Ulfilas. Veteris et Novi Testamenti versionis gothicae fragmenta quae supersunt ad fidem codd. castigata, latinitate donata, adnotatione critica instructa, cum glossario et grammatica linguae gothicae coniunctis curis

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at |http : //books . google . com/

$. ,^.#::,j^ #'-**'■- - - %

^

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

TUiUuC, u^Orr*.^, ^ // ■^^■

^ /o- oa

^r^a^/^.

(^^ 3/ /8^r/.

Digitized by

Google

Digitized by

Google

;iiri-«^."^-

^^^!fi;

• g-Zj

m

:nv

■• $

U L F I L A S.

voiiiniifiifr I.

^.-^'■r.<

:^y^

SM^

.;^

^1

K^iS^ D!e letztea BogeOi entbaltend die ubri^en Fnignieutc de8 neaen and die dcA alten Te'stamcnta, nverden mit

Ann O Tt^^A^

O'

U li F I li A S.

VOLUMEN I.

Digitized by

Google

Digitized by

Google

U L FIL A S.

VETERIS ET NOVI TESTAMENTI

YERSIONIJS GOTHIC AE

WRABMESiTA aVM SUPKHSITlirT

AD FIDEM CODD. CASTIGATA LATINITATE DONATA ADXOTATIONE

CRITICA Di&TRUCTA

CVM

GLOSSARIO ET GRAMMATICA LINGUA GOTHICAB

CONIUNCTIS CUMS EDIDERCNT

H. €. DK OABKIiKlirTZ bt Br. j. EifEBK.

▼o&unsv I.

ADIECTAS SITNT TABULAE DVAB LAPIDI INCISAE.

ALTENBURGI ET LIPSIAE

IN LIBRAaiA SCHNVPHA8IANA (c. R. STAVFFERl)

18 3 6.

LONDINI APUD BLACK ET ARMSTRONO.

Digitized by

Google

CP.CSCHONEHANN

Digitized by

Google

y

^y

U L P I L A S

VOLUMEN I.

Digitized by

Google

Digitized by

Google

i2,yt.G.tL^'^'^^

U L P I L A S.

VETERIS BT NOVI TBSTAMBNTI

VERSI0NI8 GOTHICAE

FBAGMENTA QUAE SUPEftSUNT

AD FmEM CODD. CASTI6ATA LATINITATE DONATA ADNOTATIONE

CRinCA mSTRUCTA

c u A
GLOSSARIO ET GRAMMATICA LINGUAE GOTHICAE

CONIUNCnS CURIS EDIDERIJNT

H. C. BK <»ABIXK]VTZ irr Dif. J. tiomK.

VOLmEH L TEXTUI GOMTlMfiMS.

ADTBCTAB SUNT TABULAE DUAE LAPIDE EXPRBSSAE.

LIP8IAE

APUD F. A. BROCKHAU

18 4 3.

Digitized by VjOOQ IC

N^

CP.CSCHONEMANK

Digitized by

Google

^ V-i*

"r^; U L F I L A s.

VETERIS ET NOVI TBSTAMENTI

VER8I0NI8 GOTHICAE

FBAGMENTA QUAE SUPEBSUNT

AD FIDEM CODD. CASTI6ATA LATINITATE DONATA ADNOTATIONB

CRinCA mSTRUCTA

comuNcns cubis EDiDERUirr
H. €. »£ OABKEJEITTZ bt Dr. J. liOKBK.

ADIBCTAB SUNT TABULAE DUAB LAPIDB BXPRB88AB.

LIPSIIE

APUD F. A. BROCKHAUS.

184 3.

Digitized by VjOOQ IC

Digitized by

Google

KAXIMIIilAirO

REGNI BAYARICl HEREDl

CELSISSIMO

BANC

BIBIiIORirBE OOTMICORimi
AHTTiaiJIISISISII OKRHAIiriCARinil E.I]lir«UAIiiniI

nOVAn BDITIOIVBU

%VA FBIM1W OHHBS lUBILI^ITlJUB ABMVO COOVITAB AT%1IB WSBWJkB

COSTUnSIHTITB

D. D. D.

BBITOBBS.

Digitized by

Google

Digitized by

Google

TUO nomine, Princeps Celsissime, hoc nostrum opus ornare non alio,
qaam summae T^aerationis sensn ducd sumns ausi: quis enim TE graidor
hanim literarom patronns exstitit, aut quis alius praeclariore haec studia
liberalitate accendit, auxit, omaTit? Itaque non metnebamus, ne offende-
reris conatibus nostris, qui, quum TUSl propositnm esset ad perscrutandum
celeberrimum illud bibliotfaecae Upsaliensis cimelium alios Tiros doctos
mittere, antequam huins consilii fama ad nos perrenisset, ipsi illnc pro-
feed nora animi rere regii documenta dare TIBI cupienti fortasse impedi-
mento fo&se Tideremnr: sed potnis persuasi, Principi Excelso atque

Digitized by

Google

BAagnifioo nostra nos stadia probatnros, TIBI banc opeUam nostram con-
secrare statoimiis, qnam at aeqai bonique facere yelis, sapplidter rogamns.
CoUegimas quae in promta erant pro Tiribas nos qoidem: at qnae TE ac-
damationes, qoantae laades totius gentis literatae, qoales congratalationes
exdpient, si missi TUI regia monificentia adiati ex Gallia et Hispania,
qaas terras Gotbi olim occapayere, copias desideratissimas ex monasterio-
ram latebris tamqaam ex diatama captiritate redemptas in atria TUA
aagasta reportarint! Qua spe erecti nos, si ad TE, Princeps Celsissime
atqae bidolgentissinie, libellos noster facilem inrenerit aditam, amplissi-
mom praemiom consecatos esse existimabimas

TUO nomini Celsissimo

addictissimi
H, C, de Gabdeniz, /. Loebe,

Digitized by

Google

PROIiSeOHSlirA.

Ulfilas *), ntmiii genere Cappadox, SadagoUhiiio Tico oriimdiis, cnios parentes, inciirsiaite a Gotliis
Bvb finem seeiili tertii in Cappadoeiam facta, a Tictoribiis domo in Eotopam abdactos foisse Pliilostorgias ^)
nairai, an tesdmonio reliqaonim seriptoium parentibos et ipsis Godiids natns iuerit, diindicare nunc omitti-
mvs, qnia ad rem nostram pamm yalere Tidetor; nam Ulfilam apad Gothos natum educatomqae postea hnias
gentis episcopnm fiiisse, praeter reUquos anctores etiam Philostorgios ille tradit, eonunqne Gotbomm, qui
Minores Tocad in Moesia inferiore flomen Dannbium inter et montem Haemnm ineolebant ^). His enim ne-
Bcdo qno doctore nee quo tempore^) doctrina religionis Cliristianae imbni sese passis Tbeopbilo, qui
Constantino Magno imperatore primus episcopus fhit^), cirdter annum 360^) Ulfilas sacrorum antistes
Boccessit eumque non solum peritissimum evangelii explicatorem et spectatae yirtutis bortatorem babuerunt,
Bed merita baec maxima in dyes suos laudantur, quod libros sacros in eorum sermonem conyertit ^).

Scriptorum auton yetenim, qui literarum sacrarum gotbicam translationem Ulfilae tribuunt, alii id
fijBtum esse in uniyersum dicimt, non libros nominantes, quos conyerterit, quos praetermiserit; alii omnes

/. .v^^^/ciT;./,. J .

1) Nomen Ulfilae praeter Ulphilas (Ovi^t"
Jicig), apud scriptores vario moda scribitnr: Urfi^
las, UHUus, Chdfilas, Hulfilas, Gilfulas, Gal-'

JUas, thphiaB, Chilfias, Gudila, OudtttaSf Vnila^
guamm mutilationam plorimas bispanid scriptores
admisenmt, yid. Essberginm Ulfil. 1* Rectissime sine
dnbioy quia ita indole linguae gotbicae commenda-
tur, Fnlfila scriberetur (vid. Grim. I 57 sq.), quod
yerbum, nomen deminutiyum yods tmlfa (lupus),
proprie Inpulum significat, yid^ Mossm. Skeir. p. 97«

2) Histor. ecdesiast* 2, 5. dl Asdibadiii Ge^
sdiidite der Westgotbeu p. 31 Not. 63.

3) Jomandes de rebus Getids p. 135 ed«
Lindenb«

4) Apud Basilium Magnum epist. 338 sq. et
Epipbanium adyersus baeres. 3, 14 Ascbolius epi-
scopus Tbessalonicensis et Audius, Uranius, Sylya-

I.

nus sacerdotes primi duristianae doctrinae praecones
apud Gotbos fidsse feruntur^ dl Massm. L 1. p. 90.

5) Socniei Histor. ecclesiast. d^ 32. Nice-
pborus Callistus 9, 44* Casdodorus Histor. eccles«
tripart, 5 , 38. Essbergium 1. 1. 8. Ascbbachium 1. L
p. 29.

6) Pbilostorgius qnum Ulfilam primum Gotbo-
rum epbcopum baberet, non mirum est, si enm Con-
stantino Magno aequalem fnisse scrlpsit; cf. Ben-
zelii praef. p. XXXI. Apud Scholzium Noy. Test,
yol. I. praefat. p. CXXIX Ulfilas seailo quinto
biblia conyertisse sine dubio per tjpotbetae erro-
rem dictus est.

7) Socrates 4, 33. Sozomenus 6, 37» Nice-
phorus 11, 48. Cassiodorus 8, 13. Jomandes
p. 106. yid. Essbergium 12. Knittelium p. 442 sq.
Castill. Spedm. praei p. XI.

[2]

Digitized by

Google

Prolegomena*

complexnm esse scribnnt *), ut ipse Philostor^as , qui tamen libros Regiim excipit, einsque rei cansani af-
fcrt, quod qamn iis in libris pennaltoram bellomm mentio fiat, Ulfilas yeritus sit, ne dyes sai, a bdli
studio potius arcendi , sacrae scripturae anctoritate sedacti eo ferodores atque bellicosiores fierent ^). Ea
Philostor^i sententia a yiris doctis tamquam ridicula improbata atque explosa est; id quod etiamsi in ode-
lis, quae de Ulfila narrayit, parum certus auctor deprehendatur mendadorumque plurimorum propter par-
tium Arianarum studium argui possit, tamen quia hac in re nulla mentiendi causa erat, caluniniandi magiB
studio, quam recto iudicio factum yidetur. Quid enim quaeso Arianorum Cappadoeum interesse poteraf,
Ulfilas libros Regum translationi suae addiderit, an non? Ni3i omnia nos fiillunt, yiri emditi, qui onmem
fidem in his rebus Philostorgio abiudicant, temere eum condemnant idque maxime errant, quod r^n ipsam,
scilicet infirmioribus stabilitam rationibus , ab bis rationibus non satis diligenter seiungunt ^ <>)• Causam
omissorum librorum iUorum a Pbilostorgio allatam non probantibus nobis ea in re Philostorgio, ipso Ulfilae
aequali, fide dignior testis nemo yidetur. Abesse a yersione gothica Ubros Regum quum sciret ipse yd
fama accepisset, eius omissionis causam aliquam subiicere yolebat, non curans yera esset, necne. Libros
Regum igitur abUlfila non esse conyersos qiiin credamus, nihil impedit ^^);. cur non conyerterit, nesdre nos
fatentes suspieamur, Ulfilam ad opus tarn amplum conficiendum ant yires aut tempus defedsse; fn^irifujini
bibliorum partem si transtulit, id ipsum maximam moyet admirationem, quum praeter hanc curam noa
solum domi permulta negotia essent gerenda, sed etiam legationes ad Constantinopolitanos suonua dyium
nomine susdpiendae ^ ^).

Totum autem Uhrornm saeromm corpus Crodios in suum sermonem conyersum hidkuisse, id quod oEm
scriptorum, harum remm imperitorum et rdata tantum referentium, fide credebatur, nunc permuhis ai^^nmentis
eomprobatur. Praeter eyangelia enim, amtea sola cognita, nostra aetate fragmenta epistolamm Paulinaram et
de yeteris testamenti libris Esdrae et Ndiemiae quaedam partes inyentae sunt; unde colligimns, Gotiiicos iihito^
logos etiam reliquos yeteris testamenti libros non intactos rdiqukse. Nam quid ccnamoyere illos potoity at
omissis aliis tam praestantibns atque grayibus, libros tarn iduni argumenti neque ad fidem aut ad cultum
quidquam yalentes translatos suis trader^t? Quid? quod etiam eonim, quorum nulla fragmenta adhae
sunt reperta, yestigia in aliis conseryatis deprehendimus: in Skeir. p. 37 yersus alter et tertius Psalmi

8) Inter alios bidomfl Hispalentb CSlironico ad
aeram 5576: tunc Gulfilas ntnun^pM testamentnm
linguam in propriam transtulit

9) 1. I. Ovqq)lX(xg ixexitpQaaBv alg t^v (tcUJv
r6xd^(ov) (piovfiv %ag ygayag UTtaoaq TtXijvya
6fj ttjv fiaacXelcjVi are i&v ^lev noXi(x(ay laro'
Qiav ixovaciv^ tov de ed-vpvg ovxog q)iXo7toXi^
fiov xai dso/iiivov ixaXXov xaXi;ifQv xf^g inl t&g
^dxag OQfi^g, aX£ oh tov nqbg zavza aaqo-
^vvovTog*

10) Knittelius p. 443 sq* inde Philostorgium ror
feUi posse opinatns est, quod Theodatus, Gothomm
rex, in epistola quadam testimonium e libris Regum
protulisset, quod (sic didt Knittelius) proceres et re«
ges gothid non fedssent^ si Ulfilas^ cuius consilia

et e£Fata i^ud Godios oracolorum instar Laberentor,
Gothos a lectione librorum Regum reyocare yolnis*
set. At yir bonus, qui Cassiodomm, non Theoda*
turn illam epistolam scripsisse recordaretur, id etiam
recordari debebat, Ulfilae et Theodati aetates duobns
seculis diyersas esse, intra quod tempus libri, ab
lllfila omissi, ab aliis conyersi esse poterant. Can*
sam illam allatam improbabiiem esse, maxime ex
Jomande disdmus, qv eqsdem illos Gotbos, apad
quos Ulfilas episcopus fuit, gentem multam quidem,
sed panperem et imbedllem, nihil abundantem, nisi
annento diyersi generis pecorum et pascpis silya*
que lignorum fuisse, didt p. 135.

11) cfl CastiU. Excurs. ad Philipp. p. 65.

12) yid. Essbergium 13. 14. Zahaii Eialeitanf
p« 20.

Digitized by

Google

^pdaqnagiefiiiiii tertii dtantur: $(ui /rapjai aippam mikjai gup. allai mvmJUdeitm. samana mbrukjai
vawrpuH^ L e. qui inteDigat ant requirat deom; omnes decUnayenrnt; mojai inutiles facti sunt* Deinde
fifties. 4, 8 in aiargme codicis A adscriptum est p$alm0 • • •> quo libmrius hmie locnm e libio psalmonim
(69| 19) haustmii esse indicare yolnit Hinc Psalmos gothiee conrersos fuisse sine ddbio recte coniickor'*);
.certe explicatk>iiis illius anctor omnia Boyi testamenti loca e yersione nostra dtayit, neqne nos qnidem dnbi*
lanns, id ipsom feeisse, si qoae loea e reliqois bibliomm libris landata affert. Ex eadem eyangelii lohannei
cxpficatione etiam libros Mosis gottdcam yersionem complexam fuisse eognoscimos; nam p. 4i sq. etiamsi
son yerba ipsa, tamen sensus yersaom 2—9 capitis 19 libri Nnmeronun redditor: vaswh pan jak Jirauja
J&o d h m tim om anafilhands daupein. eipan garatkiaha vetrp hi svikneiu i^kems gavagida. tmie viiop
pice um/aurveisame missadede aimtizos viiop raidida azgon Jsalhons gahrannidaizos uiana
hihaurgeinais. afaruh pan po tVi vato vairpandan% hraim jah hysaopom jah vullai
raudai ufartrusnjandafu. svasve gadob Pans ufarmiion mutumdans, i. e. fait antem etiam dominns
(lesns) bone spiritnalem comimendans baptismnm; igitor recte fait de pari£catione qnaestio mota; nam lex
kiNrun non - yolnntariomm peccatomm nnins legem statuit cinerem yaccae combostae extra mnnimentnm;
postbac ant^m bnnc in aqnam coniicientes piiram et bjssopo et lana rubra contegentes; nti decmt bos su-*
perbire cogitaates *^. Mnlto darias eomm librorom yersio cognoscitdr ex alio codice, qui Yindobonae adser-*
ratnr ^') et praeter ronorom signa etiam pleraqne gotMca yerba et literas nnmeronun continet, qnas postre*
mas maximaB partem e Geneseos capite qninto dnctas esse Wilbelmos Grimmins, yir literamm germanicamm
p^tiiisimns, primns yidit ^^); sunt antem bae: yersn 3 «Z =230 (Vnlg. 130); ys. 5 7^2 «= 930; ys. 7
MRS = 707 (Ynlg. 807); ys. 8 7^ = 912; ys. 13 um =740 (Vnlg. 840); inde antem seqnitor, ilium
fibhainm codicem, continentem gothieam yeteris testamenti yersionem, ante ocnlos babnisse, nndeillas exscripsit.
. : Omnes igitor libri sacri in goAiicam Unguam franslati fuisse yidentur, quamquam aliquorum yel noyi
foederis Ifluroram nolla adbnc apparent: yestigia, y. c. aotorum ApO^Stolonim, epistokumm catboUcamm, Ofo^
ealjpseoft lobanneae; quae antem desunt, lateantne in monasteriomm tenebris ant codicnm obliteratonim se«
pidtora, an biUiotbecamiik dadibus^ omnko' interierint, qnis ditinare potest? Sed Ulfilas num ipse illam
trabslationem confecerit, alik qnaestio est; perfecisse totam cur negemus, si^ra ihdicayimns ; at qnum tota
antiqaitate fSuna manaret, enm biblia in goibicam lingnam conyertisse, facile fieri potuit, ut qui initium
interpretandi fedsset cuiusqne anspiciis et fortasse auctoritate ea, quae ipse non perfecerat, ab aliis yiris
emditis perfecta essent, ab eodem ipso profecta esse dicerentur. Si in tanta remm obscuritate con-
iectnra nti licet, qni maxime praeter Ulfilam interpretandis bibliis operam suam poneret, Salinas quidam
fuisse yidetur, quern Ulfilas a commentariis et in episcopatu successorem babnit ^^); ille enim et patrii et
graed sermonis gnarus, opus a decessore incboatum , aut reo^tum aut snsceptum) in ecclesiae suae com*
modum facile perficere potuit * ^)«

*) cf. Massm. Skeir. p. 88. 15) vid. Sozomennm 7, 17. Nicepboram Cal-

*^0 Gotlrani liaec ex epistola ad Hebraeos d* list. 12, 30.
tayisse, Massm. L L p. 65 sq. nobis non per* 16) cf. Castillion. Spedm. praefat p. X sq. :

t . a Selina pronam creditu est gotbica biblia dictanto

IS) Membr.Salisb.Nro.l40olimSalisb.LXXI. Ulfila fiiisse coascripta et pro sao Ubrarii mnnere

14) yid. W. J. XLIU p. 15 sqq. . distincta atque emendata.

p-i ^ ,

Digitized by VnOOQ IC

xn

PrB2tgom9Ha.

Gothicae deinde translationis non solmii confectnei sed etiam per secula asservatae complora apnd
scriptores iHTeninntar feedmonia eaqne maxime, ex quo Gothorum ma^a pars, relictis sedibos Istrids, Tfceo-
dorico dace Alpes transgressi Italiam occapatam lenaemnt. Gothi enim ilUc incolentes atqae imperantes bob
mimm est, si per hnims terrae fines, certe iis regionibus, ubi re^ sedes erat, gotUea lingaa locali ei is
ecclesiis snis gothicis etiam bibliis nsi sunt. Ea tempestate ilia oratianenla, in fine eodids Bitdani pontes
confecta esse yidetur, in qua nt careant interpretes literamm sacranim monentnr, ne Jegenii tndeahtr
dliud in graeca lingua, aliud in laiina vtl goiica dengnaia esie conscripta^'')* Unde gnAican
interpretationem non solum in Italia aliisqne terris, qoas Gothi tenebant, posteriore tempore exstitisse, sed etiam
cnm latina pari anctoritate valaisse disdmus* Alteram de yersione gothica testimoniam legitor »fVLd Wala-
iiidam Strabam , scriptorem secuU noni , qui gothicorom biblioram monamenta sao tempore apnd nonmiDos
haberi didt ^®); caios fides bis in rebus eo maior est, quod monasterio Rdcbenariensi praepositus, in eon->
finio fere babitabat earum regionum, quas Gotbi utrique olim incoluerant.

Postquam deinde per sex secula a nemine gothicorum biblioram mentio facta est, nisi si quis quae
apud scriptores antiquos legisset, reddidit, neque alicubi vestigium libromm illam yersionem continentium
comparuit: seculo sexto decimo in monasterii Werdenensis, in Gallia Bdgica ad Ruram conditi, bibliotiieca
codex onus inventus est. Antonio enim MoriDoni ^ ®) , qui Antonio Perrenoto, cardinali GranyeDano, ab
epistolis erat, bibliothecae iUius libros manuscriptos perscrutanti in manus incidit codex, quern Ulfilanam
yerdonem contincre ille statim yidit, et orationem dominicam cum aliis quibusdam particulis ab eo inde de-
scriptam Maximilianus, Antonii frater, cum GiU'opio Becano communicayit, qui ea Gotodanicis suis in-
seruit^^). Paulo post Gruterus aliquot yersus, ab Amoldo Mercatore ex eodem codice excerptos, in tbesaurt
inseriptionum edidit ^^). Omnia firagmenta, in illo codice senrata, multo post (anno 166a) opera Frascisd
Jnnii et deinde saepius edita sunt. Sed yiri gothicae linguae studiod diu multumque questi erant, quod de
bac totius scripturae sacrae yersione tam pauca, eaque eyangeliorum modo fragmenta relicta essent, quae ad
enodandas et remoyendas interpretandi difficultates non snfficerentz quum Enittelius, aedis metn^Hfanae
apud Guelferbjtanos archidiaconus , seculo proximo superiore in codice bibliodiecae Gudferbjtanae fri^«
menta efriistolae Pauli ad Romanes scriptae inyenit. In ^Qfiaiov grandins inddere, quo biblia goAIca,
etiamsi non omnibus partibus integni) ampliora tamen plurimorum noyi foederis libromm firagmenta naeli

17) yid. Grarbellum ap. Blanddnlnm Eyang^liar.
qnadmpL prolegg^. p. 7 sq. Ea yerba yitiose con-
scripta et yitiodoB descripta Semlero ad praefationem
quaudam^ comparationi ^^thicae yerdonis com latina
et textu graeco fadendae praefixara, pertinere aunt
yisa^ yid* huius yiri yenerabilis Versucfa einer Er-
lautemng einer alten Spur einer gothischen tJeber-
setzung, Ehlle 1764, 4«

18) De rebus ecdesiasticis cap. 7.

19) Primom Ulfilanae yerdonia repertorem quum
Dire in dissertatione de lingua oodids Argentd
conscripta et anno 1754 edita recte Morillonem ap*
peUayissetj^ paolo post in altera de codice Argenteo

anni 1759 Amoldnm Mercatorem fiiisse minus rede
didt, yid. Zahnii Einleit. p. 39 sq. Cetemm quae-
dtum est, utmm ille codex Argenteas, an alios
fuerit; Ihre Ulfil. illastr. p. 98 foisse negat lianc
maxime ob causam, quod Mprillon compendiia acri-
bendi usus sit, quae in codice Argenteo, certe lo-
CIS ab eo exscriptis, non inyeniantur^ deinde qnoque
ilium literaram formas exiiibnisse, quas codex Ar»
geuteus omnino non agnoscat. Alii' nollom aliuni,
quam Argenteum ante ocolos habuiaie eomprobaye-
runt, yid. Zahniam 1. L

20) yid. GoropiiOrigines Antyerpenaea libro Vll
p. 739 sq. 750.

21) p. 147 sq.

Digitized by

Google

Prelegomtna. XDI

finniHB, Tiris doeds nostri secoli reserratnni erat: in bibliotheca enim Mediolanen^ ab Angdo Majo et
Carolo Ootayio Casdllionato codices rescript! sunt reperti, qnorom priorem scnptioBem diligentias intaend-
Iras illis jiriB doetis, Ulfilftiiae yersionis erangeMi Matdiaei, ^istolaniin PaBlinartpn ad Romanos, einsqne plura,
qaam quae EnittriiuS iam repererat, ntrinsque ad Coriikliios, Galatas, Ephesios, Philippeitses , Cdossenaes,
utriosqve ad Tliessalonieeiises et pastoraUmn «d Timatheum , Titom et Philemonem, praeterea Esdrae.et
Nehemiae, libromm yeteris testaraenti, firagmenta continere apparebat, quae fragmenta primom danmyiri iDi
conianetis cons , deiade Oastillionaens solas inde ab anno bnins secnli undeyicesimo edidit*

Sed iam pridem qnaestioneln posnemnt yiri ernditi, ntnim ea, quae pro Ulfilanae sen gothicae yersionis
fragmentis baberentnr, yere goAica essent, an ad aliam, in usum alios barbarieae gentis confectam, pertine-
rent. Inter alios Lacroziiis n^;ayit et frameicam esse lingoam nostrae yersionis probare stadmt^^)*
•Qnam trita est ae prope decantata iDa qnaestio, Uai inepta atqne infirma sontargomenta, qnibns Lacrozins
epinioni suae fidem facere laborayit; qnod enim primom dicit, codicem nostrae yersionis non in iis r^oni^
bos , obi Gotld ineolerent, sed obi Franci, r^ertom esse ; deinde nonnollos hamm literarom doctos ad Fran-*
coram yeterem scribendi rationem propios accedere; tom alias qoasdam latinas esse, qoas Gothi in Moesia
liabitantes cognitas habere non possent; postr^no inter literas boios Sngoae qoatoor noyas et a graecarom
et latinamm simiUtodine abhorrentes inyenm, qoarum tres Uteris a Chilperico, Francorom rege, renoyatis
congroere: qois est, qoin yideat, ea argomenta, qoae refellantor yix digna et ea posoisse, esse refotassel
Mirom igitor, qood haec aigomentandi pery^rsitas inter alios ^') Wetsteniom, yirom magnae sagacitatis, nt
probaret istam opinionem, permoyere potoit^^). Omniom optime, qoam frigidis rationibos osos esset
Laerosios, demonstrayit Dire in dissertatione de lingoa codids Argentei anno 17o4 edita^^) et s^ientiores
iam pridem iUas nogas improbayeront '®)«

Qoom aotem Francorom esse bftlia nostra ae probabile qoidem reddere illi potoerint, none yere Go*
thica esse argomentis grayissimis confirmator. Constat enim praeter bibliorom translationem de Uteris go-
fticis doo monomenta senrata esse, qoorom alteram qoatoor gothids sobsciiptionibos constat, positis sob
yendi&mis coiosdam testimonio latine scripto >^), qoarom ona sic baM: tk merila bokarns handau met-'
tun ufmeUla Jah amdnemum JkUUggam •]• jah fampis pmMk haviyon jah mip diahma alamoda
wttoramma jah mip gtMaibtm mtaaraim andmemwn dstttiggwu •rk* vairp piste eaive, L e. ego, Me-
rita, scriba, mano mea sobscripsi et aceepioms solidos sexaginta et antea per caotionem et com diacono
Alamodo nostro et com coDegis nostris accepimos soUdos oentom yiginti, pretiom borom lacoom. Alteram,
simile testimoniora, onam gotbicam sobscriptionem continet, qoae hre sic babet: ^ gu0Uub diakun po
frabmthia. h(Aa fram mis gavaurhia pua diahm alamoda. fidvar unkjana (?) hugns kahaUarja Jah n.^7. ^1,
kiOiggatu •tig* andnam Jah ufmelida^ i. e. ^o Gaftilob diaconos haec yendidi; UbeUom a me feci

22) yid« Lacrozii epistolam ad lohannem C3iam<^ 26) Semleros ad Wetsteo. Proleg;^. p. 30S (qoem
bexlajniom in Thesaoro epistokrom torn* III tamen miramor paolo post p. 30S interpretem no-
p. 92 sq. stmni Prancogothum appellare) cf» Zahnii EinLeit

23) yid. Zahnii Einleit. p. 27. p. 26 sqq. Aschbaduom LI. p. 36 sq.

24) Wetstenii Prolog, in Noyom Testamentom 27) yid. Zahnii Einleit. p. 76 sq. Eas initio
p. 304 sq. ed. Semler. socoK sexti scriptas esse Grimmioa Gramm. prae£ p*

25) yid. UlfiL illa$trati p. 259 sqg. XLVII (edit, prioris) sospicator.

Digitized by VnOOQ IC

3av

Pro'e^r^mrniii*

tibi diacono Alamodo) qnatoor irncias fundi Caballari ei eolidos ceiilaiii triginta tres aeo€pi et BobscripsL
Honim doeamentomm prias Neapoli asserrator, indeqae nomine Neapolitatmm dooumetUmm Tocatnr; t^de*
mm Aretii olim erat^^), qnapropter Artimum documenium appellatur; ntrnmfae antem Ravenaa, nbi scri-
ptom est, in. sedes posteriores petrejut. Ea igitor lingua, qua ntontvr testes Sli, quae alia esse potest,
nisi gothica, qnom RaTennae sedes nnllins gentis gennanicae, nisi gothieae, imperante Tbeodorico, Aierit et in
reHqnis Uteris, latino sennone conceptisr, testes illi expresse gotldeae ecdesiae saeerdotes appelle^tarl Et
qnum honun docomentonun lingua eadem, qnae nostrai yersionis sit, haec versio, ciu alii, genti, nisi Go*
this, tribuenda est? Accedit aliad etiam idque grayissimam argnmentnm: ad finem enim codids akerios
Ambrosianomm ^^), qoibos epistolanun Panlinanun firagmenla continentnr, calendarinm additom est ^o), in
qao dies festi et sacri, a commnnibus paolo diyersi, iliotantiEir. Fragmoitam boios calendaiii sic. in*
cipit: *Tcg^ pice ana gutptudai managaize maryire fab fripareikeu ^ ^) i. e« XXUL (intelL die) honui
in gatica gehte muitonim martjram et Fritbarici. Undo sole clarius elacet, gaticae, i. e« gotbic^e genti
boc calendarinm compositom adeoque non alia nisi goftica lingua conscriptom esse, et qnum; bio etiam
eandem, qnam in yersione nostra lingnam babeamns, omnes conddnnt dubitationes de engine yere.gotbica
yersionis eius, qnae gotbicae nomine circiEmfertnr ^ ^). Qnibus argnmentis denique boo ad^atnr, etiam
locnm exstare in bac yersione, ex quo int^pretem Arianum fuisse intelligitnr, cui seetfte praeter €k)tbo9
noUam aliam germanicam gentcm adbaesisse inter omnes constat.

Haec si yere ennt dispntata, non dnbiom adbnc erit, an baec lingoa germanica sit; qni tbeodiacam
esse earn yoluemnt, idem contendunt non nisi nomine yariantes. Gothi enim ipsi si natkue Germani faemnti
id qnod testimonio scriptomm yeterum et inquilinorom et alioram comprobatnr, etiam eornm sermo ad gema*
nicas linguas pertinuerit necesse est. Cetemnt bic sermo ostrogotbicus an yisigotbicjos , an moesogotbiimid
nominandus sit, non quaerimus, persnasnm babentes, omnibvs Godus enndem semoaew, quod, alio loco
demonstrabimns , eandemqne bibliorum yersioneni fuisse.

Restat nt de integritate Ulfilana^ Yersionis dicamns; fuamnt enim 9 qui Aostram yersionem yere Uffitae
esse dubitantes, an aliis tbeologis posterioris tcMporis tribuenda esset, quaiesiyenint. In bis^piteiiis fuii
Hid^esius '^), quern yirum doclum ma^dme ofitendit, quod nostra ir^menta cum.eodicibus ht^m (i^Nns^tirtal^
quonmt copia qnnni Golbo in Moesia babitanti' yi^ es^et, baud dubie graeco bibUorom exemplo uti debnisse;
deinde quod nnHa nnnc arianismi yestigia apparerent, quae qnum Ulfilas' oil» Gotbis suis Arianonun baere-
sin seqneretur '^), oonspicoa esse debeient, si iure ei baec yersio tribueretur. Sed neqne nostram yetsionem
e latinie libris Haustam esse infra demonstrabimns, neque intelli^imus, cur Arianorum opiiuoniKS in ea inesse

28) Massm. 1. 1. p. X qni inscriptionem illam
cmn reliquis emendatiuS) pro doctrina sua, sin^ulari
libello editonis eat.

29) S* 36 pai:t. sup., qn»n CastilUonaeus in
sua- editionfi et {^steqm nos litera A notatinNUi*

30) yid. Castijlion. Specim. p. 2Q sq.

'31} Castiil. male madagrize et Hbrarii erro-
rem fribareikeikein, iBrfllaba iei fiilso duplieata
(yid. ad Alatth. 11, 16) edidit.

32) cf. AscLbacIunm 1. 1. p, 38.

33) yid. Institntiones grammaticae anglosaxo-
nicae et moesogotbic^e.'

34): Cf« de ea re copiose disserentes HenpeUom
1. 1. p« 11. Essberg^nm 13. Knittelinm p. 449* Manso*
nem Gescb. der Ostgothefn p. 9." Asdibadiium 1. L
p. 29 sq. cfi p. 222 sq. Massm. Skeir. p. 69 sqq.
Castiil. Excurs. ad Pbilipp. 2, 16. p. 63 sqq dt
Spedm. praef# p« XilH sqq«

Digitized by

Google

opoxieat; nam liee tenpus, qao Dlffilasr.a .-catfaoliea fide ad Arianos sese conrartit, nee que litems sacara^

(raistoMly iMtom esl: foilasse'priiiflqnaiQ adillain haereednddapsiis est, intefpretadoneoi saam oenfeci^ aal

qtwd nnho «$t pn>b^l»9iiiS) CMhi non -tanta^ rdigiaii^''fidei «( eonfessionis hiinutias initio sedad yidentur , ui

¥el in biUia eas initalerint^ qoas ^in ardiel]fpo'9i(»n.!inTenerant« Aceedit q^od ex iis iragmentis, qaaa

in cediee Argeaieo caplneivlor / linlhid- loeue r^eritnr, de quo Ariani com Ordiodoxis discreparent*

Zahniiks^*) ad. rem dedaninilqm dnb' p^tissikninpi leca, initiiun loliannei eyangdSi et Rom. 9, 5 inspioere

optaTit, qaornm locoram alteram iliino Imbemin :jmMtu9 $aei tst u/ar attahn gup piupips «» aivamm

Quod A qois inde Getlios ant intei^nretem men Arfanos Msse (xdligeret, properantins ageret, nam nt'interpres gtiji

re Tera adChristam retnlerit, qoamqaam li non opus esse tiri decti ad h. L doeneront^ tenendiun est, Arianos

non diT&^tatem Cliristi) sed Christi cnm deo pa^ qtiari identitatem negarisse, nt Arii sectator rd serenssi*

mng ita scribere posset, nti aiietor expMtionis iUins saephis citatae ^^) mnAaitta Ancm gups gup vi^

stmdm*) (soli filio dei, dens exsistenti). ^eqne earn ol> c^nsam locns, din desideratissimns, Timoth. i, 3, r. c/>^ > .x.

16 ad qnaestionem profligandam tacit, nbi etiam de Chrieto gup gabcMoipa vastnleika didtnr; neo

fnod Castillionaens ad gotUcam versionem ]ieteit>doxiae trimine liberandam Coloss. i , 16 landayit, satis mi-

rati possnmnsr^ Unns tantnmmodo locos est | ft Castillionaeo iam indicatns, ex quo interprets nostri ariiEi«^

nisnnis perspiene cognoscitor; Pbifapp. enbn 2, 6 legitnr: in xrisiau iesu. saei tn guPmikaunem vtsamb

m vulva rahnida visan sik galeiio gupa* Quo qnidem loco Massmannns Skeir. p. 73, qui $amaleH$

et galeHs non recte ^stinxisset, arianismnm probari neg^yit, sed Castillionaens in epimeiro epistolae ad Phi-*

iippenses addito p. 63 sqq. praeclare de eo diesermt enmqne exbibere argnmentnm, interpretem gqtiiiGam

qni sinalitadittem pro aeqnalitate posverit, arianismi plaritom in textom intnlisse docnit.

Contra Knittelins IJUyae ipsins esse noslram versionem contendens hand feUdns cansam snam agit ^^);
qnod enim dicit, Ulfilanam esse oportere, propterea qtiod apnd scriptores nullins nisi Ul£lae sacri codicis
tersio commemoretnr, non considerayit , qnam pamm grayitatis in argomenta e scriptomm silentns dnda
rednndet; et ri res ecelesiasticas (Jothomm a snis dcriptoribas relatas haba*erans, ant de iis in aliis bisto-
rianun gotUcamm libris copiose narratmn' esset, silentinm 4e^ renovata interpretatione offenderet; nnnc antem,
qnnm einsmodi maitio non fiat, inde intcffigimns posteriores interpretes neqne pnblice neqne c^rto tempore
opns fecisse, sed deineeps ita, nt ab aliis alia itiutarentar. Re vera fragmenta ad nostrmn a^tatem seirata
esse illins Tersionis, qnam Ulfilas ex scriptomm testimonio confecit, ant afSrmare ant negare difficile qnidem
est. Versionis illins in gotbica ecclesia anctoritatem ftmse nu^am , hnio rei et Ulfilae anctoritas , qna apnd
snos Tignit, et boo etiam argnmento est, qnod nofiins i^ns opera in interpretanda Inblia impensa a rerom
scriptoribns commemoratnr. Qnae anctoritas antem si tanta Ant, quid erat causae, nt aliqnis literas saeras
denno conyertendas snsdperet? At si totins yersionis repetitionem negamns, procedente tempore bic illic
mntationes qnasdam factas esse non negamns. Qnod e codice Argenteo, conditione et indole singnlamm eins
partinm diHgentins perspecta, cognosd poterat, plnres recensiones exstitisse (coins rei'- ig^eyatione factnm
est, at Mareshallns in frandem incideret, qonm propter stnpendam yetnstatem codl^is Arg^tei banc ycrsio«-
nem non aliam esse, qnam Ulfilae iUam antiqoissimam existunaret ^®); nnnc qnnii epistolfiram partes per-*

35) Kinleit. p. 37. 36) Skeir. p. 46, 13.

n l V l ft ^<^^ii^^iil ^ — uistm d mn* i^.4i^,4$^^^. 06 ti im*yt4,j^. • 38) Obseryationes apnd Janinm p. 388.

Digitized by

Google

Xn PToles9mswM%

midtas, eyimgelioniiii nonniillas bis in direorsis codidbw conparare licet^ eliam dttiiu ntd^itor; ilfaie
tamen recensiones certe ex mia eaqne, nli yidetar, UHOana or^^inem dwEemiit, nniUiTenml^ anicni Tin
eraditi posterioris aetads , avt nbi Ulfilae TemoMm Ui%iui graeco mm satia aeonrate napondeotem ndiaaeBty
Ant nbi in sois libris alias lectiones reperissaU atqne qnas liabnecat UlfSas. Habo qnid^n Tidere non dif-
ficile est, illod antem non facile aUqnis dioet, qnaie iHis kds initio ab Ul^ acripta et qnae ab aliis mii-
tata, addita ant praetermissa sint; dolendom Ttiro est, qnod Hejmatins, qoi additamenta qnaedam direiaii
lii^riiae indole se oognorisse g^oriatur ^ ^) , ^gna Gogmtornm non* prodidit*

Praemissis bis in nnirersnm de lingna et anctore nostrae Tcraionis, peitpnins ad institnendani quae-
Btionem de ratione, qna sit confecta, nnde qni eios nsns nuudme iii -emendandis. kcis scriptarae sacrae essa
possit, apparebit Primiun antem dieendnm est de fonte, ex qno Gothns ioterpres banserit. Uliilam inter*
pretationem snam e graecis libris confeeisse nemo oSm dtbitant, idqne iam prMem Martyxii Nicetae
anctor ^^) testatur postqne enm Sixtns Senensis *^)* Qnae notida nnde bis yiris renerit, &mane apnd Tete«
res percrebnerit an inde eonieeeiint, qnia Ulfilas in Moesia babiiarisset et e tommerao Constantbopf^taiio-
ram bominnm graecae Hngnae peritiam nactns esset, enm etiam graeeos libros ad opbs snnm perfidendnm
adhibnisse, nos qnidem nescimns, sed tesdmoninm maxime prions illins scriptoris propter vetostatem noa
adeo contemn^dnm yidetnr. Qni yero stat a partibns ecffum, qui Ulfilam graecos libros secntom esse^^)
cobtendnnt, is non solum scriptorum auctoritati fidem babere debet, qui in bis rebus band idoneam ad
persuadendum yim babere soleant: adsunt etiam argnmenta ducta e comparatione yersionis nostrae et textns
graed, qnibus id probatnr. E mulds aliis baec pauca proferirans: non solum enim eum ordinem yeriM-
mm, quo graeci praeiyemnt, fideliter seryat — praeteiquam nbi indoles gotbicae lingnae afinm ordinem
exigit, ud in negatione iuxta yerbnm enuntiad ponenda, of. ad Job. 14, 11. Luc. 8, 12; in cdUooandis
qnibnsdam particuUs ant inido aut post inidum enuntiad, ud tp^ qnod alitor atqne di, graeca yomda go-
tbicae irespondens, prime enuntiad loco ponitur; aut aliae nescio quae sermonis causae alium ordinem
postulant, ut pronomen substandyo praeponatur, pata andbahii = ttjv diaxoviav %av%rp — sed etiam
sermonem suum in permulds ad graecnm coiiformayit, . quo p^tinere yidelnr nsns duaUs numeri, qno
tamen Ulfilas saepins ndtur, quam in graeco textu exstat et fere omnibus locis, nbi dnae personae indiean-
tur; deinde %ura, quam attracdonem yocant, frequens ususr pardcipiorum graecis exempHs accommodatus,
abusus pronominis demonstradyi ad yices ardcuU graeci implendas multaqne sunt alia, quae lectores gram--
madca nostra docebit. Quae quum ita sint, tamen fiierunt, qui omni linguae gotbicae eiusque indolis pm-
tia desdtud, conlparads singulis gotbicis yerbis cfum graecis, animadyerdsse sibi. yidebantur, Ulfilam saqiius
a graeco textu discedeiifem cum latinis libris consendre, cui animadyersioni. tanlam tribuerunt yim, nt

39) cf. Zabnii Einleit. p. 36. 41) Blbliotb. IV p. 390 edit. Colon. Ulfilas

40) Apod Simeonem Metapbrasfem in acds S. primus Gotbus omnes divinas scriptures e graeco
Nicetae (Acta Sanctorum Septembr. V. p. 41 edit. in gotlucam ling^uam a se conyersas tradidit
AStttverp^) O^^mloQf in^it, trjv JeQonf \7i(jlc!w

yQa(pr^vxai x^eoTivevarov and Trjg eXiadog eig 42) Cum Ussero apud Juninm Glossar. p. 16.

zfjv yozd-ixrjv yXaioaav fi€%apakuiv. Cf. JtliCTpnymi cf. Maresballum p. 389 sq. Benzelium praefatt

epistolam ad Sunjam et Fritbilam scriptam, qm Gotbos p. VI. Lyetim p. XXXYI. Ibrenm UlfiL illnstr. p.

graeds jnuxae s^pturee' (codioibus ujmis es^e^dipit. 268. KjutteUum p. 446. ZaIuuiMn JSinleit.|i«.28 sqo-

Digitized by VnOOQ IC

Prolegomena* XVII

e graeco fonte bmisiflse earn negantes potins latinos libros secatoni esse pi^obare siisciperent ; prae ceteris
Wetstemna id egit^'); rationes aatem, qaas tanqnam probantes addnxit, taata laborabant infilnntate, nt non
^Belnm alii exsisterent, qui eas refellere conarentnr **), sed etiam ipse re deirao considerata ad sapientiasi re-
. Tersiis Tersioiie nostra .pkrumqne qnidem graecnm textom exprimi , saepe tamen relictis graeds yersionem
Italam .seqni existimaret **).

Et loca qnidem esse, e qnibns cognoscatnr, rersioni nostrae phirima et verba et versiculos in libris
latinis solommodo exstantia admixta essey-eamque lectiones habere, qnae a graeds discedentes cnm latinia
consentiant, non nisi caed ant rixosi negabnnt. Primnm enim additamenta non panca inreninntar, quae
graed codices omnino spcmnnt, latini agnoscnnt ^®): M. 10, 29 viljau *— lat Toluntate; Mc. 14, 6tt
gabtturjaha — cnm yolnntate ; L. 1, 3 jah ahmin veihamma — et spiritujs ancto ; 9, 2 alJans — omnes ; 9,
43 gap paiirus. frauja duwe vets ni mahiedum usdreiban Pamma. tp llesue qap» pata hum ni ui^
goggip mbai in bidam jak tit fadubnja — (pands mutatis Corb. et Colb.) dixit eiPetms; domine, propter
quid nos non potnimus eiicere iUudI qnibus dixit: qnoniam hninsmodi orationibus et iduniis eiidetnr; 9,
KG ni amhun auk tst manne. $aei ni gavaurhjai mahi tit namin meinamma — nemo est enim, qui non
fadai yirtutem in nomine meo; lo, 31 vaa jah '^ fuisti et; 19, 22 jah lata — et piger; baec omnia
a graecis praetermissa cum Gotho codd. Colb. Corb. Brix. Redig. ant alii latini habent Deinde permulta
sunt loca, qnibus lectiones latinae pro graeds insident; ad quod probandum Zahnius Einleit. p. 32 minus
apte laudat Luc. 8, 3 et Joh. 7, 9 quorum locorum altero Gotbum cnm Brix. pro ^QcaTfjaa iussit (ixi*
Xevae), altero pro elnc^ efieive dixit asm es$et legisse opinatur; penitns insinuabit in causam, qui haee
loca legerit : Mc 7 , 3 ufia (saepe) non graeco nvyfifj , sed lectioni latinomm quomndam crebro accom*
modatum est; L. 9, 20 ubi gr. habent %bv Xqiozov tov d-eov, Gothus autem pu ta xridus eunua guPs'^
jquae eonyeniunt cum Redig. et Brix. fu e$ Christus, JUim dei; 5, 10 siud nutans ^ qnibus non graeca
^^ ^€oyQiuy redduntur, sed potius lectio Brix. eritis captures; 2, 14 godis viljifis quis graecum evdo*
ula yd evdoxlag Gothum his yerbis reddidisse contendat, nee potius codicum latinorum bonae vohm*
talis? 1, 29 tnnagahtai procul omni dubio latinos seqnitur, qui pro graeco I6y(j) introitu legunt; mt
etiam in epistolis: Cor. 2, 5, 10 ubi gr. did habent, Gothus svesana = latinorum praprios^ qui Xdid
legisse yidentur; 12, 17 t&at paith wana = Yulg. numquid per aliquem, gr. Tiva &v — dC avtov;
Philipp. 4, 8 veih = latino sancta, gr, ayvd'y 1, 18 pandei = latinorum dum, gr. nXi^v yel nXrjv
Stu Sic Gothum quum Cor. 2, 8, 19 pro graeco x^^otovrj^slg gatevips reddat, latinum ordinatus ob
ocnlos habuisse suspicamur, cui yerbo gothicum (a teviy ordo, ductum) multo propius quam graeco acce-
dit; et Philipp. 4, 6 ubi graeca iv navrl %ij TtQoasvx^ P^ tit all at bidai conyertuntur, aliquis coniicere
potest, Gothum interpretem non graeca y^ba, sed latina tit omitt araiione^ male intellecta, quod formulam
in omni, per se positam (tit allem)^ ad sequentem yocem traxerit, esse secutum ^^).

43) Prolog^, in noynm testamentum p. 114 47) Wetstenins p. 306 sententiam de confe-
tqq. edit, prior. ctione nostrae yersionis e ladnis libris male probat

44) yid. Beng^lU Apparatum noyi testamenti dicens, ubi latinus interpres yerba graeca aut parnm
p. 408 sq. accurate aut perperam yerterit, eodem mode etiam

45) 1. 1. p. 358 edit. Semlt yertisse Gotlinm; sed lectiones plerorumque loco-

46) cf. Zaliuif Einleit p. 32 sq* mm ab eo yituperaloram (M. 6 9 11^ 16. 21* 9, 38.

I. [3]

Digitized by

Google

xvni

Pmleg^meuih

Quods! indicatis Us refitigiis, iaaieii Tersioiian nofltmm e iprfteds Vkna dnctam essa eoBtendunts , «t
renittiBiiiB ketores ad ea, quae supra de indole liiuiis yeraionis in nmTeranm diximnfl, et kaee addinas:
Gotkns partieipinm rerbi sobsfantiTi elvai et vnaq%istv ciua graeois ponere solet, nU laiini printer \mnm
participii inopiam ant relatiro prenonine aut ooninnetiane aUqna ad ittod circnmscribeBdom ntontnr; partievlas
qnasdam ^raecas a latinis omissas fideliter reddit, sic av Lnc« 9, 46. 10 , 13.17, 6w Job. 9, 41*
Rom. 9, 29 ; neq Lnc. 18, 14. Cor. 2, 8, 7 ; mnltis locis lectiones latinomm a graeds discrqpantes
nee Gotlins habet, sed cnm graecis eondnit, aic L. 1, 10 nbi nnllns ladnomm enm Gotko nfoadsxi^
fiepov legit; snb oralionis dominicae finem Godins cnm codd. graecis doxologiam babet, qnam latinontti
fere nnllns agnosdt; et quid alia prodncamns, qnum pancis exceptis omnia fere e graeds bansta enr
aperte testentnr?

Yiri emdid igitnr qnnm in Ulfiiae rersione aliqnot lods latinomm codicnm lectiones repenssenl, alii
enm libros ntrinsqne sermonis consulnisse^®), alii yerdonem gotbicam posteriore aetate ab aliis dieob^is
ad latinos libros refonnatam esse censnemnt^®). Qnamm opinionnm prior pamm landanda yidetur; natt
etiamd neqne cnm Wetstenio, nnm Uliilas Ungnae latinae peritns, neqne cnm Hiekesio et Lacroiio, nna
latina lingna in Moesia ynlgaiis et latini sacrae scriptnrae codices illno translad fnerint^^), qnaerimns;
tamen qnia Inx eyangeUi Gotbis a graeeo orbe afinlserat, fieri non potnit, qnin doctores goAid, qni a Grae*
ds doctrinam acceperant et in graecomm cbristianomm oondliis intererant, graecae lingnae gnari essent,
ex qno inteUigitnr, nnllam esse cansam, cnr primns interpres bibliomm ad libros latinos confngerit,
enins lingnae, si yere eam callnit, eognitio ei certe nan paratior qnam graecae esset. Medio qnideai
aeyo tbeologos tanta lingnae graecae imperida laborayisse sdmns, nt denbi litarae sacrae essent ad*
bibendae, ad libros ladnos confiigaretnr, id qnod Lutbems noster fedt, prinsqnam graeds Uteris stadene
coepisset; sed inde probare, ilia qnoqne aetate bominibns exima ladnam qnam graecam fadKorem intdleete
fuisse atqne in expUcandis locis dijfficilioribns latinos libros adbibitos, pericnlosins yidetnr. £t d yere ha*
bnit libros latmos, cnr de tarn pands lods eos consnlnit, de plnrimis aliis n^lexit, nbi propter difficnl*
tales interprelationis ant minns recte ant prorsns false conyertit? Mnlto antem probabilior est altera sea*
tenda, qna yersio in Moesia ex libris graeds eonfecta postea in Italia ab aliis tbeologis gotbids ad teno-*

Mc 1, 38) recte babent et cnm g^raeds conspirant,
saltern probe pro intellecfa Gotbi reddita continent*
Contra aliis lods Gotbus latinos libros non secatns
sno Marte minus recte conyerdt, yide de aliis
Lnc 1, 5 et 8 nbi graeonm iq>ijfi€Qia latini mnlto
recdns per vicem, quam Gotbos per afar et kuni
reddiderunt. Nee firmioribns argrimentis Semlems ad
Wetsten* p. 308 epistolam ad Romanes e ladno
codice expressam esse comprobat, nam qnae loca
probantia addocit, ant nibil probant, ant a Knittelio
falso sunt lecta yel expKcata; sic 11, 34 tmma
datiynui pro g^eoo avtov posnit Gotbas, qnia ita
eias lingua dadyns pro genidyo subatandvis apponi
Bolet; et qnae yersio ladna babet et yel t%'> nt
eam seontns esse Gotbus did possit? Sic 12, S

guP$ (dd) yersio ladna nulla , codices g:raed per*
mnld addunt; 12, 19 Knittelium falso Ie|:is8e ad
L. 1# diximus ; 14, 9 qivaim — daupaim baec yerba
cnm Gotbo non solum ladni, sed edam graed libri
transponunt

48} Benzelins praefat. p. XXXIII: yerdo facta
est, inqnit, non aliunde, qnam autbendca graeca, latino
tamen interprete, qui ille cumque fnit, noninconsulto;
cf. Bengelium Defensione N. T. p. 27. Semlemm ad
Wetsten. p. 309. Gnmmium W. J. LXX p. 47.

49) Wetstenins p. 306 edit. SemL Ibre UI-
fil. yiustr. p. 268. Zabnins Einleit. p. 31 nqq. Ca-
sdllion. Spedm. praef. p. XX. cf. eundem ad Ephes.
2) 3 et ad Galat. 4, 18.

50) cf. Ibre UlfiL iUustrat. p. 260. 269.

Digitized by

Google

Pr^lfgomema. XIX

tern M Bti— I latuMMmm Hbroram nvtata e( isterpolafa esse existunatnr. Nefie 6mstMclniis * *) andien^
imn Mft, qui gotUcftm TersuttOft diqua relatione enm latinis ceniimetaiii esse negans potins, quae Ola ex
ki» in ee translata habere TideatHr, ea ant casn fortoHo et a Gedm et a Latinis addita, ant qnum con-
««i8«s ita hidbeat, nft maxime interpretamenta, glossemata, addifamenta e locis parallelis '^) einsqne sint
generis alia, in ntramqne versioneBi ex eodenl fonte dedncta esse opinatnr. Haeo altera opinio, at priorem
endttaBins, sagaciter qnidem excogitata est, sed si yir doctissimus epistolaram nnnc editanim eomparationem
institnere potnisset et Tel errores e latinis in gothicam yersionem transiisse vidisset, proenl dubio aliter
iadicasset; nam e. g. quod Eph. 2, 3 ad yerbom textns vtljana (yolontates) in margine lusiufu (yolnpta*
tes) posilun est, nnde ea lectio yenit, nisi e latino eodice, in qno yerba sonn similia pemintata erant?
Neqne iDa sententia, nobis probata, tarn ridicnla est, qnam Ricbardo Simoni ^^) yidebatur, modo ne de Yulgata
cogitetnr, ad quam nostra y^rsio mntata sit. Ynlgatam enim, qnam nnnc yoeant, Gothos non adbibnisse
Bon solnm inde cognoscitnr, qnod mnlto post nsn recepta est, yenun etiam quod Gothica yersio et noyi
et yeteris testamenti, com nullo fere libro rarins, qnam com ilia concinit**); contra saepins cnm antiqna
ilia yersione, qnmn boo nomine appellatam Sabatier e yariis codicibns collectara cnm Ynlgata edidit,
saepins etiam cnm Brixiano eodice, qnem Blancbinins edidit; sed cnm nnllo homm Hbromm ita congmit
Gothos, Bt onnm ant alteram prae reliqnis secntos esse did pessit. Res aatem sic habere yidetnr: Gotlii
ffdictis Istri ripis bibKa sna, sicnt erant ab Ulfila conyersa, ant etiam ab aliqno, si qaid deesset, per-
fecta, secom in Italiam deportarant; ibi incolentes qnnm Kngaam Romanomm didicissent et latinos sacrae
scriptnrae codices, in qnos indderant, a sna interpretatione discrepare, passim etiam anctiores esse yidissent,
ex illis exempKs Kbros sues ita correxemnt atqne mntayenmt, at yel singula yerba gotbica antiquae yer>
fionis ciyn aliis siye nsitatoribus, siye ad sensnm reddendnm magis idoneis permutarent, Tel si quae manca
yiderentur, ea snpplerent. Qno factum est, ut non solum lectiones librorum latinorum in Versione ea, qnae
e graeds codidbus facta erat, deprehendantnr ^^), sed etiam eae literamm sacramm partes, quae binis
exemplis gothicis conseryatae sint, duarum recensionum yestigia ostendant, alteram antiquiorem ad textns
graed similitadinem magis accommodatam , alteram recentiorem muMs locis emendatam, mutatam, interpola-
lam, sed ita, ut, qui eam relegerent atqne retractarent, ii librorum antiquorum lectiones rdlgiose in mar-
gine sui codids adpingerent, quas adnotationes librarii posteriores reddidemnt aut etiam aliis anxemnt.
Sic in lis fragmentis, quae codex Argenteus solus continet, diligentius inter se comparatis, cognoyisse
nobis yidemur, alia ad recentiorem, alia ad yeteriorem recensionem pertinere; et ad illud qnidem genus ma-
xime insignem eyangelii Lucae a reliquomm eyangeliorum ratione diyersitatem referimus, cuius et frequen- -^^ •V^-a* -^
tier cum libris latinis consensus, et diserepanles singulamm yocum scriptnrae *®), praeto-ea usus formamm

51) Epistola ad 2^nSam data, yid. Zahnii Bb* multis aKki kcis nunc kmdamus Timotb. I, 3, 6
leit. p. S4. locum celeberrimora, obi Goth, cnm ^aeds ^€og,

52) Loca ex paraDelis iaterpolata habes haec: a Yulgfata omissnm, legit, et de yetere testamenfo
Matth. (S, 11) 27, 42. (58). Marc 2, 22. 10, 4. cf. nnmeros, e libro Geneseos supra p. XI dtatos,
14, 47. 15, 21. 37. 40. 16, 1. 2. Lac. 4, 33. 6, cpii a Vol^. nraltum discrepant.

4. 9, 43. 50. Job. 15, 2. Gal. 5, 20. Coloss. 3, 55) yid. sopra pag;. XYU.

8. dl MflUi Prolei^. 742 sq. 56) Sic hoc eyang^io saepissime i} pro ^ in

53^ Hbtoria critica yenrionnm N. T. p. 222. terminatione ponitnr, maxime in tertia Singnlaris et

54; cf. Kjutteliam p« 376. Zahnimn p,32« Pro secunda pforaKs penona: 1, 13 gabairid pro

[3*]

Digitized by VjOOQIC

XX

Prolegomena.

Terboramcpe in reliqtiis eTaageUrs^ aat nnnqiiaiii ant r^^sime oDviorufl^^'^, et plnrimae lectioiies TOriae ti
glossae ^^) ad marginem adscriptae, sive a oorrectoribos ipsis, sire a librariis alia exempla eompanuitibiis
additae , qnaram quaedam in textam sunt illatae ^ ®) , manns emendatriees satis perspicae indicant. Hnc
accedit, quod in codice Yindobonensi , emus snpra mentionem fecimus, panca qoaedam verba gothica ad-^
dacontor, comparata com aliis recentioris linguae gennanicae; in his, baud dubie ex evangdio Lncae snmlis,

#y«i^^wis«'i

gahairip. 17 fauraqimid. 32. 35. 6, 36. 37. 6,
45; 2, 12. 5, 10. 24. 30. 34. 6, 2. 24. 25. 31.
32. 34. 46; 3, 14. 6, 27. 28. 33. 35. 36. 37. 38;
3, 4. 5, 4. 6, 23. 27. 35. 37; 6, 3; in forma
neutra participii praeteriti : 2 , 12 galagid» 23. 4,
10. 17. 6 9 48. cf. 15, 16 sad et 7, 46 haubid
pro sap et hauhip; in tertia sing^laris praeteriti
Yerboruin prions coniug^ationis : had 8, 31. 15, 28;
anabaud 5, 14. 8, 29. b(>. faurhaud 5, 14. 8,

^id.im.»fmf*^iti'00^W9^ p^^,^ gj^j jjj terminationibus masculinis seguente a li-
tera; stads 14, 22; faheds 1, 14. 2, 10. 15, 7;
hundajads 7, 6 et in participiis mikilids 4, 15.
gahrainids 4, 27. gamanvida 6, 40; deinde b pro
y* uti 4, 3 hlaibs; n pro g ante palatinas literas,
ngf «*j «? pro ggy g^f g^f ▼><*• «<* ^^^* ^^j 31'
S4t jjjRjjji:(^ ficribendi ratio, quae etiam in docnmento Are-
^^^ ' ^ tino invenitnr, latinitatem videtnr oler^^ literae

geminatae simpliciter ponuntar : fulnan pro fullnan^
vid. ad 2, 21; f aura gag jins ti fauragagjan 8,
3. 16, 1 pro fauragaggjan. Praeterea Yocales cnm
aliis Tocalibus et diphtbongis permntantar; ei cvaxkez
2, 10 faheid. 15 tohannexn, 8, S2 anasaisleip. 9, 13
manaseidai pro fahed, tohannen, anasaUlepy ma^

*4im^ fyS:ff,ss.^Ut^ ftasedai^ c£. ad 3, 5; e cum ei: 2, 37 blotande.

7.vri^#*> ff,^. 43 f^ippane. 10, 5 pane. 19, 37 poze ^ro bloian-^
dei, mippcmei, panel, pozei, cf. ad 10, 5; e cum
t; andbahtededun 8, 3. avetunps 8, 17. aggele
9, 26. 15, 10 pro andbahtidedun ^ svikunpSf ag»
gile; i cum e: galagidideina 5, 18. 6, 11. qhni
7, 3 pro galagidedeina et qemi, vid iad 8, 56;
£ru cum u vid. ad Marc. 7, 32 ; u cum an vid. ad Luc
1, 54; o cnm u: 3, 26 'iodins. 16, 8 sunfos pro iif-
i?iif« (rid. TS. 30) et sunjus, alia vide ad 4, 13
adnotafa. Hue pertinet emissio j literae e formis
quibusdam rerbi visan: 9, 12 stum. 5, 10 stud.
9, 41 siau. 8, 25 et 14, 31 stau

57) Yerbomm formae huic evangelio soli in
codice Argenteo propriae: auhmists 3, 2. 4, 29.
19, 47 pro auhumisfs; tba 17, 9 pro 'ibai; ««-
huJpa pro unhulpo 4, 35. 8, 29. 33. 9, 42 (legi-
tur quidem etiam Mattb. 25, 41, sed est bic locus
e codice Ambrosiano); 6, 40 laisaris pro laisa^
reis; 1, 23 andbahteh pro andbahfjis, vid. b. 1. ; 9, 39
hropjip pro hropeipy cf. Grim. I. 847; 19, 12
gaggida pro i'ddja; bai pro bajops I, 6, 7f 5,

7. 6, 39. 7, 42; nauhpan pro nauhpanuh 1, 15«

8, 49. 9, 42 (in sententia negativa etiam J. 6, 17).
Yerbomm eorum, quae aut nnsqaam in erang^e*
liis amplius, aut perquam raro inyeniuntur, tantos
est numerus, ut omnia proferri vix possint, qua-
propter lectores Glossarium adire iubemus; anom
alterumque posnisse sat erit: dicitur apud Lucam
air us pro aggilus, flodus pro away naua pro
daups, manaseds pro managei^ gaujans pro hisi^
iands, gaivo et fauradauri pro plapfo (plafjo),
unhails pro siuks, namnjan pro haitan, skeinan •
pro liuhijan, piupspillon pro vailamerjan, magus
pro piumagus multaque simplicia pro compositis,
uti sviltan, aistan^ qisljan all. Alia omittimosy
quia in textn graeco etiam buic evangelio sunt pro-
pria; addimns autem boc loco ex obserrafionibns
sjntacticis prae ceteris, in boc erangelio articnli enra
nsum esse, nt etiam substantive posfponatur, vid. 3,

8 us siainam paim. 17, 17 taihun pai. 20, 15
aurtjam paim; ea constmctio in epistolis saepis-
sime, in evangeliis praeterea tantummodo Job. 7,
8 invenitur.-./rt/V**' ^J'^ ^'tt ^^t'^f^Hf^ 4«^r^,*

58) Variae lectiones: 5, 28 in textn tddfa — -
marg. laistida; 6, 21 Jijandam — hatjandam; 40
gamanvids — usiauhans; 7, 32 gaunodedum —
hufum; 8, 27 unhulpons — siolisia; 9, 34 genum
tn pamma milhmin — jah at tm 'in milhmin at"
gaggandam; 16, 1^ faihupraihna — mammonim;
glossae : 3 , 14 in textn valdaip — maig. ganohidai
sijaip; 6, 49 flodus — awa; 9, 13 manaseidai —
managein ; quamqnam inter varias lectiones et glos-
sas vere distingnere difficillimum est.

59) Hae mnlto pauciores sunt, qnam qnas
Zabnins Einleit. p. 34 enumeravit, et iniuria Ca-
still, buc refert loca Cor. 1, 12, 15. 2, 10, 16.
Galat. 5, 4. Coloss. 2, 23, de quibus lods in ad-
notatione diximns ; sed dtra omnem dnbitationem L. 2,
2 de verbis at visandin kindina syriais raginon^
din saurim altemtrum e g^ossa ortum est, nam at
visandin kindina syriais idem est, quod raginon*
din saurim; idem 5, 35 de alteroyaA; 14, 32 da
jabai nisi mahteigs; 17, 6 dejabat; Cor. 1, 15,

6 de fifhundam; Coloss. 3, 12 de armahairiein
statoeudom est, cL etiam ad Lac 19, 7.

Digitized by

Google

Prolegomena.

XXI

tkoC et aUii8 Gaiasdam loci lectiones ^^) a cod. Ar^. diyersae insant. Marci etiam evangelli daamm recensio-
niiiD yestigia deprebendantiur, in quo et sermonis complores proprietates ant cum Luca communes, ant ab
omnibus reliquis discedentes cognoscuntur ®^), et rariae lectiones in margine sunt adscriptae ®^), et cuius
textus, nti Lucae, sarins ex reliquis evangeUis interpolatus ®^) apparet. Quod bis indioiis docti de
Liaca et Marco inrenimus, idem, de Matihaeo et Johanne statuendnm esse alii libri gotbici probant; in co->
tlicibus enim Ambrosianis fragmenta evangelii Mattbaei ^eguntur, in quibus discrepantiae a textu codicis
Argentei sunt®*); deinde in opusculo illo theologico, de evangelio Jobannis scripto (Steireins), loca plera*
que buius eyangelii citantuTi e quibus auctorem illius opusculi textum a nostro diyersum babuisse'
apparet ® *).

Considerantibus bas diyersitates, eas leyiores modo esse, neque ilia i'etractatione yersionis prions aut
indolem aut aequalitatem interiisse cognoscitur. Epiaiolae utrum iam ad Istri ripas conyersat fuerint .
Gotbis, an demum in Italia, decemere non audemus nos quidem, quamquam nibil cogitare possumus, quod
ne fieret, impedimento fuerit. Quae autem firagmenta ad nostram aetatem peryenerunt, ea posteriori tempori
tribuenda esse, inde disci potest, quod non solum cum codicibus italicis fere conspirant, sed etiam quod
noyas formas (yid. ad Tbess. 1,4, 14), noyas sjntaxis rationes (yid. ad Coloss. 4, 10) multasque pro-
prietates supra indicatas continent. Earum autem epistolamm etiam duas exstitisse recensiones discrepan- i\^?,/», r.
tia Godicum indicat; de antiquiore ilia quantum superest yerbis contextis edidimus (cod. Carol, et cod. B),
altera, cuius yarietatem in adnotatione subiunximus (cod. A), recentior esse yidetur: nam duo iUi codices,
quos significayimus, nullas babent adnotationes marginales, certe non eas, quibus yariae lectiones aut
glossae indicantur ®®), in altero autem recentior aetas, nisi e yariis lectionibus margin! appictis ®^), cerfe

60) Scriptom est aivaggeJjo .pairh Jokan;
qanm in codice nostro luhan legator, ex alio codice
illod desomtum esse apparet; sic etiam vaurpun
afar po, quae yerba certe ad Luc. 9, 28 perti-
nent, in cod. nostro legimas addito Pan: vaurPun
pan afar po (intell. vaurda).

61) y. c« qanm formulae sunu8 mans apnd

Mattbaeum (9, 6. 10, 23. 11, 19) articalas add!
soleat, apnd Marcum omittitar 2, 10. 8, 31. 38. 9,
9. 12. 31. 10, 33. 45. 13, 26. 14, 41, quod apnd
Liucam etiam plemmqae factum est.

62) 1 , 6 in textu haipivisk — margine vtlpi;
1, 11 tin pozei vaila galeikaida — - putei viida;
^9 ^ gaiamjan — gabindan; 12, 24 mela —
boko8*

63) yid. Not. 62.

64) 26, 72 cod. Arg. afaiaik — cod. Ambr.
laugnida; 26, 75 afaikis — 'invidis; 27, 1 runa
— garuni; ibid, gudjans — pat gudjans.

65) 6, 11 cod. Arg. gap du siponfam —
Skeir. qap siponjam; eodem yersu pet — ei; 6,
13 fimf — paim • « • ; pauIo post hlaiham paim
harizemam — hlaibam barizeinam; eodem yerso
paim maijandam ^ at Paim matjamdam} 7, 46

andhofun — andhofun pan; 7, 48 fareUaie^ —
Pize fareisaie; ut omittamns quod 7, 47 pro sijup
scriptum est siup et 6, 9 tvana pro *b* -i; ^Au.jk.JT,

66) Margin! codicis B adscriptae sunt literae
Domerales et solae et yoce laikfjo addita, quamm
illis capita, bis praelectiones ecclesiasticae indican-

tur; de !!s yide infra; quod ad Cor. 1, 15, 57 sihv
legitur, CastiUionaeus coniectnram suam, quasi 218
yersus significaret, ne sibi qnidem ipsi probayit,
nee nobis literarom illanim significatio perspecta estj
nisi forte quis respiciens sensum yersicnli, in quo
dens yictoriam nobis per lesnm Cbristum dedisse
dicitor, literas illas latinas esse conilcit pro su h.
V. = signo boc yinces, nt tbeologus gotbicus indi-
care yoluerit, ciyes ea tessera usos yictoriam de
Lostibns 8uis nescio extemis aut intemis repor-
taturos esse.

67) Rom. 9, 13 in ieiAn fijaida — marg. aiM?-
t/otS (?); 10, 7 tup — ••rjo (in quo fragment©
non adyerbium, sed yerbnm pro tup usliukan la-
tere suspicamnr, fortasse tisfarfon); Cor, I, 9, 9
m faurmuljaia auhsau priikauiai — nifaurvaip*
jai$ munp auihaau priskandin; 19 gageigaided^

Digitized by

Google

XXfl

ProlegQmeua^

e frequentissiiiia lectioiiiuii emendatioiie ad graecam texfnm facia ^^) et ex ringnlari aeriptoEa aaepe obria
cognoscitur. Hoc referimus freqnenteni assiiiiilatioiiis nsniB, qua h litera fiaalis in eaiideni piuuun seqMB**
lis Tocia mvtatiiri quae figura qaum rariua in erangdiis, certe lis, quae in oodice Argmteo con*
tinentnr, nee nisi ante p inyeniatur ^^), rarius etiam in cod. B, in cod. A ante onmes liqnidas et nedias
literas adhibetnr ^^); deinde nsom simpKcium TocaUnm in t^nunationibaB pro diphtkongis ^^),

11

Jau — gaaiaUtaWjaui 21 gagetggau — gavandi"
dedjaui 22 waiva — vaila; 10, SO anehtima —
hrtikja; 13, 3 et gabrannfaidau — et wopau; 5
ni Bokeib sein ain — ni tnaljanop sein ain; 15
53 rmrjand — fravardjand; 2, 1, 8 afsvaggvi^
dai vestima — akamaidedeima ; 2, 11 gaKgmam*
dau — gafaihondau: 15 fraqistnandam — Jralus^
nandam; 3, 14 afdaubnodedun — gahlindnode^
dun; 5, 12 wkatmjaima -* anafilhaima; 12, 7
hnupQ — gairu; 12, 15 JapaJeiko — gabaur^
jaba; Gal. 2, 5 gastandai — patrhvtsai; 6 and*
siiaip — nimipl 8 galavida — vaurkia; 4^ ^ uf
9iabim fairwaus — wf twgglam; 13 $iukein —
unmahi; 21 niu hauseip — fitti ussuggvup; 6, 3

rapjamarzeitis 'ist — sik silban uslufands tst;

Iplu 1 , 9 M vtlfan aati fauragalnkaida tmtna
— ana leikainai poet garaididu 'in tmma; 14 ^a-
freideinaU — ganistais; 2, 3 viljana — lustuns;
ibid, visiai bama hattzis — us saieinai urrugkai; 2,
10 godaim — piupeigaim; 3, 10 Jilufaihu —
managnandei tnanaget{?), qaarnm adootationum
maxima para interpretationes , aliae emendationes
secnndum graecum textam (Cor. 1, 13, 3. Gal. 2,
6* Eph. 1, 9) aut secundam latinas Tersiones (Gal*
4, 21, Epli. 2, 3), aut lectiones codicis B con-
tinent (Cor. 2, 1, 8. 12, 15).

68) Cor. 1, 16, 2 cod. B laiifai (faciat) —
cod. A lagjai c. gr. omn. Tid^etO); 2, 1, 8 ska*
maidedeima nns — ajsvaggvidai vesehna haesi-
tantes essemus, quod gr. i^anoorj^/jvai propios
nccedit; 19 vMamerjada erangeiiaatnr — ««•-
jada praedicatur, c. gr. omn. KriQvxd-ug; 2, 13
^mma ei — m iis, c. gr. omn. avTolg; 3, 3 svi^
kunp manifestam — svikunpai mauifesti, c. gr.
omn. wav€QOVfievoi; 3, 9 tr« vuJpau e gloria —
til vulpau c. gr. omn. (iy) 66^7/ ; 8, 19 snip ga*
mnpam cum sociis — mipgasinba consocms, c.
gr. omn. ovvixdrjiiwg; 20 bivandjandam deritanti-
bus — bivandjandans deyitantes , c. gr. omn. ateX-
Xo^evoii 22 filaua mats multo magis — Jilu multo, c.
gr. omn. nolv; 13, 5 t'Aat nam (jlit^tv, cxQa) —
fit&at nisi, c. gr. plerisqae el /UTjTt; Epb. 1, 22
mil omne — alia navta; 2, 2 aivis aevi — jTaw*-
tvans mundi, c. gr. omn. xoa^ov; 2, 5 syum so-
mas — sijup estis, c. gr. omn. iori; yice versa 4, 25 ;

4, 28 ak sed— tji reram, c. gr. omn. 3i; 4, 30 pamtm^
ei quo — i^ pammei, c gr. omn. h ^« Yarie-
tates permoltae aliae ntrinsque codicis ita sunt cam*
paratae, at nterque graecos diyersos secatns sit,
cod. A antem maxime eos, quorom origo italics
est certa: Cor. 2, 2, 12. cod. B: 'in aivag^elfon elg
%d €vayyiXiov — cod. A : ¥n aivaggeljans oia %d ev^
ayyiXiov; 16 daupaus d^avdrov — tis daupau in
&aydtov; 3,9 andbakHdiaxovia-^andbahtfaSiCB'
utovlq; 5, 12 hairtin xaqdiif — tnhahiin iv xa^it/;
7, 3 gasvtlian ano&avalv — mipgasviltan ijw
anod^avBiv, Eph. 1, 19 m uns dg 7]^5g — 'in i'zvis
elg v(xag; PMlipp. 3, 13 ni pan ovx {oQa) —
mi nauh ovtkb* Rarissime lectiones codicis A grae-
conmn anctoritas deficit, at Cor. 2, 7, 9 ubi pro tn
vaihiai legit vaihiai, quum i'n praepositionem omnes
gr. agnoscant; sic 9, 2 nbi tvopam (gloriaoMir) ^ro
tvopa (glorior) nee graeci nee latini Labent; 13, 7
ttngakusanai (reprobi) cum solo cod. Lincolniensi,
qaantum sciamas, pro gakusanai (fioxifAOi) legit;
quod denique Coloss. 3, 1 pro parei, qaod onmes codd.
(ov) postulaDt, p€tr (ibi) praebet, librarii errore positom
esse sospicamor. Keliquae quae intercednnt diyer-
sitates, non sensom ant textum dirersom praebent,
sed continent diversitates interpretandi, sic Cor. 2,

7, 8 B atik — A tmfe; 9, 2 gavagida — tuva^
gida; Gal. 2, 6 vulpris — tmlprais; 6, 1 atsai^
tvanas — andsaiwands; Eph. 1, 14 izei — saei;
3, 10 managfalpa — Jilufaihu; 3, 19 du — i'n;
6, 11 diabulaus — umkulpims; 6, 18 vakandans
— duvakandans; Coloss. 3, 5 vinnon — vinnom

69) Quod scribitnr jon - nt M. 25, 42 et jW
ia 26, 2, ea e cod. Ambros. sunt.

70) Praeterqnam qood ilia mntatio ante J^ ad-
mittitur, idem fit quoque ante liquidas: I Cor. 2, 1,

8. (aliter 7, 8.) Eph. 3, 18; m PhiUpp. 3, 17; n
Cor. 1, 10, 20. 2, 1, 18. 19. 3, 13. 5, 12. 8, 5.

Philipp. 3, 3. all.; r Cor. 2, 8, 10 cf. ad 4, 6;
s Cor. 1, 5, 8. 11, 2. 2, 8, 15. 7, 3. Phiiipp. 4,
2; ante medias: b Cor. 1, 10, 21. 2, 7, 15. 9, 4;
gCor. 2, 2, 7. 5, 5. 18. 8, 23. Eph. 4, 24; d Cor.
2, 2, 16; qnid? quod ante it tenuem literam assi-
milatione ntitur Cor. 1, 7, 16.

71) Sic t pro ei: Cor. 2, 13, 3 wtkip. Gal.

Digitized by

Google

Prolegomena.

xxin

Ktemram exOias sonantiiim in fine Terboram^'); eTitationem qaonindam genemm hiatus interposita j
liteni^^). Qnibns omnibus collectis (eaqne oopia multis facile aliis angeri potest ), aperte indicator,
Kn^iiani godiicam antea radem, agrestem, inconditam ab iis, qni libronun sacrornm interpretationi gothicae
d^mo operam dedenint, ab incorrupta integritate ad peregrini sermonis consoetadinem deflexam et emol-
Mtaa esse.

Rdiqna suit fragnenta veierU letiamenii, panca qnidem, sed idonea ad certissimam coniectaram
facioidam, plerosqne certe Ubros eins gotbice (iiisse conyersos; libros enim levioris argumenti prae grayio-
ribms a Gothis linguae patriae traditos yix credibile esse, sed procol dnbio ceterorum etiam librornm Tersionem ex*
9titi88e, supra ostendimus. Ea antem translatio aetati esse yidetur tribnenda, postquani Gothi in Italia sedes
oeperunt. Nam quum non ex hebraico codice fluxerit, sed e translatione septuaginta interpretum ea,
quae Coraplutensis editionis fons fuif , id quod ex collatione gothicae cum Complutensi facile cognoscitnr ^^),
Cemplutensem autem ex italicis codicibus confectam esse eonstet ^ ^) , goihicam etiam versionem , saltern
fragmenta nostra , ex libris italicis haustam atque in Italia fiictam esse apparel.

Ad argumenta, quibus nostram Tersionem plerasque mutationes in Italia passam esse supra probavi*
mns, haec etiam certiora adiici possunt: post inscriptiones singulorum libronun ponitur dusiodeip Tel ana*
giodeip, L e. incipit ^®)y quod in graeco nullo, yerum in latinis plerisque inyenitur ^^); in fine epistolarum
additur utiauh, i. e. explicit ^^) siye praemissa breyi significatione , ad cuius ecclesiae christianos apostolus
cpistolam scripserit ^®), siye indicato loco, undo iUas miserit*^)* Quas subscriptiones quum ab Euthalio,

^9 ^ P^g^^P V^ siukeipf pugieip; e pro ei:
Cor. 2, 6, 21. 8, 16. Gal. 6, 13. Eph. 2, 16.
Philipp. 2, 26 Vie et pize pro tzei et pizei. Contra
in mediis yocibns pleniores praefert sonos, scribit
enim Cor. 2, 1, 12 uameiium. Gal. 3, 19 pizeieu
CoL 4, 7 iyketktts pro uametum, pizeeiy lykekus.

72) Cor. 2, 13, b pan; 12, 2. 3. Eph. 2,
12 iimf pro pa^ et hnm*

73) y. c pro ta scribit ija in frffapva omni-
bas lods, ubi id yerbum legitnr pro Jriapva $ iai
-— ytd in Mai Philipp. 4, 5. Col. 4, 6; ait —
a^ hk $amp Cor. 2, 9, 6. Gal. 6, 7. 8; eiha
— effha in Jreijhah Cor. 2, 3, 17 multisque aliis lods.
Contra nf> pro quo antea iju scribi solebat, maxime
in cod, A restitoitnr, in stvm et siup Cor. 2, 2,
17. 3, 3. 6, 16. 13, 9. Eph. 2, S. 10. 4, 1,
Philipp. 3, 3.

74) yid, Esdr. 2, 31 nbi anparia Tulgo omis-
smn c Complut. (etiQOv) addit; ^39 pnsundi *u*
=3 xl^i denaema, lectioni Complnt. pro xtXioi
ima; Neh. 5, 13 ab initio c. Complnt. addtit jicrA
(xalye)^ sic ys. 14 piudanU {(iaaiXet) post artar*
htairtiona lAQd^aaaa^d et ibidem xai iy(6 pro
iyd, nisi quod yerbis transpositis ti Jah legit;
panllo post qunm yul^ scriptnm sit fiiav avtuiv
ovx Mtpayov xal wg Siac rag nqdrag Sg TtQd
ifiov ifiagwop irf avrovg, Goth, cum Complnt.

legit aQtov Tijc '^ye^ovlag fiov ovx i^ayofiev* ol di
aQvovcag ol e/nnQoad^iv fxov i^iqwav im toy
Xaovj conyertit enim: hlaif/auramapleis meinta
ni matidedum* Itp fauramapljos paiei vesum faura
mis iauridedun po managein; ys. 15 pro dl-
dqaxf^'d cum Complut legit alxXovg (sikle); pro
ixrevivayfi^Oi avrdiv i^ovoidl^ovTai cam eodem
libro naidaqia axnviv ixvqlevociv {ahalkoi tze
Jraufinodedun) f et sic porro. Earn textus gothid
cum Complotensi consensnm lam Speciminis editores
indicayemnt, sed non omnibus locis id ab lis
factnm est, nbi Goth, cum illo libro conspirat.

75) yid. epistolam ad Leonem X. snmmum
episcopnm, Complutensi praefixam.

76) yid. eyangelia Mard et Lucae, epistolas

ad Corinthios alteram et ad Ephenos; epistola ad Gala* }'. ^¥dd » /t-J^*
tas abmpta iudpit, rettqna yero eyangelia et epi^
stolae sunt axig)ala»

77) cf. Wetstenium L L p. 305*

78) yid. epistolas ad Romanes, ad Corinthios

ntramque, ad C^latas, Ephesios, Colossensei^ Cet^ /l^^^fcu^w ^ t^ mUkn
mm quod ejrplicii gothicam usiauh reddidimus, yoce
latina usi snmus , pro qua rectias perfecii dicen-
dum erat; ef. Grimmium W. J. LXX p. 34.

79) Sic in cod. B esse solet. ^

80) Sic in cod. A, qui etiam dnas saepe sub-
scriptiones coniunctas habet.

Digitized by

Google

XXIV

Prolegomena.

episcopo Alexandrino, medio secnlo quinto demam factas esse inter onmes constet^^), illo antem tempore
neqne Ulfilas adhne inter Tiyos esset, nee Yisigothi sedes antiqnas ad Istrum incolerent, nee OslrogotU,
mortno Attila rebellantes et noyas sedes quaerere parantes, Us rebos yacasse yideantar; quo aHo tempore,
nisi postqnam occnpayemnt Italiam et — si etiam de reliqnis Gothis dicendom est — Galliam eomm libri
illas inscriptiones et subscriptiones accepemntt E latinis Ubris Gotbos etiam indieem lectionom eecleaiasti-
carom, additamenti eodem tempore com snbscriptionibus introdncti ^^), in sua biblia transtulisse, eamm
appellatio laiktjo argnmento est; iUas enim sectiones Gothi si e graecis libris hansissent, yerbum a efgg*
van (avayiyvcioHeiv) ductnm formassent , ut graeco avayv(aaiq responderet , nunc autem yoeem mere lati-
nam posnerunt ^^). Praeter banc diyisionem, secundum lectiones factam, alia in utroque codice secundum
capitda, sed diversa apparet. Nam quae in cod. B solo leguntur, maximam partem cum Eutbalianis con-
spirant, quas praeterea babet cod. A et B, cum nulla librorum aliorum diyisione congruunt ^ *)• Pro bis
diyisionibus , ut id boc loco moneamus, eyangelia in codice Argenteo secundum canones, Eusebianis non ab-
similes, dirisa sunt ®^), qui a primo interprete, an ab aliis appicti sint, certo dici non potest.

81) Absolyit antem Eathalins illam operam
anno 458. yid. Mill, prole^g. 940 et 944. Cete-
mm in Ubrorum fine iUiid explicit ponere, iam
seciilo quarto Romanos esse solitos^ ex Hieronjmi
epistola 28, 4 cognosdmus.

82) yid. Mill, proleg^. 941.

83) Appositae sunt bae lectiones margin! co«
dids B et quidem (fof/f^^ 3, 4. 5, 1 1. 8, 1. 9, 1.
11) 29 (quarum quinque lectionum Eutbalius qua-
tuor tantiim agnosdt). Gal. 5, 2. 25. Epb. 5,
1. 5. Philipp. 1, 21. 3, 1. 4, 1. Thess. 1, 3, 1.^

84) Iq epistola ad Romanos, nisi in cod. CaroL
ad 12, 1 t et ad 13, 1 r^ nullae diyisiones ad-
scriptae apparent; in priore ad Corintliios (cod. A)
ad 11, 3 ponitar h (8), ad 14, 26 ie (15), ad 15,
58 in (17); legitur praeterea etiam ad 11, 25 e
(5), qna Eatbalianam dirisionem indicari Gastillio-
naens existimat, cf. Knittelium p« 384. In altera
ad Corintbios legitnr in cod. B ad 1, 3 a (1). 1,
15 h (2). 2, 12 g- (3). Ayle (5). 4, 7 i/ (6). 5,
12 z (7). 7, 4 A (8). 8, 1 Ji (9). 9, 3 i (10). 11, 2\
ia (11); literam d (4) Castillionaeus (ad 2, 1, 3)
omissam aut ita interiisse dicit, at nulla eius yesti-
gia deprebenderit ; ceterum Eatbaliana sectio prima
ponitur ad 1, 1; octaya ad 7, 2; dedma ad 10, 1;
nndecima ad 11, 1: in cod. A dnae tantum notan-
tur secdones ad 5, 11 </ (4) et ad 8, 1 g (6),
quae cum graecis omnino non congruunt. In epi-
stola ad Galatas in cod. B ad 2, 11 ^ (3). ad 4,
21 J^ (9). ad 5, 13 ur (11)^ compluribus omissis;
in cod. A ad 3, 27 ^ (3); ad 4, 13 d (4). Epi-
stola ad Ephesios cod. A ad 2, 1 a (l)* Epistola

ad Thessalonicenses priore cod. B ad 2 • 17, b (2). ,

3, n e (3). 4, 13 e (5).^';'';;f^^5,fe^;fc>:^tf^*<#u

85) Hos canones pnmus Lije editioni Benze' '

lianae apposnit; qui ab Eusebianis discedunt, sunt
bi: eyangelio Mattbaei: sect, md 6, 9: Ens. 6,
14; mq 6, 20: 6, 19; ne 7, 15: 7, 13; np 7, 19:
7, 21\ jp 8, 22: 8, 23; Hd 10, 33: 10, 32; rq
11, 16: 11, 14; rz 11, 18: 11, 15; tme 27, 51:
27, 52; eyangelio Mard sect, ft 1, 4: Eus. 1, 3;
g 1, 6: 1, 4; Ji 1, 14: 1, 15; ia 2, 13: 2, 14;
hp 3, 13: 3, 14; mq 4, 34: 4, 35; mz 4, 35:
4, 36; nq 6, 12: 6, 13; nh 6, 15: 6, 16; / 6,
18: 6, 21; jp 6, 54: 6, 53; ud 7, 30: 7, 31;
119 7, 37: 8, 1; pg 8, 29: 8, 30; Vrf 9, 33: 9,
32; ra 9, 49: 9, 44; rb 9, 50: 9, 49; rih 11,
3: 11, 4; rl 12, 12: 12, 13; mp 14, 8: 14, 7;
rpe 14, 50: 14, 49; r^q 14, 68: 14, 69; r^p

15, 1: 15, 2; « 15, 2: 15, 3; sa 15, 3: 15, 4;
sp 15, 20: 15, 21; eyangelio Lucae b 1, 35: 2,
6; g 1, 36: 2, 8; t 3, 15: 3, 16; ia 3, 16: 3,
17; ti 3, 17: 3, 19; /& 5, 10: 5, 11; mi 6,21 : 6,22;
na 6, 26: 6, 25; jp 7, 18: 7, 19; «& 8, 11 : 8,
12; rpz 15, 3: 15, 4; r7 15, 11: 15, 12; rVft

16, 13: 16, 14; rHp 17, 3: 17, 4; sq 17, 24:

17, 25; siq 18, 14: 18, 15; ska 18, 27: 18, 29;
ske 18, 43: 19, 1; slg 19, 35: 19, 32; sId 19,
37: 19, 36; sJq 19, 40: 19, 41; eyaugelio JoLaa-
nis nq 6, 35: 6, 37; jg- 6, 48: 6, 49; jrf 6, 49:
6, 50; ua 6, 63: 6, 64; ub 6, 64: 6, 65; ttg
6, 65: 6, 66; Ha 10, 15: 10, 16; Hb 10, 16:
10, 17; Hg 10, 39: 10, 40; rh 12, 27: 12, 28;
riq 13, 36: 13, 37; rib 14, 25: 14, 26; rlz 15,
J6: 15, 17; rlh 15, 17: 15, 18; rmd ib^ 23: 15,

Digitized by

Google

Proltgauena.

XXV

PoeiqnMn de fonlibiis egimas, nude versio d^othica, qnam nnnc hab^nns, eomposita Bit, seqnitar altera
fvaestio de radone, qnomodo Ulfilas interpretis miiniis administrayerit, qua quaestione profligata intelligi
potent, quid utiUtalis noTi tesfaiiMmti crisis inde capiat.

infSani reUgiosissime sequenteni textos graeci anctoritatem verbam de rerbo reddidisse omnes fere
consentiiiiit y sed earn fidem servilem pleriqae tamqne snperstitiosam GOgitaTemnt, at yitaperandane sit magis
qiuun laudanda, in incerto relinqoatur. Nam qui ita graecos secntiim earn dicnnt, at yel formis passiyis
pro mediis, graecis, male intellectis , utatar, quid aliad agant, qaam at Gotham imperitiae lingaae graecae
at^ne adeo saae ipsias accasent? Sed iidem tamen Gotham mode accaratiorem graeci textas imitationem
oblitam esse dicant, mode graecoram aactoritatem deseraisse, id ubi aat soni saayitas aat sermenis gothid
ingeniam postakyerit ^ ®). Si yero ita conyertit de graecis, at saae etiam lingaae leges obsaryaret, qois
eimi) caias sola fides laadanda sit, senrilem in modam iilterpretatam esse contendati Neqae yerom est,
quod alii yiri docti ^ ^) Ulfilam graecam exemplar totidem saepe yerbis interpretatam esse, obscora obscare
rertisse, ambigaa in ambigaitate reliqaisse, sjntaxin graeeoram collocationemqae yerboram seryayisse
aiont, at in eins Ubro graecam habeamas textam gothicis qoidem yoeabolis conyestitam, borealibas tamen
idiotismis plane carentem. Sed non solom per se incredibile est, hominem sapientem eno se sensa ita pri-
rasse , at libroram sacroram interpretationem faceret ita comparatam , at eius yerba legentes neqae intelli*
gerent, nee nllom inde fractam perciperent, qaam tamen spectasset id, at ciyes doctrina Christiana e bibliis
liaarienda imbaerentar atqae confirmarentar; sed etiam demonstrari perfacile potest, Gotham saae lingaae
copiis ita asam esse eiosqae leges ita obseryasse, at translationem yere gothicam, non graecam yerbis
gothicis yestitam exhibaisse did possit * *)• Nam neqae articalum ponit , nisi nbi sermo gothicas earn ad-
nittit, neqae morem graecam cam sabiecto nentro plaralis yerbam singalaris nameri coniangendi imitatar;
daali namero saepias, qaam in graeds fit, et loco genitiyoram a sabstantiyis pendentiam saepissime datiyis
ntitor (cf. ad Job. 8, 34); praedicatam non casa cam sabiecto congnio ponit, sed addita du praepositione
reddit; daobos yerbi temporibas eontentas neqae ad re^^endnm fataram, neqae ad praeterita distingaenda
noyas formas indacit; tempera non compatat annoram, sed hiemam spatiis (yid. ad Matth. 9, 20 et Lac.
2, 42), non noyilaniis, sed plenilaniis (yid. ad Coloss. 2, 16), et qais enamerare potest, qaoties yerba
transponit, neqae negationem qnidem solam, de qaa re sapra diximas, sed etiam alia (yide e Matthaeo
8olo 7, 24 vaurda meina, gr. fiov tovg loyovQ* HJainamma razna — olxiijc ixeiptj^ sic 8, 13.

24; rtue 15, 24: 15, 25; rmq 16, 2; 16, 1; rmz

16, 4: 16, 5; rmp 16, 15: 16, 16; me 17, 25:

17, 26; rffi 18, 19: 18, 18; ruz 18, 28: 18, 29;
rmp 18, 35: 18, 34; rV 19, 6: 19, 7. Praeterea
canones in codice adscribere librarias nonnnnquam
ooiisit, desiderantar enim Matth. 7, 15 nq ; 7, 17
nk; 27, 51 imd; 27, 62 tna; Mare. 16, 11 sJd
et 12 ae; Loc 4, 24 la; 6, 6 mb; 7, 11 jz; 9,
37 Hp; 10, 1 nsqae ad 10, 29 deinceps qiiinque
sectioBom nameri ab rz nsque ad rib ; 10, 29 rkb ;
16, 13 rHa^ 17, 7 sa; Job, 15, 23 rmg.

L

86) Tid. Zahniom ad Lac. 19, 31 et Einleit.
p. 30, 2.

87) nti Castillionaens Spedm. praef. p. XX, qaem
yirum praestantissimiim nunc, malto Ulfilae usa at-
que familiaritate edoctnm, aliter sentire aatnmamas,
at ipse eos non laadet, qui sententiam illam ad
yerbum siiam reddiderunt, qaod fedt Aschbachias
L I. p. 35.

* 88) yid. Grimminm de hac re dode, ati solet,
difpotantem Gramm. praefl p. XLVI editionis prions.

[4J

Digitized by

Google

XXVI Pr6Jegom€^a.

9, 26. 8, 3 Paia pruUfll %• — onrtov tj Xiftga. 8 ^f hrci mem -^ fiov vno otiyrp. 0, 6 j^tma l^
Peinana — gov t^v xUvijv* 21 tesua jainpro — ixeid-ev %^ '^Iijaov* it, 10 $a tst oiii-— ov%OQ
yaQ ioTU 27, 45 varp riqU — axoxoQ iyeveio* 46 wrSa nmndom — hvatrp^ &Qav; qnoties nol-
1am auctoritatem secntus verba quaedam addlt, nti MattL 8, 17 tk; 19 «a&^ quod respondet praegresso
$aei; 8, 26 t>MM (quod etiam Sjr. et Yulg. yersiones addont); 9, 17 bipeh pani 10, 28 patamei^
qnod praeter Tertullianiim adrers. Gnost pt 829, sed alio loco positnm (qui solmii corpus ocddant), nnttos
liber habet; 11, 23 ets; 27, 15 warfanoh; quoties alia omittit, uti eodem eyangelio 25, 43 ijfifp^; 27,
16 Jieyofievov; quoties reruiu ac Bodonnm amplificatioiies admitdt, de qua re Tide ad Matth. 9, 8 el 23«
cf. ad Cor. 1,9, 25; quoties verba graeca, saepius posita, variis gothicis reddit, uti Matth. 5, 23. 24
athr, giha (dujQOv) 6, 2. 5 andnemun, kaband {anixovai) 1. 2 laum, mizdon (piiadvv) 19. 20
hJifand, Biiland {xXentovoC) 27. 28 mauman^ saurgan (fiegifivav) 7, 13 tnngaggan, timgaUipam
(eloiQXsad^ai) 17. 18 gods, piupeigs (aya&Sg) 24. 26 vair^ manma (avijQ) 9, 17 niufata, Jttggaia
(yiov) 32. 33 bauds, dumbs (xa)q>6g) 26, 70. 72 laugnida , mfaiait {^Qvijaazo) , cf. Maresh. p. 472
8q« Massin. B. A. 1834 p. 962; ex quibus omnibus, nee solum in Matthaeo inventis, verum in rdiqnit
etiam evangeliis et in epistolis, Ulfilam non inepte graeeissare, sed sarmonis gothici et morum indolem fide-
liter servare apparet. Neque in altera ilia recensione, quam posteriore tempore iactam et stjlo graeds
accuratius respondente elaboratam esse supra diximus, proprietates linguae gotbicae ita interierunt, ut prs
graeca verbis gothicis vestita haberi possit. Quae qui considerant, Ulfilam, quantum pro intelligentia fieri
poterat, graecorum vestigia rdigiose persequutum, ubi autem linguae indoles sic postnlaret, illomm aacto«
ritate contemta sensum tamen probe atque recte reddidisse sentient.

Sunt quidem loca, ubi minus accurate oonvertisse videtnr; id autem omnibus fere linguarum pa-egri*
narum interpretibus accidit, nt aut a singulorum verborum auctoris significatu aberrarent, aut eius sent^i*
liam non assequerentur, aut morum aliarum gentium institutorumque notitiam non satis paratam haberent
Neque Ulfilam, linguae graecae egregie peritum e^praecipua arte opus suum (Seicientem, ab ea culpa liberane
nobis animus est, qui sacerdotes ludaeorum in classes descriptos easque singulas singulis hebdomadibus munere
sacro funetas fuisse nesdret, nam iqtjjficQla Luc. 1, 5 et 8 nee per afmi' (post i. e. posteri, posteTttas)|
nee per hmi (genus, gens, familia) convertendum erat, neque laudamus, quod Matth. 5, 26 mintdsta
(minimus) pro iax<x'cog (Qfiumtsta)^ Marc. 1, 4 aflagems (depositio) pro ag>saiQ (fralet), Luc. 6, 44
irudan (calcare) pro tQvySp, Cor* 2, 11, 20 iVi arbaidai brtggan pro inalQio9ai posuit, cf. CastilL
ad Coloss. 2, 23; his locis verborum singulorum significationem accuratius investigare neglexit, quod
etiam in reddendis particulis quibusdam ei accidit, vid. ad Cor. 1, 4, 5. 7, 17. 2, 11, 16. Hue ea per-
tinent loca, ubi interior linguae graecae cognitio ei defuit, sic Job. 8, 25 T^y ciQxrjv male convertit, quod
ritium etiam ab interpretibus compluribus latinis commissum est; aut verborum ordinem secundum leges
communes recte quidem, sed cum sensus detrimento mutavit, vid. ad Job. 14, 11; aut verba graeca explicatu
facUia liberius, quam ad sensum reddendum accommodatius convertit, qualia loca sunt Cor. 1, 12, 15, vid.
ad h. 1.; Rom. 11, 24 ubi xara ipvaiv et noiQa g>vaiv opposita non solum non reddidit, sed prions ennn-
tiati sensum pervertit, nam pro us vistai pis vilpeis alevabagmis, e natura huius agrestis oleae, si grae-
eis ix t^g xava gwcpf ayQieXalov respondere ddiebant, us Pamma (it) vistai — aUvabagma scriben-

Digitized by

Google

Protegomeua^ XXTH

ten erat Ubi propter defeetiim formaram, qwbvLS tempora verb! signanfnr, graeca accnratiiis reddere noa
potnit, nulla qnidem dignns est vitaperatione , sed et Cor. 1, 16, 3 doxifiaojjte praeterito gakuaup pro
gaUmsip ti Job. tS, 45 obi participinm xattiyoQuiv circaniscriptione relatira reddidit, praesente vroheip pro
vrMda rectius uti poterat. Qaotqnot antera loca bis addi possunt, qnibns Ulfilas aliqnid bninani est pas-
sus **), tamen pro tanto opere eomm nnmerus tam exigans et peccata tarn leiria sunt, nt eios interpretado
pro optima babenda sit; iUa antem loca maxime banc ob cansam indicayimns , ne qois Gotbom ibi yariam
graeconun lectionem secatom aibitretor*

* Cetemm saepios &ctnm est, at scriptnrae similitadine siye singnlarom literanim, siye yerbonim com-
pendiis in sno eodice deceptos aliter atque nunc in graecis est, conyorterit. Nunc non de locis Marc. 7, 3.
Cor. 2, tS, 10. Pbilipp. 4, 8 dicetar, nam ibi pro fwyfi^, did et ayvd etiam interpretes latini aliiqae
scriptores Ttvxvd (yel simile qoid), i3ia et ayia legenmt, ita ut in aliquot libris eiusmodi yarietas exstitisse
yideatur; neque eandem ob cansam Cor. 2, 1, 24 buc trabendum est, nam pro x^Q^S i^on Gotbus solum
XdgiTog legit, yerum etiam codd. 37 71 et yersio Armenica; cum priore autem illo eodice Gotbus sae-
pissime conspirat. Citamus potius loca Marc. 9, 18 ubi pro ^jjaaei legit ^int€i et Tbessal. 1, 8, 14 ubi
avdx^a&e pro drrix^ad-a; quamquam sunt etiam, qui bis locis cum Gothi lectione consentiant, et illo qui-
dem 12 ap. IKD., boc 74 ap. Griesb., sed cum iis libris consensus aut nullus, aut tam rams est, ut bic
easu quodam et fortuito concinere et Ubrariis idem, quod Gotbo accidisse yideatur; idemque de Luc. 1, 10
Btatuimus, ubi et a Gotbo et a librariis codicis 131 et eyangeliarii 44 pro nQOOBVXOfievov falso TtQoadexo*
fi€vov lectum est. Falso eum legisse multo clarius apparet Luc. 7, 2S ubi graeci omnes TQvy>^ babent,
ipse autem conyertit, quasi tQOfpfj (fodeinatj yid. Mattb. 6, 2S. 26. Luc. 4, 16. Epb. 5, 29. Skeir.
(SO, 14) scriptum reperisset; sic Job. 16, 6 quum gaditubida (obdurayit) scripserit, ftendgioxsv pro
7t€nXijQ(oxev {urfuttida) legisse existimandus est; et £dem babent Maresballus et BenzeUus, qui Ulfilam
Marc. 10, 22 xQ^if^(^^ P''® xtijfiata et Mattb. 27, tS2 xat^ivfav pro xexoififjfiivwv per sinulem errorcm
legisse existimant, yid. ad bb. IL; neque minus idoneis argumentis ad Marc. 10, 24 comprobayisse nobis
Tidemur, Gothum TtsTiod'ijxdtag interpretatum esse pro Tvenoid-otag; sic Marc. IS, 29 praepositiones
noQa et tvqo in compositione eum non recte distinxisse yidimus, nisi potius librarius in codieem mendum
intnlit; neque improbabile yidetur interpretem nostrum Luc. 19, 2 vnoazgixpai festinatione quadam abre-
ptum pro vniaiQexpey et 18, 3S TtQoaaaeiy pro Ttgoaaituiv legisse, deinde Cor. 2, 3, 7 ivdo^rj cum ivdo^rj
et Luc. 8 , tt3 eldozeg cum Idovrsg permutayisse. Ad Luc. 3 , 14 nos probasse coniecturam Maresballi,
ludicantis Ulfilam pro aQxeia^e fortasse agxets aut ^Qxeod^e legisse, nunc poenitet, propterea quod nul*
lum yerbum cum vcddan compositum illud aqx^iv continet et ganohidai syaip, quod in margine scriptum
est, glossa potius quam yaria lectio esse yidetur. Quod ycro Marc. IS, 24 et Luc. IS, 8 zlg cum ug.
Cor. 1, 10, 17 et Pbilipp. 1, 16 ol cum o? (cf. Luc. 8, 14), Gal. 2, 17 iga cum aga permutata inye*
niuntur, id sola interpretis negligentia factum est, fieri autem facilius poterat propter arcentus et spiritus

89) yiJL ad Marc 12, IS. Luc. 16, 16. 17, 22. ThessaL 1, 5, 23.

[4*]

Digitized by

Google

XXVHI Prolegomena.

antiqaitas omidsos. EBs etiam in lods caTendam est, ne quis a Gotho Tarietatem graed textos reddkam
opinetur. ■ '-

Restat, ut de iis etiam locis loqnamnr, ubi Ulfilas Yida contra lingoae snae leges commisisse yidetor,
quo in namero ea maxime sunt, ubi oblitas yerboram stnicturae, qnam sermonis gothici ratio postolabat,
graeca sola secutas negb'gentius conyertit; sic Luc. 1, 9 hlauii 'imma urrann du saljan atgagganda
pro aigaggandifty quia in graeco est llaxe zov dvfiiaaai elaeXd-dv. Cor. 1, 7, 10 sq. paitn liugotm
haft am anahiuda qenai — jah ah an pro aibin, Gothus ita propter graecum yvvaixa — xai avdqa;
Luc. 16, 18 wazuh saei afletands — jah liugands pro afletip jah Jtvgaipy nam participia graeca oTioXviov xai
yafiwv enuntiato relatiyo redditums erat, sed posito pronomine relatiyo etiam participia pro yerbis ipsis addi*
dit; yid, etiam quae ad Coloss. 2, 14 et 3, 8 adnotayimus et cf. Luc. 9, 13 maizo jftmf UaAam jak
fislos Ivai^ ubi quum pro graeco ^ nivte aqtoi datiyum post comparatiyum solitum posuisset, pergendtun
erat fiskam tvaim, sed cousilii oblitus cum graecis, qui recte IxOveg dvo babent, ipse male nominatiyo
pergit; sic etiam Mattb. 8, lo fortasse rectius pro heito, quod cum graecis ponit, heitans posuisset, pro*
pter praecedens heiiom. Alia loca, quae hue trabi possint, babent, quo defendantur, uti Job. 6, 63 po
vaurda. poet i'k rodida tzvts. ahma tst jah Jihains 'ist, ubi yerbum ut Gotbo non ad subiectum vaurda^
sed ad praedicata ahma et libainsy quibus apponitur, pertinere yisum est, sic etiam e latinis Cantabrigien-
sis et Corbeiensis conyerterunt. Saepius autem in eo errayit, quod substantiTia adiectiyorum formaSi ab
illorum genere abhorrentes, apposuit, quae loca collegimus ad Nebem* 6^ 16.

Maximam autem ex comparatione interpretationis nostrae utilitatem nasci ad restituendam textns graeci
integritatem nemo adbuc negayit: quamquam enim non pauca enumerayimus loca, in quibus Ulfilas siye per
errorem, siye de consulto a graecis discessit, et permulta etiam alia sunt, ubi eum sermonis gotbid ingenium
a diligentiore graecorum imitatione ayocaTit; tamen yersionem nostram prime omnium loco ponere non dubi*
tamus, propterea quod non solum fidissime graeca reddidit, sed etiam quia nulla alia lingua graecae pro*
pins cognata, nulla magis idonea est, quae textus graed tanqnam imaginem exprimat, quam gothiea. Fuenmt
quidem, qui yersionem syriacam anteponerent *^), sed si yarietatum nubem ab bominibus linguae sjriacae peritis
adductam*^), contemplamur et yersionis gothicae prae illo exiguum numerum computamus, sjriacaa^nlla re
nisi aetate esse praestabiliorem apparebit. Oportet autem eum, qui de dignitate yersionis alicuius recte
fitatuere yult, eius linguae, qua est conscripta, eam peritiam habere, ut quae sint yarietates in ilia,
quae linguae proprietates probe dignoscere queat; qua peritia destituti, qui comparationem textus graed eura
yersione Ulfilana instituerunt, fieri non potuit, quin rem successu minus prospero gererent. Ea imperitia
Zabnius initio se prohibitum esse fatetnr, ne omnes lectiones a graeds discrepantes notaret; postqnam
autem peritior fieri coepisset, operi perfidendo eum mors praeripuit. Quas autem yarietates Griesbacbius,
omissis complnribus iam a Millio datis^^), ex imperfectiis Junii et Knittdii editionibus adnotayerat, eas

90) yid. Heupeliom L L 4, a. qui Fransdi 91) yid. Scholzinm I. prole^. p. CXXI sqq.

aoctoritate permotus, yersionis gothicae praestantiam 92) Qaod d landi magis, quam yitoperio fri-

i^orantis, id posuiMe yidetor. buendom esse 24ahniu8 existimat, Einleit p, S3^

Digitized by

Google

Pr0legomena0 XXEC

Sdmbdas, qui e^tionein Griesbachianam itemm cuniTit, adUbita Zahnii jnala rersione aliis auxit, ita

tamen, iU qao consiKo id fecerit, non intelUgatnr, qui dun paucas noras addit, sexcentas omiserit. Ne

caliuiiiiiari Tideamnr, ex Johaimei eyangelii aMqaot capitibns, qaas lectiones rarias tadte praeterierit, Ueeat

indicare, praetenDissis tamen locis,' in quibas Gothi lectio cnm nullo alio libro congproit^ sive ille pro arbi*

trio, siye propter natiyam sermonis discrepantiam aliqnid mutaTerit, pMeeiderit ant addiderit, t. c. 10^ 21

9nag mnkulpo gr. daifiovfov dvvcetai (qnamqnam sic in cod. 235 etiam legi Schol^us adnotat) ; 25 nbi

avToig omittitor; 11, 4 ubi pro ^Irjaovg ponit t^ (quod fortasse librarii ta pro is scribentis error est);

6 ubi omittit avp; 23 nbi omittit avrfj; 11, 34 Jagidedun (posnerunt) pro ted-dxate; 12, 6 nbi ipsa

alio loco ponit tna, alio ^aeci; 9 nbi addit tesua; 28 ubi namo peinata pro aov zd ovofia coUocat;

12, 43 ubi mats alio loco ponit. Sed snnt permulta alia, ubi ant falso adhotayit, uti 10, 16 nbi Gothum

avXi] pro nolfiVT] leg^'sse dicit, yid. nos ad h. 1. ; 10, 18 nbi Gotbi anetoritas delenda erat, nam uti ad h. L

comprobayimus , non aliU — ifiavrov a Gotbo omissa snnt, sed ifiov — avtijp librarii negligentia exci-

demnt*, 10, 36 ineptit addens Gothum omittere articnlnm rov; — quasi eumUlfilas unquam ad yocem -d-eSg

posuisset! 11, 4 ubi avvrj a Gotbo abesse dicit, qnum aperte conyersum sit yoce po^ sed per hunc erro-

rem innumeris locis lapsus est yir ille doctus ; 11, 9 et 12, 20 nbi ite Gothum omisisse dicit, eam autem prae«

positionem Gothns post yerba partitiya (tioXIoI, tivig all.) fere solet omittere; 11, 33 nbi Gothum cum D

idiiisque latinis codicibus conspirare dicit, imo potins cum aliquot latinis apud Sabatier, qui habent: ludaeos,

qui yenerant (erant) cum ea plorantes; aut Gothi auctoritatem aliis adnotatis non apposuit, uti 10, 39 ubi

Gothum oiv c. eodd. omittere non adnotat, qnum mox apud enm ndhv post avzov fom dicat; sic 10, 41

et 42 neque iTtolfjae or^xelov neque slg ambv ineZ cnm aliis legisse adnotat; 11, 21 6 adeXq>6g fiov

post cmi^ave (itedri^xei) ponitur; 11, 29 di additur; 12, 6 tovto di elne legitur, itemque 12, 26

ifiol tig diaxov^; in iisque Gothi cum aliis libris graeds consensum non indicatum esse eo magis offen-

dit, quod aUis locis yersio gothica in auctoritatum numero posita est, uti 10, 10. 10, 16 (ubi dnbitan

etiam potest, an recte factum sit, nam etiamsi yevTjaeraiGothjjia legisset, tamen aliter scribere non potuisset)

10, 29. 30. 39. 11, 17. 30. 32. 46 (ubi ne falso adnotayerit, Gothum o pro & legisse, yeremur, nam sic

pro plnrali numemm singularem neutrius ponere solet); 12, 17. 37 (superfluum h. L erat Gothum exdtarei

a quo quum et galaubfan 'imma et du ^ma sine discrimine dicatur, utmm elg aixov an avxtfi lectnm

faeiit, certo did non potest). Sed haec sufficiant. Scholzins, recentissimus noyi testamenti editor , ad

additamenta Schukiana nihil addidit, maximam partem dus auctoritate adductns falsane sint, an proba nihil

curans, ipse etiam sno commentario adspersit, nonnnllis nescio qno consilio qnaye causa omissis.

DiHg^tis eritid qnum esse yideretur, omnes discrepantias notare, quae inter textnm graecum et yer-
sionan godiieam intercederent, id suadente Michaeli®^) nos quidem fedmus, exceptis tamen iis, quae non
ex aHa lectione, sed ex diyerso utriusque linguae ingenio ortae sunt; sic y. g. genitiyns pliralis post oflSfj
um$f nmu, ahuhm pro eodem illomm yerbomm casu, uti Matth. 7, 17 all bagme (omne arborum) — nSv
divdgoy. 5 , 46 uhi mizdano (quam mercedum) — %ha ^iQ^v. Joh. 12, 20 9imai piudo (quidam

99) Biakiliuig fai die gSttKdien Sdffifiea p. 279.

Digitized by VnOOQ IC

XXX

Proleg0menjti%

gentiUimi) — uyis^^EXlipf9S» Marc. 6, tt nt amoium mahe (non anam riittUom) -^ oidefilop Svrofiip;
drcnido infuiitiyi com praepositioiie et artienla et eadem genitiToram abselatomm, ati Matth. 27, 12 mippamei
vrohips va$ (djun aeensatas ivt) — h %(^ xcmjYOQeia^ai avtor* 57 Pam ^eipm varp (ifwuxk sero fe-
^) _ otpiae yeyofiivijg; eadem infinitiYi passiyi, uti Marc. 10, 4S a/ andbahifam (ad serritia) — dto-
HOVTjd'^vaiy cfl ad 8, 31 et 13, 9; usiis praeteriti temporis in nanratioiie pro praesente graeco, yid. aA
Matth. 8, 20 et I^c. 3, 11 et inraeterea multa alia, quae enonierare longmn est, non sunt yarietates; eas
autem invenire anxilio interioris samonis gothici cognitioais non adeo difficile est. Inyeniantar qoidem loca,
obi haereri possit, ntram lectionem Gotbos seqantus sit, quia eadeiti forma gotliica ditabas graeds respon-
det, nti GaL 6, 2 nbi usfuUetp = avanXrjQcioazs et avanXijQdaete, Cor. 1, IS, 49 ubi per bairmwim
et ^OQiaofiSV et q)OQiao)fiev reddi poterat, of. ad L. 5, 30; aut particniae graecae diversae a Gotha noa
satis diligenter sunt distinctae, uti di et yog, di et xaif xctl et ovv; in bis satins erit Gotbnm codices
eos secntom dicere, cnm quibns censpirare fere solet. Qoae antem lectiones re vera sunt yariantes, bae
00 diUgaitius notandae sunt, quia yersio Gothi, quae cum nullo libromm yetnstomm adbuc superstitinm ita
concinit, ut ex eo solo bausta dici possit, ipsa pro codice est babenda. Nam etiamsi plurimis loeis eran-
geliorum cum codice D, epistolarum cum codieibus DEFG^ consentit, tamen in eyangeUis ilium, in epistolis
kos codices Gotbum esse secutum contendi non potest, quia baud pauca sunt loca, ubi ab illonim auctori*
tate discedit — quae etiam causa est, cur yersio gotbica, quum mixtis adnumeranda sit, ad bjzantinam
siye constantinopolitanam recensionem solam a yiris doctis non debebat referri — ; sic Mattb. 8, 46 cod; D
^eluipaif Goth, piudo {idrixot); 6, 1 D SixaLoavvrpf , Gotb. armatan (ile7]fioavvf]v) ; 6, 4 D babei
txvtogj qnod Gotb. omittit; 6, 13 D omittit doxologiam, quam Gotb. babet, et sic permulta alia; idemque
fit in ^istolis Rom. 8, 34 xal post og babent DEFG, Gotb. cum aliis omittit; 9, 18 ilU legunt ovv fioip
Goth, cum alL mis nu (jnoi ovv); 23 babent xa/, quad Gotb. omittit; 26 aviol ab illis omissum Godi.
addtt; 9, 32 illi babent tjg, quod cum all. Gotb. omittit; IS, 11 legunt inamaare, Gotb. c. alL inai*
^hcoaavf et sic saepius.

Haec praefati, quibns aut minus recte disputatis, aut cursim breyiterque tantum attactis, iudicum ae-
quitatem atque indulgentiam rogamns, denique de codieibus yersionem gothicam continentibus et editioni-
bus a yiris doctis ante banc nostram adomatis dicemus.

Principem locum et aetale et dignitate codex jirgenteus tenet ^^). Bum seculo XVI. in monasterio
Werdenensi rqiertum, inde sub finem eiusdem seculi ^^) primum Pragam delatum, postea anno 1648 a go-

*} Qaos Griesbaduns si^at.

94) Vide eopiosias de boc codice loqnenfem Ih-
reum in dissertatione de codice Ar^enteo anni 1769
(Ulfil. illustrat. p. 184 sqq.) et praefatione in eiin-
dem Kbrem p. 3 sqq.; deinde Zaboinm Einleitnng
p, 37 sqq*

95) Viri docti codicem temporibns belli tiicen-
nalls Pragam delatum esse opinantes, idoneum ar-

gimentmn, quo id probarent, addacere non potoa^
runt; iam seculo sexto dedmo loco suo motum
esse, cognoscitar e Ricbardi Streinii, Caesaii Ra-
dolpbo II. a consiliis et Matfbiae ardiidncis palatio
praefecti, libra sic inscripto: Apologia oder Scbutzred
nber des diircbleucbtigsten Houses Osterreicb yon
yveiland Kaiser Friderich I* demselben anno 1156
ertbailten ansechlicben Piiyilegio; eo enim in libro
aactor postqnam OtfUdnm ufamim yerbo obscoeno pro

Digitized by

Google

Prolegomena.

XXXI

■ute K5]i]g«iiiiiik ' in flpetiifl Hofaniam missiiiii , earn Isaaco Yossio inde anno 16St( nescimns utmm Cbri^
«tniae regiiiae, an hnins Tiri ipsins yolontate in Belgiam profectam, a comite de la Gardie autem magno
predo^®) Tedemtmn et uiTolacro argenteo ornatam bibliothecae umrersitatis Upsaliensis donatom esse, inter
omnes constat Hie codex Uteris argenteis et anreis in memforanis purporeis formae qoartae, qnam vocant,
mib finem secoH qninti ant initio sexti, qanm GotU Italiam incolebant, Sidptas est®'). De trecentis
Tiginti plagoUs, qoibus enm censtitisse divisione qnaternionaii comprobator, qaum repertas est, centom
octoginta octo reUctae erant, qoibus tempore recenti manns impia plnrimom minimomqae nndecim detm-
xit®*); itaque in libris nostris habemns e codice Argenteo dacta: evangelii Matfhaei 3, 13—6, £3; 7, 12
— 10, 1; 10,23—11, 25 (in qnibus est plagda ilia, altera parte mutila ts.13— 23); 26, 70—27,19; 27,
42— 6S; Marci 1, 1-6, 50; 6, 85—12, 5«; 15, 16-29; 14, 4—16; 14, 41-16, 12; Lucae 1, 1
—10, 50; 14, 9-16, 24; 17, 5—20, 46; JoLannis 8, 48-11, 47; 12, 1—49; 15, 11—19, 15.
De iis autem in codice nunc etiam desiderantor Marc. 1, 15—57; 2, 18 — 5, 7. 8, 42—7, 55 et nisi
«mnia nos fnlhint, Matth. 27, 84 nsqne ad finem. Eyangelia in cod. Arg. non eo ordine, qnem nostrae
cditiones servant, sequebantnr, sed sic: Matthaens, Johannes, Lncas, Marcus; id autem, quod e peryerso
4Nrdine, quo nunc singulae plaguke distracfae sunt, eognosci non potest, cognoscitnr et ex ordine, quo in
arcnbns sub textu pictis (yid. Tab. I) sequuntur, et ex Uteris numeraUbus, singuUs quaternionibus adscri-
ptis, de quibus adhuc bae exstant : g (3) in foL 14 (a Matth. 9, 27 incipiente) ; te — h (18 — 20) in foI»
35 (Job. 7, 2—16) fol. 101 (Job. 8, 87) fol. 87«») (Job. 11, 22) fol. 79 (Job. 15, 11) foL 75 (Job.
46, 14) fol. 117 (Job. 19, 4); Jcb (22), W— ik (24—27), I et la (50 et 51) qui quaterniones textual
Lucae continent; le (58) 1q (56) Ih (58) 1p (59) m (40), in quibus quaternionibus eyangelium Marci
scriptran est. Supra textum plagulae ad sinistram legitur pairh (S* e. xaxa) intelUge aivaggeljo, ad deX'^
tram nomen erangelistae matpam, tokannen, hdkan, marku; bae inscriptiones sunt manu reoentiore ei

yentre nsom esse dixit, addit: dess avch aber fm
gottiseben Eaangelj buech dessen Sr. Kay: Majtt.
orig^al haben, znr befinden« Streinios autem qnam
anno 1601 obierit, codicem Arg;entenm, qui sine
dubio idem est, qoem ille ante oculos baboit, iam
seculo XYI. Pra^m perr^sse non dubiam est*
Banc notationem autem Scbmellems, yir doctissi-
mns, cum nobis humanissime commnnicayit

96) Zabnius Einleit. p. 44 sq. quanti de la
Gardie codicem emerit, diyersas yiromm doctonim
sententias notat; quaram bae duae sunt rectae, una,
qoa tbaleris sexcentis (inteU. suecids imperialibits),
altera, qua quadrio^ntis (intell. suecids imper. banc)
emisse didtur; ntraque enim summa aeqoiparal
thaleros ducentos nostri aeris.

97) Literas impressas yd inustas esse primus
Jkre contendere ansus est, qnem secuti sunt Scbin*
meiems et Adelnngius; arg;iimenta autem, quae tam«
quam peobaatia Ihre affert, satis £dgida esse

lam Zabnius optima docnit et nos, quum iUas nu*
gas recolere taedeat, id tantum quaerimns, quo-
modo si illo tempore artis tjpograpbicae — nam
eam cogitayisse illos yiros doctos non dubiam est
-— principia iam innotuerunt, ea ars tam loagae
obliyioni rorsus tradi potaerit; deinde cor Bbrarios
dnplices lineas duxerit, quarum si tjpos excussisset^
ne una qnidem opus erat.

98) Eius furti a nobis primum cog^iti et ne-
sdo qua auctoritate in epbemeridibus poblids omnium
fere ^ntium divul^^ati, Anglos quidam, qui codicem
contulisset, accusatos est: sed neque nos bi accu-
satores sumus, neque Angli nomen nobis co^itum
est, qui codicem eo consilio legerit, ut usum aliqnem
inde faceret; mimm autem est, quod alinm codicem,
qui eyang;^a gotbica continuisset, Meapoli in Ang-
Bam delatum esse Itali palam profess! sunt, yid«
Castill. Specim. praef. p. Y.

99) Apud Ibreum UlfiL iliustr. p. 87 &Iso
187 Bcriptum est.

Digitized by

Google

XXXn Pr^legomenn.

male quidem scriptae; infra ilks seriptiones seqnitar textns in eingnlis plagolis yembns Yi<^8 con8eripta9;
ima plagolae parte areas ilU, qnos supra Gommemorayimns , in qnibus loca parallela aliorom eTangeH^nun
indicata Uteris anreis seripta snnt; in marginibns le^ontor Uterae nomerales, canones siye sectiones.indi-
cantes (yid. Tabnl. I), praeterea leetiones yariae et glossae, diyersissima ratione scriptae, aliae enim per-
degan^r (ati. ad Lnc. 6, 49. 7, 32. 9, 13), aliae male pictae (uti ad Luc. 6, 27), aliae nt literarom
dnetom et colorem inscriptionnni iUamm aeqoiparent; aliae splendorem argenteom seryaront (uti ad Marc. 1, 0.
II), aHamm color adeo nigmit, nt an nnqnam argenteus fuerit, cognosci yix possjt; alia etiam additamenta
atramento et sermone latino aetate recentiore seripta inyeninntor, qnibns qui scripsit, capitom nomeres,
ai^niBntam singabrnm yersaomant capitom, Gothum qoaedam omisisse (yid. ad Job. 7, 82), signification
nem yerbomm (haec snpra yerba gotbica ipsa sunt seripta) , in ima paginamm parte quid in seqnentibns
desideretor, qnot foliis praetermissis continnatio sequator, indicare yoloit. Inepta manns etiam aHqaot locis
textom mntayit atramento argenteo, sed ^liseris Uteris, alias yerbomm formas indacendo (yid. ad Matth. 9,
24 et ad Marc. 4, 7). Flora alia de scribendi ratione, compendiis, mendis, qoaeqoe sont boios generis
alia in palaeograpbia gotbica, grammaticae nostrae addenda, dicemos. Ceterom maxima plagolamm pars
ita seryata est, nt scriptora facile legi possit; sont tamen yersos et singolae qooqoe plagolae, qoarom
literae nesdtor qua caosa adeo deletae sont, ot qoasi spongia abstersae yideantor neqoe qoidqoam literarnm,
jiisi sub luce idonea aut etiam ea paolo detracta, cognoscator; aliis locis literarom pigmenta membranas ita
peredQTont, at singulae literae et yoces interierint nee nisi ex foraminibas relictiis, qoid scriptom faeri(|
indicari qoeat; aliis lods Uterae ayersae paginae adeo penetrayeront et doctibos adyersae ita sese immiscae*
rant, ot diligenter discemendae iUae sint, si in bis errare noloeris. Colorem porporeom plagolae permoltae
motaront et aot roseom aot yiolaceom aot fdscom traxeront; Uterae ai^nteae maximam partem Uyoeront
not robiginamnt. Neqoe tamen metuendom est, ne codex iste omnino intereat^ qoom tanta com cora
Upsalienses assenrent, ot earn ad posteritatem etiam peryentorom esse non temere speremos.

Codex Caroltnu9^^^)y rescriptos, qoatoor foliis continet partes yersionis epistolae ad Romanes, Isi-
dori Hispalensis originibus superscriptas ; repertus est a KnitteUo anno 17o6 in bibUotbeca Goelferb jtana ;
membranae sont formae maioris, Uterae codki Argenteo similUmae (yid. Tabol. II, y); in Italia circa idem
tempos, quo codex Argenteus, uti Knittelios existimat, scriptos, qoondam in monasteriom Weissenbor-
gense^^') delatns, inde inter nomerom aUorom librorom Mogontiam yenondalpm missos, ibi ab Henrico
loUo de Blom emtos et Pragam deportatos , deniqoe Antonio Ulrico regnante ICp^ Goelferbjtom penrenit, obi
hodie senrator. Continetor aotem foUo 277: Rom. 11, 33—12, 5; fol. 236: 12, 17—13, 3; fol. 2SS:
14, 9^20; fol* 280: IS, 3 — 13. Paginae diyisae sont in duas partes, qoarom in altera sinistra textos

100) yid. KnitteHom p. 316 sqq. pertinoit aUns, in bibliotbeca Yaticana asservatas, bo-

miUamm gothicarum frag^menta continens (Skeireins)

101) Hone codicem ad Bobiense in Lig:aria cast, in Addend, ad epistolam Corinth, alteram
coeuobiiim perdnaisse, onde etiam bibliotbecae Am- p. 83, nnde Adelnngiam snspicantem, codicem Ca-
brosianae paUmpsesti prodiere, datis ad Angeliiin roL in Hispania^ yisigothomm aede, scriptom essO)
Maiom Uteris docoit y. c. Niebobr, et eo qooque errayiase apparet

Digitized by

Google

.Prolegomena. XXXIII

goikkms Tiginti Beptem Terstbns Twide imparibiis examtas, m altera dexira yerdo latfaui poeiia est, neqne
Tdgata, ne^e con texta gotkico eongraens*

Codices Amhrositmi Biimero sunt qninquey membranacei flfjuBpsesti, e eoenobio Bobiensi, qnod in
Lignria situm est, Mediolanmn deportati, quos omnes CastiUionaeas eo tempore, quo GotU Italiae impe-
linrn tmaenmt, scriptos esse probavit *^^}. Inter eos codex A (S 36 part, sup.; Tid. Tabid. II, m),
fomui qnarta, none continet Gregorii Magni bomilias in Bzeebielem, sab quibos latent iragmenta epistolae
ad Romanes: 6, £3—8, 10. 8, 34—11, 1. 11, 11—33. 12, 8-14, 5. 16, 21— fin. ad Corintbios
prieris 1, 12-28. 4, 2-12. », 3-6, 1. 7, »-28. 8, 9—9, 9. 9, 19—10, 4. 10, 18-11, 6. 11,
21—31. 12, 10-22. 13, 1-12. 14, 20-27. 18, 1—38. 18, 46—16, 11. 16, 23— fin.; ad Corin-
Oios alterius 1, 8—4, 10. 8, 1—9, 7. 12 1— fin. ad Galatas 1, 22—2, 8. 2, 17—3, 6. 3, 28—4, 23. 8, 17—
fin. ad Epbesios 1, 1—2, 20. 3, 9—8, 3. 8, 17—29. 6, 9—19. ad Fbilippenses 2, 26—4, 7. ad Colossenses 1,
10 — 29. 2, 10 — 3, 8. 4, 4 — 13. ad Tbessalonicenses prions 8, 22 — fin. et iragmenta epistolamm ad ^,^^S^»/».X,
Tbessalonicenses alterins, ad Timotbenm utrinsque, ad Titum et Pbilemonem. Inscriptiones in paginanun
parte superiore positae, du laurinpium, du aifaumm et aliae maximam partem mntilatione membra-
namm interiemnt, in margine yariae lectiones et glossae (yid. not 67) minoribns, qnam in textn sunt, incU-
natisqae Uteris scriptae. Cetemm codicis seriptnram non einsdem librarii esse CastiUionaeus iudicat, nam
alteram partem peritiore, alteram mdiore manu exaratam esse; et qnamqnam literae plemmqae lecta
non difficiles sint, tamen plagulas aliquot ita abrasas ant elutas inyeniri, nt seriptnram gothicam nnn-
gnam qnemquam assecntorom speret. Foliomm ordo etiam ab eo, qui reseripsit, omnino pertnrbatns est.

Cod* B (S 48 part, sup.; yid. Tabul. II, xy) eadem qua A ibrma, Hieronjmi explanationem in lesa-
iam continet, scriptam super yersionem gotbicam epistolamm ad Corintbios prions 18, 48 — fin. ad Conn*
tbios alterius integrae, ad Galatas 1, 1—2, 17. 4, 19 — fin. ad Epbesios 1, 1—4, 6. 4, 17—8, 11. 6,
8— fin. ad Fbilippenses 1, 14—2, 8. 2, 22—4, 17. ad Colossenses 1, 6—29. 2, 11— fin. ad Tbessa*
lonicenses prioris 2, 10 — fin. deinde fragmenta epistolae ad Tbessalonicenses alterius, utrinsque ad Time- /• */«v.^.^.
fbeum et ad Titum. Literarum forma baud inelegans quidem est , sed festinationem quandam prae se ferre
yidetur. Propter recentem seriptnram superindnctam yerba Ulfilana saepius aegre tantum ^cognoscnntur;
.pkgularnm ordo pariter atque in codice A perturbatus est*

Tertio loco is codex ponitur, quern nos jimhrosutmtm appeUayimus; sunt autem quatuor tantum pa-
gellae codicis, forma minore, yersionem latinam eyangeliomm continents (I. 61 part, super.), sub qua scri-
ptum est interpretationis gothicae (ragmentnm eyangelii Matthaei, eiusque quidem partis, quae in codice Argenteo
ffn^'gimftiq partem nunc desideratur; lucramur autem inde 28, 38—26, 3.26, 68—70, pergitque, postquam
lioc yersu cod. Argenteus incepit, cum boc usque ad 27, 1. Scripturae genus est grande et ad codicem
Argenteum propius quam ceteri Ambrosiani accedit (yid. Tabul. II, n).

102) yid. CastilL Spedm. prae£ p. IV sq^ XV sqg.

I. [5]

Digitized by VjOOQ IC

XXXIV

Pr^1^g6mema.

Supersimt deinde tria folia eodicis (6 82 part sup.) , in quo acripia est eomnentatio in lihras Re*
gam latina; librarins in usnm Buom conyertit codices Planti £fibii)aniai , Senecae tragoecUarom et interpte^
tationis Ulfilanae libromm Nehemiae et Esdrae; senrata sunt in qoatnor pagellis de Nehemia S, 13 — ^18. 8,
14—7, 3; dnabns de Esdra 2, *?8 i i fli Literamm specimen reddihun est Tabul. II, i.

Qainto demqne loco ponimns codicem, qni Skeireina continet, cnins nna pars Romae in bibliofteca
Yaticana com Frontino saperscripto (cod. no. 57ttO membr. forma qnarta) servatar, ahera Mediolani (cod*
Ambros E 147, membr. forma qnarta), in qna super gothica concilinm Chalcedoninm scnptum est; Tide
de eo Massmannnm docte atqne copiose dispntantem Skeir. p. 55 sqq. Eins antem mentionem earn ok
causam bic fedmus, qma inde dtodmns Job. 1, 29. 3, 3—5. 23—26. 29—32. 5, 21—23. 35—38 ^
praeterea alia ibi legontor, quae in cod. quoque Arg. exstant; eorum rarietatem in adnotatione indicavimas.

Antoninm Morillonem primum rersionis Ulfilanae memoriam redintegravisse supra commemoraTimus ;
)[io8t enm Derrerus qnidam totum codicem Argenteum descripsit, quae descriptio, a comite de la Gardie simul
turn codice Argenteo emta et Upsaliam deportata, anno 1702 cum Olai Rudbeckii dome et libris conflagraTit.
Primam autem Ulfilae editionem e codice Argenteo et Derreri ilia descriptione baustam Franciscus Junius
adomayit ^^^); ea autem editio mendis scatet ita, ut nunc eius nulla fere utilitas sit, accedit, quod multa
addidit, quorum vestigia in codice nulla apparent, itemque omisit, quae rel bodie sine difficultate legi pos-
sunt. Multa autem laude dignae sunt observationes Tbomae Maresballi, Angli, yolumini priori inde a pa-
glna 385 additae. Hand melior eyasit editio Georgii Stiembielmii , consiliarii militaris suecici et praesidiB
collegii antiquitatum Holmiensis, quae Junianam editionem paucissimis locis emendatam, permnltis
etiam corruptiorem repetiit '^^). Multo maiore cum cura Ericus Benzelius, arcbiepiscopus UpsaliensiSy
et eo mortuo Eduardus Lje, Anglus, Ulfilam ediderunt *^^); nam Benzelius non solum lectiones permultas
Junii et Stiembielmii emendavit, sed etiam primus de noistrae yersionis discrimine et consensu cum textu
graeco yerissime iudicavit; unum mode desideratum est: non omnia loca eyanida atque lectu difficilia dare
Valuit. Enm laborem suscepit Jobanncs ab Ibre, regiae cancellariae consiliarius et professor uniyersitatis
Upsaliensis, qui totum opus ab aliquo e Stierbielmii editione describendum curavit in eamque descriptionem
emendationes ex codice Arg. ipso baustas intulit'^®); eoque in negotio ea diligentia, prudentia, peritia
yersatns est, quam is mode, qui codicem Argenteum suis oculis yidit, satis aestimare potest. Quae Ibre

103) Qoatnor D. N. legu Cbristi eyang^liomm
versiones perantiqnae dnae, gotbica scil. et anglo-
saxonica) quamm illam ex oeleberrtmo cod. Arg^.
nunc primum depromsit Fr. Junius. Accessit et
glossarium gotbicum. Dortrecbti 1665 (Amstelodami
1684) 2 yoU. 4.

104) D. N. lesu Cbristi SS. Eyangelia ab
Ulfila Gotbomm in Moesia episcopo circa annum a
nato Cbrisfo CCCLX ex graeco gotbice translata
nunc cum parallelis yersionibus sueco-gotbica , nor-
raena L islandica et yulgata latina edita Stoc^ol*

miae, 1671^ 4. cf. Eberti Allgemeines bibliography Le-
xicon IL p. 991.

105) Sacrorum eyangeliornm yersio gotbica ex
cod. Aig. emendata atque snppleta cum interpretat
tione latina et adnotationibus E. Benzelii edidit, ob-
«eryationes suas adiecit et grammaticam gotbicam
praemisit E. Lje, Oxonii 1750, 4.

106) Id exemplar, quod postremo in Heina*
til, professoris Franco furtensis, possessionem yenit,
indeque nomine Heynatii manuscriptum yocatum
eibty Zalinitts deinde in consilium adbibuit.

Digitized by

Google

Prolegomenfu

XXXV

Bi BOTam Ulfliie: edkmem ' cnrasdsim ^ cedice dvxerat a^iie alimide eollegerat, qmun ipsi i^as perficere
per fatii boa liceret, A. F. Bfisddiigiiis ^ gynuiiisii BeroIiBensis director, edidiM<>^)* Multis annis post
^od Ureo son eontigerat, «t Ulfilam totm edertt, !• Ghr. Zalmio, sacerdoti saxonico, contifit ^^^); is autem
textoBi non solmn firagmentis epistolae ad Romanos a Knittelio lATentis anxit ^^^)y sed etiam adlubita iiiiilta
cora et Direi emendationibiis , supplemeiitis, adnotationibus fidissime usus, qaantnni potuit, emendatissiiiiiuii
atqne inl^^rrimaiii dedit, exceptis iis locis, ubi Ihre ipse codicem Argentemn diligentias inspicere negle-
xffarat. Id qnum eomphuibus locis fiictam esset, Zalmiiis aut in errorem perdactiis est, aat mendas ah
Area bob animadTersas corrigere bob potiiit* Praeterea optaBdnm fait, Zalmius maiorem aermonis gothid
peritiam indiciiqae subtiUtatem baboisset ; nam adaotationes , qnas textui snbinnxit , praeter qoas Maresballo^
Gordono, Ikreo debet, ieionae snnt atqae ineptae, maximaoi partem etiam fnlsae. Post Zabniom nemo firagmenta
IJUQana Integra edidit; sed qoae de Matthaei erangdio snpersonC, bis sont edita a S. Hensballo, magistro
anglioo , et J. A. Schmellero , linguae germanicae in nniyersitate Monaeensi doctors '■ '■ ^). Qnnm autem el
propter priorom editionom Titiositatem et qnod in iis firagmenta nuper a Miuo reperta et a Castillionaeo in
bicem edita *^^) non continerentor, noTa Ulilae editimie opns esse^^^) videretor, ii deinde, quos earn

107) lohannis ab Dire scripta yersionem Ulfi-
lanam et lin^am moeso-gotliicam illustrantia ab
ipso doctissimo aoctore emeudata noyisqnd accessio-
nibns aucta, iam coUecta -et iina cum aliis scripfis
similis argumenti edita ab A. F. Biischiug^, Berolini
1773, 4. In huins libri appendice etiam lohannis GoT"
dwn, iuriseonsuHi Edinborgensis, Specimen animad-
Tersionum criticarum in prigcam eyangetiorum yer-
sionem gotbicam contiuetur, optimarnm obsenratio-
num plenum, et doleudum, quod non pbira de eo
linguae gothicae peritelna atque . subactissiaii in^
didi pro habemus.

108} UifUas gothiscbe Bibeliibersetzung nach
Ibrens Text, mit eiuer grammatiscbyvortlicben latei-
nischen Uebersetzung , samt. einer SprachleLre und
einem Glossar ausgearbeitet yon F. K. Fulda, das
Glossar umgearbeitet yon W. F. H. Reinyvald etc
berausgegeben yon J. Chr. ZaLn, Weissenfels 1805, 4.

109) Ulpbilae yersionem gothicam nonniillorum
capitum epistolae Pauli ad Romanos e litiira cnius-
dam ms. rescripti, qui in augusta apud Guelpbef-
bjtanos bibliotheca adseryatiir etc. emit, commentatus
est datque foras F. A. Knittel 1762, 4. Earn
editiouem textum accuratissime lectum et erutum
continere si Ebertus 1. 1. p. 992 didt, aut immerita
laude eam sustulit, aut de re sibi parum comperta
eoafidenfius indicayit; nam Knittelius, quae facilia
lectn sunt in codioe, recte legit, in iis, quae ali*
quanto sunt diificiiiora , saepius errayit, linguae
antem got}iicae proprietates ei plane iacognitatt
fuerunt.

110) Horum yirorum alter, qui libellum sic
inscripsit: Tbe gotbic gospel of St. Mattbeyv^ from
tbe codex Argenteus of tbe fourth century yrith
tbe corresponding English or Saxon from tbe Dur-
ham book of the eigth centuiy etc. bj S. Henshall,
London 1807, 8. ad textns emendationem non solum
nihil contnlit, sed etiam falsis yerbomm distraction
nibus aut copulationibus eum foede maculayit; ad-
notationes autem textui subiectae tam sunt peryer-
sae atque ineptae, ut, quae commemorentur, non
sint dignae. Multo melius Schmellerus Maltha^
fragmenta edidit hoc in libello: Eyangelii seaindum
Matthaeum yersio franeica seculi IX. nee non go*
thica sec IV* quoad superest, Stuttgart 1827, 8. is
enim yir doctissimus textnm, e Zahnii editione han«
stum, quam emendatissime potuit, edidit, atque
etiam primus fragmentis, e codice Ambrosiano de-
tectis, aujit.

111) Ulpbilae partiiim ineditarum in Ambro-
sianis palimpsestis ab Angelo Majo repertarnm spe-
cimen coniunctis curis eiusdem Maji et G. O. Ca-
stillionaei editum, Mediolani 1819, 4. — Ulpbilae
yersio gothica epistolae D. Pauli ad Corinthios se-
cuudae, quam etc. edidit C. O. Castillionaeus, Mediol.
1829. — Gothicae yersionis epistolarum D. Pauli
ad Romanos, ad Corinthios primae, ad Ephesios,
quae supersunt etc. edidit C. O. Castillionaeus,
Mediol. 1834. — Gothicae yersionis epistolarum Dt
Pauli ad Galatas, ad Philippenses , ad ColossenseS)
ad Thessalonicenses primae, quae supersunt etc«
edidit C. O. Castillionaeus, Mediol. 1835.S;^ii^;,lg^^

112) Quos in errores yiros nostri aeyi doctissi^' ^jcm^^ flUt^^m%^jL

(5 •] "'"^ ■

Digitized by

Google

XXXVl Prolegomena.

adornatoros anfissetmts, ant diatins ciinctarc»itiir^ ant consiMnm abiedssent, ipsi nos ad hoc opus soad.^
piendnm accessimiis , neqne solum fragmenta Tersionis Ulfilanae omnia collig^ere, sed^etiam emendatins, qnam
adhuG factum esset, edere constitnimns. Nam lefeniibiis nobis atque diligenttns relegentibns cnm idteram
textns partem, a Zahnio ex Direi adnotationibns emendatam, tnm reHqna a Kni^lio et Castillionaeo e codU
dbns bansta , perinnlta inyenta snnt , qnae tratina examinata probaii non possent qaibnsqne nulla - nisi
ex iterata codicnm inspectione atque recognidone medicina quaeri posse yideretur. Qnae qnnm ita essent,
Upsaliam et GuelpheTbjtnm profecti sin^ari bnmanitate et liberalitate bibliotbecarnm cnstodum summa-^omr
hude praedicanda impetraTimns , nt codicem Argentenm et Carolinum ab inilio ad finem nsqne per otinm
legeremns ac perlustraremas et Titia animadversa, ntmm librariorom negligentiae, an editornm incoxiae
tribnenda essent, cognosceremns. Et in ntroqne codice conferendo exspectatio nostra nisi snperata, certe
son decepta est; qoas enim lectiones oUm dnbias nnnc suspicione liberayerimns , qnam raultas corraptas
emendaverimns , qni adnotationes nostras perlegerit , ipse videbit* Sed mnlto magis, qnam illi ,, codices
Ambrosiani, qnamqnam a Massmanno ex parte itemm inspecti, nt denno exonterentnr neces8e>erat; qnod
qnnm ipsis nobis facere non lieeret, CastilUonaenm precibns adiimns,.nt coniectnras nostras / qnas dabiis
et aperte falsis lectionibns snbstitneramns , cnm codicnm scriptnra comparare yellet; idqne negotinm non
solnm paratissimo animo atqne rarissima gratificatione et beneyolentia snseepit, sed etiam tanta diligentia
atque accnratione gessit, nt textns epistolamm, quantum superest, qnem eins ipsins editione mnlto em^i-
datiorem edidimns, snmmo iore CastiUionaei etiam studio debeatnr.

In adomanda antem nostra editione ita yersati snmus nt lectiones codicnm (in eyangeliis Ai^entdl, in
epistolis codids B) yeras, non eas, quas exbibebant editiones, snmma fide redderemns, exceptis iis solis,
qnae aperte falso habebant, quas quidem ex legibns sermonis emendavimns, dnbias antem et quamm emen—
datio non esset in promptu, relinqneremus intactas; in yerbomm antem scriptnra , qunm gothicamm litera^
mm integritatem retinere cnperemns, banc legem seryayimns, nt non ihf ch, Mbj qu scriberemus^ sed
simpliciter p (islandicae proprie literae formam, ab aliis yuris doctis iam introdnctam) jpy w, q et pro w sim-
plicem formam v; yerba deniqne interpnnctionibus diremimus frequentioribus quidem, qnam in codicibns appa-
rent, sed quae ad sensum explicandnm ntiles esse yiderentur. Textui sic constitnto yersionem latinam addi*
dimus, non qualem Zabnins confedt^ nt yerbomm gothomm solomm ratione babita yel contra consnetndi*
nem sermonis latini peccaret, sed qnae regnlas latinitatis obseryans yerbum gothicum yerbo latino redderet;
in qno negotio, quantum licebat, Ynlgatam secnti sumns. Deniqne adnotationem criticam adiedmus, qua
primum editionum priomm errata ennmerantnr, quae quia ad bistoriam textns gotbici pertinebant et qua
dOigentia quaye negligentia codices a critids adbibiti essent, cognosd posset, nunc non omittenda esse
yidebantur; deinde lectiones merito snspectas indicayimns^ temere in dnbitationem yocatas defendimus, rationes

mos editionnm illanrai yitia perdnxerint, inter alia edita; is enim leges constitnit plerasqne, e lectio*

optime cognoscitar e dispntatione Graffii de infirma nibas falsis dedactas, qnamm earn cognitis yens

germanicae iingaae dedinatione conscripta , malta lectionibas, etiamsi non poenitebit, tamen loca^ qnae

doctrina repleta, in Noyi diarii sodetatis eraditomm nunc dtayit tanqoam probantia^ non probare id^

Berolinensinm etc. yolomine altero inde a pag« 1. gnod yoloit, ipse inteliiget»

Digitized by VnOOQ IC

Prolegomena.

xxxvn

eaiaidatioiiimi ant expUGadonnm ab aliis initas sob iodidhuii TOcaYimiiSy neque nbi Gotlms ant mmiis
rede in intevpretalioiie T^rsatus esset, ant contra eennonem snnm peceayisset, ant graeca fobo legisset,
animadfertere omisinins; tnm textns nostri et graed vnlgati fireqneatem discrepantiam notayimus,
ynlgatns antem textns graecns nobis est, qnem Griesbaebii editio praebet, praeterque varietates ibi
positas BCDinm etiam et Matthadnm oonsnlnimns; deniqne rarietates yel in altera codice iny^fas,
Tel in marginibns adscriptas ibi adinnximns, iCa nt quae in textn aUamm editionnm sint, omnia, de
adnotationibns, obserratbnibns, aliornm^ explicandi oonatibns, ea qnae ntilia Tiderentnr, Kbrornm antem
gotbieomm additamenta, glossae, yariae lectiones, gotbid et graed textns diyerdtates omnes indicatae
inyeniantnr. Ut breyiores esse possemns, notis nsi snmns fere bis:

# sigttifiGat lectionem prolans fiJsam.

-|- — lectionem non hhum qnidem, sed qnam codd.

non agnoscant.
c^ — yerbomm transpositionem.

• (supra lineam positom) — yerbomm omissionem.
gr, — lectionem textns graed GriesbacbianL

gr. amn. •— lectionem codicmn graecomm omnium.
cod, et codd. — lectionem codicis yd lectiones codi-

com a Griesb. dtatorom.
dw. — diyisim.
tet» -* innctim.
pr. — primmn.
$ee. — secondnm.
tert. — tertinm.
coni, — coniedt 1. coniectura.
V0r$. yd ver$$. — yersio vd yersiones.
lac. •— lacmia.

editt. — editiones Ulfilae, qnae nostram praecessemnt
B. — Benzel.
B. A, — Bairiscfae Annalen.
Bfi. — Busching.
Cot/. — Castiglionc.

F. — Folda.

G. s. Gord. — Gordon.

GO A. — Gottingiscbe Gdebrte-Anzdgen.

Gr. — Grimm, Deutsdie Grammat

H. — Hensbali.

HLZ. — Hallische literatnrzdtnng.

Hsf. — Heinatzii manuscriptom.

Ih. — Ihre.

J. s. Jun. — Junius.

Kn. — KnitteL

MGA, — Huncbner Gdebrte - Anzeigen.

LM. — Lye- Manning.

jift. — Matthad.

MiU. — MiDius.

MB9m. — Massmann.

Rw, — Reinwald.

Sch. — Schulz.

Sehm, — Scbmeller.

Sk, — Skeireins.

St — Stiemhidm.

W, /. — Wiener Jabrbncher.

Z. — Zabn.

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Prolegomena*

xxxvn

emeadatioiiiiiii ant explicationmn fib afiis initas sab iadidam YocayimuSy neqae ubi Godms ant minos recie
in interpretadone Tersatos esset, aat contra sermonem snnm peccavisset^ ant graeca tsiso legisset, id
animady^rtere omisimns; tnm textns nostri et graeci ydgati freqaentem discrepantiam notayimns,
graecns antem ynlgatns textns nobis est, qnem Griesbachii editio praebet, praeterqne yarietates ibi
positas Millinm etiam et Matthaeium consnluimns ; deniqne yarietates yel in altero codice inyentas,
Tel in mai^inibns adscriptas ibi adinnximns, ita nt quae in textn aliarnm editionnm sint, omnia, de ad«
notationibns, obseryationibos , alionun explicandi conatibns, qnae ntilia yiderentnr, Ubromm gotbiconun
additamenta omnia, glossae, yariae leetiones, gothidi et graed textns diyersitates indicatae inyeniantnr, Ut
breyiores esse possemns, notis nsi snmns fere bis:

^ significat lectionem prorsns falsam.

-f* — lectionem non falsam qnidem, sed qnam codd.

non agnoscant.
<x) — - yerbomm transpositionem.
^ (snpra lineam positum) — yerbomm omissionem.
gr» — lecdonem textns graeci Griesbacbiani.
gr* amm* — lectionem codicnm graecomm omninm.
cod. et codd* — lectionem codids yel leetiones

codicnm a Griesb. dtatomm.
div* *- diyisim,
ici. — innctim.
ptt — primnm.
$ecm •— secnndnm.
tert. — tertinm.
coni. — coniecit L coniectnra*
vers, versa. — versio, yersiones.
lacm -— lacnna.

edittm — editiones, qnae nostram praecessemnt.
/• 8. Jun. — Jnnins.
SU — Sdembielm.

B. — Benzd.

JLM. — Lje-Manning.

Z. — Zabn.

Hu — Heinatii mannscriptum.

H. — Hensball.

Schm. — ScbmeOer*

Ih. — Ihre.

BS« — Buscbing.

JS^. — Knittd. *

Cad. — Castiglione.

TUssm. — Massmtuin.

Sk. — Skeireins.

O. 9. Gord. — Gordon.

F. — Fulda.

Rw. — B^inwald.

Mi. — Mattbaei.

Sch. — Schulz.

jr. I. Wiener Jahrbucher.

B. A. Bairiscbe Annalen*

Digitized by

Google

Emendanda atque addenda.

I. I n t e X t a.

p. 11 lin. 16 pro pkwadup 1. pmvaduh.

— i5 — 14 — panup h panuk.

— 98 — 7 — ptup spinoda 1. ict. piuptptRoda.

— 98 — 9 — vaila merjan 1. ict. vailamerjan.

— 100 — 17 — eod. 1. id.

— 109 — 7et8— nilipan 1. dir. nih pan.

— 121 — — eod. 1. id.

— 207 — 9 — 'innunin 1. tnnumin.

— 221 — 10 primnm post numeram 22 pone 23, deindc pro gtCius 1. gains*

— 222 — 4 pro gaXu 1. gaiu.

— 224 — 11 .. ushrainaip 1. ushrameip.

— 228 — 11 — Vftflt 1. Via.

— 267 — 8 — Jtijanda I. frijoda.

— 308 — 7 — Moggvam 1. $aggvim.

II, In yersione latin a.

— 72 — B adde iam post Jiuiua.

— 229 — 6 pro stadio leg. stadium.

— 232 - 10 - edidii I. rrfiV.

— 237 — tf — vtniunlttr L venimur.

— 240 — 4 comma post literas positum post prohaiis ponendum.

— 269 — 1 pro nisi 1. ntim.

— 272 — 9 post ptccaiores niuneras 16 addendas.

Digitized by

Google

Emtndanda aique aUdtnia. XXXDC

in. I n a d n t a t i n e«

p. 2 coL 1 lin* 6 deU mmu

— 5 — 1 — ir post Ulf. ftdde: c. cod. 6 (uti Scholzius notat).

— 7 — 2 —-2 Tide qaae de b, 1. ad 6al« 2, 6 diximus.
•—9 — 2 --6 post loco adde: c. codd»

— 10 — i •— 2 pro w leg. {$•

eod. — 2 — 3 pro ro ^, omn* L gr. omiu avtov ij XircQa*

— 12 — 2 — 7 pro pJuraUs 1. mascnlinum.

— 18 — 1 — 1 post ^. adde: omiu

— 42 — 1 — 11 post 31 adde: L,

— 45 — 1 — 4 pro 3 leg. 8.

— 84 — 1 — 2 pro skuipa I. shOds.

— 56 «^ 2 — 4 post 18 adde: gavalrpip] proiieif| gr, fere oimi« ^ijaan; Goth. c. cod* 12 ap.

Mi. ^iTtreu

— eod. — 2 — 14 pro valvnon — qfvapnon, ffofuJlnon 1. valvnan$ afvapnan, gafvittnan.
_ 62 — 2 — 5 post 10 adde: vid. tamen ad Gal, 6, 12.

_ 64 — 2 — 13 pro 8 1. 3.

— 65—2 — 5 post axoXovd^ovvTsg adde: vel potius librarii negligentia verba /aA pat afargag^

gandana excidenmt, cf. ad Rom. 9, 15.

— 73—2 — 8 sq. pro uhuhwopida et panlo post ufwopida !• vhuhvopida — ufvopida*

— 80 <— 2 — 16 post 11 adde: pro afar aabbaie fort. ict. legendnm afartabbaie, sicut afier^

montag olim dicebatur pro diensiag, cf. Grim. Deutsche Rechtsalterth. p. 820.

— 92 — 2 — 9 post allh adde: vid. ad Gal. 5, 15.
_ 94 _ 2 — 13 sq. vid. Prolegg. pag. XXVII.

— 118 — 1 — 1 sq. pro wTumnada et usrwtmada leg. mrumnoda et uarumnoda.

— 157 — 2 — 2 pro 28 I. 18.

— 161 — 1 — 4 post dno^dvTj adde: xal c. Goth, omittnnt Vulg. Colb. Patrr. lat.

— 163 — 1 — 8 pro conspirat lege: (dixit cum esset) conspirare Z« hand ita recte dicit.

— 176 — 1 — 14 pro 15 1. 16.

eod. — 2 — - 1 post omn. adde: praeter cod. 235.

eod. — ead. — * 7 del. omii. et post c. adde: cod. L ev. 15.

— 183 — 1 — 5 post ad adde: L.

— 207 — 1 post L 10 adde: 7, 22. tnwumin] vid. ad Coloss. 1, 29.

— 212 — 1 — 8 pro CanU — excidere sic legendom est: sio cod. A syUabis iii da supra lineam

dau9
scriptis (urraisidaupaim), quod quum Cast, initio non conspexisset ^ urraisi edidit.

— 219 — 1 — fin. adde : 13, 13 dragkameim] vid. ad Gal. 5, 21.

— 221 «- 2 — 9 post 23 adde: gaius] sic Cast, sine punctorum supra t positomm vestigio et h« h

et Cor. 1, 1, 14 in cod. A scriptum esse dicit; minus recte autem Goth, ita scri-
psit, nunquam enim hoc nomen bisjilabnm est ita, ut at vocales diphthongum efficiant
* 222 — 1 post 1. 3 adde: 1, 14. gaiu] vid. ad Rom. 16, 23.

— 224 — 2 — 3 pro ushramaip — ushraineip lege: ushraimeip] sic cod. A; Cast. 4^ ushrainaip*

— 226 — 2 ^-19 post legerit adde: codice denuo inspecto Cast, ainwarjatoh scriptum esse sibl

videri dicit; quae lectio si vera est, Goth, tuaoiov pro genere neutro habuit.

Digitized by

Google

XXXX Emenimnda aique aiienia.

p. 232 col. 2 lin. 1 pro matjtdup I. maijiduh*

^ 240 — 1 ^ 2 Tid. Prolegg. pag. XXI, not 68.

— 248 — 2 — 10 pro codd. L gr.

— 249 — 1 —.1^ post vairpam adde: c gr« omii.; lectio codicis B c Patrr. lat conspirat.

— 268 — 2 — 17 post mbai adde; (nisi).

•— 283 — 1 — 7 quae post aHa legantari delenda sunt omnia*

— 295 — 2 — 2 pro A L B.
~ 298 — 1 — 3 pro A L B.

— 308 — 2 — 6 ante fraufm adde t $aggvim] sic cod. B. Cast. :{: $aggvam.
. 31S - 1 — 11 pro piuhaip I. tiuhaip.

Digitized by

Google

EVANGELIA.

Digitized by

Google

y ^ -

Digitized by

Google

Aiyaggeljo ^airh Mat^aiu.

9^S

if f.

3^ 11 jVl^I^an ik m vatin izvis dai/pja« i|> sa afar mis gaggida syinl^oza mis ist« i4^-

pizei ik ni 'im yairl>s ei anahneiyands andbindau skaudaraip skohis is« sah ^a^^.a^r^»//aM^4^
5^ 8 I>an izyis daupeif) m ahmin yeihamma* — audagai I>ai hrainjahairtans. imte

15 j^ai guf) gasaiyrand. — • • • ak ana Iukaniastal>aii. jah liuteif) allaim I>aim 'in

16 j^anmia razna. sya liuhtjai Iiuha|> izyar m andyairj^ja manne. ei gasaiwaina

17 izyara goda yaurstya jah hauhjaina attan izyarana I>ana m himinam. ni hug«
jai^ ei 'ik qemjau gatairan yito^ ail>l>au praufetuns. ni qam gatairan ak iisfiilljan.

Eyangelinm per Matthaennu

3, 11. At ego in aqua ros baptize, yeram Lie pest me yeniens maier me est, cuius ego non sum
dignim, vt me - inflectens resolyam corrigiam calcei eios; Lie yero yes bapdzat in spiritu sancto. — 5, 8.
Beati hi mondi-corde, nam hi deom Tident. •» 15. ••• sed saper candelabrom, et lacet omnibus his in hac
dome. 16. Sic laceat lax yestra in praesenda hominom, ot yideant yestra bona opera et celebrent patrem yestnun
himc in coelis. 17. Ne pntetis, qnod ego yenerim abrogare legem aut profetas; non yeni abrogare, sedperficere.

Adnoiaiio.

5, 11. Hnnc yersnm et 5, 8, qniin cod.Aig« non
l^inntar, ex libro, qni a Massmanno editos Skeireins
aivaggeljons pairh tohannen inscribitnr, addidimas.
Hie prior yersus citatns est Sk. p. 14 (42). — l/i —
daupfa] rv) gr« omn., deinde Goth. ^ aig fietdvoictv,
qnod in locis parallelis (Mc. 1, 8. L. 3, 16. J. 1, 26)
gr. etiam omittnnt^ eadem Terba M. 9, 13. Mc. 2, 17
et apnd Goth, et apnd qnosdam gr. desiderantnr. —
ttl sec. ego, ® gr. omn. — anahneivands] me in-
flectens, ^ gr. omn., yidetnr ex Mc. 1, 7 additam
esse (cf. ad 27, 42). — andbindau — ts] solyam coni*
giam calcei eius, gr. omn. %a vnodijfiata fiaoTa-
cat. — Jian] yero, ^ gr. omn. — veUiamma^ Ulf. c.
cdd. ^ xai nvqL

5, 8. Hie yersns primnm editos in Ulfilae par-
finm ineditamm spedmine ab Ang. Maio et C. O.
CastiUionaeo edito pag. 24, nnnc repetitar Sk. p. 26
(48). — audagai^ legontor deinde avik pan qaP

A*

(enim antem dixit) , qoaiB ab anctore hojos opens, at
yerba scriptnrae sacrae com suis cohaererent, addita sont.

5, 15. Prindpium eornm, qnae conserrata simt
In cod, Arg. — lulamastajmn} J. St. + lukat'
nastapin, H. :|: diy. — liuteip] atrom sic, an liugeib,
qnod editt. habent, in cod. Arg. scriptom sit, hodie di-
stingui non potest ; nos com G. (Uifil. illostr. append,
p. 50) praetnlimns liuieip^ qnod pro Kvhieip (Cor, 1,
4, 5) errore librarii scriptom esse, ille recte dicere yide-
tor, yid. ys. 16 livhljai, adde Cor. 2, 4, 4 liuhtjai^
ys. 6 Jtuhtida. Singolae literae librarii negligentia sae*
pins omissae sont, h ipsnm Mc. qooqoe 15, 38 ah pro
alhsf L. 6, 12 pmrvakand9 jmho pairkvahands^ 6, 17
et8, 4 hiuma pro hinhma, J. 6, 12 drausnoa pro
drauhsno8. — bammal H. :^ pamna.

5, 16. Ikthtfat] H. ^ Uughtjai.

5, 17. at] ego, « gr. omn,, B. 4: ni. — « t*
qewffuu] 3. St. -|- ei qanu

1

Digitized by

Google

2 MaiihaeuB S, 18 — 26.

18 amen auk qi^ izyis. iind patei uslei^i^ himins jah airl>a« jota aiDS aij^^au

19 ains striks ni uslei^if) af yitoda. unte allata yair^^. i^ saei mi gatairi^ aina
anabusne I>izo minnistono jah laisjai sva mans, sah minnista haitadam^iudangard-
jai himine. i|> saei tau ji^ jali laisjai sra. sah mikils haitada m I>iudangard jai himine*

20 qi^ auk izris j^atei nibai managizo Tair^if) lizvaraizos garaihteins f^an

21 ^ize bokarje jah fareisaie. ni I>au qimi]^ m j^iudangardjai himine. hauside-
du^ f>atei qi^an i&i I>aim airizam. ni maurj^rjieds. ^ saei maurj^rei]^. skula

v.^ ^ , 22 yairj^i]^ stauai. a^|>an ik qi^a izyis j^atei wazuh modags broj^r seinamma

STare skula Tairpi|> stauai. i^ saei qi^i]^ broj^r seinamma raka. skula yair-
I>i^ gaquml>ai. a^j^an saei qil>il> drala. skula yair^i]^ m gaiainnan funins.

23 jabai nu bairais aibr fiein du hunslastada jah jainar gamuneis j^atei brojmr

24 ^eins habai^ wa bi puk. aflet jainar ^o giba I>eina in andrair^ja hunsla-
stadis jah gagg faur^is gasibjon broj^r ^einamma jah bij^e atgaggands at-

25 bair ]^o giba ^eina. sijais yaila hugjands andastauin j^inamma sprauto. und
I>atei is in yiga mif) imma. ibai yran atgibai ^uk sa andastaua stauhi

26 jah sa staua j^uk afgibai andbahta. jah in karkara galagjaza. amen qi]^

18. Amen enim dico vobisi agqae dam pent coelam et terra^ jota munn ant una linea non pent de lege^
donee omne fit. 19. Yemm qui nanc abrogat anam praeceptomm honim minimoram et doceat sic hominesy bk
mminras nominatar in regno coelonim : venun qoi fadt et doceat sic, bic magnns nominatur in regno coeloram.
20. Dico enim vobiS) qnod, nisi plus fit vestrae iustitiae, qaam bomm sdibamm et Faiisaeonun, non
qoidem yenids in regnnm coelomm. 21. Audistis^ qnod dictom est bis maioribas: ne ocddas; yerum qni
ocddit) reus fit iadido; 22. at ego dico yobis, quod qnisqne iratns firatri sno temere reus fit iadido;
yemm qui didt firatri sno: raka! reus fit concilio; at qui didt: fafne! reus fit in geennam ignis. 23. Si
fgitor feras munns tunm ad aram et illic recorderis, quod frater tuns babet aHquid contra te; 24. relinqne
illic banc oblationem tuam in praesentia arae et yade prins te-reconciliare fratn tno et postbac accedens
offer banc donationem tuam. 25. Sis bene yolens adversario tuo propere, usque dum es in yia cum eo, ne qnando
tradat te bic adyersaiins iudid et bic index te tradat commentariensi, et in carcerem ducaris* 26. Amen dico

5 1 18. jah] H« rf: jcm* — alhia vahrbib] J. peinj non beina^ qnod g&a postulate in textn sen-

St B. 4^ alia gavairpip, H. :{: alia tavairpip* ptum sit. Vocem aibr dubiae originis et significa-

5, 19. sahl pr. Z.-|-«a; cetemm ^ gr. omn. — tionis Grim, quoque I. 44 sq. retinuit. J\ ./<V. /. /r.

ptudamgardjai] H. ^ diy« — 8va'\ sec sic, ° gr. ^ 5, 24. andva!rpja'\ EL 4^ andvirpja. <— ^^o-

5, 20. ni path editt. 4^ jet. — txvaraixoa nbiimi te reconciliare , gr. omn. diaXXdyrjd^i* —

gar€nklein$i <x> gr. «wn. Cletemm Uif. ® nXeiov* aioair] H. ^ diy.

5, 22. skula] pr. Scbm. :^ scula. 5, 25. atgibai put] ro gr. omn.

5, 2S»jabai] H. semper ^^^frot* — aibr] sic cod. 5, 26. minmigian] minimum, gr. omn. €a%ct%or^

Arg. ; neque Ibrn con jectura bair, neqne Zabnii libr qnapropter Sdi. Ulfilam in sno libro iXaxunov le*

digna, quae redpiatur, quia utromque yerbum anctori* gisse snspicatnr; fortasse Gotbns falM yertU , qmoi

tate caret; nee giba babet, qnosecommendet, qunm qnidem noli neniel tantua m acddit.

Digitized by

Google

MaithaeusS, 27--34. 3

27 ^luu ni usgaggis jaii^ro. unte usgibis |Mma Tninni«taii kintiu housideduj^ |^«

28 tA qifNUQ ist ni horinos. a^^an ik qij^a izris Jiatei ^razuli saei saiwi^ ^-

29 nan du luston izob. ju gahorinoda izai in hairdn seinainma. j^ jabai augo
j^dn j^ta taihsYO marasjai j^uk. usstagg 'ita jah yairp af j^ns* batizo 1st auk
^us ei fracpstnai ains Uj^iye |iemaize jah ni allata leik |iein gadriusai m gai«

30 ainuan. jah jabai taihsyo j^eina handus marzjai j^uk. afinait |k> jah yairp af
^us« batizo 1st auk ^us ei fraqistnai ains lij^iye f>einaize jah ni allata leik

31 l^ein gadriusai m gaiainnan. qifianuh j^an 1st fiatei wazuh saei afletai qen.

32 gibai izai a£»tassais bokos. 'iff 'ik qi^a mis j^tei wazuh saei afleti]^ qen
sektt inuh £edrina kalkinassaus. tauji]^ po horinon. jah sa ize a&atida liugaij^.

33 horinof). aftra hausidedu^ I>atei qi^an 1st I>aim airizam. m ufarsyarais.

34 ip usgibais fraujin ai^ans f>einaiis. a|>Imn 'ik qi^a 'izyis ni syaran allis. ni

tibi: aoa exis iUinc, donee redcUs banc minlmiim obolmn. 27. Andistig) qaod dictum est: lie
moechexis ; 28. at e^ dico yobis, qaod oniBis qui adspicit nmlierem ad concapisoeiidam earn 9 iam
moecbatus - est - com ea in corde sno. 29. Vemm si ocnlns tons bic dexter soilidtet te^ erue enm
et proiice a te, melius est euim tibi, ut perdatnr uram membroram tuonim et non totnm corpus
tanm cadat in geennam; 30. et si dextra tna manos soilidtet te, absdnde banc et proiice a te;
melios est enim tibi, at perdatar anam membroram toorom et non totam corpas taom cadat in ge*
ennam. 31. Dictam aatem est, qaod omnis qai repadiet oxorem, det ei diTortii libros; 32. yeram
ego dico yobis, qaod omnis qui repadiat uxorem saam sine crimine adulterii, facit banc moecbari; et bic
qoi repudiatam dadt - in - matrimonium, moecbatur. 33. Iteram aadistis, qaod dictam est bis maiori-
bas: ne peieres, yerum reddas domino iaramenta tua; 34. at ego dico yobis, non iurare omnino, non

69 29. paia] J. St. 4: pana. — nsstagg] Scbrn.
^afttoggi codicis Arg.lectionem esse HeJsam protM-
stiggp iam Grim. II. 190^ recte notayit. In codice
rasam est a ^ qua re fortasse emendatio indicator. —
gadriusat] Z. praef. p. XIV abstirde contendit Go-
tbam legisse niau pro fikrjd'ij, scilicet Ulfilam babet
pro interprete yerborum graecorum tenadssimo; at
cfL 6, 2 andnemum (acceperunt) = anixovai^i et alia.

5, 30. pemaize] St. j: peinlUe. — gadriu$ai\
H. + driusai*

5, 31. qipanuh pan] J. St. Hz. oti fere abi-
qne ^ qmpan uhpan; nam uk est particula encli-
tica, non proditica, yid. Gram.; banc errorem per-
mnltis lods Z. qnoque admittit. — waxiuh] cod. Arg.
4^ wa II wazuh; sic saepius sjUabae in Hneae ante-
oedentis fine scriptae, ab initio seqnentis repetitae
muA, yid. ad L. 1, 65. J. 9, 41. ~ qen\ Ulflf^'
ixvtov* /♦• •s^. i-fmm

5, 32. Mr tze} F. + aa Ittei; Hz. ex corr. j;
aatze; Z. b. L et 7, 15 recte diy., sed Mc 9$ ly
t jet.

5, 33. m ufarsvaraia] J. St. B. H. rf: mm
faravaraia* — uagibais] St. 4: u$gibaa^ '■- framjini
in cod. Arg. exceptis iis lods, nbi non de deo ant
Jesu sermo est (M. 6, 24. 27, 63. L. 16, 13.
J. 15, 15) semper scribitor per notam fin (sie
etiam fima, fan pro firaujina^ fraujan), qaam J.
St. B. H. :|: fanin sunt interpretati, rectam atqne
integram formam primus restitoit Gordon, p. 51.

5, 34. gupa] editt. ^r gopa, EL r^jji. Cete-
rum editiones semper forma gop, gopia etc. ntun*
tor; Maresb. p. 408, Gord. p. 52 f. et lb. gup^
gupa scribi merito iusseront, yid. Job* 10, 34, abi
sine Bota guda legitar; sic semper etiam CastilL
in edbtione epistolarom recte dedit»

1*

Digitized by

Google

4 tfnllilaeiit 5| S5 — 4i.

35 bi himina. imte stols list gufm. nih bi airl>ai. unte fotubaurd 'ist fotiyci lis.

36 nih bi laimsaulymai. unte baurgs ist ^is mikilins ^iudanis. nih bi haubida

37 j^inamma svarais. unte ni magt ain tagl Tfeit ai^^au svart gataujan. sijai]^
|»an Taurd izvar. ja ja. ne ne. j]f j^ata managizo I>aim us j^amma ubilin 'istm

38.39 hausidedu^ j^atei qif>an ist. augo und augin jah tun^u und tunj^au. i]^ ik
qif>a izvis ni andstandan allis j^amma unseljin. ak jabai Tfas puk stautai bi

40 taihsTon peina kinnu. vandei unma jah {^o an^ara« jah pamma Tiljandin

41 mip pus staua jah paida peina niman. aflet 'imma jah yastja. jah jabai was

42 puk ananaup jai rasta aina. gaggais mif> unma tvos. pamma bidjandin fiuk

43 gibais jah j^amma yiljandin af I>us leiwan sis ni usvandjais. hausidedu]^

44 patei qi^an ist. frijos neMiindjan peinana jah fiais fiand' I>einana. al>f>an ik
€p^ izris. frijop fijands izvarans. I>iul>jai]^ pans vrikandans izris. yaOa tai:^p

per coelum, nam sedes est dei; 35. neqoe per terrain, nam scabeUam est pedum eios; nee per lemso*
fymam, nam dvitas est huius mag^ regis; 36. neqoe per caput toom inres, nam non potes nnom pOnm
aUmm ant nignun reddere. 37. Sit autem yerbom vestram: sane, sane; minime, minime; yeram Loc
plus bis ex hoc male est« 38. Andistis, quod dictum est: oculum pro oculo ]et dentem pro dente;
39. yemm ego dico yobis, non resistere omnino hnic malo, sed si qnis te percntiat ad dextram tnam ma*
lam, offer ei etiam banc alteram. 40. Et bnic yolenti cum te iudidum et pallitun tnnm tollere, pemutta
ei etiam tunicam. 41. Et si quis te cogat miliare unnm, eas cum eo duo. 42. Hoic oranti te des et
buic yolenti a te mutuari sibi, ne ayertaris* 43. Audistis, quod dictum est: ames propinquum tuum et oderis
inimicum tuum; 44. at ego dico yobis: ametis inimicos yestros, benedicatis bis perseqnentibus yos, benefsKaafis

5, 35. piudams] H. ± piudanhu* inde illnd h saepins subsequent! consonant! assimi-

5, 36. gaiaitfani H. q^ gataugan (sic 5, 47). latnr, c£,jan - ni 25, 42. jag^gabairaidau J. 3, 4.

5, 37* siiaip'-pan, J. qp Mtj aipban, B. -|- jas^sa M. 26, 7I» nu'sijai L. 20, 16 et potissi-

$ijat Patty ii* :|: sifcnp pan, H. ^ stjai pan, mum stimcnp^pan^'i. 26, 67. J. 11, 46. paip^pan

Scbm. 4^ sijaUppan. Veram buius formae natu- Rom. 12, 4. Frequentatnr ea figura in epistolis,

ram nulius interpretnm perspexit; Z. coaluisse eam yid. Afssm. Sk. p. 60.

pntat ex wjai et uppan yel appan, quod sjna- 5, 39. allu\ omnino, ^ gr. omn., solus Ptolem.

loepbes genus cum appan inauditum est; aliqnid ap. Epipban. Haeres. 33, 6 testante Miliio S3Ut}g

yeri inest in altera ilia opinione; Scbm. yidetor babet. — unseljin) H. :j^ umelgin. — taihwim\

aliquid desiderare, quod puncto posito indicat. Res IL j^ laishvan,

autem ita se babet : uh particula enclitica cum yi qnadam 5, 40. staua'} St. ^ stava.

copulatiTa ab initio seutentiarum yerbis annectitur; 5, 42. jaK} St. ijah

quod si ea yox, cui annectitur, in yocalem longam 5, 45. Jiais] St ip filia. — newundjan]Vi.^dir.

aut dipbtbongum desinit, ad yitandnm biatum u par^ 5, 44. Falluntur Griesb. et MiU. opinantes Go-

ticnlae omittitnr; nostro loco igitur aijaih pro m- tbnm xal dicoxovzcjv v^ag omisisse, nam ea yer-

jaiuh (uti viljauh [Cor. 1, 11, 3], sumaih, paihy bis joA vrikandans tzvis reddidit; potius in soo

al. pro viljau^uh, sumai'-uh, pai'uK)^ sin yero codice legit et secundum eum yertit: ayanata ^ovg

breyis est yocalis termiuationis , ea ipsa abiidtur ix^Q^^S vfiuiv, evkoyslvB Tovg dtcixorrag v/aSc,

et iutegra particula ni additur (J. 6, 64 vissuhy xaloig noiei%a zoig fAioovOLv vfiSg xai TtQOCev^

L. 7, 6 'iddjuh aL pro vissw^s tddja^uK). De- x^d» ini^ %A^ k(^if^m^ivt(ar vfiag. Ita nee

Digitized by VnOOQ IC

Mutiha^UM S, 45 — 6^ 5. 5

45 ^aim ha^andam izris jah bidjai]^ bi j^and usl^riutaudana izyfe. m vairl^ai^
. . sunjiis attms izraris ^is m himinam. unte sunnon seina urrannei^ aaa ubi-

46 lans jah godans jah rignei]^ ana garaihtans jah ana myindans. jabai auk fri-
jo^ ^ans frijondans izvis ainans. i^o mizdono habai^. niu jah j^ai ^iudo j^ata

47 same taujand. jah jabai golei^ f>ans frijonds izyarans j^ataineL we managizo

48 tauji]^. niu jah motarjos |>ata samo taujand. sijai^ nu jus fidlatojai syasye
6^ 1 atta izvar sa m himinam fidlatojis ist. atsaiwi|^ armaion izvara ni

. tau^ m andyairpja manne du saiyran im. ai^^au laun ni habaip fram

2 attin izyaramma {mmma 'in himinam. . ^an nu taujais armaion. ni
haumjais faura ^us syasye ^ai Uutans taujand 'in gaqumpim jah in ga-
runsim. ei hauhjaindau £ram mannam. amen qif>a 'izyis. andnemun miz-

3 don seina. ip f>uk taujandan armaion ni yiti hieidumei ^eina. wa tau-

4 ji^ taihsyo I>eina. ei sijai so armahairtil>a I>eina 'in fidhsnja jah atta j^eins.

5 saei saiMil> 'in fulhsnja. usgibif) pus 'in bairhteiu. jah pan bidjaip. ni si-
jaip syasye pai liutans. unte frijond 'in gaqumpim jah yaihstam plapjo stan->
dandans bidjan. ei gaumjaindau mannam. amen qipa 'izyis patei haband

his odientibiis vos et precemini pro his calnnmiautibns yos, 45. ut fiatis iilii patris yestii boios in coelis,
uam solem snum oriri - facit super malos et bouos et pluere • facit soper iustos et snper iniustos. 46. Si enim
Binatis hos amantes tos solos ^ qiiam mercedum babetis? nonne etiam bi pag^anomm boc ipsmn fadunt?

47. Et si salutatis bos amicos yestros tantom, qao pins facitis? nonne etiam portitores hoc ipsiun facitint?

48. Sitis igitur Yos perfecti, sicut pater yester bic in coelis perfectns est. 6, 1. Corate benefidnm
Yestmm non facere in praesentia bominnm, nt yideamini els, alioqnin mercedem non babetis a patre yestro
hoc in coelis. 2. Qnnm ig^itnr fadas benefidnm, ne comn • canas ante te, sicut bi simulatores facinnt
in condliis et in yiis, ut celebrentnr ab hominibus; amen dico yobis: acceperunt mercedem snam. 3. Yenini
te fadentem benefidnm ne sdat sinistra tna, quid faciat dexfra tua, 4. ut sit boc benefidnm tuimi in abscondito
et pater tnns, qui yidet in absconditum, reddit tibi in aperto. 5. Et qmun oretis, ne sitis sicut bi simulatores, nam
amant in condliis et angulis plateamm stantes orare, nt obsenrentur hominibus ; amen dico yobis, quod habent

opus est yerbo vrikan noyam significationem tri- di)eaioavvi]v. — andvairpjd} St. ^^ andvairfna,

Imere, qnam eins etjmon respuit, nee cum Ryy. H. :|: andvairpga.

fraqipandans pro wikandana coniicere; cf. ad 6, 2. ei\ H. ^ :{:• — hauhjaindau f ram} H.

L. 3, 14. j: hauhjatnda ufram, — andnemun\ EL :|: diy. uti

5, 45. Qrui\ tert. snper, ^ gr. omn. saepius.

6, 46. ainans\ ^solos, " gr. omn. — piudo] 6, 4. sfjail Z. + siau — betna] gr. ante so*
paganomm, gr. TeXiovai. ^ — fulhsnja'i pr. cod. Arg. ^^ julhsja. — fuXh»i^

byAl.frijond$\wDDicoiiy gr. adeXq>ovg. — tavjip] ja'\ sec. \M. ° avtog c. c^d. et yerss.

