 

magister  pagi. 
magistri  Jovis,  N"  1725. 


ADDITIONS.  685 

magistri  Jovis  Libertatis,  ing.  sex,  X  ^780. 
magisti'i  Juiionis  Gaurae,  ing.  duodecim,  X  3783. 
conlegiuin  mercatorum  ejusque  magistreis,  X  3773. 
magistri  Spei  Fidei  Fortunae  ing.,  X  377o. 
magistrei  Veiierus  Joviae  ing.  duodecim,  X  3776.  3777. 
ministri  Larum  servi  duodecim,  X  3789. 
Biinistri  fani  incerti  servi  duodecim,  X  3790. 

2426.  X  3786.  Driiso  Caesare  C(aio)  Norb(ano)  |  co(u)- 

s(ulibus),  i  Jovi  Liber(tati),  Cn(aeus)  Betulius  Primus,!  Q(iiintiis) 

Titinius   Félix,  ]  I,(uciiis)  Mamius   Secundi  (sic),    \   L(ucius) 

Clodius   Salvillus,  |  iM(ar  us)   Baebianus  Jucund(iis),  |  T(itus) 

Slatius  Philodamus,  |  magOstri)  |  d(e)  s(na)  j)(eciinia). 

Henzen,  5636.  Consuls  de  l'an  1.^, 
P.  4o3.  Après  le  N"  1745,  ajoutez  : 

2427.  X  5388.  Aediciilam  et  |  bassim   magistrei  |  dant  : 

j  M(anius)  Pullius  iM(ani)  l(ilius),   j  M(anius)  Ofellius  V(ibii?) 

f(ilins),  ]  P(iibliiis)  Maamius  P(iiblii)  f(ilius),  |  P(ublius)  Servius 

P(ubli)  l(ibertus)  |  Trhaso  (sic),  \  L(uciiis)  Vennonius  L(iicii) 

l(ibertus)  )  Prosamus. 

P.  471.  Inscr.  intercalées.  Ajoutez  :  Ephem.,  VIII  460  =  N"  1714.  Kaibei., 
401  =  N"  1783. 

C.  I.  L.,  XI. 

P.  479.  N»  1819  =  WiLM.,  2855. 

P.  483.  N"  1826  =  XI  1355.  Aux  fihae  et  aux  inatronae  collegii,  comparez 
uiôç,  9u-fâTrip,  imirrip  TrôXeuuç  etc.,  dans  les  villes  d'Asie.  Liebenam,  Stàdlé" 
verwallung,  pp.  131-132. 

P.  485.  Pisae.  En  tète,  lisez  :  vttustissima  et  Somnialis. 

P.  492.  X"  1859.  Lisez  :  praefeclus  (au  lieu  de  paaejectus). 

P.  494.  No  1865.  Ligne  12  :  placuitque  (au  lieu  de  placentque)  ;  1.  15  :  pagina, 

P.  496.  A  Capena  ;  cippe.  Lisez  : 

2428.  =  1870.  XI  3936.  L^ucio)  Pacalio  Tyranno,  | 
honorato  collegi  |  fabrum  tignariorum  Romanensiiim,  ex 
decreto  ordinis  raunicipi  |1  Capenatiiim  foederatorura  |  conla- 
tione  facta  ordinis  |  ejusdera  inunicipi  et  |  Aiigustalium  et 
vicanorum  ]  item  libertoriim  ipsiiis  [|  ob  mérita  ejus.  |  L(ocus) 
d(atus)  d(ecreto)  d(ecurionum). 

Sur  le  côté  :  Dedicata  XIIII  k(alendas)  Oct(obres)  1  Junio 
Rustico  [II 1  Plautio]  A(iuilino  [co(n)s(ulibus)].  Ludos  |  de  |  ento. 


C86  ADDITIONS. 

Orelli,  3690.  -408G.  Consuls  de  l'an  162. 

Sur  Romanensium,  voy.  Th.  M.,  Slaatsr.,  III,  287,  2,  qui  compare  Festus, 
61  A,  s.  V.  Corinthiensis;  ce  seraient  des  charpentiers  travaillant  à  la  manière 
des  charpentiers  romains,  et  non  des  charpentiers  de  Rome.  De  même  XIV  2213  : 
pistor  Romaniensis  ex  reg.  XIII,  bien  qu'il  s'agisse  ici  d'un  boulanger  de  Rome. 

P.  497,  k  Ocriculum,  ajoutez  : 

2429.  Notizie  decjli  Scavi,  1898,  p.  -406.  Année  épigr.,  1899,  n.  93. 
A  Otricoli. 

Romuli.  I 

M(arco)  Julio  Ulpio  M(arci)  f(ilio)  |  Velina  Cleopatro,  pajtrono 
civit(atis)  et  collegi  |  centonar(ioriim),  item  araatoru||m  Romu- 
lioriim,  patri  M(arcoriim  duorum)  |  Clandioriim  Ulpiorum 
Cieîopatri  et  Sabini,  eq(uitiim)  r(omanorum  (liiorum),  [  viro 
optimo,  ob  mérita  et  \  innocent! (a)e  ejus  honoris  ||  gratia. 
amatores;  qui  ad  r|oburandum  consensum  amajtorum  suorum 
donavit  eis  |  s(estertium)  X  m(ilia)  n(ummum).  et  ob  dedicatio- 
ne(m)  sin|gulis  discumbentibus  et  epul(antibus)  ||  s(estertios) 
XXX  n(ummos).  L(ocus)  d(atus)  d(ecreto)  d(erurionum). 

Romulhis  est  un  surnom  de  M.  Julius  Ulpius  Cleopatnis.  Los  amatores 
Romulii  (1.  12-13  :  amatorum  suorum)  sont  probablement  des  clients  ou 
affranchis  de  Romulius.  On  peut  se  demander  s'il  faut  comprendre  :  les  ama- 
tores des  Romulii,  ou  :  les  amatores  Romulii. 

P.  506.  ]\°  1899  =  Orelli,  4134. 

P.  515.  N»  1925,  note.  Voici  la  fin  de  XI  6377  :  dédit,  ita  ut  per  singiiilos) 
I  annos  ex  sestertiorum  |  CCCC  {milium)  usuris  populo  epulum  die  \  natali 
Titi  Maximifili  ejus  \  divideretur  et  ex  sestertiorum  \  DC (milium), usuris quinto 
quoque  an|wo  munus  gladialorium  ederetur,  plebs  urbana.  Le  legs  était  donc 
d'un  million  de  sesterces,  mais  cette  sonnne  devait  être  partagée  en  deux  parts 
dont  chacune  eut  son  administration  spéciale,  comme  on  voit  ici  (XI  6369). 

C.LL.,XII. 

P.  .522.  Après  le  N»  19.52,  ajoutez  : 

2430.  XII  406.  Base. 

Germanico  Caesari  Ti(berii)  [Aug(usti)  f(iIio)],  |  L(ucius)  Vale- 
rius...  I  L(ucius)  Tonneius  Le...,  |  A(ulus)  Mevius...  |  magistri 
Larum  Aug[nst(orum)],  ||  anno  V  Ti(berii)  Caes[aris  Aug(usti)]. 

An  18  il  19.  Herzog,  607.  On  date  par  l'année  du  règne,  suivant  la  coutume 
égyptienne  ou  orientale  (Th.  M.,  Staatsr.,  W-  p.  778).  Germanicus  était  mort 
quand  cette  base  lui  fut  élevée. 


ADDITIONS.  687 

P.  533.  N"  1988  =  Orelu,  4119  et  add.  Herzog,  401.  0,  Hirschfeld  croyait 
cette  tessère  fausse  ;  il  l'avait  vainement  cherchée  au  Cabinet  des  médailles, 
à  Paris,  en  1878  (XII  136*). 

