M
:^ait>Êr-^ TT*-i ^KP^- ---^ i m
l|
"•VLVai^niBHPraPPTCWr^:- ~"*'m3Hi».
ÉTUDE HISTORIQUE
SUR LES
CORPORATIONS PROFESSIONNELLES
CHEZ LKS ROMAINS
DEPUIS LES ORIGINES
Jusqu'à la chute de l'Empire d'Occident.
^
ÉTUDE HISTORIQUE
SUR LES
i)'
:\
LIA J.J.Vi
CHEZ LES ROMAINS
DEPUIS LES ORIGINES
jusqu'à la chute de l'Empire d'Occident
PAR
J. P. WALTZING
PROFKSSEUR A r/uNtVERSlTÉ DE LIÉG8
OUVRâGE COURONNE PAR L ACADEMIE ROYALE DE BELGIQUE
TOME Ml
Recueil des Ins<:riptions grecques et latine*
relatives aux Corporatio>is des Romains
LOUVAIN
20, HUE DE NAMLH, 20
1899
SEEN BY
PRESl'RVATîON
JUL 2 2 1992
DATE
i44ititt441.
L.3
RECUEIL
DES
INSCRIPTIONS GRECQUES k LATINES
RELATIVKS AUX
CORPORATIONS DES ROMAINS.
/
/
/
Bien que le Corpus Inscriptionum latinarum, dont la
publication touche à sa fin, doive contenir toutes les inscrip-
tions latines, l'utilité de recueils spéciaux nous semble
incontestable. Ceux qui ont étudié une question particulière,
sur laquelle l'épigraphie oflre une foule de documents
importants, savent combien il est pénible de réunir tous les
textes épigraphiques; et pourtant, si l'on veut avoir les
matériaux sous la main et ne pas être réduit à feuilleter à
chaque instant les vingt in-folios du Corpus, il faut bien
commencer par faire un recueil tel que celui-ci. Nous avons
voulu épargner ce travail fastidieux à ceux qui s'occuperont
des corporations romaines après nous. D'ailleurs, parmi
ceux que peut attirer celte étude, il en est qui ne sont pas
assez familiarisés avec les abréviations nombreuses de la
langue épigrapbique ; ceux-là seront heureux de lire les
inscriptions sous une forme plus intelligible. Les notes,
dont beaucoup sont empruntées au Corpus et aux publica-
tions antérieures, ne seront j)as inutile? non plus; un cer-
tain nombre sont destinées aux lecteurs qui n'ont pas une
connaissance approfondie de répigraphie.
Quant aux inscriptions grecques, moins nombreuses, on
verra qu'elles sont encore dissém-nées dans quantité d'ou-
vrages et de revues, et tout le PiOnde estimera sans doute
qu'il était nécessaire de les rassc^nbler.
Notre Recueil contient toutes les inscriptions grecques et
latines relatives aux corporations professionnelles, c'est-à-dire
composées de gens du même métier. (Voyez tome I", p. 52.)
Il nous a paru indispensable d'y joindre celles qui concernent
les collèges religieux privés et les collèges funéraires. On aura
vu, dans notre Élude Mstorique, qu'entre ces différents col-
lèges, il y a tant de points de ressemblance qu'il est impos-
sible d'étudier les uns sans les autres, et que souvent il est
malaisé de dire à quelle espèce se rapportent les inscriptions.
No»as avons suivi l'ordre géographique qui est celui du
VIII
Corpus : chaque inscriplion est rattachée à la ville à laquelle \
elle se rapporte. L'ordre des matières aurait eu toutes sortes .
d'inconvénients; un seul suffisait pour le faire rejeter : c'est \
qu'il aurait lallu répéter plusieurs lois une grande partie des \
inscriptions ou Fnultiplior les renvois. Sans doute, l'ordre
géographique ne laisse pas de présenter aussi certains
désavantages; mais les tahles détaillées suffiront pour y
remédier.
Notre Recueil est donc divisé en 14 parties, correspondant
aux 14 volumes du Corpus.
Les inscriptions portent un numéro d'ordre spécial, mais
nous avons lait suivre les numéros du Corpus : ce sont ces
derniers que tout le monde devrait citer toujours, et il sera
facile de les retrouver dans notre Recueil^. Nous avons inter-
calé, à leur place géographique, les inscriptions que \cCorpus
ne renferme pas encore ou cpii n'y pourront pas être puhliées.
Comme beaucoup d'inscriptions sont citées, même dans
les travaux récentL=, d'après Orelli, Wilmanns et Dessau, et
dans les livres plus inciens, d'après Cruler et Muralori, nous
avons cru devoir indiquer en note les numéros correspon-
dants de ces auteurs Nous avons également renvoyé aux
principaux commentaii es dont les ins(ri|)tions ont été l'objet,
surtout quand elles présuitcnt quelque difficulté. Nous citons
notre Étude historique, qnand la solution y est donnée.
En tête des inscriptions de cha(pie ville se trouve la liste
des collèges de cette ville, avec l'indication des détails les
plus intéressants. Un coup d œil sur ces listes suffira pour se
faire une idée d'ensemble des /corporations d'une ville.
1 Dans les renvois, les numéros spc^ciaux de notre Recueil sont
[irécédés de la lettre N°, ceux du Corpus sont précédés de l'indi-
cation du volume.
PREMIERE PARTIE.
Inscriptions antérieures à la mort de César.
C. I. L.. I. Tnscriptiones latinae atitiquissimae ad C. Caesaris niortem, ed.^
Th. MoiuisEN, 1863.
Les inscriptions antérieures a la mort de César sont reprises dans les volumes
suivants du Corpus, et nous ne ferons ici que les énumérer, en reproduisant
seulement 1 1492. qui figurera au vol. XV parmi Vlnstrumentmn domesticum
itrbis Romae.
i. I 563. X 3773. Magistreis conlegi mercaforiim, à Ca-
poue, en 6^2? 6iô u. c.
2. I 564-575. X 3774-1791. Collèges des magistri fanc-
rum de Capoue de Giô à 693 u. c.
3. I 585. X 6007. Libertini du dictateur Sylla, à Min-
turnae.
4. I 602. V 4087. Collège d'esclaves en Van 695 u. c, à
Sabioneta, peut-être de Rome.
o. I 1037. VI I03'2o. Ciirator(es) d'un collège inconnu,
à Rome.
6. I 1041. VI 10415. Socei monumenti, à Rome.
7. I 1107. VI 9144. Conlegium amilarium, à Rome.
8. I 1108. VI 9888. Conlegium seclOLrum] serrarium, à
Rome.
9. I 1129. XIV "2874. Cisiariei Praenestinei, à Prénesie.
10. I 1130. XIV -2878. Collegiii'm) mercator[u(m)] peqiia-
riorii(m), ihid.
41. I 1131. XIV 2877. Lani, ihid.
12. I 1132. XIV 2879. Mag(istri) co%iï incerti, ibid.
13. I 1156. X 6314. Collège d'esclaves et d'affranchis, à
Cor a.
Z C. I. L., VOL. I.
44. I 1172. IX 3907. Milites Africa[ni| Caecilianis, à
Alba Fucens.
lo. I 1234. X 1589. Retiarii(?), à Puteoli.
10. I 1343. XII !2(330. Magislri el magistrae, à Cosa.
il. 1 1406. XI 4771. Fiillones, à SpoUlium.
18. I 1425. XI 6i\ !. Incolae opifices(i(iie}, àSena GaUica..
19. I 1455. V 1890. Magistrei, près de Concordia.
20. I 1462. V 703. Mag(isleriiim), à Tergeste.
21. 22 I 1477-1478. II 3'f33-348i. Mag(istri), àCa-
thagène.
23.1 1492. Sur iiiio tossère (le bronze.
D(ecrelo) d(eciirioniim). | Ingenuiis | qui ad subfrajgia
descendunt.
Cette tessère provient d'un collèp:e administré par des décurions et dans lequet
les ingénus seuls avaient droit de vote (Tu. M.). Elle sera reprise au vol. XV.
24. I 1540. XIV 2875. Coques alriensis, à Préncste.
25. I, p. 186 XIV 2105. Magister collegii Lupercor(um) et
Capitolinor(nm) et Mercurial(ium).
26. I, p. 327. X 6638. Magistri d'un collège d'esclaves, à
Antium.
27. I, p. 476. XI 1356. Magistri d'un collège funéraire
composé d'esclaves tailleurs de pierres, à Luna, en l'an !22
après J. C.
28. I, p. 554. XIV 2847. Magislere[s], à Préneste.
Sur les collèges professionnels antérieurs ii l'Empire, voyez notre Étude hisl.^.
1, pp. 8S-90.
II« PARTIE,
Hispania.
C. I. L., 11. Inscripliones Hispaniae lalinae, cd. Aemiuus Huebker. 1869.
C. 1. L., ][, suppl. Inscriptionum HUpaniae lalinarum snpplemenium, éd.
Aejulius Huebner. 1892.
Kaibel = Inscripliones graecae Siciliae et Italiae, addilis graecis Galliae
Hispaniae Britanniae Germaniae inscriptionibiis, éd. G. Kaibel. 1890.
I. LVSITANIA.
1. Mun. Félicitas Julia Olésijta (Lisboa). C, p. i23.
Cultores Larum illius, II 174.
29. II 174. Aesculapio I Aug(uslo) I sacrum, culllores
Larum 1 Maliae iMalioli,|jM(arcus)Cossutius | Macriuus 1 donavit.
Grut., 69, 12. — La 1. 5 parait corrompue; elle contenait le nom d'une
femme (Huebner).
2. Coi9i»nht*igf€ (Coimbra). C, p. 40.
CoUegium salutare, Il 379.
30. II 379. D(is) M(aniljus). | M(arco) Jul(io) Serano, | in
itinere urb(ano) | defuncto et | sepulto, Coelia ][ Romula | ma-
ter filio I piissimo | et collegium | salutare || f(aciendum) c{ura-
verunl).
Orelli, 2413.
3. La Conquista, C, p. 74.
Conlatores (monumenti ?), II 657.
4 C. I. L., VOL. II.
31. II 657. Conlatores j A(iili) L(ucii) P(iiblii) Ponlii |
L(ucii) Sepliimi [
La Conquista est à deux lieues de Trujillo (Tunjalium) . Hlkbner pense qu'il
s'agit de conlatores (monumenli).
4. Cujfteftt (Caparra). C, p. 100.
Cul(tores) Lnr(um) pui^Uicorum), II 810. 817.
col(le2;a), millier, Il 816.
Sodalis, II 823.
32. II 816. Pcculia[ri], t Recess'ae li[b(erlo)]..., [ ann(o-
nim) XL. I Cul(tores)Lar(um) [ piib(licornm)col(legae) | f(acien-
dum) c(uraverunl).
33. II 817. ... Al[b]ini i"(ilio), | anu(oriira) L, | cul(tores)
La[r(um)] | pub(licoriini) p(onendiim) c(uraYeriint). ( H(ic) s(itus)
e(st); s(it) t(ibi) tferra) l(cvis).
34. II 823. L(iiciiis) Publilcius L(uciij t\ilius) ] Pap(iria)
Thi|amus, | emerit(us), l| an(norum) XXVII, | h(ic) s(ilus) e(st);
s(it) t(ibi) t(erra) l(evis), | Caeciliiis | Vetlo so| flali cip[pum d(e)
s(uo) f(ecit).
Ces trois inscriptions ont été trouvées à la Oliva, village situé près de l'an-
cienne Capera. Oheli.i, 1069, lit mal la première.
II. BÂETICÂ.
1. Col. MiaticM (Sanliponce). C, p. 14o.
Soda[lcs] ou soda[liciumJ, II II 18 b.
Statio serrariorum Augusforum, II 1131. 1132.
35. II 1118. Ce sont deux fragments provenant d'une dédicace à
un empereur : a) ... [p]ro\n (cpoli)] ... | ... trib. p[ot.] ... [cos.] ...pro[cos] ...
b),..B. soda[les?].
36. II. 1131. i\I(arciis) Caelius Âlexander tajbiilam mar-
moream d(oiinm) d(edil) | slationi serrariorum | Augustorura.
Le nom de serrarii Aiigiistorum indicpie que cos carrières appartenaient aux
empereurs (IluKiiNEit). Cfr. I 1108 = VI 9888 : conlegei sectolruni] serrarium.
Le fragment II 1132 parle aussi des [s}errar{ii).
HISPAMA. «>
2. Co'. JuHa Romula Mfispalis (Sevilla). C, |>. 13:2.
[Cjorpus centonari[orum], aidorUsé par Antonin le Pieux, II 1167,
Scapliarii qui R.omulae nos^oUantur, en 146, II 1168; en 146,11 1169.
Scapliarii Romul(ae) consist(('iil<îS), II 1183. Scapharii Hispalenses, àla
même époque, II 1180. Gfr. 1163, note.
Navicularii, II 1180, sous Marc Aurèle et Verus.
Lyntrarii Canamenses Oducienses Xaevenses, II 1 182.
patronus eon/m, II 1182. i
Confectores aeris, II 1179,
37. II 1167. [l]mp;eratori) Caes(ari) | [T(ito)] Aelio Ha-
dr(iano) | Aiitonino Aiig(usto) | Pio, p(alri) p(atriae), I [c]orpus
cento' nari[oriim], , indii[lgentia ej[us | [c]ollegio liominiim |
[centiim dumtaxjal | [conslituto].
Les suppléments sont de Mommsen, qui compare avec Pus., Epist. ad Traj.,
33 : tu, domine, dispice an instituendum putes coUegium fabrorum dumtaxat
hominum CL. Ici le nombre est incertain. Hiebner, p. 841, cite a tort les
fragm. Vat., 233, oii il est question de centenarium pistrinum et non de cen-
tenarius numerus. Voyez notre Étude hist., II, pp. 81 et 404.
38. II 1168. Imp(eratori) Caes(aii) divi Iladriani flilio),
I divi Trajani Parthici nepoli, | divi Nervae pronepoli, i Tfito)
Aelio Hadriano Antonino || Aiig(iislo), pont(ifici) maxi(mo), Iri-
b(uniciai pol'cstate) VIIII !| impVralori) II, co(n;sLiii | IIII, pfatri)
p(alriae). | scaphari qui Romidae | ncgotiantur | d(ej S'^ua) pie-
cunia) d(onura) d(edernnl).
WiLM., 944. — An 146.
39. II 1169. 3I(arco) Aurelio Vero | Caesari, Impîeraloris)
Cae^saris Titi Aelii Hadriani Anloni ni Aiig(iisti) Pii p(alris)
p(atriae) fdio, || co(n)s(uli) II, | scaphari qui Romidae | nego-
tiantur \ d(e) s(ua) p(ecunia) d(onum) d(edeninl).
Henzen, 7277. Dessau, 3.>3. — Marc Aurèle fut consul II en 14o, avec Anto-
nin le Pieux; mais cette statue fut probablement élevée avec la précédente, en
146. (Hiebner). Deux barques sont sculptées sm' cette base.
40. II 1179. T(ilo) Flavio. Ang(usti) | lib(erto), Poly-
cliryso, I proc(iiratori) monlis | Mariani prafS' lantissumo, (
confectores aeris.
Oreu.i, \o8. Dessau. 1.591. — Le mons Marianus, situé cnhT Italica ei
Curiga avait d'importantes mines de cuivre. Les mines des montagnes appelées
b (.. I. L., VOL. II.
aujoiirJ'liui Sierra Moreim tHaienl sans doute (lirii;ées par un procurator
Augusli {Umfmseu).
41. II 1180. Sex(to) Julio Sex(ti) f(ilio) Qiiir(ina) Posses-
sori, j praet(ecto) coluortis) III Gallor(um), praeposito nume|ri
Syror(tim) sagittarior((im), item alae primae Hispa|nar(iim),
€uratori civilalis Romiilensiiim, in(uni(:ipii) Ar|Vensium, tri-
biino mi[l(iliim) leg(ionis)l XII Fiilminat[ae], |1 cnratori coloniae
Arcensium, arllecfo | in decuirias ab optimis maximisqne | im-
p(eraloribiis) x\ntonino et Voro Aiitj;(ustis), adjii'tori L'Ipii Sa-
turnini praef(ecli) annon(ae) | ad olenm Afrum et Hispanum
receni|sendnm, item solamina transfejrenda, item vecluras
navi(;iila|riis exsolvendas, procuratori Aiigiiistortim duoriim)
ad I ripam Baelis, sca|)harii Ilispalenlses ob innoccntiam jiis-
titiaaijlqiie ejiis singularcm.
IIeszen, 0r>22. \\'n,M., 1261 . Drssai:, 1403. — Marc Aurôle et Verus régnèrent
<^nsemble de 161-169. — L. 6. Arca Caesarea, eu Phénicie, pairie d'Alexandre
Sévère (H.) — L. 9. 11 y a un rijjiiis Satnrninus dans Kki.i.ermann. Viçj., Il,
3,27 et un autre dans le C. 1. L., X 6726. I. >'., 700.^). Huisr.uFEi,D, Philoloçjus,
1870, p. ?)!, conjeclure que ce praef. ann. était fils de M. Ulpiits Aiig. lib.
Salurniiiiis a commentariis vcliiciilonim (GurT., 592, i). — L. 11. Solamina,
denrées de i'annone; cfr. VIII 619 et notre Etude hist., 11, pp. 83, n. 3, et 122.
Olcum; clr G. Tu., li, 15, 1. :5.
4-2 ÎI 1182. Cfaio;i Aelio, C;ai) f(ilio), Cai) n(opolii, |
Qiiir;iii;i), Avilo. | lyntrarioriini ; omnium palro|iio, lynlrari
Caliiamenses Odiicijeii.sps Naovenses.
Canania, OJucia el Xaeva, (rois villes situées sur la Baelis, en araont de
Séville.
43. II 1183. L(iicio) Caslricio Q;ninti) filio | Honoralo,
p(rimi'ip(ilari), | liomini boiio, | scapliarii ( RomiilCae) consis-
tentes), || ob innoecnliiiin | et singiilarem | jiislitiam ejiis, |
d(o) s(iia) p(eriinia p osiieninl).
3. Mun. Flavium Sitfjn'tisn (Facialcazar). C, p. 171.
Sodalicii lui'l)a, dans um^ inscr. métrique. Il 1293.
4i. II 1293. Trouvé à Utrcra.
Pylades Anni Novati palris | li(ic) s(ilus) e(sl). ]
SiilxliKltim primae Pyladem hace ara jiivenlae
HISPAMA. 7
indicat exeniplum non levé amicitiae;
iianq(ne) sodalicii sacravit Itirba fiitiirum
nominis indicium, nec minus onicii.
Dicite, qui legilis, solito de more, sepulto :
pro merilis, Pylades, sit tibi terra levis !
4. Mun. Flavium Mnt€tcn (Màlaga). C, p. 25i.
Marchands syriens, Kâidel, 2340.
CoUegium. II 1976.
45. Kaibel, 2o40. C. I. L., II, p. 2S1.
... àvé]o'T»-i[crev ? ] ! KXujbtrov ] \ vov t[ôv ] | ■n:âT[p]a)va
[Ktti TTpocrJ iTctTiiv Toû [èv MaXdKi]] Xûpuuv le Ka[i ]vûjv
[kJoiv[oO ] [ XiXouavoç tôv TTdTpuj[v]a [koIJ eùep[Y]éTnv.
KAiBELadopte les suppléments proposés par Kirciihoff dans le C. I. L., excepté
1. 5 ... vôv t[oû KoivoO ....] TrdT[p]ujva. Hiebner lit aux 1. 8 et 9 : Ka[i
""Aaïajvûjv, et Kirchhoff : [K]o[p]vt]A.[ioç] XiXouavôç Ko[up]dT[a)]p. Kaibel
rejette Koupdruup, parce que les Grecs doivent donner à leur chef un nom
grec. MoMMSEN conjecture que la dédicace est faite par deux personnages :
ZiXouavôç K[a]l ... iutoç.
46. II 1976. D(is) M(aniljus) s(acrum). | Porcius Gae |
tulus an(norum) XXV, | pius in collegio, [ h(ic) s(itus) e(st) ;
s(it) t(ibi) l(erra) l(evis).
Petite pierre, avec des caractères du commencement du m*" siècle (E. H.).
3. Abtiet'n (Adra). C, p. 267.
Famiiia, c(ultores?) c'ollegii?), II 1980.
47. II 1980 (cfr. p. 877). — C C N j Suavis I(ibertus)
et I Faustus vilic(us) Lar(es) et Genium | cum aedicula prim(i)
in famiiia die] s(uo) d(onum) dfanl).
Les caractères paraissent être du milieu du i^r siècle fp. 877). La première
ligne est difficile à résoudre. IIuebner propose c(ullorum) c{ollegii), et N serait
l'initiale du nom d'un dieu ou du nom de la famiiia. Mommsen croit que c'est
le nom du maître, et ce serait pour cette raison que l{ibertus) n'était pas précédé
du prénom du patron.
8 C. I. L., VOL. II.
6. Mun. Flavium IVettcania (Cortijo de Escaha) C, p. 269^
Jiivones Laureiises, au milieu du II<^ siècle, II 2008.
48. II 2008 (Cfr. p. 878). Jovem Pantheum Aug(iistiim) |
cum aede et fctrastylo solo [p]iiI)(lico) j L(iicius) t'aipurnius
Gallio et C(aitis) Marins jClernensNescanienses, cii|ratorcs juve-
mim Laurensiiim, jj d(oniim) d(ederunt), k(alcndis) Julis P(iiblio)
Septumio Apro, M(arco) Sedatio Severiano co(n)s(iilibiis).
Il s'agit do consulct suffedi d'une année inconnue, vers le milieu du ii^ siècle ;
voyez la note du Corpus. — Laurenses. Hi;ebni:k pense que ce nom ne vient
pas de Lauro, oii périt le fils de Pompée, après la bataille de Munda.
7. Calecutn (Daradoleja). C, p. 881.
Amici et convictores cives, Il 5500.
49. II 5500. C(aiiis) Juniiis Sev[e]rus | Calec-ulensis |
an(noriim) LXXX. | Amici et [c]onvict|ores civ[e]s posu|jerunt.|
n(ic) s(itiis) e(st); s(it) t(erra) l(evis).
Ephem., ep., I, p. 185, n. 293 c, et II. p. 249. — Les caractères paraissent
de la tin du ler siècle.
8. Mun. Lalonium Oftsiyi (Maquiz). C, p. 293.
Collegae, II 2102.
50. II 2102. D(is) M(anibus) s(acrum). | Septimia, Sep-
limi(i) I Sabiniani, mil(ilis) colior(lis) ( VIII pr(aetoriae), et
Aemiliae Jus tae (ilia Adventa | benemerens a suis.
Sur le côlé droit : Pro|)ler (piam rogamiis | parentes pien-
tissumi collegas | suc[e]edentes deincepsq (ne) succès sores sic,
ne qiiis vestriini tal:em dolorem experiscatiir, nt | liiiiiiis Ma-
nib(iis) liiccrna (piotidijana e\ ratione piil)lik(a) vesira | poni
[placeat...]
Hase carrée ; caractères de In lin du n^ siècle. — Propterquanu c'est-ii-dire :
à cause de Septimia Adventa, tille de Septimius Sabinianus et d'Aurelia .lusta.
Pour la prière adressée au collège, cfr. VI 9626 et Bormakn, Inscr. Sass. inates, 21.
9. Co'. Patricia Cotutiibn (Cordovaj. C, p. 306.
Fabri subaediani, en 348. II 2211-
pat(ronus), tessera pat(ronatus), principatus(J).
rectorcs très.
Familia publica c(olonorum) doloniae) P(atriciae), II 2229.
sacerdos ejus perpefuus, libertiis coloniae.
uiag(ister) II, coloniae sernis.
ol. II 2211. L[i]menio et Catullino | cons(ulibiis) V idus
Apr(iles). | [J]iil{io) Caninio paUrono) | merent[i]ssimo. Prin |
cipatus ob splenJorem domiis tiiae, pal( rono) lionori[fi]cenfis |
sime, offerimus libi cuncli tesseram pal(ronatiis) | fabri siibi-
diani, quemi libenti animo jiibe[mii]s | siiscipi. Offerentes |
redores Clod(ius) Augendus, , Curfialiusj, Innocenlius, | Jun(ius)
Germanus.
Sur une table de bronze. Consuls de Tan 348 après J.-C. — Cette tabula
patronatus a la forme d'une lettre [Th. M.]. Nous donnons la lecture de
HuECNER. On pourrait aussi, dit-il, joindre principatus {=patrocinii coUegii)
à merentissimo. Le mol subidiani, dit-il. vient peut-être du nom de la schola
de ces fabri. Voyez notre Liste des collèges.
52. II 2229. A(ulo) Publicio | [Gejrmano, sacerdoti |
[tajmiliae publicae | cfolonorum) c(oloniae)] P(atriciae) perpé-
tue, mag[islro) II, | [Trjophimus c(olonoriim c(oloniae) P(atri-
ciae) ser(viis) || [e]mplu Germanianus | d(e) s(uo) d(edit).
Trophimus avait été esclave d'un Germanus avant de devenir esclave de la
ville de Cordoue; de là son surnom do Germanianus.
III. TARRACONENSIS.
I. jBi'acuvf€ Augttstff BragaJ. C , p. 338.
Sodalicium urbanornm, 11 2i28.
S3, II 2428. SoflaHciiim iirbanorum | dfe) s(uo) f(acien-
dum) c(iiraverunt).
Grande pierre d'iui éditice magnilicpie (Alvares he Figieiredo).
dO C. I. L., VOL. II.
2. JLuctts A9tgut$ti (Lugo). C, p. 359.
Gollegiuni divi Augusti, II 2573.
54. II 2573. Sacrjum Po',eman|ae, colle|giuin d|ivi Au-
g(iisti).
Aiilcl ; lettres élégantes du lei- siècle [E. H.). La pierre est brisée sous la
•deniii're ligne.
3. Mjcgio VMM €ien»i»ta (Léon). C, p. 369.
E(iuites legionis VII (leiiiiiiac, , en 21f). Il 2063.
53. II 2663. Dédicace à Caracalla, en 216. \ Equités, in
I hisactarius | leg(ionis) Vil Gem(inae) | Anl(oninianae) P(iae)
Fel(icis) deîvoti numini || majcstafi(|(iie) ejus. |
Sur le côté : Dedica((iim) Vil k(alenclas) Oct(obres) Cattio
Sabjino II et Cor(nelio) | Amillino | co(n)s(ulibus).
An 216. Von Do.mas/ewski, Westdeutsche Zeitschr., XIV, 1895, p. 87.
Aclarius ou ab aclis, t\n\ tient les aniiives, ies écritures (E. II.).
4. Segorin (SegoviaJ. C, p. 379.
Soiiales, Il 2731. 2732.
56. II 2731. G(aio) Pompeio Mii|croni Uxarae|nsi, aii-
(norinn) XC, sodales [ f(aciendiim) c(uraverunl).
Orei.i.i, -i680. — Se trouve au-dessous d'un eques haslalus. Très beaux
caractères.
57. II 2732. Valerio Anno;ni Liigiiadici | f(ilioj Ux[a-
m(ensi)], a[iin(orum)] | XXV, sodaI[es | l'(acieiidum)] c(ura-
veriint).
5. MJapn»»»n (Osma). C, p. 387.
Collegiuni sidoruni, Il 2818.
58. II 2818. Liigovibiis | sacrum. | Ldiciiis) L(icinius)
Urci|co collelgio siitorii|m il(ontim) d(al).
HISPAMA.
11
Sur les Lugoces, voyez M. Iiim, Der Malronen-KuUm fJahrb. des Vereins
./. A. im Rh., 1887. vol. 83), pp. 102 et 17i, n. U-2 et 467. Le même, dans
RoscHER, Lexikon der gr. und rôm. Myth., s. v. Liigoves.
6. Leiva, près de Burgos. C, pp. 393 et 932.
Cultores?, 113811.
59. II 5811. M[i]nervra)e | aram at I liicu[m] Bruv(...?) |
•c(ultores) p(onendamj l"(eceriint).
Sur un petit autel. — Lecture proposée par E. H.
7. Segisntuo (Sesamon). C, p. 932.
Collège inconnu d'affranchis et d'esclaves, en 2.19, II o81i2.
60. II 5812. Vol(;i) fel(iciter) | siicLe(pertint)] | liben(tes)j
patronis merentissimis cl re(licissimis) | et prestantissimis et
pientissimis |I cives pieiilissiini et amicissimi Seg(isamoiienses)|
-dom(inoj noslro Aiig(iis[o) Gor(diano) et Âviola c(on)s(idil)iis), |
G(aio) Sempronio Flavo
Va!eri(;j)e Severiii(a)o patron) a )e noslr(a)e
10. G(aio) Severio Presso
G(aio) Valerio Liipo
gfentili?) G(aio) Tiircllio Cassiano
Piib(liciiis) Paralus Anti(slia)Caliope
Pnl)(lieiiis) Marlialis lilierliis gcn(lilis) Vai(eria) Donata
1o. Pub licius Maritimus lib erliis gcnftilis) Bolia
Piib(ii('iiis Mascellio lib(erlus) gen(lilis) Valeria Brilla
Pub(licins) Merealor lib(crlus} gen(tilis) Va[l(eria)] Avana
Val(eritis) Candidiis pectenariiis
Val(eriiis) Qiiintio
20. Jul(iiis) Moriniis
Bcb(iiis) Valoddiis fiillo
Anl(oniiis) MissIMiis siitor Ocl(avia) Severa
Jiil(iiis) Eiifemiis Amainius
Eleiiiis fnllo
-lo. Aevaristus ser(viis) gen(tilis)
Emilius Secundiis
Pelaij:iiis clavarius . '
42 C. I. L., VOL. II.
Epiiem. ep., II, p. 244. — Laine de bronze ayant 30 X 22 centimètres. Re-
])ro(luction dans E. Huebner, Exempla script, epigr., n. 877. Sur les autres
monuments de ce genre, voyez ibid., p. 301, et Ephem. ep., 1872, p. 141.
C'est une tabula palronatus , mais au lieu du décret de cooptation, celle-ci
contient des vœux offerts pour les (|uatre patrons et la patronne du collège,
dont les noms sont placés après la date, au datif. Suivent les noms des mem-
bres : seize liorames, affrancliis ou esclaves, et six femmes dont les noms sont
placés à côté de ceux de leurs maris. Il y a trois esclaves : Aevaristus ser(vus)
et deux autres, reconnaissables ii l'absence de nom gentilice, Elenus et Pelagius.
11 y a ciiui iiounnes dont le métier (sutor, fullo, peclenarius, clavarius) est
indi(|ué.
Quant aux sigles g. (devant le nom d'un patron) et gen., Huebner les exjJlique
par : genftilis) : il s'agirait d'aflrancliis et d'esclaves d'une gens. Mommsen con-
jecture : geni(twi), c'est-ii-dire : vernaculi, nés dans le pays. Cfr. III GI.'JO. Le
gentilice Pub(licius) indicpie des esclaves affranchis par une gens ou gentilitas.
[E. H.]. On sait qu'il désigne ordinairement les affranchis de l'Etat ou d'une
ville. Voy. Léon Halkin, Les esclaves publics chez les Romains (Fasc. I de la
Bibl. de "la Fac. de Phil. et Lettres de l'IIniv. de Liège, 1897), pp. 39 et 150.
Consuls de 239.
8. Tott'iuM (Toledo). C, p. 416.
Coll(egae), II 3076.
61. II 3076. Pompei | Peregrini ( peregre d[ef(uncti)], [
an(noriim) XXX; collfegae) | f(eceriiiil) ; Cornelia Cin(yra) |
f(ilia).
Lecture de IIlecneh, qui pense que la (in est peut-être corrompue.
9. Caheza dd Griego (Kt'cut'ica?). C, pp 419. 9U.
Sod(ales) Claudiani, Il 3111. .';<S79.
Sodaies iwcer//, Il 311.'i-.'J117.
6-2. II 31 li. ... I (il(iis) et sibi ... | v(iviis) f(aciendum)
[c(iiravil)]. | T(ilo) O(;tavio Saliirniiio, | sod(ales) Claudiani
conMidcriml) | ad fiiniis (sesfordos) CC | S(il) t(il)i) ((orra)
l(evis).
Lc% sodoles Claudiani ne foiil (|ue contribuer aux funérailles d'un membre
de la famille a (pii appai'Ienail l,i sépulture. Cfr. III 1504.
63. III 3115-3117. Fragments. Le premier contient les mots :
Laur(enses?) ... sodales ... — 3IIG : ... sod(ales) ... — 3117 : ... [sodajles ...
64. II 5879. ^"i' un cippe.
HISPAMA. 13
Baehia Ca lybc h(ic) sfila) e(sl). | Baebii Surcessus et Epa-
phro|(litus nialri lYaciendum) c(uraveriinl); | sociales Claiidianij
f(aciendnm) c(iiraverunl).
10. }Jun Flavium E,tB»ni»iiutÈt (FuenUana). C, [). 433.
CoUcc... ancnsem..., II 32-29.
6o. II 3229. Alliae iMlarci f iliae) | Cundidae, [ curante |
Licinia | Macedon'fca maire, | colIec[iiim] [ anensem... j clien-
tes et I liberti [patir]on[ae] pos(ueriint).
MoMMSEN conjecture : collegium Anense m[ajus], et rappelle que les mots en
ensis sont des ethniques. Hlebner pense qu'il peut y avoir eu : colleg. [Rom]a-
nense. [Aureli]anense. ou quelque chose de semblable. .\u n" 3231, il y a une
Licinia Macedonica, flaminica pferpetua ? ).
11. Mun. Mlttffo (Santisteban del Puerto et Castellar
di Santhlehan) . C, pp. 433. 949.
Collegium urbanum, Il 3244.
66. II 3244 D(is) M(anibusj s(acrum). | Hi(c) jacet |
Laetus | annorum | XXV, pins in | suis, collegium urb^auum
ei I posuit. H(ic) s(itus) | est; s(itj Ifibij l(erra) [l(evis]).
Trouvé à Sorihuela. à l'Ouest de Castellar. Huebner rapporte ce collegium
urbanum à Rome.
\î. Colonia C'ftfiituffo .\ova (Carthagena).
C, pp. 462. 952.
Piscatores et propolae. II o929. '
Collège d'ingénus, d'affranchis et d'esclaves, attaché à un sacellum, II, 3433.
Collège d'affranchis et d'esclaves, attaché a un sacellum. II .j927.
67. II 3433=1 1487. Heisce m;agistris 1 coira[r]unt :i
C(aius) Poplici(us) C(ai) f ilius), | L(ucius) Cervi(us) L(ucii)
f(ilius), I M(arcus) Caeici(us) N(umerii) G(aii) l(ibeflus), I L(u-
cius) Talepifus)? A(uli) iïibortus), | Cn'eius) Tongili(us) Pul(a-
des?), I L(ucius) Paquilus; Lon[g]i? l(iberlus) Sil(vanus)?, 1
14 C I. L., VOL. II.
Q(iiintiis)Verali(us) Cis(sus?), | Pil(emo) Ponlili.oiiin))? iMfarci)
C(ai)s(erYiis), ,U. Claii(li(iis) Pos'|)or?),[Stiriis Titii] C(aiis(ervus)?
MoMMSEN, Rhein. Mus., IX, 1854, ]). iti3. Ber. der Berl. Ak., 1860, p. 445.
Ce sont les nuujistri atlachés à un mcellum, énuméros dans l'ordre suivant :
ini;(''nus, aiïi'anchis, esclaves. Leur nombre ne ])eut être déterminé, parce (|ue
la lecture est incertaine et que la pierre est biisée en bas. Sur les noms, voyez
la note de IIuebner. L'inscription est un peu plus ancienne que la suivante.
(58. II 3434 = 5927 = 1 1477. M. Piuipius M(am |
l(iljertus), | Se\(liis) Liiiiciiis | Se\(li) l(iljerliis) Cv»cp(io?), |
M. Prosiiis M(arci)l(iljerlus), N(un7eriiis) Titiiis L(n('ii) l(ibcrtus)
Nii(..?),]| C. Vcroiiis M(arci) l(il)('rliis). | Aiilioc(liiis) Briili | e[l]
Terenli C(ai) s(orvus), | Pilemo Aledi L(iicii) s(erviis), ; Alex(an-
der) Tilini L(iicii) s(ervus), | Acerd(o) Sapo^nii) M(arci) s(erviis),|
mag(islri) pilas III et i fiindameiil(iim) ex | caemenl(o) faci(en-
dijm) I coeravere.
(ÎARRi'CCi, Sylloge, 220rj. — Il s'agit des niayistri d'un sacellum, (|iii font des
travaux a ce sanctuaire.
&.). II 5929. C(aio) Laetilio M(arci) f(ilio) A[palo?], | II
vir(o,i (iiiinq(iiemali), | Lares Acigiislalcs et | iVlerciiriiim pisca-
lores I et propolae do pecun(ia) sua f(aciendijm) c(iiraveriin()
i(dem)(i(iie) p(roba!'iint).
Exempla script, epiyr. lat., 227. Ephem. ei>., IU ,52. — Colonne de marbrer,
caractères assez anciens. — Cfr. XIV 409 : piscaiores propolae, ;i Ostie. Les
mots idem probarunt appliqués au collège lui-même et non à ses macjislri,
étoiuient. l'ne monnaie d'Auguste (tlcKEi,, D. N., iV, p. KU); cfr. C. I. L., II,
;î4I7) prouve que C. Laetilius llapalus fut diiumvir ci quinqucnnalis ii Car-
Ibago Nova, avec le roi Ptolémée, fils du roi .luba (Saavedha et IIlebner).
13. I^suLA Balkauis Major.
M*ftt»nft (Palma). C, p. 49 i.
Contii(bernali?) et collega, II .'iOTo.
70. II 3675. D(is) W(anibiis | Asini ; vix(il) | ann(os) LXV;i:
Valro conlii(beroali) j et collegae.
14. Col. l€ttef»ti(9 (ValenciaJ. C, p. 500.
Sodalicium vernarum colentes Isid[em], III 3730.
IlISPAMA. la
Ti. II 3730 = 6004. Sotlalicium | veriKinini | colentes
Isid[em].
Orelu, 2402. Très l)elles lellres.
l.j. M un. Sftffunttii»* {Murviedro). C, pp. oll. 967.
Giiitores Dia[nae], Il 3821 ; cfr. 3822. 882.3.
'ri. II 3821. Cultoros Di:i[nao].
73. II 3822. ... nia[nae] .. iiar . | ciiKoriim.
74. II 3823. ... Ciil[lorcs] | Philoconiiis...
HuEBSER conjecture qu'il s'agit d'un collège voué au culte d'une Diane giec(|ue.
ayant son temple au pied de la citadelle,
Ifi. Col. Deftosw (Torlosa). C, p. bào.
Sodales Herculani, II 4004,
7o. II 4064. -Marco) Salliistio | Felici, pereg|re defiincto,;
sodales j Herculani.
L. 4 : SODALES 7. puis une palme
17. Col. Julia Victoria Triumphalis Tat'i'ttco
(Tarragona). C, p. 538.
C(ultores? ), II 408o, au //-^ siècle.
Col(legium) fabr(um), II 4316. an Ih' siècle.
Colleg... cent..., II 4318.
[CJollegi..., II 6079.
Collega, verna Tarraconensis, II 6071 = 4161, au Il<^ siècle.
Sodalis, II 6109, au 11^ siècle.
76. II. 4085. Q(uintus) Altiiis Messor | exliedra(m) ciim|
fronte I empli | Minervae Aug(ustae) | vetiislate | corrupto, per -
fector et pictor? | de siio ref ecit) | et ci'ultoribus?) dédit.
Petit autel de marbre. Suivant IIlebner, les caractères paraissent être du
ne siècle. — Au lieu de c(ultoribus). il faut lire peut-être : cfollegis) ou c(olo-
nis). [E. H.].
77. II 4163 = 6071. D(is)- M(anibiis). Q(uintio) Ârato,
16 C I. L., VOL. 11.
v|ern(a)e Tarraconensi), | |)(osueriinl) Porc(iiis) Parjis et Q(uin-
tius) Urbiciis colleg(ae) iii(erenti).
Petit autel : caractères delà lin du ir' siècle. Lecture de IIuEiiNER. Verna
Tarracunensis, esclave public de Tarraco par naissance.
78. II 4316. Q(iiintus) Murriiis | Thaïes | liorilegiura |
col{Iegio) fabr(iini) d(onnm) d(edit).
Base de marbre ; caractères élégants du n" siècle.
79. II 4318 l|colleg... | | cent | | d(e)s(uo)
f^ecil).
80. II 6079. .. [c]ollegi...|... basem | ... s |
81. II 6109. Marin(ia) Câlina | exitiim et memorram fecit
Silicio I Donalo, sodali bo|no, c|(ui) vixit an(nis) XXV, || et
d(iebiis) IX e(t) cui non [t]ii[it da[t]u(m) palriafni) et 1 populum
[fjrui, I ne[q]ue parcn[t]e(s) | videre; [<|]ii[i]n [li]o[c] || i[nm]a-
[tjurus obit fato, [n]ec | ip[s]i slnd[i]iis artis [profuit?].
Base de marbre. Caractères dn u« siècle. Lecture de Huebner. Buecueler
lit : 1. 1, Marin(ius) Cntmae(us), 1. 6 : d(ies) JX, cui: 1. 10 : qui timoc(uus) ;
1. 11 et 12 : fdlo decepl(Hs) slud(i/u()n), pour m studio.
18. Aesa (Isona). C, pp. 594.
Collegia kalendariuui et iduaria duo, il 1108.
82. II 4468. L(ucio) Val(erio:i L(iieii) f(ilio) | Gal(eria) Fa-
venlino, | 11 viiali, | qui annona | Iriiinenlaria {[ emptaplebem|
adjnvit, et ob ajUa merila ejiis ] collegia ka|lendariiiiTi et idnaria
duo I civi gratissimo | posuerunt.
OuEr.r.i, iO.'J3. Suivant Mommsen, les noms de ces trois collèges viennent de ce
([ue le |)remier s'assemblait aux kalendes de chaque mois et les deux autres
aux ides. 0. UntscHKEi.i), Gall. Slud., 111, ]). 2i9(13), n. 3, compare les
Decatrenses (C. 1. L., X 1690 et 1697).
19. ('ol. Favenlia Julia Augusta Pia Bufcino ( Barcelona),
C, p. 599.
Collegium l'abruni, 11 .'ii9.S.
Colle^ium Assotan., lli.ViO. après l'an 107.
83. II 4498. Minervae Âug(ustae)|N(nmerius) Aufustiusl
Homuncio, j (sex)vii' Aug(uslalis)icollegio labr(um) dono posuit.
HISPAMA. 17
84. II 4540. L(ucio] Licinio Secundo, accenso pa Irono
siio Li cinio Surae pri jmo, secundo, tertio | consulalu ejus,
(sex)ivir(o) Aug ustali) col oniae) J(uliae) V(ictricis) [Tiriumpha-
lis)] Tarra'conensis, | collegium Assotan(ura) amico.
Sur ce L. Licinius Secundus, voyez II ■4.>3o-4o48. L. Licinius Sura lui
consul II en 102, et consul III en 107. — Sur Assotanum, voyez H 3423
et 59il =EE., III 3.3 : L. Aemilius — Reclus, domo Roma, qui et Karlh'^a-
giniensis) et Sicellitanus et Assotanus et Lacedaemonius et Basletanus et
Argi'us et scriba quaestorius, scriba aedilicius. donatiis equo publ. ab imp.
Caesare Trajano Hadriano Aug.,aedilis coloniae Kartharji niensisi.patronus
reipublicae Assotanorum, testamento suo reip. Assotan'orum) fîeri jussit,
epulo annuo adjecto. Asso était une ville des Bastetani, mentionnée ceulement
par Ptolémée (2. 6. 61). Voyez Hcebner. après II 3123. On ne sait oii elle était
au juste située.
INSCRIPTIONS INÏERC.VLÉES.
II 3300 = N» 49 II 5927 = N^' 68 ' 11 6071 = N" 77
5811= 39 .^929= 69 6079== 80
5812= 60 6004= 71 6109= 81
5879= 64
IIP PARTIE.
Asia. Provinciae Europae graecae. Illyricum.
C. I. L., III. Inscripliones Asiae, provinciarum Europae graecaruin, Illyrici
latinae, éd. Tir. Mommsen, 1873.
C. I. L., III. Supplonicntuin :
Aclutia, Epirus, Macedonia, Thracia. Ed. lit. .Mommskn.
Moesia In/erior, Moesia Siipcrior, Dacia, Pannonia Inferior. VA. A. uk
DdMASZKWSKI.
Pannonia Superior. Kdd. 0. Hiksoifeld et A. de Domaszewski.
Dabnalia, Noricittn, Raelia. Ed. (). Hirschkei.d.
Pour les inscriptions grecques, nous avons dû citer (luantité d'autres ouvrages.
Notre plan ne comporte cpie les collèges romains, c'est-iwiire les collèges de
l'époque romaine el n'ayant pas un caractère grec plutôt que romain. Dans ce
cas ne se trouvent guère que les corporations professionnelles. Les inscriptions
qui les concernent ont été classées en premier lieu par A. Wa.(;ener, Revue de
V Inslruclion publique en /ielyique, 18(58. pp. 1-8; puis, par J. Menadiek, Qua
condicione Ephesii usi sinl inde ah Asia in forinam provinciae redacla, Berlin,
1880, p. ^8; par,!. Okhi.kh, Eranos Vindobonensis, 1890, pp. 277-278 : Genos-
senschaflen in Kleinasien U7id Syrien ; enlin, par Eiuc.ii ZiEitARTii, Das grie-
chische Vereinswcsen, Li'ipzig, S. llirzel, 1896, pp. 102-110. Voyez notre
Étude historique, II, p. 139, n. 4 Mommsen. Roem. Gescli., V^ p. ;i31. Nous
avons doinié aussi les rares inscriptions relatives aux corporations profes-
sionnelles antérieurement a la conquête romaine. Pour les autres associations
grecques, nous renvoyons ii l'ouvrage de Ziebarth.
AEGYPTVS ET ASIA.
I. AEC.YPTVS.
1. .l»*si»ioe (Zeiliye).
Tô ttXtîOoç Tiûv àtTÔ toû 'ApaivoeÎTOu (vô|aou?) KoGapoupYÛv Kai
TrXaKouvTOTTOiiûv, en l'an i* a])rès J. C.
8o. II. BiiiGscii, (ieoyraphisclie Ini^chr. allacgypt. Denkniaclcr, 1857, I,
p. i:i7.
AEGYPTVS. 19
'YTTèp aÙTOKpdTopoç Kai'Œapoç, j GeiJùv uîoO, Aiôç "EXeuGc-
piou ZePacTToO, | TTottXîou 'OKiauiou ovtoç èTTdpxou|Tiîç (^)
AÎYÛTTTOu, TÔ TrXfjGoç Tuùv I àîTÔ Toû 'ApcTivoeiTOu KaBapoup-
•fujv Kai TTXaKOuvTOTTOiiLv 'HpaKXeibiiv Zoxûjtou TTpocTT.dTriv
TOÛ etouç Xp' Kaicrcxpoç | (TniXi-iv xal eiKÔva [koà) éopT^v biù
piou.
'Etouç X^' KaiO'apoç | Mexîp xe'.
« Sous l'empereur César, fils des dieux, Jupiter Libérateur Auguste, P. Octa-
i> vius étant préfet d'Eg\-pte, le collège des boulangers et pâtissiers du canton
1» Arsinoeites (a honoré) Héracleidès, fils de Sochotos, son président de l'an
» 32 du règne de César, d'une stèle et d'une statue et d'un banquet, a perpétuité.
)) En l'an 32 de César, le 2.") du mois de .Méciiir. » (Janvier-Février). »
LwiBROso, Recherches sur l'économie politique d'Egypte, 134. n. 2. Nous
donnons la lecture de Brlgscu. Auguste est appelé Zeus Eleutherios : l'an 32
de son règne correspond à l'an 2 de notre ère. P. Octavius était alors préfet
d'Egypte. Cfr. C. 1. Gr., 47 lo. en l'an 1. — Arsinoeites est un canton (pagus)
de l'Egypte moyenne: il avait pour clief-licu Arsinoe. — Ka9apoup-fo(, ce sont
ceux qui font les KaOapoi scil. apxoi.. Cfr. Journal des Savants, 1873, p. 98.
2. Alcjcnuflfen (Iskenderie). C, p. 12<0.
Commanipuli, III 6577.
Inl TUÙV îaTpûjv, au 3'^ s. av. J.-C. Bull, de Corr. hell., III. 1879, p. 470.
86. III 6577. Genio sancio | legioiiis et comma nipiilo-
rum bonoruni, | Q(uintiis) Caecilius Kalendi nus oplio posuit.
Cfr. vox Do.MAszEwsKi. Westd. Zeitschr.,\l\, 189o, p. 97. Ephem. ep., V, 9,
— Table de marbre provenant du camp situ'' à l'Est d'Alexandrie.
87. Bull, de Corr. hell., III, 1879, p. 470, n. 2. (Th. Homolle). Base
trouvée à Délos.
XpûcrepiLiov 'HpaKXeÎTOu 'AXe£av5péa, | tôv Œuffevii ^acri-
Xéuuç TTToXeuaiou, | Kui eEtypiTriv, Kai è-rri tuDv laTpujv, | Kai
èTnaTÔTiiv ToO Mouaeîou, i^Apeioç TTa)aqpîXou 'A6rivaîoç, KaXo-
KaxaSiaç é'veKev Tfiç eiç éauTov, | ' AttôXXujvi, ' ApTé|ui5i, | AriToî.
« En l'honneur de Chrysermos d'Alexandrie, fils d'Héradeitos, parent du
• roi Ptolémée, exégète, président des médecins, épistate du .Musée, Areios
» d'Athènes , fils de Pamphilo^, ii cause de sa bienveillance envers lui : à
» Apollon, à .\rtémis. à Latone. »
20 c. I. L., VOL. m.
Chrysermos vivait sous Ptoiémée III Evergète (247-223). Voyez la note
d'HOMOU.E. ZlEBARTlI, 0. C, p. 98.
Karnak.
AÔYOÇ Tûjv àvri\dTUL)v.
88. A. -H. Sayce, Academij, 1893. I, p. 157. Sur un ostiakon.
Aôyoç TÛJv ôvriXdTuuv.
<( Liste dos ânicrs. »
M*anaf»alis (Ekhmln).
Oi SripocpuXaKiTToXiTiKoi kuI KUvrjYoi è-rri Tiqv etpav, àpxiKUvr)YÔç.
89. Revue des Éludes grecq., IV, 1891, p. 5;^, n. 1-3 (A. -H. Sayce). Nous
reproduisons ces inscriptions telles que les donne Sayce. La lecture est souvent
douteuse.
1. L KY KaittK Km ÊKi (sic) AeHioç lepoçuXaH toi» TTavoçj
Hkuu Kai 01 uTTOYeTpamnevoi KuvriYOi eni Tr|V [ 9r|pav tuuv TpaYuuv.
2. L ç OajaevuuB y' | TTavi opriopaini oi auvaPavTeç TTepi-
YevJi I riYÉ^ovi ETravbpuuv Kai oi 0r|po(pu\aKiTroXiTiKoi W | kuvii-
Yoi eTTi THV Giipav. | TToXitikoi • jj AeHiKparnç ruv^yoç TrpuuToç
et cinq autres noms.
KuvriToi TTavoTToXiTou, suivent 17 nonas.
3. Fragment où on lit notamment les mots : àpxiKu-
vnïôç — oîç KaOrjKei èXGôvraç Kuvriïeîv Trjv 0r|pav xpdYouç ]
[kai] xà dXXa.
Ces inscriptions, dit Sayce, révolent, ii Panopolis, l'existence d'une sorte de
«lub de chasseurs qui approvisionnait une moiiagorio (6ripoq)u\dKiov) pour le
compte do la ville, et avait à sa tète un « chasseur on chef ». — KaiaK, pour
XoîaK, nom d'un mois. Les n"* 1 et 2 ont été publiés par Bouriant (Recueil de
travaux, etc.,\i, 3, 1) avec ces variantes : 6 Trpoq)ij\aE pour iepoqîùXaE, ip
au lieu de ç, opriPaTr|i pour optio^aTru, TTavoTToXiTai pour TTavoTroXiTou.
Sayce (p. 55) donne une À« inscription d'après Bouriant ; on y lit : ci auvava-
PavTeç Aetiuj q3uXapx[uD] TTavi opeo(5aT€i kwi BeoqpuXaxiTou TTavoTroXiTou
KUvriYOi eiTi ty]v Gripav ktX.
SVRIA.
21
Egypte. Lieu inconnu.
H aùvoboç Ye^PfiJùv Kaîaapoç, en l'an 29 après J.-C.
' H aùvoboç Tû/v auvYÊOÙxuJv, sous Plolémée X.
Oi à-rrô Tfiç TTroXeiiaiboç TCKTOveç irpeapûTepoi, en l'an 28 de notre ère.
iepeûç.
90. C.ScHMiDT.dans Ziebarth, o. c. p. 213, u. 1. Au Musée d'Alexandrie,
Origine inconnue. Base en granit d'un ex-voto.
[TTj avKpdxnç TTavecTveû ! toç dvé9r|Ke cruvôbuu j TeiJupTuùv
Kaîcrapoç | L ib' Ti^epiou Kaicrapoç 0(a|uevuj6j.
« Pancrates, fils de Panesneus, a offert (cet autel '!) à la corporation des
• colons de César, l'an 14 de Tibérius César (an 29 de notre ère) au mois de
Phamenoth. » Ces laboureurs avaient été établis en Egypte par l'empereur. Le
si^'neL veut dire : anno, ëxcuç, voyez Paily-Wissowa, I. p. 613.
91 . Ibid.,f. 213, n. 2. Au même Musée. Bloc de marbre d'origine inconnue.
Tri (Tuvobuui TÛJV cruvfeoûxuuv j TTxoXeiaaîoç 'AXeHûvbpouj
AîaKibeûç LK.
« A la corporation des calons, le roi Ptolémée, [ils d'Alexandre, Éacide^
l'an 20. n
Il s'agit de Ptolémée X, Alexandre II, qui monta sur le trône en l'an 81 avant
notre ère, ou de son fils naturel Ptolémée XI. Les auvfeoûxoi sont probablement
des colons grecs établis en Egv-pte par les Ptolémées.
92. Ibid., p. 213, n. 3. Au même Musée, Origine inconnue.
Tûiv ÙTTÔ [ttîç?] I TTTo[Xe]faai5oç | TeK[TÔv]ujv TTpecr ^uTé-
puuv èKiKCK'ocTiiriKÔTuuv TÔv || èauTuûv TÔTTOV, I iLv îepeùç AïOY j
évrjç 'AttoXX'uuvîou L le Ti^e'pîou KXaubiou | Kaîaapoç ] Oa-
inevuùô d.
« Les charpentiers de Ptolémais, les anciens (il y avait donc encore un
» collège de réKTOveç veuuTepoi), ayant orné ce lieu (sacré) qui leur appartient.
» alors qu'ils avaient pour prêtre Diogenes, fils d'Apollonius, la 14f année de
» Tibérius Claudius César, le 1" du mois Phamenoth (25 février de l'an 28 de
» notre ère). »
II. SYRIA.
1 . Origine incertaine.
Collège militaire {?). 111 196, en 243. CoUega.
93. III 196. D;is) M(anibiis). i Aelfio) Valeriano b(ene)f(icia-
-i^ C 1. L , VOL. III.
rio) trib'uni) | log(ionis) I adj(iilricis), stip(endioruin) XVHl;
vixil I ann(is) XXXVIII. Jiil(ius) (H)oralialnus, b(ene,f(iciarius)
trib(iini) logfionis) pjiis'ldem, secundiis hères et eollega bene-
mcrenli | (ilidmn stjliiendiim | ciiravit. Id[ib]iis Octobr(ibusj
Arriano et [P]a[p]o co(n)s(ubbus).
En haut : un soldat debout, tenant une hasta. Consuls de l'an 2i3 de notre
èrû. — SiM- secundus hères, v. Helmann, Handlexikon zu den Quellen des
rorm. Rechts, s. v. secundus.
2. Siflon (Saida). C, 111, p. 27.
MaxaipoTToioi, en l'an 47 avant J.-C.
94, Revue arch., '^<- série, t. 17, 1891, pp. 107-108.
LAE 'H\iôb(jupoç I 'AttoXXovîou Toû | ' AîToXXujqpâvouç djp-
XOVTOç paxaipolrroiaiv Geipi dYÎuJi ù||TTèp to(û) koivoû.
« L'an 64, Héliodore, tils d'Apollonios, tils d'Apollophanès, archonte des
» couteliers, (a fait cette dédicace) au dieu saint pour la communauté. »
11 s'agit de l'an 64 de Sidon, 47 avant notre ère. Sur l'ère de Sidon, voyez
Pauly-Wissowa, 1, p. 647. La coutellerie de Sidon était renommée. Dieu Saint
est une ajjpellation sémitique. Quadosch, saint, est un nom donné ii la divinité
dans la Bihie et dans des inscriptions phéniciennes. Les noms propres sont
traduits de noms phéniciens. Koivôv est le gâr, la communauté, mentionné
dans un décret phénicien du Pirée (Gi-ermont Ganneau, Rev. arch., l. l.).
3. Pntntyt^a (Tedmur).C., III, p. 24.
ZuvTe|A.eia xwv xpuaoxjôoiv kui àpY[upoK6TTUuv|, en avril 'Jô6\ Lebas,
Zuvobiai, caravanes. Voy. Zikhahtu, pp. ;M-32.
î)5. LEItAS-WADDINCTON, III, II. 2602.
ZeTT[Ti|uiov 'ObfxivaOovJ j tov Xa|Lt[TTpÔTaTov ÙTraTiKJôv | (Tuv-
T6[Xeia Tûjv xpucroxjôtuv | Kai ùpy[upokôttijuv, tJôv bediTÔTiiv |
Teipfiç xdpiv, [étJouç 6Hqp', || ptivei EavbiKtù.
« A Septimius Odainathos, le très illustre consulaire, le collège des orfèvres
» et des argentiers (a élevé c<! monument), au seigneur (prince), pour l'honorer,
» en l'an .j60, au mois Xandikos (Avril ::^5S). »
L'inscription est l)ilingu(^ ; le texte palmyréen, qui est complet, est donné
par VoGiÉ, Inscr. palmyr., n. 2:$. — D'après cette inscription, Odeynath,
époux de Zénobie, était consulaire et |)rince de Palmyre en avril 2.^)8.
CILICIV. 2,'J
III. CILICIA.
1. Aaazat'bus (Anavarza).
XuvTcXvîa XivoupYûiv, en 136.
93. HiCKS, Journal ofhell. sludies, XI, 1890. p. 240, n. 8.
AÙTOKpdTopa Kaîcrapa 9[eoûJ | Tpa(i)avoû TTap6iK0Û uî[6v], |
6eoû Nepoûa uîuuvôv, | Tp(a)iavôv 'Abpiavôv [Te\ paffTÔv, àp-
Xiepéa |aéYi(7[Tov], \\ b^\jiapxiKf\ç èHoucria[ç t6] | eiKoatèv, aÙTO-
KpâT[opa] I t6 èeûxepov, uTTaT[ov] | xô xpiTov, 7T(aTépa) 7r(aTpi-
5oç), TÔv [eùepj i Y éTf|v t^ç oiKOU|aé[vi-|ç],[j(TuvTexvia XivoupYÛj[v].
« A rempereur César Trajaii Hadrien Auguste, tils du divin Trajan le
» Partiiique, petit-tils du divin Nerva, grand pontife, revêtu de la puissance
» tribunicienne pour la 20'' fois, imperalor pour la 2*^ fois, consul pour la
» 3e fois (an 136 , père de la patrie, bienfaiteur de l'univers, le collège des
•ï tisserands. »
Gagnât, Année cpigr., 1891, n. 26.
2. Cafycus (Korghos).
Oi XivoTTÛiXai.
TpaTTeZÎTai, G. I. Gr., 9179.
97. G. I. Gr. 9179 | + xoû [e]ÙYeve(T[T]d!To[u]|
+ TOV eÙYeve(TTaTov+ I + TpaTreZ^iiov +
Inscription chrétienne, sur le couvercle d'un sarcophage. Lf.bas-Waud., III,
lii.S. Lisez : tûjv eÙYeveaToÎTUJv Tpa-rrelÎTiuv.
98. Hkberdey-Wilhei.m, Reisen in Kilikien (Denkschriften derk. Akademie
der Wiss. in Wien, XLIV (189G). vi. p. 69. n. loi.
+ GriKT] biacpépoucTa tuj cruarniuaTi tûjv XïmeviiTuùv Xivottuu-
XÛJV Tf|Ç KuupuKaïujTuùv + . .
(( Sépulture appartenant à la corporation des marchands de lin (de toile) du
port de la ville de Corycus. »
Cfr. J. Oehi.er, Eranos Vindobonensis, p. 277. Sur les artisans chrétiens de
-Corycus, vovez Bull, de Corr. hcll., VII, p. 230 et suiv. Mohjisen, Roem. Gesch.,
VI, p. 331.
:24 <:. I, L., VOL, m.
3. Jh'tarias Ciliciae.
To eÛTeXèç auve'p-fiov tûjv -fvacpéiuv, an III'^ siècle.
99. HicKs, Journ. of. hell. shidies, XI, 1890, \>. 236.
'YTièp (TuuTripîaç toû eu téXoùç; (JuvepYÎou tiûv | Yvuqptiuv ti^v
)LteTpîav I niauùv TaÛTriv KapTioqpoipîav béxou, Aécr7To||Ta, Tiapà
TÙjv àxpîujv CiOu boûXuuv, Trapéxujjv dqpeaiv û|uapTiuijv | laîç
t'iiaeTépaiç i^uxalç j Kai KaXrjv dîToXoYÎav.
« Pour le salut de riiumble corporalion des foulons, accepte notre modeste
» offrande, Seigneur, de la part de tes inutiles serviteurs, accordant à nos âmes
» le pardon de nos fautes et une bonne justiticalion. »
Saint Luc, 17, iO : Servi inutiles sumus ; quod debuimus facere fecimus.
Saint Matthieit, xxv, 30. IIicks pense que cette inscription chi'étienne n'est pas
postérieure au m* siècle et qu'elle vient du pavement d'une église antique. Elle
se trouve dans un beau pavé en mosaicpie.
IV. LYCIA ET PAMPHILIA.
1. S99»*a Lyciae,
' H OêPaarr) iiXareio, en 237 de noire ère.
100. K. Petersen et F. von Lischai', Reisen in Lykien, Milyas und Kiby-
ratis, II, [). 4u, n. S."}.
'AYaGfj Tûxni I 'ArrôXXujvi Xoupiuu, | ctpxiepéuiç toO |Li£Tà
MâpKov..., I uTraTtiaç TTepTreTOÛa Kai Kopvri\iav[oû], | îepuj|uévou
5ià piou TTxoXeiaaiou toû Kai |j Zujcr(|uou, Ypa|ii|uaTei)ovToç Ze^a-
crlTfiç TTXaTeiaç 'louX({ou) Aùp(riXfou)"Av6ou, | îepOKiipuKoOvToç
MapKÎou EdvGou. | npocTTaTai. Suivent 21 noms. Eùtuxujç.
« A la Bonne Fortune. A Apollon de Sura, ... étant grand prêtre, sous le con-
» sulat de Perpetuus et de Cornelianus, Ptolemaios surnommé Zosimos étant
» prêtre viager, J. Aurelius Anthus étant secrétaire de la lePaOTr] TTXaxeia,
» Marcius Xanthus étant héraut sacré. Liste des prostates : 21 noms. »
10t. 76id., II, p. 46, n. 84.
'AYaGfj TOxH- [ 'AttôXXuuvi Zoupiuu, dpxiepéoç j 'AvTixdpou
TOÛ Kai AiovucTi'ou, | iep[uj]|uévou 6ià piou 'Avtiyôvou P' | toO
Kai Au(7i|uâxou,Ypa|Li)LiaT€ÛovTOç||ZepaO'T)îç TTXaTeiaç Zuiucpôpou
LVCIV. l'VMI'IllI.IA GALATIA. ZO
^'toO Kcà ZujTrjpoç, iepOKîipuKOÛVTOç MapK[iou| | EdvGou.
TTpoo"TdTai. Suivent 21 noms.
t A la Bonne Fortune. A Apollon de Suia. Anlichai'os surnommé Dionysios étant
» grand prêtre. Antigonos surnommé Lysimachos, fils d'Antigonos. étant prêtre
» viager. Symptioros surnommé Soter. fils de Symphoros. étant secrétaire de
» la IepaOTriTT\aT6ia,.MarciusXanthus étant héraut sacré. Liste des épistat es :
» 2i noms. ■>
Ce sont des listes des épistates de l'oracle d'Apollon de Sura. Elles sont
gravées sur des stèles qui forment relief sur les rochers situés au-dessous des
deux tombeaux de r.\cropole. Le consulat de Perpetuus et de Cornelianus se
place en l'an :237 de notre ère. Les deux inscriptions ne sont pas de la même
année, mais de la même époque, car le héraut est le même dans les deux, mais
les autres noms difTerent. Cfr. C. L Gr., 4303 i et A-.
ZiEBARTH, p. 106, suppose que les mots "Le^aarx] TTXaxeia désignent un collège
connu à Apamée. Il s'agirait en tous cas d'un collège religieux. Cfr. N" 114.
"2. Sifte PamphUiae (E)>ki-.A(iulijah).
Tô ué'fct ouvépTiov, f\ -repouaia xoû urfdXou auvep-fiou.
102. C. I. Gr. 4346^'^'^. Lebvs, KH8o. Kupeiviav TTâipav, tiiv
Kpa Ti(TT[ri |v fuvaÎKa Bpuuuviavoû 1 AoXXiavoû, toù RpatiCTOu)
AouKrjva piou dîTO éTt[iT |pÔTTUJV, TTpi)aiTTi;[\Japiou, kticttou Kal
qpiXoTrd' Tpiboç Kai èv TtâcTiv eùepYéxou ; Ttîç TraTpiboç, Ou-faTépa
Koi èTfôv [rijv uTraTiKÔJV, [fi] -fepoucrîa toO )ae -^ù.\o\) CTuvep-fiou
iriv 9i\ÔTraTpiv. | EÙTÛxei, rfriTUcr!.
« A Cyreinia Patras, l'excellente épouse de Bryoniaiuis Lollianus, l'excellent
» procurateur ducénaire, primipilaire, fondateur (de la ville), aimant sa patrie
» et en toutes choses bienfaiteur de la patrie, tille et descendante de consulaires:
» la gérousie de la grande corporation, k (cette femme) qui aime sa patrie. .Sois
» heureuse, Pégasis. >»
Base ; c'est une inscription à la fois honorifique et sépulcrale. Kupeivîa est
désignée par les siens sous le nom familier de TTriYocf (ç ; l'acclamation finale
est mise dans leur bouche.
V. CAPPADOCI.\ ET GÂLÂTIA.
1. Ancfft'ft Galatiae (Angora). C, 111, pp. 47. 1234
Collèges militaires (?), collega, 111 265. -269. 6760.
103. III 265. D(is) M(anibus) | Fl(avii) Aiulacis, (ceiitiirio-
26 CIL. VOL III
nis) 1 leg ioiiis) 1 Adjiitric(is). | nat(ione) Germanic(a) ; | vixit
annis 1^, || mens(ibiis) III, diehiis I llll ; Jiiliiis Forininalus,
collega I et |)ro("iir(alor) ojiis | amico oplimo.
104. III 269 = 6765. D(is) iMfanihiis). |C(aio) Seciindiinio
Juliano, | equiti leg(ionis) | XXII Pr(imigeniae) p(iae) f(idelis),
ann||(oriim) XXXV. s(i))(endioriim) XV. | C(aius) Seranius Vejge-
tus secunldiis Fieres et | colloga | f"(aciendiim) c(uravil).
Nous pensons que collega désigne ini soldat du même grade que le défunt.
€fr. VI 2961; von Domaszewski, Westdeutsche Zeilschr., 189o, p. 80.
lOo. III 6760. ... [coll... eq... cenlurioiies... ] e]t decu-
riones, | M(arciis) Plaiitius Macedo, I Sex(lns) Lucilius Masculus, I
C(aius) Siilpiciiis Longiiins, | L(ucius) Numisius L(U('ii) f(ilius).|
[Co]li(ors) H His|)anor(iiin) | ... .
Epuem. ep., V î')9 — Le fragment counnence par les noms des quatre decu-
riones d'une cohors equitata quinijenaria dont le nom précédait. Voyez la note
de Th. M., et von Domaszewski, Westd. Zeilschr., XIV, 1895, pp. 69 et 90.
2. Mcotiiitèn Lycaoniae (Konia).
Ta reaaapa aTcUuaxa TfîLç] oiKo[bo,u|iaç, C. I. Gr., 3993*>.
i06. C. I. Gr.,3995''. AùEdvuuv Kai Zujtikôç, A 0Ki)aeîç
Texvelxai, | eùxapi(TTOû|uev xoiç | léacapcTiv CTémaacriv Tfî[ç]
oÏKo[5o||u](aç Kai Hcruxiuj Geoboaiou, tûj || TrpoO'TàTr) Kai jaexà
7TXe[icrT]i-iç eùvo[iaç] | èTn)aeXricra|uévuj.
» Auxanon etZotikos, artisans (originaires) de Docimeum (ville de Phrygie),
» nous félicitons les quatre sections (de l'industrie) du bâtiment, ainsi que
)) Hésychius, tils de ïhéodosios. prostate, qui a administré avec la plus grande
4 bienveillance. »
3. Col. Antiachia tJnesarea Pisidiae (Yalovadj).
ïhiasus Liliferi?), après Domitien. 111 291.
Collcge religieux, Itl 298. 299.
107. II 291 =6818 I Ptiihlii) f(ilio) S(el(latina)
Sosp[ili] I li, Icliali, lcg(alo) Aiig(iisli) | pro pr(a('lore)
provin((iariiiii) i;al(alia(') j Pisid(iae) Pliryg(iae) Luc aoniae) Isaii-
LYCAO.MA. PJS'DtA. 27
r(iae) Paplilagoniae) Ponti Galat(icij | Ponli Polemoniani (
Arm(eniae), | legato) legfionis) Xlll Gem(inae), | donat(o) do-
Ti(is) militarib(ns) | expedit(ione) suebic(a) et sarm(atica), |
i-or(ona) miir(ali), cor(ona) vallari). cor(ona) ; aur(ea), hasl(is)
pur(is) Irib(us), ve|xill(is) trib(us), ciirat(ori) colo ni[a]rum et
jnunicipior(um), prae(feclo) | friim(enti) dand(i) ex s(enatus)
■c(onsiillo), praetori, | aed(ilij curul(i), q(uaeslori) Cret(af') et
€[yr(enaicae)]. Il trib(uno) leg(ionis) XXIIl Primigen(iae). | III
vir(o) a(uro) a'rgento)a(ere) f(lando) f(eriiindo), îTliiasiis Lib(eri).
Henzen, 6912 et p. o'21. Il ne s'agiL pas d'un Bellicius SoUers, comme on
l'avait cru, mais d'un personnage ayant le surnom de Sospes ; Mommsen con-
jecture qu'il est de la famille d'A. Junius P. f. i»astor L. Caesennius Sospes,
consul en l'an 163. — L'expédition contre les Suèbes et les Sarmates eut lieu
sous Domitien : voyez la note à II 291. — A la tin, Mojimsen (Indices, p. 1180)
lit : Ltb(eri).
108. III 298 = 6838. Sur une grande base.
L(iicioj Flavio L(nfii) f ilio) | Ser(gia^ Crispino, | sacerdoti
J(ovis) O(ptimi) M(aximi), dec(urioni), L(ucius) Flavius L iicii)
f(ilius) I Serigia) Longiis pater | d onum) d(edil) h(onoris) c(ausa).
101. II 299 = à839. l.(iicio Flavio Paido | S(M'gia), de-
c(urioni), aed(ili). f|iiaes[t(ori)], | ciiratori arcae san cluar[i].
L(ucius) Flavius Lfiicii) filins) Ser(gia) | Longiis, fiiliiisi patri
suo ob II merila ejiis, d. d. h. c.
Henzen, 5960. 5988.
4. Tet'wessittt Pisidiae.
Oi Kaxà TToXiv xexveîxai cjKUTeîç, après Marc Aurèle. Lanckoronski,
Staedte Pamphyliens und Pisidiens, II, p. 208, n. 93.
Oi T6XV€ÎTai, Ibid., II, 199, n. 34 et 35.
109. Lanckoronski, II, p. 199. n. 3-4. Base trouvée au S. de la Stoa d'Attale.
Miivoç HAIQNOZ beKâin f (rpiiTi^ èv tiî év-
vô,ULu iKY.\r\a\a eboEe tlu biîjauj Tn|ç
PouXtîç -fvûJiun'f^) ■ "EîTei 'ATaXâviti [TTi- .
arripâpioç TTiXXaKÔou Kivvoûvioç [Gu-
5 TotTnp, xnptt/ eÙYeveia Kai [crujqplpocrùvn K[e-
Kocriai-iuévi-i, airacrav -fuvaiKeîav dpe-
28
VOL.
Trjv dTToèeiKvujuévii, à[KjôXou0a ttovoû-
(Ta Toîç npoYÔvoiç aÙTnç TToWdKiç ti]v
TTÔXiv TT€(pi\oTei|ar||Liévoiç ev Te avaXiii-
I 0 juacriv éTTicn-moTâxoiç Kai èv TTpox[pricrecriv
àpYupiuuv Kai èmhàaeoiv [KJai [dpxjaîç Kai ie-
puucrùvaiç, ém-iYTeîXaTo aeiiobeiaç iueT«-
h-]ç oùcriiç eùGnvîav TTapacrxrî(JÉcreai tuù
TrXîîGei 7TXjipoûcra[v Tpoqprjç ÙYopàv ? Kai] 5a-
I 5 vpiXfj TaÛTriv irapéxeTai aTTÔ |a[r|vôç xpÎTOu ? è-
viauToû ? Toû ETTETOYZ • bebôxOai xeiei-
luilcrGai aùinv ùttô toû brmou eiKÔvi
XaXKrj Kai xpijcruù cTTecpdvuj, àvaTcGnvai Te
TY]v eiKÔva ev èTricrruauj Tf\q TTÔXeuuç
20 TÔTTUU TTpÔç Tf\ 'AtTÛXoU (TTOÛ KOTÙ TOV
Tqç necrmPpivnç eùBeiaç toîxov ôX[ov
èqp' ou Kai dGXa avÛKeiTai tujv veiKr|crdv-
TUJV Txaibujv èv yuiuvikuù àyoùvi ôv eG[t'|-
Kev 7Tai6ovo|aiûv 'Ep)naîoç "0[tt|Xujvoç •
25 CTuvKexujpfjcrGai èè Kai toîç Texvei-
Taiç èv TÔ) aÙTÛj tôttuu dvao'Tno'ai 6v ire-
qpiXoTeiiurivTai dvbpidvTa Tfjç'ATaXdv-
Tr|ç KaGùjç nTncTav, èîriYpaqprivaî [tc
TOI |uev toû 5)|uou dvbpidvTi TÔbe tô
30 v|jri(pi(T)aa, toi 6è tûjv TexveiTuùv ï]v dv
aÙToi GeX»TCT(ju(Jiv èTrixpotqpnv.
« Le i;j (lu mois d'Héliori (?). dans rassenililéc tenue conformément à la loi,
• le peuple a décrété, sur l'avis du sénat :
» Attendu qu'Atalanté, tille de Pialérabis Piilakoos Kiiniounis, veuve, distin-
» guée par la naissance et par la sagesse, remarquable i)ar toutes les vertus
» féminines, suivant l'exemple de ses ancêtres qui ont souvent bien mérité de la
» cité par des libéralités insignes, et par des avances d'argent, et par des dons,
» et en rem|»lissaiit des magistratures et des sacerdoces, a promis, pendant
» une grande disette, de fournir au peuple les vivres en abondance, et qu'elle
)) les fonriiil depuis i trois] mois...;
PISIDIA. 29
r) Il a été décrété qu'elle soit honorée par le peuple d'une statue d'airain et
» d'une couronne d'or, que la statue soit érigée sur l'une des places principales
» de la ville, près du portique d'Attale, devant le mur tourné vers le sud..., ou
» sont placés les prix remportés par les jeunes garçons au jeu gjTnnique donné
» par Hermaos fils d'Hoplon, quand il était paedonome ;
» Et qu'il soit aussi permis aux artisans d'ériger au même endroit la statue
» dont ils ont honoré Atalanté, selon leur requête ;
» Et que sur la statue érigée par le peuple soit gravé ce décret, et que sur
» la statue érigée par les artisans soit gravée l'inscription qu'ils voudront y
» graver. »
L. 16 éitéTouç ou ètt' ëxouç est inintelligible. L. i[ eùBeiaç ôboO semble
impossible. On veut désigner le mur méridional du portique (ueariuppivôv
Toîxov). L. 22 aG\a, les inscriptions 24-30 sont relatives à ces victoires.
Voyez ci-après l'inscription des artisans. L. 25 et suiv., KaGùjç rjTeaav. Les
artisans reçoivent par ce décret la permission d'ériger la statue sur une place
publique et d'y graver l'inscription qu'ils voudront. Voyez de semblables décrets,
à Sagalassos (X« 112), à Cibyra(v. infra), k Magnésie "(C. I. Gr., 3408), à Phila-
delphie (Leb.vs, III 6.%), k Smyrne (Mouaeîov/ISTo, p. 63), k Aparaea (>'o> 1 l-'i
et 117). Cfr. Oehler, /. /., p. 280. Ziebakth, o. c, pp. 108-109.
HO. Lasckoronski, U, p. 200, n. 33, Base trouvée au même endroit.
Oi xexveîiai èteiuricrav 'ATaXdv'iriv TTiaTripdpioç TTiXXaKÔou
Kivvoûvi oç Bu-faTépa, X'ÎP'^'^' eùep-fÉTiv aÙTÛJv | -fevouévriv èv
f\ TTapécrxÉTO TravTÎ tuù ] nX^Bei Éij9i'iv(a[v] (JeiTobeiaç T£vo)aévriç.
< Les artisans ont honoré Atalanté,... qui a été leur bienfaitrice en fournissant
I à tout le peuple le blé en abondance pendant une disette. »
m. Lanckorosski, II, p. 208. n. 93. Base. Rue au N. de la Stoa d'Attale.
'lepéa 9eâç Pdj|ui"|ç Y.e^aOTr\ç \ Kai Aïoç XoXuué'uuç bià Piou
Mdp(Kov) I Aùp(riXiov) Meibiavôv ' Oùâpov, oî Karà | ttôXiv
rexveîxai | crKureiç tov i'bi ov aùiâiv eùepYétnv.
ï Au prêtre viager de la Déesse Roma Augusta et de Zeus Soljineus, M. Aure-
I lius Meidianus Varus, les cordonniers de la ville, k leur propre bienfaiteur. »
Le nom complet de ce personnage était M. Aurelius Meidianus Platonianiis
Varus (Ibid., n. 94. 104. 133-138).
0. Safffttttssa» Pisidiae.
'H auvTexvia ^acpéujv, Lanckoro.nski, o. c, II, p. 225, n. 193.
112. La.nckoro.nski, II, p. 223, n. 193. Base d'une statue, au N.-O, du
temple d'Antonin. Caractères très lisibles.
TT(ôttXiov) AïXfiov) KouîvTov KX(aû6iov) [ OiXiTTTTiavôv Oùu-
30 CI. I,., VOL. III.
pov, I dYUuvoGén'iv bià piou | otYÛJVtuv KXapeûuv Kaî | Oùa-
peÎLuv, àpxiepéa Ij toû Xe^acrToO Kai qpiXôbo £ov niaepuùv b'ôXo[-
KXripoiv ôEécTi cribïi'poîç im ùttotôilioiç | éKdcTTiiç njnépaç e ||Kai
aibi"ipOKÔVTpa, j (JuvTÊXvIa Paqpéujv | tôv ïbiov eùep-féTiiv [ PouXriç
Ktti btiiaou I bÔTMaTi; lièTTijaeXricraïuévou KX(^aubiou) Miîviboç.
« A Aelius Qiiintus Claiidius Philippianus Varus, agonothète viager des
» jeux r.lariens et Varient, grand prêtre d'Auguste, ... la corporation des
n teinturiers à leur propre bienfaiteur, après un décret du sénat et de peuple^
» Par les soins de Claudius Menis. ».
Les lignes G-11 sont obscures. Peut-être s'agit-il d'un cadran solaire.
VI. ASIA.
1. A/i»»tattift Phrygiae (Àhalkoï).
H TI.ÙV -fvacpéoiv auvep-faaia, (1. 1. (iR., ;58o8*.
1 13. G. I. Gr., 3858^ Lehas, 755. ['A-raJeiî tùxi]. | [OouJ-
Xoùiov 'Iép[uuv'o]ç uiôv, Kupeiva, | [Mjovravôv, biç £7Ta[p]-|
x[o]v xeMveiTiÎJV, àp||xi€péa 'Acrîaç vaoû | toû èv 'EqpédLu
Koi|voû Tviç 'Acrîaç, Xe | PacrToqpdvTiiv Kai | [dJYuuvoGéxj'iv bià
[Pjiou, ri TÛJV Yva'qpéuuv auvep-facria | [rjôv aùidiv eùepj [YJéxiiv.
« A la Bonne Fortune. A Fulvius Montanus, filsd'Hiéron, de la tribu Quirina,
» deux fois praefectus fabrum, grand prêtre d'Asie du temple de la cominu-
» nauté d'Asie à Eptièse, sébastophante et agonothète a vie : la corporation des
» foulons à son bienfaitem*. » Sur le koivov 'Affiaç, v. Paui.y-Wissowa. Il,
p. loo6.
:2. Aiifttnen Cibotus Phrygiae (Dinar).
' H iepuoTcirri irXaTÎa, ("-. I. Gii., iJOljOb.
Oi év Tf| ZKUTiKf) TTXareia TexveÎTai, Revue des Eludes gr., Il, p. IW, du
/er OU //*• siècle.
01 év Tfi OepiLiaici TT\aTeia, oi èm xfiç Gepuaiaç TTXareiaç épTaaxai,
Bull, de Corr. hell., XVII. 189:5, |). 308, ii. 6 et 8, du A'-" ou //e siècle.
Oi auLipuuToi Ku[iti\\oi (?), Bull, de Corr., VII, I88.'î, p. 307.
1I4=G. I. Gr, 3960^'. Apxaç 'ApTeuibôjpou, luerà | Tid-
<Taç dpxàç Kai XiTOupYÎ aç Kai rd ep-fa év tuj arabi lu creXibuJV
ASi.V. IMIUVGIA. 3t
bù^o, [àjv[é|(T[TncrÉjv | tôv àvbpxàvTU T[r}\ iep[uj] IJTdx)] TrXaTicf;
èmiueXri 0évT(juv T»î[ç] àvacTTÛ creuuç MeveKXéouç | TT[aTp]ÔKXou
Toû 'ApTe|ui!bubpou Kai MeveKXéouç IjTpùqpujvoç tujv àve[n;i]uùv |
aÙTOû.
I Artas, tils d'Artémidore, après (avoir géré) toutes les magistratures et
1) toutes les liturgies, après avoir réparé deux aéXibeç (espace entre les sièges)
» dans le stade, a élevé cette statue en l'honneur de la très sacrée corporation.
)) Ont surveillé l'érection : Menekles Patroklos. (ils d'Artémidore, et Meneklès
» Tryplion, ses cousins. »
Rajisay, Revue des Éludes grecq., Il, 1889, p. 31, a vu que iep. -rrXaxia
désigne un collège. Les corporations d'Apaméc étaient localisées dans un
quartier, autour d'une place, a laquelle elles empruntent leurs noms. Voyez les
trois inscr. qui suivent. Ici l'emplacement de la statue indiquait assez aux
gens d'Apamée la nature du métier. Cf. N"s 100 et 101.
1 Ui. Bull, de Corr. hell., XVII, 1893, p. 308, n. 6. (V. Bérard). Base.
A. 'H PouXn Ktti ô brjinoç Kai oi KaToiKoCvreç Puuiaaîoi
èreiiuricrav Ti^épiov KXaûbiov Ti^epiou KXaubiou Mi-
GpibàTou uiôv Kupeiva TTeiduiva Mi9pibaTiavôv, iepéa
bià pîou Aiôç KeXaivéuuç, ■jvjÀvaampx^Oo.vja bi àjo-
5 païaçKai àYopavoiunaavTa èi'dYopaiaç, Kai èqpfi^apxncravTa,.
Kai ÙTro(Txô|uevov ÙTièp KXaubiou rpavviavoû toû uioû
YU)iiva(Jiapxiav bidYOpaiaç ck tOùv ibîuuv, Kai x«picrd|uevov
Tri TTÔXei TÔV èE e9ouç bib6|aevov ùtt aÙTfjç tlù YU)uva-
CiapxoûvTi TTÔpov bnvdpia juiipia TrevTaKiaxeiXia Kai Tf) )aèv
I 0 TTpôjTri éHa)uriva», èv r| Kai x] ayôpaioç ^x^^, GévTa t6
eXaiov, uTTÈp bè tiûv XoittiDv )m]vijùv eH beboKÔTa,
KaBÙJç f] TTÔXiç tiHîuucTev, brivdpia laûpia èvaKicTxei-
Xia, ujcttê TTpocTTeBévTa Kai toûtov tôv Ttôpov
toîç |aup(oiç TTevTaKKJxeiXioiç br|vapîoiç cruj^eiv
I 5 TÔKOV bpaxfiiaîov eiç tô tûjv KOupaTÔpoiv èîTi-
Z;ri|uiov, TÔ KttTd eToç utt' aÙTuùv bibô)Lievov, ujcr-
Te TOÛ XoiTTOÛ xpôvou luiTKéTi eivai KoupdTO-
paç, KaGùjç f] ttôXiç i^i^cpioaro, bi 'oXou
TOÛ aiûivoç ■ TÔiv dvdaTacriv noincraïuévaiv
20 ÉK TÙJV îbiuuv Tuiv èv Ti] Gepiaaia TTXaTeîa.
H2 C. I. L., VOL. III.
B. Même marbre, sur une autre face :
'H ^ouXii Kai ô bniuoç Kui oi KaioiKoûvreç Puuuaîoi èiei-
luf) (jav Tipépiov KXaûbiov Ti'Pepiou KXaubiou TTeicTujvoç j
MiBpibaTiavoû uîôv Kupeiijva fpaviavôv yu.uvacriap'xoûvTa bi
àfopaiaç èK tûiv | îbiujv Tr\ creinvoTaTr) 7TaTpibi| bixà toû irôpou
Toû €K TOÛ br|'|ao(JÎou bibo|uévou br|vapiî|uuv juupiuuv TrevraKi-
(TXÉi Xiuuv ■ Ti^v àvacTTacTiv | 7T0U"i(Ta)aévajv èK tluv î biujv tûjv
èv Tfj Gepiaaîa | TTXaTeia.
'ETTiiaeXiiBévTUJV MdpKou MctpKou toû | Oùikkiou Kai Aâ)aa
'ApaCKdvjou Ktti Tpùqpuuvoç 'AXeSdvjbpou tijùv àvbpid(v)TUJV.
(( Le sénat et le peuple (d'Apamée) et les Romains domiciliés (à Apamée) ont
» iionoré Ti. Claudiiis Pison Mitliridatianus, lils de Ti. Claudius Mithridatos,
» de la trilm Quirina, prêtre via;ier de Zens Gelaeneus (de l'ancienne ville Ce-
» laenac, près d'Apamée), qui fut gymnasiarque pendant les assises provin-
» ciales, a;j,oranome pendant les mêmes assises, et épiiébarque, qui a promis que
)i son tils Claudius Granianus remplirait les fondions de gymnasiarque à ses
)' frais, qui a remis à la ville rindemnilé de 15000 deniers (pi'elle a coutume
> de donner au gymnasiarque, qui a fourni l'huile (au gymnase) pendant le
)) premier semestre, oii furent tenues les assises, qui a donné pour (l'huile des)
» six autres mois 19000 deniers, somme jugée suffisante par la ville, si bien
)) que cette somme ajoutée aux ITiOOO deniers, au taux de 12 "/o, suffit poni'
» remplacer la contril)ution payée annuellement par les curateurs du gymnase,
» et que dorénavant, selon la décision de la ville, il n'y aura plus jamais de
» curateurs. »
« La statue a été élevée par les (artisans) de la Tiieruiaia Plateia, ;i leuts
» frais. »
« Le sénat — ont honoré Ti. ("ihuidius (iranianus, fils de Ti. Claudius Pison
» Mithridatianus. de la tribu Quirina. qui remplissait les fonctions de gyrana-
» siarque pendant les assises provinciales, ;i ses frais, pour sa ti'ès respectable
» patrie, sans (exiger) findemnité de l'JOOO deniers donnée par le trésor. »
« La statue a été élevée par les (artisans) de la Thei-maia Plateia. à leurs frais. »
« Par les soins de Marcus. elc »
CoKDoi.KON, Néa Zuùpvn, 28 juill. I8!H . (;. Wkp.kr. Dinair, Célènes, Apamée-
Cibotos, p. 4."), n. VI.
Les assises provinciales, tenues pendant le premier semestre, al liraient tant
de monde h .Vpamée qu'il fallait nommer un agoranome spécial, ainsi (ju'iin
gymnasiai(pie s|)écial qui organisait des fêtes. Cfr. Gi.ot/, Dicl. des Antiq de
D.\RE.MiiEU(; et Saiw.io, s. v (jijmnasiarchia, p. 1082. Paui.y-AVissowa. II, p. lo,N3.
Grâce aux largesses que Pison Mitlnidalianus a faites il la ville, celle-ci est
en possession de 34000 deniers, ([u'elle place ii 12 "o (tôkoç bpaxuiaîoç, une
drachme "/o par mois). Les curateurs sont probablement les ciloyens désignés
annuellement pour subvenir ;i l'entretien du gymnase : c'élail une liturgie, que
les ressources nouvelles permettent de supprimer délinilivemenl.
ASIA. l'MRVGIA. 33
Lt's deux statues ont été élevées pendant la i;ymnasiai'cliie de Granianiis
(fuuvaaiapxoOvTa).
Sur cette famille, fort considéive à Apamée au i*"" et au ue siècles, et sur
ses libéralités, voyez l'inscription (|ui va suivre, C. 1. (;r., ;J9(îO, et V. Hkharu,
/. /.. pp. :i!0-:il."5".
La Thennaia Plaleia est une corporation dont les memi)res habitent autour
de cette place. I,a ZKUTiKr] TTXuTeia est ini collège de cordonniers demeurant
autour de la Place des Cordonniers. Voy. la note de l'inscription précédente.
Ces deux collèges ont honoré le père et le lils en leur élevant des statues sur
leurs places. Ils ont conlié la surveillance a trois curateurs (ïTTiusXne&vTuov)
pris dans leur sein D'autres corporations avaient peut-être fait de même. Elles
se conforment, ce semble, au décret du sénat. Voy. >" 109, note.
1 IG. Revue des Éludes grecques. 11. 1889, pp. 30-.3I (\V. M. Ra.msav).
Colonne dioite : [H ^ouXii Kai ô bf]}jLOç Kai oî | KaxoiKoûv-
TÊÇ Puj,uaîoi èTei|ur|(Tav] | Ti(pépiov) KXaùbiov Ti. pepiou) K\at'-
biou [Mi9pi]|bdT0u u(i)6v Kupeiva TTeicruuva | MiGpibcxTiavèv,
iepéa bià piou Aïoç KeXai\éuuç, 6CpriPapXïÎ0"«VTa [ Kai Yuuva-
mapxno'avTa Kai àfopa|vo)aricravTa bià àfopaiaç, Kai {jnecrixri-
uévov ÙTièp ToO uioû KXaubiou | Tpaviavoû Yu.uvacnapxiav b\
ctYolipaïaç êk tiLv ibioiv bixa nôpou toû | 5ibo)uévou èK toû
5ri)uocriou brivajpioiv uupioiv TTevTaK(icr)xeiXia)v • I Tt]V àvadia-
mv TTOir|(Tauévujv | êk tuiv ibi'ujv tûjv èv tî) Xkutikvî TTXaTeia
rexveiTÛJV.
Colonne gauche : 'H PouXr) K[al ô bfi^oç Kai[oî] KaTOiKoOjv-
TGç Puj,uaî]joi èTeîu)i(Ja[v TJipépiov | KXaubiov TiPepîou KXau|-
biou TTeic7ujvoç MiGpi bariavoû u(i)ôv Kupeîva 1 Tpaviavôv,
■fuuvadiapiXOÛVTa bi'dropaiaç êk | tuùv ibiuuv ti] y^ukutôi Tt]
Traipibi bîxa toû TTÔ|pou toû ék toû bri,uocr(ou 1 bibo,uévou, ti]V
dvd(j|Taaiv TTOincraïuévujv | ék tujv ibîuuv tûjv év Tr) [ Zkutikvi
TTXaTeia TexveiiTiLv.
Sous les deux colonnes : 'EinueXriBévTUJV TTairiou Aeîba toû
AiboOxou Kai Tupâvvou MÛTa | Kai Aoukîou MouvaTiou 'AvBou
Kai Tpûcpujvoç Aiofâ.
Le texte est ti peu près le même (|iic dans l'inscription de la Oepuaîa TTXareia
qui précède — Revue arch.. 1888. •.]>- S., XII, pp. "lil-^i^ (Ha.msav), (;.\Vf.i:kh.
Dinair, Célènes, Apamée-Cibolos (Besaneon. 189^). n. '6. Vovez les noies des
N'>^ lUel 11';.
3
34 c. I. L , VOI-. III.
117. Bull, (le Corr. helL, XVII, 1893, p. 314, n. 8 (V. Bérard). Base.
['H pouXfi Ktti ô hf\\JiOÇ Ktti oî KaTOiKOÛvieç] | Puu)LiGâoi èxeiiui]-
crav 1 TTpÔKXov Mavvn'iov | TTottXîou Puj)aiXia | Poùcrujva, àyoïuévrif |
TTavbr|)aou ÈKKXndiaç, dvl|bpa ÙYaGôv Kai )neTCxXô(p[po] |va, bi(â,i
Te làç èK npoYÔvuuv | aùioû Kai ràç ibiaç eîç ti^v TTa|Tpî5a
(TuvKpÎTOuç eùepYec5"i|aç, OpéqjavTot xe xnv ttôXiv èv|j bucrxpiîcr-
xoiç TToXXdKiç Kaijpoîç Kai Trpecrptùcravxa irpôç | xoùç Xepacr-
xoùç uepi xujv | cruvcpepôvxuuv irpaYiuàxujv | Kai èîTixuxôvxa
xàç Txapà TÛJvllàpxiepéuuv qpiXobocrîaç, | [ÙTiép] xe xfjç irôXeouç
èv Tiavxi I [Kaijpôi bn)aocpeX[ri]<ujç> ? Yevô)ae|[vo]v Kai cruvau-
Hricravxa xàç | [bruujocrîaç rrpocrôbouç • dva(TJ|[xr|]crdvxujv xèv
dvbpidvxa XUJV | èiri xf^ç 0ep|uaiaç TTXaxeîaç èpYa(j|xâ)V uttô
èTTi|uéXeiav Eù)Liévou[ç] | Aiovucriou Kai 'louX(iou) Aoupacraîoi-
vo[ç], I Kaxd xqç TrôXeoiç nJiîqpicTiua.
« [Le sénat et le peuple et les] Romains [domiciliés (à Apamée)], réunis en
» assemblée générale, ont voté un décret en l'Iionneur de Proclus iManneius,
» fils de PuMius, de la tribu Romilia, homme de bien et magnamine, à cause
t des bienfaits signalés de ses ancêtres et des siens envers sa patrie, qui a
» nourri la ville dans beaucoup de circonstances malheureuses, qui s'est rendu
» comme dé|)ulé auprès des empereurs pour défendre ses intérêts, qui a obtenu
» (pour la ville) les libéralités des grands-prêtres (d'Asie), qui a Toontré en
» en toute occasion de la bienveillance potn" la ville, (pii a augmenté les revenus
» publics. »
« Ont élevé cette statue : les artisans de la Tiiermaia Plateia, par les soins
» d'Eumène, etc., d'après le décret de la ville.»
Voyez le commentaire de Bérard. Sur les Romains domiciliés, voyez Schui.tkn
De conventibus civium Rom., Ueiiin, 1892. Kornemann, De civibus Romanis
in provinciis iinperii consistentibus, 1892.
Sur les artisans de la Thermaia Plaleia, voyez les deux inscriptions précé-
dentes. Ruso avait intéressé les grands-prélres du koîvov tîîç 'Aaiaç k la
misère de ses concitoyens.
i 18. Bull, de Corr. hell., VII, 1883, p. 307 (W. M. Ramsay).
'AiTcpia TTaniou Mnxrip |'H(JûxuJ evTTopidpxri xéKVLu Kè aîauxf)|
èîToiricre xô riPiJJOV [ èK xujv ibîujv, (Tiroullbaadvxujv Kè xûjvj
cTuvpiujxuijv K[a]pd[X]Xujv. | "Hpujç XP^CTè X«ÎP^-
(( Apphia, fille de Papias, sa mère, a élevé ce monument à llesychos, son fils,
» président d'ini collège de marchands, et ii elle-même, à ses frais, avec le
» concours du collège des K. »
ASIA. PHRVr.IA. 35
Le moiiument est élevé par la mère d'Hesychos et par une au|upiujai<; dont
le nom est problématique. Ramsay dit que KapdWujv convient aux traces qui
restent sur la pieire, mais le mot est incorniu; Ka(?a\éuuv (iialiitants du pays
de Cabalis, entre la Pampliylie et la Lycie) impli(|uerait une erreur du lapicidc.
3. fJibyt'n Phrygiae (Khorzum).
' H acuvoTcxTri auvepY«(Jia xdjv OKuro^xtpaéwv.
119. Bull, de Corr. helL, Il (1878), p. 593, n. I (Max Coi.uc.non). Base.
Cippe quadranguJaire. Sur la face principale : ['AYaOï^j
TÙX11. I KaTÙ TÙ bôEavxa tiî pouXn | Kai tùi biiiatu tv\ç, Xa)LiTrpo|-
TÛinç Kaicrapéuuv KiPupaJTuùv ttôXéuuç- f] creiavoTcuTri ; cJuvepYa-
aîa TÔiv (jKUToPupaéjujv, Tipépiov KXaùbiov | TToXé)uujva 'Aciû-
pxiiv 'lTr|T[iKÔv, Tipeplou KXaubîou | Mépuuvoç 'Adidpxou biç
Ktti àpllxtepéuiç biç u(i)ôv, Tipepiou | KXaubîou An'ioTtipiavoû |
'Acndpxou dbeXcpôv, MapKÎJou AtYiOTnpiavoû AuKiâp|xou kcî
OXapîou Kpaiépou ;| 'Acriûpxou biç Kai dpxiepéjujç êkyovov, 1
àvG'ujv I Tiliv bniaocTi'uuv ëpYUJV | |aeTà èTTijueXeîaç | npoevot^aaTO.
« A la Bonne Fortune. En vertu d'un décret du sénat et du peuple de l'illustre
» ville de Caesarea Cibyra, la très vénérable corporation des corroyeurs a
» honoré d'une statue Ti. Claudius Polémon, asiarque hippique, (ils deTi.Claii-
« dius Hiéron, asiarque à deux reprises et grand-prétre a deux reprises, frère
» de Ti. Claudius Deioterianus, asiarque, petit-tils de Marcius Deioterianus,
» lyciarque, et de Flavius Craleros, asiarque a deux reprises et grand-prétre,
» parce qu'il a surveillé avec soin les travaux publics. »
Voyez Coi.LiGSON, I. 1. Polémon fut grand prêtre à Cibyra et non du Koivàv
Tfjç'Aa'.aç. Il fut asiarque liippicpie : les dépenses relatives aux jeux (Koivà
'Aaiaç) étaient réparties entre les citoyens les plus riches de la province; cer-
tains asiarques fournissaient les gladiateurs, d'autres les chevaux.
4. BievupoUs Phrygiae (Pambuk-Kalessi).
Voyez : W. M. Ramsay, The ciliés and bislwprics of Phrygia, III. § 10.
pp. 103-106 : Trade-guilds.
Nous avons l'avantage de pouvoir citer les inscriptions de cette ville d'après
l'ouvrage sur les anlicpiités d'Hiéiapolis (Allertiimer von llierapolis) que pu-
blient en ce moment C. IIcmanx, C. Cicuorrs, F Wi.nteh et \V. .IruEiCH M. le
D"" Walthek .Uueich, qui pidilie la IV'" partie (Inscliriflen), a eu l'amabilité de
nous communiquer ses épreuves. Nous lui emprinitons la plupart de nos notes.
"àÙ C. I. L., VOL. III.
' H èpfaaiu tôjv fiacpeuuv, .Iideicii, il. .jO el 19.").
' H aeiLivoTcxTri ép'jaoia tuùv iropcpupapcxcpujv, A/., ii. 41 cl i2
Tô auvébpiov tFiç trpoebpiaç tiûv uopcpupapcxqpujv, /d., n. 227.
' H ae|LivoTâTri -npoehpiu tûjv TTopq)upaPû[q3a)v, aprrs Hadrien, Id.,
n. 342.
Oi iropcpupupùcpoi, /f/., ii. i;i;i.
' H creuvoTÙTi-| épjao'.arôjv êpiottXutujv, ajtrcs \farcAi(rèle, Id.^ n. 40.
Ta auvebpiov tûjv KaipobuiriaTiûv, /(/.. ii. ;!i2.
' H auvxexvia tûjv x"X'ceuJv, Id , n. \:V^.
' H ouvTsxvia tûjv i'iXoxottujv, iliid.
' H auvep-foiaia tûjv K)-|Troupûjv ('.]. Id.. u. 218.
'H lp-(uaia t'i 6pfi.iu(/.TiK)î, Id., n. 227.
120. Jliikich, 11. 1(1, I». S."), 'l'iiltlt' (le luiirlue liiaiic, non loin du théâtre.
'H (Je)LivcTân"| j èçi'faoii tlùv | èpiOTrXuTuùv | Tip(épiov)
KX(aù&iov) Zuutik6[vJ | Bod, tov Trpuj|JTOv (TTpaTr"|Y6[v] Kai
qpi\cTei|)uov àYLUvo9é[Tiiv] | Kui Ypaïuaiéa (sic) | vauùv tujvj!
èv 'Acrîa ku\ j irpeapeuiiiv | tv5ofcov j Kai àpxiepéa, | eùepYé-
Tiiv||Trîç TTaTpibo[çJ, | TrpovoiicrdvTuu[v] | tiîç uva(7Tâ(Te[ujç]|
TUJV TTCpi Mdp(Kov) Aup(iiXiov) I 'AiToXXdjviov biç||TTuXujvd [ko-ÎJ
Mdp(KOv) Aùp(iiXiov) I 'A|Li)aiav6v 'A|U)ai|avoû biç tqû rXû|Kajvoç
(Kai) AL)pi-iXi|av6(v) 'EpiLUTTîTOu || ['Apjpouviiavôv.
« La li'(S rcspedalile corporation des cardeurs de laine, à Tibérius Claiidius
» Zdiii'iis Hoas (?), premier stratège, t;énéreux agonotliote, secrétaire des temples
» d'Asie, député iiliisire, graïui-prètre, au bienfaiteur de la patrie. »
H Ont ju'is soin de l'érection (de cette statue), etc.
Mouaelov Kai pi(5\. Trjç eùaYTe^^iKnç axoXfîç, V, 188."), p. 79, utt6'
(n. 489). Uamsay, Cities and InshopHcs of l^liri/cjia, p. 79. Cfr. ibid., pp. 106.
1 18, n 2G
SurZoliciis, voy. N" 121. Sur ses fonctions, v. .Tliikicii, p. 27. Le surnom
Boas est peu ordinaire; C.icliorius (p. ;5.")) coiijecliire Bo\(Tivia), VoUinki Iribu :
ce serait un citoyen romain du convcnlus d'Iliérapoiis. L. (J, la lecture épTOiTri-
YÔv était fausse; dr. N" 121. Le yP«MM"T£1'Ç vaûjv, etc., était inconnu;
c'était sans doute un aide du grand-prétre du koivôv tiîç 'Aaiaç. Cf. Mon-
ceaux, De comniuni Asiae, Paris, 188j, p. 11. I'ai i.y-Wissowa. Il, pp. 474.
[Um. |Jii)i;i(;ii],
L'épithète aefavoTcxTii est appliipiée au collci;('S d'Hiéra|)olis et ii la gérousie.
Dans d'autres villes, on trouve la même épilliéle ou d'autres semblables. Voyez
noire l'-Jtude Idsl., Il, p. 190, n. 7.
121. .IcDKicii, n. 41. p. 87. Décret lionorificpie.
I/H (7e,uvoTdTii| |è()Yfi(<|(7Îa tujv| j Tiopcp|upapdq)UJv| | Tip(é-
ASiA. i'niiY(;rA. 37
piov) K[\;aùbiov) Zuu]'tikô[v Bod], | tôv [tt]pOl)[tov] 'j cripaTii-
■f[6vj I Ktti (pi\6[Teij||uov d-fuj[voJ|9éTi"|v Kal [Tpa]||uaTéa va[uùv] |
TiîJv èv 'Acri[a] | Kal TTpeape[u][Triv evboHo[v] | Kai àpxiepéa, j
£ÙepTéT)]v Tt'iç TTaxpiboç. -
* La très respectable corporation des teinturiers en pourpre, a Tibêrius Clan-
I) dius Zoticus Hoas, premier stratégie, .ijénéreux aijonotiiète. secrétaire des
» temples de l'Asie, député illustre et iirand-prètre, au bienfaiteur de la patrie. "
Ce Zoticus est honoré aussi par les cardeurs de laine. Voyez le >'" 120. —
Les eaux d'IIiérapolis étaient excellentes pour la teinture en jiourpre (Strac".
XIIL 4, I-i, p. m)).
1:22. JiiiEii:u, n. i2, p. 8". Tabif de mariu'c brisée en haut. Non loin du
théâtre.
{ TÔV KpOtTlCTTOV | èîTÎTpOTTOV TOÛ | ZePaCTTOÛ | t]
ŒejLivoTdTii épfa cria tôjv 7T0p9upa|pâ9UJV tôv èauTflç j èv
TTâcTiv eùepfé tiiv.
« ... à rilluslre i)rocurateur impérial (procurnlor AiiyHSlij . la très respectable
'I corporation des teinturiers en pourpre, a son bienfaiteur en toutes choses. »
123. JriiEiCH, n. ofl. p. 92. (Jrand autel funéraire.
ToÛTO TÔ t'ipiLov I CTTÉcpavoî I 1] èpxacria tuùv paqptuuv.
« Le soin de déposer des couronnes sur ce uionumenl fuueiire est confié a la
» corporation des teinturiers. »
C. L Gr.. ;392ib. Lebas, 742. C'est a tort, dit Jideicii. qu'on a joint celte
inscription à celle du tombeau d'Aurélia Mélétine (.Jlueich, n. 208).
CoNDoLÉON (Bull, de Corr. hell., X. p. o\d) doiuie une inscription semblable
a Tralles jLDEir.ii [lense (|ue c'est la même. Sur ces couroinies. voyez l'inscription
suivante.
124. .JiuEicu, n. ['à'.i, \>[K lli-llo.
Fragment a. Aùp(t"|\iou) [ZJujtikoO 'ETnK[pdT]o[uç ?].
Fragment b. ...... [Zlutik?]jÔç Kai aÙTÔç.
KaTa[\eiTTUj bè ti] 0"]uv[TjÉXvicx tôjv /•i\ok6[tt]uuv (biivdpia
ÊKaTÔv TTevTtÎKovTa) TTpôç [(JTecpdvuuG'iv ^] I KaTà tTOç èm Tfi
(70p[Lij] CTTtqpaVUUTlKOÛ.
'Edv bà lui'i buOcToucTiv, eivai tiîç 0'u[vTexviaç] | tujv <KaX>KaX-
Kéuj(v) ■ fci hfL \x\\ (bubcrouaiv ?), boBi^vai [liiç] èTTijaeiUÉXimévov
T(lv 7Top[qpupapd]cpujv.
38 c IL., VOL. m.
'ET[ép]Lu bè oùbevi è[E]é(JTai Kri[be]u6rivai • ei bè \xy\, aTTOTeî-
crei TV) (Je|avo[TâTr]] || y^pouaiaç (sicj (biivdpia TreviaKÔcria) Kaî
Tôj îepujToiTUj TaïaÎLU (br|vdpia irevTaKcaia) Kai tûj èKbiKoûvTi
là aùid.
Taux [n ç I Tri ç] èmYpaqjfjç oiTrXoûv dvT(Ypaqpo[v dTreJTéOri dç
Ta dpxîa, boGricerai bè )n[r,bevî?J.
« (Sépiiltun') d'Aiiréliiis Zoliciis Kpikiali'S. »
« [Ici reposeront etZoticJiis liii-iiièiiie. »
«Je lègue à la corporation des cloiitiers lof) deiiieis, a litre d'argent pour
» les couronnes, poiu'courojuier ce tombeau. ciia(pie année. »
« S'ils ne le font pas, (jne la somme revienne au collège des forgerons ; si
» ceux-ci ne le font pas, (jue la sounne soit remise aux teinturiers en poin'pre
» avec obligation de s'accpiitler du même soin. »
« Il n'est pas permis d'y ensevelir ini autre; sinon, (le contrevenant) paiera
» à la très respectable gérousieoOO deniers, et au très sacré trésor oOO deniers,
» et autant à celui (|ui le poursuivra en justice. »
« l'ne copie de cette inscription a été déposée aux arcliives ; elle ne sera remise
» a personne (?). »
On ne |)eut assurer que les deux fragments a et b viennent d'une même sépul-
ture. Les l'iXoKÔTToi, cloutiers, ne se trouvent (pi'ici. Ka\Kéujv (par erreur
Ka\Ka\Kéujv) pour xct\Kéu)v. — ZxespavuJTiKÔv, somme destinée aux couronnes
funéraires, est fréquent a Iliérapolis. Cfr. G. 1. Gr., ;J9I9 (.Iideich, 209', oii
;500 deniers sont donnés a la très respectable gérousie (xf) oe^voTàTi;! Yepou-
aia) à titre d'argent pour les couronnes (arecpavujTiKoû ôvouan). Les inté-
rêts annuels étaient distribués à ceux des membres qui allaient couronner le
tombeau (irpôç to biboaSai àîT 'aûroû xôv éx^aiov tokov toIç TTapaxevo-
|Li£voiç Kai oreqjavoOai ti^v aopôv). Plusieurs collèges d'Iliérapolis furent
chargés de couronner un tombeau (N"* 12:?. 12-i. 12."x 128). Le proprié-
taire de la sépulture stipule parfois que la .somme reviendra a un autre collège,
si le premier ne fait ])as .son devoir (N'"* 12i. Gf 12.')) 11 n'est pas nécessai-
rement lui-même membre du collège ; voyez notre Elude hisi., l, pp. 29.'j-29!>.
Les sommes diffèrent; les intérêts distribués devaient au moins suflire pour
compenser la dépense occasioiniée. Dans une iuscr. (Judkich, 270), on évalue
les frais d'une cérémonie de ce genre à 2 deniers. L'intéressé fixait lui-même
les dates: ainsi le juif Glycon choisit deux fêtes juives. Voyez ci-après, N" 128.
Sur t(tut ceci, voyez la note de Jideicii après le n. 195.
15o. JuDEicii, n. 19."), pp. 128-129.
'H (Topôç Kai ô TÔTTOç [TT]o[u(pXiou)] AîXîou [' EpjuoYévouç
Xap?joTTeîvou, èv f\ KtillbeuGi^creTai ô uiôç? aùJToO' èv f) kékiî-
beuTtti ZujTripiç l'i T^vn | aÙTOÛ, KtibeuGnaeTai bè èv aÙTr) Kai
ô 'EpjaoYtv[»iç, dWoç] | bè oùbeîç" ei bè }jy], ô Kiibeûaaç Teivd
ASIA. PHRVGIA. 39
àirobubcTe tlù [ÎÉpuuJTàTUj Ta)Li(uj?] (brivdpia bi(Txî?^i« TrevTaKÔcria)
Kttî TLÙ 'AttôXXluvi (brivdpia xî^i« èîTiaKÔdia) Kai tûj èKbiKrjcravTi
(brivdpia ÔKiaKÔCTia). I|
[TTJpovoiîcrei bè t\]ç èTTi,ueXe[(jaç rf\ç Œopoû [t'i] è[pYacTia]
Tâiv pacpétuv.
KaT|ébujKa OTeqpavuuTiKÔv, Ka9àiç t6 Yevô)aevov ëvfpaqpov
Toû I (TTeqpavuuTiKoû irepiéxei, 5o0r|(TO)U€vou toO (JTeqpavuuTiKOÛ |
<7Tepiéxei bo8ricro)aévou toû (JTÉ(pavuuTiKOÛ> Kaià eioç, (biivdpia
XiXia) br| j toutou dvTi-fpaqpov dneTéen e[îç] tù dpxeîa.
« Cette sépulture et la place (qui l'eiitiiure) appartiennent à P. Aelius Her-
» mo^ene.s, fils de Ciiaropeinos. Son fils y sera enseveli. Sa femme Soteris y a
» été ensevelie ; Herniogenes lui-même y sera enseveli, mais aucun autre ; sinon,
>.' celui qui aura enseveli un autre, paiera au [très sacré trésor] 2.j00 deniers, et
» à Apollon IVOO deniers, et à celui qui l'aura poursuivi en justice 800 deniers.»
« Le soin de la sépulture est confié à la corporation des teinturiers. »
« Je leur ai légué une somme pour les couronnes ; suivant le contenu de l'acte
» relatif à cette somme, il leur sera donné animellement, à titre d'argent pour
les couronnes, mille deniers. Une copie... a été déposée aux archives. «
Sur le aTeq)avujTiK6v, voyez le >'° 124. Les mots Trepiéxei — 0T6q)aviuTi-
Koû sont répétés par erreur.
12G. JuDEiCH, n 218, p. 140. Sarcophage.
'H cropôç Ktti Tiepi [a]ÙT[i^]v ô tôttoç (Tùv tlù \i6eivuj ùttokh-J
[Triai . . . 'HpaKX ?]eibou, èv r\ èKiibeûBri ô [Trarôp ?] Kal ô d|beX-
qpoç aÙTOû ô 'A)Li|uiavôç èSe . . . . Tr\ èEoucria Toa | aÙTfjç . . . , |
ÉTépiu bè oùbevi èHécrTa[i] KnbeûŒai [Tiva- [| d bè int'i, ô ÙTrevav-
TÎov TTOitiaaç ? ] dTTOTeiO'i tlù Taiaiuj (biivdpia TrevTaKÔcJia) Kal
Tri ép-facria | [tûjv . . . .d]p[Y]upi^iou ^ b^vâpia TpiaKÔaia). [TnçJ
èiTiYpaqpnç t6 d[v]Trfpacpov dirÔKeiTai | eiç Ta dpxâa.
Lecture proposée par Jlheich. Lignes 5-6, G. Cichorius (Alterliimer von llie-
rapolis, IV, p. .'j2 sq.) propose de lire : rr) épxaaîa [tjjv | Kri]TT[o]up(ujv), ce
<|ui ne suflit jtas pour rem])lir la place. La nature du collège est donc fort pro-
blémati(pie (",f. N" i:îO. Voyez la note de Jideich, qui lit : àpYupîou, 300
deniers d'argent.
« Cette sépulture et la place qui l'entoure, avec le parterre bordé de pierres,
I) appartieinient à ... Hérakieidès. Son père et son frère Ammianus y sont ense-
« velis. On ne pourra y ensevelir aucun autre. Sinon, le contrevenant paiera
» au trésor oOO deniers, et a la corporation des jardiniers (0 300 deniers. Une
» copie de cette inscription à été déposée aux archives. >»
40 C. I I,., VOL Itl.
mi . JrDF.icH, 11. ±21, \). 14:2. « Sur un sarcophage en iticrrc. L'inscriptioa
t'sl bien gravée, mais un peu fruste. » (Lkbas.)
Sur le côté : ' H cfopôç Kai ô Ttepi aÙTi]v tôttoç crùv tuj
uTTOKiiLiévuj paGpiKÛj I Md()(Kou) Aùi'piiXl'ou) Aiobûjpou Kopi^crKou
tTiiKXnv 'A(T(3cXou, èv i] KiibeuOnatTai | aÙTÔç Kai n juvi] aÙToO
Kè xà léKva aÙToO • TrefjRÛv tê Kiibeùaui | ov dv pouXiiBûi.
'ETépuj bè oùbevi eSecTTei Ki-|5euBnvar eî 5è lui'i, dîTOTeicri | irpocr-
T£i|Liou TUJ ieiHurdioi Ta|ueiuj (biivdpia TrevTaKÔaia) Kai Tr) <5t\xvo-
Tdî)] Ye()Ou(Tia (bqvdpia TrevraKÔCTia). j|
"Odov dv TTopiat;]ç piov, \h cpiXe TrafJobfcÎTa, tibùjç oTi t6
îéXoç ù)aijù[vj I Toû piou TaOïa.
Sur le bout du sarcophage :
KaTtXeiqja bè Kai tlù auvebpiiij
Ti^ç Trpoebpîaç tûjv TTopcpupa-
pdcpuuv (bnvdpia TpicTxîXia) iç ' drroKaucriuov
tOuv TTttTTuuv Tv\ è6î)ULu ii|uépa
5 èK TOÛ TÔKOu auTÛJV éî bé Tiç d|neXn(7ei
aÙTÛiv TÔ )aii dîTOKaOcrai, Ytvé(T6ai t6
KaTaXeXeijaévov tiîç i^rfaoïaç Tf\ç, 9pe|u-
luaTiKiîç. Ki"ibeu9ncreTai bè Kai i^ fim].
(I Ce tombeau et la |»laii' ([ui reiitoure, avec l'esealivr ipii le précède, {api)ar-
» lieniieiit) à M. Aurélius Diodonis surnommé Asbolas. Y seront ensevelis :
» lui-même et sa femme el ses enfants. De mon vivant, j'y ensevelirai qui il me
» plaira ; a un autre, cela n'est i)as permis. Sinon, il paiera au très sacré trésor
» une amende de o(K) deniers et a la très vénéral)le géroiisie KOO deniers. Si
» longue (|ue soit ta vie, o cher passant, tu sauras (pie ceci est la tiii de notre
I) existence. »
« J'ai légué aussi au comité de diredioii des teinturiers en pourpre ;!(I0() de-
» niers i)our faire brûler des. ., au jour habituel, au moyen des intérêts. Si l'on
» néglige de les brûler, la somme léguée appartiendra à la corpoialion des
» apprentis. »
« Ma femme sera aussi ensevelie dans ce monument, »
La lecture de Lkisas-Wadd., 1087. a été corrigée, apics l'évision di' la itierre,
par Wams.k^, Journal of Philol., XiX, 18!)I, p. t)8 (HocAUTii-nAMSAV). American
journ ofarch., 111, 1887, p. :U8. Rev. arcli., Dec. 1887. \,\). ;!o4. Rev. des
Elud (jrecq., Il, p. ;U, n. 1. Cilics and bislw])r. o/ ]'hr;/(iia. 1, p. 118, n. 28.
.V. \Va(;knkh (Revue de l'Inslr. publ. en BcUjique. 1808, p. 7 : Bulletin de
l'Acad. roijalc de Ikhiiquc. mars 188t>, p. ili, et déc. I8!)."î. p. OGOj avait
ASIA. I'HRY(;IA. 4i
déjà corri;.'é par con.jpcUii'e lu fausse lecture : tlù auvebpioi xriç Trpoabeîaç
(au lieu de Tf|ç îrpoebpiaç).
L'inscription n'a rien de chrétien, comme Hamsay l'a cm. Au lieu de faire
déposer des couronnes sur sa tombe, Diodore prescrit un sacrifice funèbre ;
mais on ne sait (piel genre de sacrifice il prescrit, le mot TraiTUJv (dont la lec-
ture est certaine) étant inconnu. Cf. Cicuorus, p oO, et Juueicii, p. 143. Ce
dernier pense que -iraTTaiv contient une erreur du lapicide. ïii. Reinach (Rev.
lies Étud gr.. Vlil, 180"). p. -ifil) conjecture TravTUJv. ce qui n'a i)as de sens
non plus. Le .sicrifice devait coûter cher, car le legs est plus élevé que d'ordi-
naire.
' EpYaaia Qpeu}.\.aTiKr\,coIlegiu>n rt/«7«no;-»/«, corporation de jeunes ouvriers,
atelier d'apprentissage pour les enfants pauvres (\Va(;km;i{, l. l); association
en faveur des enfants des esclaves (Wadiuxctos) ; an organisation for looking
afler founiUings, flpéiLiinaTa, GpeTTToi (Ramsav); enticeiler eine Arl von « Oe-
sellenverein », oder eine Vereinigung (1er unfreien hzw. freigelassencn zur
Ciilde (der TTopq)upa[5dq)oi) gehôrigen Arbeitcr (Jiueich); enfants pauvres,
rpoqpi^oi, inferioris condicionis libéras (C. L Gr., ad 33 18) Voyez d'autres
conjectures dans JrDEicii, p. 143, et notre Étude hist , 1, p. 184, u. 5, et 307.
128. JuDEiCH, n. 34:2, p. 174. Sur un sarcopliage en pierre i)oreu.se.
TTottXîou AiXîou r\ÛKt.uvo[ç| Aa H I
|Lii[a]voO ToO ZeXeÛKOu • èv (} K[r|btu9ii(TeTaiJ aÙTÔç Kai [iq] ^v\y\
aÙTOÛ ... I Kai tù TéKva aÙTÛJV, éiépLU 5è oùbevi èHécTiai
KiibeuGi^vai- KaTé5[uuJ | kêv b'c [Kaji jf) (Te)uvoTdT),i irpoebpia tùjv
TTopqpupapdqpujv (TTe(pa[va»] |tikoû (biivdpia)] biaKÔma Ttpôç t6
bibocrBai [àîrô] tùjv TÔKa)[vJ éKdcr[TUj] . . . |l . . . . .
NMZ èv Tr\ èopTtî tûdv àlvuojv ■ ô)LioiLuç KaTéXrrrev Kai tlù cruve-
bpiuj TÛJv] Kaipoba7Tia[T]âjv cfTeqpavoTiKOÛ (sic) (biivdpia) p
éKarôv TievTiTKOVTa dTT[ô] . . . | 1 èv tij
èopT»] TTevTi'|Ko[crTr]ç] ...
« [.Monument] de Publius Aelius Glyc[on.,.. lils de Publiiis Aelius Dalmianus.
1) fils de Séleucus. On y [déposera] ses restes, ainsi que ceux de sa femme et de
» leurs enfants. Il ne sera permis d'y déposer les restes d'aucun antre. (Clycon)
» a aussi légué à la très vénérable présidence des teinturiers en poiu'pre. a
)i titre d'argent pour les couronnes, la somme de deux cents deniers, afin que
» sur les intérêts de cette somme on donne à chaque..., lors de la fête des pains
» azymes II a de même légué au comité des fabiicanls de tapis, à titre d'argent
» pour les couronnes, la son^me de cent cin(|uante deniers, dont ... lors de
« la fête (le la Pentecôte. » (Trad. de Wacener).
Publiée et commentée pour la première fois par A Wacener, Revue de l'Jnstr.
publ. en Belgique, XI. 1868, p. 1 ; puis dans le Philologus, XXX 11, I87:{.
p. 380, et par IÎaMsw, Cilics and bish., II. p. .'ii.j. n. 41 1. — L. 1, [tloù TTott-
42 C I. L , VOL IIÎ.
Xîou Aî\(ou Aa](LnavoO (Wagener). — L. 5-6, éKda[Tiij aÙTuCiJv ? (Jcdeich).
Wagener conjecture : éKctarou erouç ... v, ou éKdaxuj tûv ... v. (Cfr. Lebas,
1559 : ém tô bibooBai kot' ëToç vo|iriv et G. 1. Gr., 3912). — MZ, Wage-
ner conjecture : |u(rivàç)Z(avbiKoû) ; en effet, la fête des pains azymes avait
lieu au mois de Xandikos (Nisan, Avril). Judeich pense qu'il faut lire : |ii(rivôç
épbô|uou), ce qui désigne le même mois. — L. 7, p' devant éKOTÔv fait double
emploi. — Sur le axeçavujTiKÔv, voy. N» 124.
Glycon était juif, puisqu'il choisit deux fêles juives pour faire couromier
son tombeau; mais rien ne prouve qu'il était membre de ces deux collèges, car
des étrangers s'adressaient souvent à un collège pour s'assurer des honneurs
funèbres perpétuels. Étud. hist., 1, pp. 295-299. On ne peut donc conclure de
cette inscription (comme le font Wagener, /. /./Ramsay, Ciliés, I, p. 119;
Ziebartii, p. 129) que le collège des teinturiers en pourpre était composé de
juifs, ni même qu'il renfermait des juifs. Il y avait, du reste, une communauté
juive à Hiérapolis (.Ildeigii, p. 46, et n. 69. 212). Voyez la note de Judeich,
p. 174. A cause du nom de P. Aelius Glycon, l'inscription n'est pas antérieure
à Hadrien; d'après la paléographie, elle ne semble pas postérieure au Sf^ siècle
(Wagener).
5. JLaodicea ad Lycum' (Eski-Hissâr).
['H épYaaîa] tûjv Yva9é[uov Kui paq)ëujv tOùv] â\oupY[iJo]v, C. I. Gr.,
3938, après Caracalla [' H épY«oia ttoiki\]tuùv, Yvaq)é[ujv, j5aq)éujv Kai]
àTTA.Ol)pYlÛV, IlAMSAY.
129. G. I. Gr., 3938. [Tôv èeîva]. . . | 'EvTropiou ? [r\
èpYacria] | tOùv Yvacpé[ujv Kal paqpéujv tûiv] | dXoupY[â)]v •
[èTTiiLieXriGévTOç] | ti^ç àva[crTct(Teujç toû beîvoç... Tfjç veuu]|-
KÔpou . . . [koi Xa)LiTTpoTdTnç] I Tiî [ç] 'A(Tiaç [îrôXeujç] | Aao-
5[i]K[é]uuv [tOùv èiri Aûkuj...
Voici la lecture de W. M. Ra.msay, The cities and bishoprics of Phrygia, I,
1895, p. 74, n. 8.
[àvéor)](Jî.\ TrXncrîov xoû ?J 'Eviropiou [f] èpYacTîa ttoikiXJtûjv,
Yva(pé[ujv, pa(péuuv Kai] àTTXoupY[ûj]v èmiueXriOeicrriç xnç àva-
[(Txddeujç xfjç vejoKÔpou [xujv Xepacrxûjv Kal] t\\[<;] 'AcJi'aç
[lailxpoTTÔXeuuç] Aaob[i]KaiuJV [lOùv èm AûkujJ.
«[... élevé i)rès du] Marché [par la corporation des br()d]eurs, des foulons,
» [des teinturiers et des ...], par les soins de Laodicée sur le Lycus, ville
» néocore des Augustes et métropole d'Asie. »
11 est fait mention pour la première fois du néocorat de Laodicée sous Gara-
calla (EcKEL, D. N., Ill, p. 165). (Franz.)
ASIA. MYS!A.
43
6. M*e9sintt8 Phrygiae (Balahissar).
Zùaxriua KriTTOupjùv.
loO. G. I. Gr.,4082. |"ATaeJi] TÛxi].0eâ| [An^]^Tpl Kap-
TToqp|[6p]a) KX[d]p[o]ç? Eùbai|[|uo]voç [Ka]i 'AKÛXaç... j [a]v[d-
cr[o]u, èTTi^eXoû I [^] evoi [(T]u[crT]n|aaj[T]oç ^ KriTTO'jpûJv Ka|-
[0iép]uj[cr]av èk toû T[a]||u[eiou].
« A la Bonne Fortune. A la déesse Déméter qui fait croilre les fruits : Klaros.
» .'ils d'Euda^inon et Acylas, (ils de ... anasus. curateurs du collège des jardi-
» niers, ont dédié cette statue (autel ?), aux frais de la caisse. »
Oeiiler. 0. c, p. 278, a vu qu'il faut lire cuarriLiaToç.
7. Abytlos Mysiae.
AoLioTÉKTiuv, Athen. Milt., VI. 1881. ]). 2-27. n. S.
ZKrjveÎTai Koi ép-facîTa(, tabcrnarii et fahri, Lehas, 17 iS".
131. — Athen. Mitt.. VI. 1881. p. 227, n. 3 lH. G. Lollim,).
Aùp(nXioç) GeôqpiXoç MuTijXrivaîoç, 5o)uoTéjKTujv ùttô èp'ft-
TTicrTâ|Tr|v Tov dEioXoYtij|TaTOV EÙTUxibnv EÙTuxîbou d.TTÔ|
évÔÇ (TÙV TIÛ TTÙpYUJ TÛi|[tTp]6ç Tt'lV 5Û(Tl[v].., I ... VUTTO . . .
Lebas-Wadwngton, 1743". Se trouve k une lieue de Tschaiiak-Kalessi.
Sur une table de marljre ; k droite, une image d'.Vrtémis en chasseresse. A la
tin manque la désignation de l'éditice bâti outre la tour (maison de campagne),
ainsi que le verbe. L'image d'Artémis doit avoir quelque rapport avec la personne
de l'auteur de cette inscription. Aur. Théophilos est membre d'un collège d'ar-
tisans. Eutychidès en était le chef, dirigeant les assemblées, représentant le
collège dans les actes juridiques (^mrtyi.sïerco//e^!/). « Derselbe stand zu Theo-
philos im Verhaltniss des Bauunternehniers zuni Baufuhrer. » Le ba.s-relief
d'.Vrtémis est une marque de fabrique (Lolli>(;).
132. Lkras, I7i3°. '0 biîuoç ô | Aapbavéuuv. | '0 btuioç
ô I 'Apibrivûjv. j Oî crKi"|V£ÎTa[i] Kai èp"facr[Tai'. | Oi] Pixiuaîûi
oi èv Ei[XjiLU.
Fragment d'une inscription honorifi({ue. Chacune des quatre phrases est
dans une couronne. ZKriveÎTriç parait signifier : boutiquier, qui tient une
échoppe (Lebas)
44 c. I. L., VOL m.
8. Cffxicuft Mysiae (Erdek). C, III, p. 72.
Collèye militaire (?i, cdlloi;;»', Hl '.M[.
(Inrpiis iicoii, 111 7(K)().
Tô iepôv auvéhpiov t.û[v auKKoqjôpoiv '.'l tuûv àiro toO uerpiiToO,
Athen. MilL, VII, 1W2, p. 125. ii 8.
Tô (epiûxaTov auvébpiov tJjv yvocpéiuv, Ibid.^ |). 2.")2, )i. 19.
13.1 III 371. Clr. |). 5)77. liesla, \\a\qv, et loge. Fl(aviius)
Rlnrciis protector, | natiis in Dacia provincia, in vico Valonti-
niano, | mililavil in v[(']xillali()no Fesianesa annis XXIII ; |
iinilc facliis proleclor, iile(m)tpi[e] inililavit in | scola proleclo-
ni[rn] annis [f|]uin[(i]iie; (pii petivit sibi || memoriam fiori de
pro|)rio visinn, (prupie mandavit ) Marian[(a)p] conjngi siiae et
Tlialarioni piieriim siiiim (puero suo) qii(em) et liberiim dimisil,
et pr(a)esenlibus coUegibiis (coUegis) | suis, id est Perniam
(Perula) et Fronlinnm Siiperianiim | Maxentium et Ursinnm
astantibtis, qu[i]biis sn!|pr[a] (Marianae scil. et Thalarioni)
mandavit (ctim) d[i]li[g]enlia (leri, | Havete, transitores; |
balctc, transitores.
Inscription conservée on ms. Lecture de Tu. M. — L.2, cl'r. Not Diyn., éd.
Seeck, p. 316, s. V. Constantes : équités Constantes Vnlentinianenses. L. ,3 :
Fesianesa est inconnu ; Tit.M. conjecture qu'il s'aiiit des Slablesiani (Not. Dign.,
éd. Seixk, p. ;il()). L. 6 : visuin est de trop, selon Tu. JI. ; L. Renier (Rev. arch.,
X. S., Xli, p. AIW) conjecture : bisomum.
13 i III 7060. Ki'iiKM. El'., m, p- i-J<>.
[S(enalns) (•(onsiiltiim) de pjostulalione Kyzicenor(iimj ex
.\sia, I qui dicunt ut corpus, qnod appcllalur ne|on et liabent
in civilate sua, auclorilate | [amplissimi ojrdinis confirmetur.
Seri [bendo a(irue]runt : Miarciis) Aeliiis Imp(eraloris) Tili
Aeli||[nadriani An|lonini f(ilius) Pap(iria) Aureiius V(i[rus,...]s
M(arci) f(iliiis) (iajeria) Veriis, M(arciis) Ilosidius | M(arci]
r(ilius) A[. . Gel]a, M(arcus) Annius iMtarci) C^ilius) Gal(eria)
Libo, Q(uintus) | Pompe[ius] Q(uinti) f(ilius) Hor(alia) Bassia-
nus, L(u(ius) FI(aYius) L(ueii) t(ilius) | Quir(ina) .lidianus, L(u-
cius) r.ellius L(ucii) f(ilius) Ter(etina) Sevenis [| (|(uaes(ores).
Sententia dic'a ab Appio Gallo, | co(n)sule) desig(nalo), rcla-
lione lUI, concedente | impferalore) Caes[are] T|ito A]eIio
MY.S[\. 45
Iladriano Aivlo[nino Aiig(iisto) Pio ci de] IIIl relalione sua, |
[K\/i( eiijos ex Asia | [qiios neos ajppel-
lanl I
Bkun.s^, p. 18(j. G. Pehkot. Revue arch., vol. oi (187(3), pp. ;i.j(K5.j;}. Sup-
pléments (le Perrot avec les importantes corrections de Tu. M. dans VEphem.
epùjr.. Il, pp iriB-KJO et dans le Corpus. Sur la forme de ce sénat usconsulle
et sur les sept témoins, voyez le Corpus. Tu. M. conjecture ;i la tin : Kyzicenos
ex Asia, ut corum, quos neos appellanl, corpus aucloriiale amplissinii ordinis
conftrmelur, jure requirere. — Les mots relalione quarla signifient que
l'alTaire de Cyzi(jne occupa la quatrième place a l'ordre du jour, avec la per-
mission de l'emperenr. — Les denx derniers des sept témoins sont les quaes-
iores urbani lit' l'année. — La date du sénatnsconsulte se place entre lo8 et
161, peut-être vers L'iT. — On voit ici (pie l'autorisation pour former une cor-
poration dans les provinces sénatoriales devait être demandée au sénat. Cfr.
Th. m., St-R., IP, p. 886 et notre Êtud. hist., I, pp. 1-24-1^26. — Quant a ce
corpus véujv, il diflérait sans doute des collegia juvenum, qu'on trouve en
grand nombre dans la partie occidentale de l'Empire. Voyez : M. Coli.icnon,
Les collèges de Néoi dans les cités grecques (Annales de la Fac. des lettres de
Bordeaux, vol. 11, 1880, pp. I35-I.'>1). H. Dkmoii.in, Les collegia juvenuni
dans l'Empire romain (Musée Belge, Revue de philologie classique, vol. I,
1897, pp. 215-216).
133. Atken. Mitt., VI (1881), p. 12:), n. 8 Sarcophage (J. H. Mori)T.m\kn).
['YTTÔ]|uvti)ua [o KaTecTKeûacTev kt\. ei bé tiç ToX)a)i(Tei è'iepov
KaTa66(jJj6ai r\ eKKÔijiai r\ )aeTe[veY'<ÊW . . , bujcr]|ei tlîj iepûj
(JuvebpÎLjj TUL)[v (TaKKOcpôpujv Tuùv oiTTÔ] | Toû lUÉipiiToû (bfivcipia)
Pqp' Ka[i . . . Tt] TTÔXei xjjô xoov Ka[ij uTT[eij]6[uvoç êcrrai tlù
Ttîç Tuiapuupuxîaç vô|uujj.
« Monument [préparé par un tel. Si (pielqu'un ose y] placer [un antre] ou
» l'onvrir on y déposer..., il donnera au sacré collège des [portefaix] résidant
» près du métrétès 2300 deniers, et [a la ville il donnera] une somme égale, et
» il sera passible [de la loi sur la violalion des tombeaux]. »
Les [oaKKOcpopoi cïtto] toû iLiexpriroû sont des saccarii, des portefaix,
qui avaient leur siège près de l'édifice oii l'on conservait l'étalon des mesures
de capacité, dont la principale était le f.ieTpriTriç (39 | litres). Cfr. Wex, Mé-
trologie, trad. .MoMiT, p. ;}.'). Ou conjecture qu'il s'agit de portefaix, comme à
Perintbos (Du.mont, Inscr. delà Thrace, 66; voyez plus loin). Sur Pop', voyez
Franz, E/em. epigr. gr., p. aril, n. 1.
•13G. Atken. Mitt.. Vil, 1882, p. 252, n. 19 (.1. IL Morutmann).
['YTTÔfivnina Eùjxuxiaç, o KaTecrKeù[a(Jev éauJlTt) Kui toîç
eauTfiç Y[oveOcn] | mi xoîç if kvoiç • toIç [bè Xoniojiç tma-fo-
40 c 1. I.., VOL lii
peûuj- oç b'âv [toX)lii'-i(Ti]] è'iepov KaiaBécrGai v[eKp6v, buucrci
TLjj îe]jpujTG!TUJ (Tuvebpîuj Tujv | [Yjvttqpéuuv (brivâpia) aqp'.
[Monument d'JEulychia, qu'elle a construit pour elle, pour ses parents et
pour ses enfants ; aux autres, je l'interdis. Quiconque [osera] y déposer un autre
corps, [donnera] à la très sacrée corporation des foulons 1500 deniers.
9. i*n»»o»*tno» (port de Cyzique).
Tô iepubrarov auvébpiov tuûv aaKKOcpôpuuv \i|li6vituljv.
137. Dans le Syllogos de Constanlinople, i. Millingen parle
d'une inscription lroti\ée à Panormos, porl de Cyzique. lien
rapporte ces mois : bujcrai tlù lepaiTÛTa» duvebpiuj tiûv craKKO-
cpôpujv Xi|LieviTâ)v (br|vâpia) 'a. ('0 èv Kovo"TavTivoTTOÛXei éWr]-
viKÔç cpiXoXoYiKÔç aùXXo-foç, TÔ|aoç'if , (Vllf), 1873-1874, p. 171).
Il s'agit de la sacrée cor|)oration des portefaix du port, à (pii
on lègue 1000 d<»niers.
10. SigeioÊt Mif/siae (Yenischeher).
' H au^ipiujaiç |tuj|v xcx\k^iuv.
138 G. I. Gr. 3639^''^ . . . [fMauiLÙ KaiJ | ifj Yuva-.Ki
|uou Ma[E]i|ua Kai TéKvo[iç] \xov . . . [dv bé] tiç é'[T€po]v |
TTTUL)|Lia èTTeiapdXj;!, bubcei ir\ cuiupiubcrei [xûjjv xotXKéujv irpocTTei'-
\xov (brjvâpia) cp' .
Sur une arca sepulcralis, à Kuni-kale. Cfr. Add., p. IKK).
«... el] a ma femme Maxima et à mes enfants... Si quelqu'un y dépose un
» autre corps, il donnera au collège des forgerons oOO deniers comme amende.»
II. Epitesuti Lydiae (Ajasoluk). 6'., pp. 81. 978,
Collegia libertorum et servorum domini nostri Augusti infra scripta :
magniuu
et Minervium tabulariorum
et Faust iniaiuim commentarc(n)sium
et decurionum
el tabellariorum, 111 Ot)77.
MYSIA. LYDIA. 47
Oi év 'Eqpéauj èp-fdxax irpoiruXeiTai upôç tûj TToaeibuûvi, ('. I. (Ir.
3028, il Teira.
Oi év ' Eqpéai^i irpouétpai, Ibid.
' H auvepfaa^a tujv Xavapîotv, Hermès, 1873, VII, p. 31.
'EpYaaia, Kaibel, Epigr., 297 (au ne siècle).
139. III 6077. D(is) Mtanibus) | Aciliae Lamyrae, conjugi j
carissimae, Apollonius | Aug(iisli) n(ostri) verna, arcariiis pro |
vinciac Asiae, lioc momimentuiii , cum sarcophago fecit et sibi
et suis Quorum curam agunt collegia | lilj(ertorum) et servo-
rum domini n(oslri) Aug(usli) i(nfra) s(cripta) : | magnum, et
Minerviura labulariorum, et Faustinianum commen larc(nj-
sium, et decurionum, el la bellariorum. I H(oc) m(onumeiitum)
h(predem) n(on) s(equitur).
WooD. Discoveries al Ephesiis, LonJoii, 1877, Tonibs n. 20. Dessai". 1305.
Nous résumons le commentaire de Th. M. Le nom d'un de ces cinq collèges,
dérivé du nom de la femme d'Antoniii le Pieux ou de celle de MarcAurèle, Faustine.
prouve que l'inscription n'est pas antérieure a Antonin le Pieux. Ces collèges
ne sont pas formés seulement par les affranchis et esclaves impériaux résidant
il Eplièse, mais par tous. Cfr. VI 7458 : collegiuin cocorum Aiiyusti n(oslrij
qiiud conaislil in Palatio. Le collegium magnum est peut-être celui du n" VI
071. Le deuxième et le troisième portent un double nom : cfr. VI So'6'2 et V
0970. Minerve convenait comme patronne des tabularii, car on lui donnait
l'épithète de memor. Quant au collège composé de décurions, il est obscur
[Th. m.]. Il y a un collège de tabellarii Caesaris. ii Xarbonne (XII 4449). Sur
ces decuriones, voy. 0. Hirscufelu, Vericallung , 1, p. 198, n. 3.
1 40. J. T. WooD. Discoveries ai Ephesus, p. 24, n 4, London, 1877, in-S" .
TTô(pXiov) Oùribiov | 'Avtudv'îvov, | t6v kticttiiv | Ttîç 'Eqpe-
(jîujv I KÔXeujç, I f] (Juvep'fcxc^ia | tûjv Xavapi'uuv.
«A Publius Vedius Antoninus, fondateur de la ville d'Ephèse, la corporation
des marchands (cardeurs) de laine. »
C. CrRTius, dans Hermès, VII, 1873, p. 31. Sur une base de statue. P. Ve-
dius Antoninus était probablement un favori d'Antonin le Pieux, chargé par
celui-ci de construire des édifices publics a Ephèse. Aavdpioi, lanarii, cardeurs
ou marchands de laine.
1 H. Lebas, V 171. Kaibel, Epigr. graeca, 297.
[OjùXidbriç KeÎTai, TrapoboiTTÔpe, ruDib' uttô tÛ)li[Puji]
ôç KXéoç èv Tuùi lr]v nâoiv ëbeiHe àpe[Tfiç]-
iQV *f"P ÊV èp-facrn"ii te laé-fcxç Kai Trâcriv [èpacrJGriç,
ouvÉKev eiç 'Aîbou Tiîvèe xàç.w cpép[eTai].
>f8
I i.
Pi'(il)al»lempiit du ii*" sii'cle de notre ère. Cfr. Ziebxrth. o. c. p. l();i, ii. 5,
Sii|(pléiiients de WADiuNr.roN ; épj.oBf\c, est doiileiix.
12. 'ïï^eii'n Li/iiae (Tliirch).
\ 'r2 G I. Gr., 3028. ihiiicUn de corr hcil , iH'.i;;, \i\. p. o.-;-;.
S:irc(>phai;e Nous doniiDiis la Iraiisi ri|)lioii de |'(iNiiui:r. (Iaii> le linll. de Corr.
iiell., 1. 1. p. 5:;<;.
Ai'jTri (»]) cTopôç ècTTiv TTovîTiiiou EÙTTpocrbéKTOj, irpoiuéipou,
Kai YuvaiKÔç cxùtoû | Aùp iiXiaç) 'louXiaç Kaî tékvujv aÙTÛJV •
ta (Jiv. Eiç nv oùbevl ètécrrai é'Tcpov 7TTiIj)aa \ Kr|beû(Jai, fj YPaM(|Li)a
èK(K)6i|jai, x^P'Ç TÛ)V TTpOYtYP«|Li()a)fcvujv toutou Ki'ibovTai oî
cv 'Elqpéauj èpYÛTai TTp[oTTuXeÎT|ai irpoç tuj TToo'eibûjvr oîç Kal
KaOïtpuucJev biivûpiui TitvTaKÔcna eTri tuj Ytiv£|(J9ai ùtto toû
Yeivo|uévou tôkou oivoiToaiav kui KtiptoXouaiav ffTecpavri-
[q)]o[p]iî||(Toucnv b[é ti]V eùuujxîuv )liiivûç il',|[tîj 5è |un TTOin-
(Touai, àX(X;à 7TapaTré|uv|i0VTai, èKèiKiicouCiv | Kai ÉKTr[pû£ou-
cJiv oi] èv 'EcpécTuj |TTpo|uéTpai|.
«Ce tonil).:aii ap|(arlienl a l'oiiipeiiis lùiiuosdeklos, iiiesiireiii-, el a sa femme
» Aurélia Jnlia et ii ses eiil'aiils. Il a été l'ait de leur vivant. 1! n'est permis ii
» personne d'y ensevelir un autre eorps, ni d'elTacer l'inscriplioii. said' an\
» susdits. Il est eonfié au.x soins des ouvriers du porti(|ue, résidant près (du
>) lemple) de Poséidon a Eplu'.se. Il leur a légué ."iOO deniers, dont les intérêts
» serviront à des oHVandes de vin el de eierges; ils porteront des ronronnes et
» célébreront ini han(inet finièlire le liiiilième mois; s'ils ne le l'ont pas, mais
)) négligent de le l'aire, les mesureurs d'Kplièse les cileront en jusiiee, réclame-
» roni la somme et feront la eéiémonie. »
Il s'agit d'un collège d'ouvriers allacliés aux a|)provisi(unieuuMils de l)lé, el le
blé était vendu sous un porti(pie (;V ttpottùXlu) anpiès du lemple de Neplmie.
l'ompéius \ était TTpo,uéTpriç, mesuieur (Uokckii). Il semble ipTon drviait lire
TTpoi-ieTpnToO el irpoLietpriTai, cfr. Tlwmiiriis, s. v. (ImintimkiO.
\?). '#V'#*#*'»»of##/!/*'«** Lydiae (Ouchak).
' H Tuûv Yvucpéiuv auvfepYuaiu.
14.'}. liidl. de Corr. Iiell.. \X'Xk \1\, p. Ihu (nÉRAiiit). Hase d'une statue.
'Ayc/Oi) Tûxtj. I 'Eyv(<tiov Aoukiou 1 [uliôv TfipiiTei'va Koûlp-
LYDIA. 49
Tlov, ëîTapxov 1 cTTieipriç P' ![ KXaubiaç, ëTTa[pxov] eï|Xr|ç iTTTréujv
Ye^a<j\Tf\ç bibv\xov, XÉiXri|[a]pxov Xéyiôivoç ri' |[A]ÙYOÙcrTr|ç,
€7Tap [x]ov eïXriç inTréoiv | [A]ù-foû(TTr|ç, KTicrrriv | |K]ai qpiXô-
TTaipiv • I f] Tûjv Yvacpéuuv | [cjJuvepYacria tôv : aÙTuùv eùep-
Téiriv.
« A la Bonne Fortune A Eg^nafius Ciirtius, fils de Liicius, de la tribu Tere-
» tina. préfet de la cohors II Claudia, préfet de Vala equitum Augusia Ge-
» mina, tribun de la legio VIII Augusia, préfet de Vala equitum Augusta,
» fondateur (de la ville) et aimant sa patrie : la corporation des foulons à son
» bienfaiteur »
L. Egnatius avait exercé les premières fonctions de la carrière équestre. Sur
«es alae, v. Cichorius, dans Pally-Wissowa, I, pp. 1233 et 1247.
14. Jiagtteaitt utl Mtteandi'utn (InebazàrJ.
01 àpXOKÔlTOl.
144. Bull, de Corr. Iiell.. 1883, VII. p. .j04, n. 10 (Foktrier).
. . . bè Ktti KQTà auv9riKaç . . . [oiaTe | Ki]veîv èvi'oTe t6v
bfjiaov (e)iç xapaxnv Kai Gopûpouç èvTTÎTTT(e)iv b\à Trjv cr...|...
ÔYOV Ktti àopacrîav tûjv àpTOKÔTTuuv èiri tv) ÛYopa aTdcretjuv,
ècp' oîç èxpnv I Toùç jLieTaTTÉjacpBévTaç f]br[ biK)-\v uttoctxêÎv.
'Eirei be t6 tvj TiôXei (Ju,ucpé[pov] jifiç toûtuuv Tifiujpiaç uâXXov
TipoTiuâv dvttYKaîov, tVnicrâuriv 5iaTdY[|ucxTi] ' aÙTOÙç Œcucppo-
vicrai. "OGev àTtaYopeùuj \xr\Te (TuvépxecrGai toùç dpT0K[6j|TT0uç
Kttf èxaipîav, liinre TipoecTTriKÔTaç BpaadvecrGai, ireiGapxeîv bè
•rr[dv]JTUjç xoîç uTièp toû Koivr) auuqpépovToç èiriTaTTOiuévoiç
KUi Triv d[vaY]JKaiav xoû dpxou èpYacTîav dvevbefi rrapéxeiv tt]
TTÔXei. "Qç dv I dXû ti[ç ai)]|TiJL)V tô dîTÔ Toûbe f\ cruviùiv Trapd
xd biriYOpeu)aéva f] ôopû^ou xivôç [f] crxà]|Creujç èEdpxujv,
liexaiTeucpGelç xrj irpocTriKoûcrri xei|uujpîa Ko\a(yQr][aeTa\-] | èdv
bi xiç ToXuiîcTt] xi'iv TTÔXiv èvebpeûuuv dTTOKpui|jai auxov . . . |
boç 7Tpoaa'ri|u(e)ia)Gricrexai xai ô xôv xoioûxov bè u7TobeEd,uevoç
[xfi] I aùxrî xt|uujpia ÙTreùGuvoç Y^viicrexai. j
'EttI TTpuxdveuuç KX(aubiou) MobécTTOu, M'T^OÇ KXapeûJvoç
SO C. T. L., VOL III.
6', PouXfjç àYO|Liév[riç eîç] j| dWo i^époç, MapKeXXeîvoç emev,.
Tfjabe ÙTTOVoiaç tûjv èpYacnripiâpx'JLiv [yvuu]|(Ttôv beîxiaa xOtç:
'Epjueiaç ô upoç . . .
«... et d'après les conventions... de façon à soulever parfois le peuple et k
)) susciter des troubles et des désordres à cause de... et de l'absence des boulan-
» gers séditieux du marché, pour lesquels motifs il aurait déjà fallu les faire
)) venir et les punir. Attendu qu'il est nécessaire de placer l'intérêt de la ville-
)) au-dessus du châtiment qu'ils méritent, j'ai ju.né bon de les ramener ;i la
» raison par mon édit C'est pourquoi, je défends aux boulangeis de se former
» en hétérie, à leurs chefs de montrer troj» d'audace, au lieu de commander par
» la persuasion ii ceux (pii leur sont subordonnés dans l'intérêt commun, et de
» fournir l'indispensable travail du pain a la ville, sans (pie rien n'y maïKpie.
» Chaque fois que l'un d'eux sera surpris, ;i partir de ce jour, soit assistant à:
» une réunion contraire à mon édit, soit excitant des troubles ou une sédition,
» il sera arrêté et frappé du châtiment mérité. Si quehiu'un se cache pour
» tramer contre la ville,... s'il est découvert, pelui qui l'aura accueilli chez lui
)) encourra la même peine.
» Sous la prytanie de Claudius Modestus, le i Claréon, le conseil (de Magnésie)
)) s'étant réuni d'autre part, Marcellimis a dit : Hier Hermeias ... une preuve
» éclatante de ce manque de sens des chefs d'ateliers... »
C'est la fin de l'édit d'un gouverneur romain, adressé aux habitants c'a
Magnésie à l'occasion d'une grève des boulangers de cette ville. A la suite de
l'édit était gravée une délibération du conseil de Magnésie. Voyez le commen-
taire de FoNTRn;ii, /. /., p. 50o.
lo. lUitgnefiin €Btt Sijtylutn (Magneiia, Mànissa)..
Zûvoboç Tûjv Z|aupvaeiTUJv, C. 1. Gr., 3408.
Oî KopaWio-rrXaOTOi, ibkl.
145. C. I. Gr., 3408. 'AYaOrî TÙxri | cruvôbou I|Liupvaei-
Tijùv, I KttTà TÔ vjjrjcpKyiaa tiîç KpalTicfTnç PouXi^ç, TTpovotîaavToçj
r(aiou) Mapîou TTottXiou Tafiîou, TTa|pôvTuuv Kai tOùv KOpaXXio-
TTXacr|TUJV, Ka9' ô eicreKÔ|uicrav pu|pXiov 5ià XuuKpdTOu èm
T(iTOu) I 'AT(iXiou) EÙTUxiavoû | Ta|u(ou.
«A la Bonne Fortune du collège des Smyrniotes, suivant le décret du très
» illustre sénat (de Magnésie), par les soins de C. Marins Pul)lius, trésorier (de
I) la ville), en présence des corallioplastes (fabricants de figurines en terre cuite
» ou en cire), qui avaient remis (au sénat) une supplique par l'intermédiaire de
» Socratos, sous l'administration de T. Atilius Eutychiainis, trésorier. »
11 s'agit du Ta^îaç de la ville. C. Marins a pour surnom le prénom Publias
(BoECKii). A. Wa(;kni:iî, Bail, de l'Acad. roy. de BeUj., 1889, XVII, p. -408 :
les corallioplastes sont des fabricants de figurines en terre cuite ou en cire,.
LYDIA. 51
comme celle de Tanagra et de .Miryna. Ziebarth, o. c , pp. 103 et 1:2:2, pense
([lie les I|nupvaeiTai sont une association de gens de Smyrne [cine Landmann-
schaft).
II). M^ltilfttletjpttén Lydiae (Alah-Séher).
' H iepà cpuXt'i tujv èpioup-fôiv, après Marc Aurèle, C. I. Gr., 3422.
' H iepà cpuXt'i tojv aKurëoiv, de la tncine époque, Leiîas, 111, 0o6.
146 G. I. Gr. 3422 (Lehas, V 6i8). 'AxaBiî Tûxr. |
Ai)pfr|Xiov) "EpiuiTTTTov, SucTTûtpxiiv, iepéa | Tr\ç 'Apiéiuiboç, tôv
ëvbo^ov Kai | cpiXÔTraipiv Kaî eu Trâcriv TipuÙTOv, | dpxiepacrd-
luevov èvbôEuuç lue'^Tà |ue"fâXajv dvaXuj|adTUJV, Kai | bôvta kov-
TpoKuvtTfécTiov I ÉVÔZ;u-fov dTTÔTO|uov ÉK Beîaç I qpiXobuupiaç,
dpEavia ir^v TTpujTn[v j | dpx^v èTTiqpavôiç Kai idç Xomàç || dpxdç
Kai XeiTOupYÎaç uTtép tê aù|ToO Kai tuùv Traibuuv NeiK^TOu Kai |
' EpiuiTTTTOu èKTeXécravTa, dva|6évTa Tt) ttôXêi idxeiov jnèv dç [
ae[iT]ujviKà xpi'm«Ta bnvapiujv , laupidbaç TrévTe, Kai bôvia eiç [
èTTicTKeuriv toû Treidcrou toû 6e|dTpou brivdpia jaùpia, Tioiricrd-
)ne|vov bè Ktti èmbôcreiç xPWàTMv rf] | te xXuKUTdu] TraTpibi
eiç xP^ctTaJI cre[iT]ujviKà brivapîuuv juupidbaç TTev|TnKOVTa, Kai
Ti] KpaxÎŒT)] PouXf] bt"i vapiujv jaupidbaç Trévie, Kai tuj (Je||avc-
TaTUJ (Juvebpiuj ifiç Yepoucriaç | brivdpia faûpia, qpuXaîç è-nrà
Taîç écrîJTaKuiaiç toùç dvbpidvraç irpôç b)i|vdpia x^îXia, | n
îepà qpuXr] tûùv èpioupYÛJV tôv [ éauifiç Kai Tfjç Traipiboç ev
TTdjcriv eùep'féTriv.
« A la Bonne Fortune. A Aurelius Hermippos, xystarque, prêtre d'Artémis,
» homme illustre et bon patriote, en toutes choses au premier rang, qui a
» rempli les fonctions de grand-prêtre d'une manière brillante et en faisant de
» grandes dépenses, qui a donné, par suite de sa divine munificence, une chasse
» terrible d'un gladiateur poursuivant une bète fauve, qui a géré d'une manière
» distinguée la plus haute charge ainsi que les autres, qui a rempli les liturgies
» pour son compte et pour le compte de ses fils Neikétos et Hermippos, qui a
» d'abord consacré au profit de la ville 50,000 deniers pour l'achat de blé, ([ui
» a donné 10,000 deniers pour construire la coupole du théâtre, qui a fait
» ensuite des largesses, à savoir : à sa très chère patrie oOO,000 deniers
» pour l'achat de blé ; autres illustre sénat, 50,000 deniers; au très véné-
» rable comité delà gérousie, 10,000 deniers; aux sept tribus qui ont élevé
52 c. 1 L., VOL. m.
» les statues, 1000 deniers ; la sacrée tribu des ouvriers en laine, a son bien-
» faiteur et au bienfaiteur de la patrie en toutes choses. »
L'inscription suivante mentionne la sacrée tribu des cordonniers. « Il est
remarquable (pi'ii Philadelphie les tribus aient été en même temps des corpora-
tions ouvrK'rcs. » (Lebas). a Manifesta coUegia opificum Philadelphiae tribuum
lucu fueriint. » (Boeckh.) Voyez encore Wagener, /. / , pp. 10-11, Ramsay, (Cities
and bishoprics of Phnjijia, I, ])p. 105-106, et notre Etude historiq . , I, pp. 173-
174. ZiEBARTii, 0. c, pp. 107-108 et 109 fin. Ce dernier conjecture que les
collèges de Philadelphie n'ont fait qu'emprunter le nom de (pv\r\ à l'organisation
connnunale, comme ils en empruntèrent beaucoup d'autres, pour se donner de
l'importance et sans former de véritables tribus de la cité.
L'inscription n'est pas antérieure aux empereurs de la gens Aurélia.
'AvaOévTa, ce premier capital est consacré (àvaxeGeiç), c'est-a-dire qu'il
doit être conservé ; il sera placé et les intérêts seuls seront dépensés pour le blé
(Boeckh). Sur èvôlvjov, v. la note du C. I. Gr. ; sur ÙTTÔTOfaoç, v. Boeckh ad
2880.
147. Leiîas, m 656. Mouaeîov xai ^i^. Tfiç eùaYT. oxoXfiç, 1873-1875,
], p. 131, n. 50. Marbre.
'AYaOfj Tûxn. I 0X(âpiov) A\jp(r'-iXiov) 'HqpaicTTÎujva biç TTa-
7Tia|v6v, TÔv àHioXoYuÛTaTOV | dvbpa, £k irpoYÔvujv èm fi0e[i] [
Kal [àEi]uj|uaTi èTTai[vo]ù|uevov, dpHav|][Ta luejtà Trdcraç [Ti)aàç
KJai XeiToupYiaç xai xf-jv | TrpuuTOCTTpaTriTÎotv | ÙT>ÛJÇ ^ai èm-
qpavujç, uîôv OX(apîou) Aùp(r"|Xiou) 'HqpaKTTiuuvoç TTaTTiavoû, |
dpEavToç Ktti aÙTOû laerà udcraçll dpxdç KaiX eixoupTÎaç Kai xi^v
Tipdjxriv I aTpaxriYÎav. ' H iepd qpuXr] tûjv [ crKuiéoiv Kaxd xd
UTTÔ xfjç I Kpaxicxnç PouXiîç Kai xoû Xa)LiTTpoTdTOu | bi'iiuou
v|jt]qpicrOévTa.
« A la Bonne Fortune. A Flavius Aurelius Hepbaestio Papianus, fils de Papia-
» nus, hounue très digne d'estime, d'une famille considérée pour ses mœurs et
» sa dignité, qui a géré, après tous les honneurs et toutes les liturgies, les
» fonctions de premier stratège honorablement et brillamment, fils de Flavius
» Aurelius Hephaestio Papianus, lequel a exercé lui aussi, après toutes lesma-
» gistnitures et toutes les liturgies, les fonctions de premier stratège : la tribu
» sacrée des cordonniers, d'après le décret de l'illustre sénat et du très noble
» peuple (de Philadelphie). »
Ledas, 111 656 (texte fautif). Sur biç TTaTTiavôv, voyez Larfeld, Gr. Epigr.,
p. 548. S. Reinach, Traité d'épigr. gr., p. 508. Kaxà xà — ipt-jcpiaOévxa,
voyez ci-dessus, N" 109, note.
LYDIA. 53
17. Stttt/ftta Lydiae (Iznùr).
' H auvep'faaia tiûv àpTupoKÔTToiv Kui xpuaoxôuuv, C. I. Gr., 31.>4.
T6 Koîvov TÔ' Epuaiarâv, B. d. /.. 1860. p. 218, n. 3.
' H auvepfoaia tOjv KupTo^ôXoiv, Mouffeîov, 1, 187o, p. 131. n. .50.
'H 0uuf5(ujaiç Tiûv luTTTTivdXujv (?), C. I. Gr., ,3304. 'H èpYaaia.
Oi qpopTrjToî oi Trepi tov Péîko", sous Hadrien (?). Mouaeîov, I, 1875.
p. 111, n. 2.
Oi cpopTriToi 'AaKVriTTiaara', sous Septime Sévère, Amer, journ. of
arch., I. 188.0. p. 140.
148. G. I. Gr. 3154. 'A-faOr| rûxi;]. H cruvep-facria tujv
àpYupoKÔTTuuv Ktti I xpucoxôujv 'ABnvfâv êTTicTKeuâcracra aTtoKa-
TécTTncre I Tt] JTUTpibi, arpairiTOÛvroç tôjv ôttXuuv A^oukîou)
OÙlVlKÎOU.
« A la Bonne Fortune. La corporation de.s argentiers et des orfèvres ayant
» réparé (fabriqué?) cette statue d'Athéna,ra rétablie, en l'honneur de la patrie,
» L. Vinicius étant stratège. »
149. C. I. Gr., 3304. 'ETraqppôbeiTOç'ATTdXjouToû TTepi-
■févou KaT|ecrKeûacrev ri} (TuupiuL)|(7ei tôjv XuTTTrivdXujv | Kanâ-
pav TTpo(Jepxonév|a)v 5e[E]iâ x^pî tlù ripuuuj, eï | tîç ttote boKi-
|aacr6eiç | èKeî teOricreTai uttô | xrjç (Tuvep-facriaç.
« Epapliroditus, fils d'Attalos, fils de Perigenos, a construit pour la corpo-
» ration des ... une salle voûtée à droite du monument funèbre, pour y enseve-
» lir ceux que la corporation en jugera dignes. »
XuTTTTivdXujv, des pauvres (Chandi.er). Wa<;ener, Revue de l'Insir. publ..
1868, p. 11, conjecture : auu-rriXeabeîç, ouvriers en feutre. Boeckh traduit :
« Epaphrodilus colleyio cameram extnixit prope heroum, qua sodales uteren-
tur, si qitis ab ipsis probatus ibi (ad heroum) visits esset sepeliendus honoris
causa. » Sur auupiaiaiç, voyez 2339'' : auupiuuaiç qpiXia, a Ténos. et 34.88 :
iepà auiapîuLiaiç, a Philadelphie.
loO. Mou0eîov Kui jîipXioGtÎKti Tf\ç eùaTfeXiKfiç axoXfiç, Trepioboç
TrpiJbTri, 1873-187."i, Suiyrnc, 187vJ, I, p. 6.j.
XuvepYacTia | KupTopô|Xuuv, Kaxà | t6 cpr|qpi(T,ua | xiîç pou-
Xrjç, j Ta|LiieuôvTUj|v Teptipou KJai 'Ovr|cri)aou.
« La corporation des KupTo(?ôXoi, d'après le décret du sénat, Scverus et
Onesiraus étant trésoriers. »
Cfr. Rhein. Mus., 1872, XXVIl. p. 464. II (texte inexact). Sous Sévère, on
écrit encore généralement Zeouiipou. — Zieisarth fo. c. p. 109. n. 2) croit
Si C. I. L . VOL. III
qu'il s'agit des Ta^iai du collège et non de ceux de la ville, parce que la formule
Karà TÔ vpricpiaina, etc., n'est jamais datée. (Voy. A" 109. note) Oehi.er les
rapporte à la ville de Sniyrne. yuant aux KUpTopôXoi, voyez Gelzer, Rhcin.
Mus., l. l. On les prend pour des pêcheurs ou pour des fabricants de paniers en
osier. Le mot était inconnu.
loi. Même Revue, 1 873, I, p. 1 1 1 , n. 2, et A merican journal of archaeo-
logy, I, p. 141 (W. M. Ramsay).
TTô(ttXioç) Aï{Xioç) NeiKÔc7TpaTo[ç] | KaieOKevaae xè |Livri-|
lueîov aÙTUj xai xf] Y^vai|Kl Kai xoîç xéKvoiç Kai è(Y)YÔvoiç
aÙTuùv Kai 6pé)Li(|a)||a(Tr Kai |uiib£vi èSôv eîjvai nujXfjcrai jai'ixe
èElaXXoxpiûùcrar ei bè xi; | Tiapà xaûxa TTo(i)t''icrei, àTTo|xei(Tei
xoîç qpopxiiTOÎÇ !i TOiç Trepi xov PelKDV | (biivdpia) oV • xoùxou
5è xô I àvxiYpaqpov cxTTÔlKeixai eiç x6 èv Xjiuûpvr] àpxeîov.
« P. Aelius Nikostratos a construit ce monumenl pour lui-même et pour sa
» femme, pour leurs enfants et leurs descendants, et pour sa domesticité. Qu'il
» ne soit permis h personne de le vendre ni de l'aliéner ; si quelqu'un enfreint
» cette défense, il payera aux portefaix du PeÎKOç, 2-jO deniers. L'ne copie de
» ceci est déposée aux archives de Smyrne. »
Ramsay, I 1., donne le texte en caractères épigraphi(iues avec la transcription.
La pierre porte : éYÔvoiç et epé,uaai.
Les caractères, très beaux, sont du n"" siècle, et l'inscription parait dater de
loO il 180 après J.-C. Aelius Mkostralos tire probablement son nom de celui
d'Hadrien. — L'amende est de 2o0 deniers Le collège tire son nom de l'endroit
ou il a son local on de celui oii stationnent ces portefaix, « LasUnUjcr beim
ôffcntUchen peÎKOç » (Mordtmann, Aihen. MilL, VI, 1882, p. 12o).
15:2 American journal ofarchaeol., I, 188.j, pp. 140-141 (W. M. Raîisaï).
'AYaOil Tijxn- H^ilcpi(Ta|uév)iç xfjç Kpaxiaxnç PouXfiç Kai èm-
Kupubaavxoç xoû XaïuTipoxdxou àvGuTràxou AoXXiou 'Aoueîxou
èbô9r| qpopxtiYoîç 'AcTKXi]TTia(TTaîç ék xoû ève[b]piou pà9[p]a
xà éHfjç xfccraapa • xaïuieùovxoç Aùpn{Xi'ou) 'Aqppobeicriou.
« A la Bonne Fortune. Kn vertu d'un vote de l'illustre sénat et de l'autorisation
» du très illustre proconsul Lolli(an)usAvitus, quatre places de suite de ce banc
« ont été données aux portefaix adorateurs d'Esculape, Aurélius Aphrodisius
» étant trésorier. «
Heu.mann Roeih,, Schedae epujraphirae, iJerlin, 1870. p. 2 (avec des fautes).
Actuellement ii Oxford, au Musée Ashmolean. Ramsay ne donne que la trans-
cription. 'Ebo9ri est mis deux fois de suite, par erreur. AoWîou est mis pour
AoWmvoO; il s'agit du proconsul Lollianus Avitus, de la fin du règne de Sep-
time Sévère (Waddington, Bull, de Corr. helL. 1882, p. 20! ). I{amsay entend :
«the porters attached to the Asklepieion.»
LYDIA. 5o
1S3. Bull, deir Inst., 1860, p. 218. n 3 (HE^■7,E^•).
Tô KOlvôv TÔ 'EpiaaicTTâv | aÙTuùv èiiiuacre | 'AXKijuébovta
'AXKicTTpdTOu I 'Yjùo)] xpucréuj oiefpàvoj | àpeiâç eveKev Kai
€Ùvo(aç I Kai eùepYecriaç tûç eîç tô koivôv.
Alcimedon est natif d'"Y'faoaoç, en Carie. ' Ep^aiarai, Mercuriales. Le dia-
lecte dorien de cette inscription n'est pas de Smynie Elit' est gravée sur une
table de marbre, trouvée a Smyrne ou dans les environs [HenzknJ.
18. Thf/atifa Lydiae (Akbissàr).
Voyez : Michel Ci.erc. De rebns Thyalirenoriim commentado epigraphica.
Thèse. 1893, pp. 89-96 : de fabrorum collegiis. Folcart, Bull, de Coït. hell..
1887, Xi, p. 101.
Oi àpTOKÔTTOi. C. 1. Git., 349:j.
Oi Paqpeîç, C. 1. Gr., 3496. 3497, sous Caracalla. Bull, de Corr. hell.,
XI. 1887, p. 100, n. 23. 'Ein0Tnad,uevov toO ëp^ou paqpéujv ùttô
T6V0UÇ, C. I. Gr., 3498.
Oi pupaeîç, C. 1. Gr , 3499.
Oi luareuGuevoi, C I. Gr., 3480.
Oi Kepa^eîç, sous Caracalla, G. I. Gr., 348.j.
Oi Xavdpioi, Atfi. Mill.. Xll, 1887, p. 2o3, n. 13.
Oi XivoupToi, C. I. (iR., 3504.
Oi aKUTOTÔjaoi, Bull, de Corr. hell.. X, 1886, p. 422, n. 31.
Xa\Keîç xaXKÔTUTToi, Ibid., p. 407, n. 10.
Oi ToO ararapiou épyaaTal Kai TTpoEcvqTai aai.ucxTiuv, Alhen. Mitt.,
XXI, 1896, p. 262.
154. C. I. Gr., 3480. Toîç Zepacrioîç | oi i|uaTeuô|Ltevoi |
TÔ jpiTTuXoV Kui TÙÇ | (JTOdç, TÛtÇ TE KttTaTUJTàç | Kttl Ttt èv
aÙTa'iç èpYa[cr]||TiJL)V oiKTiiripia KaTecrKeuaa[|uéva] | èK tujv epYUJV
Kai [î]b[iaiv] ? ... | TTa)aqp[i]\ou toû 'YirdTOu ? Mnvoqpdvtou
àv[é0r|Kav ?] |
« En l'tionneur des Augustes, les tailleurs ont construit ce tripyle et ces
» portiques, ces iiabitations et les demeures d'ouvriers qui s'y trouvent, avec
» les revenus de leur travail et à leurs frais.. »
Suivaient les noms des curalores {éma€.h]Qé.vTeç). V. la note du C. I. Gr.
Wagener. Revue de l'Instr. publ. en Belg., 1868, p. 9. M. Clerc, o. c, p. 22.
455. C. I. Gr., 3485. Tôv -nîç Kai BaXdcrcDiç | beCnÔTiiv
AÙToJKpdxopa KaîcTapa | M(dpKOv) Aùp(iîXiov)Zeunpov j'Avtlu-
S6 C. I. L., VOL. III.
vîvov Eùcrep|ri, Te^aoïàv, [êk tûjv] | îbiuuv ïb[pucrav] | ot
K€pa|neîç.
« Au maitre de la terre et de la mer, à renipereur César M. Aurelius Severus
» Antoninus (Caracalla) Pins xViigiistus, les potiers ont élevé (cette statue) à
» leurs frais. »
156. C. I. Gr., 3495. 'Ayaôiî tùx»i. | Oi dpTOKÔTTOi èrei-
^riCttv Ktti I àvéOriKav èK tujv ibîuuv r(diov) 'loûXiov 'louXiavôv
Taxialvôv, àyauvoGéTriv Kai | 'AcTidpxriv Kai àpxiepéa b\à | Piou,
TpixeùaavTa Kai àYopa|vo|LiricyavTa Kaià tô[v] aùrôv èvijauTÔv,
Kai TTpecrpeùcTavTa TTpôç | tôv AÙTOKpôiTopa irpoÎKa Kai Ka|Top-
Ouucrd|nevov rd laéYiora tf) | jraTpibi, uiôv r(aiou) 'louXioU'
'lTT7Ti|avoû Kai KopvnXiaç ZeK0Liv|5r|Ç dpxiepéuiv Tfjç 'Acrîaç,
eKJYovov 4>Xa(piou) Mocrxiou dpxiepéoiç, | dTTÔYovov OXa^ioiv
'iTTTTiavoû I Kai Taxiaç dpxiepéuuv, êk ttpo[y]ô|vujv Kocriaoûvia
Kai Y^vei Kai 1 epTOiç Kai qpiXoTei)Liiaiç (se. Tf]v TraTpiba) èv
TTav|Ti Kaipuj, Kai oîkicttiiv tiîç TTÔ|Xeujç- ] èTn)neXr|6évT0ç toO
d[v]ôpidv|TOç Aecrpîou (se. toû) OiXujtou Kai djvacTTricTavTOÇ
TÔV puj|aôv ÉK TÛJv I lèiuDV faeid 'A(TKXriTTi[d5]ou toû uio[û].
« A la Bonne Fortune. Les boulangers ont élevé cette statue, à leurs frais, à
1) C. Julius Julianus Tatianus, agonothcte, Asiarque, grand-prétre viager, qui
» a rempli la même année les fonctions de rpiTeurriç et d'agoranome, qui s'est
» rendu comme député auprès de l'empereur, à ses frais, et a obtenu les plus
» grands succès pour sa patrie (comme député), fils de C. Julius Ilippianus et
» de Cornelia Secunda, grands-prétres d'Asie, petit-fils de Flavius Jloschios,
» grand-prctre, arrière-petit-fils de Flavius Hippianus et de Flavia Tatia, grands-
» prêtres, d'une famille (pii depuis toujours a comblé sa patrie de bienfaits et
» de libéralités en toute circonstance, fondateur de la ville »
« Lesbios, fils de Pbilotus a surveillé l'érection de la statue et il a élevé
» l'autel il ses frais, avec son fils Asklépiadès. »
Tpireûaaç. Selon liOFXKu (G. 1. (in. ;ii90) le xpireurriç est le magistrat
préposé aux distributions de blé, faites aux pauvres par xpixeiç. Cfr. M. Clerc,
o. c, p. GI.
157. G. I. Gr., 3496. ... a|v] Kp[dTUJv]oç? d'vbpa |.
[KaXô]v Ka[i dYaOôjv Kai (piXÔTTa|[Tpiv, eipnjvapxtîcTavTa èTT|[i-
Orijiuujç Kai dYopavo)aiîO'av|[Ta X|a|UTTpuijç Kai cpiXo[bJô[s]ujç,...|
da[avTa] Kai cr|T]p|a[TiiYn|[o'a]vTa [KaXjuùç Kai êTTi)LieXujç, |
beKa[TT]puj[T]eù(TavTa Kai | Trdoajilç |T]aiç [XjoiTraîç thç |
LYDiA. 5T
[TTaTpièoç ÛTTripecriaiç xphc^tov vel simile, dvaaTri(Td][vT[uu]v
T[ri]v [T]ei[)ari]v tuùv Paj[qp€]ujv Ik tOùv ib]i[uj]v, €m|aeX[ri-|
Bévxjoç 'AttoXXujviou toû | 'ATToXXuuv[i]ou.
f ... fils de Cr[aton?], homme de bien, aimant sa patrie, qui a rempli les
» fonctions d'irénarque avec distinction, celles d'agoranome d'une manière
» brillante et honorable, celles de ... et de stratège avec honneur et avec soin,
» qui a été decem primas , et qui [s'est distingué] dans toutes les autres [charges
» publiques]. )
«La statue a été élevée par les teinturiers, à leurs frais, par les soins
» d'Apollonius, fils d'Apollonius. »
Après Xonraîç, une ligne est perdue. L. tO-l 1, il s'agit des Paq)eîç. Les actes
des Apôtres (16. 1-i) parlent d'une femme lydienne de Thyatire, qui était Ttop-
q)up6TTULiX,iç. La teinture rouge de Thyatire était renommée ; elle devait sa
supériorit* à ses eaux et a la qualité des garances qui poussaient sur son terri-
toire (Strabos, XIIL 4. Lil. Cfr. Foucart. fîw//. de Corr.hell.. XI. 1887,
p. 101.
1o8. C. I. Gr.. 3497. 'At«6ii tOxi]. i [Tiitovi] 'Avt(uljviov)
KX(aùbiov)'AXcp(rivov)'ApÎTVuuTOv,T6v 1 kpoticttov èTrirpoTTOv toû
ZeP(a{TTOÛ) j dpKriç Aei^iavriç, eTiapxov eïXnÇ i beutépaç OXiapiaç)
'A-fpiTTTTiavfiç,TrpaiTrôiicriTOV ei'Xriç (Tiv[-f]Xapiujv, xiXiapxov j (TTrei-
paç TipdjTriç KiXIkuiv, TTpamôcriTOV | ciTTei'paç rrpujTriç PaiTOÙXujv,
ÊTTapxov I (Tireipaç beutépaç 0X(apiaç) Nouuibuùv, irpailTTÔcri-
Tov (TTTeip[a]ç beuTépaç 0X(ap(aç) BecrcJuLJV, ; cTTreîpaç dvv[ub]-
vrjç 0eoû 'AvTuuveivou | [d(pe]i)aévujv ZeXeuKeiaç rT€i[e]p[i]aç,
ÎTTTTéa Puuj[u]a[îo]v, Tpî^ou Kupeîva, ijTTaTiKÛJV (TuTfeivfî, uiôv
Kai ÉK'fovov dpxiepéujv 'Acriaç, j dbeXqpiboûv 'AX(p(rivou) 'AttoX-
Xivapiou, èm Kiîvicrov toû I!ep(a(JTOÛ), v€ujKÔp[o]v xfjç XaïuTipo-
Tdtriç KuZ;iKrivû)V juriTpoTTÔXeuuç, Xo-n[crTriv ZeXeuKeîaç TTeiepiaç
Ktti 'AXeHavjbpeiaç Kax "lcr[cro]v Kai Puj[a]croû Kai ifiç | [tiLv]
Tpaiavûjv TrôXemç Kai TpoTTridi'aiv ' Kai Tfjç [KJoXujveiaç, èv
Ttdaaiç (jTT[r-i]peaiaiç [(T]Tpa|TiujTiKaîç YCTOvÔTa, tôv îepéa toû
TTpo|TTdTOpOÇ 6€0Û TupîuVOU |
oi paqpeîç.
(' A la Bonne Fortune. S. T. Antonius Ciaudius Alphenus Arignotos. l'illustre
» curator Augusti arcae Livinnae, préfet de Yala II Flaria Agrippiana, pré-
» posé a Vala singulariorum , tribun de la cohors I Ciliciirn, piéposé a la coliors
» / Gaetuloniiii, préfet de la cohors II Flavia Numidorum, préposé a la cohors
b8 c. I. I,., \0L. m.
» II Flavia Bessorum, a la cohorte des vétérans de Séleucie Pieria à qui le
» divin Antonin fournit l'annone, chevalier romain, de la tribu Quirina, parent
» de consulaires, fils et petit-fils de grands-prêtres d'Asie, neveu d'Alphenus
» Apollinariiis, a censu Auqusti, néocore de l'illustre métropole de Cyzique,
)i logiste de Séleucie Pieria et d'Alexandrie sur l'Issus, de Uliossus, de Trajano-
yi polis, de ... et de la colonie (d'Antioclie de Pisidie), qui a passé par toutes les
» charges militaires, prêtre du dieu antique Tyrimnos : les teinturiers. »
Alphenus Arignotus est connu par le C. I. (îr.. 3i8i A et B; il vivait sous
Caracalla. Sur son cursus honontni, voyez le commentaire de Boeckh. 'Aqjei-
laévujv, «intellige vetcranos divi Antonini (non Caracallae.sed prioris imperato-
ris) Seleuciae collocatos, quibus annonam assignavit divus Antoninus, nisi
ANNONHZ prorsus aliud vocabulum continuerit » (Boeckii). «De TpoTrriaioiç
mihi non iiquet» (Le même).
159. C. I. Gr., 34.98. 'Aw^ tùx)]. | Oî ^aqpeîç Aùp(ri-
Xiov) 'ApTe)LidY[o]|pov rXÙK[iJu]voç u'nv, crTpa|Tr|YÔv, èTeî)ar|aav,
èTTtcrTr|(jâ|u|evov toû epyou paqpéuuv || àîrè ^évouç t6 êktov
àv5pi|àvToç àvacrracrei, XajUTTalbapxnO'avTa tûjv ineYaXuuv | iepûjv
Aù[Youcr]Te(uu[v | i]croTTu9iuuv, &eKaTTp[aj]Teù(TavTa.
« A la Bonne Foilune. Les teinturiers ont honoré d'une statue Aurelius Arte-
» magoros, fils de Giycon. stratège, qui fut président du collège des teinturiers
» pour la sixième fois de sa famille, lampadarqne aux grands jeux isopythiques
» en l'honneur des Augustes, decemprimiis. »
Le titre de président se perpétuait parfois dans une famille. Cfr. Bull, de
Corr. hell., XI, p. 100, n. 23 (ci-après. N" I6i). Sur le lampadarque, voy.
M. Clerc, o. c, p. 8.-j.
160. G. I. Gr., 3499. 'ATa9fî tùx»]. | M(àpKOv) rvalov
AïKiviov I Pouqpîvov, t6v XaiairpÔTarov j ÛTraiiKÔv, cpiXov toû |
ZePacTTOÛ, KTÎcTTnv I K(ai) eùepY[6jT>iv ir\c, | Tratpîboç, | oî pupffeîç.
« A la Bonne Kortune. A M. Gnaeus Licinius Hufinus, l'illustre consulaire,
» ami d'Auguste, fondateur et bienfaiteur de sa i)alrie : les corroycurs. »
Sur ce Rufiniis, voy. C. L (îr., ^500. 3502 (son fils).
161. CI. Gr., 3504. [A(oiikiov) ?] 'Avviavôv, cpiXoa|[é]-
PacTTOV, àcriapxiî[cravTa] vel 'Aaidpxii[v tô...], àpxiepéa Tâ)[v]
ZePa(7Tuù[vJ, t6v upiŒTOv toû Xa|UTTpo||TàTOu Tfjç 'Acriaç ë0vouç |
Kai TTpOÙTOV Tfjç TTaTpîboç, I Tov prjTOpa Ktti vojuiKÔv I dveibpu-
(Tav Tei)aOùvTeç, 1 èqp' oîç eu ttoiujv biaTe[\]€Î |i tiiv uaTpiba
Tr)v éau|T0Û, tj^v XaiaTipoTctTriv | Kai èiao'i'jiaoTdTriv Kal | lieyid-
T^v OuaTeipnvûù^vl | ttôXiv, |
!.YDIA. 59
oî Xivoup-foi- I èmiaeXricrauévou Aùjp(r|Xiou)] Ej[i)]TuxiavoO
'AcTKX[ri]TT[iâbo]u?| ...
«AL. Annianus, ami dos Augustes, asiarque, prêtre des Augustes, le meil-
» leur de la nation la plus illustre de l'Asie, le premier dans sa patrie, orateur
» et jurisconsulte, parce qu'il ne cesse de faire du bien à sa patrie, la très
» illustre, très célèbre et très puissante ville de Thyatire, les tisserands ont
* élevé cette statue. »
« Par les soins d'Aurélius Eutychianus. fils d'Asclepiadès. »
TUJv Ze^aaxûjv, Septinie Sévère et Caracalla {':). Tôv prjxopa Kui volukôv.
Peut-être avait-il défendu les intérêts du collège devant les tribunaux.
'16'2. Bull, de Corr. helL, X, 1886, p. 422, n. 31 (MiaiFX Clerc). Marbre.
Oi (Tkutotô.uoi èTÉÎ.ui'icTav | TiJtov) OXâ^iov MriTpoqpdvouç
u|i6v Kupei'va 'AXéEavbpov, | d-fopavoiaricravTa èSâurijvov eùiô-
vuuç Kai TToXuba ttchvujç, KOupaTOpeûcTavTa | toû tiLv Puuiaaiujv
KOvpévTou, I TTpecrpeûcravTa upèç tôv Xe|[p]acrT6v eiç Pûj}ir]v
Y Ktti èK|[vi]KriaavTa tù dxOévTa ÛTTè[p ij |LteYC(Xujv xP'mlô^TUJV
TTpdT.uara, 6aTrc(|[vaiç î]6iaiç iepacrâfaevov xfiç ['Ap|Té)a]iboç
€i)crepuùç Kal qpiXoTeîuuu[ç, | ÙTTè]p 0Xa[pi]aç 'AXeEdvbpaç Kai j
[OXaJ^iaç [rjXuKÎvviiç tcûv Gu-farpuùv [ ... dvaGévia.
« Les cordonniers ont honoré (d'une statue) T. Flavius Alexander, fils de
» Métrophanès, de la tribu Quirina. qui remplit pendant un semestre les fonc-
i> tions d'agoranome avec énergie et somptueusement, qui fut curateur du
» conventus rivium Romanorum, qui fut trois fois député auprès d'Auguste a
') Rome et réussit dans ses missions relatives à de grandes sommes d'argent,
» qui remplit les fonctions de prêtre d'Artémis, à ses frais, pieusement et libé-
» ralement, qui a consacré... au nom de Flavia Alexandra et de Flavia Glycima,
» ses filles. »
163. Bull, de Corr. Iiell.. X, I88G. p. 407, n. 10 (Michel Clerc) Pierre.
[MdJpKOv 'AvTOJViov Md[pK|ou] uîôv, Zepfia, raXdT[)iv, |
XaJXKeîç x"^'<ÔTUTTOi en tôjv | [ibjiuuv dvéGîiKav.
« A M. Antonius Galata. fils de Marcus, les forgerons ont élevé cette statue
» a leurs frais »
164. Bull, de Corr. hell.. XI, 1887, p. 100, n. 23 (P. Foicart).
'AyaOrii Tùxn[i- | 0]i Pacpeîç èTeÎ!anO'[av | MJdpKov Mevdv-
bpou, [d'v|b]pa qpiXÔTeijaov Kal Xe[iJT]oup-f6v, è7Ti)aeXriBév,[T]a
TOÛ Tuûv Pacpéujv è'pYOu | [irJoXXdKiç Kai ÛTrèp tuùv Té|[K]vujv,
<TTpaT)-iYÔv, dYOpavô|[)a]ov, creixujvriv, YP«MM«Té[a | pJouXfiç,
60 c. I. L., vor. ni.
bi'ijiou, Ypa|U|uaTO(pù||[\]aKa, beKctTTpujTov, èXéuj | [cTuvJaXei-
ipavTtt, èpYeTn(TTd|[Tri]v 'Epubiujv tuùv èv tlù éKa|[To]vTa(TTÙXLji
Ke Ktti oÎKoP[a|(j]iXiKoû toû Trjç Yepoudiaç || [KJai Trapaxeixîcr-
laaioç ù5pa|[Y]uuYiou èv tuj Aûkuj TTOTa|aûj j [ [è]TTi)Lie-
X^Ttiv Oeuupiûjv, àvTd[p|x]ovTa pouXfjç, biî)aou P', Kai | [è]v
érépoiç TiXeiocTiv xPHO'iMOv j] YCTOvÔTa tv\ TtaTpîbi.
(( A la Bonne Fortune. Les teinturiers ont honoré Marcus, fils de Ménandre^
» homme généreux et qui a rempli de nombreuses liturgies, qui fut souvent
» curateur de la corporation des teinturiers, en son nom et au nom de se&
» enfants, stratège, agoranome, curateur des approvisionnements de blé (cura-
» tor frumenti publici), secrétaire du sénat, du peuple, gardien des archives»
» decem primus, qui a fourni l'huile, qui a surveillé le placement des vingt-
» cinq Amours dans le portique aux cents colonnes, la construction du palais
)) de la gérousie, et celle du canal du Lycus, ... curateur des théories (proces-
» sions), vice-président du sénat (M. Clerc, o. c, p. 48), du peuple a deux
» reprises, et qui rendit service a sa pairie en beaucoup d'autres circonstances.»
A Médcr. Thyatire était sur le Lycus (Pun., V, .'51) et s'étendait jusqu'<t
Meder (Foucart). Sur ep^eTTiaTÛTriç, voyez encore Athen. Mitt., VI, p. 227.
S. Reinach, Traité d'épigr. gr., p. 376 fin.
165. Athen. Mitt., XII, 1887, p. 2.^3, n. 18 (A. E. Condoeeon).
'AxaBrï tùx»]. | r(diov) TTeptîXiov Aùpi^Xtov | 'AXéHavbpov, [
|uôvov Kai TTpuiTOv I Tujv à-n aiûùvoç àGXiilJTuJv à(p9àpTUUV
oiKOu|)aeviKâ)V ùyujvujv Aù|YOU(7Teîuuv TTuOiuuv, | t6v dXemTOV
Trpe|(TpeuTi]v, t| oi Xavdpioi, | èTTiiueXi'icraïuévujv Aùp(nXîou) Mo-
(TXi|avoû 'AjUjuiavoû.
« A la Bonne Fortune. A C. Perélius Aurelius Alexander, unique et au pre-
)) mier rang parmi les innnortels athlètes de tous les temps, qui ont pris part
» aux jeux Pythicpies universels en l'honneur d'Auguste, au député infatigable,
» les cardeurs de laine. »
« Par les soins d'Aurélius, de Moschianus, d'Ammiaims. »
M. Ci.ERc, 0. c, |). 92, admet qu'il fut à plusieurs reprises envoyé par la
corporation pour soutenir ses intérêts devant le conseil et les magistrats de la
ville. Les Xavdpioi sont la même chose que les épioupYoî. Ce C. Perélius répa-
rait dans une inscri|)tion du Mouaeîov Kai pipX., 1874-1875. p. 127, XO'. Sur
ces jeux, voy. M. Ceehc, o. c, i)p. 81-88.
166. Athen. Mitt., XXi, 1890, p. 202 (P. W.). Table de marbre.
Oî TOÛ cnaiapiou èpYCXCTTai | Kai TipoHevnTai (TLU)udTUJV |
tTi,ut"icrav Kai dvéBiiKav j 'AXéHavbpov 'AXeSdvbpou | (Juu)aaTé|u-
TTOpov, dYopavolljuiTcravTa TeTpâiuiivov dYvuùç j Kai èTTibôvia êk
CARIA. 61
Tuùv ibiujv Ti] TTÔXti I TToXuTtXuiç èv Tttîç éopTaai||uoiç TUÙV
ZePacTTÛJV fiiuépaiç.
« Les ouvriers du marché aux esclaves (?) et les marchands d'esclaves ont
» honoré d'une statue Alexandre, fils d'Alexandre, marchand d'esclaves, qui a
» exercé les [onctions d'agoranome pendant quatre mois consciencieusement,
j) et qui a fait des largesses a la cité pendant les fêtes des Augustes. »
Le mot OTaTÔpiov ne se trouve qu'ici.
19. Miteiug Cariae fPalatia).
Tô oÎKou|aeviKÔv Kai aeuvÔTaxov auvébpiov xôiv \ivoupYuOv, ajirès
Marc Aurèle.
167. Revue arch., 2^ série, 28. 187i, p. H2 (0. Rayet).
'ATaGf) TÙxv]. I M(àpKov) AùpriXiov 0r|Xu)LiÎTpr|v, TTuBiovei-|
Krjv, KaTTÉTUjXioveiKriv, irepioboveiKriv, | TrapdboHov, uiôv M(dp-
Kou) Aùp(riX(ou) GiiXujLiÎTpou TTa|pabô2ou, xèv eùepYéTJiv èv
TTOXXOÎÇ II TilÇ TTaxpîboç aÙXOTTpOaipÊXÔV, bl|à XtlV KOlVl) Te
aÙTUJ Kai ibia 6ebujlpr|)aévriv em xfj dôXiicrei èv Ttacriv i àvevo-
xXricriav, èv xôj îbiuj aùxoû | epYUJ toû TrpocTKriviou. || T6 oîkou-
)LieviKÔv Kai (Je)avôxa|xov (Juvébpiov tujv XivouplYÛJv. Eùtuxôjç
« A la Bonne Fortune. A M. Aurelius Thelymitrcs , vainqueur aux jeux
)) pythiquesetcapitolins, périodonique,]iomme extraordinaire, fils de M. Aurelius
» Thelymitrès, homme extraordinaire, qui a spontanément comblé la patrie de
» bienfaits en beaucoup d'occasions, à cause de l'immunité de toutes les charges
» qui lui a été accordée pour sa profession d'athlète... : la corporation uni-
» verselle et très respectable des tisserands. Heureux succès ! »
Base de statue, trouvée dans les fouilles du théâtre, a Milet; caractères mal
gravés, d'époque basse. 'Avevox^n^^îtt a ici un sens précis qu'on ne trouve
pas ailleurs : « exemption des charges. » (0. Rayet). L'inscription est posté-
rieure a Marc Aurèle, à cause du nom de M. Aurelius Thelymitrès. TTapdboEoç,
titre honorifique accordé à celui qui a remporté le même jour la victoire de la
lutte et du pancrace. TTepioboveÎKriç, athlète vainqueur dans tous les jeux.
20. IMfflnêa Cariae (MelassaJ.
' H ouvepYaaia, C. L Gr., ,^912».
Oi KuvrjYoî, Bull, de Corr. hell., XV, p. 541.
168. C. I. Gr., 39 12=^. 'Ettî cxecpavricpôpou I léHxou
62
VOL II!.
TÔ Y I TTaTTÎaç p toO ZpTdT[uj]|voç, ô KaXoûuevoç AijoYévriç-,
àpxûjvriç [£ju[cr] Toû t6 P, tov 'HpaKXéa x«;Pi(^Tripiov dvé-
6[ri]Kev I [rjr) [ajuvepYaaiq.
« Sextus étant stéphanophore pour la troisième fois, Papias, surnommé Dio-
" gène, fils de Papias. petit-fils de Straton, trésorier (!) du xyste pour la
» deuxième fois, a dédié cet Hercule pour témoiipier sa reconnaissance à la
I) corporation. »
Lebas. V, l.jTl. — Ledas avait d'abord donné cette inscription au n° 741
comme étant d'Hiérapolis. « "Apxdjvriç se dit d'un fermier général d'un impôt ;
mais ce mot ne peut guère avoir ce sens ici; il s'applique probablement au
receveur des cotisations de la sociétç.» Lebas-Waddisgtox, au n. 741. U.v-Msav
(Ciliés of Phrygia, I. p. 106, n. 1) suppose qu'il faut lire, 1. .'J : ôpxuuv [T]f,ç
... TOU.
169. Bull, de Corr. hell.. XV. 1801. p. o41. Colonne avec corniche eu
haut et en bas (V. Bérard).
faiou 'louXiou Aéovxoç, | t'iptuoç uioù, ' VPpéou l'ipuuoç, [
dpXiepéujç bià -çévovç, | kaGiépuucJav oi KuvîVfoi- Arjurirpioç
Ari)iiriTpiou toû Môcrxou, 0eôqpi\oç ApâKovroç, liste* de 17
noms, finissant ainsi : Aiôvucroç AiovucTobiJûpou, ou upocr-
xâiTiç 'YPpéaç Aéovroç, j 'AcTKXrjTndbriç Geoèujpou.
Les KuvriYoi sont les gladiateurs qui luttent contre les bétes fauves :
Gripioudxoi, oï Kai KuvnYoi ôvoudZIovTai (Ep. Basilii ad Julian. Zonaram,
Synod. Carthag. can. i30). Cfr. Bull, de Corr. hell., VII, 1883. p. 263 :
é-mTeXéaavTa Ruvriyeaiaç Koi uovouaxîaç, des chasses et des combats de
gladiateurs. G.I. Gr., 2311 ; cpauiXîa uovoudxujv Kal ùirôuvriua KuvriYeoiuûv
(V, Bérard). Ziebakth, o. c . p. 117, conjecture que les Kuvrj-foi sont un club
de chasseurs. Us honorent G. Julius Léon, fils d'Hybréas. fils de Léon, grand-
prétre (du culte impérial?). La famille de Léon semble avoir été l'une des pre-
mières de la ville; elle occupa le grand pontificat durant plusieurs générations
(bià -févouç). Voyez le commentaire de Bérard.
^1. T»'all€t$ Cariae Aidin GiïzelhissarJ.
'H èp-faaîa tuûv pocpéiuv, Bull, de Corr. hell., 1886, p. 319, n. 16,
[Tuûv ^acpéujv ri èpf]aoia ?, Papers of (he amer, school, II, p. 333,
n. 387.
' H cnjVTexvîa tûjv Xivùq)ujv, Aihen. Mitt., 1883, p. 319, n. 3.
' H (Tuvep-facfîa KXivoirr|-fû»v, Anzàgtr der kals. Ak. su Wien, 1893,
p. 94, r. 9.
Oi ovivepTaTof, Bill, de Corr. hell.. X, p. .'317, n. 9.
CARIA. 6S
170. Bull, de Corr. ML, X, 1886, p. ol9, n. 16 (A. E. Condoleon).
ToÛTO t6 ripôjov | (Jieqpavoî | n èptacria tûDv paçéuuv.
« Le soin de déposer des couronnes sur ce monument funèbre est confié à la
» corporation des teinturiers. »
Voyez ci-dessus N" 12:3, a Hiérapolis. Peut-être est-ce la même inscription.
Elle est donnée aussi par Papakonstantinu, TpdWeiç, n. 44, d'après ce que
nous écrit M, J. Oehlf.b.
171. Bull, de Corr. hell., X, 1886, p. mi, n. 9. (A. E. Cokdoleon).
MdpKOç ZÎTpioç I OûpcToç tô ûjpojXô-fiov toîç cruv[ep-f(i-
<Ta>Taiç ÈK TÛJv I îbiuuv àvéôrjKev.
« M. Sitrios Thyrsos a consacré cette horloge aux ouvriers associés, a ses
M frais. »
172. J. R. S. Sterret, Papers ofttie american school of claasical Sludies
ai Athens. H, 1883-1884, p. .333, n. 387.
[tûiv Pacpéoiv r\ ? | èp-fjacria Kai ô bfiiaoç Kai [oi | nepi
t6v AjiôvucTov Tcxvîxai éTÎu[n](jav] 'AttoXXûjviov Aimn^piou |
[tô]v TrpoavaY[pa](pévTa ? Ttiç a'u|[vô5ou] dpxiep[éa].
173. BuU. de Corr. hell.. X, 1886, p. io-j (Condoléon), n. 5. Autre lec-
ture de la précédente.
... acria Kai ô biîuoç Kai |oî Trepi tôv | A]icvu(Jov lex^'ÎTai
èTÎ|a[r|crav 'AJttoXXujviov Armnfpîou X...|...v TTpoava[Xuja'a]vTa
xfiç (Ju[vjcbou] dpxiepeî.
Cfr. 'A^u\9eia, Avril 27-29, 188-4, n. -489. " ... la corporation et le peuple
« et les artistes dionysiaques ont honoré Apollonius, fils de Démétrios, qui ...»
174. Aihen. MitL, VIII, 1883, p. 319, n. 3 (J. R. S. Sterrett).
EÙTiJXI» I TÔV dHioXofUJTaTOV | b'oXou xoû eiouç | fiôvov |
àTopavô|uov, || r\ cTuvTexvi'a | tûjv Xivûcpuuv.
«A Eutychès,^ homme très digne d'estime, seul agoranorae pendant toute
» l'année : la corporation des tisserands. »
Leras, III, 606, 6. (Papers of Ihe Amer, school, I, 97, n. 3. Ce personnage
s'appelait M. Xonius Eutychès (G. I. Gr., 2929). Les agoranomes étaient ordi-
nairement désignésfpour un semestre. Voyez ci-dessus, X»* llo. 162. 166.
175. Anzeiger der kais, Akad. tu Wien, 1893, n. XXIV, p. 94, n. 9 (Ku-
BiTscBEK et Reichel).
'AuTTioii 'ApÊXXiou"'Aiabôxov ApeXXia Mnvobiupou Kribexai
•64 C. I. L., VOL. III.
Kai 'AOrivayôpou 'Oppi|Liou, Iwaiv, KaGiepuuadvTUJV cruvepYacrîa
(=(juvepTacrîa) KXeivomcruuv (=K\eivoTTi[Y]ÛJV pour KXivoTrri-
Yuùv) KXfjpov.
22. Mastaut^a Cariae (rud. Mastavro).
Oi XaTÔiaoï.
17(». Lebas, m 1666c. Sur un roclier, dans le Kestel ou Kestéri Dagh,
montagne au-dessus de Maslaura. •
KeqpaXoupYÔç [ ZeûHiç t6 à|Huu(piXr|[T]ov to|ùç XaTÔ)aouç i
eiJTux[ei]v II OéXuj | lueià è|)uau|TOÛ | EYN0IOX.
Le dernier mot peut être [a]ùv 0[eû) f] ou 0uvp(ou. Le mot KcqpaXoupYÔç
est nouveau; il parait signifier « clief-d'atelier, ouvrier-chef » (i.kbas).
»
23. Mf0tiien€ (Lesbos).
Oi Kvaqpeîç, C. L Gr., 2171c.
01 Tr)v 0KUTiKriv Téxvrjv épYciZ;6|aevoi, Athen. Milt., XI, p. 282, n. 48.
177. C. I. Gr. 2171. Près de Mytilène, en caractères d'un pied
de haut.
Tû)V Kvaqpéuuv.
178. Alhen. Mill., XI, 1886, p. 282, n, 43. (Eue. Petersen), Au village
de Pyrgos, près des Thermes de iMytilène.
['0 beîva — ôvéGeiKÊ t6 idç | 0é]uj A(ppobd[T]a[ç | d]YaX|aa
€v TÔ) eïjpuu, I [(T]uvKa9iépuj|[(T]av oi t)iv (JKUTi|[Kn]v xéxvriv
èpYa|[£ô]|uevoi.
(( Un tel a élevé cette statue de la déesse Aphrodite dans le sanctuaire (tem-
» pie ou enceinte sacrée); ont pris part à la dédicace ceux (pii exercent le métier
» de cordonniers. »
Le dialecte prouve que les dédicanls de la fin sont étrangers à Lesbos
, (E. Petersen).
24. C'a» insula.
'laTpoi, Kepa)Lieîç, xaXKdç, au /T^' siècle avant J, C, Colutz-Bechtel,
^5636, 1. 5i.
Toi KOTTUJtûaTai, Toi |.ieTdpo\oi xoi èv toîç ï<ei,aiv, xoi veiuXKoi,
«M II'' siècle avant J. C, Athen. Mitl.. XVI, l!-91, p. 4)1.
ACHAIA. 65
'179. Golutz-Bechtel. Die griech. Daleklinschriften, III. 3636.
Ligne oi. NecrTopi6ai[ç voit] ou bÎKpeaç, laTpoîç Kpéaç^
'aùXriTâi Kpéaç, xaXKéuuv Kui Kepa[)aé|uj]v éKaiépoiç t6 Keqpd-
Xaio[v] . . .
HiCKS, Journ. ofhell. studies, 9. 332 sqq. Paton-Hicks, Inscr. of Cos, 37.
J. DE Prott, Fasti sacri, b. C'est un fragment d'un calendrier officiel des sacri-
fices, du ive siècle avant notre ère. Les corps ou personnes énumérés reçoivent
.une part privilégiée des victimes.
180. Athen. Mitt., XVI, 1891, pp. 409. 430-431 (Cokdoléok et J.Toeppfer).
Ligne 16. 0u6vtuj(v) 5è [Kai | (T]KavoTraYetcr0iuv toi k(uj)-
•TToSûaTai t((jD)i (n)OT(e)ibâvi Kal KdJ oîv anô bpaxiuâv ipià-
[KOv]|Ta Ktti Pôèuui àrrô bpaxuâv xpidKOVTa.
Ligne 21. 0uôvtuj(v) bè K[aTà ijaûia xai (T)oi |ueTàpoXoi
TOI èv Toîç ix(6)ù(Jiv TToTeibâvi Kai KOù oîv drrô èpax^âv Tpict-
.Ko[vTa Kai] | Pôbuui oîv dirô bpaxiuâv TpidKOVTa.
Ligne 22. 0u6vtuj(v) bè KOTd TaÛTa Kai Toi vcuuXkoî, Xaju-
Pavô[vTUJV 5è] | ô)uoîa)ç Kai (t)oûtoi irapà tûjv Ta.uiâv 5paxiuàç
■•èHriKOVTa- BuéTUj<i> 5è Kai ô vaOapxoç [rro][T(e)ibâvi oîv ktX.
« Doivent sacrifier et établir une tente les fabricants de rames (Sûovreç
» Theophr., Hist. plant., V, 1, 6. Toeppfer, p. 431) à Poséidon et à Cos une
» brebis de 30 drachmes et à Rhodes une brebis de 30 drachmes. »
«Doivent sacrifier aussi, suivant ces règles (fixées au commencement de
» l'inscription), les marchands de poissons, etc. »
« Doivent sacrifier aussi, suivant ces règles, les remorqueurs de navires, et
» qu'ils reçoivent des trésoriers (de la cité) 60 drachmes, etc. »
C'est une longue liste de personnes ou de corps qui doivent faire certains
sacrifices. Elle date du n^ siècle avant J. C. (vers 189-167), Elle comprend des
fonctionnaires, le triérarque et leur personnel, une quantité de fermiers des
impots, associés ou non (Ziebarth, pp. 21 et 22) et des corporations. Ces per-
sonnes et ces corporations devaient ainsi contribuer aux fêtes publiques, en
échange des avantages que l'Etat leur procurait. Les veujXKoi recevaient une
subvention du trésor. Voyez Zu^barth, p. 99. et le commentaire de Toeppfer,
EUROPAE PROVINCIAE GRAEGAE
I. ACHAIÂ.
\. nelu» insula.
Les associations de marchands athéniens, romains et asiatiques établis à
Délos n'entrent pas dans notre cadre. Nous ne citons que trois inscriptions et
nous renvovons aux ouvrages suivants :
66 c. I. L., VOL. m.
HoMOLLE, Les Romains a Délos, Kull. de Corr. hell., Vlll. 1884, pp. 75-lo8.
ScHi'LTEN, De conventibus civiutn Romanorum , Berlin, 189^. pp. 38-.56. Kor-
NEMANN, De civibiis Romanis in provinciis consistentibus, Leipzig, 1892. Val.
VON ScHOEFFER, De DbH insulae rébus (Berliner Sludien, IX, 1889). Ziebarth,
o. c, pp. 28-31. 12.3. Th. Mommsen, C. 1. L., III, p. 1306, après le n. 7240.
181. III 7218. Ephem. El'., IV, 76. NM81. 1406. Base d'une statue.
Caractères arciiai(|ues.
L(uciiis) Oppiiis L(uci) f(ilius), Min(atus) Slaiiis Ovii) f(ilius),
L(iicius) Vicirius [Ti(ljeri) tTiliiis)], | A(iiliis) Ploliiis M(arci) l^i-
bertus), C(aius) Seliiiis C(ai) l(iberlus), C(aiiis) Glaudius C(ai)
l(ibertus), | maj^islres Mircurio et Maia(e) domi(m) tl(e) s(uo).
AeÙKioç "Ottttioç AeuKiou, | MîvaTOç TTâioç Oùîou, ] AeÛKioç
OùiKipioç TePepio[u], | AùXoç TTXôitioç MadpKou, 1 Pdioç Xi^ioç
faiou, ràioç K\aùb[i][[oç Paîou, oi ' EpiaaicTTai, 'Epiueî | Kai
Maïai.
Dans l'inventaire des dons faits au temple d'Apollon, a Délos, vers l'an 180
avant J. C, on trouve deux couronnes d'or données par Minatus Teius, fils
de Minatus, et par L. Oppius. Homolle (Bull, de Corr. hell., Vlll, 1884,
p. 88) les identifie aux deux premiers personnages de cette inscription. — Ces
magistri ou ' Epiaaiarai sont des marchands qui rendent un culte :i Mercure et
il sa mère Maia, connue les Mercuriales à Rome. [Tu. M.]. Cfr. N" lo3 : tô
Koivôv TÔ EpiuaiaTôv, ;i Smyrne.
Voyez SciRiLTEN, 0. c, pp. 59-51. Remarquez que magistri est traduit en
grec par' Ep^aiarai, improprement, car ce mot grec désigne tous les membres
du collège.
182. III 7235. Base d'une statue.
L(uciiis) Cornélius L(iici) f(iliiis) Siilla proco(n)s(ul), | de
|)eqiinia, quam conlegia | in commune conlalam (dederunl,,
lecit).
De l'an 87 avant notre ère. — Lecture de Mommsen. Selon lui, les marchands
de Délos, pour honorer Sylla, lui offrirent une somme réunie par souscription,
et Sylla la consacra à l'érection de cette statue. — Selon Schulten, o. c, p. 55,
c'est l'une des statues élevées par les Ilalici à des Romains qui leur avaient
rendu service pendant la guerre de Mithridate; les noms des personnages hono-
rés sonf au nominatif; cfr. 111 7219. 72;54. 7238. Dans ce cas, il faut suppléer :
fecerunt,Mi lieu de fecit. Le mol collegia désigne les Hermaistae, Posidoniastae,
Apolloniaslae, gildes marchandes.
188. Bull, de Corr. hell., 188:5, VU, p. 467 (Salomo.n Reinach).
Puj)aiiv 0eàv eùepYéTiv | t6 koivôv BiipuTiuuv TToo'eiboviacr-
Tiûv I è|UTTÔpuuv Ktti vauKXi'ipuuv Kai èxboxéuuv I eijvoiaç é'vcKev
ACHAïA. 67
Tfjç eiç TÔ KOlVov Kai xnv iraxpîba, ] àpxiOiacTiTeûovToç tô bev-
T€pov , Mvacréou toû Aiovuaîou eùep-féTOu. | MéXavoç 'AGri-
vaîoç èîToiei.
« La statue de la déesse Rome, bienfaitrice, a été élevée par la confrérie des
Posidoniastes de Berj'tiis (Beyrouth), marchands, navigateurs et entreposeurs,
en reconnaissance de la bienveillance de Rome pour leur confrérie et leur pa-
trie, alors que Mnaséas, fils de Dionysios, bienfaiteur, était président du thiase
pour la deuxième fois. Le sculpteur est Mélanos l'Athénien. » (S. Reinach )
Ce Poséidon est un dieu marin de Berytus identifié au dieu grec. ' E-f^oxeîç,
entreposeurs et magasiniers qui recevaient les marchandises en dépôt ; les
ëuTTOpoi les expédiaient et les vaûxXripoi les transportaient. Eûep-féTriç est
un titre décerné par le collège. Dans le temple des Posidoniastes on a retrouvé
la statue de la déesse Rome. (Le même.)
2. Spnt'tn (Sparte).
.\grippiastae.
184. III 49 i. [M(arrtim) Agrippa] m ro(n)s(iilem) te[r]-
l(ium) I [lrilj'ini]c(ia) potesl(atr) | [.Ajgrippiastae | [et princejps
C(aiiis) Ju[l]iiis j [Dexijmncluis Pra!ola[i f(ilius)].
[MdpKOv 'A-fpiTTJTTav uTraiovj [tô y' brmJapxiKfjç èHou|[(TÎaç...
'AjYpiTTTTiacTTai | Kai Tipéapuç rd[ioç 'loûXioç | [Ae]Ei|a«xoç
TTpa|[ToXàou].
C. L Gr., 1299. Orei.u-Henzen, o367. Sur le princeps. voyez Boeckh. C. L
Gr., p. 610.
3. Ai*gi (Argos).
Oi Aeqpibaataî (?), C. L Gr., 1 ISo.
Oi Aecîrai, C. L Gr., H36.
Oi a[TTa?]ToXriaaTaî, C. L Gr.. 1134.
i8o. G. 1. Gr., 1 134. Oî cr[TTa]ToXr|acrTai MdpKuj 'Avtuu-
viuj, 'AvaHiujvoç uieî, 'ApicTTOKpaTei, ktictto l'ïpuji.
Boeckh croit qu'il s'agit d'artisans, ainsi que dans les deux inscriptions sui-
vantes. Il fiiut venir aTraToXriaoTai de a-rrciTOç, béotien pour bépua, okûtoç
et de Xeaîvo), Xeiôoi, polir ; ce seraient des pupaobévpat.
186. G. I. Gr., 1135. Oi AecpibaJiai ? Aa|uôaT[p]aTOv
Zubcrou àpetâç é'veKa Kai eùvoiaç tùç eiç auTo[ùç].
Le nom des beqjibaOTaî est peut-être corrompu (BriECKn).
68 c. I. L., VOL. m.
187. C. I. Gr., 1136. Oi Aediai A(oùkiov) KopvriXiov
'lvYévou[ov].
4. Colonia Laus Julia C'ot'iniitu»,
Collegiiim Aug(usti?), III 8818.
GripeÙTopeç avbpeç, C. I. Gr., 1106.
188. V 8818. Veneri | sacrum | et Genio colle[gi] | Au-
g(usti) Corinth(i), | Sagari^ Âlcimi, |j Aiig(iisli) vern(ae) ark(arii),
vic(arius), | vol(o) posuit libens | animo, sacerdotio | ...
Dessai;, 1.303. A Altimim. mais probablement apportée de Corinthe. Sagaris,
\icaire d'Alcimus, est connu par lll 55G, à Athènes : Sagaris, Alcimi, Au-
g{usti) ser(vi) vernae arcari provinc(iae) Achaiae, vicai'fius) . — Faut-il lire :
coUegi Augusli (cfr. II 2573. X 1238) ou Attgustaliiim (avec Th. M., C I. L.,
m, p. 1188)? Corinthe avait des Auguslales (III G099). A la fin, le nom du
sacerdos est illisible.
189 C. I. GrP., 1106. Piédestal, sur lequel sont sculptées des
figures de chasseurs (venatores).
I . . . TÔ) xpocpiiauj TTiduvoi I ... 0)-|peiJTo[pe]ç dvbpeç [
..... e[ù]xc)|ueOa, | àvO'iLv xot^xeiriv j)]vb' eiKÔva 6t']Ka)aev
dvbpôç, I eYYÙç Oripeiuiv îcrTd|uevoi <JTO)aàTLuv.
... en faveur de notre médecin, confiants . . . nous, chasseurs du cirque. . .
faisons des vieux ; en reconnaissance de quoi nous avons érigé cette statue
d'airain, la plaçant prés des barrières des bêtes fauves.
5. Athettae.
Oi TTXuvfiç, au 77'" sikh avant J. C, C. I. A., Il 1327.
TÔ Koivùv Tiîjv épYCC^oiLiëviuv..., c. I. L., II 1332.
Oi laxpoi ôaoi bnnoaieûouaiv, C. I. A., H S'&. Ziebarth, pp. 97-98.
Oi vaÙK\ripoi, oi ëuTTopoi, à partir du V^^ siècle av. J. C, voyez Ziebarth,
0. c, pp. 27-28.
Kiumjjboi, C. I. A., III ()1 A.
190. C. I. A., II, 1327. Oi ttXuviiç Nù,ucpaiç eùHd|uevoi
àvé6eO"av Kal Beolç Trâcriv, | ZuuaYÔpaç ZcuKÙTrpou, ZuÛKUTrpoç
ZouttYÔpou, OdWoç, AeÙKi-i, | ZtuKpdiiiç TToXuKpdiouç, 'AttoX-
Xoqpdvnç EÙTTopiuivoç, XaicricTTpaTOç, | Mdvnç, Muppivn, Xlu-
aiaç, ZuucTiYévnç, Mibaç.
ACHAIA. 69
Les ouvriers des bains (ou foulons) aux Nymphes et à tous les dieux, en
acquit d'un vœu : Zoagoras, fils de Xokypros ; Zokypros, fils de Zoagoras ; Thal-
les; Leucé; Socratès, fils de Polycratès; Apollophanès, fils d'Euporion, Sosis-
tratos, Manès, Myrriné, Sosias, Sosigencs, Midas.
C. I. Gr., 435. — Pas beaucoup plus récent que le milieu du iv* siècle avant
notre ère. Table de marbre divisée en trois compartiments; en haut et en bas,
des bas-reliefs ; au milieu l'inscription. En haut. Mercure avec trois nymphes,
assis entre Achelous et Pan jouant de la syrinx. En bas, un autel, Cérès assise,
Proserpine, et, à gauche, un homme barbu avec un cheval. — Selon Boeckh,
les ttXuvtîç ne sont pas des foulons, mais des balneatores. Comme aucun
nom n'est suivi du dèrae, il croit que ce sont des étrangers. Ceux dont le père
n'est pas indiqué sont affranchis; deux paraissent même être des esclaves, Manès
et Midas.
191. C. I. A., II 1332. Base ronde brisée.
'Ettî [0i]\oKpâTOu dpxovToç [oïbe dvé9eaav aTeqpavouBévTeç]
UTTÔ Toû KOlvoO Tuùv èpYa2[o)aévujv . . .]
Tttiaiai '
YpafajLiaieîç •
Aii[m-
••]
'HbûqpiXoç
' ETTÎCTTpaTOÇ
Oa . . .
ZubaTpaxoç
AicTxuXibriÇ
M....
IciTupoç
èîTiiaeXriTwi '
0iX6)ariXoç
I. ..
« Sous l'archontat de Philokratès, les suivants ont fait cette dédicace, ayant
» été couronnés par la corporation de ceux qui travaillent... »
t Trésoriers : Hedyphilos, Sostratos, Satyrus.
» Secrétaires : Epistratos, Aeschylidès.
» Curateurs : Philomélos,... »
19-. C. I. A., II 352^. Décret du commencement du me siècle
avant J. C.
èîTeibiT Trâ.Tpiov ècTxlv toîç laipoîç ôcroi bimocrieûoucnv 6ûéiv
TLÙ 'AdKXriTTiuj Ktti Tel 'YYieia b\ç toû èviauxoû ÙTrép le aÙTuDv
Km tOùv auujudTUJV iLv ËKacTTOi idaavio.
Les médecins prenaient part, en corps, au sacrifice fait deux fois par an à
Esculape et à Hygie. Cfr. Ziebarth, o. c, pp. 97-98.
193. C. I. A., ni 61a, h, 29sq.
KX(aubia) 'EXeuGépiov, xujpiîou) TTûpYOu xai Kuui^^ujfcuijv, FFaX-
Xrjvrîai èv MecroYeiuj, (bn^dpia) qp'.
Fragment d'un document du temps d'Hadiien (voyez Dittenrergkr, p. ."57)
contenant une obhgatio praediorurn : les propriétaires des fonds de terre dé-
70 c I. L., VOL. m.
signés rt^'oiveiit une somme d'argent, dont ils doivent payer les rentes annuel-
lement au profit d'une œuvre déterminée. Telle est l'opinion de Mommsen (voyez
DiTTENBERGER, l. l.). C'est uue institution Semblable aux fondations alimentaires
de Trajan. D'abord vient le nom du propriétaire au nominatif, puis celui du
champ au génitif ; puis on indi(iue la situation du champ et enfin la somme.
6. Untiartus Mtoeotiae»
' H aùvoboç Tûjv KuvjiYûjv, après 168 avant J . C .T a\x\a<; rfiç ouvôbou.
194. DrrTENBERGER, InscT. Graeciae Septentr., 2830,
"ApxovTOç AGriviim NiKobriiuou, | èTn|ae[\riT]oû bè [è]v ['A]-
Xidp[TLu] Avratôpou Tl|oû'AvTaY6po[u] 'OT[p]uvé[ujç ô iepejùjç
Tfjç ApTé)ai6oç Ka\Xi(TTpa|Toç (tme) èireibri 'AvTdyopoç AvTa-
fcllpou 'ÛTpuveùç ô KaTacrraGelç Ta||uîaç Tfiç cruvcbou tOùv
KuvriYÛJv I [t]oùç té Xôyouç KaxapépXriTai op|[GuL)]ç Kai biKaîuuç/
KaxacTTaOeiç b[è | [nai èirji t^v èTTicTKeunv toû oïkou K[a]j|XiîJç
Kai biKaïuuç àvè(TTpdcpri, êti | [b]è TrXeîova euxPn^^Ta TreTroitiKe
[îf]] I cruvôbuui TuDv kuviiyûjv ; Karà T[aÛTa] | TrdvTa £TTaivéO"ai
'AvxdYopov ['AvT]ja[YÔp]o[u], 5ébox6ai T[e ifi auvôbuj tûjv
Ku||v]ri[YÛ)v, (7T6(p[a]viJÙ(T[ai aÙTÔv XP^crûj CTTeqpdvjoji
Lebas, II, 661. Henzen, A.d. /., 1848, p. ou. — Henzen rapproche ce aûvoboç
Tû)v KUVHYiJùv des collegia venatoruih (VII 830. IX 3160. X 1600. 3671. XII
1S90). Voyez Ziebarth, o. c, p. 117. Ce synode a évidemment un caractère re-
ligieux ; il est voué à Diane, dont le prêtre propose ce décret. Antagoras était
Tapiaç, quaeslor collegii et puis curalor operis doinus ou curiae (cfr. Orelli,
3264. 4011 : curalor operis thcrmarum). Sur oîkoç dans ce sens, voy. Hea'zen,
Bull. d. /., 1846, p. 73 ; c'est le local du synode.
Après avoir détruit Ilaliarte en l'an 168 avant J. (',., les Romains donnèrent
son territoire aux Athéniens qui y envoyaient un épimélète. Antagoras était à
la fois épémélète des Athéniens et trésorier des KuvrjYoi. L'inscription est
antérieure à l'Empire. [Dm.].
7. Sieit'ia P/iocidis.
Oi KuviiYoi, au Ilh siècle avant J. C.
195. DiTTENBERGER, Inscr. Graeciac Sept., III, 44. Marbre blanc.
Oi KuvriYOÎ I [ApjicTTuuv Za'Eévou | [XJapiba^oç [A]picrTéa|
['Op]e[ô]qpa)aoç... | [0]iX6)uriXoç. .. | [Mjvdduuv 0aive[Xjdou |
MACEDONIA. 71
{M]va(Ji|ar|^0Ç OeiboX[dou] | Aa|a | [A]Xcp | Ti|uô0eoç
. . . j àvé9r|K[av].
Lebas, II, 988. Collitz-Bechtel, Gr. Dialektinschr., H, n. Iu40. Lieders,
Bionysische Kunstler, n. 3o, p. 163. Celte dédicace parait être du me siècle
.avant notre ère (Dittesberger).
8. Mjemnns insula.
Oi èpfaoxai.
196. liull. de Corr. hell., IX, 1885, p. Gi (G. Colsin et F. Dlrrbach). A
Plaka. trouvée dans les ruines qui occupent le promontoire de Vorio Kastro.
I . . . ujv Z£u9o[u ?] I ... ai oi èpTacTiai | . . . [cTiJe-
(pavoûcTiv TÔv I ... a tuùv xarà xnv àYopà[v | t]6v vaûapxov
NeiXéa ',NeiXé[uuç || q)]ûcrÉi TTafaçiXou xai xoùç cruv|c(pxovTaç
aÙTOû TÔV TraT£|p(a) aÙToû TTd|aqpiXov TTa^qpi[X]|ou Kai... [àp]e-
TTÎç I [è'v]eK[ev]
C'est un décret honorifique en l'honneur de plusieurs personnages, parmi
lesquels le navarque Neileus, fils de Pamphilos, et, par adoption, fils de Neileus.
C'est peut-être un amiral égyptien, à cause du nom. Les Ptolémées avaient
occupé une grande partie de la^ mer Egée (Col'sin et Dirrbac.h). On trouve
ailleurs des èpY«aTa( associés ; voyez N» llo.
9. M*a»*09 insula.
Oi XiGoSéoi.
197. 'AGnvaiov, V. 1870, p. 33, n. .39. Fragment de marbre.
Oî Xi[eoHôoi... I (TxrîXjriv veo[KÔpLu . . . | ... eJiKÔvi )aa[p-
jtapivr) ... I ... To]îç àYÛJcri . . .
II. MACEDONIA.
1. Col. Oyf»*t9Chit*nt, gr. EpitMntHtnt» (Durazzo).
C, III, p. 117.
Fabri tignuarii : praefectus eoriim perpetuus.
198. III 611 I EpiclamnoSy[ro?], | eq(uiti) r(o-
tnano), aed(ili), II vir(o) (i(uin)[(i(iiennali)] ! , flamini, augur[i],
patrono coKoniae) Dy[rr(acliii)], | fabri tignuarii pr[ae]l!tec(o
72 c. I. I,, VOL. III.
sno perpcl[iio], | ob mérita ejiis qu[ae]|in sesaepiiis Iibien[sJ|
contiilit, posiierii[nt]. !L(ociis) d(atiis) il(ecrelo) d(ecurioniini).
WiLM., 2711, Heuzey, Rev. arcli., N. 5., VI, p. 321. Froehner, Philologus,
19, p. 138. — Du nom du personnage il ne reste que le cognomen Syrus(?)^
précédé du nom de la ville oii il était né (Th. M.).
2. Col. Augusta JuUa Pitilippi. C, III, p. 120.
Gultores [colleg]i Silbani, III 6^3, IV, 1 ; cultores, II, 3, sodales, I, 3^
sacerdos eonim, I, 2, 4 II, 1, 1. 3, 3. IV, 2.
aedilis, honor aedilitatis, I, 2.
Thiasi Lib(eri) Pat(ris) Tasibast(eni), III 703. 704.
1 99. III 633. A l'ouest du théâtre se trouve un rocher, dont la surface
a été polie; on y aperçoit encore des traces de constructions qui y avaient été
appliquées et d'une chapelle qu'on y avait taillée. A gauche de cette chapelle se
trouve l'inscription I ; au-dessous, l'inscription III ; à droite, les inscriptions.
IV et II, l'une au-dessous de l'autre.
I. — P(iibliiis) Hostiliiis Philadelplins, | ob bonor(em) aedi-
lil(alis) tihibim polivit | de siio el nomina sodal(ium) inscripsit
eorum, | qui mimera posiieriint :
Domilius Primigenius staliiam || aeream Silvani cumaede;[
CoratiiisSabiniisattemphim legend(iim) I teguIasCCCCtectas;|
Niilriiis Valens sigilla marmiiria | dua Herculem et Mercn-
riiim ; ||
Pacciiis Mercuriales opiis cementicfiiim) | (denariornm) CCL
ante teraplum et tabula(m) picta(m) Olympum (denariorum)
- XV; I
Publiciiis Laefiis at temphim aedifilcandum donavit (dena-
rios) L; |
Item Pacciiis Merciirialrs at temphim || aedificandum ciini
filis et liberto don(avit) | (denarios) L, ilem sigilltim marmu-
rium Liberi (denariorum) XXV; |
Alfenus Aspasiiis sacerd(os) | signum aer(eum) Silvani cum
basi; | item vivus (denarios singulos)mor(is causae sui| remisit; |
llosliliiis Pliiladel|)liiis ins<[e]n|(lenlibus in teniplo pelram
excidit d(e) s(iio).
Tous ces noms se retrouvent dans l'album qui va suivre (II).
n. _ P(ublius) Hoslilins P(ublii) l(ibertns) Philadelphus |
MACEDOMA. 73
pelram inferior(ern) excidit et lituliim feoit, ubi | nomina ciil-
lor(um) scripsit et sculpsi», sacferdote) Urbano, s(iia) p(eciinia).
Suivent quatre colonnes de noms; la première en a 23. dont voici les pre-
miers : L'uciusJ Volattius Crbanas sac(erdos), Uucws) Nutrius Valensju-
n(ior), Hermeros Metrodori (servus), C(aius) Pacchis Mercurialis : la 2« en a
22; la 3« en contient 22, dont voici le 3<^ : M(arcusj Al/enus Aspasiiis sacer-
dos : la 4^ n'en a que deux.
III. — Fragment d"iin autre album où reparaissent trois noms
du précf'dent.
iV\ — Cullores [collegji Silbani s(upra?j s(cripli?) | sacer-
dote Maî^gjio Bictore : | Sedius Proculus pater, ! Sedius Valens [
[t"]ilfius) Proculus, | el quelques autres noms. A la fin .■C(u)r(a-
Yit?j Agapetus Heracli[l]i [cum] Martiale ser(voj.
WiLMA.NNS, 726. — Ces cullores collegi Silbani (IV), cullores (II), sodales{\)
avaient a leur tète un sacerdos (\m tient la première place sur l'album (11) et
qui est éponyme (II. IV). Mommsen pense que le mot junior indique ici un prêtre
inférieur au premier et ne sert pas à indiquer l'âge. Le nom de M. Alfenus
Aspasius sacerdos a été ajouté plus tard. Le collège a aussi un édile (I).
Il se compose de pauvres gens (temiiores) : il ne renferme pas ou peu d'ingé-
nus : la plupart des 69 membres sont affranchis ; il y a quatre esclaves de la
colonie et trois esclaves de particuliers.
C'est un collège funéraire : cela ressort d'abord du nom de cullores, puis de
robligation que le collège avait de payer un denier à chacun des membres qui
assistaient aux funérailles d'un confrère. Alfenus ,\spaslus dispense le collège
de celte obligation, en l'imposant sans doute à ses héritiers. Telle est l'opinion
de MoMMSES. Ferrim (de jure sepulcrorum apud Romanos, Bononiae, 1883,
p. 22) et Tr. ScmEss (Die roem. coll. [un., p. 100, n. 330) pensent qu'il s'agit
d'autre chose : suivant eux. la caisse ne payait pas les frais des funérailles,
mais chaque membre versait un denier pour les funérailles de chaque confrère :
Alfenus les en dispense, de sorte que les frais seront à charge de ses héritiers.
Voyez notre Étude hist., I, p. 488, n, 2. et II, p. o44.
Le collège a construit un temple, pour lequel divers confrères ont offert des
dons en argent ou en nature.
Tegulas leclas, tuiles recouvertes d'airain (Th. M.).
Statua Silvani cum aede. Les mots aedis, aedicula désignent la chapelle du
temple (lemplum) oii était placée la statue. (Cfr. Roem. Mitt.. 1889, IV.
p. 270), ou bien une niche (DeRuggiero, Dis. epigr., s. v. aedisj.
200. III 703. Sur un très grand sarcophage.
Bithus Tauzigis fddtis), qui et | Macer, an(noriim) LX. Tau-
zi[x]s Bithi, qui et Rnjfus, aii(norum) XIX. Bithus Tauzigis,..,
[Tauzigis?], | Zipacenihus Tauzigis, Bitliicenlhus \ Cerzuiae,
Sabinus Dioscui[r?]is heredes f(aciendum) c(nraruni). \
Idem Bithus dona\it thiasis [L]ib(eri) Pal(ris) Tasibasl(eni)
74 c I. L., VOL. m.
(dcnarios ducentos) et Riifiis (denarios cenliim), ex (jiiorfiim)
redit(ir) anmi(o) | rosal(il)ns) ad monimeiil(um) eor(uiii) ves-
cenUir.
20i. III 704. D(is) I(nferis) M(anibiis). | Luciiis, Caesi
Victori[s] | servus actor, an(norum) L, | h(ic) s(itus) e(sl). Idem
Liieius lhi]asis Lib(eri) Pal(ris) Tasi[b]as|te'n(i) donavit (dena-
rios) ex...
Zuvr)0eia tûjv TTopqpupopdqpuuv.
' H auvriBeia xdjv irepl 'AXetavbpov . . .
SOâ. Dl'chesne, Mission au Mont Alhos, p. u2. Arch. des Miss, se, 3« série,
t. 111 (1876), p. 248, n. 83. Stèle.
'H (TuvrîBeia tûjJv TTOp(pupo^d(p|ujv Trjç ÔKT(ju|Kai56KctTriç |
MévtTTTTOv 'A)Li[)a]îou I TÔv Ktti Zepfjpov I 0uaTeipr|v6v, |uvri|Liriç 1
Xâpiv.
Le collège des teinturiers en pourpre élève cette stèle en mémoire de Ménippe.
fils d'Ammius, surnommé Severus, de ïhyatire. — La première personne que
convertit saint Paul ii Philippes, ce l'ut une femme appelée Lydia, originaire de
Tliyatire et marchande de pourpre. Kaî tiç jvvï] ôvouaTi Aubia TTOpcpupô-
ttujXiç TTÔXeujç ©uaxeipuuv. (Act. Apost., 16, 14). Ofr. Detiuer, Rev. arch,,
37, p. 1:20. Voyez les inscriptions de Tliyatire, N"» 137. 158. 159. 164.
203. Ibid , n. 84. Fragment.
['H (Ju]vrie£ia|[TÛ)vj Tiepi AXé|[Havbp]ov Aioaj
111. THRACIA.
1. Abaet'€9 (Bulustra).
Cultores (Herois Aulonites), Ouaiaoxai.
204. III 7378. "Hpuji AùXtuveini 6ucria(JTai Tiepi iepéa
TToTTTriXXiov Zeirrav. | Heroi Aidonile cullores siib sacerd(ote)
Popil(lio) Zip(a).
Ei'HEM. El'., V 1436, Reinacu, Bull, de Corr. hell.. Vill, p. 49. — Hero est
un dieu thrace ; le surnom ù'. Aulonites lui vient peut-être d'une ville du golfe
de Strymon. Zipas est un nom thrace.
THUACIV. 75
2. CnltipoUs (Gallipoli). C, III, p. 133.
Collegium incertum,
20o. III 7383. Ephem. EPiGR., Vi>28. [C]olligiu[m ... | ... cu-
rjanlibus Ael[io ... [ ... et Phojebo Caes(aris) n(oslri) se[rvo].
3. M*ei*iniitU9, plus lard He^-actea (ErekliJ.
C, III, p. 134.
Néoi aùpdpioi?, Arch. ep. Mitt., XIX, p. 67.
' H auvaYOïY'î tûjv Koupéuuv, ibid., p. (37; àpxiouvctYUJYOÇ, bioïKrjTriç.
' H TÉXvri TÔiv XiBoupYuJV, A. Dumost, n. 6.j.
' H T€xvri r\ TÛJV aoKKoqpôpuJv tuùv àirô Tfjç èXt'ipaç, Ibid., n. 6(3.
206. A. Dumost, Inscr. et mon. figurés de la Thrace, 1876 (Archives des
Miss, scient., '6"^ série, tome III), n. 6i>, p. o3-3-4. Colonne de marltre.
Aûp(r|Xioç) EÙTÛxnç ruvqpôjpou TTepivGioç KaTelc5"Ke\jacra irjv
KaxaPaTriv | dùv j\) èiTiKeipévt] cropLÙ | epauTÛJ Kai Tf) cruppîuj |[
pou Aùp(ri\(a) Zoicripi] Kai toîç | tékvoiç pou. Ei bé tiç j loXpri-
(Tei è'repov | KaraGéaOai, bwaei [ tv) TTôXei brivdpia qp', Kai
Tfj jj xéxvr] TÛJV Xi9oup|yû)V 5r|vdpia qp'. Xaîpe, 7Ta|po5eÎTa.
Sur une stèle cylindrique de marbre. Publiée par S. Aristarchis, qui rapporte
l'inscription au m* siècle après J. C, et suppose qu'Eutychès était membre du
collège. Cfr. Egger, Ann. delV Inst , 1868, p. 142. ' 0 év Kovax. éXX. cpiKo-
XoYiKÔç aùWoYoç, I, fasc. o (1863-1864). p. 263, n. 2 (Aristarchis).
207. A. DuMONT, n. 66, p. 34. Base de marbre.
'H xéxvri f] TÛJV aaK|Koq)cpujv tlûv ànb | ti'iç èX^paç, t6
dYaX|pa (Jùv tlû Puupûj KalTeaKeûaaav ék tlûv|| ibiuuv. Eùtuxûjç.
OiXoXoYiKoç aûWoYoç, I, t'asc. V (ARisTARcms). Mordtmann (Athen. Mitt.,
VI, I2o) corrige en tûjv dirô Tfiç èXaripôç, portefaix ayant leur local ou sta-
tionnant près de l'édifice oii est conservé l'étalon des mesures de capacité pour
l'huile (KOTÙXri èXauipoi). Voyez le ^''' 13.j.
208. E. Kaluska, Arch. ep. Mitt., XIX, 1896, p. 67. Autel de marbre,
trouvé entre Rodosto et Eregli, à la ferme Koprudsche.
I ô] bioïKriTriç K[ai | MûJpKOç TTopTTni[oç [ Kujp?]i-
KÔç Kuu . . . I ... oç TÔv puj|[p]6v Tti 0'uv[a]YUJ [ï]'! TÛIV KOU-
76 c. I. L., VOL. m.
p[é]uj[v| TTJepi àpxicruvdY[uj|Y]ov r(àiov) 'loùXiov | [OJùâXevTa.
buj|[p]ov àTroKaTécrTri||[cra]v K[ai] tôv tôt:o[v | TrapecTKeûJa-
(Ja[v].
« .... administrateur (du collège?) et Marcus Pompeius [Coin]ieus,..., ont
» élevé cef autel et l'ont donné a la corporation des coitTeurs, sous la présidence
» de Caius Julius Valens, et ils ont arrangé l'emplacement. »
209. E. Kaunka, /. /. Au même endroit. Autel.
Ali AoqpeiTii E[ù?]|6iujv <t>iX\ûb[ouJ, | îepeûç, veoiç Xuj...
pioiç buùpov.
t A Zeus Lopheitès. Eudion, fils de Phillydos, prêtre, a donné cet autel aux...
Kalinka conjecture ([u'il s'agit d'un collège de véoi aûpdpioi {?).
4. JPMioppoifoiis (Tartar-Bazari).
Tô KUVHT^iv K0iv6v, Ai.b:;rt Dumont, /. /., n. 42, p. 19.
210. A. Di'MONT, /. /., n. 4:2, p. 19. Fragment. Sur une stèle.
. . . àpxnv KX . . . I . . [ifjjç Xa)a7TpoT[dTriç | )ar|TpoTTÔXJ€UJç
0iXiTT|[7TOUTTÔXeLuç àbJeXqpôv T. ? | . . . cruYKXr|[TiKoû] | deux lignes
effacées | tô kuviiyûiv | [koJiv[ôv nj Xa|[|UTTpOTdTr|j cpuXr] n---[
€Ti|uri(Tev...
IV. MOESIA LXFEHIOR.
1. JVicojtolis att Mftt»'u»n (Slari Nicup),
C, m, |)|). lil. 992. 1338.
Bacchiuin vernaruioruui, en 227 ^ III 6i.'>0 = 7437,
'211. III 6150-^7437.
Q((iO(l) l)(oiumi), lYclix). l"(aiistiim). |
Alhino et Maxinio io(n)s(uliIjiis), | noinina Bacchii vernacu-
loriim) I per princ(i()es) C(aio) Senli(o) Verano biil(eiila), T(ito)
UI|j(io) II(o)r(ma? ) ; | sacfordos) C(aiiis) Va(lpriiis) Valens, ril(ii) :
Va!er(i)a(niis)el Valoiiliaiiiis ; jarc(ariiis) M(arciis) LIl|)iiisJii(li)a-
nus, fral(cr) : Ulp(iiis) Dionysiiis lib(rariMS) leg(ionis) | arc(lii)-
mys(lao)Anl(onliis) An(oni(iins?H Ti((iis) Aoliiis) Félix biil(euta\
MOESIA INFERIOR. 7 i
ril(ius) : T(ilus) Ael(ius) Antoniiis; | ecd(ici) Va(leriiis) Feslus,
fil(ius) Apol(l)oni(u)s, L(iicius) Gein(iiis) H(e)rciil(anus) [l>]u-
l(eiila) ; | par(ialores?) Âur(eliiis) Numisiamis vel(erani) fil(iiis), |
Aiir(eliiis) Dioplianes vel(eranus) ex [|)]r(a)>Uoriano?), fil(ius) :
Aur(eliiis) Marcus; || dec Mont(aniiis) [He]rciilani(us),
fil(ins) : Monlanus ; vix(illariiis?) Val(eriiis) Aiitoni(us),fil(iiis) :
Léo; I vix(illarius?) Val(erius) Froiito, fil(ius) : Fronlinus, cet.