H. ^ iauffip, uti ys. 36 et saepius. — motarjos] portito- 6, 6# bidjatp — sijaip] oretis — sitis, gr, tiqoo^

res, gr. iO^nxoL — paia aamo] hoc ipsum, gr. ovz(o. Bvxtj — tarj. — jah] sec. Ulf. ^ iv* — p^ojrjo] quum in

5, 48. fullaiojai] H. utrumque 4^ diy. — atta] nulla germanicamm lingnamm boc yerbum inyeniatnr,

EL :}: attak* — 'izvar] Z. ^^ zvar. Ulfilas ex graeca mutuosse yidetur nXaxelay eam-

6) It armaion^ St. :|: armajonf oeterum gr. que ob causam pjatjo saibendnm esse putamosA

Digitized by

Google

6

Uatthaens 6| 6-- 17.

6 mizdon sdna. ip pu pan bidjais. ga^ m hej^jcm jj^ina jah gahikands haur-
dai peinai bidei du attin j^emanmia pamma m fulhsn^^a jah atta peins. saei

7 saiwip m fiilhsnja. usgibi]^ j^us m bairhteiiu bidjandansup-^pan ni filuvaord-
jai]^ gyasye {m {audo. j^ugkeip un auk ei m fihiTaurdem seinai andhausjain-

8 dau. ni galeiko]^ nu |>aun. rait auk atta izyar. pizei jus paurbuj^. faurj^izei

9 jus bidjai{i ma« sva nu bidjai]^ jus. atta imsar pu 'in himinam. yeihnai namo
10 j^ein. qimai j^iudinassus peins« Tairl>ai Tilja J^eins sre m himina jah ana

11. 12 airf>ai. hlaif unsarana I>ana sinteinan gif uns himma daga jah aflet uns

13 I^tei skulans sijaima syasye jah yeis afletam paim skulam unsaraim. jah ni
briggais uns 'in £raistubnjai. ak lausei uns af j^amma ubilin. unte j^eina &t

14 j^iudangardi jah mahts jah yull>us 'in aiyins. amen. unte jabai afletip

15 mannam missadedins 'ize. afletip jah 'izyis atta 'izyar sa ufar himinam. 'ijp ja-
bai ni aflet]]) mannam missadedins ize. ni Jmu atta 'izyar afleti]^ missadedins

16 'izyaros. af>]^an bif>e fastaif). ni yairj^ai]^ syasye I>ai liutans gaurai. frayard-
jand auk andyairj^ja sema. ei gasaiwaindau mannam fastandans^ amen qi|»a

17 'izyis patei andnemun mizdon seina. 'i[> I>u fastands salbo haubi{i pein jah

mercedem snain. 6. Yeram ta, quum oras, vade in cabicolmn tuam et daadeos ianuam tnam ora ad
patrein tiiiim hone in abscondito, et pater tuus, qui videt in absconditum, reddit tibi in aperto* 7. Orantes
autem ne mnlta - loqnamini sicnt bi paganorum ', yidetor eis eDim at in multiloqtiio sno exaodiantur.
St Ne similes - sitis igitor Lis, scit enim pater Tester, coios yos indigetis, anteqaam tos oretis earn. 9. Sic
igitnr oretis yos: pater noster tu in coelis, sanctificetur nomen tuum, 10. yeniat regnum tuom, fiat Yohintas
tua, ut in coelo, etiam snper terra; 11. panem nostrum hone qnolidiannm da nobis bodiemo die, 12. et
remitte nobis, qnod rei simns, sicut etiam nos remittimos his debitoribns nostris, 13. et ne ducas nos in
tentationem, sed libera nos ab hoc malo: nam tuom est regnum et potentia et gloria in secula, amen.

14. Nam si remittitis hominibns peccata eomm, remittit etiam Tobis pater Tester hie super coelis;

15. Terum si non remittitis hominibus peccata eonmi, non quidem pater Tester remittit peccata Te8tra«
16* At qnando ieiuuatis, ne fiatis sicnt hi simniatores tristes; permutant enim facies snas, nt yideantur homi-
nibus ieiunantes ; amen dico Tobis, quod accepenmt mercedem suam. 17. Verum tn ieiunans onge caput tuom et

6, 6. galukands] J. St. ^ galauiands. —
haurdai'\ Zahnii coniectnra paurdai non necessaria
est, Tid. Cor. 2, 2, 12.

6, 7. bidJandansup'panH editt. :|: hidjandann
uppan*

6, 8. jfW] pr. TOS, ® gr. omn., H. :|: gus, nt
saepius g pro j. — faurpkei] H. 4: diT.

6, 9 — 13. Oratio dominica saepius, sed male
repetita in libris Tarii argumenti, e« g. in Auonjmi
libro de Uteris et lingua Getarum , quem edidit BonaT.
Vulcan., Graeteri Bragure I. p. 110. Adeluugii Mi-
thridate II. p. 182. — ^] to, gr. 6, Tid. ad L. 6, 20,

6, 11. 9inieinan\ ea tox, Adelungio L L oh«
scurae significationis esse Tisa, comparanda est cum
seileins Cor. 2, 11, 28 = 6 xaO-^ fj^iqav; signi^
ficat igitur quotidianum. — hwima daga} editt« ^ jet.

6, 13. unte — ame«]°gr.

6, 15. m pan} editt. :|: jct., nam pau perti-
net ad Terbnm afletip.

6, 16. svasvel Z. + sve* -^ /ravardjandl J. Sf,
^ fravaurdjand, H. ^ fravardjamu — gasm*
tvmndau} J. St. ^ gasaiwandau.

6, 17. haubip pein\ cx) gr. omn.

Digitized by

Google

HaiihaeuB 6pi8Sl6. f

18 Ittdja ^^ema j^yah. ei ni gaseiwaizau maimam fastands ak attin j^einamma
Jiamma m fiilli8ii|a« jah atta j^eins. saei saim^ m fulhsnja. usgibi]^ ^us.

19 ni hnzdjai^ 12ms huzda ana air^aL ^arei malo jah nidva {rarardeip jah

20 |»am {dubos ufgraband jah hlifand. HJf huzdjmp izris huzda m himina.
parei nih malo nih nidya firayardei^ jah j^arei piubos ni u%raband nih

21« 22 stilaiid. ^arei auk ist huzd izyar. I>aruh 1st jah hairto izyar. lukam lei*
kis 'ist augo. jahai nu augo j^ein ainfalf) 1st allata leik I>em liuhadein yairl>if).

23 'ijf jahai augo pein unsel ist. allata leik {^in riqizein yairf)!]). jahai nu liu-*

24 ha^ ^ata m I>us riqiz 1st. I>ata riqiz wan filu« ni manna mag tyaim fraujam
skaUdnon. unte jahai fijaip ainana. jah anl>arana irijop. ail>pau ainamma uf«
hausei|i. i]^ anl>arainma frakann. ni magu^ gul>a skalkinon jah mammonin,

25 diif)]^ qi^a izyis. ni maumai]^ saiyalai izyarai. wa matjai^ jah wa drigkai^.
mh leika 'izyaramma. vre yasjaif>« niu saiyala mais 'ist fodeinai jah leik

26 yastjom. 'insaim^ du fiiglam himinis. ^ei ni saiand nih snei^and nih
lisand m banstius. jah atta 'izyar sa ufar himinam fodei^ 'ins. niu jus

fistdem taam laya; 18. at non yidearis hominibns ieianaiis, sed patii tuo huic in abscondito, et pater taas,
qui Tidet in absconditom , reddit tibi« 19* Ne colligatis Tobis tbesatiros snper terra, ubi tinea et aerugo
perdit et obi fores effodiont et ftirantor. 20. Verom coUigite vobis tbesauros in coelo, obi neqne tinea
neque aerogo perdit et obi fores non effodiont neqoe forantnr. 21. Ubi enim est thesaoros Tester, ibi
est etiam cor yestrom. 22. Locerna corporis est ocolos; si igihir ocolos toos clams est, totom corpus
taom loddom fit; 23. yerom si oculns toos malos est, totom corpos toom tenebrosnm fit; si igitor lomen
hoc in te tenebrae sont, hae tenebrae qoam moltae! 24. Non homo potest doobos dominis seryire;
nam si odit onom, etiam altenim amat; aot oni obedit, yerom alterom contemnit; non potestis deo seryire
el mammonae. 25. Ideo dico yobis, ne soliidti - sitis animae yestrae, quid edatis et qoid bibatis,
neqoe corpori yestro, qoo yestiatis; nonne anima plos est dbo et corpos yestibos? 26. Videte ad ayes coeli,
quod non seront neqoe metont neqoe colligont in horrea, et pater yester hie soper coelisaliteas; nonne yos

6, 20. huzdjaib] St. :|: husdjaip.

6, 24. unie Jabot] nam si, gr. omn. ij yaQ,
qoamobrem potandos est Ulfilas legisse el yaq, et
sensos est: nam si odit alterom, etiam altenun dili*
git. In loco paraHelo L. 16, 13 etiam a Graeco
differt Goth., yid. ad h. 1. — fij^^P ainanai rv> gr.
omn. — ujhauseib'l obedit, gr. omn. dyd-d^erac;
Ulf. fortasse legit vnoza^enai, ei enim yerbo re-
qiondet ufhauyan L. 2, 51. 10, 17. 20. Bom. 13,
1. — tp] yerom, gr. omn. xcri, pro qoa graeca
yoce gothicom ^p etiam aliis locis in enontiatis ad-
yersaliyis ponitor (Mc. 10, 42. 15, 15. ct 15, 31.)

6, 25. maifoipi Z. ^ mapfaip.

6, 26. niK\ pr. Z. -|- m. — sneipand] J. St.
B. ^ sneiandj Bii. H. :^ sneidhand* — maisve apri^ ^,^t^^i, 9mt.%,6,
%anii\ sic in cod. Arg, legitor, qoamqiiam literae
pene legi non possunt; H. '3^ mais veaprizans.
Interpretes lectionem codicis Arg. merito nabentes
comiptam alii aliam coniectoramproposoeront; Gord.
p. 54 maia vairpizans^ Z. mats aver aipans, probanta
Schm., uti yidetor, et yyackemagel Deotsch. Lese-
boch I. praef. p. XXIII; Byy. Gloss, p. 77 yol-
gatam defendit, sed quid maisve sit, nescire se fa->
tetor; golhicam formam esse Z. Gloss, p. 178 recte
negat. Non dnbinm est, qoin monstrosa Ula lectio
librarii negligentia orta sit, et qoom coniectnra ad

Digitized by

Google

8

Matlhaeu* 6, 37 —7, 15.

27 maiahre af^rizans siju]^ j^aim. i]^ Tf as izvara maumands mag anaankan ana

28 Tahstu seinana aleina aina. jah bi yastjos Tf a saurgaip. gakunnai^ blomans

29 haiI>jos« waira yahsjand. nih arbaidjand nih spinnand. tpJjfok jfdn Szvis
patei nih saulaumon 'in ananuna yul^au sdnamma gayasida dk sye ains pize.

30 |ah j^ande pata hayi haif>jos faimma daga yisando jah gistradagis 'in auhn

31 galagif) gii{» sya yasjif). waiya mais 'izyis leitQ galaubjandans. ni maumai^

32 nu qil>andans. Tf a matjam ail>l>au Tfa drigkam ai]^I>au we yasjaima. all auk
j^ata ^iudos sokjand, yaituh j^an atta 'izyar sa ufar himinam ^atei paurbu]^ —

7^ 12 — •••jaina 'izyis mans, sya jah jus taujai]^ 'un. j^ata auk 'ist yito]^ jah praufeteis*

13 'mngaggaip pairh aggyu daur. unte braid daur jah rums yigs sa brigganda

14 m fralustai jah managai sind j^ai 'inngalei^andans ^airh j^ata* -wan aggvu
pata daur jah ^raihans yigs sa brigganda 'in libainai jah fSeiyai sind j^ai

15 bigitandans pana. atsaiwi]^ sye^auh faura Uugnapraufetuin fiaim 'izei qimand

ima^ potiores estis his? 27. Vemm qnis yestram sollidtus potest addere ad statarain suam cobitmii
unum? 28* Et de vestibits qfiiid solliciti - estis? considerate flores campi, qaomodo cresamt, neqne la-
borant neqae neiit. 29* Dico aatem yobis, quod neqae Solomon in tota gloria sna restiyit se, nt vokub
horum. 30. Et si hoc foennm campi hodierno die existens et eras in fomace posittun dens sic Testit,
qaomodo magis tos param credentes? 31. Ne solliciti - sitis igitor dicentes^ qnid edimns ant quid
bibimos ant qno Testiamus; 32, omne enim hoc pagan! qnaemnt; sdt antem pater Tester hie super coe-
lis, qnod indigetis — 7, 12. — (fac)iant Tobis homines, sic etiam tos faciatis iis, hoc enim est lex et pro*
fetae* 13. Litrate per angustam portam, nam lata porta et spatiosa Tia haec ferens in pemidem
et molti snnt hi ingredientes per hanc 14. Qnam angnsta haec porta et torta Tia haec ferens
in Titam et pand sunt hi inTenientes hanc. 15« Attendite Tcro a falsis - profetis his, qoi Teniont

medendnm opus sit, nulla fadlior et Terior ea in-
Teniri potest, qnam Gordonns fedt; nam quod Z.
addubitat, maU cum comparatiTO coniungi posse,
constat non solum Graecos et Latinos inSkXov et
potins cum comparativo ponere, sed etiam Islandos
(vid. Gloss. Edd. t. Heldr); atque adeo ipsos Go-
thos einsmodi pleonasmos sibi concedere, Tid. Cor.
2, 8, 22 mais vsdaudozan. Nostro antem loco
ftccedit, quod Vulgata etiam magis pluris habet. —
paim} J. St. :|: paima*

6, 27. vah8lu'\ J. St. ± vahstm. — seinana
aleina} sic cod. Ai^.; editt. ^ seinan alleina*

6, 28. saiirgaipi] J. St. B. H. 4^ aautjaip*

6, 29. vulpaul J. St. 4: vulpu.

6, 30. Jah] pr. J. St. ^ jabai. — gislrada^
gis] avQiov; tox gisira, cuius radix in omnibus
affiuibus dialectis non eras, sed heri significat, Tide*

tnr errore interpretis posita esse; si quis ex bofae^
mica lingua zegtra, eras, ad tuendam lecdoneQi
comparare et Ulfilam a culpa iuinriae Tindicare Te-
lit, eius in memoriam Tocamus Cor. 1, 15, 32, ubi
avQiov = du mawrgina. — waiva mats'} quanta
magis, gr. oii noXliu ^aXXov*
6, 31. we} J. St. 4^ wa.

6, 32. all avik] H. ^ alia vik.

7, 13. rigs'} H. ^^ vigis; cod. Arg. vtges;
prius autem iilud s linea perpendiculari ab receuti
manu superinducta deletum est, quam Tin docti lite*
ram t esse putarunt; neque tamen negamns, lUnui
refectorem, cuius insdtia linguae gothicae etiam aliis
lods deprehenditur, vigis l^rendum esse existima-
Tisse. — tnngaleip.] 3. St. B. :^ tngaleip*

7, 15. svepauh] J. St. 4: svepau, sic enim mm^^
qnam, sed Jiaticum sve compositum semper scribitor ad-

Digitized by

Google

Malihaeui 7, 16 — 27. 9

16 at 'izvis m vastjom lambe. ip umal^ro sind vulfo^ Tilvandans. bi akranam

Lze ufkunnai^ 'ins. ibai Hsanda af ^aumum yeinabasja ai|il^au af yigadeinom

It smakkans. sya all bagme godaize akrana goda gafaujif). i]^ sa ubila bagms

18 akrana nbila gatauji]^. ni mag bagms ^iuf>eigs akrana ubUa gaiaujan nifa

19 bagms nbils akrana ^kif^eiga gataujan. all bagme ni taujandane akran god

20 usmaitada jali 'in fon atlagjada. I>annu bi akranam ize ufkunnaif) ms.

21 ni i^azuh saei qi^if^ mis. frauja irauja. inngaleil>il> in {>iudangardja bimine ak sa

22 taujands idljan attins meinis I>is 'in biminam. managai qil>and mis 'in jai-
namma daga. frauja frauja* niu j^einanmia namin praufeiidedum jab I>ei«
namma namin unbulI>ons usyaurpum jab f>einamma namin mabtins mikilos

23 gatayidedum. jab I>an andbaita 'im ^atei ni wanbun kunl>a 'izvis. afleil>i]^

24 fairra mis jus raurkjandans unsibjana. waziib nu saei bausei{» vaurda
meina jab tauji{» ^. galeiko ma vaira firodamma. saei gatimrida razn sein ana

25 staina. jab afiddja dala^ rign jab qemun awos jab Taiyoun yindos jab bi«
stugqun bi I>amma razna jainamma jab ni gadraus. unte gasuli^ yas ana

26 staina. jab yrazub saei bauseip yaurda meina jab ni taujif) j^o. galeikoda

27 mann dyalamma. saei gatimrida razn sein ana malmin. jab afiddja dala^

ad vos in Tesdbas oyium^ venim intrinsecns mint lapi rapientes. 16. In frnctibos eomm cognoscatis eos;
num collignntiir a gpinis UTae , aut a tribulis ficns ? 17. Sic omne arbornm bonanim fractus bonos fadt,
Temm liaec mala arbor frnctos malos fadt. 18. Non potest arbor bona firactas malos facere, neque arbor
mala fhictns bonos facere. 19. Omne arbornm non fadenfium frnctnm bonum exdditnr et in ig^ne poni-
tiir. 20. Ergo in fmctibus eomm cognoscatis eos. 21. Non onmis, qni didt mibi: domine! domine! in-
gredltur in regnum coelomm, sed hie fadens Toluntatem patris mei hiiius in coelis. 22. Multi dicunt mihi
in illo die: domine! domine! nonne tuo nomine yatidnati - snmus et tuo nomine daemonia eiedmus et tno
nomine yirtates magnas fedmus? 23. Et tom confiteor iis, qnod non unquam noyi yos, abite procul me,
Tos operantes iniquitatem. 24. Omnis igitnr qui audit yerba mea et fadt haec, assimilo eum yiro pm-
dend , qui aedificayit domum suam super petra, 25. et ceddit deorsum pluyia et yenenint aquae et flayenmt yenti
et memnt contra hanc domum illam et non conddit, nam fnndata erat super petra. 26. Et omnis qni audit yerba
mea et non fadt haec, assimilatur homini stulto, qui aedificayit domum suam super arena, 27. et ceddit deorsum

Steh (i.e.«i); nallBivepau olim scribdbatur 11, 22 9, 37. 10, 11. alia, (qnamquadi didtur etiam M. 7,

m 34i ii#ihpiiijjj aufetum} St. 4: diy. — ^aiVvi «sei] 26 jah wazuh saei — J. 6, 45 waztth nu $a —).

J. St. Hz. 4^ i<^« 9 ^d* ^^ ^9 ^^'' ^ P^ ^ ^^ ^^^® yersa etiam aliis locis Ubrarii po-

7, 17. gataujip] Z. 4^ gatauftU nunt, yid. Mc. 6, 2; cf. ad L. 3, 14.

7, 23. wi$ihjana\ banc formam corruptam esse 7, 24. vaurda memo] oo gr« omn. \u !• et ys«

iam G. et LM. contendemnt; pro Crordoni conie- 26; cetemm Ulf. utroqne loco^^ Tovtovg^^e, s^dd*

dora unrihjata suspicamur legendnm esse unsibfa* 7, 26. vaurda meitui] yid. ad ys. 24.

sawazmh nu saei etc.; aawazuk quidem frequens . 7, 27. jainamma razma] ro gr« omn. — drwi]

sermonis gotbid postukt , yid. 10, 32. cf^ Mc* J, St. j: draus*

h 2

Digitized by

Google

to

MiLithae^^ 7, 9B^9^%.

rigQ jah qmmm ^wos jah yaivomi inMos jah J>istugqiui bi jahiainnm razna

28 jah gadvaus jab yas drus lis laikib, jab Tar^ ]^ usttmh teaus j^ Taurda«

2^ biflN^dadHn maa^^ema ana bigdiM» %^ vas «u]k laiajands n^ sTe yat^ufni

9, 1 baban^ie^ j^ m sy^sve bokarjos* d$Ja|» ^an atg^K^ndbi uaaM af faiiv

2 gmija laistidedun a&r unpia iiimjons mimagog. jah aai. maima j^ratifill ha«>
bands durinnandft myait ina ^^andst frauja, jabai yileui* magt mSk gabrain-

3 jan* jah ufrakjands handu attaitok, Itoina qi^aad^* yjljau* yaii*^ brains, jah

4 suns brain yar^ ^$tfa j^rutsfill %. jab qa^ umxia lesus. sai^f ei maun ni
qi^ais ak gagg*, ^uk silbivd ataugei, gudjin jab atbair giba. poei anabau]^ mo«

5 ses du yeijiyodi^ai un. afafub ]^n j^ata mna^aggandiu Stnma m kafarnaum

6 duatitddja unma bundafal>s bidjands uia jab qij^onds. frauja. j^iumagus

7 mains Ugi]^ ija garcU us)il>a barduba balvi]^, jah qafi du unma Vesus. ik

8 qimands gabailja ma. jab andba^andi sa bundafaj^s qaf). frauja. ni un
yairfis ei uf brot mein umgs^als. ak patainei qifi yaurda jab gabaihii]^ sa

9 {>iumagus m^ins, jah auk ik wanna 'im babands uf yalduhija meinamma
gadraubtins. jah qij^a du fiaximia. gagg* jab gi^{». jah an^aramma. qim. jah

' ' ■ III! .1 II I > ■ - 11 » I I ■ I I ■ I i ■ II I I . I I . , I ■

plnyia et Tenemnt aquae et flayenint vend et nieniiit contra illam domnm, et concidlt et erat raina eiiis
magna* 28. Et factum - est, qanm conficeret lesos haec yerba^ fremnerant turbae de doctrina eius;
29. fnit enim docens eos at potestatem habens et non sicut scribae. 8, 1. Deorsnm autem de-
scendente eo de monte, seqnutae - sunt post enm tarbae multae. 2. Et ecce, Homo leprae - cutem ha-
bens accnrrens adorayit eum dicens: domine! si yis, potes me mnndare. 3. Et extendens manmn attigit
earn dicens : toIo ; fi mnndus ! et statim munda facta - est baec leprae - cuds eiust 4. Et dixit ei lesus :
Tide 9 at homini non dicas^ sed yade, te ipsom ostende sacerdod et offer obladonem^ qnam praecepit Moses
ad testimonium eis. $# Post autem hoc iugrediente eo in Cafamaum, adiit enm centnrio orans earn
6. et dicens: domine, seryus mens iacet in domo paraljticus, male affectus* 7« Et dixit ad eum lesus: ego
teniens sano eum« 8« Et respondens hie centurip dixit: domine, non sum dignus, at sob
tectum meum ingrediaris, sed tantum die yerbum, et sanatnr hie seryus meus« 9. Et enim ego
homo sum habens sub potestate mea militeg et dice ad hunc, yade! et yadit; et alii: yeni! et

7, 28. tewal J.^B. H. :{: misus, St. iJaisus;
cod. Arg. semper ts'^ primus Maresh« (yid. Jun.
p* 405) redam lecdonem inyenit; post eum com-
mendayit 0ord. (Ulf. illustr. append.) p. 52 et Z. ad
M. 8, 7. c£ Casdll. ad Esdr. 2, 36. — biabri^
dedun] hanc formam, cuius loco Z, bibairdedun
(maao bibairidedun!) reponere yolebat, rectam esse
comprobat abr$ L« 15, 14 et abraba M. 27, 54.

8, 1. ^mjom] J. St. B, H. j: trnijona, Z. j:

8, 2. mH} J. St. ± mir.
8, 3. te»a] Ul£ ""^IriaoSg. ** qipamU\ St. ^
kattdi. — baia — &] ro gr. <Mn]i««iw» f JUbm

qtiWidt,

8, 4. Jak] pr. St. r^ 'iai, nd sa^ius. -^ rnatm}
J. St. B. H. 4: mam.

8, 5. ufaruh pan paid] post yero hoc, gr. di.

8, 8. mein] gr. omn. ante mf,

8, 9. habands — mmnamma} habens sab i»-
perio meo, gr« vtvo i^ovoiaVf ¥^<op vts ifustnir.

Digitized by

Google

Mattha'^UM 8, 16^80.

II

10 q&ni^. jA An BksBkk mekamlna. faYei j^ata. )fth taufi^. gahaiusfdads pan
Sesus sSdaleikida fah qa]^ du fraiih nforlais^dam. anien qij^a tzritr. ni m

11 ura^ sralauda galaubein bigat. a^^mi qil>a iztds {latei managai itam ur«
runsa jah saggqa qimand jah anakuitlbj^nd mif) abrahama jah Ssaka jah

1% lakoba in {liudangardjai himine. Jp f>ai sunjite j^iudangardjos usvairpanda m

13 riqis pata hindumisto. jainar rairl^ili gfets jah krusts tunj^iye. jah qip lesus
f^amma hundi^da. gagg jah svasre galaubides vairl^ai fius. jah gahaihioda sa

14 j^iumagus 'is 'in jainai weQai. jah qimands 'iesrtts 'in garda paitraus jah ga-

15 saif sraihron is ligandein 'in heitoA jah attaitok handau 'usos jah afiailot

16 'ija so heito. jah iirrais jah andbahtida 'imma. at andanahtja pan raurpa-*
namma atberun du imma daimonarjans managans jah usvarp pans ahraans

17 yaurda jah allans pans ubil habandans gahailida. ei usfuUnodedi pata game->
lido pairh esaSan praiifekt qipandan. sa unmafatins unsaros nsnam jah sauh-

18 tins iisbar. gasaiwands pan 'iesus managans hiuhmans hi mk haifaait galei*

19 pan siponjans hindair marem. jah dna^aggands ains bokareis qap du 'imma.

20 laisari. laistja puk pisyradub padei ga^is. jah qap du 'imma 'iesus. fauhons

v,r ;.,

, r, liii^

venit} et ad sermm menm: fac hoc! et facit* 10* Audiens aatem lesog miratus - est et dixit ad ho9
seqiienteft: amen dico yobis, non in Israele talem fidem inreni. 11. At dico Tobis^ quod mult! ab oiiente
et occidente yeniant et adcnmbunt com AbraLamo et Isaco et lacobo in regno coelortun; 12. vemm hi
filii regni eiiduntnr in tenebras has extremas; iUic fit fletus et fremitus dentinm. 13. Et dixit Iesus hnic
centurioni: yade et sicnt credidisli, fiat tibi. Et sanatus-est hie seryus eius in ilia hora. 14. Et yeniens
Iesus in domum Petri et yidit socrum eius iacentem in febribns 15. et attigit manum eius et dimisit
earn haec febris; et surrexit et ministrayit ei. 16. In yec^ere autem facto attnlerunt ad enm daemoniacos
mnltoSy et eiedt hos spiritus yerbo et omnes hos male habentes sanayit, J 7. ut impleretur hoc scriptum
per Esaiam profetam dicentem: hie infirmitates nostras snscepit et morbos •wtulit. 18, Videna
autem Iesus mnltas turbas circum se, inssit ire discipuios trans mare. 19. Et accedens nnus scriba
d&ut ad eum: magister, sequor te quocunque quo yadis. 20. Et dixit ad enm Iesus: yulpes

oti

8, 11. appan] J. St. ^ appau. — saggqui
I SU 4; saiiqam — Milro&a] Schm. ^ 'iae^bm.

8, IS.Jamai weOmi oo gt. oms^

8, JL4. Jfl t] sec. abondat praecedente paf(idpi(jr,^
i J. d|r^Mr%t saepius.

8, 15. fiiMPMi] d, gr« avtoism

6, 16.^ ai andanahfjdl J. St. j: let., H. j: Drf
anda ntJitja.

8, 17. usnam] si Ulf. avihxPe in cod. suo le-

^ quod Sdu contendit, scripsisset andnam

(yid. L. 0, 5l); subseqtdfnr e6am fi^ft<m*iiii pro si
piid ^aazdtfiiv. — aaiihiins\ B. H. :|: sautms.

8y 18. mp^fffwui] disdpulos, ^ gr* onuu; Ul£ c.

yerss.

8, 19. atgaggandi] H. j: atgangMA,

Sy 20. qap] dixit, gr. omn. Xiysi; wc Ulf. in
Aarratione semper fere praeteritb udtur tempore pro

Jraesente historico Graecorum. — sein anahnaiiJaH
. St. :{: seinana hmntyai4 cetemm aem, suimi^

gr-

omn.

Digitized by

Google

12 Matikaeus 8j 20 — 31.

grobos aigim jah fo^os hinunis siHaiis. ijf sunus mans iii liabai]^« wm hau-^

21 bi]^ sein anahnaiyjai. an^arnh ^an siponje is qajf du urnua. frau ja« uslaubei

22 mis frumist galei^an jah gafilhan attan meinana. 'ip lesus qa]^ du unma.

23 IsflBtei afar mis jah let j^ans dau^ans filhan seinans dauf>aiis« jah umatgi^-

24 gandin unma m skip a£mddjedun umna siponjos is. jah saL yegs mikils
Tar|i 'in marein syasye |iata skip gahuli^ Tairl>an fram yegim. i|^ is saislq>«

25 jah duafgaggandans siponjos 'is urraisidedon 'ina qi^andans. firauja. nasei

26 unsis« £raqistnam. jah qa|i du 'im 'iesus. wa feurhtei^. leitil galaubjandans.

27 ^anuh urreisands gasok yindam jah marein. jah rarp yis mikil. ip pai
mans sildaleikidedun qif>andans. ynleiks ist sa ei jah yindos jah marei uf-

28 hausjand unma. jah qimandin 'imma hindar marein 'in gauja gairgaisaine
gamotidedun 'unma tyai daimonarjos us hlaiyasnom rinnandans sleidjai filu«

29 syasye ni mahta manna usleif>an pairh j^ana yig jainana. jah sai. hropide-
dun qi^andans. yya uns jah ^us. 'iesu sunau guj^s. qamt her faur mel balyjan

30. 31 unsis. yasuh j^an fairra 'im hairda syeine managaize haldana. ip Ik>

foTeag habent et ares coeli nidos, Temm filius hominis non habety abi caput smnn reclinet. 21. Alios
aatem discipnlornm eins dixit ad earn: domine, permitte mihi piimum ire et sepelire patrem meiim.
22. Yenim lesiiB dixit ad emu: seqnere post me et sine bos mortaos sepelire soos mortoost 25. Et in*
grediente eo in narem , seqfaati - sunt earn disdpnli eius« 24. Et ecce ^ motns ma^os £Actas - est in man,
adeo - nt haec navis tecta fieret a flnctibus; yemm is dormiyit. 25. Et accedentes disdpuli eius snsdta-
runt earn dicentes: domine, salra nos, peiimas! 26. Et dixit ad eos lesus: quid timetis, parum creden*
tes? Tunc surgens increpayit ventiiMS et maii, et facta - est tranquillitas mag^a. 27. Yemm bi bomines
admirati - sunt dicentes: qualis est bic ut etiam renti et mare obediant ei? 28. Et yeniente eo trans
mare in regionem Gergesenorum, occurrerunt ei duo daemoniaci e sepulcris currentes, saevi yalde, adeo -
nt non posset bomo ire per banc viam illam. 29. Et ecce, clamarunt dicentes: quid nobis et tibi, Iesu, fili Dei!
Tenisti bnc ante tempuslorquere nos ? 30. Fuit autem procul eis grex porcorum multorum pascens* 31. Verom Iiaec

8, 24. saislep] J. St. ^ dir. 8, 29. iunau} H. rf: sumdu.

A M vL^^o 1^L„ . iJif r v^nui — u,»^ ^> ^^* holdona] Lye Gram, p. 60 male coniecit

, 8» 26. tesm} gr. omn.; Ul£ c. Terss. - wa} j^jj^^ (j^^ haldandet), em Z. b. I. el ad L.

•Vku^.-t.]H.*diy.-,aefJeditt.*ict. tt'^^TJiJ^f^^^^

solet enim Ulfilas graecum v per e non per *^*^' ^^ ^ ' • „^

ot redd^re, certe raro, uti Esdr. 2, 31 aOlam 8, 31. qtbandansj Scbm. y quem pESiEi offen-

l^Xifiy ^\'^^,) li. 10, 13# 9, 10 baibsatda dit, nesdre yidetur, esse constmctionem per synesin,

{BTjd^aai'iay^ij' 1, 17 hailias {'HUag) Mc. 6, yid. 9, 33. L. 9, 11 et saepissime. — wiUasbei

17 hairodias (^HQ(odlag) Sk. 52, 4 neStaudcnmus galeipan\ permitte nobis ire, gr. aTtoOTeUop ^ftSQm
(Nix6dr]fiog)y pro quibus tamen aliis locis inyeni- Ceterum Z. Scbm. j: ualaubau
tur bepsama, heliass* herodtas, neikaudemus.

Digitized by

Google

Mattkaeut 8, 32 — 9, 0.

13

skohsla bedim ma qipandans* jabai psyairpis mis* usbtubei mis galei^an m

32 ]fO hairda syeine. jah qaf^ du im. gaggif^, H^ eis mtgaggandans galif^mi m
hairda sydiie. jah sai. run, gayamrhtedmi sis alia so hairda and driiison in

33 marein jah gadauI>nodedmi m yatnam* i]^ {m haldandans ga|ilauhmi jah
. 34 galeif>andans gataihim m bamrg all hi ^ans daimonarjans. jah sai« alia so

baurgs uaiddja yi^ra I'esu jah gasaiwandans ma bedmi ei usli|ii hindar mar-
9^ 1 kos ize. jah atsteigands m skip ufarlai]^ jah qam m seinai baurg,

2 ^an usatbenm du umna usli^an ana ligra ligandan. jah gasaiwands lesus
galaubein ize qa^ du j^amma usli|>in. j^rafstei puk bamilo* afletanda ^iis

3 frayaurhteis j^einos. fiaruh smnai ^ize bokarje qej^un m sis silbam. sa yaja-

4 nierei|i« jah yitands lesus ^os mitonins ize qaf). duwe jus miio^ ubila m

5 hairtam izyaraim. Tfa|iar ist raihtis azetizo qil>an. afletanda fais frayaurh-

6 ieis« j^au qi^an. urreis jah gagg. aj^^an ei yitei]^ ^atei yaldufin habai^ sa
sunus mans ana airl>ai afleitan frayaurhtins. fianu]^ qa]^ du /^amma uslipin.

daemoma oramikt earn dicentes: si eiids nos^ pemiitte nobis ire in hone gregem porconmi. 32. Et dixit
ad eos: ite! Tenim ii exeonfes irenint in gregem porconun, et ecce, cnrsnm fecenint ribi totos Lie grex
de praecipido in mare et perierunt in aqois, 33. Venun hi pascentes fogemut et eontes praedicamnt in
nrbe onine de bis daemoniacis. 34. Et ecce, tota haec nrba exiit obyiam lesn et Tidentes eum oranint^
ut exiret trans fines eonun. 9, 1. Et conscendens in narem transiit et venit in saam orbem.
2. Tom athdemnt ad earn paralyticnm snper lecto iacentem, et yidens lesns fidem eonun dixit ad hone
paraiy ticam : consolare te^ filiole, remittantnr tibi peccata tna! 3« Tunc quidam horam scribamm dixemnt
in se ipsis: bic blasphemat. 4. Et sciens lesus has cogitationes eomm dixit: cor tos cogitatis mala in
cordibos restns? 5. IJtnun est enim fadliiis dicere: remittnntor tibi peccata, an dicere: surge et rade?
6. At nt sciatis, quod potestatem habet hie filins hominis in terra remittere peccata, tunc dixit ad hnnc parafytiaim :

8, 32* hairda svetne] gregem porcorum, gr«
d.^. /K %ovg xoIqovq^— and driusoh] J. St. H. :|: ict.

8, 33. gataihun in baurg\ ro gr. omn., Sch.
com Z. conrertit m vico; sed baurg etiam accasa-
tiyos esse potest. — ln\ de (non propter)^ Ul£
c» codd. xoira legit.

9, 2»ban uaaiberun'] gr. omn. xal l3ov nQoa^
imaqov; )Sch« cum Z. yertit iunc^ suspicans Ulf.
WCB legisse; male, nam pan ea significatione nun-
qnam initio sententiarum ponitur (yid. M. 7, 23. 9, 15«
Mc. 13, 21. 26. all.), sed banuh (M. 8, 26. 9, 6L
14. 29. all.). Quamquam Ulf. M. 27, 51 xal Idov
per jiA pan reddit, tamen h. I. in suo cod. idov
non le^se videtur, abest etiam in cod. e apud Mi.^ et
la complnrOms toibs. ftp. Sdi. Qumn fert^ ^o^»'')rfir£

7tQoaiq)£Qov Mc 10, 13 conyertat panuh aiberun
et aliis locis qnoque graecum nqoatpiqeLV per albairan
reddere soleat, etiam h. 1. panuh atbtrun scriben*
dum esse yidetur. Accedit, qnod qnnm lesus in
nrbem intrayisset (yid. ys. 1), nee aegrotnm ante nrbem
portari oporteret, usaibairan (efferre) aptum sensom
non praebet.

9, 4. vU^mda] sciens, gr. iddp^ -^ hairtamj
St. j: hariam.

9, 6. tvapar} Z. ± waiar. — Kat raihtisj
no gr. omn. ; male notat Griesb. abesse yaQ in Goth*
— pusi tibi, gr. gov.

9, 6. qjfUttanl sic leitan pro frequentiore teian
Mc 15, 9. L. 2, 29. 16, 18. — peinand} gr.
omn. 4uite pana.

Digitized by

Google

14

Maiiha0u$ 9^ 7^15.

7 urreiiaiids nim j^ana ligr (einana jah gagg 'ixk gard ^einana. fah m^sands

8 galai^ u gard seinaiia. gasaii^randdbi ^an manfigrais ohtedim sildideikjaii-

9 dans jah iiiikiEdedun gufi j^na gibandan Taldufni sral^kata maniiam. jah
]mirhlei|iaiid8 lesus jaiQl>ro gasaw mannan sitandan at motai mapj^u hai-
tanana jah qap du imina. laistei afar mis. jah usstaudands Yddja aOeir umna.

10 jah yarf) bi^e 'is anakumbida m garda jah sai. managai motarjos jah fra-
il yaurhtai qimandans inij^anakumbidedun lesua jah sipoujam ts» ^h gaum--
jandans fareisaieis. qel>mi du ^im siponjam is. duwe mi^ motarjam jah

12 fravaurhtaim matjif) sa laisareis izvar. ^ lesus gahausjands qa]^ du un. ni

13 fmurbun hailai lekeis ak f^ unhaiH habandans. a^f^ao gaggaif). ganimi^
wa sijaL armahairtil>a viljau jah ni hunsl. ni]^-*]^an qam laf>on usraurhtans

14 ak frayaurhtans. fmnuh afiddjedun siponjos 'iohannes qil>andans. duwe veis

15 jah fareisaieis fastam filu. i^ |>ai siponjos f^inai ni fastand. jah qa]^ du un
Vesus. ibai magun sunjus bruf>fadis qainon mid I>ata weilos. pei mi^ un list
bruj^falMu \^ atgaggand dagos f^an afiiimada af im sa bru]^fa|>s jah f>an fastand.

i^urg;ens tolle bone lectum faom et rade in domnm tnam. 7. Et snrg^ns irit in domum snam. 8. Yiden*
tes autem turbae tunuernnt admiranfes et laudarnnt Deom hiinc dantem potestatem talem Lominibiis.
0. Et transieng lesiis illinc yidit bominem sedentem ad teloniom, Maththaeam Tocatnm, et dixit ad earn:
sequere post me; et sar^ens iyif post earn. 10. Et factum - est, qnando is accuboit in demo, et ecce^
mnlti portitores et peccatores venientes adcabnenmt - com leso et discipolis eius. 11. Et obserrantes
Farisaei dixeront ad hos discipolos eius: cor com portitoribos et peccatoribos coenator hie master Tester?
12. Yerom lesos audiens dixit ad eos: non indigent sani medici, sed bi insanitatem babentes. 13. At ite,
duicite, quid sit; misericordiam Tolo et non sacrifidum; neque enim yeni rocare iustos, sed peccatores.
14. Tunc accesserunt disdpuli lobannis dicentes: cor nos et Farisaei ieiunamos multum, verom bi disdpuli
ttti non ieionant? 15. Et dixit ad eos lesos: nam possont filii sponsi flere per boe temporis> qnod
com eis est sponsos? yerom accedont dies, qoom aofertor ab iis bic sponsns, et tom ieionant.

9» 7. seinand\ St. ^ seinada.

9, S* okiedun 9tUaleilyandan$1 ex Maresh,
sententiaUftf. otramqoe lectionem praec* i^avfiaaav et
ewofiijd^Tjaav conionxit; B. statnit lectionem nofltrom
6 giossa in (extom imnissa ortam esse; sed nentra
ratio intelligrenii probabitor; nisi Ulf. iwofiijdTjaccp
^av^iaaavzBg legit (cf. L. 8, 26), qood Brix. qoo-
qoe yersio babet, cogitandom est de amplificationa
qoadam notionis, qoa Ulf. saepios otitor, yid. Mc«-
1 , 27 afslawbnodednn 9HdaUikjandan9 ii^afipij-
9f}G0Lv)y obi B. inioria qooqoe iodicat mJdoleikjam^
dam ex glossa ortom esse; 2, 12 hawkidedmm

miktljandana (So^ateiv) cf. 2, 4. M. 9, 23. 26,
72/ — valdujnt) J. Su :|: valm^ni*

9^ 9. mappaiu] sic pro mtstpam (Bfc 3,
18) L, qooqoe 6, 15.

9, 13. wa\ Z. ^ sva.

9, 14. at\'ddjedun} Ulf. ""
J. St. rf: fasiaim.

9, 16. atgaggandl cod. Arg. :j: (Ugagggmd. —
panl J. SU ^ pam^

rS^t^mUL^mmd^ ft^-^ simMt m^ttUmiM mm^^

avt^»

— fmtaml

Digitized by

Google

Matihaeus 9, 16 — 23. '|5

16 a^j^tn ni washun lag^^ da jfbtB tuim j^arihis ana snagan faimjana. unto

17 afiund]^ AiHon af mmma snagin. jah vairdea gataara yai]^]^. ni^ - ]^ giu«
teud rein niujota m balgins iairajaiis. ai^J^ii dirtaumand balgeis. bij^eh ^an
jah Tern ufigutni]^ jah balgeis ibiqisteaiid. ak giutand ydn juggata m balgms

18 nittjaiis. jah ba^^um gabairgada« iiii|>I^anei is rodida ^ata da unu ^aruh
reikfl ains qimandi myait ina qi^ands f^tei daiihtar meina nu gasvalt. akei

19 qimands aflagei handu j^eiiia mia ija jah libaif>. jah urreisandg lesus iddja

20 a&r imma jah siponjos is« jah sai. qino bloj^arinuandei •&• yinlruns duatgag-
31 gandei afitaro attaitok skauta vastjos &• qa^uh auk m sik. jabai patainei

22 atteka yast^ is. ganisa. 'ip 'iesiis gayandjands sik jah gasaiyrands ^o qaf>»
l^ra&tei |Mik dauhtar. galaubeins I>6ma ganasida |mk. jah ganas so qino iram

23 j^izai weilai jainaL jah qimauds 'tosus m garda j^is reikis jah gasaiwands

16. At non onus ponit pro assumento pannam Tillosam saper Testunento yetere; nam toIUt plenitadinem ab
hoc vestimento et peior fissiira fit. 17. Neqne aatem fbndaot Tinnm noTnm in utres yeteres; aBoqidn
rmnpontar utres, deinde tanc et yininn efflnit et atres perdantnr; sed fiindant yinam noynm in otres
noyos, et ambobiis consalitor. 18. Dmn 19 locatas-ett hoc ad eos, tunc princeps nnus yenieuv adorayit
eum dicens, quod filla mea nunc mortua • eat ; sed yeniena pone manmn tuam super ea et yiyit* 19. Et sur-
gens lesus iyit post eum et discipuH eius. 20. Et ecce, muUer sang^niflua duodedm liiemes acce*
dens retro atti^t fimbriam yestis eius; dixit enim in se: si tantum attingo yestem eiuS| sanor*
22. Terum lesus yertens se et yidens banc dixit: consolare te, filia, fides tua sanayit te! £t
sanata - est baec muHer ab hac bora ilia. 23. Et yeniens lesus in domum huins prindpis et yidens

9) 16* du plata\ J. St. B» H. :{: ict.; prae- etc. Ceterum pariha VIL yidetur a graeco yerbo

positio du uti Mc 11, 17. 12, 10. all, praedicato Toaxvg mntnatus esse, quod signifieat ayvamog

enunliati addita est. — /anon ]^ar£AiiiafMi] sic cod. Arg* (Syyoryog), yid. Etjm. Magn. p. 714, 24.

I ^ 9, 17. Upeh ban] deinde tunc, « gr. onm. ^^^2:iJ*!5u;Si!!i^

svperscripto t (barhia); J. Si.'^iananPa rikiai B» Sdun. baesitat et Z. cum B. suspicatnr pan esse^;,^ m^*m^^^Xi^'^^

:|: fanan parhtsi Gord. (Ulf. illustr. app. p. 66) glossam ad bipehf quod tamen pantih esse debebat teml,*MC 0LL.f,^,»tr.

ooni. fanan barhisana ana — neglecto illo super-^ (yid. ad 9, 2); sed nihil frequentius eiusmodi pleo-

scripto t; Sdim. coniedt patrhia ant am park, sed nasmis, sic auk raihiu, auk allis, pan auks ^P

indicare debebat yir doctus, quid signiiicaret illud pan, appan svtpauk, all.

noynm yerbum, aut quo sensu anpar h. I. acdpi 9, 18. mippanei] 3» St. :|: diy.; sic alias etiam

yellet. Textum graecnm legenti- apparet ccitod post reliquae editt. — pata] gr. omn. ante !>• — pema

nXinod^fia, quod omnes codd. et yerss. habent, in ana} H. :|: ict. — jfoA] B. '!\^jau»
Gotn. desiderari; quid impedit, qnominns statuamus 9, 20. vmiruns] hiemes; gr. omn. ev7}\

Di ex alio loco ab eo, qui scripsit codicem Argen* gentium germanicamm propria est ista temporum

teum, yerbo JWt% esse affixnm, qnum nesdret, secundum hiemes compntatio, non annorum. -— t&} I

quo pertineret? Dhid is ab parihis demtum si post sic cod. Arg. J. B.; St. Z. -f- XII.
fuUon colloeatur, ad reDquum parik autem sjUaba 9, 2i.jab(tf] Z. :{: diy. — patainef] H. j; diy. «—

anOf quam sine dubio propter sequens ana libra- vastjaf] J. St. ^ vastjan.

nn» omisit, additnr, iectionem lucramur aptam: 9, 23. sviglfans] J»^8vt7fyansm — jahhaum^

Parihana ana $nagaa — Julian is af pamma Jans haumjandana] et bucdnatores bucdnantes,

Digitized by

Google

1$

Matihaeu^ ,9p 2< — SS.

24 svigljans jah haumjans haumjandans jab managem auhjondeiD. qa]^ dii im.

25 afl6i|>ili. unte ni gasralt so mavi ak slepip. jah bihlohun ma. - f^annh f^an us-
dribana Tarp so manageL atgaggands 'inn habaida handu izos jab urrais so

20. 27 mavi. jab usiddja meripa so and afla jaina airpa. jab warbondin lesaa
jainjj^ro laistidedun afar unma trai blindans bropjandans jab qifiandans.

28 armai uggkis. sunau dareidis. qimandiu pan m garda duafiddjedim unma
f>ai blindans jah qaf> un i'esus. ga1|laubjats I>atei magjau pata taujan. qejj^un

29 du umna. jai frauja. panub attaitok ai^am use qi|>ands. bi galaubeinai igg«

30 qarai yairf^ai iggqis. jah usluknodedun un augona jab magida 'ins 'iesus

31 qi{>ands. saiwats ei manna ni riti. ip eis usgaggandans usmeridedun 'ina 'in

32 allai airl>ai jainai. I>anub bipe ut us'iddjedun eis. sai. afl>enm 'unma mannan

33 baudana daimonari. jah bijj^e usdribans yarp unbul]^. rodida sa dumba.
jah sildaleikidedim manageins qi{>andans. ni aiy sva uskun]^ yas 'in israela.

tibicines et bacdnatores bncdnanteg et multitucliiiem tmnaltaaiitem, 24. dixit ad eog: abite! nam non moiv
toa - est haec puella, sed dormit, et derisemnt earn. 25. Tone quum expuka esset Laec maltitado, acce-
deiis intro tenuit manum eias et snrrexit Laec pnella« 26. Et eziit fama haec in totam illam terram.
27* Et abeaute lean illinc aeqnati - sont post earn dao caeci damantes et dicentes: miserere nostn, fill
DaYidis! 28* Yeniente autem in domom, adienmt eom Li caed et dixit iis lesns: creditisne, gaod
possim hoc facere? dixeront ad eom: otiqne domine! 29. Tunc attigit ocolos eomm dicens: secnndam
fidem yestram fiat robis! 30. Et redosi - sunt iis oculi et comminatus - est eis lesns dicens: yidete, nt
homo non sdat. 31. Yerum ii exenntes diffamarunt eum in tota terra ilia. 32. Tone qnom foras
exirent ii, ecce, attulemnt ei hominem matnm daemoniacnm, 33. et qunm eiectiis esset daemon, loquutus*
est hie mntos, et admiratae - sunt turbae dicentes: non ex - aeterno sic cognitum fuit in Israele.

° gr. omn«; B. probante Zahnio glossam ad svigU
Jans esse suspicatur, sed sviglja significat avXt]^
stJQ, cf. M. 11, 17. L. 7, 32 (ubi syigljan —
at^eiv), haumja autem est aalniyxnjg^ cf. M.
6, 2 (ubi haumjan = aaXnitfiiv). Potins ridenda
est in illis, uti L. 2, 29 in fraujinond frauja,
an^plificatio rei, cui similem ad 9, 8 notayimns.

9, 24. slepip] sic legitur in cod. Arg. , uti Mc. 4,
27. et 38, nee mntayit eadem impia et imperita ma-
nus, quae Mc. 5, 39, L. 9, 32. J. 11, 12 sq,
alepip in saeuip corrnpit (cf. ad Mc. 4,7), formam
omnino non gothicam, nam neque aCj neque eu, nee
ui sunt gothicae diphthong!, cf. Ih. Ulf. illnstr.
p. 15, et miramur Rw. Gloss, p. 143.* periculum
illins monstri defendendi fecisse. Ilia mutatio ab
homine qnodam Scandinayo facta esse yidetur, qui
islaudicum «q/a, snecannm safva, all. nosset qui-
dem, sed non item anglo-saxonicum slapan, angli-
cum sfeep, all. Ceterum ntramqne formam ex eadem

radice natas esse , docet Bopp. Yergldchende Gram.
L p. 84 sq. cf. p. 19.

9, 25. panuh pan] male editt. yertunt: qnnm
yero (cf. ad 9, 2), nam panuh est demonstrati-
yum, sic legitur etiam Cor. 1, 15, 54; pro panuh
pan scnbitur Mc 8, 20 appan pan, et Con
1, 15, 28 f^anuh bipe.

9, 26. jaina airpa'] r^ gr. omn.

9, 27. i'esua jainpro] o^ gr. omn.

9, 28. gaulaubjais] sic cod. Arg. H. Schm. ; J. St.
B. Z. Hz. 4" salaubjais , quibns incognitns erat
nsns mere gothicus u interrogatiyum inter ga prae-
fixnm et yerbum ipsnm ponendi, sic L. 18, 8 biu»
giiai, J. 9, 35 gauJaubeis^ sic etiam interposito
alio yerbo Mc. 8, 23 gau wa sewi, cL J. 5, 46
ga pau laubidedeip, et cf. ad Mc. 14, 44.

9, 30. qipands] St. ^ gipana.

9, ^2Sus\'ddjedun eis] <x) gr. omn. l9tt]f^r^/fr.

9, 33. usdribans] haesitant Z. Schm*; ^ figvra

Digitized by

Google

Mafihaeu$ 9, 84— 10^ 28. |7

34* 35 H^ fieo-eisaieb qej^ua. £ii fauramaj^lja tmhnlpono nsdreibi]^ vnhulj^cmB. jah bi-
tamh lecnis baurgs alios jah haimos lais^ands m gaqumpim ize jah mer|ands
airaggd^ I>iudaiigardjos jah hailjands alios sauhtms jah alia unhailja.

36 gasaiTFBnds pan fios managehis mfeinoda in 'ize. unte yesun afdauidai jah

37 frayaurpanai sre lamba ni hahandona hairdeis^ j^anuh qa]^ du siponjam

38 sernaim. asans railitis managa Y{> raurstvjans favai hidjS]^ nu fraujan asa-
10^ 1. nais ei ussandjai vaurstyjans m asan seina. jah athaitands j^ans tyalif si • • —

23 — I>izai baurg. plnihaij^ ia an|>ara. amen aiik qif^a izyis ei ni ustiuhi]^

24 baurgs Israelis^ unte qimip sa sunns mans, nist siponeis ufar laisarja nih

25 skaU^ u&ir fraujm seinanuna. ganah siponi ei yairjj^ai sye laisareis Is jah

skalks sye frauja is. jabai garda|raldand baiailzaibul haihaitun* und wan filu ^y;^ si?^.f,^,in^

26 mais {lans innakundans is. ni nudu ogeip izyis ins. ni yaiht auk *isk gahulip.

27 patei ni andhuljaidau. jah iulgin. fiatei ni uikunnaidau. fiatei qij^a 'izvis m
riqiza^ qij^aifi in liuhada. jah jj^tei in auso gahausei|>. merjaip ana hrotam*

28 jah ni ogei]^ izyis pans usqimandans leika patainei ip saiyalai ni magandans
uscpman4 ip ogeip mais pana magandan jah saiyalai jah leika fraqistjan in

34. Temm Farigaei dixemnt: in principe daemonionim eiidt daemonioB. 35. Et drcomut lesus tubes
omnes et ticos docens in condliis eomm et praedicans eyana^eliiim regni et sanaiis onmes morbos et
ornnes iiiBanitates* 36* Videos aatem has torbas misertus - est ob eos^ nam fuerant x^xati et dispersi, nt
oves non habentes pastorem. 37« Tunc dixit ad discipulos saos: messis quidem nrnlta^ Tenixn operarii
paaci. 38. Orate igitur dominnm messis, ot emittat operarios in messem snam. 10, 1. Et adyocans hos
daodedm dis(c]palos) — 23. — hacurbe, fu^atis in aliam; amen enim dice Tobis, good non consnmmatis orbes
Israelis, donee yenit bic filias hominis. 24. Non -est disdpalus super magistro, neqne serms saper
domino sno, 25. Sufficit disdpulo, ut fiat, nt magister eins, et seryns ut dominus eius; si patrem - familias
Beelzebnl yocamnt, in qiiam multnm magis bos domesticos eius. 26. Ne igitur timete yobis eos, non qnidqnam enim
est contectnm, qnod non deteg:atnr, et absconditmn, qnod non cognoscator. 27. Qnod dico yobis in tenebris^
dicatis in luce; et qnod in anrem auditis, nuntietis in tectis. 28. Et ne timete yobis hos perdentes corpns
modo, yenun animam non potentes perdere ; yemm timete magis banc potentem et aniroam et corpus occidere in

synesis, cf. ad 8, 31.T — ni atv] J. St. :{: m i'n 10, 25. siptmil sic recte, nam ganah accnsati-

aivam — 8va usJkunp] oo gr. — tsraela} J» St. yum secum habere solet, yid. etiam Cor. 2, 12,

B.B.'^ 'tsraelan. 9. — b aiM i ki fmtl J. St. ^ bmaUzatml. — iVmo-

9, 34. fauramaplfa'] J. St. B. ^faurahapaja. hsndans] H ^ 'innarundans.

^j 55. gaqumlnm] J. St. ^ gaqumpin. 10, 26. ni nunu} J. St. B. Bk. H. ^ nhm

10, 23. fliuhaip} H. $ pluhaip. ^ an^ ^m. — ni vaiht] Z. |: nivaiih.
Para] Ulf. c. cod. k* et yerss. ® eriqav — el^ %t^v. 10, 28. patainei\ modo, ^ gr. omn. .— mu-

10, 24, seinammal Z. ± aainamma. valaiX pn, Hz. *4- ^aivala.

Digitized by

Google

29 gaiainnan. niu irai sparrans assarjau bugjanda. fah ains lae ni gadriuti^

30 ana aii^ muh attins iznraris viljaiu ajj^j^an usvara jah ts^la hawhidis aDa

31 garaj^ana smd. ni nunu ogeifi. managaim spanram baiizans siju^ jus.

32 sawazuh nu saei andhaitip mis m andyairl>ja maniie. andhaita jah ik unma

33 m andyairl)ja aitins meiniis. saei m himinam 'isL i^ I>iswanoh sadl afiauki]^
mik m andyairfija manne. afaika jah ik ma m andyairf>ja attins meinis pis

34 saei m himinam ist. nih ahjaip patei qemjan lagjan gayairj^i ana air^ ni

35 qam lagjan gayairjti ak haira. qam auk skaidan mannan yij^ra atten is jah

36 dauhtar yipra ai|>ein 'izos jah brup yi{>ra syaihron izos. jah f^ands ihanii

37 mnakimdai is. saei frijo]^ attan ai]|^f>au aij^ein ufor mik. nist meiniei yairjj^s.

38 jah saei frijo]^ snnu aififiau dauhtar nfar mik. nist meina yairjj^s. jah saei ni

39 mmip galgan seinana jah laistjai afar mis. nist meina yairps* saei bigitip
saiyala s^a. fraqisteif) izaL jah saei £raqisteil> saiyalai seinai m mdna. bigi-

40 a^ ]^o. sa andmmands 'izyis mik andnimi]^ jah sa mik andmmands and-

41 nimifi |>ana sandjandan mik« sa andnimands praufetu m namin praufetaus
mizdon prau£etis nimifi jah sa andnimands garaihtana m namin garaihtis

42 mizdon garaihtis nimifi. jah saei gadragkeip ainana pize minnistane stikla
kaldis yatins patainei m namin siponeis. amen qij^a 'izyis ei ni fraqpsteip

geenuam. 29. Nonne duo passeres assario enmntar? et mms eomm non cadit in teiram sine patris restn
Tolantate. 30. At yestri etiam capilli capitis omnes numerati sunt. 31. Ne ig^itor dmete, moltis passeribos
metiores estia Vos. 32. Onmis igitur qui confitetnr me in praesentia hominnm, confiteor etiam ego eum
in praesentia patris mei, qui in coelis est. 33. Yerum omnem qui negat me in praesentia liominnmy
nego etiam ego etmi in praesentia patris met hnius qui in coelis est. 34. Ne pntetis, quod yenerim
ferre pacem in tefram; non teni ferre pacem, sed gladium. 35. Veni enim distrahere hominem contra
patrem eius et filiam contra matrem eius et numm contra socrum eius. 36. Et inimid homidis domestid
eius« 37. Qui amat patrem ant matrem supra me, non -est me dignus, et qui amat filiiun ant filiam supra me, non-
est me dignus. 38. Et qui non sumit crucem suam et sequatur post me, non -est me dignus. 39, Qui inyenit
animam suam, perdit eam, et qui perdit animam silam ob me, inyenit banc* 40. EQc redpiens yos, me redpit,
et bio me redpiens, redpit tunc mittentem me; 41. bic redpiens profetam in nomine profetae, mercedem
profetae acdpit, et bic redpiens iostum in nomine iusti, mercedem iosti aodpit; 42. et qui pota-recreal
nnnm bonun minimomm calice frigidae aquae modo in nomine disdpuli, amen dico yobis, quod non perfit

Hg^mmd4^l^n^M^a*>^r/*^^'^lO^ 29^ vHJan} yolnntate, ^gt.mtms 10, 33. biawanoM Z, + diy. — fiiaj sr«

r^j^r^a.,^^ •^^C^^^H'lo, 30. lagla] H. ^ iagah ante jaA «...

10, 31. ni nunu} J. St. j: ict., B. H. j: nlnu 10, 42. minnistane] minimomm, gr. fiatqw;

nUf yid. ys. 26. — managaim\ J. St. '^tnanagnnu Scb. errat dicens, Ulf. legere c cod. 157 %&v fii^

10, 32. sawazuh} Z. + diy, — andhaiia] KqGif %ov%(ov %wv iX(xxl(n(av.
H. ^ adhttiia*

Digitized by

Google

11^ l.iiiizd<ni seinaL jah yar]^'. bt^ nsftdttda lesus analmidaii3s j^aim tralif
flipcmjain seinaim. ugbof sik jainj^ du laisjan jah merjan and baurgs 'ize.

2 i]^ lohamies gahawjands 'in liarkarai yaurstva xristaus &sandjandft bi si-

3 ponjam Muiaim qaf> du 'imma. ]iu 'is sa qimanda |>an anfiarizuh beidaima.

4 jah andhaQands 'iesus qa]^ du 'im. gaggandans gatd[hi{> 'iohanue jj^atei gahau-

5 seip jah gasaiwi]^« blindai- ussaiwand jah haltai gaggand. {>rutsfillai hrainjai
Tair|>aiid jah baudai gabausjand jah dau^ai urreisaud jifth unledai vailamer-

6. 7 janda. jah audags 'ist wazidx saei ni gamarzjada 'in mis. at I>aim pan af-
gaggandam dugann ¥esus qif^an paim manageim hi 'iohannen. sra, usi'ddjedup

8 ana aupida saltan, raus £ram yinda yagidata. akei wa usiddjedup saiwan.
mannau hnasqjaim yastjom gayasldana. sai. jj^aiei hnasqjaim yaididai sind. 'in

9 gardim f>iudane sind. akei vr^ us'iddjedu]^ saiwan. praufetu. jai qij^a 'izyis

10 jah managizo praufetau^ sa 'ist auk. bi |>anei gamelip 'ist. sai. 'ik 'insandja ag«

11 gilu meinana faura pus. saei gamanyeip yig |>eiuana faura jj^us. amen qi{>a

mercedem suam* 11, 1. Et factnin - est, qnam consiunmaret lesas mandans his daodecim disdpalis suis,
extulit se illinc ad docendam et praedicandmn per nrbes eorom. 2. Yemm lohannes aadiens in carcere
opera diristi, mittens de discipnlis snis dixit ad earn: 3. ta es hie veniens, an aliamne expectemos?
4. Et respondens lesas dixit ad eos: eantes nnntiate loLanni, quod anditis et Tidetis; 5. caed yident et
daudi eant, leprosi mundi iiunt et surdi audiunt et mortui resur^nt et paoperes evangelio - edocentur.
6. Et beatas est oninis qni non scandalizatnr in me. 7. In his autem abeantibas coepit lesns dicere his tor*
bis de lohanne: qnid exiistis in desertum yidere, anmdinem a yento ag^itatam? 8. Sed quid exiistis yidere,
Lominem mollibus yestibiis indutiim? Ecce, qui moUibns induti sunt, in domibus reg^m sunt. 9. Sed
quid exiistis yidere, profetam? utiqne dico yobis et plus profeta! 10. Hie est enim, de quo scri-
ptom est: ecce, ego mitto angehim meum ante te, qui parat yiam tuam ante te. 11. Amen dico

11. 1. bipe\ Z. ^ hip. 11, X pan afgaggandfxm] J. St. :|: Pana

11, 2. bt\ B. ut graeco Svo respondeat lectio, fargaggandam ; in cod, ArgAnter aftt gaggamdam

positum esse existimat pro b^ eamqne literam duo quaedam literae (ar?) scriptae fuerunt, sed iis suo

•ignificare et a Gothis bi promindatam esse; M»- inre deletis lacuna relicta est. — * ustddfedup}

resh. ap. lun. p. 403 et Ih. Ult iUustrat. p. 135 St. :|: unddjeduU

per yertnnt et Uifilam diq c. codd. et yerss. legisse 11, 8. paid] J, St. ;^ paei,

putant; Z. coniedt scriptum fuisse •b* bi. Z. etB. 11, 9. jat] St. ^ tah. — managizo\ J« St.

coniectnrae pari modo contra nsum loquendi peccant, B. H. -|" managizo. — praufeiau] H. :|: prau»

nam neqne tnsandjan cum datiyo ponitnr, neqne fttan*

fc'significatex, de(hocsensu). Quamquam Maresh. et 11, 10. t«l auk\ oo gr. omn.; sic Goth, mii

Ifa. sententia nobis maxime probatur, tamen confitemor, particnlam saepissime post duo yerba enuntiati ponere

/K DOS it hac significatione (p«r) nullo alio loco iuyenisse.^ solet, yid. Glossar. — meinana] J. St. :|: mtmna,

11, 5. ma^aiwand] St. % aasaiwand. "— pruU" H. :|: meina. — faura] B. ^ frwra.
fittail St. i PrwlfiUaL — ja*] tert. <> gr.

Digitized by VnOOQ IC

30

Mtttnn^u$u, a^i9.

tevvu td unrais m bausim qpnoao Bnaiza u^idiiiid j^amma &upjaiid&i« i^. $a

12 minmVia 'in J^iudangardjai himine maissa umna 'iiU fraimib pan Jfaim dagam
lolianiiis {ds daupjandins und bka fiiudaagardi himine anamahtjada jah ana^ tn^^.^^

13 mahijandans frayilvand fio« allai auk praufeteis jah yiiop und 'iofaanne &iura-»

14 qej^un. jah jabai [yildedeif^ mipniman* sa ist helias. saei skulda qiman«
15. 16 saei habai saisona hausfemdona gahm&jm. tvamma nu galeiko j^ata kuiu.

,c.^.^.j.29of 17 gaUik tst bamam sitandam m ganmsai jah ycpjanSsaxx anparan^ jfth qi^

pandam. syiglodedum 'izvis jah ni plinsidedup. hufiim /oA ni qainodedap.

18 qam raihtis iohann^^ nih mcrfjands nih drigkomb jah Qi|^and, unhulpon ha^

19 bmp^ qam sa sunus mana matjands jah drigkands jah qipatid. 9ai. manna

Tobis, non exstitit in natls mulieram maior lohanne hoc bapdzante; Ternm Lie minor in regno coelonun
maior eo est. 12. Ab antem his diebns lohannis Luias baptizantis nsqne bodiemum regnnm coeloram
Tiolatur et yiolantes arripiant hoc. 13* Omnes enim profetae et lex oggne lohannem praedixenrnt^
14. et 8i yelletis concipere, hie est Elias^ qui debnit renire. 15. Qui habeat anres andientes andiat 16. Cid
igitur assimilo hoc genus? Simile est pueris sedentibns in foro et yocantibus alios 17. et dicentibos:
cecinimus Tobis et non saltaristis; ploravinras et non fleyistis. 18. Venit enim lohannes nee edens nee
bibens, et dicnnt: daemonium habet. 19* Venit hie filius hominis edens et bibens^ et dieunt: eece, homo

II, 12. fravUvand] J. St. ^I Jravilvan,

11, 15 — 25. pagiua haec codicisArg., quae hos
decem rersns continet, dimidia fere parte mpta est,
(quod si Schmellenis sdyisset, non adnotasset, lite-
ras in hae pagina scriptas ita exoleyisse, ut pene
legi non possent) yid. Tabulam ap. Ih. Ulf. iOnstr.
p. 189. Quae ita interiernnt de yerbis gothicis,
ea primus Ih. ex L. 7, 32 sqq. et 10, 13 sqq. sup-
plendi periculnm fecit; eum secnti sunt Z. H. et
maximam partem Schm. Qnsm ys. 15 apud J. et
St. totus et alia etiam, quae nunc desunt, legantur,
diquis coniicere potest, eorum temporibus illam
sdssnram non tam late hiasse; sed qui illorum go-
thica ex graecis supplendi morem noyit, tali opi-
nioni non mnltum tribuet.

lly 15. ausona] de hac yoee litera 8 onmino
non legitnr et literae u inferior tantnm pars. —
gahausjai] sjUaba ga in cod. Ai|^. non legitor, non
satis accurate igitur Schm. edidit.

11, 16. wamtna] editt. we; quod nos dedimns, con-
iedt Schm.; ea antem ooniectnra non solum propter
sensum commendari yidetur, nam non quaeritur,
cui rei (we), sed cui personae (i. e. wamma) si-
mile id g^us sit, yid. L. 6, 47 wazuh sa gag"
gands du mis — wamma galeiks ut ? (quamquam
we non falsum esse, e loco parallelo L. 7, 31
apparet); sed etiam quod yocula we spatinm omnino

non explet. — hint] J. St. B. ^ hsnni. J. SL
habcnt a pata usque ad anparan (sic quidem pro
anpitrans). In cod. Arg. pro s pars literae J^ clare ap-
paret, pro qua J. St. v posuerunt; anparans po-
stulant regnlae syntacticae (yid. etiam L. 7, 32)
et yeri simile yidetur, librarii errore scriptum fuisae
anparanparans, qnae yitia saepius reperiuntur (L. 6,
17. J. 9, 41. 12, 47, 13, 13. cf. adM. 6, 31). Ce-
tenunUlf. c. codd. et yerss. kiiQOig legit, et ab Ih.
male addita frijonds seinans male repetierunt Z.
et Schm.; iis enim transfertur eraiQOig avtcHv^ quod
alii codd. gr. pro roig hiQOigleguni; neque omnino
spatium tam multa capit. — garunsai\ quum codd.
alii ciyoQ^y alii ayoQaig habeant, legi etiam potest
garunsim. — jaK] H. ^jai.

11, 17. 18.] integri hi yersns ap. J. St. Je-
guntur. — hufum] tzvis, quod J. St. Ih. 2^ Schm.
post hufum addunt, delendnm est; nam pars pogi-
nae abrupta tot literas non capit; v/iuv omittnnt
etiam plerique codd. — nih matjands] Uu Z. -|-
ni matjands* — < unhulpim] legitur in cod, Arg.
mnhulp**, non unkid,., nt habet Schm.

11, 19. ajxlrugkja] J. St. hunc yersom into*
grum habent excepto yerbo afdrugija, pro qno
afd . • • legunt ; sed in cod. Arg. tantummodo a exstat ^
A Ih. recte suppletum esse dooet Cor. 1, 6, 11. —
frijonds} H. ij: frijonds.

Digitized by

Google

Mattia09i.9,U, aa— 9$^.3& 21

a£at]a jah . %fdrughfa..moisjt}^ Mjcmds jah frayauriitaize* jah usvaurhta gado-

20 imda varp handugei firam b^amam seinaim. j^uh dugaim idveitjan baurgim.
. m j^aimei vaurf>im I>os maiu^tons mahteis is. pcUei ni tdreigodedun ^.

21 vai pus 'kawftxem. vm puB he]fs(^d(m. unte tp vauT]fema m iyre jah seidane
landa msideU pos vaurpanona m izris. airis pau m sakkau jah azgon tdrei-'

22 j^edeina. sve^uh qiJSa tzvis. tyrim jah seidonim suiizo t;atr|>i]^ m daga

23 stauM pau tzvis, jah ]iu kafamaum* pu und Tunun ushauhida. dalap und
halJB, galei|>is. tmfe jahai m ^audaumjam vaurpeina mahteis Ik>s yaurj^anons

24 m izris. aij^jiau eis yeseina und hina dag. syej^auh qi|>a izyis j^atei airj^ai

25 saudaumje sutizo yairpi]^ m dagastauosj^auj^us. muh jainamma mela andhaf . . —
25^ 38 yf anuh pan puk sewum gast jah galapodedum. ail>]^au naqadana jah yasidedum.

edax et bibax, portitoram arnicas et peccatomm, et iosta iadlcata fait gapienda a £liis sma. 20. Tunc
coepit exprobrare urbibus, in qnibas factae-sunt bae plarimae Tirtates eius^ qnod non conyerternnt se.
21. Vae tibi Corazin! rae tibi Betbsaida! nam si fierent in Tjrionim et Sidonioram terra Tirtotes hae
lactae in Tobis, prins fortasse in sacco et cinere poeniteret - eos. 22. Yemmtamen dico robis, Tjriia et Sidoniis
facilins fit in die indidi, qnam Tobis. 23. Et tn Gafamaum, tu usque coelum exaltata, deorsum usque infer-
nnm yadis, nam si in Sodomitis fierent yirtutes hae factae in robis, fortasse ii existerent usque hodiemnm
diem. 24. Yemmtamen dico Yobis, quod terrae Sodomitamm facilius fit in die iudldi, quam tibi. 25. In
illo tempore respon(dens) — 25, 38. Quando yero te yidimus hospitem et inyitayimus ? aut nudum et yestiyimus ?

11, 20. apud J.St, totus legitur. — Panuk] St. und Tutlja dalapa; nam dalapa significat injra

Z. 4^ tanuh. — fill jr. St. 4: nth. — i'dreigodedun} (Mc 14, 66) non deorsum, id antem est dalap. —

fortasse gavandidedvn reponendum est, sic L. 17, unie jabail J. St. ^ patei ei; nam et, non nisi

3 sq. yariatur. — sit] J- St. B. ^ :{:. in interrogatiyis sententiis pro graeco el ponitur,

11, 21. kaurazein^ Ih. Z. ^ iorazem, yid. (Mc. 11, 13. 15, 44. Pblpp. 3, 11); id sentientes

I^. 10, 13; recte iam B. H. dederunt. — bepsat* lb. ^. Scbm. dederunt unte t^^ (pro quo H« :|;

dan] aut si mayis bepsaeidan, yid* JF. 12, 21. — unpe tp) recte quidem, sed non explet yersum. — >

vaurpeina — vaurpanans] B. 4^ in iyrai jah sei^ aaudatmiam] J. St. ^ saudattmjan. — maJUeUl

donai vaurpeina • • • laudai mahteis bos vaurpa* lb. Z. U. Scbm. j: addunt pos; neque spatinm tot

nons; lb. Z. H. Scbm. j^ vaurpetna m iyrai literas capit, neque ullum illius yods yestigiom

(H. 4^ iurai) jah seidonai sveJauaa mahie svasve apparet, quum alibi in&a lineam excnrrentes litera-

'os vaurpanons* Landa perspicue in cod. Arg* rum partes omnes conspidantur. — tz;vis'\ yobis, gr.

le

ieg^tur; quamquam in gr. desideratur, tamen reti- omn. aoL — eisi ii, ° gr. omn.

nenifaim est, quia alio mode lectio restitui non 11, 24. svepauhl J. St. j: sve pau; Z. Scbm*

potest. Cetemm c%J gr. omn. De Uteris J^a yocis t/atir- j: svepau, yid. ad 7, 15.

£aiioiw partes tantum snpersunt. — of'm ^atf] Scbm. 11, 25. andhaf ••'} hactenus cod. Arg.; J. St.

^ ict — azgon] J. St. B. lb. p. 236, 2 -f- azgotnj ie suis iutegram fonnam andhaffands addidemnt,

11, 22. svebttuh} sic cod. Arg.; J. St. lb. Z. quos secutus est Z.

H. Scbm. :|: svepau, yid. ad 7, 15. — tvrim] H. 25, 38 — 26, 3 init. Hoc firagmentum, quod in

^ iurim; J. St. post tzvis addunt -f- patei. — cod. Ai^. non reperitur, ab Ang. Majo et Castil-

9trtizo\ 111. H. :|: supizom — tzvisi fin. J. &U -f* lionaeo in codice qnodam Ambrosiano inyentum et

pusm in Spedmine Ulpbilae part, inedit. p« 8 sq« edi-

11, 23. dalap und halja] lb. H. Z. Scbm. ^ tnm est.

Digitized by

Google

22 Matihiieu$M,90^i»,^

39 Tfanuh j^an j^uk sewum siukana aipj^au m karkand jah afidcl|ediim du j^us.

40 jah andhaijands sa f>iudans qipif^ du im. amen qif^ iz^. jah ^an ei taTi<-

41 dedu]^ ainamma jj^ize miimistane brojj^re meinaize. mis tayidedu|>« j^anuh
qi|>i|> jah f>aim af hleidumein ferai. gaggip fairra mis jus fraqi|iaiiaDft m iba

42 f)afa aireino fiata manvido imbul|>in jah aggilum 'is. unte gredags vas jan-

43 ni gebu]^ mis matjan. af|>aursif>s yas jan - ni dragkideduf) mik. gasts jan - ni
galaj^odedu]^ mik. naqajts jan - ni yasidedup mik« siuks jah m karkarai jan-

44 ui gareisodedu]^ meina. jj^anuh andhafjand jah fiai qi{>andans. frauja wan
l>uk sewum gredagana ai|>f>au af j^aursidana aif>]|^au gast aijif^u naqadana ai^

45 I)au siukana aif>f)au m karkarai jan-ni andbahtidedeima jj^us. jj^uh and-
hai^j^ im qijj^ands. amen qi|>a izris. jah j^an ei ni tavideduji ainamma j^ize

46 leitilane. mis ni tayidedu]^. jah galei|>and I>ai m balrein aiveinon ip t>ai
26^ 1 garaihtans 'in libain aiveinon. jah yar]^. bi|>e ustauh 'iesus alia ]fO yaurda.

2 qaf> siponjam seinaim. yitu]^ |>atei afar tyans dagans paska yair{)i]^ jas - sa

3. 65 simus mans atgibada du ushramjan. {)anuh — -— j^aurbum yeityode. sai« nu

66 gahausideduj^ ]^o yiijamerein 'is. wa izyis I>ugkei]^. 'i^ eis andhaijandans qe-

39. Qaando vero te Tidimus aegrotam ant in carcere et Tenimns ad te? 40. Et respondens hlc rex
dicit ad eos: amen dico yobis, etiam yero vt feceritis nni homm miiiimoniin fratrum meonun, milii
fecistis. 41. Tunc dicit etiam his a sinistro latere: ite procul me yos damnati in ig^em hnnc aetemum
hunc paratnm diabolo et angelis eius. 42. Nam famelicus fui, et non dedistis milii edere, sitiens fui, et
nou potu - recreastis me; 43. hospes^ et non inyitastis me; nudiis, et non yestiyistis me; aegrotos
et in carcere, et non yisitastis me. 44. Tunc respondent etiam lii dicentes: domine, quando te yidimi^
famelicnm aut sitientem aat hospitem aut nndnm ant aegrotnm ant in carcere et non ministrayimos tibi?
45. Tunc respondet iis dicens: amen, dico yobis, etiam yero nt non feceritis nni homm paryorum, milii
non fecistis. 46. Et eunt hi in snpplicium aetemum, yerum hi iusti in yitam aeternam. 26, 1. Et
factum -est, qnum finiret Iesus omnia haec yerba, dixit disdpulis suis: 2« scitis, quod post duo dies
pasca fit et hie filins hominis traditnr ad cmcifig^ndum? 3. Tunc — — 65. egemus testibus?
ecce, nunc andistis hanc bhsphemiam eius; quid yobis yidetnr? 66. Yerom ii respondentes dixe-

25, 40. Jah pan ei] etiam yero nt, (gesetzt tnr, de qno ad 25, 38 dictnm est; cod. Arg^. de his

auch^ dass) Cast. ^ jah panei (cf. ad L. 5, 24); ea habet, quae inde ab yersn 70 capitis 26 ae-

gr. omn. tcp^ ooov. Gothiis sollicitins ingressus qnnntnr.

graeconnn yestig^s accusatiyum rei (aliqnid) omisit; ^ 26, 65. 9ai nu gahauaidedup] CsmU^Boiigga

sic ys. 45. — minni$tane\ gr* omn. post meinaize* — * hausidedup f Schm. :{: sai gahausidedup. Veram

meinaize'] Cast. ^ meinaze, lectionem iam pridem coniectura asseqnuti eramus,

25, 43. ganis] Ulf. ° ^V^^* qnum Mssm. etiam (Sk. p. 182) eam in cod* Amhr.

25, 4b. jah pan ei] yid. ad ys. 40. — Jeitl* legi adnetayit, et miramnr, Grimmiom, yinun tantae
lane] parromm, gr. omn. ikaxiarwv. prudentiae, monstrosam iUam formam tfotirjr^a Gr* IIL

26, 65 — 27, 1. haec in eodem codice continen* 12 defendere tentasse.

Digitized by VnOOQ IC

67 j^un. dkula dauj^aus ist. j^uh spirim ana andavleizii is jah kaupastedun

68 laa. sumai]^-]^ lofam sloliim qi^andans. prauf^ei unsis xristu. was 'ist sa

69 slahands puk.. i^ paitnis uta sat ana rohsim jah duafiddja 'imma aiiia i>iTi

70 ^fiandei. jah |ai rmt mip lesua f^amma galeikiau. if^ is laugnida faura {>aim

71 aUaim qipands. m vait -wa qi^. usgaggandan pan uia m daur gasaw ma
anj^ara jah qa]^ du jMom jainar. jah sa yas nu|> 'iesua pamma nazoraiau.

72.73 jah afira afaiaik vdp ai|^ syarands j^tdl ni kann pana mannan* afar leitil
^eax atgaggandans ]^ai standandans qej^un paitrau. hi sunjai jah pu {^ize 'is.

74 jah auk razda j^eina bandvei]^ {mk. I>anuh dugann afdomjan jah svaran

75 j^aiai ni kann j^ana mannan. jah suns hana hrukida. jah gamunda paitnis
Taurdis iMuis qi|>anis du sis j^atei faur hanins hruk prim sinpam afaikis

27 9 1 mik. jah usgaiggands ut gaigrot baitraba* at maurgin pan yaurpanana runa
nemun allai gudjans jah pai sinistans manageins hi lesu. ei afdaupidedeina ina.

nmt: reus mortis est 67. Tanc spQemnt in faciem eius et colapbis - affecarunt emn^ alii rero palmis
Terberamnt dicentes: 68. praedica nobis , Christe, qois est Lie rerberans te? 69. Vemm Petrns foris
sedit in atrio et accessit - ad earn una serra dicens: etiam tu fbisti cnm lesn Loc Galilaeo! 70. Ve-
mm is neurit coram his onmibos dicens: non scio, quid dids. 71. Exenntem autem enm in portam
Tidit enm alia et dixit ad bos illic: etiam Iiic fuit cnm lesn boc Nazoraeo. 72. Et itemm negayit cnm
inramento inrans, qnod non noYi bnnc bominem. 73. Post panlum antem accedentes bi stantes dixemnt
Petro: in reritate etiam tn bomm es, et enim seimo tnns manifestat te. 74. Tunc coepit detestari et in-
rare, qnod non novi bnnc bominem; et statim gallns cantaTit. 75. Et meminit Petrns yerbi lesn dicti ad
se, qnod ante galli cantnm tribns yidbns neg^ me; et exiens foras floTit amare. 27, !• Ad mane
autem fiictnm consiHnm inienmt onmes sacerdotes et bi natu-maximi popnli de lesu, nt interficerent eniif.

26, 69. uta 9at] foris se^t; Cast, rersione sedn- du expnnctum est. — - bi sunfat] J. St. B. Z. H.

ctus Scb. male dicit Gotb. l^cod-ev post ixddTrco leg^ere* :|: ict , sic ubiqne.

26, 70. bairn] lis, Gotb. ig^itnr avriSv non 26, 75. qipafiis] dicti, gr. omn. elQrjxoTOg,

repndiat, nti Scb. :|: notat. — tva qipis] bis ver- .sic Mc. 15, 28 paia gamelido pat a qipano (boc

bis incipit fira^entum cod. Arg^. scriptum boc dictum) =: 7^ yQCC(pfj rj Xayov^

26, 11, jah 8a\ cod. Ambr. fas^aa^ yid. ad aa. — afaiUs} cod. Ambr. tnvidisy qnod idem

6, 37. yakt.

26, 72. afaiaik\ J. St. ^ afaiairi cod. Amb^ 27, !• at maurgin] J. St. ^ ict.; B. j: nt

laugftida, qnod idem significat. — svaranial in- maurgan. — vaurpanana'] lb. coni. vawrPanamma,

tans, ^gr- omn.; B. yidetur glossa esse ad mip sed accusatimm babet nterque codex et pro eo casii

aipa, sed babet nterque codex, nee insoUta est en maurgin (a nominatiyo maurgins) babendum est,

abnndantia locntionis , cf. Mc. 1,6 vaurda qipan^ Traepontio ai raro qniiSenf cnm accusatiyo constmitnr,

4, a saiam fraiva, 6, 9 gaJtoha sidjam, 1, 40 sed nti boc loco, etiam Mc 12, 2. L. 2, 41. —

inivam hmtasjands^ cf. ad M. 9, 8. itma} cod. Ambr. garwd* — guijans\ addit cod.

26, 73« siandandawil cod. Ambr. !!l^ giandans. -* Ambr. articnlum pai. — Jah pa4 bncnsque per-

paiirau] cod. Ajnbr. du paitrau^ sed additamentum ;t|nQt ftagyientum cod. Ambr.

Digitized by VnOOQ IC

24 Maithaens 99, 8 — 19.

2 jah gabindandans uia gataiihim jah cmafiilhun ina paimtiaii pdlatau kindina.

3 j^anuh gasaiwands 'iudas sa galeyjands ma j^atei du stauai gataidrans Tar]^«

4 'idreigonds garandida {>ans t>riiistigim8 sUubrinaize gudjam jah sinistam qij^ands.
frayaurhta mis galeyjands blof> svikn. ip eis qej^un* *vra kara unsis. I>u viteis.

5 jah atrairpands {taim silubram m alh aflai|> jah galeifiands ushaihah sik*

6 i]f ^Bi gudjans mmandans f^ans skattans qej^un. ni skuld Hst lagjan j^ans m

7 kaurbanawi. imte andyair^ bloI>is ist garuni pan nimandans u&bauhiedmi

8 us j^aim f^ana akr kasjins du usfilham paim gastim. dvippe haiiaiis yarp
akrs jains akrs bloI>is und hina dag. j^anuh usfuOnoda f^ata qilmuo j^airh

'iairaimian praufetu qijj^andan. jah usnemun prmstiguns silabreinaize andyair]>i

10 |iis yairjj^odins. f>atei garahmdedun &am suBum -Israelis, jah atgebnn 'ins uud

11 akra kasjins syasye anabauj[> mis frauja. ip i'esus sto]^ faura kindina jah
frah ina sa kindins qij^ands. pu 'is (iiiidans 'iudaie* Vjf 'iesus qafi du 'imma.

12 f>u qif>is« jah mij^fianei yrohi^^s yas iram I>aim gudjam jah sinistam. ni yaiht

2. Et rincientes emn daxenmt et tradidemnt etim Pontio POato praefecto. 3. Tunc yidens ladas liic tra-
dens earn, gnod ad iudiciam dnctas fait, poenitentia - motus retulit hog triginta argenteonim gacerdotibm
et natu-maximis 4. dicens: peccayi mihi tradens gangninem innoxinm; yeram ii dixemnt: quid cura nobis?
tu scias! 5. Et proiidens Los argenteos in templum abiit et iens giispendit se* 6. Verum bi gacerdotes
sumentes Los denarios dixerunt: non debitum est ponere Los in corbanon, nam pretium sanguinis est.
7. Consilium autem ineuntes emerunt ex Lis Lunc agrum figuli ad sepulcra Lis Lospitibus* 8. Ideo yo-^
catus fuit ager iOe ager sanguinis usque Lodiemnm diem. 9. Tunc impletum - est Loc dictum per lere^
miam profetam dicentem: et acceperunt triginta argenteorum pretiinn Luins aestimati, quod appredaroiit
e fiiliis Israelis* 10. et dederunt eos pro agro figuli i sicut praecepit [milii dominus. 11. Vennn lesnK
stetit coram praefecto, et iuterrogpayit eum Lie praefectus dicens: ta es rex ludaeorum? yerum Iesus dixit
ad eum: ta dids! 12. Et dam accusatug fuit ab Lis sacerdotibug et natu-maximig, non qnidquam

27, 4. mU] non male* vti H. yertit, ged IL. Z. H. ScLm. |: ana; in codice Arg, Lulus yocis

mihi* cf. L. 15, 18. — wiknl Ulfl quoque tide- ultima tantum pars dignogcitur, quae literae a non

tur a&vjov legisse, nam dixaiog ab eo per .^a* potest, m esse potest, quam ob causam B. conie-

raihts aut wvaurhta reddi solet. ctura probabilis yidetur, etsi articuli U5U8 Loc loco in-

27, 6. ajlaip] Z. ScLm. ° 4^ ; reliqnae^ editt. |golentior e»U

omnes Labent, nec^ ScL. adnotare debebat Ulfilaip ^7, 9. usnemun} J. St. B. + ganemun. —

omiiere avex(^9rj(re. ^uhieinaUe^ yt^^ ht^t silubHnaize.-^ andvairhti

27, 6. sudjan»\ St. ±^^^««?^ — W editt. ^ andavairpij yid. ad yg. 6. .

vatrpt] sic cod. Arg., B. IL. Z. Sdim, iandavqirpt. ^7, !!• kindma} J. SL ^i kmdana. - imuu,}

27,7. u»/ilham]accoi. Axg.usfilha} e^U.-f^itsm 2. :j: ima,

JUkan, IL. m. iUustr. p. 229, 2 :|: «.t/?Mo (rid. Mc. 27, 12. mtbbanei\ J. St. ± diy. — vr^b$i

14, 8. cf. J. 12, 7). — paim] J.St.^.. a; J. St. ^ vrohiit.

Digitized by

Google

ifa«lila«««27, 13->48.

3$

13 andhof* j^anidi qap da unina peHatus. niu hauseis. wan filu ana j^uk yeit-

14 Todjand. jah ni andhof unma vipra ni ainhun vaurde. syasye sildaleikida sa

15 kindins filu. and dulp j^an warjanoh biuhis yas sa kindins fraletan ainana

16 j^izai managein bandjan. panei yildediin. habaidedunuh f>an bandjan gatar-

17 bidana barabban. gaqumanaim j^an ixa qafi un peilatus. yrana vilei]^ ei £ra«

18 leiau izvis. barabban I>au lesu. saei haitada xristus. vissa auk |>atei m

19 neif>is atgebuu ma. sitandm j^an 'imma ana stauastola msandida du unma

42 qens is qifiandei ni raiht I>us jab jj^anuna garaibtin Israelis ist. atstei-

43 gadau nu af Jmnmia galgln. cd gasaiwaima jab galaubjam unma. trauaida du
guf>a. lausjadau nu ina« jabai yili ma. qap auk patei gups un sunus.

44 fiatuh same jab pai raidedjans pai mipusbramidans unma idreitidedun

45 unma. fram saihston "pan weilai varji riqis ufar allai airpai und weila nhm-*

46 don. iJjf fian bi weila niundon ulbropida lesus siibnai mikilai qi|»ands. belei belei.

47 lima sabakj^ani. fiatei ist. gii]^ meins gu]^ meins. duwe mis bilaist ip sumai

48 |>iz6 jainar standandane gabausjandans qej^un j^atei belian Topei|> sa. jab suns

respondit. 13. Tunc dixit ad earn Pilatns: nonne aadis, qnam maltmn contra te testantnr? 14. Et non
respondit ei contra non nnnm Terbomm, adeo - nt miraretar hie praefectus mnltani* 15. Ad festum antem qnod-
cnnqne consnetns fait Lie praefectns dimittere nnnm Laic tnrbae Tinctnm, qnem Tolnemnt. 16. Habnenint
autem Tinctam famosum Barabbam. 17. Congre^tis autem lis, dixit iis Pilatus: qnem ynlds, ot dimitfam
yobis, Barabbam an lesum, qui Tocatur Christua? IS. Sdyit enim, quod ob inyidiam tradidemnt eum.
19. Sedente autem eo in tribunali, miait ad eum uxor eins dicens: non quidquara tibi et huic iusto — -
42* — Israelis est, descendat nunc ab hac cruce, nt yideamus et credamus ei ; 43. confidit in deo, liberet nunc eum;
si relit eum, dixit enim, quod dei sum filius. 44. Hoc ipsum etiam hi malefid hi crudfixi - cum eo exprobra-
runt ei* 45. A sexta autem hora facta - est calig^ super omnem terram usque horam nonam. 46a Yerum tum drca
boram nonam exclamayit lesns Yoce mag^a dicens: Heli, Hell; lima sabacthani! quod est: deus mi, dens mi,
cur me reliquisti! 47. Yerum quidam horum illic stantinm audientes dixerunt, quod Heliam vocat hie* 48* Et statim

27, 14« sildaJetkida] St. j: stldaleikjda.

27, 15. warfanoK] quodcunque, ®gr. omn.;cete-
i Tid. ad Mc. 15, 6.

27, 16r gaiarhtdana] St. rf: datarhidana. Ma-
resh. ap. J< p. 410 spedosias quam yerius legi
suadet gaiaikmdana; ride Sk. 44, 22 ubi gaiarh'-
fan eodem sensu inyenitur. — barabban] Ulf. ^

27, 42. atsieigadaui yid. ad J. 13, 35. — «,
ei gasaiwaima} at yideamus, ^ gr. omu., in£, qui c

yerss. legit, ex Mc 15, 32 addidisse yidetur (cfl ad
3. 11).

27:^5. M H.^* - wEk J. St. Hz.^-«'^-^-'^^-^/-

^ weila ; B. lac. ; in cod. Arg. weil . . tantum-
modo legi potest. — varp riqis] <xj gr. omn.

27, 46. weila niundon] o^ gr. omn. — helei]
Ulf. i^kelf non ^U legisse, cum Griesb. contendi non
potest, nam saepius Ulf. graecum t accentn insi*
gnitum per diphthongum ei reddit, yid. Grim. I.
38. — lima] gr. Xafid.

' 4

Digitized by

Google

36

MmttlaeuiHJ^ 19 — 57*

firagida ains us un jah nam frvamm fuUjands akeids fdlh lagj&nds ana. ram

49 draggkida ma* ip ^ei an{^arai qej^un* let ei saiwam< qimaiu helia nasjan ma*

50. 51 if> i'esus aftra hropjands stibnai mikilai aflaifet ahman. jah Jfan faurhah aDu

diskritnoda m tva 'iupapro und dala]^ jah air]^ mraida jah stainoa disskrit-

52 nodedun jah hlaivasnos usluknodedim jah managa leika I>ize Kgandane

53 yeihaize urrisun jah usgaggandans us hlaiTasnom afiBur urrist is uma^aggan*

54 dans m Ik> veihon baurg jah ataugidedun sik managaiUL %^ hunda&ps jah
j^ai mip unma vitandans lesua gasaiwandans ^ reiron jah po yaurj^anona

55 ohtedun abraba qi|>andans* hi sunjai gufis sunus 'ist sa. resunuh fian jainar
qinons managos fairrapro saiwandeins* lK>zei laistidedun afar lesua fram ga-

56 leikia andbahtjandeins unnuu m paimei yas marja so magdalene jah marja

57 so lakobis jah losez a^i jah aifiei suniye zaibaidaiaus. ip j^an sei|iu yar]^«
qam manna gabigs af areimapaias. j^izuh namo 'iosef. sa^ jah silba siponida

cacorrit nnus ex iui et samsit spongjam implens aceto et ponens super anmdinem potn - recreavit
49. Yeram Li alii dixemnt: sine, at Tideanms, yeniahie Helia salrare etim« 50. Yemm lesns itemm cla->
mans Toce magna emisit spiritam« 51. Et tmn relam templi scissum-est in duo, saperne nsqne dear*
s«m, et terra mota-est et saxa sdssa-sont 52. et sepolcra aperta-sont et molta corpora homm iacea*
tiom sanctorum snrrexeront 53, et exenntes ex sepnlcris post surrectionem eius introenntes in Iianc
sanctam nrbem et ostendemnt se multis. 54. Yenun centnrio et hi com eo castodientes lesnm yidentea
banc motnm et Laec facta timneront yalde dicentes: in Teritate, dei filins est hie. 55. Faemnt avtem
illic mulieres moltae procnl yidentes^ qnae seqnatae - sunt post lesnm a Galilaea, ministrantes ei, 56. m
quibns fuit Marja Laec Magdalene et Marja Laec lacobi et losis mater et mater filiomm Zebedaei*
57. Yemm qnnm sero fieret, yenit Lomo diyes ab Arimatliaea, Lnins nomen losef, qui etiam ipse disdpnlas-fiiit

27, 48. Jah lagjands] St. j: ict.

27, 49. let etfj. St. ^ ict. , yid. ad Mc. 15,
36. — mufan] senrare, gr* adatDP.

27, 51. diskriiftoda] sic cod. Ar^.; J. St. B. Jtj-
gkritnoda, rectins qaidem, sed uti codex habet, saepins
scribitnr, yid. ad Mc. 3, 13. — tupapro] Z,:lj^jupapro,

27, 52. ligandane] iacentinm, gr. omn. xexot>*
(Lifj^ivmv; B. satis acute snspicatur Ulf. false le-
gisse x€ifi€V(ov; xexoi^ria&ai certe aliis lods ga^'
ulepan reddi solet, yid. Cor. 1, 15, 20.

27, 53. tnnatgaggandans] J. St. -^ tnngag^
gandans. — managaim] B. lac*

27, 54. vaurpanona] J. St. ^ vaurpano, — -
9umis] J. St. :|: sunu* — tsi] est, gr* omn. rjVm

27, 55. saiwandeins] J. St. :|: aaiwamdeins. —
Pozet\ J. St. B. H. :|: posei*

27, 56. i6$e&] insolentior forma genitiyi propter
Z in fine; Mc 15, 40. 47. L. 3 , 29 rede lHoieziB
legitur; si scriberetur t&ses, defendi posset compa*
ratis formis mOMes J. 9, 28. ano9 Esdr. 2, 33;
nunc yero losezia scribendum esse yidetnr.

27, 57. q/ areimapaias] offendet lectoiem baec
stmctnra, quod af datiyum secum habere solet;
praeter hunc locum Mc. quoque 15, 43 et of te^
pamias J. 11, 1; elliptice id dictum esse ex L. 6,
17 apparet, ubi us dllamma tudaias legitur, omni*
bus in bis lods Janda supplendum est, c£ ad L^
8, 49. — pizuh namo} hnins nomen, gr. omn.
TOVVOfiOj quam formam non noyisse yidetur UlC,
constructio enim postulat ptzei namo, at L. 1^ 27*
2, 25 ; yide tamen ad J, 18, 26.

Digitized by

Google

Maiihaeu$ V^ 58 — 65.

27

58 lesua. sali atgaggands du p^atau hap pis leikJs lesuis. ^anuh peflatus uslaubida

59 giban I>ata leik. jah nimands I>ata leik iosef bivand 'ita sabana hrainjamma

60 jah galagida 'ita m mujamma seiiiamma blaiva* j^atei ushuloda ana staina jah

61 faurralvjands staiaa mikilamma daurons j^is blaiyis galai]^. yasuh I>an jainar
marja magdalene jah so anj^ara marja sitandeins andvairj^is jj^amma hlaiva*

62 'iftumin fiaii daga* saei ist afar paraskaiveiD. gaqemun auhumistans gudjans

63 jah fereisaieis du peilaiau qipandans. frauja. gamundedum patei jains airz-

64 jands qap nauh libands. afar jj^rins dagans urreisa* bait nu vitan pamma hlai«
ra und j^ana j^ridjan dag. ibai ufto qimandans pai siponjos is binimaina
imma jah qij^aina du managein. urrais us daupaim. jah ist so speidizei air-

65 zij^a yairsizei fvizai finonein. qap un peilatus* habai]^ vardjans. gaggi]^ vitaid-
#f uh syasTO kuunuj^. ijf eis gaggandans gahikim j^ata blaiv faursigljandans j^ana —

lem; 58* Iiic accedens ad Pilahim petiit lioc corpus lesm Tanc Pilatm peimisit daro hoc corpus;
69. et someos Loc corpus Iosef inToMt id linteo mundo 60. et posuit id in noTO suo sepolcro, quod ex-
ddit in saxo et praeclndens saxo magno osda hnins sepulcri iyit 61. Foit autem illic Marja Magda-
lene et baec altera Marja sedentes e - regione baic sepolcro* 62. Postero antem die, gni est post para-
sceyeni conyeneront sammi sacerdotes et Farisaei ad Pilatmn 63. dicentes: domine, meminimns, quod ille
sednctor dixit adhnc Tivens: post tres dies surgo* 64. lube igitur custodire hoc sepulcrum usque bunc
tertium diem, ne forte Tenientes Id disdpuli eius auferant eum et dicant ad populum: snrrexit
• mortuis, et sit haec posterior seducdo peior Lac priore* 65. Dixit iis Pilatus: babete custodes,
itty custodite sicut scitis. 66. Yerum ii euntes dauserunt boc sepulcrum signantes bunc —

27, 58. wJaubida] permisit, gr. omn. ixiXevaei
Maresb. p. 410 uslaubida ex loco paralldo J. 19,
58 buc perrenisse snspicatur, ibi enim inhQetpe
legitur, cui yerbo uslaubjan semper respondet.

27, 62. paraakatvein] accnsatiyus forma graeca,
sic sjfnagogein h. 7, 5. aipistaulein Rom* 16, 22.

27, 64. fnidjan] J. St. B. Hz. ^ pridjm. —
ufio} sine dubio legendum est aufio, — JrymeinJ
sic recte, yid. Grrim. I. 757.

27, 65. vardjans} custodes, gr. omn. (praeter
cod. D. ubi prima mann scriptum erat q>vXaxag)
xovotfoduiy; sic ys. seq.

Digitized by

Google

Aiyaggeljo §airh Marku

ahastodei]^.

1^ 1.2 ^nastodeins airaggeljons lesuis xristaus sunaus gaps, sve gamelifi ist m esajLm
praufetau. sai* ik msandja aggilu meioana faura pus. saei gamanveili yig pei-

3 nana faura pus. stibna ropjandins in aupidai. manveip Tig fraujins. mShtoa

4 Taurkeip staigos gups unsaris. Tas lohannes daupjands 'in aupidai jah mer-'

5 jands daupein i'dreigos du aflageinai fraraurhte. jah usufddjedun du 'imma all
'iudaialand jah iairusaulymeis jah daupidai yesun allai m laiurdane awai

6 fram unma andhaitandans fravaurhtun seinaim. vasup-pan iohannes gayasips
taglam ulbandaus jah gairda filleina hi hup seinana jah matida pramstems

7 jah milip haipiyisk jah merida qipands. qimip syinpoza mis sa afar mis*

8 pizei ik ni un yairps anahneiyands andbindan skaudaraip skohe is. appan ik

Evangelinm per Marcnm incipit.

1. Inidam eyang^Iii lesu Cbristi, filii dei« 2, Vt scriptam est in Esaia profeta; ecce, ego mitfo
angelam meum ante te , qui parat Tiam tuam ante te. 3. Vox clamantig in deaerto : parate Tiam domini, rectas
iacite semitas dei nostril 4. Fuit lohannes baptizans in deserto et nnntians baptismnm poenitentiae ad
remissionem peccatonun; 5. et exienint ad earn omnis ladaea- terra et lemsoljmitani et baptizati fiienml
omnes in lordano aqna ab eo^ confitentes peccata sua. 6. Fuit antem lohannes indntiis pilis cameli el
zona pellicea circa coxam snam et comedit locnstas et mel agrestre 7« et nnntiayit dicens: renit fortior
me hie post me, coins ego non snm dignns procombens solrere corrigiam calceomm eins. 8. At ^o

jidnotatio.

Inscript. amuiodetpl ^ gr. onuh^ Ae etiam vocem land sensn coflectiTo constniit. — - attail

Lnc« inscript. gr. post tairusaul^meia.

1, 2. Jaura Pus] sec. ante te, ^gr« 1, 6« haibimsk] cod. Arg, in marg. vSpi idem

1» 3. gup$ unsaris] dei nostri, gr. avtov* significans, Tid. Rom. 11, 17. 24*

1, 4. o/Zfi^CTffotl sic cod. Arg.aperte; J.St. B.^ I, 7. sa} hie, ^gr. onm* — Pi«et] J. St rf*

aflcaemm, a Z. iniuria probatnm. J^*^^* — ^^ ^^' ^ ^* ^°^* ** tmaJmewandsl

1, 5. ustddjedun] exieront, Ul£ ant e. gr. St. ^ anakneivmds*

iSsTtOQ&iovzo legit, ant ex usa sermonis gothid 1, 8. appan} yid, ad 9^ 12«

Digitized by

Google

Marcus 1, 9 — 17«

29

9 daupja izris m vatiii. 'ip is daupdp izvis m abmin veihanfiTna# jah raifi m

jainaim dagam* qam lesus fram nazaraij^ galeOaias jah daiqpi|>s yas fcam io«

10 hanne m laurdane. jah suns usgaggands us ^amma vatin gasaw uduknans

It himinaiis jah ahman sve ahak atgaggandan ana ma. jah stibna qam us himi«

12 maxu j^u is sunus meins sa liuba. m f>uzri vaila galeikaida. jah suns sai« ahma

13 ma ustauh m au|>ida jah vas in |>izai auj^idai dage fidrortiguiis fraisans
fram satanm jah yas mi]^ diuzam jah aggileis andhahtidednn imma«

14 iJjf afar I>atei atgibans Tarf> iohannes. qam lesus in galeilaia merjands airag*

15 geljon I>iudangardjos gujj^s qipands I>atei usfidhioda pata mel jah atneynda

16 sik j^iudangardi gufis. i'dreigo]^ jah galaubei]^ in aiyaggeljon* jah yrarbcrnds
faur marein galeilaias gasaw seunonu jah andraian brojj^ar is. j^is seimonis.

17 yairpandans nati 'in marein. yesun auk fiskjans. jah qap 'im lesus. hirjats afar

baptizo T08 in aqna^ Teram is baptizat yog in apirita aando. 9. Et factam-est in iUis dieBnSy venit leans
a Nazareth Galilaeae, et baptizatus fait ab lohanne in lordano. 10. Et gtatim exiena ex hac aqna Tidit
redoaoa coeloa et spiritnm nti colambam accedentem snper earn. 11. Et tox renit e coelia: tn es filing
mens bic caros, in te-qno valde me-oblecto. 12. Et statim, ecce, apiritns enm ednxit in desertom, 13. et
fait in hoc deserto diebos qaadrag:inta tentatoa a Satana et fait com feria^ et angeli miniatranint ei*

14. Yeram poat qaod traditas fait lohanneg, yenit leans in Galilaeam nnntians evangelinm regni dei

15. dicena, qnod impletam - eat hoc tempos et appropinqnayit ae regnam dei^ reaipiacite et oredite
in eyangeliam. 16. Et ambolana ad mare Galilaeae Tidit Simonem et Andream^ firatrem eiaa^
hnina Simonia^ iadentea rete in mare; fuemnt enim piacatorea. 17. Et dixit iia leans: Tenite poat

1, 9. tohanne] J. SU ^ tdhannes.

1, 10. usltiknans] Ih. Ulfil. illaatr. p. 155 pro
m$1ttknandans positom esse ait, de qua re Z. Gram«
p. 55 recte dubitaus pro participio passiri yerbi «s-
luian habere maluit ; sed haec forma secondam regiilaa
grammaticas uslukanans esse debebat : itaqne statnen-
dnm eat, ant librarium errasse scribendo usluknanB
pro lultilanans^ ant formam maluknans pertinere
ad adiectirum uslukm, ct L. 6, 35 uivenana (ab
Msvens).

Ij 11. qam} yenit, gr« omn. iyivBTO^ cf. J.
% 25. — in puzei vaila galeikaidd] cod. Arg»
in marg. pukei vilda (te - qaem yolai).

1, 12. 9unB sot] atatim eece; qnnm nnllasgrae*
eomm nUom illins tot yestiginm habeat (quia prorsva
sensui' repngnat), complnres antam ei&iwg prae-
beant pro ynlg* ev^vQ, deinde noster ev9iws per

sunaaiv reddere soleat (3, 6. 5, 29 sq. 6^ 25.
10, 52 all.), etiam h« L aine dabio sunaaiv le-
gendnm est.

1, 13. diuzam] editt. j: dffvcam\ rine dnbio
recta lectio in cod. Arg. exstitit, sed hodie certo
did non potest, qoia hie locus in eanun i^agnla^
nim una scriptos erat, quas impia manns e codioe
ayertit. Diuzam primns Grim. I. 606 diyina
coniectnra assequutns est, et repndiatam II« 266
repetiit III. 359, monitns loco Cor. 1, 15, 32*

1, 14. atgibans] J« St. :|: atihdans*

1, 15. qipands] ante hoc yerbnm Ul£ c codd.

® xa/.

1, 16. jaih warlonds] Ulf. c codd. xal Tta^d^

ywv legiase yidetnr, yid. 2, Ulk. — andraian] SU

4^ andrafan. — bis seimonis] hnins Simonisy

""gr* — Jisifans] Su ^fiskiang.

Digitized by

Google

30

Mareui if 16~37.

18 nm jah gatauja igqis vairj^an nutans manne* jah rans afletandans ]^ na^a

19 seina laistidedon afar unma. jah jainj^ro uingaggands firamia kitil gasaw
lakobu j^ana zaibaidaiaus jali lohanne InrofMur 'is jah fians m skipa manrjan*

20 dans na^. jah suns haihait ins jah afletandans attan seinana zaibaidain m

21 fiamma skipa mp asnjam gali|>un afar unma jah galifam 'in kafamaunu jah

22 suns sahbato daga galeipands m synagogen laisida ms jah usfilmans vaur-
j^un ana fiizai laiseinai 'is. unte yas laisjands 'ins sve yalduM habands jah

23 m svasve fiai bokarjos. jah yas 'in fiizai synagogen 'use manna 'in unhrain*

24 jamma ahmin jah ufhropida qij^ands. fralet* wa uns jah I>us 'iesu nazore-

25 nai. qamt fraqpstjan uns* kann puk was pu 'is. sa ydha gups, jah andbait 'ma

26 'iesus qij^ands. j^ahai jah usgagg ut us f>amma. ahma unhrainja. jah tahida

27 'ina ahma sa unhrainja jah hropjands stibnai mikilai usiddja us 'imma. jah
aMaupnodedun allai sildaleikjandans. syaei sokidedun nap sis misso qifian-
dans, wa sijai j^ata. wo so laiseino so niujo. ei mi|> yaldu&ja jah ahmam

me et ftcio tos fieri captores homiimm. 18* Etstatiin relinqnentes liaec retia sua sequnti-giiiit post eniii. 19. Et
flUnc inieiis ultra paulnm, Tidit lacobam, hnnc Zebedaei, et lohannem, flratrem eius, etiam hos in nare parantes
retia. 20. Et statim Tocayit eos et relinqnentes patrem snnm Zebedaenm in bac naye cam mercenariis iremiit
post enm 21. et iyemnt in Cafamaam; et statiin sabbato die iens in sjnago^m docnit eos. 22. Et attonid
fiierant gnper bac doctrina eins, nam fnit docens eos uti potestatem habens et non sicat bi scribae. 23. Et fait
in hac sjnagog^a eonnn bomo in immnndo spirita et exdamayit 24. dicens: desine, quid nobu et
dbi) lesa Nazarene, yenisti perdere nos? noyi te, qni tn es, bic sanctas dei. 25. Et increpayit earn
lesns dicens: tace et exi foras ex boc, spiritns immunde. 26. Et lacerayit enm spiritas bic impuros et
damans yoce magna exiit ex eo* 27* Et obstnpnenint omnes admiranteS) ita - nt dispntarent inter
se inyicem dicenteS) qnid sit boc, qaae baec doctrinanun haec noya^iiil cum potestate etiam spiridbos

1, 17. tgqis] J. St :f: tffvis; recte Maresb.
p. 414.

1, 19. jainhro tnfigaggands] ' ck^ gr. omn.;
ceteram J. St. ^ tngaggands* — Jramis leiiiT\
JT. Z. ^/ramiileHl^ St B. :^ framisleita, Z. h, h
et Versocb etc. p. 86 4^ from is leittl; quid in
oodice Arg. scriptum fuerit, nee lb. adnotayit, ne-
que hodie cognosd potest, quia baec plagula e co-
dice direpta est. Framis Grim. III. 591. cf. 97
recte pro adyeriiii comparatiyo babet, viterius
significante et graeco tzqo in composids yerbis re-
spondente^ sic Rom. 13, 12 Jramis galaip c=
fTQoixotpSP* 9«od#tero didt leiil esse formam
breyiorem pro leiiiJ, reetios yidemnr fecisse sta-
tnentes, ttiil negUgentia librarii pre Jeiiil ortnm

esse. — - zaibaidaiaus] St. rf: zaibaidqjausm —
iohanne} J. St. :{: tohannes*

1, 21. ssfnagogen] Z. :|: synagogtn. -r- Sm]

eos, ®gr.

1, 24. nazorenttt\ sic Gotb. constanter l^t
qnnm sint lod, ubi gr. ant Na^aQtjvog ant Na^a*
QoioQ habent, 14^ 67. 16, 6. L. 4, 34. — pu\ to,
*''gr. omn.

1, 25. ahma unhrainfa} spiritns immonde, ^ gr.
omnes praeter cod. D.

1, 27. aftiaupn^dedm] B. ^ afshmpmode*
mm; quod Ul£ ^Udaleikjandams addit, a gr. oana*
bus omissnm, yid. ad M. 9, 8. etCor. 1) 9| 25* —
l€nsei$u;i\ yid« ad 6, 2.

Digitized by

Google

28 j^aim unhrainjam anabiudj]^ jah ufhausjand umna; u&iddja j^an mer^ va
I 29 suns and aUanst bisitands galeOaias. jah suns us j^izai syBagogen uie^aggan*

dans q^nun m garda s^monis jah andraSos mi]^ lakobau jah lohanneQ.
30* 31 i]^ syaihro seimonis lag 'in brinnon. jah suns qej^un umna bi ija« jah duc^

ga^ands urraisida po undgreipands handu izos. jah aflailot |>o so brinno

32 suns jah andbahtida im* andanah^a pan Taurj^anamma* j^an gasaggq sauiL

33 berun du unma aUans pans ubil habandans jah unhulpons babandans. jah so

34 baurgs alia garunnana yas at daura* jah gahailida managans ubil habandans
missaleikaim sauhtun jah unhuI{K>ns managos usvarp jah ni fralailot rodjan

35 pos unhulpons. unte kunpedun lina* jah air uhtron usstandands uaiddja jah

36 galaip ana aupjana stap jah jainar bap« jah galaistans yaurpun unma seimon

37 jah pai mip unma. jah bigitandans uia> qepun du unma patei allai puk

38 sokjand. jah qap du un« gaggam du (aim bisunjane baimom jah baurginu ei

39 jah jainar merjau. unte dupe qam. jah yas merjands m synagogim use and

40 alia galeilaian jah unhulpons usyairpands. jah qam at unma prutsM babands
bidjands ma jah kniyam knussjands jah qipands du omma patei. jabai yileis.

his immaiidis impent et obedkvit ei? 28. Exiit autem fama eios statim per omnes Ticinos GalOaeae* 29. El
Bfatim ex hac sjoago^ exeuntes yenemnt in domum Simonis et Andreae com lacobo et lobanne. 30, Yemm
aocnia Simonis iacuit in febre, et sta(im dixenint ei de ea« 31* Et accedens erexit banc apprehendens niflf^^m
eio8> et dimisit banc haec febris statim, et ministrayit iis. 32. Vespere autem facto, qnom ocddit sol, tolerant ad
earn omnes bos male habentes et daemones habentes. 33. Et haec orbs tota coUecta foit ad ianoam*
34. Et sanayit mnltos male habentes yariis morbis et daemones moltos eiecit, et non permisit loqoi bos
daeBMnes, nam noTerant eom. 35. Et mane areposcnlo exsor^ns exiit et iyit in desertom locom et iDic orayit.
S6. Et comifes facti-sont ei Simon et lii com eo. 37. Et inyenienfes earn dixerant ad earn, quod omnes to
qoaeront. 38. Et dixit ad eos: imos ad bos drcomcirca Ticos et nrbes, nt efiam iDic nontiem, nam
ideo TenL 39. Et foit praedicans in sjnagogis eoram per tofam Gaiilaeam et daemones eiidens* 40. Ei
▼enit ad eom lepram habens, orans eom et ^nibos nitens et dicens ad eom, good si yis,

1, 29. tohannen] J. St* j^ lohanneBm I, 37. ^uh aokjand\ <x> gr.

1 32. ea«,ggq«niin sic recte ft. Ulfil. flla.tr. 3^ J««„/«,e] drcomdrca, UI£ ami cod.

p. 113. «,.; J. St. t ga^gju «a «./; B. Hz. * j^ ^^^^ legisse^Tidlr. ~ hoLom jah baur-

1, 34. Mtyatp] J. St. * mvatrp. J. St. B. Hz. ± haimon, vid. IIi. UlfiL iUastrat.

1, 35. aw uhtvon] Z. temere com. otrKA tvom; ^29. ««"«•

Bam ledio ynlgata eo confitnutor, qaod in afibibas P* *

K»c«k eadem vox reperitor, rid. SdUid Sdtwiib. , 1> ^^- *'", VI^SOStm\ in i^agogis; gr. its

Worterb. p. 8. Graff AlthocLdeiitMJk. Spradtm^ L ^ofi awayayas.

p. 138. Ceteram UI£ c. codd. et Ten*. '^Uav. 1, 4a hm»»iaitdi\ V\L c oodd. " cmtov*

Digitized by VjOOQ IC

n

Mareua i, 41 — 9^ 4t

. 41 magt mik gahrainjan. 'ip lesiis infeinands ufrakjands handn seina attioiiAL

42 Ymma jah qap imina. yiljau* yairp brains, jah bi{>e qaji j^ata lesus. suns

43 ^ata j^nitsfill aflaip af imma jah hrains yarp. jah gawotjands unma sims

44 ussandida ma jah qap du muna* saiw ei mannhun ni qij^ais yaiht ak gagg
fiuk cdlban ataugjan gudjin jah atbair fram gahraineinai j^inai. patei anabau]^

43 moses du ydltyodipai im. i]^ liB usgaggands dugann merjan filu jah usqij^ao

fiata yaurd. syasye is juj^an ni mahta andaugjo m baurg galeif^an ak uta

7y 1 ana au^jaim stadim yas. jah i'ddjedun du unma allaj^ro. jah galai^ aftra m

2 kafamaum afar dagans* jah gafrehun fiatei in garda ist. jah suns gaqemun

managai. syasye juj^an ni gamostedun nih at daura. jah rodida rni yaurd.

3« 4 jah qemun at unma usli|^an bairandans hafanana fram fidyorim jah ni ma-

gsmdans ne^fa qiman unma faura manageim andhulidedun brot. j^arei yas

potes me munJUiTe. 41« Yenun leans miierens extendens maniim snam tedgit earn et dixit ei : ^olo, fi mmidos.
42. Et qaam dixit hoc lesns y Btatim haec lepra abiit ab eo et puros factns - est* 43. £t comminaiis ei
statim emisit eum 44. et dixit ad earn: Tide, at alicui non dicas qiiidqnam, sed i te ipsnm ostendere
Sacerdoti et offer pro porificatioiie taa, qaod praecepit Moses ad testimoniiim iis. 45* Vemm
is exiens coepit praedicare nmltam et eloqui hoc Terbom, adeo-at is amplins non posset palam in
nrbem ire, sed foris in desertis locis fuit et iremnt ad eum ondique. 2, 1. £t iyit itemm in
Cafamamn post dies, et comperemnt, qnod in domo est. 2. £t statim couTenemnt molH, adeo-ot am-
plins non locmn - invenirent ne-qnidem ad iannam, et locafos-est iis yerbnm. 3. Et Tonernnt ad eom para-
lyticam ferentes snblatom a qnatnor. 4. Et non potentes prope yenire ei prae tiirbis detexemnt tectum, ubi fuit

1, 41. setiia] suam, ^ gr. omn. praeter unnm
cod. D(Bezae), referente Maresh. p. 418.

1, 42. pata] pr. hoc, « gr. omn. — k'esw]
quom gr. omn. hoc loco et L. 6, 12. 8, 10. J. 18, 1
pronomen demonstratirum (^avzog vel 6) habeant,
suspicari licet t^i legendom esse, pro quo librarius

facile ts scribere poterat; fortasse eadem emendatio
2, 25 adhibenda est, ubi praeter Syriam ct Arme-
niam rersiones nulliis liber tesus praebet; (aliter
pro ts J. 11, 4 iam Lye ap. Benz. praef. p. LXVII
i^stis cum gr. omn. scribere malult). Sed negaii non
potest esse locos, in quibus non ita facile de eins-
modi errore cogitare UceQt, e. gr. Mc. 5, 22. ubi

SS ^« e. tesuis) , in omnibus autem gr. constanter
avTOV legitnr. Difficilins etiam est de loco Mc. 6,
55 sententiam ferre: ei ts vesi^ quod legitnr, re-
spondet Torsionibus latinis; ei tesus vesi^ si lege-
retur, lectioni codids D et eis versionibus aptius
esset, cum quibus in aliis locis conispirare solet; Benzelii
iodidum Ulfilam ixeirog pro ixel legisse arbitrantiS)

amplecti non libnerit. Ut vero h. 1. rem confida-
mus, addimus, Mc. 1, 45 et L. 5, 34 pro tSf
quod cod. Arg. cum gr. omn. habet, J. St (et line
loco B. etiam) et Mc. 2, 15 omnes editores contra
codicis Arg. auctoritatem male iesus reposuisse. —
pata pruisfilt] gr. omn. praeter cod. e ap. Ali.
post tmma*

1, 44. mannhun] Z. ;{: manhun^ — gy^f^^
Ulf. aQx^€Qel pro Ugel legisse, Griesb. temere conten-
dit, nam gudja et auhumists gudja UlC promiscne
ntitur, nee licet eam ob causam coniicere 2, 26
eum simplex leQicog in suo cod. legisse, uti idem
Tir doctus fedt.

1, 45. tp i's'] Tid. ad 1, 42.

2, 1. gbJaip a/ira] CK) gr. — g-o/rriiMf] compe-
rerunt, gr. omn. ^xovad^fj* — tn garda} in domo,'
gr. elg olxov.

2, 2. at daura] Ulf. ^ vd cam codd. 28 el
131. •— gamostedun] gamotan est locom habeiey
capi, Tid. J. 8, 37. Cor. 2, 7, 2.

2, 3. fidvarim] cod. Aig. et editt. ^/idvarttu

Digitized by

Google

Xesus. jaH wgrobnidaiis IbsaiUdediiii f^ta badi jah fralailotan* ana pammei

5 lag sa uslij^ gasaiwaods ^j^ii items galaubein 'ize qa]^ du jj^amma uslij^in.

6 baindlo. aiafaiida j^us frayaurhteiB fif^inotu yesimuh pan. samai ]^ize f>okarje

7 jaiuar sttandans jah (^gkjandans sts-m hairtam seinaim. -wasa isva rodeip

8 matfbmB. -was. Ineg afletan firavaurbtfaift niba ains gap. jah suns i^uimands
lenis ahmin semaynma {tuM sva I>iGd mitodedun^ sis qa]^ du un. duwe mito]^

9 iMta m'.hakrtam'^DsvBr^^ ^!wal>ar ']»t azcrtko du qil>aii fiainma tudit^in^ afle«
tmda j^us .fieairmifl^liteis |>eiiios^ (>aii qifKati. urreis jah nim |>ata^adi j^inaia

10 )afc g9^* alyf^an ei vitei]^ {lat^ ValdaM liabai]^ sunus m^iui ana airpai afle-

11 tan fraTaurhtins. qap dii j^amina usS^. ]^ub ^a- nrreis mmiih j^ata badi

12 ]^^ jab gagg du garda fiemaiDdma. jab w^r^m suns • jab nshafjands badi
' uiiSddja faiura andyairpja allaize. srnye usgeis^fodedun allai jab banbidedun

13 xoikiljandans gup qipandans patei aiv sra ni gaseTfum. 'jab galaip aftra faur

14 marein. jab all manageins iddjedun da mima jab lajsida ms. jab warbonds

lesiis, et effodieiites iUaqaearunt bnnc g^abatam et deinisemnf , super 'quo iacult Uc paralyticas.
5* Videas' abtem lesus fidcm eonun dixit ad limic parafyticam : filiol^, remittniitiir €hi peccata taa.
6« Foenint aiitem qiiidam homm scribaram illic sedentes et cogjtantea sibi in cordibus saifl: 7. quid bic
sic loquitur blaspbemiaa, quia potest remittere peccata, nisi unns dens? S. Et statiin co^ioscens lesus
spiiitu suo, quod sic bi cogitarunt sibi, dixit ad eos: cur co^tatis boc in cordibus yeslris? 9. Utram eat
fiaicilius ad dicendnm buic paraljtico: remittuntnr tibi peccata tua, an dicere: snrg« et sume Uunc grabatum tiiitm
et i; 10. at ut sciatis, quod potestatem babet filius hominis in terra remittere peccata, dixit ad Iiunc paraljtictitn :
11* tibi dico, surge sumeque bunc grabatum tuum et i ad domum tuam. 12. Et surrexit statim ct attollens ^rabatnm
exiit coram fkde omnium, adeo-ut obstupuerint omnes et bonorificarint magnificantes deum diccntes, quod un-
quam sic non yidimus. 13. Et iyit iteium ad mare; et omne turbae iyerunt ad eum et docuit eoi. 14. £t ambniang

2, 4. tnsailtdedun — fraJailaiuni] iUaquea- 2, 12. hauhiJe^un mikiJjandansi yid. ad M.

iwt •^ demiserunt, gr. omn. )fcrAaiai; est am- 9, 8; ceterum St. :{: hauhidedun. — bittei] St. :{:

plificatio, cuius alia exempla eoliecta mmt ad AL papn. •— gaseummTi J. St. cum cod* Arg :|: ^^e-

9, 8 et Cor. 1, 9, 25. — lag] gr. omn. poat ualipa^ umn^ nee graecis respondens, nee sensum aptum

2, 8. miiop p^di rw gr. omn. 2, 13. galaip] St. :{; gelaip. — jaih alj —

2, 9. qfleianda] cod. Arg. :|: afUpanda* — ' tmmd\ boc colon cod. Arg. non in textu, sed in

pm9 " — beMMt] yid. ad ys. 5. — jak] pr. et, marg. habet , J. St. B. '^ jak alia managei ustdd*

^ gr. — - pemaia] gr. omn. ante pata, jedun , scilicet in cod. literae im- yocis managein$

2, 11. nhnmk] sunt qui dicant, Ulf. omittere diremtae neynm yersnm ineipinnt, illi antem pro U9

naly sed emtnt nesdentes, particnlam aiA babere yim habuerunt; yeram lectionem cum bac falsa miscens,

eopolatiyam, sio 14, 13 qapmh = xal X^i^ is qm coniedt 'Ete. manuscriptum, dedit: jak all

dL ad Corv 1, 16, 13. Nimuk autem pro /oft nim ys« 9 manageina umddjedmg^ '
dictnm est. solet enim GoIImw senpoaem yariare*. • •'*' < ^ i

I. 5

Digitized by

Google

34 tfimr4fnr.1t$ M-^tt

^emw Mfyi l^a alfaiim* iiiuidwl At lamtii ^ ^ 4m itama. gagg afor

15 mif^ ^ iMNtaadnQda A'4d^ nfltr unntf. f^ vririi. fcifie is jB^akndbida ib garda
Vs. vfah BAMBgaft inotaifM jah fitef^ndilidi ■atjwJtiahufnMdiidnii /iaiaa:'jafc iriipcni-

16 jam &• v^Mwir auk. i«Mumgai; jah M^edua tdbr iMwa< jdh fiai iKduurjos jah
femsaiaiB ^jbaiWMAv»» uia ]»a^ta«bii Ikii^ jj^aim matarfma jah iMmuzlitaim
^e]|^ .dn j^loiA aip<mjam %• "tfa Ibi j^tet Mi(i motafryutt jeih fimtaupfatakn ma^

17 |i|( jah ^^Li|» jedbi^haw^aiids limm qf^ <hi im. nif^anAiiii'aVki^ lek^

18 £&. |ai i^Unl^ bf^atfedaw. m gam laiMm vkyaMthttta ak :frayaitxfataiis. jah
T«si|ii si^oBJaa i^^aBnis |ah faM6i«bris &ltandaiis. jah afnidjedm jah qe^un
da iinma, duwe sipcsajos ibhaMub jah-fKreAsakis fuitaBd if» fiai j^einai sipon-

- 19 jos ni ^tabd. jah q^ wi jtesus* Hkm. hm^uii swgua hn^Eadis. und ^tei mi^
Km Kst hrcij^faj^Si fafltaa* s¥a lagga weila sve map m haband hn^j^fed* ni ma-

20 gmi f«;tei^ a^^an ail^ggaitd d^^os< >an aftimada af im aa Iiii^^£b^s. jah

21 im £lstaii:d tn jecmamma daga* ni mamia plat ftmna mujis aiuji]^ aoa siiagan
faimjana. ibai a&imai fuSon af {»amma sa niuja pamma faimjin jah vairsiza

22 gataura vairj^i]^. ni mamia giuti]^ yeiu juggata m bailgiiia fairnjass* xbai aufio
distairai vein j^ata mujo j^aiis halgius jah rem usgutaif^ jah ]fm balgm fra-

Tidit Leyyi^ banc Alfaei, sedentem ad telonium et dixit ad €vm: i post me^ et exsm^ns iyit post mua*
15. Et factum - est, qnnm is adcnmberet in domo eios, et multi portitores etpeccatores adoubnenint • cam leMi el
discipalis eias, faerant enim mnlti et iyerunt post eum. 16. Et lu scribae et Farisaei yidentes earn eden-
tem cam Lis portitoribus et peccatonbus dixeront ad bos discipulos eius: qiud est good com portitodbiis
et peccatoribos edit et bibit? 17. Et andiens lesas dixit ad eos: non indigent yalidi medici, sed bi male
babentes; oon yeni iiiyitare iastos, sed peccatores. 18* Et fuenmt disdpali lobannis et Farisaei ieionantes^
et adierant et dixenint ad earn: car disdpali lobannis et Farisaei ieianant, yerom bi tui disdpali non
ieianant? 19. Et dixit lis lesos: nom possont iilii sponsi, nsqae dam com iis est sponsas, ieianare? tarn
longom tempas qnam com se babent sponsam, non possant idanare. 20« At accedunt diea, qamn aofer-
tar ab iis bic pponsas, et tarn ieianant in illo die* 21. Jfon bomo assomentom panni poyi soil «d aoudun
yeterem; iie auierat plenltadinem ab boc bic noyos boc yetere el peior fiseora fiat. 28. Non borne fbncKl
noyom in atres yelereSi Be fonan disrompat yinom boc noynm bos ntres et yiuam efDaat et bi atres per-

2, 14. aJfaiatuii J. St tf^ tiifBtiua. -^ Htsitm^ Qiaaltav, praeter mam eed. ^^39^ qui cam Goth.
dands} St. 4: mstandofu.

2, 15. isijfT.^ yid. ad 1, 43; celenmi gr. ena* 2» 19. hmpfaPii gt. omn. ante m^; J. St.

post anakumbida. •{« addant artioolom «ab

. 2, 16. £»/]e8t, ^gr.OBin, — fpimmriiaimic^i. 2, 21. of prnmandU ab boc, pt. mrotL

Axg. ^frmnrJUaim. 8, 22U Mu UUl "" MaL — hmigiml mo. t. %U

2, IX fr0vamiiami\ IW c« cedd* ^ dg fie^ ^ hayim; iidem mex ^ ialjeit^ -* ^i$ikmd] &»•

tdvoiccvj cL ad M. S, 11. dent, ^. enm. fiXtftdw^ VUL e L. 5, SS, dbi oeddL

2, 18. fareisauis} sec, gr^oma, ol %wv <Z>a- aliqoi.^Slai^rOiKM pvaebenl.

Digitized by VnOOQ IC

.23 qMnftut^ ak v^ jiiggsta in htig^Tm afeijiM ginlaiid; jab Vat|^ j^driigaggaii
. imma nbbato di^ fwidi atuk^'fiA dugimmm sj^^onjos & fik«v}andba|s raup«

24 jttB ahuu ^ah f araiaaieia <^]^ du lEqiiMu s$L "wa tan^and 4BiponJ6a j^elnai sab^

25 badai. ^aiai m ^idd Ist jah lemi ^]^ du bn* niu uaanggviili «rr« iffa gata-

26 Tichi daT^M. ^ jiawfia: jah gvedaga tob* ib jah ']^«i mi}^ 8nmia« waaV|i galai^
Sa gard gnjfs uf abji^^wa gud|iii jaM hlaihanK ftfurlageinafe matida* fiauzei
m fikuld »t ma^an nflba amaun giidjam# jali gaf ji^ j^c^ tisAp iis t&andam.

27 jidi ^fi iiiK saUiata m maiiB Tarf^ gaakapaie ni maama Itn sabbato dagis.
28.3^1 8¥aei frauja M aa suniis mans jah fiamina aabbato. jah galaiif^ aftra 'ib syna-

2 gogeq. .fah yas jauiar jnamia gaj^anraana habands hfmdu^ jab tkaidedun

3 imma« bailidedi aabbato daga. ei yrobidedeina ma» jab qa]^ ^u j^amma mann

4 pamiMi ga|>aursana babandin bandu. urreia ia midumai. jab q[a]^ du un.
skuldu lat in sabbatim j^iufi tau^n ai]^{»au tnj^iu^ ianjan* saiyala nasjan

5 ai|^u inqist^. t^ eia j^abaidedan. jab ussdvaads ¥qs »d^ moda gaurs in
danbi]>o8 bairtins ize qa^ du j^amma mann. ufrakei Ik> bandu |»eina. jab

6 nfrakida> jab gasto]^ altra so bandua us* jab gaggandana f^an iareisaMs suns-

efait;'sed Timnn noYum ia ntrai hotm Amdont 23. Et faotimi - €Bt fransire ^ sabbato £e t>er satom
et coepcnmt diadpuli ei«8 praetareiiiites rellere araslas, 24* et Farfsael dixerant ad enni: ecce, quid
ftdant discipfllb^liii aabbatis, qnod ncn fas est? 26* Et leans dixit ad eoss nonne periegistfis Qnqvaiii,
qved fedt Dayid, qnmm indigiiit et fam^oos fait 5 ipse et hi com eo; 26. qaomodo Irit ib domam dei snb
Abjatbare sacerdote, et panes prapesidonis ootnedit, 4tiios nan fas est edi, nisi soils sacerdotibus ; et dedit
etiani bis com se exslstentibas* 27. Et dixit iist sabbatos csnsa homiiilB fbit creatiis, non homo caiisa
sabbati dBei; 28. ita-al dombHis sit bic fili«s haniiiis ettam hole sabbato* S, !• Et irit Iterant in- synago*
gaai^ et fint ilKc bomo arefbdam habens manotti, 2, et ob s e i vteun t ernn, sanaret «abbate die, nt accusarent
earn. 9. Et dixit ad hone honuneoi bone arefaetam habentem ntanom^ sorg^e in medio. 4, Et dixit ad
eos^ ^fosne est in sabbatb bene fecere, aot male Ikcere? animam servare, aot perdere? remm i! tacoeront
5i Et adspiciens eos com ira , trist^ ob obdorationem cordis eordm , dixit ad hOno hoininem : protende banc
toam; et pretendit, et oonstltit mrsos haec manos eius. 6. Et euntes torn Farisaei sta-

2, 23w tlktiyfandam rmmfijan] praatereontes vel- 3, 2. 1unUdedi\ fpr. onm* post dagaf ceterom

lere, gr. odhfif noutv vUkorreg; Ulf. c. Tens. J. St. +fttu (ei) e L. 6, 7 addont et VIL o. codd.

%y 24. sipanj^ jbewuu) disdpoli toi, ^ gr. ^ avtov*

2, 25. f^ttf] yid. ad 1, 42. 3, 4. tit] in,^ gr. ~ ua^'iffan} utrom Ulf,

2, 26, gwljin] Tid. ad 1, 44. -— fumlagri^ inokiffai, an anomalvHv legeiit) oerto did non

Mpji] J. St* 4^ frnttalrngmmau ^ Tid. L. 6, 4* ---* potest^ nam nsqistjam otriqae graeeo verbo respondet.

aimami solis, ^ gr. 3, 5. gallop affra] constitit mrsoft :^ 'graeeo

2^27. varb gaakqHtms] fait creatns; gr* ^^roxcrrsotcrx^T^ , cf. 8, 25.

solom iyhezOf iJlf. c codd* iawiaSTj^ 3, 6* pM(i\ torn, ^ gr.

5*

Digitized by

Google

36

JfiiriMitf^S^ 7r^iB^

air m^ ^aim bfirodBbnBm' garudtgifRiddedlm bi ma« ei unma mcfettb^ouu

7 foik lesos aflfti]^ nu]^ sipM^am seniiim da ifaamn^ jA fihi nuKiageuu us gSH

8 foitokn laitlidedua alir luomMu jah Us mdaia jah us lairusautymnii jah uft
idumidia jah hindaiia loutdanaus. jah pal hi tyta pdi smdoiia mani^eins filu

9 galiausjandaifts* Trate filu is tayida* qenum at unsna. ^Ih qa]^ fiaim sipouyam
seinaiiii ei skip habai]^ vesi at imma in frizes manageins. ei ni praiheina

10 ma. managans auk gahaifida. srasre drusun ana ina« ei unina attaitokeina.

11 jah sra managai sve ludiaidedun Tundu&|os jah ahmans unhrainjans. j^aih
{>an Itna gasewuu. drusun du umna jah faropidedun qij^andans fiatei pu is

12« 13 simus gupSf jah filu andbait ins ei ina ni gasyikun]^idedeina# jah ustaig m

14 fairguni jah athaihait jj^anasei Tilda & jah gali|iun du unma* jah gavaurhta

15 tyalif du visan mi]^ sis jah ei msandidedi ms merjan jah halmn valdufiii da

16 hailjan sauhdns jah usvairpaH unhulj^ns. jah gasatida seimmia uamo paitrus.

17 jah lakobau fiamma zaibaidaiaus jah tohanne broj^r lakobaus. jah gasatida

18 *im namna bauanairgais* |>atei ist» sunjus p^wons. jah andraian jah filippu
jah barfiaulaumaiu jah matpaiu jah j^man jah lakobu fiana alfaiaus jah

tim cam his Herocliaiiis consiliimi fecenmt contra enm, ut earn occiderent. 7. Et lesos abiit cam discipalis
sois ad mare et multiu toHme e Galilaea seqoati-saat jkwt earn et ex ladaea S. et ex lerosolTniis
et ex Idomaea, et oltra lordanam et lii cfrca Tjrom et Sidoiiem tarbae moltom aadientes, qaam mnltam
is fecit, yenemnt ad eom. 9. Et dixit his discipalis sais, nt nayis praesto essetapalaai propter banc
turbam, at non oomprimerent earn. 10* Multos enim sanaTit, adeo-ot raerent in earn, at earn attufe-
gerent) et tam molti qoam habaenmt Tofaiera 11. et spiritas. immandos, bi ^aam earn yiderent, meruiil
ad earn et damanmt dicentes, qaqd to es filios del* 12* Et imJlam conmiiiiatos - est iis, at earn non nuni*
fesfarent. 13. Et conscendit in pumtem et adyocayit qoos volnit is et iTeront ad eon. 14. Et £Kat doo*
decim ad yersandom com se et .at mitteret eos praedicare 15« et habere potestatem ad sanandos moihos
et eiiciendos daenumes. 10* Et imposoit Sunonj nomen Petros. 17* Et lacobo, haic Zebedaei, el
lohanniy firatri lacobi, et imposoit lis nomina Boanerges , qood est filii tonitra* IS* Et An*
dream et Philippom et Bartholomaeom et Matthaeom et Tliomam et lacobom, banc AMaei, el

3, 7. aflaip] gr. post semaim*

3, S, setdona] J. St. B. e graeco texta codids
D temere addont bi* — Di] is, ® gr. omn*

3, 9« praihema} J. St. :|: praihemai*

3, 10. jah] et, ^ gr.

3. 11. I^aih] bi, ^ gr. omn.

3, 13. iutaig] sic cod. Aig.; «ditt. mtimg,
rectios qoidem, sed in yedbis compositis saepios
alteram $ a librariis omissom est, sic M. 27, 51
dUkritfwda, L. 8, 55 mtop^ 14, 14 mai€M$ai;
yid. Massm. Sk. p. 59. Idem iactom est, si alTe-

rom yerbnm in s desinit, alteram ab a inci^t, yid«
ad Mc 10, 45.^ 16, 1.

3, 16. pmirus] seconAon regales granunaficas i
scribendom fait paifru, accnsatiyo caso, yid. L*
1, 13 haifma mamo i's 'Manmen, cf. M. 9, 9.

3, 17. tdtoioM — tohanme] ii datiyi non ha^
bent, onde pendeant, accosatiyos terbo gavauthia
ooniongendos reqaiiit sensos. Ceterom pro Itthantm
h St. :|: tohatmes.

3, IS. maipaiu] St. ^ maipofu. — lammei*
tern] St. Z. ^ ioMameipem.

/'..'V^-A

Digitized by

Google

Mkreu$ 3, M—S}. 3^

19 f»add«iu jah neSmoiia j^asa kanaoieitte jah ludan Ibkariot^ sad |ah gale«

20 Tkia Iba. jab afiddjedim m gard. jah gaiddja »ik manage!, svasre ni mah«

21 tediin nih hlaif matjan* jah hausjandans fram unma hokarjos jah anj^arai

22 ittfaddjedmi gahaban ma. qej^oii auk patei usgaisffs Hst. jah bokarJM pai af
Sninisa^lyinai qimandans qepun j^atei balailzaibul habai^ jah j^atei m ^amma

23 reikistin unhiilpono iisrrairpip j^aim unhulpom. jah athaitands im m gajukoni

24 qal> du un. waiva mag satanas satanan usrairpan. jah jabai I>iudaDgardi Ti<-

25 j^ra sik gadaii^da. ni mag crtandan so j^iudangardi jama, jah jabai gards

26 Ti^ra sik gadailjada* ni mag standan sa gards jains. jah jabai satana ussto]^

27 ana sik silban jah gadaili|M» var]^. ni mag gastandan ak andi habai]^. ni
manna mag kasa svinpis galmj^ands in gard la vilvan. niba feurj^is ^ana srin*

28 pan ^diindip jah pana gard is disvitvai. amen qij^a izvis f^ei aHata afietada
j^ata fraraurhte sumnn manne jah naiteinos sva manages svasre vajamerjand.

29 appan saei yajamerei^ ahman veihana. ni habai]^ firalet aiv ak skula ist aivei-
30. 31 naizos jrayaurhtais. unte qepnn. ahman unhrainjana habai]^. jah qemun pan

aipei is jah broprjus is jah uta standandona insandidedun du unina haitan*
32 dona ma. jah setim hi ma managei. qepim pan du unma. sai. aipei peina

Tliacldaeniii et Simonem, hmic Cananiteiii, 19* et InJbmi bcariotem, qm etiam tindidit emii. 20* Et adiemnt ia
doniiim et colle^^t ae tnrba, adeo -at non poaaait iie * qvidem panem edere. 21* Et aadientea de eo scribae et
alH exiemnt .prebendere earn, dixenmt enini) quod furore - percolaiia est« 22. Et scribae hi ab lent*
soljiius Tenientes dixemnt, qnod Beelzebnl habet et good in hoc anpremo daemonmn eiicit has daraie^
nea. 23. Et advocans eos in parabolis dixit ad eos: qnomodo potest Satanas Satanain eiicere? 24. Et si
r^nnrn contra se diyiditar, non potest stare hoc regnnm illud; 25. et si domos contra se diyiditiir, non potent
stare baec donras ilia; 26* et si Satanas insurrexit contra se ipsum et diyisos fait, non potest CMUitare^
sed finem habet. 27. Non bomo potest yasa yaUdi iens in donram eins rapere, nisi antea banc yalidBai
Tindt et banc donunn eins diripiat. 28. Amen dico Tobis, qaod onine remittitur boc peccatomm
fiffis bominum et blaspbemiae tarn moltae qnam blaspbemant; 29* at qni Uaspbemat spiritum san*
ctum, non babet renassionem unquam, sed reus est aetemi peccati; 30. quia dixenmt, spiritum
immundum babet. 31. Et venerunt turn mater eius et fratres eios et foris stantes immiserunt ad
eum Tocantes enm, 32* et sederunt drca eum turba^ dixerunt autem ad eum: ecce^ mater tua

3, 20. aitddjedwt] St. f^ atuldiedum, sic ga^ saiamau$ nominatiTo nunquam dicitur, sed saiana J«

idtfta pro fftttddja^ matian pro mafjan et saepius* 13, 27. Cor* 2, 11, 14. ant satanoM'Mc. 3, 23.—

Ceterum uSt. ^ ndliv et avtovg* gaslandam\ J« St. B. -f- siandan. — al] St. :{: ni*

3, 21, from — anparai\ de — alii, gr. ol na^ 3, 27. pana] sec*, Ulf. ^ roT«, aut pan ante

avTOv* <— ii<M ^«fc ^ " * i ^y^flK^lflfr J'^^ ^ B f^fffyrr^ nrticnlam pana librarii osdtantia excicBt.

3, 22. tairusatdymai] IT^^trusamymtu •^ ""^ 3, 29. /ravaurhtais] peccati, gr* MQia^tog*

3, 23. gajiAom] J. St. ^ gqfukan* — waival 3, 31. Jah] pr« et, gr. ovv.

sic cod. Arg., non tveaha, uti B. in eo legi dicit. 3, 32* managm\ gr. ante hi* -«• $vitirfuti

3) 26« Moiatia m$iiop] editt :f: satanam 9iop$ J* St* j: wisUjo^*

Digitized by

Google

u

at^r^m^ »p .39^4> 8.

33 jah l»o]^iji» j^eftoai Jdi BTli^iii ]^eno0 ute 8ok|Mid |^« jtJi lapJhal im qU

34 j^asds* vro lat so aif^ merna aij^j^au jfei btoj^rjus meioaS. jah liJaQiwaiids
bisunjane JuaoB bi sik tttandaos qa]^ iai ai^ mraia jak ]^ bfo]^r|ii9 mei-

35 nai. saei dMs raudLei]^ T^jaii gups. $a jab bioj^ar meias jab srialar jabai]^ HsIL
4^ 1 ]9k aftra totus dugaim laisjaa at mar^* jab galesun. sik du inutm mana-

geias filu. syasve ina galeij^ in fikip# gasitua in niarrifi# jtib alia so maxtag^

2 vij^a mairebi loia sta|>a yas. jab laisida ms^ m gajakraa roanag. jab qap im

3.4 'in laisemai seinai. httaseif^* sai. urraiyi sa saiands du.saiMi draiTa saJnamnML jab

m\. nnf^fiandi jsaiso. sum raibtis gadraua fieiur rig. jab. q^nun fiiglos jab

5 fretun pata# an]^arup<-]^n gadraua ana atamahamma. j^arei. ni babaida airpa

6 maniiga. jab suns arraan. m j^ei m babaida diupaizos airlnM. at sinmin

7 {>an nrrSnnanditt uibraim. jab unle m babaida yanrtins* ga]^aunnoda« jab sum
gadraus m fiaiumuns. jab nfarstigun pai f^iumjiis jab afwapidedun j^ta. jab

6 akran ni gaf. jab sum gadraus in air]^ goda jab gaf akran urrinnttado jab

et fratres tui et sorores tnae forjs quaernnt te. 33. Et respondit iis dicen«: quae est haec mater mea, ant
bi fratres mei? 84. TSA drcamspidens circmncirca hos drca se sedentes dixit: ecce, mater mea et Id
fratres Aiel! 35* Qui Miim Dacit ydbntatem dei, Lie etiam filter meiw et soror et mater est. 4, 1« El
iterun lesiis coepit docere ad mare et cong;reg:aYemiit se ad earn tnrbae miiitnm, adeo - ut is iret in naTem,
tedecet in mari) et omnia baec tnrba adTersns mtare in ripa fuit. 2« Et docnit ees in paraboUs mnltsm
et di^t iis in doctrina sna; B. andite, ecoe, exiit Jiio serens ad serendom aemine suo. 4. Et factuB-
esty dnm sevit, qawldam quidem cecidit ad yiam, et Tenenint aves et yoramnt koc 5. AKnd
aateai ceddit in lapidosom, ubi non haboii terrain mnltam, et statim exiit, propter qnod bob
liab«it profondam tecranu 6. bi sole autem oriente exaiiit, et qoia nan Labait ndioes, ex^
Bruit, 7. El qnoddam ceddit in spinas, et st^erso^idemnt bae spiuae et exstinxemnl boc^
el fruclom BOB dedit* S. Et qnoddam ceddit in tetram bonam et dedit fructnm adscendantem el

B, B4. Mtl eoce, Ulf. iridetor idov leg;isBe;
qnamqaam lod snnt, in qaibmi aai g^eco Xde re-
spondet (11, 21. 15, 4. J. 7, 26. 11, 36. all.)>
quod Gotb. alias saiw interpretari solet,

3, 35. jaA] pr. et, <* gr. — avistar} Ulf. c
todd. et verss. ^ fiov^

4, 1. tesus] ® gr- omn. — ^gdleipan] ire, gr. omn.
fy^Avta\ quom Mc infinitiTus cum sequentibns
partienla copnlatiya non iuiig:atnr, pro galeipam
olisi galeipandan (emitem) scriptum faisse tide*
tor; BOB tamen inaudita sunt similia asyndetorum
genera. — aJlai Z* ^^ dih* -— ^apal littore (no^
stram gtBiade)^ gr. ynq.

4, 3. urrann\ J. St. ;{: tirrofi, sic etiam vs. 5. —
frmvm 9€inamwut] semine s«o, ^ §r. Tid., ad M. 26, 72.
4, 4. $aUo\ J. St. 4: dir.

4> 5. tfrroBft] Tid. ad ts. B.

4, 6^. vm^ins\ Z. pro genitiyo singnlaris fca*-
beri posse arbitrans errat, nam vaurtM singnlari bb*
mero Gotbus non utitur, nisi sensu improprio (Rom.
11, 16 sqq. 15, 12); ubi propriam babet significa-
tionem, vaurteis plurali numero ponit, yid. infra ts.
17. 11, 20. L. 3, 9. 8, 13. 17, 6.

4, 7. baumuns] St. 4^ paumw. — qfivnqn^
dedun] cod. Arg. uann secuuda et B. :{: afwau^
idedun, qnam imu^auem formam imperitus corre-
. ^r j^tiam 4,»^^13 in fiodiMMMpiUijtt^ autem
•lodrf(9, 43 se^q^fTL.'B, 14. 33) sjneeram lectionem
intactam reliquit, nibilo tamen miiius etiam in iis
B. afwaujan edidit. Cf. ad M. 9, 24»

4, a. wrimmmio\ St. ^ mrrmtmdo.

Digitized by

Google

Harems 4, f ~10.

J9

9 "TiAi^^Bido* jah bar aia *1* |ah aio .f* jah iihi •?• jah qa{». si^ri &ab«) amona
K) faaM^BBdona. gahausfai 1^ bi|# v«a^ simdio* frehm ma ]^ bi Iba auf^ ^aim

11 traUbim j^iasM gajukoas. ^b qpt^ Xm* Kiavis atgiban M kui»aii runa f>iudan«

12 gai^s g«]^. '4^ jaiiiaini Imim ute *in gafukon aUata vairj^l^. ei sttw^andans
ni'vrahia jeh ni gauiD|afiaa» ||ah bausyattdaiis baiu^aiiia jah b£ fra^jdna* Bibai

13 wan gvvandjaSna rik jA aietaindau Im fraTc^ifbtek. jA fa|» du Sm. m Ti<-

14 taf^ j^ gi^kcm fsih imva alios ]^ gajukons kimaei^tf aa saSjancki yaurd

15 sai^p. a^^an ]^a£ Tijj^ra vig Ai4, ^«rei saiada fiata yaurd. jah ]^«i gdiausjand
imkarjana. suns qfani^ satanas jah uBiuHii]^ yaurd j^ia &maa»o hi baurtam

16 lee. jab Biiid aamalaiko ]fBi ana stainabamma saiauaiuu j^aidi ]^ bausjand

17 {ttta yaiird« wbs imp fabedai nimand ita jah bI ha3>and yaurtiBS m sis ak
irailawafabai sind* j^prob bipe qbnil^ agk> aij^au yrakja m {>» yaiffdis.

18 SUBS gamarzjaiida. jah j^ai «md ^ m ^aunimis samnMK!^ j^ai yaupd bausjan-

19 dbus. jah saui^os pizos Kbainais jA a&aarz^is gabeins jah j^ai bi ^a^ an-
^ar faist|us mnatgaggaBdaos afwapjand ^ata yaurd jah akranalaus yairj^ip.

CTMcenteai el tolit mum XXX et anom LX et «iii«iii C« 9« Ei dixit, qui habeat anres avdienitS) andiat.
10* Et qamn factns-eBt aaonim, lalerrog arnB t enm lii ciroa efxm enm his duodectm de-bae parafooim

11. Et dixit iia: YoUa datom «at adre vjateiim m^ del; Tavum iUb U» ibria in parabeKa omne flt^

12. at -ridentea .Tideaiit et non aogaoaoast, et aadieatea aodianl et non iateUisai«t$ ne -qoando oon^astaat
ae et rwnittaslwr iia peccata* 13» Kt dbut ad eos, amm adtia haac parabalaiift et jcpMiBodo owaaa haa paMi»
bcdaa na^Mlk^ 14* Hie aerena yerbum sent; 15. Tenm bi poca viaai awit, oU seiitiir hpc retlNUB' aft
gaum aadi«at iACwrii, atotim yeait Satanaa et anfavt Terbun bae inailum in oorda eoram. 16. £t annt
ainuliter bi in lapidasqra aati, qni qnam awKnnt bac yerbaniy statim com laetitia eapiant id, 17« :al
tton babeot radices in se, aed lamporales annt, deinde qamn renit affliedo aut perseoatio prefer hot
Ta:boni, atatim aoUkitanlar- 1& Et bl sont bi in apinaa sati, bi Tarbom andieattea, 19. el cnnebaiosTiteeet
aaUidtatie penaoaainnis etbae drca boo aliad ci^iditates intraeanlaa eccstingnant JiocveibametinfiraclapaMnfit*

4, 9. saei hahai] qui Labeat, fortasse Ulf« o«
Vat. et Cant. Sg lx«t le^t. — hausjandondl aa-
dKentes, gr. omn. &xov€iVj c£ ts. 23* 7, 16.

4, 11* jatnatm} St. ^ jainam. — goJuJcan\
parnbola, aina dobio ^jnkom plarali namero leg^-

4, i2* mim wan\ male yertant yiii doctit nisi'
qoando, pro: (timeo) ne qnaado.

4, 13. ho\ banc, iniaria U]£ Tovtrjv emSttere,
Scb. contenmt.

4, 14. smjamti] St. ^ sajmuls*

4, 15. t^] J. St j^ vfg^. — sindl gr« enm.
ante vipra. «-* mttiarfomi inaqrfi, ^ gr. emn.;

ex eodem fonte bapatnm est, opde V^r« Yerc Colb.
(cf. Brix.) siium negltgenter duxerunt. — tnsqiattol
St. ^ i'naajano.

4, 16. Jah] Ulf. « ovzoi. — paift\ J. gt. j:
Jioet*. — Jxdtedatl St. 4^ fahelau

4, 17. <^7i?] J. St. 4: algo, ^ iriJ^^J St..
4: (tipau. — r |/ra^aj J, St B. 4^ vr^au.

4, 18* . jiot] pn bi, gi» JeiUoif. -^ aatoMMa] Ulfl
c. codd. ° o^o/ €ia£.

4, 19. stturgtMi] J. ^t B. 4? sawjoa* -— Iiiaf-
naM] yitae, ^. ai&voq. — 'innatgaggandam\ St
4: inatgaggandana. — ({fufagfOHdl yid« ad ys. 7.

Digitized by

Google

4M>

Mmr0U9 «^ M~83.

SO )ah j^ai siad Jf^ ana airj^ai j^izai godon ftaianaifs. j^ei haus^and ^aia Taurd

21 jah andnimand jah akran bairand. ain *1* jah oin •)• joh aia -r* jah
qap du un. ibai liikam ^pnu]^ du]^ ei uf molan sa^dau aij^^au imdac ligr.

22 niii ei ana lukamasta^n sa^'aidau* nih allis &t wa fidginis. j^atei ni ga-

23 bairhtjaidau. nih Tarfi analaugn. ak ei syikiml^ yairj^ai. jabai wan habai an-

24 sona hausjoadona, gahausjai. jah. qa]^ du un. saimp wa hauMi]^* u j^izaiei
23 mita]^ miti]^^ mitada izris jah biaukada izvis paim g^ubjandam* unto pis«

wanuneh saei habai^. gibada unma. jajti saei ni habai]^. jah J^tei habai{»« af-

26 nimada unrna. jah qa]^. sva idt j^udangardi gul^s. sTasye jabai manna yairpi]^

27 fraiya ana airpa. jah slepij) jah urreiBi]^ naht jah daga. jah {Mila fraiv keini^

28 jah liudij)* sre ni rait is. silbo auk air]^ akran bairi^. frumist gras ^aproh

29 ahs f>aj[iroh fuUei^ kaurms m pamma ah$a. fianuh bij^e atgibada akran. suns

30 msandei]^ giif^- unte afiust asans. jah qa]^. yre galeikom j^udmigar^a gu^

31 ai]^t>aii m ynleikai gajiikon gabairam fK>. sve kaumo sinapis. j^atei j^an saiada

32 ana airj^a. minnist allaize fraiye list j^ize ana airjiai. jah ^an saiada. urrinni^
jah yairpi]^ allaize grase maist jah gataujij) astaiis mikilans. syasye mi^un

33 uf skadau is fuglos himini^t gabauan. jah syalaikaim managaim gapkom

20. Et Li sunt bi in terrain banc bonam sad) qui andknit hoc reribom et accipinnt et frootom fenint, vnom
XXX ei unom LX et nnnm C» 21* £t dixit ad eoa: nam tneerna renit ideo, nt anb modiam ponatut
ant Mvh lectnn? nonae ut super candelatoim poaatvr? 22. Neifoe enim est qnidqiiam occnki, qnod non
mamfestetnr, neqne factum -est occultam, sed nt masifesMm fiat. 23. Si qids habeat aMINnidieBtes^
gndiat. 24. Et dixit ad eos: yidete qnod andiatis, in qna mensnra meusnfatiB, mensuratiir yobis et ai^;^
tor .Tobi3 liis credentibos. 25. Quia omni qoi habet, datvr ei, et qui non habet, etiam ^od habet, an-
Hertor ei« 26. Et dixit: sic est regnam dei, sicnt si liomo iadt semen in terram. 27. Et dormit et sar^
aocte et die, et boo semen germinat et cresdt, nti nen scit is. 28. Ipsa enim terra fmctnm fert, primrnn
berbam, ddnde ariaiamy ddnde plenatodinem granis in bac arista* 29. Tunc quande datar fiructus, sta-
tim immittit falcem, quia adest messis. 30. Et dixit: cui assimilamus regnum dei aut in quali
parabola comparamus 1|0C? 31. Ut granum sinapis, qnod qunm seritur in terram, minimum om-
nium seminnm est borum in terra. 32. Et quum seiituT, sarg:it et fit omuium berbarum maximum et
fadt ramos magnos, adeo-ut possint sub umbra eius ares coeli nidularL 33. Et talibiis mullis paralMJis

4, 22. patei ni] male notant Mill, et Griesth no-
stram lectionem consentire ciim iis libris, qui aAA'
Iva babcnt, immo Gotli. rel o eav ftv rel o fi^
legit. — • svikunp vatrpai] Ul£ pro eig q>av€Qdv
ilShj joam Vat. ^ctve^at&j} legisse yidetur, yid.
Cor.' 2, 4, 11.

4, 23. iauganiima] yid. ad ys. 9.

4, 24. mitapl sic recte, non mftapai, nti Z.
maluit, yid* Cor. 2 ^ 10, 13. — jah biaukada -**

galaubjaudam] et angetur — credentibus, °'grw;
qui babent, pro galaubjandam (credentibus) emans^
axat^ouat legunt; sola yets. Bn%. cum Gotb. eonsentit.

4, 30. wileiiai] Z. + weieihau

4, 31. iaumo} Su ^ kammn. — mimmUtl
minimum, gr. omn. fuxQOTBQoq.

4, 32. vairpip] St. ij: vairpiu — maUti ma-
ximum, gr. omn. (nu^cavj yid. ad 9^ 34*

4, 93. managaim giffukom} ,cu gr*.

Digitized by

Google

34 rodida du un j^ata vaurd. srasve mahtedun hausjon. jp muh gajukoa ni ro-

35 dida mu iff simdro cdponjam semaim andhand aUata. jah qa]^ du ua m jai-

36 Bamma dag^. at andanahtja j^an vaurf^anamma uslei^am jainis stadis. jah
afletandanB ^o managein andnemun ma sre vas m skipa. jah ^an anj^ara

37 skipa vesirn mi]^ imma. jah var^ skura Tindis mikila jah regos valtidedmi

38 m skip* svasve i'ta juj^an gaftiUnoda. jah yas is ana notin ana raggarja sle-
pands. jah urraisidedun ma jah qej^mi du unma. laisari. niu kara puk fiizei

39 fraqpstnam. jah urreisands gasok vinda jah qap du mareiu* gaslarai. af-

40 dumbn. jah anasilaida sa Tinds jah rarp vis mikil. jah qap du un. duwe

41 faurhtai siju^ sya. M^aiva ni nauh habai]^ galaubein. jah ohtedun sis agis mi*-
kil jah qej^un du sis misso. M^as pannu sa sijai* unte jah vinds jah marei

5) 1«2 ufhausjand 'imma. jah qemun hindar mareiu m landa gaddarene. jah usgag*
gandin imma us skipa suns gamotida unma manna us aurahjom in ahmin

3 unhrainjamma. saei hauain habaida 'in aurahjom. jah ni naudibandjom eisar-

4 neinaim manna mahta ma gabindan* unte is ufta dusamam bi fotuns gabu«

locotns-est ad eos hoc Terbam, sicot potaeront aaclire* 34. Yenim sine parabola non locutns-est lis,
Temm seorsim discipnlls saiB soMt omne. 35. Et dixit ad eos in illo die: in yespere antem facto eximus
lllo loco. 36. £t dimittentes banc tnrbam accepemnt enm ut fiiit in naTe; et torn alia naTi^a fiienint cum
eo. 37. Et facta -est proceila yeuti magna et flactus ruenmt in nayigiam, adeo - nt id iam impleretur.
38. Et fait is in pnppi super cenricali dormiens et suscitamnt eum et dixernnt ad enm: doctor, nonne
cura tibi quod perimus? 39. Et surgens comminatus - est yento et dixit ad mare: tace! obmutesce!
et cessavit Lie yentus et facta -est malacia magna. 40. Et dixit ad eos: cur timidi estis tam? qnoraodo
non adbnc babetis fidem? 41. Et timnerunt sibi timorem magnum et dixernnt ad se invicem: qnis ergo
Inc sit, nam et yentns et mare obedinnt ei? 5, 1. Et yenemnt ultra mare in regionem Gaddarenomm;
2« et exeunti ei e nare statim occnrrit ei bomo e sepulcris in spiritu immnndo, 3« qui domidllum babuit
in sepulcris et non catenis ferreis homo potuit eum ligare, 4. nam is saepe ferns drca pedes cur-

4, 34. gqjuian] J, St. :{: gajukom. codd.; ceterum nti Goth., habet etiam Brix. (qno-

4, 35. at andanahtja] J. St. ± ict, — ban} «<><*<> nondum.)

ratem, «gr. omm/u^rf^e^ mc«« ^.-41^ <« «>i^«.a.7i»««- 4,41. pannu} editt. ;|: diy*, sic M. 7, 20.

4, 37. Jah] HeT^Csr:^ ^f^/^M^ €^^. Rom. 10, 17 (ubi peius etiam ^au nu editur) Cor. 2,

/ ^^ , . ., ,.,, V ,. . r . . fi» 1^; deinde pro ban nunu legendum est pannu

^ 4, 38. Ptzet] editt. 4: div.; ceterum Ptzet pro- ^^ j^^^^ g ^g^ 20. j4, 12. 19. Cor, 1, 4, 5.

pne est: biuus (cura) quod. ^^ 2. manna] gr. omn. post aurahjom.

4, 39. anasHatda] ten Kate minus probabiliter 6, 4. bi fotuns} J. St. :^ ict. — ana fotum]

coniecit anasttlaida. J. St. ^ anafotun, B. :|: ana fotun; errat etiam

4, 40. m nouh} editt. j: ict. Nostra lectio lb. Ulfil. illustr. p. 244 folun in cod. Arg. ex-

Wttiva ni nauh e dnabus codd* diyersorum lectior aratum esse diceus; diligenter inspidenti ybf i^m dare

nibus ntSg ovx et ovn(o conflata esse, yidietur, ai|t apparet. — mahta tna] ro gr. — gatamfan} in

Goth, legit nwg ovtiio nti S, 21 cum compluribus marg, cod« Arg. gabindan (i. e. ligare).

6

Digitized by VjOOQ IC

gMeim jA naudibandjom einmeiDaim gibcmdfins vas jah gakusida af sis
I»og naudibandjos jah ^ ana fotum dsanta gabrak. ^ mamttt ui mahia ma

5 gatamjan. J9h sinteino M^tam jak dagam m aurahjom jah & faii^piiijam vas

6 bropjands jah bliggvands^sik staiaam* • • saiwands fwui lesu fiorraforo rann

7 jah birait Vina jah hi^opjands stibnai mikilai qa]^* wa mis jah {wis. Kesu simau

8 gujis j^is Imuhistms. foisrata j^uk bi gu]^a« ni balvjais mis. imte qa]^ *imma.

9 usgagg dima wnhrainja us ]>amma mamu jah frah ma« -wa namo {tdn. jah

10 qtitp du umna. namo mein iaigaion. mite managai sijum. jah bap ina fihi

11 ei ni nsdrebi im us landa* Tasuh pan jainar hairda sr^e haldana at pamma

12 fiedrgimja, jah bedun um alios {k>s unhulpons qipandeins. msandei unms m

13 po svelna* ei m po galmpaiilia* jah usloubida im lesus suns, jah usgaggan-
dans ahinans pai unhrainjans gafil^m iXk po sreina. jah rann so bairda and

yatis et catenis ferreb ligatus fint et solvit a 86 lias catenas et liaec in pedibus ferra confreg^t, et Lomo
«on potnit earn domare* 5* Et semper noctftu et diebns in sq^okris et in montibns fuit, damans et p«[w
catiens se lapidibas* 6. Videns antem lesom procul cncarrit et adorayit enm 7« damans Toce magna
dixit: qnid mihi et tibi^ lesO) fili dei, bains altissimi! adioro te per deom, ne torqneas me. 8. Nam
dixit ei: exi^ spiritos immnnde, ex hoc homine. 9. Et interrogayit enm: qnod nomen tnom? et dixit ad
enm: nomen menm legeon, nam mnld snmns. 10. Et adorayit enm maltnm, ut non ^ceret
eos ex regione, 11« Fait antem illic grex porcornm pascens snb hoc monte, 12. et oranmt
enm omnes hi daemones dicentes: immifte nos in hos porcos, nt in hos eamns. 13. Et per>
misit lis lesns statim^ et exenntes spiritns hi immnndi iyemnt in hos porcos^ et cncarrit hie grex de

5, 5. fttirgunfam] Z. f^ fatmgunjam^

5, 6. • • saiwands] Editt. *{- gasaiwands* Ih«
in cod. Arg. gaisaiwands legi adnotat; sed yir do-
ctns errat, nam qaid ante saiwands scriptnm fberit,
comid qnidem potest, certo did non potest, qnia
membrana in hac piurte plagnlae perforata et sola
linea perpendicularis relicta est, qaam lb. pro litera
f hidiet. At ga , quod ooniecfura addidit, yeremor,
nt spatium expleat; quom yero Ulf. xal initio sen-
teatiamm per jmh — pan saepios reddat (yid* 3,
6. 31Jb&, 6. all.), sine ^hibio legendum efd jak sai^
wands ban et Gotham enm codd. xai Idwv legisse
statnendnm est. Ilia antem relicta linea est poste*
nor pars literae A.

5, 7. bahfais mis] <\^ gr« omn.

5, 9. namo pein] gr. aol ovoina* — namo
mein iaigaion] nomen meom legeon^ gr« omn. Ae-
ysdfv ovofxa fioi.

5, 10. usdreU tm] ro gr.; cetemm msdrdn
didtnr h. L pro usdribi, yid. Grim. L S44.

6, 11. hairda sveine] gr. i^t fairgnn/af ce-
temm VlL c. codd. ^ luydXr^m

5, 12. aOos]

y ^gr.

6, 13. Kesrn suns] (x> gr. omn., 6oth« com
Rd. — unhrait^ans galipun] Editt ^ nrnkrau^ai
usgalipun, qnae lectio ne in cod. qnidem Aig^.
exstat, nam mutilatione membranae factom est, at
de yerbo unhrainfans ultimae dnae literae exdde-
rint. Falsa est editaram laotio, quia unhrsutffm
fonna abstaacta, qnam dicant, addito articvlo loam
habere non potest, nee usgaleipan (exiie) graeoo
elaaXd^eiv respondit, nee oJlo alio loco id compo*
sitam inyenitnr. Quod nos dedimns et linguae go-
thicae conyenit et lectione locomm parallelornm M.
8, 32. L. 8, 33, nbi galipun legitnr, satis con-
firmatur/— and driuson] J. St. 4: ict. — pm^ff.M
mmdfos] J. St ± pmsndjos. -^ afioapnodtdml
yM. ad 4, 7.

Digitized by

Google

dviasim in ntavdn* ▼mwmi|>->]^ sve fros j^usund^s j^^ afvi^nofledimliQ ina-
14 nia. jah j^ iialdandans |m> sreiDa gaj^bnlum jah gataUnin 'in baui^ jah 'in
13 haimc»n. jah qemun snwan. wa Tesi {>aia Taiir|ano. jah afiddjedun du 'iesua

ph gasaiwand j^ana yodan sitandan jah gavasidana jah £ra]^jandan fmna saei

16 habaida laigaian jah ohiedun. jah spillodedim 'im I>aiei gasewun. waiya

17 yar^ hi fwaia yodan jah hi jh> sywna. jah dugunniin bidjan 'ina galei^an hin-

18 dar markos aeinos. jah 'imigaggaadan 'ina 'in skip ba]^ 'ina saei ya8 yods ei

19 mij^ imma yesi jah ni laik>t ina ak qa]^ dn 'imma. gagg da garda pektamma
du fieinaim jah gateih 'im. wan £hi pus irauja gatayida jah gaarmaida j^uk.

20 jah gal»fi jah dugann merjan m daikapaulein. wan fihi gatayida 'imma 'iesus.

21 jah aUai sildaleikideduii. jah usleij^andin 'iesiia 'in skipa aftra hindar marein

22 gaqemun sik manageins filu du umna* jah yas faura marein* jah sai. qimip
ains fiiee sjnagogafede namin jaeirus jah saiwanda 'ina gadraus du fbtum

23 lesuis. jsdi ha{> 'um fihi qif^ands {^itei daul^ar meina aftumist habai]^. ei qi-

24 mands lagjais ana ]^o handuns. ^ gamsai jah libai. jah galai]^ mi]^ 'unma jah

25 'iddjedun afeir 'imma mimagems filu jah praihun 'ina. jah qinono suma yisan-

26 dei 'in runa bloJ[>i8 jera tyalif jah manag gapulandei firam managaim lekjam
jah fraqimandei allanmia s^amma jah ni yaihtai botida idc mais yairs

pitiedpido in mare. Fnerunft antem cirator duo millia et auffocati - sunt ia mari* 14. Et hk paaoentoa lios
{»oreo8 efivgenmt et praediounnt ia nrbe et in yida; et yeAeimt videre, qaid eaaet hoc factum. 15* Et
iyemit ad leaom et yident Imuic inaaHam sedMitem et Teadtimi et mentia - compotem iiunC) qui babmt le«
geon, et tiimienint. 16. Et narraniiit iia, fiii yidersnt, qoomodo factnm-est de hoc iuaano et de his
ptntsis. 17. £t coeperunt orare emn ire ultra fimitea suoa. IB. Et iagredieiiteai eem in naTem orayit
eum qui i&dt iasaaua, ut cuin eo -eaaet 19. Et non siyit eum, «ed dixit ad eon: vade in domvm toam
ad taos et nuntia iis, qnani nmltani tibi dominua fsolt et miaertua - eat tni. 20« Et irit et coepit praedi-
caffu in decapoli, quam mnltam fecit aifoi leans et omnes mirati - sunt. 21. Et exeunte lean in nare iteitim
ultra mare, cong^gfamnt ae tiirbae miiHum ad eum et fait circa mare. 22, Et ecce, Tenit unua homm
spiag>ogae-praefectorDm nomine Jaairus et Tidens eum cecidit ad pedes lesii. 23. Et orayit earn midtam dicens,
quod filia mea extremum habet, ut yemoBS pooaa super banc manna, ut yaleat et yiyat. 24. Et iyit com eo et iye-
runt poat eum tnrbae nultum et torsemnt eum. 25. Et mnliemm qiiaedam exsiatena in fluxu sanguinis annos duo*
dedm 26. et multum patiens a muhis «iedioiB et auntlens omne snum et non quoquam sanata , sed potios peins

6, 14. svemal porcos, gr. avxovg. — Sof- 6, 22. jaeirus] Zt. + taeirus. — teams'] yid.

mom] J. St. ^ hatmon. — qemmt] yenemnt, gr. ad 1, 42.

i^ld-ov, Ult c* codd. i]Xdv>0 5, 26. allamma setnamma] r\> gr* omn. —

--- .J ttcxoj. 'j hotida — habaida] errant St. B. Z. has formaa

5, 16. gavandana} J. St. B. 4: gmuutdanau, p,„ ^^^^^ g„.,.g t^benten, «unt autem participia

5, 18. vest] sc ante mip* f^aeds wg)€li]&e7a€c et iX&ovaa respondentiff.

U^m^ .^ ^UU ,m^m^n^^,a.^Jm^ m4 «MN^^^t.ii^ Digitized by VnOOQlC

27 IiaBaidat gahmisjandei bi lesu a^aggandei ia manageiii afiana aiiaitok vast^

28. 29 jai is. unte qa^ j^atei jabai vastjom is atteka. ganisa. jab sunsaiv gaj^ursoioda

sa bnmna blof^is izos jab ufkunpa ana leika patei gabaihioda af pamma

30 slaha. jab sunsaiv lesus ufkimpa m sis silbin ]^ us sis mabt usgaggandeiiu

31 gavandjands sik m managein qa]^« -was mis taitok Tastjoin. jab qej^un da
unma siponjos 'is. saiwis Ik> managein fireibandein j^uk jab qipis. was mis

32, 33 taitok. jab ylaitoda saiwan ^o pata taujandein. ip so qino ogandei jab rei-
randei. yitandei j^atei yar]^ bi ija qam jab draiis du unma jab qa]^ 'imma

34 alia Ik> sunja. ip is qa^ du izai. daubtar. galaubeins j^eina ganasida j^uk. ga^

35 'in gavairpi jab sijais baila af pamma slaba ^einamma* naubpanub 'imma rod-
jandin qemun fram j^amma sjnagogafada qipandans fiatei daubtar pdjia ga«

36 svalt wa j^anamais draibeis fiana laisari. 'i^ 'iesus sunsaiv gabausjands pata

37 yaurd rodi^ qa^ du pamma sjnagogafada. ni faurbtei. patainei gakubeL jab
ni fralailot ainobun 'ize mi]^ sis afargaggan nibai paitru jab 'iakobu jab 'io<-

38 bannen bro|^ar 'iakobis. jab galai^ 'in gard j^is synagogafadis jab gasaw aub«

39 jodu jab gretandans jab raifairM^andans filu. jab 'innatgaggands qa^ du 'im«

40 yra aubjo]^ jab gretip. pata bam ni gadaujj^noda ak slepip. jab bihlobim 'ina*
'if^ 'is usvairpands aUaim ganimi^ attan j^is bamis jab aij^ein jab pans mif» sis

Labens, 27. audiess de lean, accedens in tarba retro atdgit Testein das. 28* Nam dixit, quod si Testes
eius attiDgo, raleo* 29. Et statim examit hlc fons san^nis eins et sensit in corpore, quod sanata-est
ab bac plaga. 30. £t statim lesas sensit in se ipso banc ex se potentiam exeuntem, conrertens se in
torba dixit: qois mibi teti^t Testes? 31. Et dixerant ad emn disdpoli eins: Tides banc torbam tor-
qaentem te et dids, quis me tetigit? 32. Et drcomspexit Tidere banc boc facientem. 33« Yenim baec
mnlier timens et tremens , sdens qood factmn-est de se^ Tenit et oeddit ad eom et dixit ei omnem banc
Terifatem. 34. Venun is dixit ad eam: filia, fides taa sanaTit te; Tade in pacem et sis sana ab bac pla^
taa. 35« Adbuc eo loqnente Teneront ab boc sjnagogae - praefecto dicentes, qaod filia tua obiit; quid
adbnc Texas bunc doctorem? 36. Yenun lesns statim audiens boc Tcrbam dictum dixit ad bunc sjnag^ogae-
praefectom: ne time, tantummodo credo! 37* Et non permisit unmn eorom cum se sequi, nisiPetram etiaco*
bum etiobannem, fratrem lacobi. 38. Et iTit in domom buius sjnagogae -praefecti et Tidit tumultom et flentes
et einlantes multnm. 39* Et ingrediens dixit ad eos: quid tnmnltnamini et fletis? baec pnella non obiit, sed
dormit 40. Et derisenmt enm, Terom is eiidens omnes assomit patrem buios pnellae et matrem et bos com se

6y 29. sunsaivl Su J! sunsajv* rersione doae lectiones graecomm {avTt^ et cwruiv)

6, 31. Jill*] J. St i Pus. conflatae esse Tidenfur.

5, 34. slahd] St. * ssaha. J' H' vaifaifwjan^^

/ ^^ Tr »7t « J. 1. 5, 39, slept p] cod. Arg. ex correctora manns

5, 35. nauhpafiuh] J. St. :|: diT. secnndae + saeuip, Tid. ad M. 9, 24.

5, 37. ize mip sis} eonun com se; in g:otL 5, 40. HgOHao] iacens^ ^ gr.

Digitized by

Google

Mar€U$ Sy 41 --6> 8.

45

41.jah galaip uim j^rei vas pata bam ligandot jah &irgraip I>i handau ^ata
bam qaj^uh du izai. talei^a kumei. j^atei 'ist gaskeiri]^. maTilo. du j^us qij^a*

42 urreis. jah suns urrais so mayi jah 'iddja. ras auk jere tralibe. jah mgeisno*

43 dedun faurhtein mikilai. jah anabaup xm filu ei manim ni funj^i pata jah
6^ 1 haihait izai giban ma<jan. jah ussto]^ jainj^ro jah qam m laiida seinamnia.

2 jah laistideduu a&r imma siponjos 'is. jah bij^e var^ sabbato. dugann m syn*
agoge la^an. jah managai hausjandaiis sildaMkidedun qij^andans. wafnro
j^anuna j^ata jah wo so handugeino so gibano unma ei xnahtds svaleikos

3 j^airh handuns & yair|^and. niu fiata 'ist sa timrja sa sunus mavjins if» bro-
^ar lakoba jah luse jah ludins jah seimonis*. jah niu sind syistrjus is her at

4 uneds. jah gamarzidai vaur^un m pamma« qa]^ j^an un lesus j^atei nist prau«
fetus unsvers niba m gabaurj^ai seinai jah *in ganij^jam jah 'in garda sei-

5 namma. jah ni mahta jainar ainohun mahte gbtaujan [niba favaim siukaim

6 handuns galagjands gahailida. jah sildaleikida 'in ungalaubeinais 'ize jah bitauh

7 reihsa bisunjane laisjands* jah athaihait {>ans tvalif jah dugann 'ins 'insandjan

8 trans wanzuh jah gaf im yalduihi ahmane unhrainjaize jah faurbau]^ 'im ei

et mt intro, nbi fait haec paella iacens. 4lt Et prehendit apad manam banc paellam cBxitqae ad earn:
talitha komi, qaod est explicatam: paella, ad te dico, surge ! 42. Et statim sarrezit haec paella et iyit;
fait enim annorom daodecim; et obstupaenint timore magno. 43. Et praecepit iis maltam, at homo noa
Bciret hoc et iassit ei dare edere. 6, 1. Et sarrexit illinc et remt in regionem soam, et secati-siint post
earn discipoli eius. 2, Et qoam fieret sabbatam, coepit in sjnagoga docere, et mold aadientes mirati-
Bont dicentes; onde hoic hoc et qaae haec sapientiaram haec data ei, qaod Tirtates tales per manas eias
fiont? S« Nonne hoc est hie faber-lignarias, hie filias Mariae, Terom firater lacobi et lasi et ladae et
Sbnonis, et nonne sant sorores eias hie apad nos? et scandalizad fberant in hoc 4« Dixit autem iis lesos,
qood non - est profefa inhonoratos , nisi in patria sua et in cognads et in domo soa. 5. Et non
potoit illic nnam yirtatam facere, nisi paads aegrods nanus imponens sanayit. 6. Et miralas-est propter
incredalitatem eorom et drcamiit castella drcamdrca docens. 7. Et advocayit hos daodecim et coepit
eos mittere daos qaosque et dedit iia potestatem spiritaam immondoram* 8« Et interdixit iis ^ at

5, 42* fawhtein] J. St. :|: faurkiem^ qaod
6 B. sentenda librarii erratam est; Ih. facet de
h. L9 neqae nam in cod. Arg. yere sic scriptam
fiierit, hodie did potest, quia plagolae textom 9,
42 — 7, 26 condnentes nanc desiderantar.

5, 43. tzid giban] ro gr. omn.

6, 2. UfO $oi cod« Arg. (ad didtar, cf. ad 6y
42) et editt. :|: tvanos quae forma non gothica est
(cL Glim. L 798); qnam lecdonem in textn po-
ly ea probator loco I, 27 wo so laiaemo

(qaae haec doctrinaram) ^ yid. Ih. UlfiL illostrat*
p. 227, 4. Grim. I. 605, 2. De peimatadone li-
teraram n ^ s diximas ad M. 7, 23. — ei\ qaod,
gr. xal. ^

6j 3. pata] hoc, gr. ovtOQ; exemplam coup
stracdonis germanicarum lingaanun propriae.