P.  534.  N»  1992.  Voy.  Espérandieu,  Musée  Calvet,  n"  103. 

P.  536.  Supprimez  la  rubrique  16. 

P.  541.  No  2022.  Voy.  Espérandieu,  j6.,  n»  102.  Il  lit  avec  Allmer  :  m{agis- 
tro  s(uo)  coUeg{a)eq{ue)  p{osuit)  ex  fun[eratiGio.].  La  pierre  porte  bien  : 
centonarioriorum 

C.  1.  L.,  XI IL 

P.  554.  N»  2062.  Sur  les  consacratiii,  vov,  Klein,  Jahrb.  des  Ver.  f.  AlW 
im  Rh.,  1877,  p.  76. 
P.  536.  N°  2069.  iMowat,  Bull,  épigr.,  I,  1881,  p.  52-54. 
P.  570.  Après  le  ]\o  2095,  ajoutez  : 

2431 .  XIII  1961.  Cippe  ;  bons  caractères. 

[D(is)  M(anil)iis)  |  Mujnali  Lucensis,  |  [Mujnalius  Venustus, 
I  [Mujnalius  Felicissimus,  |  [Mujnatia  Veneria  libert(o)  |  karis- 
simo,||  [jujveni  innocentissim[o  |  et  sjibi  vivi  posuer(e)curant[e 
I  Mujnatio  Felic[e],  (se)vir(o)  |  [A]ug(ustali)  Lug(uduni),  ejus- 
demque  coriporis  curator(e),  dendro||phoro  Aug(ustali)  Lug(u- 
duni)  ejusdemque  |  corporis  curat(ore),  palrono  |  centonario- 
r(um)  Lug(uduni)  consist(entium),  |  omnib(us)  honorib(usj 
apud  eos  f(uncto),  |  [s]ub  ascia  dedicavit. 

Allmer,  Musée  de  Lyon,  II,  167.  Wilmanns,  2233.  De  Boissieu  (p.  201, 
n°  30)  supplée  Egnatius  et  Egnatia  ;  en  effet,  ce  nom  se  trouve  dans  deux 
autres  inscriptions  k  Lyon,  mais  Munatius  Félix,  curator  sevirorum  Augusta- 
lium,  parait  être  le  même  que  T.  Munatius  Félix,  connu  par  XIII  1937. 

C.  /.  L.,  XIV. 

P.  592.  Codicarii,  ajoutez  : 

2432.  Bull,  corn.,  1892,  p.  84.  Un  des  fragments  qui  servaient  à  couvrir 
un  sarcophage  chrétien,  trouvé  à  S.  Paul  sur  le  via  Ostiensis.. 

Locus  Se[cundij  |  caudica[rii].  | 

Ce  fragment  vient  d'une  sépulture  du  cimetière  chrétien  qui  entourait  la 
basilique  S.  Paul.  Il  appartenait  à  la  première  région  ecclésiastique  qui  s'éten- 
dait entre  la  via  Appia  et  la  via  Ostiensis,  et  l'on  comprend  qu'un  caudicarius 
y  fût  enseveli.  Vov.  De  Rossi,  Roma  Soit.,  III,  p.  515. 

P.  601.  N°  2183  =  XIV  5  =  VI 148. 

Erratum.  P.  672.  N"  2398.  Lisez  :  sacrâtes. 


TABLES. 


I.  INSCRIPTIONS 

CITÉES    d'après    d'autres   OUVRAGES    QUE  LE  C.  I.   L.   DANS    l'ÉTUDE 
HISTORIQUE    OU    DA>S    CE    RECUEIL. 


A.  JPé»*iodique». 

Academy,  l,  1893,  p.  io7  ^  N"  88. 
ABrivaiov,  V,  i876,  p.  3o,  n.  39  --=  N°  197. 

American  journal  of  archaeology  : 

I,  1883,  p.  1-iO  =  N»  lo2 

m,  1887,  p.  Ul  loi 

p.  348  127 
Annali  dell'  iiistiluto  arch.  : 

1868,  p.  U2  =  N»    206 

1882,  p.  132  2367 

p.  134  1368 

p.  157  1846 

Année  épigraphique  (R.  Gagnât)  : 


1888,  n.  18  =  N°  2136 


126 

1889,  n.   36 

63 

64 

77 

114 

1891.  n.     3 

26 

34 


1698 
1337 
2138 
21.37 
23(17 
1478 
2137 
96 
1423 


1891,  n.  1 18  =  No  1489 


1892,  n.    18 

25 

1893,  n.  98 

104 

110 

1894,11.  142 

1893,  n.   40 

n.  204 


1393 
2073 
1396 
1490 
2406 
2414 
474 
1448 


1896,  n.  34  =  N» 
33 
80 

1898,  n.  86 

103 
108-9 

1899,  n.   60 

93 
103 
1-14 


1391 
1392 
143 
1470 
2393 
1449 
2417 
2428 
2413 
2397 


Anzeiger  der  k.  Akad.  zu  Wien,  1893,  n.  XXIV,  p.  94,  n.  9  =  N»  173 
Arch.  epigr.  Mitth.  ans  Oesterreich-Ungarn  : 
IV,  1880,  p.  99   =.  No  317 

VII,  1883,  p.  m,  n.    1  323» 

p.  92,  n.  19  328 

VIII,  1884,  p.    2,  n.    4  212 


VIII,  1884,  p.  76,  n.      6  =  N'o  333 
p.  89,  n.      2  356 

p.  93,  n.      3  345 

p.  127,  n.  99  314 


TABLES. 


689 


XI,  1887,  p.    11.  n.  12  =  N°3o3 

p.    77,  n.  21  332 

XIV,  1890,  p.    66  327 


XVIII,  1895,  p.    46  =         NO      364 

XIX.  1896,  p.    67  208-9 

p.  123  1917 


Archaeologische  Zeitung,  VIII,  1850,  p.  141,  n.  5  =  N°  217. 
Berichte  der  antiquar.  Gesellschaft  in  Zurich,  1868,  p.  65  =  N»  2178. 
Bulletin  des  Antiq.  de  France,  1891,  p.  63  =  N». 

Bulletin  arch.  du  Comité  des  trav.  hist.  : 

1889,  p.  133  =  N°  1478  1895,  p.    69,  n.    3  =  N»  1391 

1890,  p.  429  2137 

1891,  p.  149,  n.  27     1489 
p.  509         1395 

1893,  p.  124         1396 

BuUettino  di  arch.  e  storia  dalmata,  1898,  p.  5  =  N°  2395. 

Bullettino  délia  Comm.  arch,  comunale  di  Roma  : 
1875,  p.      45       =N°    811 


n.  4 

1392 

1896, 

p.  179,  n.  61 

1424 

1897, 

p.  561, 

1470 

1899, 

Dec. 

2420 

1877  à  1893 

1318-1367 

1885,  pp.  110-129 

2412 

1887,  pp.   2-3 

1347  et  2413 

1888,  p.  387 

1312 

83 

2306 

1889,  p.  483 

696 

1890,  pp.  18.  78 

696 

1892,  p.   84 

2431 

Bull,  de  eorresp.  hellénique  : 
U,  1878,  p.  593,  1  =  N»  119 

III,  1879,  p.  470,  2 
VII,  1883,  p.  307 
467-8 
504, 


IX,  1885,  p.    62 

X,  1886,  p.  407, 

p.  422, 
p.  455, 
p.  517, 


n.  10 

n.  10 
n.  31 


87 
118 
183 
144 
196 
163 
162 
173 
171 


Bullettino  dell'  Instituto  arch.  : 
1860,  p.  218,  n.  3  =  N°    153 
1864,  p.    27  455 

1880,  p.    98  1369 

1881,  p.    51  1922 


X,  1886,  p.  519  =  N"  12S 

p.  519,  n.  16  170 

XI,  1887,  p.  100,  n.  23  164 

XV,  1891,  p.  541  169 

XVII,  1893,  p.  308,  n.   6  115 

p.  314,  n.   8  117 

XIX,  1895,  p.  555  U2 

p.  557  143 

XXIII,  1899,  pp.  56-78    2390-2392 


1885,  p.    19  =  N»  1600 
p.  138  1332 

44 


690 


TABLES. 