Il y a en tout 109 noms ; oii voit que le nom du fils suit celui du père. Après
le nom de Varcarius vient celui de son frère. Il y a plusieurs esclaves et plu-
sieurs femmes. C'est l'album d'un collège bachique. Etym. Magn., p. 453 :
Giaaoç tô paKxeîov. Ils s'appellent vernaculi pour indiquer qu'ils sont nés
dans le pays et se distinguer des affranchis et esclaves achetés au dehors. Cfr.
Arch. ep. Mitt., XII, p. 3-1, n. 69 : mater vernaculorum, a Salone (III 8833).
la liste commence par les noms des dignitaires (Th. M.).
2. Aa-iupoUs (Hinok). C, p. 1351. 1333.
Nautae univers! Danuvi, sous Seplime Sévère.
212. III 7485. [JJiiliae Dolmnae Aii[g(iistae), ] m]alri
<'a[s[l]rorum, | [njaiilae iin[i||ve]rsi Dan[ii'|Vi] ex r(e) p(iiljlica)
[sua] I sub cura L(ucii) J[ul(ii)] | Faustiniani, | leg ali) Aug(usti)
ii(oslri) Ni
TociLESCu, Arch. ep. 3IiU., VIII, p. 2, n. 4. Von Domaszewski conjecture
que la fin est brisée et propose : 7i[umi/ii?]. L. Julius Faustinianus est connu
par III 6177 et VI 2003, 1. 11. Il était gouverneur de Mésie inférieure sous
Septime Sévère et Caracalla. Voyez Prosopogr. imperii romani, II, p. 190,
n.200.
3. Ti'oestniêt (Iglitza). C, III, pp. 14o. 1353.
Dendrophori, après l'an 170 ; mater eorum.
213. III 7505. [T(ilus) Val(eriusj] | T(iti) f(ilius) Pol(ljia
Marci|[anus] cas(tris), vet(eranus) leg(ioiiis) V Mac(edonic'ae) ex |
[b(ene)r(iciario) c]o(n)s(ularis); mililfare) coep(it) imp(eratore)|
[Antoni]n(o) llll co(n)s(ule), funcl(us) ex|[pedi]l(ione) Orienlali
sub Si||[al(io) Prijsco, Jul(io) Severo, M[art(io) | Vero] c(laris
simis) v(iris), item Gurnifanica) sub | [Cal]pui(nio) Agricola,
Cl(audio) Fronlo'[n]e c(lanssimis) Y(iris), m (issus) li(onesta)
inissione in Da'cia Cethe(go) et Ciaro co(n)s(ulibus) |j sub Cor-
78 C. I. L., VOL. III.
nel(io) Clemenle c(larissimo) v(rro). R|evers(us) at lares suos
et I Marcia Basiliss(a) maire | dend(ropliororum) enupt(a) sibi,
Val(eria) Lon|ga sorore pro sal(iite) sua siior(um)q(iie).
TociLEsci-, Arch. ep. MUt., VI, p. 41, n. 8G et p. 43, n. 86 ; XI, p. 30. n. 27.
Marcianus entra an service en 14.') ; il servit dans la guerre contre les Parthes
sous trois généraux, ])uis dans la guerre contre les Marcomans. 11 reçut son
congé en 170 et se retira au camp de la V'' légion macédonique (ad lares suos)
oii il était né ; au n'^ siècle, cette légion campait à Troesmis. Sur les généraux
mentionnés, voyez Tocilescu et la note du Corpus.
4. Cfet'ffitta, près de Galatz. C, llf, pp. 146. 1355,
Dendrophori.
214. III 7516. .. . siii . . . I [leg. Au]g. pr(o) [pr(aetore)]f
. . . SCO ... I ... clen[flropli.] . . .
5. Totni (Kmtendsche). C, III, pp. 144. 1358.
Archidendrophorus, III 763.
Mater Romanorum subscriptorum, III 7o.32.
' 0 oIkoç tuùv év Tôuei vauKX.i'"|pu)v, Arch. Zeit., VIII. ISoO, p. 141, sous
A ntonin le Pieux.
215. III 763. Atfi | C(aius) Antonius | Eutyches arlchi-
(lendropli(oriis) [ pro sainte sua || posuit.
216. III 7532. Au-dessus : un chien, un cheval, un sanglier, un
serpent roulé autour d"im arbre.
(H)ero et D(omno). | Matrem Romanorum subscriptorum, |
Menia Juliane Tiana, | Lucius Antonius Capito Nicoinedia, |
suivent les noms de W hommes, avec leur Heu de naissance; la
fin est brisée.
TociLESCu, Arclt.-cp. MiU., VIII, p. 3, n. 7. Mommsen, ih.. p. 249.
217. L. Mercklin, Archaeologische Zeilung, ISoO, VIII, p. 141, n. S.
'AyaGri tûx»]. | Tôv uiôv toû aÙToJKpdTopoç M(àpKov) Aù-
prijXiov Oùi]pov KaicTaipa ô oÎkoç tûjv èv TôJ,uéi vauKXiipoiv,
àva|o'T»TcrcxvToç tôv (ivjbpîavTa tK tûùv ibîuuv | Tixou Tiiou |
veujTépou.
« A la Honne Fortune. I,a corporation des bateliers de Tomes a honoré
DACIA. 79
» M. Aurélius Verus César, fils de l'empereur. Titus le Jeune, fils de Titus, a
» élevé la statue k ses frais. »
Trouvée aux environs de Kostenschy. Rev. a7'ch., 1855, 1, p. 379. Arch.
epigr. Mitt., 1890, p. 93. Ziebarth, Die griech. Genossenschaften, p. 32, n. \.
Il s'agit de Marc Aurcle, fils adoptif d'Anlonin le Pieux.
218. Ziebarth, o. c, p. 32, n. 1 (Pandora, 1" juin 1868, p. 83, n. 7).
'AYaGri tOxi]. OiXoKXfjç Xp^cTTOu (piXÔTi|uoç toû oïkou tûjv
vauKXripuuv KaTecrKeùa(Tev ék tuùv ièiuuv t)iv éaiiav.
« A la Bonne Fortune. Philoclcs, fils de Chrestos, dignitaire de la corpora-
» tion des bateliers, a construit ce sanctuaire à ses frais. »
0i\ÔTi|aoç n'est pas employé ici comme aux N"^* 120 et 121. Il désigne soit
un fonctionnaire du collège, soit un membre d'honneur. Voyez Ziebarth, o. c,
p. 155.
ILLYRICUM.
I. DACIA.
La Dacie fut définitivement conquise en l'an 107 ; elle fut divisée d'abord en
Dacie inférieure et supérieure, puis en trois Dacies. Il est certain qu'en l'an 158
elle était divisée en deux parties et que depuis 168 il y en eut trois. Elle fut
perdue sous Gallien. (Th. .AI., pp. 160 et 1375).
1. Atso-Ifosvff, C, 111, p. 461. 1375.
Decuriones alac I Frontonianae.
219. III 7626. P(ijblius) Ael(iiis) Pauliln[»]s UMiipl(iim)
instituit | pro se siio|r[ii]mqiie | sainte | Genio sancjto scolae
de|ciirionimi.
Il s'agit des decuriones de Vala I Froiiloiiiana qui campait à Als(j-Ilosva.
Voy. VON DoMASZEWSKi, Wesld. Zeitschr., XIV, 1895, p. 90.
2. Als9-Ko«aty, C. 111, pp. 165. 1013. 1376.
Scola ordinatorum (= centurionum).
220. III 830 — 7631. [Gejnio sco|Ies ordi;natoriim | suc
c(uragenlibiis) L(ucio) Cilio | [A]eliano er[T]ib(erio) Aiirel(io)|
Ro I princip(ibus) | pos(iierunl).
Lecture du Coi'pus. Mommsen a vu que les ordinati sont les centurions (ciin
ordinem accepernnt). Stic cfurflye/i/ièMS^, d'après C.I.Rli., 1548 : sub curagenle
80 c. I. I,., VOL. m.
Crescentinio Respeclo (centurione) legiionis). 11 s'agit des centurions d'une
cohorte auxiliaire, parce qu'il n'y avait pas de légion k Also-Ilosva ; il y a une
scola decurionum au n» 7626. Les principes doivent être les premiers centu-
rions d'une cohorte aiyciliaire. Voyez la note de von Domaszewski dans le Corpus
et LE MÊME, Wesld. Zeitschr., 1.1.
3. Optaitana (Gyalu). C, III, p. 168.
Collegae.
221. III 845. J(ovi) O(plimo) M(aximo). | Sexftus) Vale;rius
Satiirininiis dec(iirio) a[l] ae Sil(ianae) et col(Iegae) || v(otum)
s(olvunt) I(ibenles) m^erito).
MoMMSEN croit que les collegae sont les condecuriones, les collèges militaires
privés étant interdits. D'autre part, dans les Indices (lll, p. 1156), il met :
collegia castrensia, 196. 265. 269. 371. 845. 5976.
4. Munie, puis col. IVnpoca (Kolosvàr ou Klausenburg)
C, III, p. 169.
Galatae consistentes municipio, sous Antonin le Pieux, III 860.
Asiani, en 235, III 870,
222. III 860. J;ovi) O(ptimo) M(aximo) | Taviano, | pro
sahi(le) I imp(eraloris) Anto|nini et M{arci) |j Aureli Caes(aris)|
Gal[at]ae conjsistenles | municipio | posierunt.
Orelli, 1285. WiLM., 2449. Henzen, B. d. /., 1848, p. 132. Cfr. III 1394 :
collcgium Galatarum, à Germisara. Strabon (12, 5, 2) parle d'une forteresse
des Trocmi en (ialatie, appelée Taouia; il s'y trouvait un sanctuaire de Jupi-
ter, avec une statue colossale. Le même Jupiter se voit sur les monnaies des
Tfocmi. (MiONNET, Suppl., VII, p. 654, n. 98). Eutrope (8, 6) rapporte que
Trajan transplanta en Dacie une multitude d'hommes tirés de toutes les parties
du monde romain. Ce collège de (lalates établi à >'apoca et à Germisara (III 1394)
et le collegiuin Asianorwn (III 870) prouvent qu'une partie de ces colons
venaient d'Asie (Tu. M., p. 169).
223. III 870. Severo cl Qiiintiano co(n)s(ulibus). | Nomina
Asianorum. [ Germanus spirar[cli]aes. |
Pais viennent deux colonnes de noms.
A gauche, les hommes : Tallario, | Ernios, | Dizo, | Gaius, |
Hyius, I Zoiliis, | Valerius, | Zoilianus, | Crescens, | Eptala, |
Ulpius, 1 Mucianus, | Cariis, | Snri(us?), | Tzinto, | Longinia-
DACIA. 81
nus, I Ulpianus, | Juliiis, [ Ermescus, [ Nepos, | Agrippinus,|
Yalerianu[s], | Ciirini[iis], | Rev..., | Co..., | V...
A droite, les femmes : Epipodia mater, |Valentina,|Âugusla, |
Asclepiodote, | Tiberina, | Maximina, | Tzinta, | Jiislina, : Cor-
nificia, | Longa, | Coruelia, [ Vera, | Hilara, | M. Greca, | Ru-
fina, I Victorina, | Paiila.
En marge : Zoilianus scripsit.
Voyez la note du N» 222. Wilm., 2448. Consuls de l'an 23o. Le président
5'appelle spirarcha, chef de la spira (collège bachique).
5. Vicus, puis col. M*oiai»»a ou JPat^vista (Thorda).
C, III, pp. 472. 1382.
'Collegium Isidis ; pater e/«s, mater ejus.
224. III 882. Isidi Myrionilmae, C(aius) Jul(ius) Marltialis
pater et | L(u(;ius) Livius Victori|nus quaestor || collegio Isidis |
^(onum) d(ederuntj.
6. nt'ucla (près de Nagy-Enyed). C, III, p. 178.
€ollegium aurariarum, te?* 160.
22o. III 941. J(ovi) O(plimo) M(axirao), j pro sfalute) im-
pe^ratoris | colleg(iumj aura|riarum Uuciusj j Calpurnius | |
d(onura) d(ederunt).
Orelli 406o. Cette inscription, dit Th. M., parait se rapporter au temps ou
furent ouvertes les raines d'or de Verespatak, qui n'est pas situé loin de là. 11
•est de la même époque que deux autres inscriptions trouvées à Enyed (III 940.
943) qui sont de 1.58 et de ICI. Voyez plus loin les n^s m 7822 et 7827, à
Alburnus Major. Brucla était alors assez populeux, mais fut déserté quand
Apulum devint florissant et qu'Ampelum devint le siège des mines d'or (Corpus,
m, p. 178).
7. Mikhàza. C, III, p. 178.
CoUegium utriclariorum.
226. III 944. In h(onorera) d(omus) d(ivinae), ] Adrastiae, |
col[eg(ium) | utriclariorum.
Henzen, .j803, B. d. /., 1848, p. .jI.
6
82 C. I. L., VOL. III.
8. Dorstadt. C, III, pp. 181. 1389.
Palmvreiii, cle[ciirio?] eoruin sacerdos creatiis ab eis.
227. III 7728. Ephem., epigr. IV, 142. Autel.
[Invicjto S[oli deo | gejnilori [P(ul)liiis) Ael(ins) Art] emido-
rus de[(nrio?], sacer((los) creatus a Pal[myre]inis do(mo) Mace-
donia et adve[n]!|tor liiijus templi pro se | et suis.
Gooss, Arch.-cp. MiU., I, p. 119. Stldkiczka, ibid., VIII, p. 4^9, n. 9.
F. Clmont, Milhra. n. S.-JT. \on Domaszewski a complété d'après X 1634. 11 se
demande si le déciirloiiat d'Artémidore était une charge civile ou militaire ;.
peut-être était-il deairio n(iinieri) Palfuii/reiioruni). ^lacedonia est une ville
de Dacie ; voyez la note de Domaszewski dans le Corpus.
9. Munie, et col. AptUnn», auparavant Canahac
(Kâroly-Féjervar en hongrois, Weissenburg , puis Carlsburg
en allemand). C, 111, p. 182.
Collegium fabrum coloniae Apuli, insliliié sous Sepiime Sévère (111 lOol, en
205 : patronus collegii labrum primus), III 97o. 984. lOol. 1083. 1207. 1212.
1217; collegium fabrum, III 1016 (a. 209-2 IS). 1043. 1209. 1210. 7767;
scola fabrum, III 121."),
Genius fabrum, III 1016.
decuriae XI, III 1043.
magister collegii, III, 1016.
patronus collegii, III 97.'j. 984. lOol, 1083. 1209. 1210. 1212. 1217.
mater co!l(egiorum) fabr. et cent., III 1207.
docurio collegii, III 1082. 1210. 7767.
decuriones et principales collegii, III 1210.
Collegium centonariorum coloniae Apuli, III 1174 (sous Septime Sévère). 1207^
1208. 1209.
patronus collegii, III 1208. 1209.
mater coll(egiorum) fabr. et cent,, III 1207.
schola cum aefoma, dédiée sous Septime Sévère (198-211), 111 1174.
Oollegium dendr(opliororum) coloniae Apuli, 111 1217.
patronus collegii.
Collegium nautarum, 111 1209.
patronus collegii.
Prosmoni, 111 7807. ~
familiaricum eorum.
quaestores coruin duo.
DACIA. 83
// ij avait certains rapports entre ces collèges; ainsi, l'on trouve :
mater coll{egioruin) fabr. et cent., III 1207.
patronus coUegiorum fabr. ceiitonar. et nautarum, III 1209.
patronus coll. fab. et dendr., 111 1217.
Cfr. Th. m., p. 183.
2^28. III 975. Aesculapio et Hygiae, | Pmblius) Ael'ius)
Rufinus, dec urio) muii icipii) et patronus | coll egii) fabriim co-
lon^iae) Apul(i), 1 pro salute sua et Ulpiae Heljjpidiae conjugiset
Ael(ii)| Urbaiii fiii ex jusso f(ecil) | port(icum) per p(edes) XXXX.
Wiui., 2418. — Esculape et Hygie étaient particulièrement honorés à Apu-
lum ; on trouve un sacerdos dei Aesculapi (111 972. 97;^), choisi parmi les pre-
miers citoyens. Ce dieu était regardé comme le dieu tutélaire de la colonie et
il reste beaucoup de dédicaces faites en son honneur (111 972-98o). — La ville
doit son origine au camp de la lefjio XIII Gemina, près duquel ou établit d'abord
des Canabae; ce nom de Canabac se trouve jusqu'en 1 42. Plus tard, on trouve
mentionnés a la fois un municipe (de 180 à 238) et une colonie (de 192 a 2.jO)
d'Apulum, et l'on voit dans notre inscription qu'un décurion du municipe est
patron du collegium fabruni de la colonie. Ce collège, comme les autres, appar-
tenait donc à la colonie et non au municipe. Voyez la notice de Th. M. sur
Apulum (pp. 182-188).
229. III 984. Aesculapio I et Hygiae, | L(ucius) Sep(timius)
Nigrijnus, patro[n(us)] | (;oll(egii) fabro[r(umi] '•[ col(oniae) Apu-
l(i) I pro salute | sua et suoru[m] |posuit.
230. III 1016. Pro salute Aug{uslorum Iriumi, | Genio
fabrum, | M(arcus) Aur(elius) Timon, | Aug(ustalis) col(oniae)
Apui(i) et I mag{isler) coll(egii) s(upra) s(cripti) peijcunia sua
iec(it). I L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Henzen, o28o. — Septime Sévère, Caracalla et Géta furent ensemble Augustes
de 209 à 211. — « .\pulum revocavi propter argumentum. o Tu. M. » •
23t. III 1043. J(ovi) O(ptirao) Mfaximo), | pro salu[t]e
iin[p(eratoris)J | et coll(egii) tabr[ura] | Tib(erius) Jul(iusj Bu-
bal[us] I ex dec(uriis) XI || d(onum) d(edit).
WiLM., 2430. — Ex decurius XI est une façon d'indiquer le collegium fa-
brum, de même que très decuriae signifie les scribae quaestorii, etc. (Th. M.);
voy. Étude hist., I, p. 361. Lecture de Th. M.
232. III 1051. Grande colonne.
J(ovi) O(ptimo) Mfaximo), | C(aius) Sentius ] Anicetus, | de-
c(urioj col(oniae) Sar(mizegetusae), | patron(usj col(legii) fa-
84 C. I. L., VOL. III.
br(um) |j prim(iis) [ rmm(icipii) Sepl(imii) Apul(i), | v(otum)
s(olvil) l{ibens m(erito) | Aiig(ustis) n(oslris) imp(eratore) An-
l(onino) II et [Geta C(aesare)] co(n)s(ulibus) | X k(alendas) Ju-
n(ias) lun(a) XVIII die Jovis.
Henzen, 7012. La date est indiquée exactement ; c'est le 23 mai 205. Comme
il est question d'un palrotius collegii pTwius, Mommsen (p. 183) pense que le
collège vei)ait d'être fondé. Lecture de Th. M.
233. III 1082. J(ovi) O(plimo) M(aximo) Aeterno | T(itiis)
Fl(aviiis) Flavianus, | Aiig(ustalis) m(unicipii) S(eplimii) Ap(uli)
et dec(urio) | coll(egii) fal)r(um) [c]ii[m] Aelia | Vindia conjuge
sua, llqiiod pro se et Fla|viis ResluloFlavilno JanuarioFlaviano |
fi[l]is suis voverant, v(olum) s(olvuiit) l(ibentes) m(erito).
Lecture de Th. M.
234. III 1083. J(ovi) O(ptimo) !VI(aximo) Aeterii(o)| C(aius)
Jul(ius)Valentiniuns,((|uattuor)vir prijmus annualisj mun(icipii)
Sep(timii) Apul(i) \\ et palr(onus) coil(egii) fab(rum) | mun(icipii)
s(upra) s(cripli), ex voto | posuit.
Orelli, 38-46. Sur les deux côtés sont représentés des hommes à longue
barbe, vêtus du pallium et tenant les faisceaux. Voyez la note au N» 228.
235. III 1174. Pro salute Aug(ustorum duorum) nfoslro-
runi) I L(ucii) Sept(imii) Severi Pii Pertinacis et M(arci) | Au-
r(eHi) Antonini imp(eratornm) [et] P(ublii) Sept(imii) [ Getae
Caes(aris), coll(egium) centona||rior(um) scliolam cum aetoma [
pecunia sua fecit, dedicante | L(ncio) Pomp(...) Libérale co(n)-
s(ulari) Dac^iarum trium).
Henzen, 6919 et p. 521. Wilm., 2i32. Septime Sévère et Caracalla furent
Augustes ensemble de 198 à 211. La dédicace est faite par le gouverneur des
trois Dacies. — Sur aetoma, v. De Ruggiero, Diz. epigr., s. h. v., et notre
Élude hisl., 1, pp. 226. 507.
236. III 1207. P(ublio) Ael(io) P(ublii) f(ilio) Pap(iria)|
Silvano, | Il vir(ali) et sacerd(otali) [co]l(oniae) A[p(u!i)], |
€q(uiti) R(omano), e(gregiae) rn(emoriae) v(iro),||Fabia Lucil|la,
e(gregiae) m(einoriae) v(iri) lilia, | mater coll(egioruin) | rabr(ura)
et cenl(ouariorura) col(oniac) s(upra) s(criplàe), || socero sui (
amantissi|mo.
Lecture de Th. M. — Wu.m., 2434.
DACIA. 85
237. III 1208. P(ublio) Ael(io) P(ublii) fil(io) Pap(iria) |
Geniali, dec(nrioni) | et ponlifici | col(oniae) Apul(i), pa|tron(o)
colleg{ii) Il cent(onariorum), P(ubliiis) Ael(iiis) j Eulhymus | Ji-
bert(us).
238. III 1209. Très grande base de marbre.
P(ublio)AeI(io) P(iiblii) ril(io) Pap(iria) | Slreiuio, eq(uo) [ p(u-
blico), sacerd(oli) arae | Aug(usti), aiiguri et | II viral(i) col(o-
niae) l| Sarm{izegetusae), augur(i) [ col(oniae) Apiil(i), clec(nrioni) [
col(oniae) Drob(etarum), pal|ron(o) collegior(um) j fabr(um) cen-
to||nar(iorum) et naiil|ar(um), conduc(tori) pasjcui, salinar(um) [
et coramer|cior(um), Rufinus || ejiis.
Henzen, 6654. Wilm., 2433. Lecture de Th. M. — Nautarum, Apulum était
situé sur le Maros.
239. III 1210. Attribuée à Apulum par Th. M.
D(is) M(anibus). ] P(ublius) Ael(ius) Valerianns, | paironus et
dec(urio) | coll(egii) fabnim, vix(it) | an(nis) LX ; dec(nriones)
et prin||cipales coll(egii) s(upra) s(cripti) aère | conlato secun-
d(ura) decretu[m ip]sorum | fac(iendum) cur[ave]runl.
Wilm., 2431.
240. III 1212. Colonne.
M(arcus) Aurel(ius) | Chreslns | ob hono|rem patroinat(us)
coll(egii) Il fabr(um) col(oniae) | Apul(i) ad exHruclion(em)| aeto-
mae | ded(it sestertium) n(ummum) VI (milia).
Orelli, 3296. Sur aetoma, voy. N» 28o.
2il. III 1215. Origine douteuse. Jul(ius) Herculaniis ] desco-
lla) fab(riim) NR . A • G | vixit a(nnis) LXXX.
242. III 1217. Verzoviae Sa|turninae [e]q(uitis) R(omani)
f(iliae), | C(aius) Numm(ius) Certus, | eq(ues) R(omanus), augur
col(oniae) ] Apul(i), patr(oniis) coll(egiorum) || fab(riim) et den-
dr(opliororum) col(oniae) | s(upra) s(criplae), siiadenle ad|fec-
tione, ma tri posuit.
243. III 7767. Nemesi Regin(ae) j C(aius) Sped(iiis) Valej-
rianus, dec(urio) \ collegi fab[r(iim)] | pro sainte [sua || sii]orum-
qu[e I ojmnium [v(otum)] s(olvil) l(ibens) [m(erito)l.
ToRMX, Arch.-ep. Mitt., III, p. 105. n. 48. Sur Nemesis, voy. >'« 273.
86 CI. L , VOL. IIÏ.
244. III 7807 Familiariciim a s|olo Prosmoni ex suo ]
fecomnt per Aur(eliiim) | Statium et Ul|)(iuni) Plaulum quaes-
lores.
Ephem. EP., II 41o. MoMMSEN explique Prosmon/ par Trp6a,uovoi, Persévé-
rantes ou Persei-erantii : ce serait un collège comme les Eusebii (Cfr. VI 10268
sq). Comparez encore Bull, corn., 1888, p. -468, n. 99 : corpus Perseveranthim,
y Rome.
HiRSCHFEi.D les avait rapportés avec moins de vraisemblance à Promona, ville
de Dalmatie (SU:-, der Wie/i. Ak., 1874, LXXVII, p. 391).
10. Atbtêfitn» JUaJot' vicus Pirustarum (Verespatak).
C, III, pp. 213. 1399.
Collegium, III 7822 ; colegi (= collegae), III 7827. Cfr. N" 225.
Collegium Jovis Cerneni, dissous en l'an 167, III, p. 924.
magistri duo servi ; commagister,
quaestores duo servi.
245. III 7822. Autel.
Dianae | sac(rum) | Celsenns, | adjiitor | inag(istri) coll(egii)j
d(onum) d(edit).
Ephem. ep.,II 420. 0. IIirsciifei.u, Silzungsb. der Wien. Aie, 1874, LXXVII,
p. 39o. MoMMSEN (Ephem. f.p., /. /.) croit qu'il s'agit du collegium aurariarum
( No 22.5).
246. III 7827. Silvan(o) ] Plabaoltius et | colegi | d(o-
niim) d(ederunl).
Colegi = collegae. Cfr. III 941 et 7822(Xos 223. 245).
247. III, pp. 924-927. Exemplum edicti de tollendo collegio
funeraticio a. 1(37, d. Febr. 9.
Exempli interioris pagina prior.
Descriplum et recognitiim facliim ex lihello, (\u\ propositus|
erat Alb(urno) majori ad slatione(m) i) Resciili, in quo scriptum
erat | id quod ifnfra) s((;ripliim) est. |
Artemidonis Apolloni(i), magister collegi Jovis Cerneni, et |
Valerius Niconis et OITas Menofdi, qii(a)estores collegi ejiis||dem
posito hoc libelle publiée lestanliir : | ex collegio 2) s(iipra)
s(cripto), ubi erant ho[m](ines) LIIII, ex eis non plus | rema(n)-
sisse ad Alb(urnum) ^) quam quoi li(omines) XVII : Julium
DACIA. 87
Juli quoqiie, | commagistriim siiiim, ex die magisteri sui non
accessisse | ad Albiirnum, neq(iie) in coUegio ; seqiie eis, qui
pre||sentes fiierunt, rationein reddedisse, et si quit \ eorum
■(h)abuerat, reddedisset sive funeribus :
Exempli iiterioris pagina poslerior.
et cautionem suam, in qiia eis caverat, recepisset : | modoque
autem neqiie tïineralicis siifiicerent | neque locidum {h)aberet,
neqiie qiiisqtiam lam magno || tempore diebus, qiiibus legi
continetur, convenire ] voluerint aut conferre funeraticia sive
munera :
seque i[d]circo per hune libellum publiée (eslanlur, ut, si
quis defunctus fuerit, ne pulet se colle|gium (h)abere aut ab
-eis aliqueni petitio'|nein funeris (h)abiturum. |
Propositus Alb(urno) majori, V idus Febr., imp(eratore)
L(ucio) Aur(elio) Vero III | et Quadralo co(n)s(ulibus). | Act(um)
Alb(urno) majori.
Sur la première page de r exemplaire extérieur sont les noms
des sept témoins, écrits par eux-mêmes :
L(ucii) Vasidi Victoris.
C(ai) Secundini Legitimi.
Stertini Rustici.
Aeli Platoris (?)
Geldonis.
Ul()i Feiicis.
Septembris Platoris.
Variantes du second exemplaire : i) statiotiein. -) collegis. ^j Alburni.
Orelli-Henzen, 0087. Wilmanns, 321. Brins', p. 819.
Cet édit se trouve sur un triptyque de 0,1(3 X 0,13 centimètres, découvert
en 1788 dans des mines abandonnées depuis l'époque romaine et rouvertes au
commencement du xvm« siècle. Il y a trois tables superposées et, par conséquent
quatre faces intérieures enduites de cire. Les deux premières de ces quatre
faces portent un exemplaire de ce document (exemplum interius) avec quel-
ques variantes. Les noms des témoins ne figurent que dans le second exemplaire
(exemplum exterim), qui se trouve sur les pages 3 et 4.
On trouvera dans le C, III, p. 927, les auteurs à consulter. Nous citerons :
Th. Mommsen, De collegiis, 1843. Huschke, Zeitschr. f. (jesch. Rechtswins.,
Xil, 184.J. G. Boissier, La religion roin., I, p. 311. C.I.L., III, p. 213 sq. et
p. 921 sq. 0. HiRSCHFELD, SUziing^ber. der Wien. Akad., LXXVII, 1874,
p. 368 sq. ScHiEss, Die ruem. coll. fun., p. 47, n. 87. Liebenam, p. 177, et
88 C. I. L., VOL. III.
notre Étude historiqne, 1, pp. l-i9. 261-262. 273, n. 3. 274. 338. 394, n. 5^
405. 454. II, pp. 237. 469.
a. Amttetuttt (Zalatna), C, III, p. 215.
Liberti familia et leguli aiirariarum, entre 161 et 167, III 1307.
Hercliani et cervae, III 1303.
248. III 1303. Libero | [pjatri et Li[l3]|er(a)p, Herclia-
[n]|is et cervabii[s], | Roiiianus Aug(usti) n(ostri) | et Aur(elia)
Creste vo[t(um)] | posuerun[(].
Lecture de Th. M. Le même conjecture que les Hercliani et les cervae étaient
deux collèges, l'un d'hommes, l'autre de femmes, ayant quelque rapport avec le-
culte des divinités mentionnées. — Henzen, 5715.
249. III 1307. MojiMSEN restitue ainsi :
[Anniae?] | Liici[llae] | Augus[tae] i), | iiiip(eraloris) Verï
A[uglusti)] I Armenia[ci || Par]th[ici | Maximi (uxoris), | lib(erti}.
et familia | et | leguli aurariar(um).
Henzen, 7238. — i) A. 161-167. — Arapelum n'avait pas de mines d'or,,
mais on y lavait l'or extrait des mines de Verespatak. Ce travail était dirigé
par un procurator Augusti ourariorum, qui avait sous ses ordres des affran-
chis et des esclaves impériaux pour tenir les livres de compte, etc. (tabularius,
dispensator, etc.). La dédicace ci-dessus est faite par eux et par les ouvriers
(Th. m., m, p. 215).
12. Micta (Veczel). C, III, pp. 220. 1402.
Cultores Hercuiis, III 13.39 ; magistri duo.
Collegium Vicloriae, III 1365.
280. III 1339. [H]erc(uli) Aug(usto) | sacr(uin). | Lucil(ius>
Félix I et Dom(itius) Hercu|laniis magist(ri) || cultorum ] Her-
cul(is) I d(onumj d(ant).
251. III 1365. Victoriae | Aug(ustae) et Geni|o collegi \
eiius, M(arcus) Coc'ceius Luci||us lapi(darius?) d(onnin) d(edit)»
Orelli, 1839. Lapi(darius), lecture de Tu. M.
13. €ier»ÈUtta»*a, près de Csikmô. C, III, p. 225.
Collegium Galatarum, III 1394.
Collegium incertum, III 7881 ; decurio.
DACIA. 89
252. III 1394. Herculi | Invicto | jxost?) r(editum?) in-
perajloris, col(legiiim) | [G]alatanim.||[T]i(berius) Julius Majr-
cellinus | d(onum) d(edil) d(edicavil).
Henzen, 7202. B. d. /., ISiS, p. 132. Wilm., 2445. — Lecture de Th. M.
Sur ce collège, voyez III 860. Henzen lit : pfro) r(editu).
233. III 7881. J(ovi) O(ptimo) M(aximo) | C(aius) Roma-
iijius Summus | de(curio) col(legii?) v(olum) s(olvit) m(erilo). :
ToRMA, Arch. ep. Mitt., III, p. 107, n. 57 et IV, p. 134, n. 19.
14. Col. Ulpia Trajana Augusta Dacica SarànizegeiuBa
(VàrhelyJ. C, III, p. 228.
Cette colonie fut fondée par Trajan en l'an 110.
Collegium fabrum, III 1398. 1424. 1431. 1493. 1494. 1495. 1497 (sous Antonm
le Pieux). 1504, 1505. 7900. 7905. 7910. Cfr. 7960 et une inscr. inédite.
Coll. fabrum decuriarum III, III 1493. 1494.
Coll. fabrum decurianim IIII, lY 1431.
CoUeg. fabror. coloniae Sarmizegetusae metropoleos, Inscr. inéd.
decuria I, III 7960.
decuriae III, III 1493. 1494.
decuriae IIII, III 1431.
decuria XIII, III 7905.
décurie ejus, III 7910. Inscr. inéd.
praefectus collegii fabrum et patronus eorundem, III 1495.
patronus ejus, III 1493. 1495. 1497. 1501.
patronus decuriae I, III 7960.
vex(illifer) collegii fabror., III 7900.
Genius e/ws, III 1424.
Genius dec(uriae XIII. III 7905.
ter magister, Inscr. inéd.
Negotiatores provinciae Apul(cnsis), III 1500.
defensor eorum.
Lecticarii, III 1438.
defensor eorum.
Liberti et servi, III 7906.
Genius eorum.
Collegia incerta. III 1384. 1398. 7960.
254. III 1384. . . . [ho]nest(a) mi[ssione] . . . | o optimi . . .|
Sariïiiz ti | o colle . . . |
255. III 1398. D(is) M(anibus). I Sex(to) Val(erio) Sex(li)
90 c I. L., VOL. m.
fi[l(io)] I Frontoni . . . | Sarmiz AE . . , | flamini I . . || collegii . . . |
. . . XXXVI ...
206. III 1424. Genio | coll(egii) fab[r(um),j M(arcus) CI(au-
dius)] N. . . , I dec(urio) c[ol(oniae)] Sarra[iz(egelnsae)].
207. III 1431. J(ovi) O(plimo) M(aximo) D^olicheno) | pro
salute M(arci) | Bassi Aquilae el | Gai Gaiani | ex (•oll(egio) fa-
br(um) Ij dec(uriarum qiiattuor) ; | v(oliim) s(oliilum) l(ibens)
m(erito).
WiLM., 2444. Lecture de Th. M.
258. III 1438. Deae Nemesi I Regin(ae), J Cornel(ius) Cor-
iielianus | defens(or) lecticar(iorum) | el Jiilia Bessa, | co(n)jux
ejus 1 ex voto posuer(iint).
Henzen, 7203. WiLM., 2443. Sur >einesis, voy. >'« 273.
2o9. III 1493. [Se]x(to) All[io | Se]cund[ino] | , patr(ono)l
[coll(egii)] fabr(um) de[c(uriariim) III, | quo]d ordjo ei || orna]-
ment(a) l[i vir(alia) | de]crevi[t | a]ere co[nl(ato)].
Lecture de Th. M.
260. III 1494. Coll(egio) fabr(um) ] dec(uriarum triura),|
M(arcus) Aurel(ius) | Fortunatus, | ob dupIam||sporlnIam | col-
lat(am) sibi.
Henzen, 7199.
261. III 1495. ... [Aure]l(io) C(ai) ((ilio) Pap(iria) I Valeii-
tino, dec(iirioni) | col(oniae) Sarmiz(egeluzae) melr(opoleos), |
aedilic(io), (duum)virali | et q(uin)q(uennali), praef(eclo) col-||
leg(i) fabr(nra) et patrolno eorundem, | Aiireli Tlieophillus el
Castor, dec(uriones) | imin(icipii) Porol^esscnsis) amico |] fîdis-
simo. L(ocus) d(atiis) d(ccurionem) d(ecreto).
Orelli, 3433. Wii..m., 2442. — Le nom de Metropolis est donné à Sarmize-
getusa au ui^ siècle (Th. M., p. 228). — Sur Porolissum (.Mojgrad), voy. C.,
III, p. 1U7.
262. III 1497. M(arco)Comin(io)M(arci)i'(i]io) | Pap(iria)
Qiiinto, I |)onlif(ici) col(oniae) Sar(mizogctiisae) | et praof(ecto)
q(uin)q(uennali), pro | Antonino imp(eratore , || patr(ono) col-
l(egii) fabr(iim), eq(uo) p(ublico), | ordo col(oniae) ob mer(ila) |
ipsiiis.
DACIA. 91
Henzen, 7071. Wii.M, 2440. Lecture de Tu. M. —A>itoni/io. Antonin le Pieux
<138-161).
263. III 1500. Crasso Macro] bio, | negotiatores | provin-
ciae I Apiil(pnsis) defen||sori oplimo. | L(ocus) d(alus) d(ecreto
d(ecurionuni).
Sur la Dacia Apulensis, voy. lit 980. 14o6. 1464. '
264. III 1501. D(is) iM(anibus). 1 L(iicio) Fl(avio) Valenti;]
\ix(it) an(nis) LXXX; lcol[l(egium)] fabr(iim) palr(ono) j p(osiiit).
265. III 1504. D(is) M(anibus). | Q iimto) Januario | Zo-
simo ; vix(it) | ann(is) XXXV; | el Januariae || Candidae; vix(it)
ann(is) XXX ; | Q iiintus; Januar(iiis) Agathanlgelus, fil(iiis) piis-
s(imus) posiiil; 1 ad funus autem Zosirai jet titiilo contideriint j
€olleg(ium) fabr(um denarios quadringenlos). | Q(uinti) Ja-
n(uarii).
Le nom du défunt (ou celui de son fils qui l'a enseveli) est répété ii la fin,
au génitif [Th. M.].
266. III 1505. D(is) M(anibiis). ] C(aio) Julio ( Marco, ]
ex colleg(io) | fabr(um); || vix(it) an(nis) LX; [ coll(egiura) s(u-
pra) s(criptum). -
On voit ici que ce collège était funéraire ; cfr. III 1.j04.
267. III 1507. [In mjemoriam | ... Laurenlia|[nu]s col-
legio I [fabjriim; vixit an[[no]s XXXVI. Julia.
Th. m. pense que EX est tombé devant coUegio.
268. III 7900. [D]eo Aetern(o) ] [A]ur(eliiis) Marin(iis), \
[MJarini f(iliiis), vex(i]lifer) \ [coljlcgii) fabr[or(iim) [ pro] salute
si)!j[a et sujorum [ex | vo]to | [pos]ui[t].
Ephem. ep., II 432. Th. jM. cite : Vita Gallieni. 8 : vexilla ccnlcna praeier
ea quae collerjioruin erant, dracones et signa templorum omniumque legio-
?7uni ihant. Vita Aureliani.. 34 : populm ipse Romanus. vexilla collegiorum
atfjue castrorum. Voyez notre Éiude hist., I, p. 42.5, et II, p. 186.
269. III 7905. En haut, deux lions.
Genio dec(iiriae' | tertiae decimae) coll(egii) | fabr(um), [
L(ucius) Vib(ins) Sa|[ttirniniis?].
TÉGLAS, Arch -epigr. Mitl.. XI, p. 2.34, n. 3. — On voit ici que le nombre
des décuries de ce collège est allé en augmentant, ce qui n'a rien d'étonnant.
Au commencement, il avait trois décuries (III 1493. 1494), puis il en eut quatre
(III 1431).
92 c. I. L., VOL. m.
•'
270. III 7906. Genio | lilj(ertorura) et servorum, | P(u-
blius) Publicius | Anllius et Publ(icius) | Clelus d(onum) d(ede-
rnnt) d(edicarunt).
Il s'agit des servi et liberti publici (Tu, M.). Ephem. ep., IV 183.
271. III 7910. Autel.
J(ovi) O(ptimo) M(aximo). | Aurel(iiis) Valens, Flavius Zorra.,[
dec(uriones) coll(egii) fabru(m) | [e]x vot(o) posuit.
EphEiM. ep., II 433. HiRSCHFELD, Sitzitngsb. der Wien. Ak., 1874, LXXVII,
p. 397. 11 faudrait : posuerunt.
272. III 7960. Tib(erius) Cl(audius) Januariu[s], | Aug(us-
talis) col(oniae), patr(onus) dec(uriae) I, | picturam porliciis |
et accubitum, item | Cl(audius) Verus, filius ejus, || ob honorera
diipli I proporticiim et cu]i|nam et frontalem | ex suo feceriint.
Ephesi. ep., IV 191. Gooss, Arch.-epigr. Mitt., I, p. 122. Torma, ibid., VI^
p. 112, n. 51. Th. M. (Ephem., IV 191) rapporte decuria prima au coUegium
fabrum ; Yhonor diipli est accordé à Claudius Verus par le même collège.
Porlicus et accubitus se retrouvent à Carnuntum (III 4401). Hirschfeld-
compare proporttcMS avec irpôaTiuov.
273. Inscription inédite. Nemesi Aug(nstae) | Tuarenius }
Gallicanus, | dec(iirio) colleg(i) | fabror(iim) || col(oniae) Sarmi-
z(egetusae) | metrop(oleos), [ 1er mag(ister) | ex volo posuit.
Cette inscription nous a été fournie par Fh. Chmont, qui l'a copiée au Musée
de Deva. — Cfr. N»^ 260 et 273,
15. M*OÊts Augusii, près de Marga. C, III, p. 246.
Collegium ulriclariorum, 111 1547.
274. III 1547. Deae Nemesi, | Ael(ius) Diogenes | et Si-
l[i]a Valeria, | pro sainte sua et | filiorum suorum || mater et
paler | ex voto a solo | tcmplum ex suo | fecerunt colle|gio
u[t]riclariIorum.
Mur., 531, 4. Henzen, B. d. /., 1848, p. 51. Cfr. Ephem., IV 431, où
Th. m. fait observer que Nemesis est la même chose que Fors Fortuna,
III 1125 : Deae Nemesi aive Forlunae. Prelleb, Rom. Myth., Il', p. 195, n. I.
RosciiKH. I.e.vikoii. s. v.
DACIA. 93
"16. Mun. Vibiacun», près de Karansebes. C, III, p. 246.
Collegium fabrorum, III 1553.
27o. III 1553. D(is) M(anibus). | Fabricius [ Juciin[dus],|
vixit an(nis) L . . | Fab(riciiis) J[u]c[und]|jus her(es) et F[a|b]rici
S[i]lv[an(us)] | et Licinia[n(us)] ( fratres [cum] | collegio fa-
{b]j|rorum lit(ulum) | [p]os(uorunt! l'ratri | pien(tissimo).
Grut., 408, 3.
17, Mun. puis col. Orofteia? (Cernetz). C, III, p. 251.
Scola fab(rum), III 1583 = 8018.
decurio ejus.
vexil(larius) ejus.
â76. III 1583 = 8018. D(is) M(anibus). | Jul(ius) Hercii-
lanus I dec(ui'io) scol(ae) fab(rum) i(tem) imag(inifer) | vix(it)
ann(is) LXXX, Jnl(ia) Vivicnia conjnx, Jul(ius)|j Marcianus fil(ius)
im|<m>ag(inifer) scol(ae) fab(rum) vix(it) [ ann(is) XXVII, Au-
r(elius) Jiili|us mil(es) c(o)hor(lis) î sag(ittariorum) im|<m>a-
g(inifer) vix(il) ann(is) XXX, Jul(ius)|| Marcellinus fil(ius) I vexil-
(larius) scol(ae) lab(riim) vix(it) | ann(is) XXV, Jiil(ia) Maircia
fil(ia) vix(il) I ann(is) XIIII, Jul(ia) (H)er[|aclia fil(ia) vix(il) 1
ann(is) Vllll, Jul(ia) | Marcel(l)ina nep(os) | vix(it) ann(is) IIII,
Viv|enia mater se viva f(ecit).
Lecture de von Domaszewski.
18. Daciae locus incertus.
Cultures Jovis, en 201,111 1602.
277. III 1602. Colonne.
Pro salu(le) | dom(inoriim) ri(oslrornm) | L(ucii) Sep(timii)
Severi | et | M(arci) Aiir(elii) Anto^nini et || [P(ub!ii) Sept(imii)
Getae] | Caes(aris) Ai]g(iistoriim), | cult(ores) Jovis. |
Dedic(atiim) VI II k(alendas) Aug(iistas) | Muciano et || Fabiano [
co(n)s(ulibus}.
Orelli-Henzen, 938. Ce sont les consuls de l'an 201. ...
94 c. I. L., VOL. m. *
II. MOESIÂ SUPERIOR.
1. Col. Ulpia MSfttiai'ia (Arcer).
C, III, p. 263. 10^20. 4445.
Collegium fabnim, sons Seplime Sévère et Caracalla, III 8086.
magister cjus.
decurio primiis bis(ellarius).
Genius ejus.
278 III 8086. Sedalo Aiig(uslo) pro sal(iile) | imp(eralo-
rum) Severi et Anlonin(i) | Aiig(iistoriini) et Genio coI!(egii)|
rabr(iim) Q(iiintns) Ael(ius) Antonin(us) | dec{urio) primiis bi-
s(ellarius),maglst(er)!|coll(egii)s(iipra) s(cripti), d(onum) d(edit).
TociLESCi', Arcli.-epiijr. Milt., III, p. 45, n. 18. Von Domaszewski, Wesld.
Zeilschr., 1895, p. 55. Nous donnons la lecture de ce dernier.
2. M un. puis col. SinffitiUÈtmn (Belgrad).
C, III, pp. 265. 1434.
Collitores dei lleronis, III 8147; pater eorwn.
2T9. III 8147. Dto Heroni | collitores ipsius. | Theodo-
liis Gude pater, | Victorinus, | Miicianus, | Valentinus, | Rodo, |
Natiis, I Victorinus, | Dometianus, | Seplurainus, | Zinama, |
lerodes, | Hermogenes, | Julius, | [Ejrmogenes, | Maximinu[s], [
Marcus, | v(olum) p(osuerunl) I(ibentes) m(erito).
Kai.inka et SwoBctDA. Arcli.-epùjr. Milt., XIII, p. 33.
III. DALMATIA.
1. JWufotia colonia (Viddo). C, III, p. 291.
Collegium fabrorum, III 1829.
Convictores Concordiae, III 1825.
Thiasus juventutis, III 1828.
280. III 1825. L(ucio) Aconio ] Agatliopo, | (sex)vir(o), |
conYictor(es) | Concordiae.
MOESI.V SLPERIOR. DALMATIA. 9»
2Î81. III 1828. Dis) M(anibus) s(acrum). | L(ucio) Annaeo
Palaestric(o), | (sex)vir(o), | Ihiasus juventutis | fec(it).
282. III 1829. L(ucio) Calio | Fus[c]o, 1 colle[g]iiim | fa-
[b]rolr]iim.
2. Colonia Marlia JuUa SataÈtae (Salona).
C, III, p. 304. Io09.
<"<oll(egia) fabrum et centonariorura, III :2107.
dec(urio) eju-s.
decuria raea.
Collegiiim fabrum Veneris, III 1981 (a. 333-337) ; collegium Veneris, 111
2106,2108 : collegium fabrum, ]lf2026. 2087.8810. 882-i. 8837. Cfr. 2107.
[m]ag. coll. fab..., III 8819.
praefectus et patronus collegii, III 2026, 2087.
pater et patronus, 111 8837.
vexillarius ejus, III 8837.
Collegium centonariorura, III 8842. 8843. Cfr. 2107.
Colleg. ... lign., III 8841.
Coll. dendrof., III 8823,
Collegium lapidarior., III 8840.
Ministri ad Tritones, III 1967 (o. 302 et 316). 1968 (a. 303. 319 et 320).
8690 (sons Constantin).
praefectus, ill 1967. 1968 ff, 6, c.
patronus collegii, III 1968 d.
Collegium Serapis, IX 3337.
Cognatio, III 867.J. 8676. Cognatio [Cljodiorum (î), III 8687.
Mater magna cognationis, III 8673.
collector cognationis, III 8676.
Convibae mei, [collegium?] meum, III 9672.
Familia illius, III 8673.
Coll. magnum (?), III 8829.
decurio ejus.
Vernaculi, III 8833.
mater eoriaii.
Conservi, III 9262.
Conliberti, III 9i.^0.
Artorius, III 9403.
Con[legium] incertum, III 9795.
raag. ejus quinq.
Collega, III 2110. 6381.
Fratres, III 2509.
«".ollega et consacranius, III 2109.
•96 c. I. L., VOL. in.
283. III 1967. Base carrée, ayant probablement une inscription de
chaque côté : deux sont visibles.
Sur la face : Constantio III[IJ | et Maximiano I^IIIl nob(iUs-
simo) I Cacs(are) (:o(n)s(ulibiis) i). prefecjto Aur(elio) Valeiiti-
ni'ano, qui menesl[ra]||bi(miis) at Trilones kal(en(lis) [ Febraris,
Volusi(us)| Ajutor, Aur(elnis) Asiati|cus, Aur(elius) Arnienti|us,
Anr(erms) Vates, Aur(ermsj Ant[o]|jnianns, A[urelius)] Ursilila-
nus, Aiir(eliiis) Lnc[i]anii[s], | Aur(eruis) Lapns, Aur(elius) DaI-[
inatius, Aur(eliiis) ..v epcu||pius.
Côté droit : Sabin[o et Rufino co(n)s(ulibns)l | Iran . . . |
Naec ... I Ridu . . . | Mae . . . | Jeaf . . . | Adriau . . .
1) 1 Févr. 302. — Consuls de l'an 310.
284. III. 1968=8568. Base ayant une inscription de chaque côté.
a) [D(ominis) n(oslris) Dio]cletiano VllI | et Maximiano | VII
Aug(iislis) co(n)s(ulibiis). | Aur(elio) Valen]tiniano v(iro) p(er-
fectissimo) || bis prefecl|o kalendis | Febr(aris) menes|travi-
mns at | Tritonis, || Aui(elius) Mercurius, | Aur(elius) Seciin-
dinus, I Aiir(elius) Fortnnius, | Aiir(elius) Sevprianns, | Aur(e-
liiis) Sarmatio. || Aiir(elius) Antonius, | Aiir(eruis) Ursiis, | J«-
I(iiis) Seciindus, | Aur(erms) Uranius, | Aureiius Forcsis.
h) D(ominis) n(ostris) Consta|ntino Aiig(usto) V et | [Li]cinio
Jiiniore ] Cae&arc co(n)s(ulibus), | Anr(elio) Xen[o]ne bis | pre-
fecto, kal(endis) [ Febraris | meneslrabimiis | al Tritones, Au-
r(eliiis) Lncentins, et dix autres Aurelii.
c) Dominis nostris Colnslantino Augiislo | set Constanlino
no[bil[l|issimo Caesare ] prefeoito Qiiinilis Of'ainlilio at Triloiis|
cavendis Febrariis I Aur(elius) Martiniis, | [A]iir(eliiis) Donatus, |
V[ari]iis Terenlanus, et onze autres Aurelii.
d) Ministri ad Trit(ones) | Ael(ius) Valerianus, | Varins Sa-
binus, I Jidiiis Silviiis, | Aiir(elius) Foilmiiiis, || Papirius Cres-
cent(inus), | Claudius Barbianiis, | I>irriil.Crescenl(inns), | Aelius
Dalniat(ius), | ex permissn Noclurni Novelli, (| patroni collcgi. |
Fel(icitei').
a) A. .^03, l*-- Février. — b) A. 319, 1" Févr. — c) A. 320. 1" Févr. L. 5,
il faut lire : pracfecio Quintilio ... iiilillo at Trilones colcndis rebi'ariis.
DALMATIA 97
284. III 1981. Fl(avio) Constanlli nobilissijmo ac beatis-|
[simo] Caesari, | [c]oll(ogium) fabruni î Veneris.
An 333-337. — Mur., 261, 3.
286. III 2026, avec les add., p. 1030.
T(ito) Flavio | T ili) fil(io) Tro(mentina) \ Agricolae, | decu-
r(ioni) col(oniaeJ Sal(oni(anac), | aedili, II vir^o) jure | clic(iiiulo);
dec(iirioni) col(oniae) Aequi|talis ; II vir(o) q((iin)ij(ueniiali)
disp(iinctori) | inunicipi Riditar(iim); | praet'iecto) el patron(o)
coll(egii! I fabr(iim), ob mérita ejus coll(egiiim) '\ fabrfiim) ex
aère conlalo. ] Ctiratori reipiib(licae) Sploni[s]!lanim ; Iribiiino)
leg(ionis) X G(emiiiae) p(iae) f^idelis).
MvR.. 1116, 6. Orklli. 502. — L. Renier a vu qu'il s"agit d'un dispunctor
munkipi'u comme dans les Inscr. d'Algérie, VIII 9020. 9008. 9099. (Ifr. ci-après
V 5817 : rcpunct(or) cull(ejju) aerarfiij col(oniae) M(cdiulaniensis). Le re-
punctor vérifiait les comptes de la ville, comme le curaior reipublicae. —
Sploiiistarum, ct'r. 111 1322 : »iun. Sploiium, et Dio C.\ssius, ."iO, 11. Sur le
mun. Ridilaruiii, voy. G., III, p. 363. Sur la col. Aeqinim, voy. C, Ill,p. 360.
287. III 2087. Base.
T(ito) Veltio | Aiigustali, | decurioni | c'olon(iae) Salon(ita-
nae), | (juaestori, , aedili, II vir(o) [ jure dic(undo), praef^ecto)]
et palrono coll(egii) | f'abr(um), ob mérita j ejus, coll(egium)
fabr(um) ex aère conlato.
2ô8. III 2106. Pierre carrée, ayant au milieu un trou rond, autour
duquel se lit l'inscription suivante :
Aur{elius) Candianus ex col(legio) Veneris sibi et suis lecit.
289. III 2107. [Au]r(elius) Quintianus, dec(urio) coll(egii)
lab(rum) et j [ce]nt(onariorum), qui vixit ann(is) p(lus) m(inus)
LI, mens(ibus) V, d(iebus) X, | [vi(v)]us sibi posuit, et Aur(e-
bae) Januuari(a)e, | [cojnjugi suae ; cot si quis aeam arcam |
[po]st morlem eorura aperire voîJ[hi]eri[t, inferet] decuriae meae
(denarios) XXV,
Orelli, -4429.
290. III 2108. Sarcophage.
Aur(ebiis) Ursacius Salonitanus, | ex eollegio Veneris, et [Au-
rélia Vitalia vivis sibi pojsuerunt liane area(m) lra|dita(m) al»
Aurélia Lu[)a || Atilio Ptiuio.
291. III 2109 e/ suppL, p. loi 2. . -
7
98 c. I. L., VOL. m,
Fuljvius Hermès | col(lega) et con|sacranius b(ene)
ra(erenti) et Eucida soro[r].
Th. m. croit que les collegae et consacranii sont les membres d'un même
collège, initiés au même culte (peut-être du collegium Veneri.s).
292. III 2110. D(is) M(anibus), | Lupioni ] Magnus | col-
legae I bene merenti j fecit.
293. III 2509. Rusticia Clod . . . | filio carissim[o Eu]|ti-
ciano, qui vix[it] ] an(nis) XXI. Ego miser[a] | mater emi ex
propri|e meo, peto bos, frajtres, ne qui alium |
294. III 6381 add. D(is) M(anibus). | Paenio | Fido i col-
leg(a)e | b(ene) ni(erenti).
293. III 8673 suppl. Fragment d'un épistyle, en bons caractères.
Laribus A[ug(ustis)], | familia P{ublii) Ul[pii] Publ. | Valen-
ti[ni?]
0. HiRSCHFELD, Avch. ep. Milt., IX, p. 8. Bulic, Bull, daim., 8, p. 19, n. 46.
296. III 8675. Autel.
Matri Magnae | cognalionis, | C(aius) Turranius Cronius 1
(sex)vir August(alis), | voto susceplo aedem et || aram d(e) s(ua)
p(ecunia) fecit et expolit | idemque dedicavit.
HuLA, Arch. ep. Mill., XIII, p. 98. Bormann (ibid.) explique cognalio par
un collège composé de cognati. 0. HmsciiFELD approuve cette explication.
297. III 8676. Autel.
V(iribus?) v(alenlibus?) b(onis?) s(acrum) | M(arcus) Ulp(ius)
At|talus, I collector | cognatio|nis ex p(ecunia?) m(ultaticia?).
HuLA, Arch. ep. Milt., XIII, p. 99. Lecture d'O. HniscuFEU). Comme la
cognatio est vouée au culte de la Magna Mate?- (N" 290), cette dédicace est
peut-être faite V(iribus). [0. H.]. IIula avait proposé : Vcneri ; cl'r. .N" 298.
298. III 8687. Fragment.
. . . [mjiles leg(iouis) V1[I] . . . | . . . Veneri don . . . | . . .
m cognation . . . | . . . odior eu . . .
IIi'LA, Arch. ep. Milt., XIII, p. 98. Buuc, Bull, daim., X, p. loi. Cfr.
8675. 8676. Hula lit: [ob magisteriu\m cog>iation[is Cl\odiorum. Mommsen
propose : Veneri ou (ccnturia) Veneri don[iim no]m(ineJ cognalion[is Cljodio-
rum. A la fin, il y avait peut-être ; cu\i'ante...].
299. III 8690. Colonne.
I [Constant?]ino | [consujlibus | . . . M[y]ron | . . .
DALMATIA. 99
lenno | [kal. Febjraris m [inistrjabimus j [ad Trijtones | [Pet]ro-
niiis [Lojnginianiis | . . . arianus.
Arch. ep. Mitt., VIII, 1884, p. Ii3. n. 36. Buuc, Bull. daim.. Vlli, p. 08.
n. 208. — Gfr. III 1967. 1968. (N«^ 283. 284).
300. III 8795. Bons caractères.
L(ucius) Na . . . | Dio . . . | iTiag(ister) con[|pgi] . . . | qiiin-
q(uennalis) ae[clem . . .] | cl(e) s(iia) p(ecnnia) f[ef(il)] |] dttlica-
vil[que?].
BuLic, Bull, daim., XI, p. 9.
301. III 8819. Aebiirtiiis?] . . . L(ii('ius) | [Valjrriiis Ac-
cep I . . . [mjag;isler) coll(egii) fab(r(im) | . . . D(eciinii.s) Pin(a-
rius) Castr(ensis)? | s[ac(erJos) Vojlcani .'' et |
Buuc, Bull, daim., VIII, p. 68, n. 210. — Lecture d' O.H.
302. lïl 8823. Cippe ; mauvais caractères.
D(is) i\J(anibus). ! Aiir(elius) Maximiamis Sa . . . | fco]llegio
dendrof[or(iim)] j ... do ux[or] ... |
Gla\7nic, Bull, daim., V, p. 49.
303. III 8824. . . . Aur(elius) Policr[atesl. . . | . . . fabrum
si[bi et I . . .] iixori siiafe . . | . . . v]ivi sibi po[sLiertint. I Ne
quis autelm siipf'[r haec |j corpora aliiid ponere nejve . . .
BuLic, Bull, daim., X. p. 123 — Lecture d' O.H.
304. III 8829. Sarcophage ; bons caractères du n« siècle.
. . . iiis Ga I . . . [decur]io col|[legimagn]i?et cenl[lenarius]. , .
vivo se poj[suit . . sijbi.
Buuc. Bull, daim., Vlll, p. 20. n. oO. A côté : un Génie ailé avec une
couronne et un (lambeau. MoMiisEN lit : centenarius; sur les liberti centenarii,
possédant 100,000 sesterces, voyez Si. R.. III, p. 433. Hirscufeld avait pensé
au œllegiuin centonariorum .
303. III 8833. D,is) M(anibusj | Placidiae Dalmale, quae
el I Kufiiiae, mairi | vernaculor(iim), || optimae et incom|para-
bili lemiiKie, | iixori fidelissilmae el piissimae; | v(ixit) an(nis)
XXXVlll, ra(ensibiis) V, || d(iebus) X, xM(arcus) Plaulius | Se-
verus b(ene) m(erenti) p(osiiil).
VON DoMAszEWSKi, .Arch. ep. MiH..\\\. 1888, p. 34, n. 09. Cfr, III Ol.'iO.
7437 (N" 211) : bachium vernaculorum.
1^0 c. i. L., VOL. m.
306. III 8837. D(is) M(anibus). | T(ito) Terenlio | Mercu-
rialli an(norum) XXXI, vex|illario col||legi fahriim, | Terentius|
Mercurius, | pateret patro[n(us)?] | filio iiifelicis||simo dole(n)s|
posuil.
VON DoMAszEWSKi, Avch. Cf. Mitt., XII, 1888, p. ;!4, n, 72. Pour le
vexillarius, clT. III 1583=8018.6130 = 7437, 1. 11-13. 7900 avec la note
(N0S2H. 267. 273).
307. III 8840 I [m]erenti \ [fjecerunt | [co]lle-
gium I [la]pidarior(um).
BuLic, Bull, daim., XII, p. 17, n. 13.
308. III 8841. ...M]|leg. [fabr.]|lign(arior.)lFab...|
fabr ... I . . . tic . . .
BuLic, ib., 114, n. 87,
309. III 8842. . . . col[leg.] | cen[ton(arioriim)?] | . . .
BuLic, ib., X, p. 186, n. 178.
310. III 8843. . . . [? centjonar . . . | . . . Alexand . . .
BuLic, ib., IX, p. 143, n. 110.
311. III 9262. D(is) M(anibiis) s(acrum). | Peculi|ari de-
f(uncto), I anii(orum) XXV, | conser(vi) || b(ene) m(erenti) po-
s(ueriint).
Glavinic, Bull, daim., IV, p. 98.
312. III 9403. D(is) M(anibiis). | C(aio) Vibio | Firmo,
qui I et Artoriiis, | C(aius) Vib[iusl | . . .
313. III 9450. Caractères de la tin du ni» siècle.
Praecipio | liberlis liberltabiis(](iie) mois, | ncqiiis vestr(ura)|
in biinc monu||menl(iim) corpus | aul ossa exterae | inférât. Si
quis I conlemserit, tune | conlibertis dare || devebet poenae |
nominae (denarios) milae.
Glavinic, Bull, daim., IV, p. 30.
314. III 9672. Sarcophage de basse époque.
. . . [post] mor[teni]? . . . | [cjonbives nieis ; si quis cor[pus
aliud pouere I vjoluerit p(o)ena(m) dare debebit [heredi?]|
meo argenti libra[s qjuiu(i|ue| ou [(|]uiu(|[iiagiiita].
, HiRSCHFFXD, Arch. ep. Mitt., Vlll, 1884, p. 127, n. 99. — Conbives =
convivis. Au lieu de hercdi, IIiksciuki.d avait d'abord conjecturé : collegio.
PANNONIA INFERIOR, 101
3. Asset'in (Podgradje près de BenkovacJ.
C, m, pp. 370. 1630.
Fabr. et centonar,, III 9942.
313. III 9942. . . . [f]abr(um) et cenlon[ar(ioruin)] | vi-
vus sibi p[osuit].
4. Locus incertus Dalmatiae.
Convictus, UI 3166 b.
310. III 3166^ DHs) Mfanibns). | Eutycho | def(uncto)
ann(oriim) | XXVllI, j convie!, lus p(osuitj.
IV. PANNONIA INFERIOR.
1. Mun. Cibali» (Vinkovce). C, III, pp. 42-2. 1675.
Fabri, III 10-2o3.
Centonarii, lll 102o.S.
317. III 10253. ... de ... I F(iibliiis) Ael(iiis) Va ... 1
Cibal. qu . . . I fabr. col ... | cento co . . . |
KcBiTSCHEK, Arch. ep. Mitt., IV, p. 99. Brussmid, ibid., II, p. 190.
2. Mun. Ael. puis col. Septimia Aquittcutti (Alt-Ofen).
C, III, pp. o39. 1691.
Le municipe doit probablement son origine à Hadrien, et fut réorganisé par
Septime Sévère. Il reste beaucoup d'inscriptions du m« siècle.
Collegium fabrum, III 3438. 3o80, en 210. Cfr. 35o4. 10519.
praefectus ejus itemque patronus, III 3438.
magister ejus, JII .3.580.
Collegium centonariorum, III .3583. 1U3.3.D. Cfr. ^oM. 10519.
Gollegia fabrum et centonariorum, III 35.54. 10519.
Collegium negotiantium, III 10430.
CoUegium scaenicorum, III 3423.
Genius ejus.
Collegium armaturarum leg. II adj., III 10435, en 2H-222.
Scola speculatorum legionum I et H, III 3524.
Collegium Cereris, III 10511.
102 C. I. L., VOL. III.
:!I8. III 3423. (îonio collogio (-= collcgii) sca|enicorum, |
T(iliis) Flav(ius) Sec(iindus) mo||nitor | d(oniim) (i((dil).
Orelli, 49 1G. Monitor, soudleui'.
319. III 3438. J(ovi) O(p(imo) M(a\iino) pro sainte. |
Cl(aii(liiis) Pompeiiis I Faiistiis, de('(iirio)|col(oniae) A(i(iiinici),
aedil(i), II viral(i), praef(ecto) |1 coll(ngii) fabr(um) item|que
palroniis, | duxit coil(egium) s(upra) s(criplum) | in aml)iilati-|
vis V kal(endas) Aug(ustas) |
Orelli, 4138. Grut., 12, 8. 0. Hirschfeld, Gall Stud., III, p. 2o2. Maué,
Die Vereine der fabri, p. 53, n. 21. De?" praef. fahrum, p 76. Liebenam,
p. 210, n. 1. Voyez notre Élude hisL, II, p. 3.'j4. Il n'est pas certain que la
dédicace appartienne à cette inscr. [Th. M.].
320. III 3524. Srola speciilalonim | legioniini I el II
adjutriciiim | piariim fideliiim Severianarfiim) [ refecla per eos-
dem, quorum ( nomina infra scripta siinl, (ledi||cante Fl(avio)
Aeliano leg(ato) Aug(iisli) pr(o) pr(aelore) kal(pndis) | Oc(ob(ri
bus) Modesto et Probo (■o(n)sulibus). |
Ael(ius) Optatus, [ Ael(ius) Candidus, Macr. | Sabinianiis,
Jul(ius) Secundianus, etc., | curante Aur(plio) Pertinace frn-
mentario.
(ÎRUT., 169, 7. Dessau, 2375. Il y a en tout 20 noms ; chaque légion avait
dix speculatores (X"348 = III 41.32, note). Ctr. von Domaszewski, Wesld. Zeit-
schr , 1895, p. 81. Rhein. Mus:., 45 (1890), p. 205 sqq. Consuls de l'an 228.
Les deux legione.s adjulrices campaient alors (en 228) toutes les diMix a
Aquincum, capitale delà Panuonie inférieure; au ne siècle et encore en 212,
\a I adjutrix était à Brigetio en Pannonie supérieure. Voyez >'" 348, note.
RiTTERLiNG, de lerj. X Gemina, p. 53. von Domaszewski, Rh. Mus., 45, p. 208.
321. III 3554. C(aius) Juliiis V. . . ins | Donalus vel(era-
nus) b'g(ionis) ] II adj|utricis, a[n(norum) L]X ; | coll(egia) fa-
b(rum) el eento(nariornni) pos(ueriinti.
322. III 3569- 10519. Clr. Ephrm , 11 663".
C(aio) Val(erio) C(ai) lil(io) Clafu)(li(a) I Secundo Armon(a), |
ve((erano) leg(ionis) II adj(ulricis), au(no!'um) bX ; | li(i( ) s(ilus)
e(sl); coll(egia) tabr(nin) ] el ( enlo(narioruni) pos(iiernnl).
Wii.M., 331.
323. III 3580. C(aius) Julins Severus, ob ho|noreni ma-
PANNONU INFERIOR. 103
gisteri, | coll(egio) fabrum Sil(v)anuin | pecunia sua fecil, |
Muciano et Fadiano co(n)s(iilibus).
Orelu, 3321. — Consuls de l'an 201.
324. III 3583. Sarcophage.
D(is) M(anibus) | C(aio) Jijl(io) Filetionis donio | Africa, me-
dico, qui vilxit ann(is) XXXV, C(aius) Jul(ius) Filetus et Jul(ia)
Euthenia parentes || fîlio karissimo f(aciendum) c(uraverunt); |
et Jul(io) Athenodoro, fratri ejus, | qui vixit anii(is) XXXV,
Eutlielnia i); is^) ad quem sepultura | coll(egium) cent(onario-
rum denarios) CGC conlulit.
Grut., 634, 5 et 849. 2. Wilm., 332. Il faudrait : Filetioni.
1) scil. posuit. 2) Le sens est : is (hic situs est, ad cujus) sepulturam etc.
Wilm.
82o. III 10335 SM/)/)/. Ephem., II 605. A Stuhlweissenburg,
sur Vager Aquincensis.
Seiiato Aug(usto) | sacrum, Publilus Ael(ius) Crescens, | ma-
gister coll(egii)|cen(onarior||um, v(otum)s(olvit) l(ibens)m(erilo),
Fausti|no et Rufino | co(n)s(ubbus).
1) Consuls de l'an 210. Le dieu Sedatus se retrouve III 3922 (en Pannonie)
et S918 (en Rhétie). Cfr. von Domaszewski, Westd. Zeitschr., 1895, p. 55.
325. III 10430. Autel votif.
J(ovi) O(ptimo) M(aximo) | Junoni I Neptimo ] Marti, L(ucius)
Vahltalus opl||imo colle|gio negot|iantium I d(onum) d(edit).
DiENER, Arch. ep. Mitt., VII, 1883, p. 85.
326. III 10435. Ephem., II 687.
Marti et Minerv(ae) j Aug(ustis), coll(egiiim) | armalura(rum)|
leg(ionis) II aHj(utricis) | p(iae) f(idelis) || Antouiuia|nae.
Le surnom li' Antoiiiniana place l'inscription entre 211 et 222. C'est un
collège militaire, à ajouter à ceux qui ont été énumérés plus haut (X» 221, en
note). [Th. M.]. Cfr. von Domaszewski, Westd. Zeitschr., XIV, 1895, pp. 32 et
86. Dessau, 2863
327. III 10437. Minervae | Aug(ustae) | officiurn ] cor-
nicu|larionim, || v(otum) s(olviint) l(ibpntes) in(('i'ito).
Froehlicii, Arch. ep. Mitt., XIV, 1890, p. 66. von Domaszewski, /. h
Dessau, 2390.
104 c. I. L., VOL. m.
328. III 10511. I>(is) Mniiibiis). | Ti(beriu!s) ClfaudiiJ
Dasiiis, ve[l(('raniis)] le[g(ionis)] | adljiilricis), h(ic) s(iliis) ('(si);
vixil an(nis). . . | Cl(anclia) Irène liber[l]a n omine colleyCii) Ce-
reris || patrono pienîissimo 1 et sibi f(acieiKbim) c(iiravit).
I)ieni:k, Arch. cp. Mill., Vil, 188;j, p. 92.
V. PANNONU SUPERIOK.
1. Jgg. C, m, p|). 484. 1731.
CoUegium ceiitoiiarioruni, III 10738; pracfectiis et patronus ejus.
Collegium dendrofororum, III 10738; patronus ejus.
329. III 10738. Ephem., Il 802. IV 4o3. Cippe.
C(aiiis) Bassidiiis C(ai) f(iliiis), Cl(aii(lia) | Sreiindiis, ae(l(ihs)
j(ure) d(icundo)| bis, q(naeslor) p(eeiiniae) p(iiblicae), II vir j me)
d(iciindo), palr(onus) | coll(egii) deiidrotbjrorum^ | praelVcliis
et II patronus coll(egii) | centonarioriim j qq
VON DoMAszEWSKi, Arch. ep. Mitt., V, 1881, 125.
2. Col. Julia Emana (Laibach). C, III, pp. 488. 1734.
Collegium fabrum, 111 .3893.
decuriae llll cjus.
dec(ui'i()) ejus.
Collegium navicularioruiu, III 10771.
331. 4893. Djs) M(anibns). I L(ncio) Caesernio j Priinilivol
(sex)Y(iro) et de('(uriali) co!(legii) fab(rnm) | et Olliae Primillae|l
conjiig(i) ejtis, | leg(alis) ex testameiil(is) eor(iim) | deciuris) IIII
coll(egii) rabr'(iiin), | iili rosas Cariiar(iis) | diicant, (denariis)
ce. Il L(ii(ins) Caesernius j Priniitivos | parenlibus.
Wiui., 2i()0. Lecture de Tu. M. Au lieu de (iec(uriaUs), il faut peut-être lire :
ilec(urio). Cariiaria ne .se trouve qu'ici ; Mo.mjisi:n pense que ce sont les kalendes
de ,Iuin, consacrées a la déesse Cnrnn.
332. ÎII 10771. Fra-menl.
[D(is)] M(anibiis) | . . . Jidi j [Fortjunali (sex)v(iri) et | [pa
tr(oni) ou bien niag^istrii coipegi navi('idar(iorMm).
Frankh UTEu, Arch. ep. Mitl., XI, p. 77.
PANNONIA SUPERIOR. "105
3. Col. Flavia Scplimia Siacin (Sziszek).
C, III. p|). 501. 174-2.
(".ollegiura centonarioriim, III 10836.
praefectus ejus.
CoUegium dendrophororum, III 1 08.58.
Mimarii, III 3980.
magister eorum.
333. III 3980. D{is) M(anibus). |Posilus est hic Lebiirna, I
raagisler mimarioriim, | i|iii vixcit annos plus | minus centum. |
Aliquoties mortmis | sum, set sic niiiK]iiain; I opto vos ad su-
peros bene | [vajiere.
Henzes, 6184. Orelli. 2631. B. d. !.. 183.3. p. 47, n. 372.
334. III 10836. Ephem., II 838.
Herculi | G(aius) Ingennijus Gfaii fil(ius) Quir ina) || Rufinia-
nus, Il dec(uiio) coloniae) S(eptimiae' S(isciae) | Aug(nsUie),
(piaest(or) | r(ei) p(ublicae), praef(ectus) c(ollegii) c(entonario-
mm), I et Ingeniii|a Ruiina | cum suis d(edcrunl) d(edicaverunti j
idib(us) Augiustis).
Les Mus Augustae étaient consacrées a Hercule ; cfr. Th. M., dans VEphem.,
III, p. 8.J sqq. — Lecture du Corpus.
333. III 10858. Ephem., Il 848.
Aurel iae) Veneriae ob honiorem) | et flore(m) juventu[tis],
subit(a) morte occupatae, rai (=milii?) pienl(issimae) | virgini,
P(ubliusi Ael(ius) Junanu[s] | ex nura(ero) colleg(ii) dendro(plio-
rum) I (vivus) ffeciti.
Lecture de Kalinka et Swoboua (Arch. ep. Mitt., XIII. p. 20), aidés par
BuECHELER et appfouvés par 0. Hirscheeld dans le Corpus.
4. Daruvar, C, III, p. o08.
Colleg..., III 4002.
336. III 4002 I FI. Mauro . . . | nis bene . . . |
fedeli . . . | an(norum) XXII . . . | mem . . . j rolleg ... j
106 c. I. L., VOL. m.
5. Col. Ulpia Trajana JPoeiovia (Peltau). C, III, p. olO,
Collegiimi magnum Larura et imaginum domini nostri Caesaris, III 4038.
hoiior Iribuiiatus; loca.
Collegiura juventutis, IH i045.
praefecti duo.
patres duo.
q(uin)q(uennales) veî quaestores très.
887. III 4038 C(aiiis) VaI(erins)Telliiis Fnscus, dec(iirio)|
c(olonia) Udpia) T(rajana) P(oetovione), q(uaestor), aedil(is),
praef(ectiis) fabr(um), | II vir jfiire) d(icini(lo), aiigiir, | loca col-
logio magno Lariim | et imaginum domini n(ostri) || Caesaris ob
honor(em) | tribiinaliis [pe]c(unia) sua lecit.
L'inscription est répétée sur l'autre côté. Lecture de Th. M.
338. III 4045. P[ro sjabite collegi juventutis et Ulp'ii)
Marce|llini et Ael(ii) M(alrcelli | praef(e(Morum)et Maximi et Ursi|
patres (= patrum), Gell(ius) Marcelli|lnns et Pant . . . Tertius |
et Ael(ius) Valerius q(uin)q(ucnnales) ou q(uaestores) col!(egii)
s(upra) s((Tipli) ex voto | posuerunl | . . . ino Marctlliinus) Va-
leriu[s].
A gauche est représenté un homme vêtu de la saie, tenant un bâton à la
main droite, et un volume de la main gauche. A droite, il y en a deux (|ul sont
vêtus de même.
6. Col. Claudia Savarin (Stein am Anger)
C, III, pp. 525. 1751.
Curiae quinqiie coUegii incerti, en 188, 111 -4150.
sacerdos earum
magister earum.
immuncs.sc.r.
CoUegiuni Genii provinciae Pannoniae Superioris, 111 41G8.
magistri duo.
scribae duo.
331). III 4150. Niiminibus. | Kubr(ius) Euporio et Mem-
(mius) Emeri(tus) jussi. | Puis, sur cinq colonnes :
(^ur(ia) I : | Caes(iiis) Sabinus et 2i autres noms, parmi
lesquels : Man(ius) Vindex jun(ior), Pelron(ius) Petroniauus
im(munis), Paeon(ius) Gaes(ianus) mag(ister).
PANNONIA SUPERIOR. 107
Curia II : | En tout 13 noms, parmi lesquds : Valentiniis
col(oniae), Maniliiis Secundiis im(miinis), Seciindiniis col(oniae).
Curia III : | 11 noms, parmi lesquels : Jul(ius) Valenlin(us)
im(miinis), Jiil(iiis) S(H'iiii(lin(iis) pel. ou pet
Curia IIII : | 16 noms, parmi lesquels : Lampon(ius) Verus
im(munisl.
Curia V : | 2/ noms, parmi lesquels : PacilfiusjBassus im(mu-
nis), Col(onius) Vindicianu(s) im(munis), Seleucus colonorum.
Sous les cinq co'onnes : Fiisciano et Silano II c(0(n(siilibiis),
sac(cri]ote) Romano.
Consuls de l'an 188. Les deux jussi reviennent parmi les membres des
curies ; le sacerdos ne s'y trouve pas. La plupart sont affranchis ; il y a trois
esclaves de la colonie, trois affranchis de la colonie et cinq esclaves de particu-
liers. Il y a six immunes. PEL ou PET (3, 13) est obscur.
S40. III 4168. Sign um) Victo(riae) | Q(uintus) Gav(iiis)
Maximus Q(uintus) Tor(ius) Priscianus, | niag(is(ri) col(legii)
Gen(ii) | p(roviru'iae) Pfannoniae) sfuperioris). P tibliusi Ael ius)
Exupeljratus et T(ilus) Aur(erms) | Peculiaris, scriibae) | coll e-
gii), (l(anl) d(edicant). | Modesfo II et Probo cofn)s(ubbus).
Orelli, 1687 et 3799. Wilm., 24o8. Consuls de l'an 228. — Lecture de Th. M.
7. Mun. Bt^igciio (0-Szôny). C, III, pp. o39. 1737.
Collegium juventutis, III 4272.
magister ejiis.
Xegotiantes, III 4288.
Scola tubicimim leg. I adj., en 229, III 10997.
Scola collegii incerti. en 220, III 11042.
pater collegii.
Mensores legionis I adjutricis, VII 10976.
341. III 4272. -V Tata, dans les jardins Eszterhazy. Apportée de
Brigetio.
Hercfulij iuvict^oji pro s'alute) Aug(usti), | Ael(iusj Marlin(iis .|
mag(is(er)j;collfogii) julvenl^ntis), ob lion(orem)[jco!(legii) sfupra)
sd'riptii I dioniim) (l(anl).
34:2. III 4288. (icnio comiuierci et ne|gotiantium | Pri-
miti(v)us. I J(di Piocii l[ oondfuctons) oclo) serivtis). | vil icus
vicesimae).
108 c. I. L., VOL. m.
Hknzen, 5780. Dkssaii, IHlil. Octo désigne les publica vectigalia de l'Illyri-
cum, parmi lesquels était la vicesima hereditatium. Cfr. VIII 8588 : cond(uctorJ
IIII p(ublicorttm) Afr(icaej. [Th. M.].
343. III 10976. Genio | mens[or(iim) | lc]g(ionis) I aflj(u-
tricis) I
Beaux caractères. Voy. von Domaszewski, Westd. Zeitschr., 1895, p. 86.
344. III 10997. Ephem., IV 503.
Minervae | Aiig(nstae) sacr(um), | scola tu|bicinum | ex vot(o)
pos(uit), Il imp(eratore) d(omino) n(ostro) Alexan|dro III et Mone
(= Dione) co(n)s(ulibiis)).
Majcinicà et Schneider, Arch. ep. Miit., I, p. 157. Dessau, 2353. — Consuls
de l'an 229. Th. M. fait observer que cette inscription et III 3524 sont les seules
où le mot schola désigne un corps de soldats avant DLoclctien. Ailleurs (X 3344.
Vlll 2."j.'>V, etc.), ce mot indique un édifice, un lieu de réunion. Voy. von Domas-
zEwsKi, /. l., pp. 78-95, et Wn.MANNS, Comment, in hon. Th. M., p. 200. Sur
le culte des tubicines pour Minerve et le tubilustrimn (23 mars, après les
quinquntrus) , voyez C. I. L. I., p. 389, et von Domaszewski, /. /., p. 29, et
notre Élude hist., I, p. 221. — Il s'agit des tubicines legionis 1 adjutricis, qui
campait à Brigetio, dit Dessau (2353) : mais en 228, cette légion est à Aquin-
cum (cfr. III 3524 = IN" 320).
34o. III 11042. Scola coll[egii] | empta ex peciin(ia),
[quam vi]Ivos dederat Q(iiintiis) Ulp(iiis) F[ave]nt(inus) pater ad
rosalia a[nmia?] | ilemqiie ad sepidc[hriim] a solo inpendiofojiis
t'ac(iendiim?)J, | et collegio [ded(ic'ata?). . . | in»p(eralore) Anto-
nin]o [A]ug(nslo) III [et] | Com(a)zonte co(n)s(ulibiis).
HmscHFELi), i4rc/». ep. Mitt., VIII, p. 93. — Ligne 4, pater. se. collegii. —
Consuls de l'an 220.
8. Mun. Aelium, puis col. Cfat^nnnittnê (Petronell.
Deutsch Altenburg). C, III, pp. 550. 1770.
Collegium falirum coloniae Carnunti, III 11255.
Collegium veteranorum centonariorura, III 4496a = 11097.
magister ejus.
Collegium convcteranorum. après i':iS\ III 11189.
magister ejus.
Speculatores Pannoniae superioris, III 4402.
Col(legium) mililum. III 4444.
Corniculaiii Ires, commenlarienses très, speciiialores triijinia legionum III
Antoninianar(um) Pannoniae Superioris, en '213. III 44.52.
Collegium incerlum, en '343, 111 4496 = 11096.
I>ANN0NIA SUPERIOR. 109
346. III 4402. Grande base.
Hercu|li Aug(uslo) | S|)ec(ulatores) | P(annoniae) s(iiperioris).
Cfr. III 3524 et von Domaszewski, Westd. Zeitschr., 1893, p. 81.
347. III 4444= 11092. Autel.
Trasilo. | G(aius) Cas'sius) Apro|nianus, | c(iistos) airmorum),
in ho(norem) col;legii) | [viotiim)] s(olvit) 1 aetus) liibens) m(eri(o).
Le dieu Trasitus se retouve a Bi'igetio (III 10963). Cfr. von Domaszewski.
l. l., pp. So et 86.
348. III 4452. Base portant le Génie de l'empereur.
Imp(eratori) Caes ari) | M(arco) Aiir elio) Antonino | Pio Felici
August(o) I Parthico maximo Britl(annico) maximo, | pontifiici)
max(imo), trib(nnicia) pot(estate)|iXVl, imp(eratori) II, co(n)s(ulii
III, desig(nalo) | lill, p(atri) p{alriae). proco(n)s(uli), | cornicu-
lari, I coramentariens es), | speciilatores || legionum III | Anto-
ninianarfiim \ P(annoniae S uperioris) devotissimi j numini ejiis.
Suivent les noms des 5 cornicularii, 3 commentarieuses et 30
speculatores des trois légions de Pannonie supérieure.
Orelu, 3487. Dessau, 2382. von Domaszewski, Westd. Zeitschr., XIV, 1893,
p. 82, et tab. II, fig. 3, oii la statue est reproduite.
Trib. pot. XVI, imp. II indiquent l'an 213 ; desig. IIII indique l'an 212; il
faudrait donc : trib. pot. XV. Les trois légions sont : legio X gemina, à Vindo-
bona, legio XIV gemina, a Carnuntum, legio I adjudrix, a Brigetio. Chacune
avait un cornicularius, un coinmentariensis et 10 speculatores. Au N» 320 (III
332-4), les legioneslei Iladjutrices ont une schola commune à Aquincum. (Th. ÀI).
349. III 4496 -=1 1096. Cl(audius)Verissiinus, I [pjreco,
[q(uin)]q(uennalis) scoil a;e Vanianae), in j honorem collegi po-
suit.jl Arriano | et Papo co(n s(ulibus) | VlIIkal(endas)Januairias.
Révision de Kubitschek. — Consuls de l'an 243.
330. III 4496^ = 1 1097. Ephem., Il 898. Sur répistyle d'un
splendide monument, peut-être de la schola du collegium veteranorum cento-
nariorum.
[Julins I V]ale(n)s e[t Flav|ins] Adauct[us, | mjagistri col(Iegii)
vel[e|rJanoru(m) centonariloruim), im|pensis j s(uis) piosuernnt).
Révision de Th. M,, qui avait lu d'abord, d'après un estampage : [m]iles
le[g(ionis) ... P.] S^eptimius ?J Adauctlus mjagistri, etc., ce qui faisait croire
que l'un des magistri était soldat. Cette singularité disparait donc. Mommsen dit
encore (111 4490a) : « collegium centonariorum fuisse Carnunti conslitutum ex
veteranis etsi novum est, tamen non o/Jendit. »
HO C. I. L., VOL. III.
0. HmscHFELD. Gall. Studien, III, pp. 16-19, et notre Étude liist., 11, p. 20S,
n. 4.
3ol. III 4497. T(iliis) Flavius Celsiis, imp(cratoris) lec-
l(ic)ari(ii)s | cieciiria | Eulacli, | h(ic) s(itus) es(l).
Gendorum deciiriae notae. [Tu. M.].
352. III lllSSr. Autel.
Pro sainte (l(ominorum) n(ostrorum) imp(eralorum) | [suivent
trois lignes et demie martelées ; elles portaient les noms de Maxi-
minus et de Muximus] Aug(ustorum) to||liLiS(jiie domus divi|nae,
in lionorom col[l(e^ii)| conveter(anoriini) L(iiciiis) Cassius Flo-
r|eiUiiHi[sJ, vel(eraniis leg(ionis) XIIII Gem(inae) | lM[aximini]a-
nae, ex c(iistode) a(rmoriim), mag(isler) (.oll(egii) s(u|)ra) s(eripti),
devol[iis] I numini majesstali.
0. HiRSCHFELD, Arcli. ep. Milt., VUl, 1884, p. 76, n. 6. Maximin mourut
en 238.
353. III 11255. Table de pierre.
.... I tilulii[s nioJni|inenl[i po]|situ(s) ex co[l(Iata) p(eciinia)]|
col(l)egi fa[br(iim)] | c(oloniae) C(arnniili).
Lecture de von Domaszewski, Arch. ep. Mitt., XI, 1887, p. 11, n. 12.
9. Mun. WindohoÈta (Wien). C, III, pp. 504. 1045.
CoUegium iabruni, 111 -4.^07.
praefectus cjus.
Coliegium incertum, 111 456o.
334. III 4557. Deoriim prosp|ei'ilati (i(aiiis) Ma|rc(iiis)
Marcian|iis, decliirio) inun(iripii) Vincl(ob(»nao), [q]iiaes[l oi')].||
aedil(is), Il vir j(iire) |il(it'iindo)], | pra('r(octiis) co[ll(egii)] | l;i-
br(iim), v(olum) s(olvit) l'ibeiis) l(aeliis) m((rilo .
Grut., 4, 11. Autel.
355. III 4565 | fs]a('(riim). | (îellio | JanHari(o)|
collegio I (I(onuni) (l(e(iil).
VI. iXORlCUiM.
1. jÊffuotittttn près de Lienz. C, III., pp. 590. 1810.
Cultores Geni municipi Agunti, au /*■■■ .sùV/e, 111 11483.
locus sepulturae eorum.
iSORICUM. m
356. III 11485' Table de marbre; beaux caractères du le"" siècle
(0. Hirschfeld).
Lochs | sepiilturae \ ciillorum | Geni miinicipi Augiinl(i). | Se-
cundiis, Anl(onii) Pucl(entis servus), || titiiluai s(upr;i) s(criplum)
m(unicipii) c(iiltoriljiis) (](oniim) d(e(lit). | Juc[undus scripsil?].
0. Hirschfeld, Arch. ep. Mitl., Vill, 1884, p. 89, n. 2. - La lecture de la
1. 6 est de Th. M.
2. Wiê^unutÈM (Mariasaal). C, III, pp. 593. 1813.
Juventus Manliensium ; geiitiles qui consistant in Manlia, 111 4779; col(le-
gium) Ma[nliensiumî], III 4777. 4778.
Collegium Larum, III 4792.
2o7. III 4777. D'un côté : [E]pon[ae] | pro sa[l(ule)] | Au-
g(iistorum duoriim) | [j]uven[t(us)] . . .
De l'autre côté : [Epojnae | [pro s[al(ute) Aug(us(i) | . . .co[l-
(legium)] iM|[anliensiiim?]
358. III 4778. [FJorlunae Au[g(iistae) . . . | CJounerlus
et I [in] lionor(em) col(legii) Ma[nliensiiiin?] . . . |
Au-dessous, il y avait trois colonnes de noms ; il ne leste que
cinq noms entiers de celle du milieu : Var(iiis) Ursiis, | Nevius
FortunatiJS, ] Domiti(us) Primiis, [ Jid(ius) Vibianus, \ Jul(ius)
Secundinus.
339. III 4779. Genio | Aiig(iisti) sacr(iim) | jiivenlulis |
Manliensium, | gontiles qui || consislunl | in Manlia; in hocj
donum dédit | Campanins Acntus | (sesterlios) n(umero)c(entnm).
A gauche, une femme coiffée du casque et tenant un bouclier et une lance;
il sa gauche, un oiseau sur un trépied. A droite, une femme sacrifiant sur un
autel.
360. III 4792. Bons caractères.
Coll[egio] I Larum . . . | porli[cum cum] j apparat[orio].
3. Mun. Claudium Cetcia (CHU). C, III, pp. 031. 1830.
Cultores (ienii Anigemii, III rjlS7.
Cultores Mercurii Aug(usti), 111 5196.
361. III 5157. Genio J Anigemio, | cultores j ejus j v(oluni)
s(olvunt) I(ii)entes) m(erilo).
112 e. 1. L., TOL.^Ul.
Henzen, S771. BoRciiESi propose : Antigemio (B. d. /., 1833, p. 45, n, 280).
36î?. III 5196. Mercurio Aug(iislo) | sao(riim) et cullor(i-
biis) ejus. ( Vialor Gaetiili, | Aviliis Magni, i Speclatus Sexti, ||
Secundiniis Seciindi, | Finilus Magni, | Crescens Nerlomari, ]
Maximiis Quinti, | Aeinilius S|)ectatus, || Jiiliiis IVIaximianiis. |
Calvinius Marlialis, | Aviliis Secundi.
Au milieu est représenté Mercure; à droite :
Julius Lucifer | titiiliim ciim S('r(ipt(ira) t(eslamenlo) d(edil). |
Maximus Viatoris, [ Maximus Terti, | Jidiiis Secundi, | A[l]ilius
Firmus, | Cassius Senilis, | Secundin'us) Maximi, | Salurnin(us)
Vialoris, | Praesens Respecli.
Il y a 14 esclaves et 6 aiïranchis. — Oreli.i, 2301. Tiluhwi, cfr. III 6n?i, ii.
4. Mun. Aelium C'eiiutn (Maulern? St. Pollen?).
C, IH, pp. 684. 1842.
CoUegium fabruiu, sous Mme Aurèle, 111 5659.
CoUegia Herctilis et Dianae, III 5(357.
863. III 5657. D(is) M(anibus). | Arac[y]ntlio | Pelron[i]
l*ris|ci Irib(uni) iati|(lavi servo, i| collegia | Herciili.s et Dianae |
fecerunt.
Henzen, 6070. Wiim., 2i();{. Yoy. notre hHude /a'.s/., I, p. S.'U.
364. III 5659 -' 11800. Arcli. ep. Mitt . XVIII, 1895, p 46
(F. Ladek).
l*ro s[alule imp(er;iloris)] | Caes(aris) M(arci) [Aur(elii) Anl]|o-
nini Au[g(usti) colleglium)] i ral)r(uni) aed[em inipen(l{io suo
res[liluit, loco] i| pidjlice eo[n( esso] | decrelo de[curionumJ.
Lecture de F. Ladek, /. /. Tii. .M. avait proposé : [aère] publiée coyialo]
deereto di{eurio>nim\. mais il y a coiiUadiclion entre impendio suo ei aère
collalo. Il s'agit d'un décret de la curie municipale pour accorder l'emplacement.
y. Mjatë»*iacuÈÈt (Lorch près cCEnns).
(]., m, pp. 689. 1845.
CoUegium juvenum, III .^)678.
aediles duo.
365. III 5678. Nympliis | Aug(usti.s) sac(runa), | Maldius)
Vica|rius et | Val(erius) Crisp[i||nus, aed(iles) | [c]ol(legii) jii-
venu[m, | v(otum)J s(olvunt) l(ibeutes) merito.
RAETIA. H3
VII. RAETIA.
4. Mun. Ael. Augustum Vintieticutn (Augsbourg).
C, III, pp. 711. 18o3.
•Contubernium Marti cultorum (sic), III 3790.
Negotiatores vestiariae et lintiariae municipii Aelii Augusti, III 3800.
366. III 5790. In li(onorem) | d(oraus) d(ivinae), | deo
Marti \ et Victoriae, \ contuberni iim Marti(s) cuj|ltorum posuje-
runt, v(olum) s(olYentes) | I(ibentes) I(aeli) m(erito).
Orelu, 2397. WiLM., 2-469. Cfr. L. Halkin, Coll. de vétérans. (Rev. de
iinstr. publ. en Delg., 1896, p. 1-4).
367. III 5800. Miinicipi Ael(i) Aug(usli) negotiatorfes ar-
tis) I vestiariae et lintiariae aedem | cum suis ornamentis sibi
et P(ublio) pat(ri), | C(aio) Antonio Aeliano, equiti Romano, |
decurioni municipi Ael(i) Aug(usti), filio.
Lecture de Tii. M. Orelli, 493. Grut., 129, 4. Mur., 1099, 1. Wilm., 2467.
Le collège dédie un temple pour soi, pour le chevalier C. Antonius Aelianus et
pour le père de celui-ci, Publius [Tu. M.].
2. Cnêtrn Miegina (Regensburg, Ratisbonne).
C, 111, pp. 730. 1861.
Negotiatores, en 20 i, III .j94:3.
368. III 5943. In h(onorein) d{onaus) d(ivinae) deo M[er-
curio] I Censuali, pro s[alnle d(ominorura)] | n(ostrorum) Au-
gfustorum) imp(era(ornm) S[everi et] ] Antonini Par(thici)
M[aximi nobi]|lissimi Caes(aris), n[egotiatores?] || restitiierunt
[aedem] 1 cum signi[s consump][tis vetus[tate ; curam eg(erunt)] |
Julius Verax [et...]; ] neg(otiatores)d(onum) d(ederunt). Ci[lone
et Libone] || co(n)s(ulibus) V id(us) s[eptembresj.
Grut., 34, 3. — Parf/uc; J/ax/w! a remplacé le nom de Géta. — Consuls de
l'an 204.
3. Incertus locus Raeliae.
Collega, m 3976.
369. III 5976. D(isi M(anibus) Juli Ouvelnis, optiolnis le-
g(ionis) III 1 Ital(icae); vixit || an(nis) XXVI. . . | mil(itavit) an-
8
114
C. I. L., VOL. III.
n(is) I VllI, oplio | an(nis) II, Aur(elius) coll(ega) et he||res
f(aciencliim) c(uravit).
INSCRIPTIONS INTERCALÉES.
111 196 =
196 = N<
> 93
III 7532 -=N
'216
111 8840 = N
^ 306
26o =
103
7626 =
219
8841 =
307
269 =
104
7631 =
220
8842 =
308
291 =
107
7728 =
227
8843 =
309
298 =
108
7767 =
243
9262 =
310
299 =
101
7807 =
244
9403 =
311
371 =
133
7822 =
245
5910 =
312
494 =
184
7827 =
246
9072 =
313
611 =
198
7881 =
253
9942 =
314
633 =
199
7900 =
268
10253 =
316
703 =
200
7905 =
269
103.35 =
324
704 =
201
7906 =
270
10430 =
325
763 =
215
7910 =
271
10435 =
326
6077 =
139
7960 =
272
10437 =
327
6150 =
211
8018 =
276
10511 =
328
6381 =
293
8086=^
278
10519 =
321
6577 =
86
8147 =
279
10738 =
329
6760 =
105
8568 =
284
10771 =
331
67()o ^=
104
8()73 =
294
10836 =
333
6818 =
107
8675 --
295
108.58 =
334
6838 =
108
8676 =
296
10976 =
342
6839 =
108»>
8687 =
297
10997 =
343
7060 =
134
8690 =
298
11042 =
344
7218 =
181
8795 =
299
11092 =
347
7235 =
182
8818 =
188
11096 =
,348
7378 =
204
8819 =
300
11097 =
349
7383 =
205
8823 =
301
11189 =
.351
7437 =
211
8824 =
302
11255 =
352
7483 =
212
8829 =
303
11485 =
355
7505 =
213
8833 =
304
1 1800 =
363
7516 =
214
8837 =
305
IV^ PARTIE.
Pompei.
C. I. L., IV. Inscriptiones parielariae Pompnime, éd. C. Z\.NGEM3rsTER. 1871 .
C IL, X. Inscrip'.iones Bru'Jior.i7i. Lu:a,niae, CaTipinia-;, \Siciliae, Sardi-
niae latinae, éd. Tu. Mxmmsen. Pars prior, 188Î.
Aurifices univers!, IV 710.
Clibanari, IV 677,
Caupones, IV 336 ; copones, IV 1838.
Gisiarii, X 106i.
C'ilinari. IV 373.
D^rmientes universi, IV o~o
Forenses, IV 783.
Fullones, X 813.
Furuncunli, IV 576.
Gallinarii, IV 241.
Isiaci universi, IV 787 ; Isiaci, IV 1011.
Lignari, IV 931; ligaari universi, IV 930; lignari p'.oîtrari, IV iS'J. —
Voy. encore FioRELLi, Descr., p. 370.
Muliones, IV 113. 134 ; mulioaes universi, IV 97.
Offectores, IV 864.
Pilicrepi, IV 1147.
Piscicapi, IV 826.
Pistores, IV 886.
Plostrari, vo\j. lignari.
Pomari, IV 149. 180. 183. 20 5 ; pomari un'verd, IV 202.
Saccari, IV 274. 497.
Sagari, IV 7o3.
Seribibi universi, IV 581.
Tonsores, IV 743.
Unguentari, IV 609.
Veneri, IV 1146.
Sodales znceWi, IV 221.
Ministri Fortunae, X 825.
lex Fortunae Augustae ministrorum,
Schoia, X 850.
H6 c. 1. L., VOL. m.
370. IV 97. Via consulare. C(aiiim) Ciispium Pansam \ aed(i-
lem) muliones univers! . | Agatho Vaio.
371. IV 113. ihid.
C(aimn) Juliiim Polybiiim | II vir(iim) muliones rog(ant).
372 IV 134. WiLM., 1952 g. Jbid.
C(aium) Julium Polybium | II vir(um) muliones rog(anl).
373. IV 149. Strada (li Mercurio.
M(arcum) Cerriniuni | aed(ilem) pomari rogant.
374. IV 180. iiM.
M(arcum) Enium Sabinum | aed(ilem) pomari rog(ant).
Il faudrait : Helvium ou M. Epidium.
375. IV 183. WiLM., lOoD-i. Ibidem.
Vetliiim Firmiim | aed(ilem) o(ro) v(os) r(acialis); dign(us) |
esl ; pomari, facite.
376. IV 202. WiLM., 19,32 p. Ibidem.
M(arcum) Holconinm | Priscum, Il vir(um) j(ure) d(icundo) |
pomari universi | cum Helvio Vestale rog(ant).
377. IV 206. Ibid.
M(arcum) Holconinm | Priscum aed(ilem) pomari rog(ant).
378. IV 221. Hknzen. 6970. ;b!V/.
M(arcum) Corrinium Valiam | aed(ilem) dignum rei(publicae)
Tyrannus cupions ] fecit cum sodales.
379. IV 241. Vicoletto di Mercurio. Cn(eum) Helvium aed(i-
lem) I Hermès colo. . . | cum gallinariis rog(al).
L 2 copo ? Peul-ctre : gallinaris [Zang.].
380. IV 274. Slrada délie terme.
M(arcum) Cerrinium [V]a[lia]m | aed(ilem) saccari rog(ant).
381. IV 336. WiLM., 19o5. Via délia Forluna.
Salliislium Capilonem aed(ilem) | o(ro) v(os) f(acialis), cau-
pones, facile.
382. IV 373. Via Nolnna. [Epid?]ium . . . Suel[t]ium | II
vir(iim) d(ignum) r(ei)p(iiblicae) o(ro) {"(acialis), culinari roganl.
383. IV 485. Oreli.i, 420.^). Ibid.
Marcel[l]um aed(ilem) lignari | plostrari rog(anl) Lassi | cum
[FJabio et Crimio et | C(aio) Nisio I[n]rantione | ubiq(ue).
38 i. IV 497. IlENZEN, 7276. Strada del foro.
POMPEI.
H7
A(ulura) Vettium | aediilem) ] saccari rogant.
385. IV 575. WiLM., 19.j2k. Via decjli AugustaU.
Valiam aed(ilem) rogant [ Macerio dormientes ] universi
cum I
386. IV 576. WiLM., lOo^i. Ibid.
Vatiam aed(ilemi | fiiruntuli rog(ant).
3b7. IV 581. B. d. ;., 186o, p. 187. WiLM., 19.j4\ Ihid.
M(arciim) Cerrinium | Vatiam aed(ilem) o(ro) f(aciatis), seri-
bibi I universi rogant; | scr(ipsil) Florus cum Fructo |
388. IV 609. wiui., I9.>jf. ibid.
Nenim aed ilem) o(ro) f(aciatis) ; \ iingiientari, facile, rogo.
389. IV 677. Vico del halcone pensile.
Trebium aed(ilem) o(ro) f(aciatis), | clibanari rog(ant).
390. IV 710. Orelli, .STOO'i. WiLM , t9o-2h. Via deW abbondanza.
C(ainm) Cuspium Pansam aed'jlem) | aurifices universi | ro-
g(ant).
391. IV 743. Gfr. 437. WiLM.. 19520. T'ia Fo/contï.
[A(ulum)] Trebium | aed(ilem) tonsores.
39-2. IV 753. Ibid. Gavium Rufum | . . . sagari rog(ant).
393. IV 783. Ibid. Forenses rog(ant).
Voy. WaLEMS, Elect. mun. a Pompéi, p. 87.
394. IV 787. llENZEN. G028. Via del tempio di Iside.
Cn(eum) Helvium | Sabinum aed ilem) Isiaci | universi rog(ant).
393. IV 826. Or£lu,3100''. Slradadeiteati-i.
Popidium Piufum ] aed(ilem) | piscicapi fac(ite) . . .
396. IV 864. Via Slabiana.
Postumium Proculura ] aed(ilem) [ offectorts rog(ant).
Henzen, 7-264. — Festiis, p. 112 M.: infectores qui alienum colorem in
lanarn coiciunt ; o/fectores, qui proprio colori novum officiant. Ibid., p. 192 ;
offectores colorum infectores.
397. IV 886. Ibid. Caium) Julium Polybium II vir(um)
o(ro) f(acialis), | multum? pistores? rogant.
398. IV 951. Ibid. Holconium | H viirum) j(ure) d(icundo)
lignari ] | juvenem egregium).
399. IV 960. Wii-M., 1952". Ibid.
Cuspium Pansam | aed(ilem) lignari universi rog(aiil).
118 C. I. L., VOL. III.
400. IV 1011. Ibid., à l'angle de la via di Iside, près du temple
d']sis.
Cuspiiim Pansam aed(ilera) | Popidius Nalalis cliens cum
Isiacis rog(at).
WiLM., 19o2"'. — Le nom de Popidius ^fatalis est inscrit sur l'une des six
hydres trouvées dans le temple d'Isis.
401. IV 1146. Casa di Giulia Felice.
Paqium d(iiumvirum) j(iire) d(icundo) | Veneri rogant.
Les Venerii sont des esclaves ou ministres du temple de Vénus (Z.). Suivant
WiLLEMs, Hlect. mun. à Povipéi, p. 37, c'est un collège d'adorateurs de Vénus;
comparez les Isiaci, A'os 394. 40O. En effet, des esclaves ne pouvaient guère se
mêler des électioni^.
402. IV 1147. Ibid. A(ulum) Vellium Firmum | aed(ilem)
o(ro) v(os) f(aciatis), d(ignum) r(ei)p(iibli(;ae) o(ro) v(os) f(acia-
lis), pilicrepi tacite.
Henzen, 730S. WiLM., 1955 g. On trouve des pilicrepi dans Ses., ep. 56.
Orelli, 2591. B. d. 7., 1866, p. 174. Isid., gloss.
403. IV 1838. Basilica. Q(uintus) Contoboviovindillus |
coponibus sal(iitera).
Pompéi s'appelait colonia Veneria Cornelia Pompeianoriini.
Sur les collèges de Pompéi, voyez notre Élude hist., 1, pp. 169-171, et les
ouvrages cités /èîd , p. 169, n. 1. — Sur les expressions oro vos facialis^ etc.,
voyez Zakgemeister, C. 1. L., IV, pp. 10-11. Wili.ems, Elecl. municipales à
l'ômpei, pp. 79-80. Th. Mom.msen, St.-R., 111, p. 350. Trad. Giraud, VI, 1,
pp. 399-400. Le rôle des comices dans les élections à cette époque est discuté.
MoMMSEN croit que le peuple n'avait plus que le droit d'acclamer les magistrats
élus par la curie. Sur les candidats, voy. Wm.i.ems, pp. 90 et suiv.
Pour unicersi, cfr IV 1122 : universi Pompeiani.
Voyez les autres inscriptions de Pompéi dans la X^ Partie. Toutes celles qui
précèdent sont des alliclies électorales, peintes au minium sur la façade des
maisons, a une hauteur telle (|ue la main a de la peine ii y atteindre.
V« PARTIE.
Gallia Cisalpina.
C. I. L., V. Inscriptiones Galliae Cisalpinae lalinae, edidit Theodorl's Momm-
SES, 1872 et 1877.
H. Pais. Corporis inscr. lat. supplemeiita ilalica. Fasc. I, additameuta ad vol. V
Galliae Cisalpinae. Romae, 1888.
I. ITALIAE REGIO DECIMA.
VENETIA ET HISTRIA.
i. Cohnia Pietas Julia Pofa (Pola). C, V, p. 3.
Collegium fabrorum Polensium, V 60 ; colegium fabrum. V 8143.
patronus et praefectus ejus. V 60.
judicantes dtto, \ 8ii3.
Dendrophori Polensium, V 81 ; collegium dendrophorum, V o6 (en 227). 82.
fullo, V82add.
Collegium incertum, V 61.
decretum ordinis nostri.
404. V 56. Base.
Q;uinlo)MursioQ(uinti,i[f(ilio)] 1 PlinioMiner[viano], III Yir(o),
patr(ono) ([o!;oniae)], j coll(eguim) dendroph[oriim], | ob mérita
ejus e[\ aère] '\ conlato. L(ocus) d(atus) [d(ecreto) d(ecurionum)]. |
Exempluin (lecre[ti] : |
M(arco) Nummio Senecione Albino [M(arco) LJaelio [Maximo
co(n)s;ulibus)] ....
Consuls de l'an 227. — A gauche, une femme voilée sacrifiant sur un autel.
La dédicace était suivie du décret des décurions dont il ne reste que le début.
40o. V 60. Cneo) . . . prio | Cn(ei) [f(ilio)] V]el(ina) | Se-
120 C. T. L., YOL. ni.
c[un]din(o), | II vir(o), [II] vir(o) q(uin)q(iieiinali), | palro[no e]t
praef(ecto) || coll(egii) [fabr]or(um) Pol(ensiura), | cura[lor]i rei-
p(ublicae) | Fla[nati]iim, | M(arcus) Helv[ius Hejrmias | amic[o
siia]viss(imo). || L(ociis) d(atus) [(](ecreto)] d(ecurionum).
406. V61. Base.
Sur la face : Lila|si.
Sur le côté :
[coljlegiura experirem(ii)r
inulcti Severi
rvianiis filins ejus in
5 collegium n(osfrum) suscepe
[an]clorilatemq(ue) suam
[coUegiuJra n(oslrum) adrogaretiir niinc
otissimum qiioque
[qii]antnm beneficii tan
0 con sensu rcmono/o
us adfectioni
aeiex nostro in foro po-
r nobis libenter adquies
s quod ei a nobis debeafiir ut
15 [obsjequio ad référendum gratiam
ebionem et Jul(iiim) Clirysogonora
um Clementianum levoni
. . . [decrelum ordijnis n(oslri) in notitiam ei per-
[feratur] mo suo locnin qiiem ipse-
20 [elegerit] verba in basi slatiiae quam
[primum perscriberenturj
Litast se trouve au-dessous de la figure d'un homme représenté debout. C'est
un surnom du personnage, Litasius. Cfr. R, Gagnât, Cours d'épigr. lat., 2« éd.,.
p. 56. C. Julhis ChriisoQonus se retrouve V 13,
407. V 81. Dendrophoris | Polensium, ] C(aius) Laecaniiis|
Theodorus, | sace[erd]os M(atris) d(eum) M(agnae) I(daeae), ||
lo[cn]m cum | sepultura dédit. | In fr(onte) p(edes) XLII, | in
ag(ro) p(edes) XLII.
C'est l'une des inscriptions qui prouvent les rapports des dendrophores avec
le culte de la Magna Mater ; voyez C. I. L., I, p. 389 (22 mars). [Tu. M.]. Étude-
hist., I, pp. 2i0-253.
GALLIA CISALI'LNA. 121
408. V 82 add. C(aiiis) Turpiliiis Félix viviis) ^(ecit) sibiet|
Betuviae Feliciilae, C(aio) Pollentio | Liberali, fui i) coUegio
denclrop(hororiim), | Tiirpili(i's Vitali, Aprioni, Elruscae, | Eu-
lalo, Primo, Trallidi coHib(ertis), C(aio) Seltidio Donato, L(ucio)
Annio Venusto disc(entibiis) bonis.
Orelli, 1204. — ^) Fui est obscur ; on a pensé à fuKlo ex) coUegio dendro-
p(hororum). Th. M. a lu tul et conjecture : lul(ii) collecjio dendrop(hororumJ ;
ce serait une allusion aux pins portés dans les fêtes de Cybèle.
409. V8143. Arca.
Selidius Cssal., iten Seltidia F|ronfonila, fralres vins ex jiidi-
c|ato Aqiiili Riifini, iten Taciti Seculalris, ex colegio fabrum
tribuna[t]o | sita arci mortis vilns.
Cfr. XIV 26.30, à Ostie ou à Tusculum : judex inter electos. Le graveur a
commis beaucoup de fautes.
2. Col. Julia Pn»*entiun% (Parenzo). C, V, p. 3o.
Collegium, V 33o. 337.
praefectus et patronus e/us, V 33o.
410. V 335. C(aio) Cantio L(ucii) f(ilio) | Lem(onia) Sep-
timino, eq(uo)l publ(ico), flam(ini), patron(o)| coion{iae) Jnl(iae)
Parent{ii), ]| curial(i) veter(i) Par(entii) | omnib(us) Iionorib(us) |
municipal(ibus) fiincto, | praef(ecto) et patr(ono) coll(egii) fa-
b(rum), I plebs aère conlato. | L(ociis) d(aliis) d(ecreto) dfecii-
rioniim).
Orelli, 3729. Wilm., 213o. — Curialis vêtus Parentii. celui qui a hérité
de ses ancêtres le rang de curiale [Th. M.].
4il. V 337. D(is) M(anibiis). \ Sex(to) Fnlcinio | Sex(ti)
f(ilio) Vel(ina) Vero, | dec(nrioni) ] Parenl(ii), j an(noriini) XIIII,
dier(ura) XXXVII. 1| Hiiicordopientissilmus decr(eto! suo fiiniis
pub(lictim) I et res pub(lica) tiiris libfras) très | titulis publiée
ferri | univers! censueriint. | Huic et col(legium) fabr(um) turis |
mittendi habuil hori(orem). | Qui parentes suos j miseros senes
in I luctu reliquit. 1 Parentes fdio | pientissimo et sibi | vivi
posuerunt. |
Henzen, 7177. Lecture de Tn. M. — L. 6-10. C'est un extrait du decretum
decurionum ; les décurions ont décrété un funus jmblicuni, l'envoi de trois
122 c. i. L., VOL. m.
livres d'encens au nom de la ville et l'inscription du nom de la ville S'"' les
tiluli du défunt. [Th. M.].
3. Col. Tei*ffe»i€ (Trieste). C, V, p. 53.
Collegium fabrum, sous Hadrien, V liÀH. BIG.
patronus.
praefeclus fabrum Romae et Tergeste.
Ali. V 545. L(iicio) Vario | Papirio | Papiriano, | Il vir(o)
j(ure) d(icundo), II vir(o) j(iire) cl(icundo) (j(uin)q(uennali), |
f(eclo) rabr(iim) Romae || et Tergesie, | nam(ini) Hadr(ianali),
praepont(ifici), aiignr(i) | collegiiim fabrum | patrono merenti.
Grut., 483, 2. Wn.M., 162i. — Praefectus fabrum Romae et Tergeste
signifie que ce personnage revêtit la fonction militaire de praefectus fabrum
dans l'Etat romain, et qu'il fut praefeclus et patronus collegii fabrum à
Tergeste ; cfr. V 60, à Pola. [Th. M.]. Voy. notre Étude hisL, II, pp. 388-389.
413. V 546 [donis donato] | ob bellum Parlli(icum)
[lorquibus], | armillis, phaleris, co[rona murali]. j L(ucius)
Varius Papirius Papirianu[s] pa[le]r | II vir j(ure) d(icundo),
II vir j(ure) di(('undo) quinq(uennalis) Terges(le), 1 praef(ectus)
l'abnim Romae et Terg(este).
Voyez V oi'ô. 11 s'agit ici de la guerre faite aux Parthes par Trajan, car
Varius est appelé /Jatncn llailrianalis (V 545).
4. Mun. AfguUeia (Aquileja). C, V, pp. 78. 1023.
Collegium fabrum (fabrorum), V 731. 749. 86o (vers l'an 150). 866. 908.
1012. 1020. Pais, 181. 194.
dec(urio) e/u.ç, V 731.
decuria mea, Pais 181.
decuria ApoUinaris, Pais 181,
matronae collegii fabrum. Pais 181.
patronus e/?is, V 865. 1012.
praefectus et patronus collei,Morum fabr, et cent,, V 749.
dolabrarius ejus coîlegii, V 908.
sufiVagiis universis, V 1012.
Collegium centonariorum A(|uileiensium, V 1012 ; collegium centonariorum,
V 749. 1020 ; [centjonarii, V 1019.
praefectus et patronus collegiorum fabr. et cent., V 749.
GALLIA CISALPIXA. 123
CoUegium deiidrophororum Aquileiensium, V 101:2.
patronus coll. cent, et dend., V 1012.
Collegia fabr. et cent., V 1020.
praefectus et patronus eorum, ro>/. supra.
Collegia cent, et dend., V 1012.
patronus eorum, voy. supra.
Gentiles Artoriani lotores, V 801.
Sectores materiarum Aquileienses et incolae, V 815.
Feronenses aquatores, V 992. 8307. 8308.
L(ocus) nionunienti eoriuii^ V 8308.
Collegium veteranoruni, V 78-4.
pater ejus.
Gentiles veterani, V 884.
locus sepulturae corw///.
Commanipuli, V 893.
Juvenes, V 8211.
magistri eorum.
Sodalicium Florensium {chrétiens), V 1703.
Collegium ing[enuorum ?] cultorum (Martis?), V 82ol. 8289.
dec(uriones) in co[llegio l], ; auno primo magisteri.
Collegia inceria, Y 703. 865. 1028. 8311 ; coUega, V 1424.
CoUegium incertum, V 1495 .
Sodalicium, V 8254.
Sodales, Pais, 208.
Mag(isterium), Y 703.
414. V 703. . . . Iportitor soc(ioriim) s(ervus) | . . . i L(ucii)
l(ibertus), AgiUo soc(iorun])s(ervus), | . . . columnasque magfis-
lerio) fi|li [siii et s]iio Menervai d(onum) d(al) I(iibens) ni(erilo).
G. I. L., I 1462. Gfr. Y 704 = 1 1463. C'est un fragm. d'un épistyle.
415. V 731. Aesculap(io) [ et Hygiac | Aug(iistis) sacr(um). [
C(aiiis) Slalius | Moschus, i| (sex)vir Aqiiil(eiensis), | (lec(urio]
coll(egii) I labr(iim), | v(otum) s(olvil) l(ibeiis) m(erito).
416. V 749. ApoUini | Belfno Aug(iisto), | in honorem \
C(ai) Petti C(ai) ((ilii) Pal(atina) | Pliiltali, eqiiio; p;iibIico), ||
praef(ecti) aed(ilicia) pol(estate), | praef(ecti) et palroiii | ool-
legionim | fabr(um) el cen((onarioriim), | Diodes lib(erlus) ||
donum dédit. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurioniim).
Crut . ,36. 11.
417. V 784. .I(ovi) O(plirao) M(aximo). ( Collegium | vete-
ranor[um] | posuit sujl) pâtre TiJIliano ; scr|ibsit Ul[piiis] [
Amanliiis s(('riba).
124 C. I. L., VOL. III.
WiLM., 90. Pour l'indication, fort rare, du rédacteur de l'inscription, voy.
Th. m., Abh. der saechs. Ges. der Wiss., I, p. 607. D. d. /., 1832, p. 103.
Zangejieister, C. I. L., IV, p. 10, et ci-dessus A'" 387.
418. V 801. Minervae [ Aug(ustac) sacr(um). | M(arcus)
Valeriiis | Vemislus | et Muicedatia Tais |j gentilibus | Arlor[i]anis
lotoribus | aram d(onum) d(edil).
Henzen, 7240. WiLM., 2536. — Les lolores sont des foulons ; ceux-ci étaient
sous la protection de Minerve; voyez Mojlmsen, ZcUscbr. fiir gesch. Rechtwiss.,
XV, p. 330; C. I. L., I U06, et notre Etude hist., I, p. 202. Les gentiles
Artoriani sont des captifs barbares appartenant à un certain Artorius, qui les
avait organisés en collège pour les exercer au métier de foulons. [Tu. M.].
GenlUcs, les gens, est synonyme du terme barbare laeli, leudes (God. Kurth,.
C/om, p. 28, n. 3).
419. V 815. Silvano | sacr[u]m. | Sectores | materiarum |
Aquileienses J et incolae ) posuerunt | et mensam.
Orelli, 4278.
420. V 865, et page 1025. [Tiito)] Caese[rnio Statio] |
Quincti[o MacedoniJ | Quinctia[no, c(larissirao) v(iro), co(n)-
s(iili)], I sodali Aiig(iislali), [ciiratori] | viae Appiae, p[rael'(ecl(>
alim(entorum)], ]| legato legio[nis . . . .] | piae fidelis, co[miti ini-
p(eratoris)] 1 per Orienlem, [praet(ori) cand(idato)] j inter cives
et p[oregr(inos), trib(uno)] | plebis>an(]ida[to, eonsi(tori) per] [|
Africain Maur[e(aniaS(|(ue), (|(iiaestori)J | candidato, l[ribuno
inil(itum)| IJegionis tr[icesimae Ulp(iae) ( Vijclricis, l[riiimvirof
aujro argen[to aore f(lando) f(eriiindo), || pat]rono co[llegii fa-
br(nm)], | d(ecreto) [eor(um)] | Servi [lius] | amic[o],
Henzen, 6.^02. Dessau, 1069. Zeitschr. fiir Altei-thumswiss., 1848, p. 297.
A. d. /., 1849, p. 230. Ce T. Caesernius fut consul su/fectus au ne siècle ;.
l'année est inconnue. Son frère (?) fut gouverneur de Germanie supérieure en
l'an ISO. Voy. Prosopogr. i».p, rom., I, pp. 266-207, n"s 144 et 14Î5. Sur
censitori, voy. Th. M., Sl-R., II, 3, p. 1090, n. 2.
421. V 866. T(itiis)Caesern(i(is) | Macedo | Qiiinclian(us), [
co(n)s(ul), I collegioj|fabroriim | d(oniim) d(edit).
Orelli, 3780. Voy. le No précédent.
422. V 884. Lochs | sepultura[e] | gentiliiim | vetcrano-
r(iim);]in fr(onle)p(edes) XXV, jjin partein posterior[em] |
Wn.M., 1480. Dessau, 2477. Sur gentiles, voyez N^ 418. Nous avons vu un
collège de vétérans (V 784), et dans la Notilia dign., (Boeck., p. 121. 0. Seeck»
GALLIA CISALPIN A. 125
Oc, XLII, 46-70, p. 218), il y a des praefecti Sarinatarum gentilium en Gaule
et en Italie, notammeiit dans la Vénétie [Th. M.].
423. V 893. D(is) M(anibus). 1 Aurelio Dizo, milex| leg(io-
nis) X[ Claud(iae). vixit | ann(is) XXVIl, inUi(taYit) ann(is)l
qiiinque, obilus in || Maiiretania, bene | merenli cives et [ com-
manipuli de suo | fecerunl.
Mur., 790, 1. Au m* et ive siècle, la kgio XI Claudia tira beaucoup de
recrues d'Aquilée [Th. M.].
AU. V 908. Ti(berius) Claudius | Ti(berii) Claudi Epa-
phrodilian(i) | vet(erani) leg(ionis) Vl[ Cl(audiae) p(iae) f(idelis) |
fil(ius) Aslylus, ^ dolabrar(ius) col(legii) fab(riim), \ vivos fecit
sibi et I Juliae Dionysiadi | conjugi | bene de se mer(itae).
Orelli, 4081. WiLM., 2134. A gauche : une femme portant la stola et une
couronne ; à gauche, un jeune homme tenant de la main droite un centon (?)
et de la main gauche une dolabre. Sur dolahrarius, voyez 0. Hirschfeld, Gall.
Stud., m, p. 10 11 : Vorbrecher. Etude hist.. J, pp." 342, 3. 3o8, S. Il, 204.
20o, 4. 3ol.
42o. V 992 = 8307. Cette inscription et la suivante ont été trou-
vées à cent pas de la Casa Bianca, fra Monastero e la località delta la Colom-
bara, ove esisteva ima vasta necropoli pagana, a franco délia via Gcmina.
[Greg.].
Sur Vépistyle : D(is) M(anibus) s(acrura) | Feronensium |
Sur la plinthe : aqualoruin.
A gauche : [T(itus) Kanijus Januariiis | . . . Pelliae, L(ucio)
Mi[n]e[i]o Heleno, | . . . ie Facibni s, Q(iiintOj Fadio Jenisco |
. . . Simiehoniadae.
A droite : [T(itus)] Kaniiis M[eIior] Variae Phi . . . | Kaniae
Procil[lae], | Docili f Major . . .
Cfr. V 776. 8218 : dédicaces à Feronia par T. Kanius Januarius. T. Ka-
nius Melior et d'autres Kanii se trouvent dans l'inscription V 1270. Cfr. 1269.
Ces Feronenses aquatores (cfr. 8308) étaient un collège voué à la déesse Fero-
nia C'étaient des artisans Remarquez que T. Kanius Januarius fait aussi une
dédicace Fontibus ou Fonti Keleno (V 775). [Tii. M.]. Sur Feronia, voy, Ro-
SCHEB, s. Y.
426. V 8308. L(ocus) m(onumenti) | Fer(onensiiim) aqua-
t(oriimi| in fr(onlem) p(edes) XXXX, ] in agr(ura) p(edes) LXX;1
et post mon(umentum) 1 A{uli) Livi ustrin(um) | q(iia)qi'ua) Y(er-
sus) (pedes) XVI.
Voy. le K" précédent. Sur A. Livius, voy. V 1274. 1275,
1:26 c. I. L , VOL. m.
427. V 1012. C(aio) Valer(io) Cfai) f(ilio) | Vel(ina) Euse-
beti, I IIII vir(o) j(nre) d(iciin(lo), IHI v(iro) j(ure) d(iciindo)
cj(uin)c|(iiennali), | patron(o) Se|)l(imianoriim) AnreIi(anorum)|
Aug(nstalium) sex(viriim), palron(o) | coll(egii) cenl(onarioruni)
el dend(ropliororiim) Aqiiil(eieiisiiim), | oIj insignem ejus erg.i
se I largilion(em) et liberalita[(era] | snfl"rag(iis( univers(is) ex
aère [coll(alo)], | coll(egi(im) rab(riim) || |)atron(o) dignissim(o). |
L(ocus) d(atiis) d(ecreto) d(ecurionnm).
Mur., 518, 6 Les Augustales sexviri paraissent être appelés ici Seplimiani
Aureliani [Tu. M.].
428. V 1019. . . . nxoris ] . . . [raa]rmoribus ex | . . . [sig]no
aereo efli|[gieni . . . sigjnis marmoreis | . . . e verva aqua || . . .
[casllello publico | ... o et cetera in !.. . itqiie opus | . . . [cen-
tjonarioriim | ... t et in hiition || . . . t item praecej[dentibus in]
memoriam mari|[(i sui et filia]e suae (sestertiiim duo milia)
n(umraiim) dédit.
Vci'va videtur fuisse caput vervecis sive arietis raarmoreum, unde aqua
nuehat. [Tu. M.]. Ctr. \'^ -4(14 (V 286.i).
429. V 1020. ... sial | collegia fabr(um) et cen((onario-
rum) I staluam aiiral(am) ponend(ara) | [decreverunt] honore [
[contenlns sujmptus || [remisit].
3IuR., 518, ,-5.
430. V 1424. Tiillius Orlelus posuit | araico DI | CYPRIO |
GONIO 11 collegae.
431. V 1495 [ex suj^perlluo runerari(i) | facien-
d(um) curaver(iint).
Id l'Sl ex eo qiiod superfiiit ex funerario (^= funcraticioj sportulis datis
funeris causa. [Tu. M.]. Voyez, notre Étude hisL, I, pp. 272, 4. 280, 3.
432. V 1628. Inscr, chrétienne du cimetière des SS. l'Vlix et Fortu-
natus ; cfr. De Rossi, Roino Soit.. III, p. 5i;(. La pierre est brisée en bas.
B(onae) ra(einoriae). | Aur(eliiis) Fortuniiis, | qui vixit annus |
XL m(enses) V d(ies) XX, qui vixit | cum compare annus || X,.
m(enses) V, Flora | Florentina cojugi | incomparabili | una cum
colecio.
433. V 1703. Autre inscription clirétienne.
Hic jacet Kestuttis I*elcger in pace fidelis : |
Ex Africa venit ut istam uibe{in) videret; |
G ALLIA CISALPINA. 127
H(a)ec invisa lellus isliim voliiit corpus habe|re.
Hic, qiio nains luerat opfans erat illo j] roverli;
Id magis crudelins ni nnllum sno|rnmqne viderel.
Invenerat satis amplins | qnam suos ipse parentes;
Nec jam erat exter si|cut provenit ni essel ab ipsis,
Sed quo fata vocant, | nnllns résistera possil,
Huic sodalicii Florensium | contra votnm fecerunt.
Mur., 1932, i. Révision de H. Pais, Add. ad vol. V, n. Hl. Cfr. De Rossi, 1. 1.
434. V 8211. Graflilo sur un morceau de jaune antique déforme
elliptique.
D'un côté : Ab | Ise el | Serap(ide) | dro,
De Vautre : m(agistri)|juven(nm), | mag(istri) vi(ci | primi?).
Les magistri jiivenum et les magistri vici primi font un don à un dieu dont
le temple est situé dans la région d'Aquilée appelée ab he el Sei-apidc, comme
l'une des régions de Rome. [Th. M.].
435. V 8251. L(ucius) Domitius Epaphro[ditns], | is anno
primo magi[sleri] . . | cum baseetliasla pro . . . | isdem pridie
Non(as) Jn . . . [la]| bernas IX et cibar[ia] ... |
Trouvée sur le sol de la cella d'un antique sanctuaire, près des ruines d'un
théâtre, en même temps que V 8230 et 8289. Voici V 8236 : 3Iarli Gradiv(o).\
T. Arius Celadus \ sacrum reslilidt.
436. V 8254. Tablette d'airain.
Salbo soda|licio, Feli|x Heliodo|rins.
De l'autre côté, on voit un portrait d'homme et un de femme.
437. V 8289. L(ucio) Domitio E[paphroclito]. | el M(arco)
Liv[io]. . . , I dec(urionibus) in co[llegio] . . . | [co]Ileg(iura) in-
g[enuorum? | cjnllornm .... f ex aère con[lato] . . . | L(ocus)
d(atus) [d(ecreto) d(ecurionum)].
L. 3, dec(urialibus ?), lecture de Tu. M. Voyez le N" précédent.
438. V 8307 = 992. Voyez N° 425. — V 8308. Voyez
N° 426.
439. V 8311. . . .eri | coll(egium) | L(ocus)
d(atns) ....
440. H. Pais, Suppl. ilalica ad vol. F, n. 172. Autel.
[L(ncins)J Poblicins L(ucii) | l(iberlu.s) Anteros, | [P(nblius)]
Postumiiis P(nblii) l(ibertus) Félix, | P(ublius) Oppius P(nblii)
128 c, I. L., VOL, m.
I(ibertus) Allicu[s], | Capito Jiili Nason(is serviis), || Urbanus
T(iti) Helvi F. . . (servus), | Primus T(iti) Vocon(ii servus), | ma-
g(istri) l(udos) ou l(ocuni) ou l(ibenter) d(ederunl).
Des six magislri, trois sont affranchis et trois sont esclaves. Mojdisen préfère
lire : ](ibenlcr) dfedcnintj. — Gfr. Maionica, Arch. sp. Mill., IV, 1880, p. 87.
441. II. Pais, ib., 181. Caractères du me siècle.
D(is) M(anibus). | M(arcus) Anton(ius) | Valens, vel(erani)[
(ilius, I horiundus jj Fab(ia) Verulo (=Berylo), j tilulum pos(ui)|
milii et co(n)jugi | meae Flaviae | Crescenlinae. ||
Hoc tilulo meo | inseriii domiiin | meam, in (|ua multos | an-
n(os) habilavi, sicut testa|raento meo saiixi, ul lib(erlis) || liber-
tab(us)q(iie) meis posterisq(ue) eor(um) | quem reliquero ne
veneat ne(ve) lîducietur; ex qua redilusejus ut detur|decuriae
meae(denarii)XV,ma[l]ron(is)colleg(ii) fabr(um denarii)XXV,|
ad parentalia (denarii) XlIS sic, uti mihi et co(n)jugi meae ||
ponatis, sic lamen, ut decuria mea ut vinum, quod accipim(us)|
de Marciani in vico proYinc(iae?) llil idus Mai(as) ut | ad sepul-
c(rum) meum profundatis mi(lii) et co(n)jugi me(ae) | et ipsi
epulet(is), quod si non fecer(itis) dune XXV dec(uria) | Apolfli-
naris) mi(hi) taciet.
Gregorutti, Arch. Triesl., X, 1881, p. -10.^. Le texte est très mal rédigé.
Voici comment Mommsen i)ropose de corriger :
Hoc tituJo meo iiiscrui, sicut Icslaincnto meo mnxi : domus mea in qua
multos aniios habitavi, quam Ubertia libevtabusque meis poderisque eorum
reliqui, ne veneat nece fiducielur, ex redilu ejiis ut dentur decuriae meae
denarii XV, matronis coUegii fabrum denarii XXV, ad parentalia denarii
XlIS sic, uti vos decuriales mei mihi et conjugi meae rosam ponatis : item
sic ut vos decuriales mci cinum, quod acciinmus de Marciani taberna in vico
provinc(iae ?), JIII idus Maias ad sepulcrum meum profundatis mihi et
conjugi meae et ipii eptilcmini ; quod si non feceritis, lune ex (denariis) XV
decuria ApoUinaris mihi faciet. Les 1. 19-2:2 sont peu sures.
442. II. Pais, ;/;., 194. Cippe.
Sur la face : L(ocus) m(onunicnti) | C(ai) Caedici | Paridis,]
qui se vivo | don(avil) c(ollegio) t\abrum denarios mille), et |
M(arci) Antoni | Menandri ; | M(arcus! Anlonius | Alcinius et |
Caedicia j| Quinta vivi | merentibus | tecer(tint) et sibi.
Sur le côté : M(arcus) Anlonius | Alcimiis) C(aio) Caecidio |
Paterno 1 amico.
GALLIA CISALPIN A. 129
Gbegorutti, /. /., V, 1877, p. 346. 0. Hirschfeld, Arch. ep. Mitt., II, p. 86,
443. H. Pais, ib.. 208.
L(ocus) m(onumenti) | sodalium. | In fr(onte) p(edes) XXX, |
îu ag(ro) p(edes) XXV.
Gregorutti, /. /., V, 1877, p. 334, 0. Hirschfeld, /. /., p. 87. — Il y a
•deux exemplaires, qui servaient sans doute de bornes au champ,
5. CoL Julia fJoncot^din (Concordia). C, V, p, 178,
•Collegia fabrum et centonariorum, V 8G07.
patronus eoruin. . . • ...
■Collegium fabrum, V 8667.
praefectus cjus.
Vetranes, V 87oo.
Decuria armamentaria, V 1883. .' .
Scola fabricensium, Notizie, 1890, p. 172. • . j
Magistri, V 1890, sous la république.
444. V 1883. C(aius) Aciuillius | C(ai) f(ilius) Cla(udia)
Mêla I ex decuria | armamentaria, | quinque vir bis, \\ fieri
jussit.
Mur., 783, 3. Dessau, 1939. Sur les scribae armamentarii, voy. Th. M.,
St,-R., P, p. 368, et Rhei/i. Mus., N. S., VI, 1848, p. 41. Domaszewski, Arch.
ep. Mitt.. 8, p. 20. n. 3. De Ruggiero, Diz., 1, p. 669. Ou les retrouve VI 999;
cfr, X 4832. Sur la fonction de quinque vir cis Tiberim. voy. Mommsen, St.-R.,
II', p. 611. Cfr, HoRAT., Sut., 2, 3, 55 : recoctus scriba ex quinqueviro.
44o. V 1890. C(aiiis) Fulvius S(purii) f(ilius), | M(arcus)
Metlenus A(uli) f(iliiis), L(ucius) Juulius C(ai) f(ilius), ] L(ucius)
Trosius M(arci) f(ilius), | magistrei.
Mur., 934, 11. G. I. L., I 1453. Du temps de la république.
446. V 8667. Trouvée dans une sépulture. B. d. /., 1874, p. 33.
Q(uinto) Dec(io) Q(uinti) t(ilio) Cl(audia) | Melt(io) Sabinia|no,
eq(uo) public(o), iLaur(enli) Lav(inati), q(iiaestori), aed(ili), [Il
vir(o) iter(um) palr(ono) || coll(egioriim) fab(rura) el centi^onario-
rum), I praer((!cto) coll(egii) fab(riim), j curat(ori) r(ei) p(ublicae)
Polens{ium), | ordo Polens(iiim), | jiistissimo [J innocentissimo-
q(ue). I L(ociis) d(atus) d(ecretol d(ecnrionum).
447. V 8755. Fl(avins) Masiietus Biarcus, qui milita bit
in numéro leouuni seniorum, |de proprio siio arcam sibi posuit;
0
130 C. I. L., VOL. V.
si I quis eam apere (sic) voluerit, dabit fisci | viribus argenti
pondo decera; quem |J arcam vetranibus cummendavi.
Bertouni, Bull, (leW Inst., 187S, p. 121.
448. Notisie degli Scavi, 1890, p. 172. (Bertolini).
Fl(avins) Messioc(enlenariiis) ex fab(rica) sag(iltaria), | arcam
(le siio prop(r)io | fieri jussit; si quis [ voluerit in hunc|locuii&
poni, dabit || in scola argenti p(ondo) quinque.
6. Col. OpitergiWÈ* (Oderxo). C, V, p. 186.
Collegium inccrtum. V 1978.
numerus collegiatorum.
patronus.
449. V 1978. Sur la face : M(arco) Laetorio | M(arci>
f(ilio) Pap(iria) | Patercliano | IIII vire jur(e) dic(undo) }I, |
allecto II aer(ario), Salio . . . , | patrono coll(egii) |
Sur le côté : [M(arcus) Laetorijus Paterclianu[s | . . . njumcro
CQlIeg[iatorum | ... Opi]terg(ensium) salutera ... | ... collegii
vest... 1 ... m omnibus ex... || ...optimi collegia... | ... c quoque
cons ... I ... ris commodis ... | . . . e posterilatis ... | ... ut
honorem ta . . . || [i]n me conferendo . . . | . . . s quo amore me
... I ... debui hoc vestru ... | ... m largitione licet ... | ...
modica remunerare . . . || . . . [conjfero vobis (sestertium viginli)
m(ib*a) n(ummum) ...(... [cu]i usuris centesimi[s] . . . | [quorum
reditjus effîcit annu[os (sestertios) n(ummos)] . . . | ... cujus sum-
mae po . . . | ... sportulis vestr . . . | ... [d]ie natalis mei . . . | . . .
[s]i qui vero (denarios) ... | ... ticentur us . . . ( ... [am vitav
. . . I . . . meum || orem | . . . oi . . .
7. Pagus Laebactium fCastello Lavazzo). C, V, p. 191.
4o0. V 8801. L(ucius) Sanfeius | L(ucii) f(ilius) CIaud(ia)[
Clemens | scirolam et ] solarium || dédit.
8. Mun. BetlunuM (Belluno). C, V, p. 192.
Collegium fabrum, V 2046. Notizie, 1888, p. 408.
Collegium dendrophor., Noiizie, l. l.
patronus colleg. dendrophor. et fabr.
GALLU CISALPINA. 131
431. V 2046. Sarcophage. Juvenlius Titus, v(ir) p(erfectis-
simus), I sibi et conjugi siiae | Juventi(a)e MarcelijnftOe vi^v)us
fecit. Dédit | ('oll(egio) falj(rum) ad memforiani) col(endarD) [[
rusarum et vindemia rum) |
Sur le côté : ^denarium) foll(es) qiiinlgenlos. | Dat(um) coll(e-
gio) s(upra) s(cripto).
WiLM., 2149.
432. Nothie degli Scavi, 4888, p. 408. [I] thacl. | M(arco) Carrai nio
M(arci) 6I(io) | Pap(iria)Piidenlti,equo pnb(lico),'|sacerdoti Laii-
(renti) Lav(inati) I , electo ] ad causas fisci | tuendas in prolvincia
Alpium Maj|rilimarum, patro|no reipnbl(icae) Ter|gestinorum,
paltrono plebiis) iirbanae), | patrono colleg(iorum) ij dendropho-
ror(um) et || fabr(um] , cur(atori) reip(ublicae) Man|tuanor(um),
cur(atori) reip(ublicae)l Vicetinor(um), patro|no Catubrinorum,';
Junia Valeriana | marito rarissilmo. L(ocus) d(alus) d(ecreto)
d(ecurionum).
R. COGNAT. Année épigr., 1888, n. 132. Piédestal d'une statue. Sur le côté
droit, le mot ITHACI est répété. Voyez Mo 406, note. Les Catubrini habitaient
la vallée au Xord de Bellunum.
9. rcUvia (FtUrt), C, V, p. 196.
Collegia fab., cent., dendr. Feltriae. V 2071.
patronus eorum.
Ciarne(nses), V 2072.
Hercl(anenses), V 2072.
Mulieres, V 2072.
453. V2071. Base. Bons caractères.
C(aio) Firmio C(ai) f(ilio) [ Menen(ia) Rufino, [ eq uo; pu-
b(lico), Lauren(ti) | Lav(inati), dec(urioni), flamin(i), | pafrono
colleljgiorum fab(rum), cent(onariorum), | dendr^ophorum: Fel-
triae, I itemque Beruens(ium) : | colleg(ium) fabr(um) Alti;na-
tium patrono.
Grlt., 409. 8. OïîELLi, 3084.
4o4. V 2072. Sarcophage ; mauvais caractères.
D(is) M(anibus\ | L(ucio) Veturio Nepoli.
Qui, ut exeqluium sibi facerent, donavi(t) | Ciarne(nsibus?
432 c. I. L., VOL V.
sestertios) ii(ummos) MDG, item Hercl(anensibus | sestertios)
n(unimos) CCCC, mulieribiis (sestertios) n(ummos) CCCG, || ut
facerent Ciar(nenses) na(talia) tur(e) tuc(eto) | vin(o), Hercl(a-
nenses) (Dar(entalia), mul(ieres) rosas. ] V(ivus) s(ibi) f(ecit).
(JRLT., 926, 2. Lecture de Th. M.
10. Mun. Tat'viêiutn (Treviso). C, V, pp. 201. 1070.
AevTidpioi, Kaibel, 2323. Le même, Epigr. gr., 942».
455. Kaibel, 2323.
KXaubiavôv TTÙKTrjV | XevTidpioi èvBdbe ëjOrixav,
TeimJùvxeç Ktti vûv eiKÔvi Kai crrecpâvoiç.
C. Cavedoni, B. d. /., 1864, p. 27. — Au village de Varago, district de
Treviso (Atti deW imp. r. Instituto Veneto, série 3, vol. 8). Entre deux pilastres,
une figure d'homme nu (un athlète) ; au-dessous, l'inscription. A côté de la
figure, il y a deux piles de couronnes athlétiques et de rameaux de palmier ; en
outre, deux cestes (Cavedoni). — Peut-être apportée d'ailleurs (Kaibel). —
C'est un distique. Sur ïentiarti pour lintiarii, voy. Th. M., C. L L., V5932:
negotiator lenliarius sive lintiarius et castrensiarius conferendus est cum
negotiatoribus vestiariae et lintiariae Augustanis (III 5800).
11. Mun. AUintëÈtt (Allino). C, V, p. 204.
OoUegium fab. Altinatium, V 2071 (i\ supra).
Collegium centonariorum, V 2176.
4o6. V 2176. L(iicius) Ogius | Patroclus, | secutus ] pie-
tatem ] col(legio) cent(onariorum) || hortos ciim | aedificio huic|
sepnU(urae) jiinctos | vivos donavit, ut | ex reditii eor(iiiii)
larjlgius rosae, et esc(a)e | patrono siio et | quandoque sibi |
ponerenlur.
Muit,, 513, 3. Orelu, 4070. 4418.
12. Mun. Airia (Adria). C, V, p. 220.
Collegium nautarum municipii Atriae.
457. V 2315. D(is) M(anibus). | Q(uinto) Titio Sertorijano,
Q(uintiis) Titiiis Seve'rus filius; qui et | col(legio) naut(arum)
GALLIÀ CISALPINA. 133
m(unicipii) A(triae} dédit 1, s(estertios) n(ummos) CCCC ad rosas
et I escas ducendas ei | omnibus annis.
Mur., 526, À. Lecture de Th. M.
13. Col. At€»i0i (Este). C, V, p. 239.
Collegius veteranorum Aiigiistoruni, soxis Marc Aurèle (î), V 2475.
Domus Rubeniorum, Nolizie, 1885, p. 58.
Socii sepulturae, V 2590. 273-2. Cfr. 2603.
458. V 2475. Tablette d'airain.
J(ovi) O(plirao) M(aximo) d(is) d(eabusque) sac rum , pro [
sal(ute) dominoruni n(ostrorum) Aug(ustorum) irap;eralorum
duorum), coll[eg]iiis vetera(norum) Aug(ustoruiD) | v(olum)
s(olvil) I(ibenti) a(nimo).
Grtit., 1005, 5. Henzen, 6835. Cfr. Th. M., p. 240. Des vétérans de plusieurs
légions avaient été envoyés à Ateste après la bataille dWctiiim, mais cette
inscription est postérieure.
459. V 2590. . . . Macr[i], ] L(ucii) Cassi Q(uinli) f(ilii)|
Cambari, |Cassiae P(ublii) f(iliae)| Juciinda(e), | Cotiae Qfuinti)
l(ibertae) | Callae, | loc(us) sep(ulturae) soc(iorum).
460. V 2732 locus | sepulturae, | in fr'onte) p(edes)
XX, in ag(ro) | p(edes) XXV, socieis l| poste[r]isqu[e] e[orura] . . .
461. Notizie degli Scavi, 1885, p. 58.
Dianae sacrum, [ domus Rubjeniorum.
14. Mun. Fatavium (Padova). C, V, p. 263.
CoUegium fabrum, V 2850 ,■ decurio et quaestor.
Coliegium centonariorura, V 2864 ; patronus.
C(ollegium ?) d(endrophororum ?), V 2794.
honor quinquennalitatis.
462. V 2794. G'enio?) c(olIegii?) d(endrophororum?),f
M(anius! Laeli.us Magn(us), | (sex)vir, ob | honorem || q(uiD)-
q(uennalitatis). | N(umero CCLXI.
Mur., 712, 4. On ne connaît pas le sens du chiffre qui suit beaucoup
d'inscriptions de Padoue ; cfr. Th. M. ad 2787.
134 C. I. L., VOL. V.
463. V 2850. T(ilus) Aurel(ius) Pal(atina) | Florentin(us), |
dec(iirio) et quaestor | coll(egii) fabr(um) |
Grit., 372, 1.
464. V 2864. M(arciis) Jiinius ] Sabinus, | IIII vir aedi-
li|ciap potestat(is) | e lege Jiilia [| municipali, | pafronus i col-
legi cen lonarioi'um, | frontem templi j| vervis et hermis j mar-
moreis pe|cunia sua ornalvil et tuition(em) | dédit (sestertium
duo milia). || N(umero) CCXXXXII.
Orelu, 3676. WiLM., 2130. — Sur verva, voyez No 428 (V 1019).
15. Mun. Vicetia (Vicenza). C, V, p. 304.
Collegium centonarioriim mun. Vicctini, Y 31 1 1 {vers 242). 3137.
465. V 3111. [Matidiae, |divae MalidiaeAug(ustae)l|filiae,l
divaeSabinaeAug(ustae)]| sorori, jdivaeMarcianae[Âug(ustae)]j
nepti, I [c]olleg(ium) cenl(onariorum) m(unicipii) Vic[etiiii].
MiR., .513, 6. Cfr. V 31 12, dédicace à Gordien, en 242: respublica ex libera-
lilate Malidiarum d(onum} d(edit). C'est peut-être pour la même raison que
le collège des centenaires honore Matidie la Jeune. Marciana, sœur de Trajan ;
Matidia, lille de Marciana ; Sabina, femme d'Hadrien, et Matidie la Jeune,
filles de Matidia.
466. V 3137. L(ucius) Lartiu[s] [ Maximus, [ IIII vir j(ure)
d(icundo), | adl(ectus) aer(ario), pont(ifex), ) uxori || statuam
oblatam a | col(legio) cent(onarioruin) m(unicipii) Vic(elini)
d(e) p(ecunia) s(ua) p(osuit).
WiLM., 2151.
16. Col. Aug. Tefona (Verona). C, V, p. 319.
Coiiegium fabrum, V 3387.
curatores instrumenti Veronaes(ium ?) ex numéro collegii fabrum.
Collegium centonariorum, V3i II. 3139. ^rc/i. ep. Mitt., XVII, 1894, p. 164.
magister ejus, V 3439.
magister ejus candidatus. V 3411.
Collegium dcndrofororum, V 3312.
Collegium n(autarum) V(eronensium) A(rilicae) consistentiura, V 4017.
Juvenes, V 341 S.
saccrdos eorum.
Rabutii (coll. fini.), 3079.
Familia XX liberlatium regionis transpadanae, V 3351.
GALLIA CISALPINA. 135
467. V 3312. C(aii Amnrii Taci[t]inus | et Hermès, lib(er-
lini), (sex)vir(i) Aug^uslales), | signum) abacum cum signis
(duobus) I Hercule et Amphalc colleg(io) | dendrofor(orum)
d(onum) d(ederunt).
Grit., 175, 6. Mur., 473, 5. Orelli, 15o7. Wilm, 21fi8.
468. V 3351. Loc(us) sepulturae | familiae (vigesimae)
lib(ertatium) | reg(ionis) transpad(anae). | Theopompus ark(a-
•rius) I d(e) s(uo) p(osui() et Tryphonius || et Q(uintus) Sici-
ni[us]
Orelli, 3340. Dessau, 1870.
469. V 3387. D(isi M(anibiis). |C(ai) Calventi 1 Firmini,|
curatores instrumeali g Veronaes(ium), | ex numéro | colleg(ii)
fabr(um).
Orelli, 4003. Voy. Étude hisl., I, p, 411. II, pp. 204. 3o2.
470. V 3411. D(is) M(anibus). | M(arcus) Metellus Ha-
drianus | v(ivus) f(ecit) sibi, | magister collegi centona|riorum
candidatus; ex de|creto aeorum locus emplus.
Grut. 438, 5. Voy. Étude hist., I, p. 385, 5.
471. V 3415. Q(uinto) Octavio Q(uinti) I(iberto) Pob(li-
lia) Primo, ] (sex)viro Aug(ustali), | sac(erdoti) juven(um), j
Octavia Tigris pat(rono) | conjugi b(eue) m(erenti) et sibi |
v(ivus) f(ecit). Suivent neuf vers.
Grut., 444. 6. Mur., 202, 1. Orelli, 2168. '
472. V 3439. V(ivus) f(ecit) | M(arcus) Veronius | Epa-
phroditus, | (sex)vir Aug(ustalis), | mag(ister) [c]ol[le]gi c[e]n-
t(onariorum), || Veroniae Calliste.
Grut., 485, 4.
473. V 3679. V(ivus) f(ecit) I Novicius | Rabutiorum | sibi
et I P(ublio) Rabutio Glago, || sodali.
474. Arch. ep. Mitt., XVII, 1894, p. 164 (Kubitschek). Fragm. de tablette
de bronze.
. . . rum convi ... | ... ne quod haec . . . | . . . eujusdam
sacr ... I [arcendis subitis ignijum casibus excuba[nt?]. .. | ...
[collegjium cenlonario[rum . . . j| . . . obis fuisse qu . . . | . . . e
idcirco et . . . | . . . uros q . . . | . . . der . . . | . . . vi f . , .
i36 C. I, L., VOL. V.
L. 1 : I ou E. L. 8 : Q est incertain. L. 10, peut-être : VI et R. Cfr. Gagnât^
Année epigr., 1895, n. 40. Étude hist., II. p. 20o, I.
17. Ripa lacus Benaci ad Orientem (Garda).
Sodales veterani, à Garda, V 4001.
475. V 4001. Garda.
[L(iicio)] Scaevinio L(ucii) f(iIio) Capiloni | [v]el(erano),M(ar-
eus) Turallasiiis et 1 Salyrio Ciilicionis | sodales posuer(unt)'..
48. A»*itica (Peschiera). C, V, p. 400.
CoUegium n(autarum) V(eroncnsiuin) A(rilicae) consist(entium), V 4017.
Collegium navicuiariorum Arelicensiuni, V 4015.
inter primos colleciatus in eo.
Collegium naularum Arilicensium, V 4016.
idem coliegiati.
Collegium nautarum, Pais 669.
summae honorariae.
476. V4015. G(ai) Petroni C(ai) f(i!ii) Pob(lilia) Marcel-
lini, I inter primos coIle[g]iIato in collegio navicula|rioruin
Arelicensium. Gui I| collegio dédit legavitqii[e] | (sestertiiim)
n(unimum duo milia) at solemnia cibu[m] | et rosarum sibi et
conju[gi]. I Petronia Pia pal[ri] | pientissim[o].
Orelli, 4108. Lecture de Tn. M. L. 3, la pierre porte : coUeciato.
477. V 4016. Item dédit coll(egio) ] naut(arum) Arilic(en-
sium sesterlium) XII (milia) n(ummum), | ut ex ejus sum(mae)>
redit(u) | rosal(ia) et parent(alia) Justo f(ilio) | , Juslae uxori'
et sibi om(nibus) || an(nis) in perpeluom procur(entur). | Et
adjecit Pontia Justa isd(em) | colleg(iatis) in memor(iam) For-
tunalae | lib(erlae) ob eand|em causam (sesterlios) n(uramos)
DC I , et ut monimentum remund(etur).
Mur., 527, I. Lecture dcTn. M. En haut, la pierre est entière.
478. V4017. D(is) M(anibns). 1 P(ublii) Virucate | P(u-
blii) f(ilii) Maximi et Valeriae | P(ublii) f(iliae) Ursae. P(ublii)
Virucate II Maxim[i]n(us) etTertius par||entib(us) b(ene) m(eren>-
libus), quorum | ob memor(iam) dederunt coll(egio) n(aula-
GAI.LIA CISALPIN A.
13T
rum) I V(eronensium) A(rilicae) consislentium sestertiumi IIIl
(milia) n(iimmum), ut ex | reditu ojus [summae] quodannis ]
rosas eis deducantur (il faudrait : deducanl) et |j cibos ponen-
dum (il faudrait : ponant) secus vêle] rem consueludinem. \
H(oc) m(onumentum) h(eredem) n(on) s(equilur).
Mur,, 5-26, 1. Lecture de Tu. M. — Sur consistentes, voyez notre Étude-
hist., II, p. 178. Les bateliers de Vérone avaient leur local et leur siège à
Arilica, dépendance de Vérone, sur le lac. Gfr. V 4015. 4016, et V 4990.
479. H. Pais, Suppl. ital. ad vol. V, n. 669. Base trouvée à Mantoue.
Herculi Aug(nsto). | L(uciiis) Sentius Banrm[s], | M(arcus>
Baeb[ius R]usticiis, 1 M(arcus) Octaviu[s Ono]mastus, (sex)vi[ri]4
ex summis hon[ora]riis, qnas colle[gio] , nautarum debuerant,
adj(ectis sesterliis nummis) | MMCC, posueriint.
Notisie degli Scavi, 1877, p. 233. — Le colleghtm nautarum ne convient
guère a Mantoue, et la pierre vient probablement d" Arilica. Gfr. V 4015. 4016,
4017. M. Baebius Rusticus revient dans une inscr. (V 3514) trouvée près du
Lacus Benacensis. Les deux sévirs paraissent avoir été reçus dans ce collège
et payer pour ce motif une « somme honoraire ». (H. Pais). Sur la summa
honoraria, voy. notre Étude hist., l, p. 453.
19. Inter Mantuam et Veronam.
Collegium fabrum, V 4048.
immunes recepti in colleg. fabrum.
480 V 4048. D(is) M(anibus). V(ivus) f(ecil) L(ucius) \
Valeriiis | Ursio L(ucio) j Valerio Asinioni | filio pientiss(imo)||,
■b(ene) m(erenli) ] et sibi, | immunes recepti ] in rolleg(iura) j,
fabrum.
■ Mur., 518, 1. Immunes recepti, voy. notre Étude hist., I, p. 451.
20. B€t»*iacum (près de Calvatone).
Juventus Artanorura, V 4088.
Collegium, V 4088.
Collège d'esclaves de l'an 695 a. u. c. V 4087. .
481. V 4087. [A]ug(ustisi Laribus dionuni) d(ederunt)f
Apliroditi(us) Ploti C(ai) s ervus), Apollon(ius) Ofilli N(umerii>
138 C. 1. L.. VOL. V.
s(erviis), I Pliilemo Mesc(iniorum) N(umerii) L(ucii) s(ervus), |
Potiuis Virriai s(ervus), || et 15 autres esclaves de maîtres diffé-
rents; en tout, il y en a 19. A la fin : C(aio) Julio | M(arco)
€alpur(nio) | co(n)s(ulibus).
C. I. L., 1 602. — De l'an 693 u. c. L'inscription vient peut-être de Rome.
Voyez Th. M., C, V 436* et 4087.
482. V4088. Hase carrée.
Juventuti | Arlanorura ( posuil collegium.
Orelli. 4096. On ne sait quels sont ces Artani (Tu. M., p. 411),
21. Col. Civica Aug. Bt^ijcia (BresciaJ. C, V, p. 439.
Sexviri Augustales soci, quibus ex permissu divi Pii arcam habere permissum
(est), V 4428.
Sexviri socii, V 4203.
Coll(egiuiD) sevirum socciorum, V 4410.
Collegia omnia, V 4449. 4484.
patronus collegiorum omnium, V 4484.
in omnibus collegiis magisterio perfuuctus, V 44i9.
ofliciales quinque, magisterio illorum magistrorum oflicio functi, V 4449.
Collegia faiirum et centonariorum et dendrophororum, Y 4477.
patronus eorum.
Collegia (presque toujours en entier) fabrorum (ainsi 4368. 4459) et centona-
riorum, V 4333. 4368 (aprrs Hadrien). 4386, 4396. 4397. 4406. 4408.
4416. 4454. 4459. 4477, 4483. 4488.
cura ter eorum, V 4333.
liberti eorum Fabricii Centonii, V 4422,
dédicaces communes, V 4368. 4386. 4396. 4397. 4406. 4408. 4416. 4434.
4477. 4483. 4488,
Ailleurs ils sont nommes à part :
Collegium fabrorum (ainsi V 4122, 4 ii8), V 4048. 4122, 4391. 4433. 4448. 4489.
magistri ejus. V 4489,
profusiones factae ab eo, V 4 i48,
facultates ei relictae, V 4122, 4391, 4433,
Collegium centonariorum, V 4324 (vers l'an 134). 4387 (peu après Trajan),
4415. 4426. 4452. 4t88, i491. 4498.
oticiales, V 4488. t489.
Collegium dendrophororum, V 4341 (sous Alexandre Sévère). 4388. 4418.
patronus ejus, V 4341,
immunilas collegi industria patroni confirmata, V 4341.
Faber tignarius, V 4216.
GALL1.\ CISALPINA. 139
Collegium jumentariorum, V 4211. 4:294.
Genius ejus, V 4211.
Collegium juvenum Hrixianorum, V 43oo (au commencement du II' siècle).
441C. juvenes Brixiani, V 4459.
sacerdos eorum, V 4i.j9. , . ' - •
sacerdos collegii primum institut[u]s, V 4416. ■
Lanari coatores, au I' ou II' siècle, V 4304. 4303.
Lanari pectinari sodales, V 4301. , -
■Collegium m autarum) B(rixianorum), Y 4990. .
Collegium farmacopolarum publicorum, V 4489. . -
magistri ejus. / ' ' •
.Synagoge Brixianorum, V 4416.
mater ejus.
Cultores Larum M. Noni Arrii Paulini Apri, con.su/ sous Alexandre Sévère,
V 4340. Cfr 4341.
Cultores collegi Larum, V 4432. . /■
Collegium Larum, V 4440.
CoUegiati illius, V 4395.
Collegium incertiim, V 4316.
in collegium rece[ptu5].
483. V 4122. Colleg(ium) fabror(um) | C(aio) Mefanali |
Gracili et | L(ucio) Minicio Alexandre, | (sex)viris Aug(ustali-
bus), et !j Ursioni Secundi fil(io), | qui lacultates suas \ coll(egio)
reliq(uerunt).
Orelli, 4080. Lecture de Th. M. — Trouvé entre Crémone et Brixia.
484. V 4203. Bonum Eventum | (sex)vir(orum) so[ci]o-
fum I , Sex(tus) Numisius Fortunatus | et L(ucius) Lucretius
Primianus, | (sex)vir(i) Aug(ustales), i| curatores ordin(is), datis
in tut(elam ] sestertium) m(ille) n(ummum), ex quorum usur(a)
die I id(ibus) Mai(is) sacr(um) exlis celebretur.
485. V 4211. Gen(ioj coll(egii) | [j]uraentarior(nm) | ...
mia Firmia | . . . ertia . . . | . . .
486. V 4216. Sex(tus) Cunopennus { Secundus, | faber
4ignuar(ius), | Herculi | v(otum) s(olvit) l(ibens) m(erilo).
Henzen, 7230.
487. V 4294. Volkan(o) Aug(usto). | P(ublius) Antonius \
Callistio, (sex)lvir Aug(ustalis), et C(aius) Clod(ius) | Comic(us)
€t P(ubliusi Post(umius \\ Agatlio; idem | sport(ulis) dedic(a-
verunl) et in | tutel^am seslerlios) CCCC ded(erunt) \ coll(egio)
jument(ariorum).
140 C. I. L., VOL. V.
Grut,, 356, 3. Oreli.i, 1383. — Le même C. Clodius Comicus fait une dédi-
cace à Silvain, (V 4288).
488. V4316. Table de marbre.
. . . [tr]ibun[icia | p]otesl(ate) XX | ... in co[lle]giuii»
rece . . . | . . . aris A[ug. t]rib. potest. II . . . | [Iiiïp(erator}
Caes(ar) divi Trajajni Pa[rthi]ci fil(ius) divi Ner[vae n(epos) ||,
Trajanus Hadrianus Ai)g(ustus) ponl(ifex)] max(imus), tril)(u-
nicia) pot(estate) II c[o(n)s(ul) II].
An 118.
489. V 4324. Baebiae | M(arci) f(iliae) | Nigrinae, | T(iti>
Vivi Vari ] consularis || sororis filiae, | colleg(ium) cent(onario-
rum) ; | til(ulo) u(sa).
Mur., 513, 7. T. Vibius Varus fut consul en 13i (C. I. L., III, p. 877).
490. V 4333. L(ucio) Gaboni Arunculeio Valeriano, Iv(iro)'
e(gregio), eq(uiti) R(omano), sacerd(oti) et principal(i), | omni-
b(iis) honorib(us) funcl(o), j patri et avo senator(um), | curatori
suo, Il ob mérita, [ coll(egia) fabr(um) et cenl(onariorum). |
L(ociis) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Mur., 516, 6. Orei.i.i, 3761. Wiui., 665. Remarquez le nom gentilice Gabo.
491. V 4340. M(arco) Nonio M(arci) f(ilio) | Fab(ia) Arrioj
Paulino Apro, c(larissimo) j(iiveni), [ (quindecim)vir(o) sacr(is)<
fac(iundis), | cuitores || Larum ejus.
Grut., 307, 2. Orei.li, 2412. Sur ce personnage, voy. l'inscr. suivante.
492. V 4341 . M(arco) Nonio M(arci) f(ilio) | Fab(ia) Arrio-
Paulino | Apro, c(iarissimo) v(iro), (quindecim)viro | sacris
faciundis, quae[s]|lori candidato, praelo[ri] || iirbano, curatori
rei pu[bl(icae)] | Nicomedensium et Nica[een]|sium, curatori
viae App[iae] | , juridico region(is) Tran[spad(anae)], | coll(e-
gium) dendroph[or(orum)], !| qnod ejus industria immuni[t]|as-
collegi nosiri sit confirma[la], | patrono. L(ocus) d(atus) d(e-
creto) d(ecurionun)).
BoRGHESi, Olùwres, V, p. .'593. Dessau. 1150. Sur la famille de ce Nonius^
voyez la note de Th. M. après V 3342. Korc.hesi (OEuvres, VI, p. 65) croit
que Nonius Aper est le consul de l'an 207. Comme il obtient la prélure immé-
diatement après la questure. Tu. M. pense qu'il n'arriva pas aux honneurs avant.
Alexandre Sévère (222-235). Dessau, Prosopoyr., 11, p. 409, n. 92.
GALLU CISALPINA. 441
493. V 4355. Sextiae | T(iti) fil(iae) | Asiniae Pollae, |
M(arci) Noni Arri | Muciani (uxoris), colleg(ium) 1| juvenum
Brixianfonim), | ob mérita.
Mucianus, frère du précédent, fut consul en 201. Prosopogr., ib.. n. 91.
494. V 4368. P(ublio) Clodio P(ublii) f(ilio) | Fab(ia)
Surae, | (quaestori), flamini divi | Trajani, pontif(ici), |(duum)-
viro quinq(uennali), trib(uno) leg(ionis) || II adjutric(is) piae
fid(elis), I curatfori) rei p(ublicae) Bergom(atium) | dat(o) ab
.imp(eratore) Trajano, | cural(orij rei p(iiblicae) Comens(ium) |
dal(o) ab imp(eratore) Hadriano, [j collegia | fabror(um) et cen-
.t(onariorum).
Grut., 392, 7. Orelli, 3898. Wilm., 2167.
493. V 4386. C(aio) Aemilio ] C(ai) f(ilio) Fab(ia) | Pro-
•culo I q(uaestori), adlecto [ inter II viral(es), 1| flam(ini) divi
Aug(usti). I collegia | fabr(um) et cent(onariorum). | [Ti]tiil(o)
«sus.
Mur., 51o, 6. Wilm., 216o,
496. V 4387. Aemiliae | C(ai) f(iliae) | Aequae, | sacer-
<l(oti) divae | Plotinae, || colleg(ium) cent(onariorum]. | Titulo
usa.
Grut., 322, 1. Plotine, femme de Trajan. Sur les sacerdotes divarum, vovez
C, V. p. 1182.
497. V 4388. Aemiliae | Synethiae, Aemil(iae) | Agresti-
nae ] patrona(e) ejus, | Aemil(iae) Prosodie || malri ejus, ob
merit(a) | Aemil(iae) Synethiae, | coll(egium) dendrol"(ororum)
d(e) p(ecunia) s(ua) p(osuit).
Mur., olo, 1.
498. V4391. Collegfium) fabr(iim) ] Sp(iirio Alilio | Ce-
riali, j qui rem suam J coll(egio) reliq(uit).
Mur., 516, 1.
499. 4395. Aur(elii) Vivi, qui | vix(it) ann(is) XLV. | Col-
kgiati ejus | amico karissilmo pro meritis |{ ejus fecerunt.
500. V 4396. Bedasiae Q(uinti,l f(iliae) | Justae, | collégial
fabr(um) et centonarior(um); | C(aius) Lucretius Annianus j|
maritus titulo usus. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurioiium).
Grut., 1091, 11.
142 C. I. L., VOL. V.
501. V4397. Billaliae | P(ublii) f(iliae) | Festae, | colle-
gia I fabr(um) et cent(onariorum). || Titulo usa.
Mur., 516, 4.
502. V 4406. L(ucio) Claudio | L(ucn) f(iIio) Fab(ia) Sabî-
niano, | equo public(o), J coUegia || fabr(um) et cent(onariorum)[
Titul(o) usus.
o03. V 4408. Coll(egia) fabr(um) et cent(onariorum) [
Q(uinto) Clodio | Ursino, | ob lionor(em) j| quaesl(urae) ejus.
Claudius Ursinus était quaestor à Brixia. Voyez notre Étude hist., I,
pp. 510-511.
504. V 4410. D(is) M(anibus) Clodiao Atihillee sive Cylryle,
quae vixit | ann(is) XXVIIII men(ses) XI || diaes VI ; L(ucius)
Vettius I Ursinianus maritus ] uxori inconparabili, | qui dédit
coll(egio) (sex)vir{oruni) \ soccior(iim sestertium) n(ummuin>
m(illia), ut ex || usuris aeorum profus(iones) | aei tan parent(a-
libus) tan ros(alibus) | quodannis célèbrent.
Mur., 529, 4. Ouelli, .^927.
305. V 441 1. Coeliae Palernae, I malri synagogae | Brixia-
norum.
Griît., 323, 1. Si/narjoge, communauté juive. — Grands et l)oaux caractères.
506. V 4415. Dis Manib(us) ] M(arci) Corneli M(arci) f(ilii)[
Proculi, I coll(cgium) centon(ariorum), | et M(arco) Cornelio |j
Aequo patri, et | Quintae matri.
Mur., 512, 5.
507. 4416. Collegia | fabr(um) et cent(onariorum) | L(ucio}
Cornelio | Prosodico (sex)vir(o) | Aug(ustali) Brixiae et Veron(ae),
sacerd(oti) j| colleg(ii) juvenum Brixian(orum) I primum institu-
tis (sic), I ob mérita ejus ; honore j contentus impendium remi-
s(it) I , [d]atis in tut(elam sestertiis) n(ummis) D.
Oreixi, 4094. — L. 7. Il faudrait : instituto.
508. V4418. Coll(egio) dendr(ophororum) | C(aius) Cris-
pius Hesperio ] (sex)vir Brix(iae) et Ver(onae), | nomine suo
et I Mariae Synethiae uxor(is), || et in tutelam dédit | (sester-
tios mille).
Grut., 175, 7.
GALLIA CISALPLNA. 145
509. V 4422. Fabriciae | Centoniae | Arethiisae, uxori 1
optiraae, et Chresime, | filiae carissira(ae), i| Fabricius Cento-
nius, I collegiorum lib(ertiis), [ C(h)resiraus.
Orelli, 3019. la déclare suspecte, mais à tort. [Th. M.J.
5i0. V4426. Coll(egio) cent(onariorum) | Sex(lus) Helvius
Léo, j ob mérita erga se | collat(a).
Mur., 513, 1.
oll. V 4428. Pietati | Hostiliae | Hostilianae, | (sex)vir(i)
Aug(ustales) soci, | quibfiis) ex permiss(u) divi Pii i| arcam ha-
bere permiss(um est) ( , primae benemerenti. T(itulo) ii(sa).
Orelli, 3913. Primae bene merenti veut dire qu'elle fut la première à faire
un don au collège, quand il eut reçu le droit d'avoir une caisse [Th. M.], Voyez
notre Étude hist., I, p. 12o, et II, p. iiti, n, 2.
512. V 4432. Juniiis Evira . . . | et | ciiKores collegi | La-
rum I palronae ij bene merenti.
Le surnom de Junius était peut-être Eufranor,
5! 3. V 4433. Coll(egium) fabr(um) | M(arco) Juventio \
Magio, I qui facultaljes) suas ] colleg(io) reliq(uit). |
Crut., 427, 3.
514. V 4440. Fragment.
. . . Marcellina ... | ... colleg(io) Larum ... | ... dedi (ses-
tertios) D, ut no[bis | rosalibus] et parentalibus . . .
515. V 4448. Pamn | [q]ui vi[x]i[t] anno[s] VI \
menses VIIII dies XV, | filio carissimo, et | [Corjneliae Ser-
vandaei| [conj]u[g(i)] dulcissim[e], )[Ju]lius Bittici, [q]ui d[e|dit]
collegi[o] fabrorum | ... ut ex usurîs quod|annis pro[f]u[si]o-
n(es) !1 [faciant et] rosas ponant.
Grit., 717, 7. Profusiones, voy. V U\.0. i-i-iO. 4990 (N» 532), etc.
516. V4449. Gen(io) | et lion{ori) | Primi Pam|pili (sic)
Secundi | et L(uci) Atili !| Exorati | (sex)vir(orum) Aug(usla-
lium) et I M(arci) Veltidi | Aquilei[e]sis | (sex)vir(i) AugfustalisJH
quinquen(nalis) | et in omnib(us) coll(egiis) | magisterio per]-
funclus, d(atis) in tutel(am | sestertiis) n(ummis mille), utd(ie)
k(alendis) Febr(uariis) Il sacrif(icetur), et in profusi|one(m ses-
tertiis) n(ummis mille) [P]o[b(licius?) A]rtemi(sius qui et
444 c. I. L., VOL. V.
«co, I Ortensius Firmian(us), [ Valerius Surian(us), el|| Publilius
Vitalis, et | Adiacius Primian(us), | qui magister(io) eo(rum) |
oflic(io) fiincli siint. | Magistri s(upra) s(cripti) titu||lo honoris
usi, I datis in tiitelam | (seslertiis) n(ummis mille), | ul ex usu-
r(is) eor(um) | quodann(is) die || III id(us) April(es) per | offîcia-
les salcrificetur, et | oleo et prop(inalione) | dedicaver(unt).
Lecture de Th. >I. La dédicace est faite îi trois magistri du collège par cinq
personnages qui ont rempli leurs fonctions (magisterio eorum offtcio functi).
Les dédicants donnent 2000 sesterces; les magistri paient les frais (titulo usij
et ajoutent 1000 sesterces pour des sacrifices annuels à faire par les officiales.
{Th. m.]. — L. 13-U, il faudrait : perfunctorum.
517. V 4452. Pelroniae | Q(uinli) f(iliae) | Baebianae, ]
<;olleg(ium) | centonar(ioruni). || Titul(o) usa.
Grut., 1098, 9.
518. V 4454 I L(ucii) fil(iae) | Picaliae, | collégial
cent(onariorum) et fabr(um). | L(ocus) d(atus) d(ecrelo) d(ecu-
rionum).
Mur., 513, 4.
519. V 4459. M(arco) Publicio ] M(arci) f(ilio) Fab(ia) Sextio [
Calpurniano, | equo publico, | Oam(ini) divi Jul(ii), j| praef(eclo)
aedil(icia) pot(estate) ] , quaestor(i) aerar(ii), | sacerd(oti) juve-
n(um) Brix(ianorum), | defensori reip(ublicae) Brix{ianae), j
coUegia || centon(ariorum) et fabror(um). | L(ocus) d(alus) d(e-
crelo) d(ecurionum).
(;rut., 4G0, n. Orelu, 3909. Wn.ii., 2169.
520. V 4477. Coll(egia) fabr(iim) el cenl(onariornm) | Sex(to)
Sextio Onesigeni, | ornaraentis | decurionalibus | Brixiae, (sex)-
vir(o) Augustal(i), || patrono collegiorum | fabror(um) et cento-
narior(um) | et dendropliororum.
Wn.M., 2173.
521. V 4483. Primo Valerio ] Magirrae, | colleg(ia) fabr(um)
et cent(onarionim), qui vixit | ann(orura) XXXIII, mens(ium) II,
dierum XXlllI, ] plenus probitate, qiio defuncto | amici dolent;
M(arcus) Publ(ius) Valentinus | aniicus locum sepulturae dédit, ]
Magius Valerius Surio arani posuit | nepoti suo pientissimo
infelicissim(o) | et
Oreu.i, 4826. L'inscription n'a pas été complétée.
GALLFA CISALPINA. 14o
o2-2. V 4484. Sex(to) Valerio Sex(ti) | fil^io) Fab(ia) Pol)li-
coI(a)e i Vellilliaiii (sic), eq^uilis) R(omani) eq(uo) p(ublico), | (la-
minis perpetui (sic), sacord(oti) | urbis Romae aeter(nae), curajl-
tori et palrono civitatiiim | Vardagatensium et Dripsin aliiim,
patrono colleg(ioriim) omnium, | omnibus honoribus perfuncto,|
v(iro) b(ono), qui vixit sine ulla querella cura | conjuge sua infra
scripta annis n(umero) XLV | , et Noniae M(arci) t\iliae) Arriae
Hermionille | summa pietate; ab eis dilectus avis | rarissim(is)
M(arcus) Annius Valerius Catulhis nepos.
Grlt., 480, o. — Sur Vardarjaie, voy. V 7432 (.VSOl). Les Diipsinates,
sont inconnus. Voyez C, V, p. 84-2.
523. V 4488. [D(is) M(anibus) Valerii ] | , qui et
MannuU, | et Va[l]eriae Aprillae. C(aius) [Valerius Primitiv(u)s j
parentibus bene | merentibus et sibi j et conjiigi suae | Acutiae
Ursae. | Qui legaverunt | (:oll(egiis) fabris^jet cen((onariorum
sestertium) n(ummum duo milia), et (h)oc ampliu(s) , tabernas
cum cenac(ulis) | coll(egio) centonariorum, | quae sunt in vico
Herc(ulio), | [ut inde fiant supple] profusiones in perpelu'um) |
pcr oficiales c(ollegii) centionariorum). ' Quod (si supple] mi
voluptati 2j sati(s) ] non fecerit, jub[e]o | casiellum (h abere In-
genan(orum?). | Quae r[e]ddunt d(enarios) CC, ut | ex d(enariis)
C profusio nobis fiât et ex \\ d^enariis) C tutel[a] taber[na]rum
s(upra) s(criptarum).
Henzes, 7201. — 1) Il faudrait : fabrum. -) meae voîuiiiali. — Lecture de
Th. m. — Voy. notre Étude hist., l, p. 297.
524. "V 4489. Grand sarcophage. Valeriae Ursae, quae vixit |
raecura annos XXX, men(ses) III, d(ies) VII[I]. Quae coll(egio)
fabror(um) agell(um) Aeseianum suum ] mancipavit se viva ex
demid(ia) porl(ione) sua s(upra?) s(cripta) ita, ut ex redituml
ejusde(m) agelli q(uot) a(nnis) silie conjugi suc, id esl pri(die)
k(alendas) Mar(lias) 1 diae nalalis ejus, item pr(idie) k(alendas)
Mar(tias) diae nalalis sui sing(ulis) ex (denariis) L per magis-
tros celebrent(ur) ; item diebus parentalio rum et rosalior(um)
in sing(ulos) ex (denariis) X[X] V [pr]o[f]us(ioiies) in p[er]pe-
tu(m) [fiejrent. | Item quae [e]t coll(egio) l'armac(opolarum) pu-
blicor(um) agellu(m) ive.ianu(m) ] suum mancipavit se
viva, ut ex redit(u) ejusde(m) agell(i) qu(ot) a(nnis) || silie con-
10
146 C. 1. L., VOL. V.
jiigi siio, id est VIH k(alenclas) Nov(embros) diae nalal(is) ejiis,
item pr(idie) k(alendas) Mar(tias) | diae nalalis siii, <ul> ex
(denariis) L per inagistr(os) celebrentur, item diebus | parenta-
lior(um) et rosal(ioriim) iti sing(ulos) ex (denariis) XXV in
perpetum fier[e]nt.
Sur le côté droit : M(arcns) Ulpiiis | Fort uni us conjii'gi tas-
li|simae.
L. i supra scripta. Colle phrase parait exlraile du testament dans lequel il
avait été question déjà de ce cliarap. Mancipavit, voy. notre Élude hist , II,
p. -ioO. — L. S, silie, siliccî'nium, repas mortuaire. Pridie kal. Mart. Aux lignes
o, 6 et i 1, les dates ont été intercalées après coup, et I. .^> il y a erreur, car il
faudrait : VIII k. Aug., comme plus loin. L. 7, per magistros, voy. Élude
hist., I, p. 889, n. 4. L. 12, ut est de trop.
L'inscription est diflicile ii lire et de liasse époque [Tii. M.]
52o. V4491. Coliegium | cenlonar(iorum) | C(aio) Vibio
Justo et I C(aio) Vibio Burdoni | (scx)viro Aug(ustali).
Mur., .^1.3, 5.
526. V 4498 | colleg(ium) ctnl(onariorum). |
Titulo usa.
527. V4501. Aceepto, Chiae | scrvo, | lanari pectinar(i)|
sodales posuere.
Gri;t., ()i8, 2. Orelli, i207. Wilm., 2o22.
528. V 4504. Grands et beaux caractères, du r ou du n' siècle.
C(aio) Cominio ] Successori, \ lanari coatores (sic) d(e) p(ecu-
nia) s(ua).
Le barbarisme coator, pour coactor, étonne à celte époque. Voy. VI 9i9i :
lanarius coactiliarius. Pun., H. N., 8, i8, 192 : lanae. . . coactam vestem
faciunt, etc. Voyez la note de Th. M.
529. V4505. Grande hase. Dis Manib(us). | L(nci) Corneli |
Januari ; vixit ann(os) XVII, | lanari coalor(is), || et | L(uci)
Cornel(i) Primion(is) | patris.
Grut., 618, 3. Voyez la note de l'inscription précédente.
22. Fasano, sur le lacus Benacensis. C, V, p. 507.
Sodales.
530. V 4853. Fe[st]us | T(itus) FI. . . el | Valeria P(ublii)
r(ilia) Tertidla | sodalibus picnlissimis.
GAr.LIA CISALPINA, 147
23. Toscolano. C, V, p. 507.
Gentiles Argeniae.
531. V 4871. D(is) M(anibus) | Severae, | Profuluriis |
conjiigi b(ene) m(erenti), | deditq(iie) nomin(o) ejiis || gpiilil(i-
bus) Argeniae (sestertios) ii(ummos) DC, | ut ex redilu eoi(iim)
rosal(ia) et | parenf(alia) omn(ibiis) ar(nis) in pe[rp]el[uiim] (
procurent.
Mur. Ii03, 1-2. Gentilibus, voy. N» il8.
24. Riva. C, V, p. 524.
Collegium n(autanim) B(rixianorum).
532. V 4990. L(iicio) Mag(io) Magiano | Cl(audia) Severa
mnrilo | karissimo, et Corn(elio) | Valerio fd(io) pientissimo,
et Mag(io) Prisci||niano socero b(ene) m(erenlibus) | et sibi, et
in mémo riam eor(iim) et sui coll(egio) ] n(antariim) B(rixia-
norum) ad rosas et proTusiones q(not)a(nnis) l'ac(iendas || ses-
terlium) n(ummum) LX mil(ia) dédit.
Grut., 803, 8. Orelli, 4-ilS. — Le lacus Benacensis était partagé entre
Brixia, qui avait la partie inférieure, et Vérone, qui avait la partie supé-
rieure. Les bateliers de Vérone résidaient à Arilica (cfr. V 1015. iOlG. iOl")
et ceux de Brixia peut-être à Riva. Ce partage explique qu'on ne trouve pas de
nautae Benacenses (Th. M.. V, p. 524). Cfr. V 7357. Étude hist., Il, p. 178.
2o. Col. Ti^9de»iiu»n (Trento). C, V, p. 529.
Gultores (Victoriae Augustae), V 50:25.
Collegium incertwn, V 503i.
533. V 5025. Autel ; caractères grossiers.
Vicl(oriae) Ang(ustae), | cultor(es) | pos(uerunl).
534. V 5034. Fragment.
. . . [pljebs et co[llegium?] . . . Magiirio . . . | . . . Pap. Jue.
26. Sublario ((Seben). C, V, p. 542.
Collegium dei Invicii Mithrae (?J, V 5082.
535. V 5082. Dans la vallée de rFisack, sur les confins de l'Italie et
de la lUiétie.
148 C. I. L., VOL. V.
D(oo) i(nviclo) M(ilhrae) et Soli socijo sac(rum). Valen|tinus
Se|cinKl[i]on[i]s, || ob memor(iam) | palris sni | ex collog(io), |
v(olum) s(olvH) l(ibens) m(erito).
GRiJT., 22, 12. Orelli, 191:!. F. Cimont, Textes relatifs à Mithra, N» 186.
â7. Befttft.
536. Colle(jiafah(rum}^ cent., demi. Beruenshun, \ 2071. Voyez supra,
N» 453.
II. ITÂLIAE REGIO XI.
TUANSPADANA.
]. Muii. Bet'ffotninn (Bergamo). C, V, p. TiiT.
C.ollegia fabruiii, centonariorum , deiKlroplioriiiii inmiicipii Bcrgoiiialis, V
r;i28.
palroiuis eorum.
Dcndropliori, V 5131, 5; cfr. 5128.
.Iiivpiiates M. Cabarsi PalieiUis, V 513i.
537. V 5128. P(iiblio) Mario | Vot(iiria) | Luperciano, |
eq(uili) R(omano) e<](iio) piib(lico), omn(es) | honor(es) miiiii-
cipal(es) j| aclepl(o), jiidici de selec((is), | sacerd(oli) Caeni-
nen(si), coll(egioriim) iabr(iim), cent(onarioi'um), dend(roplio-
ronim) m(unicipii) B(ergomatis) patron (o), \ cujus eximia
liberalitas post | militas largiliones luiciis(iue [j enituit, ut lucar
Libilinae [ rodempliim a rop(iibli('a) sua nniversis ' civibus suis
in pcrpetuum | remitterel. Hiijus lot et lam | ingentia mérita
ila II remuneranda censueruut, \ ut elllgiem illius perpétua [ vene-
ratione celebrarenl. | L(o(us) d(alus) d(ecrcto) d(ecurionum).
Grut., 436, 5. Orelli, 3349. Wilk., 2178. — Lucar Libitinae, somme payée
à cette déesse ou k la ville pour les funérailles ; Lupercianus donne une rente à
la ville, de sorte que les citoyens sont exemptés de ce droit. [Tii. M.]. Cfr.
Maué, Die Vereine dcr fabri, p. 40. — Lecture de Th. JI.
538. V 5134. D(is) M(anibus). | M(arcus) Cabarsus, Patiens
dédit I (denarios) XX et prolundi | de usuris (denariis) III ;
(piot l| si juvonates rjus ] neglocxcriiit, filio | ejus retere (red-
GALLIA CISALPIN A. 149
dere) debe biint (denarios) XX, aut | si quis hercs j| fucrit. |
Pos(u)it filins.
Gri'T., 724, 8. A .Milan, il y a des7Ui-enfle (V 5907).
039. V5135. M(arcns) CaeciliusM(arci) f(iliiis) Firmus]
dendrophoris | legavit.
2. Mun. Comunt (Como). C, V, p. 56î>.
C(ollegium) fialtrum) «yomensiuni), V 5272; collegium fabrum, V 5287.
5304. 5310.
magister officiorum f;/!<s, V 5310.
[magistri], V 5272.
ofïicium tesserariorum, V 5272.
quaestura fideliter ac lilieraliter gesta, V 5304.
Locus datus decreto collegii labrum Comensium, V 5272.
Legs pour honneurs funèbres, V 5272. 5287.
Centuria centonar. dolabrariorum scalariorum, V 5446.
Collegium centonariorum, V 5283. 5447. 5658 (?) 5914 (?)
curator e/i/.s, V 5446.
praeses e/ws(?i, V 5446.
quaestor ejus anni primi, V 5446; quaestor anni quo curia dedicata est,
V 5447.
Collegium dendrophororum Comensium, V 5275. 5296.
patronus, V 5275.
Collegium nautarum Comensium, V 5295. 5911.
patronus ejus, V 5295. 591 1 .
patrona ejus, V 5295.
Schola vexillariiirum, V 5272.
Cfr. Th. M.. V, pp. .565 et 1188.
040. V 5272. Âlbiniac | Velli fil(iae) | Valerianae, I pii-
di[cissimae fe]niii](ae), | P(nbliiis) Appi[iis P(nblii) l(iberliis)
Eiityjches? !| 3 | Ad ciijiis [memoriam colejnflam liiiic |
colleg(io) de[(iit ... ex cjiijiis siimmae red[ilii magistri coll(egii)
quodannis] die natal(is) '| i'^ ejus III idfiis) sportul(as)
ex (denariis) CC in[ter praesentes arbit]r(atu) siio diYid(aDl), j
oleum et propin(ationcm) ex (denariis) DCCL praebeant; item |
loctislerniiim lonipore parcntalior(iim) ex (deiiariis) CC memo-
riis ojusdem Valerianae et Appi Valerian(ij ij i'- fil(iij ejus per
o(ric(iiini) lesserarior(um) quodannis pona tur et parentetur ;
item coronae myrt(eae) teriiae | et tempore rosal(iorum) Jul(io)
150 C. 1. L., VOL V.
ternae eis ponanhir, | micatae de [IJiliis ex (dcnariis) L profim-
dantiir. | llom Appiiis Eiitychianiis maritiis ojiisdem '^t' Vale-
rianae scholae vexillarior((im) largiliis | csl (sesterliiini) XXX
(milia) n(ummiim), ex ciijiis siimmac redilu quodlarnis die
s(iipra) s(crip(o) nalalis ejiis anle slaliiam leclis(erniiim) | ex
(denariis) CCL ponant, sporl(iilas denarios) CCL intcr prae-
scn!(es) || ^^ sihi divi(I(ant), oleiim et propin(alionem) per rosam
pracbeant. | L(ocus) d(aliis) (l(ecrelo) ((ollogii) l(al3runi) C(o-
monsium).
Grut., 7o3, 4. Henzen, 7336. Wilm., 308. — Lecture de Tu. M. La L 19 est
douteuse. A la lin, Mommsen avait lu d'abord coUegii fabrum centonariorum ;
il a corrigé dans les Indices, p. 1188. Le sens de micalac coronac est inconnu.
— O/flcium tcsserariorum , voy. notre Élude hist., IL p. 3o2. — Sclwla vexil-
lariorum, voyez ibid., L pp. 296. 425, 2. 459. II, p. 352. Sur ces legs, voyez
ibid., L pp. 297. 458.
541. V 5275. (irand sarcophage.
Mcmoriae L(uci) Alfi L(uci) l(ili) Ouf(enlina) Marcellini, |
(scx)vir(i) Aug(ustalis), palroii(i) collfgi | don(lroplioroi(um)
Comens(iiim), | in primo aelal(is) llore pracre[)!(i) ; jj Âlliiis
Restilutus paler | miscrrinius et sibi,
Grut.. 350, 6.
542. V5283. ... et C(a=o) Cassio ; Paulo, f(ilio) ror(um),|
collegiiiin | cenlonai(ioriini).
513. V 5287. C(aio) Cocsidio | Euzelo ; (sex)viro. C(ains)
Pliniiis I Pliilocaliis ij amifo optini(o); | in ciijus tiit(l(am) Coe-
sidius I Eiizchis | colleg(io) fabr(nni) !j dédit (sosterlitim) II
(milia nummum). | L(ociis) d(atus) (l(ecrelo) colleg(ii).
Grit., 394, 1.
o4i. V 5295. C(aio) Messio | Fortunalo, | (sex)vir(o) et
Ang(iistali) et | Cat . . . iac Q(ninli) f(iliae) V[erecun]dae || pa-
[tJr[o]n[is?]. | toliegium \ nautarum j Comens(inm) |
Mur., 520, 5.
545. V 5296. I)(is) M(anibMs) C(ai) Messicni | Zoili, \ col-
leg(iiim) d('n(lrop(liororiini) I Comensium.
Grut., 438, 2.
546. V 5304. CoIIeg(ium) fabr(um) i P(iiblio) Sextilio
C.VLLIA CISALPiXA. 151
r(iil)lii) f(ilio) I Primiano, : ob qiiaesliiram fidelifer ac || libe-
raliler gostam, et | Liisiae L(ticii) f(iliac) | Qiiintulae ejus | cl
P(ublio) Sexlilio , Carpiano lil(io).
Grlt., 468, 8.
oiT. V 5310. M(arco) Vitio M(arci) f(ilio) 0[iir(entina)] |
Viriano, (sex) viro, magistro oflicior(iim) colleg(ii) fabr(uiii).
Magister officiorum, voyez notre Élude hist., I, pp. 404. 423. II, p. 3o2, 1.
548. V 5446. A Clivium, sur le territoire de Corne,
L(u('io) Apicio Brultidio Solericho, (sex)vir(o) iirb(ano).|
quaeslori anni primi, ciir. praesidi, el Albiiciae Sex(ti)
fil(iae) Exoratae ejus, | cenliiria cen(onar(iorum) dolabra-
r(ioruni) scalar[i]or(um). L(ocus) d(atus) d(pcTeto) c(ollegii).
(luiT., 3.^8, 6. Orelu. 4071. — Ciir. praesidi. Hagenbich. dansORELLi, lit :
cur(iae) praesidi. Cfr. V 5447. Mommsen, V, pp. '6iSo et 1199, propose : cur(a-
tori), praesidi. 0. Hirschfeld, Gall. Stud., III, p. 18 (2.j4). r. 3, conjecture :
cur(atori) praesidifii, directeur de l'arsenal où étaient gardés les appareils pour
éteindre les incendies. Voy. notre Étude hist.. II, p. 3.^2, (3. — Sur la centuria,
voyez Mom-MSEN, V, pp. .'j6.j et 1198. II pense que tout le collège porte ici ce nom.
Sur les doîabrarii scalarii, voy. Hirschfeld, /. /., pp. 10-1 1 (246-247), el notre
Étude hist., I, pp. 342, 3, 3.j8, 5. II, pp. 204. 20.5, 4. 3ol.
o49. V 5447. A Clivium.
T(itLis) Tadius T(iti) f(ilius) Oiif(entina) Caliamis, (sex)vir
urb(aniis), q(uaeslor) rollegi centoiiariorfiim) anni qiio
(Miria dedicala est, sibi et Tadiis Cassiano el i| Secundo
ril(iis), (sex)viris urb(anis) el Terenliae Valerianae ! uxori.
L(ocus) d(atns) d(ecrelo) c(ollcgii). El in lutel(am) jj dédit
(seslerlios) m(ille). ..
(iRUT., 471, 5. Orelli, 3936. — Le coll. cent, avait probablement un local
(ciiria) hors de Come, à Clivium. (Th. M., V, p. o6d). Voyez notre Étude hist.,
I, pp. 21,5. 223. 288. 8. II, p. 178.
3. Col. OU mun. Mediolunium (Milano).
Voyez Th. M., V. pp. 6.35 et 1191.
CoUegium (aimi : V .57.'}8. 5761 ; ailleurs, on a collegia, XI 1230) fabrum et
centonariorum m(unicipii) M(ediolaniensis) (V 5738. .5854), ou coloniae...
Mediolaniensis (V 5612 (au Ill« siècle). .5869 (idem). XI 1230), V 5612.
5701, 5738. 5761. 58.54. 5809. 5888. XI 1230.
152 C. I. L., VOL. V.
centuria prima, V 5612.
centiiria tertia, V .j701.
optio ejus.
decui'ia secunda ex centuria (juarta, V oG12.
centuria sexta, V, 0888.
centuria septima, V 5738.
centurio ejus.
centuria duodecima, V ."JGI^.
centuria duodecima ou centuriae diiDJecim, V 58GD (voyez la note).
decuria prima ex centuria XII, V 5(312.
d(ccurialis) ou d(ecurio) co!i(egii), V ."iSSS.
curatores arkae Titiauae coliegii ejus, V o'J18 5(312. 5738. 58(39
Il II en a quatre par an (V 5G12j.
repunctor coliegii, XI 1230.
allectus collegin, V 5758.
decretura coliegii, V 5888.
patronus ejus, V 5869. XI 1230.
patrona ejus, V ■)869.
Les années du collège sont iniiiquées après les noms des curatores
arivac TKianae annuels, V .5578 (anni XXXX). 5612 (anni CXXXVIi).
5738 (anni LXX). 5869 (anni CLI). Cfr. Tu M., V, p. 635.
Les n"s V 5058 et 59 14 sont probahlenient de Corne; voij. les notes,
Collegium aerar(ii)coloniae, V .58-i7. .5892. Tii. M. pense que c'est le collegium
fabr. et cent., sous un autre nom ; ils ont le même nombre de centuries
et leurs fonctionnaires portent les mêmes noms. Le collège serait appelé
collegium aerarii coloniae, parce qu'il aurait reçu un subside delà ville {\,
pp. 535. 1191). De R('(;c.n:R0, Diz. cpigr., I, p. 312, lit : aerar(iorumJ.
centuriae XU ejus, V 5892.
patronus, V 58-47. 5892.
repunctor, V ,5847.
[Coljleginm dendropliororum c'oloniae) A. A Miedioianiensisj, V 5465
Collegium dendroforum, V 58i0 ; dcndropliorus, V 5902.
leones leg(ati?), V 5465.
Collegium cannoforum, V 5840.
Collegium jumenlariorum portae Vercellinae et Joviae, V 5872.
Juvcnes. V .5891.
sacerdos eorum, V 5894.
Joveni, V 5(564. 5742.
•luvenae Coro^ennates, V .5907.
Cultores Herculis Invicti dei, V 5593.
Collegium Martensium, V 5840.
Collegium, V 5783.
Sexvir Auguslalis cultor domus diviiiae, V 5465. 5749. 5844, 6349. 8922.
550. V 5465 Bons caractères. A Angcra, sur le lacus Verbanus.
GAfXIA CISALPIN A. lo3
Cauto pati sac[r(um)]. M(arcus) Statius Nig[er], [ (sex)vir Au-
g(ustalis) c(ultor) d(omus) d(ivinae) [coloniae] A(uguslae?)
[M(ediolani) ■ [col?]leg(io) dend(rophororiim) c(oloniae) A(ure-
liae?) A(uguslae?) M(ediolani), j; et C(aius) V^aleriiis Julia-
(nus?), ! leones leg(ati?) v(olura) s(olvuntJ l(ibenles) m(erito).
Sur c(ultor) d(omusJ d(mnaej, cfr. H. Pais, Suppl. ital., 883 (N» o78), à
Novaria. Sur Cautopates, voy. Roscher, Lexicon, s, v.
001. V 5578. A Parabiago, au S. du lacus Verbanus.
L(ucius) Grist . . C(aius) Pomp ... ciirator[es] anni XXXX.
002. V 5593. A Caidato, dans Yager Mediolanensis.
Herculi Invicto deo, cullores v(otum) [s(olvunt)] l(ibentes)
m(erito).
Grut., 46, 1-2.
5o3. V 5612. Du m» siècle ,Th. M., V, p. 633). A Seprio (Sibrium).
Bericricenioni Valentini, pontifficis , decuria (secunda) ex
c(enturia) (qiiarta) ; | M arcij Macrini Valeriani, | cenluria (duo-
deciraa), L(uci) Scri[b]oni Petroniani, \ decuria pr(ima) fe]x
c(enturia) (duodecima) ; ; Salvi Vitalis Secundi, cenluria
pr(ima) : curatorib'us) ar[k(ae) T]i[t(ianae)] ', colI(egiij tabr(um)
el centon(ariorura) coloniae) A(ureliae?) A(ugustae?) [M(edio-
laniensis)] ann(ij CXXXVII. Concordiae eorum.
Mur., 318, 4. Orelli, -il.3T. Wilm., 2183 (fautivei.
L. 1, Hagesblch propose : Genio et honori. A la tin, Malé (Die Vereine dcr
[abri, p. Il) lit : Ann(o) CXXXYll concordiae eorum, c'est-a-dire : la 137«
année depuis la réunion des [abri et des centonarii en un seul collège. Cette
explication est erronée. Concordiae eorum = Concordiae curatorum arcae
Titianae (Th. M , V, p. 633, et notre Étude hist., I, p. 363, 4). Quant aux
années, ce sont celles du collège ; les curatores arcae Titianae étaient annuels,
et Tannée de l'ère du collège est toujours ajoutée à leur titre (V .'3378. 3612.
3738. 3869 ; cfr. V, p. 633) Sur arca Titiana. voyez notre Étude hist., I,
p. 363, 4. 408, 3. 410. Il, p. 202. De Rlggiero, Diz. epigr., I, p. 6.30.
Sur les décuries et les centuries, voyez notre Étude hist., I, pp. 3.')8-362. Le
nom de chaque personnage est suivi de sa décurie et de sa centurie a l'ablatif.
554, V 5658. Au village de Tavernerio. sur Vagei' Mediolaniensin.
Lfucio) Coeiio Valerio, | (sex)viro Mediol(aniensi), | et Cal-
purniae L(ucii) f iliae) | Oplalillae, [ uxori ejiis, el , M arco)
Aemino Coeiio Coeliano, dccur(ioni) \ Mediol(anii) et Novar jae), I
el Luciliae L(ucii)fil(iae)!Sabinianae, eli|M(arco) Aemilio Coeiio |
154 C. I. L., VOL. V.
Catiano filis, | coUegiiim | cenlonarior(iim), | honore accepte, ||
iinpeiKl(ia) remiser(unl), | et in tulelam | deder(unt sesterliiim)
II (milia).
Grut., 393, 8 — MoMMSEN (V, p. 6;i3) croit que cette inscription est de
Gome, parce qu'a Milan le coll. cent, n'est jamais mentionné seul,
5^5. V 5664. A Anzano. sur Vager MedioUmiensis.
I Nigellioni | Severi f(ilio) 1 joveni.
Cfr. V 5742 (N« 558).
5o6. V5701. Base carrée, A Casate nuovo, sur raye?' 3/edîoî.
Lncili I I»omestici | Valeriani, 1 option(is) cenl(iiriae terliae) j
|e]x coll(egio) f'abr(iim) et || cen((onarionim), qui vixil anjnis
XXVIIII, (lies I VIII, lior(as) III, Liicilius Domesticns, I [pjafer
lilio inconparabili. [PJater milii l'ccit quod \ [e]go palri debni.
L'inscription latérale est sans intérêt. Sur optio, voyez notre Elude hiat., I,
p, 3G1, II, p, 351.
557, V 5738. A Caponago, sur Vager Mediol. Lecture de Th. M.
! et dis cura Jove, j C(aius) Atilius C(ai) f(i]ius) Ouf(en-
liua) Terlulli[n]us, | pon[lif(ex)] et ([urjatfor] !| arc(ae) coll(egii)
f ibr(uni) I et cenl(onarioruin) ni(unicipii) M(ediolaniensis) ann(i) |
LXX, et allect(us) eidem | coll(egio), et centurio c(enUiriaesep-
timae), ' cum Atilia C(ai) f(ilia) Veneria || conjug(e) v(otum) s(oI-
vi() aram | cum aedicula,
558 V 5742. Grands caractères. A Monza, sur Vager Mediol.
Herouli Modicia les jovenii.
Les Jovenii doivent peut-être être rapprochés des juvenae (V 5134. 5907).
Modiciates est peut-être l'ancien nom de .Monza (Th. M., V, p. 613).
5a!), V 5761. A Desio, sur Vager Mcdiolaniensis.
Mem(oriae) [ C(ai) Cassi \ Agalhemeri, i collegium , fabrum
et !.. .
5f)0. V 5773, A Milan, comme les suivantes. Lecture de Tu. M.
J(ovi) O(plirao) M(aximo). j C(aius) Atillius Albuciu[s] î et
C(ains) Junius Vesper ] v(otiim) s(olvunt) l(ibentes) in(erito). |
L(ocus) d(a(us) p(ormissu) c(ollegii),
50 1. V 5840, Albucia Magiana ... curante Albucio
Alexa . . . j collegio cannoforum (scstertium) IIII (milia) n(um-
mum), ex quorum usuris . . . ; |
GALLIA CISALI'INA. 1 b5
eidem collegio largitus est alia (sestertium) IIII (milia) n(um-
mum), ex quorum r[eclilu] ... 1
Ilem largitus est collegio Martensium (sestertium) IIII (milia)
n(ummum) ex qu[orum usuris] . • . ; ||
eidem collegio largitus est alia (sestertium) IIII (milia) n(um-
mum), ex quorum usuris . . .
[C]ollegio dendroforum (sestertium) IIII fmilia) n(uramum),
ex quorum u[sur]is lar. . .
Henzen, 6073. WiLM., 2184. A droite, la pierre est brisée.
562. V 5847. M(arco) Atusio \ M(arci) f(ilio) Ouf(entina) |
Glycero, eq(uitij R'omanoi, H vir(o) j(ure) d(icundo) m(unicipii)
P(lacentiae), pont(ifici), quaest(ori) aer(arii), :, palron(o) et
repunc((ori) ■ coll(egii) aerar(ii) col(oniae) M(ediolaniensis), |
ïertius Rufellius Verus, IIII vir a^edilicia) p(otestate), ob
mérita ejus, quae ^ erga se sive parentes suos semper inno-
center j exhibuit. L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Cfr. MiR. 1067, 4 = XI 1230, à Placentia. — Sur le repundor, voyez III
2026. Th. 31., C, V, p. 63o. Étude hist., I. p. 410. II, pp. 204. 387.
563. V 5854. Mem oriae) | Coelii Ben. co ll^egiumj l'a-
br(um) et cenl(onariorum) m(unicipii) M(ediolanensis).
Grut., 393, 4. — « Sine dubio supplementa insunt. > Th. M.
364. V 5869. Du in= siècle (Th. M., V, p. 63u).
Innocent! cum Encratio, vivas ! |
Gen(io) et lion(ori) Magi Germani Slalori | Marsiani, eq(ui-
tis.) R(omani) eq(uo) p(ublico), dec(urioni) dec(uriae quintae) |
ex c(enturia quarta) coll(egii) fabr(um) et cenlon(ariorum), ||
curator(is) ark(ae) Titianae coll(egii) s(iipra) s(cripli) anni CLI
coIon(iae)G(allienianae?)Â(ugustap)F(elicis?_)Med(iolaniensis),|
et Junoni Cissoniae Aphrodite ejus : :
c(enluriae duodecim) ex coll(egio) s(iipra) s(criplo) patronis||
plura merentibus.
Innocenti, qui sic agis, bene vivas !
Orei-li, 1702. WiLM., 2182.
Voyez : Maué, Dcr Praef. fabr., p. 65. Schiess, Die roem. coll. fitn., p. 74,
II. 238. Hirschfeld, Gall. Slud., III, p. 11 (247) n. o, et p. 14 (2.00), n. 1.
LiEBENAM, p. 174. Th. m., V, pp. 63.j. 1191. Élude hist., I, p. 348, 6. 361, 2
et 6.
156 C. I. L , VOL V.
MoMMSEN lit : c(enturia duodecima) ex coU(cgio) s. s. (V, p. H91) après
avoir lu : cenhiriae duodecint (V, p. G3o). Alors la dédicace serait l'aile par la
12" cf'iitiirie seule a son patron et à sa patronne; en aucun cas, Cissonia n'est
membre du collège, comme on l'a prétendu, en expliquant, avec JIojlmsen : (ex)
centima diiodeciino. On ne trouve pas de femmes dans les collèges d'artisans ;
voyez nolvi' Élude hist., I, pp. 348-349. — Pour les signa Innocenlius et En-
cralius, voyez N" 567.
565. V 5872. . . . Melilio ] . . . I(ilio) Ouf(enlina) [M]es-
sori, î [cjollegium j [jii]inentario[r]iim)] jj porlae j [Ve]rcellinae|
[e]t Joviae ] [b(ene)] m(erenti). | [Lo]c(o) dal(o) Ij ab | [pjosses-
soribiis [vijci Bardoma[g.]
566. V 5888. Lecture de Th. M. [Dis Manibus L(iici) Pulli
NataJIis, d(eciirialis) coll(egii), | et Slatoriae | Pupae. | I (ucius)
Piillius I Valeriiis \\ avis pienliss(imis) ' et cent(iiria sexta). |
L(ociis) d(atus) d(ecreto) c(ollegii).
567. V 5892. Gen(io) et [h]on(ori) P(iibli) Tulili | Calli-
Ibntis, 1 (sex)vir(i) sen(ioris), patr(oni centiiriarum) XII coll(e-
gii) Il aerar(ii) c(oloniae) A(iireliae?) A(iigiistae) M(ediuluni),|
ii(;g(otiatoris)slip(is) arg(entarii) | splendid(issimi), et | Jun(oni)
Publiciae C(ai) l"(iliae) Pomponiai || [s]l(ola(ae?) [f(eminae?)]
(;onjtig(is) ejiis, j et Jiin(oni) Tiitiliae | P(iiblii) r(iliae) Pompo-
iiian(ae). | Conslantii, vivatis! | L(uciiis) Romatiusjj Valerian(us)
et I Vocatia | Valeria ciiin ] filis clientes.
Grut., 477, 1. Orf.ixi, 4000. Wn.M., 2181.
Conslantius était un sigiuon ou agiiomeii de celle famille ; il est appliqué h
Cnlliphonle lui-même, ii sa femme et h sa lille. Constantius revient ci-après V
f)894 (N. 508). Plus haut (V 5869. A'" 564), nous avons vu Iiinoccntius et Lita-
sius (\ 61. \" 406 et note). — Lecture de Tu. M., (pii préfère ncgolialor sdpis
(irgenlariu.s (KoWuPiarrjç àpYupa^oifJôç) à iieg. slipi-s argc/itariae. — Sur
collcgium aerar(u ?) voyez Tu. 3L, C, V, pp. 6;)5. 1191, et notre Étude hist.,
I, p. 3.58, 6. 454. De Ui'gcikro, Diz. epigr., 1, p. ;5i2, lit : aerariorum. Voyez
ci-dessus, p. 152.
568. V 5894. Sur la face : D(is) M(anibiis) \ C(ai) Valcri |
Petroiiiuni, | deciir(ioius), pontir(icis), sacerd(olis) | jiiven(iim)
Meil(iolaniensiiim), causidi(.'(i), || qiiin(i(iiies) gratuit(o) legatio-
n(ibiis) iirbic(is) | et peregrin(is) pro rep(iiblica) sua funct(i). |
Vixit anii(is) XXIII mens(ibiis) VIIII dÇwhus) XIIII. ! C(aiiis)
Valeriiis Eiitychiaiius, \ (sex)vir Aiig(iis(alis) palcr || lil(io) in-
conip(arabili) et sibi. | A droite et à gauche de celle inscriplion :
ciidrorai (eù5po)Lteî), au-dessus d'un homme en loge, debout.
GALLIA CISALPINA. 187
Sur /ec(5/e^aMcAe;eudromi(eù6po)ueî). Un homme couché sur
un lit et un autre debout tenant un coffret (?).
Sur le côté droit : Conslanti, eudromi (eù5po)aeî). Un homme
assis sur un suggestus, tenant un rouleau de la main gauche
et étendant la main droite vers deux hommes qui sont debout
et tendent également la main droite.
Crut., ^79, 8. Orelli, 2168. G. I. Gr., III 6760. Lecture de Th. M. Sur
Constantius, voyez N» 567.
569. V 5902. D(is) M(anibus). V(iva) | f(eci() | Vinicia
Terlullina 1 sibi, et C(aio) Novellio Vicl(ori), 1 (sex)vir(o) ju-
n(iori), dendrophoro, mar(ito) siio, ! et Novelliae Tertullinae
filiae, Il quae vixit ann(is) XXI menses VllII et j Maximo Coma
gio Vero Marsiano ! filio suo, (sex)vir(o) juniori, et Co!magiae
Verinae, filiae suae | et avviaticis suis.
Les Milanais disent encore avvialici pour nepotes [Th. M.].
570. V 5907. Ursiniae Ingenuae, quae vix(it) ' ann(is) VIII
m(enses) VI, Ursilius Rufinus et j Domitia Severa pareilles. In
cujus I mem(oriam) colend(am) deder(unl) juvenae (sic) Coroj-
gennatib(us denarios) CCCC, ex quor(um) reditu || quodaiin(is)
tempore parentalior(um) \ quam et rosae coronas ternas 1 pone-
renlur, et profus(iones) suo quoq(ue) i anno fieri ; quod si juve-
nae (sic) I non feeerint reslituer(e) debeb(unt) || vicanis Coro-
gennatibus et illi ! id observabunt.
Wiui., 306. — Cfr. V oi34 : juvenates, à Bergomum.
57 ! . V 59 1 1 [negotialo]Jris Cisalpin(i) [e]t Tran-
salpin(i), | patr(i mi) coll(egii) naut(arum) Comens(ium); lieredes
fac(ienduni) cur(averunt).
Mur., 526, 6. Ctr. Allmer, Musée de Li/on, II 188 : neyoliator corporis
Cisalpinorum et Transalpinorum (V. infraj.
572. V 5914. Grands caractères. Pieta ... I ... ae M(arci)
('(iliae) N ..... . colleg. ce[nton ] . . .
MoMMSEN (cfr. V, p. 63.5) la croit originaire de Corne, parce que les cent, y
sont nommés sans les fabri.
573. V 5932. T(iti) Ponti | Majoris, | negotiatoris | lentiari
et I caslr[e]nsiari, || Maria Justi | lacci fii(ia), | conjunx marit(o) |
incompar(abili), et Gralus | Ccminac lil(ius) aniico.
i88 c. t. t. , VOL. V.
Grot., 6i9, 5. Orelli, -4254. — Cfr. III 5800 : neçjoHalores vestiarîae et
lintiariae. Le nerjotiator caslrensiarius vend la vcslis caslromis (Orelli, 2837.
6375) ; c'est un îiegolialor saçiarius. [Th. M.].
4. Mun. JLnu» Po»»tpeia (Lodi vecchio). C, V, p. 696.
Collegium fabrum Laudensium.
574. V 6363. D(is) M(anibiis). V(ivns) f(eci() ! L(ucins)
Cassius I Epitliymeliis. [ (sex)vir sibi et j L(ii('io) Cassio Ooyli, ||
palrono oplirao, | et Aliliae Acte, 1 uxori ejiis. \ Qui Ocys col-
legio fabr(um) j Lancl(ensium) in iitrumq(!ie) llorem j| perpoliio
sibi declucend(um j sesterlios) m(ille) tcslamenlo legavil,
McR., 520, 2.
5. Mun. TiciÈtum (Pavia). C, V, p. 704.
C(ollegium?j f(abrumî), c(entonariorum?), H. Pais, 870.
quinqucnnalis iterum, item curalor.
Cultor domus divinae, ibid,
b7o. H. Pais, S. I. ad vol. V, 870.
Tuliio Marc'(elli?) lib(erlo) Acliilleo | decurioni | ornamcnla-
rio, I cultori d(omtis) d(ivinae), || q(iiin)(|(iiennali) i[l]or(um)?|
c(ollogii?) f(abnim?) c(enlonariormTifpie?), i((em?) curaloro|
miiner(is) | Tulliani, j Aeliiis[A]sclepiades |j amic[o]kariss(inio).
Lecture de Tu. M. — Sur ces cuUores domus divinae, voy. N" 578. Au lieu
de airalore, il faudrait : curatori. Decurio ornamenlarius est la même chose
que (krurionnlibus ornamentis honoralo.
6. Mun. JVovafia (Novara). C, V, p. 718.
('ollegium centonariorum, V 0515; patronus ejus.
Juvenes, V Golo ; patronus eorum.
Sodaies ex symposio, V Gi92.
Sexvir inter cultores domus divinae, II. Pais, 883.
576. V 6492. Entre Novaria et Vercellae, sur Yagcr Novaricfisis.
Onejsipliori, | ex symposio | AN sodaies | posiiernnt.
577. V 6515. D(is) M(anibns), ' Alfolloni (qualliior) vir(o)
CALLIA CISALPINA. iSÔ
jur(e) dic(iindo), | pat(rono) coll(egii) cen(tonariorura), |Da((rono)
juvenura.
578. H. Pais, S. /. ad vol. V, 883. Cippe.
V(ivus) sibi inc, f(ecit). Dis Manibus. ' L(uciiis) Valerins
L(ucii) f iliusj Primus, (sex)vir inter ciiltores domiis di .vinae,
Valentiae matri, ' L(ucio) Valerio Optato fratri.
Cfr. A. VON Prejierstein, Arch. cpigr. Mitt., XI, 1887, p. 2-40, et XII, 1888,
p 137, et dans De Rlggiero, Diz. epiyr.., s. v. Augustales, pp. 8o4-8oo, A
Milan et a Xovaria, le titre de sexvir est souvent suivi des lettres C • D • D
ou S • C • D . D. (V o46o, .j749. o844. 0349. 0.j18. 8922). 11 faut lire :
socius cultor domna divinae, comme aux n"^ V 4410. 4203. 4428. 66o7. 0f).j8.
— Les lettres IXC entre vivus sibi et fecit sont inintelligibles.
7. M un. Vet'cellae (Vercelli). C, V, p. 735.
Seviri Augustales socii cultores domus divinae, V 66o7. 66.^8 (vers 184).
579. V 6657. Grande base. Domitiae ' Patruini f(iliae) |
Vetlilae L(ucii) Roscii Paculi, co(n)s(idis) design(ali uxori), i
seviri August(ales) socii cultores domus divinae.
Voyez la note à l'inscription précédente sur les Augustales socii cultores
domus divinae. Marini (An\, p. 402) et Borchesi ('Qè'u ires, III, p. 116i ont
conjecturé que ce Paculus est un des consules suffecti de l'an 184.
580. V 6658. . . . [vi]ri Aiigusl[al(es) ; ciijllores domus
divin[ae] palrono
8. Col. JuUa Augusta Taut'ittot^utn (TorinoJ.
C, V, p. 779.
Sodalicium marmorariorum, V 7044.
Medici Taurini cultores Asclepi et Hygiae, après Trajan, V 0970.
Statio Taurina tabellariorum Augusti, V G9G4.
Sodalicium juvenum, V 69.j1.
patronus ejus.
[Merjcuriales Taurini, V 7016.
Centoni^^ariusi, V 7171.
581. V 6951. Geiiioi M(arci) Isuni IProculi, jsodalic(ium)!
jnven(iim) j patrono.
582. V 6964. Table d'airain, ronde, percée d'un trou au sommet.
160 C. I. L., VOL V.
Ex fabellar(iorum) i Ang(iis(orum) ] stal(ionîs) Taiir(inap) [
l(ibens) m(erilo) (i(o(Iil).
583. V 6970. Pierre qui portait un buste.
Divo [ Trajan(o). : C(aius) Qiiinlius | Abascanlus ] test(amento)
l(>g(avil) Il medicis Taiir(inis) j cuUor(ibiis) | Asclepi et | Hygiae.
Orelli, 1578.
584. V 7016. D(is) M(anibus) i P(ublii) Arrii 1 Seciindini |
[Mei']curial(cs) Taiir(ini) et | . . . r. Epored |
Ml R.. 10-4"i, .*). 108o, 3. Lecture de Th. M. D'autres lisent : [de]curiai(is).
58o. V 7044. D(is) M(anibiis) | Anlisliae (mulieris) l(iber-
tap) Delphldis, tesser(ariae) lignar(iae), j sodalici(um) || mar-
niorarior(um).
(;ri:t , 624, 8. Voyez notre Élude hisl., 1, pp. 343, 4. 340, 1. On a lu a tort :
tesficrariae lignariae sodalicii marmorariorum.
586. V7171. ..A vil. cenlon(ario)? 1 Vidia Nepotiana |
maler infelicissima.
m. REGNUM COTTII sive PROV. ALPIUM COTTIARUM.
SeffUêio (Susa). C, \, p. 814.
Ontonarii Segusini.
587. V 7263. . . . ccnt]onar[iorum | Se]gusino[rum] ...
suo foc . . .
IV. ITALIAE REGIO NONA.
LIGURIA.
1. Vicus Ctastiaiutn (Casteggio). C, V, pi). 827. 1090.
Collegiuin centonariorum Placentinorum consistentium Clastidi.
58« V 7357. Cippc carré se terminant en pyramide et surmonté d'un
globe ou d'une pomme de pin.
Atiliae C(ai) f(iliae) ; Secimdin(ae) oon'jug(i) caslissim(ae) |
GALLIA CISALPINA. 161
ipudicissimaeq(ue) sibique opsequentissimae, [1 quae vixit an-
nis XVII, nai(ensibus) VII, d(iebus) VII, item | C(ai) Atili Secundi
-€t Serr(iae?) M(arci) lib(erlae) Valeriainae socerorum karissi-
inor(um), \ M(arcus) Labik(anus) Memor | vivos posuit, || et in
memoriam eoriim rosa et amaraniho et epulis perpetuo co len-
^am colleg(io) centonar(iorum) Placent(inorum) | consist(en-
tium) Claslidi.
Henzen, oH7. Le coll. cent, de Plaisance avait son siège au n'eus de Glasti-
dium dépendant de cette ville; comparez les nautae Veronenses (V 4015-4017,
note) les nautae Brixiani (V 4990) et les centonani Comenses (V o446, 5447),
qui avaient également leur résidence ou local hors de la ville. Étude hiat., II,
p. 178. — La lin de l'inscription est incomplète : il manque l'indication du
legs fait au collège.
2. Col. Julia Deviona (TortonaJ, C, V, p. 831.
Collegia omnia, après Trajan, V 7375 ; patronus eorum.
Gollegium fabrum Derlonensium, V 7375 ; patronus ejus.
■Collegium..., V 7372; [dis]pensator; rector.
589. V 7372. Fragment | .. [A]rruntiu[s] ... | collegae
et a[mico]. . . | rectori in c . . . Ldisjipensatori co[llegii] . . . ||
Dert(onensium), coll(egiiim) bene .... ; C(aiiis) Arruntius H . . .
[Arruntia]. . . fili ipsi[us] . . . ; ob memoriam be[ne merenti].
Th. m. compare le dispensator au repunctor qu'on trouve a Milan (V 5847.
XI 1230. Cfr. V, p. 635, et III 2020).
590. V 7375. Origine incertaine. Th. M. la rapporte a Dertona, à
-cause de la tribu de Metilius et de la mention du coll. fabr. Dert.
C(aio) Metilio 1 C(ai) fil(io) Pomp(tina) | Marcellino \ eq(iiiti)
R(omano) eq(uo) p(ublico), | judici ex (quinque) dec(uriis) ||
inter selectos, II vir(o) | q(uin)q(uennali), flam(ini) divi Tra-
jani, I patrono collegiorum I omnium, patrono coIo|niae Foro
Jidi(i) Iriensium, |1 patron(o) causar(um) fîdelissimo, : ob insi-
gnem circa singujlos universosque cives ; innocentiam acfidem, |
homini optimo, civi abstinenj|lissimo, coll(egium) fabr(iim)
Derl(onensium) patrono \ ob mérita. L(ocus) d(atus) d(ecreto)
d(ecurionum).
Mlr., 1108, 4. Orei.i.i, 73. Sur Forum Julii Iriensium (Votthera). voyez V,
p. 828.
H
162 C. I. L., VOL. V.
3. VartlfBgnte (Terruggia). C, V, p. 841.
Collegiuni centniiarionini Vardagatensium.
591. V 7452. C(aio) Avilio Severo ! et Aviliae C(ai) f(iliae) [
Severae r(ollegium) c(pntonariorum) Vard(agalensiui») d(e)
p(ecunia) s(iia) f(ecil).
Voyez V 448-4 (X" 522) : patronus civitalis Vardafjatensiuni. Pour l'abrévia-
viatioii c. c, vny. V 7469 (^o 593) et 7470 (N" 594).
4. Mun. ËÈuUttttfia on Botlincontngus (Monteù da Po)^
C, V, p. 843.
Collegiiim fabnim liidnstriensium, V 7469.
patronus ejus.
Fabri fratres, V 7487.'=
Collegiiim centonarioriim Industriensiiim. V 7470. 7185.
patronus ejus, V 7470.
Collegium pastopborum Industriensiuni, V 7468.
patronus ejus.
592. V 7468. (jrande table d'airain ; mauvais caractères.
Genio et honor(i) j L(»ci) Porapei L(uci) f(ili) Pol(lia) He-
reniniani, e(|(uitis) Rom(ani) ef|(iio) pni3(lico), j q(uaesforis)
aer(arii) p(nl)lici) et alim(entoriim), aedil(is), ! II viro, curatori
(sic) Il kalendarior(i)in) rei p(iiblicae), | collegium pasto plio-
rum Indusllriensiiim patro'no ob mérita. ||
T(itus) Grae. Trophimus Ind(iislriensis) fac.
Orelli, 62. Grae., gentiiice inconnu.
593. V 7469. Genio j Q(iiinti) Sertori Syner|gi jiinioris
et I Genio | Qfninti) Sertori Sc||veri, patro|norum, j c(ollegiiim)
f(abrum) [In(l(uslriensinm)].
Cfr. V 7470. Les deux collèges agissent de concert. Étude hisl., II, p. 199, 2.
59i. V 7470. Genio [Q(iiinli) SertoJIri Syne[rgi ju]|nioris
et [Genio] | Q(ninti) Sertor[i Sève] ri, patro[norum], || c(olle-
gium) c(entonariornm) Ind(nstriensium).
Cfr. V 7469. note.
593. V 7485. C(aio) Lollio I C(ai) Iib(erlo^ Pal(alina) f;
GALLIA CISALPI>A. 163
Agraulo | colleg(ium) | centonar(iorum), || q(uo) h(onore) c(oii-
tentus) i(mpensam) r(emisil).
Lecture de Th. M., d'après V 7478.
596. V 7487. Lame d'airain, in'isée ii droite.
FabrI'
Fra'tres
o. Col. MIaêia (AsliJ. C, V, p. 856.
Colieiiium fabriim Hastensiuin, V 7ooo. ^ ! .'■-';
Conleg , . . Noti::ie, 1880, p. loO.
597. V 7555. Concordiae | coll(egii) fab(riim) Has((en-
sium), 1 M(arcus) Vettius Secundiis | in memoriani | Vetliae
Civitalis sorori(s).
Cfr. V 759.^, note.
598. Notizie degli Scavi, 1880, p. 1.jO. Fragment.
. . . laieno T(iti) f(ilio) ... o cenlur prim(a) | ... [cjonleg.
Honori et | ... teslamenio | . . .[t'Jratris.
6. Mun. Alba Patttpeia (AlbaK C, V, p. 863.
Collegium centonariorum Albensium Ponipeianorum.
Genius ejus.
599. V 7595. Genio | c(ollegii) c(entonarioriim) Alb(en-
sium) Pomp(eianoriim), | in memoriani | Sal(vi) Cinci Sem[pro-
niani, eq(uitis) R(omani) || cq(no) pub(lico), Semproni|a Sabina
mater | et Juiia Sabina soror | d(e) p(ecunia) s(iia) p(osuerunl).
Mur., 1021, i. Lecture de Th. M., qui fait observer que V 7555 est au^ssi
dédié : Conconliae collegii fabr. Hast., par un frère en mémoire de sa sœur.
7. Mun. PoUetttin (PoUenzo). C, V, p. 866.
Collegium dendrophoj'oruiii Pollentinoruui, V 7617 (après Marc Aurèle),
76' 3.
Collegium fabrum, V 7618,
164 C. I. L., VOL. V.
600. V 7617. . . . iiae , . . . ituli , . . . desig , . . [sajcer-
doti I [divjae Plotinae | [PJollentiae, | divae Faustinae [ Taiiri-
n[i]s, I divae Faustiii[ae] majo[ri]s, | Concordiae | coll(egii)
dendr(opliororum) Poll(entinorum). j L(ocus) d(atus) d(ecreto)
d(ecurioni]m).
Henzen, 7414 b. WiLM., 2189. Plolina, femme de Trajan ; Faustina major,
femme d'Aiilonin le Pieux; Faustina junior, femme de Marc Aurèle.
601. V 7618. Fragment | [col]l(eg.) de[ndropho-
rum I Po]Ien[t ... | . . sius c . . . | [sex] vir Aii[g(ustalis) . • || . .
co]ll. ejus ... I [coljl. fabr. . . . | . . . Aug. bis . . . | [nomine
s]uo et m . b ... I ... in fdi de . . . || . . . rae coni . . . | ob
lionjorem . . . | . . . um posu . . .
8. Mun. raela Sabatin (Vado). C, V, p. 892.
Collegium centonariorum Sabatinorum,
602. V 7776. Fragment, C(oIIegium) c(enlonariorum) S(a-
batinorum) ....
V. PROVINCIA ALPIUM MARITIMARUM.
1. J*e(fo (Borgo 5. Dalmazzo). C, V, p. 912.
Piscatores.
603. V 7850. Neptuno sa('[r(um)]. | Maximus Teurius, |
Vicarius Metela, | Danius Carb., | Vibiiis Velagenius Peda, ||
Parra Enicius, | Miranius Carb., | Silvanus Velagenius Ebeli-
n(us), I Lasser Metela Edaniiis Car., Maximus Minatius Carb., ||
Secundus Enicius Parrae f(ilius) Barg. |
Piscatores l(ibentes) m(erito).
Au milieu, un >'eptune debout dans une bar([ue, appuyé sur le trident et
tenant une corne de la main droite.
2. Civitas Cfetnenetum (Cimella, Cimiez). C, V, p. 916.
Collegia tria, quibus ex senatus consulto coire. permissum est, V 7881, vers
le milieu du III^ siècle.
(.ALLIA (ISALPINA.
165
Collegia tria, V 7905.
Collegia, V 790o. 7920.
patronus eorum.
Collegium centonariorum, V 7906. " .
Collegiura dendrophorum, V 7904; magister ejus.
Lapidari Alinanticenses, V 7869. 7869 add.
Tabernari Salinienses, en 181, V 7907; patronus eorum.
Collegium. . . oruin, V 7921 ; patronus ejus.
601. 7869. Base.
Herculi | lapidari | Almani censés | p(osuerunt).
Orelli, 2012. Cfr. XII 732 : lapidari Almanticensef; a Arelate (=7869 add.)
605. V 7881. M(arco) Aurelio Masculo | v(iro) e(gregio) |
ob exiraiam praesidatus | ejus integritatem et | egregiam ad
omnes homines '| mansuetudinem et urgenlis | annonae since-
ram praebitionem | ac munificentiam et quod aquae | usum
vetustate lapsiim requi silum ac repertura saeculi || felicitate
cursni prislino | reddiderit, | coll(egia tria), | qiiib(us) ex
s(enatus) c(onsulto} c(oire) p(ermissum) est, | patrono dignis-
s(imo).
Mur., 472, 3. Henzen. 663-3. Dessau. 1367. Lecture de Th. M. Praesidatus,
il avait été gouverneur des Alpes Maritimes. En Tan 2.39, il était tribunus
cohorlis VI ligilum praeposilus vexiUationi (vigilum Ostiensi), a Ostie (Ephem.
EP., VII 1210i. Prosop. imp. rom., I, p. 210. n. 1276.
606. V 7904. L(ucius) Bla . . . Junius Corniitus, magister
coll(egii) dendro[p]liororum, aram et pavi raentum scholae et
pro|navi de suo fecit {j et sportulas dédit sing(ulis) : dendropho-
ris (denarios) singulos | [e]t vinum passim divisit.
Henzen, 6o90.
607. V 7905. ... I integritati . . . | bene mérita . . , {
Q(uinlo) Domitio Q(uinti) f(ilio) ... | no, II \iro, amp[liatori
ur]bis et collegio[rum (trium)], || civitas Cemen[elensis]. ! Cujiis
publicatio[ne decurio] nibus et (sex)viris ep[ulum ... et] | col-
legis tribus et [officialibus et] | populo omni oleum [dédit]. )[
L(ocus) d(alus) d(ecreto) d(ecurionum).
Suppléments de Th. M., d'après V 7920.
608. V 7906. P(ublio) Etereio P(ublii) f(ilio) Q(uirina)
Quadrato [ Etereia Aristolais mater slatuam posuit, | ob cujus
dedical(ionem) coI[l(egio)] cent(onariorum) j epulum ex mor[e]
166
C I. L., VOL. V,
ded(it), item clenarios . . . L, |j [il]a ut ex iisur(is) qiiod ann(is)
in perpet(uum) | die natal(i) Quadrati V id(as) Apr(iles), | ubi
reliquiae ejiis conditae siinl, | sacrificium facerent ansare et
libo I et in teinpio ex more epiilarentur |j et rosas suo tempore
deducerent | et statnam tergerent et coronarenl; | quod se fac-
turos receperunt.
Mur.. 1109, C. — Ansare el libo est obscur.
609. V 7907. . . . Flavio Verini filio Qn[ir(ina) ] Sjabino,
decurioni, Il viro [Sa]i|in(iensiiim) eivilatis siiae, II vir [Fo]r]o-
jiiliensis, flamini provin[c(iap)] j Alpiiim maritimarinn, optimo||
patrono tabernari Saliniensp[s] | posiiernnt, ciiranlibtis Matu-
I cis j Majnsiiel(o) et Albnci[ano, i]mp(eratore) Commodo III et
An[tislio] | B[u]rro co(n)s(ulibiis)].
Orelu, 2214. — Consuls de l'an 181. — Sur les Salinae, voyez Tii. M., C,
Y, p. 903. et HiRSCHKKLD. C, XII, p. 9.
610. V 7920 I [ma]tri piissima[e] posuit, ob |
cnjiis dedicalionem deciiri'onibus et (sex)vir(is) Aiig(iistalibiis)
ufrb]anis [e]t of [fijeialibus sporlulas (denarios binos) divisit,
item I collegiis (denarios singulos), et recumbentibiis || panera
et viniim praebuit et oleum | popnio viris ac mulieribiis pro-|
roisce dedil. L(ociis) d(alus) d(ecreto) d(ecurionum).
Sur les officiah'S, comparez le N^" 516.
611. V7921. Fragment.
... I [rariss. adfjection | . . . [cojlleg. | . . . orum ] . . .
patrono | . . . [opti]mo || [d(oniim)] d(edit).
INSCRIPTIONS INTERCALÉES.
/8143 =N
U09
Y 8755 = r
S'o 447
669 =N<'480
8211 =
434
8801 =
450
870 = 575
8251 =
435
8818 =
188
883 = 578
8254 =
436
Pais :
Kaibel :
8289 =
437
172 =
440
2323 = 455
8307 =
438
181 =
441
Nothie dcgli Scavi :
8308 =
438
194 =
442
1888. p. 408 = 452
8311 =
439
208 =
443
1890, p. 172^448
8667 =
446
VP PARTIE.
Urbs Roma.
C I. L., VI, inticripHones Urbis Rumae UiHiiae. Colleserunt G Henzen et
J. B. i»E Rossi, ediflerunt Eio. Bormann, G. Henzen, Ghr. Hielsen.
Pars I, 1876. Pars II, 1882. Pars III, 1886. Pars IV (Oh. Hiei.sen), 1894,
Voyez la liste des collèges de la ville de Rome, à la lin de cette partie.
I. Inscriptions sacrées (VI 1 871, 3671-3744^).
612. VI 22. Annonae Sanclae, | Aeliiis Vitalio, | mensor
perpetuus, | dignissimo | corporis (sic) pistoriim '| siliginiario-
rum I d(onum) d(edit).
Orelli, 1810. Grut,, 31, 10. Wilm., 2504. — Sur un grand autel. Le bas-
relief représente une déesse, ayant l'épaule et le bras droits nus, portant un
diadème : la main droite laisse tomber des épis dans un vase déjà rempli d'épis;
de la main gauche, elle tient une corne d'abondance ; il coté de cette main, un
gouvernail sur une roue (Smetius). Il faut lire peut-être : mensor perpetuus
dignissimi corporis. — Élude hist., II, p. 80,
613. VI 28. Fabius Demetrius et Caecilius Phîlon aedem
ciim sigillo I Apollinis juvenibus Oeciani d(onum) d(al) d(icat)
d(edical).
Orelli-Henzen, 6084. — Table de marbre. — L. 3, Oeciani pour Oecianis{?).
Les noms des juvenes dérivent souvent d'un nom de lieu ; cfr. III 4779. Momîi-
sen conjecture qu'il en est de même ici.
614. VI 47. Autel triangulaire supportant un piédestal rond, trouvé au
;pied des Esquilles.
D(eo) Arimanio, [ Agrestiiis, v(irj c(larissimusj, defensor, [
magister et | pater palrum, | voti c(ompos) d(al). ^ .. .: .
Orelli, 1933. F. Cumont, Mithra, n» 27. — Gfr. III 3414 et 3413 : Deo
Arimanio. Étude hisl., I, p. 524.
615. VI 85. a) M(arcns) Ael(ius) M(arci) f(ilius) Rusticus,
468 c. I. L., VOL. VI.
recl(or) î imm(unis itenim), hon(oratiis lertinm), | in diem
vitae suae me(njsorib(us) mach(inariis) f(rumenli) p(ublici), j'
quib(us) ex s(enatus) c(onsnlto) coire licel, |j Castores d(onum)
d(edit). I et ob dedicatione(m) | dédit sing(ulis denarios) II, |
L(iicio) Faenio Fidèle | q(iiin)q(uennale iterum). j| Dedic(atum)
XV kal(endis) Jiin(iis) | Saturnine et Gallo co(n)s(ulibus).
b) Même texte. Variantes ; 1. 1, rector ; I. 3, me(n)soribus.
Orelu, 1S67 et 423f>. Wilm , 1739. — Ce sont deux colonnettes ou bases
rondes ; les caractères ne sont pas bons. Consuls de l'an 198. In diem vitae
suae, pendant sa vie, comme vivus: cfr. VI 25427, 1. 9-10 : Hune conjunx ta'
lem nirnio dilexit amore | Inque dicni vilae una fide coîuit.
616. VI 86. Marbre trouvé sur le petit Coelius,
Deo Caute, | Flavius Anlistianus, i v(ir) e(gregius), de decem
primis, | pater patrum.
Orelu, 1848. Grut., 89, 4. ¥. Cumont, Mithrn, n» 26. Flavius faisait partie-
d'un collège mithriaque.
617. VI 95. Concordiae | collegi | braltiariorum j inaura-^
lorum, I Q(iiinlns) Hordionius j| Primigenius, Q(uintus) Hor-
dionius | Pannychiis | s(ua) p(ecunia) d(onura) d(ederunt).
Orelu, 4067. Grut,, 1074, 12. — Petite base de marbre. — Concordiae f.
voy. Étude hist., I, p. .328, 1.
618. VI 103, HuELSEN, Roem. MiU., 1888, pp. 208-222.
Sur le côté intérieur de l'épislyle :
a) C(aius) Avillius Licinius Trosius, curalor, | scholam de
suo fecit. I
b) Bebry^ Aug(usti) l(ibertus) Drusianus, A(ulus) Fabius
Xanthus, cur(alores), scribis librariis et praeconihus aedil(ium)
cur(ulium) scholam | abinchoalo refecerunt, marmoribus orna-
verunt, Victoriam Augustam et sedes aeneas et cetera ornamenta
de sua pecunia [dederunt].
Sur le côté extérieur de Vépistyle :
c) A(ulus) Fabius Xanthus, Bcbryx Aug(usli) l(ibertus) Dru-
sianus, cur(atores), scribis librariis et praeconibus aedil(iuni)
scholam | ab inchoato refecerunt, marmoribus ornaverunt,
Victoriam Augustam et sedes aeneas et cetera ornamenta dede-
runt. I
d) Bebryx Aug(usti) l(iberlus) Drusianus, A(ulus) Fabius
URBS ROMA.
169
Xanllms, cur(alores), imagines argenlcas deorum seplera post
dedicalionem scliolae [ et rautulos ciim tabella aenea de sua
peciinia dederunt.
Orelli, 2o02. D2SSAU, 1879. Grut., 170, 3. 4. Nous avons suivi la recension
de Huelsen; voyez son article : Il sito e le iscrizioni délia schola Xnntha sul
foro romano (l. l.).
La schola fut fouillée au xvi« siècle ; c'était un éditice petit, mais somptueux
et tout en marbre. Elle était située a l'Est du temple de Saturne, et construite
en bordure sur la n'a sacra, entre les rostres et la basilique Julia. tout a coté
de l'arc de Tibère. (Voyez Huelsen, /. /., p. 213 et le plan a la fin. Bull, corn.,
1888, p. 427).
En 214, Avillius était curator II des mêmes scribes et il dédia un monument
a Caracalla (VI IO681; on en a conclu que la schola fut bâtie par lui (fecit) a
cette époque. Mais le double nom et le surnom de Bebryx Drusianus indiquent
le premier siècle ; après Trajan, les esclaves et les affranchis impériaux ne
portent plus de noms doubles. Les trois dernières inscriptions sont donc anté-
rieures a la première.
On sait que les monuments publics dédiés par deux magistrats portaient
deux inscriptions, dont la première counuengait par le nom de l'un et la seconde
par le nom de l'autre (cfr. VI 188, N" 623). Nous avons deux fois (b et c)
l'inscription qui parle de la reconstruction de la schola par Bebryx et Fabius
au premier siècle; il ne reste qu'un seul exemple (dj de celle qui mentionne les
ornements ajoutés par eux post dedicalionem : l'autre exemplaire occupait la
place de l'inscription d'Avillius(^fij; il a été effacé et remplacé par celle-ci, sous
Caracalla. Fecit équivaut donc ■Arefecit et nous avons affaire a deux réparations,
l'une du premier siècle, l'autre du troisième (Ibid., pp. 216-217). [Chr. H.]
Les DU scptem présidaient aux sept jours de la semaine : Sol, Liina, etc.
[Th. .m.].
619. VI 148 = XIV 5. P(ublius) Cornélius | Tliallus, |
P(ubli) Corneli Architecli fil(ius), mag(isler) quinq(uennalis)
coll(egii) fabr(um) | lignar(iorum) lustri XXVil, || nomine |
P(ubli) Corneli | Architecliani fil(i) sui | allecli in ordinem
decurion(um), | Fidei signum donum dédit.