6, 5. handuns galagjands] <^ gr. omn.

6, 7. Ivans wanzuh] daos qaosqae, i. e« bie
nos, gr. dio duo; Ulf. c cod. D avct dvo legiss*
yidetnr, yid. L. 10, 1.

Digitized by

Google

u

Jf«r««« 6, 9-^19.

r^t Hi nemeiiia 'Hi vig wbA linigga aitia» nili nmtifarig db lilaif lA m

9» 10 giSrdos Bk «k gaHkoliai toljoiti. jaih id vasjid^ traim paidom* jah qa]^ du

11 Itm. j^iswaduli ]fei g&ggaij^ u gard^ I>ar aaljaifi. usie wvags^fi pinj^ro. jah

8ta managai 0ve si andmmaioa usrU m haiisjaina isods* usgaggandaM jainj^ro

lishrkjai]^ mulda ]fO uudaro iobsm ixyaraim du TekvodifAi ua. amto ip^

lzvil». siiti2o Sst saudaumlaRi ial>^u gaumaurjam *ia daga ttajoxm ]fmi j^izai

12.1^ baia^ jaitiid. )ah usgaggamlatis meridedim ei idre^odedeiMu jah iii]&id|K>iis

managos i:ii(d¥ibitti jali garalbodedim aleva mam^atis siukans jeh gahaiHdeduiu

14 jah gahauirfda I>ktdaii8 henodeB. svikuii]^ idlis yarfi Bamo }k. )ak qie^ j^atd
'foliaiinis sa dan^jaiids us dauj^sdbn iiit«ais« duf>f>6 vaurk|attd [k>s mahteis m

15 i^ftiina. anj^ai ]^ qe^un j^at^ belias iM. aD{>arai f>an qefmn {>atei praufetes

16 M sTe ains |Huse praafiete. gabmH^'ands pan imodes qafi f^itai fismmiei ik

17 haubifi afinaimdt lohanne. «a sftt. Mh itrrais us danf^aim. sa auk raihtis
herodes msan^auds gcAtabaida lohaufteu jah gaband laa m kaiiLarai in hai-

18 rodiadins q^oais tiUippaus brof>rs seink. imte |^o galiugaida. qa^ auk lohannes

19 du heroda {Matei ni skuld Ibt j^us liaban qen brofirs j^einis. ip so herodianai

^nidquam non Bamei«eiit in Tiam, nisi yirg^am oiiaiii, neqtte peram, aeqne panera, neqve in xonas aet^
8. sed calceati aoleis, at ne Induads daas tunicas. 10. Et dixit ad eos: nlncanqne qno itia in damam, iH
naneatiii donee exitn ilHno. 11* Et tarn malti qnam non redpiant tos, neque andiant tos, exeuntea illine
iBXcn^ polyerem banc snb pedibna Teatiia ad teatimoniiRn iia; amen dico yobia, fieictliiia eat Sodomis ant
Cromoris in die indicii, qnam bnic nrbi iILL 12. Et exeantea praedicamnt, nt conrerterentnr. 13. Et
daemonea mnltoa expnlenmt et nnxernnt oleo multoa aegrotoa et sanaront, 14* Et andiyit rex Heroden,
kaanifeatum oiim factvm-eat nomen eius, et dixit, quod lobannea bic baptizana ex mortois aarrexit^ ideoqne
4>perantor bae potentiae in eo; 15. alii Tero dixenwt; qvod Heliaa eat, idii Tero dixerant, quod profefn
Mt, ^ anna bonim profetarom. 16. Aadiena anteni Herodes dixit, qaod cai e^ capnt abaoidi lobannl,
Uc eat, bic soirexit e mortois. 17. Hie ennn qoidem Herodes mittens cepit lobannem et liga»
Vit earn in carcere th Herodiadem, nxorem Filippi, fratris aoi; nam banc dnxit. 18. Dixit enim
lobasnes ad Herodem, qaod non tem eat tibi babere nxorem fratris tui. 19. Yernm baec Herodias

6, 8. nth] sec, J. St. + ni.

6, II. jainPro] St. dj^ jempr^^ — mndarol J.
9t. + vndar. — cm^n — jainai] amen — iili, ^ gr. —
wtito] St. ^ suntizo. — ffoumawjwti snspicamnr
daplicata liqiiida scribendum esse gaumaurrjan, sic
qiddem Rom. 9, 29 ganrntmrrh probe legitar.

6, 14. duppr] tantam abest, nt (Jif. xal omi-
sisse pntemns, ut duphe (pn> chril fte, idqae pro
du'iih be) pro jah mpe dictum ease existiamyeri-
mas, yid. L. 14, 21 et cf« ad 2, 11 et ad J. 18, 2^

6, 15. paUi} pr. St. 4: putuu

6, 16. tohanne] J. St. :|: tohannes. — sa ist
$ak] bic est bic, gr. ovTog^ — sak] St. "^j^A*

^, 17. hairodt'adms} yid. ad M. 8, 28. -*
iroprs] J. St. :|: bropr.

6, 19. herodianai sror] baec codids Arg. lectio,
qnam editt^ omnes reddidenmt, sine ditbio yitiosa
est ; pro svor legendmn esse saisvoTf iam B. Ju, Z.
anspicati stmt, in iisqne L. angiosaxomco yerbo ayr*
van in comparationem yocato, sveran esse debere
yerbam , nnde iliad praeteritnm derivetar, rectissime
dicit, of. iaiiok a ^eian et alia. Sjilaba aot,

Digitized by

Google

30 BYor imma feih Tilda umiia usqimva. jah ni mahtat tinie barodis Qhta sk
lobaimeii tiiimanAs U^a Tair garaifataiia jah yeihiGma ja}i Tiiedda umna jah

21 haiu^aads unma man^g gatarida jah gabaupjalia Ynuna m^dbmiaida. jab i^wr«r
f^ana dags gatils. ^ao herodis mela gabaurfmis sabiaizos nahtanuit vaurhta
mim inaistam seiiiaize jah {>uftuiidifadim jah mim friimifltam galeilaias.

22 ^Ai a^aggandein um daubiar berodiadins jah pUnsjandein jab galeikandein
hearoda jah fiaim mijmnakiiinbjpiidam qajf ^udans du f4«a nuoijai. bidei

23 imk j^wbsub |^ Tileis jah giba {lus. jah errar izel fiatei j^wab ]fm. bi^jaia

24 mik. giba I>us und balba j^iudangardja meiiia. i^ si vsgaggand^ qa^ du

25 Bi]fem seiiiai* wis faidjaiu i^ si qa|i. haidiidis lobanms ^is daupjaadins. jah
atgaggandei aunsaiv sniumundo du j^aioma ^ludana haijf cpj^adei, viljiau ei

26 SOS gibais ana mesa baubiji lobannis {>is daupjan^iis. jah gaun yauFjmns sa
J^daoa in fiize ai^ jah m i>ize mi^nak nmbjandane m viida ^izai ufbrikan.

27 jah suns uisandjands sa Jdudans spaiknlafiir anabau]^ briggan haubi]^ &. ip

28 lis galeij^ands afmaiBoiait un^a baubiji in karkarai jdh aifoar j^ata baubiji is

29 flttia mesa jah atgaf ita fiizai maujai jah so mayi a<gaf itfi aij^ein seinai. jah

JBiiiiKafB ftfit « el Toloit emu occidere et nan potnit, 20. nam Herodes tinmit aibi lohannemy sdens
earn Timm wtam et sanctum et castodiyit eom et aa^iens earn mnltom fecit ef libenter ei auscaltftTit.
21* Et Sftctos dies opportanus, qnom Herodes tempore natiTitatis saae coenam fedt liis maximis snoram
et tribonii et liis primis Galilaeae. 22. Et aggrediente intro filia Herodiadis et $altante et placente Herodi
et hii nna - adcambentiboa dixit rex ad banc puellam : era me omne quod yia et do tibi* 23. Et iaray^
eiy qood omne qaod ores me, do tibi nsqoe di^iidiam regnam meum. 24. Yemm ea egrediens dixit
ad matrem soam, quid orem? Temm ea dixit ^ caput lohannis huius baptizantis. 25. Et ag^ediens statim
propere ad hone re^m orayit dicens: toIo vt i^iibi des super patina caput lobannis buias baptizantis*
26* Et tristis fieictas hie rex propter baec iaramenta et propter bos una • adcumbentes, non roluit eam reiic^re*

27. Et statim mittens bic rex speculatorem inssit ferre capqt eius. Yemm is iens abscidit ei caput in carcere

28. et attttlit boc caput eius super patina et tradidit id buic puellae et baec puella tradidit id n^tri suae. 29. Et

desideramus , in ultima parte monstrosi ilUiyi ho'O* ]tf« 6, S inreni^ntnr, lectionem codids Ar^. recte $e

diamai latet, s autem et n literas saepius permuta- babere putamns; ceterum Ul£ c codd. ^ avTng*

tas esse in codd. gotbicis yersu 2 buius capitis yi* 6, 23. bidjaU mik\ rw g^.

dimus, adde etiam, quae ad M* 7, 23 monuimus. 6, 24. tokannW] St. '^ jokafmU, sic qooqne

Detracta sjllaba saiy restat htrodia, cuius yods ts* 25.

Htera extrema s, quia eadem prima erat yerbi se- 6, 25. gibais] Uif. c codd. ® i^onftijs^ —

^p^ntis, a librario omissa est; quam sa^e id fa- lohannis} yid. ad ys. 24.

ctam sit, yid. ad 3, 13. 6, 26. t/i] sec« propter, ® gr.

6, 20. herodis] J. St. .4- her^eg^ 6, 27. tmsanHjtmdB] J. St. 4^ tnsamdfafu* —

6, 22. dauhiar] e seatentia lb. (Ulfil. illnstrat. gpaHulatm*] St. ^ -tpaiculaimr. -^ a/mMnmi] St

p. 238) aq^ datiyi forma iasobta, aut ereor librarii ;p afmaimt^.

pra ilmilr estj^gnom yeio aceusatiyi etiam absalpa 6, 28. pizaii 1. ^U j: phu^

Digitized by VnOOQ IC

49 MureuM 9,a0^7,6.

gabausjandans sipon jos is qemun jah usQ^auin leik is jab galagidedim ita m

30 falaiya. jah gaiddjedun apaustauleis du lesua jah gataihun unma allata jab

53* 54 sva filu sve gataTidedun — ^— jah duatsniTun. jah usga^aDdam un us skipa

55 sunsaiv ufkuimandans ina* birinnandans all I>ata gayi dugunnun ana badjam

56 {>i^s ubil habandans bairan. f^adei hausidedim el 'is vesi. jah {liswaduh
^adei 'iddja m haimos aif>|>au baurgs ai{>fiau m veihsa. ana gagga lagi'-
dedun siukans jah bedun ma ei fiau skauta vastjos is attaitokeina. jah

7^ 1 «ya managai sve attaitokun inmia« ganesun. jah gaqemun sik du unma

2 fareisaieis jah sumai {oze bokarje qimandans us lairusaulymim. jah
gasaiwandans sumans {>ize siponje is gamainjaim handumu {lat - ist un-«

3 ^yahanaim. matjandans hlaibans. if> fareisaieis jah allai ludaieis niba ufta

4 ^yahand hauduns ni matjand« habandans anafilh I>ize sinistane. jah af JOaiplBL
niba daupjand ni mafjand. jah an{>ar ist manag. f>atei andnemun du haban«

5 daupeinins stikle jah aurkje jah katile jah ligre. f>a]^roh I>an frehun ina I>ai
iareisaieis jah pai bokarjos. duwe j^ai siponjos f>einai ni gaggand bi {>ammei

6 anafulhun {>ai sinistans ak unf>yahanaim handum matjand falaif. ip 'is
andhafjands qap du 'im patei yaila praufetida esaias bi 'izyis I>ans liutans.

andientes digcipnli eins Tenenint et abstulerunt corpus eiiis et posaerant id in sepnicro. 30. Et coirernnt
apostoli ad lesom et Barrayemnt ei omne et tam maltuin qiiam fecerunt — - 53. — et applicnenmt. 54. Et
exeantibns iis e naye statim cog^oscentes euin, 55. perairreutes omnem banc re^ioiiem coepenint super
lectis bos male babeutes ferre, ubi aiidiTemnt , qood is esset. 56* Et ubicnnqiie quo iyit in tIcos aut
arbes aut in castella, in platea posueriint aegjotos et orarunt eum, nt saltern fimbriam Testis eiiis attin-
gerent et tam multi quam attigemnt eum, sanati-sunt. 7, 1« Et collegeniut se ad eum Farisaei et qui-
dam bomm scribamm renientes ex lerusoljmis; 2. et videntes quosdam borum discipulonim eius commn-
nibus manibiiSy boc - est illotis, edeutes panes: 3* yerum Farisaei et omues ludaei, nisi fre-
quenter layant mauus^ non edunt, tenentes traditionem borum maiorum; 4. et a foro^ nisi layant,
non edunt, et aliud est multnm, quod acceperunt ad tenendum: lotiones poculorum et urceomm
et lebetum et lectomm; 5. deinde autem interrogarunt eum bi Farisaei et bi scribae: cur
lii discipuli tni non ennt secundum quod tradidenint bi maiores, sed illotis manibus ednnt panem?
6. Terum is respondens dixit ad eos ^ quod bene praedixit Esaias de yobis bis bjpocritisy

6, 30. g(nddjedun\ yid. ad 3, 20. 7, 2« ffomainjaim] St. j: gamaimaim. «^ mi-

tur. - w] Tid. ad 1, 42. ^^^^ ,^^j^ ^.^^ ^ ^^ ^3

6, 56. ie«] «ec in, » gr. — gaeS'*\ ^»» UI£ 7, 4. 'ist numag] e\i gr. omn.

pro iyoQatg c cod. D et veras. latiuw nkavsiais .7, 5. paproh] J. St -|- papro, — pan] anfa%

rel niarel^jc legiwe ndetur, ct 11, 4< ** gr. omii. — unpvahimaimi illotpa, gr. xotvcu^

»

Digitized by VnOOQ IC

Stareu9 7f 7-^15«

4ft

sve gamdi^ M^ ad manage! yairilom mik sreraip. ip hairto ize fairra ha-

7 baif) sik mis. ifi svare mik blotand laisjandans laiseinins. imabusniiis mamie.

8 afletandans raihtis anabusn gu|>s habai]^ {>atei anafolhim mamians. <Iaupei-

9 nins aurkje jah stikle jah anf>ar galeik syaleikata manag tau)l^; jah qsip du

10 im. yaila mvidip anabusn guf>s. ei pata anafulhano izrar fastaif). moses auk
raihtb qa]^ sverai attan f>einana jah ai^ein fieina. jah saei ubil qi^ai attin

11 seinamma aififiau ai{>ein seinai. dau^au afdau{>jaidaii« i[> jus qil>il>» jabai qif>ai
manna attin seinamma ail>f>au aif>dn. kaurban. patei list mdif>ms piswah

12 {>atei us mis gabatnis. jah ni fraletif) uia ni yaiht taujan attin s^amma

13 aij^^u aif>ein seinai. blau{>jandans yaurd gu^s fiizai anabusnai izyaraL j^oei

14 anafulhuf). jah galeik syaleikata manag taujif>. jah athaitands alia po mana-

15 gein qaf) tm. hauseifi mis allai jah fra{>jai{>. ni yaihts ist utaj^ro mans inn-
gaggando in ina« patei magi ina gamainjan. ak pata utgaggando us mann I>ata

vt scriptom est: baec tarba labiis me colit, Temm cor eomm procid tenet se me; 7. reram frnstra me*
colont docentes doctrinas, praecepta hominmn; 8. relinqaentes euim praeceptum dei tenetiis, guod tradi»
derant bomines, lotiones urceornm et pocalonim et aliud simile tale multum facitis* 9. £t dixit ad eos:
bene abrog^atis praeceptiim dei, ut hoc tradittim yestrnm obserYctis. 10. Moses enim qiridem dixit: cole
patrem tnnm et matrem tnam, et qui male dicat patri siio aot matri saae, morte ocddator.
11. Yeram tos didtis: si dicat homo patri soo ant matri: corban! quod est munus omne quod'
a me iuyaris. 12. Et non permittids eum non quidqnam facere patri sno ant matri suae,

13. delentes Veriinnk dei hoc praecepto restro , quod tradidistis y et simile tale multum fadtis*

14. Et adrocans omnem banc tnritam dixit iis: audite me omnes et intelli^ite; 15. non quidquam
est extra hominem in^ediens in enra, quod possit eum poUuere, sed hoc exiens ex homine hoc

7, 6. httirio] St. 4: hafrpo.

7, 7. mik blotand] r^ gr. omn.

7, 8. raihits] enim, Goth. yaQ omittere^ Griesb*
male adnotat. — avaleikaia] J. St. :j: div.

7, 9. fasialpl St. 4: fastaih.

7, 10. sverai] Hz. 4^ sveran^ — seinamma et
seinai] suo — suae, ^ ^u omn.; pro seinai autem
J« St. B. 4= 9eina.

7, 11. seinamma] suo, ^ ^^ omn. *-- piswah
paiet] J* St. 4= piswapaiei*

7, 12. ni] non, g^. plerique ovxim.

7, 13. pizai — poet] J.St, lac, quod dedimus,
primos B» et post eum Ih. legft; an recte illi quidem,
did non potest, quia haec plagnla una ex iis
est, qnae finrto aUatae sunt. — - amahusnat] prae-^
cepto, yideri potest GU>th. h^olrj a«t ivwai^avi

leg^sse (rid. ts. 7 et 9), nam gr. omn. na^aSoasc
habent, quod aliis locis anajilhs esse solet (vs. 3), Tid.
tameu Cor. 1, 11, 2. — galeik] J. St. male addunt
anpar, quod h. 1. ne graeci quidem habent. -—
iaujip] St. 4^ tayip.

7, 15. ut vaihts] J. St. B. ni vmht idqm
rectius, nam vaihts ita non nisi praedicati loco po*
nitur: J. 8, 54 so hauheins meina ni vaihts ist*
Cor. 1, 10, 20 ni patei po galiugaguda vaihis
S9jaina* 7, 19 pat a bimait ni vaihts Ksf (ubi m
vaiht , quod imperitns librarins addidit, e textn eii-
dendnm est). 13, 2 jabai friapvd ni habau, ni
vaihts tm, — utapro] J. St. B. 4^ u^napro. -i— '
patei magi] J. St. JB. <^ pata + m^g* — ^gag^
gando — monnan] J. St. B. '^^ usgaggand^ -df*
i'mma (J. St. 4: tiia) pata inmg fn^ gamainf^i^:
Getenmi pro m mann (ex honune) grw iri avt09^'

7

Digitized by

Google

16 'Ut l>ata gamainjando mannan. jabai waft habai awoaa liansjoiidQiia. gahaosjai*

17 jab {lan galaij^ m gard us {o^ai nmnageiii. fr^hua uia sipoojos fo bi ]^ g^ju*
. 18 I^OD* jab qa^ du im. sva jab jus unyitanft ftiju]). ni fra^jiji iMximei all ]f&ta

19 utfij^iro umgaggando m mann^oi ni mag ma gamaia^iu mtite ni galei|di> 'imma

m bairto ak in yamba jah 'in nrrunsa usgag^. gabrainei]^ allans matins.

20.21 qafiuj^-j^an j^atei ^ata u» mann usgaggando I>ata gamainei]^ mamian. mnaI>ro

auk us bairtin manne mitoneis ubilos usgaggand, kalkinassjus bOrinassjus

22 maurj^ra fnubja fidbu&ikeins unsdeins liutei aglaitei augo unsel vajame-

23 reins baubbairtei unviti. ]fo alia ubilona 'iunafiro usgaggand jab gagamain-

24 jand mannan. jah jain{>ro usstandands galaij^ 'in markos tyre jab seidone jah

25 galeil>ands 'in gard ni TUda yitan mannan jab ni mabta galaugnjan. gabaus->
jandei raibtis qino bi 'ina. j^izozei babaida daubtar ahman unbrainjana. qi-

26 mandei draus du fotum 'is* vasu]^-]^ so qino baij^no. sauriaitfynikiska

est hoc poUuenft hominenu 16. Si quis habeat anres audientes audiat. 17* Et qaam iret in domani ex
liac turba^ interro^ruut eiim discipuli eiiis de hac parabola, 18. et dixit ad eos: sic etiam yos inseii
estis? HOB iutelli^itis , quod omne hoc extrinsecus ingrediens in hominem non potest earn poIlaere|
19. nam non intrat ei in cor, sed in yentrem, et in exitn exit, purgat omnes escas* 20. Dixit aatem,
quod hoc ex homine exiens hoc pollnit hominem; 21. intas enim ex corde hominom cogitationes malae
exennt, scortationes , aduberia, homiddia, 22. furta, ayaritiae, nequitiae, simulatio, impadicitia, ocalas
mains, blasphemiae, snperbia, stnltitia; 23. haec omnia mala intiis exeimt et pollnunt hominem*
24. Et illinc exsui^ns ivit in limites Tjriomm et Sidonom et intrans in domom non yoluit, scire
hominem, et non potuit occultaii. 25* Audiens enim mulier de eo, coias habuit filia spiritom
immnndom, yeniens ceddit ad pedes eios. 26. Fait antem haec mulier ethnica, Sorinifynidsca

7, 16. Aausfandona] yid. ad 4, 9. an singtilaris; qnamquam enim J. 10, 33 forma

7, 17. us — y8.19ii^a^^p — ] J. St. B. lac. ; qnae vajamerei ponenda est, tamen geminae einsdem no-

hodie legantor, debemiis Ihrio, qni hos yersus dif- minis formae inyeninutur nti veitvodei et veiiiH^

fidifimos lectu fiiisse ait; saepiiis tamen errayit. dei'ns, sviknei et itviknetnsy hrainei et kraimeins;

7, IS. jah] sec. Z. 4^ iah, — unviians] cod. et Eph. 4, 31 itemm vafamereins scribitnr, vM

Ai^. (Ih. referente) :|: invifana, qaam lection em nnllus graecoram pluralem ^X(xay>f]filaQ agnosdt.

Ih., qnamyis unviiam ei praeplaceat, defendere j^ 23, ho alia] cxj gr.

frnstra studet; unviU legitar etiam Cor. 2, 11, 19. m, ^a ^ j j t a*, jl ^ jh j

o9 io is 11 r •*• Ttr -v oo T .•# . 7> 24. ussiandanaif] St. ± uttandanda*

23. 12, 6. 11. cf. unvtit Mc 7, 22. Z. unvttana ' • « • ^ <

df-^,r./ILM^ttrfadte in textn posnit.1— tmrngaggando] Ih. Z. ^ ^^ 1^ 26. gahauyandet etc] Griesb. errat dicens,

tngaggando; ceterom vti sapplendom esse, Uu ^- ^^P^^ f^^\ ^^^S axovaaoa yvvi], nam se-

male monet. qaitur textum yulgatum. — dauhiar] Ulf. c codd*

7, 19. f^ahraintib] pnrgat, gr. xa&aQiCar, ],ctvt?JQ* - fotum] cod. Arg. (?) editt Hs. ^

Ul£ ^ cod. D xa»aQit€t. legisse yidetor. foiun.

7, 22. aglaitei] Griesb. male pro plorali ha- 7, 26* aamimfynikUkd] J* St. 4^ samraify^

bel« Bed yeremur, ne ea.adnotatio ad yerbam fiXaO' nista, B. (fbrtasse recte) sam^ifij^nikiatiu «»

g^f^fUa pertineat, nam de vajamereina ambigitur, mavaurpt] J. St. ± diy. — dattkir] XT j: dmtkiar^

ntnuii sit nominatiyos plwalis fonnae vajamerei, St. ^ daupar^ ti* 4^ daupr.

Digitized by

Google

27 gabaurj^ai. jak ba]^ ina ei Jio tudiiillKm usvaurja us dauhtr' Hzm. i]^ iteus qa]^
du izai. let faurfiis sada yaiij^an bama* unte ni gopi ist niman hlaib barne

28 jah rairpaii Huiidam. i]^ si andhof unma |ah qa]^ du muna* jai £r«uja. jab

29 auk hnndos undaro biuda matjand af drauhsnom bame. )ah qa{> da izai. m

30 \iA raurdis gagg. ucaddja unhulj^o us dauhtr {>6inai. jah ga]ei{>aiid6i du garda

31 seinamma bigat uiifaul|K>n usgaggana jah Jk) daufatar ligandein ana ligra. jah
aftra galcS^ands af markom tyre jah seidone qam at marein galeilaie mi|>

32 tvfflhnaiin maricom daikapaulaios. jah beruu du unma baudana stammana

33 jah bedun ina ei lagidedi unma handau. jah ainimands ma af managein
sundro lagida figgrans seinans 'in ausona unma jah sperands attaitok tuggon is.

34 jah ussaiwands du himina gasyogida jah qa]> du unma. aiffapa. patei ist us-

35 lukn. jah sunsaiy ushiknodedun unma hliumans jah andbundnoda bandi tug-

36 gens is jah rodida raOitaba* jah anabaufi un ei mann ni qe^eina. wan filu

37 & im anabau^. mais I)amma ds meridedun. jah ufarassau sildaleikidedun
qif>andans. Taila aflata gatayida* jah baudans gataujif) gahausjan jah unrod-

89 1 jandans rodjan. in jainaim f>an dagam afira at fihi managai manageiu yisan«

gente, et oravit emu, ut banc daemoBem eiiceret e filia eins, 27. Yenim lesus dixit ad earn: sine antea
satoros fieri liberos, nam non bonmn est smnere panem liberornm et proiicere canibus. 28. Yenmi ea
respondit ei et dixit ad enm : utiqiie domine ! et enim canes snb mensa edant de mids liberornm.
29. Et dixit ad earn: ob hoc Terbitm vade, exiit daemon e filia tna. 30. Et intrans in domicilium siimn
inrenit daemonem egressnm et banc fillam iacentem in lecto. 31. Et itemm abiens a limidbns Tjriomm
et Sidonmn Tenit ad mare Galilaeornm inter ntrosqiie limites decapoleos; 32. et tulemut ad emn snrdom
mutnm et oramnt eom, tit imponeret ei mauiim. 33. Et abdnceus eum a tnrba seorsim posiiit dittos
snos in anres ei et spuens attig^t lio^am eiiis, 34. et snspiciens ad coelum, ingemiiit et dixit ad enm:
effatha ! qnod est recliidere. 35. Et gtatim recliisi - snnt el anres et solutnm » est Tinculam lin-
guae eins et locntus - est recte. 36. Et praecepit iis nt bomini non dicerent; qnam mnltnm is
lis praecepit, mag^s hoc If praedicarnnt. 37. Et yalde mirati - sant dicentes: bene omne fecit, eC
snrdos facit audire et mutos loqai! 8, 1. In illis autem diebus itenim in yalde multa tnrba exsi-

7, 28. tmma\ pr. ei, *^ gr. omn. qnod Rom. 13, 4 in cod. Ambros. legitur, cod.

^ ^ . ' Tot w .E Carol, recfe hairu praebel. Similiter L. 4, 3 aunaus

7, 31. markom\ pr., J. St. 4: markim. — iwi/> ^^ 5 aiabulaus, et Eph. 5, 5 shalkinauauB pro rf/a-

netknaifn\ J. ^ ict., St. ^ miptvethnam. j^j^^ ^,^^ akaHinassus scribitar; cfc ad L. 1, 64.

7, 32. handatil pro handu; ea terminationnm 7, 33. spevands] sic icocL Arg., editt. spep*

accnsatiyi et dativi permatatio in nominibus propriis vaneb, qnod rectins, certe freqnentius est.
Irapieiitiory in appeUatiyis rarior est, sic L. 9, 27 7^ 36. wan fihi} Ulf. ® de. — mitis pamma\

piudinasMU pro piudinassu, yid. Mc. 9, 1 <mm» magis hoc, gr. oinn. fnallov Tte^taaovsQOV' - — eis\

b6w«ek^ wmm^ ^MfA^^ ¥Bh dmupmu B n w i teM dum -esl>- 8, 1^ /xm] antem^ ^gr. omn;^^ ofira] ite-

Cor. 1, 11, 26 dauPau pr« daupu; pro hairau, ram, ^gr.; oeteram Ul£ etiam pr^ simplicr ;7oi«

7*

Digitized by

Google

dein fidi: iii :habandam wa matidedeina. athaitamls sipo&jans qa|ruli du im*

2 mCeinoda du f>izai maaageiiiu xmie ju dagans. j^ems upip. mh Tesun jab ui ha*

3 band wa. matjaina. jab jabai fraleta ms lau&qifnraiis du garda ize* ufligand
J 4 ana viga. sumai raibtis ize lairraf>ro gemun. jab andboAin Tmma siponjolt is.

5 waI>ro f^ans mag was gaso^jan blaibam ana au{>idai. jab firab us. wan ma*

6 nagans babaif) hlaibans. ifi db q^^mi* dibmi* jab anabaii|i j^lzaimanagein
anakumbjan ana airf>ai jab nimands I>ans sibim blaibans jab aTilindonds ga*
brak jab atgaf siponjam seinaim* ei afbgidedeina faiir* jab ailagidedun faur

7 fio manngein. jab babaidedim fiakans favans. jab |mns ga^iu^jands qa]^ ei

8 adagidedeina jab f>ans. gamatidedmi |>an jab sadai yaurf>un jab nsn^nim lai*

9 bos gabmko sibun spyreidans. yesunufi-Iian f>ai matjandans sve fidvor ^u-

10 simdjos. jab fralailot ins. jab galaip sunsaiv in skip mifi siponjam seinaim

11 jab qam ana fera magdalan. jab urrunnun fisoreisaieis jab dugunnun mipsokjan

12 imma sokjandans du unma taikn us bimina fraisandans ma. jab ufevogjands
abmin seinamma qa|i. yva pata kimi taikn sokeif). amen qifia izyis. jabai

13 gibaidau kunja I>amma taikne. jab afletands ins ga1eif>ands aftra m skip uslaifi

14 bindar marein. jab ufarmunnodedun niman blaibans jab niba ainana blaif ni

sfente et noa babentibiis , quid ederent, advocans disdpaloB dbdt ad eos: 2. miseruit - me huius tiirbae,
nam iain dieiB tres cum me fiienmt et non Labent, quid edant; 3. et si diinitto eos ieianos ad domum
eorum, subiacent in via; quidam enim eorum procul yeDemnt. 4. Et respondernnt ei discipuli eias: onde
bos potest aliqnis satiare panibus in deserto? 5. £t iuterrog^arit eos: quam multos habetis panes? yernm
li dixernnt: septem. 6* Et praecepit Luic turbae accumbere super terra et accipiens Los septem panes et
gratias - ageus fregit et dedit discipulis snis, ut apponerent pro, et apposuenmt pro hac tnrba. 7. Et linbae-
rnnt pisces paucos, et hos benediccns dixit , ut apponerent etiam bos. 8. Comedenint autem et saturi
facti - sunt et sustulerunt reliquias fragmeutomm septem sportas. 9. Fuerant autem Id edentes
qrciter quatuor miliia, et dimisit eos. 10* Et iTit statim in nay em cum discipulis sois et yenit
ad limitem Magdalan. 11. Et excurrertint Farisaei et coepenwt conquirere - cum eo quaerentes
ab eo signnm e coelo, tentautes enm. 12. Et suspiraus spiritn suo dixit: quid hoc genus signuip
qiiaerit? amen dico yobis, si dentur geiien huic sigua. 13. Et dimittens eos ingrediens ite-
nim in nayem exiit trans mare. 14. Et obliti - sunt sumere panes, et nisi nnum panem non

lov legit naf-iTtoXXoVf quod per JUu managai red- 8, 7. pans] pr. hos, <* gr.

dit. — stpoiijans] Ulf. c. codd. ^ ctinov^ 8, 9. fralaUoi] St. ^ ralailot.

8, 2. d0ga$ui] dies accusatiyo casu, gr. i^/ne- 8, 10. galaip sunsaiv] oo gr. — magMam]

fai, c£, 9y 21. — haband] Z. ^ kahand* gr. Jai.f.tctvov&a.

8, 4. was] Ulf. c. codd. et yerss. <> utdB. 8, 12. hmt] J. St. ^ Jcun. — gibaidaml J.

8, Q. Jyizai]. J* St. ± pize. — jah] tert. et, St. ^ gilMiidiy B. ^ gAmd, t«nunatM ms ia

^ gr. -*~ aviUudends} Hu 'Ji aviliudons. cod. Arg. prorsos eyannit.

Digitized by

Google

Barcu9 8, ii^iT. 53

15 habaideclnn mip sis *fii skipa. jah anabauf^ 'un qi^ands. saiwi]^ ei atsaiwi^

16 Lzris I>is beistis fareisaie jah I>ei8tis herodis. jah {>ahtedun mip sis ikiitoo

17 qipandans. unte hiaibans ni habam. jah fral>jands lesus qaf) du un. wa ^gg-
keif), unte hiaibans ni habai^. ni nauh fraf^jif) nih Titiif). unte daubata habai^

18 hairto izvar. augona habandans ni gasaiwif) jah ausona habandans ni

19 gahausei^. jah ni gamunu]^. fian pans fimf hiaibans gabrak fimf fiusundjom.
wan manages tainjons itdlos gabruko usnemu|>. qef>un du mrnia. tvalif.

20 a]^|>an pan |>ans sibun Hiaibans fidyor f>usimdjom« wan managans spyreidans

21 fullans gabruko usnemup. 'ip eis qepun. sibun. jah qap du im. waiya ni nauh

22 frapjip. jah qemun m bepaniin jah benin du 'imma blindan jah bedim ma

23 ei imma attaitoki. jah iairgreipands handu pis blindins ustauh ina utana
yeihsis jah speiyands m augona 'is atlagjands ana hauduns seinos frah ina.

24 gau wa sewi. jah ussaiwands qap. gasaiwa mans patei sye bagmans gasaiwa
^^ gaggandans. paproh aftra galagida hauduns ana po augona 'is jah gatayida ma

26 ussaiwan. jah aftra gasatips yarp jah gasayr bairhtaba allans. jah 'insandida
ma du garda 'is qipands. ni in pata yeihs gaggais. ni mannhun qipais 'in

27 pamma yehsa. jah iis'iddja 'iesus jah siponjos is 'in yehsa kaisarias pizos

Laboenmt cum se in nave. 15. Et praecepit lis dicens: ificlete, nt cayeatis Tobis boc fermentnm Faii-
saeoram et fennentom Herodi«. 16. Et co^tarnnt com se inyicem dicentes: qnia panes non habemos.
17* Et oognoscens lesns dixit ad eos : quid co^tatis , qnia panes non habetis ; non adbiie^ cog^osdtis nee
scitis, quia stupidum habetis cor Testrnm. 18. Ociilos habentes non videtis et aares habentes non aadids,
et non recordamini , 19. qnnm hos qniuqne panes fregi qninqne millibas, quam mnltas sportas plenas fra^
mentomm snstnlistis 7 Dixernnt ad earn: duodocim. 20« At qnnm bos septem panes qnatuor millibns,
qnam maltos cophinos plenos frag:mentornni sustulistis? Yernm ii dixenmt: septem. 21. Et dixit ad eos:
qnomodo non adhuc cognosdtis? 22. Et Tenemnt in Bedianiam et tulernnt ad enm caecum et oranmt enm,
ot enm attingeret. 29 • Et apprebendens mannm huius caed eduxit eum extra Tinim et spnens in ocnlos
eius, apponens insnper manns snas, interrogayit eum, an quid videret. 24* Et suspidens dixit: rideo
homines qnod ut arbores Tideo enntes. 25. Deinde iterum posuit manus super Iios oculos eiiis et fecil
eom snspicere^ et mrsos sanatos fuit et yidit clare omnes* 26. Et misit eum ad domum eins dicens: ne
in banc Ticom eas , ne cniqnam dicas in boc vico. 27. Et exiit lesns et disdpuli eius in yicos Caesariae bnius

8, 15. eti nt, ** gr. omn. 8, 23. aeinos] snas (ovtov), gr. avzi^. —
8, 17. wtle] sec qnia, gr. hi; Ulf. c coA 8^^ ^id. ad M. 9, 28.
106 ap. Griesb. oVi legit, qaod iam B. Tidit. «> 24./»a/5ilqaod,Ogr.— 5•aMrll«l]sec.Tidoo,Ogr•
A ^^ n -^ 1 o 1:1 ^t 2^» <?//'*«] 8«c« rnrstts* pro ctTio verbi compo-
8, 20. h1atbana\ panes, o g^. ~ usnemuPl ^^. ^^^^J,^J^ positum' L, sic 9, 12 afira

J. St. 4: mnemfp. , _^ , . ffaboteip = inn^atatna, cf. L. 14, 12 aftra

8, 21. m nauh] non adbnc, gr. ov, cL ad 4, haUama = avzixakiawai.

40; oetenmi J. St. B. ;{: ict. 8^ 26. mannhun qipais] c^ gr. — pamma]

By 22. qemun] yenennit, gr« ^QX^<^' *~" ^ '* ^^' 4^ pammak.

patOtn] gr. Bf]»aaiddp. 8, 27. unddja] St. :{: u$Mdja.

Digitized by

Google

54 Murcu$ B, 38— 18.

fiHppaus jah ana Tiga frah siponjans seinans q[i]^dfl du im. wana mik qi«

28 I>and mans yisan. ifi eis andhofun. lohann^i j^ana daupjand. jah anfMurai

29 helian. sumaih ]ffm ainana praufete. jah lis (jaJjf du im. njfpsai jus ^vrana ndk

30 qifiif) visan. andhajQands j^an paitrus qaJjf du unma. {mi 'is xrirtus. jah faur-

31 baujf un ei mannhun ni qef^eina bi ma. jah dugann laisjan ins. f^atei skal
mums mans filu vinnan jah uskiusan skulds &t firam j^aim sinistam jah paim
auhumistam gudjam jah bokarjam jah usqiman jah afar j^rms dagans us-

32 standan. jah SYikunf>aba {lata raurd rodida. jah afduhands ma paitrus du-

33 gann audbeitan ma. ip 'is gavandjands sik jah gasaiwands {>ans siponjans
seinans andbait paitrau qif>ands. gagg hindar mik satana. unte ni frafijis

34 {laim gufis ak paim manne. jah aihaitands {>o managein mip sipanjiun seinaim
qaf) du im. saei yili a&r mis laistjan. inyidai sik silban jah nimai galgan

35 seinana jah lais^ai mik. saei allis yili saiyala seina ganasjan. fraqistei^ izaL
ijf saei fraqisteif) saiyalai seinai m meina jah m {>izos aiya^eljons« ganasjil>

36 I>o. wa auk boteif) mannan. jabai gageigaip ^ana £ednTu allana jah gaslei^

37 pei{i sik saiyalai seinai. ail>l>au yra gibif> manna mmaidein saiyalos seinaizos.

38 unte saei skamaif> sik meina jah yaurde meinaize 'in gabaurj^ai {>izai horinond^

Filippiy et in yia interrogayit discipnlos suos dicens ad eoiB^: qaem me dicont homines esse? 28. Yemm
ii respondemnt: loLannem hunc baptistam; et alii Heliam; qnidam antem onnm profetanim. 29. Et is
dixit ad eos: at yos quern me dicitis esse? Respondens antem Petrus dixit ad eum: tn es Christns*
30* Et interdixit lis, nt caiquam non dicerent de eo. 31. Et coepit docere eos, quod debet filins homi-
nis mnltnm pati, et reiid debet ab bis uatu-maximis et his siunmis sacerdotibns et scribis et ocddi et post
tres dies exsurgere* 32. Et palam hoc yerbnm loquntus -est; et abdncens enmPetnis coepit increpare eum^
33. yenun is yertens se et yidens hos discipuios suos increpayit Petrum dicens: yade post me, Satana!
nam non cognoscis haec dei, sed haec homiuum. 34. Et adyocans hanc turbam com discipulis suis dixit
ad eos: qui yult post me sequi, deneg^t se ipsum et sumat crncem suam et sequatur me« 35. Qui euim
ynlt animam suam servare, perdit eam ; yemm qui perdit animam suam ob me et ob hoc eyaugelium, seryat hanc
36. Quid enim iuyat homiuem, si lucratitr hunc mundum omnem, et laedit se anima sua. 37. Aut quid dat homo
pretium-redemtionis animae suae? 38. Nam quem pndet mei et yerbornm meorum in generatione hac adultera

8, 28. pah] St. 'l^bain. 8, 33. andbait^ St. ^ andbatp.

8, 31. skulOs'ui] Z. glossam ad .*aZ esse di. g 3^ ^^.^^. ^^.^.j c^ gr. - iWJ sec.

cens errat; illo e»im yerbo Ulf. utitur ad graeco- propter, o gr. omu.

rum innnihytim passiyum reddeudum, quo hugua r. <r 7 o ^

gothica omnino caret, sic L. 9, 44 sktthia ut a/- ^9 36. boleip] St. :j: bopeip. — allana] J.

giban Qiaiet naQ(xdidaai>ai)j J, 12, 34 mhauh- St. 4: allama.

fan (vipCD&fjvai) 1 Cor. 2, 5, 10 alauprjan (tpave^ 8, 38. vaurde metnaize'] 'v; gr. on». —

Q(o&rjvai)y cf. mahtana tnsan Mc 14, 5. J. 3, nis] j^ St. seinins*
4. 10, 35. — tmiandan] St. :|: uMtandan,

Digitized by

Google

MarcuM'9j 1 — 11. 55

jah fravaurhion. jah snnva mans skamaif) sik is. pan cpmi^ m yul^aii attins

9^ 1 seinis mifi aggihim I>aim yeiham. jah qaf> du un. amen qi|>a izyis ^tei sind

siimai j^ize her standaudane.' f>ai ize ni kausjand dauj^aiis. unte gadoiwand

2 J^kidinassu gufMS qumanana m m^ahtai. jah afar dagans saihs ganam lews pai-
iru jah lakobu jah 'iohannen jah ustauh 'ins ana fairgimi hauh sundro ainans

3 jah 'inmaidida sik 'in andyairf>ja 'ize* jah yastjos 'is yaurf>un glitmunjandeius

4 weitos sye snaiys. syaleikos sye yuUareis ana airfiai ni mag gawdtjan. jah

5 ataugif>s yarfi 'im helias mi]^ mose. jah yesun rodjandaios mif> 'iesua. jah and-
hai^ands pdirus qa{i du i'esua. rahbei gof> 'ist unsis her yisan/jah gayanrk-

6 jam hlijans j^rins. j^uis ainana jah mose ainana jah ainana helijui. ni auk yissa

7 wa rodidedi. yesun auk usagidai. jah yar{i milhma ufarskadyjands *im. jah
qam stihna us fiamma milhmin. sa 'ist sunns meins sa lluba. pamma haus-

8 ja]|i. jah anaks 'insaiwandans ni ]^anasei|>s ahiohun gasewun aija 'iesu ainana

9 mij^ SIS. dalaj^ pan algaggandam 'im af pamma fairgunja anabaup 'im ei
mannhun ni spillodedeina. ^atei gasewun. niba hipe sunus mans us daupaim

10 usstopL jah pata yaurd habaidedun du sis misso sokjandans. wa 'ist pata us

11 daupaim usstandan. jah frehun 'ina qifiandans. imte qipand pai bokarjos patei

et peccamlnosa, etiam filiimi lioniinis pndet eins, qanm yentt in gloria patris sni com angelis Ida Sanctis.
9, 1« Et dixit ad eos: amen dico robis, qnod snnt quidam horam hie atantium, Li qui non guatant mor-
tem ^ donee yident regnum dei yeniena in potentia. 2. Et post dies sex assnmit lesns Petmm et lacobnm
et lobannem et eduxit eos in montem altnm seorsim solos et permutayit se in praesentia eomm. 3. Et
Testes eios factae-snnt splendentes, albae nti nix, tales , uti fnllo in terra non potest dealbare. 4. Et
Tisos fuit iis Helias com Mose, et faemnt loqnentes com Iesu. 5. Et respondens Petrus dixit ad lesiim:
rabbi, bonom est nobis hie esse, et fadmns tabemacula tna, tibi nnnm et Mosi nnnm et unum HeGae.
6. Non enim sdyit, qnid loqueretnr; fuemnt enim exterriti, 7. Et facta -est nubes obambrans eos et
yenit yox ex hac nnbe: hie est fiHas mens Lie cams, Lunc audilflik S. Et sabito drcumspi-
dentes non amplins qnemqnam yidemnt, nisi lesam uuum cum se* 9. Deorsum autem de-
•cendentibns iis de Loc monte, praecepit iis, nt coiquam non narrarent, qnod yidemnt, nisi
qnando filius Lominis e mortnis snrgeret« 10. Et Loc yerbom Labuerant ad se inyicem qiiaereutes:
quid est Loc e mortnis sorgere? 11. Et intenogayerant enm dicentes: qnia dicnnt Li scribae, qnod

9, 1. pat i'zt} editt. j: ict, yid. ad M. 5, 32, 9, 8. m panaseip^] St. Z. ;|: ict. — amo-

9, 3* gliimunjandeins] J. St B. ^ gVttnun^ hwn\ sic cod. Arg* pro ainnohun^ sic etiam L. 8,

jamde Mva. — weitos] Ult c. yerss. ® kiav. — 61. J. 6, 22.

smawsl St. ^ ,naij,,. - tmllarei.] J. St. B. ^ ^ mannhun} J. St B. * manhun. - Pat-

9, 4. varpi St. ^ qarp. ''•• ^^ * ^^^'•

9, 5. ainana keHjmi <x> gr« onm. 9, II* Jaurpis\ J. St. :): diy.

Digitized by VnOOQ IC

56

Uarcut 9, 12^—21.

htA*t

. i/: /i^.

12 helias skuli qiman faurj^is. ijf & andha^ands qa]^ du am* helias 8Te|>aiih qji^
mand3 faur]^ aftra gabotei]^ alia, jak waiva gamelifi ut bi suna mans ei

13 manag vinnai jab frakunl>8 Tair{iaL akei qi|>a izyis. j^atei ju helias qam jah

14 gatavidedim unma sva filu sve Tildedun. svasve gameliji ist bi ina* jab qi-
mands at siponjam gasaw filu manageins bi ms jah bokarjans sokjandans

15 iml> im* jah sunsaiy alia managei gasaiAvandans ma usgeisnodedim jah durin-
16. 17 uaudaus mvitun ina« jah frah pans bokarjans. wa sokeij^ mi|i {>aim. jah and*

hafjands ains us pizai managein qaf). laisari brahta sunu meinana du j^us

18 babandan ahman unrodjandan. jah fiiswaruh f>ei ma gafabif). gavairpiji ma
jah waj^jifi jah kriustif) tunl>uns seinans jah gastaurkni]^ jah qaf) siponjam

19 |>einaim ei usdreibeina ma. jah ni mahtedun. ij^ 'is andhafjands un qaf). o kuni
nngalaubjan^o. und wa at 'izyis sijau. und wa f>ulau 'izyis. bairiji ma du mis«

20 jah brahtedun 'ina at 'imma. jah gasaiwands 'ina sunsaiy sa ahma tahida 'ina

21 jah driusands ana airj^a yalynpda wa{>jands« jah frah pana attan is. wan la^

Helias deltftt renire antea. 12. Yemm is respondens dixit ad eos: Helias qnidem TenieDS antea ifemiii
reficit omnia 9 et qnomoda scriptmn est de filio hominiS) at mtiltam patiatnr et contemtas fiat. 13. Sed
dico TobiS) qaod iam Helias venit et feceriint ei tam multam qoam yoluernnt, sicat scriptum est de eo«
14. Et Teniens ad discipolos yidit multum tarbae apud eos et scribas qiiaerentes com iis; 15. et statim
onukis tnrba yidentes eiim obstnpnenmt et accurrentes adoranmt emn. 16. Et interrogayit hos scribas:
qoid qoaeritis com his? 17. Et respondens unns ex hac turba dixit: magister, tali filium meum ad tei
habentem spiritam mafnm. 18. Et abicuuque qaod eum capit, proiidt eom et spamat et stridet dentibos
sois et arescit, et dixi discipalis tuis, at expellerent earn, et non potuenint. 19. Yeram is re»
qiondens iis dixit: o genos incredulum, qnam dia apad yos sim? qaam dia tolerem yos? feits
eom ad me. 20. Et tnleniut earn ad earn, et yidens earn statim Lie spiritos contnrbayit eom
et cadens in terram yolutns - est spumans. 21. Et interrogayit banc patrem eios, qoam loogom

9, 12. helias] J. St. + helia. — svehavh}
Sdi. ctmi Z. ant em yertit, sfed qaaraqnam M. 7,
15 pro graeco di ponitar, tamen illo loco sensnm
habet, qiiem nostro loco habere non potest; potias
epm particidam graeco fiiv respondere existiman*
dum esty yid. 10, 39. Philipp. 3, 1; idqae, etsi
Marconi fere nnsqoam partiaila fiiv nil Sch. dicit,
IQf. et h. L legit et l, 8, obi per appam yertit,
yid. Tit. I, 15. — fl//r<i ^abQieip\ editt. ^ ict.
yid. ad 8, 25.

9, 13. jtf] iam, gr. omn. xaL

9, 14. Jilu manageins] c^ gr. omn.

9, 15. gasaiwandans] yidentes, Ul£ idSvteg
legisse, Griesb. andacius con^endit^ sic enim -sae-

pios Goth* per sjnesin scribit, graeds non consen-
tieutibus.

9, 16. pans holarJan8]lkos scnh&s, gr. avTovg^

9, ISSusdreiheina tnd] c\^ gr. omn.; ceternm
vsdreibeina pro usdribeina, yid. Grim. I. 844.

9, 19. u] editt. :{: tesusy yid. ad 1, 42. —
hini] J. St. :| lunni. — pulau] J. St. ^ puldu,
sic oterqoe com B. etiam L. 8, 15 4^ puldinai
pro pulainai legnnt.

9, 20. vaivnoda] J. St. j: valvinoda; cod.
Arg. B. Has* Z. ^^ valvisoda; neatra lectio habeC,
qoo probari possit; reqairitar «nim yerbom inhrai^
sitiyom, qaod a primitiyo vahjan esse debet vahh
nan; sic afwapnms^ gafuUmm^ gahmbum ab af^

Digitized by

Google

Mareui 9, SS— 33. ^

22 mal lust ei j^ata rar]^ unma. ij^ in qeip. us banmkja. jah ufta uia jah in ton
atyarp jah m rato. ei usqistidedi unma. akei jabai mageis. hilp unsara ga«

23 bleij^jands uncds. ip lesus qa]^ du unma I>ata jabai mageis galaubjan. allata

24 mahteig j^amrna galaiibjandin. jah sunsaiv ufhropjands sa atta I>is bamis mi]^

25 tagram qap. galaubja. bilp meinaizos ungalaubeinais. gasaiwands j^an Vesus
fiatei sama^ rann managei. gawotida ahmin pamma, unhrainjin qij^ds du
unma* ]^u ahma Ijfu unrodjands jah baups. ik j^us anabiuda* usgagg us

26 pamma jah j^anasei]^ ni galeifiais in ma. jah hropjands jah filu tahjands ma

27 usiddja. jah varfi sye dau{>s. svasve managai qef>un patei gasvalt. i]^ lesus

28 undgreipands ma bi handau urraisida ma. jah usstop. jah galeif>andan ma m
gard siponjos is frehun ma sundro. duwe yeis ni mahtedum usdreiban j^ana*

29 jah qafi du un. j^ata kuni m yaihtai ni mag usgaggan niba m bidai jab ^a-

30 stqbnja. jah jainf>ro usgaggandans iddjedun pairh galeilaian. jah ni yilda ei

31 was yissedi unte laisida siponjans seinans jah qa{> du im I)atei sunus mans
a^ibada in handuns manne jah usqimand unma jah usqistips pridjin daga

32. 33 usstandip. *ip eis ni froI>un pamma yaurda jah ohtedim ma fraihnan. jah qam in
kafarnaum jah 'in garda qumans £rah ms. yra m yiga mi]^ izyis misso initodeduf>«

tempos e$t, at hoc fieret ei? Yenim is dixit: ab infantia. 22. Et saepe eom etiani in i^em coniedt et
in aqnam, at perderet eom, sed si potes, adiora nos miserens nostii* 23« Yerom lesos dixit ad earn
lioc si poles credere; omne possibile huic credenti. 24« Et statim exdamans bic pater boios poeri com
lacrimis dixit: credo ^ adiora meam incredulitatem, 25. Yidens antem lesos , good in-onom cocorrit torba^
minatos - est spiritui huic immundo dicens ad eom: to spiritos, to mote et sorde, e^ tibi praedpto, exi
ex boc et amplios ne eas in eom. 26. Et damans et moltom discerpens eom exiit et fados-est ot mor-
faos, adeo-ot mnlti dicerent, good mortoos-est. 27. Yerom lesos apprebendens eom in mano eleravit
enm et sorrexit. 28. Et eontem eom in domom disdpoli eios interrogaront eom seorsim : cor nos non potoi«
mos expellere hone? 29. Et dixit ad eos: boc genos in re non potest exire, nisi in oratione et ieionio*
SO. Et ilHnc exeontes iveront per Galilaeam, et non Toloit, ot qnis sciret, 31. nam docoit disdpolos soos
et dixit ad eos , good filios Lominis traditor in manos bominom et ocddont eom et ocdsos tertio
die resorg^t. 32. Yerom ii non intellexeront hoc rerbom et timoeront eom interrogare. 33. Et renit
in CafiBunaom et in domom yeniens interrogarit eos: qoid in Tia com Tobis invicem cogitayistis ?

wapj€m, gafulljan, gahailjan proficiscontor; yerba gavandjaip dir. scribendom est* — pu} yid. ad

ttotem in — inon desinentia a sobstantivis forman- M. 6, 9.

tmr: jfraufinamy reikinon^ gudjinon a /rauja, 9, 26. tucr] enm, ® gr*

retka, gudja alia. NoUom aotem yerbom gotbicom 9, 28. galeibandan] St. :{: galeiiandan, —

habet terminationem — uoii. — wapjands] J* St. duwe] cor, gr. 8ti. — mahtedum] J. St. B. Hz.

^ kawfandg. 4* ^ohtedun^ sic etiam cod. Arg.

9, 22. jaibm\ Ulf. ° ti. 9, 32. /rojitm] J. St 4: frodun.

9. 25. samap rann] edttt. ^ id.; sic etiam 9, 33. qwnam] sic cod. Arg. recte; editt ^

Cor. I, 5, 4 samap gaggandam et 7, 5 aamap qumands.

I. 8

Digitized by

Google

$11

MarcuB 0^ 34—42.

54. 35 i]^ eis slavaidedim. du sis misso andrunmin. ^rarjis maists vesi. jah sifandb
atropida pans tvalif jah qap du un. jabai was rili finimists visaiu sijai aUaize

36 aftumists jah allaim andbabts. jah nimands barn gasatida Vta m midjaim im

37 jah ana armins nimands ita qaf> du un* saei ain f>ize svaleikaize bame and-
nimifi ana namin meinanuna. mik andnimifi jah savrazuh saei mik andnimi]^.

38 ni mik andnimif> ak I)ana sandjandan mik. andhof {>an unma lobannes qi-
f>ands. laisari. sewimi sumana m j^einanmia namin usdreibandan unhulf>ons.

39 saei ni laistei[> unsis. jah yaridedum unma. unte ni laisteifi unsis. H\f lesus
qap. ni varjif> i'mma. ni mannahim auk 'ist. saei taujifi maht m namin md-

40 namma« jah magi sprauto ubil vaurdjan mis. unte saei nist Til>ra izvis. faur

41 'izris ist. saei auk allis gadragkjai izris stikla yatins in namin meioamma.

42 unte xristaiis sijuf^. amen qipa izyis ei ni fraqisteip mizdon seinai. jah sawazoh
saei gamarzjai ainana pize leitilane fiize galaubjandane du mis. gofi ist unma mais
ei galagjaidau asiluqairnus ana balsaggan is jah fravaurpans yesi m mareiD*

34. Veniin ii tacnenint; ad se inyicein dispntayeraiit, quis maximns esset. 35* Et sedens adTOcayit horn
duodedm et dixit ad eos: si qnis nilt primus esse, sit omnium nltimus et omnibus minister. 36. Et
snmens puenim posnit enm in mediis iis et super ulnas sumens eum dixit ad eos: 37. qui unum horom
talium puerorum suscipit in nomine meo, me suscipit et omnis qui me snscipit, non me suscipit^ sed Kuim
mittentem me. '38. Respondit autem ei lohannes dicens: magister, yidimus quendam in tno nomine ex-
pellentem daemones, qui non seqnitur nos, et prohibutmus eum, quia non sequitur nos. 39. Veram
lesus dixit: ue prohibite eum; non quisquam enim est, qui facit yirtutem in nomine meo et possit snbito
male dicere miLi; 40. nam qui non est contra tos, pro yobis est, 41. Qui enim omnino bibere-
det yobis pocnlum aquae in nomine meo, quia CLristi estis, amen dico yobis, quod non perdit
mercedem suam ; 42. et omnis qui sollicitet onum horum paryorum honim credenlium ad
me, bonum est ei magis, ut ponatur asinarius - lapis in collum eius et abiectus esset in mare.

9, 34. tnvi9o\ XJlf. ^ yaq* — andrunnuh] Ulf.
c. codd. et yerss. ** iv trj 6 dtp. — maufs tfcst]
maximus esset, gr. fulQcov; ceterura cum nullo
graeco Ulf. couspirat, cf. 4, 32.

9, 35. afvopida] St. ^ otvopida*

9, 37. tma\ Ulf. cum codd. iv pro inl le-
gisse, Sdi* temere contendit.

9, 38. 'in] in, ^ ^r. — MtW — vnsis\ qui
— nos, ^ gf* ; ceterum pro- lauteip St. :|: latHleih*

9, 41. meinamma] meo, ^ gr. — et] quod,
* gr. — mizdon} St. ^I mUdon.

9, 42. asiluqairnus] J. St. ^^ diy.; qnum asi'^
luqairnus proprie sit lapis molaris ab asino motus,

Ulf. sine dubio c. codd. et yerss. fivXog 6vix6g
legit. — hahagganl sic quidem cod. Arg. et editt.
(praeter St , qui in textu hahaggan , in glossano
autem bahaggan habet); sed an haec lectio recte
se habeat, yalde dubitamus; quid yaleat iUnd yer-
bnm, nee e gothica, neque e cognatis lingnis de-
cemi potest. Certa, ut yidetur, coiiieclnra offerimna
hahaggan; hah pro graeco tgaxfj^og L. 15, 20
inyenitur; de agga yid. Grim. III. 399, cf. Schmid
Scliyirabiscbes Worterb. s. y. Anke, Graff Althochd.
Sprachsch. I. 345. Literas A et & aliis qnoqu«
locis permntan, indicat lb. ad L. 6, 40. «- Jra^
vaurpans] J. St. ^ fravairpans.

Digitized by

Google

Uarcui 9, 43—10^ 4.

19

43 jah fabai mara^'ai j^uk handus j^ina* afitnait Ik>. gojjf Ijfus tai hanfamma m
libain galei]^ ^u tvos handuns habandin galeij^an 'in gaiainnan m fon j^ata

44.45 unwapnando. parei ina|>a ize ni gasvilti]^ jah fon ni afwapnij). jah jabai fo«
tus j^eins marzjai ]^uk« afinait ina» gof> j^us ist galeij^an m libain haltamma
^au tvans fotuns habandin gayairpan m gaiainnan 'in fon pata unwapnando*

46. 47 {Murei mapa 'ize ni gasTilti]^ jah fon ni afvf apni{>. jah jabai augo ]fem marzjai
j^uk. ugyairp 'unma. go]^ pus 'ist haihamma galeifian 'in I>iudangardja gaps pau

48 tra augona habandin atrairpan m gaiainnan funins. parei mal>a 'ize ni gadaiifi-

49 mj^ jah fon ni afvfapnil>. *wi^uh auk fimin sahada jah warjatoh himde salta

50 saltada. gop salt. Tff jabai salt unsaltan vairfii]^. we supuda. habaij^ 'in 'izvis
10 9 1 salt jah gavairj^eigai sijaiji mif) 'izyis misso. jah jain|>ro usstandands qam 'in

markom 'iudaias hindar 'iaurdanau. jah gaqemun sik aftra manageins du

2 'imma jah sve biuhts aftra laisida 'ins. jah dua^aggandans fareisaieis irehun

3 'ina* skuldu sijai mann qen afsatjan. fraisandans 'ina. 'if> 'is andhai^ands qa{>. wa

4 'izyis anabau]^ moses. i]f eis qepun. moees uslaubida unsis bokos afsateinais

43. Et si solltcitet te manns tua, absciude banc; lonam tibi est debili in yitam ire, quam doas manus
habenti ire in geennam, in ignem Lane inexstiugftiibilem , 44. iibi vennis eomm non montor et i^is non
exstingnititr* 45. Et si pes tuns sollicitet te, abscinde eum; boniim tibi est ire in Titam clando, qnam
daos pedes habenti coniici in ^eennam, in ipiem bunc inexstingiiibiiem , 46. nbi Tennis eonun non niori-
tor et ignis non exstiug^aitur. 47. Et si oculiis tuns sollicitet te, eiice eum; bonnm tibi est lusco ire
in reg^um dei, qnam duos oculos babenti abiici in geennam ignis, 48. nbi Tennis eomm non moritnr et
Igms non exstingnitur. '49. Omnis enim igne salitnr et omne sacrificiomm sale salitur; 50. bonnm sal;
remm si sal insnlsum fit, quo conditnr? babeatis in Tobis sal et pacifici sitis cum Tobis invicem. 10, l.Etillinc
exsnrgens Tenit in fines Indaeae ultra lordannm et collegemnt se itemm turbae ad enm et uti solitus iterum docnit
eos. 2. Et accedentes Farisaei interrogantnt eum, debitumne sit boraini uxorem deatitnere, tentantes eum. 3. Ve-
rum is respondens dixit : quid Tobis praecepit Moses ? 4. Yemm ii dixerunt : Moses permisit nobis literas repudii

9, 43. Jabai ffiar^ai] St. :|: Jarhimatjau —
afmait] St. :|: afmaip. — gop] J. 4^ .70/). —
poll] St. ^ pan. — unwapnandol vid. ad 4, 7.

9, 45. ptis'tsf] csj gr. — gaiainnan] J. Sl
:f: gaiainnin.

9, 47. augona] J. :|: aqgona*

9, 49. hunsle] St. :|: hunse.

9, 60. we] Ulf. c. codd. ® avto — supuda]
pro supoda, Tid. Grim. I. 40. 855. sic L. 20, 18
gakrotuda; cf. Mc. 11, 32 uhtedun pro ohiedun
•t quae notavimus ad L. 4, 13.^^

10, !• hindar] gr. did xov niQOV, quod ti

^d/m^mtm Mtj^^^^ JftJdmtZ' m^.cm^J/. J^tMe^vmi^^ «c^

legisset Ulf. hindar cnm accusatiTO posnisset, nam
taurdanau non, uti Tolunt interpretes, accnsatims
est, sed dativus; hindar cnm datiTO autem indicat
locnm, non ad qnem pergebat lesns, sed ubi fines
Indaeae erant ii, ad quos Tenit (ni{}av)^ sic J. 3, 26
aaei va$ mip pus hindar (niqav) tawrdatutu* 6, 22
slop hindar {niQav) marein. 25 bigeiun t$ui hin^
dar (n^Qav) martin. Praepositionem hindar cam
dativo Gotbos ponere, Tiris doctis adbnc ignotum
fuit, Tid. etiam Rom. 14, 5 hindar daga*

10, 3. gap] Ul£ « avToig.

10, 4. unsis] nobis, ® gr. omn., additom ex
M. 19, 8.

8

Digitized by

Google

Marcua 10| 5 — 17*

5 meljan jah afletan. jah andha^ands lesus qa]^ dii un. vifira harduhairtem £&»

6 vara gamelida izvis ]fO anabusn. ip af anastodeinai gaskaflais gumem jah

7 qioein gatavida gu]^. muh I>i8 bil6il>ai manna attin sdboamma jah ai^ein sei*

8 nai jah sijaina ]f6 tva du leika samin. svasre j^aseifig ni 8ind tva ak leik
9. 10 ain. |iatei nu gup gayaj). manna pamina ni skaidai. jah m garda aftra sipon-

11 jo8 IS bi pata samo £rehun ma. jah qeijf du mi. sawazuh saei afletifi qent

12 seina jah liugai|) anfiara. horinof> du |)izai. jah jabai qino afleti]^ aban seinana

13 jah liugada anf>aramma» horinofi. j^anuh atberun du unma bama ei attaitoki

14 un. if> {>ai siponjos is sokun ]fwm bairandam. dugasaiwands fian lesus unre-
rida jah gap du un. leti]^ po bama gaggan du mis jah ni yarjif) ]fO. unte

15 I>ize ist j^iudangardi guf>s« amen qil>a izyis. saei ni andnimij^ {>iudangard^a

16 gufis sve bam. ni j^auh qunifi m izai. jah gafilaihands un. lagjands handuns

17 ana ^ {liuj^ida un. jah usgaggandin unma 'in vig duatrinnands ains jah

ncribere et dimittere* 5. Et respondens lesas dudt ad eos: contra duritieni • cordis Testram scripsit vobw
hoc praeceptnm* 6* Yenim a prindpio creationis marein et feminam fecit dens; 7. propter hoc relinquat
homo patrem snam et matrem suam, 8. et siut haec duo ad corpus idem, adeo«ut amplios non unt dao,
sed corpus unnm. 9. Quod igitur deus coniunxit, homo hoc non separet. 10. Et in domo iterom disci*
pnli eius de hoc ipso iuterrogayenrnt eum; 11. et dixit ad eos: omnis qui dimittit uxorem suam et ducil
aliam, moechatnr cum hac. 12« Et si uxor relinquit maritum suom et nubit alter!, moechatnr. 13. Tone
attulemnt ad eom pueros, ut attin^ret eos; rerum hi disdpnli eius obiurgamnt hos ferentes. 14. Adspi-
dens autem lesus indiguatus - est et dixit ad eos: siuite hos pueros ire ad me et ne prohibete hos, nam homm
est reg^um dei. 15. Amen dico Tobis, qui non accipit reg^um dei nti pner, non fortasse renit in id. 16. Eft
amplectens eos, poneus manus in eos benedixit iis. 17» Et exeunte eo in Tiam accurrens nnos el

10, 5. pol hanc, Sch. igffur falso adnotaf, Uif.
tavrrp^ omittere; sed hie Tir doctus sic centies
erravit.

10, 6. ffotavtda] Ulf. c. codd. et verss* ^ autovg,

10, 7. seinai] ^ gr. omn. cf. 7, 10 sq. Finem
Tersns xai — aifzov ^ Ulf. c codd. B. et c. ap. Mi ,
sed fortasse culpa librario tribuenda est, cuius ocnli a
priore seinmBd alterum delabereutnr, c£ ad Rom. 9, 15.

10, 8. leika samin} J. St. B. 4^ leikas ain;
cetemm samin (idem) c= g^eco [xlav, sic L. 17,
34 et Eph. 2, 14 eam signification em Mama sine
articulo positum habet. — leik ain] c\j gr.

10, 9. [>amma] hoc, ° gr. omn.

10, 11. wazuh] St. 4^ wasuh.

10, 12. horinop] St. 'jf, horinnop.

10, 13. aitaifoki] J. St. :(: at/aifok. — ts]
eius, ° gr. — bairandam] quum yersu sequeute

dugasaiwands J quod yerbum compositum nnllo alio
loco iuTenitur, nee graeco idiiy satis accommoda-
tum esse yidetnr, suspectum sit; contra ea pro
nQoacpbQEiv non simplex {bairan), sed compositom
(jdubairan) exspectetiir, fortasse legendbm est: bai*
random du. gasaiwands etc. Praepositiones ad-
yerbiorum loco postpositae non rarae sunt: Mc. 8,
6 ailagjan faur. 23 allagjan ana. 11, 7 gala^
ffidedun ana. L. 8, 44 atgaggan du. 19, 4 it*
hragjan faur, 28 gaggan fram, cf. M. 9, 15.
Mc. 5, 40. 15, 43. Notandnm edam est, in cod.
Arg. hos duos yersus pnncto interposito non esse
distlnctos, quod quidem aliis etiam locis non factum est.
10, 14. bama] J. St. 4: barn. — jah] sec et,
® gr. -— pize] homm, gr. omn. tuiv TOiovrtav; VU,
aut zoviiuv pro Totovvcoy legit, aut xoiovttay propter
similitudinem praecedentis yerbi per errorem omisit*

Digitized by

Google

XarOUt 10, 18—3$;

ei

knussjahds ba|i ma ^^ands. liedsari (iuj^eiga. ym taujau ei libaiBais aivemons

18 arbja yair^au. ij^ lesus qa^ du imina. wa znik qif>is j^iu^eigana. ni washun

19 ]|^uf>0i^ alja[ aim gu^. {k>s anabusnins kant* ni horinos ni maur^rjais ni hli-
fais ni sijals galiagayeityods ni ahamahtjais* sverai attan j^einana jah aipeiu

20 ]^eina# ^amh andhai^ds qa^ du imma. laisari. ]fo alia gafastaida us jundai

21 meinai. i]f lesus msaiwands du imma frijoda ma jah qa^ du unma. ainis j^us
ran ist gagg. sra fihi sye habais frabugei jah gif ^arbam jah habais huzd

22 'in himinam. jah hiri laistjan mik nimands galgan. i|> is ganipnands m ^is

23 yaurdis galai^ gaiurs. yas auk habands faihu manag. jah bisaiwauds lesus qa^
siponjam seinaun. saL waiya agluba {^ faiho gahabandans m ^iudangardja

24 guf>s galei^and. ifi ^ai siponjos a&lau^nodedun 'in yaurde 'is* j^aruh lesiis aftra
imdfaafjands qa^ un. bamilona. waiya aglu tst ^aim hunjandam afar faihau

25 'in j^iudangardja gii]^ galeif>an. azitizo ist ulbandau pairh pairko ne^Ios

genu - flectens oraTit emn jBcens: magister Bone, quid fadam, nt vitae aetemae Lereci fiam? 18. Venmi
lesDS dixit ad earn; quid me dids bonmn? non ulliis boniuB, nisi imiis dens. 19. Haec praecepta nostit
ne moedierisy ne ocddas, ne fureris, ne sis falsas- testis , ne defraudes, honora patrem taam et matrem
tnam. 20. Tunc respondens dixit ad emu: magister, haec omnia servaTi a pneritia mea. 21* Temm
lesns conspidens ad eum amayit enm et dixit ad eom: nnius tibi inopia est; vade, tam mnltnm qnam
liabeSy yende et da panperibns, et babes thesaoram in coelis, et accede sequi me, snmens cnieem<
22. Venim is moerens ob hoc rerbnm ivit tristis; erat enim habens diTitias mnltas. 23. Et drcomspidens
lesQS dixit disdpulis suis: ecce, quomodo difficnlter hi diyitias habentes in r^^om dei eunt« 24. Yenun
hi disdpnli obstupueront ob yerba eius; tunc lesns itemm respondens dixit iis: filioli, qnomodo diffi*
cQe est his cnpientibus diyitias in re^am dei ire* 25. Fadlios est camelo per foramen acos

10, 17. Inusyanditl St. j:. Inusyads; UlC
c. yerss. ® avTOV* — qipands] dicens, ^ §?•

10, 19. peina] tuam, ^ gr.

10, 21. himinam] coelis, gr- omn. ovqovm,
excepto nno cod. e ap. Mi., qui com Ulf. condmt*

10, 22. faihu] peconiam, gr. omn* ynn^f^ata;
Maresh. f. ^434 Ulf. xQJJ^ccTa le|^se, hand ininria
snspicatnr, nam "pro eo graeco yerbo faihu poni
solet, yid. yss. seqq. et L* 18, 24.

10, 23* 8ai] ecce , ^ gr. omn. — faiho\ in«
solita forma pro faihu, yid. ad L. 4, 13.

10, 24. tm] J. St. ^ ttt. — hunjandam] sic
cod. Arg* et editt.; Ih. aduOtat, codicis esse h. L
tantam obscnritatem, nt certo dici non possit, iitnim
hunjandam an hu^andam sit legendom; in quo
errat, nam nihil desideratnr nisi m inter a et d.

qnae litera membranae mntilatione interiit. Sed
aliud est, qaod interpretem adyertat; hunjan enim
editores conyertnnt per confidere, certe qnia in graeco
textn Ttenoi&OTag scriptum est; sed TtBTtoi&ivai
irti TLVi Gotho est frauan cam dativo ant du positnm
(L. 18, 9* Cor* 2, 1, 9) ; sed qnum nostro loco afar
addilnm sit, quae praepositio studinm, desiderinm,
cnpiditatem rei indicat, yerbo hunjan significatio
desiderandi, cnpiendi inesse debet (cf. anglosax*
hongian, anglic. hone); itaqne hunjan afar wa
est cupere aliqnid, cnpidum, ayidnm esse rei. Qni-
bus probatis Ulf. fieri non potest, ut nSTzoi&otag,
sed TvanO&rjxozag per errorem qnendam legerit; si-
miles errores saepiiis inyenienf diligentes lectores)
cf. ad L. 3, 14. 7, 25. J. 16, 6. Cor. 2, 1, 24.
10, 25. azitizo] insollta forma pro azetizo
(2, 9. M. 9, 5. L. 5, 23. 16, 17. cf. Cor. 2, 11, }9).

Digitized by

Google

62

XareuM tO, i»^3i.

26 gjBleSijf&n, fiau gabigamma m ]^iudangarcl|a gu]^ gabij^an. i]^ eis mais usgeis^

27 nodedun qi^andans du sis imsso. jah was mag ganssan. usaiwands du un
^.iAJUh. lesus qa]^. akei fram maonsoa unmaliMg &t ni fram guj^u allata auk mab-

28 teig Itst firam guj^a. dugann j^an paitnis qifian du mima. sai. yeis aflailotum

29 alia jah laistidedum I>uk. andhafjands im lesus qa{i. amen qi]^ izfis. ni was-
hun Mt saei aflailc^ gard ail>l»au bro{Mnms ai{>{>au ai^in ail>^au attan aij^f^u

30 qen aij^f>au bama ai|>I>au haimoI>lja 'in meina jah in Jnzos airaggeljons. saei ni
andnimai -r* falf) nu in |>amma mela gardms jah bro^runs jah sTistruns
jah attan jah ai|>ein jah bama jah baimo|>lja mi{> Trakom jah m aiya I>amma

31 anavair{>in libain aiveinon. a]^{>an managai raiv^and frumans aftumans jah

32 aftumans frumans. veSumi^-j^an ana viga gaggandans du lairusaulymai jah
fieturbigaggands 'ins 'iesus. jah sildaleikidedun jah afarlais^mdans £aurhtai
raurfam. jah andnimands aftra ^ans tvalif dugann 'im qi{>an. lK>ei habaidedun

33 'ina gadaban. fmtei sai. usgaggam 'in 'iairusaulyma jah sunus mans a^ibada

34 ^m ufergudjam jah bokarjam. jah gavargjand 'ina dau{>au jah bilaikand 'ina

ire, qaam dlTiti in ref^mn dei ire. 26. Venim ii magis obstupaenmt , Vicentes ad se inyicem: et qnis
potest serrari? 27. Conspicieos ad eos lesas dixit: sed apud homines impossibile est, non apud denm;
CBiBe enim possibile est apud deun. 28. Coepit antem Petriis dicere ad eum: ecce, nos reliqnimus omnia
6t ireqvnti » somas te« 29. Respondens iis lesiis dixit: amen dico robis, non alius est, qui reliquerit do*
man aut fratres ant matrem aut patrem aut uxorem ant liberos ant agros ob me et ob hoc eTan^linro,
dO, qui non acdpiat centnplum iam in hoc tempore domos et fratres et sorores et patrem et matrem et
liberos et ag^os oum persecntionibus etin aeyo Jioc. future yitam aetemam. 31. At multi fiunt primi ultimi et
altimi primi. 32. Fnerunt antem in Tia euntes adierusoljma et praecedens eos lesus, etmirati -sunt etseqnentes
timidi facti-sunt et assumens itemm hos dnodecim coepit iis dicere, quae forent ei acddere. 33. Quod ecce, ex-
imus in lemsoljma et filins hominiif traditur his sacerdotibos et scribis et damnant eum capite 34* et inident eum

10, 2T. i'nsaiwands] Ulf. c. codd. ^ dL —
tJket\ sed, g^. omn. ante ni, quod sensns postulare
Tidetur. — w/] e»t, ® gr.

10, 28. pan] atitem, ^ g:r.

10, 29. tni] iis, " gr- omn. — aflaiJoli] cod.
Arg:. 4^ aflailolofu — bropruns] Ulf. ° rj adel-
(pdg. — aippau aipeiti] gr. post attan, pro quo
cod. Arg. et editt. ^^ aiiin* — haimopija] sic cod.
Arg;. hoc et sequente versu; edift. :^ haimopcja ;
Toram Icctionem iam pridem coniecfura asseculi sunt
Z. Gloss, p. 178. Grim. IT. 257.

10, 30. saei] St. ^ sat; Ulf. og pro og ar
teg^isse, audaciores contendnnt. — Jah attan] et pa-
Ihem, ^ gr, — ■ aipein] matrem, gr- fii]T^Qag. — hat"

mopija] yid. ad vs. 29. — wdkom] foHasse legendrim
est vraljont, rid. 4, 17. Rom. 8, 36. nam a Terbo
xrrakjan non licet formare vraka, sed t^akja, et a
trekun praeterito Terbi vrikan , proficiscilur vrekri

(Cor. 2, 12, \0).ndm dm^um.m^f^.^,m

10, 32. tatrusavlymai] J. St. B. + tairau*
sauli^mai, sic yers. ae^qJ — gadaban] sic rec(e,l^^a4^ ^
cf. gadofk'si Tit. 2, 1. Skeir. p. 38, 5. 11. 40,
14. 42, 3.

10, 33. tairusanlyma] Yid. ad vs. 32. «^ da
pau] Ulf. ® xai TtaQadioaovGiy avtor tolg i9»
veair qnam clausulam omn. gr. habent, in cod.
Arg. nullum eorum yestigiom apparet.

Digitized by

Google

Marcus 10, 35 — 43.

63

jah bliggvand uia jah spmand ana ma jah usqimand imma jab ^ridjln daga

35 iisstandi{>. jah athabaidedun silt du unma ^'akobus jah lohaooes guujus zaibai*

36 daiaus qi^andaus. laisari. yileima ei j^atei j^uk bidjos. taujais uggkb. ip in

37 qa^ un. wa vileite taujan mik. igqis. ip eis qel>un du 'imma. fragif ugkis ei
aius af taibsyon {>einai jab ains af bleidumein ^einai aitaiya m yulfmu I>ei-

38 namnia* i^ lesus qa^ub du i'm. ni yituts. ms bidjats* magutsu driggkan stikl.

39 I>an6i ik driggka. jab daupeinai. ^izaiei ik daupjada. ei daupjaindau. i^ eis
qe^un du imma* magu. i|> lesus qal>ub du un. sye^aub ^ana stdkl. f^anei ik

40 driggka* driggkats jab ^izai daupeinai. j^izaiei 'ik daupjada. i^ I»ata du sitan
af taibsyon meinai ail>f»au af bleidumein ulst meia du giban alja ^aimei man-

41 yif^ yas. jab gabausjandans ^ai taihun dugunnun unyerjan bi lakobu jab lo-

42 bannen. ip lesus atbaitands ms qaf^ du un. rituip I>atei ^uggkjand reikiuon

43 t^iudom. gafraujiuond un. i^ j^ai mikilans ize gayaldand im. i|> ni sya sijai lo

/^/.>J«^-». if. /^s.

et flagellant eum et gpniint in earn et occidunt eum et tertio die resnrgit. 35* Et contulenint se ad enm
lacoboB et lohannes, filii Zebedaei, diceutes: magister, Toliimus, at quod te oramos, facias nobis. 36. Ve-
nnn is dixit lis; quid Yultis facere me Tobis? 37. Yenim ii dixernut ad earn: da nobis at onas a dextra
tna et anas a sinistra tua sedeamus in gloria (ua. 38. Verum lesus 'dixit ad eos: non 8citiS| quod oratis^
potestisne bibere calicem^ quern ego bibo, et baptismo, quo ego baplizor, ut baptizeuiiui ? 39. Yerum ii
dixenint ad eum: possumug! Yerum lesus dixit ad eos: certe huuc caiicem^ quern ego bibo^ bibids, et
hoc baptismo, quo ego baptizor; 40. yerum hoc sedere a dextra mea aut a sinistra non - est
meum dare, sed quibus paratum fuit* 41. Et audientes hi decem coeperunt iudignari erga laco-
bam et lohanoem* 42. Yerum lesus advocans eos dixit ad eos : sdtis quod putant imperare
populisy regunt eos; yeram hi magni eorum dominantur - in eos. 43. Yerum non sic sit in

10, 34. U8$iandip] St :f: miandip.
10, 35. puk] te, ^ gr.

10, 37. ugkis\ rers. 35 est uggUs; sic ra-
riant drigkan et driggkan, pagkjan et paggkjany
pugkf'an et puggkjan^ alia — sitaiva] Ih. soqii-
cator sOaima esse legendom, quod Z. temere in
textam reeepit; Grim. I. 840 dnalis fonnam earn
esse arbitratnr, quod nobis etiam yidetur.

10, 38. viluU] J. St. B. :{: vitupa. -* «ia-
gutnt dtiggkan] J. St. + maguia driggkan, B.
couiecit 4^ maguis udriggkan; u suflixam essil in-
terrogativum , recte moueut L. lb. Z. — tX] pr.,
St. ^ %h. — ei daujjfaindau] sic Ulf., quia infi-
nitiyum passiyi, qnem exspectes, gothica lingua
non habet, sic J. 3, 4 tbui mag a/ira galeipan
jah gaibairaidau, cf. ad 8, 31.

10, 39. magu] sic cod. Arg.; editt. :);
gum; magu est forma dnalis, cf. siju J. 10, 3U
17, 22. — daupjada} Goth. ® (iaTizta^ijaea^e per
errorem librarii, yid. ad Rom. 9, 15.

10, 40. aippau] ant, gr. xai.

10, 42. paid] duas Z. proponit coniectoitUL
at siuceram restituat lectionem; aut pro puggkfami
mayult legere puggljandsy breyiore (?) forma pro
pyggkjandans ; aut paiei pro patei, quae lectio
aliquam yen haberet speciem, nisi omn. gr. Sti
legerent, quod etiam propter seusnm abesse non
debet, et accedit quod / yods paiei in cod. Arg.
diserte legitur; nos tutius esse arbitramur suspicari9
librarinm, qui in hac plagula multa errayit, poal
puiei omisisse paiei, cf. ad L. 10, 5 et ad Cor.
1, 12, 22. — puggkjand] Z. + Pugkjdnd. —
tp\ yid. ad M. 6, 24.

Digitized by

Google

u

Marcus 10, 44-11, 1.

izvis. ak sawazuh saei yiK Tair|ian mikib m uris. sijai unrar .andbahts*

44*45 jah saei yili izyara vairj^an finiinisfs. sijai aUaim skalks* jah auk suniis mans

ni qam at andbahtjam ak andbahijan jah giban saiyala seina faur managans

46 satin, jah qemun m lairikon* jah usgaggandin unma jainpro mi^ siponjam
seinaim jah managein ganohai sunus teimaiaus barteimaiaus blinda sat faur

47 rig dii aihtron. jah gahausjands ^atei iesus sa nazoraius ist dugann hropjan

48 jah qif>aii. sunau dayeidis lesiL armai mik. jah wotidedun umna managai ei ga-

49 pahaidedi. i^ 'is filu mais hropida. sunau dayeidis. armai mik. jah gastandands
lemis haihait atyopjan ma. jah yopidedun pana blindan qi^andans du unma. firaf-

50 stei I>idc urreis. yopeif) j^uk. ifi is afyairpands yastjai seinai ushlaupands qam at 'iesu.

51 jah andhafjands qa]^ du unma 'iesus. wa yileis ei taujau ^us. ip sa blinda qa|i dn

52 'imma. rabbaunei. ei ussaiwau. ip 'iesus qa^ duimma. gagg. galaubeins ^^a gana^
1 ly 1 sida j^uk. jah sunsaiy ussaw jah laistida 'in yiga lesu. jah bil>e ne>fa yesun'iairusalem

Tobis; sed omnis qui Tolt fieri magnns in Tobis, git Tester minister; 44. et qui Tolt vestnim fieri pri-
mus 9 sit omnibus serrus. 45. Et enim filius Lominis non yenit ad seryitia) sed ministrare et dare
animam suam pro multis redemtionls - pretium. 46. Et yenerunt in lerico, et exeunte eo illinc com
fiscipulis suis et turba mnlta, filius Timaei Bartimaelttcaecas sedit ad yiam ad mendicandnm. 47. Et
audienS) quod Iesus, Me Nazoraeus, est, coepit damare et dicere: fili Dayidis, Iesu, miserere mei! 48. Eft
obiurgarant eum mniti, ut taceret; yerum is multo magis damayit: fili Dayidis, miserere mei! 49. Et
stans Iesus iussit adyocari eum et yocayerunt hnne caecum dicentes ad eam: consolare te! sui^, yocat te«
50. Varum is abiidens yestem suam exsiliens yenit ad lesum. 51. Et respondens dixit ad eum Iesus: quid
yis, ut faciam tibi? yerum liic caecus dixit ad eum: rabboni, ut yideam. 52. Yenim Iesus dixit ad eum: yade,
fides tua sanayit te! Et statim yidit et secutus-est in yia lesum. 11, 1. Et quum prope essent lerusalem

10, 44. frumist$\ cod. Arg. J. St. '^ frumht;
9. propter sequentem eandem literam omissum esse,
recte monet Z., sic ys. 45. 16, 1« alia yid. apud
Massm. Skeir. p. 59.

10, 45. at andbahljami B. Hz. et Grim. I.
855 4: ict., J. St. ^ aiandhahljan\ Z. coniedt j:
at andbahtnan, nam at niillo alio loco infinitiyo ad-
lunctiun invenitur; quid Grim, de h. 1. statuerit,
non intelii^mns. Ulf. circnmloaitione iufinitiyi pas-
siyi, quo ling^ got|uca omuino caret (yid. ad 8,
51. 10, 38. 15, 9), utitnr; est igitar at andbaht"
jam (ab andbaJui, senritium, muuns) ad seryitia
sc. sibi praestanda, cf. Cor. 1, 16, 15. — faur
tnaftagans sauti] c^ gr. omn.; ceterum cod. Arg.
J. St. B. 4: managan, yid. ad. ys. 44, cf. ad M.
27, 51. Mc. 3, 13. Cor. 2, 3, 2. 4, 5. Notandnm autem
est, Skeir. p. 37, 9 ubi itermn «air/t^ yel potius

nssaunei legitnr, simili quoque yitio alterum 8
(usaunein) omissum esse.

10, 46. Jainpro] illinc, gr. ajTO leQixd* —
urtfj^] cum, gr. xau — teimaiaus barteimaiaus\ J.
St« -|- timaiaus bartimaiaua.

10, 49. gastandands] St. 4^ gastandans^ —
atmpjan tua] ^v) gr.

10, 50. ushlaupands] exsiliens, gr« opaardg;
Ulf. c. oodd. avanridrioag legisse yidetun — tenf]
7i* pro accnsatiyo habens errat, is enim casus ra»
rissime (y. ad M. 27, 1) cam^ praepositione ai po-
nitur; haec breyior forma pro tesua saepius legitnr, yid.
L« 8, 21 et in epistolis anristau 'iesu passim didtur.

10, 52. i>m] gr. avi(^ et post laistida quidera.

11, 1. vesun\ J. 4^ vemun, St. 4* qemun. —
tahrusalem] J. St. ^ iairusaleim. — bepsfageim]
gr. Br]&(payi]* — bipanitn} aliis lods est bepor
nia, yid. ys. 11 et 12.

Digitized by

Google

Marcus 11| 2--- 13.

«

in bej^agem jah bij^anun at fairgunja ale^jin. msandida trans dponje S6i«

.2 naize jah qa^ du un. gaggats m haim ^o vij^rayair^n iggips jah sunsaiy

uingaggandans m ]fo baurg bigitats fidan gabundanana. ana panunei nauh

3 ainshun manne ni sat. andbindandans ina at^uMi^. jah jabai was iggqis z.r^<^i -uv<aWw^
qif>ai. duwe j^ta taujats. qij^aits patei £rauja I>is gaimei(». jah sunsaiv uia '^'^ /^ /« f^f^i^-

4 msandeif^ hidre. galij^un I>an jah bigetun fiilan gabuudanana at daura uta ana ' ^

5 gagga jah andbundun ma. jah sumai j^ize jainar standandane qe(»un du un*

6 wa taujats andbindandans I>ana fiilan. i[> eis qej^un du un. syasve auabauj^
.7 im lesus. jah lailotun 'ins. jah brahtedun j^ana fidan at 'iesua jah galagi-

8 dedun ana vastjos seinos. jah gasat ana m^. managai I>an yastjom seinaim
stravidedim ana viga. sumai astans maimaitun us bagmam jah stravidedun

9 ana yiga. jah ^ai fauragaggandans hropidedun qi^andans. osanna I>iu]^ida sa

10 qimanda in namin fraujins. ]^iuI>ido so qimandei I>iudangardi in namin attins

11 unsaris dayeidis. osanna m hauhistjam. jah galaif> in lairusauljma i'esus jah
m alh jah bisaiwands alia at andanahtja juf>an yisandin weilai usiddja m

12 bel>anian mi]^ j^aim tyalibim* jah iftumin daga usstandandam un us be]>anim

13 gredags yas. jah gasaiwands SBxakkabagm £8urra]^ro habandan lauf afiddja.

in BetLsfag^ et Bethania ad montem olifenim, misit daos discipnloram snomm 2. et dixit ad eos: ite in
vicam hone oppositum Tobis et statim introeantes in banc nrbem invenilis pttllnm alligatnni, in qao adLac
qoisqnam hominam non sedit; solrentes earn addacite. 3« Et si qtiis yobis dicat: cor hoc facids? dicatis
quod dominus Lane desiderat, et statim earn mittit hnc 4. Iverant autem et inyenerant pullnm alligatnm
ad portam foriis in platea et solrerunt eum. 5. Et gnidam konim illic stantiam dixemnt ad eos: quid
fadds solrentes banc pallam? 6. Yenim ii dixerant ad eos, siait praecepit lis lesos, et dimiserant eos*
7. Et doxeront banc pnllam ad lesam et posaerunt insaper vestes snas, et sedit saper earn. 8. Maiti
Tero Testes saas strarerunt in yia, quidam ramos cecideruut de arboribus et strayeront in yia* 9. Et bi
praeeontes clamarant dicentes: osanna, benedictus bic yeniens in nomine domiui; 10. benedictam boc
Teniens regnum in nomine patris nostri Dayidis, osanna in altissimis. !!• Et iyit in lemsoljma lesns
et in templum et circamspiciens omnia, yespere iam existeute bora, exiit in Betbaniam cum bis daodecim. 12. Et
postero die exsurg^ntibns iis e Betbania famelicos fiiit, 13. et yidens ficam procul, babentem frondem, accessit.

11, 2. *inngaggandan8'\ Z. 4^ tngaggan**
dans* — bo baurg] banc nrbem, gr. omn. avTrjv* —
nottA] adnac, ^ ^., Ulf. c. codd. ovnin (nauh ni)
leg^it. — andbindandans] Z. 4= andhindandands.

11, 3. pata iaujais] cv) gr. omn«

11, 6. iw] iis, «gr.

11, 7. ana] iusnper, qonm gt. omn. aixf^
habeant, aliqnis suspicari potest, post ana prono«

'ina (earn) excidisse, quod ipsom nobis quo-

que yidetnr; quamquam praepositiooes pro adverbiis
ponuntur, yid. ad 10, 13.

11, 8. sumai] Ulf. ° J^.

11, ^.fauragaggandans] Ulf. ^ xal 6i axo-

11, 10. iVf namxn] in nomine, ^gr*
11, 11. at andanahfja] 3. St. j: ict.
11, 12. usstandandam] J. St. :^ usgaggan*
dan* — bepanitn] B. j: bepanian*

9

Digitized by

Google

0^ MareuM 11, 14—24.

ei aufto bigeti wa ana mrnia. jah qimancis at mima ni raiht bigat ana unma

14 niba lauf. ni auk yas mel smakkane. jah usbairands qa^ du unma. ni fiana-

15 sei^s US pus aiv manna akran matjaL jah gahausidedun j^ai siponjos is. jah
iddjedun du iairusauljmai. jah a^aggands lesus in alh dugann usrairpan
|ians frabugjandans jah bugjandans in alh jah mesa skattjane jah sitlans pioe

16 irabugjandane ahakim usyaltida. jah ni lailot ei was pairhberi kas |iairh ^

17 alh. jah laisida qil>ands du un. niu gameli{> ist j^atei razn mein razn bido

18 haitada allaim j^iudom. ip jus gatayidedup ita du filigrja yaidedjane. jah ga-
hausidedun pai bokarjos jah gudjane auhumistans jah sokidedun. lyaiya imma
usqistidedeina. ohtedun auk ina. unte alia managei sildaleikidedun in laisei-

19. 20 nais is. jah bil>e andanahii yarp. usiddja ut us f^izai baurg. jah in maurgin

21 faurgaggandans gasewun f>ana smakkabagm paursjana us yaurtim. jab gamu-

nands paitrus qap du inrnia. rabbei saL smakkabagms panei firaqast. ga-

22.23 j^aursnoda. jah andhafjands iesus qa]^ du im. habai|> galaubein gu]^. amen

auk qi{)a izyis. {)iswazuh ei qij^ai du pamma fairgunja. ushaiei Jnik jah

yairp j^us in marein. jah ni tuzyerjai in hairtm seinamma ak galaubjai j^ata*

24 ei I>atei qif^if). gagaggij^ yairj)i{> imma I>iswah J)ei <pjfi]?* duj^f^e qija izyis*

allata ]>iswah ]fei bidjandans sokeif). galaubeif) I>atei nimil>. j^ yair]^i|> izyis.

at forte inyeiiiret quid in ea^ et yenieus ad earn non qiiidqaam inyenit in ea^ nisi frondem^ non esim
fvit tempiis ficorum. 14. Et prorampeDS dixit ad earn: non amplius ex te onqiiam homo fhictam edat«
Et aodiyerant hi discipiili eiiis 15. et iyenint ad lenisoljma; et accedens Iesus in templum coepit eiiceie
hos yendentes et ententes in templo et mensas nnmrnolaiionun et sedilia horom yendentiom colombas
eyertit. 16. Et non permisit, nt qiiis transferret yas per hoc templnm* 17. Et docnit dicens ad eos:
nonne scriptnm est, qnod domas mea domus precnm yocatnr omnibos gentibns? yemm yos fedstis earn ad
latibnlnm maleficonim. 18. Et andiyerunt hi scribae et sacerdotum sanuni et qnaesiyemnt, qnomodo eom
perderent; timneront enim earn, nam omnis tnrba mirati-snnt ob doctrinam eios. 19. Et qnnm yesper
fieret) exiit foras ex hac nrbe. 20. Et in mane praeeuntes yidemnt hanc ficom aridam e radicibns;
21. et recordans Petrus dixit ad earn: rabbi, ecce! ficns, cni maledixisti, examit. 22. Et respondens
lesos dixit ad eos : habeatis iidem dei ; 23. amen euim dico yobis, omnis qui dicat ad hanc montem : extolle
te et coniice te in mare, et non haesitet in corde sno, sed credat hoc, at, quod didt, procedat, fit ei
omne, quod didt. 24. Ifaqae dico yobis, totum omne, qnod orantes quaeritis, credite, qaod acdpitis et fit yohis.

11, 13. ama tmma\ sec in ilia, ^ gr. omn. pta linea literam n indicante; J. St. ^ vaidedjms,

11, 16. iV««l ogr. B- *.X'^^^\t. r TIC.* IX iL

11, 16. pa^hberi] J. St. ^ PanUelu j^^ 23. few] Ulf. c. codd. et yens. • Sti. —

11, 17. vaidedjane} sic cod. Arg.^ superscri- Paia] hoc,^gr. omn.; oetemm paiaeH.St.B.^kiU

Digitized by

Google

Mareus U, 35 — 12^ 1. 07

25 jah j^an Btandai]^ bidjandans. afletai^. jabai wa habai^ Til>ra wana. ei jah

26 atta ucvar sa in himinam afletai izyis missadedins izraros. 'ip jabai jus ni
afletij^* ni (au atta izrar sa m himinani afleti|> 'izvis missadedins izraros.

27 jah i'ddjedun afitra du lairusaulymai. jab in alh warbondin unma afidd^^edun

28 du unma pm, auhumistans gudjans jah bokarjos jah sinistans jah q6l>un du
unma. m iramma yaldufhje |>ata taujis. jah was I>us pata yaldufni a^f ei

29 Iiata tanjb. ip lesus andhaijands qa]^ du un. fraihna jah ik izris ainis yaurdis

30 jah andhafji|> mis. jah qij^a izvis m wanrnia yaldu&ije j^ata tauja. daupeins

31 lohannis uzuh himina yas f^u uzuh mannam. andhafei|> mis. jah j^ahtedun
du sis misso qi^andans. jabai qij^am. us himina. qi^il>« al>l»an duwe ni ga*

32 laubidedu^ unma. ak qi^am. us mannam. uhtedun Ik> managein. aUai auk

33 alakjo habaidedun lohannen ^atei hi simjai praufetes yas. jah andhaijandans
qe^iun du lesua. ni yitum. jah andhaijands lesus qa]^ du un. nih ik izyis

12^ 1 qi^ m wamma yaldu&je pata tauja. jah dugann 'im 'in gajukom qijian. yei-
nagard ussatida manna jah bisatida ina faI>om jah usgrof dal uf mesa jah

2S. Et qmim gtetis orantes, remittatisy si quid habetis contra aliqnem, nt etiam pater vaster hie in coelis
rendttat robis transgressiones vestras. 26. Yeram si tos non remittitisy non utiqne pater Tester Lie in
€oeli8 remittit yobis transgressiones yestras. 27. Et iyemnt itenun ad lemsolyma et in templo ambolante
eo adiemnt ad earn hi sommi sacerdotes et scribae et natn - maximi 28. et dixemnt ad earn; in qna po-
^tatnm hoc fads? et quis tibi hanc potestatem dedit, nt hoc facias? 29. Yemm lesns respondens dixit
ad eos: interrogo etiam ego yos unom yerbnm et respondete mihi, et dico yobis in qua potestatun hoc
fado* SO, Baptismns lohannis exne coelo fait, an exne hominibus? respondete nrihi. 31. Et
cogitarant ad se invicem dicentes: si dicimns, ex coelo, didt: at cor non creditis ei? 32. Sed
dicimos: ex hominibas, timuerant hanc torbam, omnes enim omnino habuemnt lohannem, qnod
in yeritate profeta fait, 33. Et respondentes dixerunt ad lesum: non sdmos; et respondens
lesos dixit ad eos, neqne ego yobis dico, in qna potestatam hoc fado. 12, !• Et coepit iis in para-
holis dicere: yineam plantayit homo et drcomdedit eam sepibus et effodit lacam sab torcalaii et

11, 26. tzvis] yobis, ® gr. 12, 1. veinagard]!. St. ^ veinfrard. — manna\

11, 28. tavjisl sec, St. 4^ havjts. St. :|: mattnna. — bisatida] J. St. + aflagida;

^1, 29. tzvii] pr. gr. ante jaA. in cod. Arg. praeter saiida qiiidqiiam legi non pot-

11, 31. appani proprie at, ponitur pro graeco est; eyanneront enim quae liCerae ante safida scri-

Ot^ in eiasmodi sententiis interrogatiyis, yid. L. 20, 5. ptae fuemnt, sed probabiliter yiri docli coniecerunt,

17» J. 6, 30. quod dedimns. — tna'] pr. enm , ** gr. — dal] J.

11, 32. at] Ulf. c. codd. ® iav. — vihledun] St. lac; B. ^^rf:; Z. Ja/-, qnia dalg scriptam fiiisse

pro ohleduHf yid. ad 9, 50. — alakfo] omnino, suspicatur, fretas, ni fallimur, loco L. 6, 39.; sed

^ gr. omn., sic L. 4, 22. eo loco pro dalga driusand quiu legendam sit

11, 33. du ienua] sic cod. Aig. (iS^); J. St. ^^ gadrimand non est dubiiim. Ih. iam pridem

B. ± du ina; Z. + du imma. - amdhaffanda ^^^^ restitait, recte monens naUam kcnnae post . ^

fc^ig,] <x> gr. — izvis qipa] c\> gr. omn. ««' yestigiam apparere, et nm quod membrana ex

Digitized by

Google

$8

Marcus ii, 2 — 12.

2 gatinirida kelikn jah anafalh 7na vaurstvjam jah aflai^ alja{). jah insandida
du j^aim vaurstvjam at mel skalk ei at I)aiin vaurstvjam nemi akranis yis

3 veinagardis. i{) eis nimandaus ina usbluggvun jah insandidedun laush&ndjaiK

4 jah aftra insandida du vox anj^arana skallc. jah j^aua stainam vairpandans
gaaiviskodedun jah haubif) vundan brahtedun jah msandideduQ ganaitidana.

5 jah aftra insandida an{)arana. jah jainana afslohun jah managans an{)arans«

6 sumans ushliggvandans. sumansuh f>an usqimandans. f>anuh nauhf>anuh ainana
sunu aigands liubana sis wsandida jah I>ana du im spedistana qif>ands j^atei

7 gaaistand sunu meinana* i{) jainai {)ai vaurstvjans qef>un du sis misso* {»atei
sa ist sa arhinumja. hirjif). usqunam 'imma jah unsar vair{)if> j^ata arhi*

8 jah undgreipandans ma usqemun jah usvaiu*pun unma ut us {)amma vein»»

9 garda* wa nuh tau jai firauja Jis veinagardis. qunif) jah usqisteif) j^ans vaurstv-

10 jans jah gihip j^ana veinagard anf>araim. nih {)ata gamelido ussuggvu]^.

11 stains j^ammei usvaurpun ^ai timrjans. sah var^ du haubida vaihstins. £ram

12 fraujin varf> sa jah 'ist sildaleiks m augam imsaraim* jah sokidedun ma und-
greipan jah ohtedun |)o managein. froI>un auk (»atei du im ^o gajukon qap.

ae^ficayit turrim et tradidit earn operariis et abiit pere^» 2* Et misit ad hos operarios ad tempos %er^
Tmn, at ab bis operariis snmeret fmctiim biiius yineae. 3. Yerum ii capientes earn flagellamnt et mis^
ront Tacaiim« 4. Et iterum misit ad eos aliam sermm; et banc lapidibas iadentes improbramnt et capfll
yolneratum fecerant et iniserunt yitiatum. 5. Et iteram misit aliam; etiam ilium ocdderuot, et maltos alios,
quosdam flagellaoteSy qiiosdam aatem occidentes. 6. Taac adbac anum fib'iim babeas, caram sibi, misil
etiam Lone ad eos altimum dicens, qaod aestimaat filitim meam. 7. Yeram illi bi operarii dixenmt ad se
inyicem, qaod bic est bic beres, agite! occidimns earn et nostra fit baec bereditas. 8. Et apprebendentes
eum occideraat et eiecerant eum foras ex bac yinea. 9. Quid igitar faciat dominos baius yineae? yenit
et perdit bos operarios et dat lianc yineam aliis. 10. Neque boc scriptum perlegisHs: lapis^ qiiem reiecenint
bi fabri, bic factns-est ad caput ang^i. 11. A domino factus-est bic et est mirabilis in ocntis nostns. 12. Et
qnaesiyeruut eum prebendere et timuerunt banc turbam, intellexerunt euim, quod ad eos banc parabolam 4ixit.

parte mutilata est sine nlla difficnltafe legitnr, quod
editum est. Dal uf mesa (B. lb. ^ vfmesa)
autem, nti iam Z. recte iater])i'etatnr, foyeam yel
yas sub torculari (positnm) sig^ificat.

12, 2. fl/] Z. + af, yid. ad 15, 45.

12, 3. vsbhi^gvufi] J. St. :{: usblauggvun.

12, 4. im] J. St. B. :|: ins. — ffaaiinakodedun

Jah] improbramnt et, ® g^r. omn. yid. ad Cor. 1, 9,

^ff »ww^jffi>i itof ^^^' ; ceterum 3, St, B. :{: gaaivishodinlun.^ — ganai"

tidana'] J. St. j: gahnaigidana, B. ^ ganaigidana*

12, 6. aftra^ iteram, ® gr. — anparana} gr.
omn. ante insandida.

12, 6. spedUlana} J. St. + speidistana.

12, 8. 'imma] eum , ^ gr. omn. exceptis codd.
f et 10 ap. Mi.

12, 10. s fains] lapis, gr. omn. ll&ov ad pro*
nomen relatiynm ^ov) referendum, qiiem graecia-
mum (Mattbiae Gramm. Graec. p. 886) Gotbos noa
imitans nominatiyam, qui reqoiritur, ponit. — «aA]
J. St -|- sa*

Digitized by

Google

Marcus 12, 13 — 24. §9

13 jah afletaudans ma galij^un. jah msandidedun du imma sumai {)ize fareisaie

14 jah herodiane. ei ina ganuteina vaurda. ip eis qimandans qe{>im du unma.
]aisari« yitum j^atei sunjeins is jah ni kara I>uk manshiin. ui auk saiiris
m andvair{)ja manne ak hi sunjai vig gu{)s laiseis. skuldu ist kaisaragild

15 giban kaisara {)au nlu gibaima. 'ip lesus gasaiwauds ize liuteiu qap du mu

16 lya mik £raisif>« atbairi{) mis skatt. ei gasalwau. ip eis atberun jah qap du
im. lyis ist sa manleika jah so uformeleins. if> eis qel>tm du rnuna. kaisaris.

17 jah andhafjands lesus qa^ du un. usgibif) po kaisaris kaisara jah po gu^s

18 gu{)a. jah sildaleikidedun ana {>amma« jah afiddjedun saddukaieis du juuma.

19 ^aiei qi{)a0d usstass ui Tisan, jah frehun ina qil>andans. laisari. moses game-
lida UDsis j^atei jabai iids broI>ar gadau|>nai jah bilei{>ai qenai jah bame ni
bilei{)ai. ei nimai broI>ar is ^o qen is jah ussatjai bama bro{)r seinamma.

20 sibun broj^rahaus yesun jah sa firumista nam qen jah gasyiltands ni bilai^

21 fraira. jah an{)ar nam j^o jah gadaupnoda jah ni sa bilai}) fraiya* jah j^ridja

22 samaleiko. jah nemun po samaleiko j^ai sibun jah ni bDif»un fraira* spedu«

23 mista allaize gasvalt jah so qens* in j^izai usstassai. j^an usstandand. war-

24 jamma ize vairl>i{> qens* pai auk sibun aihtedun po du qenai. jah andhafjands

et relinqaentes emn abienmt* 13. Et misenint ad eam quidam honim Farisaeonim et Herodianonun , at

emu caperent yerbo* 14. Yemm ii renientes dixenint ad earn: magister, sciinas, qaod yerax es et non

cara (-tang^t) te caioftqnain , non enim spectas in fadem hominnm, sed in yeritate yiam dei doces; debi-

tnnine eat caesareum • tributom dare caesari , an non demns ? 15. Yeram lesas yidens eoram dolnm dixit

«d eos: quid me tentatis? alFerte mibi nnmuni) at yideam, 16. Yenim ii attnlenint et dixit ad eoa: cnius

est baec effi^es et haec inscriptio? yeram ii dixenint ad eum: caesaria. 17, £t respondens lesus dixit

ad eos: reddite Laec caesaris caesari, et baec dei deo; et mirati-sant de hoc 18. Et adieront Sadda-

caei ad earn, qni dictmt, resorredionem non esse, et interrogarunt earn dicentes: magister, Moses scripsit

nobis, qaod si coins frater moriatar et relinqaat axorem et liberos non relinqnat, ut sumat frater eias banc •

oxorem eins et excitet liberos fratri suo. 20. Septem fratres fueront et hie primus duxit axorem et moriens

non reliquit semen; et alter duxit hanc et mortuos-est et non hie reliquit semen; et tetlius similiter. 22* Et

doxerunt hanc similiter hi septem et non reliquerunt semen; altima omnium obiit etiam haec uxor; 23. in hac

resnrrectione, qunm exsurgunt, coi coram fit uxor? hi enim septem habuerunt hanc ad axorem. 24. Et respondens

12, 13. aumafl quidam, gr. omn. tivag. ^ 12, 16. tsfl est, <» gr. omn. — manleila] J.

12, 14. saiwis] J. St. B. :^ aaiwais. — 7at« St. 4^ mandleik.

$eis\ Z. 4= foists, — giban kauara] rv> gr. — 12, 19. bama} liberos, gr. omn. aneQ^a.

pau] J.St. 4: pan. — gibaima] Ulf. c. cod. 225 et 12, 22. samaleiko] similiter, ° gr. — so] J.

yerss. ^7] /i^ dco^sv, et ita quidem, ut gibaima St '^ sa.

com praecedente pau niu (/^ ov) coninngat. 12, 23. pizat] Ulf. c. codd. et yerss. ® olv.

12, 15. tesus\ sic cod. Arg.; J. St. Hz. Z. ^ 12, 24. andhafjands] cod. Arg. '^ andhaj^ Mt^ ^'m^n^^^ '^^'^^^

if. 'is. — gasaiwands] yidens, gr. eidtig, sic 12, Jans eodem yitio, quo Cor.. 2, 7, 6 gaplaihanSf '•>*^k4^r.^ Sim^,/,f,i

28. — wa mik] J. St. ^ wa me, B. lac. et Eph. 2, 16 afilalians in cod. B pro gaplai'-

Digitized by

Google

JQ MarcuM 12^ 25 — 34.

lesus qajf du un. oiu duj^e airzjai siju]^« ni kunnandans mela nih maht gu^s«

25 allis j^an usstandand us dauf^aim. ni liugand. ni liuganda. ak sind sye aggiljus

26 ^ai m himinam. af^f^an bi dau^ans patei urreisand. niu gakunnaideduf) ana
bokom mosezis ana aiwatundjai. waiya Vmma qap gap qij^ds. ik un gaip

27 abrahamis jah gajf isakis jab lakobis. nist guf) dauj^aize ak qiyaize. aj^j^an

28 jus filu airzjai siju^. jab dua^aggands ains j^ize bokaije gabausjands ms sa-
mana sokjandans. gasaiwands j^atei yaila un andhof frah uia* warja ist allaizo

29 anabusne frumista. ip lesus andhof unma patei frumista allaizo anabusnsu

30 bausei israel. frauja gu^ unsar frauja ains ist. jab £rijos fraujan gup peinsjM
us allamma bairtin f>einamina jab us allai saiyalai j^einai jab us allai gahug-

31 dai ^einai jab us allai mabtai peinai. so frumista anabusm* jab anj^ara galeika
^izai. frijos newxmdjan f>einana sye j^uk silban. maizei I>aim anj^ara anabusns

32 nist. jab qap du unma sa bokareis. yaila laisari. bi sunjai qast I>atei ains 'ist

33 jab nist anj^ar alja unma. jab j^ata du Mjon ina us allamma bairtin jab us
allamma fraf>ja jab us allai saiyalai jab us allai mabtai. jab I>ata du frijon
neynmdjan sy6 sik silban managizo ist allaim j^aim allbrunstim jab saudim.

34 jab lesus gasaiyrands- ma I>atei frodaba andbof qap du unma. ni fairra is

leans dixit ad eos: nonne ideo erronei estis, non noscentes scripta neqae poteiitiam dei. 25. Nam qmnii
resargnnt e mortnis, non dncunt, non daciintur, sed sunt nti angeli Li in coelis. 26. At de mortnifl^
quod resargnnty nonne cognoTistis in libris Mosis in rubo^ qnomodo ei dixit dens dicens: ego som deos
Abrahami et deus Isad et lacobi. 27. Non -est deus mortuoram, sed yiTornm; at tos mnltom erroneii
estis. 28. Et accedens onos honim scribanim, andiens eos una qoaerentes^ ridens, quod bene lis respondit,
inteiTOgayit eum: qnae est omDiom legnm prima? 29, Yenlm lesus respondit ei, qnod prima omniom
lex: audi Israel! dominns, deus noster, dominas nnus est^ 30. et ames dominum, doom tunm, ex omni
corde tao et ex omni anima tua et ex omni mente tua et ex omni potestate taa; Laec prima jex^

31. et altera aequalis hnic: ames propinqnum tuum nti te ipsum; maior his alia lex non - esf^

32. Et dixit ad eum Lie scriba : bene , magister^ in reritate dixisti , qnod nnns est et non - est
aUns praeter eum, 33. et Loc ad amandum eum ex omni corde et ex omni mente et ex omni
anima et ex omni potestate, et Loc ad amandum propinqnum, uti se ipsum, maius est omnibus Lis Lolocan-
stis et sacrifidis. 34. Et lesus yidens eum, quod prudenter respondit, dixit ad eum: non procni es

hands et afslahands scribitur, cf. ad L. 20, 37. •— 12, 28. samana aohjandaml J. St. ^ sama^

niu] 3. ^ uiu, sic idem L. 3, 15. 9, 55* — meld] sokjandans, B. ^ sammasokjandans. — gasai"

cod. Arg. marg. bokos (libros). wands] rid. ad ts. 15; J. St. + jah addunt e grae-

12, 25. usstandand] gr. omn. post dmipaim^ — cis. — tm] J. St. B. '^ 'in* — anabusne] St. -|^

^ J^ot] Li, ° gr. anabuzne. — frumista] gr. omn. ante allaizo^
12, 26. tmma gap] tx> gr. omn. — tm] sum, 12, BO, Jrijos] J. St. ^^l friffos.

gr. omn. — jah] nit. Ulf. ^6 dsdg. 12, 31. puuii] Luic, gr. avvij.

o

Digitized by

Google

Uarcua i2, 35 — 13^ 23.

71

33 j^iudangardjai gu^. jab ainshun panasei^s ni gadaursta ma fraihnan. jah
andhafjands lesus qap laisjands in alh. waira qif^and pai bokarjos patei xri-

36 stus sunus ist daveidis. sflba auk daveid qaf) m abmin yeibammd* cpf)!]^
frauja du fraujin meinamma. sit af taibsvon meinai. unte 'ik gdlagja fijands

37 ^einans fotubaurd fotiye ^einaize. silba rdibtis dayeid qif^ij^ ina iraujan. jah

38 waj^ro imma simus ist. jab alia so managei bausidedun unma gabaurjaba* jah

t% 16 qaf> du 'im m laiseinai seinai. saiwif) faura yastja seina. af>]^aii yai I>aim

17*18 qi|)ubaftom jab daddjandeim in jainaim dagam. a^^an bidjai^ ei ni yair^ai

19 sa j^laubs 'izyar yintrau. yairj^and auk ^ai dagos jainai agio syaleika sye ni
yas syaleika fram anastodeinai gaskaftais. ^oei goskop gu]^. und bita jab ni

20 yair{)i|). jab ni frauja gamaurgidedi I>ans dagans. ni I>aub ganesi ainbun leike.

21 akei m I>ize gayalidane. ^anzei gayalida. gamaurgida I>ans dagans. jab f^an

22 jabai lyas izvis qi|^ai« sai her xristus ai]>I>au sai jainar. ni galaubjaif)* unte
urreisand galiugaxristjeis jab galiugapraufeteis jab giband taiknins jab &ura-

23 tanja du afairzjan. jabai mabteig sijai* jab pans gayalidans. ifi jus saiwip* sai.

re£;no dei, et imiis amplim non aasm-est earn inferrogare. $&• Et respondens lesas dixit docens in
lemplo: quomodo dicoat hi scribae, quod Cliristns filius est Dayidis? 36. Ipse eaim David dixit in 8pi«
ritn sancto: dicit dominns ad domimun meam, sede a dextra mea, donee egpo pono inimieos taos
scabeDom pedom taonun. S7» Ipse enim David dicit eom dominnm^ et unde ei filins est? Et omnis liaec
tvrlia aodivemnt earn libenter. 38. Et dixit ad eos in doctrina sua: carete a — 13, 16. — restem soani.
17. At yae his gravidis et lactantibus in ilKs diebns. 18. At oretis, at non fiat haec fnga restra hieme;
19. fiant enim Iii dies illi afflictio talis, ati non fidt talis ab initio creatiouis, qnam creavit deas, nsqoe
bodie et non fit. 20. Et ni dominns breviaret hos dies, non ntiqae raleret uiom corporam, sed
•b hos electos, qoos elegit, breriayit hos dies* 21. Et tarn si quis Tobis dicat, eoce hie Chiistns,
mit ecce iUic, ne credatis; 22. nam sorgnnt pseudocfaristi et pseadoprofetae, et dant signa
et portenta ad sedncendom, ri possibile sit, etiam hos electos. 24. Yeram yos yidete, ecce.

12; 36. tit] J. St. B. :{: cftf. — i*] ego, <> gr.

12, 37. raihiia] enim, gr. omn. oip; ant Vlt
not librarias initio yersns praecedentis in errorem
dactns scripsisse yidetur, nam raihiis nnllo alio
loco pro ovv ponitnr. — Jratifan\ J. St. B. ^
/ravfm {fanin)\ in cod. Arg. nunc legi amplius
neqnit. — 'imma nmtMr] r^ gr. omn. — alia] omnis,
gT« imm. TioXvq'

12, 38. faura'] in cod. Arg. jiOBt faura daae
Kterae (non is^ quod J. St. dederant, sed fortasse
to — ) scriptae fbemnt; ita antem adesa est mem-
brana, nt quid yere scriptnm fiierit, certo dici non possit.

13, 17. daddjandeim] editt rf: daddjamdem;
in cod. Arg. sjllaba dadd.* . integra conseryata est, sed
ea reliquamm literarom firagmenta sunt, nt lectio
inde emta pro sincera haberi possit.

13, 20. Mtlidrortasse nih legendnm est, nam
hoc, non nt, pro graeco el fiv^ pom solet: J. 9,
33. 15, 22. 18, 30. 19, 11. Rom. 7, 7. 9, 29 ^ _,,

(qno ultimo loco niu male editum erat^ — />««»«^02i2^ l!t?t(a \
sic cod. Arg.; editt. ^ pameL ^^^

13, 22. galmffaanistjeis] editt. ^ galwga*
jerisijais (J. St. ^ diy.); -— ei in terminafione,
quia in ea parte membraua laesa est, quamquam
cognosd non potest, postulat tamen nsos lingnae

Digitized by

Google

72

Marcus 13» 24-14^ 9.

24 fauragaiaih izvis aOaia. akei m jainans dagans afSw ]^ aglon jaina Baiul

25 riqizei^ jah mena iii gibi^ liiiha^ sein jah staimons TiiminiH yairj^and driu-

26 sandeins jah mahteis JfOB m himinain gayagjanda* jah Jian gasaiwand sunn

27 mans qimandan m Tnilhrnain mi^ mahtai managai jah yulj^au. jah ]^ msan-
dei|> aggiliins seinans jah galisif^ ^ans gavalidans seinaiis af fidvor vindam

28 fram andjam air^os und andi himinis. al>][)an af smakkabagma ganimil^ ]^
gajukon. j^an j^is juj^an asts |)laqus yairj^i^ jah uskeinand lauhos. kunnu^

29 ^atei newa ist asans. syah jah jus. I>an gasaiml> {lafa yairj^an. kunnei^ I>atei
14) 4 newa siju I>an . . teins j^is balsanis yarf). maht yesi auk I>ata balsan frabug-

5 jan m managizo I>au ^rijahunda skatte jah giban unledaim. jah andstaurrai*

6 dedun ^o. 'ip lesus qap. leti^ ]^o. duwe 'izai U8l>riut]l>» I>annu gof> yaurstv

7 yaurhta hi mis. sinteiuo auk I>an8 unledans habai|> mi^ izyis jah I>an yilei^«

8 magu^ ua yaila taujan. i[> mik ni sinteino habaif). I>atei habaida so.

9 gatayida. £eiursnau salbon meiu leik du usfilha. amen qi^a usyis. J)i&-
waruh pei merjada so aiyaggeljo and alia manase^. jah I>atei gatayida

praedixi Tobk omiie. 24. Sed per iUos dies post banc afflictionem illam sol tenebrator et luna son dal
lomen samn 25* et stellae coeli finnt cadentes et yires hae in coelis commoTentiir* 26. Et tmn Tideut
filinm hoimiais yenientem in nabibns com potentia mnlta et gloria. 27. Et torn mittit angelos soos et
colHgit hos electos soos a qnatuor yentis y a finibus terrae nsqae finem coeli. 28. At a fico samite bane
parabolam; qniim baias^ramns tener fit et genninant folia, cognoscitisy qnod prope est messis. 29. Sic
etiam tos, qaam yidetis boc fieri, cognosciitt', qnod prope sit torn — 14, 4. — -• . ditio bains balsami facta - est.
5. Possibile esset enim boc balsamnm yendere pins qnam trecentis denariornm et dare panperibns, el
fremnemnt - in banc 6. Yenun lesns dixit; sinite band cor ei aspen • estis? profecto bonom opns fecit
in me. 7. Semper enim bos panperes babetis com yobis, et qnnm ynltis, potestis lis bene facere; yermi
me non semper babetis. 8. Quod babuit baec, fecit; praeiyit ongere menm corpos ad sepnltnram*
9. Amen dico yobis, nbiconqoe qnod nnntiatar boc eyangelinm per onmem mnndom, etiam qnod fecit

gotbicae; — ais antem pro ploralis nominatiTO sine
exemplo est. — gaUugapraufeteis] J. St. :|: diy. —
wifai\ sit, ogr. omn,

13. 24. sauil] J. St. 4: 8a «i7,B. :f: sau
il. — Uuhap] B. ^ lauhap.

13, 25. himtnis] Griesb. false adnotat, Ulf.
legere ix tov ovqavov*

13, 28, ut asans] ro gr. omn.

13, 29. gasaiwip f>ata1 ^ gr, — paiei] J.
St. 4: pata. — sfju] sic cod. Arg.; lb* Z* ^ si*
iau; secondnm regalas grtunmaticas sijai scriben-
dnm est.

14, 4. • • leifis} sic cod. Arg.; edift.^: • • meim;
plene fortasse fraqisteins est, yid. Cor. 1, 5, 5
obi simplex qisteins {oXed-Qog) inyenitnr. >i wfc ij| h m ] s^^ji,m^

14, 6. pannu] Z. male conyertit nam, qnaproptcr
Griesb. Ulf. cam iis codd. consentire ait, qui yoQ
addant, qnodsi yero consideramus particiilam p4mnm
graeco agaj oQaye respondere solere: M. 7, 20.
Me. 4, 41. Rom. 14, 12. 19. Cor. 2, 5, 15 (6,
3), Ulf. aut ccQ^ legisse, ant propter sensum illam
pardculam de sno addidisse Tidetur; est antem
nostrum Ja (sie bat ja ein gates wcrk an mir
getban).

Digitized by

Google

MarcusUf 10 — 44« ^3

10 so* roc^'ada du gamundai izos. jah ludas iskarioieis ains pize tvalibe galaij^

11 du I>aiin gudjam. ei galeyidedi ma im. i^ eis gahausjandans faginodedun jah

12 gahaihaitun junma fedhu giban. jah sokida. waiva gatilaba ma galeyidedi. jah
j^amma frumistm daga azyme. I>aii paska salidedim* qef>un du 'imma ^ai

13 sipoDJos 18. war yileis ei galei^andans manyjaima. ei matjais paska* jah m-
sandida trans siponje seinaize qa|^uh du mx. gaggats m ^o baurg. jah gamo«

14 tei^ ig^ mamia kas yatius bairands. gaggats afar f>omma. jah padei mnga-*
lei]^. qif^ts ^amma heiyafraujin ^atei laisareis qi^i^. yyar sind 8alif>yos«

15 parei paska mi{> siponjam meinaim matjau. jah sa izyis taiknei^ kehkn

16 mikilata gastrayij^ manyjata. jah jainar manyjai^ unsis. jah tuaddjedun pai
41.42 sipon • • sai. galeyjada sunus mans m handuns £rayaurhtaize« mreisi]^ gag-*

43 gam. sai* sa leyjands mik atnewida« jah sunsaiy nauh^anuh at unma rod-*
jandin qam ludas sums ^ize tyalibe jah mi^ unma managei mi{> hairum jah

44 triyam fram I>aim auhumistam gudjam jah bokarjam jah sinistam. atuh {)an
gaf sa leyjands un bandyon qi^ands. f^ammei kukjau. sa ist. greipi^ |>ana

' J ' .1 ■ . ■

iiaec, dicitor ad memoriam eias. 10* Et ladas Iscariotes^ Unas hornm daodeciin, irit ad hos sacerdotes^
Qt traderet eam ns. 11. Temm H audientes gayisi-sniit et promisemnt ei pecnniam dare, et quaesiTif,
qaomodo apte earn traderet. 12. Et hoc primo die azymomnii quant pasca immolamnt) dixemnt ad
eum lii diadpuli eiaa: ubi Tia, at eantea paremas, ot edas pasca? 13. £t misit duos disdpalomm
SQorum dixitque ad eos: ite m banc urbem, et occurrit yobis homo yas aquae ferens, ite post hnnc, 14. et
quo iutroeat) dtcatis Luic domino , quod magister dictt, ubi sunt mansiones, ubi pasca cum discipulis meis
edam? 15. Et bic yobis ostendit coenaculum magnum stratum paratum, et illic parate nobis. 16. Et ex-
iemnt hi discip(uli) — 41* — ecce, traditur filins liominis in manus peccatorum. 42. Surgite, imns!
ecee, liic tradens me appropinquayit. 43. Et statim adbuc in eo loquente, yenit ludas, qnidam
liorom dnedecim, et cum eo turba cum gladiis et contis ab bis summis sacerdotibus et scribis et
natu « maximis. 44. Dedit autem bic Iradens iis signum dicens: quem oscoler, bic est, prebendite bunc

14, 9. gamundai] J. St. B. 4^ gamunjan, yitnperat; scilicet ig^norayit bic yir doctus endi^

14, 12. ei\ pr. ut, ^ gr* omn. ticam naturam yocnlae — vih, neque eornm prae-

14, 13. gaggats] sec., cod« Arg. J. St. ^ sertim meminerat locorom, qualis est 16, 8 diz*

guggast. uh pan sat, nam a non nisi in mediis yerbis aut

14, 15. tzvis] J. St. :|: i'gvis (sic uterque etiam composiHs in cognatum z permnfatur. Celerum inter

1, 17) pro tgqis; sunt fortasse, quibus quod dua- ^raepositiones et yerba cum illis composita, iUud

Bs aliquoties praecesserit , igqis etiam b. 1. praepla- — uh saepius ^t ut ponatur: L. 17, 7 annhkum^

ceat; sed inyito codice niliil mutandnm est. — jah} bei (pro anakumbei ^ uh) IS, 38 ukuh/dtopida (pro

sec et, ogr. ^ ufiSopida - uh) J. 7, 32. 11, 41, 16, 28. 17, 1.

14, 43* sums] Ul£ c codd. et yerss. ^ a^« — « Epb. 4,9; dirimuntur composita etiam aliis inter*

tigei] Ul£ c codd. et yerss* ^ nolvg^ positis particuiis: Ia. 20 ^ 2& us mu gibip, J. 6)

14, 44. aiuh pan gaf] B« Z. :^ at uhpan 22 mip ni qam, Utraque figura boc nostro loco
gaf; recte iam J« St. edidemnti qnos Z. inlnria adbibetur, aic etiam Cor* 1, 14, 23 atup ^ pom

L

10

Digitized by VnOOQ IC

J^ Mar CM € 14^ 45 — 5&

45 jah tiuhi^ arniba. jah qimands sunsaiv afgaggands du muna qap. rabbei

46 rabbei jah kukida imma. i^ eis uslagidedun handims ana ma jah undgripun

47 ma* ifi ains siims ]fize atstandandane muna nslukands hairu sloh skalk auhu«

48 mistins gudjins jah afsloh unma anso ^ata taihsyo. jah andha^ands lesus
qa^ du un. sye du yaidedjin urrunnu^ mi^ hairum jah trivam greipan inik«

49 daga wammeh vas at i'zyis m alh laisjands jah ni gripu^ mik. ak ei usfuD*
50. 51 nodedeina bokos. jah afletandans ma gal>lauhun allai. jah ains sums jugga«

lauj^s laistida afar 'imma bivaibi^s leina ana naqadana* jah gripun is ]f9i

52* 53 juggalaudeis. i^ is bileif^ands j^amma leina naqaf^s ga^lauh faura im. j^ ga-

tauhun lesu du auhumistin gudjin jah garunnun ndp unma auhumistans gud«

54 jans allai jah I>ai sinistans jah bokarjos. jah paitrus £BdrraI>ro laistida afar
unma. unte qam m garda ^is auhumistins gudjins jah yas sitands mi^ and-

55 bahtam jah yarmjands sik at liuhada. Yp f^ai auhumistans gudjans jah aHa so
gafaurds sokidedun ana lesu yeityodif^a du afdauj^jan ina jah ni bigetmu

56 managai auk galiug yeityodidedun ana ma. jah samaleikos j^os yeityodi^s ni
57. 58 yesun. jah sumai usstandandans galiug yeityodidedun ana ina qi{)andans« patai

et dadte caate. 45. Et Teniens statim accedens ad eum dixit; rabbi! rabbi! et oscolatiu - est
46. Yerum ii iniecemiit maniis in emn et cepemnt eum. 47. Yemm unus quidam horum adstantiom ei
edacens gladiuin percossit semim smnmi sacerdotis et amputayit ei aiirem Lane dextram. 4S. Et respon*
deos lesns dixit ad eos: nti ad maleficnm exiistis com gladiis et contis, prehendere me* 49, JtKe
guoqoe fiii apud yds in templo docens et non prebendistis me^ sed at implerentur literae. 50. Et
relinqnentes earn aafagemnt omneg. 51. Et unns qoidam iuvenis secutus - est post eum amictos
lino super nudo, et prebendenmt eum Li iuTenes. 52* Yerum is relinquens Loc linum nudoa
aufugit ab iis« 53. Et duxerunt lesum ad summnm sacerdotem et convenerunt cum eo sunuai sacer*
dotes omnes et Li natu-maximi et scribae. 54. Et Petrus procul secutus -est post eum, donee Tenif
in domnm buius summi sacerdotis et fuit sedens cum ministris et calefaciens se ad ifnem* 55. Yenun
Li summi sacerdotes et omne Loc consilium quaesiyemnt contra lesum testimonium ad interficiendom
eum et non inyenerunt. 56. MnM enim falso testati - sunt contra eum; et conyenientia Laec testi-
monia non fuerunt. 57* Et quidam surgeutes falso testati - sunt contra eum dicentes, 58* quod

gaggand* 15, 15 lip * pan gitanda. EpL. 4, 14, 50. gapiauhun allai] ro gr.

23 anmp - panniujaip, cf. ad M. 9, 28. - m] ^4 53^ ^,^,^ ^^^ ^^^^ auhumutana.

lis, gr. omn. avtov — avxoig*

14, 46. handtms\ h St. B. :f: handana; ccte- ,, ^^ M. qam} yenit, ^gr. omn-; deinde DHL

ram giv pent ana ina et VIL c. codd. et yerss. «<'« »<>«* ^^S^
^ avtdiy. 14, 56. galiug veiivodidedun] Hz. rf; galiuga^

14, 47. tmrnal pr. ei, ^gr. omn. — paia ffeitvodidedun , sic etiam ys. seq.; Z. ininria earn

faihivo] Lane dextram, ^ gr. omn.; Ul£ ex lods lectionem probat, memor fortasse nominis galimga^

parallelis (L. 22, 50) J. 18, 10 Lausisse yidetor. veiivods; sed alia est yerbonmi atque nominnm in

14| 49. daga wammAl editt^ ^ let. eomponlbne xntio.

Digitized by

Google

Teis gahausadedum qiliandan ma. j^atei ik gataira alh ]fO handuyaurhton jah

59 bi |»riiis dagans anl>ara unhanduraurhta gatimrja. jah ni sya samalaka yas

60 yeityodij^a ize. jah usstandanda sa auhumista gudja m midjaim &ah i'edu qi-

61 j^ands. oiu andha^is yaiht lya I>ai ana j^uk yeityodjand. if> is fiahaida jah
ymht ni andhpf. aftra sa auhumista gudja &ah ma jah qa^ du imma. ]^u is

62 zristus sa sunus ^is j^iuj^igins* if) i'esus qa{)uh. ik na. jah gasaiynf) j^ana
sunu mans af taihsyon sitandan mahtais jah qimandaii mi^ milhmam himinis*

63 i]^ sa auhiuuisfa gudja disskreitands yastjos semos qaf). wa fiaiiamais I>aur«

64 bum yeis yeityode. hausidedu^ {)0 yajamerein is. wa izyis I>ugkei^. {)anih

65 eis aUai gadomidedim ma skulan yisan dau{)au. jah dugunnun sumai speiyan
ana ylit is jah huljan andyair{)i is jah kaupa^an ma jah qej^un du muna.

66 prauf^ei. jah andbahtos gabaurjaba lofam 8k>hun ma. jah yisandin paitrau

67 in rohsnai dalafm. jah afiddja aina j^iiijo j^is auhumistms gudjins. jah gasai-*
lyandd paitru yarmjandan sik insaiwandei du imma qa{). jah ^u mip i'esua

68 pamma imzoreinau yast i]^ is afaiaik qi^ands. ni yait. ni kann. wa I>u qijiis.

69 jah galai|> faur gard. jah hana yopida. jah ^iyi gasaiwandei ina aftra dugann

nos audiyimas dicentem eum, quod eg^ dissolvo templum hoc mannfactam et per tres dies aliud non-mana-
factum aedifico. 59. Et non sic conveniens fait testimoninm eomm. 60. Et exsnr^ens hie summns sacer-
do8 in mediis interrogayit lesom dicens: nonne respondes qaidqnam, qnid hi contra te testautnr? 61. Veram
is tacnit et qnidqaam non respoudit, Iterum hie summns sacerdos interrogayit earn et dixit ad earn: ta
es Christus, hie filias haios boni? 62. Yenim lesns dixit: ego snm, et Tidetis hiinc filinm hominis a
(dextra sedentem potentiae et yenientem cum nnbibus coeli. 63. Vemm hie snmmus sacerdos scindens
Testes snas dixit: quid amplius desideramus nos testes? 64. Audiristis banc blasphemiam eins! quid vobis
Tidetur? Tunc ii omnes iudicarunt earn reum esse mortis. 65. Et coepernnt quidam spuere
in faciem eius et yelare faciem eius et colaphizare enm et dixerunt ad eum: profetiza! et mini-
stri petulanter yolis percusserunt eum. 66. Et exsistente Petro in atrio deorsum, et accessit
ima ancillarum huius summi sacerdotis. 67. Et yidens Petrum calefacieutem se^ adspiciens ad
enm dixit: etiam ta cam lesn hoc Nazoreno fuisti! 68. Yemm is negavit dicens: non scio^ non
noyi, quid to dicis. Et iyit ante domum et gallus cantayit. 69* Et anciila yidens eam iterom coepit

14, 58. tfta] gr« omn. ante qipandan. — libenter, ^ gr. omn.; Ulf. c* yerss. latinis. — «/o-

Jk»] yid. ad 10, 5. hun ind] f^ gr.

14, 59. veitvodtpd] J. St. j: veiivodidipiu 14, 66. ^aA] sec. et, J. St. ° (4:) «. gr. omn.;

14, 62. sttamlan] J. St. + «t/<m. Jah pleonastice post participia saepius ponitur: M.

14, 63. veia] nos, ^ gr. omn. 8, 14 jah qimands i'esus tn garda Jah gasaw*

14, 64. ts\ eius, ^ gr. — skulan vistmi r^ gr. J. 6, 45 wazuh sa gahausfands at at tin Jah

14, 65. ana vlit u\ in faciem eios, gr. aifT(p; ganam, alia. — attddja] J, St. :^ at'idja.

«eter«m pro vlit B. 4^ vaii* — iaupatjan] St. 4^ 14, 67. tesua'] gr. post nazoreinau; cetemm

raupalJoHy qnod Ih. probat, sed yid« M. 26, 67. yid. ad 1, 24.

Cor. 1, 4, II. 2, 12, 1. — qepuu] dixerunt, gr. 14, 68* fimr gard] ante domvm^ gr. e^(o elg

omn. ijyeiv ab jJq^ovto pendm* — gabaurjabal %d nQOCtiXiov*

10*

Digitized by

Google

^0 Mureu4 U, 70^15, 8.

70 qij^an ^aim fatirdstandand^m j^tei sa j^issei ist i]^ u( aftra laiignida* jah a£Ba*
leitil aftra pai atstandandan^ qefiun du paitrau. bi sunjai fiizei is. jah ank

71 razda jj^eina galeika ist. if) & dtigaim afaikan jah syaran jj^atei ni kann ^ana

72 rnannan. pane! qit>il>« jah aDJj^araimna sinfia hana ropida. jah gamunda pai-
trus jj^ata vaurd. gye qajj^ muna lesus jj^atei faurjj^ize hana hrukjai traim sia^

15^ 1 {lam. myidis mik prim sin{>am* jah dugann greitan. jah sunsaiv 'in maurgin

garuni taujandans fiai auhumistans gudjans mi{> jj^aim sinistam jah bokar^un.

2 jah alia so gafaurds gabindandans lesu brahtedun ma at peilatau. jah frah

ma peflatus. jj^u is {>iudans 'iudaie. ip ib andhafjands qap du unma. pu qijj^is*

3. 4 jah Trohidedtm 'ina jj^ai auhumistans gudjans filu. ip peilatus aftra fi*ah ma

5 qipands. niu andhaijis ni yaiht. sai. Tran filu ana jj^uk yeitvodjand. ijf lesua

6 |>anamais ni andhof. syasve sildaleikida peilatus. if) and dulp warjoh iralailot

7 'inx ainana bandjan. panei bedun. vasuh pan sa haitana barabbas mip paint
mip unma drobjandam gabundans. paiei m auhjodau maurpr gataTidedmu

8 jah usgaggandei alia managei dugunnun bidjan. svasve sinteino tavida im«

dUcere his drcumsfaiitibiis , qnod hie hornm est. 70. Verom is iteram negayit, et post panlam itemm hi
adstantes dixernnt ad Petmin: in yeritate horuin es, et enim senno tnas similis est 71. Vemm is coe*
pit negare et iarare, qnod non noyi hnnc hominem, qnem dicitis. 72. Et secnnda vice gallus cantayit, et
recordatns - est Petms hoc Terbum, at dixit ei lesus , qnod anteqnam g^allus cantet duabus yidbus, negas
me tribns yidbns, et coepit fiere. 15, 1. Et statim in mane consiliam fadentes hi summi sacerdotes cant
his natn-maximis et scribis et omne hoc concilium yindentes lesum duxerunt eum ad Pilatnm. 2. Et
^ interrogayit eum Pilatus: tu es rex ludaeomm? yerum is respondens dixit ad eum: tu dids! 3. Et accn-

sarunt eum hi summi sacerdotes multum; 4. yerum Pilatus itemm interrog^vit eum dicens: nonne re*
spondes non quidqnam? ecce quam multum contra te testantur! 5. Yerum lesns amplius non respondit,
adeo - ut miraretnr Pilatus. 6. Yerum per festum quodque dimisit iis nnnm yinctum, qnem petie-
runt. 7. Fuit autem hie yocatus Barabbas, cum his cum .eo tnmultuantibus yinctus, qui in sedi*
tione homicidium fecemnt. 8. Et exiens omnis turba coeperunt orare, sicut semper fedt iis*

14, 70. Jah auk\ Ul£ c. codd. » raliXaiog 15, 5. nt] Ulf. » ovdiv (vathf).

el xaU 15, 6. warfoh] B. ^ warfa; cod. Ar^* J. St

14, 71. afaihan] negare, gr, omn. ava&ejua" Z. 4^ warjo; id yitium repetitnr Skeir. 43, 16 ubi

tl^eiv y quod loco parallelo M. 26, 74 strictius per warjano pro warfanoh (cf. 50, 8 ubi mnvarjamma

afdomjan reddiiur. — pana] yid. ad 10. 5» pro ainwarjammeh , yel potius pro aimoarjtmoK)

14, 72. jaK\ pr., Ulf. c. codd. ^ evd^icag. — - legitur. Encliticnm— A (i. e. uh, cf. ad M. 5, 37)
j«i^^M.#r«4«^^it^> sinpam] sec J. St. :^ sinpan. — dugatm greiiani addi debet, quia eo omisso pronomen interro^ti-
tf#^. ^«- coepit lacrimare, gr. eTVifiaXcjv ixXaiS* y«m relinqnitur (Ghrim. III. 29), qnod hoc loco seii-

15, 1. gudjansi J. St. ^ gudjands. «-* hrah* sus non admittit. Loco parallelo M. 27, 15 pro wcnjiA
iedun] Ulf. ^ xai naqidwxav; ceterum non est, legitur warfanoh, mascuUna forma, quae ipsa apad
qnod Gothnm anr/yayov pro SiTajveyxov le^sse, dili^ntem ledoron offensionem habet, nam duip9
cum Sch. contendatur; sic hriggan pro graeco &n(y^ genere est femininnm (L. 2, 42. J. 6, 4).
g>iQ€iv etiam L. 16, 22« — uta} eum, ^ gr, 15, 8. usgaggandei] ascendens, gr» oya/Joif-

15, 2. tudaiel St. '^jadaje. aag. — aUai omnis » ^gr.

Digitized by

Google

Marcus 15^ 9 — 19.

77.

' 9 it^ peOatiis andhof un qif^ands. yileidu fraleitan izvis pana piuclan iuclaie«

10. 11 vissa auk patei 'in neipis atgebun ma jj^ai auhumistans gudjans. ip jj^ai auhu*

nustaos gudjans myagidedim {>o managein* ei mais barabbau fralailoti un.

12 if) peilatus aftra andhafjands qap du im. wa nu \rilei{> ei taujau jj^ammei

13. 14 qifn^ jj^iudan ludaie. if) eis aftra hropidedun. ushramei 'ina. i^ peilatus qa]^

du un. wa alUs ubilis gatayida. ip eis mais hropidedun* ushramei ina«

15 i^ peilatus yiljands {>izai managein fiillafahjan fralailot im pana barabban i^

16 iesu atgaf usbliggvands. ei ushrami^s vesi. if gadrauhteis gatauhun ma mn-

17 ana gardis. patei 'ist praitoriaim. jah gahaihaitun alia hansa jah gavasidedun

18 'ina paurpurai jah atlagidedun ana 'ina ^aumdna ylpja usvindandans jah du-

19 gunnun goljan 'ina. hails ^iudan 'iudaie. jah slohun 'is haubip rausa jah

0. Vemm Pilatos reflpondit lis dicens: yaldsne dimittere Tobis Lane reg^m ladaeorom? 10. Sdyil enim,
qBod ob invidiam tradidernnt eum hi snmmi sacerdotes. 11. Yeram hi snmmi sacerdotes conunoTenint
hanc tiirbam, nt potins Barabbam dimitteret iis. 12. Vemm Pilatus iterum respondens dix itad eos: quid
iam vnllis, nt fadam quern yocatis reg^m Indaeomm? I3« Vemm ii itemm damaront: cracifige enm!

14. Vemm Pilatng dixit ad eos: qnid enim mali fecit? Vemm ii magfs damamnt: cradflge enm!

15. Vemm Pilatus Tolens hnic turbae satisfacere dimbit iis hone Barabbam, yeram lesum tradidit
flagellans, ut cmdfixns esset. 16. Vemm milites dnxenint enm intro atrium, quod est praetorinm^
et conyocanint omnem cohortem IT. et yestiyemnt enm purpura et imposnerant in eum spineam coronam
plectentes 18. et coeperunt salufare enm: salye, rex Indaeomm! 19. et percnssenmt eins caput amndine et

16, 9. vSetdn fraletian] J. St. + vileid ei
fraleilau^ B. ^^ vtleid fraJeitam, Z. enm Ih. F*
+ vileidu fraleiiav. Omnino proba est codicis Arg.
lectio, quam dedimns; u enim in vileidu certo sen-
ptnm fuit, quamquam nunc ocnlomm ade depre-
hendi yix potest, et sine dnbio omissam hanc encli-
ticam desideraremus , quia iuterrogationi indicandae
inseryit. Deinde etiamsi ei (ut) Gothns post t;t7-
jan ponere solet (15, 12. L. 18, 41), tamen infi-
nitiyum cum accusatiyo etiam solet (Mc. 10, 36.
L. 19, 14); deniqne si fraleitan pro passiyo Ul-
§Iam nsns est, nemo mirabitnr, qni gothicam lin«
gvam infinitiyo passiyi omnino carere meminit (yid«
ad 10, 45). Nostro loco similis est L. 1, 62 waiva
vildedi haitan (xalela^ai) i'na, cf. Mc. 9, 45. 47.
L« 3, 7. 12 et Cor. 2, 5, 20 ubi deo/iie^a —
xatalXdyrjre T(p ^eqt Goth, nti h. 1. conyerfit bidfam
gagavmirpnan gupa (petinin» recondliari deo),
0ic M. 6, 24 gagg ganbj^n = vnaya diaXXd^

15, 11. t'jfi] J. St. j: tnM.

15, 12. afira atulhqffatubl cv) gr»

15, 15. Pana] articnlus, nominibus propriis ra*
rissime additus L. 6, 11. J. 5, 36 (alia enim est
locomm Mc. 1, 16. L. 3, 1 ratio), cum yi quadam
ponitur, signiflcans: talis de quo tarn grayia di*
Guntnr. — ^ tp] sec, yid. ad M. 6, 24* — tem
aigaf] rv) gr. omn.

15, 16. tnnana gardts] editt. rf; {Ikii anagar*
disf in qua lectione offensionem habet non solum
compositiouis ratio, quum neque anagards yocis avkiq
(quae ante domum ant anterior domus pars est) no*
tionem probe reddat, et simplex gards illi graecae
yod respondeat (yid. 14, 54), sed eliam genitiyns
post tnn adyerbium positus; nam si genitiyo opns
est post eiusmodi adyerbia, utuntur Gothi formig
vianOf hindana, cf. GrafP Althochdeutsche Praeposit.
p. 10, ad quorum similitndinem dicendnm est 'iim*
ana^ yid. Cor. 2, 7, 5. Quibns probatis meliore
iure contendere yidemur Ulf. Iaa> legisse, quam
Griesb., qui Gothum ug in cod. sno inyenisse ait.

15, 17. paumei$uM\ St. 4^ paumeia. -^ tit*
mmdandaml gr. wam^ ante poMorntina.

Digitized by

Google

T8

ati^rcms iS, 30—32.

20 bispivun ina jah lagjandansl kniya iiiTitim Soa. jah bi^ hilaikikun ma. andvaside*
dun ma pizai paurpmrai jah gavasddedmi ma vasijom syesaim jah ustauhim

21 ma ei ushramidedeina ma. jah imdgripim sumana mamie seimmia kyrei*
naiu qimandan af akra attan alaiksandraus jah rufaus. ei nemi galgan is.

22 jah attauhun ma ana gaulgaupa stap. I>atei M gaskeirip waiiaieins staj^
23. 24 jah gebmi imma drigkan yem mi^ smyma. ip ib ni nam. jah ushramjandans

ma disdailjandans yastjos is yairpandans hlauta ana jj^os. warjizuh wa n0mu
25. 26 yasuh ^an weila jj^ridjo. jah ushramidedun ma. jah yas ufarmoli fairinos is

27 ufarmeUp. sa jj^iudans ludaie. jah mi^ unma ushramidedun tyans yaidedjans*

28 ainana af taihsyon jah ainana af hleidumein is. jah usfuUnoda I>aia gamelido

29 I^ta qi^ano. jah mi^ unsibjaim rahnips yas. jah I>ai £Bturaga^andans yaja*
meridedun ma yifK>ndans haubida seina jah qif>andans. o sa gatairands ^

30 alh jah bi jj^rins dagans gatimrjands ]^. nasei fiuk silban jah atsteig af

31 {>anmia galgin. samaleiko jah I>ai auhumistans gudjans bilaikandans ma ini§
sis misso mi^ I>aun bokarjam qe^un. anparans ganasida ij) sik silban ni

32 mag ganasjan. sa xristus sa {>iudans Israelis atsteigadan nu af jj^amma galgin.

conspuemnt enm et ponentes g^nua adorarunt emn, 20. et quando iUnserant ei, exaenmt ei banc
parpuram et iudueruat eum vestibas propriis et eduxerunt eum, nt cnicifi^reat earn. 21. Et apprehende-
runt quendam hominum, Simonem Cjreuaeam, yenientem ab a^o, patrem Alecsandri et Rafi, ut sumeret
cnicem eius. 22. Et daxemnt eum ia ^Ig^otha locam, qnod est explicatnm calrariae locus. 23. Et de-
denmt ei bibere yinnm cum mjrrha; yenim is non accepit. 24. Et crncifigentes eum, diyidentes Testes
eius, iadentes sortem super illas, quisque quid acciperet. 25* Fuit autem hora tertia, et cnicifixenmt eum.
26. Et fuit inscriptio criminis eius superscripta : hie rex ludaeorum. 27. Et cum eo crucifixenmt duos
maleficos, umim a dextra et unum a sinistra eius. 28. Et impletnm-est hoc scriptum hoc dictum: et com
iniquis nnmeratns iuit. 29. Et hi praetereuntes blasphemarunt eum, moTentes capita sua et dicentes: o faic
dissolveus hoc templum et per tres dies aedificans hoc. 30. Salra te ipsum et descende de hac cruce.
31. Similiter etiam hi summi sacerdotes illudenles ei cum se invicem cum his scribis dlxerunt: alios sana-
tit, yemm se ipsum non potest sauare. 32. Hie Christus, hie rex Israelis, desceudat nunc de hac cruce.

15, 21. sumana manne] quendam yirorum, gr,
omn* naQaycn'id xiva ; Ulf. lectiouem suam ex
locis parallelis M. 27, 32. L. 23, 26 hausisse vi-
thtUUfil^umw^mm^,^* detur. — Ityretnaiu] J . St. :}: kjt^einaiujmif
,0wK,Uif,t^0^»4f^»^ 25^ 24. disdaii/andans] disfribueutes, gr, dia-
fueQi^oviai* — warjizuh wa'] quisque quid, gr.
%ig %i; Goth, graeca non satis intellexisse apparet.

15, 28. usfuUnoda} St. :}: usfuJnoda. — i/i-
l>an6] vid. ad M. 26, 76. — rahnips] J. St. :|:
rahnip.

15, 29./atf»*irg'«^aiMZaii«]anteoedeBtes; ledi*

ilia cod. Arg. et editt« omnino ftJsa est pro ftnttffog^
gandans, hoc enim esl naQaTVOQevec^aif yid. M«l
11, 20. L. 18, 36^ faurag^ggan autem respon-
det graeco nQonoQcvea&ai sire nQodyuVj yid.
L. 1, 76. 18, 39. Mc 11, 9. — po\ ftec hoc,
® gr. omn.

15, 31. fVui] eum, ^ gr. omn. — tp] yemm, ^ gr.
4>mn.; sic Ulfl saepios in oppositanim sententianun
altera membro addit tp, quod graed non habent,
yid. J. 8, 15. 23. 15, 5.

15, 32. oMeigadau] yid« ad J. 13, 35«

Digitized by

Google

ei gasaiwalma jah galaubjaima. jah j^ai mij^usliraimdiais unma i'dyeitidedun

33 uniiia* jah bi^ var]^ yreila saihstp* riqis var^ ana allai air^ai und weila

34 niimdon. jah mundon "weflai vopida lesus stibaai mikilai qi^ands. ailoe ai3oe«
lima sibakfianei. ^tei ist gaakeirijj^. gup meins gap meins. dirvre mis bilaist*

35»36 fah sumai ]fize atstandandane gahausjandans qe{>iiii. sai. helian vopeif^. I>Pag«
jands j^an ains jah gafidljands syam akeitis galagjaads ana raus dragkida

37 ma cppands. let ei saiwam qimaiu helias athafjan ma. ip lesus aftra letands

38 stibna mikila uzon* jah faurahah allis disskritnoda m tya iupa{>ro imd dalap*

39 gasaiwands pan sa hmida&ps sa atetandands m andvairpja is patei sva hrop-

40 jands uzon. qafu bi simjai sa manna sa sunns vas gups* resunup-pan qinons
fainapro saiwandeins. m paimei vas marja so magdalene jah marja lakobis

41 pis minnizins jah 'iosezis aipei jah salome* jah pan vas 'in galeilaia* jah laisti-*
dedun ma jah andbabtidedun imma. jah anparos manages, pozei mipiddjedun

42 unma m i'airusalem. jah jupan at andanahtja yaurpanamma. unte yas para-

nt Tideamns et credamus. Et bi cradfibd • com eo conyitiati - sunt ei, 33. et quando facta -est hora sexta,
ienebrae factae - sunt per omnem terrain usque horam nouam. 34* Et nona hora clamayit lesns voce
magna dicens: Eloe, Eloe, lima sibactbani, quod est explicatum: deus mi, deus mi, cur me reliquisti!
S5. Et quidam borum adstantium audientes dixerunt: ecce, Heliam yocat. 36. Currens autem unus et
implens spongiam aceto ponens in amndinem potnm-dedit ei dicens: sine ut yideamns, yeniatne Helias
detoUere enm* 37. Yemm lesus itemm emittens yacem magnam exspirayit. 38. Et yelum templi sdssum-
eit in dno a-sunmo usque deorsum* 39. Yidens autem idc oenturio, bic adstans in facie eius, quod sic
damans exspirayit, dixit: in yeritate bic bomo bic filins fuit dei. 40. Fuenmt autem mulieres
procul yidentes, in quibus fuit Maria baec Magdalene et Maria lacobi buius minoris et losis
mater et Salome* 41. . Et qiium esset in Galilaea^ et secutae « sunt eum et ministrarunt ei et
aliae multae^ quae iyerunt • cum eo in lerusalem. 42. Et iam in yespere facto, nam fuit para*

15, 33. jaK] et, gr. omn. di. 15, 38. alhs] cod. Arg. rf: als^ yid. ad M. i^T^^ ^U^^Z,^^

15, 34, niundan %veilat\ oo gr. — limd\ gr, 15. — i'upapro] St. Z. '^ jupapro.
XaiiiiS. — sOfokpanet] gr. omn. aapax^avi, B. j5^ 39. p^f^^ St. ^ patai.

recte ojnset, yid. m. 2^, 46. _ la*oiw] CJIf. c. c6dd. « r, quod M. 27, 56 ad-

If' oA I • jt ¥Tir o ^*^ 1^ •! T cx ditur; exadisse b. 1. eo magis miramur, quod omnia

15, 36. galagijanaa\ Uif. ° T6t — let et] 4. ^t 1 ^ • j- .<. . 1 ^ \ ».

B. ± i^., iidem yero M. 27, 49 recte ediderunt. ^ctionis diyers.tas in boc ^ersu ea est, ut quae a

Falst adiotat Scb., Uif. ?,.« legisse in cod. suo; ^*^^^ dissentiunt, cum yerbis Mattbaei comientiant.
immo de suo addidit Gotb. parHcnlam ei, yid. 15, 1^> 41. jn*] pr., gr. at xai — jah\ sec. et,

12? afBg autwn nostrum legisse, 6riesb« recta * 8T- omn. — pozei] J. St. $ poze.
monet. 15, 42. at andanahtja] J. St ^ ict« — fruma

15, 37. {^ira'] itenna, ^ gr. oimi.| fortasM 9abbaio] primus sabbatus^ gr. omn. ftQOCafifiaTOP,

e M. 27, 50 boc tractom. cL ad 16, 2.

♦ ^%

Digitized by VnOOQ IC

80

Maroui iSi 43*^16, 2.

.^;4^.r^.^-04W.^.4^.

43 skaive* saei ist fruma sabbato. qunands losef af areuna^aiaist gaguds lagineis*
saei vas silba beidands jj^iudangardjos gujj^s. anananfijaiids galaif^ mn du pel*

44 latau jah ba]^ fiis leikis lesuis. ijf peilatua sildaleikida ei is juf»an gasvalt

45 jah athaitands ^an bundafa^ ^frah ma. ei jupan gadaupnodedi. jah finj^ands

46 at pamma bundafoda fragaf J^ata leik loseia. jah usbugjands Imn jah usni-p
mands ita bivand f^amma leina jah galagida ita in hlaira. I>atei vas gadraban

47 us staina. jah atralyida stain du daura I>is hlaiyis. i{^ marja so magdal^ie
10^ 1 jah marja losezis sewun« war galagif^s yesi. jah myisandins sabbate dagis

marja so magdalene jah m^rja so lakobis jah salome usbauhtedun aromata«
2 ei a^aggandeins gasalbodedeina ma. jah filu air J^is dagis a£ar sabbate afiddjedua

•cere 9 gni est primus sabbatorom, 43. yeniens losef ab Arimatbaeo, probns decnrio, qui fiiit Ipse exspe*
ctaos reborn dei, andeng iyit intro ad Pilatam et petiit hoc corpus lesu. 44. Yemm Pilatus miratos - esl^
qaod is iam obiit, et advocans autem centnrionem, interrog^ayit earn, an iam moreretur. 45. Et comperiens
ab hoc centarione, tradidit hoc corpus losefo* 46. Et emens linum et sumens id obrolyit hoc lino, et
posuit id in sepulcro, quod fuit exdsum e saxo, et adrolyit saxnm ad ostipm huius sepuloL
47. Yemm Maria haec Magdalene et Maria losis ylderunt, ubi positns esset 16, 1. Et immi«
nente sabbati die Maria haec Magdalene et Maria haec lacobi et Salome emerunt aromata^
lit accedentes ungerent eum. 2. Et admodnm mane hoc die post(ero) sabbatomm, adienml

16, 43, qimands] yeniens, gr. rjld^sv* — arei"
mapaiati\ yid. ad M. 27, 57. — ffoguds] J. St.
:}: guds^ quod Z. eodem sensn poni posse opina*
jtur, quo gaf^udt; sed errat, nam guds yox est
nihili uec iillo loco reperitur, gagudei autem legi-
tnr Tit. 1, 1. Skeir. 38, 7, cf. afguds Skeir. 44,
22. — aaet\ Uit ® xa/. — vas silba] oo gr. onm.

15, 44. ts] is, ^ gr, omn. — pan] autem,
^ gr* omn.; qnnm ubi particulae joA Pan nnam no-
tionem exprimentes ponuntur, immisso alio yerbo
dirimi non soleaut, in pan yitium latere et, quod
iam Lje (apud B. praef. p. XIY) et Z. yiderunt,
bona legendum esse arbitramur, quod yero neuti-
qnam euphoniae gratia, uti yiri docti nihil proban-
tia exempla producentes opinantur, in pan mutilari
deboit. — jupan] sec iam, gr. naXau

15, 45. at] F. h. 1. et Mc, J 2, 2 omni an-
doritate destitutus of scribit.

15, 46. tia] utr. id, ad leik (aiSfia) referen-
dum; gr. avTOV (intelL lesum); aliter L. 2, 28.

15^ 47. galagips ve$il positas esset, gr. %l^
9^€tai.

16, 1. tnvlsandins] cod. Ai^. J. St. B. 4^ lk«
visandin, omittitur s propter sequentem eandem li«
teram, yid. 10, 45. c£ ad 3, 13. Ceterom ^ra
diayevofievov aafifidzov Goth, habet iustante die
et cum L. 23, 56. 24, 1 consentire yidetur, yid«
ad yers. 2. Genitiyi autem non sunt absoluti, qnos
dicunt, sed proprie tempus indicantes, uti ys. seq.
Opponuatur Igitur I'nvisandins sabbate dagis (prae«
cedente sabbato die, quem supra 15, 42 primum
sabbatorum dixit, quia dies et sabbatum antecedens
et seqnens festi dies eraut) et pis dagis afar sab^
hate (postero die sabbati), inter utrumque sabbatns
ipse interfuit.

16, 2. pis — sahbaie] die postero sabbatorum
(strictius: am nachtag dea sabbats), gr. xijg fiiSq
aafi(idvo)v; pro pis ajar dagis yid. L. 7, ll.'^
CeterumUlf., ab omnibus graecis dissentientem, Lu-
cae narrationem sequi iam supra iudicavimus; Go-
thus ita intelligendus est: die, qui sabbatum ipsum
praecedit, mulieres aromata emerant, (sabbato ipso
quieyemnt L. 23, 56), die post sabbatum (qui onus
est sabbatorum, gr.) ad sepulcrum contenderunt. — >
at'id^ifdnn] cod, Arg. ^ aiuidedmu — ai sprite
nandin] !• St. Z. :|: ict.

Digitized by

Google

Haremt 16| 3—12.

81

3 du panuna hlaira at umnnandin siumin jah qepun du sis misso. was

4 afvahjai unsis |iana stain af daurom pis hlaiyis* jah msaiwandeiiis gaumi-

5 dedun. I^ammei afvalvips ist sa stains, yas auk mikils abraba. jah a<gaggan«
deins in jj^ata hlaiv gasewun juggalaup sitandan m taihsyai bivaibidana vastjai

6 Tfeitai jah usgeisnodedun. j^aruh qap du un. ni faurhteij) izyis. lesu sokei]^
nazoraiu pana usbramidan* nist her. inrrais. sai pana stajj^. jj^arei galagidedun

7 ma. akei gaggip qijj^idnh du siponjam is jah du paitrau ei faurbigaggip izris

8 m galeilaian. |^aruh ina gasaiwijj^. syasre qajj^ du izyis. jah usgaggandeins af
J>ainma hlaiya gajj^lauhim. dizuh pan sat 'ijos reiro jah usfihnei jah ni qepun

9 mannhun yaiht. ohtedun sis auk. usstandands pan in maurgin frumin sabbato
ataugida firumist marjin pizai magdalene. af pizidei usyarp sibun unhulpons.

10 soh gaggandei gataih paim mip unina yisandam qainondam jah gretandam.

11 jah eis hausjandans patei libaip jah gasaiwans yarp fram 'izai ni galaubi«

12 dedun. affiuiih pan pata —

ad hoc sepalcmm, in oriente sole, 3« et dixenint ad se inTiceiii: qnis derolTat nobis hoc saxam ab ostiis
ham sepnkri? 4. Et inspidentes obserrannit, quod deyblotiim est hoc saxnm; fbit enim magnom yalde.
6. Et accedentes in hoc sepulcmm yidemnt iurenem sedentem in dextra amictnm Teste alba, et obstapne-
nint. 6. Tunc dixit ad eos: ne timete Yobis, lesum qaaeritis Nazoraeam, banc cracifixum; non-est hie,
smrexit, ecce hunc locum, ubi posnemnt earn. 7. Sed ite didttfqne ad discipulos eius et ad Petram,
qood praecedit ros in GaliUeam, ibi earn Tidetis, sicnt dixit ad tos* 8. Et exenntes ab hoc sepulcro an-
lii^erant; inyasit aatem eas tremor et payor et non dixerant coiqnam quidqaam, timoenmt sibi enim*
9* Sorfens aotem in mane primo sabbato appamit primnm Mariae hoic Mag;dalenae, e qna eiecit septem
daemones. 10. Ehec lens nuntiayit his com eo exmstentibas , flentibas et plorantibns* 11. Et ii andientes,
qnod yiyit et yisas fuit ab ea, non credidenint. 12* Post anfem hoc *—

16, 4. tmaiwandeinsi St. 4^ tnsamtHmdeins*

16, 6. nazoraiu\ vid. ad 1 , 24. — tirratar]
gr. omn. ante nist* — pana slap] hunc locum, gr,
6 Tiirtpg; eo autem mag;is mirum est, qnod Goth, ac-
cnsatiyo 'ntitur, quia nallo alio loco $m interiectio yim
imperativi verbi aaiwan habet, yid. praesertim L. 1, 38.

16, 7. faurbigaggip] J. St. B. + faurafgag"
gipm — tzvis] sec, J. St. :j: ma t$; yerum yidit
Maresh. p. 441.

16, 8. gaplauhunj gr. omn. ante afi — dit^
mh pan] pro diz J. St. ± dei yerbo praecedentl
adpictum, deinde iung^t j: uhpan, B. ^^ dis uh^
pan, Z. '^ diz uhpan; yid« ad 14, 44. — i^'osj
sic cod. Arg.i Z. j: tzoa, J. SU B. :|: 'i^o$; since-

ram lectionem B. in adnotatione exhibet, cf. Grim.
I. 786. — ni qepun] J. St. B. :j: nimanna, de-
lude lac. usque ad finem yersus.

16, 9. marjin pizai] J. St. B. j: motive
pamei; B. in adnotatione recte coniedt pizai, quod
intenta oculorum acie cum Ih. in cod« Ar^. legimns.

16, 10. 8oh] J. St. + 90. — gataih} St. :f;
gaiaip. — visandam"] J. St. B« :|; verun, deinde
lac. nsqne ad finem yersus.

16, 11. jak eis hausfandans] J. St. B. +
ip eis gahausjandans. — gasaiwans} J. St. B. ^
gasttiwandsm

16, 12. ^fanlh poHl J. St. B. ^ afar

11

Digitized by

Google

Aivaggeljo j^airh Lukan

anastodei]^.

i, 1 iJiite raihiis managai dugmmuii meljan msaht bi ]^ gafi]IlaTei8id<m8 m una

2 yaihtii». syasye anafiilhun iinsis. j^ei ixam frumistin silbasiunjoa jah and-

3 bafatos Tesun j^is yaurdis, galeikaida jah mis jab abmin yeibamma firam ana-
stodeinai allaim glaggyuba afarlaistjandin gahabjo pus meljaii. batista j^aiaufefliu

4.5 61 gakunnais jj^ize bi |ioei galaisi{>s is yaurde astap. yas m dagam herodes
piudanis 'iudaias gudja namin zakarias us a£9ff abijins jab qeins u us daub«

6 trum abarons jab name izos aileisabaip. yesunub l^an garaibta ba m and-
ydir])ja gufMS gaggandona ih allaim anabusnim jab garaibteim fraujins unyaba*

7 jab ni yas uu bame. unte yas aileisabaij^ stairo jab ba framaldra dage

Eyangelinm per Lncam incipil.

ly 1. Qua qQidem mold ooepenmt icribere Uiloriam de hbi completu apod not rebus, 2* gicaC tn^
diderant nobis, qui a primo ocolad - (estea et Bawttii foemnt bnnia yarbi: 3* placint edam nSM ci
l^iritui sancto a piindpio omnia dili|;enter penaqpienti condnenter dbi acribe^, opdme Tbeoiile, 4. nl
eo^oscaa horam, de qoibiis doctns es, yerbonim Teritatem* 6« Fait in diebns Herodia, regis Indaeae,
sacerdoB, nomine Zacarias, ex posteritate Abijae, et moUer eins e filiabos Abaronis, et nomen eins Elisa-
bedi. 6* Fveroot antem iosd ambo in &de dei, incedentea in omnibos praecepds et iusddia doauai
inreprehenaibilea. 7« Et non fiurant lia ilii, qnia fidt Blisabetk ateilia el ambo prarecd

Inscript. anasiodeip] Tid, ad Mc inscript. afar} propria pott^ b. L sabstandri toco pontam

1, 1. rathiis] St. * rahtis. significat vasieriiaiem, sed lon^ abermt Godu a

, ^ gr., qm iifq^BQia habent; ems yoas sensom nee

1, 3. lah ahmm veihamma} et spiritm sancto, h, i.^ nee vs. 8, ubi per hmi (genus) yerdt, in*

«gr. omn., GoUi. c veiss. lat,— afarlaiBtjandmi teUexit; iq>7ifi€Qia enim est naa yigind qnatuor

gr. omn. %nte Jram* dassium sacerdotom, qni singulis hebdomadbas ad*

1, 6. Ptudam$\ J. St. rf: piudam. — gudjaH nisteriis in templo fungebantar.
cod. Arg. editt. :{; gndfi^ cetenim Ul£ ® tig, — 1, 7. va$l gr. post aileiaobaip*

Digitized by

Google

Lu€a$ i, 8~9(K 83

8 Bdnaize varan. XBTp ^^eax miil^&oei gudjino^ is m vikon kiinjis seinis m

9 andvairpja gu^ bi biuhtja gudjinassaus hlauts unma urraim du saljan at-

10 gaggands m alh fraujm9* fah alb hiuhma vas managems beidandans uta

11 Tfeilai jj^ymiamins. yarjj^ pan unma m siimai aggilus fraujins standands af

12 taihsvon hundastadis jj^ymiamins. jah gadrobnoda zakarias gasaitrands jah

13 agis disdraus ma. qap ]^ du unma sa aggilus. ni ogs I>us zfidLaria. duj^e ei
andbausida ut bida j^eina* jah qens jj^eina aileisabaif^ gabairid sunu pus jah

14 haitais namo is lohannen. jah Tair{>i{> pus faheds jah syegnipa jah managai

15 m gabaurpai is faginond. yairpip auk mikils m andyairpja fraujins jah yein
jah leipu ni drigkid jah ahmins yeihis gafulljada nauhpan in yambai aipeins

16* 17 seinaizos. jah managans suniye Israelis gayandeip du fraujin gupa ize. jah
silba £auraqimid m andyairpja is m ahmin jah mahtai haileims gayandjan
hairtona attane du bamam jah untalans in firodein garaihtaize manyjan frau-

18 jin managein gafahrida. jah qap zakarias du pamma aggilau. bi we kunnum
pata« ik raihtis im sineigs jah qens meina framaldrozei m dagam seinaim«

19 jah andhafjands sa aggilus qap du unma. Ik un gabriel sa standands m and-

20 yairpja gups jah msandips un rodjan du pus jah yailamerjan pus pata« jah
sijais pahands jah ni magands rodjim und pana dag ei yairpai pata* dupe ei

tins faenint. 8. Factum - est antem, dam sacerdotio • fbnctiis • est is in yice ^neris sen in facie dei,
9. seomdum consnetndinem sacerdotii sors ei exiit ad immolandum, accedens in templom domini; 10. et
«mnis grex fait tarbae exspectantes foris bora soffitionis. 11. Factas-est aatem ei in yisione angelas
domini, stans a dextra altaris soffitionis, 12. et tnrbatos - est Zacarias yidens et timor cepit earn.
13. Dixit aatem ad eam Lie angelas: ne time tibi, Zacaria, ideo qaod exaadita est precatio taa, et molier
tna filisabeth parit filiom tibi et yooes nomen eias lohannem. 14. Et fit tibi laetitia et ^ndiam, et
malti in nativitate eias g^udent. 15. Fit enim magnos in fade domini et vinom et siceram non bibtt et
i^iritn sancto reidetor «dliac in atero matris saae; 16. et multos fiUoram Israelis conrertit ad domionm,
deom eoram; 17. et ipse praecedit in facie eias in spirita et potentia Heliae, conyertere corda patram ad
filios et indoctos in pradentiam iastoram, parare domino tarbam perfectam. 18. Et dixit Zacarias ad
banc angelam: ex qao scimas hoc? ego enim sum senex et uxor mea prorectior in diebas sais. 19. Et
respondens hie ang^lus dixit ad eam: ego sum Gabriel, hie stans in fade dei et missns sum loqui ad te
et erangelizare tibi hoc; 20. et sis tacens et non yalens loqai usque hunc diem, quo fiat hoc, ideo quod

1, 8. limfU] s;eneri8, yid. ad ys. 5* 1, 15. natApan} St. :|; naulpan* — ui] sec

1, 9. hiaui$] St :^ hlaubu in, gr. ix.

1, 10. wumageimi B. j: manaeemi. — * icj- 1, 17. In] tert., J. St. + cJn.

immdam9\ exspectantes, gr. nQOQWXOfi^viif.T 1, 18. ku9mum\ noyimus, gr. omn. yviicopiai.

1, 11. suiiiar] J. St. :|: Btma. , 1, 20. jail] pr., Ulf. <> idov. — dag ctj St. 4:

1, 14. pt» faheds} <^ gr. omn* ict) particoiae relatiyae pro pronomine positae asps

Digitized by

Google

g4 Lueai i, 21— 3A.

21 ni galaubides vaurdam meiiiaim. f^oei usfiiUjanda xa mda sdnamma. )ah vas
managei beidandans zakaruns* jah sildaleikidedun* "wa . latidedi ma m j^izai

22 alh. usgaggands jj^an ni mahta du un rodjan. jah froj^iin jj^ammei siim gasaw

23 m alh. jah silba yas bandvjands un jah yas dumbs, jah yarp bipe usfiiIlno«

24 dedmi dagos andbabteis is. galaip du garda seinamma. afaruh jj^an fians da«
gans mkilpo yar^ aileisabai]^ qens is jah galaugnida sik menojj^s fimf qi{>andeu

25 j^atei sya mis gatayida firauja in dagam I>aimei msaw a&iman idyeit mdn m

26 mannam. panuh {>an 'in menop saihstin msandif^s yas aggilus gabriel fram

27 gujj^a in baurg galeilaias. sei haitada nazaraip. du magapai m fragibtim abin«

28 jj^izei namo 'iosef us garda dayeidis* jah namo j^izos magapais mariam. jah
galeif^ands mn sa aggilus du izai qajj^. fagino anstai audahafta frauja mip ]^us«

29 {>iuI)ido pu m qinom. 'ip si gasaiwandei ga{>Iahsnoda bi mnagahtai 'is jah j^ahta

30 sis. "vreleika yesi so goleins. j^atei sya j^iu^ida izai. jah qajj^ aggilus du izai*

non credidisd yerbui meis^ qnae implentar In tempore mo. 21, Et fiiit tnrba exspectantes Zacariam
et mirati - gout 9 quid tardaret earn in hoc templo* 22. ExienB autem non potnit ad eos loqoi, et intelle-
xerunt, qnod visionem yidit in templo, et ipse fait rignificans iis et fait mutos. 23. Et factam-est,
qaando impleti - sant dies officii eias, iyit ad domam saam; 24, post antem Kos dies grayida facta -est
Elisabediy nxor eios, et occaltayit se menses qainqne dicens, 25. qaod sic milii fedt dominos in diebnsy
qoibas adspexit aaferre opprobriimi meam in hominibas. 26. Tanc antem in mense sexto missns fait
angelos Gabriel a deo in nrbem Galilaeae, qnae Tocatar Nazaretb, 27. ad yii^nem in sponsionibas marito,
caius nomen Iosef, e domoDayidis^ et nomen huias yirginis Mariam. 28. Et iens intro hie angelos ad earn
dixit : salre ! gratis opolenta, dpnuntis cam te ; benedict^ ta in molieribas. 29. Yerom ea yidens tnriiata - est
de introitu eins et cogitayit sibi, qaalis esset haec salatatiO| qaod sic benedixit ei« 30, Et dixit angelos ad earn:

notandas est, sic 17, 30 vairbip Panama daga ei, cf. germ, der waizen), an nentnnn {waitif cC fak

c»k^r.A.^i^/«^^^*^*N^ 5, 14 Jram pamma daga ei^; aliis locis ei landl hveiti).

pronomini demonstratiyo adiongitor, nt inde relati- 1^ 24. pan^ St. rj: tan. itJsilpo'\ J. St j:

yum pronomen eyadat; sic Cor. 1, 11, 23 %e8U9 tn Jiy. uti ys. 36 et 2, 6, nbi B. etiam ± diy. —

Pizaiei naht galevips vas, nam hlaif. menops} J. St, B. ^ menaps. — Jlmf} Hz. 4:

1, 22. du tut] gr. omn. post rodjan* fif^g^

A' ■ \^^\^T*^ "^ ^1- i/T"' T^,"^ >, 2*. afmmanl Z. :i: afmrnam. - tdveitl

dicis Arg. lectionem qnom Is, defendere anderet, et g* 4. \dvetb -^ t ^

conyerteret: qnom diei monera finita essent, sacer- ^ ^* , ^lyiiTC**^

dotom ministerium non nnios tautom, sed septem ^> 2^- o^uiat audahafia] J. St. :f id.

dierum fuisse oblitns est. — andbahieis] B. Z. + 1, 29. gasaiwandei] yidens, ® gr. — gaplUk»*

andbahteins; andbahtets dictom est ea genitiyi nodal gr. post ta* — ^innagahtat\ i. e. (non arr*

nominom in — t innitentinm forma ( — eis pro — jis), mone, oti B. interpretatnr, sed) introitu, quod Gord«

qoam Grim. I. 606 aShnc desiderayit; sic gavmr^ Append. UlfiL illostrat. p. 67 recte yidit; gc onu

petB Cor. 2, 13, II. Eph. 4, 3. trausteis Eph. 2, loyq), Ulfc c yerss. lat.; ceterom J. St. B. ^ «pmh

12. valdufiieia Skeir. 49, 2; de umiiei$ J. 12, $agakiai. — I*] eius, <> gr. — patei — i'^ofl

24 did>itatar, vtrom sit genere mascaHnam (trotifewj qnod sic benedixit sibi, ^ gr.

Digitized by

Google

31 ni ogs ]fm mariam* bigast auk anst fram gupa* fah sai« ganimis m k^f^in

32 jah gabairis sunu jah haitais namo is iesu« sah yair{>i{> mikik jah suntis hau«

33 histiiis haitada jah gibid imma fratija gujj^ stol dayeidis attins is« jah j^inda-
nop ufar garda i'aliobis m ajiikdujj^ jah jj^iudmassaus 'is ni Yair{>il) andeis.

34 qap j^an mariam du {>anuna aggilau. waira sijai {>ata. jj^andei aban ni kann*

35 jah andhafjands sa aggilus qap du izai. ahma yeihs atgaggif^ ana puk jah
mahts hauhistins ufarskadyeid I>us* du{>e ei saei gabairada yeihs. haitada

36 sunns gups, jah sai. aileisabaip nipjo peina jah so mkilpo sunau m aldomin

37 seinamma jah sa menops saihsta 'ist izai. sei haitada stairo. unte nist unmah-

38 teig gupa aiuhun yaurde. qap pan mariam. sai piyi fraujins. yair^ai mis hi

39 yaurda peinamma. jah galaip fairra 'izai sa aggilus. usstandandei pan mariam

40 'in paim dagam 'iddja m bairgahein sniumimdo 'in baurg 'iudins jah galaip

41 'in gard zakaruns jah golida aileisabaip. jah yarp. sye hausida aileisabaip
golein mariins. laUaik bam 'in qipau 'izos jah gafulhioda ahmins yeihis aOei«

42 sabaip. jah ufyopida stibnai mikilai jah qap. piupido pu 'in qinom jah piu-

43 pido akran qipaus peinis. jah yrapro mis pata ei qemi aipei fraujins meinis

44 at mis. sai allis. sunsei yarp stibna goleinais peinaizos 'in ausam meinainu

lie time tibi, Mariam , invenisti enim g^atiam a deo, 31. et ecce, coDcipis in utero et pans filiam, el
voces Domen eiiis lesam. 32. Hie fit ma^ns et filius altissimi yocatar et dat ei dominns dens sedem
Dayidis, pafris eiiis. 33. Et re^at snper domo lacobi in aevam et regni eias non fit finis. 34. Dixit
tarn Mariam ad banc angelnm: quomodo sit hoc, qnoniam marittim non nosco? 35. Et respondens Lie
angelns dixit ad earn: spiritos sanctns accedit super te et potentia altissimi obombrat te, ideo ut qui
uascitor sanctns, Tocetor filius dei. 36. Et, ecce Elisabeth cognata tna etiam haec grayida filio in senio
suo et hie mensis sextus est ei, quae yocatnr sterilis, 37. quia non -est impossibile deo unum yerbornnr.
38. Dixit antem Mariam: ecce, andlla domini, fiat mihi secundum yerbnm* tunm; et iyit procul ea hoc
an^Ins. 39. Exsurg^ns autem Mariam in his diebns iyit in regionem - montanam festinanter in nriliem
Indae 40. et iyit in domum Zacariae et salntayit Elisabetham. 41. Et factum -est, ubi audiyit Elisabeth
judutationem Mariae, exsultayit infans in utero eius et repleta-est spiritu sancto Elisabeth 42. et exda-
mayit yoce magna et dixit: benedicta tn in mulieribus et benedictus fructus uteri tui. 43. Et unde mihi hoc^
at yeniret mater domini mei ad me ? 44. Ecce enim, quum-primnm facta-est yox salutationis tnae in auribus meis,

1, 32. hatMaliwH J. St. :|: hauhiatans. •— I, 35. 'tzat] J. St. B. j: i'zatze. — duPe ei}

gUid] J. St. -i- ftifp. J. St. B. 4: dupek; ceterum Ulf. "^ xaL

1, 33. tn ajukdup] J. St. B. + ¥n rntnns. — 1, 36. aileisabaip] St. 4: aileizabaip. — ««-

Jah] sec, J. St. B. -|- tp. — andeis] J. St. B. rf: Hlpo] yid. ad ys. 24. — sunau -^ -seinamma] J»

andei; andeis yeram esse nominatiyi formam, cum St. B. ^ suna (B. :|: sunu) ganam , * • nin set**

none didicerimus e Cor. 1, 15, 24. 2, 11, 15, nee nam*** deinde lac. usqn& ad ys. BS Jah galaip*

com Z. de eius auctoritate dubitari debet, neqne 1, 37. gupa] deo, gr. naga ^^i«

com IL amdeis pro genitiyo amplius qoisquam habebit. l, 42. ujvopida] St. :|: usvopida*

Digitized by

Google

gg Luca$ i, 45 — 61.