Bullettino  dell'  Instituto  di  diritto  romano  : 


1888,  p.  21 
p.  63 


=  N»  1371 
2306 


Bulletin  épigraphique,  1,  1881,  p.  52 

Bulletin  trimestriel  de  la  Soc,  arch.  d 

Comptes  rendus  de  l'Acad.  des  Inscr. 
1886,  p.    29        N°  1370 


1893,  p.  211 
1898,  p.  383 

Ephemeris  epigraphica 
II  322  =  No 


2406 
iU9 


1890,  p.  261    =  NO  1347 

=  NO  2069. 

Oran,  1893,  p.  223  =  No  1490. 

1899,  p.  58  =  N'>241T 
354     1961 


432 
605 
687 
802 
838 
848 
898 

m  179 

VI 


268 
324 
326 
329 
333 
334 
350 

1384 


76 

181 

191 

272 

370 

306 

453 

329 

503 

343 

723a 

1369 

181 

181 

228 

205 

265 

1393 

317 

1398 

366 

1406 

411 

1407 

428  = 

444 

493 

494 

498 

583 

587 

629 

708 

711 

718 

726 

758 

759 

774 

813 
1027 
1033 
1175 
1220 
1264 
1305 
1406 
1436 


VI»  1409 
1410 
1412 
1413 
1414 
1416 
1417 
1418 
1435 
1446 
1447 
1427 
1465 
1464 
1429 
1425 
1485 
1486 
1394 
1397 
1419 
1486 
181 
204 


VII  126 
188 
197 
199 
256 
307 
375 
508 
518 
720 
726 

1212 
1224 

VIII  123 
124 
125 
210 
268 
269 
369 
412 
460 
473 
519 


Jahrbïicher  des  Vereins  fur  Alt.  im  Rh.  : 

Vol.  7,  p.  170,  14  =  No  2140. 

33,  p.  161  2134. 

83,  p.  251  2156. 

Journal  of  hellenic  studies  : 

XI,  1890,  p.  236,  n.  1"=-  No  99. 

p.  240,  n.  8  96. 


NO  139» 
140^ 
140â 
1404 
1411 
1419 
1465 
1485 
1487 
1422 
1427 
2306 
2182 
1542 
1543 
1544 
1600 
1624 
1625 
1698 
2422 
1714 
1725 
2421 


TABLES. 


691 


Korrespondenzblatt  der  westd.  Zeitschrift  : 


II,  1883,  n.  104,  5  =  N»  2133. 

m,  1884,  p.  31  2154. 

VIII,  1889,  p.    2  2138. 


VIII,  1889,  p.    27  =  N"  2137. 

IX,  1890,  p.  186,  n.  98  2158. 

XII,  1893,  p.    96  2143. 


Mélanges  d'arch.  et  d'hist.  publiés  par  l'École  franc,  de  Rome 


X,  1890, 

p.  397, 

n.  86  = 

N°  1423. 

p.  474, 

n.  30 

1479. 

XIX,  1899 

p.  199-258 

p.  370add 

p.  235, 

n.  25 

2418 

p.  239, 

n.  30 

14.i9add 

p.  249, 

n.  40 

2417 

p.  254,         n.  43 


2419 


Mitth.  des  deutschen  arch.  Instituts.  Athenische  Abteilung  : 

VI,  1881,  p.  125,  n.   8  =  No  135.      XI,  1886,   p.  282,  n.  43 
p.227,n.    3  131.1X11,1887,    p.253,  n.  II 

VII,  1882,  p.  252,  n.  19  136.  XVI,  1891.  pp.  409. 430. 431 

Vm,1883,p.319,n.   3  174.  |  XXI,  1896,   p.  262 


=  N" 178. 
143. 
180. 
166. 


Idem.  Roemische  Abteilung  : 

I,  1886,    p.    42         =  2i°  1370. 
II,  1887,  pp.  203-213  1371. 

111,  1888,  pp.  208-222  618. 


V,  1890,  pp.  287-294  ^  N»  1347ad<i. 

VI,  1891,  pp.  109-110  696. 


Mouoeîov  Kol  PipX..  Tr\ç  evaff.  axoXriç, 

I,  1873-1875,  p.    65  =  N°  150. 

p.  111.  n.  2            151. 

p.  131,  n.  50            147. 


V,  1885, 


p.   79,  n. 


120, 


Musée  Belge,  Revue  de  Philologie  classique,  III,  pp.  188-192  =  N"^  1753. 1771 
note.  1854.  2316.  2321.  2334.  2376-2.389.  2424. 


Notizie  degli  Scavi 
1880,    p.  150 


1882, 
1885, 
1887, 


p.  260 
p.  316 
p.  167 
p.  17 
p.  113 
1888,    p.  228 

pp.  279-281 
p.  408 
p.  624 


N°  598. 
1922. 
1846. 
1600. 

1347  et  2413 
1371. 
2306. 
1310-1312. 
452. 
1357. 


1888, 

p. 

739   = 

N°  2307. 

1889, 

pp. 

398-400 

696. 

1890, 

pp. 

79-113 

696. 

p. 

172 

448. 

1892, 

P- 

24 

1361. 

p. 

343 

671. 

1893, 

P. 

117 

2414. 

p. 

104 

1724. 

1898, 

p. 

268 

2397. 

p. 

400 

2428. 

Papers  of  the  american  school  of  class.  studios  at  Athens,  II,  1883-1884» 
p.  333,  n.  387  =  N°  172. 


Philologus,  XXXII,  1873,  p.  380  =  N°  128. 


692 


TABLES. 


Revue  archéologique  : 

2«  série,  t.  28,  1874,    p.  1 12  N°    167. 

54,  1887,    p.  354,  n.  1  127. 

58,  1889,    p.  174.  n.  2        2375. 

3»  série,  t.  17,  1891,  pp.  107-108  94. 

p.  257  2137. 

1898,  II,  p.  348  n.  43      2415. 

Hevue  critique,  1893,  II,  p.  68  =  N"  2406. 

Revue  épigraphique  du  Midi  de  la  France,  II,  p.  419,  n,  765  =  N°  2070. 

Revue  des  Études  grecques  : 

II,  1889,  pp.  30-31  =  N°  116. 

IV,  1891,  p.    53,  n.  1-3  89. 

Revue  de  l'Instr.  publ.  en  Belg.,  XI,  1868,  p.  1  =  N»  128. 

Revue  numismatique,  1898,  pp.  272-282  =  N»'  1753.  1771  note.  1854. 
2316.  2321.  2334.  2376-2389.  2424. 

O  èv  KovOTavTivoTtoùXei  é\\.  q)iX.  avWofoç,,  VIII,  1873-1874,  p.  171  = 
N»  137. 

Zeitschrift  der  Savignystiftung.  Rom.  Abteil., 

VIII,  1887,  pp.  248-251  =  NM371. 
XI,  1890,  pp.    72-83  1347  et  2413. 

XII,  1892,  pp.  138:145  1347  et  2413. 

pp.  146-149  1316  et  1317. 


Allmer-Dissard,  Inscr.  antiques  du  Musée  de  Lyon. 
1, 


5  = 

NO  2085 

II  169  = 

N<>2114 

II   184  = 

N»  21 19 

6 

2086 

170 

2100 

185 

2083 

16 

2087 

171 

2094 

186 

2083  note 

100 

2077 

172 

2088 

187 

ibid. 

lOâ 

2082 

173 

2118 

188 

2116 

1^7 

2079 

175 

2106 

189 

2110 

m 

2078 

176 

2095 

190 

2107 

144 

2090 

177 

2112 

p.  435 

2084 

iSO 

2092 

178 

2109 

p.  482 

2080 

160 

2093 

179 

2115 

p.  492 

2120 

162 

2098 

180 

2089 

III  218 

2117 

165 

2097 

181 

2105 

398 

2111 

166 

2096 

182 

2113 

445 

2120 

167 

2430 

183 

2108 

p.  48 

2122 

168 

2006 

Babelon,  Bronzes  antiques  delà  Bibl.  nat.,  n"  2315  = 
BoRMANN,  Inscr,  Sassinates,  9,  22,  24,  26,  27,  29-36 


:  XII  136*  =  N»  1988. 
=  Nos  1930-1943. 