Base. P. Cornélius Thallus revient VI 10299. Il s'agit du collège de Rome, et
non de celui d'Ostie, comme le croyaient Henzen et Dessau fnotes au Corpus).
Vordo decurionum appartient au collège, non à la colonie d'Ostie.
L'ère de ce collège connuence en l'an 7 avant J. C. Voyez notre Étude hist ,
I, pp. 117 et 379. Reçue de Vlnslr. publ. en Belg., 1888, pp. 145 et suiv. Le
27« lustre correspond donc aux années 124-128 après J. C. Étude hist.. H,
p. 118. n. 1.
620. VI 167. iFJorle For[tunai] donum dant conlegiu(m)
lanii | Piscinenses, magistreis \\ coiraverunt A(ulus) Cassi(us)
C(ai) l(ibertus), | T(itus) Corneli(us) Cor(neliae) l(ibertns).
W'iLM.. 80. Petite base trouvée hors de la porta Portuensis, à (> railles
170 C I. L., VOL. VI.
environ de Rome, près du bois sat'ré de la dea Dia cl des frères Arvaies. Le
sanctiiaii'e de Fots Forluna devait être eonti^u a ee bois saeré ; Fors Forluna
avait un autre saneluaire au premier niiiiiaire. Voyez G. Hknzen, Scavi nel
bosco sacro dei fratclli Arvali, Home, 18G8, p. lôl» et l'Ianehe III. — Les
lanii Piscinenses avaient leur siège près de la pisci/ia publica qui donna son
nom il la douzième région d'Auguste. (Henzen). — Mommsen pense que le
deuxième I de lanii a été ajouté par hasard, cette orthographe ne convenant
pas il l'époque du monument,
6'2I . VI 168. Forli For[tiinai] latiies ma[gistros] ' L(ncius)
Maeciim (sic) L(iicii) s(orviis), Teii|)ilo(s) Jiini Sa[l(vi) s(ervi)s)].
Petite base trouvée au même lieu. Henzen, D. d. /., 1869, p. 124.
C-22. VI 169. Forli F[orliinai]
violarics . . JVC . . .
rosarics COS . . .
coronariis.
Fragment trouvé au même endroit. Henzen, /. /.. p. 12.').
623. VI 188. Cippe de marbre.
Sur la face : L((icins) Dunius Âpella, ] C(aius) Auniiis Ty-
ranniis, | mag(istri) prim(i), | Fort(iinae) liorr(eorum) d(onuin)
d(ant).
De Vaulre côté : C(aiiis) Amiiiis Tyraamis (sic) \ o{ L(iicius)
Dunius Apella, | mag(istri) primi | For(lunaf') hor(r)e(orum)
d(onum) d(an!).
Orei.li, 4881. 4882. (iauT., 76, 10. Ornements : un cruclion, une palère,
un gouvei'naii, un gloiie ; deux cornes d'abondance avec des épis et un soc de
charrue.
624. VI 215. Hpislyiedemariire.
Vex(illarius) L(u(;iijs) Locer(ius) L(ncii) t(ilius) Sab(ina)
Conslitutu.s Volalerra, | opt(io) C(aius) Jnlius C(ai) t(ilius) Ca-
ni(illa) Primiiuis Ravenna fa(-t(us centurio) ] scolam veUislale
oorruplam pecuiiia pidilica rcslilucndam [ciiiarunt it]em aed[i-
culjam de suc marmore adornaverunl.
Keelebm.\nn, Vigiles. 121. von Domaszewski, Westd. Zeitschr., 1893, XIV.
pp. 91-9.3. Selon ce dernier, il .s'agit d'une schola speculatorum des prétoriens.
L'inscription a été trouvée dans les castra pracioria.
625. VI 218. Autel.
Sur la (ace : Wilitos coli(orlis) Xll urb(anae) : | A(ulus)
Aponins Sabmiaiius Tudcr 1 (cenluria) Veri sti|)(endiorum)
LRBS ROMA. l'i
ICVIIII, C(aius) Aiireliiis Alexander DYrr(achio cenluria) Trebi
stip(endiorum) | XVIIII, L(ucius) Donatus Benev(ento |1 centn-
■ria) Trebi slip(eniliorum) XIIII imagines clomin[o] mm n(ostro-
rum diioriim) et aediciilam el aram de | siio t'ecerunt dedicave-
runt I VÎI kal (eiidas) Octobr(es) diiob(us) Aug(ustis) Seve'ro
ÏII el Antonino Pio co(n)s(uIibiis).
Sur le dos : T^itus) Tiissaniiis [Resli] tutus Tuder i[ma(gini-
fer) coh(ortis)] | XII urlj(anae cenluria) Vernas[i aedicu] lam
velustate v[exatam ad] plic(a)tis (•olumni[s et renovatis] ;| orna-
montis cum [imag(ine) d(()mini) n(ostri) et] | signo Vicloriae
•et I una cum Primitiv[o Aug(usli)] | n(oslri) verna pe-
diseq[uo]. . . ] Abigei ? rec(erun!).
Mur., 349, 1. Voy. von Do.maszewski, l. l., p. 94, ddiit nous donnons la
lecture. Consuls de l'an 202. La coliorle a trois magiiiiferi correspondant aux
trois Augustes; elle n'avait pas û''diilves principales, (vos D.).
626. VI 230. Pro salute Imp(eratoris) Caes(aris) M(arci)
Aur(clii) Severi Alexandri Aug(usti), Genio sancio kastr(ornm)
per(egrinorum) | toliusque exercituus, Q(uintus) Haterins Va-
jeriaînus, frura(entarius) leg(ionis) VIII Aug(ustae) et iVI(arcus)
Aurelius Sophaenetus, frum(enlarius) Ieg(ionis)XlII (jem(inae)
Severi||anarum stalionem collegiis suis | impendis lecerunt.
Orelli, 4922. — Trouvé a droite de la'l'ia Appia, en deçà du monument de
Caecilia Metella. L. 6, il faudrait collegis; il s'agit des frumentarii, qui avaieni
Jeurs casera près de la voie appienne. Voyez Henzen, Bull, deli Inst., 1831,
pp. 113 sqq. 1884, pp. 21 sqq. Marouardt. St-V., 11^, pp. 491 sqq. 0. Hirsch-
JELD, Sitzungsber. der Berl. .4A-., 1891, p. 8.j6. von Domaszewski, /. /., p. 108.
627. VI 235. Cippe de marbre.
Pro salute | dominorum, | Genio horreorum, | Saturninus
et I Successus ]j horreari | donum dederunt, | Caesare Vespa-
siono VI I Tito Caesare imp(eralore) IIII | co(n)s(uIibus).
Consuls de l'an 7.j.
628. VI 236. -uitei.
Sur la face : Num(ini) dora(us) Aug(ustae) | sacrum, Genio
-conservato ri horreorum Gai bianorum, |j Mfarcus) Lorinus |
Fortunatus, | magister, | s(ua) p(ecunia) d(onum) d(edit).
Derrière : Num(ini) dom(us) Aug(ustae) | sacrum, Fortunae
€onser|Vatrici Iiorreor(um) | Galbianorum, |j M(arcus) Lorinus
Forlunaitus, magister, s(ua) p(ecunia) d(onum) d(edit).
172 C I. L , VOL. VI.
Orei.li, 45. Grut,, 75, 1.2. — Sur un côté de l'autel, on voit la Fortune
debout, aux cheveux frisés, portant le diadème; de la droite, elle tient un gou-
vernail sur une roue ; dans la gauche, elle a la corne d'abondance. De l'autre
c<'»té se tient un prêtre, imberbe, voilé, versant du vin sur un trépied, sur lequel
sont placés des pommes de pin et d'autres fruits. (Smetius). Voyez N" 648 (VI
,338), note.
629. VI 237. Genio horreoriim [ Leonianorura et | Hercull
Salulari, | Luci Scanli Gemelli | Miisaeus libertiis.
630. VI 238. Genio | horreorum Seian(orum) | L(ucius)
Volusius Acindynus i)(ater) | et L(iiciiis) Volusius Acindynns
f(ilius) I signiim Acsculapi || sua p(ecunia) d(onum) d(ederunl).
631. VI 239. Autel de marbre. .
Genio j familiae monelal(is), | Demetrius Caesaris n(oslri) |
ser(vus) Epapliroditianus disp(ensalor) | d(oniim) d(edil).
Orzlli, ITHadd. Dessau, 1633.
632. VI 240. Niimini domiis Augiislorum, | Vicloriae sa-
crum, I Genio coliegi libicinum | roraanorum q(ui) s(acris)
p(ul»Iicis) p(raesto) [s(unl)] \ A(ulus) Tuccius . . . || q(uin)q(uen-
nalis ilerum) s(ua) p(ecunia) d(onnm) d(edil).
Orelli, 180,3. Trouvée près de l'arc de Constantin, sur la première pierre
d'un éditice bâti par les lliitistes.
633. VI 241. Genio sodn[lici] ] Jovis Conserva[toris] | cur-
sorum Caesa[ris n(oslri)], | quod Alleclum [profect(um)] | Lau-
dicia Syriac[oelo] j| Aug(usli) libertnm) (:urs[orem servavil].
Petite base de marbre. — IIenzen, B. d. /., 1862, p. 56. — L. A profect(um)
n'est pas sûr, mais natum ou natione ne convient pas a un affranchi. (Henzen).
634. VI 242. Genio col(legii) Lib(eri) [P(alris)] e[t] Silvani, |
Aelius Silvanus jun(ior) | pro voto d(onum) d(edit).
Orelli, 1715. Mur.. 77, 2. Nous donnons la lecture de Mommsen. Dans la
1. 1, il y a : COIXIB • DEI, et Hagenhuch (dans Orelli, epist. epigr., p. 197)
lit : co}(le(jii) lib(erlorum). ce qui semble peu vraisemblable ii IIenzen.
635. VI 243. Genio coliegi | pavimentariorum, | M(arcus)
Alfius Onesimus dedic(avil) k(alendis) Mart(iis) M(arco) Sil(ano)
L(ucio) Norb(ano) co(n)s(ulibus).
Sur la rjrt Appia. Consuls de l'an 19. Orelli, 4113. MiR., .527, 6. Wilm.,^
2562.
636. VI 244. Autel.
Sur la face : QJuinto) Marcio Barea T(ito) Rustio Numraio
URBS ROM A. 173
<îalIo co(n)s(ulibus), M(arcus) Julius Thalamus, dec(urio iterum),
<](uaestor ilerum), | Hospes Tiiberii) ^Caesaris Augiusti servus'
Licinianus, dec(urio iterum), q(uaestor) [(iterum)], | aram raar-
moream liuic decuriae in sua quaestnra de suo d(onum) d(ede-
runt), I idem dedicarunt. | Plus bas : Sacrum.
Sur chacun des trois autres côtés : Genio huic dec(uriae) |
sacrum.
Grut., 107, 8. — Consuls de l'an 18 après J.-C. Sur la face, entre l'inscrip-
tion et le mot SAGRVM, il y a une patère, ornée de feuilles de fougère, au milieu
d'une couronne attachée ii des têtes de bœufs qui sont dans les coins, et tressée
de toutes sortes de fruits. Sur les trois autres côtés, il y a une guirlande et au
milieu de celle-ci, une coupe, un couteau augurai et un vase à puiser. — Il
s'agit d'une décurie d'un collège d'esclaves et d'affranchis de la maison impé-
riale. (Henze>).
637. VI 245. Stratonice Anlhi gemmari (uxor) 1 aram Ge-
nio hujus decuriae d(onum) d(edit).
Orelli, 2661. Autel rond de marbre, orné de tètes de bœufs et de guirlandes.
Voyez VI 244.
638. VI 252. Genio Imp(eratoris) Caesaris | Nervae Tra-
jani Optimi | Aug(usti) Germanici Dacici, Corinthus Caesaris |
niostri) Metlianus, ;| pedisecus rationis [voijuptuariae, coliegio|
d(onum) d(edit).
Orelli, 789. Marim, Arc, p. 92. Sur la ratio voluptuaria, vovez M.^uiini, l. l.
C. I. h., VI 8o64-8o66.
639. VI 253. [Genio Imp(eratoris) Hadriaoi] Augiusti) p(a-
Iris) p(atriae) sacr(um), , [cultures] domus divinae Aug(ustae),
. . . [iu]s Fortunatus, C(aius) Julius Zosimus, I . . . [iu]s Macedo,
Q(uintus) Maesius Evenus, cur(atores) an(ni primi) || [aedem cum
p]orlicu sua pec(unia) reficiunda curaveruuf, idemq(ue) | [ob
dedicati]onem ejus panem vinum sportulas dederunt, VIIII
k(alendas) Oclob(res) | [L(ucio) Nonio] Torquato Asprenate
L(ucio) Sergio Paullo co(n)s(ulibus).
Mur., 314, 3. — Gudius, qui a vu l'inscription, dit qu'elle est en boiis carac-
tères de l'époque de Trajan. Elle est datée par deux consules suffecti d'une
année inconnue. L. Sergius Paullus fut consul pour la seconde fois en 168.
Henzen a conjecturé qu'il s'agit d'Hadrien, parce que le surnom Pius ne manque
jamais dans le nom d'Antonin le Pieux ; il a supposé aussi que les dédicants
sont des cuUores domus divinae Augustac (cfr. VI 956 et XIV 3561). La dédi-
cace a lieu au jour anniversaire de la naissance d'Auguste.
174 C. I. L , VOL. VI.
6iO. VI 261. Fla(vii)) Procla C:il(0(aeri n\or) | et spira. \
Pro salu(te) Aug(iisloriini duoriim) n(ostr'oriim\ | M(arciis) An-
r(elii]s) Sabimis (l(oniira) d(al) d(er)icat), snppl(icante) \ G(aio)
Jiil(io) Calocaero ierot'ianfa).
Orelu, 2;!.^9. MARiNr, Arv., p. 627. a. 41o. — Sur une Itase ronde d'une
statuette inadievée d'Hécate. Spira est. un collèf;e de la religion mystique de
Bacclnis. Cfr. N" 223. VI 461. Or., 2358 : spirarclies Liberi Palris. Le culte^
d'Hécate était en relation avee les mystères de Baechus (VI .'510. 1675). On
trouve des hiérophantes d'Héeate dans toutes ces inscriptions et VI 504. Cfr.
VI 1780 : hierophantria deae Hecatae.
Procès des foulons. (VI 266-268.)
6il. VI 266. Base de marbre.
Herc'iili sacrum posiiit | P(ubliiis) Clodius Fortunatus
(l(uin)(|(iiennalis) perpetiius hiijiis loci. |
Interlociiliones | Aeli Floriani, Herenni Modestini et
o Faltoni \ Restuliani praer(ectorum) vii,Ml(um) p(erfeclissi-
morum) v(iroriim). 1|
Florianiis (l(ixil) : Quantum ad formam a me datam per-
ti net, (luoniam me convenis, de hoc inprimis traclanidum
est. Ita in!erlocutum me scie esse hesterna | die : docere-
10 parlem diversam oporlere hoc ] ex sacra aucloritate des-
cendere, ut pensiones || non dependerentur. Et respondit
se quibus|cum(iue rationibus posse ostendere hoc | ex
sacra auctoritate observari. Et liodie hoc | dicit : ex eo
43 tempore, inquit, ex (juo Augustus | rem publicam obtinere
coepit, usque in hodier||num [numjquam haec loca pen-
siones pensi tasse. |
Et infra Florianus d(ixit) : Vidi locum dedicatum ima-
ginibus sacris.
Et alio capite. \ Modestinus d(ixit) : Si quid est judica-
:2') tum, habet ! sunm auctoritatem, si est, ut dixi, judicatum. |j
Intérim aput me nullae probationes exhil[be]ntur, quibus
doceantur fullones in penl[sione|m ju[r]o conveniri.
El alio capite. { R|est]it[ulialnus c(um) c(onsilio) c(oIlo-
25 cutus) d(ixit) : Manilestum est, quid ; judicav[erint] p(er-
feclissimi) v(iri duo). Nam Florianus parlibus || suis dili-
gcntissime functus est, qui, cum in , rem praesenlem
Liîi;s iiOM\. ITo'
venisset, locum inspoxit j et iiniversis indiciis examinalis
30 sentenltiam de eo loco, de quo cum maxime î qu(a)eritur,
protnlit; a qua provoca[tiim] || non est.
Et infra Restitiilianus d(ixit) : ] Modesliniis qiioque secii-
tus res I a Floriano judicatas pensiones ] exigi prohibuil.
3o Et infra i Reslitulianiis d(ixit) : Illiit servabifur j fonla-
nis, qiiod obliniieriint [ aput siios judices el quod liabue •
runl in liodierniim sine pensione. 1
Ex Alexandre Aug(iislo) il et Marcello 11 co(n)s(ulibus) |
40 litigalum est in ]1 Peregrino et Aemiliano co(n)s(idibus). j,
dies . . .
Ce sont les années 226 à 2ii. Sur Un cippe, il y avait un
second exemplaire, qui portait avant les trois dernières lignes :
Actum IlII Idiis Mar(lias) ann(i), [q]uo victoriam porccpimus
Basis marmorea. Nuper reperta ad aggerem Servit pane ecclesiain S. A?i-
lunii abhnlis in Esquiliis (P'abretti). — Wilmanns, 100. Bruns 5, p. '{^s, —
Voyez les eoninientaires de Kudorkf, Zeitschr f. g. R. II'.. XV, 18o(t, pp. 2.^4-
263. Rom. Reclilsgesch., II, § 590. Mommsen, Zeitschr. f. g. R. W., XV. 1850,.
pp. ,326-345 C. I. L., VI, p. 51, dans Bruns, etSt-R., II, 22, p. 1012, n. 1.
Bre-MER, Rhein. Mus., XXI, 1866, pp. 1-49. Karlowa. Rôin. R. G., I. p. 5.59^
n. 3, et 816-818. Liebenam, pp. 239-243. E. Jacob, Dict. de Daremherg, s. v.
fidlonica, p. 1351, 2^ col. Notre Élude hist., II, pp. 472-473 et p. .528.
L. 42. Le rédacteur voulait ajouter le nombre des jours (pi'avait duré le
procès, mais ne connaissant pas les dates exactes, il laissa le nombre en blanc.
C'est a tort ((ue Kellermann et Bre.mer ont suspecté le second exemplaire ; il
y avait plusieurs exemplaires sur les cippes qui indiquaient les limites du ter-
rain contesté.
L'inscription donne les sentences interlocutoires rendues dans un procès par
trois praefecli vtgilum.
Les défendeurs sont les fullones (1. 21) ou fontani (I. 36) qui formaient ini
collège présidé par un quinquennalis (VI 267) en 226, devenu quinquennolis
perpetuus en 244 (VI 266, 1. 2). En l'an 225, le collège est appelé coUegium
font[anorum\ (VI 267) et en l'an 57, il a six mag{istri) fontani (VI 268). —
Fabretti (p. 278, 170) et Rudorff (l. l.) se sont trompés en soutenant que les
fullones étaient demandeurs et les fontani défendeurs. Mo.^disen (Zeitschr. f. g.
R. W., XV, 1850, p. .326) a montré ([ue fontani est le nom religieux et solen-
nel du collège et que fullones esl le nom civil et vulgaire. Rudorff (R. R. G., 1. 1.)
a du reste adopté cette explication.
La cause du litige, c'est le paiement de redevances (pensiones) par les foulons ;
ces redevances étaient réclamées pour un lieu public dont ils avaient la jouis-
sance (1. 2 : hujusloci; 1. 29-30 : is locus de quo cum maxime qu(a)eritur) :
I. 16 : haec loca ; I. 17 et 27 : locum). 11 s'agit donc, soit du solarium, rede-
vance payée pour l'usage d'ini lieu public, soit d'une redevance pour la jouis-
sance d'un aqueduc. Mom.msen incline vers cette dernière opinion (G. I. L., V!.
170 C. l. L., VOL VI
p. SI) ; il s'agit pciil-tMi'c d'iiiic fontaiiif appailciiaiil a laqua Claudia, oii les
foulons piiisaii'iit l'eau, et du lieu qui rentoure. Ils avaient ohleiui la jouissance
de celte fontaine et ils l'avaient consacrée à leurs divinités (voyez plus loin).
Le demandeur ne peut être que le lise ou Vaerarium, représenté par un
fonctionnaire public, tel que le curator aqiiarum ou le curator operum et
locorum publkoruin (Mommskn ; cfr. VI 814), ou un publicain (jui avait pris
cette redevance à ferme (Brkmeh).
Le procès commença en 226 et dura jus(pren 244. 11 y eut trois sentences.
Le premier juge, le préfet des vigiles Florianus, imposa aux foulons fparlem
diversam) l'obligation de prouver (lu'en vertu d'une décision impériale (ex sacra
auclorUatc) ils étaient exemptés des pensiones pour le lieu en question. Le
collège ou son représentant déclare d'abord qu'il peut prouver l'existence de
l'immunité depuis l'avènement d'Auguste ; il s'appuie donc sur la coutume.
Paulus, Di(j., ;59, 4, 4, 2 : In omnibua vectifialibus fere consuetudo spectari
solet idque etiam principaliSus coiislitutio/iibua cavelur. Mommsen pense (pi'Au-
guste avait réglé a nouveau les redevances de ce genre, que depuis ce temps
on pouvait s'appuyer un document public; pour le temps antérieur, on n'avait
pas de preuves et les juges ne remontaient pas plus haut. Il est probable que
l'immunité des foulons datait de la république ; du moins ne disent-ils pas
qu'elle date d'Auguste. Us peuvent prouver que l'exemption existe depuis ce
prince, mais ils n'administrent pas une preuve directe : ils demandent une
descente sur les lieux pour démontrer ([ue, depuis Auguste, ce lieu est un locus
sacer plutôt ^\\l'm\ locus publkua. Florianus a l'ait droit a leur demande et il a
constaté que le lieu était dedicatum imaginibus sacris, c'est-a-dire consacré
aux dieux Ces imagines sacrae n'étaient pas des statues des divi, comme l'a
cru Bremer (p. 18, cfr. Mommsen, p. .^li, mais des statues de divinités, telle
que celle de Minerve érigée en l'an 37, dont on a retrouvé rinscri])tii)n au même
endroit (VI 268). Floi'ianus trouva donc des statues, des autels, des édicules
consacrés aux dieux ; il en conclut que le lieu était un locus sacer et cela lui
sutnt : il ijcononça en faveur des foulons (pensiones exigi prohibuH). 11 en
résulte que tout locus sacer était exempté des pensiones. Ai)rès le gain du
procès dans cette ijcemière instance, le quinquennalis P. Ciodius Forlunatus
éleva une statue à la Victoire (VI 267), en 227 ; remarquez qu'en 244 il est
devenu quinquennalis perpetuus hujus loci (VI 266, 1. 2), c'est-;i-dirc collegii
hujus loci.
Plus lard, la partie adverse s'adressa au préfet des vigiles Modestinus, le
célèbre élève d'Uli)ien, qui maintint le premier jugement : les demandeurs
n'avaient pas appointé d'éléments nouveaux au procès.
Enfin ils revinrent a la charge une troisième fois, toujours devant le préfet
des vigiles, qui était alors FaUonius Ilestilutianus. Celui-ci constate que Floria-
nus s'est ac((uitlé consciencieusement de sa mission, qu'il a inspecté les lieux,
examiné toutes les preuves et rendu un jugement, dont il n'y a pas eu appel,
(jue Modestinus a conlirmé cet arrêt, et il le conlirme ii son tour en 244. Alors
P. Ciodius Fortunatus, devenu quinquennalis perpetuus, éleva cette statue à
Hercule (VI 266) ; sur la base et sur des cii)|)es placées aux limites du lieu
contesté, il lit graver les inlerlocutiones des trois praefecti vigilum.
Pour(|uoi le préfet des vigiles est-il juge ?
D'abord le préteur n'avait rien a voir dans un procès relatif :i un locus pu-
blicus. Quant au préfet des vigiles, on a voulu explifpier son intervention par
URBS ROM A. • 177
le droit qu'il devait avoir de disposer, en cas d'incendie, de toutes les eaux,
publiques et privées. On peut conclure de là que le procès relatif à cet emploi
de l'eau ressortissaient de sa juridiction, mais non tous ceux qui concernaient
les aqueducs et les fontaines. Ceux-ci étaient de la compétence du curator
aquarum qui accordait les concessions de l'eau des aqueducs (Frontdî., De
aquaed., 103). .Mommsen rejette cette opinion de Bremer fp. 38 ; cfr. Bethmasn-
HoLLWEG, CivUprocess, II, p. 767, n. 60) et il explique autrement. Le lieu
contesté aurait été compris dans une statio vigilum ou du moins dans un poste
de vigiles se rattachant à la station de la 2^ cohoi'te ; de la serait venue la
compétence du préfet des vigiles en cette affaire. Selon Karlowa (p. 5o9, n. 3),
le collège des foulons devait dépendre du préfet des vigiles, de même que
d'autres dépendaient du préfet de l'Annone. Les foulons, qui avaient besoin de
beaucoup d'eau, se servaient des aqueducs et de fontaines particulières. Le préfet
des vigiles aurait eu la mission de les empêcher d'user trop d'eau des aque-
ducs et le droit de se servir de leurs fontaines particulières en cas d'incendie.
Ainsi le collège des foulons serait entré peu à peu au service public et le préfet
des vigiles aurait eu la juridiction dans tousleurs procès relatifs aux eaux qu'ils
employaient .
042. VI 267. M(arco) Alexandre Aiig iisto) et Marcello
co(ii)s(ulibiis), Vie toriae sacrum. Piublius) Cloiclius) For|ituna-
lus q(uin)q(uennalis) collegio fon [tanorum d(oniim) d(edit)].
Petit autel. Voyez VI 266. — Consuls de l'an 226. Mommsen conjecture que
cet autel fut élevé en l'an 244, comme VI 266, après la tin du procès. La
date mise au commencement (l'an 226) serait celle du vœu, et non de la dédi-
cace. Il est plus probable que cet autel fut élevé en 226, après le jugement de
Florianus ; plus tard P. Clodius Fortunatus est devenu quinquennalis perpetuus.
643. VI 268. Minervae Aug(iislae) ' sacrum. | Nerone Clau-
dio II L(ucio) Caesio Martiale co(n)s{ulibus). ! L(ucius) Sellius
Gorgia, mag(ister 1er), | Q(uintus) Nonius Amanus, mag(ister
ter), I C(aius) [L]oII[iu]s Fausius m:!g(ister bis), | M(arcus)
Antistius Laetus mag(isler bis), | Q(uintus) IIorte(n)sius Qiiar-
tus mag(ister semel), | C(aius) Julius Agalhopus raag(ister
semel), !| mag(islri) fontani d(e) s(ua) pfecunia) p(osuerunt). |
Dedic(atum) k(alendis) Dec(embribus).
Wu>M., 99. Consuls de l'an 57, — Petit cippe ou base de marbre, qui portait
l'une des imagines dont il est question au N" 641, 1. 18. Elle est de l'an 57 et
elle a été trouvée au même endroit que VI 266. Derrière se trouve la même
inscription avec ([uelques variantes : Sacro \ Aug. \ L. Sellius Gorgia, I m. ter, \
Q. Nonius Amamis, m. ter, \ C. Lollius Faustus, m. bis, \ M. Antistius Lae-
tw[s], m. bis, I Q. Ortensius Carpus, m. semfelj, \ C. Julius Agatopus, m.
sem(el). On voit que ces six personnages qualifiés magistri fontani ne sont pas
en fonctions tous ensemble en l'an 57 ; car il faudrait : magister terlium, ile-
rum, primum, et primum ne se met pas. Us ont été magistri trois, deux ou une
fois, antérieurement. Plus tard, en 226 et en 244, le collège n'a qu'un seul
12
178 C. I. L., VOL. VI.
quinqucnnalis, au lieu d'un seul magister annuel ; le (magister) qiiinqiiennalis
est nommé pour cinq ans. Comparez les tibicines.
Dans la seconde inscription, les mots Sacro Aitg. sont obscurs ; ils devraient
indiquer la divinité h laquelle on dédie, mais sacer s'applique a l'objet consacré,,
non a la divinité. [G. Henzen].
644. VI 285. Table de marbre.
L(uciiis) Miniicins Syneg;demiis aedicula(m) | Herculis col-
legio I de siio d(oniim) d(edit).
64o. VI 298. Herciili Aiig(iisto) | sacrum, | oflicinalorrs f
et niimmulari i oiricinarnm || argentariarum | familiae | monelari.
Orelu, 322G. Dessau, 1638. Grlt., 45, .^. Cfr. VI 43 (Dessau, 1034) :
Fortunae Aug(ustae) \ sacr(um), | officinatores monelnc \ aurariae argenta-
riae | Cnesaris n(ostri). Vi 44 (Dessau, 163.^) : Herculi Aug(usto) sacr(um), |
Félix Aug{iisti) l(ibertus), optio et | exactor auri arg(cnli) aeris, \ item signa-
t(ores) suppostores \ malliatores nionetae Caesaris n(ostri).
646. VI 307. Autel.
Herculi | Conserbatori. | A(uliis) Sergiiis i Megalensis, | cura-
tor (ileruin) || sociis cuUor(ibus) Lariim et Imag(inura) ] Augiis-
l(oriim) dedil.
Sur le côté gauche : Idibus i\ove(mbribiis) | Qiiintilio | et
Prisco co(n)s(iilibiis).
Orelu, 2410. — Consuls de l'an 159.
647. VI 321. Herculi Iiiviclo sac(rum), | C(aius) Baebius |
Philargurus Honoral(us), \ mag(ister) quinq(uennalis) fabr(um)
lig(nariorum) | lustri XXIV [d(onum)] d(edit).
Le 24^ lustre de ce collège correspond aux années 109-113. Henzen rapporte
cette inscription à Ostie ; c'est à tort. Voyez la note au N*» 619.
6i8. VI 327, Autel de marbre.
Sanctissiino Herculi | Invicto | corpor(is) cuslodiarior(um). |,
L(ucins) Curlius Abascantus cum | Curtio Gaudente fil(io), ||
imm(uni) a(nnorum (|uattuor), | crateram argyrocorintham |
cum basi sua et hypobasi | marmorea | sua pecunia donum [j
dederunt. 1 De{licat(um) Vllll k(alendas) Jnn(ias) | Ser(vilio)
Scipione Orlito Q(uinto) Non(io) Prisco co(n)s(ulibns).
Orelu, l.")ll. — Cmisuls de l'an 149.
6i9. VI 338. Numini domus Aug(us(ae) J sacrum, Herculi
Salulari <|nod lactuin est sodalic(io) horr(eorum) Galban(orura)
coliort(ium), | A(ulus) Cornélius Aphrodisius (juin(]uennal(is) j
URBS ROMA. 179
aediculam novani a solo sodalibiis suis pocmiia Ij sua donum
dédit. I Dedicavit k(alendis) Juni(i)s Quinlillo et Prisco co(u)-
s(ulibus).
Orelli, 4092. — Consuls de l'an 139. Aphrodisiiis a réparé Tédicule qui
avait été construite pour le sodalkium horreoru/n Galbaitoriini cohortium.
Ces greniers s'étendaient entre le Tibre, le Te.staccio et l'Aveiitin, oii cette
inscription a été trouvée; voyez Prellf.r, Regionen, pp. 102. 203, et R. Lav
ciAM, Forma Urbis Romae, et The ruiris and excavations of ancient Rom.
pp. o2o-o26. L'épithète Salutaris indique un collège funéraire [(i. Henzk.n].
Henzen pense qu'il s'agit dss cohortes prétoriennes et que les horrea Galbana
leur fournissaient le blé; niais Gatti (Roem. Mitt., 1886, pp. 72sq(|.) lit cohur-
t(is primaej et par cohorte il entend trois sections distinctes de ces magasins
(p. 77). Cfr. VI .388 : horrearim cfojhortis (leriiae). Ephem. ep., IV 723a ;
vilicus horreorum Galbianorum coli(ortiuin) irium. On pourrait entendre : le
collège des (trois) cohortes des horrea Galbana. Dessai. 1622 : horreariorum
c{o)hortis II. Voy. plus loin, et Élude hist.. If, jip. 6o-G7. Gatt', /. /.. p. 72.
650. VI 339. Hereiili sacrum. Sextiis Awfidius Threp[t]us|
M(arcus) Octaviiis Carpiis. | cur(atores) i collegi Herculis Salu-
taris li c(o)liortis priraae sagario rum d(oiuim) d(e) su(o) d(anl).
Sur Salutaris. voyez VI l'>3S. Le coUegiiim satjariorum s'appelle collegium
Herculis cohorlis jmmae, parce qu'il a pour dieu tutélaire l'Hercule adoré j)ai-
la première cohorte prétorienne ; il y a deux génitifs (Herculis et sagariorum)
qui dépendent de collegi, et c(o)hortis primae dépend de Herculis. [(i. Henzen].
631. VI 348. Pro salute domus Augnstae | ex corpore
pausariorum et | argentariorum Isidi I et Osiri mansionem [
aedificavimus.
Petit marbre. Orelu, 188.3. — Les pausarii se rapportaient au culte d'Isis ;
voyez : XII 784, a Arelate, et Sp.artian., Pescenn., 6. Carac, 9. 11 ne faut
donc pas lire avec :>Iarini, Arvali, p. 249 et Reinesius, 1, 139 : aurariorum.
Cfr. Rac-^nis, Recherche sur les dendrophores. Bordeau.\, 1841, pp. 6-9.
652. VI 349. [Isijdi Aug(uslae sa[crun]]. | . . . ius Dalus
suo nomine et po[puli collegi | in quujestiira teraplum corpo-
[ralis conferen tibus ajucturn et consummal[ura dedicavit | et
corporatis] VI k(alendas) Maias viritim dédit . . .
Suppléments du Corpus. Il s'agit peut-être d'un collegium Isidis.
653. VI 355. Cn(eius) Domitms Cn(ei) f(ilius) Firnius (
sacerdos Isidi triumphali | basim | s(ua) p(ecunia) d(onum)
d(edit), !j adiector collegi ipsiu[s].
Orelli, 1878. Grut., 83, 14. Base carrée. • ;
631. VI 360
Junoni Lucinae, | pro salute domus Auguslorum | Irap(era-
i80 (;. I. L., VOL. VI.
toris) Caes(aris) M(arci) Aureli Antonini Aug(usli) Armeniaci
Parthici Maximi Medici, et Faustinae Aug(uslae) ejus, et | Im-
p(eraforis) Caes(aris) L(uci) Aureli Veri Aug(usli) Armeniaci
Parthici Maximi Medici, et Lucillae Auguslae ejns i liberorum-
que eoriim, || Fortunatus, decurialium geruloriira dispensator,
aram cum base consecr(avit). |
Sur le côté gauche : Permissii | Macci Rufi,curat(oris)apdium.|
Sur le côté droit : Consecravit X k(alendas) Sept(embres) j
[Q(uinto) Serjvilio Pudente L(iicio) Fufidio Pollione co(n)s(u-
libus).
Orelu, 874. Grut., 1009, 12. Wii.m., 80. — Consuls de l'an 166 Sur un
autel. — Cfr. Eckel, D. iV., 7, 99 : Lucilla Augusla — Junoni Lvcinae. —
La maison des Augustes se compose des deux empereurs, Marc Aurèle et
L. Vérus, et de leurs femmes, Faustine et Lucilla. Lucilla, lille de Marc Aurèle
et femme de Vérus, était née en 147. Les monnaies et l'inscription qui précède
font allusion k la naissance de sa tille, la seconde Lucilla, en 166. [Tn. M.].
655. VI 377. Aram Jovi FnIge|ratoris ex precep|to deorum
Monitensiura Val(eriiis) Cresicentio, paler deoru(m) || omnium
et Aur(elius) Exuiperantius, sacerdos | Silvani cun i'ralribus |
et sororibu(s) dedica|verunt.
Oreli.i, 1238. Grut , 21, 3. Sur un autel, trouvé sur le Quirinal ; cfr. De
Rossi, D. d. /., 1860, p. 75. Les Dei Monteuses sont les dieux des collines de
Rome; cfr. MoMMSEN, /iôm. Gesch., P, p. 109. F, Cumont, Milhra, p. 173,
n. -yoS) incline à croire que ce sont des dieux étrangers, parce qu'on n'en parle
qu'à la tin du pai^anisme. Lactant., De morte pera., 11. Gommouian., Instruct.,
I, 21. Tertct.lien, Adv. nat., II, 15, donne comme patron aux collines le dieu
Septemontius. — Pater se rapporte aux mystères mithriaques, de même que
fralres. Pater deorum omnium ne se trouve qu'ici. Dans le culte de Mithra, on
ne mentionne i)as de sorores. Elude hi.st., I, p. 524. F. Gr.MONx, dans le Lexi-
ko/i de IlosciiER, s. v. Mithras, p. 3065.
656. VI 384. Jovi Optulrao Maximo | sacrum, ( T(itus)
Annius T(iti) r(ilius) Col(lina) ] Ph[i]lipp[us], || mag(ister) quin-
qn[e]nn(alis) | coll(egii) aromatar(iorum) lustri XXIIX î signum
donum | ded(it).
Oreru, 4064. Mur., 511, 4.
6o7. VI 404. l'i'lit autel carré, de marbre,
Jovi Optimo Maximo | Caelestino Fontibus et | Minervae et
rollegio j sanclissimo quod consisjtit in praedis Larci Mace||do-
nis, I in cnria, | Flavius Successus cum suis.
UKBS ROMA. 1^1
De Vautre côté : T(ilus) Flavius \ Successiis \ d(onum) d(edit).
Orelli, 1223. F. Ccmont, Mithra, n" 30-i.
Sur le coté gauche, il y a un fleuve appuyé sur une urne et tenant un roseau
de la main droite. Sur le coté droit, on voit Minerve, tenant le bouclier
de la main gauche et versant le contenu d'une patère sur un autel de la main
droite. — Larcius Macedo fut C07isui suffecius en 122. Voyez B. d. /., 1869,
p. 82, 1. Cela indique la date approximative. [G. Henzen]. Quod consistit^ voy.
Étude hist , I, p. 21o, n. 1-3. Cumont donne cette inscription parmi celles dont
le rapport avec Mithra est possible. 11 allègue les raisons suivantes. Ailleurs (VI
81-82), Optimus Maximus Caelus Jupiter est nommé à côté de Minerve sur
une inscription découverte dans un mithréura. Le culte des sources (Fontes)
faisait partie du culte mithriaque. Suivant Cumont, le coUegium sanctissimum
serait voué au culte de quelque dieu étranger.
658-66:2. VI 406-413. Inscriptions trouvées sur VAventin, dans
les ruines du temple de Jupiter Dolichenus.
658. VI 406. Table de marbre.
B(onum) f(actiim) ou B(ona) Fortuna). [
Ex praecepto J(ovis) O(ptimi) M(aximi) D(olicheni) aeterni,
conservatoriloliuspoli et numini prajestantiss(im)o, ex[l)]ibitori
invicto, L(ucius) Tettius Hermès eq(ues) r(omanus) et kandida-
tus et palronus luijus loci pro salule sua et Aurjeliae Restitutae
conjugis et Tettiae Pannuehiae, filiae suae, |j et suorum, et Au-
reli Lampadi, fralris carissimi, et pro saloute | sacerdotium et
kandidatorum et colitorum hujus loci tabula[mj marmorea[in]
cum proscaenio et columnis d(ono) d(edit). — Quos elexil : J(up-
piter) O(ptimus) M(aximus) I>(olichenus) sibi servire, M(arcum)
Aurel(ium) Oenopione[m] Onesimum signum Acaci notariura et
Septimium Aiitonium signum Olympi patre(m). kandid(alos), |[
patronos, fratres carissimos et collegas hon(eslissimos), Aur(e-
lium) Magnésium, ] Aur(e]ium) Serapiacum, Antoniuni Maria-
num, M(arcum) Jul(ium) Florenlinum principe(s) hujus loci et
Aur(er!ura) Severum veteranum curatorem lempuli et | Aur(e-
liuni) Antioclium sacerdote(m), Gem(ius) Félix et Vibius Euty-
chiamis | lecticari dei, Co . . . centianus. . .
MiR., 126. 1. Ce collège était composé de Syriens. La suscription B F répond
à la mode grecque : àYa9r) TÙxr). Voy. 111 249. 251. 383 et la note de Mommsen.
Remarquez aussi : saloute, tempuïi.
659. VI 407. Autel rond.
Ex jussu J(ovis) O(ptimi) M(aximi) D(olicheni), | L(ucius)
182 C. I. L., VOL. VI.
Teltiiis Hermès | cum ronjiige sua et filis | et omnibus suis \
cantharum cum || vase sua posuerun(l).
Sur le côté : Sub | scTil)a | Fonteio | Eutycho.
Orelli, 2S04. L. Teltiiis Her.nes, voy. le N" 658.
600. VI 408. Statue d'Apollon, aujourd'hui à Potsdam.
Sur le Ironc : Ex prae cepto [ .l(ovis) O(ptimi) IVl(aximi) D(oli-
cheni) | per | Acac(um) j| notari|um | et | Olympi||um | patrem.
Sur la hase : Antonii Mariani paler et filius | simulacrum
Apolhnis | slatuerunt.
66i. VI 409. Fragment d'une table de marbre.
. . . (sace]rdotes et eandidati | . . . [conjtulerunt in fabrica
templi I . . . ias, Domitius Severus, Jul(ius) Alexander.
662. VI 412. Base de marbre.
J(ovi) O(ptimo) M(aximo) A(elerno) D(olicheno I et | Soli
digno pres(tantissimo), | pro sal(ute) IVl(arci) Aur(elii) And|ro-
nici et Tar[(|]uili(aje | Marcell(a)e cojugis et || filiorum ejus
aram | posuit ex voto, per ' C. Fal>(iura) Germanura sacerd(otem).
Fr. Clmont, Mlhr., n" 116. Grut., 1010, 9. Orelli, 1283.
663, VI 413. Autel en marbre.
J(ovi) O(ptimo) S(oH) p(raestantissimo) d(igno) | et Junoni
sanclae | Herae, Castorib(us) et Apollini Conservaloribus,
Tliyrsus, || pro saUite patroni sui | et sua suorumque, ] jussu
numinis eorum | aram d(edit), j salvis candidatis j| liujus loci, ]
per C(aium) Fabium Germanum.
Henzen. .')663. Germnnum. voy. N» 662.
Sur le cô!é gauche : Ded(ieatum) VI Idus | [O]ct(obres) | Pere-
grino et |1 Aemibano co(n)s(uIibus).
Consuls (le l'an 22-4. — Sur 406-41.3, voyez Mommskn, note après 413.
F. Hettnkr, De Jove Dolkheno, Bonn, 1877. p. 16-17. Marduarut, Sl-V., \\\~,
p. 84. Le Culte, pp. 102-103. Ducnr.sNi:, Mélanges de l'Ecole française de
Rome, X, 1890, p. 22.^. CIr. VI 10292.
Uic lociis désigne Jupiter Dolichenus e1 son temple sur l'Aventin. Le Jupiter
do Doliche, ville de la Comniagène, est un dieu du soleil. Ce collège attaché au
temple (|u'il avait sur l'Aventin (Prei.i.er, Regionen, p. 202. Curiosum Urbis,
reg. XIII) était formé de Syriens. D'après les inscriptions qui précèdent,
MoMMSEN y trouve : 1) des candidati et patroni (406. 409. 413), qui semblent
être des protecteurs du collège, plutôt ipie des membres. 11 conjecture que le
nom do candidati leur venait de ce qu'ils assistaient aux fêtes du collège, vêtus
URBS ROMA. 183
■<ie blanc (Xeuxeiuoveç). Il renvoie à Hérodien. VIII, 7 : ai àTrô 'iTaXîa; ttôXêiç
irpea^eiaç ëTreu-rrov tuùv TrpuuTeuôvTUJv Trap' aùxoî; àvbpujv, oï Xeuxei.uo-
voOvxeç Kai baqpvrjcpopoi Geuùv -rrarpiaiv ëKaaroi TTpooeKÔuiZov à'fdXuaTa.
Cf. XIV 2112 : quinqueiinalis ofjiciis albatus fungatur.
2) un notarius (406. 408) ou scriba (-407), nommé en premier lieu et peut-être
président éponyme.
3) un pater (406. 408), nommé après le notarius.
4) de.? principes culiorum (406).
5) un curator lempli (406. Cf. 409), c'est-à-dire le sacristain (aediluus).
6) un sacerdos (406. 412. 413) qui est peut-être le victimaire.
7) deux lecticarii dci (406).
VI 406, 1. 7. et 409. sacerdoies semble désigner tous ceux qui précèdent,
■depuis le notarius jusqu'aux lecticarii. Au-dessous d'eux sont les cultores ou
•colilores hiijus loci (406, 1. 7), dont les noms ont disparu à la lin de la première
inscription.
Le même dieu avait un sanctuaire sur l'Esquilin : VI 414. 3698. 3609. Un
•collège semblable y était attaché ; du moins on y trouve trois sacerdoies (414).
■Cfr. ViscoNTi, Bull, corn., 187o, p. 204.
Hettner conjecture avec vraisemblance que ces collèges possédaient un lieu
de sépulture aux mêmes endroits ; c'est ce que parait prouver l'inscription funé-
raire d'un Syrien trouvée sur l'Aventin, près du temple : C. Vettio C. f. Col.
Nigro, domo Anliochia Syria, veterano leg(ionis) Xll — ex testamento (Sme-
Tius, 90, lo).
664. VI 422. Base de marbre.
J(ovi)0(|)timo) M(aximo) H(eliopolitano) Aug(iislo) j sacrum, (
Cenio Forinariim | et ciiltoribiis luijus | loci, Terentia Nice ||
•cum Terentio Damari one filio, sacerdole, et ] Terenlio Dama-
rione jun(iore) | et Fonteio Onesirao filio, ] sacrorum, signum
et basim j| voto suscepto de suo posuit | liistro ejusdem Darna-
rio nis.
Orelli, 49. 1712. Grut., 9, S. Wilm., 67. — Cfr. VI 10200 : lanista ad
ara(mj Forinai^m. Preller, Rom. Myth., II, p. 64, n. 4 (!■■« éd., p. 4o8)
rapporte ce Génie et cet autel à Furrina : cette inscriplion provient en effet du
Traustévère, oii était aussi le bois sacré de Furrina. Mommsen rejette cette
opinion (Corpus, I, p. 398). Cfr. Rapp et Wissowa dans le Lexikon de Roscher,
s. V. Furiae, p. loGl, et Furrina, p. \oQi. — Sacrorum^=a sacris.
663. VI 425. Jovi Optimo Maxime Salutari j [a]edem voto
suscepto.
Orelli, 803. Grlt., 10. 6. — L. 2, [a]edem : il s'agit peut-être d'un petit
temple dédié a Jupiter par un collège funéraire placé sous la protection de ce
dieu, ce qui parait être exprimé par le surnom Salularis [G. Henzen].
666. VI 444. Laribus Augusti[s], \ collegium struc[torum].
Crut , 106, 8. Wilm., 2564. — Sur une table longue de six pieds, haute de
484 c. I. r.., VOL. vi.
deux pieds, en caractères haiils d'un dcmi-picd ; Iroiivoc dans une vip:ne sur le
Palatin.
667. VI 455. Fragment d'une table de marbre.
[Laribjus Aug(ustoriim dnorum), j collogium Lariim
praedio[rum ... et] ! Dianae Ba[mbyce], quod conslitutum fue-
ra[l vicinis] petentibus, [quijbiis lociim ad consecrandos Lar[es,
postqiiam preces] | fadas ab [ipsijs Cosmiis a ralionibiis Au-
g(usloriim duorum) [ob ciiram saoranim] || imaginii[m lilterjis
ad Septumaniim adjutorem s[i]iim datis proijavit], ' slatio v[icen-
s(imae) da]ri jiissit et adsignari graliiitam [impensam aedilculae
ejus, cujus so]liim dederat | [per . . . ( urjalorem et Eutychum
adjuto[rem, | Dedic(atiini)]. . . I kal. Octobr. |1 [L(ucio) Venuleio
Apronia]no II et L(ucio) Ser[gio Paido co(n)sulibus)].
Mur. b-14, 2. 896, 2. — Consuls de l'an 168. Les suppléments sont de
MoMMSEN. L. 3, il a conjecturé Bambyce ; mais on ne peut décider si c'est BAN
ou BAM et l'espace ne suffit pas poui' Banibi/ce. Cosmus et Septimanus sont
connus par une lettre adressée aux magistrats de Saepiiuim par Bassaeus Rufus
et Macrinius Vindex, préfets du prétoire de Marc Aurèie, L. Vécus et Commode
(MoMsiSEN, I. R. N., 4916= IX 2438); cfr. Frieolaender, Sittengesch. Roms,
I*, p. 155. HiRscHFELD, Vcr^v., p. 159. Ici, Augg. = M. Aurèie et Vérus.
668. VI 459. Petit autel de marbre.
Laribiis | Salutaribus | Reginiis nosl(ri) co(ii)s(ulis) ou bien
co(n)s(uIaris servus).
Mur., 86, 4. Cfr. V 868 : Naico ser(vo) unctori, Fabianus cos. V 869 : Phoe-
biano serfvoj medico^ Fabianus cos. V 870 : Trophimo Ub(erlo), Fabianus
COS., à Aquilée.
669. VI 460 = XI 715. A Bononia. Voyez plus loin.
670. VI 461. Pro salntem et victorias | d(ominorum) n(os-
trorura) | irap(eralorum) Severi et Antonini Aug(iislorum) ] et
Juliae Aug(ustae)malris Aiig(ustorum) totinsq(ue) ] domus divi-
nae eorum, || ex concessu in praediis suis sacrarium dei Liberi
cum aedicula et colum|nis suis impendis marmora[r]iin[t] | et
aream et ortulum super Nymlpliis, qui locus appellatur Mem-
phi, Il donum dederunt spirae.
Orelli, 2360. Marini, An\, 556. — Autel. Sur spira, voyez N» 640, note.
Les noms de ceux (pii tirent le don ii la spira étaient peut-être gravés sur une
autre table, dit Henzen. Marini, /. /., p. 628, conjecture que ce lieu fut nommé
Memplii en souvenir du voyage (pie Septime Sévère avait fait en Egypte (Cfr»
Spartian., 17). In praediis suis, voy. Èiude hist , I. p. 215, n. 1-3.
URBS ROM A. 18a
671. VI 467. Table de marbre,
Deo sanclo Nuraini ] deo magno Libero, | patri et adstatori |
et couserbatori h(ujiis) l(oci), coll(egium) | Veiabrensiiim, j
Domitiiis Secundiis curat(or) | et restaurator fratribius) suis.
Orelli, 148o. Dans les Notbie degh Scad, 1892, p. 34o, on donne un texte
plus exact que dans le Corpus. Veiabreiisium = Velabrensiuin. Étude hist., I,
pp. 41, 1.202, 6.
Bull, dell' Inst., 1884, p. 2 : P(ublio) Septimio | Getae \ nobilissimo \ Cae-
s(ari), plfebs?) (collegi ?) V(elabrensium) reg(ionis)XI. Cfr. R. Mowat. Bull,
épigr., 1885, p. 32.
672. VI 471. Imaginum domus | Aug(iistae) ciiltorib(us)
signum | Libertatis reslitutae | Ser(vilii) Galbae imperatoris
Aug(usti), I ciiratores anni secundi : !| C(aius) Turannius Poly-
bius, I L(ucius) Calpurnius Zena, | C(aius) Murdius Lalus, |
C(aius) Turranius Florus, '. C(aius) Murdius Demoslhenes [i s(ua)
p(ecunia) d(onum) d(ederunt).
Sur le côté gauche : Dedic(atum) Idib(us) Octobr(ibus) C(aio)
Bellico Natale | P(ublio) Cornelio Scipione Asialico | co(n)s(u-
libus).
Orelli, 738. Dessau, 238. Grut., 238, 12. — Consuls de Tan 68. 15 octobre.
Base de m^Thrc. Libertas Restituta sur plusieurs monnaies de Galba (Ecrhel,
M, p. 29o). Cfr. SuET., Nero, o7 : {Mors Neronis) tantum gaudium publiée
praebuit, ul pleb.s pilcata toia urbe discurreret.
673. VI 479 = XIV 82, à Ostie. Voyez plus loin.
674. VI 480. Sur la plinthe d'une statue de marbre.
Deo Sanclo Marti, Q(uintus) Fabius Eutychianus, patron(us) |
et q(uin)q(uennalis) p(er)p(etuus) de suo posuit.
MrR., 4o, 6. — Collège inconnu.
673, VI 494. Autel de marbre.
Matri deum | et Navi Salviae Q(uinlus) Nunnius Telephus,
mag(ister) ., col(legii) cuUo(rum) ejus, 1, d(e) s(uo) d(onum)
d(edit).
Orelli, 2403. Mur., 98, 3. Wilm., 106.
Il y a deux autres autels dédiés Malri deum et Navi Salviae (VI 492. 493i.
Preller (Rom. Myth., [''« éd., p. 449) et .Iorua.n fibid.. Il-, p. S8, n. l) pensent
que Claudia, ayant fait arriver sain et sauf a Rome le navire qui ramenait la
Magna Mater de Pessinunte, fut divinisée sous le nom de Navimhia. Orelli
(190o=VI 492) et He>zen croient que c'est le navire qui est appelé Navis Salvia.
676. VI 524. Miner[vae] \ doncm [dal] conlegi[um cor];-
iiicin[um].
i86 C. 1. L., VOL. VI,
677. Bull, coin., 1892, p. 296, n. 1. Base trouvée dans la domus Gelotiana,
£m' le Palatin.
Miner[vae] | sac[riim] | col(legium) f[idicinum?].
678. VI 527. Minervae el For[tunae] | sacr(um), | C(aius)
Manlius Euliodus lion(oratis) | et deciirionibus | q(iiin)q(uen-
nalis) d(onum) d(edil). || Dedicavit XI k(alendas) Jiin(ias) \ P(u-
blio) Jiiventio Ceiso II L(ucio) Neral(io) Marcel(lo) II | co(n)s(u-
libus). I
IIenzen, 7182. BoRGHEsi, B. d /., 1851, p. 35. Il s'agit d'un collège inconnu.
Consuls de l'an 129. Base.
679. VI 541. Nuraini dormis Aug(iistae) j sacrum, | decu-
riones in liac | curia (|ui comveniunt | aram et ariam silic(e) [j
s(iia) |j(ecunia) stravenint. | Dedicatum Nonis JanUjaris Impe-
raf(ore) | Caesare Aiigusto \ Gerraanico [X]IIII || Q(uinto) Mini-
cio Riieo co(n)s(iilibus). ] Curam agenlib(us) Ti(berio) Claudio |
Januario el Ti(berio) Claudio Excellente, | inmunibus [p]er-
[pejtuis a magisterio.
Mur., 314, 1. Autel. L. 9, il s'agit de Domitien; ce sont les consuls de l'an
88. L. 15, a niagisterio peut signitier : exemptés pour toujours de la charge de
viagisUrr, ou bien : jouissant de r/mz/mw/tas depuis leur sortie du ntagisterium.
Curia, voy. Étude hist., I, pp. 215. 223,
680. VI 542. [NJumini domus Au[gustae, . . . | I]mp(era-
toris) Caesaris Nervae T[rajani Augusti | G]erm(anici) Dacici
ser(vus) Zmaragdia[nus sancii Siljv|ani signum, porticus, s...|
cum cullu et pictura, item [stratura eorum?|| IJocorum d(onum)
d(edit). Dedic(atum) VI k(alendas) Oct[obres Imp(eratore) Cae-
s(are) | Tr]ajano Aug(usto) Germ(anico) Dacico VI T(ito) Sextio
co(n)s(ulibus)
Orelu, 1595. Consuls de l'an 112. Table de marbre.
681. VI. 543. Sur rAvenliu.
Numini domus August(ae) et san[cti Silvani] Salularis sa-
cr(um). I Iin|)(eratoris) Caesar(is) Nervae Trajani optimi [Au-
g(usti) Gcrm(anici) Da]cici imagine(s) arg(enteas) | parastaticas
cum suis ornamentis et regulis et [e]t concameratione
ferrea | C(aius) Julius Nvrapliius dece(m)annalis sua [pecunia
posuijt donumque dédit | in templo sancti Silvani Salutaris,
quod est in ho[rt e]t praedio suo, dedicavitque | idibus
LRBS ROM A.
187
Januaris L(ucio) Vipstano Messala [M(arco) Pedone] co(n)s(u-
lihus).
Orelli, 1.j96. ^o18. — Consuls de l'an Ho. L. "i, in [hortis Aveniinis et]
jtraedio (Donati), in [Aventino et] praedio (Fabretti). Ces suppléments pa-
raissent avoir été imaginés :i cause du lieu oii l'inscription a été trouvée. Selon
MoMiiSEN, decefmjannalis équivaut à decennalis, c'est-à-dire magister nommé
pour dix ans; cfr. quinquennalis.
682. VI 552. Oarinus, Augustor(um) n(oslroriim) ser(vus)
ped[isequus], | Nymphas posuit, puleuin insl[iliiit et coI]legis
d(onum) d(edil); qiiod dedicaliim e[sl] . . . | M(arco) Pompeio
Marino P(ublio; Juvenl[lio Celso co(ii)s(iilibiis)]
MuRATORi, 335, 6. — Consuls de l'an 164. Table de marbre Ce pedisequus,
appelé Earinus, se retrouve dans Griter, 600, 7 ; Oarinus est une faute du
lapidaire. — Cette inscription était placée au-dessous des figures de deux
Kymphes ; on voit encore leurs pieds qui se baignent dans une eau courante.
683. VI 556. Orienli, ' Fnicliis Ponli (servtis) ' ciim My-
rone [f(ilio)]. | sub M(arcoj Aemilio Chrysantho, | mag(islro)
^nni primi.
Orelli, 19.31. Wilm.. 129. Petit autel de marbre. Oriens, c'est le Sol Invic-
tiis; il s'agit du magister d'un collegium Solis Invicti. [G Hekzen]. <i Oriens,
c'est sans doute Mitlira naissant du rocher. » (F. Cumost, n° -iTbis). Cette
inscription est probablement de la même origine que VI 734. Les inscriptions
VI oo6. 717 et 734 sont trois dédicaces faites la même année, sous la prési-
dence de Chrysanthus, la première année du collège.
68i. VI 567. Semoni | Sanco i deo Fidio ] sacrum. \ Sex-
(lus) Pompeiiis Sp(urii) f(dius) [\ Col(lina) Miissiamis, | qiiin-
quennalis | decur(iae) | bidentalis | donum dédit.
Orelli, 1860. (Irlter, 96, 5. Autel de marbre. Trouvé dans l'Ile du Tibre,
près de S. Bartholomée.
683. VI 568. Sanco Sancto Semon(i) | deo Fidio sacrum
decuria sacerdotum | bidenlalium reciperatis | vectigalibus.
Orelu, 1861. Gruter, 96, 6. Trouvée au Quirinal. Les caractères sont
. soignés, peut-être du ii« siècle. [G. Hekzen] Pierre de Tibur.
686. Bull, corn., 1881, p. 4, n. 4.36. Statue de marbre. (R. Lanciam).
Semoni Sanco | sancto deo Fidio | sacrum | Decuria sacer-
dot(um) I bidenlalium.
Trouvée probablement sur le Quirinal. La statue, du style archaupie, repré-
: sente un jeune houioie nu, de grandeur à peu près naturelle. (II. LA^■CI.\^■I, /. l.).
687. fi»//, r/e//' //;.sf., 1856, p. 113. [G. Henzen],
188 C. I. L., VOL. VI.
[Sex(to)? PJompeio [Sex(li) f(ilio) | P]al(atina) Baeb[iano, f
scribjae quae[storio, | scribjae aedil[icio, | Sex(tus) P]omp[eius
Sp(urii) r(ilius) 1| Col(lalina)] Mussianus i [tiuinquejnnalis decu-
riae | [sacerilojtum videntaliiira | [Baebi]a Flora mater ) [filio]
piissimo.
Il y avait deux sanctuaires de Semo Sancus : l'un dans l'ile du Tibre, l'autre
sur le Quirinal. .Iustin le Martyr (Apol., I, 26, p. 59, éd. de Paris) parle de
la statue vénérée dans l'Ile du Tibre : ëxuuv é-rtrfpaçriv Puj|aaÏKriv xaÙT^v
Hiaojvi Qéoi odYKTLjj. Cfr. ibid., 56. Tertullien semble y faire aussi allusion.
ApoL. 13. Ces deux auteurs confondent ce dieu avec Simon le Magicien.
L'autre sanctuaire se trouvait au sommet du (Juirinal, sur la CoUis Mucialis
(Varro, /. /., V, 8 : Collis Mucialis Quinticeps, apud aedem dei Fidii in delu-
bro, ubi aedilumus habitare solet), tout près du temple de Quiriuus (Tite-Live,
VIII, 20). Il fut consacré le 5 juin 228 u. c.
Semo Sancus deus Fidius est un dieu de la lumière et du jour, vengeur et
gardien de la vérité et de la bonne foi.
Preller, Rom. Myth., II2, pp. 270-274. Henzen, B. d. /., 1856. p. 153, et
VI 567 note. R. Lanciani, B. c, 1881, pp. 4-6. G. Gatii, Bull, corn., 1892,
p. 185.
688. VI 582. Sacrum Silvano, | P(ublius) Aelius Philelus|
et P(ublius) Aelius Philctianus | conser(vis) et Larum Penatijum
(sodalibus) d(onum) d(edit).
Orelli, 1589. Lecture de Mommsen. Cfr. VI 630. 692.
689. VI 588. Au pied de TAventin.
Silvano | sacr(ura), | Anteros Caes(aris servus), | horrearius 1
c(o)hortis III, || d(onum) d(edit) a(nimo) l(ibenti).
Dessau, 1624. Cfr. N" 649, note.
690. VI 612. Base d'un cratère de marbre.
Onesimus Atili (servus) collegio ] Silvani crateram \ cumsua'
basi donum | dedil.
691. VI. 630. Base de marbre, trouvée sur la via F'iaminia.
Silvano sacrum, sodal(icio) | ejus et Larum donum | posuit
Ti(berius) Claudius Aug(usti) | lib(ertus) Forlunatus, a | cura
amicorum, || idemque dedicavil | et epulum dédit | decuriis
n(umero) IIII, | k(alendis) Augustis C(aio) Mini;cio Fundano
et II C(aio) Veltennio Se|vero co(n)s(ulibus).
Orei.i.i, 1588. Wn.M., 61. Grltek, 63. 1. —Consuls de l'an 108. Cfr. VI 604,
qui parait être du même : Forlunatus \ Aug. lib. \ a cura | amicorum \ For-
tunati I p(atris) p(ii'ntissimi) f{ilius) d(onum) \ Silvano d(edit). — Decuriis
numéro IIH, voy. Élude liist.. I, p. 361.
UKBS ROM A. 189
692. VI 631. Table de marbre, trouvée hors de la Porta Maggiore.
Imp(eratore) Gaes(are) L(ucio) Aurelio Coraraodo M(arco)
Plautio Quintillo co(n)s(ulibns). [
Initiales collegi Silvani Aureliani : |
Ciiratores : M(apcus) Aurelius Aug(usti) lih(ertus) Hilarus et
Coelius Magnus cryptarius. |
Dec(iiria) I : | Boryslhenes thr(ex) vet(eranus), | Clonius
hopl(omachus) vet(eraniis), | en tout dix noms.
Dec(uria) II : | Vitulus mur(millo) vel(eraniis), \ en tout dix
noms.
Dec'(uria) III : | Barosus (contra) ret(iariijm) tir(o) | en tout
dix noms.
Dec(uria) IIII : [ Aprilis paegniar(ins), Zosimus thr(ex)
sp(ectatus).
Consuls de l'an 177 après J.-C.
C93. VI 632. Table de marbre, trouvée avec la précédente.
Felici imperatori omnia felicia, salvo Commodo felix famîWa.|
Silvanum Augiistum familia restituit, dedicante | Severiano
Maximo, procurante féliciter ordini j postestatium et cultis doc-
toribus, I curante Marco Aurelio Augusti liberto Euporan(o). ||
Maxime Commodiane, (h)abias propitium Caesarem.
Orelli, 2566. Wilm., 260o. — C'est l'album d'un collège composé en grande
partie de la familia gladiatoria de Commode. Cfr. Ouelli, 2573. Initiales, ce
sont ceux qui furent membres dès la fondation. Le collèLîe a quatre décuries;
la quatrième est encore incomplète. Il est présidé par deux ciiralorea dont l'un
est gardien de la crypte, oîi les gladiateurs s'exerçaient (Suet., Calig., 58). La
spécialité de chaque gladiateur est indiquée. Outre les 25 gladiateurs esclaves,
il y a cin(( affranchis (3® décurie : Ulpius Euporas, etc.), dont la spécialité n'est
pas indiquée; ils n'étaient probablement pas gladiateurs; enfin, il y a deux
esclaves, qualifiés pagan(us) : Zoilus pagaii(iis), Diodorus pagan(us).
La familia de VI 632 est la même familia gladiatoria de Commode. Les
doctores sont les maîtres ; Vordo potestatium est composé des gladiateurs du
rang le plus élevé : prima rudis, primus palus, etc. Severianus Maximus, appelé
plus loin Maximus Connnodianus, était procurator ludi magni ou malulini (VIII
8328. XIV 160. Oit.-H., 6947. [(i. Henzen]. Voyez VI 3713.
694 VI 636. Pierre de Tibur.
Silvano Aug(usto). | Collegio | C(aius) Julius Florentinus [
d(onum) d(edit).
695. VI 641. Silvano dendrophoro sacrum. | M(anius) Po-
190 C. I. L., VOL. VI.
blicius Hilarus margar(i(arius) q(uin)q(uennalis) p(er)p(eluus)
cum liberis | Magno et Harraoniano dendrophoris iVl(alris)
d(eura) M(agnae) de siio fecit.
Orelli, 1G()2. Grutkr, 6-4, 7. Il s'agit d'un quinquennalis pcrpetuiis du col-
lège des dendropliores ; cl'r. VI 1925. Or. -H. 6031. Wilm., 120. Table de rcarbre.
Les dcndrophories appartenaient au culte de Cybèle. Sur Silvain dendro-
phore, voyez : Preller, liocm. Mi/tli., 1^, p 397, 2. Arcli. ep. Milt., VIII, 86:
table votive d'Aquincum, où Silvain est représenté avec un couteau et une
branche coupée. Elude hist., !, p. 2.51. II, p. 123.
696. Kidl. corn., 1890, p. 20 (C. L. Visconti)
a) Intratilibiis hic deos | propitios et basili('[ae] j Hilarianae. |
b) M(anio) Poblieio lïilaro, | margaritario, | collegium den-
dro|)horiim ; Malris deiim m(agnae) I(flaeae) et Attis, 1 qiiin-
q(uennalis) p(er)p(e(iiiis), quodciimiilata | omni erga se benigni-
lale I meruisset ciii statua ab eis | décréta poneretur.
Voyez : G. (Jatti, Noliz-ie degli Scari, 1889, pp. 398-400 ; 1890, pp. 79. 113.
C. L.' Visconti, Ihill. corn., 1889, p. -183; 1890. pp. 18-25. 78. Tav. I et II.
CiiR. HuEi.sEN, Rom. Milt.., VI, 1891, pp. 109-110. P. Bienkowski, Eranos
Vmdoboncnsis, pp. 28.5-303. Élude liist., I, pp. 216. 223. 225,
En construisant l'hôpital militaire sur le Goelius, on a découvert une salle
rectangulaire de 3X2, 5 mètres. Le pavé en mosaïque, ornée de ligures sym-
bnli(|ues se termine par l'inscription a) : cette salle servait de passage pour
entrer dans la basilica Hilariana, local des dendrophores romains. Une grande
base de marbre, adossée au mur, à gauche, portait l'inscription bj.
Visconti pense ([iie ces inscriptions ne sont pas postérieures ii Hadrien. (B. c,
1890, p. 20).
697. VI 642. [Imp(eratore) Nejrva Caesa[re Aiilgusto IH]
L(»icio) Vergin[io Rii tb l]ll co(ii)s(iilibiis), IX lv[al(endas)...] !
[Silvano] sancto d[endroplioro?] .... us Félix e[l] ... || ... .s
Paris, imm[iin('S ] . .. cjollegi idem [cii|rat]ores aedic[iila | res-
titiilja, solo ampli[ato, ioco j exculljo, (jui siint cull[oijres]
Silvani d[endropliori?].
Table de marbre. Consuls de l'an 97. — L. 8-10, lecture de Mommsen. Voyez
C. L. Visconti, Ann. d. J., 1860, p. -449. Celte table a été trouvée hors de la
porta Porlnc/tsis.
698. VI 647. C(aiu.s) Jiiliiis Ilelpidephorus Cyriniis, pa-
troniis sodali( ii dii Silvani Pollentis, voto posiiit, qui, cum ipse
in l'abrijcam prior inlulerit (seslertium duo) m(ilia) n(ummum)
cum iis (pii lem|jluui a solo insiruxerunt dedicaverunt(|ue a,
patron(o) Clybim (sic). \
LRBS ROMA. 19 t
Suivent huit colonnes brisées en bas, de sorte que les listes
sont devenues incomplètes.
Colonne 1 ; Iniraiines : Silbinus sen(ior), | Silbinus jiin(ior), |
Qnintus, ; Aucupiiis, Ampliatus, Filumenus, | . . .
Colonnes 2 et 3 : Decuria principal(is) : ' Carinllius, Feli-
cissimus, Aquensis, ' il reste en tout 30 noms simples.
Colonnes i et o : Decuria Balerianiis, Diogenes, [
Eugenes, il reste en tout 30 noms simples.
Colonnes 6 et 7 : Decuria Thymelici : | Fannius, | Viclor, |
Severus, | il reste en tout 30 noms simples.
Colonne S : Biatores : \ Sapardacius, Filadelfus, Felicis-
simus, I . . .
Table de marbre. L. i : qui est de trop : 1. 2 : M est de trop devant nfiim-
mum); A est de trop devant pa<ro«o. Il fallait peut-être : palrono Cluàano.
Cyrinus veut dire que, sous le patronat de Cluvianus, un temple fut bâti et
dédié, qu'alors il versa le premier pour la construction :2000 sesterces, et que
maintenant, devenu lui-même patron du collège, il dédie l'objet dont il s'agit,
à la suite d'un vœu. [Th. M.].
Sur fabricam, construction, voyez IX 66o.
699. VI 671. SanctoSilvano sacr(um). ' Eutyches, collegi |
magni Lar(iim) et imag(inum) | donin(i) invicli j Antonini Pli |
Felicis Aug(usti) p(alris) p(atriae) ser(vus) aclor, d(onum)
d(edit) I horlis Abonianis ; aram marmorea(m) : cum suo sibi
sigillo ' Silvani.
Autel de marbre. Orelli, 2386. ScmEss, pp. 23-2i, comprend : Antonini
PU servus actor. Étude hist., I, p. 416. Cfr. VI 721 : Atimetus Aug(ustorum)
nn. ser(i-us) actfor) praediorum Romaiiianorum, et VI o8o iXl 3732). 8683.
8696-8697a. Dess.u-, 161o. 1016. 11 propose de placer jB'H^f/c/ies après iwayfrtM/M,
de sorte qu'on aurait : Sanclo Silvano sacrum coUegi, etc. Il s'agirait du Silvaiii
de ce collège, comme VI 692, et Eutyclies serait servus actor d'Antonin le
Pieux. MosDiSEN ('ad III 6077) entend : Larum et imaginum domni invicli, etc.
700. VI 675. T(ilus) Flavius Evaristus et Ti(bprius) Clau-
dius . . . raliis. aeditui, poil(icum), crep; idinem), et Sex^tus)
Caelius Encolpius et Ti(berius) Claudius Herma, aedituus de '
moneta, Silvanum monoUthum saiict(um) d(e) s(iio) d(onum)
d(ederunt) sodalib(us) b(ene) m(erenlibus).
Orelli, Io93. HEiFFERscuEm, A. d. /., 1866. p. 211. Tav. I, I. — L. 1, lec-
ture de MoMMSEN. Cette inscription se trouve au-dessous d'une statue de Siivaiii,
avec un chien ou un loup.
701. VI 682. Silvano s(ancto) s(acrnm), ! Major et Diadu -
d92 C. I. L., VOL M
menus Caes(aris) n(oslri) ser(vi) | et Crescens Aug(usti) l(iber-
tiis) d(onum) d(ecleriint) 1 hor(reariis) de h(orreis) C(aesaris).
Dessau, 1623 ; cfr. 1622. Voy. N» 6-49, note. L. 5, h(orreis) [Galbanis)?].
702. VI 692. . . . [TJrypho templum | [Silvano] ex viso a
solo inpendiis | [suis] restituil; Colonus Al|[c]es Nulricis fecit
conserv(us). [
Silvano |! sancto sacro ] Larum Caesaris | n(ostri) et collegi
ma|gni Cn(eius) Turpilius i Tropliiraus volo [| succeplo aram |
do suo d(onura) d(edil).
Autel, Gruter, 65, 2, Les lignes 1-i ont été ajoutées après coup. L. 8-9, col-
legium magnum, cfr. III 6077 (N» 139) et VI 671.
703. VI 693. Base de marbre d'une statue.
Sancto deo Silvano Genio j collegi zeunilorum j Vitalio Au-
g(usti) n(ostri) verna d(onum) d(edil).
Orelli, 4122. « Zeuniti ignoti. » [G. Henzen].
704. VI 717. Autel de marbre.
Soli I Invicio \ M(arcus) Aemilius ] M(arcorura duorum)
l(ibertus) Chrysantus, ] mag(ister) anni primi, et || M(arcus)
Limbricius Polides, | dec(urio), et sodalicio ejus ] d(e) s(uo)
d(onum) d(ederunl).
Gruter, 35, 5. F. Cumont, Milhra, n« 47 et ses add. Chrysantus reparait
comme magister anni primi aux n'^s VI 5.56 et 734 ; il s'agit du sodaliciuin Solis
Jnvicti. — L. 7 dec(urio) o\i decfurialis) de ce collège. Ejus=Solis Invicli. —
L'autel a été trouvé au bord du Tibre, près de S. Maria Monticelli. — Voyez la
note au N« 683.
703. VI 734. Deo Invicio Mithrae. | C(aiiis) Lucretius
Mnester, | IVI(arcus) Aemilius Pliiletus, |1 siimmag(islerio) anni
primi | M(arci) Aemili Chrysanti ] d(e) s(uo) d(onum) d(ederunt).
Autel. Ohki.li, 1908. Ghuteu, 33, 10. F. Cumont, n" 48 et ses add. Trouvé il
droite du x^icus Judaeoruin.
L. 6 : summag., sub mag(isterio). — Sur le côté droit, des pavots; à gauche,
des épis. Sur Chrysantus, magiHter anni primi d'un collège mithriaque, voyez
VI .556. 717, cl là noie au N" (IS.I.
706. VI 740. Soli Invicto sacrum. | T(itus) Pomponius |
Repentinus } nomenclator || tensar(ius) jugaris ] s(ua) p(ecunia)
d(onum) d(cdil). [ Dodicatum XV k(alendas) Jul(ias) ] Marullo
et Aeliano co(n)s(idibus); | ob dedic(ationem) sporlulas |j (ledit
singul(is denarios) II.
UHKS KOMA. 193
Autel. Gruter, 3S, 12. F. Cumont, n« 84, — Consuls de l'an 184 après J.-C.
707. VI. 807 nae Aug(ustae) | . . . Amerinus | . . . ur
adlectus ... omnium ... curatur[a] f[unclus 1| d(onum)
<i(edit)].
L. 1. Il y avait Dianae du Forlunae. ouSabinae, ou Faustinae, on PloUnae.
708. VI 813. Au Trastévère près de S. Cécile.
. . . spetus mag(ister) d(oniim) d(edil) \ [cum iis quorum n]o-
mina scripta suni, (jui in hoc [lemplum contulerunjl, C(aio)
Ateio Capitone C(aio) Vibio Postumo co(n)s(ulibus).
Grut., 897, 9. — Consules siiffecti de l'an o {Corpus, 1, p. -47-4, XIII).
709. VI 814. Trouvé près de la Marmorala.
Ex auctorilate | Imp(eraloris) Caesaris T(iti) V^espasiani
Aug(usti), j in loco qui | designalus eral per |j Flavium Sabi-
num, I operum publicorum j curatore(m), templum | exlruxse-
runt I negotiatoies || frumentari.
Gruter, 128, 2. Flavius Sabinus, cousin de Titus, fut consul en 69 et en 72.
710. VI 815. [[mp(eratore) Caesare Domitiano Augusto |
Germanico XII Ser(viiio) Cor]nelio Dolabella c[o(n)s(ulibus) |
qui in hoc te]mp(lum) contulerunt . . . [E]ros, P(ublius) Fun-
danius Olympius.
Consuls de l'an 86 après J.-C.
7H. VI 816. In honorera domus Augusl(ae) | v(iatores)
•q(uaeslorii) scholam vetustate collapsam s(ua) p(ecunia) re[f(e-
cerunt) q(ui) i(nfra)]s(cripli) s(unl) : L(ucius) Venuleius Agatho,
M(arcus) Aurelius Aug(us(orum trium) lib(ertus) Deceraber,
M(arcus) Aurel(ius) Spendon, C(aius) Gemellius PrivaUis. |
Dedic(atum) V Idus Maias Fulvio Pio, Pontio Pontiano co(n)-
s(ulibus), cura((ore) C(aio) Gemellio Privato.
Consuls de l'an 238. L. 2, il y a : S • P • UF.T • L • S • S. La correction
est de Henzen.
712. VI 832 = 29685. Petite base carrée.
C(aius) Annius C(ai) f(ilius) Roman(us), ! decurio, signum
cum 1 statera d(onum) (l(edil).
Oreeli, 2513. 4919. MoMMSEN, 1. A., 6778. Hiilsen, au n" 29685, la croit
■originaire d'un municipe.
13
494 c. I. L., VOL. VI.
713. VI 835. Briil[IJiiis Honora|tiis, ciilfor, ex voto d(o-
num) d(e(lil).
Aille!. MuiîAT., 481, 8. Au-dessus ; un aigle qui bramlil la foudre.
714. VI 839. C(aiijs) Heduleiiis I Jannarins, (|(iiin)q(i]en-
nalîs), I aram sodalilbiis suis Serre|nsibiis doniim j| posuit ft
lociim j schol(a)e ipse adqu(a)esiYil,.
Table de marbre. C. L. Visconti, A. d. /., 1864, p. 182. .J. D. de Rossi.
Bull, crist., 18G-4, p. .^)7. Les caractères sont peu soignés et semblent du
ui" siècle. La table a été trouvée dans les ruines d'une .schola sur la voie Xc-
mentane, hors de Rome, tout près des murs et des castra praeloria.
On trouva en même temps deux vases d'airain, diml hk ilossi donne le dessin
(l. l.) ; ils portent cette inscription :
715. C(aiiis) Cirriiis Zosimiis sodalibiis suis mo(n)suralia
d(onum) {l(pdil) Serre(u)sibus.
716. VI 868. De(lio(alum) [(lib(us) Nov(ombribns) Maxime
et Glabrione co(n)s(ulibus); |
Cura(m) agenlibus Aelio Acliilla eq(uile), Val(erio) j Eiiporo
el Aur(elio) Nomiuato patron(is); el Aur(ebo) Nomiuato, Va-
lérie Ililarino, ! Calp(urMio?) .Iiislo q(nin)ij(uennalibus); el
Aur(elio) Enfycliio, Octav(io) î| Pudenliano, CI(au(bo) Socraleuo
qu(a)esl(oribus) ; et î Anl(ouio) Capilobno, seriba corporal(o-
rum).
Consuls de l'an 2.^0. — Au-dessus : (kiiius sacrificans déviera patcrani,
sinistra ienens cornu copiac et collo génial bullani (liiANcmNi). Vir juvenia
cum calatho in capile et Iribonio indutus super nudo, dextera paleram super
ara accensa e.rporrùjens , lacva cornu copiae; ad pedcs modius cum spicis.
[Kai!Rp;tti|. C'est probablement rinserii»tion latérale se rapportant à une dédi-
cace faite par un collège déjjcndant de l'annone. Le boisseau rempli de blé ou
d'épis est l'insigne des pislores; cfr. VI 1002. Wim'KIît, Roeiii. Qitarlalschvifl.
1, p. 28. De Rossi, fnscr. christ., L p. 2i;!.
II. Inscriptions impériales (VI 872-1280. 3745-3822).
717. VI 940. Au Trastévère.
Pro sainte | T(iti), Caesaris Ang(usli) f(ilii), Imp(eratoris>
Vespasiaui, | Ti(berins) Claudius Clemens lerit. jj T(itus) Nae-
vius Diadumen(us), cur(ator) co[l(legii)| subru(or(um) ; culto-
r(um) Silvani | | (ecunia) s(ua) r(efeeit?).
LT.KS UOMA. 195
Gkuter, Uo, ij. MoJLusiiN pense que les subrulorea démolissaient les édiliccs '-.
incendiés ou devant être détruits pour un autre niotil'. ..,
718. VI 950. Petite colonne.
Im()(eralori) Nervae Caesari Aiig(usto) III co(n)s(uli), Ti(be-
rius) Claudius Félix et P(ublius) Lolliiis Paris, alleclores, ||:
cullores Silvani, j idem immun(es).
Orelli, 779. 2-406. Gbuter, 245, 7. — De l'année 97. • : ■
719. VI 956. Im[j(eralori) Caesari divi Nervae tVilioj |
Nervae Trajano A(ig(iislo) Germ(anico) | Dacico ponifilici)
ma\(imo) trib(unicia) ()0((estate) VIII | imp(eralori) IIII cofii.-
s(iili) V |)(atri) p(atriae) optumo prineipi, | sagari t[l!Pa]iri
Mar(.ell(i) || ciiltores domus Aug(nstae).
Base de marbre. Gruïek, 246. 9. An 104.
720. VI 958. Irap(eratori) Caesari divi Nervae f (ilio) Ner-
vae Trajano Aug(usto) Germ(anito) Dacico ponlif(ici) rnax(iino)
trib(iinicia) pol(estate) XII, imp(eraiori) VI, c(on)s(idi) V. p(a(ri)
p(atriae), propagalori | orbis terrariim, lociipletalori civium,
cullores Larum et Imaginiim domtis Aiigiistae, solo priv;iio sua
peciinia fecerunl.
An 108. Epistyle de marbre.
721. VI 971. [Irap{eratori) Caesari, divi Trajani i Par-
Ihici f(ilio), divi Nervae nepoti, | Trajano Hadriano Aug(iisto]
pontifici] maximo, trib(unicia) potes!(ate) XIII, co(n)s(uli) III,
p(alri) p(atriae), , colleg(ium) viclimarior(um), qui ipsi et sacer-
dotibus et | magistr(atibus) et senatui apparent, (juod , cuin
commodis eorum j inpugnaretur, liberalitate ejus restituta sint.
Dedic(atum) VI k(alendas) Maias | [P(ublio) Juventio Ceiso II
L(ucio) Neratio Marcello II co(n)s(ulibus)].
Table de marbre. Orelli, 2453. Fabretti, 450, XIII. An 129. Les trois pre-
mières lignes ont été restituées par Fabretti.
722. VI 978. Table (mensola) de marbre, qui supportait une statue.
Imp(eratori) Caesari Hadriano | Aug(usto) n(ostro), collig(io)
Aelianorum | sanctissimo, Minervae, Salu[ti] | Amaracus Au-
g(usti) lib(ertiis) ex testamen(to) d(onum) d(al).
Orelli, 3016. Trouvée entre .S. Francesca liomana et l'arc de Titus. —
ScHiESS, p. 19, propose : Minervae Salu\(a{ri)]. Nous a\()ns donné la iecture
196 C I. L., VOL. VI.
de Henzen. Nous proposons : collegfioj Aelianorurn satictissimo Minervae
Salu[t(aris)\; le mot coUegium est suivi du nom de ceux qui composent le
collège et du nom de hi divinité protectrice.
'ii. VI 996. Sabinae | Augusl(ae) [ | raagistri
quinquennales | collegi fabrum lignar(ioriim) hisl(ii) XXIII : ||
Q(uinliis) Niimisiiis iMaritimiis, |
M(arciis) Valeriiis Félix, (
A(uliis) Lareius Carus, |
T(ilus) Flavius Onesimus, |
L(iieiiis) Naevius L(uci) f(ilius) Pal(atinaj Pliilij)p[us], ]j
U(ninlus) Hortensias Tyrannii[s], |
Q(uinlus) Lollius Herma, | in magisterio del'unclus.
Table de marbre. Orelli, 820. (iRUT., 252, G. Trouvée dans les ruines du
forum Trajani. La première ligne avait été martelée; le nom de Sabina a rem-
placé un autre. Le lustre 23 de ce collège correspond aux années 104-108.
(Cfr. N" 619). Voyez notre article dans la Revue de l'Jnsir. publ. en Belgique,
1888, p. 1;'U. Sabina Augusta est la femme d'Hadrien; le titre (ïAugusta lui
est donné avant qu'Hadrien (117-136) fût empereur; cfr. Th. M., Si-R., Il,
p. 79o, n. 1. CAtNAT, Cours d'épigr., p. 119. Du reste, le nom de Sabina peut
avoir été mis plus tard, car il y a des traces de ratin'e. Voy, Dessau, XIV 128,
note.
7^24. VI 998. Imp(eratori) T(ito) Âelio Caesari \ Ânlonino,
imp(eratoris) Trajani [ladriani Aug(usli) j ponlif"(icis) niax(imi),
trib(unicia) pot(estate) XXll, | imp(eratoris) 11, co(n)s(ulis) III,
p(atris) p(atriae) filio, || divi Trajani Parthici n(epoli), | divi
Nervae pronepoti. | Irib(unicia) pot(estatel, co(n)s(uli), ] via-
lores (pii Caesarib((is) | et eo(n)s(ulibus) et pr(aetoribus) appa-
rent et II h(onore) u(si).
Dessau, 331. En l'an 138, entre l'adoption d'Antonin (2fjfévr. Vita PU, 4, 6)
et la mort d'Hadrien (10 juillet., Vila hadr,, 25, 0). Case de marbre.
725. VI 999. liiîp(eratori) Caesari | divi Hadriani | Au-
g(iisti) filio, divi | Trajani Parthici | nep(oti), divi Nervae ||
pronepoti, Tito | A(;lio Hadriano | Antonino Aiig(nsto) Pio |
trib(unicia) pot(estate) co(nls(iili) des(ignato^ II, | scribae ||
arniamentari | !!!!!!
Orei-u, 6796. Dessau, 333. — An 1.38. liase de marbre. Sur ces scribes,
voyez N"44-i, note.
7-2(k VI 1002. Base 1res grande.
[Imp(eratori) Caesari, | divi Hadriani f(ilio)], div(i) | Trajani
URBS ROMA. 4^T
Parthici n[ep(Oti)j, | divi Nervae pronep\oti), | T(ito) Aelio
Hadriano | Antoniiio Aug(usto) Pio, jj ponl(ifici} max(imo),
trib(unicia) polesl(ate) VII, imp(eralorr) II, | co(n)s(uli) III,
p(alri) p(atriap), | corpus ] pistorum.
Sur le côté droit, sous un boisseau rempli d'épis :
Praef(e(;tura] j Lfuci) Valeri Proculi.
Sur le côté gauche, sous une meule ;
Curantibus : | M(arco) Caerellio Zmaragdo | L(ucio) Salvio
Epictelo quinq(uennalibiis) II; | qiiaestoribus | C(aio) Piipio
Firmino II |j L ucio) Caipurnio Maxiino.
WiLM.. 2o05. — An 144. L. Valerius Proculus était sans doute préfet de
l'annone; cfr. II 1970 [Henzen]. Voy. Prosopogr., IIF, p. 37o. n. 119. A l'ins-
cription du côté gauche, on peut comparer VI 868.
727. VI 1013. [Imp(eratori) Caes(ari) M(aroo)] Aurelio
Antonino | [Aiig iisto) Armjeniaco Medico | [Parthico] Maxiino
co(n)s(uli) III, I ... us lib(ertus) curator | [collegii] salula-
ris II . . . alorum s(ua) p(ecunia) d(onum) d(edit).
Années 16o-171. — Le surnom Snlularis semble indi(iiiei' (jue le caJiège
est funéraire. Étude hist., 1, p. 261, ii. 1.
728. VI 1016^. Imp(eralor) Caesar M(arcus) Aurelius |
Antoninus Aug(ustus) Gerinanicus Sarmat(icus) et | Imp(erator)
Caesar L(ucius) Aurelius ' Commodus Aug(ustus) i| Germanicus
Sarmatic(us) | hos lapides conslilui jussernnt propter contro-
versias, quae | inter raercaloios et mancipes ortae erant, uti
finem || deraonstrarent vectigali | loriculari et ansarii | promer-
calium secundura | veterem legem semel dum taxât exigundo.
Orelli, 3347. Dessau, 37f».
Nous avons quatre exemplaires de cette inscription {VI 1016 a, b, c, et
Ei'HEM. EP., IV 787). Elle était i;ravée sur des pierres que Marc Aurèle et son
fils Conmiode tirent placer après l'an 17o, ou ils prirent le? surnoms de GeniM-
nicus Sarmaticus. Le nom de Commode fut martelé après sa mort, sauf sur le
premier exemplaire. Sur l'exemplaire c, le nom de M. Aureliufi Severus Alexan-
der Pius Félix Augustus le remplaça sous le règne de ce prince; on y lit aussi :
jusserunt maxime propter... Sur ansarium, cfr. VI 8S94. Le vectigal aîisnTii
et foricularii promercaliwn est un droit d'octroi. Pour couper court aux que-
relles des fermiers de cet impôt et des marchands, Marc Aurèle et Commode
tracèrent une ligne au-delà de laquelle les publicains n'avaient pas le droit
d'exiger ce vectigal.
Voyez : Mommse>-, fier, derscichs. Ces., 18.50, pp. ;509-313 H. Cagnat, Impôts
indirects cliez les Romaitis, [». 148. Dessau, 37.5, note.
1^8 C. I. L.
VOL. VI.
7'29. VI 1019. Divae Piae I Faiistinae, vial(ores) q(iiaes-
forii) I ab aer(ario) Sat(iirni),
' Dkssal', 382. La deuxième Fatistine, femme de Marc Aurèle, reçut le nom de
Pia après sa consécralion. Cfr. Roetn. Mili.. 1887, p. 203 : divarum Fausti-
narum Matris et Piae (v. infra). Sur cesvintores, voy. Tu. M.. St-R., I*, p. 360.
730. VI 1022. Voyez plus loin, à Ostie, XIV 106.
731. VI 1035. Sur l'arc élevé par les argentarii el les negotiatores
fort boarii a Septime Sévère et (jui existe encore près de S. Georges au Vélabre.
: Imp(f'ratori) Gaes(ari) L(ii(io) Spptimio Sevoro Pio Pertinaci
Aug(iisto) Aral)ic(o) Adiabenic(o) Partli(i(o) Max(imo) forlis-
simo felicissimo | ()onlif(ici) niax(imo) Irib(iinicia) polesl(ate)
XII, imp(eralori) XI, co(n)s(uli) III, pairi patriae, el | Imp(e-
ratorij Caes(ari) M(arco) Aurelio Aiilonino Pio Folici Aiig(uslo)
tribiiinicia) potost(ate) Vil, co(n)s(iili) III, p(atri) p(airiae)
proro n)s(uii) forlissimo felicùsi moque principi ^) et | .luliae
Aug uslae) malri Aiig(MSli) n(ostri)i) et caslrorum e\ senalus
et patriae et'^) Imp(eraloris) Caes(aris) M(arci) Aiireli Anionini
Pli Felicis A(ig(iisti) | Parfhici Maximi Brittannici i)faximi'^)\\
argentari et negoliantes boari Inijiis loci qui invelient ■">) (sic),
fievoli mimini eoriim.
Oreli.i, 913 (cfr. vol. III, p. 95). (Jrutf.h, 265. 2. Wilm., 988. Dessau, 426.
L'inscription est de l'an 204 ; le monument était dédié ii Septime Sévère, à
Caracalla, a Gela, à Julia Domna, femme de Septime Sévère, et à Fulvia Plau-
' tilla, fenniie de Garacalla. Les noms de Gela et de Piautilla furent martelés el
remplacés par les mois imprimés en italiques. Il y nvait primiiiveraenl :
•■) et P. Septiniii (îelae nob. Caesaris.
-) Augfiistorum duorum).
') Fulviac l'Idutillac Atigfiintae).
*) filiae P. Fiilvi Plautiani pantificis nobilissimi pr. pr. cos. II necessarii
et comilis Augg. (Voyez. Bormann, B. d. /., 1867, j). 218, et Hknzen, au n" VI
1035). Cfr. Vlil 2.^.57.
') Il n'y avait priiuilivemeul que : hujus loci.
732. VI 1038. .\iitel (le marliH'.
[Pro saillie] | L(iici) Seplimi Severi Aiig(iisli^ Hermadion
Aiig(iisli) lib(erlns) ciillolribus Lariim Auginsloriim . ralionis ]
palrimoni d(onum) d(edil).
Obeli.i-Hen/en, 6070.
• 733. VI 1 040. Fragincnt d'une lablc de marbre trouvée sur le Palatin.
P[ro sainte etj . . . j Iinperat[oris Caes(aris) L(iuij Septimi
LRBS ROMA. 19'J
"Severi . . . el] lmperalo[i'is Caes(:»ris) W(ar( i) Aiir(eli) Antonini
Pii Felicis Aug(usli) et P(ubli) Soplimi Gelae nol)(ilissiini)
Caes(aris) et] | Jiiliae Ang[u(stae)] . . . || dcndlrophorii.
Julia, femme de Seplime Sivèrc. . ;;
734. VI 1051. Fractineiil de colonne. '
[M(arco)] Aurelio | [AJntonino | Caesari | [L(uci) Sjeptimi |
[Se]veri Aiig(iisti) fil(io), | [dejcuriones scribae | [c]i)biculari.
MiK., 890, 7. Des années 198-197, Garacalla élanl César. Clr. 0. Hirschfeld,
Verw., p. 198, n. 3. .
733. VI 1052. Table de marbre.
Imperalori Cacsnri | M(areo) Aurelio Anlonino | Aug(uslo) |
L(iici) Septimi Severi Pii | Pertinacis Aiig(iisti) filio, !| domino
indiilgenlissimo, | paedagogi pueroriim a Capile | Africae,
(juonim noniina infra | scripta sunt : |
Sur deux colonnes, 24 noms d'affranchis : Ti yferus ver(iia)
lib(erlus). Etiperilempliis lib(erlus), ! Eutyfro lib(ertns), etc.
Procurantibus Saturnino et Eiimeniano. | Dedic(atum) Idi-
b(us) Oct(obribus) Saturnino et Gallo ] co(n)s(ulibus).
Orelli, 29,S4. — Consuls de l'an 198. Sur le Capul Africae vl ces paedagogi,
voyez G. Gatti, A. d. /., 188:2, pp. 191-2:20. Tav. X. Le Capul Africae, situé
dans la u^ région (Caelimoniana) était une école, un paedagogium, oii étaient
instruits et logés les jeunes esclaves impériaux, placés sous la direction de
paedagogi, affranchis de l'empereur. Cette école lut établie au plus tard au
ne siècle. Cfr. Dessau, 18-2.j-18.37.
736. VI 1054. Base de marbre.
Imp(eratori! Caes(ari), Imp(eraloris) Caes(aris) L(iici) Septimi
Severi \ Pii Pertinacis Aug{usli) Arab(ici) Adiaben(i("i/ | Partliici
Maximi || fortissimi felicissim(i) p(atris) p(atriae) filio, | M(arco^
Aurelio Anlonino | Pio Felici Augfusto), | trib(unicia) polesl(ate)
III, Il proco(n)s(uIi), tibicines romani | qui sacris | public(is)
praest(o) sunt.
Sur le côté droit : Dedie(alum) pr(idic) Non(as) April(es), Ti-
berio) Claudio Severo G(aio) Aufidio Victorino (;o(n)sulibus), |
q(uin)q(uennalibus) C(aio) Praecilio Sereno II Ti(berio) Gl(audio)
Titiano.
Grut., 269, 2, C'insuis de l'an 200.
737. VI 1060. Rase haute d'un pied, lari;»' d'un |)ied et demi.
200 C. I. L., VOL. VI.
Sur la face : Imp(eratori) Caesari M(arco) Aurelio Antonino-
Aug(usto), I Imp(eratoris) Caes(aris) L(iici) Septimi Severi Pii [i
Pertinacis Aug(usli] Arabici Afliaben(ici) | Partliici maximi,
lyatris) p(afriae) filio, || coll(egiiim) fabr(um) tignarior(um).
Côté droit, deux colonnes brisées en haut :
[Patroni] : | Serviliiis Zen . . . | C(ains) Julius C(ai) f(ilius)
Arn(ensi) Saturiiin(iis), Âpuleiiis P(iiblii) f(iliiis) FiUimenus, |'
Monnienius Priscus, | Jiilins Chrysio, || Annaeus Philetus. \
Honorati : | Minisius Primilivns, | Marciiis Eulychus, | en
tout 16 noms. [DecurionesJ : . . . . | Munaliiis Epictelus in
(l(ecuria) XXX, | Melellius Venianus in d(ecuria) VI, | Lurius-
iMartialis in {](eciiria) XlIX, | etc. Cette liste continue sur le-
côte droit; il reste Si noms et il pouvait y en avoir 60 ; aucun
chiffre n'est plus élevé. La dernière colonne se termine ainsi r
Scribae : | Valerius Ste . . . , | Valerius Karicus, i Tuceius-
Hermès, | Monnienius Tudienus, | Marsenus Castus, | Mustius.
Grut., 268, 1, — Années 198-210. Pour les abréviations qui suivent les noms
de chaque décurion, par exemple : INI) • XXX, voyez VI 10300, note. Huelsen
a vu que c'est le n° de la décurie dont chacun de ces personnajies est décurion,-
Le collège avait donc 60 décuries. Quelques numéros reviennent deux fois, par
une erreur du lapicide, qui a rais, par exemple, XIV pour XLV.
738. VI 1065. (irande base de marbre.
Imp(eralori) Caes(ari) M(arco) Aurellio ] Antonino Pio Felici [
Invicto Aug(nsto), Parlli(ico) ! max(imo), Britann(ico) max(imo), |
ponl(ifici) max(imo), trib(unicia) pot(eslale) XVI, | irap(eratori)
II co(n)s(uli) IIII p(a(ri) p(alriae) proco(n)s(uli), | domino , indu!-
gentissimo, | negotianles | vasculari, || conservalori suo, | nu-
mini ejus I devoli.
Oreu.i-Henzen, 7262. — An 21.'^.
739. VI 1068. Table de marbre.
[Imp(eralori) Caes(ari) M(arco) Aurellio Anlonino Pio Fel(icr)-
Aug(usto), I Parlli(ico) max(imo), Brit(lannico) max(imo), Ger-
m(anico) max(imo), | p]onlir(ici) raax(irao) | [t(ribunicia) p(otes-
tate)] XVII, imp(eralori) III, ('o(nis(uli) III, || C(aius) Avillius-
Licinius | Trosius, scrib(a) libr(arius) | aedil(ium) curul(ium),
(•ur(alor) II, | dévolus numini | majeslatique ejus.
Orei.u-IIenzbk. 6558. Mirât., 227, 3. — An 211. Restitution de Mommsen,
lihein. Mus.. .\. F,, 6, p. iO. — Sur Avillius, voyez Vi 103 (N° 618).
URBS ROMA. 201
740. VI 1080. Table (le marbre.
■Pro salule et viclorjia deo imp. Caes. M. Aurel[io
ojplimo Antonino Pio sideribu[s
demisso .... t]onitratori Aiig. orbis terrarum . . .
domino . . . . ] maximo providens imperi sui maj[estatei»
o aiixit fines ejus] ampliavit largam gloriara pac[e cumulavit
. . . parla lajiirea dextra manu signum Vietor[iae coronavit
] r curiae sacro urbis et in aeternum
f]elicia tempora qualtor in ... .
s]ancto die nalivitatis luae ga[ud ...
10 sjuscipias sanctis manibusque suis c . . . .
l]anugini flores digna sunt vota ....
sui nox dea fil lux sic die mea v . . .
[Corpus piscatorum] et urinatorum sua pfecunia) p(osnil)
primiceri[us
hic locus est] urbis qui Nympl)as accipit omnes e
15 ri toto octies dénis cir( undatus annis gratem . . .
On ne peut déterminer de quel Antonin il s'agit dans cette obscure inscrip-
tion.
741. VI 1096. Base de marbre, trouvée près de S. Clément.
Furiae Sabiniae | Tranquillinae ] sanctissimae Aug(uslae), J
conjugi domini n(ostri! Imp'eratoris) Caes'aris) M(arci) Antoni|j
Gordiani Pii | Felicis Invicti Aug(usli), | decuriales gerub et
h(onore) u(si) | devoti numini majestalique eorum.
Orelli, 976. Grcter. 1085. 11.
742. VI 1101. Table de marbre.
Qiuinto) Herennio Etrusco | Messio Decio nobilisîsimo Cae-
s(ari), principi | juvenlutis, co(n)s(uli), fiUo | Imp(eratoris) Cae-
s(aris) Messi Quinti | Trajani Deci Pii Felicis invicti Aug(usti),|
argentarii et exceptores | i(emq(ue) negoliantes vini | superna-
t(is) et Arimin(ensis), devoti |j numini majeslatique ejus.
Orelli, 99o et suppl. Trouvée a S Pierre, en creusant les fondements du
chœur, en 1611.
743. VI 1116. Voyez plus loin, a Ostie, XIV 128.
744. VI 1117. Hnse de marbre, trouvée au Trastévère.
Sur la face : Magno et Invicto ] imp(eratori) Caes(ari) C.aio)
20^ C. 1. L., VOL. VI.
Vul(erio) Aurel(io) | Constantino Pio Fel(i("i) 1 inviclo Aug(uslo),
pontif(ici) max(imo), | Irilj(imicia) potesl(ale), co(n)s(uli) III,
p(atri) p(alriaf) proc(onsuli) || (i(omino) n(oslro), corpus corario-
rum I magnariorum solalarionim | devoli niimini raajestali-
(j(ue) I ejus.
Sur le côté gauche : Dedicalac kaliendis) Jan(uariis) | d(orai-
nis) n(oslris) Diocleliano III et | Maximiano co(n)sulil)iis), | cu-
rante Tliessio Secundo p(alroiio?) c(orporis) j| corariorum.
Consuls de l'an 287.
745. VI 1118. Base (le marbre, Irotivéo an Trastévi're entre la via
l'isciniila et le vico délia Scarpella.
Dfomino) n(ostro) Fl(amo) Cl{audio) ! Consl\a]\ntino j nobfi-
iissimo) (]aes(ari) \ d(omino) n(oslro), corpus cprariorum |j
niagnariorum solala|rioruui devoli numini j niajestatiq(ue) ejus.
VI 1I17 = 0relli, -1074. Grlter 283. 1.
VI lH8 = Di: Rossi, B. d. /., 1871, p. 101.
Voyez De Rossi, /. /. Ce eollèi;e avait ses at(>liers au Trastévei'e. En 287, il
avait élevé des statues à Dioelétien et à Maximien. VI 1117 portail «donc : Dio-
cleliano an lieu de Conslanli/io, et VI 1118 commen(;ait ainsi : Imp(er(Hori)
Caes{ari) C(aio) Aui-felio) Valferio) Maxindaiio Au<j(uslo), d(oimno) ?i(ostro).
Plus lard. ei'S noms furent martelés et remplacés i)ar ceux de Constantin le
Crand et de Constantin II, encore César, a (pii ne conviennent pas tous les
noms {|iron a laissés; on ne prit pas soin non plus de changer la date de la
dédicace. Sur la date de ce diangenient, voyez de Rossi, /. /.
746. VI 1152. Déterré quand ou bâtit S. Michel a Ripa.
Divo I Constanlino | Auguslo, | corpus | salariorum j| posue-
runt.
Okki.i.i, 1092.
III. Magistrats du peuple romain
(151)9-1801. ;-58 13-8870).
Avant Dioclétien.
747. VI 1 298 -loSH-X 6007. Voy. X 60O7, à Miniurnes.
748. VI 1484. Près de la porta Latiua.
Libe[riis] | et l\imiliae | P(ubli) Paqui Scaevae | et Flaviae |
C(ai) f(iliae) Scaevao: |j in fr(onte) p(edes) XU, | in agr(o) p(edes)
XX.
URBS KOMA. '203
Cfr. VI 1483. Pai|uiiis Scaeva arriva aux honneurs sous Auguste : nous avons
répitaplie de Scaeva et celle de sa femme i IX :2845-2846).
749. VI 1620. Grande table de marbre.
C(aio) Junio Cai) f(ilio) Qiiir(ina) | Flaviano, | praefeclo an-
nonae, | proc(uralori) a ralionibtis. proc(ura(ori) provinciarum
Lugdune(n)sis I et Aquitanicae, | proc(iir3tori) lieredi!al(ium), |
proc(iiratori) Hispaniae cilerioris | per Asliiricam ot Callae-
ciam, proc iiratori) Alpiiim maritimarnm, pro magistro (vice-
simae) heredilalium, 1, trib(iino) mil(itiim) leg(ioni.s) Vil Gem(i-
nae), ponlif(ici)minori, j mercalores friimenlari le! oleari Afrari.
Orelli, 3.331. Grit., -4-26, .5. Wilm.. 1271. Dessau, 1342. et Prosopogr., II,
p. 2.37, n. -491.
750. VI 1624. Voyez plus loin, à Oslie, XIV 170.
751. VI 1625^. Hase de marbre.
M(arco) Petroni[o iVI(arci) f(ilio)] Qiiir(ina) Honoral[o], \ prae-
f(eclo) cohiortis) I Rael[ornni], | (rih(nno) mil(itiim) Ipg(ionis) I
Miner[Yiae] | pîiae) f(i(Ielis), praef(eclo) alae Aiig(iislae) p(iae)
f idpjis) [Thracium)], |1 })roc(iiralori) monet(ae), proc(iiratori
vicpsimae) [hered(ilaliiim1], | pror(iiralori) prov(inciariim; Bel-
g(icao,) et diiar(iim) | Gerinaniar(nm). proc(iiralori) a ratio[n(i-
biis)] I Augiusti), praef(ecto) annon(ae), praef(eclo) | Aegypti,
ponlif(ici) minor[i], | negolialores ole[ari] ' ex Baetica pa-
lron[o], I ciiratoribii[s] Cassio Faus[to]. | Caecilio Ho[noralo].
Dessau, 1340. — Sur Petronius, cfr. VI 162.0*; il fut probablement prae-
fectus Aegjjpti sous Marc Aurèle. Prosopogr., III, p. 27. n. 207.
752. VI 1639. Voyez plus loin, à Ostie, XIV 185.
753. VI 1649. Trouvé près des thermes de Dioclétien.
CapitOLl]ino, [er|fiiiti)] R(omano), patrono et defensori codica-
rioriim, | buste d'homme j sliippatonim patrono.
Après DrocLExiEx.
7o4. VI 1673. L(iicio) Aelio Helvio j Dionysio, c(larissimo)
v(iro), j judici sacrarum cog nitioniim totius Orien^tis), I praesidi
Syriae Coele, \\ correclori utrius(qiiej j Italiae, ciiratori aq(ua-
rnm) | et Miniciae, r,urat![ori loeoriim et] | opernm piiblico-
rii[m), î pontifici dei Sol(is), [ coilegiiim fabrorum
ligniiar(iorum) j multis in se patrociniis co.
Orei.i.i, 60. F. Cr.MONT. MHhrn^ n"9;i.
204 O. I. L., VOL. VI,
Ce personnage se retrouve VI 2rj5 et 773, qui datent de Dioclétien et Maxi-
mien ; il devint /)rae/ec<us urhi en 301. Chronoyraph. anni 354. Tomassetti,
Muaeo italiano di Antichità classica, III, 1890, p. 59. G. Govau, Chronologie
dP l'Empire romain, p. 363.
755. VI 1675. Cippe de marbre.
Kamenii. | Alfenio Ceionio Juliuno i Kamenio, v(iro) c(laris-
simo), I q(iiaeslori) k(andidato), praetori tri|umf(ali), VII viro-
epulonum, mag(istro), ; p(atri) s(a)c(rorum) summi invicti Milrai,
iero||ranle Aecale, arc(hi)b(iicolo dei Lib(eri), XV ] viro s(acris)
[f(aciundis)], laiirobolialo d(eiim) M(alris), i pontifici majori,
consulajri provinciae Niimidiae, jiislitiae ejus provisioni||bus-
q(ue) confolis omnibus [ dloceseos | . . . gentilis P • M Reslu-
Uis cornicii|larius ciim carinlaris olFicii siatuam | in domo sub
aère posuerunl.
F. CuMONT, Mithra, n» %i.
Orelli, 2251. Ce personnaj^e devint praefedus urhi en 333 ; donc cette
inscription est antérieure. Chronogr. de 354. G. Goyau, p. 423. Tomassetti,.
/. /,, p. 63. — Cfr. VI 47 (N" 614) : magister et pater patrum,
756. VI 1682. Sur une base ronde, ornée de bas-reliefs bachiques».
Honor[i]. | Ammio Manio Caesonio Nico|macho Anicio Pau-
line, v(iro) 1 c(larissimo), cons(uli) ordinario, i pr(a)ef(ecto) urbi,
jud(ici) sa('rar(um) cognit(ionum), [pr]oconsuli \ prov(inciae)
Asiae et Hellesponti vice satra judicanli. légale Karl(li)acinis
sub procons(ule) Afri((a)e Anicio !| Juliano paire sno, cnjus
providentia adqiie | eulilitas et integrilas reipublicae corporis |
corariorum insiilas ad piistiniini statiim [ siium secundum Icges
principum priorum imp(eralorniTi) [L(uci)] Seplimi Severi et
M arci) Aiir(eli) Anlonini Aug usiorum) || restaurari adque ador-
nari pervigilanllia sua providil, in mira memoria adque j in
omnia justilia sna corpus coriariorum palrono digno slatue-
runt.
(ÎRiîT., 1090. 19. Wn.M., 647a. Dkssai. 1220.
VI *6S3 est du même personnage ([ni fut praefedus urbi en 334 et consul
ordinaire la même aimée (Chronogr. de 354, éd. Mommskn, p. 629. Tomassetti,
/. /., p. 64. (i. (iovAu, /. /., p. 424). Son père, cité 1. 5, fut consul en 322.
Legalus Karlhaginis, c'est-à-dire legatus provinciae Africae diocoeseos Car-
Ihaginicnsis (Il 1262). — L. 10, c'est par l'rreur que le nom de Valerius est
donné à Se|)tiuie Sévère. Sur les insulae. voyez (',. IIimbkrt el Cii. Lécrivain,.
dans l)ARKMi;i;it(. el Sac.i.ki. s. v. insula. Klude Iti^t., I, p. 438. i. Il, p. 377.
757. VI 1690. Popnlonii.
LRBS ROM A. 205
L(ucio) Aradio Val(eria) Proculo, v(iro) c(larissimo), auguri, |
ponlifici majori, i quindeceraviro sacris faciundis, pontifici
Fiaviali, | praetori tulelari, j legato pro praetore provinciae
IVumidiae, j peraequatori census provinciae Calleciae, ; praesidi
provinciae Byzacenae, \ consiilari provinciae Europae et Thra-
ciae, I consiilari provinciae Siciliae, comiti ordinis secundi, |
comiti ordinis primi, j proconsuli [irovinciae Africae vice j sacra
judicanti, eidemq(ue) judicio sacro | per provincias proconsu-
larem et | Numidiam Byzacium ac Tripolim ilemque Maure-
taniam Silifensem et Caesarienseni \ perfnncto ollicio praetec-
tiirae praetorio, i comili iterum ordinis primi inlra Palatium, |
praefecto urbi vice sacra iterum judicanti, \ consuli ordinario : |
Imic corpus suariorum et confectuariorum, j auctoribus patro-
nis, ex affectu eidem jure debito ! slatuam patrono digno
ponendam censuit.
Orelli, 3672. Grut., 361. 1. Dessau, 1240. Voyez la note après VI 1693.
L. 21, perfuncto, etc., étant proconsul Africae, il tut chargé de faire l'inté-
rim de préfet du prétoire dans le diocèse d'Afrique [Dessau].
Bull, corn.., 1891, pp. 318-321 : negoliatori celeberrimo suariae et pecunriac
•(inscription de la via Praenestina). Étude hist., II, pp. 94. 370.
7o8. VI 1692. Populonii. |
Ille ego sum Proculus, | totus qui natus lionori, |
Aut die quis sit lionos, | quem mihi inesse negas, |j
Coilegium pislorum | patrono pr(a)estantissimo.
Dessau, 1342.
739. VI 1693.
Hic bis praefectus patriae i), | praefectus et idem |
hic Libyae^), idem Libyae proconsul, et ante |
ter vice qui sacra || discinxit jurgia judex ^), \
consul et aeterno | decoravit nomine fastos. |
Cetera quid memorem [ tanto sub judice gesta, ||
. cura Proculum videas, ] toto qui natus honoii est ?
Coilegium suariorum patrono | pr{a)estantissimo.
Grut., .361, 3. Dessau, 1241.
VI 1690-1694 proviennent de statues élevées h L. Aradius par ces trois col-
lèges et par la ville de Pouzzoles, dont il était aussi patron. Il fut consul en 340,
préfet de la ville en 337. {Chronogr. de 354. Tomassetti, p. 65. G. Goyau,
206 C. I- L., VOL. VI.
p. i'M)). IIenzen donne son cursus honorum après VI 1695. 11 redevint prae-
fectus urbien 331 et 352. Élude liist., 1, p. 440.
1) Deux fois praefectus urbi. ~) Voyez VI 1690, note. ') Gomme proconsul
d'Afrique, puis deux fois comme préfet de la ville. [Dessau].
760. VI 1696. (Irande base de marbre.
[Inidjsiri viro et omnium rétro praetectol[rum ijndustriam
supergresso, Attio Insteio Tertullo, | [qiiaestori k(andidato),
praejtori k(andi(lato),(onsuli,correelori | [Veneliaeet Histriae],
praeposifo fabri|[('ae?, proco(n)s(iili) Africae?, praefecto ur]bis
Romae. || [ob curam qiiam egit, ut fortunae eorum] | inopia
iii[genli afflictae sollicitudine ejus] | miseriae atque ineompa-
rabili [indiistria, cum in| \ apertum perieidum proruebant,
recrea]lae atque conlotae reddilis prislinis || viribus convalesce-
rent et aetermim robur | acciperent, atque (ob) ejus aegregi»
lacta et in se j muniticenliam singiilarem, cor|)us magnairiorum
gravi melu et discrimine Hi^eratum | ei statuam aère insignem
locavit. Il curantibus | Fiaviis Kespecto Panckario Sabiniano
Palass(ioV) | et Florentio v(iris) p(erfectissimis) p(rae)p(ositis)
corp(oris) mag(nariorum) digno palr(ono).
Orelu-Henzen, 6i76. Borchesi a restitué les 1. 3-5 ; les restitutions des 1. 6-8
sont un MoMMSEN. Attius Insteius Tertullus fut préfet de la ville en 307 ; l'année
de son consulat est inconnue (Chroiuxjr. de 354. Tomassetti, p. (51. (î. Goyau,
p. ;i75). Élude hisL, I, pp. 191. 4)58. Il, pp. 108. ;î70. 377.
761. VI 1711. Au Janicule.
Claudius Julius Ec[c]lpsius Dynamius v(ir) r(larissimus) et.
inl(ustrissimus) urb(i) prael(ectus) d(ieit) : } amore patriae con-
pulsi, ne quid diligentiae déesse videalur, | studio noslro adici
novimus, | ut omnium molendinarioriim fraudes | amputentnr,
quas subinde venerabili populo alq(uc) universitali fieri | sug-
gerentibus nobis agnovimus,et ideo stateras fieri praecepimus,j|
quas in Janiculo eonslitui nostra praece|)it auctoritas ; unde
hoc I progi-ammatc iiniversitatem nosse decernimus frumenta
cum ad | liaec loca conterenda detulerint, consueta fraudibus
licentia | [qiio modo] possit amoveri : primo pensare non dif-
férant, deinde posl'quam fiegerint, propter fidem integrae
observationis adliibitis jj isdein ponderibiis agnoscanl nihil sibi
abstulisse licentiam fraudatorum. Accipere autem secundura
conslilutum brevem molend[in]|arios tam in Janiculo quaoi
URBS u()>iA. i'OT
per diversa praeoipimiis per modiiini uniim niimmos III. lia
qnod si quis eorum inlicita praesiimptiono fiirinam crediderit
postiilandam, depreliensiis et miillae suljjaceat et f'nsliario
supplicio se noverit esse siibdendiini. Illud antem lui maiiit;i[s
nostr]a propter eorporaforiim levamen atlicit ut, si (pii volun-
tate propria, non ronpulsus, sed donandi animo farinam |
ofFerre voilier il, liabeat qui accipit liberam racidlalom.
Grut., 1114, G. L. y, [qito tnodo] a été intercalé par .Mommsen. Ber. der aiichs.
Gesell., I80O, p. 292. Selon Osann et Bor<;hesi, l'auteur de Tédit est Claudius
Dynamius, consul en 483 Jùude hist., 11, p. 80.
762-765. VI 1739-1742. « Post basilkam Lateranensem juxta
sacellum quod dkitur saiicta Sanctorum sunt sex insignes marmorei lapides,
qui positi erant pro basibus columnarum cujusdam templi qnod erat illi con-
tigiium. " [Cyriacus].
762. Vï 1739. Honori. [
Memmio Vitrasio Orfilo, v(iro) c(larissimo), nobililato et
actibns praecipiio, [)raefeclo iirbi, et iterura praeTeeto urbi,
proconsuli Africae j| et tertio sacrarum cognilioniim jndici,
comiti ordinis primi iternm ; inlra consislorium, legalo seciin f.'o
dirtlcilimis temporibiis peli|tn senatiis et p(opuli) R(omaiii),
comiti ordinis |j scciindi, expediliones bellicas gubernanli,
consniari provinciae j Siciliae, pontif(ici) dcae Veslae, XV ! viro
s(acris) l'(aciiindis!, pontif(ici) dei Sobs, consuli, praetori. |
r](uaestori) [k(andidato)] : [
Corpus pisloriim magnariornm et castrensarioriini stalnain |
sub aère conslitnit.
763. VI 1740. .4m même, dans les mêmes termes :
Corpus navicidariorum statuam sub aère constituit.
764. VI 1741. Honori.
Memmio Vilrasio Orfito, v(iro) c(larissimo), génère nobili,
domi foriscpie ad I exemplum veterum continentia jus titia,
constanlia, providentia omnil|busquevirliitibus semperinlustri,|
praeffeclo) urbi, non multo inlerposito tempore iterum prae-
f(ecto) urbi, proconsuli Africae, comiti ordinis primi, item |
comiti intra consislorium ordinis '| primi, legato petitu senatiis
populi q(ue) Romani, comiti ordinis secundi, considari pro-
vinciae Siciliae, ponti fici majori Vestae, quindecim viro sfacris)
f(aciundis), pontifici Solis, consuli, praetori, quaeîjstori
208 c. I. L., VOL. VI.
[k(andidato)], atqiie liis omnibus ab ipsa | juventute perfiincto,
ob ejus lem|poribus difficillimis egregias ac | salutares pro-
visiones, ]
Susceplorum Osliensium sive Portu||ensiiim aiitiquissimum
corpus ob I ulilitalem Urbis Romae recreatum | statuam con-
stituit.
Orelu, 3184. Muii., 720, 2. Wilm., l;23i2. Dess.ui, IWA.
765. VI 1742. Honori. |
Meramio Vilrasio Orfilo, v(iro) cflarissimo), | nobilitate acti-
busquc ad exemplum praecipuo, praefeclo urbi (suit le cursus
honorum, comme au n° 1759J, om|nibusq(ue) perf'unclo hono-
rib(Ms) iiilra } aelalis primordia, ob providenliara | et slatuni
optimum Urbi Romae ab eo ] redditum,
Corpus omnium mancijpum statuam siib aère constituit.
Orelli, 3183. Grut., 438, 1. — Henzen a dressé le cursus honorum d'Ortitus
à la suite de VI 1742. 11 fut préfet de la ville depuis le 8 décembre 353 jusqu'au
24 avril 355 et depuis octobre 356 jusqu'en mars 359. (Chronogr. de 354.
ToMASSETTi, pp. 490-492. G. Goyau, pp. 456-477. C. Tn. XIV, 6, 1). Il fut le
beau-pére de Symmaque, qui en parle Ep. 1, I. 9, 1.50. Rel. 34. Voyez Étude
hist., I, p. 509. Otto Seeck, Ed. de Symmaque (Mon. Germ. hisl.) pp. XL
XLIX. LVl. LXXV.
766. VI 1759. Grande l)a.se, trouvée dans l'ile du Tibre.
Ragonio Vincentio Celso, \(iro) c(larissimo), | a primo aela-
lis introitu in aclii | publico fideli exercilalione versato, [ cujus
primaevilas, oHicio sedis urbanae | advocalionis exercito i),
fidem juncxit ingenio, || prudenliae miscuit libertalem, ila ut
nemo de | ejus industria nisi ilie, contra (piem susceperat, |
t'ormidaret; cujus accessus aetatis amplissimi ] honoris et qui
solet seniorib(us) provenire, ornalmenta promeruit : nam rexil
annonariam potes||ta(em urbis aelernae 2) ea aequilate, ut inter
omnes, [ cpii ad eum animo liligantis inlrassent, parentem se j
plerumq(ue) magis his quam judicem praebuisset. | Hinc etiam
factum est ut mensores nos Portuenses, | quib(us) velus fuit
cum caudicariis diuturnum(i(ue) || hictamen , voti compoles
abiremus, ut ulrumq(ue) | corpus et bcnelicio se et Victoria
graluletur ] adlectum ;
nam ut iioc esset indicio, jani posito | magislratu statuam
palrono praeslanlislsimotestimonium gratulationisexsolvimus,||
URBS ROM A.
209
cum ros non adulatione privato, sel jiidicio ' posito in olio ri
<|uicte reddalur.
Sur le côté : Dedicata (anle diem oclavum) kal(endas) | Sep-
lembres) Fl(avio) Timasio el Fl(avio) Promolo v(iris) c(la-
rissimis) c'ons(nlil)us) 3).
Orelli. iUli. (iRCT., 462, 1. Dessau, 1-272.
^) En 38o, il fut cicarius urbis et advocatus fori Romani. (Symm., rel. 23).
Voy. 0. Seeck, Ed. de Syramaqiie, p. IJV. -) A sa prélecture de Home (vers
;'.86, jusqu'en 389) se rapportenttrois inscriptions d'Ostie (XiV liJS. 139. 173).
r.fr. X 4360. VI 1760. XIV 174. 17S. ^) An 389.
767. VI 1766. Fragment d'une table de marbre trouvée dans la iiasi-
lica Julia, en 1849.
[Ex auctojritale Tarraci Ba[ssi, v(iri) c(larissimi), praef(ecli)
urbi, I nomina] .. . nariorum, qui sibi pecun[iam .......
[c'onjtra disciplinam roman[am] ] vindicare consiieve-
r[ant].
Suicaient des noms disposés sur plusieurs colonnes. Dans la
première, il reste sept noms : Valerius, ; Laurenlius, \ Urbicus, |
Cyriacus, | Serpentins, ] Ad(|uisitus, ; Mercnrins . . . Dans la
troisième, il y a encore : Quodvuldeus . . .
Henzen, 6430. B. d. /., 1849, p. 141. Jordan, Ephem. ep., III, p. 281. n. r)4.
De Rossi, B. d. 1., 1853, p. 41. Gatti, B. c, 1891, p. 343.
Pour l'explication, voyez Gatti et Huelsen, B. c, 1891, pp. 342 sii<i.
0. HiRSCHFELD, Sitzungsber. der Berl. Akad., 1891, vol. 39, pp. 832-833. Élude
kist., II, pp. 109. .S81.
C'est la praescriplio, l'en-tète d'une liste de noms aflichés par ordre du Pi-él'et
de la ville. Nous avons deux autres fragments de praescriptiones de ce genre.
On trouvera l'une plus loin (VI 10099) ; nous donnons l'autre ei-dessous.
768. Bull, cotn., 1891, p. 342. (Gatti). Fragment d'une table de marbre
trouvée vin délia Polveriera.
praef. urb.
. panem populi conlra
[con]sueverant
ndidum Epictelinses
orinm et Viator
atium Aquilenses
menses Honifatius
. uni Adeodatus
statuavalerianen^es
14
210 C. I- J^., VOL. M.
Dans chactiiie (les liois praescriptiones (VI 1766. 10099. iBw/i. co?n., 1891,
p. 342),. on (ionne :
1» le nom du protVt qui a fait atticlier les noms:
2" l'iridicalion des délimiuants ;
3" la nature du délit.
Le nom du préfet ne se tronv(! plus (pie dans la preiuière, Tarracius Bassus.
Ammien MAEiCEixiN (28, 1, 27) dit (pi'il fut préfet de la ville peu après 368 (po.slcn
nrbi praefectus) et les caractères sont de cette époque. Les deux autres son! de
la uK'nie époque, car lesm(>mes noms y figurent; voyez la note apri'S VI i(l(i99.
L'indication des délin(pianls csl cons(Tvée en partie dans deux fraguicnis.
Dans le premier, Dr. Ilossi lisait \vi\narH)rum : Huei.sen (p. ^rjl) et 0. Hmscr-
EELD pensent qu'il y avait un nom i^énérique le! que : [taber\nariorum. Dans
l'autre, il reste : nomina acre /|«r/.sw»mj. Les aère indsi étaient ceux (pii
participaient aux distributiiuis de blé; voyez les citations de Hcelsen, p. Sol,
n. 1. HlRSClIFEI.!), /. î.
Ouaut à la peine inlliiié'c, les déliiKpiants sont privés de certains avantages :
(iistril)uti(ui gratuite de pain (pancin pojiuH), congiairesf;>ecM/((a//i était déter-
miné, par (^x. ]):u' ])Hblicani ou coïKjiarik, Huelsen), assistance aux spectacles.
Le délit qu'ils avaient commis n'est pas indi(iué. Hmscm'ELD, /. /., conjecture,
a cause du mot den'l\ict(i\ ou derel[iclïs\, i.\\\' \\% avaient quitté Rome ou déserté
le métier (|ui leur valait ce privilège.
Après la praescripiio vient la liste des délinquants. Aous avons d'autres
fragments de listes (pie (J. Gatti a réimis dans le Bull, coin., 1891, pp. ;!i2-
349. (lATTi en donne sept qui furent trouvés avec le A'" 768 et (pii proviennent
(le la même inscription. En voici un :
769. Bull, œm., 1891, p. 343. Fragm. h.
Trajan[ensésj
[dej teglatu
I CJaelimontiensil)(us)
(^amellensibus
Tascogensibus
Isacis
Decennensibus
Monetariis
ad lacum longiim
Noenses de ara
Matidie
larii
C.ATTi rapporte ;i ces listes six autres fragments (Ibid.. pp. 317-349, D-L
dont les trois premiers ont été trouvés dans les ruines de la basilica .Iulia. .Nous
en donnerons un plus loin (VI 9103). Le quatrième a (Hé trouve au viens .liKia-
rius voisin de la basilica Julia; le li^ a été trouvé non loin de VI 10099.
Toutes ces listes donnent les noms, ordinairement au nominatif, av(^c le
ijiétier (fullo. Innarius. lupinarius, olilor, plimiarius, tabernarius, tonsor.
venliarius, etc. Voyez Huei.sen, Bull, cum., 1891, p. 3r>l, n. 1); deux fois la
religion est indiquée : Félix Tiiieosus Jttdcuf;, Creltctis Judeus.
Les indications coll., ex coll., (/rfatis) ad(lectits) sont douteuses.
(Jn trouve encore : Colocion cum .suis, ^farcianus Tiliani /ilius, Co7islanUu>i
Imiis ROMA. 241
ftlius Bessae. Les collèges étaient héréditaires; cfr. 1\ 2998. XIV 3649. VI
9920. Dessau, Ann. d. !.. 1882, p. i:U. Hit.i.sen, /. /.. \). 352. Élude hisL, 11,
pp. 301-302. 360.
D'autres noms sont précédés de per : per Pelritm, per Crescentionem, etc.
On ne sait ce que cela signifie.
Enfin les noms sont disposés topograpliiquement et répartis suivant les quar-
tiers dont l'indication précède : de teglalu, Trajanenses, Caelimontienses,
Jsiaci, etc.
Voyez l'excellent commentaire de Hielsen, Bull, coin., 1891, pp. 349-338.
770. VI 1770. Table de marbre, trouvée prés de S. Pierre aux Liens.
Ex aucloritale ! Turci Aproniani, v(iri) c(larissimi), prae-
i'ecli urbis :
Kalio docuit utilitale suajdente, consueludlne mi||candi siini-
mota sub exagio | potius pecora vendere, quam digilis conlii-
dentibus trade re, ut, adpenso pécore, capite pedibtis el sevo
laetanle et , subgiilari laiiio cedentibus, reliqiia caro cuin
pelle et inte raneis proficiat venditori, sub conspectu publico
tîde pon deris conprobata, ut quantum | caro occisi pecons
adpendat, et emptor norit et vendilor, '. comraodis omnibus
et pracda damnata, quam Iribunus ofïî cium cancellarius et
seriba j| de pccuariis capere consueve rant : quae forma inler-
dieti et dispositionis sul) gladii pe riculo perpetuo custodien (la
mandatur.
Orelli, 3166. Sur Aproniaiius, Préfet de la ville en 363-364, voyez la note
après VI 1771, ci-après,
771. VI 177J. Ex auctoritate Turci Aproniani, v(iri)
('(larissimi), praef(ecti) Urb(is) :
Licet formam dispositionis acia conlineanl, ad (idem taljmen
gestorum plenius memoriae tradendam tabulam placuit adfigi, |
(juae publicaret ordinem rerum ; ] cum suarios damnis videre-
miis adfectos et eos etiam ordines, ij qui suariam l'aciunt, pro-
vidimus liis levamen e\ (itido canonico vinario, ut viginli
quinque milia amt'orum annua conse(|uanliir sub ea divisione,
ut duae partes |j suariis, tertia vero liis ordinibus prodciat
(|ui suariam recognos cunt, ita ut idem ordines juxta con sue-
tudinem tam proprium quod appellatur, (juam annonas ex-
.sol||vant et moderatione adhibita perinde a possessore susci-
piant adque accipere sunt soliti, anti quo more praecunle,
interdicentrs ; no [e]normia illa indebilaciue prae slenlur, (juae
212 C. I. L., VOL. VI.
tam tribuDus quam | patroni divers! et varia consequejbantur
olBcia; contra quod interdi ctum si qui ausi fuerint de com -
muni largiri, et scribae quidem ! c[e]terique poenae subja-
cpfajnt.
(iRiT., 647, 7. — Coniparo/, la I. 4, C. Th., 14. 4 (Valeniinianus et Valens
Augusli ad Praetextatuin praef. urbi, en 867). — Le Iribiin dont il est parlé
Vi 1770, I. 19 et 1771, I. M, est le tribunus fori suarii, qui était sous les
ordres du Préfet de la ville (Not. Diyn. éd. Seeck, Occ, IV, 10). Smt ordines
qui suariani faciimt, voyez Étude liist., II, pp. 92-93. L. Turcius Uulius Apro-
nianus Asterius fut Préfet de la ville de :56;! ;i ;!64 (Seeck, Hermès, vol. XVIII,
p 301, et Êdit. de Symniaque. p. XLII. Tomassetti, p. 494. (i. Goyai, p. 499) ;
son père avait rempli les uiéiues fonctions en 3;59. Valentinien et Valens (C.
Th., 14, 4, 4, en 367) font allusion au premier édit (VI 1770) quand ils disent
iiPraetextatus : quibus in rébus illud quoque a decessore tuo salubriler insti-
tutum est, quo suariis uestiuiandi liccntia deneqetur, et l'on voit que cet édit
était récent.
Élude hisl., II, pp. 92-96. 082. 424.
77â. VI 1785. Fraiiment d'une table de marbre.
(H)austoribus : lu cupa una numm(i) XXX.
Tabulariis : in singulis apocis numm(i) XX.
Exasciatori : in cupa una numm(i) X. |
Falancariis qui de ciconiis ad templum cupas referre con-
sueverunt : numm(i) . . . ||
Custodibus cuparum : [numm(i)J ...
D[e] ampullis placuit ut post degustatio[nem] | possessori
reddantur.
Professionariis de ciconiis, statira ut ad veneret ('sic^ \ vinum,
in una cupa : numm(i) CXX.
Sur un petit fragment ;
Quae j Bita constitu ... [scjribta.
Or.-Henzen, r)089. MoMMSEN, Ber. dei' sdchs. GeseU., 1851, p. 76. I. R. \.,
()830.
L. 9 adveneret=^adveneril, sujet : vinuui. Mommsen (l. l.J propose : advexe-
rit. L'inscription se rapporte à la livraison du canon vinarius, par les posse.v-
■sores de la regio iirbicaria, surtout de Lucanie et du Bruttium (C. Th. 14, 4, 4).
Les possessore.s (1. 8) ou professionarii (I. 9) devaient transporter les cupae a
un endroit du Champ de Mars appelé ad ciconias nixas (C. Th., 14, 4, 9. Notil.
et Curioswn, reg. IX, Preli.er, Regionen, p. 173. De Uiîgcieho, Diz. epigr., Il,
p. 37) ; là, les susreptores (C. Th., XII, 6, 26) faisaient la dégustation et les
possesseurs recevaient 120 sesterces par cupa. Pour la dégustai ion, le trésor
payait 30 sesterces par cupa aux haustores, 20 aux tabularii par apoca, 20 a
Vexasciator ; la somme, payée aux falancarii qui portaient le \in de la auprès
d'ini temple inconnu, et aux gardiens des cupac, est effacée.
Cfr. VI 7803 : in monimcnto palangarioru(m).
rr.Ks noM\. tilô
Ad templuin (Salis). \o\n noire Étude hist., 11, [)[). 98-99. Ch. Huelsk.n.
Bull, corn., 189;i. pp. 48-49.
Appari tores magistratuum publicorum P. R.
(1802-1975 et 3871-3873).
SCUII{.\E LIHRARII (,>UAKSTORIl TRIUM DECURIARUM.
773. VI 1826. L(uciiis) Quaestoriiis | Cinyra, lihferliisl
lil)rar(ioriim) qiiaestor(iorum).
Dessai;, 1897. — Les décurie-s d'appariteurs ont des escla\es qu'elles peuvent
affranchir. Ulpianus, Dig., 29, 2, 25, 1. Cfr. Mommsen, Sf-R.. \~, p. .'$26. F.
p. 341. Trad. Giraud, I, p. 387. Étude hisl., I, p. 55, ii, 2.
774. VI 1833*. L(iicio) Volusio Himero, \ scrib(ae) lib[r(a-
rio)] q(uaestorio (riiim) clec(uriaruni), | sacerdoti Geni L(ucii)
n(ostri) cens[oris], Phyl[l]is conjugi et palrono [ de suo, loco
dato ex d(ecrelo) d(ecurionum).
MuRAT., 159, 6. — Himerus est un affranchi de L. Volusius Saturninus (voy.
ci-après, VI 7281-7393), consul en 742 a. u.c., que ses affranchis appellent
censor, parce qu'il l'ut investi censoria potestate legendis eqititum deciiriis
(Tac, Ann., 3. 30. Si et.. Aiuj., 37). Cfr. VI 1967. 1968. Mommsen, St-R., 11-',
p. 384, n. 3.
775. VI 1833^. Trouvé probablement dans la sépulture des Vobtsii
sur la via Appia.
L(iici) Volusi Plocami Majoris, scribae lil)rario q(iiaes(orio
Iriiim) I decuri[arum], Volusia Irone |j conjugi fecit de suo; |
L(ucius) Volusius Chrestus \ decurionum perraissu j re[s]tiluil.
L. 4, il y a : DECVRIONAT.
77G. VI 1833^ Cippc de marbre.
D(is) M(anibus). ] L(uci) Volusi Primajni, scrib(ae) libr(ario)
q(oaestorio Irium) de((uriarum) el liclo|ri (Irium) dec(uria-
rum), Jl Volusia Salvia ; palri pientissimo.
Or.-Henzen, 6.563.
LICTORKS.
777. VI 18*72. base de marbre; en haut, deux hommes dans une
barque ; sur les côtés, la même ligure ; sur l'un, un homme vêtu de la toge lient
de la main droite une palme, et de la t^auche des faisceau.v. [Ciacconio].
Ti(berio) Claudio Esquil(ina) Seveio, | decuriali lictori, pa-
lrono corporis piscalorum el urinator(um), (j(uin)q(uennali
214 <- I. I", voi,. VI.
terlium) pjusdem corporis, | ob mérita ejus, || (jiiod hic priiims
statuas diias, una(m) | Antonini Aug(nsti) domini n(oslri),
aliam .lid(iae) | Aiigustae doininae nostr(ae), s(ua) p(ecunia)
p(osiierit) \ una cum Claudio Pontiano filio | sno e(qiiile) Ko-
in(ano), et hoc ampliiis eidem || corpori donaverit (sesterliiim
dccem) mil(ia) n(iimmiim), j ut ex usuris eoriim quodannis |
nalali suo (ante diem decimum soptimum) k(alendas) Febr(ua-
rias) I sportulae viritim dividanlur, | praesertim cum navigatio
sca}|phai'um diligenlia ejus adqiiisita ] et confirmala sit :
ex drcreto|ordinis corporis piscatorum et , urinatorum tolius
alv(ei) Tiber(is), quibus ex s(enatus) c(onsullo) coire licet, s(ua)
p('ecunia) p(osuerunl).
Sur le côté gauche : Dedic(ata) XVI k(alendas) Sept(embres)
Nummio Albino et Fulvio Aemiliano co(n)s(ulibus). |
l^raesentibus : ' Juventio Corneliano et j Julio Felicissimo, |
palronis. j|
Quinquennalib(us) : | Claudio Quiutiano et { Plutio A(|uilino. |
Curalorib(us) : \ Aelio Augustale et || Antonio Vitale et [
Claudio Crispo.
(tiiKi.u, ili:i. Grut., 391, 1. 11«), o. Wii.M., 17:57. — Consuls de l'an iîdO.
Sur le corpus piscatorum et urinatorum, voyez notre Étude hist.. II, p. ri3!>,
cl surtout lo vol. I, ]). 237 et U, p. 77.
778. VI 1892. M(arcus) Siitorius M(arci) l(ibertus) Pam-
philus, liclor curi;i[l(us) \ a| sacris publiciis (sic) p(opidi) R(o-
mani) ] Quiritium, vialor (|iii co(n)s(ulibus) et pr(aetoril)u.s)
apparet, decurio conlegi fabrum ferrarium; '■
.Suloria M(arci) l(iberta) | Thais, mater Pamphili ;
M(arcus) Sutorius M(arci) l(ibertus) Barnaes, conlib(ertus)
l>amphili viator(is)| qui co(n)s(ulil)us)et pr(aetoribus) apparet ; |
C(aiiis) Claudius l\](arci) l(iberlus) Posidonius, amicus
Pamphili ; ||
Suloria iM(arci) l(iberla) Psycharium, liberla el deliciae
Pamphili ;
Sutoria M(arci) l(il)erta) Chelido, conlib(erla) et conj(ux)
Pamphili ;
Sutoria M(arci) l(iberla), liberla Pamphili;
M(arcus) Sutorius M(arci) l(iberlus) [{iilio, libertus Pam-
phili; 1
IKIÎS liOMA. 215
M(arcu.sj Sulorius M(arci) l(iljertiis) , lib(erUis) Para-
phiii ;
M(arciis) Sutoriiis M(arci) I(ibertus) Forlunatiis, l(ibertusi
Pamphili ;
Suloria M(arci) l(iberta), lib[erta Pamphili].
Grut., 632, 1. Dessau, 1915.
VIATORES.
779. VI 1920. D(is) iM(anibus). Liucio) Faenio L(ucii)
!ib(ei-to) Pros(iec[t]o, viatori qui co(n)s(ulibiis) et praeloribus (
apparuit, item qtiinquennali coliegi Anto[nia]ni, liberli el
liberlae b(eDe) m(erenti) f(eceruiil).
Mlr,, 700, 2. Anto[nia]ni, conjecture de Mommsen, Rliein. Mas., N. F., VI,
p. 16. Il y a ANTO'O - M.
780. VI 1925. Tutic(ius?l Hylas hic positus, qui fuit
margaril(arius). Hic habuit dec(uriam) viat(oriam) consu la-
rem, et colleg(ii) den[f]]r(ophororura) Roman(orum) q(uinj-
q(uennalis) p(er)p(etu»is) fuit; [j qui reliquit collegio s(upra)
s(cripto) I (sestertium) decem railfia) n(ummura), uti ex usuris
ejus omnibus annis parentet ei hoc loco, aut si non factura
fuerit ante Terminal(ia), inferet jj aerario p(opuli) R(omani)
decem m(ilia) n(ummum).
Okelli, 4076. Mlrat., olo, o. Dessai , 1911).
Comparez VI 64J. B. c, 1890, p. 18, Tav. I. Il (ci-aprcs). Sur les Termina-
lia, voyez Marijvakht, St-V.. IIP, p. 202.
781. VI 1932^ = VI 5179. Voyez plus loin.
782. VI 1933. Q(uintus) Considius Q(uinli) l(ibertus)
Ero[s], vialor aed(iliura) pl(ebis) lege Papiria, Lupercus
Quinctial(is) vêtus accensus co(n)s(ulum), nugister trium
decuriar(um), || Considia Q(uincli) l{iberla) Âmmia.
ORELEr,22o3. — Nous ne savons rien de cette lex Papiria. Voy. Th. M., Rhein.
^fus., N. F., VI, p. 47. Quintial(is) est une erreur du lapicide pour Quincli-
lianus. Du reste, les Luperci seraient mieux appelés (Juinctiales. Voyez
Mommsen, Rom. Gesch.. 1', p. o3.
783. VI 1935. D(is)iM(anibus). L(ucio) Mario Phoebo, 1
viatori Iribunicio decuriae majo ris, mercatori olei hispani
ex provincia Baetica.
216 C. I, L., VOL. VI.
Oreixi, 3254. Gki'ter, Uttî, 1. La decuria aedilicia major parait avoir été
la decuria scribarum aedilium curulium. Les déciiries de scribes qiiestoiieiis
s'appelaient très decuriae minores (VI 1819); de même, la decuria major via-
torum tribuniciorum désigne les viateurs des tribuns par (ippositioii à ceux des
.édiles plébéiens. Voy. Th.^M., St-R., P, p. 330, n o et 6.
78i. VI 1936. In honorera domiis Augusl(ae), Ti(berius)
Claudius Secundns coactor cum Ti(berio) Claudio Ti(l)erii)
f(ilio) Quir(ina) Secundo f(ilio), vialoribiis (Irium)vir(iim) et
(quall»or)vir(iim) scholam cum slaluis et imaginibiis orna-
mentisqiie omnibus sua i m pensa fecil.
Gruter, 169, .5.
783. VI 1942-7446. Voyez plus loin.
PRAKCONES AEDILIUM. AI'I'ARITOR AEIULIIM.
786 . VI 1946. Table de pierre de Tibur ; caractères bons et anciens;
dans une vigne près de la porte Capène.
Hoc nionimentum apparilorum praeconum aedilium vele-
rum vicarium esl | et posterisque eorum
Oreli.i, .3202. W'u.M., ."{SS. DKSsAr. 1936.
Le monument appartenait aux apparitores, aux praecones aedilium vcic-
res et a leurs vicarii. Sur les vicarii apparilorum. voyez la lex Camélia de
XX quaestorihus, 2, 24 (C. I. L., 1 202), et Th. M., St-R.. l^, p. 325. P, p. 340.
Les wcrtrn achetaient la décurie (Mommsen. /./., cf. iî/ifim. Mus., N. F..\\,
p. 9. Pernice, Parenja, Zeilschr. derSavignystift., V, 1884, p. 102) ; aux prae-
cones reteres comparez les scribae quaestorii munere functi (1. R. X., 49.'J1 = IX
24.54. et VT 1820. 1822), et le srriba aed(iliwn) hon(ore)usus (VI 1818. 1854).
787. VI 1947. Du même monument. D(ecimus) Cacsiliiis
Ingonufus] appar(i(oribus) aedilic(iis) praec(onibus) vicar(iis)
\elcril)uscubic(uluni) liyp(a)el(li)r(uni) cum ornam(enlis1 suis
(l(e) s(uo) d(onum) d(edil).
Lecture de Henzen.
788. VI 1948. Table de marbre.
Q(uintus) Halerins Q(uinli) l(il)ertus) Olympiens, appai (ilor)
aotJil(ium), permissu collc[g]ai(um), Haleriac Q(uin(i) l(iber-
lae) Succcssae conjugi piissimae; v(ixil) a(nnis) XX; || tccil
ot sibi ollas diias.
LU lis ROMA. i217
IV. Sacerdotes. Ministri sacerdotum.
789. VI 2151. Jiinio Posturaiano, v(iro) c(larissimo),
p(alri) p(atrura) \ dei Solis invicti Milhr(a)e, | XV viro s(acris)
l'(aciundis), ponlifici | dei Solis, ordo sacer|dotuin magistro
siio, I curante et dedicante | Flavio Herculeo, viro religiosis-
simo.
(iRUT., 3i;i, 3. F. Glmont, Millira, 18. — Cfr, VI 47 : magiMer et paler
patrum. Cet ordo sacerdotwn se compose des patres, dignitaires dans le culte
(le Mithra. Il ne faut pas confondre ce Junius Postumianus avec le préfet du
prétoire de l'an 383, qui était chrétien (Gothokr., Prosopogr. Cod. Theod.,
p. 59, éd. Ritter). [G. H.].
Collegia tibicinum et fidicinum item symphoniacorum
VI 2191-2193. 258-1. 3i39i). 3877 et 3877^.
790. VI 2191. Base de marbre qui se trouvait, au \vi« siècle, dans
le mur d'une vigne, entre l'arc de Constantin et le Septi/.oniuni.
Collegio tibicinum et fidicinum Romanorum [ <|iii s(a(ris)
p(ublicis) p(raesto) s(unt), Ti(berius) Julius Tyrannus, [ijm-
munis perpetuus et || [Ti(berius) Jjulius Tyrannus f(ilius) |
l)(onoris) c(ausa) d(onum) d(ederunt). '
Dedicatum k(alendis) Marl(iis) i [Ujrso Serviano II L(ucio)
Fabio Just(o) co(n)sulibus).
Orfxu, 2448. — Consuls de l'an 102. , , ...
791. VI 2192. Table de marbre.
D(is) M(anibus). ! T(ito) Aur(elio) T(iti) f(ilio) Pom^p)l(ina) |
Clito, dec(uriali) coll(egii) fid(icinum) | R(omanorum); vixit
ann(is) VIII , m(ensibus) | IIII, [d(iebus)] XXII; Aur(elius)
Nice||phorianus et Filume|ne Hlio dulcissi|mo b(ene) m(erenli)
r(ecerunl).
Obfxli-Hen/kn, (5098. Mcmmsen, A. d. /., 1849, p. 220. /. R. N.. 6845.
Dec(iiriaUs), plutôt que dcc(urioni) , à cause de l'âge de T. Aurelius Clitus.
792. VI 2193=4419. P'o.yezjo/ws/om.
793. VI 2202 -XIV 2629. Voyez plus loin.
794. VI 2206. I>ans une vigne au-delà du Tibre.
M(arco) Ogulnio Feroci, | aedituo aedis Concordiae, | colle-
gium I speclariorum | patrono optimo \ d(onum) d(edit).
218 C. I. L., VOL. M.
795. VI 2212. Table de marluv.
Sex(tus) Larlidiiis 1 Sex(li) l(ibertus) Advena, aeddliiiis)
mag(ister).
MURAT., 713, i. MoMMSKN, /. R. N.. ()78-J.
l'aedituus magister vIaW l'administrateur du IciniJJc et non le pié.sident d'un
collège. Maruuariit. Sl-V.. 111% p. 21y. I.e Culte, I. p. iïil); cfr. n. 2213 :
Lollia l'rhana, aeditua minislra.
79(). VI 2239. D(is) M(anibus) ; Ve[t]iiri[aje Semno, \
lionora[l]ae o[b] ] magistratiim | collegi Bonae Deae, || Tynduris
lib(erta) | patronae b(ene) m(erenli) ; fecit.
n. d. /., 1861, p 41. - VI 2236. 2237 : sacerdoa Bon(a)e Dmc: 223H :
mnfj(istra) Bonac D[eac\ ; 2240 : sacerdos a Dona Dea. Ce collège devait étic
composé de t'enime.-^. Vaglieri, dans Dk Ri!(.(;ikuo. Di:. cpigr.. I, p. 1013. Il lit :
IV(/]urî[a|r Semne Honora[i\ae.
797. VI 2265. D(is) M(aiiibiis). Tiilo) Flavio C[li]r[y]so-
pa[edi], ! sodales ballatorr[s] Cybelao benemerenti feL-eninl,
Orelm, 2337. MiJRAT., 185, i. — Ballarc, j^aWileiv, sauler. Selon Henzen,
ce sont les Galli, prêtres danseni's du rnlte de la Magna Mater. Elude hist., 1.
p. 245. (i.
798. VI 2279. Dis Manib(tis). ' Claudia Janiiairia Bcno-
dicla, 1 sacronim, hic sila pst.
ftRKi.ii, 2311. Sur Benedicla, voyez VI 16932 (ci-aincs).
799. VI 2288. M(arciis) Liviiis Scirti l(iberliis) Faiislus, |
d<M'(iirio), (|(iiaeslor), sacerdos. Albia Hero Faiisti. L(ociim)
d(edi() Honor(ata). A["p]ri[l[is I(iberliis?).
M s'agit d'un decurio, quaeslor. sacerdos. d'un collège d'nfl'ranchis de i.ixir
I Henzen|. Cfr. Bull. cotn.. 1886, p. 285. n. 1280, que nous donnerons plus loin.
V. Milites.
8(1(1. VI 2584. Cippe de marbre.
l)(is) M(anibiisl. \ P(nblio) Oclavio P(iiblii) (il(io) Vol(tinia)
Maiccllino Liico Feroniae, vctcrano Aiigii;Storiira, (|iii mib-
I avil in c(o)li(orte) V pr(aetoria) an|ois XV[II honesta missioiio
inissii s, frumento pub lico, collogio tibicin um, qui vixit aunis
\\X VU, mcnsibiis sex, die bus Wlll, palrono et coj ngi me-
rentissimo Oc tavia Hermione libella v(iva) l'(eci().
MiB., 531, 1. Frumciilo publico. Voyez noire l-!tude hist.. I, p. 510, el com-
parez VI 10220, 10221 (plus loin».
Liu'.s r.oM.v. 219
801. VI 2819. Cippe de marbre. Trouvé sur l'Esquilin, près de
S. Antoine et de S. Eusèbe, avec des listes et d'autres dédicaces de soldats pré-
toriens (VI 2385. -2388-2394. 2,396. 2797-2860).
J(ovi) O(ptimo) . . ancciel . . . j Aur(erms) Bitus, sacerdos,
voliim [qujod vovimus cives prov(inciae) Thraclii(a)e reg(iae)
Serdicens(is) i midne Potelense, | salvo c[ol]l(egio) Martis el
Hcrculis, v(otum) s(oliiliim) l(ibens) ni(erito), d(omino)n(oslro)
Galleno i| Ang(usto) VII et Sabinillo co(n)siilibus).
Consuls de l'an 266. — Le surnom de Jupiter est illisible. Bitus était sarcr-
floa collegii. Henzen conjecture que midne est le mot tlirace pour vicm. Le>
dédicaces VI 2797-2860 sont toutes faites par des prétoriens originaires des
provinces ; c'est Septime Sévère qui commença à recruter ces soldats ailleurs
([u'en Italie. Toutes ces dédicaces étaient peut-être placées dans un sanctuaire
de Mars et d'Hercule; cfr. VI, p. 720.
802. VI 2961. C(aius)Julius Secundiis, (cenlurio) coli(or-
tis) I vig(iliim , posiiit sibi collegisqiie suis et liituris.
I5a.se qui portait un objet du cuite. Collefiae, soldats du même grade. Voyez
voN DoMASZEWsKi, Wcst. Zeitsclir.. l89o, p. 80.
803. VI 3324. Table de marl)re provenant d'ini monimcnlum sire
sepulclirum de famille construit par Aelius Valent iuus, oplio pere<]rinorum.
Cette insci'iption a été gravée sur une autre qui est martelée et qui se terminait
par le mot : Horatiorum. .Vu-dessous de ce mot martelé, on lit : Siinpliciorwn.
Cfr. <;. (;.UTi, B. c. 1878, p. 63.
804. VI 3497. Table. Jul(ius) Atlienodorus a iiiilitiis se
bibo ' fecit sibi et Jul(iae) Maxirainac | conjugi et Jid(io) Atlie-
nodoro lilio el liberlis liberlabusque posterisqiie eoriim. ;|
Eusebioriim.
.MiR., 820, 7. Sur les Eusebii. cfr. VI 8ol3. 10273.
Additamenta.
80u. VI 36'78. Base de marbre, trouvée en 1875 via de' Fienili.
Numiiii Fortiinae col(legii) fa[briim], M(arcus) Valeriiis
Feli[x], lionoratus collegi ejus[demj, (|uod merilis nieis,
aiictorila[te] magistror(iim), decrel(o) lionoral[oriimJ 1| et de-
ciirionum, commodis diip| licatis] [ doniim d(ederim) d)edica-
verim).
C. L. ViscoNTi, B. c. 1875, p. l-ii. — Visconti rattache mal deaniomim :i
commodis. Nous avons donné la restitution de IIenzkn. Mommsen piopnse :
quod — commodis dup[lic(alus) stim], donum d(edi) d(edicavi). Comme les
220 i;. 1. L., VOL. VI.
inscriptions ne mentionnent pas de collegiuni fabruin à Rome, nous proposons,
;i la tin de la première ligne : fa[bv(um) ti(j(nariorum)]; les magistri, les hono-
rnti et les décurions de ce collège sont connus. Revue de l'Instr. publ. en
Belg., 1891, p. 119. Étude hisl., I, p. 379, n. 4. — On appelle honorati, dit
Henzen, ceux qui ont rempli les fonctions de magister dans un collège,
806. VI 3696. Pierre de Tibur, trouvée au Forum en 187;s.
[Magistri] qiiinq(uennales) | [collegi] teib(icinum) Roni(ano-
rum) qui j [s(acris) p(iiblicis) |)(raesto) s(unt)], Jov(i) Epiil(oni)
sa('(rum).'|
. . . ins C(ai) l(ibertus) Salvius, ... us C(ai) l(ibertns)
Nestor, || . . . us C(ai) l(ibertus) Statius, . . . ius M(arci) l(ih('r-
lus) Baro, ... M(arci) l(ibertus) Lucumo, ... s C(ai) l(ib(r
lus) Alexan(der) ] ... us L(uci) l(ibertus) Pliilom(enus), || . . .
Q(uinti) l(iberlus) Nico, . . . L(uci) l(ibertus) Rufus, | . , . s
L(uci) l(ibertus) Nicoma(chus).
MoMMSEN, B. d. /., 1873, p. 31. L'épitiiètc Hpulo donnée a .Inpiler est nou-
velle. Voyez ci-après VI 3877.
807. VI 3713. Collegium , Silvaiii rosi ilueruul M(ar('us)
Aurelius Aug(usti) Iil>(erlus) llilartis |j et Magniis <'ry|)itarius,
(Miratores.
L'inscription est de Rome, car les mêmes noms reviennent VI 631 ; cfr. tjili.
MoNTKAicoN, Mémoires de l'Acad. des Inscr., vol. 13, p. 433. Mur., 182, i.
Orelli, 2407.
808. VI 3716. Autel trou\é dans le laraire d'iuie maison privée, près
de la station du cliemin de fer.
Silvano Sabitari, T(itus) Severiuius Speratus, veterariiis
Aug(usli) (oli(ortis) VI pr(a(>loriap) consacravit î| Mamerliuo
et RuCo co(n)s(uIibus).
Consuls de Tan 182. — Au-dessous d'un Silvain portant une faux; ii coté de
lui, un chien el un coq. Sur le coté droit, une patère, sur le coté gauche, un
uirriis.
809. VI 3728. Partie supérieure d'une petite coloinie de marine :
caractères du n" on ni^' siècle; tronvée probablement sur l'Esquilin.
S|oli] I(uvicto) M(illirae) ' et sodabcio ejus. I adores de loio
•suario, quorum noniiua [infra scripta sunt : ]
II. Dressei,, li. d. /., 1S7.'), p. 71. K. (Iumo.nt. Mithra. TJS. Le bases! marlelf.
810. VI 3756. Petite base de marbre, trouvée sur l'Esquilin: en
haut, il V ;i un (lou desliné ii lixer une statuette.
URIÎS ROM A. 221
Divae Fauslinae Aug(uslae), Félix Aug(usli) l(ibertus) a
veste { gladial(oria), allector i collegi, imaginem || e\ arg(enfi)
p(ondo) I d(onum) d(edit).
P. H. ViscoNTi, B. c. 1874, pp. 11. 37. Tav. I, -2. On ne sait si cette Faus-
tine est la femme d'Antonin le Pieux ou celle de Marc Aurèle.
La base fut trouvée au S. 0. de la station du chemin de fer, dans un ancien
édifice, formé d'un atrium ou salle entourée d'un banc en jiierre (\\n était cou-
vert de stuc et peint en rouge. [Visconti].
8H. VI 3877. Fragment d'épistyle en pierre d'Albe, en caractères
1res anciens, trouvé, en 1875, près du mur d'une antique sépulture, dans la
via santa Croce. A coté gisaient des fragments de deux statues de llùtisles.
[Magistri quinquennales \ coljlegiei tibicinu[m q(ui) s(a(Tis)
p(ublicis) p(raeslo) s(unt)] : L(ucius) Ponlius L(uci) C(ai) [l(i-
berlus)] . . . L(ucius) Liciniiis L(uci) l(ibertus) . . . ] P(ublins)
Plaelorius ....
R. Lanciani, Bull, com., 1875, p. 45. Restitution de Mommsen d'après VI
;}696. Il y avait probablement dix noms. — L'inscription est du temps de
Sylla ; voyez Jordan, Jahresb. de Bursian, IV, l'« Abth., p. 182 S(i.
812. VI 3877*. Fragment d'une table de marbre, trouvée en 187;i
entre les termes de Dioclétien et la via di porta Pia, aujourd'hui via de' vent!
Seltembre, en construisant le Ministère des Finances ; en bons caractères.
[C]olleg[io tibicinura] | qui s(acris) p(ublicis) p(raesto) s(unl)
. . . , marmorib[us] ... omnibus iT[reclis? dederunl?] | C(aius)
Tarcius Sabinus, || M(ar('ns) Tituccius Salurninu[s], | Q(uin(us)
Suipicius Honoratu[s].
Dedic(alunQ) XV k(alendas) Nov(erabres) Imp(eratore) T[i(be-
rio) Caes(are) Aug(usto)] ...
Du règne de Tibère. Gfr. VI 2193. 4416 (ci-après).
VI. Monuments funéraires ou colombaires
(VI 3926-8397).
Ces monuments, que les niodeines appellent par abus colombaires (lé mot
columbarium ne s'appli(iuait qu'aux niches), étaient destinés aux esclaves et
aux affranchis des grandes taniilles lomaines. Nous n'avons à citer ici que les
inscriptions qui contiennent des indices de collèges funéraires formés, soit par
ces esclaves et ces affranchis, soit par des artisans ou artistes (|ui avaient une
place dans un de ces monuments.
Le Corpus donne le plan de ces monuments et cite les ouvrages oii ils sont
décrits. Voyez Sac.i.io, Dict. des Antiq., I, pp. i;j;}i el siiiv. Mar(^uaiidt, Prie..
|)p. ;i5n-;î60. Etwle hist., 1, pp. 258-2.^)9.
922 (.. I. T.., VOL. VI.
Monument des affranchis et esclaves de Livie.
Ce monument fut on usage depuis la lin du réi;ne d'Auguste jusqu'à l'époque
de Claude. VI, p. 877, n. :î926-4326. 2i;!8;5. 21418. Cfr. 5818. 2I41."j. Ps'ous y
trouvons ce qui suit :
Collegium magnum tril)(unoi'um) divae Augustae. VI 4:503: rfr. 4012 : fri-
b(uuus) Aug(ustae).
Curator, VI 3997. 4049. Cfr. 2i;{8;} : curatura.
Femmes, VI 21383.
Decurio, VI 3930. 39o9. 3963. 3970. 3971. 3978. 3984. 3988. 3999. 4003.
4904. 4007. 4012. 4018. 4019. 4020. 4023. 4024. 4033. 4030-4084. 4223.
Decurio III, VI 4012.
Femmes, VI 4019. 4030-4039, 4073, 4079. 4083. 422.3,
Honoratus, VI 4019, 4037. 4222, 4303. 4306.
Immunis, VI 3931. 3936. 4013, 4019. 4038, 4042. 4048. 4037. 408.3-4090.
4222. 4223. 4223. 4308.
Femmes, VI 4087. 4223, 4263.
Immunis, honoratus, VI 4019.
Immunis et honoratus, VI 4222.
Qui in mag(isterio) dec(essit), VI 4031.
813. VI 3930. M(arcus) Livius Terli l(ibertus) Niceplio-
r(iis), dec(iirio), 1 dat Olympiae, Terti l(iborlae), conjiigi ' suae
benemerenti 1 ol[l]am.
Nicephorus était affranchi de M. Livius Tertius, affranchi de l'impératrice
Livie (VI 3926. note. Cfr, 3926-3934).
8U. VI 3951. Slephanus, | Ti(berii) Caesaris (servus), |
aiirifex.
Philete, | Stephani (uxor), imm(unis).
815. VI 3956. Pannychiis, Neronis Aiifg(iis(i) f(ilii)J, 1
iinmunis, dat Âlcimo Aiig(usli) | ciibic(idario) fratri siio, et
Alexandro . . . | Corintlio, l(iberlis) ejiis ] [pjosterisque eoruni.
Il s'agit de Nero Caesar |VI 3971), (■(■st-ii-dirc de Néi'on, (ils adoptif de
Claude, avant son avènemenl.
816. VI 3959. a) Nicodemiis ; Sponsian(us), | dec(nrio)cii-
bicidario(rum). h) M(arcus) Juliiis Aug(iisli) l{iberlus) Tliambus.
817. VI 3965*. Antaous, 1 Juliao Aiig(iistan) ostia(rius), |
dec(iirio).
818. VI 3970*. Honiamis i I/iviar (servns), dec(iirio), | a
tabnliis (sicK
IRP.S ROM A. 223
819. VI 3971. Philadelphus, Neronis Caesar(is serviis). |
ex horreis Petronian(is), dec urioi.
Cfr. VI 3956, note.
820. VI 3978. Panaenus Liviae (serviis) leclor, dec(urio).
821. VI 3984. M arciisi Li[viiis| Boetb[iis], dec(nriol'
medico[riim!.
Cfr. VI 3985 : Ti/raimus Liviae medicus. 3986 : ... [Au]gfus(i) l(ibertus)
Hilarus, [medi]c(ii.s) chiî-iirfj\ns]. 3987 : medicus ocularius. 3982 : MfdTciis)
Liviiis Liviae l(iberlusj Orestes supra inedifcos). Le même Boethiis se i'etrou\e
VI 3983 : .>/. Lirius Hoelhus. medicus. dnt }f. Livio Sperato et lole l(ibertae)
suae.
822. VI 3988. Diadumenus, Liviae (servus) I raensor, de-
(•(urio), dat Locliiadi Liviae sarcinalr(ici), conjiigi siiae.
823. VI 3997. Julia Heipis Demoslhfenis iixor). ! Demos-
Ihenes ostiarfius), ciir(ator).
824. VI 3999. Malciiio, Drusi paedagogus, dec(iirioi, |
Helpidi Liviae l(iberlae) Malchioni , ollam (dat).
C'est un pédagogue (le Drusus. tils de Gerinanicus, né en l'an 17. [C. VI.
p. 878).
82o. VI 4003 = 2240. Maenahis pediseq(nus), | dec(u-
rio). Philematio Aug(usti) l(iberliis), ; sacerd(os) a Bona | I»ea,
mater Maenali.
826- VI 4004. Princeps, | pediseq(uus), dec(urio) ;
827. VI 4007. ... s pediseq ... ... an dec(iirio) et
dat ... ! ... tusae conju[gi] . . .
828. VI 4012. Tyrannus vern(a), dec(urio tertium), tri-
b(iinus) Aiig ustac , dat ollam Philadelpo coser(vo) ; Poli-
liano, pistori.
WiLM.. 362. Ce Tyrannus verna revient VI 4013, Sur les Iribuni. voyez VI
■i305. 9290a. X 6666 (Mur.. 898, 3. Orelli, 2863. 2909). Le chiffre III (tertium)
ist placé au-dessus de decfurio) : il a été ajouté, quand Tyrannus devint décurion
pour la troisième fois.
829. VI 4013^ 1959. Tiiranntis verna, tab(ulariusy ap-
paritor(um) , sacris omnium immuuis. : Is dédit Ti(berio) Clau-
dio Augfuslii I ibcrto Veterano columbarium tolum. ..
Is inlulit lanlhum Aug(usti) l(ibertum) || ministri l'ratrem suum.
Orei,u, 2975. Devant is intulit. un mot est martelé : de même ministri a été
*'ffacé, mais est encore lisible.
2^4 C. I. L., VOL. VI.
830. VI 4018^. [Antjigonns [Li]viae l(ibertns) [ [An]lo-
nian(us), dec^urio).
Henzen, 6847. WiLM., 361.
831. VI 4019. Aclio Aiig(usti servo) a reg(ionibiis)
urb(is), imm(uni), lion(oraloi. Praeloriae ! Priscae A(ti(i
uxori), de((urioni).
Praetoria Prisca est decurio. — \\'ii.m., ;!»)0.
832. VI 4020. Cliarmos[y]no Caesaris fservo) a regio-
n(ibiis) iirbis, (lecnr(ioni).
833. VI 4023. Philodamo Caesaris (servo) a reg(ionibijs)
url)(is), dec(nrioni).
834. VI 4024. Ponlico Caesaris (servo) I a region(ibus
iirbis), ! dec(iirioni).
835. VI 4033. Atticiis Liviae (servus) strat(or),dec(iirio).
836. VI 4037. Heliodoro Aug(usli) l(iber(o), tabiila[rio|, |
Panerotiano hon(orato), et | Anioniae Mysliche conjn[gi].
837. VI 4038. Pasicralis, Caesaris (serv) j labular(i),
immiin(is).
838. VI 4042^ Ti(beri) Claudi i Phasidis imra(iinis).
839. VI 4049. P(ubli) Caelenni Heraclidae, ciir(aloris). |
fratri | Epaphrodili Aiig(iisli) l(iberli).
840. VI 4050-4051. Celcriniis, Felicis fra!lri,der(nrio).
Cornélius Chiiis, qui in mag(isterio) der(essit).
841. VI 4052. Alexandria Philerolis (uxor), ' dec(urio).
VI -4053-4084. 4223. Ces inscriptions mentionnent des hommes et des feimues
(|iii sont (iécurions. Nous donnerons seulement les suivantes :
842. VI 4056. M(arci) Anloni Ismari dec(urionis).
Anioniae Tliymele \ dec(urionis).
843. VI 4057. Fusco, Anioniae Caenidis (servo), im-
m(uni). j
Anioniae Albanae dec(urioni).
.'Vntonia Caonis, alVraneliio d'Antoiiia. nwvo de Claude, fui plus lard favorile
de Vespaiiien. Kru;i»i.aender, Sitt., 1^ \). t07.
VI 408.'J-4090. 4222. 422.S. 422.^). 4308. Ces inscriptious ui.'iitioiiu.ul des
iiiununes. N(»us doiiuerons les suivantes :
844. VI 4087. Caii Jnli Eiitychi (sic) et Quinliliaes Au-
raes inimunium.
URBS ROMA. 225
845. VI 4222. Petit sarcophage de marbre surmonté d'un homme eu
toge, tenant un vase a la main gauche.
Dis Manibus. ... Aug(usti) lib(ertiis) Bathylliis, aeditu(u)s
templi divi A.ug(usti) i [e]t divae Augiistae, quod est in Paia-
tium, I immunis et honoratus.
846. VI 4228. Clppe de marbre.
D(is) M(anibusj. | M(arco) Uipio Âiig(nsti) libferto) ] Meno-
philo adjiitori | proc(uratoris) ab ornamentis ; | vi\it ann(isj
XXXV, mensfibiis) V; '| posiierunt P(iibliiis) Aeiius Aiig(iisti)
lib(ertiisj Menopbilus | pater et Caminia Fortiinata ] mater in-
felicissima et Julia j Passerilla conjimx pientissiraa, ex decretii 1
socionim, Annio Vero III et Eggio Ambibulo co(n)s(ulibiis).
Consuls de 126. Les n'>= VI 4228 et 4229 sont postérieurs aux précédents.
847. VI 4305. Ti(berius) Claudius divi Claudi lib(ertusj
Actius, 1 honoratus, curalor Germanorum et aedituus Dianae
€ornif(iciae), collegio magno '• trib(imoriim) divae Augustae,
triclam cum columnis et mensis et maceria s(uaj p(ecuniaj
d(onum) d(edit).
Orelli, 2909. 3o39. Dessac, 1732. Cfr. Slet.. Aiig., 29 : Mullaqite a multis
iunc exstructa sunt, sicut . . . a L. Cornificio aedes Dianae. Ca.mna rapporte
à cet édifice le mot Cornificia qu'on lit sur la Forma urbis Romae, fr. II, Jor-
dan. (Note de Henzen). Cfr. La>-ciam, B. c, 1891, pp. 214 sq.
Sur le coUegium maijnum, voyez III 4038. 6077. VI 671. XIV 204o.
Sur les iribuni, voyez VI 4012, Actius revient ailleurs (VI 20216'. Dessau,
1732 note, pense qu'il est honoratus coUegii inagni.
848. VI 4306. [Ti(berius) Claujdius Aug(usti) lib(ertus)
Va ... ' [lionojratus, permiss[u . . . i . . sjibi et Ti(berioj Clau-
d[io]l.'....
L'impératrice Livie est appelée Lida Caesaris Augusti avant la mort d'Au-
rguste, et /«/l'a Augusta après. Avant, ses aflVancliis s'appellent M. Livius :
après, ils portent le nom de M. Julius. Le prénom Marcus est emprunté au
père de Livie.
Sur les autres membres de la famille impériale dont on trouve des esclaves et
des affranchis dans ce monument, voyez Th. M., C, VI, p. 878.
Ce sont : Auguste, appelé Caesar (VI 4020, etc.); Tibère (VI 39.51); Nero
Caesar, fils de (iermanicus, adopté par Claude, plus tard empereur (\T 39o6.
3971); Livia ou Julia Augusta; Drusus, fils de Germanicus (VI .3999), Claude
(VI 4013. 4042. 430.J. 4306). AugusUis désigne l'empereur régnant.
15
s26 c. i. l., vol. vi.
Monuments trouvés entre la voie appienne et la voie latine
DANS les murs.
I. Monument des esclaves et affranchis des fils de Néron Drusus
(VI 4327-4413).
Drusus était le frère de Tibère ; le monument fut en usage pendant les pre-
mières années de ce prince. Il contenait aussi des inscriptions du coUegium
Germanorum, VI 4337-4345. Cf. VI 8802-8812.
849. VI 4345. Tablette de marbre.
Prociiliis, dcciirio Germanorum | Ti(berii) Germanici.
Or., 2923. — Ge Proculus est esclave de Ti, Claudius Drusi f. Germaniciis,
qui devint empereur. (Cfr. p. 899). Toutes les inscriptions de ce colombaire
qui renferment le nom de Claude, sont antérieures à son avènement.
Les Germani sont divisés en décuries, désignées par les noms des décurions.
VI 8802 : decnria Albani. 8803 : decuria Spiculi. Il y a sept noms connus (VI
8802-8809). En outre, on a Proculus, decurio Germanonun Ti(bern) lierma-
m'cî (VI 43io), ciTi. Claudio Aug. lib. Ducto, dec(urioni) Germa norum {\l
881 1). Sur ces Germani, gardes de corps de l'empereur et de plusieurs princes
de la famille impériale, voyez VI 8812 note. VI 6221 (N« 923).
II. Monument des esclaves et affranchis de Marcella
(VI 4414-4880).
Voyez Henzen, B. d. /., 1847, pp. 49-51. A.d. I., 18.%, pp. 9-18.
Ce monument, découvert en 1847 dans la vigna Codini, appartenait aux
affranchis et aux esclaves de Marcella Minor, la plus jeune des tilles de C. Clau-
dius Marcellus et d'Octavie, sœur d'Auguste. Voyez VI 4420 et 4421. Il n'y a
pas d'inscription antérieure à l'an 10, oii les niches (columbaria) furent distri-
buées (VI 4418). Le monument fut en usage pendant la tin du règne d'Auguste
et sous Tibère. Voyez Th. M., pp. 909-910.
Les n'" VI 4414-4417 indiquent les limites de plusieurs ustrinae attenant à
ce monument et aux suivants.
Les n09 VI 4418-4086 sont encore dans le monument ; les n°^ VI 4687-4880
sont encastrés dans les murs à l'extérieur. Les n"^ VI 4418-4670 et 4687-4845
sont gravés sur des tablettes de marbre. Parmi les n» VI 4708 et suivants,
plusieurs proviennent probablement d'un autre monument.
Dans le monumentum familiae Marcellae nous trouvons :
curator. VI 4418. 4470. 4480-4483. 4492. 4711.
curator primus, VI 4709.
curatores duo, VI 4419. Cfr. 4418 : un quinquennalis et un curator.
URBS ROMA.
227
decurio, VI 4421. 4429. 4431. 44ol. 447;i. 4474. 448î;. U8(i-im. 4692.
4710. 4720.
femme decurio, VI 44S9. 4467. 4484,
decretum decurioiium, VI 4418.
decuria, VI 4421. . '
decuria decreveruiil, VI 4421.
immunis, VI 4712.
quaestor, VI 4431. 4470. 4474. 4480. 4481. 4692-4693, 4709. 4711.
femme quaestor. VI 4467.
quinquennalis, VI 4418. 4496.
sacerdos, VI 4496, 4497.
sacerdos, quinquennalis. VI 4496.
8o0. VI 4414. Gippe terminal trouvé prés du monument n" III.
Sociorum | coroiiario(ruin). | In f(ronte) p(edes) XIIX, ] iii
agr(o) p(edes) XII [S?].
WiLM., 327.
851 . VI 4415. Trouvé prés du monument n" IV.
, . . [Vijtalis I [sibi] et [ . . , Prepiisae, | [liberjlis libertab(ns) |
[suis] posl[eri]sq(iie) eorura; [j et area ustrinae inter adfine(sy)|
area(s?) symphoniac(orum) et coronari(orum) | me(dia) est et
popiil(um) : in f(ronle) p(edes) XIIIS, in a(gro) p(edes) XIS.
D'après VI 4414-4417, Th. M, dresse le plan suivant :
via (populus)
rs>
area
pedes 13 ^/^ ^3
1
area S
pedes 18
area
Î
sa
symphoniacorwn
Vitalis -
sociorum
k&
coronariorum
a
^
via (populus)
09
852. VI 4416 = 2193. Table de marbre, qui se trouve encore
dans le monument n'^ II.
Dis Manibus. | Collegio symphonia|corum qui sacris publi|cis
praestu sunt, quibus | senatus c(oire) c(onvocari) c(ogî) permi-
sit e II lege Julia ex auctoritate | Aug(usti), ludorum causa.
228 C. I. L., VOL. M.
MoMMSEN, Zeitschr. f. g. Rechtsiv., XV, 3, p. 353. Orelli-Henzen, 6097.
WiLM., 1344. Henzen, a. d. /., 1856, p. 13, n. 97. Voyez noire Étude hist., I,
pp. 62. 116-118. 120. 282.
On a trouvé une inscription d'un symphoniaciis dans ce monument, VI 4472 :
Synerotis \ Pamphili Ti(be7'ii) Caesaris | sijmphoniacus sibi et | Octaviae
Ocumene. Tir. Fasti Piaeneslini ad 3 Jan. : {comiliales dies nppellantur cum
popul]us cotre cunvocare cogi potest ac lege a[gi item licet].
853. VI 441*7. Cippe terminal, trouvé près du même monument.
Usl(rina) sacca(riorum). | In fr(onte) p(edes) XII, ] in agr(o)
p(edes) XI . . .
Wiui., 328.
8o4. VI 4418. Tablette de marbre.
[S]er(vilio) Lenliil(o) i\Ialiig(inensi) Q(uinto) Junio co(n)s(u-
libiis), 1 [Ocijavio? Silanioni qiiinquennal(e), | [J]ulio Orpheo
Pyladis l(iber(o) cur(atore), iler(um) | ollae disiributae | [et]
inscriptae ex d(ecrelo) [d(ecurionum)].
Or.-H., 7212. WiLM., 348. Henzen, A. d. /., 1856, p. 12, 23. — Consuls de
l'an 10. Voyez le N» suivant. Pylades est probablement le fameux pantomime.
Friedlaender, SJtt., I*, p. 104.
855. VI 4419. Dans la mosaïque du pavé.
C(aius) Memmius (miilieris) l(ibertiis) Alexai . . . ] Eros Sex(li)
Pompei (servus) d(e) s(ua) p(ecunia) d(onum) d(ederunt) |
ciiratoris (sic) iter(um) pa(v)imenf(nm).
Or.-H., 7211. Wn.M., 350. Henzen, .4. d. /., 18-56, p. 12, 21. Remarquez
qu'ici ce collège a deux curaiores. tandis qu'au N" précédent la date est indi-
quée par un quinquennalis et un curator. Wilmanns lit dans la première ligne :
Alexan[der].
856. VI 4420. [Libertonira et libert?]arum | [eonim?] et
servor(am) | . . , [cjharop. ad byblioi[lhecam] . . . ius Hyacin-
thus I . . . [e]t piiteiim.
857. VI 4421. Tablette de marbre.
C(aius) Glaiidiiis Marcellae | Minoris l(ibertus) Phasis, decii-
rio, I monumenlum dedicavit et | decuriae epulum dédit d(e)
s(ua) p(eciinia); luiic | deciiria ex aère conlato imaginem || de-
crevenmt.
Or.-H. 5374. Wilm,, 351. Henzen, A. d. /., 1856, p. 11, 15. Marcella Minor
était la tille de C. Claudius Marcellus et d'Octavie, sœur d'Auguste.
858. VI 4429. Faustus, | alriens(is), | dec(urio).
IRBS ROM A. 229
859. VI 4431. Deciirio | Hymnus [ Aurelianus, ] a byblio-
thece ! lalina, porticus \\ Oclaviae vilicus.
Quinlia | C(ai) l(iberla) | Clara.
860. VI 4451. ... icliiscus Germanici, !dec(urio),q{iiaestor),
861. VI 4459. Philocrate(s), i Messalinaepaed(agogus), [
Accae Helpidis ] dec(iirionis).
Cf. VI 4484.
862. VI 4467. Tychius Marcel!(ae), | dec(urio), quaestor
bis, 1 Irena Marcellae l(iberta) sarcin(alrix).
863. VI 4470. . , . navos t . . . Marcellaes | [suin]pt(uarius)»
cur(alor), q(iiaestor).
864. VI 4473. Salurninus, ] tabularius, dec(urio).
865. VI 4474. M. Valerius | Antiochiis, j tonsor, d(ecurio)»
q(uaestor).
866. VI 4480. M(arcus) Aimilius | Philippiis, ; cur(ator)»
q(uaeslor).
867. VI 4481. Mnemo \ Marcellae l(iberlus), \ ciir(ator),
q(uaestor).
868. VI 4482. C(aius) Claiidiiis \ Cestus, \ cur(ator).
869. VI 4483. Apolliis Albiae CuUi onis; adsignialiim a
Fundilio cur(atore).
W'iLM., 349. Au n" VI 445.5, il y a un nom{endator) CuUionis.
870. VI 4484. Acca L(ucii) l(iberla) | Helpis, | decurio.
WiLM., 333. Voyez la même Acca Helpis dec{urioJ, VI 4459.
871. VI 4485. M. Antonius Apollonius, \ decurio, [ Anto-
nia Fausta.
872. VI 4486. M(arcus) Antonius | Florus | dec(urio).
M(arcus) Valerius Amarantus.
873. VI 4487. M(arcus) Antonius Augustae l(ibertus) |
Pindarus, dec(urio).
Claudia Germanici l(iberla) Callilyche.
Ce Gennanicus est l'empereur Claude, comme on le voit par le gentilice,
[Th. M.]. Cfr. VI, p. 909, 10.
874. VI 4488. M(arcus) Antonius | Tertius, 1 decur(io).
875. VI 4489. M(arcus) Antonius | Thyrsus, 1 dec(urio).
230 C. I. L., VOL. VI.
876. VI 4490. M(arcus) Consiiis ] Faustus, j decur(io).
Publicia | L(iici) l(iberla) | Melhe.
877. VI 4491. L(uciiis) Laberius|Nicomachus, [ dec(urio).
878. VI 4492. C(aiiis) Octavius | L(uciiis) Perigenes,
dec(urio).
879. VI 4493. M(arcus) Valerius î Messallae l(ibertus) !|
Apochra, | decurio.
880. VI 4494. M(arc(is^ Valerius | Atlicus, ■dec(urio), |
Aquillia Chreste | Attici.
881 VI 4495. M(arcus) Valerius j Faustus dec(urio).
882. VI 4496 - 2289. C(aio) Pagidio HomuIIo . . . |
bis, sacerd(oti), quinq(uennali), ... ; de publico.
WiLM., S.'JS.
883. VI 4497 = 2292. Aemilia Paulli l(iberla) Le, ] sa-
cerdos. | C(aio) Cassio (mulieris) et Paulli [l(iberto)] ! Epigono.
884. VI 4692. M(arcus) Antonius ■ Nicephor(us), | cur(a-
tor), q(iiaestor).
885. VI 4693. Eros Lani (sic) ' Antoniae, decur(io),
q(uaestor).
886. VI 4709. Tata, curator primus, J dédit munus cum
hominijbus VI ollas DC, titulos mar moreos II in ossario I, in
fron|te foras I, pondus centenar(ium) I, || scrinia IIII, tesseilas
ce, devecta ad | locum, insequenti anno q(uaestor).
887. VI 4710. Malchio, decurio, | munera quae dédit |
in ossuario, ostium j et clavim et expolit(um) | triclin(ium) ex
parte tert(ia).
888. VI 4711. [Cl]audius | Rhodo, | [curatjor, q(uaestor)
fricli|[niuni e]x parte lertia p(osuit).
889. VI 4712 I.Gnausl . . . lis inmunis. . .s | ..etGe-
nium I . . . adornavit | . . . onino co(n)s(ulil)us).
890. VI 4720. [D(is)] M(anibus). | . . . Tullo | . . . Liguro]
[Anjtonia Sunfonia | [cojnjugi b(ene) m(erenti) f(ecit) | [de]cu-
rioni.
891. VI 4722 itusj ... Actes Ca| ... quod nobis ] ...na
legavit.
URBS ROM A.
231
III. Monument découvert dans la vigna Codini en tSiO
(VI 4881-5178).
11 fut en usage sous Tibère et sous Claude ; on y trouve peu d'esclaves et
d'affranchis impériaux. Voyez le plan, VI, p, 927.
892. VI 4889. D(is)i>I(anibus). Blastus, Aug(usli) lib(er-
tus), tabul arius, fecit aediclas | très intrantibus dex teriore parte
a pariejte junclas duas et terti a in qiia litiilus fixus est, s[i]bi
et I suis l(ibertis) liberlabnsq(ue) posterisq(ue) | eoriim.
Orelli, 6360.
893. VI 4970. Labiena | Rodine d(ecurio), | Domitius |
Philomusus.
894. VI 5077. Près du même monument.
H]S C
HS ce
rus HS C
civa HS G
. . . . anus pist(or) HS C
. . . . Onesimus HS D
893. VI 5174. Aeterna | domus | Oly(m)piorum.
Orelli-Henzen, 536:2. Près du même monument. Aeterna domus=sepul-
crum; cfr. VI 9258.
IV. Monument découvert dans la vigna Codini en 1862
(VI 5179-5538).
II fut en usage depuis Tibère jusqu'au commencement du règne de Claude.
896. VI 5179=1932*. Fragment d'une lex coUegii, sur une
table de marbre actuellement fixée à l'extérieur, mais trouvée à l'intérieur.
taxât
inus ex
. . . . ndum erant
. . rit viator q
opo]rlet visitatum
. . nm sit quem vi
. . n venerit quoei
WiLM,, 370.
placuit . . .
annos XXX.
Item placuit qu
sui funera .
caverit si .
232 c. I. L., VOL. VI.
897. VI 5183^ in ami aedlculae.
C(aio) Julio Chrysanlo | et P(iibliiis) Aelius Aug(iisti) lib(er'
tus) Eulychus praepositus velaris | castrensibus fecit et sibi et
suis posterisquc eorum.
Or.-H., 6370. Wii.y., Ail). Dessau, 1776. Cet édicule fut construit par
C. Julius Chrysantus; plus tard, sous Hadrien. P. Aelius Eutychus y inscrivit
son nom (Cfr, p. 94S). Voyez le N» suivant. Les veîarii castrenses étaient des
esclaves de la maison impériale chargés d'écarter le vehim qui fermait l'entrée
de la salle d'audience. Cfr. VI 8649 : praepositus velariorum dormis Augustia-
nae. 0. Hirschfeld, Venv., p. 198., n. 1.
898. VI 5183*^. Sur le même édicule. Voyez le >.'" précédent.
C(aio) Julio Chrysanto, | aediluo coUegi tabernajclariorio-
rum (sic) donal|uin sibi locum quem pejlit a[b] Tropliimo in-
mune, | quem jussit s(u)a pecunia | facere sibi et fi[l]is suis i
et conjugi.
Henzen, a. d. /., 1856, p. 23, n. 131. 13-2. Dessau, 1776. Wilm., 445. On
lit sur le marbre : AR, SA, FIEIS.
899. VI 5208. Primus, Moschi (servus), (iec(urio).
900. VI 5420. Dis Manib(us). | Liberti et familia | C(aio)
E( . . . io) Grecino | bene merenti.
901. VI 5501. In d(ecuria) sex(la)?
5531-5538. Trouvées dans différentes sépultures,
près du monument IV.
902. VI 5531. Dans une mosaïque blanche, en caractères noirs.
Nepos dec(urio) | pavinientum in | ossuario et | subscalaria
d(e) s(uo) p(osuit) d(onum) d(edil) | C(aio) Caesare L(ucio)
Paullo co(n)s(ulibus).
Orelli, 7368. A. d. L, 1856, p. 11, 17. Consuls de l'an 1.
Monument voisin de celui des Scipions et découvert en 1788
(VI 5679-5743).
903. VI 5682. P(ublius) Alfenus P(ublii) l(ibertus) ; Colax,
curator, loco V, | [VJalcria A(uli) et (mulieris) l(iber(a) Félix.
904. VI 5683. C(ains) Mcscinius C(ai) l(iberfus) I Ililarus,
cur(ator) primus, | ollas XII sibi et Pescennia Augeni (sic) [
conjugi suae.
l RBS ROMA. 233
90o. VI 5730. M(ûrc(is) Vipsaniiis1M(arcii l(ibertns) Zo-
ticus, 1 ciir(ator lertium) ol(las) XIV sihi el Vipsaniae M(arci)
I(iber(ae) Stibadi coll(iberlae).
Inscriptions se trouvant encore dans la vigna Codini
(VI 5744-5812).
906. VI 5744. D(is) M(anibus). [ [Claudijae Julianae, bis
honoral(ae), [uxjori unici exempli, [ [. . . i]us Donaliis marilus
bis hon(oralus) | [et . . . A]ug., adjiit(orj tab(iilarioriiin) f(isci)
Alex(andrini) fraler, fec<^r(iint) ; [sibi] posterisq(ue) suis.
907. VI 5747. b) C(aius) Julius divi '[ Aug(iisli) l(ibertiis)
Félix I Jufv)atianiis, decurio cubicidarins.
Inscriptions découvertes en 1726 dans la vigna Codini
(VI 5813-5841).
908. VI 5818. Ex d[omo] | Caosariim . . . | libeHonim [et
servoriim], | qui in hoc m[oniimen(um] | conluler[iinl] j| no-
mino T . . .
Mur.. 1018. 7, Cfr. VI 2141.o. Sur les Caesares, voyez la note à VI 21415.
A gauche de la porte S. Sébastien dans les murs.
909. VI 5886. Sur le couvercle d'un vase de marbre.
A(ulus) Terenlius, Terentiae | Domiti (uxoris) l(ibertus),
Heracleo. | Quisqnis es liomo et vos sodales meos cunctos 1
rogo per deos siiperos inferosqiie, ni | velilis ossa mea violare.
Grut., 996. 12. Mur., 932, 12. Or., 4783.
Monuments de la vigna Belardi près de la porta Praenestina
(VI 5887-6814).
Monument des affranchis et esclaves de L. Arrunlius
(VI 5931-5960).
Ce monument, qui existe encore près de la Minerva Medica, fut découvert,
en 1734. L. Arruntius L. f. Ter., consul en l'an 6, se tua en l'an .S7 pour
S^U C I. L., VOL. VI.
échapper a une accusation. Le monument des esclaves de sa petite-tille y atte-
nait ou en formait une partie (VI 5932). Cfr. pp. 978-979. Klebs, Prosopogr.,
I, p. 144, n. 929.
910. VI 5931. Sur la façade, selon Piranesi. (Cfr. Piranesi, i4»(i-
chità romane, II, t. VII-XV.
Liberl(orura) et | familiae | L(uci) Arrunti L(uci) f(ili) |
Ter(etina tribu).
Mur., 1609, 4. Piranesi, /. /., t. VII. IX. XIV.
911. VI 5932. Table de marbre placée au-dessus de la sépulture.
Libertorura | Arruntiae, Carailli | filiae, Camillae, \ curante |
Arruntio Firmo.
Arruntia Camilla, tille d'Arruntius Camillus, qui fut consul en l'an 32. Il
avait appartenu ii la gens Furia, mais avait été adopté par le consul de l'an 6.
Voyez VI 5931 et Th. M., Hermès, III. p. 133.
Sépultures découvertes en 1871 sur VEsquilin (VI 5961-6148).
Elles furent en usage vers la tin du règne d'Auguste. Elles sont décrites
dans Ed. Brizio, Pitture e sepolcri scoperii suW Esquilino neW anno 1875,
Roma, 1876, in-4'^. On donne le plan dans le Corpus, VI, p. 982.
912. VI 5961. Cippe. Caractères assez mauvais.
Familiae | A(uli) Allieni, | in fr(onle) p(edes) XV, in ag(ro)
p(edes) XVI, | et familiae Pollae Min|uciae Q(uinti) f(iliae).
A, Allienus est peut-être le préteur de l'an 703 u. c. Q. Minucius Thermus,
son beau-frère, fut préteur en l'an 703. L'ancienneté de l'inscription est .prouvée
par ce fait que Minucia a un prénom. [Th. M.].
913. VI 6068. Se[pulcrum] | lib[ertorum] | et fa[miliae]...
914. VI 6069. ... s Félix | . . . cur(ator), idem | . . .
[sjociorum.
On ne sait dans quelle sépultin"e furent trouvées ces deux tables de marbre.
Monument des Statilii (VI 621 3-66 iO. Cfr. 10414).
Sur la gens Statilia, voyez VI, pp. 994-995. Mommsen pense que le monument
appartenait principalement aux esclaves et afTranchis de T. Statilius Taurus,
appelé aussi simplement Taurus, ou bien T. Statilius Taurus patcr (6213) pour
le distinguer de son fils. 11 fut consul en l'an 44, et se tua en l'an 53, pour
échapper à une accusation.
Une partie du monument servit dès la fin de la république jusqu'il Claude
URBS ROMA. 23o
<6213-6594) ; le reste qui se divise en deux parties (659o-1621 et 6622-6640),
fut en usage sous Claude.
Nous trouvons dans ce monument :
Familia T. Statili Tauri patris, VI 6213.
Conlegium commorientium, VI 621J>-62i6.
Ex conlegio, VI 6217.
De conlegio, VI 6218. 6219.
Sodales, VI6221.
Unctores, VI 6376.
HominesCXXX, VI622i.
curatores quatiuor, VI 6217 ; très, VI 6221 ; decem, VI 6220.
sepulturae curam egerunt homines quinque, VI 6215.
decurio, VI 6217.
decretum decurionum, VI 6213, 6222.
magister, quaestor, VI 6316.
niagister, quaestor in familia, VI 6214.
915. VI 6213. Familia T(iti) Statili Tauri | patris ex
d(ecreto) d(ecurionum) | Antoniae M(arci) l(ibertae) Chryse in :|
lionore Statili Storacis | ollam dederunt.
La familia donne une olla à une affranchie étrangère. Storax revient VI
«446.
916. VI 6214. T(itus) Statilius Tauri l(ibertus) | Diodotus,
mag(ister), q(uaestor) in familia, | vivos sibi et Augeni | con-
jugi suae fecit.
Vedusia Tauri | sororis l(iberta) Auge vixit annos L, | boni-
tatem suam et | fidem bonam secum apstulit.
Hâve et tu memineris.
Cfr. VI 6316 : mag(ister), quaestfor). Vedusia devait être une sœur utérine
<le Taurus. Cfr. p. 995.
917. VI 6215. Statilia Aramia hic | sepulta est. Quoius
sepult(urae) | curam egerunt conleg(ium) | commorient(ium),
Cerdo ins[ul(arius)?] | vir ejus, Bathyllus atriens[isl, Musaeus
ost(iarius), Eros ins(ularius), PhiIocal[us] | unctor.
948. VI 6216. Philologus, | cellarius, | ex conlegio | com-
morientes.
919. VI 6217. Chius, L(uci) Sisennae | silentiarius, | ex
conlegio, hic situs est. | Curatores : | Musaeus ostiar(ius) de-
c(urio), I Amaranlhus colorat(or) l(ibertus?), | Eros insular(ius)
dec(urio), | de suo dant.
236 c. I. L., VOL. VI.
920. VI 6218. Antioclius, | lecticariiis, | de conlegio.
921. VI 6219. T(itus) Slatilius | Anoptes), pistor, de
conleg(io).
Curam egerunt (VI 6215) semble avoir le même sens que curatores (VI 6217) ;
par lit, on désigne ceux que le collège a chargés du soin des funérailles. On
trouve des deux côtés Musaeus et Eros.
Henzen rapproche de ce nom de commorientes donné à un collège funéraire,
un passage de Plutarque (Vita Anton., 71) : Aùroi bè (Antoine et Cléopatre)
Ti^v |uèv TÛ)v à|ni|ariTOpiaiv ^K€(vr|v aûvobov KaréXvoav, éTépav bè auvé-
TaEav...riv auvairoSavouiaévuJV éKÔXouv. Térence (Adelphi, Prol., 6,7)
dit : Sijnapothnescontes DiphUi comoedia est; eam Commorientes Plautus
fecit fabulam.
L'orthographe conlegium fut en usage jusqu'à la mort d'Auguste et reparut
passagèrement sous Claude et Néron (Mommsen, Ephem. epigr., 1, p. 79),
MoMMSEN pense que VI 6215-6219 sont plutôt antérieurs à la mort d'Auguste.
922. VI 6220. Ânliochi l(iberli) hic ossa sila | sunl:
amici conlulerunt, curatoribus Pansa l(iberto), | Cisso I(iberlo),
Heracleone l(iberfo), | Theophdo, Milhridale, || Salvio.Nicarcho,
Agathone, | Philotimo, Miisaeo; | consumptiim est in funere|
et in ossibns e[t i]n novemdi[alibus] | (denarios) CCCCLXXXX.
Sur curatoribus, voyez N" 921 note. La plupart de ces affranchis ou esclaves
reviennent dans d'autres inscriptions du même monument. Voyez la note de
Henzen.
923. VI 6221. Donatus, Taiiri German(us), \ hic silusest;
sodales ei funiis ] t'ecerunt hom(ines) CXXX, d(enarioriiin)
CCXXV, I curatoribus Maximo, Helicone, Dapno.
Cfr. VI 6229 : Félix Germa n(usj \ armiger Tauri f(Hii) \ hic situs est. On
trouve encore des Germani aux n^^ 6230-62.37. Les Statilii avaient donc des
Germani comme les empereurs SvE'T.,Aug., 49 : dimissa manu Germanorum,
quam — inter armigeros circa se habuerat. Th. M., Staatsrecht, II^, p. 79T,
n. 7, et ci-dessus N" 819.
924. VI 6222. M(arcus) Junius Veiento, | ex d(ecreto)
d(ecurionum); v(i\it ] a(onis) XIII, | infelix parenlibus.
925. VI 6316. Zena Sulorianus, | mag(isler), qnaest(or), [
ad locationes.
Cfr. VI 6214 : mag(ister), q(uaestor) in familia.
926. VI 6376. Antiocho | magislro | unctores.
On trouve d'autres unctores dans cette maison (VI 6215. 6377-6Ô82).
I
LRBS ROMA. 237
Sépultures voisines du monument des Statilii
(VI 6641-6790).
921. VI 6660. Ek de[creto coUegii] | scabil[lariorum] [
Pellius fi . . .
Trouvée dans les sépultures Q el R du plan donné p 982. Cfr. VI 10145 sq.
928. VI 6719. L(iicio) Marcio Maniae | ex d(ecuria) V,
decurijales de siio | egerunt ciira(m).
Trouvée dans les sépultures Y et Z du même plan.
Monuments de la vigna Aquari au premier milliaire
de la via latina (vi 6815-7191).
Les inscriptions vont de la tin de la république jusqu'à Antonin le Pieux.
929. VI 6838. L(ucius) Se(m)pronius Al(l)i(cus). | Atticus,
decurio.
VI 6832-6830 proviennent du monument des esclaves et affranchis de L. Seni'
promus Atratinus et de Sempronia Atralina. Ils sont peu postérieurs à Auguste.
Cfr. pp. 1023 et lOS.o.
930. VI 6869. Felicis | tabellarl ossa | liicsita sunt, ex |
publico et ex sodalicio.
931. VI 6874. M(arcus) Furius Hermès ] in raoniimento
«uo I et socciorum dédit | locum ollae a Calidio | Liiperco; is
Saturninae con(jiigi).
VI 6869-6887 viennent d'un monument découvert en 1848.
932. VI 7006. Table de marbre trouvée en 1862 près d'un monument
de la vigna Aquari.
Hoc momimentuin [sive sepuljichrum donationis ca[iisa] |
acceperunt Dionysarin (sic) [ . . . el] I T(itiis) Aelius Aleides (ses-
terlio) n(iimmo) I de Ru... Eiityclien, Prisca et Etrusc[o
€uran?]|ltibus C(aiLim) Marium Priscum (sic) e[t . . .] | Adaman-
tem, quot compara[vernnt] | C(aio) Julio Alarciano filio [siio], |
q(ui) v(ixit) a(nnis) XXXI, m(ensibus) VI, ilem frat[ribus] |
Aeb(i)s Calocaero Prosdocim[o . . .], j| ilem Juliabus Marciaii[ae
et . . .] 1 el sibi et suis liberlis libe[rlabus] \ posterisque eoru[ni]. |
H(uic) m(onumenlo) d(olus) [m(alus) a(beslo)].
Le nom de T. Aelius indique que cette inscription est postérieure à Hadrien,
238 c. I. L., VOL. VI.
Sut Dionysiarii, voyoz C. L. Visconti, Bull, corn., 1881, pp. 60-61; ce nom
serait dérivé de Diom/siariuni, diminutif de Dionysos. C'est sans doute un nom
tel que ceux des Awjurii, Eusebii, etc., ([ue nous verrons plus loin (VI 10268.
1028S).
Petit monument hors de la porta Latina (VI 7283-7242).
933. VI 7233. Conliberti et conservi merilo posuerunt.
L'inscription parait mutilée au commencement.
Monuments de la vigna Ammendola sur la via Appia
(VI 7281-7581).
1. Monument des Volusii (VI 7281-7394).
Sur les Volusii^ voyez Henzen et Mommsen, p. 1043.
L. Volusius L. /. Q. n. Saturnimis, qui ligure dans ces inscriptions et à qui
les affranchis appelés L. Volusius empruntent leur nom, naquit en 716 de
Rome, fut consul en l'an 3 et préfet de Rome vers 42. Il mourut en 56, âgé de
93 ans. Voyez VI 7282.
Il avait épousé Cornelia : VI 7387.
Son fils, Q. Volusius Saturninus, fut consul en l'an 56. Voyez VI 7297. 22811.
Le père et le fils sont appelés Lucius et Quintus 7ioster, VI 7368. 7369. 7370.
7375. 7380. 7389. 9423. 9424.
La feunue de Quintus s'appelle Torquata : VI 7297. C'est d'elle que vient le
nom de Spendo Torquatianus, VI 7297.
VI 7303 est de l'an 58 ; on peut placer les autres inscriptions entre les années
40 et 60. (Mommsen, p. 1044).
Conlegium castriense, VI 7281.
Collegium castresem, VI 7281^.
de collegio, VI 7282.
collegae, VI 7369.
curatores duo, VI 7281. 7281».
locus datus decreto decurionum, VI 7297. 7379. 7387.
ex permissu decurionum locus datus, VI 7304.
decrelo decurionum, VI 7373.
locus datus a dominis et decurionibus, VI 7303 (en Van 58) et note,
arbitratu illius, VI 7374.
permissu decurioiunn, VI 9423. 9424.
permissu Quinti nostri, VI 22811.
Henzen (p. 1044) admet que toutes les inscriptions qui suivent se rapportent
probablement au collegium castrense. Quant au nom du collège, IIenzen se
demande s'il ne vient pas des castra des cohortes urbaines que L. Volusius com-
mandait comme praefectus urbi (Mommsen, Staatsr., IF, p. 1021). Cfr. Schiess
.(Die rocin. coll. fun., p. 28) et VI 8532. 8536.
LRBS ROM A. 289
Le decurio Larum Volusianorum (VI 10266. 10267) appartient à un collège
de la maison impériale. Voyez plus loin.
VI 1833 a h c sont d'une époque antérieure. Voyez plus haut.
934. VI 7281. [CaJIlistioni cellar(io) | conleg(ium) cas-
triense, , Daphno siimp(liiario), Hedylalo \ a manu curatorib(us).
Henzen, 7189. Cfr. VI 7281».
93b. VI 7281*. Philomuso fulloni, ! colleg(iijm) castre(n)-
sem, î ciiratoribus , Daphno sumpluario et \ Hedylalo a raanu-
Voyez le JS'" précédent.
936. VI 7282. Volusia L(ucii) l(iberfa) | Athenais | de
collegio
937. VI 7297. D(is) M(anibus) s(a(rum). | Panope orna-
trix I Torquaf(a)e Q(uinti) Volu]si (iixoris), vixil annis XXIf.j
et Phoebe a specu ^him, vixit annis XXXVII, | Spendo confiij-
bernalibus snis bene merentibus ; fecit et sibi. |j Loc(us) d(atiis)
dec(relo) decii(rioniim).
938. VI 7303. D(is) MCanibns) s(acriim). [ Spendiisae, |
vixit m(ensibus) V, diebns XXVI, | Spendo Torq(ialian(ns) \ et
Primigenia filiae H dulcissimae fecer(iinl), | loc(o) dal(o) a
dominis et | decnrionib(us), Nerone III [ Messaia co(n)s(iilibus).
Consuls de l'an 08. Lac. dat. a dominis, cfr. VI 7370 : permissu L(ud)
nfos<r;). De même VI 7368 : p. L. n.;'3V) : permisum L(uci) et Q(uinti)
nostri ; 7380. 7369.
939. VI 7304. D(is) M(anibns) s(acrum). | Volusiae Ne-
bridi, | Q(iiintus) Volusiiis Alcimns et | Volusia Colchis fili
matri | bene merenti feceruni, et ]\ Crescenti patri et Chresimo;
e[x] I permissu decurionnm locus dat[us].
940. VI 7369. llrne carrée.
Hebeno, Q(uinli) n(ostri) | cubicular(io), collegae d(e) s(uo).
941. VI 7373. Petite urne carrée.
L(ucio) Volusio Phae Iro Ti(berius) Claudius Suavis | et
Claudia Agiaure | soror | et Herma a manu !j fecerunt; p(oni)
c(uravere?) d(ecrelo) d(ecurionum).
Les lettres PC peuvent f^l^mCier pietatis causa. On s'attendrait à trouver :
I(ocus) d(atus) d(ecrelo) d(ecurionum) .
942. VI 7374. D(is) M(anibus) | L(uci) Volusi Hamilli \
^40 C. I. L., VOL. VI.
u labiilario Lii(ci Voliisii patris, | Jaiiiiaria cojiinx et | Hamil-
lus filius b(ene) m(ereiili), || arbitratu L(uci) Volusi Dionis.
BoRGHEsi, Œuvres, VIII, p. 227. L. (Volusius) paier. c'est le préfet de la
ville de l'an 42.
9i3. VI 7379. Autel de marbre.
Q(iiin(o) Volusio Decembri, | palri oplimo, | Q(uintus) Volu-
sius Merops, j U(uintus) Volusius December | et || Earine uxor. ]
Loc(us) dal(us) {J(ecreto) d(ecuriouum).
944. IV 7387. Petit clppe de marbre.
Dis Manib(us). | Jaiiuariae, | Corneliae | L(uci) [VoIu]si (uxo-
ris servae), | Eutyches conjugi || bene nierenti j et sibi. ! L(ocus)
d(alus) d(ecrelo) d(ecurionum).
'2. Monument de C. Annius Pollio (VI 739o-7420).
945. VI 7395. Cippe. Libertorum { et libertaruin | et fami-
liae I C(ai) Anni C(ai) f(in) Cor(nelia Iribu) | Pollionis.
L'âge du monument est déterminé par VI 7398, qui est de l'an 1. C. Annius
Pollio fut impli([ué dans la conspiration de Séjan en l'an 32, à moins qu'il ne
s'agisse de son père. Borghesi, B. d. /., 18-4o, p. 148 sqq., OEiures, IV, pp. 477
sqq. Klebs, Prosopogr., I, p. 69, n, o20.
946. VI 7397. C(aius) Annius | C(ai) l(ibertus) Kamiliaris, |
dec(urio) ; v(ixit) a(nnis) XXX.
Inscriptions découvertes dans la même vigna, de 1820 à i822.
947. VI 7446=1942. Cippe.
Valerius L(uci) l(ibertus) I Stasimus, mag(isler) | conl(egi) via-
torum.
Orelli, 3236. C'est la seule inscription où le mot collegium soit employé en
parlant des decuriac appariiorwn, et elle est plus ancienne que celles qui
mentionnent les decuriae et les decuriales. Tu. Mojlmsen, (Staatsr., I-, p. 327,
n. 5. Ephem. epiyr., I, p. 80) l'attribue i» la lin de la république ou au régne
d'Auguste. Étude hist., I, pp. 54-.3o.
948. VI 7458. Table de marbre.
T(itus) Aelius Aug(usti) lib(eilus) Primitivus | arehiniagyrus
et I Aelia Aug(usti) lib(erta) Tyclie conjunx | lecerunt sibi et
suis, libertis libertabusq(ue) | posteris(]ue eorum. j|
URBS ROMA. 241
Custodia monimenti inhabitandi ne quis inlei'ldicere vellit.
Quod, si nemo de hac meraoria nostra | extiterit, pertinere
debebit ad collegium cocorura j Aug(usti) n(ostri) (juod consistit
in Palatio.
Quod neque donari | neqtie veniri (sic) permittimus.
Quod si quis centra !| legem s(upra) s(criplam) fecerit, dare
debebit corpori, qui sunt j in hac slationem, (sestertium quin-
quaginta) m(iiia) n(umraum).
Henzen, 6320. Dessau, 1798. 0. Hirsghfeld, Verw., p. 194, n. 3. Les deux
inscriptions (VI 7-458 et 87o0) du mtHne homme ont été trouvées hors de la porta
Appia. Voyez plus loin.
Dans la vigna Ranuanini près de la via Appia.
949. VI 7649. Fragment d'un grand fronton de marbre.
. . . ro is totu(ra) genus
. . AJlhanasiorum
De Rossi (Rotna sott., III, p. 38) croit qu'il s'agit d'un collège funéraire.
Athanasii est un nom de bon augure. Voy. VI 10268-10285. On ne sait de quel
monument provient cette inscription.
Monuments de la villa Corsima (aujourd'hui Pamfilia),
sur la voie aurélienne.
950. "VI 7803. Table de marbre, dans un cubiculum.
a) Q[uintus) Caecilius Q;uinti) l(ibertus) | Primus émit in
monimento palangarioru(m) | in ngro Fonteiano, quod est I via
Aurélia in clivo Rutario [| parte sinisteriore, col umbaria n(u-
mero) X ollarum | n(umero) XXXX sibi et |
b) Caeciliae Qfuintorum duoruni) l(iberlae) Attic(a)e, | con-
jugi suae, et Q(uinto) Caccilio Successo l(iberto) suo, | et Q(uint0i
Caecilio Functo l(iberto) suo, | et libertis libertabus |j suis pos-
terisquc eorum. | Haec cohi(m)l)aria et ollae |
c) a!io nomine | neminem sequenlur, | et ita ut area, quae |
ei cedit monumenlo, | comm(uniter) u[t]i liceat et |j sacrificium
facere.
Cfr. VI 1785 (No 772) : falancariis, etc. Sur le monument, vo\ez \k 107,'5.
16
v^l-7
I. L., VOL. M.
xMONUMENTS DÉCOUVERTS EN 1753-1735 DANS LA VFGINA NaRï
SUR LA VIA Salaria (VI 7845-7986).
Sépulture des Odavii sur la via Salaria (VI 7860-7877).
951. VI 7861. L(ucius) Odavius L(uci) l(ibertus) Secun-
dus I major, mag(ister) quinq(iiennalis) | conl(egi) cent(onario-
rum) lustri XI et | decurio; I vixit ann(is) LV. ||
L(ucius) Octavius Primigenius, vixit ann(is) LVIII, | L(ucins)'
Octavius Secundus, vixit ann(is) . . . , fratres viatores coll(egi)
centonarioriim.
95^. VI 7862. L(uciiis) Tuccius Mario..., | qiiinquen-
nal[is] ....
953. VI 7863. L(ucius) Octavius Attae l(ibertus) | Cerdo,
dec(iirio) conl((>gi) cent(onariorum). | Octavia L(uci) l(iberla)
Chrysis, Cerdo vern(a) vixit a(nnis) XI et ra(ensibus) XI die(bus).
954. VI 7864. L(ucius) Octavius L(uci) l(ibertus) Diome-
des, I dec(urio) conl(egi) cent(onariorum).
Cïr. Bull, com., 1888, p. 398 (voyez plus loin).
Monument des affranchis de L. Caninius Gallus dans la
vigna del clnque sur la via salaria (vi 7987-7996).
955. VI 7940. L(uci) Canini Batraci | decurione(s).
L. Caninius Gallus fut consul en 752 a. u. c. Prosopogr., I, p. 299, n. 328..
Monument de la familia Abucciorum (VI 8117-8172).
956. VI 8117. [L(ucius) Abuccius] Ner[e]us | et Abuccia
Pieris | porticum, scarana, | mensas colliberlis | suis sua pecu-
n(ia) d(onum) d(ederunt).
VII. Officiales et artifices (VI 8398-10043).
Personnel de la maison impériale (VI 8398-9101).
9o7. VI 8398. Table provenant d'un cimetière (Sainte-Priscille?).
Fl(avio) Castino, singulari o(r(icii) p(raefec(orum) p(raelorio)».
URBS ROMA. 243
q(ui) vix(il) an(nis) p(liis) m(iniis) XXX. | Collegas (sic) kar(is-
simi) posuerunt.
958. VI 8512. Cylindre en marbre.
Flavio I Marciano, | Ulpio Juliano, | mag(islris), | a balineis |[
Aug(usli), I decuriones, j scribae, | unctores Aug(usli). |
Ulpio Craleri || Ai]g(usli) lib(erto). ] proc(uratori) castre(n)s(i), |
decuriones, scribae et unctores Aug(usti) || d(onLim) d(ederunf).
A Florence, mais probablement de Rome. Cfr. Hirschfeli», Verw., p. 198,
11. 3.
959. VI 8513. Fragment d'une table de marbre trouvée en 1876
dans la vigne Silvestrelii près de la voie latine.
deuslum hnjus lier[oi? ad nosj
perlinentem restit[uimus ...
quoil fuerat UIpi Ses[ . . . quon
5 dam, proc(iiratoris) kasfren[sis ...
a census bonae mema ....
quodque ad nos per gr[adus
hereditarios perv[enit].
Eusebioru[m].
H. Stevenson, B. d. /., 1876, p. 196. FioREu.i,Nolizie, 1876, p. 5. Les sup-
pléments des 1. 2 et 3 sont de Th. M., les autres sont de Stevenson. On retrouve
le jjrocurator castrcrtsis ailleurs (VI 6o2. 727. 8oll. 8ol2. Hull. corn., 1888,
p. 389). HmscHFELD (Verto., pp. 193-200) pense que ce titre doit être identifié
k procurator rationis (ou psci) caslrensis ; il était à la tète du personnel de la
maison impériale (familia caslrensis). Voy. .\° 963, note.
Heroum, cfr. VI 8511 : heroutn maceria cinctum.
Eusebiorum, cfr. VI 3497. 10273.
960. VI 8531. D(is) M(anibus). | Fructo Aug(usli) n(ostri
servo) adjut(ori) | labnl(ariorum) a ral(ionibus) ra(arinorum)
f(isci) c(astrensis), | qui vixit annis | XX[, diebus XVII, || For-
tunatus frayer et conlega | lecit.
Sur adjutori, etc., voyez Hirschfeld. Verw., p. 88, n. i. — Le mot conlega
signifie peut-être simplement que Fortunatiis remplit la même fonction que
Fructus Cfr. VI 8523 : Euti/chcs Caes(aris) n(ostri) pedisequ(us) stationi
castrese — et Faustits colleyfa) aeius.
961. VI 8532. Fragment de marbre.
et |)lel)ei collegi Concordiae Augustianorum ( (ami-
244 <:. 1. L., VOL. VI.
liae castrensis, | Alexander Marcellianus et Encolphius \ Domi-
tianianus ciibiciilari stationis primae d(onura) d(ederunt).
Henzen, 7191. HiRsr.HFELD, Verw., I, p. 198, n. 2, lit : [decurionibus] et
pîebei.
962. VI 8533. Table de marbre, trouvée au Trastévère.
D(is) M(anibus). | M(arciis) Ulpius Aug(usti) l(ibertus) Félix
prae|co taïuiliae castrensis | et Ulpia Artemidora fecejrunt sibi
et liberis et || libertis liberlabiisq(ue) suis posterisq(ue) eorum,
item J Agricolae Caesar(is) n(ostri) ser(vo) filiastro suo | et Ul-
piae Felicissimae || fîliae b(ene) m(erenti), quae vixit ann(is) |
V, diebus XXX.
C'est un att'ranchi de Trajan. Cfr. Bull, cotn., 1892, pp. 77 (ci-après).
963. VI 8536. Table de marbre brisée.
I [e]x conlegio | castriens(i). |
Sur la ratio castrensis, voy. Mommsen, Epliem. ep., V, p. 117. Staatsrecht,
II, p. 782, n. i. Hermès, XXV. 1890, p. 242, 1. Marouardt, Slaatsver,v., IF,
p. 314. G. Gatti, Bull, corn., 1888, p. 389. 1892, p. 77. Huelsen, Roem. Mitth.,
III, 1888, p. 224. ScuŒSS, p. 19. Liebenam, p. 133. G. 1. L., VI, pp. 1132 sqq.
0, HiRSCHFELu, Verw. y I, pp. 185-200.
Selon Mommsen (Staatsr., l. L), les castrenses forment le personnel attaché
au camp de l'empereur (den gesammteti kaiserlichen Reise-und Lager Apparat) .
Selon HiRscHFELD, le mot castra désigne la maison de l'empereur et ratio
castrensis, c'est la caisse destinée à l'entretien du personnel de la domus Au-
gustiana. Elle était dirigée par le procurnlor castrensis ; au bureau (statio
castrensis) étaient attachés des tabularii et des aides. La familia castrensis ou
les castrenses, c'est le personnel servile de la maison impériale.
Il y avait uu collegium caslrense daus la maison des Volusii. Voyez VI 7281
et suiv.
On trouve la familia castrensis a Larahcse (VIII 3290. 2832) ; voyez Gagnât,
L'armée romaine dWfriquc, pp. 408 et suiv. G. I. L., VIII 52S4, à Hippo.
Fastes d'un collège de la maison impériale.
964. VI 8639 = X 6637. Table de marbre dont l'origine est
inconnue. Klle a été transportée de Rome à Stockholm. ÎN'ous suivons Mommsen
(X 6637).
a) V^ COLONNE :
[Ti Claudio Caesare IIII L. Yitellio III cosJ\ a. 47
Acratus numm.
mus tegularius numm.
ros structor numm.
. s Metrodas numm.
URBS ROMA. 245
5 [A. Vitellio L.] Vipstanio Poplicola cos, a. 48
[Ti. Cla]adïus Amarantus
[Ti. Cla]\ià'ms Epaphroditus
. ctus vilicus
10 [0. Veranio] A. Pompeio Gallo cos. a. 49
topiar.
aedit.
Amarantus
Lini praef.
Antistio Yejtere M. Suillio Nerulino cos. a. 50
us disp.
nus disp.
Cosmus
Cautus
Claudio Caesare V Ser. Cornelio Orfito] cos. a. 51
b) 2™* COLON.NK ;
[C.
20 [TV
[A. Licinio Nerva Siliano M. Yestino Atticc cos.] a. 65
Ti. Claudius Daphn[us]
I I I I I I I il I I I :
Euphemus alren[sis]
Claudia Fausti[na]
5 Artoria Phlogi . . ■
Claudia Hellas numm.
C. Laccio Telesino C. Suetonio [Pauline cos.] a. 66
Pannjchus
Sita a vaIetud][?îa?*2o]
10 A. Caicilius Atisci , .
Claudia Corin . .
////// //////
L. Julio Rufo [cos.] a. 67
Claudia Tyche
15 Ti. Claudius Q. Ponti . .
Antonius Faustu[s]
Albanus vilicuf.v]
P. Galerie Trachalo [cas.] a. 68
Antonia Musa
20 Claudia Zosime
Julia Secunda numm.
246 c. I. L., VOL. VI.
[Ser. 5]uipicio Galba II T. Vinio [Rufino cos] a. 69
allus
Ces fastes ressemblent à ceux du collège des vernae Caesarum Antiates
(X 6638 = 1, p. 327. Voyez plus loin) ; cependant ils ne viennent pas du même
collège, parce que les fastes des années 48, 49 et 30, qui se trouvent des deux
côtés, diffèrent.
A la tête de ce collège, il y avait des présidents annuels, libres ou esclaves,
comme dans le collège d'Antium. A partir de l'an 63, on trouve parmi eux des
femmes. En 47, 49. 30 et 67, il y a (juatre présidents par an ; en 63, il y
en a six ; à la place du dernier président, il reste : Uni praef(ecti). Mommsen
conjecture que le collège avait un praefectits et que Linus, (jui est praefectus,
a un remplaçant comme magister.
La première colonne fut gravée en une fois; elle a les mêmes caractères du
commencement à la tin. Dans la dernière colonne, les caractères varient : ceux
des années 63 et 66 sont plus petits. L'un des consuls de l'an 67, Fonteius Capito
fut tué en l'an 68 par Galba ; l'absence de son nom prouve que les fastes de 67
furent gravés entre la mort de Capiton et celle de Galba (13 janvier 69), car
après la mort de Galba le nom du consul reparait. Le second consul de 68 était
Néron ; les fastes de cette année furent donc gravés après sa mort.
Les emplois remplis par les esclaves dans la maison impériale, sont :
aediluus a, 12 structura, 3.
atrensis b, 8. tcçjularius a, 2.
dispensator s. 16. 17. topiariiis a. 11.
nummulnrius a, 1. 2. 3. i. a valetudinario b, 9.
nummularia b, 6. 21. viUcus a. 8. b, 17.
Voy, les notes de Tu. M. au vol. VI et au vdl. \.
965. VI 8659. Table do marbre.
Dis Manib(iis). | Ti(beriiis) Glaiidiiis Epicteliis, praeposil[us]|
speclariarior(iim) doiiuis Palatinardimi, | et Claudia Aplirosia,
cojunx ejiis, | Claudio Scrvando fil(io) focerunl; || vixit ann(is)
XVII mens(ibiis) III; item[ib(ertis) libertabiis(|(un) posterisq(ue)
[eonim]. |
Qiiod si dosicrint, tiim discenlibus speclariaris [doraus] 1
Palatinariim.
De iautre côté : I>(is) M(anibiis) | Jiiniae Hippic(a)e, ] amicae
bene meronti, | quae vixit annis XXll, mens(ibus) VII, diebus
VII. Fecit II Egregins Hestitutus ; [et sijbi et sodalibus suis \
[et CJossutiae Secinid(alc | ('(onjugi) b(ene) ra(erenli).
Hen/en, 6338. Dessau, 1779. — Quod si desierint, il veut dire : quand ma
famille sera éteinte, le monument appartiendra aux discentes speclariarii,
auxquels il était préposé. Dormis Palntinarnm, ofr. VI 86.36-8661. Il y a un
L'RBS nOMA. 24T
speclariarius doinus Palalinarum ailleurs i M 8(it5(Jj, un apecutariafriusj, \'
5202; speculariarius, VI 5203; a [s]p[ec]ular(ibus?), VI 4248. Cfr. VI 9044 ;
-o specularis.
966. VI 8686. Petite colonne.
M(arcus) Ulpius Aug(usti) l(ibertus) Aeglus, | pro(curalor)
tnaiisolei, ' imaginein ' corintlieam j Trajani Caesaris colle-
g(io) faenarior(um) d(oniim) d(edit).
Th. m., I. R. N., 6908. Grut., 17o, 9. Orelli, 35. Dessau, 1577. Mausolei,
sépulture d'Auguste et de sa famille. Scet., Aug.. 100. Strabo, V, 3, p. 263 C.
967. VI 8738. Tilurus Galer(ianus) alr(iensis), Salvius
Philot(ianiis) top(iarins), Ântigomis patern(us) top(iarius), ||
Alexander Amynt'ianus) al(riensis], | decuriones, pavimentum
in ossar(io) , et numeratos (denarios) XXCl , d^e) siua) p^eciinia;
•d(cderunt), | Cosso Cornelio L(ucio) Pisone co(n)s(ulil)us).
Orelu, 2966 — Consuls de Tan 753 u. c.
968 VI 8744. Frai-'iueul de marbre, trouvé près de la via Labicana.
[Genio collegi ... ex |j]ermisso j [decurionjum et populi
«jusdem collegi | ... us Argaeiis lib(prtus) ejus, cur{a) sua |
[et Eutycjhetis Caesiaris/ n(ostri) servi vilici | [a bybliojlheca
impensa sua fecit dedica [vitque] V (die anle) k(alendas) Oct(o-
bres), Vero III et Ambibulo co(n)s(ulibus).
Les suppléments des 1. 1-4 sont de Mommsex. Argaeus libertus ejiis, scil.
collegii. [Hesze>]. — Consuls de l'an 120.
969. VI 8750. Très beaux caractères, excepté depuis fecit jusqu'à
Tijrannidis. Ces quatre lignes ont été mises après coup a la place du texte pri-
mitif, qui était le même qu'au ><' 948 (VI 7458). Aelia Tyche était morte et
Primitivus avait épousé en secondes noces Aelia Tyrannis. Les inscriptions 7458
et 8750 se ressemblent tellement qu'il faut croire (pi'elles se trouvaient sur
deux côtés différents du même monument. [Heszen].
Diis Manibus. ; T(ituS) Aelius Aug(usti) lib(ertus) Primitivus, |
archimagirus, I fecit Aelia(e) Tyche et sibi et Aeliae Tyrannidi
ronjugi et libertis li||bertabusq(ue) meis vel Aeliae Tyranjnydis
posterisque eorum.
Custodia moni[m]enti iiiliabitandi ne(iuis interdicere veli[t].
Quoi si nemo de n(oslra memoria exsliterit, pertinebit ad
■coUegium cocoru[m] | Caesaris ii(ostrij.
Quot veniri donarive vetamtis.
S48 C. I. L., VOL. VI.
Si adjversus ea quis t'ecerit, poenae nomine leret | arcae
cocorum (sesleftium quinfiuaginta) m(ilia) n(iimmiim).
Ate ex usuris eorum | celebretiir suo qiioq(iie) anno. ]j [H(oc]
m(onumenUim)] h(eredem) n{on) s(equiliir)].
Cfr. VI 7458. — Ate c'est le grec ciTri, mot poétique par le(|iiel le cuisinier
impérial désigne ici une cérémonie expiatoire. [ïii. M.]. Tl veut sans doute parler
d'un banquet funèbre.
970. VI 8767. a) D(is) M(anibus). | Claudio Storaci ! Actes
lib(erto), scr(ibae) | ciibiculariorum ; I v(ixit) a(nnis) LX, patri
b(ene) m(erenli) p(osuenint).
b) D(is) M(anibiis). { Moschidi, Actes lib(ertae), matri b(ene)
m(erenti) p(osiieriint).
Au-dessoui> : Glaud(ii) Storax et [GJlyptus.
Acte est la fameuse esclave que Aéron affranchit et cjui devint la favorite
de ce prince. Fiiiedlaender, Sitt., I', p. 107. On trouve plusieurs de ses esclaves
et affranchis. Scriba cubicularionim. Acte avait ses ciibicularii (VI 8693. 8767.
8791); on trouve de même, dans sa maison, un cursor (VI 8801), un pistor
{VI 9002), un alumnus a manu, son affranchi (VI 8890), m\ser(vus) acroamat.
Graeca (VI 8693) un eunucus (VI 8847), un proc(uraior) summ(ai'um) (VI
9030). Voy. VI 8760, note.
974. VI 8768. Tablette.
Jnlia Sabina ; | vixit annis XXV; | Januarius | Domitiani
Caesaris I(iberlus), | scrib(a) cub(iculariorum) contubernali |
optimae fecit.
972. VI 8769. Cippe de marbre avec des sculptures élégantes.
Vernasiae | Cycladi, | conjugi optimae; j vix(il)ann(is) XXVII. |
Vitalis Aiig(nsti) l(ibertiis), | scrib(a) cub(icularioriim) t'(idelis-
simae?) a(mantissimae?) p(ientissimae?).
Gbut., o76, 2. Au-dessus de deux époux qui se donnent la main. A la lin,
F A P est une abréviation douteuse; la conjecture est de Tu. M.
973. VI 8771. Ui'ne ronde, trouvée en 1864, près des thermes de
Caracalla.
D(is) M(anibus) l P(ubli) Aeli Aug(usti) lib(eni) | Clirysanthi,
q(ui) f(iiit) 1 a rrum((MUo) ciib(icMlarioriim) ; | Parthenopaeiis ab||
aeg(ris) et Epiterpes | colleg(ae) b(ene) m(erenti) f(eceriint).
WiLM., 1368. Henzen, B. d. 1., 1864, p. 9. Lanciam, Bull, corn., 1877,
p. 173. Dessai'. 1748. — Sur collcga, voy. VI 8531 (N« 960).
974. VI 8773. D(is) i\I(anibiis). | Eiityches Aug(usti) lib(er-
tus) ciibilcularins, Helladio Augiusli lib(erto), dociirioni ciibi-
URBS r.o>iA 249
culariorum, | patri diilcissimo bene nierenti et sibi et conjiiiîi
et I liberlis libertabusq(ue) poste|risqne eorum.
975. VI 8796. Base d'une statue de Bacchus.
M(arcusi Aureliiis Siiccessiis, Aug(iisli) | lib(erlus) a cura
amicor(uni), (|(uin)q(uennaiis), et Pomponia Victorina, mat(er) |
coll(egii) Liberi Patris, donum) rleiierunt).
Or., 2392. — Successits est quinquennaUs collegii Liberi Patris.
976. VI 8802. Cippe découvert hors de la poj'ta Janiculensis.
Alcimachus, | Neronis Claud(ii) Caesar(is) Aiii];(nsti) Ger(ma-
nici) I corpor(e) cnst(os), j dec(uria) Albani, || nat(n) Bata(v)us, \
vix(it) ann(is) XXXV, h(ic) s(itus) e(st). Posiiit | Bataviis dec(uria)
Montani, | her(es) ejus, ex coll(egio) Ger(raanoruin).
Orelli, 3538. — Decuria Albani signifie : ex decuria Albani. Le collegium
Germanoj'um, composé des Germains qui formaient la garde de corps de l'em-
pereur, est mentionné encore ailleurs (YI 8803-8809). Un decurio Germanorum,
VI 8811. Sur \eicorpore custodes, voyez VI 8802-8812 et 4337-4343 avec la
note après VI 8812. Les Gennani sont divisés en décuries désignées par le nom
du décurion. Voyez N» 849, note,
977. VI 8826. Table de marbre trouvée en 1878, dans le Tibre,
près de la villa Farnèse.
Collegio Liberi Palris et MenMiri | negotiantiiim cellarum
vinariariim novae et Arruntiianae Caesaris n(ostri), Cinnaraus,
imp(eraloris) Nervae Caesaris l| Trajaiii Aiig(iisli) Gerni(anici)
servos verjna dispensator, ob immunitat(em) | d(oniim) d(editi,
cura(m) agenlibus ann(o) pri(m)o ! Ti(berio) Claudio Zosirao et
Sex(to) Caelio Agalhemero. Licinio Sura II Serviano H co(n)-
sulibus.
Lanciani, Bull, corn., 1878, p. 102, n. 21. Gori, Archivio, 1879, p. 24H.
Marquardt, Vie privée, II, p. 98, n. 6. — Consuls de l'an 102.
978. VI 8872. Table de marbre.
Dis M(anibiis). | Ti(berio) Claudio [ Aug(usti) lib(erlo) | Ti-
grano | ex corpore |j lecticariorum | Caesaris; | vixit annis i
LXXXV; I Marcus) Licinius || Atimetus et | Sexlia Félix | bene-
merenti | posuerunt.
979. VI 8873. Ti(berius) Claudius Aug(usti) 1 liibertusi
Quadratiis, dec(urio) le('ticarior{ura) Britannici ; vixiit) anfnis)
LX.
Dkssau, IvrjO. Britannicus, (ils de Claude.
980. VI 8875. Table de marbre.
250 C. I. I,., VOL. VI.
D(is) M(anibus). M(arcus) Ulpius Aug(usli) l(ibertusj Erastus, |
ex n(umero) deciirionis (sic) leclicarioîriim, fecit ex permisso
decre|li. Ibi postea Januarius el Satu||rio, scrib(a)e lecticario-
rum ex | perraissu pontificorum lece|runl sibi el suis ex decreto j
pontificum. Item Saturio cojuîgi suae Aiireliae Seber(a)e bene
fecisse, || Januarius Aurelio Forlunalo el Vicjtorino fili(i)s bene
fecit, Saturio Feli|ci aUimno bene fecisse poslerislquae eorum.
Il faudrait : ex numéro lecticariorum. Erastus était decurio lecticariorum :
cïr. le N» suivant. Bene feciase ou fecit équivaut à siio beneficio dédit. [Th. M.].
981. VI 8914. Taille de marbre.
D{is) M(anibus). j T!ilo) Aelio Euprepeli | Aug(usti) libîerlo),
decurioni | ministratorum, | Aelia Nice cojjjugi bene mereniti,
ciim quo vixil ] annis XXX sine | ulla querella.
Dessai;, 1807.
982. VI 8961. Tib(erio) Cla(udio) | Ph[i]larg[y]ro, | scri-
bae osliarior(um); | vixil ann(is) ..., || fecil ] Claudia Nemesis|
conjugi bene | merenti.
Mur., 945. G.
983. VI 9003. Cipi.r dv marbre.
Dis Manibus ] Ti(beri) Claudi Aug(usli) lib(erli) j Zosimi, pro-
cural(oris) | |)raegiislatorum. | Claudia Entole conjunx | viro
b( nemerenti | el Claudia Eustacliys filia ] palri pienlissimo.
VI 1905 : M. Vihius Hilarus praegusiolor. VI tïMio : Aug(usti} serfvus) prae-
gustator. VI 602 : praeguslator Augusli. VI 9004 (ci-après). 9005. Friedlaen-
DER, Silt.^ V, J). 171. Sur procurator, voy. Étude hist , I, p. 424. II, p. 467.
984. VI 9004. Gippe de marbre.
Dis manibus. | Chrysaori Aug(usti) lib(erto) | praeguslalori |
bene mercnli, | collegium j| praegustalorum | fecil; curavit [
Eridanus Aug(jisli) lib[erlus) procurator (praegustalorum?).
Mur.. 528, 5.
985. VI 9034. J'res de la porta Gapeiia.
[Ti(berius) Claujdius Aug(usti) l(iberlus) Onesimus, | [re-
(le]mplor operum Caesar(is), j quinq(uennalis) coll(egii) fabr(um)
tignua(riorum) | lustri XlIX.
Le 18« lustre de ce cnllèjïe va de 79 a 83. Voyez ci-dessus, N" 619.
URBS ROMA. 251
986. VI 9036. Dfis) Mianibus . | Epilymeto Aug(iisti)
l(iberlo); | ex colleg(io) | sancluar || posuer(unti.
Orelli, 2388.
987. VI 9044. Table de marbre.
Première colonne : C(aius) Jiiliiis Augdistij l(iberlus) | Nar-
c[issus] a specularis, decii[r(io), in] | sac[erdotio in ajrcam
publicam o[b] | cert[amina? cjontulit (sestertium) X (milia) el
cenajticum dedil sacerdotibiis et honoî|[ra]tis et deciirionibfus^
dupliim; item | [ob de]dication(em) imaginis sua[e cenati cu]m
duplum dedil. Huic sacer|dotales decuriones decreverimt | nli
Ju[lia Egl]oge contubernalis ;| ejiis [in numerjo decurionum
recil[aretur].
Deuxième colonne : Jn[lia] | Narcis[si l(iberta Egloge].
Huic sacer[dotales decuriones] in lionore[m Narcissi decii-
rio][|natum gral[uitiim decreveriint]. Honore ac[cepto sacer-
dotibus] et honoral[is et deciirionibus] cenaliciim [dupliim
dédit, el (sesterliiim milia) X], | in sacerdo[lio ob certamina?] j
in arcam [publicam contulit et] || sacerdotib[us el lionoralis
e]t decurion[ibus cenaticum duplum de]dit, et plebi [ob dedi-
cationera imaginis j i]lem sacer[dolibus et honoralis et] | de[cu-
rio]nibus cenal(icum) [duplum dedil].
Suppléments de Mommsen. Cfr. YI 10348 et Bull corn.. 1886, p. 285,
n. 1289 (N» suivant). — Cfr. VI SB.'iO fspledariarii domus Palalinarum) et la
note.
988. Bull, corn., 1880, p. 28o, n. 1289. Via de' Serpeuti. prés de l'église
S. Francesco di Paola.
. . . Livio Scirt
. . . n sacerdos ioco IH
. mus ex sacerdotibus decu
. . . in arcam publicam HS M con
989. VI 9053. Ex domo Caesarum liberlor(um) et
et servor(um), quod est collegi ] tabernaclariorum.
Dessau, 1777. Grut.. 642, 8. Cfr. VI 2141.^. — Sur une table de marbre
trouvée près de la via Appia, là où fut trouvé le n» VI 2141.5. Bormakn, Arch.
ep. Mitt., XIII, 1890, p. 110.
990. VI 9053=^. Ex domo Caesarum ' liborlorum et^'|
servorum cot est (ullegi labernaculariornm.
Hen'zex, 6361. Sur une table de marbre.
252 C. I. L., VOL. M.
991. VI 9093. Dis Man(ibiis). , T(ito) Flavio Aug(usti)
lib(erto) | Philomuso, dec(iirioni) unclorum ; vixit an(nis) j
LXXI. Hermès lib(erUis) patrono | b(eiie) m(erenli).
Dessait, 1791.
Personnel des maisons privées. (VI 9102-10034).
992. VI 9102. Table de marbre.
Libertorum et farail[iae] 1 Suivent 4 colonnes de
noms, puis : Thessalus Rufio Mtulos duo scriptos d(e) s(uo)
d(edil).
Chaque colonne contient à peu près 24 noms. Il y a environ 18 affranchis,
portant des gentiliees différents ; les autres sont esclaves. Le métier de
plusieurs est indiqué : de campo, marmorarius, faber, pictor idem aedit(ujus,
structor, balneator, vilfliciisj. 52 noms sont précédés de d(ecessit), les quatre
derniers de 6(avajv).
993. VI 9103. Fragm. trouvé dans la basilica Julia. Cfr. VI 1766
note.
a. b.
Martinus stabu(larius) Quirinenses
Cicinenses Verissimus tu
Félix acutarus Herculius tab
Sissimus taber Parianens
Carito plebeius Ursus tabernar
Pacatianus cocio def Paeati.
Henzen, 7216. De Rossi, Bull, crist., 1864, p. r)9.
994. VI 9136. D(is) M(anibus) s(acrum). | Ti(berio)
Claudio Sahino sodales aerari | a pulvinar(e) l)(ene) m(erenti)
f(ecerunl) ; , vi\(it) annis XXV, |j mens(ibus) VI, diebus III.
Orei.li, 4061. Dk Ri(,(;iero, Diz. epigr., I, p. 312. Cfr. VI 9186.
993. VI 9137. TaMctte d'un colombalre.
Luetleni | L(uci) l(iberti) Anterolis | aerari slal(uari ?).
Aerari paraît être un génitif.
996. VI 9144 = 1 1107. . . . anus ad . . . 1 duomvir f
conlegi anulari | locum sepnl('lu(i) m., in Irontc pedes XXV, ||
in agro pedes XXV, j de sua pe(|unia | conlegio anulario j dédit.
Ml'r., 2015, 5. Tu. MoMMSEN déclare ne pas savoir quel peut être ce colle-
(fium anulariurn et il est étonnant qu'il soit présidé par un duumvir. —
LRBS ROMV, 2o3
ScfflEss (Die roem. coll. [un., p. 116) lit : locum sepulchr(i) m(agnum). Cfr.
Bull, corn., 1888, p. 408 : synhodus m(agna) psaltiim.
997. VI 9148. Cippe de marbre.
D(is) M(anibus). ; Hermeroti arcario, ] v(ixil) a(nnis)
XXXIV, ; collegiura | quod est in domu [| Sergiae Paullinae |
l'ecerunt ; Agathemer et \ Chreste Arescon fralri piissimo
b(ene) ni(erenti).
Orelli, 2-414. Sur les arcarii de la famlia Augusta et des particuliers,
voyez VI 9146-91u0 et la note.
998. VI 9149. D(is) M(anibus). | Hilaro aurifici, | colle-
gium quod est in domo Sergiae L(iici) [f(iliae)] Paullinae,
item co[nservi] || ex domo eadem i , . , , | vixit ann(is) XXX
p(lus?) [m(inus ?)] . . . , j curantibus ... ; Dorcad . . .
Le collège est mentionné VI 9148. 9149. 10260-10264. Voyez ci-après.
999. VI 9186. Table de marbre, trouvée près de la via Appia.
A(ulus) Argentari(us) A(uli) l(ibertus) Antioc(lius) a . . . [
^oactor inter aerarios . . . ] Octaviae A(uli) l(ibprtae) Epichar(i)
soror[i] . . .
Henzen, 6o36. Ann. d. /., 1852, p. 314, 33. De Ruikuero, Diz. epigr., I,
p. 312. — Inter aerarios. cfr. VI 9136.