45 lailaik j^ta bam m STigiiipai m vambai meinai. jah audaga so galaiid>jaiidet

46 t>atei Tairl>i]) ustauhts I>ize rodidane izai fram fraujin. jah qa]^ marianu mi*

47 kileid sairala meina fraujan jah svegneid ahma meuis du guj^a nasjaad mei*

48 namma. iinte msaw du hnaiTeiuai I>iujos seinaizos* sai allis fram himma nu

49 audagjand mik alia kunja. uute gatayida mis mikilein sa mahteiga. jah reih
50. 51 namo is. jah armahairtei is m aldins aide j^aim ogandam ma. gatayida svin-

{>ein in arma seinamma. distahida imkil|>idita]is gahugdai hairtins seinis.
52. 53 gadrausida mahteigaus af stolam jah ushaiihida gahnaividaiis. gredagans

54 gasoI>ida {>iul>e jah gabignandans insandida latisans. hleibida israela {>iumaga

55 seinamma gamunands armahairteins. svasre rodida du attam unsaraim abra-

56 hama jah fraiv is and aiv. gastoj) t>an mariam mij^ 'izai sre meno]^ Jirms

57 jah gayandida sik du garda seinamma. aileisabaif^ usfiillnoda mel du bairan

58 jah gabar sunu. jah hausidedun bisitands jah gani{>jos izos. imte gamikilida

59 frauja armahairtein seina bi izai. jah mi{>faginodeduu 'izai. jah yar]) 'in daga
ahtudin. qemim bimaitan I>ata bam jah haihaitun 'ina afar namin attins 'is

60. 61 zakarian. jah andhafjandei so ai|>ei 'is qa{>. ne. ak haitaidau 'iohannes. jah
qej^un du 'izai I>atei ni ainshun 'ist 'in kunja peinamma. saei haitaidau pamma

«X8iilfayit hie infans in ^aadio in utero meo« 45. Et beafa Laec credensy quod fit perfectio horom dido-
nnn ei a domino. 46. Et dixit Mariam: mag^nificat anima mea dominnm AT. et exultat apiritns mens ia
deoy aer^atore meo. 48. Nam adspexit ad liumilitatem andllae saae; ecce enim ab bodierao nunc prae-
dicant me omnia g;enera. 49. Nam fecit mibi magnitudinem bic potens, et aanctom nomen eimu 50. Et
■usericordia eins in aetates aetatam bia Terentibna eom. 51. Fecit foHitudioem in bracbio sno, dispersit
fiq[kerboa oogitafione cordia sui; 52. praecipitavit potentes de sediboa et exaltayit biimiiea; 53. famelicos
satiaTit bonis et diyites dimisit yacaoa; 54. adiurit Israelem, aerrom anom, recordans misericordiae,
65. aicat locotns-eat ad patres nostros, Abrabamo et aemini eiua in aaeculum. 56. Mannt autem Mariam
cam ea circiter menses tres et convertit se ad domidliom snom. 57* Elisabetbae impletam - est tempos ad
pariendoDi et peperit filinm. 58. £t andiverant riciiii et cognati eius, quia magnificavit dominns miaeri-
Gordiam snam de ea, et gavisi- sunt -cum ea. 59* Et factum -est in die octavo, yenerunC drcnmcidere banc
paerum et Tocanmt eum secoudum nomen patris sui Zacariam. 60. Et respondens baec mater eiua dixit:
minime, sed Tocetor loLanues. 61. Et dixenint ad eam, quod non anus est in cognatione tua, qui yocetor boc

1, 54. piumagu] insolentior forma datiri pro faba est; datinis Jraiva postulatnr; Jraiv pro Ie«

ptumag(tu, sic 7, 26 praufetu* 9, 26 vulpu. 38 ctione integra babere, ut sit accusativus casus (qoi

9tmm, pro praufetau, tmlpau, sunau; cf. 1, 79 etiam abrahama esse potest, yid, ys. 73) non per^

daupus* Rom. 9, 23 vulpus* Con 1, 1, 12 pavlus mittit sensust
(si Cast, recte edidit) pro daupaui^ vuipaus, , .^ ^i^.^h^K'i fnr o xi

pmlauB; cf. ad Mc. 7, 32. — gawmnand^^ recoct *' ^^- ^'"^S^'Pl ™^ oi.

dans, gr. omn. fivr^d^fjvai ; Ulf. cum yerss. 1, 59. daga aktudm\ cx> gr.; J. St B. 4^

1, 55.yram;] baec cod. Arg. et editt. lectio <»nnino aihiudim.

Digitized by

Google

Lucas 1, 62--75, gy

62« 63 namin. gabandvidedun j^an attin is j^ata waiva yfldedi haitan mil. i^ is sok*
jands spilda nam jah melida qipands. lohannes ist namo 7s, jah sildaleikide-

64 dun alloi. usiuknoda ])an munf>s is suns |ah tuggo is fah rodida |>iu]^ands ^

65 gujj^. jab yarf> ana allaim agis l^aim bisitandam ma. jab m allai bairgabein

66 'iudaias merida yesun alia {k) yaurda. jab galagidedun allai fiai bausjandans
m bairtin seinamma qij^audans. wa skuli pata bam yaii^an. jab pan bandus

67 fraujins yas mip unrna. jab zakarias atta 'is gafidlnoda abmins yeibis jab

68 praufetida jab qap. piupeigs firauja gujj^ Israelis, unte gayeisoda jab gayaurbta

69 uslausein managein seinai. jab urraisida baum nasemais unsis 'in garda da-*

70 yeldis piumagaus seinis. syasye rodida pairb munjf yeibaize j^ize fram ana-

71 stodemai aiyis praufete seiuaize. giban nasein us fijandam unsaraim jab us

72 bandau allaize j^ize batandane unsis. taujan armabairtif^a bi attam unsaraim

73 jab gamunan triggyos yeibaizos seinaizos. ai{>is {>auei syor yipra abrabama

74 attau unsarana ei gebi imsis unagein us bandau fijande imsaraize galausi*

75 daim skalkinon 'imma 'in sunjai jab garaibtein m andyairj^ja is allans dagans

aomine. 62. Innaennit aatem patri eias, hoc qnomodo vellet yocare earn. 63* Vemm is quaerena taba«
lam cepit et acripait diceiia : lohannea eat nomen eina ; et mirati - aant omnea. 64. Apertum • eat aatem
oa eiua atatim et liogaa eiaa , et locatua - eat benedicena deo. 65* Et Dsictaa - eat auper omnea timer hoa
Iiabitantea - drcmn emii| et in onmi regione - montana ladaeae nontiata fuenint omnia Laec yerba* 66. Et
poaoerunt omnea lii aadientea in corde auo dicentea, qmd debeat Lie pner fieri ^ et enim manna domini
fidt eom eo« 67. Et Zacariaa, pater eina, impletua - eat apirita aancto et profetarit et dixit:
68. Benedictna dominna deoa laraelia, nam yiaitarit et fecit liberationem popnli aoi; 69. et erezil
eomu aalntia nobia in domo Dayidia, aervi aoi, 70t aicnti locntaa • eat per oa aanctomm ho«
mm ab initio aeyi profetarom auomm: 71. dare aalntem ex inimida noatria et e mann omninm
Immm odientiom noa; 72. facere miaericordtam de patribna noatria et recordari foederia aancti aoi;
7S. inramenti, qnod iarayit erga Abrabammn, patrem noatnim, nt daret noXna, 74. aecnrilata •
inindcomm noatronnn liberatia aeryire ei 76. in yeritate et iuatitia in fade eina omnea diea

1, 63. 1^] pr« is, ^ gr. omn. — mamjah} ce* !» 70. fram anastedemai ahrui] ab initio aeyl^

pit et, ®gr« omn. gr. omn. oti^ aluivog, quod J. 9, 32 aimpliciler

1, 64. iu^goi St. 4: iuH^o. Jram aiva redditur.

1, 66. IVia] eum, gr. avTovg^ — hmfandam} i, 71. glbanl dare, • gr. omn. — iandau]

cod. Arg. rf: bisttaniandam; alteram ian aeqaentem J. St. :|: handam*

lineara iodpit. _ ^_ ., . _ ,^ .

1, 66. «;«] Ulf. ^SQa. -Jah Pan] etet^im, gr. .?» ^^' "'^"^ «*!f 'T-. J??*^ .'Lf^TS?/

.at, W. c codd. ftnie .alWi^i. .id. Cor. f-CJ-^ ^J-± at*i2::TVJSiJ"f<^

' 'l, 67. pramfetida] B. ^ prau/edida, ^ «*~*«» <^- *' «* '* «» ^^>> "^ ^ **'

1, 69. daveidis piumagaus} St. j: dtveidii ^ 1, 75. garmhteinl J, St. B. Ex. + gartt3k-

PfUmagoM, leim*

Digitized by

Google

88

Lucai I9 76 — 2^ 5.

76 imsarons. jah fiu bamflo praufeius hauhistiiis haitaza. fauragaggis auk faura

77 andvairpja fraujins manTjan yigans muna dii giban kunpi naseihais mana*^

78 gein iB m afleta fraraurhte ize {>airh infexaandein armahairtein guf^s unsaris.

79 'in ^ammei gaveiso^ unsara urruns us hau]ii{>ai gabairhtjan j^aim 'in riqiza
jah skadau dau^us sitandam du garaibtjan fotuns unsarans m vig gayairfijis.

80 i{> ^ata bam robs jab syin{>noda abmin jab vas ana au^idom uud dag ustaik-
2^1 neinais seinoizos du 'israela. varjj^ I>an m dagans jainans. urrann gagrefls

2 firam kaisara agu^au gamdjan allana midjungard. sob pan gOstrameleins

3 frumista yarp at idsandin kindina syriais raginondin saurim kyreinaiau. jab

4 'iddjedun allai ei melidai yeseina warjizub 'in seinai baui^. urrann pan jab
'iosef us galeilaia us baurg nazaraip 'in ludaian 'in baurg dayeidis. sei baitada

5 beplabaim. dupe ei yas us garda fadreinais dayeidis. anameljan mip mariiFn»

nostrof. 76* Et ta, poenile, profeta altisaimi Tocaris; praeis enim prae fade domhii parare yias ei
77. ad dandum sdentiam salntis popnlo eius in remissione peccatonim eoram 78. per conuniseranteiii mise-
licordiam dei nostri, in qno yisitat nos oriens ex altitudine 79. Incere his in tenebris et umbra mortis seden-
tibns ad dirigendnm pedes nostros in viam pads. 80. Vemm hie pner crerit et corroboratns - est spirita
et fuit in desertis nsqne diem ostensionis suae ad Israelem. 2, 1. Factnm-est aatem in dies illos, exiit
edictum a ciiesare Agusto, describere omnem orbem; 2. haec autem descriptio prima facta -est in exsi-
sfente praeside Sjriae regente Sjris Cjrenaeo* 3. Et ivenrat omnes, ut scripti essent qnisqne
in sua nrbe* 4. Exiit autem etiam Iosef e Galilaea, ex urbe Nazareth ^ in Indaeam in urbem
DavidiS} quae yocatdr Bethlahem, ideo quod fuit e domo familiae Daridis, 5. iuscribi cum Bfaria^

1, .76. jfauragagffts] St. ^ fauragangts.

1, 78. tVi pammei] in quo, gr. omn. iv oJq
(intell. OTtXdyxvoig), omnino rectius esset in pizaieiy
nam proprie ad armahairtei referendum est.

1, 79. daupus] rid. ad ts. 54.

1, 80. dag usiaikneinaU] J* St. ^ dagu$ iaih*
neinais.

2, 1. agualau] Z. :p august au* Errant autem,
nt id h. 1. moneatur, Grim. I. 46 et Bopp Yer-
glttchende Grammatik I. p. 68 docentes Ulfilam
graecam diphthongum at; in nomiuibus propriis per
au exprimere solere, quod enim ad probandam do-
ctrinam producnnt augusfusy uti yidimus, falsum
est; deinde IlavloQ non est gothice paulus, sed
pavhts Cor. 2, 1, 1. Tit. i, 1. Philem. 19, uti
Haav c= e9av Rom. 9, IS et latmum cantio =
kixvtgfo in Monument. Neapolit. Sic graecam diph-
thongnm €v Gothi non per aiu^ sed per aiv reddnnt^
cf. aivaggeljo, aivjraristia^ aivlaugta (svayyihov,
evxccQiaua, evkoyla)*

2, 2. pani autem, ° gr. omn. — ai visandin}
J. St. 7u q: ict. — si/riais] sic cod. Arg. et Z.;
J. St. B. + si/rias; cf. Cor. 1, 16, 1 (cod. B)
galaliais. 16, 19 asiais* 2, 8, 1 makidonaism
L. 4, 26 seidonais, cf. 8, 41 synagogaiB. Cete-
rum visandin kindina syriais est glossa ad ragi^^
nondin saurim prins in margine scripta, deinde ab
imperito librario in textum illata.

2, 3. seinai] sua, gr. Idiav, quod quum Gotho
sves reddi soleat, Ulf. h. 1. c. codd. eavTOv legisse
snspicari aiiquis potest, sed J. 7, 18. 8, 44. Roou
14, 4. Cor. 1, 11, 21 etiam seins = Idiog.

2, 4. pan] B. ^ panei. — galeilaia] J. St«
± galilaia; B. :|: "^ us galeilaia ei J. :^ ^ u*
baurg nazaump* . — haurg] sec. J. .:j: haurh. —
heplahaim] J. St. B. -f beplaihaim, sic quidem,
J. 7, 42, sed apud Luc beplahaim, yid. ts. 15. — '
garda fadreinais] domo fieuniliae, gr. oinii. oXxov
xai navQiSg.

Digitized by

Google

6 061 %a fragiitim Tos 'ibxima qeios* visa&dein uikilfion* vcD*]^ pan i&i^iftnei fio

7 resuB jainar.uslfilliiodedun dagos du bairan izai. jah gabar sunu seiuana pana
firumabaur jah birand ma jah galagida ina m uzetin, unte ni vas 'im rumis

8 'in stada j^amma. jah hairdjos yesun 'in jj^amma sanun landa jj^airhvakandans

9 jah Titandans rahtrom nahts ufaro hairdai seinai. jp aggilus fraujins anaqam

10 IDS jah Tulj^s £raujins biskain uis« jah ohtedun agisa mikilamma. jah qa]^
du im cfa aggilus. ni ogeijj^. unte soi. spillo izyis faheid mikila.' sei Tair{>i]^

11 allai managein. patei gabaurans ii^t 'izris hinmia daga nasjands. saei ist xristug

12 ^auja in baurg dayeidis. jah j^ata izyis taikns* bigitid bam biyundan jah ga«

13 lagid 'in uzetin. jah anaks yarjj^ mip j^amma aggilau managei harjis himina«

14 kundis hazjandane gup jah qipandane. yulpus 'in hauhistjam gupa jah ana

15 airpai gayairfd 'in mannam godis yiljins. jah yarp bipe galipun fairra 'im 'in himin
pai aggiljus. jah pai mans |>ai hairdjos qepun du sis misso. pairhgaggaima ju und
beplahaim jah saiwaima yaurd pata yaur|tano« patei frauja gakannida unsis.

16 jah qemim sniumjandans jah bigetun marian jah 'iosef jah pata bam ligando

17 m uzetin. gasaiyrandans pan gakannidedun hi pata yaurd. patei rodip yas du

quae in spontioiiibiifl fait ei mnlier^ exsistente grayida. 6, Factnm-esi aatem, dam bi faernnt ilUc, im-
pled-simt dies ad pariendnm ei. 7. Et peperit filicmi gnnm banc primogenitam et obrolvit eom et posnit
emn in praesepio, quia non fait iis spatiam in loco boc. 8. Et pastores fneront in hac ipsa regione per-^
vigilantes et cnstodientes Tigilias noctis snper gregem snam. 9« Ternm angelas domini saperrenit eos
et splendor domini drcnmfalsit eos et timaerunt timore magno. 10, Et dixit ad eos bic angelas: nd
timete, nam ecce, narro yobis laetitiam magnam^ qnae fit omni popalo, 11* quod natus est Tobis hodiemo
die salrator, qai est Cbristas, dominns in nrbe Daridis. 12. Et hoc yobis signnm: inyenitid ^fanteni
^yolntnm et positum in praesepio. 13. Et snbito facta -est cam hoe angelo torba agminis coelestis lau-
dantinm deam et dicentiom : 14. gloria in alHssimis deo et in terra pax in bominibns bonae
TolnntatiSf 15. Et factum - est, qaam irent procul iis in coelum bi angeli, et bi homines hi
pastores dixernut ad se inyioem: pergamns iam asqae Bethlabem et yideamas yerbom boc factnm,
qaod dominus ostendit nobis. 16. Et yenerant properautes et inyenernnt Mariam et Iosef et
hone, infantem iacentem in praentepio, 17. Yidentes autem osteudenint de hoc yerbo, quod dictom fuit ad

2, 5. tnltlpon] yid. ad 1, 24. 2, 13. aggUaui J. '^ aggilu, sic etiam ys. 21.

2, 6. Po vesun} ck^ gr. omn. , 2, 14. ggjis viljins] bonae yoluntatis, gi>

noma - frumabaJ. - m] St. * 'in. - ^ J^' vaw-panol St. * ^W-f-J-*-^.|^-r^^^

Pammd\ hoc, o ^. omn. * 2, 16. sntmnjandansl St. + smn^dans. ~ ^y^- ^^M^,.,SU^

^ 2, 8. pammasamin\ gr. omn. post landa. ^1^^"^^ ^. ^t£ "^ ^^'^^Z' ^'J^ ^^^ ff

« ^ :.r, TTii* ^-i A A 3» / reddita, saepius etwim tn epistolia omIttKur, yid.

2, 9. f^] Ulf. c. codd. et yerss. i.dov. r^^. ^^ ^r. lo, 12, Cor. 1, 1, 24. Eph. 3, 19.

2, 11. gabauram\ Z. ^ gabauran. 2, 17. gakanmdedun\ J. &U ^ gakanHw

2, 12. Jah] sec et^ ^'gr^ dedun. ...

L 12

Digitized by

Google

00

tucai H, 18— 27«

18 'ibn bi j^ata baraf* jali allai j^ai gahausjandans idldaleikideduii bi ^ l^dona

19 fram fiaim hairdjam du un« ip maria alia gafestaida po yaurda {^agkjandei

20 m hairdn seinanima. jah gayandidedun sis |>ai hairdjos mikiljandans jah haz-
jandans gap in allaize. pizeei gahausidedim jah gasewun. syasve todip vas

21 du im« jah bipe usfulnodedun dagos ahtau du bhuaitan ma. jah haitan yas
namo is lesus. fiata qipano Iram aggilau faurpizei ganumans yesi ih yomba.

22 jah bipe usfulnodeduu dagos hraineinais ize bi yitoda mosezis. brahtedun ina

23 in iairusalem atsatjan faura fraujin. syasye gamelid ist m yitoda fraujins*

24 patei ^azuh gumakundaize usiukands qi{>u yeihs fraujins haitada* jah ei
gebeina fram imma hunsL syasye qij^an ¥st in yitoda fraujins. gajuk hraiya-

25 dubono aippau tyos juggons ahake. fiaruh yas manna in iairusalem. pizei
namo symaion. jah sa manna yas garaihts jah gudafaurhts beidands laf^nais

26 israelis. jah ahma yeihs yas ana imma. jah yas imma gataihan fram ahmin

27 I>amma yeihin ni saiwan dauj^u. faurj^ize sem xristu fraujins. jah qam m

eo8 de boc iofante. IS. Et omnes lii anfientes mirad • sunt de bis dicds ab bis pastoribns ad eos;
19. Tenim Maria omnia consenrayit baec yerba cogifans in corde aoo. 20. Et conyertenint se bi pastores
glorificantes et landantea deom ob omnia, quae andiyenint et yideront, sicnt dictnm fait ad eos* 21. Et
qoom implerentar dies octo ad circamcidendam enm, et yocatom fuit nomen eius losas, boc dictum ab
angelo, anteqoam conceptos esset in ntennn. 22* Et qaom implerentar dies purificationis eorom secundom
Ies;em Mosis, tolerant earn in lerusalem, apponere coram domino , 23. sicat scriptom est in lege domisi,
qnod qoisgae mascoloram aperiens ntennn sacer domini yocatar, 24. et at darent de eo sacrificiom, sicnt di-
ctam est in lege domini, par tartnram ant daos polios columbaram. 25. Tone foit bomo in lerosalem, coins nomen
Sjmeon, et bic bomo fuit iostns et pios, exspectans consolatienem Israelis, et spiritus sanctus fuit super eo. 26. Et
fbit ei nontiatam a spiritu boc sancto, aon yidere mortem, prinsqoam yideret Gbristom domini. 27. Et yenit in

ri9lKM^.^.f^,

2, 18. hairJfam] J* St B. :|: hairijan.

2, 20Miairdjo8'\ J. St. B. j^ hairdjonds* —
bizeet\ J. St. B. fpoeei; ad probandam cod. Arg. le-
ctionem lb* non ita recte eos ex lob. dtat locos,
in qnibos katisfan significat nostnun anhwen
(orationem, yerba, doctrinam), nam b. L genitiyos
pizeei bod ab haugan pendet, sed esse ex nsn attra*
ctionis figorae positum , docebit coinparatio gr.

2, 21. uifulmodedun] lb. Z. mfuttnodedtm^
rectios qaidem, sed omissa altera liquida illud yer-
bum saepius non solum in cod. Ai^ scriptom in«
▼enies, yid. ys. 22. 9, 5I« 14, 23 (quo nltimo
loco Z. parom sibi constans usftdnai in textum re-
ce^t)^ sed etiam Epb, 3, 19 cod« A. — « aggHaul
J. St. j: aggHth

2, 22. usfulnodedun} yid. ad ys. 21. —
neinais} J. St. :|: hraineimaia.

2, 24. fram h'mma\ de (pro) eo, ^ gr. onui.;
praepositionis Jram boc sensu (pro, de) positae osos,
qoem lonius Glossar. p. 63 omuino ignorayisse
yidetur, non ita freqnens est, yix inyeneris praeter
locos Mc. 1, 44. L. 5, 14. 6, 28. J. 17, 19.
Epb. 5, 20. cf. Rom. 14, 12. — hraivoAdHmo}
St. :|: hraivadubona.

2, 25. paruh] an Ulf. Idov omiserit, dubitari
potest; pouitur eadem particula pro graeco xal idov
etiam M. 9, 3, praeterea etiam pro idov M. 9, 18
et pro xa/ permultis locis. — * vas} sec fuit^ ® gr*
onuu — veihs vas} c^ gr«

Digitized by

Google

Ifuoa* 2, S8<-89>

91

ahmin m f^izai alh. jah mi^^anei uinattauhuB berusjos pata barn lesu. ei tavi*

28 dedeina bi biuh^'a vitodis bi ma. jah is apdnam ma ana armins Minaiis jah

29 j^iul^ida gu|^ jah qa^. nu fraleitais skalk |>emana. fraujinond firauja* bi vavrda
30* 31 I>^uiajmna m gaYairf^ja. ^ande sewun augona meina nasein f^eina^ j^oei man-
Si^ yidea m andrairl^ja allaizo manageino. liuhaf) du andhuleinai {liudom jah

33 Tu]]^u managein f>emai luraela. jah yasf losef jah aif>ei is sildaleikjandona ana

34 I>aim. I>oei rodida vesun bi ina. jah I>iu|>ida ma syxaaion jah qaf> du marim
aif^ein is. sai. sa ligij^ du drusa jah usstassai managaize in israela jah du taik-

35 nai audsakanai. jah ^an fieina silbons saivala I>airhgaggi]^ hairus. ei andhul-

36 jaindau us managaim hairtam mitoneis. jah vas anna praufiBteis dauhtar ia-
nudis us kunja aseris. soh framaldra dage managaize libandei mif) abin jera

37 sibun £ram maga|>ein seinai. soh |>an yiduyo jere ahtautehund jah fidvor. soh
ni afiddja fairra alh fastubnjam jah bidom blotande fraujan nahiam jah

38 daganfu soh j^izai weilai atstandandei andhaihait fraujin jah rodida bi

39 ma in allaim I>aim usbeidandam lalK>n lairusaulymos. jah bif^e ustauhun

spirita in hoc templum, et dum indiixernnt pareDtes biinc infantem lesnm, ut facerent secaudiim consaetn-
dinem legis de eo, 28. et is suscepit eiim super brachia sua et benedixit deo et dixit: 29. iam dimittas
serrum toam, domiDans domiDe, seciiDdam Terbum tuiim in pace^ 30. quia Tidenint oculi mei salntem
toaniy 31. quam parasti in facie omnium populonmi) 32. lucem ad reyelationem gentibus et gloriam
popnlo tno Israeli. 33. Et fuit losef et mater eius mirantes de Lis^ quae dicta fuerunt de eo; 34. et
benedixit ei Sjmeon et dixit ad Mariam^ matrem eius: ecce^ Lie iacet ad casum et resurrectionem mul-
torum in Israele et ad sigiium contradictnm. 35. Et autem tuam ipsius animam transit gladius, nt rere-
lentur ex mnltis cordibus cogitationes* 36. Et fuit Anna profetissa, filia Fanuelis, ex genere Aseris^
Laec perretusta dierum multorum yivens cum marito annos septem a yirginitate sua; 37. baec
antem yidua annorum octogiuta et quatuor, baec non abiit procnl templo, ieinniis et pre-
dbus colens dominum noctibns et diebus. 38. Haec bac bora adstans iDTocayit dominnm et locnta-
est de eo in omnibus his exspectantibus consolationem lerusoljmae. 39. Et quum consummarent

2) 28. ina] enm, intellige lesum; gr« alto,
nd natdiov referendum, sic 1, 59 cf^adMc. 15, 46*

2, 29. fraleiiaisi Hz. + fralelats, vid. ad
M. 9, 6. — fraujinond Jrauja'] B. fravja pro
glossa in textnm iUata habet, in quo Ih. et Z* as-
sentiunt; sedMaresh. p. 447 lectionem mnlto reotiut
defendit; Goth* enim hac nbertate dicendi utitur aut
ad reddendum gravem sensum vods deOTtozrjg, aut
com amplificati^ne rei, uti M* 9^ 23 haurmjam
hemmjanians, cL ad M. 9, 8«

2, 33. tosef — u\ losef et mater eius, gr.
o naxriQ avTOv xat ^ l^ip^»

2, 34. tna] eum, gr. omn. fere avrovgm —
drusa Jah usaias$ai] J. St. ^ drusaei jah us»
Btassaum

2, ^%Jframaldra^ J. St. 4: dir. —Jera] gr.
ante mip. fitH^^^m^d^ md •S^ umUs^ ». WA <7 r.^ «^. ff-

2, 37. v%duvo\ Ulf. c codd. ® wg (iWg). —
joA] sec haec, gr. omn. ^\ sic vs. 38 9oh pro
ULai avtrj, yid. ad J. 18, 26; ceteram J. St. -f*
JO* — blotande] sic cod. Aig.; editt. Uatandei,
forma freqoentiore, sed Tid. ad 10, 5. — fraujam]
domimnn , ^ gr. omn.

2, 38. «oA] Tid. ad vs. 37. — Tin aJlaim]
inter omnes, gr. omn. nSav (ad omnts) ; J. 4- ® iSii

12*

Digitized by

Google

aUaia bi Titoda fraiijiiis garandidedun sik m galeilaiaii m baurg seina naasa*

40 raip. Jp f^ta barn yohs jah srinf^noda ahmins fuUnands jab bandugeins. jab

41 ansts guf^s vas ana inima. jab rratodedun ^ai birusjos is jera wammeb m
- 42 i'airusalem at dulf> paska. jab bi]^ yarf) tvalib vintruns. usgaggandam f>an un

43 in lainisaulyma bi biubtja dulj^ais jab ustiubandam I^ans dagans. mif^j^ane
gayandidedun sik aftra. gastofi lesus sa magus 'in lairusalem. jab ni yissedun

44 losef jab aif^ei 'is. bugjandona 'in gasinf>jam ma yisan qemun dagis yig jab

45 sokid^un ma m ganif>jam jab m kunf>am jab ni bigitandona ina gayandi-

46 dedmi sik in lairusalem sokjandona ina. jab yarf> afar dagans j^rins. bigetun
ma in alb sitandan in midjaim laisarjam jab bausjandan im jab firaibnandan

47 ins. usgeisnodedun f>an allai f>ai bausjandans & ana frodein jab andayaurdjam
4S is. jab gasaiwandans ina sildaleikidedun. jab qaf> du imma so aif>ei is. magau

Ufa gatayides uns sya. sai. sa atta f>eins jab ik yinnandona sokidedum j^uk.
49 jab qap du un. wa f>atei sokidedu]^ nuk. niu yissedu]^ fmtei m fiaim attins

onine secimdam le^m domini, conyerteniiit se in Galilaeam, in nrbem snam Nazareth. 40. Vemm Lie
infans creyit et corroboratus - est spiritn impletas et sapieutia, et gratia dei fait saper eo« 41. Et iyennit hi
parentes eias anno quoque in lerosalem ad festom pasca. 42* Et qnom factns - est duodedm hiemes, exeon*
(ibo^flt^m iis in lemsoljmam secundom consnetudinem festi, 43. et consonunantibos hos dies, dam con-
Terterunt se iterom, mansit lesas hie paer in lerosalem et non sciverant losef et mater eius, 44. putantes
in comitibus eum esse yenerunt diei yiam et qaaesiyeront eom in cognatis et in notis. 45. Et non inre-
nieutes earn convertenmt se in lerosalem qnaerentes eom. 46. Et feictam-est post dies tres, inyenemnt
eom in templo sedentem in mediis doctoribos et aodientem eos et interrogantem eos. 47. Stapneront
aotem omnes hi aodientes eum de sapientia et responsis eios. 48. Et yidentes eum mirati - snnt^
et dixit ad eom haec mater eios: poer, quid fecisti nobis sic? ecce, hie pater toos et ego dolentes
goaesiyimos te. 49. Et dixit ad eos: quid, quod qoaesiyistis me? nonue sciyistis, quod in his patrig

2, 39. allafa] Ulf. c. codd. ^ td, bi viioda
igitwc pertinet ad nstauhun.

2, 40. ahmins — handugeins] spiritn impletns
et sapientia, gr. Ttvev/dati nXrjQOVfisvov aog)iag*'-*
fullnands\ St. -^ fulnands.
.V/^TVi KT. ' 2^ 42. Mmlib vin$rum\ -daodccim Uemes, gr.

l%(iv datdexa; uti dedimos legendom esse, iam
Lje p. LXV indicayit, yid. M. 9, 20; cod. Arg. et
•ditt. :|: ivalib vintrus, Ih. Hz. j: ivalibvinirus et
yidetor Ih. pro adiectiyo habaisse, sed yid. L. 8,
42. Ceterom ea synecdoches figura, qua usi in
aestimanda aetate hiemes pro annis (partem pro toto)
ponont, Islandis com Gothis communis est. «— pan}
yeram, ^ gr. omn., yid, ad 16, 23.

2, 43. mippane] sic cod. Ai^. et editt pro ^^-^i^
mtppanti, yid. ad 10, 5/ — vissedun] sciyenint,'"'l^Jrr.^
gr. eyvto; cod. Aig. j^ visedun^ quod quia hoc
uno loco ita scribitur, formam rectam in texto po«
nere tutios nobis yistun est.

2, 44. hugjandond] Ulf. <> 3i. — tndi pr.^ g«.
onin. ante tn. — m\ tert. in, ^ gr«

2, 45. tnd\ pr. eum^ ^ gr.

2, 46. alh\ cod. Ai^. ^ allh. Mut^ ^4U^^

2, 47. w]pr., J. St ^^a.

2| 48. qapi gr* post f <«

Digitized by

Google

50 tteuiis skulda yisan. jah ija ni £rof>un pamma raurda. jj^tei rodida du tax.

51 jah i'ddja xm^ im jah qam in nazarai]^ jah yas uihausjands im jah aif^ei 'is

52 gafiastaida ^o vaiirda alia m Iiairtin seinamma. jah lesus f>aih frodein jah
3^ 1 vahstau jah anstai at giil>a jah mairnam, in jera f>an fimftataihundin j^iudi-

nassaus teibairiaus kaisaris. raginondin puntiau peilatau i'udaia jah fidurra-
ginja I>is galeilaias herodeis. filippaiizuh f>an brof>rs 'is fidurraginja I>is 'ituraias

2 jah trakaiineitidaus landis jah iTsaniaus abeileni fidurraginja* at auhmistam
gudjam annin jah kajafin Tarf> yaurd guf>s at 'iohannen zaxaruns sunau 'in

3 auf>idai. jah qam and allans gaujans 'iaurdanaus merjands daupein 'idreigos du

4 fraleta frayaurhte. syasye gamelid ist 'in bokom yaurde esaeiins praufetaus
qij^andins. stibna yopjandins 'in auf>idai. manyeid yig fraujins* raihtos yauiv

5 kei]^ staigos 'is. all dalei usfidljada jah all fedrgimje jah hlaine gahnaiyjada
jah yairj^i]^ f^ata yraiqo du raihtamma jah usdrusteis du yigam slaihtaim.

mei debid esse? 50* £t ii non iutellexeraiit lioc Terbum, qnod locntns-est ad eos. 61. Et mt com iis
et yenit in Nazareth et fait obedieus iis et mater eiiis conseryayit haec yerba omnia in corde soo. 52. Et
lesns creyit sapientia et statnra et gratia apnd deum et homines* 3, 1. In anno antem quinto - decimo
imperii Tiberii caesaris, prociirante Pontio Pilato Indaeam et tetrarchia huios Galilaeae Herodis^ FiHppi
antem, fratris eins, tetrarchia hnins Itnraeae et Traconitidis terrae et Ljsaniae Abilenae tetrardiia;
2. snb snmmis sacerdotibns Anna et Cajafa factum • est Torbnm dei ad lohannem^ Zachariae
fiiiom, in deserto. 3, Et venit per omnes accolas lordanis, nnntians baptismum poenitentiae ad
remissionem peccatomm. 4. Sicnt scriptum est in libris Terbomm Esaiae profetae dicentis: Tox da^
mantis in deserto, parate yiam domini, rectas fadte semitas eiiis. 5. Omne rallium expletnr et
omne montium et collium hamiliatnr et fit hoc prarnm ad rectum et aspredines ad yias planas*

2y 49. ahtlda] debui, gr« omn. del praesenti 11, 34« Skeir. 52, 11), qnam Jidurragtni reTO-

tempore. care malnimus, quia nomiua appellativa saepius et

2, 51. po vaurdal gr. post alia* personam et eius mnnus, officinm, artem etc. siffni-

3, 1. Jrmffataihundin] J. St. B. rp -fimftaU ficant; inter alia est fauramapleia M. 9, 34 cr(H
Jkmmdin, scilicet in cod. Arg, omissa sjUaba fa %osv ^ Neh. 5, 14 rjye(.iovla (nisi forte ad similira-
sopra lineam scripta est, — fidurraginja — hero^ iaixem fauragaggi olxovofila L* 16, 2 nominate
deis] J. St. B. -|" herodisf Z. ^ heradei (datiro); mm fauramafli statuis); aims L. 7, 24 leg^atus,
fidurraginja a nominatiyo sire fidurragineis siye 14, 32 legatio; sic gaman L. 5, 7 sodus, Gor. 2,
fidwrragini dedncas, tetrarcLiam, non tetrarcham 13, 13 societas; cf. ad L. 19, 23. Yerbi staua

Significat, cni rei est argamento, quod in sequen* est alia ratio.

tibus geniliyi JUippaua et l^saniaus ponnntar, ea- 3, 2. auhtnislam gitdjam] snmmis sacerdotibns,

.qne est cansa, cur pro herodei, cui similis datiyi g^« aQXtCQetog; J« St. B. + aukumitftam pro

forma non amplins inyenitiir, herodeis scripsimus, auhmistam* — tijhanneni St '^ johannem,

sic Esd. 2, 33 lyddomaeis. In cod. Ai^. quid post 3, 5. dalei] pluralis genitivns pro usitato dahf

heroiei scriptum fuerit, deprehendere non potui- dl 5, 32 fareisaiei (idque repouendnm est Skein

mns, quamquam vestigium alicuins scriptnrae reli- 62, 9. vid. 34, 4), J. 11, 45. 12, 11 tWatVr,

ttnm est. Deniqne Jtdurraginja dativnm ad nomi- Lf 10, 5 gardei (yid. h. I.}) pi^ Mc 14^

AfttiTimi fidurragineis (ragimeis Bfc. 16, 43. Bonu 69 sq. tzei J* T, 60. yid. Grim. I. 36* —

Digitized by VnOOQ IC

94

luouM 3» 6 — 14*

6. 7 jah gasaiwi]^ all leike nasein gups, qa]^ ]^ du f>aim a^aggandeim mmmfgeSm
daupjan £ram sis. kuni nadre, was gataikoida izvis |>liuhaii faura Jiaiimia

8 anayairj^in hatiza^ yaurkjai]^ nu akran yair^ata idreigos jah ni di^innai]^
qif>an in izvis. attan aigum abrahamu qif^ auk izyis. |>at6i mag g6p us stai*

9 nam I>aim urraisjan bama abrahama. al^j^an ju so aqizi at yaurtim.bagme
ligi]^. all nu bagme unbairandane akran god usmaitada jah m fon galagjada.

10. 11 jah frehun ma managems qif^andans. an yra taujaima. andhafjands J^an qa]^
sa habands tyos paidos. gibai f^amma unhabandm. jah saei habai matins.

12 samaleiko taujai qemun I>an motarjos daupjan jah qef^un du unma* laisari

13 wa taujaima. |>aruh qaf) du im. ni yaiht ufar |iatei garaid sijai izyis lausjai]^.

14 frehun f)an ma jah J^ai militondans qi|>andans. jah yeis wa taujaima. jah
qa]^ du un. ni mannanhun holo]^. ni mannanhun anamahfjaid jah yaldaip

6« Et Tidet omne corpomm salntem dd. 7. Dixit antem ad bos accedentes tnrbas baptizari a se: gemm
Tiperarum, qaig ostendit Tobis fugere ab bac fatura ira. 8. Fadatis ig^tar fractimi d]g:naiii poenitendae et
ne coeperitis dicere in robis: patrem babemas Abrabam; dico enim robis, qnod potest dens
e lapidibns bis soscitare liberos AbrabamOt 9. Yenim iam baec securis ad radices arbomm
iacet; omne ig^itnr arborum non - ferentinm fhictum bonum exscinditnr et in i^e ponitur. 10. Et
interrogarant eom turbae dicentes: iam quid faciamas? 11. Respondens antem di&it: bic habena
duas tunicas, det bnic non-babenfi, et qui babeat dbos, simile fadat. 12. Yenerunt antem porti-
tores baptizari et dixemnt ad eum: magister, quid faciamns? 13. Tunc dixit ad eos: ne qnidqnam
super quod constitutum sit Tobis exigatis. 14. luterrogarunt antem eum etiam bi militantes dicentes:
et nos quid £idamus? et dixit ad eos, ne quemqnam firaudetis, ne quemquam concutiatis et imperetia

paia] J. St. 4^ pana. — usdrusteia] J. St. B. :|:
mprusieis.

5, 8. ahranl fructum, gr. xaQTCOvg.

3, 9. Jill Uif. c. cod. D. et Terss. ° xaL

3, 10. an] J. St. 4^ pan; an in sententiis
interrogativis respondet graeco xaL 10, 29. 18, 26«
J. 9, 36. (J. 18, 37 an nuh = ovuovv).

3, 11. qap^ dixit; temere faciunt, qui Ulf. iXaya
pi^o Xeyti in cod. suo legisse dicunt, uau| in narra-
tione Gotbum praeterito tempore uti solere ad M.
8, 20 monaimus; ceternm Uif. ^ avTolg.

3, 12. pan] Ul£ ° xai, sic Mc. 15, 40.

3, 14. pat] bi, Uif. cum codd. legit ol. —
lit mannanhun ana$nahljaid\ ne quemquam concu-
tiatis; quum ea cum gr., qui boc loco (xride ovxo-
qfavtrjorjie babeut, non conreniant, Uif. aim codd.
fiqdiva ddixijorjTS legisse, sed alio loco posnisse,
deiude autem (nrjdi avxoq>avTi]a7]T€ omniuo omi-
sisse (^. ad M. 5, 44) ^ reri est persimile^ aut quum

afhoion L. 19, 8 avxog)avT€iv significet, fortasse
pro diaaeiarjze legit Gvxoq)avxrjar^%B {xal elne
TtQog avzovg* jurjdeva adixi^arjze, fir^diva avxo*
wavTJ^ar]te) ; illud yero probabilius esse Tidetur.
Ceterum pro anamahfjaid J. St. contra codicis
Arg. auctoritatem anamahljaip, c£ Maresb. b. 1. —
valdaip] imperetis, gr. omn. aQxeiaO^et cuius
Terbi sensum glossa cod. Arg. ganohidai sijaip
(sic, non uti lb* Z. ^^ sijup edidernnt, in cod*
Arg. aperte legitur) bene reddit, yid. Skeir. 49, 20
managai ganohjands km vailaviznai (multo satis-
faciens eis Tictu), cf. Job. 14, 8. Cor. 2, 12, 9«
Secundum Maresballi ingeniosam coniectnram Uif. m ,
pro aQxeiade, male fortasse scripto, legit a^^aaol
XBT€, — annont] id yerbum yiris doctis mnltas
creayit difficultates; nam Ibrio Ulfil. illustr. p. 292
sq. probatum, Z. (male) in launom, Scbmid Scbwa*
biscb. Worterb. p. 99 (omnino melius) in ojfMM
(cf. asneU fiiad^iozog, fiiad-ieg) mntare yolebant|

Digitized by

Google

£mca» 3» 15 — S3.

95

15 aanom izvaraim. at Tenjandein {>an allai managein jah f^agkjandam allaim m

16 hairtam s^aim bi lohannein. niu aufto sa vesi xristus. andhof |>an lohannes
allaim qif)ands. ik allis izyis Tatin daupja. i^ gaggi]^ syinl^oza mis. J^izei ik
ni un rairf>8 andbindan skaudaraip skohis is. sah izvis daupei]^ m ahmin

17 yeihamma jah ftmin. habands viDf>ii^auron m handau seinai jah gahraiuei]^
gaj^rask sein jah briggif) kaum in bansta seinamma. ip ahana mtandei]^ fimin

18 unwapnandin. managu]^ - f>an jah anf^ar {^rafstjands f>iup^pilloda managein*

19 ip herodes sa taitrarkes gasakans fram imma bi herodiadein qen brof>rs is

20 jah bi alia, ^ei gavaurhta ubila herodes. anaaiauk jah |>ata ana alia jah

21 galauk iohannen m karkarai. Tarf> |>an bi]^ daupida alia managein. jah at

22 llesu ufdaupidamma jah bidjandin usluknoda himins. jah afi'ddja ahma sa
veiha leikis siunai sye ahaks ana ina jah stibna us himiua yarf) qij^andei ]^u

23 'is sunus meins sa liuba. in ^uzei yaila galeikaida. jah silba yas iesus sye jere
prijetigiye uf gakunf>ai. syaei sunus munds yas iosefis. sunaus heleis*

•dpendiis Testris. 15« In sperante antem omni tarba et cog^itaDtibus omnibus in cordibns suis de lohanne,
ne forte bic esset Cbristns. 16. Respondit autem lobannes omnibus dicens: eg^o qnidem yos aqna baptizo,
yerum Tadit fortior me^ cuius ego non sum dignus solvere corrigiam calcei eius; bic tos baptizat in
spiritn sancto et igne* 17. Habens Tentilabmm in mann sua et mundat aream suam et fert triticum in
horreum suum, renim paleas comburit igne inexstinguibili. 18. Multum autem et aliud bortans laetom
nundaTit populo. 19. Verum Herodes bic tetrarcba yituperatus ab eo de Herodiade, nxore fratris eius, et
de omnibus 9 quae fecit mala Herodes. 20. Adiedt etiam boc ad omnia et inclusit lobannem in carcere.
21. Factum • est autem, qnum baptizaret omnem turbam, et in lesn baptizato et orante apertum-est
coelnm , 22* et descendit spiritus bic sanctus corporis specie , nti columba super eum , et vox
e coelo fkcta - est dicens: tn es filius mens bic cams, in te - quo bene placni. 23. Et ipse
fait Iesus drdter annorum triginta sub manifestatione , sicut filius putatus foit losefi, filii Helis,

0ed Cor. 1, 9, 7 idem yerbnm eadem significatione
itenim legitur.

S J 15. at venjandeinl J. St. Z. ^ ict. — aJlai]
omni, ® gr. omn. — tohannein] sic pro tohannen
boc uno loco, cf. ad 5, 5. — niu] J« ^^ tmi.

3, 16. pan] antem, ^ gr« omn. -— tzvia\ pr.,
gr, omn. post dauf^ja. — iXr] sec. ego, ^ gr. omn.

3, 17. jaA] fin. St. ^ jah. — banafa] J. St.
4: hanstan. — unwapnandin] vid. ad Mc. 4, 7.

3, 18. pani Ulf. utrum /liv, an ovv omiserit,
certo qnidem did non potest, nam pan utrumque
gignificat, sed = ovv praesertim in evangeliis; fdiv,
on opponitnr tp {di)j tantununodo Cor. 1, 4, 10.

3^ 20. 'i(Aanneni B. j: toaanmeiu

3, 21. daupida — managein] baptizaret —
turbam, exspectaveris secundum gr. omn. daup^
jada alia managei, idqne sensui accommodatius
esset, quam quod Uif. dedit. — alia] J. St. :|:
allama. — managein] St. :J: mitopim. — ^ew]
yid. ad. Mc 10, 50. — ufdaupidamma jah
bidjandin] J. St. j: ufdauptdammid jah bid*
jandein. ^

3, 23. uf gahmpat] J. St. B. Ih. ^ ict.
deinde nee Ljei coniectura u$ gabaurpaif nee
Maresballi uf gagunpai (quod lb. in uj gagun»
nai mutari voluit) opus est; B. codicis lectionem
recte interpretatnr wb manifesiatione ^ et Ulfl
&qx6(xsvoQ legit, cuius participii ellipsin sua sen-
tentia eaipleyit. Ceterum Ul£ c codd* ^ &v. -*

Digitized by

Google

24 sunaus matf>atis» sunaus. laiTveis* sunaus Hfi6ilkiRfa#. nattaus janniiis* jnmaiis

25 losefis. sunaus mattal^iYis* sunaus amnions, sunaus naumis. sunaus aizleimis*

26 sunaus naggais. sunaus mahaf>is. sunaus mattal^iaus. sunaus saunaieinis.. sunaus

27 losefis. sunaus lodins. sunaus iohannins« sunaus resins, sunaus zauraubabilis.

28 sunaus salaf^ielis. simaus nerins. sunaus mailkeins*. sunaus addeins. sunaus

29 kosamis. sunaus airmodamis. sunaus hens. . sunaus losezis. sunaus aileiaizairis.

30 sunaus loreimis. sunaus mattaf^anis. sunaus laiyyeis. sunaus symaions. sunaus

31 ludins. sunaus losefis. sunaus lohannins. sunaus aileiakeiniis. sunaus mailaia«
nis. simaus maeinanis. sunaus mattaj^anis. sunaus naj^nis. sunaus daveidis.

32 sunaus laissaizis*, sunaus obdldis. sunaus bauauzis. sunaus safanonis. sunaus

33 nahassonis. sunaus ameinadabis. sunaus aramis. sunaus aizoris. sunaus faraizis.

34 sunaus ludins. sunaus lakobis. sunaus isakis. sunaus abrahamis/ sunaus j^arins*

35 sunaus nakoris. sunaus sairokis. sunaus ragavis. sunaus falaigis. sunaus aibai-

36 ris. sunaus salamis. sunaus kaeinams. sunaus arfaksadis. sunaus semis* sunaus

37 nauelis. sunaus lamaikis. sunaus ma{)usalis. sunaus ainokis. sunaus laredis*

38 sunaus maleilaielis. sunaus kaeinanis. sunaus ainosis. sunaus sedis* sunaus

24. filii Mattbafis, filii LeTTig, filii Melcis, filii lannae, filii losefis, 25. filii MattatLii, filii Ammoius,
filii Naamis, filii Ezlimis, filii Nangfs, 26. filii MahatUs, filii Mattathii, filii SemeiDis, filii losefis,
filii lodae, 27. filii loLannae) filii Resae, filii Zorobabilis, filii Salatbielis, filii Nerae, 28. filii Meldnis,
filii Addinis, filii Cosamis, filii Erinodamis , filii Heris, 29. filii losezis, filii Eliezeris, filii lorimis, filii
Mattathanis, filii LeTvis, 30. filii Sjmeonis, filii ladae, filii losefis, filii lohannae, filii
Eliadmis, 31. filii Meleanis, filii MaiDanis, filii Mattatbanis, filii Natbanis, filii Dayidis, 32. filii
lessezis, filii Obidis, filii Boozis, filii Salmonis, filii Nabassonis, 33. filii • Aminadabis , filii
Aramis, filii Ezoris, filii Farezis, filii ladae, 34. filii lacobi, filii Isacis, . filii AbrsJiaiiiis, filii
Tbarae, filii Nacoris, 35. filii Serocis, filii RagaTis, filii Faleg^is , filii Eberis , filii Salamis,
36. filii Cai'nanis, filii Arfacsadis , filii Semis, filii Noelis, filii Lamecii^, . 37. filii Matba-
salis, filii Enocis, filii laredis, filii Malileelis, filii Cainauis, 38. filil Enosis, filii Sedis, filii

watt] St. 4^ sylei. — sunus] gr. post vas. — gr. omn. ^laXea. — sunaus] tert., St rf: mnant,

sunaus] filii, g:r. omn. tov; sic tss. seqq. sic ts. 36.

3, 24, laivveis] Su ^-f^ latveis ; sic etiam vs. 29. — 3, 33. aizoris] gr* omn. '£'(T(»cJ/i.

jannim] St. 4: iannisj Z. 4: iannins. — tosefis} 3^ 34. -^aiobia] St. ± tacobis.

St. itosephis. rfc vs. 26 et 30. a on • i^- 1 o^ j. •! • ^ 1 • ••■

• ^r .\ . ., >i7 w ^» ^^* 9^^ohs] St. ^ saikorts. — falatgts}

3, 25. aizleimts] gr. Eali. gr. Walix.

3, 27. tohannins] St. ^ i'ohannis, nam profit 3^ 37. karedis] exspectareris i'aratdU^ quia

cisdtor iohanmns a nominatiTo iohanna; sic vs. 30. gotbicnm e graeco jy respondere solet, sed cf. ier^

3, 28. airmodamis] gr. ^ElfKoSafi. ^ iius pro iairtius^ — malcUaielis} J. St. ^

3, 31. mailaianis'] Z« 4^ mdlaianis; ceterom Iciaiclis.

Digitized by

Google

LmeuM #^ 1««11»

©r

4, f adamis. sunaus gups, ij^ leBus ahmins veiliig fiilb garandida fok fram iaur«

2 danau jah taubam yas m afamin m auf^idai dage fidyortiguns fraisans fram
diabulau. jah ni matida vaiht m dagam jainaim jah at ustauhianaim paim

3 ^agam Inpe gredags var^. jah qap du imma diabulus* jabai sunaiis sijais

4 gu^s* qi]^ |>aiEiiiia staina ei yairj^ai hlaibs. jah andhof lesus yij^ra ma, qif^ands,
gam^d jLst I>atei ni hi hiaib amana libaid manna ak hi all yaurde guj^s*

5 jah ustiuhands ma diabulaus ana fairguni haiihata ataugida unma allans |>iu«-

6 dinassuns j^is midjungardis m stika melis. jah qaf> du unma sa diabuhis. f>us
giba {lata yaldufni ^ize allata jah yulj^u ize. unte mis atgiban ist jah I>is«

7 wammeh f^ yiljau giha |^ta. {lu nu jd!>ai myeitis mik m andyairjija mei«

8 namma. yairjii^ J^ein all. jah andhafjands unma lesus qap. gamefid ist. firaujan

9 gup fieinana myeitais jah unma ainamma fullafahjais. paproh gaitauh ma m
Sairusalem jah gasatida ma ana gihlin alhs jah qap du unma. jabai sunns

10 sijais gups, yairp puk papro dalap. gamelid ist auk patei aggUum seinaim

11 anabiudip hi puk du gafastan puk. jah patei ana handum puk ufhaband. ei

AJamis, filii deL 4, 1. Yeram lesnt npinta tancto plenas, conrertit se a lordano et iuttun fiiit in
ffpiiita in desertom^ 2* dies qeadraginta tentatna a diabulo; et non edit qnidqnam in dieboa illis et in
consommatia liia diebna deinde famelicus factus • est. 3* Et dixit ad emn diabolas: si filius sis dei, die
luiic lapidi, at fiat paois. 4. Et respondit lesns ad enm dicens: scriptum est, good non de pane solo
Tirit homo, sed de omni yerbonun deL 5. Et edacens earn diabulus in montem altam ostendit ei omnia
rej^a haius mundi in memento temporis 6« et dixit ad earn bic diabolos: tibi do hoc imperiom honun
omne et i^loriam eorom, nam mibi traditnm est, et onmi cni toIo do hoc* 7. Ta igitur si
adoras me in fieicie mea, fit taum omne. 8. Et respondens ei lesos dixit: scriptum est, do«
minom demn taom adores et ei soli satisfadas* 9. Deinde doxit earn in lemsalem et statoit
enm in pinnam templi et dixit ad earn: si filins sis dei, iace te hinc deorsnm, 10* scnptqm est
enim, qaod ang^lis snis mandat de te ad senraDdom te 11« et quod in manibas te •SoKwit, nt

4, ^. at ustaukamaim] J. ft.jfi ict. — * pmH
dagam] his diebos, ^« omn* avtaiv^

4, 8. diahulus\ J. St. B. H^ iiahulauB. —
mmaus] sic cod. Axg* St. B« Hz. Z. pro $wm$f
Tid« ad Mc 7, 32.

4, 6. dtaMaus] sic cod. Arg. J. St B. prtf
asitato diabulus, Tid. ad ts. 3.

4, 6. #a] J. St. <> j:. — p»e] honim, ^f^;
omn., Tel potius zavtrjv habent. — pei] notandiig
est hit locus, qnia ex eo discimns errasse Grim.
III/19, 5 docentem, illud pei contractam esse for>
ttam ex Paiei, nentro pronominis relatiri, naol
li. 1. referendum est ad nulscnlinum piswammeh
el pammei «xspt<t«v«iis{ sed potint contractam est

I.

Pei ex patei, parlicula relatira, idem quod ei Taleute
et saepitts pro pronomine relativo posita (cf. ad
L. ly 20): sic le^mns Mc. 11, 23 piswazuh rt pro
Piawazun saei (Mc 4, 25) et saepius.

4, 7. mik] me, ^ gj. omn.; Bv hand ita recte
putat esse glossam (?}, nam i'nveitan non in^
transitTvam habet significationem, qua graecum nQOO*
Kweiv gaudet.

4, 8. %e9U9 qap") <v> gr. omn. exceptd cod*
11 ap. Mi. -^ ^nveiiai$] gr. nnte Jraujan.

4, 9. vairp] J. St. ± vainn*

4, 11. handum] J. SU ^ kamduH. — pvlk uf*
'hdband\ ro gr. omn. — gasta^ais hi] J. St. :|:
gmiaguifaim^ B. j: gastagqjatsei.

13

Digitized by

Google

12 van fii gasts^qjais M stidna fo4u j^einana. jab andhaQaods qa]^ unma lesns.

13 j^atd qi|>an &t m fraisais firaujan gu]^ {leutana. jah nstiiihaiicb aU fraistobnjo

14 diabidus a&to§ fairra unma iind mel. jah^ gayandida sik lesus Ka mahtai

15 ahmtas m galeitaian. jah merijia urrann and aH gari bisitande bi mab fah is

16 laisida 'in gaqnmf>im ize mikilids fram allaim. jah cpm xn nazarai]^* j^arei
vas fodifMSK. jah galai]^ urn bi biuhtja smnaroroa m daga sabbato m synago*

17 gein jab usstof^ siggvan bokos. jab afgibanos vesnn unma bdcos eisaeuhs

18 pranfetus jah uskikands ]fOB bokos bigot stad. ^rei yas gamelid* afama £rau«
jbfl ana mis* m |>i2ei gasalboda nnk da yailal^erjan unledaim* uisandida mik

19 da ganas^'an |»ans gamalyidans bairtin. marjan frahunjianann fralet jah blin-
daim tixaau iral^an gamaidans m ga|»ralsteuu mer^ jer firaujms andanenu

20 jah faifal]^ ^m bokos jah asgibands andbabta gasat. jah allaim m j^isai syna-

21 gogein TBsun augona fairydljaKdona dn unma. dagann j^an roc^on du un

22 j^atei famuna daga nsftdhiodedan m^la f>o m ausam issyarainu jab afiai alakjo

qaando non offendas in lapide pedem taain. 12* Et respondens dixit ei lesus, qnod dictam est: ne
tentes domiiram, deinii tumn. 13. Et consammaiui omne tentationnm diabnhis discessit procol eo usqae
tempufl* 14. Et tonvertit b% lesns in potenfia ipiritas in GaHlaeam, et iama exiit per omnem regloneai
Tidnoram de eo. 15. Et is docoit in conyentibiui eorum raaguificatns ab omnibns. 16. Et venit in Ifa^
tareth, ubi tmt Bntritns, et int intos secundum consuetudinem suam in die sabbati in sjnagogam et
snrrexit leg^ere librum. 17. Et traditns fdt ei liber Isal'ae profetae et eyolyens hnnc libnun inrenit
locum, ubi fbit scriptum: 18. spiritus domini super me, propter quod unxit me ad laetum nuntiandnm
paupeiibus, misit me ad sanandum Itos contritos corde, 19. praedicare captivis remissionem et caeds
tisom, dimittere confiractos in consolationem, praedicare annum domini acceptnm. 20. Et compHcuit Iiunc
Hbrum et tradens ministro sedit, et omnibus in hac sjnagoga fnerunt oculi intendentes ad eum. 21. Coepit
autem loqni ad eos, quod hodiemo die impleta-sunt scripta baec in auribns restris. 22. Et omnes omnino

4, 13. fraisUAfffe] J. St JrmsitAnjo, fre- ♦ immnjm m iii m i mm ) , cf« alia in — vjtm desinentia

quentios quidem (M. 6, 13. L. 8, 13), sed cL 7, verba baJvjan, bandijmn, vcitjan, skaivjan.

12 vtcfove. 17, 13 wkofm. 20, 12 vondom* Mc« ^ 4, 19. frakunpanaim] J. St. ^ frahwrnpa-

10, 2B jfaiho pro viduvo, uJkafun, vund&n, fai^ maia; Z. coniecturam nnsm frabunpmmaim (saltea

Jku, cL Bi Mc. 9, 60« — - diaiulusl Jt ^ diabo^ frahundanaim) nunc nemini probarent, Tid. Boni.7|

1m 3 &U ^ daib0lat$9. 23« Cor. 2, 10, 5. PbUeiA. 2^.^fm^0'matHm% y^mJL^^

4, 16. bi bMtJa} St. j: iet -^ Mkoi} Vkram^ 4, 20. Jah] sec. et, ^ gr. <Mnn. praeler cod. x

® gr. omn. ap. Mi. — jUsot] St. ^ tkizau — ve$mi] gr.

4, 17. prmtftlml Tid. ad 1, 64* post augona.

4, 18. du ganasfan — hairim] ad sanandum 4, 21. dugamt] «ditt ^ dugam; in cod. Ai^

— corde, ^ gr. — gamaJvidans] Waehter Giossar. nnm gemin^ta liquida scriptum fMrit, eognosci noa

German. v« Malmen emendat ganudmidana, quae potest, w^ spatium yidetur angustios esse^ quam

emendatio speciosior quam yerior est, nam a ma^ quod mi capore possit.

Ian (L. 17, 35) nascitor wudvjim, mmH- i mmki f m 4» 22. aUt^] yid. ad Me. ll^ 32.

Digitized by

Google

ireUrodtdedan maoik jah aSdaldUddedim bl {lo Tfturda angfois ]^o wgaggan*

^23 dona us nms^a as jfdi qe]^. mu sa &t sunus lasefis. jah qd{» du ua. aufto

q^iSip mis |(o gajukon. {iii loSdi haitoi JM^ aUban. ^an filu faaiisidedixm Taur«

24 I^an lo ka£Eiriiau«u tarai jah Jbw Xb gabaurj^ai fH^ai qa]^ |>aii«. axaien Iteris

25 qi]^ j^ei ni ainsbim praufeie aadanemst Jtst 'in gabaurfiai seinaL ^f)an bi
sunjai qi|Mt isvia |MiAei managos yiduYCMtiB yesim m dagam helefiois 'ia israela*
]^ ^duknoda bimbs da jeram |>rim |ah XQeiioI» saihs^ sye natp biibnis

26 mikib and alia airjuu fah ni du ainaihun j^iiso uisaiKli|>s vas belias alja m

27 saraipta seidcmais du .qinoa viduroiu |ah managai ImitsfiUai vesun uf bailei-
saiu praofetau, m israela. jab ni ainshim ize gabrainids yas alja naiman sa

28 saur. jab fidlai Taurfmn allai mo& la ^izai i^nagogein bausjandans {lata.

29 jab usstandandans uskusun umna ni m baurg jab brabtedun ina und aub-
misto j^is fedrgunjis. ana J^ammei so buurgs ise gatimrida Tas« du afdrausjan

30. 31 ina Jiaf^ro. ijf is I>airblei{>ands fiairb midjans ms id^*a. jab galai]^ m kafar-

32 naum baurg galeilaias jab yas laisjands 'ins in sabbatim. jab sildaleikidedun

33 bi Ik> laisein is. unte 'in yalduinja yas yaurd 'is. jab 'in I»izai sjnagogein yas

34 manna babands abman unbulf^ons unbrainjana jab uibropida qi|>ands. 1^. wa

' . " J — — — '

testati ^ sunt ei et mirati - sunt de his yerbis g^tlae bk exeantibiis ex ore eins et dixernnt: nonne bic
est filius losefi? 23. Et dixit ad eof : fortaase dicitia mihi banc parabolams ta medice, aana te ipcnm,
quam mnltani andiyimus factom in CafarsaviB, fac etiam hie in patria taa* 24* I>ixit antem: amen yebna
dico, qnod non nniif profetamm acceptus est in patria sna; 25. at in veritate dico yobis, qnod nfllae
Tidnae fnenint in cBebus HeHae in Israele, qnum dandertitor coelom ad annos tres et menses sex, nU
facta -est fames ma^a per omnem terram. 26. Et non ad nnam hamm missns fuit Hdias, nisi in
Sareptam Sidoniae ad moh'erem yiduam. 27* Et muid leprosi faemnt sob Helisaeo pro£eta in Israefe et
non nnos eorum mnndatus fait, nisi Neman bic Sjms, 28* Et pleni fatti-snnt emmes ira in baa s^ma-
g«ga aadientes boc. 29. Et exsorgentes eiecerant emn Ibras ex nrbe et doxerant enm asqoe 8nm«w»
bnios mentis, in qno baec nrbs eomm aedificata fuit ad praedpitandam eum lone. 30. Venun is trans-i
tens per medios eos iyit 31. Et iyit in Caianiaam, vrbem GaHlaeae, et liiit docens eos in sabbatis.
a2. Et nurati • sunt de bac disetr^ eins, nam in potestate fmt yerbnm eiiis« 33. Et in
kae STnagof^ fint bomo babens %>icitiim daeoionii impunnn et exdamayit 34. dioens: sine! fotd

■ ■ ' ' I - ■ ■ ' ' ' ■ — < <

4, 23. po] banc; errant qai Ulf. tavtjjv omi- leiaaim. — nttiman\ i. e. Ne^av ant Naifidvy

msse dicnnt. *- pu] tn, ^ gr. omn« qonm antem gr« omn. ant Nieftdv ant Natapui»

4, 24. %zm8\ gr. post qipa. Want, fbrtasse naiaimmu legendnm est^ «li gai»

Ay 25. patei] good, ® ^. — iagam} J. St. aimma {yiavTta)^ baH)UzaibuI (^B^l^fiovX) 9 cC

± dmga. — tmie/a] J. 4= ^w^^t — j^am prim} tamen taak pro iaaai Claadx).
J. SlB.J^ feran prm. 4, 29. utus] J. St. B. ^ taun. — papro]

4, 27. haileisaiul sic cod. Arf.; J. St ± hat'- bine, ^ gr. omn.
JeUand, Hid^es. com. 4: haikUma, B. Z. js Aai*- 4» S^.unhraiffimdi in^onm^ rafscettdMm ad

13*

Digitized by

Google

100 Lmem i, 35—44.

vam jah ^us legu nazorenu* qaomtfiraqistjan imsis. kann (uk was is. sft veiha

35 guf^. jah gawotida 'inmia lesus 4p{>and8« afdobn jah uBgagg us j^amma. jah gaviaiiv
pands ina sa imhulj^a in midjaim iirrami af iinma ni vaihtai gaskaj^jands inmuu

36 jah yarf> afslau^nan allans jah rodidedun du sis misao qij^dans. wa vaurde
{Mtfa* ^aiei mil) valdufiija jah mahtai anabiudi^ ^aim unhraiDJam ahmam

37 jah usgaggand. jah usiddja merif^a fram imina and allans stadms j^is bisun-
36 jane landis* usstandands ^an us jj^izai synagogai galai]^ m gard sdmonis.

syaihro j^an ^ia seimonis yas anahabaida brinnon nukilai* jah bedun ina hi

39 ]^o. jah atstandands ufetr ija gasok I>izai brinnon* jah aflailot ija* sunsaiy "paa

40 usstandandei andbahtida im« mij^Jianei {lan sagq sunno. allai sya mani^ai sye
habaidedim siukans sauhtim missaleikaim brahtedun ins at inmuu ip is ain«

41 warjammeh ize handuns analagjands gahailida uis. usiddjedon f)an jah un«
hulj^ons af managaim hropjandeins jah qij^deins |^tei f^u is xristus sunus
gujis. jah gasakands im ni lailot Ik>s rodjan. unte yissedun silban xristu ina

42 yisan. bi^eh j^an yar]^ dags, usgaggands galai]^ ana auf>jana stad. jah mana*
geins sokidedun ina jah qemun und ina jah gahabaidedun ina. ei ni aflif^i

43 fairra im. {laruh is qaf> du im. ^atei jah j^aim an^araim baurgim yaila^mer^

44 jan ik skal hi j^iudangardja gu^s. unte du]^ mik insandida. jah yas mer-

Bobw et tibi, lesa Nazorene? venisti perdere hob, nosco te, qais es; Lie sanctm dei. 35. Et increparit
earn lesns dicens: obmutesce et exi ex hoc! Et proiiciens earn Lie daemon in mediis exiit ab eo^ non
qooqnam nocens d. 36* Et fecfmn-eat stapescere omnes et locati-sant ad se inyicem dicentes: quid
Terbomm hoc, qaod com potestate et potentia imperat hii imporis spiritibiui et exeunt? 37. Et exiit fama
de eo per omnes locos hoios drcnmiacentinm regionis. 38. Snrg^ns antem ex hac sjnagoga iyit in do*
mnm Simonis; socms aatem hoios Simonis fait detenta febri ma^a, et oraront earn de ea« 39. Et ad-
stans soper earn increpavit hanc febrem, et dimisit eamt SCatim aotem sarins ministrayit iis. 40. Dom
antem ocddit sol, omnes tam molti qoam haboenmt aegrotos morbis yariis, tolerant eos ad earn; Tenim
is anicoiqae eonun manus imponens sanayit eos. 41. Exieront aotem etiam daemones a mnltis damantes
et dicentes 9 qood to es Oiristus, filios dei, et increpans eos non permisit eos loqoi, nam sciremnt ipsnm
•Christom eom esse. 42. Qoom aotem fieret dies, exiens iyit in desertom locom, et torbae qnaesiTeranI
enm et venemnt ad eom et tenoeront com, at non abiret procol iis. 43« Deinde is dixit ad eos, qood
etiam his aliis orbibos laetom nontiare ego debeo de regno dei^ nam ideo me misit. 44. Et foit praedi*

aikman (rcvevinoc); Goth. c. cod. D {otxad-a^ov); melii J. St. ^ amumrjameh , Hz. ^ mmoar-f

gr. reHqoi axadti^ov, good com daifiovlov {anhul^ jameh.

.p9n$) coniangendom est. ^i 'Opida] Ulf. c. cod. 4, 41. jmstus] Christos, ^ gr. -!- 1^] us, ® gr.

33 ap. Griesb. ^ gxav?} fieyaXijy vid. Mc 1, 23. omn. — gilban] ipsom, ^ gr. omn., sed Ulfl ea

4, 34. nazareJ} vid. «d Mc. 1. 24. ^^l ^^^:^^T !^^^r^'^^ '**^'

4, 40. M^l J. St. j; »agm* — auwHojawn'

4, 42. afiibi] J. St. ± galaib.
4, 43, Jtta bti J. St. 4: Outdo,

Google

Digitized by ^

5> 1 yaiids tn Byiidg<%faii gakflft^. ^h rar]^ mi|»]^aiiei manage! anatramp ma du
bausjan vaurd gu^. jah ui silba vas staodands n^vm saita gaiimesarai^

2 jah gasayr tra dkipa standandona at j^amma sldra. V^ fiikkjans afgaggaBdans

3 al lEm usj^vohim natja. galai{> I>an Hn ain |>ize skipe^ j^atei vas «6imoids. hai«*
luttt ma aftiuhan Mrra sta^a Iditil jah gasitauds laisida us {lamma skipa

4 manageins. bi^eh I>an gamai|»ida rodjands qa]^ du seim^au. barigg alia diu«

5 pi^a jah athahid |k> natja izYara du fiskon, jah andhaf^ands seimon qafi du
imma. taL^and. alia nahi ^airbarbaidjandaus raiifat' ni n^mum* \^ afiur yaurda

6 ^emamoma yairpam natja. jab ^ata taujandans galvkun managdm fi&efilu

7 gve na^ dkbnaupnodedun ize. jab bandyidedun ^onanattL {loei tBsun m
anj^aranmia skipa* ei afiddjedeina bilpan ise. jab qemim jab gafiiUidedun ba

8 ]^ skipa sre sugcpm. gaumjands f^an sdmon paitras draus du knivam lesuis
qi{>and8. bidja J^uk. usgagg fairra mis. unte manna fravaurbts un. . frauja*

9 sUdaleik auk disbabaida ma jab aUans {^ans mi^ 'imma m gafabis f^ize fiske.
10 |»anzei ganutun. samaleikob {>an jab lakobau jab iobannen sununs zaibaidaiaus.

cans in tjnagogiM Galilaeae. 5^ 1. Et factum -est, dam torba unit enm ad aodiendmn Terbnm dei, et is
ipse fait stans prope mari Gennesareth 2, et yidit dao nayigia stantia ad hoc mare, yenim piscatores
abeuDtes ab iis laTenmt retia. 3. Irit aotem in anam horum navigiorum, qnod fiiit Simonis; iussit earn
redacere procal ripa paalam et sedens docuit ex hoc navigio turbas. 4. Qaam aatem cessaret loqaens
dixit ad Simonem: due in altam et laxate haec retia restra ad piscandnm. 5. Et respondens Simon dixit
ad enm: magister, totam noctem perlaborautes quidqaam non cepimus, Terum in verbo too iacimus retia.
6* Et hoc fadentes condaserunt multitiidinem pisdum multam, ut retia disrumperentur coram. 7. Et an-
nnernnt sodis, qui faerant in altero nayigio, ut accederent adiurare eos; et yenenint et impleyerant ambo
kaec nayi^a, at considerent* S« Obseryans aatem Simon Petros ceddit ad genua lesa dicens: oro te,
exi procal me, nam homo peccaminosas som, domine. 9. Stupor enim occapayit enm et omnes hos com
eo ob captaram horam pisciam, qoos ceperant. 10« Similiter aatem etiam tacobam et lohannem, filios Zebedaei,

6, 3* ffaJatp] conscendit, gr. omn. sfifiaQ* -— 5, 7. poet] J. St* B. rf: paei; Ih. h* L con-

qftwimnl gr. post siapa. iedt paiei, sed UlfiL illostr. p. 198 codids Axjgj!t>

5, 4. br^g] St q: bring. — alhakid} J. SL lectionem defendit propterea , qnod piscationi operam

j: tiihttihid; VIL xaXda(a(i^v legisse, Griesb. falso dantes utriasqne sexus homines faisse credibile sit;

adnotat. sed Goth, alitor scribere omniao non potait, qnia

5, 5. pairharhaiiJjandans] J« St. B. rf: diy., gaman genere est nentnim, yid. Cor. 2, 8, 23
c&^ 6, It naki Paif^hmkifmh^^nOQT^ l^-aO^-JL mm^ gaman mehu — sugqun] Ul£ ^ avzcc.

rein pairhtddjedun. — nemum} St. ^ nemun. — 5, 8. bidJa puk] oro te, ^ gr*

vmrpam] iadmas, gr. xaXaa(o. 5, 9* panzei] q^tos, Utf. pro ^^ qnod to^

6, 6. sve — 'izel at retia disramperentnr coram, kgitar, c. codd. B et D oiy legit.

gr. du^^ijyvvto Si to SIxtvop autuiv; Goth, cam 5, 10. zaibaidaiaus] J. ^^ zabaidaiaua. —

cod. D consentit, sed nesdmns, an in eo m%&v, paiei] J. St. B. j: paiei, sic etiam ys. 29. —
in Griesb. adnotatione omissnm, legators Jram Umina nu\ Z* recta qnidem moaet /ram

Digitized by

Google

teo

£#ca9 5j 11 — If.

11 himma nu maime swd nutansu. jah gatiulmnfla&s .]^ ^pa fuia au^ aflei^an-

12 dans allata laisAkl^im a^r unm^*. jah ym^ mip^^m^ va^ la m ainai li^urge.
jab sai lOiaima fuUs ^rutsfillis ja)i gaisaiwaiidB jbesu 4nii^ ana a«dv:air]^i

13 bad uia qij^adds. Iramja. jabai yifeis* magt mik gahrainjaii. }^ uffakj^pids haadu
attaitc^ umaa qiI>aiKls. viljafu. rmrp hraios* jab fiuimt j^ata ^jHrutsfiU aflKi^ af

14 imma* jab jls faurbaud mmsi ei maun ni qat4« ak; ^igg jab ataugei I>uk
silban giidjin jab atbair 'inraia firam {umi gabraiiiemai.^mai.,]^af^ mtiabaud

15 looses du YaitFodi|mi im. usmarttoda jfaA |ata Taurd maia bi ina. jab garun*
10 nun binbniaw maaa^ baUfstjoa jab leikinoii firam unna sasiibte sdnauo.i]^ is

17 Tas afleit^ands ana auj^idoa jab bid^ds. jab vat {» m ainaimna dage jab is
Yfm bdsjands, jab yesuii wteildans fareiaai^ jab yitodalakaijos. ]^aie£ Tesun
gaqumanai vs aQamsaa baimo galeilaias jab ludaias jab lairusaulymon. jab

18 mabts firaujixiiy yas du bailjan Xnsu jab sai. mans bairaivlans ana ligra mannan^
i^a^i y^ts usUf^a. jab sokidedun« lyaiya ua umatberama jab gala^dideina in

qui fnenint socii Simon! , et dixit ad Simonem lesus: ne time tibi, ab bocQemo none hominom estis capto-
res* 11. £t subducentes haec navig^a ad terram, relinqaentes omne secuti-simt post eam« 12. Et factom-
est, dum fait is in ana nrbitim, et ecce, bomo pleniis lepra et yidens lesom, cadens in fadem orayit
earn dicens: domine, si vis, potes me mnndare. 13* Et extendens manom atti^t earn dicens: Tolo, fi
mnndos, et statim baec lepra abiit ab eo. 14. Et is interdixit ei, at bomini non diceret, sed rade et ostende
te ipsum sacerdoti et offer ei pro bac parificatione taa, qaod praecepit Moses ad testimoniom iis*
15. Ennntiatum - est aatem boc yerbam ma^s de eo et concurrerunt greges maiti audire et sanari ab eo
morbis suis. 16. Venim is fuit abiens in deserta et orans. 17. Et factum -est in ano dieram, et is fait
docens, et fuernnt sedentes Farisaei et legis - doctores, qui fuerunt congress! ex omni Ticomm
Galilaeae et fudaeae et lerusoljma, et potentia donuni fait ad sanandum eos. 18. Et ecce, bomines
portantes in lecto bominem, qu! fuit paralyticus , et qoaesiyerunt ^ qaomodo eum inferrent et ponerent in

iimmm ad reddendnm ^raecran aTto rov vvv (J*
13, 9. 14, 7) sufiiecisse, sed egregie errat pergens,
fram nu quoqne die! posse; nam praepositiones
•dyerbus non longwntor, nisi addito pronomine de-
iBOnstrati^yo , yid* Cor. 2,' 5, 16 frmm pamma nu* 8^
13 tn pamma nu melom Ceternm codicis Arg. ledioaeni^
reram esse , e L. 1 , 48. Skeir. 43 , 17 und hita
mm ^tmnpa^ > — aiW fitf/mw] estis captwes, gr«
omn. earj CcoyQuhf; referente Zabnio Brix. habeC
rrcVtV aifdw^et.

5, 15. af] St. « 4:.

^, 14* W J. St, %. — gagel Su^i^gangk — ,

^£mma] sec. ei, ® gr. omn. — [miei] qv«d, gr«
omn. xa&cig,

5, 15. nutis] gr. omn. ante Jiafat — hausnmi
J. St. B. -f~ hav^an; sic hauMJon Mc 4, 33. J. 6,
^ ^t^^jy^SgJ^ J Sfe*,ji spijf Qf O: j^. j fi^

6, 17. vitodatauorjos'l'lL. 4^ diy. — Baietl
J. St. 4: paei. — gaqumanaiy congress!, gr. ^nh)*
\^6%eg; XJlf. c* codd. ovvalrflvd-oteg legit, yid. J.
18, 20. Cor. 1 , 14, 23. cf. Mc. 27, 17. L. 8, 4.

5y 18. galagididema'i J* St. gahigideieima^
rectlos qnidem, ted yid. ad S, 56*

Digitized by

Google

' 19 andvBurj^a is* jA m ln|iia]i)iaa». wadva ibmoAeMma &ia ^ numagdiut* usstei-
gaadans apa lirot and skaljos gasatidedun iba mi]^ |»amma badja in midjaim

20 Saura liesiia* jah gasaiwands galaubein ize qa]^ du {lanmm uslij^iiu manna*

21 afleittoida j^us frayaurfatois fieinos* jah dagonnun {lagkjan j^ai bokarjos jah
fieffeisaieis qif^andans. yrBs i&A sa saei roddji naiteinins. was mag afletan ira«

22 Taurfatins alja ains gu]^ ufkunnands I>an lesus mitonins i2se andha^fands qa^

23 du mu wa Jbi^agkeij^ m haiitam lavaraim. waf^r ist azetko qij^an. afletanda

24 Ins fraTanrhtds ^u qi^an. urrois jah gagg. ip ]^ ei idteid mtei valdufiii
habaid sa sunns mans ana air^ afletan fraraurhtins. qi^ du {)ainma uslif^in.
du puM qi^a. urreis jah ushafjands j^ata badi |>6inata gagg 'in gard fieinana.

25 fah sunsaiy usstandands in andrairj^ja ize ushaijands. ana {lammd lag« galai]^

26 in gard seinana mikiljands gu]^. jah uedSbnei dissat allans jah mikilidedun gap
jah ftiHai raur^n agisis qij^andans. j^af^ gasaiwam Tulj^ga faiinma daga«

27 jah afar j^ata usiddja jah gasaw motari namm laiwi sitandan ana motastada

28 jah qaip da unma. laistei afer mis. jah bilei^ands allaim usstandands iddja

29 aim unma. jah gayaurhta dauht mikila laiyyeis imma m garda seinamma.

fade eius. ]|9. Et noa inyenieiiteg, qnomodo infenrent «iun ob tarbam^ adsoeadenteB in teetuia per iegwy
Ian posneniiit emu com lioc lecto in mediis coram lean. 20. Et yi4fiB» fidem eomm dixit ad banc para^
Ijdcam: bomo, remittnntor tibi peocata tiuu 21. Et coepenuit CQgitare bi acnbae et FariaadL diceotea:
quia est bic, qui b>qiiitvr blaspbamiaa 7 quia potest remittere peccata, aisi uiMis dens? 22, Co^oacens
aatem lesos cogitationea eoroao, respondens dixit ad eosc quid co^tatis ia cordiboa Toatris? 23* Utmm
est £aicilias dicere, rennttuntnr tibi peccata:, ao dicere^ surge et yade* 24. Venim aatea at aciatia^ qaod
potestatem babet Lie fiUua bomiais ia terra reaiittere peocata^ dixit ad luiao paraljticaai: ad te dice, aai|^ et
tollens hoac ledum team yade ia domnm tnaai* 2&. Et statim exaui^as ia lade eoram tolieas, ia qao
iacuit, iyit ia domom saam magaificaas denm. 26. Bt stupor prebeadit oaiaes^ et magaificaraat deam 6|
pleai facti • saat timore diceates: quod ridemus ndrabilia bodierao die. 27* Et poat boc exfit el
▼idit portitorem^ aomiae Levri, sedeatem ad teloaium et dixit ad eum: seqnere post me. 28* Et
reliaqueas oamia snrgeas iyit post earn. 29. Et fedt coeaam mi^am Leyri ei ia dome ana

6, 19. wmvdi qaemodo) gT« nolag, Ulf. for- 5, 22. hairiam Itzvaram] J. St. rf: hmrian

taaae c. codd. n&g legit -* ga$atidedml J. tzvaromma.

St. :|: ganrndidedmu — midjaim\ J. St. B. ^ 5, 23. waPar} utmm, Ul£ accuratiai^ qttam

midjan. gr. r/, sic 7, 42. — azetizo\ J. St. B. + uzei^

6, 2U fareUaieis\ J. ± forttsaeu. — ofiw) ad M. 26, 40. . — viieid] J. St. -f" viieip, sic

ea vocula qnnm et meco etg et /iiovog respondeat, edam^ habaip pro habaid* — sa] 3. St. • +v^^
cum Griesb., Ulf. etg legisse, pericolosios est con- 5, 28. tddja] cod. Arg. margp. lautida (secu-

tieadere. tus est).

Digitized by

Google

jah vas mani^m moiaife imkila jab .wij^aardise* j^aiei Ytenn ini^ im -ttnakidkib-

.30 jandans. jah biroclidedim Bokarjos ize jah fiureisaieis du sipoi^am u qifian*

31 daBS. duwe mi]^ j^aim motarjam: jah fravaurhtaim matjid jah drigkid. jah

andha^ands lesus qaf> du un. ni j^utbim hailai leikeis ak |iai unhailancu
32. 33 ni qam lal^on garaihtans ak frarauFhtans in idreiga. il^ eis q[e]^un du unma«

duwe siponjos lofaannes fiistand ufta jah bidos taujand samaldko jah &ra[-

34 saiei* i]^ j^ai f^dnai siponjos. matjand jah drigkand. j^aruh jls qa]^ du im. ni

35 mdgud sununs brul>£ftdis« unte sa bruf>fads mif) im ist. gataujan fastan. a}i]^an
qunand dagos, jah I>an ainimada af un sa bruf^fads jah {mn fastand m jai«

36 naim dagam. qa^uh I>an jah gajukon du im. {)at6i ainshun plat snagms niujis ni
lagjid aua snagan fairnjana. aij^f^au jah sa niuja aftaumid jah ^amma faimjin

37 ni gatonid {lat^ af {)amma niujin. jah ainshun ni giutid vein niujata m balgira
feimjans. ai])I>9u distairid I>ata niujo vein fmns balgins jah silbo usgutnif> jah

38 I>ai balgeis fraqistnand. ak yein ju^ata in balgins niujans giutand jah bajo]^

39 gafastanda. jah ainshun driggandane faimi. ni suns yili jugg. qij^i]^ auk. j^ata

et fait tarba portitomm mag^a et afioram, qui fuerout cum iia accmnbentes* 30t Et nmrmiiraniiit scribae
eomm et FariBaei ad discipolos etas diceDtes: cur cum his portitoribiis et peccatoribus editis et bibitia.
51. Et reapondens lesoa dixit ad eos: non indigpent aani medici, ged lii insani. 32. Non yeni Tocare
iostofl) aed peccatores in paeniteBtiam. 33« Yerain ii dixemnt ad earn: cor discipoli lohapnia ieianant
saepe et preces fadant^ aimiliter etiam Fariaaeornm ^ yemm bi toi diacipuli edunt et bibant. 34. Tone ii
dixit ad eos: non potestia filios sponai, donee bic sponsna earn iia est, facere ieianare; 35. at yeniont
dies, et qnuin aafertnr ab iis bic sponsus, et torn ieiunant in iBis diebus* 36. Dixit aotem etiam parabo*
lam ad eas, qnod onus assom^ntum yes(imenti noyi non ponit in yestimento yetere, alioqnin etiam hoc noyvm
rmnpit et bnic yeteri non conyenit boo ab hoc noyo, 37. Et units non fundit yinum noyum in utres yeteres, alioqain
disrumpit hoc noyum yinum bos utres et ipsnm ^unditur et hi utres perduntur. 38. Sed yinum noyum in ntres
noyos fundunt, et ambo conseryantur. 39. Et onus bibentium yetus, non' statim yult noyum , didt enim : hoe

6, 29. Paiei\ yid. ad ys. 10. 5, 34. t«] J. St. B. + '%e9u$, yid. ad Me. 1,

5, 30. mafjid jah dtigkid] ea qnnm aut edi* 42. — ^si} J. St. j: u,

tig et bibitia ant edit et bibit yerti possint, 2iab- 6, 35. Jah] i|ec. et, ^ gr.; abdndat akeintram

nio Glossar. p. 182 Ulf. cum yerss. iad^iec xa^ jah et ex marg^ne, ubi ex alio co4« poaitvun evat,

nlifSl ex Mc. 2, 16 legisse probabiie yidetur; hoc alteri loco ilfatum esse yidetur, delendum igftitr eat

recte; sed quod cod. D etiam, in quo iad-Utai ^ut h. 1. aut supra; cf. ad J. 13, 29. 18, 31 • Cocb

nai Ttlvetai le^tur, illins lectionis testem ad-^ 1, 15, 19.

dudt, errarit, nam banc codids lectionem cor- 5,. 36. boii] St. :^ tan* ^^' plat} J« St. ^

ruptam pro iqd-iezs xai nivsTS esse, nihil cer* naat* — atppav] St. :|: aihpau^ — gatimid\ DlC

tius est. ^ c^ codd. ^ iTtlfiXrjjLia.

5, 33. fareiaaiet] pro faretsaie, yid^ ad^ 3,^ 5, 38. giuland\ fnndnnt, (r. filijviav; siq

6; J. 'if, fareisaei, B. + fareisaieis. — stpanjos] Mc 2, 22«

sec. discipnli, ® gu omn., CIE c yerss. 6, 39. dr{ggandame\ sic cod. Aif« et iti^ ^pi*

Digitized by

Google

6> 1 fiurnfo batuso let. jah var]^ m sabbato an^^aramma frumin gaggan unma j^airli
atisk. jah raupidedun absa siponjos is jah matidedun bnauandans bandimu

2 il^ siunai fareisaie qe^un du un. wa taujid. ^atei ni skuld ist taujan m sab«

3 bato dagam. jah andha^ands Til>ra ms iesus qa{^. ni {lata ussuggvud. fiatei

4 gatayida daveid. {lan gredags yas, silba jah j^aiei mi]^ unma v^sun. waiya
iDDgalai]^ m gard gu]^ jah hlaibans faurlageinais usnam jah matida jah gaf
j^aim mi]^ sis yisandam. {lanzei ni skuld ist matjan nibai ainaim gudjanu

5 jah qa|» du xm. ^atei frauja ist sa sunus mans jah j^amma sabbato daga^

6 jah yar]^ {lan m an{)aramma daga sabbato galeif^an unma m sjnagogein jah

7 labjan. jah yas jainar manna, jah handus is so taihsyo yas {)aursus. yitaidedun-*
uh {lan |>ai bokarjos jah foreisaieis. jau in sabbato daga leikinodedi. ei bige««

8 teina til du yrohjan ina. i[> is yissuh mitonins ize jah qa^ du j^amma mann
j^amma j^ursja habandin handu. urreis jah stand m midjaim* j^aruh u urrei^

9 sands gastop. qa]^ |>an lesus du mu fraihna izyis. yya skuld ist sabbato dagam*
10 piu]^ taujan |iau un]»iu{i taujan. saiyala ganasjan pau usqistjan. jah ussaiwands

allans ins qaf> du unma. ufrakei |>o handu |>eina. j^aruh is ufrakida. jah

Tetofl meL'ns est 6^ 1. Et factum • est in sabbato secnndo pnmo ire ei per satam, et Tellemnt aristas
discipali eius et edeniiit conterentes manibus. 2. Yenim qnidam Farisaeomm dixenmt ad eos; quid
fistcitis, quod non fas est facere in sabbati diebas? 3* Et«respondeos ad eos lesos dixit: non lioc lieg:isti0^
qnod fedt Dayid, qniun famelicus esset^ ipse et qui cum eo fuemnt? 4t quomodo introiit in domnm
dei et panes propositionis snmsit et edit et dedit his cam eo exsistentibus, qnos non fas est edere, nisi unis sitf*
oerdotibus* 5. Et dixit ad eos^ quod dominus est Lie filins bominis et huic sabbati dieL 6« Et faotnni^
est autem in alio die sabbati ire ei in sjnag^ogam et docere, et fuit illic homo, et manus eius haec dextn
fiiit arida. 7. Obserrarunt autem hi scribae et Farisaei, an in sabbati die sanaret, at inrenirent fa^ultatem
ad accusandum eum. 8. Yerum is scivit cogitationes eorum et dixit ad banc hominem hone aridaot
habentem manum: surge et sta in mediis! Tunc is surgens stetit. 9t Dixit autem Iesus ad eos:
interrogo tos^ quid fas est sabbati diebus, bene facere, an male facere, auimam senrare an perdere?
10* Et adspiciens omnes eos dixit ad eum: protende hanc manum tuam! Tunc is protendit^ et

ilem, at sjllaba drig sit altiaia plagulae, reliqan 6, 3. te$u$ qap] rv) gr.

j^rbi pars gandane in seqaente plagala scripta sit; ^ 4^ j^ jj^ ^ ^^jj^ ^^ ^^^ ^«/. _

Ih. Z. +„*W*«7rf««^>: «ti m cod. Arg. h. h ^,andam\ exsistentibus, « gr- omn., Utt ex Mc.

Sic etiam E|A. 5, 18 legitm*. — fatmi] '• St :f: 2 26 > » >

* ef 1. ilM] gr. om. pott {^ ''"T.,P'?nr* '""'iYOqiwi haud ita reote Griesb.

6, 2. ubbato dagam} editt. nt aeniper ^ ic^ »'"""*» ^- "ctTtjyoQeiv legiwe.
Tid.,T>< 6 daga tabbatOf ■ 6, 10. ^fi^Mda} proteadit, jr. itfoij]asK»

h 14

Digitized by VjOOQIC

11 .gasto]) so handw is srasre so alif^ara. ip eis fuDai vaurf^un imirodeiiis jah
, 12 rodidedim du sis misso. wa tayidideina f^annna lesua. jah Yarf> m dagam

j^aim ei usi'ddja i'esiis m fiedrguni hidjan jah vas naht pairhvakands m hidai
13 gu{is. jah hi^e yart^ dags atvopida sipcmjans seinans jah gavaljands us im
14r tyalih. j^anzei jah apaustuluns namnida. seimon. {^an^ jah namnida paitnu
15 jah andraian hrot^ar 'is. lakobu jah lohannen. filippu jah harfiulomaiuu ma^

jfohi jah I>Qman. liakobu pana alfaius jah seim<m pana haitanan zeloteiu
16« 17 'iiiddii lakobaus jah mdan luskarioteii. saei jah yarf> galeyjaBds ma. jeh atgag*

gauds daJaJi^ mi|> 'im gastof^ ana stada ibnamma jah hiuma siponje u jah

bansa. mikila managems af allamma 'iudaias jah lainisalein. jah ]^e faur
18 uajrexQ tyre jah seidone jah anparaizo baurge« paiei qemim haus^ umna

jah hailjan sik sauhte seinaizo. jah ]^ anahabaidans £ram ahmaia wnbrainjaim
19^ jah gahailidai vaurj^un. jah alia mani^e] sokidedun attekan iiiima« imte mahts
20 af imma iNuidd^ jah ganasida allans.. jah is usha^jands aiigona sema du sipou-

jam seinaim qaf). audagai jus unledans abndn. uute izrara list j^dangardi
■t ■ . ■ ■ . ■ ' ' ■

fftetit Iiaec maniis eius, dcat haec altera. 11. Vernm ii pleni facd-simt insipientia et locad-sant ad sa
inTicem, quid facerent hnic lean. 12. Et factum - est in diebas Lis, at exiret lesus in montem onure el
ftiit noctem pemgilans in prece dei. 13. Et qaum fieret dies, adyocayit discipulos snos et eligens ex lis
Aiodecim, qnos etiam apostolos yocarit, 14. Simonem, qnem etiam Tocayit Petmm, et Andream, firatran
eins, bcobvm et loLannem, Filippum et BarOmlomaeam , 15. Matbtliaeam et Thomam, lacobnm banc
Alfeei et Simonem banc Yocatam Zeloten, 16. ludam lacobi et ladam Iscarioten, qoi etiam fiictos- est
fradens earn. 17. Et iens deorsam cam iis stetit in loco piano et g^x disdpaloram eias et cobors magna
l^opaH ab omni Indaea et lerasalem et borom praeter mare Tjrorom et Sidonornm et afiarom urbiam,
M. qoi yenerant andire eom et sanare se morbis sois, et bi yexati a spiritibas imparls et sanati fiicti-
font. 19. Et omnia tarba qaaesireront attingere eom, nam potentia ab eo exiit et sanayit omnes. 20. Et
91 extollens ocalos saos ad discipulos saos dixit: beat! yos pauperes spirita, nam yestram est regnom

6y 11. latndtdeina] J. SU rectios tavidedeina^ four marein] J« St. Z. j: ict. — jah — hmtrgt}

sed Vid. ad S, 56. — bamma] yid. ad Mc. 15, 15. et aliarom arbiiun, ^ gr. omn.; sine dubio ea yerba

6, 12. ei ustddjd] at exiret, gr. €^'/yA^€v ex cod., qai pro ^hQovaal^fi — Sidwvog babebat

oroissa particala; Ulf. sequitar libros, qui i^eld-eiv aXlatv ndXewVy in margine posita, qai codiocm

avTOV babent, cf. 8, 1. *— ^esus] J. St. B. -|* argentenm scripiit, in textwn intolitw

£r, yid. ad Mc. 1, 42. — bcnrhvahonds^ cod. 6, 20. Biponjam §emaim\ J. St 4^ ^ipmf e

Arg. rf: pOH'vakandaf yid. ad M. 5, 15. $emai, B. 4^ siponje seinaize; in cod. Arg. quid

6, 13. vn] J. St. 4^ t/i, SIC y. 39. scriptum foerit, eognosci bodie non potest, qnod

6, l5u mappaiul yid. ad M. 9, 9. cam lb. dediraaa, constra^a postalat praepositioBis

6, 16. tna] eum, ^ gr. omn. du. — j'ua] yos, gr. oi, sic Ulf. pron«men perao-

6, 17. atgaggands\ cod. Arg. j^ ofgaggag^ nale yocatiyo addere sdet, obi Gfaeid articalo aton*

ganda^ cf. ad Cor. 2, 10, 12. — Anrma] sic editt. cum tor, yid. AL 0^ 11 mtia wmmr fm ^ himmawu

€0d.Aj«:.kLeta^4pn^iaiJbv^ybLad]kL6yl5.— 7, 23. Mc 9, 25. L. 4, 2^. 6^ 26, E^ ^ »;

Digitized by VnOOQ IC

21 bimine. audngai jus gredagMs mi. uhte sadai Tairj^p. aiidagai jvm gnetandans

22 mu luite uf blofajanda. audagai sdjolu f^an fijaad izris mans jah i^ikaidand
izyh jah idy^^'and jah usvairpaiKl namin izyaramma sre ni)ilMmna Xa su«

23 nans mans, faginod in jainamma daga jidi laikid. unto sai. mizdo tzrara

24 mam^a in himinam. hi j^anuna auk tavidedun praufetum attatis izeu appan
S5 Tai UEvis paim gabeigam. unle ju faabaid gat>laiht jLZFara* vai izvis jus sadans

nu. unle giiiadagai THr{»Iu yai vsvia jus hlahjandans ihju unAe gauiion jah

26 gpetan dnginnid^ vai {»an yaila izsvis qi|>and albd mans« sanudikiko allis tayi-

27 dedna «galiugapraufefam attans lee. akei trris qi|ta {laimi hausjandanou £ri^d pans

28 hatandans tzris* vaila taujaid paun fijandmn izyis. piupjaip pans fraqipandans

29 usvum hidjaid fram paim anamaht^dam izyis. pamma stauiandin puk hi
kinnu galevei muna jah anpara. jah pamma nimandin af .pus yastja jah

eoelornm; 21. bead tos famelici nmic, nam sahni fids; beati yos flentes nmic, nam exlularamini;
22* bead esds, qnom odiont tos bomaoes et siqparant tos et exfrobrant et eHciunt nomen Testram u4
malum ob filium bominis. 23. Gaudete in illo die et exsnltate, nam ecce, merces Testra multa in coelir;
secnndom boc enim fecenint profeds patres eoram. 24. At Tae Tobis bis dividbuS) nam iam liajbetis
consolationem Testram; 25. Tae Tobis, tos saturi none, nam famelici fids; Tae Tobis^ tos ridentes nunc^
nam logere et flere indpids; 26. Tae gnom bene Tobis dicant omnes bomines, similiter enim fececunt
falsis - profeds patres eorom. 27. Sed Tobis dice bis andiendbos : amate bos odienles tos, bene
fftdte bis odiendbus tos, 28. benedicite bis maledicendbns Tobis^ orate pro bis Tiolentantibos TOi^
29, Hdc percndend te in mazillam, trade ei etiam alteram, et buic smnend a te Tes^em, eldmx^

morem Grraecomm rare imitator: Me. 15, 29 sq. Glossar. p. 56 :^ gadaUp^ Zi inepte Jb^ii pro»'

o sa gaiairands po alh naaei puk ! ant L« 9, 41 ponit , quod Terbom Ii. 1. sensqm . tuc^ t^Jlerainlep

o kunil saepins omittit pronomen, ut Mc. 10, 47. praebet; in cod. Arg. legator, qnod B*. de^i^,. Tid.

li. 8, 54. J. 19, 3; aut interiecdonem, tit Rom. 9, edam Cor. 2, 1, 3 sqq. 7, 4. 7.

20 manna 1 — ahmin] spiritn, " gr.] J.- St. addit' 6, 25. sadansl St, :!f^ sandans. — nu\ pr. nan<5,

+ nu. — himine] coeloriun, gr. omn. O^eov. ^ S^» — duginnid] incipitis, ° gr. omn.; Ulf. ad

6, 21. fin. J. St. sig^nnm lacnnae post ufhloh* indicandnm tempiis futanim addidit; pro eo tempore,

Jitmda ponunt, sed ia cod. Arg^* niUl «dditur; iUi quo eiiis liu^ua caret, praesens ponere lK>l6t, sed

Tid docd in errorem sunt indued, qnod in e:Etrema aliquoties illiun defectum Ita eyplet, nt drcnlnscri-

•Itnene parte libranas nibil scripsit (id qnod saepins .ptione qiiadam utatnr, additis Terbis pvaeter dugim^

factum esse Tidimus) et quae literae exatare ifiden- nan edam kaban (babere), $kuian (debere), mu^

4ar, eae ex aTorsa parte plagulae perraserunt. -man (co^t^re), sik Mkaftjan (praeparare).

6, 22. ^p} Hz. ^ 4:. --* J^amJf\ i. SX. rf: «, 26. allai] ^mnes, ^ gr.

Jijond. — jah\ pr«, Ul£ ^ oxav* 6, 27. fijandam\ cod. Arg. marg. hatjamlam

6, 23. laikid] J. Si B« 4^ btStod. — himi^ ^odiendbus); erraTit autem librarins^ nam «gnum

-iMWi.] oaelis, gr. ov^etsf^. — prmi^eiym] sic cad. -glossae non Terbo^a«i/^ij|^ ad qoed pj^i^inet^ossa,

Arg. ; J. St. B. 4^ prat^wimi. mtd Terbo hatandant ^dpinxit.

«, 24. Ju\ muL, ^ gr. onn.; J. .St. ^ mm. -^ 6, 28. Jrami Tid. ad 2, 24.

gapiaSd} is 4 m^^^p ^^ 4^ F^t^ et pn eo 6, 2d« t$ima} ^i, ® gr.

14*

Digitized by VnOOQ IC

ton

Zuea$ 6, 30 — i»«

30 paida m Tarfais. Vaiuineh {lan bidjaadane ^uk gif Jah af j^amma nimabdia

31 pmn n:^ lausei. jah syasve vileid ei taujaina izvis mans jah jus tanjaid jun

32 samaleiko. af^f^an jabai frijod {hois frijimdans izrds* wa izris laone ast. jah

33 auk pai frarraurhtans f^ans firijondans sik fiijond. jah jabai |>iut> taujidd {>aim
]^iu]^ taujandam izris. wa izvis lauae ist jah auk J^ai fearaurhtans ^ata sieuno

34 taujand* jah jabai leiwid. fram j^aimei reneid andnimiuau >f a izvis laune ist

35 jah auk fraraurhtai frayaurhtaim leiwand. ei andmiuaiiia samalaud. svef^uh
£rijod fians fijands izvarans. |>iu|> taujaid jah leiwaid ni yaihtais u^renans*
jah vairfd]^ mizdo izvara managa jah vairfd]^ sunjus hauhistins. imte is gods

36 ist {>aim unfagram jah unseljam^ ya]r|>aid bleifijandans srasye jah atta izyar

37 blei]^ tst. jah ui stojid^ ei ni stojaindau. ni afdomjaid jah ni afdomjonda.

38 fraletaid jah fraletaioda. gibaid jah gibada izyis. mitads goda jah ii£arfiilla jah
gayigana jah ufargutana gibada m barm izyarana. {^izai auk samon mitadjoou

39 {>izaiei mitid^ mitada izyis. qapuh pan gajukon un. ibai mag blinds blindana

40 tiuhan. niu bai 'in dal gadriusand. nist siponeis u£ar laisari seiuana* ip gaman-

Imiicaiii Be proLibemi. 30. Caiqne antem orantium te da et al hoc snmente tunm ne exige. 31. Bt
meat Ynltis, at faciant yobis homines, etiam yos faciatis iis similiter. 32. At si amatis hos amantes yes,
qoid yobis mercedam est? et enim hi peccatores hos amantes se amant. 33. Et si bene faciatis his bene
fadentibos yobis, quid yobis mercedam est? et enim hi peccatores hoc ipsum faciunt, 34. Et si conmio-
Aitis, a qaibos speratis accipere, quid yobis mercedmn est? et enim peccatores peccatoribus commodant,
vt accipiant aeqnale. 35. Verumtamen amate hos inimicos yestros, bene facite et commodate non qnidquadi
exspectantes, et fit merces yestra molta et fitis filii sommi, nam is bonus est his inutilibns et malis.
36. Fiatis misericordes , sicat etiam pater yester misericors est; 37. et ne indicate, at non indi-
eeouni; ne oondemnetis et non condemnamini ; absolyatis et abbolyimini. 38. Detis et dator
Tobis; mensora bona et snperplena et concussa et superfusa datur in sinum yestram, hac enim ipsa
mensnra, qua mensoratis, mensuratur yobis. 39. Dixit antem parabolam iis: nam potest caecas caecnm
dacere? nonne ambo in foyeam cadnnt? 40* Non - est discipolas super ma^tram suum, yerom para-

6, 32« aPPan] at, gr. onm. xaL

6, 34. paimef] J. St. B. Hz. -|- bammei.
^ 6, 36. izvaram] Ul£ « xaL — jah] tcrt., Z.
^Ja» — unfagrawH J. St. :|: unfairanu

6, ;36, vairpaidl Ulfc c. codd. ^ ovv. —
wcuve] cod. Arg. 4^ wave. — tzvar] J* St. j;
i»vara»

6, B7* e{\ at, gnr. Jrof/; sed yid. ad J. 16, 17.

6, 38. jahl sec. et, ** gr. — ufar/uUa] super-
plena, gr, 7iB7tieO(xivoVf coi qaum gothicam yerbum
non satis respondeat, Ulfiiam nBQiaabv legisse B. sa-
spicatur. — - gibada'\ sec datur^ gr. amm dmovQh ^

ys. 44. -*- wiiiidi sic e B. coniectara, Ih. etiam
(in adnotatione ad Hz.) probata, dedimos; cod. Aig.
et editt. 4^ mitad; libraries seqaenti mitmdu in er-
rorem inductus esse yidetor.

6, 39. pam\ St. ^ ion. — {k»] J. St. 4: tSuk —
dal gadriumuH editt. :^ dalga driusand^ yid. ad
Mc 12, 1.

6, 40. gamamnddS J. St. ^ gau$tatifane wum»
vids, B. ^ ga u^aufane mamvidt; cod. Arg. gw
mamnds et in marg^ ugtatthans (peifsctos), quod
qaum iam B. legerit et eyidenter scriptom ^it, Hi*
nam miramnr dicore^ ia^ cod« uiim$bam9 legL

Digitized by

Google

£wca« 6, 41 — 48.

109

41 Tids yvBTJizah vairpai sve laisaris is. af^j^an wa gaiimeis gramsta m augin

42 broprs []>e]iiis. ip anza m f^einamma augin ni gaumeis. ait^fiau lyaiya magt
qiJKm du bro]^ f^emamma. bropar let. ik usyairpa gramsta fiamma m augin
I^einamma. silba 'in augin ^inamma anza ni gaiunjands. liuta. usvairp faur«
]^ j^mma anza us augin f^einamma. jah fian gaumjais tisvairpan gramsta

43 I^amma 'in augin brof^rs j^inis. ni auk 'ist bagms gods taujands akran ubil.

44 nil4[>an bagms ubib taujands akran god. lyarjizuh raibtis bagme us svesamma
akrana uskunps jst. ni auk us paurnum lisanda smakkans. nib|[>an us aiwa-

45 tundjai trudanda yeinabasja. I)iu|>eigs manna us {^iufieigamma huzda hairtins
seinis usbairid piup. jab ubils manna us ubilamma buzda bairtins seinis

46 usbairid ubil. uzub allis uferfiillein bairtins rodeid mun|>s 'is. a|>f>an wa mik

47 baitid. frauja irauja. jab ni taujid. patei qi|>a« lyazub sa gaggands du mis
jab bausjands vaurda meina jab taujands |>o. ataugja izris. lyamma galeiks

48 ist. galeiks 'ist mann timrjandin razn. saei grob jab gadiupida jab gasatida
grunduraddjau ana staina. at garunjon fian Taur|>anai bistagq awa bi jai-
namma razna jab ni mabta gavagjan 'ita. gasulid auk yas ana panxma staina*

tus qnisgne fiat uti magjaier eios* 41. At qaid Tides festocam in ocqIo fratiis Udy rerom trabem in toa
oculo non Tides? 42. Aut quomodo potes dicere ad fratrem tumn: frater, sine, ego eudo feshicam banc
in ocolo fuo; ipse in ocnlo too trabem non Tidens, hjpocrita, eiice antea banc trabem ex ocnlo tuo et
tmn Tideas eiicere festncam banc in oculo fratris toi. 43. Non enim est arbor bona fadens fhictam
malum ) neque arbor mala fadens fhictum bonum. 44. Qnaeque enim arborum ex proprio fimctu nota esl|
non enim de spinis coUiguntnr ficus, nec[ue de. rubo calcantur uTae. 45. Bonus bomo e bono tbesanro
cordis sni profcrt bonum et malus bomo e malo tbesanro cordis sui profert malum; exqne enim abun*
dantia cordis loquitur os eius* 46. At quid me Tocatis domine, domine! et non fadtis, quod dice?
47. Qnisque bic iens ad me et audiens Terba mea et fadens ea, ostendo Tobis, cui similis est. 48. Similis
est bomini aedificanti domum, qui fodit et profundum-fedt et posuit fundamentnm super saxum; in inundatione
autem facta imiit aqua contra illam domum et non potuit commoTcre eam, fundata enim fiiit super boc saxo*

6, 41. gaumeis} sec. , J. St ^ gaumjeia^

6y 42. fit] eg^ , ^ gr. omn.

6, 44. liaanda — Irudimdd] cdliguntur — cal-
cantur, gr. omn. avXXiyovav — tQvy&avy cfl ti.
M. Ceterum gotbicum irudmn calcare (10, 19),
conculcare (8, 5), graeco tQvySv (metere, Tinde-
aiiare) ornnino non respondet; et si quis Ulf. sen-
0um potius quam Terba respexisse dicat, tum ms
miw0tMndjai non ita apte appositnm Tidetnr; nos
Imqm loc^ in eonnn nomero babemnS) nU grae-

coram Terborum significationem non satis intellexit^
yid. ad 1, 5, — veinabasfd] urae (plur.), gr. a^of-
g>vXi]v; ceterum J. :{: vemahayan, St. :{: vainabagan%

6, 45. usbairid] pr. St. :{: nsbahrid.

6, 47. vaurda meina} (x> gr. omn. --<• gaJeHa
Ssi} ro gr. omn.

6, 48. at garunjon] J. :{: atarunjan, St ^
at garunjon, B. :|: algarunjan. — bistagq awai
J. :p bistaguH awa, St« ^ bistaguna wa% — mmaj
sec, J. St. j: and.

Digitized by

Google

49 1^ sa haiisjands jah ni taujands galeiks isi maim timrjandin razn aoia air^

jLDuh grunduvaddju. f)atei bistagq flodus jah suns gadraus« jah Tarf> so tnval-

7^1 teins {^is razms mikila. l>ij^ ]>aii usfiiUida alia ]fo vaurda seina m hUumaos

2 manageijis. galai|> ^ kafarnaum. himdafade |Mm stums skalks siukattds syulia«

3 Tairf^ja^ saei Tas imma svers. gahmis^ands |»aii bi lesu msandida du 'imma

4 sinistans ^udaie hidjands ma. cd gimi jah gaaasidedi l^aaa skalk ib. *ip eis
qimandaiis at lesua bedaa ma usdaudo ^p^andans* pat^ vair]^ lit Jiammei

5 fragifais j^ata. mite frijo{^ piuda misara jak S3rni^ogem is gatimiida misis.

6 i|> lesus i'ddjuh imf> un jah jvpim ni fairra ^dsaadiii umM j^amma garda
msandida du muna sa huadafads frijonds cpfiands dm unma. frauja. ui drai-

7 hm I^iik. uute ui 'im vairjj^ >ei uf hrot mem imigaggais. duj^ei ni mik silban
Tairf)ana ralmida at |>us qiman. ak qif) vaurda jah gahaflnid sa Jiiumagus

8 meins. jah I>an auk ik manna im uf yakliifnja gasatMs. haban^ uf mis
silbin gadrauhtins. jah qij^a du |>amma« gagg. jah gaggid. jah anj^amma.

49. Venun hie aadiens et non faciens similis est homini aedificanti domam super terrain sine fandamento^
cni irmit fluctas et statim cecidit, et facta -est haec erersio hnias domus magna. 7, L. Quum autem ex-
pleret omnia Laec yerba sna in aures torbae, ivit in Cafamaum. 2. Centurionum aatem cuiusdam seryns
aegrotans morti - propinqans , qui fuit ei cmtis. 3« Aadiens antem de Ies« misit ad eim seniores Indaeo-
rmn orans eion, ut yeufiret et sanaret Lane serynm eios. 4. Yenmi li yenientes ad lesom oramat
earn sollidte dkentes, qaod dignns est, cai praestas boo, 5« nam amat ^ntem nostram et sjnagogam is
-aedificayit nobis. 6. Yeram lesos iyit com iis et ampKas non prooul exsistente eo bac dome, misit ad earn bic
"Centurio amicos dicens ad enm: domine, ne nrg^e te, nam non sum di|*nas, at sab teetam meom intres. 7. idetf-
qae non me ipsum di^am aestioravi, ad te yenire, sed <Mc yerbam, et tanator bic poer mens. 8. Gt yero enim
ego homo som wUh imperio constitnttis, habens sob me ipso miMtes, et dioo ad hone: yade, et yadit, et alteri:

6, 49. patei] si pro particula relatiya ant caa- 7, 2. stmltavcnrpjd] Z. ij^ diy. ; J. St. B. ^

sali accipitiir, sensiis omnino tnrbatur; gr. omn. jn Bvulfa vairpid; evuli avoir pja = ad mortem yer^

referendnm ad olxla peudet a 7tQoa€(}()r]^ev. Si gens i. e. morti appropinqaans (Grim. IL 577);

Gotbos graecoriim lectionem ad yerbum exprimere gr. ij^elXe televzav, forma concreta praecedente

yellet, bi pammei debebat scribere, nam praepo- abstracta habet, in quo diUgeas lector oftndere

nitio it yei du yel vipra yerbo stigqan coninagi possit.

^let (M. 7, 25. 27. L. 4, II. 14, 31. Rom. 9, 32); 7, 3. qimi] ftic cod. Ai^.; Hz. + qemi^ yid.

si patei ad razn pertinet, id qaod sensas postulat, ad 8, 56.

Ulf. constnictioBem matayit, quod saepius fecit, sed ly 4. JragAis] J. St B. 4^ Jrambi$,

h. 1. audacius. — bintagq] J. St. :{: bisiagun. -~ 7, 5. mfuagagein^ yid. ad M. 27, 6^2*

flodus] J. St. B. 4= Awaflodun; cod. Arg. marg, 7, 6. »»] pr., J. Si. '^ tn* ^ ummmi] prw^ fr.

awa (finyiiis); glossam yiri iUi docti in textam in- omn. i^o%i jubem. — dm ttmum] sec, JL ^ :^.

tnleroBt. — gtiSraus] sospicamor, Ul£ c« gr* aw^ 7, 8. mw 4ilbin) J. B. ^ kt. «ti ys* 49 et

ineae iegisse. -Mepiiis, St. i^ mmiMm. «-- AerJ hnc, ^g&

Digitized by VnOOQ IC

9 qim her. jsik qimid* jah du skalka memamma. tarei pata. jah taujid. gaban^fands
(wD |»ata i€sus sildaleikida ina jah yandjands sik du ^ism afenrlaistjandein sis
mam^eiii qal>. amen qp]^ 'izvis. ni m israela svalauda galaiibein bigat.

10 jah gavandjandans sik f>ai uisaiididaiis du garda bigetun {>ana siukan skalk

11 baihiBa. J9h var]^ m j^amma a£ar daga. iddja in baurg mmmida naen. jab

12 mi^ddjedtm nnma siponjos lis ganobai jab manageins filu. bif>eb Jmn newa
Tas cbtura ^som baurgs. fiarub sai. utbaurans yas naus. sunus ainaba aipein

13 seinai^ jab si nflbo yidoyo. jab managei pizos baurgs ganoba im|> izai. jab

14 gasaiwands {k> frauja lesus infeinoda du izai jab qa]^ du izai. ni gret. jab
duatgaggBoids attaitok -vfilftrjom* ip f^ai bairandans gastopun jab qa|>« jugga-

15 laud du Jnis qi|>a« urreis. jab ussat sa naus jab dugann rodjan. jab atgaf ma

16 aitiein uu dissat ]^ allans agis. jab mikilidedmi gap qifiandans. patei prau-

17 fetus mikib urrais m unsis jab f^atei gayeisoda guf^ manageins seinaizos* jab

18 uinddja |iata yaurd and alia ludaia bi ina jab and alkns bisitands. jab gatai-

19 bun lobannen siponjos is bi alia po. jab atbaitands tyans siponje seinaize
i'obannes msandida ms du i'esua qij^ands^ pu is sa qimanda I»au anparanu

Teni bnc, et yenit; et ad semun meam: fac loc, et fadt 9» Aadieas avtem Iioc leans miratos • est
eani) et yertena ae ad banc aeqaentem ae turbam dixit; amen, dico yobia, non in laraeie talem fidem in-
yeni. 10« Et conyertentea ae hi rniaai ad domom inyenenint hone aegrotum aeimm aamm. 11. Et
fatctom-eat in hoc poatero die, iyit in oppidom yocatnm Naen, et comitati - aunt earn diadpnli man mold
et tnrbaa multnm. 12. Qnnm autem prope eaaet portae hoioa oppidi, tone, ecce, elatna fait mortuna, fiiios
iinicaa matri aoae, et ea ipaa yidoa, et tnrba hoiua oppidi multa com ea» 13. Et yidena hanc dondnns
leaoa miaertna - eat aoper earn et dixit ad earn: ne fle* 14. Et accedena attigit feretnun, yeram hi par*
lantea atetenmt, et dixit: adoleacena, ad te dico, aurge! 15. Et anrrexit hie mortnoa et ooepit loqoiy et
leddidit emn matri eioa. 16« Obaedit antem omnea timer, et magnificanmt deum dicentea: qnod profota
magoua exadtit in nobia et qnod yiaitayit deoa populnm auum. 17« Et exiit hoc yerbnm in omnem
Indaeam de eo et in omnea yicinoa* IS.. Et nuntiaront lohanni diadpuli eioa de omni hoc; 19. et adyo*
cans duos diadpolonun auanun lohannea miait eoa ad leaum dicena: ta ea hie yeniena, an alinmne

7, 9. muMi] amen, ^ gr. 7, 15. dmgann} St ^ dugam*

7, 11. afar daga] St. Z» i ict. — naenl in ^,-,^11 ••■ I.*!*

si. jSViT e!'^«/»l .'• ?^- ^- inMelid^dun. ^yipandans]

7 12* vidovol yid ad 4 13 — * «t *1 Ih. h. L adnotat: Gothua lineolam illam, notam

i St. ± manarai. — gi nlbol ea ipaa er. «&!w^— • ^^^ ^* ayllabae ultimae saperinducere neglexit; aed

MftoAal Ulf c. «>dd ^ ^v " > »^' V* errat yir doctaa, nam ilia lineola clariaaime aupra

*^ 7, 13. frauja te^fA^mmns leaua; gr. alii xiJ- «* ^""**- ^ *«««^1 «*• * *«~«^-
fios, alii hjipovg; ntnanqne Ul^ et cod» 225 7, 19. tvans} Ul£ c. cod. D et yeras* ^ %^

€onhnigit« tag* — Sia] eoa^ ^ gr* onm«

Digitized by VnOOQ IC

tu

LucuM 7f 90—28.

20 T6n)aima« qimandans ]^ at unma ]^ vairos qej^un. lofaannes 8a daupjands
insandida ugkis du fius qi|>ands. \fa is sa qpmanda Jmu anfiaranu v^aima.

21 muh pan |>izai ^eilai gahailida managans af sauhtim jah slahim jah ahmane

22 ubilaize jah blindaim managaim fragaf siun. jah andhai^aiids lesus qap da
un. gaggandans gateihats lohaDnen. patei gasewiits jah gahausideduts. |iaiei
blindai U3saiwand« haltai gaggand. prutsfillai gahrainjanda. haudai gahaiisjand«

23 naveis urreisand. imledai vailamerjanda. jah audags ist sawazuh saei ni gamarz*

24 jada m mis. at galeipandam fiau paim airum lohannes dugaim rodjan du mana-i
gein hi lohannen. lya usiddjedu|> in aufiida saiwan. raus firam Tinda vagid*

25 akei lya iisiddjeduf^ saiwan. manuan in hnasqjaim yastjom gavasidana. sai*

26 |>ai m yastjom Tulpagaim jah fodeinai yisandans in {audangardjom sind. akei

27 lya usiddjedu]^ saiwan. praufetu. jai qifia izyis. jah mais praufettu sa ist hi
pauei gamelid ist. sai. ik insandja aggilu meinana faura andyair|>ja fiei-

28 namma. saei gamanyeid yig fieinana faura |>us« qifia allis izyis. maiza in hau*
rim qinono praufetus iohanne {>ainma daupjandin ainshun nist. i|> sa minniza

exspectemns? 20. Yenientes antem ad emn Li Tin dixerunt: lobanneii Idc baptizans misit dos ad
te dicens: tn es hie yeniens, an alinmne exspectemns? 21. In autem Lac Lora sanayit multos a morbis
et plagis et spiritibos malis et caeds mnlHs reddidit yisiun. 22. Et respondens lesus dixit ad eos:
eontes nuntiate lobanni, qnod yidisfis et andiyistiS) qnod caed yident, claudi ambulant, leprosi mnndan*
tnr, mati aadiant, mortui resui^nt, paaperes eyan^elizantnr. 23. Et beatas est omnis, qui non scanda-
fizatdr in me. 24. In abeimtibns antem 'Lis leg^atis lohannis coepit loqni ad turbam de loLanne: qmd
exiistis in desertum yidere, arnndinem a yento motam? 25. Sed qnid exiistis yidere, Lominem in molii-
Bns yestibns yestitiim? ecce, Li in yestibus splendentibus et dbo exsistentes in regum-anlis snnt. 26* Sed
qnid exiistis yidere, profetam? utique dico yobis, etiam mag;is profeta. 27. Hie est, de quo scnptom
efft: ecce, ego mitto angelimi menm prae fade tna, qni parat yiam tuam prae te. 28. Dico enim
yobis: maior in satis muliemm profeta loLanne, Loo baptizante, onus non - est, yemm Lie minor

7, .20. venjatma] St. ^ venjaina.

7, 21. ahmane ubilaize] St. ^ ahmanvm; B.
coniectora ahmam ubilaim non necessaria est, con-
strunntnr enim yerba medendi et sanandi et cum
genitivo (L. 5, 15, 6, 18. 8, 2) et cum praepo-
sitione af (Mc. 5, 29. 34). LocOs, nbi Ulf. con-
stmctionem mutat, Labes Los: 4, 25 galuknoda
himins du jeram prim jah menops saihs. Me. 1,
6 va$ gavasips laglamjah gairdai cf. ad Cor. 2,
12, 21.

7, 22. gateihats] Z. :|: gafaikats.

7, 24. at galeipandam] St. Z. rf: ict.; J. ^
afgaJeipandam.

7, 25. vulpagaiml J. St, B. ^ vulpanaim^ -—,

fodeinai] dbo, V\£. tqow^ pro r^vqp^^ legisse
iam Maresb. et B. recte yidemnt, nisi forte adyo*
deinai ex praecedentibns vuipagai 8ubintellig;endoni
esse aliquis suspicatur, ui fodeins vulpaga (lantos
dbus) graeco TQV<pi] respondeat; id autem artifido-
sius ne sit admodom yeremur. — piudangardjaml
J. St« 4: piudangardjoj B. j: piudangardjan (sciliceft
in cod. — on pro — om exaratum esse yidetnr).

7, 26. jVl J, St. :ti Jah. — praufetu} sec,
Tid. ad 1, 54.

7, 27. panet] J. St. :{: Pamei.

7, 28. haHrim] J. St. ^ baunm^ — midi J.
St B* ^ ni ts/t — twanaj pn ei, ^ gr. oi)uu

Digitized by

Google

Xu€U$ 7f 30-^37«

113

39 unma m fiiudangardjai gu]^ maiza unma isL fah alia manage! galiaiisjanclei
30 jah motarJM garaihtana domidedun gu]^ ufdaupidai daupelnai ibhaniiis, i^ &^

reisaieis jah yitoda£A8tjos runa guj^s fraqepun ana sik ni daupidai fram
31« 32 uimia. we nu galeiko j^ans mans {>is kunps jah we sijaina galdkai. galeikai

sind bamam I>aim m ganmsai sitandam jah yopjandam seina misso jah ip.'**^e./x^»..j.39c'.

j^dam. SYiglodedum Yzris jah ni pluDaddeduJi. gaunodedum izris jah ni gai«

33 gr<^|>« urrann raihtis lohannes sa daiipjands nih hlaif ma^ands nih vein

34 drigkands. jah qi^if^* unhullK>n habaif^. urrann snnus mans ma^*ands jah drig-«
kands* jah qil>il>» sai. manna afe^'a jah yeindrugkja. frijonds motarje jah

35 firayauriitaize. jah gasunjoda yarji handugei fram bamam seinaim allainu

36 hbJjf pan ina sums fareisaie ei matidedi mip unma* jah atgaggands m gard

37 pis fareisaiaus anakumbida. paruh sai« qino m pizai baurg. sei yas frayaurhia
jah ufkunnandei* patei anakumbida m razna pis iareisaiaus. bri^andei ala^

60 in regno dei maior eo etk* 29* Et omnis tnrba anfiens et portifores iattmn indicanmt deitm baptizati
baptismo lobannis. 30, Veram Farisaei et legis-periti consiliom dei improbanint in se, non baptizati ab
eo. SI, Cni iam aimilo bos homines buios generis et cui sint similes? 32, Similes sunt pneris his in
fbro sedentibns et Tocantibns se inyicem et dicentibns: tibiis - cecinimns Tobis et non saltaTisds; lamen*
tati-snmns vobis et non ploravistis. 33. Prodiit enim lohannes hie baptizans, nee panem edens, nee
Tinnm bibens, et didtis: daemonem habet; 34. prodiit filins hominis edens et bibens^ et
dicitis: ecce, homo doTorator et Tinolentns, amieus portitomm et peccatomm. 35. Et iostifi-
cata fidt sapientia a filiis sais omnibus. 36. OraTit antem earn qnidam Farisaeomm^ nt ede-
let cnm eo, et adiens in domum hoios Farisaei accobnit* 37. Tone ecce^ molier in hoc oppido,
fiiit peccatrix et cognoscens^ qnod accobnit in domo hnins Farisaei , afferens ala-

Ty 29. gahauyandei] 3. St. -f- gahaugan^
^ana. — garaihtana domidedun gnpi] J. St. ^a-
raihia * ^ • • ; haee cum sequentibns in cod* Arg.
omnino erannerant.

7, 30« fraqe^n ana^ !• St. j: /rahtnp • • •
B. Hz. Z. ^ frajepun and* Quod dedimns fra»
mbamf id analogia lingoae postolaty com neqoo ex
japan (B. Ih.), nee ex jaipan (Z.) illud jVpaM
nasci possit; neqoe in cod. Arg. nllom yestigiooi
partis J literae apparet, qoae sobter lineam dndtor*
Verbom fraqipanj proprie maledicere (M. 25, 41.
Mc. 11, 21. alL) significans, h. I. significationem
cootemnendi, repudiandi (aUas ufbriian Mc 6, 26)
indnit jindy qood pro ana legnnt, qoia sensom
Iinic loco aUenom praebet, probari omnino non
potest, neqoe Ih. anay qood prios coniecerat (nam
in cod. Axf;* dare cognosd iam non potest) Benzelii
•nctoritate motos reiicmre dabebat; nd redde

L

graecom Big eavrovg (contra se, in detrimentom
soom) nihil aptios est, qoam ana nk, cf. M. 27^
13. Mc 3, 26. 14, 55. J. 18, 29. Con 2, 10, 2»

7, 31. Ab initio yersos J. St. gap pom Jraufa
e nonnollis gr. addunt, quod cod. Arg. non agnosdt.

7, 32. teina misso] editt. j: ict. — aviglode^
dumS J. St. :|: wigalodedum. — gaunodedwm\
cod. Arg. marg. sjnonjmom hufum e M« 11 ^ 17.

7, 33. nih] sec J. St. + ni.

7, 34. afetja) J. St. B. ^r afetti.

7, 35. armam] J. '^ seinamay St. j: «etiia]Msia«

7, 36« tna sums] ro gr. omn.

7, 37. act] J. St. B. ^ so. —Jah] et, <>gr.;
J. St. ^ tah. — til razna] 3. ^ tn gard, St :j^
and gard, — ^ fareisaiaua briffgandei] J. Su
4: farei$aie hrinjandei omissa nldma yersos parte. — -
alahaiUlramii B. ^ alabaattraam; gr. omn. oila-
§aQ%qov*

15

Digitized by

Google

114

JiU€a$ 7$ d8<^f7«

38 bafatraim hufaanw yah gfandandei £fttim fotom & aftavo graitaiidai dugann
iiai|aa fotuns is tagram jah sipifta haiihidh cmnis hisvirb jah kukid^ fotum

39 IS jah gaaalboda j^amm^ {cabana, gasaiwands ]^ sa feupdfaiiuL saei haihait
uia« rodida sis ains qi^ands. sa ij^ resi j^ufetuift* ufkunj^edi ^ma* wo jah

40 wileika so qino. sei teki^ voima. f^atai frayaurhta ist jah andhai^oids lesus

41 qaf^ du paUrau. sttmon. skal fius yn qif^an. i^ 'is qaf). laisari q^p. trai dulgis
skidans yesua dulgahailjin sumamma. ains skulda skatte fimf hunda. i|i an]^

42 fimftiguiis. ni habandam fian. wafiro usgd>eiiia. haim fragaf. wa]^ uu pize«

43 qi|>« mais urn. £njod. andhafjands ]f9ai seimon qat>. (ana gavenja. ^ammei

44 managiiBO firagaf. {laruh & qaf) du iiiima« raihtaba staiiides. jah gavandjands
sik du fiizai qinon qaf^ du seimona. gasaiivis ]^ qinoo. atgaggandjn u gard
^emana rato mis ana fbtuns mainans ni gafIL i]^ si tagrMQ sainaim ganatida

45 mmans fotuns jah skufta seinanama bisvarb* ni kukides mis. ¥{> «• fram

46 {>amm^ lAnatiddja. ni svaif bikukjan fotuns meinans. aleva haubid meinata

47 ni salbodes. Yp si bakana gasalboda fotuns meinans. m {>izei. qipa fius. afle«

bastmm bakami 3S. et stens aste pedaa eius ntem a#Bs «oepit rigare pedkg eiiMi laorimia ct eapiOo ea*
^tis aoi (erait et oaoalata •- eat pedea dxm at anxit boc balaamo. 39. Videss autein hie Pa Haaoaa , qm
TocaTit enai^ loattua^est aibt aoliia dUceaa: Uc ai ess^t profeta^ cognoaceret atkpie) quae at qvalia liaec
maEar, quae tangit earn, qnod peooatrix eat. 40. Et Bsapondeiia leaaa dixit ad Petnun: Simen, debeo
t9»i alifoid dioare. Venon ia dixit: magiater, die! 41* Doe debiti rd faerant ereditori emdam; wiiia de-
bnit denariemn qmngentoa , venim alter qtfinqaagiiita* 42. Non babentibiia aatem, unde redderrait, am-
bobna remiak; titer igitur befHm, die, Biagia twm amat? 43. Re^pondena aatem SioKNi dixit: hanc
putoy cui plua remiait. Tunc ia dixit ad emu: reete iadicaati! 44* Et eonyertena ae ad base
molierem dixit ad Simonem: yidea banc muliereiiiy acoedenti in domnin tuam aqaam mibi ui
pedea meoa non dediad, Fenun ea lacrimia ania rigayit nieoa pedea et capillo auo tenut; 45. non
Mcnlataa * ea ae, Teram ea, ex ^o introii, non ceaaant oaoilari pedea meoa; 46. oleo cap«t
non vnxiati, yemm ea babamo nnxit pedea meoa. 47. Propter boc dico tibiy remit-

7, 3S. qflaro] gr. ante Jimra* — poat yb*
turn uaque ad fravaurhia yenu 3§ J. St. lac;
omnia fere aingohram Utevannn yeatigia in cod.
Arg. interierant.

7, 39. formaim] aic aod. Arg.; Hz. Z. :{:
fareismauB. — aw] B. + «• ata. — ains\ aolua,
gr. omn. — ufkunpedi] aic cod. Arg. et ae-

ennda mora Hz.; S. Ih. (UlSI. illnatr. p. 158) 4: ti/l
hun^eia. — itlip Jimwcr] B. 4: «tXr atiekip^

7, 40. paHraui Petram, gr. omn. ainSvy qna
propter J. DaiiM e^dit; 8t« + paiirm; eetanui
Gotb. com Bnx. condnit.

7, 41. ifciZgta thJam] B.Z.ict., aedyid.GfiB.
n. 6dS aq.; J. St. ^ d^gidnOam. — JbOgm^
kaiifm] J. St. a 4: dmUmhmiJim

7, 42. pah] Ui£ « ovt&v.

7, 43. pana] J. St. j: pama; cetemnn ^gr.
omn., contra ea Ulf. poat gavetga ^ S%u

7, 44. qapi gr. omn. poat settnoma. — a#-
gaggandm} accedenti, gr. omn. uafjld-oy* — sm]
mini, ^ gr. onin* — armatm] aoia, ° gr. onin.

7, 45. Jiitms mmmamii (x> gr. omn.

7) 46« f^imu memam} co gr.

Digitized by

Google

Lue0$ 7, 4B — 8/5*

lis

tioida firaraurliteis ^bson 'JfM managons. raile frijoda fikt* i^ j^ammei leitil fra«

48 letacb* leiiil fiijod. qa^uh fias du izai. afletanda pus frarauriiteis j^inos.

49 jah di^uBiHin ]^ nnfiaiiakumbjaiidaiis qi^an in ns silbanu -was sa isL saei

50 firaraurlitiiis afletaL ip is qap ^mi du fifbsai qiiion. galaubems fieiiia ganasida
6f 1 (ok« gagg m garairl^L jah rar]) bi|>e afar pata ei jah & vratoda and baurgs

jah haimos merjands jah f»iu]>spilkmds faudangardja gujis. jah ^ tridib mip

2 imma jah qinons. j^ozei resun galeikmodos ahmane ubilaize jah sauhte.
jah marja. sei haitana ras magdalene. us fiizaiei usiddjedun unhulpons

3 rnhnn. jah lohanna qens kusins fauragagjms herodes jah susanna ^ih anf^aros

4 manages. jM>zet andbahtededun un us aiginam sehiaim. gaqumanaim fian hiu«
mam managaim jah j^aim. fiaiei us baurgim gaiddjedun du muna. qaf^ ]>airh

5 gajukon. urrann saiands du saian fraiya seinamma. jah mipfmnei saiso. siun

tonfiit pe^cafa diafl baec malta) nam amaTit nmltam) T6niiii cu! paucmn remitfihir, paacam amat«
48* Dixit aatem ad earn: reiiiittiiat«r tibi peocata ton, 49. Et coepenmt hi concmnbentes dicere in ae
ipris: quia Lie est) qui peccata remittat? 50« Vemm is dixit turn ad Lane miilierem: fides toa sanayit te;
Tade in pacem. 8, 1. Et factam-est deinde post Loc, at etiam is iret per urbes et Ticos praedicans et
erangefizans regpnum dei, et Li daodedm com eo 2, et mnlieres^ quae faenint sanatae spiri-
tibas nialis et morbis, et Marfa, qnae yocata ftdt Magdalene , ex qna exienint daemones septen^
3. et loLanna, uxor Cnsae, praefecti HerodiS) et Susanna et atSae mnltae, qnae ministrannrt ib
e ficnhatibns sds. 4. Congressis antem g^gibns mnltis et Lis, qid e< oppi^s coirerant ad
I, dixit per parabolam: 5. exiit serens ad serendom semine (kno, et dum nerit, qnoddam

7y 48. qmpuh J^n] sic cod. Arf.; St. Z» :(;
qab uppan. — bus] tibi, ^ gr. oma., naui qnod
ii nabent aov, id Ulf. per peinaa reddidit.

7, 49. sis silbam] St. j: sissilban. — saet\
Ulf. « xaU

7, 50. ts\ is, •gr. omn. — gavairpt] J. St.
B« j: gavah-pa.

8, 1. bipe afar paia] deinde post Loc =
iy T^ xa&e^^g; neiitmm abnndat, ut B. IL. pn-
laat. — p^a ef] J. B. Z. :|: let., St. ^ patei, —
ei] at, ^ gr. omn. Tid. ad 6, 12; sic saepins poftt
varp iiyiveto, es ^diab) er, naepe jah ^uoqae
aeqnitnt; qmunobrem ne ant ei ant joA ex glossa
#rtiiin sit SQspicamnr. — vraigda and baurgs] St.
lac , J. !;•••• B. vratoda • • • — haimos] 3. 4^
haiwtOj St. hatme . . omissis reliqnis nsqne ad
'^tmds. — piupspitt&nds] sic cihn J. et B. ex kco
5, 18 dedimns; in oodice Argf. niLiI praeter —-Uoftds
legi p^est; qiiod scribmtt lb. m Z. vailasfffHonds
lion probamluB(^ qa«d eft compoaitfo finaqtaai inrenitiiir.

8, 2. ahsoms^ Ulf. c. rersft. ^ tivig. •— gtdei-
hinodoa\ Jf. 4^ gahikinode, St. galeik • • • —
sayHUejah] J. St. 4: sauhtaim. — Jah] tert. et, ® gr«
omn. — ustddjeduh] gr, omn. post sibun.

8, t.fauragagjins] sic cod. Arg. et J. St.
B. ; IL« Z. -^ fattragaggjins, Tid. ad 16, 1. -*•
herodes] St. 4^ heotdes* — andbahtededim] ilic
cod. Arg. pro andbahtidedun ; J.St. B. '^ andbahtei^
dedun. — tin] iis, gr. avi(iu — seinaim] J. St.
^ Seinoin.

^ 8, 4. hiumam] vid. ad 6, 17; J. ^I hiumam —
paiei us] St. ^^ let* — vs baurgim] ex oppidis,
gr. xata TtoXiv (i. e. in oppido Labitantibos et ex
•ppido proficiscentibus).

8, 5. saiands] J. St. B. e Mc. 4, 8 et 14 ««
articulum addnnt, qnem L. 1. cod. Arg. non agno-
scit. — saiso] St. ^ dir. — gairudon] ea forma
qnnm inflnitims propter constructionem (nam varp
partidpiom secnm Labere solet), participinm aotem
propter terminationem esse non possit, Yeremnr ne

15*

Digitized by

Google

11^ tueuB 8/ 6— 15,'

6 gadrans ftur vig jah gatmdon rA]f jah fiiglos hiininiH fretun ^ate. jah aiF>
^ar gadraus ana staina jah uskijanata gajmursnoda. in ^izei ni habaida qram*

7 mi]^. jah sum gadraus in midumai ^aumiye jah mijmskeinandans I>ai ^umjim

8 afwapidedun fiata. jah an]^ gadraus ana airfiai godai jah uskeinoda jah
tayida akran taihuntaihundJBeJ])* I>a(a ^an qi^ands ufropida. saei habai ausona

9 du hausjan. gahausjaL firehun ]^ iha siponjos is ^^andans. -wa sijai so
10 gajuko. if^ iesus qaf^. izyis a^iban ist kunnan runos Jiiudinassans gu]^. i]^

(aim anparaim in gajukom. ei saiwandans ni gasaiwaina. jah gahauqandans

11. 12 ni frajijaina. aj^fian {>ata ist so gajuko. ^ata firaiy ist raurd gufis. Tp ]^ yi^ra

yig sind pai hausjandans* ^af)roh qimit^ diabulus jah usnimi]^ ]>ata yaurd af

13 hairtin ize. ei galaubjandans ni ganisaina* ip fiai ana pamma staina. ize j^an
hausjand. mi|^ faheidai andnimand ^ata yaurd. jah pai yaurtins ni haband*

14 j^ei du mela galaubjand jah m mela (raishibnjos afstandand. i^ |iata in
^aumuns gadriusando J^ai sind. ]>ai^ gahausjandans jah af saurgom jah ga*
bein jah gabaurjofium fiizos libainais gaggandans afwapnand jah ni gayris-»

13 qand. i^ J^ata ana J^izai godon airjiai J^ai sind. fiai ize in hairtin godamma

concidit ante yiain et concnlcahim foit et ayes coeli yoranint hoc. 6. Et aliad conddit in aaxum et
eiiatiim examit^ propter qnod non liaboit homorenu 7. Et qnoddam cecidit in mediom apinarmn^ el
aimol - enascentes hae spinae exstinxenint hoc 8* Et aliud conddit in terram bonam et pollolaTit et fedt
fractum centoplnm. Hoc autem dicens exdamayit: qni babeat aorea ad aadiendam^ aadiat. 9, loterro*
ganmt autem eom diadpali eios dicentea, quid ait baec parabola* 10. Vemm leans dixit: yobia datum
eat adre mjateria regni dei, yerum hia aBia in parabolia, nt yidentea non yideant et andientea non in*
lelBgant. 11. At hoc eat baec parabola: hoc aemen eat yerbum dei; 12. yerum bi ad yiam aunt bi
andientea 9 deinde yenit diabnlua et demit hoc yerbum a corde eorum, nt credentea non aalyentnr.
13* Verum hi in hoc aaxo^ qui quum audiunt^ cum laetida aaaumunt hoc yerbum, et hi radicea non
habent^ qui ad tempua credunt et in tempore tentationia deaiatunt. 14* Yerum hoc in apinaa
cadena hi aunt, qui andientea et a curia et poaaeaaione et yoluptatibua buina yitae enntes ex-
atingnuntur et non fimdum - ferunt. 15. Yemm hoc in hac bona terra hi aunt, hi qui in corde bono

errore Ubrarii pro gairudan acriptum ait, ai yerum S, 10. t«fM»] yid. ad Mc« 1^ 42. — piwdi

eat, qnod Grinu 1. 844 didt nMaaui] 1. St ^ pimdanauauM.

8, 6. uskifomtla] Grim. I. 841 falaum protraU* *> **• M« «*] ^ g^* •«»»•

nanata eaae auapicatur; nobis potius partidpium prae- ^ ^> ^^* *•*) ^^ naorem auum, negationeni yerbo

teriti ad yerbum teian (Grim. I. 864, 7) pertinens, *">*«> ^«®^ dicunt, luni^ndi aecutua, h. L
eaae yidetur. — qrammibdl J. St. ^ qarmmiba. ™^ consuluit.

8, S.taihwUmkundfaip] St. 4: irnhmUaMlimi^ g, 14. p^i^ ^^ cod. Ai^.; editt. ^ paiei.^^

fm. — pan} autem, ^gr. omn« iaurgam] aic perapicue cod. Arg.j editt 4: amr*

8, 9. gajtilo} SU 4: Uif9ii9. jom. — afwapmamd] yid. ad Mc 4, 7.

^i^4$*m0n^f ••<. # »■■»» «^/ ^« ^L^i^* ^.9tnHi t /. as.

Digitized by

Google

£»«a« 8^ 16 — H

m

' |ah ne^Bmsm gfthaus^uidaiis j^ata Taurd gahaband jah akran bairand ip ^ii«

16 lainai* ap^an m manna lukani tMidjands dkhulji^ ita kasa a]|>|MUi uf ligr

gasat^ ak ana lukamastaf^in sa^'if^. ei pai mngaggandans saiwaina Iiuhad#

%7 id auk isi analangn. Jmtei sYikun|> ni yair|>aL nih iulgin. fiatei ni gakumiai«

18 dau jah 'in sy^imt^amma qimai. saiwit^ nu« waiya bauseifi^ unte saei habaip.
gibada unrna. jah saei ni habai|>. jah fiatei pugkeil^ haban. afhiaada af

19 irnma. atiiddjedun ]>an du unma ai]^ jah brof^rjus is jah ni mahtedun and«

20 qi]^ 'imma faura managein. jah gataihan Tar|> imma« patei aif^i j^eina jah

21 brol^rjus I>einai standand uta gasaiwan {^idc gaimjandona. ip 'is andhaffands
qa]> du un. aifiei meina jah brot^rjus meinai |>ai sind fiai raurd guj^s ga*

22 hausjandans jah tau^dans. r&s^ ]^ m ainamma |>iz6 dage* jah 'is galai]^
in skip jah siponjos 1B0 jah qaf^ du 'im. galei]>am hindar Jiana marisaiy* jah

23 galipun. ^ruh {»an sye feridedun. anasaisleip jah afiddja skura yindis 'in

24 j^ana marisaiy jah gafiiUnodedun jah birekjai yaurjium duaigaggandans pan
urraieddedun 'ina qipandans. taL^and. fraqistnam* 'ip u urreisands gasok ymda

et pTobo aodientes hoc Terbnm tenent et fractam fenmt in patienda, 16. At noa Iiomo lacernam incenr
dens operk earn rasa, ant anb lecto ponit, aed aaper candelabro ponif, nt Id ineuntea yideant lucenu
IT* Non enim est oocoltoniy qnod manifestum non fiat, neque absconditum, quad non cognoscatnr et in
apertnm Teniaf. 18. Videle igitor, qaomodo aoditis; nam qui Labet, datnr ei, et qui non Labet, etiam
qnod pntat habere, demitnr ab eo. 19. Adienint aatem ad enm mater et fratres eios, et non potuemnt
adire enm prae tnrba* 20* Et nnntiatum fait ei, qnod mater taa et fratres tni stant foris yidere te
cnpientes. 21. Yemm is respondens dixit ad eos: mater mea et fratres mei hi sunt, hi yerbam dei
andientes et facientes* 22. Factum -est anton in nno homm dteram, et is iyit in na^igium et discipali
eios, et dixit ad eos: imns trans hoc stagnom; et iyemnt. 23« Tunc antem nbi nari^arant, obdormiyit
et adiit procella yenti in hoc stag'nnm et completi • snnt et periclifantes facti - sunt* 24, Acce*
dentes antem snscitamnt enm dicentes: praeceptor^ perdimori Yemm is snrgens increpayit yentnm

8, 15. pulainm] J. St. B. rf: puldintri.

8, 17. nt auk] J. St. 4: niuh Pan. — ntX]
J. St. ^ m* — wekunpammaS sic cod. Ai^.; J.
St. B. '^ tveswHpamma; Maresh. p. 456 et Lje
h. L wikunpamma, recte qnidem, sed t et e Gothus
aaepins promiscoe utitur: wUeik9 et weleits, azi»
.tU0 et azetizOy aggeljw et aggiljus, all.

8, 18. andqipan tmma^ J. St. :^ duatgaggan*

8, 20. tanmurl Ulf. c codd. et yerss. ^ Acvoy-
,%tin^m ^ — patei] quod, ^ gr. — gaamwan} B. ^
gmsaivan. — ginrnfandemai J* + viijamdant, sed
ante J^ goMOwan (hoc enim ordine legit)) St»
lac ante J^ gasaiwam.

8, 21. gind] J. St. B. j: sindan*

8, 22. pan] antem, gr. xai. — pize} J.St«:f:
pixau — marismv] J^ St. B. :j^ marein,

8, 23* 8ve] J. St. ^ j:. — anasaisJeip] ^
cod. Arg., sed t liters rasa esse yidetar; J* St«
bis diy., B. Z. -|- anasaialrp^ cf. ad 3, 5.

8, 24. duaigaggandans] J. St. B. -^ aigag^
gandans* — urraisideduhl editt. nsrawdedunj in
cod. Arg. ntmrn urr — an usr — sit scriptom,
quamqnam difficile est cognoscere, tamen qnod edi*
.dimns, id nans linguae gothicae postulat, sic urrim'
nam, urrannjan, urruns, vrreisan, urrists; nnna
omaino est locus Cor. 2, 6, 11,. nbi dnm alter cod.

Digitized by

Google

li^

ttmeti9 Sf 36<^S3;»

25 jah j^amma t^ ratbcu jah . anaieAaTaidecimi pih rmp yk. qa|r ^an da uiu
yrar ist galaubeins Hzrmak ogandans jj^an sildaleikideduit qif^andans du sis
miftso. ytsi siai sd ei jah yfaidam lAufbiudi]^ |ah vatnam* jah uffaausjand
26. 27 hmnet^ jah atfaridedun in ga^i gaddaifene* patei Ibt tl|iratiar]^ gsicdlaia* usgag*
gandiii j^an Ymitia ana fidrj^a gamotida imma radr ilums us baurg. sadL ha-
baida unhuIf>ons mela lagga. jah rasfjom Hi garasij^Ji ts» jah ta garda m

28 gavas ak in hiaiyasnom. gasaivrands ]>an fesu jah ufliropjaiids draus da
imma jah stibnai mikilai ^^« wft mis jah ]>U9 leM sunau gu{w haufai^ins*

29 bidja j^uk. ni baltjai^ ink* tinfei anabaud ahmin ^amma unhrauijin osgaggan
af I^amma lnann« manag atfk liiel fraralr uia jah bundaiMt ras eisarnaband-
jom jah fcftubalidjcttn fustaij^ tas jah dishniupands pos bandjos draibi]^ ras

30 fram fiftmrna unhulfi^ ana aupidds. frah |ian itia lesus qif>ands. wa tst namo

31 |>ein. j^anih qafi« harjis. unte unhnljKms managos gaEpun m ma. jah bad tna

32 ei ni anabudi im m afgrundij^a galeipan. Tasu]^-|>an jainar hairda sreine
managaize haldanaize in fiainma fairgunja. jah bedun ma ei uslaubidedi un

33 m j^ galeifian. jah . uslaubida un. usgaggandans Jian suns ]fei unhulj^s 9i

et Itiiic flactdi aquae, et obmotoerant et facfa - est malacie* 25* Dixit aoteia ti. eoi: uM eat files
Testra? Timentes antem nnrati - annt dicentes ad ae invkem: qais ait hie^ vt etiam yeiitia iaterdicat et sqws^
et obediant ei? 26. Et naTig^amnt in regionem Gaddarenomin , quae est cmftraria Galikeae. 27. Ex*
ennti aatem ei in terram occnrrit ei tit qnidam ex oppido, qui habidt daemones tempera lenga, el
Testibas non restitns foit et in domo non mansit, sed in sepnlcris. 28. Videns aotem lesum et exela*
mans ceddit coram eo et yoce mag^a dixit: qnid mifaj et tibi, lesti) fili dei smnmi, oro te, ne t erq n ea s
me. 29. Nam praecepit spiritoi bnic immtindo exire ab hoc honiine, mnltnm enim lempiis anlpn R e«a
et ligatiis fait ferreis - catenis et compedibns cnstoditns fait et dismmpens Las catenas pnlsos init ab hoe
daemone in deserta. 30. Interrogavit autem earn leans dicens: qaod est somen tnam? Tunc ihakz
exercitos, nam daemones muM iTemnt in eam. 31. Et orayit earn, nt non praedperet lis la
abjssnm ire. 32. Fiiit antem illic grex porcomm multonun pascentiam in hoc monte; et oramst
enm, at permitteret iis in eos ire; et permisit iis. 33. Exeuntes aatem statim hi daemones ab

reram formam urrumnmda praebet, in altero uarumi^
fUfda male legator. — lahjamf} hoc rerbom, cnius
loco St. laconae si^nm habet, J. cam gr, quibus-
dam bis ponit, in cod. Arg^. aatem alterias illias
liallom Testigiom reperimas.

8, 25. siai sa] r%j gr* ^^^' » l^« etiam ^ aQa* — •
vatnam] aqnis, gr, omn. vdavi.

8, 26. galeHaia] J. :|: gdlilaia.

8, 27. unhuJpons] J. + skohsia, glossam maf-
{^inalem pro textas lectione ponens; B. skohsla unhul^
pons glossam cum glossemate in ieiLta coniongens.

8, 28. hahyais mis] f\^ gr, omn.

8, 29. eisamabandjaki] J. St. B. :|; dir. —
vasj sec. iiiit, ^ gr. omn.

8, 30. qipands] J. *^ +. — P^ik] gr. onm.
(aol) ante Mf. — hanis] Ulf. h. 1. gothico rerbo
reddit graeco - latfnnm Aeyedv, quum Mc« 5, 9 el
15 iai^aian scripserit; cf. Skdr. 49, 2, nbi anctor
lUius libelli nomen Petri apostoH per giaitu red«Bl.

8, 32. tm] sec. J. St. j: ^*

8, 33. 8una] statim, ^ gr, omn. — mank} J.
St. B. ^ manna. — gaKprni] J. St. + iili^Mi^ -^

Digitized by

Google

Lm«a$ 8, M-^t%

110

liEomia maun gafi^im tn ]f6 syciaa fdh rami so vri^ and drhuKm Hn |ana

34 marisaiT jah afvrapnodedun. gamiMrandana ]f9n I>ai baldandanw {>ata vaurfiano

35 gajJaiphim jah gataOum m hmmg jah 'ia vefliMu usiddjedun ^an saiwan
I^ata Taiirj^ano jah qamim at lesua jah bSgetim sitandan fiana mannan# af
^ammei unhujy^na unddjedun gayasidana jah fraf^jandan £aiira fofam lesuis

36 ]9h ohtedun. gaiaihun fian Im jah ]^ gasaiwandans. Traira ganas fla daimo*

37 nareig. jah hedun ma allai gaujana Jiize gaddarene galeij^an fidrra sis. vnte
agisa mikilamma dishabaidai vesnn. i^ is galeij^coids in skip gavandida sik.

38 ba]^ fian ma sa rair. af ^mmai ^ unhuI]>ons uttddjedim. eoi vesi mi^ unma*

39 fralailot f^an ma lesus qij^ands. gayandai ^uk d^ ^aida [irinamma jah us-
spiUot wa«i ihi gatayida j^ua guj^. jah galaij^ and hanrg alia merjands. M^an

40 filu gatayida mima lesus. yarf> fian mij^an^ gayandida sik leaus. andnam ma

41 mani^aL yeaun auk allai beidandans is. jah sai. qam yair. j^izoi name laei-
ni0. sah fauramat^leis cpfnagogaia yas. jah driiisanda £rara foium lesuis bad

42 ma gaggan m gard gemma, unte dauhtar amoho yas unma gye yintriye tya-

hoc iiomiiie iTemnt in hos porcos et cacarrit Lie grex. ex. praecipitio in hoc stagnnm et snffocad - sunt.
M. Yidentes aotom Id pascentec hoc factum oAiferoat et nairanint in oppidbm et in yicos. 35. Exiemut
•ntaoi Tidere hoc factnm et Teneront ad lesnm et inyeiierant aedentem hnnc hominem, a jqao daemonee
exieriHit, TeatitMi et intdUi^entem ante pedes laeu «t tinraenint S6. Nanranuit antem lia etiam hi yidentee,
qnomodo Tihdt hie daemeniaoMu S7. Et oranmt earn cames incdae honun- Gaddarenormn ixe procnl at,
Bam timore ma^no occapad fnemt; Tonun is iena in nnyiginm copvertit se. 38. Oravit aotem enm hic
^9 n quo hi daemonea «Kienint, at eaaet com eo$ dimiait autem earn leans dieens: M. conyerte te ed

tnam et enami) qnam mnitqm fedt tiki dens. Bt Mt per oppidnm totnm, ppraedicaas, gaam mnltom
^Mit ei lesos. 40. Fadom^est antem dnm conyertit se leans , excepit enm tnxha; fiievnnt enim onmes
ezspectantea enm* 41. Et ecoe^ renit vir, ceins nomenlninis, hicqne praefectns i^nago^e fiiit, et cadesMi
nnte pedes lesn waTit anm fan in domnm sni^: 42. nam filin nnicn fiiit m drciter Uemnm dno-

nuMi] J« St. -f- drauM^ omissis reliqnis usque ad
uaVm — 90 vripui] B. lac et coniectnra so hairda
reponere Tuit« — qfwapnodrdun] yid. ad Mc. 4, 7.

8, 34. gablaiAuH} J. St ^ gaplaujtm. —
hmtrgi J. St 4: battrgi, — veiksaj J. + haipjai,
8l lac*

8, 35. ai k'esua] St lac — gavandana] J.
Sk. ^ gavoMana. — i'esnis] J, St. B. + i'esua.

Sy B6. pan im Jah] St. lac — tnr] I. ^ du
Sn. — waiva ganas] J. St. :|: wai vas hailedcu

8, 37. bedum inn] J. St '^ badun tsi. —
gaujanBi St ^ mattftttts. — gaddarene] sic cod.

Ai^.; J. St Ih. Z. j: gadarene^ rid. etiam Mc 5^
1. L. 8 , 26. — Jairra sis] J. St 4: «« from,
deinde lac usque ad finem hnins yerans.

89 38. bap pan ^a] St lac -r- u^ddjedun']
gr. ante pos*

8, 39. usepittoi J. St rf: uspOlo. — gtdaip and]
J, St :}: gaiaipamds. — baurg alia] rv> gr. omn.

8, 41. pizei] I. St + pize. — sah] hie-
que; Ulf. xai non omittit, uti Sch. adnotat; sic
sah pro xat avzog 17, 16. 19 , 2. vid. ad J. 18,
26. — gard] St :|: garda.

8, 42. vinirive] J. St B. j^ viniraive. —

Digitized by

Google

43 libe. jah so nrdt mjf]f9nsi |Mn icU^ Us, maimgeMwi (miliiin/nilL |ih ^o
( Tiisandei m runa blof)is jera tyaUf. soei m lekjans iraqafat aHaimna aigina

44 seinamma jah ni .mahta ras fram ainomehim galeikiii6n» algaggandei du

45 afiaro attaitok skauta vasijos is jah suns gasto]^ sa runs blopis laaos. jah qa]^
lesus. ifas sa tekands mis. laugDJandam pan allaim qaf) paitrus jah j^ai rxnp
unma. takjand. manageiiis Hwairband puk jah f>reihand« jah qLJos* was sa

46 tekands mis. fiaruh lesus qaf>. iaitok mis sums, ik auk ufkunjia mahi usgag«

47 gandein af mis. gasaiwandei I>an so qino« patei ni galaugnida* reirandei jah
atdriusandei du unma. 'in Jiizei attaitok unma. gataih imma m andrairj^ja

46 allaizos mana^ins jah waiTa gahaifaioda suns, ip 'iesus qa{i du izai {Nrafetai

49 puk dauhtar. galaubeins |>eina ganasida fiuk. gagg m gayairf)ja. nauhj^an
unma rod jandin gaggif) sums manne £ram Jiis faurama|deis synagogeis qij^ands

50 du unma. {>atei gadauf>noda dauhtar j^eina. ni draibei |>ana laisarl ip lesus
gahausjands andhof unma qif>ands. ni faurhtei. {>atainei galaubei. jah ganas-

51 jada. qimands |>an m garda. ni iralailot ainohun inngaggan alja paitni jah

52 'iakobu jah lohannen jah Jiana attan Jiizos maujos jah aij^ein. gaigrotun j^aa

decim, et Laec olnit. Dom aatem iyit k, torbae torsenmt earn, 43. et midier exaiBteDs in floxa
aiuiM daodedm, quae in nedicos impendit omnem iacoltatem aaam et non patens fait ab ime saaaii,
44* yeniens ad retro aitti^t fimbriam yestia eioa et atatim stetit liic &nras aangninla eioa* 45. Et dixit
lesBs: qnia hio tangena me? Neg^antibus aateni omniboa dixit Petms et bi com eo: praeceptor^ tnbaa
circumeunt te et torqiient^ et dlda: qah bic tan^na me? 46. Tnnc leans dixit: tetigit me qnidam; ^a
enim cog^oTi potentiam exenntem a me, 47. Videna autem Imec mnlier, quod non latoit, trenmw el
procidens ante eum^ propter quad attigit eom^ confSsssa-est ei in praesentia omnia tnrbae et qnomoda
aanata * eat statim, 48, Vemm lesns dixit ad earn: conaokure te filia, fidea toa sanayit te-y vada
in pace. 49. Adbac eo loqnente it qnidam hominnm de bnins •praefecti tjnttgof;^ dicena ad
enm, ^piod mortna-est filia toa, ne nr^ banc magistrum. 50. Vemm lesos andiens respondit ei
dicens: ne time, tantum crede, et senator. 51. Yeniens antem in domam, non permisit nnnm inire,
niai Petrom et lacobom et lobannem et bone patrem boioa poeliae et matrem. 52. Fleveront antem

mippanei — t^] J. j: gaUipanii pamei Pan 'ina, S, 49. nauhpan] editt. j: dir. — ffo^g^Pl

SU 4^ bfgaip panei Pan 'ina* — managtinsi St. -f- gaggid. -- manne] bominomy ^ gr. omn. —

St. lac* pis fauramaplds] bic genitivos non pendet a Jram

8, 43. lehans] J. St. + JeikfanB. — aigina} praepositione, sed a supplendo snbstaDHvo man^

J. St. B. 4: aihna. — seinamma] son, <> gr. ««••> ^^-.^^ *9> /• M. 27, 67 et J. 16, 32. —

8, 44. du} Tid. ad Mc. 10, 13. V^nagogets] legendnm esse yidetor frymarflffflu, nti

Q A'v ' J -^ r €1 \ * acribitor vs. 41 et J. 9, 22. — pema] J. 5: peinm

addont.

8, 47. retrandetl J. Stt + qam e graeds g^ 51. ainohun tnngaggan} cxj gr, omn.; ce-

"^* terom de ainohun Yid. ad Mc. 9^ 8. — iak^m —

89 48, iesus} gr. o* iohamnen} cx^ gr.y sic 9, 28.

Digitized by VnOOQ IC

Lu€a$ 89 53**- ft, 8.

nt

53 fiOai jah faJflokun po. JfBOPuh qeip. ni greti^. tmte ni gasvalt ok slejH^. jah

54 lublohiin ina gasaiwandans |^tei gasralt f>aiiuh is usdreibahcls allans ut jah

55 fairgreipands hancla j&tos yopida qi^ands. mavi urreis. jah gavandida ahman

56 izos. jah usto^ suns, jah anabaud izai giban mat jah usgeisnodedun fadrein
9^ f izos. i|> lis faurbaud ua ei maun ni qifiema ^ata raurjiano. gahaitands ^an

{lans tralif apaustaulims atgaf im maht.jah valdufni ufar allaim imhuI|>om

2 jah sauhtins gahailjan. jah 'insandida ms merjan ])iudangardja gu^s jah ga-

3 hailjan allans j^ans Unhailans. jah qap du im. ni yaiht mmai|> 'in yig. nih
yahms nih matibalg nih hlaib nih skattans. nil^^an tyeihnos paidos haban.

4« 5 jah m ^anei gard gaggai|>. ^ar salji^ jah ^a^roh usgaggai^. jah sva managai
8Y6 ni andnunaina izvis. usgaggandans us fiizai bourg jainai jah . midda af

6 ibtum izraraim afhrisjai^ du yeitrodi^ai ana init. usgaggandans ^an ^airh«

7 idd jedun and haimos yailamerjandans jah leikinondans and all. gahausida
pan herodis sa taitrarkes j^o yaurpanona fram imma alia jah fiahta. unte

8 qdpan sumai f>atei iohannes urrais us dauj^aim. sumai ]^ .qef>un. helias

iHimes et planxeront banc Tunc dixit: ne flete, nam non obiit, ted dormit. 53. £t deriserBnt enm tI-
demjte^y quod obiit. 54. Tone is expelleng omnes foras et apprehendens mantim eius damayit diceiui:
pstUa, aorgpe! 55. Et conTertit gpiritmn eins, et snrrexit statim, et praecepit ei dare dbnm. 56, Et ebsta-
p pe rmit parenie^i eius; Ternm is iuterdijdlt iis, ut bomini non dicereot koc factum. .9, 1. Convocans autem
iMM.duodedm apostolos trodidit iis potentiam et imperium super omnes daemones et morbos sanare* 2. Et
misit eos , praedicare regnum dei et sanare omses bos insanos 3. et dixit ad eos : ne quidquam snmatis
in Tiam^ neque bacalos, neque peram, neque panem, neque denarios^ neque duas tunicas habere, 4. et
in quam domum eatis, ibi manete et bine exeatis* 5. Et tam multi quam non susdpiant tos, exeuntes ex boc
O]^ido illo et puWerem a pedibus yestris excutiatis ad testimonium super eos. 6* Exeuntes autem transienmt
per Tacos eTffug^eiizantes et sanatttes jkromnfe. 7. Audiyit autem Herodes, hie tetrarcba, baec £ieta ab eo omnia
et oogitaTit, quia dixerunt guidam, quod lobannes surrexit e mortuis; 8. quidam antem ^enint: Hellas

8, 52. HM/e] nam, ^ gr.

8, 53. gasaiwandanal Tident^ (idovTBg), gr.

t8, 54. aVanB ff/] r^ gr. omn.

'8, 55. UBlop\ J; St. usstops rectius qufdem,
•ed b. 1. contra codicis Arg. auctoritateili , rid. ad
Mc. 3, U.

9 J 56. qipetna] pro gepefnay sic etiam 9, 21
et 17, 6 qipeip. Grim. I. 844. cf. usdribeina 9,
40. qimi 7, 3« gata^dideina 5, 18. iavididetna
6, 11. ufkunpidun Neb. 6, 16. yid. Grim. I. 36.

9, I. apttustat^hmtfl apostolos, ^gr.
9^ 2. aUam} omnes, ^gr. omn.

'1*

9, 3. mh] pr., Z. 4^ nu — * vaJuMs] baculos,
gr. ^afidov* — nih hlaib] J. ^ ^. — nih} quart
Z. :|: ni* — nihpan] Z. 4^ ni pan*

% 4. panei] St. ^ paineu

9, 6. and alt\ J« St. B. ^ ict. .

9, 7. laitraries] cod. Arg. Eb. j: laitartesp
Vid. 3, 19.

9, 8. sumai — qepun} quidam — dixerunt, gr.
omn. vTto tiviav sc. ksyead-ai ; Gotbus quia ts. 7
dia to Xiysa&ai vno tivwv yertit vnte ftptm «f-
mai (quia ^Bboemnt ; qnfdam) b. 1. perspicnitatis causa
qeptm rafetit^;. contra ea-sef fws 2«i omiMit) qu«d

16

Digitized by

Google

\2%

Lncm$ 9/ 9 — 14*

9 ataugida sik. 8umaif^-{>aii fiatei praufetus sums fiire airizane nsstof^. )ah qa]^
herodes. lohantiau ik faaabi^ a&iaimaii. ij^ was vst sa. bi {^anei Sk hausja

10 svaleik. jah sokida ma gasaiwan* jdh garandjandans aik apaosiauleis usspillo*
deduQ imma sva filu sye gatavidedun. jah andnimands ms afidc^ sundro

11 ana sta^ au|>jana banrgs namnidaizos baidsaSfdan. i{> {km manageins finj^an-
deins laistidedun afiar imma. jah andnimands ins rodida du im Ik> bi fiiu-

12 dangardja gu^s jah I>ans ^arbans leikinassaus gahailida. jj^nh dags juf^an
dugann hneiran. atgaggandans f>an du imma fiai tralif qe^on du imma. fralet
f»o managein ei galeifiandans in {km bisunjane haimos jah veihsa saljaina

13 jah bugjaina sis matins, unte her in aufijamma stada sium. j^anuh qa^ du
im. gibf^ un jus maijan. ip em q^^un dxt unma. nist hindar uns maizo fimf
hiaiham jah fiskos tyai. mba |»au f>atei yds gaggandans bugjaima allai j^izai

14 manaseidai matins, vesun auk STe fimf j^uttimdjos Taire. qaf> ]fan du siponjam

ostendit se; qiiidam antem, qaod profeta qvidam bomm seniomm smrexit, 9. Et dixit Herodes: Ibhaimi
ego caput abscidi^ Tenim qnis est Lie, de quo e^ aadio tale; et qaaeslTit e«m Tida^ 10. Et oonrer-
tentes se apostoli enairarunt ei tarn mnltom qaam fecerant, et adsnmens eos abiit seorsim in locom de*
sertam oppidi rocati Bedsaldan. 11. Teram hae torbae compeiientes secotae-snnt post earn, et adsnmens
eos locntas • est ad eos haec de regno dei et hos indigentes sanadonis sanavit* 12. Tnnc dies
iam coepit inclinare; accedentes antem ad enm hi doodecim Axemnt ad enm: dimitte lianc tur-
bam, ut euntes in hoB drcnmdrca yicos et pagos firertant et emant sibi dbos, nam &ic in de*
serto loco samns. 13. Tunc dixit ad eos: date ns tos edere. Vemm ii dixemnt ad enm: non*
est pone nos magis qninqtie panibos et pisces doo, nisi forte qnod nos enntes emamns onrai hnie
popnlo dbos; 14. fnemnt enim drdter qninqne milfia Tiromm. JKxit antem ad disdpolos

gr. onHi. legant — tmrnaip^pmil sic cod. Arg«;
•ditt. 4: mmm up^m.

9, 9. tokannau] Z. ^ johannau; cetemm no-
tanda est insolita terminatio — au, quae soils no*
minfbns, in — us desinentibns competit; aliis locis
ant fohoftnef ant 'iahannem scribitur. — ist] Z. ^
V$, — ma gamiwan} rv> gr.

9, 10. nammdnizos] J. 4^ namndaizoM, St. :fi
mamndaizM* — * haidudtdunl manifesto mendo pro
haidtaXdan rel haidsaeidan , yid. 10, 13. J. 12,
21. Cetemm qnod scribitur baidsatdan pro hcd-^
soMdan Tid. «d M. 8, 28.

9, 11. P&l baec, ^ gr« — parhans] St. ^
patbamdBm
^ 9, 12. >jbM] iam,

\i:fl

<> gr.; GoA. et ^^ el
^dm'immdi

pr. ad yeimi^ ® gr. omn. — fA — g^^xmi mm
tnatiiUl et emant sibi dbos, gr. onuu xai «S»

Stoaiv luiattia^ov ; Ulfl com Brix. — siMn] J.
t. -f- sijum.

9, 13. du tmma] ad enm, ® gr. onm. — Jt$^
hos\ St. ^ n$k09m^ — niba fum bafei] nisi ^orta
qnod, gr. onm. si (iifJTi, quod Goth, si legiasel^
aut niba Pau solum, uti Cor. 1, 7, 5, ant nibai
aufi9, ud Cor. 2, 13, 5 cod. A scripsisset; yi-
detur igitnr ille qnidem et fv^ ti Tel £J /ny 5vi
le2:isse, cf. niba patei Cor. 2, 12, 13. £ph. 4, 9
(«* /II7 fiti). — veis gaggandaml ^^ gr. — «ia-
naseidai] cod. Arg. in roai^. mamageim (idem si*
gnificantem T^ocem), qnod J. St. in textwt leee*
perunt.

9, 14. vaire\ gr. oiui. tmte^mf. — hMum$]
sic cod, Arg.; & lb. Z. j: kmmbitum$0 — majm^

Digitized by

Google

15 BeinaiiiL gavaurkdl^ &q anakumbjaii kiibituns. ana warjanoh fimftiguns. jah

16 gataTidedim sva }$h gatavidedim anakujubjan allms. uimands j^an I>ans fimf
hlaibans jah tvaus fiskanci. msaiwands du bimma. gaf^iuj^ida in3 jah gabrak

17 jah gaf siponjam du £eiurlagj^ai I>izai mauagem. jah matidedim jah sadcd raur-

18 I>un allai jah ushafan Tarf). fiatei afliinoda im gabruko. tainjons tvalif. jah
Tar^ mi^Jianei yas is bidjands sundro. gamotidedun imma siponjos is jah frah

19 ms qi|>ands. wana mik qifiaiid Tisan fios manageins. 'i^ eis andha^andans
qef^nn. lohaimeii j^ana daupjand. anfiarai ^an heldan. siunai t^an ^atei prau-

20 fetus sums Jfize airizane usstof). qa^ I>aii du im. aj^j^an jus wana mik qi^if^

21 Tisan. andhai^ands ^an paitrus qa])« f>u 'is xristus sunus guj^s. i]^ is {>an ga«-

22 wot^ds un faurbau|> ei mann ni qij^eina j^ata qifiands j^atei skal sunus
mans manag vinnan jah uskusans fram sinistam rairj^an jah gudjam jah

23 bokarjam jah usqiman jah f^ridjin daga urreisan. qa^ ^&a du allaim. jabai
was vili afar mis gaggan. afaikai sik silban jah nimai galgan seinana dag

24 wanoh jah laistjai mik. saei allis yiU saiyakt seina nasjan. fraqistei^ izai

25 aj^fian saei fraqistei^ saiyalai seinai 'in meina. ganasji|> ]fo. nvo allis fiaurfie
gatauji|> sis manna gageigands ]fO manased alia 'ip sis silbin fraqistjands

ISicite H8 accnmbere accnliihui ^ in qaemqae qninqnagpinta. IS. Gt fecerant sic, et fecenmt accnm*
bere omiies« 16. Snmens aDtem hos quinque pases et duos pisces, snspidens ad coehim benedixit iis
et confre^t et dedit discipnlis ad proponendnm haic tarbae. 17* Et edernnt et saturi facti-sant omnes et
svblatmn fuit, quod saperfuit iis fnistonim, sportae duodecim. I8« Et factum -est, dum fnit is oraus seorainiy
occnrrerunt ei discipuli eins et interrog^yit eos dicens: quern me dicunt esse hae tnrbae? 19* Vemm ii
respondentes dixemnt, lohaunem) hnnc baptizantem; alii autem Heliam; qnidam autem, quod profeta qui«
diam Lomm seniomm siirrexit. 20. Dixit autem ad eos: at tos, quern me didtis esse? Respondens autem
Pietros dixit: in es Christus, filins dei. 21. Yerum is tum increpans iis interdixit, ut homini non dice-
reBt hoc, 22. diceas, quod debet fiKus homiuis mnltum pati et reprobatns a natu-maximis fieri et sacerdo«
tibus et scribis et ocddi et tertio die surgere. 23, Dixit autem ad omnes: si qms yult post
me ire 9 abne^t se ipsum et sumat crucem suam diem quemque et sequatur me, 24. Qui
irrfm \J||^^ aaimam suam servare, perdit cam; at qui perdit animam suam ob me, servat banc.
25* Quam enim utilitatom ladt sibi homo lucrans hunc muudum omnem, Terum se ipsum perdens

mk] me cod. Arg. sine dnbio; editt, j^ warjamok* 9, 20. bu — guP^] tu — dei, gr. tby XQiardv

^^Jim/iigwaa] J« St. ^Jimfiijuns. %ov d^eov; tJlf. cum rerss. latt.

9, IS. gmmaiHedum] occnrrerunt, gr. omn. 9^ 2I. qipeindi vid. ad 8, 56.

Jroh, — visani gr. onm. poat mamageims. »» 2*. dag teanoH] J. St B. ^ icfc

9, 19. Aeleuw] J. St. •f* htHam, ne etiam 9, 24. gwuufifl\ J. St. ^.gtmufipf cetenun

«b 54. Ult * ohos>

16*

Digitized by

Google

124 incas 9y 90— S5.

.^««^^.^/9!^. v.^ 26 ai^^au gasl6i|>jaikl8« saei allis Bkamai]^ mk meina 'aifij^u VMinaim vaurde*

jfizvh. svaaxa mans skamaid sik. bif>e qimi]^ jfa vul^U s^iimninia )ah attiiis'jah

27 f>ize yeihane aggele* qifiuh Jian izris sunja. sind sumai ^hae her steindaiidane*

28 |>aiei ni kausjand daii^au. unte gasaii^and f^iudinassau gu^s. Taurfiun pan
afar p6 vaurda sye dagos ahtau. ganimands paitru jah lakobu jah lohaBnen

29 usiddja in fairguni bidjan. jah yar]^, nul>l>anei bap 'is. siims andyairpjis is

30 anpara jah gayaseins xs weita skeinandei. jah sai. yairos tyai miprodidedun

31 imma. paiei yesun mosies jah helias. pai gasaiwanans m yulpaii qepiin umins

32 'is. poei skulda usfuUjan m lairusalem* ip paitrus jah pai mip unma yesun
kauridai slepa. gayaknandans pan gasewun yulpu is jah pans tyans yairans

33 pans mipstandandans unma* jah yarp mippanei a&kaiskaidun sik af unina*
qap paitrus du i6sua« talzjand. god 'ist imsis her yisan jah gayaurkjaima hlei«
pros prins. ama pus jah aina mose jah aina helijin. id yitands yra qipip.

34 pata pan unma qipandin yarp miOuna jah ufarskadyida ins. faurhtidedun

35 pan 'in pammei jainai qemun 'in pamma milhmin. jah stibna yarp us pai^ima

ant laedens? 26. Qui enim pallet se mei ant meomm rerbornm, buius filing bomiiils pndet se^ qnnm
veuit in splendore guo et patris et horum sanctomm an^elonim; 27. dico antem Tobis Teritatem: snnt
qnidam lioram hie stantinm, qui non g^nstant mortem, donee yident reg^um dei. 28. Facti-snnt antem
post haec yerba cirdter dies octo^ assnmens Petrnm et lacobnm et lobannem exiit in montem orare*
29. Et factum -est) dnm orayit is, species faciei eius alia et yestitns eius albns splendens. 30. Et ecce,
yiri dno locnti - snnt - cum eo, qui fuerunt Moses et Helias. 31. Hi yisi in gloria dixemnt exitnm eins^
quem debuit explere in lemsalem. 32. Yerum Petnis et bi cnm eo fuerunt grayati somno; eyigilantes
autem yidemnt splendorem eius et bos duos yiros bos stantes - cnm eo. 33. Et factum - est , dnm separa-
rnnt se ab eo, dixit Petms adiesnm: praeceptor, bonum est nobis bic esse et fadamus tabemacnla tria, nnna
tibi et unnm Mose et nnnm Heliae; non sdens qnod dicit, 34. Hoc antem eo dicente facta - est nnbes et
umbrayit eos; timnerunt autem p i Spi eg quoH illi yenenmt in bac nube. 35. Et yox facta -est ex bac.

9^ 26. aihpau] ant, gr. omn. xaL — sil 9, 29. hap] J. St. -|- bad*

bipe] J. St. :p urripe; ceterum iidem, non nti Z, 9, 31. yrmm] J. St. B. ^ wrrume^^jm^l^ T,f^0»mm^i

didt stammaid, sed recte skamaid legunt. — 9, 33. a/skaiskaidunl J. St. Hz. Z. ^ a/i»^' **'■•*

vulpu] pro vulpau (qnod B. in textn posuit), yid« tiktddvn, quae forma qnnm ab afskaidan dednd

ad 1, 64. — • veihane] J. St. j^ veihame. — ag^ non possit, lectio codids Arg. tuenda est cnm Ben*

gelc\ sic cod. Arg. J. St.; B. lb. Z. ^ aggile, zelio, qui recte comparat maimak , lailaik, qnibos

yid. 15, 10. adde haihait^ aiaik , yid. Grim. I. 840. — ga^

9, 27. mmja'\ yeritatem, gr. omn. aXri^&g* — vawrijaima] J. St. :j: gavaurkjaim. — jak\ oil.

daupttu] et mox piudinassau yid. ad Mc. 7, 32. Z. ^jai.

^ 9, 28. vaurpun] facti snnt, gr. omn. iyiverOf ^ 9, 34. qemun — milimm} cod. Arg. in mmrg,

praeter nnnm cod. ap. Mi., qui cnm Gotb. fadt. — -> jah at i'm tn milhmam afgaggandam, i. e« et in

ahiau] W. c uM. ® xaU — - iakobw^iohannen] m in nnbibns yenientibns. Haec in textn yitiose

yid. ad 8, 51. posnmmt J. (qemum. Jah at tm in mUkmim ui*'

Digitized by

Google

Jttrek$ 9, 30—48.

125

36 'miBimin qi^andei. sa ist nmus ineins sa liiiLa« fiamma Imusjai]^. jdii yarp
imf^j^anei so 8tibna« bigitans yarf> lesus ains jah eis |>ahaidedim jah mann ni

37 gataihim in jaiiiaim dagam ni vaihi f>izei gasewim. Tarf> fian in paituna
daga dalaf) atgaggandam im af £urgunja. gamotida unma manageins filu.

38 jah sai. manna us {>izai managein ufropida qij^ands. laisarL bidja fiuk msai«

39 wan du sunu meinamma. unte ainaba mis isU jah sai. ahma nimi^ ma un«
hrams jah anaks hropjif^ jah tahji^ ma mi^ wafion jah halisaiv aflinni^ af

40 unma gabrikands ma. jah baf> siponjans fieinans ei usdribeina unma. jah ni

41 mahtedun. andha^ands f>an lesus qaf>. o kuni ungalaubjando jah mvindo. und

42 wa siau at izvis jah t^ulau izris. attiuh f>ana smiu ^ekiana hidrei. {^aruh

nnBe JUcens, Lie est filius mens, Lie cams, banc ancjiads. 36. Et facta -est doin baec yox, inyeiitas fait
lesos anas et ii tacnemnt et liomini boh aarrarunt in illis diebos non qoidqaam eios - qaod yideniiit.
37* Factam • est aatem in hoc die, deonum euntibus iis de monte, occarrit ei tarbae multam. 38. Et
ecce, homo ex Lac tarba exclamavit dicens: magister, oro te respicere ad fiiiam meam; nam unas mihi est,
39. et ecce, spiritas capit earn iiDpnrag et sabito clamat et lacerat earn cam spoma et aeg^e desinit ab eo con-
fiingens eom. 40* Et orayi disdpolog tnos, ut expellerent emny et non potaenmt. 41. Respondens aatem Iesa»^
dixit : o genos infidele et iniastom, nsqae quo sim apad yos et patiar tos ! Adduc Lone filiam taam Luc 42« Tunc

ga^gandun) et B. (qemun. Jah at 'im 'in pamma
miihmin atgaggandam). Ordinem yerbonim g^ossae
nnlias graecorum sequitiir; et offendit maxime iah
ab initio glossae, nisi forte g\oBB9tor jah JaurMi''
feduH at im etc scribere Tolait.

9, 36* varP mibpanei] Laec verba transp^
nenda sunt, nti iam Z. recte mouuit; mirum edam
Terbomm ordinem Tide 14, 28 izvara was raihtisj
cf. ad 14, 28. 17, 17, Cor, 2, 6, 2. — gasewun}
St. 4^ gaseiumn.

9, 37« in pamma daga] in Loc die, gr. iv
%fl k^^g rit^iqcf, nude J. St. + in pamma afar daga
(vid. 7, 11) ediderunt. — atgaggandam] J. St. :^
afgaggandam. — foirgunju] J. St. -|- articalum
pamma addimt.

9, 38. manna] J. St. -|- vair^ deinde laca-
Bsm Labent usque ad finem yersns. — 'insaiwan] B*
:{: insaivan ; ceternm Ulf. c codd. irtifiXeipai, legit, —
mmu] B. + mnau, yid. ad 1, 54. — meinamma]
B. :|: mmmnma. — mis ist] (v> gu

9, 39. nnhraim] impurus, J. St. ^ -|- c gr.
onm. — anahs hroftjip] J- + sunsaiv nfhropjip^
St» rf: mmfah ufhrof^ip;^ cetenim hropjip (pro
iropetp) Grinunio I. 847 suspectom yidetur. — tak^
jip] 4. St. Incnnam usque imI imma Labent. •—

wapon] B. wap . . — afltnnip] B. q/leipip. Qo

qnam Laec tota pagina in cod. Arg. legi yix potest
et yerbnm ajtinnan nnllo alio loco invenitar, aflei*
Pan autem M. 7, 23 eadem significatione pouittir,
tamen Benzelii lectio in textum recipi non debet,
nam oina^ eigij^t^oig, quae yocantur, iuterpres in
Loc eyaogelio saepitis utitur et yerbi ajlinnan, ab
lb. primnm reperti, codicem acriter iuspicienti ye-
stigia quaedam cogooscantur.