TABLES 

W6 

kCH.  Corpus  iiiscr.  rhcn.  : 

11  .=  N 

'2139 

956 

2149 

1602 

=  No  2164 

105 

2140 

1000 

2150 

1603 

2165 

132 

2141 

1049 

2151 

1612 

2166 

313 

2142 

1138 

2152 

1629 

2167 

390 

2143 

1299 

2153 

1661 

2168 

692 

2146 

1336 

2155 

1678 

2170 

693 

2147 

1410 

2159 

1738 

2171 

770 

2132 

1447 

2160 

204l'add 

2144 

771b 

2133 

13ol 

2161 

939 

2148 

1601 

2163 

Bbugsch,  Geogr.  Inschr.  altaegypt.  Denkmaeler,  1857,  I,  p.  137  =  N»  85. 

Gagnât,  Inscr.  inédites  de  L.  Renier,  p.  4,  n.  10  =  N°   1415, 

n.  51=  VIII  2702. 

Gagnât,  Musée  de  Lambèse,  p,  58  et  pi,  V,  n.  2  =  N»  1448, 

Golutz-Bechtel,  Die  griecli,  Dialektinschriften  :  '. 


II  1540  = 

=  >■" 

195. 

111  3636  = 

=  N° 

179. 

inscr. 

atticarum  : 

II  352>>  = 

=  N»  192  ! 

II  1332  = 

N»  191 

Il  1327 

190  ; 

III  61  A 

193 

inscrij 

tionum  graecarum  : 

•• 

455 

=  >'o  190 

3495 

=-N 

M  56 

3995b 

=  N°  106 

1106 

189 

3496 

157 

4082 

130 

1134 

185 

3497 

158 

4346add 

102 

1135 

186 

3498 

159 

5790 

1657 

1136 

187 

3499 

160 

5853 

1699 

2171 

177 

3504 

161 

5889 

2307 

3028 

142 

3639»'^'^ 

138 

5911 

1373  note 

3154 

148 

3858« 

113 

5921 

1066 

3304 

149 

3912» 

168 

5922 

1067 

3408 

145 

3924'' 

123 

67a5 

2029 

3422 

146 

.3938 

129 

6786 

2030 

3480 

154 

3960 1> 

114 

9779 

97 

3485 

15:; 

CrMONT,  F,,  Inscription  inédite,  N"  273, 
De  Boissieu,  Inscr,  antiques  de  Lyon  : 
p,  206  =.  N»  2099     |       p.  397  =  N"  2101 


391 


2121 


403 


2102 


p.  409  ^  N"  2105 
530     2081 


694 


TABLES. 


Dessau,  Inscr.  lat.  selectae  : 

1461  =^  N»  2138  1622  =  N»  1370. 

1621  1369  19o6  1373. 

DiTTENBERGER,  Idsci'.  Gracciac  sept.  : 

44  =  N"  195. 
2850  194. 

DucHESNE,  Mission  au  Mont  Athos  (Arch.  des  Miss,  scient.)  : 
3"  série,  t.  III,  1876,  p.  248,  n.  83  =  N»  202. 
n.  84  203. 

DuMOHT,  A.  ,  Inscr.  et  mon.  fig.  de  la  Thrace  (Arch.  des  Miss,  scient.)  : 
3»  série,  t.  III,  1876.    p.  19,       n.  42  =  N»  210. 


632,    4  =  NM378 
1311 


Haug,  Koenigreich  Wurtemberg,  1882,  p.  169  =  N°  2162. 

Heberdey-Wilhelm,  Reisen  in  Kilikien,  VI,  p.  69,  n.  loi  =  N°  98. 

Hetïner,  Prov.-Mus.  zu  Trier,  n»  104,  5  =  N"  2133. 

JuDEicH,  W.,  Alterthuemer  von  Hierapolis  (IV  Ergaenzungsheft  der  Jalirb.  de$ 
k.  arch.  Instituts.),  Berlin,  1898. 

no  40  =  N°  120  n°    50  =•  iN°  123        |       n°  218  =  N°  126 

41  121  133  124  227  127 

42  122        !  195  125        i  342  128 

Jl'luan,  C,  Inscr.,  de  Bordeaux  : 

84  =  N»  2066  I  85  =  N"  2067 


pp.  33-34,  n.  65 

206. 

p.  34,   n.  66 

207. 

Gruterus,  Thésaurus  ; 

354,  1  =  iN»  1310 

440,  7  =  N°  1926 

632 

410,  9     1918 

8     1927 

1083 

440,  6     1925 

481,  9     1928 

Kaibel,  g.,  Inscr.  graecae  Siciliae  et  Italiae,  etc 


401  =  N»  1783 
717  16^>7 

830  1699 

918  2307 

925  2181 


977 
1052 
1082 
1092 
1093 


N° 1372 
1372 
2401 
1066 
1067 


1566  =  No  1374 


2323 
2495 
2496 
2540 


455 

2028 

2030 

35 


Kaibel,  G.,  Epigr.  graeca,  n»  297  =  N'o  141. 

Lanckoronski,  Staedtc  Pamphy'iens  und  Pisidiens  : 

II,  p.  199,  n.    34  =  N°  109. 
p.  200,  n.    .^5  110. 

p.  208,  n.    93  111. 

p.  225,  n.  195  112. 


TABLES 

t 

Lebas-Waddington  : 

171   =  N»  141 

742 

=  > 

°  123 

1666c 

176 

606,  6     174 

733 

113 

1687 

127 

648       146 

988 

193 

17430 

132 

6o6       147 

1383 

102 

17430 

131 

661       194 

1371 

168 

2602 

93 

fMoMMSEx,  Th.,  Inscr.  Conf.  helv.  : 

164  =  > 

•0  2172 

; 

212  = 

=  Xo  2173 

182 

2173 

261 

2177 

202a 

2174 

TrIuRATORi,  Thesaiifus  : 

364,  1  =- 

>'°  1898 

363,  1 

=  N°  1898 

ol7,  2 

1927 

762,2 

1919 

520,  4 

1923 

2015, 

6     829»dd 

563,2 

1900 

Orelli-Henzen  : 

174  =  N°  2173 

4069  = 

=  V 

1924 

3122  = 

=  N 

°  1943 

178     2139 

4073 

1920 

5216 

2076 

194     2099 

4073 

1309 

5240 

2130 

230     2173 

4077 

1313 

3784 

2ia3 

563     2173 

4078 

2143   1 

5846 

1895 

396     2174 

,  4083 

2136   ! 

5910 

2141 

417     2173 

4093 

2132    ; 

6042» 

1896 

988     2146 

4097 

2068   1 

6042b 

1897 

1333     2170 

4103 

1376 

6793 

2171 

1491     2142 

4119 

1988 

6930 

2078 

1993     2131 

4240 

1298 

6991 

2105 

2461     1373 

4243 

2104 

7183 

2131 

2673     1923 

■  4412 

1377 

7237 

2069 

2773     2132 

4983 

2135 

7413 

1921 

Inscriptions  fausses  d'O 

relli-IIenzes  : 

1309  =  XIV  99* 

3624  = 

XI 

3* 

1   4272  = 

V 

11* 

1586   XIV  16* 

4066 

VI 

684* 

4613 

XI  302  * 

2177   V   424* 

4082 

V 

40* 

4783 

VI  930  * 

2399   XI  510* 

4099 

XI  3938  * 

3113 

V 

424* 

2596   VI  533* 

4160 

VI  3073  * 

'   7198 

V 

39* 

3248   VI  3043  *   j 

1 

Pais.  H.,  C.  I.  L.  suppl 

italica  : 

172  =  N»  440 

208 

=  N 

°443 

879  = 

=  > 

°573 

181     441 

669 

479 

883 

378 

194     442 

691 


696 


TABLES. 