1000. VI 9202. [Afulus) FJourius A(uli) l(iberlus) | [Se]leu-
cus, mag(istf'r) quinq(uennalis) I [cjonlegi aurificum. |
Fouria A(uli) l(iberta) \ Crematium.
WiLM., 2578.
1001. VI 9223. Cippe.
Salvo Aug(usto) ] felices calcarienses.
FiORELLi, Nolizie, 1877, p. 207.
1002. VI 9224. Petit vase de marbre avec une ouverture au fond.
Julius Pappario et Alfius Maxi|mus sodalibus calcare(n)si-
bus I d(onurn) d(edit) ex voto.
Lanciani, Bull, com., 1877, p. 7. Fiorelli, Notizie, 1877, p. 13. Calca-
rienses = calcariarii.
1003. VI 9254. Table de marbre.
Collegio centonariorum cum basi marmorea et
€eriolarib(iis) duobus aereis hahentibus efrigi||em Cupidinis
tenentis calatlios, L(iiciiis) Sextiliiis Seleucus deciirio d(oniim)
d(edit).
284 c. I. L., VOL. VI.
Hoc amplius ark(ae) reipublicae collegii s(iipra) s(cripli)
(lonum dcdit (denariorum milia) V, ut ex usuris | centesimis
ejiis quantitatis, || quae eflîcit anniios (denarios) DC die VIII
kal(eiidas) Oetobr(('s) nalali divi | Aiigusti erogentur ex ark(a).
Or., 4068. Sur le coUegium centonariorum, voyez VI 7861-7864. £0; usuris
centesimis, un^/o par mois ou 12o/o par an; à ce taux, 5000 deniers en rap-
portent 600 par an.
1004. VI 9258. Table (le marbre.
L(iiciiis) Maeciiis Marcus relecit j aeterna(m) domu(m) lib(er-
lis) liberla(bus) ' posterisqiie eorum. j
Non fui et so (= sum), non ero, non mihi dolet. |
L(ucius) Maecius Marcus se vibo dédit || donavit solium
inlro parle | l(a)eva et super ossuaria [ Felici jun(iori), Felicr
Saturo sen(iori) Genna j aera(?) Neapolitanorum ciîtrarioruni,
C(aio) Saturo Selugo, || Saturnino Saturo, Q(uinto) Saturo, '.
O(uinto) jun(iori) Saturo.
Me vibo itum am bitum dedi donavi ab lieredes J raeos
clavem.
On., 4811. Mur., 1480, 1.
lOOo. VI 9262. D(is) M(anibus) s(acrum). Valeriae | Epi-
cone conjugi \ b(ene) m)erenli) f(ecit) Aelius Ep(a)phrodi|tus,.
scriba cocorum.
Miu.. 898, i.
1006. VI 9268. Philargurus | cocus PR | familiae etliber-
(lis) I locum sepulcri | d(e) s(ua) p(ecunia) d(edit), in fr(onte)
p(edes) XVI, !| in agr(o) p(edes) XII.
Selon Th. M., PR désigne le nom du raaitre.
1007. VI 9288. Anchialus | cub(icularius), aed(ilis),
(|(uaeslor) ter(lium), j in aedililate [ decurio ad|lectus ex con-
sensu I decurionum et fa||miliae voluntate.
(;ri;t., 352, 3.
1008. VI 9289. Panclis | cub(icularii), aed(ilis) et ex
d(ecreto) (l(ecurionum) pro mag(istro) j(uri) d(icundo), \ ossa
hic sita sunl. In sua aed(ilitatc) dec(urio) lectus est, | et eî
aes a l'amilia conlatuni [| est. In mag(isterio) mortuus est
an norum natu XX.
URBS ROM A. ^oS
Grl'ï., -447. 7. Pancles. TTa-fK\fiç, C. I. Gr., 1260. Ces deux dernières
nscriptions paraissent venir du même monument. [Henzen].
1009-101-2. VI 9290-9294, d'un même monument.
1009. VI 9290. Table de marbre, petits caractères.
a) V(iviis) Qiiarlio lextor, (triiim)vir, quaestor, trib(unus). '
b) Hilara minor Midaes min istra similiir (= simul) ciim
Mida sita est in eadem olla. Qiiartio graliam rettulit me-
rentei Hilarae, qiiod viva rogavit. j| Sepulta est a(nte) d(iera)
VI k(alendas) Apriles Ti(berio) Claudio Ner(one) P(ul)lio)
Quinctil(io) Var(o) co(n)s(ulibus'. Mida ciibicularius (triiimUir
hic sitiis , est Hilara minor viva rogavit, ut ossa sua in olla
Midaes || coicerentur, cnm morl(iia) essot.
Or., 2863. Wilm., 179. — Consuls de l'an 741 u. c.
1010. VI 9291. Demetrius cub(icularius), (trium)vir. |
Venusto et Epliebo q(uaestoribus).
McR.. 696, 6. Wilm.. 178.
1011. VI 9292. Himerus insul(arius), ! Venuslo (et)
Ephebo q(uaestoribus).
1012. VI 9293. Phileros pis! (or), | Venusto (el) Ephebo
q(uaestoribus).
1013. VI 9294. Eph(ebo et) Ven(usto) q(uaestoribus) |
Chilo libr(arius).
Mur., 696, 6. 970, 8. Ces quatre inscriptions se trouvent sur des tablettes
de colombaire.
1014. VI 9296. Table de marbre, dans la vigne .\mendoia sur la
via Appia.
Agathopodi | cubicul(ario), | Artema Herma Blastus | conle-
g(ium).
1015. VI 9310. Diis) M(anibus) | Zmaragdi, | L(uci)
Doraiti Apollin(aris) cubicular(i), i ex colleg(io), Ij curan[t]e
Nicostrato | amico, ] b(ene) m(erenti).
Grct., 576, o. — Zmaragdus était cuhicularius de L. Domitius Apollinaris;
il s'agit peut-être du consul de l'an 97. Voy. Prosopogr., II, p. 19, n. 114.
1016. VI 9316. Table de marbre, dans le cimetière de S. Callixle.
^56 C. I. L , VOL. VI.
sit. I Vixil ann(is) XXXV. | Collegius cursonim, |
iMenoga Securi. Sit | tibi terra levis. | A 3
On trouve des cursores Caesaris ou Augusti ; cfr. VI 241. 8800. 8801. 9317.
Yov. Friedlaender, Sitt., IP, p. 325, n. 7.
1017. VI 9320. Table de marbre.
Familiae L(iici) Coccei et liberteis | et eorum. | Dasius dis-
p(ensator) de suo fac(iendum) coer(avit).
I 1044. RiTSCHL, Ex. script, epigr. lai., lab. LXXXIX, 1. Garrucci, Sylloge,
1375.
1018. VI 9321. In front(e) p(edes) XIII, | in agr(o) p(e-
des XXXXV. I
Familiae et libert(orum) | Vitellior(um). | Eumaeus disp(en-
sator) dat.
1019. VI 9322. Table de marbre.
Libertonim | et familiae | M(arci) Corneli Maturi, | ciiratore
Timone disp(ensatore).
1020. VI 9323. Liberti etfamilia | Hilaro, Camilli dispen-
s(atori), | honoris causa.
1021. VI 9384. Table de marbre.
D(is) M(anibiis). | Sex(to) Cornelio Vitalijoni, exoneratori
ca]lcariario, liomini dul|cissimo, collcg(a)e sui pr||o sua pietate
bene niere|nti lecerunl; curalm egit Iconius.
1022. VI 9404. Cippe de marbre.
Dis Manibus. | L(ucio) Trebio Fido, quinquennali | collegi f
perpétue fabrum soliarium | baxiarium (centuriarum) III qui
ronsistunt j| in scola siib tlieatro Aug(usti) Pompeian(o) | et
immuni Romae rcgionibus XllU, [ sibi et | Tiebiae Ammiae
uxori cl 1 libertis liberlabus j posteris(pie eorum omnibus. |
Taberna cum aedificio et cistcrna | monimento custodia cedit. |
Lege publica uti liceat itum aditum ambil(um) | haustum aquae
ligna sumere.
Orelli, 4085. WiLM., 2556.
1023. VI 9405. L(ucius) Cincius L(uci) f(ilius) Sub(u-
rana tribu) Marlialis, (quinque) vir, | possessor luijus monu-
menli ex testamento L(uci) Maniili [ Fclicis, decuriac (deciraae)
collogium {=collegii) fabrum liguuariorum parietem dextrum |
IRBS nOMA. 2o7
înlroitiis ollas XXXII donavit, ris qui infra scripti sunt singu-
Jis singiilas : |
P. Sulpicio Felici decur(ioni).
L. Cincio L(uci) f(ilio) Pal(atina) Martial! f(ilio).
M. Amatio Crescenti.
T. Pomplino Draconi.
5 Se\. Julio Aprili.
T. Statiiio Isochryso.
T. Statiiio Hieroni f(ilio).
C. Procilio Saturniiio.
C. Pjtronio Celado.
10 C. Vibio Faustillo.
T. Statiiio Onesimo.
Ti. Julio Taurisco.
Ti Julio Sperato f(ilio).
P. Baebio Epaphrodito.
15 Ti. Julio Hymno.
C. Vibio Primigenio.
C. Julio Céleri.
C. Herennio Crescenti.
P. Li Miiio Agathopo.
20 M. Vergilio Eucarpo.
L, Baebio Apollinari.
M, Antonio Philostergo.
Reliquas ollas (decem), qui in hac decuria allecli erint, sin-
gulas do lego. | Reliquum omnera jus meum, quod esl in hoc
monuraento, Amathiae Euniao, uxori meae, et L(ucio) Cincio
L(uci) f(ilio) Pal(atina) Martiali, et M(arco) Amatio Crescenti
do possidereque cos jubeo.
Remarquez que le fils du donateur est membre de la décurie ; il eo est de
même de M. Amatius Crescens, qui reçoit une part extraordinaire. La 10e décu-
rie contenait alors 22 membres, y compris le décurion, qui figure en tête. Les
noms des 22 membres sont disposés sur cinq colonnes.
4024. VI 9406. Arcula marmorea ornata.
D(is) M(anibusj j C(ai) Valeri Socratis, | ni(agistri) quin-
quennalis | collegi fabrorum | tignuariorum lustri XXVII.
Le 27« lustre de ce cMege va de 12-4 à 128. Voyez >'<> 619.
1023. VI 9407. P'ragm. d'une table de marbre.
P(ublius) Cor[dius] . . . . | dio, decur[io collegi] | iabr(um)
tign(ariorum), vi[xit an(nis)] XIX, mensibfus) X, d[iebus. . .] .|
P(ub]ius) Cordius Plia . . . i| paler fecit, idem c . . . ] . . sibi et
Cordiae . . . | [coju]gi sanctiss(imae)
Nardom, B. rf. /., 1872, p. "4. iy
2o8 C. I. L-, VOL. VI.
1026. VI 9408. Table de marbre.
Julia Arescnsa fecit sibi et [ Q(uinlo) Haterio Evagogo con-
jugi suo benemer(enti), | dec(urioni) (■oll(pgi) tabnim tignario-
rum, I liborlis liberlabiis poslerisq(iio) eorum | et Q(iiinto)
Haterio Valenti itii(m) ambilii(ai), e[l] || Juliae Euracsini filiae
itu(m) ambitu(ni), exceplo | Q(uinlo) Ilalerio Felice, ne introi-
tu(m) habeat in | hoc monumonto. H(oc) m(onumenti!m) h(cre-
dem) n(on) s(equifnr).
1027. VI 9409. Table de marbre.
M(arcus) Alliiis \ Apollonius, 1 faber tignuariiis, | mag(istor)
in fain(ilia), praef(eclus), de{(nrio) ; \ vix(il) an(nis) LX.
Orelli, 418i. Hi:Nzr.N conjecture : praef(eclus) decfiirioe?). Hirsciifeld,
Gall. Stud., 111, p. 151 (2d1 ), n. 3, lit : praef(ectus). dec(urio).
1028. VI 9415'^. ... sio scolae | [fabriira tign?]ariortinî
et I . . . [intes?]tinariortim | . . . Palati . . .
1029. VI 9415*^. Fragment de marbre trouvé dans le Tibre.
. . . . I . . . [f]abris ] . . . [c]olleg. fabr(um) | . . . [iusjtri XLIIL
Le 43« lustre de ce collège va de 204-208. Voyez N» G19.
1030. VI 9416. . .. [cjonjiigi | . .. fecit j . . . [Aiijreiianiis
... fabriim Tri|. . . . [IJibertis ] [liberlabus poslerisqiije eorum.
1031. VI 9422. Cornélius Meponius jun(ior) ] se vibum
qnod promistTat j classi l'on((anorum?) pavimentum | ariae
(=area(') straturam exliibuit | per Gorneliura Meponium |( et
Vibiam Victorinam paren|(i[b]us et Cornelium Probi|anura fra-
trem ipsius.
Orelli, 4130. Classi font(anoruin), cfr. VI 266-268: coll. fontanorum =
fullonum. Peut-être faut-il lire : font(is) pavimentum. [Henzen].
1032. VI 9423. Cippe de marbre.
Abascant[o], | (jui fuit Q(uinti) [n(ostri)] | a frument[o]; |
vix(it) ann(is) X . . . , | Volusia Ac. . . || conjugi | bene merenti
et sib[i]. I
Permissu decurio[num].
De l'autre côté : Dis Manibus.
1033. VI 9424. Autel orné.
Volusiae j Arbusculae ; Pallans Q(uinti) n(ostri) a frum(ento),[
conlubernalî || carissimae et sibi.
Permissu dec(urionum).
UKits aoM,\. 2o9
Grut., 593, 2. Il s'agit d'affranchis de Q. Volusius Saturninus consul en
l'an 56. Voyez ci-dessus VI 7281 et suiv. Dans la faniilia Augusta, il y avait
également des a frumcîilo (VI 8850-8852 et note).
1034. VI 9428. Près de la porta Salaria.
[Ex indulgjenlia dominoriim n(oslrorum duorum) Aiig(usto-
rum) I [M(arci) Aujreli Antonini . . . ] [et Juliae Angusjtae malris
Aug(ustoriim) et cas[troriim] | . . . Planiiis Primiti(v)us, Ulpiiis
Ulpiamis, ... Aiitidiiis Arlemidorus, Aclitis Félix, en tout
une vingtaine de noms, puis : collegii linjiis loci fullo.
Il s'agit de Caracalla et de Géta, dont le nom a été effacé. Julia Domna,
femme de Septime Sévère.
1035. VI 9438. Table de marbre.
Sur la face : [Jiijssu irai)(eratoris) Caesari[s] | Aiigiisli ] geru-
lis ped(es) IIIS.
De Caulre côté : Cn(eiis) Pompeius Pompeiae Cn(ei) Magni
f(iliae) lib(ertus) Isochrysiis sibi et Pompeiae Maximae conli-
bertae | suae feminae jiicuiKJissimae, ex qiia ] nihil umquam
dolui nisi cura decessit | et libeitis hberlabusque suis. 1 H(o()
m(onumenlum) h(eredem) n(on) s(equitur).
Mur., 442, 5. 1595, 5. Grit., 990, ,3. Orelli, 575,
1036. VI 9462^= 13402. Voyez plus loin.
1037. VI 9477. Table de marbre.
D(is) M(anibus). | V^aleriae Berecundae, iatromeae | regionis
suae primae, q(uae) v(ixit) ann(is) XXXÎIII, | m(ensibus) VIIII,
d(iebus) XXVIII, Valeria Bitalis iilia | malri dulcissimae, et
P(ubHus) Gellius Bitalio || cojugi sauctissiraae b(ene) m(erenti)
f(e)c(e)r(unl), et sibi, | et Gellio Cliresimo fratri, et Juliae
Chreste sorori, et ego Bilalio Chresten s(upra) s(criplam) } quem
(=quam) vice filiae altendo, et liberis \ eorum hoc monimen-
tum et loci sca||lare cubiculi superioris f(acienduin) c(uravit)
et lib(ertis) lib(ertabus)q(ue) | p(os)t(e)r(is)q(ue) eorum. Petrei,
bibas.
Orelli, 4232. Grut., 1110, 1. lalromea, îaTpôuaia, sage-femme. — Les
mots: et ego Bitalio Chresten supra scriptam [hic poni volo], quem (=■ quam)
vice filiae attendo (= diligo) ont été irrégulièrement intercalés par IJitalio
dans le texte de l'inscription.
1038. VI 9484. Table de marbre.
260 C 1. L.. VOL. VI
Sindrilio, qui vixit [ annis II, iTi(ensibus) VII, di(ebus) | XV,
benemerenti 1 sesor iniindatores
1039. VI 9485. Table de marbre, trouvée en 169-4 sur la via Tibur-
tina, non loin de san Lorenzo. (Bianchini).
D(is) M(anibus). Ti(berius) Cl(aiidiiis) Zosimus et Plautia Zo-
sime I vivi sibi fecerunt siiisque | liberlis liberlabusqiie poste-
risque eoriim. |
Ne de nomine exial nosirorum \ aria maceria cincta circu(ni)
monimentum \\ cum omne jure siio, quam fecerunt. |
Quod si qui ultimus ex nomine nos(rorum j posterorumque
eorum alienare bolueril, | damnas esto coUegio jumentariorum,
(|ui est I in cisiaris Tiburlinis Herculis (sestertium) L m(ilia)
n(ummum). ||
Viximus annos ut puto sine cujusquam fraudem. |
Ab hoc monumento dolus malus abesto. |
Ti(berius) Cl(audius) Andréas consumavit. |
In Ir(onte) p(edes) XXVI, | in ag(ro) p(edes) XXXVI.
1040. VI 9531. Autel de marbre élégant.
M(arco) Vergilio ] M(arci) f(ilio) Lem(onia) | Proculo, | lyn-
Ir(ario), q(uin)q(uennali), || Pomponia C(ai) f(ilia) || . . . nina l
. . . iu . . .
Grut., 839, 4. — L. 5 : quinquennoli, scil. corporis hjntrariorum . Th. M.,
dans BoRGHESi, OEuvres, II, p. 22.
1041 . VI 9534. Petit autel ou base de marbre.
Quintae, | Garni Marciae n(oslrae) l(iberti) f(iliae) ] an(no-
rum) VI, 1 Alticus a manu, sponsus ; | loc(us) d(alus) ex d(ecrelo)
d(ecurionum).
Grut., fJ84, 9. Orelli, 2733. A manu, dans la /"ami/ia i4!/gfws(a (VI 8885-
8890 et note), dans le monument des Fo/u.siï (VI 7281. 7281». 7294. 7372.
7373) et dans celui des Siatilii (VI 6273. 6595), et VI 6030. 9534-9539.
1042. VI 9550. Urne carrée.
D(is) M(anibus) | Q(uinto) Marcio | Jovino b(ene) i.i(erenti) j
fecerunt colleg(ium) marm(orariorum).
1043. VI 9558. D(is) M(anibus). [ Felicissimus | Procaleni
conjjuci, cum qua 1 \\\\ a(nnos) XVIII, b(ene) m(erenti), || et ex
(•[orpore] ] sub(a)edianorum. | Q(iiae) v(ixil) a(mios) p(lus)
m(inus) L.
IRBS ROM A. 261
Marucchi, Bull, corn,, 1877, p. 25o. Trouvée au premier milliaire de la via
Flaminia. VI 7814 : marmurarius subaedanus.
4041. Bull, com., 1888, p. 468, n. 99. Au premier milliaire de la via
Flaminia, comme VI 9o58.
D(is) M(anibus). 1 Felici, ex | corporae | subaedia|noriim, |(
item ex cor|porae Per|severan[lium].
Voy. G. Gatti, Bull, com., 1888, pp. 468-469.
1045. VI 9559. Table de marbre.
D(is) M(anibiis). | Lucilliano fil(io) \ Adjutor et Marcia pa-
r(entes), qui v(ixit) a(nnis) | IIII, m(pnsibus) VIIII, d(iebiis) XV, |[
benae m(erenti) fecer(unt), ] ex corporae subaediano.
Mur., H8S, 8. — Comparez les N^^ 1042 et 1043.
4046, VI 9566. Grande table de marbre, trouvée près de la porta
Capena ; beaux caractères. Au Musée de T^aples.
D(is) M(anibiis). T(itus) Aurelius | Telesphorus scriba , medi-
corum.
Orelli, 3244. Mommsen, I. R. N., 6847.
4047. VI 9626. Trouvée hors de la porta Pinciana.
D(is) M(anibiis). \ C(aiiis) Turius C(ai) f(ilius) Lollianus. |
Quitquit ex corpore mensorum ] machinarioriim funeratici
nomi;ne sequetur, reliq(u)iim pênes r(em) p(ublicam) s(iipra)
s(criptam) j[ remanere volo.
Ex cujiis usuris 1 j)eto a vobis, colleg[a]e, uli siisci|pere
dignemini ut diebus sol[l]em|nibiis sacrificium mi[li]i faciatis,]
id est II[I (die aiite) Id(iis) Marl(ias) die natalis || raei, usqiie ad
(denarios) WW, parentalis | (denarios) X[IS, llos rosa (dena-
rios) V.
Si fada non ' fuerint, lune fisco sla[t]ionis | annonae dupliiro
funeraticium dare debebilis.
Mi:r., 525, 3. Orelu, 4107. 4420. Sur les mensores, voyez VI 85. Rempu-
blicam supra scriptam, c'est le corpus mensorum. Les intérêts de la prime
funéraire (funeraticium) s'élèvent à 42 deniers et demi ; te sont les intérêts
d'un capital de 850 deniers k 5";o.
40i8. VI 9667. D(is) M(anibus). j P(ubliusj Jnventius
Suceslsus negolia(n)s corijariorum
4049. VI 9677. D(is) M(anibus). 1 P(iiblius) Clodius
Athenio. j negotians salsarius, ; (i(uin)q(iiennalis) corporisnego-
262 C. I. L,, VOL. M.
tianlium | MalacKanoriim, et '] Scantia Stircessa conjiinxs ejus |
vivi fecerijnt sibi et liberis suis et liberlis liberlabusque suis
poslerisque eormii. j In fronle p(edes) XIII, in agro p(edes) XII.
Grl't., 6-17, i. — Strabo, III, p. 15(5 C. : Md\aKa — rapixeiaç ëx^i
lOoO, VI 9682. Table dr marbre ; bons caractères.
L(ueio) Scribonio .laniiario, ! no^otianli vinario, | item navi-
ctilario, etir(alori) corporis maris Hadriatici, | L(ucius) Scri-
bonius Festiviis î| frater et | M(arciis) Manliiis Calliearpus j socer
fecernnt ] et lib(ertis) Iiberlal>(iis) Sciiboni postcrisiiue eorum.
1051. VI 9765. Lo(uis b(Mie (jiies(|nen(is MarceUi, j patroni
corporis pastillariornm, | vixil annis LXXll. | Deposilns III
kal(endas) Januar(ias) ! d(ominis) n(ostris) Theodosio XV et
Valenlinino IIII || Auii(uslis) rons(iilibiis).
Orelli, -1112. De Uossi, Inscr. christ., I, p. 300, n. G87. C'est une inscrip-
tion chrétienne de l'an 433. Compare/ la suivante, trouvée dans le cimetière
de S. Hermès en 18i6 : Attalus pastilarius ciim cojucem suam (VI 9766).
lOoâ. VI 9813. Arteinidoro | pUimario, | conlegae.
Grl'T,, 649, 8. Il y a encore un plumarius VI 7411.
1053. VI 9856. Conlegiu(m) ] restionu(m). In f[r]o(nte)
[p(edes) X]X, | in agro p(edes) XX.
1054. VI 9861. Table de marbre, trouvée dans un colombaire sur la
via Latina en 17;i2. (Ficorom).
A(iihis) Postiimiiis Poslumiae l(ibert»is) Heraclida, ] rogator,
mag(ister) quin(|(nennalis) conleg(i) | apparat(orum) annal(ium)
iterum.
Muu., 5H, 1.
1055. VI 9862. [Â(uliis) Posltiiniiis Poslumiae l(iberlus)]|
IleracJida, [rogator, ma;^fister)] | quin(j(uejinalis) conl[eg(i)
apparat(oriim)] \ annal(iiini) iter[iim], . . . | operar[um] . . .
Complétée d'après la précédente. Tu. JI. conjecture ii la tin : [mag(ister)]
operaru[m scabillarioruni], d'après IX 3188.
10o(). VI 9863. Taitiede marbre, trouvée sur la via Latina, en 1732,
dans une sépulture (Fic(iiiOKi).
C(aiiis) Cossiitius C(ai) l(ibertiis) Crispus, j rogator, idem
cognitor, | mag(ister) qiiinq(uennaHs) annal(iiim).
URBS ROMA
263
Il y a des rogatores dans le monument de Livie (\l 4023. -iOSG. 4247), et
un affranchi de Julia AïKjusta est aussi rogaior (VI 8958).
1057. VI 9888 = 1 1108. Cippe très grand.
Conlegei secto[rum] serrarium.
WiLM., 2560.
1058. VI 9920. Fragui. d'une table de marbre trouvée en 1894 près
du Panthéon.
[Felic]i imperio ddd. nnn. Arcadi Honori et Theodosi
ex auctoritale Poslumi Lampadi v. c. praef. iirb[i]
corpus tabernariorum
Quintilianus Exuperantius et Eiisebius
^ Asellus Nominatus Augustalis Manlanana et Herculiiis.
Pascasius
Tiburtius
Urbicus
Scapus
Januarius
Severus
Cassianus
Urbicus
Marinianus
Papari[us]
HH. Pipini
Ursicinus
Ursus
Tzampulus
HH. Gonstanti
Beneriosus
10 Exuperantius
Caninus
Peresterius
Crispinus
Constantius
Ped. Calbuli
Félix
Léo
Flavius
HH. lleliodori
Lupercianus
Ursus
HH. Leonis
Petrus
Angélus
Didimus
30 autres noms 28 autres noms 2i autres noms 6 autres noms
Lisez : [Felici imperio dominorum nostrorum Arcadi Honori et Theodosi,
sex auctoritate Postumi Lampadi, v(iri) c(larissimi), praef ectij urbi, corpus
tabernariorum. Suivent les noms des corporati. Il reste environ 120 noms,
mais la table est brisée.
Postumius Lampadius, né a Capoue, fut consulaire de Campanie et préfet
de la ville entre 403 et 408. Voyez : X 3840. 1704. 0. Seeck, Q. Aurelii Sym-
machi quae supersunt, p. CG. (Mon. Germ. hist.J.
Dans la liste, plusieurs noms sont remplacés par hferedes) Pipini, h(eredes)
Constanti, Leonis, Heliodori. Sabiniani, Romani. Les enfants ou héritiers
des membres devaient, a cette époque, prendre leur place. Gfr. IX 2998,
ci-après, et notre Étude historique, II, pp. 302, n. 2, et 360, n. 4.
On lit aussi : [ped(atura) M]ercuri, ped. Beneri.ped. Calbuli, ped. Aureliani,
ped. Domnini. G'étaient, selon De Rossi, les divisions du collège, correspondant
aux centuries et désignées par le nom du chef.
De Rossi, B. d. L, 1855, p. 31. Henzen, 7215^.
1039. VI 9927. In coemeterio Cyriacae.
Julia Felicissima Lucilio Victorino conjugi ' optimo et inno-
centissimo, cum (jiio per \ annos XVI semper bona vila bixi de
parl>ula ! mediocrilalem nostram digno feci omnium | hominum
sodalicii magister et liorlator, jj mir(a)e bonitatis et innocen-
ti(a)e (h)omo, depositus ; XVII kal(endas) Aug(ustas) ; hic arti-
fex artis tessalari(a)e lusori(a)e.
264 c. I. L., VOL. VI.
Mur., 958, i. Orelli, 4289. Wilm., 2590, Ligne 3-4 de par(v)ula mediocri-
tatem, cfr. VI 9980 : pro pauperie fecit sua.
1060. VI 9952. Cippe de marbre.
I decuriariim vasculario, \ P(ublius) Dnrdeniis Eros [
fratri optiimo, j patrono indulgenlissimo, j optnraede se merilo.
On trouve encore des vascularii, VI 1818. 3592. 9953-9958.
iOGl . VI 9995. Table de marbre.
D(is) M(anibiis). | L(!iciiis) Alliiis Protiis, scrib(a) , unctoruiiiy
et Cornelia Fortunala Prolo geniao, filiae pientissim(ae), || qiiae
vix(il) ann(is) X, | mensi(bus) VIII, dieb(iis) II.
TITULI AD LUDOS PERTINEMES. .
I. Ludi circenses.
1062. VI 10045. Cippe.
Deciirionibus | et f'amiliae | panni russei | C(ai) Ceioni
Maxim(i), | quaestore | Yperego. | In fr(onle) p(edes) XXII, [
in agr(o) p(edes) XX.
1063. VI 10046. Table de marbre.
Familiae quadrigariaeT(iti) Al(ei)Ca|)itonis | panni clielidoni,
Chresto quaestore, j ollae divisae deeurionibus heis, (jui i(n)f(ra)
s(cripti) s(unt) : j iM(arco) Vipsanio Migioni , Docimo vilico,
Chresto condilori, Epaphrae sellario, Menandro agilalori, en
tout 28 noms.
Grut,, 339, S. — A cause de l'orthographe hcis et des noms de T. Ateius
Capito et de M. Vipsanius, l'inscription ne peut guère être postérieure à Auguste
[Henzen].
1064. VI 10081. Table de marbre.
[Hic es]t ille sitiis | [mjirus Nicys | [carjriicotechnites, [
qui sibi dum vixit, fecit; ] ubique bene! ||
Nicys, I sodales liavete.
En bas, un cheval. En omettant Nicys à la 1. :2, on obtient un distique.
II. Ludi ^caenici.
1063. VI 10084. Cippe.
Peculiaris Aiig(usli), disp(enfatcr) ^ summi choragi, collegio
d(onum) d(edit).
URBS IlOMA. 265
Choragium est selon Festus (M., p. 52), Vinstrttmentum scaenarum, c'est-
à-dire les décors. Le summum choragium est un éditice situé dans la 3« région
près de l'amphithéâtre Flavien. Th. M., Staatsr., II, p. 103?, n. 2. Hirschfeld,
Verw.. I, p. 182.
1066. VI 10091. Kaibel, 1092. G.I. Gr., 5921. Grand cippe de
marbre.
Tôv (Toqpôv I èv dvbpdaiv | EiuuviKÔv, | dvbpa laél-ficriov,
Kliiv||iov 'loùXiov | MeiXriTOV | oî Texveîiai | àvéGriKav. j
Q. Julius Faen||(iiis aliimnus j cum artefici|biis posuit.
Sur le côté gauche : Kûivtoç loùXioç | MeîXrjTOç [ Kaiaeié-
pujcra I xrî TTpô l' KaX(av5â)v) MapTÎuuv,
C'est il tort que Henzen a placé cette inscription ici, car le mot TexveÎTai ne
désigne pas ici des scaenici, comme le prouve le N» suivant, oii l'on voit que
Julius Meiletus était marmorarius.
1067. VI 10091. En note. Kaibel, 1093. G. I. Gr., 5922. Autel.
KùivTOç 'loùXioç MîXriTOç | TrpoXmùjv 'Aaîaç TpiTToXiv |
TiaTpîbav TTÔXiv aYvrjv [ èv0db€ TiXOa dYUJva îbeîv | TipoKaGe-
îoiaévou pacTiJIXeLiovTi lepripuj Kai TTo|pi(Jaç piov Ik Kuiadituv |
ibiujv TaÛTa èîTOiricra | iyd) dîTainv toîç j Kùow ■ eùqppaîvecJOai
(i.e.-(JQe), || qpiXoi, eîç XapOpivGov | dei. Map)iapapiuuv | t6
xévoç cTiJù^e, j lépam. | '0 tôttoç XapùpivGoç.
Le métier des marmorarii est expliqué au C. I. L., X 7296 (Kaibel, 297) :
tituli I heic | ordinantur et | sculpunlur \ aidibus sacreis \ cum operum | pu-
blicorum.
106>*. VI 10092. Table de marbre.
P(ublio) Caesennio Grato, | loc (alori) scaenitonim | el P. . .
1069. VI 10093 = 5819. Q(uintiis) Gavius Armonius, |
loc(ator) scaenicorum; | vixit annis XXIllI ni(ensibus) VI.
Orelli, 2618. Mlr., 660, 1. Sur le locator, cfr. XIV 2299. Il semble que
c'étaient ceux qui acceptaient les engagements au nom des scaenici. Cfr. Dic,
32, 73, 2 : si quis serves habuit proprios, sed quorum opéras locabal vel
pistorias vel histrionicas, etc. (Henzen).
1070. VI 10099. Prés du cirque Maxence.
noraina aère i[ncisorum]. . . | . . . [et locum] specla-
culiset p[anem.. .| contra disciplinamjKomanam derel[ict...]...|
Suivent les noms disposés sur plusieurs colonnes ; il reste :
Valerius, j Laurentius, | Urbiciis, 1 [Cyriajcus | . . .
^QQ C. I. L., VOL. VI.
Trajanenses, [ de teglatu, | Caelimontiensibus, | Camellensi-
bus I . . .
Camartens . . . | perTilinnum | Araprini[enses?] | perNum...
Lecture de G. Gatti, Bull, corn., 1891, p. 346. Les noms de la première
colonne sont les mêmes que ci-dessus VI 1766 ; ceux de la seconde reviennent
dans l'un des fragments donnés par G. Gatti, Bull, com., 1891, p. 343, b.
(ci-dessus, après VI 17G0). Voy. VI 1766 note,
1071. VI 10100. Table de marbre.
Decurionum Coccei l(ocatoris?), cural(oribus) | Stratone
comoedo, | Ibyco psalte, Modeslo | dispensatore, Cliresto sum-
ptuar(io). | In fr(onte) p(edes) XL, in agr(o) p(edes) XL.
Sur localor, voy. Dig, 32, 73, 2, cité ci-dessus (N^ 1064, note).
107:2. VI 10109. Cippe, sur la via Latina, à un mille de Rome.
Sociarum | mimanim. [ In fr(onte) p(edcs) XV, in agr(o)
p(edes) Xn.
WiLM, 326.
•1073. VI 10117. Autel avechas-reliefs.
L(ucio) Aurelio | Apolausto Memphio, | Aug(iislorum duo-
rura) I lib(erlo), hieronicae | coronato et Ion diapanlton, Apol-
linis sacerdoti || soli vitlalo, archieri | synhodi et Aiig(uslorum
duorum), L(iicius) Aiireliiis j Panniculiis, qui et j Sabanas,
palrono || optimo.
Grut., 313, 8. Orelu, 2160. F. Cu.mont, Mithra, n. 106. — Capitounus,
Vita Ve7'i, 8 : habuit et Agrippant histrionem, cui cognomenium erat Mem-
phii, quem et ipsum e Syria vclut tropaenm Parthicum adduxerat, quem
Apolaustum nominavit. On le retrouve au vol. IX 344 : L. Aclius Aug. lib.
AuTelius Apolauntits. Voy. la note de Mom.msen, et Friedlaender, Sittengesch.,
IF, p. 624. Tôjv h\à TTÙvTUJv, titre honorifique des vainqueurs aux concours
scéniques. Cfr. Pally-Wissowa, s. v. agon. Les deux Augustes sont Marc
Aurèle et Verus.
1074. VI 10145. C(aio) Galerio Fortiin[ato] | colleg(io)
scab(illarioriim) dec(iiria) X..., | Pininius Félix | d(e) s(uo)
d(edit).
1075. VI 10146. Table do marbre d'un colombalre trouvé peut-être
au comineiiccment de la via L;itina et de la via Appia,
Dec(nria) XII | C(aiiis) Julins | Cytliisus, | colleg(io) scabil-
l[ar(ioriim)].
1070. VI 10147. Table de marbre trouvée avec la précédente.
LRBS ROMA. 267
D(is) I(nferis) M(anibus). M(arcus) Olanius | Aristionis, |
<i(ecuria) XVI, fecit | sibi et M(arco) Ofa nio Primo fil(io) j col-
(legio) sca(billarioruni).
iOll . VI 10148. Table de marbre trouvée avec les deux précédentes.
I et Phiirpuries? | Lyde collegio | scabillarioru(ra)
d(ecuria) X.
VI 1014o-10147, nous lisons collegio comme V[ 10148. L'ablatif équivaut à
ex collegio et indique que le personnage dont le nom précède appartenait au
collège Sur les scabillarii, cfr. VI 6G00.
1078. VI 10168. Table de marbre.
D(is) M(anibusj. | Secundo pegni|ario in culice ludi magn[i]|
bene raerenti, || qui vixit annis I XCVIIII, mensibu[s] ] VIII,
diebus XVIII, | familia l(iidi) m(agni) fece[runt].
Or -He>7EN, 6176.
1079. VI 10220. Table de marbre, mauvais caractères,
D(is) M(anibus). \ L(iicio) Aiirelio Tycheniano, | L(ucius)
Aurelius Stephanus pater I filio dulcissimo et pientissi'mo bene
merenti feei (itulu(m). ;i [TJychenianus dieit : fatis ab[r]eplus
hicjaceo, reliqiii tri [biijin ingenuam, fniraentum | [pubijicum
et aeneatorum. ] [Quicunjque leget nolo [j [experiukir lucjtum
sic[ut I pater expertus est].
Bull. d. I., 1845, p. 229. Henzen, 6662. Wilm., 1708.
1080. VI 10221. Fragment d'un sarcophage de marbre, trouvé
près de la via Latina.
M(arciis) Baebius \ Asciepiades Juslinus, | qui vixit annis IIII.|
mens(ibus) III, dieb{usi XIIII, trib(us) | OfTentinae, conlegio
ae,;neatorum, frumento \ publico; supervixit Jus.linus Secundo
fraltri suc dies n(umero) CIIII.
Asciepiades, Justina, parentes.
Henzen, B. d. /., 1859, p. 2.32. Wilm., 1709. Mommsen assimile les aenea-
tares aux cornicines ; d'autres croient qu'il s'agit d'aeneati, c'est-à-dire de
personnes participant aux distributions de blé et dont les noms étaient gravés
sur des tables d'airain. Voy. notre Étude historique, I, p. 519. Hlelsen, Bull,
corn.. 1891, p. 351, n. l". — Cf. VI 10222 : D(is) M(ambus) Sextiae Saiur-
ninae — qfuaej vix(it) ann'is) VI, inc(isae) fru(inenlo) publ(ico) divae Faus-
t(inae) jimior(isJ.
268 c. I. L., VOL. VI.
VIII Inscriptions sépulcrales.
ACTA AD SEPULCRA SPFXTAKTIA.
1081. VI 1 0231 . Cippe de marbre trouvé hors de la porta Capena.
Locus sive is ager | est, qui est via Appia inter | miliarium
secundum et (tertiiim), | eiintibiis ab Roma e parte dexteriori,|
in agro Curtiano Talarchiano in || praedis Juliaes Monimes et
sociorum, | locus, in quo aedificata est schola sub por(ticu) [
consacrata Silvano et collegio ejiis sodalir(i), | mancipio acce-
perunt immuncs et ciirator | et pleps universa collegi ejus de
Julia Monime || et socis ejiis sestertio nummo iino donationis
causa, lutore C. Memio Orione Juliaes Monimes, ] et ad eum
locum itum actum aditnm ambitum \ sagrificia facere, vesci,
epulari ita lic[e]at { quandiu is coilegius steteril. Quodsi aliter||
factum fuerit, quod ad collegium pertinet \ [Sijivani, is locus
sacratus restituelur | . . . i sine ulla conlroversia. Haec | . . . ti
sunt I
Orelli, 4947. Wilm., 318. Au commencement il faudrait locum. [Tu. Mommsen].
Henzen propose à la lin : [praestari s]tip[ula]ti sunt. Vovez Etude hist., I,
pp. 213. 225. II, 435. 440. 450.
1082. VI 10232. Fragra. d'une taltle trouvé près de la via Appia.
ariam pertinet
Seniproniiis Niger M ....
mancipavit HS 1 n. co[llegio dei]
invicti, ob honorem dal[um]. . .
b supra scripto eamqiie a . . . .
C(aius) Julius Apollonius as . . .
clusit niunivitque de suo. . .
donum dédit curatoribus S. . .
F. CuMONT, Mithra. n. 560. La lecture invkli [1. 4) est de Ligorio : les
autres ont nimenti. Il s'agit d'une area et d'un objet y attenant, que Mger
donne ii un collège.
1083. VI 10234. Kpaisse table de marbre.
1) Lex collegi Aesculapi et Hygiae. |
2) Salvia C(ai) f(ilia) Marcellina, ob memoriam Fl(avi) Apol-
loni proc(uratoris) Aug(usti), (pii luit a pinacotliecis, et Capi-
tonis Aug(usti) l(iberli) adjutoris | '•'■) ejus, mariti sui optimi
IRBS P.OMA. 269
piissimi, doniim dédit collegio Aesciilapi et Hygiae locum
nediculae cura pergula et signiim marmoreiim Aesciilapi et sola-
rium tectum junclum,in ] 4)quo populus collegi s(upra) s(cripti)
epulelur, quod est via Appia ad Martis intra niilliarium (pri-
mum) et (srcundum) ab urbe eunlibus parle laeva inter adtines
Vibium Calocaerum et popuhim.
Item i •'-) eadem Marcellina collegio s(upra) s(cripto) dédit
donavitque (seslertium quinquaginta) m(ilia) n(ummum) liomi-
nibus n(umero sexaginta) sub liac condicione, ut ne plures
adleganlnr quam nnmerus s(upra) s(criptus), et ut in locum '^)
defunclorum loca veniant, et liberi adleganlnr, vel si quis locum
suum legare volet filio vel fratri vel liberto dumlaxat, ut inférai
arkae n(ostrae) parlera ") dimidiam funeralici, et ne eam pecu-
niara s(upra) s(criplara) velint in alios usiis converlere, sed ut
ex nsuris ejus summae diebus infra scriptis locum confrequen-
tarent. |
8) Ex reditu ejus summae si quod comparaverinl, sporlulas
hominib(ns) n(uraero) LX ex decreto universorum,quod geslum
est in templo divorum in aede divi Titi conî9)venlu pleno, qui
dies fuit V Id(us) iUarl(ias) Brultio Praesente et Junio Rulîno
<!0(n)sulibus) (a. lo3), uti XIII k(alendas) Ocl(obres) die feli-
cissirao n(atali) Antonini Aug(usti) n(ostri) Pii p(atris) p(atriae)
sporlulas di vidèrent :
in I i*J) teraplo divorum in aede divi Titi C(aio) Ofilio Hermeti
q(uin)q(uennali) p(erjp(etuo) vel qui tune eril, (denarios; III,
Aelio Zenoni patri collegi (denarios) III, Salviae Marcellinae
matri collegi (denarios) III, imm(imibus) j ii)sing(ulis) d(enarios
binos), cur(atoribus) sing(ulis denarios binos), populo sing(ulis
denarios singulos).
Item pl(acuil) pr(idie) Non(as) Nov(embres) n(alali) collegi
dividerent ex reditu s(upra) s(cripto) ad Marlis in scholam
n(oslrara) praesenlibus, q(uinki(uennali denarios sex), patri
coIleg(i denarios sex), } ^•) raalri collegi (denarios sex), imm(u-
nibus) sing(ulis denarios (juaternos), eur(atoribus) sing^ulis
denarios <|ualernos), panera [a(ssiura)] III; vinura mensuras
q(uin)q(nennali) s(exlariorum novera), pair i) coll(egi sexlario-
rum novera), imm(unibus) sing^ulis sexlariorum senorum),
270 C. I. L., VOL. VI.
ciir(atoribiis) siiiy(iilis scxtarioriim senoriim), populo sing(u-
lis) sextariorum tcrnoriini).
Ilcm pr(idio) noii(as) Jan(iiarias) | i-^) streniias dividerent,
siciit s(iipra) s((Tiptiini) est XIU k(aleiidas).
llem VIII k(alen(las) Marl(i;is) die karae cognatioiiis ail Mar-
tis (odcm loco dividervnt sporlidas panp(m) el viniim, siciit
s(npra) s(('riptMm) ost | i-i) pri(l(ie) non(as) Nov(einbres).
ItcMTi pr(iili(') i(l((:s) llarl(ias) eodem loco cenam,quam Ofilius
Hermès (i(iiin){|(iionna!is) omnibus auriis dandam pracsentibiis
promisit, vel sporlidas, siciit soliliis est dare.
Item I 1'' XI k(alemlas) Apr(iles) die violari eodem loco prae-
sentibiis dividereiitiir sportidae vinii pane sicul diebiis s(upra)
s(rriplis).
Item V id(iis) iMai(as) die rosae eodem loco praesentib(us)
dividerenlnr sporji''')tulae vinii et pane siciit diebiis s(iipra)
s(ciiptis), ea condicione <|iia in conventii placuit nniversis, nt
diebus s(upra) s(criptis) ii ipii ad epnlandum non convenis-
sent, sportulae et pane et vinii | i") eorum venirf nt et praesen-
tibus divideretiir, exce|)to eoriim (jui (rans mare erunl vel qui
perpétua valetiidinc delinetur.
Item P(ubliiis) Aelius Aug(iisti) l(iberlus) Zenon | i-^) eideni
collegio s(upra) s(('riplo) ob memoriam M(arci) Ulpi Aiig(usti)
Hb(erti) Capitonis l'ratris siii piissimi dédit donavitque (sester-
linm decem) ni(ilia) n(uinmuin), uti ex reditu ejus sumraae in
contri i-'jbutione sportularum dividerentnr.
Qnod si ea peciinia omnis, qnae s(upra) s(cripta) esl, quant
dédit donavit collegio s(npra) s(cripto) | 2'*) Salvia C(ai) f(ilia)
Marcellina et P(ublius) Aelius Aug(usti) lib(ertus) Zeno, in
alios usus converlere voluerint, (|uam in eos iisus qui s(upra)
s(cripti) s(unt), (|iios ordo collegi n(ostri) decrevit, et uti |
21) liaec omnia quae s(upra) s(cripta) s(unt), suis diebus ut ila
fiant dividanlque; quod si adversus ea quid fecerint, sivequid
ita non fecerint, tune q(uin)(|(uennalis) vel curato^*)res ejus-
dem collegi (pii lune enint, si adversus ea quid fecerint^
q(uin)(|(uennalis) et curatores s(upra) s(cripti) uti poenae no-
mine arkae n(oslrae) inférant (sesterlium viginti) m(ilia) nfum-
mum). 1
URBS ROMA. 271
23) Hoc decretum ordini n(ostro) placiiit in conventii pleno,
quod gestum est in templo divorum in aede divi Titi V Id(us)
Mart(ias) C(aio) Brullio Prac'2i)sente A(ulo) Jiinio Kiifino cos.
(a. lo3), q(uin)q(uennali) C(aio) Ofilio Hermete, ci:ratorilj(iis)
P(ublio) Aelio Âiig(usti) lib(erto) Onesimo et C(aio) Salvio
Seleiico.
Orelli, 2417. WiLM., 320. Bruns, Fontes^, p. 318. Hlschke. Zeitschr.
f. gesch. Rechtsiviss., XII, p. 18.3. — LiiOies 9 et 2-4. consuls de l'an io'i.
L. 6, loca veniant. Selon Mommsen, le lapicide aurait dû mettre locave
veniant ou omettre loca. D'après Henzfn, il faudrait veneant. Voyez notre
Étude hist., I, p. 32-4.
L. 8, templo divorum. Voyez notre Étude hist., I, p. 210, n. 3 et p. 33(5.
L. 9, sportulas est répété parce qu'il serait trop loin de dividercnt. Il
faudrait, selon Tn. M. : Sed ut e.i- usuris ejus summae diebus quas collegium
decreverit locum con fréquentent. In templo divorum . . . consulibus placuit
universis, uti XIII kal. Oct. ex reditu ejus summae quain Marccllina coHegio
donamt, curatores hominibus numéro LX sporlulas dividerenl in templo cet.
L. 9. die natali Antonini Aug. Anlonin le Pieux naquit le 13» jour avant les
kalendes d'octobre (19 sept.) de l'an 86. Capitol., vila Ant., I,
L. 12. Apris les mots curatoribus sing. (denarios) IJII, le graveur a oublié;
populo sing^ulis denarios) II. Schiess, Die roem. coll. fun., note 301.
L. 22. 11 faudrait, selon Mommsf.n : Quod si eam pecuniam partemve ep/s
pecuniae quam dederunt collegiû Marcellina et Zeno. in alios usus converte-
rint, aut si quid fecerint, quominus haec omnia ita fiant, sive guid ita non
fecerint, tune quinqucnnalis . . . erunt idi poenae cet.
Sur la sclwla de ce collège, voyez Élude Itisl., I, pp. 210-230. Sur sa lex^
ibid., I, p. 371. Sur le reste, voyez les pages indiquées dans le répertoire au
vol. II, p. ois.
108 î. VI 10237. Cippe de marbre trouvé sur la via Labicana.
T(iti) Coccei Gaa et | Patiens, quaesl(ores tertium). [
mensam quadratam in trichil(a), | abacum cura basi, horo-
o loginra, ] labrum cura fulmenlis marmor(eis), l\ putiale,
crustas supra parietem ilineris medi cum tegulis, colu-
mel lam sub horologio Tibnrtina, | protectum ante porti-
10 cura, truti nam et pondéra de) d(ccurionum) s(ententia)
posuerunt, et locum post maceriam ulleriorum emendiim
ustrinasque de consaepto ultimo in eura locum traicien-
15 das, et | iter ad eum locum januamque bene ficio et libe-
ralitate Tfiti) patroni Faci enda ciiraverunt. |
Idemque vitium pomoruraq(ue) et florum viridiumqiie
omnium generum seminibiis ea loca, quaeT iUis^ p(atro-
20 nus) decurionibus suis adlribueral, ex pecu nia publica
272 c. I. L., VOL vr.
adornavcrunl. | Sisenna Taiiro, L. Scribonio Libone cos |
Impcnsae causam, tiliihjm qui pcriegis, audi,
el juslam, qnaeso, pietatis percipe ciirani.
2o Qiiis(=fyMî6usJvera, lit ciipiant concorde vivere, mens est,
hos animos spectenl atq(ue) hae( exempla scquaninr.
Haec loca, dinn vivent, hbeat bene ciincta tiiori,
posl obilumq(ue) siiiim Iradant tiim deinde futuris,
ne déserta vacent ignotis dévia biista,
30 sed tula aeterno maneanl, si dicere fas est.
Orklli, 4517. Consuls de l'an 16. Voy. Élude hist., I, p, 291.
1083. VI 10242. Table de marbre.
C(aiiis) Julius Can|didiis lib(ertis) Samiari j Quinliani salu-
lem. I
Cnm pelieritis a me, | ut, si cui qiiid vestrimi î| humanitus
accident, | is in locum, qui est in j fiindo Aesciniano raeo |
intrantibus a via parle | laeva a monimento tes]|lacio per longi-
tudine(m) | pedum CLXXV, latiludin(em) | a maceria intro-
rursu(s) | pedum XXV, inferatur, [ id jus concedere me || hac
epistula notum | vobis facio. Bene valere | vos cupio. | Data
XIII k. Julias in horlis ] Staliliae Maximae, || Ceionio Commodo
et I Civica Pompeiano cos
Samiaris Dorypliorion[i] . . .
GuiiT., 874, 5. Orelu, 43.vi. — Consuls de l'an 13G. — L. 13, il faudrait :
introvcrsuin ou introrswn [Th. M.]. — A la fin commence la liste des dona-
taires : Samiariis Doryphorion[i, Alexandro], cet. [Tii. M.].
4086. VI 10245. Table de marbre trouvée hors de la porta Latina.
Liberti, libertao | Prisci Aug(usli) lib(erti) Gamiani | ex tes-
tamento descriptu(m), ita ut | cautum eral, subscripser(unt) : \
locus monimenti , sive ager est, via Latin(a) || ad milliarium
(quintuni) supra pontem ad | monimontum (iami Caesaris Aga-
Ihocliani | do, lego libertis meis ulrius(]uc sexsus posterisque
corum et iis, quos manulmitli rogavi, ibique tabernam fieri, jj
inque eam rem consumi (sestertium) n(ummum quinquaginta
milia) ] arbitratu Agatliangeli collil)(erti).
Orelu, 43o3.
URBS ROMA. 273
Collegia funeraticia (10251-10423).
1087. VI 10251. Autel de marbre trouvé dans le Tibre.
Collegio I saliitari | Fortunae ; Reducis, | Hermès i| Cosmi
-vilici 1 vicarius [ d(onum) d(edit).
FiORELU, Notizie, 1879, p. 2G8. Lasciani, Bull, corn., 1880, p. 11, n. 134.
1088. VI 10251^ D(is) i\I(anibus) s(acriim). T(ito) Flavio|
Aug(usti) lib(erto) Tropliimo, constitu|tori collegi Numinis
dominoriim | quod est sup lemplo divi Claudi ; | qui vixit annis
LXXXVII. V(ixi) v(itam) v(exatain?), aliquando securussum.
Orelu, 2.389. Marlm, Arvali, p. 112, croit qu'il s'agit du templum divi
Claudi sur le Caelius.
1089. VI 10252. Urne. D(is) M(anibiis) T(iti) Flavi Aii-
.g(usli) lib(erti) Myrlili | Januariani, [ scribae [ collegi \ magni.
Orelu, 2387.
1090. VI 10253. Table de marbre trouvée dans le cimetière de
Domitilla.
D(is) M(anibiis) | Aeliae Lauren[tinaedignissi(mae,) Onesimus
Aug(ustorum diionim) lib(ertus), | scriba collegi magni.
De l'époque de Marc Aurcle et Vérus.
1091. VI 102 54. Autel de ma rbre .
D(is) IVI(anibus). | Ti(berio) Claudio | Onesimo, viatori \ col-
legi magni, | CI(audia | Smyrna conjux.
Coll. magnum, voy. III 4038. 6077. VI (371. 692. 130.5. XIV 204^.
1092. VI 10255. Petite colonne de marbre.
Dis I iVIanibus. | Collegio | Agrippia|no.
Grut., 85o, 12. Orelli, 4062. (i. Gatti, Bull, com., 1890, p. 301. De
RuGGiERO, Diz. epigr., s. v. Agrippianum.
1093. VI 10256. Table de marbre ; caractères du II« ou III« siècle.
D(is) M(anibiis) | Caesariano|rum , l(ibertis) l(ibertabus) |
posterisque eoruni.
1C94. VI 10257.
. [Eutyjchiae
. . . FJortunatiis
. . . [kjarissimae
. . . rfecit et] sibi et suis
18
274 c. I. L., VOL. VI.
5 [libertis libe]rtabusque
[posterisjque eoriim
. . . [loco adjsignato ex decreto
[decurioniim a mag.] q. q. collegi familiae
. . . ] Jiilianae
10 [Hoc monumentum herjedem exter(um) non seque((ur)^
[H, m. d. ] m. a.
Mur., 523, 2. L. 8, amag(istris) q(uin)q(uennalibus). L. H, hoc monutnenta-
dolus malus abesto.
1095. VI 10258. Tablo de marbre. Cfr. ScmEss, p. 29.
Libertoriim et [ deciirioniim t";imil(iae) | P(iibli) Licini Sil-
vani, I eoriira qui in eo | f'aciendo pecuniam || contulerunt.
1096. VI 10259. Table de marbre qui a servi à fermer un loculus
d'un hypogée chrétien au 5« mille de la via Latina.
D(is) M(anibiis). | Sepiilcriim cum solo | et ollariis Annl
Phylleitis et collegii Phylleli|anorum; in fr(onte) pejjdes XXXX,
in agro | pedes XXXX, et itum | et ambitum sni juris | haJDet.
De Rossi, dans les Comment, in hon. Mommseni, p. 710. Les Phylletiani
empruntent leur nom a Annius Pliylles.
1097. VI 10260. CoIleg[i]nm [familiae] \ Serg(iae) [L(uci)
f(iliae)] Paulli[nae] | Cerdoni conserv[o] | ra(emoriae) c(ausa).
Grut , 1117,7.
1098. VI 10261. Cippe de marbre.
D(is) IM(anibiis) | Pardo qiiae et | Hiarine, | colleginm ( quod
est in domu || Serg(iae) L(iJci) f(iliae) Paullinae, 1 item Pyrrus \.
conjugi b(ene) m(erenti) fec(il).
1099. VI 10262. Sergio Pio, | Sergia Hesperis ] conjugi
benemejrenti fecil, ex | collegio quod || est in dorao Ser|giae
Paullinae; | vixit annis LXX.
1100. VI 10263. Table de marbre.
D(is) M(anibus). 1 L(ucio) Sergio | Tropliimo, [ patri piissimof
Sergia |1 Eutychia fil(ia), | ex collegio \ familiae | Serg(iae) Pau-
linae \ fecit.
1101. VI 10264. Cippe de marbre.
D(is) M(anibus). | Eutycliia[e, coljlegium ni[ajorum] | et mi-
no[rum?... (pii] | sunt in [domo] || Serg[iae L(uci) f(iliae) Paul'-
l[i]na[e].
LRBS UOMA. 273
Orelli, 4938. Suppl. (J'Ajudutics. Sur ce collège, cfr. VI 91i8. 9149. Cette
dernière inscr. s'est trouvée, avec VI 9149, à la campagne du comte Galletti.
1102. VI 10265. Fragm. d'un cippus termina/îs, trouvé près de la
via Latina.
Velineianoru[m], | in [fjronte p(edes) X. . .
1103. VI 10266. Table de marbre.
T(ito) Flavio Phileto et Statiliae Paulae et Slatiliae Spalale ;[
vixit ann(is) XX; jussu decur(ionum) Larum Volusianorum.
Orelu, 1674. Philetus était affranchi de Vespaslen ou de Titus.
1104. VI 10267. Hymniis Caesaris Aiig(usti serviis) ]
Volusianus. | Hermaphili Hymni lib erti) l'(ilius), \ decurio
Larum Volusianorum, j Scantiae Priscae conjugi i| carissimae
et sibi.
Grut., .319, 9. Hermaphilus avait été esclave d'Hymnus, affranchi impérial,
et fut affranchi par lui ; son fiiS Hymnus, né d'une esclave impériale, était
esclave de l'empereur. Ces deux inscriptions prouvent que la dottius Volusiana
passa, par héritage sans doute, à la maison impériale. [Th. M.]. Sur les
collèges domestiques des Volusii, voyez ci-dessus, ^'os 934-944.
Collèges formés par les membres d'une famille (10268-1 0285).
Voyez : De Rossi, B. d. /., 1877, p. 47. Comiii. in lion. Mommseni, pp. 705-
7H. Roma sott., III, pp. 37 et ol.3. G. Gatti, liull. corn., 1879, p. 124.
G. L. ViscoNTi, ih.. 1881, p. .56. Tr. Schiess, Die roem coll. fun., pp. 30-33.
Étude hist., I, p. 1.51.
UOo. VI 10268. Urne ronde.
D(is) M(anibus). | Argenti, hâve. |
L(ucio) Arrio Ho(no)|rato Eutycheti, Aci lia Carnus cojugi
de i se b(ene) m(erenti) f(ecil). Argenti, tu nobis bibes.
1106. VI 10269. Arca marmorea. Auguriorum.
1107. VI 10270. D(is) M(anibus). Eucliario. |
L(ucio) Lictorio Euangelo, bonae memoriae vire, fecit j
L(ucius) Lictorius Speratus filius.
1108. VI 10271. Table demarbre, provenant d'un cimetière chrétien.
D(is) M(anibus). | C(aius) Julius Honoratus et Corn(elia) Sa-
b(ina) ] conparavit sibi et filis ' filiabusque suis et lib(ertis) l
libertabusq(ue) p(osleris(pie) eorura. j| Euentiorum.
Les mots et Corn. Sah. ont été ajoutés après coup. [Th. M.].
276 C. I. L., VOL. M.
H09. VI 10272. Table de marbre trouvée près de la via Appia.
Meraoria Eiigenionim. j
M(arci) Aureli Philumeiii el An|niae Feliculae conjugi et |
Aureliariim Callisles, Philnjmenes et Domninae filiaru(m). ||
In fr(onte) ped(es) XXXVIIIS, introrsus |)e(des) XLIIIIS.
1110. VI 10273. Trouvée sur le petit Caelius.
Sur la face : Haec autem maceria ( conpresa cun muni|menlo
et porliciilo, | (|uae facel in fronte | pedes XX, in agro pedes ||
XXVII, Eusebiorum. |
Derrière : Nise [ Sallustiane, | hâve.
Sur les Eusebii, voy. Vi 3497 et 8513. Il ne reste que les inscriptions de
deux côtés.
im. VI 10274. Table de marbre du cimetière de Calliste sur la
via Appia.
D(is) l\](anibus). | M(arcus) Ulpius Hymnus fecit sibi | et
suis, I libertis libertabusque posterisq(ue) | eorum.
De l'autre côté : Eutychiorum.
De Rossi, Roma sott., III, p. 37.
111:2. VI 10275. A Sabloneta, près de Mantoue.
Dis M(anibiis). Ab ostio introlitns parlera dexlteriorem por-
licura I subsolaiium aedidam || et ollaria fructuariolrum.
C. I. L., V, 436*. Henzen l'a placée ici, parce qu'en dehors de Rome il est
rarement question d'ollae. Subsolariutn pour solarium; cfr. subdial, VI 10715.
1113. VI 10276. Table de marbre.
Claiidioriim. | Ungelio et Irène \ cubieulum memoiriae atquae-
sierunt | comniuni inpendis suis j| fecerunt libertis lib|erla-
busque postcris|quae eorum.
[G]auden|liorum.
Henzen, 7300. A la tin, il y a : Caudenlioruin.
1111. VI 10277. Petit cippe de marbre; mauvais caractères du
iv« siècle environ.
Melan]iorum.
Se rapporte plutôt ;i la (jens Mdaiiioruin cpii existait au iv^ siècle. [Henzen].
1113. VI 10278. Table de marbre ; caractères négligés.
D(is) i\](anibus). | Memoriae | Alcimi Aug(ustorum duorum)
lib(erti) et | Longiniae Secundinae, | conjugis ejus et Maxi-
LT.BS ROIA. ''211
mia\\ni et Sirices et Genete^(?) et si \ eorum quit ex ifijs n(atum)
f(uerit). I
Naucelliorum.
P. E. ViscosTi, Bull. com.. 1874. p. 17, n. 10 et tav. I, 1. Le même (ib ,
1881, p. 61) propose de lire: et Maximiani et Sirices et Genties et siquit
exis(tat) n(ominis) ffamiliae) Naucelliorum. Ces personnes auraient formé un
collège privé qui se regardait comme une famille ; comparez les Sijncratii de
Préneste (XIV 3323). — Un navire est représenté devant le mot eorum. A la
place des mots imprimés en italiques, il y avait primitivement: et lib. lib.
posterisque. comme le prouve eorum qui est resté.
1116. VI 10279. Table de marbre, d'une sépulture de la via Latina,
au 3e mille.
Pancratio'riim.
1117. VI 10280. Pancr[a];iiorum.
1118. VI 1028 1 . Sarcophage de marbre trouvé avec VI 10279.
C(aius) Servienius Dcmetriiis ] Mar(ci) f(iliiis) Viviae Seve-
rae, ] uxori sanctissimae et ! mihi, q(uae) bixit meciim an nis
XXII, inens(es) VIIII, dies V, || in quibus semper mihi | bene
fuit cum ilia. |
Pannrati hic.
1119. VI 10282. Fragment trouve avec VI 10281. Il ne reste que la
fin de onze noms. C'était peut-être la liste de ceux qui avaient contribue à la
construction du monument.
1120. VI 10283. Table de marbre.
Cartoria C(ai) l(iberla) Prima | fecit sibi et ] L(ucio) Agrip-
pae Sal)ino, conjiigi karissimo l)enp merenti, libertis |j liber-
tabusq((ie) suis posteris | eorum, |
De Vautre côté : Pelagi[orum.
1121. VI 10284. Grande table de marbre.
Pelagiorum. [
Hoc monumentum cum cohaerenti | areola et duabus in
gamma porlicibus, | superposilo cubiculo, solario, triclinio, |
ne quis a nomine nostro abenare audeat, || neve in eo corpus
extraneum inferri patiatur : | aboquin sit facultas cuicumque
ex familia | nostra adeundi per querellam pontifices | c(Iaris-
simos) v(iros), cpiorum de ea re notio est, | et poenam (sester-
tium) L m(ilium) n(ummum) arcae || collegi eorum | inferen-
dorum exsequendi.
278
C. I. L
VOL. VI.
De Rossi, Cortwi. in hon. Mommseni, p. 709. Mommsen, Staatsr., II, 1^,
p. VIII.
1122. VI 10285. Grand marbre trouvé dans la via Appia antique.
L(ucius) Otius L(iici) f(ilius), | Otia L(uci) f(ilia). |
En bas : Pesidiorum.
Fastes et actes des collèges (10286-1029'
1123. VI 10286-*7. Fragment d'un marbre usé, inscrit des deux
cotés. D'un coté se trouvent des fasli annales de Juillet et d'Août (a. u. c.
731-733). De l'autre côté, il y a un fragment des fastes d'un collège d'affranchis
de l'an 731 de Rome.
[Imp. Caes. Augusto] cos. XI tribun. potes[t. . .
niag. Vin
... FJciix M'. Soriiiws M'. I. Menu . . .
. . . inus P. Serviliiis P. I. R
.... ajciba C. Aniiius C. I. \p. ...
L. Orsilius L. 1. Pa . . . .
. . . Moci ....
Mur., 29o, 2. 609, 2. C. I. L., I, pp. 321 et 471. De l'an 731 de Rome.
1124. VI 10288. Fragra. d'une table trouvée près du 3« milliaire
de la via Latina.
... cos P. Pctronius
I Vettius H
Plotius
(l(uaestor)
Mu. Fonte iu [s] S
vi[ator!
C. Serviliu[s]
M. Aciuila P. N
qu[in(i(uennales)l
P. Ragon[ius] 10
. [Ejros
. . nus
. . us
. [A]per
. . us
. . os
. . s
Il y avait dans la première colonne : 1. 1, les consuls ; 1. 3, le quinquennalis ;
1. 5-8, d'autres fonctionnaires du collège ; dans la 2« colonne, il manque au
commencement les consuls de l'an Crj (?) et le quinquennalis ; il reste les noms
de trois fonctionnaires, du quaeslor et du viator. Tu. M. conjecture qu'il s'agit
ensuite de M. Arrunlius Aquila, consul sufl'ect de l'an 66 et de son collègue
inconnu. Suivaient les fonctionnaires du collège, le quinquennalis en tète.
URBS ROMA. 279
1125. VI 10289.
[Quin]q. perpeluu[s]
[OJctavius Lui ....
. . . immun[es ....
L. Apiileiiis Ver ....
P. Trebellius Tyran[nus].
1126. VI 10290. Deux fragments d'une liste de noms,
parmi lesquels il faut remarquer : Magnus adl(eclus) et M(arcus)
Herennius Atimetus adl(ectus) (a, 1 et 5), Q(uintiis) Minucius
Pollio II (a, 4), Ingen(ii)us f(ilius) (b, 4).
H 27. VI 10291. Fragment d'une liste de noms, où nous
remarquons : . . . igoniiis aerj(iluus), ou peut-être aed(ilis).
1128. VI 10292. Frasm. trouvé sur rAventin, dans l'area du
temple de Jupiter Dolicheiuis (cfr. VI 406-413). C'est peutrètro la liste de
ceux qui contulerunt in fabrica(m) templi (VI 409).
M
Mem[mi
Marins Eiilogiiis ....
Marins Primus S . . . .
Memmiiis Florentins S .
Memmia Florida SS. . .
1129. VI 10293. Table de marbre, trouvée près de la porte et de
la via Appia,
(Die) XI k(alendas) Oet(obres) : [ Q(uintus) Tedius (mulieris)
l(ibertus) Germullns. |
(Die) XVI k(alendas) Nov(embres) : | Oppia M(arci) f(ilia)
pariet(e) IIII col(umbario) II. I|
Q(ninto) Junio Blaeso L(ucio) Antistia Vet[ere co(n)sulibus)],|
(die) X k(alendas) Jan(uarias) : | Sex(tns) Campatius Sex(li)
l(il)ertus) Entactns | pariete II col(nmbario) I. |
C(aio) Fnfio Gemino |1 L(ucio) Rebellio Gemino co(n)s(uli-
bus, I die) IIII Idns Mai(as) ossa inlata | Luriae P(ubli) l(iber-
tae) Aprilis | pariete II eol(umbario) IIII.
C'est la liste des personnes dont les cendres ont été placées dans le monu-
ment pendant les années 27 (incomplet), 28 et 29 de notre ère, avec indication
ûu columbarium (niche). Cfr. Renier, Rev. arch., 1832, p. 193.
1130. VI 10294. Table de marbre.
280 C. I. L., VOL. VI.
Cn(eo) Cinna Magno L(iKio) Valerio Volcso co(n)s(ulibus), \
a(nte) d(iem) XIII k(alcnclas) Apriles, | ad monumentum socio-
mm I in convenlu habendo ciiralore \\ C(aio) Pelronio C(ai)
f'(ilio) Fal(erna) Varia actum esl | et ila decreverunt locum
L(uci) Seniproni | (miilieris) I(iberli) Hilari et ollas V dari
adsignari | C(aio) Pelronio C(ai) f(ilio) Fal(erna) Variae, cura-
tori, 1 ob pjus oflicium induslriam erga socios j| ejus raonumenti
et sociumq(ue) eum adsciver(uni).
MoMMSEN, I. R. N., 6914. Grut., 883, Mi. Orelli, -4539. Consuls de l'an 5.
— Il faudrait peut-être : (de) curalore ... actum est. [ïh. M.].
1131. VI 10295. Fragment d'une table.
In basili[ca convenerunt?] | quinqiiennali[s] | L(iicius) Pro-
cideius Tharayr[as]; | magislri sesqu[i|)bcares] ] C(aius) Refrius
Mercurius, || C(aius) Maecenas Martialis; | deciiriones j Q(uin-
tus) . . .
Henzen, 7i8i. Sesquiplicares, cfr. XIV 2112, où le gwi/içucnna/is sorti de-
charge reçoit une part et demie dans toutes les distributions. VI 10302 :
tripUcarius. Étude hist., I, pp. 402 et 489.
4132. VI 10296. Table de marbre trouvée près de l'église de
S. Césarée. Essai de restitution par Th. M.
[Si servus monumenti custos hac vel illa re peccaverit, conve--
nit ut coUegium \ earum offensaru]m nomine concordiae [causa
eum distrahat \ et conjficiat (denarios) D, unde in locum ejus
[alium sufftciat, quem quae cuslodiae causa \ parata fue]r\nt
eadem condicione sequantur, [quaeque ad custoJem ex lege
collegii pertinent, \ item sibi .su]mat.
Slipulalus est T(itus) Flavius Aug(usti) [Ifibertus..., spopondit
L(ucius) Titius Pamphil]\is, et populus.
Poena autem infra ^[cripta ita locum habeto ut ai quid ||
a custode commijssum fuerit, coHegium poena (eneatur, vel
[custodem distrahat ante \ proximas kfulendasj] Apr.
Quod si custos distractus non essct, [placuit ut coUegium \
aut pro servo soJcTiiego teneretur. aut (sesterlium) XXX m(ilia)
n(ummum &[olveret acrario p(opuli) I\(omani}.
Alio nomine siquid adver]si\s legem s(upra) s(criptani) fecerit^
inferre ûehe[bit eidem aerario , . . | . . .
URBS ROM A. 28i
Aclum Sex(lo) Erucio C[laro II Cn(eo) Claudio Severo co(n)-
sfulibusj]
Consuls de 146 aprè? J.-C,
4133. VI 10297. Table de marbre sur laquelle étaient gravés trois
documents où il s'agit de donations faites à un collège par un quinquennalis
(a, 5), par un collègue (b) et par Q. Cornélius (c).
a; ... D I ...S I ... D-D I ... 0 I q. q. || . . . [(ses-
tertium)] II m(ilia) n(umrmim) | . . . [usiirjis c(entesimis sin-
gulis) I . . . [omnibus anjnis | . . . [ujniversi [ . . . nt || . . . ve |
. . . N I E.
b) In c, . . I lur q . . . [id] que om[niljiis annis fiât. Si qui] )
in coll[egio sunt, aliquando . . , e]|pulati [non enint, summam
s(upra) s(criplam)] || (sesterlium) IIII m(ilia) n(iimmiira) ....
Ali]meti he[redibus al] ... | quem e[oriim ea res pertinel] |
restiUii [placuil].
Severo et Sa[biniano co(n)sulibus)], || Qfuinlus) Cornélius
[. . . in con]|ventu (sesterlium) V ni(ilia) [n(ummum) obtulit,
ut ex usu]|ris c(enlesimis singulis?) s(ummae) s(upra) s(criplae)
om[nibus annis die nata]lis sui univer[si . . . epularentur. ||
[Item . . . qui] bus annis ii qu[i in collegio sunt] \ epulati non
e[runl, secundum legem a] | Q(uinto) Cornelio I . . . [dictam,
usuras ei] | at quem ea r[es pertinet restitui] | placuit a [col-
legio s(upra) s(cripto)].
Essai de restitution par Th. M. La sigle 3 pour centesimae ne se retrouve
pas ailleurs et singulis est inutile. Consuls de l'an lo5.
1134. VI 10298. Cette inscription et la suivante ne se rapportent
pas aux collèges funéraires.
1) . . . [mu/<]a esto a(ssium) D. |
2) . . . [Cui magisteriu]m ex h(ac) l(ege) capere gerere lice-
bit, s[t is magister | ■^] factus eril . . . ei, nisi luci pal]nm in
conlegio aquae inlra paticabulum . quo die mag(isterio) |
4) [abihit, . . . juraverit se hoc conlegium re]mqu(e) liojusce
conlegi, quod quidquid penus sese venil, | ■') [recte admi-
nislravisse, . . . neque se adversus h(aTic)] l(egem) l'ecissc scien-
tem d(olo) m(alo) in suo magislerio suosque proliibuisse, |
6) [quo minus adversus h'anc^ l(egem) facerent, quod ejus sat]\&
sit, a(ssium) D mulla esto.
282 c. I. L., VOL. VI.
^) [Qui magister ita non juraverit, . . . is deinde mo]g(isler)
n(i) esto nive siiffragium inito; si quis adversus ea faxit, multaj
8) [esto a(ssium) C. Si quis nuntiahil necesse sibi esse fjre pere-
gre longius p(assuuin cenluni viginti milia) rei(publicae) e[t
ijitis causa, magistrorum | s) [de ea re judicium esto. Si post
tempus nuntiabit, ei multa] esto a(ssiiim) L. Idcirco nihilomi-
nus dejeralio esto apud magistros lo) [quo primum poterit
die; si non dejeraverit ita] uti s(upra) s(crlptum) e(st) a(ssium)
C multa esto. |
11) \Nuntius qucm quis ita se excusare jusserit, tempore jus]to
si non denuntiarit, ipsius multam suft'erto, ] i^) [aut q(uantae)
p(ecuniae) quis ita multatus erit, tfantae) p(ecuniae) ei in nun-
tium ex hac] lege actio esto. |
13) [Magister si cui fulloni ex h(ac) Ifege) multam dicere volet]
liceto, si semel si saepius volet; dictio esto a(ssis) I. |
14) [Pro conlegio ni quis fuUoniam fecisse] nive cretulentum
exegisse velit, nisi in duabus lacunis p(opuli) U(omani) jus
émet; | 1=) [qui contra fecerit, adversus eum qui volet rem con-
legi] gerere liceto, magistrisve denuntiamino in biduo continuo ;
ni nuntiar(it) | i*') [ei, qui quem impedierit qui ad fonte]m vene-
rit, multa a(ssium) V esto. |
i") [Ei qui quae impedierit in eum, quem impedi]er\t, ex
h(ac) l(ege) magister magistrive judicium danto. Qui, [ni] jura-
verit I 1"^) [is quocum agilur paratum se esse excipere judicium
praeto]r\s, recuperatorem unum communem adeunto simulque
juranto | i-') [se non calumniae causa fecisse facturumve esse].
Ni ita jurassit, multa esto a(ssium) D. |
20] [Quem magister ex h(ac) l(ege) judicare jusserit is ni] judi-
cassit ita uti s(upra) s(criptum) e(st), multa esto rccuperatore
uno quoique | [in consilio ei erunt in singulos a. V. \ 21) Prae-
terquam si cui non liquebit, qua de re magister facjilo uti juret,
isque sibi testium causa esse dicet magis quam | 22) [juris rem
dubiam, qui sfupra) s(cripti) s(unt) ex magistrorum edictis
perpe]lu\s rem judicanto ; ni ita judicarint, ita multa esto recu-
per(atore) | 23) [uno quotque ei in consilio erunt, uti sfupra)
sfcriptuin) e(st). \
2-1) [Praeterquam si qui juraverit corporis vitium sibi impe-
URBS ROM A. 283
dimen][o esse, ita gnalum esse, ni judicasjsit a(ssium) V raulta
€Sto ; id I 25) [citium si . . . multa] esto a(ssium) V.
On peut consulter sur cette inscr. : Dirksen, Beitràge (182o), p. 216 ;
RuDORFF, Zeitschr. fur gesch. Rechtswiss., lo, 203, et 322. Th. M., ibid.,
pp. 326 sq., 345, 348 sq. ; Huschke, Multa, 533 ; et Th. M. dans Bruns,
Fontes juris, p. 250, 5« édit. Étude hist., I, pp. 87. 186, 1. 349. 394. 396.
404. II, pp. 113. 470.
Nous résumons ici les notes de Th. M. dans Bruns et dans le Corpus :
Chapitre I de ce qui reste (ligne 2-6). Il s'agit du serment que doit prêter le
magister à sa sortie de charge, et qui est imité de Vejeratio publica. Voyez
Th. m., Staatsr., I-, p. 605.
Chapitre II (1. 7-iO). L'omission de ce serment est punie d'une amende, de
la perte du droit aux lionneurs et du jus suffragii. Puis vient une amende
•contre celui qui transgresse la lex collegii ; ensuite les motifs pour lesquels
Vejeratio peut être ajournée ; enfin il s'agit du tribunal qui apprécie ces motifs.
Les magistri seront juges. Les motifs admissibles sont l'absence à six milles
au moins de Rome, reipublicae aul lilis causa. Le magister doit les faire
connaître avant le jour de Vejeratio, sous peine d'une amende de 50 as. Le
serment sera prêté plus tard, sous peine d'amende.
Chap. m (1. 11-12). Si le magister absent envoie un autre pour s'excuser et
que celui-ci s'acquitte trop tard de sa mission, l'amende est la même, mais elle
est payée par le messager, ou si le magister la paie, il pourra se la faire
restituer par le messager.
Chap. IV (1. 13). Le magister a le droit d'infliger des amendes d'un as aux
membres. Comparez la multa maxima du prêteur romain. Tii. JL, Staatsr.,
1, 128.
Chap. V (1. 14-16). Condition d'admission dans le collège : il faut payer au
trésor public l'impôt pour deux lacunae ou fontaines publiques. Alors on peut
exercer le métier de foulon et exiger le cretulentum, c'est-à-dire, selon Tu. M.,
pecunia pro creta, id est opinor pro usu fontis ad lavanda et perpolienda
vestimenta.
Puis viennent des précautions contre celui qui voudrait exercer le métier
sans remplir cette condition. Le premier venu peut l'en empêciier de force,
mais il doit le dénoncer aux magistri (denuntiamino = denuntiator) cn-déans
les deux jours, sinon il encourt lui-même une légère amende.
Chap. VI (1. 17-19) Jugement de celui qui a été dénoncé ou pris en flagrant
délit. Il peut en appeler au tribunal du préteur, par serment, et s'afirancliir
ainsi de la juridiction des magistri. Sinon, il doit se rendre avec Vacior
collegii auprès d'un recuperatov ; l'un et l'autre doivent calumniam jtirare,
sous peine d'amende.
Chap. VII (1. 20). Comment le juge nommé en vertu de cette lex peut-il être
forcé de rendre un jugement? Voilà de quoi il s'agit, mais le reste est obscur.
Il semble que le recuperator et ses assesseurs, s'ils refusent déjuger, encourent
une amende. Pour obtenir ce sens, Th. M. a dii intercaler une ligne entre 20
et 21.
Chap. VIII (1. 21-22) et Chap. IX (1. 23-24). Ce sont des exceptions ; d'abord
il s'agit de ceux qui jurent sibi non liquere ; puis de ceux qui allèguent une
maladie ou une causa sontica. — Edicta perpétua des magistri est douteux.
284
C. I. L., VOL. VI.
Il est étonnant aussi que la 1. ^i ne nomme que le vitium corporis quocutn
natus sis.
L'inscription est antérieure à Tibère : c'est ce que prouve l'orthographe
conlegium (Voy. Ephem. epigr., I, p. 79). Dans son Siaats-Recht. III, p. H6,
Th. m. la place à la fin de la rép. ou au début du règne d'Auguste.
L. .3, paticabulum vient ûe patere et signifie locus qui patet. Cfr. îatibulum
de latere et morsicare de mordere. [Tu. M.].
L. 4, quidquid a perdu son sens relatif ; il est indéfini. Voy. Lachmann, ad
Lucret., p. 28G, et JIadvig. de fin., p. G4o. [Th. M.].
dl3o. VI 10299.
tin en 1870.
a. 124
Fragment d'une table de marbre trouvée au Pala-
a. 129'
125
126
127
128
[Lustr. XXVII]
Lustr. XXIIX
[cos]
cos
[M. Acilius Glabrio]
[P. Jujventius Celsus II
[G. Bellicius Torciuatus]
[L.] Xeratius Marcellus
[... Valerius Asiaticus II]
Q. Fabius Catullinus
[L. Epidius Aquiiinu]s
M. Flavius Asper
[M. Annius Verus] III
M. Antonius Rufinu[s]
[... Eggius Ambijbolus
Ser. Laena Pontianu[s]
[T. Atilius Titiajiuis
C. Seiius Augurinu[s]
[M. Squilla Gal]lican.
C. Trebius Sergianu[s]
[... Torquatus Aspr]enas II
C. Antonius Hiberu[s]
[L. Annius Lib]o
P. Mummius Sisenn[a]
[Uuinq.]
Quinq.
[P. Corneliu.'^ Tli]allus
iM. Valerius Regill[us]
. . . . [Ta]urus
C. .Iulius CIem[ens]
. . . . [Chjarito
M. Jiniius Succ[essus]
, . . . [Epa]gatlius
:\I. Miiuiciiis Marc[ellus]
rus
C. Seplicius Dor ....
[C. Valerius Socrates]
M. Ulpius Par
[Lustjr. XX [IX]
130
131
132.
13.^
Il faut attribuer ces fastes au coll. fahr. tign., parce que P. Cornélius
Thallus est appelé ailleurs (VI 1 18) magister quinq. coll. fahr. iignar. lustri
XXVII. Ce collège avait six mag. quinquennales (VI 990). Nous connaissons
(VI 9406) le nom du sixième niagister quinq. du 27'" lustre. Vov. Huelsen,
B. d. /., 1871, p. 149.
Le 27"^ lustre correspond aux aimées 124-128, et le 28'" aux années 129-133.
Voyez N» 619.
1136. VI 10300. .Maibre usé à droite et à gauche, mais avec des
marges ; trouvé au forum près de l'angle de la basilica Jnlia voisin du Clixms
Capitolinus.
C'est une liste des décinions du collegium fabrum tignariorum : le nom de
chaque décurion est précédé du numéro de sa décurie. Comparez VI 1060.
URBS ROMA.
285
Decuriones a cos.
V T. Manlius
, P. Aelius
. C. Pantina
. L. Orcivius
. Q. Lurius
. T. Julias
. [T]i. Juuius
. [Cjornelins
Ennianus
Persicus
Lamyrianus
Maritalis
Narcissianus
Faustinus
Junianus
Julianus
Anatello
... tus
. . . anus
VII
XXXIX
IIII
m
XXII
XLVI
XL
LX
XXXVI
XXXIX
XXIII
D. Julius
P. Pompoiiius
G. -\puleuis
C. Tlioranius
Q. Anuaeus
M. Gellius
Ti. Claudius
L. Pontius
T. Flavius
P. Ulvienus
Ti. Claudius
L. Taimonius
T. Cornélius
lioeni[us
Musaeu[s]
Papianu[s]
Philumenu[s]
Honoratu[s]
Philetu[s]
Secuiidinu[s]
Anthi
Zotic[us]
Faustin[us]
Zosimiaii[us]
Cre[scens]
Xenophon]
Trois noms portent les mêmes numéros que dans VI 1060 ; en outre, il y a
trois noms qui se trouvent dans les deux inscriptions, sans numéro dans l'une
ou dans l'autre. Enfin Annaeus Phiîetus et Apuleius Philemenus sont devenus
mag. quinq. dans VI 1060. Il s'agit donc, ici comme dans VI 1060, des décu-
rions du coll. fabr. tign., et l'inscription VI 10300 est postérieure à l'autre,
qui date de 198-210. [Dessau].
La comparaison montre aussi qu'il s'agit dans VI 1060 des décurions comme
ici, et que les numéros sont ceux des décuries auxquelles ils président. Le signe
IXD dans VI * 060 signifie donc in dec(uria illaj. [IIlelsen].
Quant aux mots decuriones a cos.. Th. M. suppose qu'ils étaient précédés
d'une dédicace contenant les consuls de l'année et qu'il faut compléter decurio-
nes a consulibus supra scriplis ; les mots supra scriptis se trouvaient alors sur
une table faisant pendant à celle-ci. Si au contraire il n'y a rien k ajouter,
Th. M. suppose que les décurions s'appelaient decuriones a consulibus ou a con-
sule; mais cela serait nouveau et aurait besoin de preuves. Gfr. Hirschfeld, Gall.
Stud., m, p. lo (2ul), n. 3, qui propose : a co(n)s(ulibus) [ad aerarium
delati]. Étude hist., I, p. 378, n. -2. Il, p. 3.56.
Magislri des collèges (10301-10320).
1137, VI 10301. C(aius) Aristius (mulieris) l(iberlus) [
Agatocle[s], | mag(isterj quinq(uennalis).
Les inscriptions VI 10301 et 10303. 10305. 10306 et 10308 paraissent avoir
été trouvées en même temps au commencement de la via .\ppia et de la \h
Latina, et l'on peut croire qu'elles se rapportent au même collège. [He.izen].
1138. VI 10302. Table de marbre.
a) C(aio) Julio | Glyceroti, | Felicis Scapilani f(ilio), dec(u-
rioni ilerum), q(uaestori iterum).
286 c. I. L., VOL. VI.
b) Ti(berio) Claudio Ang(iisfi) l(iljerlo) Felici | Scapulano,
d(ecurioni terlium), f|(iiaestori ferliiim), quinciiiennali inmuni f
triplicario henemerenti , ex consensii deciiriao univers(ae) |.
honoris causa zothecam publiée dederunt, \ Atimelus l(ibertus)
sua pecunia adornavit.
Mur., 708, 8. 090, 2. Obelli, 3889. C. 1. L., IX 427*. L'affranchi Scapulanus
est appelé ailleurs (VI 9061a) felix Ti. Caesaris Scaplianus. Il fut affranchi
par Claude et son lils Glyceros, par Caligula. Triplicario, cfr. j\° 1131.
1139. VI 10303. P(nblius) Cuspius | Cicima, | mag(ister)
quinq(uennalis).
1140. VI 10304. Sarcophage de marbre.
I>(is) M(anibus). | A(uli) Livi Onesimi q(uin)q(uennalis), C(ai) t
Livi Eupliemus et | Onesimianus fdi | parenti pientissimo.
1141. VI 10305. Tablette de marbre., trouvée près du commence-
ment de la via Appia.
Q(uintus) Mellins (mnlieris) l(ibertus) PamphiUis, ] beneficio|
P(ubli) Metli (mulieris) l(iberti) Philemonis, | mag(istri) q(uin)-
q(uennalis).
1 14'2. VI 10306. Table de marbre; caractères très mauvais.
Q(iiinli) Metti (mnlieris) l(iberli) Parapliili, | mag(istri) v(ices)
a(gens) dat | beneficium | P(ublio) Volumnio P(ubli) l(iberto)
Soso I Herenniae Tertiae || (mulieris) l(ibertae).
Mur., 1097, 2. Dans l'inscription précédente, on voit que Pamphile reçoit
le loctis de Philemon ; ici, il le donne à Sosus et ;i Terlia.
1143. VI 10307. . . . aeus Prince[ps | . . . qjuinquenna-
lis ni I . . . M(arci) l(ibertus) Saep . . .
1 144. VI 10308. Au commencement de la via Appia.
Cn(ei) Tremeli (mnlieris) l(iberti) | Pampili | mag(islri) quin-
q(uennalis).
1145. VI 10309. Fragment d'une table de marbre, trouvé sur la
via Appia.
. . . Tertia Plo . . . [ [(|nin]qnennalis, Spu . . .
1146. VI 10310. Petite base de marbre, qui a supporté une statuette
d'Hercule trouvée sui' ri':s(|ui]iii. Lakciani, Bull, cnm., 1874, p. 33.
Alcliidcs I mag(ister).
1147. VI 10311. Autel.
Graf(tia) Belena C . . . |
LRBS ROMA. 28T
Ossua P^ubli) Gratti P(ubli) l(iberti) | Mane, [\ mag(islri)^
tri(buni iteriim). |
Ossua I Atalene fmiilieris) lib'ertae), Antiochi || minislr(ae).
H48. VI 10312. Fracment d'une table de marbre,
C(ai) Juli Diadumeni, | magistri anni I et II, [ Juliae Zelheni
l(ibertae) suae, | Didymo vernae suo.
1149. VI 10313. Table de colombaire.
Sex(tus) Lartidius | Sex{ti) l(ibertus) Gamus, | magist(er),
prefec(tiis), ] q(uaeslor) iler(um).
Cfr. VI 221-2. 10372. 10.37.3.
1150. VI 10314. Autour de la margelle d'un puits, près de la via
Aurélia.
C(aiiis) Lucciiis G ail l(ibertiis) | Anthiocluis, mag(ister), | ex
s(ua) p(ecunia) d(pdit).
Ilo 1 . VI 103 15. Tablette de marbre ; bons caractères.
Liicrio, ÂUeni Vari (serviis) | et C(aiiis) Fabius C(ai) et (mu-
lieris) l(ibertus) Agathopus, | mag(ister) t(ertium), | triclininm
expolilufm) ded[er(unl)].
llo2. VI 10316. Sur une base supportant une tête barbue.
P(ublio) Magnio | Victori, | magistro.
C'est peut-être un élève qui honore son maître. [Henzen],
1153. VI 10317. Table de tuf, dans l'ile du Tibre.
L(ucius) Rulilius L(uci) l(ibertus) Artemido, A(ulus) Carvi-
lius L(uci) l(ibertus) Diodorus, | P(ublius) Sulpicius Q(uin(i)
l(iberlus) Philocom(us), magfisiri) conl(egi) caprina(rioruni)
Galla I e\ d(ecrelo) d(ecurionum) [f]ac(iendum) coeraver(unt).
C. I. L., I 806. Voyez notre Étude liist., I, pp. 90. o09.
1154. VI 10318. Table de marbre.
Piublius; Statius Eros; | v(ixit) a(nnis) LXXIII, | trib(unus),
mag(ister), qfuaestor terlium), Marcia Veneria , c(onjugi) b(ene)
m(erenti).
Sur tribunus^ ctr. VI 4012. 103U.
1153. VI 10319. .. . nius C(ai) I(ibertus) Trupo, | [m]a-
g(ister) desig(natus\ | . . . cania Sp(urii) t'(ilia) Tertia.
1156. VI 10320. Table de marbre ; mauvais caractères.
L(ucio) Varonio L(ucii) l(iberto) Ajgalhoni, dan(t) soc(ii | duo)
2b8 C. I. L., VOL. VI.
in magisterio } L(ucius) Gavi(us) L(ucii) I(ibertus) Mene(crates?),l
L(ucius) Corncli(us) L(ucii) l(ibertus) | Nicander.
Immunes des collèges (10321-10323).
1157. VI 10321. Table de marbre.
Ti(berio) Claudio | Agalhopodi, immuni, | Claudiae Iliadi
f(iliae) e(jus), | Claudiae Xanlhe l(ibertae) contubern(ali).
1 158. VI 10322. Cippe de marbre.
C(aio) Julio G(ai) l(iberto) | Fauslo, immuni, | inleslalo quot |
ex funere ejus | superfuit per || Spironte(m) et 1 Dexlrura, |
quaestores | quartum,
Grut., 1156, 1. Orelu, 2977.
1159. VI 10323. Table de marbre.
C(aius) Julius C(ai) l(iberlus) | Hermès, | immunis, | sibi et |
L(ucio) Cornificio || Eroti cogn(ato) | suo f[ecil].
Curatores des collèges (10324-10339).
1160. VI 10324. Table de marbre.
M(arcus) Arruntius | M(arci) l(ibertus) Stabilio, | mag(ister),
<;ur(ator), | Arenlia A(uli) M(arci) l(iberta) | Fausta.
IKÎl. VI 10325 = 1 1037. Puteal.
D(ecimus) Avillius Pampilus (mulieris) l(ibertus), | T(itus)
Sexlius Hilario, [ T(itus) Seplicius Fauslus, | P(ublius) Calvius
Pilodamus, ' curator(es), || d(e) s(ua) p(ecunia).
1 102. VI 10326. Table de marbre; assez bons caractères; entre la
la porte latine et la porte S. Sébastien.
C aius) Causinnius Scolac l(ibertus) Spinter ] in hac societate
primus cur(ator) factus est et | hoc raonumenlum aedilicandum
expoliend(um) [ curavit socisq(ue) probavit; liabet partes viri-
les IllI, oll(as) XX. I Campia L(uci) l(iberta) Cassandra Causini
(uxor) sibi et suis.
Cfr. Gic, pro Mil., 17, 16 : Dixit C. Causinius Scola Interamnanus.
1163. VI 10327. Sm-l'Aventin.
C(aius) Claudius | Phalyx, | cur(ator).
1164. VI 10328. Cippe de marbre.
LKBS ROM A. 289
Diis Manibus [ commiinibiis. | Epaphroditiis l(ibertus), |
curator primus.
Orelli, 4-437.
1165. VI 10329. stèle de marbre ; caractères mauvais.
. . . sibi et suis. | A(uliis) Fabius A(uli) Kiberlus) | Philargu-
rus I curaJor lerti(um), | ex sortii[i]one | ollas sex et | em[p]tas
ollas I duas de Cn(eo) Co|rnelio F(e)li[ce] ex | sort(e) prim(a) et
as? Il L(ucio) Maclonio Sabine(nsi?) | ex sorte tcr(tia) olla(m)
d(edit). I C(aius) VetienusC(ai) l(ibertus) Philajdelp(h)us, Vetienaj
C(ai) I(iberla) Nyissa A(uli) M{aclonii?).
Lecture de Henzen. j Portasse pracstat sic accipcre : A. Fabius . . .ex sort(e)
primfa sibi comparavit) et a(mico) sfanclissiino) L. Maclonio Sabinefnsi ?J ex
sorte ter(tia) oUa(m) d(edit). C. Vetienus . . . Nyissa a(mico) m(erenti), nempe
Fabio. » [Th. M.]. Cfr. Fabretti, .34, 1G9 : C. Vellienus Philadelphus, Vettiena
lib , A, Fabius A. l.
1166. VI 10330. Cippe de marbre.
Sur le côté gauche : Q(uintus) Sosius Stabilio.
Sur la face : cur(atores) col[leg!ii)] a i'[ura sjoluti j don[um]
dant. I
L(ucius) Fabricius L(ucii) f(ilius) Col(latina) Silo, | C(aius)
Julius Teophilus, | L(ucius) Fabricius Silo, | Piubiius) Fulvius
Mario, | M(arcus) Ântonius Teophikis. |
Abinnaeus Perpenni ser(vusi minist(er).
Sur le côté opposé : un lituus.
1167 VI 10331. . . . lais sibi [comparavil] |' . . . ollas 11
in monu[mento | socioruni], curatoribus Ti(berio) Julio A . . . |
. . . [Pujblicia Tyranuide.
1168. VI 10332. Tablette de marbre
L(ucius) Licinius L(uci et mulieris) l(ibertus) Alexa(nder),
curator so('ioru(m) secundus ; is monuraentum ex pecunia |
<;ollala sociorum aedificavit arbitratu | suo, ideraque tectoria
perfecit, et is Irichiliniu(ni) socioruni ex sua pecunia opère tec-
lorio II perpolit et amicis donum dédit; | et ex araicorum aère
collato imago ei | facta est et sine sorte primo ab socis | quas
vellet ollae sexs datae simt, | eique ob officium et majestalem
ejus 11 in perpetuum immunitas data est.
Orelli-Henzen, 7372. Wilm., 333. — Cfr. VI 103o8 et 10378, qui provi.imcul
probablement de m^'uie monument.
19
290 <:. I. L., VOL. VI.
1169. VI 10333. Table de marbre, trouvée près de la via Appia.
Lixus Lucil(iaiuis), ciir(ator) iter(iim), | q(iiaeslor), solus sine
suffragis ex | omnium sentenlia eodem | anno clecur(ionum)
ordine adscitus, \ et ciir(ator) in iv(alendas) Jan(uarias) design(a-
tiis), I maceriem all(am) p(edes) V adjecit.
Orelu, 4057. WiLM., 357.
1170. VI 10334. [L(iicius) Lucaniiis L(uci) l(iberlus) A]ly-
pus, ciir(alor) quinq(uennalis) j dal Fulcineae P(ubli) l(ibertae)
Faustae.
1171. VI 10335. Table de marbre.
L(iicius) Liicanius L(uci) l(ibertus) Alypus, ciirator (juin-
q(uennalis), dat M(anio) Obellio M(ani et mulieris) I^iberto)
Seciindioni, | dat M(anio) Obellio !\I(ani et mulierisj l(iberto}
Tertio.
1172. VI 10336. Tablette de marbre.
L(uciiis) Lucaniiis L(uci) l(ibertiis) Alypus, cur(ator) qu[in-
(l(uennalis)], | dat . . .
1173. VI 10337. [Phi]lomususl. . . [in] decuria ru[nclus?][
. . . [facien]d(uni) cur(avit?) o . . . | . . . [iu]s Fabianij[s].
1174. VI 10338. Tablette de marbre.
G(aius) Pomptinus (mulieris) l(ibertus) Eros, | C(aius )Naevi,us)
C(ai) l(ibertus) Nicrei (.sic) \ curatores monum(entum) | faciun-
d(um) curarunt, | et ex p(ecunia?) suor(um) ollas X.
Mur., 1596, 2. Pour ex p(ecunia), IIenzen conjecture encore : expfoUveruntJ..
1173. VI 10339. Tablette de marbre.
Sex(tus) Rulliiis (mulieris) liibcrtus) | Princeps, cur(ator), \
sibi et I Ruiiliae P(ubli et mulieris) l(iberlae) | Edoneni.
Quaestores et autres fonctionnaires des collèges (10340-10349).
1176. VI J0340. Tablelle de marbre.
C(aius) Claudiiis | Stephanus | dec(urio), q(uaestor).
Claudia | Thaiussa | Stepliani (uxor).
1177. VI 10341. Tablette de marbre.
M(arcus) Livhis Pliilippus dcc[urio], | idem q(uaeslor); hic
ex d(ecTeto) d(cciiriouum) scr . . . | Prima Pliilip[pi].
1178. VI 10342. Tablette de marbre.
LRBS ROMA. 291
Niciae Medi | II qiiaestoribiis ois | Turseliae Prime Alexsae
et Epafrae.
1179. VI 10343. TablfUe de colombaire.
. . . Nonius (miilieris) l(ibertus) | Pliilomusus, | decurio,
q(uaeslor).
1180. VI 10344. Fra-meut d'une table (le marbre. Lanciaxi, BulL
com., 1877, p. 165.
... lia Aug(nsti) [I(iberfa)?], dec(iirio) i . . . [(|uae]stor, decu-
rio sclio[lam], I [cura(m) ajgenlibus M(arco) Calator[io].
1181. VI 10345. Table de marbre.
Ti(beri) Fiilvi Ti(beri) l(iberti) Salvi, miiner(e) riinc(ti ter).
1182. VI 10346. Grania Q(iiinli) f(ilia) patrona decurio-
nu(ra) I vigilu(m) locum et monunienlum I aedificatura dédit
et locuiu I ustrinae trans via(m).
Vigihim ?oc((S signifie peut-êtretvyyî7(7nw//i.Cfr. Orelli, 4.>d7. G660. [IIenzen].
1183. VI 10347. Table ; bons et anciens caractères.
C(ai) Carislani C(ai) l'(ili) Col(latina) | Terentulli (quinque)-
vir(i). I Ti(beri) Servoleni Ti(beri) l(iberti) Menandri |
Monument um sibi et stiis
Dans le collefjinm fabr. tifjn., il y avait des Vviri; cfr. VI 9405.
1184. VI 10348. Fragment d'une table de marbre; sur l'Esquilin,
a) . . . ti l(iberlus) | ... [in arcam] publicam | ... et hono|-
[ratis et sacerdotajiibus et ] . . . [contulijt (sestertios) XXX. |
b) Tlii . . . I Cali . . . I sacerdo[s] . . . ] ob sacer[dotium] . . . |[
honor[atis] . . . |
Lanciani, Bull. coin.. 1870. p. -2:ii. — Fiorelli, Notizie, 187G, p. 140. Voy.
VI 9044.
1185. VI 10349. Hors de la porta Salaria.
C(aius) Lucilius (mulieris) l(ibertus) An . . . [q(uaeslor)] j ite-
r(um) sibi et sueis.
On peut suppléer aussi magisler ou curalor.
Décurions des collèges.
1186. VI 10350. Nominaqueadscripseruntdecur(ionum){
ea quae i(nfra) s(oripta) s(unt) : |
T(iti) Satelli Eulychi, | T(iti) Satelli Lascivi fr(atrum), \ Asia-
295 C. I. L., VOL. M.
tici Caesaris (servi), ] Besiae Jiicundae P(iibli) l(ibertaej, |
Siiavettiae Lacesis, | Hermae Foiitei, \ Appulei Ampliati, \ Cesli
Calpeni, | Fontei Euaristi, | Juni Maximi. |
Suavellia Amaryll(is), Suavelfius Alexan[der], ] cii[r(atores)]
loc(um) coll(egio) et Nyra(phis) cl(e)cl(icarunl). |
[Im]p(eralore) Caesare Vespasiano Aii[g(usto) . . . co(n)s(u-
libus). I
[T(iberio) CJaesare Aiig(nslo) e Vespas[iano] . . . (sic).
Il y a dix décurions, dont deux femmes aflranchies. Parmi les curatores, il
y aussi une femme. La date est incertaine.
1187. VI 10351. Table de marbre.
D(is) M(anibns). ] Fabia Myrte T(itus) Flavius | Paniscus
conjiigi b(ene) m(erenti) f(ecil) | et sibi et posterisque suis |
et sibi I ex decretum decurionu(m) || et populi.
1188. VI 10352. Tablette de colombaire.
Asinia, M(arci) l(iberta) Prima, | dec(uriones) et fam(ilia)|
li(onoris) c(ausa) ; vixit a(nnis) XXX. |
M(arcus) Asinius Menander | fecit sibi et conjugi suae.
1189. VI 10353. Sur la marge d'une table de marbre ronde.
Petronia Pelagia P[l]eps mensam marmoream rutundam p
decurionibus et plebei de suo donum dédit.
Sur Pleps, cfr. VI 4259-4261, oii il suit aussi un nom de femme.
1190. VI 10354. Cippe de marbre.
Permissu decurionum. | Atiinetns et las \ Marciae a(nnorum)
XVIII, I Hymno a[nnorum) XVI j filiis suis et sibi.
1191. VI 10355. Urne cinéraire, trouvée dans la vigne Amendola(?).
Permissu decurionum.
119-2. VI 10356. Autel ou tablette.
Juliae Plebciae, | in honorera | Alexandri et Deme|tri Cae-
saris Aug(usli) l(iberlorum), | ex decreto decur(iae) || oUa pu-
bliée data est.
Smktius, 129, 8 et d'autres ont : in honorem 7 fce)ituriae?J. On peut lire
aussi. 1. 5 : ex decreto decur(ionum).
1193. VI 10357. qaio) n(oslro), | decurion(es) | et fa-
milia.
1194. VI 10358. M(arcus) Aemilius M(arci) libertus)
IRBS RO'^IA. 293
Anteros, decurio, primus olias habet continentes \ VI. M(arcus)
Aemiliiis M(arci) l(ibertiis) Aescinus, \ Aemilia M(arci) l(iberta)
Simene, | M(arciis) Aemilius M(arcorum duoriim) I(ibertus)
Gihllo (sic).
Pour primus ol lût habet, \oy. \\ 10332. 10378. Ces trois inscriptions pro-
viennent probablement de la même sépulture.
1I9o. VI 10359. Tablette de colombaire.
M(arcus) Aemilius | Geraellus, de|curio, . . . Sope fecit Al-
berto) I suo.
H96. VI 10360. Cippe de marbre élégammeni sculpté.
Dis Manibiis | M(arci) Antoni | Alexandri, dec(urionis), \
Panerotis Aiig(usti) l(iberti) l(iberti); sibi et | Antoniae Coe-
tonidi, Il contnbernali suae 1 bene merenti.
1197. VI 10361. Cippe de marbre.
Dis Manibus. | Antonia lonis fecit | M(arco) Antonio Chryso-
gono, I deciirioni, conjugi | b[e]ne merenti et || Alexandriae J
vernae suae.
H98. VI 10362. Tablette de marbre.
M(arcus) Antonius | Eros, decur(io).
1199. VI 10363. Autel de marbre.
Dis Manibus. | Antonia Chariessa, | inmunis sibi et | M(arco)
Antonio 3Iyrlilo, | contubernali suo || bene merenti dedi, | et
M(arco) Antonio | Boetlio, dec(urioni).
1200. VI 10364. Ti(berius) Claudius Quietus, | decurio, |
Claudia Chloe.
120 1 . VI 10365. Fragment d'une table de marbre.
. . . Diadum[enus], [ decur(io) vi[vos].
4 102. VI 10366. Fragment trouvé dans la via di Borgo nuovo.
P(ublio) Fabio . . . . | mo aiigur . . . | dec(urioni),trib[uno, |
ajmico opti[mo].
1203. VI 10367. Autel de marbre.
D(is) M(anibus) | T(iti) Fiavi Cyr(ina) | Juliani, decur(ioni) ; |
vix(it) ann(is) XXXIII, m(ensibus) XI, d(iebus) XIII; || Flavia
Aphrodisia | mater filio | pientissimo fecit.
Cyr(ina)=Quirina tribu ? [Tu. M.], ou curfatoris ?). [Henzen].
1204. VI 10368. Table de marbre.
29 i c. I. L., VOL. VI.
Forlunalus dec(urio) | Ti(berii) Caesaris | Cliiones ] Mamraae.
Ti(berius) Claii[dinsJ | Clema . . . ] Forlunati.
1205. VI 10369. Tablette de marbre.
Hymniis Juli[aniisj, | decurio, idem sociufs].
1206. VI 10370. Dis M[anibus]. \ Ti(berio)I . . . | Demo...,l
decu[rioni].
1207. VI 10371. Tablette de marbre.
D(ecimi) Jiini D(ecimi) l(iberti) Philodami, dec(urionis), |
Suettiae C(ai) l(ibertae) Primae.
1208. VI 10372. Vase de marbre.
Sur le couvercle : Sex(tiis) Lartidius [ Sex(ti) l(ibertus) |
Tliamyriis, | deciirio.
Sur le vase : .Iulia Primilla | Valenti filio siio.
1209. VI 10373. [Sex(tiis) Lart]idius Sex(li) libertus)J ...
er, dec(iirio) in tam(ilia), [ . . . [Sl]or[ge] liberta.
Cfr. VI 10313. 10.372, qui proviennent du même endroit.
1210. VI 10374. Tablette de marbre.
L(uciiis) Licinius L(iici) l(ibertiis) Chilo, | deciirio, J Aebu-
lia C(ai) l(iberla) Arbuscul(a), | conjuxs L(uci) Licini.
12H. VI 10375. Q(innti) Lolli Q(uinli) l(iberti) 1 Alexan-
dri, I deciir(ionis).
1212. VI 10376. Tablette de marbre.
Quinliis) Lolliiis Q(uinti) l(ibertiis) | Damasippus, | decnrio.
1213. VI 10377. Liurio Ved[i]an(us), | decur(io) | dedi-
c(avit) I scalaria prima opère tectorio expolienda et || pavimen-
tnm eodem loco d(e) s(ijo) {(oeil).
1214. Bull, corn., 1886, p. ;S08, ii. \W1. Près du ponte Fabricio, rive
gauche.
Mellax Veidianus, | docnr(io) iler(um), | parieles et camaras |
scalarioriim opère | teclorio expolitum | d(e) s(na) p(ecunia)
d(onum) d(edil), C(aio) Caesare L(ncio) Paullo co(n)s(uIibus).
An i de notre ère. Les scalaria sont l'escalier du monument funèbre ; il
ne s'agit pas de scalarii, fabricants d'échelles, mais d'un collège funéraire dont
Mellax est décurion ((Utti, Bull, corn., 1887, pp. 50-51). Mellax et Lucrio
{N° précédent) sont des esclaves (pi'Auguste avait hérites de Vedius Pollio; cfr.
VI 1963. 8893. 1039.").
1215. VI 10378. P(ubliiis) Numicius P(iiblii) l(ibertus)
LRBS ROM A. 29o
Berullus, | dec(nrio), habet ollas coiUineiiles VI primus, | sibi
€t suis, I Afraia (mulieris) I iberla) Italia.
Cfr. 10338.
1216. VI 10379. a) Qains; Ocîaviiis ] Memno, dpc(urio).
b) Athenais | .Meranonis 1 iberta).
12i7. VI 10380. D(ecimi) Papi (mulieris) l(iberti) Agathe-
meri, dec{(irionis
i218. VI 10381. Table de marbre. P(ublins) Rubrius Eupho-
rus, I decur(io) sibi et | filiabus gemellis.
1219. VI 10382. P ubiius) Rubrius Potlius , decurio, et)
Rubriae Ammiae.
1220. VI 10383. Table de marbre. Srirlus, Pini Ti(berii) |
Caesaris 1 iberli) | servo, decurioni.
1221. VI 10384. Tablette de marbre.
L(ucius) Scribonius | Milliridales, | dec(urio).
122^. VI 10385 Tablette de marbre.
Cn(eus) Sentius ] Melantha, \ dec(urioj.
Junia Prima, | Melanthae | uxor.
1223. VI 10386. Clsta ornée.
Slaliliae Storge, contubernali | Statili Myslis, ] decur(ionis).
1224. VI 10387. Table de marbre ; bons caractères du i»"' siècle.
P(ublius) Stenius | Rufus, | deciurio).
Plosurnia | Tfilij 1 iberta Salvilla.
1225. VI 10388. Table de marbre. M(arcus) Sueilius M(arci)
i(ibertus) Saturus, | dec(uriO;.
1226. VI 10389. M(arcus) Tit. . , , | dec(urio).
1227. VI 10390. Fragment contenant le mot : dec(urio).
1228. VI 10391. Tablette de marbre (d'un colombaire de la maison
<ieLivie?)
L(uci) Volconi Veri, | cognati Liviorum, | decur(ionis).
Cognati Liviorum sert à indiquer le lien qui l'unit aux affranchis de Livie.
1229. VI 10392. Fragment : rfecMrftomj.
1230. VI 10393. , . . ra decurio sibi j et ossibus suis se |
vivo fecit.
1231. VI 10394. Hors de la porta Ostiensis, près du monument
de Cestius.
... S decur(io) | . . . [mjihi et | [Ofiliae Fortujnatae conjug(i) l
296
C. I. L., VOL. VI.
. . . C(aio) Trebio Casto | ... cl Ofilliis \\ . . . Tliaidi Rhodine |
. .. [fiijiis quos ex Ofilia | [Forhinata]ergamepiissima|[genui]...
Décuries des collèges (i039o-10406).
1232. VI 10395. Deux fragments; le premier fut trouvé en 1847,.
dans la vigna Codini, près du monument des esclaves de Marcella (ci-dessus
Ps'os 850-891) ; on l'a encastré au mur extérieur de ce monument (A.d. /., 1856,
p. U, n. 36. C. I. L , VI 4714). Le second se trouve au vol, I, p. 473, 11.
HuELSEN a reconnu qu'ils viennent d'une seule et même inscription.
[L. Passieno] 'C. Calv[isio cos.] a. u. c. 750
er
fj
10
15
20
25
30
35
Evo[dus?]
[dec]\ir. émit
Sy
L. Lentu[lo] M. Mess[alla] cos.
Zoilus
Hermès Julia[nus]
0 Livius Alexfander]
Eros
Decur. [émit]
iSiceros
Imp. CaesareXIII M..Plautio cos,]
Anoptes
Lucrio Anton[ian.]
C. Julius Hy[ginus?]
C. Julius divi Aug. 1. Dionysius
Cosso Cornelio L, Pisone c[os]
751
752
75$
Ampliio
Philotec(rianus?)
Florus
Sp[e]ndont.
0 Gaa
Amynt(ianus)
0 Apollonius
Amynt,
Decur, émit.
C. Julius
Hilario
C, Caesare
L. Paulo cos
Eros
Antonian.
Damoc rates
Amynt,
Pses
Vedian.
Onesimus
Isoclirysian,
Decur. emei
unt.
C. Julius
Agamemno
Orcstes
0 C. Julius
Parthenio
C. Octavius
Clemens
Amianthus
architect, Nicanorianus.
754
LKRS ROM A. 297
Ce sont les fastes d'un collège iuslitué pour bâtir un monument commun. A
sa tète se trouvent quatre mayistri annuels; il est composé d'affranchis impé-
riaux comme le prouvent les noms Lhiits, Julius, Ociavhis {\. 11. 18. 19. 26.
33. 35. 36) et les surnoms Amijnlianus, Vedianus (cf. N" 121-4), rares en dehors
de la maison impériale; c'est ce (pie prouve aussi le lieu oii Ton a trouvé le
premier fragment.
Ces fastes furent gravés après la mort d'Auguste (1. 19 : divi Augusti). Us
sont des années 7o0-7oi a. u. c. Comparez VI 8639. X 6638.
Cfr. VI 4715 : Isocrysus argentarius Oaa Amynt(ianus); c'est le même
qu'ici, 1. 23.
1233. VI 10396. Cippe mutilé.
Ex deciiri[a] . . . j P(ubrms Kanenus Cy . . . et 10 autres noms
d'affranchis.
1234. VI 10397. C(aius) Acilius | Paederos, dec(uria)
XII, ] sibi et suis
1233. VI 10398. P(ublio) Carfînio P(ublii) l(iberto) )
Venusto, Venctinus | patronus des[iio?] | l(ibens) m(er!to); ex
dec(uria) VHI.
1236. VI 10399. Gelos d(ivi) Augusti l(ibertus) ex dec[u-
ria. . .] I post mortem filii sui no[mine?] fecit et dedica[vit] [
IIII Nonas Maias T(ito) Statilio Tauro P(ublio) Pompo[nio Grae-
cino co(n)sulibus)].
An 16. L. 1, on peut lire aussi : ex dec[r(eto) decfurionum)].
4237. VI 10400. Dis Man(ibus). , Ti(berius) Julius Ceri|a-
lis, ex der(iiria) III, | sibi et suis fec(it),
1238. VI 10401. Autel de marbre ; très bons caractères.
D(is) M(anibus) | L(uci) Juli Eulychiani, | dec(uria tertia,
quarta); | vix(it) ann(os) W\, m(enses) VIII, d(ies) VIII. |
Julia Spendusa, \\ mater infelicissima | fecit, et sibi, libertis [
libertabusq(ue) suis | posterisq(ue) eorum.
L. 3. U est étrange qu'Eutychianus soit inscrit dans deux décuries; c'est
l'unique exemple.
1239. VI 10402. Petite urne. Hors de la porta Flaminia. [GiDius].
D(is) M(anibus). | Q(uinto) Luccio Euhodo, | ex dec(uria)
VIII, Numisia | Gemina cojugi b(ene) in(erenti) fec(il). : Locus
dal(us) a Julio Redem ! et Junio Euag cuto (sic).
1240. VI 10403. Table de marbre. Au commencement de la via
Appia et de la via Latiiia.
^98 C. I. L., VOL. VI.
Dec(uria) II. | L(ucius) Olius | Cliantiis; | v(ixil) a(nnos)
XXXVIII.
Cette inscription et 1040."j ont été trouvées avec 10146 et paraissent se rap-
porter au collexjinm scabillariorum.
1241. VI 10404 C(aiiis) Sellius Helius, | ex dec(uria)
III, I Jiiventia Ilias conjiinx.
1242 VI 10405. Der(iiria) If. | M(arcns) Varenlus Félix.
1243. VI 10406. [Dis MJanibiis (; | . . . [e]x decu-
ri[a] . . . I . . . tae loc.
Âutreâ inscriptions des collèges.
1244. VI 10407. Monument portant des inscriptions sur les quatre
•côtés.
c) Qnei liaec nomina | socionim aboleverit, | ut is neque
apud deos | superos nec inferos accepl(ns) | sit.
Sur les autres côtés, il y a une trentaine de noms, la plupart d'affranchis,
•quelques-uns d'ingénus et d'esclaves.
1245. VI 10408. Fragment.
. . . eno Satiirnin(o) | . . . r | [cjontuleriint \ [iMjodeslus prae-
fectiis?) I . . . alis pr(aefecliis?) || . . . Severus, D(ecimiis) Cor-
nélius D(ecimi) f(ilius) Firmus, | . . . [MJelissus, D(ecimus)
Teteius D(ecimi) f(ilius) Liberalis.
L. 1. C'est peut-être le nom d'un éponyme (pour indiquer l'année oii la société
a été constituée). [G. II.].
1246. VI 10409. Près do la porta Capena ; i)eaux caractères.
Imaginem marmoream et zothecam [curatorib]|us qui sunt
hujus monumenti soci honoris [causa] | pecunia publica d(ecu-
rionum) d(e(relo) [p(osuerunt)]. | Sex. Papinio Q. Plautio
co(n)s(ulibus).
An 36. — Les noms des personnages honorés se trouvaient inscrits sous
leurs statues.
1247. VI 10410. Fragment d'une table de marbre.
C(aio) Julio divi Aug(usti) [l(iberto)]; I imagin(ftin) marmo-
ri(am) | pec(unia) public(a) universi ci d(ederunt).
1248. VI 10411. T(itus) Aelius Victorinus | locumsepul-
URBS RO>I\. 299
turae corporum exlnixi. | Cui loco religioso acedere volo !
omne aedificium adjacens, | item agrum, [sive] vine(am), cin-
clum maceria. !| Cujiis redilum servire ad lutelam j tolius loci . . .
Prospexi [a]nlem [testamenio meo], ut sepeliendi j [sinl ex meis
qu]i sup[eraver]int [in locis quae ut sup]ra ernpta sunt \\ [meae]
religionis homines.
C'est peut-être une inscription chrétienne. Voyez la suivante.
1â49. "VI 10412. Table de marbre ; caractères (le la lin du ne siècle.
Monumentum Valeri Mercuri et Juliltes Juiian|i etQuintilies
Verecundes ]i|berlis libertabusque poste|risque eorum ai reli-
gionejlm pertinentes meam. Hoc a|mplius in circuitum circa |
monumentum lati iongi | per pedes binos quod pertin|et at
ipsum monument(um).
Les deux inscriptions ([ui précèdent sont peut-être chrétiennes. Voy. DeRossi,
Bull, crist., 1863, pp. 5i et 9-2 sqq.
1250. VI 10413. Fragment d'une pierre de Tibur; vieux caractères;
trouvée au campo Verano.
... oni 1? . . . I ... [A]gaHio L(uci) l(ibertiis) | . . . conle-
geis I . . . [Tjarquiti Po | . . . Agathonis l(ibertns).
1251. VI 10414. M(arcus) Aufidius M(ar(i) l(ibertus) |
Cerdo; commorienles, liavete.
Pour \es commorienles, cfr. VI 621o. 6216. Gatti, Bull, coin., 1882. p. 26.
1232. VI 10415.1 1043 A(ulus) Clodius A(uli) l(iber-
tus) 1 Apollodorus, | Veltia Q(uinli) liberta) Gkicera, | A(ulus)
Cascellius A(uli) l(ibertus) | Nicepor(ianus) monu(mentum) ||
fecerunt socei | sibi et sueisque.
1253. VI 10416. Sous une statue de femme.
Rutilia Prepusa hune collegium | constituit con L(ucio) Cer-
bario Bono | conjugi suo iib[e]rtis libertabusque | posterisque
eorum.
Or., 4123. L. Cervarius Bonus revient VI 14681 : D. M. L. Cervarius Bonus
monumentum h(oc) v^ivus) [ffecit)] sibi et suis et li{bertis liber]lab[us] . . . Voy,
le N" suivant.
1254. VI 10417. Sous une statue d'homme.
[L(ucius)Cerbar]ius Bonus et Rutilia [Prepusa lliber]tis liber-
tabusque d(onum) d(edit).
300 C. 1. L.. VOL. VI.
Voyez le No 1253.
1235. VI 10418. C(aiiis) Septiimius el L(uciiis) Sarro-
nius I pavimentum de siio | fecer(unt) sibi et socis.
4256. VI 10419. L(iici) Sertori | Heleni, | Lurio Agatho-
clene j coram socis suis.
Il faut suppléer mancipio dante. [Th. M.].
1257. VI 10420. Table de marbre.
D(is) M(anibus) | Trilogeni, col|Iegiiim 1 b(ene) m(erenli) ]
teceriuit.
1258. VI 1042 1 . Cippe trouvé près du monument Statiliorum, à ce
qu'il parait.
Sociorum | ! ! ! ! ! ! | in fronte p(edes) X, | in agro p(edes) X.
1259. VI 10422. Sociei.
1260. VI 10423. Table de colombaire ; mauvais caractères.
Ti(gridi?) b(ene) m(erenti), | colleg(iiim) | mulierum.
Les autres inscriptions sépulcrales.
Nous donnons ci-dessous les inscriptions des monuments des esclaves et des
affranchis d'une même famille, bien qu'ils ne forment peut-être pas toujours
des collèges proprement dits.
1261. VI 10527. Sous un fragment de bas-relief.
Aciliae P(ubii) f(iliae) Magnillae, | M(arco) Cocreio Atiliano,|
cur(anlibns) ou cur(atoribus) Cocceis Secundione.
Les noms des autres curateurs étaient gravés sur une autre pierre.
1262. VI 10681. D(is) M(anibiis). | P(tiblio) Aelio Epi|c-
teto, fralri | r:iiissimo, feocrunl Trofiljmus et Epimelia, ] cojunx
ejus, I ciini so lalibiis | bene meren|ti.
1263. VI 11005. Table de marbre.
D(is) M(anib!is) j H | Aeniiliano fdio | Y | jiicundissimo ac
pio I L I et al) omnos amantis- 1 0 \ simo, cujns per blandi- || C |
tiem refrigj'tiiim laboris | H | creati siimiis, Secundns | A | et
Successa parentes, ilem | R | Sutiiis et Siilia i.sdem | I | niitri-
tores b(ene) ni(erenti), || qui vix(it) ann(is) . . .
Les lettres placées entre les lignes forment le mot Hi/locliari.Xoy. N^ 1 279, note.
LRBS ROM A. 301
Monument des XXXVI socii sur la via Latina, de fan 748 u. c.
(I1034-110o4).
Ce monument est un éditice souterrain formant une salle carrée. U y avait
cinq rangées de niches superposées, sur les quatre murs, et dans chaque rangée
(sors\ il y avait 36 loci. Les rangées inférieures (sors I, sors II) étant plus
commodes que les supérieures, on tira au sort les 180 loci de telle façon que
cbaque associé eût un locus de chaque rangée (sors) : de là les expressions telles
que S07-S IV loco A7(4« rangée, 1 !« place). Voyez la note du Corpus et G. Gatti,
dans le Bull, corn., 1882, X, pp. 1-28 et ïav." I et II.
1264. VI 11034. Tablette de marbre.
M(arcus) Aemilius Cresliis, | M(arciis) Fabius Félix, hujus
molnumenti ciiratores ae|difici XXXVI sociorum, | qui in eo
monumento con||tulerunt pecunia uti aedifijcaretur, rationes
acceperunt | ido(mque) signarunt se rationes | pares liabere
aedifici. Actu(m) I pr(idie) k(alendas) Ocl(obres) D(ecimo) Lae-
lio C(aio) Antislio co(n)s(ulibus).
An 748 u. c. — Rationes pares habere, cfr. rat(ionibus) par(iatis) au
N» suivant. L'entrepreneur a vendu ses comptes aux curateurs, qni les ont
approuvés. [Th. M.].
126o. VI 11035. M(arci) Fabi Felicis cur(atoris) | cuni
M(arco) Aemilio | Chresto | monumenlum e\ | pecunia socio-
rum I XXXVI fecerunl | rat(ionibus) par(iatis) ; sor(s) secunda
loco XXVII.
Voyez Bull. coin.. 1882, pp. 1-28 et Tav. I-II, [G. Gatti]. Cette inscrip-
tion parait être un mélange de deux inscriptions. Elle indiquait un locus
de M. Fabius Félix : M. Fabi Felicis curatoris sors II loco XX\'II ; mais
31. Fabius Félix a tenu a rappeler qu'il avait surveillé la construction comme
curateur avec M. Aemilius Chrestus.
1266. VI 1 1252. Domui aeternae. | Agileiae Primae q(uae)
e(l) Auguriae, | uxori supra aetatem castissimae et | pudicis-
simae et t'rugalissimae, quae innocenter maritum et doinuin
e\[is amavit, omnia de se merenti fecit Q. Oppius Secundus
maritus et sibi cet. Suivent des vers boiteux.
A gauche : Auguria, | anima ( dulcis et | innocua, | hâve.
A droite : Auguria, ] innocua | anima | tua in | bono.
Cfr. VI 10269 : Augurioruin. Sur donius aclerna, pour sepulcrum, voyez :
VI 5174. 9238. XIV i33o. Bail. coin.. 1881, pp. 06-6I (C. L. Visconti). Domus
a un sens différent au X» 461.
1267. VI 1 1998. Table de marbre trouvée prc^s de la via Latina.
302 C. 1. L , VOL. VI.
Monimenlum circumdajtiim maceria eiim protec|to et area
pcrtinet ad li|berlos rt l'amiliam | Ânloni Isochrysi.
Stevenson, Bull. d. /. , 187(), p. 19i. Fiorelli, Notizie, 187(3, p. 44.
1268. VI 12361. Liberloriim | C(ai) Arreni Maiciani [.
et posteris eoiiim, | et (jiii in hoc monumentum luendum con-
tulerunt.
Or., 4372. Grit., 932, 5.
1269. VI 12744. Tabula columbarii.
M(arciis) Altitis Primiîgeniiis vixit | annos XXXV; | ciim
sodalibus | Pliraenusa | nxordesuo. | S(il) t(ihi) l(erra) l(eYis)
e(t) c(ollegis) t(uis) ou bien e(ras) c(ariis) t(uis).
La lecture de la dernière ligne est de Tu. M., ([ui propose cependant c(araK
Monument des Auruncei sur la via Tiburtina
(VI 13402-18414).
1270. VI 13402=9462'''. Table de marbre fixée au mur a droite.
Hesiodos lecl(icariiis) l(ibertus). // reste 25 noms et des
fragments de six. Il y a 46 affranchis, 6 affranchies,, 2 servi et
wneserva. Les métiers suivants sont indiqués : faber, horrea-
riiis, leclicariiis, marmorariiis, ornalrix, pislor, politor, tector.
1271. VI 13411. Sur la pliiillie d'une statue.
C(aio) Aiiriinteio C(ai et) M(arci) l(iberto) Principi, | conli-
berti et conliberlae | honoris caiissa merenli.
Voyez Lanciam, Bull. coin.. 1880, pp. 76-79, n. 3G2-374.
1272. VI 14413. C(ai) Garni | Qiiadrali era|pla olla ab ||
nrca piiblica.
1273. VI 14838. Table de marbre.
Dis Maiiibns sacr(iim). | T(ito) Cispio Gemello | Cispia Phoebe
tilia I de se bene merenti l'ecit | permissn universorum | colli-
bertorum.
1274. VI 15019. Libertis et | lamiliae | Ti(beri) Claudia
qui I Epagalhionis.
1275. VI 15078. Table de marbre.
Hâve, Fortiinal(e). | Diis Manil)iis. ( Tib(erio) Claudio For[-
tiinato, vixit | annis XXXVII; | positiim permissn \ eolliber-
toru(m).
LRBS ROMA. 303^
1276. VI 16932. Table de marbre.
Dis Manibus s(acriim). | L(uci) Domiti Evarisli, | qui vixit
ann(os) VI, m(enses) V, d(ies) X, 1 L(iiciiis) Domitiiis Evaristiis-
pater | et Domitia Fesia mater | feceriint f(ilio) s(iio) Bene-
dicto. I Hoc nomen inposiierunt sodale[s] | sibi et suis et pos-
terisq(ue) eorum.
Benedicius, sobriquet ; cfr. VI 2279 : Benedida. VI 24634 : C. Pomponim
Philadespotus fecit sibi et Pomponiae Euhodiae Benediclae conjugi cai-issimae,
— et i/i hoc sepulcTum ne quis ponatur nisi fdi mei et Pomponiae Hygiae,
fdiae Benediclae.
1277. VI 1 6936. Fragment d'mie table de marbre. Beaux et grands
caractères.
[Liberlorum et fjamiliae | . . . [DJomiti Fausli | .. [et] Mac-
cenatiae | ejus.
Lanciani, Bull, coin., 1876. p. 187.
1278. VI 17073. Table d.- marbre.
A(uhisj Dulpius A(uii) l(ibertus) Cerdo | iu viridiai(io) ollas
très I continentes, in monum(ento) ollas VI.
1279. VI 18329. Table de marbre.
Flavia Europe | memoriam se viva | fecit sibi et suis | liber-
lis liberlabusque | posterisque eorum | cohaerentibus cum
aedi'culis ante et a rétro.
A droite ; TOPrONI. J gauche : ATYOI.
11 faut comprendre : cum coh. acd. Les mots grecs placés en marge signi-
tient probablement : TopYUJvi, ÛTUfpeî, et c'est une acclamatio adressée a la
défunte, à qui l'on donne le sobriquet de fopYUJvîc. Cfr. N'^» 406, o64. 567..
m8. 1282. 1287. 1200. 1294.
1280. ■ . Cippe de marbre.
D(is) M(anibus). ! C(aio) Julio Lesbiano, | amico optimo et|
jucundissiino, i sodales merenti | fecerunt.
1281. VI 20216. Hono[rati] | M(arcus) Julius
Aug(uslae) l(ibertus) Posides . . . | M(arcns) Julius Aui;(ustae)
I(ibertus) Heber..., | Ti(berius) Claudius Aug(usti) l(ibertus)
Actius cur(ator) Ge[rmanorum]. . ., | Aratus Bithi lrat[er] . . . î|
C(aius) Julius Aug(usti) l(ibertus) Batliyllus . . . \ M(arcus)
Livius Bithus. . .
Cfr. Dessau, 17.32, notes. 11 s'agit des honorait d'un collège, peut-être du
o04 C. I. L., VOI. VI.
coUeijium magnum (cfr. \\. 4305). L. 2-3, il faut lire Aiujuslae, c'est-a-dire
Lhiac, aucun empereur de la gens Julia n'ayaiil porté le prénom de Marcus.
[Fabretti]. Voyez la note qui suit le N" 848. — Actius est appelé ailleurs
(VI iSOo, N'^ 847) honoratus (collegii inagnij, curator Germanorum, comme
ici (au lieu de Gurge... que porte le Corpus).
ii282. VI 20453 Sarcophage.
D(is) M(aiiibus). | Eùijjuxeî, | 'louXia Eùtuxîç | T^UKUTâiii. |
Oùbdç ùGdvaTOç.
Voyez ci-dessus, N" 1279 : àruq^eî. VI 10274 : Eutychiorum.
1283. VI 21383. M(arcus) Livius . .. | Anligonns Liviae |
Livia Af . . . | curaliira sua parietem op[posilum?. . .] || piclo
ab ang(u)lo trichillae . . . | incirlione (sic) iisque ad ostium
pi[ngendum curaverunt?], A(ulo) Vibio Habilo L(ucio) Apr[o-
nio oo(n)s(ulibus)].
Suppléments du Corpus. Remarquez que parmi les trois curalores, il y a une
femme. — Les consuls sont les consules su/}ecti du I^r juillet de l'an 8 après J.C.
Cette inscription a été transportée de Rome ii Gènes ; elle provient proba-
blement du monument des affranchis de Livie, comme VI 21418. Voyez ci-
dessus, p. 222.
1284. VI 21415. Petite tablette oblongue.
Ex domo I Caesanim et | Liviae | liberlonim et servoriim.
Orelli, o363. Dessau, 117. Bormann, Arch. ep. MitL, XllI, 1890, p. lOo.
Les Caesares sont, ou bien Auguste et ses tils adoptifs, Lucius et Caius, ou
bien Tibère avec Germanicus et Drusus. Voy. Bormann, /. /. Cfr. VI 3818. 9053.
21418.
128o. VI 21418. Grand marbre ; beaux caractères.
Liviae, Augustae l(ibertae), Chloes Boisci, | libertor(uni) et
i'amiliae.
Lanciani, Bull, com., 1883, p. 238, n. 672,
1286. VI 21771. Leiberlonim el leibertar(um) | C(ai)
Maecenalis L(uci) f(ili) Pom(ptina) | posterisque eorum et
qui ad id | tuendum contulerunt | contulerinl.
Il s'agit de Mécène, ami d'Auguste. Cfr. VI 7243-7256.
1287. VI 21812. Cippe, beaux caractères.
Memoriae | M(arci) Maetiliani | Zosimi, (jui | vixit ann(is)
XXVIIIÏ, I mensibusX,diebusî|vigiiiti seplem; SeiusAIexander |
fratri rarissimo. | nPOKOni TAYTA.
Voyez N" 1279, note.
URBS RÔMA. 30u
1288. VI 22437. Table de marl.re.
Et hic locus I macereola cliisiis | ad familiam ] Messianam
et I Clodianam | pertinet.
1289. VI 22462. D(is) M(anibus). 1 Metilio | Severo soda-
les I fecit (sic).
1290. VI 22628. D(is) x\I(anibus) s(acrum). j Mummeiae |
Pediiceae inde j conjugi simplicissimae, qiiae vix(it) aiinis
XVIII, I mens(ibiis) VI, dies I, C(aius) Juliiis Donatiis maritus. [
Innocenti, hâve.
Voyez IN'o 1279, note,
1291. VI 22646. Cippe très ancien.
Liberlorum , et familiae \ [P(iibli)] Miinali P(ubli) f(ili)
Po[Ilia (tribu)] f ub', i] in fr(onte) p(edes) XII, 1 in
agr(o) p(edes) XII.
1292. VI 22811. Autel de marbre.
Diis Ma[nibus) Mysli, L(uci) Volusi | Saturnini ser(vi), |
Volusia Irène et Dorio filio, vixit an(nis) XV, m(ensibns)
VI. I Permissu Q(iiinli) n(ostri).
Q. Volusius Saturninus fut consul en .^6 ; son père Lucius fut consul en l'an 3.
Voyez ci-dessus, p. 2,'Î8, et le jN'° 1308.
1293. VI 23006. Sur un tuyau en peperino, trouvé près de la via
Latina.
Liberteis et familiae | L(uci) Noni L(uci) f(ili) Pap(iria) et
Antoniae | libertarum.
1294. VI 23287. Sarcophage.
D(is) M(anibus). | Octavio Isochry'so, filio dulcissim(o), |
q(ui) v(ixil) an(no) I, d(iebus) XXX, | Chryseros et I'\lavia) ||
Primitiba paren(tes). | EYYYXI • AYIKOÂl.
Voyez N-ïs 1279, note et 1282. Lisez : eûv|juxeî, AOokoXi.
1295. VI 23328. Libertor(um) libertar(um) etjex famil(ia)
Octaviai C(ai) f(iliae) C(ai) [n(eptis)], j qui ad id emendum con-
tulit; I quorum nomina intro | in titulo marmoreo s(cripta)
s(unt). Il Epaphra l(iberlus) et Jucundus (servus) cur(alores).
Il faudrait, 1. 1, à la lin : el [serforum]. L. 3, à la lin : contulerunt. A la lin
de la 1. 2, on lit : C. s.
20
306 C. I. L., VOL. VI.
1296. VI 23991. D(is) M(anibiis). | Libertis Pelroniorum |
Mamerlini et Septimiani | posterisque eorum.
Sur ces deux frères, dont le premier fut consul en 182 et l'autre en 190,
voyez VI 21756.
1297. VI 24581. D(is) M(anibus) [ Pompiliae ] Anlliusae,|
P(ublius) Nonius | Pyramiis || conjugi \ ben(e) m(erenli) fecit, j
q(iiae) vocitata | es Ancliaria.
IlENZEN, 6249. Voy. N» 1.S51.
4298. VI 25527. Table de marbre.
P(ublius) Rubrius Tropliimiis et P(iiblius) | Rubriiis Agallio
solarium | refecerunt et vermiculum | stravernnl. item pavi-
mentum | spicam straver(unt) et sedilia || circumitiim rereceriuU
inpensa sua | , L(ucio) Nonio Torcpiato Asprenate | T(ito)
Sextio Magio Laterano co(n)s(ulibus). |
Oreixi, 4246. Huelsen, Ex. script, cpigr., 251. — Consuls de l'an 94, Il
s'agit d'une sépulture de la vigna Codini, à laquelle se rapportent aussi VI
rj346. 5797. 9245.
i299. VI 26032. Ex domo | Scriboniae Caesar(is) | liber-
torum libertar(um), | et qui in hoc monument(um) 1 contulerunt.
Grut., 954, 2. Dessau, 126. Or., 612. Scribonie, épouse d'Auguste, répudiée
en 716 u. c. Octavien ne portait pas encore le nom d'Auguste. Kemarcpiez la
forunilc : et qui ... contulerunt; elle montre que le monument n'est pas seule-
ment fait pour les affranchis de Scribonie. Ailleurs, au contraire la l'ornnile :
(ei) qui ... contulerunt indique qu'il n'y a qu'une partie de la domesticité (pii a
l'usage du monument. VI 10258. 27779. Sciuess, op. cit., pp. 29-30.
1300. VI 26401. Libertorum | et familiae | M(arci) Ser-
vili Erolis | et Serviliae Callipolis.
1301. VI 27414. D(is) M(anibus) | Tignuarilae Reslut|(a)e,
Tignuar|ia Victori||na vern(a)e | bene me|renti fec(it).
1302. VI 27779. [Liber]tornm et libertar(um) | [P(ubli)]
Turpili Blesami i(i) qu(i) i(nira) s(cripti) sunt.
Suivant 6 afTrancbis et 4 afl'ranchies de Turpilius.
1303. VI 27918. Origine inconnue. Valeriorum.
Cfr. VI 27918: Valcri[orum].
1304. VI 27998. Table de marbre trouvée hors de la porte latine,
Libertorum | et familiae | M(arci) Valeri Eupori et ; Valeriae
Epictesis.
URTîS ROMA. 307
130o. VI 28251. D(is) M(anibiis) | Valeriae Primae, [
fecit L(ucins) Vestiariiis | Trophimiis conjiig(i) bene mereiUi.
Table de marbre ; MiR., l-il3, 9. Il y a encore des vcsliarii, VI 28G:29-2863o,
1306. VI 29159. D(is) M(aiiibus). ] M(arco)Ulpio Aug(iisti)
lib(erlo) Cres;centi et | Fulloniae Restiitae | conjiigi ojiis.
1307. VI 29289. Table de marbre.
D(is) M(anibiis). \ Marcus) Ulpius Aiig(iisti) lib(erlus) Zosimus
cum ; Ulpia Doride marita sua feceriint ] sibi et suis lib(ertis)
libertabusque poslerisque eorura. j|
El Julia Clymene cum Julio Primi | genio marito suo et suis
lib. libertabusque poslerisque eorum. |
Et Julius Posidonius cum suis lib. | libertabusque posleris-
que eorum. ;j
Si quis hoc monumenlum socciorum vendide rit sive donatum
fecerit, inferet aerario P(opuli) R(oraani sestertium) X m(ilia)
n(ummum). |
In fr(onte) p(edes) XI ; in agro p(edes) XII.
1308. VI 29519. ... ab hoc ustrino | ... onem usque ad
de uslr... M M... | ... arca monumenlum cum ... T. oil | ...
alni ... 0 et aqua salienle ejus aedificis in | cuslodiam ejusdem
monimenti. | L(uci) Volusi Salurnini liiberli) HIC • M.. |
[Vo]lu[s]iae Irenes uxoris ejus | [et] Lucreliae Thymeles et
liberlorum el | libertarum el familiae quib
Volusia Irène se retrouve VI 22811. Sur la gens Vulusia, voyez ci-dessus,
p. 238. L. G, à la fin se trouvait peut-être le nom d'un affrancbi. L. 2, pour de
ustr, Th. M. conjecture ; dextram.
Inscriptions diverses.
1309. VI 29691. Ti(berius) Claudius | Chresimus ob
hon(orem)! quinquennalilatis ; collegio dendrophor(um) Koma-
nor(um) quibus ex || s(enalus) c(onsullo) coire licet, argenîti
|)(ondo) X et (sestertium) X milia n(ummum) j reddedit, \ qnae
divisa sunl populo per gradus, | kal(endis) Aug(uslisj n(alaii)
collegi, ]| Nummio Albino el Ful(vio) Aemiliano ] co(n)s(ulibus).
Gruter, 175, 8. Orelli, 407o. — De l'an 20G. Sur un autel de marbre.
Actuellement au Musée' de Florence, mais probablement orii;inaii'e de Home.
L. 9, il s'agit du popiihis collcyi.
308 C. I. L., VOL. VI.
1310. VI 29700. Fl(avio) Annio Ann[a]e[o] Lemonia Fortii-
nato, I pisca((ori) uriiiat(ori), q(uin)q(uennali 1er) et q(iiin)(]iien-
nali) p(er)p(etiio), | patrono dignissimo, honor[iIjus] omn[ib]us
per gradiis f'uiicl[o], | (juod [ol) honorem] palrocini sibi
oblatiini II eidera corpori (duodecim millia) n(ummiim) dona-
veril I , ut ex usiiris ejiis diae nalalis sui III kal(endas) Maias |
sportula[e] viritim dividantur;
et hoc I amplius sigillum argenleum, quod | cum Aiir(eb"o)
Portense collega siio [voveral] pond(o tria) d(ono) d(ederit), ||
et ob dedic(alionenî) ejusd(em) statu[ae sportulas divisit] |
paironis et q(iiin)q(iiennalibns) p(erjp(etiiis) soIid(os? divisit
mag(isti'is) qii[i] eger(iint) (denarios) xxv
cnra(m) qui adm(inistraverunt) (denarios) xv
item plebi (denarios) x
corporis curaf(ores) ex aère collato dignissimo posuerunt.
Grut., 354, 1. HUELSEN, Notizie, 1888, p. 279, CtV. Epiiem. ep., VII, p. 303
oii curantes et agentes sont ojjposcs. III 10360 c(uram) a((jenie) illo, admi-
nislranlc illo, XII 3847 : administrantibus.
43H. VI 29701. Base de marbre. Sur le côté gauche.
Sempron(ius) Amandus q(uiB)q(uennalis) p(er)p(etuus) patro-
nis et q(uin)q(uennalibus) p(er)p(etuis) in [ hon(orem) coll(e)g(i)
sui sport(ulas) divis(it denarios) xxvi
ilom mag(islris) [ qui[i ejgerunt (denarios) xvi
cnr(atoribus) q(ui) adm(inistraverunt) (denarios) xii
plebi (denarios) viii |
Cl(audius) Maximinus q(uin)q(uennalis) p(er)p(etuus) p(alro-
nis) et q(uin)q(uennalibus) p(er)p(eluis) in lion(orem) coll(egi)
sui I sportulas divis(it denarios) xxvi
item mag(istris) | q(ui egerunt) (denarios) xvi
cur(atoribus) q(ui administraverunt) (denarios) xii||
plebi (denarios) viii |
Caelius Aprilis q(uin)q(ennalis tertium) in hon(orem) col-
l(egi) sui I sportulas divis(it denarios) en |
Maec(ius) Fl[o]rinus q(uin)q(ucnnalis iterum) pat(ronis) [et]
q(uin)q(uennalibus) p(er)p(etuis) sporl(ulas) d(ivisit
denarios) xvi |
m(agistris) q(ui egerunt denarios) xvi
(Hir(atoribus) (|(ui administraverunt denarios) xii
URUS KO>l\.
300
plevi (donarios) viii |
Liciii(iiis) Septimiiuis (|(Miij)(|(onnalis ileriim) in lioii(orcm)
coll(egi) sui i)at(ronis) et (|(iiiii)ii(iiennaliljiis) | p(cr)|)(eluis
denarios) l
donarios) xxvi
denarios) xvr
denarios) xn '
sui, I q(uin)(|(iienT
(denarios) ci3
sportulas divisit
mag(istris) q(ui egeriint
cur(atoribus) q(ui adminislraverunt
pl(ebi
Soss(ius) Filoclela in lionor(om) coIleg(
nalis iterum), sport(ulas) divisit
Grlt., 1083, 10. Hlelsen. /. /.
1312. VI 29702. [.... quod ob honorem palrocinii sibi
oblatum? corpori piscatorum urinatoriim (sestertium) ...] niim-
mum) d(onaverit), | [nt ex usiiris ojus die natjalis sui 111 [
kal(endas) sept(embres) | [sportulae viritijm dividantur; et
hoc I [amplius ad sigillujm Geni argenteum, quod | [cum...
coUega pojsuerat pondo dua, ad jj [.... argentji p(ondo) 111
d(ono) d(edil); et ob [dedicalionejm ejusdem statuae \ [divisit
sportjulas :
sing(idis sestertium ccntum nummos) p(atronis et) q(uin)-
q(uennalibus) ; | [item inag(islris) qu(i) e(gerunt)] sing(ulis
sestertium duodeeim) n(ummos) ; curam (\n\ | adm(inistra-
veruBt) singfidis sestertium) . .. n(ummos); | djecurionibiis
(sestertium quattuor) ni ummos). |
[Corpus piscatorjum urinatorum ob ele[gan liam ? jjoci cl
pro meritis ex a[ere | eollalo p(osuil)] | .
... ex ordinis] dec(reto) sîat(uam) collegae su[o p(oncndam)
c(uravil)].
Fragment d'une base de marbre. Huf.lses, I. l. et buU. com., 1888. p. .'388.
I.a statue mentionnée ligne 7 était placée sur cette base. L. 8. I.a sonnnc
(100 .sesterces) précède ceux (pii la re(;oivent et elle est élevée en comparaison
des autres ; peut-être le graveur a-t-il commis une erreur.
Ce corpus piscatorum et urinatorum parait avoir résidé à Ostie ou au Portus.
Il faut y rapporter VI 1080. 1872. XIY 303. Toutes ces inscriptions sont
d'époque tardive et mal gravées. Le n" VI 1872 est de l'an 206. Voici le tableau
des largesses, dressé par Hielsen :
aux cur. auj dccur. aliplelg.
8
S
8
12
10
Donateurs :
aux patr. et aux
ai- vp-
aux mng.
aux c
Amandns
:'«
deniers
16
VI
Maxin'iiius
•26
'
16
li
Florinus
16
'>
16
12
SeptiiniDus
50
»
£6
10
Annaeus
)>
23
15
Inconnu (29702)
l'X)
•
12
310 C. I. L , VOL. VI.
Nous avons donné la Iccliire de Hiiclson, mais nous croyons qu'il faut lire :
mag(isterium) qui egerunt^ cura(m) qui adm(iimlraverunl), et non mogistris,
curaloribus. Les anciens magislri et curatores reçoivent seuls une part extra-
ordinaire. Êtud. hist., I, p. 523.
1313. VI 29722. Petit clppe de marbre.
D(is) M(anibus) 's(acri]in). | C(aio) Sen[ti]o Reguliano ,
cq(uiti) r(omano), | difius(ori) olcario ex Baetica, | curator(i)
ejusdem cor|poris, negol(ialori) vinario Liigii||dun(i) in cana-
bis consis(on(ti), j curatori et palrono ejjnsdem corporis,
naiitae Arari|CO, patrono ejnsd(em) corporis, | patrono (sex)
vir(nm) Liigndnni || consislenlium, L(iicius) Sileniiis | Regimis
Aii[g(nstalis)] et Ulallia | Metrodora et fili ejiisldem ponendiiin
ciiraveriint, | procurante Dionysio et || Belliciano et
OuELLi, 4077. Wn.MANNs, 2.o06. — Cfr. II 1481 : diffusor olearius, à Astigi
en Bétique. VI 193.j : mcrcatov olei Hispani ex provincia Baelica.
Pour les litres de Sentius, voyez une insc. de Lyon (Allmer, Mmce de L.,
II, 171. De 150ISSIEU, p. 209. Wii.m., 2230. IIenzen,"7007). — Cfr. De Hoissieu,
passim. Mommsen, Ann. d. /., 18.^)3, pp. 7G-77. — A la tin, il y a une petite
ascia, suivant l'usage gaulois.
1314. VI 29725. ... Sophe | [sac(erdos) matrjis deum |
... [a] solo s(ua) p(ecnnia) f(ecit) | ... [dejndroph...
Fragment d'une grande table de marbre, au Musée du Laierano.
1315. VI 29805. Translata | de scliola ] medicorum.
Sur la plinthe d'une statue d'Amazone, au Vatican. 11 y a un autre exemplaire
(récent?) dans la villa Wolkonsky.
1316. VI 29814. Une statue d'homme vêtu de la toge tient de la
main droite un volume ; à gauche est placé une cassette triangulaire remplie de
vohimina.
Sur les volumina placés dans la cassette, on lit : CONSTITVTI
Sur le bord supérieur de la cassette : ONES
Sur la casette : CORPORIS
MVNIMENTA
Donc il faut lire : Constilnti \ ones, | corporis \ muniineiila. Voyez l'article
(avec gravure) de Mommsen, Zeiischr. der Savignyslifl., 1892, XII, p. 147.
Etude hist., I, pp. 230, 4 et 41.";, 8.
1317. VI 29815. Fragment d'une cassette sur laquelle sont placés
des volumina.
Sur les volumes : Constitutiones.
Sur la cassette : Corp(oris) miinimenta.
LRBS UOMA. 311
Voyez 3I0JDISEN, l. l.
Inscriptions tirées de divers recueils.
Bulletlino délia Commissione archeologica comunalc (municipale) di Roma.
Annali et Bulletlino delV Instituto di correspon<lenza archeolocpca. Roma.
Mittheilungen des k. deutschen archaeoluçjiscken Inatituta. Roemischc Ablhci-
bing. Rome, Loescher, depuis 1886.
Inscriptiones graecae Siciliae et Italiac, etc. éd. (i. K.vibel. Reiiin, 1890.
Inscriptiones lalinae seleclae, éd. Hermas.nls Dessau. Vol. I. Berlin. Weid-
maiin, 1892.
1318. Bull, coni., 1877, p. G, n.. 1. Autel de marbre trouve sur le monte
délia Giusticia. [R. LancianiJ.
... oniiis 1 Fruclosns (sic) | imm(iinis) per[)cl(iius) | aram
[cu]m? I colu[mn]nis et | ciiltu ... dis | (l(onum) cl(edil).
1319. Bull, com., 1877, p. I60, n. lo9. Plaque de bronze.
[Jiijlia Aiig(iisli) lib(erta) | [quaejstor, deciirio, sclio-
[lam] ... j [cura]gentibiis M(arco) Calator[io] ...
Trouvée dans Vorto di s, Euaebio, où l'on a trouvé des inscriptions d'un
collège de Jupiter Dolichemis. S'aait-il de ce collège ? — A la fin de la première
ligne manque le surnom de Julia, et peut-être le nom d'im aflranclii. [R. Lanciam].
L'inscription ressemble plutôt a celles des collèges funéraires, N°s 1170 et suiv.
1320. Bull, corn., 1880, p. 16, n. 166. Plaque de marbre brisée.
. . . CLRI
. . . Januarius in coll[egio]. .
. . . ndum epistulam di . . .
... no suis salutem min . .
. . . ustentandum videt . . .
. . . apparatibus pati . . .
... ras tuas attulisse ...
. . . tissimum imp(eratorem) Co[mmodum]
... me jam posse fier ...
. . . ium est venator . . .
. . . usto uti imraune ...
. . . icit vici magistr . . .
II s'agit peut-être d'une lettre écrite au collccjium venalorum par Januarius.
[R. Lanciam].
■18âl. Bull, corn., 1880, p. 13-2, n. 375. Cippc de marbre, dans les
thermes de Dioclétien. [R. Lanciani].
F(orlimae) s(acriira). | Q(iiiriliis) Servaoïis Victoriniis | qiiiu-
(|uennalis | de siio | d(oniim) d(edit).
1 323. Bull, rom., 1881, p. ."JS. [C.L.Visconti]. Pieire ornée d'une corniche.
Magnaci[orum].
312 C. 1. L., VOL. VI.
Voyez le coinmentaire de Visconti, pp. 56-61. 11 croit qu'il s'agit d'un collège
funéraire semblable à ceux que nous avons énumérés plus haut, p. 275.
i 323. Dull. corn., 1882, p. 1.50, n. 543. Petite base en bronze. [U, Lanciani].
T(itus) Flavius T(ili) f(ilius) Tro(raentina) Proculus Salon(is), |
centurio, de suo dédit manipiilaribiis suis | in Genium cen-
turiae suae | ponendum (sesterlios) cccc n(ummos); ad quam |
summam adjecit c(enturiae) ejus (sesterlios) ccc ii(ummos) |
eisdem qui mensam aeream et protectum | fecerunt. Posilus
III Non(as) Mai(as) ] Imp(eratore) Trajano Hadrian[o I]I Fusco
Salinatore co(n)s(ulibus).
Le 5 Mal de l'an 118.
132 i. Bull, corn., 1882, p. 159, n. 557. Marbre brisé. [11. Lanxiani].
Imp(eratori) Caesari . . .
Aug(usto) Germa(nico). . .
tribunic(ia) pot(estate) . . .
lictores
[cjuratoribus
Ti(berio) Claudio Aug(usti) l{iberto) . . .
Dédicace a Claude.
1325. Bull, com., 1883, p. 238, n. 675. Plaque de bronze. [II. Lanciani].
Lib(ertis) et familiae | Phileti Aug(usti) I(iberti) et [ Marciae
Cinnamidis.
1326. Bull, com., 1884, p. 8, n. 709. Piédestal d'une statue trouvée dans
l'atrium de Vesta. [R, Lanciani].
Maguo et invicto | ac super omnes prinjcipes fortissimo |
felicissimoque | Imp(eratori) Caes(ari) IVllarco) Aurellio || Anlo-
iiiuo Pio Fel(ici) Aug(usto) | Parlh(ico) max(imo), Brit(annico)
max(imo), | German(ico) max(inio), pont(ifici) max(inio), | trib(u-
nicia) polest(ate) XVII, imp(oratori) III | co(n)s(uli) IIII, p(atri)
p(atriae), || mancipcs et juiicfores | jumoularii viarum | Appiae,
Trajanac, item | Anniae, ciim ramulis, divina | providentia ejus
rcfoti, agentos || sub cura Cl(audi) Severiani, Mamili Super-
slitis, I Modi ïervenlini, praef(ectorum Irium) veliiculorum.
Sur le côlé gauche : Lot (us) adsign(alus) ab Caecilio Aris .. |
c(larissimo) v(iro) cur(alore) oper(um) publ(icorum) et Max... |
Paulino c(Iarissirao) v(iro) (■ur(atore) aed(ium) sacr(arum). |
I>edic(atum) v Non(as) Jul(ias) | L(ucio) Valerio Messalla C(aio)
Suet... I Sabiiio co(n)s(ulibus).
un us ROM A. 313
A Cararalla, on l'an 21 i. Cfr. Héron de Villefossk, Bull, des Antiq. de
France, 188i, i»p. (57-71. H. Maricchi, Dcscr. du forum, \). 97. H. Thkhenat.
Le forum romain, p. 373, n. G. Dessai, 4o2.
Mancipes, eiitreptiiours des voies Appia, Trajana, Annia et de leurs
embranchements. Junctores jumentarii, emplovés aux postes des chevaux.
1327. Bull, corn., 1884, p. 9, n. 710. Fragm. d'mie plaque de marbre.
[R. La.nciam].
Dédicace à Caracalla en 226. [Manjcipes et juri[ctores jiini-
enjtari vianim... | ... ciae Veneli ... | .. [Trajnspadanae a ...
I .. sub cura... pi Celer... | ... ili i ...
1328. Bull. com.. 188-i, p. 11, n, 71o. [Le même]. Trouvé près de l'église
s. Martino a' Monti.
... neg(oliatorum) vinariorum cura...
1329. Bull, com., 1884, p. Il, n. 717. Sur une petite table en marbre
trouvée dans l'atrium de Vcsta. [Le mè.me].
M(arco) Ulpio Celsiano, | scrib(a)e librar(io), | ex decrcto ]
orf]ini[sj.
1330. Bull. com.. 1884, p. 16, n. 730. Stèle de travertino [Le même].
Liberloriim | et libertarum | et familiae | Ser(vili) Mulilli
Ser(vili) f(ili) Vol(uria). | In fr(onte) p(edes) XX, in ag(ro)
p(edes) XX.
1331 . Bull. com.. 188.J, p. KjI , n. 1083. Colonne de travertino. [H.La.nt[am].
Ex [d]ec(reto) decurioniim) mag(islri) fefcerunt) | L(iiciiis)
Modius L(uci) l(iberlus) Philomusus piirp(urarius), | Sex(lus)
Hcrenniiis Sex(ti) filius Palalina) Rufus, | L(ucius) Benniiis
Q(uinti) l(iberlus) Mida , | M(arcus) Aepicius M(arci) l(ibertus)
Menopo, | Q iiintus) Atonius Qiuinfi) l(ibertiis) Phi[l]emo.
1332. Bull, com., 1885, Tav. VI. [G. Henzes.] Près du monte Testaccio.
Numini domus Aiig(ustae) sacrum, | Aesculapio et Saluti
Aug(ustae) collegium salutar(e), | loco adsignato ab proc(ura-
tore) patr(iraoni) Cae(saris) n(ostri), a solo | fecerunt Félix
ver(na), Aspergus Regianus, Vindex | ver(na), vilici priajedio-
rum Galbanorura et pleps. | Imm(unes) : Actalius Januarius,
Sulpicius Scxtianus, Cluturius Secundus. |
l^uis viennent, dans Vordre alphabétique, oô noms d'ajjran-
chis et d'esclaves répartis sur cinq colonnes :
1'® colonne : Annius Agalliobulus, Antonius Tropliimus,
Annius Hymnus, Antonius Tryplio, Antonius Menander, etc.
Il y a quatre affranchies : Claudia Zoe, Claudia Auxesis,
Turannia Marcia, Vettia Eutvchia.
314 C. I. L., VOL. VI.
Il y a H enclaves, dont sept de l'empereur : Bassns Kalici,
Eiisebes Caes(aris) ver(na), Félix Anni, Juciindiis Caes(aris)
ver(na), etc.
Il y a un Juliiis Victor et un Juliiis Victor jun(ior).
Voyez llr.N/KN, BuU. d. /., 188.", pp. 137-1-14. Bull. corn.. 188:j, pp. :5i-.j3.
Lanciani, Nolizie, \SHU, p. Itil.
Il s'agit d'un collège fiiiiérniro (mlularc), présidé par trois viUci prnediorum
(ialbnnuntiii, comiJreiiaiit Irois inimunes et .")3 membres, en tout ÎJO personnes.
Deux des vilici sont Cacsaris vcrnac, le troisième a passé de la ryen.s Ilcgia
dans la maison impériale.
(5ieii que tous les membres n'appartinssent pas a la maison de l'empereur
(les noms le prouvent), ils semblent que tous travaillaient dans les praedia
Galbana an service du prince : la dédicace, l'emplacement accordé par le
procuraior palriuioini Caesaris, et la condition des présidents le prouvent.
Dans tous les cas, tous l'ont partie d'un même collège funéraire.
Dans ces praedia situés entre le Tibre et le Testaccio se trouvaient les
horrea Galbana (Voy. notre Élude hist., II, pp. G5-68. Gatti, Roein. Millh.,
1886, pp. 01-78, Thédenat, Dict. de Daremberg, s. v. horrea) ; mais rien
n'indique (pi'il s'agisse de liorrearii. IIenzen (B. d. /., ISS.'i, p. 1-13) conjecture
que le collège s'appelait coll. salulare quod co/isislit in pi'acdiis Galbanis.
La forme des lettres, la rareté des gentilices Ulpius et Aclius, l'absence
(VAurelii et la formule Caesaris noslri qui disparait à peu près depuis Marc
Aurèle et Véi'us (161-107), font croire que l'inscr. est du temps d'Hadrien (Bull,
corn., 1885, p. 53).
1333. Bull, coin., 1880, p. 88, n. 1120. Partie inférieure d'un cippc,
trouvé a la jjjace délia Bocca délia Verità.
I M I fjuifhus ex] s(enatiis)
c(onsiiilo) I coire licet, | domim dédit.
1334. Bull, com., 1880, p. 90, n. 1120. Moitié droite d'une tablette de
coloml)aire.
C(aius) Vivatius | C(ai) I(ibertus) | familia.
1335. Bull, corn., 1886, p. 153, n, 1183. An campo Verano.
D(is) M(anibiis). | Nestori fratri (jui vijsit annis XXII, mesi-
bus [ VI, diebus XV, Restii|tus l'rater et collegiiis ] benemerenti
feceriint.
1336. Bull, com., 1880, p 279, n. 1271. Table de marbre trouvée sur
le Coelius, dans un mur démoli pour la construction de l'Iiopilal militaire,
[Abucjcius Asclas, lictor (triiim) [decuriarjiim qui Caesari
et j [magist]ratibns apparent, viatfor ... s]exviralis qui a ...
die I ... iraUa pracsiint gcrid ndi, (|nin(piennalis | [collegi
scjabillariornm porpc|luus] ia seniornin imrnimis | (fo(it
... Abncjcio Primo et AI)ii|((io| iimis cl Almcciae ||
UPiBS UOMA. 315
libertae et e et sibi et | ... 1. Cleanlho ihus
decurias | qui Caesar[i et magistratib(us) apparent et
cjoteris libertis | [libertabusqiie] meis libert[is libertabus
posterisque] eorum.
1337. PuU. corn., 1886, p. 28o, n. 1289. Voyez ci-dessus, N» 988.
1338. Bull, corn., 1886, p. 302, n. 1328. Sur remplacement de la Banque
nationale (\'l<^ région).
Agrippina | divi Claud[i] | tJermanic[ij | Cacsaris (uxor), |
Apolloni[nus]? | collegio.
C'est Agrippina la Jeune, femme de Germanicus.
1339. Bull, corn., 188G, p. 311, n. 1337. Cippe trouve sur la n'a Triuin-
phalis (prati di Castello).
Sociorum. | L(uciiis) Junius L(uci) l(ibertus) Nicephoriis, |
L. Jiiniiis L. 1. Deiiterus, ! P(ublius) Visellius P(ubli) l(ibertiis)
Firraus, 1 P(iibliiis) Magutiiis P(iibli) l(ibertiisj Gratiis, \ P. Ma-
gutius P. I. Eiinus, ! in ïWonte) p(edes) XII, in agr(o) p(edes) XII.
1340. Ihill. com., 1886, p. 368, n. 1397. Voyez ci-dessus, N» 1214.
1341. Bull, corn., 1886, p. 377, n. I43i. Sur la via Salaria. Cippe;
mauvais caractères.
Tremiliorura? | Glauci, Andronice (?), | Terti, Exsinis, |
Felicis, | Rodae, | Cladi, | L. Marci Tisinio. | In t[r(onte)
p(edes)] IX, | in [agr(o)] p(edes) XXIV.
1342. Bull, corn., 1886, p. 378, n. 14-41. Sur la via Salaria, dans une
sépulture.
Q(uinto) Su(l)picio CainerinoC(aio) Poppaeo Sabino co(n)s(ii-
jibus). I Curatoribiis bisque : | L(ucio) Munio Gnomone,
Q(uinto) Volumnio Amphione. ] Qui recte soci monumenli
sunt : I C(aius) Curtius Theotimus, | L(ucius) Marcius Pliilo-
musus, M(arcus) Remmius Jucundiis, Sestia Rufa, etc. Il y a
24 nomSy sur deux colonnes, neuf noms de femmes, parmi
lesquels Pollia M(arci) f(ilia).
Au 9 de notre ère,
1343. Bull, corn., 1886, p. 394, n. 1607-1636. Entre la via Salaria et la
Pinciana, groupe de colombaires des affranchis de la gens Appulleia ; voici la
première inscr. (1607) :
L(ucius) Appuleius (raulieris) l(ibertus) Solo | et trois autres
affranchis d'une Appuleia | locum in fr(onlem) p(edes) Xil, in
agrioj p(edes) XII | conlibert(is) et conliberlabus | de suo
dederunt.
S\6 C. 1. L., VOL. VI.
13i4. Bull, coin., 1880. p. 39.j, ii. 1()12.
L(iiciiisj Ap|)iilei[usj ... | lociim ii(i[onunienliJ | doili[().
i34o. Bull, com., 1886, p. 408, n. 1645. Au même endroit.
Damae [ et sociorii(in) octo. | In ri'o(ntc) p(e(ics) XII, in
îigr(o) p(edes) XI IX.
1346. Bull, com., 1886, p. 409, n. 1653. Au même endroit.
D(is) M(anibiis). | M(arco) Valerio | Jiisto, mil(ili) c(o)lio(rlis)
XI urb(anae | ccnliiriae) Corneliajni lecit ... | ... Clodicnus |
Sevcrus | coramanilpulari b(ene) m(erenli).
Ailleurs, on dit collegae au lieu de coinma?iipulari : c'est un soldat de la
même centurie tout simplement.
Statuts des eborarii et citriarii.
1347. Bull., com., 1887, pp. 3-7 et Tav. I. [L. Borsari]. Nous donnons le
texte d'après Huelsen, Roem. Mitlh., 1890, p. 287-294.
[. . Julius] Aelianusjus scholae tetrastyli
. . . Aug. qao conveniretur a negotiantibus
. . . eboraris dédit.
\ltem] placere, ut si aliiis quani negoliator eborarius aut
cilriarius [p]er| (5) [/rjaudem curalorum in hoc collegium adlcc-
lus esset, uli curalores ejus |j [cawjsa ex aibo raderentur ab
ordine. Debobiint nliqiie curalores de eo | [que]m adiecluri
l'uerinf, ad quinf|(uennalem) relerre. |
[Placere] item uli k(alendis) Jan(uariis) strenu[a] (denarii
(piinque) ex arca n(ostra) a curatoribus n(uraero (juattuor) sui
cujusq(ue) | [anni et mjustacium et palma et carica et pir[aj...
osch... [darentur.
Item] VIII [kal.] Febr. ] (10) \nalali A/a]driani Aug(usli) spor-
tulac darentur (denarii quin(pie), et a curatorib(us) praeslari
plac(uit) Il [et] caldain passive iis, qui ad telrastylum
epulati luerint.
[Item ... natali Jjuli Aeliani sportulae ex arca darentur
(denarii très) et a cur(atoribus) | [et caldam pas]s\\e
praestari placuit iis qui ad Icirasiylum epidati | \fuerint.
Item ... natali J\u\'\ FJacci fili sportulae ex arc(a) darentur
(denarii) 111 et a curatorib(us) | (15) et caldam [... j)assiv](i
praestari placuit iis <jiii ad letraslylum epulati fuerint. ||
URRS ROM A. 317
[Item uti ....] sporl(ulae) ex arf(a) darentiir et cald(a)
passive iis | [qui ad tetrastylum epulati f]iierint.
Item placere ut cena III Idus Aug. die imperi [IJadriani
Aug ] sporl(iilae) dare[n]tiir a curat(oribus) n(umero quat-
tuor) sui ciijiisq(ue) aniii. |
[Item placere ] omnibus annis divideretur.
Item I (20) annis fièrent ... bo per ordinem.
Item placere || t sui anni commoda cuncta acciperenl.
I .... [supere]sset in arca corporis, curatores dividerent aequis (
[portionibus] , inferrent centesim(is) dalis a curatorib(us)
sing(ulis) I
Item placere uti adlect[i] ne eod(em) anno praestarent
|(2o) us ab utrisq(ue) erogentur
Item placere || [uti .... e]sset, inferret arcae (denarios ...).
Voyez : L. Borsari, /. /. et Notizie degli Scavi. 1887, p. 17. C. Hlelsen, /. /.
0. Gradenwitz et Tii. JIommsf.n, Zeitschr. der Savignystifl., Rom. Abt.. 1890,
XI, pp. 7-2-83. 1892, XII, pp. 138-145. (iATTi, Bull, corn., 1891, pp. 161-167.
Bitll. delV Iiisl. di diritio rom., 1890, p. 261. Notre article (Revue de l'Instr.
publ. en Behj., 1890, pp. 9-20) repose sur le texte incomplet et fautif de
Borsari. Il en est de même du mémoire de De Ceulenfjîr, Bull, de l'Acad. roi/,
de Bely.. 1891, pp. 280-291, qui avait pourtant vu la nature des citrarii.
Voyez notre Étude hist., I, pp. 218.223, n. 1. 234-236. 32;i. 344. 3.^)6. 391.
407. 410. 421. 4o4. 498. .r21. II, pp. 113. 4ul.
C'est une pierre brisée, trouvée au Trastévère, a l'angle de la Piazza ili
S. Callisto et du vicolo délia Cisterna.
La pierre est entière a droite, brisée a gauclie. Xous n'avons que la lin de
l'inscription, qui formait probal)lement deux colonnes. Le titre surmontait les
deux colonnes en caractères plus grands. Il ne reste que la deuxième colonne
contenant des prescription.? sur l'admission, sur les sportulae et les cenae.
Hlelsen donne quelques conjectures de Tu. M. Pour le titre : [quod est a
dexl7-a aedis Fortunae] Aug(ustae), quo conveniretur a negotianlibus [ebora-
m, ilata lege i(nfra) s(cTipta) isdein negoliaiitibus e]boraris, dédit.
Nous proposons : a negotianlibus [citriaris et] eboraris, dédit. La syiuétrie
exige un vide au counuencemeiit comme a la tin de cette ligne qui est la dernière
du titre.
1348. Bull, corn., 1887, p. 160, n. 1871. Fragm. do cippes trouvés près
de l'église des SS. Pierre et Marcellin.
curator . . .
peponario ...
. . colle ...
. . et tel . . .
. . . fi . . .
318 c. I. L., VOL. vr.
Lisfiz : curator [coUerju] peponario[rum] et tel... Peponarii, marchands do
melons, pcpones. On trouve lelo/iarius, Arch. epUjr. Mitlli., XIX (189G),
p, 140 ; mais ce mot ne parait pas convenir ici.
1349. Bull, corn., 1887, n. 1874. Table de marbre, trouvée au même
endroit.
... I ioliiis ... I Julins Ze. . | filius ejii[s] ... | Isis e[t Sera-
pis] I ... emo...
11 s'agit peut-être d'un collège d'isis et de Sérapis. 11 y avait i)robablement,
en cet endroit, un temple de ces divinités, à en juger par les fragm. de sculpture
(pi'on y a trouvés. [G. GattiJ.
1350. Bull, corn., 1887, p. IG-i, n. 1887.
Collegium ...
Caesaris n(oslri) ...
decuriarum ...
Hecaton l(ibertus) slruc[tor],
Argynnus emp(ticius) ...,
Antiochus l(ibertus) aeru[minator],
Apulus Aug(usti) min[istrator],
Daphnus emp(tlcius) str(uctor),
Néon emp(ticius) niin[istrator],
et usuram viri[tim] ...
Esclaves et affr. impériaux exerçant des métiers divers. Empticius est opposé
il verna, VI 8919. [G. Gatti]. Cfr. De Uuggiero, Dh. epùjr., 1, p. 313, s. v.
ocrumnator.
1351. Bull, corn., 1887, p. 2o9, n. 1083. Entre la via Salaria et la
Piiiciana. Tablette de colombaire. Voy. .N'> 1297.
C(aiiis) Ennius Q(uinli) r(iliiis) Pol(lia) | Fronto. I Anchari...
1352. Bull, corn., 1887 p. 260, n. 1985. Au même endroit.
Quinlio, | insnlariiis, | deciirio.
1353. Bull, coin., 1887, p. 2G0. n. 198C. Au même endroit.
Lochs | familiae | Salvidienae j Q(iiintl) f(iliae) Riif(ae).
1334. Bull, coni., 1888, p. 110, n. 1-i. Près de la porta Maggiorc.
Tablettes de marbre.
1. Ex decuria (secunda) scabillario(rum) | aedicul(am) olla-
rnin (diiarnm) L(iKius) Salvidienus ] Secundns sibi et L(nciiis)
Salvidienus [ l(ilius), qui v(ixil) a(nnis) XXII, poslerisque suis |
consacravit ex decreto || cur(atorum).
2. r*(ultlius) Oppiufs P(ul)li) l(iberlus)l | ApoIloni[us ex] |
d(eciiria (jiiinta) sibi et j^suisj.
URBS ROMA. 319
3. Q(uintus) Orbiiis | Rufiis permisu curatorum, | v(ixit)
a(nnis) LXV.
4. [Dis] Manibu[s] | [Ti(beri) Cla]udi Aug(usti) lib(erti) | ...
rali Claudia | ... conl(iberto) carissimo | ... conlegio scabil-
lariorum | ... decuria (sexta).
Voyez G. Gatti, Bull, corn., 1888, pp. H0-1I4. Nous avons donné ci-dessus
d'autres inscriptions de ce collège, qui devait avoir ici sa sépulture commune.
VI G660. 1014O-10148.
1355. 1888, p. 315. [G. Gatti et G. Hcelsen].
D(is) M(anibus). D(is) [M(anibus)] | Sex(ti) Fresidi | Cres-
centis, | Fresidia Felicla !| mater fecit ) filio optimo et si[bi] ||
dec(uria) ... col(Iegi) scabillar(iorum) | vec. Ti. Ari... per
Fre... Il Ti. Julio Redempto.
1356. Bull, corn., 1888, p. 398, n. 3. Tablette de marbre, trouvée près
de la villa Wulkonsky-Campanari, sur la via Labicana, côté droit. [G. GattiJ.
a) M(arcus) Octavius M(arci) l(ibertus) | Attalus cenlo-
nar(ius) | a turre Mamilia.
h) M(arcus) Octavius M(arci) [l(iberlus)] Marcio, | mag(ister)
€onl(egi) centon(ariorum).
c) P(ublius) Velurius P(ubli) l(ibertus) | Minio, | Caipurnia
(mulieris) et Oclavi l(iberta) Salvia.
Cette tablette et d'autres ont été trouvées dans une sépulture appartenant
principalement aux affranchis d'un M. Octavius, qui avait sans doute épousé
une Caipurnia. Nous avons d'autres inscr. du coll. cent, provenant d'un
colombaire de la via Salaria qui appartenait aux affr. d'un L. Octavius. M
7801-7864. 92u4. — Voy. G. Gatti, l. L, pp. 398-399.
1357. Bull. com.. 1888, p. 408. Au même endroit. Deux grands blocs
de travertin, provenant d'un monument funéraire de l'époque républicaine.
[G. Gatti].
]yi(arcus) Liciii[i]us (mulieris) l(ibertus) Mena, curator iterum,
de I sua pequnia reficiundura curavit | [decjurionum senteulia
synliodi m(agnae) psaUum. |
Mag(islri) : \ Q(uintus) Magulnius Q(uinti) l(ibertus) Eudox(ius),
I C(aius) Clodius (mulieris) l(ibertus) Sinislor, | D(ecimiis)
Nonius D(ecimi) l(iberlus) Corconius.
Decur(iones) : M(ar(us) Licinius (mulieris) l(ibertus) Mena, \
L(ucins) Crilonius L(uci) l(iberlus) Antioclius, etc. En tout, il
y a 31 deeuriones, tous affranchis sauf troia ingenui : M. Ca-
320 C. I. L., VOL. VI.
leidiiis [(iliiis) Cor(nelia Iribii), L. Aurelins L. ï. Maec(ia),
L. Maelius L. f. Maet(ia).
Année épigr., 1887, ii. oG. Notizie degli Scavi, 1888, p. 624.
La paléographie et les noms conviennent à la lin de la république, il s'agit
d'un monument funèbre commun, reconstruit par M. Licinius. curateur pour
la seconde fois, a ses frais. Les trois maçjistri reviennent parmi les ;u décurions,
tout à la lin. Voyez G. (Iatti, / /., pp. 409-411.
1858. Bull, corn., 1888, p. 468, n. 99, Voyez ci-dessus, N» 1044.
1359. Bull, corn., 1890, p, 20. Voyez ci-dessus, N'° 696.
13G0. Bull, coin., 1890, p. 14o. Dans Vagro Verano.
I qui vix(it) an(nis) V | m(ensibns) X,
rollp|giiis bone | merenti | fecit.
Voyez G. Gatti, B. c, 1890, pp. 145-147.
1361. Bull, corn., 1891, p. 318. Cippe, entre la via Labicana et la
Tiburtina.
D(is) M(anibiis). | M(arco) Antonio M(arci) filio | Claudia
Terenti, | oriundo civitale | iMiseni, omnibus | muneribus et |
jjonoribus patriae | suae perfuncto, | negoliatori celeberrimo
suariae | et pecuariae, | M(arci duo) Antonii | Teres et Pro-
cuUis I fili et heredes | secundum voluntatem | ipsius.
Voyez R. Lanciani, B. c, 1891, pp. 318-321. Nolizie. 1892, p. 24.
136:2. Bull, corn., 1891, p. 343. Voyez N" 769.
1363. Bull, coin., 1892, p. 77. Table trouvée au Trastévcre (viale
(Ici Re).
Horculi s(ancto) s(acrum). | Silvano s(ancto) s(acruni). |
]M(arcus) Uipius | Apollonius ] Aug(usti) I(ibertus). pr(a)eco J
l'aniiliae castre(n)sis | posuit.
C'est un allranchi de Trajan, appartenant ii ia familia castreiisis de l'em-
pereur. Voyez ci-dessus, VI 8532. (Utti, B. c, 1892, pp. 77-78. Musée Belge,
11, pp. 241 et suiv. : E. Fairon, La ratio caslrensis.
1364. Bull, corn., 1892, p. 78. Prés de la via Labicana.
D(is) M(anibus) | Cn(ei) Domiti Pri mitivi qui vix(it) |
ann(is) VII dib(us) VII. | Fecerunt | Domiliae Lavica|na malor
et Jajnuaria avia et | Cassianus pater et s[o]|dales viae Lavican[ae].
Laricnna emprunte son surnom à sa ville natale, Labici. Le collège funéraire
emprunte le sien au lieu oii il avait sa sépulture comnunie.
1365. Bull, com., 1892, p. 296, n. 3. Fragm. d'un cratère de marbre, très
élégant, trouvé dans les fouilles de S. Anastasia.
URBS ROM A.
321
Colle[giiimj | Apollinis, Ga... | Ti(beriiis) Claudiii[s] ..
1367. Bull, corn., 1893, p. 187. [De Rossi et Gatti]. Collier d'esclave
fugitif.
Aselliis se|rvus Praejecti | olTicialis praefecjti annonis (= an-
nonae) foras miilrii(m) exivi, lene me, | quia lïigi ; rcdiic i me
ad Flora(m) | ad to(n)sor|es.
Le maître de l'esclave Asellus, Praejeclus, habitait ad Floram, c'est-à-dire
le ([iiartier voisin du temple de Flore cur le Quiriiial ou près du Circus Mnxi-
mus ; sa demeure est indiquée plus exactement par les mots od (o/isores, c'est-
:i-dire, selon De Rossi et Gatti, près de la schola du collegium tonsorum, car
les ionsores eux-mêmes devaient être dispersés dans toute la ville.
1368. Annali deW Inst., 1882, p. 134 (Dessau). Fragment.
l'« colonne. 2« colonne.
Léo
s . ss Constantius
Victor
Pascasius
5 Severinus
Leoninus
Mercurius
Utricellio
Auceliio
10 Laurentiiis
Valentinus
Victor
Urbicus
Vi[t]aiio
1.^ Saturninus
(iau[d]entius
Fortunio
Victorinianus cum liliis duobus
Victor
20 Cocota.
Col. 1, 1. 9-11, il y a trois noms effacés; c'étaient probablement ceux des
tils de Leopardiis,
Voyez N'os 769 et 1058, notes, et comparez IX 2998 et XIV 30-49 ci-après.
1369. Bull, deir Inst., 1880, p. 98. Epkem.epiyr., IV, 723a. [Stevenson].
Dessau, Inscr. lat. selectae, 1621. Au pied de l'Aventin.
Bonae Deae | Galbillae, | Zmaragdiis | Caesaris Aug(usti), |
viliciis 1 horreorum [ Galbianorum | coli(ortiiim) trium d(omini)
d(edit) I cum Fenia Onesime.
Les mots Cacsar Aiiyudus semblent désii,'ner Galba, comme ailleurs Claude
21
[Merjcurius
Junius
Ilerclanius
i) Leopardus
Jovianus
Léo
Leopardus cum tiliis
//////
10 //////
ll/llllll
Mercurius
Constantius
Montanus
lij Kloquentius
Victor tîlius llerculi
Leopardus
Jovianus
32-2 C. I. L., VOL. VI.
(VI 5539) et Néron (VI 8943). Gtr. Gatti, Roem. Mitth., 1886, p. 70, n. 3.
Dessau, 977, n. 1.
Sur les horrea Galbiana et leurs cohortes, voyez N" 049 note, et VI 710 :
Soli sa7ictissimo sacrum. | Ti. Claudhis Félix et \ Claudia Helpis et | Ti.
Claudius Alypus (il(ius) eorum \ votuin soherunt Ubens mérita. | Calbienses
de coliforle tertia).
1370. Roem. Mitth., I, 1886, p. 42 (Henzen). Dessau, 1622.
Herculi domus Augusti sacrum ex | coUalione horriariorum
c(o)hortis II, Majoris | et Diadumeni G(aesaris) n(ostri) ser(vo-
rum) et T(ili) Flavi Crescenlis et | operari Galbe(n)ses; curante
Hermete C(ai) Muudic(i) | Helpisti ser(vo). Dedicatum k(alendis)
Junis I M(arco) Junio Meltio Rufo Q(uinto) Pomponio Materno
co(n)s(ulibus).
Consules suffecti du règne d'Hadrien. — Sur la cohors II, voyez N» 649 note
et N° précédent. Major etc. reviennent VI 682. Il aurait fallu operariorum
Galbensium. Voyez Henzen, /. /.
1371. Roem. Mitth., 1887, U, pp. 203-213 (Barnabei). 3Iarbre trouvé près
de la via Ostiensis.
Cum sim colonus hortorum olitoriorum, qui sunt via
ostiensi, juris [ coilegi magni arkarum divarum Fausti-
narum Matris et Piae, colens in | asse annuis (sestertiis
viginti sex millibus) et quod excurrit, per aliquot annos,
in holdiernum pariator, deprecor tuam quoq(ue) justi-
5 tiam, domine Salvi, sic | ut Euphrata v(ir) o(ptimus) collega
tuus, q(uin)q(uennalis) Fauslinae Matris, aditus a me per-
mis(it), Il consentias extruere me sub monte m[e]moriolam
per ped(es viginti) in quadrajto, acturus Genio vestro
gratias, si memoria mea in perpetuo const(abit), | [item]
habitu[ru]s itum ambitum. Dat(um) a Geminio Eutychete
colono.
Euphrata et Salvius Chrysopedi, Pudentiano, Yacinlho,
10 Sophronio I et Basilio et Hypurgo scrib(is) salutem. Exem-
plum libelli dati nobis a Geminio || Eutychete colono
lilteris nostris adplicuimus; et cum adliget aliis quoq(ue)
I colonis permissum, curabitis observare ne ampliorem
locum memoriae | extruat quam quod libello suo pro-
fessas est. Dat(um) VIII kal. Aug. Albino et Maximo co(n)s(u-
libus).
25 juillet !2^T. Voyez H.\rnai!i;i, Noliz-ie degli Scavi, 1887, p. 115 ol Tav. II(,
lij,'. 3. Roem. Mitth.', 1887, pp. 203--2I3. Sciauua, Bull, deli Inst. di diritto
URBS P.OM.V. 323
Tom., 1888, p. 21 : Libella di Geminio Eulkheie. Th. Mh.mmsex, Zeiischr. der
Savigmjstift., Rom. Abth., XXI, 1887, pp. ^ÂS-^m . Étude hist., I, p. 394, n. 1.
On peut comparer VI lo8o et Orelli, 3787, oii il s'agit de terres du fige ou
d'un rauuicipe.
L. 2. Faustina mater et Fauslina Pia. épouses d'Antonin le Pieux et de
Marc Anrèie. — L. 3, quod excurrit, l'excédant, le surplus, quand on ne donne
pas le chiffre exact. Colens in asse, fermier qui reçoit toute la récolte et paie
le prix du fermage en numéraire ; le colonus partiarius remet au propriétaire
une partie de la récolte en guise de fermage. — L. -i, pariator, qui a payé
régulièrement (pariari). — L. 7, memoriola, une petite sépulture. — L. 7-8,
Th. m propose : const[a\bit [habitura ?J itum : le sens est clair. — L. il.
Th. m. propose : cum adl[e]get, puisqu'il allègue (sans doute oralement).
Le jardin potager dont Eutyches est le fermier et oii il demande la permis-
sion de se construire un tombeau, appartenait au collegiiim magnum arkarum
ilivarum Faustinarum Matris et Piae. Ce collège est administié par deux
quinquennales et six scribes. Selon .Mosdisen (/. /., pp. 249-2o0). ce n'est pas
un collège proprement dit. Après la mort de sa femme, Antonin le Pieux fonda
les puellae Faustinianae, et Marc Aurèle établit les novae puellae Faustinia-
nae après la mort de Faustine la Jeune. Ces fondations avaient pour but de
faire participer les parents pauvres de Rome, ayant des filles, aux distrilmtions
de blé, au moyen des revenus de certaines terres affectées a cette œuvre. Les
fermages de ces terres entraient dans Varca Faustinae matris et dans Varca
Faiistinae Piae, qui remettait à l'administration frumentaire les sommes
requises. Ces deux caisses étaient administrées par le collegium magnum
arkarum, etc., ayant à sa tète deux quinquennales et six scribes. On voit que
le mot collegium n'a pas son sens ordinaire et cela explique le titre étrange de
collegium arkarum ; il désigne une sorte de conseil d'administration.
1372. Kaibel, 977.
Aiovùdou îepeîç | Oeoîç toîç èTTiK6i,uéjvoiç Kal oudpr]
iepà I àvéOrjKav | T(iTOç) AÏXioç "Epaiç, | Oûqpeivi'a TTauXeîva,
I ra^oupfjva KoG)iàç, | T((toç) 'loùXioç MacTKXiujv.
C. I. Gr.. o9o8. Oûq)6ivia, Ofinia (C. I. L., IX 2824). Tai-ioupfîva, voy.
VI 14309 : Camurenus. 0€oi oi êiriKeiuëvoi, c'étaient les dieux dont les
statues étaient sur les bases.
1373. Kaibel, 10o2.
[AÙTOKjpciTopi Kai'dapi Thaï AiXîuj 'AbpiavûJ ' AvTuuveivuj
ZepaaiLÙ E[ij(TeP]eî Kai MdpKUj AùpriXiuj Kaîcrapi Kai [t]lù ...
I ... ujv Tfjç TTpujTriç Kai laeTiCTiiç uriTpoTrcXeuuç xr\ç ['A]cr(aç
Kai b\q ve[uj]KÔpov tOùv ZePacTTÔiv vauKXripoiç Kai è[uTrô-
poiç?...] M(dpKOç) OùXttioç Oipuoç AouecTTiKÔç | [îrepiojbo-
ve[i]Kr|ç TrapdboHoç Kai èm PaXaveîuuv ZePacriOùv ... tou ek
96)aeXiuL)v crùv aîravri tlù nepi aÙTov Ko^miJ Kai toîç d-fâX-
3â4 c. I. I,., VOL. VI.
)u[a(yiv — ] I èTT[i] uTToiTUJV AouKiou A[î]\iou AuptiXîou K0|LI-
luôbou Ktti TiTOu I XeEiiou AaiepavoO TTpô lé KaX(avbiJùv)
(I>ÉP(pouapieuv).
18 janv. loi. Ce sont deux fragments d'origine incertaine. Lecture de
Kaibel. Voyez Borghesi, OEiivres, VI, p. 193.
Sur un autel trouvé dans les environs de Rome (C. I. Gr., 5911), on lit:
|V\(dpKov) OùAttiov 0ip,uov AoiiieaTiKÔv àpxiepéa toO aùviravroç ïuotoO
bià piou, EuaTcipxnv Kai ém PaXuveiuiv Zet^aOTUJv, uiôv Mdp(Kou) OùXttîou
Ao.ueOTiKOû/Ecpeaîou, — ktiotou toû xe^évouç Kai tôjv év aÛTÛj dva-
Grif^oiTUJv. Le père de Firunis était donc d'Ephcse ; il est appelé fondateur
d'un Té|Lievoç et l'inscription de Kaoiki,, lO'JS, est la dédicace de ce Té^evoç,
faite par son lils.
1374. Kaibel, 1566.
'EXmbriqpôpuj | ZiriCTavTi Ka|Xa)ç ëTr| Kb' |)aviî|Li)iç xâ|piv Nekuuv
I eTTÔricrev | koXXtiyîou I!ujZ;o|U£|voû.
Selon Kaibel, il s'agit d'un collège fondé par un homme appelé Sozoraène ;
ce serait le seul collège désigné par le nom d'un homme. De Rossi, B. c,
1882, X, 147 s(i., croit que koWjitîou aLuIo|aévou(= salvo coUegio) est une
acclamation adressée par le défunl ii ses confrères. — Murât,, 1467, 7.
C. 1. Gr.,6376.
1375. Dessau. 1956, Oreei, 2461.
T(itiis) Velatius accensorum | velatorum l(ibftrtiis) Ganymedes
sibi et I Claudiano . . .
1376. Orelli, 4105.
M(arciis) Julius Victor | ex collegio li|ticinum cornicinum.
1377. Orelli, 4412.
Dis Manibus . | Eiityclieti Caes(aris) n(ostri) | liberté, qui
reliqnit ] collegio sno dendroph(oruni) j (sestertium mille)
ii(iimmum), ut ex reditu j| omnibus annis ei parentent | cum
rep(ublica) colleg(i) dcndropli(orum), | aère coUato bene |
merenti | Sura et Senec(ione) co(n)s(ulibus).
Consuls de l'an 107,
1378. Gruter, 632, 4. Marbre trouvé près de S. Sébastien.
M. Livio Ceiso, tabulario | scholac medicorum, | M. Livius
Enlvclius 1 archiatros oll(as) d(edil) II | in fr(onte) ped(os) IIII.
Sur les médecins de Rome, voyez Ziebarth, Das ç/riechischc Vereiiiswe.ten,
p. 98 Comparez VI 9.566. 29805 et Kaibel, 1759.
URBS ROM A. 32o
Collèges qui se rencontrent dans les inscriptions de Rome.
Collèges professionnels :
Conlegium aeneatorum, VI 10:2:21.
Aeneatores ou aeneati, VI 10:220.
Sodales aerari a pulvinar(e), VI 9130.
Aerarius statiiarius. VI 9137.
Coactor inter aerarios..., VI 918G.
Conlegium aniilariuin, VI 9U4.
duomvir ejus.
locus sepulchri in(agnus?).
Conlegium aquae, fin de la rép. ou règne d'Auijusle. VI 10298. Von. fuHoues.
lex conlegi aquae, 1. 3. '6. 12. 17.
magister, raagisterium, 1. 2. 3. .'i. 7. 8. 9. 15 : ma;;ister magistrivc. 1. 17.
res hojusce conlegi, 1. i.
suffragium inire, 1. 7.
ejeratio, 1. 2-6.
multa, passim.
Argentarii et exceptores iteraque negotiantes vini supernat(is) et Arimin(pnsis),
sous Dèce, VI 1101.
Argentari et negotianles boari luijus ioci qui invehent, en 204, VI 103.J.
Voyez pausarii.
CoUegium aromatariorum, VI 38-4.
mag. quinquennalis ejus lustri XXIIX.
Artifex artis tessalarie lusorie, VI 9927.
sodalicii magister et hortator.
Conlegium aurilicum, VI 9202.
mag. quinq. ejus. - _
Collegium brattiariorum iiiauratoruui. VI 9.j.
Concordiae collegi.
Calcarienses. sous Auguste, VI 9223 ; sodales calcare(n>es, VI 9224.
Exonerator calcariarius ; collegae, VI 938i. -
Conlegium caprina(riorum)Galla., VI 10317.
magister ejus.
decretum decurionum.
Caudicarii, en 389, VI 1759.
mensores PorUienses , quibus vêtus fuit cum candicariis diuturnumque
luctamen.
Codicarii, VI 1649.
patronus et defensor corum, cques Romaniis.
Collegium centonaiioi'inn, peu après .Auguste, VI 92.>i.
dccurio.
arka reipublicae collegii supra scripti.
Conlegium centonariorum, VI 7861, 7863. ISiji (dans la sépulture des OctatiiJ.
326 c. I. L., VOL. VI.
magister quiiiq. ejus lustri Xi et dccurio, VI 78G1.
viatores coll(egi) centonariorura, 7861.
quinquennalis, VI 7862,
decurio conl. cent., VI 7863. 7864.
Centonarius a turre Mamilia, N° 1356.
Conlcgium centonariorum, ibid.
magister ejus.
Neapolitani citrarii. VI 92o3. Voy. eborarii et citriarii.
Coci, VI 9262.
scriba eorum.
Corpus corariorum magnariorum solatariorimi, en 287, VI 1117-1118.
Corpus corariorum. en 287, VI 1117.
p(atronus ?).
Corpus coriariorum, vers 334, VI 168^.
reipublicae corporis corariorum iiisiilas ad pristiuum statum suiim sccuii-
dum ieges principuin priorum impp. L. Septimii Sevcri et M. Aur. Anto-
uini Augg. restaurari.
palronus.
Negotians coriariorum, M 1)667.
Conlegium coriiicinum, VI .^24.
Coilegiunl liticinum corniciimm, N*^ 1376.
Coroiiariis, sous la rcp., VI 169.
Socii coronarii, sous Auguste, VI 4414, conmarii, VI 441.').
Coliegius cursorum, VI 9316. Cfr. VI 241.
Corpus custodiariorum, en 149, VI 327.
immunis (aiinorum qualtuor).
Cult[ores] Silvaiii d[endrophori], en l'an 07, VI 612.
immuucs ... collegi idem curalorcs.
Collcgium dendropliorum, en 107, Orei.u, 4412 (N" 1387).
respubiica ejus.
Dendropbori Matris dcum Magiiae, VI 641.
Siivanus deiidrophoriis.
quinquciiiiaiis perpeluus, margaritarius.
Collegium dendrophorum Matris deum magnae Idaeac el Attis, vers le règne
d'Hadrien, N" 696.
(luiiKiuonnalis perpetuus, margaritarius.
basilica llilariana.
Collegium deutr(ophorum) Romaiiorum, VI 1925.
quiuqueiiualis perpeluus ejus, uiargaritarius.
Dendropbori, sous Sept. Sévère, VI 1040.
ColiegiiHu dendrophor. llomanor. quibus e.\ s. c. coire licel, en 206, VI 29691.
honor quiuquennalitalis.
populus ; per gradus.
natalis collegi.
LUBS TxOMA. 3:27
Dendroph.. VI 29725.
Diffusor olearius en Baetica, curator ejusdem corporis, VI 29722.
curator.
Negotiatores eborani et citriarii, sous Hadrien, N" 1347. Voy. citrarii.
jus scholae tetrastyli ... quo coiiveiiireliir al) eis.
curatores numéro quattuoi' sui cujusque auid.
quinquennalis.
arca corporis.
ordo.
adlecti ; si alius quam uei;i)tiator eborarius aut citriariiis per fraudcm
curatorum in hoc coUegiuiu adlecUis esset, uti curatores ejus causa ex
albo raderentur ab ordine. Etc.
Gollegium faenoriorum, sous Trajan. VI 8680.
Fabri, VI 9416.
Conlegium fabrum ferrarium. VI 1892.
decurio ejus.
Gollegium fabrum soliarium baxiarium centuriarum III qui consi.stuut in .scoia
sub theatro Aug(usti) Pompeian(o), VI 9404.
quinquennalis ejus perpetuus et immunis Romae regiouibus XIIII.
Coll. fabr. tignua.. de 79-83, VI 9034.
quinquennalis e/i/slustri XIIX, affr. impérial et redemptoroperum Gaesaris.
Gollegium fabrum tignar., de KM à 108, VI 996.
magistri quinqueiuiales ejus sex lustri XXIII. H y a un septième nom, suivi
des mots : in magisterio defunctus.
Fabri tig., de i09 « ii.3, VI 321.
mag. quinq. eorum lustri XXIV.
Coll. fabr. tignar., (de 124 a 128), VI 148 = XIV 5,
magister quinquemialis ejus lustri XXVII.
allectus in ordinem decurionum.
Gollegium fabrorum tignuariorum, de 123-128, VI 9406.
magister quinquennalis ejus lustri XXVII.
Collegium fabr. tiçjn. (Fastes des années 124-133), VI 10299.
lustrum XXVII, XXVIII.
quinquennales duodecim.
Collegium fabr. tignarior., entre 198 et 218, VI 1060.
[patroni] sex.
honorati sedecim.
[decuriones] sexaginta.
decuriae sexaginta.
scribae sex.
Collegium fabr. tign.. après 198-210. VT 10300.
decuriones a cos.
noms des décurions précédés du «" de la décurie.
GoUeg. fabr. ... lustri XLIII, de 204 a 209, VI 941.5^.
328 c. 1. L., VOL. VI.
Collogimn l'abi'oruin tignuariorum, vers 300, VI 1673.
Collcgitim fa[l)r. tig(narioriini)?], VI ;}G78.
lionoratus collegi ejiisdeiii.
auctoritate raagistrorum.
dci refa lionoratonim et dccuriomini.
Collegiiim fabnini ligmiariorum, VI 9i0.").
docuria décima , 22 membres avec le dccnrion.
dccurio.
qui in hac decuria ailecti eriiil.
quinquevir (ejus ?).
[Collegiuin] labr. tign., VI 0407.
dccurio ejus, mort à 19 ans.
Faber lignuarius, magister in fauiiiia, VI SMO'.I.
Scola [fai)ruin tign?]ariorum cl ... [iiit('s?]tiiiari()ruui ... l'alali, VI 9-415».
Tignuaria Reslituta, Tignuaria Victorina (affranchies du collège ?), VI 274U.
Faiancarii qui de ciconiis ad templum cupas referre consueverunt, au IV« s.,
VI 1785. Voy. paiangarii.
Collegium fontanorum, en 220, VI 267 ; fuliones, en 24-i, VI 266 ; fonlaui,
ibid.
niagistri i'ontani sex, en 57, VI 268. Us oui été en fonction successivement,
car ils sont appelés : magister 1er, liis ou semel.
quinquennalis, en 226, VI 267.
quinquennalis perpetuns Imjus ioci, en 241, VI 266, 2.
leur procès, de 220 à 24-1, VI 266.
Fullonia Reslituta, fa/fra?ichie des foulons?), VI 29159.
Ciassis font(anorum ?), VI 9422.
Voy. coidegiuin aquae.
Geruli , sous Auguste, VI 9438.
Decurialcs geruli, en 166, VI 360.
dispensator eorum.
Decuriales geruli et lionore usi, sous Gordien, VI 1096.
Horrearii, \\ 188.
magistri primi duo.
Horrcari duo, en l'an 75, VI 235.
Ilorrea (ialbiana, VI 236.
magister.
Genius conservator borreoruui.
Sodalicium horreorum Gailianoruiu coliorl(ium), en 159, VI 338 : sodaies. ibid.
Hercules Salutaris.
quinquennalis.
nor(rearii) de h(orreis) [Galbaiiis)], VI 682.
Ilorrea Gall)iana cobortium triiiiu, N» 1369 et note,
llorriarii très roborfis II et operari Galix'iiscs. sous Hadrien, N" \?)~0.
Horrearius (■((i)iiorlis 111, XI .588. Cf. ><• 1369 noir.
URBS ROM A. 329
Horrea Leoiiiana. VI 237.
Genius horreoriim Leonianonim et Hercules Salutaris.
Inundatores (?), VI 9484.
Collegium jumeiitariorum, qui est in cisiaris Tiburtinis Herculis, VI 9i8.j.
Junctores jumentarii, voy. mancipes.
Conlegiu lanii Piscinenses soMs/arppwft/i^Me, VI 1(57.
magistreis duo libertini.
Lanies ma[gistres] servi duo, sous la rép., VI 168.
Collegium liticinum cornicinum. Voy. cornicincs.
Lyntrarius, VI 9531.
quinquennalis, .se. corporis lyntrariorum.
Corpus magnarioruni, vers 307, VI 169(3.
p(rae)p(ositi ?) ejt/.s.
patronus.
Corpus omnium mancipum, vers le milieu du yi'« siècle, Vi 17-42.
Mancipes, sous Marc Aurèle et Commode, après 175, 1016».
Mancipes et junctores jumentarii viarum Appiae Trajauae, item Auiiiae cum
raraulis en 214, 'S" 1326.
Mancipes et junctores jumentari viarum ... ciae Veneli ... Transpadanae, en
226, N° 1327.
Corpus maris Hadriatici. lo*/. navicularii.
Collegium marm(orari(irum), VI 9550.
Mapuapapiujv tô t^voç, VI 10091. Oi rexveîxai, VI 10090.
Medici, VI 9566.
scriba eorum. '
Medici, VI 29805.
schola eorum.
tabularius scholae eorum, N» 1378.
Mensores machinarii frumenti publie! quibus ex S. C. coirc licet, en l'an 198,
VI 85. Voy. Ostia.
rector immunis iterum, honoratus tertium.
quinquennalis iterum (éponyme).
Corpus mensorum raachinariorum, VI 9626, Voy. Ostia.
funeratioium.
respublica supra scripta.
collegae.
Mensores Portuenses, en 389, VI 1759. Voy. Oslia.
quibus vêtus fuit cum caudicariis diuturnumque luctamen.
patronus.
Merca tores, sous Marc Aurèle cl Commode, après 175, VI 1620.
Mercatores frumentari et oleari Afrari, au II" siècle, VI 1620.
Mercator olei hispani ex provinria Baolica. VI 1935.
Sociae mimae, VI 10109.
Molendinarii, corporati. vers 488, VI 1711 (EdH. du praef. urbi sur leurs
fraudes et fixant les prix).
330 C. I. L., VOL. VI.
Nauta Araricus, patronus ejusdera corporis,VI 29722. Voyez Lugudunura (Lyon).
Corpus naviculariorum, vers le milieu du 7K« s., VI 1740. Voy. Ostia.
Corpus maris Hadriatici, VI 9682.
negotians vinarius, item navicularius, curalor ejus corporis.
NaÛK\ripoi Kai ëiUTTOpoi. N» 1873 et note.
Negotians coriariorum. Voy. coriarii.
Corpus negotiantiura Malacitanoruin, VI 9677.
negotians salsarius, quinquennalis ejus.
Negotiatores eborarii et citriarii. Voy. eborarii.
Negoliatores frumentari, sous Titus, VI 81-4. Voy. Ostia.
templum exstruxerunt.
JXegotiatores oleari ex Baetica, sous Marc Aurèle,\l 1625 h.
patronus.
curatores duo.
Negotiantes vasculari, en 213, VI 1065. Voy. vascularius.
Negotiantes vini supernat(is) et Arimin(ensis), sous Dèce, VI llol. Voy.
argentarii.
Negotiatores vinarii, N" 1328. Voy. Ostia.
Negotiator vinarius Luguduni in canal)is consistens, curalor et patronus ejusdcm
corporis, VI 29722. Voy. Lyon.
l'alangarii, VI 7803. Voy. falancarii.
monimentuni eorum.
Corpus pastillariorum, en 4.35. VI 9765 (iiiscr. chrét.).
patronus ejus.
Corpus pausai'iorum et argentaiioruni, VI .318. Voy. argentarii.
Collegiuui pavimentarioruin, en l'an 19, VI 243.
(îenius e]us.
P(Huarii. cdil. du praef. urbi de 36,3, VI 1770.
Coilegiuui peponarioruui ('.'), N" IS-iS.
curator.
[Corpus piscatorum] et urinatoruui, sous un Anlouin, M 10»().
Corpus piscatorum et urinatorum totius alvel Til)eris, quibus ex S. C. coire
iicet, en 206, VI 1872.
patronus ejus ; navigatio scapliarum diligentia ejus adquisita et corlirmata.
patroni duo.
quiiKpiennalis terliuni ejusdcm corporis,
quinquennales duo.
curatores très.
ex decreto ordinis corporis piscatorum. etc.
Corpus piscatorum urinatorum. VI 29700-29702.
piscator urinator quinquennalis ter et quinquennalis perpeluus.
patronus, honor patrocinii.
honoribus omnibus per gradus lunctus.
magistri.
URBS ROMA. 331
palroni.
quinquennales perpetui.
magisteriura qui egerunt.
curam qui administraverunt.
curatores corporis.
plebei.
Corpus pistorum, eti 104. VI 100:2.
quinquennales II duo.
quaestores duo, aller II. '-
Collegium pistorum, vers 340. VI 1(592.
patronus.
Corpus pistorum magnariorum et castrensariorum, vers le milieu du IV'^ s.,
VI 1739.
Corpus pistorum siliginariorum (dignissimum corpus), VI i22.
mensor perpetuus ejus corporis.
Plumarius ; conlegae ejus, VI 9813.
Synhodus magna psaltum, fin de la républ., N" 1357.
curator ilerum.
decurionum sententia.
magistri très.
decuriones iriginla unus (aff'r. . sauf trois ingenui).
Conlegiu restionu, VI 98:i(î.
Saccarii, sous Auguste. VI 4417.
Sagari theatri Marcelli cuitores domus Augustae, sous Trajan. \I 9oO.
Collegium Herculis Salutaris cohortis primae sagariorum, VI .339.
curatores ejus duo.
Corpus salariorum, sous Constantin, VI 1152.
[Collegium] scabillariorum, VI 6660.
ex de[creto collegii].
Collegium scabillariorum, VI 1014o-10i48.
decuria X, XII, XVI.
Collegium scabillariorum, N" 1336.
quin(iufnnaiis ejus perpetuus.
Collegium scabillariorum, N'^s 13,54 et 1.'];j;j. Clr. 10403 et lOiOo.
(ex) decuria II.
ex decuria II scabillariorum, [ex] decuria V, decuria \[, decuria.
decretum curatorum.
permisu curatorum
Operae [scabillarii ?], VI 9862.
Scaenici, VI 10092. 10093.
Arcbiereus s\nihodi, VI 101 17.
Conlegium sectorum serrarium, VI 9888.
Collegium speclariorum, VI 2206,
patronus optimus.
332
C. I. L., VOL. VI.
Collegium struc[toruiii], VI 'M.
patronus.
Sliippatores, V( 1049.
patronus.
Collegium suarioruiu, vers 310, M lOiJO.
l)atronus.
Corpus suaiionuu cl coniectuarioruui, vers 340, VI \iM).\.
patronus.
auctoribus patronis.
Suarii ; ordines qui suariain faciuiil, éilil du Pracf. urbi de 363. VI 1771.
iNegotiator celeberrinius suariae et pecuariae, N" 13G1.
Adores de foro suario, Vl 37:28.
Corpus subedianorum, VI 9o.j8.
Marniorarius subaedaiiiis, V[ 7814 (N" lOio, note)
Corpus subaediauum, VI 9.j;i9.
Corpus subaediaiioruui. N" 104i.
Coilegiiuu subrutoruui ciiltoruni Silvaui, sous Titus, VI 940.
curator ejus.
Susceptorura Ostieiisiuui sive Portueusiuni autiquissimuiii cnipiis oli ulilitateiii
urbis llomae recreatuni, vers le milieu de /F>' s., VI 1741.
Corpus tabernariorum, entre 403 et 408, VI 9920.
pedatura Mercuri, etc.
beredes Leonis, etc.
Il reste environ 120 noms de memb7-es.
[Taber]? uarii, qui sibi pecun[iaui ... eoiijtra discipliiiani Homau[anil ... viu-
dicarc coiisuever[aiit], peu après 368, VI I70(). CJr. 910;i. N' s 709 et 1368.
... panem populi contra ... [conjsueverant, X" 7(38.
... nouiina aère i[ncisoruiu ... et locuui] speetaculis et p|aiieni ... contia
discii)linam] Rouianaui dere![ict ...|, VI 10099.
Leopardus cuui liiiis.Victor lilius IIerculi,Victorinianus euni liliis duoitus. .N" I WH.
Oi TexveÎTai, VI 10090. Voy uiarmorarii.
Tonsores, No i;5()8.
Unctores, Vl 999.J. Cfr. 6;(7t).
scriba eorum.
Vaseularius, Vl 99.">2. Voij. negoliantes vaseularii.
decuriaruui vasculario.
Collegiuui (venatoruiu?), .sous Commode, N" i;i2().
L. Vestiarius Trophiuuis, VI 282.'')l.
Vinarii, voy. negotiatores vinarii.
Corporati inconnus (de l'annone?), en 256, M 808.
patron! ires.
quinquennales duo.
quaestores 1res.
scriba tnrporatonun.
iJRfeS ROMA. 333
Collegii liujus loci fiillo, VI 9428.
. . . quibiis ex s. c. coire licct, >'<> ['.ui3.
Collège inconnu, VI 2981 4-298 lo.
Constituliones corporis muninioiita.
Apparilores, ministri sacerdotum :
Scribae arniainentarii, en 138. VI, 999.
Librarii qnaestorii, VI 1826.
L Qiiaestorius Cinyra, libertiis eorntn.
Scriba librariiis ([iiaestoriiis trluin decuriariim, ajfr. du consul de 742 u. c.
VI 1833a. Cfr. 1833 b et 1833 c.
(iecretum deciirionuni, VI 1833 a.
decurionum permissu, VI 1833 b.
Scribae librarii et praecoiies aedilium ciiniliuin. A'"' cl III'' siccles. VI 103.
ciiratores duo.
schola.
Scriba librarius aedilium ciiriiliiim, en 214. VI I0G8.
curator II. • ,
Scriba librarius, N» 1329.
decretuiu ordinis
Lictor trium decuriarum. SOÎ/.S ^î/^(/sfe, VI 1833 c.
Decurialis liclor, en 206, VI 1872.
Lictores, sous Claude, 'S° 1324.
Lictor curiatus a sacris publiciis p. R. Quiritiiini, VI 1892.
.Vpparitores praecones aedilium veteresYct) vicarii, VI 1940.
monimeiitum eorum.
.Vpparitores aedilicii praecones vicarii veleros, VI 1947.
cubiculum liypaethrum cnui ornameutis suis.
Apparitor aedilium, VI 1948.
permissu collegarum.
Velatius accensorum velatorum libertus, N ' I37.'>.
Vialores quaeslorii, en 23S, VI 810.
scbolam vetustate collapsam refecerinit.
Vialores qui Caesaribns et consulibus et praetoribus apparent cl honore usi,
en 138, VI 998. Cfr. VI 1892. 1920. 192u.
Viatores quaestorii ab aerario Salurni, à Pin l'auslina, [ciuinc de Marc
Aurèle, VI 1019.
Très decuriae (viatores aedilium |)leliis leiie l'apiria\ VI 1933.
maiiister trium decuiiarinn.
Viator tribunicius decuriae majoris, VI 193o.
Vialores triumvirum et (jualtuorviium, VI 19.30.
scliola cum statuis et imaginibus.
Conlegiuiii viatorum, VI 7440 = 1942.
magister ejus.
AedituHS ; sodales. VI 07^).
334 c. I. L., VOL. VI.
Aedituus aedis Concordiae, VI 2206.
Aedituus magister, VI 2212.
(lonlegiuni apparatorum annaliiiin, VI 9861. 9862; annales, YI 986.3.
magister qiiinq. ejus iterum, VI 9361.
magister (iiiinqnennalis ejus, VI 9862. 986^$.
Collegiiim Hdicinum Romanorum, VI 2192
dec(urio) ou dec(urialis) ejus. âgé de 8 ans.
Col(iegium) f[idicinum7|, N» 677.
Sympiioniaci, VI 4iI5.
Collegium symphoniacorum qui sacris publicis praestu sunt qnibns senatus coire
convocari cogi permisit c lege Jiilia ex auctoritate Aiigiisti liidonim causa,
sous Auguste, VI 4416 = 2193.
jdollegium] teib(icinum) Romanonim qui [s. p. p. s.], sousla rcp., VI .'î()96.
magisti'i quinquiMiuales ejus decem liberiini.
r,ollegium tibicinu[m qui s. p. p. s.], VI 3877, sous Si/lla.
[magistri quinquennales col]legiei etc. Il reste 3 noms d'affranchis sur 10.
VI 3877.
Collegium tibiciuuui qui s. p. p. s,, sous Tibère. VI 3877*.
Collegiuni tibicinum et lidicinum Houianoruiu ([ui s. p. p. s., en 102. VI 2191.
immunis perpetuus.
'l'ibicines romani qui sacris publicis pi'aesto sunt, en 200, VI I0.'i4.
quiiupiennales duo, alter II.
("ollegimn tibiciinnn llonianorum qui sacris publicis praesto sunt, VI 240.
<ienius ejus.
([uinquennalis iterum.
Cdllegiiim tibicinum, VI 2.j84.
Collegium victiuiariorum qui ipsi [se. IIa(lriano)ei sacerdolibus et magisiralibiis
et sénat ui a|)i)arent, en 129, VI 971.
Milites :
Milites cohorlis \II urbanae, e;; 202, VI 218.
nedicula et ara, VI 218.
FiiniieiUarii, collegae, sous Alex. Sévère, VI 230.
slalio.
Manipulares, en 118, N" 1323.
Commanipularis, N" 1346.
Singularis otiici praefectorimi praetorio, collegae ejus, VI 8398.
Specidatores, VI 21.").
scola.
Speculatores ?
scola vetustate corrupta pecinna publica restituta. VI 21.").
Collegae (vigiles), VI 2961.
Collegium Martis et llercnlis, en 260, VI 28!i»,
sacerdos.
UR^S ROMA. 335
Cultures Deorum :
Collegium Aesciilapi et Hygiae, en 153, VI 10234.
Lex ejus.
populiis collegi.
ut ne plures adlegantiir (iiiam numerus supra scriptus (/. e. LX), et iit in
lociim defuiictoiiim Inca veniant (aie) et lilirii adiegaiitnr, etc.
arka nosta.
funeraticiiim.
qiiinqiiennalis ; f|uiii(|iiennalis perpetiitis.
paler collegi, mater collegi.
immunis.
curatores duo.
natalis collegi.
ordo collegi nostri decrevit; hoc decretum ordini noslro placuit in con-
venlu pleno ; decretum universoruni.
Decnria bidentalis, VI 567; decuria sacerdolum bidtiitalinni, VI ;'>G8. N' s C8G.
687.
quinquennaiis, VI 567. N" 686.
Collegium Apollinis, X» 1365.
Apollinis sacerdos solus vittatus, VI 101 17.
Collegium Bonae Deae, VI 2239, et la note.
lionorata ob magistratum collegi Bonae Deae.
Collegium Concordiae Augustianoruni familiae castrensis. VI 8532. Voy.
les coll. domestiques.
Sodales ballatores Cybelae, VI 2265.
Sagari theatri Marcelli cultores domns Augustae, e?i 104, VI 956.
[Ciiltores] douius divinae Augustae. sous Hadrien (?), VI 253.
curatores quatlnor anni prinii, VI 253.
Collegiimi sahitare Tortunae Reducis, VI 10251.
Collegium (Herculisj, VI 285.
Sanctissimo Hercuii Invicto corporis custodiariorum, en 149, VI .327.
immunis annorum IV.
Collegium Herculis Salularis cohortis primae sagariorum, VI 339,
curatores duo.
Sodalicium (Herculis Salularis?) horreorum Galbanornm colinrtiiini (III), en
159, VI 338.
quinquennaiis.
Collegium jumentariorum qui est iu cisiaris Tibuitinis Herculis, VI 9485.
Imaginum donuis Augustae cultores, sous Galba, en 68, VI 471.
curatores anni secundi quinque.
Collegium (Isidis'.'), VI 349 ; corporali, ibid.
populus collegi.
quaestura.
templum.
336 ("'• I L., VOL. M.
CoUegiura Isidis Triumphalis, VI 355,
sacerdos.
adlcctor collegi.
Collège d'Isiset de Serapis (?), N" 1349.
Sodalicium Jovis Conservatoris eursoriim Caesaris nostri, VI :2-4l. Cfr VI 9;')l(l.
Genius cjus.
Collège de Jupiter 0. M. Doiiciienus, Hur l'Aventin , Vi -iOG; ciiilores oh
colitores luijus loci, ibid , I. 7.
caiididati et patroui, VI 40G. 408. 413.
sacerdotes et candidat! , VI 409.
notarius ou scriba, VI 406. 407. 408.
pater, VI 406. 408.
principes cultorum, VI 406.
curator templi, VI 406.
sacerdos, VI 406. 412. 413.
lecticarii dei, VI 406.
contulerunt in fabrica templi, VI 409. Cfr. 10292.
r.ultores luijus loci (se. Jovis 0. M. Heliopolilaiii), VI 422.
sacerdos, sacrorum (= a sacris).
lustrum Damarionis sacerdotis.
Collegium Jovis 0. M. Salutaris, VI 42.5.
aedem.
Lares Saliitares , VI 459.
Cultores Larum Aug. rationis patrimoni, sous Septimc Sévère, VI 1038.
Conservi et Larum Penatium (sodales), dans la maison impériale, VI .582.
Cultores Larum et liiiaginuni domus Augustae, en l'an 108, VI 9.58.
Collegium magnum Larum et imaginum doiiini invidi Antonini Pii, VI 671.
servus actor. Voijez la note.
Socii cultores Larum et Imaginum Aug , en 159, VI 307.
curator iterum.
Collegium Larum praedio[rnra ... et] Dianae Ha .... quod conslitutum fuera|t
vicinis] peteiitibus, [(|ui]bus locum ad consecrandos Lar[es] statio v[icen-
s(imae) da]ri jussit, en 108, VI 455.
Collegium sanctissinuiui (|uod consistit in praedis Larei Macedonis in curia,
au W siècle, VI 404.
curia.
Collegium salutare (quod consistit in praediis Galbanis?), sous Hadrien,
N'o 1.332; vilici praediornm Galbanorum ti'es et plehs.
iramunes très.
liste de 53 Jioms d'affranchis, a/fmnchics {■!) et esclaves (II).
(Collegium) Larum Volusiauorum, sous les Flaviens, dans la maison impériale.
VI 10266. 10267. Voi/ez les coll. domestiques.
decurio Larum Volusiauorum.
Collegium Lib{eri) [P(atris)] cl Silvani. VI 242.
Genius colle., jj.
ÙRBS ROMÀ. 337
Collegium Liberi Patris et Mercuri negotiaiitium cellarum vinariarum novae
et Arruntianae Caesaris nostri, en 102, VI 8826. Voy. les coll. domestiques.
Coll. Liberi Patris. VI 8796.
quinqiicniialis (Aug. 1. a cura amicorum).
mater ejus.
Archibucolus dei Liberi, vers 330, VI i67o.
Spira, sous Marc Aurèle et Vérus, (?), VI 261. ^
ierofanta.
Spira, sous Septiine Sévère, VI 461.
in praediis suis sacrariuni dei Liberi ciiiii aedicula etc. dederuiit spirae.
Voyez Velabrenses.
ZiTCipr) iepd, N" 1372.
Collegium Marlis ?, VI 480.
patronus et quinquennalis perpetuus.
Collegium Martis et Herculis, en 266, VI 2819. Voyez milites.
sacerdos.
Collegium cultorum (Matris deum et Navis Salviae), VI 494.
magister ejus.
Sodales ballatores Cybeiae, VI 2263.
Collegium dendrophorum Matris Deum Magnae Idaeae et Attis. Voy. les collèges
professionnels, p. 326.
Collegium Aelianorum sanctissimum Miiiervae Salu[taris], a Hadrien par un
affr. impérial, VI 978.
Minervae et Fortunae sacrum, en l'an 129, VI 327.
honorât! et decuriones.
quinquennalis.
Collegium Numinis dominorum, quod est sup lemplo divi Claudi, a l'époque
des Flaviens, VI 10231».
constitutor ejus (T. Flavius Aug. 1. Trophimus).
Collegium incerlum. Numini domus Augustae, en 112, VI 342.
Sodalicium Solis Invicti, VI 717. Cfr. 336. 734.
magister anni primi, VI 336. 717.
dec(urio) ou dec(urialis), VI 717.
summagisterio anni primi illius, VI 734.
Soli Invicto Mithrae et sodalicio ejus, actores de foro suario, au 11^ ou Ilh s.,
VI 3728.
Co[llegium dei] invicti, VI 10232.
curatores.
Collèges mithriaques. VI 47. 86. 377. 740. 1673, vers 330. 2131, au JV^ s.
pater patrum, VI 86.
magister, pater sacrorum summi invicti Mitrai, vers 330, VI 1673.
defensor. magister et pater patrum, VI 47.
pater deorum omnium, VI 377 et la note.
pater patrum dei Solis invicti Mithrae. VI 2131.
32
338 c. I. L., yoL. VI.
magister, VI 1675. 2151.
de decem primîs, VI 86.
fratres et sorores, VI 377 et la note.
Corpus pausariorum et argenlariorum, VI 348.
Collogium. Cultores Silvani d[endropliori ?], en 97, VI 642.
curatores duo.
iramunes duo.
Fratres et sorores (coll. de Silvain ?), VI 377.
Silvanura nionolilluim sanctuni de suo d. d. sodalibus, VI 675.
Collegiiim subruloniin cultorum Silvani, sous Titus, VI 940.
curator ejus.
Cultores Silvani, sous Nerva, VI 950.
aliectores duo, idem immuiies.
Sodaliciuni Silvani et Liiriim, en 108, Vi 030 {affr. impérial).
decuriae numéro IllI.
Collegium Silvani Aureliani, en 177, VI 631; familia, VI 632; collegium
Silvani, VI 3713 ; collegium, VI 37.^6. Ce sont les gladiateurs de L. Aureliu$
Verus.
curatores duo, VI 631. 3713.
initiales ejus collegi, VI 631.
ordo potestatium et cuiti doctores, Vi 632.
allector collegii, VI 3756.
Collège inconnu. Templum sancti Silvani Salutaris, quod est in ho[rt ... ejt
praedio illius, en 115, VI 543.
dece(m)annalis, VI 543.
Collegium Silvani (esclaves), VI 612.
Collegium (Silvani Augusti), VI 636.
Sodalicium dii Silvani Pollentis, VI 647.
patronus ejus.
imraunes sex.
decuria principal!.';, decuria .... decuria Thymelici.
biatores très.
Collegium Silvani ; Silvanus et collegium ejus sodalicium, VI 10231.
locus, in quo aedilicata est scliola sub porticu consacrata Silvano.
immunes et curator et pleps uni versa collegi ejus.
Silvano Salutari, VI 3716.
Collegium Velabrensium, VI 467 et note.
curator et restaurator.
fratres.
p(lebs ?) ejus collegii regionis XI.
Cultor(es) [Venerjis Cnidiae, dans le monumentum Marcellae, VI 4872. Voy.
nos Additions.
(Collegium] salutare ... atorum. de 165-171, VI 1013.
curator ejus.
URBS ROMA. 339
CuJtor, VI 833.
Collegium hujus loci, sous Caracalla et Geta. VI 94:28.
fullo ejus.
Collège religieux. VI 2279.
sacroriim (^= a sacris).
Qui in hoc templum contulerunt, en l'an 5. VI 813.
magister.
Qui in hoc templum contulerunt. en l'an 86. VI 813,
Synodus, VI 10117.
archiereus synhodi et Augg.
Collèges domestiques.
Dans la maison impériale :
Gonlegium castrense, VI 8336.
Collegium Concordiae Augustianorum familiae castrensis, VI 8332. Cfr. VI 8331 :
conlega. 8323 : coUega ; voy. N» 960, note. VI 8.333 : familla castrensis.
plebs ejus, VI 8332.
Familia castrensis, VI 8332. 8333. N" 1363. Ct'r. Gonlegium castriense, VI 8336.
Collegium cocorum Aug. n., quod consistit in Palatio ; corpus qui sunt inhac
stationem, VI 7438. Collegium cocorum Caesaris iio.^tri, VI 8730. Cfr. VI 9262 :
scriba cocorum.
arca eorum.
Cubicularii, VI 8768. 8769. 8773.
scriba (Domitiani Caesaris libertusi. VI 8768.
. scriba (Vitalis Aug. 1.), VI 8769.
décurie, VI 8773.
Decurio cubicularius (divi Aug. l.>, VI 3747.
Sodalicium Jovis Conservatoris cursorum Cae.<aris nostri. VI 241.
Collegius cursorum, VI 9316.
Decuriones in hac curia qui comveniunt, en 88. VI ,>il.
Curam agentibus duobus liberlinis immunibus a magisterio.
Decuriones scribae cubiculari, en 196 ou 197. VI lOol.
Decuriones scribae et unctores Augfusti), VI 8312.
Decuriones Larum Volusianorum, VI 10266. 10267.
Collegium Germanorum, VI 8802. 20216, et les notes après les S^'^ 849. 976.
decuria Albani, decuria Montani.
Sodalicium horreorum Galbanorum cohortium, en 159. VI 338 ; sodales, ibid.
quinquennalis.
Pour les horrearii, voyez ci-dessus, page 328.
Corpus lecticariorum Caesaris (scil. Claudii ?). VI 8872.
Lecticarii, VI 8873.
decurio (M. Ulpius Aug. 1. Erastu.'ii eorum.
ex permisso decreti.
scribae eorum duo.
Lecticarii Britannici, VI 8873,
340 C. 1. L.. VOL. TI.
decurio eorum.
Ministratores, VI 8914.
decurio eorum.
Farailia raonelalis, VI 239.
Familia monetaris, VI 298.
ofTicinatores et nuramulari oflicinaruni argentariarum familiae monetari.
Collegium Liberi Patris et Jlercuri negoliantium cellarum vinariarum novae et
Arrunlianae Caesaris nostri, en 102, VI 8826.
ob immunitatem (d'un servos verna dispensatoi' de Trajan).
curam agentibus anno primo.
Ostiaiii, VI 8961.
scriba eorum.
Paedagogi puerorum a capite Africae, en 198, VI 1052.
Praegustatores, VI 9003 ; collegium praegustatorum, VI 9004.
procurator eorum, VI 9003. 9004.
Collegimn (Corinthus Caesaris n., pedisequus rationis voluptuariae), soui Trajan,
VI 232.
Collegium sanctuar(ii), VI 9036. .4 un afjr. impérial.
Scribae, voy. decuriones.
Collegium speclariorum, VI 2206.
patronus.
Speclariarii domus Palatiiiar(um), VI 86o9; discentes speclariarii, «6.; sodales,
ib. ; praeposilus eorum.
Ex domo Caesarum libertor. et servorum, quod (cot, 9053*) est collegi taber-
naclariorum, VI 9053, 9053*.
Collegium tabernaclariorum, sous Tibère ou Claude, VI ÎJ183b.
aedituus ejus.
immunis.
Unctorcs, VI 9093. Voy. decuriones.
decurio eorum.
Velari castrenses, VI 5183».
Vena tores, collegium, sous Commode, N" 1320.
epistulam.
Collegium salutare Fortunae Reducis. VI 10251.
Imaginum domus Aug. cullores, en 68, VI 471.
curatores auni secundi quinque.
Cultores Larum et Imaginum domus Augustae, en 108, VI 938.
Conservi et Larum Penalium (sodales). VI 582.
Cultores Larum Aug. rationis patrimoni, sous Sept. Sévère, VI 1038.
Collegium Larum praedio[rum ...] et Dianae Ba ..., en 168, VI 433.
Decuriones Larum Volusianorum, VI 10206 10267.
Sodaliiciumi Silvani et Larum, en 108, VI 630.
decuriae n(umero) IlII.
T. Claudius Aug. lib. Fortunatus a cura amicorum.
URBS ROM A. 341
Collegium Liberi Patris, VI 8796.
Collegiura magnum Larum et iraaginum domni invicti Antonnii Pii, VI 671.
collegi servus actor,
Collegium magnum (Larum Caesaris nostri), VI 692.
Collegiura magnum, VI 10-2.j2-I02o4.
scriba ejus (a/fr. impérial). VI 10252.
scriba ejus (ajfr. de Marc Aurèle et Vériis), VI 10233.
viator ejus (a/fr. impérial), VI 1023-i.
Collegium magnum arkarum divarum Faustinarum Matris et Piae. 5 juillet 227,
N° 1371.
quinquennalis Faustinae Matris.
horti olilorii, juris collegi magni etc.
Collegium Aelianorum sanctissimura Minervae Salu[taris], sous Hadrien. VI 978.
Collegium Numinis dorainorum quod est sub templo divi Claudi, Vi 10251 a.
constitutor ejus (T. Flavius Aug. 1. Tropliimus).
Collegium salutare iquod consistit in praediisGalbanis ?), sous Hadrien, \" 1332.
vilici praediorum Galbanorum très et plebs.
immunos très.
liste de 53 noms (38 affranchis, 4 affranchies et II esclaves).
Collegium Silvani Aureliani, en 177, gladiateurs de L. Aurelius Verus,
VI 631 ; farailia, VI 632 ; collegium, VI .3756; collegium Silvani, VI 3713.
Voyez ci dessus, p. 338.
Socii (M. Ulpio Aug. lib. Menophilo), en 126, VI 4228.
Go\\^%\nm (esclaves impériaux), sousTrajan.W 'io'i.
Collegium, au 11^ siècle, VI 3756.
allector collegi (Feli.v Aug 1. a veste gladiatoria).
Collegium (escl. et affr. impériaux), en 126, VI 8741.
ex permisso decurionum et populi ejusdem collegi.
Collegiura (escl. et affr im/jeVjrt«<j3> Caesaris n(ostri) ... decuriarura .., N'^ 1330.
Collegae (esclaves impériaux), en 164, VI 552.
Oarinus Augustor. nn. servus ped[isequus] Nymphas posuit etc.
Frater et conlega (escl. impér.), VI 9531.
Collegae d'un affr. impérial, qui fuit a frumento cubiculariorura, VI 8771,
Sodales, aedituus de moneta, VI 675.
Collège inconnu (maison impériale), VI 245.
haec decuria.
Bis honoratus et bis honorata, affr. impériaux, VI 5744.
Collège inconnu de la maison impériale, VI 8639 (fastes des années 47-51
et 65-68).
Collegium (d'affranchis), sous Antonin le Pieux ou Marc Aurèle. VI 3756.
allector.
Collège inconnu (de la maison impériale?), VI 9044. 10348. N" 988.
decurio, VI 9044.
«accrdotium, Vi 9044. 10348.
342 c. I. L., VOL. VI.
arca publica, VI 9044. 10348. i\° 988.
cert[amina ?], VI 9044.
sacerdotes et honorati et decuriones, VI 9044.
sacerdotales decuriones, VI 9044. Ts'" 988.
nuraerus decurionura, VI 9044.
deciirionatus gratuitus, VI 9044.
cenaticum dupliim decretuin, VI 9044.
honorati et sacerdotales, VI 10.348.
sacerdos, VI 10348. N° 988.
honorati, VI 10348.
Collège d'esclaves, en l'an 753 u. c, VI 87.38.
decuriones servi quattuor.
Collège d'affr. et escl. impériaux de 750 à 754 n. c, VI 10ô9o (Fastes).
decuriam émit ou craerunt.
Collège d'esclaves et afjr. impériaux, en l'an 18, VI 244.
decuria.
decurio iterum, quaestor iterum.
in sua quaestura.
Collège de la maison impériale, sous Claude et Caligula, VI 10302.
decurio iterum, quaestor iterum.
decurio tertium, quaestor tertium.
quinquennalis immunis triplicarius.
ex consensu decuriae universae — publiée dederunt.
Collège inconnu de la maison impériale, fastes de 47-51 et 65-69, VI 8639 =
X 6637.
Collegium (maison impériale), sous Trajan, VI 252.
Collège de la maison impériale, en 1 12, VI .^42.
Collegium inconnu, en 126, VI 8744.
[ex pjermisso [decurionjum et populi ejusdem collegi.
Ex domo Scriboniae Caesaris lii)erti libertae, et qui in hoc monumentum
contulerunt, VI 26032.
Maison de Livie (voy. page 222) :
Collegium magnum tribunorum divae Augustae, VI 4305. Cfr. 4012: trib(unus)
Augustae.
honoratus (cjus ?), VI 430.j. 20216.
Dans le monument des esclaves et a/franchis de Livie, on trouve beaucoup
de dignitaires de collèges ; voy. p. 222 et VI 21383, en l'an 8.
Liberti et famiiia (Liviae Aug?), VI 21418.
Collège d'affr. de Livie, VI 2288.
decurio, quaestor, sacerdos. ::: .
Ex domo Caesarum et Liviae libertorum et servorum, VI 21415.
Ex domo Caesarum (scih Caius et Lucius) ... libertorum [et servorum] qui in
hoc monumentum contulerunt, VI 5818. Cfr. VI 21415.
Maison de Marcella Minor (ollae distributae e4 ioscriptae, «» /-a» - iO^.
URBS ROM A. 34S
Voyez pages 226-227.
Germani Ti Germanici (Claude), VI 4345.
decurio.
Dans les maisons privées :
Colliberti {dans le mon. des Abuccii), VI 8117
Maison de l'affranchie Acte :
Cubicularii, VI 8767.
scriba eorum.
CoUegium Agrippianura, VI I02oo.
Familiae A. Allieni et familiae Pollae Minuciae Q. f. (AlUenus fut préleur en
705 a. u. c), VI 5961. Cfr. 6068.
Libertorum et libcrtarum et familiae G. Anni C. f. Cor. Pollioni?, VI 7395-
7429 (VI 7398 est de l'an 1).
decurio, VI 7397.
Liberti et l'amilia Aiitoni Isochrysi, VI H998.
Coilegium Antonianum, VI 1920.
quinquennalis ejus.
Conliberti et conlibertae (Appuleiorura), N'^^ 1343. 1344.
Liberti G. Arreni Marciani et qui in hoc monumentura tuendum contiilerunt,
YI 12361.
Libertorum et familiae L. Arrunti L. f. (consul en l'an 6), VI 5931.
Libertorum Arruntiae Camilli filiae Camillae (petite-fille du précédent), VI 5932.
Gurante illo.
Decuriones et familia (.M. Asinii ?), VI 10352.
Famiiia quadrigaria Atei Capitonis panni chelidoni. sous Auguste, VI 10046.
quaestor éponyme.
decuriones.
Conliberti et conlibertae (VI 13411) des Auruncei, VI 13402-13414.
Liberti et familia (Camilli ?), VI 9323.
L. Ganini Batraci decurione (sic), VI 7990.
Decuriones et familia panni russe! G. Ceioni Maximi, VI 10045.
quaestor éponyme.
Univers! colliberti (de Titus Cispius ?), VI 14838.
permissu universorum collibertorum.
Liberti et familia Ti. Claudi qui Epagathionis, VI 15019.
Decuriones Goccei l(ocatoris ?), VI 10100.
curatores quinque.
Familia Goccei et liberti, VI 9320.
Collèges des esclaves et affr. de T. Cocceius, en l'an 16, VI 10237.
quaestores tcrtium duo.
de decurionum sententia.
ea loca quae Titus patronus decurionibus suis adtribuerât.
ex pecunîapii'bnca. ■'"■'■
Liberti et familia M. Corneii Maturi, VI 9322. -..-•■ v
curator.
344
I. L., VOL vr.
Collegium, à un cubicularius de L. Domitius Appollinaris. consul en 97^ VI 9310.
Liberti et familiae Domili Fausti et Maecenatiae ejus, VI 16936.
Collegium familiae ... Julianae, VI 10257.
ex decreto [decurionum].
[mag.] q(uin)q(uennales).
Libertorum et decurionum familiae P. Licini Silvani eorum qui in eo faciendo
pecuniam contulerunt, VI 10258. Cfr. ScniEss, p. 29.
Leibertorum et leibertarum C. Maecenatis L. f. Pom. et qui ad id tuendum
contulerunt. VI 21771.
Famille de Marcia, VI 9534.
decretum decurionum.
Familia Messiana et Clodiana, VI 22437.
Liberti et familia P. Munali P. f. Pollia, VI 22646.
Liberti et libertae et familia Ser. Mutilli Ser. f. Vot., N° 1330.
Libertei et familia L. Noni L. f. Pap. et Antoniae libertae, VI 23006.
Liberti libertae et ex familia Octaviai C. f. C. n., qui ad id emendum contulit
(sic), VI 23328.
curatores duo.
Liberti et familiae P. Paqui Scaevae et Flaviae C. f. Scaevae, sous Auguste,
VI 1484.
Liberti Petroniorum Mamertini et Septimiani, fin du 11^ siècle, VI 23991.
Liberti et familia Phileti Aug. 1. et Marciae Cinnamidis, N° 1325.
Familia Pollae Minuciae Q. f., VI 5961.
Familiae et liberti Pr., VI 9268.
Liberti libertae Prisci Aug. 1. Gamiani, VI 10245.
Locus familiae Salvidienae Q. f. lUif(ae), N-' 1353.
Liberti Samiari Quintiani, en 136, VI 10242.
Mon. des afjr. de L. Sempronius Atratinus, peu après Auguste, VI 6832-6850.
dccurio, VI 6838.
Collegium quod est in domo Sergiae Luci filiae Paullinae, item co[nserv]i ex
domo eadem, VI 9149.
Collegium quod est in domu Sergiae Paullinae, VI 9148. 10261. 10262.
Collegium familiae Sergiae L. f. Paullinae, VI 10260. 10263.
Collegium ni[ajorum] et inino[rum ...?] qui sunt in domo etc. VI 10264.
Liberti et familia M. Servili Erotis et Serviliae Callipolis, VI 26401.
Maison des Statilii (voyez pp. 234-235. Scinicss, Die roein. coll. [un., p. 27) :
Familia T. Statili Tauri patris. consul en 44, VI 6213.
Conlegium commorientium, VI 6215. 6216. Cfr. VI 10414.
Ex conlegio, VI 6217; de conlegio, VI 6218. 6219; sodales, VI 6221.
Unctores, VI 6376.
HominesCXXX, VI 6221.
Liberti et libertae P. Turpiii Blcsami, VI 27779.
Liberti et familia M. Valeri Eupori et Valeriae Epictesis, VI 27998
Familia et liberti Vitelliorum, VI 9321.
UR6S ROMA.
345
Maison des Volusii (voyez pp. 238 239, VI 1833 a b c et 295liD.ScinEss,p. 28) :
Conlcgium casiriense, VI 7281,
Collegium castresem, VI, 7281».
De collegio, VI 7282 ; collegae. VI 7369.
Collegium incertum (d'esclaves et d'a/Jr. de le gensVoIusia ?j,VI 18.S3* *> «.
decretum decurionum, decurionum permissu.
Maisons non désignées :
Colliberti, VI 15078,
permissu collibertorum,
Conliberti et conservi, VI 7233,
Decuriones et familia, VI 10356-10358.
Familia VI 9288, 9289,
aedilis, quaestor terlium, VI 9288,
in aedilitate decurio adlectus ex ronsensu decurionum et familiae voiun-
tate. ibid.
aedilis et ex decrelo decurionum pro mag(istro) j(uri) d(icundo), VI 9289.
in sua aedilitate decurio lectus est et ei aes a familia conlatum est, ibid.
in magisterio niortuus est annonim naUi XX, ib. V
Familia, vi 9409.
magister in familia, i)raef(ectus). dec(urio).
Familia et liberti. VI 9268.