9, 40. siponjans peinans] J. St. :{: siptmjam
peinaim. — usdribeina] J. St. ^^ vsvairpana; B^
usdreibetna, hoc rede quidem, sed yid. ad 8, 56. —
'immal J. St. 4: «««• — malttedun] J. :^ mahtide^
dun, St. 4: maktidun; in cod. Arg. utrum mahti^
dedun, an mahiededun scriptiim sit, dignosci non
potest, ntrumque yero falsum est. Idem mendum
insidebat Cor. 2, 3, 7, obi mahtededeina legebatur.

9, 41. qap] J. St. addunt + du im. — Icunt]
J. St. :|: htnni, vAi ys. 43. — invindo] J. St. la-
can. usque gabrak ina yenu sequente. — attiuh]
Z. 4: atpiuh, B. at...— hidrei] B. ^ j:, gr^
ante pana*

9, 42. Paruhl B. ® jf: et legit 4? nauh panuh
at duatgaggandis is distairid 'ina. — - ahminX
J. St* 4^ almanm

Digitized by

Google

|2§ Luea$ 9> 43 — 5t.

nauh^an dua^aggandan ina gabrak ma sa unhul]^ jah tahida. gaw<^da j^an
lesiis abmin {)amina imhrainjin jah gahailida ^ana magu jah atgaf ina attin

43 IS. usfilmans ^an yaur^im allai ana fiizai mikilein gojfs. at allaim ]^ silda-
leikjandam bi alia, poei gataTida lesus. qaf> paitnis. frauja. duwe yeis ni
mahtedum usdreibau f^amma. ip lesus ipij^. j^aia kuni ni usgaggi^ nibai m

44 bidom jah m fastubuja. qa^ ]^ du siponjam seinaim. lagji^ jus 'in ausona
izvara ^o yaiirda. ante sunus mans skulds ist a^ban m handuns manne.

45 ijf ds ni froj^un j^amma yaurda jah yas gahuli^ faura im. ei ni frofieina

46 unma. job ohtedun fraihnan 'ina bi fiaia yaurd. galai|> j^an mitons 'in 'ins.

47 I>ata warjis f^au 'ize maists yesi. ip 'iesus gasaiwands I>o miton haictins 'ize

48 fairgreipands bam gasatida faura sis jah qa^ du 'im. sayrazuh saei andmmi^
I>ata barn ana namiu meinamma. mik andnimit^. jah sawazuh saei mik and-
nuni]^. andnimi^ j^ana sandjandan mik. unte sa minnista yisands m allaim

49 'izyis sa yairf)!^ mikils. andhafjands pan 'iohannes qap. talzjand. gasewum
sumana ana {meinamma namiu usdreibandan unhu1|>ons jah yaridedum 'imma.

50 unte ni laisteij) mip unsis. jah qa|> du 'im 'iesus. ni yarji]^. unte saei nist
y]|)ra 'izyis. faur izyis 'ist. ni ainshun auk 'ist manne. saei ni gayaurkjai maht

adKac accedentem eam confregit eum Lie daemon et laceravit; increpayit aatem lesns spiritimi hanc iatpii*
rtim et saDavit hiinc puerum et tradidit eiiin patri eiiis. 43. Attoniti aufem facti-sunt omnes super Bac
magnitudine dei; in omnibus autem mirautibus ob omnia, quae fedt leans, dixit Petrus: domine, cur
nos non potuimus expellere hunc? Verum Iesus dixit: hoc g;enns non exit, nisi in precibns et in ieinnio,
Dixit autem ad discipulos suos: 44. ponite tos in aures yestras haec verba, quia iiKus kominis debet
tradi in manns homiuum. 45. Verum ii non intellexerunt hoc yerbum et fuit occnltum ante eos, ut non
intelligerent id, et timueruut iuterrogare eum de hoc yerbo. 46. Ivit autem cogitatio in eos, hoc quia
qnidem eorum maximus esset. 47. Verum Iesus yidens banc co^tationem cordis eorum apprehendens
pnerum statuit ante se 48. et dixit ad eos: omnis qui suscipit hnnc puerum in nomine meo, me susdpit,
et omnis qui me suscipit, suscipit hunc mittentem me, nam hie minimus exsistens in omnibus yobis, hie
fit magnus. 49. Respondens autem Iohannes dixit: praeceptor, yidimus quondam in tno nomine expellen-
tem daemones et prohibuimus eum, quia non sequitur cum nobis. 50. Et dixit ad eos Iesus: ne prohi-
biten nam qui non -est contra yos, pro yobis est* Non nnus enim est homiuum, qui non faciat potentiam

9, 43. qap paiiru8 ^--fastuhnjd] dixit Petnis — 9, 48. aimdjandan] J. St. j^ mmt^andm* —

ieinnio , ° gr. omn. , Ulf. cum yerss. latt. e locis par- vUandit\ gr. post tzvis* — allaim] J. St. :|: allam^

allelis M. 17, 19—21 et Mc 9, 28 sq. — tuni] 9, 49. ma] J. St. + t«. — peinamma mamini

yid. ad ys. 41. — Pan\ nit. antem, ® gr* omn. cx> pp. omn.

o Aa iv- ..—1 A*.* •* ««.« % ^^' «»*1 "*> P'» Cft'ToV. — lit amskim -?-

9, 4o. tze — vest} <x) er. omn, .'-•■''* xc^ni

' "^ ^ metnamma] non unns — meo, J. Su ^ + c gr.

9) 47. gasatida^ Ulf. ^ avto. •nn. , \J]£. c. yerss. latt. e loca parallelo Mc 9, 39«

Digitized by

Google

Lnca$ 9, 51 — 62. |27

51 m namin memamma. yarp ^an m pammei usfulnodedun dagos andanumtaiE(

52 18* jah 'is andrairja seinata gatulgida du gaggan m laimsalem. jah msandida
ainins fiiura sis. jah gaggandans gali^im m haim samareite sre manvjan

53 'imma. jah m andnemim ma. unte andTair|>i is yas gaggando du lairusalein*

54 gasaiwandans f^aii siponjos is lakubos jah lohaimes qefiun. frauja. yileizu ei
qif^aima foil a^aggai us himina jah fraqimai un sye jah heleias gatayida.

55 gayandpnds f>an gasok 'im jah qa^ du im. niu yHup. yvis ahmane siju^.

56 unte sunns mans ni qam saiyalom qistjan ak nasjan. jah iddjedun m an|>ara

57 haim. yarf> j^an gaggandam un m yiga qa|> sums du unina. laistja fiuk fiis-

58 waduh j^adei gaggis frauja. jah qaf> du unma lesus. fauhons grobos aigun
jah fuglos himinis sitlans. i|> sunus mans ni habai^ war faaubi}^ galagjai.

59 qaf> I>an du an^aramma. laistei mik. i]^ n qa]^. frauja. uslauhei mis galeij[>an

60 faur^is jah usfilhan attan meinana. qap ^an du imma lesus* let t^ans daujians

61 usfilhan semans nayins. ip ^u gagg jah gaspillo j^iudangardja guj^s. qaf) t>an
jah anj^ar. laistja |>uk frauja. ip faurf^is uslauhei mis andqij^an f>aim f>aiei

62 sind m garda meinamma. qa|> f^an du 'imma 'iesus. ni manna usiagjands
handu seina ana hohan jah saiwands aftra gatils 'ist 'in j^iudangardja gu]^

in nomine meo* 51. Factnm-est antem, in qno impleti - snnt cHes assumdonig eins, et is fadem snam
fiimarit ad enndiun in lenisalem, 52. Et miait leg^tos ante se, et enntes iirerant in vicum Samantaram^
nti pararent ei; 53. et non recepenint earn, quia fades eins fuit iens ad lerusalem. 54. Videntes autem
discipnli eius lacnbns et loLannes dixenint: domine, yisne, at dicamas, ignis descendat e coelo et perdal
eos, uti etiam Helias fedt? 55. Conyertens antem increpayit eos et dixit ad eos: n<mne sdtis, cninui
spifitnam estis? 56. Nam filins hominis non yenit animas perdere sed seirare. Et iTenint in i^om yi-
com. 57. Factum -est antem enntibas iis, in yia dixit gnidam ad earn: seqnor te, qnocnnque quo yadis^
domine. 58. Et dixit ad enm lesns: yalpes foyeas Labent et ayes coeli sedes; yerom filins hominis non
Labet, nbi capnt ponat. 59. IKxit antem ad aliom! seqnere me; yeram is dixit: domine, permitte miU
ire antea et sepefire patrem menm. 60. Dixit antem ad enm Iesus: sine Los mortnos sepelire snos mor*
taos; yenim tn yade et nuntia regnum dei. 61. Dixit autem etiam alius: seqnor te, domine^
yeram antea permitte miU rennntiare bis, qui snnt in domo mea. 62. Dixit autem ad eum
leans: non homo mittens mannm snam ad aratrnm et yidens retro aptus est ad regnum deL

9, 51. wfulhodedun] Hz. Z. -|- mfuUnodt* % 56. %mtt — uriv^Vm] nam — seryare, ^gr*<—

Affi> yid. ad 2, 21. — andauumtau'] sic cod. Arg. Hiwalom] Ulf. c. yerss. ^ ccv&QdTtwv,

B.H.Z.; J.Su^andanumftau, yid. Rom. 11, 15. 9, 57. piswadyh] J. St. ^ pusumdnh.

9, 54. gQiaiwandans] St. :f: gasaiwands. — 9, 61. pahn b<nei mnd] sic cod. Ar^; J. ±

ikiihufoj] J. St. :^ taiobos. — heieias] yid. ad ys« 19. bammei venndy oC :{: pmiwumei ve§indj B. ^

9, 55, du Vot] ad eos, ® gr. -— ntv] J. ^ pmmei vemnd.

mth •« n/upl UlC c codd. ^ vfteig. 9, 62. ana — gupil J. St. lac — smuHmiti

Digitized by VnOOQ IC

128

Lnea$ lOj 1-^7*

10^ 1 afani^->I>an pata ustaiknida frauja jah an^arans aibiiiitdiimd |ah ingandida
ins trans wanzuh feiura andyairj^ja seinamma in all baui^e jah stade. ]^d^

2 munaida is gaggan. qa^uh |>an du im. asans managa ip yaurstyjans fayai*

3 bidji|> nu fraujan asanais ei ussatjai yaurstyjans m {^o asan seina* gaggi^. sai

4 ik insandja izyis sye lanxba in midumai yulfe. ni bairai^ P^g ^^ matibalg

5 nib gaskohe. ni mannanhun bi yig goljai]^. in j^ane gardei inngaggai^. im-

6 mist qpt^aijr. gayairj^i {>amma garda. jab jabai sijai jainar sunus gayaii^jis*

7 gaweiiai^ sik ana imma gayair^i izyar. i|> jabai nL du izyis gayandjai. inuh
jfan t^anuua garda yisai^ matjandans jab driggkandans {)o at mu yair^ auk

10) 1. Post antem boc desigaayit dominiis edam alios septoag;iiita et misit eos daos qaosqae ante fadem
suam in omue oppidonim et locomm, qno cogitayit is ire. 2. Dixit antem ad eos: messis magna, Tennn
operarii pauci; orate nnnc dominnm messis , ut miltat operarios in banc messem suam. 3« Ite^ ecce ego
mitto Tos nti agnos in medium lupomm. 4. Ne portetis sacculum neque peram neqne calceamentum^
ne hominem in via salutetis. 5, In quam domomm ineatis, primnm dicatis: pax huic domni.
6. Et si sit illic filius pads , moratur se super eo pax yestra ; yerum si non , ad tos
rerertator. 7. In antem bac domo maneatis edentes et bibentes baec apnd eos, dignns enim

B. j: saitfonds* — galils] B. lac. et coniedt ni
jfagrs; lb. locum in cod« Arg. lectn diffidllimnm
bene restitnit, cf. Mc. 6, 21.

10. 1. mtaiknidd\ J. St. B. ^ usmarioda. —
anparans sibuntehund] J. St. ^ anparana sibunfi"
guns, B. ^ anparans sibuntiguns. — i'ns usque
ad fin. Tersns] J. St. B. lac.

10, 2« tm} J. St. j: i'mma. — asans] J. St.
^ sa asa. — eij St. ** 4^. — ussafjai] B. ti«-
Bondjai, uti loco parallelo M. 9, 38 legitur, cf.
etiam Mc. 1, 43. Lectio codicis Arg. prae ilia
conieetura, qnamquam praedara, tamen uon reii-
denda eat, cf. Mc» 12, 19, ubi ussafjan = i^*
avaai^aau — vaursivjans] ult., cod. Arg. 4: vaurstv^
jands; similem errorem in codd. yid. Cor. 2, 9, 4*
10, 18. — po] J. St. B. « 4:. — s^na} h St. ^r
acinamma* x

10, 4. pugg] J. St. B. + gairda. — nth]
sec, St. 4^ fii. — gaskohe] sic in cod. Arg. scri-
ptnm esse yidetur, sed ultimae titerae buius yerbi
ita eyaiinenint, nt legi iam non possint. Lectio
autem ilia recepta (J. St. B. 4~ ^kohe babent) no-
bis non yera esse yidetnr, nam etiamsi yarietas
casnnm nnllam bidbet offensionem (yid. ad 7, 2i),
tamen num plnralis yods gasioh (das gescbiibe)
pcobari possit, admodum dubitamus, yid. 15 , 22,

nbi Ulf. graeciun v7to6j]iiiaTa per gasioh singnlari
numero reddit , eamque maxime ob cansam gaJt^h
etiam b. 1. praeferendum esse nobis yidetur. — ni)
sec. Ulf. ^ xa// iude usque ad finem yersus J» St.
B. lac

10, 5. t'n pane gardei] in qnam domomm^
sic cod. Arg.; lb. Z. q^ ui pUna gard ei, J« St*
B. 4^ III pane gard ei* Ibrii lectio defendi qoi*
dem potest e Neb. 5, 14 pamma daga ei (boo
die quo)y ubi parficnia relativa ei pro pronomine
relafivo (pammei) posita yel potins a pronomine
demonstratiyo aynlsa est, ut dictum sit pro Pammei
daga: qunm yero nostro loco in codiee Arg. son
pana, sed pane eyidenter legatur, secundum nsam
linguae gotbicae (yid. ys. 8 et 10 tn poei bamrge,
cf. Cor. 1, 12, 22) lectio sic expUcauda est, nt

{iane pro panei (uti L. 2, 43 mippane, cL 2, 37
loiandej 19, 37 poze^ Cor. 1, 8, 11. 2, 12, 13
pize, Skeir. 37, 16 pataine pro mippaneij i/o«
iandei, pozei, ptzei, pataineiy yid. etiam ad L.'
8, 13) et gardei pro garde (yid. supra ad 3, 5)
scriptum esse et tit quam domorum conyerti debeat.
CeterumUl£ ^ di; fortasse librarius Pan omisit propter
praecedens pane, cf. ad M. 9, 16. Mc. 10, 39 et 42.
Bom. 9, 15. — tnngaggaip] J. St. B. ^ ^aggipf
deinde nsqne ad gavairpifis yersn seqoente lac.

Digitized by

Google

Hucms 10> 8~19lr

129

8 Est vaurrtvja ndzSowt nemaiaoB* ui &raip us garda ui gard. jah Sh poei

9^ baurge ga^^p jah aBcfnimaina izfis* matjai^ I>ata faurlagido izris jah leki«

nof) I^ans m izai rinkana jah qi|ii^ du mu atnewida ana mis j^iudangardi

10 gu]^. if) m ^oei baurge umgaggai^ jah ni anditiinaina usvis* usgaggandans

11 ana feuradaurja izos qpj^K F^ stuhju j^ana gahaftnandan unsis us |>izai
baurg izrarai ana fotuns unsarans af hrisjam. izvis. svet^auh j^aia vit^^ ^atei

12 atnevfida sik ana jtzris l^iudangardi guj^s. qifia izyis j^ei saudaumjam in jai^

13 namma daga sutuso yairf>i]^ fiau {^izai baurg jainai. vai pus kaurazein. vai
j^us baij^saidan. unte ifi in tyrai jah seidonai yaurf^eina mahteis pozei vaur*
|wn in izTis. oiris fiau in sakkum jah azg<m sitandeins gaidrdgodedeina.

14« 15 sye^uh tyrai jah seidonai sutizo yair]^i{> in daga stauos ]^u izyis. jah f>u

16 ka£amaum. f>u und bimin ushauhido. und haija gadrausjaza. saei hauseip
izyis. mis hausei]^. jah saei urbriki{i izyis. nus ufbrikif^. ip saei uf brikit^ mis*

17 ufbrikip fiamma sandjandin mik. gayandidedun j^an sik {>ai sibimtehund mi]^
fahedai qipandans. frauja. jah unhulj^ons ufhausjand unais in namin j^einamma.

18* 19 qa]^ ^wn du im. gasaw satanan sye lauhmunja driusandan us himina. sai. a^af

est operarius mercede sna, ne eatis e clomo in clomani. S. Et in qnam nrbiom eati« et suscipiant tos^
edads hoc appositam ToBia 9. et aanate bos In ea aegrotog et didte ad eos: appropiDquaTit ad Toa
reborn dei. 10* Yermn in qnam nrbiiim eatia ' et non snscipiant tos , exeiintes in pkteaa eias dicatis :
11. etiam pnlrerem bunc adhaerentem nobis ex bac nrbe Teatra ad pedea nostras extergimos Tobis;
mvntamen hoc sdte , - quod appropinqnayit se ad tos regnnm dei. 12. Dico Tobis , qaod Sodomis in illo
Se facilias fit, qnam liuic nrbi illi. 13. Yae tibi Corazin! rae tibi Bethsaida! Nam si in
Tyro et Sidone fierent Tirtntes, qaae fbctae - sunt in Tobis, olim qnidem in saocis et cinere se*
dentes poeniterent. 14* Yenintamen Tjro et Sidoni facilins ^tt in die indidi, quam robis. 15. Et
ttt Cafarnanm) tn nsqne coelmn exaltata, nsqne infernnm demergeris* 16« Qui aadit tos, me au-
dit, et qui spernit tos, me spernit; rerom qni spernit me, spernit hone mietentem me* 17. Re-
Terterant aatem se hi septnaginta cam laefitia dicentes : domine , etiam daemones obedinnt nobis in
noanne tno. 18* Dixit aatem ad eos: Tidi Satanam nti folgor eadentem e coelo. 19. Ecoe, tradidi

10, 7. t^ gr. post $einaizo9*

10, 8. favrlagidd\ J. St. ^ fam'aJagido0

10, 10* tnngaggaip] St. :|: tngaggaip.

10, 11. ana fotvns unsarans] ad pedes no*

atros, ° gr« — wepauh^ J« St. 4^ diT. , ati J. etiam

TS« 14 et 20. — ana tzvis\ ad tos , ^ gr» — j|^tu«

dangardi] St. :f: piudangardja.

10, 13. laip$atdan} Tid. ad M. 8, 28. -^

Pozetl J. 4^ posei. — airis pau} J*. Su ^ icU —

azgon} SU + azgom*

h

10, 14. MvePanh] J. 4? ^i^«9 St. ± se pauh. —
&II daga stauos] in die iadidi, gr. ev xtj xqIosi*

10, 15. ushauhido] J. St. + ushmthida^ . —
fadransjaza] J. St. B. ij^ gadrausjazau

10, 16. uybrtkip mis] ro gr. omn»

lO, 17. ban sA] J. St. -|- (v>. — sibunte*
hund] J. St. q: sibuniiguns, B. :f: sibuniehunsm
r 10, 18. driusandan] J. St. j: driusandam;
ceteram gr. oma. post himinam

10, 19. aigaf] tradidi, gr. didcofily.cL ad J.
6, 32 et 8, 45. — skaurpjono] St. ^ JeaurpUnno.

17

Digitized by

Google

(130 XiM^dB M, 2a>^37.

Kzrfbi vaUiifiii tmidrai ufaro T»iinii6 jah 'skaur^'onb jah ana aliol iuihtai fi«

20 jaudis jah yaibte ainohun lEzvis ni gaikaj^ji^. sve^wnh jj^anpaa ni fiigiiioli ei
j^ai ahmans izvis nfhausjand. ip fie^ginod m ^ammd Banma jtKvara ^ouelida

21 sind m. himiiiam. moh {^izai weilai SFegnida ahmm lemis jah qa^. andhaita
I>us atta» fraoja biinims jah airfios. nnte affalht {k) feiura snutraim jah fro-
daim jali andhultdes ^ niuklahaim. jai atta. mrte sya var^ galeikai^ m and-

22 Tairfija {lemamma. jah gavandlj^s do siponjam seinaun qa|>. all mis atgiban
jsk fram attin meinamma. jah ni washun kann. was ist smras. a^ atta« jah

23 was list atta. alja suuus jah ^ammei yili sunus andhuljan. jah gaTandi{» du
siponjan «einaim sundro qa^. audaga augona. ^oei saiwand. lK>ei jus saiwi|>«

24 qijj^a auk izvis f^atei managai praufeteis jah piudanos yildedun saiwan. j^tet
jus saiwif^^ jah ni gasewun. jah hausjan. fiatei jus gahauseif). jah ni hauside-

25 dun. jah sai. rkodafasteis sums usto^ fraisands 'ina jah <pjmnds« laisari« wa

26 taujands libainais aiyemons arbja vairj^a. |>aruh qa|> du imma. in vitoda

27 wa gamefi^ 'ist. waira ussiggyis. i|> is andha^ands qa^. frijos fraujan gii[»
j^iAana us aliamma hairtin ^einamma jah us aliai saiyalai |>einai jah us allai
mahtai I>einai jah us allai gahugdai j^inaL jah newuudjan peinana sre j^uk

Tofcii poteitateiii calcare tapm ierpoiles et Boaipionef 9t anp^r omB«ni p^t^idam iniBud et reram una Tokm
non Boeet* 20i. V«riiiitani6« lioc ae fanleU, qnod bi apifita toUs •bediant; Teram fa«4ele in eo^qm^A
aomuia T«ttra scripta bwU in coeluu 21. laqiae hac bora exaultayit tpirita laaas et dixit: confiteor tiki,
pater, domine ooeli et terrae, quod almoeadiati haef a iapientibaa et prodentibaa et reTelasti baec panrafo;
otiqae pater , nam sic faota-eat delectatio ia Taka tao* Et coaTeraas ad diecipaW saos dixk: 22. oBma
aitbi traditaa est a patre OMe, et aoa qaiaqaa a i aoaek, qaia eat filiaa^ aiai pater; et qaia eat pater, atai
filioa et cai Ta&f fiUaa reyelare. 23. Bt edayeraaa ad diacipaloa aaoa aeoraiai dixit: beati ocali, qai Tideati
qnae tos Tidetia. 24. Dioo eaim Yobis, quod multi profetae et regea Tolaerunt Tidere, qaod yea Tideti%
et non yiderunt, et aadire, qaod yos aaditia, et non aadiyerant. 25« Et ecce, leg:ia - peritna qnidam aar-
rexit tentaaa earn et dicena: aiagiater, qaid factena yitae aeternae baerea &q1 26. Tnnc dixit ad eaia: ia
lege qaid acripfum eat? qaomodo legia? 27. Yemm ia reapondena dixit: amea dominnm deum tnam ex omai
corde tno et ex omni anima tua et ex omni potentia tna et ex emai mente taa, et propinqnum tuum ali te

10, 20. svepauh] yid. ad vs. 11. ^ 10, 24, jus] aec yoa, * gr. aani. — gakaw

10, 21. />omt«Jl'/£rAa«ai]sicclarissimecod. Arg.9 seip} J. St. ^ gahausaiPy B. + gahauaeid*

yid. Cor. I, 13, 11. Epb. 4, 14. tf. Skeir. 49, 10; y^ ^6. vitodafasteis] J. St ± mlodafiuh-

editt. 'j^banm kluhaim; vr^ ba legeadum ease ^o ^5. - U8iob\ aic ^Dod. Arg. et Ha.f editt + tw-

iamL.yiait.-jaflSt.Z. JjaA. -jaA^at^^^^^^ ^^5 ^j^ ^^ j^^ 3 ^3^ _ ^^,. . j j^ g^^ ^ ^

qap] et conversns— dixit, " gr. et in qoibtis legnntnr, li van'hau

pro »<rmafw (suos) articolum (Torg) babent, aic ys. 23. ,a o<i i: n t c* _i_ 1:-.-. z

^ 10, 2Z.BemailH\ aaoa, « gr. omn., yii ad *^' ^^- M«»i '• »*• + ^«»».

ya« 21. — ju$\ yea, ® gr. omn«; Ul£ c. yeraa. 10, 27. pmk $ilb(ml J. Su ^ pm$ missatu

Digitized by

Google

LH€aB «0j^ 98-14, 15.

13t

28« 29 B9baii. jj^anuh qafi du unma. raihiaba andhoft. |iata tavcl jab lS>ai8. i]^ is

yiljands usyaurhtana sik idom|aii qa]^ du lesua. an uras uA rab Bewundja.

30 andhaQands Jmiq lesus qa|». mamia galai^ af lairusi^diii 'in lair^Jcon jah m

vaidedjans fraraim. {^aiei jah biraubodedun ma jah baajos anally. •• —

14> 9 — «..iia aftumistan baban staf^* ak \»xk haitaizau. afga^^aoads anakmnbei ana

10 fiamma aftomis&i stada. el In^ qimai. saei baibait .]>iik« qij^i dsa ]^u8« £ri«
joiid. Hsgigg baubia# {Hinub Ibt ^ua baii^]^ Aaura ^aim iftij^anafcnnibjandam

11 t^us. unte waaub sa^ baubei]^ s)k silban. gahoaiyjada. jab saei baai¥6i{i sik

12 flilban. iisbaiibjada. qafni]^ - \m. jab f)amma baitaodm sik. I>an raurkjais
nndauraimat tti{»|>au nabiamai. m baitcM frijmida f^einana nib bro^runs ]^i«
nans nib nifijans I>einans mb garasnaDS gabeigans. 'ibai aufto jab eis aftra

13 baitaina j^uk jab Tair]^i{> {ms usgidctan. ak ]^n vauriLJaia dauht bait unledans

14 gamaidans baltans blindaixs. jab audags vaift^is* unte eis ni baband usgildan

15 I^us. usgildada auk j^us in ustasaai j^ise uayaurbtane. gidbausjands I>an sums

ipsnm* 28. Time dixit ad earn: rede respondisti, boc fac et Tiyis* 29. Yerain is Tolens iushiiii se
io^care dixit ad lesam: at qnis est mihi propiuqmis? 30. Respondens antem lesns dixit: bomo iyit
a lerusalem in lerico et in maleficos inddit , qui et spoliarant eum et mloera impoii(entes) • • • —
14, 9. — •• •(ha)nc oltimum habere locmn; 10* sed qmim roceriS) accedens accmnbe in boc ultimo loco,
«t qnnm yeaiat, qui yoeayit fe, dicat ad te: amice, adscende allios! tunc est fibi gloria coram Ins accnm*
beatibns-com te. 11* Nam q ni sq ue qoi exaltat se ipsom, humitiator, et qni hmuiliat se ipsam, exaltatnr.

12, Dixit aotem etiam boic Tocaati se: qnnm ftscias prao^nm ant coenam, non yoces amicos tnos, neqn^
fratres tnos, nee co^atos tnos, neqae yiciaos diyites, ne forte etiam ii itertim yocent te et fiat tibi redditmn j

13. sed qntnn facias conyiyiom, yota panperes, debiles, daados, caecoS, 14. et beafos fis; nam ii
non babent reddere libi, rediBtnr enim iBii in resorrectiotte boram perfectonun* 15« Andiens aatem qoidam

10, 28. panuhl J. j: panmsh.

10, 29. an} J. St. B. j: jakj, yid. ad L. 3,
10. — newtmdja] St. j: ntwundhja.

10, 3a manmdl Ulf. ^ %i^. — taire{kom] sic
cod. Ar^.; editt. 4^ taireiiom. — paieil 3. St. ^
Paei. — biraubodedun] spotiamnt, gr. ix^voav^
zeg* — - analog . •} bucosqae cod. Arg.; J. St. Z.
plene analagjandans,

f 4, 9. . • na] reliquiae pronomiais pana, qaod
taperlatiyis addi solet, yid. ys. seq. -*- haban
Miapi <v> gr. omn*

14, 10. haM$] altias, yiri docti pro genitiyo
(aM) babentcs, enayenmt^ Gnmu qwnn III. Sa

idem illnd sfatnisset, p. 591 comparativi adyerbinm
esse, recte yidit.

14, 11. silban] J. St. j: silba, qnos lb. non
eo nomine, quia constmctio casum qnartom reqoi-
reret, yitnperare debebat, sed qnia usus linguae
gotbicae, abborrens a legibns latinae grammaticae
(yid. Rarosbom Gramm. Lat. p. 523), sic postu«
laret, yid. de mtiltis aliis lods Cor. 2, 5, 12,

14, 12. gabeigam\ J. St. ^ gabeyams* -^
aftra haitaina] J. B. Z. j? i^» ^^ ^^ ^^ ^>
25. — pui] gr. ante ajira^

14, 14. eui ii, ^ gr. omn. — mia9$aii J. St.
-(- u$Mta$$ai, yid. ad Mc. 3, 13.

17*

Digitized by

Google

132

tuia$ U, 16^26.

fiizei anakHml^andane ^ata qaf» du 'iimna. audags saei matji^ hiaif in f»iu«

16 dangardjai ga^s. {^aruh qnp unma frauja. xnanna sums gayaurhta nahtamtt

17 mikilana jah hai&ait managans. jah msandida skalk seinana weilai nahtamatis

18 qij^an j^aim haitanam* gaggi]^. unte ju manvu ist aUata. jah dugunmm suns
fiiurqij^an allai. sa frumista qa^. land bauhta jah j^arf galei^an jah saiwan

19 ^ata« bidja puk. habai mik faiurqi^anana. jah anj^ar qa^. juka auhsne us*

20 bauhta fimf jidi gagga kausjan jj^ns. bidja I>uk. habai mik faurqifianana. jah

21 sums qa|>« qen liugaida jah duj^e ni mag qiman. jah qimands sa skalks ga-
taih fraujin seinamma j^ta. f>anuh j^vairhs sa gardafraldands qa^ du skalka
seinamma. usgagg sprauto m gatvons jah staigos baurgs jah unledans jah

22 gamaidans jah blindans jah haltans attiuh hidre. jah qa]^ sa skalks. frauja«

23 yar]^ sre anabaust. jah naiih stads ist jah qa^ sa frauja du |>anmia skalka*
usgagg and vigans jah faj^s jah nauf>ei uma^aggan. ei usfulnai gards meins*

24 qij^a allis izyis j^atei ni ainshun manne jainaize ^ize faiura haitanane kausei]^

25 {)is nahtamatis meinis. mijuddjedun pan unma hiuhmans managai. jah gavand-

26 jands sik qaf> du un. jabai was gaggif> du mis jah ni fijai|> attan seinana jah
ai|>6in jah qen jah bama jah bro{)runs jah svistruns. nauhu^-J^an seina sil«

homm accmnbentiiim Loc dudt ad emn: beatns qui edit panem in regno dei« 16. Tunc 4^t ei dominiis:
homo qoidam fedt coenam mag^am et Tocayit mnitos^ 17. et misit seiroin aaiiin liora coenae dicere his
Tocatis: ite, nam iam paratum est omne. 18* Et coepenint statim excasare omnes; hie primus dixit:
agram emi et debeo ire et yidere hunc; oro te, habe me excasatimi. . 19. Et alter dixit: ing;a bonm ead
quinqae et eo probare hos, oro te^ habe me excasatum. 20. Et qmdam dixit: nxorem dnxi et ideo. non
possum Tenire, 21. Et yeniens hie serms nontiaTit domino sue hoe. Time iratos hie paterfamilias dixit
ad senrom snom: exi sobito in plateas et semitas urbis et paaperes et debOes et caeeos et clandoe
addne hnc* 22. Et dixit hie servns: domine, factmn*est, ati praeeepisti, et adhac loons est. 2S. El
dixit hie dominus ad hnnc serrum: exi per yias et sepes et compelle introirey at impleator domoi
mea. 24. Dice enim Tobis^ qaod non unns hominnm illomm homm antea Toeatomm g^nstat hane coe*
nam meam. 25. Ivemnt-eom autem eo greges mnlti, et conyertens se dixit ad eos: 26. si qois it ad me
et non odiat patrem snom et matrem et nxorem et liberos et fratres et sorores, insnper autem snam ip*

14, 15. anahumhjandane] B. suspicatur, Ulf.
avaxeifiivwv pro awavaxeifiivcov legisse; certe
aliis lods pro avvavaxeiad'ai ponit mipanakutnh'*
jan^ sie ys. 10. 7, 49. M. 9, 10. Me. 6, 22. 26.
ef. tamen Cor. 2, 7, 3 gasviltan = avvaTto&a-^
veiv, pro quo alter codex mipgasvilian habet.

14, 16. Paruh]^ J. St. + panuh. — /raujal
domuiiis, gr. omn. o. — haihaif\ St. ^ haihaip.

14, 18. qah\ Ulf. ^ avt(^ c. codd. et yerss« -—
Jaurqipamma] J. ^ faurqipitmh

14, 19. Jatirqtpanana} J. ^ Jarqipanana.

14, 21. $ialk8] Ulf. ^ ixeivog c codd. —
Uuidans — haltans} cx> gr.

14, 22. siads w/] St. + <x).

14, 23. usfuInaH J. Su + wfiainm, yid.
ad 2, 21.

14, 24. faura haiianane] editt. ^ ick,

14, 26. pan} Ulf. ^ xal; esse id expranlam
particula up luh)^ rod nauh affixa, propterea nobis
non yidetur^ qood h. L xcU = etiam^ qno4 vaat^

Digitized by

Google

Lneat i4, 27 — 32.

133

27 bins sairala. ni mag meiiis siponels Tisan. fah Baei ni bairi^ galg^n seihaua

28 jah gaggai a&r mis. ni mag Tisau meins siponeis. izrara was raihtis Tiljands
kdikn timbrjan. niu firumist gasitands rahnei^ manyi. ]^o habaiu du ustiuban.

29 ibai aufto bipe gasatidedi grunduvaddju jah ni mahtedi ustiuhan* allai pai

30 gasaii/randans duginnaina bilaikan ma qi|>andans f>atei sa manna dustodida

31 timbrjan jah ni mahta ustiuban. ai^j^au -was |>iudan8 gaggands stigqan vif>ra
anj^arana f>iudan du viganna. niu gasitands faurfiis j^ankeip. siaiu mahteigs
mip taihun {>usundjom gamotjan pamma mifi tvaimtigum fiusundjo gaggandin

32 ana sik« eif>au jabai nist mabteigs. naubf>anuh feurra unma yisandin msand^

I, non potest mens discipaliig esse; 27* et qui noB portat cnicem saam et eat pest me^ non
potest esse mens discipnlos* 28* Yestmm qnis enim rolens tmriiii aedificare^ nonne primam se*
dens compatat paratmn, haec habeatne ad consmnmaiidaai) 29* ne forte, qiiiiiii poneret fandamentmn
et non posset consnmmare, omnes bi adspicientes coeperint deridere earn 30. dicentes, qnod
Iiic homo coepit aedificare et non potnit consnmmare. 31* Ant qni rex iens mere contra alinm
regem ad bellam, nonne sedens antea cogitat, sitne potens cam decem millibus occarrere hide com
Tiginti millibus eonti contra se? 32. Alioqoin si non -est potens, adhnc procul eo exsistente mit-

qnam, qnantom scimos, per — tiA Gothus reddit,
Tid* tamen ad J. 18, 26.

14, 27* visan meins] c\> gr.^ sic ts. 33.

14, 28. izvara} gr, omn. post raihtis, cf. ad
9, 36. — manvi — ustiuhan] paratam — consnmman*
dam; Tiri docti alii alitor de hoc loco stataeront:
B. pro habaiu legere malebat habaip et conyertere,
apparatum quern habei ad perficiendum, qnod
falsum est, quia ^o non pronomen relatiyiim, sed
demonstrativam est; L. lectionem codicis Arg. ser*
Tans interpretatar apparalum habeatj qui ad per*
fidendum suppetat, in eo is tantom errat, quod bo
ad mamvi refert, quod fieri non licet; Ih. UIBL
illustrat. p. 234, cui ordo yerbomm habaiu manvi
du ustiuhan po esse Tidetnr, audadorem criticum
se praestat, et Z., qni enm recte sensisse didt, si
Ul£ %a TtQOQ cum codd. legisset, se graeca non in-
telHgere comprobat; qaod autem Z. ipse manvipo
ict. legere se malle ait et pro partidpio habere, non
meminit iUe hanc partidpii formam in — idoy non*
qnam in — ipo desinere; pro genitiyo Tero plura*
lis yerbi aHcaius manvipa nemo, qui sensnm per-
spexerit, cam isto yiro docto habuerit. Quamqnam
confitemar, lectionem nos male habere, tamen nihil
testat, nisi nt statnamus, VIL c codd. xa slg aut
%& nQog legisse et aactoritatem codd. in eo tantum
omisisse, qnod Toces po habdiu pro habaiu po
(habeatne haec) transposaerit, qni tamen error li-

brarii esse yidetur, Toces enim aliqnoties transpo-
sites esse, ad 9, 36 monuimos* Ceterom pro usiiu»
han St. 4: usstiuhan.

14, 29. mahtedi] cod. Arg. Hz. J. St. B. rf:
mahtide, cf. J. 18, 36.

14, 30. iimbtjan] J« St. -|- limrjan,
14, 31. t^^oniMi] sic editt. ; cod. Arg^. t^tg'a | na^
sine dubio falsum pro vigana, qui est datiyns yo*
CIS vigans (beUam]f; saepins enim librariis acddit^
nt Uteres ant sjllabas, in fine lineae scriptas ab
initio proximae repeterent, cf. ad J. 9, 41. Errayit
Ih., qui viganna pro gerundio (Ulf. illastr. p. 154),
aut pro infinitiyo, addita sjllaba na (p« 245) ha*
bm't; errayit etiam Z., qui (cum Ih.) tfigan Hva
cbniedt, nam infinitiyus eaX veihaUf non vigan;
praeterea hoc yerbum ponitar com du (yid. Cor. 1,

15, 32), non cum accusatiyo. Quid deniqne F.

sitau; ceterum gr. omn. post mahteigs. — pusundjo\
J. St, B. ^ pusundjom.

14, 32. eipau] hoc nno loco inyentnm L q.
aippau = el os fiijysj qnae sequnntur jaAot mst
muMeigs (si non -est potens) sine dubio orta snnt
e g;lossa in margine adscripta ad explicandam minus
nsitatam particolam, certe in graeds nollom eomm

uigiTizea oy ^^i»

oogle

134 Lucan 14j 33—15^9.

33 jands aini bidji]^ gavairf^jis. svah nu warjiziih izvara saei ni a[fqif>i]^ allainma

34 aigiua seinamma. ni mag visan meins siponeis. god salt. i|> jabai salt baud

35 Yairt>i|>. we gasiipoda. nih du air{>ai. ni du maihstau fagr ist ut usyairpand
15 9 1 imina. sam habai ausona gabausjandona. gabausjai. yesuDu^-]^ iinma new-

2 jandans sik allai motarjos jab fraraurbtai bausjan unma. jab birodidedun
fareisaieis jab bokarjos qif^andans ^atei sa frayaurbtans andnimi]^ jab mith-

3« 4 matji^ un. qa|> ^an du im t>o gajukcm qif>auds. \Fas manna izyara aigands
taibuntebuttd lambe jab fraliusands ainamma j^ize. niu bilei|ii|> ]^o niuntebund
jab uiun ana auj^idai jab gaggi^ afar j^amma fralusanin. unte bigiti^ j^ata.

5« 6 jab bigitands uslagji^ ana amsans seinans faginonds« jab qimands m garda
galapo^ frijonds jab garaznans qij^ands du im. fagino]^ mip mis f>ammei bi«

7 gat Iamb meiu I>ata fralusano. qi^a izyis |>atei sya fabeds yairj^i^ m bimina
in ainis frayaurbtis idreigondins {^au in niuntebundis jab uiune garaibtaize*

8 I>aiei ni ^aurbun i'dreigos. ai^I>au suma qino dralunans babandei taibim. jabai
frallusi]^ drakmiu ainamma. niu tandei]^ hikaru jdb usbaugei^ razn jab sokei]^

9 glaggyaba. unte bigiti|>. jab bigitandei gabaiti]^ frijondjos jab garaznons

tens legattim orat pacem. 33. Sic iam qnisqne yestnim qui non rennntiat omni possessioni snae, non
potest esse mens discipnlas. 34. Bonum sal; yenmi si sal fatanm fit, quo conditur? 35. Neqne ad
terrain, hod ad fimum utile est; foras eiidant id. Qui habeat aures audientes, audiat. 15, 1. Faenint
autem ei appropinqnautes se omnes telonarii et peccatores andire enm; 2. et murm u rarunt Farisaei et scribae
dicentes, quod hie peccatores suscipit et edit -cum iis. 3. Dixit autem ad eos banc parabolam dicensr
4* quis homo Testnim possidens ceutnm ovium et amiftens unam harum, nonne reliuqiiit has nonaginta el
norem in dtserto et radit post hane amissam, donee inyenit hanc; 5* et inyeniens poait in humeris sois
g^udens 6. et yeniens in domum conyocat amicos et yicinos dicens ad eos: gandete cum me, quod in-
yen! oyem meam hanc amissam. 7. Dico yobis, quod sic laetitia fit in coelo ob unum peccatorem
poenitentem, quam ob nonaginta et noyem iustos, qui non indigent poenitentiae. 8. Ant quae-
dam mnlier drachmas habens decem, si amittit drachmam unam, nonne incendit lucemam et
eyerrit domum et qnaerk dilig;enter, donee inyenit, 9* et inyeniens conyocat amicas et yidnas

yestigium apparet. — fairratmma\ ro ^, ^-- tnsand^ hund^ sicot paulo post munfe "hund, — Jrahisa^

Jands aini\ o^ gr« omn. urn] J. St. 4^ fralausaniuy sic etiam ys. 6«

14, 43. aigina seinamma] <x) gr. — visan ^^y ^- uslagjih] B. 4: mlaujip.

meinsl yid. ad ys. 27. 15» 6. bigat] St. ^ bigap. — fralusano] yid.

14, S4.jabai\ St. ^ jadai. •* ^»;,\ r , y .i. x il • r j.,

14, 35. HI] St. mA, quod mebus est, j g^ ^ niJtehmdas. - pJiiei\ St * paei.

15, 1. imma netyandans] r^ gr. 15^ g. ^^^j quaedam, gr. omn. tig (quae),
15, 4. laihuniehund] pro usitato taihuuiat'^

hmd (8, S, 16, 6 sq.)) ceterum J. '^ iaihtmie

pro quo Ulf. per errorem %ig legit. — iaikum ja*
bail J* St. 4^ iaihunja sai* — mbaugfip] J, Su

Google

Digitized by ^

Luea$ 15, 10 — 19. |3j^

iO qij^deL fs^oo]^ nup mis^ unte bigot drakmein. j^ammd fralaus* sva qi|>a

izvis. fabeds yairj^i^ in a]idyair|>ja aggele gu^s m ainis idreigondins fravaiirhtis.

11, 12 qajMi^-]^. maime sums aifata trans sununs« jah qa}^ sa juhiza ize du attin.

13 atta. gif mis. sei undnnnai inik. dail aiginis. jah disdaiUda xm sves sein. jah
a£ar id managans dagans brahia samana allata sa juhiza siinus jah aflai{> m
land fidrra Tisando jah jainar distahida ^ata sves seinata libands usstluriba*

14 lA]fe t>an fravas allamma. rarp hubms abrs and gayi jainata. jab is dugann

15 alaj^rba ya]r|>an jab gaggands gabafdda sik sumamma baurgjane jainis gau*

16 jis. jab msan^da ina baij^jos seinaizos baldan sveina. jab gaimida sad itan

17 baurae. j^oei matidedun syema* jab manna iinma ni gaf. qimands {>an m sis
qa]^. wan fUu asnje attins meinis ufarassau baband blaibe. ip ik bubrau fra-

18 qistna. usstandands gagga du aftin meinamma ^ih qipa du unma* atta. fra--

19 yaurbta mis m bimin jab in andyair|>ja j^eiiiamma. ju fianaseij^s ni un yair|>s

dicens: g^aadefe cam me, nam inyeiii cirachmam, qaam amisi. 10. Sic dico robis, laetitia fit in faci«
aD^lomm del ob unum poeuitentem peccatorem. 11. Dixit aatem: liominnm qnidam babuit duos filios,
12. et dixit hie iauior coram ad patrem: pater , da mibi, quae coutingit me, partem proprii; et diriait iia
possessionem snam. 13. Et post non multos dies tuUt in - unam omue Lie iunior filius et abiit in terram
procul exsistentem et illic dissipsTit banc possessionem suam Tivens effrenate. 14, Quum antem vacnns-
esset omni, facta -est fames ma^a per regionem illam, et is coepit e^niis fieri. 15. Et ieus dedit se
coidam dvinm illius re^onis, et misit enm agri sni pascere porcos. 16. Et copit sat edere siliqnis, quas
edernnt pord; et bomo ei non dedit. 17. Yeniens tnm in se dixit: quam multum mercenarionim patris
mei abundantiam Labent panium, Teram ego fame perdor; 18. surgens Tado ad patrem menm
et dico ad enm: pater, peccayi mibi in coelum et in facie tua; 19. iam amplius non sum dignus^

B. 4^ ushaujeipm — glagsvahd] sic cod. Arg.; 15, 14. aZa^crria] sic cod. Arg.; J.St. B.j^oTZa*

Hz. Z. 4^ glaggvuba. parha, quod Z. male probat, ant aUparba (qiiod noa

15, 9. drakmein] J. St. B. 4^ drahmm, nadi melius est) l^endnm esse censet; yid. Grim. II. 627*

is est casus teHius formae drakma (Tid. ts. 8)^ 15, 15. bmttrgjmne] J. St. "^ bautjmne* -— >

aostro loco Uif. forma graeca ntitvr, Hti saepias — #i» Jaims gaufts] <^ gr. omn. -^ hmf^a$] agri , ge*

pro — 1JV, yid. M. 27, 62 parmskaivem {na^Ur*' nitirns locum iudicaus, quo mittebatar, sie Mc. 4^

axet/ifv), L. 7, 5 tynagogf^ {ovvaywyjjp) , Rouu S5. L. 19, 12. rid. Grhn. IIL 127.

16, 22 aipulaulein (iTtiCToXijv); Z. igidir illam 15, 16. sad i'tan] St. ^ ict., ceteram Ulf. ik

formam iniuria tentayit — fraJaus] J. St. B. :^ codd. et Terss. x^gtcttJx^vcu legisse Tidetur. —

fralausda. fimna] gr. omn. post gvf.

15, 10. aggele] sic cod. Arg. nti 9, 26; J. 15, 17. qimands — «ur] (x> gr. onm. — ufar^

St. B. 4: aggUum. — Mteigondim fravaurhiiti] <x* asaav] St. 4= ufaradau^ — tk] Uif. c codd.

gr, omn. ^ wde>

15, 12. set undrinnai mtk] sic cod. Arg.; 15, 18. jin«] mL ad M. 27, 4. — tin] pr.

J. St. B. 4^ #0 undrinnanein, pro qiiibns L. multo St. 4^ tt.

melius j^ undrinnandein coniecit; lb. 2L 4^ m 15, 19. jt/] Ul£ ant pro xaLf quod b. 1. pie*

mndrinnai mis. riqne codd. babent, posnit, uti Mc 9, 13 et infra

15, IS. tn landfahra vi$andoi yid. ad 19, 12. vs. 21 , neque cam Griesb. xai omisisse dicendos

Digitized by

Google

136

Lu€m9 15| t(l-*2flL

20 61 haiiaidau suniis j^ems. gaiavei mik sve akuoia asnje ^eiiiaise# jtik msfaiH
dands qam at attin semamma. nauh^anuh I»an fairra visandan gaaa^^ Xna atta

21 'is jah infeiiioda jah f^ragjands draus ana hab u jah kukida unma. jah qpijf
unma sa sunus. atta. fraraurhta m himin jah in andrairj^ja j^einamma. ju

22 ]^anaseil>8 ni un yair^ ei haitaidau sunus j^eins. qa^ ^mi sa atta du skalkam
seinaimu sprauto bringi^ yastja I>o frumiston jah gayasjif) ma jah gibi^ ^ggjn^

23 gulf) in handu is jah gaskoh ana fotiins u. jah bri^andans stiur ^ana aUdan

24 iifsneil>il>« jah matjandans yisam yailal» unte sa sunus meins dau]^ yas jah

25 gaqiunoda jah fralusans yas jah bigitans yarf). jah dugunnun yisan. yasu]^
j^an sunus is sa al^iza ana akra jah cpmands afiddja new razn jah gahau«

26 sida saggyins jah laikans* jah athaitands sumana magiye frahuh. yra yesi

27 I>ata. I>aruh 'is qaf) du 'imma* ^atei bro^ar I>eins qam. jah u&nai^ atta f^ins

28 stiur j^ana alidan. unte hailana 'ina andnam. j^anuh modags yar]^ jah ni yilda

at Tocer filiiis taas; fac me nti vnam mercenariomm taornm. 20. Et gnrgens renit ad patrem saom;
adhuc antem procul exsistentem yiclit eum pater eios et misertns-est, et airrens cecidit super collnm eins
et osculatas - est earn; 21. et dixit ei Lie filing: pater , peccayi in coelum et in facie taa; iam amplias non
tnm dignns, nt yocer filios tans. 22, Dixit antem Iiic pater ad servos snos: snbito afPerte yestem bane
primam et yestite enm et date annuinm in mannm eius et calceamentnm in pedes eios, 23. et affereotes
yitiilnm bunc saginatnm dissecate, et edentes epnlamur lante; 24. nam bic filins mens mortnns fuit el
reyixit , et amissns fuit et inventus factus 'CBti et coepernnt epnlari* 25. Fuit antem filins eins bic ma*
ior in agro, et yeniens adiit prope domnm et audiyit cantiones et Indos, 26. et advocans quendam pueromm
interrogavit, quid esset boc. 27. Tunc is dixit ad enm^ quod frater tuus yenit, et dissecayit pater tuns
yitulum bunc saginatnm, nam sanum eum accepit* 28. Tunc iratus factus - est et non yolnit

est; ant si xal non legit ^ pleonastice adyerbio pa»
naseipa^ nil L. 16, 2 adverbio panamais, addidit,
nam Ju ni pro solito panastipa ni graeco ovxert
saepius respondet, yid. Rom. 7» 17* 20. Epb. 2,
19. Pbilem. 16.

15, 21. ju] yid. ad ys. 19. — haitaidau} J.
4: haUaudau*

15, 22. aitai St. 4^ aria. — selnaim'] J. St.
4; seiname* — sprauto bringipl J. St. B. 4^ suns
iobrigg; cetenim spt*auto ^ gr. et de bringip pro
briggip yid. ad 14, 31. — figgragulp} J. 'i^ Jrigm
graguip, St. 4: fingragulp.

15, 24. varp] St ^ varpa. — visani J. St.
B. + vailavisan, quod addidamentnm eis sensns
reqnirere yidetur; sed nesdyemnt illi, viaan b. 1.
non esse verbum substantiynm , seA significare epn*
lari et ad eorum genus pertinere, quae Grim. I*

842, X. enarrayit, qnod antem vaila ys. 23 additom
b. 1. omisit, saepins Ulf. sic facere solet, nt eomn-
dem yerbomm compodtomm altero proxime sub-*
sequente particulam non repetat, yid. L. 19, 5
dalap ataieig et ys. 6 solummodo ataiaig qoam-
qnam utmmqne pro xatafiaiveiv positum est^f

15, 25. alpiza] J. St. B. • . piza. — ahral

J. St. 4: lande, B. 4: landa jah] Ulf. <> tag. —

qimands — neui] J. St. B. 4^ mippanei gavarn^
dida sik Jah aitddja newa. — Jah] sec et, ® gr«
omn. — aaggvins] bine nsqne ad ys. 27 u/lmenb
J. St. B. lacnnam babent; baec difficilia in cocU
Arg. lectn lb. recte emit.

15, 27. ufanaip] sic cod. Arg.; Hs. prima
mann 4^ afonaip; errant igitur Z. et Wackema|;el
Deutscb. Leseb. I. praefl p. XXYI afmaip codkis
Arg. lectionem esse dicentes.

Digitized by

Google

:. 29 uHBgaggan. i]^ aila: &: mgaggands .lit bad iha. j^anili li andlbd^ds qaf) du

* Jaf&Bu nai. ftt& fihi jere.skalkinpda ]^ jah ni -wanhun ajiabnsit ^eina ufar«

. Xddja, fall mis in. aiv ligt^ gaitcSn. ei iiii{> fidjondam^ meinaim Ixivesjau.

d&']^ Jfmt 8a.simu8 j^oins. saeiifeat j^eiii fp^w ndjf kalkjom. qam. u&naist unma ^/r^/w^wr^

$1 'Stiilr {laqa alidan* j^aruh qa^ du imma# bamilo. j^u sinteiiio mi^ mis yast jah

.. 32 uu jeih all |»ata mem ]fSn Xsi* vidla idwn jah^fiigiiidD ski^^ unte bro{>ar

169 1 jiinnp dauj^Sr vm fall ^cpli]ioda;^jak.&alii8an8 jah bigitana var{>. qa|»u]^-{>an

du flipcmjam, 8^iiaim» maime soma yas gabeS^V aaei aibta'iaUrftgagjan. jah sa

2 firamrdbi]^. yarfi dit mmia' ei: dntahidbdi adgra is. jah atyopjands ma qa]^ du
uimia. Aiwe ^ta haui^a finm . ]^; uc^ f ^^^P ^^Emragagg^b Jieinis. ni magt

3 auk jtt j^anamais fauragaggja yisan. qafi f>an m.sis sa fauragaggja. ^a taujau.
j^aiidei frai^ meihs afioimi]^ fauragaggi af mis. grabaa ni mag. Hdjan'skama

4 mik. and^ahta mik wa taujau. ei {>au bij^e aisatjaidau us fauri^aggja. audni*
S.maiua mik m gardins seiuans* jah.athaitands ainwarjauoh fEohuskulaae frau*

intrare, Temm pater eius exiens fbras ^raYit eam^ 29 f Tanc 18 resjkondens dixit ad patrem: ecce, tarn
moltBin annonim seiriTi tibi et aoa unqnam praeceptan^ taum praeterii, et milii non unqaam dedisti €a«,
pram, at cum amicis meis epnlarei^. 30. Vetum qnuni hie filias taas, qui yorayit tuam poiBsessionem
cum mereCridbiis, yenit, dissecasti ei Titulnm hunc saginatnm. 3I« Taac dixit ad earn: filiole, tu semper
cum me fuisti et es, et omne hoc meum> tanm est, .32. Laate epulari et gaudere debitam fuit, nam
firater tuns mortuos fait et reyix^t, et amissns et inTentns fuit. 16 , 1* Dixit anCem ad disdpidos,
saos: hominnm qiiidam fuit diyes, qui habuit yillicam et hie diffamatus ,fuit apud eum, quod dissipare^
bonum eius. 2. Et adrocans enm dixit ad earn: cur hoc audio de te? redely jrationem villicatioiiis tuae^
non potes ^uim iam amplins yillicus esse* 3« Dixit ,autem in se hie yillicn^: quid fatciam, quia domiuus^meus
anfert yillicadonem a me ; fodere non possum, mendicare pqdet me. 4. Deliberavi apud - m^, quid ^aciam, ut for-
tasse, quum amorear e yillicatione, recipiant me in domes suas. 5. Et adyocans unumquemque debitorum do-

15, 28. tj^] yemm, gr. oiv, JJIL c» codd« 64^ 16, 1. pan] UI£ c. codd. et yerss* ^ xcU* —

ynifL ad Cor, 1, 15, ll.^*4a^>^/>>. ^ « ii^ i<>^^jak> aueti St. ^ $me. — uihtal J. St. ± aihidcu —

15, 29. paruhl St. -f- Pfimilu — skalHnodal ftmraga^un\ sic cod. Arg. et J.^ St. B. Ih. Z.

seryiyi, p*. omn, dovXevto* — bivetjau] epularer; -|- fauragaggjan , quod asitatius est, yid. yss.

Ulfiiam aQLOxricta pro evipQCtyd^u cam cod. D le- seqq., cf. 8, 3. — disiahidedi aigtn\ J. St. B. j:

^sse, Griesb. andadns contendit. * duiahidudi aigan.

15, 3a fret] librarium falso pro frat scri- 16, 2. hauga] Sl :|: htmgah. — fauragaggi

psisse. Grim. L 844 recte arbitrator, sequitur earn JIb] St. + fauragag/is^ — ju panamaU] J« St. :|;

Wackem. L 1. ict.; cf. ad 15, 19.

15, 31. vast Jah &] fuisti et es, gr. oma« 16, B. fauragaggi] J. St, ^ fauragaggji. --^

tolammodo el, Ulf. c yerss. lat. — all] J. St. 4= alia* m mag] St. j: nim ag.

15, 32. vaSa vtMin] J. St. B. ^ ict.; ceteram 16, 4. ei pau] J. St. :|: eipam; ceterum p{m

JJIL ° di» —faginanlJ.iiifajmatu — iropar] Ulf. {av) ° gt. omn. ati Goth^ ipse.ys. 9. — ua] ex,

c codd. ^ ovtog* — fraluHuu] Ul£ c codd* ® ^n ® gr.

I. 18

Digitized by

Google

f3g £•«•« 16, •^i»^

6 JIBS MiM 91^ j^foiMBki framiilfa* ^r«& fihi dtatt firinjw mmaanMi. fttuh
qeip. tiiJMMMhnTnmd kase aferisb jah q[a^ dk ubhigu nim j^mlMikos jeii gasi*

7 teids tprauto' gamelei fimtiguns. |M^(roh ^mt du ai^^anMma qa|i. a^{mn ]^
tran fihi fdLfdt» i|i 2s qa^. triluiTitaifciMcI nateda kausnisL jah <{aji dm *imnau

8 aim I^ns bskos jah meiei ahtauteirand. jah kasida sa &aii^ |«Da Ipmragagg-
|aa mraidilKHU iMie frodaba gatavida* mfe. ^ sobjos fiisi airis fipodomis

9 smram Kohadis ik kimja sfinawimfi sindr ^ '& liavis ^a* taujai^ ievis &i-»
jcmds us inbufmikBa wvindi^oa* Bi ^eoi wAigaif^* andninaiiia uvk 'in aiyei-

10 BOB hki^ros^ saei triggrs vsk m leifihimnaw ji^ m mam^amma triggn ist fah

11 aa m kitilamma uBtri^ra |ali m mamgHTMaa imtriggvs &t ja&ai sot mTm«
damma £nlHi|nrailuia tri^grai ni Toarfm]^. fiata su^ina was mm gataabei^.

12 jab jabai ia ^anooiia bmaaapfn trq^gvai ni Tawr|iii]^. f^ata mviat w^s usris

13 gibif»v ni ainsbun {lire mag tvaim firavjam skadbinon. andbaib ainana fija^ jab
an^arana Mjop^ ai^|ma ajnanima andtiloj^ 1^ aij^^aranuna firakamu ni magu^

mfaii soi dixit hiiic.Viiiiio: qaam moUimi debes jhrndno meo? 6« Tone £xit: centam cidoroin oleu Bl
dthdt ad emn: simie HU Bteras et sedour snlnto scanbe g«]ii^ag;inta. 7. Delnde antem ad alteranr dfadtr
at ta qaam Budhmi debes? Venim is £x2t: centum cormmm tritid. Et dixit ad emn: smne tibi Hteraa el
fcribe octoginfa. S. Et taadarit Uc domino* hnnc TOHcmn iniqidtatJir, quia prndenter fbdt; quia bi SEk
hxdoB secnli pnidentlores filib htda in genere aao annt. 9. Et ego Tobia dico, faciaHs yobia amicoa de
Aritiii iniqnftatia, vt qnom snbiaceatia) redpiant tov in aeternaa tabeniaa. 10. Qm fidelia eat in parro,
edam in malto fideBa eat; et Uc in panro infideSa etiam in midto infidelia eat* 11* Si igitnr in
fcdqaia Aritiia fidelea son fadi-eatia) hoe reram quia robia credit? 12. Et ai in hoc aBena
fldelea son fiEicd - eatia » hoc reatram quia Tot4a dat? 13. ITon mraa aeirormn poteat dboboa dominia aeiw
Tire I aBaa nnun edit et dteram amat; aot oni afimeret, renmi alteram contemnit; non poteatia

16, 5. $kab} St. i Aalt. 16, 11* faihupraama} B. ^ frOmpraikma,

16, 6. faihufttaffnind} aie cod. Arg. h. L et aic etiam Ya. 13.
ts; aeq.; B. Hz* 2C. utroqoe loco loAtui/^ _ 16, M* a urftedH inde naqne a«l finem

imtd, Tid. ad 15, 4. — bokaa] St. ^ ho* X St. lacmiam habent; B. + aippau. Amdizmh,

Jto$. — Jm il g mts] aic cod. Ai^.; J. B. Z* + lectio codicw Arg. manifeata, est rerbaHi iocertae

fimftigwu. origima et aigviftcationia (Grim. ill. 15); gr. omn*

16, 7* taihunlathund] jid. ad m. 6. 1^ yap, qnod Ulf. in loco parallelo M. 6, 24 umi0

16, 8. atm;09] pro nmjusy Tid. ad 4, 13. jobtri (nam ai) reddidit, node coniid pofeat, andixf^

16, 10. tr^gwi\ J. St. ^ ffiff^a. — IrM* nA aignificationem contra, aKoqtiin habere. — ot/h-

lamma\ pr. inde ab hac Toce nsqne ad finem rer- pau\B,^atpau. — and/ilopl aic in cod; Arg. a c rip t m n

ana J* St. lacmiam habent, qnamqnam in cod. Arg* eaae videtor, aed certo did non potest, qmaliterae a^

locos integer exstat, nee habet, qood lectionem dif- modom eyanoerant; B« onrf..*, coniedt ipae ^

llcilem reddat. Ceterom pro leiiihmma jotroqae gr. andnimip^ — i'j^] B. -f" jVxA> aecondom gr., qoi

emn. iXa%Latif. — 9a -^ unirigsval B* + mtei-^ xai habent. — fmknpraikta} rid. ad ya* 11; codw

ial uniriggvs^ Ai^g* la jnarg. mammionim.

Digitized by VnOOQ IC

tucaw t6, U^».

130

14 go^ ikidkmoii fdh fid!iu|railma. gahaundeAm ]^ ^ afia jah ^ fiurduNueis

15 faihufinkai TJBandttiis fah bimamindediiii tea. jab qa]^ dii un. jvm ri^fi. jozei
garaihtaos domei^ uTfis silbanB &n attdvair^a manne. i^ ga^ kann hairtona

16 Szyara. mie ^ta hauiio 'in mannam andaset m andyairjija gufm. Tit<^ jah
ptimfi^«is md lohannen. ^af^roh j^u^mgardi guf^s yailamerjada jah irazuh

17 lb &ai Dau^^da. 1^ azedzo ist himin jah air]^ hindarlei]^ ^au ritodis

18 ainana Tiit gadriimuD. waznh saei aB^tands qen serna )ah Huga&ds anpara

19 horinof^. jah wazuh saei afleitana liiigaif). horino^. aj^I^an manne sums yas
gabigs jah gayasids ym paurpaurai jah bywaun jab yaila yisands daga warn*

20 woaeh, babrbtaba. tff unleds sums yas namm baitans lazarus. sab atyaurpana

21 yas du daura lis banjo fiills* yab gaumida sa^ itan draubsno ^iso drimandemo
af biuda {lis gabeguis. akei jab bundos atrmnandans bflaigodedun banjos 'is.

22 yar]^ j^an gasyiitoi fiamma unledin jab briggan fram i^gilum Un barma aiHra«

23 bands, gasralt |»an jab sa gabeiga jab gafiilbans yar|». jab m baljai usbafjands
augona sema yisands m balyemim gasaw I>an abrabam faurajiro jab lazzam

deo senrire et dii^tiis* 14. Aodiyerant aatem baec omnia etiam hi Farisaei^ arari exaiiitenfes, et derise*
nint enm. 15. Et dixit ad eos: yob estis, yoB-qui inatos iadicatis ros ipsos in fade bominnm, yeniai
dens nosdt corda yestra, nam hoc altnm in hominibns, abominabile in fade dei. 16. Lex et profeta^
nsqne lohannem; deinde regnnm dei eyangelizatnr et qnisqne in id oompellitar. 17. Verom fadlios eat
coehim et terram perire, qnam leg:i8 anom apicem cadere. 18. Qniaqne qui dimittens nxorem saam et
jhiCMW afiam moechatnr; et qnitqae qui dimfsaam dndt, moechator. la. At hoimnQm qoidam fbit diyea
et yestitiis fmt purpura et bjtso et laute ^nlana die qnoqne splendide; 20. yemm paaper qnidam fiiit*
nomine yocatas Lazama, hie proiectns fait ad iannam eins, yolneribas plenoa* 21* Et cnpit sat edere micif
liis cadentibua a mensa hnina diyitia, aed etiam canes accoitentes lambemnt yohiera eios. 22. Factom-est autem
nofi haic paaperi et feni ab an^elis in sinnm Abrahamii mortnns-est aintem etiam luc diyes et sepnltos fiirft
25. Et in inferno attoUens ocolos snos, exsistens in cniciatibes, yidft aotem Abrahamnm procol et Lazzarom

16, 14, fartiaaiei»\ B. :(: /areisatet. — Mvta-
wtmdedun] sic cod. Arg. et editt. sine dabio :{:;
Chrim. L 643 pro hHnammideduH dictum ^ nobis

himawndedum scdfoendnm esse yidetmr^^^fci i ^^^^
sm^ a>a <■* miti^m m ^

16y IS. hahiona] J. St. B. 4^ hairtana. —
hittiko] gr* omn. post man$ia»u -^ andasef] J. Su
j: andseim

16, 16. navl^ada] con i p eHi tur, Ul£ yerba gr.
id dicentSa: ad id fsc occnpandom) yim adhibent,
Aon inteHexit et jSiayetai yerbom medimn pro pas-
iiyo habnisse yidetnr, id qnod sensam turbat. Nee
mmtlffan graeoo fiui^ea&ai apte respondet, est id
potins anmnuddjan (M. 11, 12), naufy'an autem
«=$ arayxd^iv L. 14, 23. c£ Skeir. 36, 2.

16, 17. 1^] Su + Jah. — vrit gadrm9am]
J. St. B. 4^ vruta drinsan.

16, 18, seina] St. :{: soma* -^ afleiiand]
Ulf. c. codd. et yerss. ^ a7t6 ipdgog*

16, 19. bysaamn] J. St. ^ byswum. — jaK]
tert. et, • gr. omn. — vaila visands] e<Ktt. :j: ict.,
yid. ad 15, 32. — daga wammeK] edxiU ^ ict.

16, 20. haiians] yocatus, ® gr. omn.^— • futU\^4^kil^Uft^',^.0w^
J. St. 4: /«b. ^m^H^^f^.mM-

16, 21. %ah t/on] J. St. B. j; sapnan. —
bilaigodedtm] J. St. ^^ bilaigvodtdun ; [JI£ c. codd.
htiXkiXOV pro anileixov leguse yidetnr.

16, 22. brtggan] V\t « avrov.

16, 23. ban] sic cod. Arg.; B. Ih. Z. ^^
Ptma, yid. ad J. 5, 36; ceteium ® gc omn.; solet

18«

Digitized by

Google

140

Lucas 16, M^U, 9.

24, 17, m barmita &* jah is ufhi^pjioids fabai fraraurkjai bro^ j^eins* gasak

3: 4 imma« jah {>aii jabai idreigo aik. fraletais iiiuna. jab jabiEu sibim sin^am ana
dag firayaurkjai du ^us jab sibun sjnl^am ana dag gayandjai sik <p]^and8« id«

5 reigo mik. fraletais imma« jab qej^im apaustauleis du iraujin. biauk uns ga-

6 laubein. qa{> j^an frauja. jabai habaidedeij) galaubein STe kaunio sinapis
aij^{>au jus jabai qi{>ei]^ du bainabagma ^mma* uslausei ^uk us yaurtim jab

7 ussaiei ^uk m, marein. jab andbausidedi {>au izyis» yras l^fm isyara skalk
aigauds arjandan a]{>{>au baldandan. saei atgagganduoi af bai^jai qi{>ai suns.

8 bindarleij^ anuhkumbeL ak niu qil>i^ du imma. manyei. yra du nabt mafjan
jah bigaurdans andbahtei mis. unte matja jab drigka. jah bi{>e gamatjis jah

9 gadrigkais ^u. iba |>ank j^us fairbaitis skalka jaiuamma. unte gatayida. {^atei

in rinibas eios. 24* Et is exdamaaui — IT, 3. — si peccet frater tang, increpa emn^ et antem ri conyertat
se, remiUas ei. 4. Et si septem vicibiui per dian peccet in te et geptem vicibos per diem conyeitet se
dicens: converto me, remittas ei. 5« Et dixenmt apostoli ad dominmn: adan^e nobis fidem. 6. Dixit
autem dominns: si haberetis fidem sicut graniim sinapis, fortasse yos si diceretis ad morum Lane:
exsolre te e radidbus et expone te in mare, et obediret fortasse yobis* 7. Quia antem ye-
strum seryam babens arantem ant pascentem, qoi reg^edienti ab a^ro dicat statim: prodi accnm*
beqne; 8. sed nonne dicit ad eum: para, qnod in nocte edam et dnctns ministra mibi, dum edo
et bibo, et posthac edas et bibas tn. 9. Num gratiam tibi promittis seryo illi, qnia fedt, quod

mJ Atf^*. JPfM,

qnidem Ulf. interdnm banc particnlam, praecedenti-
bus particulis temporalibus aut partidpiis, in apodosi
addere, yid. L. 2, 42. — lazzaru] J. St. ^ laza^
rum, B. -|- lazaru.

17, 3. jabai] nnm Ulf. di omiserit, nti Griesb.
contendit, ceito did non potest, qma ante jViftort in
cod. Ar^« qnaedam desiderantur, qnoriun ultima
yox 'ip fuisse yidetur, solemne est enim Ulfilae di-
cere 'ip jabai = iav di, el di* — fravaurJHai\
Ul£ c. codd. et yerss. ° eig as* — idreigo] J. \^
idreijo,

17, 4. sibun sinpam] J. St- B. ^ ict. — fra*
letais) J. + afletais.

17, 6. aippau Jus Jabai qipeip] ant yos si
diceretis, gr, omn. iXiyaxB av» Lectio nostra sen-
sum peryertit; requiritur particula g^aecnm dv ex-
primens, quae qunm sit aippau (M. 11, 23* J.
14, 2. 7. 28. 15, 19. 18, 36), restsA jabai , quod
aliquando in marine positum ab aliquo, qui op
pro idv dictum esse putavit idqne yoce jabai red-
dendum esse indicare yoluit, deinde autem a libra-
no in textum illatum, nunc eiiciendum et legen-
dmn est: aippau jua qipeip. Jue (yos) ab omn.

gr. omissum, umili loco inyenitur etiam additnm
J. 14, 2S j(Aai jrijodedeip mii. aippau jus jo'*
ginodedeip^ Cetemm de qipeip pro qepeip yid.
ad 8, 56. — andhauaidedi] St. :|: andhuuseideim

17, 7. arjandan] J. St. ^ ariandam. — haU
dandan] J. St. j^ haldandam. — aigaggandin\
J. St. 4^ qimandim* — hindarleip aniMumbei\
J. B. 4^ hindarleipa nvh kumbei, St. j^ hi$tdar*
lei Panuh kumbei; yeram lectiouem L. iam pri-
dem inyenit, yid. ad Mc. 14, 44*

17, 8. naht maijau] editt. :|: ict,; cetenim B.
ooBiodt j: Mfoduh nahimaijau, nee melius L. wa
du nahtmatjan. ^ * -fc^**

17, 9. iba] sic cod. Arg. pro nsitato lAai, c£
Grim* in. 284. — Pank bus fairhailia] sic cod,
Ar^. ; J. St. ± pafjjus fitirhaiiei, B« ^ bantp
usfairhaitip f lb. j^ patikp usfairhaiiiu JLoens,
interpretibus diffidlior yisns, a Zahnio recte oon-
stitutus* respondet graeds yerbis; Ulf. enim medium
!%££ (exif) addito pronomine pus reddere yolnit^
quam ob causam neque pau, quod Z. coniedt, ne-
que pis, quod Ryv^. proposuit, hoc loco admittitur|
d^ IML 6, 42 leiwan sis (jificyeiaaad^ai) y Mc 2^ 6

Digitized by

Google

liU^UB 17; 10—21. 141

10 anabudan ym; m man. sva jah jus. f^an taujai]^ alia I>o anabudaiioiia xzris.
qijiaif^* {Kitei skalkos unbrukjai sijum. unte ^atel skuldedum taujan. gatavi*

11 dedum. jah yarf^ mi{>^attei iddja is m lairusalem. jah is ^aidbiddja {>airh

12 midja samarian jah galeilaian. jah inngaggandin imma m suma haimo gamo-

13 tidedun unma taihun ^rutsfillai mans, ^aih gasto{>un fairra{>ro. jah silbans

14 ushofon stifona qi{>andans. lesu talzjand. armai imsis. jah gaumjands qaf) du
im. gaggandans ataugeil^ izris gudjam. jah Tar{> iiuj^t>anei gali^un gahraini-

15 dai yaiir{>un. i^ ains {>aii ize gaumjands {>ammei hrains yar^. ga^andida sik

16 mi{> stibnai mikilai hauhjands gu{> jah draus ana andayleizn &ura fotum is

17 ayiKudonds unma. sah yas samareites. andhafjands j^an 'ieisus qa^. niu taihun

18 ^ai gahrainidai yaurf^un. if) f^ai niun >far. ni bigitanai yaur{>ua gayandjan-

19 dans giban yul{>u guj^a niba sa aljakunja. jah qa{> du unma. usstandands gagg*

20 galaubeins {>ema ganasida ^iJl. fraihaus ]^n fram famsaium. lyan qimi]^
f^iudangardi gufm. andhof un jah qa{>. ni qimij) {>iudangardi gu{>s miji atri*-

21 tainai. nih q[it)and. sai her. aij^pau sai jainar. sai aiuk j^iudangardi gups in

praeceptnm fait; non pnto. 10. Sic edam tos; qniim faciads omnia baec praecepta Tobis, dicadft, qaod
servi inudles sumus; nam quod debuimus facere, fedmus, 11. Et factum -est dnm ivit is in lerosalem,
et is transiit per mediam Samariam et Gralilaeam. 12. Et ineuute eo in quendam yicorum, occuire-
rant ei decern leprosi bomines, biqne steterunt procnl. 13. Et ipsi levarant yocem dicentes: lesn prae-
ceptor, miserere nostrL 14. Et obseryans dixit ad eos: euntes osteudite yos sacerdodbus ! Et factum -est,
dam iyerant, mundati iacti - sunt. 15. Verum nans turn eonim obseryans , qnod mnndos factus-
est, couyerdt se cum yoce mag^na exaitans deum, 16. et ceddit in yaltum ante pedes eius,
gradas - agens ei, bicqne fnit Samarites. 17. Respondens autem lesus dixit: nonne decern hi
mbndati facd - sunt, yerum bi noyem ubi, 18. non inyenti facd - sunt conyerientes dare glo-
nam deo, nisi bic alieuigena? 19. Et dixit ad eum: surgens yade, fides toa sanayit te.
20. Interrogatus autem a Farisaeis: quando yenit regnnm dei, respondit iis et dixit: non yenit regnum
dei cum obseryadone> 21. neque dicunt: ecce bic, aut ecce illic! ecce euim regnnm del in

pagkjttti sis (diaXoyi^e.a&aOy cf. J. 9, 22. Tit. 17, 16. sak] B. fako adnotat, Ulf. xat omi*

1, 14 qfwandjan sis {aTcoacQeqiaa&ai). Ceterum sisse, yid. ad J. 18, 26.

de pank pro ba§;h scripto, yid. ad 14, 31. 17, 17. pai\ pr. bi, Ulf. c.gr., qui o^roc legunt

17, 12. paih] J. St. 4^ paif de paih pro idque post dexa ponnnt; aut si mavis, transpouas

paid yid. ad J. 18, 26. taihun pat et legas pai taihun^ cf. ad 9, 35 el

17, 13. ushofon] nc cod. Arg. pro uJioJum, 14, 28.
Yid. ad 4, 13. 17, 19. usstandands} J. 4^ usstandans, SL

17, 14. gudjam} J. B. 4^ gudjan. Zi. -|- ustandands.

17, 15. hrains varp] punis factus est, gr. 17^ 20. Jrcnhans} J* SU:!j;iJr aihamds. -^ amd^

id&rjf snspicari possis, Ul£. c, codd. et yersi. le- h^ J. St. d. ^ andhaf.
gisse ixa^agiaih], c£ 5, 13. M. 8, 3. 11, 6. 17, 21. qipand] St. ^ gipands.

Digitized by VnOOQ IC

. ^ci<C ,/.>'/.

142 Isutat 17, n^Bt.

22 SasTis vsL cpi|i ^an du siponiam. al>l»m qiBMnd dagot. ]fmt phmBSff aiimBiiiia
33 ^ise dage sunuiis mans gasaiiran jah ni gasaiwi^. fah qi^and ueyib. sai her.

24 ai]^{>au mi lainar. ni galei^]^ nih laistjai]^* svaave ra&tis iauhmom lauhat*
jandei us fMomiia uf himina m j^ata uf faimina flLeini]^. 9vm rwtiip fiunus

25 mans In daga sdnamma. af^I^an fiutrfns skal manag gajitdan jah addusada

26 fram fiamma kimja* jah svasTe Y%t^ m dagam naudis. svdi vali^i]^ feh m

27 dagam sunaus mans, etim jah dnigkim. liugaidedun jah liugaidos TeniB und
fmnei dag galai^ nauel m arka jah qam midjasYeipains jah fraqistida allaiis.

28 samal^Sko jah sve t^^ m dagam lodis. etmi jah dnigkun. hauhtedim jah

29 firabauhtedim satidedun timridedtm. ¥^ fiammei daga usiddja lod us aaudau*

30 mim. rigiiida svihla jah funia us himina jah fraqistidavallaim. hi j^amma Tair-

31 ]fi^ j^amma daga ei sunus mans imdholjada. m jainamma daga saei sijai ana
hrota jah kasa is *iCn razna. ni atstdgai dalaj^ niman Jfo. jah saei ana haij^jaL

32. 33 samaleiko ni gayandjai sik 13)id(Lana. gamunei]^ qenais lodis* saei sokei]^ sai-
Tala seina ganasjan. firaqistei]^ izai. jah saei firaqistd]^ izai m meina. ganasji^

Yobis est 22. Dixit aotem ad discipiilos : at Tmimt dies , qmm capitis ano kerom dienmi filias hoB
^dere et non yidetis* 23. Et dicant Tobis: ecce Lie, ant ecce illic, ne eatis neqve seqnaminL 24. Sicat
enim ffi1g;fir fbl^ens ex hoc sub coelo in boc sab ooelo lacet, sic fit filins hominis in die sno* 26* At
antea debet multum pati et reiicitnr ab boc ^nere« 26. Et sicat Return -est in diebns Noeiis, sic fit
etiam in diebns fiiii bominis. 27. Ederant et bibernnt; nxeres - dnxenint et nnptae faenmt vsqne qnem
diem iyit Noel in arcam et yenit dilnyiom et perdidit omnes. 28. Similiter etiam sicvt factum • est ia
diebus Lodi, ederant et bibemnt, emerunt et yendidernnt, plantaront, aedlficaruat* 29. Veram qvo die
exiit Lod e SodomiS) ploit snlphnre et igne e coelo et perdidit omnes. 30. Secundnm hoc fit hoc die,
qno filias hominis rerelatar. 31. In illo die qm sit sapor tecto et yasa eivs in domo, ne descendat
deorsnm somere haec, et qui in campo, similiter no yertat se retrorsom. 32. Reoordamini axons
Lodi« 33. Qm qnaerit animam soam seryarOi perdit earn, et qni perdit eam ob me, seryat

17, 22. appan] at, ^ g;r. omn. — pize] ho« 17, 27 » Jah] pr. sec et, ^ gr. omn.

rum, *> gr. — sununa] cod. Arg. wrnts, pro qao . ^'^y ^®- J^^ts] gr. omn. u^wt tenni consona

Z. Benzelii coniecturam $uHaw temere in textnm scnptam. —jah} sec. tert. et, ^ gr. omn.
reoepit. VIL sine dubio locum male intellectimi 17, 29. svibla jah fumn} <nj gr.

male interpretatas est, 17, 30. pamma — et] yid. ad 1, 20.

17, 25. manag gapulan} J. St. ^ managai 17, 31. ai§teigai\ J. St. 4: qemm.

pulan. . ' ^ ^^' ^^' '^^ meina] ob me, "^ gr. — gamsfipi

17, 26. nauelia] gr* omn. NtHef a Godus eon- J* St. 4: libantatgip, quo gr. lecdonem V,t§onoiiq^

sonas lis nominibns propriis, quae in yocalem de- ou yel tiooyovriaBL reddere yohiisse yidentnr, sed

sinunt, saepias aifigi solere, ad Cor* 2, 6, 16 nuH qnum plerique sint codd., qni atoa^i legnnt, mum

nebimus. dubitanras, qom Ulf. hos seontns iit»

Digitized by VnOOQ IC

34 \o. ^y^ lasn^ ^ttt ^ma naht tnX vair^and ana Ugra samiii. ams usnimada

35 |ili an^ar^ bileijiada. tvos vairpand malancErins samana* aina usnimade ' jah
36» 37 an^ara biki^ada* jah aadfaaQandans qefmo du imma. war £rauja« i|i u qa^
18^ 1 im^ j^arei leilu jaindre galisand sik aram. qa^u^ - {>a^ jah gajukon im. du

2 j^aminei rinteiiio akuhm hidjan jah ni vair]^ m^mdjans* qi|>aiids. sfaua ras

3 funis In sumai haurg gu^ in ogands jah mannan ni abtands. vasi^i^'-I^an jah
▼iduTo m j^izai baurg jainai jah afiddja du unma qij^deL frareit mik ana

4 aadastafi^ meinamma* jah ni rilda la^ai weihd. afaru]^->)Mai ^ata qa]^ Sii sis

5 iUbittc jabai jah gu]^ ni og jah iBanaan ni aista. iji m Jiizei mfiriuti]^ mis so

6 Tidmrow firarreita ]fo. Ibai und andi qimandei usagljai mis. qa]^ Imn irauja.

7 hau8ei|» wa staua uivi&dij[»os qil»^w i|> gn{» nia garrikai j^ans gavalidaiis sei-
nans jians ropjandsow du sis di^am jah nahtam jah uAeidands ist ana 'im.

8 aj^j^an qi]^ i^yis. {latei garrikifi ms sprauto. i|^ sTe|>auh sonus mans qimands

bttc* 34. IHgo Tobit, qnod kac nocte d«o fioat ia lecto quo, mms Mstimitiir et alter relinqidtar ;
35. dnae fiant molentes simul, ana assumitar et altera relinqnitar. (36.) 37. Et respondentea dixenint ad
emn: obi, domiiie? Vemm is dixit iis', nbi corpus, iliac coUi^nt se aqnilae. 18, 1. Dixit aatem etiam
parabolam iis, propter qaod semper debent orare et non fieri segues, 2. dicens; index fidt qnidam in
quadam nrbe denm non timens et bominem non aesdmans. 3. Fait aotem etiam Tidaa in bat mbe
Ilia et adiit ad earn dicens: Tindica me adversos adrersariimi meam. 4. Et non Tolvit longfa mora,
post antem hoc dixit in se ipso, si etiam denm non timeo et bominemnon aestimo, b* yenun propter qnod
molestat me baee Tidaa, rindico banc, ne nsqne-ad finera reniens ^lin ii l aiial me> 6. Dixit antem dominnss
andite, qnid index ininstitiae dicit. 7. Ternm dens nonne Tindicet bos electos snos bos clamantes adsediebna
et noctibos et patiens est in ilUs? S. At dico yobis, qnod yindicat eos snbito; yerom tamen filius bominis yeniens

17, 34. PaUi] qnod, ^ gr.; \S\L c. €od« m edidit, sed monitns lods Epb. 3, 13. Gal. 6, 9, nbi

np. ML — tvai vairband] (v> gr* — Siimm] J« darissime lectio, qaam dedimns, inyeniebatar et de*

St. 4^ tttna (yid. ad Mc. 10, 8); bine nsqne ad nno inspectis codidbns, yiHnm ilhid emendayit.
finem yersas iidem lac* 18, 2, vas smms] <^ g^. omn,

17, 35. ivot — wtalandeins] J. St j: tvai — 18, 3. vaaup — vidmf&i init — yidoa, gv* omot

mdhmdana. — sanuma] J. lac, St. ^ ^, X^iQ^ ^^ V^'

17, 36. Hoias yersus initiam (tvai vairPand) 18, 4. laggai\ J. 4^ lagga^ St. ^ langa. —

iqind J. l^tnr, apod St. signmn lacanae; sed in og\ sic cod. Ar^., non aga, uti B. didt
cod. Ar^. noUnm aUcoios scriptionis yestlginm ap* 18, 6. tp\ yerom, gr» omn. v«, pro qno Ulf«

paret, nam Ulf. €• ^. bime totnm yersnm omittit. di legisse yidetar. — uspriutip] St. ^ uairim^

17, 37.^ tVw] J. + du km. — parei] J. St. ^^ tip. — i6ai und] 3. Si, ^ tba ni 'im* — usagljai]

ruJu — jaindre] J. St. B. i^Jamar; bine apad J. St B. j^ usagajai*
lac — galisatid] J. St. :^ fumamd, et inde 18, 7. dagam — ^ nahiami diebos •*- n^tibnS|

Inconam osque ad finem yersus babent. gr. omn. ^jiiiQag xat wmoq^ celemm St ^^ nm^

18, 1. Mkuhm\ J. Si. 4: tkulmn. — usgruA^ pom. — ut] est, « gr. omn. nfrjWt^J --^ ->cf ^ .«<-:,.
jans\ editt '^ ugtrudjans^ quorum anctoritate dece- 1^ 8. appan] at, ^ gr. oma. — fji> w^mmT ^^ ^' ^^
pttts et qunm literae ^ et ^ non fadle discemi pos- '^^fS^Mdft •— biugiiai] sic cod. Arg.; J. St. B. ^

sinty CastilL etitta (kv. 2» 4, 1 et 16 utirmfjam i^'uiai, lb. Z. + higitai; yid. ad M. 9» %»*

Digitized by

Google

tu

Lucms 18, — 1ft.

9 Mugitai galaubem aim aii?^ai. qaf) fiaii du.sumaim. j^ei' 8iB>aiis traubidedim

10 sk ei yeisieiiia garaihtai ydh frakuiuianda]i& I>aim aB|)arai]ii» (k). ga^ukon. siiaiis

11 tvai usiddjedim.m alh bidjan. ains fareisaiuis jafa aoj^ar motareis. sa fareisaiua
standauds sis (k) bad. guj^. aviUudo j^iis. unte ui 'im svashre yea. aipj^atrai mans*

12 vilvans myiuda horos a]{>{>au svasye sa motareis. &sta traim sioj^am s^ba-

13 taus jah afdailja taihundon dail allis Jiize gastalda* jah aa motareis fairtaj^ro
standands ni yilda nih augona seina iishaf jan du himina ak sjoh iql bnists

14 seinos qijiands* gu^« hull>s sijais mis fraraurhtamma* qi{»a izvis. a£tddja sa
garaihtoza gataihans du garda seiuamma I>au raihtis jaius. unte saM^a^ull saei
haidieij) silc silban. gahnaiyjada. i]^ saei bnaiyeij^ sik ^ilban. usbauhjada#

15 berun ^an du imma barna ei un attaitoki. gasai^fandaus Jfm^ siponjos. andbi**

16 tun ms. i]f lesus athaitands ms qaj^. letip ]fo barna gaggan du mis jah ni

17 yarjij) {>o« unte {>ize syaleikaize ist J^iudangardi gu^is. amen qij^a luuds. saei

18 ni andnimij^ ^iudangardja gups sye bam« ni qimij^ in 'izai. jah frah ina sums
reike qif^ands. laisari {>iut)eiga. Tfa taujands libainais aiyeiuons arbja yairpau#

19 qap pan du mima lesus. wa mik qipis piupeigana. ni ainshun piupeigs niba

inyeniatae fidein in terra. 9. Dixit antem ad qiiosdain, qui ipsi confisi-snnt sibi, qaod esseot losti, el
aspemantes hos alias, banc parabolam: 10. homines duo adscendemnt in templiim orar^; anas Farisaem
et alter portitor. 11. EQc Farisaeiis stans sibi baec oravit: dens, gratias-ago tibi, qnod non sum aicat
Iii alii Lomines, raptores, iniusli, adiilteri ant sicnt Lie portitor; 12. ieiano duabus Ticibus sabbati et do
dedmam partem omuis qnod possideo. 13. Et hie portitor proeiil stans non yoluit nee ocolos
snos attoilere ad coelom, sed percnssit in pectora sua dicens: deus, propitius sis mihi peccatori. 14. Dico
Tobis, abiit hie iustior praedicatus ad domum suam, quam quidem ille; nam qnisqne qui exaltat se ipsum,
bnmiliatur, yerum qui hnmiliat se ipsum, exaltatun 15. Tulerunt autem ad eum paeroS| at eos attin-
geret; yidentes autem discipuli increparunt eos; 16. yemm lesus adyocans eos dixit: sinite hos paeros iro
ad me et ne prohibite eos, nam horum taliumest re^nnm dei» 17* Amen dico yobis, qui non accipit regnom
dei, nti puer, non yenit in id. 18. Et interrog^yit eum quidam principum dicens: mag^ister bone, quid fadens
tdfte aetemae haeres fiam, 19. Dixit aatem ad earn lesos: quid me dieis bonnm, non aHus bonus nisi

Ceteram caye &Qa ab VIL omissom esse dicas,
nam earn particnlam interrog»atiYam addito iilo u
reddidit.

*&, 9. pan] Ulf. c. codd. <> xaL

18, 11. tnvinda] sic cod. Arg.; Hz. sec. mann
et Z -f* tnvindai; quom inyeniri yix possit, quo
eodids Arg. lectio defendatur (nam lod Mc 3, 31
oipei jah broprjus siandandona et mmiliimi om«
uino "aha ratio est), cum B* invindans legendnm
esse, dubitari non debet, qnam formam fibrarios
imperllMtam reliqoit. — aippau] Ulfl ^ xai*

18, 12. jaK] et, ® gr. omn. — taStundon daS
allis] sic cod. Arg ; editt. ^ iaihuftdomdai aUahm

18, 13. aeind] saos, ^ gr. omn. *— uAafjani
gr. post himina*

18, 14. 9ilban\ ntr., J. St. ^ nlba.

18, 15. tmmd\ Ulf. "" xal.

18, 16. gaggan} St ^ gangan; sic saepiot
Idem in hoc et seqq. capitibus. — piudangardi]
St. ^ pimdangardo.

18, 17. we] St. 4: we.

18, 18, Ilia iumal (V gr. omiu

Digitized by

Google

Zm^aM iB/»^9i.' 145

30 aiois gufi^ j^os iEUQdtnBmns kant* id horinos ni'maiirfirjids'iii Uifais ni ga1iu«
2i gaveitrods cdjais* SYwai attan fieinana jah aif^eiii^ if» is qa^tiii. |iata aUata

22 gafastJBuda us jundai* meinai# gahausjands |»an {^ata lesus q^ du unma. nauh
aiiiifl |»us yan mt all I>atei habais frabugei jah gadailei unledaim. jah habais

23 fauzd in liiimiia. jah hiri laistjan niik« if) 'is gahausjands I>ata gaurs yarf). yas

24 auk gabeigs fihi. gasaiwands ^an ina lesus gaurana yanrJiaDana qa|»« waiya

25 agluba |»ai faihu habandans uingaleil^and m ^iudangardja gu{>s. raj^izo alUs
ist ulbandau ^airh |»airko nefdos {>airfaleil»aii ^u gabigamma 'in |unidangardja

26. 27 guf^s galdj^an. qe^im I>an j^ai gahausjandans. an .was mag ganisan« 'ip is qajf.

28 j^ta unmaht^o at mannam mahteig ist at gu{>a» qa^ |»an paitnis. saL yeis

29 afliailotum allata jah laistidediun ]fuk. if> is qa|mh du un. amen qifia izvis
l^atei ni ainshun mt j^ize afletandane gard aij^j^u fietdirein ail>{>au bro^iruns ai{>^au

30 qen aij^j^u baraa 'in {>iudangardjos guf^s. saei ni andniinai managfal^ 'in ^amma

31 xnela jah 'in aiya |iamma gimandin libain aiyeinom ganimands |»an {>ans
• ib • qafi du 'im. sai. usgaggam 'in 'iairusalem jah ustiuhada all I>ata gamelido

32 {)airh praufetuns bi sunu mans, atgibada auk piudom jah bilaikada jah ana«

deas. 20. Has legeB nosti: ne moecheris, ne ocddaS) ne fureris, ne falsas - testis sis; bonora pa<*
Irem taam et matrem. 21. Veniiii b dixit: lioc oinne obseirayi e pueritia mea. 22. Aadiens antem
Jkoc leans dixit ad enm: adhoc vnins tibi defectus est, omne quod babes, yende et distribne panpeiibus,
^ babes tbesaomm in coelo , ^t yeni sequi me. 23. Vemm is audiens boc tristis factns - est , fait enim
diyes mnltom. 24. Videos antem enm leans tiistem factum dixit: qnam dilBcnlter bi pecnniam babenteH
introennt in reg^nm dei; 25. fadlins enim est, camelo per foramen aens transire qiram dfyiti in re^nm
4ei ire. 26. Dixemnt autem bi andientes, an qnis potest yalere. 27^ Yerumis dixit: boc impossibile
apnd bimiines, pbssibile est ajiud denm. 28. Dixit antem Petms : ecce, nos rdiqnimns orane et' secnti - snmns
te. 29. Vemm is dixit ad eos: amen, dico yobis, qnod non nUns est bomm relinqnentinm domnm ant
porentes ant £ratres ant uxorem ai^t liberos ob regnnm dei, 30. qui non acdpiat mnltiplex in boc tempore et in
aeyo boc yeniente yitam aetemam. 31. Assumens antem bos Xll dixit ad eos: ecce, eximns in lernsalem
et perfidtur omne boc scriptnm per profetas de filio bominis; 32. traditur enim gentibus et iHnditnr et y^o*

■ I ■' ■ II ■ ■ I I I I ■ I I ■ ■ . -I II I li I . . ■ I I II II ■ I . . I I I II I 11 II. .1 m <

1$, 20. galtngaveiivoM St. j: diy. -^ aipemi IS, 26. an was] J. St. :|: ict.

UlC e. codd. ^ aov. 18, 29. qapuh] St. ^ qapun. — hr9pnm$l

18, 22. laistjanl Heqni, gr. omn. ^xoAoiJ^fii, J; **' ^- ^^Prus, non animadyertentes signnm,

rid. M. 6 24 literam n indicans, quod supra u in cod..Ar|^. da*

J \ * » » , « » - rissime cemitnr.

18, 24. aghiha] St. ^ agauba. Ig^ 30. mmiagfajp} St. ^ manasfaJt.

18, 25. iMandau] SU^^Mandan. — pairh^ 18, 31. bi stmui de filio, gr, %^ vlt^^ qui

Jeipan] cod. Arg. :(: pairpieipaH; ^temm Ul^ dafiyiis ad teXsatd'ijioetai pertinet; Ulf. c. eodd. le*

c dodd. duld^iUr pro td|^ ^elS'M^. legit. — git wsqi %ov vioVf quod a yeyQO^fiiva (garner

pom} St. 4: pan. 2ufe) p^ndet ^

h 19

Digitized by VnOOQ IC

146

Lrie0 9iB, 83^19^3.

33 mahtja^ jf$h 2>i8]>eiTadsi jah iDri>figgTail&i^ mqiiMiiid uBma ^h I^rM^ daga

34 Us8tan£fi« |ab efe' ni yaihtdi ^is frofmn. ^ah tm j^ate vauid gafiilgin if im

35 |ah hi Tftaedmi ]fo qij^ona. ymp ^an mifij^ei neVa yas & Itflareikon.

36 blinda siiim scft faUr yig du aihtron. gahauiijaiids f^dii inanageia fiiurgaggan-

37 dein inb. yru Vesi ^ata. gataihun ^aa mmsa {>aiei lesus nazoraim {lairhgag-
r^c^ v^u.. ^I.X2C^.^.3S0 39 gij). ip 'is ubuhvopida qipands. lesiiB sunu dayeidis armai mik. jah f>ai &ura«

gaggandaitt ahdHtun ma ei ^ahaidedu if) 'is und filn mais hrc^pida. sunau

40 ddveidis armai mik. gastandands ^dn le&us haihait ma tiuhan du sis. bi]^

41 newa yas {)an imma. frah ma qi{)uids. wa ^us yileis ei taujau. Xp is qa]^

42 franja. ei iis^Trau. jah lesus qa^ du 'imma. ussahr* galaubeins J^eina gana«

43 sida Jmk. )ah suns ussaw jah laistida ma JBiyffiadouds guf^a. jah aDa managei
19 9 1 gasaiwandei gaf haz^ gul>a* jah mngalei^ands j^airhlai]^ laireikcm. jah saL

2 guma namin haxtans zakkaius sah yas feuramafileis motarje jah yas gabigs«

3 jah sokida gasaiwan i'esu. was yesa. jah ni mahta faura managein. unte yah*

! — ' ' ' •

latnr et congpaitnr, 33. et percutienteB ocddant earn et tertio die exsurgit. 34. Et ii non quidqnam IraiiM
intellexenihit, et fint hoc yerbnm absconditum ab iis, et non sciverunt Laec dicta. 35. Factum -est antem
dam prope fait is lerico, caecas qaidlmi sedit ad yiam ad mendicandum; 36. audiens autem tarbam prae*
tereontem interro^yit, quid esset hoc. 37. Nanrarant autem ei^ quod lesus Nazoraeus transit. 38. Veruai
is exdamayit dicens : lesos , fili Davidis , miserere mei ! 39. Et hi praeeuntes increpamnt eum, at taoeret^
yenim is usque mnltum magis damarit: fili Dayidis, miserere mei. 40. Stans autem lesus inssit earn da-
cere ad se; quum prope esset autem ei, interro^yit eum 41. dicens; quid tibi yis ut fadam, Temm is
dixit: domine, ut yideanu 42. Et lesos dixit ad eum: vide, fides tua sanarit te. 43. Et stafifli
yidit et secutus - est eum gratias - agens deo et omnis turba yidens dedit landem deo. 19, 1. Et ia«
iens transiit lerico. 2« Et ecce, yir nomine vocatus Zaccaeus, hie fuit praefectns portitonuii
et fait diyesy 3. et quaesiyit yidere lesum^ quis esset, et non potuit prae turba,

IS, 33. wbliggvmitdam] St. j^ usblinffvan*
dans. — pridiin daga] (v> gr.

18, 35. du aihtron] ad mendicandam, gr. omn.
nQoooLLTSv, sic loco parallelo Mc. 10, 46, parti-
cipio aatem utitar J. 9, 8 saei sat aihlronds; ita*
que aliquis suspicari potest, Ulf. illis prioribus locis
nQoaoLiteiv legisse; infra 19, 48 pro cntovcop sunt
c^., qui ehcoveiv legunt, Ulf. du hausfan.

18, 86. faurgaggandtin^ Ulf. pro diane^
QSvoffhov c. cod. D et yerss. TtaQanoQsvofiimv
legfsse yidetur, yid. Mc. II, 20.

18, 37. pai*gaggip\ Z. 4: pairgaggip.

18, 38. f^ U] yemm is, gr. omn. nal. -*
tAuhvopida} J. St. :(: diy.; xseterum yid. ad M. 9,
28. — qipands} St. j: qiiands. -^ Jmm] pro so*
lita yocatiyi fonna sumau^ sic Cor. 1^ 16, 15 dlMH

Pu. L. 19, 5 xaikhaiu. M» 26, 28 jnrislu pro
aaupau^ zakkaiau, jnrisfau, cf ad L. 1, 54.
18, 39. tVia] J. St. B. 4: imma.

18, 40. Hmma^ ei, "^ gr. omn., nam avtw^
quod le^nt, pertinet ad eyytaavtog*

19, 1. taireikon} J. &t 4^ tairetko.

19, 2. guma — zakkaius] cod. Argf, , uti edi*
dimus; J. 4^ 9idn sakkaius haiiandn, St. 4^ mam
zakkaius haiiands, B. -|- maMtui zakkaius kai*
tans. — saK] hie, Ulf. fortasse c. cod. D et yeras*
ovTog pro vulg^. xal avtog legit, sed yid. ad J.
18, 26; cetehim B. 'j' Jah sa^ J. St. lac. usque
ad moiarie. — jah\ ult^ Ulf. c. codd. • ovtog* —
etAig9\ J. St. B. + gakeigs.

19, 3. vtduam Mas} J. St. B. ± Mteol
ieita.

Digitized by

Google

4 jstau leltUs vas. ^h bi^ragjwds fym luuifaig ana smakkabagnu ei gaieyri ma*

5 uiite 18 and f>ata iQimaidA {^irbgc^an. jajfi bifie qam ana j^amma sjtada. in-
saiwands lup ieisus gasaw iha jah qa]^ du unma. zakjtaiu. sniumjands dala^

6 ateteig. bimma di^ auk in garda j^einamma ^al ik visajou jab 4Bmiim^dft

7 atotaig |ab andnam ina ff^ginoads. jab gasaiwandafitf( #lai biro^dedun qil>an«
S da^s. ^tei du frjayaurbtis ma^iB galaij^ ip gard tusdaljan. stai^dands ^an zak-

kaiuB qa|i du fraujiq. sai. balbj^ fdglpi^ nayeJiiiB. frauja, g gtdaiijc^a unledaini v^c^c^ ;^«^«^vr

9 j*ab jabai ym *v?a eCboloda. fidurfal^ £pa^da. qojf I>aii du inpna iefw;. |»at6i

bimma daga nas^s j^amma g«pda Tarf>» uqte jab sa sunus abrajbanus ist.

10. 11 qafla auk suntis mans sokjan jab nasjan fmns fralusanan^. at gabausjsoidam

j^an im ^ta biaukands qa{> gajukon. bi {)atei newa iairusalem vas, jab ^ubta

12 im ei suns skulda yesi j^udangardi gulwst gasvikun^jan. qa]^ j^an. manna sums

toti pftmif fait. 4. Et cnrrem prae asceadit in ficom, ut rideret earn, nmn is per hoc cogitarit transira*
5. Et quam reniret in banc locam^ spectans snrsnm lesus Tidit earn et dixit ad earn: Zaccaee, properans deorsom
descende, hodierno die enim in domo taa debeo ego esse. 6. Et properans descendit et excepit earn gaudens*
7. Et Tidentes omnes murmaramnt dicentes, qaod ad peccatoris hominis iyit in domum diyertere. 8. S(an8
antem Zaccaeas dixit ad dominum: ecce, dimidium proprii mei, domine, tribiiam paiiperibus et si cuius
qnid defirandaTi, qnadruplum reddo. 9. Dixit autem ad enm lesus, quod bodiemo die salus buic domoi
facta - est 9 quia etiam bic filius Abrabami est; 10. renit enim filius homiuis qnaerere et salvare bos
perditos. 11. In andieatibus autem iis boc, addens dixit parabolam, propter quod prope lerusalem fuit,
et yisnm-est iis, quod statim debitum esset regnum dei manifestari. 12. Dixit autem: bomo quidam

- — - — - — — i I. . . . ^

19, 4. bipragfands] St. ^ biprangands. Pro ad 2, 2), cogitari licet, glossator quidam ¥n gard

Tvlgata lectione nQodQa/nwv Uif. c codd. nQoa^ ad explicandam constmctionem dufravaurkiia mamf

dga^civ legisse Tidetur; nam bi notioni praepositio- qobis videtur addidisse; ea autem ellipsis et gr^ecp

nis ngng propins accedit, quam praepositioni 7tQn» — sermoni familiaris est (Mattbiae Griecb. Gramm.

/our ussiaig] J. St. B. ^ favra gaslaig* — &1 is, p. 701) , nee abborret a gotbico (vid. ad 8, 49).

® gr. omn. Sin omnia, quae legnntnr, sincera sunt, certe ordo

19, 5. flip] J. St. B. ^ j:, Z. ^ jup. — rerborum mutandus est bunc in modfxaii Jravawh*

tm$Ha zakkaiu} J. St. :): 'im xakiaie; ceterum de Hs man$ galaib 'in gard du u$saljan, cf. ad M.

zakiaiu yid. ad 18, 38. — ai§teig] J. St. ;): of- 9, 16. Cmn Zannio, qui du ad galaip tr^bi posse

sieig* — auk in\ J. St. j^ and. Ceterum Griesb. arbitratur, yeremur ut intelligentes oonsentiant. -—

falso adnotat, yag ab Ulf. esse omissom, qnum per fravaurhtWl J. St. 4^ Jravaurhian.

muk redditnm sit.^ 19, 8. zti^mu$\ J. 4^ aakkaiuB. — $€a\ J.

19, 6. aMaig] J.j^ afsiaig. .St. ^ «at sa*^ — fidurfalp fragildd\ c\^ gr. omn.

19, 7. du — ussaljan] mira dicendi ratio, qnum 19, 10. /oA] St. 4: ah. — pans fralusanam\ bos

jdu praepoaitio posita sit cum genitiyo, cum quo perditos^ fr« omn. zo aftoXmhog,

.easo coniuogi non solet. Locum es^^ cormptum, 19, 11* at gahcmsjandami J. St. B. J! M* *-t-

j^ du indicat et otiosum illud 'in gard. Z. aut 'iairwalefn t;a«] rs^ gr. omn.

du deleri, aut omisso 'in gard legi majuit du 19, 12. sunuil ^. 4^ mma. — - laudis\ gr. %lg

Jlravaurkim wiann. Si d^ glossa in te^m il- Mtogap fiaxgdv^ quod snpra 15, 12 j^^e per 'in

UUp cuiuB Ml ex^npla non panca i|iy#njntttwr i(iH« land /airrfl ,viMtud0 reddidit. — JfroaMV^iil St if:

19*

Digitized by

Google

14^

iuta$ i9, 18— 2S.

* 13 godakunds gaggida lan^ firaniman 'sis I>iadaiigardja jah garandida tak. athan

* * tauds pan taihun skalkans seinans iatgaf im tcfihun dailos jah qa]^ du uxl
14 kaupof) unte ik qpbnau. ip Laurgjans is fijaidediUi ma jabi uisandidedun airu

^ 15 afer imma qij^dans. ni Tileima {>ana f^iudanon ufar iinsis. jah var]^ bi^
atvandida sik aftra andnimands f^iudangardja jah haihait vopjau du sis j^ans
skalkans. I>aimei atgaf j^ta sihibr. ei gakunnaidedi. ira warjiziih garaurh-

16 te£« qam j^an sa frunmta qi{>ands« frauja. skatts I>eins gayanrhta taihun

17 skattans. jah qaf) du unma. yaila goda skalk. unte m leitilanima vast triggvs*

18 sijais yaldufioi habands uiar taihun baurgim. jah qam anf^ar qi]^ands« frauja.

19 skatts fieins gayaurhta fimf skattans. qap pan jah du pamma. jah pu sijak

20 ufaro fimf baurgim. jah sums qam qipands. frauja sai. sa skatts peins pand

21 habaida galagidana m fanin. ohta mis auk puk. unte manna hardus iis#

22 ninus patei ni lagides. jah sneipis patei ni saisost. jah qap du unma. us
munpa peinamma stoja puk. imselja skalk jah lata, yisseis patei ik manna

nobilis iyit in - regionem - loD^nqaam acdpere sibi reg^um et conrertit se* 13. Adyocans antem decern
servos saos tradidit lis decern pordones et dixit ad eos: negotiamini dooec ego Teniam. 14. Venun dyes
eiiis odernnt eiim et miseront le^tnm post earn dicentes: non voliimas Lunc regnare super nos. 15« Et
factum - est quum conyerteret se itemm accipieos regnum , et iussit yocare ad se hos seryos , quibns tradi-
dit Loc argentaiO) at cognosceret, quid quisque faceret. 16. Venit antem Lie primns dicens : dominey nummns
tuns fecit decem nnmmos. 17, Et dixit ad enm: bene, bone serye, nam in paryo fnisti fidelis,
sis imperium babens super decem urbes. 18* Et yenit alter dicens: domine, nummus tuns fecit
qninqne nummos. 19. Dixit autem etiam ad bnnc: etiam tn sis super quinque nrbes. 20. Et
quidam yenit dicens: domine, ecce, hie nqmmns tuns, quem babui positum in panno; 21. timni
nihi enim te, nam homo dams es, somis, quod non posnisti, et metis, quod non seyisli.
22* Et dixit ad eum: ex ore too iudico te, improbe serye et piger! sciyisti, quod ego homo

JranimanB. — gavandiia sik] conyertit se, gr«
omn. vnoatQiipai*

19, 13. t2r] ego, ^ gr* onra.

19, 14. airu] inde ab hac yoce asqne ad fi-
nem rersos 23 J. St. lacanam habent, quam B* et
Ih* expleyemnt; hodie ea est codids Arg, conditio,
at asqoe ad ys. 20 praeter literas ab ayersa plagula
transmissas qoidqnam legi plane non possit. — ^
[nma] B* lac.

19, 15. #1*1 B. ^ +. — ns} B. lac — «-
Jubr\ 8. 4^ nlubro. — wa warfizuh} quid quisque^
gr« tig xl (rt)* — ffavaurhtedt] B. gavaur % . •

19, 16. qam] B. :|: gan.

19, 17. unte\ B. lac. — letiikmmd\ Ih. ap.
Bii0ch« ^ aiekUamma; ceteram gr. omn. ila%i^

OTifi* — vast Iriggvsl oj gr. omn. — sijais] B.
lac« — taihun] B. ^ taihunia*

19, 18. gavaurhia] B. :p fravaurhta. — /Em/^
Hz. ^Jim^ sic qnoqne ys. 19.

19, 19. ufaro] B. + ufar, yid. L. 2, S. ~
fimf] yid. ad ys. 18.

19, 20. sums] B. anpar, qnod textoi gr. ao«
commodatias est, nam nullo alio loco Ulf. sums pro
StSQog ponit.^ — galagidana] Z. galagida tuaW ^ " * *-
(posuit earn), quod Ih. testaute in cod. Arg. scri-
ptnm sit; repudiayimns autem, qnod sensam paw
torbat, nee auctoritate ullius gr. confirmatur. Ceto*
nun B. hinc asqoe ad finem yersns signs lacanae ponit*
' 19, 22. jak] pr., qnod Sch. contendit, Vtt.

yems. xal pro d^ legisse, spedosiiui est, foaai

Digitized by

Google

Lucas 19^ 23 — 33.

149

23 liardufl im nimands j^aftei ni laglda jah snei^ands I>atei hi saiso* Jah duwe

ni adagides j^ta silubr mein du skattjam. jah qimands miji yokra galau8i<«

. 24 dedjau {>ata« jah du {»aim faurastandandam qaf). nimij) af mima ^ana skatt

25 jah gibiji j^amma tK>s taihun dailos habandin. jah qe^tm du imma. frauja*

26 habai]^ taihun dailos. qif^a allis izris f^atei warjammeh habandane gibada. i]^

27 af ^amma unhabandin jah ^atei habaij^ afiiimada af imiua. af^Jmn syef^auh
frauds meinans jainans. f^aiei ni yildedun mik {)iudanon ufar sis. briggi^ her

28 jah usqimi^ faura mis« jah qif^ands ^ata iddjia fram usgaggands 'in lainisau-

29 lyma. jah r&rp bij^e newa yas bej^sCagein jah bef^anijin af fairgunja. j^afei

30 haitada aleyjo. msandida tyans siponje seinaize qif^ands. gaggats m (k) yi{>ra«
yairtK>n haim. m I>izaiei inngaggandans bigitats fulan asilaus gabundanana.

31 ana Jiammei ni ainshun aiy manne sat. andbindandans ma attiuhi^. jah jabai
was mcps fraihnai. duwe andbindif^. sya qij^aits du unma. {Kitei firauja ^is

32 gaimeij^. galeijiandans ^an ^ai insandidans bigetun syasye qa]^ du un*

33 andbindandam j^an un qef^un J^ai fraujans ^is du un. duwe andbindats |>ana

dams sum snmeiis, qaod non posui) et metens, qaod non seyi. 23. Et car non deposuisti boc argenfum
meam ad argentarios , et yeniens cum lacro exigerem hoct 24. Et ad hos adstantes dixit : auferte ab eo
hunc nammam et date buic bas decern portiones babeoti. 25. Et dixerunt ad earn: domine, babet decern
poiliones. 26. Dico enim yobis, good coiqne babentium datar, yeram ab boc non-babente, etiam qaod
babet, aafertur ab eo. 27. At praeterea inimicos meos illos, qni non yoluerunt me reg^are super se, ferte
bac et occidite coram me. 28. Et dicens boc iyit ultra exiens in lerusoljmam. 29. Et factum - est, qnum
prope esset Betbsfage et Betbaniae a monte, qui yocatur oliferus, misit duos discipulomm suornm
BO. dicens: ite in bunc oppositum yicum, in quo ineuntes inyenitis pullum asini alligatum, in
quo non ullns unquam bominum sedit; solyentes eum adducite; 31. et si quis yos interroget:
cur solyitis? sic dicatis ad eum, quod dominus bunc cupit. 32. Euntes autem bi missi inyene*
ftnt, sicat dixit ad eos. 33« Solyentibus autem iis dixeront bi domini buius ad eos: car solyitis boBC

Terius; jah enim pro di saepissime ponitur. ^^ jah
lofa] et piger, ^ gr. omn. , Gotli. cum Brix.^^

19, 23* du skatijam] ad argentarios, gr. int
TQane^av, cf. Cor. 1, 10, 25 ai dciljam=^h (ua^
uiXX(() , cf. etiam ad L. 3, 1. — jah\ sec, Ulf. ® lyd.

19, 24. J^aurasfandandam] Z. j^ diy.

19, 27. appan] at, ^ gr. omn.; B. svepavih
e margine in textimi irrepsisse suspicatur, at alte-
rum glossa explicans alterum sit, sed yid. Pbilip.
3, 16 appan svePauh et supra 18, 8 tp svepauh
= TtXijv; cetemm idem significantes particulae con-
ionctae saepissime inyeniuntur, yid. ad M. 9, 17« —
Pakil J. St. i^ paiei.

19, 29. af\ sic cod. Arg. J. St.; B. Hz. Z.
aty quod sensos quidem postuiare yidetor, sed ba-
bet lectio codicis, quo defendatur, latino enim ser*
mone etiam dicitur aliqnid prope ab aliquo esse.

19, 30. gag^als] St. j^ gangap. — ^nngag^
gandans] Hz. 4= mgaggandans. — asilaus] asinI,
^ gr. omn. , Yulg. etiam addit astnae.

19, 31. 'inaisl sic cod. Arg. pro tgqis; yid.
ad 14, 31; J. :f v^qis , St. -|~ ^zvts.

19, 33. andbindandam] J. St. :|: andbindast^
dam% — im] pr., Ult ® %dv n&Xov.

Digitized by

Google

150

Zuc(i$ 19^ 34— 4S.

34.35 fulan* *ijf eis qe]^iin« fraiijin {^aurfts ^is isi jah attcuihim j^ana fiilan lesoa jah

36 usrairpandans yastjos seinos ana ^aiia fulan ussatideclim lesiu gaggaadin |>an

37 imma ufstravidedun vastjom seinaim ana viga. Li{>e ^an Vs newa vas jnj^an
at 'iddaljin f^is fairgunjis alerabagme. dugunnun alakjo manage! siponje fagi-

38 nondans hazjan giif^ stibnai mikilai 'in allaizo {K>ze sewun mahte. qi{>an«
dans* ]^iu{)ida sa ^onanda I>iudans m namin fraujias. gayair]^ m himina jah

39 yiil{>u8 m haufaurtjam. jah fiumai Careisme us ^izai managein qej^w d« unma.

40 laisari. sak fmim nponjam {>emaim. jah andhaijands qa]^ du un, qi^a izyis

41 l^atei jabai ^ai slayandl stainos hropjand. jah stins^ newa yas* gasaiY^ands ]^

42 baurg gaigrot hi |k> qifiands. j^ai^ i^ yissedeis jah I>u m j^amma daga ]^ei-«
namma fK> du gayair]>ja j^inamma. i^ nu gafulgin Ust fftura augam {>einaim«

43 I>atei qbtnaiid dagos ana fms jah bigraband fijands |>euiai grabai j^uk jah

44 bistandand ^nk job biyaibjand f>uk allaf^ro jah airpai ^uk gaibnjand jah
bama ]>eina 'in ^ns jah ni letand m ^ns stain ana staina. 'in ^izei ni ufkun-

45 f>es ^ata mel niuhseinais fieinaizos. jah galei{>ands 'in alh dugann usyairpan

46 ^ans £rabugjandans 'm 'izai jah bugjandans qif^ands du im. gamelif^ ist ^atei

pnllam? 34. Veram ii dixerant: domioo opnn hman est. 35. Et addoxeraiit banc pnlltmi lesu et con-
iicientes Testes snas super bnnc puUnm imposnenmt lesonu 36. Eunti antein ei superstraTemnt Testes
suas in Tiam; 37. qwatm. antem is prope emet iain ad descensvim boius montis olearnm, coepenint omnino
torfoa disdpalomm gaudentes landare deum Toce magna ob omnes, qnas Tidenint Tirtutes, 38. dlcentes:
benedictos bic Teniens rex in nomine domini, pax in coelo et gloria in ahissimis. 39* Et qnidam Fa«
risaeoram ex bac tarba dixerant ad earn: magister) increpa bos discipnlos tuos. 40. Et respondens dixit
ad -eos: dice Tobis, quod si bi tacent, lapides clamant. 41. Et qnnm-primnm prope fait, adspi-
dens banc urbem fleTit ob earn 42. dicens, qnod si sdres etiam ta in boc die tao baec ad pacem tnam,
Terum nanc absconditnm est ab ocnlis tais, 43 • qnod Teniunt dies soper te, et circomfodiant inimid
tui fossa te et drcumsistont et drcomdant te andique 44. et terrae te adaeqaant et filios tnos in Te
et non relinqaant in te lapidem snper lapide, ob qnod non cognoTisti boc tempos Tisitationis tuae. 45. Et
iens in templam coepit eiicere bos Tendentes in eo et ementes 46. dicens ad eos: scriptum est, qnod

19, 36. Pana fulan\ banc pnllnm, gr. omn.
'tti%6v. — ^e9ua\ St. 4^ tVmtmo. — vasijos seinasi
rw gr. omn.

19, 37. aUvabagme] J. St. j: diT. — dlahjd\
.J. St. B. :|: allot $o% Ceternm notandum est, ad-
yerbiam alakjo , quod aliis locis cam allai con-
inngi solet (yid. 4, 22. Mc. 11, 32), b. 1. Tice
adiectiTi (= Snag) fang^, sic infra ts. 48, cf. L.
6, & ffalvkun managein ^ke filu* — Poze Be*
tcwn] J. St 4^ po gesewun; cetenim Tid. ad 10, 5.

19, SS. piupida] Hz. :|: pmiida. — vtdpwil
St. j; vulius*

19, 42. Paiet] St. ^ papei. — puSVlL c
codd. et Terss. ** xai ye* — gafulgin] J. St. ^
gajialgin. — augam\ J. St. B. 4^ avgamm

19, 43. pua] J. St. B. 4: puk. — bigraband}
J. St. B. ^ barra • . et inde usque ad grabai
lac. — biitcmdand] J. St. 4^ bisandand, B. 4^ bi*
nandand; iam L. Teram -lectionem inTenit. — at*
fa^o] J. St. <> 4:.

19, 45. %n %za{\ J. ^ 4^. qnapropter Griedk«
Ulfl inter eos refert, qui iv avtffi onittant.

19, 46. qipands] St. 4: qipandans. — pai^
qnod, o gr. — bido} precom, gr. omn. n^oevx^g*

Digitized by

Google

Lucas i9, 47 — 20^ 10. |j^|

47 gards mdiui gards hSdo &t. lijj^ jus ma gatavideduti du filegrja piiibe« jah vas
laisjands daga M'ammeh m {lizai alh. ijf {lai auhmistans gudjans jah bokarjos soki«

48 dedim ina usqistjan jah Jiai frumistans manageins. jah m bigettin wa gatayide-
20 9 1 deina. manage! auk alakjo faahaida du hausjan imma. jah rarji m sumamma

dage jainaize at laisjandin 'imma |k> managein 'in alh jah yailameijandin at«

2 stojiun I>ai gudjans jah bokarjos miti fiaim sinistam jah qejiun du imma
qi^andans. qijj^ unsis m wamma raldufiije {lata taujis ai{>Imu i^as i'st sad

3 gaf fms l^ta yaldufioi. andhafjands f>an qati du 'im. fraihna 'i2STis jah ik ainis

4 TBurdis jah qi|>it^ mis. daupeins 'iohannis uzuh himina vas fmu^ uzuh mannam.

5 i]^ eis {lahtedun mi|> sis misso qil>andans. {latei jabai qijiam. us himina. qif>il»*

6 a|>]^an duwe ni galaubidedu]^ unma. i^ jabai qi|>am. us mannanu alia so
managei stainam afFairpi|i unsis. iriggvaba galaubjand auk allai 'iohannen

7. 8 praufetu yisan. jah andhofun ei ni yissedeina -waf^ro. jah 'iesus qaf) 'im. ni 'ik

9 'izTis qi|>a 'in 'wamma yalduEaje f)ata tauja. dugann jj^an du managein qitian

10 I>o gajukon. manna ussatida yeinagard jah anafalh 'ina yaurstyjam jah aflai^

jera ganoha. jah 'in mela 'insandida du {Mum aur^m skallc ei akranis {lis

jomos mea donras precom est, Temm tos earn fedstis ad ladbulam funim. 47« Et fuit docens die qoo«
que in hoc templo, Teram hi sanmii sacerdotes et Mcribae qaaesiyenmt eum perdere et hi principes popoIL
48. Et BOB inveneraut, quid facerent; turba enim prorsus suspensa - fuit ad audiendmn earn. 20, !• Ei
factum • est ia quodam dienun illorum in docente eo haac turbam in templo et eyangelizante adstetenmt hi
•aeerdotes et scribae cum his natn - maximis« 2* Et dixenmt ad eum dicentes : die nobis , in qua potesta-
tarn hoc fads, aut qnis est, qui dedit tibi hanc potestatem? 3. Respondens autem dixit ad eos: inter-
rogo TOS etiam e^ unom yerbum et didte mihi: 4. baptismns Iohannis exne co^ fuit an exne homini-
bos? 5. Venim ii cogitarunt cum se inyicem dicentes: quod si dicimus, ex coelo, didt, at cur non credl-
diatia ei? 6« Verum si didmus, ex hominibus, omnis haec turba lapidibus coniidt nos, £de]iter credunt enim
onnes, lohannem profetam esse. 7. Et responderunt, quod non scirent unde* 8. El Iesus dixit iis, non e^ yobia
dico, in qua potestatnm hoc &uio. 9. Coepit autem ad turbam dicere hanc parabohm: homo pkntayit yineamel
Iradidit earn colenis et abiit annos multos. 10. Et in tempore misit ad hos hortnlanos senrum, nt frudus huins

19, 47. daga wammeh] J. St. B. 4= ict. — 20, 3. andhafjandal St. j^ andhafjaitu. —

f\iza!\ St. 4^ ikizai. — gudjaml J. 4^ judjans, fraihna] St :^ fraina.
t. 4^ gttdiam. 20, 4. haul '• + hauh.

19, 48. tig€twi\ Ulf. c codd. •ro. — mana-^ 20, 5. />aA/erftm] St. jj: pahdedun. — ap^

fet] J. 4^ managai. — alahjo hahaida] J. St. B. pan] St. 4^ appa pro appa.
: altai gahahaida; cetemm de alakjo yid. ad vs. 20, 6. atfot] omnes, « gr. omn.

37. — du kawganl yid. ad 18, 36. — Imma} gr. 20, 7. visscdeina] St. | vissedemna.

emn. ante rf». 20, 8. jaK\ pr., sic cod. Arg.; IIz. + \p. —

20, 1. at laipandm] J« SU Z» 4^ ict. — * Vsini gipa] rsj gr. omn.

aimlasi] St« 4^ Mtm u ia i m. 0, 9.jerd\ annos, gr. oum.- xQOvovg.

Digitized by

Google

m

LucuB 2O9 11--S0.

e. rX.n^f^.^.asy,.^-^.

Velnagardis gebeina imma. 1^ pai aurtjans usUiggvaiidmui uui misandidedan

11 lausana. jah anaaiauk sandjan anparana skalk. *\^ eis jah jainana bliggraiH*

12 dans jah imsyerandans msandidedun lausana. jab anaadauk sandyan ^djan.

13 \\ eis jah pana gayohdondans usyaurpun. qa]^ f>an sa frauja pis yeiiiagardis*
yf a taujau. sandja sunu meinana f>ana Ihibaii. aufto fmna gasaiwahdans aistand*

14 gasaiwandans Jian ma fiai aurtjans pahtedun miti sis misso qi|>andans. sa

15 1st sa arbinumja. afslaham ma. ei mis yairjiai {lata arbi. jafa usyairpandans
ma ut us fiamma yeinagarda usq^nun. yra nu taujai mi £rauja pis yeina«

16 gardis. qimip jah usqisteip aurtjam paim jah gibij> pana yeinagard anparaim.

17 gahausjandans qepun pan. nis-sijai. ip is msaiwands du im qap. appan yra
1st pata gamelido. stains paimnei uskusun timrjans. sab yarp du haubida

18 yaibstins. wazuh saei driusip ana pana stain, gakrotuda. ip ana panai driu«i

19 sip disyinpeip ma. jah sokidedim pai bokarjos jah aiihumistans gudjanS us-
lagjan ana 'ina handuns m pizai vreilai jah obtedun po mahagein. &opun auk

20 patei du im po gajukon qap. jah afleipandans insahdidedun ferjans pansus
liutein taiknjandans sik garaihtans yisan. ei gaiaifabeinais yaurde jah atgebeina

Tineae darent ei; yeram hi hortolaDi percodenteg eam miseraDt Tacamii. 11. Et addidit mittere aBimi
gemim, vemm ii etiam illnm percntientes et deLonoraDtes miserant Tacauiii. 12. Et addidit mittere ter-
tinin; Teniin ii etiam banc yulnerantes eiecernnt. 13. Dixit aiitem hie dominas huins yineae: gnid fadam?
mitto filium menm hunc camm, forte hnnc yidentes aestimant. 14. Videntes autem enm hi hortnlaiii eog;itii-
nmt com ge inyicem dicenteg: hie eat hie haereg; occidimug enm, ut nobig fiat haec haereditag. 15. Et
(^icieDteg earn forag ex hac yinea o«x:ideniiit. Quid nunc faciat iig dominag haiug yineae? 16. Venit ei
perdit hortnlanog hog et dat hanc yineam aliig. Andienteg dixemnt autem: non git. 17. Vemm ig adi^i*
deng ad eog dixit: at quid est hoc scriptum, lapig, qnem reiecemnt fabri, hie factng-eat ad caput angfRli.

18. Qnigqne qni cadit In hnnc lapidem, conquaggatur, yenim in quem cadit, comminuit enm.

19. Et qnaesiyemnt hi gcribae et gnmmi gacerdoteg ponere in enm manug in hac here et ti«
muerunt hanc tnrbam; intellexemnt enim, quod ad eog hanc parabolam dixit. 20. Et diacedenteg mi«
geront inaidiatoreg hog e dolo ogtendenteg ae iugtog ease, ut caperent. enm ob - yeiba et traderent

20, 10. ^thtmd\ St. j: gelena.

20, 11. anparana] J. St. :|: anparan*

20, 12. gavandandans] sic cod. Ar^. et editt.
pEO gavundondans , yid. ad 4, 13.

20, 13. meinana\ J. St. 4^ meinama. — /tw-
han aufto\ editt. et Hz. '^ liubana uflo, leclio-
nem receptam Z. de praegtanti coniectura dedit; for-
mam concretam, quam yocant, articulus praepositug
requirit, nee ufto niai cum 'ibai coniunctum (gi le«
ctio M«. 27, 64 proba eat) inyenitnr.

20, 14. arhinumjal Ulf. c codd. ^ devte.

20, 16. nis'Sijai] sic cod. Arg. Hz. Z. (yid.
ad M. 6, 37); J. St. B. :|: ni sijai.

20, 17. 8tain8\ lapis, §r. omn. Jiid^oy, yid. ad
Mc. 12, 10.

20, 18. gairotudd] yid. ad Mc 9, 50.

20, 19. boiarios — gudfans] cx> gr.

20, 20. afleipandans] diacedenteg, er. noQiX^
Z7]Qi]aavt€g, IJlfl c. cod. D et yersg. ino^Qij^
cavveg legit. — u$ liuiein] J. St. ^ usamgHng

Digitized by

Google

Lucat 20, 2iT-^:

n$

21 uA rakja jah taldufiija * kiiidinfa« jah firelAm iba qip&ndand. laisa]!i# $itam

j^atei raihtaba rodeis jah laiseis jah ni andsaims andrairtii ak bi sub jai yig

22*23 gups laiseis. skuldu &t unsis kaisara gild giban pau mu« bisaiwauds j^an ize

24 unselein lesus qati du un. yra. mik fraisiti. ataugei]^ mis skatt urn habaip

25 manleikan jab ufarmeli. andhaQandans f)an qepun. kaisaris. ip is qa{)uh du

26 im. us nu gibiti po kaisaris kaisara jab po gups gupa. jab ni mahtedun gafa-
ban IS vaurde in andvairpja mauageins jab sildaleikjandans andaraurde is

27 gapabaidedun. duatgaggandans pan sumai saddukaie. paiei qipand usstass ni

28 yisan. firebim ma qipandans. laisari. moses gamelida uns. jabai wis bropar
gadaupnai aigands qen jab sa unbamabs gadaupnai. ei nimai bropar is po

29 qen jab urraisjai fraiv bropr seinamma. sibun nu broprjus yes\m jab sa fru«

30 mista nimands qen gadaupnoda unbamabs. jab nam anpar po qen jab sa

31 gasyalt unbarnabs. jab pridja nam po samaleiko. samaleiko pan jab pai. sibun

32 jab ni bilipun barne jab gasTultun. spedista aUaize gadaupnoda jab so qens.

33 in pizai usstassai nu warjis pize rairpip qens. pai auk sibun aibtedun po du

earn principatui et potestati praesidis, 21* Et mtenogamnt earn dicentes: magister^ scimoSy qnod rect^
loqveiis .et doces et non respids fadem, sed in Teritate Tiam dei doces: 22« debitanme est nobis caesari
tribntnm dare an nonne? 23. Perspidens antem eomm improbitatem lesos dixit ad eos: quid me tentatis?
24. Ostendite mihi nummnm, cnins habet efElg;iem et inscriptionem? Respondentes antem dixerunt:
caesaris. 25. Yenim is dixit ad eos : igitor reddite haec caesaris caesari et haec dei deo. 26. Et non
potuemnt capere enm ob- verba in praesentia torbae et mirantes ob-responsa eiiis tacuemnt 27. Acce«
dentes antem quidam Sadducaeomm, qui dicunt, resurrectionem non esse, interrogavemnt eum 28. di-
centes: magister, Moses scnpsit nobis, si cuius frater moriatur habens uxorem et hie sine -prole mor^tnr,
vt ducat frater eius banc uxorem et susdtet semen fratri suo; 29. septem igitur {ratres faerunt et bic pri-
mus ducens uxorem mortuus - est sine - prole. SO. Et duxit alter banc uxorem et hie obiit sine - prole. 3 1. Et tertius
duxit banc similiter; similiter autem etiam hi septem et non reliqnenmt liberos et obierunt. 32. Ultima omnium
mortua-est etiam haec uxor. 33. In hac resurrectione igitur cuius horum fit uxor? hi enim septem habuemnt hanc ad

B. J; ti« antgein ; yeram lectionem iam Maresh. p. 462
€t L. dederunt. — Jah aigebeind] et traderent, gr.
omn. elg to (^Sate) naqadovvai; Uif. cyerss. lat*

20, 22. skuldu] J. St. -|- skuld. — kaisara
g%li\ B. Hz. Z. -f- ict., qaod quamqnam loco Mc.
12, 14 comprobatnm, h. L textui graeco {xaiaaQL
q)6Q0v) non respondet.

20, 23. unselein] Ulf. c. codd. pro yulg, yrav-
ovQyiav legisse yidetur novriqiav, Tid. Mc. 7, 22.
Cor. 1, 5, 8. Eph. 6, 12. cf. Eph. 4, 31. —
iesus] ^ gr. omn.

20, 24. mis] J. St :|: mSt.

I.

20, 25. us nu gibip] Tid. ad Mc. 14, 44.

20, 26. andavaurde] response, gr. omn. &no^
XQiaei; ceterum J. St. ^ andvaurde.

20, 27. qipand] gr. aptiUyovreg, Ulfc c.
codd. Uyovteg legit.

20, 28. is] J. St. B. <> :}:.

20, 31. samaleiko] pr. similiter, *> gr. — Jah]
tert. et, ® gr.

20, 32. spedisia] ultima, gr. omn, Zoregoy;
ceterum Ul£ c. codd. ^ di*

20, 33. nu] gr. omn. ante usstassai. — vair^
pip] fit, Sch, temere eontendit, Grothum legisse iaTCCi*

20

Digitized by

Google

154

Lmcai^p 34^46.

34 qenai ' jah a^:idhaf jands qa]^ da 'im Yesiis. j^ai siiiipis ]^k aivis luigand jah ]ia<«
3^5 ganda. tff paiei vairfiai sind jainis idrui niutaa jah mstassais us daufiaim ni

36 liagand ni liuganda. nlh allis gasviUan panasei]^ magiui. ilmaiis aggilum auk

37 sind jah sunjus sind gutis usstassail suujus visandans. a]>I>an f^atei uireisaiid
dautians jah moses banvida ana aivratundjai sye qipij^. saw fraujan gu^

38 abrahamis jah gu|> Vsakis jah gup lakobis. a|>f^an guti nist daupsBze ak qi-

39 raize. aUai auk muna liband. andhaf jandans pan sumai pize bokarje qepun.

40 laisari* raila qa«^. nip -pan panaseips gadaurstedun fraihnan ma ni vaihtais.
41. 42 qap pan du un. -waiva qipand xristu sunu dayeidis yisan. jah silba dayeid

qipip in bokom psahno. qap irauja du fraujin meinamma. sit af taihsyon
43. 44 meinai. unte ik galagja fijands peinans fotubaurd fotiye peinaize. daydid ma

45 firaujan haitip. jah waiya sunus lutnma ist. at gahausjandein pan aUai mana-

46 gein qap du siponjam seinaim. Atsaiwip faura bokarjam paim yiijandam
gaggan m yf eitaim —

nxorem. 34* Et respondens dixit ad eog lesiU) bi filii Luios aeyi nabant et Dobimhir : 35, yenun qui digni
sunt iilud aeTmn nandsd et resarreetionein e mortnifl, non uubant, non nabantar, 36. neqoe eoim mori
amplins poMimt, aeqaalea aDgelis enim stmt et filii sant dei, resarrecHoiiiB filii exsistentes. 37. At qnod
vorgimt mortoi, etiam Moses sigDificarit in rabo, sicat dicit: yidi dominam demn Abrabaitii et denm bad
et demn lacobi. 38. At dens non -est moituomm^ sed yiyonun; onines enim ei yiynnt. 39. Respondentes
antem qnidam borum scribaram dixenmt: master, bene dixisti. 40. Neqne yero amplios ansi-sant in-
terrogare enm non qnidqnam. 41* Dixit aatem ad eos: qnomodo dicnnt Christnm filiom Dayidis tneJ
42* Et ipse Dayid didt in libro psalmeram: dixit deminns ad dominnm meom) sede a dextra mea,
43« donee ego pono inimicos tnos scabelknn pedum tnonnn. 44. Dayid enm dominam yocat, et qnomodo
filins ei est? 45, In andiente antem omni torba dixit ad disdpnios snos: 46, attendite a scribis bis
yolentibns ire in albis —

20, 35. Prnei] J. St. rf: puieu — mstassaisi
St. 4^ ussiassau

20, 37. bamnda'\ sic cod. Ai^. et editt. pro
handvida* — bow] yidi, ® gr. omn.; Ul£ c yerss.
Cetenun J. St. B. ^ gaei; iidem reUqna, quae de
boc capite in cod. Arg. exstant, omittant, nee qnid-
qnam literamm fere in bac plagnla cognosd potest;
quae none legimns, Ibrio debemus*

20, 43. i'k] 6go» ^ S^ <>>nn«

20, 44. daveidi Ult "^ ovv. — ^ajraiigan\ coff.

20, 45. at ^ahaugandem] Z. j: ict.

20, 46. wettaim] albis, sine dobio vagtjam
(atokaiQ 15, 22. Mc. 16, 5), nti iam lb. recta
yidit, proximo seqnebatnr; in gr. nnllam yerbi wei»
iaim respondentis yestigivm adest, qood Ulf. onde
banserit, non liquet; alba yestimenta, tanqnan
magnitudinem quandam, decns et maiestatem indi-
cantia, placuisse scribis ludaeorum, qui yeneratioais
quidquam accedere suae dignitati ex yestitu anln*
massent, lb. adnotat.

Digitized by

Google

Aiyaggeljo j^airh lohannen.

ly 29 SSaif sa ist yil>rus gups saei afnimip frayaurht j^izos manasedais. —
3^ 3 — amen amen qi|>a pus. niba saei gabairada lupapro. ni mag gasaiwan

4 piudangardja gups. — waiya mahts ist manna gabairan alpeis yisands. ibai

5 mag 'in vamba aipeins seinaizos aftra galeipan jag-gabairaidau. — amen amen
qipa pus. niba saei gabairada us vatin jah abmin. ni mag mngaleipan m

23 piudangardja gups. — ..naga yesun jainar. paruh qemun jah daupidai yesun.

24.25 ni naubpanuh galagips yas in karkarai Johannes, paproh pan yarp sokeins

26 us siponjam lohannes mip 'iudaium bi syiknein rabbd. saei yas mip

Eyangelium per lohanoem*

1, 29. Eece, hk e«t ragnwt dei^ qui mmit pecoattmi htiiiii manfi. — 3, 3* Anieiif amen £cd tiU)
airi qui nasdtmr deonimiy Bon potest videre Teg^nm dei. 4; — - qnomode potenfs est Tir nemd adaltns
exsistettfi? nuin potest in Btertnn matrig suae mrsos ire et naseatiilf? 5« — ^ Amen, amen dice tiM, nisi
qni nasdtnr ex aq«a et spirita) non potest ingjedi in return dei. — ^ 23. • * (mal)tae fnernnt HHc; igOwt
Teneront et baptizati faeimnt* 24. Non adhnc coniectns fuit in earcerem lokanaes* 25. Tunc rem
ficta-est qnaestio- a disdpilitt lohannis com ladaeis de ptiiificatione — 26. «— - rabbi, qui fait coib

Adnotmti^

Fra^enta, quae de capita prima, tertio et
qninto usque ad ts. 3S addidimus, asservata sunt
in commoitario super eyan^lium lohannis, Un^a
gothica conscripto, cuius frag^enta e codd. Yatica-
'w&B et Ambrosianis coHegit et Sttireins awaggel^
jwta j^airh ttAannen inscripta saper edi^t Masa-
mannus, profeasor Mimacensis.

1, 29. Skeir. p. 4 (37). uf\ est, ^ gr. omn.

3, 3. Skeir. p. 7 (39).

3, 4. Skeir. p. 8 (39) et iterum p. 9 (40).

manna] sic recte p. 9 le^tur, altero loco j: ma, li-
brarius enim alteram buins yerbi partem in pro-
xima Hnea scribere omiait. — gabairan alj^^ vi^
acnufi] tic p. % (t. gr« amn,, p. 9 gakmran post

visanda* — afhra galtipan'] Masni. p. 89 et 40
^.ict. -^jag'] p. 9jah, vid. ad M. 5, 37.

3, &. Skeir. p. 9 (40).

3, 29. Skeir. p. 11 (41) ..naga venm] Mssm;
coniecit managa t^aina gaveaun^ qunm Tera gavt'
son non significet tMty sed manere^ habiiare
{fiihstv L. 8, 27) et gr. omn. v^a^a noiXa le*-

Snt, nobis potius tkxtna managa ve$un complen«>
m esse Tidetur. — jainar] Mssm. p. 41 ® ±,
3, 24. Skeir. p. 11 (41). nauhpanuk] Bfasm*
:|: diy. , ceterum Gotb. ^ yag. — g^^og^P^ vaal rs^
jp, omn.

3, 25. Skeir. pu 11 sq. (4l). pan} cod. (si
▼era ita Jn ea scriptnm est^ ^ pau. -^ ¥ndamm1
Indaaia, gr. ^lovdaloVf ^'^'t : - i

20*

Digitized by

Google

156 lolanntM 3^ S9-5| 45.

]^U8 bindar jaurdanau. paimnei Jfa Teltvodides. sai. sa daupei^ )ah allai
29. 30 gaggand du imma. — so nu faheps meina usfuUnoda. jains skal Tahsjan. i]^

31 ik minznan. sa lupapro qimands ufaro allaim ist — sa us himina qumana

32 ufaro aUaim ist. jah Jiatei gasaw jag- gahausida. f>ata Teitvodeif). jah {k> yeiU
5^ 21 Todida is ni ainshun mrniti. — syasve auk.atta urraisdf) dauf^ms jab libaa

22 gataujip. sra jah sunus j^anzei vili liban gataujiji. nih pan atta ni stojip

23 ainohun ak staua alia atgaf sunau. ei aUai sveraina sunu syasye srerand
35. attan. — jains vas lukam brinnando jab liubijando^ i]^ jus vildedup syigiH

36 jan du weilai m liubada is. a]^|>an ik baba Teitvodipa maizein fmmma i<h
banne. po auk vaurstva. poei atgaf mis atta ei ik taujau po. po yaurstra*

37 poei ik tauja. yeityodjand bi mik patei atta mik sandida. jah saei sandida
mik atta. sab yeityodeif) bi mik. nib stibna is wanbun gabausidedup nib

38 siun is gas6wu{>. jah yaurd is ni babai]^ yisando m izyis. pande panei insan«
45 dida jains. f^ammub jus ni galaubeiji. — |>atei ik yrobidedjau izyis du attin.

te trans Jordanum , cni in, testatus-es, ecce^ liic baptizat et onmes eont ad earn. -— > 29* Hoc i^tur
gaadiam meam expletam - est. 30. Die debet crescerO) yeram e^ minui. 31. Hie deorsvm Teniens super
omnibas est — hie de coelo yeniens super onmibns est. 32. Et quod yidit et aadint| hoc testator) et
Loc testunonimn eins non ullus a'cdpit, — • 5, 21. Sicnt enim pater sasdtat mortuos et yiyere fadt, sic
etiam filios, qnos yalt, yiyere. facit. 22* Nee yero pater non iudicat qUiuI) sed iudiciam omne tradidit
filio^ 23. ut omnes colant filinm^ sicnt colont patrem. — 35. lUe fait Inx ardens et laceas, yemm
yos yoloistis exultare ad Loram in lace eins. 36. At e^ Labeo testimoniom mains hoc lohanne;
haec enim opera , qnae tradidit mihi pater , ut e^ fadam haec, haec opera, quae ego fado,
testantur de me^ quod pater me misit* 37. Et qui misit me pater , hic testatur de me. Nee
yocem eins. ^nqnam audisHs,. nee fiidem eins yidistis, 38. et yerbnm eins non habetis exsistens
in yobis, quod quern misit ille, huic yos non creditis. — 45. — quod ego accnsarem yos apud patrem;

3, 26. Skeir. p. 15 (43). jaurdanaul tH. ad. 5, 21. Skeir. p. 20 (45).

Mc 10, 1- 5, 22. Skeir. p. 20 (45). mnohm} sic cod.

3, 29* Skeir* p. 15 (43). Ambr.; Mssm. emendayit aifmohun, yid. ad Mc 9. S*

3, SO- Skeir. p. 15 (43) bis et p. 23 (47). g ^3. Skeir. bis p. 21 et 22 (46).

3, 31. Skeir. p. 16 sq. (43 sq.). w#] pr., ' ^

qoaa deinde sequuntur usque ad XaXec in common- ^> ^^- ^^®^- P* ^^ ^*^>

tario gothioo non ad yerbum sunt translata, scri- 6, 36. Skeir. p. 23 sq. (47). pawuMi} d«.

ptum est enim: Mtk airpakundana Jah us airpai «« articnli ad nomina propria positi yid* ad Mc

rodjandam i. c. se terrigenam et ex terra loquen- 1^> 1^- — «*] »«c* «r^> ®«T* omn.
tem intell. didt, quae sunt interpretis yerba, non 5, 37. Skeir. p. 25 fiq. (48) et Spedm. p. 24;

int^gre dtata^ secundum gr« esse debebat; sa vi" sandidd] sic cod. Ambr. recte^ Spedm. :|: sanda*^'

muoi us airpai (1. sa airpakunda) us airpai wanhungahausidedup]r<igt. — gasetvup] cod. Amhr.

"^'t S^E.tl^f (44). veitvoaidal pro 'Z/. ^^^^ * ^"-^'1^' -"- »«<^— i-

veitvodipa; pro partidpio passiyi haberif quod Mssm. inyenit, yid. enm ad p. 26.
Massmanno. yidetnr, lectio recepta non patitur propter 6, 38. Skeir. p. 26 (48) et Spedm* p. 24.

seqnens 'is^ quod sic aftijejram imma esse dejkel^ 6^ 45* Hinc indpinnt ea^ quae de eyanfslio

Digitized by

Google

I^hitnnes 5, 46-*6> 10.

157

46 ist «aei rrohida izvis moses. du ^ammei fus veneiti. jabai allis mose galaubidedei]^

47 ga-|>aii-laul>idedeip mis. bi mik auk jaius gameUda. j^ande nu jainis melam m ga«
&9 1 laubei]^. waiya meinaim yaurdam galaiib|ai|>. afar fiata galaiji lesus ufsirmarein |k>

2 galeilaie jah tibairiade. jah laistida ma manageins filu. mite gasewun taikniM

3 {lozei gatayida bi siukaim. usiddja fian ana fairgmii i'esus jah jainar gasat
4* 5 mip siponjam . seinaim. yasuh j^an newa pasxa so dulj^s ludaie. j^ruh ushof

augona lesiis jah gamnida j^ammei manageins filu iddja du unma qapuh du

6 filippau. yyapro bugjam hlaibans ei matjaina |>ai« j^atuh pan qafi fraisands

7 ina. ip »lba yissa. f^atei habaida taujan. andhof i'mma filippus* tyaimhundam

8 £^tte hlaibos ni ganohai sind paim {lei nimai warjizuh leidL qaip ains {lize

9 siponje is andraias bro]^ paitraus seimonaus. ist magula ains her. saei
habaij) •e* hlaibans barizeinans jah -b* fiskans. akei pata yra ist du sya

10 managaim. ijf 'iesus qa]^. yaurkeijj^ pans mans anakimod>jan. yasuh pan hayi
manag ana pamma stada. paruh anakumbidedun yairos rapjon syasye fimf

est qui accosayit tos Moses ^ ad qaem tob speraHs. 46. Si enim Mosi credereds^ iitigae crederetis ndbi^
ie me enim ilie scripsit, 47. Qaodsi igitnr illius scriptiB non crediHS) qaomodo meis yerbis credatis?
6) 1. Post boc iyit lesas trans mare hoc Galilaeoram et Tiberiadnm. 2. Et secatum - est eum turbaa
nultmO) qnia yidemnt signa, qnae fedt in aegrotis. 3. Exiit autem in montem lesus et illic sedit com
disdpnlis sais* 4. Fait aiitem prope pascba, boc festum ludaeomm, 5. Ibi snstnlit ocolos lesus et
obsenraTit, qnod turbae moltum ivit ad earn dixitfpie ad Filippnm: nude emimus panes, ut edant bi?
6. Hoc antem dixit tentans enm, yemm ipse sciyit, qnod babnit facere. 7. Respondit ei Filippns:
dncentis denariomm panes non sufficientes sunt his, at snmat qoisqne pancom. 8. Dixit unns homm
discipnlomm eins, Andreas, frater Petri Simonis: 9. est pner onus hie, qui h|ibet V panes bordea*
ceos et II pisces; sed hoc, quid est pro tarn maids* 10. Venim lesos dixit: facite bos homines
accombere. Foit antem gramen mnltnm in hoc loco, ibi accabaerant yiri nnmero circa qninqne

lobannis in codice Arg. snpersnnt. — du] pr«, J.
St. B. ^ bi* — vrohidd\ accosayit, minas recte
Ulfl praeterito ndtur pro praesente, gr. omn. pard-
cipiam habent, coios sensnm non recte capiens
yeiba male interpretatns est.

5, 46« moae galaubidedeip] <v) gr. omn. -^
ga - [hmu - 2aubidedeip] J. 4^ japau galaubide^
oeibj St. "^ japan galaubidedeip , B. 4^ ga pau
gttfimbidedeip. Ceterum yid. ad M. 9, 28, —
mSk auk} c^ gr.

5, 47* galaubfaip} Ulf. c. codd. Ttiarevarite
legisse, com B. contendere nolnmns, nam ille futn*
nun graecnm coninncdyo sno saepissime reddidit*

6, 1. pata^ St. 4: papa, —jah] et, « gr. —
tibairiade] J. Su 4: iiberiade.

6, 5. augona tesw] ro gr« — manageins fiJul
ro gr. omn. — qapuh] dixitque yid. ad J. ]8, 26.
cf. ad Mc. 2, 11 et ad Cor. 1, 16, 13.

6, 7. nimai} gr. omn. post leitH; cetenunUl£
c codd. ° avToiv et ti.

6, 8. gap] Ulf. ® avttp. — siponje] B. ^
sinanje* — paitraus seimonaus'] oo gr. omn*

6, 9 — 13. legnntnr bi yss. maximam partem
edam Skeir. p. 27 sqq. (49 sq.).

6, 9. 'b'] Skeir. ivans; St. 4^ tvaim.

6, 10. i'esus qap]c^gr. omn. — vasuh — pUf*
sundfos] Skeir. sensum, non yerba singula reddens
sic habet: ip eis at hauja managamma visandm
tn pamma siada po fiiusna anaiumbjan gatcud*
dedun fimf pusmdjos vaire^ i e^ yerum ii in

Digitized by

Google

15B

Iqkumme$ O9 ll-»39»

11 {nisundjos. namuh j^an j^ans hkdbans lecHifl fah aTJliudands gadaiKda j^aim

12 anakumbjandanu samaleiko jsh. faze fiske sya filu sve vildedun. ^aeuh bi^
sadai vaurj^un* qa|> du siponjam seinaim. galisif) pos aflifiiandeips draubsnos.

13 pei yaihtai ni fraqistnai. f^anuh galesun jah gafullidedun *ib* tainjons gabruko

14 us fimf hlaibam fiaun barizeinam. {>atei aflifhoda {Mum matjandam. fianih ^ai
mans gasaiwandans. fioei gatayida taikn lesus. qepun fmtei sa ist Ih suo|ai

15 praufetus sa qimanda 'in ]^o manase]^. if> lesus kunnands Jfat&L munaidedim
nsgaggan jah yilyan. ei tayidedeina ina du piudana. afiddja aftra in fairguni

16. 17 IS ains. ip sye seif)u yarfi. ati'ddjedun sipoojos is ana marein jah usstigun m
skip, i'ddjedunuh ufar marein 'in kafarnaum. jah riqis juj^ yar{i jah ni

18 afiddja nauhf^an du 'im 'iesus. 'if) marei yinda mikilamma yaiandin urraisida

19 yas* {»aruh farjandans sye spaurde *k* jah ^e* aif)]^u •!* gasaiwand 'iesu

20 gaggandan ana marein jah newa skipa qimandan jah ohtedun sis. f^aruh qa^«

21 'ik 'im. ni ogeif) 'izyis. j^aruh yildedun 'ina niman 'in skip, jah simsaiy jj^ta

22 skip yar{> ana airf^ai. ana fioei eis 'iddjedun. 'iftumin daga managei. sei sto^

millia. 11. Stunsit auteiii Los panes Iesus et gratias - agens distribuit liis acciunbeBtibiis ; siaiiliter etiam
kormn pisciam tarn maltnin quam yoluerant 12. Tunc ubi satmi facti - sunt, dUxit ad dtscipulos soos : colli-
de kaec remanentia fragmenta, ut quidqnam non pereat. 13. Tunc colleg^rant et complevenuit XII sporias fni-
■tis ex qiiinqne panibns his hordeaceis, quod relictom - est his edentibns. 14. Tunc hi homines Tiden-
tes, quod fecit signum Iesus 9 dixemnt, quod hie est in yeritate profeta hie yeniens in hone mundaak
15. Vernm Iesus cognoseens, quod cogitarunt exire et rapere, ut facerent eum ad regem, ahiit iternm u
montem, is solus. 16. Yemm ubi sero factum -est, adierunt discipuli eius ad mare 17. et adscenderunt ib
nayem, iyemntcfue trans mare in Cafamaum, et tenebrae iam factae - sunt et non adiit adhnc ad
eos iesus* 18. Verum mare yento maguo flante snsdtatum fuit« 19« Tunc remifanles circtter
stadiomm XX et V aut XXX yident lesum euntem snpra mare et prope nayem yenientem et timn^
runt sibi. 20. Tunc dixit: ego sum; ne timete yobis. 21. Tunc yoluemnt eum acdpere in nayemi
et statim haec nayis facta - est ad terram, ad quam ii iyerunt. 22. Postero die turba, quae stetit

gramiue multo exsistente in hoc loco hanc multitu*
dinem accnmbere fecemut quinque millia yirorum.

6, H. gadaiUda] Ulf. c codd. ® zoig /nad^Tj^
%alg^ oi di jtiad'r^TaL

6, 12. du] ^ Skeir. — drauhsnos] Skeir. +
drau9no8j yid. ad M. 5, 15. — pe%\ Skeir. eu

6, 13. Jimf'\ Skeir. paim •€• y quae lectio
nobis mirifice placet prae ea, quam cod. Arg. prae-
bet, nam repetitis nominibus semper fere articnlus
addi solet. — paim] pr. his, ^ Skeir. — barizeinam}
Skeir. additjcm •b' fiakam^ quod nuUus gr. agno-
•dt. — qfltfnoda\ sic rccte Skeir. ; in cod, Arg. exstat
ufUf.^.a, quod deest, legi non potest, quia in

ea parte yerbi membrana mntila est; editt. male snp-
pleyerunt aJUfnanda. — paim\ sec. , Skeir. at Pmau

6, 15. vilvahl Ulf. « (w%6v.

6, 17. 'iddjedunuh ufar] J. ^ tddjtdun uh
u/ar, St. 4: uidjedun uhufar. — nauhpam} adhoc^
^ gr.; Ulf. c. gr. ovtiw legit, cf. 5, 24. 7, 39.

6, 18. tj>] yerum, gr. omn. re; Ulf. Ibrtasse
da legit, cf. ad L. 18, 5. — marei\ J. St ^
marein.

6, 19. -i. jah -e. ] St. Hz. ^ rw.

6, 20. gap] Ulf. *> ammg.

6, 21. tna mman] rv) gr. — eis} ii, *^gr. onm.

6, 22. daga] die, ^ gr. onm. — $eW9m] Tide-

Digitized by

Google

hindar ntarGin. sewun patei skip anj^ar ni vas jainar aljist ain jah ^atei mi]^

ni qam siponjam seinaim lesus m pata skip ak ainai siponjos is galitiun*

m anj^ra Jfeai skipa qemun us tibairiadau newa j^amma stada j^arei matidedun

24 hlaif ana pammei aviliudoda firauja. ^aruh fmn gasaw managei ^atei lesus nist
jainar nih siponjos is. gastigun m skipa jah q^mun m kaiamaum sokjandans

25 lesu. jak bigetun uia hindar marein qej^unuh du imma. rabbei. -wan her

26 qamt andhof im i'esus jah qati. amen amen qipa izris. sokeiji mik ni patei
sewup taiknins jah fauratanja ak j^atei matideduti pize hlaibe jah sadai raur*

27 ^up. vaurkjai]^ ni f>ana mat pana firalusanan ak mat j^ana visandan du libai-
nai aireinon. panei sunus mians gibiti izyis« panuh auk atta gasiglida gup.

28«29 ^aruh qef>un du unma. wa taujaima ei yaurkjaima vaurstva gutis. andhof

lesus jah qap du un. ]^at-ist raurstv gups ei galaubjaif^ pammei Snsandida

^ 30 jains. qej^un du unma. aptian wa taujis Jpi taikne. ei saiwaima jah galaub-

31 jaima pus. yva, raurkeis. attans unsarai manna matidedun ana aupidaL svasve

32 ist gamelip. hlaif us himina gaf im du matjan. paruh qap im 'iesus. amen
amen qi|ia izyis. ni moses gaf izyis hlaif us himina ak atta meins gaf izyis

33 hlaif us himina pana sunjeinan. sa auk hlaifs gups list, saei atstaig us himina

dtra mare, Tyemnt qooci naris alia wm fait illic nsn mia et <iaod com dob renit diacipQlis sub
leans in lianc naTem, aed soli disdpnK eina ivenuit. 23. AJiae aotem Barea Tenenuit e Tib^ade, prope
kanc locom, ubi ederont panem, afar qao g^tiaa-egit dominoa* 24. Tone aotem Tidit turba, quod leava

BOB -est illic neqae diadpuK eiua, acanderuBt ib navea et yeaeraDt in Ca£Buvaam qoaerentea leaunib
25* Et inTeBemnt eom ultra mare direrontqiie ad earn: rabbi, qaando bac reniati? 26* Reapondit iia
leaoa et dixit: amen, ameB dico yobia, qnaeritia me^ bob quod Tidiatia aigna et predigia, aed qnod
ediatia-de hia paBibua et aaturi facti-eatia. 27* Operemini sen banc dbam bone peribilem, aed dborn
lurac naBeatem ad Titam aeternam, qoem filiaa bomiaia 6at Tobia; Lobc enim pater aignavit deaa«
2S. Tunc dixenmt ad e«m: qoid fadamoa, at eperemor opera dei« 29. Reapoadit leaaa et dixit ad eoa:
hoc* est opoa del, at credatia coi miait ille. 30. Dixerunt ad eom: at quid fada tn aigvoram, at videamoa
et credamaa tibi, qoid operaria? 31. Patrea noatri moBBa ederont in deaerto, aicot eat acrq>tum, paoem
e coelo dedit iia ad edeBdom. 32. Tone dixit iia leaoa : amen, amen dico yobis, non Moaea dedit yobia panera
e codo, aed pater mena dedit yobia panem e coelo banc yemm. 33. Hie enim pania dei eat, qoi deacendit e coelo

'*'^^) S^* li(iy; W* c« codd. 6?(5oy legit. — aJja] 6, 27. aiveinoti} J. St ^ aivemun^ Z« :|: a»-

'• St, 4^ uafa. — tntp ni qam] ct ad Mc. 14, 44* vainon* — gibip tzvh] r\j gr.

6, 23. ajhpa qemun\ ck> gr. — ana Pammei\ ^> ^S. vaurstva] cod. Arg. ^ yaursva.

in qno, bia Uifl ntitor ad drcomacribendoa geni- ^> ^^ qepun] VU. c. codd. « ovv^ et pnoa qm-

tiyoa qnoa yocant abaolutoa, cL 7, 14. ^®"*> ^^^ "^ Grieab. per errorem adnotat, alteram illod,

6, 24. gastigun] Ult c codd. o aijoL ^^ ^^^^"^^ ^' ^*"'^"^' ^^ ^"^ P^' ^^^^^ '^*-

6, 2*. qepumA] J. St ^ diy. 5^ 32. g^fj uec. dedit, gr. omn. dl3ioa$, aic

6| 26. Jah /ttwraianja] et prodigiai ^ gt. etiam ya. 37, cL ad L. 10, 19*

Digitized by

Google

160

lohannes 0^ 34-^47.

34 jah gaf libain j^izai manasedai. panuh qepun du muna. frauja. feaiATigifl gif

35 unsis fiana hlaif. jah qal> du im lesus. ik un sa hlaifs libainais. jj^ana gaggan-i
dan du mis ni huggrei]^ jah pana galaubjandan du mis ni f)aursei|i -w anhun*

36. 37 akei qf){> izyis fiatei gasewup mik jah ni galauheip. all j^atei gaf mis atta.
38 du mis qimi]^ jah j^ana gaggandan du mis ni usvairpa ut. unte atstaig us

39. 40 himina nih j^eei taujau yiljan meinana ak yiljan j^is sandjandins mik. |>atuh
j^an Lst vilja f)is sandjandins mik ei wazuh saei sai\yi{i j^ana sunu jah galau*
bei]^ du unma aigi libain aiyeinon. jah lurraisja ma ik in spedistui daga*

41 birodidedun Jian ludaieis hi ma. imte qa]^. ik im hlaifs sa atsteigands us

42 himina. jah qej^un. niu sa ist lesus sa sunus losefis. j^i^i yeis kun]>edum

43 attan jah aij[>ein. waiVa nu qi|>i]^ sa |>atei us himina atsta^. andhof |>an liesus

44 jah qa]^ du im. ni birodeip mi^ izvis misso. ni manna mag qiman at mis.
nibai atta. saei sandida mik. at]^insij> ina. jah ik urraisja ma m {>amma spe-

45 distin daga. ist gameli]^ ana praufetum. jah vairfiand allai laisidai gut»«

46 T^azuh nu sa gahausjands at attin jah ganam. gaggif^ du mis. ni fiatei attan

47 sewi was. nibai saei ist fram attin. sa saw attan. amen amen qi|>a izris.

et dedit Titam Luic mundo* 34. Tunc dixemnt ad earn: domine, semper da nobis Lane panem! 35. Et
dixit ad eos lesus; e^ sum hie panis ritae, Lie iens ad me non esurit et Lie credens ad me non sitil
imqiiam, 36. Sed dixi Tobis, quod yidistis me et non creditis. 37. Omne quod dedit miLi pater, ad
me yenit et Lunc euntem ad me non eiicio foras. 38. Nam desceadi e coelo, non at fadam volontatem
meam, sed Tolnntat^n Liiins mittentis me. (39.) 40. Hoc aatem est yoluntas Luios mittentis me, at quls-
que qui yidet Lunc filium et* credit ad eum, Labeat vitam aeternam, et sosdto eum eg^o in ultimo die.
41. Murmuraront autem ludaei de eo,. quia dixit, e^^o sum panis Lie desceudens a coelo, 42, et dixenmt:
nonne Lie est lesus, Lie filius losefi, cuius nos noTimus patrem et matrem, quomodo nunc didt Lie, quod
e coelo desceudi^ 43. Respondit autem lesus et dixit ad eos: ne murmurate cum Tobis inyicem; 44. non
homo potest Tenire ad me, nisi pater, qui misit me, attraLit eum, et e^ susdto eum in Loo ultimo die.
45. Est scriptum in profetis: et fiunt omnes docti dei; quisque nunc Lie andiens a patre et percepit, it ad
me. 46. Men qnod patrem yideret aliquis, nisi qui est a patre, Lie yidit patrem. 47. Amen, amen dico Tobis:

6, 33. gaf libttinl <v) gr.

6, 36. paieil Ulf. c. codd. ^ xal.

6, 37. gqfl yid. ad ys. 32. — gaggandan\
St. 4^ gagganditu

6, 39. Hie yersus in cod. Ai^. deest, fortasse
per eundem librarii errorem, quo in cod. 157 ap.
Griesb. exddit; facile id fieri poterat, quia Lie ei
sequens yersus idem initinm eundemque finem La-
bent. Cf. L. 17, 36.

6| 40. viljd\ cod. Arg^. Hz. editt rf: viljan;

non neg^ntes substantiynm S-ilrjjLta g^tbice vi^am
, (yelle) reddi posse, tamen genitiynm subiectiyum
cum eo coniungi posse negamus. Lectionem rece-
ptam iam Lje couiectura assecutus est et IL. pro-
bayit. Ceterum cf. Cor. 1, 16, 7 ubi cod. A men-
dose venjan pro venja leg;it, pro quo rectum tm/a
cod. B Labet/

6, 43. pan] autem, ^ gr.

6, 45. nu] nunc, ^ gr.

6, 46. sem was} <nj g;r. — aHw] patre, gr.
omn. ^£oD.

Digitized by

Google

lahanne^ d, 48— 61. |Q;|

48«49 saei galaubei]^ clu mis. aih libain aireinon. ik %m sa Uaifs fibainals. attans

50 izrarai matidedun maima m aupidal jah gasvultun. sa ist hli^fis. Baei lis iumina

51 atstaig. ei saei pis matjai ni gadaiit>nai. ik im falaifs sa liJ^anda. is. ns himina
qumana. jabai i/ras matjifi j>i8 hlaibis. libai]^ in ajukdufi. jah paq sa hlai&.
panei ik giba. leik mein ist. j^atei ¥k giba m j^izos manasedais libainais.

52 {Mtnuh sokiin mip sis misso ludaieis qij^andans. lyaira mag sa unsis lieik gi-

53 ban du matjan. f^anih qap du an iesus« amen am^i qifia iz\ds» nibai matjip
leik pis sunaus mans jah driggkaip 'is blop. ni habaip libain m izyis silbam*

^ saei matjip mein leik jah driggkip mein bIo|>. aih libain aiyeinon. jah rk

55 urraisja ina m pamma spedistin daga. pata auk leik meinata bi sunjai 'ist

56 mats jah pata blop mein bi sunjai ist draggk. saei matjip mein leik jah

57 driggkip mein bloI>. m mis yisip jah ik m 'irnma. syasye msandida mik li«
bands atta jah ik liba m aitins. jah saei matjip mik jah sa libaip In meina.

58 sa ist blaifs. saei us himina atstaig. ni svasve matidedun attans izrarai manna

59 jah gadaupnodedun. ip saei matjip pana hlaif. libaip in ajukdup. pata qap in

60 synagoge laisjands m kafamaum. panuh managai gabausjandans pize siponje

61 IS qepun. hardu ist pata yaurd« was mag pis hausjon. ip yitands letus in sis

qui credit ad me, Labet yitam aeternam. 48. Ego som hie panis yitae. 49. Patrea Teshi ederant manna
in deserto et mortni- sunt 50. Hie est panis, qui e coelo descendit, nt qoi de-eo edat, non moriatort
51. Ego sum panis Lie yiyens hie e coelo profectus; si qois edit de- hoc. pane, Tiyit in aeternitatem , et
antem hie panis, quern ego do, corpos meum est, quod ego do pro huius mundi vita, 52. Tunc increpa-
mnt cum se inricem ludaei dicentes: qnomodo potest hie nobis corpus dare ad edendum? 53« Tunc dixit
ad eos lesus: amen, amen dico vobis, nisi editis corpus hnius filii hominis et bibatis eius sangninem, non
Labetis Titam in yobis ipsis. 54. Qoi edit meum corpus et bibit meum sangninem, habet vitain aeternam,
et ego suscito eum in hoc uhimo die. 55. Hoc enim corpus meum in yeritate est cibus et hie sanguis
mens in yeritate est potus. 56. Qui edit meum corpus et bibit meum sangninem, in me manet et ego in
60. 57. Sicut misit me yiyens pater et ego yiyo ob patrem, et qui edit me, etiam hie yiyit ob me*
68. Hie est panis, qui e coelo descendit, non sicut edemnt patres yestri manna et mortni • sunt ; yerum qui edit
hnnc panem, yiyit in aetemitatem. 59. Hoc dixit in sjnagoga docens in Cafamaum, 60. Itaqne multi audientes
bomm disdpulorum eius dixerunt s durum est hoc yerbum, quis potest hoc audire? 61. Yerum sdens lesus in se

6, 48. libainais] St. :|; Jabainau, sic ys* 63. tius qnidem^ hoc yerbum , in eyangelio loh. autem

6, 50. ei — gadautmatl ut qui de eo edat, semper geminata litera g* scribi solet, cf. ad Mc. 10, 57:

non moriatnr, gr. omn. tva rig i^ airtov wayr) ^> 54. rfr^g-«/>] St. :|: rfrtfigr*tji. ^ InJ in, « gr.

xai fiv a7to&avr7.mml^.S^Mr.^.H^.iU^JUrm,iJf, «> ^«- manna} manna, « gr. — t^] yerum,

6, 51. KWa w] J. St. B. ± Ubamdans. — l.^' T""' ?^'' particulam Ulf. apudloh. in senten-

• X ^^^^*"rv*^ '"J •• •**• **• + wt^wwffpw ^y^ adyersatiyis saepius contra graeooruai aoctorita-

/aoatl Ms. ^JM. j^^ ^jjjj^ ^^ ^^ g 23. 29. 8, 15. 23. al.

6, 52. leik gtban} <x) gr. 5^ 59^ sfnagpge] Z. 4: mfnanoge. — iafat^

a, 53. driggtaip] J. drigttrip, sic.freqaen- 1101011] St ^ kafartmm*

21

Digitized by

Google

1^2. lahannea 6, 62— -7^ 5-

silbiil j^itei bSrodidedun pata j^ai siponjos is qilp dxL un. ^ata izvis gainaru

62«63 zei|>» jabai nti gatlaiwi^ sunu mans ussteigan. J^dei ras faur]^. ahma ist sam

* liban imji^. ^ata leik ni botdj^ raiht. Ik> raui^diu |K>ei ik rodida ustis. aBma

64 lai jah libainef mU akei sind i^yara sutmai* j^Aiei ni galaubjand. vissuh pan us
fnumdtja tesus* warjai siiid fiai ni galaul>jaiid«as jah was ist. saei galeivei^

65 'ina. jah qafi* du|>e qat> izyis j^aidi id axoAmn mag qmian at mis. nibai Xst

66 a^iban xmma fram attin meinammau lizuh j^amma mela managai gallon

67 siponje is ibnkai jah |>anasa]^ imp unma ni iddjedan. j^amh qa]^ lesus du

68 j^aim traUbim. 'ibai jah jus Tileit^ galei]^. paniA andhof inuna sehnon pai-

69 trus. £rauja« du wamma galeij^aima. raurda libainais aiyeinons liabais. jah
reis galaubidedum jah ufkunfiedum f^tei |»u is xristus siinus guj^s' libandins*

70 andhof im lesus. nin ik izris *ib* gayalida jah izvara ains diabaidus ist.

71 ^puh pan paha ludan seimoins luskarioiu. sa auk babaida ma galeyjan ains
7y 1 yisands pize tyalibe. jah warboda 'iesus a&r pata m galeilaia. ni auk vilda

2 m ludaia gaggan* imte sokidedun ina pai ludaieis uscpman. yasuh pan newa

3 dulps ludaie. so bleprastakeins^ panuh qepun du unma broprjus is. udeip
pa^ro jah gagg m ludaSan* ei jah pai siponjos sailyaina yaurstva pemar poei

4 pu taujis. ni mamia auk m analaugnein wa taujip jah sokeip sik uskuu*

5 pana yisan« jabai pata taujis. bairhtei puk silban pizai manasedai. ni auk pai

ipso, qnod mnrmuramnt boc hi discipnli eiiui, dixit ad eos: hoc tos sollicitat? 62. si igitar yidetis filium
hominis assargere, ubi fuit antea? 63. Spiiitus enty qui Tirere fadt; hoc corpus non prodest quidquam;
haec yerba, quae ego locutus - sum yobis, spiritus est et yita est. 64. Sed sunt yestrum qiiidam, qui
HOB credunt Sciyit autem e principio Iesus, qui sunt hi non credentes et quis est, qui tradit eum, 65. el
dixit: ideo dixi yobis, qnod non uUus potest yenire ad me, nisi est datum ei a patre meo. 66. Ex hoc
tempore mnlti iyerunt disdpulorum eius retrorsi et amplius cum eo non iyerunt. 67. Tunc dixit Iesus ad
hos dnodedm: nnm etiam yos ynltis ire? 68. Tunc respondit ei Simon Petrus: domine, ad quern eamos?
yerba yitae aetemae habes. 69. Et nos credidimus et agnoyimus^ quod tn es Cliristus, filius dei yiyantis,
70. Respondit iis Iesus: nonne ego yos XII elegi et yestrum unus diabolus est? 71. Dixit autem hone
ludam Simonis Iscariotem; hie enim habuit enm tradere, unus exsistens homm daodedm. 7, I. Et ambn*
layit Iesus post hoc in Galilaea, non enim yoiuit in ludaea ire, nam quaesiyerunt eum hi ludaei ocddere.
2. Fuit antem prope festum Indaeomm, haec scenopegia. B. Tunc dixerunt ad enm fratres eius: exi
hinc et yade in ludaeam, ut etiam hi disdpuli yideant opera tua, quae tu fads* 4* Non homo enim in ocodta-*
tione atiqnid fadt et qnaerit se agnitnm esse; si hoc fads,, manifesta te ipsum huic mundo« 6. Non enim hi

6^ 63. hban iaufip] editt. :J: ict. — rodida] 6, 67. Jah] St. ^ijap.

Ucntus sum, gr« AaAcS. — Ubains} yid. ad ys. 48, 6, 68. pamsK} tunc, ^ gr.

6, 64. galeiveip] !• St. 4- galevtip. 6, 69. xristus sunus\ Christns filius, gr. ayiog.^^

6, 66. muihii tempore, ^ gr, Mnn.^ d. ad l{bandins\ yiyentis, ^ gr.

Ts. 22. 7) 3. npfrnjoa] VU. ^ aov* — pul tm^ ^ gr.

Digitized by

Google

6 JmsljfXjvm lb gakubidedun imma. panih qap un lesus. mel mein m aauh ist«

7 i{^ jnd izTBT sinteiiio ist manviu ni mag so maiuise]^ fijan izvis. if> mik
.8 fi|a]|>. unte ik yeitFo^a bi ids f^atei vamaityA lize ubila sindL jus galei)>i{i m

itatjf j>o. 'ill ik m nauh galdifm m |>o dulj). unte meinata mel ni nauh us£ullif> 'ist
9* 10 fiatuh |»aii qap du un Tisands 'in galeilaia* ip bif^ galijiun ]fai broiajuM 'is.

11 J^amik jah is galaiji 'in |k> dul]^ ni andaugjo ak sye analaugnijba. fianuh 'iu-

12 daieis sokidedun uia 'in j^izai dulf>ai jah qef^un. war ist jams, jah birodeins
mikila yas 'm managein, sumaih qej^un f)atei sunjeins 'ist. an^arai qe^ua« ne.

13 ak sirzeSljf j>o managein. nih I>an ainshnn syej^uh bal§£^ rodida lit ma m
44. 15 agisis 'iudaie. i{i juj^an ana midjai dul]^ u{»taig lesus 'in aHi jah laisida. jah

16 sUdaleikidedmi manageins qij>andans. waiya sa bokos kann unuslaisi|is. and-
hof t>an 'iesos jah q^f>. so meina laisems nist meina ak j^is sandjandins mik.

17 jabai was yili yiljan 'ts tanjan. ufkcmnai]^ bi ]fO laiseuu framidi guf^a sijai.

18 |iau iku ftam mis silbin rodja. saei fram sis dlbin rodei[>. hauhi]^ seina
sokeif). 'if) saei sokeif) hauhij^a fds sandjandins sdk. sah sm^eins 'ist jah 'mvin-

l&atres eins credideruDt ei. 6. Tunc dixit lis Iesos: tempng memn non adhnc euty yeram tempos yestrom
semper est paratom. 7. Non potest hie mondus odisse yos, yerom me odit, nam ego testor de iis^ good
opera eorom mala sont. 8. Yos ite in festom hoc, yemm eg^o non adhnc eo in hoc festum, nam meom
4empm non adhoc expletom est. 9. Hoc aotem dixit ad eos manens in Galilaea. 10. Yemm qnom irent
hi fratres eins, tunc edam is iyit in hoc festam non palam, sed sicuti occnlte. 11. Tone ludaet quaesi*
Tenint enm in hoc festo et dixerunt : nM est ille ? 12. Et OMimmratio magna ^lit in tadba ; cpiidam dixtrnnt,
•qnod yeros est; alii dixerant: minime, sed sedncit hanc tarbam. 13. Non aotem uUas tamen aodacter
locotns - est de eo ob timorem Indaeorum. 14. Yerom iam in medio festo ascendit lesus in templom ^
^ocnit, 15. et miratae^sont torbae dicmites: qaomodo hie literas scit non-edoctos? 16. Respondit antea
lesns et dixit : haec mea doctrina non - est mea , sed hnins mittentis me. 17. Si qnis yak y^imtatem eias
lacere, cognoscat de hac doctrina, abne dee tit, an egone a me ipso lognen 18. ^oi a se ipso ioqnitor,
gloriam snam qnaerit; yemm qui quaerit gloriam huius mittentis se, hie yeras est et ininsti*

7, 6. m mtufi] editt. j: ict. , sic ys. 8 etsaepios. 7, 37. L. 2, 42); dulp accusatiynm esse et cam

7, 7. tns] eos, gr. omn. avtovy Ulf. per sjnr B. midja legi dobere, qai existimat, is r^otare

esia pro tfa> debet aua cum apcnsatiyo aiiam habere sigoifica-

7, 8. 'if}] yemm, ^ gr* omn. yid. ad 6, 58. — tionem, yid. L. 17, 4 ana dag, i. e. per diem;

meinata mel] cnj gr. nostro autem loco datiyus reqnintnr tempos in-

7, 9. pan] adtem, ^ gr. — gap — visandsl di- dicans, quo aliqtiid factum est, cf. J. 6, 23.

xit — ggnstensj^gr. omn. elmav — efiieivev; Ulf. c. 7, 15. manageins] turbae, gr. omn, 'lovSaXot.

Brix. ^Sn s p&H i j^wy'' ^ ' ^ ^ ^X*#t4^^;^U/ ^ wiib-WUs4^ 7, 16. pan\ Ulf. c. cod. o ap. Mi. ^ avtolg.

7, 12. mikila] Ulf. <» neol airov. 7, 17. ufhmnaip] cum Ih. Vm. iHnstr. p. 158

7, 13« nih J^arn] J. St. Z. :|: ict« ^ et 160 h. L et ys. 51 ufhmnai legf makerit, ne-

7, 14. midu»i\ sic ^oA. Arg^.; B. j; miija. — sciyisse yidetor, ufkunnan daas ieetendi ratienes

Adp U9staig] J. St. :|: duipus simg. Notanda est sequi. — tku] 3. dt. B. ^ ik.

Anna ^alifi Adp pro dtdpai (ts. 11. 12, 20. cf. 7, 18. sik} i. St ^ hs.

21*

Digitized by

Google

19 dijla m unma nist. niu moses gaf izris Hio^. jah ni aiiiBhim izrora tauji^

20 {>ata vitoti. ira mik sokeiti usqiman. andhof so manage! jah qepun. iuilnil^<m

21 habais. was Jiuk sokeip usqiman. andhof i'esus jah qap du un. ain yauratr

22 gatayida jah allai sildaleikei]^. dupj^e moses atgaf izvis bimait ni ^aiei fram

23 mose sijai ak us attam. jah m sabbato bimaitiji mannan* jabai bimait nirni^
manna in sabbato. ei ni gatairaidau yitoti |>ata mosezis. i^ mis hatizop. unte

24 aUana mannan hailana gatayida m sabbato. ni stojaiti hi siunai ak {lo garaib*

25 ton staua stojaif). qej>unuh Jian sumai Jiize lairusaulTmeite. niu sa ist j^am*

26 mei sokjand usqiman. jah sai. andaugiba rodei|i jah yaiht du imma ni
qij^and. 'ibai aufto hi sunjai uf kunfiedun ]^ reiks {>atei sa ist bi sunjai xri-

27 stus. akei [lana kunnum. yfat^ro 'ist i]^ xristus bij^ qimip. ni manna rait.

28 wa|>ro 'ist. hropida Jian 'in alh laisjands 'iesus jah qij^ands. jah mik kunnu^
jah yitup. yraj^ro 'im. jah af mis silbin ni qam. ak 'ist sunjeins. saei sandida

29 mik. fianei jus ni kunnuj). 'i{> 'ik kann 'ina. unte fram 'imma 'im. jah 'is mik

30 'insandida. sokidedun fian 'ina gafahan. jah ni ainshun usiagida ana 'ina handu.