E.  Petersen  et  F.  von  Luschau,  Reisen  in  Lykien  : 

II,  p.  45,  n.  83  ^  N»  100. 
p.  46,  n.  84-=No  lOi, 

Ramsay,  \V.,  Cities  and  bish.  of  Phrygia  : 

I,  p.  74,  n.    8  =  N"  129 
p.  79,  n.  26  =       120 

Robert,  Épigr,  de  la  Moselle,  II,  15  =  N°  2135, 
WaMANNs,  Ex.  inscr.  : 


p. 

118, 

n. 

28  = 

=  N<' 

127 

I1 1 

p. 

545, 

n. 

411 

128 

70  = 

N°  2142 

135» 

1896 

1351» 

1897 

179 

1009 

348 

854 

1526 

2146 

1527 

2147 

1531 

2171 

2112=^ 

N» 1924 

2226 

2099 

2236 

2104 

2240 

2105 

2253 

2167 

2263 

2151 

2273 

2152 

2274 

2159 

Woo»,  J.  T.,  Discoveries  at  Ephesus,  p.  24,  n.  4  =  N» 
ZANfiEMEisTER,  K.,  MaFcRosenberg's  Badische  Sammlung, 
ZiEBARTH,  E.,  Das  griech.  Vereinswesen  : 


p.    32.  n.  1  =  N°  218 
p.  213,  n.  1  90 


p.  213, 


2281  = 

=  NO  2132 

2287 

2144 

2489 

2172 

2506 

1313 

2590 

1059 

2857 

1898 

2858 

1899 

140. 

1898, p 

1=N°2169» 

n.  2  = 

N»91 

n.  3 

92 

II.  Liste  des  provinces  et  des  villes. 


A.  NOMS  ANCIENS. 


Abdera  Baeticae 

7 

Ancona 

421 

Alina 

425 

Abdera  Thraciae 

Ti 

Ancyra 

25 

Atria 

132 

Abella 

430 

Aufinura 

406 

Aufidena 

403 

Abydos 

43 

Antiochia  Caes. 

26 

Augustodunum 

579 

ACHAU 

65 

Atina 

455 

Augustus  vicus 

539 

Aedui 

578 

Antium 

464 

Aurelii  (vicus) 

588 

AeG'V'PTUS 

18 

Antipolis 

520 

Ausculum 

393 

Aequi 

410 

Anxanum 

404 

Auxiraum 

420 

Aequiculi 

412 

Apamea  Cibotus 

30 

Aventicuni 

593 

Aemilia 

472 

Apta 

533 

Axiupolis 

77 

Aesernia 

402 

Apulia 

392 

Baeterrae 

548 

Aeso 

16 

Apuium 

82 

Baetica 

4 

Africj^               355 

,678 

Aquae  Sextiae 

522 

Balearis  Major 

14 

Aginnum 

556 

Aqiiae  Siilis 

.^51 

Barcino 

16 

Agrippina  col. 

583 

Aquensis  (civ,  Aur.) 

589 

Belgica 

580 

Aguontum 

HO 

Aquileia 

122 

Bellunum 

130 

Akmonia 

30 

Aquincum 

101 

Benacus  (lacus) 

1,^6 

Alba  Fucens 

410 

Aquinura 

455 

Beneventum 

395 

Alba  Helv. 

540 

Aqiiitania 

554 

Bergonuim 

148 

Alba  Poinpeia 

163 

Arelate 

524 

Benia 

148 

Albanus  ager 

649 

Argi 

67 

Betriacuiu 

137 

Alburnus  Major 

86 

Aricia 

648 

Bisica 

358 

Alexandrea 

19 

Arilica 

136 

BiTURIGES  Vivisci 

555 

AUifae 

400 

Arverni 

.557 

Biatum  Bulgium 

353 

Alpes  Marit.      164 

,520 

Ariniinum 

474 

Bodincomagus 

162 

Alsium 

415 

Arsinoe 

18 

BOEOTIA 

70 

Altiiium 

132 

Ascuium  Pic. 

417 

Bononia 

479 

Amboglanna 

353 

AsiA                      18 

,669 

Botria 

359 

Amoria 

498 

AsiA  prov. 

30 

Boviilae 

649 

Amiterninus  ager 

412 

Asisium 

503 

Bracara  Aug. 

î> 

Ammaedara 

356 

Asseria 

101 

Bremenium 

353 

Ampelum 

88 

Aternum  vicus 

406 

Brigetio 

107 

Anagnia 

4.58 

Atcste 

133 

Britanma           Sr 

;i,678 

Anazarbus 

23 

Athenae 

68 

Brixellum 

Am 

698 


LISTE    DES    PROVINCES 


Brixia 

138 

Concordia 

129 

Feltria 

131 

Bnicla 

81 

Conimbriga 

3 

Ficulea 

Q&i 

Bruttii 

423 

Constantia 

430 

Fidenae 

665 

Burdigala 

6o3 

Constantina 

386 

Fi/iculanus  pagus 

407 

Byzacena 

3ri5 

CONVENAE 

554 

Firmum  Pic. 

418 

Cabellio 

533 

Corduba 

9 

Fiavias 

24 

Caere 

494 

Corfinium 

405 

Formiae 

461 

Caesarea 

389, 

683 

Gorinthus 

68 

Forum  Corneli 

478 

Calabria 

392 

Cornus 

471 

Forum  Hadriani 

582 

Calecula 

8 

Cora 

462 

Forum  Juli 

521 

Cales 

432 

Corlona 

487 

Forum  Novum 

415 

Callipolis 

75 

Corycus 

23 

Forum  Popilii 

453 

Campania 

428 

Cosa 

488 

F'orum  Segusiavorum  558 

Canabae 

82 

Cos  insula 

64 

Forum  Sempr. 

510 

Capena 

496, 

,  685 

CoTTiAE  (Alpes) 

160 

l^'RENTANI 

403 

Capcra 

4 

Cularo 

538 

Fulginiae 

502 

Cappadocia 

25 

Cumae 

444 

Furfo  vicus 

407 

Capua 

446. 

,684 

Cures  Sabini 

416 

Gabali 

558 

Caria 

61 

Cyzicus 

44 

Gabii 

655 

Carnuntiim 

108 

Dacia 

79 

Galatia 

25 

Carsioli 

411 

Dai.matia 

94 

G  allia  Cisalpina 

119 

Carsulae 

500 

Dea 

534 

Genava 

540 

•Carthago 

m), 

,  678 

Delus 

65,  669 

(îergina 

78 

Carthago  Nova 

13 

Dertona 

161 

GeRMANIA  INF. 

mi 

-Casinum 

455 

Dertosa 

15 

(Jermania  sup. 

585 

■Castellum  Matt. 

586 

Dibio 

581 

(ierraisara 

88 

Castra  Regina 

113 

Divodurura  Med. 