Familia, ?<o 1334,
Familia ludi magni, VI 10168.
Liberti et familia, VI 5420,
Decurio in familia, VI 10373.
Sepulcrum libertorum et familiae . . . , VI 6068.
Libertorura et familiae , . . , nffr. et esclaves portant des gentilices différents,
tons précédés de decessit, VI 9102.
Collegium (du summum choragium?), VI 10084,
Liberti et libertae et familia . . , , VI 29519,
Collèges funéraires divers :
Commorientes, VI 10414, '
Collegium mulicrum, VI 10423.
Corpus Per.severantiiim, I\° 1044.
Kosaries, sous la rép., VI 169.
Sodales viae Lavicanae, N" l.'îOl.
Violaries, sous la rép.. VI 169.
Conlegeis. VI 10413.
Conlegium (à un cubicularius), M 9296.
lex collegii ; populus. -
custos monumenti.
Collegium. en 155, VI 10297. ■ ;
coDventus; lex a Q. Cornelio . , , dicU.
■^4(1 ••,. 1. t., roL. vc.
Collegium, VI 10330. ■
curatores a cura soluti quattuor.
minister servus.
Collegium, sous Vespasien, VI 10350.
nomina adscripserunt decurionum decem.
curatores duo locura coliegio et Nvmphis d. û.
Collegium. VI 10420.
Collegium, du temps de Germanicus, N° 1338.
Collegius, N-^ 133o.
Collegius, N° 1360. A un enfant de cinq ans .
KoWtîïiov, N« 1374.
Decuriales, VI 6719.
decuria V.
Vos sodales meos cuuctos rogo, VI 5886.
Sodales {d'un carrucotechnites), VI 10081 .
Sodales, VI 10681.
Sodales, coUegae, VI 12744.
Sodales. VI 20107.
Sodales, VI 22462.
Sodnlicium, VI 6869.
Collège d'affranchis de l'an 731 ». c, VI 10287.
mag(istri) VIII.
Collège inconnu, en 741 u. c, VI 9290-9294.
triumvir, (luaestor, tribunns, VI 9290.
triumvir, VI 9290, 9291.
quaestores duo, VI 9291. 9292. 9293. 9294 (éponymes).
Collège inconnu des années 750-754, u. c, VI 10395.
decuriara émit ou emenint.
Collège inconnu, en l'an 1, VI 10377. N" 1214.
dccurio.
decurio iterum.
Collège inconnu ; fastes de l'an 66, VI 10288.
quaestor.
viator.
quinquennales.
Coll. inconnu, en l'an 94, VI 2oi527.
solarium refeccrunt, etc.
Collège inconnu, VI 9544.
locus datus ex décrète decnrioniim.
Collège inconnu, VI 10289.
quinqueunalis perpeluus.
immunes.
Collège inconnu, VI 10295
quinquennal is. .:.i:.l- . . . ;.. .j .^. « ..
TRBS ROMA.
^4^
Collège inconnu, VI 10302,
decurio II, decurio III.
quaestor II, quaestor III.
quinquennalis immunis triplicarius.
ex consensu decuriae universae.
Collège inconnu, VI 10333.
curator Iterum, quaestor, solus sine suffragis ex omnium sentenlia eodem
anno decurionum ordine adscitus et curator in kal. Jan. designatus.
Autres collèges funéraires non spécifiés :
Adlectus, VI 10290.
Aed(ilis?), VH0291.
Aed(ituus?), VI 10291.
Arca pul)iica, VI 14113.
Curator. VI 5682. 1032-4. 10327. lO.-^.^O. 10.o27.
curator iterum, VI 10333.
curator tertium VI o730. 10329.
curator in k. Jan. designatus, VI 10333.
curator primus, VI 5683. 10328.
curator quinquennalis, Vri0334-10336.
curatura sua, VI 21383.
curatores duo, VI 10338 ; quaUuor, VI 10325.
curagentes, N" 1319.
Décuries, VI 10395-10400.
[in] decuria fu[nctiis]. VI 10337.
ex decreto decuriae, VI 10356.
decuriam émit ou emerunt, VI 10395.
ex decuria. VI 10396. 10399 (an 16) ; (ex) decuria II, VI 10403. 10405 ;
ex decuria III, VI 10400. 10404 ; (ex) decuria tertia, quarta, VI 10401 ;
decui-ia sexla, VI 5501 ; ex decuria VIII, VI 10398-10402 ; decuria XII,.
VI 10397.
ex consensu decuriae universae, VI 10302.
decurio, VI 4889. 4970. .5208. .5531. 10340-10394. xN» 1214. en lan l.
N»s 1319. 1352.
Decuriones, VI 10295. 10346. 10350-10394.
nomina decurionum, VI 10.350.
decretum decurionum, VI 10341. .^" 1331.
(iecr. decur. et populi, VI 10351.
decuriones et famiiia, VI 10352. 10357.
decuriones et plebs. VI 10353.
permissu decurionum, VI 10353. 10354.
decurio iterum, en l'an 1, VI 10302. N^ 1214.
decurio tertium, VI 10302. - • •
Fasses et ades des co//è(/es, VI 10280-10297. , v- ■ - • • --
Fastes de 731 u. c, VI 10286-10287. ..^.«.-i -' ,::::,i^::Z.
348 c. I. L., VOL. VI,
Fastes, vers l'an 66, VI 10288.
Immunis, VI 10321. 10322. 10323. 10363.
immunis perpctuus, N" 1318.
L(5XC0//e(jf)ï, VI5179.
Liste des membres enterrés, pendant les années 27 à 29 de notre ère,\ï 10293.
Magister. VI 10310. 10311. 10313. 10314. 10316. 10318. 10324.
mag(istri) VIII, VI 10286.
magistri sesquiplicares duo, VI 10295.
raagister anni I et II, VI 10312.
magister III, VI 10315.
magisler designatus, VI 10319.
socii duo in magisterio. VI 10320.
magistri quinquc liberlini, N° 1331.
magistri vices agens, VI 10306.
Magister quinquennalis, VI 10301. 10303. 10303. 10308.
Munerc functi ter, VI 10345.
Pecunia publica universi dederunt, VI 10410.
Praefectus, VI 10313.
Quaestor, VI 10288. 10333. 10340. 10341. 10343. 10344. N" 1319.
quaestor iterum, VI 10302. 10313, 10349.
quaestor terlium, VI 10302. 10318.
quaestores quartum duo, VI 10322.
quaestores, VI 10342.
quaestor, decurio, ou decurio, quaestor, VI 10340-10344. Ti" 1310.
Quinquennalis, VI 10288. 10295. 10304. 10309. N" 1321.
quinqueiinalis III, VI 10307.
quinq. perpetuus, VI 10289.
quinquennalis iuimunis triplicarius, VI 10,H02.
Quinquevir, VI 10347. Cfr. VI 9405.
Schola, IN» 1319. VI 10344.
Tribunus, VU 0318. 10306.
tribunus iterum, VI 10311.
Viator, VI 5179. 10288.
Collèges composés de membres d'une famille :
Ancliaria, VI 24581. Ancliari, N« 1351.
Argenti, VI 10268.
Totu(ni) genus... [A]thanasioruiii. VI 7649.
Auguriorum, VI 10269. Auguria, VI 11232.
Bcnedicta, VI 2279. Uenodictus, VI 16932 : hoc nomen inposuerunt sodales
sibi et suis et poslerisque eorum.
Caesariani, liberti libertae posterique eorum, VI 10256.
Dionysiarin, après Hadrien, VI 7006.
AYIKOAI, VI 23287.
Eucharius, vi 10270,
DRBS ROM A. 349
Eventiorum, VI 10271.
Eugeniorura, VI 10272.
Eusebiorum, VI 3497. 8.j13. 1027;1
heroum — quod ad nos per gradus ht-reditarios perveuit, VI 8513.
Eutychionim, VI 1027-4. EÛTUxiç, VI 204iî3.
Frucluariorura, VI 10273.
Gaudentiorum, VI 10276.
ropTiwviç, VI 18329.
Horatiorum, VI 3324.
Hylochari, VI 11005.
Innoccnti, VI 22628.
Magnaciorum, X° 1322.
Melaniorum, VI 10277.
Naucelliorum, VI 10278.
Aelerna doraus 01y(m)pioruin, VI 5174.
Pancraliorum, VI 10279. 10280-10282.
Pelagiorum, VI 10283-10284; familia nostra: collegium eoruiu.
Pesidii. VI 10285.
Petrei, VI 9477.
Collpgiuni Phylletianorum, VI 10239.
nPOKOni, VI 21812.
Simplicioi'Lim. VI 3324. :...-.
Trcmiliorum, ><^ 1341.
Valeriorum, VI 27918-9.
Velineianorum, VI 10265.
ut sepeliendi [sint ex meis qu]i superaverint — [meae] religionis homines,
VI 10411.
at religionem pertinentes meam, VI 10411.
Collegium, VI 10416. 10417.
Rutilia Prepusa hune collegium constituit con L. Cerbario Bono conjuge suo,
libertis iiberlabusque posterisque eorum.
Socii monumenti :
XXXVI socii qui in eo monumento contulerunt, en l'an 748 u. c. sur la via
Appia, VI 11034-11034.
hujus monumenti curatores duo.
Socii, de l'an 5 ; socii ejus monumenti, VI 10294.
in conventu habendo — decreveruut.
curator.
socium eum adsciverunt.
Qui recte soci monumenti sunt, 24 noms, dont 9 femmes, en l'an 9. S° 1342.
curatores duo.
Qui sunt hujus monumenti soci, en l'an 36, VI 10409.
curatores.
pecunia publica decurionum décrète.
350 c. i.> t„ VOL.. VI.
Dama et socii octo, N* 1345,
Soci, VI 10332. 10358. 10378 (d'un même monument).
curator sociorum secundus ; is monumentura ex peciinia coUata sociorum
aedilicavit arbitra tu suo, etc. VI 10332.
in perpetuum immunitas data est, VI 10332.
decurio, VI 10358. 10378.
Si quis hoc monumentum socciorum (quinque) vendiderit, VI 29289.
.Monu[mentum sociorum], VI 10331.
curatores duo (mie femme).
In monumento suo et socciorum, VI 6874.
Monumentum fecerunt socei sibi et sueisque, VI 10415.
Curatores monumentum faciundum curarunt, VI 10338.
Socii, VI 6069.
curator.
Sociei, VI 10422.
Soci, VI 10418.
Sociorum (sépulture), VI 10421.
Sociorum quinque (sépulture), "S" 1389.
Decurio idem socius. VI 103G9.
Quel liacc nomina sociorum aboleverit, VI 10407.
In hac societate primus curator factus est et hoc monumentum aedificandum
curavit socisque probavit, VI 10326,
Gontulerunt, VI 10408,
Collèges divers :
Juvenes Oecianis, VI 26.
Collège, YI 245.
Genio hujus decuriae.
Deo Sancto Marti, par le palronus et quinquennalis perpétuas, VI 480.
Minervae et Fortunae sacrum, par un quinquennalis, en 129. VI 527.
Sodaios, VI 675.
Collegium incertum, Vi 807.
adicctus.
. .curatura functus.
Collège inconnu, VI 832. Voyez la note.
decurio.
Sodales Scrrenses, VI 839, N» 715,
quinquennalis.
schola, mensuralia,
Collegium zcunitorum, VI 693.
Genius ejus. .
magistri sesquiplicares duo.
decuriones.
VIP PARTIE.
Britannia.
. 1. L., VII. Inscriptiones Britanniae latinae, éd. Ae.m. Hlebner, 1873.
\ . Mteffni ( Chic hes ter).
Collegium labrorum et qui in eo [sunt?], sous les Flaviens, VII 1 1.
1379. "VII 1 1. TaJjle de marbre; bons caractères, Cfr. Addit., p. 305.
[NJeptimo el Minervae | lempliim | [pr]o sainte do[miis]
(livinae | [ex] aucloritate [Ti(beri)] ClaiKl(i) | [Cojgidiibni
r(egis?), I('ga[li] Aiig(iisli) ii(ostri) Bril(anniae), || [collejgiiim
fabror(um) et qui in eo | . . . d(e) s(iio) d(aiit), donante areara
[Clemjenle Piidentini fii(io).
Orelli, 1.538. Cfr. E. Klebs, Prosopogr., I, p. .363, n" 677. Hlebner con-
jecture que Cogidubnus est un roi de l'époque des Flaviens. investi des fonctions
de legatus Augusti. Il compare Julius Cottus, praefecctus Segusinonim{\ 7231).
Le surnom Cogidubnus n"est pas siir; la terminaison est celtique; voy. Holder,
Altkeltischer Sprachschatz, s. r. duhno -. l\ pour régis est un cas isolé, et
ce roi, gouverneur de province, est sans exemple. Cfr. Tac, Agric, 14 : quae-
dam civitales Cogidumno régi donalae. Voy. la note de Hlebner . Celui-ci
pense que ces fabri étaient des militaires. Il proposerait de lire et qui in eo cor-
pore sunt (tfr. XII 1929, plus loin), s'il y avait assez de place. Orelli lit : qui
in eo loco consislunt, ce qui doit être rejeté pour la même raison. La lecture
et qui in eo sunt est de Heischfeld, Gallische Studien, III, p. 12 (248 1; cette
formule distingue des fabri les membres qui n'exercent pas ce métiei-. Etude
hisl., I, pp. 341-346. II, p. 240.
Hlebner attribue l'inscription au règne de Vespasien ou de Domitien, a cause
de la paléographie et de la mention de la domus diiina.
2. Af/uae Suli» (Bat h).
Colegium (deae Sulis Minervae), au II'' siècle, VII 39.
Colegium fabricç(nsium), au 11^ siècle, VII 49.
1380. VII 39. Fragment d'épistyle, trouvé dans les débris d'un
temple. Beaux caractères du ne siècle.
352 c. I. L., VOL. vil.
C(aius) Protaciii[s Libo Ti(berius) CJlaudius Ligur [sacer-
(doles) reslituto cjolegio longa séria [annornm abolilo aedem]
I deae Snlis M[inerv]ao nimia veliisl[ale conlapsam sua pec]u-
nia refici et repingi cur[aruiil idcmque piobarunl].
Suppléments incertains. Orelli, 20S2 ; cfr. III, p. 169.
1881. VII 49. Grand cippe. Beaux caractères du u» siècle.
Jiilius Vita|lis fabricie(n)s[is leg(ionis) XX V(aleriae) V(ic-
Iricis), I stipendior|iiiTi IX, an(n)orn(m) XX || IX, nalione Be|lga,
ex colegio | l'abrice elaluls, li(ie) s(ilus) e(sl).
Orelli, 4079. Ce soldat était attaché à une fabrique d'armes. On peut lire :
ex colegio fabric(a)e ou fabrice(nsium). Etude hist., 1, p. 275. II, p. 240.
3. M»ea. Legio II Aug. (Caerleon on-Usk).
Veter[ani] et ho[norati] legionis II Aug., sous Marc Aurèle, VII 103.
1382. VII 105 Bons caractères. Pierre brisée.
lm[p(eralori) Caes(ari)] | IM(arco) Au[reIio] | Anlo[nino] |
Ang(nslo) [Pio], | vele[rani] |) et ho[norali] | leg(ionis)
II A[iig(ustae)].
La legio lï Aug. campait à Isca; le nom actuel Caerleon vient de castra
legionis et le nom d'Isca est conservé dans celui de l'Usk, Il reste plusieurs
inscriptions de cette légion et de ses vétérans. Voy. la notice de Huebner, p. 37.
« Ilonorali sunt qui honoribus functi sunt in collegio veteranorum.» [Huebner].
Etude hist., I, pp. 366-367.
4. Col. JLindUê»» (Lincoln).
Apolline(n)s(es), VII 179.
Mercurie(n)ses, Ephem. epigr., III, p. 312, n. 179.
1383. VII 179. Fragment d'une grande pierre, peut-être d'un épistyle.
[A]pollinp(n)s(es?).
138i. Ephem. epigr., III, p. 312, n. 179. Fragment.
Vic(toriae), [TJhrupo Mercure(n)sium.
Thrupo est peut-être un esclave d'un coUcgium Mercurensium.
5. Mtunnuut (Ualton Chesters),
Collegium conservorum, VII 572.
1383. VII 572. Table de pierre.
BRITANNIA. 353
[Dis Manibus...] | Hardaliojnis, | colleginm | conser(vo-
rum) b(ene) m(erenti) p(osuit).
Hardalio, nom d'esclave, est la même chose que ardelio. [E. H.].
6. AtÊf%hogtnnna (Birdoswald). C, VII, p. 141.
Venatores Bannie(n)ses, VII 830.
1386. VII 830. Autel. Bons caractères.
Deo sancto | Silvano ve|natores | Bannie(n)ses s(acrum).
Le nom de Bannienses vient d'un oppidum ou castellum appelé Banna. dont
l'emplacement est inconnu ; voy. C. I. L., VII, p. 141. Venatores, chasseurs du
cirque; cfr. XII lo90, plus loin. Etude hist., II, p. 157.
7. JBretneniunt (High Bochester), C, VII p. 178.
CoUegium (deae Minervae), VII 1035.
Consacranei, entre 219 et 222, VII 1039.
1387. VII 1035. Autel trouvé dans les ruines d'un grand édifice.
Deae Mi|nervac et | Genio col|legi, Caecili(ns) Oplatus Iri-
b(unns), || v(oto) s(olulo) li(bens) m(erilo).
Au même endroit on a trouvé deux autres autels dont voici les inscriptions,
VII 1033 : Deae Minerve^ Jul(ius) Carantus s(ingularis) cfonsularis). VII 1034 :
Deae Sanctae Minervae. Flacius Severinus tri(lmnus) ararn dédit. Sur Optatus.
voy. le.V 1388.
1388. VII 1039. Table de marbre; bons caractères.
Deo Invicto Soli soc(io) | saeriim, pro salute et | incolumi-
tate imp(eratoris) Caos(aris) M(arci) Aiireli Antonini Pii
Felic(is) | Aiig(usti), L(ii(miis) Caecilius Optalus, | trib(iinus)
coh(orlis) I Vardiil(lorum) ciim con[sa]lcraneis, votiim libe(n)s
[solvit aedemq(ue)] | a solo exlrucx[it d(e) s(iia) p(ecunia)?].
Ces consacranei sont probablement le même collège qu'au iN'« précédent, car
le dédicant est le mémo. IIl'kbner (Index, p. 338) le range parmi les collèges
militaires. C'est une inscription mithriaque; voyez F. Cumont, Textes relatifs à
Mithra, n" -48d. Vila Gord.. 14. Tertull., ÀpoL, 16. L'empereur est pro-
l)ablement Elagabale (219-222).
8. ntaiutn Bulgiutnf (Birrens). C, Vil, |). 186.
Cultores dei Mercurii, VU 1069. Cultores coi(umnae) ligni(ae) ejusdera dei
(scil. Mercurii), VII 1070.
23
354 C. I. L., VOL. VII.
1389. VII 1069. Caractères élégants.
Deo Mercu]rio, Jiil(ius) Creslcens sigill(nm) | col(iimnarn)
lign(eam) cnll(oribiis) ejiis (1(p) s(iio) d(edit). |1 V(o(um) s(olvit)
I(ibens) m(eri(o).
Orklu, 2393. Lecture de Mommsen dans Orelli-Henzen, lll, p. 207. On avait
a tort trouvé ici un censor snjiUontm (Hknzen, B. d. /., 1851, p. 89). La
columna lujnea est une statue en bois de Mercure ; voyez N° suivant.
1390. VII 1070. Rase ; caractères élégants.
Nnm(ini) Aiig(iisli), deo iVIcrc(urio) | sign(um) posuleriint
culltores col(nmnae) || ligni(ae) ejusldem dei , ciir(anle) j In-
g(enuio) Rufo. | V(otiim) s(olverunl) l(ibentes) m(erito).
On a lu a tort coUi<jiii(wn) ; voyez le N" précédent.
VHP PARTIE.
Africa.
C. I. L , Vlll. Inscriptiones Africae latinae, coll. G. Wilmanns.
Pars I. Inscriptiones Africae proconsularis et Numidiae, 1881.
Inscriptionum Africae proconsularis suppl. edd. R. Gagnât et J. Schmidt,
commentariis instr. ,1. Schmidt, 1891.
Inscriptionum Numidiae suppl. edd. R. Gagnât et J. Schmidt, commentariis
instr. J. S<:hmidt et H. Dessai', 1894.
Pars II. Inscriptiones Mauretaniarum, 1891.
I. PROVINCIA BYZACENA.
1. E,eitii». Leptiminus. (LamtaJ. C, VIII, p. 14.
Juventus curiae Ulpiae.
1 39 1 . R. Gagnât, BiiU. du Comité, 189o, p. 69, n. 3. Ann. ép., 1896, n. 32.
... I Qiiir(ina) Calii[l(lo], | aedil(i), q(iiaestori) aer(ari), 1
pontifici, praef(ecto) | j(iire) cl(iciindo), antisliti salcrorum,
juven||tus cur(iae) Ulp(iae) | patrono.
i 392. R. Gagnât, Bull, du Corn., 189o, p. 69, n. 4. Ann. ép., 1896, n. 33.
L(ucio) Aemilio Ad|Iulori, anlistiti sacrorum Lilberi Patris
ciiri|ae Aug(ustae) anni...; | curia Aug(HSta) pajlrono ob
meri|ta sua pecunia | posuit.
Sur les curies africaines, voyez VIII 14683 (N'^ 1414). A Lambèse (C, VIII,
p. 283), il y avait une curia Julia (VIII 2696), une curia Augusta (VIII 3293),
une curia Hadriana Félix veleranorum leij. 111 Aurj. (V1I[ 18214. 18234).
Liber est honoré par la curia Aug. de Leplis, qui a un prêtre attaché au culte
de ce dieu.Ailleurs, les curies portent le nom du dieu qu'elles honorent (VIII 829 :
curia Caelestia. 3293 : curia Salurnia. 3302 : curia Jovia. 14613. 14683).
Voy. C, VIII, p. 1101. En Afrique, il n'y a pas de collegia juvenum ; la juven-
tus curiae les remplaçait peut-être. Gfr. 'S" 1421. A Lambèse, on trouve des
seniores dans une curie : curiae Sabinae seniores qu[oruin noinina i(nfra)
s(cripta) s(unlj], Vlll 2714.
3o(J «.. I. L., VOL. VIII
Ligne 5, anni Le numéro de l'année (de la curie ?) devait suivre, mais a été
laissé en blanc. Voyez Gagnât. /./., pp. 69-70.
2, Atnntaetlara (Heidra). C, pp. 50.1198.
Deçà si, sodalis.
1393. VIII 1 1549. (= 379). Ephem., V 265. Sur un cippe.
Sic ego pro merilis [aiidjio | nomineque saliitor |
Et siim post obiliim Félix, cui | cari sociales |
Hoc tiliilo fixerunt noimen aelernum. |
Decasi, valete et semper | hareiia placete. |
Vix(il) an(nis) XL...
Félix est craplové avec deux sens, comme nom propre et comme adjectif. —
Decasi est le nom des sodales : ce sont probablement des chasseurs du cir-
que (vcnatores) ou des gladiateurs. Voy. Étude hist., U, pp. 13-4. 157. —
BuECiiELER {AnlhoJo(jia latina, 572) cite cette pièce parmi les hexamètres. Au
premier vers, il lit : [cap]io et il met en note : velut praemia mortis. — Cfr.
VIII 15895 (N" 1418) : Duddasi contnbernales.
2. Mnctnria (Ilr. Makter). C, pp. 79.1219.
Universi dendrofori et sacrati utriusipie sexus, sous Probus (1), N>' 1391.
Corpus fulionum qui in id aedilicium contulerunt. N" 1392.
sacerdos, antistes.
1394. VIII 11813. Ephem., V 1175.
C(aio) Sextio C(ai) f(ilio) Papir[ia] | Marliali, trib(uno) mil(i-
tiim) legionis I[lil] | Scythicae, proc(uratori) Aiig(usti) ab actis
urbis, p[roc(iiratori)] | Aug(iisli) inler mancip(es quadragesimaei
liallianim et ne|gotiantis (= negotianles), proc(uratori) Mace-
<loniae; qui || ob memoriam T(ili) Sexti Alexaiuiri | fratris sui
inlatis (sestertium) L mil(ibiis) reipub(licae) | col;oniae) suae
Mactaritanae epiilalicium ex j usiiris curialibus die nalali fralris
siii I (piod annis dari jussit; ob quam liberalitate(m) | ejus
statiiam iiniversae ciiriae d(ecrelo) d(eciirionum) pec(unia) sua
aosuer(unt).
Uv.nm iiK Vn.i.EKossK dans l;i lîew critique, 7 juill. 1881. C-li. de l'Acad.
des hiscr., 1881 (Xl|i, \). 281. Bull, critique, V (1881), p. 339. On voit ici que
W procuralor q\iadra(jesimne (ialliarum Iranchail les différends entre man-
cipes et neqotinlores, ce (pii est important pour comprendre toute l'administra-
tion des impôts indirects (vecligalia}. [Tu. M.j. Sur le proc. ab actis urbis^
BYZACENA. i557
qui est nouveau, voyez la note de Th. M. Il s'agit des acta publica (Tac, Ann.,
13, 31 : diurna urbis acta; vita Conim., lo; vita Alex., 6). Les affranchis
impériaux ab actis (\l 8674) ou adjutor ab actis (VI 8693) étaient sous les
ordres de ce procurateur qui était chevalier.
1893. R. Gagnât. Bull. arch. du Comité des travaux historiques, 1891,
p. 509. Année épigr., 1892, n. 18.
M(atri) D(enni) M(agnae) I(daeae) Aug(iislae) sac(rum), | pro
salule irap(eraloris) Caes(aris) M(arci) [Aiireli [Probi?] Pii
Felicis Aug(usli) | totiusque divinae domiis, | Q(uintiis) Arel-
lius Oplatianus, ] e(j(ues) R(omanns), sacerdos, perfecjtis rite
sacris cerînoriim crioboli el laii roLoli, sutrragio ordiinis col(o-
niae) siiae Mactaritan(ae) | comprobatus autistes, siim(p)|libns
suis, tradentibus | Rannio Salvio, eq(iiite) R(omano), pon[ti-
fice, et Claudio Fausto saeerdotibus, una cum [ universis den-
droforis | et sacratis ulriusque sexus | v(otum) s(olvit) I(ibens)
a(i)imo).
Sur un autel destiné à perpétuer le souvenir d'un criobole et d'un taurobole
offerts pour le salut de renii)ereur par un personnage considérable de la civitas
Mactantana. Q Arellius Optatianus. Il s'agit probablement de l'empereur
Probus (276-28:2) dont le surnom est martelé. Q. Arellius est sacerdos de la
Magna Mater. Il est même antistes, ce qui désigne un degré plus élevé du
sacerdoce; ce terme se rencontre encore, dans le culte de la Magna Mater, à
Cherchel (VIII 9401, ci-après), mais pas en dehors de l'Afrique. Q. Arellius
parait avoir offert ce taurobole a l'occasion de sa promotion. La nomination a
été faite par les fidèles de la déesse et approuvée par les décurions. — Cernus
(Képvoç) désigne les vases oii l'on recueillait les rires du taureau. — Tradenti-
bus se dit des assistants de celui qui fait le sacrifice. — Dendrofori, c'est le
collège des adorateurs de la Magna Mater; sacrati ulriusque sexus, ailleurs
religiosi (VIU 84o7), c'est l'ensemble des fidèles et des initiés (R, Cag.nat).
Voyez le commentaire de Gagnât, Bull, cité, pp. î)09-514,
1396. P. Galxkler. Bull. arch. du Comité des travaux historiques, 1893,
p. 124 et suiv. — Colonne votive en calcaire, cylindri((ue, ayant en son milieu
une niche rectangulaire avec un bas- relief. Gelui-ci leprésente Racchus (Liber),
s'appuyant de la main gauche sur un thyrse et abaissant la main droite, qui
tenait sans doute un canthare, vers un quadrupède placé à son côté (une
panthère?).
Au-dessous du bas-relief : Libero Aug(usto) sac(rum). | In
columna corpo(ris) | Sex(tus) Nonius Juvenajlis. nomine s(uo)
et fil(iorum) suor(um) | Noni et Luci, Liberum fun|dente(m)
vinu(m) p(ecunia) s(ua) f(ecit) idemq(ue) d(edicavit).
Au-dessus du bas-relief : Corpus fullo|um qui in aedifi|cium
contulerunt. | C(aius) Julius Saturninus, | L(ucius) Lucilius
358 c. I. I,., VOL. VIII.
Musiciis, I M(arcus) Pomponius Primul[l]us, | C(aius) Julius
RogatiJS, I L(uciiis) Cominius Rogatus, i M(arcus) Aquilius
Victor, I P(iibliiis) Julius Florus, | L(ucius) Modius Rufus, |
C(aius) Cominius Rogalus, | C(aius) iMarius Rogatus, | C(aius)
Julius Datus, | C(aius) Aquilius Capito, | Q(uintus) Rasinius
Saturninus, | Gabba Maximi Calbae f(ilius), i ...us Raricis
Musucis? f(ilius). | ... [ejrvius GalUis, | .. [Cojrdius Meridianus,
I Saturninus Sagganis. | Pomponius Saturninus, | P(ublius)
Caecilius Martial(is), Fabius Rogatus, | L(ucius) Fabius Félix.
La colonne votive avec la statne de Liber avait été placée dans cette éditice
et dédiée par Sextus Xoniiis Juvenalis et ses deux (ils; les foulons avaient bâti
l'édilice qui leur servait dans doute de local ; il fut employé dans la construction
d'une basilique chrétieinie de l'époque byzantine. Deux noms trahissent une
origine indigène : liaricis et Safjgonis (Bull, du Comité, l.l.). — R. Gagnât.
Ann. épigr., 1893, n. 98.
II. PROVINCIA PROCONSULARIS.
1. Bimica (llr. Bischka). C, VUI, p. 1265.
Caereales.
4397. VIII 12300. Ephem., V 1220.
Memoriae | M(:irci) Caecili Feli|cis Martialis, [ C(ai) Caeci[ii]
Felicis | e(gregii) v(iri) flam(inis) perp(etui) || fili, | decuriones
et I Caereales.
Sur les Caereales, cfr. VIII 10569 add., l.o585. 15S89; ailleurs, on trouve
Caerealicii(\lll 1G417 = N" 1419). J. Scumuh suppose que ces collèges doivent
leur origine ;i un sacerdoce annuel de Gères, de même que les Augustales sor-
tirent du sacerdoce impérial : les uns, comme les autres, auraient conservé, en
quittant leurs fonctions, des honneurs et des charges et auraient formé peu k
peu un ordre ou corps. A Mustis, ils ont un sacerdos et un patronus.
3. Mun. €iiufitnnu»f (Hr. Blr Mscfierga).
C, Vlll, pp. 108. 9-27. 1273.
Socii nitiones.
1398. VIII 12377. Ephem.. V .'ÎIT et vu 126. Sur une base.
Deo I Mercurio Aug(usto) [ sacrum. C(aius) Imbrius Saturus
manceps et Q(uinlus) | Gemnius et C(aius) Caipurnius Optatus
PROVINCIA PROCONSULARIS 359
*t II Bargiiis Secundus et Riifinus Coiiii et | Primus Iflil(is) et
Primus Gurunni et Félix Ho|noratus et Secundus Deana et Sem-
pronius | Severianus et Ceriiis Félix | socii nilioues j| sua libe-
ralitale fecerunt anno (duum)vir(orum) | P(uljli) Juli Mai
Primiani et C(aii) Annaei j Namphamonis.
11 faut comprendre Rufinus Cui/ii (tiiius), etc. La plupart des socii sont indi-
gènes : plusieurs n'ont pas de cognomen et la llliation n'est pas indiquée suivant
l'usage romain. Ces .soc» nitiunes, avec leur maiiceps, avaient pris a ferme un
impôt quelconque; ils élèvent ensemble une statue ia Mercure, mais rien ne
prouve qu'ils formaient un collège. Voyez la note de Wilmanns.
4. nUa MngÈta (Zaghuân). C, pp. 113. 928. 1279.
[Cent]onari? et subaedian[i], VIII 103-2.3.
1399. VIII 10523. Cfr. 12424. [Bjultiae Hortensiae |
Surdiniae Anloniae | [Postjumae, flam(ini('ae) perp(etuae), |
[curijae? universae et ; [cenl?]onari et subaedian(i) j| [ob] atsi-
duam et fre(juen[t(em) I in] universos cives suos | liberalitatem.
L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Cfr. VIII 374.3, a Lambèse : D. M. s. Julius Saturmis, vix(it) ann(is) XXI,
Jul(ius) Regidus et Julia SaturfuinaJ lil(i) fecferuut), Subedio, oii Wilmanns
prend Subedius pour un sobriquet, tandis que Tii, M. pense aux subaediani.
Cfr. MARUccm dans le Bull, com., V, pp. 2.jo et suiv.
nairin (Hr. Badria). C, VIII, p. 116.
Ex t(ransvecturario ?)
1400. VIII 915. Sur un fragment d'epistylium.
... [di]uturna pêne seculi vetusfale Bo ... j ... Rusticus,
fl(amen) p(er)p(etuus) , ex t(ransvecturario?) , cur(ator) r(ei)
p(ublicae) Bfotriae?), mun[icipibus] ...
Voyez ci-après VIII 969.
Col. Julia 1%'eapotia (Nehel kedim). C, VIII, p. 125.
Tr(ansvecturarius) et nav(icularius), VIII 970, sous Arcadius et Honorius.
Ex t(ransvecturario) et nav(iculario), VIII 969, sous Arcadius et Honorius,
■en 400 ou 401.
360 C. I. L., VOL. VIII.
1401. VIII 969. Sur une base.
Salvis (l(ominis) n(ostris duobus) | Arcadio et Honoiio l
inclytis semper Aiig(uslis), | adminislrante d(ivino?) m(andatu?)
I Gabinio Barbare || Pompeiano, v(iro) c(larissimo), proc(on-
sule) I p(rovinciae) A{fricae) v(ice) s(acra) j(iidicanle), Coelius
Tilianus ] v(ir) h(oneslus), ex t(ransvectiirario) et nav(iculario),
ex mnn(erario), | et ex curalore r(ei)pnblicae), | cum Coelia
Res||tilulo, vi(ro) h(onesto), filio suo ! sumptii proprio \ [ijnstantia
sua I dedicavit, | administrante |j Publiano v(iro) h(onesto),
ll(amine) p(erpetuo), CLirat(ore) r(ei)p(ublicae).
Voyez VIII 9Io et 970. Les transvecturaj-ii el navicularii transportaient le
blé d'Afrique à Rome. Etude hist., II, pp. 37-38. Pompeiainis était proconsul
d'Afrique en 100 et -iOi. Il devint Préfet de la Ville en 408 et fut tué dans une
émeute. Il est cité comme proconsul d'Afrique dans treize lois du Cod. Theod.,
en 400 et 401. Voy. Gothofredus ad Cod. Theod. XIII, o; Wilsianns. ad
C. I. L. VIII 969, et Tissot, Fastes de la prov. d'Afrique, p. 288. La lex 30
du 15 juin 400 (Cod. Theod. Xlll, 5) conlirme les privilèges des naviculaires-
africains, méconnus peut-être pendant la révolte de Gildon. Etude hist., II,
p. 411, n. 1. Sur l'abréviation t(ransveclurarius), voy. VIII 913. 970. Tu. M.^
Ephem. ep., III, p. 83. Kiebler, Archw fuerlat. Lex'îcog^r., Vlli (1892). p. 161.
1402. VIII 970. Base.
Salvis d(ominis) n(oslris duobus) | procons(sul:i(ii) Mari Vin-
dici, v(iri) c(larissimi), v(ice) s(acra) j(udicanlis), | [Mjarius
Rusticus, I [t]r(ansvecturarius) et nav(icularius) secundo | ...
A peu près de la même époque que le iS° précédent.
5. Col. Julia Cnt'ihngo et vicinia.
C, VIII, pp. 133. m). 979. 1285.
[Denldrofori, VIII 12.570.
Fullones, VIII 12ri75.
. . . arii, VIII 12374.
Collegium cursorum et Numidarum (esclaves et a/franchis impériaux),
VIII 1290.J. Cfr. VIII 12622. 12904. 12907.
Familia L. Scriboni l\avi Cassiani, VIII 1283.'L
1403. VIII 12570. Ephem.. Vil 197. Base trouvée à Byrsa.
... ini ... [MJaximi proL.. [denjdrot'ori | patrono
Delattre, Bull. ép. de la Gaule, 1885, i». 132, n. 313.— L. 2 : pro[cu-
r(ator) Aug(usli) '?]. 3. Sch.
l'ROVINCIA I>ROCO^SLlLAnlS. r-6t
1404. VIII 12574. Epuem., vu 199. Fragm. d'une table de mar-
bre, trouvée à Carthage près de l'ancien part.
... rib nost...
... ariorum...
. [da]t vini Q
... dat vini Q
5 [d]at *
[d]at vini *I
Delattre, l.l., 1886, p. 142, n. 381. — C'est peut-être un tragment d'une
lex coUegii. — L. 3, le Q, qui est barré, désigne le quadrantal ou amphore
[Th. M.]; voy. Hlltsch, Métrologie, p. 116.
1405. VIII 12575. Epuem., vu 188. a Carthage (Damus el-Karita)..
Fiillones.
Deux nécropoles de la familia impériale résidant à Carthage.
(C, VIII 12590-13214).
Sur ces deux nécropoles, voyez : Delattre, dans la Rev. arch., vol. XII,
3« série (1888), pp. loi et suiv. Th. Mojimsen, Ephem. ep., V, pp. 105 et suiv.
J. ScHMiDT, dans le C. I. L., VIII, pp. 1301 et 1335. — Le procurator Auyusti
tractus Karthaginiensis {\lll 10570, 3, 9) avait sa résidence et son tabularium
à Carthage. Cfr. C, VIII, p. XVII. Ces deux nécropoles contiennent les sépul-
tures de la familia domus Aiiguslae Carthaginiensis attachée au tabularium
tractus Carthaginiensis. Les noms des affranchis montrent que la première
servit jusqu'à la lin du i<^'' siècle et la seconde jusqu'à Antonin le Pieux et Marc
Aurèle : l'une remplaça l'autre devenue pleine.
Sur les divers emplois des esclaves et affranchis, voyez le Corpus, pp. 1336-
1338. Il y a peu de traces de collèges; voyez VIII 12905 et 1878 à Theveste
(ci-après, N" 1420).
1406. VIII 12622. Ephem., V 366. Dessan, 1714.
D(is M(anihus) s(acrum). | Primus Caes(aris) | n(ostri) ser-
vus, exjercliitalor | cursorum, | fecit Rogjalo fratri | carissimo
I suo; vi.\(it) anjnis LXX, in(ensibus) III, | d(iebus) XV; li(ie)
s(itiis) e(sl).
Voyez ci-après X° 1409, note. Exercitator est synonyme de doctor : ce titre
montre que les cursores étaient organisés militairement (C, VIII, p. 1337,
note 6) ; à Rome, ils ont des optiones (VI 8424*. 9505. 9915) et Mommsen y
rapporte Voptio du N° 1420.
1407. VIII 12833. Ephem., v 4H. Dans une sépulture, près du
village el-Malga.
36-2 c. I. I,., voi,. vm
Dis Manibus | Tlieodori, | familia L(uci) Scriboni | Ravi
Cassiani ] conser{vo) b(ene) m(erenti).
i4U8. VIII 12904. Delattre, Rev. arch., s. 3, XII (1888;,
p. 16-2. Dessai;, 171o.
D(is) M(anibus) s(acriim). | Campester Aiig(usti), | doclor
€ursoriim, ) pins vix(it) an(nis) XXX. | H(ic) s(iliis) e(st).
140!). VIII 12905. Ei'iiEM., V 428. Delattre, Miss, cath., fasc.
685, n. 73. Dessau, 1716.
D(is) M(anibus) s(acriim). | Sa(tirii[s] Aiigfustorum diioriira)
ser(vnsK | et Titlcii[s] Augdistorum diioriim) ser(viis), | cur-
sores, hic s(iti) s(iint). | Collegium curso|rum et Niimidaru(ni) |
fecit.
L. 3, il faut peut-être lire Ti[ti]ciis. — Sur ce collège, voyez Th. M., VIII,
p. 1337. Les ciirsores ou tabellarii reviennent souvent dans ces nécropoles;
voyez ibid. Ce sont les courriers ou messagers attachés au tabularium. 11 ne
faut pas les confondre avec les cursoi'es du cirque ; cfr Friedlaender, Siiten-
fjesch., II, p. 323, n. 7; Nolizic degli Scavi, 1894, p. 280.
Les cursores sont les esclaves et affranchis impériaux et les Numidae sont
des indigènes qu'on leur adjoignait parce que les Numides étaient particu-
lièrement aptes il ce service 11 en était de même à Rome; voyez Seneca,
Episl., 87, 9 ; occurrere aliquem ex fus tr'ossulis in via cursores et Numidas
et multum ante se pulveris agentem. Ihid. 123, 7 : omnesjam sic peregrinan-
titr, ut illos Niimidarum praecurrat equitatus, ut agmen cursorum antecedai.
1410. VIII 12907. Ephem., V 444.
D(is) Mianibiis) s(acriim). | Sevia Venusta | Pia ; vix(il)
an(nis) XXX; | fecit Félix Aug(iisli) lib(ertus) optio | m(arilus);
h(ic) s(ila) e(sl).
MosiMSEN (VIII, p. 1337) croit que cet optio appartenait au collegium cur-
sorum (X" 1409).
f ePMto (///. Durât). C, VIII, p. 189o.
Martenses.
1411. VIII 14365. Epuem., vu 2.%. Le commencement est
effacé.
Ligne n : ... somper ... || inr[l]ii[l]nm felix diixil et majestas
dei [? iiivicii divi] na Martis fabricala niaiiii conslal. Doi niim[ine
Gradijjvi vidil radiiin (ipsiim H-ilicet, id est staluam Marlis)
simileni sibi suo {mulim siioqiie) ciim [honore] 1 in melius
relormalnm : luit imago certa si[gnum id], | cnm vencrabilior
PROYl>CI\ l'ROCOSLLARIS. 363
vollus sit : et omnia signa sic j tanla opéra pcrfecta ipsa religio
demonstrat | oninisqiie fecit castra nilerc sua (id est omninm
deorum templa jam nitenti.Perpetuo i Cilonio fabricanle, cujus
amor crescit adhiic | in numerum majorum ifortasse scr. majo-
rem), quia hoc pra[es]tat cliu[lis]sim[e] | laelam vitam habere
et tama meliore se no[bis] || ostendit, verum et votum f'ecil
libens anim[o]. Nam Marfensibus gymnasium vinnni que) declit
si[c] immerilo a. e. ex Itberalitate, non promisaione obsfrictus),
quia solvit donum numini p[r]aesla[ns], j ut certe jussit, et
signum pe[rjf[ecit] suo num[ini?l ...
Lecture de Wilmasss et Th. M. Voy. Caoat et Reinach Bull, du Comité,
1886, p. 114. C'est un acrostiche : [Mar]li hivicto Cilonius. [0. Hirschfeld].
Les Martenses remercient Cilonius d'avoir restauré la statue de Mars et celle
d'autres dieux, et de leur avoir donné un gymnase et du vin. Th. M. conjecture
qu'a la ligne 18. le sens finissait après numini et qu'il faut lire la suite : prae-
sta[bit], ut certe jussit , ce qui indique que le gymnase n'est pas encore construit.
Les Martenses donnent a leur schola le nom de curia (1. 12 , dit Wilmanns,
Les Martenses se retrouvent à Milan (N" o6i), à Bénévent (voy. plus loin) et
ailleurs; voy. L. H.\j.iun, Les collèges de vétérans (Rev. de l'Jnstr. publ. en
Belg., 1896', l^e livr.).
6. Col. Julia (Flavia) Aug. ISumidica Situiithtt»
(Hr. Schemlu ou Ghissàt). C, pp. 1o8. 14! 6.
Veterani morantes Simitthu. VIII 14608.
Curia Caelestis, VIII 1461.3.
Curia Jovis, VIII 14683.
1412. VIII 14608. Ephem., V 493. Entre le Bagrada et des car-
rières près de l'amphithéâtre.
L(ucius) Silicius Opta lus, vix(it) an(nis) L, ! interceptus | in
ilinere; | huic veleraiii || morantes j Simittu de | suo fecerunt.
Delattre, Rev. arch.. 43 (1882), p. 291, n. m. Gagnât, Rapport, II, n. 206.
TissoT, Géogr. comp., II, p. 269. Dessau, 2470.
1413. VIII 14613. Ephem., V 494. Dans une nécropole romaine.
I [et quod] ... | .. [tesl]amen [to suo] curiae ( [Cae-
lesjtiae (sestertium decem) | [miilia^ nfummum) lejcavit | b(ene)
raerilo p(ro) p(ietate), | curia Caelest(ia: | mesuleum p(ecunia)
sua I et exuvias fec(it) | et nalali ejus XI k(al.) | April(es)
aepulanlur.
36i c. I. L . VOL. VIII.
Delattre, Rev. arch., 43 (1882), p. 21o, a. 61, Gagnât, ib., 3' série, vol. 2
(1883), p. 310. — Les suppléments sont de Mommsen. Ligne 4 : lecavit = îega-
vit. Exuvias est mis pour exequias [Th. M ] La Curia Caelestia (Cf. Vlll 829 :
Ciiria Caelestia patrono, dans le Mun. Tureitaniim) lire son nom de la dea
Caeleslis, voy. Vlll 16417 (N' 1419) et Héron de VILI.EHlS^E, Rev. arch., X, 2,
p. 248. Pour la airia, voyez ci-après Vlll 14683.
1414. VIII 14683. Ephem., V 498. Base brisée, trouvée au
Hr. ed-Dekir, dans le mur d'un jardin.
Sur la face ; (I) Curia Jovis, acta i (2) (ante diem) V k(alen-
das) Décembres I (3) Materno et [.IJttico co(n)s(uIibus) | (4)
natale civif/Jatis. Qiiot | (5) bomim fausJum felicem (sil) : | (6)
placuit inler e(o)s et conveJl(7)nit seciindum [rfjecretum | (8)
publiciim [olb[s]ervare :
(9) Si quis flam[en] esse volue[n"f], | (10) d(are) d(ebebit)
vini amp(lioras 1res), p[raeterea] j| (11) pane(m) et salem et
c\[baria]; \
(12) Si qnis magister [ d{are) cl{ebebit)] \ (13) vini
amp(horas diias); [si quis qu(a)eslor], \ (14) d(are) d(ebebit)
(denarios duos).. ..
b) Sur le côté droit : (1) Si quis flamini maledixerit | (2) aut
manus injecerit, d(are) d(ebebit denarios) [duos {vel très)]; \
(3) Si magisler qu(a)eslori imp[ej(4)raverit et non fecerit»
d(are) d(ebebil) | (5) vini amp(horam) ;
Si in concilium || (6) pr(a)esens non venerit (quaestor),
d(are) d(ebebit) c(ongium); |
(7) Si qu(a)eslor alicui non n[M]](8)nliauerit, d(are) d(ebebit)
(denarium iinum) ;
Si ù[liquis\ | (9) de ordine decess[eri7 et (quaestor) alicui non
nuntiaverit (tempus exequiarum) d(are) d(cbebit)]
c) Sur le côté gauche : (I) Si q(u)is ad vinu(m) iuferendum
ierit | (2) et abalionaverit, d(are) d(ebebi() duplu(m); |
(3) Si quis silentio qu(a)estoris | (4) aliquit donaverit et
ne[^|(5)art]rit (aut se arcae quicquam debtre aut quicquam se
abalienasse), d(are) d(ebebit) duplum; ||
(6) [S]\ <]uis de propinquis deces|(7)serit at niiliarium (sextum)
et, cui I (8) nuntiatur, non ierit (ad exequias), d(are) d(ebebit
denarios duos) ;
(9) Si quis, (cui nuntiatum erit), pro pâtre et | (10) maire.
l'KOVINCIA PROCONSUL VRIS. 365
pro socrum [/)r]||(11)o socra[m (non ierit), dfartj] d(ebebit dena-
rios qiiinque);
I[/Jem (c)n[i] | (12) propinqii(u)s (gradus secundi) deces[5]erit
{et ad ejus exeqiiias non ierit) | , (13) d(are) d(ebebit denarios^
-(luattuor);
qu(a)Pslor ... | (14) majoribus î>t fe | (io) .. [fjonipeiiis-
Tu Il (16) id
Consuls de l'an 185.
Voy. Cacsat, Bull, épigr. de la Gaule, III, p. i7o sqq. Arch. des miss, se,
vol. XI, Rapport II. n. 222, p. 126 sqq. Schmidt, Rhein. Muséum, vol. 45,
1890, pp. 599-602, et note an Corpus, après cette inscription, vol. VIII,
pp. 1-426-1427. Elude hist , I. p. 278.
a) L. 5, felicem est du langage rustique pour felix sit. Cf. XIV 2112, I, 14.
L. 7 sq., secundum decretum publicum doit s'entendre d'un décret de la
curia Jovis, peut-être du présent décret, voté conformément à la loi muni-
cipale.
L. 9, flamen. On trouve ailleurs des flamines de curies VIII 2596, des
/îammesper;9efî/i (VIII 2714) et des llamines annui (VIII 1888. 4882. 4890.
17167). Voy. MoMMSEN, au vol. VIII, p. 1086. Hirschfeld, Hermès, XXVI,
■p. 150. Schmidt, Rhein. Mus., 1892. pp. 127 sq.
L. 10 sqq. Les suppléments sont de Mojimsen; Schmidt conjecture : [cum
calda et] pane et sale et ci[bariis].
L. 12, Schmidt avait conjecturé dans I'Ephemeris : magister [cenarum],
d'après XIV 2112, II. 14 ; il a proposé ensuite : [ciiriae] ou [curialis].
L. 13, C.\GN.AT avait pensé qu'il s'agissait de la cotisation mensuelle: selon
Schmidt, il s'agit de la summa honoraria du questeur.
L. 14. Il manque deux ou trois lignes. Voyez le côté gauche, oii il y en a
dix-sept.
b) L. 1 sq. Cfr. XIV 2112. 11, 25 sqq.
L. 6 c^ongium). Momm.sen fait remarciuer : 1° que c'est peu, 2o qu'il faudrait
vini, 3" que cette abréviation est inconnue. Schmidt conjecture qu'il y avait
q(uadrantal) ; cf. Vlll 12574. 11 s'agit du questeur, selon Schmidt, comme dans
ce qui précède et dans ce qui suit, et non du magister, encore moins de tous
les curiales, comme l'ont cru Liebenam (p. 224) et Schiess (note 78).
L. 7, non nu/iliaverit (tempus concilii); cf. \. o [Schmidt].
L. 9, ordo désigne tous les curiales; voy. Th. Mojimsen, St-R., III, p. 459.
SCHIE.SS, p. 66. Elude hist.. I, pp. .358 et 382.
c) L. 3. Il s'agit d'une amende encourue par celui qui corrompt le questeur.
pour lui faire garder le silence sur sa faute, et qui nie .sa faute. Cfr. XIV
2112, I. 28.
L. 6 sqq. Voy. XIV 2112, I, I. 36 sqq. At miliarium VI = intra miliarium
sexlum. — On distingue trois degrés de parenté : 1) pater, mater, socer,
socrus (I. 9-11); 2) les 1. 11-13 sont mal rédigées : il s'agit du second degré;
3) I. 6-8, parent plus éloigné.
C'est il tort qu'on avait i)ris la curia Jovis pour un collège funéraire pro-
prement dit (C.\GNAT, //. Schiess, Die roem. coll. fun., pp. 84 et 101).
J. Schmidt {Rhein. Mus., l. l. et Corpus, VIII, p. 1426) a fort bien montré
366 c IL., VOL. VIII.
qu'il ne s'agit pas d'un collège, mais d'une curie municipale, division de la
population de Simtthus, correspondant aux tribus à Rome. Ces curies sont
souvent mentionnées en Afrique; cf. VllI 829. i-4613 {ciiria Caeleslia, ii
Simitthus), VllI 3302 [curia Jovia, à Lambèse), VllI 18214 et 18234 {ciiria
Hadriaiia, ;i Lambèsei. Le mot concilium {b, H) n'est jamais ap|iliqué aux col-
lèges; il n'y a pas non plus de flamines, rarement des sacerdotes dans les
collèges {Etude hist , 1, p. 390i.
Il est probable que la pierre fut transportée de Simitthus ii l'endroit où elle a
été retrouvée. Klle est importante pour nous, car elle fait coiniaitre l'organisa-
tion des curies municipales avec leurs magistrats et leurs assemblées, les droits
et les charges de ces magistrats et des curiales. On voit ici que ces curies
pouvaient remplacer les collèges funéraires, et à c'est ce titre que nous avons
reproduit l'inscription de la ciiiia Jovia.
7. Tituffga (Ougga). C , VllI, pp. 182. 938. 979. 1494.
Dendrophori, sous les Antonins.
1415. VIII 15527 [divi Magni A]ntonini Pii Ifil(i),
(li|vi Septimi S]everi |P]i[iJ nepol[is] ...| .. XIV dendrophori d...
8. MÊufiiis (Ur. Mest sice Ilr. Sidi Abder-Rebbù).
C, VIII, pp. 19-2. loÛl
Céréales, VIII 1558.J. 15589.
sacerdos, VIII lo58o.
patronus, VIII loo89.
1116. VIII 15585. Ei«HEM , V 583.
D(is) M(anibiis) s(acriim). j C[n(eius)] Corn(eliiis) Da|tiis, dec(ii-
rio), sacer|dos Cercali|iim, arc(arius), aed(ilis), || pref(ectiis)
jiiris d(i(iindi) pro (dmim)vir(is) , lio|niini hono p(io), v(ixil)
a(nnis) LU; | li(i(;) s(ilus c;st)
Arcarius est ici synonyme de quaestor; cfr. Mil 11217.
1417, VIII 15589. KiMŒM., V 587.
D(is) M(anibiis) sacrum). | Q(ninlus) Julius Terllius Urbanus ]
pater lot fas|(ium et fl(ameii) p(er)p(eluiis), || patronus | Cerea-
lium l\ I Vixit annis | LXXXVIII; h(ic) s(itus) e(st).
Pater tut fasciiim, comparez XIV 374 : patri et avo decurionum. Cela veut
dire cpie Tertius a eu des lils qui ont géré des magistratures municipales ayant
droit aux faisceaux. Sur les Caereales, voy. ci-dessus N» 1397.
l'UOVINCIA l'i;OCO.\SLL\lllS
ml
9. Col. JuHa Veneria Ciè^tn I\ova Sicca (Schak-Bruar el kef).
C, Vin, pp. 197. 938. 1523.
Duddasi contiibeniales.
141 S. VIII 15895. EniKM., V 629. Cippe fort éléganl.
Dis) .V!(anil)iis; s(acruii)). j Q(iiinliis) Cossu fins Senejca; vixit
1 an(nis) XXIII; || Duddasi conlubei]nales ob | ineritu(m); li(ic)
s(iUis) o;sl).
R. Gagnât, Bull. ép. de la Gaule, 111, p. 301, u, 73. Hkron i»i-; Vili.f.fosse,
Bull, des Aiiliq. de /•>., 1883, p. ;;iO. — CIr. Ylll 119.i.j(N« 1.393) : Decasi
sodales.
10. IJr. el-i'sl.
Caerealicii, sous Commode, en 188.
1419. VIII 16417. Ei'HKM . V 1-264 et Vil 307. Deux fragments.
[Pro sjaiiite imp|eraloris) Caesiaris) M(arci) Aiireli Comni[odi]
Anloiioni Pii Fci[i('is Aiig(iisli) Ger[manici Sarmatici Brilannici,
pontitlicis) \ max(imi), Irib(iinicia) poteslate) XIII, inip'eraloris>
VIII, co n,s(iilis V, p(alris) p(atriae).
C(aiiis Ortiiis L(iuii liilius) Corn(olia) Luciscus pra[ef ecfiis)
j(ure) d(iciindo), sacprdos Crr]|erum (I) q(nin)q(iiennalis), sacer
dos piibliciis dcao Caoloslis el Aesciilapi, arciim qiiem siio el
C(aii) 0[rl]i 0... [fili siii (2) nomine pjro praecipiia eraja sanclis-
simiim nnmen rolig(ione) proque perperluo palriae amore pro-
[raiseial, sua pec(unia) fecit ; aj|mpliiis slatua(m) Jano pair)
perfecit et dodicavit; slatuam quocjue in foro Mar[syaje (3)
[consliluit; o]||b ciijus dedicalione(m) (4) ludos [sc]aenico[s el]
epiiliim curiis et Caerealiciis ex(h)ibuerunt.
An 188. — Restitution de J. Sciimidî, cpii fait les conjectures suivantes :
(1) [cur(ator) rei f]rum(enlariae) ou [praef(eclus) fab]rum, au lieu de sacer-
dos Cererum ; i2) Cfaii) Ca .. o ... [?ncpolis sui] nomine. — (.3) Suppl. de
Tii. M. ; la statue de Marsyas, syinliole de la liberté, était placée sur le forum
romain et sur les places des municipes : cfr. VIII 4219 et p. 423; Eeiroi., V
1269.— (4) Se. arcus. Sur les Caerealicii, voyez ci-dessus VIII 12300 (N" 1397;.
11. C')i. Theveste fTebessa). C, VllI, p. 215. lo78.
Colegius tabelari(orum), VllI 1878.
Forenscs, VIII 165.%.
568 c. I. I-, VOL. vin.
Liberti Caesaris nostri, VIII 165.%.
Martenses de Gallis, N» 1416.
Juvenes utriusqiie adfectionis, VIII 1885.
1420. VIII 1878. Cippe.
D(is) M(anibus) s(acrum). | Repenlinus A(ig(usti) labe|Ilarius;
vix(it an|nis XXV. | Col(l)egius tabel(l)a||ri(orum) fecerunt.
Voyez ci-dessus N" 1409 : coUegium citrsorum el Numidarum,
1421. VIII 1885 = 16509. Et | jiivenib(ns) | ulriiis-
<](iie) I a(ireclio|nis. | L(ocus) d{atiis) d(ecreto) d(ecurionum).
Voyez ci-dessus N°* 1391-2, à Lamta : juvenlus curiae, et le nom de Cirta :
Colonia Jiilia Juvenalis Honoris et Virtutis (Vlll 7041. 7071). Rostowzew
{Revue Numismatique. 1898, p. 284. note) fait observer qu'en Afrique les
curies remplaçaient les collèges (N"* 1392 et 1414). et il pense que hjuventus
curiae remplaçait les collegia juvenum. Cfr. Toutain , Les cités rom. de la
Tunisie, pp. 280 et suiv.
1422. VIII 16556 Epuem., vu 720. Pierre oblongue, trouvée à
Tebessa, dans l'annexe du génie.
.4 gauche : Aureliae Excepli filice ( Januariae Sponsae | et
uxori I Q(iiinti) Creperei Hufini.
A droite : Q(ninto) Crepereio Germani filio Pap(iria) Rufino,
aiiguri aedili praeF^ecto) j(uri) d(iciindo) Il ijir(o), ob in|signein
rjiis vitam qiiietamqne disciplinam et in miineris editione
prom(p)!as j liberalitales, qiias in cives siios exercnit. cnriae
iiniversae et Anguslales siimtu proprio posuerunt. | Cnji.s hono-
ris remunerandi causa idem Rnfinus sportnl(as) decurionib(ns)
et lib(ertis) Caesaris n(ostri) ilem(que) foren|sibiis et amicis,
eiiriis (|iioqiie et Aiigiislalibus || aiireos binos et populo vinum
dédit et liidos edidit.
J. SoHMiDT fait remarquer qu'ici les liberti Caesaris nostri et les forenses
sont cités à coté des curies de la colonie et des Augustalcs : Theveste était un
siège important des bureaux des procurateurs; cfr. VIII 10.')i2 : [M.] Aemilio
Clodiano, efgreijio) vfiro), procfuralori) Auçjfuslorum duorum) n(ostrorum)
pnlrimonii regfionis) Leptiniinensis, item priimlae reg(ionis) Tripolitanae (cfr.
tllOri). Voy. ilniscuFKi.i), Venvall., I, ])p. 43 et suiv.
1423. AuDOi.i.ENT, dans les Mélanges d'arch. publiés par l'Ecole de
Rome, 1800, p. 397 et suiv., n° 86. Antiée épigr. 1891, n. 34. Pierre tombale.
D(is) M(anibus) s(acrum). | Val(erius) Vitalis, | mil(es) ex
n(umero) | Mar(ens(ium) | de Gall[i]s s(eniissarius?); || vix)it)
an(nis) LV.
NUMIDIA. â69
La pierre porte Galles. Martenses; voyez l'Index de Seeck, Not. Dign.,
p. 324, s. V. Martenses. — Ligne 3, tin. faut-il lire s(ecutor), au service d'un
tribun, ou semissalis, comme V 8739 : FlfavioJ Atnpio semissalis de n(umero)
Mattiacorum sen'iorwn), ou sfemissarius) a\ec U. Gagnât? Vovez Aldollent,
pp. 518-519.
12. Tijtasa j Tifésch). C, VIII, pp. 487. 961. 1629.
Cullores Cereru[m], VIII 4817.
Cives romani cultores Larum et Imaginum Aiig.. en 128. VIII 17143.
I42i. VIII 4847 add. Révision de S. Gsell, Bull, du Comité.
1896, p. 179. no Ci. Pierre qui formait un dessus de porte; inscription dans
un cadre à queues d'aronde.
Cultores Cereru[m]... | Hi qui in Ira) s(cripli) s(unt;. | C(aius)
Julius... I L(ucius) Julius Saturninus, Marcus Sa..., | P(ublius)
Julins Vindex, Fronto, Ju...
\Aib. VIII 17143. Ephem., V 813. Masqleray, Bull, de Corr.
afr., VI, 1883, p. 306, n^ 321.
Imp(eratori) [Caes(ari)], | divi [Trajani] | Part[hici f(ilio),
divi] 1 Nervae nep(olij, [Trajjano Hadriano ; Aug(uslo), ponli-
f(ici) max(imo), | trilj(unicia) pol(eslale) XII, co(n)s(uli) III. ]
Cives romani cul tores Larum et | Imaginum Aug(usti) s(ua)
p(ecunia) I^eceruntj.
En l'an 128.
13. Inter Hipponam et Calamam. C, VIII, pp. 519. 963.
Cultores Jovi, VIII 10841.
1426. VIII 10841. A l'Ht-nchir Zidana, entre Duvivier et Pen-
thièvre.
Jovi Aug(usto) 1 sacrum. | Cu[l]lores j Jovi \ de suo I"ec|ierunt
et d(edi)c(averunt).
Il faut entendre : Cultores Jovii.
III. NUiVIIDIA.
1. %ېiairi (Ain lui). C, VIII, p. 1671.
Scola beneficiariorum, VIII 17628.
Beneficiarius et exceptores, VIII 17634.
24
3T0 C. I. L., VOL. VIII.
1427. VIII 17628 = 10717. Ephem., vu 726.
Doo .Marti [Vict(ori)] [ Genioque sanjclo scolae b(ene)f(icia-
rionmi), j P.iconiiis Cas|liis b(one)f(iciariiis) cons(ularis) || leg(io-
nis) m Aiig(iislae) ciim | suis exarta sta(lione) | v(olum) s(olvil).
Von Domaszewski, Westd. Zeitschr., 1895, p. 108, n° 23.S.
li-i.S. VIII 17634 =- 10723. ... lianus b(ene)f(iciariiis)
[et] I exc('[)tores [exjîpleta stalio|ne cum suis om|nibiis v(olum)
s(olveriinl) l(ibonli) a(niiiio).
Von Domaszewski, /. l., p. 98, n" 201.
'i Col. Ulpia Marciana Trajana Titantugadi
(Timgâd). C , VIII, pp. 459. 951. 1693.
Deiidrophori, VIII 17907.
Ex cntabolensi, VIII 2i03.
1429. VIII 17907. Ephem., vu 774. Fragment.
C(aio) Anni[o Victori] ... | donilro[pliori patrono opli]|mo et
ca[rissimo].
Tu. M. supplée d'après VIII 2344 : C. Annius C. fil. Pap. Victor, fl(amen)
perpetuus, aedilis, etc.
1430. VIII 2403. Base. La dédicace à T. Flavius Mocimus est
suivie de Valbus ordinis colfoniae) Thamu(j(adensium) . Parmi les duoviri (I,
1. 33 et 34), on trouve :
Claiidiiis Salurus, ll(amen) p(erpetuiis), ex c(ata)b(oIensi),
Ani(!liiis Maximus, fl(amen) p(erpetuiis), ex c(ata)b(olensi).
I*eut-être faut-il lire : ex c(onsensu) T(hamugadensium), mais alors on peut
se demander pourquoi ces deux noms seuls sont suivis de cette indication.
D"autre part, la profession n'est indiquée pour aucun autre membre de Vordo.
Voy MoMMSEN, Ephem. ep., III, pp. 77 et 83. Kuebler Archiv fuer lat. Lexi-
coijr., VIII (1892), p. 161. Etude hist., II, p. 61, n. 4. L'inscription est anté-
rieure à 307, des dernières années de Constance ou du règne de Julien. Voy.
VViLKANNS, note au Corpus, et Th. M., l. l.
o. Castra et Civitas JLatnbaesi» (Lambèse, Tazzût).
C, VIII, p. 283. 9o4. 979. 1723.
Lambèse était probablement inhabitée quand la legio III Angusla vint s'y
établir sous Trajan; elle y construisit son camp sous Hadrien, après l'an 123.
A côté du camp s'établirent des canabae, qui forment une respublica dès 147-
NUMIDIA. 371
149, et furent transformés en municipe au plus tard en l'an 197 (VIII 182otî).
Voyez C, VllI, pp. 283 et 17:23. R. Cagnat, L'armée rom. d'Afrique et Le
Musée de Lanibèse.
Les inscriptions de Lambèse nous font connaître les collèges militaires : c'est
leur grand intérêt pour nous. Ces collèges, qu'on retrouve dans tout l'Empire,
sont composés de sous-officiers et de spécialistes ; ils apparaissent dès la fin du
Ile siècle et furent sans doute autorisés d'abord par Septime Sévère. Sur leur
nature, voyez Etude hist., I, pp. 308-313, et la bibliographie, ibid.. p. 308.
note 3. Ajoutez : Von Domaszewski, Die Religion des roem. Heeres, dans la
Westd. Zeilschr., -1890, pp. 1-124.
La plupart des inscriptions de Lambèse qui nous intéressent proviennent des
scholae de ces collèges; ces scholae étaient des édifices affectant la forme d'un
rectangle terminé par une abside ou hémicycle, et c'est sur les grandes pierres
de taille qui formaient cette abside que les inscriptions sont gravées. Une seule
de ces pierres est bien conservée ; c'est celle qui porte l'inscription VIII
2004 = N'' 1437; elle est reproduite dans les Archives des Miss, scient., 18ol.
p. 218, planche I. C'est a tort que L. Renier et d'autres ont cru que le mot
schola s'appliquait a ces pierres semi-circulaires ; en effet, si schola a parfois
ce sens {Etude hist., I, p. 222, n. 1). il désigne, à Lambèse, l'édifice qui sert
de sanctuaire et de salle de réunion aux collèges militaires {Etude hist., I,
pp. 220-221. C. L L., VIII 18070 note. Von Domaszewski, Westd. Zeitschr.,
189o, pp. 79-80 et 89-90).
Ces scholae. sanctuaires des collèges militaires, étaient dédiées par le gouver-
neur, mais bâties par les sous-otliciers à leurs frais. C'est aux divinités impériales
que sont consacrées les scholae, car les noms des empereurs sont au datif : on y
mettait les statuae et imagines, c'est à dire les statues et les bustes des membres
de la famille impériale, et les statues des dii Conservatores, ainsi que leurs autels.
Liste des collèges. Sur les grades qui suivent, voy. R. Gagnât, Armée
rom. d'Afrique.
0/Jicium corniculariorum du légat :
Qui imagines sacras fecerunt : corniculari (2), commentarienses (2), specu-
latores (4), beneficiari consularis (30), quaestionari (o), beneliciari Iribuni
semestris (o), haruspex (1), N» 1450.
Beneficiari legati Aug. pro praetore, N" 14o9.
Librari, N» 1443.
Speculatores leg. III Aug. p. v,, >"o 1454.
Spcculatores et beneficiari et quaestionari, X» liGO.
Cornicularius, actarius, librari et exacti leg. III Aug. p. v., attachés au
tabularium legionis ; collegium ; collegae, A'' 1449.
Ofjicium praefecti legionis :
Milites duplari leg. III Aug. p. v., N» 1448.
Officium du tribun laticlave :
Cornicularius et beneficiari Iribuni laticlavi milites leg. III Aug. p. v., en
198, i\° 1434.
lieneficiarii des autres tribuns :
beneficiari tribunorum, sous Sept. Sévère, }\° 1447.
372 c. i. L., Vol. viiï.
Signiferi :
Signil'er leg. 111 Au? , en 198, N" 1431 et 143^2 ; ordo signiferorum? N'I 444,
Cenlurions :
CenUiriones leg. 111 Aiig. p. v., N» 1464.
Optiones :
Oittiones, collega, N° 1437.
Tesserarii :
Tesserari leg. III Aug. p. v.; [coUeJgiiim, en 198, N'» 143.'j.
Cornicines :
Coriiicines leg. 111 Aug. p. v., en 203 ;
Armaliirae :
Evokalus (scolae suae), N" 14.57.
Hôpital militaire :
Optiones valet[u(iinari, medici, capsari,] peqiiari, librarius et discentes cap-
sari()[nim et librari?]; collegiuiu, en 199, N» 1430.
Equités Icgionis ;
Equités leg. III Aug. p. v., en 198, ^'« 1433 et 144o.
CoHvyes incertains :
Collegiuni, sous Sept. Sévère, N" 1439.
Coliegiuui, NO 1-452. I4S3.
Fragments : N» 1462. 146.J : sacerdos.
Tabularimn principes : voyez les N"* 1438. 1 146.
Tabularium legionis : voyez le N» I4i9.
Vétérans :
Cultores \eterani {années 195 à 200), N» 1 4."w.
Album veteranorum, A» 1456.
Conveterani, N™ 1461. 1462.
Autres collèges :
l'abri; niagistri eorum, N° 14.58.
Collegius Fabricius, affr. des f abri, y>° 1463.
l'elusii, X" 1451.
Lex iacta, X° 1440, 1. 38; secunduni legeni scbole, N" 1448.
Collegiura, N»» 1435. 1436. 1439. 14i0, 1. 34. 1449.
Collega, IN"'* 1437. 1440, 1. 30. 1449.
Discentes, N» 1436; tirones, N» 1440, 1. 37.
Schola, N's 1435. 1437. 1448. 1-452-1454. 1457. Cfr. 1439. 1441. 1445.
Scliola dédiée aux empereurs, N"' 1433-1437. 1439-1442. 1448.
(Scbolani) ex arca sua fecerunt, N" 1434.
Ex lai'gissiuiis slipendiis fecerunt, N" 1436. Cïv. 1-135.
Ex laigissiuiis stipendiis et liberalitatibus fecerunt, IN» 1437. 1-149.
Ob t|uaui solemnitatem dccreverunt arca ut liai, N» 1435- M37. 1448. 1-149
uli diiplis slipend[is suis arca liai], iN" 1448.
NUMIDIA. 373
Schola dédiée par le Icgat proprcleur, 'S°^ 1133-1436.
Genio scliolae, N" li."):2-I i54.
Curator scolae, N^ 141').
(Scholam feceriint) curante qiiaestore, .Nos i.i;55. 1437. Cfr. 1 ioO.
Droit d'entrée (scaninariiini) :
Scamnari uomine dabunt collegae (|ui facti fuei'int denarios DCCL, A" 1 440,
1. 30 ; item qui arca soliiti sunt et si quis de tironibus ab liac die satis
arcae fecerit, ib., 1. 37-38.
Discentibus proportione scaninari sui, N" 1436.
Item si qui iu locum cujuscpie librari suljstitutus fuerit vel scamnari nomine
collegis denarios raille, X° 1449.
Prime payée par le collège (anularium) :
Anulariunr, ^^ 1437. 14 40; anulari nomine, >'° 143.3. 1436. 1449; anu-
laria, N» 1437.
L'anularium est paijé dans les cas stnvanls :
1 . Frais de voyage (\ iaticum) :
CoUega proticiscens ad spem suam contirmandam {8000 sest.), N° 1437.
Si qui de collegis ti-amare proticiscetur, cum promotus sit, accipiet viaticum
(200 deniers au fantassin, 500 au cavalier), X° 1440, 1. 31-32.
2. Promotion dans la même légion :
Si qui ex collegio ampliore gradu proticiscetur {500 deniers), N" 1440, 1. 34.
Si qui ex collegis profecerit {500 deniers), >'<> 1 149.
3. Honesta missio :
[Qui ex colle]gio dimittentur {somme effacée). N"* 14.3.3. 1 139.
Veterani qui ex] eodem collegio dimittentur {somme effacée), A" 1436.
Veterani quoque missi {6000 sest.), N° 1437.
Veteranis {500 deniers), N" 1440, 1. 33.
[Collegis] prioribus {100 deniers), "S" 1448.
Si qui ex eodem collegio honeslam missionem missus fuerit {800 deniers),
N° 1449.
Si (jui in locum corniculari legionis vel actari missi emeriti su'bstitutus
fuerit, det ei in cujus locum subslilutus est anulari nomine denarios
luille, .X» 1449.
4. Missio ignominiosa : .N° 1440, 1. 3(5 (250 deniers).
5. Décès : 'S" 1440, 1. 3.-} (500 deniers payés à l'héritier ou au procurator).
6. Les discentes paient un droit d'entrée moins élevé et touchent des primes
moindres : iN" 1436. 1440, 1. 37-38.
Date du paiement : !«'' janvier, S° 1436. 1437 (sua die).
Arca, .\os 1434 1436. 1440, 1. 38. 1448. Cfr. 143.j.
arca solutus. N° 1440, 1. 37.
Uuaeslor. N"^ 143.3-1437. 1448. 1 i-'iO- 1 4.32. 1453. 14.j9. 1460.
Il paie les primes : No« 1436. 1437. 1448.
374 c. I. L., VOL. VIII.
// surveille la c<inslruclion de la schola : .\° 1 io-j. l-ioT.
Album, A" 1150. Cfr. J loi. 14ST. liii. li^ri.
Castra Lambaesitana leg. III Aag.
1431. VIII 2527. Cl'r. 18039. Au praetorium, sur un piédestal.
Genio leg(ionis) III Aiig(iistae) p(iae) v(indicis) | pro salule |
lm|)(eratoriim) Caos(arum citioriim) L(uci) Septimi | Severi Pii
Pertinacis | Aiig(iisti) cl l\l(arci) Aureli An||(onini Aug(iisli) et L.\
Seplimi Gelae Caesfaris) Aug(iisli) | et Jiiliae Aiigiistae | matris
Aiigiistorfumj I et castror(iim), dedicant(e) || Q(iiinto) Anicio
Faiislo leg(alo) | Ang(iistoriim diioriim) pr(o) pr(aetore) c(la-
rissimo) v(iro) co;n)s'iile) des(ignato), | ï(itus) Arranius Daliis ]
signifcr | ex (sesterliiim) III niil(ibus) n(iimmum) de siio || posiiit.
An 198. R. Cacnat, Musée de Lambèse, p. 7-i. Voyez le N° suivant.
1432. VIII 2528. Piédestal demi-cylindrique, au praetorium.
Genio Lambaesis | pro sainte | Imp(eratorum) Caes(ariim)
duoriim L(ucl) Septimi, etc., comme au N° précédent. | L(uciiis)
Baebius Faustialniis, sig'niler) leg(ionis) III Aiigfnslae) p(iae)
v(indicis) | L(iiei) Baebi Felicis vet(erani) exjsignifero filins,
volum solvit.
An 198. Henzen, t)?,^[. ('acnat. Musée de Lambèse, p. Ti. Ces deux autels
furent érii^és en même temps Quand ils furent élevés,, les signiferi devaient
avoir en cet endroit (dans la cour extérieure du praetorium) leur sanctuaire ou
schola. Voy. Von Do.maszew.ski, Westd. Zeilschr., 189.'), pp. 79-80. — Genio
Lambaesis -=^ Genio caslrorum (VIII 2rj29).
Dans ces (leriiières iuscriplions, (léla est appelé Auguste, uiais ii la 1. ;i on
lit : inipp. Caess., et plus loin : leg. Aucjg pr. pr. : Garacalla fut associé au
trône en 198 et Cela en 209 Voy. Cac.nat, Cour.H d'épigr., îi" éd., p. 198. n. 2.
1433 VIII 2550. GIV. 18045. Dans le camp, derrière le
praetorium. Kpislvle.
lm|)(eratori) Gaes[ari) divi Marc!) Anionini (Jer(manici) Sar-
(inatici) fil(io), divi Commodi IValri. | divi Pii Anionini nep(oli),
divi Hadriani pronep(oli), divi Trajani Partliici abn(epoli), divi
Nei'vae adn(epoli), | L(iicio) Seplimio Scnero Pio Perlinaci
Ang(nslo) Arabico Adiabenieo Parlliieo p(onlifici) m(aximol Iri-
b(unicia) | |)Oteslalc VI imp(cralori) XI co(n)s(idi) II palri palriae
proco(n)snli,
NUMIDIA
375
ot lmj);er:ilori) Caes ari M arco) Âiirclio Anton[iiio A]iiy(iislo)
L(uci) Soplimi Severi Pii Pertinacis Aug(usti) n(oslri) lilio,
et !| [Lfucio) Septimio Getae Caesfari)] L(uci) Septimi Severi
Pii Pertinacis Aiig(iislii n;oslri) lilio, Imp(eraloris) Caes(aris)
M(arci) Aureli Anioniiii [fral(ri)],
et I Jiiliae Domnae Aiiguslae, mairi castrorum,
dedicante | Quinlo; Anic-io Fausto leg(alo) Aug(iistormn
dnorum) pro pr(aelore) c(larissimo) v(iro) co(n)s(ule) desig(nato),
eq(uiles) [legfionis) ///] Aug(uslae) pîiae) v(indicis).
De l'an 198. — Von DoMAszEwsKi.TFesid. Zeitschr., 1895, p. 87, n" 18o. Les
mots en italiques et entre crochets ont été martelés.
ii:U. VIII 2551. Cfr. 18046. Dans le camp, derrière le
praetoriiim. Haut de 0,6o et large de 1,09.
Dédicace à Septime Sécère, CarucuHa, Gela (dont le nom est
martelé) et A Julia Augusla. en l'an 198
Oedicante Qiiinloi Anicio Faiisto leg(ato) Aiig(uslorum
trium) pr(o) pr(aetoro) co(r))s(iilc) (lesig(nato), I
corniculariiis et b(pne)r(i('iari) trib(uni) lalidavi rail(ites)
leg(ionis) III Aiig(ii.stae) p(iap) v(indicis) [ e\ arca sua feceriint,
quorum nomina subjecta sunt : | M(arcns) Anniiis Honoratus
cor(nicularius), C(aiiis) Anitis Ingenu(ii)s {en tout 1 cornicu-
larius et 11 benelîciarii).
En l'an 198. — Dessau, 2397. Von Domaszewski, /. /., p. 84, nM78: le
iribuims laticlavius a son ofpcinm propre, à la tète duquel se trouve le corni-
cularius que n'ont pas les autres tribuns ; le tribun laticlave est l'oftirier du
rang le plus élevé et le lieutenant du légat. Cfr. Rhein. Mus., 1893, p. 243.
143^5. VIII 2552 = 18070. Cfr. Ephem., V 708. Fragm. de
schola au praetorium (,0.70 X 0,oO).
Dédicace à Seplime Sécêre, à Caracalla, à Géta (dont le nom
est martelé) et à Julia Augusta, en 198.
D[edi('ante Q(uiulo) Anicio | Fausto leg(alo) Aug(ustorum
trium) pr(o) pr(aetore) co(n)s(u]e)J des(ignato),
Tesserari leg(ionis) III Aug(ustac) p(iae) [v(indicis) S( liolam
ex larlgissimis stipendiis (?) tecerunt],
01) (piam sollemnilatcm [decreveriint arca | (o) ut fiât ex qua
lis qui e\ colle|gio diniillcntur singulis anular[i n(omine) den-
tur (sestertium) ... mil(ia) n(ummum).
S76 C. I. L., VOL. VIII.
[Ciir]an(l)e C(aio) J[u]lio Tertullo ques[tore].
Kn l'an 198.— L. 5 : arca ut fiât, cfr. VIII 25.53, 1. 7 sq.— L. 7 ques[lorel
cfr. Vril 2o54, 1. i. — AnuUirhim. prime payée aux confrères dans les cas
déterminés par les statuts. Elude liist,, I, p. 310.
1436. VIII 2553. Cfr. 18047. Dans le camp, au S-0. du praeto-
rium(0,85 X 1,04).
Imp(eratoribiis)Caes(aribtis) L(ucio)Seplimio [Severo Pio Per-
tinaci Aiig(iisto) et M(arco)l | Aiirelio Antonino P[io Aug(iisto) et
L(iKio) Septimio Gelae Caes(ari) | et Juliae Ai]g(uslae) matri
Aiig(iistoriim) et fcaslroriim,
dedicanle Q(uinto) Anicio] | Fausto co(n)s'ule) [an 199],
ampl(iorem) ex largi[ssimis slipendiis, quae in] | eos conle-
runt, feceruiil ojiliones valet[ii(linari medici capsari] || peqiiari
librarius et discentes ('apsario[riim et librarii?); ob qiiam
so]jlemnitalem deereveriint uiiiversi arca ii[t fiât ex qiia vete-
rani qui ex] | eodem collegio dimittentiir anulari n(omiiie) sin-
g[iili accipiant kal(endis) .lan(iiariis sesterlium) ... niii(ia)
n(iimmiim)], | ilem discentibiis proporl(iono) scamnari siii
(sestertium mille) n(iimmiim) [sua die qiiaeslor admimerare
ciir(abit)].
En l'an 199. — Oreu.i-IIknzen, 7420 a |U|u. Dessai', 2438. — Von Domas-
zEWSKi, L L, p. 86, n" 184 Nous avons donné les supi>lénients empruntés par
ce dernier au Digeste. Il s'agit du personnel de l'hôpital militaire. Le Dicestk (liO,
6. 7), nomme parmi les immuncs les optio?ies valctiidinarii medici cnpsarii et
plus loin les librari qui docere possunt. Les capsarii sont des aides tirant leur
nom de la capsa. boite aux bandages pour blessés, etc.; les discentes sont leurs
apitrentis. Les veterinnrii font défaut dans l'inscription, bien qu'il y ait eu un
velcrinarium dans ce canij) ; voila poiH'<ii:oi Von Domaszewski pense qu'ils sont
désignés par le mot pequari. D'autres en faisaient des gardiens des troupeaux
de l'a légion. Voyez ibid., i»p. 47, 56, 86-87. et C. 1. L, VllI 18047. Scamna
rium, droit d'entrée. Etude liisl., I, pp. 309 et 450.
1437. VIII 2554. Cfr. 18048. Derrière le praetorium. Schola
intacte, aujourd'hui au Louvre (0,80 X 3,20).
Dans rhémicycle : Pro sainte Aiig(usforiim duoriim) | optiones
scholam siiam cura sfatuis et imaginibiis domns [di]vinae, |
item diis conservaloril)(iis) eoriim, ex largissimis slipend[ii]s
et I liberalilalil)(iisl cpiae in eos conleninl, l'ecer((int), curante
L(ucio) Egnatio Myrone (|!uaes(ore) ; | ob quam soleinnilalcm
^ecreverunt uti collega proficiscens ad spem suam confir-
NUMIDIA.
rn
man|clam accipiat (sesterliiim octo) mil(ia) n(ummum), veter(ani)
qtioqiie missi a( cipianl kal(endis) Jan(uariis) aniilarium singuli
(sestertium sex) mil'ia) un m mu m), | quae anularia sua die
qiiaestor sine dilatione adiiiimerare curabit.
Sur h pilastre gauche : 38 noms.
Sur le pilastre droit : 26 noms.
Orflli-Henzen, 6790. Dessau, 244o. De la Mare et L. Renier, Arch. des
miss, se, 1851, p. 218, avec une reproduction du monument. Vok Domas-
ZEwsKi, /. /., p. 85, n» 180.
11 V a en tout 6-i noms ; si l'on retranche celui d'un soldat condamné (qui est
martelé, cfr. Vlll 1807-2), celui du (centurio) Lfucius) Cornélius Cato, celui de
L(ucius) Aemilim Calianus cor (nicuJ amis), et celui de T(itus) Flavius Siirus
act(arins) leg(ionis). qui (luittèrent le collège à la suite d'une condamnation
ou d'une promotion, il reste 60 noms sans indication aucune. Ce sont les noms
des 60 optiones répondant aux 60 centurions de la légion. Il y eut quatre
noms ajoutés pour remplacer les noms de ceux qui furent promus ou con-
damnés. [G. Wn.MANNS.]
1438. VIII 2555 ^ 18072. Cfr. viii, p. 954. Ephem., iv,
p. 227; V, pp. 392 et ;!9,3, et n" 709. Quatre fragments trouvés : a et 6, au
praelorium ; c, entre rampliithéàtre et le temple d'Esculape ; d, dans les
fouilles faites autour du praetorium.
Dans rhêmicycle ; [Ta]biilariiim princi[pis cum im]ag(inibirs)
I d[om](is divinae oplion[cs coh(orlis) pri]raae | de siio fece-
rii[nl] : | Q(iiiiiliisi [Sem]proniiis Félix p(rimi) p(ili), P;ublins)
Ael[ius Macrinus] prin'(i|)is), | L(uciiis) [Valelriiis Jaimariiis
lias((ali), C(aiiis) Jnl^iiisj] Lon^inianliis) [p]r(iiicipis) pos(lerio-
ris^. Il C(aiiis) [Aiitjonius Sil anus has(tati) pos(terioris).
Sur le pilastre gauche : Tabiilariliim princ(ipis) | [c]iim ima-
g(inibus) | domiis dijvinae if;']||novatum 1 ab Ulpio | [A]ntoniii[o
I plrinc(ipe); et j oplion[esJ || coh(ortis) pri[m(ae)] j et adjii-
[l(ores)] I de siio t'[e]|ceriinl : j M(arctis) Aiireli||iis Aiirelilaniis
p(rimi) p(ili) :
Sur le pilastre droit : ^(arciis) Aurel(ius) j Terentius | pr(in-
cipis) pr(ioris), C(aiiis) M;Jnil!iiis) Donatus | lias(tali) pr(ioris),
Q(iiinliis) Af!|biiliiis Saltirliiimis pr(incipis) pos(terioris), | M(ar-
ciis) Aiirel(iiis) Li cinins lias(lati) | pos(terioris), || C(aius) Jul(iiis)
Saliir]niiius, C'aiiis) | Jiil(iiis) Niimildiiis lib(rarii) | princ(ipis).
Von I)omaszev\ki, /. / , p. 102, n. 210. Dessau, 2446. Gagnât, Musée de
I.amhèse, ]>. 7(5.
Le premier centurion de la légion élait le primipilc de la l'"c cohorte; il était
378 c. I. L., VOL. VIII.
le clief de tous les autres centurions; ses fonctions étaient exelusivement mili-
taires. Immédiatement après lui venait le prmceps prior de la 1'''= coliorte,
appelé aussi simplement princeps ou princeps praelorii, (pii avait surtout un
rôle administratif; il concentrait toutes les écritures de la légion et avait un
bureau et un dépôt d'archives et de pièces otTicielles (tabnlarium). Voy. Gagnât.
L'armée rom. d'Air., p. 198. Musée de Lambèse, p. 70. Th. SI., Ephem., IV,
n ^;J2
Ce sont les cinq opliones de la première coliorte, désignés dans l'inscription
I)rincipale (celle de riiéraicycle), qui ont élevé ce tabulariwn vers l'an 20(1; ce
sont : Q. Sempronius Félix, oplio du centurion primipilus, P. Aelius Macrinus,
optio du centurion pn'ncejjs, etc. On voit que la l'« cohorte n'avait que 5 options
et par conséquent 5 centurions (le primipilus posterior man(iue).
Cette inscription fut gravée peu après la précédente (VIII 2554) ; en effet,
les cinq opliones nommés ici (dans l'hémicycle) se retrouvent la dans le même
ordre et y occupent les lignes 6 à 11 (les cinq premiers étaient sans doute
morts ou montés en grade).
Le tabulariwn fut restauré i)lus tard par le princeps, par 5 opliones de la
première cohorte, et par 2 adjutores, à savoir deux librarii principis, teneurs
de livres.
M. Aurelius Licinius, l'un de ces 5 opliones, revient ailleurs (VIll 2482) en
l'an 253, oii Voplio principis diftere et oii Licinius est appelé simplement oplio.
La restauration eut donc lieu peu après, lors de la réorganisation de la legio IIJ
Àug. sous Valérien (C, VIII, p. 285l. [Tu. .M.].
Voyez ci-après les No' 14'i() et 141!).
14P.9. VIII 2556. Cfr. 18049 Deux fragments d'une sc/io/a.
trouvés parmi les matériaux du fort by/.aiilin, présentant une partie de la face
principale (hémicycle) et le pilastre de droite.
Dans riiémicyde : Fragments d'une dédicace à Septime
Sécère, Caracalla, Cela et Julin Domna (L ]-'^); puis venait le
nom du légal qui fit la dédicace (L A), puis : . . . |(|iioniin
;i(i.sc!'i])t]a noinina sliijjit | ... [sestertijum bina mil(ia) n iim-
imiin) tlaiida I ... (lui o\ ooiicm (•oll|(^gio ainiitlentiir]. . .
Sur le pilastre droit : Il rate 13 noms des principales gui
composaient ce collège.
1440. VIII 2557 CIV. 18050. Pierre trouvée en dehors du
camp, au temple d'Esculape. haute de 1,0.\ large de 0,52. Sur le tem])le d'Ks-
culape, voyez C. I. L., VIII, p 303, et 2580 note. (iN" 14î>0).
Pro felicitale et iiH'o|liimilalom saeciili Hoîniinonim n(os!ro-
rum) Aug(iislorum triiim), | L lu i) S<'|)l(imi) Scveri l'ii Perlina-
cis I Aug(usli), et iM(arci) Aurcli Anionini || Aiig(iisli), [et L(uci)
Septimi Getae | Cuesfaris)] Aiig(iisli), et Jiiliae Aiig(iistae). |
mairi Aui^\(ustorum duorum] et castroriim, | et [Fulviae Plau-
tillae Âugfustae)], Antonini Aiig(iisti) noslri [conjugis], \
NUMIDIA. 379
cor(nicines) leg(ionis) III Aiig(ustae) p(iae) v(indicis) : |
L(ucius) Clodiiis Seciindus opt(io), | C(aius) Jiiliiis Félix, |
Q(iiintus) Vibius Félix, etc. (il y en a en tout 35 noms).
Ligne 30 : Scamnari n(omine) dabunt col(legae) qui fac(li)
fuer(inl) || (31) denarios DCCL.
Si qui d;e) col(legis) tram are) prolficiscetur), ciim | (32) pr(o-
motiis) s it), arc(ipiet) Yiat(iciim) pro(cessus) m(iles denarios) CC,
e(|(iies) a(iJlem) [(denarios)] D. |
(33) Il[e]m vet(e)ranis anidarimn nom(ine denariil D. |
(34) Ilem, si qui ex coll egio) amplio(re) grad(ii) prof(i(is-
cel(ii), accip(icl denarios) D. |
(33) Item, si qui obiliim natiirae red(diderit), acc(ipiel) her(es)
ips(ins) sive proc(iuator denarios) D. ||
(36) Item, qiiod abom(inamiir), si q(ui) locii(m) sn[iim] ami-
s(eril), aceipiel (denarios) CCL. |
(37j [l]l[e]m qui arc[a) soliil i) siint et si qiiis de tironib(iis)
ab hac die salis ] (38/ arcae le<(erit), accipiet qiiitqiiit debel(iir).
Lex fact(a) XI kal(endas) Sept;embres) [Plautiano] \ (39) Il et
Geta II cofn)s(idibus).
[G]e[m]in[ii]s. Anloniniis. Filinus. Marcus.
Orelli-Hewzen, 7420 avv. Von Domas/ewski, /. /., p. 85, n. 182. Dessau,
2334. Les mots en italiques et entre crocliets ont été martelés. Consuls de 203.
— L. 37. Th. m. propose de joindre cette phrase à ce qui précède et de lire :
ei s(cilicet) t(antum) m(odo) qui arca soluti sunt : en effet, la pierre porte :
KISTM QVI. — L. 39. Après les consuls, il faut peut-être lire : [G]en[til]is.
Gela, consul en 20;j, est le frère de Seplime Sévère; son nom fut souvent mar-
telé par erreur.
La première cohorte avait ."J centiu'ies {cfr. VIII 2355 = 18072) et les
9 autres en avaient six (il! 6580*. Kxcejjfé ])our la première cohorte, on réu-
nissait deux centuries sous un drapeau (inanipiibis, voy. Von DojiAszEwsKr, Die
Fahnen im roem. Heere, p. 22); il y avait donc 32 cor nicines milites, et en
outre 3 cornicines équités \)()uv les trois vexilla de cavalerie que comprenait
chaque légion (Vllt 2562), au total 35 [Von Domaszewski]. Scamnari noinine,
voy. No I4;i6, note.
1441. VIII 2558. Sur un fragment de l'hémicycle d'une schola.
C'est le commencement d'inie dédicace à Septime Sévère, Caracalla et Géta et à
Julia, faite sous la présidence de Q. Anicius Faustus.
1 i4!2. VIII 2559. Sur un fiagm. de corniche de schola [L. Renuik].
Il reste : \J]uliae Auçjustae, matri Aii[(j.].
1443. VIII 2560. sur le pilastre droit d'une schola.
380 C. I. L., YOL, VIII,
Librari. Suivent 22 noms.
1444. VIII 2561 = 18073. Sur le pilastre d'une schola.
Sur la face : Ordo T sig(niferoriim?) 0 | Lolius Rogalian(us).
Suit une liste de noms, continuée sur le côté droit.
1443. VIII 2562. Cfr. 18051. Sur le pilastre d'une schola.
Liste d'equiles, parmi lesquels nous notons deux vex(illarii)
[eq(iiitum)], un tess(erariiis^ [eq(iiiliim)], un inag(islcr) k(ampi?),
un hast(ilarius), et un ciir(ator) scojae). // reste 41 noms de
simples équités.
Von Doma.szewski, /. /., p. 89, n. 189.
1446. VIII 18060. Ephem., V 7H. Petit autel.
Genio | labul(arii) | princ(ipis) | Mine|rvae ] Augus(tae).
Dessau, 2i47. — Sur le labuJarium principis, voyez VIII 2555 = 18072
(A'" 1438). Minerve était naturellement la pali'onne des scribes.
1447. VIII 18078. Kphem.. v 718. Sur une base.
L(ucio) Septini[io Getae Imp(eraloris) Caes(aris) | L(iici) Sep-
[timi Severi Pii Pertin(acis) 1 Aiigfiisti) A[rab(ici) Adiaben(ici)
f*ar(li(ici) max(imi)] | (il(io) M(ar(i) [Aiir(oli) Anionini Aiig(iisli)
fratri], | n[obil(issimo Caps(ari), declicanle Q(iiinfo) Anicio
Faiis]j|to lega[to Aiig(iisti) pr(o) |)r aetore) co(n)s(ule), b(ene)f(i-
ciarii) | lrib[iinoriim]. Suivaient les noms.
C'est le piédestal de la statue de Géta, qui était placée dans la schola. Von
DoMAszEwsKi, /. /., p. 8-4, n° 179.
1448. R. Cac.nat. Musée de Lambèse, Paris, 1895, in-i". Planche V,
n° 2 et p. 58. Sur un fragment de schola.
[D(ominis) nfoslris tribus) Aiilg(iislis) Arab(icis) Adi[ab(enicis^
Parlh(icis) | nia\(imis), [)ro incjol limita te domu[s divinae | scho-
lam ciim im]aginib(iis) sacris fece[r(iinl), et ob eam | sollemni-
tat(em) d]pc(reverunt) iiti duplis stipend[is suis arca | fiai,
regressi] de exp(edilione) fel(irissima) Mesopo|[tamica mil(i-
tes) duplari lleg(ionis) III Aiig(iista(^) p(iae) v(indicis) qiiorii[m
nomina | s]ubjecta siint .... | Aomiiiiiis) Catianns corni(culari),
L... I ... [b(ene)f(iciari) pra]e((ecli), T{itus) Flavius Siirus acla-
r|iiis seciindiiml legem s(liol(a)e [collegis] | priorib(us dena-
rios) c(enlum) <]iiaest[or adnumerabitj.
NUMIDIA.
381
Les mots : Legein schol(a)e, etc. ont été intercalés en plus petits caractères
à côté de subjecta sunt. Gagnât, Mémoires de la Soc. nat. des antiquaires de
France, T. 54, 1894, p. 7. Année épigraphique, 1893, n. 204. Von Domas-
ZEWSKi, Westdeutsche Zeitschr., XIV (1895), p. 88. Sur Catianus et Surus, voy,
NOS 1437. 1449.
1449. C.-R. de l'Acad. des Inscr., 1898, pp. 383 et suiv. [R. Gagnât].
Ann. épigr. 1898, n^^ 108-109.
Sur la partie centrale : Tabularinm legionis cum imaginibus
I domus divinae ex largissimis stipen!fli(i)s et liberalitatibiis
quae in eos | conferunt, fecerunt | L(ucius) Aemiliiis Cattiaiius
cornicular(ius) et || T(itiis) Flavius Sunis actariiis; item bbra-
ri(i) I et exacti leg(ionis) III Aiig(ustae) p(iae) v(indicis) q(iiorum)
n(omina) subjecta sunt. ] [Ob q]uam soUemnitatem decretum est ut
si qui in locum corniculari(i) legionis vel actari(i) missi emeriti
substilutus I fuerit, det ci in cujus locum substitutus est anu-
lari(i) nomine (denarios mille); item si qui in locum cujusque |
librari(i) substitutus fuerit vel scamnari(i) nomine collegis (dena-
rios mille) ; et si qui ex eodem || collegio honestam missionem
missus fuerit, accipiat a collegis anulari(i) | nomine (denarios
octingentos) ; item si qui ex collegis profecerit, accipiat (dena-
rios quingentos).
Sur le pilastre de droite : Exacti : | C(aius) Aponius Vilalis,
en tout 21 noms, dont voici le dernier : L(ucius) Tonneius Mar-
tialis c(erarius).
Sur le tabularium principis, voy. le N" 1438. Sur Surus, voyez K^^ 1437
(note) et 14-48; sur Cattianus, voyez N° 1448.
Civitas Lambaesitana.
1450. VIII 2586. Près du temple d'Esculape (G. VIII, p. .^03), sur
une longue pierre, qui semble avoir servi de jambage de porte [L. Renier |.
Sur la face : Qui imagines saleras aureas fecerunt : | corni-
culari (deux), | comment(arienses) (deux dont Vun est commen-
tariensis du trib(unus) leg(ionis), | speculatores (quatre), |
beneficiari co(n)s(ularis) {trente dont l'un est q(uaeslor), | quaes-
lionari (cinq), b(ene)f(iciari tribuni) sexm(estris) (cinq), \ liarus-
pex (un).
A droite : Cura(m) agente | C(aio) Memmio Vic|tore (centu-
rione) leg(ionis) III Aug(ustae).
382 c. I, L., VOL. VIII.
Dessau, 2381. Hknzen, 6792 a. Von Domaszf.wski, /. /., p. 80, n» 173. Il
s'a^il de Vofjicium du gouverneur de la province. Ils élèvent des statues aux
empereurs (!mfl(/îrtes sacrae ; cfr. III 3.^26). Bien que la pierre ail été retrouvée
au temple d'Esculape, elle devait provenir d'une schola du camp. 11 serait
absurde d'admettre que l'oftice du gouverneur ait élevé des statues aux empe-
reurs dans le temps d'Esculape (Von Domas/kwski, /. L, note 328. Rhein.
Mus., 45, 1890, p. 210, note 2).
L'inscription est du temps d'Elagabale ou d'Alexandre Sévère, car deux
noms reviennent dans des inscriptions de cette époque (VllI 2742. 2750) ; voy.
la note de Wiljianns (VIII 2586).
Caonat {L'armée rom. d'Afr., p. 465, note) pense qu'il s'agit d'une asso-
ciation temporaire formée pour l'érection des imagines sacrae ; le quaestor
administrait la caisse temporaire.
\A.A. VIII 2590. Dans le temple d'Esculape [Renier].
Aesculapio et | Hygiae | dis bonis | sacrum, 1 Peiusii.
Sur les statues trouvées dans ce temple, voyez VIII 2386, note du Corpus.
1452. VIII 2601 Autel.
Geiiio I scholac | L(iicins) .lul(ius) Cres|centian(iis) | q(iiaes-
tor) arulas |j ciim stajtiincu|iis coll(egio) donavit.
Q(uaestor), se. collegii.
1433. VIII 2602. Autel brisé portant la même inscription.
1454. VIII 2603. A l'Est du temple d'Esculape; piédestal demi-
cylindrique [L. KKNn:R].
Genio | scholae siiae, | P(ublins) Aureliiis Félix | speciilator
I !eg(ionis) III Aug(ustae) | domo Thaumg(adi) | doniim dédit.
Dessau, 2376.
145n. VIII 2618. Cfr. 18096. Entre les thermes et l'amphi-
théâtre [L. Uenikr]. Autel à six côtés.
.Sur la face : .l(ovi) O(ptimo) M(aximo) | Cons(ervatori)
Aiig(iisloriiin) | n(ostrorum duoriim) | pient(issiinoriini) || l'ra-
Ijriim 1 toti|usq(ue) | domus ] divinae.
Sur le premier côlè gauche : M(arciis) Acutins Ingénus | ex
(ceiiliiriouo) l('g(ionis) li(onesta) in(issione) m(issus). |
(Ailtorcs I veterani. |
C(ains) Jul(ius) Honorat(us) ex sig(niforo), || Rutilius Julia-
nus I ex immune FL L (i),
1 Anullino et Front(one consulibus) (an \99) : C(aius) Cas-
isuMiDiA. 383
sius Qnadra|tus Pol(lia) cas(tris), || L(iicius) Licinius Janiiajriiis
ex immiine ] Tubiirs(ico) Niimid(ariim). |
Severo et Viclo(rino) (aniOQ) : \ P(ubliiis) Pompeiiis Ca|)r||a
rins ex pol(ione) Cir(ta), ] Caelius Rufin(iis) | ex arraalii(ra)
cas(tris) , | L(uciiis) Jamiar(iiis) Rogalilanus cand(i(laliis)
Tiisd(ro). Il
Laler(ano) et Rufino (an \dl) : , T(itus) Senius Salurni|niis
ex cand(idatus) cas(tris), | M(arcus) Pontennjiiis Victor ex ||
marso, | C(aiiis) Julius Firmiis P(ollia) c(astris), M(art'iis)
Aurelius Fel(ix) Tha(mugadi). |
Q(ui) m(ililare) c(oeperunt) imp(eratore) Coin(modo) V et |
Glabrione cos. {an 186) || : Mareus Vic|ore? | P. Tanuidiiis |
Veniistns d(iscens) ar(malurae) ] Ar(nensi) Car(thagine) . |j
Q(uintiis) Geminius | Rogatianus | ex cand(idatus) P(ollia)
cas(tris). |
Tertullo et Cleme(nte) {an 195) : | Julius Secundus |j Adri-
meto. I
Dex(tro) et Prisco {an 196) : | L. Tannonius | Cresces
Qui(rina) Cirla. | •
Sur deux autres côtés, il y a quelques noms peu lisibles. — 1) Flamines,
selon Renier. Peut-être est ce l'indication de leur patrie, dit Wilmanns.
1436. VIII 2626. Autel; entre les thermes et l'amphitluVilre
[L. Renier].
Sur la face : J(ovi) O(ptimo) M(aximo) F(ulguri) | , p(ro)
s(alute) d(omini) n(ostri) Aureliani Aug(usti) j.
Alb(um) vet(eranorum) | :
ex l(ibrario?) Lurius Fortunatus, en tout 21 noms précédés
du grade.
Sur le côté droit : 20 noms.
Sur le côté gauche : 6 noms.
Sur les grades indi(iués, voyez la note du Corpus.
1457. VIII 2636. Autel; au praetorium.
Marti et Minerjvae Aug(ustis) | sacrum. | Aur(elius) Gaius
evok(atus) | scolae suae | \(otum) s(olvit) l(ibenti) a(nimo'.
Von Domaszewski, /. /., p. 32, n<» 45. Il rapproche Vevokaius de Varmatura
(III 10435 = N° 326).
384 c. I. L., VOL. vin.
14:)8. VIII 2690. Cfr. 18110. Fragment de piédestal.
... mu I .... nei ... s dec,'urio) | [alae] I Pann(oniorum) | . . .
K... S et II Maximi|us Com|moclialniis raag(islri) | rabr(um)
voljtuni s(olverunl).
1439. VIII 2733 Au A-E. du forum.
M(arco) Âurelio | Cominio | Cassiano | ieg(alo) Aug(iis[ornni
duorum) | pr(o) pr(aelore) c'Iarissimo) v(iro) || beneficiari j ejus.
[| Curante P(uljlioj Valerio | Donato quaesjtore.
Aug(usloriim), ce sont peut-être Sévère et Caracalla ; si c'étaient Caracalia et
Géta, le deuxième G de xWGG serait martelé. Cassianus aurait donc été légat
dès 208, car (iéta devint Auguste en 209.
1460. VIII 2751. Base.
M(arco) Valerio Sejnecioni, leg(alo) | Ang(usti) pr(o) pr(aelore)
praejsidi provin(ciae) Ger]man(iae) inter(ioris), co(n)s(iili), j] spe-
(;ulalor(es) | et bpnefic(iari) et | quaestionari. | Curante Agilio
Felice quaesltore.
Entre 212 et 222. Voy. Gaonat, L'armée rom. d'Afrique, p. 122.
14GI. VIII 3228. Dans la nécropole du Nord.
D(is) M(anibus) s(acrum). | C(aio) Rutil(io) Bellico vet(erano), |
convel(erani) ejus | fec(erunt).
1462. VIII 3284. Cfr. J8175. Fragment d'autel.
... [hi]c sitns est. | .. [tesjtamento | .. [l]eg(ioni) III
Aug(ustae) | ... [e]x usuris | . . um quod } .. [septejmbrium |
... [pjarentarent | ... [cjetera cor|... eu m con
Il s'agit d'un legs fait à un collège de vétérans (voy. le N" précédent) ou de
soldats de la legio III Aug., pour honneurs funèbres annuels. Voy. Gagnât,
L'armée rom. d'Afr., p. i89.
1463. VIII 3545. Dans la nécropole du Nord, sur un cippe.
(U(ls)] W(anibus) s(acrum). j [Col]legio Falbricio Cl|audia
Rog;illina maril||o p[ioj l'ecit; | vixit annis LV.
Gdinme on ne trouve pas de collège de fabri en Afri(iue, Mommsen (C,, VIH,
p. 1102/ suppose (pie Gollegius Fabricius a été esclave d'un collège hors de
l'Afri(iue. Elude hisi., 1, p. A^)^). II, pp. 455-6.
1464. VIII 18239. Epuem., V 739. Au praetorium.
NUMIDIÀ. 385
Sil[vano] | Aug(usto) sa[cr(um)], | centuriones | leg(ionis) III
Aug(ustae), | curante '[ Memmio | Donato j decimo [ pilo.
Vox DojiAszEwsKi, 1. /., p. 80, n" 171. Comme le nom de la leg. Ill u'est
pas martelé, on suppose que cette dédicace fut faite après la réorganisation
de la légion sous Yalérien.
1463. VIII 18343. Ephem.. V 738 et vu 375. Dans la nécropole
du ^■ord.
Sur le côté gauche ; ... | .. [Aujrelianus | Flavius Marinus
sac(erdos), | L(ucius) Aelius Félix, | Satrius Donatus, | Anto-
iiius Donatus, | Aelius Donatius, j ...
Sur la face : les caractères ont été effacés par le temps. A la
fin : ded(icatum) XII . . .
C'est peut-être une dédicace faite par un collège, dont le sacerdos est men-
tionné à la ligne 3. ■ '
4. Tubunae (Tubna ou Tobna) C, VIII, pp. 4o3 et 1787.
Cultores Numinis Victorie, sous Elagabale ou Alexandre Sévère; immunis
perpetuus.
1466. VIII 4483. Table de marbre.
Pro salule Imp(eratoris) Caes aris) divi Severi Pii j Arab(ici)
Adiab(enici) Part hici) max(imi) Briliannici) maxfimii nepotis),
<Ii;vi M(arci) Aureli Anlonini Pii Parthici) max{imi) B rit(anniei)
max(imi Germ(anici) maxiimii Adiab(enici) raax(imi) Pii ...
(A lignes martelées qui contenaient les noms d'Elagabale ou
d'Alexandre Sévère) toti usque domus divine, cultores | Numi-
nis Victorie, per Jul(io) Floro i^mune perpeluo fecerunt item-
que d(e)d(icaverunt).
5. Tibiliê (Annûna). C, VIII, pp. oil. 1807.
Cultores (Herculisi. sous Anlonin le Pieux, VIII .">i2o.
1467. VIII 5523. Cfr. 18859. Herculi Aug(nsto) l
sacrum, | pro s{alute) Imp(eratoris) Antonini ; Aug(usli) Pii,
'Cu[liit]ores eju[s] | d(ej s(ua) p(ecunia) ffecerunt).
25
386 c. I. L., VOL. VIII.
6. Sigus (Sigus, Bordj Ben Zekri). C, VIII, pp. 552. 964. 1826.
Cultores (Victoriae Augustae ?) qui Sigus consistunt, VIII S695.
Cultores Caiarienses, VIII 10857.
Asinar(ii), N° 1 i59.
1468. VIII 5695. Cfr. 19112. Dans un cartouche à queues^-
d'aronde.
Victoriae Augustae | sacrum. | Cultores qui | Sigus con-
sistunt.
Or.-Henzen, o82i.
H69. VIII 10857. Neptuno | \ug(usto) sac(rum). | Cul-
tores I Cararienses | v(otum) s(olverunt) l(ibens) a(nimo).
1470. s. GsELL, Bull, arcli. du Comité des trav. hist., 1897, p. 561.
'^Ann. ép. 1898, n. 86.
Jovi Aug(usto) sacrum. | C(aius) Mummius A[fJ|ricanus-
lolcum quod asi|nar(ii) colunt de | suo fecit d(e)d(icavil).
7. Col. Julia Cifia, puis Conatantina (Constantine).
C, VIII, pp. 618. 965. 979. 1847.
Dendrophori ; curator eorum, VIII 6940. 6941.
Ministri dci Saturui, VIII 6961.
Colegiari, VIII 6970.
Sartor arenarius, VIII 7158.
1471. VIII 6940. Cfr. p. 1847.
Castori Augusto sac(rum). | L(ucius) Caipurnius L(uciiJ^
fil(ius),Quir(ina) [Successianus, curator |dendrophorum,v(otum)
s(olvit) I lib(ens) animo.
1472. VIII 6941. PoUuci Aug(usto) sacr(um). [ L(ucius>
Caipurnius L(ucii) lil(ius) Quir(ina) | Sucessianus, curator |
dendrophorum, | v(otum) s(olvil) lib(ens) animo.
1473. VIII 6961. . . I [promisjsam ministris dei Sa[t]ur-
n... I ... s Saturninus Domitius Primianus | ... suisque fecerunt.
1474. VIII 6970. Sur un dos grands cotés d'une cuve rectan-
gulaire.
Anlius Vicloricus cum | Antios Victoricu(m) et Mausolu(m)
NLMIDIA. 387
juniores viso | moniti libens animo colegiaris donavejrunt ex
S N ce S P F d(onum) d(ederunt).
Henzen, 7180.
1475. VIII 7158. Clr. 19451. Cippe.
D(is) M(anil)us) s(acrum). | Valerius Dat[iv]us pater | fec(il) |
Ururi(a)e fili(a)e rarissim(aje ; h(ic) s(ita) e(st) : | vix(it)
annis XXV, ra(ensibus) sex ; sartor arenarius l| magisfer rili(a)e
diil|[ci]ssim(a)e posuit.
8. Col. Veneria Mtusicntte (Philippeville. Stora).
C, VIII, pp. 684. 967. 979. 1878.
Dendrofori ; dendroforus decretarius.
1476. VIII 7956. Cippe. Sous un fragment d'une statue, on lit :
Sancto Allidi sacrum, | Genio dendrofororum , C(aiiis)
Met|teiiis Exiiperans, dendroforius decretarius, de suo fecit
]ib|enti animo dedicavil.
Decretarius, cfr. X 3764 (plus loin) et Étude hist., I, p. 2-47, n. 3, et II,
p. .356 : c'est peut-être un dendropliore créé par les XV viii sacris faciundis
de Rome. La dédicace est faite à la fois à Attis et au Génie des dendrophores.
MojLMSEN pense que c'est Attis qui est considéré connue Génie des dendro-
phores, mais les dédicaces doubles sont fréquentes.
PROVINCIA MAURETANIÂ SITIFENSIS.
1. Citoba (Ziama). C, VIII, p. 716.
Cultores (Jovis? conservaforis).
1477. VIII 8374. Autel.
.... [cojnserlvatori sac(rum). | Cultores | ejus sua | pecunia |[
posuerunt | dedicaverunt|que.
2. Sntaf (Aïn-Kehira). C, VIII, p. 718.
Cultores Victoriae, sous Marc Aurèle, N» 1 i78.
Cultores, aw /re sièc/c? , N" 1479.
1478. Bull. arch. du Comité des trav. hist., 1889, p. 133.
|P]r[o sa]l[ute? imp(eratoris) | C]aes(aris) M(arci) Aurel[ii |
388 C. I. L., VOL. VIII.
A-ntonini el L(iicii) A[ejlii] Veri Augustol[ru]m , cul(tores)
Victori[aeJ.
R. Cacnat, Ann. épigr., 1889, n. 114.
1479. Mélanges d'arch. et d'Iiist. (Écok fr. de Rome), X, 1890. p. 474,
n. 39. Sur un petit cipi)e. [Audollent].
Numini Mau|ror(um) Aiig(usto) | sacrum | C(aius) Julius
Noveljlus fil(ius) ob || lionorom J patricium | ciilloribus | sua
p(e('unia) cuin de N | BAMENTVM d(ono) d(edil).
Numini Maurorum, appellation vague; ordinairement le nom de dieu Maure
est. énoncé : Dianae Augustae Maurorum (VllI 8436), etc. Ob honorem patri-
cium, ce personnage appartenait peut-être aux patrices institués par Constantin ;
cir. VllI 7040. Voyez Audoli.ent, pp. 475-476.
8. Col. Siiifts (Setif, Sataf). C, VIII, p. 723.
Religiosi et dendrofori, en 288, VllI 84S7.
Pistores, sous Valentinien, Théodose et Arcadius, VIII 8480.
1480. VIII 8457. Fragment. Il manque la seconde moitié de
chaque ligne.
Deorum omnipotentium sancta ... | Thrysi[a]e religiosissimum
Icmpliim c... I iina cum religiosis et dendrofori[s] . . | singii-
lari simiilacriim dcae arge[nleiini] ... | et consecrare et ex
ulraq(ue) parte ini ... [fiin]||damentis suis sumptib(us) magni-
fîcent. . [si]|mnlacris(|ue nnminum iiovis id est Aï... | implere
volis omnib(us) curaverimt ... | libero anle fores sancti a
fundamen... | publicnni quia sancto doctius ADI. . || quadrato
lapide institueruni et ... | ignis incursionib(us) concrema-
tam colum[nis] ... [relipraesentata dignitale pictiirae ad INS ... |
diderunt; item in honore numinis ... | tu propriis sumptib(us)
sua sponte atqiie s...||rum a(nno) p(rovinciae) CCXLVIIH et ad
therm .. | carpenti capislellis et strol)ilis VE..... eis exorna-
lum dono | dediderunt unde pulcherrimi facl[i ... me]moriam
subjeetis omni um noininib(iis) consecratis templi tit[lulis aejter-
nitas loqueretur.
La Mauritanie devint province romaine sous Caligula. en l'an 40; la
449" année de la province correspond donc à l'an 288. Voyez. Corpus, VIII,
j>. XVIII et 1062. — Hkron m Vu.i.f.fosse, Rev. arch., 1876, p. 204.
ISUMIDIA. 380
1481. VIII 8480. Pro felicilale temporum beatoriim
[dominor(um)] | noslroriini Valenliniani, Theodosi et [Arcadi]
[aeternorum principiim unum, quo d(ecuriones?) et pr[in-
ci|p]ales ac cives gravi qiiatiebantiir inco[mmodo, inolas (for-
naces?) propler annonam | pujhlicara a veteribus institiitas
Oiiin[i renova|jl]u opeiis riiinis inminenlibiis destil[iii, detersa]
I veteris sqiialoris inliiviae adi[ecto novo] | eiiltii sua instantia
reformavit, [instriimen(o] | pislorio exornalas ad aiinon[ae
publicae] | coctionem pistoribiis lradi[dit et ila populiim] ||
pavit Fl(avius) Maecius Conslaii[s v(ir) p(erfectissimus)praes(es)
prov(inciae)] | Maurelaniae Sitif(ensis) ciiram [agente curatore]
1 reip(ublicae) splend[i]d(issimae) col(oniae) 8itifen[sis].
A la fin de la -i« ligne, le graveur parait avoir oublié quelques mots, tels
que : molas pr opter annonam [Th. M.]. On peut croire que c'est plutôt for-
naces, à cause de coctionem qui suit. Etude hist., Il, p. 220.
4. Bir-Haddada. C, VIII, p. 742.
Cultores (... frugifer), VIII 8711.
1482. VIII 8711 j [Satiirno?] frugifer | [c]ultores
su[i]s I [i]mpensis fecerjunt et dedicavelrunt, cur...nsi | ;
PRO VINCI A MAURETANIA CAESARIENSIS.
1. Col. Caesnt'en (Scherschel). C, VIII, p. 800.
Dendrophori, vni940I.
Conleciuiu fabri argentar (sic), Ephem., Vil 518.
Cultoris Doripatri, canponis (sic), VIII 9409.
patronus.
Dendroforus, Ephem., V, 1027.
(Corpor(atus?) C(aesaricnsis?\ Ephem., 1033 = 1305.
l decurio.
'Conlecium Caesariensiuiu crescent., Ephem., Vil M8.
1483. VIII 9401. ... enio C(ai) f(ilio) | ... Fatali, |
[decjurioni | [splendijdissimae | [col]oniae) || C[aesjariensis,
re[li]gioso | anti[sjtiti sanctissimi | numinis | Matris deum, j
dendrophori | dignissimo.
Henzen, G037. . - . .
390 C. I. L., VOL. VIII.
1484. VIII 9409. Sex(lo) Valerio | L(iicii) filio Quiri(na) |
Munici, I equo publico exornato, | flamini provinciae, [j ciil-
toris Doripalri | patrono | ob mérita [ ejus cauponis.
L. 6. Peut-être : cultores Liberi Palris. — L. 9. Peut-être : caupones.
[Th. m.].
1485. Ephem., V 10-27 = VII 508.
Juliiis Musltarius denjdroforus | ...
1486. Ephem.. V Km = 130;).
CresUis decurio corpor(atus) C(aesariensis) | Aule uxor
pos(u)it ob I nieerilis suis.
J. ScHMiDT lit : corporatus Caesariensium.
i 487. Ephem. VII 518. Table de marbre.
Vilnius argentarius | caelator, annor(um) XXIIII, | hic situs
est, I cura conleci fabri argentar | et conleci Caesariensium
crescent. | Terra tibi levis si t.
Crescentcs ou adcrescentes, ce sont les flls des collegiati attachés hérédi-
tairement au collège. Cf. IX 2998. Ce qui est remarquable, c'est qu'ils forment
un collège à part a Caesarea. [J. Schmidt]. Etude hist., I, p. 354, n. I, et II,
p. 360. Il aurait fallu : cura conle[gi] fabr[um] argentar(iariorum) et conle[g]i
Caesariensium crescent(ium).
2. MattUana (Miliana). C, VIII, p. 820.
Cultores Plutonis. sous Seplime Sévère.
1488. VIII 9609. Pro salule et j incolumitale | domus
divinae | Aug(uslorum trium) perpetuae, | cultores Plutonis.
MAURETANIA TINGITANA.
Totubili» (Ksar-Faraoun). C, VIII, p. 85o.
Collegium Mercuri vestiariorum, N" i i89.
Cultores domus Augustae ; en l'an 158, N» 1-490.
1489, Bull. arch. du Comité des trav. hist.. 1891. p. 149, n" 27. [Héron
I>E VnXEFOSSEl .
NUHIDIA. 391
D(is) M(anibus) | G(ai) Corn|eli Severi, 1 impensa 1 collegi |
Mercuri | vestiari|or(um); vix(it) an(nis) XI.
Trouvé au Maroc, par de la Martinière. R. Gagnât, Ann. épigr., 1891, n. 118.
1490. Bull, trimestriel de la Société d'Oran, 1893. p. 223.
Imp(eratori) Caes(ari) T(ito) Ael(io) Hadriano | Antonino
Aug(usto) [Pio], p(ontifici) m(aximo), Ir(ibunicia) pot(estate)
"XXI, I imp(eralori) II, co(n)s(uli) IIII, p(atri) p(alriae), | cul-
tores domus Aug(ustae), area pri|vala<m> empta<m>, tem-
plum I cum porticibus a solo sua | pecunia fecerunt et
-stajtuam posuerunt, quorum nomina tabulae | aereae incisa
sont. Dedi[cî(ante)] Q(uinto) Aeronio Moniano pr[oc(uratore)].
Année 138. — R. Gagnât, Ann. épigr., 1893, n" 104. — Trouvée au Maroc,
-à Volubilis par de la Martinière, dans un grand édifice qui était probablement
ie lieu de réunion du collège {Rev. arch., 1891, p. 236).
IX« PARTIE.
Italiae Regiones II, IV, V.
(Calabria. Apllia. Sammlm. Sabim. Picenum)
C. I. L., IX. Inscriptiones Calobriae Apuliae Samnii Sabinorum Picenr
latinae, éd. Tu. Mo.mjisen, 188;i.
Ephemeris epigraphica, VIII.
I. REGIO ITALIAE SECUNDA.
I. CALABRIA.
Tat*eÈttut»% (Taranto). C, IX, pp. 21. 655.
Collegius.
1491. IX 6154^"^- D(is) M(anibns). | Fecit colllegius Vila-
lori bo|ne merj|enti.
Orefj.i, rJ04-i, lisait à tort : collegiufm) fumatoru(m) . Th. M. avait d'abord
rangé cette inser. parmi les fausses (IX -iO*).
II. APULIA.
1. VeÈtuftin (Venosa). C, IX, p. 44.
Collegius aquariorum, sodales, IX -160.
Familia gladiatoria C. Salvi Capitonis A..., au 1" siècle. IX {6o.
Convipium juvenum (?), IX -iS2.
Cultores Liberi ex fauo VU..., IX i.j9.
Sodales, IX iOli.
1892. IX 452. D(is) M(anibus) .[.. Tiliilei Festivi q(uin)-
q(ennalis) C... | L... D... P... N... | pro ep. convipium ju... [
YEN • M • REOLI...
Th. m. coDjeclure : [ut] pr(idie) [li(alendasj s]ep[tembresj convibium juve-
n[u]m [é] re[ditu ejus stimmae fiât].
CALABR[A APULIA. 393^
1493. IX 459. Colonne brisée au milieu.
D(is) M(anibiis). | C(aio) Jtilio Entello | ciiltores Liberi |
ex fano VII....
4494. IX 460. D(is) M;anibiis). [ Collegins a qiiarioriim (
Sex(to) Peduceo ] Faceto | sodales posiueriint ).
Sur les aquarii, voy. Étude hisl.. II. pp. iio--2^l. L. U.klki's. Esclaves publics
chez les Rom . . Bruxelles, 1897. p. 170.
1495. IX 465. [FJamilia gla(Jia[loria | C(ai)] Salvi Capi-
tonis A... I liic sita. | Eq(nes) : ... Mandatiis Rab. III •> •
II; i t(h)r(aeces) : | .. Secundus Pompfoni?) II • > • II, |
C(aius) Masonius VII • > • IIII, | ... Pliileros Dom(iti?>
XII . > . XI, I .. OptaUis Salvi (servus) t(iro), || C(aius) Alfi-
dius l(iro}; j m(urmillones) : Q(uintiis) Cleppiiis t(iro), I ...
Julius t(iro); | r(eliarii) : [j
Or., 2569. Wilmasns, ^601.
Le lanisia C. Salvius Capito revient ailleurs (IX 48G). Plusieurs de ces gla-
diateurs sont affranchis {auctorati) ; un seul est esclave de Salvius lui-même ;
d'autres sont esclaves d"un autre et le nom du maître suit au génitif. Le
premier des deux chiffres désigne les victoires (ou les combats), le second les
couronnes fou les victoires, cfr. Th. M., p. 799 un). Dans les inscr. greccpies
(C. I. Gr., 2164, 2889). on lit de même : v\{Kr]oa<;) o', aT6(qpavuj9€iç) ai'. Les
tirones n'ont pas encore remporté de victoire. Voyez une liste semblable, IX
466, et une familia [gladiatoria], IX 22-37, a Telesia. On ne sait comment
lire > ou O.
Wil.ma>;ns pense (pie fous les esclaves appartiennent à Salvius et qu'il faut
lire : Rabiilianus), Pomp{onianus), Dom(itianus); on sait que les surnoms
d'esclaves en anus désignent le maître antérieur; cfr. >'o 52. Les affranchis
n'ont pas de surnom, ce qui montre que l'inscr. est du commencement de
l'empire.
Sur les différentes sortes de gladiateurs, voy. Friedi-aender, Silt., 11%
pp. 335 et 479.
1496. 1X496. L(u(io) Cassio PannyfchoJ sodales p(osiie-
runt).
2. Ausculutn (Ascoli di Satriano). C, IX, p. 62.
Caplatores, IX 665 ; patronus. " " ^ . - ■ ^- .
1497. IX 665. Pelaginii A. | Publie) Fiindanio P(iibli)
f(ilio) Pap(iria) | Prisco, patron(o) miinit ipi, | omnibus hono-
rib(us) I et oneribiis functo, i palron(o) civil(alis) Aiis(;u](ano-
rum), I qui cum miilla et | maxima in rem p(iibiiram) saepiins
394 c. I. L., VOL. IX.
praestilerit, Ibntem | qiioque novum cum gran||di sumptu
fabricae sua peciijtiia induxit et cives patri|amquae reformavit,
I M caplalores | patrono praestantissimo. | L(ocus) d(alus)
<l(ecrelo) d(ecurionum).
Orelli, 3765. Wilmanns, 1832. Les lettres A (ligne 1) et M (ligne 14) sont
inintelligibles. Sur les caplalores, voy. Étude hist., II, pp. 112 et 146.
3. JBofdoniae (Ordona). C, IX, p. 64.
Collegium mancip(um).
1498. IX 690 1 [raujnicipi, aed(ili) | ju(re) dic(undo),
q(uaestori) bis, | (quattiior) vir(o) j(iire) d(icundo) bis, ] q(uin)-
4:j(uennali), cural(ori) mu|neris bis, | colleg(ium) mancip(um). |
Honor(e) cont(entus) impens(am) remisit. | L(ocus) d(atus)
<i(ecreto) d(eourionura).
Il faut lire mancip{um), plutôt que manctp{iorum), esclaves. Étude hist.^
H, p. 227, 6.
4. Volturara. S. Bartolomeo in Galdo. C, IX, p. 84.
Collegium dendroforum.
1491). IX 939. C(aiG) Catilio | Sabino | collegilum den-
■drloforum.
III. HIRPINI.
1. Contpaa (Coma) C, IX, p. 88.
CoUegiuiu. Mercuriales.
loOO. IX 972. In qiio opère collegium dec. | Mercuriales
dédit I imp(eratori) Caesari.
Th. M. pense que sont des fragments mis les uns à côté des autres.
2. Etig^»*e» Baehiani (Macchia, près do Reino).
C, IX, p. 125.
Collegium dendroforum itemque (collegium) fabrum, sous Marc Aurèle et
Vérus, IX i-io9.
patrono benignissimo.
Collegium dendrophorum ; coUegae, IX 1463.
HIRPINf. 395
1501. IX 1459. C(aio) Amar[t]io Q(iiinti) f(ilio) Satur-
nino, vetcrano i Aug(ustorum) n(ostroruin diiorum) ex legione
I secnnda Parihica, [dejciirioni i el omnibus honoribus fiincto,
II patri et avo deciirionum, palroîno, ob exsimiam adfectionem
I tara in singiilos qiiam in univerlsos cives, collegium dendro-
jforum ilemque fabrum aère || conlalo palrono benignissi|mo
posuerunt. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Henzen, 7018. WiLMANNS. 1843. Les deux Augustes sont Marc Aurèle et
Vérus. Itemque (ligne 10) veut dire qu'il s'agit de deux collèges différents.
Etude hist., II, p. 199. n. 7.
1502. IX 1463. D(is) [M(anibus)]. 1 T(ito) Petro[nio] | Pon-
tico, c[o]|llegium dendrophornm || collegfae) b(ene) m(erenti)
f(ecit I , et Ponticae pater infeb|ci[ss]imus. ] [Vix(it) ann(is] XI.
Ponticus est enterré par le collège et Pontica par son père.
3. i*agt*a Meitwnu» (Pago). C, p. 133,
Collegius.
1503. IX 1505. D(is) M(anibus). | Vere[c]unldo c[o]lle.
gi|us ... ceia | ...
4. Col. Julia Concordia Aug . Félix Beneveniutn (Benevento).
C, IX, pp. 136. 671.
CoUegia, re[para]tor collegiorum, au IV^ siècle, IX Io96. 1579.
Martenses, IX 1687. 1931.
Studia (quattuor) Martesium Verzobianum et Martesiura Palladianorum
et..., IX 1682.
patronus eorum.
Collegium Martense Verzobianum, IX 168-4. 1686. Cfr. 1685 : Verzobio.
ab avo et majoribus collegi et civitatis patronus, IX 1684.
patronus religiosissimus eorum, IX 1686.
Studium Palladianum, IX 1683; patronus ejus.
Collegium Martensium infraforanum, IX 1685; patronus ejus.
Studium? Augustianum ; discens ejus, IX 1687.
Studium juvenum cultorum dei Herculis, en 257, IX 1681.
majores eorum.
patronos cooptant.
Studium orchestopales, IX 1663.
Mercurialis, IX 1707-1710.
396 c. I. L., VOL IX.
Univeisi Lcontiaiii, IX 1590; patroiius eorum.
Collegiiiin medicoriiiii, sous Trajan (?), IX 1681.
Collegius, IX 1(388.
Sodales, IX 1746.
Parasiti, IX 1578; patrona.
Sur les collèges de Bénévent. voyez : De Vita, Thésaurus antiquitatum
Benev., Rome, 1754. Diss. V, p. 1.59-175. Étude hist., II, pp. 209. 337. Sur
les Marieuses, voy. Lkon Halkin, Les coll. de vétérans (Rev. de l'Inslr. publ.
en Belg , 1896, fe livr.). Pour studium, voy. Étude hist., I, pp. 185. 340. 406.:
1o04. IX 1578. Egnatiae Cer|tianae, c(larissimiie) f(emi-
nae), | C(ai) Egnali Certi | co(n)s(ulis filiae, j patronae prae-
s||tanlissimae, | parasiti.
L'aimée du consulat de C. Egnatius Certus est inconnue.
1503. IX 1590. Tullidio Argolico | | | . . ,
[ju]flicio I sac[ratis]simo el | comiti [fjabricarum | totiiis civi-
talis I Ben(evenlanae) iirbis, ob insigjnia mérita ejusdem, |
palrono «iniversi ] Leontiani statuam \ ponendam esse duxerunt.
Orelli, 4127. WiLMANNS, 1857.
1506. IX 1596. ... spect I | jiislilia, [admir]abili
castitajte conspic[iio, reparjatori fori pro | magna [parte co]n-
lapsi in rinn(as) || colidie [auclas], restiliilori ba|silit'ae....
[cnjni portioibns sagiljtafrioriim et] regionis viae novae, |
repar[atorij tliermarum Commodiana|nmi , re[para]tori colle-
giorum, repajratori fportilcus Dianae, reparatori j basilicae
[L]ongini ac totius prope civi|tatis [post hjostilc incendium
condi|tori, [obj insignia ejus in omnem prOi[v]in[ciam] praeci-
puaqiie in se et palriam || [urbem mjerita, populus Beneven|[la-
nu]s ad aelernam niemoriam | ... statuam collocavit.
Wn.MAKNs, 1852. De VrrA a soutenu que cette inscr. n'est pas de Bénévent,
parce que cette ville ne lut pas pillée avant l'invasion des Gotlis (Giorn. de'
Lett., Pise, XVI, p, 187). Mais Wilmanns pense que dans une autre inscription
de Bénévent (IX 1579) il faut lire également : fori commun[i thermarum]
Commodi[anaru»i collc(jio]rum om[nium reparatori], etc. Il l'attribue au
iv« siècle de notre ère. Elude hist., II, p. 167.
It07. IX 1618. M(arcns) Nasellius M(arci) f(ilins) Pal(a-
tina) Sal)inus, | praelectns) coli{ortis) I Dalmatar^um), et Nasel-
lius Vitalis i pater, Augîustalis iterum) quin(|(nennalis), paganis
communib(us) pagi Liicnl |, porticnm cum apparatorio et com-
pitum a solo pecun(ia) ] sua fecerunt, et in perpetuum VI
HIRPIM. 397
îd(us) Jun(ias) die natale || Sabini epulantibfiis) hic paganis
annuos (denarios; CXXV dari | jiisseriint, ea condicione ut
iion(is) Jiin(iis) pagum lustrent | et sequentibus diebus ex con-
suetudine sua cenent, item VI id(us) Jun(ias) die natale Sabini
epulenlur. Quod si j factum non erit, tum hic locus, ut supra
scriptura , est, cum annuis (denariis) CXXV in per(pe;tuura ad
collegium medicor(um) | et ad libertos n(ostros) perlineal, uti
i(i) VI id(us) Jun(ias) die natale | Sabini hic epulentur.
Orelli, 4132. 4433. Wilma^ns, 1873. GarruccI (Diss. arch., I, p. 119j
conjeclure que >'aselliiis Vitalis est nommé dans la table alimentaire de
Trajan (IX 14oo. 1. 71. a Ligures Baebiani).
1508. IX 1663. C'aius) Concordius Syriacus, eq(ues)
R omanus), conim(entariensis) rei p(ublicae) | Beneventanae),
munerarius | bidui, poeta Latinus coronatus in mune(re) pa-
!|triae suae et [Roraae?], vibus | sibi fuit; qui vixit | ann(is)
LVlll, m^ensibus) VI, d(iebus) XII, | hor(is) III.
Esterti, | primus | Beneventi | studium or chestopales |
instituisti.
Orelli, 118o. Wilm.\k>s, 1872. C. Concordius Syriacus était peut-être le
fils d'un affranchi de la Colonia Julia Concordia Augusta Félix Beneventana.
— L. 6. Th. m. conjecture que le graveur devait mettre : patriae suae et
[Roniae] ; au lieu de Esterti, il propose : Sesterti.
1309. IX 1681. Irap(eratoribus) Licinio Valeriano | Au-
g(usto) IlII, Licinio Gallieno Aiig(usto) III , co(n:s!ulibus) idibus
Martis. ] Quod coeplum studi juvenum j cultorum dei Herculis
majores || retulerunt patronum cooptandum [ajoutez : Rutilium
Viatorem] : | plus speramus bénéficia uberiora | pos ti se (t7
faudrait : nos) consequituros, cujus in praeterito summa(m)
dignationem sensimus et idejo cooptamus Rutilium Viatorem
pa|tronum cum iis qui infra s cripti) s unt Nonium Gra tilia-
num cdarissimum v'irum) et Egnatium Satlianura c(larissimum)
v(irum) [ [et] plerosque splendidos équités Romanos | et con-
curiales ejusdem Viatoris, qui nos | [ajoutez : per] dignatio-
ne(m) sua(m) et mérita provocavCirunt [Ajoutez : Placuit
decretum iis] ofFerre per Nuraerium Numerianum Attic(um?)
et majores eorum {il faudrait : nostros;.
\Vu.MAXSs, 1880. — An 2.j7. Sur une table d'airain.— Voy. H. Dujioulin,
Les collegia juvenum (Musée Belge, I, p. 130).
398 c. I. L., VOL. IX.
1510. IX 1682. Vesedio Rufino, ] v(iro) p(erfeclissimo)^
advocato flsci |, summe rei jiidicio | sacro promoto, patro|na
spledid(issimae) (sic) civ[i]tatis Bene||vent(anorum) et Puteola-
norum, | patrono sttidiorum (qualtiior) | Martesium Verzobia-
niim et Martesium PalIadia|noriim et || Trois lignes et demie
sont martelées.
Orelli, iiSi. WiLMANNS, 1881. Vesedius revient au N° suivant.
1511. IX 1683. Nebiili. | C(aio) Vesedio Rufmo, per-
f(ectissimo) | et praestantissimo viro , | filio Vesedi Justi
inUistr(is) | et priiicipalis viri Bene||ventanae civitatis... ( it
manque à peu près dix lignes | ... patrono, i studium Palla-
dianiim.
Orelli, 4125, Wilmanns, 1882. Vesedius revient au N" précédent,
1512. IX 1684. Crispini. | C(aio) Vibio Cris|pino, ab
avo I et majoribus | collegi et civijjtatis patrono | , collegiuœ'
Mar|tense Verzolbianum.
Orelli, 4128, Wilmanns, 1883.
1513. IX 1685. Verzobio. [ C(aio) Umbrio Eudrasto
C(ai) f(ilio) | Stel(latina), patrono eoloniae | Beneventanorum,
larjgissimo adqtie honorifiîcentissimo viro, | qiiod is a solo
canopum pro|priis siimptibus fecerit, | collegium Martensium |
infraforaniira memor | liberabtatis et honoriticenlliae ejus
patrono praes|tantissimo posuit.
Orelli, 4126. Wilmanns, 1885.
1514. IX 1686. C(aio) Umbrio | Numisio Druso | patrono
rell giosissimo cir|ca omnes cives, || et liberalissi|mo semper
cir|ca se, collegium j Marlense | Verzobianum.
Orelli, 4129. Wilmanns, 1884.
1515. IX 1687. Diis) M(anibus). |
^■^« colonne : Discens | Augusliani studiis | amore re||ple-
lus («te), I
2^ colonne : Aquinio | ... avio, h(omini) in|noc(enlissimo),.
Marleses 1 posuerunt me[r](enti) ; 1 q(ui) v(ixit) a(nnis) XXXVI...
Henzen, 7204. Wilmanns, 1886. Au comiuenccment de la 2« colonne, le
nom propre est incertain.
1516. IX 1688. D(is) M(anibus) s(acrum). I Successus, |.
q(ui) vix(it) ann(is) L; | collegius | b(ene) m(erenti) f(ecit).
HIRPIM. 399
1517. IX 1707. L(ucio) Helvio L(ucii) 1 iberto) Hilaro, [
nummulario, | Mercuriali, | Messiae Q(uinlii 1 ibertae) Dio-
dorae, | L(ucio) Helvio L(ucii) l(iberto) Paefo nunimula|rio.
Cfr. IX 1708 : Mercur...; 1709 : Merc...; 1710 : Cn. Riisticus Cn, l. Festi-
vos, Mercuria(lis) et tnercator. Remarquez que l'un est numnntlarius, un
autre mercator; la profession des deux autres n'est pas indiquée.
1518. IX 1746. D(is) M(anibus) s(acrum). \ Apto | sodales;
I Vixit an(nis) G | , me(nsibus) X, d(iebus) 111. [| B(ene) m(erenli)
f(eceriint).
1519. IX 1931, et add., p. 671. Pietas Marjtensum {sic) \.
D(is) M(anibus). | Hispaniae Pomponiae |, c|(uae) v(ixit) an(nis)
XXVII, m(ensibiis) X, d(iebus) XV, | conjugi incomparabili ,
Pon lius Priscus raaritiis b(ene) m(erenli) f(ecit).
Sur une colonne. Les mots Pietas Marlensum semblent avoir été ajoutés
après coup, en grands caractères, plus légèrement gravés. Ils prouvent que
cette colonne funéraire a été élevée avec le concours des Martenses qui s'occu-
paient donc des funérailles.
o. Vitolano. C, IX, p. 194.
Sintoniaci.
1520. IX 2125 Q(uintus) Satrius Secundus !e[l]
signuni scultum lara[rio] |
Au-dessous, sur le côté droit : Imp(eratore) Maximino et
Africajno co(n)s(ulibus) Silvano | Lusiano sellam I sintoniacis j
r eus .. I .... us I
An. 236. — Gravée sur un rocher, au-dessous d'un bas-relief, qui représente
un homme tenant une faux, un autel allumé, un arbre et Un chien. T\cite
{Ann., IV, 34; VI, 14 et 53) parle d'un Satrius Secundus.
II. REGIO ITALIAE QUARTA.
I. SAMNITES.
1. Teieaia (TeleseJ. C, IX, p. 205.
Collegium fabrum tignuar. quibus ex S. C. coire permissum est, sous Cara-
calla ou Élagabale.
1521. IX 2213. Q(uinto) Herennio Silvio 1 Maximo,
400 C. I. L., VOL. IX.
darissimo) v(iro), legat(o) leg(ionis) j II Italicae el alae Anto-
nijuianae, jiiricl(ico) per Calabr(iam) i Lucaniam Brillios, pr(ae-
tori), aed(ili) |1 Caer(iali), quaest(ori) nrb(ano), curioini, sevir(o)
liirmae eq»it(um) Ro|manor(um), civi et palron(o) col(oniae), j
colleg(ium) fabriim tigniiar(ioriim) | qnib(iis) ex s(enatiis) c(on-
sulto) coire permis(snm) est. || L(ociis) d(atiis) d(ecreto) d(ecu-
rionum).
Henzen, 6745. Wilmakns, 1207. Dessau, 116 i. Le surnom Antoninianae
indique l'époque de Caracaila ou d'Élagaliale. La legio II Ilalica stationnait
en Norique.
2. Ailifae {Allife). C , IX, p. 214.
Coilcgiuni capulatoruiu sacerdotum Uianae, sous Septime Sévère (?), IX 2336.
Collegiuni i'altrum tignuarioruui, IX 2339.
patronus eorum.
Contul)ernium Veneris, IX 2.S54.
patronus eorum.
1522. IX 2336. Cominiae | L(ucii) {il(iae) ' Vipsaniae I
Dignitati, | c(larissimae) f(eminae), j| collegium | capulatorum |
sacerdotum | Dianae.
Orelu, 2173. On trouve un L. Coniinius Vipsanius Saiutaris, de Rome,
sous Septime Sévère (II 108d, a Ilipa).
1523. IX 2339. Q(uinlo) [TJarronio ] Q(uinti) f(i!io) Fab(ia)
Felijci Dextro, \ c(larissimo) v(iro), \ aed(ili) curiili || designato, [
collegium | l'abrum | lignuarior(um) | palrono.
Th. 31. a complété le nom d'après IX 2340.
1524. IX 2354. Sex(to) Minio Se[x(ti) l'ilio)] | Ter(etiiia)
Silvano, | aed(ili), (duum)vir(o iterum) quin[quenn(ali)], | pa-
tr(ono) colon(iae) Allif[anor(um)], | quaest(ori) sac(rae) p(ecu-
niae) alim(entariae), quaest(ori) [p(ecuniac) p(ublicae)], j| defen-
s(ori r(ei) |i(ublicae), praep(osilo) p(ecuniae) frum(enlariae),
)[lem] I curat(ori) civitat(is) Alinatium, | item curat(ori) Ligu-
rum Cor|nelianorum, | contubernium Veneris {j patrono ob
mérita ejus. | L(ocusj d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Henzen, 5167 et liuU. deW Inst., 184.j, p. 23.5. Wu.manns, 20,52. Au lieu de
pecuniae frutnenlariae, il faut lire peut-être : publici frumenti. Cfr. IX 2358 :
Sontiae, sacerdoti \ Veneris, \ ex testamento.
SAMMTES. 40 1
3. Saepinum (Altilia près de Sepino). C. IX, p. 227.
Collegium canofoi-anim, IX 2480.
Scribae quaestori et iminere functi, sous Trajnn ou Hadrien, IX 2-4o4.
pat l'omis eorum.
Collegium Larum Marcellini, IX 2181.
Cultores Flaminiani (un esclave public), IX :2483.
lo2o. IX 2454. L(iicio) Neratio L(iicii) f(ilio) | Vol(tinia)
Prisco, ; praefecto) aer arii) Sat(iirni), c"o;n's(iili), | legalo) pr(o;
pr'aetore) in prov(incia) | Pannonia |j , scribae quaeslori(i) | et
mnnere functi | patrono.
Hekzen, o446. X3oG'2. Wilmanns, 1 15:2. L. Neratius Priscus est le fameux
jurisconsulte, conseiller de Trajan et d'Hadrien. Voy. Tn. M. dans V Index de
Pline le Jeune, éd. Keh.. p 4:20. 11 fut consul suffect en l'an 83, et légat en
98 ou 99. Prosopogr., I. p. 402, n° 46.
io26. IX 2480. D(is) M(anibiis) | Enniae | Prisc(a)e, col-
legium) I canoforainim.
Henzen. 6074. Tu M., Bull. d. /., 1847, p. VU). Cippe; mauvais caractères.
1527. IX 2481. Dis) M(anihus) s(acriini). ] Gavolenae fsîcj
1 Cypridi ex coll^egio) Larum | Marcellini.
\oil^. IX 2483. Zosimo Saepin(atinm) | ser(vo) cnijtores) |
Flaminiani.
Tiî. M. dit que les cultores sont les membres d"an collège funéraire.
i. Fagifutne (S. Maria a Faifoli, près de Montàgano).
C, IX, p. 237.
Martiales, en l'an 140.
1559. IX 2553. Imp'eralori) Caesari divi lladriani | fil(io)
<livi Trajani Parlhici nep'oti) divi Nor vae pron;e|)oli) T(itO;
Aelio Hadriano Anionino | Aug(usfo) Pio. pontlifici) max(imo),
trib(nnicia) pot(estate) III, co(ns'uli) 111, | p(atri) p(atriae), ||
Q(uinlus) Parius Q uinti) f^ilius) Vol(tinia) Sever(us) ob liono-
r(em) (piincpien nalitatis) | de (sesterlium) 1111 m^illibus) n(um-
mum), ex d(ecreto) d(ecurionnm); | cujus dedicat(ione) epuliim
dédit decur(ionibns) et Augustal^ibus) sing(iilis) (sestertios) |
Vlll, Marl(ialibus sestertios) 111, pleboi (sestertios) 11 n(ummos).
En l'an i40. — Ohei.u. 842.
26
402 C. 1. L., VOL IX,
5. Aeaernia (IserniaJ. C, IX, p. 245.
Collegium fabriim, IX 2683.
quinqiiennalis ejus.
Collesium centonarioruin, IX 2686, 2687.
quinqucniialis ejus, IX 2686.
mater e]us, IX 2687.
Collegium cultorum Herculis Gaglllani, IX 2679.
patronus ejus.
Ciiltores arae Geni municipi, IX 2678.
patronus eorutn.
Collegium cultorum statuaniia et clipeorum L. .Vhulli \)v\[r\, sous Anlonin
le Pieux, IX 26rji.
Liber Gratillianus, IX 2631.
1530. IX 2631. Grand cippe.
Libero | Gralilliano.
Cette inscription, dit ïh. M., se rapporte à un collège funéraire. Au même
endroit on a trouvé l'épitaplie suivante sur un grand cippe : Dis Man{ibus). |
Pomponiae \ Crispi | uxori \ optimae, malri pientissm{ae), \ maritus infeli-
cissimius) (IX 2738).
153i. IX 2654. Collegio | cultor(iim) | staliiar(um) et cli-
peo(rum) | f.(iu-i) Abiilli Dextri; | loc(iis) dat(iis) | ab Trebellia
Q(uinli) f(ilia) | Tcrtiilla; [ in agr(o) p(edes) XXVI I, in fr(onte)
p(edes) XV.
Henzkn, 7196. L Abuilius Dexter revient ailleurs ( IX ■ioQ-j. 2653. 2655.
sous Antoniii le Pieux).
1532. IX 2678. I.(jicio) Albano | Martiali, | sexvir(o)
Aug(iislali) I iter(nm), qiiinq(iiennali) | Aiigiistal(iiim), et || Obi-
niae Callety(che) |, ciiltor(es) arae | Geni municipi |, palrono.
Trouvée avec les fragments d'tme statue. En bas, une couronne sur un
bisellium.
1533. IX 2679. C(aiiis) Ennins C(ai) l(ibertns) | Faiistil-
lus, I sévir Aiig(ii.sUilis), [ patronus collegi j cultorum Hercn(lis)
I Gagillani, | v(ivns) f(ecit),
1534 IX 3683. C(aio) Saufeio ] C(ai) l(iberto) Crescenti, I
sexvir(o) Ang(nslali), | quinq(uennali) collegi | fabrum.
Io3o. IX 2686. L'iicius) Lucilius L(uci) l(ibertus) | Suc-
SAMMTES. FRENTANr. 403
cessus, I quinq(iiennalis) colleg(i) | cenlonar(ioriim;, sibi et (
Fanniae Leae conl(ubernali) | v(ivus) f(ecit).
Henzen, 7192. V. .
1536. IX 2687. Gavilliae Oplat[ae] | contubernali, | malri
coIleg[i] I centonaiior[um].
6. Auftdetta (Alfidena). C, IX, p. 259.
CoUegium Vict(orieiisium?),
1537. IX 2811. D(is) M(anibus) | Juliae | Eupliae, | col-
(legiura) Vict(oiiensiuni) | p(osuil).
Henzen, 5170.
II. FRENTANI.
1, Bistaniun» (il Vasto (TAimoneJ. C, IX, p. 265.
Magister Larum Augustorum, IX 2835.
Magister Cerialium urbanornm, IX 2835; magister Cerrialis, IX 2857.
1538. IX 2835. Herciili ex voto arara | L(ucius) Scantius
L(ucii) libïerliis) Modestiis, (sex)vir | Aug(ustalis) , mag(is(er)
Larum Aiigust(oriim), mag(ister) j Cerialium urbanorum. L(ocus}
d(atus) d(ecreto) d(ecurionum;.
Hfnzen, 6062. Très beaux caractères.
1539. IX 2857. P(ublius) Paquius P(ublii) Iliberlus)
Azmenus, ] raag(isler) Cerrial(ium) (aicj \ sanctum refecit | pecu-
nia publica j idemque probavit.
2. JuvanutÈi. (S. Maria di Palazzo , près de Falascoso).
C, IX, p. 274.
Collegiuin Herculauioruin.
1540. IX 2964. L(ucio) Aebutio | Marliali | colleg(iam) 1
Herculani]orum jj p(osuit).
Henzen, 6078.
404 c. I. L., v(;l. IX.
3. .ê»»jranu»»t (Lanciano). C , IX, p. 2"8.
Gollegia[ti citllPi^Morum ojianium, au IV« siècle.
1541. IX 2998. [In honorera ... ^]ug., Anxiano adstante
ordine
ribiis Antoniiis (sic) Jiistinianiis, rector
[provinciae, nomin]'d tam decurionum qiiam etiam coUegia
[lorum collfgiorum ojmnium publiée incidi praecepi, ut
[ifnfra) s(cripla) s(unt)] :
Ce titre était suivi de i colonnes de noms; la V^ a disparu
et les autres sont brisées en bas.
2* colonne : [.Ijuciindus | ... iscoHiis cum f(iliis duobus), |
[Feijix, I ... iscolius, | ...rus cum f(iliis duobus), | ...no.
3* colonne : Faustiuus, | Primus cum f(iliis duobus) | Pro-
culo et 1 Herclanio, | Saturninus cum t\diis duobus).
i" colonne : Sulutari (sic), \ Léo, | Yppasius, | Probus, ]
Marc[e]llinus, | Vict...inus, | Fau[stus?l, I E...
Voyez notre Étude hist , II, pp. 209. 3-ii. 360, n. 3. 390. Dans une liste des
circitores domus Auyustae, on lit : Ursus circiUor) hali{ens) filÇios) III, Leon-
tiwn adcrescentem et puellas II {\\\ 3(549, plus loin) Comparez les listes
données plus haut aux N'^* 767-769. 1058 (VI 9920). 1368. 1-400. La qualité
de membre d'un collège était devenue héréditaire; voyez ci-dessus, N° 769,
note, et Étude htst.. Il, pp. 301-302. L'inscr. commençait peut-être par la
date.
III. MARRVCIiNI.
Vente Jf^»»*i*ifc«f>o»*tfM« (Chieti). C, IX, p. 282.
Socii monument i.
1542. Ephem., VIII 123. Sibi et suis conjugibus | sociis
monimenli.
1ai3. Ei>»K.M., VIII 124. Soci monu. Puis une trentaine de
noms, dont six esclaves.
1;)44. Ei'UKM., VIII I2r^. [So]ci monimenfti]. Puis 25 noms,
dont sept esclaves.
F iENTANI. MARRUCIMJ. PAKLIGM. 405
IV. PAELIGNI.
i, MÊ9ie»'pi*oniium (près de S. Valentino). C, IX, p. 286.
Sodales Martiales, IX 3()6o.
Sodales, IX :30-i7.
io45. IX 3047. D(is) M(anibiis) s(acrum). j P(ublio) Aelio |
Hermerloli ; vix(il) | an(nis) XX[, m;ensibus) !| VIII; soda|les
b(ene) m(erenti) p(osiieriint). | Ser(vius) Mavelus. ' In f ron(e) ...
154G. IX 3065. L(iiciiis) Spediiis | Rhodiniis | sodalibus
suis I MartiaUbiis.
Hekzek, 6(»G(). " • '
-2. Sutma (Solmona). C, IX, pp. 290. 678.
Cultores Geni Britli Cordi.
loiT. IX 6320. D(is) M(anibus). | C(aio) AiiUio | Ama-
ranto f(iIio), | Amaranliis ] pater, || nomine oullofruni^ | Geni (
Britti Cordi.
3. Cot'fittiuàn (PentimaJ. C, IX, p. 296. ; ,
Collegium fabrorum, IX 3148.
Collegium venatormii, IX 3169, •' :
Operae urb(is) scabillar(ii), IX 3188.
1548. IX 3148. Minervae | sacr(nm). | C(ai|is) Decimiiis j
Commnnis lib(erliis) | Vilaiis || collegio fabror(nm) | dédit.
1549. IX 3169. M(arco) Altio M(arci) f(ilio) 1 Ser(gia) Dra-
coni I Clodiano | Annavo Rufo, | pontilici, |] collegium j vena-
torum.
Orelli, 4118.
1550. IX 3188. En /ê/e ;
Operae urb(is) scabi!iar(ii) :
Puis trois colonnes de noms. La 1'^^ en a neuj : Q(uin(us)
Honorius Anteros, | L(ucius) Aufidius L(ucii) Iiiberlus) Ulilis, |
C(aius) Lucilius Lupercus, | L(ucius) Pelicius Primus, j Q(uin-
40(5 «:. I. L., VOL. i\.
tus) Anciliiis Theodorns, | L(nciiis) Cornélius Modestus, ] L(u-
cius) Cornélius Privatus, | Sex(tus) Altidius Fauslus, j P(ublius)
Oclavius Phileros.
// y en tout 23 noms.
V. VESTINl.
1. jÊiernwnt vicu» (Pescara). C, IX, p. 315.
Collegiura Serapis Salonitanum, IX 3337.
Coll(egium) Isid(is), IX 3338.
1551. IX 3337. Très beaux caractèiTS.
L(uoio) Cassio Hermo|doro, nauclero, | qui erat in colle-
g(io) I Serapis Salon(i(ano).
Per I fréta per maria tra|ljectus saepe per und(as), |
qui non debuerat | obi tus remaneie | in Alern(o),
sel mecum | conjunx si vivere || nolueras,
ât Styga I perpétua vel raie | funerea
utinam | tecu(m) comilata | fiiisse(m).
Ulpia Candi|lda domu Salon(itana) coj ugi) | b(cne) ni(erenti)
p(osuit).
Or.-Henzkn, TlV,^). Obitus = mortuus. Perpétua se rapporte ii rate. Tecum
mis par svmétrio avec mecum. Voy. Biecheler. Anth. lat.., Carm. epigr., II,
p. r>94, n'"l26r;.
loo2. IX 3338, ... Aternfo^, qui fuit in coll(egio) Isid(is).
Aii-de.ssous : un navire..
2. A9tflnu»n (Ofena). C, IX, p. 320.
rollegius Herculis.
1553. IX 3383. P(ublio) Cornelio | Crisanto, | collegius
Herc(ulis) | ex collato | lapidem || p(osuit).
3. #»#>f#f*»*Mfft»i Testiwtttnt (près de Prata), C , IX, p. 324.
Cultores Peltuinates. IX 3422.
curatores.
VESTIM. 407
Conlegius (à une esclave), IX 3447.
Magistri (deux esclaves) ludos? fecerunt ? decreto decurionum, IX 8424.
1534. IX 3422. [? Mer]c(urio) Âug(iisto), | [culjlores [
[PJeltui(nales , I [cii]ratorilj(iis) | suivent des noms illisibles.
looo. IX 3424 Phileros dispen(sator), | iMelanla cella-
r(ius), I mag(islri) l(udos) f(ecerunt) d(ecrelo) cl(ecurionum).
Orelli, 242.S. Lecture de Th M., d'après IX .3837 (ci-après).
1556. IX 3447. Felici, \ Arriae | Tigridis j ser(vo), j con-
legius I p(osuit). | S(it) l(ilji) t(erra) l(evis).
Hekzen. 7I8o.
4. JF'itr'fo vicH» (près de Barisciano). C, IX, p. 333.
Collegium Jovi> Optinii Maxirni [a deux soldats des cohortes urbaines),
IX .3319.
Collegium Silvanl (a une esclave), IX 3326.
1007. IX 3519. A Castel vecchio di Carapelle.
D(is) M(anibus) s(acriim). | P(iiblio) Quintio Spx(ti) f(iIio)
Quir(ina) | Tironi, inil(ili) coh(o)t(tis) XI | urb(anae centuria)
Scaefi, et Sex(lo) | Quintio Sex(ti) f(ilio) Qiiir(ina) |[ Firmo,
milili coh(orlis) | XI urb(anae centuria) Sabiniani, ex | rol-
legio J(ovis) O(ptimi) M(aximi) , Sp\(lus) | Quintiu.s Sex(ti)
f(dius) Quir(ina) | Firmus aed(ilis) paler | p(osuit).
1008. IX 3526. Au castello del Poggio Picenza.
Logismae, i T(iti) Caesieni Acanthi ser(vae) ; vix(it) | ann(o) I,
m(ensibus) VIIII ; j coll(egium) Silvani Ij cur(avil) ; Ursio paler
1 Successa mater | p(osuere).
5. M*agus Fiflcnlanua fPaganica). C, IX, p. 338.
Cultores dei publici [a un esclave), IX .3377.
Juvenes Fificulani Herculis cultores. IX 3378; juventus.
1559. IX 3577 | norum | vicario, | cultores | dei
pub[li]ici posue|runt. D(is) M(anibus) s(acrum).
Orelli, 2128. - C'est peut-être un collège d'esclaves publics. Voy. L. Hal-
KiN, Esclaves publics, pp. 202-213.
408 C. I. L., VOL. IX.
1560. IX 3578. Jiivenes Fificiilani Herculis | cultores.
Sex(lus) Aiadius Agalheme(r) | jiiventuti lest(amento) reliquit
a(gri) pl(ns) m(inus) jti(gera cenlum). C(aius) Lollius Aper,
C(aiiis) Lolliiis Monlaniis, Reslilutus Lolli (servus), Q(uinlus)
Oclavifliiis Vitalis, C(aius) Lollius Anicelii[s], || Sex(liis) Anne-
dius Primigeniiis, Sociindiis Lo[lli], ] L(uciiis) Oppiii
aniiis .... undii[s], j P(ul)liiis) In ...,..iiis Sociindi | |Pr]imige-
nius Phoob(i) l(iberlus), 1 .... dius Lehinllius, || T(ilus) ati
Fronis, | L(ncius) G iirniniis pagi, | L(iiciiis) Vi ectus
Leili f(iliiis), | Oppiiis Celer. | C(aius) Lolli[us].., [Tra]ii-
quilliis Ponlidi, ||T(ilus) Casie nus Nicephor(us), | Aug.
Henzen, ()')77 C'est la liste des jiivenes. Il y a parmi eux des affranchis, des
esclaves {Restilulus Lolli (servus), Secundus Lolli (servus). ... ius Secundi,
[SaQurninus pagi (servus), \Tra'nquillus Ponlidi) el des ingémis. Voy.
II. Demouun, Les coll. juvenuin, p. 13 (Musée Belge, Revue de Phil. classique,
I, pp. i23-i).
V. MAHSI.
1. MÊat'si Ma»'fuviu»»i (S. Benedetlo). C, IX, p. 349..
Collegium comestorum, IX 3093.
Sodales, IX 37.iO.
1561.1X3893. In.. H... |Baler... | juvcn. . . | vi(xit)
an(nis) LX . . . | colleg[iumJ || comestofruni].
Cfr. IX 381") : comestores; III 1825 : convictores Concordiae.
1562. IX 3740. D(is) M(anibns). | P(ublio) Paccio | Ko-
mano, | sodales | b(ene) ni(erenti) p(osuerunl).
Cfr. IX 3729 : D. M. s. | Herennia \ Rufina maler \ miserissima \ l\iiblio)
Paccio Romnno filio \ b.ene) m{erenti), \ qui vixit an(nis) \ XXVIllL el \ sibi
se viva \ p[osuil).
2. Manaforno. C, IX, p. 360.
Comestores, IX 381.5.
1563. IX 3815. D(is) M(anibus) s(amim). | P(nblio) (iavio
Maxiino j sodali, | comeslojjres p(osuerunt).
Cfr. IX 3693. ci-dessus.
MARSl. 409^
3. Mat'si Antinttttt (AnlinoJ. C, IX, p. 362.
Cultores centonari et dendrofori, IX 3837.
Collegium deiidrophor.. IX 3836; collegius deudioplioriiin, IX 311:2.
patronus. IX 3830. 3812.
1564. IX 3836. Base.
Q^uinto) Novio Q^iiinti) f(ilio) Serg(ia) | Céleri, (quatiiorjvirio)
j(nre) d(icundo), | (quakior)vir(o) q(iiin)q(uennali), | palr{ono)
munic(ipii), ; ciir(alori) kal(endarii) pub(lici), || collegium | den-
drophor(orumj | palio(no) b;ene) m(erenli) i)(osnit). | L(ocus)
d(alus) d(ccrelo) d(ecurionum).
156o. IX 3837. Q(iiinlo) Novio Q(uinli) l(ilio) Serg(ia) |
Felici, palrono | municipi Antino; ] liuie ciiUo[re]s | cenlonari
|{[et dendr]of(ori) aram | [et sjtatiiam honor(is) | [ca]iisa posue-
riint I b(ene) m(erenli).
Sur les Novii d'Antimini, voyez encore IX 3838. 38H.
1066. IX 3842. Sex(lo) Pctronaeo [ Sex(ti) fil(io) Vale-
riano, | (quatuor viro, jure) dicund(o), | Sergia Antino, | col-
legius dendropliorum || ex aère collato patrono meren|tî
posuaerunt; ob cujus dedica lionem dédit decurionibus | aepn-
lantibiis sing(uli.s sestertios) VIIII n(ummos), | seviris Aug(usta-
libus) aepulan(tibus) sing'ulis sestertios) VI n(ummos), || collegia
s(upra) s(cripto) aepui antibus) sing(ulis sestertios) XH n;um-
mos), j plebi urbanae aepuliantibus) singfulis sestertios) IIU
n(ummos|. | L(ocns) d(alus) d(ecrcto) d(ecurionura).
4. Sttjftittuin ricut < Trasacco). C, l\, |). 364.
Magistri Herculis, collegae.
1067. IX 3857. Beaux et grands caractères.
Melantlius P(ubli) Deci (servus) | et collegae, mag(istri) He(r-
culis), i tribunal novom a solo fecer(unl), theatrum et proscae-
nium refecer(unt), [ ludis scaenicis bidiio dedic;ir(nnt,i, || d(e
s(ua) p(ecunia).
Voyez IX 3121 (ci-dessus).
410
C. I. L., VOL. IX.
5. JLucsts» (Luco). c, IX, p. 367.
Cultoros Fiiciiii.
1o68. IX 3887. Mauvais caractères.
Onesimiis Aiig(usti) lilj(ertus) | proc(urator)) | fecit iraagi-
nibus et || Laribus ciiUoribiis | Fucini.
Henzen, o826a. Plaque de marbre, trouvée près du lac Fuciu; elle a
20 X 30 centimètres, et porte un trou a chaque angle. Elle était sans doute
fixée au-dessus de l'entrée d'un petit temple dont on a reconnu l'emplacement
(L. de RoTRou). L'affranchi impérial dédie la chapelle aux Lares impériaux et
au collège qui adorait le dieu Fucinus. Ces dédicaces doubles oii l'on joint
l'empereur au dieu qu'on veut honorer sont fréquentes. Élude hist., L p. 437.
VI. AEQUI.
1. Atba M'ttceM» (Alba). C, IX, p. 371.
Dendroforus Aibensis, L\ 3938.
Collegium fabrorum tignuariorum. 1X3931; collegiuiu t'abruui tignuario-
rum, après 149, IX 3923.
patronus e/«s, IX .3931.
quinquennalis ejus, IX ,3923.
Cultores Herculis Sala., IX 3961.
Cultores Larum Augustorum, IX 3900.
Milites Africani Caecilianis, IX 3907.
magister.
Sodalit., IX -i0i3.
1369. IX 3907 = I 1172. Caractères anciens, peu soignés.
Base.
Hercnlei d(oniim) [fi(ant] | mililos Africa[ni] | Caecilianis, |
mag(ister) curavil | C(aius) Salloriiis C(ai) f(iliiis).
Henz:n, 6733. iii. M. conjecture qu'il s'agit des soldats qui ont servi en
Afrique, et cpii sont établis à Alba; le surnom de Caeciliani vient ou des
castra Caecilia en Lusitanie (C, II, p. 82), ou d'un autre camp situé en Afri-
que et portant ce nom. — La lecture est sure.
1570. IX 3923. D(is) M(anibiis) s(acriim). | L(ijcio) Mar-
culeio Satiiniino, j veterano Augiisli c(o)ho(rtis) VII | pr(ae-
toriae),(qualtiior)viro j(iir(') cl(icundo),quaeslori reip|ublic(a)e,
^uratori peciinia||e ahimeiilla]r(iae), curatori an'non(a)e plebis.
ArQLI.
414
curatori oper|um publicor(um), curalori apult Jovem Stalo-
rem, q(ijin)q(iipnnali) colelgi fabnim tignuariorum, L(ucius)
M||arculpius Faustus Junior, I ((luaUuor)vir jure dic(undo),
curatori {sic) ann|on(a)e, patri oplimo et sibi fecit.
Orelli, 'iim. WiLMANNS, 2065. — L. Marculeius Saturninus fut chargé,
comme centurion, en l'an 149, de placer des bornes au territoire d'Alba
Fucens {Grom. auct., p. 244); il reste plusieurs cippes avec l'inscription :
Albensium fines. Voy, Th. M., IX, pp. 870-371.
4 571. IX 3931. Diis M(anibus). | M(ar(o) Âliidio | [Pae]de-
roti, I palrono, collegium '\ fabrorum tignuariorum 1 p(osuit).
4572. 1X3938. Hase.
Halicius | Marcio Fausto | liberto, j sevir(o) Aug(us(ali), \
dendroforo \\ Albensi, et | Tropliime mafri.
A droite et à gauche : Coco optimo.
Orelli, 4166.
1573. IX 3960. cippe.
T(ito) Bodio L(iicii) \'{\\\o) \ Rufo, cultores ; Larn(m) Âug(us-
lorum) I pos(uertint).
1574. IX 3961. T(ito) Camerio T(iti) l(iberlo) 1 Apto, |
cult(ores) Hercul(is) ! Sala.
Cfr. IX 4023. Q. Quinctius Q. f. Gallus Sal. Le dernier mol est incertain.
4575. 1X4043 i sodalit.
2. Caraiaii {Piano del Cavalière, entre Arsoli et Carsoli).
C, IX, p. 382.
Coll. fabrum lign.. IX 4071.
patronus ejus.
Collegium dendrophorum Carsiolanonmi, IX 4067. 4068,
patronus ejus, IX 4067. 4068.
1576. IX 4067. M(arco) Metilio Succesiso, M(arci) Metili
Repenjtini palroni colo.niae (ilio, patro|no ordinis Augus||ta-
lium Martinor(um), | collegium dendrolphorum Carsiola|norum
patrono, | ob mérita ejus. | L(o(us) d(atus) d(ecreto) d(ecu-
rionum).
412 (.. 1. L., VOL IX.
1177. IX 4068 j Co[llegiiim d]endro[phor(um)
Car]|sio[l]anor(um) pa[lrono], | ob mérita ejus. L(ocus) [cl(atus)
cl(ecrelo) d(ecurionum)].
1578. IX 4071. D(is) M(anibus) s(acrum). \ Q(uinlo) Vario
Lucano, seviro | Aug(iistali) Mart(ino), pat(rono) coll(egi)
fa|briim tign(uarioruni), [ajoutez : curalori?] ann(onae) fru-
m(entariae) | populi(j(ue). Vix(il) ann(isj LXXVIIII, j| mens(i-
biis) VIII, dieb(us) XV, horis X. F|ecil sii)i et Lolliae Matidiae 1
cojugi suae, ex commune pau(pertate).
Orelu, 336 1. 3935. Talilo de pierre. Caractères difticiles a lire.
3. AetguicuMi (Nesce nel Cico'ano). C, IX, p. 388.
Colleglus Ageihuius, a un esclave.
1o79. IX 4129. D(is) M(anibiis). | Janiiario L(uci) Juli
Frontonis (servo), | Helius actor cl Legas ser(va) | filio pientis-
simo l'ccerunt | ilcmqiie collcgius Agellanus |] bene merenti.
VII. SABINI.
1. Effet' .tittit€f»tittt«s. (l., I\, p. 41 â.
Mng ister) juventiilis, ingénu, IX 4'k)7.
Juveniiin magister, imjénu, !X UiH).
1580. 1X4457. a Pretur...
D(is) M(anibiis) s(acriim). [ Sex((o) Calcno Scx(ti) f(ilio) |
Prisco, I mai;(istro) jiivcnt(iitis) | Avacae Felicitati.
1581. IX 4520. Grande i)ase. A la IJarete.
D(is) M(anibns) s(acriim). | C(aio) Ciispio C(aii) f(ilio) Pop-
paefa]no, | jiivcniim magislr(o), | VIII viro...
2. J¥u»-sia (^orcia). C , IX, p. 427.
Magister juvemim primus, iX .i.'>43.
Magister juveiuiin, IX -i.>i9 (douteux).
Patronus juvemiin, IX Al'yWt.
SABrM. 413
158-2. IX 4543. Se.\(tus) Pelronius | Sex(ti) fil(ius) ] Sem-
pronianus, | (octo)vir | aed[il](icia) pot(estate) , | m:ig(ister)
juven(iim) prira(iis), | Sexl(us) Petroiiiiis (mulieris) l(ibertus)
[ZJmaragdiis | Ang(iislalis).
1383. IX 4546. Q(uinto) Saturio Q(uinli) f(ilio) \ Quir(ina)
Maxi[ra]o, patron(o) m[iin(icipii)] et | palroi)(o) juven(um), |
fratri piisimo, i Saturia Q(uinli) f(ilia) Prisca ti... | 1.
Q(uintus) Sa[turius] ... | Quir(ina) ... ! patron... | patron...
1584. IX 4549....(octo)vir(o)aetl(iliciae)pleb.potest(atis)
I Sefitio Socurtali, | magislro jiiveniim, | convocato (sep-
tem)vir(o) | quinqiiennali Sentis Niirs; | vixit ann(is) XXIIII |
Oliiviano Q(uinti) l(iberlo) Rorniilo, < Oluviano Q(uinti) l(iberto)
Cinnamo (sex)Yir(o).
L'authenticité et la lecture sont douteuses. Il faudrait octoviro aediliciae
potestatis. Il est probable que de aediliciae on a fait aed. pleb. Cfr. IX 4896,
note sur la lecture de Ligorio.
3. MieeMie (RietiJ. C, IX, p. 438.
Corpus juvenum, IX -4696; juvenes, IX 4696; juvenes. IX 4691.
magister juvenum, IX 4691. 4696.
Valeria Jucunda. quae fuit (ex) corpore juvenum, IX 4696.
Cultores Herculis Respicientis sub quadriga, IX 4673.
Loc(us sepulturae) eoruni.
Mulieres, en 181, IX 4697.
1585. IX 4673. Loc(us) | cnlloriim | Herculis Resp(i-
cientis) | sub quadriga. | In f( route) p(edes) XXX, || in agr(o)
p(edes) XXV. | Huic loco | Q(uintus) Octavius Commun(is) |
T(itus) Fundilius Quartio ] in I"r(onle) p(edes) XIIII, in agro
p(eJes) XXV | donaveniut.
Orelli, 2400.
1H86. IX 4691. T(iloj Fundilio Gemino, | (sex)vir(o)
Aug(ustali), mag(istro) juv(enum), | Augustales | patrono et
quin(|(uennali) perpetuo | optime merito. | Hic arcae Augusta-
liuni se vivo | (sesJertium) XX (millia) dédit, ut ex reditu ejus
summae | die natali suo IllI k(alendas) Febr(uarias) ] prae-
senles vescerentur ! et ob dedicationeiii statuae || decurionib(iis)
414 C. I. L., VOL. IX.
et seviriset juvenib(iis) sporlulas | et populo epulum et oleum |
eadem die dedil.
1587. IX 4696. D(is) iM(anibus). 1 Valeriae Jucundae, [
quae fuit corpore jiiv(enum); ( vixit annis XVII, m(ensibus)
IX; I T(itus) F[l(avius)] Sabinus, || (sex)vir Aug(uslalis), l
mag(isler) jiiv(enum).
Th. m. s'étonne de trouver une jeune fille dans le corpus juvenum ; mais on
en trouve ailleurs (XIV 2631. 2635, à Tusculum, plus loin). Voy. H. Delmouun,
Les collegia juvenum {Musée Belge, I, 1897, p. 121, et à part, p. 11).
1588. IX 4697. [l]mp(eratori) [Commodo Aug(usto) III
et] I Antistio Bu[rro co(n)s(ulibns)], | (|uarum 1... | sportulas
di[visit I dejcurionibus b.... || [decuriojnibus (seslertios) V.... [
[plebjeis (sestertios) V... ' [mul]ieribus (sestertios) V... | [pie-
bei] urbanae su...
Consuls de l'an. ISl.
4. Vallis Canera. C, IX, p. 450.
.Vlat;is(er juvenum, iX i7.")3, sous Trajan. 4754.
1589. IX 4753. P(ublio) Prifernio [ P(ublii) l(ilio) Qui-
(rina) Paeto | Memmio Apollinari, | (quaUuor)vir(o) .jur(e)
dic(undo) quin(|(uennali), mag(islro) ju(venuni), | praef(ecto)
(;oh(orlis) lil Breuc(orum), trib(uno) leg(ionis) X ]| Gem(inae),
praef(ecto) alae I Asturum, donis I donalo exped(itione) Da-
t(ica) ab imp(eratore) | Trajano hasla pura, vexillo, | corona
murali, proc(uratori) proYinc(iae) | Sicil(iae), proc(uratori)
provinc(iae) Lusitan(iae), || proc(uratori vigesimae) her(edita-
tium), proc(ui'atori) prov(inciae) Thrac(iae), | proc(uratori)
prov(inciae) Noricae, [ P(ublius) Memmius P(ublii) Hlius) Qui-
(rina) | Apoliinaris patri piissimo.
1590. IX 4754. D(is) M(anibus). | C(aio) Annaeo | C(aii)
f(ilio) Qui(rina) | Pudenti, | mil(iti) coh(ortis) IIII pr(aeloriae)
vet(erano), || C(aius) Annaous j C(aii) f'(ilius) Qui(rina) | Pastor,
I (qualluor)vir jur(e) dic(undo) a(edilicia) p(otestale), | mag(is-
ter) juv(enum), q(uaestor) r(ei) p(nblicae), |j patri dulcissimo»
SABIM. 415
5. JFoè'un» 1%'ovuut (Vescovio, près de Torri).
C, IX, p. 453.
Decuriones domuiis patroni ejus ( = M. Fulvii Gillonis, cos. a. 76), IX 4794-.
1591. IX 4794. Cippe de marbre.
Deis Manibus | M(arci) Fulvii M(arci) l(iberli) | Leiti ; |
aram pecunia sua | decuriones domuus (sic) \\ palroni ejus.
Henzen, 73.57. Gfr. III, p. 853 (diplôme militaire), et IX i776 : Deis Pena-
tibus familiaribus. M. FuMus M. f. Gillo co(n)s(ul) Jecit. M. Fulvius fut con-
sul en l'an 76; Leitus est un de ses affranchis.
6. Vt'ebula JMuiuesca (MonteleonJ. C, IX, p. 463.
Magister juventutis Trebulae Mutuescae, IX 488.^.
Magister juventutis, IX 4883. 4888.
Magister juventutis bis, IX 4889.
Tricliniares. en 243, IX 4894.
1592. IX 4883. C(aio) S | C | M V ... . |
(octo) viro [(|]u[iuq.]. | mag(islro) juven[tutis], | cons(uli)
ord[inario], | ex decr(eto) d[ec(urionum)].
1593. IX 4885. Q(uinto) Livio Q(uinti) f(ilio) Paln[l(ina)]
I Velenio [Pi]o Sever[o], | ducenar(io), trib(uno) sem(eslri) |
leg(ionis) XXII Primig(eniae), praef(eclo) | semens((ri) col)(or-
tis) I dassic(ae), || patrono Aequicula|nor(rum), Caeninensi,
ma|gislr(o) juvent(ulis) Trebul(ae) | Mutuescae, qui obIa|ta sib»
statua ab !| eis honore conten'tus impensara remisit. | L(oc»)s)
d(atus) d(ecrelo) d(ecurionum).
Or., 3442. Wilmanns, 1021. Il faut entendre : (sacerdotij Caeninensi.
1594. IX 4888. T(ito) Petronio | T(ili) f(ilio) Serg(ia)
Sabino, | tr(ibuno) mil(itum), mag(islro) juvenl(utis) |
1593. IX 4889 ]s P(ublii) f(ilius) Ser(gia) Ruius,
mag(ister) ju(v)enl(utis) bis, | [(iuin]q(ennalis), (octo)Yir bis,
praef(ectus) fabrum ter.
1596. IX 4894. Aurcliae Cre[s]]centiae, honestissini[e] 1
et pudicissime femine, palro (sic)\ cojugi Aureli Felicissimi
pro|[x(imi?j,e(gregii) vfiri), patroni municipii Trebulan(orum)||
416 C. I. L., VOL. IX.
Mutii(escanoriimj, ob mérita et be[ne][icia saepe j [ijri se conlala
statuam ponendam | [ijdem Iricliniares (lecreve|rnnt. Dedicala
nalali die XVII kal(endas) Feb(ruarias) || Arriano et Papo
co(n)s(iilibus). | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(eciirionuni).
Henzen, 7207. Consuls de l'an 243. Mommsen pense que les tricHniares étaient
un collège qui tenait ses repas-dc corps dans des triclinia aux frais de la
ville. Idem prouve que ce collège avait aussi élevé une statue au mari d' Aurélia,
comme fait un collège d'Anagnia (X .'3917. .j918); le nom du collège était
probablement donné au complet dans l'autre inscription [Th. M.].
7. Cut'es Sabine (agli Arci, près de Correse),
C, IX, p. 471.
Collegia.
■ 1597. IX 4973. Grande table de marbre.
Pal(aliiKi) Labeoni, | [(qiiattnor)viro jure dicn]nd(o)
bis Ciirib(iis) Sabiri(is), | ... [co]llcgiis ex c(entum) viror(iim)
decr(elo) fe('(it) | ... incisum est, seciind[o | quattuorvjrajtn
epuliim populo (led(il), pri[mus? |j Ciironsiiim? intelr selectos
jijdic[es]; vix(it) an(nis) ... | ....io piissimo f(e('erunt).
Henzen, 6998.
III REGIO ITALIA QUINTA PIGENUM.
1. M»tte»*Mut»tii9 M*t'aetttitio»'Uitt (Teramo).
C, IX, p. 48o.
Collogium centonariorum Interanniiliuni Praetullianorum. IX .0084. [Ex
collejcio [cenlon]ariorum, IX .^077.
1598. IX 5077. ... Primo | [ex collejcio j [centoiijarioriim.
1599. IX 5084. Collogio | centonariorum | Interam
nitiiim | Praetnl[t]ianorum. | In front(e) p(edes) .. XXX, agro
p(edes) XL.
Orei.ij, 147.
2. Tt'uentunt (ad oslio (1. Tronfo). C , I\, p. \9'2.
Cultores Herculis, sous Trajan.
Cultores Imaginum Caesaris nosiri qui sunt in vico Stramontario.
PICENUM. 417
1600. Ephem. epigr., VIII aïO. Table de marbre.
Ob mérita | Claudiae Hedones et memori|am Ti(beri) Ciaudi
Himeri fili ejiis, | cullores Herculis universi, ju|rati per J(ovem)
O(ptimum) M(aximum) Geniumque Imp(eratoris)||Caesaris Ner-
vae Trajani Aug(iisti) | Ger(manici), ita censuerunt : | placere
■sibi posterisque suis, | uti quodannis in perpetuum | VI Idus
Febr(uarias) natale Ti(beri) Clau||di Himeri colerent vesce|ren-
turque in templo Her|cuiis; quoi si ita non | fecissent, tune
60 an|no quo cessatum fuisset || hi cultores Herculis qui | in
litulo marmoreo scri|pti sunt posterique eorum | inferrent cul-
toribus 1 imaginum Caesaris n(ostri) qui | sunt in vico Stra-
ment(ario) \ annuos (sestertios ducentos) n(umraos). | Item
Bull. d. /., 1883, p. 19. Notizie degli Scavi, 1885, p. 167.
En bas : MAT. Il ne manque rien de l'inscription. Il y avait une autre
pierre où l'inscription continuait; elle est perdue. Cette pierre contenait ïal-
bum dont il est question. La pierre a été trouvée près de l'église de Sainte
Marie a Vico. Ce nom vient peut-être du vicus Slrament arius) ou Strament(i-
ciusj, dont il est question dans l'inscription.
Sur la table de marbre sont représentés : aux quatre coins, une patcre, un
couteau de sacrificateur, une simpule ou coupe à puiser le vin des libations et
un cratère ; entre les deux colonnes, la massue d'Hercule.
3. Aaculum JPicenuin (Ascoli Piceno). C, IX, p. 494.
CoUegium.
1601. IX 5177. Fortunae Reduci, | Rufus col(oniae), dis-
p(ensator) arc(ae) summar(um), | (ilatuam) omni cullu exor-
iiat(amj de suo posui|t ideraque decret(o) ordin(is) lemplum |
a solo sumptu suo maximo conlato |j perficiendum ciiravil;
€ujus dedicatijone singniis in collegio (sestertios) XX n(ummos)
ded(it). I Dedicatura Xll kal(endas) Aug(ustas) Orfito et Maximo
co(n)s(ulibus). | Si qui clupeum ponere volet, dabit arc(a)e
(sesterlium) II (milia) n(ummum).
Orelli, 1760. — Consuls de l'an 172. — Sur le dispensator arcae summa-
rum, voy V 83, note. Sumptu suo viaximo conlato : le temple a été construit
à frais communs, mais Rufus a donné le plus. Le collège avait sans doute
quelque rapport avec le temple de la Fortune L'inscription fut faite en 172,
alors que Marc Aurèle faisait la guerre aux Marcomans : c'est peut-être pour
.son retour que cette dédicace est faite à la Fortuna Redux. [Th. M.].
27
418 C. I. L., VOL. IX.
4. Fit^tntêM M*icenunt (Fermo). C, IX, p. 508.
Col(legia) fabr. et cent., IX 3368.
patr(ona) eorum.
Convictoris, IX o383.
1602. IX 5368. Allienae T(iti) f(iliae) | Bérénice, | C(aius)
Vettius Poliis I iixori | sanctissira(ae) et || C(aiiis) Veltiiis Polus
I matri | piissimae, patr(onae) ] col(legiorum) fabr(um) et cen-
t(onarioriim). | L(ociis) d(atiis) d(ecreto) d(ecurionum).
1603. IX 5383 | | .... GemI 1 d(e) s(uo)
d(edil); v(ixii) a(iinos) XXII | q.. isi convictoris.
5. Fnteè'ia (FaJlerone). C, IX, p. 517.
Collegia fabruni, ceiiton., dendrophor., au III^ siècle, IX 5439.
patromis plebis et collegiorum,
Collegium fabriiin, IX MoO.
magister ejus II et qiiaestor II.
magislfi et quaestores duo.
Sodalicium fullonum, IX MaO.
magister ejus.
qiiaestor ejus.
mater ejus.
Socii dissignatores, IX .>t(5i.
Negotiaiites, en 1 19, IX .>i38.
Collegia qiiae atliiiguiit eidem foro (se. pecuario), en i 19, iX .5-438.
1604. IX 5438. Table de marbre.
Imp(eralorej Caesare | Trajano Hadriano j Aiig(nsto) (ter-
lium) co(n)s(iilt'), | via nova strala lapide | per médium forum-
peciiar(iiim) || a siimmo vico longo ad | arciim jiinctum Capilo-
lio, I ex conlatione maniprelii | possessoriim circa forum et
ne|gotiantinni ilem ( ollegia quae at||lingunt eidem foro, | (duura)
viratn
An 119. Oreli.i, 3311. — L. 10, il faudrait coUegiorum, ou il fallait écrire :
contulerunt manipretium possessarcs circa forum et negotianies, item collegia
quae attingunt eidem foro (ou idem forum). Manuprelium. prix de la main
d'œuvre, iiiaiii d'inivre.
1605. IX 5439. Table de marbre ; caractères du m'^ siècle.
PICENUM. 419
T(ito) Cornasidio | T(iti) f(ilio) Fab(ia) Sabino, e(gregiae)
m(emoriae) v(iro), | proc(uralori) Aug(usli) Daciae Apulensis,
proc(uratori) | Alpium Atractianar(um) et Poeninar(um) | jiir(o)
glad(ii), subpraef(ecto) class(is) pr(aetoriae) Raven(natis), 1| prae-
f(eclo) alae veter(anoriim) Gallor(iim), trib(uno) leg(ionis) II |
Aug(ustae), praef(ecto) coh(ortis) I Monl(anorum) P(iae) C(on-
stantis), auguri, Lau!(enli) | Lavin(ali), aed(ili), (diium) viro
q(uin)q(uennali), q(uaestori) p(eciiniae) p(iiblicae), | collegia
fabrum centon(ariorum) dendrophor(oruin), | in honorera ||
T(iti) Gornasidi | Vesenni démentis, | tili ejiis, eciuo publ(ico),
Laur(enlis) | Lavin(atis), palroni plebis et col{legior(iim); qui
ab ipsis oblatum || sibi honorera statuae in j patris sui noraen
merao|riamque trausraisit.
Orelli, ;3888. Dessau, 13G8. Wiuianns, 690. La formule egregiae memoriae
viro ne se trouve pas avant Septime Sévère. Sur la Dacia Apulensis, voyez
.\o 263. Ligne 7, Dessau lit : q(uaestori), q(uin)q(ennaU) p(er)p(etuoJ.
1606. IX 5450. D(is) M(anibus). | T(ito) Sillio T(ili)
lib(erto) | Prisco, | mag(istro) colleg(ii) | fabr(iun iteriim) et
q(uaestori iterum), || raag(istro) et q(iiaestori) sodal(icii) | lul-
lonum; | Claudiae Filib. | uxori ejus, matri ] sodalic(ii) ful-
lon(iira), 1| T(itus) Sillius Karus et | Ti(berius) Chiudius
Phi|lippus, raag(islri) et [ q(naeslores) colleg(ii) fabr(um), |
fili parentib(us) j| piissirais.
Orelli, iO.56. Wilmanns, 2108.
1607. IX 5461. Beaux et grands caractères.
Q(uinto) Tullieno | Marioni, | dissignatori, | socii dissigna-
t(ores).
6. Volenlittunt (TolentinoJ. C\, IX, p. 530.
Schola Augusta coliegii fabror. tignuar.
1606. IX 5568. Ex s(enatus) c(onsulto) | schola Aiig(usta)
colleg(ii) fabror(iira) | tignuar(iorum) impendis ipsoriim ab
in|choato exstructa, solo dato ab T(ilo) Fii|rio Primigenio; qui
et dedic(atione) ejus (seslertium) X (millia) n(ummum) ded(il),
Il ex cujus summ(ae) redil(ii) omnib(us) annis XII k(alendas)
Angusl(as) | die natalis sui epulentur.
OuKLLr, 4088.
;420 CI L., VOL. IX.
, 7. Vren (Montecchio, aiij. Treia). C, IX, p. 539.
" Collegium (sic) fabi'um et centonarior.
Patronus municipii et collegior.
1608. IX 5653. Mauvais caractères.
L(ucio) Naevio L(iicii) f(ilio) Vel(ina) \ Fronloni, | pa((rono)
mun(icipii) et | collegior(nm), | colleginm !| fabrum et | cen-
(onarior(iim).
Henzen, 7021.
8. Mticinft (Recina, près de MacerataJ. C, IX, p. 547.
Collegium fabrum, magister ejus.
1609. IX 5754. ... [Ptibliliiis] Long[in]|us [pajler, An|nia
Pubi mater | C(aio) Piiblilio Long(o), | coll(egii) fabrum
mag(istro), filio || cariss(imo) faciund(um) c[u]r(avit).
9. AujpinMun» (Osimo). C, IX, p. ë59.
Collegium fabrum Auximatium, IX 5835; fabri, IX 5847.
patronus ejus.
decreto fabrum.
Collegium centonariorum Auximatium, IX 5836. 5839, «» i 57,- collegium
centonariorum, sous Marc Aurèle et Vérus, IX 5843.
patronus eius, IX 5836. 5839, .5843.
1610. IX 5835. Q(uinto) Plotio Maximo | Colliii(a) | Tre-
bellio Pelirliano, | eq(no) pub(lico), | trib(iino) leg(ionis) II
Trajan(ae) Fort(is), || trib(ijno) coh(ortis) XXXII volunt(ario-
rum), ( trib(iino) leg(ionis) VI Victric(is), | proc(uralori)
Aug(iisti) I pro magist(ro vigesimae) hered(itatium), | prae-
f(ecto) vehiciilor(iim), || q(iiin)q(iiennali), patr(ono) col(oniae)
el siio, pon(i)t, | coll(egiiim) fabr(um) Anxim(atium) ob | exi-
mium inler miinicip(es) | suos amorem. | L(ocus) d(atus)
d(ecrelo) d(ecurionnm).
Voyez le N" suivant.
1610. IX 5836. Q(uinto) Plotio Maximo \ Col(lina) Tre-
bellio Peli|diano, eqiio p(ublico), | trib(iino) leg(ionis) II Tra-
jan(ae) Fort(is), | trib(ijno) coh(ortis) XXXII vo]unt(ariorum).
PICENUM. 421
jl trib(uno) leg(ionis) VI Victricis, | proc(uratori) Aiig(usti) pro
magistro [ (vigesimae) hereditatium, | praef(ecto) vehiculo-
r(um), I q(uin)q(uennali), p(alrono) c(oloniae) et siio, pon{i)t ||
colleg(ium) cenl(onariorum) Auximat(ium) | ob eximium in
municipes suos amorem. | L(ocus) d(atus) d(ecrflo) d(ecu-
rionum).
Ce sont deux inscriptions identiques en l'honneur du même personnage par
les fabri et les centonarii.
1611. IX 5839. C(aio) Oppio C(aii) f(ilioj V[e]l(ina) |
Basso, p(alronoj c(oloniae), pr(aefecto) Auxirao legfionis) IIII
Fl(aviae) Fel(icis}, evoc(ato) Aiig(usti) | ab actis fori, b(eiie-
ficiario) pr(aef'eclorum) pr(aetorio), || signif(ero) , option(i),
tesse(rario) coh(ortis) Il pr(aetoriae), mil(iti) coli(ortis) XllII j
et XIII urbanarum, | coll(egiuin) cent(onariorum) Auxim(a-
tium) I patr(ono) ob mérita ejus. || L(ocus) d(atus) d(ecrelo)
d(ecurionum).
Sur le côté : Posila VI k(alendas) Jul(ias) j L(ucio) Aelio
Caesare II | P(ubb'o) Coelio Balbino co(n)s(uIibus).
Consuls de l'an 137.
1612. IX 5843. T(ilo) Saleno T(iti) f(ilio) Vel(ina] [ Sedalo,
veterano | Aug[uslorum duorum) accept(a) onesla | mission(e)
ex coho(rte) XIII urba(na), | pr(aetori) qiuin)q(uennali), quaes-
tori rei p(ublicae) Auximal(ium), | palrono colleg(ii) centona-
rior(um), Masueta lib(erta), patrono optimo ; ciijus dedicatione
decurionibus | sing(ulis) VIII nfummos) et colonis | sing(iilis)
un n(ummos) dédit. | L ocus) d(atus] d(ecretO/ d(ecurionum).
1613. IX 5847. Dis Manib(us) , N(umeri) Fresidi Suc|(;essi,
decret(o) I fabr(um) : v(ixit) a^nnis) XIIII, j N(umerius) Fresidius
Floîjrentinus pat(er) | et Fresidia Success(a) | mater.
Orelu, 2732. Th. M. pense que c'est en l'honneur des parents que te
collège a décrété les funérailles de cet enfant.
10. Ancona (AnconaJ. C, IX, p. 573.
Lacinia Claudi Saturnini. ofliciales cuncti.
1614. IX 5906. D(is) M(anibus). Ti(berio) Claudio | Céleri
422 c. I. L., VOL. IX.
pr(a)ec|oni, ex lacjinia Cl(aucli) Sal|jiirnini, Beinylliis seeun|da
nidis et o|flîciales cun|iCjti b(ene) m(erenli) [fi,ecernnt)].
Bull. d. /,, 1865, p. H. Lacinia est une partie de la familia gladiatoria :
CoLUM., 7, 5, 3 (parlant des brebis aialades) : cum gre.v ad locum fuerit per-
ductus, in Incinias colonis distribuatur.
INSCRIPTIONS INTERCALÉES.
C. I. L., IX 61.34 = 1191
63-20 = 1517
Eph. kp , VIII 123 = 154-2
124 = 1543
125 = 1544
210 = 1600
X-^ PARTIE.
Italiae Regiones III et I. Sicilia. Sardinia.
C I. L., X. Inscriptiones Bruttiorum, Lucaniae, Campaniae, Siciliae, Sar-
diniae. Ed. Tu. Mommsen, 1883.
I. REGIO ITALIAE III.
I. BRUTTII.
1. KegiutÈU Juliunt (Reggio di Calabria). C, X, p. 3.
Dendrophori, en 79.
1615. X 7. Table de marbre trouvée avec des débris de colonnes.
A gauche t V Idus \pril(es), | [Im]p(eratore) Vespasiano
€aesar(e) | Aug(uslo) Vllll co(n)s(ule), [ Tito Ves[pasiano Cae-
s]ar(e) | A[ug(usti) f(ilio) VII co(n)s(ule)].
A droite : Ob munificenliam earuin | quae dendrophoros |
lionoraverunl honos | decretus est eis q(uae) i(nfra) s(criptae)
s(nnt) : | Claudia Jusla. || ...iva sac(erdos) | S — ia Faustina
sac(erdos), | Sicin . ivocepta, | Amullia Primigenia, | Satria
Pietas, Il Claudia Ptolemais, | Terenlia Athenais.
Du 9 avril 79.
2. M.oct'i (Torre di Gerace). C, IX, pp. 5. 1003.
'CoUegius cannofororuin, X 24; colegius canof., X SSSO**. .
1616. X 24. D(is) M(anibus). | Félix, vixif anlnis X; col-
lelgius canniofororum | b(ene) m(erenti) f(ecil).
Henzek, 6072.
1617. X 8339'. D(is) M(anibus). , Publicius | Tallus, vijxit
an(nis) XXXV, colegius | canof(ororum) fe(cit).
Notizie degli Scavi, 1882, p. 402.
424 c. i. L., VOL. X.
II. LUCANIA.
1. M*9ientia (Potenza). C, X, pp. 21. 1004.
GoUegium muliomim et asinarionini, X 143.
Sodales Fortunenses, X 174.
Collegiuni, X 142.
Collegium; soda..., X 8340*>.
1619. X 142. N(umerio) Acerra][n]io Puteoj[l]ano, col-
l(egiiim).
1620. X 143. T(ito) Mettio Polilto, vix(it) a(nnis) XVIII; |
coll(egium) niul(ionum) el | asinar(iorum).
Henzen, 7206. Trouvée à Potenza, dans les fondations d'une ancienne église
de S. Etienne, autour de laquelle les muletiers et àniers menaient encore leurs
bêtes, au jour de fête du saint, d'après Vigoiano (Mem. délia città di Potenza^
Napoli, 1805, p. 206).
1621. X 174 I .. iata ann(os) XX, raen(ses) | VIII,
dies VIIII. I
Abstulit iiiia dies | anima[m], corpusq(ue) | sim[it]ur
arsit el injlcineres jacet hic [versum] | adqiie favilla[m]..
Su|premum miinus milsero posuere | sodales
Fortunes[e]s.
Lecture de Rit.schl, Anthologiae lat. coroUarium epigr., 18.o.^, p. XL
Orelli, 6063. F. Buecheler, Anthologia lat., I, p. 187, n" 40.^. Le premier
hémistiche est d'OviDE, Ex Ponto, I, 2, 4. Simitur = simul; cfr. Or , 2863
et C, VI 9290. Le graveur a oublié versum.
1622. X 8340^ D(is) M(anibus). ] Mari... ; | vix(it).
an[nis ...], | collegiii[m] ... | Capilo ... | soda..
2. Gfutnentuttt (Saponara). C, X, [). 37.
Collegium Beneris ; pat ronus ejus, X 228.
Collega et frater. Epiœ.m., VII'I 268.
Eusebi, Eimiem., VIII 269.
16211 X 228 lio L(iicii) fiilio) Pomiptina) | [in nostra]
colonia omnj[ibiis miin]eribus el princi|[palibiis] honoribiis
innocl[enlur fiijncto, munorario || [egregiae] edilionis familia[e]
1 [gIadial]oriae, dernrioni ('[l | lUIviro sp]lenii[id]ae civilalis [
BRLTTIl. LICAMA. 425
[Reginorjiim Juliensium, | [ob animnjm ejiis (h;onorific(um) ||
[in nos, col]l(egiiim) Beneris patrono | [optijmo.
Henzen, 7017.
162*. Ephem. epigr., VIII 268. D(is) M(anibus). | Libera|li,
qui vi(xit) | an(nis) XXXX, m(ensibus) | V, collega [| et frajtfr
b(ene) m(erenti) t(ecil).
1625. Ephem. epigr., VIII 269. Q(uinlo) Vibiedo | Philar-
gyro, 1 minisfr(o) Lar(um) Aiig(ustorum), | Ang(uslali) Mer-
c(uriali), | Ensebi et | pater fec(erunt).
3. Aiina (Atena). C, X, pp. 37. 962.
Collegiura dcndrop[horum], X 8100.
Collegius Mercurialium. X 340.
Ex collatione collegium (= coUegii), X 8099.
Sodales ..., X 370.
1626. X 340. D(is) M(anibus). | M(arco) Antonio \ Rufo, |
collegius I iMercuria!|lium.
1627. X 370. D(is) M(anibus). \ M(arco) Valerio H[o]lro
sodales |
Du nom des sodales, il ne reste que la partie supérieure des lettres.
1628. X 8099. D(is) [ M(anibus). Gellio | Forlunato, filio J
dulcissiino, qui vicsit annis II, [ m(ensibus) XI, d(iebus) XXIII.
Gellius II Puteolanus pafer fec(it) [ ex colilatione) collegium (sic).
11 fallait : ex collatione collegii.
1629. X 8100. D(is) M(anibus). | Helvio | Edono, | coKle-
gium) denldrop[hor(um)j || b(ene) m(erenti).
4. rolceii (Buccino). C, X, pp. 43. 963.
Collegium dendrophorum (dendrof. 8108). X 8107. 8108.
Sodales Géniales, X 8109.
Collegae, X 8112.
Sodales, X 8111.
Socii, X 8110.
1630. X 8107. D(is) M(anibus). | L(ucio) Brutlio Hirjpi-
niano, colleiginm) | dendrophoîrornm.
426
C I. I.., VOL. X.
Cette inscr. et les suivantes lurent trouvées en 1880. Voy. Notizie degt
Scavi, 1880, pp. 354-353. Elles viennent des sépultures des collèges qui y
sont mentionnées; ces sépultures se trouvaient sans doute en cet endroit.
1631. X 8108. M(arco) Casinio | Firmo, | collegius | den-
drofo|rorum.
1632. X 8109. D(is) M(anibus). j Andriae Auctae, ] sodales
<ieniales | p(osuerunt).
1633. X 8110. D(is) M(anibus). | Ereniae Siicicess(a)e Ere-
iii|a Syntaxis | ma(ter) et Curli||(Iiae)Myrineni soc(ii)| po(suerunt).
1634. X 8111. M(arco) Isteio | Doroporo, | sodales
p(osuerunt).
1635. X 8112. D(is) M(anibus;. | Juliae Felijculae col-
l|eg[ae] | p^osuerun!).
5. Vallée supérieure du Silarus. C, X, p. 47.
a) Capsole.
Collegium Silvani; qui in coUegio Silvani liodie essent quique postea
subissent, sous Domitien.
sui cujusque anni magistri.
dies sacriliciorum.
1636. X 444. Siivano sacrum voto | susceplo pro salule
Domitian[i] | Âug(iisti) n(ostri). L(ucius) Domitius Phaon ad
cultum j tutelamque el sacr[i]ricia in orane | tempus posteru[in]
lis, qui in collegio | (5) Silvani hodie essent quique postea ||
subissent, fundum Junianum et | Lollianum et Percennianum
et I Statuleianum suos cum suis villis | (10) fînibusque attri-
buit, sanxitque uti || ex reditu eorum fundoru[m] q(ui) s(upra)
s(cripli) s(unl), k(alendis) Janu(ariis) , | 111 Idus Febr(uarias)
Domiliae Aug(usti) n(ostri) natale, et j V k(alcndas) Julias dedi-
catione Silvani, el XII k(alendas) | Julias rosalibus, et IX k(alen-
das) Novembr(es) natal(e) | (15) Domitiani Aug(usti) n(ostri),
sacrum in re praesenli || fieret, convenirentque ii qui in | col-
legio essent ad epulandum , curajntibus sui cujusque anni
magislris Huic | rei dolum malum al'uturum quominus | (20)
^'a quae supr(a) scripta sunt fiant, î| manifestum est, cum pro
BRL'TTII. Ll'CAMA.
421
salute optiim[i] | principis et domini i(nfra) s(cripti) fundi con-
secrat[ij | sinl diesque sacrificiorum conprehensi. Prael[e]rea
locus, sive ea pars | (25) ag[r]i silvaequ[ej est, in vivario, quae
"Cippis Ij posilis circa Silvaniim determinala ] est, Silvano cedet,
€t via aditds ad Silvanu[m] j per fundiim Q[u]aesicianum omni-
bus palebit. | Lignis quoqiie el ex fundo Galliciano | (30) et
aqua sacrifici causa et de vivario | promisctie licebit uli. Haec
sic dari | fieri praestari sine dolo malo jussit | permisitque
(L(ucius)] Domitius Pliaon, | cujus om[ni]s locus fuit.
Henzen, 6085. WiuiANSs. 95. Brins. Fontes juris, éd. 5. p. .'5-24. Ligne 22.
il faudrait : supra scripti, a moins qu'on ne suppose qu'une liste exacte des
terres était jointe a lacté, dans lequel on lisait donc : infra scripti Comme
les fonds sont énumérés au commencement de l'inscription qui ne contient
qu'un résumé de l'acte, on devait changer infra en supra : on l'a bien fait à la
ligne 11, mais on a oublié de le faire à la ligne 22 [Th M.].
Ligne 13 : V kal. Julias, etc. On voit qu'il y a deux fêtes en juin. Schiess
{Die roetn. coll. fun., note 339) propose de corriger la f» date en : V kal.
Junias. La loi défendait aux collèges funéraires de tenir deux réunions par
mois pour leurs affaires, mais ils pouvaient se réunir aussi souvent qu'ils
voulaient pour un motif religieux, comme ici. Voy. Étude hist., I. p. 152.
b) Laviano.
Collegius dendrophorum, X 445.
1637. X 445. Fadio Dextro, | Fadia Felicnla | co(n)jugi
bene raerenti feci[t (sestertiis)] XV; | in [qjuo opère de||dit
collegius dendrophororum [(sestertios) ....].
6. JEburum (EvoU). C, X, p. 49.
Collegium fabrum, X 451.
Collegium dendrophorum, X 451 ; patronus ejus.
1638. X451. Lfocus) d(alus) d(ecreto) d(ecurionum). ! T(ito)
Fl(avio) T^ili) t(ilio) Fab'ja) Silvano, patr(ono] mun(icipii) ; Ebu-
r(ini), (duum)vir(o iterum) q(uin)q(uennali), quest(ori) ark(ae),
cur(atori) | rei frument(ariae). Huic collfegium) dend |(5)ropho-
r(oruni) ob exsimiam erga ;| se benivolentiam et spem perlpe-
tuam statuam dignissimo | patrono posuenint. Cujus stajtuae
honore conlentus ob {10)tulit coll(egioi supra) s(cripto sester-
428 c. I. L., VOL. X.
tium) VIII m(ilia) n(ummum), ut qnodannis || nalali ejus die
III Iduiim Decembr(ium) | conlrequenleiit; ii[t et o]b statuae
d[e]jdicationem col[I(egii)? patr(onis) sing(iilis)J (sestertios) XX
n(ummos), et | q(iiin)q(iiennaliciis) (diio)vir(aliciis) aedilic(iis)
s[ing(ulis sestertios) XjX n(ummos), et cete|(I5)ris condec(urio-
nibiis) sing(ulis sestertios) [n(iimmos) XVlIjIS, s(ingulis) Au-
gu[s]||talib(us sestertios) XII n(ummos), roll(egiis) dendropho-
r(oriim) et | fab(rorum) sing(iilis sestertios) miiienos n(ummos)
et epiilum |, plebeis sing(ulis sesterlios) ... n(iimmos) et visce-
rationem.
A droite : Dedicata V kai(endas) April(es) | [an]no II vir(um)
C(ai) Stiacci Va[Ienlis? e]t Cn(ei) Brinnii Steiani.
A gauche : praef(ecto) et do(mino) ] nilente [id est : insistente)
Fl(avio) Delmatio v(iro) p(errectissimo) cur(a(ore) [e]jurs), reipu-
hlicae opinor quae inscriptionem primariam dedicaverit [Tu. MJ.
Selon Th. M , ^inscription de ce côté se rapporte à celle du
4^ côté, invisible aujourd'hui.
Henzen, 714.'). Wii.MANNS, 087.
REGIO ITALIAE PRIMA
I. CAMPANIA.
1. iSaieê^num (Salerno). C, X, p. 61.
Socii lictoi'es populares dcmmtiatores I^uloolaui, X 515.
Collegium, à un esclave impérial, X 528.
1639. X 515. -1 Arnal/ia; originaire de Pu(eoH, selon Th. M.
Imp(eratori) Caesari | divi Hadriani ril(io), | divi Trajani [
Parthici nepoti, | divi Nervae pronep(oti), | T(ito) Aelio Ha-
driano | Anlonino Aug(iislo) Pio, | pontif(ici) max(imo), trib(u-
nicia) pot(eslale) V, | imp(eratori) II, co(n)s(uli) III, p(atri)
p(atriae), | conslitutori sacri | certaminis [ijselastici, | socii
lictores [)opiilares | demiiitiatores Puteoiani.
An 142. — OiiEi,i,i, 2.-)4-4. Dessai', :!4(), Sur ces lictores populares denun-
tiatores Puieolani, voy. Tu. M., Slaatsrecht, 1', p. ;{7(5, n 1. 1*, pp. 356. 392,4.
Cfr Liv., 45, :i2, H : ludicrum denuntiare. Ces licteurs étaient au service des
vicomagistri et annonçaient les jeux Ceux de Putcoli étaient imités de ceux de
CAMPAMA, 429
Rome : decurialis decur(iae) lictor(iae) popularis denuntiatoruin X primus
(Or , 3216; cfr. Henzex, 7190). Antonin le Pieux avait institué un à-fujv
eiaeXaariKÔç tous les cinq ans, à Pouzzoles, en l'honneur d'Hadrien (Vita
Hadr., -27,3 Th. M., C , X, p. 183)
1640. X 528. D[is) M(anibus) |. Hermeroti, Caesar(is) |
n ostri) ser(vo) pediseq(uo), colleg'iiim) | f(aciendum) c(uravit).
Ou bien : colleg(ae) cfuraveruntj .
1641. X 541 = XIV 407. Voy. à Ostie.
i642. X 542 = XIV 425. Voy. ibid.
164'^. X 543 = XIV 430. Voy. ibid.
1611. X 557. Lucius) A|3puleiiis Lfuciorum) l(ibertus) Sal-
"vitis et trois autres Âppulei | [li]tiiliim ustrinum de suo dede-
runt, in fronte p(edes) XI IS, in agrjo) p(edes) XII eisqiie...
Suivent trois colonnes de noms d'affranchis, tous Appulei; il y a 18 noms
par colonne, et une quatrième est perdue.
2. Col. Veneria Cornelia M*o>npeiano»*unt (Pompéi).
C, X, p. 89.
Fullones, X 813.
Cisiarii, X 1064.
Ministri (Fortunae Augustae). en l'an 45, X 823.
lex Fortunae Augustae ministrorum.
Schola, X 8o0.
Voyez les inscriptions pariétaires de Pompéi, ci-dessus, p. 113.
1643. X 813- Dans l'édifice d'Eumacliia.
Eumachiae L(ucii) fjliae) | sacerd(oli) piibl(icae), | fullones.
Orelli, 3291.
1646. X 825. Base trouvée dans la cella du temple de la Fortune.
Tauro Statilio | Ti(berio) Plaulio Aelian(o) co(n)sulibus). |
L(ucius) Stalius Faiistus, pro | signo quod e lege Fortunae (
Augustae ministrorum ponere | debebat, referente Q(uinto)
Pompeio Amelhysto, | quaestore, basis duas marmorias decre-
ver[u]nt [ pro signo poniret.
An 45. — Orelli, 2466. 5022.
1647. X 850. Devant la porte du temple d'Isis, où il n'y a cependant
que des édifices privés.
430 C. I. L., VOL. X.
M(arcus) Faecius | Suavis, | M(arcus) Faecius | Primogenes \
scholani de suo.
1648. X 1064. A sa place ancienne, hors de la porte de Stable, près
des murs, à gauche de la route.
L(ucius) Avianius L(ucii) f(ilius) Men(enia) j Flaccus Pontianus
I Q(uinlus) Spedius Q(uinti) f(ilius) Men(enia) | Firraus, II vir(i)
j(ure) dticundo), viam | a milliario ad cisiarios, || qua territo-
riuni est Porapeianonim, sua | pec(unia) munierunt.
Il s'agit d'un milliairc de la route de Naples à Nucérie, passant par Pompéi;
il se trouvait à la porte de Stable; sur la même route, à la limite du terrritoire
de Pompéi, se trouvait la station des cisiarii. Voyez Nissen, Pornpeian. Stud..
p. 529. Th. Mommsen, Hernies, XII, p. 486. Étude hist., II, p. 1 48.
8. JVucet'itt AtfatieB'na ou Cfatt»ianiia (Nocera).
C, X, p. 125.
Sodales, X 1086.
1649. X 1086. D(is) M(anibus). | Aelio | Cosmo | sodales.
feceriint.
4. Abetia (Avella). C, X, p. 136.
Cultores Jovis.
1650. X 1216. Base; caractères de basse époque.
N(iimerio) Peltio N(iimerii) f(iIio) | G(aleria) Rufo, | (duum)-
vir(o), q(iiaestori) alimenl(orum), | q(uaeslori) pec(uniae) publi-
cae, I ciiratori frumenl(i), | cultores Jovis | ob mérita ejus. |
L(ocus) d(atus) d(ecrelo) d(ecurionum).
Orelli, 2390.
5. .\ola (Nola). C, X, p. 14-2.
Laurinienses cultores Augusti vid, X 1238.
fClentonar... X 1282.
1651. X 1238. Augusto | sacrum | reslituerunt | Lauri-
nienses I pecunia sua || cultores d(onum) d(ederunt).
IIenzfn. o1();). A gauche : un ministcr conduisant une vache à l'autel et prêt
il la fiappor de la hache. A droite : un vase à sacritice, une patère, un asper-
CAMPAtSIA. 43t
soir. Au-dessous : un vase et un couteau. L'autel est consacré à Auguste
vivant. Voy. Étude hist., I. pp. 4o, 2. l-i8, 2. 263. oOl. 4.
1652. X 1282. . ..eni in or... | ...lanoriim... | ... Cam-
paniae ... ] ... Irimonii ... | ... [c]entonar...
o. Hercutaneum (Résina). €., X, p. lo6.
Centuria Concordia, X 1403, b, 2; centuria Veneria libertinonim. X 14i)3,
a, 2, 5; adlegerunt ingenui, X 1-403, c.
Mag(ister?) mar., X 8007, 11.
Laribus faniiliaribus, X 8067. 12.
16o3. X 1403. Grands fragments d'un album, qui était affiché dans
le théâtre, dans deux entrecollonnements II s'agit d'un collège inconnu, divisé
en centuries 11 reste plus de 360 noms, en entier ou non. Les décuries portent
des noms propres dont deux sont conservés.
Fragment a : (Centuria) Veneria, et une liste d'affranchis.
Fragment b : (Centuria) Concordia, quelques noms fragmen-
taires.
Fragment c : Adlegerunt, puis une liste dtingenui, au
nominatif.
Fragment d-l : Listes de noms ; la plupart sont des noms
d'affranchis.
1654. X 8067 , 11. Ueceinpondium, pesant 3249 grammes, en pierre.
L(ucius) Hatilius | decempondium) I Félix, magfister) mar. l
d(e) s(uo) d(edil).
Th. m. lisait : magnanius). |u6-fa\é,uTTopoç. Dressel propose la lecture
ci-dessus que Th. M. trouve meilleure, bien que la ligature mar fou nar) ne
puisse être résolue.
1653. X 8067, 12. Poids, en pierre.
Pliiloxenus l(il)ertus) aed(ituus) L(aribus) fam(iliaribus) d(o-
num) d(edil).
Comparez X 8068, 3 et 4, plus loin.
7. JVe€tpoH9 (Napoli). C, X, p. 170.
tjuinquennalis juvenum, X 1403.
EïOeoi (— fii0eot\ Kairft,, 717.
432 c I. L., VOL. X,
1656. X 1493. Dis Man(ibus) sacr(nm). | C(aio) Octavio
C(aii) ftilio) Maec(ia) Vero, | praef(eclo) juven(um), equo publico,
adlleclo in (quinque) decur(ias), exornato | militiae, praef(ecto)
coli(ortis) ...icae, || flumini Virbiali et auguri et | aedili Aiigus-
lali, q(uin q(uennali) jiivenum. | Postumia Procula uxor ( ma-
rilo karissimo et Octavia C(aii) f(ilia) Vera filia | palri optumo
fecerunt.
Orelli, 4102.
1637. Kmbel, 717. C. I. Gr., .'J790.
Qew èTnqpav£(TTdTUJ | "Hpuuvi | TT. TTXûjtioç fXuKepôç èKXexOeiç
I eiç Tnv èTri(JrmoTC(Tr|V PouXrjv j ùttô tuùv XauKeXapxri(TâvTUJv
Kai èE ë|6ouç juoiriGeiç xauinç rfiç iepocrùvriç, )au(T|TripîuJ
ôXoKXripuuç Te Kai leXeiuiç ^^[riJpTicrluévoç àvé9nKev | Aikivîuj
TToubevTiaviÎJ vetuiépLU | et six autres, eî6éoiç.
Les initiés sont appelés nOeoi c'est-à-dire à^éve\oi, âcpGapxoi (Hesychius).
[Kaibel] Cfr. Th. M., C, X, p. 172.
8. M*uieoii (Pozzuoli, Pouzzoles). C, X, p. 182.
Augustales corporati. X 1880. 1881, en 165.
curator eorum, X 1880.
ciirator eoriim perpetuus, X 1881.
Augustalis corporatus, X 1869 1870.
Aiigustalis dupl(iciarius) Puteolanus, X 1790. 1871 1873. 1875 1882. 1886.
Centuria Petronia Augustalium, X 1873. 1888. 8178.
Cultores centuriae Corneliae, X 1871. Epiiem., VIII 369, sous Commode.
Honestissimum corpus dendrophororuin, en 196, X 1786, 16. 17.
patronus ejus.
Dendroforus, X 1790.
Retiarii, sous la rép., X 1589.
magistri eorum.
Collegium scabiilariorum (ou scabiliarii Puteolaui, X 1647) quibus ex {sans
ex, X 1642. 1643) senatus consulto coire licet, X 1642, en 139. 1643, en
140. 1647, en 161.
qiiiiiquciinalis eorum, X 1647,
Venatores, X 1600.
NaÛKXripoi (Tûpiop, ëuiropoi, Kaibel, 830.
Tùpioi, oî év TToTiôXoiç KaroiKOÛvTeç.
Tùpioi OTaTiujvdpioi, OTaxiujv.
(Tùpioi) oi év PibiLiri ataTiiuvdpioi, OTaTÎuJv.
CAMPANIA. 433
Ingenui et veterani corporati, en 165, X 1881.
[Ingejnui corporati, X 1890.
-Saeerdos Jovis 0. M. Damasceni, sous Antonin le Pieux, X 1576.
Cultures Jovis Heiiopolitani Berytenses qui Puteolis consistunt, en 116,
X 1634.
Corpus Heliopolitanorum, X 1579.
qui in cultu corporis Heliopolitanorum sunt eruntve, ib. ; lex et conven-
tio ejus corporis, ib.
Saeerdos Jovis 0. M. Heiiopolitani. X 1576. 1578.
Curator tempuli* Geremeilensiura, X 4578.
Sac(erdotes) et lucophori, X 1578.
Sacerdotes orgiophantae Liberi Patris, X 1583.
Saeerdos Liberi Patris, X 1.58-4. 1585, sous Sept. Sévère.
parastata ejus, X 1.58.4.
thiasus Placidianus, X 1585.
Parasiti Apollinis, sous Commode, Ephem., VIll 369. ,
Rose(n)ses, X 8182.
Tricliniura Elvonianura, X 1895.
patronus ejus.
CoUegium salut[are] familiae Valer[ianaeJ, X 1.588.
Religiosi, X 189-4.
ager eorum.
^CoUigeus Decatressium, X 1696; Decatrenses, X 1697, vers 337 .
patronus eorum.
Epicureius chorus (inscr. métrique), X 2971.
Collegium Baulanorum, X 17-47 ; ordo Baulanoruin, X 1746. F(amilia? v(illae?)
L(ucullanae?), au I<^' siècle, X 1748.
•Collegae,X 2072. 2104.
Sodalis, X 1810.
1658. X 1576. Base.
Jussu I Jovis Oplimi Maximi | Damasceni I sacerdotes |
■M(arco) Nemonio M(arci) f(ilio) Pal(atina) !| Eutychiano, ] sacer-
doti , honorato | eqiio piiblico ab | imp(eratore) Antonino
Aiig(usto) I Pio p(alre) p(atriae), || adleclo in orrlinem | decu-
rion(ura) Puteolanor(iim), [ aedili, j i\I(arcus) Neinonius Cai-
listus p(ater), | saeerdos, remissa | collalione.
Orelli, 1229. Cfr. X 1575 : Jussu J. 0. M. \ P(ublio) Cossutio [P.] f. \
J*. ». Amato, 1 ieroto, \ [s^acerdo
1659. X 1578. Mauvais caractères.
Ex jussu J(ovis) O(ptimi) M(aximi) He[l]io|polilani Aur(elio)
38
434 c. I. L., VOL. X.
Tileodoiro sacerdoti filio curator(i) | lempuli Gerrmellensium |
adamplianto donis torl|qiiem et veluni sac(prdotes) | [et] luco-
phori de sno posuerunt. [ curante Acilio Secundo Troto-
jmias
La lecture Germellensium est douteuse. Peut-être faut-il lire : Geremeilen-
sium.
1fi60. X 1579. Hic ager jug(eriim seplem) ciim cislerna |
et tabernis suis eorum possessoriim | jiiris est, qui in cultu
corporis Heliopolifajnorum sunt eruntve, alqiie ita i(i)s ac|ces-
sus jusque esfo per januas itineraque || ejus agri , qui nihil
adversus lecem | et conventionem ejus corporis facere [ persé-
véra verint.
Orelli, 2393. — I)'oriL;iiie incertaine ; Tii. M. la rapporte a Puteoli à cause
de X 1634 (ci-après).
1661. X 1583. Libero patri 1 sacrum, | T(iti) Flavii
Eclejclianus et Olymjpianus rd(ii) ejus, j| sacerdofes | orgio-
phanlae.
1662.x 1584. Autel.
Libero palri sa|crum, (vic)annale | T(ili) Fi(avii) Eclecliani
sacerd(otis), | Aurel(ius) Aug(usli) lib(prtus) Draco | parastata
consacravit.
Hkkzkn, 6128.
16(i3. X 1585. ... [Plerlinacis Aug(usli), et [M(arci) Aureli
Antol[uini Pii, et P(ubli) Sppt[imi Getae nobi]!lissimi Caes(aris),
et Juli[ao Domnae, mal(ris) Aug(j)Sloruin duorum)) | et kastro-
rum. Sllaiccia] ... | .sacerdos Cererum, inlroil[us causa] ... ||
thiaso Placidiano donavi[t], | iFjlavio T(iti) ((ilio) Eclectiano
sace[rdotel | [e]l Stiacciis Sotere et Repar[alo].
Hknzkn, 6082. Ces trois inscriptions sont d'un collège voué aux mystères de
Bacclius (Liber). Le TrapaarâTriç est l'aide de rôpYioqpctvTriç. La date est
donnée pai' la troisième. Le snrram vicennale fait croire qu'il s'agit d'un
taurobole. [Tu. M.|
L. ."}. Gahhucci proi>ose iidroilu [sacerdoln Kui\, d'après Suet,, Claud., 9.
1664. X 1588. Dis Mau[ibus]. | Theseo et Sy | ex
collegio sabi[lari| i fatniliao Valer[ianae].
1665. X 1589 = I 1234. caractères anciens.
Mcrc(urio) retiari[i] | (lan((), mag(istri) curarun(t), {
c;ami>ama. 435
Sex(t(is) Calaasi(us) Sexfli) [f(iliiis)], A(iilt)s) Pori[iniis)j L(iici)
J(iberlus), I N(umfriiis) Fafiiii(iis) NC'mei'') f(iliiis). A(uliis)
Aemi(lius) Aemi(lianiis), 1 Cn(cius) Atani(us) C(ai) t(iliiis), L(u-
cius) Ponti(iis) L(iici) I(ilierliis) Ga.
1660.x 1600. Table; caractères d'un demi-pied.
[Dona] fibi venaloriim Cclerina sacrfavit].
Lecture de Buecheler, dans le Corpus. Dans son Antholoqia lalina iv H.">t
il lit :
Arma] iibi venatorum Celerina sacr[axi\.
Il conjecture que ce sont des vers dédiés à Diane.
1667. X 1634. lm|)(er.ilori) Caosari. \ fli\i Nervae [f(ilio)J ;
NervaeJ Trajan(o) | opiimo Auydisto) r.(TiD(anico) | Dacic(o)
Parlhi((o). ponl(iri(i) '^ maxfimo), Irilj(iinicia) polesl(afe) XX, |
imp(er:itori) XII, co(Il)^(llll) VI, palri palr(iap), I ciiltores Jovis
Heliopojlitani Berytenses qui | Piileolis consislunt.
En l'an 116. — Orei.u. 1240. Dessak, 300.
1668. X 1642. Imp eralori) Caesnri | divi Hadriani fil ioj
divi Trajani | Parthici iippoli | divi Nervae pron epolii Tiilo)
Aelio Hadriano | Anionino Aiirî(iislo) Pio, ] palri palriae, [
pontifici maximo, \ Irilj'imieiai potes talei II, co n)s{uli) II, col-
legiiim I scabillarionum), | qiiibiis senaliisi t'(onsiiilo) eoire
licet. I L(ocus) (i(atus) d(ecreto) d(ernrioniim).
En l'an 139. — Henzi.k, 74:21 a. Dessau, 33o.
Trouvée, avec X 1643 et 1647, dans les ruines d'un an1it|ue édifice, en IS.'ii'J.
Les inscr. 1642 et t643 étaient encore à leur ancienne place, devant quatre
colonnes qui ornaient la façade de l'éditice : à gauche était celle d'Antonin le
Pieux, à droite celle de Faustine. Celle de M. Aurèle, destinée a un autre
usage, fut trouvée tout près des deux premières, du coté de l'édilice qui regarde
la mer. Voyez le plan de l'édifice dans le Bull. Nap., N. S.. IV, 103. [Th. M.]
1669. X 1643. Faiistinae Aug(iistae), | imp(eratoris) Cae-
saris | T^iti) Aeli Hadriani | Anionini Aug(usli) Pii p(alris)
p(alriae) | tribiinic(ia) pot'eslatei III co(n)s(iilis) III, îj collegium |
scabillariorum | quibus s(enatus) c(onsiilto) coire licet. Liocus)
d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
En l'an 140. — Henzex, 7421 p. Voyez le N" précédent,
1670. X 1647. [Im]p(eratori) Caesari | [M(arco)] Aurelio [
[Ajntonino Augusto) | [di]vi Antonini f(ilio) | [di]vi Hadriani
436 <:. I. L., VOL. X.
nop(oti) Il [divi] Trajani Parthic(i) pron(epoti) | [divi] Nervae
abnepoti | [pon]lif(ici) max(imo), trib(iinicia) pol(eslate) XV, |
co(n)s(nli) III, | C(aius) Juliiis Forlunatus || quinquennalis I
nomine sociorum | scabillarior(um) Puteolanorum | quibiis ex
s(onatus) cfonsullo) coire licel | peciinia sua donum dat. ||
L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
En l'an 161. — Henzen, 7421 f. Voyez les deux N^^ précédents.
1671. X 1696. Base trouvée avec la statue d'un homme vêtu de la
toge, actuellement sur la place de Pouzzoles.
Mavortii. | Q(uinto) Flavio Maesio Egnatio LoUiano, cflaris-
simo) v(iro), i q(iiaestori) k(andidalo), praetori urbano, auguri
piiblico po|puli romani Qiiirilliim, cons(ulari) albei Ti|beris et
<'loacarum, cons(iilari) operiim publi||cum (sic), cons(ulari)
;i(]uarum, cons(ulaii) Campaniae), comiti | Flaviali . comiti
Orienlis, comitis (sic) primi | ordinis et proconsuli provinciae
AlVicae, | colligeiis Decatressium patrono dignis|simo posuerunt.
Orelli, i)102. Dessai', 122-4 c. Nous avons plusieurs inscriptions de ce Lol-
îianus qui devint Praefectus urbi en 342, praefectus praetorio en 35.D et 356,
consul ordinaire en 353. On voit que cette inscr. n'est pas antérieure a l'an
342. C'est a lui que Firmicus Maternus adressa ses huit livres Matheseos
(Teuffel, Hist. de la M. rom., § 406). Voy. Borchesi, OEuvres. IV, p. 519. C,
X 1695. 4752. VI 1723. Wn,MANNS, 1230. Dessâu, 1224.
Comiti Flaviali = gentis Flaviae (Constantin et ses fils) ; donc l'inscr. ne
peut i'tve postérieure a l'an 337. Au n" X 47.52, ce titre est remplacé par
comiti dd. nn. Aug. et Cacsarum. [Dessau, ad 1223].
Co»nti Orieniis, voy. Firmk.us Maternus, I, pracf : cum tibi totius Orienlis
gubernacula doinini alque imperatoris ?ioslri Constantini Augusti serena
nique venerabilia judicia tradidissent. Firmicus dit aussi (ibid.J que Lollianus
<levint ensuite proconsul.
Sur Decati-csses, voy. le N° suivant.
1672. X 1697. Base trouvée (en même temps que la précédente) avec
une statue de jeune homme vêtu de la toge.
Mavorti(i) Jim(ioris). | Q(uinto) Flavio Maesio | Cornelio Egna-
lio I Severo Lolliano, | c(larissimo) p(iiero), q(uaestori) kandi-
dalo), I Decatrensps, cli|enles ejus, patrono | praestantissimo |
posuerunt.
Orki.i.i, 3163. Tu. M., Bull. d. /.. 1847, p. 29. Wii.manns, 1230 d. Dessau,
1226.
Sur les Decairenses, voy. Minervini. dans le Bulletin de l'Acad. d'Hercula-
num (IV, 1, pp. 349-364). Tii. M.. Bull. d. /., /. /. Henzen ad Orelli, III,
p. 291. HiRSCHFELD, Gall. Stud., III (Sitz. der Wiener Ak., vol. 107, 1884),
p. 249, n. 3.
CAHPANIA. 437
MiNERviNi croit qu'il s'agit de marchands de AeKoirepa en Dalmatie (Deca-
doron, dans le Géogr. de Ravenue; auj. Cattero), établis à Pouzzoles pour faire
le commerce. Th. M. {C, III. p. 284j combat cette opinion. Hirschfeld con-
jecture que le nom de ce collège vient du jour de ses réunions qui se seraient
tenues aux Ides (les Ides tombent 8 fois par an le 13 du mois), et il compare
collegia kalendarium et iduaria duo (III 4468 -= N" 82).
Marvortius junior est le fils du précédent.
1673. X 1746. Herodes Aphrodisi f(ilius) ' Ascaloni(anus);
vixit an nis XXXXII; | locum émit ah ordine ] Baiilanorum \\
Demelrius vilicus.
Orellf, ioQo. Voyez les deux Nos suivants. Sur ordo = collegium, voy.
Étude hist., I, p. ,3.58.
1674. X 1747. Trouvée a Bauli (auj. Bacoli.).
Eiinea, | vixit anniis) XX, | ex collegio Baula(norum), | per-
missu Corintlii | proc(uraloris) Articlinus f;ecit).
Henzen, 7188.
1675. X 1748. A Bauli.
Lalus Aiig usti) l(ibertiis) | fecit Ti(berioj Julio Sp(urii) f(ilio)
I Heliconi, filio | suo et sibi et suis. | L(ocns) d(atus) d(ecreto)
d(ecurionumj e familia) v(illae) L(ucullanae).
Bauli (auj. Bacoli; était le nom d'une villa située entre le Cap Misène et le
lacus Baianus (Tac, Ànn., 14, i). Plusieurs riches Romains avaient des villas
dans ces parages, notamment Hortensias. L. Luculhis y possédait une villa
bâtie par Marins et qui devint la propriété de Tibère ; cet empereur y mourut.
Quand elle devint propriété impériale, il s'y trouva une familia Awjusta
Ti. Julius Helico était affranchi de Tibère (X 1748) et il en est peut-être de
même de Demetrius (X 1746j. Vordo Baulanorum est donc un collège d'esclaves
impériaux résidant à Bauli et appelé aussi collegium Baulanorum (X 1747).
La villa avait conservé le nom de villa Lunillana. [Th. M.]. Voyez toute la
note de Th. M.
1676. X 1786. Beaux caractères, de la bonne époque.
Sur la face : M(arco) Octavio | M(arci) f(ilio) Agathae. Reti-
qua latent.
Sur le côté droit : C(aio) Domitio Dextro II L(ucio) Valerio |
Messala Thrasea Prisco eo(n)s(ulibiis), | VI Idus Janiiar(ias) in
curia basilicae Au(gustae) Annian(ae) | (5) scribundo adfuerunt
A(ulus) Aquilis (sicj \\ Procuhis, M(arcus) Caecilius Publiolus }
Fabianus, T(itiis) Hordeonius Secund(us) | Valentinus, T(ilus)
Caesius Bassianus. | Qnod postulante Cnfeio) Haio Pudente, |
i'iS <;. I. L., VOL. X.
(10) o ptimo) v(iro), de forma inscriplioni dani|cla statnae qiiam
(lendroplîor(i) | Oclavio Agathae p(atrono) c(ollegii) ii(ostri)
statue|runt,Cn(eius) Papirius Sagitta et P(ublius) [ Aelius Endae-
mon d(uum)vir(i) reUu|lerunt q(iiid) d(e) e(a) r(e) f(ieri) p(la-
cfret), d(e) e(a) r(e) i(ta) t(ensuerunl) : || (15) placere universis
honestissimo | corpori dendrophororum inlscriplionem quae
ad honorera | talis viri p[ertinea]t dare, quae | decrelo
inserta est.
Consuls de r:iii 100. — Orf.li.i, -413.").
1677. X 1790. D(is) M(anibus). | Q(uinlo) Aemilio Hel-
pidelphoro, decur(ioni) et dendlroforo et Aii[gust(ali)] dupli-
c(iario); | qui vixit an(nis) me(nsibus) II d(iebus) XXV; ||
[Ae]milia ina, co(n)l[jugi] ben[e mere]n(ti) fec(it).
1078. X 1810. A(ulo) Paccio \ Ruto, | aed(ili). q(uaestori),
(duuinjvir(o), | Scirtus Aug(usti) I(ibertus) sodal(i) | suo t(ecit)
I homini sanctiss(imo).
1679. X 1869. D(is) | ... o Abas[canto] | ...o cor-
po[ralo] I ...o ca | ... osime... | ,..mo et in ... | ...ri de suo.
168<t. X 1870. D(is) W(anibus). 1 P(ublio) Aemilio Cononi,
Augustal(i) corp(orato) |, homini vericundo, cujus raunim(en-
tiini) I sepullurae donalionis causa con;cessit Bclubia Euresis
praeter | cubiculum unum; hoc munim(entum) | Cono sibi et
libert(is) libertabusq(ue) suis, posler(isque) aeor(um).
Henzek, 7102.
1681. X 1871. [D(is)] M(anibus) ] ... Amyntae | [iibcjrto
Augiisl(i) I [duplicijario m | ... s Leonas | ... [pat]ro[no].
1682. X 1873. Hase.
A(ulus) Arriiis Chrysanthus, | marmorarius, | Augustal(is) Pu-
teolis I duppiiciarius (sic) (centuriae) Petron(iae) | vivus sibi.
Orei.i.i, a^iM.
1':83. X 1874. Pctiic baso.
C(aio) Caesonio Eudiacono, | patri [ cultor(ura centuriae)
Cornel(iae) | ob mérita ejus.
Cfr. X 187.^, oii l'on vnit (|no la centnria Pctronia était une division des
Auquntales de Pouz/oies.
CAMPAMA.
439
16S4. X 1875. D{is) M(anibus). | Cn(eioj Cornelio | vernae
•deliicalo, Augiistali | dupliciario; || vix(il) ann(is) XXXXVmen-
«ibus) II; I Antonia | Lentybiane uxor | conjugi rarissimo |
benemerenti | fecil,
Henzen, 7110.
i68o. X 1880. Beaux caractères.
In praediis | Aii[g]iistaliiim corporat(orum) , | quae eis
L(ucius) L[a]ecanius | [PJrimitivos, ciirator ipsor(um) | [p]er-
petuus, [dejfjit, ita ut ex redi[t]u jj [ejorum quodannis die
nalulis sui | XI k(alendas) Janiuariasj divisio fiai el epulentur.
Hekzek, 7103.
1 686. X 1881. Trouvée a Misène, mais originaire de Pouzzoles.
Li'iicio) Licinio | Primitivo, ] ornamentis decurion(alibus) ]
lionorato. | ciiratori Aiigustal iiinn perp|etuo), |j Aiigustales
corpor{atii i ob perpeluam et plurifariara | munificentiam ejus
et quod | res negoliaque eoriim | intègre administre! ; | cujus
dedic(atione) deciirionibiis | singulis ^sestertiosi XII, Aiigusta-
lib(us sesterlios) VIII, ingenuis | et Yeteran(is) corp(oratis sesler-
tios) VI, municipib(us sesterlios) IIII nfnmmos! | et epulum
decurionib(iiSj el Augiistalib(iis; dediit). | Item pr(idie) Idus
Febr(uarias) die pervigilii dei patrii I alterum lantiim dédit. |
L(ocus) d(atiis diecreto d(ecurionum).
Sur le côté gauche : Dedical uni) III k(alendas) Aug(ustas) ]
Pudente et Orfito ] cofn s(ulibus).
Sur le côlé droit : Curante | L(ucio) Laecanio | Primitivo.
En l"an Kio. Henzen, 6111. Wiuianns, GSo. — Municipibiis = à ses conci-
toyens (bien qu'il s'agisse dune colonie); cfr. Th. M. ad X 179.5. — Deus
patrius, c'est le Genius coloniae Puteolanae (X 1.366. lo74. 1.j91i; cfr. Th. M.
ad X 1.3.03. — MoiDisEN attribue cette inscr. à Pouzzoles a cause du curator
Augustalium ; cfr. X 1880. — Ingenuis, cfr. X 1890.
1687. X 1882. L(ucio) Lollio Zotioni, | Augustali dup(Ii-
ciario), | Eububis lib(ertus) | [pa]l^rono) opt(imo) loco sno
posuit.
1688. X 1886. Cii.pe.
D(is) M(anibus) s(acrum) | Sex(ti) Patulei Apollausti, Aug(us-
talis) dupl(iciarii) ] Puteolani , et Pomponi ae Chrysidis ejus.
Il Sex(lusj Patul(cius) Eunus alum(nus) b^ene) m(erenlibusj.
440 C. I. L., VOL. X.
1689. X 1888. L(ucius) Plutius Eulychio .... | junda
scholis (centiiriae) Petr[oniae]....
Cfr. X 1873 (ci-dessus).
1690. X 1890. Beaux et grands caractères.
... adlect(us) in|[ter Augu]sl(ales) public | .... sua pecunia 1
... [i]tem aream; | [cujus de](lication(e) | [injgenuis corp(oratis)
|... dédit. »
Ingenuis, ct'r. X 1881.
1691. X 1894. Ager ] religiosorum. | C(aius) Julius Aqui-
lijnus porticus et | sedilia de suo || exstruxit.
Henze», 6035. Le mot religiosi désigne souvent les cuUores de la Mater
Magna. Étude hist., 1, pp. 247-248. Henzen ad VI 2262. Orelli-Henzen,.
6034. 6037.
1692. X 1895. D'un côté: Honori C(ai) Mjari Fortinalti (sic)^
patrono | trir lini Elv|eniani N • A • B.
De Vautre : Rufine harjuspex, di tje servent cu|m tuis.
1693. X 2072. D(is) M(anibus). [ Antonio, | Ponticus fraler
I cum collegis ejus | b(ene) m(erenti) ; q(ui) v(ixit) a(nnis) XXV^
1694. X 2104. D(is) M(anibus). | Arruntio Capricorno; j
vixil ann(is) LXXV ; C(aius) Arri|us Philadelfus co[llegae?] | et
Lucceia Vilalis tatu[Iae] || et Misena co(n)jux b(ene) m(erenti)
f(ecerunt).
1695. X 2971. Table de marbre.
Stallius Gaius has sedes Hauranus tuetur |
ex Epicureio gaudivigente choro.