31 unte nauhfianuh ni atiddja yreila 'is. 'ifi managai {>izos manageins galaubidedun
'unma jah qetiun. xristus pan qimiti. 'ibai ei managizeins taiknins taujai paim-

tia in eo non - est 19. Nonne Moses dedit yobis le^^in 7 et non ulliis Yestram facit hoc praecephnn*
Quid me quaeritis occidere? 20. Respondit haec turba et dixemnt: daemonem babes; qnis te qnaerit occi*
dere? 21. Respondit Iesus et dixit ad eos: unnm opus feci et omnes admiramini. 22. Ideo Moses dedil
Tobis circumcisionem y non quod a Mose sit, sed ex patribns, et in sabbato circumciditis bonuneni.
23. Si circumdsionem sumit homo in sabbato, nt non dissolratur praeceptnm hoc Mosis; Terum mihi ira-
sdmini, quia totum hominem sanum feci in sabbato. 24. Ne iudicetis e specie, sed hoc iustnm indi-
dum iudicetis. 25. Dixemnt antem quidam homm lerasol jmitamm : nonne hie est, quern quaemnt occi-
dere? 26. Et ecce, palam loquitur et quidquam ad enm non dicunt* Num forte in yeritate agnoyerant hi
prindpes, quod hie est in yeritate Cfaristus? 27« Sed hnnc noyimus, unde est; yerum Christns quum
yenit, non homo sdt, unde est. 28. Clamayit autem in templo docens Iesus et dicens: et me nosdtis el
sdtis, onde sum, et a me ipso non yeni, sed est yerus, qui misit me, quem yos noa
nosdtis* 29. Yemm eg^o noyi eum, nam ab eo sum, et is me misit. 30. Quaesiyenml
autem eum capere et non ullus imposuit in enm manum, nam adhuc non adiit hora einti
31. Yerum multi huius turbae credidemnt ei et dixerunt: Christus quum yenit, num plures signa fadat iia-

7, 22. bimaiiip] St. :f: btmaip. 7, 26. pize] St. + pizeu

7, 23. pata] quum Ulf. yerbo viiop articnium . ' 7, 26* vmhi] SU ^ vmipim -<— hi smfdt} ieo»

adiungat, in sue cod. ovtog iegisse yidetur, cuius in yeritate, ® gr.

tamen in nullo gr. libro nllum yestigium depre* 7, 29. tp] yemm » ^ gr. ; yid. ad 6, 68t

hendimos. — fb] yemm, ^ gr. omn, yid« ad 6, 7, 30. usiagida] J. -f- lagida*

58. — dttanal I. St. ^ allama. 7, 31. qepuH\ Ulf. c codd. "> oti. -* {Sot et}

7, 24, Ham] J* St. j: gimw. J* St Z. Grim. (UL 284) icu$ cetenun an haec

Digitized by

Google

lohannea 7, 32 — 41.

165

32 61 sa tavida* hausidedun ^n fareisaieis ]fo managein birodjandein bi uia
^ta inuhsandidedun andbahtaus pai fareisaieis jah j^ai auhumistans gudjan8#

33 ei gafaifaheina ma. |>anuh qa^ lesus. nauh leitila weila nup izyis im jab pan

34 gagga du {>aimiia sandjandin mik. sokei]^ mik jah ni bigiti|>. jah fiarei 'im ik«

35 jus ni magu]> qiman. f>ariih qej^wi fiai ludaieis du sis misso. wadre sa skull
gaggan. ]^i veis ni bigitaima ma. nibai in distahein j^iudo skuli gaggan jah

36 laisjan piudos. wa sijai Jiata yaurd. j^atei qap* sokeif) mik jah ni bigitif). jah

37 parei 'im ik. jus ni magup qiman. ip in spedistin daga j^amma mikilin dul«
l^ds stop lesus jah hropida qipands. jabai wana paursjai. gaggai du mis jah

38 driggkai. saei galaubeip du mis. srasye qap gameleins. awos us rambai is

39 rinnand yatins libandins. patuh pan qap bi ahman. panei skuldedun niman
pai galaubjandans du imma. unte ni nauhpanuh yas ahma sa yeiha ana im»

40 unte i'esus nauhpanuh ni hauhips yas. managai pan pizos manageins hausjan-

41 dans pize yaurde qepun. sa ist bi sunjai sa praufetes. sumaih qepun. sa ist

quae Iiic fecit? 32. Aadiyerant autem Farisaei banc hidbam marmiinuifein de eo hoc immisenmtqiM
nunbtros hi Farisaei et hi stuniiii sacerdotes, ut caperent einii. 33. Tunc dixit leans: adhuc breve tempos
cmn Tobis sam et turn vado ad hone mittentem me. 34. Qaaeritis me et non invenitis, et abi snm ego^
Tos non potestis renire. 35. Tone dixenint hi ladaei ad se inyicem: quo hie debeat ire, ut nos non
SnTeniamus enm, nisi in dispersionem gentium debeat ire et docere gentes? 36. Qnid sit hoc yerhnrn,
quod dixit: qaaeriHs me et non inrenids, et nbi snm e^, tos non potestis venire. 37. Yeram in ultimo die hoe
magno festi stetit lesus et clamavit dicens: si quis sidat, eat ad me et bibat. 38. Qui credit ad me, sicut dixit
aciiptura, fluvii e ventre eios fluunt aquae viventis. 39. Hoc vero dixit de spiritu, quem debuerunt accipere hi
credentes ad eum, nam non adhuc fuit spiritus hie sanctus super iis, nam lesus adhuc non exaltatus fuit. 40. Multl
totem hnius tnrbae audientes haec verba dixerunt: hie est in verltate hie profeta; 41. alii dlxemnt: hie est

particniarum compositio recte se habeat, admodnm
dubitamus; invenitur quidem et in sententiis infer-
rogativis, tum vero nee enclitica est, nee snffigi
alHs verbis debet. Quum autem, i'bai particula ad
sensom graeci fiTjTi exprimendum sufficiente, ei
soperflnum sit, supra vero desideretur verbum ali-
quod, quo (hi reddatur, librarii errore ei fortasse
hoc loco positam est, quod post qebun erat poueu-
dnm, cf. ad M. 9, 16. — taiknms} Ulf. c codd.

7, 32* pan] autem, <> gr, — tnuhsandidedun}
ie uh ita inter compositorum verbomm partes po-
mto vid. ad Mc. 14, 44, quod autem ilia enclitica
pro xai ponitur, de eo cL ad Mc 2, 11. ~ and*
Mkiam] gr. post gudjam.

7, 33. leiiild\ J. &U ^ leitO. — Pm]
^ gr. omn.

7, 34. magup] J. St. rf; majupt

7, 35. 9kuli] St. 4: shuli.

7, 39. sa] hie, ® gr. omn, — ana Sn] super
lis, « gr.

7, 40. pize vaurde'] haec verba, gr. tbv X6^
yov; Ulf. c. codd. iis consentit, qui taiv l6yonf
rovzcov legunt.

7, 41. sumaih] nee. alii (autem), Ulf. fortasse
c. codd. oi de legit. — pu] sic cod. Ai^g., pro eo
pronomine sine sensu posito B. eoniecit paw, quaa
coniectnram Ih. repetilt. Si nudo that Ul£ vm^
•sset, nemo quidquam desideraret, nam //^ yaQ
Cor. 1) 11, 22 eodem significata positam Gro(h« solo

Digitized by

Google

166

lolannea 7, 42—8^ 12.

42 xristufl. sumaih qefmn. ibai {>u us galeilaia xristns qimip* diu :gainel^ui8 qa(«

patei us fraiya dayeidis jah us be|>laihaim veihsa. ^arei vas daveid. xristus

43. 44 qiim|>. f^anuh missaqiss m pizai managein yar{> bi uia. sumaih j^an ize vilde-

45 dun fahan ma. akei ni ainshun udagida ana ma handuns. galij^un j^an f^
andbahtos du paim aubumistam gudjam jab fareisaium. jj^aruh qej^un du un

46 jainai. duwe ni attauhu|> ma. andhofun pai andbabtos. ni yfanhun aiy rodida

47 manna syasye sa manna, andbofun ^an un I>ai fareisaieis. ibai jab jus afair-

48 zidai siju]^. sai jau ainsbun I>ize reike galaubidedi imma aij^j^au fareisaie.
49. 50 alja so managei. j^aiei ni kunnun yito]^. &aqi[>anai sind. qaji nikaudemus dn

51 un. saei atiddja du imma in nabt sums yisands izei. 'ibai \itoff unsar stoji^

52 mannan. nibai faurj^is bausei|> fram 'imma jab ufkunnai]^* yra taujai« andhofun
jab qejiun du imma. ibai jah ]^u us galeilaia is. uitookei jab saiw fiatei prau«

89 12 fetus us galeilaia ni urreisifi. aftra du un lesus rodida qafiub. ik un liuba^

CLristos; alii dixerant: nnm e Galilaea CLristng venit? 42. Nonne scriptora dixit, qnod e semine
Davidis et ex Bethlehem oppido, ubi fuit David, Christng yenit? 43. Tunc dissensio in bac tnrba facta-
«st de eo. 44. Quidam autem eonim T«loerant capere earn, sed non nUiis imposnit in earn manns.
45. Ivemnt antem hi miuiatii ad hos sumnios aaeerdotes et Farisaeog; tone dixemat ad eos illi: cor noa
addnxistis eum? 46. Responderant hi ministri: non nllo aero loGotos - eat homo sicat hie homo.
47. Responderiiut autem iiB hi Farisaei: nnm etiam vos seducti estis? 48. Ecce an anas horom priacipaai
crederet ei aut Famaeorum; 49. sed haec tnrba, ^ui non nornnt leg^em, maledicti sunt. 50. Dixit ]!lIicodemaa
ad eos, qui adiit ad earn in nocte, qiiidam exsistens eomm: 51. nnm lex nostra iudicat hominem, nisi antea
audit ab eo et agnosdt, quid fadat? 52. Respondemnt et dixerunt ad eum: num etiam tu e Galilaea es? exquire
at yide^ quod profeta e Galilaea non exsurgit. 8, 12. Rursus ad eos lesus locutus-est dixitque: ego sam lux

Ibai reddidit; qunm autem addatnr, n^^c tamen illud
Pu sensus patiatur, emendatione opus est: quid
probabiiius illorum yironim coniectnra sit, ipsi in-
Teaire non potuimus, cf. Cor. 1, 15, 29 sq.

7, 44 — 52. Hi versus maximam partem etiam
in Skeir. p. 31 sqq. (51 sq.) leg^tur.

7, 44. tze vildedun] ro gr. — ni] St. ^ nih.

7, 45. auhumiHam] Z. ^ auhwnittan.

7, 46. andhofun] Skeir. c. codd. pan (atitem)
addit. — andbahtos] Skeir. -f- qipandans paid
addit, quod nullus gr. aguosdt, cf. ad M. 5, 8. —
aiv] ULf. c. cod. 7 ap. Mi. ° ovtcdq.

7, 47. sijup] Skeir. nup.

7, 48. sai jau] ecce an = jujJ. — aippauj
Z. :^ at p pan; oeterum Skeir. addit pize.

7, 49. 90] Z. 4: M.

7, 50. du twma] gr. post noAt* — tzti\ J.
St. + vu..

7, 51. mannan] J. St. ^ manna. — Jaurpis]
gr. post tmma. — ufkunnaip] vid. ad ts. 17.

7, 52. jah qepun] et dixerunt, Skeir. qipanr
dans (diceutes), omissis quae sequuutur du 'imma
contra omn. gr. auctoritatem. — urreisip] post hoc
yerbum J. St. addunt jaA et deinde siguum lacunae
ponunt. In cod. autem Arg. nee yoculae jah nee
alius omissionis vestigium apparet, nam Goih. c.
permultis codd. et verss. versum uitimum huins
capitis et pericopam de adultera (8, 1 — 11) omittit;
posterior igitur manus in cod, ad 8 , 12 haec ad-
scripsit: cap. 8. loh. iterum ergo lesus locuhis est
iis diceiis: Ego sum lux mundi. Quod hie prae-
cedit iuitium capitis omissum est, uti et illud prae-
cedens : et profectus est unusqnisque in domum suam.

8, 12. aftra] \S\L c. yetu^ "" ovv. — dmtmi
gr. post fVxtw.

Digitized by

Google

lohannf 8, 13 — 24. |57

manasedais. saei laisteip mik. ni gaggiji m riqiza ak habaiji liiiha[i libainais;

13 I>aniih qejiun du imma pai fareisaieis. {lu bi fiuk silban veitvodeis. 8o veit^i

14 vodif^ fiema nisi sunjeina. andhof lesus jah qaji du im. jah jabai ik yeit*
To^a bi mik silban. sunja isi so yeitvodif^a meina. unte vait. wajiro qam jah

15 ^ap galeij^a. \]f jus id yitnfy. wa|iro qiina ai{>{>au waji galeifia. jus bi leika

16 stojij^. i]^ ik ni stoja ainnohun^ a]>tian jabai stoja ik, staua meina sunjeina

17 ist. unte ains ni ua. ak ik jah saei sandida mik atta. jah j^n in yitoda izya-

18 ramma gamelij^ ist. fiatei tvaddje manne veitvodif^ sunja ist. ik im. saei

19 yeitrodja bi mik silban. jah veitvodeij^ bi mik saei ssmdida mik atta. qej^un
{lan du imma. war ist sa atta ]>eins. andhof iesus. ni mik kunnu{> nih attan

20 meinana. if^ mik kunj^edei]^. jah f^u attan meinana kunf^edeiji. ]fO vaurda
rodida in gazaufylakio lais^ands in alh. jah ainshun ni faifah ina. unte nauh«

21 panuh ni qam weila is. I>anuh qafi aftra du im iesus. ik galeijia jah sokei]^
mik jah in firavaurhtai izrarai gadau^i]^. padei ik gagga. jus ni magu]^

22 qiman. qej^un |>an iudaieis. nibai usqimai sis silbin. ei qif>il). j^dei ik

23 gagga. jus ni magu^ qiman. jah qafi du im iesus. jus us f>aim dald{>ro sijuji.
if) ik us paim iupapro im. jus us pamma fairif au siju{>. i]^ ik ni im us

24 jj^amma fednrau. qa]^ nu izvis. I>atei gadau|>niti in fravaurhtim izvaraim. jabai

mandi, qid segnitar me^ non it in tenebris, sed babet lucem vitae. 13. Itaqne dixerant ad eom bi Fa-
risaei : tn de fe ipso testaris , hoc testimouium tuum non - est Tenim. 14. Respondit lesng et dixit ad
eo8 : etiam si ego testor de me ipso, yernm est boc testimoniom menin, nam scio, nnde yeni, et qao eo;
rertun ros non sdtiB, nnde venio, ant quo eo. 15. Vos secnndnm caraem indicatis, renim ego non
indico qnemquanu 16. At si iudico ego, iudicium meom verum est, nam solus non sum, sed ego et qui
misit me pater. 17. Et autem in praecepto yestro scriptum est, quod duorum bomiuum testimonium
Terom est. 18. Ego sum, qui tester de me ipso, et testatur de me, qui misit me, pater.
19. Dixeruut autem ad enm: ubi est bio pater tuns? Respondit Iesus : non me nostis neque patrem menm;
si me nosceretis, etiam ntiqne patrem menm nosceretis. 20. Haec verba locutns - est in gazofylacio
docens in templo et nllus non cepit enm, nam adbuc non venit bora eius. 21. Tunc dixit rursns ad eos
Iesus : ego eo et quaeritis me et in peccato vestro morimiui ; quo ego eo , tos non potestis venire.

22. Dixemnt autem ludaei: ne ocddat se ipsum, qnod dicit, quo ego eo, tos non potestis Tenire.

23. Et dixit ad eos Iesus: tos ex bis deorsum estis; Temm ego ex bis supeme sum, tos ex boc mundo
estis, Temm ego non sum ex boc mnndo. 24. Dixi iam Tobis, qnod morimini in peccatis Testris, si

a, 15. tp\ Temm, ^ gr. St. ^jahpaUf ceteram pau gr. omn. post hun^e^

«, 16. aPPan^ Ulf. c codd. • di. appam ^'^^ 33 ..^^3 ,„^^ « ^^ ^„„ _ j-^j „<,, ^,^
nm = graeco xai, nb L,. 6, 32. ^ ^^^^ ^j ^j ^^ j.g _ ^^.^j ^^^^ ^ ^

Sy 19. nikj Su -i- m. — Jah Pau} J» ^ ict^ pah, — Hupaproi Z. nd semper ^^jvpapiro.

Digitized by

Google

1^ lohamnea 8| 25 — 38.

25 auk ni galaubel]) I>atei ik Itm. gadaiil>ni]> m (rayaurlitim izyaraiiii. j^anih
qe[>un du imma. {>u was is. jah qa{> du un lesus. anastodeins. fiatei jah rodja

26 du izvis. manag skal bi izvis rodjan jah stojan. akei sadi sandida mik sun-

27 jeins ist. jah ik. {>atei hausida at muna. f^ta rodja in ^amma fairwau. ni

28 iroj^un patei attan 'im qa{>. qapuh {>an du im lesus. {>an ushauheifi j^na
sunu mans, fianuh ufkuunaifi I>atei ik un jah af mis silbin tauja ni yaiht ak

29 svasve laisida mik atta meins. {>ata rodja. jah saei sandida mik mi^ mis ist*

30 ni bilaij) mis ainamma atta* unte ik patei leikai]^ unma tauja sinteino. f^ata

31 unma rodjandin managai galaubidedun unma. panuh qa]> lesus du {>aim ga-
laubjandam sis ludaium. jabai jus gastandiji in vaurda meinamma. bi sunjai

32 siponjos meinai sijufi jah ufkunnai]^ sunja jah so sunja frijans izvis briggi^.

33 andhofim unma. fraiv abrahamis sijiun jah ni mannhun skalkinodedum aiv

34 wanhun. waiya [>u qi[>is. I>atei frijai yair|>i]>. andhof un lesus. ainen amen

35 qi[>a izyis fiatei wazuh saei tauji[> frayaurht. skalks 'ist fraynurhtai. sah pan

36 skalks ni yisi{> m garda du aiya. sunus yisi[> du aiya. jabai nu sunus izyis

37 frijans briggi|>, bi sunjai frijai siju[>. yait j^atei fraiy abrahamis sijuji akei

38 sokei|> mis usqUnan. unte yaurd meiu ni gamot m izyis. ik j^atei

eoim non creditis, qaod ego sum) moriinim in peccatis yestris. 25. Tunc dixenint ad emn: ta quis es?
£t dixit ad eos lesns: principiiim , quod etiam loqnor ad tos. 26. Multiun debeo de Tobis loqui et iudi-
care, sed qui misit me, Terns est et e^, quod andivi apud enm, hoc loquor in hoc mnndo. 27. Kon
intellexemnt, quod patrem iis dixit. 28. Dixit antem ad eos lesus: quum exaltatis hunc filium hominis,
Innc cog^oscitis, quod ego sum et a me ipso facio non quidqnam, sed sicut docuit me pater meos, hoc
loqnor. 29. Et qui misit me, cum me est; non reliquit me solum pater, nam ego, quod placet ei, fado
temper. 30. Hoc eo loquente multi credidenint ei. 31. Tunc dixit lesus ad hos credentes sibi Indaeis:
si Tos statis in yerbo meo , in Teritate disdpuli mei estis 32. et cognoscitis veritatem , et haec Veritas libe-
ros TOS reddit. 33. Responderunt ei: semen Abrahami snmus et non homini seryiyimns aero uUo
qnomodo tu dids, quod liberi fitis. 34« Respondit iis lesus: amen, amen dico Tobis, qnod
quisque qui fadt peccatum, serms est peccato; 35« hie autem servus non manet in domo in aetemnm,
filius manet in aetemum. 36. Si igitur filius vos liberos reddit, in Teritate liberi estis. 37. Scio, quod
semen Abrahami estis, sed quaeritis me ocddere, quia Terbum meum non capit in Tobis. 38. Ego qaod

6, 25. anastodeins} gr. omn. trjv ciQX^^v, quod Jan omnibus fere lods respondere solet; idem sta-

qonm ab initio significare inter omnes coiistet, Ulf. tuimus de ts. 45.

•ntem convertat, tanquam lesus respondent, se 8, 31. gastandib] St. 4^ gasiandiU

prhidpinm esse, sine dubio errayit ille cum Tersid- 8, ^^.fravawrhta{\ B. Z. -j- JravamriiaiM ;

nibus et patribiis latinis, qui eodem modo zrjv a^- frequentissimus est usus dativi a snbstantiyis pea-

ymv accepenint, Tid. Griesb. dentis. Tide de multis lods Mc. 2, 2% f tauja iurf

8, 26. rodja\ loquor, gr. XiyiOf Ulf. c. codd. sa mnu$ man$ jah Pamma aabbato, cL «d

XaXdi legisse yidetwc^ nam huic graeco Terbo roc/* J. 9, 28*

Digitized by

Google

gasaw at attin meinamma rodja. jah jus I>atei hausicledu]^ fram attin izya«
39*ra]nma taup{>. ahdhofun jah qe{>un du unma. atta unsar abraham ist. qap im

40 16S11S. i]^ bama abrahamis veseif). vaurstra abrahamis tayidedei|i. ifi nu sch
kei]^ mik iisqiman mannan izei sunja izris rodida. I>oei hausida fram gu]>a.

41 ^atuh abraham ni tayida. jiis tauji{> toja attins izvaris. I>anuh qefitm unma.

42 veis us horinassau ni sijum gabauranai. ainana attan aigum gu{>. qa[i du un
lesus. jabai gu{> atta 'izvar vesi. friodedeifi {>au mik. unte ik fram gu{>a ur-
rami jah qam. nih {lan auk fram mis silbm ni qam. ak is mik msandida.

43. 44 duwe maplein meina ni kumiu[>. unte ni magu[> hausjan yaurd mein. jus us
attin diabaidau siju{> jah lustuns I>is attins izyaris Tilei|> taujan. jains mana^
maurl>rja vas fram friunistja jah m sunjai ni gasto{>. unte nist sunja m inuna«

45 ^an rodei]^ liugn. us seinaim rodei]^. unte liugnja ist jah atta is. i]^ ik [>atei

46 sunja rodida. ni galaubeiji mis. was izvara gasaki{> mik bi fravaurht. fiande

47 sunja qi{>a. duwe ni galaubei]> mis. sa yisands us gu[>a vaurda gu{>s hauseif^.

48 dufie jus ni hausei|>. unte us gu{>a ni siju{>. andhoiun {>an ]>ai ludaieis jah
qe]>un du imma. niu vaila qifiam veis patei samareites 'is {lu jah unhidj^on

Tidi apnd patrem meam, loqnor, et tos quod audiTistis a patre TeBtro, facids. 39. Respondemnt et dixe-
nmt ad eum: pater noster Abrabam est. Dixit iis lesns: si filii Abrahami essetis, opera Abrahami face-
retis; 40. Temm none qnaeritis me occidere, hominem , qni Teritatem vobis locatos - sum , qaam audiyi
a deo; hoc Abraham non fecit. 41. Vos facitis opera patris yestri. Tunc dixerunt ei: nos e fomi-
catione non sumus nati, unum patrem kabemus deum. 42. Dixit ad eos lesus: si deus pater vester esset^
amaretis utique me, quia ego a deo exii et yeui, neque autem enim a me ipso non Teni, sed is me misit.
4S« Cur loquelam meam non nosdtis? quia non potestis andire yerbimi meum. 44. Vos e patre diabolo
cstis et desideria huius patris yestri yultis facere; ille homicida fuit ab initio et in yeritate
non stetit; nam non - est yeritas in eo; quum loquitur mendacium, de suis loquitur, nam
mendax est et pater eins. 45. Verum ego, quod yeritatem locutus - sum, non creditis mihi.
46. Quis yestrum increpat me ob peccatum? Dum yeritatem dico, cur non creditis mihi? 47« Hie
exsistens e deo yerba dei audit; ideo yos non auditis, nam e deo non estis. 48. Responderunt
antem hi ludaei et dixerunt ad eum: nonne bene didmus nos, quod Samarita es tn et daemonem

8, 38. gaaaw] St. j: gasah. — Jwi Ulf. c. additur, comparari potest formula nt paftaseips ni

codd. « ovv. = ovxhi J. 16, 21. Cor. 2, 5, 16.

8, 42. urrann] Z. :|: tnran* — ni] non ^ gr. 8, 43. mein] J. St. ^^ meins.

omn., offendit ea particula praecedente »ttA eo magis, 8, 44. manamaurprja] sic cod. Arg.; editt. j:

quod Goth, graecortim morem negationes cumulandi mannamaurpija; cf. manaseds*
imitari non solet, h. 1. autem in nullo gr. duae ne- 8, 45. rodida] locutus sum, gr. omn. XaXd

gationes apparent. Cum' gr. aliquoties fecit, yid., (yid. ad ys» 26), of. ad L. 10, 19.
infra », 33. 16, 24. M. 27, 14. Mc. 7, 12. L. S; 4B. ^htwe] Ulf. c. codd. • Vjtifii^.

9, 36. Cum nostro loco, obi altera negatio temera 8, 48. pcm] autem ^gr. — qipam] St :fi qipan*

I. 22

Digitized by

Google

I7Q Iolanne$ 8, tt--9j 2.

49 habais. andhof ¥esu8, ik iiphul^n ni haba ak svera attan meinana. jah jus

50. 51 unsyerai]) mik. ik ni sokja hauhein meina* ut saei sokeifi jab atoji]^. amen

aineu qi|ia i^vis. jabai was vaurd mein fastai])* dau^^u ni gasaiwi]^ aiva dage*

52 j^anub qe|iun in imma fmi mdaieis. bu qf kimj^edum Imtei imhulj^on babais.
abrabam gadaujinoda jab praufeteis. jab ]fn qijiis^ jabai was mein yaurd ia*

53 stau ni kausjai dauj^au aira dage* ibai {^u maiza is attin unsaranaiiia abra-
bama. saei gadau{>iioda. jab praiifeteis gadau^nodedun. wana ^uk silban taujis

54 j^u. andbof iesu8« jabai ik baubja mik silban. so baubeins meina ni vaibfe
iBt isi atta meins. saei baubei]^ mik. j^anei jus qij^it^ jj^atei gu]^ unsar ist

55 jab ni kuqnuji ina. ip ¥k kann Yna. jab jabai qe^jau ^atei ni kunnjau uuu

56 sijau galeiks izyis Hugnja. ak kann ma jab yaurd is fasta. abrabam atta

57 izrar sifaida. ei gasewi dag meinana. jab gasaw jab faginoda. fianub qe^un
Jiai ludaieis du imma. fimiliguns jere naub ni babais jab abrabam aawt.

58. 59 qa]^ un lesus. amen amen qi]^ isms. faur|>izei abrabam vaurj^i. ik im. j^anuh

nemim stainans. ei vaurpeina ana ma. i]f lesus {>an ga&lb sik jab usiddja us

9y 1 alh usleijj^ands f^b midjans 'ins jab warboda sya. jab j^airbgaggauds gau-

2 mida mann blindamma us gabaur^ai. {>arub frebun ma siponjos is qi|fandans.

kabcf? 49. Respondit lesas; e^ daemonem non babeo, sed boDoro patrem memn, et tos iiilionorads
me. 50» Ego hob quaero gloriam meam; est q«l quaerit et iudicat 5l« Amen, amen dice robis, si quis
Terbum memn senrat, mortem non Tidet aevo diemrn. 52. Tanc dixenint ad eum bi Indaei: none cegnoTi-
mns, qaod daemonem babes; Abrakam mortons-est et profetae, et tn dids: si qnis menm Terbmn seiret,
Bon gustet mortem aero diemm. 53. Nam fn maior es patre nostro Abrahamo, qui mortuns - est , et pro-
Ibtae moFtni-sunt? Qnem te ipsom facis tn? 54. Respondit lesus; si eg;o exalto me ipsnm, haec gloria
mea non qnidqaam est; est pater mens, qoi exakat me, qnem tos dtcitis, qnod dens noster est. 55. Et
BOB noscitis eum: Tenim ego nosco enm, et si dicerem, qnod non noscam eum, sim similis Tobis men-
dax. Sed nosco eum et Terbum eins senro, 56. Abraham pater Tester exsultarit, quod ti-
deret diem meum, et Tidit et gaTisns - est* 57. Tunc dixerunt hi ludaei ad eum: quinqna*
ginta annorum adhnc non habes et Abraham Tidisti? 58. Dixit iis lesus: amen, amen dBco
Tobis: antequam Abraham fieret, ego siun. 69. Tunc snstulerunt lapides, ut iacerent in eum;
Temm leans tum abscondidit se et exiit e tempio abiens per medics eos et praeteriit sic 9, !• El
transiens obsenraTit hominem caecum e natiyitate. 2« Tunc interrogamnt earn ^dpnli aius diceatei:

a, 50. ik} inr. c. codd. ^ Si. a, 54, un$ar} noster, gr. ^/icSy.

8, 51. aiva dage} St. 4: ict., sic ts. 52 cum s, 55. iunnja»\ J. St. B. rf: hmfau.

J.; ceterumi2a^€ (dierum) ^ gr.omn.utietiamTS«seq. q <« •• i t c# 4. ••

8, 52. mein vaurd\cs^gK. omn. -^ aiva dage} *» ^^' ^^^^ ^' ^*- * *^^*

Tid. ad TS. 5l..-.^A > i^iiB j «m« m^ 4b^s f^-Sfw 8, 59. jkin] tom, ® gc^ omn. — mtiUtparndt^^

8) 53. ^1 tn, <>gc SMI abioas — sic, ®gr«

Digitized by VnOOQ IC

tohaltmtt 9, 9 — iU

in

3 raM>ei. was fraTaurbta. sau j^au fadir^in is. ei bliiids gabaitfans Irarp. oticUiof
lestts. nib sa frayaurhta nih fadrein f»* ak ei bairhfa vaurf^eina yaurstva gufMS

4 ana unma. ik. skal vaurkjan vaurstva {>is sandjandins mik. unte dags Ksf . qimi]^

5 nahts. ]^a..6i ni manna mag vaurkjan. t>ail m ^amma fairwau un. liiiha]^ im

6 j^is fairwaus. pata qi^ahds gaspair dala]^ jah gavaurhfa fani us j^amma spai-

7 skuldra jah gasmait unma ana augona j^ata fani j^amma blindin jah qa]^ du
imma. gagg {>Tahdn m svumsl siloanus. ^atei gaskeirjada ¥nsandif>s. galai]^

8 jah af|>Toh jah qam saiwands. fmnuh garaznans jah j^ai saiwandans ma faur-

9 j^is Jmtei is bidagra yas qel>mi. niu sa 'ist. saei sat aihtronds. sumaih q^un.

10 patei sa tst. sumaih pafei galeiks {>amma ist. i]^ is qkp. f^atei ik im. fianuh

11 qejmn du imma. waiva usluknodednn j^us ]>o augona. andhof jains jah qa{>.
manna baitans iesus fani garaurbta jah bismait mis augona jah qa^ mis.
gagg afj^vahan in j^aia syumfsl siloamis. ifi ik galai^ jah bijrrahands ussaw.

T9hhif gnk peccarit) likae an parentes ekiB, nt caeeus nataoi fi^ret? 3« Respondit Iesus: neqae Lie pec-
cayk, neqoe pareates eius; sed vt manifesta fierent opera dei in eo« 4. Ego debeo facere opera Imiiis
mittentis me, dam dies est; yenit nox, quum non homo potest operari. 6. Dum in Loc mondo sum, lax
sum boias mandi. 6. Hoc dicens spui( liomam et fedt latem ex lioc spato et linirit el in ocalos hoc
latam huic caeco 7. et dixit ad eum: yade lavare in natatoriam Siloamis, qaod interpretatar: missus; ivit
et aUuit et renit yidkos. 8. Tanc yicini et hi ^ yidentesr earn antea, qnod is mendicas foit^
dixemnt; uonne hie est, ^i seAt mendicans? 9. Qaidam dhcemnt, qnod hie est; qaidam,
qnod similis hnie est; yerara is dixit, qaod ego sum. 10, Time dixernnt ad earn: qnbmodo
aperti-sunt tibi hi oeali? 11. Respondit iHe et dixit: homo, yocatns lesns, latum fecit et nnxit mihi
ocolos et dixit milii: yadie abluere in hoc natatoriam SfloMnis; yeram ego M et Itfv^ans yidi»

9, 2. sau hau] J. St. 4^ aa uppau. — blinda}
sic cod. Arg. ; Hz. 4^ btms.

9, 4. pa.^ti] editt. ^ Patei; quid in cod*
Ai^. scriptnm faerit, eognosci non potest, quum
inter pa et ei pars^ membrauae exesa sit, spatiom
antem tantum est, ut duas literas capere posse yideatur,
guamm alterius post a yestig^ium d^ alterius ante e
aut m aut n ant similis cuinsdam relictnm est.
Itaqne quamquam padei et Pareiy quas coniectnras
Z. proposuit, quia neque ita spatinm expleatnr,
neqae utrumque yerbum illud ^aeco Sre satis ac^
commodatum sit, rectB» esse ne^amus, tamen e tota
gothicorum yerborom copia nullam inyenimus, quod
reponi mereatar. Uuum qaod cum qaadam proba-
biUtate eonieceris, est pandei, pro quo librarius
literiB negKgenter transpositis Padnei scripsisse pn-
tandos est, sic quidem Mc. 14, 13 gaggasi pro
goggati soipsenit* — ni mmma\ St. ^ meinamma^

9, 6, %mmd\ ei, ° gr.

ana augona] gr.

omn., qui habent, post fani ponunt. — blindin}
J. St. :|: btindis.

9, 7. pvahart] layare, gr. omn* rtipaiy inpe-
ratiyum medii, sic Gothus altenim imperatitiun' itavv-*
desojg alteri adiaucfum per iofinitiynm saepius reddit,
yid. M. 5, 24 gagg gasibjon* Mc. 1, 44. cf. L.
18, 22. J. 10, 21. — galaip^ Ulf. c codd. « ovv.

9, 8. 'lis] is, ° gr. omn.

9, 9. aumaik] sec. , J. St. J! sumai. — Iji] ye-
rum, ^ gr,

#,■^0. J^] J. St. B. ^ 4^, forsan quia in cod.
Ai^. supra est scriptum, sed prima manus scripsit.

9j 11. afpvahan] abluere, gr. xal vhpai ef
post aihamis quidem; Ulf. cum iis codd., qui vlr-
^ai post vTtaye legtmt; ceterum yide ad ys. 7. —
tit paia stmmfsl dloamid] in hoc natatonom «Si-
loamis, gr. ^Ig tor Silwdfi* -«- tXl ego, ^ gr. omn.

22*

Digitized by

Google

fJ2 loJkammtB 9, 12 — 28.

12. 13 qej^iin ftfui da mima. yvat ist sa. i{> & qa]^. ni rait, gatiuhaud ma du fiarei-

14 saium |>ana saei vas blinds, yasuh j^an sabbato. fian j^ata fani gayaurhta lesus

15 jah uslauk unma augona. aftra ]^ frebyn ma jah j^ai fareisaieis. waiya
ussaw. if> 'is qa|f jah jj^aim. fani galagida mis ana augona jah aff^TC^ jah

16 saiwa. qefiun fian sumai jfize fareisaie. sa manna nisi firam gufia. pande sab-
bate daga ni yitai]^. simtiaih qefiun. waiva mag manna fravaurhts svaleikos

17 t^ittiifift taujan. jah missaqiss yar]^ mi]^ un. qejiunuh du j^amma faurj^is blin-
din aftra. jj^u wa qi[>is bi j^ana ei uslauk |>us augona. i'f^ 'is qa[>uh. patoi

18 praufetus 'ist. ni galaubidedun j^an i'udaieis bi ma. j^atei 'is blinds vesi jah

19 ussewi. unte atvopidedun j^ans fadrein 'is pis ussaiwandins. jah frehun ms
qijj^andans. sau 'ist sa sunus izyar. fianei jus qi|>i]^ I>atei blinds gabaurans

20 yaur|fi. waiva nu saiwif^. andhofim pan 'im pai fadrein 'is jah qepun. yi-

21 tum patei sa 'ist sunus unsar jah patei blinds gabaurans Tarfi. 'ip waiva nu
saiwip. ni yitum. aipf^au was uslauk 'imma po augona. yeis ni yitum. silba

22 usyahsans 'ist. 'ina iraihnip. silba bi sik rodjai. pata qepun pai fadrein is.
unte ohtedun sis ludaiims. jupan aiik gaqeptm sis 'iudaieis. ei jabai was ma

23 andhaihaiti xristu. utana synagogais yairpai. duhpe pai berusjos 'is qepun.

12. Dixenmt aatem ad enm: nbi eat liic? Veram is dixit: non scio* 13. Adducunt eum ad Fariaaeas
huiCy qui fuit caecns. 14. Fuit antem sabbatam, quam hoc latum fecit leans et apeniit ei ocalos.
15. Ronna autem interrogarant earn etiam hi Farisaei, quomodo ridit. Veram is dixit etiam Lis:
lotwn posnit mihi ad ocnlos et abliii et Tideo. 16. Dixenmt autem qnidam boram Farisaeorum: Lie Lomo
Bon-est a deo, quia sabbatonim diem non obsenrat; quidam dixerant: quomodo potest Lomo peccator
talia sig^a facere? Et dissensio facta -est inter eos* 17. Dixerant ad Lunc antea caecum rarsus: tn, quid
dids de Loc, quod reclusit tibi oculos? Veram is dixit, quod profeta est. 18. Non crediderant autem lu-
daei de eo, quod is caecus asset et yideret, donee advocarunt Los parentes eius, Luius videntis. 19. Et
interrogarant eos dicentes: Licne est Lie filius Tester, quem tos didtis, quod caecus natus fieret?
quomodo nunc videt? 20. Respondenmt autem iis Li parentes eins et dixerant: scimus, ipiod
Lie est filius noster et quod caecus natus fuit; 21. veram quomodo nunc yidet^ non scimus , aut quia
apernit ei Los oculos, nos non sdmus; ipse adultus est, eum interrogate, ipse de se loquatnr!
22, Hoc dixerant Li parentes eius; nam timuerant sibi ludaeos, iam enim dixerant - apud se ludaei,
at si quia eum confiteretur GLristum, extra sjnagoga fiat. 23. Itaque Li parentes eius dixeranty

9, 12. tp 'is] Teram is, ^ gr. omn. 9, 19. iitf] nunc, qua particula quum graecom

9, 13. galtuhand] St, ^ gatjuhan J * ^ m ^ m( f^ t f^ . aqti redditum esse yideatur, yid. M. 9, IS. i. 9,

9, 15. /ar^t^aim] sic cod. Arg:.; J. St. Hz. 25. 16,. 12 (cf. 9, 21), Ulf. oh omisit.

^ fareuaeu* — jah\ sec. etiam , ^ gr- omn. 9, 20. pan\ autem, ^ gt. ; ceteriun Ulf. c. codd.

9, 16. sumai] gr« omn. post fareinaie^ aliis diy an cum aliis ovv leg^erit, quum pan ntri«

9, n. famrpu] antea, Ulf. c. cod. II ap.Mi. qne particulae respondeat, certo did non potest.

ntni legit. 9, 22. uiana synagogais\ J. St. ^ U^ —

9, 18. Sf] pr. IS) ® gr. omn. Vfdrpail aic cod. Ai^.^ J. B. ^ tmrpm.

Digitized by VnOOQ IC

/•»aiiM0« 9^ S4--35. 173

24 j^tei usvabmns list lOban lraihm]>, atvopidedun j^an anf^aramma 8inl>a fiana
marnian, saei yas blinds, jah qe^un du unma. gif hauhein guj^a. yeis yitum

25 j^ei sa manna firayaurhts ist I>anuli an^of jains. jahai frayaiirhts ist. ik ni

26 yait fiat-ain yait ei bUnds yas i|» nu saiwa. j^anuli qe^un aftra. wa gatayida

27 ^UB. imya uslauk j^us augona. andhof un. qaji izyis ju jah ni hausidedup*

28 wa aftra yUeip hausjan. ibai jah jus yilei]> {lanuna siponjos yairj^an. jj^anuh
lafloun 'imma jah qej^un. ]fu is sipoueis {lammav i]f yeis moses siponjos sijum.

29 yds yitum f^tei du mose rodida gufi. i{> j^ana ni kunnum 'waI>ro ist.

30 andhof sa manna jah qajT du im. auk m j^amma sildaleik ist j^atei jus ni

31 yitu]^ ^aj^ro ist. jah uslauk mis augona. yitumuh fian fiatei gu[i frayaurh-«
taim ni andhause^t ak jabai yras gujiUiostreis ist jah yiljan 'is taujifi. ]>amma

32 hauseif^. fram aiya ni gahausi]^ yas j^atei ushiki]^ was augona blindamma
33. 34 gabauranamma. nih yesi sa fram gu[ia. ni mahtedi taujan ni yaiht. andhofim

jah qej^im du imma. in frayaurhtim ]^u gabaurans yarst alls jah I>u laiseis
35 unsis. jah usyaurpun imma ut. hausida iesus j^atei usyaurpun imma ut jah

quod adultQS est, ipsom interro^te! 24. Adrocamnt aatem altera Tice hanc bominem, qui Aiit caecui,
et dixerant ad earn: da gloriam deo! Nos scimas, quod Uc homo peccator est. 25. Tnnc respondit ille:
St peccator est, e^ non scio; hoc-nnum scio, qnod caecas fui, Tenim nunc video. 26. Tauc dixerant
rarsus : quid fecit tibi , qnomodo redasit tibi oculos ? 27. Respondit iis : dixi Tobis iam* et non audiyistiS)
quid iteram Toltis audire? nam etiam vos yultis bnic discipoli fieri? 28* Tunc deriserant earn et dixerant:
ta es discipolus baic, Teram nos Mosis discipuli samns. 29.. Nos scimns, qaod ad Mosem locutas-est
deas; Teram banc non noscimas, ande est. SO. Respondit bic bomo et dixit ad eos: nam in
boc mirabile est, qaod tos non sdtis, onde est, et redusit mibi ocalos. 31. Sennas rero, qnod
deas peccatores non exandit, sed si qais probas est et rolontatem eius fadt, banc audit. 32. Ab
aeTO 9on auditum fiiit, quod redudit aliquis oculos caeco nato. 33. Nisi esset bic a deo, non
posset facere non quidquam. 34. Responderunt et dixerant ad earn: in peccatis ta natus fuisti omnis
et to doces nos? Et eiecerunt eum foras. 35. Audivit Iesus, quod deceront earn foras, et

9, 25, Jains] Ulf* c codd. ^ xai elnsv* — - cut, non alicuius dicere soleant (vid. pauIo ante

m €|^o, ® gr. omn. — pat " ain} boc unum, ^r. siponeis pamma), ant Ulf. moses pro dativo atitnr,

omn. Sv, sic Rom. 9, 10. Cor. 2, 8, 19. Gal. 3, aut librarius pro mose (5, 46. 7, 22. Mc. 9, 4*

2 (quo loco = tovro ^6vov)j cf. Skdr. 38, 23. L. 9, 33 al.) per errorem moses scripsit. —

Ceteram de pat * ain pro pala ain scripto c£. ad aipanfos sffum^ <^ gr* omn.

10, 13; careas autem cum patainei confundas, 9, 30. ank] notanda est particnla insolita sede

qaod merom adTerbium est, qunm pai^am sub* posita^ quum enim post unum plnrare rerba enun*

Stantiyi vice fungatur.-^awo #J ^, *■ ■■■ , ^ A^; ^ tiati locum sumn, Itffegtp %V^^^^ * ^^^^ ^ principio

9, 26. qepun] Ulf. ° aur^T)P^t-* •••«<<• #▼'**• ponitnr, sic «Mir. 46, 4» ' g£ de raihtis ad Rom.

9, 28. panuk} tunc, ** gr. — moses] editores 10, 18.
pro genitiTi forma babent, quae aliis lods mosezia 9, 31. gup /ravaurhiam] <v> gr.

est, Tid. 7, 23. Mc 12, 26. L. 2, 22. Cor. 1, 9, 33. mahtedi\ St. ^ mapedi.

9, 9. 2, 3» 7} sed com Gotbi disdpnlom esse ott* 9, 34, pu} St. 4= t9t.

Digitized by

Google

174

lahamnea 9, USBp 6.

36 bigat ina qaj^uh du unma. I>ii gaulaubeia du smuui ffaiJfB. aoShof jemA jclk qa]^.

37 an was ist. frauja. ei galaubjau du unma. qaf^ j^an unma lesus. ^h gasawt

38 ina jah saei roddif^ ini|> j^iuu sa &t Vji jn qa]^. galaubja. fraiqa. jab mvait

39 ina. jah qa]^ lesus. du stauai ik m j^amma fodrwau qam. ^ f>ai unsaiwan-

40 dans saiwaina jah jfsa saiwandans blindai vairj^aina. jah hausidediui (ize fisn
reisdie sumai {lata jj^ai visandans mif^ unma jah q^un du imma» ibai jah

41 TOia blindai sijum. qal^ im lesus. 'i]f blindai veseif^. m {>au hieibaidedti]) fira*
yaurhtais. jjf nu qif>il>* j^atei gasaiwam. es^an fraTSunrhts xzrara j^airhrisi^.

10^ 1 amen amen qifia izvis. saei urn ni afgaggif^ j^airh daur m gardan lambe ak

2 sieigif^ alja[>ro. sah hliftus i8k jah vaidedja. 'i^ sa mngaggands ^afrfa daur

3 hairdeis &t lambe. {>ammuh dauravards udu]d|>. jah fN> lamba stibnai 'in

4 hausjand. jab {lo svesona lamba haiti{> bi namin. jah intkibi^ ^o. jah |mui {k)
sresona ustiuhiji. faura im gaggi[>. jah ^o lamba ina lais^and. unte kumiaii

5 stibna is« i]f frama{>jana ni laistjand ak {iliufaand fiaura imma. unte ni kunnun

6 (lize framaf^jane stibna. Jk) gajiikon qa{> 'im lesus. ij^ jainai ni frot^cm. wa yas.

laTeBil cum dixitqne ad tumt ivt credkne ad filwm dei? 36. Respondit ille et dixk: an qms est, dooMMy
at cradam ad earn? ^7. Dixit autem ei lesas: et ridisti emu et qui loquitur can te, Uc eat. 38. Ye-
^ fum 18 dixit: credo, domine! Et adorayit eum. 39. Et dixit lesna: ad iudiciani eg^ in hune mandaoi
veni, ut lii uon-yidentes rideant et bi yidentea caeci fiant. 40« Et afidiy«tint homm Fariaaearaoi qui-
dan lioc y exsistentes cum eo et dixemnt ad earn: num etiam nos caeci sumua? 41. Dixit iis leans:
•i caeci esseda, non utigue baberetig peccatum; yeran nunc dioitis, quod yidemua; i^tnr peccatum yeatrum
pemanet. 10, 1. Amen, amen dico yobia, qni intro non adit per portam in stabulnm oyinmi
aed Bcandit aliunde. Lie fiir est et malefieua; 2. yerum bic imena per portam pastor eat oyinm,
3. buic iauitor reclndit, et bae oyes yocem eina audiunt, et bas proprias eyes yocat in bo-
mine et edocit baa. 4. Et quum baa proprias edudt, ante eas yadit et bae otcb enn aeqnvn*
tar, nam noscunt yocem eiiis. 5. Venim alienum non aequuntur, aed fugfiunt ab eo, nam non noaemt
korum alienoram yocem. 6. Hanc parabolam dixit iis leans, yerum illi non intellexerunt, quid fuil|

9, 35. gmdauheis\ sic cod. Ar^; editt.' :{;
galaubeisj yid. ad M. 9, 26.

9, 36. an] particula interrog^tiya respondens
graeco xal in interrogatione ante pronomen coilo-
cato, yid. ad L. 3, 14), pro quo €U>tb. aliia loda
jah quoqne utitur, yid. Mc. 10, 26. L. 3, 14.
Cor. 2, 2, 2.

9, 39; pamma] bone, Scb. Ulfilam false in
iia numerat, qui zovvov omittnnt.

9, 40. suma{\ quidam , ^ ^r. omn. , additamen^
tum minus necesaarium, quum genitiyus fartUait
a J^fft visandang penifoat.

9, 41. qipip] cod. ATg,:!l;iq{\qtpip; riclibrariua

saepins errayit, repetena easdem sjUabas in diyersis
lineis, yid. ad M. 5, 31 et L. 1 , 65. J. 7, 45
(ubi inSkeir. jatiyaifiat scribitur); saepins id ei etiam
in eadem Uuea aceidit, yid. ad 12, 47. 13, 13.
Mc. 10, 29. L. 6, 17. cf. ad Cor. 2, 10, 12. —
eipan] sic recte ict. editt. et Grim. III. 2S2, re-
spondet enim simplici particniae ovv yel aiate; male
igitnr Oastitl.- €!ar. 1, i^, «7 et Mssm. Skeir. 41,
21. 43, 3. 46, 14. 47, 6 ei bam diy. ediderant.

10, 1. daur] St. j: dauk, sic ys. aq.

10, 2. daur] yid. ad ys. 1.

10, 3. stibnai] J. St. :|: stibna*

10, 4. svesona] VU. ^ nqo^atou

Digitized by

Google

lokanues id, 7 — 18.

175

7 j^atei rodida da Hia. J^amih qafi aftra du im i'esus. amen amen qi^a izvis.

8 liatei ik Im^ danr j^ize lambe. allai sra managai sve qemun. {>iubos fdni jah

9 yaMedjans. akei ni hausidediin im {>o lamba. ik im {lata daur. {^airh mik
jabai was uiDgaggi]^. ganisi]) jah iimgaggi{> jah utgaggi^ jah vinja bigitif^.

10 j^iubs ni quni]^ nibai ^ stilai jah ufenei[>ai jab fraqistjai. 'ip ik qam ei libain

11 aigeina jab managizo aigeina. 'ik un bairdeis gods, bairdeis sa goda saiyala

12 seina la^I> faur lamba. if) asneis jab saei nist bairdeis. {>u9ei ni smd lamba
sresa. gasaiwi^ Tulf qimandan jab bileif>i]> {laim lambam jab ^liubiti. jab sa

13 yulfe fraTiIyi]^ f^o jab distabji^ ]^o lamba. 'ip sa asneis aft>liubi]^. nnfe asneis

14 ist jab ni kar-ist ma ]>ize lambe. ik im bairde» sa goda jab kann meina

15 jab kmmun mik {>o meina. srasye kann mik aita jab ik kann attan jab sai-
^16 yala mema lagja faur ]^o lamba. jab anfiara lamba aib. jj^oei ni sind j^is

ayistris. jab [>o skal briggan. jab stibnos meioaizos bausjand jab yair^and

17 ain ayepi. ains bairdeis. dub]>e atta mik frijo{>. unte ik lagja saiyala meina.

18 ei aifara nimau po. ni wasbim nimi|f ]^o af mis silbin. yalduM baba aflagjan

qnod locutas-est ad eos. 7. Tunc dixit itenim ad eos lesns: amen, amen dico Tobis, qnod ego suni
porta hamm oyium; 8. omnes tain mnlti quam Teuemnt^ fiires sunt et malefic! j sed non aadirerunt eos
liae oyes. 9. E^o snm haec porta, per me si qiiis init, valet et iiiit et exit et pascnam inyenit. 10. Fur
non veuit^ nisi nt furettir et dissecet et perdat; Terum ego veni, nt yitam Labeant et pins babeant*
11. Ego sum pastor bonus, pastor Lie bonus animam snam ponit pro OTibns; 12. yemm mercenarins el
qni non -est pastor, cuius non sunt oyes propriae, yidet lupum yenientem et relinquit bas oyes et fngk^
et hie lupus arripit bas et dissipat bas oyes. 13. Yeram bic merceuarius anfugit, nam mercenarius est et
non cura - est ei barnm ovium. 14. Ego sum pastor bic boous et nosco meas et noscunt ui#
bae meae, 15. sicut noscit me pater et ego nosco patrem et animam meam pono pro bis oyi*
bos. 16. Et alias oyes babeo, quae non sunt buiiis oyilis, et bas debeo ducere, et yocem meam
andiant et fiunt nnum oyile, unus pastor. 17. Ideo pater me amat, quia ego pono animam meam^
nt iterum snmam banc. 18. Non qnisquam sumit banc a me ipso, potestatem babeo deponere

10, 7. tm} sec, J. j^ am*

10, 8. sve] V\L c. cod«L ^ tiqo e/aov*

10, 9. tnngag^'p] sec, St. 4: tnga^gip.

10, 10. tb] yerum, <" gr. cC ad 6, 58.

lOy 11. /aur] J. St. '5^. faur a, sic etiamys* 15.

10, 12. bliupip] St. ^ tUuhip.

10, 13. Kor^ull per elisiooem pro kara ui
(cf. 12 , 6) , sic pat « 'ist , paf - ain , nist pro
Pata 'ist, pat a am, ni ist; Uif. omisso yerbo
sobstantiyo saepins iara solum ponit, yid« M. 27^
4« Mc 4, 38. 12, 14.

10, 14. knnmtn — mma] noscont— -meae, gr«

yiyvciaxo/aat vno tcSy ifiaiv; ceterom J. St. rf
ttunnon.

10, 15. fam*} yid. ad ys. 11.

10, 16. bis avisfris] sic cod. Arg.; J. 'j^piza
vistrisy St. :p pha vtstris* — ain avept] T. &U
B. probaute Z. :|: aina vepi ; avepi, quod iam
lb. probayit rectum esse, nunc e Gor. 1, 9, 7 co-
guoscitur; idemque locus Scbulzium, qui Uif. avXr^
pro TVoifiVT] legisse adnotat, erroris arguit, ibi enim
qnoque avepi = noifivr^*

10, 18. mis silbin] me ipso, pronum esset
dicere, VIL c codd. aiX — ifiavzov omisisse, sed

Digitized by

Google

176

Iolanme$ 10^ 10 — 81«

]^o jah yaldufiii haBa aftra niman j^. po anabusn ij^sm at attm mamaitiiiia.

19.20 j^uh missaqiss afibra yar]> im^ ludaium m {^ize vaurde. qe{>uiiuh managai

21 ize. uiihiiIlK>n habai]> jah dvalmo]^. vrs, j^amma hauseif^. sumaih qef^iin. po

vaurda ni sind iinhul|>on habandind. ibied mag unhul]^ blindaim augona ushi-
22. 23 kan. Tar]^ fian umiuji^a in lairusaulymai jah vintrus yas. jah warboda lesus

24 m alh m ubizrai saulaumonis. f^anuh birunnun ma ludai^ jah qejj^un du
unma. mid wa saivala misara hahis. jabai ]^u sijais xristus. qi]^ unsis andau«

25 giba. andhof lesus. qa}) izyis. jah ni galaubei]>. vamrstva |K>ei ik tauja m na-

26 mm attins meinis. ]^o veityodjaud bi mik. akei jus ui galaiibei]^. mite ni aiju(

27 lambe meinaize. syasye qa{> iztis. lamba meina stibnai meinai hausjand. jah

28 ik kann |k>. jah laistjand mik. jah ik libain aiyeinon giba im. jah ni ira-

29 qistnand aiy. jah ni frayiiyij[» washim Jk) us handau meinaL atta metns
|>atei fragaf mis. maizo allaim ist. jah ni aiy aiushun mag frayilyan Ik> us

30. 31 handau attins meinis. ik jah atta meins ain siju. nemim aftra stainans Jfai

banc et potestatem babeo iteram snmere banc. Hoc praeceptum accepi a patre meo* 19. Tanc disaensio
iternm facta - est inter ludaeos ob baec verba 20. dixemntqae multi eorum : daemonem babet et insanit ; qnid
banc anditis? 21. Qaidam dixemnt: baec verba non sunt daemonem babentis, nam potest daemon caeds
ocnlos reclndere? 22. Facta - est antem innovatio in lerasoljma et biems fait; 23. et ambnlarit lesos
in templo in porticn Solomonis. 24. Tanc circnmdedernnt eam ladaei et dixemnt ad earn: asqae quid
' animam nostram tollis? si ta sis Cbristas, die nobis palam. 25. Respondit lesns: dixi vobis, et non ere-'
ditis; opera, quae ego facio in nomine patris mei, baec testantur de me. 26. Sed tos non creditis, qtua
non estis oviam meanim, sicat ^xi Tobis. 27. Ores meae Tocem meam aadiant, et ego nosco bas, et
seqanntar me. 28. Et ego yitam aetemam do iis, et non perennt nnqaam, et non eripit qaisqaam bas
e manu mea. 29. Pater mens qaod tradidit mibi, maias omnibns est, et non nnqiiam alios potest
eripere bas e manu patris mei. 30. Ego et pater mea» unam somas. 31. Sostoleront iterom lapides bi

boc non verom esse, mu silbin ostendit, quod
graeco iftavzov, non ifiov rcspondet; neqoe sic
sensam probnm mis silbin praeberet. Potius libra-
rios ocniis suis a po of mis ad po of mis silbin
lapsus of mis. akiei tk lagja po (arc iftoVf alX
iyut ii0^t]iu avT^v) omisisse dicendus est, vid. ad
Rom. 9, 15. Parom abfiiit, quiu Z. iam venim
tetjgisset. Lacnnae, cuius signnm St. post po ba-
bet, in cod. Arg. nnllum est vestigium. — at] J.
St. B. ^ bi.

10, 20. qePunvih] dixerontqoe, gr. IXsyov
di; Ulf. quamquara cum verss. latt. xa/, ctii apte
— uk respondet, legisse did potest, tamen nobis
c codd. ovv legisse videtur, vid. 16, 18 qepunuh
= tkeyov ovv, cf. ad 18, 26.

10, 21. mag unhulpo] r^ gr. omn

10, 23. ttbizvat] cod. Arg. a recentiore mann
4: ubizali.

10, 26. andhof] Ulf. « avuoig.

10, 27. meinai\ B. 4^ meina.

10, 29. patei — maizo] quod — mains, gr.
^mm% og — ^teitiov^ Gotb. c.rpatribns latt. et Vnlg.rc#A^-<
— Ml aiv] 3. St. B. 4^ ict.; ceterum aiv (onquam)
® gr. omn. — po] bas , ** gr.

10, 30. meins] mens, ° gr. — syv] sic cod.
Arg.; editt. -f- sijum; est autem, quam sensos po-
stulat, prima persona dualis numeri, sic infra 17|
22. cf. ad Mc. 10, 39. vid. Grim. I. 840, 1.

10, 31. nemun] Ulf. c codd. ° ovv*

Digitized by

Google

Iolanme$ 10^ 32—11/1. |77

32 iiidaiels. ei yaurpeina ana uia« andhof un lesus. managa goda vaursiya atau«

33 gida izvis us attin meioamina. m warjis ^ize vaurstve staineifi mik. andhofun
unma ]f9i ludaieis. m godis vaurstyis ni stainjam {luk ak m vajamereins jah

34 patei ]^u manna yisands taujis j^uk sOban du guj^a. andhof im lesud. niu vA

35 gameUf^ m vitoda lEvaramma. ik qa[i. guda siju]^, jabai jainans qa]> guda. du

36 I>aimei vaurd guj^s yar]^. jah ni maht ist gatairan f^ta gameHdo. j^anei atta
gayeihaida jah msandida m I>ana fairwu. jus q}]fi]f {latei yajamerjau. unte

37 ipip. sunuB guj^s un. niba taujau yaurstya attins meinis. ni galaubeif^ mis.

38 ij^ jabai taujau. mba mis galaubjaiji. |iaim yaurstyam galaubjai]^. ei ufkun-

39 naij) jah galaubjai]^ I>atei m mis atta jah 'ik m unma. sokidednn ma aftra

40 ga&han jah usiddja us handum ize. jah galai]^ aftra u£ar 'iaurdanu 'in pana

41 stad. ]>ar6i yas 'iohannes frumist daupjands. jah saUda jainar. jah managai
qemun at 'unma jah qef^un jj^atei 'iohannes gatayida taikne ni ainohim* 'i^

42 aData patei qajf 'iohannes bi j^ana. sunja yas. jah galaubidedun managai du
11 9 1 'imma jainar* yasuh fian sums siuks lazarus af bej^anias us haimai marjins

ladaei, Qt iacerent saper earn. 32. Respondit iifl lesmi; mn1(a bona opera ostendi robis a patre ilieo, ob
quod honiiii opemm lapidatis me? 33. Responderant ei hi Indaei: ob bonvm opus non lapidamna te^ sed
ob blaaphemiam et qnod ta, homo exsistenS) facia te ipsnm ad deam. 34. Respondlt iis lesns: nonne eat
scriptam in praecepto vestro: ego dixi, dii eatia. 35. Si illoa dixit deos, ad qnoa Terbam dei factmn-eat,
et non poasibile eat aolvi hoc acriptam: 36. qnem pater aanctificarit et misit in hone mandum, Toa dicitia,
qnpd bhiaphemem) qaia dixi: filiaa dei anm. 37. Niai faciam opera patria mei, ne credite mihi;
38. iFenim ai faciam, niai mihi credatia, hia operibna credatia, nt cognoacatia et credatia, qnod in me
pater et ego in eo. 39. Qaaesiremnt earn iterum capere, et exiit e maniboa eomm. 40. Et ivit itemm
trans Jordannm in banc locum, ubi fuit lohannea primnm baptizana ; et manait iUic. 41. Et mnlti yenemnt ad
enm et dixerunt, quod lohannea fecit aignorum non uUnm, verum omne, quod dixit lohannea de hoc, yeritaa fuit*
42. Et credidemnt multi ad enm illic. 11, 1« Fuit aotem quidam aegrotna Lazarua a Bethania, ex yicoMarjae

10, 32. f m] J.^ St. B. 4: hvn. 10, 39. $okidedun\ Ulf. c. codd. ^ ovr. —

10, 33. k'udaieis] Ulf. c. codd. ® Xiyovteg^ Vna qfira] <v; gr. — handum} manibua, gr. omn*

10, 35. patmei] J. St. :(: bammei* X^^Qog praeter cod. q ap. Mi.

10, 36. vajametjaul Waaphemem, gr. plao- lo, 40. barei\ &U ± batei. - jainar\ St. ±

frifAUQ, Ulf. c. codd. ap. Mi. jainak.

a^,^^\^\ ^'*''l exapectarena jaftot m, Ac emm ^^ .. ^ ^ ^ ^^ _

Croth. aliia locw graecum ee ov recte reddere aolet, * -J * -t. i ^ *^ » ^ :-«. ^,,

^. Mc 11, 26. L. 16, 11 «,. Cr.*l, 15, 13. S^^^^tda tmkne\ <^ gr

16. 32. aot boHde ni J. 6, 47; mba = el /«»?'. . . !<>» *2' gaJauhdedimi St. ^ gahuitteAm, — .

10, 38. niba •««] bW mihi, jr. »mn. xSp jm****] P"- «»♦• du.

Sot fin (o&). — j^aiM tMmrstvam galatdffmpi II, 1. ftr^oflUM] tU. ad M. 27, 67. — «vwAw]

d. « ij^ — , ufh$mmpi St f: mdttmnaip* St. j: tvkttn,

^/'.l'' 23

Digitized by

Google

ff^ Iala.nnt$ U, 3^16*

2 |«h m«r|iiis svk4rs i^m* TaMh ]^ nM»r|a» met daftodci fnu j«a hahaiia i

3 bisTarb foiiiii» is^ akufta seinaiiima. {^laozca Jbffo^ar Iwaffus aiufci tm. lutttidi-
dedna ]fVDL \m ST^trjus U du Xnama qij^ddm. &au^ auL [>Mkei isitjm. siuks

4 ist i]^ v^ gaibaiiajamds qaf^. so aiukei imi du dam^an ak m faauheiiiais gu^
& ei hmih^daii simus gii^ {wbrh |ata. fr^odoh ^ad leaw mair^aii jak svistar

6 AZQS . pah laaarunu STe liaiisida f^atei sitikft vas. j^anuh j^an salida m j^ammei

7 Tas rtada trans dagans. j^al^rah pan afer I>ata q^ du si^oajfion^ gaggam m

8 ¥udaiaa afira« q^^n du uoma Jiai siponjos. rahbei du s<Aidfiiliin {lok ai¥air«

9 paR staiuam Mdaieis. jah aflra gaggis jaind. andhof lesus. nin tv^M sind *wei-
los dagts. jabai was gaggi|» m dag. m gastigg(p[>. juula lnihat> ]^ fidrwaus

10 gasaiwij^. ap^an jaiiai was gaggifi ia naht* gastiggqi^ uate iiubad nist m

11 voamieL ^ qa^ jab alar I»ata c[i|>i|^ du mi. laaarus fr^aads unsar gaaairi^«

12 id&ei gaggam ei usyakjau uia* fiaadh qej^un fiai si|Kn|os Ms. fraii|a. jabai

13 depi^. haik Tabrj^if^, qa|uh |ia& lesus bi dauj^u is. i|> jainai bugidedim mtei

14 'is bi slep qej^L paBub fian qpfi du im lesw sidkuii}>aba« lazacw gasyalt.

15 jab fagino m izvara ei galaubjai^. unte ni yas jainar. akei gaggam du muna.

16 |ianub qa|i j^omas. saei baitada didimus. ^aim gablaibam seinaim. gaggam

et Marthae, sorom eias. 2. Fuit autem Marja, quae onxit dominiiin balsaino et tersit pedes eius capiUo
sno, cuius frater Lazarus aeg^otns fuif. 3. Misenmt autem hae sorores eius ad earn dicentes: domine,
ecce, qnem amas, aegrotns est. 4. Verum is audiens dixit: baec aegritudo non^est ad mortem, sed ob
g^loriam dei, at exaltetnr filius dei per hoc. 5. Amayit autem lesus Martham et sororejn eius et Laza-
rum. 6. Ubi audiyit, quod aeg^otus fuit, tunc autem mausit in quo fuit loco duos dies; 7. deiude autem
post hoc dixit ad discipulos: imus in Fndaeam iterum. 8. Dixerunt ad eum hi disdpuli: rabbi, iam quae-
tiverunt te proiicere lapidibus ludaei, et itemm vadis ilhic? 9. Respondit lesus: nonne duodecim sunt
horae diei? si quis yadit in dies>non oflendit, nam Incem huius mundi Tidet. 10. At si quis yadit in
node, offendit, nam lux non-est in eo. 11. Haec dixit et post hoc dicit ad eos: Lazarus, amicus
uoster, obdormiyit, sed imus, ut excitem eum. 12. Tunc dixerunt hi disdpuli eius: domine, si dormit,
sanus fit. 13. Dixit autem lesus de morte eius, yemm illi putaverunt, quod is de dormilione diceret.
14. Tunc autem dixit ad eos lesus manifeste: Lazarus obiit, 15. et gaudeo ob yes, ut credatis, quia non
fui illic, sed imus ad eum« 16. Tunc dixit Thomas, qui Tocatur Didimus, his sociis svis: imus

11, 2.fravjan\ J. St. B. ^ frmtjm. 11, 8. jiaO St. orjj.r

11, 3. vt\ eius, ° gr. 11, 11. gaggam] imusi^ gr. omn. TCOQCvofiaif

11, 4. u} is, sic cod. Arg. et editt, gr. omn. gaggam aliis la^ graces dya^^ev fere res^ndet,

^Ir^aovg, vid. ad Mc. 1, 42. — ad] haec, Sch. 11^ 12. slepip] yid. ad Af . 9, 24^

lalso adnotat, Ulf. omittere avtrj. — pairh paia] 11, It. u] sec b» ^gr. omn. — bi dep} it

per hoc, gr. cma. iv avrrig (inteU. a&&svsiag); dormitione, gr. ounw neQi %fjg KOifi^iog toi

exspectayeris pairh po (intell. simkeim), sed Goth. vnvov; ceterum reoentiov manns in co4 Arg. pr%

nd sensom. totius enamtiati rofert. $lep absnrde BMitayit ^aatuMf yid. ad JMU 9^ 24.

11, 6. ave\ Ul£ ^ ovv. — pan} St. j: pM^ 11, 16. 4€mmm\ s«is» "" gt. ^ ^

Digitized by

Google

Io^mnme9 11^ 17 — 3f»

t79

17 jah veil ei gasriltaiaia mi]^ mmuu qunands pan Itesus b^t ma ju^eii fidvor

18 di^fms babaifedan m hlawa* rmvk ]f&m bej^ania Dowa iiumsaiilTiniam snrasye

19 ana spaxirdim fimftayhnninit jah managat imbde ga^pnim bi marj^ |ah mar-

20 yuBt ei gaj^fettdadeina ijos bi fmna bropar lisa. ip marfia sunsei bausida

21 jfntei lasus ^pnifi. Tij^rakdd^ ma* ip mu^ ui garda sat I^mub qa]^ marl>a

22 du iMua. frauja. tp Teseis her« bI |miu gadai^odedi bropar meiiuu akei jab

23 mi rait ti jfktwwih ^ bidps gajf. gibi]^ j^us ga|i. qa|i izai iesw. «»taii<£p

24 bro]^ j^rina. qap dm imma marj^a. rait j^ei usetandif^ m tisrtassai m

25 |>amma spedistHi daga« cp]^ pan lesnsu ik mi sa^ usstasa jA Kbains. saei galau-

26 beip dn mis. paidq'aba dafujmip. libakL jab ^ivasuh saei libaip jab galaubeip

27 db mis. ni gadaujmip air« gafawbefa Jala, qap imma. jttL feaiija. 'is. galaubida.
26 patei pu is xristus sumis gups sa m paiia fadorwH qimanda* jab paia qi^andei

l^alaip yafa T^da marjan svistar seina fnoibfo qi^^aBMlet. laisareis qam jab bai-«

29.30 tip piik. ip jaioia sunsei bauttda. urrais iqpranto jab iddja du mma. nip -pan

■airfipamib qaan lesns m reibsa ak ra» naobpaimb m pamma stada* parei

31 gamotida imma marpa. ludaieis pan pai visandans mip izai m garda prafst*

etiam wm^ nt m oriamt ir ami eo. 17. Teniens antem kstn iATmit «uiii iam qnatiior dlies kabentam in
sepdlero. 18. Fait autem BeAania prape iermdymk drckier ad stadia qmodedoi* 19. Bt aitilfi Indaeo-
fmn covrenenint dream MartlMOi et Marfain, jtt consolareiitar eas ob haoc fratrem earum. 20. Veram
Martlla ^fran • prinram avdivit, qnod lesos reliit, obriam^irit ei; Teram Marja in domo sediC. 21. Tone
diadt Martha ad ieBam: domine) si eases hk, non ntiqne 'obiret frater mens; 22. sed etiam nnnc ndoj
nt qaadeonqne q«od eras denm, det tibi dens* 2S. Dixit ei lesos: resnrgit frater tous. 24. Dixit ad
cvm Martha: seia quod resitf^ in resaireetiane in kae nkimo dKe. 26. Dixit antem lesos: ego snm liaec
rosnnreetio et ^ita, qni credk od me^ etiamsi toioritvr, rtrft. 26. Bt qotsqae qoi yirit et credit ad me, non
morltar mnqnam, Gredis hac? 27. Dixit ei: ntiqne donnne, ego credidi, quod tn es Cbristns,
ttfins dei, hie in mnndom veniens. 28. Bi hoc dicens ivit et Tocayit Marjam, sororem snam,
dnn dicens: inagister renit et yocat te« 29. Yeram ilia qnum - primnm aodi^t, sorrexil
svbito et irit ad enm. 30. Non enim adhoc yenit lesas in yicom, sed fait adhac in hoc
l^co, nbi oecnrrit ei Martha. 31. Indaei aotem hi exsistentes cvm ea in domo eonso-

11, 17.'^pair] gr. post deigmi$.
11, 18. 'iawuBOulymiawii sic cod« Arg. B. Z.
Up pro Mru$au!ymim (Me. S, «. 7, 1); J. St. ^

11^ 19. gaqe t m m bi] oo nv e nermrt drcmn, gr.
dKi ilr^Xii&eiaay nqo^ vag ftepi, alii iXrjMd^t--
' n^dg^f qaamm lectionnm Utf. nentram secntos
5, sed ovvekjjkv&eiactv ttcqI legisse tidetnr, ant
swoniii gr. non rede perspexil.

11, 21. tVsna] SU:^tai9uma^ — ^tllairpniodeit\
SU^gadauprndede^-^ fcvpar imtmh} gr. «ttte m.

11, 24. gpeduHml cod. Arg. Hb. J. St. B. '^
tpedislqn*

11, 25. Poji] antem, ^ gr., contra lAf. ° avtij.
— jahl St. 4^ jah. — Pauijabd] cod. Arg. liz.
Z. ^ pauhgaha; nsitatior forma est pauhjabai,
Tid. Cor. 1, 7, 21. 2, 4, 16. Skeir. 44, 15.

11, 28. qam] venit, gr. omn. naQeovu

11, 29. tp] Teram, • gr.

11, sa. naiApanufti see. aAne, ^ gr.

11, 31. ^dd\ int c. codd. ® xtt/ •-*- grtiiuf\

23*

Digitized by

Google

180

Tolann€$ li^ S2^42r

jandans ija gasaiwandans marjan I>atei sprauto ussto^ jah usiddja iddjedimuli

32 afar izai qif^andans* l^tei gaggi^ du hlaiva ei greitai jainar. i[i marja sunsei
qam. j^arei vas lesus. gasaiwandei ma draus unma du fotum qij^andei du

33 imma. frauja. ifi yeiseis her. ui |>auh gasvulti meius bro{>ar. panuh lesus
sunsei gasaw ija greitandein jah ludaiuns. ^aiei qemun mi]^ izai gretandans.

34 inrauhtida ahmin jah mvagida sik silban jah qa[i. war lagidedun ma. qej^un
35. 36 du unma. frauja. hiri jah sai^r. jah tagrida lesus. paruh qe^un j^ai ludaieis.

37 sai. 'waira fnoda ina. sumai {>an ize qej^un. niu mahta sia izef uslauk augona

38 j^amma blindin gataujan ei jah sa ni gadauj^nodedi. j^anuh lesus aftra 'inrauh-
tijis m sis silbin gaggi]^ du pamma hlaiva. yasuh j^an hidundi jah staina ufar-

39 lagida ras ufaro. qa]^ i'esus. afiiimiti |>ana stain, qaji du unma syisiar ^in

40 daupins marj^a. frauja. ju fuls ist fidurdogs auk ist. qafi 'izai lesus* niu qa^

41 j^us j^tei jabai galaubeis. gasaiwis yu1|»u gu^s. ushofun J>an ^ana stain* parei
yas. i^ lesus uzuhhof augona lup jah qa{>. atta. aviliudo ]fus. unte andhausides

42 mis. jah {lan ik yissa [>atei sinteino mis andhauseis. akei m manageins jj^izos

lantes earn Tidentes Marjam, quod snbito surrexit et exiit, irerant post earn dicentes, quod it ad sepnl-
cmm, at fleat illic. 32. Yemin Marja qaiim - primum Tenit, ubi fiiit lesus, yidens earn, cecidk ei ad
pedes dicens ad eum: domine, si esses luc, non atiqae obiret meus frater. 33. Tunc lesus qmnn-
primom yidit earn flentem et lodaeos , qui Tenenmt cum ea flentes, iofremuit spirita et commoTit se ipsoin
34. et dixit: ubi posaerant earn? Dixenint ad enm: domine, hac-Teni et yide. 35. Et lacriinatus - est
lesos^ 36. Tunc dixenint hi ludaei: ecce, quomodo amayit eum. 37. Quidam autem eomm dixenmts
nonne potuit bic, qui redusit ocnlos bnic caeco, facere, ut etiam hie non moreretur? 38. Tunc lesus
itenim infremens in se ipso yadit ad hoc sepulcrum. Fuit autem spelunca et saxo contecta fnit supeme*
39t Dixit lesus: toUite hoc saxum. Dixit ad eum soror hiiius mortui Martha: domine, iam pater est^
quatridnanus euim est. 40. Dixit ei lesus: nonne dixi tibi, quod si credis, rides gloriam dei9
41. Sustulerunt autem hoc saxum, ubi fnit; yerum lesus el^yayit oculos snrsum et dixit: pater, gratias«
ago tibi, quod audiyisti me; 42. et yero ego sdyi, quod semper me audis, sed ob turbam hane

11, 32. veiseis] Z. -|* veseU, yid. Neh. 5|
15. 17. 6, 17. 18 veUun. 5, 14 veipmm,

11, 33. tudaiuns} gr« post i'zaif Goth* cum
lis libris, quos Sch. citat, non consentit, — gre*
tandaus] J. St. B. + greitandans.

11, 34. lagidedun} posuerunt, gr« onm« t«-

11, SS.jahl et, ®gr.

11, 36. wmva] St j: waiwa.

11, 38. Hamd\ interpretes falso pro forma so-
tninatiyi habent; maxime autem errayit Z., qui
masculinum eins nominatiyi genus epse didt^ quif

^farlag^da forma concreta mascuBna esse son pot^
est, sed femininum est. Qui gothid senuonis gna*
rus est et graecum textum considerat, cuius hi
aiv^ Vlf. adTerbio ufaro (snpeme) reddit, non
dnbitatumm eum existimamus, staina pro datiye^
ufarlagida autem pro forma feminini ad hmlmmdi
referendi aumendum esse: et saxo contecta (spe-
lunca) fait supeme, c£ Lje ap. Bens. prae£
p. LXVII; cL M. 6,6 ^aJulands haurdai (das*
dens porta) = xkeiaag %i]v -d-vgay,

11, 41. batti vas] ubi foit, <> gr. — «
kofl yid. ad Mc 14, 44. — IWp] Z. ± 4m.

11^ 42. JO* pmi J. St. j: kt«

Digitized by

Google

I<>%annes 11, 43^-12^ 5. |g|

43 bistandandeins qa^. ei galaubfaina j^aiei f^u mik insandides. jah pata qi^ands

44 stibnai mikilai hropida. lazaru. hiri ut jah urrann sa dau]^ gabundans
handuns jah fotuns faskjam* jah ylits is auralja bibundans. qa]^ du 'im lesus*

45 aiidbindi|i ina jah leti]^ g^ggan. fianuh managai j^ize judaiei j^ai qimaiidaiiii

46 at marjin jah saiwandans. j^aiei gatayida. galaubidedim unma. sumaij^-j^an

47 i'ze gaHf^un du &reisaium jah qej^un du im. j^atei gatayida lesus. galesun
12 9 1 Imoi ]^ auhumigtans gudjans jah j^ai farei... in bej^anijin. j^arei vas laza*

2 rus sa dauf^a. f^mei urraisida us dauj^aim i'esus* j^aruh gavaurhiedun imma
nahiamat jainar jah marj^a andbahtida. ip lazarus yas sums j^ize anakumb^

3 jaudane mij^ imma. ijf marja nam pund balsanis nardaus pistikeinis filuga*
laubis jah gasalboda fotuns iesua jah bisyarb fotuns 'is skufta seinamma* ip

4 sa gards fulls yar]^ daunais Jiizos salbonais. qap j^an ains j^ize siponje &»

5 judas seimonis sa iskariotes. 'izei skaftida sik du galeyjan ma. duwe pata

drcumstantein (Bxi, nt credant, qaoi ta me mbisti* 43* Et Loc dicens voce magna damayit: Lazara,
iioc-Teni foras. 44. Et exiit liic morhiiis ligatiis manns et pedes fasciis et vultufl eius sadario alligatos*
Dixit ad eos lesas: solyife eum et sinite ire* 45. Taac mnlti horom ludaeorum Li yenientes ad Marjam
et yidentesy qnod fecit, crediderunt ei« 46. Qnidam aatem eorom iyerant ad Farisaeos et dixernnt ad eos^
quod fedt leans. 47. Coiieg;eraiit antem hi svmmi sacerdotes et hi Fan... — 12, 1. — in
Bethania, ubi fait Lazams, luc mertmis, qaem soscitavit e mortuis . lesna* 2. Tunc fecenmt ei
coenam lUic et Martha ministrarit, yeram Lazarns fuit quidam homm accombentittm earn eo«
3. Verum Marja cepit libram balsami nardi pistici pretiosi et anxit pedes lesa et tersit pedes eius
capillo sno, yemm haec domus pleoa facta est odore huius migaenti. 4. Dixit aatem anas horom
discipulonuii eius, ludas Simouis hie Iscariotes, qui parayit se ad tradendum earn: 6. cor hoc
_ *• '

11, 44. handuns jah foiuna] ro gr.; accusa^ ptsiiieinu :|: adnectit. — Jllugalauhis} fuentur id

Hri, Graecorum more positi (Matthiae Griech. St. B. Z.; Ih, Ulfil. illnstr. praef. p. 6 et Grim»

Gramm. p. 782, 4.) alia exempla yid. Mc. 12, 4 II. 176 pro glossa habent, cuius anctor trtiatlxiJQ

hiMp vnndan (caphe saucium). Eph. 6, 14 uf" male intellectum a nlatig (fides) dnxerit tt fUw

gmurdanai hmjpinB (cincti lombis). — hibundan8\ galauba interpretatus sit. Id non yerom esse, aHi

coUigatns, gr.^ omn. neQudedstOm decent loq, ubi galauis si^^nificationem preliosi ha«

11, 4^. Judaiei] sic cod. Arg. yid. ad L. 3, bet, yid. Rom. 9, 21 us pamma samin daiga tau»

6; St. + 'iudaie, J. B. Z. -^ judaie» Jan sum du gaJaubamma hasa (jBtg tifufjv axavos)

11, 46, sumaip] J. St. + sutnai, yid. ad M. sumup-pan du ungalauhamma {eig cctifilav) i. e«

&9 37. ex eadem materia faeere alterum ad pretiosum yas^

11, AT. farei...] hucnsqne legitur in cod.Arg.; alterum autem ad non - pretiosum. Cor. 1, 7, 29
J. St. e coniectura complentes fareisaieis edi- vairpa galaubamma uAauhtai sijup I. e» pretio
derant. magno {ti/a^) emti estis. Inde apparet filugalaubs

12, 1. Ytt] hoc verbo pergitur in cod. Arg.; J, graeco 7toi.v%igxog recte respondere. — sh^a Set*
St. e coniectora addunt ^am. ^ tesus} ^ gr. mamma] gr. omn. ante fotuns.

12, 2. tttM smns] <^ gr. emn» 12, 4. sa} hie, ^ gr. omn« — gdlevfan Smi]

12, 3. nardaus} J. St. ^ ^rdans, ooiJ^etiam (v>.gr« omn.

Digitized by

Google

|g2 lohummes 12, 6— 18«

6 fcalaan ni frabaufat vas id ^t* skfttte jdb fradaifi^ vmi ^Mbifti ^itii]^-]^
qa]^ wi l^eei ma fiize j^arbane kara vesi. ak unie ^kdbs ¥as ^ ttrka habaida

7 yah j^ata umTanrpano bar* qa]^ {lan lesuSb let 1^. w dag ^gafilhis MMiinis &-

8 stdkla Jiata. '^ j^aus untedans smtetno iM^^f) mij^ Kxinn i]^ mik w iJHteino

9 Iiabaifi. tmJff ]fmx manageins fikt uidaie j^atet tesm faiiiar ist |aii qemtm ni

10 in lesais aiids ak ei jah lazam tewema. j^anei mraittda us daoj^aim* iit«iai<-

11 ded«mi{>-|)an imk f^ai auhuxmstans gu^ai» n jah laiatraw vs^amama* unte

12 managai m j^is gavuumm indaiei yah galauliidfiiuii leiiia. ifliniiiii da^ft maoa*
geki» fiiiJL seal qam at duQiai. gahauspadans Jiatei qimij^ *ibes«i m iairausau*

13 IfmaL nemun astass pdkahagme yah ummsnin Tt|^ngamof|Ms inma fah
hropidedoii. osaniia. j^uj^ida aa ^pmanda u namm £raii|iBS j^hidaos Israelis.

14. 15 bigai pan lesiis asilu. gasat ana ina* svasm mt gamdi]^ ni ogB ^iis dauhtar

16 sioQ. saL j^iudaus j^eins qimi]^ aitands ana fidin asilans. j^atuj^-f^an ai kttn|ie-
dun siponjos i's frumist ak bifie gasverai^s vas lesus. fmnidi gamundedun

17 ^atm ^ata vas du f^amma gamelif>. jah jj^ata gatavidedun imma. i^eitrodida
Jmn so managei. sei vas mifi mmm. ]^n lazaru Topida us Mcova jA lunraisida

18 ma us daujiaim. du|>|ie iddjedun gamotjan imma managei. unte hausidedun

MsaBMim UGH yenditiim fuit is CCC denMiomm et dittribntiim easet egeak? 6, Hoc antetfi difof,
qnod ei homm e^enoram cava etset, sed quia fnr fait^ et kcalam habait et hoe Iniectmn tulit* 7. Bixif \
leans : sine ean, in diem sepiiltiirae meae serraTit hoc. 8. Venaii hos panperes semper habeas onm Tobis^
IFervm me non semper habetis. 9, Comperit aatem t«rbae multom ludaeorom, quod iestis lilic est et
Tenenmt non ob lesum niram, sed iit etiam Itfizamm videreat, qaem sittdtavit e moHms. 10. Cogitennt
antem enim hi snmmi sacerdotes^ ut etiam Lazarmn ocdderent; 11. nam maid ob hone concarremnt ladaeo*
mm et crediderunt lesn. 12. Postero die tarbae multam, quae renit ad festnm, aodienteS) quod Tenit
lesus in lerosoljmam; 13. cepemnt ramos palmamm ^t excarrerant occnrrere ei et clamarerunt: osanna,
henedictns hie yeniens in nomine domini, rex Israelis! 14. Inrenit aufem lesns asinnm, insedit in
aiciit est scriptnm: 15. ne time tibi, filia Sion, ecce, rex tnos venit sedens in polio asiaae. 16. Hoc
son cognoTerant <tiscipuli eius primnm^ sed quum glorificatos fait lesas, tunc recordati-sant, qaod hoe Suk da
eo scriptam, et hoc fecernnt ei. 17. Testata - est aatem haec torba, qnae fuit cam eo, qvtam Lasanm
Tocavit e sepulcro et sasatayit com e mortuis. 18. Propterea iyerunt occnrrere ei turba, nam aadlreraat^

12, a. qgpi gr* aate paiuh* — ina] gt. oma, 12, 12. tftumin daga\ J. 4= ict., cetentm ff.

fost tesL ema. ^ dugu (die).

12, 8. i;^] pn J. « 4l . .» 1 t c* ^2, 13. qimanda] J. St. ± qtmands.

^ mrtUida^ ^^ '^'^' P^ ^^* qnum, gr. Su*

12, 10. Jiofi msi:] antem eaim = «, c£ Rom, 12, is. duppei Ulfc c. eedd. • uctL — fitf-

«» 10. Cor. 1, 10, 20. — huarau} Hz. :^ lazaru. jtdym gamofjan] jM. ad Cor. I, 9, 2«. -^ J^J

12, 11. tudaieU B. + 'iudaie, yid. ad L« S, i;* hoc^ fr. omn. aate ^0tavida*

Digitized by

Google

t0hnmn€$ i%, 19 — 33. |S3

19 A gotavMeffi ^ taika. f^aimli j^ai tocMaieis <]e]^i]ii da sis misso. sAim^

20 j^tei ni botei]^ vai&A. sai so maoasedbi afar imma gala^ Teenmn]^ - j^an

21 suMai j^do {xize urrnuMOidaQe ^ 'invileiiMi m \\xA clul^ai. j^ai afiddjedun du
ffifpau. f^amma Iram bef^saeida galdtkoe jah bedun ina qifMUidaas. frauja.

22 vileima 'iesu gwarwan. gi^I> l^pus ^ cpHI^ du an^aub jah aftra andraias

23 job filippus q^un du lesua. if> lesus aadhof im qij^ands. qam tyeila ei sve-

24 raidau sunns mans* amen amen qim u^. nibai kaurao waiteis gadriusando ^/r.«^. ^.6^,
Hxk airjia gas^ilti^ siflK> amata aflifioil). i]^ ]fabai gasT:3ti|>. maoag akran bairif),

25 saei £n9# saivaia sema. firaqist^]^ usai. jab saei iai^ smirala seina in f^anuna

26 irirwau. ui libainai awemon bairgi^ izai. fabai inb ivas aB<U>afatjai. mik
iais^ai jab jMurei im tk. j^wmh sa andb«&ts mains tisi^ babai]^. jab jabai

27 uras mis andbabti]^. sverai]^ ina atta. nu saiTala mema gadrobnoda. jab wa
qij^u. atte. nasei mik us f^izai iffeilaL akei du{>J>^ qam m I>izai weilai«

28 atta. baubei namo Jieinata. qam j^an stibna us biimna. jab baubida jab aftra

29 baubja. managei j^an. sei stofi gabausjandei. qe^fun ^won Tair]^an« sumai

30 qefmn. aggilus du imma rodida. andbof iesus jab qa]^« ni m meina i!A> stibna

31 yarf) ak in izrara. uu staua ist j^ai manasedai. nu sa reiks j[>is fairwaus
32. 33 usTairpada ut. jab 'ik jabai usbaubjada af air{>ai. alia atj[>insa du mis. I>atuf>«

quod faceret lioc rig^nis. 19. Tnnc Li Farisaei dfxerinit ad se inyicem: ridetis, qtiod non proiiciHs qaid-
qnam; ecee, Inc miindas post ettin irit. 20. Fnerant antem qnidam ^entilium Lornm excarrentinm ^ at
adorarent iu lioc festo. 21* Hi adierniit ad FiHppam Lone a Bethsaida Galilaeonim et oraront emn dScen-
tes: dottitte, Tolatnns lesnin yidere. 22. Yadit Fillppns et didt ad Andream, et itenim Andreas et
IHippfis dixemnt ad lesmn; 23. renim lesns respondit lis dicens: yenit Lora, nt glorfficetar filios homi-
aseu 24. Amen, amen dico Tobts, nisi ^rannm tirtici cadens in terram, morihir, ipsum solum defiugnitar^
Terrnn si moritar, mnltnm frnctnm fert* 25. Qui amat animam snam, perdit earn, et qui odit animam
sitara in Loe mnndo, in yita aeterna. cnstodit earn. 26. Si mfhi quis ministrety me seqnatur, et abi som
^, ibi bio minister mens esse kabet, et si quis milii mintstrat, g^lorificat earn pater. 27. Nunc anima
mea tnrbata - est et quid dicam: pater, salya me ex hac bora? Sed ideo yeui in banc horam.
28. Pater, aha nomen tunm. Yenit antem yox e coelo: et altayi et iterum aI(o« 29. Tnrba antem,
quae stetit andiens, dixemnt tonitra fieri; qnidam £xernnt: angelns ad enm locutns-est. 30. Respondil
lesns et dixit: non ob me baec yox facta -est, sed ob yos« 31. Nunc indicium est bnic mundo, nunc liic
fdaceps huius mundi eiicttur foras, 32« et ego si exaltor a terra, omnia attrabo ad me. 3d. Hoc-

l!m 9\ ^ ' ' W ^ ' "Sit ' " * ... I ■ I "

v£y 21. 'J^l Xif. c. codd. o ovv. ' 12, 28. namo Petiuaa} ro gt, omn.

12, 24. iwilei,] jrid. aa L. 1, 23. ,2 29. gtop] Ulf. c. codd. <> xaL

Olt • xai , Bisi fortawe pro sa legeDdam est^. — ^ ", 31. fatrwttua\ St. ^ faurwmu ; oefenim

vitaH htAtdp] ewe faabet, L «. erk, -ni. «db6, «»«« Sch. adnotat, Ulf. tovtov omiJtere, errat.

2S. —Juki MC et, "fr. •<- mm] sec. l.^^mikt 12, 92. alta] onuda, gt. navtaq.

Digitized by

Google

34 ^901 qap bandyjancls* ifnleikamma dauj^au skukla gadau^an. andlibf Sauna
8o mauagei* veifl hausidedum ana vitoda. j^tdl xristus sijai du aiva» jah
M^aiya fiu qij^is j^atei skulds ist whmihjaii sa simus mans, was uA sa sumis

35 mans, qaf) j^an du im i'esus. nauh leitil mel liuhaji m izvis list, gaggij^ j^ande
liuhaf) habai]^. ei riqiz izvis ni gafahai. jah saei gaggi]^ m riqpza. ni rait.

36 yrap gaggil>« j^ande liuhafi habai]^. galitubeifi du liuhada ei sunjus liuhadis

37 yair]^ai(>. j^ata irodida i'esus jah galai]^ jah gafolh sik faura im. sva filu unma

38 taikne gataujandin m aiidvairl>ja ize ni galaubidedun imma. ei I>ata raurd
esaeiins praufetaus usfuUnodedi. fiatei qaf). frauja. was galaubida hauseinai

39 unsarai* jah antts fraujins wamma andhidi[» yarf). duj^fie ni mahtc^un ga«

40 laubjan. unte afira qafi esaeias. gablindida ize augona jah gadaubida ize haiiv
tona. ei ni gaumidedeina augam jah froj[>eina hairtin jah gayandidedeina jah

41 ganasidedjau ins. j^ata qa]^ .esaeias. j^an saw yulj[>u is jah rodida hi ina.

42 j^anuh Jian syej^auh jah us j^aim reikam managai galaubidedun du imma.
akei faura £ateisaium ni andhaihaitun. ei us sytiagogein ni usyaurpanai yaur-

43* 44 {>eina. frijodedun auk mais hauhein manniska fiau hauh^ gul»s. 'ip lesus
hropida jah qajf. saei galaubelf) du mis. ni galaubei]^ du mis ak du fiamma

antem dixit significans, quali morte debait moii. 34. Respondit ei baec fnrba: nos audiTimiis ia lege^
good Christiis sit in aeternmn, et qnomodo tn dlcis, quod debitos eat exaltari hie filins hominia? Qm eat
liic fiiina homioia? 35. Dixit autem ad eoa leaoa: adhnc paucum tempna lax in robis est; ite dua
laeem habetia, nt tenebrae tos son capiant^ et qni yadit in teuebris, non acif, qao yadit, 36. Dmn
lucem habetis , eredite ad locem , at fiHi Incia fiatia. Hoc locotas - eat lesaa et iyit et abaoondidit ae ab
iia. 37. Tarn maltum eo ai£;nonim faciente in fade eoram^ non crediderant eL 38. Vt hoc Terbva
Eaaiae profetae impleretar, quod dixit: domine, quia credidit auditui noatro^ et brachium domini, coi
detectum fait. 39. Itaque non potuemnt credere , nam iterum dixit Eaaiaa: 40. obcaecarit eo>
nun ocoloa et indorayit eomrn corda, ut non yiderent oculia et intelligerent corde et conTOtte-
rent et aanarem eoa. 41. Hoc dixit Eaaias, qunm yidit gloriam eiua et locotoa - eat de eo.
42* Tunc antem tamen etiam ex hia prindpibna multi crediderant ad earn, aed propter Fariaaeoa
non confeaai • aunt, at e ajnagoga non eiecti fierent. 43. Amarerunt enim magis gloriam humanam, qaum
gloriam dei. 44. Verom leaua damayit et dixit: qui credit ad me, non credit ad me, aed ad luinc

12, 34. wa$i J» St. ± wa. brarium nt omiaisae, co^^ito errore addidiaae, aed

12, 36. gaJaib] B. igalipm ita ut quum litei^ ja l^m iwy^m .vjiiret» ea»

12, 37. filu] Ulf. ^ oi. ad ni pertinere et t modo ae omiaiaae putana , alte-

12, 38. eaaeum} St. Hz. 4^ esatjins* rum n non repeteret. Dativaa utique in n deainit:

12, 40. hairtona} corda, gr. omu. xa^dtav. gytagogein L. 4, 16. 20. 28. y^nagogtn Mc 1^

12, 42. synagogein} editt 4: ^ynagogin; cod* 23. 29.

t .1 12, 43. mais] gr» omn. poat matmukm* -*

Arg. $ynagogetnu$vaurpanai : ^paret li- wuumUta} homanam, gr. omn. ar&fdnwf*

Digitized by

Google

Ioka»meii2,§S^i9ji9.

185

45.46 sandjandm mik. jah saei saii/i^ mik. saiTn]^ f^ana sandjandan mik. ik liuhad
m j^anmia fairwau qam. ei wazuh saei galaubjai du mis, m riqiza ni yisai.

47 jah jabai was meinaim hausjai vaiirdam jah galaiibjaii ik ni stoja ina* nih

48 j^an qam ei stojau manased ak ei ganasjau manased. saei frakann mis jah
ni andnimi]^ yaurda meina. habaid j^ana stojandan sik. raurd j^atei rodida.

49 j^ata stoji]^ ua m spedistin daga. wite ik us mis silbin ni rodida. ak saei
13^ 11 sandida mik atta. sah mis anabusn at. • qaf^. ni allai hrainjai sijvip. bil>eh

12 j^an usf^Toh fotmis ize jah nam vastjos seinos. anakumhjands aftra qaf) du

13 un. Titudu. wa gatavida izyis. jus yopeid mik. laisareis jah frauja. yaila

14 qif^il). 'im auk. jabai nu usI>yoh izyis fotuns frauja jah laisareis. jah jus sku«

15 luf) izyis misso j^yaban fotuns. du frisahtai auk atgaf izyis ei syasye 'ik gata«

16 yida izyis. sya jus taujai]^. amen amen qij^a izyis. nist skalks maiza fraujin
1')^ seinamma nih apaustaulus maiza j^amma sandjandin sik. j^ande f>ata yitu]^.

18 audagai sijuf>. jabai tauji]^ I>ata. ni bi aUans 'izyis qij^a. 'ik yait. warjans
gayalida. ak ei usfuUifi yaurj^i f^ata gamelido. saei matida mi]^ mis hlaib.

19 lu^hof ana mik fairzna seina. fram himma qil>a 'izyis faur|»izei yaurj^i. ei

mltteiiteiii me; 45. et qui yidet me, Tidet hnnc mittentem me. 46. E^ lomen in Imnc mimdum Teni, at
iquisque qoi credat ad me, in tenebris non maneat; 47. et si qais mea andiat yerba et credat, ego non
ludico earn, non enim yeni, nt iodicem mnndom, sed at salyem mondam; 48. qai reiicit me et non
aodpit yerba mea, babet hone iodicantem ae: yerbom quod locotoa-som, hoc iadicat earn in altimo die.
49. Nam ego ex me ipso non loeutos-som, sed qui misit me pater, hie mihi praeceptum de(dlt) — -
13, 11. — dixit: non omnes mondi esds. 12. Qaom autem layit pedes eomm et cepit yestes suas, ao*
cdmbens iterom dixit ad eos: scitisne, quid feci yobis? IS. Vos yocatis me, magfster et Aoudwti
Bene didtis, sum enim; 14. si igitur lavi yobis pedes, dominus et magister, etiam yos d<^betis yobis inyicemi
layare pedes. 15. Ad exemplam enim dedi yobis, at sicut ego feci yobis, sic yos faciatis. 16. Amen,
ainen dice yobis, non - est senros roaior domino suo, nee apostolus maior hoc mittente se. 17. Si hoc sdtis,
beati estis, si fadtis hoc. 18. Non de omnibus yobis dice ; ego sdo, quos elegi, sed ut impletum fieret hoc scriptum :
qui edit com me panem, sostolit contra me calcaneom soom. 19. Ab hodiemo dico yobis, anteqoam fieret, at

12, 45. sandjandan] J. St. :|; umdjandin*

12, 46. visa%\ J, 4^ vizai.

12, An ^ jah] sec, editt. addont ni, coins yo«
ctfae in cod. Arg. nullum yestigium inyenitur, ne-
que a iibrario, sed ab ipso interprete omissum esse,
codices ii, quibuscum saepissime consentit, probant. —
9uma$ed\ pr., cod. Aj^. ^ man anased, c£ ad
9, 41.

12, 48. pana] St. ^ para.

12y 49. ol..] J. e ooniectora complet atgqf*

I.

13, 12. vitudu] cod. Arg. Hs. J. St. B. :f:
vitadu.

13, 13. laisareis] cod. Arg. ^ Jaisareisareis,
aon uti Ih. Z. dicont laisareissarek^ c£ ad 9, 41.
^Jrauja] Ulf. <> xat.

13, 14. nu]\Jlf iyia.

13, 15. sva] sic, gr. omn. xal, yid. ad IS, 9.

13, 16. qipa] J. 4^ vipa.

13, 18. W€irJ€ms] qoos (pronomen interrogati-
»)) gr. o\)g. — pmia gameUde] gr. ante nrf^dUp*

24

Digitized by

Google

180

lohunnia i3j JM — 31.

' 20 M]^ tmrpBL gAlaubjai^ patei ik ftn. tfmto <unen q^j^a laEvk. sajsi aadnimd^
j^na fmnai ik msandja. mik andnimif). ip saei mik andnimi^^ andmniij^ j^ana

21 sandjaudan mik« j^ta ^j^ands lesiis udrobnoda ahmin ^h Teity<^da jah

22 qa]^. amen amen qij^a izvis. Jiatei ains izrara galeveij^ mik. I>amdi^ sewun du

23 sis misso J^ siponjos j^agkjandans. bi warjana qef^i. yasuh j^an anakumbjands

24 ains Jiize siponje is m barma lesuis. fiaaei frijoda lesus. bandyiduh |^an

25 {mmma seimon paitrus du fraibnan. was yesL bi I>anei qa]^. anakiunbida j^aa

26 jains sra ana barma iesuis qa^uh unma. frauja. was vaU andhof lesus. sa ist*
I>ammei ik ufdaupjands j^ana hlaif giba. jah ufdaupjands j^ana hlaif gaf ludin

27 seimonis skariotau. jah afar pamma hlaiba ff&a galaif) m jainana satsaia. qa]^

28 j^an du muna lesus. f^atei taujis. tavei sprauto* j^tuh j^an ainsbim ni Tissa

29 faze anakumbjandane. duwe qaip unma. sumai mundedun ei unte arka ha*
baida 'iudas. Jiatei qej^i imma lesus. bugei Jiizei j^urbeima du dul{^ aij^jiau

30 j^aim unledam ei wa gibaiL bif^e andnam j^ana hlaib jains. suns galai]^ ut.

31 yasuh f^an nahts. ]^ galai]^ ut qaji j^an lesus. nu gasyeraids yar^ sunus

qanm fiaf, credatis, quod ego sum. 20. Amen, amen dico Tobis, qai snsdpit hunc^ qaem e^ mitto,
me snscipit; Ternm qm. me saadpit, auacipit banc mittentem me* 21. Hoc dicena leaaa farbatns - eat
apiritu et feafatoa-eat et dixit: amen^ amen dico yobia, qaod oniia yeatnim tradit me. 22* Tunc adape*
xeniDt ad ae invicem bi diacipoli cogitautea, de quo diceret 23. Fuit autem accumbena anua homm dnci*
pulomm eiua in ainu lean, qaem amavit leaaa: 24. innait aatem haic Simon Petrua ad interrogandnmf
qaia eaaet, de qao dixit 25« Accoboit aatem ille aic in ainu lean dixitqae ei: domine, quia eat?
26. Reapondit leaaa: lii<; eat, cui ego immergena banc pauem do. Et iuunei^na banc panem
d^t ladae Simonia lacariotae. 27. Et poat banc panem tam iyit in illam aatanaa; dixit aotem
ad eom leaaa: qood facia ^ fac aubito. 28. Hoc aotem ulkia non adyit bonim accombentiamy cor
dixit ei. 29. Qaidam patarant, qood^ quia loculum babuit ludaa, quod diceret ei leaua: eme
quo egemua ad featom, aut bia pauperibua at quid dem. 30. Ubi accepit bunc panem ille, atalim iyit
foraa* Fuit autem noaKk 31* Quum iyit foraa^ dixit tum leaua: nnnc glorificataa factua-eat filiua

13, 20. pana paneil bunc quem, gr. iapTiva*

13, 25. $va\ aic, ^^ gr.

13, 26. Btmomis skarhtau'] aic cod. Arg.;
J. St. 4^ 8eimon tdcariotau, B. aeimoma ukariotau
recte, yid. 12, 4. nam noatro loco nulina gr. 2xa^
Qiiovfj legit, qmm mutilam formam aopra quidam
babent.

13, 29. 9umat] Ulf. c eodd. ^ yaQ. ~ ei
n$iie\ quod quia, gr. inci (cod. D StO; aut alter-
atrum eat gloaaa in textum illata (c£ ad L. 5, 35),
aut Ulf. Szi particiilam ab iddxotfv pendentem bia
et ante et poal aententiam interiectam poanit, sic

Cor. 2, 5, 1 viium patei,jahai airPema

f'imfa j ro latrarfg , ei gatimrjon us gupa Ao*
clmff^^aurbeima] J. St. ^^ paurheimaim —
gibau] dem, gr. omn. d(p»

13, 30. bipe'] Ui£ c. cod. r ap. Bli. ^ ovr.
13, 31. pan] aec. tum, ® gr. onm. nee ia
goAica yeraione recte ae babere exiatimamoa. Ban
eorrdationem particolaram , quae in tam annntia
aermonu membria adbibita aatis inepta yidetnr,
etiamai ferremua, tamen ferri non poteat, quod
alteram pan (tum) non pnmum, quern aic debel^
(Con 2, 12y 10) locum in enuntiato obtinetw 9"^

Digitized by

Google

I^hmmmeiiS^ t2-14^ 8. |g7

33 naM jah gu^ hauhi^ tst m imina. jabai nu gu]^ hauhi^ ist m limma* jah

33 gu^ hauhei]^ ma m sis jah suns hauhida ina. banulona. nauh leitil mel mi^
lisEYis mu sokei]^ mik. jah srasTe qa]^ du ludaium. ei j^dei ik gagga. jus ni

34 magu]^ qirnan. jah vevU qi]^ nu. auabusn niuja giba iztis ei frijo]^ izvis

35 misso sve ik frijoda iztm. fiei jah jus ftijop misso tzvis. bi pamma uf kun«
naada allaL ^ei meinai siponjos siju]^» jabai friaj^ra habaid mdp izvis misso.

36 ^amih qa^ du imma seimon paitrus. frauja. wad gaggis. audhaffands lesus

37 qaf^. j^adei ik gagga. ni magt mik nu laistjan. i]^ bif^ laisteis. ^aruh paitrus
qa]^ du muna. frauja. duvre ni mag I>uk laistjan nu. saivala meina &iur j^uk

38 lagja. andbdF lesus. saivala ^eina faur mik lagjis. amen amen qifw j^us. ^ei
t4y 1 hana ni hrukei]^. unte ^u mik afiedkis kunnan Jirim sinj^am. ni mdrobnai

2 isvar hairto. galaubei]^ du guj^a jah du mis galaubei]^. m garda attins meinis
salij^YOS managos and* af^^an niba yeseina. aij^j^u qel>jau du Hsphm. gagga

3 manrjan stad izris. jah ^an jabai gagga. manvja izyis stad. aftra ^pma jah

lnHninis at dens abates eat ia eo* 32* Si iptwr deaa altatoa eat in eo, etiam dens altat eam in ae et
atatim akaTit earn. 33. Filioli^ adlioc pancum tempna cma rM» aam; quaerida me, et sicat dixi ad
ladaeoa, qnod qoo ego eo, yea non potestia yenire, etiam Tobia dice nunc* 34* Praeceptnm novum do
Tobia, ut ametia Toa iayicem, uti ego amayi tos, at etiam Toa ametia iayicem Toa. 35. In hoc cogno*
•cunt onmea, quod mei diadpuii eatia, ai amorem babetia cum Tobia invicem. 36. Tunc £xit ad eum
Simon Petrua: domine, quo ia? Reapondena leaua dixit: quo ego eo, non potea me nunc aequi; yerum
p^atea aeqneria* 37. Tunc Petrua dixit ad eum: domine, cur non poasnm te aequi nunc? anknam meam
pro te poao. 3S« Reapondit leaua: animam tuam pro me ponia? Amen, amen dice tibi, quod gdlna
nmi cantat, donee tu me abn^^aa noyiaae tribua . Tidbua* 14 , 1* Ne twbetur yeatrum cor; ere*
dite ad deum et ad me credite. 2« In dome patria mei manaionea multae aunt; at niai eaaent, ntique
lUcerem ad Toa: eo parare locum Tobia* 3. Et eoim ai eo, pare Tobia locum; itenun yenio et

poat priua Pan gr, ovv legunt, id fortaaae a quo* Jands — gaji] reapondena — dixit, gr^ StTvexQl&rj avt0

dam in margine per pan redcUtum, deinde autem o^IijoovQy cum Gotb. nuUua liber conaentit; cf. IS,

a librario codida Arg., quia poat illud pan poni 5. — ^] ego, ^ gr* — laisieis} IJ1£ c* codd,

poaaet, alieno loco in textum illatum eat. ^ fioL

13, 32. nu] igitur, ^ gr. omn., UlL €• Brix* 13, 37. partiK] tunc, ^ gr« onm. — paiirtui

13, 33. md^ tempua^ ^ gr« — I'k gagga] gr. omn. poat imaur. — nu] St. ^'^^

(W gr. 13, 3S. andhof] Hit c. codd. ^ avt^(p^ — pdl

13, 34, i*) ego, ® gr* ^ quod, » gr. — pu} tn, ^ gr. omn. — mii] gr.

13, 35* ufkunmmda] eat forma non paaaiyi, omn. poat iunnan. — ^faikis tmnmm] abnegaa no*

aed medu, yid. Grim. L S55, 2 uti aMeigaJam yisse == CLQimoTjy yid. ad Cor. 1, 9, 26* — ^Ma

M. 27, 42. Mc. 15, 32. Jauyadau AL 27, 43. ibipami J. St. ^ ict.

faUmdm Rom. 9, 19. Im^dau Cor. 1, 7, 9. 14, 1. gupa] St. :[: gtoha.

guvatjada 15, 54. vawrkjada 2, 4, 17. mtm» 14, 2. veseinel eaaent, ^ gr. omn.

iada 7, 10. 14, S.jah pan] et enim, gr. omn. nod, ue

13, 30* pamA} twmcp « gr* omn. — anik&if^ ya^i 7« — g^g^\ U^^ ^ <»»^ ^ ^* — parA\

24 •

Digitized by ^

Google

.4 franima izfin du mis silbin. ei J^ei im 3c j^aruh sijup jab jus* jdi j^dei

5 ik gagga. kunnuj^ jah fiana Tig kimiiu^. paruh qaf^ umna j^omas. £rauja. ni

6 Titum wa^ g^ggi^ j^ Tfaiva magum j^aoa vig kunnan. qaf) inmia idsiis. ik
im sa vigs jah sunja jah libains. ainshun ni qimi]^ at attin niba ^airh mik*

7 ijf kunl>edei]^ mik aifij^au kunl>ed6il> jah attan meinana. jah ]f9ca £ram himma

8 kunnu]^ ina jah gasaiTiij^ ina« j^ filippus qaj^uh du umna. .frauja* augei unsb

9 ^ana attan. j^atuh ganah unsis. j^aruh qa]^ muna lesus. svalaud mdis mi^
izvis vas. jah ni ufkunl>e8 mik. fiUppu. saei gasaw mik. gasaw attan. jah

10 waiya {lu qi|)is. augei unsis f^ana attan. niu galiuibeis j^atei ik m attin jah
atta m mis ist I>o vaurda. fK>ei ik rodja Xzyis. af mis silbin ni rodja. ak

11 atta. saei m mis ist sa taujif) f^o yaurstta. galaubei^ mis j^atei 'ik m attia

12 jah atta m mis. *ijf jabai m j^ize yaurstve ni galaubdji mis. amen amen q$a
i2syis. saei galaubeid mis. ]^o vaurstva. I>oei ik tauja. jah is tauji^ jah mai<*

13 zona j^aim taujif). unte 'ik du attin gagga. jah j^atei yra bidji^ m namin

acc^io T08 ad me fpsmn, ui abi sum ego^ ibi sitis etiam tos. 4* Et qvo ego eo^ acitb et liaiic Tiom
scitia. 5. Tanc dixit ei Tbomaa: domine, non admaa, quo is; et qoomodo posaamns Lane Tiam aetre?
6. Dixit ei lesaa: ego sum Laec yia et reritas et Tita, niliia non yenit ad patrem^ nisi per me. 7. Si
nosceretis me, ntiqne nosceretis etiam patrem menm, et enim ab kodierao noscitis enm et Tidetis eiim«
8« Veram Filippus dixit ad eum: domine, ostende nobis Lunc patrem! hoc sofficit nobis* 9. Tone dixK
ei lesns: tantom temporis cum robis fni, et non cognoyisti me, Filippe? Qui yidit me, yidit patrem; et
qnomodo ta dicis, ostende nobis hone patrem. 10. Nonne credis, qnod ego in patre et pater in me est?
Haec yerba, quae ego loqaor yobis, a me ipso non loqaor, sed pater ^ qui in me est, hie
fadt haec opera. 11. Credite mihi^ qnod ego in patre et pater in me; yerum si ob haec opera
non creditis mihi. 12. Amen, amen dico yobis, qui credit mihi, haec opera, quae ego fadO|
etiam is fieicit et maiora his facit, quia ego ad patrem eo« 13. Et qnod quid oratis in nomine

ibi, ^ gr. Ceteram Hz. ^ parei* -* sijup] gr. Zahnii mirabilis interpretandi ratio, ni qnod post

omn. post Jus* Jabai ponendum fuisset, ab interprete propter en-

14, 5. paruhl tunc, ® gr. omn. phonicum ordinem yerborum (?) ante galaubeip

14, 7. aippau kunpedeip] gr. omn. post coUocatnm esse, si quibus non probatur, ii noa

meinana; ceterom Z. ^ kundedeip* — Mia] pr. sunt yituperandi, modo ne locum cormptum esse

St. :{: t'lmo. — gaamwip] yidetis, gr# omn. eiOQCt'- opinentur (yid. Ribbeck, Neues Jahrb. der Berlin.

none, V\L c. Brix. GeseHschafi etc. I. p.4l); potius sic statuendnm est^

14, 8. tp\ yerum, ^ gr. omn. — /iKpptial g*** V^* yerborum graecorum sensnm non probe enran-

omn. post tmma; cetenun St. :|: phUippua* — patuhl tem, negationem eo loco posuisse, ubi ponere solet^

hoc, gr. omn. xaL h. 1. autem non debebat. Per similem eirorem la*

14, 9. paruk] tunc, ® gr. omn» — ma] fni, psus est L. 8, 12. Junius sensui consulere cnpiena

gr. omn. eiflL edidit i'p jahai ni (L. 10, 6), 'in pize wmtstve

14, 11. tp Jabai — mis] yerum si — nuhi. galaubeip mis*

Sme sensu et caye cum B. Ulf. in libra suo «^ 14, 12. galaubeid] sic cod. Arg.; J« St; -)«

di, did m cQya firi m^^eveve lepa»t aredas« gaJanieip. — attin} lll£ c codd. ^ fiw*

Digitized by

Google

i'4iinftinftimnat# ^ala tai^a ei baahjaidau atta 'in sunaiL jabai wis bidpp mik m na-

•f5«'16 min meinamma. Kk-taufa* fabai nuk trijop. aoabusmns. memos. festaicl, jab ik

bidfd attan. jab anj^arana parakletu gibi]^ izvis. ei s^'ai nnp izvis du aiva.

17 abma smijos. fmnei so manaaeifis ni mag mrnan. unie m saivrif) ma. nib kami

18 ma. i]^ jus kimnu]^ ma. unte is mif^ izris yisiji jab m izvis ist. ni leta izyis

19 viduyaimans. qima at issvis. uaub leitU. jab so manaseil>s mik ni j^anaseij^s

20 saiwi]^. ip pis saiwi]^ mik. j^atei ik liba. jab jus libai]^« in jainamma daga
uf kunnaij^ jus j^atei ik m . atdn meinamma jab jus m mis jab ik m ^Lzvis.

21 saei babaid anabusnins meinos jab &stai^ ^os. sa ist saei frijo|i mik. jab
^an saei fnjop mik. frijoda £ram attin meinamma. jab ik &ijo ina jab

22 gabairbtja unma mik silban. j^arub qa]^ unma ludas. ni sa iskarjoies. irauja.
wa yar^ ei unsis munais gabairbtjan j^uk silban ip j^izai manasedai .nL

23 andbof lesus jab qeip du unma. jabai was mik fnjojf jab vaurd main fastaif).
jab atta meins frijo]^ ma. jab du unma galei]^ jab sali^yos at unma gatau^

24 jos. ip saei ni Mop mik. ^o yaurda meiha ni fastaifi. jab {lata yaurd. I>atei

25 bauseif). nist mein ak ^is sandjandins mik attins. j^ata rollida izyis at izyis

26 yisands. al>]^an sa parakletus. abma sa yeiba. j^auei sandeifi atta in namin

meO) hoc facio, ut alfetor pater in filio* 14. Si qnii oratis me in nomine meo, e^ facio* 15. Si me
amatiS) praecepta mea seirats, 16. et e^ oro patreni) et alium paracletnm dat yobis, ut sit cum Tobis
in aeternnm. 17. Spiritns yeritatis, quem hie mnndns non potest capere; nam non Tidet eum, neqne
nosdt eum; yemm yos noscitis eum, nam is cum yobis manet et in yobis est, 18. Non relinquo yos orbos;
yenio ad yos* 19. Adhnc paucum, et hie mnndus me non ampiins yidet, yenim yos yidetis me, quod
e^ yiyo, et yos yivitis. 20. In illo die co§;noscitis yos, quod ego in patre meo et yos in me et ego in
yobis« 21. Qui habet praecepta mea et senrat haec, hie est, qui amat me; et autem, qui amat me, amatur
a patre meo, et ego amo eum, et ostendo ei me ipsum. 22* Tuuc dixit ei ludas, non hie Iscariotes:
domine, quid factum -est, ut nobis coxites ostendere te ipsum, yerum huic mundo non? 23. Respondit
lesus et dixit ad eum: si qnis me amat et yerbnm menm senrat, et pater mens amat eum,
et afl eum imus et mansiones apnd eum faclmns. 24. Verum qui non amat me, haec yerba mea
non seryat, et hoc yerbum, quod anditis, non -est meum, sed huins mittenfis me patris. 25. Hoc locntus-
som yobis apud yos exsistens* 26. At hie paracletus^ spiritus hie sanctus^ quem mittit pater in nomine

14, 14. mik] me, ^ gr. 14, 21. hahaid] J. St. + habaip. — g9^

14, 15. mik frrfopl c\J gr, omm, sic ys. 23. huirhijal B. ± gabairkia.

14, 17. dhimal in cod. Arg. signi, quo n in« 14, 22» pmruK\ tunc^ ^ gr, onin. ^^^ firttujcA

cBcatnr, yestigiom nullum yidimus; fortasse ipse Ulf. c. codd. ^ xaL

\S\L errayit, nvavfia aentrius forma deceptus* -*-* 14, 23. mik frijop] yid. ad ys. 15. — faK]

is] is, ^ gr. omn. see. et, ^ gr. omn.

14, 19. saiufip] sec., J. ± saijip. 14, 24. tp] yennn, ® gr. omn — fiiop] J»

.14, 20. ufkwmaip] St, i ttfkmmdp. +frijopf St. ^Jijiop.

Digitized by VnOOQ IC

100 I^hmmmes 14, S7-15^ 6.

mamamma. sa vma laiseij^ dlate jah ganumclei^ trrb aBisC j^atei ^p^ 4u Ibsvis*

27 gayairf^i bildfia izyk* garair^i meiii ^Iba izvi&. m svaswe so maoiase^ gib^

28 ik giba lEvis. ni mdrobiudiia Ksvara liairtona nili faurbij^iuu Jiauidedu]^ e£
ik qaf^ izyis. galeij[>a jah qima at izvis* jabai frijodedei^ luik. aij^^au jus &•

29 ginodedeif) ei ik gagga du attin. unte alta meiiis nudm mis ist. jah na qa(

30 izvis. faurjazei Taurf)!. ei bi|>e vairtiai. galaiibjai]^« Jianaseil^s fihi ni maj^lja
ixap izyis. ipimjf saei ^izai manasedai reifcino]^ jah m mis ni b%iti^ vaiht.

31 ak ei ufkunnai so manas^ f>atei ik frijoda attan meinana jah srasre aiUH
15^ 1 baud mis atta sva taiija. urreidli* gaggam j^a]^. 'ik ua yeinairiu j^ta sun-

2 jeino. jah atta meiiis yaorstyja ist. all taine m idis uDbairandaae akraa gop

usnimi^ ita* jah all akran haxrandane gahraineij) 'ita. m managizo akran

3. 4 bairaioa. ju jus hrainjai siju]^ m j^is rautduu j^atei rodida du isyis. Tisai]^ m

mis jah ik m izyis« sve sa voina tains ni mag akran bairan af sis silbin. niba

5 ist ana yeinatriTa. svah nib jus. niba m mis sijup. ik im j^ata v^natriu. i^
jus yeinatainos. saei yisi]^ m mis jah 'ik 'in imma. sya bairif) akran manag.

6 {latei 'inuh mik ni magup taujan ni yaifat. niba saei yisif) m mis. usyairpada

meo, luc Tos docet omne et admonet yos omnis, quod dixi ad tos* 27. Pacem relioqao robis, pacem
meam do yobis, non sicut hie mnndas dat, eg^o do yobis. Ne tarbentur yestra corda, neqae Hmeant.
2S. Audiyistis, quod e^ dixi yobis: eo et yenio ad yos« Si amaretis in^', utique yos g^anderefis, qnod
ego eo ad patrem, nam pater meos maior me est. 29. Et iam dixi yobis ^ anteqoam fieret, at qumn
fiat, credatis* SO. Amplius multum non loquor cum yobis; yenit qui huic mundo imperat, et in me non
inyenit quidquam. 31. Sed ut cognoscat hie mnndus, quod ego amayi patrem meum et sicut praecepit
mihi pater, sic facio. Surgite! imns iude. 15, 1. Ego sum yitis haec yera, et pater mens operariiui
est. 2« Omnem ramomm in me non - ferentium fructum bonum desnmit eum, et omnem fructum ferentium
purgat eum, at plurem fructom ferant. 3. Iam yos mundi estis ob hoc yerbum, quod locutus-snm ad tos.
4. Maneatis in me et ego in yobis, uti hie palmes non potest fructum ferre a se ipso, nisi est in yite, sic
neque yos, nisi in me estis. 5. Ego sum haec yitis; yerum yos palmites; qui manet in me et ego in eo,
sic fert fructum multum, quod sine me non potestis facere non quidquam. 6. Misi qui manet in me, eiicitvr

14, 26. ffomaudeip] pro eo Ih. Z. gamau^ 14, 30. qimip] Ult ® yoQ. — higifip} inye-

netp yel gamaneip emendare yoluerunt; sed maud' nit, gr. ^x^u

Jan et gamaudjan etiam leguntur Skeir* p. 47, 6. 14, 31. tS*] ego, ^ gr. omn. — inemamal

60, 12^ cL wumdeim 47, 5* . meum, ^ gr. omn. yid. ad Cor. 1, 7, 16.

14 27 niK\ Z. ± m. ^^' ^- ^^^^ bonum, <> gr. omn., Uifl e leds

14, ^7. ntn\ ^. T m. paraUelis M. 7, 19 et L. 3, 9 addidisse yidetnr.

14, 2^.jus\ yos, ^ gr. omn., yid. ad L. 17, 15, 4. ^h] 3. St. ^ ni.

a« — i*] sec. ego, ® gr, 15^ 5. j-fc] yerum, ^ gr. omn. — sva] ric, gr.

14, 29. i'zvisl St. ^ &is. ovtos$ ^piM J* St. B.^ sa edeates» secoti soat.

Digitized by VnOOQ IC

lok^MHe^ 15, 7^16. \

191

ui jSYd yemftfomB fah ^^uifsn^ ^ galisada jah ib fon galagjand jah mbran-

7 jada. alu^sai ^diai siju]^ In mis. jah Taurda meiaa m isvis s&id. .j^atawah ]fei

8 yileilu Md|l^. jah 'rairj^i]^ izvis. m {lamma. haiilii|i9 isk atta m^ins. ei aJuran

9 BMnag bairai^ jah tairf^j^ meinai siponJM. srasre fripda ndk atta. syali

10 'ik frSjoda izris. Tisaif) m friaf^yai memai. jabai aoabusnins memos fastaid.
mjaij^ m friaj^yai memai. syasye ik anabusnms attms meiois fastaida jah yisa

11 Itn frial>yai u. Jmta rodida 'izyis ei &hel>s meina m izyis sijai jah &beds

12 Izyara isrfuUjaidau. f>ata list anabusns meina ei Mjop izyis misso syasye ik

13 ir^'oda izyis. maizein Jiizai fria^yai mamia ni habai^. ei was saiyala seina

14 ]agji|i fanr frijonds seinans. jus Mjonds meinai siju]^. jabai tauji]^. j^atei ik

15 anabinda izvis. j^aseij^s izyis ni qifia skalkans. mite skalks ni yait wa tau*
pp IS frauja. i]^ Sk izyis qa]^ firijonds. mite all fiatei hansida at atdn meinamma.

16 gakannida izyis. ni jus mik gayalidedu^. ak ik gayal^ izyis ei jus sniyai^
jdi akran bairaif^ jah akran izyar du aiya sijai. ei ^tawah fiei bidjai^

foraSy Qti palines et exarescit et collig^fnr et in i§;neni ponant et cremator. 7. At si estis in me^ et
TeHia mea in rohia snnt, qaodcanqne quod Tokis, orate , et fit vobis. 8. In hoc alfatns est pater mens,
at finctum nraltum feratis et fiatis mei discipuli. 9. Sicat amarit me pater, sic eg^ amavi tos, maneatis
in amore m^o* 10. Si praecepta mea serratis, estis in amore meo, sicnt eg^o praecepta patris mei ser
rayi et maneo in amore eios. 11» Hoc locatns-snm robis, at g^ndimn meam in Tobis sit et
l^ndiuiB Testnnn impleatnr. 12, Hoc est praeceptum menm, nt ametis tos invicem, sicvt ego
amavi tos. 13. Maiorem hoc amore homo non habet, at qnis animam snam ponat pro and*
€M sois. 14. Tos amid mei estis, si fadtis, quod eg^ praedpio robis. 15. Amplius tos non
dico servos; nam servos non sdt, qnod fadt eios dominns; Temrn ego tos dixi amicos, nam
omne, qnod andivi a patre meo, notificavi vobis. 16. Non tos me elegistis, sed ego elegi tos^
at tos eatis et fructom ieratis, et fmctos Tester in aetemom sit, at qaodcanqae qood oretis

16, 6. gapaursnip} Z. 4^ gaiawsnip. —
gaJtsada] coUigitur, gr* omn. away ova i, banc le-
ctionis diversitatem Sch. indicare Toluisse Tidetnr,
adnotans, UK c. gr. avzo pro avTcc legere, sed
Ulf. pronomen omnino omittit. — » tnbranjada] sic
cod. Arg. et editt. ^ pro tnbrannjada, vid. Cor.
1, 13, 3 gahrannjaidauy Skeir. 42, 1 gabrcM'^
mUaUMj Calend. p. 26 gabramnidai^ cL umamjan
a rimnan profectom.

15, 7. aPpan] at, ® gr. omn. praeter cod. 11
ap* Mi. — patawah pei\ St. 4= paia wapei,
aic TS. 16.

16, 9. frijoda] pr., J. B. :^fryode^ — svahi
$ief gr« omn. xcU Oidy(o)j sic 17, 18 et tva 13,

16. Ceteram J. St. -f* ^va.

16, 10. is] gr. omn. ante tVi.

16, ll.fahepif] St. + faheds; sic 16, 24.

16, 12. IS:] ego, ® gr. omn. praeter cod. g.
ap. Mi.

16, 13. /riapvai] a gr. omn. (praeter cod. x
ap. Mi.) ad /asi^ova relatum (maiorem boc amorem),
aaam Uif. ad %avTr]g referat (maiorem hoc amore),
aydnrjg legisse Tidetur. — Jitur] J. St. 4^ yaura»

16, 16. tt] ego, °gr. onm.

16, 16. t'zvisi sec., Uif. c codd. ^ xal i&tjxa
VfiaQm — - du aiva] in aetemom, ^ gr. omn. — -
patawai peil Tid. ad vs. 7* — bidjaip] St j;
bidjap.

Digitized by

Google

192 lQl^nne$ iSf i7-^i», 2.

* 17 atian m namui memamiiMu gibi]^ 'izvis.* ^ata anaUuda Sasvis ei fi^^ izris

18 misso. jabai so manaseds izvis fijaL kunnei]^ ei mik framan izris ^aida*

19 jabai j^is fairwaus vesei^. ai]^|>au so manaseds svesans frijodedi. aj^Jian iinte
us I>aiimia fairwau m sijuf). ak ik garalida 'izvis us {laiuma fairwau: dup^

20 fijaid 'izvis so manasej^s. gamuneif) {us yaurdis I>atei 'ik qa]^ du 'izvis. nist
skalks maiza fraujin seinamma. jabai mik vrekun. jah 'izvis vrikand. jabai

21 mein vaurd fastaidedeina. jah 'izvar fastaina. ak j^ta aUata taujand 'izvis 'in

22 namins meinis. unte ni kunnnn f>ana sandjandan mik. nib qemjau jah rodi«
dedjau du 'im« fravaurht ni habaidedeina. 'ifi nu uiilons ni haband hi fra«

23. 24 vaurht seina. saei mik fijaif). jah attan meinaua fijaif). 'iff I>o yaurstva ni gata«
videdjau 'm 'im. fK>ei anj^ar ainshun ni gatavida. fravaurht ni habaidedeina«

25 ijf nu jah gasewun mik jah fijaidedun jah mik jah attan meinaua. ak ei
usftdkiodedi vaurd ^ata gamelido 'in vitoda 'ize. ei fijaidedun mik arvjo.

26 af^I^an f^an qimifi parakletus. j^anei 'ik 'insandja 'izvis fram attin. abmau sun*

27 jos. 'izei fram attin urrinnil^. ^^ veitvodeiji bi mili.. jah Jian jus veitvodei|).
16^ 1 unte fram fruma miji mis sijuf>. f^ata rodida 'izvis ei ni afinarzjaindau.

2 us gaqumf^im dreiband 'izvis. akei qimil> Vfeila ei sawazuh 'izei usqimi]^ 'izvis.

patrem in nomine meo^ det yobis. 17. Hoc praecipio Tobis^ ut luneds tob inTicem* 18. Si bic nitindoc
Tos oderit) sdte, quod me priorem yobis oderat. 19. Si buios mundi essetis, utiqoe bic mondoi proprios
amaret; at quia ex boc mnndo son estis, sed eg;o elegi yos ex boc mundo, ideo edit yoa bic mnndns.
20. Recordamini bnias yerbi, qnod ego dixi ad yos, non-est geims maior domino sno, ai me peraecati*
sunt, etiam yos persequiintar; si menm yerbum senrarent, etiam yestram seirent. 21. Sed boc omne
fadont yobis ob nomen menm ; nam non noscont banc mittentem me. 22. Nisi yenirem et loquerer ad
eo«9 peccatom non baberent; yeram nunc excusationem non babent ob peccatnm sunm. 23. Qui me odit,
etiam patrem menm edit. 24. Si baec opera non facerem in iis, quae alius alius non fecit , peccatom
non baberent; yemm nunc etiam yiderunt me et oderunt et me et patrem meum* 25. Sed at impleretar
yerbum boc scriptum in lege eomm, quod oderunt me frustra. 26. At quum yenit paradetus,
quern e^ mitto yobis a patre, spiritum yeritatis, qui a patre exit, bic testatur de me. 27* Et
antem yos testamini, nam a prindpio cum me estis. 16, 1« Hoc locntus - sum yobis, at
non sollidteminL 2. E condliis peUunt yos; sed yenit bora, at qoisque qui ocddit yos,

15, 18. fnman ttvis] priorem yobis, gr. omn. 15, 24* anpar amskmil (^ gr. omn. — - wmk}

nQ&iov vfAiiv^ ceterum notandum e^tfruman, quod pr. me, ^ gr*

comparatiyus non est forma, sed sig:nificatione , sic 15^ 25. hatd\ St. '^ papa. — gameJido\ h

auiuma (= vneQixm) Pbilipp. 2, «• ^ ^^ ± melido. — arvjo] J. St. E. 4: arujo.
15, 19. svesans] proprios, gr. omn. td idiov* ,ft oc i c* j. •

15, 21. sandfondaniJ. St. * .andjandm. ^^^ 2«- '«3 St- * '«*•

15, 22, nihl Hz. ^ «!• 16, 27. panju$[ ck) gr. omn.

Digitized by VnOOQ IC

lolamne* fH, 3 — iOi..

103

3 ^uggkeip huBsIa saljan guj^a. jah ^ta taujand. unte ni uf kunf^un attau nOi

4 inik. akei j^ata rodida izyia. ei bif>e qpmai so weila ize. gamunei]^ j^ize. f^atei

5 'ik qa^ izvis. YJf j^ata 'jzyis fram fhima ni qa]^. unte mif) izris vas. ip nu
ga^a du j^amina sandjandin mik. |ah ainsbun us izvis ni fraihni]^ mik. wa^

6. 7 gaggis. akei unte f>ata rodida izyis. gaurij^a gadaubida izvar bairto. akei ik

sunja izvis qi|>a« batizo ist izvis ei ik galei^au. unte jabai 'ik ni galei]^a«

8 parakletus ni qpxxdp at izyis. aj^fian jabai gagga. sandja ina du 'izvis. jab qi-

mands Us gasaki]^ I>o manasef) bi fravaurbt jab bi garaibtij^a jab bi staua.

9» 10 bi fravaurbt raibtis I>ata. Jiatei ni galaubjand du mis. 'if) bi garaibtif^a. I>atei

11 du attin meinamma gagga jab ni j^anaseifis saiwil> mik. 'ip bi staua. j[>atei sa

12 reiks j^is fairwaus afdomif^s varji. nauh ganob skal qij^an 'izvis. akei ni

13 magu]^ frabairan nu. ijf j^an qimij^ jains. abma sunjos. briggi|> 'izvis m allai
sunjaL nib j^an rodeifi af sis silbin ak sva filu sve bausei]^. rodei|» jab j^ata

14 anavairfio gateihifi 'izvis. jains mik baubei^. unte us meinamma nimi]^ jab

15 gateibij[i 'izvis. all |>atei aih atta. mein 'ist. dubj^e qip f>atei us meinamma

16 nimip jab gateihi]^ 'izvis. leitil nauh jab ni saivfip mik. jab aftra leitil jab

putet sacrifida offerre deo. 3. £t boc faciant, quia non co^OTenmt patrem, nee me. 4. Sed hoc locn-
tos - sum Tobis , at qmim reniat baec bora eoram y recordemini borom , qaod ego dixi robis ; Teram boo
Tobis a prindpio non dixi, nam com Tobis fui; 5. Terum nanc eo ad banc .mittentem me, et oUas
e Tobii non interrogat me : qno yadis ? 6. Sed qaia boc locatas - sum robis , tristitia obdorayit yestrom
cor. 7. Sed ego yeritatem yobis dico^ melius est yobis, at ego earn; nam si ego non eo, paradetos non
yenit ad yos; at si eo, mitto eam ad yos. 8. Et yeniens is argoit banc mandum de peccato et de
iostitia et de indido. 9. De peccato qnidem boc, qaod non crednnt ad me; yernm de institia, qaod
ad patrem meam eo, et non amplias yidetis me; Ilk yenun de iadido, qood bic princeps buina
mandi damnatns fait. 12. Adbac satis debeo dicere yobis, sed non potestis ferre nimc; 13. yenun
qaam yenit ille, spiritas yeritatis, dadt yos in omnem yeritatem, neqae enim loquitur a se
ipsO) sed tarn multnm quam audit, loquitur et boc futurum nuntiat yobis. 14. file me altat,
nam e meo sumit et nuntiat yobis. 15. Onme cpiod babet pater, meum est; ideo dixi, quod
e meo sumit et nuntiat yobis. 16. Paucum adbuc et non yidetis me, et iterum paacum et

16, 4. 'ize] eorum, ° gr. omn. praeter cod. 11
ap. Mi., qui quum sequens avTWV, a nostro per
pize redditum, omittat, yeremur ne alterutnim e mar-
gine in textum illatnm sit, cf. ad 13, 29. L. 5, 35.

16, 6. gadaubida] obdurayit, Ulf. nenioQioxev
(12, 40) pro nanXr^Qioxev legit.

16, 7. f*i;t!i qipa] r^ gr. — paraikletus] St,,
j: paracletus. — jabai] sec. J. 4^ gabau

16, 9. paia] boc, ^ gr« omn« et apad Gotb.

maxime ofPendit; nisi ad similitudinem loconun Mc.

9, 23. L. 1, 62. 9, 46 dictum est, quod ut sit
veremnr, quia pat a illis lods ubiqne babet, quo
referatur, b. 1. autem non babet, neque in gr. est
eius ullum yestigium: delendnm est tanquam men-
dum librarii propter sequens pafei^ cf. ad Cor. 2j

10, 12.

16, 13. anavatrPo] Z. :|: cmavairhto.

16, 16. mauih] adbuc, ® gr. omn, — tk] ego.

25

Digitized by

Google

194

rolamnei 16, i7-^2S.

17 gasaiwi]^ wSk^ mate Vk gagga du attln^ j^aroh cp^im us j^aim sipOAJam da
818 mifiBio. wa Ist pata Jmtei qil>i^ unsis. leitil d m saiwi^ mik jah aftra

18 leitil jah gasaiwi]^ mik. jafa |>atei ik gagga in attm. qej^unuh j^ata wa sijai

19 j^tei cpj^ifi. leitil. id yitum wa qij^i^. i|^ liesus Tissuh j^aM Tildedm ina fraib-
nan jah qafi un. bi j^ata sokeij^ mi]^ Xzvis misso. j^atei qa|^ leitil jali m sai*

20 wi^ mik. ^h aftra leitil feit gasaiwi^ mik« amen amen qi]^ izvis ]^i greiti]^
jah gauno{» jus ip manas^s fagino^. jus saurgandans vairj^ij^r akei so saurga

21 ^ara du iafaedai vairl^ip. qino j^an bairif). saurga habaid. unte qam weila
izos. ijf bif>e gabauran ist bam. ni ^anas6if>8 ni gaman ^iisos aglons iaura

22 fahedai. unte gabaurans yarf) manna 'in fairwau. jah j^an jus auk nu saurga
habai]^. i^ aftra saiwa izris jah fagino]^ izrar hairto. jah f»o fehed izrara ni

23 ainshun nimi|> af izvis. jah 'in jainamma daga mik ni firaihnij^ vaihtais. am^i
amen qifia izvis j^iei |»iswah f^ei bidji^ attan 'in namin meinamma. gibi]^

24 'izvis. und hita ni beduf) ni yaihiais 'in namin meinamma. bidjai]^ jah nimi]^

25 ei fahef>s 'izrara sijai usfulKda. ^ata 'in gajukom rodida 'izris. akei qimi^
weila. j^anuh 'izvis ni j^anasei]^ 'in gajukom rodja. ak andaugiba bi attan ga-

Tldetis me; nam ego eo ad patrem. 17. Tone fixeront ex his dncipalis ad se inyicem: qnid eat boc^
qnod dicit nobis ^ pancnm nt non yideads me, et itemm pancom et yidetis me, et qnod e^ eo ad pa^m?
18. Dixerantque hoc, quid sit, qnod didt pancnm; non scimns, qnid didt. 19. Yenim leans sdrit, qnod rolne*
mnt enm interrogare et dixit iis: ob hoc qnaeritis cnm Tobis inyicem, qnod dixi, pancnm et non yidetis
me, et iternm pancnm et yidetis me. 20. Amen, amen dice yobis, qnod ptoratis et lagetis yos, yemm
mnndns ^ndet; yos moerentes fitis, sed hie moeror yester ad laetitiam ^t 21. Mulier qnnm parit, moe-
rorem habet; nam yenit hora eins; yernm qnnm natns est pner, non amplins non recordatnr huius affi-
ctionis prae laetitia, qnia natns fuit faomo in mnndo* 22. Et autem yos enim unnc moerorem habetis;
yemm iternm yideo yos, et gandet yestram cor, et banc laetitiam yestram non nihis sninit a yobis.
23. Et in lUo die me non interrog^tis qnidqnam; amen, amen dico yobis, qaod, qnodeonqne qnod
oratis patrem in nomine meo, dat yobis* 24. Usqne bodiemnm non orestis non qnidqnam in
nomine meo; oretis et samitis, nt laetitia yestra sit complete. 25. Hoc in parabolis locotus - snm
Tobis; sed yenit hora, tnnc yobis non amplins in parabolte loqnor; sed palam de patre nnn-

16, 17. gtpanjam] Ul£ c. codd. 7 et x ap. Mi.
® av%ov. — et] ut, gr. onm. xal, Ulf. antem ita
loqnitor, nt de more suo sermonem yariet, c£ L.
6, 37, nbi nisi com codd. 7va pro xal ov legit, ean-
dem ob caosam, quam indicayimns, ei pro jah posuit.

16, 18. gepunuK] yid. ad 10, 20.

16, 19* ipl yemm, ^ gr. — tesus visivk} c\i
gr. omn*

16, 20. jVm] sec, Ulf. c. codd. ^ 6i.

16| 21. gabayran wQ natns est (puer); gr.

omn. yewriOTj (pnemm mnlier). — mi hatutaeihg
m\ yid. ad 8, 42.

16, 22. pan\ gr. omn. post jim. — aaMrga\ gr.
ante auk; quod autem Sch. Goth, in eomm nnmemm
refert, qui vvv f.iiv pro ^cV vvv legant, errayit.

16, 23. piswah pet] sic cod. Arg.; St* Z. ^
piit^apeL

16, 24. faJieps] yid. ad 15, 11.

16, 25. aket] sed, ® gr. — pamA] tunc, gr,
onm« ore* ~- S)tm] sec* , gr* omn* post rodja*

Digitized by

Google

I^anneB 16, 36—17^ 4.

I9S

26 teiba isris. lb jaiaamttia ctogsi m namin fD^dmninma hidjil^* j^ ni qi]^ Vzris.

27 |ei ik bidjaa attan bi izris. ak ediba atta £i^^ iznrui* unto jus mik fr^ode*

28 du^ jah galaubidedu]^ |m^ ik fram gufia urrattn. uzuKiddja fram attin jah
afiddja m j^a iairwu* afira lHleti>a J^amma fairwau jah gagga du attin.

29 ^aruh qc^^un ]^ siponjos is* sai. nu andaugiba rodeis jafa gajukono ni aino-

30 huB qi[>iek nu vitum ei ]^ kant aUa jah ni j^arft ei ]mk was firaihnai, bi

31 Iramia galaubjam j^tei fm fraln guf^ urrant. andhof im lesits. nu gidaubei]^*

32 sai. qpmi^ weila jah mi qam m distahjada warjizuh da seuia jah mik ainana

33 bileij)i]^. jah ni un ains. unte atta wip mis isf. j^ata rodida izvis. ]fei ud mis
gavaiif^i aig0i^« In {>anuna fiedrwau a^ns habaid. akei f>ra£itei]^ izvis. ik

17^ 1 gajiukakla j^ana fair^ru. fiata rodida lesiu uzidihof augona seina du Mmina
jah qa|^. atta. qam weila. baubei j^inuia sumi. ei sunus j^eins haufajai f^uk.

2 syasye atgaft unma Taldu&i aHaise leike ei all Jiatei atgaft imma. gibai im

3 Hbain aiyetrnw. sah |an ist so aiveiiio hbaiMS. ei kumoaina puk ainana sunja gu^

4 fB^x f>anei insandides 'iesu xristu. ik |«k faaidiida ana air]^ yaurstv ustauh*

lio Tobis* 26, In illo He in noauae meo oralis, et non dico rohh^ qmod ego orem pah'era pro yobii,
27. sed ipse pater amat yoa, quia tos me amayiatis et credicUatiay fnod ego a deo exii. 28. Exii a patre
et descend! in hone mnndiim; iterum relinqoo hnnc mundvm et eo ad patrem. 29. Tunc dixerunt hX disci-
pofi eins: ecce, nnnc palain loqneris et paraBolarum non nHam dids. 30. Nunc scimuSy quod tu sds
omnia et non indiges, nt te quia interroget; de hoc credimns, quod tn a deo exiisti. 31. Respondit iia
leans: nmc credftia? 32. Ecce, venit bora et iam Tenit, nt dissipetnr quiaque ad sua, et me solum
tdin(|uiris, et non snm solus, nam pater com me est. 33. Hoc locutus-snm Tobis, nt in me pa-
ces kabeatis; in lioc mnndo aflictiones hehe^; sed consolamini tos; ego subiugayi bunc mnndum.
17, 1. Hoc locutos - est lesos ekyaritque oculos snos ad caelum et £xit: pater, renit bora, alta
tnom filinm, ut fitins taus altet te. 2. Sicut dedisti ei imperium omniunr corporum, nt omne,
quod dedisti ei, det iis vitam aetemam. 3. Haec antem est haec aetema yita, nt noscant te
mnm yere deum et quern misistS, lesnm Cbristum* 4* Ego te altayi in terra; opus perfed,

16, 27. ah] sed, gr. omn. ydg , quod tamen
Croth. per ak reddit etiam Epb. 2, 10.

16, 28. uzuhtdcffa] yid« ad Mc. 14, 44. —
mM^] Si. ^ attiddju.

M, 29. Paruh] tunc, ® gr. omn. — qePunJ
Iftt c codd. ® avT^f^ — • goptiom^] J. St. :j^ ga^
jukno.

16, 30, pu\ ntr. tu, ** gr. omn. — puk waal
(v> gr. omn. — fraihnai\ Z. :|; Jrahnau

16, ai. tin] J. B. 4: him.

16, 32*. dutalffada] dissipetur, gr« oain. axoQ-

niGf^rjts* — seina'} baec ^rma,«qnam Z, in m-
naim mutare malebat, nobis genitiyus pronominis
redprod esse yidetnr, uti L. 7, 32; dm seina
autem elliptice dictum est, n^ L. IS^, 7 du fra*
vamhltB mams, yid. ad L. 8, 49.

16, 33. fairwu\ J. St. ^ famoau.

17, 1. uzuhhof] eleyavitque, yid. ad 18, 26
et ad Mc. 14, 44. — ei] VU. c. codd. ^ xai.

17, 3« sunfa] yere, iam Z» recte aimnadyertit,
sunJa esse ady erbium, cf. alja, sic etiam L. 9,
27 suftf'a secuttdnm gr. (;&kf]d-aig) pro adyeibio ba-
berl potest

25*

Digitized by

Google

196 Iohamne$ tt, 5-^18.

5 {Mitei aigaft mis du yaurkjan. jah 'nu hauhei mik, J^u atta. at ^us at

6 bin j^amma vulj^au. j^anei habaida at j^us. faurj^izei sa fairwiis Te«u gabairh*
tida I^einata name mannam. j^anzei atgaft mis us j^amma fairwau. {>diiai Te«

7 sun jah mis atgaft ws. jah f>ata yaurd j^einata ga&staidedun. nu ufkunj^a ei

8 alia. fK>ei atgaft mis. at j^us sind. unte ]^o yaurda. j^oei a^aft mis. a^af un.
jah eis nemun bi sunjai f^atei fram j^us urrann jah galaubidedun j^tei j^u

9 mik msandides. 'ik bi ins bidja. ni bi ]^ manase]^ bidja ak bi j^ans fianz^

10 atgaft mis. unte f^einai sind. jah meina alia fieina sind jah f^eina meina jah

11 hauhifis 'im in |>aim. ni |mnasei]^s un in j^amma fainrau. i*^ j^ai m j^amma
fairyrau sind. jah ik du j^us gagga. atta yeiha. fastai ms in namin (idnamma.

12 j^anzei atgaft mis ei sijaina ain syasye yit. j^an yas mi]^ un 'in j^amma fiadiv
Tfau. ik fastaida ms m namin j^einamma. f^anzei atgaft mis. gafastaida. jah
ainshun us im ni fraqistnoda niba sa sunus fralustais. ei f^ata gamdido us-

13 fullif^ yaurj^i. if^ nu du fms gagga jah I>ata rodja in manasedai. ei habaina

14 fahed meina usfullida in sis. ik atgaf un yaurd f>einata. jah so manase]^
fijaida 'ins. unte ni sind us f^amma fairwau. syasye ik us j^amma fairwau ni

13 'im. ni bidja ei usnimais 'ms us j^amma fairwau ak ei bairgais 'im faiua

16 j^amma unseljin* us j^amma fairwau ni sind* syasye ik us f^amma fairwau

17. 18 ni 'im. yeihai 'ins 'in sunjai. yaurd f^einata sunja 'ist. syasye mik 'insandides

quod dedisti mihi ad operandam. 5. Et nunc alta me, tn pater, apnd te ipsam hoc splendore, qnem habui
apad te, anteqnam luc miindiis esset. 6. Manifestayi tuiun nomen hominibag, qnos dedisti mibi ex hoc
mnndo; tui faenint, et mihi dedisti eos, et hoc rerbum tuom servaTerant. 7. Nnnc cognovi, qnod omnia,
gaae dedisti mihi, apnd te sunt; 8. quod haec yerba, quae dedisti mihi, dedi iis et ii acceperant in yen*
tate, quod a te exii, et crediderant, quod tn me misisti. 9. £^ pro iis oro, non pro hoc mando oro,
sed pro his, qoos dedisti mihi; nam tui sunt. 10. Et mea omnia tua sunt, et tna mea, et altatns ram
in his. 11. Non amplius sum in hoc mundo; remm hi in hoc mondo sunt, et eg;o ad te eo. Pater
sancte, serya eos in nomine tno, quos dedisti mihi, nt sint nnum, sicnt nos. 12. Quum fui cum lis in
hoc mnndo, e^ seryayi eos in nomine tno, quos dedisti mihi, consenrayi, et ullus ex iis non periity
nisi hie filius perditionis, ut hoc scriptum impletum fieret. 13. Verum nunc ad te eo et hoc loquor in
mnndo, nt habeant laetitiam meam completam in se. 14. Eg^o dedi iis yerbum tunm, et hie mnndus odio-
habuit eos; nam non sunt ex hoc mundo, sicut ego ex hoc mnndo non sum. 15. Non oro, ut aoferas
eos ex hoc mundo, sed nt tuearis eos ab hoc male. 16. Ex hoc mundo non sunt, sicnt eg^o ex hoe
mnndo non sum. 17. Sanctifica eos in yeritate; yerbum tnum yeritas est< 18. Sicut me

17, 5. at pus] ffr. omn. post vest: VIL c 17, 11. init. Ulf. ^ xaL — panzei} qvos,

yerss. gr« ^.

17, 6. aigaft tns} ro gr. omn.

17, 8. nemun] VIL c codd. ^ xal ^wac».

17, 14. so] St. ± sa. — ni tm] -gr. ante vs.
17» 17. #a^atl Ul£ c codd. ^ aov.

Digitized by

Google

19 ui manas^. srali 'ik msandida ms m ]fo manased. jah firam un ik veiha

20 mik silban. ei aljaina jah eis veihai ih sunjai. aj^j^an ni bi j^ans bidja ainans

21 ak bi j^ans galaubjandans j^airh raurda ize du mis. ei allai ain sijaiia cprasye
j^u. atta» m mis jah ik in j^us. ei jah j^ai in uggkis ain sijaina. ei so mana-

22 sef>s galaubjai j^atei ^ mik msandides. jah ik yu]{>ii. j^anei gaft mis. gaf im

23 ei sijaina ain srasye vit ain siju» ik m im jah ]^u 'in mis. ei sijaina ustauha*
nai du ainamma jah kunnei so manasej^s j^atei fiu mik msandides jah frijo-^

24 des ms srasve mik frijodes. atta. j^atei atgaft mis. viljau ei j^ar^ un 'ik jah
j^ai sijaina mi]^ mis. ei saiwaina Tnl{>u meinana. f^anei gaft mis. unte frijedes

25 mik faur gaskaft fairwaus. atta garaihta. jah so manasej^s j^uk ni ufkunj^a.

26 ifi ik I>uk kunj^a jah j^ai uf kunj^edun j^atei ]^u mik msandides. jah gakan«
nida un namo j^einata jah kannja ei fina^ra. j^oei frijodes mik. m un sijai

18 9 1 jah ik 'in 'im. j^ata qij^ands 'iesus usiddja mi^ siponjam seinaim ufar rinnon

2 j^ kaidron. j^arei vas aurtigards. 'in fianei galaif> 'iesus jah siponjos 'is. yissuh
pan jah 'iudas sa galeyjands 'ina j^ana stad. patei ufta gaiddja 'iesus jainar mi]^

3 siponjam seinaim. 'ij^ 'iudas nam hansa jah fiize gudjane jah fareisaie and*

4 bahtans 'iddjuh jaindrairj^s mi]^ skeimam jah haizam jah vepnam. 'il> 'iesus

in inoiidiiiii, sic e^ misi eos in hone maudnm, 19. €t pro iis ego sanctifico me ipsam, nt sint etiam ii
saDcd in yeritafe. 20. At non pro iis oro solis^ sed pro liis credenfibus per yerba eomm ad me>
21. nt omnes unnm siut, sicut tii, pater, in me et ego in te, ut etiam Li in nobis nnum sint; nt hie
maudus credat, qnod tu me misisti. 22. Et ego splendorem, quem dedisti mihi, dedi lis, at sint nnum,
sicut nos unnm sumns. 23. Ego in iis et tn in me, at sint perfecti ad unnm et cognoscat hie mandns,
qnod tn me misisti et amasti eos, sicut me amasti. 24. Pater, quod dedisti mihi, Tolo, ut ubi sum
ego, etiam hi sint cum me, ut yideant gloriam meam, qiiam dedisti mihi, qnia amasti me ante creationem
mnndi* 25. Pater iuste, et hie mnndiis te non cognoyit; yerum ego te cognoyi et hi cognoyerunt, qnod
tn me misisti. 26. Et notificayi iis nomen tnum et notifico, at amor, quo amasti me, in iis sit et ego
in lis. 18, 1. Hoc dicens Iesus exiit cnm discipnlis snis trans to rrentem, hunc Cedrou, ubi fuit hortus,
in quem iyit Iesus et discipnli eius. 2. Sdyit antem etiam Iudas, hie prodens eum, hunc locum, quod
saepe conyenit Iesus iUic cum disdpulis snis. 3. Verum Indas cepit cohortem et homm sacer-
dotom et Farisaeomm ministros iyitque iliac com ladbos et taedis et armis. 4. Yerum Iesus

17, 18. wtf*] yid. ad 15, 9. — manasedl J. 17, 24. baiti] qnod, gr. oSff. — K^ Kit] sic

St. -f- manasepm cod. Arg.; ZT. -{- IJt tm.

17, 19. sijaina] gr. post m, 18, 1. te9us\ sec, sic cod. Arg., yid. ad

17, 20. ak\ \J\L ® xaU — vaurdal verba, gr, Mc. 1, 42.

omn. Xoyov. ^ ^^ 18, 2. galevjands\ J. St. B. + levjanis, im

17, 22* 8iju\ editt. -f- sfJuMj yid. ad 10, 30. cod. Arg. ga supra lineam scriptom est.

Mc 10, 39. ^ 18, 3. mip] Z. rf: mtU — 9kemam] sic cod.

17) 23. Jakl sec. | Ul£ ^ 7va» Aig. pro qoa lectione Zahnii coniectnra skeinam

*• Digitized by VnOOQ IC

iritands alia f^i q^smmx ana ina ugg/^^gastdi ut tp^ mu irana sd^ei^.

5 andhaf jaHda?ui Xmma qeI>uD. lesu. j^aiia nazoraiu. (^aruh qa^ un lesiuL *&. uu

6 Qtcfuh {ap jah ludas sa layjaDda uia mill upu ^aroh Bve qa^ 'im. (atd ik

7 'im. ga}i]^a ifnij&ai }ah gftdrasun ddjap. j^af^roh pau uis aftra £rab«^ wana

8 sokeiJH 'iff m qe{>u]i. 'iesu f^aoa naxaraiut andhof tesus* qafi izyia (aft«i ik

9 '4in. jabai qu inik sokeiji. leti|> j^ans gaggaii. ei lu^ulbiodedi (ata vaard j^atei

10 qal>. ei fiaiucei atgaf mis, ui fraq^tida ize aioummehuo. 'ip seimoa paitms
babaads bforu o^Ia^ik i^a j^h dob {w aubiinistim gu^ws akalk }Bh aifiptiai-

11 inait upjx^ba auso taibsvo. 9ab ^n baits^is yas oaeaim maJkuB^ |iarub 9]^ lesus
du paitPau. lagei {^aaa bairu m iodr. atikl panai gaf mk atta. mu dxi|^u

12 I^Btiia. I»aruh bai^ia jab sa linsuiidifa^ |ab aodbahtas ludaie undgr^put lesu

13 jab gabundun loa jab gi^ufaim 19a dn amifai fhcmiBt^ ga vaa auk svaibra

14 kajaii]^ saei vas aiibmiusts yeiba }iis ata]>BJuu vasiib j^soi kajafii. aaei gai»-
ginoda ittdaiaxa* {>atei batizo ist. ainana m^wtan fFaqUtjoa &iir uianagein.

15 j^a^b laistida lesu seimon paitrus jab m^v siponeis. sab j^aa sipctteis yas
kuaj^s Jiaimaa gudjin. jsdi iru^Aangalai^ inifft iwua in rob^a ]fh gudjins.

16 i{> paitms 8to{> at daurom uta* j^ariib usiddja ut sa sipoaeis suafiar. saei yas

fdens omnia, quae venernnt super enm, exiens foras dixit iis: quern quaeritis? 5. Respondenteg ei dixe-
ront: lesnm, hunc Nazoraeum. Tunc dixit iis lesus: e^ sum. Stetit autem edam ludas, iuc prodess
eum , cum iis. 6. Tunc uti ^xit iis y quod tgQ sum, iyernnt retro - yoRsi et ceddemnt deorsum. 7. Deinde
antem eos iternm interrogayit: qnem quaeritis? Yeram h dixerunt: lesum, liunc Nazoraenm. 8. Respon-
dSt lesus: dixi Tobis^ quod ego sum; si nnne me quaeritis » sinite kos ire. 9. Ut impleretur koc yerbum,
^od dixit, quod quos dedit milu, non percMi eorum unum. 10. Yerum Simon Petrus, kabeas ^ladium,
eduxit eum et percussit buins snmnd sacerdotis serynm et abscidit ei anrem dextram ; hie autem yocatue
ioit nomine Makus. 11. Tunc dixit lesus ad Petrum: pone hunc gladium in yaginam; calieem, qnem
dedit tnibi pater, nonne bibam hunc? 12. Tunc cohors et hie centurio et miuistri ludaeoram prehendemat
lesum et yinxerant eum 13. et duxerunt eum ad Annam primum; hie fnit enim socer Caja^e, qui fnit
summns sacerdos huius anni. 14. Fuit autem Cajafa, qui consuluit ludaeis, quod melius est,
onnm hominem perire pro populo. 15. Tunc secutus - est lesum Simon Petrus et alius disd-
pnlus; hie autem disdpulus fiiit notns hntc sacerdoti, et simul - introiit cum lean in atrium hoios
sacerdotis. 16. Yerum Petrus stetit ad portas foras. Tunc exiit foras hie discipulus alter, qui fnit

yr^haWUi yidetur, nt $ke^Ui a skeinan yerbo 18, 9, ai^af'\ sic cod. Ai^.; Hz. et editt. ol-

(L. 9, 29. 17, 24. Cor. 2, 4, 6) formatum sit. gafi (dedisti) c. g^r. omn. {dedwxag).

• ^ , . K r I * Jwa iabfats; yeram lectionem ifm Haresh.

18, 7. afiral gr. omn. ante Paproh. * ^ comnlendayit.

X«t. ^ gflg§^H] SU i S^igstm. is, is. paitrwH cod. J^. ^ pru$^ imqiiaa

Digitized by

Google

Tokitnnts t6, iT-^ti.

109

17 ijm]^ ^(KSaxm gii^« jfth qafi d«iiMrard«i jdb attaiA 'hm paittii. |iafuh qa(
jalna j^ivi 00 dauMvardo du pailratt. ItbaS j«^ ^ j^JSM iiponj# iis ^is mans.

18 1{^ Is ^^ ti 'im. |aMh ilolmii ftkidkM |ali andbiAtos hauif a taurkjandans.
imte kald va9« jah vannidedun iik* |ah l^n tas Mi> &tt paitnis standands

19 jah rarmjiHidi i^. S^ sa auhtiuikta gudja frah Kesii bi i^i^anfaiii} & jah bi

20 laisem &. attdhof ufiina Ifesus. Ik andaugjo rodida manasedai^ ik smteino lai-»
Ma m gaqum^ jah Hh gudbiua. ^arei smteino ICudaieis gaqiniMid* jah j^iubjo

21 ni rodida Taiht. ^vrts ittik fraihnis. fraihn j^ans hausjandana. ym rodidedjau

22 dii un. sai. I>ai ritun. J^tei qaj^ ik« ij^ {lata qi^andin imma stims andbahte
Btandandft gaf slab k>fiii lesua qfa^uh. srau andbaffis fiaitima i^eikistin gudjin.

2d andhof iesu9. jabai ubilaba ]:t>dida» veitrodei bi ^ata ul^. aij^|mu jabai yaila*

24 duwe mik dlahis. {mnuh msandida iba aimas gabttndanana du kajafin j^ainma

25 maistin gudjin. 'ip seimon paitrus ras standalidft jah rarmjandA sOiU j^anih
qe|^un du imma. nia jah ]^u J^ize siponje f^ts is» ip is afaiaik jah qafi. ne.

26 ni mi. qa^ smns f^ize skalke ^ maistins gudjins. sah m{>jis yas. j^ammei

notus Laic sacerJoti, et dixit ianitrici et acldnxit intfo Petrnntt. tit. Tunc dixit iOa serra Laec ianitiix ad
Petram: nnm efSam in Lonim diflcipnloram en Luins bomiiiiBt Yeruin ig dixit: noii sum. 18. Tnnc Bte-
teniDt aerri et ministn prunam fadentes, nam frigidum fait, ^t calefecerunt se et aatem fait catn iii
Petnis, stans et calefacieus se. 19. Terum bic aummiis sacerdos iuterrogayit lesam de diicipulia eias et
de doctrina eios. 20. Respondit ei lesus : e^ palam locotas - sam mundo ; ego semper docai in concilio
et in tempio, ubi semper ladaei conyeniunt, et ocailte non locatus-sum quidqaam* 21. Quid me inter-
rogas? luterroga bos audientes, quid locatus-sim ad eos. £cce, hi sciunt, qnod dixi ego. 22. Verum
Loc dicente eo, quidam ministrorum stans dedit ictum ToTa lesa dixitque: sicne respondes Lnic snmmo
sacerdoti? 23. Respondit lesus: si male locntus-sam, testare de Loc malo; aut si bene, cur me percatis?
24. Tone misit enm Annas vinctum ad Cajafam, Lone summnm sacerdotem. 25. Terum Simon Petrns fiilt stantf
et calefaciens se; tnnc dixeront ad eum: nonne etiam to Lomm discipulorum Luins es? Verum is negavit et
dixit: minime, non snm. 26. Dixit qnidam Lomm serrornm Lnius summi sacerdotis, Licqne cognatus fait, cni

Loc nomen per compendimn scrfbitnr, nee si scri*
Leretur, signnm notae deesse deberet; cf. Cor. 2|
11, 5. — miptnngalaipi] St :|: mipiggdlaip.

\%y 16. paiiru] J. St. ^^ paUru9*

IB, 17. f j^] Teram, ^ gr. omn. — t$ qap] ro
gr. onui.

18, 18. giandands] St. :|: siandans, sic ts. 22.
— Jak] ult, Z. :|:.

18, 20. «m/rtito] semper, gr. ftavteg*

18, 22. pala] J. St. ^^ J^ana. — ^ qipandm
^Imma] ro gr. — standands] Tid. ad tb. 18. —
<M hfml J. St. :{: kt. — gvmii J. St. a :|: 9vah.

18, 23. andhof] Ulf. ^ avt^.

18, 24. panmh] tunc, ^ gr. -^ gabtmdamttnal
J. St 4^ gabmtdana.

18, 25. pakrusl J. St B. 4? pmtrau$. —
VMi] gr. oBui. ante seimom* — i'p} sec« Temnii

omn.

u afaiaik} <x) gr. — iwj miidiM, ® gr.

18, 26. sah] Licqne^ pro $ae{ (qm)^ a Gritty
in. 23 sq. et a nobis (ad Mc 2, 11 et Cor. 1^
16, 13) obsenratnm est, 9th enditicam particolam
idem qnod Jah significantem notiones singolas et
nnntiata copolare^ none disdmns, earn ad

Digitized by

Google

200

lolmumei iB, V-^Bt.

27 afmaimait paitms auso. niu j^uk saw ik ia auttigarda mi]^ uama. j^anih

28 aftra afaiaik paitrus. jah suns hana hnikida. i*^ eis tauhun lesu £ram kajafin
m praitoriaun* j^anuh vas maurgms. i^ eis ni iddjedun vol praitoria. ei ni

29 bisaulnodedeina ak matidedeina pasxa. j^anih afiiddja ut pdlatus du un jah

30 qaf>. wo vrohe bairi^ ana f^ana mannan. andhofim jah qej^un du umna. nih

31 yesi sa ubiltojis. ni j^au yeis atgebeima ]^ ma. j^aruh qa[> un peilatus«
nimij) ma jus jah bi yitoda izyaramma stojif^ ma. i^ eis qe{>unu}i du unma

32 ludaieis. unsis ni skuld i&t usqiman manne ainummehun. ei vaurd firaujins
usfuUnodedi. j^atei qa^ bandyjands wileikamma dau{>au skulda gasyiltan.

33 galaif) m praitauria aftra peilatus jah yopida lesu qaf^uh unma. f^u is ^iu«-

34 dans ludaie. andhof lesus. abu f^us silbin f^u j^ata qi{>is f^au an{>arai {lus

35 qefiun bi mik. andhof peilatus* yaitei ik ludaius un. so I>iuda f^eina jah gud«

36 jans anafiilhun f^uk mis. wa gatayides. andhof lesus. f^iudangardi meina nist
iu( I>amma falrwau. i^ us f^amma fairwau yesi meina f^iudangardi aif»]^au

abscidit PetruB anrem: nonna te ridi ego in horto cum eo? 27. Tunc itemm negayit PetniS) et statiin
gallus cantayit. 28. Yeram ii daxemnt lesom a Cajafa in praetoriiim. Tunc fuit mane; renim ii non
irerant in praetorium, at non contaminarentur, sed ederent pascha. 29. Tunc iyit foraa Pilatus ad eos et
dixit: quam accnsationum fertis contra hone Lominem? 30. Reaponderant et dixemnt ad earn: uiai esse!
Lie maleficos, non ntique noB traderemus tibi enm. 31. Tunc dixit iis Pilatus: snmite earn roa et
secundum legem restram indicate eum! Yernm ii dixerunt ad eum ludaei: nobis non lidfum est, ocddere
hominum unnm. 32. Ut Terbum domini iropleretur, qnod dixit significans^ quali morte debuit
morL 33. lyit in praetorium iterum Pilatus et TocaTit lesnm dixitgue ei: tii es rex ludaeomm?
34. Respondit lesus: abne te ipso tn hoc dicis, an alii tibi dixemnt de me? 35. Respondit Pilatus:
Bum ego ludaeus sum? Haec gens tua et sacerdotes tradidemnt te miLi; quid fecisti? 36. Respon-
dit lesus: regnum menm uon • est ex hoc mundo; si ex hoc mondo esset meum regnum, ntique

demonstrativum additam relatiTum efficere, sic L. 2,
37. 16, 20. 17, 12. Cor. 1, 15, 1. Philem. 11.
cf. M. 27, 57. Praeterea sah etiam pro xat avtog
Tel xai omog (L. 2, 37 sq. 8, 41. 17, 16. 19, 2)
aliisqne particulis copulativis ponitur, cf. M. 27,
44 (de)) J- 10, 20. 16, 18 iovv). xal nbi etiam
iignificat, per uh reddi natura particulae ipsa Teti-
tum esse yidetur, si exceperis svah = oiizwg xai
Cor. i, 15, 22. 2, 8, 6. Epb. 5, 24 pro quo
etiam sva Jah didtur Cor. 2, 1, 5. 8, 11. 10, 7.
Col. 3, 13. Thess. I, 4, 14. — tt] gr. omn. ante
puk; St. « 4:.

18, 28. eis] pr. ii, ^ gr. omn. -^ al} Ul£ c.
ttKU. o?m.

18, 30. vets] nos, ^ gr. omn. — atgebeima
pus] (^^ gr. omn.

18, 31. Jah] Z. <> 4:. — eis] ii, ^ gr. omn. po-
stulante sensn, ut videtur; foHasse illatum est e co-
dice, ubi pro ^ lovdaloL legebatur ixeipoi; alter-
utrum igitnr abundat, cf. ad L. 5, 35. J. 13, 29. 16, 4.
Cor. 1, 15, 19; cf. tamen Mc. 1, 16 ubi Ui£ c.
codd. bropar is pis seimonis legit.

18, 32. fraujins] domini, gr. ^ Irjaov*

18, 33. galaip] Ulf. « olv.

18, 33. andhof] \]\L c. codd. ctt!?^* '—
ahu] i. e. af^u, abne.

18, 35. vaitei] St. "^ vaiie%

18, 36, meina piudangardilf^ gr. — usdtmdi*.

Digitized by

Google

/#&«««## 18, V^Up fit 20f

an^abtoft mmaei nsdaudidecMaa* ei* ni: galeyij^s TeiE^ ludaiuim 1^ na

37 j^udangardi meina mat ]^|ro. {lanih qa]^ unma peilatus. an wah j^iudaiiA
¥s ]^u« andhafjanis iesus. f>u qi{iis ei fdudans im ik. ik du ]Nttiina gabaurans
im jah du j^anima qam ui j^aonma fairwan ei yeitvodjau sunfai. wazuh saei

38 list simjos. Iiatiaei[> stSmos meinaisos. |mniih qa{i unma peilatus. -wa ist so
simja. jah ]Mrta qifiands galai]^ ut du ludaium jah qa[> un. ik ainohun fajrino

39 ui bigita m ]^amma« 'Qf ist biuhti teris ei aiuaua izvis fraletau m pasxa«

40 Tileidu nu ei fraletau izris {>ana [>iudan ludaie. i{i eis hropideduu aftra allai
19> 1 qi|>andaus. ue [>aua ak barabban. sah [>au ras sa barabba y»de^. fianuh

2 {lau nam peflatus lesu jah usblaggv* jah I>ai gadraufateis usvuuduu Tip|rja us
j^auruum jah galagidedun unma ana haubid jah vastjai paurpurddai garasi*

3 dedun ma jah qe^un. hails j^iudans ludaie. jah gebun unma slahins lofm.

4 aCiddja aftra ut peilatus jah qa]^ \m. sai. atffuha izris ma ut ei Tfteij^ j^atei

5 in unma ni ainohun fairino bigat. t^aruh us&ddja ut i'esus bairands {^na fiaur*

6 neinan yaip jah fio paurpurodon TUdja jah qa^ 'im. sa 'M sa mamia. j^aruh
bi^e seifftm ina [>ai maistans gudjans jah andbahtos. hropideduu qi^andans.
ushramei ushramei ina. qa]^ un peilatus. nimi]^ ma jus jah hramji]^. ijf ik

ministri mei decertarent^ at non traditas egsem ladaeis; yemm nunc return meam non - est hinc
37. Tunc dixit ei Pilatus: an igitar rex es ta? Respondens leans: tn dicis, qnod rex anm ego^ ego ad
boc natus sum et ad hoc Teni in hone mundum, at fester Terifati; qnisque qui eat reri^atia,- audit
Tocem meanu 38* Tunc dixit ei Pilatas: qoid est haec yeritaa? Et hoc dicens iyit foras ad Indaeos et
dixit iis: ego nllam colparam non intenio in boc. 39. Vemm est consuetndo Tobis, at anum. toUs
dimittam in pascha; rultisne igitor, at dimlttam Tobis hunc reg^m ludaeonun? 40. Verom ii damaterunt
itemm onines dicentes: minime hunC| sed Barabbam. Hie autem fait BIc Barabbas maleficus. 19, 1. Tunc
aatem cepit Pilatas lesom et flagelhiTit. 2, Et lu milites flcfxerunt coronam e spinis et posnerant ei in
capite et yeste purparata indaerunt earn 3« et dixerunt: salye, rex ladaeonun! et dedemnt ei ictus yola.
4. Iyit itemm foras Pilatus et dixit iis: ecce, adduce yobis eum foras , ut sciatis, quod in eo non ullam
calparum inyeni* 5. Tunc exiit foras lesus portans banc spineam coronam et banc parpuratam yestem et
dixit iis: bic etit bic bomo. 6. Tunc quum yiderunt earn bi summi sacerdotes et ministri, damayerunt
dicentes: crudfig^, crndfi^ eum! Dixit iis Pilatus: acdpite eom yos et cradfi^te; yerum ego

dedeina} cod. Arg. editt. :|: wdaudedidema , sjU 18, 39. et] ut, ^^ gr. omn« praeter cod. o ap.

labia de et di errore librarii transpositis , sic Mi. — Jraletau %zvi9\ o^ gr.

Gal. 4, 11. arbaidedidjau pro arbaididedjau , cL ig^ 40. eis] ii, • gr. omn. — sah] bic, • gr.

L. 14, 29. , , « . . w ^. » , ^°"*' > ceterum J, St. + sa.

18, 37. an nuh] i. St ± ict. — andhajjands] ma 1 jl* 1 /? 1 c^ j. -^

respondens, gr. omn ine^/^ri. - veiivodlau] Z. ^^' ^' f f*^ '^/^-l St * ict.

^ veidvodjau. — siibnos meinaizos] 00 gr. omn. ^% 4- i^^^ inyeni, gr. omn. evglaxw.

18, 38. panuh] tunc, ^ gr. omn. — so] baec, 19, 6. tgt k'esus'} c^ gr. — sa ftfl bic est,

• gr. — qipamds} ViL <> nakiv. — M\ h St + du t'm. gr. omn. I'Se.

I 26

Digitized by

Google

202:

JrdX«4iUle#^19>.r^l8.^

7 fidrina in limiiia ni bigiia. andhofun inmia ludaieb. reu yitdp mkvaxu jah M

j^amma vitoda unsarainma skal gasriltaiiw note mk ailban gu]^ aiimi gatayida.

8. 9 ]>if»6 gdiausida peilatus j^ata vaurd. mais 6hta sis jah galai]^ m praitauria

aftra jah qaip du lesua. waj^ro is {mi* i^ lesus andavaurdi ni gaf mima*

10 f>aruh qeip imma peilatus« du mis ni rodeis. niu raist j^tel yalduM aih us*

11 hramjan f^uk jah yaldu&i aih fraletan j^uk. andhof iesus. ni aihtedeis yal-
duihje ainhun ana mik. nih vesi j^us atgibau lupafiro. duhj^e sa galeyjan^

12 mik j^us mai2sein fraraurht habaid. framuh j^amma sokida peilatus fraletan
ina* ifi iudaims hropidedun qifiandans. jahai j^ana fraletis. ni is frijonds kai«

13 sara. sawazuh izei f^iudan sik silban tauji[>» andstandi]^ kaisara. j^anuh peila*
tus hausjands j^ize

eolpam in eo boh inrenio. 7. Req^ondemni ei loclaei: nos legem habemiif, et secandvm banc lec;eB
nostram debet mori, nam ae ipsom dei filiom fecit. 8. Qaom andiyit Pilatos hoc yerbomi magfa timidt
Iribi 9. et iyit in praetoriom iterom et dixit ad lesom: nnde es tn? Venim leans reaponsnm non dedit
ca« 10. Tnnc dBxit ei Pilatns: ad me non loqneria? nonne acia, qnod poteatatem liabeo, crndfigere te et
poteatatem habeo, dimittere te? 11. Beapondit leaua: non haberea poteatatnm ullam in me, nisi esaet
tibi tradita desuper; ideo Lie prodena me te maiaa peccatnm habet. 12. Ex hoc qnaeaiyit Pilatna, dimittere
«nm; yeram ladaei clemarenint dioentea: ai hunc dimittia, non ea amicoa caeaarij qnisqne qui r^em ae
ipanm fadtf reaiatit caeaari. 13. Tone Pilatna andiena haec — — >

19, 6. fairina — htgiidl ro gr. omn., cete-
rom J. St. B. + fahino.

19, 7. viioPl St. :f: vipop. — gupa smu]
«^ gr.

19, S. Upe] Ulf. "^ oh.

19, 9. andavaurdi] car in hae fonna F. et Z.
offenai aint, neadmaa^ Tid. L* 2, 47 et gavaurdi
Cor. 1, 15, 33.

19, 10. paruhl tnnc, ^ gr. — • J^] aec, St

19, 11. tupapro] Z. ^ jupapro. — hahatJt\
J. St. B. + hdmip.

19, 12. aawaznM Ac cod. Aig.; St Z. ^
uihwcizMh.

19, 13. pvu] haec (yerba), gr. tovfov {fhf
Xoyov)*

Digitized by

Google

EPISTOIiAE.

26

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Du Rumoni

m.

6^ 23 — f>o auk launa fraraurhtais dauj^us. i]^ ansts guj^s libains aiveino m xristau
7^ 1 i'esu fraujin iinsaramma* f^au niu vitu]^. bro{>rjus. kunnandam auk yitop rodja.

2 Jiatei xitop fraujino^ manu sra lagga weila sre libai]^. jah auk uf yaira qens
at libandin abin gabundana ist vitoda. aj^^an jabai gasyiltil> aba. galausjada

3 af j^amma vitoda abins. j^annu fian at libandin abin baitada horinondei. jabai
Tairj^i]^ yaira anj^aramma. jabai gasvilti]^ yair. frija 'ist f»is yitodis ei ni sijai

4 boiinondei yaurj^ana abin anj^aramma. syaei nu jab jus. broj^rjus meinaL
afdaujiidai yaiu*]^u]^ yitoda Jiairh leik xristaus* ei yairjiai]^ an|>aramma Jianuna

Ad Romano «•

6^ 23. — baec eaim sfipendia peccati mors, remm gratia dei vita aetema in Christo lesn, domino
nostro. 7, 1« Aut nonne sdtig, fratres, sciendbas enim legem loqnor, quod lex regit Lominem tarn lon-
gnm tempos qaam yiyit? 2. Et enim snb Tiro mulier in viyente marito ligata est lege, at si
moritor maritos, liberatnr ab hac lege mariti. 3. Utiqne igitnr in yiyente marito Tocatur ad-
nltera, si fit riro alii; si moritor yir, libera est bac lege, at non sit adultera, facta marito alii.
4. Igitor none etiam tos, fratres mei, mortificati foistis legi per corpos Christi, nt fiatis alii, bale

Adnoiaiio.

6, 23-'ll, 33 legvntor in cod. Ambros. A.

6, 23. auk laund] banc nostram coniecturam
Cast., qoi ipse mnikihma ediderat, aoctoritate codi-
cis A dottvo intpecti probari confitetor. ArticoH
aatoni insoJitns osos none non offendit, Tid« 13, 3
Jk» odt reikt. 10, 1 aa rmkinviljcu

7, 1. manm <imi] cod« A ^CmA.'^wumiu: prf«
mom mann datimm constroctio fravjinan rerbi regain
lit; deinde gva, colas nollom Testigiom in cod. A co-
gnosd Cast* dicit, ex parte tantom a librario omissom
est, nam a legitor, €f» ys. 25, obi pro flit librarios
omisso h sokmunado i' scripsit; a«t va Mterae for*
tasae in nmrginff jcriptae litora interierant

7, 2. jmh odt] et enim, gr* omn. tyaQf sic
Cor. 1) 15) 16 jak jabai mk = el /cr^* -— uf

M»ro] aegre desideramos articnhnn «o^ i|aeak bac
yerborom stroctora Gothi addere solant, yid. 10, 6
JO us gataubeinai garaihieL 11, 21 pttUB u» ga^
baurpai a$ians; Tide tamen 9, 11, ohi articolo
eondem in modom omisso bi gavaJeinai mums scii«
bitor, cf. ad Cor. 2, 7, 10. — at lAandm abim] Ult
tfivtog voS ivdQOg legisse yidetor, yid. ys. 3*

7, 3. paamul sic cod. A; Cast. -^ Pamuh; pro
odito panuh etiam Cor. 1, 15, IS pannu legen-
dom esse censemos, nam pamm = aga (yid.
Rom. 10, 17. 14, 12. 19. Cor. 2, 5, 15. alL)^
qood gr. omn. ibi babent. — ^ haiiada k^ruHHuteQ
(%j gr. omn, *- JabaH sec Gotb. ^ di*

7, 4. mu} nnnc^ ^ gr. omn. — fok Ju§\ gr*

Digitized by

Google

208

Ad jR#M«MO« 1, S— 13*

5 us dauj^aim urreisanclin. ei akran bairaima gu]^ ^wl auk yesum m leika.
Tinnons frayaurbti fK>8 j^airh vito^ yaurhtedun in lif^iun unsaraim du akran

6 bairan dauj^au* i^ nu sai andbundanai yaurj^um af yitoda gadaujj^nandans m
j^anunei gahabaidai yesum syaei skalkinoma m niujij^ai abmins jah ni fair*

7 nif^ai bokos* wa nu qif>am. yito^ frayaurhts ist. ni sijaL ak frayaurbt ni
ufkunj^edjau. nih fiairh yitof». unte lustu nib kunfiedjau. nib yito]^ qej^i*

8 ni gairnjais. ij) ley nimands frayaurbts j^airb anabusn gayaurbta Xn mis allana

9 kistu. unte inii yito]^ frayaurbts yas nayis. ifi ik simle mu yitof> libaida. at

10 qimandein anabusnai frayaurbts gaqiunoda. \^ ik gadau^noda jah bigitana

11 yar^ mis anabusns. sei yas du libainai. yisan du daul>au. unte frayaurbts ley

12 nimands f»airb anabusn uslutoda mik jab ^airb ]^ usqam. a]^f»an nu syej^uh

13 yito^ yeibata jab anabusns yeiba jab garaibta jab f»iu]^eiga. f»ata nu j^iujieigo
yar]^ mis dauf»us. ni sijai. ak frayaurbts. ei uskuufia yaiu*fii frayaurbts J^airh
j^ata I>iuIieigo mis gayaurkjandei dauj^u. ei yaurf^i ufarassau frayaurbta fra«

e mortals resiir^enti, ut fractnm ferammi deo. 5. Qanm enim essemus in carne, passiones peccatc
hae per legem operaf ae - Bant in membris nostris ad fmctam ferendom morti; 6. yenmi nunc ecce solnti
foimns a lege, morienteg in qua detenti fiiimos, ita-ut serviamns in uovitate spiritus et non Tetostata
literae^ 7. Quid none dicimas, lex peccatnm est? Ne sit; sed peccatom non noTissem, nisi per IegejB|
nam cupiditatem non noyissem, nisi lex diceret: ne concnpiscas. 8. Vernm occasionem snmens peccatom
per praeceptiim operatum - est in mihi omnem cupiditatem, nam sine lege peccatum fait mortanm;
9* Venim ego aliquando sine peccato yixi; in yeniente praecepto peccatam revixit. 10. Vemm ego
mortaos - sum et inyeutum fait milii praeceptum, quod fuit ad yitam, esse ad mortem; 11. nam peccatom
occasionem sumens per praeceptum decepit me et per Loc perdidit, 12. At igitur quidem lex sancta et
praecepttun sanctum et iustum et bonam. 13. Hoc igitur bonum factum- est milii mors? Ne sit, sed peccatom;
nt cognitum fieret peccatam per hoc bonum mihi operans mortem, at fieret supra - modom peccaminosom pec-

•7, S. frttvamkti\ sie cod. A pro fravawriitg
nti Tit. 1, 14 gpiUi pro tpiUe^

7, 6. sai] ecce, hac yooobi conioncta com nu
odyerbio^ Goth, semper fere graecom vwl reddit,
yid. Cor. 1, 6, II. 2, S, 11. 22. Eph. 2, 13;
atitor etiam pro simplici vvv Gal. 4, 9; et simpUci
tm pro vwl Kom. 7, 17. Cor. 1, 12, IS. 20. 15,
20. CoL 1, 21. 3) 6; deniqoe ^oi pro vvv Thess.