581 

Giutitanum 

358 

Caslrimoenimu 

651 

Drobota 

93 

(ilanum 

532 

Catina 

470 

Dyrrachiura 

71 

Gratianopolis 

538 

■Celeia 

111 

Kburura 

427 

(irumentum 

424 

Celtiiini 

112 

Elusa 

555 

Hasta 

163 

Cemenelum 

164 

Emona 

104 

Haliartus  Boeotiae 

70 

-Centrones 

539 

Ephesus 

46 

Helvetii 

593 

Cherchel 

389, 

,683 

Epidainnus 

71 

Heraclea 

75 

•Choba 

387 

Ercavica 

12 

Herculaneum 

431 

Cibalis 

101 

Ernaginuui 

532 

Hiorapolis 

35 

Cibyra 

35 

Etrukia 

482 

HlRPINI 

394 

ClI.lfJA 

23 

Fabrateria  Vêtus 

^m 

Hispalis 

5 

Cirta  Nova  Sicca 

367 

Faesulae 

m> 

HiSPANIA                         3 

,669 

Cirta  (Constantine) 

386 

Fagifulae 

401 

llistoniiim           403 

,  684 

Clastidiiini 

460 

Falerio 

418 

HiSTRIA 

119 

Clusiiim 

AHH 

Falerii 

491 

Hordoniae 

394 

Colonia  Agrippina 

583 

Faleriuis  ager 

453 

Bunnum 

352 

Compsa 

394 

Fanuin  Fortunae 

511 

Iconiuiii 

26 

Comuin 

149 

Faveiitia 

478 

Igilium 

488 

ET    DES    VILLES. 


699 


îguvium  î)07 

Illyricum              79,  670 

Hugo  13 

Industria  162 

Interamna  Nali.  498 

Interamnia  Praet.  416 

Interpromium  40^') 

Itaijae  regio  I  428 

»      regio  II  392 

»      regio  III  423 

»      regio  IV  399 

»      regio  V  416 

»      regio  VI  497 

»      regio  VII  482 

»      regio  VIII  472 

»      regio  IX  160 

ï      regio  X  H  9 

1     regio  XI  148 

Italica  4 

Isca  3o2 

Juvanum  403 

Lactora  o.'J4 

Lanibaesis  370,  679,  683 

Lambaesitana  castra  374 

1           civitas  381 

Laminium  i  3 

Lanuvium  642 

Laodicea  ad  Lycura  42 

Latii:m  Ad.i.  4oo 

Laurentes  vico  Ang.  641 

■Lauriacuni  112 

Laus  Pompeia  l.">8 

Legio  VII  Gem.  10 

Lemnos  insula  71 

Leptis  3oo 

Lif.uRES  Baer.  394 

Lif.LRIA  160 

Lindum  3o2 

LiNf.osES  381 

Locri  423 

Luca  486 

LrcA.MA  424 

Lueus  410 

Luciis  Augusti  1 0 

Liiciis  Feroniae  496 


LLCrOLNENSIS 

5o9 

Napoca 

80 

Lugudunum        oo9 

,687 

Narbo 

538 

Lima 

482 

Narbonensis 

320 

LUSITANIA 

3 

Narona 

94 

Liitecia 

380 

Pveapolis 

431 

Lycaonia 

26 

Neapoiis(prov.proc) 

.  339 

Lycia 

24 

Nemausus 

341 

Lydia 

46 

Nepet 

492 

Macedonia 

71 

Nescania 

8 

Mactaris 

336 

Mcopolis  ad  Istr. 

76 

Magnesia  ad  M. 

49 

NmOBRIGES 

336 

Magnesia  ad  S. 

30 

Nola 

430 

Maiaca 

7 

Nomentum 

664 

Maniiana 

390 

NORICUM 

110 

Mantua 

137 

Novaria 

138 

Marrucini 

40  i 

Nuceria  Alf. 

430 

Marniviiim         408. 

,  683 

Nl-midia 

369 

Marsi                  408. 

,683 

Nursia 

412 

Maisi  Antinum 

409 

Ocriculum          497. 

,686 

Massiiia              321,. 

,  686 

Oiisipo 

3 

Mastar 

682 

Opitergium 

130 

Mastaura 

64 

Optatiana 

80 

Mattiacorlm  cast. 

386 

Ossigi 

8 

»          civitas 

387 

Ostia 

393 

Mairetama  Caes. 

389 

Ostra 

311 

»              SiTIF. 

387 

Paeugni 

403 

»              TiNG. 

390 

Palma 

14 

Medioianiuin 

131 

Palmyra 

22 

Medioianum  Sant. 

3.">6 

Pamphilia 

24 

Mediomatriu 

381 

Pannonia  Inf. 

101 

Messana 

469 

»       Sl'P. 

104 

Mevania 

302 

Panopolis 

20 

Mevaniola 

319 

Panorinos 

m 

Micia 

88 

Parentium 

121 

Miletus 

61 

Pahisii 

380 

Minturnae 

460 

Parma 

480 

Mi.senum 

443 

Paros  insula 

71 

MOESIA  SUP. 

94 

Patavium 

133 

i      Inf. 

76 

Patavissa 

81 

Mogontiacum 

383 

Pedo 

164 

Mutina 

479 

Peltuinum  Vest. 

400 

Mustis 

366 

Perinthus 

73 

Myiasa 

61 

Perusia 

487 

Mysia 

43 

Pessinus 

43 

Mvtilene 

64 

Petrucorii 

336 

roo 


LISTE    DES    PROVINCES 


Philadelphia 

51 

Sarmizegetusa 

89 

Telesia 

399 

Philippi 

72 

Sassina 

517 

Temenothyrae 

48 

Philoppopolis 

76 

Sataf 

387 

Tergeste 

122 

I»hocis 

70 

Savaria 

106 

Termessus 

27 

Phrygia 

35 

Segisarao 

11 

Thamugadi 

370 

PlCENCM 

U6 

Segovia 

10 

ïhessalonica 

74 

Pisae 

485 

Segusia 

160 

Theveste 

367 

Pisaurum 

512 

Sena  Gail. 

511 

Thracia 

74 

PiSIDIA 

2() 

Sentinum 

503 

Thiigga 

366 

Pinistae 

86 

Sestinum 

508 

Thyatira 

55 

Placentia 

481 

Setia 

461 

Tibilis 

383 

Poetovio 

106 

SiCILIA 

469 

Tibiscum 

93 

Pola 

110 

Side 

25 

Tibiir 

661 

Pollentia 

163 

Sidon 

22 

Ticinum 

158 

Pompeii              115 

,  429 

Sigeion 

46 

Tipasa 

369 

Pons  Augusti 

92 

Signia 

460 

Toletum 

12 

Portus  Rom.      593. 

,687 

Sigtis 

386 

Tolentinum 

419 

Potaissa 

81 

Simitthus 

363 

Tolosa 

552 

Potentia 

424 

Singidunum 

94 

Tomi 

78 

Praeneste 

a56 

Siscia 

105 

Tralles 

62 

Pro(x>nsularis  (Prov.)358 

Sitifis 

388 

Transpadana 

148 

Piiteoli 

432 

Sora 

457 

Trea 

420 

Raetia 

113 

Srayrna 

53 

Trebula  Mut. 

415 

Ratiaria 

04 

Sorrinenses  Novenses  490 

Tieveronira  Aug. 

580 

Ravenna 

472 

Siiasa 

510 

Tricastini 

534 

Rpate 

413 

Sublavio 

147 

Tridentum 

147 

Regium  Julium 

423 

Suessula 

446 

Troesmis 

77 

Regium  Lcpidum 

479 

Sulmo 

405 

Truentum 

416 

Regni 

351 

Supimim  viens 

409 

Tiibunae 

385 

Reii 

521 

Stira 

24 

Tuder 

501 

Ricina 

420 

Sutrium 

493 

Tuticum 

503 

Roma                  167, 

,671 

Sparta 

67 

Turicum 

592 

Rnsicade 

387 

Spoletium 

501 

Tunis  Libisonis 

471 

RlITENI 

557 

Steiris 

70 

Tusculum 

651 

Sabini 

412 

Sumelocenna 

589 

Uccula 

36Î 

Saepinum 

401 

Syria 

21 

Ugernum 

541 

Sagalassos 

20 

Tarentum 

392 

Ulubrae 

462 

Saguntum 

15 

Tarracina 

461 

Umrria 

497 

Saleinum 

428 

Tarraco 

15 

l'rvinum  Mat. 