Orelli, 1193. BuECHELER, Authol. lat., n» 961. G. Stallius Hauranus. —
Gaudtvigens, ribuOaXriç; Lucrèce dit : animus laetitia viget.
1696. X 8178. Aug(usto) sacr(avit) | centuria ] Petronia.
A Auguste vivant. Cfr. X 1873. 187t. 1888.
1697. X 8182. M(arcus) Aplanius | Q(uinli) f(ilius) Col-
(lina) Mar|cellus, sibi et | Aplaniac Onesirae fil(iae) | liberlaeq(ue)
suae et Rose(n)si|bus.
1698. Ephkm. EPif.R.. VIII 369. Notizie. 1888, p. 237. Année épigr., 1888,
n. 126.
L(ucio) Aurelio Aug(usli) lib(erto) Pyladi, | pantomirao'
CAMPAMA.
444.
temporis siii primo | hieronicae coronalo IllI, patrono [ para-
sitorum Apollinis, sacerdoti || synhodi, honorato Puteolisd(ecn-
rioniim) d(eirelo) | ornamenlis decurionalib(iis) et j dijumvira-
lib(us), augiiri, ob amorem | erga patriam et eximiam
liberallitatem in edendo muner(a) gladi||atorum venatione pas-
sive, ex in|dulgentia sacratissimi princip(is) Commodi Pii
Felicis Aiig(usti), ] centuria Cornelia.
Il y eut plusieurs pantomines du nom de Pylades ; celui-ci était affranchi de-
L. Vérus. Cfr. Frieolaenukr, Silteng., IP, p. 570.
Venaiio passiva = promiscua ou varia, chasse où figurent diverses sortes
d'animaux; cfr. X 107-i. Tu. M., Mitt. des roem. Inst., 1888, p. 79.
Centuria Cornelia fscil. Augustalium), voy. ci-dessus X 1873. 1874. 1888.
8178.
1699. Kaibel, 830. C. I. Gr. 58S3. Th. M., Ber. der saechs. Ces., 18.50^
pp. 57-62.
'EmcTToXri fpaqpeîaa tx] ttôXci | Tupîuuv, ifiç îepdç Kal
âcJÙXou Kttl aÙTOVÔ|aou larjTpoTTÔXeujç OoiveiKtiç Kai dXXuuv
TTÔXe|uuv Kai vauapxiboç. "Apxoucri, pouXrj briptu Kai (il fau-
drait : Kai èi'muj) Tfiç Kupiaç rraTpiboç oî èv TTotiôXoiç
I KaToiKoûvTÉÇ xotipeiv.
(5) Aià Toùç Geoùç Kai ti^v toû Kupiou rjMiJùv aÙTOKpàropoç
TÛxnv ei Kai tiç dXXr) (TTaTi||ujv ècTTiv èv TTotiôXoiç, [uj]ç oi
TrXeiouç ùfiuùv ïcracri, Kal [n] rnaerépa èaiiv Kai KÔcriauj Kai j
fie-féôti Tuùv dXXuuv biacpépoucTa Taûiriç TidXai )aèv èTripeXoOvTO
oî èv TToTiôXoiç Ka|TOiKoOvTeç Tûpioi <oi> iroXXoi ôvTeç Kai.
ttXoOctioi ■ vûv bè eiç ôXîyouç ri|uâç Trepiécrrri tôv | dpiG)aôv, Kai,
dvaXiaKOVTeç eïç T€ Gudiaç Kai OpîiffKeiaç tûjv Traipiiuv rifiûjv
Geuùv èvGd|(10)be dqpuuaiujiuévuuv èv vaoîç oùk eùrovoûiuev tov
mcrGôv Tfiç CTaTiuuvoç Trapéxeiv KajV ëTOç (brivapiuuv) aV |ad-
XiffTtt r) Kai Ta dvaXub)aaTa eîç tov dxdjva tôv èv TTotiôXoiç
Tiîç pouGoucTîaç | fnaeîv irpodeTéGi-). Ae6|ueGa oùv Ttpovonaai
updç TOÛ biapéveiv dei Tpv aTaTiujva- beia|Liev|eî bi, èdv irpô-
voiav Tujv KttT* é'Toç bibopévujv eiç Trjv laia'Guucriv (brivapiuuv)
av TTOir|a[ri]a'Ge- Ta fàp é'Te|pa dvaXuupaTa Kal xd Y€ivô|aeva
eiç èîTiaKeurjv Tfiç (TTaTiiuvoç eiç tùç iepdç f|)aépaç toû I
442 c I, L., VOL. X.
(15) Kupiou aÙTOKpâTopoç auvTTeaoùcrriç éauTOÎç è\oYicrà|ueGa,
tva juf-] THV TTÔXiv papûjiuev. | 'YTTO|ui)LivricrKO|Liev bè ujudç, oti
où5e)aia TipôcToboç yeiveTai ouïe îrapà vauKXrjpuuv | ouïe irapà
èuTTÔpmv Tf] èvQàbe aiaTiuivi diç èv Tf] <pa(Ji6i> pacriXibi
'Pubjuri. TTapaKa\oû)Liev | oùv Kai beô)ae0a Ù|li05v xfjç TÙxnç
(ppovTÎ(7a[i] Te (Kai) xoû TTpdxiLiaTOç. ' EYpdcpri èv TToti|ôXoiç
TTpè i' KaXav&LÛv Aùyolkjtujv rdXXiu Kai OXdKKuu KopvnXiaviî»
(jTrdTOiv. I
(20) 'Attô dKTLuv PouXiîç dx6ei(J)iç Ka Aiou toû erouç f,
eqprmepoûvToç (s. eqpniaep€ÙovToç) r(aiou) OùaXepîou | KaXXi-
Kpdiouç TTaucTaviou rrpoébpou. !|
'Ave^fvujcrGri èTncTToXri Tupi'ujv (TTaTiujvapi'ujv, àvabo6eî(Ta
ÙTTÔ AdxriTOç I évôç aÙTuùv, èv f\ )iS(o[u]v TTpôvoiav TTon'icracJOai
aÙToîç (br|vapiujv) crv' • [dvaXiaKeiv jàp] eîç le Bucriaç [ Kai
Opri^Keiaç tuùv Traipiouv iiinâiv Géûjv èKel dqpuucTiuJiuévujv èv
vaoîç I (25) Ktti ^n eÙTOvelv tôv |nicr66v rfiç CTTaTÎujvoç
irapéxeiv Kat' eToç (5r|vapîiuv) [crv], !J Kai Ta àvaXub|uaTa eîç
TÔV dYuùva TÔV èv TToTiubXoiç Tfjç pouOoucriaç aij|Toîç rrpocr-
Te9iivai • Tujv Ydp éTépuuv dvaXuuiudTuuv [Kai tôjv] YÉivO|aévujv
eîç è7Ti|aKeuiiv T)Îç cTTavituvoç eîç Tdç iepdç ri|uépaç toû Kupiou
aÙTOKpdTopoç (T[uv]|TTeo"oùo"r|Ç «ùtoîç èXoYÎcravTO, ïva |uri tiiv
TTÔXiv PapLÙcJiv • Kai ÙTTe|ui,uvr||(30)cTKOv oti où6e|uia irpôaoboç
YeiveTai aÙTOÎç oijTe rrapd vauKXi'ipmv oÙTe || Tiapà èiuirôpiuv
LUC èv rf] pacriXibi 'Pub)ai]. Me9' i\v dvdYVuuCiv OiXokXhç
Aio|bujpou eiTTev ■ oi èv ' Puu|a»;i aTaTiujvdpioi eOoç eîxov dei
TTOTe èS ujv aÙToi Xaïajpdvouo'iv napéxeiv toîç èv TToTiôXoiç
(b^vapiouç) (TV • dHioûai Kai vûv ol èv TToTiôXoiç | (JTaTiuuvd-
pioi aÙTÙ TttÛTa aÙToîç Tr|p6Îcr9ai f) eî jà)) poùXovTai oi èv
'Puu)Lu;i aù|(35)Toîç Trapéxeiv, aÙToi dvabéxovTai tôç bOo CTa-
TÎuuvaç èm Tf] aÙTf) aipécri. ' EHirecpLuvricrav ■ KaXûjç eîirev
OiXoKXfjç • bÎKaia d^iuùcTi (1. dEioûm) oi èv TTotiôXoiç • dei [
oOtuiç éYeiveTO Kai vûv ouroiç YÊivéa"9uj • toûto Trj ttôXci
CAMt'AMA.
443
tJujaqpépei • qpuXaxOn|TUJ )] (JuvnGeia. AveTVÙJCT9n ttittôkiov
bo0èv t6 (an tô èo9èv i) ùttô ActxnToç .... | Kai 'ATaGôiro-
•boç uioû aÙTOû Tupioiv cTTaTiujvapiuuv crTaT(uuvoçTupia|(40)Kiîç
ir\ç èv KoXujvia T^^adif} TTotiôXoiç, èv iL èbriXouv Tiapéxeiv
Tr]V f]|Li6Tépav || Traxpiba (TxaTÎujvaç bvo, niv |uèv èv îf) ^adi-
Xi5i ' Pdj)ni], [t^v bè
L'inscription continuait probablement sur une autre pierre. C'est une lettre
écrite a Pouzzoies le 23 juillet 174; le sénat de Tyr s'en occupe le 21 Dios
de l'ère tyrienne, c'est à dire le 8 Dec. 17-4, donc 107 jours après lu lettre. —
L. 11 ludi, jeux institués par Antonin le Pieux en l'honneur d'Hadrien
(Eûaépeia). — L. 1.5. De même qu'il Rome, il y avait des stationes munici-
piorum (Suet., Nero, 37. Plin., H. n., 16, 44, 236),, de même il y en avait à
Pouzzoies; mais elles appartenaient à la ville, et les étrangers, ii la disposition
de qui elles étaient mises (auiiiTreadv), payaient un droit à la caisse de la ville.
Kaibel se demande ce qu'étaient ces stationes. Peut-être n*étaient-ce ([ue des
tribunes (spectacula) pour assister aux tètes du forum. Gfr. Varro, /. /., fi,
l.'iS : Graecostasis , et Justin., 43, o, 10 : locus spectaculorimi in senatu
datus (Massiliensibus).
Voy. les commentaires de Tu. M. (/. l.) et de Kaibei.. dont nous doimons la
lecture.
9. Miaeni9»»i (Miseno) (^J., X, |). 317.
Armaturae, au r« siècle (?), X 3344; schola eoruin.
Ordo proretarum, collega, X 3483.
Factio artiticum: X 3479 ; optio ejus.
Medicus duplic(iarius), collègue aieus? (= ejus), X 3441.
1700. X 3344. Basis rescripta.
Schola armatiir(ariim). ] Fl(a\io) Mariano, v(iro) p(erfectis-
simo), praef(eclo) | classis et ciiratori j reip(iiblicae) Misena-
iium, cujus I nobis argumentis [[ ponte(m) ligneum qui per |
multo tempore vetiislate | conlapsus acique destiliijtus fuerat,
per quo nullus | hominurn iter lacère || poteral, providit, fecit \
dedicavitque, ob meritis ejus ] honeslissimus ordo digno |
patrono.
Sur le côté : [Dedjicala Idib(us) Aprilib(us) | [Quinjtillo et
Prisco I c[o]ns(ulibus).
Orelli, 3300.
L'inscription latérale indique les consuls de l'an 159. L'inscr. principale est
beaucoup plus récente, peut-être du v« siècle, dit Tii. M. Praefectus classis et
444 c. 1. L,, VOL. \.
curator reip. Misenatium : ces deux l'oiictions soiil aussi réunies k Ravenntr
(Notitia Dign., Occ, 42, 6).
Schola armaturarum ; cfr. Ephem. epigr., IV, p. 146, n. o03. C. I. L.,
III lOiSo (Xo 326). VIII 2636 (N» 1457). Armaiura, ÔTrXoiaeXëxri (Lydus, de
mag., I, AG),Exerzierrneister (Vom Domaszewski. Westd. Zeitschr., XIV, 1895,
pp. 32 et 86). Cfr De Riggiero, Diz. epigr., I, p. 669, s. v. (soldats spéciale-
ment exercés par le campidocior).
1701. X 3441. D(is) M(anibus). | C(aio) Acilio Basso, |'
medic(o) duplic(iario), | colleg(ap) a[e]ius, | Cneiiis.
Ligne 4 : ATIVS.
1702. X 3479. D(is) M(anibus). i C(aitis) Terentius Lon-
gi|niis, optio faclionis ] arlificiim; vixit anjnis XXX, mililavit
an||nis XI, Tullius Tilia|nus, tr(ibunus) clas(sis) praet(oriae)
Misen(aliMm), | here(s) b(ene) m(erenti) f(ecil).
Oreixi, 3595.
1708. X 3483. D(is) M(anibiis). j L(ucius) Fulviiis Datius, |
proreta cl(assis) pr(aetoriae) Mis(enatium | Iriere) Vesta ; vixit
annis XL; | ordo prorelariim | heredes follegae | sauclissimO'
b(en*^) m(erenli) f(eceriint).
10. CuÈnae (Cuma). C, X, p. 3o0.
K\ scnalus consullo (= decreto decurionum, cfr. X 3698, en 289) dendro-
phori creati, qui sunt sub cura XV vir(iim) s(acris) f(aciundis), au nom-
bre de <V7, en 251, X 3699.
patronus, sacerdos inatris deuiu (Baianae cjr. X 3698, en 289) quin-
quennalis.
Dendropliori quibus ex [s. c. coire licet], X 3700.
Cdllegium Apolliiiarinui, X 3684.
1704. X 3684. Sur un vase ii huile en airain, trouvé ii dîmes dans
urije sépulture.
C(aius) Pomponius Zoticiis collegio | Apollinario d(onum)
d(edit).
Henzen, 7419 p. Cfr. XI 3018,
1705. X 3698. M(arco) Magrio Basso L(iicio) Bagonio |;
Quintiano co(n)s(iilibiis) k(alendis) Jiinis. ] Ciimis, in templo
divi Vespa|siani in ordine decurionum, | quem M(arcus) Mal-
lonius Mndanus l| et Q(uintus) Claudius Âcilianus praet(ores) j.
coegpran' ;
CAMPAMA. 445
scribundo sorte | ducti adfuerant Caelius Panjiiychus, Cur-
tius Volivos, Considijus Felicianus;
referenlibus pr(aetoribus) || de sacerdote faciendo Matris
j Deae (sic) Baianae in locum Reslituti j sacerdolis defiindi ;
placuit unilvei'sis Licinium Secundum | sacerdotem fieri.]|
XV viri sac(ris) fac(iimdis) pr(aetoribus) | et magistratibus
•Ciiman(is) sal(utem). |
Cum ex epislula vestra cognove rinuis créasse vos sacerdo-
tem ! Malris Deum Licinium Secundum || in locum Claudi
Restiluti defunc^[t]i, secundum voluntalem vestra(m) permisi-
mus ei occavo et | corona dum taxai inira | fines coloniae
Testrae, uli || oplamus vos bene valere. |
Pontius Gavius Maxiraus | pro magistro subscripsi XVI
•kal(endas) | Septembres M(arco) Umbrio Primo | T(ito) Fl(a-
TJo) Coeliano co(n)s(ulibus).
Consuls de 289 au commencement. Orellf, 2263. ^VII.MA^■^•s, 2000. Le
■décret de Vordo Cumanus élisant un sacerdos Matris deum Baianae est suivi
4e la lettre des AT viri s. f. qui confirme l'élection.
1706. X 3699. Ex s(enatus) c(onsulto) dendrophori creati
qui sunt j sub cura (quindecim) vir(orum) s(acris) [f(aciundis)],
■c(larissimorum) v(irorum). |
Patron(us) L(ucius) Ampius Stephanus, sac(erdos) m(atris)
;{d(eum)] q(uin)q(uennalis), | dend(rophoris! dedicationi hujus
panem, vinura | et sporlulas dédit. |
Suivent deux colonnes de noms, au nombre de S7. Voici les
premiers : C(aius) Valerius Picentinus, | C(aius) Julius Hercu-
lanus, I Longinius Justinus ; remarquez : N(umerius) PoUius Pri-
mussen(ior) I, 28, ef N(umerius) Pollius Primus jun(ior) II, t6.
A la fin : Dedicala VII Id(us) Oct(obres) III et semel
<o(n)s(ulibus).
Orelli, 2385. Wilmanns, 2007. — 11 s'agit de Tan 2ol, où Dèce fut consul
par la 3^ fois et Dèce le fils pour la 1« fois.
Les dendrophores de Cumes étaient élus par la curie de Cumes et placés sous
la surveillance dos AT viri s. f. de Rome. Voy. Étude hist.. I, p. 247.
Vordo Cumanus nomme aussi le sacerdos Matris Deae Baianae, qui est
également confirmé par les XV viri s. f. iX 3608, en 289). Cfr. X i726 :
Munatia Reddita, sacerdos AT viralis, en 186,, a Forum Popili. Les dendro-
phores portent souvent le titre de sacerdos decemviralis •. voy. X 376 i ''plus
loin) et Étude hist., 1, p. 218.
446 c. I. L., VOL X.
1707.x 3700 [dendrojpliori quibiis ex [s(enatus)'
c(onsiilto) coire licet] : | Variiis Phillius, | Vinnius Florus, \
Nulanijis Herma, i Mevius Heradiila. || Agrius Siiccessiis, f'
Seins [E]vlioiliis, | Eiidiiis Riifiis, ] Hariiis Lupus, ] Avienus
Quarte .... | // reste en tout 19 îioms.
11. Suessitla (Arienzo). C. X, p ^56■^.
Imniunis dendrophorus Sucssulanus et sacerdos Matris deum (quindecim)vi-
ralis in vico Novanensi.
(]iiltores Jovis 0. M. S(iie.^siilani?) Hortenses.
pati'onus eorum.
1708. X 3764. L(ucio) Pompeio Felicissimo, | immuni
dendr(ophoro) Suessul(ano) | et sacerd(oli) M(alris) d(eum.
quindecim)vit(ali) in I vico Novanensi, patri L(uei) | Pompei
Felicissimi, decurioni et || (duum)viro et q(uaeslori) alim(en-
torum) et omnibus | rébus ac munerib(us) perfu|neto, eul-
tor(es) .I(ovis) O(pliini) M(a\inii) S(uessidani?) | Hortens(es),
|)atron(o) b(enp) m(ereuti) ob singularem erga se libe|rahtalem
et praesilanliîim. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) (decurionum).
Orklli, 129 2333. 23'.»Ij. Wii.manns, 2012. Sur les sacerdotes quindecim-
virales, voyez le N" 1706.
12. Caifua (S. Maria di Capua). C , X, p. 365.
Jiivencs Auiiiistales, X 3900.
liatroiius corn m.
Faiiiilia liinata, X 3942.
ma^isler ejus.
Liberti et. familia A[f]i'aniae? Popiiianae, X 399,').
('-oiilei;iiini seive luaj^istrei Jovei Compagei s[unt], X 3772; ei conlegio seive
niagislri siiiit Jovei ('oiiipagei, ib , a. u. c. 660. Il // a douze magistri
affranchis.
Magistreis cnniei;! mcrcatoriim, a. u. c. 642? 643? X 3773,
Magislreis, 12 iiujénm, en 646, X 3776 — 3777. De même : X 3778, en
648; 3780, en 6Ô0.
Magistreis. /.? a/fr., en 64S, X 3779; 9 inçjénus et 3 affr., en 6S3, X 3783.
.Magistrei, offr. ou ingénus, dans des fragments : X 3774, en 642 ou 643:
3775. en 644; 3780, en 650; 3781, en 655; 3782; 3784; 3785;.
lj'IIE.M. EP., VIII, p. 122.
CAMI'AMA. 447
Après la bataille de Cannes, Capoiie avait fait défection. La ville fut reprise
en 543 (211) par les Romains, qui, pour la punir, la privèrent de toute organi-
sation communale. Capoue ne fut qu'une agglomération de maisons sans corps
municipal, sans sénat, sans assemblée, sans magistrats. Son territoire, devenu
ager publicus, était affermé par les censeurs. Les notables Capuans restés fidèles
furent transplantés a Cumes, les autres furent expulsés. La population qui
restait était composée de laboureurs, de marchands et d'ouvriers Chaque année
un praefecUis était envoyé de Rome pour rendre la justice. (Liv.. 26 16. Cic,
de lege agraria, 2, 31. 84. 33, 89; pro Sest., 4, 9; in Pison., 11, 2.")). Les
citoyens romains formèrent un conventus. Cette situation dura jusqu'à César
(an 59 avant J.-C), qui fonda une colonie à Capoue.
Pendant cette période, le territoire était divisé en pagi, dont un est connu :
c'est le pagus Herculaneus, qui avait à sa tête un magister pagi (X 3772, 1. 5)
et dont nous avons un décret (X 3772. Cfr. 3783). Pour le culte, il y avait des
collegia formés de 12 niagistri (une fois 13, mais l'un d'eux est sans doute
suffectus, X 3779). Chaque collège était attaché à un temple déterminé. Les
magistri sont tous iiigenui (X 3775. 3776 = 3777. 3780. 3782. 3784), ou tous
affranchis (X 3772. 3774. 3779. 3785). ou les uns ingenui, les autres affranchis
(X 3778. 3783). Le nom d'un de ces collèges est connu : conlegium serve
magistrei Jovei Compagei (X 3772). Ces magislri fanorutn étaient sans doute
cultivateurs. Les marchands (de blé? Schulten, p. 75) formaient un collège
spécial : conlegium mercatorum, ayant ses magistri (X 3773). On trouve aussi
des itiinislri, ordinairement esclaves fX 3789. 3790. Cfr. X 4636).
Les magistri étaient nommés par l'assemblée du pagus présidée par le
magister pagi (X 3772). de même que dans les colonies ils étaient nommés par
les duumvirs et les décurions {Lex col. Genetivae, cap. CXXVIl).
MoMMSEN (X, p. 367) pense qu'il existait aussi un pagus Tifalimis, dont le
sanctuaire principal devait être le temple de Diana Tifalina sur le mont
Tifate. A ce temple se rattachaient, suivant lui, la plupart des magislri dont le
nom n'est pas spécifié. .\u pagus Tifatinus se rattachaient aussi, selon lui, b s
temples de Castor et Polkix (X 3778), de Ceres (X 3779. 3780), de Spes Fides
Fortuna (X 8775) et de Venus Jovia (X 3776 = 3777). Scuilten (pp. 73 et 75)
met en doute l'existence de ce pagus et soutient que les magistri non spécifiés
s'identifient avec le conlegium Jovei Compagei.
Les magistri et les ministri devaient une summa honoraria. A ce titre, les
magistri donnent des jeux (X 3776-3779. Ephem. ep., VllI, p. 122), à moins
qu'un décret du pagus ne leur prescrive de faire un autre emploi de cette
somme (X 3772. 3783. Cfr. X 825, ci-dessus).
Travaux faits par les magistri ou par les ministri : murum (X 3775-3777),
murum et pluteum (X 3778-3780), \muru}m? et pilas JIIl (X 3774), murum
ab gradu (pfiina?) ad Calcidicum, Calcidicuui, porlicum ante culinam, signa
marmorea Castoris et Pollucis (X 3781), cu[ne]os duos in teatro (X 3782),
porlicum paganam (X 3772), pondéra et pavimentum (X 3789), un autel
dédié a Jupiter (X 3785), enfin une cotisation faite in servom Junonis
Caurae (X 3783).
Ordinairement il n'est pas dit aux frais de qui ces travaux sont faits. Vne
fois (X 3772), il est dit que la réparation d'un portique du pagus remplace les
jeux, et l'on peut se demander s'il en toujours ainsi. Il est dit une fois (X 3781)
que les travaux sont faits de slipe Dianae. Cfr. Epheji. epigr., VIII, p. 122 :
448 c. I. L., VOL. X.
de stipe et de sua pequn(ia). Le mot stips indique la cotisation payée pour l'entre-
tien d'un temple par les adorateurs du dieu (cuUores) ou par des étrangers
(Marquxrdt, Staatsverw., lU^, p. 142). Sua pequnia désigne la bourse des
magistri, et stips l'argent du dieu provenant des cotisations. Le temple de Diane
avait donc son patrimoine dés cette époque. Cfr. X 4263 : Rufa Dianaes
l(iberta). Étude hist., II, pp. 434-436.
Dans les autres cas, ces travaux remplaçaient les jeux ou venaient s'y
ajouter. Us étaient faits soit aux édifices du pagus, particulièrement au temple
de Diana Tifatina et a ses dépendances, soit au théâtre de Capoue. Les
magistri qui avaient donné des jeux obtenaient au théâtre une place d'honneur
(X 3772), et Th. M. croit que ces inscriptions étaient surtout gravées pour
servir de preuve aux magistri qu'ils avaient fait leur devoir.
Voyez Th. M., C, X, pp. 366-367. Schulten, De conventibus civiwn rom ,
Berlin, 1892, pp. 71-76.
1709. X 3772 = I 571. Base carrée.
Pagus Herciilanens scivit a(nte) [d(iem)] X Termina[lia] | con-
h^gium seive magistrei Jovei Compagei s[iint], | iilei in porli-
^um paganam reficiendam | peqnniam consumèrent ex lege
pagana | (5) arbitral u Cn(ei) Laelori Cn(ei) f(ili) magistrei |1
pageiei, uteique ei conlegio seive magistri | siml Jovei Com-
pagei locus in teatro | esset tam qua seisei ludos lecissent : |
L(ucius) Aufustius L(uci) l(ihertus) Strato, C(aius) Ântonius
JVI(arci) l(ibertus) | (10) Nico, Cn(eus) Avius Cn(ei) l(ibertus)
Agatliocles, C(aius) Biossi(us) ] M(arci) l(ibertus) Protemus,
M(arcus) Ramnius P(ubli) I(ibertus) Diopant(us). | T(itus) Sul-
picius P(ubli) Q(uintij pu(pi) l(ibertus), Q(uintus) Novius
•Q(uinti) l(ibertiis) Protem(us), | M(ar(uis) Paccius M(arci) l(iber-
tiis) Pliilem(o), M(arcus) Liccubius M(arci) l(ibertus) Euplie-
niio, I (15) A(ulus) Polbus P(ubli) l(ibertus) Alexand(er), N(u-
merius) Munnius N(umeri) l(ibertus) || Aniiocus, C(aio) Cœlio
C(ai) f(ibo) Caido | L(ucio) Domitio Cn(ei) l(ilio) Ahenobarb(o)
co(n)s(ulibus).
Consuls de l'an 660 de Rome. Orei.i.i, 3793. Wii.m., 2021.
Le graveur ignorant peut-être le latin s'est trompé en répétant ei dans pagei
(1. 6) et dans sei (1. 8).
1710. X 3773 = I 563 | Cn(eius) Minatic(ius) |
P(ublius) Pomponi(us) M(arci) l(iberlus), | magislreis ( con-
legi II mercatorum, || coeravcrunt | | .. Caipurnio j co(n)-
s(ulibus).
Consuls de 642 ou 643 de Rome.
CAMPANIA. 449
1711. X 3774. Fragment. Restent les noms fragmentaires de six
affranchis, puis :
[murujm et pilas IIU | Calpurnio co(n)s(ulibus).
Consuls de 642 ou 6-43 (?) de Rome.
1712. X 3775. Fragment. Restent les noms fragmentaires de
de plusieurs ingénia, puis :
[He]isc(e) mag(istreis) Spei Fidei Forlunae mur[um] | faciiin-
du(m) coiravere M(arco) Minu[cio] S(purio) Postumio co(n)s(ii-
libus).
Consuls de 644 de Rome. ^ ' -
1713. X 3776 = 1565.
N(umerius) Pumidius Q(uinti) f(ilius) M(arcus) Raecius Q(uinti) f(ilius)
M(ârcus) Cottius M(arci) f(ilius) N(umerius) Arrius M(arci) f(ilius)
M(arcus) Eppilius M(arci) f(ilius) L{ucius) Heioleius P(ubii) f(ilius)
C(aius) Antracius C(ai) f(ilius) C(aius) Tuccius G(ai) f(ilius)
L(ucius) Sempronius L(uci) f(ilius) Q(uintus) Vibius M(arci) f(ilius)
P(ublius) Cicereius C{ai) f(ilius) M(arcus) Valerius L(uci) fùlius)
Heisce magislreis Veneriis Joviae miiriim | aedificandum
coiraverunt ped(um) CCLXX et | loidos fecerunt Ser(vio) Snl-
picio M(arco) Aurelio co(n)s(ulibus).
Consuls de l'an 646 de Rome. Orelli, 2487.
1714. X 3777. Ephoi. ep., VIII 460. Fragment. Les mêmes noms
qu'au JN» précédent, puis :
Heisce magistre[i]s Venerus Joviae | miirum aedificandum
coiraverunt | [p]ed(um) CCLX[X e]t loidos feceni[nt Ser. Sul-
picio] I M(arco) Aurelio co(n)s(ulibus).
Pour la date, voyez le N" précédent.
1715. X 3778 = 1567.
T. Junius N. f. D. Rosci(us) Q. 1. Lintio
G. Numolei(us) Cn. f. D. Iteius Cn. 1.
M. Fisius M. f. M. Valerius M. 1.
M, Fufius M. f. Q. Fulvius Fulviae 1.
C. Tittius G. f. P. Pactumeius G. I.
Q. Monnius N. f. L. Pomponius G. i.
Heisce magistrei Castori et j Polhici murum et pluteum
faciundu(m) | coeravere eidemque loedos j lecere. Q(uinlo)
Servilio C(aio) Atilio co(n)s(ulibus).
Consuls de l'an 648 de Rome.
480 C. I. L., VOL. X.
1716.x 3779 = I 566.
Ser. Siieti(iis) Scr. I. Bal. ... Babrius L. I.
P. Babrius L. I. P. LSJervilius M. I.
M. Sexti(iis) N. M. I. Cn. Octavi(iis) N. I. Ves.
N. Sexti(iis) N. M. 1. M. Ocrali(iis) M. I. Pislius)
L. Hordioni(iis) L. I. Lab. P. Slatius P M. 1.
C Lucreliiis C I. Apiil(us) M. Mai'us) M. I. Nie.
A. Gargoniiis Q. I.
Heisce magislrcis Cerenis iniiriim | cl |)hileinn long(um)
|)(edes) LXXX, al((ura) |){etk'S) XXI | raeiiind(iim) coiraveré
Gi(lo!nK|(iio) loid(os) rec(eruiil), | C^aio) Atilio Q(iiinto) Servilio
(•o(n)s(uIibiis).
Consuls (le l'an 618 de Hniiif.
1717. X 3780 —^ ï 568. Fragment. Noms de !:> iiu/ewii; puis :
... Gerertis iniiruni et | ... Xll alliiin XU raciiindiim coira-
vere, | [C(aio) Kl^avio C(ai) [(ilio) Cfaio) Mario C(ai) f(ilio) co(n)s(ii-
libus).
Consuls de l'an 050 de Rouie; Marins était consul jHiur la seconde fois.
1718. X 3781 ^= I 569. Cin(| lignes marlelés, puis :
M(arco) Antonio | A(iilo) Postumio co(n;s(nlibns).
Heisce niag(islreis) murum ab gradju ad ('al('idic(um) et ral-
cidiciini | et porlic(iim) ante cidin(am) long(am) p(edes) (espace
vide) Il el signa marmor(ea) Cast(oris) et Pol(liicis) | et loc(nm)
privat(um) de stipe Dian(ae) j emonciiini [et i'Iaciendiim | loera-
ver[oJ.
Consuls (le l'an Khi de Home. IIknzkn, (JOH'J. Grodiis = pfîua? Tu. SI., p. ;i07.
1719. X 3782 = I 572. Kpislyle. il reste des fragmenls de
nouis de six in(]cni(i; puis :
.... ciifiielos duos in Icatr-o laciendos (■oi|ravcr(e)].
IIknzkn,. 6I."ii. Cra\é avaiil \ oTS.'}, (|ui se liouve sur la uiêuie pierre.
\ ~'20. X 3783 -- I 573. sur la luème pierre que .\ DlSil. D'aliord
les noms de l:i maijislri dont !» ingeniii et ;j adraneliis; puis :
Heisc(e) magislr((Ms) ex pagei sciln in seruom Jnnonis (iau-
rae |co]nlnlc(niiil). | P^tiblio) CoriioMo Lcninio Cn(eo) Aufidio
Oresie <o(nisi'idibusi
CAMPANIA. 4ol
Consuls de l'an G83 de Rome.
Henzen, 6119. Th. M., Ann. d. I., 1834, p. 43. Juno Gaura n'a pu tirer son
nom du mont Gaurus situé au-dessus de Cumes et de Pouzzoles, qui n'est pas
sur le territoire de Capoue. In servom, cfr. Schilte.n, op. c, p. 74, qui met
cette lecture en doute ; les lettres VO, dit-il, ne se voient pas dans Ritschl,
LXIV, G, et le mot devait être une désignation de lieu.
1721. X 3784 = I 575. Fragment. Noms de magistri qui sont
ingénus.
1722. X 3785 = I 574. Sur (a face : Jovei sacrum.
Derrière : Hanc aram | ne quis dealbet.
Sur le côté droit, il reste 1 1 noms d'affranchis : M(arciis)
BIossus M(arci) l(ibertus) Agato, etc.
1723. X 3789. = I 570. Hisce ministris Laribus
facieiidum coeiraruntl : C aius) Terenti(usi C ai Mbertus) Pilo-
mus, Pilemo Helvi A(iili) s(erviis); tous les autres sont esclaves.
Haec pondéra et pavimentum faciendum et ... |
Q. Caecilio Q. f Q. n. T. D[e]idio T. f. co[s.].
Consuls de 636 u. c. — On trouve encore des ministri en l'an 1-28 u. c.
(X 3790).
1724. N'oTiziE DEGLi ScAM. 1893, p, 164. Fragment.
Q(uintus) Sa..., | Q. Min..., | L. Opimi[us].., ; C. Fabiu[s]...,
I P. Ofellus ..., Ij M. Fulmon ... |
Heisce magislreis horto ... | judicioque vicere, eidem
lu[dos] ... I sucrundam porticusque rec... | iidemqiie de siia
pecimia Herculei...
u reste moins de la moitié. Il y avait 12 magistri.
1725. Epheji. epigr., VllI 473, p. 122. Table de marbre.
.. s Papiae 1. Stephanus A. Vibbius A. 1. Diogenes
.. us M. 1. Diogenes Q. Decirius Q. 1. 1. Cleo
., us Titiniae 1. Antioc(hus) P. Fuûus P. I. Chaeremo
.. us L. 1. Copio C. Artorius Artor(i) 1. Dipil(us)
L. 1. Mcolauos M. Alfidius M. 1. Sota
A. 1. Demetrius P. Statius P. 1. Philemo
fHeisce] mair(istri) laciim Jovei slipe et de sria pequn(ia) |
[taciujnd(um) coeraver(unt) Cn(eio) Papeirio Carb(one) iter(um)
co(n)s(ule).
An 670 de Rome.— Notizie degli Scavi, 1889, p. U i. Gai.nat, .Ann. épigr.,
1889, n° 170. — 11 exista un autre fragment où il est question de magislri
(Ephem., Vm 474).
452 C. I. L., tOL. X.
1726. X 3909. Ti(berio) Claudio | Ti(berii) f(ilio) Pal(atina)
I Rufino, eqno | publ(ico), prae((ecto) fabr(iim), | (dumn)viro,
quaestori, honore || quinqu(ennalilalis) juvenes | Ang(ustales)
patrono; | qtioriim honore i contentiis impens'a) | sua posnit. |
L(ocus) d(atiis) d(eerc(o) d(eciirionum).
1757 X 3942. Macedoni | Eiiphrosyni arc(arii), | magister
familiae | liinalae, | Salvilla nianiipa.
11 faudrait : mayislri. FamUia limata. esclaves attarliés aux magistrats
comine appariteurs et vêtus du îimus. L. IIai.kin, Les esclaves publics, pp. 168
et 218. Th. M., Staalsr., V, pp. 32-4. S'^J, 1.
17-28. X 3995. Liber[l]onim et iamiliae A[fjra[nl]ae? |
Popilianae | Q(iiinli) Poblici Q;uinlil i(ili) Falerna) (nxoris).
Grit., 8fl0, 9.
13. Cnte» (Cal vil. C, X, p. 4^il.
Collegiuui centouarioruni, au 11^ siècle, X ;W10.
quaglator et patronus ejus.
Gisiarii portae Stellatinae, X 4660.
1729. X 3910. Probableuient originaire de Cales. [Tii. M.].
D(is) M(anibiis) s(acruni). | M(arco) Cornelio | M(arci) fil(io)
M^arci) nep(oti) Publ(ilia) | Jiislo Aeiiliano, | ((piattuor)vir(o)
q(uin)q(uennali) j(ure) d(icundo), quaes(tori) rei p(ublicae), ||
q(iiaestori) aliiii(enlorum) , cin(atori) op(eriim) p(iiblicorum) ,
cur(atori) viae | Faler(nae), aiigtu\ii, praercc(lo) Tib(eri) | Statili
Severi, quaglator(i) | et palron(o) colleg(i) ((Mitofnariornm), |
M(arci) Cornelii Aciilianus || et Chrysippiis et .lusla | palri
oplimo I l'ecerunl.
Grut., 397, 2.
Sur quatjlalor, cir. XIV 2.') (ei-apros). Tu. M. fait venir ce mot de coagulare
et le croit svnouyuie de coaclor. Voy. Élude hist., I, pp. 396 et 424.
L'eiupereur pouvait être nonuué magistrat, sans collègue, d'une colonie ou
(l'un luuniripe; alors il se faisait remplacer par un praefectus. Ici, nous avons
un praefectus d'un iiarticulier. Tu. M., Staatsr., II-, pp. 787 et 801. IP
p|). 814 et 828. Sur les Stalilii Severi (au u» siècle), voy. Borchesi, OEiivres,
III, p. 28(1. Prosopo(jr. imperii romani, IV, p. 262, n" 611.
1730. X 4660 I [AJiigusIalis, li[onor(alus) decnrio-
nalibus] | ornamenlis, | viam ab angiporlo aed[is] | Jnnonis
CAMPANIA. 453
Liicinae iisqiie [adj | aedem Matulae et clivom || ab Janu ad
gisiarios por(a[e] (sic) \ Sfellalinae et viam Palulam | ad por-
tam laevam et ab foro | ad porlam domesticam | sua pecunia
stravit. |
Henzen, 6983. Gisiarios. voy. No ig48.
14. Ager M<'aievnu9. Farum M*opitti
(près de Carinola). C, X, p. 460.
Gentonari, en 367; patronus eorum.
1731. X4724. Mauvais caractères.
Aeterii. [ Minucio Aeterio. | Fabente majestate | dei tracta-
tuin raentibjiis nostris esit mérita ejus omnij|bus onoribus
gestis patrie nostre | eliam et in urbe sacra administrati|onem
adniinistravit. Digno pafrono cenlo'nari slaliiam [anie] sedem
dei ponondam cens(iienml), | [a nie) diienij] VI idiis Maias,
Lupicino et Jovino v(iris) c(larissimis) co(n)s(ulibus).
Consuls (le l'an 367. — L. o : esil pour est. — h.l : et fait double emploi
avec eliam.
15. W'enaft*utn (Venufro). C, X, p. 477.
Collegia urbis Venafrauae, X 48G.5.
Cultores fabroruni, X 48.30.
Collegium cultorum Bonae Deae Caelestis, X 4849.
Amicitia Herciiianioruin Hervianionim.X 48.50.
Amicitia Herculis >'eriani, X 48.^1.
Cultores Jovis Caelestis, X 48.57.
Cultores collegi Proiue(n)s(iura), X 4853.
Cultores Saturni, X 4854.
Collegium familiae publicae. X 4856.
Collegium, X 4907 ; patronus ejxts.
173i'. X 4849. Collegium | eullorum j Bonae Deae |
Caelcsiis.
La déesse Caelestis est ajtpi lée ici Boirn Dea. comme XIV 3530. Caelestis
est l'Astarté des Pliénicieiis, patronne de Cartilage et surtout honorée en .\fri-
que. Voy. De Iîuccikro, Diz. epigr.. s. v.
1733. X 4850- M(arcus) An(0|nius Crescens | locum mille
p(edum) d(edit) | amicitiae | Herculanijjorum Hervianij[orum].
Henzen, 6064.
454 c. I. L., VOL. X.
1734. X 4851. Amicitiae | Herculis | Neriani. ] In fr(onte)
p(edes) c(entnm).
Henzen, 5730.
4735. X 4852. Ciill(ores) Jovis Cae(lestis) : | C(aius) ... alus
Justiis, 1 C(aiiis) Balbiiis Speratus, | ... Venalranus Dio[glen[e]s,
I ...clius Cest... Il C(aiiis) Distiibuaniis Januari[u]s, | .. Clodius
Primi[g]en[iliis, | .... Adjectus, | ... Seciindiis, | ....anus fP]ri-
mi[g]en[iiijs, | .... Snccessiis | . .iiis Anti[g]onus, | ...vi iinat...
1 ... Fontanus, | ... Saturnins, | .... Respectus ... | ... Ennius
Verus. I
Henzen, o618.
1736. X 4853. D(is) M(anibus) s(acrum). | [Cjullores |
[cjollegi I Prome(n)s(ium).
Orelli, 2808.
1737. 4854. D(is) M(anibus) s(acrum). | Cultoribus | Sa-
turni. I In agr{o) p(edes) ... | in fr(onle) p(edes)...
Mur., 181, 2.
1738. X 4855. Cu!torib(us) | l'abrorum | locus d(alus) | a
M(arco) Fulvio | Marcello.
Mur., 182, 3.
1739. X 4856. (iramis caractères.
Collegio I familiac | publicae.
IIknzen, 6263, Voy. Halkin, Esclaves publics chez les Romains, pp. 202-213.
1740 X 4865 [Quinlil]iaui | [pro cjus me]rilis et
obs('j[(|uis, colle]gia urbis Vona||f'ranae]... Quintiliano, l[rectori
SJamnitico, paJKlrouo oplim]o et oxamina|[tori aequisjsimo,
staluam [loco publijco posilam ob | ... [atqjiie tlierin[asj...
1741. X 4907. C(aius) Manilius Fortis, | Auguslalis, )
patronus eolleg(ii), | et Luculana Species. ]
Luculana Species est encore nommée X 5010.
LATIUM ADJECTUM. 45o
II. LATIUM ADJECTUM.
I. AiiuiM (Alina). C, X, p. 499.
Cultores Isidi>.
1742. X 5049. Cii[ltloriim | Isidis. [
2. Caninutai (S. Germano). C, X, p. o09.
Collegium fabnim ([uibus ex s. G. coire licet, X 519.S.
Collegium aeneatoniiii, en l'an 200, X 5173.
1743. X 5173. Grande base; beaux caractères.
Imp(eralori) Caesari | L(neio) Septimio Se|vero Pio Pcrjtinaci
Aug^tislo) I Arab(ico) Adial)(enic'o) Par((liico) || max(imo), pont(i-
fici) max(imo), | Irib(iiiiicia) pol(eslale) VIII, imp(eratori) | XI,
co(n)s(iili) bi.s, p(alri) p(atria'), | collegium | aenealor(tim). ]
OuEi.Li, 40."i9.
En l'an 200. — Sur le.s aenealores ou aeneali, voyez Elude liist., l, p. 519
et II, 1). 145.
1744. X5198. I5ase.
L(ucio) Lu( cio U(tiri) t'(ilio) l'alialina) | Ummidio Sp|ciindo,
deciir(ioni), | Liiici; Liicci L(iici) f(ili) Ter(elina) j Hiberi,
(duiim)viii || itor(iiin) (|(uin){i(iiennalis) , palron(i) | col(oniae)
alumno, | collegiiiin falbrnm c|iiib(iis) ex s(enaliis) c(onsiillo) |
coire licet. | L(ociis) d(aliis) d(ecreto) d(eciirioniini).
Orklli, 2797.
3. .^fguintitn (Aquino). C, X, p. 530.
Palronu.s collegii aeiiialoruji, X .5415. "
Lnca sépulture cuitoruni llerculis Victoris, X "ioSO.
174o. X 5386. Bons caractères.
Uoca I sopnUiire | cidtoriim | Herculis I Victoris |! in l'iindo
I Domitiauo. | In rr(onte) p(e(les) CXX, | in agrjo) p(edes) LV. [
M(arci) Animisii j| Priscus j Priscianus | donaveruiU.
456 c. I. L., VOL. X.
4746. X 5415. D(is) M(anibus). | C(ai) Juli Euphrosii, ] qui
fuit aed(ilis), (duum)vir Aq[ui]|ni, item patr(onus) colleg(ii) |
[ae]iiiatorum, | Caerellia Phoebe c[o]|jugi pientissimo [a]|man-
lissimo [f(ecii)]; | cum qua vixi[t] | annis XXIII | dieb(us) XI.
Sur les aeneatores, \oy. ci-dessus, X 5173.
4. FahÈ*aie»'ia reius (Ceccano). C, p. 552.
Cultores antistes (= anlistites) deae Cereris, X 56.o-i.
patronus eorum.
Cultores Herculis Kabraterni veteres, X 5G47.
p(atroni ?) eorum duo.
Juvenes Herculani, X .5657.
patronus eorum.
1747, X 5647. Caractères peu élégants.
Cultores Hercullis | Fabraferni veteres, | cur(ante) C(aio)
Vetlio Clémente p(atrono)? | loc(o) d(ato) ab C(aio) Titio Decimo
p(atrono?).
Orelli, 102.
1748. X 5654. ... Fl(avio) C^aii) l'(ilio) Procnleiano, quin-
q(uennalicio?) | viro m(uni( ipii) F(abrateriae) v(eteris), cur(atori)
kal(endarii) novi, curfatori) Formiianorum?), | omnibus mune-
ribtis roi p(nbli(a(') porCiincto, avo | C(ai) Molli Fl(avi) Procu-
leiani p(alroni) ni(tiui(ipii), cujus nomine | (sestertium) XXV
m(ilia) n(iimmum) ord(ini) dec(urionum) et populo donavif, ||
ut diae natalis ojiis XII kalondas) Jan(iiarias) omnibus an]nis
sportnle dividantur. Huic pro m[e]rita sua cultores autistes
(= antistites) deae Cereri[s] pat(rono) suo | slatuam posuerunt,
qiieius (= cujus) ob [de](iicati|onem sing(ulos) pavit et ded[it
ei]s discim||bentibus (sestertios) L n(ummos) et donavit culto-
ri|bus s(upra) s(criptis sestertium) IIII m(ilia) n(ummum), ut
[e]x usuris ejus summe j oiiinil)us annis X l<al(endas) Jan(uarias)
nata[l]e ejus sporlule (livi(lant(nrj. Qnod [si (l]iae (?) s(iq)ra)
[s(cripta)] divise non | fucrint, tune ea quan[litas ad rem p(ubli-
cam) pertinebil?]. | IVublice) d(ccurionum) d(ecreto).
Lecture de Tu. M.
4749. X 5657. ... Septimio L(ucii) f(ilio) Tro(mentina)
LATIUM ADJECTUM. 457
Herm[eti? | I]IIIvir(o) q(nin)q(uenn:ili). |):it(rono) niiin(icipii)
Fabra[t(eriae)] | vet(eris), ciirul(ori) k(;iltMi !aiii) arc(a)e decii-
r(ionum?), omlnibus honor[i]biis et iiumoribii[s ] pjerfimcto,
jnvenes Herculan[i || djigiiissimo p[al(roiio)] ob inerila cjus [e]
collato pos[u]erunt. Ob ciijii[s | rljodicationo si[n]g(uns) dis-
cunben[t(ibus) | dédit] (sesterlios binos) el(l[o]na\it eis (sesler-
liiim duo) [m(ilia) n(uminiim)], jj ut e[x] nsiiiis eo[r(i]m die
natali | [e]jus Vnon(as) Mai(as) [ojmnib'is annis [sjportiilae divi-
d[ant]ur jiivenibiis. | L(ocus) d(a(iis) d(eciTlo) [^(eciirionnm)].
Lecture de Tu. M. — Henzen, 7061. Les jiicc/ies Herculani sont voués au
culte d'Hercule. Voy. H. Demoulin, Musée belge, 1, p, "202. et a pail, p 27.
5. Rocca dWrce. C, X., j). 535.
Collegium venatoruni sacerdotum Deanae iustri lll, X .%"!.
Gai nostri(C. Julii Soterichi) liberti, ibid.
1750. X 5671. Trouvée sur la voie latine. Lecture Tu. M.
D(is) M(anibiis). | C(yio) Julio Sojlericho f'(ilio), | G(ai)
n(ostri) nb(erli) ol | colleg(ium) venjialor(um) sacer(dotum) |
Dean[e] [ histri (terfii).
Les venatores, chasseurs du cirque, sont naturellement voués au culte de
Diane. Étude hist., ï, p. 198, 3. 20-4, 4. Sur sacerdotes Dianae, cfr. IX
2336 (X» lo22). Soterichus est enterré par les affranchis de C. Julius Sote-
richus et par le collège. Tii 51. fp. .>jO, notice sur Arpinum) pense que ce col-
legmin venatorum est un collège domestique. — Tr. Schiess, note 44, lit :
C(aio) Julio Sotericlio filio, Giai) n(oslri) Uiberto), et collegiji) venalor{um)
sacer(doti) Dean[c] Iustri (tertii).
6. S«t*«K (Sora). C, X, p. f60.
Cultores Silvani.
1751. X 5709. Sous une aedicula, dans laquelle était placée une
statue.
Cultores | Silvani, | etir(ante) | M(ar(o) Albio [Hjiero.
Sous une autre aedicula semblable, on lit l'inscription suivante (X 5710) :
L(ucius) Sahidius M arci) f(ilius) Mor. d(onum) d(ediL). Voy. Notizie degli
Scavi, 1879, p. 119.
(;. 1. L., VOL. X.
7. VeÊ^utae (Veroli). C, X, p. 565.
Dendrophori, en 197, X .579G.
Jiivenes on juvenalia, N'^ 1752.
1752. X 5796. Sur le côté : Dedicata kal(endis) Jiin(iis), j
Lalerano et | Riifino co(n)s(iilibiis). | Ob cnjtis de(Iicali|one(m)
deflit deciir(ionihiis) el || (se)vir(is) el Aiigus(talibiis) (dena-
rios) IIII, ] (len(lroplior(is) (denarios) ll[, adjecjfo pano el vino,
popii|lo (denarios) I, curante Urgiijlanio Secundo.
Sur la face : L(ucio) Alfio L(ucii) ("(ilio) Cor(nelia) j Valen-
lino, (duum)vir(o iterum) f|(uin)q(iuMinali), p(alrono) m(uniei-
pii) V(erulani), | ciiral(ori) rei p(ubli(a(') ('ol(oniae) | Casina-
tium et I palrono, ordo seviralium cl | Âugtistalium ob | mérita
ejds. I L(ociis) d(atus) d(ecrelo) d(<;curionnm).
Me.nzicn, 7101. Consuls de Vun 197.
1758. Musée IJei.c.e, 189!), 11!, p. 190 (II. Demouun), d'apivs II-.stovtsev.
Revue nurnisnintiquc, 1898. Sur une tessère de plomb.
Au droit : Juven(es) ou Juven(alia).
Au revers : Verii(lani) ou Veru(lana). Porc courant, à droite.
Voyez H. Demoui.ik, Musée Belge, 1, |t. M 7.
8. Anagttia (Anagni). C, X, p. 584.
Collegium caplalonini, soms Marc Aurcle el Vérus (?', X "^917.
patronus cjus.
Collegius juvenum, X .5928; juventus Anina (.sic), X 5919.
patronus (collegii juvenum), X 5928,
sacerdos juventutis Aninae, X .^919.
liisus juvenum, X ,5928.
[Cultorcs] Jovis Slatoris, X .590.4.
Decuria lidoria iiopulnris denuntiatoruni. sous Marc Aurèle et Vérus ('!),
X 5917.
(Decuria) geruloruni, ibid.
1754. X 5904 [C(aiti.s) ValliM-ins pr [aedem | JoUis
Statoris . . | sua pecunia falciendain , cur(avit)l | et locum
perm[issu Valeri]|ae C(ai) f(iliae) Curtilia[nae] || patronae
s|anctissimae| | precario, [in (pio eultores] | vesce[rentur, impe-
travil].
LATIUM ADJECTUM. 459
Henzen, B. d. 1., 1866, p. 1 17. Precario, vny. Etude hist., II, p. 451. Pour
la fin, comparez X 6483 (N» 1764).
4755. X 5917. Base de marbre.
Euhodi. I M(arco) Aiircl(io) Sabiniano | Aiii,'(iistoriim diio-
riim) lib(erto), palrono i civitatis Anagnino: (uni). ] item(|(iic)
collegi caplaloj|rum, dociiiiali deciiriae j lidoriac popularis
dennnlialorum I ilem(|(uo) yoruloniin std cl decemviralis , |
s(enatiis) p(opiilus)t|(iie) A(nagnimis) crga amorom patriae | el
civium quod tliermas longa inciiria [j negleclas sua peciinia
restituerit, | slatuam ex leg(alis) suis ponon(l(ani) censiio-
r(unl) ; | ob ciijus dedic(alionem) dedil decnr(ioiii!)iis deiia-
rios qninos), sexv(iris | denarios binos) , popido (denarios
singulos) et epul(um) suiric(iens).
Henzen, 7190. Wilm., 686 Dessau, 1909.
Ligne .5 item{que), plutôt que item qiuaestori), comme itemq'ue) gendorum.
Sabinianus, patron d'Anagnia et de collège, était atTrauciii de Marc Aurèle
et de Vérus. C'est peut-être le seul affranchi qui soit patron d'une ville. Le
Sénat et le peuple d'Anagnia élevèrent en même temps une statue a sa lille. la
fameuse Marcia, maitresse de Commode (Dio, 72, 4, 2:2. Vita Comm., 8, 11. 17.
Vita Pert., 5). Nous avons conservé l'inscription (X 5918), où ex legatis et
epulum sufpciens sont en toutes lettres. Sur ces statues élevées en même
temps a deux époux ou parents par le même collège, voy. IX 4894 note.
Sur la decuria lictoria popularis denuntialorum, voy. ïii. M., Staatsr., l~
pp. 340 et 276; F, pp ,356 et 392 C. I. L., YI 1869*: decuriali demrijiae)
lictor{iae) popularis denunliator{um decem)primo. N'otizie, 1891, p, 34 (Des-
sau, 1917) : D. M. I Ti. Claiidi Hijlli \ lictoris popularis; v{i.rit) aînnis)
XXni, etc. X 515 = X" 1639 (;i Amaltia) : socii lictores populares denimtia-
tores Puteolani. C'étaient des appariteurs des vicomagislii, t[ui annon(;aient
les jeux {ludicrum denuntiare !Liv., 35, 32, 8).
Sur les geruli ou decuria gerulorum, voy. Tu. M , Staatsr., I- p. 352;
P p. 366, et ci-dessus, p. 328 (à Rome). K.ubel, 1082. (VI 9438 = X» 1035,
lisez : gerulis pedes très cum dodrante = 3 '/,,)
\im. X 5919. Ti(berio) Cl(aiidio) Ti(berii) fil(io) Piib(li-
lia) Crescenlia;no, p(alrono) m(iinicipii) , (i((iin)(|(iiennali) ,
praet(ori), <j(uaestori) bis, sacerldoti jiivent(iilis) Aniiiae,
(sic) s(enaliis) p(opuIus)q(ue) A(nagniniis) | amantissimo siii
ac praes|tantissimo, ob nimiani ejiis || erga municipes palriam-
que ad|fectioneni, quod is in honolribus enixe adqiie inpens-
sime (sic) \ in omnibus patriae suae lar|giter functus sit,
dignissimo pa]lrono poni ccnsuerunt. | [L(ocus)] d(atus)
d(ecreto) d(ecurionum).
460 C. I. L., VOL. X.
Grut., 389, ."). L. S), au lieu de : in omnibus, il aurait fallu injunctionibus
omnibus ou quelque chose de semblable. [Th. M.]
IT.iT. X 5928. P(iiblio) Vegollio P(iiblii) f(ilio) Pnl)(lilia)
Primo, I e(i(iiiti) r(omano), (diuim)vir(o), q(iiaeslori) alim(en-
loriim), cur(atori) pec(uniae) | annon(ariae), (|(uaeslori) aera-
r(ii) arcae |)u|b(licae), ciir(arlori) r(ei) p(tiblicac) Trehanorum,
ex|semplis miinif[ir]enliae sna||e optime meren[ti], collegiiis
j|iiveniim palrono dignissimo. \ ob ronovalam (sic) ab co hisus
jiiveîniim, qiiori vcliislate tomporiiin ; bipral obMtoratiim; ob
qiiam lion||oris liujus oblafioncm die nalajlis siii cidom colh^-
gio V kal(endas) Oc((obres). Uinscription est resiée, incomplète.
9. Signta (Segni) C, X, p. 591.
Collegium dendroforuni SiiininoiMim, X 5968.
patronus et recfor ejus (iuin(|neiinalis.
1738. X 5968. T(ilo) Julio Eiiticlioli. palr()n(o) | et rcc-
tori collpg(ii) | dend(roforiim) Signfinornm) r|(iiin)q(iionnnali),
ob I pliira sepiiis benejficia et miinificenlfiam) || largilionesqiio.
(ju(a)e circa collegiiim sii]iim ex(li)ibuerit, dignis]simo ex aerc
(;olla|to statiiani tollp||giiim dendrofor(iim) | posneniiit ; cdjiis
de|dic(alione) sing(iilis seslertios) XXXII cl opiibim | ded(il).
10. MinttMrttac (près (]c Traetlo). (j., X, [>. 5!t"'.
Leiberteini (Sullae dictatoris), a. u. c. 6731-675.
1759. X 6007 = I 585 =- VI 1298. (irandc base carrée.
L(ucio) Cornelio L((ici) f(ilio) | Sullae Feleici | diclalori |
leiberteini.
Dkssai', 871. — Le dictateur (a. u. c. 072-5) Svlla aflraiicliit lOOOO esclaves
publics qui prirent le nom de Cornelii (.\i>i'ian., b. c, 100 et 104); ils for-
mèrent un collège dont Cicéron parle en ()89 = 6o (Cic , in Pison., IV, 8 :
Cornélius vero Ha multos ut jnm coUcçjiitm consiitutum sit. Asc.on , in Corn ,
p. 06, edd. KiKssi.iN(; et Schoeli.) connue dune chose récente Tii. M. (C, 1 585)
pense qu'il s'agit ici de ce collège. Etude hisl., I, pp. 49, H. 91, 1. 9:2. 107.
L. Halkin, Esclaves publics, p. 128.
LATICM ADJECTUM. 461
11. FnfÈniae (Formia). C, X, p. 602.
Ordo regalium, X 6094.
Magister quinqueannalis interrexs collegii incerti, X G071.
collegii decretu (sic).
1760. X6071. Autel.
L(ucius) Fufius L(ucii) l(ibertiis) | Alexsaiuler, | riiagissier |
quinqueannalis I interrexs, Fontano || de sii;i peciiiiia | ara
pos(u)it lib(ens) m(erito), | collegiii decretu (sic).
On trouve une dédicace Fontano et Fontanae (Il 130). — Les lignes 7 et 8
ont été ajoutées après coup en mauvais caractères Sur interrexs, voy. Élude
hist., I, pp. 403-4.
1761. X 6094. Cippe.
L(ucio) Varronio L(ucii) f(ilio) | Pal(atina) Capitoni, | scribae
aedilic(io), | accenso velato, | (dunm)viro | quinquen(nali) , ||
curalori aquarura, | palrono coloniae, | ordo regalium; | quo-
rum honore | contentus sua pecun(ia) | posuit. L(ocus) d(atus)
d(ecreto) d(ecurionum).
Orelli, 3884. Ordo regalium est peut-être un collège des clients, comme
les cuUores statuarum et clipeorum L. Abidli Dextri (IX 2654, ci-dessus) ; un
sait que les clients appelaient leur patron rex, et ordo est souvent synonyme
de collège. LTh. M.]
12. Vttt't^acina (Terracina). C, X, p. 628.
Liberti et offlciales Tarracinensium.
176-2. X 6332. D(is) M(anibus). | Proculo rei | publiée
(serve), libe[r]lti et offîcialles Tar[ra]cin||ensium f(ecerunl).
13. Setia (SezzeJ. C, X, p. 640.
[Collegium] jubenum.
1763. X 6465. Eros vivas. | G(aio) Oppio C(aii) t'(ilio)
PONI POMjIVS ...... I PLEN fcollegium] | juben[u]m oh
exiniiu[m] || amorem ejus mereiilti p(alrono) c(oloniae) S[el(i-
nae)]. Ob quem | (lion{orem), quod in] statuam | conlulerunl.
dona|vit (sestertium) IIII m(ilia) n(uninium) , quam sum||niam
462 c. I. L.. VOL. X.
ila donata(m) hal)e|b(iinl), [iijt per(petiio?) annis sing(ulis) die |
natali ipsiiis ex usiiris | sunima[e] s(upra) s(criptae) sporlulas ]
prosentib(iis) Jividant, e^l| || dec(iirionil)iis) ob (|iiam (il fau-
drait : eam) ded(icationem) omni bus divisil . AVI .. ADIEC-
TIS|...AC...
Sur le côté gauche : Dextro loco.
Lecture de Tu. M. — L. 11-1^, on lit : liabebit; si l'on maint ienl ce mot, il
faut suppléer : coUegium, lit.
14. tJiubfne (près de CislernaK C, X, p. 642.
Cultores Jovis Axorani, sous Hadrien, X G-483.
Spira Ulubraiia, X G510.
Magisler Capitolinorum. mag. Luperconmi, X 6-488.
1764. X 6483. Pro salule et red[itu] | Imp(eratoris) Cae-
s(aris) Trajani Ha(lri[aniJ, | Geminia Myrtis cum Anici[a Prisea
l"(ilia)] I aedem cnltoribns Jovis Axofrani (led(il)], j ut in niemo-
riam Anici Prisci c[onjugis] || sui in ea semper epulentur.
Auxur était le nom volscpie de Tarracina. On trouve un Ti. Claudius Axo-
ranus (X BBiU, 11, 19j et Juppiler Anxurus dans VniC, Aen., 7, 799. Vov.
Th. m., c, X, p. 623.
nOo. X 6488 = I 805. Grands et beaux caractères.
Clesipus (ieganins, ] mag(ister) Capi[t(olinorum)], mag(ister)
Lnper('(ornm), viattor) Ir(ibunicius).
1766. X 6510. Trouvée à Cora.
I.ibcro Palri, | S|)ii'a Uhd^rana | d(e) s(ua) p(ecunia) f(ecit).
Sur spira, voy. ci-dessus, p. îUH, et N" 6i0 note,
15, Cai'a (Cori). C, X, p. 645.
Maag(istrei) Mentis (leceiii, X 6.')UJ,
Mag(istri) X [Mentis l)o|nae servi, X 6.'ili.
Magistri Mentis hberliiii, X d.'il^.
Maglstra (Matris Matulae), X 6:ill.
1767. X 6511 C(Mvaiia S(piirii) t(ilia) Fortunata, | inagi-
stra, I Mairi Mahiku; | (lionum) d(e(lit).
1768. X 6512. Magistri Menl(is) | signum danl : | Furius
I-ATH'M AD.TFXTUM. 463
S. r. Vir., 1 Qinintus) Vibius U(uinli) l(iberttis) Sabb., | Pollius
L(uci) l(ibertus) Hilar(us), !| [E]ro[s?] Pubbi(i), L(ucius) Pujbli-
lius Pompon(iiis) I bidos scaenicos fecer(unt), | Lociis ex sfena-
!iis) c(onsii]to) datiis.
i769. X 6513. Maag(istri) Ment(is) dant decem t(ituUim?) i
que consliluer(e). | 3 . L • M • F • H
1770. X 6514 = I 1156. Fragmenl.
[Menlei bojnae. Serveis (= servi) conlul(eriint sesterliiim) | ...
MMMLV, mag'jslri decem) ... ded(eriint seslertiuml V : |
(I) ... us Saleivi P(ubb) s(ervos) , leiber coeravit;) (2) ;
(3) Timolheus Poplili {il faudrait : Popliborum) L(uci) M(arci)
s(ervos); (i) AnliJl[ocus] ...; (o) ... us pop[uli) s(ervos), leiber
coeravit; | (6) ; (7j Petro Furi L(uci) s(ervos) ; (8) Ra? Fiiri
(il faudrait : Furiorum) L(uci) P(ubli) G(ai) s(ervos); { (9) .... ;
(lO) Antiochus Utili Gn(aei) s(ervos), leiber coeravit.
Voyez le N" précédent : ce sont les mêmes dix magistri.
16. Veliit'ae (Velletri). C, X, p. Cnyl.
Coiilegium fabrum tignuariorum, X 6o8.j.
magister quiuqueniialis ejiis luslri....
Curator lusiis juvenum, X 655.5; voy. la note.
Cultores {?), X 6560.
1771. X 6555. Base ronde.
M(arcus) Ofasius | Firmiis Marus | Cornélius Mari f(ilius)
Cbi(stumina) Cossinus, | praefectus fabrum, |j tribunus mili-
lum I leg(ionis) XIIII Gemin(ae) Victric(is), j curator hisus
juven(um), | (duum)vir, patronus colon(iae), | Fortunis Antiati-
bus, Il d(ecreto) d(ecurionum).
Orelli, 1740. — On connaît trois tessères de plomb, provenant de Veiidae
et relatives aux juvenes. Nous les donnons d'après Rostovtskw, Rev. Numis-
matique, 1898, pp. 272-282, et 11. Demollin, Musée IJelge, III, 1899, [t. 188 :
1) Au droit : Municipi{hiis) Veliteryiiis} fel{iciter) et le cliiffre V. Tèle barbue
Au revers : Juvena lia) Velileryna) /el{iciter). Tête juvénile.
2) Au droit : Sodali{bus) VelHer{nis) fel(iciler). Mercure.
Au revers : Gera{no) cura{lorv feli{citer). Tête de femme.
3j Au droit : Juven[alia) Velileryna) féliciter). Tète juvénile.
Au revers : Arun[lio) Diyno feli{citer). Tête juvénile.
464 C. I. L., VOL. X.
177:2. X 6560. Base ronde sur laquelle on voit le pied d'un homme.
Peut-être originaire de Rome,
QC . CIVS nlGepHORVS HT CVLT VI.
177.S. X 6585, Origine via Veliterna. [Th. M.],
Varroniiis Nicia, | mag(isler)quinq(ueniialis)conleg(i)fab[riini]
I lignuariorum liist[ri ...]: | vixit ann(is) XCIII,
Dans Vindex, Tii. M. la rattache à Ostie, en exprimant toutefois un doute.
17, AtUiu»Èi {Porto d'Anzo). C, X, p. 661.
Collegium fabrum, X 0675. 6678 (?)
curator (?) arkae ejus.
Amici subaedianj, inter eos numulariiis, X 6099.
■j'ribuni sodales (maison impériale)^ X 6666.
Collegium vernaruni Coesarum Antiatium, fondé en l'on 10, fastes de 37
à 5i,X0038.
[pro magistratu] ex d(ecreto) d(eciM-i()nnm) allect(us) IIS M, elc. Voyez
la note.
six (deux fois quatre, une fois sept) maçiistri par an.
veniarum dies feslus, 16 octobre.
Cullures 8pei Augustae, X 60-45. 6082 (?).
(|uinquennalis eorum, X 0045,
(|uinqueiuialis eorum ? perpetuus, X 6682,
Collefjiwn incertum, X 0079.
magistri duo.
([uaestores servi duo.
minisiri servi duo.
aedem ostia e( fastiis lecerunt. [lidem ludos?] primi fecerunt.
Fastes des deux colf.èges de la maison impériale.
1774. X 6637 = VI 8639, Voyez ci-dessus, N" 964.
1775. X 6638 -- I, p. 3-27 S(|. Table trouvée à Antium en 1712,
aujourd'hui au Capitole.
Il reste des fragments de trois colonnes : ce sont les fastes des années 37
(I''<-' colonne), ;58 à -42 (2'^ colonne», -45 a 51 (a« colonne). Il y avait un en-téte,
dont il reste VSA, précédé d'une partie de la lettre 15.
Sous ces trois colonnes, il y a six colonnes plus serrées, contenant un calen-
drier de juillet il décembre, gravé en l'an 80-i — 51, Ce calendrier est repro-
duit dans le C, I, p. 295, n" 15, et X, pp, 06^5.
LATIU.M ÀDJECTUM. 463
l""^ COLONNE.
Sur le fragment B :
II
II
Lycorei f.
-Il
5 II
II
...:... H
II
II
10 II
no COS.
Sur le fragment C :
n
in hune v. ' .
[annum . . . us ut esset II dec. -
[Cn. Acerro']mo C. Pontio ces. p. C. 37
5 ... II a suppellectila
atriensis
nius atriensis
... ! ! ! ! nsis
[pro inag.] ex d. d. allect. HS M atri(ensis).
10 . . . aeus top(iarius)
. . . mnus pedis(e)q. Delp(hus) (sic)
. . . grius l(ib.)a by(bliotheca)
2^ COLONNE.
Sur le fragment B :
M. Aq(u)ila 3[ulia)w\ ... p. C. 38
P. Nonio Aspren[a<e]
Epaphroditus Chr[e5«.]
Eros Chitina
5 Aphrodisius Clutinat.
Doi'us atr(ien«is)
C. Caesare Aug. Germanico
L. Apronio Caesiano co[.'>*.] p. C. 39
Anthus top(iarius) II
30
466
C. I. L., VOL, X.
10 Tiro atres(is)
! ! ! ! ! ! ! !
Onesimus medic^us)
Epaphroditus Chrest, Il
Epaphroditus Tertian(iis1
15 pro inagi. ex d. d HS M D
Speratus liber. Marc.
[C] Caesare Aiig. Ge[rm ]
Delphus Procu
Sw le fragment C :
[Fe]lix [C. C]aesar.
mensor
[e]x d. d. pro mag. HS MDG
[Ti. Cijaudius Nessiis II
5 [Ti. C/a]udiiis Hermès
antlms atri[a]ri
igus Sestioninus
[ex] d. d. pro mag HS MDG
Primus subvil(icus)
10 Attalus Fulvian. fect(or)
Ti.'] Claudio Caesare Aug.
Caecina Largo cos.
. eo ! ! ! 6 : ! ! ! ! ! !
[£'Jucratus top(iarius)
15 . . lio atr(iensis)
(hus top(ianus)
Salvius Polit.
Inge[nuus] ?!!!!!
Ti. Claudi[o] Caosaie Aug. cos
20 L. Vitellio II
Zelu[A-] Aug. linf<(iarius)].
Claud. Atimetus a byb{liotheca)
Lysimachus aedit(uus) vern;a) Ant(iatinus)
Princeps tabella(rius)
25 Tantalus top(iarius)
T. Statilio Tauro P. P<i[mpon]io Secudo cos, (sic)
Trypho atr(iensis) II
p. C. 40
p. C. 42
p. C. 43
C. 44
L\Tim ADJECTLM.
467
Philetus aeditus Foitunarum ////
Chresimiis a byb'liotlieca) I
30 Félix camp I
[A]gathopus tec(tor) I
Venustus spec(lariarius) I
Antipater Aug. 1. ex. d d. HS MDC.
3^ COLONNE.
Sur le fragment A :
. topiai[ius]
librari[us]
topiarius
toiiiarius
[fZ/d-Jpensator pro
. [m];îgistrat[i<]
, [pjosuit V
us . . ,
10
15
Sur le fragment C :
Ti. Julius Grapti f. Nata
Ti Claudius Romanus
Bathyllus ver(na) Capr(ensis) a bybl(iotheca)
Primus Hillarian. a supel(lectile)
Argaeus gyber(nator) Censorin(us)
Secundus tec(tor) Euporian(us)
Zora atr(iensis)
Sepunius Clarus ex d. d. HS MM
Q Veranio
A Pompeio GiUo cos.
Helius atr(iensis)
Her[mes ?Japid(arius)
Ti. [Claud. C]hry.sao
Ph\\[ippus] pavimen(tarius)
Saturninus sphaer(ista).
Gora atren(sis)
C. Antistius Vêtus
M. Suillio NeruUino cos.
Myro Aug. 1. pictor
(sic)
p. C. 49
p. C. 50
4G8 c. I. L., VOL. X.
20 Félix Aug. 1. îus'ul.
Antcros tegiil(arius).
Eupliemus / Allan digpcn(sator)
Januarius pistor
Apollonius atr(iensis)
25 Ti. Claudio Augiisfo V p. C. 51
Ser. Cornelio Orpliito cos
Njmpliiiis D'-l // ian. subvil^icus)
Aga[«]bopus On // m. medic(us)
/////// s top[mr]i
30 ///// ius Alia a Corin(tliiis).
//// [s]peclar(iarius) II
/// divae Augustae l. med(icus)
// us Fevon. tliei'(marius).
Henzen, 6ii.j.
Vers la lin de la république, beaucoup de nobles Romains bâtirent des villas
à Antiuni. Les empereurs de la gens Jiilia et de la gens Claudia aimaient aussi
ce séjour. Depuis Auguste, les liistoriens .j)arlent des esclaves impériaux (pii y
résident (SuET., .4 wg., 58. Tib., 38. STiiAr.o, 5, 3, 5, p. 232). Suétone dit
même (Calig., 8. Cfr. 49) que Caligula projeta d'y lixer le siège de l'empire.
Les esclaves et afl'rancliis impériaux d'Antium formaient un collège dont
nous avons ici les fastes gravés en l'an 51. Ces fastes comprenaient en tout
G colonnes (les 3 autres au-dessus de janvier à juin); connue il y a sept
années i)ar colonne, ils commençaient vers l'an 10, et le collège fut sans doute
fondé cette année-la.
La fête du collège tombait le 16' jour avant les kalendes de novembre
(10 octobre), oii le calendrier porte : vernar(um) dies fest(us). Cfr. 2^ col.,
fragm. C, 23 : Lysimachits, acdU(uns) vern(a) A?il(iatinus). Le collège fut sans
doute institué ce jour-la.
Il y a six magislri par an; deux fois (en l'an 38 et en l'an 43), il y en a
quatre. On en trouve une fois sept : alors, il y un suffectus ou un alleclus
supra numerum (l'" col., fragm. C, 9). A cela se rapporte peut-être aussi la
sounue de 1000, \-K)0 ou loOO sesterces payée ex decurionum décréta pro
magislralu (l^e col., C, 9 : [pro mag istratu)] ex diecrelo) d{ecurionum)
allcct us) IIS M; 26 col , B, 15 : pro )iHiqi{slralu) ex d[ecrelo) d ecurionuin)
IIS MD; C, 3. 8. 33; 3« col., A, 5-6; C, 8).
Voy. Tn. M., Corpus, I, p. 326, Elude hist., 1, pp. 233. 397, 3. 453. Sur
les professions des esclaves et affrancliis, voy. Corpus, X, pp. 1122-3. Com-
parez le collège dont il est question ci-apres, X G679.
17T(). X 6645. (irande taille de marbre brisée.
....(les Aiig(usli) libcrlus, .. | (|iiin(incnnalis | ciillorum
Spei Aiigiistae, | ... Aiigiistalis | [Spoji Aiigiislae (l(omim)
t](edil).
LATIUM ADJECTUM. 469
1777. X 6666. Eros Aiig;usli) l(ibcrtiis) | prociiralor |
CaeniJ[i]aniis | ciim Marro) Anlon[i]o | Qiiir ina Candido |
filio suo I Irihtinis sodal[i]hiis, j d(e("reto) dfeciirionumj.
'i Tribiinos intelltuo ex sorvitiis doiuus imperatoriae. ^ Th. M. Voyez
>'o 8-28, note.
1778. X 6675. Diis) [.Mianibn.s)]. | L ncio) Afinio H..'., (
seviro Aiigiis[tali , (uralori)?] | arkae col'Jegii) fabr[iim], |
L(ucius) Afiniiis proc[iirator], ; patri opiimo.
1779. X 6678. DU-dmo) Jiin[io D;pciinii 1 jberto ] ; Anl[e]-
r[oti], I seviro | coUeg li) [fabriim?] | ([ucsla ... ; | qui
\[ixit ann;is)] | XXXIIII. | Junia Ap... | fratri.
1780. X 6679. Table de marbre ; très beaux caractères.
[C^aio) Tilio] M arci) fiilio) Prociilo, [L(iicio) Seio] P(ublii)
fdlio) Rullo d[noviris Miarciisi Semproniiis] Marna, L(iicius}
F(obius'i Pirala mag istri , Te rpnus Sei, Eros Norb'ani fi(iiaes-
•ores), Xolhus Sexstili, Niccplior ministr[i aedem | lapide qiia-
djral(o) et oslia el fastiis de sua peciin(ia) f'ecer[iiiit. [j lidem
bidos] prim(i) fecerfiinti. Pteslitution de Tu. M.
Se rapporte à un collège tel que X 6638. Fasliis pour faslos. Pline (?jo,
7, u2) dit qu'un affranchi de >"éron donna des jeux de gladiateurs à Antium.
1781. X 6682. Grande table, bons caractères.
... [Trop]liinuis (jiiinqùiennalis) [cidlor(iimi Spei Aiig(uslae)?J
perpétuas fecit | [sibi] et \ ...plie uxori \ ...p in corpore Âugus-
tal ium) I posleris(|ne eoriim ] [liberlis liberl]abus(i'ue) poste-
risq uejeoriim. ;H oc mfoninionluuii lileredeni;] n^onj s(equitur).
1782. X 6699. Petite table de marbre.
D(is) M(anibusj. | Suro miinulario, | amici j subaediani ]
fe)c(ejr(unt'.
.Maiuccui, Bull, coi/t., 1877. p. 2.j7. Cfr y" o[.
PKOVLNCIA SICILIA.
1. JivHsaÊtn 'Messinai. C, X, p. 716.
NaÛKXripoi.
1783. KAniEL, -401. Naû[K\fijPOi? i'OXuuttiç 'TpepjBôXou ] et 12 autres
noms, ['A]q)pobiTai.
470 C. I. L., VOL. X.
2. Catina (Catania). C, X, p. 920.
Fal)ii navales Calinonses, XIV oG-i (Vo]i. Ostic).
Maniiorari conviv(aje, X 7039.
. . . niaci, X 7021, 10.
1784. X 7024. ... niacis suis Juliiis Patemus sa[lutcm].
... es pertulissem iit se liabercl opiis eor...
... ini propit ii velitis admittcre ila mecu[m]...
... o vestro in eadem cura remanere deberem qu...
5 ... reficiendam ciiravi ciim deinde Calincnses
... quam peciiniam dare jiiberelis rescrips[i] set sli..
... luimmos subministralurum idq. ipsiim etiam...
... m dari ipsis jussisset ut ordine siio scribtura fîeret
... ram transiret II viii consensu paucorum decurionum
10 ... oipium cuni erga procuralorem vestrum inreverens v
... darem et decr[e]ver[iinl] ... te curia ageretur ingressus
petii ut (pialenus neque | ... iiiarenlur ulq. eu ... [magisjtra-
tibus noe magistratus vellonl iu ... re ordo | ... nec sola haec
erogata s[untj | ...e HS CCL ni. n. sumnii[s] | ...
[ijmpedirontur ego dem[eo] | ... trecenloru[ni] | ...
[Aug]uslcun opus | ... ni ex pugn | | HS
C • M quae.
Ce sont trois fragments d'une grande table.
1785 X 7039. D(is) M(anibns) s(acriim). | L(uci»s) Arrius
I Seciindus | vix(il) an(nis) XVII; ] niarmorari i| conviv(a)e
fecerunt.
PUOVIXCIA SARDINIA.
1. Surdiniae in/erwris re(j\o orientalis.
Martenscs.
1786. X 7858. Colonne trouvée a Serri.
Numini deo | Ilerculi Mar|tenses per | Juliuni Principem) |
et (duos) FI(aYios) Pompeios rr(atres) (1res).
Ligne ."i. Lecture de Hf.nzin, Il d. /., 18,^8, p. -12. L. Tocco, dans le B. d. /.,
1867, p. 170, rapporte les Marlenses à un village appelé aujourd'hui Marlis,
SICILIA. SARDIMA.
471
mais ce village est loin du lieu où cette inscr. a été trouvée. Cfr. L. IIai.kin,
Les collèges de vétérans, dans la Rev. de l'Instr. publ. en Belg., 1896, 1"^ livr.
2. Co>*nns (S. Cattarina de Pitinnuri). C. , X, p. 823.
Collegium incertum, du III'' siècle.
1787. X 7917. Fragment presque illisible. Consuls de 211 ou de 2o9.
Vers la tin, on lit : niuniticen[tia] colle[gii].
3. Tut't'is KiibisotMia (Porto Torres). C, X, p. 826.
€om(mune?) villa(ticorum?),
1788. X 7947. Petite table de marbre.
Genio | villaes, | com{miine?) | villa(ticoriira?).
Villaes = villae.
4. Lieu incertain.
1789. X 8068, 3. Poids, en pierre, pesant 1000 grammes.
III I Catapliis Kibertus) et Limen fiilius) 1 ibertis) | et f(ami-
liae) d(onum) d(ederunt).
1790. X 8068, 4. Poids, en pierre, pesant 1060 grammes.
V 1 Puis la même inscription.
Les noms indiquent que c'est la familia des mancipes qui perçoivent le por-
iorium. Cfr X 8067, 11 et 12 à Herculaneum. Trois livres pèsent 980 gr., et
5 livres valent 1610 gr. Ces deux poids se trouvent au Musée de Cagliari.
INSCRIPTIONS INTERCALÉES.
X 8007, 1 1 = N» 10.J i ' X 81 12 = N« lOS.j
1696
1097
1017
1022
8067,12
lOoo
8178
8099
1028
8182
8100
1029
83391
8107
1630
8340b
8108
1631
8109
1632
8110
1633
8111
1634
Ei'U. EP., VIII
268 =
N»
1624
,--
269 =
i62.j
369 =
1698
473 =
172.J
Kaibel,
717 =
10o7
830 =
1699
C. I. Gr..
5790 =
1657
58.j3 =
1699
Notizic, 1893
p. 164
=
1724
XP PARTIE
iEmilia. Etruria. Umbria.
C. I. L., XI. i?iscriplioncs AemiUae Elruriae Umbriae lalinae. Ed. Eto. Bor"
MAKS. Pars priiir, Iiiscriptioncs Aemiliae cl Etruriae comprehendens, 1888.
I. REGIO ITALIAE VIII. AEMILIA.
\. Haveattift (RavennaJ. C, XI, p. 1,
Collegium fabrum nuinicipii Ravennatis, X[ 124. 126. 1.32.
decurioues ejus. XI 120.
inagislri ejus, XI 120.
deciiria VII (= soplinia), VIII cjus, XI 132.
dccuriaXXVllI ejus, XI 120.
CoUegiiiiu centonarioi'iiin iminicipii Ravennatis, XI 124. 133, dec(uriarum?)
XVII (vo>jez la tiote), XI 12.j (au //« siècle).
dpcurio ejus XI 133.
dectirio ejus dec(uriae?) XVII (voyez la note), XI 125.
Patronus collegim-nin fabrum el ccntonarioriini, XI 124.
Convibhim velcM'anoriim sive Martcnsiinu, XI 130.
^(aufae), XI 135. 138.
l'abcr navalis, XI 130.
1791. XI 124. M(arco) Aiir(elio) Demetri[o] [ Surapam-
moni , eq(uo) Ipiib(lico)], ] aiigiiri , dec(iirioni) ni(iinicipii)
R(avennalis), pal[rono] | coll(egiorum) t'abr(iim) et ccnt[ona-
(riorum)].
Table de marbre, fions caractères.
1792. XI 125. M(arriis) Caosiiis Eiilyclics, | dec(uno) c(ol-
legii) (^[onloiiarioi'iim) m(iini('ijVii) K(avonnalis) doc(uriae) XVII, |
et Tullia Feriisa, ] conjiix karissima, | vivi sibi posiier(unt); ||
si quis anlo hanc arcam qiiid aliiid posiicr(it) vol condider(it),
I dabit fisco Aiig(uslorum) ii;ostroriini diiorum scslortium)
XXX (milia) n(iimmiim).
AEMILIA.
473
Gri't., 534, 1. On peut lire aussi : dec(nrmrum) XVII. D(ir.mann (XI, p. 6>
et 0. HiRSUiiELD iGall. Stud., 111, p 15 (:251;, note 3) lisent decuriae XVII.
1793. XI 126. Flaviae Qùiinti) fiiliae) Saliilari, (Oiijngi |
rarissimac, L(iiciiis) rubliciiis Italiens, dec(iirionaliljus) orn(a-
montis), et sihi v(ivus) p(osuit).
Hic collog(io) raijrum m(nnici|)ii) R(avonnalis) (sestertiiimy
XXX (milia) n(iimnui)ni vivus dédit, ex quor(um) ] reditu qiiod
annis decurionilj(ijs) eolleg(ii) fabriim m(uncipii) H(avennalis)
in aede Nept(imi), 1 qiiam ipse extriixit, die Neplunaliorum
praesentibns sportul(ae) (denarii) bini dividcrenliir, |1 et dec(ii-
riae) XXVlil siiae (denarii) eenteni qiiinqiiageni quod annis
darenliir, ut ex ea siimnia, sicut j solili sunt, arcam Pidjlicio-
riun Flaviani et Ualici (iliorum et arcam, in qna posila est
Flavia \ Sakilaris, uxor ejiis, rosis exornent de (denariis) XXV,
sacrificcnt(iue ex (denariis) XIIS, et de reliq(nis) ibi epidenliir. |
Ob quani nberalilatetn colllegiiiin) fabr(iMn) niUinicipii) llfa-
vennatis) inler benemerilos (piod annis rosas Publiciis snpi'a
s(criptis) j et Flaviae Saiiilari iix'ri ejiis mdlendas ex (denariis)
XXV saeriliciumque faciiindnm de (denariis) XIIS || per magis-
tros decrevit.
Okut., 460, 1. IJoH-MANN (X, p 0) fait remarquer que le coll. fabrum a ici
un plus grand nombre de décuries qu'ailleurs, ce qui n'est pas étonnant dans
une ville oii slationnait la Hotte prétorienne.
179i. XI 133. Marianae Polycarpae \ Cassiae Cassianae |
... Clandiiis Piublii) fdiiis Cani;ilia) .liistn(s) | conjngii) sib(i)
I sanctissiinae et P(ublio) Vario | Ariano fratri pienlissimo ||
posiiit, ) ob nienioriani |»alris sni de('(iiriae se[)timae) | col-
Jegi fabr(nm) m(iinici|)ii) M(avennatis) (seslerliiini mille) n((im-
miim) liberalilate | donavit, sid) liac condicione ni | qiiodannis
rosas ad monmneninm ei '| sparganl et ibi epulenlnr dnmiaxal
in I Idiis Jidias; (piod si negl(;xerint, tiinc ad ( dec(iiriam)
(octavam) ejusdein colleg(ii) pertinere debebit | condicione
supra scri|)la.
Grut., TΫ, 11. Orei.li, 707.
•179^5. XI 133. M(arcus) Cocceius M(arci) r(ilius) ] Cam(ilia}
Erolianus, | dec(urio) col(legii) ccnl(onariorum) m(unicipii)
474 c. I. L., VOL. XI.
R(avennalis), sihi ot | Valeriao Beni£ïn(a)p, conjiig(i) | incoin-
p(arabili), ciim qiia vix(il) ann(os) XX, || viviis pos(iiil).
Gri't., ;193, 1.
1796. XI 135. Face d'un sarcophage orné de bas-reliefs.
C(aio) Didio Concordiano; | v(ixil) a(nnis) VI, ni(ensibiis)
Vin, d(ifthiis) XX. I
C(aius) Didiiis Celer n(aiita?) et Jiinia | Marcellina parentes.
1797. XI 136. Juliiis Marlianus | sibi vivo posuit et | con-
jiigi obsequentissimae suae | Aeliae Cassiae; ] si qui vero post
mortem || nostram eandem arcam | aperire voluerit, inferet ]
convibio veleranoriim sive I Rlartensiiim (denarios ccntuni).
Voy. L. Halkin, Les collèges de vétérans (Rev. de l'Instr. publ. en Belg.,
1896^ l'« livr.).
1798. XI 138. Table de marbre.
D(is) M(anibiis) | Jiiliae Primae; v(ixit) a(nMis) XI, ni(ensi-
biis) un. d(iebiis) XVII. |
C(aiiis) Jiilius Crescens n(aiita?) | filiae carissimae.
1799. XI 139. Grand cippe orné de bas-reliefs.
P(iibliiis) Longidieniis P(iiblii) f(iruis) Cam(ilia), | faber
navalis, se vivo conslilliiit et Longidienae P(iiblii) l(iberlae)
Slaclini.
Plus bas : P(iibliiis) Longidieniis P(ublii) l(ibertiis) Riifio, |
P(ubrms) Longidieniis P(iiblii) l(iberlus) PiladespoUis fsicj \
impensam palrono dcderuiit. |
P(iibliiis) Longidiemis | P(iiblii) l\iliiis) ad omis | properat.
Cette dernière phrase est en petits caractères, au-dessus d'un homme occupé
à construire un navire (faber navalis).
2. Cof. Auff. Afiuiiituin (Rimini). C, X, p. 73.
Collegimn fabrum centonariorum dendrophonnu urbium juridicatus ejus (à
un juridicus par l<'laminiam el Umbriam), XI 377.
€ollcgia fabr. cent, dendr. coloniac Ariminensis, XI 0378 = Grit., -i8-4, 9,
Coilegia l'abium et centonariorum, XI ;i79 ({in du II" siècle), -tOO. 4t8.
l)atroiius eorum.
AEMILIA. 475
Collegium fabrum splcndidissimae civitatis Ariminensium , en l'an 169.
XI 40o; collegium fabrum, sous JServa, XI 386.
Collegium centonariorum, XI 378 (fin du W siècle). SSo (sous NervaJ.
patronus ejiis, XI 378.
Sur les vicaai vicorum septem agissant avec ces collèges, voyez XI 377 note.
>'egotiantes vini supernates et Ariminenses, VI 1101 (plus haut).
Salinatores civitatis 5Ienapiorura, sous Vesposien, XI 390.
Salinatores civitatis Morinorum, XI 391.
Collegium incertum, XI 381.
Genius coUegi Ariminies, XI 3.>j.
Genius Larum horrei Pupiani, XI 3o7.
•1800. XI 355. Gen(io) | collegi I Ariminies, | L(uciiis)
Marins | Pegeus jj b(ene) m(erenli) d(oniini) d(eclil).
Orelli-Henzk.n, 1710 = 7187. Sur une table de pierre calcaire. Faut-il lire :
Ariminie(n]s(is) ?
1801. XI 357. Genio Larum | liorrei Pupiani, ] L(uciiis)
Lepidius Polilicus, | C(aius) Pii|iius Blasiiis | d(ederiinl).
Grlt., 1074, lo. Table de pierre.
1802. XI 377. C(aio) Cornelio | C(aii) f(ilio) Quirin(a) \
Felici Italo, jiiri(I(iro) pcr Flaniin(iam) cl Umbri[am], leg(alo) 1
prov(inciap) Acliaiae, prael(ori), | [t]r(iljiino) pl(eljis), qiiars-
t(ori) prov(inciae) Sicil(iao) | , patrono coloniae , [ vicani
\icornm (soptem) ot | co[ll]eg(ia) rabr(iini) cenl(onarioriim)
dendr(oplionim) ^j urb(iiim) jiiridicatns ejiis, ob eximiam [
raoderalionem et in sierililate | annonae laboriosam erga ipsos
fidem j et iiiHiisIriam, ni et civibiis anno[n(ae)] | siiperesset et
vicinis civitali ^biis subvenereliir. | I (ocns) d(alus) d(ecreto)
d(ecurionnm).
Grit., 1093. Orelu, 3177.
Étude hisl., 1. p. olO. — La po]nilalion urbaine d'Ariminum était divisée en
sept vici dont quatre noms sont coiuius. La désignation vicani vicorum septem
équivaut à plebs urbana ou à populus (les deux expressions se ti'ouvent en
même temps : XI 418 419, et Ton dit decurionibus et vicanis vicorum septem
pour decurionibus et plebi : XI 419) Ces vicam vicorum septem .sont joints
aux collèges : XI 377. 379. 418. (5378 (Grit., 484, 9). Voy. Bor.ii.\nk, XI,
pp. 76-77. Étude hist.,U. p. 18."], n. 3 (où il faut lire : plèbe urbaine). Cfr. X" 563.
1803. XI 378. L(iicin) Faesellio | L(ncii) fdio An(iensi) |
Sabiniano, | pro("(uratori) l[m]p(eratoris) Anton(ini) Ang(usli)
Pii [pr]ov(inciae) Pan(noniae) bir(erioris), , proc(Mratori) (vice-
476 c. I. L., VOL. XI.
simao) [lie]r(e(Ii(aliiim rogion(is) | Campan(iao) Apii[I(iae)] Ca-
labr(iae). ![f-](]iiopnb!(ico), aiig(iiri), (lr'iiiiii)vir(o),|(dimni)vir(o)
quinq(iiennali), [f]ln[m(ini)], | patron(o) col(ioniae), | colle-
g(iiim) [c]onlon(arionim) | palron[o] opl[im(o)] c(l) rarissim(o),
I lionor((') accc[pl(o)"|, impens(is) remiss(is). | L(ociis) d(aliis)
d(ecrc{o) d(eciirioniim).
McR., 700, :5. OfîEi.Li, 38:)ri
1804. XI 379. Ciaio) Faesellio C(aii) fdio An(iensi) j R<j6oni
eq(iio) pubjico), L(aiirenti) L(avinati), | cm'(alori) reipjublicae)
Forodr(iieniinoriim), pali-(ono) col(oniae) Arim(ini) | i(emq(up)
vioanonim vicoriim (se|)tem) | et coll(egioriim) fabr(um) et cen-
t(onarioriim), oplimo et || rarissimo civi, quod bberalitates | in
palriam civesqiie a niajoribiis | suis tributas exempbs suis
supe|raverit, dtim et annoiuie populi | inter o[e]lera bénéficia
saepe || subvenit et praeterea singulis | vicis miinificentia sua
(seslertiiim) XX (milia) n(iimniiim) ad { emptioneni possessionis,
ciijiis de I reditii die natalis siii spoitMlar(iim) divisio semper
celebretiir, || largitiis sit; ob ciijus dedicalionem | (seslerlios)
n(iimmos) llll vieanis divisit; | vicani vici Uianensis.
De r autre côté : l*roseri.
Proseri est poiit-ètre un signum ; cfr. X \~i{) : Ponlii Proserii Paulini
junioris. [Tu. M.]. Les autres vici connus d'Ariuiinuni sont le viens Aventi-
7iensis ÇS.I -lili), le viens Cermalus (XI il"), le viens Velabrensis (XI 417).
A'oy. ci-dessus XI ^77, note.
180^. XI 381 Iionorillicenlissiniaej | IVminae... ] Fae-
selli Rii[ri...] I possession... | collcgi....
Les inscriptions XI a78-38l sont en l'hoinieur de FaeseUii, qui étaient sans
doute parents, mais on ne peut établir quels liens de ])arenlé les unissaient. Ils
sont tous de la seconde moitié du n'' siècle. Dans cette inscc, il faut lire sans
doute Ru[fionis\, connue XI 379. La possemo est la même dans les deux
inscriptions. |K. Hohmann].
180(). XI 385. L(iieio) Beliitio L(iicii) l'(ilio) | l*al(atina)
Furiano, | p(rimo)p(ilo) legiionis) I llai(ieae), (diiiini)vir(o) |
(piin(j(iieniiali), (diiiim)vir(o) jure) (l(ieiindo), ((liiMn)vir(o) |
acdili cur\idi), poiUiliiei), l| llaniini divi Nervae, \ patrono colo-
n(iae), | collpg(iiim) centonarioi(um) ] amanlissimo patriac. |
L(ocusj d(atiis) d(ecurioniim) d(eerelo;.
Grut., 1091, [~2. Voyez le X» suivant. /// vir acdilis curulis, cl'r. XI 387 :
AlMllJA. 477
aedili cui et curulis jfiiris)d(iclio) et plebeia mandata est : c'est la même
magistrature. Voy. Borjiank, XI, p. 77 et note après XI 387.
1807. XI 386. L(ucio) Bct-ilio L(ucii) f^ilio) i Pal(atina)
Fiiriaiio, | p;rimo,p'ilo) logiionis) 1 Ital(icae), (duum)vir(o) ]
quin(|(iiennali) , ((lijtiniivir(o) j(iin^) d(icundo), (trium)vir(o) |
aedil'yi) ciir(uli), ponlifici), || flainiiii divi Nervae, | palrono
colon'jae), j colIeg;iiim) fabr(iim) [ amantissimo patriae. ]
L(ociis) d(alus) d(ecurioniim) d(ecrelo).
Orelli, 3836. Le coll. fahrum et le coll. centonariorum honorent le même
personnage (XI 38o. 386). Cfr. XI 390 et 391. Étude hxst., II, 198-199. La
plebs urbana honore aussi L. Betulius Furianus {XI 387).
1808. XI 390. L(iicio) Lepidio L(ucii) f(ilio) An(iensi) | Pro-
culo, I mil;iti) legfionis) V Macedon(icap), | c(enliirioni) legfionis)
ejusd(em), c(enturioni) leg(ionis) cjiisd(em) (iteriim), | c(en(ii-
rioni) leg(ionis) VI Vicliicis, || c(enliirioni) leg(ionis) XV Apol-
linar(is). | prim(ipilo) leg(ionis) XI1[I] Gcm(inar) , | dom's
donato al3 | Imp(erafore) Vespasiano Aiig(iisto) | bello Jiidaico,
lorqiiib(iis) || armillis phaleris | corona vallari, | salinatores
civitatis ] Mena])ionim ob mer(ita) cjiis; ( Seplimina i"(iba) ]
reponen(l(am) [j ciiravit.
Orelli, 749.
1809. XI 391. Même dédicace par les salinalores civilatis
Morinorum.
Sur ces deux inscriptions, voyez XI 38G note (ci-dessus) et Étude hist., II,
p. 226.
1810. XI 405. Aureliae [ Calligeniae, | Tili Sabiniani )
equitis Romani | jMidicissimae || honorificentissim;u'q(iip) |
leminae, I coll(egiiim) rab(iiim) splendidisstmae | civitalis Ari-
rainensitim | ob muniliccHliam in se |i [ab ii]lrisq(iie) conlatain.
L(ociis) d(atus) d(ecrelo) d(efiirioniim).
Dcdic'at(iim) I(lib(us) Jan(uariis), | Q(iiinlo) Sossio Prisro
Senecionc | P(ublio) Coelio Apollinare co(n)s(ulibiis) ; | ciijiis
dedicat(ione) sing(iilis) d(onum) d(edit) (seslerlios) n(um-
mos) mi.
Consuls de l'an 109.
1811. XI 406, Deux fragments d'une même pierre.
i ib C. I. L., VOL. XI.
.... Q(iiin(i) f(ilio) An(iensi) L(iicio) Ba.... [({liium)]vir(o)
I [qiiajestori, Liiper('(o) Laur(enti) Lav[in(ali)], | ...
(duiim)vir(o), (Irium)vir(o) ae(l(ili), pioril(irici)?] I ...t col-
leg(ia) [fjabr(imi) et cenlonar[ior(um) j] oIj rajram fi(i[pm e]l
industriam...
Henzen, G008. L. ;>, il y ;ivait peul-tHrc : [palrfonisj vicorum VII e]t coUe-
legiorum ou vicani vicorum VII et coUeg(iaJ. [E. li.]. Sur p[oni(ificij], voy.
IJOK.MANN, XI, p. 77.
181-2. XI 418. C(aio) Senlio C(aii) f(ilio) [ Pal(alina) Vale-
rio I Faustiniano, | (diuiin)viro, (Iriiimjviro, augur(i), | vicani
vicorum (septeni) j] collegia fabr(um) et | centonarior(um), |
ex acre conlato, | qnod in honore (diiiim)viratiis | industriae
adminislralo || omnibus plebis desidcriis | salislecil. | L(ocus)
d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Sur les collèges agissant d'accord avec les vicani, voy. XI .377, ci-dessus.
Jndustriae = industrie.
3. M'€H'e»iiia (FaenzaJ. C, XI, p. 120.
Collegiuin fahruni.
1813. XI 629. ... Gargonio | C(aii) fil(io) Pol(lia) ] [P]rae-
senli, I [()]raer(ccIo) vigil(um), | [cjoll(egium) labr(um) l(eci().
4. F'ot^uait Coi'noti (Imola). C, XI, p. 126.
Collegiuni centonarioruin, XI 608; [cjeiil., XI 07 1.
1814. XI 668. Genio | colleg(ii) cenl(onariorum) | Gavius
Fel(ix) Petron.
L'inscription parait incomplète.
1815. XI 671. Petit autel.
M(arci) Aur(e]ii) Montajni, saccrdolis ] Liberi et Ecale, |
Aur(elia) Agathe fil(ia) | et Hirlia Capria |j conjux, curagenle
I Calpurnio... | Fanstino R... \ [(•]l(assis) pr(acloriae) ... j
[c]ent. . . .
L. 0, il s'agit peut-être de la classis practoria Rnvennas.
47!)
5. no»tonia (Bologna). C, XI, p. 130.
Collegium incertuni, XI 715.
magistralis.
1816. XI 715 = VI 460. Petit cippo de marbre brisé en haut.
... [in] I menioriam P(iibli) Corneli | S;i(urnini | magistrylis,
I Cornelia Prima lixor || ex indulgcntia collog(i), | signum
Liberi | basem caillas d(onum) d(edit).
Au commencement a disparu le nom du collège à qui étaient destinés les
objets donnés. — Magistralis, selon Henzen (ad VI 400j est un ancien magister.
6. Mutina (Modena). C, XI, p. 148.
(Ex) collegio liareniorum Romae, XI 8G:2 ; negotians lanarius.
1817. XI 862. Cippe de marbre.
D(is) M(anibiis). | Q(iiinlo) Alfidio Q(uinli) I(iber(o) Hylae, |
(se)vir(o) Foro Sem|proni, colleg(io) liarena||riorum Romae,
negoliiami lanario, | Alfidia Severa palî[ri] pienlissirao.
Mur., oli, 3. Orelli, 4003. Voyez Élude hist., I, p. 3i3.
7. Mtef/iunt JL0*p9«lUÊH (ReggioJ. C, XI, p. 171.
Collegium fabnun et centonariorum Regiensium, en 190, XI 970.
quaestores ejus duo.
magistri ejus.
patronus cooptatur ; patroiialis honor.
Muliones, XI 962.
1818. XI 962. I,(Licio) Magio P(iiblii) | ((ilio) Riifioni, |
P(ublio) iMagio P(iiblii) ('(ilio) Catoiii, | muliones hic! | Velliae
M(arei) f(iliae) malri , iMagia | P(iiblii) l(ilia) Macella sibi et
suisv(iva) fecit. | In agr(o) p(edes) XV, in front(e) p(edes) XII.
Voy. C. L. ViscoNTi, Bull, corn., 1881, p. .58.
1819. XI 970. Table d'airain.
Imp(eralore) Caes(are) M(arco) Aurelio | [Comraodo] Anto-
nino Âug(iisto) Pio | Felice VI, M(arco) Pelronio Scptiini|ano
480 C. I. L., VOL. XI.
(;o(ir).s(iiIibns), 1 (.-Mlle (licm (leciiimiii) k;il(eiul;is) A|)ril(os), \
in [omplo collcgi fahi'iiin || et (('iilonai'ioruni Kogiensiiim. |
Qîiod roter('nlib((isj l*(iil)lio) Saciiio Maicellino et C(aio)
Aiifiilio I [)ialoi:;o (jiiaesloi'ihiis v(eiba) f(pceninl) | :
ïiililiimi .lniiaiiiim. viriim el vila cl inoilcslia et iiigenila
vereciindia oiiiatiim et liltcraleiii, j| oportere collegi nosiri
palroiiiim cooplaii, ut | sit eeteris exemplo jiidici nosiri tes-
timoniiim : |
Q(i'i(l) r(ieri) pllacerel), (l(e) e(a) r(e) i(ta) c(ensiieninl) : |
Saliihri eonsilio tani lioiiesla(in) relalione(ni) a rjuaeslori-
b(iis) I et inagisiris collegi nosiri faclam et siiigiili et nnijjversi
sentimns cl ideo excnsandani potnis lioneslo \'\vo | Juliano
liiijns lardae cogilalionis noslia*' >icecssilal(ein) |)elen(linn-
(l(iie) ab eo. libi'iilcr siis('i|)ial collegi ii(()slri) palronal(em) ]
honorctn labiilani(j(iic) aeieam eiiin insci-iplione liiijus decrei[li
iln do'iio cjiis poni. Censiicninl.
Consuls (le l'un 190 — Orei.u, 4133.
S. nfirolltti»» (Brcscello) C , XI, p. \Hi>.
Coilegiiim conlonai'ioriim Hrixolianoruni, XI 1027.
Lanarioruni caniiinatonim soiialiciiini (lieu de sépulture), XI 1031.
■N^JO. XI 1027 Cippc (le marbre.
I>(is) i\I(anilms) | T(ili) Iei;i Jiiciindi. | (se)viri Aiig(iislalis) [
et Decimiac Tlial bac cjus. || Filcliis libcrliis. | Ilis epnl(a)e
di-icninr | a collcgio ccnloiia|fioniin l!ri\cllano|riim
IlKN/.KN, 7193.
l'"^^! XI 103 1 (jippe do pierre rouiAC do Vérone.
I)(is) M(an bus) | \\:\cc loia sunl | lanacioiaun | carmma-
toi'((ini) sodalici, |j (juac laciiinl | in agro p(cdcs) C, j ad viam
p(e.ics) LV
Orkli.i, il()3.
9. Col Juha AïKj. JPufiita iPumn) C , XI, p. 1.S7.
l'atronus colk',i;iorinn fahi'. el eeul. cl dcndroplinr., XI 1059.
Colleiiiinii cenlitnarloruni, ibiit.
AKMII.IA. 481
1822 XI 1059. Base de marbre, brisée en haut. Lecture de Bormakn.
I prapf(ecto) leg(ionis) XX Valpr(iae) | Victr(icis), pri-
mo|i(ilo) leg(ionis) | X Gemin(ae) piae ridpl(is), i cenl(urioni)
legion(iira) IIII Sc>ilhic(ae), XI Claii(J(iae). XIHI r,em(inae), |
Vil Gemin(ap), | patr(ono) coI(()niae) Jiil(iae) Aug(uslae) Par-
m(pnsis), | patr(ono) municipioriim Forodriienl(inorum) pt
Forolnovanoi(um), palron(o) co! Ipgior(iim) fabr(um) Pî cpnl(o-
narionim) pt | dpn(irophor(oriim) Parmens(ium), ) collpg(ium)
cpnl(onarioriim) [ mprpnti.
Grlt., id-2, 5.
40. Teteiu C, XI, p. 204.
Sodalicium cultorum Herculis.
honor patrocinii sodalicii Herculis.
1823. XI 1 159. Base de marbre. Lecture de Bormann.
Sodalicio cuUor(um) | Hprcul(is) L(iicius) Domitius | Secun-
dio, ob hon(orpm) I palroc(inii) s(odalicii) H(('rciilis) dpdit.
Orelli, 2404. Henzex, 607.j. Sur la base se trouve encore une statuette en
airain d'Hercule. L. 4, on peut lire aussi : s(ignum) H(erculis).
11. Mun. Ptacentia (Piacenza). C, XI, p. 240.
Repunctor splendidissimorum colleglorum fabrura et centonariorum coloniae
A. A. F. Mediolaniensis, après Caracalla, XI 12o0.
1824. XI 1230 Q(uinto) Alhimo \ Oiif(pnlina) Secundino
1 Q(iiinti) {(ilio) Ûdiinti) n(('poti) Q(iiinli) pron(ppoli) Mpstrio
Apbiilio I Tnlliano, P(i(iiiti) l»(oinano) e(i(iio) p(ublico), |
acppns(o) vp[l(ato)], flam(ini) | divi magn(i) Ânton(ini), | (diium)-
vir(o) j(urp) (IficMitido") m(iinicipii) P(la(-pntini), ciir(atori) r(pi)
p(iil)licapj I Parmpns(ium). repiinclori , splpndid(issimoruin)
collpgiorura | labruin pt cpnl(onarionim) c(oloniap) A(ntoni-
niaiiap) ou A(pliai') ou A(iirpliap) A(iigiistap) F(clicis) iM(pdio-
laiiipusis). I Collpgia s(iipr'a) sfcripla) palrono.
Mur., 1067, 4. — Bormans se demande si cette inscription, attribuée à
Plaisance par un auteur peu soigneux (Pacediakls), n'est pas de Milan : la
tribu (1. 2) est celle de Milan et les collèges sont de cette ville (voy. ci-dessus,
31
i82 C I. L., VOL. XI.
p. l.'il); fufin, on trouve à Milan un repunclor collegii aerar(u) col. M. (voy.
ci-dessus, p. 152), qui est aussi // vi7' j. m. p. (V 5817 ^= N" 562). Si
l'inscription n'est pas de Plaisance, la lecture // vir ]{ure) d{icnndo) m{uni-
cipii) Pilacentini), proposée par Tu. M. (V 5847) devient douteuse dans les deux
inscriptions (V 5817 et XI 12^0).
Divus Magnus A/itoninus = Caracalla.
II. ITALIAE REGIO VII. ETRURIA.
i. Col. M.9tna. C, XI, p. 258.
Collegium fabrum tig[nuariorum]. XI i;J.55 A.
patroni (15), decuriones, pater collegi, biseliarius, liaruspex, scriba,
medici duo.
Collegium centonariorum; coilegiuni nostrum; frequens numerus centona-
narioruui, en S55, XI 135i.
patronos cooptât.
tabula aenea hujus decreti nostri; hoc decretum consensus nostri.
niagistri duo.
Dendrophori, XI 1355 B.
immunes (2), maires (3), filiae (2). biseliarius eorum.
CoUeghim scrvonan lapicidarum, a. 16-20^ XI 13.56.
decuriones {quatre par an).
182d. XI 1354. Table d'airain, en 11 morceaux, trouvée près d'un
temple (?). Au musée de Bologne. Voy. Bianconi, Ann. d. /., 1846, pp. 57-81
et tav. A. Nous donnons la lecture de Bormanx.
Im|)(ernlore) P(iiblio) L[icinio Valeriajtio Aiia;(iisto) lcr(iium)
et Callien[o Aiig((isto) iteriim co(n)s(iilibii.s) ...] Feljr(ii)ar(ias) |
in co[iiventii ciini IVeqneiis adesse]l? n(tinioriis) (•en!(onario-
riim) I ib[i(|iie rctorcnlibus... i]o Mironc et F(laYio) Feslo
jim(iore) mag(istris) |
(5) (|(iiO(l) \(orba) ('(acla) s((inl) :
ess[c tiilel(ao) i]n perpel(imm) coll(egio) ii(oslro), si eos
palr(onos) nobis || coopl(emus) , lion[or(ibiis) ill]uslr(ibiis)
praedit(os), boii(at') vi((ae), mansii('l[ii](l(ine) | plenos :
crgo, cii[in] sil I.((i('iiis) (^ol(Iiiis)'.'* I*rociihis,vir spleri[(J(idus),
{;ii]mul(a(tis | (l)atic(lavio) ? spl(endidao) civitatis n(ostrae)
Ltinoiis(is), lioiiio simpl(icis) vilao : iinde cre[dim(u)s grandi
ciimido roplcri nnin(('riim) n(oslriini), si ciini nobis | (10)
palron(nni) cooptcm(ii)s :
ETPar.iA. 48 j
q((iidj f(ieri) [p(acerel), d(e) e(a)] r(e) i(la) c(en.stiei'iinr) :
plat.'ere cunclis universisq(iie) tam I| suliibri relatioiii niagis-
Iror(iim) iioslr(oriim) consentir!, praeserlim | ciim sil ol digni-
late accnmulal(iis) et honore t'asciuinrepletiis , | tinde salis
abiindeq(ue) gratulari possit n(iiraerus) n(oster), si ctim nob(is)
palr(onum) adsumam(n)s, petenduinq(iie) de benignil[al(c)]
s(ua) et s(ua) benevolentia, ut eo anim(o) | (lo) siiscipe(re)
dignet(ur) hoc decretiim voti(v)iiin consens(us) n(ostri), quani
(= quo) et [ nos gloriosi gaiidentesq(ue) o(Terim(ii)s, tabulani-
q(ue) aeneam | hujus deereti n(ostri) scriptura adfigi praeci-
piat, ubinam jus^serit, lestem fiilurum in aevo hiijiis consensus
nos tri; relalionem. Censuerunt. (20) Féliciter.
Consuls de Tan ioo.
1826. XI 1355. Deux tables de marbre. La première est entière en
haut et en bas, coupée aux cotés. La seconde est brisée en haut, entière en bas
et aux cotés.
A. Première table. En haut : Nomina collegi fabrum tig[nua-
riorumj. Puis o colonnes :
1"^ colonne : l'atroni : | Q(uintus) Monlanus, | Q(uintus)
Valerius Procuhis, etc. En tout 15 noms, dont voici le dernier :
Numisi(u)s Tacitus paler collegi, | bisellarius.
i"^ colonne : Decuriones ; A(tdus) Octaviiis Faustiis, etc., en
tout cinq noms, puis après un intercallf de trois lignes en blanc :
T(itus) Flavius Procidus.
Q(uintus) Albalius Corinllius, liaryspex.
Q(uintus) Albatius V'erna, scriba.
L(ucius) Teltius Clycon, medicus.
L(ucius) Teltius Apollonius, medicus.
C(aius) Julius Ilalicus.
C(aiusj Julius Malho.
3^ colonne : Série de noms dont il ne reste que le commen-
cement (trois lettres au plus'. Vun de ces noms {^\P ...) parait
être un nom grec, d'un esclave impérial, comme Forlunatus
Aug(usti) plus loin.
B. Deuxième table : deux colonnes de noms, dont il reste 20
dans la première parmi lesquels : Forlunatus x\.ug(usti servus) ;
dans la seconde, après huit noms, on lit :
484 c. I. L., VOL. XI.
Immiin(es) : Hcrcnii(iiis) Deinclriiis jiin(iorj, | Flavius Justus.|
Mal(ros) : Lepidia Jiilia, | Titinia Crispin(a), | Nnrailoria
Félicitas. |
Filiae : Jiilia Probit., | Flavia Allienais. ]
Puis viennent six noms d'hointncs, et enfin, au-dessous des
deux colonnes : Hcrennius Domelriiis, Ijisell(arius) dendro-
plior(um) d(oniim) d(edil).
Mur. 522, 1. OiŒLLi, 4055.
Bien que les deux tables soient du luèiiie marine et que les caractères se
ressemblent tout à fait, il n'est pas sur qu'elles soient deux parties du même
moimment. A cause de la dernière ligne, on peut croire que B ne se rapporte
pas aux f'abri tujnuarn, mais aux dendrophores.
Hcrennius Demetrius junior (B, II, 10), pour le distinguer de Ilerennius
De/ndnws (B, 11,21).
Le nom de Numitoria Félicitas se retrouve .sur un anneau : Félicitas Numi-
tor. (Promis, Memorie delV anlica ciltà di Luna, p. 248 (133).
Sur la I"^ taille, on donne les noms des palroni (au nombre de 15), dont le
dernier est appelé paler collegi, biseUarius, puis les decuriones (d'abord cinq,
puis 7, dont le 2'^ est haruspex, le 3^ scriba, le 4* et le 5« tnedicus.
11 y a deux esclaves impériaux (A, III, 11. B. 1, 3). Sur la dernière colonne
de B, il y a deux imnmnes, trois maires {coUegii), deux filiae (collegii).
[b]. Bormann].
18-27. XI 1356 =- I, p. 476. Table de marbre de Luna, brisée
en bas, li'ouvée dans les carrières de marbre de Luna, en 1810. Se trouve à
Mas.sa, dans une maison privée.
D(ecimo) Halcrio AiJtrij)pa C(aio) Siil(picio) Gallj(a) (;o(n)s(u-
liluis) (a. p. C. 22).
Ililario vil(ic'iis) maff(istcr) pos(nil) consiilcs | et nomina
deciir(ioniim) : |
Sisenna Slalilio L(ii('io) Scriboii(io) eos. : (a. p. C. 16) |
llilarus, Vaccio, || Scaripiis. Nervins (obiil); |
L. Ponlio Flacco C. ('aecilio cos. : (a. p. C. 17) |
Tiburlimis, Pliilo (obii!), | Capilo, Soliimariis; |
Ti. Cacsar(e terliiim) [lîjermanieo il(eriim) cos. : {a.p.C \X)\\
Tigraniis, Felicio, { Ilermi|)i)iis, Primiis (obiil) ; |
M. Silio L. Norl)ano cos : (a. p. C. 19) |
(ial)imis. Oplalus, | A|)oIloniiis, Calolcim[iis? ... ||
M. [Valerio M. Aurelio cos. :] (a. p C. 20). |
Henzek, G444. En l'.in 17, il faudrait Pomponio pour Ponlio et Caelio pour
Caecilio. En l'an 10, il faudiait Silauo pour Silio. — Obiit est représenté par
r.Tnur.iA. 485
un 0 traverse d'une barre. — C'est un oollèiie d'esclaves, qui étaient sans
doute tailleurs de pierres ou carriers (Promis, J, p. 249 ^^ 141). 11 avait
quatre décririons par an. [E. I!or.maknJ.
2. Pisae (Pisa). C, XI, p. 271.
Collegium fahruni navaliuin Pisanoriuu, statio peluslissima et piisima, XI 143G.
Fabri lignarii Pisani, XI 1433.
Ciiltores Herculis somnialis, decuria I, XI 1449.
Magistri duo, liberiini, ul videtnr, XI 1417.
1828. XI 1417. Autel.
... [Mijniiciiis Alexander, ... [PJapiriiis IMiileros, | mag(is-
(ri) Morc(iirio) sacr(nm).
Suppléments de I^)Rmann. Ce sont deux affranchis proiiableinont. Dans
l'inscr. précédente (XI 141(5) trois att'rancliis dédient un autel au uiénie dieu.
1829. XI 1436. .1 gauche : D(is) ,\!(aniljiis). | Vciiiilcia |
Pelagia | hic adci(iiipscit); | fi!(iiis) malr(i) piiss(imao).
A droite : M(arcus) Naevius IM(arri) l(iliiis) | {i:il(eria) Kesli-
tiiliis I milfos) ooli(orlis) X |)r(aetoriao) li(ic) a(il)(i(iiiescit). 1
(|ui reli<|(iiil) lcstam(ento) coIKegio) I labr(iim) naval(ium)
Pis(anorum) slalioni j] Yeliistiss(imao) el j)iiss(iinae) (sostertium
quatuor milia) | ii(ummum), ex cujiis relilu p;i|r('ntal(ia) et
rosar(ia) (piolianti(is) al sepulelinim i suiim célèbrent. Quot 1| si
facturn ab eis non | csset, lune ea ipsa (oiijdieione fabr(i)
tig(narii) Pis(ani) | aecepl(is) pro poena a | f:ibr(is) nav(alibus
sestertiiim (piatuor milibus) n(ummumj ipsi H celebrare debe-
bunt.
(ÎKUT., 10:5 i, .j. Orelli, 4084.
1830. XI 1447. C(aio) Scandil[io C(aii) f(ibo) Galferia),] |
eivi, I deciirioni Pisa[noruni], | C(aius) Scandi[l]ius Philelus
[paler], 1 Seandil[i]a Prima ni[ater].
1831. XI 1449. V(ivi) r(ecerunt) | cultores Herculis | Som-
nialis decuria (prima). | Dis manibus, 1 sibi et posteris(jue suis,
(ii) qui inCra scripli sunt : | Q(uintus) Gaecilius Q(uinti) [{"(ilius)]
('.(aleria) Lucceianus, Q^uintus) Gaecilius Amandus Aug., |
T(itus) Fabius Seppianus, ] L(ucius) Alilius .Modesl[us], |j
483 c. I. L., VOL. XI.
Sox(tiis) Sciilariiis Siicccssiis, | M(arciis) Lncceiiis Bacliyltis, |
L(uciiis) L:i])[)itis Receptus, etc. Il reste en tout 21 noms.
Orei.m, 2i0.';.
3. M^nca (LuccaJ. C, XI, p. 295.
Marti s cul tores.
183:2. XI 1530. Marlis ; ciilloriim. ; In froM(le) p(ecles)...,
I in agr(o) |)(e(lcs) X...
4. Faesulae (Fiesole). C, XI, p. 298.
Cologiiis fall)]niin Fesiilaiioriim, XI l.j-49.
Sévir et denclrophoi'iis, XI irjol ; den[droplK>ri], XI [oo2.
Collegius conpitalicius, XI looO.
Cultores S:i[tnriii?]. XI I.j.j.";.
lS8'i. XI 1549, Kragiu. d'un eippe funéraire. Mauvais caractères-.
Severin[o], | (•oI(r)egiiis | ra[b]riini 1 F(a)esulano|riim,
'1834 XI 1550.Ci|.|.e.
I)(is) M(anibtis). | L(iicio) Tcrontio | Fido | et Noviciae |
conltibci'jjtiali fjiis, | tolleyiiis conîpitaliciiis.
OiiEi.M, -2ii:]. Voy. Étude liisl . I, p. I(i(l. ii. 1.
■î83o. XI 1551. Tal)ie de uiarltre.
D(is) M(aiiib!is), V(iviis) [(ccil) | C(aius) Tilalliiis | Ursio,
s°vir I cl (lendropliorns | sibi et Marciae |i Elniscae, | uxori
b(ene) ni(erenli).
scH.MM.T, Dttii. d. y., 187!), p. k;:;.
1836. XI 1552. Table de marl.ie.
Den[(li'opliori] | poi'lictis... 1 nsibiis suis [peciiniaj | sua
IccleninlJ |.
ScH.MiiiT, Bull. d. /., 1879. p. 1(5."). GAMruRiM, ib., p. 184. ii. 2, lit A après
porticiis et i)ropose : a[ream].
1837. XI 1555. Cippe.
D(is) M(anibiis). j Lfiici) Teiti | Croscen|tis ] cnllo(res) |
Sa[lurni?J.
ETr.URIA. 4b'
o. Cot'fotta (Cortonai. C, XI, p. 349.
Cultores Minerv(a)e, XI 1906.
Juvenes Cor(tonenses?), >"» 1839.
1838. XI 1906. Cippe.
D(is) M(unil)ns) | Oclavi | Vennsti, | cuîl(ores) ] Minerve.
1839. H. Dkmoilix, Musée Belge. 1899, 111. p. 190. d'apri-s Rostovtsev,
Revue numisniatkjiie, 1898, pp. 272-282. Tessère de plomb.
Au droit : Ju(vonos) Cor[ton(enses)]? Tête barbue, à droite.
Au revers : Certe f'(o)I(iciler). Tètejnvênile, imberbe, à droite.
6. Col. Vibia Aug. l'et'ttsin Perugia). C, XI, p. 3o0.
Patronus collegi centonarioriim, en 20'î. XI 192G.
Collèges inconnus, \l I91G. 1948.
ministerio suo, XI 1916.
maiiist.. XI 1918.
1840. XI 1916. 01) honorem | Isidis Aiigfiistalis) | Apol-
lini sacrum, Crilonia Cii(ei) l(iberta) Chrolis minist[e]rio suo
jl doniim dcdil.
Grut., 1066, 1.
1841. XI 1926. Base de marbre.
Sur le côté gauche : [)ciiic(atiim) Idibus Jnl(iis) | Tmpfera-
tore) iM(arco) Anrelio Antonino Aiig(iislo) Pio Fpl(ice) H |
Sur la [are : C(aio) Yibio C(aii) f(ilio) L(iicii) n(epoli) Tro-
mentina) j Gallo Proculeiano, , [)alioiio Periisinorum, patrono
et curatori r(ci) p(iiblicae) Vel|lonensiuni, jiidici de ((|uinqne)
dftc(uriis), aedi ji, patrono eollegi (•en(on(ariorum), ] Vibius
Veidnmnianns avo karissimo; ob cnjus dedicalionem dccht |
decurionibus (denarios) H, plcbi (denarios singulos). |, L(ocns_)
d(alus) d(ecrelo) d(ecuriomim).
Orei.li, 9.3. Hkxzf.n, Bull. d. I., 18.j0, p. 16,j.
Consuls de l'an 20o. On voit que les empereurs de la gens Vibia, Trébonien
Galle et son tils Volusien (2.jl-2.jê5), étaient originaires de Pérouse. Veldiiiu-
nianus est le père de C. Vibius Trebonianus Gallus, ne vers 206 (XI 1927.
•1928j. Voyez la note de Horm.vnx.
184-2. XI 1948. Table.
Octavi... I magist... |
488 c. I. L., VOL. XI.
7. Ctitsiuàt» (Chiusi). C, XI, p. 370.
[Patroniis?] C(il(legii?) c(('Mloiian()rum?).
1843. XI 2114 I [prajel. W pop. | ... coll. I vig. [
[patronjo col(legii) r(onlonarioriim) |
8. Co«<x (Ansedonia). C, XI, p. 41n.
Magistri, iiiagisirae.
1844. XI 2630. ... conliilere mag(islri) ioiravmin[t] ,.. |
...nius L(iici) {(iliiis) Calpiirni(iis) T(ili) f'(iliiis), | | matro-
nae de | magistrao .... | Titia L(iici) r(ilia)...
9. Itssittte Stgiliuni (del Giglio). C, X[, p. 415.
Corporatiis in corpore Cddicarionim, XI 20 i3.
1845. XI 2643. ... [VJiîetori, scviro | [AiigusIJali, idem
q(iiin)quennaii) | [corporaljo in corpore co(l(icarioriim), | [pa-
t]roMO ... I .. [ii Frjiictuosi seviri || [Âiigiisl]al(is), idem q(uin)-
q(iiennalis), cor[porati ] i]n corpore codicar(ioriim), | [omnibii]s
ljonorib[iis) fiinclo | ...[iii]s Cniliniciis aliimn(iis) | [Fructnjosi
s(upra) s(cripti) ol Modia Par|[lliono]!pc coiijtinx leceriint | el [
[ossa] Vicloris s(upra) s(cripli) trejecer(nnt)i [post] annos XVIIII.
Dkssav, c I. L. XIV, p. 8, note 2. Ce sont des personnes originaires d'Ostie;
Victor était probablement mort en voyage dans i'ile d'igilium.
10. Wofsinii (Bolsena). C, XI, p. 423.
Collegiuiii faitruiii civitali.s VolsiiiiensiiMii, en 224. XI 2702; coll. fabr.,
XI 2710*. Cfr. XI 272-i.
schola collegi nostri, XI 2702.
(luiiupicnnales duo. XI 2702; quimniennalis? cjiis. XI 2710*.
pahiiiuis coiiegi nostri; patroua cooplalur ; tabula palrocinalis, XI 2702.
CoUegiiis Dianes de domii publica, XI 2720.
Coiiegiinn Silvani (jeniini, XI 2721.
Collegia incerla, XI 2722 (collegiiim) sod(aliciuin?). 272,3-272.j.
Soda(les^ Vo[l>(inienses}, X-^ [Hoi.
ET RI' RI A.
489
1846. XI 2702. Table d'airain. Trouvée clans le tablinuni d'une
maison romaine, (jui appartenait probablement a Laberius Gallus.
Ap(pio) Claudio Jiiliano II | L(iicio) Brutlio Ciis|)iiio 1 ( o(n)-
s'iilibus), j X kalendas) Feb riiariasj. [
In scliola collegi fabriini civilalis Volsiiiiensiiim, qiiem coe-
gerunt | (5) T(Uiis) Sossiiis Ililarus et Caetennius Onesimus
q(uin)(i(iieniialcs), ibi idem q[iiiij)q(iiennales) verba fecer uni) : |[
quanfo amorc qiianlaqiie adfectione Laberius Galliis, p(ri-
milp(ilaris), v(ir) ('(gregiiis), erga | coll(eg)iiim n ostrum) agere
instiliierit, bénéficia ejiis jamdiidiim in nos ' conlata confirmant.
et ideo Ancliariam Lupercam uxorem \ ejus, filiam Anchari
qnondam Céleris b(onae) m(emoriae) v;iri), ciijiis proies et |
(10; prosa()ia omnibus honoribiis palriae n(ostrae) sincera fide
funcj|ta est, in Iionorem eorum, et pro morum ejus castitatae |
et jam priscae consiietudinis sanclitalae, patronam | collegi
n'osiri) cooptemiis. staluam eliani ei aeream juxta eun|dem
Laberium Galliim marilum suum in scliola collegi n(osli'i) j (lo)
ponamus.
q(uid) d(ej e(a) r(e) fjeri) p lacerel), ii(niversi) i;ta) cfensue-
runt) : rccte et merilo relulisse j q(uin)q(uennales) nosiros) ut
Ancliariam Liqiercam, lioneslam matronam, sanr|t(a'c indolis-
et disci[)linae catrimonis etiam [iraeditis (il aurait fallu : esse
praedilam; feminam, \ in lionorem Labcri Galli, p(rinn;p(ilaris),
e(gregii) v(iri), marili ejus, patroni collegi ! nioslri), et in memo-
riam Anchari (piondam Céleris palris ejus, | (20) dignissimam
jiatronam cooplemus slatuam(pie ei aeream || in scliola collegi
n(oslri) juxta eundrm Laberium Callum maritum | suum pona-
mus, ut ejus erg[a] nos pieta< et nosira erga eam \oiiinlas
publica etiam visioii[eJ conspicialur,
tabulam quo'(]ue |)alrocinalem in domo ejus adfigi.
Voyez le commentaire d'A. STEvr.xsoN, Ann. d. !.. 1882, pp. l.'iT-lBl, et
Tav. S. Notizie deyli Scavi, 1882, p. SIC (Atli. ser. S. vol. 10, p. 4.^2).
Consuls de l'an ±2i.
1847. XI 2710^. ... Volsinio | [Vjiclorino, ] [q(uin)](iuen-
nali) coll(egii) fubrium), | Augustal[i], | [ta]bul(ario) rei|>ubl^i-
cae) Il [V]olsiniens(ium) | [e]l Ferentijensium.
L. 7, [e]t ou [i\l(em'), — Fcrenlienmim, cfr. XI, p. -i.ji.
490 C. I. L., VOL. XI.
1848. XI 2720. Cippc.
D(is) M(anibiis). | Haevcipisti | Beneaccipioni, | collcgiiis
Dia|i)es de domii | piiblica.
Benenrcipio parait être nii si)bri([iiel. |E. H.]. Sur ce collège, voy. L. ILvlkik,
Esclaves publics, p. 208.
1849. XI 2721. Cippe; mauvais caractères.
D(is) M(anibiis). | Julio 1 Ilermeti } co^legiiis) Silvani ]
Gemini | fec(it).
1850. XI 2722. Cippe.
D(is) Maniijus) | Silvini col(legiiim) sod. lecit.
1851. XI 2723. Fragment dans lequel on Ut : colle ..
18o'2. XI 2724. Fragment.
D(is) ... I Cele[nnio?] | Piaelforiano?] 1 fabr. . . [ red. . . \
com[iniao]. . .
■1853. XI 2725. Fragment contenant (I. 3) ...e coll...
18.i4. H. Di'Mnii.iN. Musée Belge, 1899. lll. p. 190 (d'après Rostovtsev.
Rev. Num., 1898, pp. 272-28i?, donne la tessère de idorab (pii suit. La lecture
•est douteuse.
Au droit : Ncro Caosar. niiste de ISèron, à droite.
Au tevers : Soda(les) Vo[l]s(ini<'nses). Guerrier, ou Mars,
s'appuyant sur une lance.
C'est proi)ai)leuient une tessère de sodalcs lusus jui^enum. comme toutes
celles que donne Kostovtskv.
11. Sat'i'tMensvs \ore»»ses non loin de Yilerho).
6., \l, 1). 454.
Patronus coli(egiorum) l'alir. et cent., XI .'iOt)9.
Collegium Ai>ollinarium, XI o018 = X .^OSi, à VUerbo.
1855. XI 3009. Taille de marbre.
M(arco) Aurelio Elaini filio | Marcello, | ponlitlici) jnr(e)
dicinndo) Sorr inensinm)Nov(ensiiim), | (piaeslori ark(ae) pnbli
€ae, I palron(o) colliegionim) labr(um) et cenl(onariorum); ||
luiie prim(o) omnium splendid ns) I ordo ex sporlnl(is) suis ob
mer(ila) ejiis \ staluam ponendam censner(nnt ; | cujus ob dedi-
F.TRUniA.
491
calionom dédit | dM-iirioiiibiis |)ane(m) vinu(m) et (denarios) X;
Jl hoc ampi iiis) ol> lion(orcMT>) sibi oblaUim | seslerliiim qiiin-
que milia) n(iimmum) |)opul(o) in annonam perpeliio j dédit.
Lfocus) (I(alus) d(ecrelo) d(eciirionum). C(iiram) a(gente) Tiito)
Vario Severo.
Orelli, 37:22. Sur les Sorri7ienses Novenscs, voyez Dor.ma^n, XI, p. 4oi.
1830. X 3684 = XI 3018. Sur un vase d'airain, en caractères
pointillés. Trouvé près de Viterbo.
C(aius) Pomponiiis Zoticiis collegio | ApoUinario dîonum
<](edit).
Heszen, Ann. d. /., 18uT, p. lOo note.
12. f€fte»*ii, puis cof. Fatifucofuttu (Cicita Castellana).
C, XI, p. 464.
Falesce, quei in Sardiiiia siint; iiïuib'giiim (cocoruui). veis le 5" siècle avant
notre ère, XI 3078.
magistreis duo. _
Magist[ro? collegi?] lintion[um quod consistit] Fale[riisJ, XI 3209.
Curator juvcnuni, XI 3I:Î3,
1857. XI 3078. Lame brisée, trouvée a Frbrii.
A. D'un côte : Jovei .liinonei Minervai | Falesce, (iiiei in
Sardinia sunt, | doinim dedenint; magislreis | L. Latrins
Kiaesonis) {"(iliiisi, C. Sal\[e]na Voilai 1" iMus) j coiraveront. |
B. De Caulre :
Gonlegitim, (piod est acipliim aelatci age(n)dfaij, |
opipariim a[dj veilam (iiioiiindam l'cslosque dies, ]
quei soveis alrgjiilicis opid(|ii(! Volgani |
gondecorant sai[pi]sii)iie comvivia loidosque, |
5. (piqiiei Imc dcdoniînl i^iiporaloril)iis siimmeis, |
utei ses (I hd)('nl[es bcjiic jovent oi)taiilis. |
Garricci, S////., rjr>7. o.^J8. ZvET.UEFF, Inscr. liai, nied., pp. 60. (M. Ital.
Inf., pp. 26. 27. buECiiEi.ER, Anlliologia lat., n° 2.
D'un côté se trouve la dédicace du collège des cuisiniers falisqucs à trois
divinités, appelées, de l'autre coté, iinperatoribus summeis. Cfr. Liv., 6. 29, 8 :
T. Qidnctius sirjnum Praenesle dcvectHiii Jovis imperaloris in Capitolium ttdit.
Cir.. Verr., 4, .j7, 128. 129. HrEcnEi.Eu pense i[ue l'inscription n'est pas anté-
rieure il l'époque d'Ennius et de Caton, parce que la consonne est doublée dans
sumniets. bien ijue d'autres particularités (opidque) trahissent une plus haute
492 c. I, L., VOL. XI.
antiquité. Le g dans gonlegium, Volgnni, gondecorant, pour un c, lui paraissent
venir du graveur plutôt qj.e propre au dialecte falisque.
Ce sont six saturniens; le dernier est le plus ré;;ulier; le ^« et le oc sont les
plus irréguliers.
L. 1. acceptum, utile et agréable à la vie de tous les jours.
L. 'd a[rg\uiieis. Garhicci propose : a|st]utieis. Dans Plaute, AuL, 3o9, on
dit à un cuisinier : Volcano sUules. Il s'agit donc bien des cuisiniers.
Cfr RoscHER, Lexikon der gr. nnd roem. Myth., s. v. Jupiter, p. 6-i3.
i8o8. XI 3123. Table de marbre. Lecture de Bormakn.
C(aius) Juliiis C(;iii) ((iliiis) Hor(alia) Severus, | sacerd(os)
Isid{is) el matr(is) deum, | qiiaost(or) alim(enlorum) Caes{aris^,
quaes(tor) r(» i) p(uljlicae), cnr(ator) jiiv(eniim), | (ciiiaUiior)vir
j lire) d(iciindo), (qiiatltior)vir qirni(j(iiennalis). | Hic ob'hono-
rem aedililal(is) hanc || [po]rticum veliistale dilapsam ] [refecit],
in qiiam inpend(it) mensiiris ] (seslertiuin iindetriginla
milia trecenlos) n(ummos) decrelo) d(ecurionum).
Henzen, Ann. d. /., IHi-i p. 16. Orelli-IIenzen, 6066.
18. .\<'s»€i (Nepi). C, XI, p. 4SI.
Ex collegio Virtutis. au i'"'" siècle, XI 3:20."j.
.luvenes Nepessiui Dianenses, XI îj^lO; Jubenes, juventus, XI i>21.j.
magisler jubeniuni), sévir equituui, praetor juventutis, XI 321.J.
Magist[er collegii?] linli(in[uni (luiid consislil?] Fale[riis]. XI 3:209. Voyez
Falerii.
1859. XI 3205. Table de marbre. Caractères du i«'- siècle.
Q(nintiis) VptiirilisQininli) fiiliiis) Pom(ptina) Pexsiis | Liiper-
cus Faliianiis, ex collei;io | Virliilis, Iribiiiniis) mil iliim) II,
paa^locliis I rabi'iiin, 1 lidiislia b(iiciii Ifilia) malcr, Raeoia
M(arci) f(ilia) jl soror, | aibilralii .V^M'ibae L(ucii) f^iliac) mater-
terae | ex teslamento (sestcrtinm vigiiili inibbiis).
Crut., 187. I. Orki.i.i, "22.') { et suppl.
1860. XI 3209. Table de marbre.
Au dessus : Diis M[an(ibiis)] |
A gaurfia : Q iiin(o) Albio Q iiinti) filioi Ilor(alia) | Fclici ; |
c|iii vixit aiinis Xl\ ; cl mensibns Vlll piissiiuiis orga parentes
[ suos, qncm subito iniq(iia) | t'ala rapiicrc parenli. |
.1 droite : Q uinto) Albio IQ ninli) lilio) llor(alia)l ... | parvi
ETianiA. 493
[liicri triictiim?] | pcrdiflit ■ciiin lilio?], | magistrLO collegi] ■
linlion[um qiiorJ consislit?] Falp[riis]. | Q(uinto) Albio Q(uinlii
fiilio) ... i vix(it)...
Au dessous : Q uintiis) Alhiiis Félix pater l'ecil in liindo
s[uo?j.
Cfr. XI 3108, il Falerii, monument du père.
1861. XI 3210. Base de marbre.
Iviicioi Aiirelio | Viclori, | jiivenos Nepes sini | Dianenses, 1
aère conialo. [ L(ocus] d(atus; d ecreto, d eciirioniini),
Orelli. 879.
1862. XI 3215. Cippe de marbre.
Dis) Manilms). | L'ucius' Siilpiciiis Severiijs! | et Sulpicia
Jiislina I fili, L(iicio) Siilpicio Clementi, (qiiatiior)vir p) jure)
dicundo). (qiialliior)vir(o) a'edilicia) p otestate) , !{ quaestori
arcae reil pfiiblicae) ! »pesinor uni , magistro jubenfiini!, [
spviro [eqjuiliim. praelo ri jiivenliitis, palri oplirao, posueriint.
ZAKGEMEtSTER, BulI . d. 1., 1864. p. 110. L. 8. [eq\mlum n'est pas siir.
suivant Bormann. « Nota institutum urbanum sevirormu equitum in hoc muni-
cipio ad juvenes translatum ». [Tu. M ]. Cfr. Staatsr., IIP, p. o2i, n. 4.
14. Sittt^iiitti, puis Col. Conjuncta Julia Sulrina i^Sutrij.
C, XI, p. 489.
Praetor juventutis, XI 32G6.
Magistra XI 3246.
1863. XI 3246. Cippe carré.
L. L I Scrvilia Félix, | magistra, doriii m | Minervae dat.
Hekzen, 609.J.
1864. XI 3256. Base de marbre.
M(arco) Anleio | Mfarcii fjlio) Pap iria) Resti liito, pr(aelori)
jiivfenliilis), | aedili. augiiri, | ciiralori p ecuniae) p(uijlicae),
deeiir(iones j] Aiignst(ales) et pop(iilus) | aère conlato.
Gr.iT., 3:i.'J. 3. Orell:, 3976. Cfr. XI 3'2.j8 : decuriones et Augusl(ales) et
popuhis statuam ponendani ex acre conlato decreverunt.
494 c. I. L., VOL. XI.
lo. Caet'e (Cercetri). (]., XI, p. 533.
Plirelriiiin Aiigustalibus municipi Cneritiim Inco accepto a ropiililica dona-
lurn ah Aug. liberto, en l'an 113.
1805, XI 3614. Taille de marbre. An Musée de Naples.
Vesbiniis Aiii^(iisli) l(il)erliis) pliotriiim Aiigiislalilxis | miini-
cipi Caeriliini loco accepto a re p(iiblicaj | sua inpensa omni
exornatiim doniim dédit. |
Dcscriptiim et recognitiim factiim in pronao aedis Marlis |
(5) ex commeiitario, qiiein jtissit proteiri Cii|)('riiis Hostilianiis
per T(itiim) Rusliiim Lysiponum |1 scril)am, in quo S{'ii|)liim
erat it qnod inf'ra scripliim est : |
L(iieio) Piiblilio Celso II C(aio) Clodio Crispino co(n^s(ulibiis)
idibus Aprilib(ns) (13 Avril H3), | M(areo) Pontio Celso dic-
tatore, C(aio) Snelonio Claiidiano aedile jiiri dicundo, prae-
fieeto) aerari.
Commentariiim coUidianiim niiinicipi | Caeritum, inde pagina
XXVII, kapite VII : |
(10) « M(arciis) Ponliiis Ceisns dictator et C(ains) Sueloniiis
Claudianus deenriones in teniplo Divor(um) eorrogaverunt; nbi
Vesbiniis AMg(usti) lib(ertns) petit, ( iit sibi lociis publiée dare-
tur sub porticu basilicae Sulpieianae, uti Auguslalib(iis) in
eum locum phetriuin lacerct; ubi ex | consensu deeurionum
locus ei quem desideraverat datus est; plaeent(|(ue) universis
Curialio Cosano curatori ob eanj rem | epislulam mitli. In
curiam fuerunt Ponlius Ceisus dictat(or), Suetonius Claudianus
aed(ilis) juri (lie(undo), M areus) Lepidiiis Nepos î aediljs) anno-
n(ae), Pollius Blandiis, Pescennius Flavianus, Peseennius Nata-
Hs, Pollius Callimus, Petrouius Innocens, Sergius Proctdus. » 1
(lo) Inde pagino altéra ka[)ile primo :
« Magistratus et dueuriou(es) Curiatio Cosano sal(ut(em) Idi-
b(us) Augusiis (lo Août).
Desideranli a nobis || Ulpio Vesbiuo eonsilium deeurionum)
eoegimus, a (|uib(us) petit, ut sibi loeus publiée in angulo por-
tietis basilicae) dar'.'tur, (piod se Aiiguslalibfus' | plietriiim
publiée exoiiiaturum seeuntliim (lignilal(em) nuinicipi pollice-
relur. Craliae liuic actae sunt ab universis, placuit tamen
ETauRiv. 495
libi I scribi, an in lioc qiiO(|ue et tu consensiirus esses. Qui
lociis rci |)(ublicae) in iisu non est nec ullo reditii esse potest.»
Inde pagina (octava) kapite primo : |
« Curialiiis Cosanus magiislralibiisj et dec(iirionibiis) eaere-
tanor(um) sal iitem)
Ego non tantum consenlire voliinlali veslrae, set et gratiilari
debeo, siqni rem p(iiblieam) n(os[ram) | ('i(i) exsornat. Accedo
itaq(ue) sententiae vestrae non tanquam eurator, sed tanquara
unus exs ordine, eiim tam honesla exssempla |1 etiam provocari
honorifiea exornatione debea|"ii]f.
Data prid(ie) idus Septerabr(es) Araeriae. » |
Aet(umj idib(us) Jiinis Quinlo) Ninnio Haslo P(ublio Mani-
lio Vopisco co(n)s(ulibus) (13 Juin 114). |
Dedicatum k(alendis) Aiig(iistis) isdem co(n)s(ulibus) {['"'Août
114).
(Jrut., p. m. Oreli.i, 3787. HiEiiSER, Exempla scr. epigr. lat., n" 1074.
1. 1-3 et 10. Le même Curialius Cosanus est meiitioiiné ii Aiuérie (Grut., 1013,
6; cfr. il). llOi, 16). En 1:23, il est propriétaire d'une partie des jiglinae
Caepioniaiiae (G. I. L , XV, ii. 96 sq.).
Nous donnons cette inscription à cause de sa ressemblance avec certaines
inscriptions des collèges.
16. Aisiuiii sive Cal. ALlsiensis (Palo) C, XI, p. oiT.
Juvenes.
I8G6. XI 3723. Fragment.
... us ad fani ... | [pujblicam ... | .. em aetiam p. .. j .. (qui-
nos sestertiosi decurio[nibus] | ((luinos sesterlios) Augus-
[talibusj II (quinos sesterlios) juveni[bus] | ... (quinos
sesterlios) aetiam .. j .. municipi[b(us)] piissinia | ... mnnifi-
centissima | ... publicae || ... dedicata i Severo et ... [cos.].
17. Mun. Aiig. Veii (Isola Furnese). C, XI, p. oo6.
Schola co[llegi saluta?]ris Fortunae.
sacerdos Fortunae Reducis mulier.
1867. XI 3810. Table de marbre.
[Cn(eus Cajesius Alhictu[s nomine] [ [Gaesiaje Sabinac, sacer-
496 c. I. L., VOL. XI.
[dolis For|timae Ue]iliicis sclioiam colllogi] | .... ris Fortiinae a
solo frcsliliijlam porl]icil)iis et slatiii[s] e\[ornavil]
IIknzf.n, t')ld[. L. 4 : [Juno7m Vene]ris Fortunae [Tu. M.]; co[nlapsam
cum simidac]ris Fortunae [0. HikschfeluJ; co[llegi sahita]ris Fortunae
[E. Bor.makn].
18. Mun. CapcÊHt. Col. Ju'ia Félix
L>tMCus Fet*»niae (Morlupo. Rignano. Nazzano).
C, XI, p. 5G9
Eborai'ius ne^otialor, XI ;j9'i8.
Honoraliis collegi t'al)nim ligiiarionim Iloniaiiensium, en 102, XI 3936.
Jii[\enalia?], XI 390i. 3907.
Juvcnes Lucoferonenses, XI 3938.
niagislor juvenum iterum.
l)ali'oiiiis eorum.
'I8G8. XI 3904. Fragment De Capeiia.
I .. cos ... ] ... [Ijndos et jii[venalia dederunl] | ...
Naevius D | ... Memmius .... | [Jnljiiis Bonades[polus] ....
,T. B. De Rossi, Ann d. /., 1883, p. 2.';3-2G9, lav. 8.
L. 2, De Hossi lit jiwenalia et plus loin dfederunt); inai.s le D est beaucoup
plus grand et Uois.m.vnn conjecture : d ecrelo) [dfeciirionum)]. L. 5 Julhis ou
Livius etc. Cfr. Hor.mann, p. 571.
1869. XI 3907. Deux fragment.s peu intelligibles. De Capena.
I primi [jiiv]enlalia?j | |S|extiliiis Castor | Marins
Eudacin[on].
J. B. Da Rossi, /. /., ]>. 2(U, tav. 10. Les in.scriptions XI 3896-3921 sont
relatifs a des htdi amitiels. Voyez Tarlicle cité de De llossi.
1870. XI 3936. Cippe. De Capena.
L(ii(;io) Pacalio Tyranno, | lionorato collogi | labriim tigna-
riorum | Romancnsiiim, ex | decrelo ordinis inimicipi || Cape-
iialiiim foederaloniin. | conlatione fada ordinis | ejns<iem
mnnicipi et i Angnstalinm cl vicanornin item iiberlornm
ipsins I ob mérita ejiis. | L(ocnsl diatns) d(ecreto) diecnrionnni).
.Sur le côté : Dedieata Xllll k(aleii(!as) Oi't(obresi | Junio
Unslico [il I PlantioJ A(jnilino [( o^n;s^ubbusjJ | Ludos | de | ento.
OiiEu.i, 3090. 4086. Consuls de l'an 162.
ETRURIA. 497
1871. XI 3938. Trouvée à Nazzano. De Lucus Feroniae.
M(arco).Silio Epaphrodito, | patrono sevirum Aiig(ustalium),
j magistro juvenum iterum, | juuenes Lucoferonenses j patrono
ob mérita, [j quod amphithe[a]lru[m] col(onia) Jiil(ia) Felici |
Lucofer(onensi) s(ua) p(ecunia) f(ecit) dedicavitque. \ L(ocus) J
d(alus) d(ecreto) d(ecurionum), [ H(onore) c(ontentiis) i(mpen-
sam) r(emisit).
Orelli, 4099.
1872. XI 3948. Gippe de marbre. A Nazzano. Au milieu de grands
bas-reliefs, on lit :
Diis Manibus | M(arci) Voici Pal(atina) | Hermae, eborar(ii)
l negotiatoris ; | benemerenti || fecit M(arcus) Volcius Pal(atina)
I Abascantus ] lib(ertus) isdem gene[r].
BORMAKN, Arch. ep. MitU, 1886, p. 229. Lanciani, Bull. d. /., 1870, p. 32.
III. ITALIAE REGIO VI. UMBRIA.
Le second tome du G. I. L., XI, qui doit contenir ces inscriptions, n'a pas encore
paru. M. BoRM.wJN a bien voulu nous communiquer sa révision des inscriptions
qui concernent les collèges, ainsi que les numéros qu'elles porteront dans le
Corpus.
1. Oct*iculun9 (Otricoli). C. , XI, p. 59o.
Collegium dendroforum, en 202. XI 4086.
patronus ejus.
Collegium juvenum m. f., en 202^ XI 4086.
patronus ejus.
1873. XI 4086 ] L(ucio) Julio L(ucii) f(ilio)
Arn(ensi) Aujgurino, patrono | civitalis et collegi | juvenum
m. f. et co llegi dendroforum, !| omnibus honoribus | et oneri-
bus civitatis suae | functo, juvenes sui \ amantissimo. | L(ocus)
d(atus) d(ecrelo) d(ecurionum). ||
Cura(m) agentibus ] L(uciis) Juliis Augurino et | Ireneo et
Maximo 1 filis. Dedicata Idibus 1 Julis ter et semel co(n)s(ulibus).
Orelli, 911. — Sur la première ligne, il y avait un signum, qui a disparu.
L. 4, Orelu lit : M(artensium) F(ortensium), mais Bormann pense que cette
32
498 c. I. L., VOL. XI.
lecture n'est pas fondée, et il compare le coll. juvenum forensium de Pisau-
rum (Orelli, 4069 = XI 6362). Il conjecture aussi : m(unere) f(uncto).
Consuls de l'an 202 (Seplime Sévère pour la 3" fois et Caracalla pour la
1« fois).
2. Mntet'atnna JVahaviiutn (Terni). C, XI, p, 608.
Possessores, inquilini, negotiantcs viae strat(a)e, cultores Herculis, en 240,
XI 4209.
1874. XI 4209. T(ito) Fl(avio) T(iti) f(ilio) Clu(stumina)
Isidoro, eq(uiti) ] Rom(ano), patri duoriim eq(uo) piib(lico) |
omnibus hononb(us) honeste | functo, (|iiinq(uennali) II,
auguri, | sacerd(oti), pon((ifici), prael(ori) sacror(iim), | patrono
municipi Inte|ramnal(iiini) Na(ha)rt(iiini),Casiienli|norum, Vin-
denatium, | v(iro) b(ono) et, quidquid in egre|gium hominem
laudis I dici potesl, in hoc sit | beneficio naturae | conlalum,
possessores, | inquilini, negotiantes | viae slrat(a)e, cultores |
Herculis, rarissimo. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Sur le côté droit : Dedic(ala) | VIII id(us) Sept(embres) \
Sabino II et Venust(o) | co(n)s(ulibus).
Gruter, 411, 3. WiLMANNs, 2907. Copie de Bormann. Consuls de l'an 240.
3. Atneria (Amelia). C„ XI, p. 636.
Coll. centonariorum, XI 4391. 4404.
praefectus ejus ?, XI 4404.
arka eorum, XI 4391.
Collegium fabrum tignariorum, XI 4404.
praefectus ejus ?
Collegium scabillariorum, XI 4404.
praefectus ejiis ?
Juvencs, juvenos Augustalcs, XI 439'); jnve[nes], XI 4413.
curator lusns juvenum V(ictoriac) F(elicitatis) C(aesaris), XI 4395.
curatnr lusus juvenum, XI 4438?. 4371.
Familia publica, XI 4.391.
1875. XI 4371. Sex(to) Ticiaseno Sex(li) f(ilio) Sex(ti) |
nep(oli) Sex(ti) | pron(epo(i) Chi(stumina) Alliano, | ponti-
fici, flamini Vic|toriae et Felic(itatis) Caesar(is) || perpeluo,
praer(ecto)coli(ortis)| III Astur(um)eq(uitatae) c(iYium) R(oma-
UUBRIA. 499
norum), Irib(iino) leg(ionis) | II Italic(ae), Illl vir(o) q(uin)-
q(uennali), llll virfo) | j(iire) d(icmKlo) II, sacerd(oti) V(ictoriae)
F(elicitatis) C(aesaris) , cur(atori) Iiisus J jdvenum, VI viri
Aiigiistal(es) patrono ob amurera ejiis | erga singulos univer-
sosq(iie).
Gruter, 388, 3. Mirât., 620, 1. Orelli, 2211.
1870. XI 4395. T(ito) Pelronio T(itiJ f(iiio) | T(ili)
n(epoli) Clu(sliimina) Prociilo, | IlII \ir(o) aed(ilicia) p(otes-
tate), IIII vir(o) |j(uri) d(iciindo), ciiratori lii||sus jnvenum V(ic-
toriae) F((*licitalis) C(aesaris), | juvenes Aug(uslales) | ob
m(erila) e(jus); qui [o]b | statiiae dedicaliljonem dédit juve|nibiis
s(ingulis) (spsterliiim) XXX n(iimmuin), | adjecto pane et | vino
epulantibiis. | L(ocus) d(atiis) d(ecrelo) d(eciirionum).
Orelli, 39^9 = 4100. Lecture de Bohmann.
1877. XI 4391. Jiiliae M(arci) f(iliae) Felicitati, | uxori
C(ai) Curiati EiiLychetis [ IIII vir(i), magistrae Foitii|nae iMel(io-
ris), coll(egium) centonarior(um) | ob mérita ejiis; quo honore
I contenta siimptnm omnem | remisit et ob dedic(ationem)
ded(it) sinjgulis (sesterlios) XX n(nmmos), et lioc amplius |
arkae eorum intul(it sesterliiim) V m(ilia) n(uminuni) | , ut die
natalis sui V Id(us) Mai(as) | ex usuris ejus suraraae epu|lantes
imperpetuum divider(entur) ; | quod si divisio die s(upra)
s(cripto) celebrata non | fuerit, tune pertineb(it) omn(is)
summa | ad familiam publicam.
Gruter, 1088, -4. Orelli, 2428.
1878. XI 4404 [cu]r(atori) pec(uniae) ann(onariae),
I [cur(atori) k]al(endarii) r(ei) p(ublicae) Amer(inae), | ...
patron(o) VI vir(um), | [prae]f(ecto) c(ollegii) cenlonar(iorum),
I [eol(legii)] scabill(ariorum) , col(legii) | [fabr]um tignar(io-
rum) I ... ob mérita; | [cujus dedica]tione bis epu|[lum ... H]S
XL n(ummum) dédit, | [et HS.., utj die natalis sui | [epulan-
li]b(us) in perpetuum j [dividerentur, ar]kae eorum | [intulit
HS]
FossATi, B. d. I, 1840, p. 87. Siippl. d'E. H., (jui déclare [i)rae]f{ecto) très
douteux et conjecture encore \m{unere\ f[uncto),
1879. XI 4438. L(ucio) Calpur[nio], |. ..[... [curatojri lusus
ju I ... kalen[d.] ... | ... municip. ...
OOO C. I. L., VOL. XI.
■ Videtur esse poluisse 2 [curato]ri lusus ju[venum], 3 [curatori] kalen-
[darii] ... » [Bormann]. — Grut., liO-4, 6.
4880. XI 4413. ... n. Basian .... [ ... asmittere ... atr. |
... Caesari fratri .. | ... dis haberi .... | ... HS juve...
Gri;t., 1104, 4.
4. Carsutae (Cesi: Sangemini). C , XI, p. 664.
Fabri, XI 4580.
patronus eorum.
Collegius juvenum, XI 4,'}79; juvenes, XI 4380. 4o89, en 270.
procurator juvenum, XI 4579.
editor juvenalium, XI 4580.
patronus juvenum, XI 4580.
Collegiati, en 270, XI 4.589.
4881. XI 4579. T(ilo) Calvisio T(ili) fil(io) | [C]lu(sfu-
mina) Vero, augur(i), | qnin(](uennali) , llll vir(o) ae(lil(i), |
cur(atori) [pe]c(iiniae) fruni(enlariae quartum?). | q(uaestori)
p(e('iiniae) aer(arii), p(iimi)p(ilari), patrono Q miin(icipi) [et]
VI vir(um) Augiistfaliiim), | prociir(alori) juvenum, | collegius
juven(iim) ob I plurima bénéficia et | munificentiam ejus [| erga
se collata. L(ocus) d(atus) d;ecreto) d(ecurionum).
La lecture des lignes 4 et 5 n'est pas sure. [Bormann]. Schmidt, Miscellanea
Capitolina, p. 29, n. II.
188i. XI 4580. Sagilli. | L(ucio) Egnatio L(ucii) fiilio)
Clu(stumina) | Viclorino, llll vir(o) | j(un) d(icundo) quinq(uen-
nali), pafrono ] Augustal(ium) itemque |j fabr(um), editori juve-
n(alium), | ob insignis vena|tionis ab eo edita[e] | juvenes ex
aère coll(ato) | patrono; cujus ob || dedic(ationem) dédit juve-
n(ibus) sing(ulis) (sestertios) XII, | decur(ionibus sestertios) XII
n(ummos), VI vir(is) (sestertios binos).
Copie de Bormann, qui pense qu'à la fin il y avait peut-être : HS III — Cf.
ScHMmT, /. c, p. 30, n. III.
1883. XI 4589. Dedicata id(ibus) Jan(uariis) Antiochiano II
et Orf[i]lo co(n)s(ulibus) ; qua de[dication(e)] | sexviris, juve-
nibus, collegiatis et populo ulr[iusque sexus...]
Mur., 36G, 2. Orelli, 3948. — Consuls de l'an 270.
UHBRIA. 501
5. Tuder- (Todi). C, XI, p. 67o.
Cultures Herculis Fronton(iani), XI 4669 a et 6.
1884. XI 4669*. Cull(oribus) Hercul(is) I Front(oniani)
loca data | ab C(aio) Vibenn(io) | Honorato ; \ in fr(onte) p(edes)
CL, I in a(gro) p(edes) CXX.
Lecture d'E. B.
1883. XI 4669\ Cultforibus) Hercul(is) | Frontonfiani)
loc(a) d[at(a)] | ab C(aio) Vi[b]e[nn(io)] | ...
Mur., 181, 3.
6. Vicus Marti» Tudertiunt (1) (S. Maria in Pantano).
C, XI, p. 694.
Collegius jumentariorum, XI 4749.
Sodales Martpnses, XI 4749.
1886. XI 4749. C(aius) Surenus T(iti) f(ilius) I Ani(ensi)
Seneca Arilmini, mii(es) coh(ortis) VII [c(ivium)] R(omanorum) \
volunt[ar(iorum)], mililfavit) an(nis) j XIV, vix(it) ann(is) XXXII;
I hic reliquit sodalib(us) | Martensibus in oslsa sua luenda |
(sestertium duo milia). | Collegius jumentalriorum huic cippo |
locum dédit.
MuRAT., 525, 2. — 1) Sur l'ager Tudertium, on a trouvé plusieurs inscrip-
tions relatives aux vicani du vicus Martis Tudertium. Dans les itinéraires, il
est appelé ad Martis. [Bormann].
7. SpoUfiiutn (Spoleto). C, XI, p. 698.
Fullones, XI 4771 = I 1406.
magistri quenquen(nales) très libertini, unus servus.
Dec(uriae) IIII scamillar(iorum) operae veteres a scaena, XI 4813.
patronus eorum.
1887. XI 4771 = I 1406. Minervae do(navere?) | ful-
lones, I magistri quinquen ' curavere : j C(aius) [F]uuli(us) C(ai)
l(ibertus) Statius, [ P(ublius) Oppi(us) L(uci) l(ibertus) Pilonicus,
II L(ucius) Magni(us) L(uci) l(iberlus) Alaucus, | Pamp(h)ilus
Turpili T(iti) s(ervus).
Dcscr. E. B. — Th. M. (I 1406) ne sait comment compléter DO; ni domina.
502 C. I. L., VOL. XI.
ni domestica ne conviennent à Minerve. Bormann conjecture : donavere. Sur
Minerve adorée par les foulons, voy. Etude hist., I, p. ^0:2.
4888. XI 4813. M(arco) Septimio | M(arci) fil(io) Hor(a-
tiana) | Seplimiano |, equo publ(ico), IIII vir(o) j(uri) cl(icundo),
( praef(ecto) fabr(um) Romae, | dec(uriae quattuor) scamilla-
r(iorum) | operae veteres | a scaena, patrono, ob | mérita ejus.
L(ocus) d(alus) d(ecrelo) d(ecurionum).
Gruter, 467, 7. Cfr. G. Gatti, Bull, corn., 1888, p. 113. Descr. E. B.
8. Meratnia (Bevagna). C, XI, p. 731.
Omnium corporum patronus, XI S0S4.
Collegium centonarioruni, XI tJOil,
Collegium fabrum, XI r3023.
Decuriae IIII scabillariorum (operae) veteres a scaena, XI 5054.
4889. XI 5023. Genio | coll(egii) fa[brum] | Atti[us]...
MuRAT , 77, 1. — L. 3. Bormann conjecture Atti[us].
4890. XI 5047. C(aius) Attius (Caiae) l(ibertus) ] Januarius,
I VI vir s(acris) f(aciundis), VIIII vir Val(etudinis) ; | hic col-
legio siio cento|narioriim legavit (sestertium mille), ex ] cujus
reditn quodannis | die pareiitaliorum ne minus | homines XII
ad rogum suum | vescerenlur | cura coll(egii) cent(onariorum).
Orelli, 3999. Mur., 512, 3. Descr. E. B.
4891. XI 5054. L(ucio) Siicconio L(iicii) f(ilio) Pal(atina) |
Prisco, IIII vir(o) j(uri) d(iciin(lo), q(iiaeslori) a(erarii), | omnium
corpor(um) palr(ono), | item Trebis dccur(ioni), pont(ifici), |
IIII vir(o) j(uri) d(icundo), patron(o) mun(icipii), | decuriae
(qualtuor) sc'abillar(iorum) ] veteres a scaena | amantissimo sui
I ex aère conlato. | H(onore) a(ccepto) i(mpensam) r(emisit).
A Montefalco. i Quae sunt inscriptiones in oppido Montefalo, dubitans posui
inter Mevanates. » [Bormann.]. — Wu-manns, 2G38. Ork.i.li, 2643.
9. FuigiÈtitie (Foligno). C, XI, p. 7S3.
Cultrices coUegi Fulginiae.
4892. XI 5223. D(is) M(anibus) | Tutiliae | Laudicjae,
cullores J collegi | Fulginiae.
Orelli, 2409. Mur., 181, 4.
UMBRIA. 503
10. Aaiaiutn (Assm). C, XI, p. 782.
Patronus coUegiorum (trium).
1S93. XI 5416. D(is) M^anibus). | C(aio) Scaefio 1 C(ai)
f(ilio) Sulpiciano, | pairono mu'nicipi et colle(giorum) III,
IIII vir(o) j(iiri) d(icundo) q(uin)q(nennali), | q(uaestori ilerura),
advoc(ato) reip(ublicae), j Seloria Olyrapias | oonjugi incomjpa-
rabili b(ene) m'ereiiti).
Orelli, 3906.
11. Tuflcutn (près d'.4/6acma). C, XI, p. 829.
Collegium fabrum, sous Commode.
patronus.
1894. XI 5716. Uucio) Tif[anio L(ucii) l(iberto)] | Felici
A[ug iislali?) honoralo)] | orname[nlis decur ionalibus) in] |
iiiiinicip;iis) T[uficano] | et Septempe[d(ano), patrono] |1 collegi
fabr(um), m[unicipes] | Tuficani iner[enli ob] \ edilionem mune-
[ris glajdialorii, qiiod pro [salute | ijmplerutoris) Comm[odi]
A[ntonini] || Augiustii ex pecunia sua edid[it] et mox honesta
epiilatione | universos sil prosecutus; | cujus dedicat(ione)
deciirion(ibus) | sing(iilis sesterlios) VIII n(iimmos) et ceteris |j
utriusqiie sexus (sestertiosj IIII n(ummos) dédit. | L(ocus) d(atus)
d(ecreto) d(ecurioiuim).
Lecture de Bormann. Les mots en italiques sont en partie martelés.
12. Sentinunt (Sassoferrato). C, XI, p. 837.
Tria collegia principalia, en 261, XI o749.
patronus eorum.
Collegium centonariorum, en 261, XI o749.
patcr numeri nostri.
parens.
tabula aerea patronatus offertur patronis duobus et patronae, jam-
pridem per duplomum cooptatis.
decretum in tabula aerea perscriptum.
sequella ejusdem collegi; numerus noster.
tricliniaria domus collegi cent.
Collegium centonariorum (d'Osh-a. Voyez la note), en 260, XI oTîJO.
504 C. I. L., VOL. XI.
quinquennales duo.
patronus numeri nostri.
patrono jamdudum lecto offertur tabula aerea continens verba decreti.
schola ejus.
Collegiura fabruin Sentinatium, en 260, XI 5748.
quinquennales duo.
mater numeri nostri.
patronus cooptatur.
tabula patronatus.
numerus ejus.
schola ejus.
Cultures d(ei) S(olis) I)nvicti) Mithrae patroni, vers 260, XI 5737. Çfr,
5735. 5736, en 219.
sacerdos, XI 573G.
quinquennalis, XI 5737.
leones, XI 5735.
pater leonum, XI 5737.
raenester vel menesterium, XI 5737.
1893. XI 5735. Autel.
Invicto I prosedente ] Sevio Facundo ] Umbri(i) 1 Rufinus et |
Aemilianns | leones.
Trouvée avec XI 5736 et 5737. — Or.-Henzen, 5846. F. Cumont, Mithra,
no 158.
i896. XI 5736. Table de pierre calcaire.
Dicatus (quinlo die) id(iis) vSept(embres) Antonino Aiig(iisto) II
et Sacerdole II co(n)s(iilibns). | N(umini) s(ancto) S{oIis) l(nvicti)
M(ithrae) | duo Gessi(i) Castus | et Severus simu|lacriim exor-
na|tiim volo posii|eriinl, | prosedente ] C(aio) l*ropcrIio Augu-
rino sacerd(ote).
Descripsit Bormann. — Henzen, 6042». Wilmanns, 135». F. Cumont, Mithra,
n» 156. Consuls de l'an 21!). Au N" suivant, l" colonne, il y a un Gessius
Optabilis.
1897. XI 5737. Table de marbre.
En haut : Ciiltoros d(ei) S(olis) I(nvicti) Mithrae. | Patroni,
prosedente C(aio) Propertio Profiituro : |
Première colonne : Coiediiis Proculiis, | Ligurins Theodotus,
1 Mussiiis Vinitex, | Coiedins llilarianus, | Senlin(as) pater
leonum Januarius, | en tout 14 noms, dont voici le dernier :
Visenn(ius) quin(]u[ennalis].
UUBRIA. 505^
Deuxième colonne : 13 noms parmi lesquels : Sentin(as)
Valentin(iis).
Troisième colonne : 7 noms , parmi lesquels : Januarius
Sen(tinatium). Espace de cinq lignes, puis : D menesterio |
T(ito) Sevio Felice.
Henzen, eO-i^t». WiLM., 135^. Seniinas Januarius et Sentinas Valeniinus
sont des affranchis de Sentinura. Il y a aussi un esclave de cette ville : Janua-
rius Sentinalium. A la fin, il aurait fallu : ministro T. Sevio Felice, ou ministe-
rie T. Sévi Felicis. Bormann fait remarquer que trois noms de cette liste
(Aetrius Romaniis, Casidius Rufinus et Statius Velox) reviennent parmi les mem-
bres d'un collegium fabrum (XI 5748, ci-après), en l'an 260. Cette inscription
est donc postérieure à XI 5736. — F. Cumont pense qu'on ne peut rattacher
patroni (I. 2) à Mithrae, comme le voulait Henzen. C'est la liste des patrons
du collège : il y en a 33, plus le président. Le titre Cultures Mithrae indique que
cette liste était suivie de celles des autres dignitaires et de tous les membres.
Cfr. XIV 286 : album sacrato[rum].
1898. XI 5748. Table d'airain. Descr. Henzen et E. B.
P(ublio) Cornelio Saeculare II et Junio Donato II | co(n)s(u-
libus), kal(endis) Jiili(i)s, \ Sentini cum in sc(h)ola sua freque(n)s
numerus coll(egii) fabr(iim) | Sentinatium convenissent, nnme-
rum (h)abentibus | G(aio) Julio Martiale et C{aio) Casidio Rufino
q(uin)q(uennalibus) et referentib(us) | ipsis :
semper [e]t in praeleritum ita splendidissimum n(umerum)
n(ostrum) || conisum esse, ut adfectione(m) splendorissui in sin-
gulos I quosquae condignos merenles ex(h)ibeant, vel maxime
j in honore(m) adque dignitate(m) Memmiae Victoriae quon|dam
indoles miimoriae (sic) femine (il aurait fallu : quondam
insignis memoriae feminae), malris numeri nostri, | pr(o)rsus
usquaeque [=usqué) esse provectum nomen domus|lejus, ut per
ordinem generis sui omnes in numerum n(ostrum) | patroni in
collegium nostrum a|)pellarentur, optanjdaque erant, ut omnes
universisquae incolumes in | numerum nostrum viderentur, et
quoniam vir splen|didus Coretius Fuseus patronus numeri
debeat ex|empIo pielatis parentium et matris honorificientia, ||
itaque si omnibus videretur tabula(m) aeream ei offer|ri, q(uid}
f(ieri) p(lacerel), d(e) e(a) r(e) i(ta) c(uncti) c(ensuerunt) : |
gloriosam esse relationem b(onorum) v(irorum) q(uin)q(uen-
nalium) collegi n(ostri) | et ideo cum sit Coretius Fuseus
splendi(le natus, ut ( potius honorificientiae nostrae modum
506 C. I. L., VOL. XI.
intel|legat necessaque sit ei tabulam aeream titulis H ornatam
scriptam offeri pelique ab eo, hanc | oblationem nostram
libenti animo suscipe|re dignetur, legatosque in eam rem fieri
qui <qm> digne prosequantur Titratium Ampliatum, Orfium
Veri|tatem, Aemilium Victorem, Bebidium Justum, Casidium
Mart(i)a|Iem, Julium Marlialem, Casidium Rufinum, Bebidium
Jenua|rivium , Aetrium Romanum, Casidium Clementinum,
Aetrium || Vernam, Vassidenum Favorem, Casidium Justissimum,
Saltrium Verecundum, Statium Velocem, Veturi(um) Cplerinu(m).
WiLM., 2857. Mur., 364, 1. 565, 1. — Consuls de l'an 260.— Voy. i\° 1899.
Sur iiumerum habentibus, voy. Étude hist., I, p. 369, 5 et 8.
1899. XI 5749. Table d'airain. Lecture de Bormann.
Imp(eratore) Galiieno Aug(usto) IlII et Volusiano co(n)s(u-
libus) I (decimo quinto die) kal(endas) Septembres, | Sentini,
in triclini(aribus) doraus c(ollpgii) c(entonariorum), numerum
habenti|bus sequella ejnsdem colleg(i), ibi referentibus Casidio j
Severo pâtre n(nmeri) n(ostri) et Heldio Peregrino parente :
cum sit II oporlunum crebris beneficiis et adfeclionem amoris |
[erg]a n(timerum) n(ostrum) e\(li)ibentil3iis adsistere et rauni-
ficentia(m) | [eojruni, sicut oportunitas testiraonium perhiberet, |
[re]munerare, igitnr si cunctis videtur Coretium Fuscum, |
[spjlendidum decurione(m) palriae n(ostrae) sed et patronum
trium I coll(egiorum) principalium et Vesia(m) Martinam conju-
gem ejus || patronam, sed et Coretin(m) Sa[b]inum filium eorum
jam prid[e]m | patronos per duplomum a numéro n(ostro) coop-
tatos, nune tabidam | aeream pationatus eis olFerri, ut merito
honore pro meri|tis innotescat, q(uid) t"(ieri) p(laceret), d(e) e(a)
r(e) i(ta) c(uncti) c(ensuerunt) : |
quod in praeterilum Coreti Fusci , patroni, V[e]siae<siae>
Martin(a)e, | patron(a)e, et Coreti Sabini, fili eorum, erga amore
bénéficia praes||tita susceperiraus, nunc etiam in futurum non
dissimilia, (juae | nunc sentimus, perpetiio ex domum eorum
processura pari adfecjtionem speramus adque ideo consentiri
relationi b(onorum) v(irorum) Casidi | Severi patris n(umeri)
n(oslri) et Heldi Peregrini parentis, et ad remunerandam eorum
benevolentia(m), (juo lautius adque pulchrius digne lionorem \\
sibi oblalum suscipere digueutur, decretum et in tabula aerea )
perscriptum eis [ajoutez : offerri accipiendum cadem voluntate
UMBRIA.
507
ab eis Tu. M ) qiia et a nobis profectiim est, legatosque | fieri,
placiiitqiie banc tabiilam digne prosequi : | Saliiiis Âchilles,
Satrius Clemens, | Voesideiuis Maviellinus, jj Vassidenus Veri-
nus, I Casidius Severus, | [HJeldius Primus, Heldius Peregri-
nus, I Brittius Maximus, Aebus Honoratus, Apro[n]ius Hilarinus,
Aetrius | Terminalis, Gavius Felicissimus, Satrius Januarius,
Casidius Roniu|lus, Aetrius Verna, Satrius Ursus.
Mur AT., 564, 1. Wiuianns, 2858. — Consuls de l'année 261. Sequella col-
legii, \oy. Étude hist., I, p. 366. 0. Hirschfeld, Gall. Stud., III, p. 11 (247),
n. 6. Les noms de trois legati reviennent ci-dessus parmi les patrons des Cul-
tores Solts Invicli Milhrae (XI 5737, note). Voy. les No^ 1897 et 1898.
1900. XI 5750. P(ublio) Cornelio Saeculare II et Ciaio)
Junio Dona|lo II co(n)s(ulibus, quarto die) Non(as) De(:(embres) 1
Ostr(a)e in municipio, coll(egium) centon(ariorura), cum schola
sua frequen|tes scril)undo adfuissenl, ibique referente T(ito)
Vessidio For|(5)lunato q(uin)q(uennale), universoru(m) consensu
verba sunt facta : || quanto amore quantaque raunificientia<m>
n(umeriim) n(ostrum) Carenus Vibijanus ornasse pala(m) est,
cujus inpares beneficiis ad | remunerandam aeius adfectionem
qu(a)erere remédia | debere, sed pr(a)ecipuum a[djque lauda-
bilem communis voti | (10) repertum consibum, ut Coretium
Victorinum ad genus ae|ius et bonor[e)s pertinentem, vel bac
o(b)latione munereraus, || et palronum aeum jandudum lectum
publica lestificatio]ne manifestetur: igitur si cunctis videtur
tabulam aeream | continenlem teslimonium circa eiim nostr(a)e
adfectionis | (15) ideoque Q R Q F R, de <a>ea r e) u(niversi)
i(ta) censueriint : ]|
placere Coretio Victorino patrono n(uraeri) n(ostri) tabul(am)
aeream conti|nentem ve[r]ba decreti nostri olFerri per Vessi-
dium Foriunajtum, Cornelium Tertium q(uin)qfuennales), Publi-
lium Maximinum, | undecim alios legatos. | FeHciler.
Mur., 563, 2. Consuls de l'an 260. Lecture de Bormann. L. 6, la tradition
porte : M ^N. L. 15, la tradition porte QRQFR. Bormann propose : ideoque
Q • R • {\\ faudrait : ei offerri), q(uid) ]\ieri) [p(]acerel)\, de <_a^ea r(e), etc.
— Cette table est attribuée a Ostra, mais Bormann la croit originaire de Sentinum.
Coretius Fuscus (XI 5749) et Coretius Victorinus (XI 5750) étaient peut-être
frères et habitaient ensemble, a Sentinum, une maison dans l'atrium de laquelle
étaient conservées ces deux tabulae patronatus. La seconde a été offerte par les
centonaires d'Ostra ii Coretius Victorinus Quant à Carenus Vibianus.il demeurait
sans doute à Ostra. [E. B.]
508 C. I. L., TOL. XI.
13. Mguviutn (GubbioJ. C, XI, p. p. 8o3.
Centonarii, XI 5818.
Collcgiuin l'abrum Igii(v)inorum, X 5816.
magister quinquennalis ejus.
1901. XI 5816. M(arco) FuUonio Lupo, | mag(istro) quin-
qu[e]n!nali collegi | fabnim Ig[ii(v)i]no[r(um)], | M(arcus) Ful-
lonius Ve|recundus patri b(ene) m(erenli).
MuRAT., 2015, 7. B. d. /., 1879, p. 172. Descr. Bormann.
1902. XI 5818. MEROP[e] | CENTON[artorum]
LANTLANVSCA.
14. Segtinutn (Sestino). C, XI, p. 884.
CoUegium centonariorum, sous Septime Sévère et Caracalla (198-2 ii),
XI 6014 ; patronus ejus.
Collegium fabnmi, XI 6018; patronus? ejus; sc[hola]? ejus.
Collegium incertum, XI 6017; patroni ejus.
1903. XI 6014. L(ucio) Dentusio L(ucii) f(ilio) Pap(iria) |
Proculino, eq(uo) p(nblico), ] curat(ori) kal(endarii) Tiffernatium)
Mat(aurensium) da|[t]o a[b] imp(eratoribiis) Seve[r]o et An|[tJo-
nino Aiig(uslis), aed(ili), IIII vir(o), || flam(ini), auguri, patron(o)
I coll(egii) cent(onarioriim), IIIIII viri Aug(iistales) | et plebs
urb(ana), ob pleraq(ue) | merila ejus patrono. | Ciijiis dedica-
tione dec(urionibus || denarios) III, sevir(is) et pleb(i denarios) II
I cura pane et vino dédit. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurioniim).
Orelli, 3902.
1904. XI 6017. Geniiim ... patrono locant | magne artis
ob memoriam VoUijseni Jiisti fil(i) sui, Titinia [M(arci) fiilia)] |
Jiisla d(edit); ob ciijiis dedicatio(nem) patrlonis colegiii) et
decur(ionibus sestertios) n(ummos) [V]III, || item... N... ER... IS
ejusd(em) col|l(egii) [(sestertios)] n(iimmos) IIII dédit.
Lecture d'E. B. Tomni, Ri>nini, p. ."548 a et b. Le commencement est
inintelligible.
1905. XI 6018 IB . SEVI ....
... T • C • VOLVSEN ...
. . . ONI • SVI . se . . .
. . . OLL FA . . .
1> P • S
LMBRIA. S09
E. BoRMANN conjecture : [patr]oni stii sc[hola .... c]oll\eg...] fa[br...
15. tJâ'vinuu» MaiauÈ*e»t8e (Urbino). C, XI, |j. 893.
Collegiis omnibus divisiones factae, sous Commode, XI OO.'iii.
[patronus collegiorum?] plurium, XI 6070.
Colleg(iatii, XI 6071.
Centonari, XI 6070.
Collegium fabrum tignuariorum, XI 607o.
Collegium incertum, XI 6074.
Culto[res domus Aug(ustae)J, XI 6070. 6071.
1906. XI 6053. C(aio) Vpsnio C(ai) llilio) Stelilatina) 1 Vin-
dici po|)ul(iis) ] Urvin{as) patrono siio | et municip[i] , ponti-
(fici), aedil(i), llll vir(o) viariim ciirand(ariim), Iribiin(o) milit(iim)
I leg(ionis) VIII Aiig(iistae), | (pio militante ciim liberata | esset
nova obsidione | legio Pia Fidelis Constans | Commoda cogno-
minata est, | jpse ut devotissimus imperalori) | Commodo
Aiig(usto) Pio Felici oblato honore qnaestor | designatiis est
annorum XXIII. | Divisit ob dedicalion(em) bigae ] deciirion(i-
bus) singul(is) (denarios) V, | collegiis omnibus (denarios) IIII,
plebei i et honore usis (denarios) III. | L(ocus) d(atus) d(ecreto)
d(ecurionum).
Gruter, 458, 8. Orelli, 3714. Wh.makns, 14o9. Descr. E. B. Municip[t\,
datif de tnuniceps (au lieu de municipii), correct. d"E. B., (jui croit qu'un
patronus popiili et municipii n'est pas possible.
1907. XI 6070. Caractères très beaux et très anciens, mais effacés.
E. BoRMANN propose de restituer à peu près comme suit :
... [patron(o)] municipi, il[e]m | [collegiorum] phirium |
... am posuit ex || ... [hjonore usis | (denarios) binos | ...
[cujtorjibus domus j [Aug(nstae) ... cejntonaris | ... [conlatju-
r(is) in o[pJus? || ... [e]t decurion(ibus).
La conjecture [conlat]ur{is) ira o[p]us pour ...VRIXOBVS est de Th. M.
1908. XI 6071. Lecture de Bormann :
.. L k(alendis) Mar[t(iis)] daren[tur] ... | ... SC eadfem) die
colleg(iali) et culto[res domus Aug(ustae) | et d]ecurion(es)
sportul(as) acciper(ent) CV.. | .. AM liberalib(us) judiciis ordo
sanct[issimus] | imaginera argent(eam) cum aereoclipeo | ponen-
dam cen(suit). L(ocus) p(ublice) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Bormann conjecture que ces deux derniers fragments faisaient partie d'une
seule et même inscription.
510 C. I. L., VOL. XI.
1909. XI 6074. Collegiiim.
Gruter, 17.3, 1.
1910. XI 6075. CoIIeg(iiim) rahr(iim) tignu[ar(iorum)] |
L(ucius) Veiacu[s]....
16, JFot^utn ^Seinpfonii (FossombroneJ. C, XI, p. 90o.
Conlegium jumentarionim portac Gallicae, XI 6130.
locus sepulturac ei donaturn.
Sodalicium fabrum tigiiariorum, XI G13o.
locus sepulturac ejus.
1911. XI 6135. Loc(ns) spp(ullurae); | sodalicium | fabr(iim)
tig(nariornm); | in fr(onte) p(edes) ... | iii ag(ro) p(edes) XX.
Vernarecci, fî., (/. /., 1879, p. 120.
1912. XI 6136. Loc(um) sep(ultiirae) don(avit) ] C(aius)
Valgiiis Fusciis conllegio jiinientarior(iiin) | portae Calîicae (
poslerisqne eor(iini) omnium | et uxoribus concubinisq(ue).
Orelli, 4093. WiuLVNNS, 330. Doser. E. B.
17. Sunsn (rud. j. Castelleone). C, XI, p. 914.
Coll(egium) faljr(uni), XI 6164.
Collegiuni cenlonarioruin, XI 61(54; coll. cent. Suasanorum, sous Antonin le
Pieux, XI 61 «32.
1913.XI6162.Imp(eratori)Caes(ari)Tiilo)Aelio| Hadriano
Antoni|no Aug(usto) Pio, co(n)s(uli) IlII, p(atri) p(atriae), col-
leg(ium) I cenlonar(iorumj Suasanor(um) | L(ucius) Burbuleius
Matutinus, | sexvir.
MuRAT, 1082, 6. Doser. E. D. Antonin le Pieux devient consul IIII en l'an 145.
1914. XI 6164. Q(uinto) Ranio Terpnti[o?] | Honoratiano
Festo, I c(larissimae) m(emoriao) v(iro), quacst(ori) proY(inciao) |
Sicih'ao, aod(ili) cur(ub), prae[t(ori)j tutol{ari), praef(ecto) aer(a-
rii) mil(itaris), Ipg(ato) | Lycliiae Pampliyl(iao), leg(alo) leg(ionis)
Il II Adjul(ricis), proco(n)s(uli) Lyc(iae) Panl'(iliae), | secundum
verba testam(enli) ] ejus, ordo sexviral(ium) \, coll(egium)
fabr(uni), coll(egium) centon(ariorum)
Mlhat, 517, 4. Dcscr. E. B.
UMBRIA. 511
18. Oati-a Mont' Abhoddo). C, XI, p. 918.
Collegiiiin centiinaiioriim. XI oT.jÛ. Voijez ci-dessus, pp. 503-504.
Collegium fabrura,Xl 6191; sex railla nummum data ad exornandam scholam.
19 lo. XI 6191. Orfia C(ai) f(ilia) Priscilla ;sesterliiim sex
milia! n(iimmiim) coll egio) fabruirt!, | quae OrGus Hermès
avns ejiis | in memoriam Orfi Severi fili sni | ad exornandam
scholam | pollicitus erat, dédit.
« Ex Ostra ut videtur «. [Bormaxn]. Mcrat., 480, 9 et 2016, 1. Orelli, 4089.
19. Sena €iaiUca (SinigagliaJ. C, XI, p. 922.
Incolae oplflcesque,
magistrl.
1916. XI6211 == I 1425. Incola[e] opifîcesq(iie) dedere,
I raagis[t(rii] coirave[re] : | Q uintiis) Popiliiis Cai; libertnsi, |
L(uciiis) Piipius L(uci) l(ibertus), | Q(uintus) Maneius Quint!)
I(ibertus).
20. Fanui»» rorfitnae (Fanoj. C, XI, p. 923-
Colle(glatus) fabrum, XI 6231 ; fabri [colleglati ?], XI 623o.
patronus? eorum, XI 62.35.
Colle(giatus) centonarioruni, XI 6231 ; centonarii [colleglati?], XI 623o.
patronus ? eorum, XI 6233. /
Dendro(phoriis), XI 6231; dendrofori [colleglati?], XI 623.J.
patronus? eorum, XI 6233.
Convlctores qui una epulo vescl soient, XI 6244.
loc(us) sep(ulturae) eorum.
Collège funéraire, vers 361, XI 6222.
cenatio (= aedificium^.
1917. XI 6222. Arch. ep. Mitt., 1896, XIX, pp. 12.3-123 (E. Bor-
maxn). Plaque de marbre, trouvée en 1886, a Fano. Caractères du iv» siècle.
Flîaviiis) Concordius. protec[t]or divinorum ] laterum et pre-
positiis juniorum, cenation em ad Guntham ex voto aedifîcabit
(= aedificavit), | lia ut nulli liceat in aeodem aedi.ficio corpus
sepulturie mand'jare, set tantummodo con;vivi(u)m co(e)pulanti-
bus vel reTrigerantibus pateat.
512 C. I. L.. VOL. XI.
Lcctm-fi d'E. B. Sur les protectores divini lateris Augusti nostri (tel est le
titre complet), voy. Th. Mo.mmsen. Ephem. epigr., V, pp. 121-141. 647. 648.
Le titre praepositus juniorum prouve peut-être qu'il y avait deux catégories
de protectores (Tu. M., ib., p. 13.j).
Le pluriel divinoriim laterum semble indiquer qu'il y avait plusieurs
empereurs à cette époque. Bormann pense que Flavius Concordius est le même
que celui d'une inscription de 361, trouvée dans les catacombes de Domitilla.
De Rossi, Bull, crist., 187.j, p. 4^ :
Dulcissirno filio Mariniano, qui vixit annos XI mens. III dies XIIl, dep(o-
silo) XI kal. Aug. : quesquct (= quiescit) in pace Tauro et Florentio conss.
(a. 361): Fl(avius) Concordius vfirj p(erfeclissimus) filio fecit.
Guntha n'est pas un mot romain; dans une inscription de Pisaunira, datant
du n« siècle, il est question d'un patronus studiorfum) Apollinar. et Gun-
thar. (XI 6)562. Or. 4069. Wn.M. 2112). Les territoires de Pisaurum et de
Fanum se touchent et étaient habités par des Celtes avant les Romains. Voy.
ci-après, à Pisaurum. Bormann se demande enfin pourquoi cette cenaiio est
bâtie a Fanum par des gardes de corps de l'empereur : Fanum était sur une
chaussée importante, mais loin de toute résidence impériale.
Le graveur avait mis d'abord : CONVIVM, puis il a intercalé un I devant M.
11 nous parait que la Guntha est un monument funèbre, près duquel Concor-
dius construit une salle a manger pour les repas funèbres.
1918. XI 6231. D(is) M(anibiis) | T(ito) Flavio Euliche|ti,
sev(iro) Aiig(uslali), colleigiato) f(al)rnm) F(anestriiim), | idem
cent(onario) colle(giato), tljenclro(phoro); posiier(e) | T(itus) Fla-
vius Veriis pa|lri et Flavia Nea | b(ene) m(erenti).
Grut., 410, 9. Lecture douteuse. Nous donnons celle de Bormann.
1919. XI 6235. ... [n]epoli ... \ [splendildo equiti Rom[ano,
I patrono] coloniae et Illill [viriini 1 Augustali]nm, item fabrum
[cen|tonariorii]m dendrofoni[ml|collegiatorum set et ...| .., rum
civ[ium] ... I ... m ob singii[lareml....
Suppléments d'R. Bormann. — Murât., 762, 2.
1920. XI 6244. Loc(ns) sep(ultiirae) | convictor(iim) | qui
una epuloj vesci soient. | In rr(onte) p(edes) ... in agr(o) \ p(edes)...
Les chiffres ont été laissés en blanc— Murât., 491, 7. Orelu, 4073. Descr.
E. B. Voy. Élude hist., I, p. Jil, 3. 211, 4. 323.
21. Colonia Julia Félix Pisaurum (PesaroJ.
C, XI, p. 937.
Collegia; collegia fabr(um1 cent(onariorum) dendr(ophorum) navic(ularlorum)
colon(iae) Pisaur(ensis), XI 6378.
patronus corum.
UMBRIA. ol3
CoUegia fabrum centonariorura naviculariorum dendrophorum, XI G362.
patronus eorum.
Collegia fabrum ceiitonarioi'um naviculariorum, XI 63(59.
patronus eonirn.
Collegium fabruui, XI 6333, en l'an 256. 63u8. 6370. 6371.
quinquennales duo, XI 633o.
patronus et quinquennalis ejus, XI 6338.
patronus ejus, XI 6371.
cooptât patronam et patronos per decretum, XI 6333.
tabula aenea patronatus, ib.
collegae universi, ib.
numerus noster, j7;.
arca, XI 6371.
schola deae Minervae Augustae collegii fabrum, XI 6333.
Centonarii Pisaurenses, XI 6379.
Cultores Jovis Latii, XI 6310.
patroni duo et patrona eorum.
Studia Apollinar. et Guuthar., XI 6362.
patronus eorum.
Jmenes forenses, XI 6362.
patronus eorum.
4921 . XI 6310. Orelli-IIe>7en, 7413, donne les 1. 1-9.
Cultores Jovis Latii.
M(arcus) Fremedius Severus et Biassia Vera patroni
in dedicatione dederiint pane(m) et vinu(ni) et * S. •■
P. Seneka Cornélius patronus aream d(ono) d(edit).
-5. M. Fremedius Justus et Justinus Secundus MVRS3
T. Lnrius Clemens [P? ou T?] Clarennius Léo
T. Cossonius Severus M. Insteius Pudens
C. Tedius Salutaris Augustalis Ulpii
T. Suedius Proculus
10. L. Lurius G. Insteius
C. Geminius Bassus '
G. Vicrius Geminus
L. Suedius Sabinus
T. Vibenniiis Severus
15. L, Manilius Severus
G. Septimius Dexter
Vibia [G]ari[l]e?
33
S14 CI. L., VOL. XI.
C. Refr[iu]s [CJeler?
Vicria Capria
20. C. Septimius Verus
T. Gaesenuius Cleraens
Siiedia Lea
L. . . . ius Dexter
ius
Descr. E. B. La pierre est cassée et la plus grande partie de la deuxième
colonne manque. Il y a trois noms de femmes et un d'esclave. — L. 3, à la tin :
denarios semisses.
4922. XI 6335. Notizie degu Scavi, 1880, p. 260. Table de bronze.
L(ncio) Valerio Maximo et M(arco) Acilio Glabrio|ne co(n)s(u-
libiis) Non(is) Jan(uariis) | colonia Jiilia Fclic<a>e Pisauro,
in schola deae | Minerv(a)e Aug(iistae) col(legii) fab(rum) col-
legae iiniverlsi convenerunt. Q(iiod) u(niversoriim) c(onsensu)
v(erba) facta siint | (o) plena obseqiiia amoris niimcri noslri in
claritatem domiis || Pelroni Victorini ((larissimi) j(uvenis),
palroni noslri, demonslrari gioriosiim est, quippe cum \ digna-
tio ejiis in omnibus prona provocet ut et Selinam Jiistam,
c(larissimam) f(eminam), conju|gem ejus incomparabilis pudi-
citiae plurimo numéro filiorum gloriantem, de | quorum génère
cum aetate eorum crescit félicitas, palronam nobis ] (10) coop-
lari; Petronium quoque Aufidiura Victorinum jun(iorem), pari
modo sicu||ti et majores fratres ejus, c(larissimos) v(iros),
(li)abere nos in numéro laetamur, eum quoque | cooplatum
patronum prono consensu adscribi gloriae, et ex hoc gaudium
n(ostrum) | ampiificari : |
placere pro gencris claritate proque senaloriae dignitatis
I (15) Petroni Victorini c(Iarissimi) j(uvenis), cujus incompa-
rabili amore et in numertim nostrum digjjnatione licet inipares,
tamen obsecpiio dignilati ejus in onniibiis parentes | nec aliquit
praetermitlentes, prono animo et voto properamus, cum et Seli-
nam I Justam, ((larissimam) ("(eminam), ronjugera ejus palro-
nam, set et Peironum (sic) Aufidium Victorinum | jun(iorem)
filium eorum, sicuti et fratres ejus, palroniim n(umeri) n(oslri)
cooptasse nos per decre(20)!tum insinuamus. Qiiod olferri ei
UMBRIA. olo
per (|(iiin)q(iiennales) n(ostros), sot et phirimos collegas pla-
ciiisse, Il hocqiift teslimoniiim incidi in tabuhim aeneam et quam
primiim eis offerri, iit in | (20) plénum intellegenles araorem
nnmeri nostri perpétua gloria ornaro etfo vere nosdigne(n)tur. |
Censuei(unt).
Consuls de l'année 2o6. Bull. d. /., 1881, p. 51. Nolizie. 1880, p. 260
{Atti, 'à" série, vul. (>, p. '29).
1923. XI 6358. L(ucio)ÂpnIeio, Brasidae habentillIl^Aic;
lib(erorum) jus [ flal(iim) ab imp(erafore) [M(ar('o) ; Aiirel(io)]
Adgfnsto),! V'I vir(o) Aiig(iistali), ornament(is) decnrional(ibus)
honoi(alo) , | et Angfnstali) miin(i('ipii) Aei(ii) Karn(un[il, |
colleg(iiim) fabr((im) patrono et qninq(uennali), | ob eximiam
ejns erga ] se liberalitatem. | Cujus dedicatione ciim | eollega
singulis (sestertios) n(iimmos) L, adjecto paneetvin(o) ded(it).
1 L(ocus) d(alu>i) d(ecreto) d(ecnrioniim).
Orelli, 207."}. Vidit E. B. Le nom de l'empereur est martelé.
1924. XI 6362. Zraintlii. | T(ito) Caedio l(iti) f;ilio)
Cam(ilia) ! Atilio Crescenti, \ eq(no) p(ublico), pa;r(ono) colio-
niae) et | primario viro, q(uaestori), II vir(o) et | II vir(o)
q(uin)q(uennali), patr(ono) VI vir(orum) Angnsl(alinm), ' itera-
q(ue) coll(egiorum) fabr(nra), cent(onariorum), navii'(iilario-
rum), I dendr(opliororum), vicim(agistroriim), jnvenum foren-
|sium,itemstudior(um) Apolli|nar(is) et Giintliar(ii?j, cives, amici
I et amatores ejus, quorum | nomina inscripta sunt, | ob exi-
miam benignamq(iie) erga ■ omnes cives suos adfectio nem sin-
ceramq(ue) et incompa rabilem innocentiam ejus | patrono
dignissimo. j Cujus dedicatione sing(ulis) (sestertios) n(ummos)
XXXX i adjecto pane et vino cum epul(arentur) dédit. | L(ocus)
d(atus) d(ecreto) d(ecurionura).
Sur le côté droit : Uttedius Amand(us) , | Vinnius Pau-
linian'us). \ Poppaedius Valens, | Latron(ius) Festian(usl, [
Sahivius Felicissim(us), | Latron(ius) Faustinus, | Sertorius
Secundin(us), Sertorius Secundin(us) jun(ior).
Orelu, 4069. Wiur. 2112. Sur Gunthar., voy. ci-dessus, XI G222 note. —
cum epu(larentur), lecture de Th. M., de coll., p. lit.
1925. XI 6369. C(aio) Mutteio C(ai) f(ilio) Pal(alina)
Quinto Severo, ([ uaestori), II vir(o), q(uaestori) alimentor(um),
516 C I. L., VOL. XI.
cnratori calen(lar(ii) pecimiae Valenlini ii(ummiim seslerliiiin)
DC (milium), palrono VI vir(orum) Aiigusl(alium) et colleg(io-
rum) falji'(iiin), ( eiitonar(ioriim), naviciilai(ioi'iim), tlecurioiies
et ploies urbaiia e\ (livi[sioii]e opiilariiin, ob merila. Li^ociis)
d(atus) fl(ecreto) (l(eciirionum).
Grut., 4i0, G. Mur., 3:20, 4 — C. Tilius Valenlinus, auteur de celte fonda-
tion, nous est connu par l'inscription XI (5377 [E. 15 ]. Voici cette inscription :
C{aio) Tilio Cinii) f(ilio) Camil>a< Vnlenlino, 1 aedili, quaesiori, dnumviro,
qui teslainen to colonis coloniae Juljne) \ Felic{is) Pisauryensis) decies centena
millia num[r)nim\ dédit, etc.
19-26. XI 6370. M(arco) Naevio | M(arei) f(ilio) Pal(alina)
Justo, j aedil(i) cur(iili), | (•oll(egiiim) t"abr(iim) ol) | merila |
M(arci) Naevi Cerasi | patris. [ L(ocus) d(aliis) d(e('reto) d(ecu-
rioniim).
GhUT., 440, 7.
19-27. XI 6371. M(arco) Naevio M(ani) f(ilio) Pal(atina)
Magno, aijguri , colleg(i«)ni) fabr(um) j)atron(o) ob mérita |
Naevi Cei-asi patris; in (luoriim honor(('m) idem Cerasiis (ses-
terlium) X (milia) n(iimmiim) arcae intidil, et in tutelam sta-
tuae (seslerlium) n(ummiim) XX (milia). Cnjiis dediea'lione
sportulas dédit. L(o('us) d(atns) d(efreto) d(ecrelo).
Grut., 440, 8. Murât., 'il 7, t. La somme est N • M ou N • XX.
19-28. XI 6378. C(aio) Valio | Polyoarpo | ornamenta decu-
riojnaliis inkistralusfsjcja j splendidissimo or|dine Arimin(ensi),
patron(o) ( VU virorum item colllegior(nm) fabr(iim) cent(ona-
riornm) | dendr(o[)horornni) colon(iae) Arim(inensis), j item
ornamenta decnriojnatiis iniiistratns a | splendidissimo ordine
Pilsanrens(ium), patrono oollegiloriim l'abr(nm), cenl(onario-
nim), dendr(ophororiini), navic(ulariornm)) | et vicimag(istro-
rnm) colon(iae) Pisaur(ensis), | plebs Plsaiir(cnsis) ob mérita.
Cujus I dedical(ione) sportnlas decur(ionibns denarios) V, |
item(j(ne) coUegiis (denarios) II, plebi (denarios singiilos)
dédit. I L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum) p(nblice).
Grut., 481, 9.
1929. XI 6379. Oi.ivn;i!i, Notes manuscrites de son exemplaire des
Marmara Pisaurcnsia, p. (iO.
... [centon]arior(iim) Pisaur(ensinm) | ... [qu]od opus | ...
UMRRIA. 517
VI vir. Augustal. | ... honoratiis [ ... siii (sestertium) ducenta
milia dédit.
22. Sassina (Sarsina). C, XI, p. 976.
Collegia dendrophororum, fabrum, centonariorum municipii Sassinatis, après
Trajan, XI 6320.
CoUegium centonariorum municipii Sassinatis, XI 6olo. GoiO. 6o23. 6o2o-
6327. 6329. 63.33. 63.33-6336. 6338.
patronus ejiis. XI 6313. 6.326. 633-i. 6.336.
Collegium fabrum municipii Sassinatis, XI 6312. 6320.
Collegium dendrophororum municipii Sassinatis, XI 6320.
Sclioia, XI 6497.
1930. XI 6497. Petit autel en marbre ; sur les côtés, la cruche et la
patère.
Stato[riaj Cypar[e] | d(oniim) d(al) ] scholae.
Inscriptiones antiquae Sassinates, edidit E. Bormxnn. (Berlin, Weidmann,
1874. Separatabdruck ans der Festschrifl des Berliner Gymnasiums zum
grauen Klosler, 1874), n« 9.
1931. XI 6512. D(is) M(anibus) | Q(iiinti) Baebi I Nepo-
tis; I c(ollegiiim) t(aljriim) m(unicipii) S(assinatis) | b(eiie)
m(erenti).
BoRMAKN. Inscr. Sass., 29.
1932. XI 6515. Cippe; sur les côtés la cruche et la patère; en haut,
un pin.
D(is) M(anibus) | Cfai) Caesi C(ai) l(iberti) | Chresimi, |
VI vir(i) Aiig(uslalis), j palron(i) coll(egii) | centonar(iorum)
ni(unicipii) S(assinatis), | Tingetana lib(erta).
BoRMAKN, Inscr. Sass., 22.
1933. XI 6520. Cippe.
Sur la face : D(is) M(anibus) | Celraniae | P(iibli) f(iliae)
Severlnae, | sacerdoti I divae Marcian(ae), | T(itus) Baebius
Gemelli|nus Aiigiist(alis) | conjiigi sanctiss(imae).
Sur le côté gauche : Capiil ex testamento | Cetraniae Seve-
rinae. | Collegis dendrophororiim, fabrum, centonariorum
munic(ipii) Sassi(natis) || (sestertium) sena milia n(ummum)
dari | volo; fideiqfue) vestrae col'legiali committo, uti | ex
reditu (sestertium) qnatern(orum) m(ilium) | n(ummum) omni-
518 C. I. L., VOL. XI.
bus annis prid(ie) 1| idiis Jun(ias) die natalis | mci oleiim
singiilis I vobis dividatur et | ex. reditu (sestertium) binum |
milium n(iimmiim) Mânes || meos colatis. Hoc | ut ila facialis
fidei I veslrae committo.
Sur le côté droit ; une femme voilée ; une cassette à ses pieds.
BoRMANN, Inscr. Sass., 24. Gruter, 322, 3. Marciana, sœur de Trajan.
1934. XI 6523. D(is) M(anibus) | L(uci) Destimi 1 Epi-
goni I Augnst(alis); | colleg(ium) cent(onariorum) | m(unicipii)
S(assinatis) b(ene) m(erenti).
BoRMANN, Inscr. Sass., 26. Gruter, 402, 2.
1935. XI 6525. D(is) M(anibus) C(ai) | C(ai) Gigenini
Festivi; | c(ollegium) c(entonariorum) m(unicipii) S(assinatis)
I b(ene) m(erenti).
BoRMANN, Inscr. Sass., 30. Gruter, 913, 3.
1936. XI 6526. D(is) M(anibus) Gigenni Januari,patron(i);
c(ollegiuni) c(enlonariorum) m(unicipii) S(assinalis) b(ene)
in(erenli).
Bormann, Inscr. Sass , 31.
1937. XI 6527 D(is M(anibus) | Gigennilae Verelcundae;
I c(ollegium) c(entonarioriini) ra(unicipii) S(assinalis) | b(one)
m(erenti).
Bormann, Inscr. Sass., 32. Gruter, 872, ii.
1938. XI 6529. n(is) M(anib»is) | C(ai) Longareini Lupi
et I Flaviae Sabinae | conjiigi ejns; | ex testam(ento) Lupi [ c(ol-
legium)c(entonariorum)m(uni(;ipii)S(assinatis)b(ene)m(erenti)
I posuit.
Bormann, Inscr. Sass., .^3.
1939. XI 6533. D(is) M(anibus). | C(aio) Sasjsinati | C(ai)
f(ilio) Pu|)(Iilia) | Polylcarpilano, | c(ollegiurn) c(entonariorum)
m(unicipii) S(assinatis).
1940. XI 6534. Cippe de marbre.
D(is) M(anibus) | Sex(fi) Tetti Sex{ti) l(iberti) | Herme, |
VI viri, patr(oni) | colleg(ii) ('ent(onariorum) ^ mun(icipii) Sas-
s(inatis); | Torasia C(ai) f(ilia) ! Sabina | ronjugi incomjparabili
et sibi v(iva) p(osuit). \ Hâve, Herme, liomo bone.
IMBRIA.
519
Derrière : un cheval sur un piédestal.
BoR.MAKN, Inscr. Sass., '11. Grlt., -iTi, 1.
1941. XI 6535. [D(is)] M(aniljus). ] C(ai) Vaberi | Eulychi;
I c(ollegium) c(entonariorum) m(iinicipii) S(assinatis) | b(ene)
iii(erenti).
BoR3iA>N, Inscr. Sass., 34.
1942. XI 6536. Cippe avec cruche et patère. En haut, un pin.
D(is) M(anibiis) | L(uci) Vafri | Nicephori | medico (sic),
patron(i) c(ollegii) c(enlonarioriim) m(unicipii) S(assinalis); |
Flavia Pieris | marito opliimo | et sibi viva | posuit.
BoRMANN, Inscr. Sass., 3o.
1943. XI 6538. D(is) M(anibus) | P(iibli) Voliiseni ] Genia-
lis; I colleg(iiim) cenl(onariorum) J ii](unicipii) S(assinatis)
b(ene) m(erenli).
BoRMA^^•, Inscr. Sass., 36.
1944. XI 6542. Fragment d'une table de marbre; sur la deuxième
ligne on lit : cent[onariorum].
21 JVeianiota (Galeata). C, XI. p. 992.
Collegium centonariorum municipii Mevaniolae.
patronus ejus.
nmnerus collegii ipsorum. -
1945. XI 6605. Grand cîppe de marbre; bons caractères.
Q(uinto) Velceiinae | L(iicii) l"(ilio) Stel(latina) | l'rociilo, |
deciirioni I Mevaniolae, || e(ollegium) c(entonarioruni) m(uni-
cipii) M(evaniolae) palroiio; | honore conlentns | impendium
remisit et | declicalione statuae | niimer(o) coll(egii) ipsorum |1
sportul(as) dédit | singul(is) denarios binos. | Lfocus) d(atus)
d(ecreto) d(ecurioniim).
Orelli-Henzen, o12-2. Grlt., -483, 27.
XII" PARTIE.
Gallia Narbonensis.
C. I. L., XII. Inscriptiones Galliae Narbonensis latinae. Ed. Otto Hirsch-
FELD, 1888.
PROVINCIA ALPIUM MARITIMARUM.
1. ViÈMtium (Vence). C, XII, p. 1.
Colligii(iiim) juvenum Nemesiorum.
1946. XII 22. Cippe.
P(ublio) Aelio Pam|)h[ilo], | Calpurnia Piimjphile patri
merenlissimo I posiiit; || ad quod opiis || collign(ium) juve-
nu[ra] I Nemesiorum | inpendium dedi[t].
Collignium, forme corrompue pour coUe^ium. Cfr. XII 286 = N" 1950. On
a ou tort de rapprocher le N" 1^590. — Nemesiorum ; selon L. Renikr {Mém. de
V Institut, XXVII, 1877, p. 30) et 0. Hirschfeld (C, XII, p. 1), les Nemesii
sont une peuplade dont Vintium était le chef-lieu, ou une peuplade voisine. Les
juvenes portent souvent le nom de leur cité. Voy. H. Demouun, Colleyia juve-
num, pp. rj-ll.
Henzen, Bull. (l. /., 1873, p. 50.
2. SaliMue (Castellane). C, XIl, p. 9.
Magister fabrorum tignuariorum, XII 68.
Tabornari Salinienses, en 181, V 7907 = N" 609.
1947. XII 68. Grande et large pierre. L'inscription est presque illi-
sible ; on y reconnaît les mots : magister fabroru(m) tignuari(orum).
GALLIA NARBONENSIS.
1. A»»ttjioli» (Antihes). C, XII, p. 2H.
CoUegium utriclariorum, XII 187; collegium [ulriclariorum?] Anlipolita-
norum, XII ISO^'id.
GALLIA NARBONENSIS. 521
1948. XII 187. Collegio | utriclar(iorum), ] C(aiiis) Julius]
Catullinus | don(um) pos(uit).
Herzog, Galliae Narb. historia, n" 313.
1949. XII 189'*'^'^. Fragments encastrés dans un clocher.
... collegio [utriclariorum?] Antipolitanorura...
2. Col. Octavanorum Pacensis (ou Pacata) Classica
Fo»'utn JuU (Fréjus). C, XII, p. 38.
Conlig. Piet(atis)?
1950. XII 286^^^^. D(is) M(anibus). | Conlig(ium) Piel(atis).
1 Feslina Jujliaes Resltitutae a||ncilla, ex [ pecuni(a) qu(a)e |
funere su[per?] f^uit).
On peut conjecture aussi conlig(nium) ; cfr. Xll 22 = N" 194G. Peut-être
faut-il lire : Conl[e\g(ii) Pietas; cfr. IX 1931 (N» 1519) : Pietas Martensum.
D(is) M(anibus) Hispaniae Pomponiae, etc.
3. Col. Julia Augusta Apollinaris JReiorutn (Riez).
C. XII, p. 49.
Collegium utriculariorum.
1931. XII 372. ... [utrijjusque sex[us ... colleg.] | ulric[ii-
lariornra], ] ob liberali[tatem] ... ( statiiar(um) im[pensaDi
remisit?] | adgniton ... || dedecervi ... | et oleum p[lebei utrius-
que] I sexus II P ... | specta[cnl]...
Suppléments d'O. Hirschfeld. — Th. M. conjecture : [décréta honore qittn-
que] I statuar(um) im[pendio univei'so] | agnito n[onnisi II accepit et epulo
data] I ded(icavit). — L. 6 DEDECERVI... 0. Hirschfeld conjecture ded(it) et
cervi[siaTn]. Il cite Pline, H. n., 22, IGi : ex iisdem (frugibus) fiiint et potus
... cervesia et plura gênera in Gallia aliisque provinciis.
4. MaaêUia (Marseille). C, XII, p. 55.
Centonarii corporati Massilienscs, sous M. Aurèle et Vérus, XII 410.
patronus eorutii.
Dendrophori Massilienses, XII 411.
patronus eorum.
Sexvir Augustalis corporatus, XII 400. 409. •■
522 C. I. L., VOL. XII.
1952. XII 400. Deo Apollini, | L(ucius) [AJelius Nym-
ph[i]|ciis, [IjIIIII v[i]r | [Au]g(iistalis) corp(oratiis).
Mur., 22, 1. Herzog, 612.
1953. XII 409. D(is) M(anibus) | et securitati | [a]eternae
Q(uinli) Gallii Euphemi, | (sex)vir{i) August(alis) corporati, ]
Cornelia Secunda marilo |j pientiss(imo).
Mi!R., 704, 9.
1954. XII 410. Base.
Cn(aeo) Val(erio) Cn(aei) f(ilio) Quir(ina) | Pomp(eiopoli?) Vale-
riano, [ equo p(iiblico) honoralo | a saciatissimis irap(eratori-
biis) j Antouino et Vero || Aug(ustis), augnri perpetuo, | ob qiiem
honorem (seslertium) C (milia) n(iimmnm) r(ei)p(iiblicae) dédit, |
agonothet(ae) agoni[s co|r]ona[to et] pro[phe]l(ae) oplirae ( de
se raerifo, centon[ar(ii)] || corp(orati) Massil(ienses) pa[trono]. |
[L(ociis)] d(atus) d(ecrelo) dieeiirioniim).
Herzog, 613. L. 9, cfr. C. I. Gr,, 6771 : AouKiXiavoO éEoxuJTCÎTOu
àvbpôç Km irpoqpriTou. [0. H.]. Coronato et, conjecture de Huelsen, d'après
C. 1. Gr., 3-113 (cfr. 3415) : irpùraviç axecpavricpopoç Kai lepeùç ttîç Mao-
oiXiaç TÔ y'/ a Phocée.
1955. XII 411. Lecture d'O. Hirschfeld.
I ... [ponli]t(i(;i), flami[ni] ... | ... col(onia) Re[i]s Apo[l-
Ilin]ar[i, pjalr(ono) [d]e[ndroplior]ornm | |blen[e] de se m[erenti.^
... I de]ndropli[ori] Massiliienses]; || [ciij]us statuae [imjpen-
diiim I re[mis(it)] et [obj dedication(em) (sestertios duodenos) |
[n(omine)J spo[r]tularum corporatis dedi[lj.
Herzog, 61-4.
5. Col. Julia Augusta Aquae Seaetiae (Aix).
C, XII, p. 65.
Sexvir Augustalis, item ex numéro collegii centoiiariorum, XH 526.
Sexvir Augustalis cor])oratus, item corporalus centoiiarius, XII .^2.3.
Sexvir Augustalis corporatus, sous Vespasien, Xll 530 ; cfr. 532.
Docili lusu juvemim bene doctus, XII 533.
Comes ursaris (= ursariis), ibid.
Comes his qui victimam sacris caedere saepe soient (= victimarii), ibid.
Qui novo tempore veris floribus intextis refovent simulacra deorum (— coro-
narii ou culiores), ibid.
GALLIA KAUHONENSIS. 523
lOoH. XII 523. Lecture d'O. Hirscufeld.
Sex tus) Pii(l»l?|i( ;i(is) colon(iae) Aq[iiens(is)J [ liberfiis Ante-
n(or), llllll vir Aiig(uslalis) corp(oratus) , item [cor]porat(iis)
centonar(ius), [s]i[lji et] | Mercatiae [? Gra]tilla[e iixo]|lri, piissi-
mae in suo[s] vi[v(us) f(ecit)].
1957. XII 526. Cippe.
D(is) M(anibus) ] C(ai) Val[g]i | Victorini, ] IIIIII vir(i) Aug(us-
talis), [ item || ex numéro | colle(gii) cenlon(ariorum) , | Julia
Marcina | co(n)jugi | piissimo.
Herzog, 381.
1958. XII 530. Cippe de marbre; bons caractères.
... [sexvijr Aug(ustalis) corp[oratus] ... | ... um (sestertium)
XXX (milia) n(ummiim) dédit; | [ex quorum] usuris XV k(alen-
das) Decemb[r(es] ( quotannis] sportulae vescentib[us | ...
divi]derenlur; qui signo | ... [basjilicam exorn[avit]
Suppléments de Herzog, -419. Ligne 3, c'est l'anniversaire de la naissance
4ie Vespasien.
1939. XII 533. Cippe; bons caractères de la tin du n« siècle.
Sur la face :
Paulo siste gradum, juvenis | pie, quaeso, viator,
ut mea per | tituhim noris sic invida fata.
Uno I (o) minus quam bis denos ego vixi per annos ||
inleger innocuus semper pia mente | probafus,
qui, docili hisu juvenum | bene doctus, harenis
pulcher et ille fui | variis circumdatus armis.
Saepe feras lusi, | medicus tamen is quoque vixi
et comes (10) ursaris. comes liis qui victima(ra) sacris [j
caedere saepe soient et qui novo tempore | veris
floribus intextis refovent f simulacra deorum.
Nomen si quaeris, I titulus tibi vera fatetur : |
Sex(tus) Jul(ius) Felicissimus. Il
(15) Sex(tus) Julius Félix | alumno incompara[biii et] |
Félicitas f[ratri?]. |
Sur le côté droit :
Tu quicumque legis titulum | ferale(m) sepulti, |
qui fuerim, quae vota milii, | quae gloria, disce. |
524 c. I. L., VOL. XII.
(5) Bis denos vixi deplelis || mensibiis annos j
et virtute potens et piili^her | flore jiiventae, |
[e]t qui praeferrer populi | (10) laudantis amore. ||
[Qliiit mea damna doles? Fati | non vincitur ordo. |
[Re?]s hominum sic siint ut | [citjrea poma : |
[aiit malurja cadiinl, ant || (l'i) [immatura] leguntur.
F. BuECHELER, Anth. lai., I. n° -iCrj. La lin do chaque hexamètre est indiquée
par un point. L. 7. Pidcher et ille fui, 0. Hirschfeld pense que c'était un sur-
nom du défunt, et le vers : nomen si quaeris, liiuhis tibi vera fatetur ren-
verrait à ce nom. Buechei.er croit que ce vers renvoie à ce qui suit : Sex.
Jul(ius) Felicissiinus. Mais si ille a un sens, il faut admettre, dit-il, que
Pulcher était un surnom du personnage ; voyez plus loin : quae gloria,
pulcher flore jnventae.
Docili lusu juvenum bene dodus est diflicile à comprendre. Voy. Rostovtsev,
Revue Numisinalique, 1898, p. 158. H. Demoiein, Musée Belge, III, 1899,
p. 182. Sur docilis = qui facile docet, \oy. plus loin XII 722. On peut se
demander si Felicissimus faisait i)artie d'un col legium juvenum.
Saepe feras lusi — et cornes ursaris ; les ursarii et les venatores étaient des
chasseurs de bêtes fauves dans le cirque. Cfr. ^'o 1386, et Tu. M.. Ber. der
antiq. Ges. in Zurich, 1868, p. 6o : Deae Diane et Silvano ursari posuerunt
ex voto, a Turicum. — Felicissimus était en outre médecin et associé aux victi'
marii et coronarii (voy. ci-dessus, pp. 326 et 334), selon Buecheler. Les mots
qui novo tempore. etc., peuvent indiquer des cultores d'un dieu.
Simulacra deorum, fin empruntée à Ovu)., Met., X, 694.
Félicitas f[ratri] ou f[ilio].
Bis denos, il vécut 19 ans (vers 3); depletis mensibus : si l'on retranche
quelques mois [ïit. M.].
Le vers 20 n'a que cincj pieds. Buecheler pense que le graveur a oublié in
arbore devant citrea. Gfr. VI 7574 et Bl;echeeer, Rhein. Mus., 36, p. 329.
Sur le dernier vers, voy. Hirschfeld et Buecheler.
6. Col. Julia Paterna A fetaiettaiunt Sextanorum (Arles).
C, XII, pp. 83. 817.
Sexvir Augustalis corporatus c(()loniae) J. P. Arel(atensis), XII 089 (au
II" siècle). 704.
Sexvir Augustalis coloniae .Iuliae Paternae Ar., patronus ejusdem corporis,
au II'' siècle, XII 700.
Sexvir Augustalis corp(oratus) col. Jul. I'aler(nac) Arel., curat;or) ejusdem
corp(oris) bis, XII lOO.j.
Architectus navalis, au 11"^ siècle, XII 723.
Centonarii au II" siècle, XII 700.
patronus eorutn.
Diiïusores, Xll 714, 1.
C, \LI,IA >AUr.O>ENSlS. 02O
Fabri navales, au II' siècle. XII 70U ; l'abri navales c[orporati Arelate?],
XU 730; navales, XII oHi\ ; faber navalis, ib. ; sodalis ou sodalcs. 16.
collega eorum, curator ejusdem corporis, XII 730.
patronus eorum, XH 700.
Fabri tignuarii corporati Arelate, XII 728; faber tigniiariiis corporatiis
Arelate. XII 7^2. 7-28. 736.
ci(rp(oratu.s) fabror. tignuarior. corp{oris) Arel(atensis). au III^ siècle,
XII 726.
corp(oratiis) col(oniae) Jul. Paterne Arel. fabror. tignuarior., item
magister. XII 738. Voy. la note.
faber tignua[r(ius)] cioloniae) J. P. Arel.. magister ejusdem corp(oris)
primus art. (= Ar[e(latej]?)^ XII 710.
organa qui nosset facere, a([uarura aut duccre cursnm, XII 722.
Forensis, XII 689; foreuses. XII 697.
Lapidari Almanticenses, XII 732. Cfr. N° 604.
A'aviculari marini Arelatenses, XII 692. Cfr. 697. 3318 d. e.; navicular(ius)
Arel(alensis), XII 704; navicularius marinus Arelatensis, curator ejusdem
corporis, au //« siècle, XII 982 ; navic(ulariorum) marin(orum) Arel(aten-
sium) corp(ora) quinque, au 7/^ siècle, XII 672. X'^ 1961.
curator ejusdem corporis, XII 982.
patronus eorum. XII 672. 692.
y. Xavicularius Victorinus, XII 8.j3.
apparitor navicular(iorum) station... XII 718.
decretum eorum, N° 1961.
Kautae Ararici (?), XII 714, 1.
Nauta Druenticus corporatus. XII 731 ; nauta Druenticus, XII 721.
Scaenici ex factione Eudoxi. XII 737.
Scholastici, XII 714, 4. 12. . ;
Utriclarius corporatus Arelatensis, XII 733. 410"; utrlclarius corporatus
c(oloniae) J. P. A(relatensis). XII 731 ; utriclarii, au 11^ siècle, XII 700.
corporatus utriclariorimi, XII 729.
ejusdem corporis curator, XII 4107.
ejusdem corporis magister (quater) factus, XII 733.
patronus eorum, XII 700.
Pastopliori t(empli?) I(sidis?), XII 714, 10-11.
Pausarii Isidis T(riumphalis?) Arelatensis, XII 734.
collega.
1960. XII 672. Cippe de marbre. Caractères du n» siècle.
... Cominio ... | Claud(ia) Bo[etho] ] Agricola[e Aurjelio |
Apro, prael'(ecto) cohor[t(isi] \ tert(iae) Bracaraugiistano(riim), !|
tribun o) lrg(ionis! I acljiitricis), procur'alori) | Aiigiistorura ad
annonam | provinciae Narbonensis | et Ligiiriae, praetjecto)
a[lap] miliariae | in Mauretania Caesariensi : |
526 C. I. L., VOL. XII.
navic(ularioriim) marinfonim^ Ârel(alpnsium) ! corp(ora) quin-
q(ue) patron(o) | optinio et innocpiilissimo.
Orelli, 36o5. Herzo(,, 3:2;) Dessai. I i3:2. — Sur Valu miliaria etc., cir,
VIII 9389. 9750. — Étude liist., Il, pp. 39 et 383.
1961. R. Gagnât, C.-R. de l'Acad. des Inscr., 16 juin 1899, pp. 353-3oo.
Tablette de bronze, trouvée au Liban par le R. P. Ronzevalle. Caractères de
la lin du u« siècle.
[J]iilianus naviciilariis | [marjinis Arela[t]ensibus
quinqiie | [cjorporum.
[Qu]id leclo decrelo veslro scripserim (ici un nom martelé)^
proc(iiralor) ALig(iistoriim diioiiim), ('(gregiiis) v(ir), subijjci
jiissi. Oplo, telicissimi, bene valeatis, |
E(xHmplum) e(pistiilap) : |
Exempliim decreli naviciilarionira ma rinorum Arelalensium
qiiinque corportim. item eorum, quae aput me acta || sunt,
siibjeci ; et, cum eadem querella iallius procédât, céleris etiam
inploranti|biis aiixilmm aeqiiilatis, ciim qiiadam de|nuntialione
cessatnri propediem obseipii (^ obsetjuii), \ si permaneat
injuria, peto, ut tam indemni jtati ralionis quam securitati
liominum, | qui annonae deserviunt, consulatur, I inprimi
charactere régulas ferras et | adplicari prosecutores ex otlicio
luo jii béas, (|ui in urbe pondus quod susce||perint, tradant. j
De la 2e colonne, il ne reste (jue le commencement des lignes à partir de la
septième :
Maxi ... uti ques ... | et ea .... | torem ... | cianu[s] ... |
nés pr ... [na]|vicula[ri] ... | t'eci ... | ejusdem ... | legi decre-
t[um naviculariorura] ... | tes liom[ines] .... | tiones ... | es
nt ... I conji ... | non ... | ses ... | sli ... | ru ...
Sur le proc. Aiirjg. (Marc Aurèle et Vérus), voy. le N° précédent. Cfr. II
1180 (sous Marc Aurèle et Vérus) : adjutor praefecli annonae ad veduras
naviculariis exsolvendas, procurator Aiujg. ad ripam Baetis.
Dans leur décret, envoyé au procin'ateur iuii)érial, dont ils dépendent comme
employés au service de l'annone, les navicularii marini d'Arles s'étaient
plaints de fraudes dont ils étaient victimes; d'autres collèges ou employés de
l'annone {liominum qui annonae deserviunt: cfr. Dic. oO, G, G, 3 : navicularii
qui annonae urbis serviunt) avaient adressé les mêmes plaintes au procurateur
{ceteris, etc.). Ces collèges avaient pour ainsi dire (quadamj menacé de cesser
aussitôt leur service (obsequiut)i, mot ordinaire pour désigner le service des
collèges au iv* siècle; voy. Étude hist., II, pp. 272 et 301), si l'injustice
continuait.
GALLIA NARBOISENSIS. 527
Le procurateur Julianus adresse aux naviculaires une copie du rapport (pi'il
a envoyé (au préfet de l'annone, si je ne nie trompe ; 1. 19 ex officio tuo. c'est
l'office de ce haut l'onctionnaire). Aux mots bene valeatis tinit sa lettre au
collège. Au mois Exemphim decreti commence le rapport au préfet de l'annone.
Il dit qu'il joint a ce rapport une copie du décret contenant les plaintes des
naviculaires. Considérant que d'autres se plaignent et menacent de cesser leur
service, il demande qu'on prenne des mesures pour que « les comptes soient
réglés sans dommage pour les plaignants » findemnitas rationis) et pour que
leurs intérêts soient sauvegardés (sccuritati) ; et a cet effet, il demande que le
préfet de l'annone prenne deux mesures :
1" qu'il fasse marquer (c'est à dire contrôler officiellement) les rèfjles de fer
dont on se servait pour niveler les boisseaux remplis de denrées, quand il s'agit
de denrées (le blé) dont le transport est payé a la mesure. Voy. Élude hist., II,
p. 64, note o,
2" qu'il fasse vérifier les poids d'après l'étalon conservé à Rome, pour peser
les denrées dont le transport est payé au poids.
Les fraudeurs ne sont pas nommés. A Rome, c'étaient les mensoi'es, avec
lesquels les bateliers du Tibre (caudicarii) eurent une longue (juerelle i VI i7u9.
Étude hist., II, pp. 63-64),
Ce document, tout récemment découvert, est précieux : c'est le premier qui
nous montre les rapports de l'administration avec les collèges de l'annone au
n« siècle. Le menace de cesser le service prouve qu'alors ce service est libre
{Étude hist., II, pp. 2oo-2rJ8), et l'on voit aussi qu'il est rémunéré par l'Etat :
ad vecturas exsolvendas (II 1 180), indemnitati rationis.
1962. XII 689. Sarcophage double. Caractères du ne siècle.
D(is) M(aiiibus). Sex(Uis) Allius Vilalis, foreiis(is), | (sex)vir
Aiig(ustalis) corp(oratiis) c(oloniae) J(iiliae) P(aternae) A[r]e-
l(atensis) et | Metai ... Aiixesi lil)(erlap) uxoriq(ue) | suae,
quae vixit ann(is) XL, m(ensibus) II, | d(iebus) XXVII sibi
posterisquae | suis vivus fecit.
Herzog, 339. Forensis, cfr. XII 697.
1963. XII 692. Cippe; bons caractères.
Cn(aeo) Cornel(io) | Cn(aei) fil(io) Ter(etina) | Optato , |
(duum)viro, pontific(i), | flamini : | naviculari marin(i) | Are-
l(atenses) patrono.
Herzog, 327.
1964. XII 697. Les caractères paraissent être du i^"" siècle ou du
commencement du w^ siècle. Dans l'amphithéâtre d'Arles, sur le podium.
(1) C(aitis) Juniiis Prisons, (diiiim)v[ir jur(e) d(iciindo),
qii]inq(iiennalis) cand(idatiis) Arelal(ensium), item fl[araen, ob
honorem quin(|uennalitalis?p]o[diu]m, scum [jajiiuis ! (2)... et
^28 C. I. L., VOL. XII.
si[gna duo?] Nepl[imi a]rgent[ea ... i]ei [pubjlicae |)oHicit(us),
(seslertiis) CC (milibus) d[e suo adjeclis? f[acienda?
cujravit .... | (3) .. [in miin?]eriim [et venati?]on[u]m [e]di-
[lionem?] p(ondo?) V liiniin(a) X [ord]in(es) X[X]XXIIII
[f]orens[il)(us) IllIIl [vir(is) Aiig(iislalibus)], n[avicula-
r(iis)? secundiim disciplijnam mores[que] dedil.
Herzog, 'Mti. Catididatus Arelatensium est un magistrat élu par le peuple
ou sur sa demande [0. H.] ; Tii. M. conjectui'e (jue c'est une sorte de prêtres.
A\>vtiSforensibus, il faut se garder de suppléer decurionibus, car les magistrats,
les prêtres et les décurions avaient leurs places réservées, il faut suppléer le
nom d'un collège, tel que les pastophori ou les sc/to/asiid (XII lli). Au lieu
de naviculariis, on peut conjecturer naiitin Rhodanicis ou Druenticis. [0. H.].
1963. XII 700. r.ippe de marbre; bons caractères du commencement
du ne siècle.
D(is) M(anibus) G(ai) Pa(iiii Opiati | lib(erti) Pardalae, (sex-
viri) I Aiig(iistalis) col(oniae) Jid(iae) Pa((ernae) Ar(elatensis),
I patron(i) ejiisdem || corpor(is), item patron(i) | fabrGr(um)
naval(iiim), iilriclar(ioriim) | et centonar(ioriim), C(aiiis) Fa-
quins I Epigoruis cum bberis suis | patrono optime merito.
Grut., 4-48, ri. Herzog, M'i. Le même G. Paquius Pardalas, affranchi d'Op-
tatus, revient plus loin (XII 747).
1966. XII 704. D(is) M(anibus). L(ucio) Secundio [ Eleu-
thero, I naviculai(io) Arel(atensi), [ item (sex)vir(o) Aug(uslali)
II corpor(ato) c(oloniae) .I(uliae) P(aternae) A(relatensis), |
Secundia | Tatiana<e> fil(ia) | patri })ientissim(o).
Herzog, 344. Mur., il 10, ^2.
1967. XII 714. Sur les gradins de ramphitliéàtre.
a) Sur les gradins du podium :
I. ... A[r]ari[(coruiTi)]? dili"(usorum).
•2. d(ecurionuin) d(e(reto) loca ...
3. loc(a) XXX d(ecurionum) d(ecreto) loca ...
4. [s]cho[l]as[ticor]um?
b) Sur les gradins au-dessus de la première précinction :
10. ... VS . D • D • PAS ...
c) Sur les gradins au-dessus de la deuxième précinction :
II. ... HOKOU . TI ...
12. [l]oc(a) XX schoIasl[icorum].
GALLIA ^ARBO^E^SIS. S29
1. Araricorum est douteux. — 4, formé par la réunion de deux fragments.
— 10 et 11, 0. HiRSCHFELD conjecturc que ces deux fragments doivent être
réunis : \loc]us d(ecreto) d(ecurionum) pas[to]phoror(iim) ùemplij l(sidis)
(cfr. XII Tîii). TI pourrait être aussi tibicinum.
196^. XII 718. Sarcophage.
El quieli aeteiDae j M(arci) Alini Saturnin(i), [ap]|paritor(is)
naviciilar(ioriini) , station...
0. HiKSCHFELD susi)ecte l'autlienticité, à cause de ce titre d'apparitor seul
ou apparitor navimlariorum.
196H. XII 719. D(is) [M(anibus)] | L(iicii) Avent(inii)
Avil|iani, | faljr(i) ti|gniia[r(ii)] c(oloniae) J(iiliae) P(aternae)
Arel(atensis), | mag(istri) ejusdem \ corp(oris) primo (sic) j| art.,
T(iliis) Tossiii|s Marcns Co|sna merenl[i].
L. 6. 0. HiRscHFELD pcnsc qu'on ne peut guère lire : art(ifici). Tu. M. conjec-
ture : arl(e) t(igmiarius), et compare avec une inscription suisse {Inscr. Conf.
Helv., 212). A la page 932, 0. H. conjecture Ar[e(late)]. Au lieu At primo, il
faudrait primi.
1970. XII 721. Aiir(eiiiis) Septimius Deraetrianus, j nauta
Driienticiis, vivns | sibi posiiii.
1971. XII 722. sarcophage.
Q(iiiiitij Candi[(ii] Benigni, fab(ri) lig(nuarii) ('{orp(orati)
Ar(elate),
ars ciii summa fuit | fabricae, sludium, doctrin(a) ] piidorque,
(juein magni | artifices semper dixsere || raagislrum ;
doctior hoc nelmo fuit, potuit quem vinc|ere nemo,
organa qui nossejt facere, aquarum aut duce|re cursum;
hic co[n]viva fui|jl dulcis, nosset qui paseere amicos,
ingenio studio | docilis animoque benigiiuis,
Candidia Qtiintina I patri dulcissimo et Val(eria) | Maxsi-
mina conjugi kar(issimo).
Orelu-Henzen, 7231. Herzog, 346. F. Blecheeer, Anthol. lat.,l. n. 483,
Ce sont de mauvais hexamètres. Le l^'" et le 3« ont sept pieds et il faudrait
retrancher studiurn et fuit. — A nimoque beniynus est une allusion au nom de
Q. Candidius Beniijnus. — On peut lire aussi : fabri tignuarii corporis Are-
latensis. — Oryana, etc., il faisait tous les travaux de l'art hydraulique :
orgues hydrauliques, moulins, clepsydres, etc. [F. Buechei.er]. Docilis, dans le
latin des Gaules, veut dire : qui facile docet. [Le même]. Cfr. XII 533 : docili
lusu, et HoR.. Ofi.. I. 1 : palmaque nobilis ("= quae nobilital).
1972. XII 723. Table de marbre; bous caractères du n« siècle.
o30 C. I. L., VOL. XII.
... [CJoelius D... I [ajrchiteclus nav[alis | sib]i et Coelio ...
j Monimiae, nialr[i] ... | Fronloni Nie ...
1973. XII 726. Table de marbre; caractères de la lin du ii'' siècle.
D(is) M(anibus). | Til(o) Fl(avio) Tito, forip(orato) fabro-
r(iim) tig|narior(iim) <'orp(oris) | Arel(atensis), Tit(us) Fl(avius)
In] venins paj|trono pienl(issimo)
Herz(ic., 348.
1974. XII 728. Cippe.
L(iici) Jiili Augiisîtalis, fabri | tign(ari) corpor(ati) ] Are-
I(ate), L(iicius) Jiiliiis | Trophiinus, || pater infeilicissiraus.
Mur., 960, 4. Herzog, 347.
1975. XII 729. Cippe.
D(is) W(anibiis). ] Julius Eumenes, | vixit ann(is) XXII; |
Julia Agrippina | patron(a) aliimno || et corporato | utriclario-
rum; | quoi tn nobis | debuisli t'acere | et mater in||felicissimae
I posuerunt.
Il faut entendi'e : patron(a) ... el maler in felicissimae posuerunt quo[d] tu
nobis debuisli facere. [0. H.J.
1976. XII 730. C(aiiis) Jul(ius) Pom..., \ collega fab[riim]
I navalium c[orp(oraloriim) Arel(ate)?], | curator ejus[deni] |
corporis et ... || Severa vivi [sibi] | posuerunt et [s»b ascia] |
ded'u'averunt.
Mur., 5:26, 2. Herzog, 343.
1977. XII 731. L(ucio) Jiil(io) Secundo, | utridario cor-
[p(orato)] I c(oloiiiae) J(nliae) P(aternae) A(relatensis); qui
Jegavit I eis testamento suo j (denarios) CC, ut ex usur(is)
e[or(uni)] || omnibus annis sacri|ficio ei pareutetur, | item
naut(ae) Druentic(o) | corpor(ato), Mogituma ] Epipodius filius
nat(uralis) || patri pienlissimo.
Orelli, 4120. Herzog, 3o0. — L.^10, (îlius natfuralis) [Orelli]. Tu. M. con-
jecture : EPIPODIVS • KT • IVSTINA.
1978. XII 732. D(is) M(anibus) | Sex(ti) Jul(i) Valen|lini;
lapidalri Almanti|censes ex fu|nere ejus, et |j Porap(eiae) Grajti-
niae, cojtigi | inconpara|biIi posuer(e).
Grut., 420, 1 835, 12. Ç. 1. L., V, 7809 add., p. 1092. Sur les lapidari
.iltnanticenses, voy, N" 604, à Cemeneluni, et De Riggiero, Dis. epigr., s. v.
GALLIA NARBONENSIS. 531
Almanticensis. C'est peut-être le nom d'un pagtis ou d'un vicus. — Ex funere
ejus, Étude hist., I. p. 27o, 2 et 280, 3 ; funus désigne ici la prime payée anx
héritiers par ie collège (XII 736 : funeraiicio ejus).
1979. XII 733. Grand sarcophage . De chaque côté, un Génie.
D(is) iM(anibiis). | M(arco) Junio Messiano, | utricl(ario) cor-
p(orato) Ârelal(ensi), | pjiis(l(pm) corpforis) mag(istro quater)
f(acto); I qui vixil ann(is) XXVIII, | m(ensibus) V, d(iebiis) X,
Junia Valeria || alnmno carissimo.
Grlt., -426, 6. HKKZor., 349.
1980. XII 734. Table; mauvais caractères.
D(is) M(anibus) | Maximiiii | Fesli ; paiisar(ii) | Isidis T • P
Arel(alenses) | collegae.
Herzog, 3.51. L. -i, t{ituhini) piosuerunt) [Héron de Vili.efosse, Bull, des
Antiq.. 37, 1876, p. 207]. Ofr. XII 7U, 11 : [p\ast[op]hororum t{empli?)
I{sidis?). Herzog lit : lisidis) Tiriumphatis) Arel(atensis). Schiess, m» 315,
lit : Maximini Festi pausar(ii) Isidis T{riumphalis) p{ausarii) Arel(atenses}.
1981. XII 736. Dfis) Mfanibiis) | Pompei Lucidi, ! [;f]abri
tigniiari ] cor^p^orali Arelatje funeraticio ejus.
198-2. XII 737. Table. "
Dis I Manibus | Primigeni; ] scaenici ex | faclione Eudoxi.
Herzog, .So3.
1983. XII 738. Sarcophage double.
D(is) M(anibusj. | C(aio) Publ(io) Bellico, corp(orato) coI(o-
niae)| Jul(iae) Paterne Arel(alensis) fabror(um) j tignuarior(um),
item magistro, | Venucia Priscilla cojugi ! incomparabili, ilem ]
Venucia Priscilla | viva sibi fecit.
L. 2, les mots coloniae etc. devraient suivre Ugnuariorum. [0. H.].
1984. XII 853. Q(uinlus) Naviculalrius Victori;nus Val(e-
riae) Seve|rinae conjugi | sanctissimae.