1> h «-

7, 7. t9i\ est, ^ gr. — m stfaii notanda est kaeo

bains formulae : scriptio h. 1. et ys. 13, quae aliis

leels nh^sijdi esse solet, yid. L. 20, 16. Bom.

9, 14. 11, 1. 11. Gok 2, IT. ~ fmte] Goth. <> %^,

^.Lti, L. 2, 1& •^. qepH sic cpdU A; Cast.

7, 8. niinamds] pro nmandeij yid. ad Ndu
6, 16. — vas] foit, ^ gr.

8, 9. $imle — libaida] in gr. omn. haec :yerbo
sedibns snis mutatis legontor. «-^ qimandeim} GoA.
^ di (pan), yel Cast, fortasse legere non poloily
nam propter deletitiam membranam etiam qiman^
dem anabusfuti coniecisse se potios, qoam legbso
eonfitetor.

7, 10. gadaupn^da] in cod. A nihil mi gm^
damp** legi potoit, recte tamen Cast, compleyit. -*-
moft] esse, ^ gr. omn., coios loco tzikri aat avnf
habent ; pendet aolem ille infinidyos a Hg*iimavarp%
7, 12. appam ««] at mne, 'gr. onm. &a%u
7, 13. vmrp misi csj gr. omn. — mi s^ail
yid. ad.TS. 7«

Digitized by

Google

Ad Rltmanot f, 14*-«^ 1.

a&7

14 Taurhts j^airli anabusn. vitum auk j^afei vifoI> ahmeiii ist. i]^ ik leikeins un

15 frabauhts uf fraraurht. |mtei yaiirkja. ni fraj^ja. unte ni j^atei Tiljau tauja, ak

16 |>atei ha^a {>ata tauja» i}> jabai f^atei ni viljau ^ata tauja. gaqiss im vitoda#

17 j^atei go^. ip nu ju ni ik raurkja {>ata ak so baiiandei 'in mis fraraurhtsu

18 rait auk j^atei ni hauip m mis, ]^at-ist 'in leika meiaamma. j^iu^. unte Tiljan

19 aiHgi]^ mis. *ijf gavaurkjan gof^ ni bigita. unte ni j^atei yiljau yaiu*kja go^ ak

20 |>atei ni yOjau ubU tauja. jabai nu j^atei ni yiljau 'ik. j^ata tauja. ju ni 'ik

21 yaurkja 'ita ak sei baui{> 'in mis frayaurhfe. bigita nu yito^ yiljandin mis goj^

22 taujan. unte mis atist ubU. gayizndgs 'im auk yitoda guj^s bi j^amma innuua

23 mann. a[>f»an gasaiiya anf»ar yitofi 'in li^um meinaim andyaibando yitoda
abmins meinis jab frahinfiando mik 'in yitoda frayaiurhtais j^amma yisandin

24 m lij^um meinaim. yainans 'ik manna, yr as mik lausei]^ us j^amma^ Idika dau*

25 j^aus f^is. ayiliudo guj^a f»airh 'iesu xristu fraujan. imsarana. jau nu silba 'ik
85 1 skalkino gahugdai yitoda guj^s 'i{i leika yitoda frayaurhtais. ni yaiht f^annu

catam per praeceptom. 14. Scimiis enim, qnod lex Bpiritaalis est, Temm ego carnalis snm, renditim Bab
)>eccatum. 15. Quod operor, non intelligo; nam non qaod rolo, facio, sed qaod odi, hoc fado. 16. Ve-
mm si quo4 non Tolo, boc facio, consentiens sum legi, qnod bona; 17. yeram none amplins non ego
operor hoc, sed hoc habitans in me peccatum. 18. Sdo enim, qaod non habitat in me, hoc -est in came
mea, bonnm; nam yeUe adiacet mihi, yeram operari bouom non inyenio; 19. nam non qnodyolo, operor bonam^
sed qaod non yolo, malum fado. 20t Si igitor qnod non yolo ego, hoc fado, ampUos non ego operor id, sed
qaod habitat in me peccatum. 21, Inyenio nanc legem yolenti mihi bonum facere; nam milii adest malnmt
22. Laetns sam enim lege dei secondnm hano internam hominem; 23. at yideo alteram legem in membris
meis adyersantem legi spiritus mei et capientem me in lege peccati hac exsistente in membris meis. 24. Infe*
lix ego homo! Quis me liberat ex hoc corpore mortis huias? 25. Gratias-ago deo per lesum Christum dominam
nostrum ; sane nunc ipse ego seryio mente legi dei, yerom carne legi peccati. 8, 1. Non quidqaam atiqa^

7, 15. patei] Girth. « yag. — vOJau} Gnth.
c* codd. ^ %oiko»

7, 18. bamp] sic cod. A pro hauaip, quasi pro-
ficiscatur ab forma prions coniugationis ; mutare ipsi
tf#,i«v noluimus, quia eadem forma ys. 20 et 8, S^repeti*
tnr« — otligih\ sic cod. A; Cast. :{: aiaigip^ *

7, 19. ubit] Goth. ^ rodto*

7, 20. bamp] yid. ad ys. 18.

7, 21. ^J^ 1au/an\ co gr. omn. — oiM ubil]
rx> gr. omn. — ^3*.#w««»iiW5*Ji4-^*Al*»i-l#^^

7, 23. anivmhanddS sic co4 A et Cast. ; lectio
sine dnbioiUsa est, ptoiqaa aut andveOumdo (A
•Oor. 1,. I6y 32) aat Ibriaflse amdmUganio .tmk^a-
dun est*

7,.S4. vdAmauH CMt»ei^y 4d» pw<ipaftidpio

passiyi ai yiei^nm vamon pertlnens habetf fortasst
vahuihs legendum etk^ f ^ ^ ^ w f ^ ^Hj^^f^ i » wrf^ w<< y »

7, 25. jau\ sic cod. A , quod nobis fulsom ess«
yidetur, quia jau particulam interrogationi inser* **l^^^y^^^^^
yientem (yid. L. 6, 7. J. 7, 48) h. 1, sensus non
admittit; Cast, coniedtjotj non male, cf. infra 9,
18 et 20; nisi awdaeiores fiiisse yidebimor, proponi*'
muB #ai J sic 8ai nu pro graeco cf^or oiv Eph. 2,
19. _ at] Cast. <> 4:, cod. A t; yid. ad ys. 1. —
Jkalkino gahugdail (x> gr. omn., eetemrn Goth. c«
.€odd. ^ fih. •

8^<1. pamm im] Cast. ^ ict.^ oti hie yir do*
das semper scribih -* m' — leika] non -— oorpa%
^gr«, qid^habflnty apod eos gaggtutdamj^ leikm
yonitotr.---

Digitized by

Google

2 nu yargi^ (aim in xristau fesu ni gaggandam bi loika. unte Tito^ iJunins
Hbainais m xristau lesu irijana brahia mik Titodis frayaiirhtais jah dauj^aus*

3 unte (ata unmahteigo vitodis. m (ammei sinks yas fiairh leik. gnf> seinana
sunn msandjands 'in galeikja leikis fraTaurhtais jah bi fraraivht gavargida

4 fravainrht 'in leika. ei garaihtei yitodis usfulljaidau in uns j^aim m bi leika

5 gaggandam. unte j^ai bi leika yisandais fio [>oei leikis sind ndto^d. tp |iai bi

6 ahmin {k) [>oei abmins. a{>]^an frajj^i leikis daujj^us. ip fraj^i ahmins libains

7 jah gayairfn. unte fraj^i leikis fijands du gujj^a yitoda gu|is ni ufhameifi. i(
' 8. 9 nih mag. a^fian 'in Idka yisandans gujj^a galdkan ni magun. *ifi jus ni siju^

'm leika nk 'in ahmin. syejj^auh jabai ahma gu]^ baiii^ 'in 'ixvis. ijf jabai yras

10 ahman xristaus ni habai. j^is ni 'ist 'is. jabai auk xristus 'in 'ieyis. leik raihtis

34. 35 — — ^ saei 'ist m taihsyon gtij^s. saei jah bidji]^ faur uns. was uns afi^kaidai

af Maj^yai xristaus. agio f»au aggyit>a fiau yrakja f^au huhrus {lau naqadei

36 j^au slei{>^ {>au hairus. syasye gameH]^ ¥st f^atei 'in (uk gadaul>janda dl dagis*

37 rahnidai yesum sye lamba slauhtais. akei m j^aim allaim jiukam j^airh I>ana

38 frrjondan uns. gatraua auk ^tei ni daufnis nih aggeljus ni reikja ni mabteis

39 nih andyair{>o nih anayair{>o nih hauhij^a nih diupij[)a nih gaskafts anj^ara

lliiDC dattinationis Lis in CLHsto lesn, non ambulantibus seedndnm caroem; 2. nam lex spiiitoa rltae m
Chriftto lesn libemih reddidit me lege peccad et mortis; 3. nam hoc impossibile legis, in quo infirma foil
per caruem, dens snum filinm mittens in similitudine camis peccati et secundum peccatum damnayit pecca-
tnm in came, 4. nt instificatio legis impleretnr in nobis Lis non sectindum camem ambulantibus. 5. Nam
Iti secundum camem exsistentes Laec, quae camis sunt, sentiunt; yemm Li secundum spiritum Laec, quae
ipiritirs. 6. At pradentia caniis mors, yemm pr^dentia spiritus vita et pax; 7. nam pmdentia caratt
Inimica adrersns denm legi del non paret, Verum ne-qnidem potest; 8. at in came exsistentes deo pla-
cere non possant. 9. Verum ros non estis in came, sed in spiritn; tamen si spiritus dei habitat ia
Tobis;: Terdm' si qnis spirirnm Cbristi noA Labeat, Luiu4 A^i^ est 19; 10« si enim Christns in toIms, caro
^» ^^ « > ^ * qnide m -^ M« •^-^ qui est In dextra dei, qui etiam orat pro nobis. 35. Quis nos diHmat a caiitate

' ,\ \S.- * Christi? dolor, an angtistia, fen persecntio, an fames,' an nnditas, an periculnm, an gladins? 36. Sicat
scriptum est, quod propter. te mortificamur omni die^ aesHmati fuimus ut oves occisionis. 37. Sed in his omni-
boa Tincin^ns per Lunc amantem nos. 38«. Gonfiteor enim, quod non mors, neque angeli, non prindpatos^
iHia yivtiit^y iiefue pi^esentilii, vmi^ intata|)39. neqne altitude, neque profnnditas, aeqne creatnra alia
.^____ . ^ . __ _ _ ____

'^i ^ g^ggamdtmi Ootlw ^ all& acetic nv^fw. sic^^A A^'^anf. }ift*h M h^ 9 »v *' * v

S, 7. t^toda] Goth. ® yap, salvo taneii seaso. ' S; M. d^upu$) Ooih. ® otw tow^. --- J^riSfyal

^, 9. Jbra-^&] 'dia^ Verba in fr.,oiiiiiw'Sedes -Cimti Iranc v^cem^ >qii«nin cMk l^etm »en p^-

mmt m utai— t ; ,06temm natandum'^tt'ini^i' qm$i 'afii<,t«x p«ob^ etamotwrtt Mlkt^ -^4-. ni iftdhtM} gv.

■ISs laciy pensyBa b eg l iett^^fiscnbitrtr, Icfi |id 7, 7. post anavairpo,

a, 34. $aei} Goth. c. codd. ^ xai. —-iidjifi oi ^i >;a^.^9^r^^ttAv«>6^^)cl xodHU ^<».i4« ^

Digitized by VnOOQ IC

.^* . -' • 4

Ad Romano$ 9, 1 — 12. 209

mahteiga ist uns aiskaidan af .friaj^yai gu^s f^izai 'in xristau lesu £raujia
9f 1 unsaramnuu sunja cpfia. ni raiht liuga mif^yeityodjandein mis mij^yisseiQ

2 meinai 'in ahmin yeihamma. j^atei saurga mis ist mikila jah unyfeilo agio

3 hairtin meinamma. usbida auk anaf^aima yisan silba ik. af xiistau faur bixH

4 j^nms meinans f^ans samakimjans bi leika. f^aiei sind israelitai. f^izeei ist fra-
stisibja jah yulj^us jah yitodis garaidelns jah triggyos jah skalkinassus jah

5 gahaitftf j^izeei attans jah us j^aimei xristus bi leika. saei ist ufar aUaim gu^

6 j^iuj^ij^s m aiyam amen. a{>f»an sye|>auh ni usdraiis yaurd giij^s. ni auk allai

7 I>ai us Israel I>ai sind israel. nif^-f^aiei sijaina fraiy abrabamis allai bama.

8 ak m isaka haitada {lus £raiy. f^at-'ist ni j^o bama leikis bama gufis. ak

9 bama gahaitis rahnjanda du fraiya. gabaitis auk yaurd |iat-i8t. bi jj^amma

10 mda qima jah yair]|^i[> sarrin sunus» a{>f^an ni j^at-ain ak jah raibaikka us

11 ainamma galigrja babandei isakis attins unsaris. af^{>an nauhj^anidi ni gabau-
ranai yesun. aij^pau tayidedeina yra ]^iuf»is ai{>f»au imf»iuf»is ei bi gayaleinai

12 muns guj[)s yisai ni us yaurstyam ak us f^amma laj^ondjn. qif»an ist izai f»atei

potens est nog diiimere a caritate dei bac in Christo lesu, domino nostro. 9, 1. Yeritatem dioo, non
qaidqaam mentior, testante - cum me conscientia mea, in spintu sancto, 2. qnod moeror mihi est ma^os
et continuas dolor cordi meo. 3. Exopto enim anatliema esse ipse ego a Christo pro fratribns meis, his
cognatis secuudmn camem, 4. qoi snnt Israelitae, qnorom est adoptatio et gloria et legis latio et testa-
menta et obseqniiim et promissiones ; 5. ooonim patres et e quibas Cbristns secondum camem , qui est
super omnia deus benedictns in saecala, amen. 6. At tamen non excidit rerbam dei, non enim omnes
Li ex Israel lii sunt Israel , 7. neque qui sint semen Abrahami omnes ^ filii, sed in Isaco Tocatnr tibi
semen, 8. koc-est: non hi filii camis filii dei, sed filii promissionis aestimantnr in semine; 9. promissio-
nis enim yerbum hoc-est : secundum hoc tempus yenio et fit Sarae filios; 10. at non hoc-unum, sed etiam Rebecca
ex uno concnbitu habens Isacis, patris nostri. 11. Atadhac non nati fuerunt, alioquin facerent aUqnid boni aut
mall, ut secundum electionem propositum dei maneret, non ex operibns, sed ex hoc yocante. 12. Dictum est ei, quod

9, I. qipa] Goth. ^ h X()ia%(p» — vathl} 9, 6. sind] sunt, ° gr. omn.

quidquam, ^ gr. omn. 9, 7. paiei] qui, gr. omn. oti^ quam ob cau-

9, 2. unweilo] notanda est forma concreta, sam suspicari aliquis potest, patei legendnm esse

quam Tocant, praecedente abstracta (miiila); sic (cf. ad L. 8, 14); sunt tamen yersiones et patres,

Skeir. 37, 6 ni tbna nih galeiks. 46, 17 nt t6- qui oooi et qui legunt.
non ah galtika. 9* 8. p6\ hi, Goth, xavxa cum praecedenti«

9, S. usbida} precor, gr. r]vxd^ii]v; ceterum bus ta Tixva trjg aaQxog couiungit.
tuhida ponitur h.-l. pro usbidja uti Cor. 1, 7, 5 9, 9. 'inl] est, ^ gr. omn.

bidan pro bidjanS — $ilba tX*] sic cod. A; Cast. 9, 11. ni\ pr., Cast. *^4^, in cod. quidem oblite-

i tilban^ ceterum gr. post auk* — smmakunjansi latnm est, sed spatium ad illam yocem capiendam

Goth, c codd. ^ fiovm sufBdt* — aippau] pr. alioquin, gr. fiT]di^ salyo

• 9, 4. t^] est^ ® gr. omn* — Jah triggvos} tamen sensu^ quod interpres sensum, aon yerba

gr. omn. antejaA viiodia. reddit.

Digitized by VnOOQ IC

filO

Ad Romano$ 9, 13*-2&

.y»»^m.^^7r."

13 sa malEa dialldno]^ I^anima minnizin. syasve gameli^ isi i'akob firijcKla i^
14. 15 esav fijaida. wa nu qif^am. ibai mTindi^a fi*am gul>a. nis-gijai. du mose auk

16 ^]^i]^« gaarma j^anei arma jah gableij^ja. fiaimu nu ni Tiljandios ni rinnandiiis

17 ak armandins gu{>s. <p^ijf auk f^ata gameUdo du faraoni. unte m Jose jah
raiftida j^uk ei gabairhtjau bi j^iw maht meina jah gateibaidau name mdn

18* 19 and alia air]^« f^annu nu jai {>anei tOi armaif) ij^ j^ei vili gahard6ij[»« qi|iis

20 mis nu« af»{)ati wa naxih faianda* unte Tiljin 'is was andstand^^j^annu nu jai Cn^.
manna. ]^u was & ei andraurdjais guj^a. ibai qif^if^ gadikis du j^amma digan*

21 din. wa mik gafavides sya. fiau niu habai]^ kasja yaldufni fiabons us f^amma
samin daiga taujan sum du galaubamma kasa. siunu]^ - f^an du ungalau«

22 bamma. ij^ jabai viljands gu[> ustaiknjan j^vairhein jah uskannjan fiata mah-
teigo usbeidands in managai laggamodein bi kasam j^vairheins gamanvidaim

23 du fralustai. ei gakannidedi gabein Tidf>us seinis bi kasam armaions. (oei

24 fauragamanvida du vul^au. {lanzei jah laf»oda uns ni f^atainei us 'iudaium ak

25 jah us j^iudom. svasye jah m osem qi{>i]^« haita fio ni managein meina ma«

Lie maior serrit hide mioori, sicat scriptoni est: 13* lacob amavi, Temm Esar odio-habai. 14. Quid
none dicimns? nam iniqtiitas a deo? 15. Ne*8it; ad Mosem enim didt: misereor, coins misereor et
nusericordia - moyeor. 16. Utiqne igitur non rolentis, non correntis^ sed miserentis dei. 17. Didt eniai
lioc scriptnm ad Faraonem: quia propter Laec etiam eiLdtayi te, at ostendam in te Tirtatem meam et
nantietar nomen meom per totam terram. 18. Utiqae i^tur profecto, coins Tolt miseretor, yeram qoem
volt, indorat. 19. Dids mihi i^tar: at qnid adbac Titoperaiitf9%nam volontati eios qois resistat? 20. Uti*
qne i^tnr profecto homo, to qois es, at respondeas deo? Nam didt figmentom ad hone fingentem: qnid
me fecisti sic? 21. Ant nonne habet fi^los potestatem loti ex hac eadem massa facere anum ad pretiosom
Tas* alteram antem ad non • pretiosom ? 22. Yemm si Tolens dens ostendere iram et notificare hoc
f o i ioil i iro y swatiaona m multa patf an t ia m rasibos irae paratis ad mtentnm, 23. ut monstraret oberta-
tem gloriae snae in yasibns misericordiae, qnae praeparayit ad gloriam; 24. qnos etiam rocaTit nos non
solom ex IodaeiS| sed etiam ex paganis^ 25. sicot etiam in Osea dicit: voce hone non popolom menm po*

9, 13. Jfjaida] in margine codids yaria lectio
penitQS abrasa, qnam andvaih (oppog^nayi) legen-
dam sni^icor. cast.

9, 15. gableipjd] Goth. ^ ov av olxTeigta
(Panei ^^/^A/^)> ^^^^ omissio sine dobio colpa
librarii facta est, nam cpiae omittontor, propter
seusom abesse non possont. Sic isti homines, si
in eodem yerso qoaedam yerba bis legebantiir, oco-
lis ab altero ad aitenim labentibos, saepios singola
yerba ant commata omiseront, yid. Mc 10, 39.
J. 10, 18. Cor. 2, 3, 5. 4, 10. 13, 11 (cod. B),
Eph. 5, 4. cf. Mc. 11, 7. Cor. 2, 5, 18. Gal. 4,
7 et ad L. 10, 5.

9, 17. Jahl pr. etiam, ® gr. omn. — Jai} sec,
Goth, ^onaig.

9, 18. fat] profecto, ^ gr« ^mi*

9, 19. mis nu] oo gr. — appan] at, ^ gr.^na^

9, 21, kaya valdufni\ ro gr, omn. — lata]
Cast., nescimas qna cansa in eom errorem doctos,
pro plnrali habet, qoom sit datiyos singolaris a du
pendens.

9, 22. mahleigo] Goth. ^ avTOv* — - ttibei'
dands] ferens, gr, omn. 7Jv€yx€V0

9, 23. init. Goth. c. codd. ^ xoU* — tmipm]
pro vulpaua, yid. ad L. 1, 64«

Digitized by

Google

Ai R»mumo$ 9, 96 — 10, I.

211

26 nagein meina jah ]^ uuliubona liubana. jah rdr^i]^. m j^anmia stada j^arei

27 qij^da mi* ni managei meina jus ^ai haitanda siinjus gufis libandins. i^
esaaas greteif) bi israel. jabai yesi raI>jo ranive Israelis srasre mabna ma«

28 reins. laibos ganisand* iraurd auk ustiuhands jah gamaurgjands m gacaihtein.

29 unte yaurd gamaurgifi taujifi frauja ana air^ai. jah svasye fauraqa]^ esaias.
nih frauja sabaof) infilii unsis fraiya* sye satidauma ^au yaurfieima jah sye

30 gaumaurra {>aa galeikai yaui^^eima. wa nu qifiam. f)atei j^indos {^os ni laist-
jandeins garaifatein gafadfahun giraihtein aj^^an garaihtein ^ us galaoheinai.

31. 32 1^ Israel laistjands yito^ garaihteins bi "witop garaihtems ni gasnau# duwe.

unte ni us galaubeinai ak us yaurstyam yitodis. bistnggqun du staina bistugg-

33 qis« syasye gameKJ^ ist, saL galagja m sion stain bistuggcps jah haHu gamar-

lOy 1 zemais jah sa laubjands du inuna m gauyiskoda. brofn^jus* sa raihtis yilja

pvlom meum et Iis*c nou-dilecHi dilectii' $ 26. et fit: in hoc loco, obi dictum -est iis, non popnlni
mens tos, hi Tocantnr filii dei yiyentis. 27* Vemm Esaias damat de Israel: si esset nnmenis filionun
braeiifl, sicat arena maris, reBqniae serrantmr. 28. YeHbom enim perficiens et ahbrerians in aeqnitate,
nam Terbnm aUbreyiatum fadt dominus Sn terra ; 29. et Mcot praedixit Esaias : nisi dominos Sabaoth Telin-
qneret nobis semen, ut Sodoma fortasse fieremns et nt Gomonra fortasse similes fieremns. 30. Qoid
igitnr didmns? qnod pag^ani hi non seqnentes insdtiam apprehenderont iostitiam, at iostitiam hanc ex fide;
51. Tenun bradi sequens legpem instiiiae ad le^m instttiae Aon perrenit 82. Cur? qnianon ex fide, aed
ex operibas ieg^; offeDdemnt ad lapidem offennoiiis, 3$. Mcnt scriptnneat: ecce, pono in Sion kpidem offen*
rionis et saxnm aoflidlationis , et hie credens ad enm non confiuiditer. 10, 1* Frfftres, haec qnidoBi Tobintas

9, 26. pat] hi (sic cod. A), gr. ixet, quod
etiam ii habent, qui avTol le^nt.

9, 29. nth] cod. A et Cast. 4^ ntu; graeco el
^irj respondet nih, quod edidimns, ad quod proban-
dnm exempla proferre nos laedet; niu antem inter-
Tog^tioni insendre item constat, quam h. L aensua
non admittit. — /ratva} Cast, pro Jraiv scdptnm
esse opinatur, sed recte habet codids A lectio,
nam bileiban etiam casom tertium regit, yid* Mc«
12, 19. J. S, 29.

9, 30. tc^o] cod. A etCast. rfrtc^^ qnod tiunm is-
«dninnm sit, locum non habet, «t si ibrmam solam
spectantes wo neutrum pinralis nimeri esse conoe-
dere Tellemus, h. L nee per sensnm Ikevet, nee
per ^aecum textum. — galaubeinai] Cast. 4^ ga^
laubtin, in cod. Asolummodo^/otiietlegitur; quod
nos edidimns, id ratio us praepositionis postiilat.
Idem error insidet Col. 2, 23 codid 6, ubi un/rei'^
dei pro unjfreideinai (sic recte cod. A) sciibitur^
d; ad L. 1«, 11.

— *

^- A

9, 32. ai] Goth. c. cod. k ap. Mi ^ wg* —
hiHuggqun] Ooth. c. codd. ^ yaQ*

9, 33. galagja] sic cod. A; Cast ^ gahfjop
— Jah\ sec., Goth, c codd. ^ nag. — laiih/awbi
sic cod. A et Cast.; Mssm., quem et verbum sim«
plex latibjan (quod galaubjan semper esse solet)
et infra mirabilis compositio garaihtis (quod Cast,
fttttea pro sa raihtis ediderat) offendit, itto falso ga
a rmkiis demto et ante hudgmnds p<Nnto, lectio*
nem effedt hanc : galaubjands du tmma — hropr*
jus raihtis* Etiamsi negari non potest, illam con-

iecturam permultam mereri landem, nam raihtis
interdum prime enuntiati loco ponitur (yid. infra ad
10, 18), tamen, quum sa raihtis in cod. A diserte
legatur, (de articulo autem yid. ad 6, 23) nee de-
sint lod, ubi simplida pro yerbis ynlgo cum ga
compositis inyeniantnr (sic sviltan, hindan, dttuP»
jan, daupnam, filhan, hrminjauj bairht/an, c£.bairan,
levjan all.) , lectionem codids A intactam reliquimus*

10, 1. sa raihtis] sic cod. A; Cast, ^ garaih»
Hs, yi(L sA 9, 33.

•• • ^ * 27«v ' -

Digitized by

by Google

2 meieis hairtms jah bida du gii|>a bi ms du naseinai. yeityodja auk un paiei

3 aljan gups haband akei ni bi kunpja. unkunnandans auk gu{>8 garaihtein jah

4 seina garaihtein sokjandans stiurjan garaihtein gu|>8 ni uf hausidedun. ustauhts

5 auk yitodis xristus du garaihtein allaim I>ahn galaubjandam. moses auk me-

6 leij^ ]^ garaihtein us vitoda patei sa taujands ^ manna Ubaifi m izai. ij^ so
us galaubeinai garaihtei sya ^ppi^. ni qij^ais 'in hairtin fieinamma* was usstei*

7 gif) tn himin. f>at-ist xristu dalaf) attiuhan. aipl>au was gasteigip m afgrun:-

8 dil>a. fiat-ist xristu us dau{>aim lup ustiuhan. akei wa qij[»ip« newa fius ^ta
Taurd ist m munl>a ]>einamma jah in hairtin peinamma. pat-ist yaurd galau-

9 beinais. fiatei merjam. f^ei jabai andhaitis in mimpa peinamma fraujan lesu
jah galaubeis m hairtin p^amma patei giifi ma urraisida us daul>aim« gani«-

10 sis. hairto auk galaubeifi du garaihtifiai. if) munl>a andhaitada du ganistai.
^,am^.<^,fjY>4.S. 11*12 qif^ip auk pata gamelif). wazuh sa galaubjands du unma ni gaaiyiskoda. ni

auk ist gaskaideins ludaiaus jah krekis. sama auk irauja allaize gabigs m

13 allans fians bidjandans sik. wazuh auk saei anahaitip bidai namo fraujins

14 ganisi|^. waiya mi bidjand pammei ni galaubidedun. ail>l>au waiya galaubjand

mei cordis et precatio ad denm de iis ad salatem. 2. Testor entm iis, qaod aemolationem dei liabent,
Bed non secandom sdentiam; 3. ig^orantes enim dei instidaiii et floam iiistitiain qaaerentes atatuere iiisd*
tiae dei non paruerant 4. Perfectio enim legis, Christiw, ad iosdHam omnibuB his credentibas. 5. Moses
enim acribit banc institiam ex lege^ quod bic faciena banc bomo vivit in ea, 6. Temm baec ex fide
institia sic dicit: ne dicaa in corde tno: quia escendit in coelom, boo -est Cbristnm deorsnm adducere;
7. aut qnis descendit in abjssnm, boc-est Cbristnm e mortnis snrsum edncere. 8. Sed quid dldt?
prope te boc verbum est in ore tuo et in corde tno, hoc -est, verbnm fidei, qnod praedicamiis. 9. Qnod
si confiteris in ore tno dominum lesom et credis in corde tuo, quod deus eum suscitarit e mortuis, ser*
yaris. 10. Cor enim credit ad institiam, yerum ore consentitnr ad salutem. 11* Dldt enim boc scriptum:
quisque bic credens ad eum non confunditur; 12. non enim est distinctio ludaei et Graed^, idem enim
dominus omnium dives in omnes bos precantes se. 13. Quisque enim qui confitetur precatione
nomen domini, serratnr. 14* Quomodo igitor precantur, cui non crediderunt? ant quomodo credunt^

, XiUv w99^ ^|V^^K UUCW •

10, 5. %za\\ ea, gr« avtoig*

,^ ^ .. - J A • • ow ia faciio pote r at OMoido w s .'^ — gimm9} sic cod.

10, 7. tup\ cod. A in margine ...rjo, cuius ^. q^^^ + jpohwi.

▼erbi bae sint reliquiae, nescimus> boc autem sd- ' ' i' a '

mus, adyerbii ufarjo, quod Cast, yidetur, esse non ^^9 *P» Jioirio — galaubeip] cor — credit, gr«

posse, quia quod ille vult, ufaro scribilur. <>«>»• itccQdlijc — morevezai. — garaihiipai\ cod. A

et Cast. ^ garaiklipa.

10, 8. gaJavbnnat,! Cast. * ^»«,i«W. ^^ ^^ ..^^^^^^ ^^^^ . ^^^ ^^ ^^ ^ ^^

10, 9. iVw] coa. A * ««• pro iw: - mrai. ^^' " *^**^i «*' "»«•• ^5 C"*' * *^**««-
$ida wyCttt, ■•. *ti, A j ; imm it ii f w pte r d t m ty l f 10, 13. bidaii precatione, "ft. oam.

Digitized by VjOOQ IC

Ad Romanoa i9, iS-^ii, 12. ^t^

15 ^ammei m bauddedhiiu ip yndra, hauajand mu merjandan. i^ waiva m6r|imd niba
insandjaiida. vvwsve gameUf^ ut. waiTa skaunjai fotjus j^ize spiUcmdano garairfii

16 j^ize spillondane {dup. akei m allai uf haufiidedun aivaggeljon. esaliaB auk qif^i]^.

17 firau|a. was galaubida hauseinai uasarai fiaiinu galaubeins us gahouseiuai. i|> ga-

18 hauseins ^airh yaurd xristaus. bJsj&l qi^a/ibai m haucddedun. raibtb and alia airj^a

19 galaifi dnmjiis ize jah and andjins midjungardis vaurda ize. akei qi^. ibai
Israel ni ian]^. firumist moses qi^ij^. ik m'aljana izris bri^a* muh {liudom in

20 fiiuda unfraj^jandein 'in fiyairhein izvis brigga. ij^ esaias ananan]^ei{i jah ql^ij^*
b^itans yarfi mifi j^aim mik ni ^UK>kjandam. svikun]^ yarfi f^aim mik ni

21 gafraibnandam. ip du israela qi^il^* allana dag usbraidida banduas meinos du
11^ 1 managein ungalaubjanddn jah andstandandein. qi]^ mu ibai afdiauf gap ma-

11 nagein seinamma. nis-sijai* jah auk ik israeleites un ei gadruseina.

nis-sijaL ak fiizai ize missadedai yar|^ ganists fiiudom du in aljana briggan

12 'ins. al^fian jabai missadeds 'ize gabei fairwau jah yanains 'ize gabei j^iiidom.

quern non aodiTerant; Tenim <inonioclo ancliaiit sine praedicante; 15. yeram qaomodo praedicant, nisi mit-
tiintnr? Sicat scripfom est: qaomodo formosi pedes homm nnntiantiom pacem^ hortim nnntiantium bonum?
16« Sed non omnes obediyemnt evang^lio; Esaias enim didt: domine^ qois credidit auditui nostra?
17. Utiqae fides ex aoditn, Tenim auditus per Terbam Cluisti. 18, Sed dico: nam non aadiveront, qai-
dem per totam terrlWixi^ sonas eoram et pe^ fines orbis - terramm verba eomnu 19« Sed dico : nam Israel
non co^oTit? Primum Moses dicit: eg^o in aemulationem tos dnco, sine gentibas in gentem insipienteai)
in iram tos daco; 20. Teram Esaias aadet et dicit s inrentas fai com bis me non quaerentibus , cognitns
foi his me non interrogantibus. 21* Venim ad Israeiem dicit: onmem diem expandi manas meas ad
popnlom non - credentem et adversantem. 11, l.Diconanc: nam depnlit deas popalamsuam? Ne-sit! Etenim
ego Israelitiis som — 11* — at caderent? Ne-sit! sed hac eoram improbitate facta -est salos gentibas ad in
aemulationem dacendam eos. 12. At si improbitas eoram divitiae mando et defecfus eoram diyitiae gentibas ;

10, 14/ tnu\ Cast, c* cod. A ^ 'ina. tolerabilis efficitar; igitar graeci textas yestigiis no*

10, 17. pannu] Cast. ± pau nu (aat nanc), bis insistentlbus 'in ni scriptam fuisse et rescriben-

rid. ad 7, 3. — arrUtaus] Cbristi, gr. •^eov. - dmii, ense ;rid#>r,< 0mm m i ><» Vmm^f f m ^tn ^#>># # <i w# <> m^^d^ ik^ mt^ em i i wmt

10, 18. raihiis] notanda est paHicala sede in- 10, 20. mt^] cam, ^ gr., Goth, condnit com

solita posita; de atiJt particula, interdam idem passa, lis, qui iv habent, cf. J. 12, 35.
Tid. ad J. 9, 30* — andjam\ Cast« 4^ ascfetf^ 11, 1- %€i$uimma\ soloece pro semai^ vid. ad

eod. A denoo inspectas andisus (?) praebere Ca- Neb. 6, 16.

stillionaeo tisos est, sed io bac plagulae parte lite- 11, 11. gfli?rtwemaL Sji ^^ d. A i C ast. J! ^a«

ras ita obiiteratas esse dicit, ut quid yere legatur, druseinau — missadeJmYf'twt^K ^srHjast, ^ mis*

certo dici non possit; itaqiie nos dedimus, quod Bodeda* — varp] facta est, ^ gr« omn. — du}

constractio and praepositiouis et graecus text us (vd cum briggan coninugendum est, sic du diremtum ab

niifccja) postuiat. infinitivo suo interposilis aliis yerbis, quae ad eias

10, 19. f/iuA] sine, Laec codicis A lectio sine regnnm pertinent, Pbilipp. 4, 10 du Jaur mik Jr a p*

dabio fiilsa est, mam nou solum accnsatiyos post Jan. Skeir. 40, 14 du garehsn daupeinais and*

Immh poni debebat, sed etiam ne sic qnidem sensos niman, g£ ad ll 19> 7.

Digitized by

Google

f 14 ^i RomamoM ii, 13 — 91.

13 yvsn. mais fuHo ixe. izvis auk c^a j^aim ^udonu sya lagga sre Vk un ^iudo

14 apaustaulus. andbahti mein mikilja. ei waiya m aljamt br^ga leik mem jah

15 gafiasfaii sumans us im. jabai auk usraurpa ize gabei £airwau8. ^ras anda*

16 mimts nibai UbaiDs us dau^amu fiaudei uiarskafts yeiha jah da%8 jdi jabai

17 yaurts veOia jah astos* jah jabai somai ^ize aste usbruknodednn. 1^ fiu vil*
j^is aleyabagms yisands intrusgil>s 4rarst In ins jah gamains j^izai yaurtsai

18 jah smairpra aleyabagmis rSt. m wop ana f^ans astans. i^ jabai yropis. ni

19 ^u fio yaurts bairis ak so yaurts bairi^ fiuk. qij^ais nu« usbruknodedun astos

20 ei ik mtrusgjaidau. yaifau ungalaubeinai iffid)ruknodedun. i{i. ^ galanbeinai

21 gastost. ni hugei hauhaba ak ogs. ^andei gufi {>ans us gabanr^ai astans ni

22 freidida. k'bai aufto ni fiuk fireidjai sai nu sel^ jah wassein garaiiila gu]^
a|>^an ana {mim ^aiei gadrusun -wassein. i{> ana j[>us seleim jabai {Marhyisia

23 ^ sel^v afil>an jah ^u usmaitaza. jah jainai uiba gatulgjand ak in ungalau*

24 beinai mtrusgjanda. mahteigs auk ist gu^ aftra mtrusgjan ms. jabai auk ^u

qnanto magis pknitado eomm? 13. Yobis enhn dico, bis gentibire: tarn dia qnam ^o soin genfnm apo*
stohiB, mnnus menm gforHtco, si qnomodo in aannlationem duco carnem meam et serrem qoosdam ex iis.
IS. Si enim emiRsio eomm divitiae mimdi, quae assmntio, nisi Tifa e mortnis? 16. Si defibatio aanete
et mactsa et si radix aancta et rami , 17. et si qnidam bomm ramomm efiracti "jwgt ^ Tenun ta j ^S^^^j^t^
olea exsisteBB, insertus fbisti in eos et sodns Lure radid et piDgnedini oleae iSili; 19. ne gloriareSt
Ub ramiSy vemm si glorians, non (n banc radicem portas, sed baec radix portat te. 19* Dicas igitnr:
effiraeti - sunt rami, at egro iuserar. 20. Bene; incrednlitate effracti - sont, vemm tn fide stedstL
NtB sape alte, sed time! 21. Si dens bis ex natn ramis non pepercit, ne fortasse non tiU
parcat. 22. Ecce igitnr bonitatem et sereritatem instam dei; at in bos, qni ceddenint, sereii-
tateu, Temm in te bonitatem, si permanes in bonitate; alioqnin etiam tu exdderis, 25. et iQi, nin
eonfirmuit se in incredoHtate , insemntnr, poteus enim est dens itemm inserere eost 24. Si enim tn

11) 13. 8Ve\ Gotb« c. codd. ^ guiy. — {Jt ilkn] literae omnes omnino erannemnt, Cast, de conie-

<v) gr. ctnra dedit.
* 'IT, 14::teSk "miifif^^ gf.'-*^,^/-fc*J^U6«»/Ki»; n, 20. gastost] sic cod. A; Cast. :|: gm#(M.

11, 16. pandef] Tid. ad tb. 21. 11, 21. pt^dei] = el yaQ, sic pro el da

11, 17. vatnisat] Cast. ^ vaurfsa, cod. A snpra tb. 16. Gal. 4, 7 et fortasse J. 8, 46. —

(ntiCast. eo denoo inspectodidt)4^t/m^Af«a; exbac J^^] vie recte cod. A; Cast. ^ fins,
falsa iectione codids saltern id Incramnr, nt s no* 11, 22. garaihta] instnm, ^ gr» omn. — 6rJ^

minatiyi radicalem esse literam, certo sciamns, et pafiifTnc cod. A et Cast., qnod falsnm nobis

Cast, ad TS. T8 aduotantem vauHs accusativum pro Tidettir, qnia sensnm pertnrbat, nam non ea signi-

vavrt false scriptum esse, erravisse nunc apparet. ficatione b. 1. ponitnr, qua L. 6, 24 cf. 19, 17,

Vtturteis plnralis (vid. ad Mc. 4, 6) illnd s emittit. nbi = nkijVj qno simpliciter transitum ad seqnen-

11, IS. astans] cod. A et Cast. ^ anslans. tia paratnr; sed nunc requiritnr particiila, qna«

— hairip] sic cod. A; Cast. :|: batratP; cetennn g^eco inei (alioqnin, sansi, wo nichi) respondeat;

^ ^. omn. baec antem est aippau, Tid. Cor. 1, 15, 29. cL 7, 14.

11, 19. agios] banc rocem, qnia in cod. A 11, 23. /amot] Goth. ^di.

Digitized by VnOOQ IC

Ad Romanos ii, 25-34. 215

us Tistai iismaitans j^is viljieis aleyabagmis jah aljakuiis Tisands uitnisgans
yarst m godana aleyabagm. wan filu mais I>ai \A fistai mtrusgjancla m sye*

25 tana aleyabagm. ni auk yil/au izyis. broj^rjus* j^boa nino9. ei m sijaifi X«
izyk silbam frodai. unte daubei aumata israda yar^« uud j^atei fiillo f^iudo

26 umgal^^ai jah sya allai larael ganisand. syasye gamelij^ ist. urrinni]^ us sion

27 sa lausjandfl du afVandjan a%udem af i'akoba. jah ao un &am mis triggya

28 j^an afiiima frayaurhtins ize. afijMui bi aiyaggeljon fijandans in izyara. ¥|^ bi

29 gayaleinai liubai ana attans. mu idreiga sind auk gibos jah lajj^ns gul>8«

30 syasye raihtis jus suman ni galaubideduji gul>a i^ nu gaarmaidai yaurfiu^

31 {>izai 12^ ungalaubeinai. sya jah ]^ nu ni galaubidedun izyarai armaion ei

32 jah eis gaarmaindau. galauk auk gu^ allans in ungalaubeinai. ei aUans. ga«

33 armai. diupi{>a gabeins handugeins jah yitubnjui gufis. waiya unusspiUoda

34 sind stauos is jah unbilaistidai yigos is. was auk ufkuuj^a fra|^i fraujind

a natara excistis liiiiiis ag;resti8 oleae et alienag exaistens insertiif fnisti in bonam oleam, qnam mnlto
ma^ hi secundam nataram insernntQr in propriam oleam? 25. Non enim yolo tos, fratreS) (i^aroa)
boitis m jsterii , at non sitis in vobis ipsis sapientes , nam caedtas ex - parte Israeli facta - est , nsqne quod
plenitodo ^ntiam intret, 26. et sic omnes Israel serrantar, sicut scriptmn eBii oritnr e Sion Iiic liberans
ad avertendam impietatem ab lacobo. 27. Et hoc iis a me testamentnm: quum anfero peccata eonun.
28. At secondiim eTan^liom inimici propter tos, Temm secundam electioneoi eari in patres. 29. Sim
poenitentia snnt enim dona et Tocatio dei. 30. Sicat enim yos aliquando non eredidistis deO) yemm nnnc
misericordiae - participes facti - estis hac eomm incredalitate ; 31. sic etiam hi nnnc non credidemnt
Testrae misericordiae ^ ut etiam ii misericordiam - conseqnantur, 32. conclasit enim decs omnes
in incredalitate, nt omnium misereatur* 33. Profunditas divitiarum sapientiae et scientiae dei! quo*
modo ineffabilia sunt iudida eius et inTestigabiles viae eios! 34* Quia enim cognoyit sensum donunl|

11, 24. u$ visiat -^ alevahagmu} e natura — anoatQiipBU — afgnitikl impietatem, gr« onin.

oleae, ^. omu. ix t^q xata q>vaiv — iyQiekaiov, daefisiag, plurali numero.

Ceterum nolanda est tnirusgans insolita forma par- 11, 29. «tW] snnt, ^ gT* omn.

tidpii passiyi pro inirusgifs; sic geminae formae 11, 30. raihtis] Goth* c. codd. ® xau

yeibi gagman inyeninntur gaggips M. -3, 11 et 11, 33. init. Goth. ^ cu, cf. ad L. 6, 20. ^-

gaggans Mc. 7, 30/ — godana] sic cod. A uti gabtins] Goth. c. codd. ^ xaL — hamdugtins] post

speramns, nam Cast, dignoscere non ampUiWDOte- hoc yerbum, ubi cod* Ambr. desinit, incipit fra^

rat, ipse antem dedit ^ ^i////»»t/ir- ^ f^',^ I! jjv^ fiTf^i^ ' mentnm primnm codicis Carol., quod usque ad 12,

^ *rf *y < ?^^^'^?.^^ .f"" *^ ""^ • . 6 pertinet — unusspittoda] Ih. UlfiL iUust. p. 105

11, 25. tzv9s] librani errore yerbum omissnm \ .^ m o-f/M.vwwj xju^^. .uu»». y. *v*#

est, 910 ffi^ecum dyvosiv redditum eratj id unvei^ comecU unussptlhdos, qnae coniectura, quum sae-

soii esse Cast, e Cor. 2, 1, 8 et Thess. 1, 4, 13 P!"* 5*^^"l f T « Jf ^^ ^"^ "^ non aptum

recte yidit. - Bumata^ = dnd ^Uqovg. id aUis ^* (^^- ^i,^f^ ^; 16), nobis non necessana esse

tods hi Bumaia esse solet, yid/Cor. 2, 1, ^^.^^'•- ^1""^ autem est, qaod ddigentis lectoni

lA 2 & animum adyertat : quum enim usspuion yerbum graeco

* * Xf]QvaoBiv yel dif^yela&ai respondeat^ eamque ob

11, 26. du afvandjan] ad ayertendom, gr. xal rem Cor. 2, 9, 16 umuBspUlops pro avBxdiJ]YT]tog

Digitized by VnOOQ IC

216

Jld'Romanoi ii, 85 — 12^ 5t

35 ai]^I>au was imma ragineis yas. aif^j^au -was unma fruma gaf jah fri^daidau

36 imma. unte us unma jah j^airh ma jah 'in 'imma alia, 'immiih yuI]^ du ai«
12^ 1 yam amen, bidja nu 'izyis. broI>rjas« f)airh blei|^dn gul>s usgiban leika 'izyara

sand qiyana yeihana yaUa galeikaidana gul>a andafiahtana blotinassu 'izya^

2 rana. ni galeiko^ 'izyis {>amma aiya ak tnmaidfcnp ananiuji^ai fra]^ 'izya«
ris du gakiusan* wa sijai yilja gul>s. patei go{i jah galeikai]^ jah ustauhan.

3 qif>a auk f^airh anst gups* sei gibana *ist mis* aUaim yisandam 'in Izyis ni
mats fra{»jan fiau skuli jral>jan ak firapjan du yaila frapjan. warjanuneh sya^

4 sye guf> gadailida mitap galaubeinais* syasye raihtis 'in ainamma leika lifiuns

5 managans habam* ]^aip-|^an Iif>jus allai ni |^ata samo taiu haband. sya managai

Mi quis ei consiHariiis fbit, 55. aot quia ei primos dedit et retriboatar ei? 36. Nam ex eo et per e«m
et in eo omnia; ei gloria in saectila, amen* 12, 1. Rogo nunc tos, fratreS) per miaericordiam
dei, exbibere corpora Testra hoatiam yiventem) sanctam, bene placentem deo, rationabilem col-
tnm Teatrum. 2. Ne conformate yob baic aeculo, aed reformamini notitate aenaaa Testri ad pr»«
bandum, quid sit Yolnntaa dei, quod bonnm et placena et perfectnm. 3. Dice enim per g^tiam
dei) quae data eat mibi, omnibus exsistentibus in vobis, non magis sapere, qnam oporteret sapere,
sed sapere ad bene sapiendum; cuique sicut deus impertiyit mensnram fidei. 4. Sicnt enim in imo
corpore membra mnlta habemus, baec autem membra omnia non hoc idem opus liabent; 5. sic mold

recte dictum sit, nostro loco, ubi gr. omn. dve^e^
^evvrjftog babent, Gotb. graecnm Terbum non probe
intellexisse et cum quodam ab biqbiv radice dncto
confudisse yidetnr: Griesb. igitur aduotat, Gotb.
ad^T]tct legisse. — aind] sunt , ^ gr. omn.

11, 34. tmmd] ei, gr. avtov, omnes antem
post ragineis*

11, 35. tmma] gr* omn. post gaf. — fruma
gaf] sic cod. Carol.; editt. ^ Jrumozo fragaf;
perspicoe fruma M.f legantur, et intenta ocnionun
acie etiam iiterae ga cognoscuntur.

11, 36. unie\ sic cod. Carol; Kn. lb. J! usie.

12, 1. hlotinassH\ Ih. p. 102 4: biotu nassu.
12, 2..init. Gotb. c. codd. ^ xa/. — ak tii-

maidjaip tmamujipat] in codice Carol., quia mem-
brapae superior pars mutilata est, desideratur unus
yersus ea verba continens, quibus Gotb. graeca
aXka fiera/noQWovad-e expressit, et de quibus nihil
superest, nisi p in initio proximi yersus positnm,
quod editores non curantes illud p cum sequent!-
bus coniunxerunt et j^ . . • pana niujipai scripse-
runt; Ih. solus p« 107 suspicatur, p ab ana esse
separandnm. Qaod dedimns, eo codicis lacunam
recte expleyisse nos speramus; per 'inmaidjan enim
fraecnm fi^afiOQq)Ovv VIL etiam 31c. 9, 2 reddit,

et pro medio aut passiyo graeco Goth, actiyo,
mi, saepissime utitor (de mnltis locis yid. infra 12,
9 haftjan), cuius pronominis omissio h. 1. eo facrt-
lior erat, quia tztds proximo praecessit. Sed quibus
nostra ratio panim placuerit, ii cum Z. p. 270 ta^
maididai vairparp legant. Deinde nit^ipa est
xaivoTTjgf xaivmaig, sed avaxalvioaig reddi debet
per ananiufipa, cf. Cor. 2, 4, 16. Coi. 3, lO.
Eph. 4, 23, ubi ananiujan = dvaxaivovv et dva^
vaovv* — frap/is] cod. Carol, et editt. :(: framap^
jis , rectam lectionem iam Ih. p. Ill inyenit. —
gakiusan] Goth. c. cod. 18 ap. Mi. ® vfiSg. — sifai}
sit, ^ gr. omn. — patei] quod, sdl. tst (est), quo
gr. to redditur; banc yerbi substantiyi eliipsin in
his articuli graeci circumscriptionibus saepius repeti*
tam iuyenies, yid. Eph. 4, 6 ains aila allaize
eaei tn atlaim uns (elg nattjQ nivtwv 6 iv
naatv ^fi2v). 2, 17. L. 17, 31; momiiflraa astom
id, ne qnis cum Griesb. opinetur, Goth, c yerss.
gvod (?) addere.^ ^ <i^ i'^y jf^>^. mM S ^ .^/^/^*

12, 3. gups] dei, ^ gr. — vaila frapjan\
Ih. Z. Cast. 4: ict.

12, 4. paip ' pan] Kn. Cast, rf; ict. Ih. temere
improbans codicis lectionem coni. path pam^ fid.
ad M, 5, 37. — taut haband] <x> gr. omn.

Digitized by

Google

jid BomanoM iZ, 8 — 19. J217

8 ain leik sijum m xristau. aj^j^au aimrwrjizuh anj^ar sa dailjands m^^^ft

9 aUsverein sa faurastandands m usdaiidein sa armands in hlasein. £ria]^a im«

10 liuta. fiandans ubila. haftjandans godamma. bro|iralubon m izyis misso

11 fida^yaimldai. syeii|>ai 'izvis misso faurarahnjandans. usdaudein ni latai. ah«

12 min vulandans. firaujin skalkiQoiidans. venai faginondans. aglons usfiulandans.

13 bidai haftjandans. andaviznim yeihaize gamainjandans. gastigodein galaistfan-
14« 15 dans, fiiuj^jai]^ |ians yrikandans izris. {>iuf^jai]^ jah ni un|^iufijail^. faginon mi]^

16 iaginondam. gretan mi]^ gretandam. ^ata samo m izyis misso fea^jandans. ni
hauhifia £ra|^jandans ak hnaiyam mifigaTisandans. ni Tair|^ai]^ mahai bi izris

17 silbam. ni ainummehun ubil und ubilanuna usgibandans. bisaiwandans godis

18 ni fiatainei m andyairf^ja guf^^ ak jab m andyair|^ja manne allaize. jabai magi

19 yairfian iis izyis mif^ allaim mannam gayairfii habandans. ni izyis silbans ga-
yrikandans. liubans. ak ffhip staf^ f^yairhein. gameli]^ ist auk. mis firayeit Ie«

' unimi corpus smuos in Christo, at nniisqiiisqiie alter — 8. — Iiic imperiieiui in simpUcitatey Iiic praesnl
in atndio, Lie miserens in lularitate; 9* dilectio infacata, odientes mala, adhaerentes bonp, 10. caritate-
fratema in tos inyicem pii, honore yos inyicem praeyenientes, 11. atadio non pigri) Bpiri(a ferrentes,
domino geryientes, spe gaudentes^ 12. dolores patientes, precationi adliaerentes, 13. necessitatibns san-
ctorom compertientes 9 Loapitalitatem sectanteit; 14« benedicatia bis pergeqnentibiis tos, benedicatia et ne
maledicatia; 15« gandere cum gaudentibns, plorare com plorantibas. 16. Hoc idem in yos inyicem sen*
tientes, non altitodinem sentientes, sed bnmilibns adhaerentes; ne fiatis pmdentes apad yos
ipsos, 17. non oni malom pro malo reddentes, respicientes bonnm non solom in &cie dei, sed
edam in fade hominum omnium. 18. Si possit fieri ex yobis com omnibus bominibns pacem liaben«
teS) 19. non yos ipsos nldscentes, can, sed date locum irae; scriptum est enim: mihi yindicta re-

12, 8 — 14, 5. exstant in cod. A et de bis vrisandans, rectam lectionem, ab lb. inyentam, iam

inde ab tVi andvairpja gups 12, 17 usque ad IS, Z. et e cod. A Cast, dederunt. — pvairhein] sic

5 duppe ufhausjaip etiam in cod. Carol. codd. Z. Cast.; Kn. pvair..., lb. :|: tvair... Kn.

12, 9. uhtld\ mala, gr. omn. nb novmov. "**^« supplevit pvahiemai, nam ab adiectiyis for-

lo 11 x^^M^:^! A^^i^^ ««. ^^M^,'^. mantur substantiya non in — etVi«, sed in — ^'innixa,

locus in cod. A obliteratus. fc«;atr*«« et ^i;anjema« rectese habere. Deinde

12, 16. faginondaml Goth. c. codd. - xal. ^' ""^ ^"^"^"^ T^?^^ P^"^ hneolam super t serf-

12, l6.ZuMpd\ altitudinem, gr. omn. ^& P*"»' ^* « teimmatioms expnmitur et quam

v^ld* ^**^ *^^,/b. VM. ^ ^ ipse S]g:num notae ^Ji* esse putayit, (tups addidit,

12, 17. m paiainei — ai jaX] non solum — quod quum Ih. nesdmus quo sensu yen ductus contem-

sed etiam, ^ igr. — iVi] pr. hinc iudpit fragmentnm sisset, Z. tamen retinuit. — fraveti letaidau} mc

alteram codids Carol., yid. ad ys. 8. — manne aU cod. Aet Cast.; cod. Carol. yraveil leitaidau, de qua

laize] OJ gr* omn. ^ codicnm yarietate yid. ad M. 9, 6; Kn. Ih. Z. :(:

12, 18. magi vairpanl. possit fieri, gt. omn. fraveiio ei gUdau, quorum auctoritate fretus Griesb.

dvyav6v» ^ adnotat, Go£. Tlva oTtodidw legisse; nos nunc adno-

12, 19. gavriiandaml sic codd.; Kn. ^ ga^ tamus, letaidau (reUnguatur) ab omn. gr» omitti.

I. 28

Digitized by

Google

2|g ^d Romanos 12, 20—13^ 9.

20 taidau. ik fragUda. qif>i]^ frauja. jabai gredo fijand J^emana. mat gif imiKuu

iff jabai fiaursjai dragkei ma. |iata auk taujands haurja fimins xikis ana

31 haubil^ 'is. ni gajiukaizau af wij^iuj^a ak gajiukais af j^iu^ tm^iu^.

13^ 1 all saivalo yaldufbjam uforrisandam ufhausjai wite nist valdtiM alja iram

2 guj^a. iff Ik> yisandona fram gufia gasatida sind. sraei sa andstandands val-
dufiija gu|^8 garaideinai and8to|>« ifi j^ai andstandandans sflbans sis yargi^a

3 nimand. |iai auk reiks ni sind agis godamma raurstra ak ubilamma. aj^l^an

4 yileis ei ni ogeis yaldufni. j^iufi taujais jah habais haseiil us j^amma. unte
gups andbahts 1st Jfus m godamma* Yp jabai ubil taujis. ogs. unte ni syare
|>ana hairu bairi]^« gul>s aiik andbahts ist frayeitands m j^yairhein {>amma

5 ubil taujandin. dvipffe ufhausjai|^ ni fiatainei in fiyairheins ak jah m mi^

6 yisseins. inu]^**]^is auk jah gilstra ustiuhai]^* unte andbahtos gups sind pamma

7 silbin skalkiuondans. usgiMp nu allaim skuldo. pammei gabaur gabaur«

8 panmiei mota mota. pammei agis agis. pammei syeripa syeripa. ni ainumme-*
hun yaihtais skulans sijaip niba patei misso finjop. unte saei frijo^ newund*^

9 jan yitop usfuUida* pata aidL ni horinos. ni maurprjais. ni hlifais. nih faihu-

linqoatar) ego retribno, dicit dominas* 20. Si eswit iiimioafl immy Gibum da ei, Teruin si sidat, podone-
recrea eom; hoc enioi fadeas carbonei ignii cwnnlaf in capat ana* 21. Ne Tincaris ab improbo, sed
yincas a probo improbuin. 13, 1. Omne animamm potettatibus anperantibiia pareat, sam hob -est
potestas nisi a deo; Tenim hae exsistentcs $k deo consdtatae sont; 2. itaqne hie resistens pot^tad, del
insdtato resdtit; yeram hi resistentes ipsi sibi dsmnadonem snmnnt 3. Hi enim reges non sunt terror
bono open, sed malo; at yis, at n<m dmeas potestatem, bonmn fadas, et habeas laodem ex hoc; 4. nam
dei minister est dbi in bono; yeram si malom fads, time; nam non fnistra hone gladiam gent, dei enim
minister est, yindicans in iram hunc malum feidentem. 5. Ideo pareatis non solum propter iram, sed
edam propter consdentiam* 6« Propter hoc enim edam tribnta pendatis, nam ministn dei sunt huic ipsi
seryientes. 7. Reddite igitur omnibus debita: cui tributom, tribntum; cui yecdgal, yectigal; cui timorem,
timorem; eoi honorem, honorem. 8. Ne ani coiusquam debitores sids, nisi quod inyicem diligitis, nam
qui diligit propinquum, legem impleyit, 9. hoc enim ne moecheris, ne ooddas, ne fnreris, neque concn-

12, 20. jabat\ Goth, c codd. ^ ovv. — mail 1^9 ^« godamma — mUlamma} bono — malo,

ric cod. A et Cast.; cod. CaroL Kn. Ih. Z. ^ gr. t&v ayad-wv ifyav &JiXa toh na»&v»
fnad* — tj^] Terum, ® gr. 13, 4. hairu] cod. A et Cast kairauj de qua

12, 21. gajhtkaizau] Cast. :{: gajiukizau. — vaiietate yid. ad Mc. 7, 32.

frmn\ sec a, gr. omn. h* ^ ^ 13, 5. ufhausfoip] pareads, gr. dpoyxT] vno^

13, 2. andstopl restidt, Goth* gr. perfecd avd^ TooOeuSixu Ceterum hie finitur fragmentmn alte*
iatrixev significadonem nesciens, male per pra^ nun codids Carol., yid. ad 12, 8.
teritom reddit, qnnm andsiandip scribere deberet; ^^- 'y- l^/»«»«i^*i «■?- *uA\. Aaha\
idem THfilae acddit Mc. 3, 26 aviovrj per msiop
interpretanti. J^J^*

Digitized by

Google

Ad Bomanog 13j 10— tt/lO. 21§

geiroii)aifl jah jabai wo anj^araiao anabusne m pamma vaurda usfiilljada.

10 j^amina frijos newimdjan f^nana sve j^uk silbam friafnra newundjins ubil ni

11 vauriLei]^* usfiiSeiiis nu Titodis &t fria|»Ta« jah pata vitandans Jiata f^ihs j^tei
mel ut uns ju us slepa urreisaii. unto uu neypis ist uaseins imsara fiau j^an

12 gdaulndedum. nahts framis galai]^ i^ dags atnewida. usrairpam nu yaurst-

13 Tam riqizb i]^ gavasjam sarvam liuhadJs. sre 'in daga garedaba gaggaima ni
gabauram jab di<i^|u|pDLeim. ni ligram jah aglaitjamu ni haifstai jah aljana.

14 ak gahamo}^ £rau|ui unsaramma xristou lesua jah leikis mun ni taujai]^
14> 1 in lustuns. ip unmabtai^ana galaal>einai andnimail^ ni du tyeifleinai mitono.

2 sums raihtis galaubei|> matjan allata« i]^ saei unmabteigs ist gras matjif>.

3 sa matjands ^amma ni mi^jwodin ni frakunni. i^ sa m matjimds f^ana mat-

4 jandan ni stojaL gufi auk *ina anAiani» ^ was is. j^uei stojis framaf^jana
skalk. seinanuna fraujin standi]^ ai|^^au driosilk al^I^an standij^t mabtei^s auk

5. 9 iBt frauja gasto^anan ma. sums raihtis utojifi dag bbidar daga jab qi-

10 Taim jab daufiaim fraujino^. il^ ^u* wa tAops brof^ar j^einana. aififiau jah jfu.
wa frakant brofir [>einamma. allai auk gasatjanda faura stauastola xristaus.

piscas et si qaod alioram praeceptomm in lioc Terbo gammatim-coinprelieiiJBtiir, boc: ames propinqmim tinim,
nt te ipsimi. 10. Amor propinqni malum non operator; obserratio igHor legis est amor. 11. Bt boc scien-
tes boc tempos , qnod bora est, nos iam e somno 8arg;ere, nam none propios est sains nostra, qnam
qnnm crederemns. 12. Nox porro irit, Terom dies propinqnayit; abig;imas nunc opera tenebramm, ve-
mm indidmas arma Incis, 13. nt in die boneste eamns non comessationibas et yinolentiis, non concubiti-
bos et impndicitiis, non rixa et aemulatione; 14. sed indoite dominnm nostrum, Cbristnm lesam, et camis
coram ne f adrtM J g cnpiditates, 14, 1. Terom infirmom ^de exdpiatis, non ad disceptationem cogitationnm.
2. Qoidam \imm credit edere omne, remm qoi infirmos est, olos edit. 3. Ific edens bone non edentem
ne spemat; Terom bic non edens bone edentem ne iodicet; deos enim eom assomsit. 4. To qnis es, to-
qoi iodicas aliefiom serrom? Soo domino stat ant cadit. At stat; potens enim est dominos statoere eom.
5. Qoidam mSaa iodicat diem post diem — 9. — et titos et mortoos regit; 10. Terom to, quid iodicas
fratrem toom? aot etiam to, qoid spemis fratrem toom? omnes enim statlmntor ante tribonal Cbristi.

13, 9. 0tipcarmz0\ sie cod« Ay nti sospicamori 13, 14. unsaramma} nostrom, ^ gr., Qotb. c.

ohimae sjUabae elementa Cast, cognoscere min po* codd. d et S ap« ML — ^ jnrUium tewal c^ gr. omn.

toit, edidit aotem :|: anparaize.^mfmmtmmi^t^^^./^ 14, 3. Jrahmni] cod. A et Cast. 'If, Jnatuni.

19 lA ^^^Mi^.y «w.^*«5 «. ^!!^ J?: — mafjamdan] cod. A et Cast. ± mtajamd^tu

apva retolent. - Uf] est, o ^. omn. jj^lr, efc tamen Tbess. 1, 2\Tl gaainanaid^

13, 11. &I] iftr. est, ^ gr. omau -*- mutim 14, 9 — 1$, 13 kgootur in cod. CaroL

flffMora] <x> gr. omn. 14, 9. qivahm — daupaim] rv gr.

Digitized by

Google

no

Ad RomanoB 14, 11 — 15^ 0*

11 gamelil^ ist auk. liba ik. qi|^i]^ frauja. |>atei mis all kiiive Mugili jah and-

12 haiti]^ alia razdo guj^a. j^annu nu warjizuh unsara fram sis rafijon usgiH^

13 gufia« m l^anamais nu uns misso stojaima. ale fiata stojaifi mais ei ni satyai]^

14 bistugq broj^r aififiau gamarzein. yait jag-gatraua m firaujin ¥esua j^tei ni
yaiht garanun |iairh sik silbo niba f^amma munandin wa tmhram visan

15 j^amma gamain 'ist. ip jabai m matis bropar j^eins gaurjada. ju ni bi £na^
yai gaggis. ni nunu mata peinanun^ jainamma fraqistjais. faur |^anei xristus

16. 17 gasyalt. ni yajamerjaidau unsar ]^iu|^. nist aiik j^iudangardi guf^^ mats jah

18 dragk ak garaihtei jah gayair|^i jah faheps m ahmin yeihamma. saei auk
m j^aim skalkino]^ xristau. yaila galeikai]^ giipa. jah gakusans 'ist mannam.

19 j^annu nu j^oei gayair{ijis sind laistjaima jah f>oei timreinais sind 'in uns

20 misso. ni nunu 'in matis gatair yaursty gu|^s — — |iize 'idyeitjandane ^uk
15, 3 gadrusun ana mik. sya filu auk sye fauragamelifi yarp. du unsarai laiseinai

4. 5 gamelifi yar|^« ei pairh ^ulain jah gaj^rafstein boko yen habaima. ip gu]^ j^u-

lainais jah prafsteinais gibai 'izyis ^ata samo frapjan 'in 'izyis misso bi xrista

6 'iesu. ei gayiljai ainamma munj^a hauhjaif^ gu|> jah attan fraujins unsaris

11. Scriptum est enim: yiro eg;o, didi dominiis, quod milii omne ^noam flecdt ef confitetur omnis lin^
goarum deo. 12. Utiqae i^tur qulsqae nostrum de 86 rationem reddit deo. 13. Ne amplios igifior nos
inyicem iadicemns, sed hoc indicetis magto, at non ponatb offendiculnm fratri aut soUidtationem. 14. Scio
et confido in domino lesa, qnod non qnidquam torpe per ae ipaom, nisi huic cogitanti aliqnid imporom
esse 9 Imic commune est. 15. Yerum si propter dbum frater tuus contnstatur, iam non secundum amorem
ambulas; ne igitur dbo tuo ilium perdas, pro quo Christus mortuus-est. 16. Ne blasphemetur nostrum
bonum; 17. non -est enim regnnm dei dbus et potus, sed iustitia et pax et gaudium in spiritu sancto.
18. Qui enim in Lis serrit Cbristo, bene placet deo et probatus est hominibus* 19* Utique i^tur quae
pads sunt, sequamur et quae aedificationis sunt in nos inTicenu 20. Ne igitur propter cibilm destrue opos
dei — 15, S. — - horum exprobrantium te cedderunt in me* 4. Tam multum enim quam ante-
scriptum fuity ad nostram doctrinam scriptum fuit, at per patientiam et solatium scriptararum
spem Labeamns. 5. Yerum deus patientiae et solatii det Tobis hoc idem sentire in Tobis
inyicem 4a CSiristittU lesom^ 6* at onanimes uno ore glorincetis deum et patrem domini nostri

ate aJl* — ^/wJ-

Kn. j: fit.
jag'gairaud] sic cod. Carol
ijai tairauay Ih. Z. Cast. -{~J^* gatrauap ande

14, 11. biugip] gr. omn.
haiiipl gr. post razdo.'^J^f£
14, 13. ml pr. Kn. j: fit.
14, 14. jag^ gtttraua] sic cod. Carol.; Kn.

uriesbachii error natus est adnotantis, Goth, val pro
Ttal legisse. — wa unhfam vtsani] haec suppleyi-
mus, literarum omnino fere absdssarum (yid. ad 12
2) infimis partibus obseryatis; Kn. Z. Cast, iacu-
nam habent, cuius signum ponere Ih. neglexit. —
ut] est, ^ gr. onm.

14, IS. ftiMiii] igitur, ® gr. omn., sic ys. 20.

14, 16. vajamerfaidim] Godi. c. codd. ® ot^*

14, 17. piudangardi] sic cod. Carol.; editt. f:
piudangard.

14, ia»^M]MMt, <>gr. omn., sic supra etiam
]^ro vaila galetkaip gr. omn. evaQBtnog.

14, 19. 9ind\ sec, Ih. ^Jflnd^

14, 20. nunu] yid. ad ys. 15.

15, S. pize] Kn. J! t'tse*
15, 4. uttk} Ih. ^ onit.^— jak} G6a». c

codd. o<Jia. . ^ .

Digitized by

Google

Ad RomanoM 15, 7 — 16> 24* 221

7 lesuis xristauB. m j^izei andnimai]^ izvis misso svasre jah xristus andnam

8 'izvis du Tulfmu guf^s, tpj^a auk xristu lesu andbaht vaurl^anana bimaitis fram

9 sunjai guj^s du gatulgjan gahaita attane. ip j^iudos m armahairteins hauhjan
gap srasye gamelif^ list, duppe andhaita pus m piudom frauja jah namin pei-

10. 11 naTnma liuj^o. jah a£tra qipif^. sifai]^ |^iudos ndjf mauagein 'is. jah aftra qij^i]^*

12 hazjip alios fiiudos fraujan jah hazjaina uia alios mauageins. jah aftra esaeias
qil^i|i. vairl^i]^ vaurts i'aissaizis jah sa usstandands reikmol^ piudom. du

13 unma |iiudos venjand. i'l^ guf^. lubainais fidljcd izvis allaizos fahedais -^
l&y 21 — jah luluus jah lasson jah soseipatrus fiai nif^jos meinai. golja 'izyis ik tertius

22 sa meAjands j^o aipistaulein m fraujiu* golei]^ izris galus yairdus meins jah

23 allaizos aikklesjons. golei]^ izvis airastus fauragaggja baurgs jah qartus sa

24 broj^ar. ansts firai^ms unsaris 'iesuis xristaus mil^ ahmia izyaramma. amen.

du rumonim ustauh.
du rumomm meixp ist us kaurinj^on.

leso ChristL 7. Propter qaod excipiatis tos inTicem, sicai etiam ClirUtas excepit tos ad gloriam del.
8. Dico enim Clunstiim lesam ministmin factnm circnmcisioiiis pro veritate dei ad confirmandiim promissio-
nes patmm, 9. Temm gentes propter misericordiam g;loiificare demn, sicnt SGriptmn est : ideo confiteor tibi io
grentiboa, domine) et nomini tao canto. 10« Et rorsofl didt: gaodete) gentes, cum popiilo eiua* 11. Et
mrsas didt: laadate, omnes gentes, dominam et laadent earn omnes populi. 12. Et nunras Eaaias didt:
fit radix lessezia et Lie sorgens re^t gentesy ad eum gentes aperant; IS* Temm deus spei iinpleat tos
omni gavdio — 16, 21. — et Ludos et lasson et Sosipatms, hi cognati mei; 22* salnto tos ego Tertius,
hie scribens lianc epistolam in domino; 23« salatat tos Gains, hospes mens et omnis ecdesiae, salntat tos
Erastns, oeconomns nrbis, et Qnartns hie firater* 24. Gratia domini nostri lesn Christi cnm spiiitn Testro, amen*

Ad Romanes explidt*
Ad Romanes scriptnm est e Corintho.

15, 7. svasve] Ih. 4? sva ve. IS, 12. t'aissaizts] Ih. j: jauaaizia. — reikis

15, 8. OttXr] enim, gr. di. — xrisiu tesu\ (v> noji] regit, quia gr. omn. Kqxuv habent, Ih«

gr. — bimaiiis} de nostris addidimns, Tid. ad 12, p. 132 pro retkinop legendom esse reikmam exi-

2. Ceterom notandnm est, Goth., quod nnllo alio sdmat; recte qoidem ille, sed Groth, interpretations

loco fedt, nnnc post qipan ponere vaurpanana sna sensnm non penrertit^ qnare codids lectionem

participinm; fedsse antem enm arbitramur, quia emendare non ausi snmns.

viaan addere non liceret; enndem Terbi substantiyi 16, 21. Quae inde nsqne ad finem eduntnr,

InfinidTum omittit in formnla vilfau tzvia unviians e cod. A hausta sunt.

s« uweisoM (d'ikfo vfiSg ayvoaiv) Cor. 1, 10, 16, 23.raUatzos aikkleajotui] co gr.

1. 2, 1, 8. Tbess. 1, 4, 13. Yersu sequente recte 14, 24. ahmin tzvai*amma'\ spiritn Testro, gr.

pergit tp ptudoa hauhjan guP* -^makk, Tuxvvwui ^juiSv.

15, 9. frtttna\ domine, ^ gr. Subscript, du rumonim uatauh} c Goth, soint

15, 11. qipip\ didt, ® gr. — fraujan'] gr. cod. G. — du rumonim melip — kaurinpon} gr.

ante oZJbs* — hayama'] landent, gr* inaiv^ate* alii alia legnnt aut omittnnt, Goth* c* codd, B et D*

Du Kaurin{>ium *a<

1^ 12 — ik im pavlaus ip ik apaullons i^ Xk kefins il> ik nktaua« disdalE^s ist.

13 ibai paylus wfapamips rmff m izvara aij^j^au m namin paylaiis daupidai yesei^.

14. 15 ayiliudo gufia ^ ainncAiin lasrara ni daupi^ mba krispu jah gatu. ei uvea ni

16 qi]^ai fiatei m meinamma namm daupidedjau. Yk daupida auk jaj^-j^ans stai-

17 £aHau8 gadauksois. fiata anf^ar ni yait ei aimKAun daupidedjau. m^-I>an u-
sandida mik xristus daupjan ak yailamerjoD. ni m snutrein yaurdis ei ni

18 lausjaidau galga xristaws. unte fiata yaurd galgins fiaim fralusnandam dyali{>a

19 ist i]f ^aim ganisandam mahts gu{i8 isU gameli]^ ist auk. fracpstja snutrein

20 j^ize snutrane jah firodein pize frodane uskiusa. war handugs. vrecc bokareis.

21 yrar sokareis |iis aivicu ni dyala gatayida gup handugein {^is fsurwaus. unte
auk ¥n himdugein guj^s ni kunnaida sa fairm» fiairh handugdn gdj^. galei-

Ad Gorinthios I.

1, 12. -— ego tmm Payli, Tenmi ego Apollois, Temm ego Cefae, yemm ego Chrisd. IS. Divinui
est? nam Parlos cnicifixiis fait propter tos a«t in nomiiie Payli baptizati essetis? 14, 6ratias-ago deo»
quod annm Testmm non baptizaTi praeter Crim>iim et Gaiimi) 15* ut quia non dicat, qaod in meo nomine
baptizarem« 16. Ego baptizayi enim etiam lios Stefiuii domesticos; hoc aliad non ado, quod nnnm bapti-
zarein, 17« Neqne Tero miait me Cbristna baptizare, aed praedicare, non in aapientia rerbi, nt non
inania - redderetor cmx Christi. 18. Nam hoc yerbimi crnda his pereontibus stoltitia eat, renun his salrb
potentia dei eat. 19. Scriptom est enim: perdo sapientiam homm sapientium et pradentiam honim pmden-
tium rqnrobo. 20. Ubi sapiens? nbi sciiba? nbi dispntator hmus aeTi? Non stoltam fecit deoa sapientiam
hnins mandi? 21. Qnia enim in sapientia dei non cognoTit hie mnndua per sapientiam denm, pla-

^dnotatio.

1) 12. pmihus] sic cod. A; Cast. -(- pavJus utantur, legere mayolt; gr. omn. olxop* — paid!

(rid. ad L. 1, 54). hoc, ^gr., Goth, c codd. to legit, sic 2, 13, 11.

1, 13. m Goth. ^Xqigtoq. i^KkgrnmS^^ •■ 4wcfc Eph. 6, 10. Philipp. 3,1. — ai$mohvm} Goth.

1, 16. Sir] ego, ® gr. omn. — gadaukans] c codd« ® aXkov.
hanc Tocem dnbiae originis et significationis Cast. 1, 18* gamsandami Godi. c codd. ^ ^juZr.

cam daukts (coena) comparatam per commtmalea 1, 21. nil cod. A et Cast. ^ mm m (nonne

conreitk, Mssm* JgmUium$Mp.^4lliA eadem porta non).

^ • ■ • . »'ii

Digitized by

Google

Ad Corinthios I. 1, 22 — 4, 8. 223

kaida gu|)a j^airh j^o dvalif^a j^izos vailamereinais ganasjan j^ans galaiibjan-
22. 23 dans, unte ludaieis taikne bidjand ip krekos handugein sokjand. 'ip reis mer-

24 jam lesu ushramidana ludaium gamarzein i]^ |>iudom dvalij^a. ip fiaim gala-

25 podanx ludaie jah '^iudo xristu guj^s maht jah gttf>s handugein. unte so
4^2.3 dvalij^a guj^s handugoz^ mannam ei was triggvs bigitaidau. aj^j^an mis

m minnistin ist ei A*am izvis ussokjaidau aif^fiau firam manniskanmia daga.

4 akei nih mik silban ussokja. nih yaiht auk mis silbin miprait akei ni in

5 I>amma garaihtij^s mi. ip saei ussokei]^ mik frauja ist. f^annu nu ei faur mel
ni stojai^. unte qimai frauja. saei jah gaKuhteip analaugn xUpsas jah galiuh-

6 tei^ nmos hairtane jaj^-fmn hazeins yair^i]^ ^Tarjammeh fram guj^a. a|>f>au
bro]^rjus« {^airhgaleikonda in mis jah apauOon m i^rara ei m ugkis ganimaili
ni ufar j^atei gameli]^ ist fraj^jan. ei ains faur ainana ana an|>arana ufblesans

7 ni sijai. was auk {>uk ussokeiji. wauj^-^an habais. |>atei ni namt aif^fiau

8 jabai andnamt wa wopis sye ni nemeis. ju sadai sijufi. ju gabigai Taurfiuli.

cnit deo per banc stnltitiam hains praedicationis senrare hos credentes. 22. Nam ludaei s!g:iia petmit,
vcroin Graed sapientiam quaenmt; 23. Ternm hob praedicanras lesnin cnidfixani , ludaeis offemdoneiii^
24. venim gentibus staltitiam, Temm his Tocatis lodaeomm et gentium Christnm, del potentiam et dei sa-
pientiam. 25. Nam haec stultitia dei sapientior liominibos — 4, 2. -^ nt qais fidelis inyeniatnr. 3. At
rnihi in minimo est, at a yobis aestimer ant ab linmano die, sed ae^^MSM ine ipsnm aestimo, 4. neqae
qnidqnam enim mibi ipsi consdos - snm , sed non in hoc instificatos sum, yeram qnd aestimat me, dominns
est. 5. Itaqne none at ante tempas non indicetis, donee yeniat dominns, qai et iBastrat absconditnm
tenebraram et illastrat consilia cordiam, et torn laas fit coiqae a deo. 6. At, fratres, transferdntnr in me
et Apollo propter yos, at in nobis comperiatis^ non sapra good scriptam est sentire, ot nnos pro
ono adyersos alteram inflatos non sit. 7. Qais enim te aestimat? qaid autem habes, qnod non acce*
pisti? ant si accepisti, quid gloiiaris, at non acoeperis? 8. lam satnri estis, iam difites fiicti-estis,

1, 22. unte] Goth. ® xal. hoc autem = ni. — ni] Goth, c codd. ® tL ^—

1, 23. tesui lesum, gr. omn. Xoiatov. — vairpip} sic cod. A; Cast. :|: vairpaip. — war*
Yudaium} Goth. ^ (uh* jammeh} sic cod. A; Cast. :|: walrfizummah

1, 24. tudaie] Goth, o ^^^rid. ad L. 2, 16. ./\^- "P^^^^ ®^*- I^??^^; .?* f "^"""J

-^^,j I'll .rV.j. osatantia exadit, qnod patrbgaletkonda plorah

1, 25. hamdusozei] sic legendam est, Cast j: ^^^ ^^^^ ^ ^^^^^ „^^ j^^^^ ^.

hmdugo; in cod. A spatium sjllabam zet capiens f^^^ ^y^^^ ^^^^jij^ p^^asse etiam ant pro

soporest, sed niiUam hterarum yestigimn. ,pj jegendmn est 6o Pan, ant paithgaUihoda

4, 2. was triggvs] ev> gr. omn.; ceterom Cast. pro pairhgaleikonda, quod graecus textus (iuare-i^,^ ^^ ,,,

'it mggUB* cxriixdtiaa) postalare nobis yidetar; neqoe tamen' " ' /•• '

4, 3. U9$6kjaidau] sic cod. A; Cast, j: us9ok^ hoc probate po abesse debet. — gamimaip] Ulf. c.

jaida. codd. « %6. — ufar] Cast, j: ^f(Jt/— ana anpa-^ w ^ ti^smn^ - <»**J*j^

4, 5. ei] at, particala otiosa, nam /ii; h* L rand\ gr. omn. post sijai* 4:^$m,mmm^ fw4t.mmu

non oonionctio (at non), sed adyerbinm (ne) est, 4, !• jahat] Goth, c cod* i ap. Mi. ® xClU

Digitized by

Google

224

Ad Corinihios I. 4^ 9 — 5^ 10.

mu mis ^udanodedu]^ jah rainei j^iudanodedei]^. ei jah veis usris m^j^uda-

9 noma, man auk j^ei gu^ wis apaustauhms spedistans ustaiknida srasre ^u-

j^ubljans unte fairveiil yaur^um pizai manasedai jah aggflum jah TnannaTn^

10 yeis dralai m xristaus ip jus &odai. Teizu|^-]^ umnahteigai i]^ jus svin]^.

11 juzu]^ - Jfan Tulfiagai ip veis unsrerai. und ]^o nu weila jah hugridai jah
12. 5^ j^aursidai jah naqadai jah kaupatidai jah ungastofianai jah ju gastau*

3. 4 ida sre andvairj^s |»ana sva j^ta gataujandan. m namin fraujins unsaris lesuis
xristaus sama]^ gagaggandam izvis jah meinamma ahmin mi^ mahtai fraujins

5 unsaris i'esuis xristaus atgiban j^ana syaleikana unhul^in du qisteinai leikis ei

6 ahma ganisai m daga fraujins lesuis. ni goda woftuli izyara. ni yiiup j^tei

7 leitil beistis allana daig gabeisteif^. ushrainail^ f^ata faimjo beist ei sijaifi
niujis daigs syasye sijaif^ unbeistjodai. jah auk paska unsara ufsnif^ans ist

8 faur ims xristus. ^annu dul{>jam ni 'in beista faimjamma nifi-Imn m beista

9 balyayeseins jah unseleius ak m unbeistein unyammeins jas-sunjos. gamelida
10 izris ana |iizai aipistaulein. ni blandai]^ izyis horam. ni paim horam ^is

fine nobis reg:na8tii ei utinam regnaredS) nft- etiam nos Tobis simul - regnemiui, 9. Existimo enim, qnod
dens no8 apostolos nldmos ostendit, sicat morti - addictos , nam spectacolnm facti - gomiia haic mnndo el
angelis et hominibos. 10. Nos stalti propter Cbristam, Terum tos pnidentes; nos quidem impotentes, Tenon
Tos robosti; tos quidem nobiles, Termn nos inhonorad, 11. usque hanc nunc horam et esurientes et
sitientes et nndi et colapbizati et instabiles, 12. et — 5^ 3. — nqnc iudicaTi, nt praesens hone sic hoc
facientem, 4, in nomine domini nostri lesu Christi, simul con^egatis Tobis et meo spintu, com potentia
domini nostri lesu Christi 5* tradere hunc talem diabolo ad perditionem camis, nt spiritus serretur in die
donuni Ieso« 6* Non bona g;loria Tcstra; nonne sdtis, quod paucnm fermenti totam massam fermen-
tat? 7. Expurg^ate hoc Tetus fermentnm, ut sitis noTa massa, sicut sitis infermentati , et enim
pasca nostrum immolatns est pro nobis diristus* 8. Itaque festum - celebramus non in fermento
Tetere, neque autem in fermento nequitiae et malitiae, sed in azjmo sinceritatis et Teritatis.
9. Scripsi Tobis in hac epistoh: ne misceatis tos scortatoribns , 10. non his scortatoribus hsios

4, 8. vainei\ Gotk c« codd, ^ ye*

4, 9. apausiaultms] sic cod« A; Cast, j: opati*
Miaulans.

4, 10. frodat] Goth. ® iv XqiOtt^^ nisi po-
lios adem Cast, qui Tel sjUabam at cog^oscere

non potuit, etiam tit aristau (i. e. tit jcau) in fine
lineae posita effngerunt. — pan} utr. quidem^
^ gr. omn.

4, 11* ht^ridai] pro huggridai (J. 6, 35)^
cf. tamen ad Ak. 10^ 37.

Sf 4. aamap gagaggandam} Cast. :{: ict., sic

etiam 7, 5. 14, 26; Tid. ad Mc 9, 25. c£ ad

5, 7. ushrainmp} 4HP*» wwmti i ; g ip yel m J kiw
mmP% — - unbeistjodai] exspectaTeris unbeistidai
(Tid. TS. 6), neque tamen nostram formam Titiosam
esse indicamus, nam in --;;oit desinit etiam aukfon* —
ufonipans tsf} gr. omn. ante jcrhtw*

5, 9. blandaip] misceatis, gt. omn. ov9Ctya-
filywad-au

5, 10. init. Goth, c oodd. <> xaL — mt\ Goth.
® TtdvTWQ* — Jah} et, gr* ^'. — pan} h. L re-
spondens g^raeco aga pro pannu positum est; idm

Digitized by

Google

Ai Corinihioa I. 5, 11 — 7^ iO. 225

fair^ratis (df^j^au j^aim faihiifrikam jah Tilvam fd^^j^au gdliugam' skalkmondam.

11 unte skuldedQi]^ j^an us pamma fairwau usgaggan. i^ nu sai melida izris m
blandan. jabai was bro]^ namnids sijai hors aij^^au faihufiriks ai|i|iau galiu-
gam skaUuQonds aif^fiau ubilyaurds ai|^^au afdrugkja ailif>au yiIts. {lamina

12 STfdeikamma ni imfimaljaii. -wa mik jah f^ans uta stojan. niu {mois iLnna
. 13 jus stop]^ .i]f ^ans uta gi^ stojif»« usnimili fiana ubilan us izviB silbam^
6^ 1 gadars was izrara vif^ra anj^ana staua habands stojan fraiti mTudaim jah
7^ 5 ni from — — izvara. misso niba fiau us gaqissai wo weilo. ei uhteigai sijai^

fastan jah bidan. f»a]^ro(i-^an samafi gayandjaip el ni fraisai 'izrara satana m

6. 7 ungafaobainais izvaraizos. j^atufi-fian cpt>a gakunnandte ni hi haitjaL i|^ viljau

allans noians yisan ste nuk silban. akei warjizuh sresa giba hid>aif^ fram

8 guj^a sums sva sumsuh sra. a]^f>an qif^a |>aim unqenidam jah Tiduvom. gop

9 ist un jabai siod sve ik« ip jabai ni gahabaina sik« liugandau. batizo ist
10 auk liugan pau mtundnan. ip Jfma liugom haftam anabiuda ni ik ak frauja

mandi aat bis ayaris et rapadbos ant idolis seryientibiiiy oam deberetis iitiqae ex boc mimdo exire.
11. Veram niinc ecce seripsi Tobis non misceii, si quis irater nominatus sit scortator aat ayams ant
idolis senrieng ant maledicus aat yinolentoB aat rapax, com -boc tali non simnl - edere. 12. Quid me
etiam bos foris iodicare? nonne bos intra yos iadicatis? 13. yeram bos foris deas iadicat? Tollite banc
improbom e yobis ipsis. 6, 1. Andet aliqais yestnim contra aliam indidam babens indicare apad iniostos
et non apad ^— 7, 5. — - yos inyicem, nisi forte e consensn aliqoam boram, at otiosi sitis ieianare et
precari, deinde aatem ana conyertatis, at non tentet yos Satana propter intemperantiam yestram. 6. Hoc
rero dice noscens, non secnndom mandatam* 7. Yeram yolo omnes bomines esse ad me ipsam^
sed qaisqae propriom donam babet a deoy alias sic, alias sic. 8. At dice bis coelibibos et
yidais: bonnm est iis, si manent, nti e^o^ 9. yeram si non contineant se, nabant; meHas est
enim nabere^ qaam ori* 10* Veram bis matrimoniis innctis praecipio, non e^o, sed dominas^

infira 15 9 14 pro PaUf qaod in cod. A false leg^* fastan jah] ieianare et, ® gr*^*"' iuZ^kn] yid. ad

tur, reponeindam esse censemas. Rom. 9,3. — samaP gavandfaiP'i yid. ad 5, 4;

5, 11* faUmfrikal banc yocem cam omisissel ceteram Cast. 4^ samlp; pro ^a aatem Gotb. c
libratios, silpra Hneam addidit, indeqae etiam fa- codd. sine dnbio avviqxead'e l^t.

ctam est, at vox aippau (aat) semel desit (cast.), 7, 7. i^^] yeram, gr. ya^^ sic 11, 31. —

cf. ad J. 12, 42. Nos aippau in texta posaimas, svt] Gotb. ^ xaL — ffiba habaip] co gr.

qaod sensas reqoirit. 7, 8. t^ tin] <xj gr. omn. — «2r] Gotb. c«

' 5, 12. wa] Gotb. ^ yaQ» — mik] sic cod. A cod. L ap. Mi. iyco pro xayci legit,
recte, nam sappiendom est kara siye kar^^tH (M. 7, 9. Kuffondau] sicood. A, est aatem fiMnmame*

27, 4), coi accusatiyas ian^ solet, yid. J. 10, 13; dii, qaa Gotb. b.L {yafiTjadtct^aav) , ati aMngaiam

looiram M. 8, 29. Mc. 1, 24 alL (wa uhb jah Mc. 15, 32 et M. 27, 42 (^Kozafidiw) otitor, qaam*

J^) alia est ratio. qaam gr. actiyis Ibrmis otantnr; ceteram yid. ad

6, 1. Maua haband$l gr. ante vipra. J. 13, 35. — ui auk] (x> gr. omn.

7, 6. niba] Gotb. <" ti; &rtasse /uijTi 1^. -^ 7, 10. Vug^m haftam] Cast, j: ict

. I. 29

Digitized by

Google

326

Ai CorinihioB t. 7, il-ia

f .^•m*rw. '/.Ifq*^*!^,

11 qenai fidrra abin ni skaidan. i*^ jabai gaakaidnaL yisdii unliugaidai ai^{»au du

12 abin seinamma aftra gagavairj^jan* jah aban qen ni fraleian* 'i^ j^aim an^-
raim 'ik qij^a ni frauja. jabai was bro{»ar qen aigi nngalaubjandein jah so

13 gavilja &t bauan mi]^ immd. ni afletai \o qen. jah qens« soei aig aban un-

14 galaubjandan jah sa gavilja ist bauan mip izai« ni afletai j^ana aban. yeihaida
ist qens so ungalaubjandei m abin jah gaveihaids ist aba sa ungalaubjands m

15 qenai. aij^f^au bama izvara unhrainja reseina i^ nu yeiha sind. i]^ jabai sa
ungalaubjands skaidi]^ sik. skaidai. nist gafavaids bropar aipj^au svistar ui

16 j^aim svalekaim. apj^an m gavairj^ja lapoda uns gup. m^ nuk-kanii.pu
qinon. ei aban ganasjais. aipjiau ^vra kannt guma. patei qen |>eina ganasjais.

17 ni ei iirarjaniindi svasve gadailida gu{». ainwar^tfoh srasve gaiaj^da gup sra

18 gaggai. jah sva m allaim aikklesjom anabiuda. bimaitans galapops var]^

mnHeri a marito non seiongere; 11. TeroBn si seimi^tar, esse coelibi ant ad maritum sumn rorsns recon-
ciliari^ et maritmn nmlierem non dimittere. 12. Veram Lis aliis ego dico, non dominos: si qnifl frater
mulierem habeat non - credentem et haec yolens est habitare cam eo, ne dimittat banc moliereni) 13. et
molier, qnae habet maritam non - credentem et bic Tolens est habitare cum ea, ne dimittat hone maiitom.
14. Sanctificata est mulier baec non-credens in marito et sanctificatus est maritos luc non-credens in maliere;
alioquin filii restri impuri esseut, yerom nunc sancti sunt. 15. Veram si bic non-credens seinngit se, seiun^t;
non-est in-servitutem-redactus frater aut soror in Iiis talibus, at in pace yocayit nos dens. 16. Quid nunc scis, to
molier, ut maritam seryes^ aat quid scis, yir, ut mdierem tuam serves? 17. Non ut cuiqne sicnt impertiit
denSy unumquemqae sicut yocayit deus, sic eat. Et sic in omnibas ecclesiis praecipio. 18. Circnmcisos yocatos fuit

7, \\. jcibw\ Goth. ^ naL — vwm — ^agvr-
vairfy'an} manere — reconciliari, fi$vh(o — xazaX"
yibM/ y*.#«M»< XayTjtto, efl M. 5, 24.'' — aban] exspectayeris
abin (yid. ys. 10), pendet enim ab anabiuda.

7, 12. po qen\ banc mulierem, gr. omn. a^TTjn

7, 13. Pana aban\ bunc maritam, gr. avtov.

7, 14, Colon, in quo malier sandificari didtor,
gr« omn, ponnnt post alteram, in quo maritus di-
dtar; ceterom Gptb. ab initio ^ yap. — aipbau]
Gotb. a (fa omiltere yidetar, nam aippau inei soli
respondet, yid. 15, 29 et ad Rom. 11, 22.
utf^^m* i^r* Ue4^,LJ^U^.'7y 16« wi$k * if^\ cayo com Mssm. Skeir.
p. 59 pro exemplo geminationis consonantiom ba*
beas, qaam figaram sic ntisqaam reperies, potias
assimilatio est pro nvih kant, in quo nuh qaaeren-
tis est^ vid. Mc. 12, (wa nuh) J. 18, 37 (an
mtk). Idem statuendom est de dul'-leiiilai Cor.
2, 7, 8, scriptnm est enim pro dtih leitilai, uh
antem encfiticam respondet graeco xai, cf. ad J.

18, 26. In reliqaa exempla a Mssm. 1. h alligafa^
yalent ea, quae ad M. 5, 37 adnotavimns. — Pu
ginon] sic cod. A; Cast, j^ qenon, omisso pu pro«>f^'*^ --
nomine. Obserya autem insoUfam yocatiyi formam
pro qino; ceteram de pu, quod yocadvis addi so-
let, yid. L. 6, 20. — ganasfaia] pr. cod. A et Cast.
^ ganasfas* — iannt] sic cod. A et Gtst. pro
solito kani; yeremar ne forma daplicato it errors
librarii effecta sit. — peina] toam, ^ gr. omn. sic
Gotb. saepius possessiyo pronomine pro articnlo
graeco utitar, yid. 2, 12, 7. M. 8, 20. Mc 1^
41. L. 18, 13. J. 14, 31. GaL 5, 24.

7, 17. nt ei] non dobium est. qnin Gotb.
ellipticam sensmn particalanim ei fit] non perq>e-
xerit, nam qnod ipse scripsit (non nt), aensa ca-
ret. — warjammeh] sic cod. A; Cast. 4^ warfi^
zummeA. — gup] pr. dens, gr, xvQiog. — ttt»-
warjizoh] sic edidit Cast., sed non dobitamus,
qain falso pro ninwarjoMok ItgrnUt — allaim
aikileitfom] <x> gr, omn. praeter cod. i ap. Mi.

Ttt mST mr /m« ^•mm^ ^mm4it0 ^mimi44 T

uigiiizea oy ^.jOOQIC

Ad Cer%niUo$ I. 7, 19-8^ 12. 227

19 was. ni ufrakjai. mi^ faurafiQja ga]a{K){»s var]^ was. ni bimaitaL J^ata bimait

20 ni yaifats ist jah pata dGrarafiDi ni yaihts ist ak fa8ti4>nja anabusne gu]^. war- f'^cj^.</:t6»^

21 jizoh m laj^naL {ozaiei lafio]^ Tas. in pizai sijaL skalks galafio]^ yast. ni

22 karos. akei I>auhjabai freis magt yairpan. mais bnikei. saei auk 'in fraujin bai->
tans ist skalks. firalets fraujins ist» samaleiko saei &ds baitada. skalks ist

23 xcistaus. yairpa galaubamma usbaubtai sijup. ni rairpai]^ skalkos mannain.

24 warjizuh m j^anunei galaj^j^s yas. braj^rjus. m {»ainina gastandai at gu]^«

25 aj^^an bi maujos anabusn fraujins ni haba. i^ ragin giba sye gaarmai^s fram

26 fraujin du triggys yisan. man nu pata go]^ yisan m pizos andyairj^ons j^urf-

27 tais. patd go]^ 'ist mann sya yisan. gabundans 'is qenai. ni sokei laui^n. ga-
^B lausij^s IS qehai. ni ^ sokei qen. apj^an jabai nimis q^i« ni frayaurbtes. jab

jabai liugada mayi. ni frayaurbta. 'ij^ aglon leikis gastaldand po syaleika^ 'i^
Sy 9 'ik 'izyis freidja — — yair^ai paim unmabteigam. jabai auk was gasaiwi]^

10 piik pana babandan kimpi 'in galiuge stada anakumbjandan. niu mipyissei 'i&

11 siukis yisandins timrjada du galiugagudam gasali{> matjan. fraqistni]^ auk sa

12 unmabteiga ana peinanuna yitubnja bropar. 'in pize xristus gasyalt. appan

idiqiiis, ne attrahat; com praepntio Tocatos foit aliqcds, ne drcmnciilat. 19* Haec curcomcisio non quid*
qQam est, et hoc praepatium non quidqnam est, sed obseirado praeceptomm dei. 20. Qnisqae in yoca*
tione, qna yocatoB foit, in hac sit: 21. sernifl Tocatus fnisti, ne cores , sed tametsi potes liber fieri,
magis ntere; 22. qni enim in domino Tocatns est serrns, mannmissos domini est; similiter qni liber Toca^
twr, senrus est Christi. 23. Pretio magno redemti estis; ne fiatis serri hominibns. 24. Qoisque in qao
Tocatos fuit, fratres, in hoc stet apud deom, 25. At de virginibos praeceptnm domini non habeo; yemm
consiliam do nti misericordiam - nactas a domino ad fidelis exsistendom. 26. Existtmo igitnr hoc bonom esse
propter praesentem necessitatem , quod bonom est yiro sic esse. 27« Conionctos es molieri, ne qoaere
solvere; solutos es moliere, ne quaere molierem; 28. at si docis molierem, non peccasti, et si nobit
Tirgo, non peccavit; Terom afflictionem camis habent haec talia. Verom ego Tobis parco — 8, 9. — fiat
his impotentibos ; 10. si enim qois Tidet te, hone habentem cognitiouem in idoloram loco in-
cumbentem, nonne consdentia eios, debilis exsistentis aedificator ad idolis sacrificatnm edendom.
11. Pent enim hie impotens in toa cognitione frater, propter qoem Christos mortons-est. 12. At

7y 18. iiw«]gr.omn.otroqoe loco ante g-a7aJ^J^. 7, 2S. jabai} Goth. ^ xaL— nmia qen]Go(L.

7 J 19. ftt vaikis] pr. cod. A et Cast. :^ ni c. codd. i»i^rjg yi/yalxa pro yrjfirj^ legit* — Jira^

vaSu ni vaikis, de qoibos ni vaihU e glossa, yi- vmtrAia] Cast, j: fravahrhta*

tiosam lectionem ni vaiht (rid. ad Mc 7, 15) emen- g^ iq, gaUuge iiade} Cast. ± ict.

4ante « .in textom illatom esse yidetor. oiii.-i' / zci

i 22. ,amateiko} Goth. c. codd. « x«/. »' "' ««*] enim, gr. omn. xa/. -Jrofar}

^\ 23. gahnAamma] magno, • jr. ouu.. , Goth. S'' ""»• '^^ -«"• " ^»'J "«•• «* ^ *<>' *'

£. VbIj;.; Tid. ad J. 12, 3. 8, 12. aPpim] Goth. <> oiha. — hroPrmu}

7, 26. tjf] est, o gt. oma. — mmm} Goth. <> to, Goth. c. cod. G « xai'

. ■• - ''•••-'- •■ "■ . ■ 29*

Digitized by VjOOQ IC

338

Ai Cerinilioa I. 8j^ 13-^9| 0.

frayaurkjandans vipra brofonms slahandans ize gahugd siuka du xristau ira*

13 yaiirkei|i. dapj^e jabai mats gamaizei]^ Jbropar. ni ma^a mimz aiy« ei ni

9^ 1 gamarz]fau bropar meinana. mu im apaustaulus. ni un freis. mu lesu xristau

2 &au|an saw* niu raurstv meinata jus sijii]^ m fraujin. jabai anj^araim ni un

apaiistaulus. aif>pau izris mu unte sigljo meinaizos apaustauleins jus sijuj^.

3. 4 meina andahafts vipra pans mik ussokjandans pat-'ist. 'ibai ni babam valdufiii

5 matjan jab drigkan. iba ni babam raldu&i syistar qinon bitiuban svasye pai

6 an|>arai apausfauleis jab broprjus fraujios jab kefas. {lau ainzu ik jab bataa-
7;bas ni babos yaldiifiii du ni yaurkjan. was draubtinop syesaim annom wan.

was satji]^ yematriya jab akran pize ni maijai. was baldif> ayepi jab miliiks

8 {»is ayepjis ni matjai. ibal bi mannan pata qipa aippau jab yitdp {lata qipi]^«

9 m yitoda auk mosezis gameli]^ ist« ni faumudjais aubsau priskaidai« ni patei

peccantes contra fratreSy percotientes eomm conscientiam imbecillam , contra Christnm peccatis. 13, Ideo
81 dbiui aollicitat fratrem, non edo camem nnqnam, at non sollicitem fratrem meiun. 9, 1. Nonne sam
apostolus? non sum liber? nonne lesum Christom dominum yidi? nonne opos menm tos estis in do-
mino? 2. Si aliis non som apostolus, tamen Tobis sum, nam sig^illum mei apostolatus vos estis* 3. Mea
defensio contra bos me petentes hoc -est* 4. Nnm non babemus potestatem edere et bibere? 5. nam non
babemas potestatem sororem axorem circumdncere , sicut bi alii apostoli et fratres domini et Cefae 7
6. An annsne eg^ et Barnabas non habemus potestatem ad non operandum? 7. Quis miHtat
pro^nis stipendiis anqnam? quis plantat yitem et fructam borom non edat? qais pasdt gregem
et lac buius gregis non edat? 8* Num secandum bominem hoc dico aut etiam lex hoc
didt? 9. In lege enim Mosis scrlptum est: ne alliges - os bori tritaranti, non qood

8, 13. hropar] pr. Goth, c codd. ^ fiov. —
gamarzfau] gr. omn. post meinana.

9, 1. hiu\ pr. sic cod. A^ Cast, d: nSk. —
apaustaulus •— Jreiai (x> gr. « — Jraujan] Goth.
* ^fioiv. — vaur9tv] cod. A et Cast. ^^ vaussiv.

9, 2. aibpau] vid. ad 2, 4, 16. — sifup}
Goth. c. codd. ^ Iv xvQlqu

9, 3. pat - tsf] exemplum constractionis ger*
manicaram lingaarum propriae^ cuius generis aliud
ad Mc. 6, 3 adnotayimus.

9, 5. svaave] Goth. c. codd. ^ xaL

9| 7. satjip] sic cod. A; Cast. 4^ saieip. —
aJtran] fructam, gr. Ix tov xagnov. — matfai]
pr. Goth, c codd. ^ ij. — nnbiks] eitant ii, qui
miluks pro accusatiro formae neutrius habent, est
enim genere femininum, at in omnibus afiGinibus
linguis (yid. Grim. III. 463), ad eommque nume-
nrai pertinet, quae genitiyo formam nominatiyi con-
•eryant (Grim. I, 610, 2); h. L autem est genitiyns
casus, quern partitiyom yocant, sic 11, 28 pis hlai^

bis matjai* J. 6, 26 et 50; omnibus his locm,
sicut nostro, gr. ix praepodtionem addunt.

9, 8. mannan] sic cod. A; Cast. ^ manna* —
aippau] Goth. ^ ovxlf qua particnla omissa Gotlu
sensui male consuluit; sunt quidem codd., qui etiam
omittant, ii autem pro ea ei particulam habenf.

9, 9. tdfoda] gr. post mosezis. — pristaidatj
sic in cod. A scriptum tase^ Cast, aflirmat; primnm
autem male habet forma passiya pro actiya, deinde
at paadywn dari possk, alia partidpii fcnwi, prus^
kans (yid. Grim. II. 40 et III. 431) esse debet; de-
niqne apud auhsus nomen masculinum idem genvs
adiectiyi exspectabatur; omnino priskandm scriben-
dum erat. Ceterum in margine cod. A haec yariae
lectionis yestigia cognoscuntur: ..a munp a., pr.^^
quae Cast, ex loco gemino Tim. 1, 5, 18 suppleada
esse arbitratur: m faurvaij^ais mumP mAsam
priskandin, i. e. ne obliges os boyi trituranti.
— andin^ qnum Cast, propter lituram membranae ad-

Digitized by

Google

Ai CorimthioM I. 9, 19 — 10^ 1.

22^

19.20 bi auhsum us*. — — ei managizans gageigaidedjau. jab varp ludaium sTe
fudaius ei judaiims gageigaidedjau, paim uf yitoda sve uf vitoda ni yisands

21 silba uf vitoda ak uf anstai ei pans uf vitoda gageiggaidedjau. |>aiin \itoda-
lausam sve vitodalaus ui visands vitodis laus guf>s ak 'in yitop xristaus. ei

^ gdg^^g^U vitodalausans. vas paim unmahteigam sve unmahteigs ei unmahtei-> ^/^-^^^ y.^^^,

23 gans gageiggaidedjau, allaim vas all ei vfaiva sumans ganasjau. patup^fiau

24 tauja 'in aivaggeljis ei gadaila is vairl^au. niu vitup patei pai 'in spraud rin-
nandans allai rinnand. i]^ ains nimi]^ sigislaun. sva linnai]^ ei garinnaip.

25 ip vrazuh saei hai&t|an snivif> aUis sik gaparbif>« appan eis ei riurjana vaip

26 nimaina« ip veis unriurjana* apJfWfi ik nu sva rinna ni du unvisamma« sva

27 jiaka ni sve lufhi bliggvands. ak leik mein vlizja jab ana{»iva 'ibai an-
10^ 1 l^araim merjands silba uskusans vairj^au. ni viljau 'iasvis unvitans. brof>r->

jus. patei attans unsarai allai uf milbniin vesun jab allai marein fiairh-

de boTibos — 19. -— ot plores lacrarer. 20. Et factos-snm ladaeis ni ladaeos ot ladaeos locrarer;
Us sub lege at sub lege, non exsistens ipse sab lege, sed sab gratia, ot bos sab lege lacrarer; 21. bis
legem - non - babenfibos at legem -noa-babeos, nou exsisteos lege liber dei, sed in legem Cbristi, ut
lacrer legem - non - babentes $ 22, fui bis imbedllis at imbecillaS| at imbecillos lacrarer; omnibus fui omne,
at forfasse quosdam serrarem. 23* Hoc autem fado propter erangeliom, at particeps eius fiam.
24. Nonue scitis, quod bi in stadidSMmrrentes omnes curront, yerum anus accipit praemium; sic curratis,
at consequamini. 25. Yeram quisque qui luctari contendit, omni se abstinet; at ii, at corraptibilem coro-
nam acdpiant, verum nos incormptibilenu 26* At ego nunc sic carro non ad incertom, sic pngno non ut
aerem yerberans; 27. sed corpus meum castigo et in • servitutem - redigo, ne aliis praedicans ipse reprobatns
fiam. 10, 1« Non yolo yos insdos, fratres, qood patres nostri omnes sub nabe fbenmt et onmes mare trans-

dere omisisset, ipsi nosaddidimus. — Pafet] qood,
^ gr. omn. — aishsum]n§id. A|«f Cast. ^ auhsun*

9, 19. gageigaideijau\ cod* A marg. gasiai*
$iaJdJau (possiderem),^

9, 20. gageigttideijau] cod* A et Cast, j^
gageigaiday* — ai uj ansiai] sed sub gratia,
^ gr. omn, , Gotb. c. Aagost. , teste Millio. <-* ga^
geiggaidedfau} sic cod. A, ati ys. 21 et 22.

9, 21. viiodis Jau8] Cast, j: ict — vt viiop]
in legem, tn vitoda (in lege) did debebat. — ga^
geiggaui ^i* A marg. gavandidedjau (conyer*
terem).

9, 22. waiva] fortasse, gr. omn. navtcag, cut
gr. yod lectio marginalia vaUa (bene) baud aptias
respondet; qui waiva conyertit, sine dubio pro
nayfiag in codice suo Ttuig legit, cC Rom. 11, 14.

9, 24. spraudl sic cod. A transpodtione lite-

ramm pro 9paurd, yid. J. 6, 19. 11, IS. — aTlai\
Gotb. ^ifi^y.

9, 26* hai/stfan sftivip] pagnare contendif, gr.
omn. aycovi^ofisvogf eadem ubertate dicendi loqui-
tur Ulfl J. 12, 18 ^tddfedum gamotjan {vn^vTrj--
asv)* 13 , 38 afatHs iwman {&na^arj) ; simili
Mc 12, 4 gaaivulkodedun jah haubip vundan
brahtedun (rnqoaAa/waar), infra 15, 10 arbai'^^
dida jah usaivida (ixoniaad). Pbilipp. 3, 16 W
samQ hugjaima Jah soma frapjaima (70 avzo
g>Q0VBiv). c£ ad M. 9, 8 et 23. — ^m] Goth. c.
codd. ® ovy*

9, 26. rimna} Gotb. ^ fag. — ni ive] (V gr.

9, 27. leik wuikl cxj gr. omn. — vJiya] gr.
mnn. ante Jeik*

10, 1. viljau] Gotb. "^ yaq.

^4^^

f^w ^ ^ u wmmd^ fmJ*^ ^ «■ ## »» / < ' •<»» m ^*^ S S mh ^^^ Jl

uigiTizea oy ^^ifOOQ IC

230

Ad Cerinihioa I. 10^ 2 — 27.

2. 3 iddjediin. jah allai m mose daupidai vesun m milhmin jah m marein. jah
4 allai j^ana saman mat ahmeinan matidedim jah t^ta 8amo dragk ahmeino

15« 16 drugkuB ••daim qi]^. domeip jus j^atei qi^. stikk piupiqissais. fiaiiei

gayeiham. niu gamaindups blof>is fraujins ist. hlaifs. {lanei brikam. niu ga-

17 maindu]^ leikis fraujins 'ist. unto ains hlaifs ain leik pai managans siunu

18 paiei auk allai ainis hlaibis jah ainis stiklis brukjam. saiifi^ 'israel bi ieika*

19 niu ^ei matjandans bunsla gamainjandans bunslastada siod. wa nu qi{>am«

20 {latei f^o galiiigaguda wa sijaina ai{>f>au I>atei galii^am saljada vtb, sijaL ni
j^tei I)0 galiugaguda raihts sijaina. ak patei saljand {)iudos. skohsbm saljand

21 jan-ni gupa. ni Tiljau auk izris skohslam gadailans vair|»an. ni magu]^ stiki
firaujins drigkan jah stikl skohsle. ni magup biudis fraujios faira^an jab«-«

22. 23 biudis skohsle. pau maljanom fraujan. ibai svinpozans unma sium. all binah.

24 akei ni all daug. all nds biuauht ist akei ni all timrei^. ni aiushun sein

25 sokjai ak anjmris warjizuh. all f^atei at skiljam frabugjaidau. matjai^ ni raibt
26. 27 andhruskandans m nuf>Tisseins. fraujins ist auk airl>a jah fullo izos. i^ jabai

ienmt, 2. et omnes in Mose baptizati fueront in nabe et in mari, 3* et omnes banc eandein cibimi spiri-
tnalein ederunt 4. et banc enndem potum spiritualem bibemnt — 15. — (scient)ibas loqnor; indicate tos,
quod dico; 16. calix benedictionis , qnem sanctificamas , nonne commnnicatio sanguinis domini est? panis,
quem frangimus, nonne commnnicatio carnis domini est? 17. Nam unns panis, nna caro Li mnlti snmnsi
qui enim omnes nno pane et nno calice ntimur, 18. Videte Israel secundum camem, nonne hi edentes
yictimas participes altaris sunt. 19. Quid igitnr dicimns? quod haec idola aliquid sint, ant quod idolis im-
molatur aliquid sit; 20. non quod haec idola quidquam sint, sed quod immolant gentes, daemoniis immolant
et non deo. Non toIo enim tos daemoniis sodos fieri. 21. Non potestis calicem domini bibere et cali-
cem daemoniorum; non potestis mensae domini participes - esse et mensae daemoniornm. 22. An aemola-
mur dominum; nnm fortiores eo sumus? 23. Omne licet, sed non omne conducit; omne mihi concessnm est, sed
non omne aediiicat; 24. non ullus suum quaerat, sed alterius quisqne. 25* Qnvie quod apud camifices Tendatur,
edatis non quidquam examinantes propter conscientiam ; 26. domini est enim terra et plenitudo eins. 27. Venim si

10, 4. jah] Goth. c. cod. 2 ap« Mi. ^ ndvreg*

10, 15. ..efoufi] iragmentom Tods frodaim,
nti Cast, recte supploTit.

10, 16. Jraufinsj pr. domini, gr. omn. Xqi^
Ctov* — hlai/m panis, gr. %dv (xqtov, vid. ad
Mc. 12, 10. — Jraujim] sec domini, gr. Xqiozov*

10, 17. paiet\ qui, gr. omn. oi ad ndvreg
l>ertineiis, pro qno Goth, ot legisse yidetur, sed
ista lectio sensnm pervertit« — jah ainis stUUs]
et uno calice , ^ gr.

10, 19. qibam] didmus, gr.^ omn. g)7]uL *—
saljada] sic coo. A; Cast..:|: saljida.

10, 20. Ml — sijaina] non — sint, ® gr. amui.
— paiet] sec, id graeco a rei^oadet, praecedau
Sti Goth, omisit. — skohslam gadaiians] no gr.
omn.

10, 21. fair ainah] sic Cast, edidit; in cod. A
itemm inspecto fairannan scriptnih, sed lectio du-
plicis n incerta esse ei Tidetur.

10, 23. Mts] ndhi, ^ gr.

10, 24, warfizuh] quisqne, ** gr.

10, 26. ^] est, gr.

Digitized by

Google

Ad Corinihio$L 10^ SB^ii, 5.

231

vras lapo izyis jj^ize ungalaubjandane jah yUeSp gaggan. all patei faurlagjaidau

28 izyis. matjai]^ ni yaiht anddtandans bi gahugdai. i^ jabai was qij^ai {latei ga«
Uugam gasaHfi ist. m maijai]^ in jainis pis bandvjandins jah f^uhtu. iraujins

29 ist atdsL airpa jah fuDo izos« ]^uhiu{>-{mn qipa ni sflbins ak anparis. duwe

30 auk feijei meiiia stojada {»airh ungalauhjandins puhiu. jabai ik anstai and-

31 nima. duwe anaqij^dau m I>ize ik ayiliudo. jaf>]^6 nu matjaip japfie drig-

32 kai]^ i^¥ff^ ^^ tauji]^. allata du vulfiau gu^ taujaip. unuibrikandans sijaip

33 jah ludahim jah piudom jah aikklesjon gups, svasre ik allaim all leika ni
II5 1 sokjands patei mis bruk sijai ak patei paim managam ei ganisaina. galeikon-

2 dans meinai vairpaip srasve ik xristaus. hazjup-pan izris. broprjus. ^ allata
mein gamunandans sijup jas - svasve anafalh 'izvis anabusnins ga£astai{>.

3 viljaup-pan isms Titan patei allaize abne haubip xristus ist« ip haubip qi-

4 nons aba. ip haubip xristaus gup. wazuh abne bidjands aippau praufetjauds

5 gahulidamma haubida gaaiviskop haubip sein. ¥p woh qinono bidjandei aippau
praufetjandei andhulidamma haubida gaaiyiskop haubip sein. ain auk 1st jah

quis Tocet yos horom non - credentiam et ynltis ire^ omne^ qnod adponator vobis, edatis, non qiiidqitain
reponeotes propter cousciendam. 28. Yemm si quis dicat, quod idolis iminolafum egt, ne edatk propter
illmn hone indicantem etiam consdentiam : domini est enim terra et plenitado eiiis; 29. conscientiam antem
dico non ipsius, sed alteriiui* Cur enim libertas mea indicator per non » credentis consdentiam 7 30. Si
ego gratia acdpio, cor blasphemer propter qoae ego gratias-ago? 31. Sire igitor editis, sive bibitis, sive
quid fadtis, omne ad gloriam dei fadatis. 32. OfFendicoIo • carentes sitis et lodaeis et gentilibos et eccle-
siae dei, 33. sicot ego omnibos omne placeo, non qoaerens, quod mihi ntile sit, sed quod his moltis, ut
serrentor. 11, 1. Imitatores mei fiatis, sicot ego Christi. 2. Laodo aotem yos, fratres, quod omne
meum recordantes estis et sicot tradidi yobis praecepta obseryatis* 3. Volo aotem yos sdre, qood
omnium yirorom capot Christns est, yerom capot moteris yir, yerom capot Christi deos.
4. Quisqne yirorom precans aut praedicens obyelato capite dehonestat capot soom; 5. yerum quae-
qae mulierum precans aut praedicens detecto capite dehonestat caput sunm; unum enim est et

10, 28. was] Goth, c codd. ^ vfuv. — Pateti
quod, gr. omn. tovto* - — pvhiu] Goth, accusati-
yum male posuit, nam non pendet a bandijandins,
nt existimayisse yidetnr, sed ab tn^ qoapropter
puhiaus scribendum fuit. — fraujins -*■ f*o«] do-
miui — eius, ^gr., qui habent ui , est, nti ys. 26
omittunt.

10, 29. ungalaubjandins] infidelis, gr. aXlr^g.

10, 30. andnima] cod. A marg. brukja (utor),
yid. ys. 17.

10, 33. IX] ego, gr. omn. xdycij sic 11, 1.
cf. ad 7, 8. 16, 4. — allaim alii ro gr.

11, 1. galeikondana meinai] pro galeihmds
meinai (yid. M. 5, 47. L. 20, 43. J. 11, 11.
Rom. 12, 20. Philipp. 3, 18. Neh. 6, 16.) aut
galeihmdans mis (M. 5, 46. L. 6, 27), nam si
partidpia actiya com significatione natoram substan*
tiyorom acdpinnt, aliter flecti solent (yid. Grim. f.
1017, II), sin solitam flectendi formam sequuntor,
casum yerbi ipsios secom habent. Sed nti nostro
loco Philipp. etiam 3, 17 mipgaleikondans meinai
legitor. — ik] yid. ad 10, 33.

11, 3. vilfaup - pani Cast. 4^ viija uppan;
eeterum yid* ad M. 5, 37.

Digitized by

Google

2S2

Ad Corinihtos I. ii, 6 — 29.

6 ^iata saimo I>izai biskabanoii. unte jabai ni huljai sik qino akabaidau. V^ jabai

21 agl ist qinon du kapiUou aif^j^u 8kabaii# gabuljai haubi]^ sein semamxna

22 faursniyif^ du matjan jah |»an sums gredags sumzup-Jmn drugkans ist. ibai
gardins ni habai^ du matjan jah drigkan, |»au aikklesjon guips firakunnup jah
gaaiYiskop l^ans unhabaudans. wa qij^u izris. bazjau izris. m j^amma ni

23 hazja. unte ik andnam at fraujin I>atei jah anafalh izris patei firauja iesus m

24 pizaiei naht galeyij^ vas. nam hiaif jah ayiliudonds gabrak jah qap. nimij^.
matjip. j^ata 'i&t leik mein pata in izyara gabrukano. pata raurkjai]^ du m^

25 nai gamundai. sra samaleiko jah stiki afar nahtamat qij^ands. sa stikls
so niujo triggva ist m meinamma blopa. j^ta raurkjaif^ sra ufta sre drig->

26 kaif> du meinai gamundai* sva ufta auk sye matjaip j^ana hlaif jap-pana

27 stikl drigkaip daupau fraujkis gakannjaif^* unte qimai eipan yrazuh saei mat-
ji{> pana hlaif aipj^u drigkai I>ana stikl fraujins unvairpaba fraujins. akula

28 yairj^ip leikis jah bloj^is fraujins, a^j^an gakiusai sik silban manna jah sra

29 ]^ hlaibis matjai jap -pis stiklis drigkai. saei auk matjip jah drigkip unyairpaba.

boc idem luiic tonsae. 6. Nam si noa relet se nralier, tondeator; yenim si tvrpe eat mnlieri ad raden-
diim aut tondendom, obvelet caput samn — 21. — auum praeoccnpat ad edendom et quidem alias fame-
liens alius autem ebrios est. 22. Nam domes non habetis ad edeudam et bibendam? aut ecclesiam del
cootemuitis et dehonestatis Los nou - babentes ? Qoid dicam Tobis? Laudem tos? in hoc non laado;
23. nam ego accepi a domino, qaod etiam tradidi Tobis, quod dominas Iesus in qua node proditus fnit,
sumsit panem 24. et gratias - agens fregit et dixit : sumite y edite , hoc est corpus meum hoc propter tos
fradum; hoc fadatk ad meam memoriam! 25. Sic similiter etiam calicem post coenam dicens: hie eafix
hoc novum testamentum est In meo sanguine; hoc fadatis tarn saepe quam bibatis, ad meam me*
moriam. 26. Tam saepe quam edatis hunc panem et hnnc calicem bibatis, mortem domini ann*
tietiS) donee reniat. 27. Itaque quicunqne qui ediflt hnnc panem aut bibat hunc calicem do-
mini indigne domino, reus fit corporis et sanguinis domini. 28. At probet se ipsum homo
et sic de - hoc pane edat et de - hoc calico bibat, 29. qui enim edit et bibit indigne,

11, 6. qino] GoA. c. cod. 9 et yerss. ^ xotL —
tst'] est , ^ gr. omn. — du kapiUani Cast. :|: ict. -~
haubip aein} caput suum, ^ gr. omn,; sufficiebat di*
cere tii. ^

11, 21. du maijan] pro iv tip g>ayeiv Goth,
c* codd. int tip WixvBlv legisse videtur. — J^on]
Ac cod. A; Cast. '^ pau.

11, 22. aiot] Goth. ^ yaQ* -*- qipan t^srts]
<^ gr.

11, 23. fn hizaiei nalU\ in qua node, in nullo
gr. {h T/j vvxTt y) ^^^ attractio, yid. ad L. 1, 20.

11, 24. nimp maljip] acdpite, edite, ^gr.;
cetemm miramur Goth, more suo non scripsliMa

mmip matjidu^y yid^ infra ad 16, 13. — meoi]
gr* ante 'isi^ Goth. c. cod. e ap. Mi.

11, 25. sva] sic, additom yerbo mmudeScQ
abundat, id enim solum graeco . cdtaat^iog rei^ndet,
yid. ftic 12, 21 sq. L. 20, 31. — qiparnds} sic
cod. A; Cast, j: qifanda^

11, 26. daubau} pro daupu, yid. ad Me. 7, 32.

11, 27. eipan} Cast j: diy,, yid. ad J. 9,
41. — pana] sec,. Cast. :|: pina. — frtmjmi sec
domini, ^ gr«

11, 28. $ii stlhan} gr, omn. post manrnu

11, 29. drigHpi Cast. :|: drigrip. — maijipl
sec, Goth. ^ xai nlvsu

Digitized by

Google

Ai Cot'i»tM»a 7. 11, 90-^lS, 1^.

aaa

30 staua* sis ailbin mafji]^ ni domjands leik fraujins, du]^]^ m izvis mainagai

31 sitikai fah unhailai jag-gariepand ganohaL 'ijf jabai silbaiis uns staiude-
13^10 deima. ni ^au — — sumammuli skeireins razdo. j^tuj^-pan all yaurkei]^
11. 12 ains jah sa sama ahma daileif> sundro warjammeh srasve vili sve leik raih«

tis ain ist i^ lifmns habai]^ managans. ^ip-pan U^jus allai iis leika fiamma

13 ainamma managai Tisandaus ain ist leik. sva jah xristus. jah auk m ainamma

ahmin veis allai du ainamma leika daupidai sium ja^I>6 judaieis jap{»e piu-

dos jaf^f^e skalkos ja^|>6 frijai jah allai ainamma ahmin dragkidai sijimi.

14« 15 ja]^-]^ leik nist ains U^us ak managai. jabai (pjfed fotus j^atei ni un han-

16 dus. ni un pis leikis nib at pamma leika. nist iis pamma leika. jabai ^^

auso j^atei ni im augo. ni un pis leikis. ni at pamma leika. nist us pamma

17. 18 leika. jabai all leik augo. war bliuma. jabai all bliuma. w&r dauns. 'ip nu

19 gup gasatida lipuns ainwarjanoh ize in leika svasye Tilda, tp yeseina po alia

iodicnim iibi ipsi edit non discernens oorpos domiiii. 30. Ideo in vobis maid infirmi et aegrod et dor-
miant molti; 31. yemm si ipsos nos iadicaremos , non ndqne •— 12, 10. — alii interpretado gennoaiini*
11. EIoc autem omne operator nnos et hie idem ^iritns, imperdt aeorsim caique, sioad Tok. 12. Ud
corpoB qnidem onom eat, venun membra babet malta, haec autem membra omnia e corpore boo uno^
malta exaiatentia, unum eat corpus, sic edam Christus* 13* Et enim in uno spirita nos omnes ad nnam
corpus baptizad sumus, sive ludaei, sire gentiles, sire serri, sive liberi, et omnes uno spiritu polad
sumus. 14. Et vero corpus non -est unum membrum, sed multa; 15. ai dicat pes, quod non som
manus, non som huius corporis, neque ad hoc corpus: non - est ex hoc corpore? 16* Si dicat
anris, quod non sum oculus, non sum huius corporis, non ad hoc corpus: non -est ex hoc
corpore? 17. Si omne corpus oculus, ubi auditns? si omne auditns, ubi oliactus? 18. Verum
nunc deus coUocaTit membra unumquodque eorum in corpore, sicut voluit; 19. si essent haec omnia

11, 31. tbl yerum, gr. ydq.

12, 11. paiup — all] no gr. omn. — dalleip]
imperdt, gr. omn. diaiQOvv^

12, 12. leik raihtis] rv) gr. omn. — tJS] ye-
ram, gr. xaL *- allai] gr« omn. ante paip% —
»•] ex, •gr.

12, 13. alhn] sec., Godi. c. codd. ^ tiq.

12, 15. nik — leika] neque in hoc corpore,
Goth, hoc et sequent e yersu sensum textus gr. omnino
non intellexit; naqa tovTO enim formnlam nihiJo*
minus significantem interpretatus est, quasi to otJfta
supplendum esset, et interrogadonem a nist demum
indpit. Sensus autem ei esse yidetur hie: non sum
manus, ergo non sum pars corporis, neque igitur
ad corpus pertineo: nonne tamen e corpore pen-
det? Cast, nih ai pamma leika glossam ad ni

I.

pis leikis esse exisdmans, yersionem yulgatam se-
cutus esse yidetur, et sic Goth, illud nctqa zovto
omisisse putandus est.

12, 16. init. Goth. c. codd. • xa/. — m at
pamma leika] yid. ad ys. 15.

12, 18. mm] yid. ad Rom. 7, 6.

12, 19. ip] yerum, gr. omn. el di; si quis
est, qui fp pro graeco ei positum esse censeat,
quod in eyangeUorum interpretatione saepius factum
esse yidimus, is meminerit, tnm non solum di,
quod propter sensum gr. omn. habent, omissum,
sed edam omnium illomm locomm, in quibus l*p
= el inyenitur, aliam radonem esse, yid. L. 7,
39. 10, 13. 19, 42. J. 8, 19. 11, 32. 15, 24. 18,
36. Quam ob causam librarii culpa yoiot (si) ex«
ddisse nobis yidetur.

30

Digitized by

Google

n4

^n epf^imihUs J. a, w~ia, lo.

!^0»2| diiiflf m?i¥fi wai? leik. il^ nu maDdgai li(>jus i^ ain leik* mp-fiaii mag augo

qfjfm ^ Imacl^u. ^ina ni parf. aiji^au aftpa haubi^ du &tiim. iggqara ni

22 (larf. a]^ mais fflu j^ai^ ^gkjand lipive ieikis lasivostai rban ^aur^ sind

13> 1 •^ .~ aij^I^u klkmo klismjandei. jah jabai habmi prmif^*aiis jah vitjan

2 allaize rimos jah all kun]^ jah habau alia galaiib^ svasTe fidrgui^a mij^

3 satJ9u Xp &ia^Ta ni hahaiu m yalhte im# jah jabai &aatjau aQos aibtias mm-
nos jab jabai atgibau leSki mein ei gabrannjaidau ip firtafiYa babau* ni vaiht

4 botes mis taujau. friaj^va nsbeisneiga uU sels list, fciaf^ya ni aljano]^. Ma{>Ta
I. fx<.,.^.if.j^.Jh^*, 5 ni flaut^. ni uff>lesada« ni aiyiakopt ni sokei]^ sein aiii« ni logramjada oih

6. 7 mitot^ tibil nih fagino]^ myindi^. mi^fagino]^ sunjai aOata f^ulaifi* allata

8 galaubei^, all renei]^. all gab^idip. Mapya air ni gadriusij^ 1^ y^\^ praufetja

9 gatairanda, japf>e razdos gaw^land. japfie kunpi gataumi]^. sunpian kunnum
10 suman praufetjam. bipe cpmi^ ^atei ustauhan ut, gataumiji j^ta iis dailaL

unam membniin, abi corpus? 20. Venini nanc multa membra, yerom animi corpus. 21. Neque aotem
potest ocalos dicere ad manum: toi non egeo; aat iterom capnt ad pedes: restri non e^o; 22. sed
magis molto, quae Tidentor membrorom corporis infirmissima esse, necessaria sunt — 13, I. — aat tinlin*
mabolam tiiiniens; 2, et si habeam profetias et sdam omnimn mysteria et omnem cognitionem et habeara
•muem fidem, sic -at montes transponam, yerom amorem non habeam, non qnidgoam sum; 3. et si dbom-
distriboam onmes facilitates meas et si dem corpus meum, at urar, yerum amorem habeam, non qnidqoam
atilitatis mihi ladam. 4. Amor patiens est, probus est; amor non i^emulatur, amor non se-ostentat, non
inflatur, 5. non indecore-se-g^erit, non quaerit sunm solum, non irritatur, neque cogitat malum, 6. De-
que gaudet iniquitate, 7. congaudet yeritati, omne perfert, omne credit, omne sperat, omne snstinet.
S. Amor tinquam non excidit, yerum siye praedictiones, tolluntur; siye sermones, cessant; sire scientia,
destrnitur; 9. modo novimus, modo praedicimus* 10. Qnum yenit, quod perfectum est, destruitur hoc ex parte.

12, 20. managai] Goth. c. codd. ^ fiiv*
12, 21. pan] autem, ^ gr.

12, 22. mats filu] oo gr. omn. — paiei pugl*
jand\ sic cod. A; Cast. "^ pai pughand. — pour ft a}
fortasse in cod. A paurf'tai scriptum est, quod con*
structio postolat; si recte habet lectio edita, compare-
tnr Rom. 11, 33 unusepiiloda nnd tttauoij yid,
ad Neh. 6, 16.

13, 1. Hiwtq llismjandei] sic cod. A; Cast.

thlUmoklU moandri; Msam. (Skeir. Gloss. p« 144)
Jclismo Uiamotmdeu

13, 2. pruufttjansl profetias, sic in cod A
•criptum esse. Cast, testatur; mirum est, quod id
i|omen prauftljth praufe^ns pro proufeijoa flecti-
tur. Cetenmi gn omn. nQOWrjitiav* — allaize}
omnium, gr. omn. navra ad /uvaz^Qia pertinens
et post /ut;0T]7Oia quidem. — jah] ult. Goth. <> iar*
13, 3. et gabrarnifaidau} cod. A marg. ei

wop** (sic scribendum est, non wop^ nti Cast.,
nam est wop fragmentum yerbi wopau)^ quo glos-
sator lectionem codicum quorundam graecomm xttv-
5'T]0(0fiai pro yulgata xav&tjawfiai indicare vo-
uit. — friapya] cod. A '^ « /ijf (m).

13, 5. ni sokeip sein ain] cod. A mai|^. ni
tnaljanop aei^ aim (non studet suo una), «bi
Cast, recte adnotat, glossatorem CrjXoi pro ^jtt^
legisse, quod autem in nallo cod. gr. inyenitor. Ceterom
aim (uai) ^ gr. oma« — ftih] nee, gr. omn. ov,
IMC ys. seq.

13, 6. nih] yid. ad ys. 5. — mipfagimopl
Goth. ^di.

13, 9. guman] pr., Goth. c. codd. ^ yoQ. —
lumnum] sic cod. A; Cast. ^ runnwn; cetenmi
Goth, postea ^ xaL

13, 10. Upe] Goth. ^ dL — tst] Goth, c
codd. ^ %oie* — gaUtumip] gr. omn. post iaSaim

Digitized by

Google

Ai Corimthi»s /. 18> ii-^ii, 27.

s^as

11 j^an rm rnvMabB* sve muklahs rodi^. trte ^ukMiis frop. sve mttklcibs ix^toda.

12 ]iil>6 Var^ vair. balnisk^s afla^a. itaiWatii mi pait^h skuggtan tn frisahtai
^l^ {laii andyairj^i vi^ra andrairl^i* nu rait tis dailai. f^an uf ktinna — —

14^20 bamiskai sijaip akei frapjam {ulldrekai sijai^. iti yitoda gam^p i&t ^atei

21 m an^araim razdom jah yairiloln anparaim rodja managem |izai jan-id sva

22 andhausjand mis. qij^ip frauja. sraei nu razdos du bandyai sind ni ^aim
galaubjandam ak ^aim ungalaubjaiidam. ip praufetja ni paim ung^aubjandam

23 ak {>aim galaubjandam. jabai gaqimif^ alia aikklesjo samana yah rodjand raz-
dom aUai. atiij^-^an gaggand urn yah nnyeisai ai^f^au tingalaubyandans. niu

24 qi^and fmtei dyahno^. ip jabai allai praufetjand. jl[i mnatgaggai was ungalaub--

25 jands ai{>^au iinyds. gasakada iram allaim. ussokjada fram sdlaink. j^o ana-
laugnyona hairtins is syiknnlia yairj^and. ^anuh diiusands ana andayleizn in-

26 yeitif> gap gateihands {>atei bi sunjdi giip 'in izyis ist. wa nu ist. bro^rjus.
j^an 8aina{> garinnaip. irarjizlih tzyara {Nsafalion babai|. lainem habai|. andhu-

27 lein habai|). skerein habaif^. razda habai{>. aUata du timreinai ydirpai. JBppe razdai

11. Qmnn essem paer, nt ptier locntos - snm , vt pner sapiii, nt paer co^tayi; qnam fiereiA yir, pQerilifa-
tes deposni. 12. Tidemag nanc per specnlain in aenigmate, ventm ttxm fadem contra fadeih. None sd«
ex parte, turn co^osco — 14, 20. — pneri fnth, sed mentibns perfedi sitis. 21. In le^ scriptum est, qnod
in allis sermonibns et labiis aliis loqnor maltitndini hnic et non sic exandhint me, didt domimis. 22. Ita^
que er^ sermones ad sig^om snnt, non his credentibos, sed his non-credentibus; rerom praedictio-
nes non his non - credentibns , sed his credentibos. 23. Si conyenit onmis ecdesia ona et loqoontor ser-
monibos omnes, ad autem yeniunt intro etiam nescientes aot non-credentes, nonne dicont, qood insanitis?
24. Yerom si omnes praedicont, yerom intret quis non-credens aot nesdens, refutatur ab omnibos,
qoaeritor ab omnibnst 25. Haec •ccolta cordis eios manifesta fiont, et cadens in fadem
adorat deom nnntians, qood secundum yeritatem deos in yohis est* 26. Quid none est, fra^
tres ? qoum ona conyenifis , qnisqne yestrom canticom habet , doctrinam habet , reyelationefll
Labet, interpretationem habet, linguam habet, omoe ad aediJBcdtionem fiat. 27. Siye lin^a

19, 11. htpe] Goth. c. codd. ^ Si^ — barms'
ieins qflagidd] rv) gr. omn* praeter cod. 7 ap. Mi.

13, 12. gmwan] Goth. c. codd. ^ yag. —
pan] sec. Ooth. ^ d^ (tp)^ nisi ea omissio librarn
errore facta est, coi dailaipan iflod ^p etiam
continere yideretor.

14, 20. aiei\ sed, gr. omn. di; sic aJcei pro
di Goth, raro otittir, cf. Eph. 4, 28 ubi dk = dL

14, 21.yaft] Goth. ^ h.
14, 22. nu\ igitor, ® gr. omA., sic 15, 58*
14, 23. jahai] Goth. c. codd. ^ ohv. — aJJa
adtltlesfo] c^ gr. omn. — rodjand — Mai] <v) gr.

omn. — atup '^ pan gaggand] yid. ad Me. 14,
44. — jaK] sec. etiam, ^ gr. omn. praeter cod. f
ap. Mi.

14, 25. panuk] Goth. c. codd. ^ oi}tta; eete**
ram panvh pro xai poni, ad M. 9, 2 probayimos.
" — gup] gr. ante hu

14, 26. samap garinnaip] yid. ad 5, 4* —
skerein — razda'\ in ood. A soper yocem Aerein
adest litera ft> soper yocem razda litem u ad in-
*«licandnm haec rerba traniB^onenda esse (cast.X
oti gr. omn. habent. Ceteram pro^ sktreim rectios
12, 10 skeireins legfttor propter skeirs.

30

Digitized by

Google

sso

Ad Cof%ni\io$ I. 15, l--10k

15> 1 'WBB rodjoi bi tvans aiplwu ^imst j^rins ;ah aj^]^ luou^ Ilztis. bro-

]^rji0. patei airagg^. patei merida mis. J^atuh jah andaemup m j^ammei jah

2 standi^, pairh patei ;ah ganisip. m wo sau]^ yailamerida izvis. skulu^ ga-

3 munaiu niba STare galaubidedup. atgaf auk 'izris m finimistjam. |»atei andnam

4 ei xristus gasvalt faur £raTaiirhtins unsaros afar bokom jaf>-patei ganaTi*

5 stro^ vas ja^-]^atei urrais |»ridjin daga afar bokom jap - j^atei ataugids 'iai

6 kefin jah afar fiata j^aim ainlibim. |»aproh gasaiwans ist managizam pau
[fif himdam] taihiin tevjam bropre suns. {>izeei fiai managistans sind und bita.

7 sumaif^-pan gasaizlepun. j^aproh ]f9ax ataugida sik lakobau |a]^o]^-I>aii apau-

8 staulum allaim. i]^ spedistamma allaize svasve usvaurpai ataugida sik jah

9 mis. ik auk im sa smalista apaustaule ikei ni 'im Tairf>s ei haitaidau apau-
10 staulus. dupe ei rrak aikklesjon gups, appan anstai gups im saei Xm. jas-so

qaan loqaator iecandimi daos^ aat maxime tres et *- — 15, 1* At iadico yobis, fratres, qood eTaog^mii,
quod praedicari yobur^ quod edam accepiadsy in quo etiam stads, 2. per quod etiam seryamiiii, in qnam
radonom praedicayi yobia, debeds recordari, nisi temere credidisda. 3. Dedi enim yobis in primis, qnod
accepi, qaod duisfna mortuns - est pro peccatia noatrisi aecandam libroa, 4. et qnod aepoltna fbit et quod
anrrexit terdo die, aecandum librog, 5. et quod yisua eat Cefae et post hoc Lis undecim; 6. deinde yisns eat
pinribua quam [quingentis] decern cobortibns fratmm aimul^ quorum hi plurioii sunt usque hodiemum, qnidam
antem dorminnt, 7. Deinde autem oatendit aelacobo, deinde antemapoatolia omnibus, 8. yerum ultimo omnium,
aioat abiectO) oatendit ae edam mihi* 9. Ego enim sum hie minimus apoatolorum, ego -qui non sum dignns,
ot yocer apostolus, propterea quod persecutua - sum ecdesiam dei« 10. At gratia dei sum, qui sum, et haec

15, 1. Patet] pr. quod, ^ gr. omn., Goth,
autem alitor atque gr. sic construit: iannja tztns
Patet ttivaffgeli — skulup gamunan (indico yobis,
nt eyangelium — debeatia recordari), legit enim y8.2
pro ei xavexers c codd. Swelkere xatex^iv. Ga^
munan cum accusadro positum habes edam supra
11, 2. 2, 7, 15. Mc. 14, 72. — paiuK\ pro paid
(quod), yid. ad J. 18, 26.

15, 2. shulup gawunau\ yid. ad ys« 1.

15, 3. ^aiet] Goth. <" xaL

15, 5. )cA afar paia] et post hoc, gr. elta* *-
amlibuk\ undecim, gr. dddexa*

15, 6. pttu} Cast. 4: p««- — (Jlfhundum)
lathun Uvfam] Cast, ^i ict. Nemo est, qnin glos-
aam h. L in textum illatam esse yideaf. Qunm
enim Goth. TtBvtaxoaloLQ numerum indefinitum imi-
tans expresaisset per iaihun tetjam i. e. decem ordi-
nibua L manipulis (cfl infra ys. 23, ubi ieva = %&y^
41a); glossator Jtevraxooioig ad verbum conyertena
aut ta^im tenjjam explicansy in margine fifhundam

(sic pro solito fimfhundam) addidit, quae gloasa
deinde a librario codida A in textu posita est. Bfasra.
(Skeir. Gloss, p. 166) Jtfhundamtaihun'leyam
scribens et formam ievU (ordinarius) ponena, quid
aibi yelit, nesdre nos confitemur; nisi forte de disci-
pulis ordinariia, i. e. rite in disdpulorum numenon
receptis acdpi yoluit, at ea interpretado yix habef,
quo comprobetnr; et quid tandem de fijhmndaw^
iathvUf inepta numeralium compoaidone, fiat? —
Pan\ Goth, c codd. ^ xaL

15, 7. paprop^pan] Goth, pro elta c oodd.
auis €7t€iTa legisse yidetur, ei enim particnlae
paprop^pan respondere solet, quamquam etiam
infra ys. 24 elra = paprop - pan iegitur.

15, 8. usvaurpai] Cast. "^ usvaukpaim

15, 9. haiiaidau] sic cod. A; Cast. :{: kaiia'
dau* — duPe et\ Cast. :j: du peet.

15, 10. saei] qui, gr. omn. S, quod Goth, non
imitatum esse eo magis miramur, qnum aliis lods
yel praeter graecorum auctoiitatem aecundnm

Digitized by

Google

Ad Corimihios I. 15^ 11-21.

237

ansts & m mis halka ni var]^ ak managizo mi aDaim arbaidida jah usaiidda

11 afi^au ni ik ak ansts gu]^ mifi mis. i*^ j^i^^^ ik jaj^fie jainai sva meijam

12 jah sra galatibidedu]^. j^de nu xHstus merjada patei urrais us daufudm.

13 waiva qij^and sumai in izvis fiatei usstass dauf>aim nist. i*^ jabid nsstass dau-

14 paim nist. nih xristus urrais. af^^an jabai xristus ni urrais* srare pau jas-so

15 mereins unsara jah so galatiheins unsara lausa« bip-pas^itanda galiugaveit-
Tods gu|s. unte reityodidedum bi gupa J[>at6i urraisida xristu. fianei ni urrai*

16. 17 sida. jah jabai auk dau^ans ni urreisand. nih xristus urrais, if» jabai xristus
ni urrais. svare jah so galaubeins izvara ist jan-nauh sijup m fravaurhtim

18. 19 lasvaraim. fianuh jaf> - ]fei gaslepandans m xristau fraqistnodedun. jabai m
(izai Ubainai ainai m xristau renjandans sijum {latainei. armostai sium allaize

20 manne. i^ nu j^ande xristus urrais us dau^aim anastodeins gaslepandane vaur*-

21 j^ans, unte auk I>airh mannan daupus jah pairh mannan usstass daufiaize.

grada eins in me paaper non fuit, sed plus iis omnibus laboraTi et sastinai^ at non e^, aed i^tia dd
com me. 11. Venim sire eg^, aire illi sic praedicamns et sic credidistis* 12. Si ig^tur Chiistos praedi-
catur, quod resarrexit e mortnis, qvomodo dicont qnidam in yobis, qnod resnrrectio mortnis non -est?
IS. Vernm si resnrrectio mortnis non- est , neque Christna reanrrexit^ 14. at si ^nstua non resnrrexit,
temere ntiqne edam haec praedicatio nostra et haec fides nostra inanis. 15. IiTliuteniTeni^iir falsi-
testes deiy nam testad-anmus de deo, qnod resuscitaYit Cbristnm, qoem non resascitayit; 16. et si
enim mortoi non resnrgnnt, neque CShristus resurrexit; 17. yerum si Christus non resurrexit,
temere edam haec fides yestra est et adliuc estia in peccatis yeatns. 18. Udque edam hi dor-
mientes in Christo periemnt. 19. Si in hac yita sola in Christum sperantea aumus mode, miser-
fimi sumna omnium hominum. 20. Verum nunc ai Christus resurrexit e mortnis , inidnm dor-
miendam factus; 2I« quod enim per hominem mora^ edam per hominem resurrecdo mortuorum;

germanicamm Ungnarum in einsmodi formulia nentro
utatur, yid. ad 9, 3 et Mc. 6, 3. — halka] Godi.
pro xevij c. codd. snis ntcoxJ] legisse, probamns ex
Gal. 4, 9. — arbaidida Jah usaivida] laborayi et
ausdnni, gr. omn. ixomaaa, yid« ad 9, 25.

15, 11. tp] yerum, gr. ovv, aic L. 15, 28
ubi caye Iflf. ovv legisse opineris, nam, ud Sch.
recte adnotat, illo loco quoque c* codd. de iegit;
t'^ = ovy yix usqnam inyeniea.

15, 12. urrais] gr. omn. post daypalm. —
dauPaim] sec. mortnis, gr. omn. vaxQoiv, sic ys. seq*

15, 14. ware] de adyerbiis yice adiecdyorum
posids yid. ad L. 19, 37. — pau] yid. ad 5, 10.
^" joh] gr. di xal. — lama] gr. omn. ante Jah*

15, 15. hip •pan gitanda] yid. ad Mc. 14,
44. Ceterum Goth. c. codd. ^ xaU -r- wraisidal

sec., Goth. c. codd. ^ ^UBQ aga vexQoi ovx iyei»
qovtat.

15, 16. Jah] et, ^ gr. omn.

15, 17. svare] yid. ad ya. 14. — Jaih] etiam,
^ gr. omn. — hi Jan] est et, *^ gr.

15, 18. panuh] yid. ad Rom. 7, 3.

15, 19. ainat] sola, ^ gr., ef. ad L. 5, 35.
— ill jrrislau] gr. post sfjum. — armostai] mi-
serrimi, gr. omn. iXeeivotCQOi* — sium] gr. omn.
post manne^

15, 20. pande] si, ^ gr. omn., sed se-
quente vaurpans parddpio ea pardcola addi debe*
bat; vaurpans (factus) autem ® gr., alii legunt
iyiveto; cum Goth, pardcipium solus cod. 80 ap.
Griesb. habet.

Digitized by

Google

338

Ad Corinthian I. iS, n^dL

22 unto srasve in adama aUdi gadau^nand. srah In xrotau aBai gaqiuniaaid^ a{»[»aii

23 warjizuh m seinai tevai* anastodeiiis X]$stii8# ]^a]^ro]^«-]^n psa xristaus. (aiei

24 'in quma is. ]^a]^rop-^an andeis, j^an anafilhi]^ j^iudinassu guj^a jah attin. ^an

25 gatairip all reikjis jah valdufiijis jah mahtais. skal auk 'is j^udanon und (atei

26 galagji]^ gup allans fijands Hs uf fotuns mima. alluh auk uf hnaivida uf fatims

27 unrna* aftumista fijands gatairada daupus. ip bi]fe qipi{>< alia uf hnaivida sind.

28 bairht j^atei inu pana tze uf hnaiiida uf ma |o alia, panuh bif^e alia gakun-
nun 8ik faiu?a unma panu{>-]^an 'is silba sunus gakann sik taura fmmma uf«

29 hnaiyjandin uf ina po alia ei sijai guf^ alia 'in allaim. aif^pau vra vaurkjand
pai daupjandans faur daul>ans. jabai alUs dau{)ans ni urreisand. duwe ^u

30. 31 daupjand faur ins. duwe pau veis bireikjai sijum weilo woh* daga vrammeh

gasTiltandans 'in izvaraizos woihiljos. broI>rjus« poei baba m xristau lesu

32 fraujin unsaramma. jabai bi mannan du diuzam yaih 'in aifaison. vfo mis

boto. jabai dau{>ans ni urreisand. maijam jah drigkam. unte du maurgina

33. 34 gasriltam. ni afairzjaindaiu riurjand sidu godana gavaurdja ubila. usskavjip

22. nam sicnt in Adamo omnes moriantar, sic in Christo onmes Tiyificantnr. 23. At qnisqne in sno
X)rdine9 initiom Christns, deinde aatem hi Climti) qni in adrentam eins, 24. deinde antem finis, qmm
tradit re^nm deo et patri, qnom destniit omne re^i et potentiae et yirtatis. 25. Debet enim is regnare
Yis<|ne quod ponit dens omnes hostes eias sub pedes ei; 26. omne enim snbiicit sub pedes ei; nltinras
bostis destraitnr mora. 27. Yemm cnm didt: omnia snbiecta sunt, manifestum, qnod praeter fannc, qui
stibiecit snb eum baec omnia. 28. Tnnc qnom omnia confitentnr se ante enm, tnnc antem is Ipse filios
confitetar se ante banc snbiicientem sub enm baec omnia, nt sit dens omnia in omnibns. 29. Alioqnin
'qnid operantnr bi baptizafi pro mortnis, si omnino mortoi non resnr^ont? Car ntiqne baptizaBtnr
pro iis? 30. Cnr ntiqne nos pmditantes snmns horamm qnaqne? 31. Die qnoqne morientes
propter vestram g^loriam, fratres, qnam babeo in Cbristo lesn, domino nostro. 32. Si secnndom bominem
adrerans bestias pngnayi in Efeso, qnae mibi utilitatnm, si mortni non resargant? Edimns et bibimns,
nam ad crastinnm morimur. 33. Ne sollidtemini ! cormmpnnt mores bonos colloqnia mala. 34. Carete

15, 22. wah\ = ovtio xal, Tid. ad J. 18, 26.

15, 23. paiei] qoi, Gotb. sine dubio c codd*
01 ilTii^orseg {paiei — venjaml) legit, qnom antem
vefgand propter sensum addendum nunc desidere-
tur, librarii incuria omissum esse yidetnr.

15, 24. jah\ sec, Gotb. cum cod. 7 ap. Mi*
® naaaV'

|5, 25, gup] dens, ® gr. omn. — tV] sec.
cins, ^ gr.

15, 26. aUuh — tmmd] gr. post daupus.

15, 27. qipip] Gotb. ^ Sti.

15, 28. alia] pr. gr. omn. post 'imma. — pan\
antem, gr. xaL

15, 29. daupfandans] forma actira b. 1. pasai-
Tam qnandam acdpit significationem (se baptixare
fadentes) nti proximo sequens daufjand (cf. Mc7,
4 nbi daunjan = ^antiteOx^at, se layare), sic
GaL 5, 2 oimaitip = tos drciimddere fadtis. —
pau\ boc et seq. vs. graeco xal in interrogatione
posito respondet.

15, 30. wetlo woh] rv) gr. omn.

15, 31. gasvihandans] morientes, gr. ano-
Svijaxo). — mj propter, gr. v^. — broprju§] fi»-
tres, ^ gr.

15, 33. rhtrfandl cod* A in marg. fravard"

Digitized by

Google

Ai Corimtktot I, 15, 3»~58.

939

usyift garaihtolm jan-ni fraTaurkjaip. unkunli gups sumai haband« du ai--

35 ykkja izvis rodja. akei qi^if^ sums, vaiya urreiMJid daupans — —

46«47 ahmeino. sa fruma manna us airpai muldeinB. sa an|>ar manna firauja u»

48 liimina. lyileiks sa muldcdna. sraleikai jah {>ai middeinws. -vrildks sa ufarhi-

49 minakunda. svaleikai ;ah ^ ufarhiminakundans. jab svasve berum manlei-

50 ban fas airj^inins. sra bairaima jab firbabt las biminakundbis. j^ata auk qi{>a.
broj^rjus. f^ei leik jab bk)]^ ^iudinassu gu]^ ganiman ni magun nib riurei

51 unriumns arbjo vairpij^. sai runa izyis qi^ ^ai auk ni gasyiltam. if> allai

52 jtmnaidjanda. suns m brawa augins 'in spedistin j^utbauma. putbaumeil^ auk p.ui^jl^^ e^,.^<^^.

53 )ab dau^ans usstandand unriurjai jab veis inmaidjanda. akula &t auk j^ata

54 riurjo gabamou unriurein jab ]^ta diytmo gabamon undiranein* ]^u]^-{)an
^ta divano garasjada undiyanein. j^amib yair{>i^ yaurd ^ata gamelido. uf-

55 saggqij^s yarfi dau{>us m sigis. war mi gazds {>eins. dau^u. war ist si^ ^ein.
56. 57 balja. a{>^an gazds dau{>aus firayaiurbts. iji mabts frayaurbtais yitop. i|^

58 gu{^ ayiliup. izei gaf unsis sigis j^airb fraujan unsarana i'esu sxistu. syaei

Toliis recte et ne peccetis; i^orantiani dei qnidam habent, ad pndorem Tobis loqoor* 35. Sed dicit qai-
dam: qaomoda reflargunt mortui? — 46. — gpiritiiale. 47. Hie primns homo e terra pulyerens; hic
alter homo dominns e coelo. 48. Qualis hic pulrerens, tales etiam hi pulrerei; qnalis hic coelestis, tales
etiam hi coeleates; 49. et sicat portayimus ima^em huius terreni, sic portemus etiam ima^nem huios
coelestis. 50* Hoc enim dico, fratres, qood caro et sanguis regnum dei conseqni non possunt, nee cor-
mptio incormptionis heres fit. 51. Ecce, mjsterinm Tobis dico; omues enim non morimnr, yerum omnes
iinmutamiur. 52. Statim in icta ocoli in ultima taba; canit-turba enim et mortal resurgent incorrupti et nos im-
mutamur. 53* Debitnm est enim hoc corruptibile induere incorruptionem et hoc mortale indnere immortalitatem.

54. Tunc qnum hoc mortale induit immortalitatem, tunc fit yerbum hocscriptum: absorpta fuit mors in yictoriam.

55. Ubi est stimulus tuns, mors ? 55. Ubi est yictoria tua, orce? 56. At stimulus mortis peccatum, yerum potentia
peccati lex. 57. Vemm deo gratia, qui dedit nobis yictoriam per dominnm nostrum lesum Christum. 58. Itaqve

jcmd (perdunt), sic enim pro fravoHriljand , quod
Cast, e loco omnino, uti dicit, obliterato, male edi-
dit, l^endum est, yid. 2, 4, 16. 7, 2.

15, 34. unkunpt\ Goth. ^ yaQ*

15, 47. yi*uma] sic cod. A; Cast. ^ frums*

15, 48. muJdemans] Goth, c cod. i ap. Mi.
® xai* — wileiks] sec. , hinc cod. B indpit.

15, 49. tnanleikan] sic cod. B$ cod. A :|;
wumnJetkan. — sva] sic , ^ cod. A c gr. omn.

15^ 53. tsi ault} r^ cod. A.

15, 54. panup — undivanetn] ^ cod. B; cete-
rum cod. A c. codd. etiam ^ id €pd^aQ%dv — xori,
de qua omissione yid. ad Rom. 9, 15; deinde de
panup ' pan yid. ad M. 9, 25; deniqne de ^a-
vasfada ad J. 13, 35. — ufsaggqips] cod. A uf"
sagqips*

15, 55. tsf] utr. est, <>gr. omn. — ga^ff]
gr. omn. post daupu; sic etiam mox 9igis post
halja* — daupy] pro daupau, yid. ad L. 18, 38.

15, 57. avilwp] cod. A avtliud. — tzei\ cod.
A 'ize, cf. ad L. 3, 5. — xruiu\ cod. A xristau,
de qua yarietate yid. ad Mc 7, 32. Ceterum <^. B

Digitized by

Google

240 ^^ C6rintMo$ I. 16| i — IL

uu. broprjus memai Uubans. tidgjai yairj^ail^ ungaragidai ufifffuUjandans m

Tauratva fraujins sinteiiio yitandaiis patei arbaids izrara nist lausa m fraupn.

t6y 1 i]^ bi gabaur |»ata {^aim veiham svasre garaidida aikklesjom galatSais. sra

2 jab jus tauji|. ainwarjanoh sabbate warjizuh izvara fram sis sflbin taiqai

3 bubjands j^atei yili. ei ni bijie qknau. I>an gabaur Tair{»ai. afi]^ bi]^ ^una
l^anzei gakiusi]^ ^airh bokos. f^ans sandja briggan anst izvara m Yairusalem^

4. 5 jab j^an jabai ist mis vairfi galei]^. galeif>and mi]^ mis. appan qima at izris*

6 ^an makidonja uslei^a. makidonja auk j^airbgagga. i^ at levis Taitei sa^

7 aipj^u jab yintru yisa ei jus mik gasandjai]^ {liswadub fie *&. Trato. ni Tiljau
auk izris nu |iairhleil>ands saltan, unte yenja mik wo weQo saljan at izvhm

8. 9 jabai frauja firaletip. yisuh {>an m aifaison und paintekusten. baiurds auk mis

10 ushikBoda mikila jab raurstyeiga jab aiidastaf>jos managaL apj^an jabai qimai

teimaupaius. saiirai]^ ei unagands sijai at izvis. unte yaurstv fraujins rauiv

. 11 kei{> svasye jab ik« ni wasbun unma frakunni. i^ msandjai]^ ma m

i^;itiir, fratres mei dflecti, stabiles fiatis, immobiles , abandantes in opere domini semper, sdentes, q«od
labor Tester nou-est inanis in domino. 16, 1. Yemm de collectione hac Lis Sanctis, sicot ordinayi ecde-
siis Galatiae, sic etiam yos facite. 2. Unomqnemque sabbatorum quisque yestmrn a se ipso fiaciat cogt*
tans^ quod Tult, nt non, qunm yeniam, tam collectio fiat, 3. At qnnm yenio, qnos probatis,per literas.
bos mitto, ferre gratiam yestram in lemsalem. 4. Et antem si est mibi dignam ire, ennt cum me, 5« At
yeuio ad yos, qanm Maddoniam relinqao; Maddoniam enim transeo. 6. Veram apad yos forsitan bo-
spitor ant etiam Liemem maneo, nt yos me deducatis, qnoconqoe qood ego profidscor* 7. Non yolo enim
yos none praetereontes yidere, nam spero me aliquod tempomm manere apiid yos, si dominns pennitfit.
8. Maneo aotem in Efeso usque - ad pentecnsten , 9» porta enim mibi aperta - est ma^a et efficax
et adyersarii multi. 10. At si yeniat Timotliens, yideatis, nt impayidos sit apud yos; nam
opus domini operatur sicut etiam ego. 11. Ne qnisquam enm spemat, yerum deducatis enm in

in marg. babet gikv^ quo quid sij^nificetnr, nee doctissimns si^ificationem buins yods non satis
Cast., nee nos eruere potaimus«1C FMl«g2«fw30IL«.^ perspexit, opinatnr enim ni omissum esse, ut

15, 66. nu] yid. ad 14, 22; — vahpatp] »"« praebeatur non scio an, qtram potius elHptice
cod. A vairpip (fite). dictum esse yideatur pro deu$ acit an i. e. forsan,

16, 1. eaUniah] cod. A gaJaiie (Gahtarom). ^- ''i^?. ^^» ^* P«'<f«>a"» vainei. — pUwaAA]
-Mn r^ ^ '1 JA7 ••/ XX 1 r ^A8^« T bis diy. — pel cod. A bei. cL ad L.
16, 2. taujat] cod. A lagjai (ponat). — huh- j^ 6 — sl-i ««i o Jl \„„ ^ j#r«^ w. «a mj.

jandBl sic codd. et Cast, pro huzdjand$ (&mav- *"' mr y .JFi' a^\T' • i^i

16, 4. muvatrhi cs, gt. omn.; ce«er«n Cth. ig, g. vunJk ^ai,} cod. A i««^ -/»«..

• XM (m xafii), cfc aJ 10, 33. — galetpand] le, lo. aatwaib] cod. A. aaimP (TMete). -

gr. omn. post m». mtagand$\ cod. A | umagantf cf. ad Mc 12, 24.

16, 5. mii] "cod. B. 16, 11. watkttn] Goth, c codd. » o?y. — i^]

16, 6. vaiteti Cast, j: dir. Omnino kic tut inde osqne ad t>. 22. fin. in cod. A deamt.

Digitized by VjOOQIC

Ad CoriniUos I. 16» 12—22.

341

12 gavair^ja ei qimai at mis* usbeida auk ma mi^ brofimin* appan bi apauUon
j^ana bro^ar bandvja izris j^aiei filu ma bad ei is qemi at izyis mi^
bro^rum jab aufio m vas vilja ei mi qemi* H^ qmu|»« bipe ubtiilg.

13 Takai|» standaiduh in galaubeinai* yairaleiko taujai^ ga|rrastidai sijai]^*
14t 15 allata issrar m friaI>Tai vair^ai. bidja izyis. bro|»rjus» vituf^ gard staifa*-

naus. I^atei sind anastodeins akaije jah da andbahtja I>aim yeiham

16 gasatidedmi sik. ei nu jab jiis ufbaus|ai|» {>aim svaleikaim jab allaim

17 j^aim gavaurstyam jab arbaidjandam. al>l>aii fagino m qumis 8taifa<«
naus jab faurtunataus jab akaiikaus* unte izvarana raninassu I>ai ii8«

18 fiiUidedun, gal>rajktidedmi auk jab meinana abman jab izvara* ufkun-

19 iiai|» nu I>ans sraleikans. goljand izyis aikklesjons asiais. golei]^ issyiis
m fraujin filu akyila jab priska mi^ 'ingardjon seinai aikklesjon* at

20.21 I>aunei jab salja. golei^ izyis misso m Mjonai yeibai. goleins mei-
22 nai bandau paylus. jabai vas ni &ijo^ fraujan lesU* xristu. anal>aima.

pace, vt yeniat ad me, exspecto enim emu com fratribmu 12. At de Apollo, boc fratre, noti^
fico yobig, good maltam orayi, nt is yeniret ad yos cmn fratribas, et fortasse non fuit yolontas,
ut Bmic yeniret. Yermn yenit, qmmi opportmiimi. 13. Vigiletis stetisque in fide, yirillter facia-
tin, firmi aids; 14. omne yeatrmn in amore fiat. 15« Precor yos, fratres, nostis domnm Stefani,
qnod annt initimn Acaejormn et ad ministerimn liis aandis ordinarant se, 16. nt none etiam yos
obediatis bis talibas et omnibos liis operariis et laborantibas. 17. At gandeo propter praesentiam
Stefani et Fortonati et Acaid, nam yestram inopiam bi sappleyenmt. 18. Consolati - sant
enim et meom spiritnm et yestnmu Cognoscatis igitnr bos taleSt 19. Salatant yos eccle«
riae Asiae; salotat yos in domino mnltam AcyUa et Prisca com inqnilina soa ecde-
sia, apnd qnos etiam bospitor; 20. salatate yos inyicem in oscolo sancto; 21. sala-
tatio mea mann Payli« 22. Si qnis non amat dominnm lesom Cbristnm, anatbema,

16, 12. bandvfa tzvta Patet] notifico yobis
qood, ® gr. — ima bad] ck^ gr. omn. — &] is,
® gr. omn.

16, 13. standaiduh] stetisque, graecomm asyn-
deton Gotbos non imitans alitor atqne snpra 11,
23 (nimip maijip) imperatifos bos affixa uh par^
ticola (cf. ad Mc. 2, 11 et J. 18, 26) iongit, sic
M. 27, 65 gaggip vitaiduh {vnayeta daq)aXl'
aaa9e).

16, 14. vairpatl Cast. ^ voir pa.

16, 15. Hdja] Gotb. c codd. "" di. — sind]
sont, gr. omn. kotl; Gotb. ad collectiyom nomen

iam b. L nrnnemm ploralem yerbi ponit, qnod gr.
infra demam fadant. — aiaije} yid. ad 2, 1, 1.

16, 16. nu] igitnr ^ gr. omn.

16, 18. jioA] pr. et, ^ gr. — 'ittvara] ant Cast,
ant librarii errore pro 'izvarana; tzvara pro geni-
tiyo plaralis graecorom more positi acdpere, non
patitnr nsns sermonis gotbid.

16, 19. goleip] salotat, gr. omn. iancitfiv^
%ai praeter cod. g ap. Mi. — priska] gr. tiqIo^
xUAcr. — at — salja] apud — bospitor, ® gr.

16, 20. init. Gotb. ® aoTta^ovrai — ndvreg*

16, 21. pavJus] pro pavJaus, yid. ad L. 1, 54.

16, 22. xristu] Golb. <> ^x(0.

31

Digitized by

Google

242 *^' C0rimilio$ I. 16^ 23--ai.

23. 24 maran a]^ ansts fraajins lesuis ini|i izvis* fria^Ta meina mi^ allaiiii
izyis m xrisfau lesu, amen*

du kaurin^ium ^a* usfaulL

du kaurinliium firume melida ist lu fiUppai sve qe^un sumaL X^ mais j^u^Lei^

bi silbons apaustaulaus usahtai melida visan us asiaL

ouoran atlia* 2S. Gratia domud leaa com Tobist 24. Amor meiia cum omnibiia Tobii in C&iisto
lesa, amen*

Ad Coiinthios I. expKdt
Ad Corinthlos prima sciipta est e Filippa, vt dixenmt qnidam; yerom potiua yidetur aecondnm

ipiiiui apoatoli InJidmn acripta eaie ex Ana,

16, 23. tesmil Goth. c. codd. ® Xqiatov* de forma firume (sic in cod* A legitnr, non firuma.

Subscript. ^ cod. B. — du kaurmbium • a • tM- nti Cast, falso edidit) pro firumei scripta , yid. ad

tauki Goth. c. oodd. D (F G). — au laurmpiwn L. 10, 6; silb^us antem, quum ad a pautlaula m

firume — filtppai} qmbnscom codd. Goth, conspi- referendam sit, soloecum est pro sSbma. — at/e—

rare solet, ii alii aliiNr de his addont. Ceterwn oatotl at— Asia ^ gr. omn.

Digitized by

Google

Du Kaurin^aium an^ara

dustodei]^.

1^ 1 JraTlus apaustaulus lesuis xrisiaus j^airh Tiljaa gu]^ jah teimanl^aiuft broI>ar
aikklesjon gu]^ pizai visandeiD m kaiirinlKm mif^ allaim j^aim veiham ^aim

2 visandam in allai akaijai. ansts izvis jah gavair^i fram gu|»a attin unsaramma

3 jah fraujin lesu xristaa« |»iul>i^s gap jah atta £raujin8 unsaris lesuis xristaus

4 atta blei^eino jah gap allaizo gal>laihte. saei gajirafstida uns ana allai aglon
unsarai ei mageima yeis ga^rafetjan j^ans m allaim aglom |^h po gal>laiht«

5 pizaiei ga^rafstidai sijum silbans fram gu|>a. mite svasre ufarassus ist ^ulaine
sxistaus m uns sva jah I>airh xristu ufar filu ist jah gaj^ra&teins misara.

6 a^I>an jal>l>e I>reihanda in izraraizos ga^laihtais jah naseinais I>izo8 Taurstvei-

Ad Corinthios altera incipit.

1, 1. PaTlos apostolus lesn Chrisd per Tolttntatein dei et Timodieas frato ecdesiae dei bnic exsistenfi
itt Corintho com onnubin his Sanctis his ezsistentibiis in omni Acaeja; 2. g^tia yohis et pax a deo, patre
nostro et domino lesn Cfaristo; 3. venerandiis dens et pater domini nostri lesn Christ! , pater misericor-
diaram et dens omnimn consoiationnm , 4. qui consolatos - est nos in omni soliicitndine nostra , nt possimos
nos oonsolari hos in omnibos soUidtadinibos per hanc consolationem^ ^a reqnieti snrnns ipsi a deo*
5. Nam sicot abnndantia est passionam Chrbti in nobis » sic etiam per Christum super mnltum
est etiam consobtio nostra. 6. At sire tribniamur propter restram consolationem et salntem hanc dKca-

Adnotatio.

Haec epistola integfra codice B continetnr, ma^
ximam partem etiam cod. A.

Inscript laurinptthm] sic h. L et in subscri-
ptione huins epistolae pro iaurmpium, uti iam
Cast, recte adnotavit^ in cod. A, ubi illod nomen
inrrenitary per t et sic in cod. B quoque 6, 11
ittminpiu9 rectius scribitor; com tWattM, muMH
rmus aHisque in — aiua innizis nominibos conferri
Bon debet kautmpaiua, qoia illas formas g^ecae
{^lovdalog, NatpqaloQ) praeiremnt. -* ampardl

Goth.

o ,

c codd. ® htiCTohj^ — Jmlodeip] indpit,
' gr. omn. Pro dustodeip in inscriptionibos evan-
^lionim Mard et Lncae et epistolae ad Ephesios
anaatodfip legitor.

1, 1. aJlaim'\ gr. omn. post veSiom* — - dtm-
jai\ sic cod. B pro akajai, vid. 9, 2; sic etiam
1, 16, 15 ahaije legitor pro ahi^t^ yid. infra 11, 10.

1, &.jah] pr. ^tiam, ** gr.

1, 6. jappe gaprafiijunda — naseinais] gr.
ante pizo$ vanrUvfigom el "^jak nauinms.

31*

Digitized by

Google

244

Ad Corinilioi II. i, 7-15.

gons in stiyitja j^izo samono l^ulaine pozei jah yds Tinnam jah yens unsara
gatulgida faur izyis, jal>|»e gal>ra£stjanda m izyaraizos gal>laihtai8 jah nasei*

7 nais. yitandans ^atei syasye gadailans I>idaine sijuf^ jah gal>laihtais yaii^i^.

8 unte ni yileima izyis unyeisans. hroI>rjus. hi aglon unsara I>o yaurj^anon uns
m asiai* unte ufarassau kauridai yesum ufar maht syasye skamaidedeima uns

9 jah liban. akei silbans m uns silbam andahaft dauj^aus habaidedum. ei ni
sijaima trauandans du uns silbam ak du gujia |»amma urraisjandin dauj^ans.

10 'izei us syaleikaim daul>um uns galausida jah galauseij^. du {>ammei yenide-

11 dum ei galausei^. at hilpandam jah izyis hi uns bidai ei in managamma

12 andyairl>ja so in uns giba {lairh managans ayiliudodau faur uns. unte yyofhiU
unsara so ist yeityodei inil>yisseins unsaraizos. I>atei in ainfaljiein jah hlutrein
gul>s ni in handugein leikeinai ak m anstai giil>s usmetum m {lanima fair-

13 yfau x^ ufarassau at izyis. unte ni alja meljam izyis alja lK)ei anakunnai^

14 aif^I^au jah uf kunnai^. al>l>an yenja ei und audi uf kunnai|». syasye gakunnai-
dedu]^ uns bi smnata. unte yroftuli izyara sijum syasye jah jus unsara 'in

15 daga fraujins lesius xristaus. jah pizai trauainai yilda faurjiis qiman at izyis

cent in tolerantiam bamm eanmdem passioninii , qoas etiam bos patimiir et spes nostra stabiHta pro
Yobis; aiye requiescimiu propter yestram consolationem et salatem, 7. gdentes, qaod sicut sodi paasionmn
estis, etiam consolationis fitis; 8. nam non yolomiu yos inscioSi fratres, de sollicitndine nostra hac facta
nobis in Asia^ nam snpramodom grayati fuimas super facnltatem, adeo-at taederet nos etiam yiyere.
9. Sed ipsi in nobis ipsis responsionem mortis babnimuS) nt non simas fidentes in nos ipsos, sed in deom
banc sosdtantem mortaos^ 10. qui a talibns mortibas nos liberayit et liberat, in qao sperayimnsy qaod
liberat. 11. In adiayantibas etiam yobis pro nobis precatione, at in molta praesentia baec in nobb dona*
tio per maltos grate - commemoretar pro nobis; 12* nam gloria nostra boc est testimoniam conscienfiae
nostrae, qaod in sunplicitate et sinceritate dei, non in sapientia camali, sed in gratia dei yersati - samas
in boc mundo, yernm supramodom apad yos* IS. Nam non alia scribimos yobis, sed qaae legitb aot etiam
cognosdtis; at spero, qaod asqae finem oognosdtisy 14« sicat cognoyistis nos de qaodam, nam gloria YCBkm
somas, sicat etiam yos nostra in die domini lesa CbristL 15. Et bac confidentia yolui prius yenire ad yos,

1, 7. ai/iij^] gr« omn. ante pulaine; ceteram
Gotb. ® ovtfo* — vmrpipj fitis, ° gr. onm.

1, 8. wiveisam} iosdos, sdl. vUan* — wa^
we] inde asqae 4, 10 unsaramma etiam in cod. A
legantor. •*— wasve — liban] cod. A svasve of"
gvaggvidai veseima jal - liban (adeo - nt baesi-
tantes essemas etiam yiyere) ,^dicatur tamen et
altera lectio in margine sic ... maide • • . itenimque
inferias in eodem margine skammdedeima.^^ cast.

1, 9. njaima Irauandans] <x> gr. <mm.

1, 10. gvaleikaim dauptan] taEbos mortibas,
gr. TTjlixovTOV &coaTov» — IMW gdlausiddl <\> gr«
omn. — eti Gotb. ^ xal Irt.

1, 11. tn managamma andvatrfffa] in molta
praesentia, gr. ix noXXaiv nQoawTCOv*

1, 12. Uuirem] sic codd. b. 1. et 2, 17 XAs-
Iripai. 7, 11 hlutratts; Cast. 4^ havtretn, hautri^
Pai, hauirans* — usfnetum] cod. A usmeiiunu

1, 13. alja'] sec. = ak£ n, cL Mc 9,8

obi etiam pro alia yaria lectio aXif ij est. — eii
Gotb. c oodd. ® xaU

li

Digitized by

Google

Ad Corinihio$ II. i, 16 — 24« 245

16 ei anpara aiHrfi* habaidedeip* jah (lairh izvis galeipan m makidonja jah aftra

17 af maki<k>iijai qiman at izyis jah £ram izris gasandjan mik m mdaia. ^atu]^
j^an nu mitonds ibai aufto leihtis bruhta. ai^^au patoi mito. bi leika j^agk*

18 jau ei ni sijai at mis ^ata ja ja jah ^ata ne ne» aj^^an triggys gii|» ei ^ata

19 vaurd unsar |>ata du izyis n&t ja jah ne. unte gu^s siinus xesus xristus* saei
m izvis ^airh uns yailamerjada j^airh mik jah silbanu jah teimauj^u* nih

20 Yar|» ja jah ne ak ja m imma yar^. 'waira managa gahaita gups m imma

21 l^ata ja. duppe jah pairh ina amen gii^a du vulpau I>airh uns. appan sa ga-

22 j^yastjands unsis mi]^ 'izyis m xristau jah salbonds uns gu]^ jah sigljands uns

23 jah gibands yadi ahman m hairtona unsara. appan ik yeityod gu|» anahaita

24 ana meinai saiyalai ei £reidjands izyara I>anaseips ni qam m kaurinpon. ni
j^atei fraujinoma izyarai galaubeinai ak gayaurstyans sijum anstais izyaraizos.

nt alteram gratiam baberetig, 16. et per yos ire in Maddoniam et nmnis a Maddonia yenire ad tos
et a Tobis dedacere me in lodaeam. 17. Hoc yero igitor cogitans, nom fortasse leyitate uBos-tam ant
qaod cogito, secandam camem patem^ ut non sit apad me hoc sane sane! et hoc minime minime!
18. At fidelis deosy gnod hoc yerbum nostrom, hoc ad yos^ non - est sane et minime; 19. nam
dei filioS) lesus Christos, qoi in yobis per nos praedicatar, per me et Silbanam et Timotheom,
non factos - est sane et minime , sed sane in eo factum - est. 20. Qaam multae promissiones dei
in eo hoc sane^ ideo etiam per enm amen deo ad gloriam per nos. 21. At hie confirmans nos
cum yobis in Christo et nngens nos dens 22. et signans nos et dans pignns spiritnm in corda no*
stra. 23. At ego testem deam inyoco contra meam animam, qnod parcens yobis amplios non
yeni in Corinthom, 24. non qnod imperamns yestrae fidei^ sed adintores snmas gratiae yestrae^

1, 14. wasve] pr. Goth. ® xaU — - xrUiau$\ !» 18. nis(\ non est, gr. ovx iyiveto* — jah

^ cod. A c. gr. nei cod A Jan - ne.

1, l&.faw'Pis'^uMsl (x> gr. 1, 19. vailamefyada] cod. A merjada. —

1, 16. jah hairh\ cod. A jap - fnmh. — tetmaubaiu\ sic recte cod. 1; cod. B ± teimai'^

mahdanjal cod. A makaidonja, sic idem 2, 13 fca,v#. — nih] cod. A m. — jah ne} cod. A

panlo infra et 7, 5 makaidonjai ; qiiam yarietatem jan^ne.

l^tionis non inde natam esse existimamns, nti Ca- j ^0. waivd\ Goth, o yrfp. _ au^Pe - tna}

stil^qnod Graeas et Maxf^dovla et Maxadovla ^j,^ J. ^^i ^, />^^; ,,j,^ y^

scnbere mos fiusset, qnaram fonnarnm alteram pairh cod. A jaP ^ Pairh. ^

cod. B per maktdanm (qma Ulfilae aetate wntit ^,^, .Tja «:i, ia

pronnntiatam esset) / alteram cod. A per ma*af. , '» ^^1 •'"^l ^^^- ^ «iw. - adlbonds] cod. A

danja reddidisset; neutiqaam enim Graed illis for- * saibonsd.

mis promiscae ntebantor, sed Maxr^dovla mctri ra- h 22. ahman] spiritnm, gr. omn. msv^atog

tionibns expostnlatum apnd solos poetas inyenitar; pendens a vadi^ c. Goth, patres esse latinos, qui

potins makulanja foimam insolentiorem esse indica- eandem lectionem sequantur, MilL testatnr.
mns, nee qnidqnnn in promptn est, cnm quo com- 1, 24. Jravjinoma] sic recte cod. A; cod. B

parari possit, praeter aggtljua el aggeljus (HyyaXoi)* ^ Jraujoma. — anslai] gratiae, gr. xagag^ Goth.

1, 17. nil non 9 ^ cod. A c gr. omn. c codd. 37 et 71 %(!LQi%og legentibos consentit.

Digitized by

Google

246

Ad Corinilioi H. 2, 1 — IL

.^.ie^.^.*f. % 1 unte galaubeinai gastoj^p. aj^pan gastaiuda f^ata fd]b% at mis ei .aftra va

2 saurgai ni qbnau at izris* imte jabai 'ik gaur|a Itzris jah was yak saei gail^

3 mSk nibai sa gaurida iia nds. jah pata silbo gameHda izyis d qimands
saurga ni I^Jmui. fram l^aimei skuMa fi^inon gi^rauands m aDaim izris ^tei

4 meina faheds allaize izyara uL af^^an us managai a^on jah a^vilMd hair-
tins gamelida lasris fiairh mans^ togra ni peei sam^^ ak ei friaj^ya knn-

5 neif^. |K>ei haba ufarassau du izyis. a]^]^ jabai was gaurida. ni mik gaurida

6 ak hi sumata ei ni anakaurjau ailans izTis# ganah ^amma syaleikamma anda-

7 beit {>ata fram managizam. svad j^ta andanei]^ 'izris mais £n^an jah

8 gaj^laihan. 'ibai aufto managizein sanrgai gasigg^ sa svaleiks. urah fds bidja

9 izvis tu^an m unma frial>va« dup^e gamelida ei uf kumiau kixrtu uvarana.