509 

Saliiiae 

520 

Tarraconensls 

9 

Uxama 

10 

Salonae 

96 

Tarvisium 

132 

Vada  Sabatia 

164 

Saipensa 

6 

Taunenstom  civ. 

r>89 

Vaientia 

U 

Samnites 

399 

Taurinonim  (Aug.) 

159 

Valentia  Narb. 

535 

Santoiies 

556 

Toatc  Marriic. 

404 

Vardagate 

162 

Sardinia 

470 

Teira 

48 

Vasio 

iSSÎi^ 

ET    DES    VILLES. 

701 

Vazaivi 

369 

Verona               134, 

137 

Vindeliciim  (mua.) 

113 

Veianus  (pagus) 

395 

Verulae 

438 

Vindobona 

110 

Veii 

493 

Vestim 

406 

Vindonissa 

592 

Veleia 

481 

Vesunna  Petr. 

356 

Vintiuni 

520 

Velitrae 

463 

Vicetia 

134 

ViKOMANDUI 

382 

Vellavi 

558 

Vicus  Aurelii 

588 

Virunuiii 

IH 

Venafrum 

453 

Vienna 

336 

Volceii 

423 

Venetia 

119 

Vicus  Martis  Tud, 

301 

Volubilis 

390 

Venusia 

392 

Villa  Magna 

339 

Volsinii 

488 

Vercellae 

159 

B.  NOMS  MODERNES. 


Adra 

7 

Antibes 

520 

Belgrad 

94 

Adria 

132 

Antino 

409 

Beliuno 

130 

Agen 

336 

Aps 

340 

Benevento 

395 

Ahatkoi 

30 

Apt 

333 

Benkovac 

101 

Aidin  Gûzelhissar 

62 

Aquileja 

122 

Bergamo 

148 

Aïn-Kebira 

387 

Aquino 

435 

Bevagna 

502 

Ain  Zui 

369 

Arcer 

94 

Béziers 

S48 

Aix 

522 

Arci  (agli) 

416 

Birdoswald 

333 

Ajasoluk 

46 

Argos 

67 

Bir-Haddada 

389 

Akbissàr 

53 

Arienzo 

446 

Bir-Mscherga,  Hr. 

3.j8 

Alak-Séher 

31 

Arles 

524 

Birrens 

33.^ 

Alba 

163 

Arsoli 

411 

Bischka,  Hr. 

338 

Alba 

410 

Ascoli  di  Satriano 

393 

Bologna 

479 

Albano 

649 

Ascoli  Pic. 

417 

Bolsena 

488 

Albacina 

303 

Assisi 

303 

Bordeaux 

.35.5 

Alfidena 

403 

Asti 

163 

Bordj  Ben  Zekri 

386 

Allife 

400 

Atena 

423 

Borgo  S.  Dalmazzo 

16  i 

Also-Ilosva 

79 

Athènes 

68 

Braga 

9 

Also-Kosaly 

79 

Atina 

433 

Brescello 

480 

Altenburg 

108 

Augsbourg 

113 

Brescia 

iSS 

Alt-Ofen 

101 

Aulun 

579 

Buccino 

423 

Altenstadt 

388 

Auvergne 

537 

Bulustra 

74 

Altilia 

401 

Avella 

430 

Burgos 

11 

Altino 

132 

Avenches 

593 

Caerleon  on-Usk. 

332 

Amelia 

498 

Baden 

389 

Calvatone 

137 

Amsoldingen 

394 

Badria,  Hr, 

339 

Calvi 

432 

Anagni 

458 

Balahissar 

43 

Canera  vallis 

414 

Anavarza 

23 

Barcelona 

16 

Caparra 

4 

Ancoaa 

421 

Barisciano 

407 

Capsole 

426 

Angora 

23 

Bath 

331 

Carinola 

433 

Anniina 

385 

Beaucaire 

341 

Carlsburg 

82 

Ansedonia 

488 

Beetgum 

582 

Carsoli 

411 

702 


LISTE    DES    PROVINCES 


Carthage  360, 687 

Carthagena  13 

Casteggio  160 

Castel  586 

Castel  Gandolfo  649 

Castel  Porziano  641 

Castellane  520 
Castellar  di  Santist.     13 

Castelleone  rud.  510 

Castiglione  655 

Catania  470 

Cavaillon  533 

Ceccano  456 

Cernetz  93 

Cervetri  494 

Cesi  500 

Ghichester  351 

Chieti  404 

Chiusi  488 

Cili  111 

Cimella  164 

Clmiez  164 

Cisterna  462 

Civita  Castellana  491 

Civita  Lavinia  642 

Coimbra  3 

Cologne  583 

COMMINGES  (le)  554 

Como  149 

Concordia  129 

Constantine  386 

Con/a  394 

Cordova  9 

Cori  462 

Corinthe  68 

Corrcse  416 

Cortijo  de  Escafia  8 

Coi'lona  487 

Csikmo  88 

Cmna  444 

Daradoleja  8 

Daruvar  105 

Délos  65 

Die  534 

Dijon  581 


Dinar 

Dorstadt 

Dugga 

Durât,  Hr. 

Durazzo 

Eaiize 

Eklinùn 

Enns 

Erdek 

Erekli 

Eski-Adalijak 

Eski-Hissàr 

Este 

Ettlingen 

Evoli 

Facialeazar 

Faenza 

Falascoso 

Fallerone 

Farnese  (isola) 

Fasano 

Feltre 

Ferrao 

Ferrara 

Fiesole 

Foligno 

Forinia 

Fossombrone 

Frascali 

Fratocchie  (le) 

Fréjus 

Fuenllana 

Gabeza  del  Griego 

Galatz 

Galeata 

Gallipoli 

Gelderen 

Genève 

(îévaiidan 

Giiissàt 

Giglio  (isola  del) 

Grenoble 

Gubbio 

Groot-Sundert 

G  va  lu 


30 

82 

366 

362 

71 

555 

20 

112 

44 

75 

25 

42 

133 

593 

427 

6 

478 

403 

418 

495 

146 

131 

418 

671 

486 

502 

461 

510 

651 

649 

521 

13 

12 

78 

519 

75 

583 

540 

558 

363 

488 

538 

507 

583 

80 


Haliarte 

Halton  Cliesters 

Heddernheim 

Heidra 

High  Rochester 

Hinok 

Igg- 

Iglitza 

Dnola 

Inebazar 

Isernia 

Iskenderle 

Isona 

Iznûr 

Karansebes 

Karnak 

Karoly-Féjervar 

Khorzum 

Klausenburg 

Koeln 

Kolosvar 

Konia 

Korghos 

Ksar-Faraouû 

Kiiistendsche 

la  Cesarina 

La  Conquista 

la  Meiitana 

la  Serpentara 

Laibach 

Larabèse     370,  678, 

Lamta 

Lanciano 

L'Arricia 

Laviano 

Lectoure 

Leeuwarden 

Leiva 

Léon 

Lesbos 

Lienz 

Lincoln 

Lisboa 

Lodi  Vecchio 

Lorch 


70 

352 

589 

356 

35i5. 

77 

104 

77 

478 

49 

402 

19 

16 

53 

93 

20- 

82 

35 

80 

583 

80 

26 

23 

390 

78 

665 

664 
665 
104 
683 
355 
404 
648 
427 
554 
582 
11 
10 
64 
110 
352 

a 

158 
112 


ET    DES    VILLES 

• 

lOS 

Lucca 

486   Nimes 

541    Porto  Rom. 

593 

Luco 

410   >ocera 

430   Porto  Torres 

471 

Lugo 

10   Xola 

430   Potenza 

424 

Lyon                  5o8 

687   Norcia 

412    Pouzzoles 

432 

Macchia 

394  Novara 

158   Prata 

406 

Macerata 

420   Oderzo 

130   Ratisbonne 

113- 

Magnesia 

50   Oehringen 

588   Ravenna 

472. 

Mainz 

58o  Ofena 

406  Recina 

420 

Makter,  H. 