GRrT., 810, 9.
l98o. XII 581 1 add. Fragment d'une table.
... [Cae]ci[lio] Nigro ta[br(o) nav(ali).
Praetejriens quicumque leges e[l carmina nosces],
qua]e tibi defuncti nom[i]na ver[a dabunt],
incompto]s elegos, veniam peto, ne ver[earis]
532 c. I. I.., VOL. XII.
o perlegere, et dic:is carmen lia[bere bene?].
C]aeciliiis Niger esl hic ille s[epiil]tu[s ad undas],
fjno cernis liliiliim stab[at et i|)se loco]
N]iinc libi navales paiici damiis ul[lima dona],
10 ho[c] et detiinrto corpore niimus [erit].
osjsa tiiis iirnis optaniiis dulce (piiesc[anl],
sitqne levis membris terra m[olesta tuis].
... [paiijci artifices Nigro damiis ista so[(lali]
c]armina, (juae claiidil jaiii rap[i(bfs Rhodamis].
Allmer, Rev. épigr., 11, p. 227, n. 62."]; cfr. p. 2.^53. Bczcheler, yln/Zio/.
/at., Il, II" 1101. De Laurif.re. Rev. épigr., 1890, p. -i:).
L 2. leges h[aec cartnina noslra]. Buecheler.
L. 5. ha[bere firlem] Id.
ha[ve alque vale\. Haktei, et Th. M.
L. 6. ad undas, I. 7 sta[bnt et ipse hco], 1. li rap[idus Rhodamis], suppl.
de Buecheler, (jui pense que le tombeau était sur le bord du Rhône, là où tra-
vaillaient les fabri nat^ales.
L. 10. muims [habe]. Buecheler.
L. 13. [nos ou SIC ou sed pan]ci. 0. II.
[artifi]ci artifices. Buecheler.
so[dales]. Le même.
7. E»'nttffittu»»t Salluviorum pagus (S. Gabriel).
C , XH, p. 125."
Nautae Druenlici, au II'' siècle, XII 982.
palronus eorutn.
Utriclarii corp(oris) ou corp(ora(i) Ernaginenses, au 11^ siècle, ib.
patronus eorum.
1986. XII 982. l'plit autel de marbre; bons caractères du ne siècle.
[D(is] Manibiis | M(arci) Frontoni Eiipori, j (sex)vir(i) Aiig(iis-
talis) col(onia) Jiilia | Aug(iista) Aqiiis Sextis, naviciilar(ii) |
inar(ini) Arel(atpnsis),ciirat(oris)ejiisd(em)corp(oris),I| patrono
naiitar(iim) Driien|licoriJm et iilriclarior(um) | corp(oris) Erna-
ginens(i)um, Julia Nice uxor | conjiigi carissimo.
Grut., -41.'), 4. Herzoc, ."î.-JG. I)es,(ariuns, Géogr. de la Gaule, l, p. 1G7, n. 4.
8. Glattftin (Saint- Remy). C, XII, p. 127.
Nauta Araricus. Vo//. Lyon.
1987. XII 1O05. [D(is) M(anibiis) et | me]morie aeter-
(iALLIA NARBONENSIS. 333
na[e] \ Aebuti Agatlion[is, ] (sex)]viro (sic) Aii£;(itslali) corp(o-
rato) [col(oniap) Jiil(iap) | Pat]ern(ae) Arel(alensis) ciiralfori)
ejiisj[de]ni corp(oris) bis. item (sex)|i[vi]ro col(oniae) Jul(iae)
Aptae, naii [t]ae Ararico, curalori | peculi r(ei) p(ublicae)
Glanico(riim); qui | vixit annos LXX; | Aebutia Eiitychia
patro|no erga se pientissinio.
Orelli, 200. HERZor., 360. — Glanuin était probablement un vicus dWrles et
n'avait pas de pecunia publica. de caisse comiiuinaie, sinon avec la permission
de la cité d'Arles ; cette caisse est appelée peculium. Voyez 0. Hirschfeld, C,
XII, p. 127 et après cette inscr.
9. Cabellio (Cavaillon). C., XIII, p. 136.
CoUegium utriclariorum Cabellicensium.
1988. Babelon, Bronzes antiques de la Bibl. nationale, n" 2315. Sur une
tessère ou jeton.
Colle(giiim) | iilri(clarioriim) Cab(ellicensiiim). | L(iicius)
Valer(iiis) | Succes(siis).
Au revers est représentée une outre gonflée. Voy. la reproduction dans
R. Gagnât. Cours d'épiyr. lat., 3« éd., p. 341.
10. Col. iuWaApia fApl). C, XII, p. 137. ,
Faber corporatus Aptensis ejusque coUegae, XII 1189.
Soci propoli (sic), XII 1110.
1989. XII lllO.Cippe.
Soci propoli v(oliimj s(olverunt) l(ibentes) m(erilo). | T(itus)
Julius Mopsinu[s], | [L(iuius)?] Valerius Niva[lis?] | [monjitu?
1990. XII 1 189. Cippe; actuellement à Carpentras.
... [Cjo[rn]eli PhocLni] cis, .fabr(i) corp(orali) Apt(ensis), j
colleg(ae) I d(e) s(uo) f(ecerunl).
Herzog, 420.
11. f'er«*o et vicinia (Vaison). C, XII, p. 165.
Collegium centonariorum Vasiensium, au /'"'" siècle, XII 1282.
Quinta Centonia, Xll l.S8o.
Opifices lapidari, XII 1384.
[Collegium] fabrum, XII 1386.
L"tric(larii) ci,.., XII 1387.
534 C. I. L., VOL. XII.
1991. XII 1282. Autel; bons caractères du !«'• siècle.
Genio | collegi cen|tonarior(um) | Vas(iensiura) r(es) p(iiblica)
r(eslituit).
Herzo(;, 439. Étude hist., II, p. 190.
1992. XII 1384. Cippe; bons caractères.
D(ecimo) Salliislio Ac|ceplo, opifices | lapidari | ob sepultu-
ram | pjiis.
Orelli, 4208. Mur., 97.^, 9. Herzog, 441.
1993. XII 1385. Cippe.
D(eoimo) Valer(io) | Valentilno tess(prario) | [Q]ninta Ceii-
ton(ia?) !j ex lesla|menlo | ejus.
1994. XII 1386. Cippe; grands et bons caractères.
... area j ... adbiliis | ... iKuiiiim | .. fabriim | ... [l]ong.
p(edes) V.
Herzoi;, 440.
1995. XII 1387 Fragm. ; bons et grands caractères.
... ntric ri ....
Calvet lit : utricjariorum) cioloniae) J{uUae) ou c{ivilaiis)... 0. Hirschkeld
la regarde comme suspecte (p. 131).
\ù. Mfea Augusta l'ocontiorum (Die). C, Xll, p. 190.
Collegium venatorum Deensiuni qui ministerio arenario fungunt(ur) , au
comm. du •II'' siècle.
1996. XII 1590. Bons caractères du i*^ ou II'' siècle.
Coll(eginm) venator(iim) ] Deensiiim, qui mi nisteiio are-
nario I fiingiinl(ur). [L(oc'us)] d(alus) ex d(ecrelo) s(enatiis)
V(ocontioriim).
Herz.oc, 4(38. IIenzen, 7:209. — Cfr. Suet., Nero, 12 : confedores ferarum
et varia liarenae ministeria. Voyez ci-dessus, N" 1386, et Friedi.aender,
Siltengesch., IP, p. 349, n. 7. Les venatores sont les chasseurs de bètes
fauves (bestiarii) dans le cirque. Cfr. N" 1393 : et semper harena placete;
Brame., 770 : flre[7io]rii consistcntes col{onia) Aug. Tre(viroruin) ; Ann. épigr.,
1891, n. 3 : arenariu{s), a Vermand; VllI 7158 : sartor arenarius (ci-dessus);
XI 862 : coUeg. harenanorum.
G A LU A NARBONENSIS.
o3o
13. Tricastinorum uger (le Tricastin). C, Xll, p. 20o.
rtri[ciil(arii) Lii]giiduni [consistentesj, XII 174:2.
1997. XII 1742 add. Beaux caractères.
... PATENU ...
... RNO EIVS ...
. . . VM VTRI . . .
... GVDVN ...
Calvet, Diss. sur un monument des utriculaïTes, p. î>j, n. U. De Boissieh
Insc7'. de Lyon, 404, 13.
14. Colonia latentia (Valence). C , XII, p. 207.
Dendrnphori Yal(entini).
1998. XII 1744. Autel.
Matri) dleum) in(agnae) 1 daeae) taurobol(ium) | dendro-
phor(i) Val(enrmi) | sua p(erunia) fieceriint).
Herzoc, 414. Au-dessous, une tète de bœuf orné de bandelettes. Derrière,
un pin. Sur le côté gauche : nnx pinea inter praeferkulum , pateram
ansatain, libum, pileum Phrygiam, Sur le côté droit : caput arietis inter
aspersorium et pedum.
1o, Bipa Rhodani inter Valentiam et Viennam.
C, XII, p. 213.
Flanien juventutis.
1999. XII 1783. Quatre fragm. d'une table de marbre; bons carac-
tères. Trouvée au Mont de l'Hermitage, entre Valence et Vienne.
Q(iiinlo) Valerio) Oiù) fil(io) Volt(inia) | Macedoni, ] flam(ini)
juventutis), q(uaestori) c(oloniae) V(iennensis), | (duiini)vir(o)
apr(ari), aiiguri, | (trium)vir;o) [l(ocoriim)] pfiiblioorum) pierse-
quendorum). Hiiic | divos Hadrianus | laliim clavom cii[m] |
qiiaest(iira) optiili[l] | et pcteiitis | excusationem acc[ep{il;]. |j
V[i]cani Boxs[ani] | et NoioDfiagens[es] | palrono.
Grlt . 479, .3. Allmer, II, 170, pi. 234'*. Renier, Mélanges, p. 68. Herzog,
512. — Rem. les formes archaïques divos et clavom, a l'époque des Antonins.
Sur les deux vici, voy. Hirschfei.d, p. 20.^. Sur Q. Valerius Macedo, voy.
L. Renier, /. /. — Sur le flamen juventutis. voy. Xll 1869 (ci-après).
536 c. I. L.. VOL. XII.
16. Rive du Rhône entre Valence et Vienne.
C, XII, p. 213.
Nautac Rhodanici, en 119.
2000. XII 1797. naso.
Imp(eralori) Caes(ari), divi | Trajani Parlhici ] fil(ioi, divi
Nervae | nppoti, Trajano | Hadriano Aug(iisto), || pontif(ici)
raax(imo), Irib(unicia) | potesl(ale) III, co(n)s(uli) III, { n(autae)
Rhodanici | indiilgentissimo \ principi.
De l'an 119. — Orelli, 800. IIerzog, 293.
17. Col. Julia TienÊia (Vienne). C, XII, p. 217.
Ceiitonarius lionoratiis et saf^ariiis corporatus. à Lyon, XII 1898.
Dendrophofi (?), XII 1878; d(Midi'oplioriis nuiniticus, XII 1917.
Ma^istri fabrorum, XII 1911.
Fabri tigiiuarii Vieniienses, XII 1877.
praesidium {■= patronus) eonim.
Muliones, XII 2462.
[Nautae] Rliodanici (?), XII 2-4:58.
Ratiari Voiiidnienses, en l'an 37, XII 2331.
Scaeiiici Asiaticiani et ((ui in eodem corpore sunt, XII 1929.
Ulriclarii, XII 18lo.
immunes dtto.
loc.iis datiis dccreto ii(tric]ariornni) ou v(icanonnn).
FlaiHeu juventutis et llainen Martis, XII 1809 et note.
Magister bastiferorum, XII 1814.
Possessores Aquenses, XII 2459. 2460. r)874.
Sodales, XII 1914.
Les inscriptions de Vienne ont été publiées et bien commentées par A. Allmer,
Inscr. antiques et du moyen âge de Vienne en Dauphiné (Vienne, 1875-1876,
4 vol.). On consultera toujours son ouvrage avec fruit,
2001. XII 1814. Colonne de marbre ronde.
• Sig(mim) Genii | Namcriiis ] Euprepes, | magisl(er) (li)asti-
feror(uiTi) | d(oiHiin) d(edill.
Ai.r.MER, Inscr. de Vienne, II, n. 211. Sur les liastiferi, voyez Étude hist..
Il, p. 1.52, et plus loin, a (iastellimi Mattiaeorum et a Colonia Agrippinensis.
On admet généralement (pie les hastiferi formaient une milice municipale.
Th. m. Korresph], der westd. Zeitschr., VI, 1887, p. 197; VIII, 1889, pp. 19-
28 et 50-52. II. Mai'k, Philologus, 1888, \). 487, défend une autre opinion.
GALLIA NARBO.NEKSIS. S3T
2002. XII 1815. Table de marbre.
Genio et | lioiiori | utriclarior(um), | Aurel(ius) | Eiity(he[s]
Il et Ant(oniiis) | Pelagius, imjmunes, d(e) s(iio) d(ant) et |
[Au]rel(iiis) Marinus, l(oco) d(ato) d(ecrelo) u(lriclariorijmi ou
v(i(,'anoriim).
Allmer, II, n" 212. pi. 19. Le graveur a oublié AV au comui. de la 1. 10.
Lecture d'O. Hirschfeld.
-2003. XII 1869. D ecimiis) Julius Dfecimi) f(ilius) V[ol-
(tinia)] i Capitoiii, ; tlam(ini) jii(v)ent(utis). (Iriumjvir(o) | [l]oc(o-
riim)piiblic(oriim) per[seq(iiendorum)] ; [ [(dunm)]vir(o) aera[r(i),
aiigiir(i)]. Il |)raef.ecto) fa[b]r(um), tril)(iino) | mil(itiim) [lpg(io-
nis) H a]djii[t(ricis). | c]en[sor(ii civ(ilalis) Romor(um)] ; foede-
ratae. | Hemi piiblic(e). || [L(oco)] d(ato) d(ecrelo) d(ecurionnm).
Orelli, 38-41. Herzoc. .jIO. Au.mer, 1, n. (58. Sur D. Julius Capito, voy.
L. Renier. Mélanges d'épigr., ]). 61.
On trouve un flamen juvenlutis a Vienne : Xll 1783 (voy. ci-dessus). 1869.
1870. 1902. 190;; 1906. 2238. 224.j. C'e.st probablement le flamen Martis
mentionné XII 1899 2230 2430. 2-4.j8. 25.36. 2600. 2613. Voy Hirschfeld,
p. 219. Th. m., Inscr. Conf. Helv. n. 90. H. Demoui.is, CoUegia juvenum,
p. 29 (Musée Belge, 1, p. 204.'. Allmer, Rev. épigr., 1899, p. 242.
200t. XII 1877. Table d'airain ronde; bons caractères. Dan? une
couronne de laurier, on lit ;
L(iicio) A(|(iilio I L(iieii) lil(io) [V']olt(iriia) | Sevcriano, j
aedili. (duum)vit(o) aerar(ii) , || fabri lignuari | Viennenses j
pra[e]sid(i)o siio
Allmer, IV, n. 1967, pi. 23.5". — Praesidio siio, son patron ou protecteur;
cfr. VI 162oa : amico oplimo et praesidio su[o]. Hor., Od., 1, I, 2 : o et
praesidium et dulce decus meum.
yOOa. XII 1878. Fragment de colonne de marbre.
I Allia Prisril[l]a sibi ... | ob ciijiis dpdicalion(em}
sport[ulas] | dpd(it) pro dendr(opiioris?) (denarios) bin[os].
Allmer, II, n. 128.
2006. XII 1898. Grand cippe; bons caractères du ii" siècle.
Dis) M(aiubiis) | et (piieli per[pe]|tuae C(ai) Riison[i] }
Seciindi, (se)vir(i' [Aiigfiistalisj] | c(oloniae) C;opiae) C(laudiae)
Ang(uslap) Liigfudiinensis). ile[m] || sagario (sic), C(aius) Kuso-
n[ius] I iMvron, (se)vir A[iig(iistaliSi] i Liig iidiini) lionoraliis,
i[teni] I centonariiis ho[no]|ratus et sagarius [cor]|jporatiis.
53S C. I. L., VOL XII.
oollibe[rto] | bonorum exemp[loriim] | erga me, hères ex
[jiis]jsii ejiis soins pos[iii] | et j| siib ascia de[(li]|cavi.
Allmer, II, n. 347, pi. 159. Mtisée de Lyon, II, n. 1G8. De Boissieu, Inscr.
de Lyon, p. 195. VVii.m., 2232. Hirschfeld (Xlll, p. 2o4) pense que Rasonius
était sagarius corporatus et centonarius honoratus à Lyon, où il était sévir
Aug. ho?ioratits. Sur les sagarii de Lyon, voy. XIII 2008 et 2010 (plus loin).
Sur les centonarii de Lyon, voy. XIII IBOo. 1901. 1972 (plus loin).
2007. XII 1911.Cippe.
... ciam, ma[gislri] | fabroniiu, a[mici?] ! sui, id est Alt[ius]
1 Saliirnino fsicj e[t] ... | Cassi [Ti]lia[nii]s ou [At]tian[iis] .., ||
qiio ill[e d]efiincjliis esl, eo qnod | fraiidem pjiisde[m] | fiine-
neris (sic) fec[e|riiii]l, aram ponen[dam] || decrever[unl].
Ali.mer, II, n. 213, pi. 58. Herzoc, 535. — Au comm., on peut lire : [oh
l'raiidem dele]ctam ou [fa]ctam, car il reste CIAM ou CTAM. — A la tin de la
1. 5, il y avait peut-être : [loco\ | quo, etc. — Voy. Élude hist., I, pp. 274-275.
2008. XII 1914 Cippe; caractères grêles. Au-dessus du buste d'un
homme.
Manibiis | C(:ii) f-cssi | Miirionis, | sodales | d(e) s(uo)
piosiieriint).
Aei.mer, 11, n. 309. pi. ïm.
2('09. XII 1917. Table ; mauvais enraclcrrs.
D(is) M(anibiis). i Tib((Miiis) Jiibus | Oiadodins, | dendro-
pholnis II nuiuificiis
Allmer. H, n. 210, pi. 231"''. Munificus. qui donne des jeux; voy. Élude
hist., I, p. 247, 3.
2010. XII 1929. Grand rippe; bons caractères du i^-- siècle.
Scaenici | Asiaticiani et | (pii in eoldem oorjlpore siinl l vivi
sibi feîcenint.
Orelli, 2642. Herzoc, 537. Allmer, II, n. 214, pi. 65. — Le nom des
scaenici Asiaticiani leur vient peut-être de Valerius Asiaticus, né à Vienne,
consul ordinaire en l'an 46. obligé de se tuer en l'an 48. Voy. C, XII, p. 218
et Prosoprogr. imperii rom., s. v. Valerius, n« 25, p. 352. — Et qui in eodem
corpore sunt, ces mots indi(pient que le collèj^e formé de scaenici contenait
aussi des ji;ens qui n'étaient pas scaenici. Voy. N" 1379, note.
18. Cutat'o, puis aratiattopoti» (Grenoble).
C, Xii. p. 2-::i
(îratianopolis fut un viens de Vienna jiL^cpi'a la lin du ive siècle.
Flamen Martis, XII 2236.
Flameii juventutis, XII 2238.
GALLIA NARBONENSIS. 339
201 1 . XII 2236. Table; bons caractères du ler siècle.
A(ulo) Caprilio Anliillo, | flamini Martis, | Primuliis | lib(er-
tus) patrono.
Ai.i.MER, II, n, 187, pi. 25,j'. Sur le flamen Mai'lis, voy. ci-dessus, XII 1869.
2012. XII 2238. D(is) Mtanibiis) | T(iti) Cassi | Mansneti,
( flamin(is) jii(vl[en]t(iilis), | [II v]i[r(i)] aerar(i), || II vir(i) jiir(e)
dic(iindo), | Cassia Altia | patnieli.
Herzog, tUo. Allmkr, II, n. Iij6. Orelu, 2212. 4022. — Au lieu de II viri
aerari, il y a peut-être scribae aerari (cfr. XII 2212), mais l'avancement de ce
scribe étonnerait; de la, la lecture proposée par 0. H. La traditon diffère. Sur
Je flamen ju(v)enMis, voy. ci-dessus, XII 1869.
19. Jnter Gratianopolim et Centronum fines.
C, XII, p. 291.
2013. XII 2331. Base, à S. Jean-de-Ia-Porte, sur la rive droite de
risere.
[C(aio)l Caesare Ang(MSlo) | [r.ermanico] | imp(eralore), pon-
t(ifice) max(imo), | trib(unicia) polesl(ale), co(n)s(uIe), | ratiari ||
Voliidnienses.
En lan 37. — Allmer, I, n. 7, pi. 2.3-4i. Ai.i.mer dit qu'une partie de la
plaine qui s'étend du village à l'Isère, s'appelle encore la Velieude (/. /., p. 33).
20. Inter Auguslum (viens de Vienna) et lucum Lemannum.
C, XII, p. 30o.
Rhodanici ... corporati, XII 2i38.
Possessores Aqueuses, XII 2459. 2460. o874. '
Mulioncs, XII 2462. , • ■
2014. XII 2438. iM(arco) Mariiino Ma[reeIli]n[o]? ... |
IVRIHIN .... I Rhod[anieor .] | ... corpor[alorum] ... |
... il[e]m(i(ue) Val[entin]||or(um)? patrono, Maruinius | Mar-
«ellns fdiiis paîri | pienlissimo p(onendum) e(iiravit) | [e]t s(ub)
a(scia) d(edicavit).
Herzoo, .571. Allmer, II, n. I3ij. — Lecture d'O. IIirsciifei.d, Il suppose
qu'il faut lire Marullio au lieu de Maruino 1. 1 et 6^. L. 2, il conjecture :
jur[e dicundo]. Les suppléments sont fort incertains.
2013 XII 2459. Beaux caractères. A Aix (Aquae, viens de Vienne).
540 C. I. L., VOL. XII.
D(isi M(ambtis) | D(ecimi) Titi Domitini, | possessor(esy
Aqiiensps ] et | D(ecimijs^ Titins Domilius ; patri | ...
IIkrzog, 574. Aluikr, 11, n. -2'à8.
2016. XII 2460. stèle trouvée a Aix (Aquae).
Diis) M(anibus) | Titiae | Chelidonis | publiée | possessor(es)
( Aquenses, i curante C(aio) Juliio) | Marcellino | conjuge.
Allmer, II, n. 2.39, pi. 2(39". Desjakdins, Bull, épigr., 11, p. 268.
2017. XII 5874. stèle, trouvée à Aix.
D(is) M(anibus) | Titiae Dor('a|clis, | possessores | Aquenses |
publiée.
Allmer, Rev. épigr.. Il, p. 74, n ol2. — Aquae était un news iuiportant
du territoire de Vienne. Xli 2461 : vicani Aquenses ; cfr. 2449. 2461.
2018. XII 2462. Table; bons caractères du i^-- siècle.
In campurn linnc pec[ua]riuni ve[liiculum?] | ne (jiiis in-
duxisse v[e]lit nisi aut | inunjdinarum caussa, a[ut] hospes
qui I [in] diaeta Asieiana aut |? P]aconiana ] [liospi]tabitur
vel in luc[ujm ire volet, || [Qui alijler inlraverit in singula
ve[hicula | d(are) d(amnas) e(sto) denarios.''] 1111, slereus s[t]er-
cul[ino I ingerere?] debebil, ... [?jumenta] oner[aria? | ? aedili]s
multabil ... re niulionibu[s ...
Allmer, 11, n. 2.36, pi. 269. Rev. épigr.. 1, p. .■5,j2. C'est un édit qui défen-
dait d'introduire des véhicules dans un campus pecuarius; il était atliché à
l'entrée [0. H.].
21. éienata (Genèce). C, Xll, p. 828.
Ratiarii superiores.
2019. XII 2597. Tu. m., Inscr. Conf. Helv., i:i. Trouvée, en 1678,
dans le Rhône, au pied de la tour de l'ile, plus bas que le Pont Neuf.
Dec Silva|no, pro salu|[t]e ratiarior(um) | superior(um) almi-
ror(um) suor(um), || pos'iiiit L luius) Sanct(ius) | Marcus, civis
Hel(velius). | Votum) s(olvil) l(ibens; m(erito).
Orelli, 80. 276. Allmer, Inscr. de Vienne, III, p. 583, pi. 269"'-.
22. Aiba Helraê'unt (Aps). C, XII, p. 336.
Cupari Vocronnesses, XII 26ti9.
Cuitores Laruui Sex. .\ntoni Mansueti et L. Valeri Rutini, XII 2677.
GALI.IA NARliONKîSSIS. o41
2020. XII 2669. D(is) M(aniljiisi ] Maxximi (sic), \ cupari
I Vocro nnesses
2021. XII 2677. L(ucio) Pinario | Optalo. | cultor(es)
Lariim | Sexilii Anioni I Mansueli et , Luci) Valeri Rufini.
Orelli, 2411. Hebzog, :^8T.
23. Ager Volcarum ad Rhodani ripam silus. C, XII, p. 346.
Collegium centonariorum.
m(agister?) ejus.
2022. XII 2754. Cippc; mauvais caractères.
D(is) MianilniS). | T(itoi Craxxio | Séverine , | collegium |
cenlonaiijiorioiiun m agistro?) s'uprascripti?) colle giii?i eq(uo)
p(ublico) ex[or(nato)] | ex V [decuriis?].
Suppléments de Hirschfelh. Th. 51. conjecture : mfiinicipii) S(extantionis).
24. l'ffet'tntin ' Beaucaire). C, XII, p. 356.
Centonari Ugemenses.
2023. XII 2824. D is) M anibus). | Mocciae C(ai) fiiliae)
I Silvinae, | centonari | L'gernenses | oh mérita.
23. Col. Aug. yetnausus (I^imesJ. C, XII, p. 381.
Seviri Augustales corporati Nemaiisenses. XII 32.3.5. 3236.
patronus eoritm, XII 3236.
Collegium centonarioruui, XII 27.^-4 (ci-dessus). 32.32.
mfagister?) ejiis. eques Romanus, XII 27.j4.
Collegia cent, et dendrophorum (?), XII .59.j3.
Fabri tignuari Nemausenses, peu après Trajan. XII 316.3.
Singuli collegae et singuli hnnorati coîlegii centonariorum vel fahrorum
tignuariorum (?). XII 3335.
Nautae Atr. et Ovidis, au /" siècle. XII 3316. 3317. 4107.
curator ejusdem corporis, Xll 4107.
loca numéro XXV data dccrcto decurionum Xemausensium. XII 3316.
3317.
Nautae Rhodanici et Ararici, au /«"■ siècle, XII 3316. 3317,
loca XL data decreto decurionum Nemausensium.
^'avicularii Arelatcnses (?), au I" siècle, XII 3318.
542
C. I. L., VOL. XII.
CoUegiiim iitriclarioruui .Nomaiisensium, XII 3351.
m(agister) bis.
rtriclarius corporattis Arelatensis, XII -il 07.
ejusdeiu corporis curator.
Grex Gallicus Meiuphi et Paridis, XII 33-47,
symmelcs ejus.
Sacra synhodus, ri iepà OuiueXiKiT 'Abpmvri aùvoboç, sous Hadrien^
XII 3232.
Cfr. Kaibel, 2i9G = N^ 2030, sous Trajan, et les notes.
Synhodus, XII 3183.
archiereiis.
Synhodus [sacra], XII 3132.
xystarchus ejus.
Anuliiaci, au III^ siècle, XII 3043.
Cultores Urae Fontis, au 11^ ou 111^ siècle, XII 3076.
OoUiberti, XII 3(337.
magister eoruin.
obhita sibi a collibertis iinraunitate et titulo.
Golliberti, XII 33.^(3.
magistri priiiii duo inter collibertos.
Collegia, au 11^ siècle, XII o905.
Pro magistro (Z) collegii incerti, XII 3306.
Collège inconnu, sous Commode (?), XII 3312.
Collège établi pour garder un mausolée :
Qui reiiqui erunt in eonim lociiiii, qui niortui erunt, alios per suffragia sub-
stituant , quos dignissimos putaverint , duni non minus in perpetuum
triginta sint, XII 3801.
curator cujusijue anni.
2024. XII 3043. Table de marbre; mauvais caractères du ni^ siècle
environ.
A(ulus) Juliiis Leonas dolniim, qiiod promiserat Anubiacis
Do|meslica liberl(a), d(ej s(iio) p(osiiit).
Okkixi, 2307. Hkrzoc, 24i,
2025. XII 3076. Aulel de la lin du n^ siècle ou du commencement
du ni* siècle.
Aiigiisl(is) I Laribiis, | cultores Urae | fontis.
Heuzoc, 2r>4. Am.mer, Rev. épigr., I, p. 3(52, n. 403. Henzen, 6081. — Ura
fons s'appelle aujourd'hui la l'ontaine d'Eure qui se jette dans le Gardon
((înEi'i'o, Eaux thermales, p. 213).
2026. XII 3132. Fragm. d'une table brisée en bas.
g [D]eo Silvano et Libero \ patri et Nemauso | [xysta]rchus
synodi [sacrao]...
Uerzog, 241.
OALLFA ^ARBONENSIS. 543
2027. XII 3165. Table de marbre très mince, opistographe. D'un
citté, on lit :
Honori | Q(ninti) Soloni Fabi Severini, e(gn'gii) v(iri), | ob
mérita ejiis praeterila et | |)raesenteni liberalilatcm, | qiio
maturius baljneum usibiis || plebis exliiberetur, fabri tign(iiarii)
Nem(ausenses).
Herzog, 103. — Ailleurs (XII 3184), on trouve un Q. Solonius Q. f. Voltinia
Severinus, qui est peut-être le père de celui-ci. — L'autre inscription était en
l'honneur de L. Aemilius Honoralits, personnage de l'ordre sénatorien, né a
?Cimes ; quand il fut devenu proconsul provinciae Cretae, on lui éleva une
statue (XII 3164) et cette table fut employée pour une nouvelle inscription en
l'honneur de Q. Solonius. Il fut quaeslor pro pr(aetore) provinciae Ponti et
Bithyniae (XII 3164), donc sous Trajan; voy. Maroiardt, Staatsverir., I.
p. 'èM. [0. H., ad 3164 et 3165]. Prosopogr. imp. rom., I, no !231.
2028. XII 3183*'''^. Base can-ée ; bons caractères du ii« siècle.
L(ucio) Sammio L(iicii) filio Vol(tinia) ] Ae[m]i[li]ano, eq(iuim)
publ(iciirn) ] li[abpn]li, allec(to) in V | de[cii]r(ias), lnperco,
flam(ini) | provinciae Narbonen||sis, praef(ecto) coliorlis II [
Hispanae Vasconum | civiiim Romanoruni, | L(ucius) Sammius
Malern'js | abimniis L(nci) Sammi Eiityci, || archiereus synhodi.
Herzog, 107. Orelm, 2S43. — Ce même L. Sammius Maternus parait
revenir dans un fragm. grec (C. I. Gr., 6788*).
2029. XII 3232. Kaibel. 2493. c. I Gr., 6786. Base; bons carac-
tères du ne siècle. Trouvée, en 1742, parmi les ruines des anciens bains.
T(ito) Julio T(ili) t(ilio) VoHtinia) Dolabellae, 1 (quattiior)vir^o)
ab aerar(io), pontif(ici), | praef"(ecto) vigil(iim) et armor(um), |
sacra syniiodos Neapoli certamine qninquennali decr[evit]. |
ViTcpi(T)aa rfjç lepâç 6u)Lie[\iK]fiç 'Abpiavrîç (Tuvô&ou tuùv
[îrepi TÔv] ]| (5) aÙTOKpdropa Kai'crapa Tpaiavôv 'Abpiavôv
Ze^acTTÔv véov Aiôvu[crov] | cruvaYUJviaTuDv.
' EttêI AoXapéXX[aç àjvip où |uôvov èv xr] Xa|UTTpo[TdTri
'Piû|ari, àXXà Kai èv Trjbe rf) rrôXei èTricTnfioç ètéveTo] [ hxà. Te
Yfevouç bôSav Kai ^lou èmeiKeiav [kuI XJôyuj Kai njuxnç lueya-
Xeiô[T)iTi, ÈTiiaricev aÙTÔv ô crùvoboç, eibuîa | craqpjujç, on bià
Toû ToioÙTOu TTâcTr] YvfuuOTÔç Tfj ojiKOU|aévri, oùk JÏKi(TT[a bè
aÙTLÙ ë(TTai Tuj paCiXeî. tô bè TTpôiepov bÔYjLia pe^aioî || (10) rj
TTapo]0(Ta YVÛJjan tô Ye[TÊv]iiM[èvo]v dv9' iLv Kai îTpÔTe[pov....
544 c. I. L., VOL. XII.
irepi tJoû àvbpôç dv[bo£oT]àTOu )aapTup[iav].... | .... repo...
uu Trjç Nei^aucT [(uuv nôXeujç] | Aôyoûctt.. [ .. ap... | [xfiç kpâç
Tpaiavfiç'A]bptavfiç [cuvôèou] | ... l^fpa^)a Kai è(Tqppd[Yicra] |...
.. [? decre]vit M. Gavio ... [sajciae SYno(i[i ... rp]iitonarior(um).
Voici un fragment Iroucé au même endroit, mais on ne sait
s'il vient de la même inscription : ... [Hadjriano eo... | ...
[pubjlicis liberaliiim | ... [IJociis item niimini syno[di]... | um
posueral qiioru[m]...
Oreli.i, 2oi:2. Keli.er.mann, Vigil., p. 33, n. Hîi. Herzog, :2-47. — Nous
donnons les suppléments de Franz et de Kairel. A la tin de l'inscription
grecque sont énumérés d'autres bienfaits du persoiuiage envers Nimes et peut-
être Augustodunum. On peut croire que ce décret était suivi d'un autre en
l'honneur de M. Gavius, archiereus sacrae sgnhodi et patron des centonaires.
— Voy. XII 3183 (N" précédent) : L. Sammius Maternus, archiereus synhodt.
Sur les collèges d'artistes dionysiaques, voy. Étude hist., I, p. 53, n. 3. 390,
n. 7. H, p., 133, n. rj, et Ziebarth, cité ci-dessus, p. 18.
2030. KAUiEi., "249(5. C. 1. CtR., 0785. C. 1 L., XII, ad 3"232. Lueder.s
Dionys. Kuenstler. p. 18G. Fi'agment.
[0ricpia|ua inç iepctç 9u]|aeXiKnç èv Nejuaùcruj tôjv d[YUJVicr-
TÛJV Tuùv TTcpi TÔv | aÙTOKpdtTOpa Népjouav Tpaiavèv Kaicrapa
ZepacTTÔv [(Tuvôbou].
Voyez encore d'autres fragments dans Kaibel, 2197-2499. G. 1. (iR. 6787.
C788!
2031. XII 3235. Cippe; bons caractères.
L(iieio) Julio O(iiinli) f(ilio) | Vol(linia) Nigro, | (qiiattiior)
vir(o) ab aerario, | (se)vir(o) Aiig(iistali) corp(orato) Nemausens(i).
L(0(us) d(atus) d(ecrelo) d(ecnrioniim).
Herzoc, 117. — On trouve encore les seviri Augusialcs corporali Nemaii-
senses : XII 3197. ,3201. .3213add. 3221. 3236. 32.^8. 3277. 3281.3904; ils
ont un patronus : XII 3213. 3236. — Voy. le ÎS" suivant.
2032. XII 3236. L(iicio) Julio Q(uinti) f(ilio) Volt(inia) I
Nigio I Aurelio Servalo, | omnibus honorib[us] | in colonia
sua II functo, | (so)viri corporal[i] j Nemausenses | patrono, |
ex poslulatione populi. [ Ij(ocus) d(alus) d(ecreto) d(ecurionuml.
Herzoc, 116. 182. Voy. le N" précédent.
2033. XII 3306. Pronia[g(isfro)?l | (trois lignes illisibles)
[ob] I cujtis (Icdic^a tionem et j cliipoi sui (denarios sin-
gulos) I dédit.
GALLIA NARBO^E^SIS. 545
2033. XII 3312. Fragin. d'une table de marbre; caractèi'es de la tin
•du ii« siècle environ.
... [? gjrandes siim[p]tibiis ... | ... as si quidem hoc non
mea sed vestra caii[ssa] ... | ... ri milii lacère ciim splendore
\estro et ... | [? legihiijs vel principtim consliliilionibii[s]... ]
... s siib specie nobilissimi prin[cipis] ... |1 ... que dandas cen-
sealis sul) di[YO?] ... | ... m imaginem ! ! ! ! ! ! | ... [i]n palriam
piiim ac slreniiii[m] ... | ... [si] videbitiir illi corpori po[nere?]
.. I [? decreto] ordi[nis] ... || ... [spl]endi[dissimi]...
Herzog, 219. Aluier, Rev. épigr., I, p. 263, n» 283, et p. 286. — L. 7,
0. HiRSCHFELD conjecture que le nom de Commode est martelé après imaginem.
C'est une demande adressée à un collège pour obtenir la permission de placer.
sub specie nobilimmi principis, la statue d'un Nimois (qu'on présente comme
in patriam pins ac slreiimis). [0. H.].
2U )i. XII 3316. Bons caractères, qui paraissent du F'' siècle. Dans
l'amphithéâtre de jNimes. dans l'enceinte des arènes, sur des espèces de dalles
un peu cintrées, qui servaient d'accoudoir et terminaient la nmrailie du podium.
Trois fragments séparés. Otto Hirschkkld lit :
N(aiitis) Âtr... et Ovidis loca n(umero) XXV diata) d(ecreto)
d(ecurionum) N(emaiisensium), n(autis) Rhod(anicis) et [A]ra-
r(icis) {loca) XL d(ata) d(ecreto) d(eciirioniim) N(emaiisensiiim).
Allmer, Rev. épigr., I, p, 403, n" 447. Herzog, 22o. De Boissiel", Lyon,
p. 396. HiERNER, Ann. d. !.. 18o6, p. 72. — Germer-Dir.vnd (dans Allmer,
1. /. ; cfr. Bull, épigr., III, p. 162, n, 1) rapporte ces nautes à l'Ardèche
(Atrica?) et à l'Ouvèze qui passe a Avignon et à Vaison; voy. XII 4107, plus
loin. — Sur les nautes du Rhône et de la Saône, voyez Lngudunum, plus loin.
2035. XII 3317. Débris de dalles du revêtement de la deuxième
précinction. Quatre fragments.
[N aiitis) Atr.] et 0[vidis] loca [X]XV [d(ala) d(ecreto) d(ecu-
rioniim) N(emausensium)] n(autis) R[hod(anicis) et Arar(icis)
(loca) XL d(ata) d(ecreto) d(eciirionum) N(emausensium)].
Allmer, Rev. épigr., I, p. 391, n. 433. Ger.mer-Durand, Bull, épigr. de la
Gaule, 111, p. 161.
2036. XII 3318. Dons caractères, qui paraissent du \" siècle.
Fragments trouvés dans la l^e précinction. 0. Hir.schfeld conjecture qu'il faut
réunir les fragm. d et e et lire la tin : nav(iculariorum) Arel(atensium). La
lecture est douteuse, parce que ces fragments sont mal conservés.
2037. XII 3335. Fragm. de marbre.
... nie plac ... | ... aris vacation[em?] ... ] ... [s]ingiilis col-
35
546 c. I. L., VOL. XII.
leg[is] ... I ... (sestertiiini) m(ille) n(ummnm) singuli li[onorati?]
... 1 ... Febniarias ... | ... uteretur a ... | [peciiniaq]ne? sua it...
Au commencement de la ligne 2, 0. H. conjecture : [/abris tign]aris ou
[centoti]aris.
2038. XII 3347 ^«^«i. stèle.
D(is) [M(anibtis)] Afrodis .. | symmele[i] | grex Ga[ll(iciisil |
Memplii et || Paridis, P(ublio), M(arco) et | Sextis adminis-
trai! jti bu s.
Symmelei ^= au|u^e\oûç. [0. H.]. 11 faudrait rindicati(m d'une charge
occupée dans le cjrex par Afrodisius ou Afrodisia, telle (pie symphoniacits ou
choraules; symmeles ne se trouve qu'ici et le sens est diflicile à deviner. [Tu. M.].
P. 0 : p(anlo)m{imorum), conjecture d'O. H.; nous avons donné celle de
Th. M. — Lucius Verus avait fait venir de Syrie deux histrions appelés Mem-
phis et Paris {Vita Veri, 8), mais ces noms devinrent traditionnels chez les
histrions. [Germkk et 0. 11. J.
2039. XII 3351. Fragment d'mie table oblongue.
L(uciiis) Valerius | Secundinus, | in(agister) bis colleg(ii) |
utriclarior(um) | Nemausensi||um, | vivus sibi posfuit).
A. Allmer, Rci\ épigr., II, p 10, n. 4G1. Oreu.i-Hknzen, 7208. Her/og, 220.
2040. XII 3356. Cippe brisé.
Cn(aeusj Aemilius Dionysius ..., ] magistri primi inter colli-
bert[os] ... | d(e) s(ua) p(ecunia) [f(e(.'erunt].
Herz(i(;, 221. Le nom d'un des magislri a disparu ;i la lin de la preiuièrc ligne.
2041. XII 3637. Cippe; bons caractères.
[jVI(arco)l Arrecino Clémente II | L(ucio) Baebio Honorato 1
co(n)s(ulibns) | .. [J]ulius Graptus mag(ister) | maesolenm exooluit
et ut esset fni ... | ...t posilis arboribus vitibus rosa[riis,
idem?], | oblala sibi a coUibertis immunitate et litulo, | [q]ua
benivoicntia ojus contineretur, | [ne] <jua parle iitilitatibus
eoruin | [grjavis videretur, immunitatem J [rejmisit et titulo,
quem de suo | [posujit, contentus fuit.
Consuls de l'an 73. — Hehzoc, 223. L. 5-6, Herzog propose : ut esset fru-
[giferutn feci]t, mais 0. H. se demande s'il y a assez de place. Tu. M. propose
fru{ns (i. c. frons) ornavijl.
M. Arrecinus fut pour la l'"^ fois consul sufTect en l'an 73 ; on ignore l'année
de son second consulat.
2042. XII 3861. Cippe; bons caractères.
Si quis ex iis qui supra scripti sunt, cum ] inoriar, non vivet,
GALLrA >AHnONE?iSIS. o47
sivo post raortem meatn morieliii", liim qui reliqiii eriiiit in
eo rum locuni, qui morlui eiMint, alios |)er siiffragia siibsli-
(iKint, qiios dignissimos '| piitavtrint, dum non minus in pcr-
petiiuni triginta sint, licpaUjuo iis (jni pracscntos esse iis
diebiis non polerunt in [ locum siium convivam ex amicissuis ;
raittere ejusqne maesolei elaves duae pe||nes aliqnem liherlo-
riim meoriim et cnrajiorem cnjusque anni sinl. | Subsliliili : |
Tiitiis) Roucius Maternus, } C(aius) Licinins Soteiiciis, l| A(nlus)
Fidviiis Tarentinns, j Lfucius) Jnlius Cosmns, | Ti l)erins) Clau-
dius Etoemiis, j P^nblius) Aciliiis Philodespolus, | Q(uintusi
Caninius Eutychiis, || Q(uintns) Juvcnt(ins) Venustus, [ L(ncius)
Valer(iiis) Cnpitns.
Orelli, 4366. Herzog, n» 422. — Les noms du tpstateur et des héritiers
devaient se trouver sur une autre pierre. [0. H.]. — Herzoo en rap]iro(iie
XII 3356 et 3637.
2043. XII 5905. Fraguient ; caractères du ii« siècle.
... [.lejdit VIII, VII, VI k(alendas) i\I[aias] ... | ... Âiigiislis
coin)s(ulibiis) ... ] ... decurionibus ... | ... collegiis et ani[plinsj
... I ... epulo (se)viris c[orporatis?J .. | [honore iisjus slat[uam
de siio posnit?].
Consuls de l'an 161. — Au.mer, Rev. cpigr., II, p. 24, n. 473, et p. 44.
L. 6, lecture d"0. H., qui compare XII 4406. Cet epuhtm et les autres libéra-
lités furent donnés pour fêter le 8«, le 7*= et le 6^ jour avant les kalendes de
Mai; le G', c'était l'anniversaire de la naissance de Marc Aurèle. L'an 161 est
la première du règne de Marc Aurèle et Vérus.
26. Saint-Gilles. C, XII, p. 500.
2044. XII 4107. Fragment; petits, mais bons caractères. Au-dessus
de sept l)ustes.
... naut(a) Atr. et Ov., curator | ejusdem corporis; item |
utriclar(ius) corp(oralus) Arelat(ensis), | ejusdemq(ue) corp(oris)
curat(or). .
Sur naxita Atr. et Ov., voy. XII 3316 ci-dessus; Aluier, Rev. épigr., I,
p. 404, n" 447.
27. Inter Nemausum et Sextanlionem. C, XII, p. 503. 842.
2045. XII 5953. A Lansargues. Lecture d'O. HiRscinELD.
548 <■ •• i- < ^''^'-- X"-
Nem|aiiso] Âiij;(iisl(»)i<'( n(iiminil>us) (leor'iimi[i]lpm (-[olleglio)]
clen!l(oiiarionim) et , (lrn(lrof|)lior]or(iim)...
"iH. Col. Julia Sepinniniorum Baetet'fae (Bézics).
(]., XII, |). 511.
Corpor(:iti?) Bacterreinses?], au I'' siècle.
204(3. XII 4255. Cippe carré; très bons caractères du coinmeiicc-
meiit du i'"'' siècle.
Corpor(ati) | Baelerrpl[iises]...
29. Col. Julia Pulerna Claudia IVafbo Miirdus (Warbonne).
C, XII, |). 5-21.
Sévir Augiistalis corporatus Narbonensis, Xll 4425.
arca seviroruni, XII 4^54. 4397, au ii« siècle,
decretuiii eorum, XII 4406.
Fabri subidiani Narboneiises; collegiuin, en 149, XII 4393.
palronus enruin.
arca eorum,
Navicularius mariiuis c(oloniae) J. P. C. Narbonensis Martiae, au Ih siècle,
XII 4398; naviculariiis C. J. P. C. N. M., XII 440G; navicularius, XII
4493-4495. 5972.
[Collegiuni sajlutare faniiliae labellarioruni Caesaris nostri qiiae siint (sic)
Xarbone in domn, au 1^"' xiècle, XII 4449.
Magisler III collegii mcerti, XII 4525.
2047. XII 4354. Hase de marbre; bons caractères.
L(n(io) Aemilio L(iu'ii) f(ilio) Pap(iria) Arcano, | trib(iino)
niil(itiim) leg(ionis) XI Cem(inae) et Irib(iiiio) | mil(itum) leg(io-
nis) I Minerv(iae) , item tribuino) | mil(ituni) Ieg{ionis) II
Aiig(iistae) , omnibus liono]ribiis in colonia sua I"unct(o), ||
adieeto in am|)lissimum | ordinem ab im|)(eratore) Caes(are) j
Hadriano Aiig(iisto), (se)vir(o) | equitum romanor(um), curioni,
1 (juaestori urbano, trib(uno) 1| plebis, praelori designal(o), |
L(uciiis) Aemilius Mosclius, (se)vir | Aug(ustalis) palrono optumo
post I obitum ejus inlalis arcae | seviror(um) ob locum et tui-
tio||nem slatuae (sestertium) n(ummum) IIII (milibus). | L(ocus)
d(atus) d(e(;relo) (se)viror(um). [ Et sportuiis dedicavit (denariis
ternis).
GAI.LIA NAIîBOrSKNSIS.
549
L. 2, leyionia A7, fnoiir du lapiciile, |)our X (Hen/.kn, index ad Or., ]). 128j;
la leg. A' était appelée Gemma et stationnait a la tin du i"'" siècle en (iermanie
inférieure avec la Icgio I Minervia. Heh/oi; pense quWrcanus était le tils d'Ar-
canus, ami de Martial (Martial., Vlll, 72). IIerzoi;, Gall. Narb , p. llo, n. 36».
20 i8. XII 4371 Cippe carré; très bons caractères du commen-
cement du i" siècle.
... [(duumjjvir qiiiii(jiieiinal[is | col oniaci J(iiliaei P atcrnaei
Niarltonensisi] M(arliae), |traerecliis pro (liiii[m viro, trilMinujs
militiim, primipiliis , prafeTecliis | ... cjonlegio Honoris et
Virtii[tis] I . . [arl»ilralii] Zenonis lib[('rli].
Grut., 496, 2. Hkrzoo, 20. Aluœr, Rev. épigr., I, p. 308, n. 33-4. L. 3-4,
Allmer propose : pra[{e/ectus) fabrum, pntronus a\ conlegio Honoris et Vir-
tu[tis cooptatus]. 0. Hirschfeld conjecture qu'il s'agit d'un collegium juvenum
ou veteranorutn, parce que les honneurs sont désignés par des termes (jui tont
penser k un collège organisé militairement, comme ceux (ju'on trouse dans le
nom de la Colonia Julia Juvenalis Honoris et ViHutis Cirta.
20 i9. XII 4393. Base de marbre brisée; bons caractères de l'épo-
que des Antonins.
Sur lu face : Se\(loi FaiJio P[a|) iriai] I Sd'iimlo Mii[sae], ]
omnibus hoi^norib iisi] | in coloma N[:irbo],n('ns[i i'n]ni'lo .. |
primo ... I Movi Narbo[ne] | l'abri snb ae(lia[ni] (i>icj \ Narbo-
nenses | palrono ob mérita | cjiis. | L(ocusj diatiis) (l(ocreto)
d(eciirioniim).
Sur le (ôlé gauche : Exempltun P|)istulae | Scxiti) Fadi
Pap(iria) Senindi Miisac | in vfi'ba intVa scribla : |
[Fadi]iis Seciindiis t'ollei,'io fabrnni Narboncsiiini salulem. |
(3) [Ef/] pliiriniis et atisidiiis erga in^ ineritis vesiris reierre
graliam || [qiiamlunam difficile est, (jiio lamon ainori \estro
gratissimum sciam | [fore] motio largilionis, inter lilieios et
clarissnnuni nepotem Jnciindum j [sesle^rlia sedec» in (sic) mil-
lia nnminum, V kfalendas) Maias primas die nalali meo i [ar]cae
vestrae inl'eram ea(pie die iisuras toliiis ;inin eompiilatas | (lU)
[ass]e Oi'lono pernumerabo. Qiio vel gratins sit nniniisi ninm
menm || [porro] a |)ielale vesira |)elo iit nsnras ejns snmmae
ea die | [lionesjlissimo liabiln inlei" praes«'iitcs ft cpulanles in
perpctnnm | [divi]datis, ne(pie ea snmrna in idlnm alinm nsiim
convertalnr. | [cnm et] lia[(] epistnia caveam et tle[i]nceps
tabidis meis cantiirns | (15) [sim, ni], si condiiio [snpra
seripla?] mutata vel omissa fiieril, || [ea peciinia ad... pcîrjli-
550 C. I. L., VOL. XII.
neal, vel si in pctenda |)e(iiinia | [ii tli[f]erîmt, ad fiscum
maxiini priruipis. |
[Hane vojliintaleni meam si modo probaverilis, et vestram |
[adsen]sioiiem (iti aereae laljnlae inscalptam anle aedem | (20)
[publiée?] proponalis el in basi slatiiae (piani milii posuislis ||
[latere de]\tro scribalis, impensissiiiie peto, | [quo cerjtior
fiUiirae observationis in desiderio meo probatio sit. |
[? Ueinde] mami Fadii Seeiindi siibnolaliim eral : [? Acta
it]a e mandato. Scribsi kalendis Oclobribus, Orfilo el | (2o)
[Priseo c]o(n)s(ulibus). Epistulam |)ro perfecto inslriimento retî-
nebilis. || [Valjerc vos ciipio, domiiii optimi et karissimi mihi.
[Hiijiis bberjabtalis in perpetiuim conservandae et | [cele-
br]andae gratia l'abri siibaediani Narboneses | [exempliim
cu]m tabula aerea eonlatuni anle aedem loco | (30) [celeber-
r]imo ponendum censuernnt.
Consuls de l'an 149.
Th. ^[., Bull. d. /., 18.j3, p. 27 (avec un comuientaire). Hknzen, liilo.
Hf.rzck;, 18. Ali.mkr, Rev. épiyr., 1, pp. 154 et suiv., n. 188. et pp. 191 et
suiv. Dkvic et Vaissf.tte, Hisl. de Languedoc, 1^'' fasc. Épigr. de Narbonne,
pp. liO-142.
L. o et 0, Ai.LMER supplée : \ftam(ini)] primo [Aug{usti) templi] novi, con-
jecturant avec beaucoup de vraisemblance qu'après l'incendie de la ville sous
Antouin le Pieux, on l)àtit un nouveau temple. Voy. Corpus, XII, p. .jSI.
La lettre de Fadius est gravée sur le coté gauche, malgré le désir exprimé
par Fadius (1. 20. 21). La restitution est de Tu M., et. pour quelques pas-
sages, d'Al-I,.MKR (/. c, p. ÏOÎ)).
Ij. g. [qunm\qu(iin, O. H.; |.4i/gfi/.st!'], Ai.j.mek.
L. 20 \publicc], 0. IL ; [AugiisH]. Aix.mkh.
L. IG [ad Auguslales (ou inie autre corporation) per]lineat. Tu. .M.
L. 29, [exetnplum cu]tn, 0. II. ; \bene[iciu]in. Tu. M.; \exemplu]ni Ai.uikr.
Il s'agit de Vexempluin epislulae (1. I), comme Tu. M. l'admettait dans le
Bull, d, L, 18.^;», p. ;i2.
.Vi.LMKU, (1. I , p. 1.59) pense que la statue était placée au forum, et il
ajoute : a à l'une des extrémités du forum parait avoir existé un temple, cer-
tainement celui d'.Viiguste; forum et temple dont il reste des substructions,
rendues en partie au jour par les fouilles faites en 1879 au quartierde Mouli-
nasses, [irès duquel a été retrouvé notre piédestal. i
Sur les fabri subaediam, voy. Tu. M., 1. 1., p. 30. On admet le plus géné-
ralement que ce sont des ouvriers du bâtiment faisant la iiu-nuiserie intérieure
des maisons; voy. N» Til.
Voy. Élude hist.. I, pp. 23G. 40G. 434-437. H, pp. 151-170. 449. 4o3.
2050. XII 4397. Hase; caractères du n^ siècle.
0 uinloi Julio | Servando, | (se)vir(o) Ang(iistali) | c(oloniae)
CALLIA NARBOISKNSIS. bol
JinKac) P(aternae) Cdandiae) N(arbonensis) M(artiae), | Licinia
Pallas II inarito oplirno, | inlatis ai'cae | (se)vir(orumi ob tiiilio-
nem | staluae (sesterliiim n(iimmiim) m(ill('). | L(oc(is) d(atus)
d(ecreto se)vir(orum).
Herzog, .j1.
2051 . XII 4398. Cippe; caractères du n^ siècle.
D is) M{anibus) i Tib eri) Jiini Eiidoxi, | naviciil(ari) mar(inii
\ c(oloniae) J(uliae) P(aternae) C(landiae) N(arbonensis) M(artiae),
I Ti(bfritis) Jun iiis) Fadiamis, J[ (sH;vir Aiig(uslalis) c. J. P. C.
]\. M. el I <ond(uclor) ferra r, i a ru m i [ ripae dextrae 1 Iratri
piiss(imo).
Henzen, 72.o3. Desjariiiss, Géogr. de la Gaule, I, p. 414, n. 2. L. Resœr,
dans BoR(;iiEsi, OEuvres, VIII, p. 312. n. 6. Herz/k;, .30.
Desjardins (/. /.) pense qu'il s'agit de la ripa dextra du Rhi'ine et de mines
de fei" du territoire des Helri.
205-2. XII 4406. Base de marbre.
Decirelo seîvir^oriim; | Angiistal(iiim , |
P(iiblio) <Hitio ' Apollonio, | (se)vir(o) Aiig(iislali) et \\ navi-
ciiilario) c(oloniae) J(iiîiae) P(aternae) Cilaiidiae) N(arbonensis)
M artiae \ ob iiiorita et bl)oraIi'tates ejiis, (|iii ! honore decreti
iisiis impendiiim J rcmisil et | statiiain de siio posuit.
Orelli, 42 il. Herzoc, 49.
2053. XII 4425. Cippe.
D(is) Mfanibiis) P iibli Umidi Zo di. 'se)vir(i)I Aiigfiistalis) cor-
p(orati) jNarbvonensis), , Pompeia| Myrine| rnarito pienlissim(o .
Allmer, Rev. épigr., I, p. 186, n. 214.
2054. XII 4449. Cippe ; caractères du i*^'' siècle.
[Collegium sa] hilare [f']amiba[e] j labellarior(iinn) ! Caesaris
nfosirii. qnae | siint Narbone in | domu. | In f(ronte) p(edes)
CCCXXV, I in a(gro) p(edes) CCCV.
Herzog, .j9 (avec la restitution). — On voit que la sépulture était fort
grande; c'est peut-être pendant que l'empereur Auguste séjournait a Narbonne,
que la familia tabellarionun Caesaris y fut si nombreuse. [0. H.]. Th. .M. fait
remarquer, au contraire, que la sépulture démontre que la familia était établie
a Narbonne d'une manière permanente. La familia impériale avait aussi une
station à Ephèse (III G077 = N" 139) et peut-être dans toutes les métro-
poles. [Th. m.].
5o2 C. I. L., VOL. XII.
50oo. XII 4493. Vivont. | L(iKiiis) Gaienina | Masculus,
I nav i)( lariiis, | sibi et suis. || In Ijronle) |)(edes) XV.
20ot). XII 4494. Viv(tis) | Q(iiintus) Valerius | Gemellus
Foro;jiili"nsis [ iiaviciilarins (?; sihi I; et Jiiliae M(arci) f^iliae)
Qiiinlae. lixori.
^057. XII 4495. r)(p(imo) Uleio Decimi) l(iberto) Aucto,
naiiclario. [elj Clare uxsori.
Devant [et] Clarae, il y a un 0 (0 barré) = obiit.
2058. XII 4525. Stèle.
L(iicio) Manlio [PJrimigonio, | mag,islro?j lll, | [Prijmi-
geniiis.
L. 3 : ma(i[islro tcrlùun)] [0. H.].
2059. XII 5972. Mi'<''o) S(|iieillanio Lfncii) liiberto) ]
Faiislo nav(i)('iilario | et Flaviae M(arci) l(ibertae) | Vcniislae
uxori, I arbilralii | Veiiiistae nxoris | meae.
L. I., HiRsciiFEi-D conjecture Sqidlliamo, d'après V 3iOI, oii se trouve le
siiriiniu Squillianiis.
30. rolosa (Toulouse). C, XII, |). 62li.
(loiisacraiil Borodates, XII r)379.
Magistri, XII .'i:!88.
2060. XII 5379 = XIII 397. Er.lilse (1|po?1. | consa-
(■raii[i] I Horodalcs | v(oliim) s(olv«^riml) l;ibriis) ni(ori(o).
(iRUTF.R. I07i, il. J. Saca/.k. Inscr. antiques des l'i/rcnces franc., p. TiG,
11. 17. Consacrant, ct'r. XIII 147 (ci-après).
206 1 . XII 5388. Pierre présentant la moitié droite d'une inscription.
[l*(ubli()) Valinio Q(iiiii(0)] Fcifio ('o(n)s(ulibiis). [
[Hoi magistn'i? ... alcdem basiin et solaii|[iim ... facijimdfa)
(•oir(averiint| | ... li|iis Cirral(iis), | ...[iiis] Siiriis. I ... ior(um}
LiiKMonim diiorimi) sCrviis), L • C. | ... nus Trebi L(uei) s(pr-
vus), I I)iaIIiis Alli Piiibli) sforvus, | Hilar(«is) Flavi M(arci)
s(ervns) L • C. || l*[h]ilodam(ns) Volnsi (î(ai) s;ervns, | IMii[n](Ja-
riis? (ïiiriali A|)(|)i) s(erviis).
Consuls de l'an 707 u. c. Lecture de Hiuschfki.d. Comparez les collèges de
Oapoiie sous la républi(iue (ci-de.ssus, p. 4lGi, ou mieux encore ceux de Car-
GALLIA NARBO.NENS'S.
553
thagène (11 3433. 3-43}). Il y avait probablement douze inayislri : les six
premiers étaient ingénus ou affranchis, les autres esclaves. [0. Hirscrfeld].
— L. C. a été expliqué diversement : l{oci) c{ustos), l{udost Cyiiravit), l(oci)
c{xiralor), Kudonim) c urator). l(iber) c(ondicione). Cette dernière conjecture
est de Th. M. et 0. H. la préfère aux autres.
INSCRIPTIONS INTERCALÉES.
I. L., \II.j811 =N« 198o
o874 2017
o90o 2043
59:i3 204o
5972 20.j9
Kaibei., 2495 = N» 2020
249o 203(1
C. I. Cr. 6785 =- N" 2030
6780 2029
XlIP PARTIE.
Très Galliae. Duae Germaniae.
C. 1. L., XIII. Inscriptiones trium Gcilliarum et Germaniarum lalinae.
Ed. Otto Hirsciifeld et Carolus Zangemeister. Partis I fasc. prior. Inscr.
Aquilaniae et Lugudimensis éd. 0. Hirsciifeld, 1899.
I. A.QUITANIA.
Cottrenne {le Comminges). C, XIII, p. 5.
i. Regio orientalis Convenarum ullra Garumnam.
C, Xlli, p. ^20.
Coiisacrani.
2062. XIII 147. Aulel de nimiire; bons caractères.
Lalie I deae, | consa|(Tani,
Allmer, Rev. épiyr., I, ]). 170 et au u" 200. Sac.aze, Jnscr. antiq. des Pyr.,
11° 2-41. — Ces consacrani sont des confréries religieuses locales. Cfr. XIII
397 (= XII 5379). lo61. 111 2109. VII 1039. Tkrti i.i,., Apol., 16 : gui crucis
nos religiosos pulat, consecraneiis erit nusler. Ad nat., 1, 12 : qui nos crucis
anlisiites affirmât, consacraneus erit noster. (Les mss. diflï-rent dans ces
passages). Corp. ijlossar. lat., H. p. 112 et 442. s. v. : au|a|uùaTriç. Voyez
O. IIiRSCHFELD, SitsutKjsber. der lierl. Akad. 189(5, p. Wiï (Aquitanien in der
Roemerzcit).
2. Lora inceita Pyrenaeorum. (.., Xlil, p. 51.
Consacrani f'.orodales.
2063. XIII 397 = XII 5379. Voy. N" 2060.
'1 CiviTAS Lactoratilm.
Etuciofa (Lectoure), C, XIII, p. 65.
Sodales.
2064. XIII 531.. Cippe de marbre, priniiliveiiicnf un autel avec base
et corniche saillanle.
AQLITAMA. "^^
D(is) M(anibiis). | Liimina lio Gregorio
moric I cita rapto \i tiiraiiliim | fecere | sociales.
MuwAT. Bull, épigr., V, p. 30. Robert, C-R. de l'Acad., 187-2, p. -47(3.
Blahé, Êpigr. de la Gascogne, 131. Espérandiei', Inscr. de Ledoure, n» 29,
p. 70. MowAT lit à tort : L(ucio) Minaiio. Ce sont deux surnoms {Gregorius se
retrouve Xil o3.jO) par lesquels le défunt était désigné par ses amis [Th. M.].
Morte, etc., hexamètre; vuy. Blecheler, Anthoi. lat., 82.j.
4. Ellsates.
Eiuta (EauzeJ. C, XIII, p. 't.
[Colentes Injvictum (').
2063. XIII 546. Deux fragm. d'une table.
Domu[i divinae et ro]loniae El(isatiii[m] ] or(lin[iqiie? sanc-
tissimjo et plebi optimae | piiscpi^^e colenlibiis In]vietiim pro-
pilium, I M(arcus) Pom[peiiis? ... sacerrlos ijnnocentissimus.
Allmer, Rev. épigr., i, p. 238, n. 277. Blahé, Èpigr. de Gascogne, n. 9 :
cfr. p. 196. — L. 1 et 2, suppi. d'Ai.LMER. L. 3, suppl. de Hirschfeld, qui
entend par la des culiores dei Jnvicti Milhrae i voy. F. Cimont, Mithra. n° 310).
Th. m. propose : piisqii[e incolis ejusdem In]fictwii. — Cfr. XIII oi~ :
M. PomfpeioJ?...) sanclissimo sac(erdoti) (se. dei Invicli), etc.
O. BiTLP.K.KS VlVISCl.
Bututigatn {Bordeaux). C, XIII, p. "o. *
Omnes co(m)potores, XIII fi4.j.
Joveiises, XIII G46. • "
Diaria eorum serva.
;20H6. XIII 645. Clppe en pierre; bons caractères du i*"' siècle.
D is, M(anibiis) | Gahilircii | et omnes 1 anlecessi : | Diietil
{ou Ovetil), Tiblik, j Eppimiis, Soris. | Omn(i)bus eo(m)poto-
ribus I bene !
C. Jir.LiAj;. Inscr. de Bord., 8i. C. Jillian lit : Dis Manibus Gallli) .
Ulircli. — Le même conjecture (|ue anlecessi e.^t mis pour antecessi (se. morte),
et que les noms qui suivent sont des sobriquets de ces confrères. 0. Hirschfeld
approuve ces conjectures.
2067. XIII 646. Fra-m. d'un cippe.
[D(is) M(anibiis)] ' et mem(oriae) Tertio|Ii, d(e)r(uncti) an no-
556 c 1. L., roL. xiri.
rum) LXX. | Diaria, Jovon|sium (sercu) |)(alri) et La^i^isse
com(iti) (i(ant).
C. Jii.LiAK, /. / , n'^ 85. Allmer. Rev. épigr., I, p. 180. — Jir.UAN lit
pfublica servn ?J et cite V ;57:26, oii coines est mis pour conjux. Hirschfeld
n'admet pas la lecture publicn sena.
NlTIOBlUGES.
(). AffîftÊium (Agen). C, XIII, |). II".
Juvenes a faiio Jovis.
i2()68. XIII 913. Table de marbre; boas caractères.
Dis Manihus. | Jii(v)pnes a f'aiio | Jovis | sibi et suis.
Cette inscription provient de la sépulture des juvenes. Voy. Léon Renier,
Bull, du Comité de la langue, de l'hisl. et des arts de la France, II, 1853-
1855, pp. 4-48-451. Bladk, Épigraphie de la Gascogne (1885), p. 15:2, n. 179.
(Cf. ibid., p. 188, n. XL : ju(v)entutis via Jnliana, etc.). Orelli, 4097. — Ces
juvenes tenaient leurs réunions dans le (anum Jovis ou dans le voisinage; peut-
être aussi avaient-ils leur sépulture prés de ce temple. II. Demoui.in, Coll. juve-
num, pp. 30-^3 1.
Petrucorii (le Périyord).
7. l>«t<ti*i«E Petrucoriorum (PérigueuxJ. C, XIII, p. 1:22.
Laniones.
20Gi). XIII 941. Autel (le pierre; bons caractères.
Jovi O(pliino) M(aximo) et | Geuio | Ti(berii) Aiigiisti j
sacrum. | lanionos.
Orelu-Henzkn, 7-237. Di: MorKciN, Rev. Arcli.. I (1844), p. 26-2. E. Espé-
RANDiEU, Musée de Pcrigueux. Inscriptions antiques, n. :27, p. 45. Mowat a
essayé de démontrer (pie les laniones sont les sévirs augustaux de la cité (/, /.,
p. 54), ce (|ue nous parait bien peu vraisemhiable.
Samones.
8. MÊetliotaitUitt Satilonuin (Su in te.''). C, XIII, [). i '"JS.
Lapidarii structores, Xlll \()'M.
Colliberti. Xlll 1()!»7.
2070. XIII 1034. [Mi(M[curi]o | Augii[stoJ, | la|)itla[rii] |
s[t]rii[c]l[ores].
AOUITAMA. DO l
Allmeu iRev. épkjr.. Il, p. .'il9, n. TOo) lit : E[sculapi]o. EspkhANhir.u,
Inscr. de Poitiers et de Saintes (Revue poilerine, 1889, p. 1 il).
-2071. XIII 1097. Cippe.
Memori!ae | Taiiralis, | coHiherti | |)Os(iienint).
EsPÉRANDiKC, Épigr. rum. du Poitou et de laSainlonge, p. :2T(), ii. i.
Arver.m (Auvergne).
9. Ager Avernorum. (]., XIII, p. 200.
Diancnses.
SO'^- XIII 1495. (irand anneau de l)i'onze, avec des trous pour le
suspendre; caractères tracés tout autour en pointillt.
Drae DiaiKi[(»] Aiigiistoriim sacrum, Diancnses de siio dona-
veriint.
DissARi), Bull, épigr., 1, pp. il. 9i. Allmer, Rev. épigr., II, p. IG, ^fusée
de Lyon, V, p. .'iO;!, oii il lit : Deae Diana(e) (et Numinibus) Augustorum,
avec MowAT, Bull, monumental, 188:2, p. 260 (avec une reproduction).
C'est un anneau votif (cfr. XIU I i97) consacré a Diane par ses adorateurs,
Dianenses; cfr. XIV 2633 (plus loin) et XI 3210 (ci-dessus). [0. H.]. Hirsch-
FELb conjecture ([u'il fallait au couuuencement : Deae Diana[e] Augiistae ou
Numinibus Augustorum, deae Dianac.
10. Huteni (le Roueryue). C, XIII, p. 207.
Familia Ti. Caesaris quae est in métallo, sous Tibère.
quaeslor, magister.
ex decurionuui decreto.
2073. XIII 1550. Table de pierre schisteuse; bons caractères.
Trouvée en 1890, à Villefranclie de Rouergne (Avcyron).
Zmaragdo vilico, | fjnaest(ori), magisiro, | ex decnrion(nnî)
decr(eto) | familiae Ti(beri) Cae[sa]ris, | quae est in me[tal]iis.
Héron de Vileefosse, Bull, des Antiq., 1891, p. 63. Cagnat, Ann. ép.,
1892, p. 18, n. 23. Alemeu, Rev. ép., III, p. 182, n. 918.— Quae est in
metallis, cfr. Straro, IV, 2, 2, p. 191 : irapà bè toîç Poutcivoîç àpYupeîa.
On rencontre encore dans le pays beaucoup de mines d'argent ouvertes par les
Romains. Ztnaragdus, esclave de Tibère, était intendant de ces mines. HiRscir-
FELD est d'avis qu'il était quaeslor ci magister de la familia et que les décu-
rions appartenaient aussi à celle-ci.
558 c. I. L., VOL. xm.
i\. €iabttli 011 tiahates (le Géoaudan).
C, XIII, p. 209.
Consacraiii.
207 '♦. XIII 1561. Autel.
Ma(rti) Tril|iikko, | cons|acrani, | v(otum) s(olveriinl) ](i-
bentes) m(erito).
Au-MER, Rev. epkjr., I, p. 170, n. 20U. Voy. XIII 1 i7.
12. Affet* rellat'ot'UiBt (le Velaxj). C, XIII, p. 218.
Fabri tignarii,
2075. XIII 1606. Trois grands fragments d'une pierre; bons carac-
tères du I" siècle. Trouvée ii S. Marcel, près Le Puy.
Illum[arus?J ... | Gillica ... filiiis [omnibus olîiciis] | et hono-
ribiis fiinctiis, p[raer(ecUis) ou p[atron(iis) colieg(ii)] | fabrorum
tignarioru[m sibi et] || A[ll]i[c]e | filiae virtu [
suum .... I adtect
Ali.mer, Rev. épigr., I, n. 133. II, n. 784. — Lecture de Hirschfeld.
II. PROVINCIA LVGVDVNENSIS.
SEGVSIAVI.
1. M''ot*utn fiefftisiarot'un» (Feurs). C, XIII, p. 221.
Fabri tignuarii, qui Foro Segusiavoruni consistunt,
2076. XIII 1640. Autel en pierre ; bons caractères.
Numin(ibiis) Aug(ustornm) | deo Silvano | fabri tignuar(ii)
I qui Foro Segus(iavorura) | consistunt || d(e) s(ua) p(ecunia)
p(osuerunt).
On peut lire aussi : Nuinin{i) Aug{usli). — Oreli.i-IIekzen, o216.
2. Colonia Copia Claudia Augusta Etiiffutittituin (Lyon).
C, XIII, p. 248,
Les inscriptions de Lyon ont été publiées ii itlusieurs reprises. Voyez sur-
tout : J. Spon, Recherche des aiiiiquilcs de Lyon (Lyon, iG7o), nouvelle édition
puovI^(;^A lv(,vdvnensis.
539
par L. Renier, 18:i8. Ai.i'ii. de Hoissieu, Inscr. antiques de Lyon (Lyon, 18i0-
ISo-i) et le compte rendu de Th. M., Ann. d. /., 1833, pp. 00-8O. A. Allmer
et P. DissARD, Trion. Les mêmes, Musée de Lyon (1888-1893, 5 vol. Voy. sur-
tout le vol. 11). A. Allmer, Rev. épigr., passim. Dans tous ces ouvrages, on
trouvera d'abondants commentaires.
Sur l'emploi de consistere, à Lyon, voy. Étude hist., U, pp. 17()-183. Sur
les marchands lyonnais d'origine étrangère, voy. ib., pp. 18U-182. Sur les
membres des collèges lyonnais exerçant un autre métier, voy. ib., 1, pp. 351-353.
Omnia corpora Luguduni licite coeuntia, XIII 1921. 197-i.
patronuseora/», XIII 197-i.
Annonarii riparii corporati (?), vers 250, XIII 1979. • •
Arecarii (nautae) Luguduni consistentes, XUl 1688. 1709.
patronus eorum, XIII 1688. 1709.
Artifices tectores, voy. tectores.
■ Centonarii Luguduni consistentes, XIII 1961; centonari, au //« siècle, XIII
1805; centoiiarius Luguduni consistens honoratus, XIII 1972; cento-
narius honoratus, au H" siècle, XII 1898.
honoratus : sévir Aug., naiita Araricus, centonarius Luguduni consistens
honoratus, negotiator i'rumentarius, Xlll 1972.
sévir Aug. Lug. lunioratus, item centonarius honoratus et sagarius corpo-
ratus {libertinus horno), XII 1898.
patronus eorum, omnibus honoribus apud eos functus, sévir Aug. ejus-
demque corporis curator, dendrophorus Augustalis Lugudunensis ejus-
demque corporis curator, XIII 1961.
loca quae {aedilisj reip. donaverat, centonari restituerunt, XIII 1805.
Condeatps, Xlll 1088. 1709.
patronus eoram, XIII 1688. 1709.
Dendrophori Luguduni consistentes, en 190, XIII 1752; dendrophorus, en
160, XIII 1751; dendrophorus (1), XIII 1723.
Dendrophorus Augustalis Lugudunensis, XIII 1901. 2026 (sans Lug.); cor-
pus, XIII 1961. 2026.
curator : sévir Aug. Lug. ejusdemque corporis curator, dendrophorus
Aug. Lug. ejusdemque corporis curator, patronus centonariorum Lug.
consist., XIII 1961.
perpetuus quinquennalis, XIII 1752.
quaestor corporis ejusdem duplicarius ex consensu universorum, omnibus
honoribus apud eosdem functus, XIII 2026.
tauribolium fecerunt dendrophori Lug. consistentes (pour Commode,
en i90), XIII 1752; vires excepit dendrophorus (<a!/ro6o/e powr yln<.
le Pieux, en 160), Xlll 1751.
Fabri Luguduni consistentes, au II' siècle, Xlll 195-4; collcgiuni falirorum,
Xlll 1978.
consistens Luguduni, pertinens ad collegium fabrorum, redempto s(ibi)
honor(e) quaestor(io), cxscrcens artem cretariam, XIII 1978.
honor quaestorius, ib.
^60 C. I. L., VOL. XIII.
patronus eorum (eq. Uoiu. ?j, XIII 1054.
Splendidissiimim corpus fabroriiin tignariorum, an 11^ siècle, XIII 1734
{cfr. U'ctores); fabri tign. Lugudiuii consisteiUes, au II' siècle, XIII 1939.
1966; l'abri tignuarii Luguduneiises, II 20.30; faber tignuarius Lug. con-
sistens, XUI 1907; faber tigniiarius Lugudunensis, Xlil 2029, cfr. 2013.
corpus, XIII 1734. 1907.
negotiator corporis splendidissimi Cisalpinorum et Transalpinorum, ejus-
dem corporis praefectus, faber tignuarius Lugudunensis {un Trévire),
XIII 2029.
corporati inter eos :
juvenis incomparabilis ingeni artis fabricae ferrariae, corporatus inler
fabros tign. Lugud., XIII 2036.
sévir Aug., corporatus intor faiiros tign. Lug. consislentes {libertinus
homo). XIII 1939.
sévir Aug. Lug , curator ejusdem corporis, nauta Rhodanicus Arare navi-
gans, corporatus inler fabros tign. Lug. consist., negotiator inuriarius,
Xm 1906.
patronus : sévir Aug. Lug.. curator ejusdem corporis, nauta Rhodanicus,
praefectus ejusdem corporis, faber tign. Lug. consistens, omnibus hono-
ribus apud eos functus, patronus ejusdem corporis, XIII 1967.
Genius ejus corporis, XIII 1734.
Sépulture commune avec les artilices tectores, XIII 1734.
omnibus lionoribus apud eos functus, XIII 1967.
Splendidissimum corpus nautarum Rhodanicorum el Araricorum, XIII 169o;
nautae Rhodanici et Ararici, II 1688. 1918, au 11^ siècle, XII 3310 et 3317,
au /«'• siècle; nautae, XIII 1918, au 11^ siècle ; omnes navigantes, XIII 2002.
curator nautarum bis, duumvir Viennensium, patronus Rhodanicorum et
Araricorum, XIII 1918.
Sequanus, patronus ejus corporis, inquisitor Galliarum, XIII 109.^.
Viromanduus, eq. Rom., patronus eorum, allcctus arkae Galiiarum,
XIII 1688.
^autis Rhodanicis et Araricis (ioca) XL data decreto decurionum Xemau-
sensium, XII 3310. 3317.
On trouve séparément :
i. Nautae Rhodanici, XUI 2002. XII 1797. en 119; nauta Rhodanicus,
XIII 1907. 2002, Rhodanici corporati (?), XII 2438.
nauta Rliodanirus Rliodano navigans, curator ejusdem corporis, XIII 1990 ;
nauta Rhodanicus .\rare navigans, au 11^ siècle, XIK 1900 ;
[nautae Rhodanici] Arare navigantes, XIII 1960.
sévir Aug. col. Lug., curator ejusdem corporis, nauta Rhodanicus .\rare
navigans, corporatus inter fabros tignarios Lug. consislentes, negotiator
muriarius, XIII 196().
praefectus : sévir Aug. col. Lug., curator ejusdem corporis, nauta Rhoda-
nicus, praefectus ejusdem corporis, faber tign. Lug. consistens, omnibus
lionoribus apud eos functus, patronus ejusdem corporis, XIII 1907.
PROVINCIA LVGVDV.NENSIS. o61
patronus : sévir Au?, col. Flaviae Aiig. [Puteoloriim]. item ciiratura ejus-
[dein corporis ftiiicliis ejiisf|ue] patronus, et patronus [nautarum Rlioda-
nicorum] Arare navig[aiitiuiu ... item ...] utriclarior ..., XIII i960.
curator : civis Lug., nauta Rhodaniens Rhodano navigans, curator ejus-
dem corporis, negotiator [olejarius. Xlll 1996.
locus datus decreto nautarum Rhodanicorum, XIII 1918. 2002.
2. Xautae Ararici et Ligerici, XIII 1709; nauta Araricus, XIII 1911. 197-2
(au ni': siècle). 2009. 2020. 2028. VI 29722. XII lOO.j, nauta Arare navi-
gans, XIII 19.^4.
corpus, XIII 1911. 19o4. 2020.
universi nautae. XII 2020.
sévir Aug. corporatus col. Arelatensis, curator ejusdem corporis bis, item
sévir col. Aptae, nauta Araricus, curator peculi reip. Glanicorum,
XII lOOo.
sévir .\ug. Lug. et nauta Araricus, item centonarius Lug. consistens hono-
ratus negotiator frmnentarius, XIII 1972.
patroni :
Venetus, allectus arkae Galliarum, patronus nautarum Araricorum et
Ligericorum, item Arecariorum et Condeatium, XIII 1709.
Trever, decurio ejusdem civitatis, nauta Araricus. patronus ejusdem cor-
poris, patronus negotiatorum vinariorum Lug. consistentium, XII 1911.
negotiator vinarius Lug. in kanabis consistens, curatura ejusdem corporis
bis functus, item quinquennalis; nauta .\rare navigans, patronus ejus-
dem corporis {et patron de plusieurs autres collèges), XIII 19.j-i.
eques Romanus, diffuser olearius ex Raetica, curator ejusdem corporis,
negotiator vinarius Lug. in canabis consistens , curator et patronus
ejusdem corporis, nauta Araricus, patronus ejusdem corporis, patronus
sexvirum Luguduni consistentium. VI 29722 = X" 1313.
curator et patronus : cives Vangio, nauta Araricus, curator et patronus
ejusdem corporis, XIII 2020.
honoratus : cives Viemien.sis, nauta Araricus honoratus. utriclarius
Luguduni consistens, XIII 2009.
Locus datus decreto nautarum Araricorum, XIII 1709. 2020. 20-il.
>'autae Ligerici, XIII 1709.
patronus : Venetus, allectus arkae Galliarum, patronus nautarum Arari-
corum et Ligericorum, item Arecariorum et Condeatium, ib.
Naviclarius mariiuis, dorao Roma, sévir Aug. Luguduni et Puteolis, XIII 1942.
Corpus splendidissimum Cisal])inorum et Transalpinorura . XIII 2029. V
o9H =X«'o71.
praefectus : Trever, negotiator corporis etc., ejusdem corporis pracfectus,
faber tignuarius Lugudunensis, XIII 2029 ; cfr. V .j9I1.
Negotiatores vinari Luguduni consistentes, au II' siècle, Xlll 1934; VI
29722 (au singulier); negotiatores vinari Luguduni consistentes, XIII
S6
562 c. I. L., VOL. XIII.
1911. 2033 (au sinçjuUer) ; negotiatores corporati, XIU 1911; negotia-
tores vinarii, XIII 1921 ; qui gessit in canabis sine macula, XIII 2016.
corpus, XIII 195-i. VI 29722.
civis Trever , negotiator vinarius et artis cretariae Lug. consistens ,
XIII 2033.
negotiatores singuli corporati, XIII 1911.
patronus : Trever, decurio ejusdem civitatis, nauta Araricus, patronus
ejusdem corporis, patronus eorum, XIII 1911.
airatura : negotiator vinarius Luguduni in kanabis consistens, curatura
ejusdem corporis bis functus, item quinquennalis, nauta Arare navi-
gans, patronus ejusdem corporis, patronus equitum Roraanorura, sevi-
rorura, utriclariorum, fabrorum Lugud. consist., XIII 19rj4.
curator et patronus : eques Romanus, diffusor oiearius ex Baetica, curator
ejusdem corporis, negotiator vinarius Luguduni in canabis consistens,
curator et patronus ejusdem corporis, nauta Araricus, patronus ejus-
dem corporis, patronus sevirorum Luguduni consistentium, VI 29722 =
N« 1313.
Obtiennent les mêmes sportules que les équités romani et les seviri
Augustales, XIII 1921.
Sagarius Lugudunensis (Reraus), XIII 2008; cfr. 2010; sagarius corporatus,
XII 1898.
sévir Aug. col. Lug., item sagarius, XII 1898.
sévir Aug. Lug. honoratus, item centonarius honoratus et sagarius
corporatus, ib.
Splendidissimum corpus artilicum tectorum, au II» siècle, XIII 1734.
Genius ejus.
Ils ont une scpullure commune avec les fabri tignarii.
Corpus ulriclariorum Luguduni consistentium, XIII 198o; utriclarii Lugu-
duni consistentcs, XIII 19o4. 1960. 1998, au III'^ siècle. Wdd. XII 1742;
corpus utriclariorinn, XIII 2023; collegium utriclariorum (?), XIII 1979;
utriclarius Luguduni consistens, XIH 2009.
incorporatus inter eos : civis Lugudunensis, incorporatus inter utricla-
rios Luguduni consistentcs, XIII 2039.
corporatus inter eos : lintiarius, ex civitate Vcliocassium, sublcctus in
numer(mi coionorum Lug., corporatus inter utriclarios Lug. consis-
tentcs, XIII 1998.
civis Vicnnensis, nauta Araricus honoratus, utriclarius Luguduni con-
sistens, XIII 2009.
adpertinens et honoratus : natione Sequanus, civis Lugudunensis, nego-
tiator artis prossariae, adpertinens et honoratus corporis utriclariorum,
XIII 2023.
honoratus : honoratus coUegiormn nautarum (?) et utriculariorum f?),
XIII 1979.
paironi : negotiator vinarius Luguduni in kanabis consistens, curatura
ejusdem corporis bis functus, ilem quinquennalis, nauta Arare navigans,
PROVINCIA LVGVDVNE^S1S. 563
patronus ejiisdem corporis, palronus utriclarioruin (et de plusieurs
autres collèges), XIII Uloi.
patronus eorum, Xlli iUOO.
Collegium Larum, XIII 1747.
SodalPS (coll. fun.), XIII 2177.
Collèges incertains, XIII 2006. 2013.
Fragment d'un album, XIII 2006.
Seviri Augustales Liigudiiiieiises, XIII 1961 ; seviri Luguduni consistentes,
VI 29722; sévir Aiigustalis Luguduni, XIII 1942; seviri Augustales,
XIII 1921 ; sévir Aug. col(onia) G. G. A. Luguduni, XIII 1945, etc.
corpus, XIII 1961. 1966. 1967. 1974.
curatores, XIII 1961. 1966. 1967.
curatura ejusdeui corporis functus, XIII 1960.
honoratus, XII 1898.
patronus eorum, XIII 19o4. 1974. VI 29722.
loca eis data, XIII 1667.
Les artisans isolés sont aussi nombreux à Lyon; quelques-uns font partie
d'un des collèges énumérés ci-dessus. Voy. Étude hist., I, pp. 351-353. Hirsch-
FELD, p. 234. Allmer, Musée de Lyon, III, pp. 52-90. Les voici :
aquarius (Augusti libertus. employé aux acqueducs), XIII 1827.
argentarius (sévir Aug. Lu g.), XIII 1963.
argentarius exclussor (repousseur), XIII 2024.
negotiator argentarius vascularius (sévir Aug. Luguduni), XIII 1948.
faber ferrarius : juvenis incomparabilis ingeni artis fabricae ferrariae, cor-
poratus inter fabros tign. Lugud., XIII 2036.
muriarius : sévir Aug. col. Lug., curator ejusdem corporis, nauta Rhoda-
nicus Arare navigans, corporatus inter fabros tign. Lug. consist., mura-
rius, XIII 1966.
artis barbaricariae (voy. Allmer, Musée de Lyon. II, ii. 160), sévir Aug.
col. Luguduni, civis Germanicianus (Syrien), XIII 1943.
artis caracte[rariae], graveur de lettres, XIII 1982.
lintiarius ex ci vitale Veiocassium sublectus in numerum colonorum Lug,,
corporatus inter utriclar. Lug. consistentes, XIII 1998; artis lintiariae,
XIII 1993.
negotiator artis cretariae, XIII 1906; exsercens artera cretariam, con-
sistens Luguduni, pertinens ad collegium fabror., XIII 1978 ; civis Trever,
negotiator vina[rius et artjis cretariae Lug. consistens, XIII 2033,
opifex artis vitriae (natione Afer, civis Garlbaginesis), XIII 2000.
negotiator frumentarius (sévir Aug. Lug., nauta Araricus, item ccntonarius
Lug. consistens honoratus, XIII 1972.
[negotiat(or) mercium I]talicar(um) (?), XIII 1962.
negotiator artis prossariae (peigneur de laine), adpertincns et honoratus
corporis utriclariorum, natione Sequanus, civis Lugudunensis, XIII 2023.
negotiator olearius (civis Lug,, nauta Rhodaniens Rliodano navigans, cura-
tor ejusdem corporis), Xill 1996,
564 c, I. L., VOL. XIII.
negotiator artis raliarlae, XIII 2035.
» Lugudun. [ar]lis saponariae, XIII 2030.
neg(oliator) laiidecenarius (?), Xlll 2003.
ci vis Tribocus, negotiator artis macellariap, XIII 2018.
numraiilariiis, Xlll 1982a. 1986.
uiigiiciitarius (sévir Aug. coi. Liig.), XIII 2602; ungucntarius Lugdunensis
viort à Rome, VI 9998.
ncgoliator Luguduni et provincia A(|iiitanica (un Syrien), XIII 2448.
negotiator, XIII 2025.
medieus, XIII 1762. 1994; meJica, XIII 2019.
dymach(a)cnis sive assidariu-s, XIII 1997 (assidarius = essedarius; c'est un
gladiateur combattant un glaive dans chaque main ou bien du haut
d'un char).
de stiidentibus (affr. impérial, étudiant), Xlll 2038.
Ara Romae et Augusti ad confluentem Araris et Rfiodani
C, XIII, p. 227.
2077. XII 1667. Dans ramphitliéùtre de Lyon.
e) [lo]ca lax[ala ... Augu]sta][ibus ... et seviris Augjus-
ta[libus]...
Allmer, Musée de Lyon, II, n. 100. — Les sévirs Augiistaux sont nombreux
dans les inscriptions de Lyon ; ils sont affranchis, mais plus souvent ingénus ;
un (XIII I9.'i4) est eqiies Romamis. Beaucoup sont négociants ou artisans. Us
forment un corpus qui a son curalor et ses patroni. On voit ici qu'ils ont une
place à l'amphitliéàtre. Yoy. 0. Hirschfeli», C., XIII, p. 234.
2078. XIII 1688. L(ucio) Besio Siiperior[i], | Viroman-
d(uo), eq(uiti) R(omano) , | omnibus lionorib(us) | apud sucs
funct(o), I patrono naiitar(uin) || Araricor(um) et Rhoidanico-
r(um), patron(o) | Cond[eat]iiim, i[tem A]r[ec?]|arior(um) Liigu-
[d(iini)] I consistentiii[m], || alloct(o) ar[k(ae)] Galliar(um); | ob
allectiir(am) fideli|ler adin[inistrala]ra, | [t]re[s p]rovi[nc(iae)
Gallijae.
Henzen, 6950. Allmer, Musée de Lyon, II, n. 129. De Boissieu, p. 260 (avec
reprod.). Wilmanns, 2219. Tu. M., Ann. d. /.. 1853, p. 68. — Les Condeates
paraissent tirer leur nom du pagus Condeate (mot celtique signitiajit lieu situé
au confluent), au confluent du Rhône et de la Saône (llrnscuFELD. p. 228.
Allmer, /. /., p. 484 et suiv.). On ne sait n'oii vient le nom des Arecarii. Sur
allecto, voy. ci-après. XIII 1709, note. — Sur Viromanduus = itatione Vira-
manduus, voy. Xlll I99().
2079. XIII 1695. Base.
PROvi>ciA LV(;vnv>E>sis.
565
Q(uinto) Julio Severino | Seqiiano, oninib(us) ] honoribus
initer suos fiincto, 1 palrono splendi||dissimi corporis | n(au-
tarum) Rhodaniior uni) et | Arariconim), ciii ob innoc(entiam)
I morum ordo civi tatis siiae bis statuas J decrevit, inquisitojri
Galliarum, très provinciae Gall(iae).
Allmer, Musée de Lyon, II. n» 1-27. De Boissieu, p. 26.j (avec reprod.). —
Scquano = natione Sequano, voy. XIII 199(5.
2080. XIII 1709. Lfucio) Tauricio j Florenti, Taurici |
Tauriciani lilio, Venefo, alierto ark(ae) Galliaruml, '[ patrono
nautar(umi | Araricorum rt | Ligericor(um), item | Ârecar[i]o-
rum et | Condeatium, \ (très) provinc(iae) Galliae.
Spon, p. 169. Ed. II. p. 198. De Boissikc, p. 259. Allmer. Musée de Lyon,
II, p. 482. — Allecto arkae (et non allectori); voy. Hirschfeld, p. 230 : allec-
tus arcae Galliarum videlur pro adjutore sive assessore judicis arcae haben-
dus esse; comparez les tilivs analogues qu'il cite. — Sur Venetus == naiione
Venetus, voy. XIII 1996.
2081. XIII 1716. ... [fi?]l. Vul[l,inia?)] ... \ ... [Tujrono
ou [San]tono, [sacerd.] ... | ... [ad te]mpl(um) Roin(ae) [et
Aug(usti)... I ad (.ontjluentes [Araris | et Klioda]ni II, [)raeI(ecto)
[nautarum H Rhodani]corum ... | [très provinciae] Galliae. ]
[Très provinciae Galliaje.
De Boissieu, p. oàO. Espérasdieu, Inscr. du Poitou, p. ;^70. Les mots très
provinciae Galliae étaient répétés en grands caractères tout autour du stylo-
bate; clr. XIII 1702.
2082. XIII 1723. Fragments d'une table de marbre.
... [ob h]onorem [VI viratus] ou [Augustalitatis], | T^itus)
Flavius] ...inus Ang(iislii [lib;ertus) .... dendro]ph[orus] ... |
... (se)vi[r Aug(ustalis)] ... | ... Flavi ... ' ... Maximilla ... | ...
[ex] (sesterlium) n(uniinum) CCXL (milibus) [fjecenunt).
I Allmer, Musée de Lyon, II, n. 102. Au commencement, Allmer, |)ropose de
lire : [in h]onore>n [doinus Augustae], L. 2 et 3, suppl. d'ALLMER. — Il s'agit
peut-être d'un ouvrage fait a l'amphithéâtre situé prc^s de VaraAugusti. [O.H.]
Lugudunum. C, XIII, p. p. 249.
2083. XIII 1734. Pierre; caractères du u« siècle.
Sur la face : Genio splendidissimi corporis fabrorum tign[a-
S66 C. I. L., VOL. XIII.
riorum | iljemque arlificum tectorum Claudius Myron e[t |
... entes ... . erga memoriam Clau[di ...]
Derrière : [sic interaliir] corpus cujiisqiiam praeter sepiil-
turae gratia | [eoriim qui c ustodiajm liabent qiiique excepe-
runl aditum et liabitatio|[nem et si qui qu]em locum sepnlturae
cujus rei gratia | [Myrunis teslamen]to consecuti sunt. [ ..
[sanjctissima seniper.
Spon, éii, II, p. 341. Allmer, Musée de Lyon, II, n. 18o. Cfr. XIII 1736
(tabula iiiarm. ansata) : Geîiio | Clauiii \ Myronis. XIII 1983 (Allmer, /. /.,
11 187) : Pompeius Catussa, cives Seqitamis, leclor. — L. 3, [cli]entes [devotis-
simi], Allmer; [par]entes, 0. H.; erga memoriam, cfr. Tac. Ann., 111. 2 :
ut suprema en/a memoriam /ilii sui munia fumjerentur . Les suiipléiiieiits de
la face postérieure sont de Tu. M., (|ui dit : « Excipiendi vocabuluiii intellego
cautioiiem de custodia uionunienti suseipiendi ila faclani esse, ut qui ad eam
se ()l)lit;al)ant, caverent sibi de jure adeundi et liabitandi. » (Xole du Corpus).
Allmer pense que ces deux collèges (les charpentiers entrepreneurs et les
artistes stucateurs) avaient là une sépulture conuuune. — Itemque indique
qu'il s'agit de deux collèges différents; voy. X" 1501.
2084. XIII 1747. Tal)le de marbre; caractères du ii« siècle.
Finis coll(egii) | Lariim | in dom^o) Juliania).
Allmer, Musée de Lyon, II, p. 43'). IIuischielu n'admet pas (avec Allmek,
II, pp. 2i)3 et 43()) que la domns Juliana soit la maison des empereurs; c'est
une maison privée de Julii ou de Juliani.
20S5. XIII 1751. Autel trouvé à Fourvière et orné d'une tète de
taureau, d'une tète de bélier, d'un couteau et d'un foculus.
Taurobolio(m) malris (l(euin) imagnae) Id(aeae), (juod t'aclum
est ex imperio matris | deiim j pro sainte imporatoris [C]aes(a-
ris)T(iti) Aeli | Hadriani Antoiiiui Âug(usti) Pii p(atris) p(atriae)
Il liberoriimque ejus | et status coloniae Lugudun ensis); |
L(ucius) Aemilius Carpus (se)vir Aug(iistalis), item | dendro-
phorus I vires excopit et a Vaticano transjjliilit . ara(ni) et
l)ucranium sno inpendio coiisacravit, | sacerdote | Q(uinto)
Saininio Secundo ab ((piindecim) viris | occabo et corona exor-
nato, Il cui sanctissimus ordo LMgudunens(is) | perpetuitatem
sacerdoli dccrevil; , App(io) AnnioAtilio Bradua T(ito) Clod(io)
Vibio I Varo co(n)s(ulibus). |
L'ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionuni).
Sur le lôlé droit : Cujus mesonyctium j lactuin est Y Id(us)
Dec(embres!.
PROVIM'JA LV(;VI)VNE^SIS. 567
Cniisiils (le l'an 160. De Hoissiki;, p 24. Orelli, 2322. Wilm., 110. AixMER,
Musée de Lyon, \, n. o — Mesonyctium ne se trouve qu'ici. — Voy. le com-
mentaire (I'Allmkr.
2086. XIII 1752. Autel.
Pro salute Imp(eratoris) Caes(aris) M. Aureîi Commodi
Antonini Aug(usli) — cea deux lignes sont martelées.
Niiniinib(ns) Aiig(iis(i) totiiisque | domiis divinae et situ
c(oloniae) C(opiae) C(laijdiae) | Aiig(iistae) Lngud(iinensis), j|
taiiriboliiim fecp|riint dendropliori | Liigiiduni consislentes, |
XVI Ka!(endas) Jiilias | imp(eratore) || Marco Siira Sep-
timinno | to(n)s(nlibiis) , ex vaticinafione | Piisoni Jiiliani,
arclii Igalli; sacerdote | Aelio Caslrense, || libicine Fl(avio)
Restitulo. i Hnnori omnium | Cl(aiidiiis) Silvaiuis, perpetuus |
cpiinquennaMs, ippenlrbiim liiijiis atae remisil. || L(ocus) d(atus)
d(e('relo) d(eciiriomim).
Du 16 juin 190. L. 10, le nom de Commode, consul VI, est martelé, comme
au conmiencement. — De Boissieu, p. 31. Ai.uier, Musée de Lyon, I, n° 6.
Wilm.. 120. Henzen, 6031. Allmer, Revue épigr., 1, p. 7. — Pusonius Julia-
nus, archiyallus revient XU 1782; Aelius Castrensis sacerdos, ib. et XII
I7o3: Flavius Restitulus tibicen, XIII 1733. 17oi. XII [lio. — Voy. le com-
mentaire d'ALLMER.
2087. XIII 1805. Table carrée. De la tin du n*- siècle.
Curante Fuhio | Aemibano, r(larissinio) v(iro), | loca quae
JuUus Janu|arius rei p(iibncae) donavcrat, || eenlonari suo
impen dio restifueriint.
De HdissiEU, p. i66, n. 3. L. Renier, Mélanges d'épigr., p. 10. Ali.mek,
Musée de Lyon, I, n. !(>. Ct'r. Maié, Die Vereine der (abri, p. Ty'iL. Voyez XIII
1919 : loca n(umero) D in circo Sex. Jul(ius) Januarius aedil(is) dut. Les cen-
tonaires réparent a leurs frais les 500 places que l'édile avait aménagées au
cirque. Etude hisl.. Il, p. 188. L. Fulvius Aemiliamts était curator coloniae
Lugudunensis (XUI 1806). 11 parait avoir été préteur tutélaire sous Marc
Aurèle. Prosopogr. iuip. rom., II, p. 92, n. 3.07. p. 93, n. 367.
2088 XIII 1911. Base; bons caractères.
C(aio) Apronio | Aproni | Blandi fil(io) i Raptori, Trevero,
Il dee(urioni) ejiisd(cm) civilalis, j n(aulae) Ararico, patrono |
ejnsd(em) corporis, | negotiatores vinari | Lugud{nni) consis-
lentes Il bene de se m[ere]nti | patro[n]o; cnjiis statuae dedi-
caltione sportulas|ded(it) negot(iatoribus) sing((ibs) corp(oratis
denarios) V.
068 C. I. L., VOL. XIII.
Hexzen. liM. Allmer. Musée de Lyon. II. n. 172. De B<jis<iei-. p. 390.
WiLM.. 2238. Trever = natione Trevtr, voy. XII 1996. note.
20S9 XIII 1918. Ba5€ : bons caractères du ve siècle.
Uun côté : L noio Helvio L(iicii) filio | Voltin(ia) Fnigi, [
ciJralori nnn tariim bis, ;dunm)vir o) Viennen siiim. patrono
Rhodanicorum; et Araricoriiim\ n(autae Rhod anici et Ara-
r^ici). [L;Ocus d(atus^' d ecrelo]] n(aiitanim' Rhod anicomm;.
De Vautre côté : L iiciO' Helvio L ucii) filio Vollin ia Friigi,
I ciiralori naii tanim bis. duum vir o Viennensiiim, pjirona
Rhodanicorum et Arar icorum , | n aulae Rhod(anici et
Araric(i)
De BoKsnx, p. 39o. Allxer. Inscr. de Menne, II. p. 2oT, pi. 249 et 249bis;
Musée de Lyon. II. n. 180. Wilm.. 22.>i. Herzog. Gall Sarb.. n. :J14. Cfr.
XIII 2220 : Dis) M anibus) Sameriae TiluUae L Helvius Frugi conjugi
sanctissimae .
2090. XIII 1921. Pierre carrée.
Sex tus Ligiiriiis Sexti) fil iiis^ I Galeria Marimis. , sum-
niiis ciiralor c ivium R omaiionira | [)ro\inc(iae) Lng(iiriu-
nensis , q iiaestor duum viralili us ornamrntis suffraîî(io) l|
saïKt issinii ordinis honoratus. ^duum vir desiguatus j ex
postul atione" populi, ob honorera perpetui poutif(icatiis) dal.
i Cujus doni dedicalione de ourionib iis denarios qninos),
ordini e(|ueslr i se viris Aug ustabbus nfgoliato rib^iis vina-
ri[i]s (denarios teruos, et omnib-^iisi cor porib^ns- Lug(ni]nni)
licite coenntibus denarios binos , item hidos circenscs dédit.
Liocus; datus d ecreto' d(ecurionnm .
De BoLvTCi". p. 160. Orelu. 4020. Whji.. 2224. Au mer. Muséf de Lyon,
n, n. 144. Rem. que les marchands de vin reçoivent les mêmes sp'irtules que
l'ordre équestre i cfr. XIII 19-34) et les s<*virs Augustaux : c'est probablement
parce que Marinus était membre de leur collège (Th. M., Ann. d. !.. 1833,
p. 77) ; lis re^-oivent moins que les décurions et plus que les autres corpora-
tions. Voy. Étude hLst.. II. pp. 18-5-6. Sur licite coeuntia (= quitus ex s. e.
licet coirè). voy. Etude hist.. I. p. 12'i. 4. 140. 444. 11 183. 186.
2091. XIII 1939. Qppe; bons caractères du ii« siècle, selon Allver).
^D(is) -M anibu». et mémo riae aetenfae] | .. [('.]aesoni
Niconis, I [(se)]viri Aiig(nstalis Liig(udunensis), corpo [ra]tl
iiiler fabros tign arios \ Lug uduni consisi entes ,, . . Xae-
sonius Menas ton bberlo oplimo j poneiul um cur avit et
sub ascia dedicavit.
PROTIKCIA LVr,VDV^ESSLS.
569
DissABD, Bull. arch. du Comité, 189^, p. 331. Aluier. Rev. épigr., III,
p. 168. n. 906. Musée de Lyon, V, p. 39, n. 16Tbis.
209-2. XIII 1942. Cippe; bons caractères.
D isj Mianiljus ; Q uinti) Capitoni Probati I senioris, domo
Roma) ', (se)viri Augfustalis Lugudiin(i) [ et Puteolis, navi-
clario marino, Nereus et Palaemon [ liberti patrono , j quod
sibi vivus insliituit posterisq(ue) suis '. et sub ascia dedicav(it)^
De Boissœt, p. 214. Or£LLI, 4242. .\llmeb. Musée de Lyon, H, n. lo9;
cfr. V, p. o8. WiLM.. 2231.
2')9"i XIII 1945. Grand cipp<^; bon; caractères.
D(is/ M an i bu s et memoriae aeternfae) Conslantini Aequa-
lis, hominis optimi, artis barbari cariae, (se)viri Aug(ustalis)
colonial C(opia) Claudia Angnsta) J Lnguduni , civis Ger-
mani ciani, qui vixit annos XXXXV, [ menses III, dies XII;
Pacatia | Servanda, conjugi karissi mo et incomparabili et i[
sibi viva, [ et Constantinii Serva![us] | et Aequalis et Constan-
tius, , fili patri piissimo ponen duno curaverunt et sub [[ ascia
dedicaverunt.
Aluier. Musée de Lyon, H, n. 160. Trion, n. 36. Mowat, Bull, épigr.. V.
p. 107. Rev. épigr., U. p. 98. n. -528.
Sur Vars harbaricaria, art de broder en or ou en soie et or, voy. Allmer,
II. ce. Blcewser, Edict. Diod.. pp. 1-57 et sniv. — Germanicia, ville de la
Syrie Commagène. 5ur l'Euphrate.
2094 XIII 1954. Base; bons caractères du n« siècle.
M(arco) Inthatio M(arci) fi[l(io)] | Vilali, negotiat(ori ; vina-
ri[o] I Lngud(uni) in kunabis conjsistenti, curatura ejusdem [
corpor(is) bis funct(o), item q(uin) qfuennali; ; nautae Arare
navigfaDtij | patrono ejnsdiem) corporis; | patrono eq uitum)
Pi omarorum. se vir orum), utr[ijclar(iorumi, fabrori um Lugu-
d uni) con sislfentium) ; cni ordo splendidis simus civital(is}
Albensium [ consessum dédit, | negotiatores vinari i [Lug(u-
dunenses j in kanabisi consisr entes pat[rono]. | Ob cujus
statuae ded ica] tione m) sportui as denarios ... [sing(ulis)] [
dédit.
De BoissiEC, p. 209. Heszen, 7007. Wnji., 22.30. Allmer, Musée de Lyon,
U, n° 171.
L. 1, il y a >U.\THATIO. L. 8. eqiuitt) Romano), Th. M. {Ann. d. /.. 1^53,
p. 6o); eq(uitum Riomanorum}, De Boissiec. 0. Hirschfeld, p. 234, pense
570 C. I. L., VOL. XIII.
que la qualité d'eqites Romaniis aurait été mise au commencement (cfr. VI
29722), et que ce marchand de vin pouvait être patron de Vordo equenier de
Lyon, moins considéré que les decurions (XllI 1921); ces équités municipales
(comme dil Juvénal, VIII, 238; ct'r. XII 4333, oii les équités Romani a plèbe
sont voués au culte d'Auguste avec les affranchis) n'étaient au-dessus des autres
citoyens (|ue par leur fortune. — L. 12, conscssum dédit, une place aux spec-
tacles parmi les décurions.
Sur les kanabae, désignant les entrepôts des marchands de vin ou plutôt le
quartier des « Raraques » où se trouvaient ces entrepôts O'ile d'Ainay, Allmer,
II, p. 4oo), voy. Th. M.. Hermès, Vil, p. 304. Hirschfeld, C, XI lî, p. 234,
n. 2. Allmer, II, p. 45.j. Étude liist., l, p. 218. II, p. 180.
209o. XIII 1960. Grand bloc quadrangulaire, présentant la partie
gauche d'une inscription dont le surplus devait occuper deux autres blocs
pareils; bons caractères.
Diis) M(anil)us) et mem[oriae aeternae] ; C(aius) Marius Ma[,.,
iSO)vir Aiig(ustalis)? coloniae] | Flaviae Aiigti[stae Puteoloriim.
item] I curaliira ejii[sdem œrporis fiinctiis ejiisqiie] 1 patromis,
^l pal[ronns iiaiitariim Rodanicoriim] || Arare navig[aiitiiim,
item ...] ulric!arior[iim Liigiidiini consistenliiim?], ! vivus sibi
et ..., I qiiondam (-[orijngi sanclissimae et incompa]|rabili et
per[l"atoriim iniquilatem sibi non] !| superslili, civ[itatis ejus-
(lem, ponendiim cii]|ravil [et sub ascia dedieavit].
Allmer, Musée de Lyon, II, n» 17(3. — Puteolorum, cfr. X. p. 182. L. 11,
0. II. conjecture : civ[i Treverae] ou ([uelque chose de semblable. Sur cette
restitution, voy. Ai.l.mkk, pp. 470-471.
2096. XIII 1966. (irand sarcophage; bons caractères de la tin du
n« siècle.
D(is) M(anibns) | et memoriao aeternae | M(arci) Primi Secnn-
diani, (se)viri AMg(iistalis) | c(olonia) C(opia) C(laiidia) Ang(iist{i)
Liig(udnni), cnratoriis) ejiisd(em) cor]por(is), naiitiie Rliodanic(i)
Arare najviganl(is), (•orj)orat(i) inter fabros |1 lign arios) Lug(n-
diini) consist(entes), negot(ialoris) muriar(ii), | M(arcus) Primins
Aiignstiis, filiiiis) et hères, patri ] karissim(o) ponend(iim) ciir^a-
vit et sub asc(ia) ded(icavit).
l)i: Boissna;, p. 203. Henzen, 7200. Wn.M., 2228. Allmer, Musée de Lyon.
II. n. 1G(). Voy. le N" suivant.
2097. XIII 1967. Cippe.
/'• colonne : [D(is) ]Vl(anibiis) [ C(ai) Primi [ Secu]ndi'i),
(se!i[virii ] Aiig(iistnlis) c(olonia) C(Opia) Claudia' | [An]g(nsta)
Lng(iiduni), cur.atoris) , [('jiisjil(rin;eoLrJi)(oris),n(anlaej || [[{h]o-
PROVINCIA I.VGVDVNENSIS. 571
<3(ani('i), praef(ecti) I [pjiis](l;pm) ror(poris), falj(ri) | [tignfarii;]
Lugiuduni) consiislentisi, | [omjnib iisj liono [ribfusj] apiid eos
fu]j[nc]t(i), pal(roni) ejusd(em) | [co]rp(oris). PrimidS Sel[cii]n-
diamis. fil(iiis) ] [patjri inromp(arabili) | [nioniimentiiml] qiiod
sibi vi|[viis p]osiiit in.sc|[ribe]nd|um) cur(avit) et s|[ub ascija
[dedicav(if)].
2^ colonne : A.... | ria[nae, q(uae) cum] [ con[jiip;e in] ]
€o[ncordiali | adfectii vixi]||t an[nis] ..., I m(ensibiis) X, di[e-
b(us)] ... I sine u[lla pjiis] | animi [laesio]|ne; C(aius) Pr[i-
miiis] li Seciind[iis con]jiigi o[pti] mae, ite[m Jii]sIo uni[('o
filio] I Primi [fratris, po] jnendiini) et insc]ir[ibend uni) cur(a-
vit) et I siib ascia dedicavit].
De BoissiF.r, p. 211. n. ,36. Wilm., 2227. Ai.uikr. II, ii. 16.d. Colonne 2,
1. 2, siippl. d'Ai.i.MER. HiRscHFELD i)réfère : [q{uae) cum] con[juye] con[cordia-
liter vixi\t. L. 1 i-l.'j, \Jii]sto ou [Fe]sto, et non [Augu]sto.
2098. XIII 1972. Clppe; caractères du m» siècle.
D(is) M(anibijs) et qiiieli aeternae | ... [T]oiiti(i) Incitati,
(se)vif(i) I Aug(iistalis) Liig(ndiinensis) et nautfaej Arar(ico),
ilem centonario Liig(iidiini) consis]tent(i) honorato, negotia-
ji'tori trumentario, | ... Toiilius Marcelliis lib(ertus) | [pjatrono
piissimo et sibi vi][vus pjosuit et siib ascia dedicav(it). [ [Optlo
felix et hilaris vivas, qui 1| [iegjeris et Manibus meis bejne
optaveris.
De Boissieu, p. 197, n. 2G. HEh'ZEN, 72.jG. Wilm., 2229. Ai.lmer, Musée de
Lyon, II, n. 102.
2099. XIII 1974. Sarcophage.
(Dis) M(anibus) | et memoriae aeternae | C(ai) Ulalti Melea-
gri, (se)vir(i) Aug(ustalis) \ (•(olonia) C(opia) C(laudia) Aug(usta)
Lugfuduni), patrono ejusdem j corpor(is), ilem palrono omnium
1 (•orpor(um) Lug(uduni) licMte eoeuntium, Ij Memmia Cassiana
conjunx ! sarcofago condidit et s(ub) a(scia) d(edicavit).
De Boissiev, p. 206 (avec reprod.). Orelli, 194. Wilm., 2226. Allmer,
Inscr. de Vienne. IV. n. 2n,'50, pi. U6. — Licite coeunlin, voy. XIII 1921, note.
2100. XIII 1978.Cii)pe.
D(is) M(anibus) I et memoriae aeternae Apricli Prisci aiii
consistentis | Lugnduni, perti||nentis ad collegi|uni fabror(um)
redem'pto s(ibi) honor(e) quaesjtor(io), exserc(entis) arl(em)
S72 C. I. L., VOL. XIII.
(TPl(ariam), | lecil sibi vivos et Ti | ... [AJpiolae? con![jugJ
carissi]mae et |
Di: BoissiEU, p. ill, n. 18. Allmer, Musée de Lyon, II, n. 17(1. Wilm.»
2:2;)9. — L. 7, redempto etc., lecture d'O. H,, (jui cxpli(iiie : siwima hono-
raria q\iaeslurae, scilicet coUegii fnbrorurn, soliUa. Allmer lit : redemptos (il
y a : RKDE.MPTOS) honor{es) quaesloriios), et explique de même. Artem
crctariam. cl'r. XIII 19(l(> : Vilalim Felicis. vetierani) kg. [/] Miinerviae)^
ne(joha[lo]ri Litgdunensi artis cr[e]tariae ; XIIÎ :2Û33, ci-aprè.s. Vars crelaria,
c'est la fabrication de jjots de terie.
2101. XIII 1979. D(is) M(anil)ns) \ et memoriae aeternae
I Arrio(?) Altilio iioiioralo | [(•ol]l[eg(iorum)] n[auta]r(iim?) [et]
ntr[iciila!r]ioriim [item] (•[orp(oratorum) an]nonarior(i]m?) ||
r[i]parionim (?), procurante | Felicia Felieiila arnica | caris-
sima; S(extus) Jii[l(iiis)] PVliciiis | Romaniis libelliciis I ponen-
fluni ciiraveriinl || (scil. una cum Felicula) et sub as(cia)
(leflicaveriint.
Spon, 228 ; ('(I. 11. ]). 210. De Bois.sieu. ]>. ,307. Lecture d'O. H. — Tu. M.
propose, 1. tîAi : c[e]n[t\o}inrior(u>n et) [s]a[g]ariorum. — [A )i]nonariorum
est de Greppo [Rev. du Lyonnais, 16, p. 26.'i); ripariorum , de Reinesius,
Synt., 11, n. LXIV. — Sur libellicus, voy. 0. H., Ber. der BerL Akad., 189.o,
p. 397 ; ce serait l'un des quinqueviri adjoints avx magistrats uuniicipaux
par un décret iuipérial, pendant la pers('cntion des chrétiens par Dèce. en
l'an 250, pour cout'ectionner les formulaires ilibelli) ou les habitants attestaient
qu'ils avaient sacritié aux dieux.
2102. XIII 1985. C(ai) Cali Dribiironis, | corporis ntri-
cia|rioriim Lugdiiiii | co-sislcnliiim. ] Calitis Piipiis patri [| pien-
tissimo, et Galia I Silvina coiijtigi | pieiitissimo et ... | niiriis
socro diil|cissimo ponciuliiin 'j curaveriint et sub | ascia dedi-
cavertint.
De BoissiEU, p. iO;!, n. 12.
2103. XIII 1993. Fragments de 10 liiiiies. 1! reste deux a quatre
lettres de la lin des lii;nes. Liu;n(' i, \nau]lar ?
2104. XIII 1996. Sanophage.
D(is) M(anibiis) L(ucii) Hilariaui Ciniia]mi, civis Lug(udii-
nensis), naiit(a)e ] Khodanico Hho]dano navigantis (sic), \\ cura-
tori ejiisdem corporis, negotia[lo]i|ris (sic) [olejari, Q(iiintus)
Maspejtius Severiaiuis s[o]|cer ejiis et Cl(aiidiiis) Seveiinus
aiîiiciis idenî(pi[e] | heredes p(onendiim) c(iiraveninl) et siib |
[as]cia de(licaverun[t].
I'IîOVIM;IA LV(;vnV.NE>SIS. O/O
De Br.issiKi', \k Dm. (i. Okei.u, 4243. ^^1I.M.. 22?.6. — L. 8 [ole]ari. Tii. M.,
Ann. d. /., 18o3. p. 77.
On ne trouve qu'ici un nauta Rhodaniens Rhodano navigans; on trouve
deux fois des nautae Rhodanici Arare navigantes (XIII i960. 196.^).
Civis Lugudunensis. suivant la coutume gauloise, veut dire un homme origi-
naire de Lyon (XIII 1989. 199G. 2039. XJl 17.51 : civis Liigud(uiiensis), VI vir
Valentiaej, ou reçu dans cette cité (XIII 2023 : nalio[ne] Sequano, civ[i]
Lugudunens[t]). Hirschield (p. 2oi) pense qu'il ne s'en suit pas qu'il s'agisse
nécessairement d'un civis Romanus. Voy. le N'' suivant, note. — Un grand
nombre de marchands et d'artisans lyonnais étalent d'origine étrangère ; voy.
£iude/iisf.. II, pp. 189-182.
2103. XIII 1998. Cippe; caractères du comm. du me siècle.
D(is) M(anibjis) et memoriae aetern(ae) | Illiomari Apri, lin-
tiari, ex civitate Veliocas sium, snblecto in nnmer(iim) ||
colonorfum) Liig(udimensiiim), corpora|to inler iitriclar(ios)
Lng(iidiini) | consistentiiim (U faudrait : consistentes); | qui
vix(it) ann(os) LXXXV sine ulliiis animi sui laesione; || Aprius
llliomarus, fil(ius), pa|tri karissim(o) pfonendumj c(iiravit) et
sub a(scia) d(edica\itj.
De Boissieu, p. 409. n. 17. IIenzex, 6991. Wilm. 2240. âlemer, Musée de
Lyon, II, n. 181.
L. 3, il faudrait Apri Illiomari, comme le prouve le nom du fils Cl. 11), à
moins qu'on ne doive entendre : Apri filii. [0. H.]; cfr. XIII 2030 ci-après.
Sublectus, etc. Voy. la "note du X" précédent. Il est probable, mais pas cer-
tain, que par cette sublectio Aper devint ans Romanus (Hirschfeld, p. 234.
Th. m., Staatsr., UI, p. 801, n. 2.
2106. XIII 2002. Base oblongue; très bons caractères.
Sur la face : C(aius) Jiilius Sabinianus, | nauta Rhod(ani-
cus), I in honorem | nautarum Rhodanicor(um) | dat. |
A droite : Dedicalione | doni hnjus | omnibus [ navigan-
tibus (denariosj lll j dédit. |
A gauche : L(ocus) d(atus) | dec(reto) | n(autarum) R(hoda-
nicorum).
De Boissiel', p. 392, n. Ij. Orelli, 4110. Wilm., 2237. .Vixmlr, Musée de
Lyon, II, n. 17o.
2107. XIII 20O6. Table de marbre incomplète de tous côtés :
Fragment d"une liste de noms. C'était peut-être Valbum d'un
collège composé d'hommes libres : Q. Helvius Roga[tus],
M. Valerius Secu[ndus], etc.
Allmer, Musée de Lyon, II, n. 190.
574 c. I. L , VOL. xiii.
2108. XIII 2008. Cippe; bons caractères.
D(is) M(anibiis) | C(ai) Lalini | Regini, | Rémi, sagar(i)
Liigucl(iinensis), |j h(eres) p(onendum) c(uravit).
De BoissiEU, p. 40.5, n. 1-4. Ali.mer, Musée de Lyon, II, n. 183. Cfr. XIII
2010 : negotiator sagarius. — Remus, cfr. XIII 1996, note.
2109. XIII 2009. Cippe.
D(is) M(anibus) | et memoriae aetern(ae) | G(ai) Liberti
Decimani, | civi Viennens(i), iiaiit(ae) | Ararico honorato, j|
iitriclario Lugu|duni consistenti , | Matrona ]Vlarcia|ni (filia)
conjiigi ca|rissimo, qui cuin !| ea vixsit annis XVI, | mensi-
biis III, diebus | XV, sine ulla a|nimi l(a)esione, | ponendum
cu|jravit et sub as|cia dedicavit.
De Boissieu, p. 389. Orelli, 42 ii. Spon, p. 99; éd. IV, p. 111. Allmer,
Rev. épigr., II, p. 34 et p. 00 ; Musée de Lyon, II, n. 178. Liscr. de Vienne^
II, p. 137. Herzog, Gall. Narb., 536.
Civi Viennensi, voy. XIII 1996, note.
'iWO. XIII 2013. Grande pierre carrée; bons caractères.
[Vivjos fe[cit sibi | Marcjius Ur[banus? | q(uaestor) et]
t'iirat[or tign(iiarioriim)? | in Sejgusiavis | n[egolianlinm j et
mejmoriae [aeternae | pajtroni [sanctissimi | Marcijo Gemin[o
curantib(us) I lib(ertis)?] Marc[io] ... | [el] .. ]yiarc[io] ...
De BoissiEU, p. 123, n. 5 Ali.ler, Musée de Lyon, II, n. 189. — Siippl.
d'AiXMER. Hirschfeld fait observer que ncgolianles ne va pas avec tignuarii;
il propose : curator civium roinanorum.
mi. XIII 2016. Cippe.
D(is) !V!(anibus) et | memoriae aeternae. | Mnspetia Silvina
Vale|rio Messori, conjiigi | incomparabili, qui || phis mereba-
tiir qiiam | facio, ciim quem vixi | annis XXIIII; quod ille mi
debuit facere, si fata | bona fuissent, idem as||lat memoriam
poni (se. un a me). || Valeriiis Silvicola et | filia lliientis
lacri|mis (i. e. lacrimis conquarentes) orfanitatem, (pia | perdi-
deriint patrem || incomparabilem ; ei | posila est ara, qui
ges sil in Canabis siiie | nlia macula. Sic scrijpsit Maspetia Sil-
vina; Il si fati condicionem | roddidero (i. e. si moriua ero),
ut Iice[al] ] aram mereri et m[e]mo|riam mcam poni ; | (très)
p(onendum) c(uraverunt et) s(ub) a(scia) d(edicaverunt).
l'UOVI.NClA LV(;VDV.\L.N.S1S. o75
Allmer, Bull, des Antiq., 1870, p. lOi. Bull. d. /., 1870. p. 93. .^usée de
Lyon, III, n. 398.
La dernière ligne porte : ppp . CGC • SSS • AAA • DDI).
2112. XIII 2020. Base quadrangulaire.
C(aio) Novellio Januario, | civi Vangioni, naiitae | Ararico,
ciiratori et | palrono ejiisdp[ra r]orp(oris); | Novelli(i) Fausl^tus
et Sote]ri|jciis de se [merenti?] | palrono in[diilgent]is sirao.
C[ujus statu]a[e] | dedica[tione dedlit | sportulas u[niversis
n]a[ii]tis praesenî[ibiis] (denarios) III. | L(ociis) d(atus) d(e-
creto) n(aiilarura) Araric[or]ura. | Dedicata p[ridie] ... sep-
t(embres), | Sabino II et [Anullinjo | co(n)s(iilibiis).
Consuls de l'an :21G. — Allsier, Musée de Lyon, II, ii. 177. Restitution
d'ALLMER. Sur civi Vangioni, voy. XIll 1996, note.
21 lo. XIII 2023. D(is) M(anibus) ] et memori[ae] | aeter-
nae | Popilli, natio[iie] | Sequano, civi j Lugudunensi, | nego-
liatori ar]lis prossariae, | adpertinentis et | honorato corpor[is]
I utriclariariim | [et C0jrp0|_ris]
De Boissieu, p. 407 (avec reprod.). Aluier, Musée de Lyon, II, n. 182. Ars
prossaria (peigneur de laine; « recte refertur ad eos qui tunicas pectendas
curabant. » [0. H.]. — Adperlinentis, scil. ad corpus utriclariorum. — Natione
Sequanus, voy. XIII 1996, note.
2114. XIII 2026. Grande pierre trouvée dans le Rhône.
D(is) M(anibiis) | et qiiieli aeternae | L(iicii) Sabini Cas-
siani, | dendrophoro Aiigiistali, q(iiaestori) corporis e[|jiis-
d(eni)dnplicario ex consensu iiniver'sorum, oranibus ho'noribiis
apud eosd(em) | fiincto, homini op[llimo et incompara|bili,
Flavia Livia | conjiigi rarissi mi exempli et | Priscius Eiisto-
chus II colliberto sanc;tissimo inscribenjdum curaverunt | et
siib ascia dedi|caverunt.
Allmer, Musée de Lyon, II. n. 169. L. 4-o, dendrophoro .4.ugustal{[},
cfr. XIII 1961 ; les dendrophores semblent être nommés ainsi, parce qu'ils
offraient des tauroboles pour le salut des empereurs; ct'r. XIII 1752 ci-dessus.
2113. XIII 2028. Cippe.
D(is) M(anibus) | et qu[ietij aetern[ae] | Secii[ndi]ae? Pla[ci]-
|dae, [fejminae sanc]|tiss[im]ae,quaevix[it]|| mecum annisXV...,
I ni(ensibus) IIIl , diebus XI, | sine ula anim[i | IJaesione;
G(aiiis) Tipur[i|n]|us Sacnina, naii[ta] {{ Araric(us), {■onjug[i] |
576 c. I. L., VOL. xm.
karissimae et sib[i] | vi(v)iis ponendum | ciiravit et siil) | ascia
de(licavi[t].
De BoissiEU, p. 388, n. I. Ai.i.mi.r, Musée de Lyon, H, n. 179.
2 H G. XIII 2029. Cippe.
D(is) M(anibiis) ; M(aiTi) Senni Metili, [Tjrevelri, negoliatori
,( coi'poiis splendi dissimi CisalpinoJ[rum et Transalpinolrum,
ejiisdem corjporis pract'(ecto), fabro tigjnuario Liig(udiinensi),
et Senniae | Jiillae, conjiigi ejus dulî|cissim(a)e vivae; paren-
|tibus nierenlissiinis | fili heredes f(aciendum) c(uraveruut) j et
siib ascia dedic(averunt).
MowAT, Bull, épigr., IV, p. l>'2^.). Lafayi:, Bull, épigr., V, p. 113, avec iin
commentai H'. Ali.mkr, Musée de Lyon, II, n. 188. — Cfr. V 3911 = N" 571,
oii il faut peul-èlre suppléer, avec Héron de Vilixfosse {Bull, des Antiq.,
188i, p. 300) : [negoliatori splendidissimi corpo]ris Cisnlpinforum) [e]t Tran-
salpin(orum). Ces marchands résidaient sans doute a la fois à Milan et à
Lyon, villes unies par une route qui passait par les Alpes Cotliennes (0. H.,
p[ 254, n. .3).
2117. XIII 2030. Cippe trouvé à Trion.
D(is) Mfanibiis) et memoriae [a]etern[a|e Septimi | Juliani,
n[e]gotialtoris Liigdu[n(ensis) ar]||tis sapoiiari|ae, Quintula |
Serloria (:on|jiigi karissimo 1 ponendum |1 curavit et sub | asscifa]
dedi[cajvil.
Ai.uiER, Rev. épigr., II, p. 18G. Trion, n. 71. Musée de Lyon, III, n. 218.
— 11 faudrait : Serloria Quintula ; cfr. XIII 1998 ci-dessus.
2118. XIII 2033. Cippe; bons caractères.
[? Turjranio V... | [civi] Trevero, n[ego|tiat]ori vina[rio et |?
art]is creta[riae | Lug(uduni)] consist[enti || Turlran(ius) Con-
[stans? I frjater et h[eres, 1 Agatjlio? et Apter[ns, lib(erti), |
p(onendum) c(uravernnt) e]t sub [asc(ia) ded(icaveriint)].
De BoissiEr, p. 400, n. 10. Alt.mer, Musée de Lyon, II, n. 173. Apter[iis],
Ai.lmer; 0. H. conjecture : Aper.
2119. XIII 2036. Cippe.
D(is) M(anibiis) et | memoriae aeternae | Valeriae Leiica-
diae, infantis | dtdcissimae, (piae vixit annisIVI, d(iebns)
XXX, et II Virei Vitalis,juvenis incompaiabilis ingeni artis fabri-
cae I ferrariae, fralris ejusdem Lenjcadiae, (|norum mortera
soi! I XXX dies interfnernnt ; corpoJlrato inter fabros tign(ua-
rios) Lugiid(unenses), | qui vixit annis XVIIII, m(ensibus) X,
PROVINCIA LVGVDYNENSIS, 577
diebiis VIIU; | ciijiis aelas talis fuit ut virgo | defunctus sit;
cuiiusque sapien|tia omnibus amicis et parenti[b(us)] [| admi-
rabilis fuit. Hujus de aeta[te] | mors inique judicavit! | Val(e-
rius) Maximus, vilricus, qui eum | sibi filium adoplaverat et
art[e] | educaverat, in quo spem aeta||tis suae conlocaverat, et
Ju|lia Secundina, mater infelicissima, qui sibi ab eis id fieri
spe raverant, et | Vireii Marinianus et Secundi anus, et Vai(e-
rius) Secundinus, fra|tres, p(onendum) c(uraverunt) et sibi vivi
sub asc(ia) dedic(averunt).
Allmer, Rev. épigr.. I, p. 297, n. 327; Trion, n. 21 ; Musée de Lyon,
II, n. 184.
-21^20. XIII 2039. D(is) M(anibus) ; et quieti aeternae C(ai)
Victori I [Tajurici sive Quiguronis, civ(is) Lug(udunensis),
incorporalo inter utriclar(ios) Lug(uduni) cons(istentes; | qui
vixit sine ullius offensa | ann(is) XVIII, m(ensibus) ... ], d(ie-
bus) V; Cass(ia) Taurina [ mater unic(o) filio piiss(imo) ponen-
(dum) I cur(avil) et sub asc(ia) dedie(avit).
De BoissiEU, p. 402. Aluier, Musée de Lyon, II. p. 492 et III, p. -iio,
supplée [Tajurici. Au lieu de Cass(ia) Taurina, il faut peut-être lire : Castau-
ricia. — Civis Lugudnnensis, \oyez XIII 1996, note.
âl21. XIII 2041. Fragment.
.... I [corpus] splendidissim[u]m ... | perpeluam vacatio-
ne[m] | decre[v(erunl)]. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) n(autarum)
Araric(orum).
De Boissieu, p. 391. Il y avait peut-être aussi : {oh epulum ou miinus splen-
didissim[u]m. [0. H.].
2122. XIII 2065. Trouvée a Trion.
... ded I Arpagi dulcis[sime.
Allmer, Rev. ép., II, p. 170. Trion, n. 46. Musée de Lyon, III, p. 448.
2123. XIII 2073. Cippe; caractères du comm. du m« siècle.
D(is) M(anibus) ] et memoriae aeternae [ M(arci) Aureli
Faustini. infantis dulcis simi et incomparabili (sic), qui | vixit
annis VIIII, m(ensibus) II, d(iebus) XIII, || qui sibi ante mor-
tem ro gavit quam parentibiis | suis, C(aius) Jul(ius) Maximus
filiastro et Aureba Faustina | mater unico (ilio deso|llat(i)
p(onendum) c(uraverunt) et sub ascia dedicaverunt.
37
678 C. I. L., TOL. XIII.
Mullis annis | vivat qui dixerit : Arpagi, libi terram lèvera î
Orelli, 4756. Allmer, Musée de Lyon, III, 265. — Arpagius se retrouve à
Rome. VI 16095 : D{is) M{anibus). \ C(aius) Corfonius Aepafrodi tus Corfo-
nia Maxximil la fecerunt filio suo, qui v\ixit an{nis) IIl, )ne{n)sibus VI, mater
Il et pater. Arpagius. — Ce n'est pas le nom d'un collège funéraire (ci-dessus,
pp. 348-3-49), mais un surnom donné à un enfant enlevé {raptus) en bas âge.
Voy. Allmer, Musée de Lyon, VI, p. 183.
2124. XIII 2099. Gippe ; bons caractères.
D(is) M(anibiis) | et mémorise | aeternae | Cl(aiidii) Aga-
tliyrsi, I [hjominis sanc||tissimi, | qui vixit annis | LXX, m(en-
sibus) V, d(iebus) X. | sine macula; | Sedatius Aga||tlionicus
fili|us palri dul(is|simo posuit et | sub as('(ia) ded(icavit).
I Eusebi, vale!
Allmer, Rev. épigr., II, p. 282. Trion, n. 86. Musée de Lyon, III. n. 287.
Eusebius = pius. A Rome, ce nom est pris par des collèges composés des
membres d'une famille (voy. ci-dessus, p. 349). Ici, c'est le nom par lecpiel on
désignait familièrement ce vieillard. C'était peut-être un chrétien, malgré la
formule païenne de l'inscription; voy. 0. Hirschfeld, Westd. Zeitschr., 1888;
AiXMER, Musée de Lyon, III, p. 219. Comparez XIII 1880 : hâve, Dulciti, Gau-
dentius te salutat ! (un mari à sa femme); Allmer, Musée de Lyon, I, n. 34.
2125. XIII 2177. Julia Adepta | hicadquiescit. | L(ucius)
Julius Cupitus I matri et sodales | de suo et Perpétua || fil(ia).
Dk BoLssiEU, p. 281. Leblant, Inscr. christ., I, n. 86 c. Allmer, Musée de
Lyon, m, p. 48. Cfr. XIII 1820 (autel ou cippe) : Nobilis, Ti(beriiJ \ Caesaris
Aiig(usti) I ser(viis) aeq(uator) monetfae) \ hic adquiescit; | Julia Adepta con-
pinx II et Perpétua filia d(e) s(uo) d(ederunt). Les sodales ne sont pas les
monetarii, sinon ils s'occuperaient aussi des funérailles de Nobilis. (Tr. Schiess,
Coll. fun., note 55).
Aedtti. C, XIII, p. 400.
Sur les collèges d'Augustodunum, voy. Panegyric, VIII, 8 : omnium signa
coUegiorum protulimus (éd. Baehrens, p. 187); il s'agit de la visite de Con-
stantin après les ravages des Bagaudes. Étude hist., 11, p. 187.
Opificcs lorarii qui i» Aeduis consistunt et vico Brivae Sugnutiae respondcnt,
au IW siècle, XIII 2828.
Fabri Augustoduni consistentes(?), XIII 2678.
lltriclarii, XIII 2839.
curutor fiuictus eorum, ci vis Trever.
Collegium incertum (epistulac fragm. ad), au IP siècle, XIII 2679.
Dissignatores, XIII 2653.
PROVINCIA LVGVDV^E^S1S. o79
3. Attgt€9totlttntt»tê (Autun). C, XIII. p. 415.
2126. XIII 2853. Marbre provenant du piédestal de la statue d"une
déesse.
Deae [ Bibract(ae) | [dis]signal[ores]?
Allmer, Rev. épigr., lil, p. 179, n. 1138. — Suppl. de Hirsciifeld. Tk. M.
conjecture : siyna t[ria].
2127. XIII 2678. Fragm. de marbre; bons caractères.
.... [coll(egium) fab[r[u]m (vel aliud coUegium) Au[giis]to-
du[ni I c]onsis[tent]lium .. | .. [p]os[uere].
Lecture d'O. H.
2128. XIII 2679. Table de marbre; caractères du ii» siècle.
... [causamqiie no]n esse ut qii[od sic | slatjuerim aut d[ifri-
cile vobijs aut molesitum | dujrumve sit...
Suppl. de Th. M. — 0. H. suppose que c'est un fragm. d'une lettre écrite
à un collège; cfr. XII 4393, ci-dessus.
4. Ager Aeduorum seplentrionalis. C, XIII, p. 434.
2129. XIII 2828- Base en pierre. Les caractères ne sont guère plus
anciens que le me siècle. [0. H.].
M(arco) Ulpio | A\ilo, 'centurioni) | legfionis) III Aug(ustae),
I IIII Fliaviae), | 0|)irices lori;cari(ii, qui in Aejduis consist;unt}
I et vico Brivae | Sugnutiae rcsipondent, quiq(ue) | sub cura
ejus fu|erunt, erga ibs[os l)(ene) mjer(ito) po[suer(unf)].
Héron de Vhxefosse, Bull, des Antiq. de Fr., 38, 1877, p. 199. 1878,
p. 190. — La fabrica loricaria d'Autun est mentionnée dans la >'ot. Dign.,
Occ, IX, 33, p. 14^. Le vicus Briva Sugnutia i)arait être Brèves, où il y a
encore des forges (à Sardy-les-Forges). Sur respondent, voy. Ulpian., Dig..,
L, 1, 30 : cui rei publicae vicus ille respondet. M. LTjtins Avitus était un cen-
turion de l'armée d'Afrique ; il fut envoyé dans la Lyonnaise (qui n'avait pas de
troupes) pour surveiller les ouvriers en cottes de maille; de là, il fut envoyé en
Mésie ou stationnait la legio IIII Flavia. et à son départ les ouvriers lui éle-
vèrent ce monument. [0. H.]. Aujourd'hui encore, dit Héron de Vu.lefos.se (/. L),
€ certains officiers d'artillerie pas.sent a certaines époques de l'année dans les
centres de fabrication d'armes et les ouvriers viennent leur présenter l'ou-
vrage qu'ils sont libres d'accepter ou de refuser. »
2130. XIII 2839. Autel.
In honorein) d(omus) d(ivinae), | Genio | ulriclar(iorum), |
o80 C. I. L., TOL. XIII.
L(ucius) Censorîiniiis ] II)!iomar(us), ; ciirator | functus, j c(ivis)
Trever, | d(e) s(ua) p(ecunia) d(onum) d[edit).
WiLTHEiM, ms. p. Go, éd. p. 238. — Trever est la forme ordinaire dans les
inscr. Curator functus = cura collcgii functus. [0. H.]. Le surnom Ibliomarus
est celui d'un autre Trévire (C. I. L., III i:2ii; cfr. Brambacii, Inscr. Rhen.,
694 et 1876).
Parisii.
5. M^utecia. Ptat'isii (Paris). C, XIII, p. 464.
Nautae Parisiaci, sons Tibère.
2131. XIII 3026. Quatre autels trouvés en 1710 sous le cliœur de
l'église de Notre-Dame. Ils étaient rangés de suite et servaient en partie de
base à un ancien mur de près de 3 pieds d'épaisseur.
a) Sur la face : Tib(erio) Caesare | Aiig(uslo), Jovi Optumo |
Maxsiimo (aram) | nautae Parisiac[i] | publiée posierun[t].
Derrière : eiirises.
Sur le côté gauche : Senani iiseilo.
Orklm, 1993, et vol. III, p. 168. Mowat, BuU. épigr., I, pp. 49. 111, III,
pp. 134. 162. Voyez la bibliogr. dans le Corpus et le commentaire excellent de
Mowat. Duruy, lUst. des Rom., A'\ 1882, III, pp. 29 et suiv. (avec reprod.).
Desjarmns, Géogr. de la Gaule, III, p. 261 (avec reprod.). Catalogue du
Musée de Cliiny, 1883, pj). .3-4, n. 1-4. — Eurises sefiani useilo est la traduc-
tion, en langue celtique, de nautae Parisiaci posierunt (eurises = posierunt;
senani de Sena = Sequana; useilom = aram). Voy. Stokes, Bezzenbergers
Beitraege, XI, 1886, pp. 137 et suiv. Zimjier repousse cette explication (voy.
la note d'O. H.). — Les trois autres autels portent, sur chaque face, le nom
d'un dieu celtique ou romain. Chacun des quatre autels porte des bas-reliefs
ayant rapport aux sacrifices. Voy. Mowat, Bull, ép., Ill, p. 174, et S. Reinach,
Rev. celtique, 1897, pp. 137 sq(i. et pp. 253 sqq.
III. BELGICA.
Comme la partie du vol. XIII, qui doit contenir les inscriptions de la Belgi-
que et de la Germanie, n'a pas encore paru, nous avons tiré ces inscriptions
de divers recueils. M. Zanc.emeister, qui est chargé de les publier dans le
volume XIII, excepté celles qui provieniu'ut du territoire français (0. HiRScn-
feld) ou suisse (Tu. M.), a eu la grande obligeance de les revoir.
1. (^ol. Augusla Ti*eve»'orun* (Trier, Trêves).
Arenarii consistentes col(onia) Aug. Trevcrorum, Bramb, 770.
Juvencs, N° 2133.
BELGICA. 581
2132. Brambach, 770. Dans le podium de l'amphitliéfitre.
In h onorem) d(omus) [d(ivinae)] | Genio are[naJ|rioriim con-
jsistentium ' col(onia) Aug(iisla; Tre(verorum) |1 Axsillius Avjitiis
sive Sa cruna d onum) d edit).
Sur les arenarii, voy. XI 862 et XII io90. — Orelli, "2773. Wilmakns, 2281.
Hettxer, Provincial muséum zu Trier, 1893, n. 88.
2133. Brambach, 771'' (corrigé par Hettner). Dans l'amphithéâtre.
Jiiven...
Hettner (Korrespbl., II, 1883. n. !04, 5. et Die rôm. Denkmdler im Pro-
vinzialmuseum zu Trier), lit : \loca XXX?'\ juven^uml. Le fragment a été
trouvé dans l'amphithéâtre et indiquait, selon Hettner, les places du colle-
gium juvemim.
2. DivoiMufunt Mediomatricorum (Metz).
holitores, N^ 2134.
nautae Mosallici, N» 2133.
libertus eorum tabularius.
2134. Huebner. Jahrb. des Vereins von Alterthumsfreunden im Rhein-
lande, LUI (1873), p. 101.
HOLITORES
Cfr. CIL. I, p. 400. Ibid. n. 10o7. Orelli, 2861. Les lettres LI sont presque
effacées.
2133. Robert, Épigr. rom. de la Moselle, II, p. ll.o.
M(arco) Pohlicio Set[un] d[i]ano, naiitarum | Mosallicor(um)
libe[rtol | tabulario, sevi[roJ | Augiistali.
Publiée d'abord dans la Bibl. de l'École des Chartes, V* série, V, 543,
d'après Phil. de Vigneulles. Voy. Hcebser, Jahrb., l. l. — Sec[un]d[{]ano^
pour Sec[un]dano est une conjecture de Robert.
3. Dihio Lingonum (Dijon).
Fabri ferrari Dibione consistentes.
patronus eorum.
2136. XIII 5474. Orelu4083.
J(ovi) O(ptimoi .M aximo) | et Fortunae Rediici pro | salute,
itii et reditii | Tilj(erii) Fl(avii) Veteris, patrono [ optirao.
582 c. I. L., TOL. xm.
aram posuerunt faljri | ferrari Dibione [co]ns[i]s![t]entes, |
[v(oto)] s(ohito) I(iljent.er) m(erito). | L(ociis) d(atiis) d(ecreto)
pa(ganoriim) ou p(agaMorum) A(ndomensiiim).
4. Auffttsfa Vi»*otnattdMto»*uèn (Vermand).
Arenarius.
!2137. Héron de Villefosse. Bull, arcli. du Comité des Irav. hist., 1890,
p. 429. Graffito sur un vase trouvé à Vermand.
Donavil | Jovinus arenariiim.
Cf. Rev. arch., 1891, p. 2.j7 (Gagnât) = Année épigr., 1891, n. 3.
Héron de Villefosse croit que arenarium est une erreur pour arenarius.
On pourrait lire aussi : Jovinus arenari(or)um (servus). Gfr. XIII 6-i6.
IV. GERMANIA. INFERIOR.
1. Beelgum (près de Leouwarden^ en Frise).
Gonductores piscatus, de Vespasien à Trajan.
2138. Zangemeister, Korrespondenzbl. der icestd. Zeitschr., 1889 (VIII),
p. 2. Femme assise dans une niche.
Deae Hludenae | condiictores | piscaliis, niancipe | Q(uinto)
Valerio Seciijndo, v(oto) s(oliito) l(ibpnter) m(erito).
Voy. Zancemeistkh, l. /., pp. 2-12. 11 s'agit d'une société romaine, qui avait
pris il ferme la pèche de la mer du Nord. Zang. pense qu'il faut lire mancipe
et non mancipi; le mancejjs est le magislcr des fermiers de la pèche de
la Mer du Nord. L'inscription date de Vespasien à Trajan. — R. Gagnât, Ann.
épigr., 1889, n. 63. Boissevain, Mnenwsij/ie, 1888, p. \l\9. Dessaf, l-iGl.
Bruns, Fontes, éd. 0, p. IVi'i.
2. Fot*u»ti MMatl»*iatèi (Voorhurg).
Collegium peregr(iuoruiii).
2130. BRAMltAGH, 11.
In liionorem) d'omus) d(ivinae), | Gonio roIle|gi peregr(ino-
riim), I Ulp(iiis; Decemlber et Vere!cund(us) Corjnntns d(oniim)
d(ederimt).
Orei.i.i, 178. Cl'r. {{ramu., 1002 (N" 2IO'i, ci-après).
GERMANIA. o83
2. Gelderen.
Figuli.
magister eorum.
2140. Brambach, 105.
Vestae | sacrum, | Jul(ius) Victo(r), | mag(ister) fig^ulonim) |
pro se.
Janssen, Jahrb. des Ter. f. A., VII, p. 170. 1-i.
4. Groot-Sundert.
Chiltores templi.
2141. Brambach, 132. Autel.
Deae | Sandraudigae ( cullores | templi.
Okelu-Henzen, 3910. Schayes, La Beîg. pendant la domination romaine,
II, p. 486 (avec fig.).
o. Colonia Agt'épjtinn (Koeln, Cologne).
Coliegium equitum, Bramb., 390.
€ollegium focariorum consistentium... Bra.mb.. 2041 add.
Hastiferi. N" 214o.
Collège bachique, Bramb., 313.
honor sacri matratus ; mater.
pater.
sacerdos.
2142. Bra-Mbach, 313.
Deae Semelae et | sororibus eiiiis | deabus, ob honorera |
sacri matratus | Reginia Paterna || mater nala et | facta aram
posuit I sub sacerdota ... | Seranio Catullo || pâtre.
SiEUiER, 1083. Orelli. 1491. Wiui ., 70. Mater, pater et sacerdos dans un
collège du culte bachique. Matratus. dignité de mater: sacerdota. ., il y avait
peut-être sacerdotae, pour sacerdote [Th. M ] ; Br.\jibach propose : sacerdo-
ta[li], ce qui est peu probable.
2143. BRAMBACn, 390.
Hercuii.Januarinius , Moderat(us) col(legio) 1 equitum d^onura)
d(edit).
Orelli, 4078.— Von Domaszewski, Westd. Zeitschr.. XIV, 189.^;, p. 88.
584 c. I. L., VOL. XIII.
2144. Br\MI!ACH, 20-il add.
In h(onorem) d(omiis) (l(ivinae) | [G]enio | [cjollegi | [tloca-
riorum ] [consisjlenliura [
WiLMANNS, 2287.
2145. Korrespondenzbl. der u-est. Zeitschr., 1893, p. 96 [A. Kisa]. Base..
Genio ] hasliferum.
Voyez plus loin, Xo^ 21o5-21o7 et XII 1814.
6. Niederbiber.
Bajoli, en l'an 246, Bramiî., 692.
vexillari, en l'an 246, ibid.
collegium Victoriensium signiferoriim, en l'an 246, ibid.
vexillarii et imaginiferi, en l'an 239, ibid., 693.
2146. Brami!ACH, 692. Base d'un Genius en airain.
Côté gauche : In JKonorem) d(oiniis) d(ivinae) bajoli | et vexil-
lari col]leij;io Victorienlsiuin signiferjornm Genitim d||e suo
fecerunt | VIIII kal(endas) Octobr(es) | Pr(a)esente et Âlbino |
co(n)s(iibbns). H(oinines) XIIII d(e) s(iio) r(estitiieriint) :
Sur la face : Satullus, | Saltara, | Macriniis, | Laetns, |
Apollinaris, j Secnndianus, | Ursus.
Côlé droit : Paterniis, | Prudens, | Marianus, | Dagovassus,
I Cerialis, | Aturo, | Victor.
Consuls de l'année 246. — L. 2-3 : collegio est certainement un datif, non
un ablatif. Huebner. Bonner Jahrb'ûchev, 03, 46. J. Becker, ibid., 39 (1866),
p. 25-32. Urlichs, ibid., 60, p. 63; cfr. 62, 59. Orei.li, 988. Wh^manks, 1526.
2147. BRAMIiACII, 693.
In li(onorem) d(omiis) d(ivinae) Genio vexillar(iornm) et ima-
ginif(erorum) Atlianiis Coresi vex(illarins) | Fortionius Con-
stitntus I imag(init'er) signum eum (a)edicla j et tab(n)l(am)
mannoreani (l(oniim) (l(edeninl) d(edicaveriint), || Imp(eratore)
d(omino) n(ostro) (Jordi(a)no Ang(usto) et Aviola co(n*s(ulibus).
Consuls de l'an 239. — NVii.m., 1527. Von Domaszewski, /. /., p. 13. ïer-
TULL.. Apol., 16 : reliç/io Romanoriim tota castrensis signa veneratur, signa
jurât, signa onmibus dcis pracponit. — Ces deux inscr. ont été trouvées dans
un caslellitm voisin de Niederbiiier.
GERMANIA, o85
V. GERMANIA SVPERIOR.
1. Moffoniiacuui (Mainz , Mayence).
Nauta, Bramb., 939.
Cives Romani manticularii negotiatores Mogontiaci, Bramb., 956, en i98.
Cives Romani manticiilari negotiatores, KorrespbL, 1884, p. 31, en 43.
quaestor, curator eorum, bRkyui., 9o6.
Coliegiimi fabrorum, Bramb., 1299.
dCecuria) sec(unda) ?
Juventus Vobergensis, Braîib., 1000, en 199.
CoUegium juventutis vici Apoiline(n)sis, Bramb., 1138, en 220.
Veterani, Bramb., 1049.
curator eorum.
quaestor eorum. '
actor eorum.
2148. XIII 7067- Brambach,939. La même inscription se trouve sur
la face antérieure et sur la face postérieure. Devant, elle est a moitié perdue.
Les bas-reliefs représentent un homme, une femme et un enfant sur le devant,
et une embarcation avec un pilote et deux rameurs sur le derrière.
Blussus Aliisiri filins), | naiila an(norum) LXXV li(ic) s(itus)
e(st). I Menimanii Brigionis l'iilia) an(noriim) ... | iixor viva
sibi fecit. Primiis fiilius) 1 parenlibiis pro pietate pos(u)it.
L. 3, 11 y a un vide, qui était destiné a l'indication du nombre des années.
2149. XIII 7222. Brambach, 9o6. Wu.m., 2262.
In h(onoremi diomiis) d(ivinae) | deo Merculrio L(iiciiis) Seni-
lius I De('[i][naniis q(uaestor) | c(nrator) c(iviiim) r(oinanoriim)
m(anticularioriim) neg(otiatorum) Mog(ontiaci), || r(ivis) T(au-
nensis), v(otum) s(olvil) l(ibens) l(aetiis) nijerito), Sal|urni(n)o et
Gallo co(n)s;unbus).
Consuls de Tan 198. — ContuUt Zang. — Trouvée ii Finthen prés de
Mayence. — Th. M. {Rhein. Mus., 1880, p. 154) pense que les wanticularii
sont des marchands de détail, colporteurs, opposés aux macjnarii. Voy. N'^ 760.
2150. XIII 6689. Brambach, looo.
I et Genio jiivenl|utis Voberg|ens(is),T(ilus) Genialiniiis |
Crescens v(otum) s(olvit) l(ibens |1 l(aetus) m(erito), AnullinoJ II et
Frontone | co^n)s;iilibus).
Consuls de l'an 199. — Révision de Zang. — Or , .5240.
S86 C. I. L., VOL. XIII.
i215I. XIII 6676. Brambach, 1049.
Fortiinae | Aiig(iistae) sac(rtim), C(aiiis) | Nemonius Sejnecio
c(urator) v(eleranoriim) et T(itus) | Tertiiis Félix q(tiaestor) || et
C(aius) Alius Vere|cundiis acl(or) | cl(e) s(iio) p(osuit).
Henzen, 7183. Steiner, 29o. Wilm., 22G3. Il ne faut pas confondre cet actor
avec le servus actor publiais. Comparez XIII 108-4. 29i9. Mowat, Bull, des
Antiq., 1889, p. 143. Hirschkeld, au vol. XIII, p. 1-13. L. Halkin, Esclaves
publics, pp. 43 et l.^G sqq.
2152. XIII 6688. Bbamuach, ii38.
In [h(onorom) d(omiis)] (l{ivinae) | Cenio collegi | jii(v)entutis
vici I Apolline(n)sis, Acutiiis | Ursus et Acutia Ursa H donum
dederunt | Imp(eratore) [M(arco) Aurelio | Anton]i[no Pio
Felice | Aiig(iisto) III] et Coma|zonle [II] | co(n)s(iiIibus).
Consuls de l'an 220. - Jalirb. des Vereins, 04, 43 ; 07, 10. Orelli, 4093.
Wilm., 2273. — Inscription trouvée à Zahlbach. Sur l'itération omise pour
Comazonte, voyez N" 2I.j6.
2153. XIII 7065. lîHAMi'.Ani 1299.
Pervin(ciiis) | Stahilis | <'ol(l('gio) fal)r|oriim (l(oniim d(edit).
« Sic explicat Zangemeister secundum exeuiplum ab Eue. Bormann delinea-
tum. In kitere postico est teste Fucusio , II, 181 : D SEC ^= d(ecuria)
sec{unda)'\ [Zanc.emeister]. — L'inscription est maintenant au musée de Castel.
Cf. J. Becker, Annalen des Vereins f. Nass. Alt., XIII, 1874, p. 201.
2lo4. XIII 6797. Tu. M., Korrespondcnzbl. der irestd. Zeilschr.,
1884, p. 31.
Ti(berio) Claudio Caesari AiJg(iisto) (iermaniro, pont(ifici)
max(imo) trib(unicia) pot(estale) III imp(era(ori) Illl, p(atri)
p(atriae). co(n)s(iili) III, cives romani manticnlari negotiatores,
C(aio) Vibio Riifino leg(alo) pro pr(aetore).
De l'année 43. — Cf. Tii. Mommsen, Rheiiiisclics Muséum, 1880, p. 1.j4.
Voy. X<'2149.
2. Castetlunt Mattiaronim (Castel).
Ilastiferii (sic) sive pastores consistentes Kaslello Mattiacorum, en 224,
N" 2i:i().
Ilasliferi civitatis Mattiacorum, en 236, Bka.mi!. 1330.
Vicani et hastiferi Castelli Mattiacorum, N" 2157.
cur(alor) eorum.
GRUMANIA. ^87
21 oo. XIII 7281. Drambacii 1336.
In h(onorem) d omiis) (l(ivinae) Deae V^irliiti Bello|n(a)e mon-
tera Vaticanum I vetiistale conlabsum | reslitueriin'[t] hastiferi
cilvitatis Mattiacor(iim) X kal(endas) || Sep(teml)res) lmp(era-
tore) [d(omino) n(ostro} Maximino Aug(uslo}] \ et Africano
co(n)s(nlibus), hi quorum no'mina i(nfra) s(crip)ta sunt : |
G(aius) Meddignatius Severus cur.ator) bis |
Suivent 17 noms sur 2 colonnes :
L;iiciusi Leviniiis Qii|i)efiis, | T(itus) Vilalinius Peregriniis, |
Constantius Marcianiis, | Crixsins Adnamatus, | Giamilliiis
Crescens, etc.
Consuls de l'an 23G. — Oreli.i, 1983. Les mots imprimés en itali(|iies sont
martelés.
21o6. XIII 7317. J. Klein, Jalirb. des Vereins fur Altertlmms-
freunde im Rheiiilande, vol. 83, p. 2ol. Autel.
[In] li(onorem) d(om(is) d(ivinao) | N[ii]min(ibus) Âiig(tis-
tis), I hasliferii (sic) \ sive pastor(es) | ronsistenl||es Kaslello 1
Malliaconim | [d]e suo posnel[r]nnt VIIIl Kal(endas) | Apriles
I [Jjuliano et (;ri[s]!|pino ro(n)s(idibiis).
Descripsit Zakg.— Consuls de l'année 22i.— [J]uIia>io [11] (et non : Aeliano)
est tout à fait sur [Zang.] ; i'ilération est parfois omise, comme au N" 2152, dans
Brambach, 1499. 1617, et ailleurs.— A. von Coiiausen. Annalen des Vereins f.
Nass. Alterthumskunde, 1887, XX, p. i.jO. R. Cagnat, ,4«Kee épifirr., 1888,
n. 18. — Sur les hastiferi, voy. XII 181 i.
2157. XIII 7250. Zangemeimer, Korrespondenzbl. der tvestd.
Zeitschr., 1889, p. 27.
I vican[ils [et? hastifjelris Casielli iMaljtiîHorum Aur(e-
lius) Candidus corni|culariiis | | ... Go;[dianornm?] |
allectiis int[er' ipsos]...
R. Cagnat, Année épigr., 1889, n. 6i.
3. Cirtiax .Waitiacofutt» fWieshaden).
Negotiatores civitatis Maltiacornui, en 212.
21 o8. Korrespbl. der u-csld. Zeitschr., IX (1890), p. 186, n. 98.
In li(onorem) d(omiis) d(ivinae) 1 pro perpétua in|oolumitale
ïmp(eratoris), | negotialores c(ivilatis) M(altiaco rum) | [h(anc)]
schol(am) d(e) s(uo) ('(eoerunt) d(iob(us) Aspr(is) (considibus).
588 c. I. L., VOL. XIII,
Consuls de l'année 212. En l'honneur de Caracalla, au commencement de
l'an 212, après la mort de Gela. La pierre était encastrée dans la schola (lieu
de réunion). Voy. Korrespbl., 1891, n" 8. Atinal. des Ver. f. Nass. Alt.y
XXIII, 1891, p. loO.
4. AUenstadt.
Colegium juventutis cons', en 242.
2159. Brambach, 1410. Autel.
In li(onorem) d(omus) d(ivinae) | Genio | colegi \ juventutis
jcons. At(l)i(co) et Pr(a)etextato co(n)s(ulibus).
Consuls de l'année 242. — D'après Brambacu, CONS serait un surnom du
collège. — Wn.MANNS, 2274. Bonn. Jahrb., 60, 20.
5. Civitas ITaMtèenaiutu (Heddernheim).
Colleû;ium tignarioruia.
2160. Bra.mhach, 1447. Trois fragments.
... [c]olIec|ii tign(ariorum) | Genialius | [Opjtatus ] [d]e suo j
[posujit.
Peut-être : [Genio c]oUe[g]u etc.
6. F«CM# Aiurelii fOehringen).
Collegium juventutis, en 222, N" 2161.
Veterani et peregrini, N" 2162.
2161. XIII 6549. Brambach, loul.
fPro] sa[lju[t(e)] Im[|)(erator:s) | Sevjeri colie|;giM]m juventl[u-
t|i(s) devolissi|[m]i numini eju]|[sj sacrant kl[a]((endis) Nov(em-
bribus) Imp(eratore) Slevero Alexalndro Aug(usto) co(n)s(ule).
Consul de l'an 222. — Descr. et suppl. Zanc.
2162. XIII 6540. Hauc, Das Koenigreich Wurtemberg. 1882,
p. 169. — Trouvée en 1881.
I [Gjenium cum l)as[e ve|te]ranis et per[e|gr]inis
heredes | | [p]atris posiier[iint].
Lecture i'ournie à IIaug par Zanc.kmkistkb. (jui a copié l'inscription,
7. Marbach.
Nautae, Bramb., 1601.
Coll. j(uventutis'0 peregrinorum, Bramk., 1602; peregrini, Bramb., 1603.
GEHMAMA. 589
2163 XIII 6450. Brambach, igoi.
Pro sal(iite) imp(eratoris) | Gen(io) naut(arum) G(aius)
Jul(ius) Urbicus | d(onum) (l(edit) v(otiim) s(olvit) l(ibens)
l(aetiis) m(erito).
2164. XIII 6453. Bramkach 160-2.
[Vlictorijam cum b ase Domiltius Condjollus coj|ili(gio) pere|-
grinorujin; v(otum) s(olvit) liibens) l(aetiis) m(erito).
L. 0-6 : COiLL • 1 • Sur cette orthographe, voyez les X"^ 1946 et 19o0.
Zang. propose : coll{egio) j{uventutis) peregrinorum.
2165. XIII 6451. Brambach 1603.
In h onorem) d(omiis) d(ivinae) | Genio pelregrinor(um) [
Severus | Meldidat i filins) | d(e) siuo) d(oniim) d(edit].
L. o, ce nom n'est pas sûr (Zakg.). — Oreli.i, 5T8-i.
8. J\euenstadt.
CoUegium juventutis.
2166. XIII 6468. Brambach. 1612.
Vaniciiis [F]o[rti]o Adv[ent?]ius Aquinus Nalaliu[s] |
Victorinius Ursian[iis] | Materniiis Aeterna[lis] | co[I.] juven-
tiit(is) [ex]s sii[o pos(uerunt)].
Descripsit Zang. — La tin est une conjecture de ZANG.^'qui compare Wilji.,
694 = Orelli, 4039 : ex siio posuerunt.
9. Civitas Sunteiacennenai» (RottenburgJ.
Juventus civitatis Sumelocennensis.
2167. XIII 6358. Br.uibach, 1629.
Deanae | in Ii(onorem) d(omus) d(ivinae) [ pr(o) juvenliile |
c(ivitatis) Sum(elocennensis) Jul(ius) H[e]rmes [f(aciendum)]
c(uravit).
WiLMANHS, 2253.
10. Civitas Aurélia Aquetitti» (Baden).
Tignarii au ll>^ ou JJI^ siècle, XIII 6303.
Fab[ritignuar.?l, XIII 6308.
schola? eorum.
590 C. I. L., VOL. XIII.
2168. XIII 6303. Hra!j1!ACii, 1661.
[Ântonjino Au[g(iislo) ... | Rujfiiuis .... | ... tignariorul ....m
et omne .... | .... o
2169. XIII 6308. Zanoemeister, 3/arc fiosera^ergs fiadjsc/te Saww-
huig, Kaiisi'ulic, 1898, p. i et pi. I. Épistyle.
In h(onor('m) [d(omiis) d(iviiiae) | scholjam fab[rum tignua-
r(ioriini)? | res pjiihiica [A(|uensis? ...]
1 1. Eltlingen.
Contubernium naiitanim.
2170. XIII 6324. Hramhach 16"8. Autel volll"; a gauche, il y a
des sculptures représentant Xeptune avec le trident, un dauphin et, plus bas,
un luonstre marin ; à droite, on lit cette inscription :
In h(onorem) d(oraiis) d(ivinae) | d(eo) Neptuno | contuber-
nio I nautariim | Cornélius |! Aliquandus | d(e) s(uo) d(edil).
Brambach donne la même inscription à Baden (1668) ; c'est une imitation
moderne du ^» 2170. — Orelli, 13i53.
12. Steinbach.
Aeneatores cohortis I Sequanorum et Rauracorum equitatae.
2171. XIII 6503. BKAMiiAcit, 1738.
Minervae | aeneatores | coli(ortis) I Seq(uanorum) | et Raur(a-
corum) eq(uilatae) | v(otum) s(olverunt) l(ibentes) l(aeti) m(erito).
Oreixi. 6793. Wilm., 1531. Von Domaszewski, /. /., p. 29.
13. Col. Helvetiorum sive Arenticuat
(A ven ches, Wiflisbourg) .
Xiutae(?) N"2174.
^'autae Aruranci Aramici, N» 2173.
schola eoritm.
Medici et professores, "S" 2172.
2172. XIII 5079. Th. Mommsen, Inscr. Confœderalionis Helveti-
coe {Mitlh. der antiquar. Ces. in Zurich, 18,j1), n. 161.
Numinib(ns) Aiig(ustorum) [ et Genio col(oniae) Helvetio-
rum) I Apollini sacr(un)), \ Q(uinlus) Postum(ius) Hyginus ] et
GERMAMA. 591
Postum(iiis) Hermès lib(erti) || niedicis et [3rofessorib(us) d(e)
s(uo) d(ederiint).
C{. H. Hagen, Tiluli Aventicenses, n. 12. Grut., 38, li. Oreli.i, 17G. 367.
ArViLJi,, 2489. Le nom d'Aveiiches est : colonia Pia Flavia Constans Emerita
Helvetiorum sive Aventicum.
2173. XIII 5096. Th. Mommsen, tb., 182.
In honorem domns divinae | [n]aiitae Aruranci Aramici (
scholara de suo instrnxeriint. j [L(ocus)] d(atus) d(ecreto) d(ecu-
rionum).
Cf. H. Hagen, ib., n. 17. Or., 17i. 36.d.
2174. XIII 5115. Th. Mommsen, ib., 203 a. Il y trois fragm.; voici
le premier :
...SIN
NAVT
Orelli, 396. Peut-être s'agit-il de nautae.
14. Amsoïdingen.
Dendrophorus Aug(ustalis), N'" 2176.
Artis aurifex, corporis fabrum tignuariorum, N» 21 7o.
apud eosdem omnibus honoribus functus, ib.
ejusdem artis et corporis, ib.
2175. XIII 5154. Th. Mommsen, ib., 212.
D(is) M(anibiis) | Camill(ius) Polynices, | natione Lydus,
arlis I aurifex, corporis | [f]abr(uin) tignuariorum | [a]pud
eosdem omnib(us) || [hjonoribus functus | | ...us vixit
ann(os) LX .. | [e]t Camillio Paulo | [flilio, ejusdem artis [e]t
corporis, qui vixit || [ajnnos aetatis XXXIII.
Hagen, ib., n. 49. Orelli, 230. 417. Bull, épiyr. (Mowat), 1885, p. 69.
A la ligne 7, un nom a disparu.
2176. XIII 5153. R. Mowat, Bull, épigr., 188o, p. 319.
D(is) M(anibus) | ... Severi(i) Com|mendati, den|[d]rophor(i)
Aug(ustalis), A|sinula conjux | f(aciendum) c(uravil).
Sur les dendrophori Augustales, voy. Allmer, Musée de Lyon, n°^ 167 et
169, et ci-dessus, p. ljo9. Zang. propose : Aug[ustia'!) Asinula.
592
C. 1. L., VOL., xin.
15. Vindoniêga vicus Helvetiorum fWindisch).
Negotiatores salsari leguminari cives Romani.
2177. XIII 5221. Th. MOM.MSEN, ib., 261.
.... [n]egotia[torf's | ? sal]sari leg[uminari? | cijves Ro[mani]
es qii[i]...
Tu. M., Bull. d. !.. 1H.j2, p. lOG.
16, Turicunt (Zurich).
Ursarii.
2178. XIII 5243. Keller et Bursian, Ber. der antiquar. Ces. in
Zurich, 1868, p. 6o.
Deae Dianae et Silvano ursari(i) posuerunt ex voto.
Cf. XII 333, 1. 10 : ursari(i)s cornes (à Aquae Sextiae).
TABLE DE CONCORDANCE.
XIII 5079 =
NO 2172
XIII 6468 ==
N° 2166
5096
2173
6303
2171
5115
2174
6340
2162
5153
2176
6549
2161
5154
2175
6676
2151
5221
2177
6688
2152
5243
2178
6689
2150
5474
2136
6797
2134
6303
2168
7065
2133
6308
2169
7067
2148
6324
2170
7222
2149
6358
2167
7230
2137
6450
2163
7281
2155
6451
2165
7317
2156
6453
2164
XIV« PARTIE.
Latium vêtus.
C. 1. L., XIV. Inscriptiones Latii veleris latinae. Ed. H. Dessal". 1887.
1. Cohnia Ostia (Oslia).
Portus Ostiensis, on JPot^ius Urbis Romae
ou Romanus (Porto) C, XIV, p. 1,
Collèges d'Ostie.
Collèges professionnels :
Acœptores, voy. mensores.
Argentarii. au 11^ siècle, XIV 409, 1. 1 1 .
€isiaiii, au 11'^ siècle, ib., 1. 16.
Corpus splendidissiinuui codicariorum, en 147, XIV 41-4-4; corpus codica-
riorum, XI 2643; quinquennalis pistorum III, et perpetuus, et codicarius,
item mercator frumentarius, XIV 4234; codicarii, XIV 309; VI 1649;
caudicarii, en 389, VI 17o9.
Codicarii navicularii, en 247 ou 248, VI 1624 = XIV 170; codicari navi-
culari, en 166, XIV 106 ^ VI 1022.
Codicari navicuiari infernales, sous Constantin, XIV 131.
Codicari navicuiari ... infra pontem S[ublicium ?], XIV 18o = VI 1639.
quinquennalis ejus corporis, XIV 4144.
curator codicariorum Ostis et III honoratus, XIV 309.
[curator an]ni IIII eorum, XIV 106.
omnibus honoribus fimctus in eo corpore, XI 2643.
III honoratus, XIV .309.
patronus, XIV 18o.
corporati in eo corpore, XIV 2643.
Corpus curatorum navium marinarum et navium amnalium Ostiensium ,
XIV 364.
patronus ejus.
Corpus curatorum navium marinarum, XIV 363. 409, 1. 7, au 11^ siècle.
4142, en 173. Cfr. XIV 364.
patronus ejus, XIV 4142.
quinquennalis, XIV 409, 1. 7.
corpor(atus?), XIV 363.
Corpus dendrophorum (on lit dendroforiun, XIV 280 (?). '2d"y. 309) Ostrien-
sium), en 196, XIV 71 ; en 147, XIV 280; en 203, XIV 324.
38
>94 C. I. L., VOL. XIV.
Collegiiim dendroforum, XIV ;S09.
Dendrophori Ostienscs, XIV 45. 53. 97, en 139. 282. 364.
Dendrophori Ostiensium, XIV 33, en 143. G7, en 142. 107, sous L. Vérus.
Dendrophori, XIV 69. 409, 1. II, au //^ siècle.
Dendroforiis, XIV 295. Cfr. XIV 70. 281. 283.
patronus, XIV 281, II, 1. 18, vers 203. 409.
patroni quinque, XIV 281, I, 1. 1-6, vers 203. Voy. 281 note et 324.
patronus perpétuas, XIV 281, II, I. 16-17.
quinquennalis, XIV 281 passim.
(luiiiquennalis et curator perpetu(u)s, XIV 281, I. 1. 9. II, 1. 1. 2. 5-8.
qq. II, XIV 281, II, 1. 1.5. 324.
qq. II et patronus, XIV 71.
qq. perpetuus, XIV 281, II, I. 12. 19.
universus [ordo quin]q(uennaliuni). XIV 281.
(magister?) in collegio dendroforum, XIV 309.
honoratus, XIV 33. 67.
ob (h)onorim immunitatis, XIV 107.
sacerdos, XIV 281, II, 1. 4.
scola, XIV 45 et 34 note.
album, XIV 283.
Domini navium, voy. navicularii.
Corpus t'abrum navaliuiu Ostiensimn quibus e.\ senatus consulto coire licet,
en 195. XIV 168 et 169. Cfr. XIV 2.56.
Corpus fabrum iiavalium Ostiensium. XIV 368. 372.
Fabri navales Ost., après Vespasien, XIV 292. Voy. au Portus.
patronus, XIV 169. 292.
quinquennalis, XIV 368
qq. perpetui duo, XIV 168. 169.
qq. perpetuus, XIV 372.
libertus (eorum ?J, XIV 168. 169.
Collegium fabrum tiguuariorum Ostis, XIV 105. en 166. 160. 296. 370.
371; collegium fabr. tign. Ost. (= Ostis ou Ostiensium), XIV 314. 347.
407. 418 ; collegium fabr. tign. Ostiensium, XIV 298. 299. 330. 3*4. 430;
collegium fab. Ost., XIV 297.
Collegium fabrum tignuariorum, XIV 4136.
Fabri tign. Ostienses. XIV 298.
Cfr XIV 128, en 285, 359 et Dessau, XIV, p. 8.
magistri quinquennales terni, XIV 128 (lustri XXIX). 160 (lustri XXXVl).
magister quinquennalis, XIV 299 (lustri II). 370 (lustri XXII). 371 (lus-
tri XXI). 374 (lustri XXVIIII). 407. 418 (lustri XXXVI). 430.
magister (= mag. qq.), XIV 374 à la fin.
quinquennalis, XIV 2i)6. 297 (lustri XXV). 314. 419.
Sur les lustres de ce collèije, voy. XIV 128 note, et Dessau, p. 8.
praefectus, XIV 298.
LATILM VETUS. 595
hnnorati. XIV 1:28, en 285.
univers! honorati, XIV 370.
decuriones, XIV 128, en 285.
decurio, XIV 330.
decurlo ejusdem niimeri decuriaruin XVI, XiV 370.
numerus caligatorum decuriarum XVI ejus collegi, XIV 160.
niimenis milituni caligatorum, en 285, XIV 128.
iiniversus numerus caligatorum collegi ejus, XIV 374.
ejusdem numeri mil[es caligatus?], XIV 419.
magister quinq., item scriba ejusdem numeri, XIV 418. 419.
scriba, XIV 347.
Collegium fabrum ... Ostiensium, XIV 3.^9; corpus fabrum .,., XIV 424;
collegium f[abrum] . . . , XIV 44.3 ; fabri XIV 446. On ne peut dire
s'il s'agit des tignuarii ou des navales ou d'autres encore.
schola, XIV 424.
Quinque corpora lenunculariorura Ostiensium, en 147, XIV 4142; en 251,
XIV 352; (jiiinque corporum navigantes, en 247 ou 248. XIV 170; navi-
gantes, XIV 40; universi navigiarii corporum quinque, XIV 4142; navi-
cularius quinque corporum lenunculariorum Ost., en 251, XIV 352.
patronus et defensor eorum, XIV 4142. .
1 . Corpus lenunculariorum [tabulariorum] auxiliariorum Ostiensium, XIV
341 ; ordo corporatorum lenunculariorum tabulariorum auxiliariorum
(auxiliares = auxiliarensium, 250) Ostiensium, XiV 250, en 152; 251,
en 192.
a/6?<w, X1V250. 251.
patronus, XIV 341.
patroni novem, XIV 2.50, I, 1. 1-10; decem, XIV 251, 1. 1-11.
quinquennalis, XIV 250, 1, 1. 15. II, 1. 7. 8; qq. duo, XIV 251, 1, 1. 25. 27.
qq. II, XIV 251, I, 1. 17.
qq. perpetuus unus, XIV 250, I, 1. 12; qq. pp. quinque, XIV 251, I, 1. 13.
15. 19. 21. 23.
plebs hominum CXXV, en 152. XIV 250; hominum CCLVIII, en 192,
XIV 251.
2. Ordo corporatorum lenunculariorum pleromariorum Ostensium, en ^00,
XIV 252.
album perscriplum, XIV 252-253,
patroni duo, XIV 252, 1.4.
quinquennales sex, XIV 252, 1. 5-7.
plebs hominum XVI, XIV 252.
3. Lenuncularii trajectus Luculli, au 11-" siècle, XIV 409, 13; lenuncfularii]
trejectus .... XIV 254.
patronus, XIV 409.
vigilarium eorum, XIV 254. ^
Lenuncularius, XIV 453.
596 c. I. L., VOL. XIV.
Lyiit(|;iiii], Ann. épujr., I8W), p. 77.
Corpus iiK'iisoniiii liiiiiiciitarioniiii Ostieiisiiim, XIV 17:2, en 184. 309. 363.
138. -1139;
Corpus iiu'nsorum frumciitarioi'um, XIV 303 ; corpus mensorum Ost., XiV 364.
(luiiKjucnnalis et curator bis, XIV 309.
corporatus ejus corporis, XIV 438. Cf. 363.
Mensores frumenlarii Cereris Aug., XIV 409, 1. 12, au 2"^ siècle.
patromis. XIV 409, I. i±
Corpus laeusoi'uiii frunicntarioruiii adjuloruni Osliensiuni, XIV' 4140; (-(or-
pus) m(ensnrum) acl.jutoruin, XIV 2, en 197 .
(piiiKlueunalis ejxis,, XIV 4140.
palroiuis et (luiinpieiiiialis perpeluus, XIV 2.
Corpus mensorum frumcnt. adjutorum et acceptorura Ost., sous Sept.
Sévère, XIV 134; accei)tores XIV 2, en 197. 150. Cfr XIV, 16 : acceptât o-
ribus et terraris.
quinquennalis II acceptorum, XIV 2.
Corpus mensor(um) [frumenta]rior(um) nauticarior(uiu) Ost., XIV 289;
iiauticarii XIV 2. en 197.
<piin(ineinialis. XIV 2. 289.
Mesor, XIV 23.
Corpus mercatoruui frunieiilariorum, XIV 161. 303; quinquennalis pisto-
rum m, et perpetuus, et codicarius, item mercator fruuientarius, XIV
4142, en 173. 4234. Cfr. XIV 4139.
(iuin(iuenualls perpetuus, XIV 303.
quinqueiuiaies duo et quaestores duo, XIV 161.
decrelum corporatorinn, ibid.
Nauticarii, roy. mensores.
Navicularii, armaleurs ou bateliers :
Ostienses navicuiariei, XIV 3603 (vers le temps d'Auguste, bateliers
d'Oslic).
domini naviuui Afiarum univeisarum item Sardorum (sic), XIV 4142,
en 173.
domini navium Cartiiaginiensium ex Africa, XIV 99, en 141.
navicularii lii^narii, XIV 278.
navicularii maris Iladriatici, XIV 409, au 11^ siècle.
gratis adlectus inter eus.
navicularii *Tarric(inenses), XIV 279.
Oi vaÙK\)"ipoi Toû TTOpeuTiKOÛ ' AXeîavbpeivou oxôXou, sous Com-
mode, Kaibel, 918. cfr. 919.
Negotianles fori vinarii, XIV 430.
curator eorum, XIV 430.
gratis adlectus in coUeyium aliquod, quod consistebat ad quadrigam fori
vinarii XIV, 409, 1. 8-9, au :.'•= siècle.
Coiiegium Ceni f(ui vinari. XIV iiJO.
LATILM VLTLS. 597
quinquennalis ejua.
Negotiatores viiiarii ab iirbe, XIV WO, 11 C//« siècle); corpus viii(arionim)
urb(anonim) et Ost., XIV 318.
patronus, XIV -409.
q(uiii)q(uennalis), XIV, 318.
Negotiatores ex area Saturai, avant l'an 762 a. u. c, XIV 153.
Olearii, XIV 409, 1. 15, au Ih siècle.
patronus eorum.
Corpus peliionum Ost. qui[l)us ex s. c. coire licet?]. XIV 10; corpus pellio-
num Ost. et Portensiuni, XIV Hll.
Genius ejus, XIV 10.
patronus, XIV 10.
Piscatores propolae. XIV -409, 1. 17, an 11^ siècle.
patronus eorum.
Corpus pisto[rum] coloniae 0[stiensis et] portus utriu[sque], XIV 101, sous
Antonin le Pieux ; corpus pistoniin Ostiensium et Port(ueusiuuri. XIV 374.
sous Dioclétien ; pistores (Ostienses?), XIV 4234.
quaestor et quinquennalis, XIV 374.
quinquennalis pistorum III, et ((jq.) perpetuus, et codicarius, ileui merca-
tor frumentarius, XIV 4234.
Corp(us) quinque regionuui coloniae Ostiensis, en 251, XIV 352.
sodalis ejus.
Saccarii salarii totius urbis (et?) campi salinarum Roiaanarum, sous Sept.
Sévère, Bull, coin., 1883, p. 83.
Corpus scaphariorum, XIV 409, 1. 13, au 11" siècle.
patronus.
Susceptoruni O.stiensiuni sive Portuensiinii antiqui-ssimum corpus ob utilita-
tatem urbis Rouiae recreatum, vers 333, VI 1741.
Togati a foro et de sacomar(io), XIV 409, 1. 14, au II« s.; cfr. X 1930 :
mensor idem sacomarius.
patronus.
Corpus trejcctus marmorariorum, XIV 425.
patronus et quinquennalis ejus.
Corpus trejectus togatensitiui, XIV 403, au 11^ ou III^ s.
quinipiennalis.
Corpus ... trajectus ..., XIV 451.
Corpus urinatoruui, XIV 303, el la note.
Beneficiarii procuratoris Augusli, XIV 409, au 2'' siècle.
patronus eorum.
decuria scribarum cerarioi'uiu, XIV 409, au //« siècle. Cfr. XI\' 346. 347. 353.
decuria scribarum librariorum, t^. Cfr. XIV 353. 374.
decuria lictorum, ib. Cfr. XIV 353.
decuria viatorum, ib. Cfr. XIV 353.
o9S C. I. L., VOL. XIV.
patronus.
dccuria praccoiuiin, ibid.
patronus ejus.
vcteraiii Aug(usti), ibid.
patronus eoriim.
Collèges religieux et funéraires :
Sodalis Arulensis, XIV 341. 373. 432.
Corpus cannophorinn Ost(iensium), XIV 116, sous Sept. Sévère. 117, sous
Caracalla : canno|)hori Ostienses, XIV 34, sous Anionin le Pieux. 35.
36. 37. 40, sous Marc Aurèle. 118, en l'an 200. 119, en l'an 2S4;
cannopliori, XIV 28.'j. Remarquez l'orlhograplie : cannoforum, XIV 284.
cantnolorum, XIV 36. 118; kannoph. XIV 34; k., XIV 119.
quin(piennales quattuor, XIV 284, 3-6.
qui cura(m) gesserunt cannot'orura Ost., XIV 284.
immunis, XIV 119.
album eorum perscripiiim , XIV 284.
schola, XIV 28.5.
Cultores Jovis Tuloris, XIV 25.
quagiator et curator.
Juvenes. XIV 409, 4, au 2<= siècle. N« 2182. Cfr. XIV 4.
Juvenes cisiani, XIV -109, 1. 15 (II" siècle).
(1 uaestor) juvenum, XIV 409, 1. 4.
patronus eorum, XIV 409.
curator lusus juvenaiis. XIV 409, 1. 17.
Immunis Larum Aug., XIV 367, en l'an 1S2.
Sacerdotes Solis invicti iMitlirae, au 11^ ou III^ siècle, XIV 403.
Magister ad Marte(ni) Ficanum Aug(ustum), XIV 309.
Coljpgiuni Silvani Aug. majus quod est Hilarionis, XIV 309.
(inin(|uennalis cjus coltegi lunctus saconiari.
Ordo (orporatornui (pii pecuniam ad amplianduni templum contulenint,
XIV 246 (des années 140 à 172).
album perscri])tum.
patroni decem, ordinis senatorii.
quin(|uennales, des années 140. 151. 156. 170. 172.
quinquennaiis i)er])etuus.
quinquennalicii duo.
piobs hominum CLXXXl.
Nomina eorum (pii pecuniam contulerunt ul dies nalalis uniuscujusque com-
muniler celebrarelur, XIV 326 ; cfr. 325.
Domus etrena (= aeterna) Marraciorum, XIV 1335.
Titaedii, XIV 1677.
Coiiiberti, XIV 16.58.
(^.orpus fauiiliae i)ul»licae liliertoruiu et servorum, XIV 32.
Fannlia pnl)lica, XIV 2.55.
.ATIUM Vl.TUS.
K99
Liberli et servi piiblici, XIV 409, au II'' s.
album perscripUun, nomina LXXXI, XIV 2.jo.
patroiius, XIV 409
CoUegae. XIV 1307.
Collegiorum incertorum nlbn pcrscripta. XIV 247, vers l'an 140. 248.
249. 258. 261-276. 4134 413.5. 4137.
palroni, XIV 247 (quattuordecim). 248. 249.
curatores, XIV 2.58.
quinquennales, XIV 247 (très). 258, II, 4.
adlecti, XIV 258.
corporati, XIV 247 (il reste 17 noms).
Collèges du Portls.
Jus'^iu'au ivc siècle, le Portus resta uni ii la colonia Ostiensis. Aussi, les
ouvriers occupés au port sont appelés Ostienses et les listes des collèges étaient
affichées à Ostie même Cependant quelques collèges affichèrent leur album au
Portus (XIV 256 259 260) et leurs membres s'appelèrent Portuenses, comme
les fabri Jiavales Portenses (XIV 169), qui paraissent différer des fabri navales
Ostienses; ou ils prirent les deux noms, comme le corpus pistorum Ostiensium
et Portensium (XIV 374), ou corpus pistorum coloniae Ostiensis et portus
utriusque (\l\ lOI). Cfr. Vi I74I (ci-de.ssus) : susceptorum Ostiensium sive
Portuensium corpus; XIV 22 : procurator Ostiae portus utriusque.
.\u ive siècle, le nom de portus Ostiensis fut remplacé par portus urbis Romae
ou Romanus, et le Portus devint une civitas séparée d'Ostie. Ces deux villes
étaient sous l'antorité du Praefectns annonae de Rome. [Dessau, pp. 6-7].
Collèges professionnels :
Corpus fabrum navalium [Portensium? quibus] ex [s.] c. coire licet, XIV
2.56; fabri navales Portenses, XIV 169; c(orpus) f(abrum) nav(alium),
XIV 456; corpus fabrum ... (navales tn<e//egfi non est certum) XIV 424;
fabri . {item incerti) XIV 124, sous Caracalla.
tribunus, en 195. XIV 169.
quinqtiennaiis, XIV 4.56; qq. sex, XIV 2.56, 15-20.
honorati tredecim 'quincpiennales ])erpetui ou patroni), XIV 2.56, 1-13.
mater, XIV 256. 22.
hon(orati) tredecim. XIV 258, 1. 26-37.
plebs hominum CCCXX, XIV 256, 1. 39 seq.
sesquiplicarius, parmi les plebeii, XIV 256, 141.
immtmds), » » XIV 256, 159.
aeditKmus'. )> » XIV 256, 179.
album perscriptum, XIV 2.56.
schola, XIV 424.
Corpus peliionum Ost. et Porte(nsium). Voyez a Ostie.
600 C. I. L., VOL. XIV.
Corpus pistorum coloniae Ostiensis et portus utriusque sive Ostiensium et
Portuensiura, voyez à Ostie.
Corpus saburrarioruiu, XIV 102, sous Marc Aurèle. Ai8.
patronus ejiis, XIV 102. 448.
quinquennales duo, XIV 102.
Splendissimuni corpus stuppalorum, XIV 44; corpus st[uppatorum?], XIV
237, (à Ostie).
album perscriptiim, XIV 257,
patronus, XIV 44.
quinq. perpetuus, XIV 257.
corporatus, XIV 44. 257.
honorali, XIV 44.
Minerva Aug. conservatrix et antistes corporis, XIV 44.
Collèges divers :
[Isi]aci, XIV iS et note; sacerdos deae Isidis.
Sacral! (coll. de MitliraJ, XIV 286. Cfr. 55-d6.
album sacratorum. XIV 286.
pater, XIV 286, I, 2.
Trajanenses, XIV 4 ; à-(vi-\ eùaeinvôç OTreipa Tpaiavîiaiuuv, IV 2181.
iepeîç iépeid Te, N" 2181.
7Tapa0TdTfiç, ibid.
. . . [Ostiensium] et Porluensium quinquennalis itemque bisellarius, XIV 307.
[CuUores Ser]apis? XIV 123, sous Caracalla. Cfr. XIV 47.
schola.
[curam a]gentibus...
Colleyiomm incert. olba perscripta, XIV 259. 260.
2179. XIV 2. Puleal rotundum marmoreum. A Ostie.
Inscription circulaire au-dessus du bord :
Monitu sanclissimae Cereris et Nympharnm hic puteiis fac-
tus omni siimptii
Sur la (ace du puleal : C(ai) Caecili Onesimi, | patrofni) et
q(uin)q(iiennalis) p(er)p(etui) r(orporis) m(ensoriim) adjiito-
r(ura), I et L(uci) Ilorlensi Galli, | q(iiin)(](iiennalis) naiitica-
rioriim, | et N(""^p'') Treboni Enlyclietis, y q(ninq(iipnnalis
iterum) acceptoriim.
De(i(icat«im) X k(alenflas) Sept(eml)res) Laterano et Rufino |
co(n)s((ilibiis).
Consuls de 197. — IIknzen. 7205. — Vov. XIV 154 et 289 (ci-aprt's). Sur
ces collèges, voyez Étude liist., II, p. 63.
2180. XIV 4. Du Portus.
LATIUM VETUS. 601
Diana (l?)oljens. iiib. Trajanensium.
Th. m. conjecture [t]ub(icen). On peut songer à jub(enes) =juvenes. — Il
s'agit peut-être d'une spira Trajanensium (voy. le X" suivant) honorant Diane
en même temps que Liber ; cfr. V[ 261, note (Hécate = Diana triformisj.
•2181. K'AUiEL, 925. Table de marbre trouvée au Portus.
'Atviîç eùcré)ivoio (TTreipiiç Tpaiavricrîuuv oïbe, *
îepeîç iépeid te Oeoû lae^âXcu Aiuuvùaou
A oÛKioç) ZovjXXioç A[É]ujvibîiç Kal
Ktti'IouXia Pouqpeîva • èm TTapaaiàTi] ZeKoûvbuj.
P. H. ViscoNTi, Catalog. vill. Alb., p. .S04, n. 206. — On trouve des Traja-
nenses a Ostie, XIV -4. Cl'r. VI 261, ci-dessus, et C I. Gr., i59o8: GTreîpa iepd.
à Rome.
2I><:2. Ephem. epi(;r., Vil, 3, p. 369, n. 122i. Petite base de marbre^
trouvée a Ostie dans les ruines des castra vtgilum.
C(ains) Bihiiis | Felician|us jiibp|nibns (l(onum) d(edil).
Lanciani, Notizie degli scavi, 1889, p. 76. Cfr. XIV 409 : juvenes cisiani.
2183. XIV = VI 148. Voy. N» 619.
2184. XIV 10. Marbre trouvé u Ostie, avec la statue d'un Génie vêtu
de la toge, ayant en main une corne d'abondance.
Geiiio corporis pell(ioniim) Osl(iensiiim) qui[biis e\ s(ena-
tus) ((onsiilto) coire bcot?], | M(ari'iis) Aiirel(ius) Lamprocles
Aug(usti) lib(erliis), |)at... | s(ua) p(e(iinia) d(ono) d(eilil)
d(e(li<'avil).
Sur les pelliones, voy. XIV 277.
2185. XIV 16. Table de marbre.
Pro [sainte] ... I lmp[eratorisJ | Caes(aris) Aiig[iisli] j
noslri | L(iici) Scplimi Severi Portinacis, { Herculi Niimini |
saiicto I ciim basi niarmoraia ' acceplaloribiis | «'t teiraris |1
C(aHis) Senliiis i Porl('(n)sis | s(iia) p(p('iinia) d(oniim d(edit).
Henzen, 6.^89. Le nom de Septime Sévère semble avoir été gravé a la place
de celui de Connnode, après (ju'on eut martelé celui-ci. Les acce/Jtaiorcs sont-ils
les acceptores de XIV 2 et 154? _
2IS'Î. XIV 18. Du Portus.
[Pi]o sailli." Iinp(eraloris) Cars(aris) | !!!!!! i'FA|VG
Camiireiiiiis Vcrii sac(prdos) | Dv.w Isidis CAP|CED el céleri |
[IsiJ.ici magar(iiin) de siio restitii(eiiiiil).
Lanciani. Bull. d. /., 1868, p. 228. Sur tnagarum, laéfapov, voy. Étude
602
VOL. XIV.
hist.. 1. p. :21(), 2. Cfr. XIV 19 : meçiarum ampUarerunt . — Cfr. XIV 4-29.
4'M : sacerdos Isidis Ostiemin : ;5n2 : Jsiaca (cfr. lOii); 343 et 3o2 : Isia-
cus- XIV 3:i2 : sacerdos sanclae reginae et Anubiacus; XIV 21 : Bubastiaca.
Oslie reiulnit donc un ciilto public ;i Isi.s. Voy. G. L.aj.we, Hisl. du culte des
divivilés d'Alexandrie, Paris, 1S83.
21S7. XIV 25. Petit autel de marbre trouvé sur la Via Ostiensis, à
î) milles d'Ostie.
Jovi Tiitori | Q(iiintiis) Vetiiriiis Stciindiis | A(iiliis) Libius
Hilarinmis | qiiaglator el curator 1 donii(m) flae(ler(iint) !|
ciillorihns.
Orelli-IIenzfn, ri(V)0. Sur quaglaior, voy. X 3910 (ci-dessus).
2188. XIV 32 = VI 479. Base de marbre.
Sur la marge ou frise : Pro saliilem | Aiig((isti) ! ! î
Sur la hase : A(uliis'! Ostiensis | Asclepiades, | aoditus (sic)
(-apitoli, [\ signiiiîi Marfis ! rorpori familiae | publiée (sic) \
libertoniin I et servnnim '[ dono dédit
Oreij.i, 28o0. On trouve deux fois Ostfiensis^ Asclepiades dans Valbum de la
jamilia publica Ostiensis (XIV 2orj), à qui Asclepiades donne ici une statue de
.Mars. Voila pourquoi Dessau croit que l'inscr. est d'Ostie. Son origine n'est pas
indiquée par les premiers éditeurs.
^189. XIV 33. Petite base de marbre trouvée a Ostie.
Titus) Aiiniiis Lneulliisjsejvir I Aiigiiislîdisl.ideniqiiinlfiluen-
nalis), honoratiis , sigiuim Martis dendiophoriis) , Ostiensiiim
il(oiiiim) d(edit) dedicavit j Idjbiisi Maiiis) Torqiialo et Herode
eo(n)s(iilibiis).
Consuls de l'an U3. — C. L. Visconti, Ann. d. /.. 18()8, p. 374. LucuUus
est quinquennalis des seviri Aug., et tionoratus dans le collège des dendro-
phoi'es. On trouvera d'autres dons faits aux dendrophori Ostienses plus loin :
XIV 67 (en 142). 33. 69. 107, et peut-être 70 et 71.
De même, des statues sont données aux cannophores (XIV .S6. 37. 118. 119),
il la familia publica (XIV 32). aux fabri titjn. (XIV îJ).
Les deiidropliores et les cannophores jouaient un rôle dans les fêtes de la
Magna }»ater. (pie la colonia Ostiensis honorait d'un culte public. Voy. XIV
34. 3o. 28.') : archigallus coloniae Ostiensts ; \l\ 371 : srtcerdos (prétresse)
Mat ris deum magnae col. Ost.: XIV 53 : apparator M. d. m ; XIV 324 :
campus Matris deum; XIV 40-43 : tauroboles otliciels pour le salut de l'em-
pereur. Il y avait aussi une sacerdos au Portus (XIV 408. 409). Sur le Metroon,
voy. le N" suivant.
:2I?0. XIV 34. Petite base de marbre, trouvée a Ostie, avec XIV 5î5.
^yô. 37. 116. 1 17. 1 19. à l'endroit oii parait s'être trouvée la porta Laurentina,
près d'un temple consacré a la Mater deum. Toutes ces bases n'étaient plus a
L\TH M VKllS. 60H
leur place piiiuilivc. Voy. C. L. Visconti, Ann. dell' Iiist., l.Sli.S, pi». IVo-}. ;>77
sq. et aOO. }lomim. dell' Inst.. YIll, tav. (iO, lig. 1, li. Élude Imt., 1. p. 5-20.
Sur lu (risf : P[ro sitlutf linp'eraloris) dites/ arisi
Sur la 6u>c : M(arci) Aureli Antnnini PU Fjjelicis, Q(iiin(iis)
Caecilins | Fiisciis, arTliigaîJliis coloniae Oslen||sis (sic), imagi-
neni | Malris tloiim arj^dileain |)(onclo) I ciim | signo Nemesera
I kaniiophoris (sic) \ Ostiensibns (l(onum) d(oflil).
C. L. Visr.oNTi. Ann. d. /., 1868, p. 391. Les mots en i(ali(pies ont été mar-
telés; Visconti les a rétablis par une conjecture. Archigallus coloniae Ostiensis,
XIV 34. 35. 385. Sur le culte de Mater magna à Ostie, voy. Dkssau, p. 5.
2191 . XIV 35. Petite base de marl)re. trouvée avec la précédente.
Q(iiinliis) Caeciliiis ] l'iisciis, arcliigal|liis cfoloniap) Ofstiensis ,
1 imaginem Aljfis argpnliam (sic) \\ p'ondo) I cnm sigillo | Frii-
gem aerco calnnoplioris Oslien;siljiis doniim deldit.
C L. Visconti, l. t., p. 391. L. 0-7 : cum sigillo Frugem aereo ; suivant
Visconti, ces mots désignent les épis fpi'Atlis aurait eus en main; Dessau
trouve cette explicalinn fort douteuse. Comparez XIV 34 : cum siynumNemesem.
2192. XIV 36. Petite base de marbre, trouvée avec XIV 34 (ci-dessus).
Calpiirnia | CluMido ! lypmn Malris ! deiim argenli | p(ondo) Il
canfnotbris (sic) || Osl(ipnsil)iis) d(oniim) (l(odil) | et dedioabit.
C. L. Visconti, /. /., p. 392. Dkssau cite la Vila Heliogab., 7 : Afatris eliam
deum sacra accepit et laiiroboliatiis est, ut ij/piim. eriperet et alla sacra qnae
petiitus habentur condita. Le solécisme cantiioforis revient XIV 118.
il19)-5. XIV 37. P<lite base de marbre, trouvée avec XIV 34 fci-dessus).
Q iiintns) Domil'ms | Atorianns pal(pr) | et Domilia j Civitas
maKcr) | signnin Atlis [| (•ann(oplioris) OsKicnsiluis) d(oniim)
d(pdpriinl).
C. L. Visconti, /. /., I8(;8, p. :592. Sur ])ater et mater, \oy. XIV G9 et 70
(plus loin). Xous avons l'épitaplie du tombeau élevé par Aterianus à sa femme
Sallustia Crispina (XIV 912).
2194 XIV 40. Fragm. d'une table de marbre, trouvée à Ostie non
loin de XIV 34 (ci-dessus).
Taiii"olt[oliiiin l'actiim Mal ri don m niagnae Idaeae pro sainte]
im[p daesaris] ..
RI. Aurel[i Anionini Aiig. el]
L. Aiirf'li [Cominodi Caes(aris) el] = , ;
S Faiislina[e Aiig. nialris caslro]
rnin libe[ronim(|. eoriim, scnaliis, XV vir. s. f., e(pi<'slr ]
60 i Cl. L., VOL. XIV.
ordin., ex[ercitimm]
ruivifj;an[tiiim]
(Ieciirio[num col. Osl.]
10 (•aiino[|)liori]
nata . . .
in . . .
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 18(39, p. :210. Dessau, .>26.
Suppléments de Dessau, d'après XIV \^2; mais il fait observer que l'espace
manque Ligne II, il conjecture : [ex valici\nal[ione archigalli\ ; mais après
NAT il reste une partie d'un A.
219.0. XIV 44. Base de marbre, trouvée au Portus.
Niimini | evidenlissimo | Minorvae Aiig iislae) | sacrum con-
servalrici et || anlisiili splendislsimi corporis | sluppatorum
ornaltam omni cullii (scil. uediculum) (l(orio) d(edernnt) ; Marcii
Jiilii Carpiis palr(o n(us), j| Carpus [l\iliiis)] coF^p^oraUis), Amat(ii)
Riifinian(iis) | lion(oi'alns), Firmus lion(oraliis).
Selon Dessau, le fragment XIV :2.j7 se rapporte peut-être au même collège.
Les sluppatores ne sont mentionnés ailleurs que dans le C. I. L., VI 1649, qui
est peut-être d'Ostie. Le mot indique la nature du métier, et le culte de
Minerve leur convient. Dessau trouve plus ingénieuse que vraie l'explication
proposée par Lanciaki, Bull. deW ]nst., 1870, p. 19 : iina associaziorie di cala-
fati, i quali con vecclii cordami e bitume aUendevaiio a ristoppare le commes-
sure délie carène sul cantiere. Il fait observer que les deux Julii CarpU
reviennent dans l'album du corpus fahrum navalium du Portus XIV ^.'JG.
Ce sont des m;irchands d'étoupe. Voy. Buemner, Tectin., I, p. ilH'2.
!219(>. XIV 45. Deux fragm. d'une table de marbre, trouvée a Ostie
dans une area carrée près du temple de la }later magna.
Niimiiii (iomiis Aiigdistac) (J[('iidrophori Ostien]ses scolain
(sic), I (jiiam sua pccunia (•oiislil[ii('rant, novis siim]ptibiis | a
solo [resliliienint]
Suppl. de C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 1868, p. ;m6. Sur Varea carrée, voy.
Mon. dcll Insl.. VIII, tav. 60, lig. 1 1:
:2I97. XIV 53 Petit cippe de marbre, trouvé ii Ostie, dans les ruines
de la schola des dendrophores. Mon. d. I , VIII, tav. 69, lig. 1. Voyez l'inscrip-
tion précédente et XIV 69-71.
C(aius) Aliliiis Hassi saleerdolis lil>(('rtiisi Félix, appalrator
Miatris) d(eiim m(agnae/, signnm \ Silvaiii deiidroplioris ; Oslien-
sibiis dono) d(edit;.
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 1868, p. nio On trouve un apparator dans le
LATIUM Vl.TLS. 605
culte de la Mater magna a Lyon (Orelli, 23:2o = XIII 17o-4) et à Marseille (XII
40o add.), et un api)aratoriu7n dans celui de Mithra à Siscia (III 3960). Voy.
F. CiMONT, Mithra, 1, p. 59 (sacristie).
2198. XIV 67. Petite base de marbre, trouvée à Ostie avec XIV 33.
Sex(tus) Anniiis Merops | honoraUis dendroplioris | Ostien-
siiim signiim Terrae Malris | (l(ono) fl(edit) (ledicav(it ante
diem) Xlll k(alendas) Mai(as), L(iicio) Cuspio Rufino | L(ucio;
Statio Quadrato (:o(n)s(uliljus).
Consuls de l'an 142. C. L. Viscokti, Ann. d. /., 1808, p. 373. Voyez XIV
33, note.
2199. XIV 69. Petite colonne de marbre, trouvée avec XIV .^3
(ci-dessus).
Virtutem | dendrop(lioris) | ex arg(enti) p(ondo duobus) j
Jiinia Zosime | mater | d(ono) d(edit).
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 1868, p. 375. XIV 33, note.
2200. XIV 70. Petit cippe de marbre, trouvé a Ostie avec XIV o3.
... d(ono) d(edil) | M(arco) Cerellio | Hieronymo patri | et
sacerdoli stio, | eosqiie anlisles s(iipra) s(tTiptiis) || deo libens
dicavit.
C. L. ViscoNTi, /. /., p. 374. Cette base portait une ou deux (eosque) statues
de divinités données aux dendrophores (comme le lieu semble le prouver) ou ii
un autre collège. On voit ici que ces statues étaient données au sacerdos, qui
les consacrait au dieu. [DessauJ.
2201. XIV 71. Petit cippe de marbre, trouvé à Ostie avec XIV .53.
[ (i(iiin(i(uennalis)] | (iteriim) et patroniis | cor-
poris dendjrophoriim Osf(iensiiim) ex | arg(enti) p(on(lo tribus)
ded(it ante diem) VIII k(alendas) || Mai(as), Domitio De|xtro
(iterum) et Thrlasia Prisco | co(n)s(uiibiis).
Du 24 Avril 196. — C. L. Viscokti, l. L, p. 374. Le dédicant est peul-élre
P. Ckmdius Ahascantus, quinquennalis iterum et palronus corporis dendro-
pliorum Oslienstum; voy. XIV 281, II, 15 et ,'}2i, [Dessau].
2202. XIV 97 Table de marbre, trouvée à Ostie.
Irap(eratori) Caesari [divij | Hadriani fdio, [divi] | Trajani
Parlli[iei nepoti,] | divi Nervae pr[oiiepoli,j | T(ito) Aelio
Had[riano] || Antonino Aiig[iislo Pio, p(atri) p(atriae)], | ponti-
f(ici) max(imo), trLib(iinicia) pol(estale iterum)], | eo(n)s(idi
iterum), ] dendro[pliori] , Ostien[ses|.
606 C. l L., VOL., XIV.
De l"an 139. — G. L. Viscontf, Ann. d. ]., 18G8, p. 367.
2203. XIV 99. Marbre apporté du Portus (ex civitate Portuensi)
il Rome.
Imp(('ratori) Caosari | divi Hadriaiii ril(io), | divi Trajani
Partluc(i) nepoti , | divi Norvae |)rone|)(oli) , | T(ilo) Aelio
Hadriano || Antonino Aug(uslo) Pio, | pont(ifici) max(imo),
trib(unicia) pol(esfale (|iiar(iim), | (•o(n)s(iili terlium), p(alri)
p(alriae), | domini naviiim Cartliaij;i|neiisiiim ex Âfrica.
Df.ssau, 339. — De Décembre 1-40 à 141. Les armateurs qui amenaient le blé
d'outre-mer, ne résidaient pas a Ostie ; ce n'est que par hasard qu'ils élevaient
des monuments dans cette ville. [Dessau, p. 8].
21^04. XIV 101. Trouvé a Civitavecchia.
[M(arco) Aelio Aurelio \ Caesari | Imp(eratoris) Caesaris
T(iti) Aeli(i)\ | Hadriani kn[lonini] \ Aiig(nsti) Pii p(alris)
p(atriae) [fiHo], | corpus pisto[rMm] | coioniae 0[stiens(is) el] \
Portiis iilriii[s7up].
De Rossi, BuU. crist., IV, 1800, p. 39. — On peut la rapporter aussi à
Faustina Augusta, femme d'Aiitonin le Pieux. Les pistores Ostienses reviennent
XIV 374 (ci-dessous); Ulpien en parle sous Caracalia (Fragm. Vat.,
% 234). Voy. Étude hist., II, pp. 8(). iO."). — Dessali suppose qu'ils avaient
(pieique rapport avec Vannona urlm Romae, bien cpie Caracalia refuse aux
Ostienses pisiores les privilèges accordés aux pistores iirbici. Au 4'' siècle, il
l);u'ail que le pain était en partie fourni a Rome par Ostie (Cod. Tueod., 14, 19,
I ; de prclio pa?iis Osliensis); mais voy. Élude hist., 11, p. 84.
220o. XIV 102. (Irande table de marbre, trouvée ii l'embouchure
du Tibre.
Imp(eralori) [Caesari] \ M(arco) Aur[elio Antonino] \ Aii-
g(iislo) \)\onhficimaximo,trib(uniciaJ] \ pol(eslalo decinuim),
[imp(eralori), co(n)s(uU), p(atri) p(alriae),divi] | \nl[onini PU
filio]. Il divi [Hadriani nepoti], \ divi ïr|ayflniiPjarlhi('(i) | pro-
nepot(i), divi | Nervae abnepol(i), | cor|)iis sabiirrarionim \\
s(ua) p(eciinia) |)(osiiil), | cura agcnlibiis j palrono Claudio
Blastiaiio, | q(iiin)(](nennalil)iis) Claudio Eiityclin (sic), \ Muiii-
menio (iaiaiio.
De l'an 150. — Orki.i.i, 4110. Les uiols eu ilaii(iu(' nian(|uonl, la table étant
brisée.
2206. XIV 105. iJase de marbre, aujourd'hui a Florence.
Inip(eratori) Caesari | divi Ântonini Pii lil(io), | divi Hadriani
l.ATIUil VETLS. 607
n[epotil i (livi ïrajani f*arllii([i |)roiiepolij, | flivi Nervae abne-
poti, \\ L(<ifio) ÂurelioVero | Aiig(usto) Aimoniac(o) Parlliic(o)
I Maximo Medico, frilj(nnicia) pol(eslato) VI, I imp(erafori) IIII,
co(n)s(iili)II,designal(o)lIl proco(n)s(iili), i collegiiim laljr(nm)
tign(ariorum) Ostis, 1| quoil providentia el lil)[eraj;lita[l]p indiil-
genliss[imi prin('i|)isj |
De Tan 166. — Mlr., :i20, 7.
2l'07. 106 = 1022. Fragm. d'une base de marbre.
Imp{cratori) Caes(ari)divi Xntonini PU \ fil{io), div'i Hadriani
nep{oii), dici j Trajum Partlnct prohep{oli), \ dici Nervae abne-
poli, I Liucio) Aurel'xo Vern \\\^[usto) Armen{}aco) j| (5) Parthko
Max(ini()) yiedico, tr[ibunicia) pot{estale) \ VI, impieralori) l\,
consiili II, des(ignato) III, pro{n)s{uli), \ p{alri) p{altiae), pro-
pagalori imperi, | codicar] navicular/, ... | ... M(arci) l'(iliiim)
Palalina ... i ... (10) ;^raer(ecliira) mnuonae, | curam agenli-
bus ... I Q(uinto) Alinio Q(iiinli) [(dio) ... | ....iorio Al(arci)
f(ilio) AMi(ensi) ... | curalore ann{\ quarli) C(aio) Messio 1 .. o
L(ucii) f ilio) Heliodoro.
De l'an 166. — Orelli-Heszen, 6479. 719.j. Ann. d. /., 18.^1, p. 161. - On
dit que cette ba.se fut trouvée sur la via Osliensis entre le premier et le
deuxième milliaire de Rome ; mais les témoignages ne sont pas sûrs. Dessau
l'attribue a Ostie a cause de sa ressemblance avec XIV 131, autre inscription
des codicarii navicularii, ou le praefeclus annonae est mentionné a la tin.
Sur ce collège, voy. Élude hist., 11, pp. 69-72.
Les lettres en italique sont restituées.
L. 9. Henzen (\l 1022) supplée ; [codica]fi navicula[ri infernfates) (d'après
XIV 131, ci-après), per ...ium] M(arci) fdlium) Palalin[a ... p]raef(ecium)
ann[onae] (d'après XIV 131).
L. M. Henzen supplée : ciiratore an?ii quarli, scil. corporis.
L. 16. Th. m. supplée Heliod[oro q(uaesloribus)].
Nous lisons : [Curani] arjenlibus ... Q. Atinio Q f.,..orio M.f. Arn....
[curfatoribus) an]nfi) IIII: C. Mess[io] . ..o Q. f. HeUod\oro q{tiaestoribus)].
Il y a deux curateurs et deux questeurs.
2-208. XIV 107. Base.
[L(iicio)] Aur(elio) Vero Aug(iisto) | [Q(uinlus)] Fabius
Q(tiiiiti) f(iliiis) Honoratiis | [oJbonorimf^siCy) immiinitatatis(sîc)
1 rendrophoris (sic) Ostiensiiim | donum dédit.
Henzen, 7197. Bull. d. L, iSio, p. 78. C. L. Visconti, Ann. d. /., 1868,
p. 368. Voyez 33, note.
€08 C. I. L.. VOL. XIV.
!2209. XIV 116. ladite base de marbre, trouvée à Ostie, avec XIV
34 (ci-dessus).
Imp(oralori) Caps(ari) | L(iirio) Seplimio Severo [ Pio Per-
linaci Aiig(iisto), | corpus | cannoplionim Osl(iensium) ||
arg(enti) p(on(io) 1.
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /.. 18G8, p. 390.
2210. XIV 117 Petite base de marbre, trouvée a Ostie, avec XIV
Î34 (ci-dessus).
Imp(eratori) Caes(ari) ] M(arco) Aiirelio ] Anlonino Aiig(nslo),
I corpus ("iniiophoriim [j Osf(lensium) arg(enti) p(onclo) I.
C. L. ViscoNTi, /. /. Cannophori est Tortho^raplie correcte ; ou la trouve
dans ces deux inscriptions qui émanent du collège lui-même, ainsi que XIV 3o
et 28o; ailleurs on a kannophri (XIV 3i), cannofori (XIV 284), cantnofori
(XIV 36 et 1 18). [Dessau].
22 1 1 . XIV 118. Trouvée a l'endroit où l'on découvrit les inscrip-
tions XIV 3 i-37. U(). 117 et 119.
Imp(eratori) Caes(ari) j [Lfiicio) Septim]io Severo Pio Perli-
naci Aiig(usto) | [Arab(ico) Adial)(enico) Parlhico iMa\(imo) p]on-
t(ifici) max(imo), trib(iinicia) pol(estate) VIII, imp(eratori) IIII,
co(n)s(uii) 11, p(atri) p(alriae), | ... [Str]afoniciis cantnoforis
Ost(iensibiis) s(na) p(eciinia) piosiiit) | et dcdicavit.
De l'an iJOn.
2212. XIV 119. •'<'Ut cippe de marbre, trouvé à Ostie avec XIV
3i (ci-dessus),
Imp(eralori) Caes(ari) M(arco) Atil|r]elio Anton(ino) | Pio
Fel(ici) Severi (il(io) Aiig(iisto), | C(aiiis) Caesiiis Eiij|tychion
imm(iinis) | k(annophoris) 0 stieiisibiis)d(oniim) d(edil) ;a(rgenli)
p ondo) libram) I (scripfiila) VIII. | Ciijiis ded(icatione) d(ed(it)
I pan(em) vin(iim) et (denarios singulos). || Ded(icata) pridie
N(onas) Apr(iles), | Aspris (dnobiis) co(n)s(ulibus).
Du -i Avril 212. — C. L. Visconti, Ann. d. /., 1808, p. 391. Le -i .\vril est
l'anniversaire de la naissance de Caracalla. (0. IlmscuFELD, Wiener Sludien f.
kl. Phil., I88'i, p. 120, note).
2213. XIV 123. Fragm. d'une table de marbre trouvée au Portus.
... IS ... I ... inatris | [Aiig. et caslro]riim, | [cultores
Serjapis scholam | ...m siia pcciinia || [fece]riint pr(idie) Id(us(
LATIUM VETIS. 609
Jiinfias) I ... II cos ( ... o Heracliden | [cura a]gentiljiis | ...cto
et M. Mettio Arpo('[rat] jione.
Lanciam, BuU. d. /., 1870, p., 21. L'inscription parait se rapporter à Cara-
caila et a sa mère Jiilia Augusta. Le suppl. [cultores Ser]apis est une conjecture
de Lanciani. Serapis avait un temple et un néocore au Portus ; voyez XIV 47.
'^iM. XIV 124. A Rome. Cessai: la rapporte au Portus à cause de la
mention des fabri.
... et invic ... m ... | ... [A]iig(iistae), malris Aug(usti) et
rastroriira | et palrjiae, Pliaedro ... | ... e patribiis ... | ...
[sjumptibus fabr... | [Chryjsseros jiin. exii
Voy. le IV" précédent.
2215. XIV 128 = VI 1116. Grande base de marbre. Actuel-
lement à Rome, à la villa Borgliesi.
Sur la face : Imp(eratori) Caes(ari) C(aio) Valerio j Diocle-
liano I Pio Felici | invicto Aiig(iislo) , ponlif(ici) max(imo) |
Brittanicio) max(imo), Germ(anico) 'j max(imo) , trib(iinicia)
potest(ate) II, co(n)s(uli) II, | p(atri) p(atriae), proco(n)s(uli), )
honorati et decnrion(es) | et niimeriis militiim [ caligatoriim.
Sur le côté gauche : Cura agenlibiis | Cnfaeo) Sergio Mercu-
rio, I M(arco) Licinio Privato, | Ti(berio) Claudio Sosipole, ]
magistris q(uin)q(uennalibus) lustri XXIX.
De l'an 28o. — Orelli, .3o40. Wii.i.makss, lfl.j7. Dessau, 61.u.
Cette inscr. est du collegium fabr. tujn. Osliensium : 1° M. Licinius Privatus
est appelé (XIV 374) magister qitinquennalis collegi fabrum tignuarior. lus-
tri XXVIIII; 20 l'inscr. de la face est certainement de ce collège , car ce
collège est le seul oii la plebs porte le nom de numerus miliium coligatonwi
(XIV 160. 17ij.
De plus, ce collège éleva cette statue sur le iorum d'Ostie ou dans sa schola
d'Ostie ; sinon, il n'aurait pas manqué d'y inscrire son nom.
Autre difficulté : les deux parties de l'inscr. n'ont pas lu même date. En
effet, le 29'= lustre tomberait en 28.^3, sous Dioclétien. Il en résulterait que
l'inscription de P. Rassiiins Crescens (XIV 160) se placerait entre 301 et 309;
car elle est du •Vi'^ lustre de ce collège. Or, les honneurs qu'il a remplis ne
conviennent pas a cette époque, mais à celle de Sévère et de Gordien. L'épi-
taphe de G. Similius Pbilocyrius (XIV -il8), magister de ce collège pendant le
36« lustre ne convient pas non plus à l'époque de Constantin. Il est donc pro-
bable que les /abr. tign. avaient d'abord dédié cette base à un autre que Dio-
clétien et qu'en 28.j ils ne (irent que remplacer les noms primitifs par ceux de
ce prince; c'est par négligence que les tnagislri du 29" lustre furent conservés
sur le côté. C'était l'usage de procéder ainsi ; les Rhodiens le faisaient a l'épo-
que de leur plus grande prospérité (I)io Gurysost., Or. 31). [Dessai].
39
610 C. I. L., VOL. XIV.
Les lustres sont indiqués après le titre de magister quinquennalis. On
trouve : lustr. II (219, voy. la note), XXI (371), XXII (370), XXV (297),
XXIX (128 et 374), XXXIII (160), XXXVI (418). Malheureusement, on ne sait
il quelle année commence l'ère de ce collège. Elle remonte à l'un des premiers
empereurs, peut-être à la lex JuHa d'Auguste.
2216. XIV 131. Base de marbre, actuellement à Rome, où elle fut
apportée d'Ostie.
Restitntori piiblicae | libertatis, defensori | urbis Romae,
commiinis | omnium salutis auclori, | d(omino) n(ostro) Im[3(e-
ratori) Fl(avio) Val(erio) Constantino |j Pic Felici invicto semper
Aug(usto), I codicari nabiculari | infcrnates, devoti n(umini)
m(ajestati)q(ue) ejus. | Curante Aur(elio) Victoriano v(iro) p(er-
fectissimo) | praef(ecto) ann(onae).
Cette inscr. est certainement d'Ostie. Dkssau attribue par conjecture à Ostie-
trois autres inscr. (XIV 106. 164. 189) du même collège. Au n° 304, il y a
également un codicar(ius) curat{or) Ostis et III honoratus. Le nom d'Infer-
nales vient du cours inférieur du Tibre, entre Ostie et Rome, et non du mare
inferum. V. Henzen, Ann. dell Inst., 18ul, p. 163. En effet, on appelait naves
caudicariae les navires qui transportaient les approvisionnements sur le Tibre
(Seneca, de hrev. vitae, 13, 4. Varro, de vita p. r. apud Nonimn, p. 535 M) ;
ils étaient formés de codices (Varro, ibid.). Salluste donne le même nom k
des bateaux de l'Euphrate {apud Non., ib.). Ce qu'on sait des caudicarii da.
4« siècle prouve également que telle était leur fonction (C. I. L, VI 1759. XIV
173, note, Cod. Tlieod.. 14, 4, 9. [Dessau]. Élude hist., II, pp. 71-72.
2-217. XIV 150.
ACCEPTORES
L(ucius) Val(erius) Flavianus L(ucius) Calp(urnlus) Mitess...
Cn(aeus) Coss(utius) Felicissim[us] Sulp(icius) Aume...
M(arcus) Vit. Anti[g]on[us] T(itus) Ael(ius) Tinep...
Q(uintus) Ann(ius) Furianus M(arcns) Pont. Fia...
T{itus) Fl(avius) C.icus C(aius) Sinfo
Cn(aeus) Cos(sutius) Feliciss(imus) L(ucius) Lamatus...
A gauche : Volis (decennalibus) felic(iler) v(otis?).
Orelli, 3199. Sur les acceplores, voy. XIV 2 et 154. L'inscription fut
apportée à Rome ; elle était mal conservée.
2218. XIV 153 = I 636. Caso de marbre, trouvée à Ostie.
M(arco) Acilio M(ar(M) t(ilio) Canino, | (|(uaestori) urb(ano), |
negotialores ex area | Saturni.
Hen'zen, 5084. Tu. M. pense que cette inscription en l'honneur du questeur
urbain est antérieure à l'an 726 de Rome, où la cura aerarii Saturni fut
LATILM VtTUS. 611
enlevée aux questeurs. Les caractères conviomieiit à cette époque, et Dessau
ne la croit pas beaucoup plus ancienne.
2219. XIV 154. Base de marbre, trouvée à Ostie, au théâtre. Cfr.
P. André, Le théâtre et le forum d' Ostie {Mélanges de l'École fr. de Rome.
XI, 1891, p. 49-2).
Q(uinlo) Acilio C(ai) fil(io) Papiria) | Fiisco, v(iro) e(gregio),
I prociirat(ori) annon(ae) | Aiigiiistoriim) ii(ostroriim diiorum),
piatrono) c(oloniae) OsKiensis), prociir(atori) operis thealr(i}
Ponipeian(i), I| fisci advocat(o) codi('ilI(ari) stal"oiiis lieredita-
t{ium) I et cohaerentfium) , sacerd(oti) } Laiirent(iiim) Lavina-
t(iiim), I corpus me(n)sorum l| frument(ariorum) adjiitoriim et
acceptoriim Ost(iensium) i erga se benignissimo.
Lanciani, Notizie degli Scavi, 1880, p. 470. Dessav. 1431. — L. 4, il y avait
primitivement : procurat{ori) annon{ae) Auggg. nnn. Ostis ^= Augiustorum)
n{ostrorum trium) ; on a luartelé un G et deux NN. et on a rais : AVGG •
NN • P • G • OST. Sur ce collège, voyez XIV 2, note. Q. Acilius Fuscus porte
les mêmes titres dans une inscription de Thibursicum, VIII 1439 : proc{ura-
tori) annonae Augg[g.] 7in[n.] Ostiensium, etc., avec un G et un N martelés.
Voy. Th. M. Mem. deW Inst., II, p. 320, n. 331.
2220. XIV 160. Grande table de marbre, peut-être coupée d'uncippe
et apportée d'Ostie à Rome.
P(ublio) Bassilio P(iiblii) filio | Crestenti | trib(iino) coli(or-
tis) I Germanor(um), | proc(iiratori) Iiidi inalutini, | proc(iira-
tori) annonae Aug(ustae) Ostis. || C(aius) Vettius Mercurius
corn(icularius) | ejus ob dedicat(ionem) statuae sportiil(as) |
numéro s(upra) s(criplo) viritim dédit. | Numerus caligatorum
I decuriar(um) XVI || colleg(i) fabrum | tignuar(iorum) Ostis. |
Cura(m) agentibus Q(uinto) Turannio | Herraogenen (sic), IVI(arco)
Octavio I Asclepiodot(e), Qfuinto) Tullio Vita[|Iione, rnag(istris}
q(uin)q(uennabbus) lustr(i) XXXIII.
Orelli-Hen'zen, 6o20. Dessau, 1428. Les mots C(aius) Vettius — viritim
dédit paraissent avoir été intercalés après coup. — Voyez XIV 369 (ci-après).
— Sir les lustres de ce collège, voy. XIV 128 note.
2221 . XIV 161 . Base de marbre trouvée au théâtre d'Ostie.
Q(uinto) Caipurnio C(ai) f(ilio) Quir(ina) Modesto, | proc(u-
ratori) Alpium, proc(uratori) Ostiae | ad annon(am), proc(ura-
tori) Lucaniae, ] corpus mercatorum l| frumentariorum, per j
M(arcum) Aemilium Saturum j et P(ublium) Auiidium Faustia-
612 C. I. L., VOL. XIV.
n(iim) I q(iiii))(|(nennales), ex decreto cor|)oral(orum), ! (|(iiaes-
toi'ibiis) M(ar'co) Licinio Victore et j| P(iil)lio) Âiiiidio Epictcto.
L(ociis) d(aliis) d(fXTelo) d(eeiirionum) |)(iiblice).
Lanciani, Nolizie degli Scavi, 1880, p. 4752. Dessau, 1427. Au n° XIV ,H03
(ci-après), le mr'iue collège honore P. Aiili[dliis...], son quinquennalis perpetmia ;
c'est sans doute P. Aulidius Fausllanus de la ligne 8. Nous avons l'épitaplie de
P. Aulidius Epictetus (XIV G'MU.
2222. XIV 168. Base de marbre, trouvée à Osiie,
C(aio) .liilio I Philippo, | ecpiili Romano, | corpus tahnim |
navalium Ostiens(iiim), | quibiis ex s(enatiis) c'(onsulto) coire
lioet, I s(iia) p(eciinia) p(osiiit).
Sur le côté droit : Dedicala III Idiis April(es) | Tertiiilo et
Clémente co(n)s(ulibus). | Ciir[a(m)] agenlibus ) Calocaero
lib(erlo), | [et C(aio)] Vetlio Optato H M(arco) Clodio iMiner-
val[e] I q(iiin)q(iiennalibus) per(peliiis).
Du 11 Avril \dli. — jMirat., ,>20, 3. Mkrcklin, Arch. Zeitung, 1850, p. ^S.'î.
Henzen, ibid., 1851, p. 3()o. Voyez le N» suivant. Dessau, C. I. L., XIV, p. 7,
n. 9, rapporte aux fabri navales les privilèges accordés à ceux qui construi-
saient des navires de commerce ; il s'agit là des propriétaires des navires et
non des ouvriers (pii les construisent. Étude hist., II, pp. 398-.399. — Les
fabri navales sont le seul collège d'Ostie (|ui euiploie la formule quibiis ex s. c.
coire licet, XIV 1G8. 1G9. 256. Élude hist., I, p. l"2o.
2223. XIV 169. Hase de marbre, trouvée ii Ostie.
P(iiblio) Marlio Qiiir(ina) | Philippo, | curalori viae Praeiies-
tinae, | aedilicio cunili, | v(iatori) (j(iiaestorio) ab aerario, |
tribiino fabriim navalium Poi'tens(iiini), | corpus fabrum nava-
lium 1 Ostiens(ium) qtiibus ex s(enatus) c(onsulto) coire licel, |
patrono optimo s(ua) p(ecunia) p(osuit).
Orelli, 3110 et add. — Du il Avril 195.
Sur le côté gauche, uiême inscr. (pie sur le côté droit du N» précédent Les
deux inscr. furent dédiées le même jour. Calocaerus était, selon Dessau,
aifranchi du collège. Les fabi-i navales Porteuses, que P. Martius Philippus
comuiandait comme praefecliis, étaient, selon le même, une partie de toute la
corporation des (abri fiavales Ostienses. Elude hisl., II, p. 77.
2224. XIV 170 = VI 1624. Uase; en haut, des traces des
pieds d'une statue. A Rome, mais originaire d'Ostie ou du Portus, car elle est
érigée au procurator portus Ostiensis, par un collège d'Ostie.
Aegippi. I L(ucio) Mussio Aemiliano, | Laurenli Lavinatium,
I ((jualtuor) niilit(iarum), v(iro) e(gregio), praef(eclo) veliicul(o-
LATllM Yl.TLS. 613
rum) triiim prov(inciariim) Galliiariim^ Liig(liinens(is) 1| Niirbo-
nens(is) et Âqiiitani('(ae) | ad (sesterliiim sexaginta niiliai ,
proc(uratori) Alex(andreae) Peliisi P[hari?] | ad sfeslerliiini cen-
liim miliai, proc(uralori) portiis iitriusqtie ad [HS ...] | viro
innoœnlissimo, | codicarii naviciilarii el || qiiinci(iie) corpfo-
rum) navigantes, ob | insignem ejns erga se | benivolentiam ac
singii lareni abstinontiam.
Sur le côté : Dedic(ata) XV kal endas) Jiin(ias) | d(ominis}
n(ostris diiobus) [Pliilippis] | Aug(ustis) co(n)s(ulibiJS), | ciiran-
t(ibiis) niin(dinas) Hermogen[e] \ Aii[g(usti)] n(ostri) 1 iberto),
Panlino, Co7.[mo].
De l'an 247 ou 248. — Okei.li, 3178. Dessau, 1433. — P[hari], suppl. de VI
1624; cfr. VI 8o82 : prociuralor) fari Alexandriae ad Hegyptiim. 0. Hirsch-
FELD. Venc, p. 2G3, n. 8, propose : Pelusi p[hylac(iae)]. Les siippl. des deux
dernières lignes sont de Th. M.
2220. XIV 172^'*'^. Base de marbre, employée dans la reconstruc-
tion du théâtre d'Ostie au W' ou au v* siècle.
Qiiinto) Peironio Q(uinli) f(ilio) Meliori , | pro('(iiratori)
annon(ae), adjiitori cnratoris | alvei Tiberis et cloacarum, |
ciiralori reipiibl(i(ae) Saenesiiim, || praetori Etriir(iaei XV popii-
lorum I bis, trib(uno) mil(itum) legionis III Gallicae, sc[r(ibae)]
I q(iiaestorio sex) primo principi, prael(ori) Lanr(entiiim) |
Lavin(aliiim). IIII viro q(iiin)q(iiennali) Faesulis, | ponlifiici)
Faesulis et Florentiae, || corpus me(n sor(iim) frnm(entarioriim)
Ost(iensiumi. | L(ociis) d(atiis) d(e(,nrionLim) d(ecrelo) p(iibbce).
Sur le côté : Ded(icatiim) III Non(as) Febnuarias) | L^iicio)
Eggio Mariillo Cn(aeo) Papirio | Aeliano co(n)s(nlibiis). | Locus
atsign(atiis) per C(aium) Nasenn(ium) | Marcelliim, cnr(atorem)
p(er)p(etuum) oper(um) pub(licoriini).
Du 3 Février 184. — Voy. Lakciani, Notizie degli scavi, 1880, p. 47() et
1886, p. 83. Dessau, 1429. — Ce Q. Petronius Melior était le père ou le grand
père de Q. Petronius Melior, (|ui devint sodalis Augustalis en l'an 230 (VI 1984,
48; cfr. XI lo9o. 3367. 3368). Prosopocjr. iinp. rom., lit, p. 28, n''^ 213 et 214.
Bull. d. /., 1883, pp. 20o n[(\. — Scriba quaestorius sexprtmiis princeps. ce
titre est donné plus brièvement VI 180rj ; scriba qitaestorins princeps. — Sur
NaselHus, voy. XIV (4148, ci-après).
222(1 XIV 185 = VI 1639 Table de marbre, d'ori.ulnc incer-
taine; Dessau l'attribue a Ostie il cause de sa ressemblance avec XIV 131 et
169 (ci-dessus).
614 C. I. L., VOL. XIV.
I praof(e(:lorum diiorum) prae[torio], | oodicari nav[i-
culari] | infra ponlein S[iibliciiim], | foti aiixil[io] ..., palrono
Pi
Hen/kn, VI 1G39, lit : auxil\io ejus] et à la tin pe[c{unia) sua]. 11 |)ropose
aussi infra pontem Slublicium]; cela désigne le bas Tibre, comme in fernates
(XIV i;il). Voy. Élude hisl.. Il, pp. 71-72. Uessau conjecture au commen-
cement : [a commentario] praeffeclorum) prae[torio].
'Hîll. XIV 246*'"''. Table de marbre, aujourd'hui perdue et d'origine
incertaine. Dessau l'attribue ii Ostie, parce que 1" les noms de certains patroni
sont les mêmes que sur d'autres alba d'Ostie, 2" certains noms de corporati
sont propres à Ostie, tels que les Egrilii et les Nase?inii; 3» les noms de deux
corporati se retrouvent sur des épitaplies d'Ostie.
Imp(eralore) Caesare T(ito) Aelio Hadriano Antonino Aii-
g(iisto) I Pio p(alre) p(alriae) III, M(arco) Aelio Aiirelio Caesare
co(n)s(iililjiis), I
Ordo corporalor(uni) qui pecuniam ad anipliandum tenîplnm
contulor((inl) :
Sous ce titre sont placées sept colonnes de noms.
Première colonne. Palroni : | T(iliis) Priferniiis Se\(ti) fil(ins)
I Paetus Kosiaiuis | Geminiis. | lyi(arciis) Stiacciiis Albimis ||
Trehelliiis Salliistiiis | Riifiis, | M(arciis) Sedatins C(ai) fil(iiis)
I Severianiis. I T(ihis) Priferniiis T(ili) f(ilius) Paetus || Rosianus
Geminus f(i!ius), | M(arrus) Sedatins M(ar(i) fi(lius) | Severus
Jidiiis Regimis. | C(aiiis) Alliiis C(ai) l(iliiis) | Fusciaims, ||
T(i(iis) Slatilius T(iti) l(ilius) | Taunis, I Ti(l)eriiis) Aleriiis |
Saturiiimis, | C(aiiis) Pantideius || Grapliacus, | C(aius) Alliiis
C(ai) f(ilius) ] Fuscns.
Deuxième colonne. Qiiinq(uennalis) per|)et(iiiis) : | C(aius)
Sossiiis Benodicliis. |
Qiiin(|uenn(alis) : | A(iiliis) Egrilius Auguslal(is). |
Qiiinqiiennali((ii) : || P(uhlius) Sulpicitis Hera, [ L(uciiis)
Naeviiis Sae('ular(is). |
Quintiliis co(n)s(ulibns) {an 151), | (piiiupienn(alis) : |
A(iiliis) Egrilius Kaiislds. ||
Silvano et Aiigiirino eos. {an 156), q(nin)q(iiennales) :
T(ilus) Fisevius Niccphor(ns), | L(iicins) Naeviiis Proculus. ||
Laeliano et Pasiore cos. {an 163), | (|(iiin)q(uennalisi : |
T(iliis) Fis(ni(is Priscianiis. |
LATIUM VETUS.
61o
Claro et Colhego ros. (a. 170), | q(iiin)q(iiennalis) : | M(ar-
t'iis) Miigiiis Marsiis. ;
Maximo et Orfito cos. (a. 172), \ q(iiin)q(uennalis) : ; L(ucius)
Helviiis Kesliliitiis. ]
A(iiliisj Egrilius Faiisliis I testamento reli'lqu(i)t (sestertiiim)
IlII m(ilia) n(ummiim) siih | ea condicione, nti I ex iisuris
s(uinmae) s(iq)ra) s(criplae) V kal(endas) | Dec(embres) omni-
bus annis | epulentiir.
Troisième colonne, 31 noms, parmi lesquels : P(ublius) Cin-
ciiis Âpelles f(iliiis) (/. 23).
Quatrième colonne, 31 noms, parmi lesquels : T(itus) Fise-
viiis Félix j"in(ior), A(iilus) Egrilius Aiigustal(is) f(ilius), A(ulns)
Egrilius Successus jun(ior).
Cinquième colonne, 33 noms.
Sixième colonne, 40 noms, parmi lesquels : T(itus) Fisevius
Félix, L(ucius) SuHius Amfion f(ilius), M(arcus) MagiusMarsus
f(irnis).
Septième colonne, 46 noms, parmi lesquels : G(aius) PuUius
Saturninus f(ilius), A(ulus) Egrilius Hermetio jun(ior).
Les colonnes 3 à 7 contiennent 181 noms.
De l'année 140, — Grlt.. 126 et 127.
Quels sont ces corporati qui, en l'an 140. se cotisèrent pour restaurer uu
temple? Ce ne sont pas les lenuncularii (XIV 2.o0. 2.51), en effet l'un des alba
■de ceux-ci (XIV 2ijO) est de l'an 1.52, c'est-à-dire postérieur de 12 ans seulement
au n« XIV 246, et il porte tous nouis différents sauf un seul (P. Cincius Satur-
ninus', ce qui peut être un effet du hasard). Ici, il y a 181 noms; la, il n'y en a
-que 123; or, il n'est pas vraisemblable que le nombre des membres se soit ainsi
accru eu peu de temps. Quant aux patrons, on retrouve en partie les mêmes,
non seulement chez les lennncularii, luais aussi dans d'autres collèges d'Ostie.
Les patroas, au nombre de 10, sont tous d'- l'ordre sénatorieu. Voy. sur eux
la note de Dessau et 'a Prosopogr. imperii rotnani. Les derniers noms furent
ajoutés après l'an 1 40.
Puis vienent les honorali, a savoir un quinquennalis perpetnus, un quin-
quennalis, deux quinquennalicii Kiisuite. dans un espace laissé vide en 140,
on grava les noms de ceux qui devinrent quinquennales en loi. 1.'j6. 163. 170.
172. Les noms de tous ces quinquennales se retrouvent parmi ceux des corpo-
rati. gravés en 140, tandis (jue les dignitaires de l'an 140 ne se retrouvent pas
parmi les corporati. Du reste, cet espace n'était pas destiné aux noms des
(quinquennales postérieurs et il n'est pas certain qu'on y ait gravé tous ceux
qui furent quinquennales de 140 à 172; de sorte que Henzen a eu tort de
croire que dans ce collège la durée de ces fonctions variait (Ann. d. /., 18.51,
p. 156). Le donateur, A. Lgrilius Faustus, introduisit le premier son nom dans
l'espace laissé vide.
616 C. I. L., VOL. XIV.
La iiieution du legs d'A. Egrilius Faustiis est tout a fait élraugèrc ii l'album..
Kiisuile viennent les noms de 181 corporati, ou de 178, si l'on décompte les
noms ellacés. Si le même nom se présente deux fois, on distingue les deux per-
sonnages par le mot f(ilius) ou jun(ior).
Quant aux 3 noms martelés, on peut explicpier ce fait de deux manières : ce
sont les noms de membres décédés ou bien exclus de la corporation. Voy..
N° liiiT : ex albo raderenliir ab ordine. Étude hist., l, p. 378, i.
2228. XIV 247. Im|)(eratore) Caesare Antonino A[u-
g(»slo)]... 1
1'® colonne : Palroni : T(itiis) Prilcrniiis Tili) l'(iliiis) | Qiii-
r(ina) Paetiis | Rosianiis (ieininus, i Maiciis) Sedalitis C(ai)^
t(iliiis) Qiiir(ina) || Severianiis Julius | Riifimis, | M(arcus) Seda-
tiiis M(arci) filins) | Qiiir(ina) Sevorns | Jiilius Reiîinns.
2^ colonne : Qiiiin)(j ucninalcs) : | L)(ecimiis) Voliisiiis Secnn-
dus, I D(ecimus) Vetiiriiis Liicrio, | M(arciis)Siielliiis l*er|)etualis.^
ù" colonne : Cor|)ora[li| . . . | Q^iiinliis) Vennoii[ius] .. Il y Ur
17 noms.
Mur., 543. i. De l'an 139 ou 140 ou 145. C'est un fragment d'album, les
noms diffèrent de ceux de toutes les autres listes.
2229 XIV 248. Fragment de l'aibun) d'un collège, il reste (jiudques
noms de pntroni de l'ordre sénatoi'ien.
22>0, XIV 249. Encore un fragm. de rall)um d'ini collège II reste
également qucbiiies noms de palroni de l'ordre sén;itorieii.
2231. XIV 250. Table de iu:iri)re tixée au uun- d'une église, :i
Ostie (Gritkr, 1077).
M(anio)Acilio(ilal)rionpM(arcoj Valerio Homiiloco n s nlibiis).
Orilo rorporatoriiin l('niiiu'ularior(um) tahidarioiiiin aiixi-
liareyiijsiiini?) Ostieiis iiim).
Première colonne. Palroni : | M(arcus) Sedatins C ai) fil(iusl
Severianiis. 1 T(iliis) Prifcrniiis Sex(li) filins) Paelus Rosianns
r.eminns, | M(arcns) Sodalins M(atTi) filins) Sevorns Jnlins
Reginns, | C(ains) Alcins C(ai) lil(ins) Fnscianns. P Puis après
un intervalle : L(ncius) Voinsins Maecianns. | L(ncins) Jnlins
Mrmor, | Mfarcns) Cipins Proclianns, i T'itns» Anrclins Angiiisli)
lihcrtiis) Slronion, | L(nc'ins) iMarins (jermanns. |j
Uninqiucnnalis) |)eri)(etnns) : j M{arcns)CornelinsEpagalhMS. \
n'iini|(npniialisi : | iM(an'ns) Antistins Helins. |
Q iiin)(|(iiennalis):M,arLns) Cornélius >I(arci|filins)Socnndns.|
LAI IL M VLILS. 617
Plehs : I Mfaniiis) Lollius Marimis, | elc. Il y a en tout
125 noms sur quatre colonnes.
De l'an lo-2. — Orelli, 40o-i. Dans la plebs, il y a un 3/' Lollius Marinus
ffiliuH). pour le distinguer de son père qui est le premier de la liste, un M. Cipius
Natalis junfior). et trois noms suivis de libfertus) : C. Cornélius Félix lib. et
r. Cornélius Félix lib. (2 fois).
223^. XIV 251. (Jrande table de marbre, dont l'origine n'est pas
indiquée. Au Capitole.
Imperatore Caesare Aiigiislo P(iiblio) Helvio Perlinace II
co n)s(iilibns).
Ordo oorporaforiim leniin('Lilarior(uin) tabularior(um) aiixi-
liarioriiim) Osliensiiim.
Première colonne : Pair oni senal(orii) : | Le premier nom
est murtelé. \ L. Fabius (lilo Seplimiiius, | Miarciis Uinbibiis
Maximiims. I
E(piil es) Rom(ani) : || L(iicius) Fiiriiis Piiblic(iiis) Marcell(iis)
paler . | L'iuiiis Fiiriiis Piiblicfiiis) Marrelliniis, | M arcus)
Cornpbiis Valerianiis, | Sex tiisi SextiUiis Julianiis riliiis), |
L(i]cius) Valerius Daphmis, '| Sex tiis) Sextiliiis Jiilianiis p ater .
Q;nini(|'uennabs) p(er)p(etinis/ : ] M arciis) Piibliciiis .laniia-
riiis. i
Qiiin(|tiennal;is) p(er)p;etiiiis) : [ M(arciis; Piibliciiis Osliensis
sen(iori. ||
Q iiiiiiq(iiennabs liis) : | M arctiSi Cornélius Valerianiis. |
Ci(uin)q(nennalis) perpet(iiiisi : | L(uciiis) Valerius Daphnus. ;
Qiuiniqfuennalis) p'er petunsi : ![ Mfarciis) Cipius Victor.
Q uin)q(ueniialis; per|)eliuusi : | Sex tus) Sexlilius Julianus
pater).
Q iiin'q'uennalis : | M'arcus' Curtius Viclorinus. ||
Q(uin (|(uenualis : | A uliis, Herenuleins Veltianus. |
Deuxième colonne : Plebs : , P ublius) Cornélius Plioebus,
etc. Il y a 2oS noms sur sept colonnes. Remarquez : M. Publicius
Frueliis senior) II, 3i; Sex. Sextilius Julianus p(aler) III, 11);
L. Furius Eulyclies jun(ior) III. 35; Sex. Sextilius Julianus
jun'iori IV, 8 ; P Freganius Augustalis jun ior) V, 1 1 et VI, 20 ;
A. Herenuleins Pliiletian(us) junior) VI 22; L. Oetavius Eiilra-
tiuus p(ater; VI. 32; L. Furius Piibliciius) Marcellus l'ilius)
VII, 1 1 ; etc.
618 C. I. L., VOL. XIV.
De l'an 192.
Ces deux ijiscriptions donnent l'album du même collège, en l'an 1^:2 et en
l'an 19:2. Pendant ces quarante ans, le nombre des corporati s'est accru de 125
à 2o8. Sur la table de l'an 192, il reste un certain nombre de noms qui se
Irouveut sur celle de lo2. M. l'uhlicius Januanus et M. Publicius Ostiensis
sont devenus quinquennales perpetui en 192, de simples corporati qu'ils
étaient en 152. Neuf autres, qui sont placés à la tin en 152, sont parnù les
premiers en 192.
Quant aux patrons, il y a, en 152, quatre patrons de l'ordre sénatorien, tous
coinnnnis ;i ce collège et aux corporati qui pecuniam ad ampUandum templum
contulerunt (XIV 246, en l'an 140), puis cinq patrons de l'ordre équestre ou
d'un rang intérieur. En 192, il ne reste aucun de ces patrons. Il y a d'abord
(|ualre patrons de l'ordre sénatorien; le nom du premier a été martelé ; puis
six de l'ordre équestre, dont plusieurs reviennent parmi les quinquennales
perpetui.
Le nombre des honorati ou anciens dignitaires s'est accru. En 1.^2, le collège
a un quinq. perpetuus, et deux quinquennales; en 192, il a cin(i quinq. perp.,
un quinq. II, deux quinquennales. Trois de ceux-ci reviennent parmi les plebeii
corporati. Plusieurs d'entre les plebeii reviennent dans d'autres inscr. sépul-
crales d'Ostie, où ils ne portent jamais le nom de lenuncularii.
Quant au nom du collège, ailleurs on lit auxiliariorum (XIV 252. ;i41). Au
n" 250, il y a auxiliares ; c'est une erreur, puisqu'il faut le génitif, a moins
'<ju'on ne doive lire : auxiliarefn)s(ium). [Dessaii],
Voyez encore les deux inscriptions (pii suivent.
y233. XIV 252. Table de marbre trouvée à Ostie.
Ti(bprio) Claudio Severo et C(aio) Âiilidio Vicl[orino (0(11)-
s(iilibiis)].
Ordo corporylor((im) lemiiicula[rionim] | pleromarioriim
aiixiliarior(iim) Ostien[siiim].
Palr(oni) : iM(arciis) Cipiiis Vitalis el T(itiis) Aniisliiis Favor.
Q(nin)(|(iipnnalis) : L(tu-iiis) Veicis Adjiilor. P(iil)liiis) Ciar-
ciiis Vilalis, | C(aiiis) Fonteiiis Forlunattis, | iM(arcus) Cloeliiis
€arns, | W(aiTiis) Cipiiis Forlis, | Q(niiitus) Atilius iVIarilimiis. |
Plebs : ! M(arciis) Cipiiis Osliensis, | etc. Il y a en tout 16 noms.
De l'an 200. — Orki.i.i, 4104.
2"284. XIV 253. Fragment d'une table de marbre. C'était un album
du même collège. Il reste six noms placés dans le même ordre (pi'au
N° précédent.
L'album XIV 2.52 est peut-être complet. Ce collège diffère des corporati
lenuncularii tabularii auxiliarii Ostienses; le nom est différent, ensuite l'un
des collèges a 2.58 membres en l'an 192, l'autre en a moins de 20 en l'an 200,
enfin la splendeur du premier est prouvée par le nombre et le rang de ses
patrons, dont beaucoup étaient de l'ordre sénatorien, tandis que le second
n'avait que deux patrons : T. Antislius Favor, chevalier romain et decurio
LVTILM VETUS. 619
coloniae Ostiensis (XIV 29-i) et .V. Cipius Vitalis, qui n'occupait sans doute
pas un rang plus élevé. On n'aurait certes pas omis en 200 l'un des patrons de
l'an 192, L. Fabius Cilo Sepliminus, (|ui était encore en vie. A la vérité, parmi
les corporati des deux collèges, il y en a deux qui portent le même nom; mais
ils portent des noms qu'on trouve fréquemment a Ostie; et puis le même
homme pouvait faire partie des deux collèges. S'il s'agissait du même collège,
on trouverait en 200 un plus grand nombre des corporati de l'an 192.
Nous avons donc affaire ii deux collèges différents; on en trouve un troisième
XIV 409 : corporati scapharii et lenuncularii trajectus Luculli. Voy. encore
XIV 25-i. Hien plus, on trouve mentionnés cinq collèges de lenuncularii :
(quinque) corpora leuunculariorum Oslfwnsium) (XIV 332}.
Sur les lenuncularii, voyez la note de Dessau après XIV 2o3 et la page 8.
Voyez encore notre Élude hist., II, pp. 73-76.
2233. XIV 2 54. A Ostie.
Vigil[iariLim] j leniin('[iilarior(um)] | trejecliis. .. | a lïinda-
in[entis],.. | permissu M | curatori[s alvei et] | riparii[m
Tiberis] | Porap...
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 18.j9, p. 230. Vigiliariimi, siippl. de Visconti
cl'après Sénècie, Ep. .37, 6 : qiiid enim interest. utrum supra aliquem vigilia-
rium ruai aul mons ? et Ohï;i,li, 6660, ;i Rome. Dans les inscr. sépulcrales
(XIV' .327. 1868), ce mot désigne une partie du monument funèbre (Visconti,
Ann. d. /.. 18.37, p. 299 si].). Ici, il semble désigner un édifice où les bateliers
montaient la garde.
Cfr. XIV 409 : lenuncularii trajecKus) Luculli. XIV 403. 423. 431.
2236. XIV 255. Familia piiblica. |
Ost(iensis) Hermès lalj(ulariiis). Dion[y]s[i]us ark(arius), |
Eiiaristiis arkfariiis), | Osl(iensis) Eutyclius, | etc. Il y en tout
81 noms sur deux colonnes.
Bull. d. /., 1881, p. 132. — Voyez XIV 32 (ci-dessus) : corpus familiae
puhlicae liberlorum et servorum, et XIV 409 (plus loin) : liberti et servi
publici. Il y a 33 affranchis jjortant le gentilice OsUiensis) ou Osl(iensius),
21 esclaves devant le nom desquels est laissé un espace pour graver le nom
Ostiensis après leur affranchissement. Les autres sont des affranchis de familles
diverses. }larcius Hermès. Muciiis Ma.rimus, Mamius Rufus, etc. 11 y a
2 femmes : Mamidia Hi/gia, Eufra. Les deux derniers seuls ont un prénom :
/'. Vedius Epaphroditus et /'. Veius Callistratus. Voy. Bull. d. 1., 1881,
pp. 133 et suiv. L. Halkin, Esclaves publics, pp. 202-213.
2237. XIV 256. Dans les ruines du Portos. Fragm.
. . . Corporis labriim navaliiira [Osliens(iiim) quibiis] ex
[s(enaliis)] c(onsiillo) roire licet.
Première colonne : [Patroni?] : | ... Forliuuiliis. | ... Riifl-
niis, I ... Romaniis, | ... [[*]orlonsis, | ... Aramon, jj ... s Par-
62t' C. I. L., VOL. XIV.
flalas, I ... Epafrodiliis, I ... Mnrcelliniis, | Marins Prociiliis, |
Clofliiis Apolaustus, 1| Mindiiis Mercalor, | Genatiiis Fesliis, |
Ulpiiis Félix.
Q(iiin)q(iipnnales) : | Calpiirniiis Caricus, | Plan[t]iiis Hera-
dida, I Aiireliiis lamhiciis, | (]aooiliiis Victor, | Magnius Zma-
ragdiis, I .Iiiniiis Marcellini. |
Mater : | Macia Menopliile.
Hoii(orati) : | Afraniiis Cr[p]sc[e(n)]s, | Caniniiis Onesimia-
niis. I etc. En tout 1'^ 7ioms.
Deuxième à huitième colonne. Pleh(ei) : | Calpiirniiis Cos-
miamis, | etc. Il y a en tout 320 noms. Remarquez :
Ligne IH : .Iiiliiis Car[p]ii.s ses[(i]iiiplic(ariiis).
Ligne 159 : Sergiiis Biclor inimiin(is).
Ligne 179 : Tulliiis Vitalio aedilifiiiiis).
Il s'agit ou bien du corpus fabruni navalhtm Osliensiutn quibus ex s. c,
coù'e licet, que nous avons vu (XI\' 1(38 et 1G9), ou des fabri Portenses (XIV
R)9). — Les dis noms premiers sont probableuieiit ceux des patroni ou des quin-
quennales perpelui ; puis viennent (5 quinquennales, [ maler du collège. ITi hono-
rnli et à peu près 320 plcbeii; plusieurs des \K\trons, des quinquennales ci de&
honorati se retrouvent parmi \esplebeii : Dessau en compte neuf, qui reviennent
certainement, et deux ])our les(piels la chose n'est que probable. Parmi les
plebeii, il y eu a plusieurs ipii portent le même nom : Dessau compte 1-4 noms
qui reviennent deux fois. 11 y a aussi des pérégriiis : Arion Amoni ffilius)
(1. 148), Chrysippus Plohmei (1. 18.^), Sacrales Zoillus (1. 204).— Tullius
Vitalio aeditifnius), 1. 17i). n'est probableuieiit ])as à confondre avec Q. Tullius
Vitalio, magisler quinquennalis collcgi fabruin tiqnuariorum lustri XXXIII
(XIV 100). [Dessau].
2238. XIV 257. Trois fragm. d'une table de marbre, Irouvrs à Ostie.
(]orp(iis) st[iippaloriiin?]
[Q(iiin)(|(iiennalis)] p(er)p(etiiiis). (rest tout ce qui reste de la
première colonne. De la 2", 3"' et 4", il reste des noms qui sont
an vocatif, comme dans (piclqnes listes de soldats (VI. lObtî^
1064, -1064, 240B). La ligne-Il porte : ... OS COUPORA NON...
Sur les sluppalores, voyez, XIV 4-i (ci-dessus).
2239. XIV 258. Trouvée a Civilaveccbia.
V'eidiis Osliensis a(ll(ectns). |
Qninqnennal(es) :
[L(ncins)] Veralins Hermeros.
[L(nciiis)] Veratiiis Marlialis.
LAI IL. M VETLS. 621
■5 Cura tores :
M(arciis) Valcrius Parllieiiopaeiis et
C(aius) iVlessiiis Apollonius.
Cn(aeus) Cornélius Paealus adiectus.
C(aiiis) Baebius Carpio adi(ectiis).
10 L(uciusj Vinciiis Anniantis adl(eeliis).
C(aius) Jiiliiis Dociraus II et
P(ubliiis) Marcius Komanus.
L(nciiis) Vallius P^lavinus adl(ectus).
C(aiiisj Servilius Ortlirus adl(ectiis).
io Al(ar(;us) Manlins Per|jetiis adl(ectus).
C(aius) Julius Annianus adl(ectusj, ciir(ator).
A(nliis) Herennuleius Eubiilides adl(eclus).
C(aius) Fubliciiis Ciiryseros adl(ectusj.
C(aius) Messius Hagnus adl(ectus).
Sur une deuxième colonne, il reste le commencement de 19 noms semblables
a ceux de la f^ colonne. En bas et à droite, la table est brisée. Elle parait être
d'Ostie, parce qu'elle a été trouvée avec XiV 101. qui est d'Ostie, et parce que
C. Servilius Orthrus (col. I, 1. 14) revient dans une inscr. sépulcrale d'Ostie.
Sur la l*"^ colonne, 1. .5-19, on donne les curatores de trois années : la l""*
et la 2« amiée, il \ en a deux ; la 3^ année, il n'y en a qu'un. Après les cura-
teurs viennent les adlecti de chaque année.
2240. XIV 259-276. Fragments de diverses listes de noms. Le
n° 26o est la seule liste d'Ostie où les noms soient rangés alphabétiquement.
Le n" 261 commence par le mot : [contujlentnt. Au n» 27G chaque nom est
suivi de Sllll (sesterlii quattuor).
XIV 277-279. Au Nord du théâtre d'Ostie, derrière la scène, vers le Tibre,
s'étend une grande place ayant 78 mètres de long et autant de large. Elle était
entourée de portiques ; le portique situé au midi était divisé en petites chambres
par des parois qui unissaient les colonnes au mur du fond. Ces chambres sont
pavées en mosaïque contenant les trois inscriptions suivantes :
2241. XIV 277. Corpus pel lionfum) Ost(iensium) et
Por te(nsiuui) hic.
2242. XIV 278. Navicnlariornm | lignariorum. Un phare
entre deux navires.
2243. XIV 279. Nav[icu]l(ariorura) Tarric(inensium).
Voyez Lanciani, Notifie degli .scovi, 1881, p. ilG-117. Tav. I. F. Amiré,
Mélanges de r École f. de Rome, 1891, XI, p. -192 : Théâtre et forum d'Ostie.
Sur les pelliones, voyez ci-desr>us XIV 10. Cou. Theod., Xlll, 4, 2 (exemption
622 c. I. L., VOL. XIV.
des charges par Constantin). Vita Alexandri Severi, 24 (impôt sur les pelliones)^
Sur les lignarit, voy. Cod. Theod., XIV, o, et Elude hist., II, pp. 55 et 123.
2244. XIV 280. Table de uiarbre trouvée a Ostie.
P I .... nianiis | .... co[rp]oris | [(Jendro]forum | ....
cultii su [a] pecimia t'ec(il). j|
... dendro[phor]nm | ... [de(li]caveru[n]t.
... [G. Prastiiia Messalino L. [Â]nnio Largo cos.
De Tan li7. C. L. Visconti, Ann. d /., 1868, p. 368.
2243. XIV 281. Table trouvée a Ostie avec XIV 280. La dernière
ligne de la I'« colonne manciue. Le comiuenceinent des noms de la l""» colonne
a été martelé.
Première colonne :
[Patrjoni :
[M. Acilius Prisjcus Egril(ius) Plarian(iis)
et quatre autres patrons
[Seqiiitjur uni versus
[ordo q(uin)]q(uennalium) :
s Synethus q(uin)q(uennalis)
[et curajlor perpetuus.
P(nblii) f(ilius) Proclus,
f(ilins) Herennianns,
. . [Go]cceius Thallus,
. . [Egjrilius Marlialis, et 4 autres.
Deuxième colonne :
A(ulus) Egrilius Urbicus q(uin)q(uennalis)
et curator perpelus.
C(aius) Cartilius Secundus.
C(aius) Maeclasius Primitivos sac(erdos).
5 A(ulus) Egrilius Zoilus (|(uin)q(upnnalis)
et curator perpetus.
C(aius) Silius C(ai) Ifilius) Vitalis q(tiin)q(uennalis)
et curator porpdus.
Q(uintus) Patriiis Q(uinti) l'(ilius) Victor,
lu P(ubliiis) AfMiiilius P(ublii) ('(ilius) Lupercalis.
T(ilus) Atinius T(ili) l'(ilius) Félix q(uin)(|(uennalis).
LATILM VETLS. 62îif
C(aiiis) Cipius C(ai) ('(iliiis) Ccriiitliianiis q(iiin)(|(iiennalis)
|j(er)[»(eliiiis).
C(aius) Maeclasiiis Caedicianiis q(nin)q(nennalis).
C(aiiis)JiiliiisC(ai)f(iliiis)(;enialissen(ior)q(iiinV|((iennaIis).
1o P(ubliiis) Claudiiis AIjascanlus q(iiin)q(uennalis) II.
C(aiiis) Pomponiiis Qiiirinus pal(ronus) p(pr)p(etuus).
C(aitis)PomponitisQiiirimispal(romis)p(er)p(etims).jiin(ior).
C(aiiis) Jiiliiis Octavianiis patr(omis).
Q(uintiis) Quintilius Zoticus q(uin)q(uennalis) p(er)p(etuus).
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 1868, p 370. C'est Talbum des dendrophores
d'Ostie; en effet 1° cette table a été trouvée avec XIV 280, 2' P. Claiidius
Abascantus, appelé ici (II, lo) quinquennalis II, est appelé ailleurs (XIV 324,
en 203) : q{uin)q{uennalis) II corp{oris) dendrophorum Osliens jum) . Sur le
nom du premier patron, voy. XIV 72 et loo. — Sequitur etc., suppl. de
ViscosTi. — Trois personnages reviennent dans les inscr. sépulcrales, sans le
titre de dendrophores. C. Maeclasius Caedicianus était aussi qttinq. des canno-
phores (XIV 284, ci-après). [Dessau].
2246. XIV 282. Fragment.
[D]endro[pliori] Ostien[ses]
2247. XIV 283. Table de marbre, trouvée à Ostie avec XIV 280.
281 ; brisée en haut.
. . . Q(ui) i(nlra) s(cripti) s(iint) : | A(ulus) Hostiliiis Asiaticus,
I L(ucius) Saloniiis L(ucii) f(ilius) Verecun(dus), | etc. 16 nom»
sur deux colonnes.
C. L. ViscoNTi, Ann. d. I., 1868, p. 370. Au commencement de la l""» ligne,
il y a des restes d'un S ou d'un 0. Dessau pense que cette inscription se
rapporte aux dendrophores, parce qu'elle a été trouvée avec les deux précédentes.
2248. XIV 284. Table de marbre; à Ostie. Elle est brisée à droite.
Antonin[o].
Q(uin)q(ucnnales) :
Naevius Charit[o],
Livius Nothii[s],
o Valliiis Heracli[da],
Maeclasius Caedi[cianusJ.
Qui cur(am) gesseru[nt]
cannoforuin 0[st(iensium)] :
Flavius Epigonu[s]....
i)ii C. I. L., VOL. XIV.
("/est l'album des cannopliores. On donne d'abord i quinquennales , puis
venaient les curalores. Sur Maeclaslus, qui était aussi quinquennalis des den-
drophores, voy. XIV 2)Si.
2249. XIV 285. Trouvée à Ostie en 1807.
Scliohun sumplii siio | cannoplioris fecit.
Dessau se demande s'il n'y a pas une erreur. Étude hist., I, p. .520 (add. à
la p. 217, 1).
2250. XIV 286. Table de marbre trouvée au Portus en 1863.
Album sa('rato[i"inn].
l'"'^ colonne : ... reiis pater | . . . [Gjlycon | . . . Riit'us | . . .
Dafimis I . . . Sinpiiciiis | . . . Petriis | . . . Crescentinus | . . .
Crescentio | ... Bictoriis | ... Datînus | ... Feston | ... [S]er-
pentius | ... Aproniaiuis | ... Alexander | ... aciica |
2* colonne : il en reste que 2 ou 3 lettres de chaque nom.
Entre les deux colonnes : Léo fe[cit].
Voy. De Rossi, Bull, crist., 1870, p. 1G7, n. 5. F. Cumont, Mithra, n" 140,
pense que le titre de pater indique un album de cultores Mithrae. Sur le culte
de Mitbra a Ostie, voyez XIV 5o-66, et Cumont, I, p. 26o.
2251. XIV 289. Base de marbre ; à Ostie.
. . . [omnibus honoribjus functo ] ... q(uin)q(nennan) cor-
por(is) mensoi'(um) | [frumenla]rior(um) nauticarior(um) Ost(ien-
sium), I [Ajemiliiis Trophimas, | T(itus) Aemilius Félix, |
L(ucius) Julius Agathyrsus | heredes.
2252. XIV 292 = XI 1447*. Sarcophage de marbre, pro-
bablement originaire d'Ostie. Voy. ad XIV 9 et 105.
D(is) M(anibus) | Anniae Jucunjdae, M(arci) Anni | Proculi
malris.
D(is) M(anibus). | M(areo) Annio M(arci) f(iiio) Pal(alina) Pro-
€ulo, I deiiirioni col(oniaei Ost(iensis), na(mini) divi ] Vespa-
siani, palrono fabriim | navaliiim Ost(iensium); vixit ann(is)
X\V, I mens(ibus) VI, die(bus) XXVIII, h oris) llll.
2253. XIV 295. Trouvée ii Ostie.
... [A]nlonio | ... (|(ui) v(ixit) annis XXXVI, | [sevjiro Augus-
tali, idem OOfsic) \ [(l]endroioro, Laur(cnli) Labinat(i), homini
I.ATILM VETIS. 623
Ijono et jiiciin(lissim[o, | M]arcia Hilara conjugi dulci[ssimo], ]
■ciim (|iio vixil annis X...
Henzen, 7108. Zeitschr. f. AH., 18i8, VI, p. 313.
2âo4. XIV 296. Base trouvée a Ostie, avec une statue d'un person-
nage vêtu de la toge, ayant un volume dans la main gauche et un tas de
volumes à ses pieds.
L(iicio) Antonio Epitynchano, lictori dec(iiriae) ciiria liae,
((iiae sacris [ piiblicis apparet , , q(iiinjq(iiennalis) collegi
fabrum [ tignuariorum Ostis, | seviro Aiig(ustali) in provinc(ia)
\ Narbonensi colonia | Aquis Sexiis.
Grit., 3uG, .j. Oreli.i, 3217. Dessau, 1916.
2233. XIV 297. Sarcophage de marbre avec des bas-reliefs repré-
sentant le triomphe de Bacchus, Hercule ivre et des Satyres.
D(is) M(anibus). | L(ucius) Anlonius Peculiaris, | sev(ir)
Aug(ustalis), (i(iim)q(uennalis) col(Iegii) fab(rum) Ost(iensiiim)
j lustri XXV, fecit sibi et | Antoniae Soteridi, | uxori rarissime,
cum I qua vix(it) annis L.
GRtT., 3.j8, 1. C. l. L., X 19:îi.— Sur les lustres de ce collège, voy. XIV 128.
ci -dessus.
2236. XIV 298. A Ostie.
M(arco) Antonio | M(arci) t'(ilio) Men(enia) | Severo, | prae-
fecto fabr(um), | (diium)viro, quaest(ori) aer(arii), j quaestori
:alim(entorum) j F[l]ara(iniae) div[i] Vesp(asiani), ] praef(ecto)
fabr(unQ) ti[gn(arioriim)] | Ostiensiiim.
Ml-r., 1066. -2.
2237. XIV 299. Table de marbre.
L(iiciiis) Aqnillius (mnlieris) l(ibertiis) | Modestiis, magisler
quinquennalis collegi rabrorn(m) | tignuariorum Ostiensium
lustri II, I isdem Augustalis, fecit sibi et ]| Aquilliae L(ucii)
l'(iliae) Aptae patronae, et | Decimiae Sp(urii) ('(iliae) Priscae
conjugi suae, et | suis libertis libertabus, et Decimiaes Sp(urii)
f(iliae) Priscaes, posterisque eorum. | In fr(onte) p(edesj XL,
in ag(ro) p(edes) XXXIS.
Grut., .360, 2. MiR., .^21, 3. Plus loin (XIV 370. 371), nous trouverons le
20'= et le 21* lustre de ce collège. Dessau trouve invraisemblable que cette
inscription soit du 2» lustre, c'est a dire antérieure d'une centaine d'années
4U
626 c. I. L., VOL. XIV.
aux deux autres. Et pourtaut la lecture lustri II esi certaine, dit-il. Vovez
XIV 128, note.
2'258. XrV 303. Base de marbre trouvée à Ostie en 1881, sur une
place qui était peut-être le forum d'Ostie, près du théâtre. Voyez Lakciabi,
Notizie degli scavi, 1881, p. 115. Tav. I. lig. 9. Cfr. XIV 7.
P(ublio) Aufi[flio Fansliano] | [palrono] | corporum
mensoriim ] frumentariorum | et urinatorura, deciirioni adleclo
Il Africae Hippone Regio, | corpus mercatoriim | frumentario-
rum I q(uin)q(uennali) perpétue.
Sur le corpus urinatorum, voyez ci-dessus, à Rome, page 330, le corpus
piscatorum totius alvei Tiberis. Ces deux noms désignent peut-être le même
collège et Dessau se demande si les N^^ 777. 1310 et 1311 ne sont pas origi-
naires d'Ostie. Le nom de P. Aufidius Faustianus se trouve au complet XIV
161 ; il était peut-être originaire d'Afrique,
:22o9. XIV 307. On rapporte cette inscr, à Ostie par conjecture.
Gatti, Bull, corn., 1879, p. 119.
[corporis pislorum? | Osliens(ium)] et Portensiuin
f|(uin)q(uennalis), itemque bisellari[us, | fecit si]bi et Aureliae
Victori[nae | conjjugi et filis suis et lib[ertis | libert]ab(us)
posterisque eorum. In hoc au[tem | monumjento quisque
exteru(m) corpus || [interre voluejrit davit reipublic(a)e Oslien-
s(iura) sestertium) L m(ilia) n(ummum).
In fron(te) p(edes) L, in agro p(edes) LXXIS.
(iRUT., 1103, 6.
2260. XIV 309. Base de marbre. En haut : un homme étendu sur
un lit et une femme à son chevet.
Dis Manibus. | L(ucius) Calpurnius Chius, sévir Aug(ustalis)
I et (|uinquennalis, | idem quinq(uennalis) corporis mensor(um) |
frumentarior(uni) Ostiens(ium) et curator || bis, ] idem codica-
r(iorum) curat(or) Ostis et III honor(atus), | idem quinquen
nal(is) collegi Silvani | Aug(usti) majoris quod est Hilarionis !
functus sacomari, idem magistro ad Mart(em) || Ficanui»
Aug(ustum), idem in collegio dendrof'or(um), | fecit sibi et 1
Corneliae Ampliatae conjugi suae | carissimae, cum qua vixit
annis XXXI, | Calpurniae L(ucii) lib(ertae) Plliengidi libertae |
carissimae, L(ucio) Calpurnio Forti vern(ae) bb(erto), L(ucio)
Caipurnio Felici lib(erto), L(ucio) Calpurnio Adaucto vern(ae)
lib(erto),l Calpurniae L(ucii) f(iliae) Cliiae vern(ae), Calpurniae
L\TiiM M ri S. 627
L(uciij ffiliae) | Ampliatao Yern(ae), L(iicio) Calpurnio L(iicii)
f(ilio) Felici vern(ae). | L(ucio) Calpiirnio L(ucii) f(ilio) Pal(alina^
Chio Felicissimo, | lilterlis lil)f'rlal)(iis) posterisq(iie) eonini
b(eiie) m(erentibus).
Heszen, 7194, et Ann. d. /., l8ol, p. lo-i, avec un commentaire.
Funcliis sacomari, Tu. M. pense qu'il s'agit d'une functio sacomaiia se
rapportant au colleyiutn Sihani. Ou retrouve ce terme à Ostie (XIV ;>! et 409),
luais il est obscur. Cfr X 1930 : mensor idem sacomarius. Voy. la note de
Dessau, ad XIV 31. — Ad Martem Ficanum, ce serait le nom d'un news
d'Ostie, provenant d'un sanctuaire de Mars Ficaims (Gatti, BuU. com., 1892,
p. 373). Voyez une conjecture peu vraisemblable de Borghesi dans le Bull,
d. /., 1846, p. 104 : il fait venir Mars Ficanits de Ficana, ville du Latium
détruite par Ancus Martius. — Vernae, tils d'affranchis, nés dans la maison
du patron [Th. M., apud Heszen], ou fils d'affranchis, nés avant l'affran-
chissement du père. [Hekzen].
■2261. XIV 314. lirand sarcophaiie de marbre, trouvé a Ostie, hors
la porta Romana {Mon. d /., VI. tab. XI, fig. A, XI).
D(is) M(anibus). ] Sex(to) Carminio Parthenopeo, ! ecifuili)
K(omano), dec(iirioni) col(oniae) Ost(iensis), q(iiin)(^(uennali)
(•olleg(i) 1 fal)r(um) tignuarior(umj Osl(iensium) et | Carminiae
Briseidi, conjiig(i) ejiis, [| Sex(tus) Carrainius Plotinianus j
tratri b(enp) ni(erentij.
la tront(e) ped(es) XII, in agr(o) pedes XXXV.
G. L. ViscoNTi, Ann. d. I., 1857, p. 298.
:22fi:2. XIV 318. Arca carrée, trouvée à Ostie.
D(is) M(anibiis) | L(uci) Canilli Felicissimi, bis(ellarii), [
(se)[viri] Aug(iistalis), idem | q(uin)q(iiennalis), L(aurentis)
L(avinalis), q(uin)q(uennalis) cor[p]or(is) [j vin(ariornm) urbfa-
norum) e[t] Os[t(iensiiim)] ; | vix(it) a(nnis) LXXV; L(ncius)
Carullius | Felicissimus | pal(ri) b(eiie) m(erenti) t"ec(il).
Orelli, 3921. On trouve des negotiatores vinarii ab urbe (XIV 409, 1. 11).
Dessau conjecture (p. 8) qu'ils fournissaient le vin à Rome, Étude hist.,
H, p. 97.
2263. XIV 324. Cippe de marbre, trouvé a Ostie en 1867, non loin
de XIV o3. 69. 70, c'est-a-dire près des ruines du Metroon (Mon. d. I., VIII.
tab. 60, fig. 1 A), mais en dehors, sur le côté droit.
P(ublio) Clfaudio) P(iiblii) f(ilio) Horal(ia) | Abascantiano,
I tilio dulcissimo, P(iiblius) Cl(audius) | Abascantus | pater, .
q(uin)q(uennalis) II corp(oris) dendro|plioriim Ostiens(iuin).
6iii C. 1. L., VOL. XIV.
Sur le côté droit : M(arcus) Antius Crescens Calpur|nianiis,
[)ontir(ex) Volk(ani) | et aediiim sacrar(um), statujam poni in
campo Matris | deiim infanlilem permisi | VIIII kal(pndas)
April(es) | [Phuiliano] Il el Geîa H (:o(n)s(iilibns).
Consuls de Tan 203. — C. L. Yisconti, Ann. d. /., 1868, p. 378.
2264. XIV 325. Fragment d'un cippe de marbre, trouvé a Oslie, non
loin du N° précédent, devant l'escalier du pronaos du temple.
Sur la plinthe de la base : ... X . . III ka[lendas. . . | L(ucio)
Sejptimio Severo Pertinace Aug(usto) II | [D(ecimo) Clodio
Septimio Albino Caes(are)] ('o(n)s(ulibus).
Sur la face : [die]s III kaie[ndas ... | ... P(ublii)]
Clau[d(ii)] Vera[ti Abascanliani] | ... iimm. dies VIII [i]du[s
.I]anuar(ias) | [dies supra sjcriptos non observaverit | ... siim-
mas s(upra) s(criptas) rei publir(ae) | [Ost(iensi)?]... relïindi
sic pactiis est.
Sur le côté : [M(arcus) Antius Crescejns Caipurnianus, v(ir)
(;(larissimus), [ [pontifex Volkani] et aedium saerar(um), \ [si fiât
sine vejxatione uUiiis statuae | [ante positae, utjramque statnani
in|[scriptione insc]ribt(am) constitiiere ]| [permitto. D(omino)]
n(ostro) Imp((Tatore) Septimio Aug(iisto) II jco(n)s(ule).
Consuls de l'an 19-i. C. L. Visconti, Ann, d. L, 1868, p. 379. Sur la fac<'
(1. 4-6) étaient indiquées les conditions auxquelles Abascantianus ou son père
Abascanlus avait donné une certaine somme ii un collège inconnu. Le N» sui-
vant donne peut-être la liste des membres de ce collège.
Dies supra scriptos, les confrères devaient célébrer annuellement plus d'un»'
fête, peut-être le natalis de Veratius et celui d'un de ses frères (dont il est
question XIV 324); il y a deux dates indiquées et on parle de plus d'une
somme donnée.
Les suppl. de l'inscr. latérale sont de Visconti et de Th. M.
2265. XIV 326. Table de marbre, brisée à droite; trouvée à Ostie et
transportée à Uome.
En tête :
Nomina oorum cpii peciini[am]
et quibns dieb(us) natalis e[oriim] ....
Sous ce titre, il y a deux colonnes. Première colonne :
Mens. Jan.
VIII idiis Janiiar(ias) (6 Janv.) :
P. Cl(audi) Verali Abascantiani, IS VI * CLXXX
LATIIM Vl.TUS. 629
VIII kal. Febr. {'26 Janv.) : (iargili Felicis. IS II * LX
III kal. Febr. (30 Janv. : Vivi Siiccessi, IS II * LX
VI kal. Febr. -27 Janv.) : Bellici Philocyri, IS II * LX
XIII kal. Feb. f20 Janv.) : C. Jiili Istori OclaNiani, IS II * LX
VI Id. Febr. (8 Févr.) : Venni Fansti
IIII Id. Feb. (10 Févr). : Atini Doryphoriani, * L
kal.Febr. (l'^Feor.) : JuI(i)Theomnesli, IS III * L...
Mari.
Espace vide, pour ajouter les [Hes de Mars.
\\>r.
. . . . P. Claiidi Arri. ...
[P]()m[joiii Quirini
Mai.
. . [M]ai. Prociilei CiiresimiaJ^ni] .
lUid. Mai. (13 3/af) : Papini Carici. Is II ...
XVI kal. Jiin. (!7 Mai) : Aemili Primi. IS II . . .
ini kal. Jiin. (29 Mai : Claiidiae Arriae M. . . .
VI kal. Jiin. (27 Mai : liil(i) Cocili Hermelis . . .
De la deuxième colonne, il ne reste qu'un fragment contenant
les dates : le S. 11 et 23 Juin; le 9, 22 et 23 Juillet. Puis, sous
les deux colonnes :
P(iiblius)Claudius(triiim)provine[iariimlibertiis Abascanlus]
tabulam marinore[ain] ....
C'est une liste de confrères (|iii se sont cotisés pour leter en commun le
natalis de chacun, avec les intérêts de la somme que chacun a donnée. Les
fêtes sont rangées par mois; le mois de Mars est laissé en blanc pour ajouter
les dates, le cas échéant. On indique, après chaque nom, la somme versée et
puis les intérêts a dépenser ; ils sont calculés a 1:2 "o. Les sommes versées
sont en sesterces, et les intérêts en deniers.
Les noms sont au génitif, parce qu'on sous entend natalis. Lisez donc :
(ante diem) VIII idus Januanias, die natali) Piuhli) C(laudi\ Vcrati Abas-
canliani (vovez les deux >'"« précédents) : {seslerHum) VI (milia mniumim).
{denarii) CLXXX.
C'est P. Claudius Ahascantus qui fit graver cette liste. Il est encore appelé
Abascanlus Galliarum (servu.s) aux 11"^ XIV 327 et 328; ici, il est affranchi.
11 est encore cité dans l'aihum des dendrophores (XIV 281, II, 1.^; et au n» XIV
71. II a deux iils : P. Claudius Hnralius Abascantianus (XiV 3-2i) et P. Claudius
Veratius Abascantianus (XIV 32:ii. [Dkss.m-, ad XIV 328]. Voy. VI 0393 et
Allmer, Musée de Lyon. II, p. 132.
Au n'^ XIV 32.0, il est précisément question suivant Dessau, des 0000 ses-
terces versés ici pour le natalis de Veratius.
630 c I. I,., VOL. XIV.
C. Julius Istorius Octavianus et Pomponius Qiiirimis tigurent dans l'albuiu
(les dendrophores (XIV 281); en outre, P, Claudius Abascantus, qui lit graver
cette table, était aussi du collège des dendrophores (XIV 281. 32-4). Enfin le
ji" 32.J, qui se rapporte à ces sodales ou du moins mentionne l'un d'eux,
P. Claudius Veratius Abascantianus, fut trouvé avec les inscr. des dendro-
phores. Ces raisons font susposer à Dessau que ces sodales avaient quelque
rapport avec les dendrophores.
2:266. XIV 330. Sarcophage. Dans une couronne portée par des
(îénies.
'li(ljerio) ] Cl(aiidio) Urbano, | seviro Aiig(iislali), | item
(|(nin)(j(iiennali), item (le|eurioni collegi jj fal)ri (sic) tigniia-
ri|oriim Ostien[sinm.
2267. XIV 341. Origine non indiquée.
Memoriae | M(arci) Corneli M(arci) t(ili) Pal(atina) Valeriani
Epagathiani, eq(iiilis) [R(omani)], I deciirioni (sic) splendidis-
simae coloniae Os[liensis], | flamini, praelori II sarra Volkani
[ta('(iiinda), i eijdemqiie sodale ArMlen[si], jj decurioni Laii-
renliiim vici Aiig(iistani), ejiis[dem loci llll viro?], | patrono
corporis leniineiilarionim [taluilariorum] | aiixiliarionim Oslien-
siiim;(pii vix(il)annos XU ^aîc;. me[nses]... | M(areiis) Cornélius
M(ar('i) l(ilius) Palal(ina) Valerianiis deciirio r(ecit).
Au no Xh' 251, col. VIII, i. 2.'j, figure un M. Cornélius Valer. Epaga-
thianus, parmi les plebeii de Vallnim lenunculariorum tabularioritm. S'il se
confond avec celui-ci, qui est patron du collège, il doit avoir été élu patron
après 192, oii l'album fut rédigé.
.)/. Cornélius Vnlerianiis, (\u\ érigea ce monument, ne diff'ère peut-être pas
de celui (pii fut patron et quinquennalis bis du même collège en 102 (XIV,
251, I, 8. 17).
De la même famille était sans doute M. Cornélius Epayalhus, quinquennalis
pcrpeluus dans un autre album du même collège, rédigé en lo2 (XIV 2o0,
1, 12), et curator Auquslalium, en I il (XIV. 8). [Df.ssaii].
11 faudrait : praelori (bis) ad sacra Volkani facntnda ou sacris faciundis.
H y a encore un sodalis Arulensis XIV :J7;i, et un sodalis Arulensium XIV
•i32. On ne sait ce (|ue signifie ce lilre.
2268. XIV 347. Table de marbre.
[D(is)l M(anibiis). | A(iilo) Egrilio A(uli) ((ilio) Secundo j
Triieptiano (sic), \ [de]tMir(ioni) Lanr((>nlinm) vieo Angiislan(o).
scrib(ae) colleg(ii') labr(nm) tign(ariorum) Osl(iensium), deou-
riali seriplns eerar(i). 1 [tlribiili tribus Pupiniae, A(ulus)
Egribus Ision et Jidia Proba eonjux lecerunt.
IlENZEN, 012(1, et Bull. d. !.. IH'M), p. 21().
LATILM VETIS.
631
■2269. XIV 352. Deux tables découpées probablement d'un cippe.
a) D(ecimoj Fal.io D ecimi') filio Pal(atina) ] Floro Verarn]o,
j sacerdot(i) sanct(ae) reg[in(aeij , judicio majestatis ejus elecl(o)
Anubiaco, prima, I|dec(urioni) Laiir(entiiinv vic(o) Aiig(ustano),
<Iiiattervi'ro]. [ naviculario (quinque) corpor iim; leniincula-
rionim Ost iensiumj | lionorib(tis) ac munprib(iis) | omnibuis)
binctfo), sodali corp(oris) V region(um) col(oniae) Osl(iensis). |
Huic staluam Flavius | Moscliyliis, \(ir) c(!arissimus), Isiacus
I hiijiis loci, memor ejus | sanctimoniae rastital(is) ; testa-
menl(o) siio co(ii)stitiii | ab heredib(us) suis jiissit, | patrono
miinditiario | b(ene) mferenti). | L(ocus) dfatiis) d(ecreto)
(Keciirioniim).
b) Ob honor(em) quo die sacerd(os) fa[cliis est], ] dedicat(a)
XVII kalfendas) Afpriles] ou Arug(iislas)] ter et semel | co(n)-
«(iibbiisj. 1
Lochs datiis a Jidio Faustino, pontfifice) Viilkfani) | (et)
iied(iiini) sacrarfiim), permisit ] actforj Fl(avii) Moscyli | sub
(|(uin)(|(iiennalitatr) cfensoriae) |)(oteslalis) Q(uinti) Veturi
Firmi Felicis ij Socratis et L(iici) Flori Eiiprepelis. Ob cnjns
• ledi('atione(m) | dédit deciirionibus denarios) III cnm otîicio
basilices.
Henzen, 6029. Consuls de l'an 2.51. — a. 1. o, prima n"a pas de sens ; il se
rapportait aux mots suivants, mais la 1. 6 a-rté martelée et regravée. — Sur le
pontifex Volkani, voy. Dessau, p. o. Sa permission et celle des duiimviri
étaient nécessaires pour dédier une inscription ou une statue dans un temple
ou dans un autre lieu sacré. Sancia regina, nom d'Isis. Cfr. XIV 18, note
(ci-dessus).
2270. XIV 359. Kragm. d'une table, coupée d'un cippe ; trouvée a
Ostie.
Ger. .. I p(atrono) c(oloniae) eqiiiti R[omano omnibus] |
honoribiis [funcio] . . . | perpetmim . . . | peciinia pat. . . • ||
Laurentiiim, [patrono"! rollegi fab>iim] ... | Ostiensium ... |
deenriontrm] ... | miinifîce ... | (piam ...
22" 1 . XIV 363. Trouvée à Ostie, dans la ville, non loin de la porta
Romaua.
C(aio) Granio , C(ai; filiioj (iuir(inaj | Matiiro, | deciir ioniinii
decr(eto) ] deciirioni gr[alis] || adlecto, | corporj^ato?] (-[(ira-
Jorfum)] I nav(iiim marin(ariim) et [mensor(iim)[ | trumenf a-
632 c. I. L., VOL. XIV.
rioriim) Os(iensiii(m), | M(arciis) Lolliiis M(arci) l"(irms) [| Paii-
limis I amico.
C. L. ViscoNTi, A/m. d. /., 1857, p. 311, et 1859, p. 5i0. — Les curatores^
navium marinarum reviennent plus loin (XIV ÂOd). Étude hist., II, p. li.
2272. XIV 364. Trouvée à Ostie en 1831.
[D(is)] !M(anibiis). | [C(aio) Granio] C(ai) r(ilio) Qnir(ina)
Maturo, [ [deciirioni et II] viro OsUensiiiin | ... [corpjoris
mensoriim Osl(ieiisiijra) | ... nim, patrono <orp(oris) |j [cnra-
torum njavium marinarum [ [et navium ajmnaiium Ostiens(ium)
I ... [(lendr]oplioi'um Osliens(ium) 1 ... liuni Ostiensitim | ...
atinensium.
C. L. ViscoNTi, Ann. d. /., 1857, |). 311, et 1859, p. -2^20. Il lit par erreur
il la (in : Catinensium.
2273. XIV 367. (irande base de marbre, trouvée a Ostie. Au Vati-
can, musée Cliiaramonti.
P(ublio) Horalio | Cliryseroli, | seviro Augustal(i) idem |
(|uin(|(uennali) et imranni Larum Aug(usti) | ex s(enatus)
c(onsulto).
Seviri Augustales statuam || ei ponendam de< reverunt, quod \
is arcae eorum (sestertium quinquaginta) m(ilia) n(uuimum)
dederit, | ex qua summa (sesterlium decem) m(ilia) n(ummum)
ob lionorem curae | Sex(li) Horati Chryseroliani, et reliquorum
[il faudrait : reli(|ua) | (sestertium (piadraginta) m(ilia) n(um-
mum) excepta stipulatione (ajoutez : ut) ex usuris | semissi-
bus et M II s(ummae) s(upra) s(criplae) quodannis idib(us)
Martis I nalali suo inter praesentes liora (secunda) usque | ad
asse(m) dividiatiir, deducla ornatione stalu(a)e, | et lamiliaf^
Augustal(ium) (seslertios cenlum) n(uramos); qiiotsi ita | l'actum
non erit, lum ea (sestertium quadraginla) m(ilia) n(unimum) ||
dari rei p(ublii'ae) Ost(iensium) sub eadem condicione | qua
s(upra) s(criptum) est.
Ob cujus [sciL statuae Chryseroti ab Auguslalibus decretae)
(ledii'atione(m) dédit | decurionib(ns denarios (juinos) et Augus-
lalibus (denarios quinos). | ls(iue honore sibi liabito sumptum
sta|luae ordini Augustalium remisit.
Sur le côté droit : De(lic(ata) | XV kal(endas) [Ja]nu[ar(ias)] [
Mamerlino et Rufo | co,n)s(ulibus).
LATILM VtTLS 633
Du 17 Déceml)re 182. — Henzen, 71 1G. — Ligne 11, ET • M II ; ce passage
est iuintelligible, bien que la lecture paraisse sûre; cfr. XIV 431,7. — Chry-
seros a donné aux Augiistales 50,000 sesterces, dont 10,000 au nom de son
tils (■.') Chryserotianus, parce que les Augustales avaient nommé celui-ci ciira-
teur; cfr. XIV 316 : huic [sejviri Aug(ustalesj post curam quinquennaliiatein
optuler\unt). Les intérêts des -iO,000 autres sesterces devaient être distribués
aux Augustales présents a la réunion tenue au jour de la naissance de Chry-
seros, a la i" heure, déduction faite de la somme nécessaire pour orner la sta-
tue et de 100 sesterces que les Augustales doivent remettre a leur familia
c'est a dire a leurs esclaves. [Dessau].
:2-2T4. XIV 368. [D(isi] M(anibiis). ] ... [J]annarins qfuin)-
q uennalis corporis fabnini navjaliiim Ostiensiura, [ob dona-
tionisj caiisam sibi tradi .ftini fiindii 'm a Maria Callislen(ej
[illi donajlionis causa mancipa [vit... ilqiie sibi et Brittiae j ...
Ils et liberlis liberta![biisque postejri s que aeorum.
Suppl. de Th. M. — Il s'agit peut-être de Petronhts Januarius nommé dans
l'album des fabri navales (XIV 2o6, ci-dessus, col. 1, 1. 29), parmi les honorati.
2275. XIV 370. (Irande base de marbre, trouvée au théâtre d'Ostie
en 1880.
G(aio Julio Tyranno, mag isfro q(uin)q uennali colleyfii)
[t|abr(um; tignuariiorum Oslis | kislri XXII. Huic , [)rimum
omnium uuijversi honorali s!a|lu;im ponendam | decreverunt
ob mérita ejus. '\ L ocus) d;alusi decretoi d ecurionum).
Lanciam, Notiz-ie degli scavi, 1880, p. -474, — Sur les lustres de c^* collège,
voyez XIV 128,ci-dessus.
2276. XIV 371. Sarcophage; les bas-reliefs représentent l'histoire
d'AIceste. Trouvée a Ostie; au Vatican (Chiaramonti).
Dis) M(anibus). i C^aîus) Junius Pal(atina) Euliodiis, magister
q!uin)q(uennolis) | collegi fabr(um) lignariorum) Ostis luslri
XXI, I fecit sibi et Metiliae Acte, sacerdojti iMiatris; d(eum)
m agnae) coloii(iae) Osl(ieiisis), cojug(i) sanclissim(a!e.
Heszen. 7200, et Bull d. /., 1849, p. 101. Sia- les lustres de ce collège.
voyez XIV 128.
2277. XIV 372. Cippe de marbre trouvé a Ostie; actuellement a»
Latran.
L(ucio) Lepidio Eutyclio, | seviro Augustali), idem | (|uin-
(| uennali/ m colonia ] Ostiensi | et in municipio , Tusculano-
riim et i|uin(| uennali perpétue cor[)Oi' isi fabrum navalium j
Osliensium. | Fortunatus lib'ertus; et Alcxa Act(e).
Henzen. 7106.
634 i'-. I L., VOL. XIV.
2:278. XIV 373. (Irande l)ase trouvée à Ostie.
L(iicio) Licinio L(iicii) fil{io) Pal(atina) | Herodi, j ec|iiit(i)
Rom(ano),decuriali | decuriae vialoriae j equestris co(n)s(ularis),
decurioni, || quinqiiennali, diiiimviro, |sacerdoli Geiii col^oniae),
flam(ini) | Kom(ae) et Aiig(iistil, ciirat(ori) 0|)er(iim) ptiblfico-
riim), I quaestori aer(arii), aedili, flam(ini) ] divi Severi, sodali
Ariilensi, || praet(ori) prim(o) sac(ris) Volk(ani) fa('in(ndis). ]
Ordo Augiistal(iiim) | optimo civi ob mérita.
ORliLLI, 220.i.
2279. XIV 374. Grande base de marbre, trouvée à Ostie, au théùtrc,
en Nov. 1880.
Marco Licinio | Privato, | [deciirionatns ornamentis honorato
^'tj I bisellario inprimis constitiilo, | inlatis reipiiblicae sestertis
i| quinquaginta inilibiis n(iimii)iim), ] [quaestori et (i(uin)q(uen-
nali) corporis pisloniin Ostien(siiim) et Por[(ensiiim)), | magistro
(|uinquennal(i) collegi i tabriim tigniiariorum lustri I XXVllU
et decurioni ejiisdeni || minieri decmiar(«im) XVI, decuriali
serib(ae) j librario, Iribidi tribus Claudiae 1 patruum et libero-
rum clieulium, || [patri et avo deciiriouum, ! pairi eciuilum
RomanorumJ, | universus numerus | e;digatorum | collegi
fabruin tignuarior(um) Ostiens(ium) } magistro opiimo ob amo-
rem et m«^rila ejus. | L(oeus) d(atiis) d(ecreto) d(ecurionum)
p(ublice).
Lanciani, Notizie degli scavi, 1880, p. iT^. — Los lignes 3, 7, 1:2 et 14 ont été
Intercalées après coup en caractères plus petits. Nous les avons mises entre cro-
chets. Calujalorum, voy. XIV IGO (ci-dessus). On retouve M. Licinius l'rivatus
dans l'inscription latérale d'une dédicace :i Diocléticn (XIV 1:28), mais voyez la
noie, ci-dessus, — Sur les lustres de ce collège, voy. ibid.
2280. XIV 403 Table de bron/e. Caractères de la tin du n" siècle
ou du commencement du ui<=. Origine non indi(pu'e ; la mention d'un corpus
trejectus la tait attribuer à Ostie. En haut : tète du Soleil entourée de rayons.
Sex(to) Pompeio Sex(ti) fil(io) | iMaximo. | saeerdoti Solis
in|vi(ti iMi(llirae), patri palrum , | (|(iiin)(|(uenuali) eorp(orisi
treject(us) toga|lensium, sacerdoles Solis invicti Mi^tliraej | ob
amorem et meri|ta ejus. Semper halbet (?).
Ei'UKM. ki'I(;r., I, p. !217 (Hen/.kn). F. Cl'MONT, Mitlira, n" lit. Semper
habet, formule incomuu».
LATILM VETUS. C3o
2-281. XIV 407 = X 541. irne.
Dis I Manibus | L(uci) Renni L(uci) lib(erli) | Philodoxi, |
mag(istri) qiiinq(iiennalis) [j roll(egi) fab(riim) lig nariorum^ |
Ostiiensiiim), idem Auginslalis), | L(uciiisj Rennius Procuhis |
fficit patri suo | carissimo.
2:28'2. XIV 409. Cippe de marbre trouvé a Ostie. Au Musée de
Florence.
Cn(aeo) Sentio Cn(aei) 6l(io) ; Cn(aei) n(epoli) Terfetina) Felicf. |
flec(iirioniim) decr(eto) aedilicio adl(ecto),d(ecurioniim) d(ecreto)
d(ecurioni) adl(ecto), | q(uaeslorii a(erari) Ostiens iiim), II viro),
q(uaestori) juvenum i) — hic primiis omnium, qiio anno decu-
rio) adl(ectus) est, et || qiiiaeslor) aierarij laclius) est et in pro-
xim(iim) annum II vir designatus) est — | qiiinq(nennali) cura
lonim naviiim marinar(um) 2), gratis adlect(o) | inlernaviculariosj
maris Hadriatici 3) et ad quadrigam | fori vinari ^), patrono
decnriae scribar(iim) terarior(iim) j et librarior(um) et lictoriim)
el viatorinm) --•), ilem praeconum et jj et (est répelé par une erreur
du lapicide) argenlarior(iim) 6) et negolialor(iimi vinarioriim)
ab urbe"), | item mensor iimi Iriimenlarior(um) Cereris Aug(iis-
lae) =^), item corpor'aloriim) | scapharior(iim) et leniinculario-
r(um) trajectins) Liiculli ^} et | dendrophorum et togator um
a foro et de sacomar(is?) lo) | et liberlor(iim) et servor uni
publicor(iim) H) et olearior(um) i2) et juven(um) || cisianor(um) ^'■^)
et veteranor(um) Aug iisti) i^i, ileui jjeneficiariorlnm) prociira-
toris) I Aug(usli) !••) el piscalor^unii propolar uni), cnratori lusus
jiivenalis ^'^), Cn'aeus) Sentius Lucilius | (iamala Clodianus
f ilius) 1") I patri inrhilgenlissimo.
Orei.i.i, -ilOO. — Du ii« siècle, suivant l'opinion de Tu. M. (Ephem. ep., Ill,
p. 3-24). ') Voy. N"s -2180 et 2182. — -) \oy. XIV 'àG?,. 36-i (ci-dessusj. —
») Voy. VI 9682. Étude hist.. 11. p. ."iî). Ce collège ne résidait sans doute pas
a Ostie. — *) scilicet item gratis adlecto in coUegium aliquud consistens) ad
quadriyam fori vinari, fortasse coUegium negotiantium fori vinari vel coUe-
gium gent fori vinari utrum(|ue nienioratuni XIV 430. Forum vinarium Ostiae
praeterea memoratur XIV 376. 24. [Dessai]. — '=) Ce sont les decuriae appa-
rilorum duovirum el aediUum Ostiensium. Il y avait deux décuries de scribes.
Us scribae cerarii. ou scriptus cerari (XIV 346. 347. 3.-J3. 409) et les scribae
librarii (XIV 3.'i3. 374. 409). une decuria Uctorum fXIV 3o3. 409), et une
decuria viatortun (XIV 353. 409). — "j Sur la réunion des praecones et
<les argenlarii ou coactores argentarii. voy. Tu. M.. Hermès, 12. pp. 94.
636 c. I. L., VOL., XIV.
100. ') Voy. XIV 318. — ») Voy. \1V 1>. — ») Voy. XIV :2.j-2. ^o^!. 2u4. —
i«) Voy. XIV 309. — ^i) Voy. XIV 3-2. 2.>'i. - i^) Ce sont les mercalorefi
olearii. — i') Dessau assimile les cisiani aux cisiarii, ce qui est peu vraisem-
blable. — 1^) Les vétérans résidant a Ostie formaient donc un collège. Voy.
L. Hai.kin, CoUcyes de vétérans {Rev. de l'instr. publ. en Belg., 1895). —
") Il s'agit probai)lement du procurator annonae Ostiensis. — i^) Dessau se
demande si ce curaior lusus juvenalts se rapportait au collegiiim juvenum
dont Sentius était questeur. — i') Cn. Sentius Lucilius Gamala Clodianus
appelle ici Cn. Sentius Félix son père. Ailleurs (XIV 377) il donne ce nom à
P. Lucilius (îamala L'un était son père naturel et l'autre son père adoptif.
MoMJisEN {Sitziingsber. der Leipziyer des., 1849, p. 298. Ephem. ep., III,
p. 324) regarde Cn. Sentius Félix comme le père adoptif; le fils adoptif
aurait pris son prénom et son nom gentilice, mais non son cognomen. Or,
nous avons une inscription où ce fils s'appelle Sentius Clodianus (XIV 410) et
Dessai' pense qu'il était fils de Cn. Sentius Félix, ([u'il s'appelait d'abord
Cn. Sentius Clodianus, (|u'il fut adopté par P. Lucilius Gamala, et que. suivant
l'usage de cette épo(|u<\ il garda ses ti'ois noms en y intercalant ceux de Luci-
lius (Iamala comme surnoms.
2583. XIV 418 Tn.uvée ;K)slie.
r)(is) M(aiiil)us). C(aiiis) Similiiis IMiylocyriiis, | sévir Aug(us-
lalis), idem (j(uiii)(|(iieiinalis), inagisUr | quoqiiae (= qiiin-
(|iiennalis) collegi fabrnm ligInuarior(un:i) Ostiiensiiim) liislri
XXXVI, j| ilem scribfa) ejiisrl(eni) niimeri, fec(it) silji | et Simi-
liae Pliilete, | co(r))jiigi unibyriae, et | Similiae Ronian(a)e, i
liliai^. et libertis liber||tabiisquae poslerisque | eoriim. In t'(ronte)
|)(edes) LXXX. in agr o) p(e<les) XXIIII. | Gaiidenli et Lampadi
L. 3-4 magiatcr qiioquae, le graveur a mal résolu l'abréviation (J • (); ii
fallait quinqueniialis. - Siu' les bislrcs de ce collège, voy. XIV 128.
2284. XIV419. Ao.stie.
[Siniiliaje Philelc; un|ibyria(;, G(aiiis) Siniiliiis Pliilocyriiis»
] sévir Alug(ustalis), idem q(uin)q(uennalis), q(uin)q(iiennalis)
(•oIle[gi fabrnm ligniiîirioriiim) Ost(iensiiim), | item S('rib(a),
ejn]s(l(;m numeri mil[es ealigaliis]..
Suppléments d'après le N" précédent. L. 3, ii la lin. Tu. .M. conjeclin'e niilea
d'après XIV 128 : milites caligati.
228o. XIV 424. Fragment venant du P(n1us,
... ni. .. I ... [SJuelli Hiil"[i... | ... cor]pus fabrfum. .. | ...
s|eliolam... | ... k alendas) Aug nslas) n...
'l'I'^^. XIV 425 = X 542. Arca originaire d'Ostie : c'est ce
que prniivenl la foruiule nevir Aug. idem qq., propre à ().stie, et le corpus
Irejeclu.s.
LATILM VETUS, 6o7
l\!to) Teslio Helpidiano, 1 seviro Aug(iislali), idem cj(iiin)-
q(uennali), | item patrono et q(uin)q(uennali) | corporis trejec-
;[l]us I marmorarioriim, jj (qiiattiiori Testii Helpidianiis, | Piis-
ciis, Priscianns | et Félix fili et heredes | patri didcissimo.
Orelli, 4106.
2-287. XIV 430 = X 543. L(uciiis) Valerius ïlirep[t]iis ]
fecit magiisler) q(iiin)(|iuennalis) \ colleg(ii) l"abr(iim) tigniiari'o-
riim Ost[e]nsium, ciirat(or) | negoliantiiim fori vinari, jj q(iiinU
q(uennalis) collegi Geni fori | vinari e... pe... patris | e[t]
A'aler stae.
Orelli, 4087.
2-288. XIV 431 | ... mmuni at . . . [ ... Knsticeli.
Huic [ordo Aug(ustalium) | statu]am decrevit et inl[er bisel;la-
ri]os? adlegit isque hono[re (statuae) accepte] || (sestertiiim)
L m(ilia) n(ummiim) arcae eoriim [intulit], [ excepta stipiilatione
A\l ex iisuris... M II s(ummae) s(upra) [s(criptae)] | qiiodannis
Idibus Junis natali suo in [cjonventu | inler praesentes boni
(secunda) usque ad asse(m) dividatnr, | deducta ornatiouc
statuae (sestertiis centum) n(iimmisi. Qnodsi ita |j factum non
erit, tune ea (sestertium quinquaginta) m(ilia) n(nmmnm) dari
reip(ublicae) Ostiens(ium) | sub eadem condicionem stipiilatus
est; posque (? = posleaque) | Veturia Q^uinli) f(ilia) Rufina et j
Q(uintus) Veturius Q(uinti) l'ilius) Félix Socrates | deciurio)
Laurent(ium) vic(o) Aug(ustanorum) et dec(urio) Ost(iensinm)
sumptum statuae ]\ ordini remiserunt.
Ob cujus dedicalionem dédit \ sporlulas decnrionib(us) (dena-
rios ternos) et Augustalibus (denarios quinos). [ Curante Q(uinto)
V'eturio Felicissirao lib(erto), | sevir(o) Aug(ustali) q(uin)q(uen-
nali) et curatore ordinis ejusdem.
Dessau conjecture que le personnage honoré de cette statue s'appelait
Q. Veturius Socrates; son lils s'appelait, en effet, Q. Veturius Félix Socrates,
et son affranchi, Q. Veturius Felicissimus (11. 14 et 18). Sur les conditions
imposées par le donateur, voy. XIV 367, ci-dessus. La statue fut élevée après
la mort de Socrate, car ce sont ses enfants qui en font les frais (1 13-14).
Felicissimus revient dans une inscription de l'an :2.39 (XIV 461), e1 Félix
Socrates, dans une inscription de :2.')I (XIV 4.32 et 3ri2). [Dessau].
2289. XIV 438. A ostie.
638 c. I. L., VOL. XIV.
D(is) [M(anibiis)]. ] C(aio) Vollidio C(ai) f(ilio) Pal(atina) Prisco
frairi, corpora[lo corporis] | mensonim frumentarior(iim) Ost(ien-
siiim), qui vi\(it) a[nn(is)] .., | et Voltidiae Grapte conjugi
diilciss(imae) met..,, | C(aius) Vollidius G(ai) f(iliiis) Pal(atina>
Cavarius Priseianus.
2290. XIV 445. Fragment trouvé au théâtre d'Ostie en 1880.
. . . chu ... I ommis . . . | [comp]aratum ab . . . | . . .ns collegi
l[abrum | ... con]cessum... | ...otid...
Lanciani, Notizie degli scavi, 1880, p. 478.
iîî'âD I . XIV 446 Fragment d'une table de marbre trouvée à Ostie.
... arior(um) | ... ugtim | ... [fjabrum j ... (se)viro | ... icor...
2292. XIV 448. Fragm. venant du Portus.
. . . oni ... I ... [ho]noratu[sj. . . | ... m patron[us | corporis
sab]urrarior[um] | ... rius.
Cfr. XIV 102.
2293. XIV 451. Fragm. d'une table de marbre.
... q et I [cojrporis | [trjajectus.
2294. XIV 453. A Ostie.
... anius | [lenjuncularins | ... Laudica |
229o. XIV 456. Trouvée au Portus.
(l(uin)q(uennalis) c(orporis) f(abrum) nav(alium).
2296. XIV 1335. Domus etreina (sic) Marraci]orum.
U faudrait : Domus aeterna (cfr. N" 89o). J. B. De Rossi, Comment, in
hon. Th. M., p. 705. G. L. Visconti, Bull, coin., 1881, p. 57.
2297. XIV 1507. A Ostie.
L)(is) Mtanibus) | G(ai) Prastinae Nelrei, collegae | b(ene)
m(ereiiti) fec(erunt)
2298. XIV 1658. A Ostie.
[D^is)] M(anibus) . Pinnae ] ... [TJerenli Alphii ser(vo),I [Tejren-
lius Gallon | [conse]nsu collibertorum [[araoris tjestimonio b(ene)
lïi(erenti) f(ecit).
LATIU.M VKTIS. 639
9'299. XIV 1677. (iratlito sur la base d'un petit groupe en terre
cuite. Trouvé à Ostie.
Titaediorum.
2a0(l. XIV 4136. Sans indication de lieu.
Collegii i'abrum | ligniiariorum et bisel|lariorum III viri Por-
(eiisi|um in urbe agenliiim Procuflus Saturni ij Calpur-
nius.... Inno centius C(ai) l(iberUis) suis sumptibus p(osuerunt).
Inscription probablement mal copiée.
2301 . XIV 4139. Fragm, dune table de marbre, à Ostie.
... [frjument... | ... or raem... | ... Abasca[nt]...
Dessau conjecture, 1. 2 : [corp]or{is) men[sorum].
2.302. XIV 4140. Cette base, de même que XIV 172. Aod. 4142-
4144 et 4148, a été tirée des uuirs du théâtre d'Ostie ou elle fut placée au
iv« siècle ou plus tard, lors de la reconstruction de l'édifice,
Q uinto) Aeronio ] Antiocho, | sevir(o) August(ali) [ et q(uin)-
q(uennali) ejusdem , ordinis, idem || q(uin)q(uennali) corpor(is)
mensor(um) | frum(entariori)m) adjutorum | Ostiensium, | Ani-
nia Anthis | conjunx. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum)
p(ubiice).
Lanxuni, Noiizie degli scavi, 1886, p. '61. Borsari, Roem. Mitieil., I, p. 198.
2303. XIV 4142. Base tirée du théâtre d'Ostie. Voy. XIV 4140.
Marco) Junio M(arci) f(ilio) Pai(alina) | Fausto, | decurioni
adiecto, | flaminidivi Titi, duiimviro, \ niercatori frumentario,
q(uaestori) aerari, flamini Romae | et Aug(usti), patrono cor-
[p(oris)] I curatoriim naviiim marinar[um], | domini navium
Afrarum | iiniversariim item || Sardoriim. | L(ocus) d(atus)
d(ecrelo) d(ecnrionum) p(ublice).
Sur le côté : [Uedic(ata)] XII kal(eiidas) Octobres \ [Severo II
e]t Pompeiano II co(n)[s(ulibus)].
[Cura ajgentibus P(ublio) Aufidio | ... ro, M(arco) Clodio
FortMna'[tiano Pjudente. L(iicio) Tadio Fel(ice) | ... XV.
De l'an 173. — Lanciam, Notizie degli scavi, 1886, p. .%. Borsari, /îow.
Milteil., I, p. 197, C. I, L„ XIV 4o9. Sur le collège, voyez XIV 36.3, 364. 409.
Sur les domini navium etc., voy. XIV 99. — Il fallait Sardi ou Sardarum.
Les mots Hem Sardorum ont été ajoutés après coup.
640 C. I. L., VOL. XIV.
2304. XIV 4144. Base tirée du Ihéàlre d'Oslie; voy. XIV ilitt.
C(aio) Veturio C(ai) f(ilio) Testio | Amando | eq(uili) R(omano).
patrono et | defensori ((|iiin(jiie) corporiim ] leniin(nilarior(um)
Ostiens(iiim). [j iiniversi navigiarii corporliim) | fpiint|ue ob
insignem ejiis | in {l[et'end]ea(lis se et in Inendis | eximiam
(liligentiam dignissimo | [a]tqne abstinenlissimo viro || ob
mérita ejiis, | [(juin]q(iiennali) corporis splendedissimi codi-
(■ar(ioriHn). L(oeus) d(atijs) d(ecreto) d(eciirioniim) p(nblice).
Sur le côté : De[di('(ata)... Annio Largo] | Pra[sliiia Messa-
lino] co[s].
Consuls de 147. — Lanciani, Noliz-ie degli scavi, 1886, p. 'jG. Horsari, Rôtn.
Mttteil, I. p. 197.
Cfr. XIV 3.'j2 : navicularius (quinque) corpor{um) lenuncularionirn Ost{ien-
siuni). Ici, les navicularii sont appelés navigiarii. XIV 170 : quinque corporum
navùjanles : ce sont probablement encore les mêmes. Le dernier titre de Vetu-
riiis avait été oublié et fut ajouté à la tin : [quin]q. corporis splendedissimi {sic)
codicar. Lanciani lit : [orrfjo.
2305. XIV 4234. l'elit clppe de marbre trouvé ii Tibur en 1886 ou
1887, dans les ruines de la villa de Mécène. Gatti, Notizie degli Scavi, 1887,
pp. 28-33. BoRSARi, ibid., p. 2.^.
M(arciis) Caerellius| lazemis, q(iiiii)q(uennalis)|pislornm III j
et perp(etuus) et | codicariiis, item || mercator | friimentarins ]
invicto I Herculi | ex voto d(onnm) d(edi().
Gatti, Notizie degli scavi, 1887, p. 150. C'est un homme d'Ostie qui fait
une dédicace à l'Hercule de Tibur. Le surnom Jazemis parait être syrien ;
VI 6476 : Jazemiis.
2306. Ik'LL. coM., 1888, p. 83. Base d'une statue trouvée sur la via Cam-
pana, au Campo Salino (II. Lanciani).
Pro saUite imp(eratoriim) Severi et Antonini | Ang(iistoruni)
et Getae nol)ilissirai Caes(aris) et Jiil(iae) Aug(iistae) | m(atris)
Aug(iistoriim) et castr(oriim), Genio saccarioriim salarior(iim) |
totiiis urbis camp(i) sal(inariim) Rom(anariini), Restitiilianus
-Corne|baniis, de XVI ab aer(ario) et ark(a) sal(inarum) Roma-
iianim, ciim |j Ingenna (Uia domiin dedil.
Sur le côté gauche : Dedicantibiis | Sallustio Saturnino | et
Orfito proc(uraloribus) | Aug(ustoriim) n(ostrorum (hioriira).
Voy. R. Lanciani, /. /., pp. 84-91. G. (Jatti, Notizie degli Scavi, 1888,
]). 228 (624). II. Cagkat, Année épigr., 1888, n. G.'). Comptes rendus de VAcad.
LATIIM VETIS. 641
des Inscr., 1888. p. i;)'.i. De Hugcifrh, Diz. epiyr.. l, p. :>[i s. v. ab aerario,
et Bull, delt Insl. di dirilto rom., 1888, p. ^m sq(|. Étude In.st., Il, p. '2-2().
2307. Kphem. epi(;r., VM, 1:212. Notizie de(;ei sc.km. 1888. j). l'M). Année
éptgr., 1889, u. 77.
T(ito) Pelronio T(itij f(ilio) Âniens(i) Prisoo, | prooiiratori
Aug(iisti) I ferrariariim et annonae | Oslis, |)raer(eclo) :ilae H
Pannonior(um), | trib(iino) Ipg(ionis) VII Geminae Felicis, |
praet'(ecto) coh(orlis)... | tr... | lyntp[ari?]... | L(o('iis) d(atns)
d(ecreto) d(ecHrioniim).
2808. Kaibel. 918. <:. I. (.R. .'>889.
'Yirèp (Joirripiaç Kai 5ia|uovfiç [ toû Kupiou aÙTOKpdTOpoç |
Ko,u)nôbou XePacTTOÛ | oi vaÛKXrjpoi toû iropeuTiKOÛ | 'AXeEav-
èpeîvou (JTÔXou.
Cfr. Kaibel, 919, oii il s'agit d'une dédicace à la déesse Adrastia (C. 1. L.,
m 9i4) par C. Valeriiis Severiis, qui se dit ô è-mueXriTriç TravTÔç toO
^AXeEavbpeîvou axôXou ém KX. ' louXiavoû éirdpxou eùBeveiaç, pour le salut
de Sévère et de sa maison, kuI ÙTrèp eÛTrXoiaç TravTÔç toû otôXou. Claudius
Julianus fut praefectus annonae en 201 (Ct'r. C. I. L., VI 160.3).
2. £,€€i4»'e»»ie» Wco Auf/itatntno (Castel Porziano).
C, XIV, |). 18:i
Tribunicius collegi nuigni.
Decurialis geruloruui. a Rome.
2309. XIV 2045. Hase trouvée en 1874.
P{ublio Aelio Aiig(nsti) lib(erlo) 1 Liberali, | prociiralori
annonae | Osliensis. procnrafori | pugillationis et ad naves ||
vagas, tribunicio collegi | magni, deciiriali deciiriae | viatoriae
€onsul(aris), decnriali | gendornm, praeposilo mensae | num-
mnl(ariae) t(is< i) f(rnmenlarii) Ost{iensis), ornato orna!|mentis
decnrionatus coKoniae Ost(iensis), | palrono Laurentium | vici
Aiigiistanor(um).
Henzen, Bull. d. /., 187.'^>, p. o. Dessac, 1534. Le titre de patronus Lauren-
iium est mis a la tin, parce que la statue fut élevée dans le vicits même par ses
habitants. Ce vicus avait une organisation municipale; voy. Dessai, p. 183.
On ne sait quel est ce prociirator pugillaiionis, etc. Henzen, p. 10. conjec-
ture qu'il se rapporte au cursus publicus: cfr. Tb. M., St-R., 11', p. \()?,ù, n. ^.
Sur le coll. magnum, voy. N" 1091, note.
41
64â C. I. L., VOL. XIV.
o. £>ai»uviuin (Cicita Lavinia). C, XIV, p. 191,
Jiivencs Lanuvini, XIV illS^.
Allectus inter juvenes, en 187. XIV "2113.
Praefectus juventutis, XIV 21:21.
Jiivenalia; sociales Lanivini, etc., N» 231(5.
Sodaiitates (?), XIV 212o.
Ciiltoros Diaiiae el Antinoi, en 136, XIV 2112; collegium salutare Dianae..^
et Antinoi, I, 9; coilegiiim, passiin; corpus n(()strum), I, 23. 27.
conslitutum k. Jan. a. 133, I, 8-9 (natalis coliegii tamen ceîebrabatur
idibus Augiistis, II, 12).
iex al) ipsis constituta sub tetrastylo Antinoi parte interiori perscripta
a. 136, I, 7; Iex collegi, 1. 18. 19. 33.
populus ejus colleyii, I, 27. II, 2.
conventus, 1, 2 II, 23.
arca, I, 24. II, 9.
qiiinquennalis, I, 3. II, 2, 17 sq. 27 sii. 29 sq.; (luinquennalilas, II, 2U
scriba, II, 19.
viator, II, 19.
magistri cenaruni ex ordinc albi facti, II, 1-i.
inagister ex ordine al[bi] ad cenara faciendam, II, 8.
Synodus Apollinis, en 137, XIV 2113. Cfr. 2977.
sacerdos ejus.
Magister collegiorum Lupercorum et Capitolinoriiin et Mercurialium el paga-
iiornm Aventinonim, « Rome, XIV 210.j.
2310. XIV 2105. Aulus) Caslricius Myiio | Tulenli
f(iliiis), Ir(ibiiniis) mil(ilum), praef(ectus) e(quitum) ] et classis,
mag(isler) coll(egionim) | Liiper('or(iim) et Capilolinor(iim) | et
Merctiriali(iim) et paij;aj|nor(iim) Avenlin(orimî), XXVI \\v\
moni per plures | ... i sortitionibus | ... dis redemptis.
IlENZEN, 6010. BoRCHEsi, liull. d. /., 18-42, p. 104 Wn.M., 1317. Du temps
d'Augiiste, comme toutes les inscr. oii sont mentionnés les vigintiscxviri ;
cfr. Th. m., C. I. L., I, p. 186. St-R., IF, p. 579, n. 1. G. I. L., I, 803 :
Clesipus Geganius, mag. Capi[tol.], mag. Luperc{orum), viator tr^ibutiicius).
Statuts nu collkc.e funéuxiue dk Lanuvium.
llo\ 1. XIV 2112. Table de marbre briscc en 6.') morceaux qu'on a
réunis dans mie armature en bois. Trouvée en 1816. Acluelleiuent au Musée
des Thermes. Hukhm:!!, fe. scr. ep. lat., p. 377, n. 1076, donne nn fac-similé
des trois premières lignes. La première reproduction photographique a été
donnée ])ar (i. de Manteyer, Mélanges de l'Kcok jr. de Rome, 1898, pp. 270-
289 et Planches VIl-VllI. La plupart des suppléments sont de Tu. .M.
Au dessus des deux colonnes : \L(ucioJ Ceionio] Commodo
LATIUM VETUS.
643
Sex^o Vettuleno Civica Pompeiano co n s iilibus) a(nte) d{iem) V
Idus Jiin(ias) (a. 136^. |
I. Première colonne.
\\) [Lanuvi in] lemplo \ntinoi, in quo L^iicius) Caesennius
Rufus : (2; [patronu]s miiuicipi conventum liaberi jiisserat per
L iiciiim) Pompeiiim | (3) ... um, cj(uin)q(uennalem) ciiltorum
Dianae et Antinoi, pollicitus est se | (4) [ron/]aturum eis ex
liberalitate sua sestertiiim qiiindecim) mfilium n(iimmnm)
nsiim, die | (5) [natal]\s Dianae idib nsi Augdistis sestertios
quadringenos n nmmos), et die natalis Antinoi V k(alendas) ' (6)
[De(cem6res)] (sestertios quadringenos: nummosi; et praecepit
legem ab ipsis constitutam sub tetra (7i[sf?//o /Ijntinoi parte
interiori perscribi in verba infra scripta : |
(8) [Marco Antonio Hiber]o P(ublio) Munimio Sisenna co(n -
sfulibus) k(alendas) Jan(uarias) (a. 133i, coliegium sabitare
Dianae | (9)... et Antinoi constitutum, L(ucio) Caesennio L(ucii)
f(ilio) Quir(ina) Rutb dict(atore tertiura) idemqfuei patr(onoV
(10) Kaput ex s(enatus) c(onsulto) pfopub) R omani) :
(11) Quib[us coire colnvenire coliegiumqfue) habere liceat.
Qui stipem menstruam conferre vo(121en[t m fun\era, in it
coUegium coeant, neq(ue) sub specie ejus collegi nisi semel in
men se (13) c[oeant co]nferendi causa, unde defuncli sepeliaiitur.
! 14) [Quod fa]iis{[um fe]\'i\ salulareque sit Imp'eratori) Caesari
Trajano Hadriano Aug(usto), totiusque | (lo) [rfo^mus (scr. toti-
que domui) [Aug.], nobis, [njostris (■ollegioq(ue) nostro, et bene
ad(pie industrie contraxerimus, ut | (16) [e]xitus d[c/M]netorum
lioneste prosequamur ! Itaq(ue) bene conferendo universi con-
sentire | (17) debemus, u[t long]o tempore inveterascere possimus.
Tu qui novos in hoc collegio | (18j intrare vole[.s, />]rius
legem [)erlege et sic intra, ne postmodum (jueraris aut lieredi
tuo I (19) controver[st]am relinquas.
Lexs collegi, |
(20) [Placjuit universis, ut, (piisquis in hoc coliegium intrare
voluerit, dabit kapitulari nomine | (21) (sestertios centum)
ninmmos) et \\[ni] boni amphoram, item in menses singidos'
a'sses ([uinos).
644 C. I. L , VOL. XIV.
Ilein plaoïiil, ni (|nis<|iiis nieiisib(iis) | (22) c'ont'm[Mj.< .se]\?
non pyriaverit et ei liiinianitiis acciderit, ejns ratio funeris non
liaUohitiir, | (23) «Hiamsi [^fs]tamontuin facliiin habiierit.
Item placnit : (piisqiiis ex lioc corpol(24)re n(oslro) paria-
tii[s| deeesseril, enm se«nientiir ex arca (sestertii trecenli)
n((iinmi), ex <|ua siiinma décèdent exej(!^5)<jniari nomine (ses-
tertii) (|uin<jnaginta n(nmmi), <pii ad logus dividentnr; exe-
<|iiiae anlera pedibiis timgentnr. |
("26) Item placnit : <|nis(|nis a mnniiipio nitra niillianinm
\icesimum) decesserit, et nnntiatuni Inerit, eo exire debe-
biint \ (27) electi ex corpore n(ostro) homines très, «pii t'uneris
ejiis curam agant, et rationem popnio reddere debebnnt | (28)
sine dolo m[a/o]; et si quit in eis trandis cansa inventnm
fnerit, eis mnlta este quadrnpium. Quibns | (29) [funeraticium]
ejus dabitnr, lioc amplins viatici nomine nitro citro sing(iilis)
(sestertii viceni) n(ummi). Qnodsi longins | (30) [a municipio
*M]pra mill(iariiim vicesimnm) decesserit et nnntiari non
potiieril, tnm is (pii enm lïineraverit, lesta |(31 i[<or r^n /aftw]-
lis signalis sigillis eiviiim Komanor(nm septem), et probata
causa funeraticium ejus, sai(32)[f îsrfa/o ampli]us neminem peti-
turum. dedticlis commodis et exequiario, e lege collegi dari
[ei dehebit].
(33) [A n(ostro) rojllegio dolus malus abesto. Ne(|ue patrona
neque palronae ne<pie d[omtno]
II, Deuxième colonne.
(1) neque dominae neque creditori ex hoc collegio ulla
petitio eslo, nisi si quis testamenio hères | (2) nomina[/M]s erit.
Si quis inteslalus decesserit, is arbitrio quinq(uennalis) et
populi iunerabitiir. |
(3) Item placnit : q[Mw]quis ex hoc collegio servus detiincliis
fuerit et corpus ejus a domino dominav[e] | (4) ini(|iiilalae [scr.
iniquitate) sepulturae datum non fuerit neque tabellas feceril,
ei funus imag[t«a](o)rium fiet.
Item placuit : (piis(|uis ex (juacumque causa mortem sibi
adsciveri[f], | (6) ejus ratio funeris non habebitur. I
(7) Item placuit, ut <|uisquis servus ex hoc collegio liber
LATllM VETUS. 645
factils fuerit, is dare deUebit viiii [feo]i(18)ni ampliorani.
Item placuit ; «|iiis(|uis niai?isler suo anno erit ex ordine al[6tî
( (6) ad cenam faciendam, el non observaverit neque fecerit, is
aroae intérêt (sestertios triginta) n(iimmos); | (10) inse<j(iens
ejus dare debebit, et is ejiis loco restituere debebit. |
(1 1) Ordo cenarum : V'III id(us) Martiias) natali Caesenni
patris. V kal(endas) De<(embres) nat(ali) Anl[moî]. | (12) Idib(iis)
Augfustis) natali Dianae et collegi. Xlll k(alendas) Septfembres)
n:\[t{aii) Caes]o\\n\ Silvani l'ratris. Pr(idie) N[o«as.,.] j (13) natali
Corneliae Proeulae inalris. XIX k(alendas) Jan(uarias) na[/a/(«)
Caejsenni Rutî |)alr(oiii) munic[»/)»]. |
(14) Magistri cenanim ex ordine aibi facti, (|ii[o7if]o ordine
homines (pialerni [immo (juaternos] ponere debeb[iintj : ]
(16) vini boni ainphoras singulas et panes a(ssium dnoriiin; «^iii
niimerus collegi fnerit. et sardas n[u] (l6)mero quattiior, slra-
tionem, caldam cum ininisleiio. I
(ITi Item placuit, iit (juiscpiis (piinrpiennalis in hoc collegio
lactiis fuerit, is a sigillis ejus temporis, | (18) cpio quinqnen-
nalis erit, immnnis esse debebit, et ei ex omnibus divisionibiis
partes dup[/as] | (19) dari.
Item scribae et viatori a sigillis vacantibus parles ex oniiii
divisione ses(piip[/as] | i'20) dari placuit. |
(21) hem placuit, ut quisquis quinquennalitatem gesserit
intègre, ei oit lionorem partes se[*9Mt]i('22)|)las ex omni re
dari, ut el relicpii recte l'aciendo idem sj^erent. |
(i3i Item placuit, si quis (piid (pieri aut referre volet, in
conventu referai, ut «piieti et | (^4) hilares dielms sollenuiibiis
epulemur. |
(-'5) Item placuit, ut cpiisquis sedilionis causa de loco in
alium locum Iransierit, ei midta es(26)to (seslerlium (piattuor)
n ummiim).
Si (piis autem in obprobrium aller altcrius dixerit ant
lu[mu/J (27jtuatus fuerit, ei mulla esto (seslerlium duodecitn)
n iimmtim).
Si (plis (piinquennali inter epul|tf*] | i28) obprobrium aut
(piid contumcliose dixerit, midta esto (sestertium viginti)
n(iimmum). 1
64(î (.. I. L
VOL. XIV
[lli)) Ilem placiiit, ut (|iiin(|uennalis siii cujnsqiie teni|)oris
(liebiis solemn[*y>M*- lure] | (30) et viiio siipplicel et ceteris
olliciis albatus tïingalur, et ciie[6u.s vatalibus] (31) Dianae (^t
Antinoi oleum collegio in balinio piiblico pon[of antequam] |
(32) epulentur.
L'inscription est de l'an t3C (col. I, 1. 1); le collcge fut fondé eu l'an loS
(col. 1, 1. 8).
Ce docniuent fut publié pour la première fois correctement par Tu. M., en
appendice à sa dissertation de coUegiis et sod. Rom., 1843; puis, par le même
dans la Zeitschr. fuer gescli. Rechtsiviss., XV, 1850, pp. 3o7 et suiv. Hekzen,
(3086. WnjiANN.s, 319. I^runs. éd. 5, pp. 3I.J-318; éd. 6, pp. 34o-348. Giraru,
:2« éd., p. 77(3-779. De Manteyer, /. l.
lùi tête : consuls de l'an 136.
Première colonne, 1. 1, [Lanuvii m nuinicipio], Th. M., mais l'espace n»
sutlit pas.
L. "2 [dictiator III) et patronu]s, Tii. M., d'après la 1. 9.
L. 4 [in annum djatiirum, 'in. M., mais l'espace ne sutlit pas, et Dessau
pense qu'on ne dirait pas : se m annuni dalurum sestertiiun toi milbtm iisum
))our se daturum sestertium toi milium nsiiras aniiuas.
Au lieu de HS • XV • JI • N, il faut peut-être corriger en XVI ; en ett'et,
10000 sesterces a o °/o donnent 800 sesterces. Tu, M., dans Bruns, trouve
celte conjecture probable.
L. 8-9, Dianae .... C'est un surnom de Diane (jui a disparu.
L. 21, o as ])ar mois, c'est-à-dire 60 as ou lo sesterces par an. En 20 ans,
ils ont donc vecsé la prime funéraire qui est de 300 sesterces (1. 24'. L. 26. Il
faudrait : quisqnis non a miinicipio. NON a été oublié Th. .M.
L. 29, funeralicvun [Henzen].
L 32-33. Brins (éd. 6, par Th. M.) lit : dari [sibi petilo a co]Ue(jio; dolus
)iialHs abesto.
La révision de Manteyer ne porte que sur l'interponction; cependant col. I,
1. 9, il fait remarquer qu'il y a K et non KAL, et col. II, 1. 14, il propose
yVANDf) au lieu de qu[oqu]o; il faut trois lettres, ce qui exclut l'ancienne lec-
ture ^îjo. Col. I, 1. 31, il propose : [hoc est supra], au lieu de [a rnunici])io
su]pra, (jui est trop long.
Pour le fond, voy. Th. M., de coll., pj). 98-116. Max Cohn, Zum wem.
VcreinsreclU, p. 101 et 239. G. Boissier, Relh/. rom., Il, pp. 308-310 T. Schiess,
Ihe roem. coll. [un , pp. 82-83, 103-107 et passiui. Étude hisl., aux pp. indi-
quées dans le répertoire, vol. Il, ]>. r}24, s. v. Dianae.
Col. I, 1. 10, Knpul ex s. c. ; sur ce sénatus consulte, voy. I.:tiide hisl., I,
])]). 142-1."^)2. Sc.HiESS, pp. 6-7.
i>31;2. XIV 2113. Base de marbre.
M(airo) Aiirel(io) Aiiij;(nsti) lil)(erto) | Agilio Septpntrio ni,
paiitomimo siii | tomporis primo, sarordo|ti synorii Apollinis,
pa||rasito, aliimno Faiistinae Aiig(nstae) prodiiclo ab Impera-
lor«') W(ar('o) | Aiircl(io) Commodo Antoni no Pio Felice
LATllM VKTIS.
647
Aiignslo I ornamontis (l(Hiirional(iis) ;j decreto ordinis exornato |
t'I allecio inler jiiveiifs, | s(enalus) p(opnlus)(|(ue) Laniviniis.
Sur h. côlé : ... idiis Comniodas ] ... eliano co(n)s(ulibuS!.
Consuls de Tan 187. — Orei.i.i, 884. Wilm., 262.j.
Idus Cominodae sive Aitgiistae (Cassius Din, 72, 15. Vita Cointn.. 11). Les
consuls sont Crispinus et Aelianus, mais la lecture est douteuse.
Préneste éleva une statue au luènie aflVanclii (XIV 2077, plus loin). Voyez
cette inscription.
231^^ XIV 2121. Origine non indicpiee; l'inscr. est de Lanuviuui :
la dictature convient a cette ville et on n'a pas trouvé ailleurs d'inscription de
Jitno Sospes Mater Regina [Dessai'].
M(arro) Valerio M(ar('i) l"(ilio), | aed(ili), dict(atori), prae-
r(ecto) jiiveiitutis, | municipes compilenses veicorMim j quinque,
qiiod sppciis millia !| passiis (/msswum) (tria) piirgavit refecit, [
fistiilas ipposnit, balnca virilia I iilraqiie et mnliebre de sua |
peciinia refecit, popido viseerali(onem) , gladialores dedil,
luniiiia. Iiidos | J(uiioni) S(ospili) M(atri) R(eginae) soins fecit.
Orelli. :5324. Wiui., 1772.
Le surnom de Valerius a disparu probablement: à cause de son absence,
Orelli place l'inscr. au temps de la république, ce qui est peu vraisemblable
[Dessai:]. Municipes, etc.; ce sont les citoyens qui habitent cinq vici abou-
tissant au même carrefour; le mot propre était compitales. [Th. M.]. La ])ierre
porte : MILLIA PASSVS M M M. Le mot millia fait double emploi et il faudrait
pa.s.simin. [Dessai].
-2il4. XIV 2125 Laniviniis | e\ vot(o) patria genti ]
Aeliiis sodalitatibiis.
Mal conservée.
'2'^\r,. XIV 4178''. Fragm. d'une grande table de niarbre.
... [niedico ordinario legioiuim fhiariiin | XXII p]rimig e-
îiiae) (Jerm[anicae] p(iae) l(idelis), item (îerm[ani('ae] | XXX
tJ(lpiae) v(i(iricis), (pia[esloii] > patrono et e[i]\[i ordo] |
jiiveniim Lanivin[oriim] | ob mérita ejiis.
Stritt, Notizie degli scavi. 1887, p. 83.
destitution de Tu. M. La première de ces deux légions stationnait en (ier-
manie supérieure, l'autre en Germanie inférieure ; de là, le nom de Germanicae.
Les jwrertes sont connus par XIV 2113.
Tessères des juvenes de Lanuvium.
2."îl(î. IL DEMorLiN, .Musée Belge, 1899, p. 188. I'.ostovsti w. Revue
nwnismali(jue, 1898. |)p. 272-282.
(J48
C. 1. L., VOL. XIV.
i. Au droit : Sa('r(a) Lani(vinal ou Lani(vinoriim) juven(alia)
ou jiiven(iim). Tète de Junon Lauuoine voilée^
à droite.
Au revers : Femme couronnée, à droite, présentant un
yâleau à un serpent , qui sort la tète dune
caverne.
2. Au droit : Sodales Laiiivini. Tète de Junon Lunuvine
votlée.
Au revers : Femme donnant à manger au dragon sacré^
comme au précédent.
3. -lu droit : jiiv«Mi(alia) ou jiiven(es).
Au revers : Femme (Junon f) d droite, s'uppuyant de la
main droite sur un sceptre, présentant de la
gauche un (jàteuu au dragon sucré.
4. Au droit : Nero Caesar. Junon Lanuvine, à gauche, s'up-
puyant de la main droite sur un sceptre.
Au revers : Jeune homme, à gauche, vêtu d'une tunique
sans ceinture; devant lui, un animal (agneau
ou chevreau).
f). Au droit : imion{'\) Limu{\'\niu'). Junon Ijunucine, à gauche,.
Au revers : Jeune homme, comme au précédent.
6. Au droit : Sa(T(a) Lan(iivina) ((eliciter).
Au reveis : Jeune fille à demi-nue, de face, regardant à
gauche vers le dragon sacré.
Ce sont (les tessèi'cs de plomb. Les deux premières son! eitées par Dkssau,
XIV. p. UH. Pour la biblioijr., voy. Hostovtskw, /. /. et Dejuumn, }iusé&
Belge, 1897. ]). IIB.
UosTovTSKw, /. c. \). '211 suppose (|iie les revei's des plombs -t et :i repré-
sentent un saeriliee ;i Junon Laïuiviue, fait peut-être ]tar un membre du eolloge
des jiivenes.
4. At'icin (I.\irriccia) C, XIV, p. -203.
Collei;ium lotorum.
em'atoi'es ejus duo. aller (iterum ', hic servus, aller liitjus filiu.*i lilier.
•y.W:. XIV 2156. Table de marbre.
Hianae Aiig^uslae) ('olleg(ii) lolur^iim) | sa(T(iim). | Primi-
gciiitis vn'\) |)(iibli("U') Âri»'iiiorurn ser(viis) arc(arius), |j cura-
LATILM VEIIS. 049'
lor (iterum), i-um | M(ai'(o) Arrecino Gelliano | lilio, ciiralore
(primiim) | d(e(Jit) (l(edicavit).
Sercu-s arcarius, \o\ , L. Hai.kin, Esclaves publica, p. 184.
^. Ayet* Albntut» (Albano. Caslel Gandoifo).
Scriba et inagistcr pcipL'liius ((irporis scaciiicdriiin latiiioruni, XIV imu.
Corniciilarius let;ioiiis, actarius, ciiiii iiiiiminilcuS l'brariiset exactis, XlV22oo,
2318. XIV 2255 = VI 3401. lm|)(eraloris) Caes(aris)
L(iKMi) Se|)l(iinii) Sevcr(i) Fii Perl(inacis) Aiig(nsli) et Imp(e-
ratoris) Caes(aris) | M(arci) Aiirel(ii) Aiil(onini) Pii Fei[c(is)
Aiig(usli) Parth(ici) Maxfimi) Britann(ici) | mux(imi} p(atris)
p(attiae)
et Juliae Aug(uslaej nialris Aiig(iisti) n(oslri) et senal(us) et
paltriae et castr(ornm),
Minerv(af) Aiig(iistae) sacr(iim).
Dasiniiiis Firniin(us) corn(i((ilariiis) leg(ionis! et Anrfelius)
Vi(lotiii(iis) a('lar(iiis) || cum imm(iinibiis) lil)r(aiiis) et exactis
vol(iim) ni(('rito) rfeeerunl).
.\u coinmciiceineiit il l'aut suppléer les mois : pru mlule, (pii se tmiivaient
sans doute sur l'éiiistyle perdu. — Les mots soulignés ont été mis a la place
du nom de (iéta martelé. — L'inscription a été trouvée a Alliano oii Septime
Sévère établit la /er/io // Parihica formée i)ar lui (Voy. Dessau. p. 217): c'est
de celte légion qu'il s'a.uil ici. — 11 y a encore un imnilunis) libriarius) leg{io-
nis) Il Pnrylhicae). XIV 2-2«9. — La dédicace est faite ici par les sous-otliciers
attachés an tabulurium le<jionts, comme a Lambèse; voy. IN» 1449, et Hksnikk,
3/(7. de if:cole fr.. IS'.tU, p|». 2;iîl-2i(l.
-2::I11) XIV 2299. Table de marbre.
[.M(ar('0)j Aiiielio Aug(iisli) lil)(erlo) | [Mebeio. ele<lo loca-
toii rl[iii]|rno, scril)ae et n»a[g]|islro |>et'()etiio tor[|)o]|jris
scaenicoiiim l[a]liiiot'iini. iiieonp[aral)i]1i lide rein piil)l[ieani
getjjenii rorporiis sn|n'a] , siripli, inane[i|)es] j gregiiin (lo[mi-
noriim] i Angg... <'t...
r.fi'. VI i()(i<.t2 i(ion:i.
6. Minrilltëf (prope le Fratocchii). C, XIV, p. 230.
Gminnuie mimorum, XIV 2408.
Omnia corpora ad scaenam. XIV 2408; adlecti scenicorum. ibid.
Juvenes .\ugustales, N- 2321.
6oO C. I. L., VOL. XIV.
2320. XIV 2408. Base.
L(iicio) Acilio L(u('ii) f(ilio) Pompl(ina) EiitYche[li], j nobili
archiininio, commun(i) mimor(um) {se. in commune mimo-
rum) I adliHto, diurno parasilo A|Joll(inis), | tragico, comico
fl omnibus corporib(iis) | ad scaenam lionor(alo), decurioni
Bovillis, Il quem priinum omnium adlect(i) patre(m) | appella-
runt, adlecti scaenicoriim ex aère collato | ob mimera et
pietatem ipsius erga se. | Cujus ob dedication(em) sportulas
(ledit II adieclis sing(ulis) denarios XXV, deciir(ionibus) Bovil-
l(ensium) sing(ulis denarios) V, ] Augiislal(ibiis) sing(iilis dena-
rios) 111, miilier(il>us) lionor(:itorum) et populo sing(ulis
denarios singiilos). | Ded(icata) 111 idus AMg(ustas) Sossio
Priseo et Coelio | Apollinare co(n)s(unbus), curatore Q(ninto)
Sosio Augtistiano.
Sur les deux côtés sont les noms des atllecti, précédés des mots :
Ordo adiectornm.
Il y en a en tout 60 : Aeliiis Troplnm[i]o, j Aelius Latinus, |
Aelius[E]u[l]Ycli[e]s,AcliiisTropliimiis, [NJasenniiisPlebeins,
I Seti[n]us Lupercus sen(ior), j etc. Remarquez encore : Annius
Feroxs sen(ior), Setinus Ltipeniis jnn(ior), Aelius Urbicus
ciir(ator), Annius Ferox JMn(ior). H y a 2 Flavii, 4 ilpii,
12 Aelii, 7 Aurelii, 2 Annii.
Consuls de l'an IGl). Orei.i.i, 2G-2o. Wh.m., :26-2i.
Les adlecti scaenicorum sont connus par VI 10118, lïagment (voy. Addi-
tions).
VI t0126 : D. M. Aelio Jhdiinioni, diurno adleclo, Aelia Jamiaria (ilia et
hlpia lierais conjunx b. m. /'., etc.
\1V 2885 : F()rlun\ae] Primi(j[eniae\ \ L. Arleno ... j adlecto .., à Tiinir.
XIV 3683 : ... lib. Tlirepto 1 . imo rectoruin tiii [iiio parasit]o Apollinis ad-
lecto I ... onin Daphne \ ... optimo, a Tiliur.
Le curator Q. Sosiits Atiyustianus revient parmi ces adlecti, mais sans le
titre (le curator: ce titre est donné ;i un autre : Aelius l'rbicus cur{ator).
Eiityches est décurion a Bovilles; voilii poiu'ipioi la statue lui fut élevée dans
cette ville. On sait (|ue les aflV. étaient exclus des honneurs municipaux.
Deux adlecti reviennent dans une inscr. de Rome (Orei.i.i, 22o7) : D. .M. C.
Jidi Nasonis, C. A'ascnnius Plebeius et P. Setinus Lupercus heredes fecernnl.
2321. Uo.sToTsKW, Revue nuin., 1898, pp. 272-282. IL Dk.M(il'i.in, Musée
Belge, 1899, p. 19(1, Tessère de plomb.
Au droit : Juven(es) Aug(ustales).
I.ATIUM VETUS. 6o l
Au revers : Alljan(i). Buste de Minerve, à droite (Deux exem-
plaires).
7. C'a»r»'i»noe»ti9t»»t ( prope 3/armo). C, XIV, p. 289.
Collegae, luagistri.
23-21. XIV 2456. Autel carré.
Laribus, ('ol[lpgis con]|lerentihiis, [mag(istri)...]
Conjecture de Th. Mom.mskn.
8. Tu9cttlH»n (près de Frascati). C, XIV, p. 2o2.
Sociales lusus juvenalis, XIV 2G4U.
Sodalis juvenum feinina, XIV 263.J.
Sodalis vir, en 131, XIV 2636 ; sodalis femina, XIV 2631.
curator lusus [juvenalis], en 32 ou 33, XIV 2o92.
aedilis et curator sodalium, en 131, XIV 2636.
Sodales Tusculani, X« 2334 ; sodales, ib.
Sodales Tusculan(a)e, N" 233-i. 3.
juvenaiia, ib.
curator, ib.
€ollegium dendroforuin, XIV 2()3i.
honor praefecturae ab eo oblatus.
schola.
Colleg(iura) fab(rum) tignarior(uiu) {peut-cire d'Ostie) XIV 2630; appelé
aussi coUegiuni fabruni, ib.
decurio collegii fabrum ex lustro XV.
nungentus ad subfragia liistro XVI.
luag(ister) quinq(uennalis) ejus lu-^tro XVII.
honoratus ex lustro XIIX.
censor bis ad mag. creandos lustro XIX et XX.
judexs inter elect(os) [lustro] X[X]I. ab ordine lustro XXll.
lustra ejus XV-XXII.
Coilegium saiutarern, XIV 26.j3.
€ultores Dianeses, XIV 2633.
patronus eorum XVI.
Aeditui Castoris et Pollucis, XIV 2629. 2637. 2639, Clr. 2620. 2918.
curator eorum XVI, XIV 2629.
magister eorum, XIV 2637.
2322. XIV 2592. Kpistyle eu marbre.
[Ti(berio) Caesari divi A]iigiisti ((ilio), divi Jidi nfcpoti)
€o-i C. l. L., VOL. XIV.
Aiig[usto, I ponfilici rna]\iino lrib(iini(ia) polest(a(o) XXXIIIU
ro(n)s(nli) V, im|)(oralori) VIII, | L(iiriiis) Prisciis lilius, ciira-
tor liisus [juvenalis].
De l'ail l'iH il ",ii. — IIknzkn, 71o3.
t>8;28. XIV 2629. H:l^e de maibie.
Mianio) Fictorio, M(aiiii) r(ilio) | Synliistori, ciir(atori) j
aeditiiom Casioris | et I*olliicis | (sexlum (lecinuim), || aeditui |
Castoris et Pollti< is | post mortem | h(onoris) c(ausa).
MiR., 178, I. Orki.i.i, 2.4.43. C. 1. L , VI 2202. Cf. Dessau, C, I. L. XIV,
p. mi e1 note après 2()2(». — Marqiaiiut, St-\\, Ul-, p. -477, n. 5. Le culte,
11, p. 2;)", H. 11, lit : (icdittnim sedecim; il y aurait eu 16 aedilui.
2824. XIV 2630. Dkssai pense ipie cette inscr. n'est pas de Tuscu-
linn et qu'elle est peut-être d'Ostie. C'est l'opinidu de Tu. M. L'inscription
ressenil)'c a celles du coll. fabr. tign. d'Ostie.
T(itoj P'Iavio T(ili) lib((M-to) Hilarioni, \ (le<'(ir(ioni) coll(egii)
fabr(um) ex liisiro XV. 1 niingento ad siil»trag(ia) liisiro XVI, |
mag(is(ro) qiiin<|(iieiinali) (•oll(egii) fal»r(nin) tignarior(iim) |
liistro XVII, hoiiora((o) ex liisIro XIIX, i| (•ensor(i) bis ad mag(is-
tros) (Teando(s) liis((ro) XIX et XX, jiidexs inl«'r elect(os) XII,
ab online bist(ro) XXll, , Claudia Ti(berii) f(ilia) Prisea viro
optimo I et Flavia T(ili) l(ilia) Priscilla |)atri opiimo.
(JRIT.. 411, 2. Orki.u, 38<)1.
MoMMSEN cite Punk, h. «., ;>;!, 2, .'U : nuntjenti cocahanlur ex omnibus
selecti nd custodiendas suffrofiiorum cistas in comiliis. Tr. Schiess {Die rôin.
collegia funeraticia. n. !>(i) c(»nje(lure (ju'il fallait : judexs inter clectos
[htslro] A'[A']/, ab ordine luslr. XXU. Cf. V XI 43 (N" -itin).
2825. XIV 2631. Ha.se de niarlue.
Flaviae C(ai) t"(iliae) | Tareiitinae, | imiuicipi et | sodali, |
Cornelia n(ecimi) f(ilia) || Seeiinda | mater posuil.
Sodali, se. juv€»uin\ clr. \1V 2t>;).";. une auti'e fenniie appelée sodalis
juvenum.
282(). XIV 2633. I)(is) M(anibiis). Julio Severlino,palron;o
(;nlloiu|uj Diauesi uni, beneuierenli re(|eniiit Anle|slius Vieto-
rinns | et Agatlienier || et Asclepiodoj tus.
Or El .1.1, 2398.
2827. XIV 2634. Sex(tus) Oetavius Sex(ti) f(ilius) Pal(a-
tiua ' Felieianus, I senalor niiinicipi <'l aediliisi, rexs saer(orum)^
LATILM VETIS. 653
\ ob honorrrn ohUitum sihi praetecliir/ae) | a collegio deiuiro-
forum scliolac eo tiim loco inpelralo ab ortline partem an \it
totann(|iie omne opère peciinia sua consiiminavit.
Orelli, 227H.
23:28. XIV 2635. Base de marin»'. Origine incertaine, La tin prouve
qu'elle \ient tjun munieipe. Dessai ]"a placée a Tusculuni, parce que lii seule-
ment on trouve des femmes parmi lesjiivenes (XIV So81 et tesséres, ci-après,
N» 2334, 3) et parce qu'elle se trouvait au collegio romano avec d'autres objets
découverts dans la villa Rutinella a Tusculuni.
Philiae | A(uli) l(iliae) | Olympiadi, [ .sodali | juveniini. j
L(ocus) d(atus) d(ecrelo) fl(eciirionum).
Orelli. -i0!t8.
2^^.-29. XIV 2636. M aico Ponlio M(arci) f^ilio) Qnir(ina)
Felici, ! senatori at^dili | miinicip ii , sodal(i) | itemq(ue)
aedil(i) \ et cural(ori) sodal(iiim), j municipes et | incol(ae) ex
a(ere) c(ollatO;, [ ob iiinoc(enliam] et ad|sidiiil(atem) celeras-
q(iie) j adminislriationes ejiis. | Posit uni VIIII k(alendas)
Junias | Mfarco) Antonio Piufino | Siexto) Octavio Lenat[e] |
<'ons('ulibus).
Sur le côlè : Sta(tuae) dedical(ione) | po[pulo epu]lu(m) ; et
niul[sum] I de[dil].
O.nsuls de loi. — Hknzen, 6936.
2330. XIV. 2637. Cippe de marbre.
M(arco) Tusculanio | Amiantlio, I mag(istro) aeditu(oruni) [
Castoris Polluc(is), | Augustalium li(onore) f(unclo), | M(arcus)
Tusculanius | M(aroi) fVilius) | Receptus [ fralri.
Henzen, ZeiU'ichr. fur Alterthamsw.. VI, i8i)S, p. oOH. Lanuam. hull. corn.,
188i. p. 203. Orelli, 2441.
2331 . XIV 2639 Table de marbre.
Permissu aedituum Castoris et ', Polhicis, L(ucio) Volum-
nio I Amerimno | curatori | ... d.
Henzen, (510(i, et /. /., p. ;i08. — Les mêmes aedihii se retrouvent aux
m^ XIV 2620. 21(18.
2332. XIV 2640. Table de marbre.
Sodales | Uisus | juvenalis.
Henzen, 608:;. Ut r.(;iERo. CataL Mus. Kirch., p. 17, n^ rjg.
G54 c. I. L., VOL. XIV.
2333. XIV 2653. Stole dr marl.ir.
D(is) M(anibiis) | Cresceuti, ) Sili Italici (servo), | collegium
I saliitarem j
De Rûssi, Bull, coin., 1882, p. 1-il. Bull, épigr. de la Gaule, II. 1882,
planche XVIII, et p. 20o. De Rossi pense (\w Crescens est un esclave du poète
Silius Italicus, consul ord. en l'an 68, ou plutôt de son tils, consul vers 89.
Voy. PuN., ep., III, 7, 2.
Tessères des juvenes de Tusculum.
2334. RosTOVTSEw, Rev. numismatique, 1898, pp. 272-282. Cfr. Dessau,
XIV, p. 234, note 8. H. Demollin, Musée Belge, 1899, III, p. 189.
1. Au droit : Jiiven(alia) Tusc'(ii)l(ana) t"(eliciter).
Au revers : Deux hommes affrontés, peut-être deux com-
battants.
2. Au droit : S>odi\\es Tiiscuhm. Tête de Caligula(?) à gauche.
Au revers : Aigle, les ailes éployées, de face, la tète tournée
à gauche, dans une couronne de palmier.
Un trouvera une variété de ce plomb chez \vu'\, Lalium velus, t. VIII, p. 177
et pi. II : Sociales Tusculani et in glohulo T forte Telegonus, in avei'sa auteni
aquila stans expansis alis, circa id nullae vel certe corrosae penilus litterae.
3. Aîi droit : Sodales Tusculan(a)e. Tête nue, à gauche, peut-
être de Caligula.
Au revers : Comme au précédent. Sur un des nombreux
exemplaires de ce plomb, la tête d'aigle est
accostée de X V.
Voy. H. De.moilin, Musée belge, 1897, p. 11(3.
4. Au droit : Sodal(es) TiiS('(ulani). Buste d\intonia, femme
de Drusus Cainé, à droite.
Au revers : Buste de Drusus l'ainé, à droite.
5. Au droit : Tiisc(Mlani). Buste de Néron, à droite.
Au revers : Sod(ales). Victoire, à gauche, tenant une palme
sur l'épaule et présentant une couronne.
6. Au droit : Tête de J\éron, à droite.
Au revers : T[iilsc(iilani). Aigle, de face, les ailes éployées,
la tête tournée à gauche.
7. Au droit : A(iiliis) Vi(telliiis) G(enTiaiii(Mis) Imp(erator) .
Buste de Vilcllius, laurê, à droite (Deux exem^
plaires).
LATILM VETLS. 635
Au revers : Sod(al('s) Tiis(ciilain). Guerrier ou Mars sap-
puyant de lu main droite sur un bouclier, de la
gauche sur une lance.
8. Au droit : Siib (•ura[l(ore,)]. Diane volant, à gauche.
Ses vêtements sont agités par le veut, le péplos t'ornie un demi-cercle autour
de sa tète couronnée d'une demi-lune. Autour de Diane, quatre étoiles; à
gauche, une palme plantée verticalement; une autre recourbée forme le pro-
longement de rs de la légende.
Au revers : lisse.
9. Au droit : Ciir(ator)? Tète de Caligula nue, à droite.
Au revers : Diane, à droite avec arc et cw^quois. (Deux
exemplaires.)
9. €inbii (Panlano. Castiglione). (l., XIV, p. 278.
Dendrophori, en 220, XIV 2809.
quinquennalis eorum perpetiius et patronus.
Tabernari intra murum negotiantes, XIV 2793.
2335. XIV 2793. Grande table de marbre. Au Louvre :i Paris.
Venori Verae felici Gabinae, | A(iiliis) Plutiiis Epapliroditus,
ac('ens(us) velat(iis), negotialor sericariiis, templiim cum j signo
aereo effigie Veneris, item signis aereis n(umero quattuor) dis-
positis iii zothecis, et | balbis (= valvis) aereis et aram aeream
et omni cultii a solo sua pectinia fecit. Gujus ob 1 dedicalionem
divisit decurionibus sing(iilis) (denarios quinos), item (se)vir(is)
Aiigfiisfalibus) sing(iilis denarios ternos) , item taber||iiaris
intia miiriim negoliantibiis (denarios sing(dos), et (sestertium
decem) m(ilia) n(ummum) reipid3l(icae) (îabinor(um) inlulit, ita
nt ex I usiiris ejusdem sinnmae cpiodannis (quartiim) k(alendas)
Octobr(es) die natalis Pliitiae Verae | filiae siiae decur(iones) et
(se)vir(i) Aug(iislalesi | pnblice in triclinis suis epulentur; quod
si I facere neglexserint, tune ad munieipium Tusculanor(um
sestertium decem) m(ilia) n(nmmum) pertineant | (juae con-
festim exigantur Loc(o) dalo decreto decur(ionum). |i Dedicata
idibus Mais L(ucio^ V'enuleio A|)roniano II L(ucio) Sergio
Paullo II co(n)s(ulibus).
Du lo Mai 169. — Orf.i.li, 1.^68.
A. Plutius Epaphroditus est connu par l'inscription XIV 2812, qui lui est
650 C. I. L., VOL. XIV.
dédiée : A. PluUo Epaphrodito, accenso velalo, negotiatori sericaho, liberti
palrono ob mérita epis. Ici, 11 élève une statue à sa tille Vera, représentée en
Vénus et appelée Venus Vera Félix Gabina. Si les tabernarii sont admis aux
sportules avec les décurions et les Auyiistales, c'est qu'ils étaient fort consi-
dérés à Gables et que Plutius était lui-même un négociant,
Denys d'Haï,. (IV Ijïi) dit que de son temps Galiies était pres(pie déserte,
TT\riv oaa }xépr\ TravboKeùeTai Karà r^v biobov. Ici, Plutius n'admet aux
s|)ortules que les tabernarii intra murnni, negotiantes; de même, ailleurs, on
n'y admet (|ue k populus intra murum moranles (IX 982), ou. ce qui revient
au même, \Viplebs iirbana (IX 3842. 4697).
2336. XIV 2809. Grande base de marbre.
M(arco) .liilio Zolico, | deciirioni, | palri deciirionum | et
seviro Aiigusialium, | (i(uin)(|(uennali) ejusdfm ordinis, || den-
drophori (|(uin)(|(iiennali) siio | perpetuo et patrono ] dignis-
simo ob me|rita ejiis. L(ociis) d(aliis) d(ecreto) d(eciirionum).
Sur le côté gauche : Dedik(ata) Vllt kal(endas) Jnliias) Imp(e-
ratore) M(arco) Aiirellio A[n]to[ni!noJ Pio Felicie) Aiig(nsto) [III] |
P(iiblio) Valerio Comazonte | Il co(n)s(iilil)iis), I| cur(antibns)
Abudio Prisco Cassidario Demetrio | et Celerino Slatieno ]
Clenientiano.
Consuls de 220. — OitKi.i.i, o7il.
Sur le ciité, le mot Antnnino et le chiffre lll ont été martelés. Ailleurs
(VI 806) le prén<tm de Valerins est Marcus.
10. i*»*aene»te (Palestrina). C, XIV, p. 288. 493.
Conl(egium) libertorum, XIV ;{(>!.').
magister ejun.
Cultores Jovis arkani regio macelli, e« 243, XIV 2972; amatores regionis
macelli cultores Jovis arkani, XIV 2937.
patronus eorum, XIV 2972.
(îisiariei Praenestinei, XIV 2874, nom la république.
mag(istrei) eorum duo libertini, niinistrei .servi duo.
Coques atriensis, XIV 287.">, sous la républ.
magistres eoruui quattuor sen^i.
CoUegium fabrum Praenestinonnn, XIV 2981.
quiiupiennalis ejus perpetuus.
Fat)res, XIV 2870. sous la républ.
Collegimn fabrum lignuaiiorum, XIV 3003, sous Hadrien: 3009.
qiiinqiiennalis ejus luslri XIV, 3009 ; qiiinquennalis perpetuus datus ei stb
Imp. Iladriano Aiig.. \IV 3003,
I.ATIUM VETUS. 6o7
Lani, XIV :28T7. sous la républ.
magistri eorum quattuor, libertini^
Coulegiulm) mercator(um) pequarioru(m), XIV ^878, sous la républ.
mag(istrei) ejus duo, aller ingenuus, aller libertinus.
Collegii incerti [inagistjri primi, XIV 3027.
Collegii incerti inagistri quattuor libertini, ministri quattuor servi, XIV
2982, sous la républ.
Collegii incerti luagister, XIV 298o, sous la rép.
Collegiorum incerlorum raagistri, XIV 28-47. 2879-2883, sous la républ.
Familla et liberti illtus. XIV 3033.
Syncratii, XIV 3923; unibersi sociales.
Gaudentius, XIV 342.o.
Archiereus sjTihodi, sous Sept. Sévère et Caracalla, XIV 2977; cfr. 2113.
paiitomiiûus, parasitus Apoilinis.
2337. XIV 2847 = I 73. l. p. 554. Fragm. dune table. .
Apolon... I Melilio... | magistère... | coraveron | ...
2338. XIV 2874. = I 1129. Cisiariei Praenestinei
r(ortLinae) P;rimigeniaej d^ùnumj d(ederunt), | mag(istri) cur(a-
verunt) Tosenianiis L(ucii) l(ibertus) Licin(us), M(arcus) Pom-
peius [H]eliod(orus) ; | ministrei Nicephorus C(ai) Talabarai
s(ervus), Nicephorus Mitrei serviis).
2339. XIV 2875 = I 1540. Base brisée.
Coques alriensis [F(ortuuae) P(rimigeniae) d(onum) d(ede-
rnnt), | magistres Rodo Or[cevi... s(erviis)J | Artemo Dind(i)
Q(uintij servus), Apoli^naris... s(ervus)], | Protiis Ae[mili...
s(ervus)].
Th. m. conjecture que le nom d'atrienses venait de ce que les coqui se réu-
nissaient dans l'atrium d'un temple, peut-être du temple de la Forluna Primi-
yenia. — Les suppl. sont de Th. M.
2340. XIV 2876. Fragment de marbre.
... labres F(ortunae) P(rimigeniae) d(onum) [d(ederunt)].
V. CiCERCHiA, Notisie degli scarf,188o, p. 79.
2341. XIV 2877. = I 1131. Lani dant, raag(istri)
coeravere | K iiciusi Ligurius L(iici) l(ibertus) Antiochus, |
P(ublius) Dindius Piubli) l(ibertusi Davos Calidus, | Q(uintus)
Petronius Q(uinti) l(ibertus) Salvius, | Sex(tus) Pontius Sex(ti)
I(ibertus) Stabilio.
42 '
658 c. I. L., VOL. XIV.
-23i2. XIV 2878. =- I 1 130. Conlegiii(m) mercator(um) [
pecjiiariorii(m), niag(istri) coir(averiint) | L(uciiis) Muuci(ns)
P(ubli) f(ilius), C(aiiis) Patroni(iis) C(ai) l(ibertus), | F(ortimae)
P(rimigeniae) d(onum) cl(ederunl) l(ibentes) ra(erito).
2343. XIV 2879. = I 1132
.... G • MAG • COIr
.... NDER . PLAVTIVS • L • M
.... NVS CORDIVS • A . S . T • P.
L. 2. Dessau propose : [Alexa]nder Plauti [L.] s., plutôt que [AIexa]nder
Plaulius.
2344. XIV 2880. ... leri Valer... oraris F(ortiinae) P(ri-
migeniae) d(oniim) d(ant).
Dessau conjecture [eb]oraris ou [marm]oraris.
2345. XIV 2881. Base en calcaire.
... dant mag(istri) | ... C(ains) Oppi(us) C(ai) f(ilius) | [F(or-
tiinae) P(rimigeniae) dojniim deder(iint).
L. 2, le nom d'un des deux magistri a disparu.
2346. XIV 2882. Petite base carrée en travertino.
[Fortunae Primigeniaje. Ma[g(istri) coeravere] | ... L(ucius)
Anici(iis) L(uci) l(ibertus), | ser(viis) | .... l(ibentes) a(nimis)
d(onum) d(ederunt). '
2347. XIV 2883. Fragment. C'est peut-être une liste de magistri
affrancliis.
2348. XIV 2937. L(ucio) Stalio L(iicii) f(ilio) Stellat(ina) |
Prospero Juliano c(larissinio) [v(iro)], | (decem)viro sclitibus [
judicandis, item | seviro tiirmae || secimdae, | patrono coloniae, |
amatores regionis | macelli cultores | Jovis Arkani. I| L(ocus)
d(atiis) d(ecreto) d(eciirioniim).
Orelli, 3045. Voy. le N" suivant.
2349. XIV 2972. Rase de marbre.
Pvublio) Acilio P(ublii) t\ilio) Men(enia) | Paullo, | (sex)vir(o)
Aiig(ustali), q(uaestori) col(oniae), | aed(ili duiim)vir(o), | flainini
divi Aiig(iisti), || ciir(atori) annonae, [ ciir(atori) miineris publici,
I cur(atori) kal^endarii), j cidtores Jovis | Arkani || regio macelli j
patrono dignissimo. | L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
LATILM VETIS. 639
Sur le côté droit : DeJicata V Idiis | Maias | Arriano et
Papo co(n s ulibiis), \ curante Ti berio) Cl.... 1 Vitale isex)!vir(o)
Aug ustali).
Consuls de l'an M'a. — Orelli. 2391 add .
XIV 28.')2. 1. 17 : Arranumq[ue) Jovem.
2350. XIV 2977. Base de marbre.
Miarco) Aurelio Aug(ustorum duoriim) lib'erto) | Agilio Sep-
tentrioni, | pantomimo sui temporis | primo, Iiieronicae | solo
in urbe coronato || diapanton ab | imp eratoribus) dominis
nostris Severo et Antonino Augfustis), | parasito Apollinis, |
archieri synliodi, (sex)viro) Aii[g(ustali)]; j liuic respnblica
Praenestin(a) | ob insignem amorem ejiis erga | cives patriam-
que I postulatii populi slaluam | posuit d(onum) d(edit).
Orelli, 2627. Wn,M., 2626. Nous avons donné plus haut (XIV 2113) une
inscription de même pantomime.
Sur diapanton, bià Trdvxujv, voy. Boeckii, C. t. Gr., I.j83{victor victorum),
KiiBEL, Inscr. gr. Sic, 1111 (signidcat vicisse illum omnia poeseos gênera), et
C. CiviTELLi, I nuovi framm. d'epigrafi greche relative ai ludi Augiistali di
Napoli (Mem. letta ali'Accad. di .Xapoii, 19 et 28 Dec. I89.S), ^apoli, 189i.
Suivaiitlui,ce mot signifie (ôpxnOTriç)biàTTdvTUJv(,ui,uoûu6voç)==/)a»fom2mMS.
2331. XIV 2981. Venandi studioso j Ti(berio) Claudio
Nicostralo, | sexivirio) Aug^ustalii, quinq(nennali) perpetuo 1
coUegiii) fabr(um) Praeneslinor(iim), | Anneia Procilla cojiix et ||
Claudii Nicephorianus, | Proculiis et Anneianus | lil(ii).
2302. XIV 2982. Deux fragm. d'une table de marbre.
Sex(tiis) Decim... ... ici II vir
magistr[i] mjinist(ri)
Mfarcus) Raecius M... ... antlius Mnsseti
L(uciusj Volumnius... ... potiis Marci
L(uciiis) Annius L. L. 0. [1] iiis Brittiae
M. Alfins (mnlieris) l(ibertus) Domiti
2303. XIV 2985. Fragm. d'une table de marbre.
Q. Flavius... ] magister... ] Plaetoria... | Q(uintus) Flavius Q...
2334. XIV 3003. Table de marbre.
M(arcus) Scurreius Fontinalis, | sacerdos Fortunae Primi-
g(eniae) lectus ex s(enatus) c(onsulto), | (sex)vir Aug(ustalis),
660 C. I. L., VOL. XIV.
ciir(alor) sovir(iim), (niin(|(iiennalis) per[)(eliiiis) datiisab Imp(e-
ratore) | Hadriano Aug(ijsto) collegio fabr(iim) tign(uariorum) |
cum Scurreio Veslale fiiio sua |)eLMinia fecit. || Loc(us) dat(us)
d(ecreto) d(ecurionum).
Orelli, ^IGo.
2355. XIV 3009. P(nbliiis) Valerius P(uljlii) l(ibertns) |
Mahes, magister | (|uin(|uennal(is) | collegi rabroriim | tignua-
riorum || Uislr[i] XIII, | P(ubniis) Valerius Alcimus, | patroniis |
indulgentissimiis, f[elc(it). | Dis Manibus.
2336. XIV 3015. Table (le marbre.
L(iicio) Urvineio L(ucii) l(iberto) Philomuso, | mag(istro)
conl(egii) libert(oriim) [ publiée sepulturae et statuae in foro
loeus I datus est, quod is teslamento suo lavatioiiem populo
gratis I per triennium gladiatorumque paria (decem) et For-
tunae Primig(eniae) j coronam auream p(ondo) I dari, idemque
ludos ex (sestestiiim cpiadraginta milibus) per dies V fieri jussit.
[ Philippus l(ibertus) monumenlum de suo fecit.
On voit que ce collège d'affranchis avait pour président un affranchi enrichi
et considéré à Préneste.
2357. XIV 3027. [Magist]ri Primi | ... vius cara | ...
iisi Liparns.
2358. XIV 3033. Familiae et libertis | U(uinli) iMarci
Q(uinti) l(iberti) Aescliini | Primus dispensator | de suo fecit.
2359. XIV 3323. Table de marln-e.
D(is) M(anibus). | Aurelius Vitalio hanc menioriam | cum
solario et cuviculo a solo lecit | sibi et Aeliae Sofiadi cojugi
suae et | lllis suis, et Aurelio Mercurio fratri !| suo cum filis
suis, et Aurelio Berne cum | suis, et Ulpio Secundino cognato
meo I cum filis suis, meis fratribus | et libertis paternis et liber-
tab(u)sque, | set et meis posterisque <h>omnium || aeorum et
(juibusme vivo loca | donavi ; juveo itum amvitum | universos
abere, et hoc pelo | aego Syncratius a bobis unibersis | soda-
libus ut sene bile refrigeretis. || Syncratiorum.
Orki.u, -irjse. Voy. De Rossi, Roma soit., III, p. 'Mh Comment, in honorem
Mominseni, p. 707.
2360. XIV 3425. Hicjacet Ergil|uset Gaudentius in|pace.
LATIUM VETUS,
661
11. nbui- (Tivoli). C, XIV, pp. 36o. 494.
Aedilis juvenum Tibiiri. XIV 3684.
jiivenes Anto[niniani] Herculaii[ii], XIV 3038, sons Caracalla.
Collegium l'abruiii Tiburtium, XIV 3643, en 172.
Caplatores Tiburtes, XIV 3677.
Collegii incerti (Mentis Bonae?) niag(istri) quinq(iiennales) liberlini duo,
XIV 3o64.
Cultores domus divinae et Kortunae Aug., XIV 3o61 ; cur(atores) très.
Cultores (Fortunae praetoriae), XIV 3o40.
curatores primi duo.
Collegium aliquod sépulcrale, XIV 3651).
decuriones, plebs, pecunia publica.
ex decreto decurioniim et plebis cullor monumonti primus [factiisj is qui
conlegium primus constituerai.
Ostienses naviculariei. vers l'époque d'Auguste, XIV 3603.
Circitores eorumque decani, au IV ou F" siècle, XIV 3649.
2361. XIV 3540. Table de marbre.
Fortun(ae) praetoriae | sacrum. | L(ucius)MiiciusNicephor(us),
I mag(ister) Hercul(anius) Aiig(iistalis), | Gn(aeus) Coponius
Epagatiis, !| curalor(es) primi, d(e) s(iia) p(eciinia) | ciilloribus
d(ono) d(ecleruut).
Orelli, 17o4. ^
2362. XIV 3561. P(iibrnis) Flavius Sp(urii) f(ilius) Cami-
lia) Decimus, I P(uljliusi Flavius Palaestricus H(erculanius)
A(ugiislalis), I M(arcus) Trebienus Tiburlinus H(er(*ulanius)
A(ugustalis), 1 cur(alores) | cultoribus domus divinae || et For-
tunae Aug(ustae) Lares | Augustos d(onum) d(ederunt).
Orelli, 1662.
2363. XIV 3564. lalile de marbre.
Menti Bonae Saluli, | Q(uintus) Caecilius Q(uinti) l(ibertus)
Philadeiplius, ] P(ublius) A(piilliiis P(ublii) l(il)erlus) Dacus, ]
mag(islri) quin(i(uennales) ex pec(unia) conl(ataj ou (•onl(egii)
f(acieudum) c(uraverunt) i idemcpie signum dediearunt.
Voyez d'autres dédicaces a la Mens Bona par des magistri aftrancliis ou par
des ministri esclaves : IX 3!»l(). 3iMl. X lim. 4636." 6512. 6513. Ailleurs
Salus n'est pas mentionnée avec Mens Bona. [Dessai].
(Î62 C. I. L., VOL. XIV.
2364. XIV 3603. [L(iicio)] Pacceio L(iicii) filio | q(iiaes-
tori) pro pr(aotoro) | Ostienses | navicuhriei.
Viola, Bull. d. /., 1852, p. S3. Dessau la croit de r('po(iuc d'Auguste
environ et pense (p. 8, n. 1) (pi'il s'agit de simples bateliers d'Oslie, et non
d'armateurs apportant le blé d'outre mer.
2365. XIV 3638. Aeliae... | Tranqiiill... | Marci Fesli... (
et a menîor[ia] j Aiilonini Pii [Felicis] || Invicti ma[ximique] |
Aug(iisti), i s(enatiis) p(opiilus)(|(iie) Tibiirs [et] | juvenes Anto-
[niniani] | Herculan[ii].
Marcius Festus était a memoria de Caracalla. Le peuple et le sénat de Tibur,
ainsi (|ue les, juvenes élèvent une statue ii sa femme ou a sa fille. Festus occu-
pait une autre fonction encore à la cour, comme le prouve la conjonction et;
il était peut-être a ctibiculo, comme Castor, afl'ranclii de Sévère (Cassius Dio,
70; 14 et 0. Hirschkkli» dans Friedlaendkr, Silieny., F, p. 103, n. 4) et un
autn^ affranchi mentionné VI 8018. Héroiuen (4, 8, 4,- cfr CAssms Dio, 78, 32)
parle d'un Festus qui élait a memoria de Caracalla et l'accompagna en Asie.
C'est en l'honneur de Caracalla que ces juvenes s'appellent Antoniniani.
[Dessau]. Le surnom iVHercidami leur vient du culte (|ii'iis rendaient a Hercule.
2366. XIV 3643. Cippe de marbre.
Q(iiiiito) Hoilensio | Q(iiinti) f(ilio) Col(lina) | Faiislino, |
advocalo fîs|ci, praef(e('to) l"al(r(iim), || palrono miinicipi, | col-
legiumfabriim ] Tibiirlium ob| mérita, j I>(o(;us)d(atus) s(enatns)
c(onsiilto).
Sur le côté gauche : Ciirantibus | M(ar(^o) Helvio Exspectato
et I C(aio) AUiano Tibiirtino
Sur le côté droit : Ciirantibiis | C(aio) Alliano Tibintiiio et |
M(arco) Helvio Expectalo (sic). \
Dedicala | III l(](iis) Mai(as) Maximo et Orlito ro(n)s(iilibns).
Du i:i Mai 172. — Orei.u, ,'i2.j2.
Mo.M.MSKN a donné au vol. IX .jl89 ime autre inscription, conservée par
Manick, qui n'en indique pas l'origine (oW/i., 172 0). Dessau la croit fausse;
il dit (vol. XIV, p. 300, n. ;i) : « colleg(ia) centonarior. et dendrophoronim
Tiburl(ium) inscriptionis editae i)rimuui a Mauiilio {orth.. 172, 0) ... licticia
Sun t. »
2367. XIV 3649. Table de luarbre.
Première colonne : ... decaiiiis sine ('(iliis), | deux lir/nes
effacées \ [liab(ens)] fil i os (très) IIono|(o)riimi, Laiirentiiini et ||
Jiinianiiin a(l<Tes('(eiites), |
Tibnrliniis decaniis liab(ens) | filiiiin aderescentem, |
LATILM VETUS.
663
Janiiarius cir('it(or) sine | (10) filiis, i
Restiis circit(or) hab(ens) | tilios IIII, Sabatiuni, | qui et
ijîse hab(el) fil(ios) Restu tum et Augurinum ad |(lo)crescentes.
Il Sarbaucinus eircil(or) fil(ius) | cujiis supra sine filiis, |
Muntanus circil(or) frater | cujus supra sine filiis, |
(■20) Lucianus circit(or) sine liliis.
Deuxième colonne : Victor circit(or) sine fil(iis), |
Jannarius alius circit(or) | iiabet filios III [Jjovilnum et
Martinum ad'(o)crecentes et puellam, ||
... circit(or) liab(et) filiiim | Mercuriiim circitor(em), |
R[o]raanus circit(or) liab(etj fil(ios) Il ] Silvanionem et Léo- [
(iO) pardnin ad[cr]ecent(es), !|
Ursus circit(or) hab(et) filias II, |
Beneriosiis circit(or) sine fijliis, |
Ursus alius cireit(or) hab(et) fil(ios) ) (lo) III Leontiiim
adere scentem [e]t puellas II, |
Januarius circil(or) sine filiis, |
Repalus circit(or) hab(et) fil(ios) | IIII, |
(-20) Il um SucL-essura adcre|scentem.
Troisième colonne : deux lignes effacées, \ Exuperantius deca-
nus I sine filiis, '
(5) Surus circit(or) sine filiis, |
Coustantiuscircit(or)hab(ens)!filiumPascasium circit(orem),|
Maurus circit(or) hab(ens) (il(ios) II | Per[e]grinum et Lau-
ren|(10)tium adcrescentes, | une ligne en blanc. \
Fient circitores una | ('iiin decanis III j circitores t'o[r]mae
su|(lo)pra scriptae n(umero) XVIIIl, | adcrescentes IIII et
pu|ellas II.
Dessau, Ann. d. !.. 18«2, p. l.'5-2. Cotte liste est du ive ou ve siècle.
Ces circitores étaient attachés a un aqueduc (forma, col. III, 1. 14) qui
amenait l'eau à Rome. Nous avons un diplôme de Fan 471 après J. C. (Maiullon,
de re diplonialica, 1. VI. Dom, Jnscr., p. 504. Hkiz/a, Regesto délia cliiesa di
Tivoli, 1) d'oii il ressort que sous le Bas-Empire les propriétaires des champs
que les aqueducs traversaient, étaient soumis a certaines charges. Flavius
Valila surnouimé Theodovius, clarissime et magister utriiisque militiae donne à
l'église de ïibur certains fonds de terre à cette condition (lue non solum
solempnem modo agnoscal fiscalium functionem, verum etiam propagalioni
(pour reparatione''^) formaruin (ici il y a une hcnnc), peracti {"i) ab omnibus
dominUa) hiijusmodi prediurum dependi consuevit. D'après ce diplôme, ces
praedia paraissent être appelés forme(n)sia [Dessac. p. 307. n. I].
664 G. I. L., VOL. XIV.
Cirdlores, de circumire, employés qui visitaient les aqueducs pour s'assurer
de leur bon état Les dizainiers, decani, étaient leurs chefs. Frontin {de aquis,
117) dit que certains employés devaient rester hors de Rome (extra urbem esse
oporlere ad ea quae malurum auxilium videntur exigere).
Ces circitoTes étaient probablement des esclaves impériaux. Voy. L Halkin^
Esclaves publics, p. 84. Dessau, note après XIV 3649 et dans le Bull. d. /.,
188:2, p. 13:2. Sur les adscrescentes et les puellae, voyez ci-dessus, X" 1541.
2367. XIV 3659 Table de marbre.
Hic Eutacliis conlegium primus | conslituit, et ex peciinia
publica I hoc moniimentum aedificavil, item | ex décrète decu-
rionum et plebis ciiltor [ moiuimenti |)rimns [factus]
Il s'agit d'un collège funéraire; voy. VI 102ol a (ci-dessus) : constitutori
collegi etc.
r^6S. XIV 3677. Cippe ou base.
Saufeiae Alexandriae | v(irgini) V(eslali) Tibiirliiim, | cap-
latores Tiburtes | mirae ejus innocentiae, | qiiam vibae decre-
veriint post || obitnm posueriint. | L(ocus) d(atus) .s(enatus)-
c(onsulto).
Orelli, 2229.
2369. XIV 3684. Table de marbre.
T(ito) Trebulano i T(iti) r(ilio] Cam(ilia) Nepoli, i Herc(iilanio)
Aug(iistali), I T(itus) Trebulamis T(iti) lib(erfus) Nepos, Herc(ii-
laniiis) I Aug(ustalis), aedil(is) jiivenum Tiburi, !| Piiblicia
Saturnina conjux.
Henzen, 6065.
12. Jlontenium (La Mentana). C, XIV, p. 440.
Collegii incerti album, XIV ;)9ol-3954.
2370. XIV 395 1 . Fragment d'une table.
....s Félix, I T(ilus) Alpins Prim[iis], | M(an'us) Antoniiis-
M... Les neuf premiers noms étaient ceux des patrons ou des
dignitaires du collège Suivent les noms des membres par ordre
alphabétique : C. Albonins C(ai) f(ilius) Rut[iis], etc.
2371. XIV 3952 — 4. Autres fragments de la même liste. Ici les-
noms couuuenecnl par L et .M Çiim), S et T (3953), V (3954).
LATIUM VETUS. 665
13. FicuMen (la (ksarinaj. C, XIV, p. 4iT.
Libertin! , XIV 40Ii a.
Juvenes, XIV 4014 b.
2372. XIV 4014. Quatre fragments trouvés près de la via Nomen-
tana, à 8 milles de Rome.
a) |.. [a]dornata[m...|... po]rlicum long[am...]... e]t
decurionu[m et]...|... nim et liberti[norum...l... injgenuo-
rum...|... [Cerjinthi pat[ris...l... i]n consulat. ..|...
b) ... [porticnm...î... [sua impensja fecit pii...|... [sevijrum
Âugustalium et inco[larum \ ... jujvenum et puerorum et [puel-
larum?] | ... ura... et...!... [ajccensi v[elati]....
Il s'agit de travaux publics dédiés par Gerinthus, dont le père est connu par
XIV 4012 et 4013. Suit une énumératiou de collèges on classes de la popula-
tion à qui le dédicant distribua des sportules; on reconnaît les décurions, les
sévirs Augustaux, les incolae, les libertini, les pivenes. A la tin, il semble
qu'il est question des gar(,'ons et tilles ingénus. Dans le t'ragm. b, Mommsen con-
jecture 1. 2 : pil\arium ludwn]. Dessau rapproche les deux fragments a et b
par conjecture ; c et ri sont insignifiants.
14. Fidenae (La Serpentara). C, XIV, p. 4S3.
Magistpriwm Bonae Deae.
2374. XIV 4057. Numini doinus Â[ug(ustae)] | Blaelus
Eutact[iaiius et] | Secundus Juli Quadr[ati] | co(n)s(uIis) II
lib(ertus), ob lionorem (sex)[viratus] | et Italia lib(erta) ejus-
d[em] Il ob magis[l]erinm B(onae) [D(eae)] { dedicaverunt XIIII
k(alendas) Oct[o]b(res) | M(arco) Clodio Lunense... | et P(ablio)
Licinio Crasso co(n)s(ulibus), | quo die et epulura dederiint, |1
incendio consumtum senatus ( Fidenatium restituil.
C. Antius A. Julius Quadratus fut consul II en lOo. L. 8 et 9, consuls
inconnus. Bona Dea, voy. De Ruggiero, Diz. epigr., s. v. ■
INSCRIPTIONS INTERCALÉES.
4136 =
N'
2300
Kaibel 918 = N» 2307
4139
2301
925 2181
4140
2.302
Ephem. ep. VII 1212 = N» 2306
4142
2303
1224 2182
4144
2304
Tesscres des juvenes, N»'2316,
4178b
2313
2321,2334.
4234
230.-;
XV« PARTIE.
Inscriptions de provenance incertaine.
2375. Revue arch., 1889, n. UiG, p. 17i, 2. Tracée sur la pause d'un
vast- acluellement au musée britannique.
D(is) M(anibus) | et memoriae piae | d[e]d(icata) Ulp(ii) Bal-
lM[n]i Srlilis? s(upra) s(cripti) | (onl(il)erti) victim(is) ord(inariis)
rit(e) expiati^is); | qui vixit (annis) XXXXVIIII.
Tessères en plomb de municipes inconnus.
Voyez II. DmouLiN, Musée Belge, 1899, pp, 191-192, n"' 25-38. Rostovtsew,
Revue Numismatique, 1898, p. 280.
2376 = 25. Au droit :
Au revers
2377 = 26. Au droit ;
2378
Jiivenfcs) ou jiiven(alia).
.Iiiven(es) ou juven(alia). Figure
effacée.
Buste (d'un magistrat du collège?)
lauré, à droite; devant lui, dans le
champ, la partie supérieure d'une
palme.
Jiiven(es) Aiig(iistales).
Jiiven(es) ou jiiven(alia).
Minerve, à droite.
Voy. Garri'cci, Piombi scrilli, p. 129 : Au droit : sod(ales), gratlito.
Amphore. Au revers : Mifnervales) (?) juv(enes) ? et le cliifïre XV, t^ratlito.
2379 = 28. Au droit : Her(cnlanei)
Au revers : Aiig(uslales) . Minerve , à droite ,
s' appuyant sur la lance et le bouclier.
2380 = 29. Au droit : Her((ulanei)
Au revers : Anl(oniniani).
Ces deux tessères sont du temps de Commode ; voy. Rostovtsew, p. 279 ;
Demoulin, Musée Belge, I. 1897, pp. 202 et 20;;, n. -4, et N" 2»G."i.
Au revers
27. Au droit
Au revers
INSCRIPTIONS DE PROVENANCE INCERTAINE.
667
2381 = 30. ^M droit
Au revers
M(arcus) A(urelius) Com(modus) An-
tonimis. Bustes de Marc-Aurèle et
de Commode laurés.
Anto(niniani). Couronne autour.
Magistrats des collèges de juvenes,
238:2 = 31. Au droit : Mag(istri) MinervalesM(inervae)N(au-
tiae) (Garrucci) ou m(iinicipii) N(ur-
siae)? (RosTOVTSEw).
Minerve casquée, à gauche, tenant dans la main droite étendue une sphère,
s'appuyant de la gauche sur sa lance. Dans le champ, à droite et k gauche II-II.
Au revers : Proéminence carrée portant PVII
(peu net) accostée des lettres ISF =
N(autiis) l'ieliciter) (Garrucci) ou
N(ursianis) féliciter)? (Rostovtseav) ;
au-dessus et au-dessous, posé hori-
zontalement, 11-11.
P iibliiis) Petr(onius) Sabi(nns). Tète
déjeune homme, à droite.
Au revers : iMag(ister) juv{eniira) et au milieu le
chiffre Vin.
33. Au droit : Val eanli mag(istrij?
Au revers : Fortune, de face, regardant à gauche.
34. Au droit : Neronis invicti.Ôusfe /ouréJeAVron.
Au revers : Pedo (et) Paetiis mag istri).
35. Au droit : Mag(istri 1res).
Buste de Diane, à droite, un arc
derrière les épaules.
C(aius! Mitreius P(i]blii) t(ilius) ma-
g(ister jiivent(utis). Tète d'homme, à
droite.
Au revers : Edifice, probablement amphithéâtre
à deux étages; sur V épistyle,V inscrip-
tion ; L(iicius) Sevtiliiis s(ua) p(ecu-
nia, ; en bas, VIII (grafpto).
CaeciliiisJustuS('aM/)OMrfoî<rj,cur(a-
tor) (au milieu).
2383 -- 32. Au droit
2384
2385
2386
Au revers
2387 = Z6. Au droit
2388 = 37. Au droit
668 c. I. L., VOL. XV.
A u revers : Télc juvénile ayant le caractère d'un por-
trait , probablement d'un membre de la
famille impériale, du premier siècle, à droite,
dans un cercle; au dessous, un aigle à
droite, les ailes éployées, retournant la tête,
2389 = 38. {Trouvée près de Viterbo.)
Au droit : arc(ariiis) ou arc(a)
Au revers : ju(v)en(iim).
Yoy. lesNos 1753. 1771 note. 18:59. 18.'j.i.
ADDITIONS.
Hiftjltania.
Page 4. Capera, supprimez : mulier.
P. 7. >'o 47. C'est probablement une dédicace en l'honneur du maître.
Lisez donc :
C(aio) C(...io) n(ostro).
P. 9. N' 52. Trophimus avait probalilenitnt été esclave d'A. Publicius Ger-
manus. ancien esclave public lui-même.
Aitia.
P. 18. On trouvera un choix d'inscriptions relatives aux associations
grecques (avant notre ère) dans Cn. Michel, Recueil d'Inscr. grecques, pages
737-813.
P. 27. No 107 = III 291 ■= Dessau, 1017. Il fallait : trib. kg. XXII. A la
fin. on peut lire : Thiasus lih(ertus). Cfr. IX -40.07 : L. Annius L. l. Eros, lic-
ioT Augusli Caesaris, ex testamentfoj . Arbitratu Thiasi Ifiberti).
Après le N-^ 108, lisez : 108 a. III 299 = 6839.
N» 108, 1, 16. Il faut peut-être lire : toO étt' êtouç, de l'année 85 de la
ville. Les chiffres sont souvent placés ainsi. [F. Cumokt].
P. 38. N° 124. Voy. Athen. Mitt.. 1891, p. 146. à Laodicée sur le Lycus :
<JteqpavujTiKÔv — ïva aTeq)avoOTai èK tûjv tôkujv kot éviauTÔv.
P. 48. N» 143 = Ann. épigr., 1896, n. 80, p. 27,
P. ofj, 1. 22, lisez : xciXkotûttoi.
P* 64, 1. 2 d'en bas, lisez : ixOûai.
Delus insula.
Page 67, Ajoutez après le N" 183, d'après Jouguet, Fouilles du ^orl de
Délos (Bull, de Corr. hell., 1899, XXIII, pp. o6 et suiv,) :
2390. L. l, p. 73. n. 16. Base ronde en marbre,
C(aio) Julio C(ai) f(ilio) Caesarfi] | pro co(n)sule, olearei.
ÏI s'agit probablement du père du dictateur, proconsul d'Asie entre 656 et
CG4 (98-90). Waddington, Fastes, p. 667.
2391. Ibid., p. 74, n. 17. Rloc de marbre trouvé sur la plage.
670 ADDITIONS.
[Xpu](J07Tiû\ai oï TÔv vaôv | Kai tôv 'HpaKXiî dvéOiiKav, j
Kttôeaxaiiévujv èm xiiv | KaxacJKeijriv Zrjvuuvoç | Kai Géuuvoç
Tâ)v"Ep|Liaj[i[v]oç 'EXeaxÛJV Kai TTottX(|ou TTXujxîou TTdxpiuvoç }
Ktti TTocTibiTTTTOu xoû Tîxou 'HpaJKXeiou Kaî Eipiivaîou xoO
ZuujiXou 'AZlujxiou Km Ziropiou [|'Apiouxoû AéKuou Piu)Liaîou |
... Meve|KXéouç xoû TTaxKpdxou | | 'HpaKXeî KarEpiaeî.
La restitution [xpu]aoTnûXai est (I'Homolle. Il s'agit probablement d'une-
association de marchands d'offrandes, d'orfèvrerie dévote, qui joignaient peut-
étie a ce conuuerce le change des monnaies (orfèvres et banquiers). Jougcet
rappelle fort à propos l'émeute des argentiers (àp-fupOKÔiroi) d'Éphèse, pro-
voquée par les prédications de S. Paul (Actes des Apôtres, 19, 24); ces argen-
tiers vendaient aussi des objets pieux et craignaient pour leur commerce. Les
orfèvres élèvent ici un temple et une statue à Hercule, à qui ils associent Her-
mès; ils avaient élu une commission de plusieurs membres pour ériger la statue
et la chapelle : le ler et le 2^ sont d'Élée ; le o^ n'a pas d'ethnique, c'est peut-
être mi affranchi ; le -4« est d'Héraclée ; le o^, d'Azotos en Syrie ; le 6« est
Romain.
:2392, Ibid., p. 78. Fragm. de base.
Oî èv AiîXiJui xpaTTeZ;[îxai].
Sur les banquiers à Délos, voy. Bull, de Corr. hell.. I, p. 86. VllI. pp. 129.
488. XI, pp. 2G7 et 269.
P. 70, n. 194. On trouvera cette inscription dans Ch. Michel. Recueil d'inscr.
gr.. n" 994. Lisez : 'OT[p]uvéujç. ' 0 i€pe[ù]ç, et plus loin : (eîire)' éireibr).
L'article des Ann. d. /., 1848, p. .>3 est (I'Ulrichs.
Ulyt'icutn.
P. 79. N^^ 219 = Dessau, 254o. Cfr. III 798= Dessau, 2494.
Apulum, j). 8:2.
.\ Apulum, les fidèles de Mithra formaient un collège :
2393. III 1096. Pro salute [sua et suorum?J | M(arcus)
Aurieliiis) Comat iiis Super, de[c:urio) antis]t(es), M(arcus) I
Comat(ius; Exsuperatus, Petr[ojnia | Celerina mater, Herennia
Euresis iconjux) ejus, ] lilior(um) Superiani, Exsuperaiiti^jani,
Superstitis, Superes, cryptam | cum porticibus et apparatorijo
et exedra pec(unia; sua fec(erunl) l^ibeiites).
ADDITIONS. 671
F. CuMOM, Miihra. \\" ^39. Restitution de Th. M. Le nom du prêtre Super
est suivi de ceux de son père, de sa mère et de sa femme au nominatif; ceux
de se? quatre fils sont au génitif dépendant de pro sainte [Th. M.]. — La
crypta ciim apparatorio désigne un mitiiréum [F. C.]. Voyez III 109o : dédi-
cace a Triformia Libéra i Hécate) parle même autistes : et III llo4. ci-dessous.
2394. III 1154. Silvano Silv[e]s|tri et Dlanae | M(arcus)
Aurielius) Com[a]t(ius) [ Super, decfurib) a[nti]s|tes pro salute [|
sua et Comatiorfumi [ Superiani, Supelres, Exsupera'n'tiani,
Super ^stitis tilioriimi v(otLim) s:olvit I ibens/ m eritn .
Cfr. III III i : C. Jul(ius) Valens, harfuspexj col(oniae) sfupra) sfcriptae
se. Apuli) et antistes hu jusque loci.
P. 86. >"o -247. Bros. Fontes, 6 éd., p. 3oO.
P. 90. N° iS8. Sur >"emesi5, voy. N-^ 274.
P. 9-2. >'o 273. Cfr. N»' 261 et 274.
P. 95. Liste des collèges de Salonae. l'^ ligne, il faut sans doute lire : col-
If egtum), et non coWegia).
P. 98. >'" 296. Cognationis : cfr. Ephui.. VDI 128, en Espagne : cognatio
de centuria.
P. 99. Après le N» 299. ajoutez :
2393. Bull, di arch. e storia dalmata, 1898, p. îj. Année épigr. 1898.
n. 10.3. A Salonae.
Imp eratoribus) diominis C[onslantino Aug... ] et Constan-
t]ino co(o(s'ulibus) [praetecto | Avio mene]stravimus ad [Trito-
nes] [ Petilius Ma^rtialis?], | Coelius P rimitivus], \\ Marius
L[iberalis?], | Flavius M[artialisj.
P. 101. Dans l'ile i'Apsoros (Ossero) :
2396. III 3136. Base.
Artitici.bus MiDer(vae), [ Babullia | Sex(ti) f(ilia) Maxi'[m]a
v(otum) s plvit).
Artificibus doit avoir ici un sens abstrait. Voy. Preixer, Rom. Myih., I*,
p. 29o, n. 2.
P. 103. ^'o 326. Cfr. X 3344 = N» 1700. VUI -2636.
P. 104. y° 331 = m .3893.
P. 114. Inscriptions intercalées. Les n'^ 290 et suivants doivent être aug-
mentés d'une unité.
€ialUa C'i9atpina,
P. 124. >.'° 418. Tr. Schiess, p. 33, rapproche les gentiles des collèges
formés des membres d'une famille. Voy. encore V 884 et 4871 (N°s 422 et 531).
P. 133. Avant Ateste :
67-2
ADDITIOKS.
Ferrara, C, V, |>. ^^o.
Le territoire de Ferrure était anciennement occupé par les bouches du Pô, et
les inscriptions qu'on y trouve, ont été apportées d'ailleurs.
2397. NolhiedeyliScavi. 1898, p. 208..4n«. épigr., ISOf^n" 141. A Ferrara.
D(is) M(anibns), | sod(ales) ex cl(asse) pr(aeloria) Ravenn(atiiim),
I C(ai) Mari A(|iiilin(i), | t(ili) C(ai) Mari Egle, || patroni eonin-J
deiïl so(Jal(iiim), | ob mérita | patris ejns.
P. 142. N" o05. Voy. VI 20736, reproduit ci-après.
P. 148. >'<» .j37. 11 faut lire : collegfia), au lieu de colleg(iorurn).
P. 136. N° 367. Sur Constantius, voy. Schiess, pp. 32-33.
P. 137. ^" 371. Voy. N^ 2116.
£i*6« JRonta.
P. 173. N" 638 = Dessau, 1824.
P. 173. Notes sur le N" 641. Lisez : En l'an 226 (et non : 223), le collège etc.,
et en l'an 37, six personnages qualiliés mayistri foniani font une dédicace à
Minerve. Cfr. N° 643, note.
P. 178 sq. i\o 643 = Dessau, 1636. — N"> 649, vov. N"^ 1369 et 1370.
ÎS'o 634 = Dessàl-, 366.
P. 183 N" 673. VI 479 ^ XIV 32 (et non 82).
P. 186. N° 679. VI 341. Ce sont les décurions d'un colleg. domest. de la
maison impériale, comme le prouvent les noms des curam agenles. Schiess, p. 22.
P. 190. N" 696. Lisez : qmnq{uennali) p{er)p{eluo).
P. 192. Après le .N'o 704, ajoutez :
2398. VI 730. Table de marbre.
Deo Soli invicto | Mytrae, Félix Messala | cnm omnes socra-
tos Catelllus el Diamis posiierunt.
G. L. ViscoNTi, Afin. d. /., 1864, p. 181. F. Cimont, Textes relatifs à
Mithra, n" 36.
-2399. VI 3722^ Table de marbre.
Bruniasiiis | deo me(n)sa(m) posuit | salbum [pour : salvo) |
pâtre cum | [ojmnis l)yyris [pour : omnibus viris) | [s]acratis.
De Rossi pense que cette inscr. est mithriaque. F. Cumont, ibid., n». 57.
P. 193. N'>722, notes. L'explication que nous avons adoptée, est celle deScHKss.
P. 201 sqq. ^° 741 = Dessai, 304. N» 742 = Dessau, 319. .N° 754 = Dessau,
1211 ; voy. ses notes. N" 738 = Dessau, 1242.
T*. 216. VI 1948. Nous avons cité {Élude liist., I, p. .33. n. 2) cette inscrip-
tion avec la fausse lecture de Mukatori, 2013, 6.
ADDITIONS. 673
VI 19o9 =. VI 4013. Voy. No 829.
P. 217. Ajoutez après le N° 789 :
2400. VI 2179. Table de marbre.
[P(ubliiis) Aelius P]orcianiis sacerd(os) | [Sucinjianus pulei
îoven|[tor] suis inpendis feeit.
2401. Kaibei,, 1082. Traduction du précédent.
[rr(ÔTTXioç)] AïXioç TTopKiavôç | [îejpeùç ZouKiviavûuv [
[5]eK0upîaç YcpoûXujv qppéap | [eùjpéiriç ibiaiç banâvaiç |
èTTOÎricJev.
Orelli, 3973 note. Geruli, voy. p. 329.
N» 792 = VI 2193 = 4416 (et non 4419).
P. 218. N» 800 = Dessau, 2049.
P. 220. Après le N° 809, ajoutez le [collegium arjniatulrarum praeto-
rià]norum .
2402. VI 3736. Voy. voNDoMASZEwsKi,ire.s<d. Zc/tsc/ir., 1893, p. .'ÎS.
[Victo]ri(ae) [G]pr [man]icae sacr[iim]i... [VJibullius M(arci)
f(ilius) : [Ro]ra(ilia) Félix Atesl[e], j [ev]oc(atus) Aug(iisti) exer-
cit(alor) | [ar]maturar(um) voto | [po]sui ob trinmph[iim \
Aujgustorum | [sigjnurn aereiira tropae|[is insigne] dedi (quin-
genlis denariis) | [coUegio ar]matui[rarum praetoria]norum.
Lecture de von Domaszewski, qui pense qu'il s'agit du triomphe de Marc
Aurèle sur les Germains, en l'an 176. Augustorum, Marc Aurèle et Commode ;
ce dernier reçoit ici ce titre par anticipation, comme cela arrive souvent pour
Géta. Armaturae praetoriani, de même qu'on a des équités praetoriani, des
speculatores praetoriani. [Von Do.m.]. Voy. N» 1700.
P. 223. >'°« 828 et 847. Sur ces tribuni, préposés probablement aux divisions
de la familia, comme les décurions, voy. Tr. Schiess, pp. 24-2o. Sur coll,
magnum, voy. p. 341 ci-dessus, et p. 342.
P. 227. N° 8.o2. Voyez Bruns, Fontes^, p. 34.5. Girard, Textes de droit rom.,
2f éd.. p, "no. — A la fin de la note, lisez : convocari.
P. 228. N'o 8.52. Voy. Bruns, Fontes, 6^ éd., p. 34.5, n. 146. GmARD, Textes
de droit rom., 2» éd., p. 77.5. — E lege JuUa, Bruns dit : Caesaris videtur
esse, et il renvoie à Suet., Caes., 42, et Oct., 34. A la dernière ligne de notre
note, lisez : convocari.
P. 230. Après le N" 4722 :
2403. VI 4872. [Silvano hene] | mer(enti) dom[estico] |
cultor[es j Venerjis Cnidiae, | [Hymjenaeus Aurel[ius] Foe... |
Aurel(iiis) Euda[emon | Hymjenaeus Januari[us], etc.
43
674 ADDITIONS.
Ire ligne, conjecture de Th. M.
P. 231 sq. N» 895. Aeterna domus, cfr. VI H252. — N° 898. Cfr, VI 90S3
et 9053 a.
P. 239 sq. N° 938. Dominis ; sur l'intervention des maîtres dans les collèges
\oy. ScHiESS, p. 30.
N° 947. VI 7446 = Dessau, 1918.
N° 961. VI 8532 = Dessau, 1747.
N° 963. Voyez encore : Rostovtsew, Das patrimonium und die ratio thesau-
rorum (Roem. Miiteil., 1898, XIII, pp. 108-123). E. Fairon, Laratio castrensis
ou Vintendancc du palais impérial (Musée Belge, 1898, pp. 241-268, et 1899,
p. 1 sqq.).
P. 247. N» 969 = Dessau, 1798.
P. 251. N° 986. On peut lire : Epitymeto Aug. l. ex collegio, sanctuar(ii)
posuer(unt), ou Epitymeto Aug. /., ex collegio sanctuar(ii) posuerunt.
N°« 989 et 990. Cfr. N" 898.
P. 253. N° 998. Sciiuiss, p. 27, propose co[n(jux)], d'après VI 10261-10263,
au lieu de co[nservi].
P. 254. Après le N° 1006, ajoutez :
2404. VI 9278. Lociis Fortinati, ] confectorari.
Orelli, 4167. Confectorari est au génitif; cfr. VI 1690 = N" 757.
2405. VI 9281.Locum Praeleci (Praetexti?) ;\ hic requies-
cit cu(ra?) | corariorum, qu(inquennalis?)
Cfr. VI 1117. 1118. 1682.
P. 256. N° 1016. Cfr. N» 1409, note.
Après le N*» 1021, ajoutez :
2406. VI 9398. Grande table de marbre.
T(itus) Titius T(iti) C(aiae ou mulieris) L(ucii) s(ervus), |
Fannia (mulieris) l(iberla) Pieris, C(aius Fannius Po... | T(itus)
TitiiisT(ili) l(ibertns) Epinicu[s], Fannia C(ai)l(iberta)Callist[e],
I [T(irus)] Titius T(iti) et Fanniae l(ibertus) || Faustus, | et
quatre autres Titii, affranchis, | ferrari de...
Voy VI 703 et 1892 : ferrarius.
P. 259. N'^ 1035 = Dessau, 1940. Cfr. N° 1755 et lisez : gerulis ped{es) très
cum dodrante (3 3/4). Ajoutez :
2407. Revue critique, 1893, II, p. 68. C.-R. de iAcad. des Inscr., 1893,
p. 211. Anîiée épigr., 1893, n. 110.
Genio | C(ai) Geruloni(i) | Januari(i), | Fortunatus, decur(iae) |
gerulorura ser(vus).
P. 261. N» 1046. Cfr. VI 29805.
Page 262. Après le N° 1052, ajoutez :
ADDlTl()^s. 675
2408. VI 9815. Tablette de colombaiie.
P(ubli) Aeli, | plumbari.
Plumbari est au génitif ; de même VI 9816.
P. 266. Apres le N° 1073, ajoutez :
2409. VI 10118. Fragment. *
[laujdalus populo, solitiis mandata referre,
[adijeclus scaenae, parasitiis Apollinis, idem
[quar]tarum in mimis saltantibus utilis actor.
Grut., 330, 1. Bl'echeler, Anth. lat., ip 411. Mandata refèrre (Ovid.,
Met., VI, 4-49), un rôle quelconque qui a été confié dans une pièce ou bien le
rôle de messager. [Buecheler]. Adlectus scaenae, cfr. XIV 2408. [Quar]tarum
est de Buecheler ; cfr. XIV 4198 : L. Faenhis Faustus quartar{iim) par{asitus}
Apol{linis). Th. M. propose mutarum, d'après VI 4886 : 7nntus argutus
imitator.
NO 1076 = Orelli, 4117.
N° 1077. Cfr. N" 1240 et 1242.
P. 267. Après le N» 1080, ajoutez :
2410. VI 10223. Table de marbre.
Ti(berius) Clandius Ang(iisti) lib(ertns) | Januarius, curator |
de Minucia die XIIII | ostio XLII, et Avonia Tyche uxor ejus, ((
Pituaniani solaria de sua | impesa!!! fecerunt.
Sur ce curator de Minucia, voy. 0. Hirschfeld, Verw., p. 134, n. 4. Les
Pituaniani étaient peut-être un collège.
P. 268. N'^ 1081. Bruns, Fontes, éd. 6, p. 296.
P. 269. N° 1084. Bruns, 6 éd., p. 348.
P. 302. Après le N^ 1275, ajoutez :
241 1. VI 16095. Table de marbre.
D(is) M(anil)iis). C(aius) Corfonins Aepafrodi|tus, Corfonia
Maxximil|la (sic) iecernnt filio suo, qui v|ixit an(nis) III, me(n)-
sibus VI, mater j| et pater. Arpagius.
Sur Arpagius. voy. N» 2123, à Lyon.
P. 303. N° 1280. VI 20107.
P. 306. VI 24634 = N» 1276, note. — N» 1303, en note : cfr. VI 27919. •
P. 310. Après le N» 1314, ajoutez :
2412. VI 29756. Fragm. de sarcophage.
Beluria Pau|lina f'(ilia) domi | (a)eternae (c)osltituta, quae
bi|xit an(nos) LXXXVI me(n)ses VI, ] proselyla an(nis) XVI, [
670 .M>i>nio>i».
nomin<a>e Sara, mater | synagogariim Campi | et BolumnJ. |
Benirenae ay cyniisis |j aiitis.
Orelli, 2Î)22. Sur la synagoye Campi Martii ou KauTirioiujv (C. I. Gr. 990o),
voy. SciiuERER, Gemeindeverfassung der Juden in Rom, Leipzig, 1879, p. 16.
Comparez V 4411, ci-dessus. — Domi aeternae, voy. N° 895. — La tin doit se
lire : èv eipnvri r] Koîfinoiç aùxriç.'
N" 1316. Cfr. De Ru(;giero, Dis. epiyr., 11, p. 678.
P. 312. ?s« 1326. Cfr. VI 8468 : mancipi viae Appiae; 8469 : ma[nceps]
viarum Laurenlinae et Ardeatinae. (Dessaii, 1741-1742).
PaiiC 313. Après le >'° 1330, ajoutez :
2418. Bull, corn., 188.5, pp. 110-129. [(i. Gatti]. Riv. ilal. per le se.
giuridiche, 1. [V. Sculoia]. Bruns. Fontes juris, éd. 6, p. 329. Côté gauche
d'une table de marbre trouvée à Home, hors de la porta Salaria.
[In ^Jorreis | (2) [imp... Cjaesaris Aiig(usti) loc(abunliir) |
(3) [mercatoribus /VMmé'n/]ar(iis) armaria et loca | (4) [cum
operis ce//a]rior(um) ex liac die et ex | (l) [k. Julis].
Lex liorreorum.
(6) [Quisquis in annutn futurum retinere volet quod conduxil
armarium aliu<ï]\e quid, ante idus Dec(embres) pensione soluta
reiHinliet. Qui non | (7) [renuntraverit, si volet retinere et cum
horreario aliter pro î]iise(|iiente aiino non transegerit, lanti
habebit, quanti ejus gener(is) | (8) [armarium eo anno ibi locari
solebity si modo alii locatum n]on erit.
Quisquis in his horreis conductura habet, elocandi et | (9)
[substitaendi jus non habebit. Invectorum in haec horrea cu\s-
todia non praestabitur. Quae in his horreis invecla inlata ||
(10) [erunt, pignori erunt horreario, si quis pro pensionib'\ws
satis ei [non /ecejrit.
Quisquis in his horreis conductum habet et sua || (11)
fuer(it) venia.
[(^Mïlsquis in his horreis conduct(um) habet, pensione soluta
chirogr(apho) | (12) [liberalilur?
Quisquis habens conduclu]m horreum su [a ibi] reliquer(il)
et custodi non adsignaver(it), horrearius sine culpa erit.
Lecture de Th. M., dans Bruns. C'est le règlement pour la location des
greniers impériaux aux particuliers. Gatti supposait qu'il s'agissait des horrea
Hadriani; mais sous ce prince le mot Caesaris se place déjà en avant. Th. M.
pense qu'il s'agit de Nerva ; la paléographie ne convient pas aux premiers
empereurs. On connaissait un règlement semblable (Preller, Regionen Roms,
p. 104 ; cfr. Gatti, Roem. Mitth., 1886, p. 76) : In his horreis privalis | Q{uinti)
Anl)ITl0^s.
677
[Tjinei [S\acerdolis cl{arissimae) m<emoriae) [v{m)] locianlur) \ [/tjorrea,
apothecae, compendiaria, armaria, \ tnlercolumma et loca armaris ex \\ hac
die et ex k. Juli[s]. Tu, M. dans Bruns, 6^ éd., p. 329.
L. 5, k. JuHs est suppléé par Th. M. d'après cette inscription. Le sens est
que les places sont k louer « présentement et au le^ juillet », date ordinaire de
la location {Corpus, IV 138, note de Zancemeister).
Tout propriétaire d'un grenier ou d'une boutiqu'^ avait le droit d'aflicher un
règlement de ce genre, alors il n'était tenu que par ce règlement. Ui.pia.k.,
Dig., 14, 3, 163. Ordinairement on le peignait au minium; celui-ci est gravé.
2 il 4. P. 316. Nous réimprimons ici le X" 1347, d'après la lecture de
Th. m., dans Bruns, Fontes jiiris, B"^ édition, p. 3.j6.
[.. Jw/ms] Âelianiis jus scholae tetraslyli
. . . Aug. (]iio conveniretiir a negotiantibns
. . . eboraris (ledit.
(4) [llem] placere, iit si aliiis qiiam negotiator eborarins aut
citriarius \p]er (5) (/rjaiulem curatorum in hoc eollegium adlec-
tus esset, iili ciiralores ejus || (6) [fau]sa ex aibo ralrf]e[r]entur
ab ordine. Debebunt uti(|iie curatores de eo | (7) [que\m adlec-
turi fuerint, ad quinq(iiennaleni) referre. |
(8) \P,acere] item nti k(alendis) 4an(uariis) slrenuam (denarii
qninque) ex arca n(ostra) a curatoribiis n(nmero qiiattiior) sui
cujusq(ue) | (9) [anni et mliislacium et palma et carica et pir...
osch . . .
Item] \[[l[l}cal.] Febr. ] (10) [nataii Wa]driani Âiig(usti) spor-
tulae darentur (denarii qiiinqne), et a ciiratorib(us) praestari
plac(uit) ]| (li) \vini S /] caldara passive iis, qui ad tetraslylum
epulati fuerint.
(12) [Item ... nataii J\ii\'\ Aeliani sportulae ex arca darentur
(denarii très) et a cur(atoribus) | (13) ... [pas]sive praestari
placuit iis (|ui ad tetraslylum epulati | (14) [fuerint.
Item ... nalali ./Juli Flacci tili sportulae ex arc(a) darentur
(denarii) III et a curatorib(us) | (15) [... passiv]e praestari placuit
iis qui ad tetraslylum epulali fuerint. 1|
(16) Item ... sport(ulae) ex arc(a) darentur...... et cald(a)
passive iis | (17) [qui ad tetrastylum epulati /"juerinl.
Item placere ut cena [rerta[ lll Idus Aug. die imperi | (18)
[Iladriani Aug ) sport(ulae) dare[n]tur a curat(oribus)
n(umero quattuor) sui cujusq(ue) anni. |
(19) [Item placere ] omnibus annis divideretur.
678 ADDITIONS.
Item I (20) [curatores quaterni omnibus] annis fièrent [ex al]ho
per ordinem.
Item placere I| (21) ... t sui anni commodo cuncta acciperent. |
(22) [Singulis annis k quod super elsaei in arca corporis,
curatores dividerent aequis | (23) [portionibus aut si quid tar-
dius] inferrent centesim(is) datis a curalorib(us) sing(ulis) |
(24) [mensibus ]
Item placere uti adlect[t om\nQ eod(em) anno praestarent
(25) [et pariter sumpfjiis ab utrisq(iie) erogentur....
Item placere uti || (26) [quisquis adlectus ejsset, inferret
arcae (denarios)
L. il. [vini (sextarios singulos)]. Th. M.
L. 17. cena[recta]. Hirschfeld ; cfr. Makquardt, Privatteb., pp. 208-210.
L. 20. [curatores quaterni]. Th. M. Cfr. 1. 8. 18 et XIV 2H2, II, 14
P. 322. N° 1371. VoY. IJruns, Fontes, éd. 6, p. 331. Lettre du fermier à
Salvius, et lettre des quinquennales aux scribes du collège. — P. 323, 1. 2,
lisez : VIII, au lieu de XXI. Quod excurrit, vov. Dig., 16, 3, 26, 2. In asse,
voy. Dig. 19, 2, 25, 6 ; 20, 6, 9, pr. ; 47, 2, 46, 1.
P. 324, tin. Ajoutez :
2414. Notizie degli Scavi, 1893, p. 117. Année épigr., 1894, n° 142.
A Rome, dans les fondations du monument Victor Emmanuel.
D(ecimus) Valerius | Chaereas, | q(uin)q(uennalis) p(er)p(e-
tuus), cum I I)(ecimo) Valerio | Cliaerean || jun(iore) fil(io),
q(uin)(j(uennali), | et P(ublio) Aelio | Alexandro I fratre, |
protomen || Serapis ex | arg(enli) p(ondo) X, | ex viso, | colle-
g[iod(edit)].
Bi'tiattttia.
P. 352. N» 1381 = Dessau, 2429.
A f$-ica.
P. 355. N° 1391. Sur les curies d'Afrique, voy. Liebenam, Stàdteverwaltung,
pp. 214-216.
P. 356. Mactaris. Ajoutez en tête :
negotiantes, N" 1394,
et corrigez N»» 1391 et 1392 en 1.395 et 1396.
P. .362. Après le N« 141 1, ajoutez :
2416. Revue arch., 1898, il, p. 348, n. 43 (Delattrb). Année épigr.,
1899, n. 103. A Cartilage, dans la nécropole des officiâtes du procurateur.
ADDITIONS. 679
Dis Manibiis sac(riim). | Félix Caesaris n(os(ri) 1 ser(vus),
ciirsor, pius vixit ann(is) XVIII; | colleg(inm) muiion(um) ob
iiierit(a).
Le mot cursor a été intercalé après coup entre les lignes 2 et 3.
P. 367. Après le N» 1418, ajoutez :
In valle fluvii Melleg. C, p. lo56.
Euslochii.
Eugralii.
2417. VIII 16292. Ephem., vu 298. A Kasr el- Oghab.
Salvis Eustochis, 1 c(larissimis) v(iris), | Cresc(ens) et Magna,
I secundnm vota | Eugrafiorum.
Les Eugrafii sont un collège de la familia Eustochionim, selon de Rossi,
BiiH. d. /., 188o, p. 20. Le nom Eiislochi et f pour ph font croire que l'inscrip-
tion est du 4« ou o» siècle.
P. 370. N» 1427 = Dessau, 2400.
P. 370. N° 1430 = VIII 2403. L'inscription porte : EX CT, ex c(a)t(abolensi).
Dans Pauly-Wissowa, s. v. catabolensis, 0. Seeck propose : ex c{ura)t{ore).
De Ri'GGiERO. Diz. epigr,, II, p. 142, lit : flamen perpetuus ex c(onsensu)
T(hamugadensium).
Collèges de Lambèse.
Page 370. Sur les collèges militaires de Lambèse et sur leurs scholae, il faut
lire maintenant un article où est réuni tout ce qu'on sait sur cette matière :
M. Besmer. Les scholae de sous-officiers dans le camp romain de Lambèse
(Mélanges de l'École franc, de Rome, 1899, XIX, pp. 199-2o8).
M. Besnier cherche a prouver que ces collèges n'étaient pas avant tout des
associations funéraires, mais des « institutions de prévoyance et de solidarité »
qui assuraient aux associés, vivants ou morts, des avantages pécuniaires très
précis dans diverses circonstances. Le principal, c'est Vanulariiim, somme
payée à ceux qui quittent le collège avec Vhonesta missto. M. Besaier pense que
ce mot n'est appliquée qu'à cette prime et non aux autres. Hérodien nous
apprend que Septime Sévère donna aux soldats le droit de porter l'anneau d'or
(3, 8, o : Kai baKTu\ioiç xpvaolç, xp^oaaBm é-néTpe\\)e). II faudrait admettre
que ce droit n'était conféré qu'aux anciens soldats et portait le nom d'anu-
larium (jus) ; en recevant ce droit, les vétérans sous-officiers auraient reçu de
leurs collèges une somme d'argent pour subvenir aux nécessités de leur condi-
tion nouvelle. Anularium désignerait les deux prérogatives, l'une honorifique et
l'autre pécuniaire. Cfr. Th. M., St. R., II», p. 894, 2. Von Domaszewski, dans
Pauly-Wissowa s. V. anularium.
L'explication est ingénieuse et il est certain qu'aucun texte n'emploie ce
mot pour désigner les primes allouées dans d'autres circonstances : frais de
\oyage, promotion dans la même légion, décès, destitution (ci-dessus, p. 373),
680 ADDITIOKS.
Le décès, dont il n'est question qu'une seule fois (M» 1440. VIII 2537), n'était
qu'un des cas oii les collèges venaient en aide k leurs membres, mais ce n'est
pas en vue des funérailles qu'ils se constit.iaient : leur but était plus général.
M. Besnier explique aussi fort bien les dispositions relatives aux tirones
des sonneurs de cor. Ce sont les nouvelles recrues, les cornicines nouvellement
pronms : Et si quis de tironibus ab hac die satis arcae fecerit, accipiet quid-
quid debelur. Cela veut dire simplement que les cornicines nouvellement admis
dans le collège ne jouiront des avantages prévus que quand ils auront payé le
droit d'entrée (VIII 2.j57. N" 1440). Quant aux discentes capsariorum, élèves
archivistes (ou plutôt élèves intirmiers, VIII 2o3a. A" 14.36 note), ils paient un
droit d'entrée (scamnarium) moins.élevé que les autres membres et ils ne reçoivent
qu'un anularium de 1000 sesterces proportionné à leur droit d'entrée : item
discentibus pro portione scamnari seu sestertium mille nummum, tandis que
les autres reçoivent plusieurs milliers de sesterces (la somme est perdue).
Ajoutez les inscriptions suivantes :
0/pcium prae/ecti legionis.
2418. C.-R. de l'Acad. des Inscr., 1899, p. 58. Année épigr., 1899, noGO.
M. liESMER, Mélanges de l'École franc., 1899, p. 249, n" 40.
[Scholam siiam cn]m iniaginibiis | [domus divinae ex lar-
gjissimis stipendiis 1 [et liberalita]lilj(iis) qiiae in eos conferunt |
[fecerunt ojfficiales Aeli Salurnini, | [p]rael'(ecli) leg(ionis) lll
Aiig(ustae) p('ae) v(indicis) : || [M(arcus) Bajebitis Speratus
cornicul(arius), | [item librari quorjum nomina siibjpela sunt. |
[Ob quam soIemni(]atem d^îcreveriint aniilari ii(omine) vête-
ranissiiis, | [item iis qui pr]oficienl, singulis corni(;ulario (ses-
tertium) IllI m(ilia) n((immuui)| [niilla dila]tione facla numerari
et libraris II [sestertium... m(ilia) n(ummum)...]....
Les sous-ofïiciers attachés à l'état-major du préfet de la légion, a savoir, le
cornicularius et les librarii ont bâti à leuis frais une salle de réunion et ils
l'ont ornée de statues. De leur règlement il reste une clause : une sounne (anu-
larium) sera remise k ceux qui reçoivent Vhonesta mtssio et celle somme
diffère suivant que le confrère qui s'en va est cornicularius (4000 sestcices) ou
librarius (la somme man<iue). [M. Besnier].
Equités legionis.
2419. Mélanges de VÉcole franc, de Rome, 1807, p. 44L jM. IJfsnier]..
Jbid., 1899, p. 235, n" 25 [Le même].
ADDITIONS. 681'
Imp(eratori) Caes(ari) M(arco) Aur(elio) Seve[ro Alexandre]
Inv[icto Pio Aii]g(usto) pont(ifici) max(irao) p(atri) p(atriae)
proc(onsuli) divi m(a)g(ni) Anto(nini) [f(ilio)] div(i)Pi(i)Sev(eri)
[n(epoti)], eq(uites) leg(ionis) III [Aiig(ustae) d(evoti) n(umini)
ni(ajestati)q(uej] ejus.
Dédicace à Alexandre Sévère, par les cavaliers de la legio III Aug. Cette
inscription, sur une seule ligne, avait un développement de 2 mètres 60. Elle
couronnait le faite d'un édifice dont le soubassement existe encore et a les
mêmes dimensions. Cet édifice était la schola des équités et formait un hémi-
cycle en pierre de taille accosté de deux pilastrps latéraux. Sur riiémicycie
était sans doute la lex collegii ; elle est perdue. Sur l'un des pilastres, il reste
o2 noms [M. Besnier, p. 236|. Sur les équités, voyez encore : Vlll 2.>^0 (Nol433).
2562 (.\o lAi-'î). Mélanges de l'École /ranr.." 1897, p. 447 = 1899, p. 236,
n» 26. VIII 2393 = 18092.
Tabulariuin legiouis.
N'^ 1449. Maurice Besnier, Mélanges de l'École franc., 1898, pp. 431-4o;>.
1899. p. 239, n" 30, et pp. 240-242. L'inscription est sur une pierre légèrement
cintrée, semblable aux hémicycles portant les leges des collèges. Elle fait partie
d'un édifice rectangulaire orné de colonnes, ([ui servait de salle d'archives de
la légion. Il y avait donc deux tabularia distincts : de l'un s'occupaient 1&
centurion princeps de la premiète cohorte et ses lieutenants foptiones); de
l'autre, le cornicularius et Vactarius, les librarii et les exacti. Cfr, XIV 22o.j
ci-dessus.
Ce règlement (>o 1449,i a quelque chose de particulier. Comme ailleurs, le
corniculartus et Vactarius qui ont reçu Vhonesta missio, touchent un anula-
rium de 1000 deniers ; mais cette somme leur est payée par leur successeur et
non par la caisse. Le successeur d'un lihrarius paie 1000 deniers à la caisse à
titre de droit d'entrée (scamnarium) . Tout confrère qui quitte avec Vhonesta
missio (excepté le cornicularius et Vactarius) reçoit de la caisse 800 deniers.
Enfin tout confrère qui obtient de l'avancement, touche .'jOO deniers i ruais cette
somme ne porte pas le nom A'anularium).
Le cornicularius était L. Aemilius Cattianus et Vactarius, T. Flavius Surus
(N** 1448. 1449 notes). Ils avaient fait campagne avec Septime Sévère contre
les Parthes en 198, comme options, et, a leur retour, ils avaient fondé, en
201, un collège de duplarii (N» 1448. 1449 notes); ils étaient déjà promus
cornicularius et actarius. C'est a cette époque qu'ils durent construire le
tabularium. Les exacti au nombre de 21 sont énumérés sur un pilastre prove-
nant du même monument que le N" 1449 (qui est gravé sur une pierre cintrée
semblables aux hémicycles portant les leges des collèges) ; voy. Mélanges cités,.
1898. p. 455. C.-R. de l'Acad. des Inscr., 1898, p. 38:i. Quant aux librari,
leurs noms étaient gravés sur le second pilastre et sont donnés VIII 2.560
(N° 1443).
682
ADDITIONS.
Veterani legionis III Aug.
2420. VIII 18068. Mélanges de l'École franc, de Rome, 1891,
p. 3 [Gagnât], et 1899, p. 2o4. n" -iS [M. Bksnikr]. Base mutilée.
... [j]uventul(is), iîia[tris Caps(aris)] | et caslrorii[m, dedi-
cajjnte Q(uinlo) Anicio Fausto], 1 Ipg(ato) Aug(iislorum diiorura)
[pr(o) pr(aetore) c(larissimo) v(iro) co(n)s(ule) || ampl[issimo],
veteran[i leg(ionis) III] | Aiig(iislae) p(iap) v(indicis) q[iii rai]li-
tare c[oeperunt] | Cn(aeo) Cl(aiidio) Se[vero] | Il Tib(erio)
Gl(audio) P[ompeiano II] || ro(n)s(iilibiis).
Sur le côté gauche : 2 colonnes de noms suivis de la pairie ,• il reste
91 noms.
Au commencement, il y avait peut-être : .. [conjitgis L. Septimi Severi ...
matris M. Aureli Antonini ... principis j]uventutis, matris CaesfarisJ, car
Caracalla est appelé princeps juventutis étant déjà Auguste. Si Ton supplée :
matris Augg., il faut supposer que juventutis faisait partie d'un titre donné à
Julia.
Q. Anicius fut consul en 198. Ailleurs encore (VllI 17871), il est appelé
consul amplissimus, et peut-être faut-il lire co(n)s(ule) ampl(issimo) au A"^ 1436
(VIII :2o.j;!), au lieu de ampUiorcm scholam) feceruni, car ailleurs on lit seule-
ment (scholam) fecerunt ; voy. p. ;;72 fin (ci-dessus).
Ces vétérans sont tous originaires d'Afrique ; voy. Ca<;nat, L'armée romaine
d'Afrique, p. llîV^. Parmi eux, il y a deux beneficiarii tribuni, un cormcularius,
un cormcularius tribuni et un signifer. Ils étaient entrés au service en l'an 173.
P. 376. N" 1436. L. 3-4. on peut lire :
[dedicante Q(uinto) Anicio] \ Faitsto co{n)s(ulc) ampl(issimo), ex largi[s-
simis] — fecerunt (se. scholam). Ailleurs, on lit toujours fecerunt et non
ampliorem fecerunt. (\h\ VHI 17871 : dedicante Q. Anicio Fausto \leg. Augg.
pro praetore cos. am]plissimo. De même : VIII 18068 = N° 2418.
Q. Anicius fut consul en 198 (non en 199).
On trouve un optfio> valyetudinarii) ailleurs (VIII 2563).
P. 378. N" 1440. Brins, éd. fi, p. 3.Vk Wii.m.. 1482. Cohn, Vereinsrecht,
p. 129.
P. 380. NO 1448. Bksnier, Mélanges de l'École franc., 1899. p. 204, n° 6.
Li.sez : [L.] Aemil(ius) Catianus cornic(ularius), L. ... b(ene)f(,iciarius) prae-
f(ecti) etc.
P. 381. N" 1449. Mélanges de l'École franc., 1898. p. 452.
P. 386. Ajoutez après le .N" 1470 :
6\ Maaiar iHufJach on Roufjak). C, VIII, p. o9l.
Collegia.
Si'il . Bull. arch. du Comité des trav. hist.. Dec. 1899. [B. Ca(;nat|.
Gcnio Kast(elli) elelanl(ini ?) sacniin. | Clodia Donata, Pro-
j)er(tii?) 1 Croscenlis lixor, sla|liiam (ieni patriae Ka(st(!lli) [j
ADDITIONS.
683
€lef(anlini) cum hase qiiam | de sua liberalitale | ad ornandiim
Kastel(liim) pollicita ex (seslertiiim) VIII (milibus) n(iimmuin) 1
sua pecunia constituit; || ad cujiis dedicationem | sportulas
(denarios) singiilo(s) | et viniim per collegia | ad aepulandum
dédit. I [L(ocus)] d(atus) d(eLTeto) d(ecurionuin).
R. Gagnât cite VIII 6372, épitaphe d'un Propertius Crescens, à Mastar.
>'ous avons pu insérer cette inscription, ainsi que le N'' 1961, grâce à
l'obligeance de M. Gagnât qui nous a envoyé un tiré a part aussitôt après la
publication.
P. 389. Gaesarea. En tête, lisez : cauponis (sic) et non : canponis. Ajoutez :
2422. Ephem. ep., VIII ol9 (J. Schmidt). Cippe de marbre, à Gherchel,
Memor(ia) Labericia(e); Ii(ic) s(ita) e(st). | Sodalas moni-
mentum | posuerunt.
Bull, epigr., II, p. 280. Gomparez Tinscr. suivante de Lainbèse :
2423. Ephem. epigr., VIII 412. A Lambèse, dans la nécropole septentrionale.
D(is) M(anibus) s(acrum).l Jiilia Don ata v(i\it) a(nnis)XXXV,-
I Honorata | sodalai fec(it); ] li(ic) s(ita) est.
Sodala est sans doute une forme africaine pour sodalis.
TABLE DE CONGORDA>'GE.
VIII i
N-s 1
VIII
Nos 1
VIII
]S'og
VIII
N"»
VIII
^•03
91S
1400
2.336
1439
2636
14.37
6970
1474
12300
1397
969
1401
2337
1440
2690
1438
7138
1473
12377
1398
970
1402
2338
1441
2733
1439
7936
1476
12424
1399
1878
1420
2339
1442
2731
1460
8374
1477
12370
1403
1885
1421
2360
1443
3228
1461
8437
1480
12.374
1404
2403
14.S0
2361
1444
.^284
1462
8480
1481
12373
1403
2.527
1431
2362
1443
3343
1463
8711
1-482
12622
1406
2328
1432
2386
1430
4483
1466
9401
1483
12833
1407
^3o0
1433
2390
1431
4847
1424
9409
1484
12904
1408
2.>3l
1434
2601
1432
.3323
1467
9609
1488
12903
1409
2oo2
1433
2602
1433
.3693
1468
10323
1499
12907
1410
23o3
1436
2603
1434
6940
1471
10717
1427
14363
1411
23o4
1437
2618
1453
6941
1472
11349
1.393
14608
1412
2333
1438
2626
14.36
6961
1473
11813
1.394
14613
1413
684
ADDITIONS.
VIII
N""
VIII
NOS
VlU
N''«
VIII
N»*
Mil
11683
1414
16509
1421
18045
1433
18060
1446
18110
15527
1415
16556
1422
18046
1434
18068
2419
18175
15585
1416
17134
1425
18047
1436
18070
1435
18239
15589
1417
17628
1427
18048
1437
18072
1438
18343
15895
1418
17634
1428
18049
1439
18073
1444
18859
16292
2416
17907
1429
18050
1440
18078
1447
19112
16417
1419
18039
1431
18051
1445
18096
1455
19451
1458
1462
1464
1464
1467
1468
1475
C. l. L., IX.
P. 403. Après le N'^ 1538, ajoiilc/, :
2424. IX 2854 Cerialis P(ubliiis) Ahius Candidus
aed(em)| [crepidinem aii]te macelliim tessella struendam | [et]...
panarios fabricandos ex metrl[etis et |)onderib]iis iniquis
siipplentibus ad ea | [(sestertiiim (ol radia) mercjatoribus
curaveriint.
P. 408. Marsi Marrii\iuni. Ajoutez :
2425. H. Df.moui.in, Musée Belge, III, p. 194, n" 24. Uostovtsf.w, Revue
numismatique, 18!»8, pp. 272-282.
Au droit : bnp(eralori) Aiig(iislo) Vesp(asiano) f(eliciter); au-
dessus, en contremarque AlVi (probablement le nom
d'un magistrat du collège).
Au revers : Sac(ra) Mai(a) ((iARRUcci) ou Sacr(a) Ma(rriivina)
Ifeliciler) (Rostovtsevv).
C. /. /.., A.
P. 436. N" 1672. Dans la note, a la lin. lisez : Mavorlius.
P. 446. Capiia. Voici la liste des magistri (cfr. C, X, p. 1142) :
magistrei Castori(s) et Polliici(si ingenui se.v, liberlini sex, X 3778.
inagistrei Cerenis ing. duodecim, X 3780 ; liberlini tredecim, X 3779.
magistri Dianae, X 3781.
magistri Herculis (?). N" 1724.
conlegiinn seive magistrei Jovei Conipagei siint lib. duodecim, X 3772.
magister pagi.
magistri Jovis, N" 1725.
ADDITIONS. 685
magistri Jovis Libertatis, ing. sex, X ^780.
magisti'i Juiionis Gaurae, ing. duodecim, X 3783.
conlegiuin mercatorum ejusque magistreis, X 3773.
magistri Spei Fidei Fortunae ing., X 377o.
magistrei Veiierus Joviae ing. duodecim, X 3776. 3777.
ministri Larum servi duodecim, X 3789.
Biinistri fani incerti servi duodecim, X 3790.
2426. X 3786. Driiso Caesare C(aio) Norb(ano) | co(u)-
s(ulibus), i Jovi Liber(tati), Cn(aeus) Betulius Primus,! Q(iiintiis)
Titinius Félix, ] I,(uciiis) Mamius Secundi (sic), \ L(ucius)
Clodius Salvillus, | iM(ar us) Baebianus Jucund(iis), | T(itus)
Slatius Philodamus, | magOstri) | d(e) s(na) j)(eciinia).
Henzen, 5636. Consuls de l'an 1.^,
P. 4o3. Après le N" 1745, ajoutez :
2427. X 5388. Aediciilam et | bassim magistrei | dant :
j M(anius) Pullius iM(ani) l(ilius), j M(anius) Ofellius V(ibii?)
f(ilins), ] P(iibliiis) Maamius P(iiblii) f(ilius), | P(ublius) Servius
P(ubli) l(ibertus) | Trhaso (sic), \ L(uciiis) Vennonius L(iicii)
l(ibertus) ) Prosamus.
P. 471. Inscr. intercalées. Ajoutez : Ephem., VIII 460 = N" 1714. Kaibei.,
401 = N" 1783.
C. I. L., XI.
P. 479. N» 1819 = WiLM., 2855.
P. 483. N" 1826 = XI 1355. Aux fihae et aux inatronae collegii, comparez
uiôç, 9u-fâTrip, imirrip TrôXeuuç etc., dans les villes d'Asie. Liebenam, Stàdlé"
verwallung, pp. 131-132.
P. 485. Pisae. En tète, lisez : vttustissima et Somnialis.
P. 492. X" 1859. Lisez : praefeclus (au lieu de paaejectus).
P. 494. No 1865. Ligne 12 : placuitque (au lieu de placentque) ; 1. 15 : pagina,
P. 496. A Capena ; cippe. Lisez :
2428. = 1870. XI 3936. L^ucio) Pacalio Tyranno, |
honorato collegi | fabrum tignariorum Romanensiiim, ex
decreto ordinis raunicipi |1 Capenatiiim foederatorura | conla-
tione facta ordinis | ejusdera inunicipi et | Aiigustalium et
vicanorum ] item libertoriim ipsiiis [| ob mérita ejus. | L(ocus)
d(atus) d(ecreto) d(ecurionum).
Sur le côté : Dedicata XIIII k(alendas) Oct(obres) 1 Junio
Rustico [II 1 Plautio] A(iuilino [co(n)s(ulibus)]. Ludos | de | ento.
C86 ADDITIONS.
Orelli, 3690. -408G. Consuls de l'an 162.
Sur Romanensium, voy. Th. M., Slaatsr., III, 287, 2, qui compare Festus,
61 A, s. V. Corinthiensis; ce seraient des charpentiers travaillant à la manière
des charpentiers romains, et non des charpentiers de Rome. De même XIV 2213 :
pistor Romaniensis ex reg. XIII, bien qu'il s'agisse ici d'un boulanger de Rome.
P. 497, k Ocriculum, ajoutez :
2429. Notizie decjli Scavi, 1898, p. -406. Année épigr., 1899, n. 93.
A Otricoli.
Romuli. I
M(arco) Julio Ulpio M(arci) f(ilio) | Velina Cleopatro, pajtrono
civit(atis) et collegi | centonar(ioriim), item araatoru||m Romu-
lioriim, patri M(arcoriim duorum) | Clandioriim Ulpiorum
Cieîopatri et Sabini, eq(uitiim) r(omanorum (liiorum), [ viro
optimo, ob mérita et \ innocent! (a)e ejus honoris || gratia.
amatores; qui ad r|oburandum consensum amajtorum suorum
donavit eis | s(estertium) X m(ilia) n(ummum). et ob dedicatio-
ne(m) sin|gulis discumbentibus et epul(antibus) || s(estertios)
XXX n(ummos). L(ocus) d(atus) d(ecreto) d(erurionum).
Romulhis est un surnom de M. Julius Ulpius Cleopatnis. Los amatores
Romulii (1. 12-13 : amatorum suorum) sont probablement des clients ou
affranchis de Romulius. On peut se demander s'il faut comprendre : les ama-
tores des Romulii, ou : les amatores Romulii.
P. 506. ]\° 1899 = Orelli, 4134.
P. 515. N» 1925, note. Voici la fin de XI 6377 : dédit, ita ut per singiiilos)
I annos ex sestertiorum | CCCC {milium) usuris populo epulum die \ natali
Titi Maximifili ejus \ divideretur et ex sestertiorum \ DC (milium), usuris quinto
quoque an|wo munus gladialorium ederetur, plebs urbana. Le legs était donc
d'un million de sesterces, mais cette sonnne devait être partagée en deux parts
dont chacune eut son administration spéciale, comme on voit ici (XI 6369).
C.LL.,XII.
P. .522. Après le N» 19.52, ajoutez :
2430. XII 406. Base.
Germanico Caesari Ti(berii) [Aug(usti) f(iIio)], | L(ucius) Vale-
rius... I L(ucius) Tonneius Le..., | A(ulus) Mevius... | magistri
Larum Aug[nst(orum)], || anno V Ti(berii) Caes[aris Aug(usti)].
An 18 il 19. Herzog, 607. On date par l'année du règne, suivant la coutume
égyptienne ou orientale (Th. M., Staatsr., W- p. 778). Germanicus était mort
quand cette base lui fut élevée.
ADDITIONS. 687
P. 533. N" 1988 = Orelu, 4119 et add. Herzog, 401. 0, Hirschfeld croyait
cette tessère fausse ; il l'avait vainement cherchée au Cabinet des médailles,
à Paris, en 1878 (XII 136*).
P. 534. N» 1992. Voy. Espérandieu, Musée Calvet, n" 103.
P. 536. Supprimez la rubrique 16.
P. 541. No 2022. Voy. Espérandieu, j6., n» 102. Il lit avec Allmer : m{agis-
tro s(uo) coUeg{a)eq{ue) p{osuit) ex fun[eratiGio.]. La pierre porte bien :
centonarioriorum
C. 1. L., XI IL
P. 554. N» 2062. Sur les consacratiii, vov, Klein, Jahrb. des Ver. f. AlW
im Rh., 1877, p. 76.
P. 536. N° 2069. iMowat, Bull, épigr., I, 1881, p. 52-54.
P. 570. Après le ]\o 2095, ajoutez :
2431 . XIII 1961. Cippe ; bons caractères.
[D(is) M(anil)iis) | Mujnali Lucensis, | [Mujnalius Venustus,
I [Mujnalius Felicissimus, | [Mujnatia Veneria libert(o) | karis-
simo,|| [jujveni innocentissim[o | et sjibi vivi posuer(e)curant[e
I Mujnatio Felic[e], (se)vir(o) | [A]ug(ustali) Lug(uduni), ejus-
demque coriporis curator(e), dendro||phoro Aug(ustali) Lug(u-
duni) ejusdemque | corporis curat(ore), palrono | centonario-
r(um) Lug(uduni) consist(entium), | omnib(us) honorib(usj
apud eos f(uncto), | [s]ub ascia dedicavit.
Allmer, Musée de Lyon, II, 167. Wilmanns, 2233. De Boissieu (p. 201,
n° 30) supplée Egnatius et Egnatia ; en effet, ce nom se trouve dans deux
autres inscriptions k Lyon, mais Munatius Félix, curator sevirorum Augusta-
lium, parait être le même que T. Munatius Félix, connu par XIII 1937.
C. /. L., XIV.
P. 592. Codicarii, ajoutez :
2432. Bull, corn., 1892, p. 84. Un des fragments qui servaient à couvrir
un sarcophage chrétien, trouvé à S. Paul sur le via Ostiensis..
Locus Se[cundij | caudica[rii]. |
Ce fragment vient d'une sépulture du cimetière chrétien qui entourait la
basilique S. Paul. Il appartenait à la première région ecclésiastique qui s'éten-
dait entre la via Appia et la via Ostiensis, et l'on comprend qu'un caudicarius
y fût enseveli. Vov. De Rossi, Roma Soit., III, p. 515.
P. 601. N° 2183 = XIV 5 = VI 148.
Erratum. P. 672. N" 2398. Lisez : sacrâtes.
TABLES.
I. INSCRIPTIONS
CITÉES d'après d'autres OUVRAGES QUE LE C. I. L. DANS l'ÉTUDE
HISTORIQUE OU DA>S CE RECUEIL.
A. JPé»*iodique».
Academy, l, 1893, p. io7 ^ N" 88.
ABrivaiov, V, i876, p. 3o, n. 39 --= N° 197.
American journal of archaeology :
I, 1883, p. 1-iO = N» lo2
m, 1887, p. Ul loi
p. 348 127
Annali dell' iiistiluto arch. :
1868, p. U2 = N» 206
1882, p. 132 2367
p. 134 1368
p. 157 1846
Année épigraphique (R. Gagnât) :
1888, n. 18 = N° 2136
126
1889, n. 36
63
64
77
114
1891. n. 3
26
34
1698
1337
2138
21.37
23(17
1478
2137
96
1423
1891, n. 1 18 = No 1489
1892, n. 18
25
1893, n. 98
104
110
1894,11. 142
1893, n. 40
n. 204
1393
2073
1396
1490
2406
2414
474
1448
1896, n. 34 = N»
33
80
1898, n. 86
103
108-9
1899, n. 60
93
103
1-14
1391
1392
143
1470
2393
1449
2417
2428
2413
2397
Anzeiger der k. Akad. zu Wien, 1893, n. XXIV, p. 94, n. 9 = N» 173
Arch. epigr. Mitth. ans Oesterreich-Ungarn :
IV, 1880, p. 99 =. No 317
VII, 1883, p. m, n. 1 323»
p. 92, n. 19 328
VIII, 1884, p. 2, n. 4 212
VIII, 1884, p. 76, n. 6 = N'o 333
p. 89, n. 2 356
p. 93, n. 3 345
p. 127, n. 99 314
TABLES.
689
XI, 1887, p. 11. n. 12 = N°3o3
p. 77, n. 21 332
XIV, 1890, p. 66 327
XVIII, 1895, p. 46 = NO 364
XIX. 1896, p. 67 208-9
p. 123 1917
Archaeologische Zeitung, VIII, 1850, p. 141, n. 5 = N° 217.
Berichte der antiquar. Gesellschaft in Zurich, 1868, p. 65 = N» 2178.
Bulletin des Antiq. de France, 1891, p. 63 = N».
Bulletin arch. du Comité des trav. hist. :
1889, p. 133 = N° 1478 1895, p. 69, n. 3 = N» 1391
1890, p. 429 2137
1891, p. 149, n. 27 1489
p. 509 1395
1893, p. 124 1396
BuUettino di arch. e storia dalmata, 1898, p. 5 = N° 2395.
Bullettino délia Comm. arch, comunale di Roma :
1875, p. 45 =N° 811
n. 4
1392
1896,
p. 179, n. 61
1424
1897,
p. 561,
1470
1899,
Dec.
2420
1877 à 1893
1318-1367
1885, pp. 110-129
2412
1887, pp. 2-3
1347 et 2413
1888, p. 387
1312
83
2306
1889, p. 483
696
1890, pp. 18. 78
696
1892, p. 84
2431
Bull, de eorresp. hellénique :
U, 1878, p. 593, 1 = N» 119
III, 1879, p. 470, 2
VII, 1883, p. 307
467-8
504,
IX, 1885, p. 62
X, 1886, p. 407,
p. 422,
p. 455,
p. 517,
n. 10
n. 10
n. 31
87
118
183
144
196
163
162
173
171
Bullettino dell' Instituto arch. :
1860, p. 218, n. 3 = N° 153
1864, p. 27 455
1880, p. 98 1369
1881, p. 51 1922
X, 1886, p. 519 = N" 12S
p. 519, n. 16 170
XI, 1887, p. 100, n. 23 164
XV, 1891, p. 541 169
XVII, 1893, p. 308, n. 6 115
p. 314, n. 8 117
XIX, 1895, p. 555 U2
p. 557 143
XXIII, 1899, pp. 56-78 2390-2392
1885, p. 19 = N» 1600
p. 138 1332
44
690
TABLES.
Bullettino dell' Instituto di diritto romano :
1888, p. 21
p. 63
= N» 1371
2306
Bulletin épigraphique, 1, 1881, p. 52
Bulletin trimestriel de la Soc, arch. d
Comptes rendus de l'Acad. des Inscr.
1886, p. 29 N° 1370
1893, p. 211
1898, p. 383
Ephemeris epigraphica
II 322 = No
2406
iU9
1890, p. 261 = NO 1347
= NO 2069.
Oran, 1893, p. 223 = No 1490.
1899, p. 58 = N'>241T
354 1961
432
605
687
802
838
848
898
m 179
VI
268
324
326
329
333
334
350
1384
76
181
191
272
370
306
453
329
503
343
723a
1369
181
181
228
205
265
1393
317
1398
366
1406
411
1407
428 =
444
493
494
498
583
587
629
708
711
718
726
758
759
774
813
1027
1033
1175
1220
1264
1305
1406
1436
VI» 1409
1410
1412
1413
1414
1416
1417
1418
1435
1446
1447
1427
1465
1464
1429
1425
1485
1486
1394
1397
1419
1486
181
204
VII 126
188
197
199
256
307
375
508
518
720
726
1212
1224
VIII 123
124
125
210
268
269
369
412
460
473
519
Jahrbïicher des Vereins fur Alt. im Rh. :
Vol. 7, p. 170, 14 = No 2140.
33, p. 161 2134.
83, p. 251 2156.
Journal of hellenic studies :
XI, 1890, p. 236, n. 1"=- No 99.
p. 240, n. 8 96.
NO 139»
140^
140â
1404
1411
1419
1465
1485
1487
1422
1427
2306
2182
1542
1543
1544
1600
1624
1625
1698
2422
1714
1725
2421
TABLES.
691
Korrespondenzblatt der westd. Zeitschrift :
II, 1883, n. 104, 5 = N» 2133.
m, 1884, p. 31 2154.
VIII, 1889, p. 2 2138.
VIII, 1889, p. 27 = N" 2137.
IX, 1890, p. 186, n. 98 2158.
XII, 1893, p. 96 2143.
Mélanges d'arch. et d'hist. publiés par l'École franc, de Rome
X, 1890,
p. 397,
n. 86 =
N° 1423.
p. 474,
n. 30
1479.
XIX, 1899
p. 199-258
p. 370add
p. 235,
n. 25
2418
p. 239,
n. 30
14.i9add
p. 249,
n. 40
2417
p. 254, n. 43
2419
Mitth. des deutschen arch. Instituts. Athenische Abteilung :
VI, 1881, p. 125, n. 8 = No 135. XI, 1886, p. 282, n. 43
p.227,n. 3 131.1X11,1887, p.253, n. II
VII, 1882, p. 252, n. 19 136. XVI, 1891. pp. 409. 430. 431
Vm,1883,p.319,n. 3 174. | XXI, 1896, p. 262
= N" 178.
143.
180.
166.
Idem. Roemische Abteilung :
I, 1886, p. 42 = 2i° 1370.
II, 1887, pp. 203-213 1371.
111, 1888, pp. 208-222 618.
V, 1890, pp. 287-294 ^ N» 1347ad<i.
VI, 1891, pp. 109-110 696.
Mouoeîov Kol PipX.. Tr\ç evaff. axoXriç,
I, 1873-1875, p. 65 = N° 150.
p. 111. n. 2 151.
p. 131, n. 50 147.
V, 1885,
p. 79, n.
120,
Musée Belge, Revue de Philologie classique, III, pp. 188-192 = N"^ 1753. 1771
note. 1854. 2316. 2321. 2334. 2376-2.389. 2424.
Notizie degli Scavi
1880, p. 150
1882,
1885,
1887,
p. 260
p. 316
p. 167
p. 17
p. 113
1888, p. 228
pp. 279-281
p. 408
p. 624
N° 598.
1922.
1846.
1600.
1347 et 2413
1371.
2306.
1310-1312.
452.
1357.
1888,
p.
739 =
N° 2307.
1889,
pp.
398-400
696.
1890,
pp.
79-113
696.
p.
172
448.
1892,
P-
24
1361.
p.
343
671.
1893,
P.
117
2414.
p.
104
1724.
1898,
p.
268
2397.
p.
400
2428.
Papers of the american school of class. studios at Athens, II, 1883-1884»
p. 333, n. 387 = N° 172.
Philologus, XXXII, 1873, p. 380 = N° 128.
692
TABLES.
Revue archéologique :
2« série, t. 28, 1874, p. 1 12 N° 167.
54, 1887, p. 354, n. 1 127.
58, 1889, p. 174. n. 2 2375.
3» série, t. 17, 1891, pp. 107-108 94.
p. 257 2137.
1898, II, p. 348 n. 43 2415.
Hevue critique, 1893, II, p. 68 = N" 2406.
Revue épigraphique du Midi de la France, II, p. 419, n, 765 = N° 2070.
Revue des Études grecques :
II, 1889, pp. 30-31 = N° 116.
IV, 1891, p. 53, n. 1-3 89.
Revue de l'Instr. publ. en Belg., XI, 1868, p. 1 = N» 128.
Revue numismatique, 1898, pp. 272-282 = N»' 1753. 1771 note. 1854.
2316. 2321. 2334. 2376-2389. 2424.
O èv KovOTavTivoTtoùXei é\\. q)iX. avWofoç,, VIII, 1873-1874, p. 171 =
N» 137.
Zeitschrift der Savignystiftung. Rom. Abteil.,
VIII, 1887, pp. 248-251 = NM371.
XI, 1890, pp. 72-83 1347 et 2413.
XII, 1892, pp. 138:145 1347 et 2413.
pp. 146-149 1316 et 1317.
Allmer-Dissard, Inscr. antiques du Musée de Lyon.
1,
5 =
NO 2085
II 169 =
N<>2114
II 184 =
N» 21 19
6
2086
170
2100
185
2083
16
2087
171
2094
186
2083 note
100
2077
172
2088
187
ibid.
lOâ
2082
173
2118
188
2116
1^7
2079
175
2106
189
2110
m
2078
176
2095
190
2107
144
2090
177
2112
p. 435
2084
iSO
2092
178
2109
p. 482
2080
160
2093
179
2115
p. 492
2120
162
2098
180
2089
III 218
2117
165
2097
181
2105
398
2111
166
2096
182
2113
445
2120
167
2430
183
2108
p. 48
2122
168
2006
Babelon, Bronzes antiques delà Bibl. nat., n" 2315 =
BoRMANN, Inscr, Sassinates, 9, 22, 24, 26, 27, 29-36
: XII 136* = N» 1988.
= Nos 1930-1943.
TABLES
W6
kCH. Corpus iiiscr. rhcn. :
11 .= N
'2139
956
2149
1602
= No 2164
105
2140
1000
2150
1603
2165
132
2141
1049
2151
1612
2166
313
2142
1138
2152
1629
2167
390
2143
1299
2153
1661
2168
692
2146
1336
2155
1678
2170
693
2147
1410
2159
1738
2171
770
2132
1447
2160
204l'add
2144
771b
2133
13ol
2161
939
2148
1601
2163
Bbugsch, Geogr. Inschr. altaegypt. Denkmaeler, 1857, I, p. 137 = N» 85.
Gagnât, Inscr. inédites de L. Renier, p. 4, n. 10 = N° 1415,
n. 51= VIII 2702.
Gagnât, Musée de Lambèse, p, 58 et pi, V, n. 2 = N» 1448,
Golutz-Bechtel, Die griecli, Dialektinschriften : '.
II 1540 =
= >■"
195.
111 3636 =
= N°
179.
inscr.
atticarum :
II 352>> =
= N» 192 !
II 1332 =
N» 191
Il 1327
190 ;
III 61 A
193
inscrij
tionum graecarum :
••
455
= >'o 190
3495
=-N
M 56
3995b
= N° 106
1106
189
3496
157
4082
130
1134
185
3497
158
4346add
102
1135
186
3498
159
5790
1657
1136
187
3499
160
5853
1699
2171
177
3504
161
5889
2307
3028
142
3639»'^'^
138
5911
1373 note
3154
148
3858«
113
5921
1066
3304
149
3912»
168
5922
1067
3408
145
3924''
123
67a5
2029
3422
146
.3938
129
6786
2030
3480
154
3960 1>
114
9779
97
3485
15:;
CrMONT, F,, Inscription inédite, N" 273,
De Boissieu, Inscr, antiques de Lyon :
p, 206 =. N» 2099 | p. 397 = N" 2101
391
2121
403
2102
p. 409 ^ N" 2105
530 2081
694
TABLES.
Dessau, Inscr. lat. selectae :
1461 =^ N» 2138 1622 = N» 1370.
1621 1369 19o6 1373.
DiTTENBERGER, Idsci'. Gracciac sept. :
44 = N" 195.
2850 194.
DucHESNE, Mission au Mont Athos (Arch. des Miss, scient.) :
3" série, t. III, 1876, p. 248, n. 83 = N» 202.
n. 84 203.
DuMOHT, A. , Inscr. et mon. fig. de la Thrace (Arch. des Miss, scient.) :
3» série, t. III, 1876. p. 19, n. 42 = N» 210.
632, 4 = NM378
1311
Haug, Koenigreich Wurtemberg, 1882, p. 169 = N° 2162.
Heberdey-Wilhelm, Reisen in Kilikien, VI, p. 69, n. loi = N° 98.
Hetïner, Prov.-Mus. zu Trier, n» 104, 5 = N" 2133.
JuDEicH, W., Alterthuemer von Hierapolis (IV Ergaenzungsheft der Jalirb. de$
k. arch. Instituts.), Berlin, 1898.
no 40 = N° 120 n° 50 =• iN° 123 | n° 218 = N° 126
41 121 133 124 227 127
42 122 ! 195 125 i 342 128
Jl'luan, C, Inscr., de Bordeaux :
84 = N» 2066 I 85 = N" 2067
pp. 33-34, n. 65
206.
p. 34, n. 66
207.
Gruterus, Thésaurus ;
354, 1 = iN» 1310
440, 7 = N° 1926
632
410, 9 1918
8 1927
1083
440, 6 1925
481, 9 1928
Kaibel, g., Inscr. graecae Siciliae et Italiae, etc
401 = N» 1783
717 16^>7
830 1699
918 2307
925 2181
977
1052
1082
1092
1093
N° 1372
1372
2401
1066
1067
1566 = No 1374
2323
2495
2496
2540
455
2028
2030
35
Kaibel, G., Epigr. graeca, n» 297 = N'o 141.
Lanckoronski, Staedtc Pamphy'iens und Pisidiens :
II, p. 199, n. 34 = N° 109.
p. 200, n. .^5 110.
p. 208, n. 93 111.
p. 225, n. 195 112.
TABLES
t
Lebas-Waddington :
171 = N» 141
742
= >
° 123
1666c
176
606, 6 174
733
113
1687
127
648 146
988
193
17430
132
6o6 147
1383
102
17430
131
661 194
1371
168
2602
93
fMoMMSEx, Th., Inscr. Conf. helv. :
164 = >
•0 2172
;
212 =
= Xo 2173
182
2173
261
2177
202a
2174
TrIuRATORi, Thesaiifus :
364, 1 =-
>'° 1898
363, 1
= N° 1898
ol7, 2
1927
762,2
1919
520, 4
1923
2015,
6 829»dd
563,2
1900
Orelli-Henzen :
174 = N° 2173
4069 =
= V
1924
3122 =
= N
° 1943
178 2139
4073
1920
5216
2076
194 2099
4073
1309
5240
2130
230 2173
4077
1313
3784
2ia3
563 2173
4078
2143 1
5846
1895
396 2174
, 4083
2136 !
5910
2141
417 2173
4093
2132 ;
6042»
1896
988 2146
4097
2068 1
6042b
1897
1333 2170
4103
1376
6793
2171
1491 2142
4119
1988
6930
2078
1993 2131
4240
1298
6991
2105
2461 1373
4243
2104
7183
2131
2673 1923
■ 4412
1377
7237
2069
2773 2132
4983
2135
7413
1921
Inscriptions fausses d'O
relli-IIenzes :
1309 = XIV 99*
3624 =
XI
3*
1 4272 =
V
11*
1586 XIV 16*
4066
VI
684*
4613
XI 302 *
2177 V 424*
4082
V
40*
4783
VI 930 *
2399 XI 510*
4099
XI 3938 *
3113
V
424*
2596 VI 533*
4160
VI 3073 *
' 7198
V
39*
3248 VI 3043 * j
1
Pais. H., C. I. L. suppl
italica :
172 = N» 440
208
= N
°443
879 =
= >
°573
181 441
669
479
883
378
194 442
691
696
TABLES.
E. Petersen et F. von Luschau, Reisen in Lykien :
II, p. 45, n. 83 ^ N» 100.
p. 46, n. 84-=No lOi,
Ramsay, \V., Cities and bish. of Phrygia :
I, p. 74, n. 8 = N" 129
p. 79, n. 26 = 120
Robert, Épigr, de la Moselle, II, 15 = N° 2135,
WaMANNs, Ex. inscr. :
p.
118,
n.
28 =
= N<'
127
I1 1
p.
545,
n.
411
128
70 =
N° 2142
135»
1896
1351»
1897
179
1009
348
854
1526
2146
1527
2147
1531
2171
2112=^
N» 1924
2226
2099
2236
2104
2240
2105
2253
2167
2263
2151
2273
2152
2274
2159
Woo», J. T., Discoveries at Ephesus, p. 24, n. 4 = N»
ZANfiEMEisTER, K., MaFcRosenberg's Badische Sammlung,
ZiEBARTH, E., Das griech. Vereinswesen :
p. 32. n. 1 = N° 218
p. 213, n. 1 90
p. 213,
2281 =
= NO 2132
2287
2144
2489
2172
2506
1313
2590
1059
2857
1898
2858
1899
140.
1898, p
1=N°2169»
n. 2 =
N»91
n. 3
92
II. Liste des provinces et des villes.
A. NOMS ANCIENS.
Abdera Baeticae
7
Ancona
421
Alina
425
Abdera Thraciae
Ti
Ancyra
25
Atria
132
Abella
430
Aufinura
406
Aufidena
403
Abydos
43
Antiochia Caes.
26
Augustodunum
579
ACHAU
65
Atina
455
Augustus vicus
539
Aedui
578
Antium
464
Aurelii (vicus)
588
AeG'V'PTUS
18
Antipolis
520
Ausculum
393
Aequi
410
Anxanum
404
Auxiraum
420
Aequiculi
412
Apamea Cibotus
30
Aventicuni
593
Aemilia
472
Apta
533
Axiupolis
77
Aesernia
402
Apulia
392
Baeterrae
548
Aeso
16
Apuium
82
Baetica
4
Africj^ 355
,678
Aquae Sextiae
522
Balearis Major
14
Aginnum
556
Aqiiae Siilis
.^51
Barcino
16
Agrippina col.
583
Aquensis (civ, Aur.)
589
Belgica
580
Aguontum
HO
Aquileia
122
Bellunum
130
Akmonia
30
Aquincum
101
Benacus (lacus)
1,^6
Alba Fucens
410
Aquinura
455
Beneventum
395
Alba Helv.
540
Aqiiitania
554
Bergonuim
148
Alba Poinpeia
163
Arelate
524
Benia
148
Albanus ager
649
Argi
67
Betriacuiu
137
Alburnus Major
86
Aricia
648
Bisica
358
Alexandrea
19
Arilica
136
BiTURIGES Vivisci
555
AUifae
400
Arverni
.557
Biatum Bulgium
353
Alpes Marit. 164
,520
Ariniinum
474
Bodincomagus
162
Alsium
415
Arsinoe
18
BOEOTIA
70
Altiiium
132
Ascuium Pic.
417
Bononia
479
Amboglanna
353
AsiA 18
,669
Botria
359
Amoria
498
AsiA prov.
30
Boviilae
649
Amiterninus ager
412
Asisium
503
Bracara Aug.
î>
Ammaedara
356
Asseria
101
Bremenium
353
Ampelum
88
Aternum vicus
406
Brigetio
107
Anagnia
4.58
Atcste
133
Britanma Sr
;i,678
Anazarbus
23
Athenae
68
Brixellum
Am
698
LISTE DES PROVINCES
Brixia
138
Concordia
129
Feltria
131
Bnicla
81
Conimbriga
3
Ficulea
Q&i
Bruttii
423
Constantia
430
Fidenae
665
Burdigala
6o3
Constantina
386
Fi/iculanus pagus
407
Byzacena
3ri5
CONVENAE
554
Firmum Pic.
418
Cabellio
533
Corduba
9
Fiavias
24
Caere
494
Corfinium
405
Formiae
461
Caesarea
389,
683
Gorinthus
68
Forum Corneli
478
Calabria
392
Cornus
471
Forum Hadriani
582
Calecula
8
Cora
462
Forum Juli
521
Cales
432
Corlona
487
Forum Novum
415
Callipolis
75
Corycus
23
Forum Popilii
453
Campania
428
Cosa
488
F'orum Segusiavorum 558
Canabae
82
Cos insula
64
Forum Sempr.
510
Capena
496,
, 685
CoTTiAE (Alpes)
160
l^'RENTANI
403
Capcra
4
Cularo
538
Fulginiae
502
Cappadocia
25
Cumae
444
Furfo vicus
407
Capua
446.
,684
Cures Sabini
416
Gabali
558
Caria
61
Cyzicus
44
Gabii
655
Carnuntiim
108
Dacia
79
Galatia
25
Carsioli
411
Dai.matia
94
G allia Cisalpina
119
Carsulae
500
Dea
534
Genava
540
•Carthago
m),
, 678
Delus
65, 669
(îergina
78
Carthago Nova
13
Dertona
161
GeRMANIA INF.
mi
-Casinum
455
Dertosa
15
(Jermania sup.
585
■Castellum Matt.
586
Dibio
581
(ierraisara
88
Castra Regina
113
Divodurura Med.
581
Giutitanum
358
Caslrimoenimu
651
Drobota
93
(ilanum
532
Catina
470
Dyrrachiura
71
Gratianopolis
538
■Celeia
111
Kburura
427
(irumentum
424
Celtiiini
112
Elusa
555
Hasta
163
Cemenelum
164
Emona
104
Haliartus Boeotiae
70
-Centrones
539
Ephesus
46
Helvetii
593
Cherchel
389,
,683
Epidainnus
71
Heraclea
75
•Choba
387
Ercavica
12
Herculaneum
431
Cibalis
101
Ernaginuui
532
Hiorapolis
35
Cibyra
35
Etrukia
482
HlRPINI
394
ClI.lfJA
23
Fabrateria Vêtus
^m
Hispalis
5
Cirta Nova Sicca
367
Faesulae
m>
HiSPANIA 3
,669
Cirta (Constantine)
386
Fagifulae
401
llistoniiim 403
, 684
Clastidiiini
460
Falerio
418
HiSTRIA
119
Clusiiim
AHH
Falerii
491
Hordoniae
394
Colonia Agrippina
583
Faleriuis ager
453
Bunnum
352
Compsa
394
Fanuin Fortunae
511
Iconiuiii
26
Comuin
149
Faveiitia
478
Igilium
488
ET DES VILLES.
699
îguvium î)07
Illyricum 79, 670
Hugo 13
Industria 162
Interamna Nali. 498
Interamnia Praet. 416
Interpromium 40^')
Itaijae regio I 428
» regio II 392
» regio III 423
» regio IV 399
» regio V 416
» regio VI 497
» regio VII 482
» regio VIII 472
» regio IX 160
ï regio X H 9
1 regio XI 148
Italica 4
Isca 3o2
Juvanum 403
Lactora o.'J4
Lanibaesis 370, 679, 683
Lambaesitana castra 374
1 civitas 381
Laminium i 3
Lanuvium 642
Laodicea ad Lycura 42
Latii:m Ad.i. 4oo
Laurentes vico Ang. 641
■Lauriacuni 112
Laus Pompeia l.">8
Legio VII Gem. 10
Lemnos insula 71
Leptis 3oo
Lif.uRES Baer. 394
Lif.LRIA 160
Lindum 3o2
LiNf.osES 381
Locri 423
Luca 486
LrcA.MA 424
Lueus 410
Luciis Augusti 1 0
Liiciis Feroniae 496
LLCrOLNENSIS
5o9
Napoca
80
Lugudunum oo9
,687
Narbo
538
Lima
482
Narbonensis
320
LUSITANIA
3
Narona
94
Liitecia
380
Pveapolis
431
Lycaonia
26
Neapoiis(prov.proc)
. 339
Lycia
24
Nemausus
341
Lydia
46
Nepet
492
Macedonia
71
Nescania
8
Mactaris
336
Mcopolis ad Istr.
76
Magnesia ad M.
49
NmOBRIGES
336
Magnesia ad S.
30
Nola
430
Maiaca
7
Nomentum
664
Maniiana
390
NORICUM
110
Mantua
137
Novaria
138
Marrucini
40 i
Nuceria Alf.
430
Marniviiim 408.
, 683
Nl-midia
369
Marsi 408.
,683
Nursia
412
Maisi Antinum
409
Ocriculum 497.
,686
Massiiia 321,.
, 686
Oiisipo
3
Mastar
682
Opitergium
130
Mastaura
64
Optatiana
80
Mattiacorlm cast.
386
Ossigi
8
» civitas
387
Ostia
393
Mairetama Caes.
389
Ostra
311
» SiTIF.
387
Paeugni
403
» TiNG.
390
Palma
14
Medioianiuin
131
Palmyra
22
Medioianum Sant.
3.">6
Pamphilia
24
Mediomatriu
381
Pannonia Inf.
101
Messana
469
» Sl'P.
104
Mevania
302
Panopolis
20
Mevaniola
319
Panorinos
m
Micia
88
Parentium
121
Miletus
61
Pahisii
380
Minturnae
460
Parma
480
Mi.senum
443
Paros insula
71
MOESIA SUP.
94
Patavium
133
i Inf.
76
Patavissa
81
Mogontiacum
383
Pedo
164
Mutina
479
Peltuinum Vest.
400
Mustis
366
Perinthus
73
Myiasa
61
Perusia
487
Mysia
43
Pessinus
43
Mvtilene
64
Petrucorii
336
roo
LISTE DES PROVINCES
Philadelphia
51
Sarmizegetusa
89
Telesia
399
Philippi
72
Sassina
517
Temenothyrae
48
Philoppopolis
76
Sataf
387
Tergeste
122
I»hocis
70
Savaria
106
Termessus
27
Phrygia
35
Segisarao
11
Thamugadi
370
PlCENCM
U6
Segovia
10
ïhessalonica
74
Pisae
485
Segusia
160
Theveste
367
Pisaurum
512
Sena Gail.
511
Thracia
74
PiSIDIA
2()
Sentinum
503
Thiigga
366
Pinistae
86
Sestinum
508
Thyatira
55
Placentia
481
Setia
461
Tibilis
383
Poetovio
106
SiCILIA
469
Tibiscum
93
Pola
110
Side
25
Tibiir
661
Pollentia
163
Sidon
22
Ticinum
158
Pompeii 115
, 429
Sigeion
46
Tipasa
369
Pons Augusti
92
Signia
460
Toletum
12
Portus Rom. 593.
,687
Sigtis
386
Tolentinum
419
Potaissa
81
Simitthus
363
Tolosa
552
Potentia
424
Singidunum
94
Tomi
78
Praeneste
a56
Siscia
105
Tralles
62
Pro(x>nsularis (Prov.)358
Sitifis
388
Transpadana
148
Piiteoli
432
Sora
457
Trea
420
Raetia
113
Srayrna
53
Trebula Mut.
415
Ratiaria
04
Sorrinenses Novenses 490
Tieveronira Aug.
580
Ravenna
472
Siiasa
510
Tricastini
534
Rpate
413
Sublavio
147
Tridentum
147
Regium Julium
423
Suessula
446
Troesmis
77
Regium Lcpidum
479
Sulmo
405
Truentum
416
Regni
351
Supimim viens
409
Tiibunae
385
Reii
521
Stira
24
Tuder
501
Ricina
420
Sutrium
493
Tuticum
503
Roma 167,
,671
Sparta
67
Turicum
592
Rnsicade
387
Spoletium
501
Tunis Libisonis
471
RlITENI
557
Steiris
70
Tusculum
651
Sabini
412
Sumelocenna
589
Uccula
36Î
Saepinum
401
Syria
21
Ugernum
541
Sagalassos
20
Tarentum
392
Ulubrae
462
Saguntum
15
Tarracina
461
Umrria
497
Saleinum
428
Tarraco
15
l'rvinum Mat.
509
Saliiiae
520
Tarraconensls
9
Uxama
10
Salonae
96
Tarvisium
132
Vada Sabatia
164
Saipensa
6
Taunenstom civ.
r>89
Vaientia
U
Samnites
399
Taurinonim (Aug.)
159
Valentia Narb.
535
Santoiies
556
Toatc Marriic.
404
Vardagate
162
Sardinia
470
Teira
48
Vasio
iSSÎi^
ET DES VILLES.
701
Vazaivi
369
Verona 134,
137
Vindeliciim (mua.)
113
Veianus (pagus)
395
Verulae
438
Vindobona
110
Veii
493
Vestim
406
Vindonissa
592
Veleia
481
Vesunna Petr.
356
Vintiuni
520
Velitrae
463
Vicetia
134
ViKOMANDUI
382
Vellavi
558
Vicus Aurelii
588
Virunuiii
IH
Venafrum
453
Vienna
336
Volceii
423
Venetia
119
Vicus Martis Tud,
301
Volubilis
390
Venusia
392
Villa Magna
339
Volsinii
488
Vercellae
159
B. NOMS MODERNES.
Adra
7
Antibes
520
Belgrad
94
Adria
132
Antino
409
Beliuno
130
Agen
336
Aps
340
Benevento
395
Ahatkoi
30
Apt
333
Benkovac
101
Aidin Gûzelhissar
62
Aquileja
122
Bergamo
148
Aïn-Kebira
387
Aquino
435
Bevagna
502
Ain Zui
369
Arcer
94
Béziers
S48
Aix
522
Arci (agli)
416
Birdoswald
333
Ajasoluk
46
Argos
67
Bir-Haddada
389
Akbissàr
53
Arienzo
446
Bir-Mscherga, Hr.
3.j8
Alak-Séher
31
Arles
524
Birrens
33.^
Alba
163
Arsoli
411
Bischka, Hr.
338
Alba
410
Ascoli di Satriano
393
Bologna
479
Albano
649
Ascoli Pic.
417
Bolsena
488
Albacina
303
Assisi
303
Bordeaux
.35.5
Alfidena
403
Asti
163
Bordj Ben Zekri
386
Allife
400
Atena
423
Borgo S. Dalmazzo
16 i
Also-Ilosva
79
Athènes
68
Braga
9
Also-Kosaly
79
Atina
433
Brescello
480
Altenburg
108
Augsbourg
113
Brescia
iSS
Alt-Ofen
101
Aulun
579
Buccino
423
Altenstadt
388
Auvergne
537
Bulustra
74
Altilia
401
Avella
430
Burgos
11
Altino
132
Avenches
593
Caerleon on-Usk.
332
Amelia
498
Baden
389
Calvatone
137
Amsoldingen
394
Badria, Hr,
339
Calvi
432
Anagni
458
Balahissar
43
Canera vallis
414
Anavarza
23
Barcelona
16
Caparra
4
Ancoaa
421
Barisciano
407
Capsole
426
Angora
23
Bath
331
Carinola
433
Anniina
385
Beaucaire
341
Carlsburg
82
Ansedonia
488
Beetgum
582
Carsoli
411
702
LISTE DES PROVINCES
Carthage 360, 687
Carthagena 13
Casteggio 160
Castel 586
Castel Gandolfo 649
Castel Porziano 641
Castellane 520
Castellar di Santist. 13
Castelleone rud. 510
Castiglione 655
Catania 470
Cavaillon 533
Ceccano 456
Cernetz 93
Cervetri 494
Cesi 500
Ghichester 351
Chieti 404
Chiusi 488
Cili 111
Cimella 164
Clmiez 164
Cisterna 462
Civita Castellana 491
Civita Lavinia 642
Coimbra 3
Cologne 583
COMMINGES (le) 554
Como 149
Concordia 129
Constantine 386
Con/a 394
Cordova 9
Cori 462
Corinthe 68
Corrcse 416
Cortijo de Escafia 8
Coi'lona 487
Csikmo 88
Cmna 444
Daradoleja 8
Daruvar 105
Délos 65
Die 534
Dijon 581
Dinar
Dorstadt
Dugga
Durât, Hr.
Durazzo
Eaiize
Eklinùn
Enns
Erdek
Erekli
Eski-Adalijak
Eski-Hissàr
Este
Ettlingen
Evoli
Facialeazar
Faenza
Falascoso
Fallerone
Farnese (isola)
Fasano
Feltre
Ferrao
Ferrara
Fiesole
Foligno
Forinia
Fossombrone
Frascali
Fratocchie (le)
Fréjus
Fuenllana
Gabeza del Griego
Galatz
Galeata
Gallipoli
Gelderen
Genève
(îévaiidan
Giiissàt
Giglio (isola del)
Grenoble
Gubbio
Groot-Sundert
G va lu
30
82
366
362
71
555
20
112
44
75
25
42
133
593
427
6
478
403
418
495
146
131
418
671
486
502
461
510
651
649
521
13
12
78
519
75
583
540
558
363
488
538
507
583
80
Haliarte
Halton Cliesters
Heddernheim
Heidra
High Rochester
Hinok
Igg-
Iglitza
Dnola
Inebazar
Isernia
Iskenderle
Isona
Iznûr
Karansebes
Karnak
Karoly-Féjervar
Khorzum
Klausenburg
Koeln
Kolosvar
Konia
Korghos
Ksar-Faraouû
Kiiistendsche
la Cesarina
La Conquista
la Meiitana
la Serpentara
Laibach
Larabèse 370, 678,
Lamta
Lanciano
L'Arricia
Laviano
Lectoure
Leeuwarden
Leiva
Léon
Lesbos
Lienz
Lincoln
Lisboa
Lodi Vecchio
Lorch
70
352
589
356
35i5.
77
104
77
478
49
402
19
16
53
93
20-
82
35
80
583
80
26
23
390
78
665
664
665
104
683
355
404
648
427
554
582
11
10
64
110
352
a
158
112
ET DES VILLES
•
lOS
Lucca
486 Nimes
541 Porto Rom.
593
Luco
410 >ocera
430 Porto Torres
471
Lugo
10 Xola
430 Potenza
424
Lyon 5o8
687 Norcia
412 Pouzzoles
432
Macchia
394 Novara
158 Prata
406
Macerata
420 Oderzo
130 Ratisbonne
113-
Magnesia
50 Oehringen
588 Ravenna
472.
Mainz
58o Ofena
406 Recina
420
Makter, H.
336 Ordona
394 Regensburg
113
Malaga
7 Osimo
420 Reggio
479
Manaforno
408 Osma
10 Reggio di Calabria
423
Manissa
50 Ostie 593,
687 Reino
394
5Iaquiz
8 0-Szony
107 Résina
431
Marga
92 Otricoli 497
687 Rieti
41â
Mariasaal
111 Ouchah
AS Riez
521
Marino
Bol Padova
133 Rignano
496
Marseille
521 Paganica
407 Rimini
474
Mastavro
64 Pago
395 Riva
147
Mautern
112 Palatia
61 Rocco d'Arce
457
Mayence
58o Paiestrina
656 Rome
167
Melassa
61 Palma
14 Rottenburg
589
Mest, Ht.
366 Palo
495 Rouergue
55T
Messina
469 Pambuk-Kalessi
35 Ruffach
681
Metz
581 Pantano
655 Saida
22
Mikhaza
81 Parenzo
121 Saintes
55&
Milano
151 Paris
580 S. Bartolomeo in G.
394
Miliana
390 Parma
480 S. Benedetto
408
iliseno
443 Pavia
158 S. Gattarina de'Pitin
.471
Modena
479 Pentima
405 S. Gabriel
532
Mont'Abboddo
511 Périgord
556 S. Germano
45.5
Montagano
401 Perugia
487 S. Gilles
547
Montecchio
420 Pesaro
512 S. Maria a Faifoli
401
Mouteleon
415 Pescara
406 S. Maria di Capua
446
Monteii da Po
162 Peschiera
136 S. Maria di Palazzo
403
Morlupo
496 Petronell
108 S. Maria in Pantano
501
Murviedro
15 Peltau
106 S. Pôlten
112
^'agy-Enyed
81 Philippeville
387 S. Remy
532
Napoli
431 Piacenza
481 S. Valentino
405
Karbonne
549 Piano del Cavalière
411 Salerno
428
Nazzano
496 Pisa
485 Salona
95
Nebel Kedim
359 Podgradje
101 Sangemini
500
Nepi
492 Pola
119 Santiponce
4
Nese nel Cicolano
412 Pollenzo
163 Santisteban del P.
13
?Jeuenstadt
589 Pompei 115, 429 Saponara
424
Niederbiber
584 Porto d'Anzo
464 Sarsina
517
70 i
LISTE DES PROVINCES ET DES VILLES.
Sassoferrato
503
Terni
498
Varhely
89
Sataf
388
Terracina
461
Vasto d'Aimone (il)
403
Schak-Bruar el Kef
367
Terruggia
162
Veczel
88
Schemtu, Hr.
363
Thireh
48
Veiay
585
Schcrschel 389
, 683
Thorda
81
Velletri
463
Seben
147
Tifêsch
369
Venafro
453
Segni
460
Timgàd
370
Vence
520
Scgovia
10
Tivoli
661
Venosa
392
Sepino
401
Tobna
385
Vercelli
159
Sesamon
11
Todi
501
Verespatak
86
Sestino
508
Toiedo
12
Vermand
582
Setif
388
Toientino
419
Veroli
458
Sevilla
5
Torino
159
Verona
134
Sezze
461
Torre di Gerace
423
Vescovio
415
Sidi Abder-Rebbû
366
Torri
415
Vicenza
134
Sigus
386
Tortona
161
Viddo
94
Sinigaglia
511
Tortosa
15
Vienne en Autriche
110
Solmona
405
Toscolano
147
Vienne en Prov.
536
^ora
457
Toulou se
552
Vinkova
101
Sparte
67
Traetto
460
Viterbo
490
Spoleto
501
Trasacco
409
Vitolano
397
Stari Nicup
76
Treia
420
Volturara
394
Stein-am-Anger
106
Trente
147
Voorburg
582
Steinbach
593
Trêves
580
Weissenburg
82
Stora
387
Treviso
132
Wien
HO
Susa
160
Tricastin (le)
535
Wiesbaden
587
Sutri
493
Trier
580
WiDisbourg
593
Sziszek
105
Trieste
122
Windisch
S92
Tarante
392
Tubna
385
Yalovadj
26
Tarragona
15
Urbino
509
Yenischeher
46
Tartar-Bazari
76
Ust (Hr. el)
367
Zaghuàn
359
Tazzùt
370
Vado
164
Zalatna
88
Tebessa
367
Vaison
533
Zeitiye
18
Tedmur
n
Valence
535
Ziama
387
Telese
399
Valencia
14
Zurich
592
Teramo
416
IIL TABLE DES MATIÈRES.
Préface. p. yn.
Ire Partie. Inscriptions antérieures à la mort de César. G. I. L., I. p. 1
lie Partie. Hispania. G. I. L., II. p. 4, 669
llle Partie. Asia. Provinciae Europaegraecae. Illyricum.G.l.L.,III. p. 18, 609
IVe Partie. Pompei. G. 1. L., IV. p. 113
Ve Partie. Gallia Gisalpina. G. I. L., V. p. 118, 671
Vie Partie. Urbs Roma. G. I. L., VI. p. 167, 672
Vile Partie. Britamiia. G. I. L., VIL p. 331, 678
Vme Partie. Africa. G I. L., VIII. p. 333, 678
IXe Partie. Italiae Regiones II, IV, V., G. I. L., IX. p. 392, 684
Xe Partie. Italiae Regiones III et I. Sicilia Sardinia. G. I. L.. X. p. 423, 684
Xle Partie. Italiae Regiones VIII, VII, V., G. I. L., XI. p. 472, 683
Xlle Partie. Gallia Xarbonensis. G. I. L., Xll p. 320, 686
Xllle Partie. Très Galliae. Germaniae. G. I. L., XIII. p. 334, 687
XlVe Partie. Latium vêtus. G. I. L., XIV. p. 393, 687
XVe Partie. Inscriptions de provenance incertaine. p. 666
Additions. p. 669
Inscriptions citées d'après d'autres ouvrages que le G. I. L.,
soit dans l'Étude historique, soit dans ce Recueil. p. 688
Liste des provinces et des villes. p. 697
7___ __.____._.
■J^
DG
109
W3
t. 3
Waltzing, Jean Pierre
ii^tude historique sur les
corDorations professionnelles
cVz les Romains depuis les
origines jusqu'à la chute de
l'r^mpire d'Occident
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
EB^mm^