336   Ordona 

394  Regensburg 

113 

Malaga 

7   Osimo 

420   Reggio 

479 

Manaforno 

408   Osma 

10  Reggio  di  Calabria 

423 

Manissa 

50   Ostie                 593, 

687   Reino 

394 

5Iaquiz 

8   0-Szony 

107   Résina 

431 

Marga 

92    Otricoli              497 

687    Rieti 

41â 

Mariasaal 

111    Ouchah 

AS   Riez 

521 

Marino 

Bol    Padova 

133   Rignano 

496 

Marseille 

521    Paganica 

407    Rimini 

474 

Mastavro 

64   Pago 

395   Riva 

147 

Mautern 

112   Palatia 

61    Rocco  d'Arce 

457 

Mayence 

58o   Paiestrina 

656   Rome 

167 

Melassa 

61    Palma 

14   Rottenburg 

589 

Mest,  Ht. 

366   Palo 

495  Rouergue 

55T 

Messina 

469   Pambuk-Kalessi 

35   Ruffach 

681 

Metz 

581    Pantano 

655   Saida 

22 

Mikhaza 

81   Parenzo 

121    Saintes 

55& 

Milano 

151    Paris 

580   S.  Bartolomeo  in  G. 

394 

Miliana 

390   Parma 

480   S.  Benedetto 

408 

iliseno 

443   Pavia 

158   S.  Gattarina  de'Pitin 

.471 

Modena 

479   Pentima 

405   S.  Gabriel 

532 

Mont'Abboddo 

511    Périgord 

556   S.  Germano 

45.5 

Montagano 

401    Perugia 

487    S.  Gilles 

547 

Montecchio 

420   Pesaro 

512   S.  Maria  a  Faifoli 

401 

Mouteleon 

415    Pescara 

406    S.  Maria  di  Capua 

446 

Monteii  da  Po 

162   Peschiera 

136   S.  Maria  di  Palazzo 

403 

Morlupo 

496   Petronell 

108   S.  Maria  in  Pantano 

501 

Murviedro 

15   Peltau 

106    S.  Pôlten 

112 

^'agy-Enyed 

81    Philippeville 

387    S.  Remy 

532 

Napoli 

431    Piacenza 

481   S.  Valentino 

405 

Karbonne 

549   Piano  del  Cavalière 

411    Salerno 

428 

Nazzano 

496   Pisa 

485   Salona 

95 

Nebel  Kedim 

359   Podgradje 

101    Sangemini 

500 

Nepi 

492   Pola 

119    Santiponce 

4 

Nese  nel  Cicolano 

412    Pollenzo 

163    Santisteban  del  P. 

13 

?Jeuenstadt 

589    Pompei               115,  429    Saponara 

424 

Niederbiber 

584  Porto  d'Anzo 

464   Sarsina 

517 

70  i 


LISTE    DES    PROVINCES    ET    DES    VILLES. 


Sassoferrato 

503 

Terni 

498 

Varhely 

89 

Sataf 

388 

Terracina 

461 

Vasto  d'Aimone  (il) 

403 

Schak-Bruar  el  Kef 

367 

Terruggia 

162 

Veczel 

88 

Schemtu,  Hr. 

363 

Thireh 

48 

Veiay 

585 

Schcrschel          389 

,  683 

Thorda 

81 

Velletri 

463 

Seben 

147 

Tifêsch 

369 

Venafro 

453 

Segni 

460 

Timgàd 

370 

Vence 

520 

Scgovia 

10 

Tivoli 

661 

Venosa 

392 

Sepino 

401 

Tobna 

385 

Vercelli 

159 

Sesamon 

11 

Todi 

501 

Verespatak 

86 

Sestino 

508 

Toiedo 

12 

Vermand 

582 

Setif 

388 

Toientino 

419 

Veroli 

458 

Sevilla 

5 

Torino 

159 

Verona 

134 

Sezze 

461 

Torre  di  Gerace 

423 

Vescovio 

415 

Sidi  Abder-Rebbû 

366 

Torri 

415 

Vicenza 

134 

Sigus 

386 

Tortona 

161 

Viddo 

94 

Sinigaglia 

511 

Tortosa 

15 

Vienne  en  Autriche 

110 

Solmona 

405 

Toscolano 

147 

Vienne  en  Prov. 

536 

^ora 

457 

Toulou  se 

552 

Vinkova 

101 

Sparte 

67 

Traetto 

460 

Viterbo 

490 

Spoleto 

501 

Trasacco 

409 

Vitolano 

397 

Stari  Nicup 

76 

Treia 

420 

Volturara 

394 

Stein-am-Anger 

106 

Trente 

147 

Voorburg 

582 

Steinbach 

593 

Trêves 

580 

Weissenburg 

82 

Stora 

387 

Treviso 

132 

Wien 

HO 

Susa 

160 

Tricastin  (le) 

535 

Wiesbaden 

587 

Sutri 

493 

Trier 

580 

WiDisbourg 

593 

Sziszek 

105 

Trieste 

122 

Windisch 

S92 

Tarante 

392 

Tubna 

385 

Yalovadj 

26 

Tarragona 

15 

Urbino 

509 

Yenischeher 

46 

Tartar-Bazari 

76 

Ust  (Hr.  el) 

367 

Zaghuàn 

359 

Tazzùt 

370 

Vado 

164 

Zalatna 

88 

Tebessa 

367 

Vaison 

533 

Zeitiye 

18 

Tedmur 

n 

Valence 

535 

Ziama 

387 

Telese 

399 

Valencia 

14 

Zurich 

592 

Teramo 

416 

IIL  TABLE  DES  MATIÈRES. 


Préface.  p.  yn. 

Ire  Partie.  Inscriptions  antérieures  à  la  mort  de  César.  G.  I.  L.,  I.  p.  1 

lie  Partie.  Hispania.  G.  I.  L.,  II.  p.  4,  669 

llle  Partie.  Asia.  Provinciae  Europaegraecae.  Illyricum.G.l.L.,III.  p.  18,  609 

IVe  Partie.  Pompei.  G.  1.  L.,  IV.  p.  113 

Ve  Partie.  Gallia  Gisalpina.  G.  I.  L.,  V.  p.  118,  671 

Vie  Partie.  Urbs  Roma.  G.  I.  L.,  VI.  p.  167,  672 

Vile  Partie.  Britamiia.  G.  I.  L.,  VIL  p.  331,  678 

Vme  Partie.  Africa.  G  I.  L.,  VIII.  p.  333,  678 

IXe  Partie.  Italiae  Regiones  II,  IV,  V.,  G.  I.  L.,  IX.  p.  392,  684 

Xe  Partie.  Italiae  Regiones  III  et  I.  Sicilia  Sardinia.  G.  I.  L..  X.  p.  423,  684 

Xle  Partie.  Italiae  Regiones  VIII,  VII,  V.,  G.  I.  L.,  XI.  p.  472,  683 

Xlle  Partie.  Gallia  Xarbonensis.  G.  I.  L.,  Xll  p.  320,  686 

Xllle  Partie.  Très  Galliae.  Germaniae.  G.  I.  L.,  XIII.  p.  334,  687 

XlVe  Partie.  Latium  vêtus.  G.  I.  L.,  XIV.  p.  393,  687 

XVe  Partie.  Inscriptions  de  provenance  incertaine.  p.  666 

Additions.  p.  669 

Inscriptions  citées  d'après  d'autres  ouvrages  que  le  G.  I.  L., 

soit  dans  l'Étude  historique,  soit  dans  ce  Recueil.  p.  688 

Liste  des  provinces  et  des  villes.  p.  697 


7___ __.____._. 


■J^ 


DG 
109 
W3 
t. 3 


Waltzing,   Jean  Pierre 

ii^tude  historique  sur  les 
corDorations  professionnelles 
cVz  les  Romains  depuis  les 
origines  jusqu'à  la  chute  de 
l'r^mpire  d'Occident 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 


UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY 


EB^mm^