10 sijaidu in allamma nfhausjandans. a^|»an fiammei wa fragib$ jah ik. jah

11 pan ik jabai wa fragiba. fragiba in izrara in andrair^ja xristaus. ei ni gali-

nam fide stetistis. 2, 1. At statni hoc ipsam apnd me^ at itenim in moerore non Teniam act yog; 2*
si ego contristo tos^ et quia est qui delectet me, nisi Lie coDtristatus a me? 3. Et hoc ipsom scripai
Tobis, ut yeniens moerorem non habeam, de quibns debui gaudere, confidens in omnibus yobia, quod
meum gaudium omnium yestri est. 4. At e multa afDictione et angore cordis sciipsi yobis per molfas
lacrimas, non at moereatis, sed ut amorem cognoscatis, quern habeo abididanter ad yos« 5* At si qnis
contristayit, non me contristayit , sed ex parte, at non onerem omnes yost 6. Sufficiens huic tali
yituperium hoc a pluribus, 7. adeo - ut hoc contrarium yos magis donetis et consolemini, ne forto
plnri moerore absnmatur hie talis. 8. Propter hoc precor yos firmare in eo amorem. 9. Idea
acripsi, at cognoscam experimentum yestrum, sitisne in omni obedientes. 10. At cui quid dona«
tis , etiam ego ; et enim ego si quid dono , dono propter yos in facie Christi , ] I. ut non ded-

2) 1* pata — mi$l hoc ipsum apud me, gr.
omn. ifiavvip TOVto, in quo non solum transpo-
iitio yerborum, yerum etiam Gothnm interpretari,
quasi to avTO (1* tovTO avzo) ifioi legisset, no-
tendum est. -— qtmauj gr. post 'izvis.

2, 2. nibai] cod. A niba.

2, 3. jah pata] cod. A Jap ^pata. - — pata
tilbo] gr. post izvts. — faheds] cod. A faheps*

2, 4. ait ei] Cast. 4^ ict., ceterum ei gr. omn.
post friapva. — Jrtapva] cod. A ^rijapva.

2, 1. tzvia maia] oo gr. — jah gaplaihan]
cod. X jag • gaplaihan.

2, 8. tnuh pis] cod. A tnup'pis.

2, 9. duppe] Goth. ® yaQ xai. — sifaidu]
sitisne, gr. omn. el ioti (et iati quidem post «/**
haugandans) ; sic Goth, el indireciae interrogafio-
nis fere solel reddere, yid. M. 27, 49. Mc. 10,
2. 15, 86.

2, 10. fragiba] sec. gr. ante jabai; ceteram
Goth, c Tertidl. "> h (f^) et pro Jfragibo. cod. A
bis fragaf (donavi) legit.

2, 11. gaUginondau] gdUginon Grim. W. J.
XLYI. p. 193 a ligan proficisci et insidiari significare
dicit; recordantes autem, quod ad Mc. 9, 20 docni^
mils, yerba in — men desinentia non ad yerba, sed
ad substantiya referri, an yir doctissimus recte yi»
dent, adhuc dobitamus; accedit quod secundum grao-
cum textum {nXeovexzecv) yerbum non itmdiarip
sed decipere aut eibi facere significans requrito.
Cui significationi accommodatius yidebatur galimgi-
nandaup quod autem quum in ntroque cod. legi
Cast, neget, diud emendandi penculum fednwii,
fortasse enim gaaiginandau legendom est, quod
yerbum quamquam nuUo alio loco inyenitar, lameB
recte ab aigin (possessio) dacitur et nostrui
eignen est, eo autem mdius yiz aliud graeco

Digitized by

Google

Ai Corinthio* H, 9, 13— 3« 3.

247

12 ginandau fram safanin* unte ai sijitm imvitaiidaiis munlns &• a]^|ian qimands

Ilh trauadai 'in aiyaggdjon xristaus jah at haurdai nm uslukanai m iraujm ni

habaida gaweUain ahmia memamma. m j^ammdi ni bigat teitaun bro^ar mei«

13. 14 nana, ak tvistandands &nina galai^ m makidcmja. a]^I>aii gu]^ ayijliud pamma

sinteino ii8taiki)|aiidiH bpojieigans ims m xristau jah daun kunf^jis seims

15 gabairbtjandin Yn, allaim sta^im ^airh nm. unte xristaus dauns sijum vopi gupa

16 in j^aim ganisandam jah m ^aim firaiqistnandam. sumaim auk daims dauf^ausu.
du dau]^« sumaimu|» - j^an dauns ud libainai du libainai jah du fiamina was

17 TaiF|N», unte ni sijum sye sumai mai^andans vaurd gu^ ak us hlutrifiai ak
3^ 1 syaste us gu^a in andyair^ja gu|»s ¥n xristau rodjam* duginnam aftra uns

silbans anafilhan aififiau 'ibai f^aurbum sre sumai anafilhis boko du izvis
2 aij^fiau ih 'izris anafilhis. aipistaule unsara jus sijuf^ gamelida m hairtam un«
3^s^aim kun^ jah anakunnaida fram aBaim manncun. svikunfi fiatei siju^

pianyiii a Satana, nam non samiis inscii cogitationMi eiiis* 12* At Tenieiis in Troadem ad eyanf^Iinm
ChriBti et in porta mihi redusa in domino, non habni requiem spiritui meo, in qno non inyeni Titnni)
fratrem menm, 13* sed yaledicens ei ivi in Maddoniam. 14. At deo gradas-a^ haic semper effidenti
Tictores nos in Cliristo et odorem notitiae suae manifestanti in omnibus lods per nos; 15« nam Christi
odor snmus bonus deo in Us salyatis et in bis perditis; 16. aliis quidem odor mortis ad mortem, aliis antem
odor ex rita ad yitam et ad boc quis aptus? 17. nam non sumus nt quidam corrumpentes yerbum dei, sed e sin-
ceritate, sed sicut e deo in fade dei in Cbristo loquimur. 3, 1* Lidpimas iterum nos ipsos commendare?
ant num egemus, nt quidam, commendationis Uteris ad yos ant e yobis commendationis? 2, Epistola nostra
yos estis acripta in cordibus nostris cognita et lecta ab omnibus bominibust 3« Manifestum, quod esHs

nXBOVBXTSiV respondet, idqne indicare yidetur etiam
l^ossa codids A gafaihondau dnctum a faihu
(diyitiae) et idem yalens, quod bifaihondau {nXeo^
vextuv, yid. 7, 2. 12, 17. 18. Thess. 1, 4, 6).
Ceterum disUnctio literamm a et / in codd. gotbi-
OM iisque rescriptis diffidi li ma est. — unviltmdans
— m] «^ gr* omn.

2, 12. aivaggeljon'] cod. A aivaggeljans c.
gr. qui dia to ^evayyiliov legunt,

2, 13. fvUiandands hnma\ cod. A iviasian^
dands tm (iis) , c. gr. omn. {(xvxoig) ; ceterum cf« ad
Chil. 5, 20, nbi alitor ivisstassei duplid s kk cod. B,
simplid in cod. A scriptnm est. — maUdfrnfa]
yid. ad I, 16.

2, 14. avOiud] cod. A. avUiup* — gahairhU
jandini cod. A gahairkjandtny sic Tit. 1,3 ai»
bairhida. — pairh uns] cod. A c gr. omn. ante tn.

2, 15. armtauM] cod. A ^ ^. — vopi] Cast,
antea pro praepositione (in) babentem errayisse, iam
CrrimfW. J* XLYI. p. 208 yidit, quum enim tvwdia

interpretandum esset, dauns autem in nniyersum
odorem significaret, restabat evy quod Goth, addito
vopi (dulds, iucundus) adiectiyo reddidit, cE £ph»
5, 3 Jtf daunai vopjai (eig oofiijv €i(odlag)';
ceterum yid. ad Neb. 6, 16. — fraqistnandam}
cod. A marjg. ftalusnandam*

2, 1%. auk] ^ cod. A. — dauPaus] cod. A e.
codd. us daupau* — us libainai] e yita, gr.
l^cafjg. — Jah du] cod. Ajad^du.

2, 17. sijum] cod. A sium* — sve] cod. B
^.^ — ak] Goth, c codd. <> (bg. — hluiribai]

yid. ad 1, 12. C ^ mm mij f «m:«m»»>^ M-mj^mmMU W^^»*^»r".

3, 2. jus sifup] cod. B f jusrjupy sio Gal.
2y 8 vaursiveigatixvida et cod. A infra 4, 6
Wiskalians, cf. Mc 10, 44.

3, 3. svHunp] manifestum, cod. A stfH9tnpai
(manifesti), graeco accommodatum ; lectio reoepta con-
stmctionem germanicarum Hnguamm propriam pra^
bet, cf. ad Mc 6,3.— ^j^P^ ^^« -^ ^5* — ^
svarHxla] qmd codd* yere babeant, magna est dis-

Digitized by

Google

348

Ad CoriniUoi IL 3^ 4-if.

aipisiaule xristaus andbahiida from uns uuia gaflotelida ni svartizla ak ahmin

gul>s libandins ni 'in spildom staineinaim ak m spfldom hairtane leikeinaim*

4. 5 af^f^an trauain syalcdka habam pairh xrLstu du guj^a. ni f^tei yair^ai sijaima

j^agkjan "ira af una silbam svasre af uns silbam ak so yairf^ida unsara us

6 gujia j&U izei jah* vairf^ans brahta uns andbahtans niujaizos triggros ni boko6

7 ak ahmins. unte boka usqimi]^ i^ ahma gaqiuji]^. al>]^n jabai andbahti dau-
^aus m gameleinim gafrisahti]^ m stainam var]^ vulfiag. svaei ni mahtedeina
sunjus 'isradis feirveitjan du ylita niosezis m yul^us vlitis is pis ^tauman-

8# 9 dins* vaira nei mais andbahti ahmins yairpai in yulj^aiu jabai auk andbahti

10 vargijios yul^us. imd filu mais ufanst andbahti garaihteins us Tulf^au. unte

11 ni yas yulj^ag {»ata yulpago m j^izai halbai m ufarassaus yul^aus. jabai auk

12 I>ata gatamnando j^airh yulpu. und filu mais |>ata yisando 'in yul|>au. haban-

13 dans nu syaleika yen managaizos balpeins brukjaima. jah ni syasye moses
lagida hulistr ana andayleizn dupe ei ni fairyeitidedeina sunjus 'isradis m

14 audi pis gataumandins. ak afdaubnodedun £rapja 'ize. unte imd hina dag pstta

e^tola Christi ministrata a nobis, intos scripts non atramento, sed spiritu dd Tiyenfis, non in tabolis lafo-
deiS) sed in tabulis cordiam carnalibas. 4. At fidiidam talem habemns per Christam ad deom, 5. mm
qnod digni simas cogftare quid a nobis ipsis, sicat a nobis ipsis, sed baec di^tas nostra a deo est,
6« qui etiam di^os reddidit nos ministros noyi testamenti) non literae, sed spiritos; nam litera perdit,
Temm spiritos riyum-iacit* 7. At si ministeriom mortis in scriptis inscolpta in lapidibns fuit gloriosmn,
adea-nt non possent filii Israelis intneri in fadem Mosis propter j^loriam faciei eios banc cessantem,
8t qnomodo nonne magis miuisteriom spiritos fiat in gloria. 9. Si enim ministeriom damnationis gloria,
in molto magis abondat ministeriom iostitiae e gloria. 10. Nam non fait gloriosom hoc gloriosom in boc
dimidio propter abondantiam gloriae ; 11. si enim boc cessans per gloriam, in molto magis boc exsistens in gloria*
12. Habentes igitor talem spem molta fidoda otamor, 13. et non sicot Moses posoit yelamentam in fadem nt non
ioitaerentar filii Israelis in finem boios cessantis ; 14. sed obdoratae*sant mentes eonun, nam ad bodiemnm diem boc

sensio: Cast, ipse ediderat ^ 9vartizaat, nunc no-
bis indicayit emeodandom esse in svaritzJa; Mssm.
Bair. Ann. 1834 p. 325 in altero cod. wartizaif
in altero svariizla, ad Skein aotem p. 182 avar^
iizlm (an in cod. B ?) legi dicit. Ex bis indidis si con-
leetmnm fMMre nobis Itost, in cod* A svartizla, cod. B
nntem svartizJai scriptom esse yidetur. Grim, qoom
W* J. XLYI. p. 203 9variizai aot avariizvai conie-
cisset, Gram. III. 626 etiam avartizlai proposoit. -^
hairianel cordiom, gr. omn. xaqdiag.

3, -6. a/* uns sUbam] pr. gr. ante pagJJan. — *
waive af um$ silbam] cod. A ^ j^ , yid. ad R. 9,
15. — ut] est, ®gr. omn.

3^ 7. vuipag] gloriosom > gr. omn. ip do^jjf

pro qno Gotb. nisi sermonem soo more yariayit
(yid^vjujieq.), ivdo^rj legisse Tid^tor. — mahit'
detnaftWi. B (et Cast) 4^ mahiedHdeimaj yid. ad
GaL 4, 5 et ad M« 5, 31, — fairvtiijam\ gr*
omn. ante sunjus.

3, 8. n€t\ pro mu aot nt^ boc nno loco in*
yenitor, nee sospidone caret*

3, 9. andbahti] pr. cod. A andbaikija (miiu-
stem) c codd* (t^ diaxovUf^* — am] ez^ cod. A
c ^t^faU til*

3, 10. init. Gotb. ^ xal.

3, 13« Jah ni] cod. A Jan -•»•—!- moses]
cod. A mosez. — andavleizn] Gotb. ^ lonnov*

3^ 14. a/danbnodeAml cod. A in maig:. ga^

Digitized by

Google

Ad Corintiios it. 3, 15-4^ & fl4§

081110 hulistr in anakimnainai |»izos faimjons triggvos visi^ unandhuK^. unte

15 m xrisiau gatoirada. akdi imd hlna dag ]m{)paii6i siggvadai moses. htilistr

16 ligi^ ana hairtin 1m. op^fm mif^panei gavandei^ da fraujin. afoimada ]^ta

17 hnlistr. af^j^an frauja ahma list appan j^arei ahma firanjins. fianih fi^eihals jsU

18 ap^an yeis allai andhulidamma andrairl^ja tuI^u fraujins j^airhsaiwandans po
samon frisaht mgaleikonda af yulf^au m ndl^u srasre af fraujins aliinin.

4^ 1 iulipe habandans I>aia andbahti srasve gaarmaidai yanrptdtn ni Tairl>aiina

2 usgrudjans ak a&toj^im ^aim analaugnjam amskjk ni gaggandans in yarein
nih gaEug taujandans vaurd gn^s ak bairhtein sunjos nstaiknjandans wis

3 sObitns du aDaim mif^visseim manne in andvairj^ja gu^s. a^^an jabai ist ga«

4 hulida airaggeljo unsara. in paim ^ralusnandam ist gabidida. in paimei gu]^
j^is aiyis gablindida firafija fiize Ungalaiibjandiane ei ni liuhtjai im Kubadein

5 aivaggeljons yulj^aus xristaus* saei ist frisahfe guj^s ungasaiwanios. af^f^an ni

Telamentmn in lectione bnias yeteris testamenti manet non - reyelatnm , nam in Christo cessat.
15. Sed ad hodieniiun diem dam legitnr Moses , ydamentmn lacet in corde eoram; 16* at dam conyertii
ad dominom, demitor lioc ydamentom. 17i Al diwunte ftipiritns est; at nki spiritos domini, iM fifceitas
est. 18. At nos omnes reyelata fade s^loriam domini perspktentes Lac eadem inu^e transfbnnanHir
a gloria in gloriam, sicat a domini sforitn* 4, 1. Ideo babentes Jhoc tninisteiiomi sieat misericMdiae«
pfurticipes facti- somas, non fiamas seg:nes9 2. sed absdtimas bis eccoltis dedeooris non ambolantes in
astatia, neqae mendosom iacientes yerbom dei, sed manifestatioQe yeritatis commendantes nos ipsos
ad onmes consdentias boaiinam in fade dei. S* At si est yelatom eyangeliom nostram^ in Us
perditis est yelatam, 4. in qoibos deos boios secoU obcaeeayit mentes borom non ^ credentiam,
ot non incendat iis looem eyangelii gloriae Cbristi^ ipii est imago dei inyisibilis. & Al non

hlininodedun (obcaecatae sunt). — - Jio/a] Cast. ^ sed ad anlattav, qaomodo contendont etiam omne^

papa* qai contra Manicbaeos et Mardonitas rem babae-

3, 15. dag"] diem, ® gr. omn. praeter cod. c rant (mill.) -^ 'Ml iis, ® gr. — Uuhadein] sic

ap^ Ifi. -— ligip] gr. omn. post £se« cod. B et Cast.; nisi eodem mendo, qao 8, 8, s

S, 17. Jrethals] cod. A/reghaJs* — isfl sec finale exddit, aat pro accasatiyo casa (at non in-

est, ®gr. omn. cendat Incem eyangelii sc deos) ant pro datiyo (nt

3, 18. frisahtl Cast. i^Jrisaih; de accasatiyo non loceat luce eyangelii sc deos) acdpiendom est;

Graecorom more posito, yid. ad J. 11, 44. — oA* neotrom adiectiyi Uuhadeins (M. 6, 22) baberi

m] sic recte cod. A; cod. B j: ahmins^ posse yix credimos. Pro Uuhadein cod. A ZttiAa-

4, 1. andbahti] cod. A andbahtei. — voir* deins legit, qood caye nominatiyom esse cen

^«»MM^ Poima} cod. A vairpam^ — uagrudjans] sic codd.; seas, nam sobstantiya in — eins innixa, a yerbis

Cast :^ uttrudjansp sic ys. 16, yid. ad L. 1$, 1. nascontor, est potios genitiyos yocis luAttdei (yid.

4, 2. ntA] cod. A ni. ys. 6), qoae sola forma statoenda est, de liuhaP

4, $,Jabai] Gotb. c. codd. ^ xaL formate. Genitiyos aotem pendet a ni particida, si

4, 4. gup] adest ponctom ad ostendendam boc ita did licet, c£ M. 9, 36 m habandana hairdeis.

yeibom separandom esse a seqoentibos (cast.), ot Mc 12, 19 bame ni biUipai* L. 2, 7 ni VM I'm

Sbii %ov aiuivog tovzov non referator ad ^B6g, rumis% — mngasaiwanins} ^ cod. A c gr.

I. r#w/n mmm<i U^^i* €0d^0ttf it.#.>«A>va 1^4^. €mmfi,,JMtt:. 32

Digitized by

Google

uns ailbaiifl merjain ak lesu sristu fraujaai 'i^ uns 8halk<n8 izvwnam m lesnis*

6 iinte g/jjf saei qajf ur-ricjiza liuha^ skeinaa. saei jah liuhtida m hairtam
unsaraim du liuhaddn kunlfur Tulj^ug gufusi m andyairj^ia lesuk xiisfaus.

7 ai!p9n habandans Jmta huzd m airj^einaim kasam ei ufarassus njai malitaiii

8 gu^ jah ni us unsis* m allanuna ^raibanai akei ni gaaggvidai. andbitanai
, 9 akci ni afslau^idai* Trikanai akei ni bilij^ai. gadrausidai akei ni fra-

10 ^tidai. fiinteino daeuj^ein fraujins lesuis ana leika unsaramma — usknn^
^ 11 sijaL sintdno tbis Ubandans ui dauj^i a^ibanda ui lesiiis ei jah libains ^esms

12 sTikunl^a Tair|»ai m riurjanona leika umaramnMu sraei nu dau]^ m ims

13 raurkei]^ i]^ libains m lasris. habandans nu (ana saman ahman {^alaubeinaiB
bi I>anuqia gamelidin. galaubida m (izei jah rodida jah yeis galaubjam m

14 I>izei jah rodjam Titandans fiatei sa urraisjandg fraujan jah unsis (airh lesu

15 urraiseij^ jah fwragasa^J^ mi]^ izviBt fiatuh (an allata m izrara ei ansts ma-

16 nagnandei (airh managizans aTiliud ufarassjai du Tul(au gujia. muh (is ni
Yair(am usgrudjans akei (auhjabai sa utana unsar manna fravardjada* a|j^

aof ipsof praedieamiui, sed lesam CSuristwn domunm, yeram nos seiros roitros propter lesnni. 6. Nan
^•QSy qoi dixit e tenebiis Incem splendere, qui etiam ilhndt in oordibos nostris ad loceni sciendae glorias
dei in facie leau Ciiriad* 7. At babentea litine thesanmm in terrenia Taaiboa) nt abondantia ait lirtatiB
dei et non e nobis. 8. In omni rexati, sod non angore-preaai; haerentea, aed non teniti; 9. pene-
witio n em^pasri, aed non relicti; deiecti, aed non perditi, 10. aemper mortem dondni lean in cofpere
nostra -* manifeata ait* 11. Semper noa viyentea in mortem tradimnr propter leamn, «t etiam
vita lean manifeata fiat in eorraptibifi corpora noatrot 12» Igitor none mors in nobis operator,
venun yita in yoUi, 13. Habentea none Konc enndem apiritom fidei seenndnm boo acriptom: cre«
didi propter qnod etiam locatus • aom, et nos credimns^ propter qaod etiam loqaimar, 14. adentea
^od hie aoBcitans dominmn etiam nos per lesom snsdtat et constitnit com yobis. 15« Hoc
▼ero omne propter yos, nt gratia abandans per plares gratiam aogeat ad gloriam deo.
iGt Propter boc non fimus segnes^ sed etiamsi liic extra noster homo cMrompitori attamen

4^ 5. tesu jmsiu] rw) gr* omn. — - imw ala/« Jon continentes) ; librarios antem codids B in enrorem

Jtans] yid. ad 3, 2. inductos repetitiooe yerborom leila unaananma in

4, 6. ur - rigiza] sic codd. pro fss rtqtzaf eodem yersu , omisit ea , guibus Goth, graeca ft^v-

gnod genua assimilationis consonantium alias in sola q>€QOVT€g Hva xal ^ ^O)^ tov ^Imov iv %A

yerborun compositione locum habet. — jak] etiam^ odfiar^ ^fioiv interpretatus erat, yid« ad Bom* 9, 15.

^gr» omn«, Goth. c. yers. Arm. 4^ 11. sintemo} Goth. ^ yccQ*

4, 7. habandans] habentes^ gr. omn« ^x^fuv, 4, 12. nu] none, ^ gr. omn.

~ sifai mahtats] r>^ gr. omn. 4, IB* Jah] pr. etiam, ^ fr. omn.

4, 8. aiei] pr. , ® cod. B. 4, 14. fraujan] Goth. ^ Iijaovv.

4, 10. Jraujim] domini, ® gr. — unaaramma] 4, 16. uajpnidjam] yid. ad ys. 1. — appanl

nostra ^ gr* Post hoc yerbom desont in cod. A h. 1. = akXa, Grim, igitur III. 275 minus rede

doae paginae (textom hinc usgae ad 5» I gaiimr^ docet pro akXd neque t^ nee aPPan poni debere,

Digitized by

Google

Ad Cmrinilios n. 4, 17-5^ 0. 251

17 ia Ynntima ananiujada daga jah daga* imie fmta andyairpo weQawairb jah
ureibt aglons unsundzw bi ufarassau aireinis rulj^us kaurein yaurkjada unsis

18 ni fairreitjandam f^ei gasai^anane ak fozei ungasaiwanane. unie ]^ gasai-
5^ 1 wanona riurja sind i]^ ^o ungasaiifanona aireina. ritum auk j^tei jabai air-

j^ina unsara gards f>izos bleif^ros gatairada. ei gatanrjoii us gufia habam

2 gard unhan/luraurbtana mveinana in idminam. unte jah 'in f^amma svogatjam

3 bauainai unsarai fiizai iis bimina uf»hamoB gairnjandans. jabai sTeI>auh jah

4 gayasidai ni naqadai bigitaindau* jah auk yisandans m fnzai Ueij^rai syo*
gatjam kauridai. ana ^ammei ni yileima af hamon ak anahamon ei fraslin-*

5 daidau fiata diyano fram Hbainai. afifian saei jah gamanyida uns du fiamma

6 gu^. saei jah gaf unsis yadi ahman. gatrauandans nu sinteino jah yitandans

7 ]>atei yisandans m J^amma leika af haimjai sijum fram fraujin. unte fiairh

8 galaubein gaggam ni j^airh siun. aj^fian gatrauam jah yaljam mais uslei^an

9 us l^amma leika jah anahaimjaim yisan at fraujin. muh ^h usdaudjam ja^fie

ye iaieriar reHoyahtr (Be et die. 17. Nam boe pfaesens momeBtaneiiDi et leve trbthiae nostrae ad abnn-
Jantiam aeteniae gloriae onas operator nobis 18. non intoentibiis haec yinbilia, aed haec inyisibilia , nam
liaec Tiaibilia conrompibilia aunt, Temm haec inyiaibilia aetema. 5^ 1. Scimaa enim, quod ai terrena
nostra domaa tuius tabernacnli eyertitur) quod aedem a deo habemna, domnm non - mana -* factam aetemam
In coelia. 2. Nam etiam in hoc deploramus habitationem noatram hanc e coelo indnere capientea, 3. ti
tamen etiam indoti non nndi inyeniamur. 4. Et enim exsistentes in hoc tabernacolo deploramas onerati,
in qno non yolumus exnere^ aed induere, at absorbeatnr hoc mortale a yita; 6. at qai etiam efPecit noa
ad hoc deos, qui etiam dedit nobis pignus spiritnm. 6. Confidentes nunc semper et sdentes, quod exsi-
stentes in hoc corpore peregrini sumus a domino; 7. nam per fidem imna, non per yisum. 8. At confidi-
mna et optamus potios exire ex hoc corpore et domestici esse apud dominum. 9. Propter hoc studemus siya

«ti h. L etiam infra 11, 6 et aine dubio appam 1, Ibrtasse propter praeeedena umis^ ad quod refbri

Qy 2 pro tdbpau legendum est, at Cast iam suspi- participinm. — stnd] sunt, ^ gr. emn.

catos est. ronitur autem appan pro dlld prae- 5, 1. airpeina] aic cod. B; Cast. 4^ airieina;

gresso jahai rel pauhjabai (etsi) et significat ceterum notandum est ad gards yerbum masculi-

tameUf attamen* — tnnuma] sic sine dnbio in co« num nunc adiectiyum femininum poni, yid. ad Neh«

dice legitur, nti Rom. 7, 22. Eph. 5, 16. yid. ad 6, 16. — ei] quod, ^ gr. yid* ad J. 13, 29. —

CoL 1) 29; Cast. 4^ intmna pro quo Grun. yV. J. i»] incipit cod. A.

L L p. 187 'innana scribendmn esse patayit. 5, 3. jah\ ^ cod. A.

4, 17. weilawairb jah\ momentaneum et, ^ gr. 5, 5. jah] etiam, ^ gr. omn.; cod. Ajag^ — -

— weikf] aic cod. B; 6rim. MV* J. 1. 1 p. 212 aq. ahman] spiritum, gr. omn. nvevfiatog,

Jeiht coniecit, quae coniectura loco I9 17 probatur, 5, 8. anahaimjaim] datiyus, in qno Cast. of«

vU Jeihis &= ilaq>Qla* — ufarassau] Goth. c. fendisse yidetur et quem Grim. TV. J. I. !• p. 188 fal«

codd. f et g ap. ML ® eig in€QfioXi]v. — aiveims aum ease iudicat, recte habet^ pendet eiiiili a t;a7-

vulpaus iaurein] aetemae gloriae pondua, gr. omn« Jam ac unnt (optamus nobis).

aiiSnov fiagog do^fjg. 5, 9. tmsh] cod. A Hhub; eetenna Goth. ® xai,

4, 18. fairveitjandam] GotL ^ fjfioh (m#m) yid. ad JT. 18, 26. — jappe] aec, cod. A j: ^«

32*

Digitized by

Google

2i^ Ad Coritiihios It. S, 10 — IS^

10 anahaimjai ja|i^ af haimjai vaOa galeflLan unma. unte allai veii ataugfaft
skuldai sijum faura stauastola xrisfaus ei ganimai warjizuh Jk) svesona leikis

11 aiar I>aimei gatavida j^i^Jfe |»iuf^ jafifie un^iufi. Titandans nu agis frai^ms
mannans fidlaveisjam i^ gufia svikun^ai sijum* afij^an yenja jah m mi^

.12 visseim izraraim syikiinl^aiis visan uns. m ei aftra uns silbans uskannjaima

mis ak ley gibandans 'izyis yroftuljos fram uns ei faabai]^ yi^ra ^ans m and-

13 yairfija wopandans jah ni faairtiii. unte ja]^|»e usgeisnodediun gufia ja^^e fol-

14. 15 lafiraj^jam izyis. unte &ial>ya xrisiaus dishabai]^ uns domjandans fiata j^atei

ains faur allans gasyalt |»anmi allai gasyultun. jah faur allans gasyalt ei j^ai

lihandans ni |»anasei^s sis silbam libaina ak I>anuna faur sik gasyiltandin fdh

16 urreisandin* syaei yeis iram panuna nu ni ainuohun kunnum bi leika. T^

jabai uf kunl>edum bi IdOka xristu akei nu ni {lanasei^ ni kunnum ina.

,i.f.m^^.y:/pS.^.i. 17 syaei jabai yro 'in xristau niuja gasJ^afts. ]fo al^jona usli^un. sai# yaurf^un

18 niuja alia, afifian alia us guj^a fianinia gafn^ondin unsis pairh xristu jah

19 gibandin uns andbahti ga£ri]^onais. unte syel>auh gu{i yas in xristau manase^
gaMj^nds sis ni rahnjands un missadedins ize jah lagjands 'in uns yaurd

domestic! sive pereg^i bene placere ei* 10. Nam omnes nos apparere debiti sumiis coram tribunali
Christi) nt accipiat quisqae haec propria corporis ^ Becandam quae fecit give bonmn siye malum*
11* Sdentes ig^tur timorem domini hominibos saademns^ yemm deo cogniti somns. At gpero etiam in
conscientiis yestris co^tos esse doS| 12« non at iterom nos ipsos commendemus Tobis, sed occasionem
dantes yobis gloriae a nobis, nt habeatis adyersas bos in facie gloriantes et non corde. 13. Nam siye
attoniti - snmas ) deo; siye sobrii - somas , yobis; 14« nam caritas Christi continet nos, l5« aestimantes boc^
qnod anus pro omnibus mortuas - est, atique omnes mortui - sunt et pro omnibus mortuus - est, at
bi yiyentes non amplius sibi ipsis yiyant, sed liuic pro se morienti et resurgenti. 16* Igitur
nos ab hoc nunc non nllum cognosdmus secundum camem, yerum si cognoyimus secundum car-
nem Christum, sed nunc non amplius non cognosdmos eum; 17* igitur si qua in Christo nova
creatura, haec yetosta transierunt, ecce, facta - sunt noya omnia; 18. at omnia e deo hoc re-
condliante nos per Christum et dante nobis ministerium reconciliationis* 19. Nam quidem deus fait
in Christo mundum recondlians sibi, non impatans iis peccata eorum et ponens in nobis yeibom

5, 10. ivesona] propria, gr« omn. did, Goth* 5, IS. patetl Goth, c codd* ^ eh — ns] cod*

c. yerss* Idta legit A ® ^. •* libaina} sic cod* A; cod. B if: Ubaimau

^ -Mt •!. t •■ u ^ • I ^ 6, 16. Jahai] Goth, c* codd* ^ xaL — m

^ 6, n. ,w*»«^fliwl cogmtos, qaas, ante. ««.- p^„;„'p, ;J J, ^j ,, 16 ^i. _ a«,] «„.,

jam scnptum esset; post venm exspectandum crat jT^j a -* «i -.«*« ^^

•^ •» t, 'i. coa» .^L c» gr* omn.

wticmpana'-muc. 5^ jg ^^^j ^^^ o lerinr^-;, fortasse scri-

5, 12* eO at, ° gr. omn., pro quo Goth. c. codd* pfum erat unais sis^ aut una sia, yid* ys. seq., c&

^ y&Q. — uakannjaima'] cod* A mai^. anafUhaima^ ad Rom. 9, 15 et Cor. 2, 3, 2. — Pairh} Goth* c

idem significans* — una} sec. cod. A unaia. — codd. ® ^Ijjaov* — Jah} cod* A Jag* — unaj cod.

jah m] cod. Ajam^ni, addens c. codd* in. A atnaia. ■

Digitized by VnOOQ IC

Ad C»riMtJkio$ H, 5^ S0»<6^ 11.

3^

20 gafiij^onais* faur xiista na airinom* sre at gu|»a gaplaifaaiicliQ ^airh tins* bid-

31 jam £rar xnsta gi^Tair^an gu^« unie I>axia izei ui kunpa fravambt. faur

6^ 1 iius gaiayi^ fraraurlit ei veis Taur|>9ima garaihtei guj^s m fioima. gavaurst*

2 Tans jah ^an Hd/andans ni syarei anst gu^s niman issyis. mela auk qi^if^
andanemjamma andhaudda pus jah m daga naseinais gahalp j^eiiuu sai nu

3 mel vaila andauem. sai nu dags naseinais. ni ainhun |iannu m yaihlai giban-

4 dans bistiggq dl ni anavammjaidau andbahti unsar* ak Xu allamma ustaikn- ^/^
jandans uns sre gufis andbahtos m stiyiija managamma m aglom in nauj^im

5 m aggyifiom m slahim m karkarom m unsuijam m arbaidiitn m yokainim in

6 lausqif^rein in syiknifiai in kunpja in laggamodeia in selein in ahmin yei^

7 hamma in irial>yai unbindarydsai m yaurda sunjos in mahiai gu]^ pairh

8 yepna garaibteins taibsyona jah bleidumona fiairh yulfiu jah unsyerdn pairh

9 yajamerein jah yailamerein sye airzjandans jah sunjeinai sye unkimf^ jah
uf kunnaidai sye gasyiltandans jah sai libam sye talzidai jah ni afdaujddai sye

10 saurgandans 'ip sinteino faginondans sye unledai ip managans gabigjandans

11 sye ni yaiht ''fltbandans jah aUata disnimandans. maoip unsar usluknoda dn

recondEationis. 20. Pro duristo Iptar legati - siimiui ; vt in deo exhortante per nos , precamiir pro Ghristo
reconcOiari deo. 21. Nam hunc, qui non norerat peccatnm, pro nobis fedt peccatum, ni nos fieremtn
iastitia dei in eo« 6, 1* Adiatores etiam yero precantes non temere gratiam dei accipere tcMb, 2. tem-
pore, enim didt, accepto aadiyi te et in die salatis adiayi te; ecce nunc, tempos bene acceptom, eooe
none dies salatis« 3. Non ollam atiqae in qnoqnam dantes offensionem, nt non yitnperetor ministeiiam
nostrom; 4. sed in omni praebentes nos nt dei minisfri' in patientia multa, in tristitiis, in necessitatibns,
in angustus, 6. in plagis, in carceribos, in tnrbis, in laboribns, in Tigiliis, in ieinnio, 6. in castitate, in
sdentia, in longanimitate, in probitate, in spiritn sancto^ in caritate non-*ficta, 7« in yerbo yeritatis, in
yirtnte dd per arma iastitiae dextra et sinistra, 8. per glonam et infamiam, per maledictionem
et benedictionem, at seducentes et yen, nt ignoti et cogniti, 9. ut morientes et ecce yiyimas, ut
dodi et non mortni, 10. at moerentes, yerum semper gaodentes, nt panperes, yenun moltos
locopletantes , at non qaidqaam Iiabentes et omne continentes. 11, Os nostrum apertum • est ad

6, 20, bidfam} cod. A c* codd. hidjandan»
(precantes)* — • gaffavairpnan\ reconciliaii, gr«
xcncdXdyrjre, cf« ad M. 5, 24*

6, 21. tzeil coA A tze. — gaUwida fra*
vawrM\ <x> gr. omn.

6, !• jali\ cod. A jap% -** bidjandafuH pre*
cantes, gr. naQaxaXovfuev* •*— 8varei\ cod. A ware*

6, 2. mela — qipip] ro gr. omn. nisi fortasse
liaec yerba transponenda sunt, cf. ad L. 9, 36. -—
andanewii sic recte cofl. A; cod. B ^ andnem.

6, 3. patmu} otique, ^ cod. A c. gr. omn. -«-
buUggq] sic cod. A, teste Mssm^ B. A. pt 326,

non uti Cast, adootat hisiugq; cod. B ^^ higiiugqei
(nti Cast, didt, non butiuggqei, at edidit) aut ot-
etiggqei, ut Mssm. Skeir. p. 182 indicat, ceterom
iUnd ei ex repetitione eamndem yocom ortom est,
yid« ad 10, 12. -^ wtaar] nostnnn , ^ gr.

6, 5. lausqjpretft] ieianio, gr. omn. vfjatslatg*

6, 6. jfriapvai] cod. A firijapv&u

6, 8. uiit. cod. A addit jak (et).

6,. 10. vaikt aikandana] sic codd., ati Grrim.
W« J. 1. 1. p. 188 iam pridem eoniecerat; Cast ^ vaik^
im kandane.

6, 11. mtmpl pro pnmpi, L. 1,^. 6^ 45. —

Digitized by

Google

3S4

AJi C^iJiiXiot n.Ji, 1J--7, 2*

' 12 imhu kaurinf^iw. hairto unsar vxrwaumiAsu m j^ir^htaii^ jus m ims i]^ (m*

13 Itanda 'in ludr^ram izvtatmm. af^f^ttn j^aia samo andalamm sre frastim ^^a.

^ 14 ummmai^ jah jut. m rair]^]^ gi^ukans imgalaiibjaiidaiiL imfo wo da3o

15 gavailitem im]^ ungaraihtem aij^au wo gamaindu^ ludmda mi]^ riqirau wouh
f>aii samaqisse xristaa mi]^ baSiama ai^^au wo daile gsdauBjandm ndjf un-

16 galaubjandSn. woidi l^an lamaqiisse al}» go|0 nap gaU^am. imte jus allis
gul^ft fliju^ liBandins, qi^ auk guj> {^atei bouta m m, jah- uma gagga jah

17 yair|Mi tze gafi jah ek Tair^nd mis Bnanagei* jjonh pis y^sgu^p u& midumai
ize jah a&kaidil^ uris. qi]^]^ £rauja* *jah uDbramjammft m attekai^ jah ik

18 laidnima 'izyh jah Tairl>a izvis du attin jah jus vaiifii^ tbA du sumun jah
7, 1 dauJ^trum* qi]^]^ frauja aflbraldaiids. po habandans uu gahaita. liubans* hrain-

jam umds af albonma bisauleino kikis jah ahmius ustjnhaudaiw ye3ii|a m
2 agisa gu]^. gamoteiina m 'izviB. m aJnummehua gadLoj^um ni ainnohun

TO89 Corintbii, cor nostram dilatahiiii -* est. 12. Nou premimini tos in nobis, remm preminuni In ns-
ceribus Testris. 13« At banc eandem remoBerationem , ud filiis dico, dOatatA^^m tos. 14. ]Ve fiafis
sodi non - credentibos , nam quae partidpationom iustitiae com ininstitia aot quae sodetatom lad com te*
aebrist 15* Quis antem consensuum Cbristo cam Beliamo aot qaae partiom credenti com non - credentet
16. Qate aatem consensoom templi dei cam idojis? nam tos templum del estis TiTentis* IKdt enim deof,
qao4 babil^ in iis et intro eo et fio eorom deag et ii fiant mibi populos. 17. Propter boc ezite e media
•Oram et separate to8| didt dominos, et imparom ne attingatis et e^o acdpio tos 18. et fio Tobis
ed patrem et tos fitis mibi ad filios et filias, didt dominns omnipotens. 7, 1. Has liabentes
igitar promissiones 9 cari, jponficamus nos ab omni s(^'dium corporis et spiritos, perfidentes
sanctificatienem in timore deL 2. Locam - InTeniamos in Tobis, non ullam laesimas, noA nllnm

mrrumnoda} sic cod. A; cod. B nsrumnoda (Cast.
^ usrumnada qaia in cod. extrema Terbi pars per-
spicne legi nou potest) infra ts. 13 idem cod. recte
urrwntunpf Tid. ad L« 8, 24.

- 6, 12. jus] tos, ® gr* omn.

6, 14. Wiipl pr. cam, gr. omn. xai* — mppau}
not, gr. 3i*

a, 15. wank panl cod. A weup^pan, sic
▼s. seq. -^ baUiama] forma haUiam pro graeoo
BuUaQ ant BdXial CastilUonaeo, quia omni ety-
mologiae aaeteritate careat, omnino reiideada Tide-
tor, nos defendi ponse illam iodicamos, nam si
Gotih. BeklOf quod latini aoctores babent, legit^
addils m proferre poterat bmUiam, potissimom quum
terminatio a Toeali indpiens adderetor; sic ainleim
mis el sdlamU, pro zov ^Eali et Scdd scKi|»slt, cL

naueJis pro tov Ni5e. An nominatiTo baMUam^ aiso'
leimy salam scriptaraH fuisset dubitamus.

6, 16. wonh pan] Tid. ad ts. 15. -^ oSb]
pr. templi, condnnitas sermeais alk daliTom reqoi*
rit, nee est dubium, qain Gotb. ita scripserit, fi-^
brarios aotem fermnla alhs gups in seqaentibos
deceptos etiam b- 1* eam posoit. — sijup} cmL A
stup. — auk} enim, gr. xad^aig. — uma gaggal
Cast. :}: ict*, tnna particola cam Terbis nea cempo-
nitur, neque quia quietem (Tid. 1, 6, 12) non omh:
torn flignificat, b. 1. cum gaggtM componi potest,
dicit enim apostolus, se in ns dreamire, Tersan.

6, 17. i'mtk pis} cod. A mmp-pis.

7y 1. kabamdans nm} ro gr. omn. — Usms^
Jetno} sic recte ced. A, cod B trwaspositioiie Kteni*
nm • «t 2 male bilauseinop c£ h i s mt l j a m Xlt I,
15 et bisauJmm J^ 18, 28.

Digitized by

Google

Md CorihtUo» II. 7r 3^10.

2$$

3 fravwdidadiim ni ainnolmn bifjailiodediim. ni du gayargjeoiiid qi^a< Jturaqaj^

4 auk liatei m hanstam miBaTaim 8iju{^ du gasviltan jah Mmaoa libaa* miwaga
BUS trittittms du jzvib^ managa mk yroftuli &ur iztis. u^ulHt>s un gajilaihtais.

5 ufarftilli^s un fidiiedais m allausos maoagons i^lons ntisaraizos. jah aid; qi-
Tuapdam vmm Im makidoiiyai ni Taibt habaida gMreilainais leik undar ak m

6 aUamitaa aniapragj^anai utana Yaih|aB5 tnuana ilgisa. aksi sa galJaihands hnai*

7 Tadaim gstjfr^&Uda xam gap m qiuna teitiiiuu 9^pau. m j^atain^i lu qwati % ak
J^i m gaj^laihtei j^izaaei gaj^raisti]^ Tas ana usris gateihands. un9 izvara gaiiv
neia izvarbaa gauno{A izrar .^Ijan £ftur mik Bvaei mis mab iagiinm var^.

8 uuie jabai gaurida isEris m ^aim bokom. ni idrelga mik jab jabai idreigoda*
gasaiwa auk j^tei, ao aipiatade jaina jabBx dul^loililai >reilai gaurida usvis.

9 nu fiigmo. ni unte gauiidai yesu^ ak unte gauridai fesyopvdu idreigaL saur-
10 gaidedu]^ auk bi gap ei m vaibtai ni gaalei|ijaindau hs unsis. unte so bi gu^

corropimos, non ullum decepimas. 3. Noit ad condemnationem dico^ praedixi enim ijnod in cordibbs
nostris estis ad morieDdain et ana YiyeDdaiii. 4* Multa mihi confidentia ad tos, mnlta miU gloiiatio pro
roBis, impletos sum consolatione, impletiu sam ^ndio propter omnem maltam tristidaiii nostram* 5. Et
enim Temenfibus nobis in Macidoniam non qoidquam babuit reqoiei corpus tiostmniy sed in omni ve-
X9iif extra certamina, intus timores. 6* Sed bic consolans bomiles consolatos - est nos dens in adrentn Tit]|
7. at non sohun in adventu eios, sed etiam in consolatione, ^a admonitos fait in Tobi% nuntians nobis yestram
desiderium, yestram fletum^ yestrom stadium pro me, adeo*at mibi mfigis g^andere factum • esset. S. Nam
si contristayi yos in bis Uteris, non poenitet mo at si poenituit^ yideo enim, quod baec epistola ilia si ad pauoum
tempos contristayit yos, 9* nunc gaudeo, non qnia coBtristati foistis, sed quod contristati foistis ad poeniten*
tiam* Moeroistis enim secundum deomi at in guoquam non cast^mini a nobis, lOu nam bic secundum deom

7, 3. sijup] sic rede cud; A; cod B sine
,,..^u Mffum. -<-* gasviltami cod. A mipgasmliam
(simnl mori, avvanod-at^Av) ^ atraqua lectio codd.
graecorom auctoritate comprobatnn — jdh samana
libam] cod. A jas " aamana (:^) libam. Cast. :f:
UU m man a l iban (yid« ad Mc. 9, 25).

7, 4t managons] multam , ^ gr. omn«

7, 5. mctkidonjatl cod. A makatdonjaij yid,
•d 1, 16.

7^ 6. gaplathands], sic recte cod. A; cod. B
^ gapiaihans, jid. ad Mc. 12, 24.

7, 7. tzvarana] exspectaveris tzvara ad gau^
nopa relatiun; Grim. W. J. L L p. 193 ut Hvarana
recte* liabeat, gtmnopa librarii meu^oitt \e8Se indicat
pro g a mtm p ^ nobis ad eos soloecismos pertinefo
yidetnr, de qaibus ad Neb. 6, 16 Azians. —
varpi fieret, ^ gr<. oam*

7, S. jcAat] Gofli. c# cod. c ap. Mi. ^ xaL —
Kotsi] ® oedi A. — Jak jabai} gr. ema. ti acer^
xbrmola. Iioe, verboram ordiae inyenitor etiam 12^
11, quum L. IS, 4jabttijah legator. — gasaiwa
auk] cod. A unte gasaiwa (nam yideo). — dul*
Jeiiilatl cod. A du leUilai; lectio recepta, quod
iam Cast, adnotayit, pro duh leiiilai (yld. ad Cor*
1, 7, 16), coi inest xal particola {'M); nfyn etsi
ad J. IS, 26 iiA enditicum piro nai eitam signi-
ficante particula poni posse negayimus, tamen eos
locos exdpimas, qiitba»: 3tai cum el coniongitnr.
Us enim Goth* f'ah aot plane omittit, aut 4m(a
jabai ponit (yid., sopra), mule bis locis Gotb. in
illo xfxt grscyem- qmndam aaistun aon posuisso
apparet.rti<i w / i <^ « l/ ' w <ii« ;*f >i •■»»»» ^^^f^^^^l^^i^^^*^

7, 9. murgaidedupH sic recte cod. A; cod. B^^'^
^ saurgidedup. — 'in] ^ ood. A.

7, 10. sol ^^ cod. A. — gaiulgidai] cW. A

UMlU

Digitized by

Google

3S6

Ai Ci^tif^thio^ II. 7, ii^8, 3.

skwfga idrd^ da gamsfai gatulgidai usfiuhada if» ^h hbrwam ssingi dauj^a

11 gasmij^o]^. mkw aiik ailbo f>ata bi gap samrgan izvis -welauda gatavida; izvis
usctaudein akei sunjon akei umneYein akdi agis akei gaimem akei alyan akei

12 firar^t 1^ allamma utaiknidedufi mis Uotrans visan j^amma toja; a|»]^an
jabai melida ni ui ]^ anamahijandiiiH ni 'in j^is anamcafitidMw ak da gabairlit-
jioi usdaudein unsara. f^oei fonir vms habam rij^ra Itsris m andrairt^ gu]^«

13 unibL j^is gaj^rafttidai sium a^f^wa. ana gaj^rafetoiiiai unbarai Stasus mala fagino*-
dedum ana fdbedai teitaus.- aaite anaweiiaij^s rai^ abma & i^Non aUaiadi mis.

14 iinte jabai'i^a imma fram uris yraiwojf. ni gaaiviskoj^s Taxf> ak srasve allata
izvis m simja! jDodidedum sva jah woif ttdi unsara so da teitau sunja var]^.

15 jah brusis is u&rassau du mis sind gamuhahdins }io allaize *izTara ofiiausein
- 16 sve iiu|» (Eigisa jah ireiron andn^nu]^ ma. ifegmo nu ante m allamma gatraoa

89 1 m izris. af^I^an kannja mni. bro|>rju8. ansi guj^s pb gibanon in aikklesjon

2 makidonais. |>atei m managamma kostau aglons managduj^s fahedais ize jah

3 pata diupo uidedi ize usmanagnoda du gabein ainfalj^eins ize, ante bi mahtai

mderor poenitentiam ad galntem ilrmam e&dtj yemm Jiaiiis mmidi moeror mortem parat. 11. Tide einm
Ipsnm hoc secundam denm moerere yos qaantam perfedt yobis sollidhidinem , ged defendonem, sed indi-
gnationem, sed timorem, sed desideriom, sed shidinm, sed yindictam; in omni praestitistis yos pores esse
Iioc opere. 12. At si scripsi Don propter banc inioria-afficientem, non propter hone inioria - affectom.
Bed 'ad ostendendom sollidtodinem nostram, qiiam pro tobis babemos erga yos in fade dei. 13. Propter
hoc moniti somoS) at in eonsolatlone nostra molto magis g;ayisi - somos de gaudio Tid, nam refectns fait
Spiritos eios ab omnibos yobis. 14. Nam si qoid' ei de yobis j»Ionatas som, non pndore - affectos fiii, sed
ticot omne yobis in yeritate locoti-somoS) sic etiam gloriatio nostra haec ad Titom yeritas fait) 15. el
yis<;era eios abpodanter ad yos sont remini«centis hoc omniom yestrom;obseqoiom, ^t com timore el tr^more
inncepistis e«m. 16. Gaodeo igitor, nam in omni confido in yos* 8^ 1* At notifico yobis ^ fratres, |;n-
tiam dei hanc datam in ecclesia Maddoniae , 2. qood in molto experimento tristitiae moltitodo gandii eoraoi
et haec profonda paopertas eorom abttndayit ad diyitias simplidfatis eorom; 3. nam secondom yirtoteni

gtavUgida' ad *idreiga relatmn, qoom galulgUat
•d ffanhiai re&renAim sit. — wituhada^ yia% ad
J. IS, 36.

/ 7) 11. sahvi cod. A i, saiwa (yideo). — hlw^
trofw] sic codd.; Cast^ rp hautrana, yid. ad 1^
12, — vhani\ Goth. c. codd. ^ ey,

7, 12. jabm] G«th. ^ xai. -^ mdida} Goth«

• i/itt.

.7, IS. «««& pU\ cod. A tttup'^pU. ~ sium\
cod. A sijum. — appan] at, ^ gr.; Goth, conspi-
ml ^«m lis codd. , qoi di h. 1. ponont et infra post

TtSQioaotiQwg {filaua) omittont. — and\ pr. ® cod.

A. — umarai} nostra, gr. vfiaiv*

7, 14. tzvis] gr. omn« post roHdedmrn^m,^
7, 15. Jah bruaf9] cod. A Jab "brusis* — SwiJ

sic recfe cod. A; cod B ^ tne.

7, 16. nu} igitor, ® gr»
a, 1 .kan^a] notifico, gr. yy(aQl^ofi€P» —

mkhleyon\ sic cod. B; cod. A oniainp
gr. omn* aikileyom (ecdesiis).

8, 2. Jah paia] cod. AJmp^Paia.

Digitized by

Google

Ai Corinihios H. 8s 4— If. ^JJJ

4^ rdtrodja jah ufar maht silbaTiljos' vesun; mip managai usblofdnai. bidjandans ^<.r,, ^. ^^. .
5' iiiis niman ahst soma jah gamain^ andbahtjis m j^ans yeillanB; jah nisvasve
tenidedum ak sik silbans atgebun frumist £raujiii. pajiroh \wk uns pairh Til«

6 fan gups, svaei bedeima' teitaun ei svasve faura dustbdida. svah ustiubai m

7 izvis jah po anst akei sye* raibti3 m aHamma managnip galaubeinai jah
vaurda jah kimpja jah m allai usdaudein jah ana j^izai, us izris m uns £riap«

8 yai ei jah m pizai anstai managnaij^. ni syasye fraujinonds c[i|>a izyis ak m

9 pizos auj^raize usdaudeins jah 'izyaraizos &ia{iyos airknij^a kiusands. unte
kuimu{i anst fraujins imsaris i'esuis sxistaus patei 'in 'izyara gatmledida sik

10 gabigs yisands ei jus panmia 'is unledja gabeigai yahrl^aip. jah ragin 'in
pamma giba. linte |>ata 'izyis batizo 'ist. juzei ni j^atainei. yiljan ak jah tau«

11 jan dugunnuf^ af faimin jera. 'ij^ nu sai jah taujan ustiubai]^ ei syasye faura«

testor et snpra virtntem Tolantarii faenmt, 4. com mnlfa exbortatione precaates nos accipere g;ratiam
Buam et comnranicationein ministerii in bos sanctos. 5. Ef non aicut sperayimns, ged se ipsos dedernnt
primiim ddminO) delncle antem nol^is per yolantatem deiy 6. adeo^nt precarenmr Titaoi) Qt sicat antea
incepit, tuc perficiat in yos etiam banc g^tiam. 7. Sed nti qnidem in onmi abondatis, fide et yerbo ei
cognitione et in omni sollidtadine et in bac e yobis in nos cari(ate^ at edam in bac §^atia
abnndedg. 8^ Non alcat dominant dicer yobis ^ sed propter banc aliomm sollicitadinem etiam ye^
strae caritads sinceritatem probans. 9^ Nam eog^osdtis gratiam domini nostii Jesn Cbristi, qnod
propter yos panpenan -» fedt se diye» exsistens, at yos bac eios paapertate diyites fiatis. I0« Et
consilinm iii boo do^ nanf boc yobist melinfl est, yog - qui non solum yelle, sed etiam
lacere incepistiit a praecedente anno« 11. Yerom nunc ecce etiam facere perfidatiS) at sicut ad"*

8, 3. atlbavtljasi quod adyerbiumne esset (uti — anal in^ ^ gr* omn. -r- friapvatj cod. A. frin

aJJdleiios Pbilipp. 3, 15) , an adiectiynm, quum Japvau

Cast, dubitasset, Grim. W. J. p. 202 et Gram. III. 8, 8. svasve frauftnands] sicut dominans, gr«

696 pluralem substantiyi- esse recte monnit, re- omn. xcrr* ijtiTayijv; Gotb. c Vulg. — i'zvis} yo-

ctius autem pro silbavilis formam silbavtlds po- bis , ^ gr. omn. — ^ usdaudeins'] sic recte cod. A,

aoisset, yid. Gram. I. 599 sq. — vesun} fuerunt^ cod. B ^ usdaudein. — > friaPvos} €od« A fri*

^gr. omn. japvos.

89 4. usbJoietttatl cod. B :|; usbhpetnai. — « 8, 9. giAetgai] cod. A gahigai.

iPitf»M»i] acdpere , ^ gr. , qui babent cum uns post 8, 10. Jah ragin} cod. A jar^ragin. -^ viU

veihans ponunt; Ulf. c. Ambrst. — seina} suam^ Jan — laujan'] ro cod. A c. gr. omn.; cod. B cnm

^ gr« omn* cf. ad 1, 'fy 16. yers. Sjr. et Arab, (ab ea, quam edidit yyalton prorsus

8, 5. Jah ni] cod. A Jan « ifu -^ paprok diyersa , exstante in bibliotbeca Ambrosiana in cod.

ban] cod. A paprop^pan^ ceterum gr. omn. xali pentaglotto epistolas Pauli continente. cast.). Cete>-

&otb. c. yerss. lat., cfl tamen L. 4, 9, abi paproh mm Gotb. ^ to atr., sic ys. seq.

= xaU 8, 11. fauratsf] adest, » gr. omn. — c7i#]

8) 7. raiktis'] bac pardcula Tteo encliticnm red«- sec. ad, gr. to; Gotb. c. cod. n ap. Mi. et yerss.

ditur, sic L. 1, 1 unie raihtis Qn€idi]7ts())* 18, lat roi; legit. — habatpj babetis, cod. A habai

14 pan raihtis (?^ef ). •-* fti] sec in^ ^ gr* omn. (babeat) *c. yers. Copt.

I. 33

Digitized by VnOOQ IC

ijsa

Ad Corfntiio* Ih %, 13>-S3.

12 ist muns ^u ril^ sva jah du ustitihan us pammei Babai]^, jabai auk vilja

13 m gagrdtftai int. syasre heim. raila andanem ist. ni syasTO ni habai« id sya

14 auk ei anfiaraim llusila jf]^ Itasvis agio ak us 'Anassau. & fiamma m mela
izrar u&rassus du jainaize ]^arbom« ei jah jainaize ufarassus yairj^ai du izra*

15 raim I>arbom ei vau*f>ai ibnassus. svasve gameli]^ Vst. sad £3u ni managizo

16 jah saei leiiil ui fayizo* a{i{ian ayilind gu{ia. izei gaf ffo samon usdaudein

17 faur Izyis in hairto teitaus* unte raifatis bida andnam aff^mi usdaudoza yi«

18 sands silba yHjands galai]^ du izyis. ja]^-]^an imf^sandidedum inmta bro^ar.

19 t^izei hazeins ia aiyaggeljons audi alios aikklesjons. aj^j^an ni j^at-ain ak jah
gateyips fram aikklesjom mifi gasin|>am uns mi]^ anstai j^ai andbahtidon

20 fram uns du fraujins yulf>au jah gairnein unsarai* biysmdjimdam J^ata ibai

21 was uns fairinodedi 'in digrein j^izai andbahtidon firam umk garedandans auk

22 goda ui patainei in andyairj^ja gu|>s ak jah 'in andyair{ija manne. msandide-
dum |>an xcdp ha bropar unsarana* panei gakausidedum m managaim ufia

68t AnimM ad eapiendma, sk tikm bA perficieBdiiin, ex quo habetku 12* Si enini yolmfas in p»«f#
est, tkut babeat, bene acoeptmn eel, non niont non liabeat. 13* Noii ric eaim at aiito qtilee, Tcroai
tobie tiistitia, Bed ex aequalkate; 41. £b boo nnAo tempore Testn abundMilia ad illonnti inopas, lit etiam iDo*
nmi abandantia fiat ad yestras inopiae, «t fiat aeqnalitas, ]5« aicnt aeriptum est: qui multom, non ploi
et qui paneam, non nunus* 16« At ^ada deo, qui de£t banc eandem solHdtiiAneni pre rebis itf oer
Titi, nam qnidem precem accepit, 17. at setidlior exsisfeat ipse Tolens profectvs • est ad tos, IS. et anfett
nnsimus-cam eo fratremy oeiM lens propter eran^Moni per omnes ecclesias* 19* At non boe-solfifl^
sed etiam ordtnatas ab ecdesiii inter u^drni • peareg^atieBis nobis com^ gratia bae aonistrafa a ne*
bis ad domini gloriam et promtitndinem nostrami 20. deyitantiboa boc, ne qnis nos yitnperaret
in abondantia bac ministrata a nobis. 21. Carantes enim bona non solum in fade dei, sed etiam
IB fade bemSnom. 22« Misimns antem com iis fratrem nestnaB^ quern probayiravs in noKs saepe

8, 12. vHJal sic codd., Cast, j: tOJan. -^
gagreiftat] sic Gtim. W. J. p. 192 et Gram. III.
Il4 recte eoniedt (cf* L. 2, 1) et Mssm. B. A.
p. 325 dicit in cod. altero ita scriptum esse Ttderi,
qnom alter bac parte motilatoB sit; Cagt»gagrei.*1au
•^ eraave],6otb. * iccr et panllo post c* codd*
Tig* — t9ii see. est, ^ gr. omm

8, 13. $va] sic, ^ gu esui., nid 6otb« waei
Interiecta odt parficola dh^mit; de simiii tmesi Tid.
ad L. 1, 2a

8, 15. managiz&'^Jmvizo} pins — minttSy gr«
omn. htlaovaoe — i^Xontovfjtre* — Jah saei] eod. A
Jas'Saei.

8, 18. auQkrdl cod. A atHmp. -^ l>:tft} ood. A
I'se* — J^aur tzvui\ cod. B ^ :^

8, 19« imp gunnpamy inter secies, oad. A
cw gr. oBiB. mipgminpa (coBsodos)* "^ dui Gi^Bbm
c codd. * uvzavm

8, 20. bivandjandam] deritandbus^ ad pfro:
praecedens ims reiataBi, cod. A hiuaitdjamdi
(deyitaates) c. gt. oain., ad sequentifa pectfaens, c£
ad 4, 18. -^ digrein] sie in cod. A peeteriorem bm»
nam recte emendasse pro digtjin (qaod in cod. B
lsg;itvr et prima maiM etiam in cod. A sctiptmn
tmX)y iam Grim. W. J. p. 194 indicavit

8y 21. ^J^] dei| gv. xvijiov.

Digitized by

Google

8^ 17. sOhu mlfarndsl Cast rf: id.

8, 18. Jap-pan} cod. B (7) ^ gap-pam, cod. A
(?) 4: gak pom. — pizeil cod. A ^ [wutu -* is)^/ts '^.si
propter, gr. omn. |y (in).

Ai Coriutliot 11, 8, 23--0, 5.

359

tisdaudmia vismdaa ap]^ nu sai filaus mais usdaudozaii tranaiiiai managai
23 7n jzri». jBip^ bi teitu, saei ut gaman mem jah garMrstTa in Xzyib jap^e
34 baro^us iinMrai apaustauleis aikklesjono tuI]^ xristaus* aj^l^an mtaiknein

itiaj^Tos izraraizos jah tmsarakod woftu^'os faur 'izvh m uut ustaiknjandaiis
9^ 1 in andvairj^ja aikkIesyoiM>. a|>]^aii bi andbabti. j^atei rahtoda du reibaim. ufjo

2 mis ist du mdjan izyis. tmte rait gaimein izvara. fnusaiei &am iscvis w opa
at makidonmm. mite axaja gsonaimda ist fram fairnin jera jab f^ata us izvis

3 aljan gavagida j^ans managistans izeL apj^an fieoiragasandida bro^nms ei wo£«
tidi uusara so fram i'zrk m yaurj^i lausa in ^izai balbai ei syasve qaff ga«-

4 manvidai 8ijai|>. ibai jabai qimand mi^ mis makidoiieis jab bigitand izris
unmaiiTJans. gaaiviskondau reis. ei ni fp^^esn jus. in |iamma stomin |>izos

5 woftuljos» naudif^aurft nu man bidjan broj^runs ei galeij^aina du izyis jah
fituragamanyjaina j^ana £auragab«itanan aiylaugian izvarana j^ana manvjan

soUidihiiii exfiisteiiteni 9 at nimc ecce iniilfo magfs sollidtiorem confidentia niiilta in toi; 23. aire pro Tito,
qui est sodas mens et adkitor in vos; sire fratres nostril apostoli ecdesianun , gloria CLristk
24. At ostensionem caritatis vestrae et nostrae gloriationis de Tobis in iis exlubentes in praesentia
ecdesiamnu 9, 1* At de ministerio, quod pertinuit ad sanctos, saperfluom milii est ad scribendom
Tobis; 2. nam sdo promtitadineni yestranii qaa de yobis glorior ad Maddones, nam Adiaja prae*
parata est a praecedente anno, at haec ex vobis aemnlatio oondtarit bos plurimos eoram. 3. At
praemisi fratres, nt . gloriatio nostra haec de Tobis non fieret inanis in hoc dimidio, nt, sicnt
dixi, praeparati sitis, 4. ne si reninnt com me Maddones et inyeniunt vos imparatos, pndeat
nos, ut non dicam tos, in Lao confirmatione bidvs gloriationis. 5. Necessitatem igitor pato
rogare fratres, ut eant ad ros et praeparent hane promissam eidogiam yestram bane paratam

S, 22. wdaudanai] sic recte cod. A, cod. B j:
u$dauda. — filaus maul] de qna nbertate loquendi
yid. ad M. 6, 26; cod. AJUu.

8, 23. Jah gavaurstva] cod. A jag^gavaursiva ;
eMeram gavaurstva gr. omn. post ^zvis. — vulpua]
cod. A vulpaus (gloriae) c. Veles. et yerss. latt
ap. Mill, nisi vulpaus pro vulpus scriptom est,
yid. ad Mc. 7, 32.

8, 24. Jriapvosi cod. Afrnapvos^-^mst^iikn^
jtmdans] ostendentes, gr. ivoeigaad'S*

9, 1. appan] Godb. ant ^ev ant yig omittit,
vtramqne enim graecam particalam per appan red-
dit; yen tamen est similios, earn fiiv omisisse:
prianim qaia yoQ in omntbos iis eodd. legitnr, qoi-
boscom aliis etiam lods consentire solet; demde
^gmm di ys* 3 iUi juip oppositom, itenun per aj^«
[Mm conyertit, nuUus artem nofci^ innotmt locus.

obi fiiv — di per aPpan^^appoH redditom esset^
Bed ant fiiv aut di respondet; accedit, qnod Grotb*
fdiv saepius omittit, c£ 11, 4. — du meljani Cast.
4: ict; ceterum Gotb. c. codd* tov pro t6 legit,

cf: a, 11.

9, 2. wopa] glorior, cod. A wopam (gloria-
nnr). — maiidannim] sic cod. B pro maHdofum^
yid. ad Gal. 5, 1 5* '^ axaja] cod, A aka fa, ntramqne
recte habet, sic pasxa, zaxorias et pasta ^ zaha^
rias Bcnhiinr* ^^ gavagida] cod. A usvagida^ idem
significans. — tzeil eomm, ^ cod. A c gr. omn.

9, 4. Jah bigitand] cod. A Jab "higitand* —
mu n an vjans] cod. A 4^ unmamjands^ yid. ad L.
K), 2» — gaaivisbondau] cod. A ^^ gaaividtanda^^fJf ^^^f ' m^ fr.i^
— - pizos tvjtuffos] hmm gloriatienis, ® gr* et
cod. A ^ pisM.

33*

Digitized by

Google

6 visan srasve vailaqiBS jah^ni svasve bi&ihon. j^atap-]^ saei sauj^ m ga«
j^agkja* us gaj^agkja jah sneij^i]^ jah saei sau]^ 'in j^iuj^einai. us j^u^inai jah

7 sneifi'if). wai^izuh srasve fauragahugida hairtin ni us trigon ai^fi^u us nau]^
i8 unte hlasana giband irijo]f gap. a|>]^ mahteigs ist gap alia anst idarassjan

m izyis ei m ; aUamma sinteino allis ganauhan habandans ufarassjai]^ m
9 allanuna raurstre godaize. svasye gamdiji 'ist. tahida gaf imledaim. nsraurhts

10 'is xisip du aira. a^j^an sa andstaldands fraiva j^aua saiandau jah hlaiba da
mata andstaldif^ jah managjai fraiv 'izvar jah yahsjan gataujai akrana us«

11 yaurhtais 'izyaraizos. 'm allamma gabignandans 'in allai ainfal|i6iu. sei yauiv

12 keif^ pairh uns aiysaristian gupa« imte andbahti |ds gudjmassaus ni j^atainei
'ist usfulljando gaidya f^ize yeihane ak jah ufarassjando |>airh managa ayiliuda

13 giipa. |>airh gakust j^is andbahljis mikiljandans gap ana ufhauseinai anda<-
haitis 'izyaris 'in aiyaggeljon xristaus jah 'in ain^alfiein gamaindu|>ais du un

14 jah du allaim jah 'izei bidai faur 'izyis gairnjandans 'izyara 'in ufarassau aiH
13 stais gaps ana 'izyis. ayiliud guj^a 'in |>izos unusspillodons 'is gibos. a]^{ian 'ik

10^ 1 silba paylus bidja 'izyis bi qairrein jah mukamodein xristaus. 'ikei ana and<-

esse uti benedidionem et noii ati deceptionem* 6« Hoc antem qui sent e parsimonia, e parsiinoiiia etiaoi
metit, et qui sent in benedicdone, e benedictione etiam metit 7» Qnisque sicat praedestinayit oorde non
e dolore ant e necessitate, nam hilarem datorem amat deqs. 8. At potens est deas omnem g:ratiani
aagere in Tobisi nt in omni semper omnis saffidentiam babentes abondetis in omni openun bonoram^
9. sicat scriptum est: dispersit, dedit panperibns, iastitia eins manet in aeTonu 10* At bic donans se-
miue banc serentem etiam pane ad dbom donat et aageat semen yestnim et crescere faciat fractos insti-
tiae yestrae. 11* In omni locnpletati, in omni simplicitate, qaae operator per nos eacbanstiam deo;
12. nam ministeriom buias moneris non solom est implens inopiam borum sanctoram, sed etiam aniens
per moltas gratias deo. 1S« Per experimentam buias ministerii g^lorificantes doom in obedientia con-
fessionis yestrae in eyang;e]iam Cbristi et in simplicitate commnnicationis ad eos et ad omnes 14. et eonmi
prece pro yobls desiderantes yos in abundantia gratiae dei in yobis* 15. Grratia deo propter boc inenarra*
bile eias donomt 10 , 1. At ego ipse Paylus rogo yos per bumanitatem et lenitatem Cbnsti, ego - qui In £i*

9, i, jah ni\ cod. Ajan^ni* 9j 8. tit] est, ^ gr. omn.

9, 6. saiip^ air., cod. A aaijih. — us ^a« 9, 9. usvavrkta} cod. B ^ [wvamis^ yicL tti

pagkja} utr., Cast, j^ ict. — piupeinat] benedi- M. 5, 15«

ctione, gr. evXoyiaig; cetemm Gotb. pro priore 9, 13. tin] sec. in, ^ gr. omn.

iui c. codd. iv legisse yidetur, de altero ntram 9, 15. aviliud] Gotb. c. codd. ® di* — - if nys ■

htl an i^ legerit, non satis liqaet. spiUodansl cod. B :^ unusapinidons, yid. Rom. IJ,

9) 7. naupai\ bine nsque ad ({mdkulet)mn$ 33 ; i pro o aliqaoties fabo a libraiiis scaiptom esse,

12, 1 in cod. A deest. — giband] Cast banc for- ad L. 1, 23 yidimns.

mam falsam pro gibimdan eMe dicens^ eirat^ yid* 10, 1. th silba] <\> gr. omn. — ^] tmm

Gnm. L 1017. ^gr.oqm. — oZ/or f;Miiiu&] Cast. 4^ ict. 9 sic ys. 11*

Digitized by

Google

Ad Corinthi^M n. i%, 2 — 12«

26i

.2 ai^ raiyis haims im m izvk a^j^an aljar visands gatraua m izvis* aj^j^an
bidjaitn ei ni andvairps gatrat^au trauainai. {>izaiei man gadaursan ana sumans

3 \f9sis^ zmmandans ubs sve &i leika gaggandans. in leika auk gaggandans ni bi

4 leika drauhfinom/ unte Vepna unsam dirauhtinassaus ni leikeina ak mahteiga

5 guj^a du gataurfmi tulgi^* niitonins gatairandans jah all hauhilios ushafanai-*
ZM yij^ra kunfd gu]^ jah frahinf^andans aU fraf^je jah m uf hausein xristaus

6 tiiihandans jah manruba habahdans du firaveitan all nfarhausdno. j^an usfuU-*

7 jada izrara uf ha^useins. ]^o bi andvairpja sai^p. jabai was gatrauaip sdk
silban xristaus visan. |>ata J^agkjai aftra af sis silbin ei syasve is xristaus

8 sra jah rdus. a^j^an sye|>auh jabai wa managizo yropam bi yalduM unsar.
f^at^ aigaf firauja unsis du timreinai jah ni du gataur^ai izrarai ni gaaivis^

9. 10 konda. ei ni |>ugkjaiina sye j^lahsjandans izyis pairh bokos. iinte pos raihtis
bokcNS qijj^and kaurjos sind jah syinj^os i^ qums leikis lasiys jah yaurd fra«

11 kun^« {>ata f^agkjai sa syaleiks {latei Tfileikai sium yaurda |>airh bokos aljar

12 yisandans syaleikai jah andyairjiai yaurstya. unte ni gadaursiun domjan unsis

de quidem Lnmilis smn in yobis, at aKas exsistens confido in yos. 2. At ro^annu;, at non praesens
confidam fidncia, qua pnto andere in qnosdam bos pntantes nos at secondom carnem ambolantes^ 3. in came
enim ambulantes non secandom carnem militamos; 4« nam arma nostrae militiae non carnalia, sed potentia
deo ad eversionem monimentornm, 5. opiniones erertentea et omne altitodinis elatae contra scientiam dei
et capientes omne mentiam et in obedientiam Christi dacentes 6. et parate babentes ad uldscendom omne
inobedientianun , qaom expletar yeatra obedientia. 7. Haec de fade yidetis? Si qnia confidit se ipsom
Christi esse, boo opinetor rorgas a se ipso, at sicat is Christi | sic etiam nos. 8» At qoidem si qoid plos
{^loriamor de potentia nostra, qaam dedit dominos nobis ad aecBficationem et non ad eyersionem yestrami
non erabesdmos, 9. at non yideamor at terrentes yos per litei^; 10. nam hae qoidem fiterae, dicant| gra-
res sant et fortes, yenim adyentas corporis infirmas et yerbnm despectom. 11. Hoc opinetor hie talis, qood
qoales somas yerbo per literas alias exsistentes, tales etiam praesentes opere ; 12. nam non andemos iudicare

10, 2. bidjam] cod. B :|: bidjan, gra^cb ao-
eommodatom esset, si bidja (rogo) legeretor. —
gatrauaul cod. B :j[: gatraiau$ CastOlionaeo (Gloss,
p. 64) ai pro au scriptom esse yidebator, at do-
plicalio eio^dem diphthoogi yitaretor; qoam defen-
dendi rationem at sapientibos probayerit, admodom
yeremor.

10, 4. wuaru drauhiinassaus] oj gr. omn«

10, 5. joA] tert. et, ^ gr. onm. — ituhtm*
dims] dacentes, ** gr.

10, 8. svepauh Jabai] qoidem si =? idv tSp
ut Goth* xal mnisisse yideator; svepauh reddendis
enditicis inseryit aliis etiam lods^ yid. Ronu 8, 9

uvepauh jabai = eineQ ; pro ivepauh ita saepios
ratiuis ponitor, yid* ad 8) 7; — zfi a Goth* ple«
romqoe exprimi non solere, ad L. 2, 16 comproba-
yimos. — tva managizo] ro gr. — gaaiviskanda}
erobesdmos, gr. omn* alaxvvd'ijaofiai*

10, 9* pugijaima] yideamor, gr. do^CJm —
pJahyandans] terrentes, gr. ixcpo^eXv*

10, 10. qipand] dicont, gr* omn. g>rial; Goth*
€* Yolg. — sind] sont, ^ gr. omn* — qums] sic
cod* B; Cast. ^ qumom

10, 11* aljar visandans] yid* ad ys* 1.

10, 12* unsis sUbans] nos ipsos, ^gr« omn.
'— du paim] ad hos^ gr* omn. zial tuiv. — sik}

Digitized by

Google

262

Ai CorimihUB U. iO^ iZ^iU ^

ttlbans ai(i^u gadomjan iras du I^dm nk tilbans anafilfaandam ak eis lui sis
gilbam sik sUbaos mitandan?! jah gadomja&daiis sik silbaiis du sis ailbam id

13 fra^jand. i]^ veis — ak bi mita]^ garaidemati. \oei gamat imsis gn^ mitap

14 iairriimandein und jah izyis. m auk svasve ni fimrrinnandans imd mis ufar-
asaau uf panjam uns. unte jah und usris gasuiumidedum m aiya^eljom xrl-

15 staus. ni 'inu mita|i ifopandaus m frama^jaim arbaidim a|i]^aii yen babjon at
Yahsjandeia galaubeinai izvarai u Wis hiikilnan lA garaideiiiai uosarai du uftiv

16 assau. ufarjaina isris airaggeljon merjan ni m frainaj^jaim arbaidim dumanvjaim
i7« 18 iTopan. a^j^an sa -vfopands in franjin TFX^ai. unte ni saei sik ailban gasyikmi-
11^ 1 ]fB\\f. jains ist gakusanri ak {lanei frauja gasTikunf)^^ vainei usj^ukddedd]^

2 meinaizos leijtil wa unfrodeins akei jah us|HiIaifi nuk* unte aljaiK»ds izris
gtt^ aljana. garadjoda auk izris ainamma vaira mauja svikna d« usgaban

3 xristau. a^^n og Ybai aufto svasre raurms airvan uslutoda fihideiaein sdnai

4 riur^ yair^aiua firaj^ja izrara af ainfalj^ein jah sviknein f^izai in xristeu* jabai

♦ ^

ipftos ant comparare dos cum bis se ipsos commendantibus, ged ii in se ipsis se ipsof metienfes et comparantea
te ipsof com se ipsia non intellig^t 13. Yemm dob — sed secundum mensaram reg^nlae, qnam
meiMHHi'^t nol»i« d«<iB) memiafani pertingentem usque -ad etiam tos. 14, Non enim, sicut Bon pertin-
y^tas osqve - ad roa abundaiitar extendimoa noa , nam etiam naqae - ad vos conteadimna in erasfalaa
Cbriati. 15* Non sine menaora gloriantea in alienb laboribus, at apem babemos in crescente fide veatm
in Tohii angeri aecondum re^lam noatram ad abondanliam, 16. ultra yoa eyangelinm praedicare^ non ia
iliOlua laboribtts ad parata g;loriari: 17. at luc gloriana in domino glorietur, IS* nam Aom qui at
jptnm oommendat, ille est probatos, sad quern domimua commendat. 11, !• Utinam pateremini
mwip paucom aliquid stulUtiae, aed etiam patiamini me^ 2» nam aemulana Toa dei aemulatiane^ deapondi
^ n y Tos vtti Tiro, puellam cagtan^ ad exbibendnm Cbristo* 3. At timeo, no forte aicut aerpens ETram
daoepit 4olo avo, comiptae fiant jnentea Taatrae a aimplicitate et caatitato bac in Cbiiato. 4. St

cad- B :{: aA aft; idem yerbum librariomm negli-
gentia mendose repetitum saepius inyenitnr, sic
aupra 6, 3 W rt> infra 12, 6 aippau aippaus
cf. ad J. 9, 41; etiam plora yerba, uti Epb. 6, 9,
abi Jah Jus Jraujuns in cod. A bis acripta sunt.

10, 13. veu] initio yersicuH deannt yerba re-i
ipondentia bis textna graed oixi elg %a afnetQa
Kavx^oofis^oif amanuenais enim in traaaaciibend0
istegtam liaeam omisit, qunmque poatea yidisset^
sensum omnino constara non posse, yocem veu
(bos) supra lineam addidit (cast.)) cf. ad 4, 10. —
fm9ri$mand€in\ pertiagentem, gr, omn. i^uUai^au

10, 14. und] sec, gr. omn. ante ^^te.

10, 15. haham\ baberans, gr. omn. txovtBQ.

10, 16. ujfarjmmal aic cum Cast. ict. de<Mmua,
&rtaaae radios diy^ scnbendni^ m^ «/ar juinm^ nti

11 9 5 it/at* mmi (vTtiQliav)* — - arbmdmi\ hbo-
ribns, gr. omn. xccvovif quod nunc legitur e yersa
praecedente buc penrenisse yidetur.

10, 18. gakusans] cod. B ;|: galmsamdM^ yid.
ad L. 10, 2«

11, 1. meinaizos — unfrodeins'] meae — insi-
pientiae, gr. fnov — aqtQoavvf] et wa (ri) ® gr.

11, 2. alfomonds'l aemulana, gr. omn. tr^Xtif
Gotb. €• yerss. latt. — du U9gphan\ Cast« 4^ ict.^
oeterum sine dubio pro usgaban, quod perspioM
in aod. le^ Cast, ait, usgiban legendnm eat 9 yid.
Rom. 12, 1.

11, 3. seinat\ Gotb. c. oodd. <>«Sw. — ^
rnnhmn^ et eaatitate, ^ gr.

11, 4. joiot] Goth. ^ uh. -^ pns\ nos, ^gRr
— akman\ cod. B 4^ 4»hmai iam C^ ya»

Digitized by

Google

AA CoriuiAios 11. 11, 5—18. 263

nu sa qimanda anjianaia lesu nb»ei^. pane! veis ni merldedum* aij^j^au
ahman anl^arana nemii^. ^nei m nemnfi. ai^f>au aiyaggeljon aaf^mra. poei

5 ni azidnemu^. vaila U8{>u}aidedn^« man ank id yaihiat itaik miniilzo gataujan

6 l^aim ufar mikil Tisandam apaustauhim* jabai imhraia^ Vm rauifda akei ni

7 knnj^^a. af^f^n in allamma gabairhtida in allaim du usvis* aijifiau ibai £ra«^/^.:/./^^.^.j^«
rainrht tarida mik silban bannjands ei jus uabauhjaHidau. imte arvjo gujm

8 aiyaggeljon merida izyis. an^aros aikklesjons birauboda nimands andavizn dii
Kzyaramma andbahtja yJx Tisands af izris jah usbaiata ni aiunohun kaurida.

9 nnte J^arbos meinos usfhlUdedun bro|nr|m qunimdana af matddonai jah m

10 allaim unkanreinom izvis mik silban fastaida jah £G»ta. ist sunja xristans m

11 mis. unte so woftuli ni faiu*dammjada m mis in landa akaje. in wis* unte ni

12 frijo izris. gii]^ rait, i']^ j^atei iaiija jah taujkm faaba ei usmaifmi inifon Jfize

13 yiljandane iiiilon ei in f^ammiei wopand. bigitaindau syasre jah yeb. unte |mi
syaleikai galingaapaustaideis yaurstyjans hindaryeisai gagaleikondans sik du

igitur luc teniens alium lesnm praedicat, qaem nos noa prae£caTimas ; ant spiiitom aliirfii atcc^iaHs, ffBiem
Aon accepistis; aat eyangeliam aliud, qnod non recepUtlfl; bene pasflri-estis. S. Polo eniiii iMk ifornqtam
me minus fecere Iiis sapra multum exsistentibus apostolis. 6. Si ittpnras snm yerbo, ned non seiettti%
at in omni me - manifestayi in omnibtis ad tos. 7. Ant nnm peccatom fed me ipsnm hnmiliaiis, at
▼OS exaltemioi, quod neqnidquam dei evangelium praedicavi robb? 8. ABas ecdesias spoKari) aceipiem
dbsoninm ad yestram ministerium et exsistens apud yos et e^nus non nlhun grayatos - som ; 9. nam ege^
states meas suppleyenmt fraCres yeuientes a Macidonia et in omnibtis non - molest Tobis mb
Ipsum seryayi et seiro. 10* Est yeritas Cbristi in me, nam baee gloriatio non obstrtntnr in me
111 terra Acaeoram; propter qnid? II. Qaia non ibno ros? Dens scit. 12. Yerom qnod fiieio eft
facere habeo, nt exddam occasionem horun capientiam occasionem, vt in qno gloriantiff, in-
yeniaiitar sicut otiam nos. IS. Nam U tales falsi • aposloli operaiii dolojd assimilantes se ad
- — > - - ■*-

ram lectionem in texfn posnit, nti mox aivaggeU taty sed iam Cast, tzvis in textmn reoepil. -^

fon pro codids B falsa iectione aivaffgeljo.m. *{y^^^ ainn&hun kaurida] ro gr« omn.

11, 5. visandaml exsistentibits , ^ gr. omn* ^'^ 11, 9. t*ii allaim itntmirein^m] in omaBmm

apaustaulum] cod. B ^ apaushm, yid. ad J. IS, 15. non-molestiis ; Cast, et Grim. (W. J. p. 199 «t

11, 6. jabai] Goth. ^ di xaL — i'm] sam. Gram. Ill* 13S) unkmureinwrn pro adyerbio kaben-

*^gr. omn. — gabairhtida} manifestayi sc. me, g^r. ten^ errant, nam ut adyerbimn esse posse concedal^

qfavsQCo&ivtegi fortasse gabairhiidai (mamfestati) tar, sed et CastilKonaeo forma eins insoBta y»>

legendam est. detar esse, nee Grim* alio exemplo eomprobare

11, 7. iAat\ num, ^ gt. omn*; Gotli. c. Tnl^* potnit: tamen constractio yerborom repngnat, nam

(nmnqnid). qumn M allaim pro gt, hf navtl Gotli. nnnqaaai

II, 8. ^zvis] vh, qnod cod. B babet, falsnm ponat, fieri non potest, qnjn ad tmkaurmtom, dat»

esse nobis yidetnr; eodem errore librarins cod. A ymn pinrdis (cf. Grim* I. 605), retnlerk; gr.

5, 9 pe pro Jappe posint; Grimmio W. J. p. 214 afiaqrj, qnod non est neatrmn, absolute positmn^

fectio codids non prorsus contemnenda esse Tideba*> sed masculinttm ad seqnens ifiavjop pertinens*

Digitized by VnOOQ IC

iu

Ad Cor%ntlto$ n. U^ 14-24.

14 apaustaulum nistatis jdlh nist »iHaTeik.> unte sOba saiana gagaleikop dk

15 aggiUau liuhadis. nist mikil jabai andbahtos is gagaleikond sik sre andbahtos

16 garaibtebs* pizeei andeis rairj^i]^ bi vaurstFam ize. aftra qif>a ibai was mik
muni imfrodana. aij^j^au vaila pau sve un£podana nimaiji mik ei jab ik lettil

17 wa Tfopau. {>atei rodja* ni rodja bi fraujin ak sve m unfrodein m pamma
18. 19 stomin pizos woftuljos. unte managai wopand bi leika jab ik wopa« unte

20 azetaba usj^ulai]^ |>ans unvitans frodai yisandans. usj^ulai]^ jabai i^as izvis
gajiiyai]^. jabai yvM fraiti]^. jabai M^as usnimi]^. jabai Tfas m arbaidai briggi]^«

21 jabai Tfas 'izvis 'in andayleiai slabip. bi unsveri^ai qijia sve patei veis aiukai
yeseima* 'ip 'in j^anmiei yre yras anananpei{>. m unfroddb qi{ia. gadars jah

22 ik. baibraieis sind jab ik. 'iisraeleiteis sind jah 'ik. fraiy abrabamis sind jah

23 'ik. andbahtos xristaus sind. syasye unyita cp^ia. mais 'ik. 'in arbaidim mana^

24 gizeim. 'in karkarom ufSoorassaiu 'in slahim ufarassau. 'in daiipeinim ufta. fram

apostolos Christi; 14. et non-est minmi, nam ipse Satana assimilat se angpelo lads; 15. non-est magnimiy
n miniBtri eiiis assimilant se, at ministri iustitiae, qaorom finig fit secandnm opera eonmu 16. Itemm
iicOf ne qais me cogitet insipientem , alioquin bene quidem nti insipientem acdpiatis me, ut etiam
ego paucom quid glorier. 17. Qaod loqupr, non loqnor secnndum dominum, sed nti in insi-
pientia in hac substantia buins gloriae. 18. Qaia molti gloriantur secandnm camem| etiam ego
glorior; 19« nam libenter patimini bos inscios, prndentes exsistentes; 20. patimini, si qnis tos
gerros * facit, si qois deverat, si qais capit, si qais in laborem dodt, si qais tos in faciem
caedit* 21. Secundum ignominiam dico, nti quod nos aegroti essemus, yerum in quo quidem qub
aodet, in imprndentia dico, aodeo etiam ego; 22. Hebraei sunt, etiam ego; Israelitae sunt, etiam
ego; semen Abrabamis sunt, etiam ego; 23. ministri Cbristi sunt, sicnt inscius dico, magis ^o;
in laboribus pbiribus, in carceribus abondanter, in plagis abundanter, in mortibus saepe. 24; A

11, 14. nist] non est, gr. onm. ov, sic vs. 15. — -
ag^llau] sic cod. B pro ag^lau, yid. ad Gal. 5, 15»
11, 15. nisi] yid. ad ys. 14. — mikit\ Goth.
€. codd. ^ ovv. — johcn] Gotb. c cod. 9 ap. Mi.
o ^f^l^ — }|] cum hoc loco foramen membranae la-
oonam e&cerit, Cast, hanc yoculam da coniectura
addidit.

. 11, 16. unfrodana] pr., Goth. ^ uyai, cf. ad
Rom. 15, 8. — vaila pau] bene quidem, gr. omn. xav,
cui partioolae, etiam si significanti, illnd vaila pau
parom aceommodatom esse yidetur; si lectio ge-
nuina. est, Gotho xav male intellectum et pro xal
iiv acceptum significare yisam est nostrum doch^
WoU,. wemgstens (cf. Lac 16, 4); sed etiam sic
vaila otiosum est, ;iisi pro sjnonjmo pau particu-
lae addito haberi potest, quod at possit yeremnr^
certe locos eom osum probantes desideramas; quan*

dam significationis similitudinem habet vaila Cor. 1^
9, 12 marg. codids A pro noLVXfag positum.

11, 20. vspuJaip^ Gotk <> y6(). — tis arbai-
dai brtggip] in laborem dudt, quae circumlocatio
quamquam graeco inaiQerai. non ad yerbum respon-
det, tamen nemo nobis persuadebit, Gotham fortasse
hcriQed'C^i l^sse, nam neque ullus gr. hoc yei^
bum hoc loco legit, neque si legeret, eius signifi-
cationem yerba gothica probe exprimerent.

11, 21. we\ nisi librarii errore pro %va scri-
ptum est, quod pronomen Goth, saepius contra er.
auctoritatem addit (yid. 12, 6 et 18), pro gr. ar
positum esse iudicandum est; at si exceperis wek
{modo, Gal. 6, 12. Philipp. 1, 27), haec particoia
nulla alio loco inyenitur, neque nnquam aw post
relatiya pronomina positum a Goth, reddi solet.

11, 23. svasve] sicat| ^fr. omn.^ Godh. cu

Digitized by

Google

Ad Coriuthtot IL U«.35— 12« 2.

263

25 ludaium fimf sinpam fidycKrtiguns ainamma ranans nam* firim ainpam vandum
u8i>lu^Taiis TBS. ainamma sin]^ stainips ras. j^rim sin^am usfarj^on gatavida

26 us 8kq>a. naht jah dag 'in diupij^ai vas mareins. vratodum ufta. bireikeim
awo. bireikeim vaidedjane. bireikeim us kunja. bireikeim us piudom* birei-
keim m baurg. bireikeim . 'in au{iidai. bireikeim 'in marein, bireikeim 'in

27 galiugabrofirum. aglom jah arbaidim. 'in vokainim u£ta. 'in gredau jah ]^aur«

28 stein, 'in lausqij^reim ufta. 'in friusa jah naqadein. 'inuh ^ afar pata arbai|MS

29 meina seiteina. saui^a meina allaim aikklesjom. was siuki^ jah ni siukau.

30 was aimarzjada jah 'ik ni tundnau* jabai wopan skidd sijai. j^aim siukeins

31 meinaizos wofMiu. gu{> jah.atta fraujins i'esuis vait sa piuj^eiga du aiyam patei

32 ni liuga* 'in damaskon fauramajdeis piudos araitins piudanis Titaida baurg

33 damask ai gafahau mik viljands. jah pairh augadauro 'in «aorjon athahans vas
12^ 1 and baiu*gsTaddjau jah unpaj^lauh handuns 'is. wopan binah akei ni batizo

2 'ist. jah J^an qima 'in siunins jah andhuleinins £raujins« yait.mannan 'in xristau
faur jera fidrortaihune ja|>|>e m leika ni vait. jaj^j^e 'inuh leik ni vait. gu]^

ludaeis qninqne Tidbus qnadraginfa ano carentes accepi, 25. tribns yicibag vir^g caesus fini; ana Tice la-

pidatua fbi, tribus Ticiboa egreaaionem fed e naye, nocte et die in profanditate fni maria; 26. itineribna

saepe, periculis fluminum, periculia latronnm, periculia e genere, periculia a gentilibua, pericnlis in nrbe,

periculia in deaertO) pericalia in mari, periculia in falsia - fratribaa ; 27. afflictionibna et laboribaa, in Tigt-

liia aaepe, in fame et aiti, in ieiuniia aaepe^ in frigore et nnditate. 28. Sine Lia post hoc labor meaa

' aempiternna , cura mea omnibna eccleaiia. 29. Quia aegrotat, et non aegrotem? Qnia aollidtatnr, et ego

taon urar? 30. Si gloriari debitnm ait, Lia infirmitatis meae glorier. 31. Dena et pafer domini lean adt,

bic benedictaa in aaecala, qnod non mentior. 32. In Damaaco praepoaitna gentia Aretae regia cnstodint nrbem

Damaacenam, comprehendere me yolena, 33* et per feneatram in laqneo demiasna foi per mamm et effbgi

. manos eioa. 12, 1. Gloriari oportet, aed non melioa eat, et enim rento in yiaionea et rerelationea domini.

2. Sdo bominem in Cbriato ante annoa quatnordedm aire in corpora, non ado, aire sine corpore, non ado, dena

Talg. — > iarkaram — 8lahim\ co gr. omn.5 Gotli.
c Vnlg.

11, 25. mareinsl maria, ^ gr. omn»; GotL c
Tulg.

11, 27. init. Goth, c codd. ^ h. — agJom
^^arbaidim] afftictionibna — laboribus, (xj gr. omn. et
xonti) — h^X^V sii)o"lari numero habent* -— iia«
qadein\ aic cod. B; Cast 4^ naqadin*

11, 28. meina] aec. meus, ® gr. omn. — «et-
leina] sic cod. B pro sinteina (M. 6, 11); Grim.
W. J. p. 202 illnd aetteins lectionem yitiosam
eaae indicat, qnia elisionea n conaonantia gotbica
Ifngna pon patiatnr.

11, 29. iundnau] aic cod«B$ Caat "^itmdvjtm*

I.

11, 31. fraujinsl Goth* c« codd. * ij^afy. — -
an] Goth. <» Siv.

11, -32. hauirg damasltn] dyitatem damaace*
nam, gr. omn. Ja^iaakrivuiv noliv, Caat. datna*
dcai fomam eaae adiectiyam qoom neaciret, dama*
skate leg! maluit.

11, 33. kandmuTi cod. B :^ handua.

12, 1. wopan — ta/] gloriari eat, gr. ^ctvxoH
ad-ai d^ od av^iifiQBi /not, pro qnibua Goth, c
yera. Sjr* legit: xavxSad-ai del alX ai avfiq>i^
^a^r — ^ amdhuleinins] pergit cod. A.

12, 2. fidvariaihune] cod. B :|; vidvaviai*
Tume^ cod. A. •id* Cetemm hanc miram nnme-
ralia yerbi oonatmctionem, Cast* qunm Gloaaar.

34

Digitized by

Google

200 AA CorinthioB If. iZ^ 3^iU

3 Tsdt firavulTanaBa j^ana STaleikaBa iind j^ridjan himin. jah vatt j^aiui svalei-

4 kana mannan jaf»]^e m leika ^]^I»o imib leik nih Tait. gvi]^ rait, j^atei frarul*
Tans rarf^ in yagg jah hausida unq^^ yaurda* j^oet ni dLidda smd mann

5 rodjan. faur l^ana sraleikana wopa ip faur mik sUban ni TBiht w opa nib» m un-

6 m^tim meinaim. ajij^an jabai viljau i/fopan. ni sijaa unrita. unte simfa qif^a. i^
fireidja. ibai was m mis Tra muni* vihr j^tei gasaiwi]^ ai^fiau gabausdj^ wa us

7 mis. jah bi filusnai andhuleino ei ni nfetrhainau. atgibana ut mil hnuto leika mei*

8 tiflmma aggflus satamns ei mik kaupastedi ei ni ufarhngjau. bi j^atei j^nm sinj^am

9 firaujan ba]^ ei afstoj^i af mis. jah qa^ mis. ganah j^uk anste meina. unte
mahts m siukeim ustiuhada. fihi gabaurjaba nu mais if opa 'in sinkeim mei*

10 naim ei u&rhlei^rjai ana mis mahts xristam. 'in pizei mis galakai^ 'in siu-
keim 'in anamahtim 'in nantiim 'in vrekeim 'in f^reihslam faur xrislu. unte

11 ]ian sidka. j^an mahteigs 'im. Tar]^ unyita wopands. jus mik gabaididedu]^
aj^j^an 'ik skulds ras fram 'isEris gakannjan. unte ni yaihtai mins habaida

scit, abreptom banc talem al tertiam coelam; 3* et ado banc talem bominem give in corpore, are aine
corpore, nan ado, deaa adt, 4 quod abreptm fiiit in paradiaont et aadiyit ineffabilia Terba, quae non
debita aunt homiiii dicere. 5. De boc tali g^lorior, venim ie me ipao non qaidqnam glorior, niai in im-
potentiia meia. 6. At ai Tolo gloriari, noft aim inadoa, nam reritatem dicO| reram paroo, ne quia in me
quid cogitet, ampra quod Tidet ant audit , quid ad me. 7» Et aecun^bm ubertatem reyelatiomim, of noii
efferar, datua eat mibi atimulna carni meae, angina Satanae, vt me colapbizet, at umi aoperinaau
a* Secundum quod tribua Tidbua donunum rogari, at abaiateret a me; et dixit mibi: 9. auffidt tibi gratia
mea, nam yirtua in infirmitatibua perfidtnr. Valde libenter igitur magia glorior in infirmitatibua meia, mt
babttet anper me Yirtua Cbriad, 10, in qua mibi plac^ in infinnitafibua , in iniuriia, m neceaaitatibcia,
in peraecutionibua, in ang^uadia pro Cbriato;. nam quum aegroto, turn potena aum. 11. Factua-aum inadus
glorianai Tea me co«{giad#, at ego debkaa fai a Tobia oammendari, nam non quoquam minoa babul

p. 78 aq. altero loco Gal. 2, I confirmasaet, nunc 12, S. /raufan} aic cod. A; cod. B ^ /raufm.

iM Ter«m codid. l^tioiuan W M>ytMwm jera ,2, 9. „^,] ©oA. c codd. • fiov. - sm-

ed.d.t, q.am ob e.a«uu et h 1 del^ ,Bo « AnO, j^-^j infirmitatibos, cod. A c. gr. omn. ««i«i,

fidvortadam legeBduai, et Gnm. W. J. p. 207 (iufinmtatc).

plaralis stataere froatra aiwm eMe rrfttibmniii , ]h ^°: ^f«*'^»»] "« ~\ ^5 cod.B. B/ea«-

^] cod. A in«, ric T,. «eq. '«"» /"<^ «"" V*^*"''' »*»•» bUMham,niiC,»,L >.

12, 3. ikdl] cDd.A ^, idem inox m* ^^^'>}'^^'>^^ ^^\y^'>'m pi»h«m,uix V^ ^

^^ 't' ' akeir. p. 182 dicit); lectionem antem codicu A

12, 5. vmhfV quid^niam, « gr. omn. "•"»<= praetnlimns, quod in fcm"»a« verbo habet,

12, 6. wa] quid, » gr. omn:— miWM Goth. ^«» comprobetur, ,«um We,*,/ omn. comprobabone

c codd 6 et 9 ap. Mi. * /«. - «>/)«»f «kL A. ^I'^^W «"•"" ®""'- »' *' P" 187 lectio-em c«L B

12, 7 kimttii cod. A Amrpa et ia margiMk 12, II. wopandtS glorians, '* gt.-^jtitjakmi

gmru* — iMMovHRo] mea.) " gr. oam. <n« gr« tmuif no. ad 7, 8.

Digitized by VjOOQ IC

Ai d^riniUoB i7« 12, 13-90.

367

12 (ttm ufiur filu apaustaulum jah jabai ni vaihts vai. aij^f^u gvej^uh taikneis
apausiaulaus gaiaTidoa yaurj^im ui uvis in allai j^ulainai taiknim jah faura*

13 tanjam jiJi mahtim. "vra auk isi. j^ize y»iai veseif) ufar anparos aikklesjons.

14 niba j^atei ik silba ni kaurida izvis. fragibi]^ mis j^ata skaj^is. sai f>ridjo f^ata
manyus un qiman at izvis jah ni kaurja izvis* unte ni sokja izvaros aihtins

15 ak mis. ni auk skulun bama &dreinam buzdjan ak fadreina bamam. aj^j^an
ik gabaurjaba fracpma jah fraqimada faur sairalos izvarosk ST6f>auh ei iifar«

16 assau izris frijonds minz finjc^lda. aj^j^an sai nu ik ni kaiuida izris ak vi*

17 sands mfto listeigs bindarvdsein izyis nam. ibai j^airh "vrana j^izeei uisandida

18 du lizvis bifaihoda izris* ba{> teitu jah mif^insandida 'imma bro]^. ibai wa
bifaihoda izvis teitus. niu j^amma samin abmin i'ddjedum. niu {>aim samam

19 laistim. aftra pugkeif> izyis ei sunjoma uns TiJ^ra izyis. m andyairj^ja guj^s

20 m sristau rodjanu j^atuf^-]^ all. liubans. m izyaraizos gatiinreinais. unte og

bis super nmltam apostolis, etiam si non qaidqaam som. 12. Praeterea qaidem signa apostoli facta fue-
rmit in yobis in omni patientia, signis et prodigiis et Tirtiitibos. 13. Quid enim est, qao carentes fueritis
prae aliis eedesiiSy nisi qnod ego ipse non molestayi yos? 14. Ignoscite mihi banc iniuiiam* Ecce, ter-
tinm boo paratas sam yenire ad yos et non molesto yos, nam non qaaero yestras possessiones , sed yos;
Hon enim debent fiUi parentibns opes-colBgere, sed parenfes filils. 15. At ego libenter insumo et in-
iomor pro animis yestris; tamen nt abundanter yos amans minus amen 16, At ecce nunc, ego non mo-
lestayi yos, sed exsistens fortasse astntns dolo yos cepi. 17. Num per aliquem, quorum misi ad yos, de-
cepi yos? 18. Rogayi Titum et misi -cum eo fratrem; nnm quid decepit yos Titus? Nonne hoc eodem
Spirita ambulayimus? nonne his iisdem yestigiis? 19. Iterum yidetur yobis, qnod defendimus nos adversns
Vos? In fade dei in Cluristo loqnimur, hoc antem omne, cari, propter yestram aedificationem; 20. nam metuo,

12, 12. aipptm wepattk] praetM-ea qnidem,
tnc uterqne cod.; gr. solummodo (tiivy at aippau
iibnndet; sunt quidem codd., qui aliter legunt, nulli
autem earum lectionum gotbicum aippau accommo-
datmn est; nam si Goth. alX ij com aliquot aliis
legifset, sine dubio alja scripsisset (yid. ad 1, 13).
Cast* qui in codd« lectione etiam offendit, mppam
svePauh coniecit, quo quidem graecum nlrv con-
yertitnr Lnc. 19 , 37, Pbilipp. 3 , 26. cf. Rom. 9,
6, et nisi yerbis graecis plane congmit, tamen sen-
sum non peryertit. AipPau svepauh sic couiun-
ctam muUo alio loco inyenitnr* — apamtstaulmisl
cod. A apamatttulus, de qua yarietate yid. ad L» 1,
54. — putainai] Goth. c. codd. ^ iv.

12, 13. pize] yid. ad L. 10, 5. — tk $Uba\
t\^ gr. omn«

12, 14. jai nt) cod. A^jan^nu

12, 15. gahaurjaba\ m^Uk lapgieSso ^ in mar*

gine Itctionem codids B habet. — wepanh et\
tamen nt, gr. omn. tX xaL — mtnz] cod. A mtns*

12, 16. appan ^atntf] at ecce nunc, quasi Gotib.
rvpi di legisset, yid. 8, 22. cf. ad Rom. 7, 6; sed
quum gr. omn. eaz(o di legant, fortasse siai (njat)
scribendum est, sic etiam Grim. Gram. HI. 247 iudicat.
Ceteram nu ^ gr. omn. — aufio] fortasse, ^ gr. omn.

12, 17. bairh wana] per aliquem, gr. omn.
Tiva — di avtov; Goth, c Vulg.

12, 18. i'mifia] eo, ^ gr. omn. praeter cod. d
ap. Mi. — wa] Goth, aut contra gr. aoctoritatem
addit (yid. ad 11, 21), aut pro ^ui^Tt legil fni] Ti. —
Jttistiml cod. B rf: iamlim, yid. Skeir. 40, 19. 45, 9.

12, 19. pygieip] sic recte cod. A; cod. B ±
puJreip. -— suttjomai] sic recte cod. A; cod. B j:
sunjodama; ceterum sunjoma urns gr. omn. post t<.^». /./<># .^^^ /4W.^
I'^m. — hafup - Paul hoc autem, gr. tdde^ -Goth.
c. codd. ta di legk.

34*

Digitized by

Google

368

AJL Cofinihioa II. U, 21^13^ 5.

ibai aufto qimands ni sraleikans sve viljau liigitau izris jah ik bigitaidau
izyis syaleiks sye ni yileif> mik. ibai aufto pyairheins aljan jhikos bihaita
21 Mrodeiuos haiistels bifaiha u&yalleiaos drobnans. ibai aftra qimandan mik
gti^ gahaunjai at izyis jah qaino managans f>ize faura frayaurkjandane jah
ni idreigondane ana unbrainiJ^aL poei gatayidedun. borinassau jah aglaitja.
13^ 1 pridjo |>ata qima at 'izyis. ana munj^a tyaddje yeityode jah j^rije gastandai

2 all yaurde* fauraqa^ jah aftra fauragateiha syasye andyairps anparamma
sin{ia jah aljajiro nu melja paim faiufa firayaurkjandam jah anj^araim allaim

3 patei jabai qima. aftra ni freidja. unte kustu sokei]^ J^is m mis rodjandins

4 xristaus* saei ni siukei^ m izyis ak mahteigs ist m 'izyis. a|>{iau jabai ushra-
mi|>s yas us siukein akei libaiji us mahtai guf>s. jah auk siukam 'in unma

5 akei libam mi^ unma us mahtai gups in 'izyis. 'izyis silbans fraisi]^. sijaida
'in galaubeinai. silbans 'izyis kausei|>. j^auh niu kunnu{> 'izyis patei 'iesus xri-

.fr.^X:t30.

ne forte yeniens non tales qaam toIo, inTeniam tos et ego inyeniar Tobis talis, qaam non Yoltis me. Be
forte irae, aemulatio, animositates , rixae, obtrectationes , iosusarrationes , deceptiones, inflationes , sedido-
nes; 21. De iterom Tenientem me dens hmniliet apad tos et deplorem mnltos boram antea peccantimii e(
non poenitentium ob imparitatem, qnam fecemnt, fomicationem et impudidtiam. 13, 1« Tertiom hoc yenio
ad yos; in ore duorum testium et triom stet omne yerborum. 2. Praedixi et itemm praennntio, sicoti prae-
sens, altera yice et absens nunc scribe Lis antea peccantibos et aliis omnibus, qnod si yenio, ke-
rom non parco* 3. Nam experimentnm qnaeritis baius in me logaentis Cbiisti, qoi non aegrotat
in yobis, . sed potens est in yobis. A* At si cmcifixns fuit ex imbecallitate, sed yiyit e
yirtate dei; et enim aegrotamns in eo, sed yiyimus com eo e yirtnte del in yobis. 5* Yos ipsQS
tentate , sitbne in fide \ ipsos yos probate , an nonne cognosdtis yos , qnod lesas Chii-

12, 20. mik\ me, ^ gr. omn« — oljofil aemn-
latio, gr. ^iqh)!., sic GaL 5, 20* — haifgieul cod B
j: kafstei$, yid. Rom. 13, 13. Skeir. 44, 22 alL
-— bifaiha ufsvalleinos'] ^ cod. B, addidimus
e cod. A; quorum yerborum prius (cui Cast, b ini*
tialem literam, in cod. eyanidam, recte addidit) gr.
omn. omittunt, hoc omn. agnoscuut; cetemm de bi»
faiha notandum est, nunc esse formam neutralem
bifaih, quum aliis lods bifaiho esse soleat.

12, 21. gup\ gr. omn. post gahavftjai; cete*
rom Goth, c codd. ^ fiov et proximo praecedeus
//«• — Jah m\ cod. A Jan - hi. -— poei gator
videdun} gr. omn. post aglaitja; postea Goth*
^ xaL — aglaitja] sic cod. A ; cod. B j: aglgi*
^ifl9f P^ 9^0 aglaiteinotny Massmanni coniectura,
iaudari non potest, quia forma nominatiyi non aglai»
Uinsj sed aglaitei (Mc 7, 22» Eph. 4, 19. c£l ad Cor*
2, 4, 4) est; si aglaiiein scriptom esset, lectionem
haberemus yeram, genitiyo aatem nunc locus nen est.

13, l.Jah prifei cod. AJap'^prife. — gpa-
§tandai\ cod« A ga$tamdip (stat),

13, 2. ajira] iterum, ^ gr. omn.j Godu c
yers. Arm. — meJja] scribo, ^ gr.

13, 3. Bokeip pis] sic recte cod. A et Caat^
cod. B 4^ soheipia, yid. ad 3, 2. — tn tzvU\ gr.
omn. ante nt. — siukeip] cod. A nulkip.

13, 4. Jabai] coi. A c* gr. addit jai(eliam).—
auk] cod. A c gr. addit vets (nos).

13, 5. tztns] pr. ® cod. A. — fraisip'i tie
cod. A; cod. B fragip; illam lectionem cum Gran*
W. J. p. 210 praeferendam esse iudicayimus, qaia
non solum iormdi fingan inaudita est, yemm etiao^
si Gothica esset, non eum sensum pradieref^
quem gr. textus habet. — sijaidu] Cast ^ tigaidm.
— pauKl cod. A pau* — tzvis\ tert. 9 cod. & —
iiofl cod. A fiT?fri IrtaQ

Digitized by

Google

Ad Corinthioa IT. 13^ 6 — 13. 269

6 stus in izris ist. ibai aufto tmgakusanai sijup. a|>f>an venja ei kunneip patei

7 yds ni sijum ungakusauai. aj^j^an bidja du gu{>a ei ni vaiht ubilis taujaij[» ni
ei veis gakusanai J^ugkjaima ak ei jus J^ata godo taujaif> ei veis ungakusanai

8. 9 pugkjaima* ni auk magum yra, yipra sunja ak faur sunja. a]^{ian faginom
j^an veis siukam ip jus syinf^ai sijuj^, ^izuh auk jah bid jam izvaraizos

10 ustauhtais* duj^{ie |>ata aljaj^ro melja ei 'andyair|>s harduba ni taujau bi yaI-«

11 dufnja. |>ammei firauja fragaf mis du gatiinreinai jab ni du gataurf^ai. (ata
an]^. broprjus. faginop ustauhanai sijaif> ga{irafstidai sijai^ samo &a{>jai]^
gayair^i taujandans sijaif> jab gap gayair{>eis jab friaf>yos yairj^i^ mi|> izyis.

1^. 13 goljai^ mis misso in frijonai yeibai. goljand izyis j^ai yeibaas allai. ansfs
fraujins unsaris lesub xristaus jab friaf^ya guf>s jab gaman abmins yeibis
mif^ allaim izyis. amen.

du kaurin{iaium an|iara ustaub.
du kaurin{>ium *b* meli]^ &t us filippai makidonais*

flfns in Tobis est? niiii forte improbati estis* 6. At spero, at cognoscatiS) qnoi nos non gumng improbati.
7. At precor ad demn, at non qaidqaam mali faciatis, non at nos probati Tideamar, sed at tos hoc bo-
nttm fadotisi at nos improbati Tideamur* 8. Hon eiiim possomns aliquid contra reiitatem, sed pro
reritate, 9. At g^aademas^ qaom nos aeg^otamus, yeram tos Talidi estis; hoc enim etiam oramos,
vestram perfectionem. 10. Ideo hoc absens scribo, at praesens dare non faciam secandnm potestatem,
qaam dominas dedit mihi ad aedificationem et non ad destractionem. 11. Hoc cetenun, fratres^ gaadete^
peifecti siliS) confisi sitis, idem sentiatisi pacem faeientes sitis et dens pacis et caritatis fit com robis*
12. Salatate tos inTicem in osculo sancto; salotant tos hi sancti omnes* 13* Gratia domini nostri lesa
Cxhristi et ^aritas dei et commnnio spiritos sancti cam omnibos Tobis, amen*

Ad Corinthios altera explicit*
Ad Corinthios II* scriptam est e Filippa Maddoniae*

13, 6. ei — paieil cod. A paid -— ei* «— gr* omn. habeant, Teremur, ne in illo cod. librarii

sgftfifi] cod. A $ium* osdtantia exdderit, vid. ad Rom. 9, 15. — iomo]

13, 7. vaiht — - iaujaip} no gr. omn.; Goth* exspectayimas baia samo, qaod soma addito arti-

c Viil^^. -— gatuaanai] cod* A ungaikuaanai (im- ciilo = 6 avrogf eo omisso autem = elg, lii* ad

probata c* cod. Lincoln, ap. Mill. — ai ei\ Cast. Mc. 10, 8. — gavairpeis] Tid. ad L* 1, 23 ; cete*

^ ict — et veia] at nos, gr. omn. '^^eig di (og, rum gavairpeie — friapV09 ro gr., et cod* A

qaos seqaitar cod. A, qai tp vets 8ve (yeram nos Jrtjapvos.

n&) legit. — pugkfaima] Tideamar, g^r omn. tifiey* 13, 12. frijonai veihai] c\i gr«

13, 8. magum] sic codd.; Cast, j: mageim. 13, 13. unsaris] nostri, ^ cod. A com gr* —

13, 9. siiup] cod. A siup* fiiapva] cod. A frijapva. — ahmins veihssj o^

13, 10. harduba'i cod. A hardaha, atromqae gr. omn. — amefi\ amen, ® gr.

reete habet, sic glaggvaba et glaggvuba didtur. — Subscript, du — ustauh] ^ gt» omn. ; ceterom'

jfrmj/a] ST. omn. post mis. — jah m] cod. A pro iaurinpaium anpara habet cod. A kaurin"

jan^ni. pium *&*• Qaae post ustauh asqae ad finem se^

13, II. pata] yid. ad 1, 1, 16. •— gapraf^ quuntur, e cod. A addidimos: omittiint ea gr.; qui

jftcfot eifaip) ^ cod*B, addidimos e cod. A, etqaom faabent, addunt diet Tixov xal'uiovxa et alii aUa«

91

Digitized by

Google

D u G a 1 a t i

in.

iy 1 Jr avlus apaustaulus ni af mannam nih j^airh mannan ak |^irh lesu xnsta

2 jah guf^ attan. ize urraisida ma us dauj^aim. jah |>ai im{i mis allai broj^ijus

3 aikklesjom galatiais. ansts izvig jah gavair^i fram gupa attin jah fraujin un-

4 saramma 'iesu xristau. izei gaf siJk silban faur frayaurhtins unsaros ei uslau-
sidedi uns us |>ainma andrairpin aiya ubilin hi yUjin gu|>s jah attins imsaris.

5. 6 t^ammei yuIJ^us du aivam amen, sildaleikja ei svasve sprauto afVandjanda af

7 pQiniua lat>oodiii izvis m anstai xristaus du anjiaramiua aivaggelja. j^atei nist

waijfnr. alja sumai sind ]^ drobjandans izvis jah viljandans mvandjan aivag*-

20 geK xristaus. a]>|isai fatei melja 'izvis. sai m andyairj^ja guj^s ei ni

21.22 11uga. I^a|>ro qani ana fera saurais jah kileikiais. yasu{>-]^an uukunps ylita
23 aikklesjom ludaias paim m xristau. j^tainei hausjandans yesun fiatei saei

AdOalatas.

1, 1. PavIaS) apostolus son ab bominibas , neqne per bominem, sed per lesam Chnstnni et deam
patrem, qni resnsdtayit efun e mortuis, 2. et hi cum me bmnes fratres ecclesiis Galatiae. 3. Gratia
Tobis et pax a deo patre et domino nostro Iesu Chnsto, 4. qni dedit se ipsum pro pecoatis nostris, «t
Uberaret dqs ex hoc praesenti aevo malo secundam rolantatem dei et patris nostri, 5. coi g^loria in saecnla,
amen. 6« Miror, good siciit celeriter aTertimini ab hoc yocante tos in gratiam Chriati ad alind erangelinm,
7. quod non-est aliud, nisi quidam aunt hi conturbantes tos et rolentes perrertere eyan^lium €brisfi. «-
— 20. at quod scribo Tobis, ecce in fiacie dei, quod non mentior. 21. Deinde Teni in regioneii Sorae
etCiliciae, 22. fui autem ig^otus Yultu ecclesiis Indaeae bis ii^ Christo; 23. modo audientes fnerpnt, quod qui
■ ■ ' • ■ - ■ ^

Adnotatio.

Inscript. Epistola abmpte incipit sine titulo. per andvairps conyertitur Rom. 8, 38. Cor. I,

^AaT. 7, 26. ^

1, 1^-2, 17 leguntnr in cod. B et 1, 22 — 2, 8 1, 5. aivam] Goth. c. codd. ® ttop alcivfay.

etiain in cod. A. 1, 6. avasve} sicut, sic cod. B mendose pro

1^ 4. andvairpin] sic legendum est, nam ana* $va (ot;rai)«
vpirpin, quod cod. B praebet et Cast, recepit, 1, 22. uniunPs] incipit cod. A.

qnumyW/tiro sig^ificet, sensnm perrertit; iveoicis ^ 1> 23. patainei\ Goth. ^ di*

Digitized by

Google

Ad GaJatas i, 24-2, 8. ;J7|i

24 yrak um soule. nu merelf^ galaubein. poei siiman brak. jali in mis bHkiU-
2^ 1 dediin goip. ^ajfto M fidvortaihiui jera usiddja aftra m 'iamiaanljrma mi]^

2 bamabin gammands mij^ mis jah ieitiu uzu{>-{>aii iddja bi andhuleinai jah
ussok im airaggeli. {>atei m^ja 'in {dudom ip smidro. ]|^«bnei {>ubta 'ibai syare

3 rinnau aif>I>au mnnfau. akei nib teitus sa mifi mis kiieks visands baidi|>s ras

4 bimaifan. a[>f)an m jj^ize nfsliupandane galiugabrojj^e. paiei innufislupim bi«
niubsjan freibals misarana. I>anei aibum in xristau lesu. ei nnsis ga[>iTaide«

5 deina. I>aimei ni weikihim gakmil>edum uf bnaivein ei sunja aivaggel^ns ga-

6 standai at izvis. al>l>an af I>aim |>ugkjaDdam risan wa. wtleikai simleyesun.
ni raibt mis Tul[>ris ist. guj^ mans andTair{>i ni andsiti^. ajypan mis I>sd

7 |>ugkjahdans ni raibt anamsokun. ak pata Tifrravairlio gasaiwandaus j^tei

8 gatranaida ras mis aivaggeljo faurafil^*is srasre paitrau bnnaitis. unte saei
raurstreig gatayida paitrau du apaustaidein bimaitis. yaurstveig gatayida jah

persecutes - est nos aHqnando, nniic praedicat fideni) qiiani olim f regit y 24* et ia me glorificanmt deanu
2y 1« Deinde ad qnatnordecim annos exii iteram in lerusoljmain cum Baniaba, sumeus cmn me etiam
Titam. 2« Ex antem iyi secandam revelationem et enarrayi iis eyan^eliam, quod pi^edico in genfiiibusy
Tercun seorsim, qaibns Tisum - est, ne temere carram ant cocarrerim, 3. sed neqae Titos, Mc com me jBrae*
cos exsistens, coactos fuit circtwicidi. 4. At propter hos subiotroductos falsos - fratres , qui irrepsenint, ex-
plorare libertatem nostram, qnam habemns in Christo lesu, nt nos servos - redderent, 5. qoibos non
afiqnamdia cessimns snbmissioike, nt yeritas eyangelii stet apnd tos« 6. At ab Lis Tidentibas esse aliqnid, qnales
aGqnando fuemnt, non quidqnam mibi mains est ; dens hominis faciem non morator, at mihi M yidentes non qoid-
qnam insuper-addant, 7. sed boc contrarium conspicientes, quod creditnm fait mihi eyangelium praepatii, sicnt'
Petro circnmcisionis* 8. Nam qui efScaciam fecit Petro ad apostolatum drcumdsionis, efficticitun fecit etiam^

1, 24. fVi mis] gr« omn. post mihilidedtm. — cod. A; cod* B ^ weilohum. — gasiandai} cod. A
mUkilidedun} cod. A melidedun (scripseront). marg. pairhvisai (permaneat).

2, 1. pa pro] cod. A paproh* — Jldvoriathun] 2, 6. t^ilprh] sic cod. B adveriio comparatiyi,
sic cod. A et Cast.; cod. B if: •di^ pro <t</- yid. yid. Qtvatk. Uf. 590 sq.; cod. A vUiprmsy genitiyo^
Cor. 2, 12, 2 et sic litera maiorem numemm vulprs snbstantiyi, dl Cor. 1, 13, 3 m' vaiii
indicans minori semper anteponitor, %\ye jah addi* hotos mu iaujau. Ceterum ex boc loco miserum
tnr, siye non. Ceterum quod olim Cast. Glossar. illnd maisve aprizans M. 6, 26 in maU vulprim
Corinth, p. 7S sq. in cod. fidvorfmhme Jera legi zans emendaVi posse yldetur^ et ant litura membra-
dixerat, in errorem o^t inductus, quod quum libra**' nae ocnios nostros fefellit, aut librarius errayit. —
rius fidvortathuneferajera scripsisset , postea -^ andvairpi] ^. omn. ante gup. — andsiiib'] cod. A;.
ejera — abradendo deleyerat; c£ ad Cor. 2, 12, 2. ^ andsitaip et in mai^. glossam nimip (sLcdj^ii)^

— unddja aftra] cx> gr. — mip mis] cum me,. nabet. .'
gr. omn. ^ 2, 7. vipravairpo] cod. A Jj: viprapo. . *

2, 2. uzMp - ban tddja] yid. ad Mc 14, 44. 2, 8. vanrsiveig gaiavida] sic otr. cod. A ^\

— piudom] cod. A piudos fgentes), yid. ys. 8. in marg. vaurhta (effedt); cod. B utr. ^ vaUrsf-"

2, 4.pize] cod. A et Cast, pizei, c£ ad L. veigaiavida. Hi. ad iCor. 2, 3^ 2. — pdiiraul
h &• — freihals] cod. A freijhab. cod. A paiiru, yid. ad L. 1, 54, -^ phid^X

2, 5t ni] cod. A nth* — wetlohm\ sic recte cod. A desinit.

Digitized by

Google

272

uid GaJqias 2, 9 — 16.

Jl'* . 9^'

9 tXM m |fiudois# jah ufkunnancliins aii9t ^ gil>aii0in mis paitrus jah lakobus
jah lohannes. jj^aiei jj^uhtedun sayleis visan. taihsyons atgebun mis jah bamabin

10 gamaineins* sraei reis du jj^iudom iff eis du bimaita. j^tainei jj^izei mdedane

11 ei gamuneima* |>atei usdaudida. j^ta silbo taujan. aj^f^an jj^an ^uoa paitrus

12 ifi antiokjai ifi andyairlii unma andsto]). unte gatarhijj^s rss. unte faurfiizei
qemeina sumai team 'iakobau. miff jj^iudom matida. ijf hijfe qemua. u&laup

13 jab afiskaiskaid sik ogands jj^ans us bimaita. jah inijj^litideduii umna pai an^

14 j^arai mdaieis syaei bamabas imjigatauhaiis yarfi j^izai.Utai ize. ake bi^
usgasayy j^atei ni raihtaba gaggand du sunjai aiyaggeljous. qafi du paitran
faura allaim. jabai fiu ludaius yisands Jiiudisko libais jah ni ludaiyisko* yyaiya

15 j^iudos bai93 ludaiyiskon. yeis raihtis i'udaieis yisandans jah ni us j^iudom

16 frayaurhtai. a|>|>an yitandans jj^tei ui yairjii]^ garaihts manna us yaurstyam
yitodis alja jj^airh galaubein lesuis xristaus. jah yeis in xristau lesua galaubi-i
dedum ei garaihtai yair{>aima us galaubeinai xristaus iesuis jah ni us yaurst*
vam yitodis. unte ni.yair[>ili garaihts us yaurstyam yitodis ainhun leike. ajifian

17 jabai sokjandans ei garaihtai domjaindau in xristau bigitanai sijum jas-silbans

nahi in gentSeS) 9. et cognoscentes gratiam banc datam miLi Petms et lacobas et loliannes, qai Tin-
coliunnae esse, dextras dederunt mihi et Bamabae societatisy «Mat nos ad gentiles, yenun ii ad drcomcisioneiBy
10. modo horam panpemm ut recordemnr, quod studai, boc ipsum facere. 11. At qnam yenit Petms in Antiodani
in fade ei adsteti, quod reprebensns fuit. 12. Nam prinsqnam yenirent qnidam a lacobo, com gentilibos coenatos-
est, yernm qnnm yenirent, erepsit et segregayit se timens bos e circumcisione 13. et simulanint - com eo
1^ alii ladaei , adeo - nt Barnabas simul - abreptas fieret bac simulatione eorum* 14. Sed qnum conspi-
cerem, quod non recte ambulant ad yeritatem eyangelii, dixi ad Petmm ante omnes: si to, ladaeas ex-
sistens, centiliter yiyis et non indaice, qnomodo gentiles cogis indaizare 7 15. Nos enim Indaei exsistentes et noa
e gentilibns peccat^reslfat scientes , qnod non fit instos bomo ex operibns legis, sed per fidem lesu Cbristi,
etiam nos in Cbristom lesnm credidimus, nt iusti fiamns e fide Cbristi lesu et non ex operibiis legis; nam non fit
ijistas ex operibns legis nnnm corporunu 17* At si quaerentes, ut iusti iadicemur in Cbristo, inyenti simns et ipsi

2, 9. paiirui — takohusl gr. ^laxw^og —
tCrj^ag. — veis] Goth. c. codd. <> fUv.

2, 10. patet] Gotb. <> xal.

2, 11. galarhips] cod. B ^ gaparJiips, yid.
M. 27, 16. Col. 2, 15, Skeir. 44, 22; eundem
etnsdem librarii errorem Gor. 2, S, 4 animadyer-
timus, cf. ad Mc. 2, 9.

2, 12. ogands] cod. B if^ ogansy yid. ad Mc.
12,24.

2, 13.* ttnmal Godi. c. yerss. et Patr. latt.
^xa/. -^svaet] Gotb. c Complnt. ^ xaL — tze\
gr. ante pizai, Goth. c. codd. f et ^d ap. Mi.

2, 14. aike] pro akei^ cf. ad L. 10, 5«

2, 15. raihiis] enim, ^ gr. omn.; Goth, c
yers. Arm. — i'udaieis viaandans] ladaei exsistoi-
teuy gr. omn. q>vo€i ^lovdalou

2, 16. aWtits] sec, ® gr. — t^i vairpip ga^
rathis] gr. post vitodia; ceterum de garaihts^ mascn-
lino genere ad ainhun leike snbiectum nentrios
generis relate, yid. ad Neb. 6, 16.

2, 17. sokjandans] pergit cod. A* — tn] de*
Sinit cod. B. — bannu] gr. omn. oiQCty pro qno
yeremnr ne Goth. a(»a falso legerit, buic enim par-

Digitized by

Google

Ai Galaias 2, 18 — 3, 29. 273

18 fravaurhtai j^annu xristus fraraurlitais andbahts. nis-sijai. unte jabai |>atei

19 gatar. j^ata aftra timrja. missataujandan mik silban ustaiknja. unte 'ik {>airh
. 20 Yitojf yitoda gasyalt ei gu|>a liLau. xrlstau im{>iishrami]^s yarj) ij^ liba, nu ni

jj^anasei^ 'ik* ifi libai{> 'in mis xristus. al>[>an I>atei nu liba in leika. in galau«

beinai liba sunus gul>s I>is frijondins mik jah atgibandins sik silban faur

21 mik. ni faurqij^a anstai gups, unte jabai Jiairh yitojf garaihtei. ail>l>au jah

. 3^ 1 xristus syare gasyalt. o unfrodans galateis. yras izyis af hugida sunjai ni uf-

hausjan. 'izyizei faura augam lesus xristus fauramelij^s yas 'in 'izyis ushramij^s.

2 jj^at-ain yiljau yitan fram 'izyis. uzu yaurstyam yitodis ahman nemu{> {)au uzu

3 gahauseinai galaubeinais. sya unfropans siju]). anastodjandans ahmin nu leika us-
4« 5 tiuhi]^. sya filu gayunnu{> syare. a{>|>an jabai syare. saei nu andstaldi]^ 'izyis ahmin

jah yaurkeij) mahtins 'in 'izyis uzu yaurstyam yitodis I>au uzu gahauseinai
6» 27 galaubeinais. syasye jah abraham galaubida gupa sya managai auk sye

28 'in xristau daupidai yesup. xristau gahamodai sijuj). nist judaius nih kreks.
nist skalks nih freis. nist gumakund nih qinakund. unte allai jus ain sijufi

29 'in xristau 'iesu. al>pan I>ande jus xnstaus. {lannu abrahamis fraiy sijuf> jab-bi

peccatores, otiqne Chmtiis peccati minister? Ne sit! 18. Nam si quid eyerti, hoc iteram aedifico, male-
ficum me ipsam statao. 19. Nam ego per legem legi mortuus-sam, nt deo Tiram. 20. Christo concmci*
fixns foiy yemm yiyo, none non amplius ego, yemm yiyit in me Christas. At qnod nnnc yiro in came^
in fide yiyo filii dei hoins amautis me et tradentis se ipsum pro me* 21. Non contemno gratiam dei, nam
si per legem institia, sane etiam Christus fmstra mortuns-est. 3, 1. O insipientes Galatae! qnis yos
obcaecayit yeritati non obedire? yos-qnibns ante oculos lesns Christas coram • scriptas fuit, in yobis
cmcifixns? 2. Hoc nnom yolo scire a yobis, exne operibns legis spiritnm accepistis, an exne audita
fidei. 3. Sic insipientes estis? incipientes spiritu nunc came perficitis? 4. Tam multum perpessi«
estis frustra? At si fnistra. 5. Qui igitur donat yos spiritu et operator yirtutes in yobis, exne
operibos legis, an exne audita fidei? 6. Sicut etiam Abraham credidit deo — — 27. Tam
multi enim, quam in Christo baptizati Ibistis, Christo yestiti estist 28. Non - est Judaeus, ne-
qne Graecus; non - est seryus, neque liber; non est mascuhis, neqite fonina, nam omnes yos
nnum estis in Christo lesu. 29. At si yos Christi, ergo Abraham! semen estis et secundum

ticulae pannuh respondet, aga antem L. 18, 8 3, 1. sunjai ni ufhausjan] yeritati non obe-

per u encliticum interrogatiyum redditum est. dire, ^ gr«

2, 18. missaiaviandan} cod. A et Cast, d; «^rr«TH.. >/

2, 20. nu] nunc, « gr. omn. - <«nt»] sic J-e ?«»•«•««>« per flJi/Ki« translala «t, cfc L. 18, 5

cod. A et C«8t. pro lunaus, yi«L ad L. 1, 54^^ »''» P«' »^ «">"*•♦« ««*•

2, 21. aippaujah] sane etiam, gr. omn. oQa; 3^ 6. joS] etiam, 'gr.

sic aippau in enuntiatorom conditionalinm altero

membro seqnente indicatiro modo etiam Cor. 1,9, 3, 28. ain] onnm, gr. tig; Ootli. c. codd. &

2 legitor, obi gr. dlXaye babent, cL ad Cor. 2, 4, 16. legisse videtur, c£ J. 10, 30. 17, 22.

I. 35

Digitized by

Google

274

Ad Galaias i, 1 — 13.

4^ 1 gahaitam arbjans. al>l>an qi]^ svalaud melis sve arbimimja niuklalis vsL ni

2 uDd Taiht iusiza ist skalka frauja allaize visands. akei uf ragiojam ist jah

3 fauragaggam iind garehsn aitins. sva jah reis fian yesum bamiskai. uf stabim

4 I>is fairwaus yesum skalkinondans. ip bi{>e qam usfulleius meHs* insandida

5 gul> sunu seinana yaurj^anana us qinon yaurj^anana uf yitoda ei {lans uf

6 yitoda usbauhtedi ei suniye sibja andnimaina. al>l>aa I>atei siju{> jus sunjus
gul>s. msandida gu]) ahmau sunaus seinis m hairtona izyara hropjandan. abba

7 fadar. syaei ni ]|^anaseil>s is skalks. jj^ande sunus jah arbja gu|>s j>airh xristu.

8 akei jj^an syejiauh ni kunhandans gu{> jj^aim {K)ei yistai ni sind gupa skalki-

9 nodeduI>. i^ nu sai ufkunnandans gap maizu{> - I>an gakunnaidai fram gu^
Tfaiya gayandidedu{> izyis aftra du j^aim unmahteigam jah halkam stabim*

10 I>aimei aftra lupana skalkinon yileij). dagam yitai]) jah meno|>um jah melam

IL 12 jah al>nam. eg 'izyis ibai syare arbaididedjau in izyis. aj^pan yair{>aifi sye ik.

13 unte jah 'ik sye jus. brojirjus, bidja 'izyis. ni yaiht mis gasko{>u]|^. yitu]^ patei

promisttones heredes* 4, 1* At dico: tantmn temporis, quam Iieres parmlos est, non in quoqnam meEor
est servo, dominiis omninm exsistens, 2. sed sab tutoribus est et praefectis usque ad statutum - tempus
patris* 3* Sic etiam nos quum fuimus parruli, sub elementis huias mundi fuimus serrientes} 4. Temm
quum Tenit finis temporis , misit dens filium snum factum e muliere, factum sub lege, 5. ut bos sub lege
redimeret, at filiorum communitatem acdperent* 6. At quod estis ros filii dei, misit deus spiritum filii
sui in corda yestra clamantem: abba pater! 7* Itaque non amplius es senrus, si filins et beres dei per
Christum. 8* Sed tum quidem non sdentes deum bis, quae natura non sunt nnmina, senriist^;
9« Terum nunc ecce cognoscentes deum, magis antem cogniti a deo, quomodo conyertistis yos ite*
mm ad baec imbecilla et misera elementa, quibus iterum denuo serrire yultis? 10. Dies obsenra-
tis et menses et tempera et annos? 11. Timeo yos, ne frustra laborayerim in yobis. 12, At fiatis,
at egOy nam etiam ego at yos, fratres. Oro yos, non quidquam mibi nocuistis. 13. Sdtis, quod

3, 29. gahaiiam] promissiones, gr. omut irt^
ayyeXiav. — arb/ans] cod. A ^^ abrjana.

4, 3. uf — jairwaus] cod. A marg. uf fugg^
lam (sub sideribus), bae yoces potius pro glosse-
mate quam pro yaria lectione babendae sunt, nam
Augustinus cum aliis Patribus pro elementis mundi
Iiic inteHigunt aslra. cast.

4, 5. usbauhtedi et] Cast. ^ wbauhtidedt ei,
quod si yere in cod. scriptnm est, librarius eodem
mode lapsus est, uti L. 9, 40 et Cor. 2, 3, 7 (yid.
ad Luc. L 1.); quum autem ultimas duas Iiteras in-
certas esse Cast, fateatur^ fortasse usbauhtide (pro
usbauhtedi^ cf. ad L. 14, 29) peei ille scripsit.

— sunive sibJa} Cast. ^ ict.

4, 6. Jus] yos, ®gr. omn. — gups] dei, ® gr.

— izvardl yestra, gr. ^lacSv (unsard).

4, 7. stalls] Gotb. <> &IX^ viog — M {tdk
sunus 4^)} eam omissionem librarii culpa (yid. ad
Bom. 9, 15) factam esse, iam Cast, yidit, qnod
autem didt ilium ei de vlog omisisse, errat.

4, 8. vistai ni] <v) gr. — skalhinodeduP'\ gr.
omn. ante Pom; Goth. c. Vulg.

4, 9. ip nu sai] yid. ad Rom. 7, 6.

4, 10. melam] quum gr. omn. xaiQ6vg nv-
mere plural! legant, Cast, quamquam propter litaram
membranae melam an mela legatur, dignoscere non
potuit, tamen qnin recte edidisset, dubitare non debebat.

4, 11. arbaididedjau] Cod. A et Cast. :|: or*
haidedidjau, yid. ad J. 18, 36.

4, 12. aPpan] at, ^gr. omn.

4, 13. vitup] Gotb. c. codd. ^ dL — siukehi\
cod* A marg. unmcdii (impotentiam).

Digitized by

Google

uid Galatat i, 14 — 23.

275

14 I^airh siukein leikis airaggelida mis j^fa friimo jah fraistuBnjai ana leika
memamma ni &akuiil>edu|i ni anckpiyul) ak sye aggelu gups andaemu}) mik

15 sye xiistu 'iesu. yrileika yas nu audagei izyara. yeityodja auk izyis j^tei

16 jabai mahteig yesi augana izyara usgrabaudans atgebeif^ mis* ip nu sye

17 fijands izris yarfi sunja gateihands izyis. aljanond Izyis ni yaila ak usletan

18 izyis yileina ei im aljanof^* ajif^an go}) ist aljanon m godamma smteino jan*ni

19 I>atainei in Jmmmei ik sijau andyair|)s at izyis. bamOona meina* jj^anzei aftra

20 fita. unte gabairhtjaidau xristaits in izyis. apl>an yilda qiman at izyis nu jah

21 inmaidjan stibna meina. unte afslauj^ijj^s im in izyis. cp]^i|^ mis jus uf yitoda

22 yiljandans yisan pata yito^ niu hauseij). gameli}) ist auk I>atei abraham tyans

23 aihta sununs. ainana us I>iujai jah ainana us frijai. akei f^an sa us I>iujai hi leika

per imbecilUtateiii carnis praedicaTi Tobis hoo prios 14. et tentaflonem in came mea non spreyisfuiy non
respuistiSf aed ut angelum del accepistis me, at Christmn leaain. 15. Qaalis fuit igitar beatitndo Testra?
Testor enim Tobis, qaod si possibile esset, ocnlos yestros effodientes daretis mibi. 16. Yerum nunc oti
odiena yos factus-sum yeritatem unntiaus robis? 17. Student yobis non bene, aed exdndere yos yolunt,
ut iis studeatis. 18. At bonnm est studere in bono semper et non modo, in quo ego aim praeseni
apud yos. 19. Pueri mei, qnos iterum g^i^o, donee manifestetur Cbristus in yobis; 20. at
Yoloi yenire ad yos nunc et mutare yocem meam, nam conterritns sum in yobis. 21. Dicite mibi,
Tos sub lege yolentes esse, banc legem nonne auditis? 22. Scriptum est enim, quod Abraham duos
babuit filios, nnnm e serva et unum e libera; 23. sed quidem hie e serya secundum carnem

4, 14. fraisiuhnfat] Goth* c. codd, ^ f^ovm
4, 15. vas nu\ <v> gr. omn. — vest] esset,
^ gr* omn.

4, 16* fj^ nu 8ve] yerum nunc ufi, gr. omn.

4, 18. uf] est, ® gr. omn.

4, 19. Panzet] pergit cod. B. — gahairht*
jttidttu] manifestetur, gr. omn. fioQg)a}d^^i Goth,
teste Cast. c. yers. Aethiop. (pavaqcod^fj legit. Cod. A
in mai^. nonnulla yerba sunt scripts, de qnibns
Cast, adhibita multa opera fere haec legere potuit;
^[••••laudjai gafri8ah..naim et quae ita expleyit;
du laudjai gafrisahinaim. Sed primum non de-
bebat glossam yocare, quae est yaria lectio, qua H-
brarins yel si quia alius graecum ftoQqxoO^n ad
yerbum reddere yolnit; neque deinde ilia explendi
ratio nobis placet, non solum quia sensum probum
non habet, yerum etiam quia sic signum ad margi-
iiem spectans post tzvis positum esse debet, quod su-
pra gahahrhljaidan recte pictum est; deniqne Ca-
•tiUionaei interpretatio yel suae lectionis (ad ahwH^
damtiam deformaiis) prorsus falsa est Res autem

ita habere yidetur: f.iOQq>ov(jd'ai, qui iuterpretari
yoluit, yerbis uti debebat, quibus seusus inesset in
formam redi^i, idque fedt scribens: du ludjai
gafriaahinai 'in (tzvia) i. e. ad speciem conforme-
tur in (yobis) sc. Christus. hudja, cuius yerbi,
proprie nQOOCOTcov (M. 6, 17) significautis, sjn-
onjmon vliis Philipp. 2, 7 pro fiOQWij quoque pona-
tur, etiam ipsum pro graeco fiOQq>rj adhiberi potest.
Pro ludjai qui audacius agere yelit, etiam JlcauU'*
jai coniicere potest, nam gupaskaunei et tbna^
sitat/nt^ Philipp. 2, 6 et 3, 21 Goth, ^to&aou IU0Qg)J]
et GVfXfiOQipog utitur. Laudjai quo comprobetur,
nihil habet, certe ei nunc locus non datiir, si Cast.
cum Grrim. III. 46 "—lauds siiffixum quantitatis
significationem habere existimat. — jrrisiaus] sic
eod. B; cod. A et Cast, jcri^ius, de qua codd. ya-
rietate yid. ad Mc. 7, 32.

4, 21. niu hauaeib] cod, A raarg. niu uaaugg^
uup (nonne legistis), cTSStt. (joix avayiyvioaxete).

4, 22. aihta aununs] ro gr. omn.

4, 23. leika] desinit cod. A. — gahaifa] non
est pluralis, uti Cast censet, nam nc gahaitam di-

35*

Digitized by

Google

276

Ad GaJatag 4, 24 — 5, 3,

24 gabaurans vas. i^ sa us &ijai bi gabaita. patei sind aljaleikaidos. jfos auk
sind tvos triggyos. aina raibtis af fairgunja seinai m jj^iradv bairandei. sei ist

25 agar, seina fairguni ist m arabia gamarko jj^izai nu lairusalem if^ skalkino^

26 mif^ seinaim bamam. ip so iupa lairusalem frija ist sei ist aij^i unsara.

27 gamelif) 'ist auk. sifai stairo so unbairandei. tarmei jah bropei so ni fitandei.

28 unte managa barna jj^izos auI>jons mais j^au I>izos aigandeins aban* al>l>an

29 yeis brojj^rjus bi isakis gabaita barna sium. akei j^an syasve sa bi leika ga«

30 baurana vrak pana bi abmin. svah jab nu. akei wa qif^if^ I>ata gamelido. us*
vairp jj^izai Jiiujai jah |>ainma sunau 'izos. unte ni nimifi arbi sunus j^iujos

31 mifi sunau frijaizos. jj^annu nu brojirjus ni sijum piujos barna ak frijaizos.
5y 1 l^ammei freibalsa uns xristus frijans brahta. standaif^ nu. ni aftra skalkinas--

2 saus jukuzja uspulaij). sai ik pavlus qij[>a izris I>atei jabai bimaiti{>. xristus

3 izvis nist du botai, al>l>an yeitvodja wammeh manne bimaitanaize jj^atei skula

natiis fuit, Ternin liic e libera secnnclum promissionem; 24. quod sunt allter - placentes , bae enim sunt dao
testamenta y una qaidem a monte Sina in serritutem ferens, quae est Ag^ar; 25. Sina mons est in
Arabia confiuis bnic nunc lerusalem^ yerum senrit cum suis filiis. 26* Yerum baec sursum lemsalan
libera est, quae est mater nostra. 27. Scriptum est enim: gaudeat sterilis baec non-pariens, emmpe et
clama baec uon gignens, nam muld filii buius desertae magis quam buius babentis yirum. 28. At nos,
fratres, secundum Isaci promissionem filii sumus. 29. Sed tum sicut bic secundum carnem natns persecutos-
est bunc secundum spiritiun^ sic etiam nunc. 30. Sed quid dicit boc scriptum? Eiice banc serram
et bunc filium eins, nam non acdpit bereditatem filius servae cum filio liberae. 31. Itaque igi-
tur, fratreS) non sumus serrae filii, sed liberae. 5, 1. Qua libertate nos Cbristus liberos fedt. Stefis
igitur; ne iterum serritntis iugum patiamini. 2. Ecce ego Parlns dico Tobis^ quod si drcumciditis,
Cbristus Tobis non - est ad utilitatem. 3. At tester cuique bominum drcnmdsorum , quod reus

cendum erat, yid. 3, 29; sed datiyns singularis,
quem etiam gr. omn. babent.

4, 24. aJjaleiiaidos] sic cod. B, id quum
aliter pJacenies significet, sensus autem aUegOfice
diciae postulet, aljaleikodoa exspectandum erat.

4, 25. init. Gotb. c. codd. ^ to yaQ ^!Aya(K —
gamarJco\ confinis, gr. Gvatoix^t 3i. — tp] Cast.

legit gup (i« e. gp), quia spatinm mains ei esse
yidebatnr, quam inter t' et p esse deberet; quum
autem ductum superiorem literae g exiliorem esse
et incertum ipse fateatur, et sensus gup omnino
non patiatur, tp autem ad reddendum yaQ necessa-
rium sit, non dubitamus in cod. exaratum esse^
quod edidimus* — seinaim bamam] ro gr. omn.

4, 27. aupjons] sic cod. B; Cast. ^ aupjos.
— J^] sic cod. B^ Cast, j: pan.

4, 28. hi uaJcis gahaila] secundum Isad (i. e.
Isaco factam) promissionem, gr. omn. xaza ^laadx,
inayyeliag (pendens a sequente tixva).

4, 29. Pan avasve] rsj gr. omn. — svah Jah]
sic cod. abnndaute, ut yidetur, ant jah aut — h endi-
tico (yid. ad J. 18, 26), cf. tamen infra 6, 7 paiuhjai*

5, 1. pamtnei freihalsa] qua libertate, gr«
T^ iXsv&BQi(f f], cf. ad L. 1, 20. — nu\ igitur,
^ gr., pro quo Gotb. omittit xa/, quod gr* omn«
babent. — skalkinassaus jukuzja] rsj gr. omn.

5, 2. bimaifip] drcnmciditis, i. e. yos drcnm-
ddere fadtis, yid. ad Cor. 1, 15, 29.

5, 3. veitvodja] Gotb. c. codd. ^ Ttdhy. —
wammehj cod* B et Cast. ± wamme^ cf. ad BIc
15> 6.

Digitized by

Google

Ad GaiaiaB 5, 4^15.

277

4 ist all vitop taujan. lausai nijvip af xristau. juzei in vitoda garaihtans qil>l^

5 izvis. us anstai usdrusu]). ajipan veis ahmin us galaubeinai veuais garaihteins

6 beidam. unte m xristu i'esu nih bimait raiht gamag nih faurafilli ak galau«

7 beins I>airh fria{>ya raurstveiga. runuu}) vaila. was izvis galatida sunj$d ni
8. 9 ufhausjan. so gakunds ni us panuna lapondin izvis ist leitil beistis allana

10 daig distairij[>. 'ik gatraua 'in izris m fraujin Jiatei ni yaiht aljis bugji]^ al>pan

11 sa drobjands izyis sa bairaif^ vargij^a. sawazub saei sijai al>l>an 'ik broj^rjus
|abai bimait merjau. duwe l^anamais vrikada. {>annu gatauran 'ist marzeins

13. 13 galgins. rainei jab usmaitaindau j^ai drobjandans izvis. jus aide du freihalsa
lajj^odai sijup. brojj^rjus. I^atainei ibai f^ana freihals du leva leikis taujaifi ak

14 in friaI>Tos abmins skalkinof^ iztis misso. unte all vitop m 'izyis 'in ainanuna

15 yaurda usfuUjada 'in {>amma. frijos neymndjan l^einana sye ]fuk silban* 'ip
jabai 'izyis misso beid|i jab fairrino]^. «aiyn|^ 'ibai fram 'izyis misso £ra^«

est omnem leg^m facere. 4. Libert estis a CLristo, Tos-qui in lege instos dicitls tos; e gratia exd-
disUs; 5. at nos Bpirita e fide spem iostitiae exspectamas. 6. Nam in Christo lesn neque drcamcisio
qnidqnam yalet, neqae praepntium, sed fides per amorem operans* 7. Cocnrristis bene; qnis y<mi impediyit
reritati non parere? 8. Haec persnasio non ex hoc Tocante tos est. 9. Pancnm fermenli omnem mas-
sam corrompit, 10. Ego confide in tos in domino, qaod non quidquam alius cogitads, at Mc pertarbans
T08 hie ferat damnationem, qiiicunque qui sit. 11. At ego, fratres, si drcamcisionem praedicam, cor
adhnc persecationem - pafiar? Utiqtie perdita est soliicitatio cmcist 12. Utinam etiam exddantar
Li perturbantes tos* 13. Vos enim ad libertatem Tocati estis, fratres, mode ne hanc libertatem
ad occasionem camis faciatis, sed propter amorem spiritos serrite yobis inTicem* 14, Nam
omnis lex in yobis in nno yerbo impletar in hoc: ames propinqanm tnum, nt te
ipsnm. 15. Veram si yos inyicem mordetis et incosatis, yidete, ne a yobis inyicem occi*

5, 4. garaUUans qipip tzvis} Cast, postqnam
dixit Gotham iusti pro iusiificaii conyertisse, de-
lude interpretatus est dictt vobis sc. Christus, addi-
ditqne qipip 'izins in graeeis et latinis ceterisqae
yerss. omnibus deesse et yideri ea yerba e glossa
in textiun illata; sed miramnr yirom doctum non
'sensisse, qnam probe Goth, dixaiovad^e reddiderit
per garaihtans qipip i'zvis i« e. instos didds yos;
c£ garaihiana gaieihan = dixaiovv L. 18, 14.

5, 6. jcrigfu] pro jcrisiau, yid. ad L. 1, 54«

5, 8. gahmds] Cast, qui gah$(nd)s edidit,
potins gak(un)ds edere debebat, nam un literae in
cod. non comparent; enm aiitem eyanidas recte re«
stitnisse non dubium est, etiamsi gakunds niillo
alio loco inyenitnr. — lapondm] cod. B et Cast.
^ lapodtn^ — ut] est, ^ gr. omn.

6, 9. beistia] cod. B et Cast, j^ beiits. -r- dt9*
lairip] corrompit, gr. ^vfioiy pro quo Goth. c. codd*

et Vulg. doXoi legit; ^v/nol per gabeisteip red-
dendum erat, yid. Cor. 1, 5, 6.

6, 10. *a] sec. hie, ® gr. omn. — bairaip]
sic cod. B et Cast* pro bairai, yid. ad Thess*
1, 4, 14.

5, IK bimai(\ Goth. c. codd. ^ IW. — pana*
mais] Cast. :|: dly. — • gatauran} sic cod. B et
Cast. 4^ pro gtaaurana^ nisi soloedsmus est, quos
permultos ad Neh. 6, 16 adnotayimns; cf. ad Eph.
3, 10.

6, 13. leikis] camis, gr. caqxL — iaujaip']
fadatis, ^ gr. omn. praeter cod. G (jSiuTe) et Vulg*
(detis). — ahmina] spiritus, ^ gr.

5, 14. Vn izvis] in yobis , ^ gr.

5, 15. jfairrinop] incusatis, gr. omn. xctP*
eod^lere, Goth. c. yerss. et Patrr. latt. Cetemm pro
fairrinop rectius scriberetur fairinop ; sed liquidae
literae saepius a libraiiis mendose duplicantnr^ sic

Digitized by

Google

27S ^^ GaJai0$ 5> 16 — 6, 1.

16. 17 mfdodau. dl>]^an cp^a ei ahjBun gaggaij^ jah histu leikis ni ustiuhai]^. imte leik
gaimeif^ Tijj^ra ahman ijf ahma yif^ra leik. I>o nu sis misso ancbtandand ei

18 m j^iswidi f^atei rileif^. {>ata taujaip. a]^{>aii jabai ahmiit tiiihanda« ni siju]^

19 uf Titoda. a]|^|>an syikunl>a sind raurstva leikis. fiatei ist horinassus kalki*

20 nassus unhraiuipa aglaitei gaUugagiide skalkinassus lubjaleis^ fia{iY08 baif-

21 steis aljan hatiza jiukos tvisstasseis birodeinos bairaiseis neipa maurj^ra dnig*
kaneins gabauros jab jj^ata galeiko f^aim. jj^atei feturqi^a izvis gye ju fiiiira*
qap fiatei pai I>ata svaleik taujandans |)iudangardjos gufis arbjans ni yairj^d.

22 if» akran abmins 'ist friajiya fabe|is gayairjii usbeisnei selei blei|^i galaubeins
23. 24 qairrei gabobains syiknei. vif^ra ]fO if^raleika nist yitop^ ip f^ei sind xristaus.

25 leik sein usbramideduu mif^ yinnom jab lustum. jabai libam abmin. abmin

26 jab gaggam. ni yairjj^aima flautandans misso usbaitandans. misso in nei^a yi<-
69 1 sandans. broprjus. jabai gafahaidau manna in yrizai missadede. jus |)ai abmei-

nans ga{>yastjaif^ pana syaleikana m abmin qairreins. atsaiwands {>uk silban

damiDi. 16. At dico, at spirifa ambuletis et copiditatem caniifl non perfidatis* 17. Nam caro copit contra
apiritum, Ternm spiritaa contra carnem. Haec i^tor aibi inyicem reaistunt, ut ne qnodcunqne quod yoitiay
hoc faciatis. 18. At si spiritu ducimini, non estia sab lege* 19. At manifesta aant opera camis^ quod
est adalterium, acortatioy impuritas, laaciyia, 20* idolonnn serritna, Teneficium, inimicitlae , rixae, aemv-
latio) irae, auimositates , dissentioaes, obtrectationes , haeresea, 21. inyidiae, bomicidia, ebrietates, cornea-
lationes et boo simile bis, quod interdico Yobis, sicut iam antedixi, quod bi boc tale fadentes regni dei
heredes non fiiint. 22. Vemm fmctos spiritus est amor, gaudium, pax, louganimitas , bonitas, benlgnitas,
fides, 23. mansuetudo, contineutia, castitas; contra baec talia non -est lex. 24. Vemm qui sunt Christi,
camem suam cmcifignut cum affectibus et cupiditatibus. 25« Si yivimus spiritu, spiritu etiam ambulemos.
26. Ne fiamus gloriantes iuTicem proyocantes, inyicem in inyidia exsistentes. 6, 1. Fratres, si deprehenda-
tur bomo in aliquo peccatorum, yos bi spirituales corrigatis bnnc talem in spiritu lenitatis, considerans te ipsum.

Con 1, 7, 18 iannt. 2, 9, 2 maJcidonnim. Pbilipp. ^ JwLO jjwecto drugiammt^ S S PPJ S Pitff?? rwl?* rTOfi
4, 15 ainnohun. Cor. 2, 11, 14 aggillau. L. 2, ^ jj^ jf j^ ^*-- dmgkaneim Sm imt tmp i^'VmU »•» iuBia
46 attlu Tbess. 1,5,8 nasseinais; nee rectius, «mm. ~ faurqipa] sic codd. et Cast. 4^ pro /awrm'

aliis lods altera liquida omittitur, id quod maxima 9*7^^ (antedico). — ju] iam, gr. omn. xaL

factum est in yoce fullnan yid. ad L. 2, 21. leik taujandans] sic cod. A', cod. B teste CoBUsvaleit

5, 16. et] ut, ^ gr« omn. taiaujandans , sed aut svaleikaia tamjondmnsp aut

5, 17. i/>] pergit cod. A. gvaleik gataujandati9 scriptum esse snspicamnr.
5, 19. h(mna$su8\ adnlterium, ^ gr. 5, 22. friapva] sic cod B; cod. A et Cast

5, 20. aljan] aemulatio, gr. omn. ^rjlot^ sic Jrijapva* — jfaheps] cod. A fahed^. — svUmeii

Cor, 2, 12, 20. — 1ViS9ia$$eis] sic cod. B; cod. A castitas, ® gr.

ivistasseis, cf. ad Mc. 3, 13 et Cor. 2,3,2. — 5, 24. arm] suam, ® gr.

birodeinos] obtrectafiones, ® gr. omn., Gotb. e loco 6, 1. Jabai] Gotb. c. codd. ® xaL — afMir-

parallelo Cor. 2, 12, 20 bnc traxisse yidetnr. toands] attendens; cod. A amdMoiwandt (respidensJi

5, 21. drugkaneins] sic codd.; etiam Rom. 13, qnanimlectionnmutraquebabet, quo commendetur. — -

13 uH cum Cast, dragkameim edidimus, codice D^*] sic cod.B; cod. A etCast.|3&a| cLCor.2, 2, 2«

Digitized by VnOOQ IC

Ad GaJataa 9, 2 — 13. ^^79

2 ']3>ai jah pu fraisaizau. izraros misso kaBri|K>8 bairai]^ jah sva u^tdleifi vito]^
3^ xristaus* ip jabai pugkeij^ was wa Tisan. ni yaiht visands. sis silbiii fra{>ja«

4 marz^s ist i|i vaiirstir seia sSbins kiusai warpzuh jah I>an in as silbia

5 woftuija habai jab ni m anl^aramma. warpzuh auk svesa baurjiein bairijj^.
6« 7 al>pan gamainjai sa laisida raurda f^amma laisjandin m aUaim godaim. ni

vair|)ai^ airzjai. guip m bilaikada. manna auk I>atei smp. fiatidi jab sneil>i]^.

8 unte saei saii^ in leika seinanmiat us jj^amma leika jab sneij^fi riurein. i^

9 saei sanp m abmin« us abmin jab BneiI>iJ[i libain aiveinon. ajj^Jian I>ata godo
taujandans ni yairj^aima usgrudjans. unte at mel svesata sneipam ni afinain*

10 dai. j^annu nu I>andei mel babam. vaurkjam I>iu]^ Ti{>ra allans |)isbun vijira

11 STesans galaubeinai. sai Mdleikaim bokom izris gamelida meinai bandau.

12 sra managai sye yileina samjan sis m leika. J>ai nau^*and izyis Inmaitan. ei

13 yreb yrakja galgins xristaus ni yinnaina. nib I>an syejiaidi j^ai 'izei bimai-
tanai sind yitoj) festand ak yileina layis bimaitan ei in izyaramma leika wo*

ne etlam in tentens. 2. Vestra invicem onera ferafis et sic impletis le^m Christ!* 3« Veram si pntat
quis quid esse, non qnidqaam exsistenS) sibi ipsi tollici(atio est 4. Yenim opus saam ipsius probet quis-
qoe et turn in se ipso gloriam babeat et non in alio. 5. Qoisqae enim propriam sarcinam fert* 6* At
commonicet hie institntus yerbo hoie institnenti in omnibns bonis. 7* Ne fiatis erronei; dens non iUoditur;
homo enim quod sent, hoc etiam metit. 8. Nam qui sent in came sua, ex hac came etiam metit inter-
itum; Teram qni sent in spirita, e spirita etiam metit Titam aetemanu 9. At hoc bonom faden-
tes non fiamus segnes, nam ad tempos propriam metimns non defatigatL 10. Utique igitar, qnnm
tempos habemos, operamar bonom er^a omnes, maxima ei^ familiares fide* 11* Ecce, qoalibos
Uteris Tobis scripsi mea mano. 12. Tam multi qoam Tolont placere sibi in came , hi cog^ont
Tos drcomcidere , nt modo persecotionem crads Christi non patiantor* 13, Neqoe aot ei n qoi-
dem U qoi drcomcisi sont^ legem serrant, sed volant tos drcomadere^ nt in yestra came glo-

6, 3. pugkeipl sic cod. B; cod. A et Cast. lorn esse videtnr, sed propter litoram membranae

Pughipyxi. Cor. 2, 13 , 3. — wa viactnl ro gr* perspicoe cognoscere non potuit.

omn. — vathtl h. 1. et ys. 15 pro vaihU, yid. ad 6, 7. fnanna\ gr. omn. post #attji. — - toitP

^Mc. 7, 16. — sia — M/] cod.. A marg. yariam le- J^cr/uA] cod. A et Cast, aaijib paia»

*ctionem habet, qnam evanidam Cast, sic legit: sik 6, 8. sattp} ntr. cod. A et Cast, saiftpm -—

Btlban uslutands 'ist (se ipsam dedpiens est)^ cL jah] ntr. etiam, ^ gr. omn.; Goth, priore loco c»

Tit. 1, 10 obi luionds = ^QBvanaTTiq* Volg.

6, 4. silbin] Goth. c. yerss. ** fiovov. — wof^ 6, 9. aneipam] cod. A :|: sneipa (meto).

tulja] Cast, nnmenim pliiralem esse existimans et 6, 11. i'zvis] cod. A et Cast post gameUda^

glariaiianes conyertens errat, nam woftuli genere gr. omn. ante bokom*

non neotram, sed femininum esse constat. — ni] 6, 12. ei wek] at modo, (x? gr. omn. cf. Phi*

cod. A ^ 4^. L*pp. 1 y 27. — vrahjd] cod. A et Cast, vraia^

6, 5. baurpein} sic cod. B; cod. A baurein; qua lectione, si geouina est, confirmatnr vraiom

ceterom in cod. A recte bairip legitur, non iati- Mc. 10, 30, qnod aliquando an rectam esset, dabi*

yip^ oti Cast, in adnotatione edidit. tayimas.

6, 6. godaim} Cast, in cod. A St (eios) addi- 6, 13. rnhj cod. A et Cast. mp. -^ svepauhl

Digitized by VnOOQ IC

2g0 ^^ GaJaias 6, 14 — 18.

14 paina. i^ mis ni sijai Tfopan m ni raihtai niba in galgin fraujins unsam

15 i'esuis xristaus. fiairh jj^anei mis fairwaus ushrami{>s ist jah j]^ fairwau. imte

16 nih bimait raiht ist ni faurafilli ak niuja gaskafts. jah sva managai sre fiizai
garaiddnai ^aistans sind. gaTair])! ana un jah armaio jah ana israela gu]>8«

17 jj^anamais axbaide ni ainshun mis gansjai. tinte ik Btakins fraujins nnsaris

18 lesuis xristaus ana leika meinamma haira. ansts fraujins unsans 'iesuis xri<-
staus mi]^ ahmin izvaranona bro|>rjus. amen.

du galatun ustauli.

rientor. 14* Veram mibi ne sit gloriari in non qaoqnam, nisi in crace domini nostri lesn Christie per
quern mlLi nmndas cnidfixoB est et ego mnndo* 15. Nam neqae drcamdsio qaidqnam est, non prae-
pntium, sed noya creatara, 16. et tarn mulfi qnam banc regnlam sequnti snnt, pax super eos et nuseri-
cordia et snpra Israelem dei. lY. Amplins laborei ne nllas mihi praebeat, nam ego notas domini
nostri lesu Christi in corpore meo faro* 18. Gratia domini nostri lesn Cliristi cam spiiita Testro,
fratres , amen.

Ad Galatas explidt.

qnidem, ^ gr* o°>n. --» izet] cod. A et Cast, tze* 6, 15. unle] Goih. c. codd. ^ h Xgiat^

— sindi Goth. ^ avroL ^Irjaov* — vaiht^ vid. ad vs. 3.

6, 17. mWl gr. omn. ante nt. — uiuarhi no-
69 14. ¥n fd vaikitti] in non quoqnam, ^ gr. stri, ^ gr. omn.; df. ad Cor. 1^ 7, 16. — xrisiams]
omn. — fairwaus\ sic cod. B ; cod. A et Cast. Cliristi , ^ gr. omn.
fairumsp rid. ad Mc. 7^ 32. Subscript. ^ gr« omn.

Digitized by

Google

Aipistaule Pavlaus du Aifaisium

anastodijl^.

1, 1 Jl avlus apauBtaulus xristaus iesuis |^h viljan gu^s paim veiham j^aim vi«

2 sandam in aifaison jah triggyaim Hn xristau iesu. ansts izvis jah gavairj^i

3 iram gu]^ attin unsaramma jeih fraujin lesu xristaiu j^iufiijis gufi jah atta
firaujins unsaris 'iesuis xristaus* izei ga|>iu]|^ida uns in allai I>iuf>6inai ahmei*

4 nai 'in himinakimdaim m xristau. svasye gayalida unsis m 'imma fkur gasa*
tein fairwaus ei sijaima yeis veihai jah unyammai in andyairjj^ja is m fria]^«

5 yai. fauragarairofi uns du suniye gadedai l^airh lesu xristu m imma bi lei-

6 kainai yiljins seinis. du bazeinai yuljiaus anstais seinaizos. in {>izaiei ansteigs

7 yas uns in I>amma liubin simau seinamma. in jj^ammei babam faurbaubt fralet

Epistola Payli ad Efesios incipit.

1, 1. PaTlus, apostolof Chrafi lesu per Tokmtateiii dei, Us sancds his ezsistenfibas in Bfeso ei fide-
libns in Chiisto leso* 2. Gratia robis et pax a deo patre nostro et domino lera Ghristo. 3. Benedictos
deas et pater domini noatri lean diriatiy qoi benedixit nobis in omni benedicdone apiritnali in
coeleatibna in Christo. 4. Sicat elegit nos in eo ante constitntionem mnndiy nt aimos nos
sancti et macalis - yacoi in fade eios in caritate. 5. Decrerit nos ad filiofiun adaptationem per
lesnm Chriatom in eo aecnndiim pladtom Tolnntatis anae 6* ad landem gloriae gratiaa aoae^
in qua gratns fait nobis in boc caro filio soo, 7« in quo Labemns redemtienem y lemiaaioneni

uidmoiaiiom

Inscriptionem, quae deest in cod. B, addidimos 1, I. xrUtaus K€9ms\ cK> gr* omn.

e cod. A. — aiputaute pavlaus} ex^ gr. — anasto* . , *

di^] indpit, <> gr. omn. Ceterum quod Cast. Spa- h 4. tmstt] cod. A uns. — vnsi nos, ^cod. A.

dm. p. 35 snpra inscripHonem dgla A. F. lefi di- — friapvail cod. A friJapvoL

dt* inter has Hferas I Utora membranae exddisse ,e • ^jrirv^^*^ - i

Tidetar et Kript«D fouM AIF, q«ub» Uteris libra. , \» *• •»*«" *^"'«^ C-t * u*. - mmal

rim titulum epistolae, ipajaiii pictua onatiun, «x- «»*• -^ «• S'- •■>»• ««« («"»>

lubere Tolnit, -rid. Tab.. U. 1, 6. _»imau mmMUMr] filia MW) * fr.

I. 36

Digitized by

Google

383

Ad EphesioB ±, 8 — 18.

8 frayaurhte l^airh blo]^ is bi gabein viilfiaus anstais jus. lK>ei ufarassau ganobida

9 m uns in allai bandugein jab frodein kannjan unsis runa vfljins seinis bi yH^

10 jin. saei fauragaleikaida mima du fieturagaggja usfulleinais mele aftra usfulljan

11 alia m xristau f>o ana biminam jab ana air|>ai 'in imma. m Jiammei hiaute
gasatidai vesum fainragaredanai bi yiljin gufis fiis alia in allaim rauriLJandins

12 bi mima Tiljina seinis, ei sijaxma veis du bazcauud yulj^us is |)ai fauraTen-

13 jandans 'in xristau. 'in I>a]nBi6i jab jus gabausjandans yaurd sunjos airaggeli
ganistais 'izvaraizos I>animei galaubjandans gasiglidai yaurpufi abmin gabaids

14 f^amma veibin. 'izei 'ist vadi arbjis unsaris du faurbaubtai gafreid^ais du

15 bazeinai yid{>aus 'is. du{>{>e jab ik gabausjands 'izyara galaubein 'in fraujin

16 'iesu xristau jab MaJiTa 'in allans l^ans yeibans unsyeibands ayiliudo 'in 'izyara

17 ginMttid yaurkjands 'in bidom meiiiaim ei gufi fraujins unsaris 'iesui^ xrbtaus
atta yuij^s gibai izvi» abman baBdvgeiiis jak andludeinais 'in ufkunj^ja

18 aeinanuna. inliubtSda augona bairtks uyari» «l yiteil» jus ym 'ist yens laJKH

peccatonmi per sADfaineiii wm secondam fUykiM g>briae ^rafiae ei«s, 8. qmm alNmdaiiter concesnt kk nos
in omnl aapientia et prndentia^ 9* notificare nobis mjsterium yoluntdAiB suae secnndum Yolontatem, qoae
ante - placoit ei 10. ad institationem impletionis temponim, itenim implere omnia in Christo baec snper
coelos et sopev lerram in eo, 11. in quo aom eolloeoli fiiimmr, praedestinati seamdnm volitntatem dei Iioias
omnia in omnUiag operantis aecondnm co^ilationem Tolantatis suae, 12, ot ikmis nos ad laadem ^loriae
eiu9 bi antesperantes in Chiiato, 13« in quo etiam yos andientea yerbam Teritatis, evang^liam salntis
restrae, cui credentes consignati fuistis spinta promissionis hoc sancto, 14. qui est pignas baereditatis
nostrae ad redemtionem conseryationis ad laadem gloriae eins. 15. Ideo etiam ego andiens yeafram fidem
in domino lesn Cbristo et amorem in omnea bos sancto9, 16. non - cessans gratias - dico propter tos mentio-
nem ffdons in preeibns aieis^ 17. ut iam dovini nosiri Iibmi Clbiiati, pater gloriae, det yobis spiritaBi sapien-
tjae et rcnrelationis in togni<oa# soa, 18^ iUraniaalatf oonLis cordi* yieatrt, nt sciatis yos^ quid est ^es yoca-

1, 7, BotVA Nop 'is] gr. omn. ante fralet* —
imtpawi gforiae^ ^^. omn.

1, 9. Jtanfijan] notificare, gr. yvtoQlaccg* —
^fftn] Gotbv Ca codd. ^ aviov. Cetemm pra bi—
i'mma in margine codicis A legitnr: ana letkainai
(Cast. :|: leikeinaij qnia propter litnram a et e li-
teras dignoscere non potoit) Poet garaidida 'in
imma (i* e. in placito / qirod proposnit in eo) qnod
graecis accommodatnm est; notandos tamen nsns
ana praepositionis pro'(» poaitae, coins altemni
exemplnm frnstra qnaesiyinras.

1, m.jaihi cod. A Jap-po (et baec) c. gr.

omn.

1, 11. pammnl G#du ^ nml. ~ gup$l dei,

® gr. — ll» alTaim\ in omnibns, ® gr« omn.; GotL
e ys. 25 but intoRsse yidetnr.

1, 1^ tm^wi} cod. A ^ snmju9. — pammeii
«ecy Crotjbb €• eo4d. ^ xaL

ly 14. izei] cod. A aaei* — arbfUj codd. et
Cast. 4^ arbjoSf yid.^ ys. 18. — gqfreideinaiil
cod. A marg. ganistais (salutis).

1, 16. 'idivarm\ yestaHn, gr. maau %hw kay
vidSg* — jsriHaul Ckisto, ^ gr. aani^ — jriap9fmi
ood* AJr^'aPva.

1, 16. umsweHamU ovtZmilo] bob cessans gra-
tias ago, gr. ounu ou nct&ifiai av%aQiin6h^y c£l
ad Mic* 2, 23; — gamundi Gotb. c cocM. ^ vfiM.

1, 18. tMUbitfa] cod. B ^ itdiMiida. —
wal quid, gr. %is, Gotb» c» God<L 9i legit. -^ Si]

Digitized by

Google

Ad EfhcMi^s i, 19 — 3^ 5.

ft%t

19 nais &• wileiku gabei Tull>aus arbps is m reihaiin. jah ura u&rassus miki-
leins mahtais is m iins j^aim galaubjandam bi vaurstva mahtais sviojieiiis is.

20 latei gayaurhta in xristau wrrakji^ids iua us daufmim jah gasatida m taihs-

21 von seinai in Iiiininam ufaro aflaize reikje jah valdufiije jah midite jah frau-
pnassive jah allidize namne nanmidaize ni {)atainei in j^amma aira ak jah in

22 ftamma anavaii^iiu jah aU ufhndvida uf fotuns imma jah ina algaf haubip

23 ii£ar afla aikklesjon. sei ist leik is fulio ^is alia in alkdm usful^'andins.
2^1.2 jah izyis Tisandans dau^ns rnksadediin jah fravaurhtim izyaraim. in l^aimei

simle iddjeduf) hi Jnzai aldai ^is alvis bi reik valdufinjis hiftaus alnnins I>is

3 nu yaurkjuidins in sumim ungalaubemais. in |>aimei jah veis allai nsmetum
suman in lustum leikis unsaris taujandans yiJ^ans leikis jah gamitone jah

4 vesum Tistai bama hatizis syasve jah f^ an|)arai. if^ gu]^ gabeigs visands in

5 armahahrtdn in Jnzos managons frifaj^vos in ^izaiei irijoda uns jah visan*
dans uns daufians fraTaurhtiin mif^gaqiyida uns xrisfau, anstai sijum ganasidai

tionk d'os, quale diritiae g1«riae baereditatis eins lA sanctif 19. 6t qvid abimdantia emiiieiitiae virtads
eiiis in nobis bis credentibus secnndnm op«i Tirtntis potentiae eiw y 20. quod operahia - est in Cbriato sos-
ciians eooi e mortuis et coUocarit ad dextram aiiain in coelii 21. sapra onmia imperia et pofestates et Tir-
totea et dominationes et oi^nia nomina nottHsata noo solum in boc aecnlo, sed etiam in boc fiitnro, 22* et
omne bumiliayit sub pedes ei et ema dedit capot super omnia ecdesiae^ 23. qnae est corpns eins, pleni-
tndo bnos omnia in omnibns impleaitis. 2, 1. Et tos exmstentes mortoos sceleribns et peceatis yestris,
2. in qnibos olim ambolastis secandum bane aetatem buias secnM, secnndam principem potestatis aeris spi-
ritns boias nunc operantis in filiis incredulifatis , 3. in qnibns etiam nos omnes yersati - somos olim in cn-
piditatibos carnis nostii fadentes Tolmitates cainis et cog^itationom et fiiimns natnra filii irae, sicot
etiam bi alii. 4. Yermn dens dires exsistens in misericordia propter banc magnum amorem, in quo
afflayit nos, 5. et exnstentes nos mortnoe peecatis conririfioaTit aos Cbrbto; gratia sunras serrati

pr«, Gotb. c Godd. ^ xal. — wiieihi] siecodd.; mira
eat endisis u interrogatiri in yerbo intetrogatiyo;
Ibrtasse mleika legendom est.

1, 19. ¥n nm] cod. A marg. Vn ¥9vi§ (in yos)
e. codd.) qoos Golb. fere sole! seqm.

1, 20. himtnam] coelis, gr. inovQCtptoig.

1, 22* all} oome, cod. A o2la, qu a d a»t'-gr>

2, 1. tzvarahn] yestris, ^ gr.

2, 2. aivitH secuti , cod. A fmmmu9 (nmndi).
— 9unum'\ cod. B 4^ surnmn^

2) 3. vSjan^] yobmtates, cod. A mai^. Imstum
(yoluptates) cum Clar. lat. et Ambros. — veaum]
cod. 9k viaumj baeo nora seribendi ratio aotanda

est iuxta veisi^ veiaeU, PeisuH yid. ad J. 11, 32»
«— visfai bama] <v> gr. — hafizis] sic legendnm
est, yid. 4, 31. L. 3, 7. Skeir. 51, 19; cod.B
(non A, uti Cast, adnotat) halts et post banc yo-
cem supra lineam signum e literae graecae non ab*
simile, quod nnllo alio loco inyentum est; cod. A
(non B) haiizm , non haiizoSj uti Cast, in ad-
notatione indicat Cetemm cod. A marg. us satei*
nai (1. ussaieinai) urruglai i. e. ab origine re-
probati.

2, 4. gaheigsl cod. A gabiffs. — frijapvos'\
Gotb. c. codd. ® aiftov*

2, 5. uns'] sec. nos, ® gr. omn. — sigumi su-
nras,* cod, A c. gr. omn. siju^ (estis).

36* .

Digitized by

Google

!^84

Ad £phe9ios 2, 6 — 16.

6 jah mi|)unaisidai jah mi^gasatidai m Mminakundaim m xristau lesu*

7 ei ataugjai in aldim j^aim anagaggandeim ufarassu gabeins anstais seinaizos in

8 selein bi uns in xristau lesu; unte anstai sijuf^ ganasidai j^airh galaubein jah
9. 10 jj^ata ni us izvis ak guijfs giba ist. m us raurstyam ei was ni wopai ak lis

sijiun taui gaskapanai in xristau iesu du vaurstvam godaim. lK>dl fauraga-»

11 manvida gufi ei in f>aim gaggaima. duf)]^ gamuneif^ ^atei jus fdudos sinile
in leika vesujf namnidans unbimaitanai £ram fiizai namnidon bimait in leika

12 handuvaurht. unte vesuf^ I>an in jainamma mela inuh xristau framal>jai ust-
metis israelis jah gasteis gahaite trausteis yen ni habandans jah gudalausai in

13 manasedai. ijf nu sai in xristau iesu jus juzei simie yesufi fairra. yaur|>u]^

14 newa in bloI>a xristaus* sa auk iist gayairj^i unsar. saei gatayida ^ ba du

15 samin jah mipgardayaddju fajj^os gatairands. fijapya. ana leika seinamma ritop
anabusne garaideinim gatairands ei pans tyans gaskopi in sis silbin du ainamma

16 niujamma mann yaurkjands gayairj^i jah gafrij^dedi j^ans bans in ainamma

6. et conresuscitad et concollocad In coelestibiis in diristo lesn, 7. nt ostendat in aefadbag his
dentibus abundantiam diyitianim g^titiae suae in bonitate secundum nog in Christo lean. 8* Nam gratia
estis serrati per fidem et boc non ex Tobis, sed del donnm est; 9. non ex operibus, ut qnis non gloiie-
tur^ 10* sed eius snmus opus creati in Christo Iesu ad opera bona, quae praeparayit deus, ut in bis
eamus. 11* Ideo recordamini, quod tos gentiles olim in came fnistis, nominati non - drcumdsi
ab Lac nominata circumdsiou > in came manu- facta. 12. Nam fuistis tnm in illo tempore sine
Christo alienati conyersatione Israelis et hospites promissionum foederis , spem non habentes et
impii in mundo. 13. Verum nunc ecce in Christo Iesu tos, tos -qui olim fuistis procul, facti-estis
prope in san^ne ChristL 14. Hie enim est pax nostra , qui fedt haec ambo ad unum et parietem-
inter^rinum sepis destruens, 15. inimiddam, in came sua le^m praeceptorum regulis destruens, ut hos
duos crearet in se ipso ad unum noyum hominem, fadens pacem, 16. et reconciiiaret hos ambos in nno

2, 6. mipurraisidai — mipgasatidat] conre-
susdtad -— concollocati, quae pinralia ad praece-
dens stfum sunt referenda; cod. A cum gr. omn*
mipurramda — mipgasatida (conresusdtayit —
concollocayit).

2, 7. aldim] cod. A ^ aldatm.

2, 8. sijup] cod. A stub. — dt] sed, ^ gr.
omn. ; Goth. c. yers. Arm. et Fatrr. latt. — m/] est,
^gr. omn.

2, 10.'^ st/um] cod. A stum. — * godaim} cod. A
marg*. piupeigaim*

2, 11. ptudos simJe] ro gr. omn. — vesup}
fuistis, ^ gr. omn.; cod. A ante ttu — namnidans\
cod* A pai

» omn.; coo. jx auie tn* — > namniaansj

U ardoilum addit. — • iram -— bimaitl
t. 0ns,^.tfft, ^f^ /r,^ *#*A^ -.^».*-^,

sane mira loqnendi rado, in qua non solum nomi*
nadyus post pixm namnidon offendit, sed efiam
quod femininum parddpii substandyo nentro appo-
situm est; quodammodo comparari potest Mc 3, 16
gasaiida seimana name paitruM pro paitru^ yid.
L. 1, 13. M. 9, ;9,

2, 12. pan] tnm, ^ gr. omn. — tnuk] cod. A
l^m* — jcrisiau] pro xridu^ aoeosadynm enin
'invh praepositio postulat — gahaiie Iransteis] pro-
missionum foederis, gr. toiv diad-rjxuiv ttjg inr-
ayyeliag*

2, 13. vaurpup newa] ^^ gr.$ Goth, c codd.
ap« Mill, et Mi.

2, 15. analmme] Goth, c cod. e ap. Ml^® ^

Digitized by

Google

jid- Ephesiot 2, 17 — 3", 7.

USS

17 Idka guf>a pairh galgan afislabands fijaj^va in sis silbin, jah q[unands vaila-*

18 merida gayair{>i 'izyis juzei fairra jah gavairj^i fiaim izei newa. unte pairh
19- ma habam atgagg bajo{>s 'in ainamma ahmin du attin. sai nu ju ni siju{> ga«

steis jail aljakonjai ak sijufi gabaurgjans {>aim yeiham jah mgardjans gul>s

20 anatiniridai ana grunduvaddjaii apaustaide jah praufete af yisandiu mhum

21 mistin vaihstastaina silbin xristau lesu. m jj^ammei alia gatimrjo gagatiloda

22 rahsei^ du alh yeihai m £raujin. m |>aimn6i jah jus iui{>gatiniridai siju{i du
3^ i bauainai gul>s m ahmin. m |)izozei vaihtais ik pavlus bandja xristaus iesuis

2 m 'izyara j^iudo. jabai svel^auh hausideduf^ fauragaggi gu{>s anstais. sei gibana

3 jsi mis in izris. unte bi andhuleinai gakannida yas mis so runa sye faura-

4 gamelida m leitOamma. dufi{>e ei siggyandans mageip frajj^jan frodein meinai

5 in runai xristaiis. j^atei anparaim aldim ni kun]^ yas sunum manne syasye

6 nu andhulif) ist paim yeiham 'is apaustaidum jah praufetum 'in ahmin. yisan
j^iudos gaarbjans jah galeikans jah gadailans gahaitis 'is 'in xristau 'iesu |>airh

7 aiyaggeljon. jj^izozei yar]^ andbahts 'ik bi gibai anstais gujj^s pizai gibanon mis

corpora deo per cracem ocddeDS iDimidtiam in ne ipso. 17. Et Teuiens praedicayit pacem Tobis, tos - qni
procul, et pacem Ids, giii prope. 18. Nam per earn habemas accessnm ambo in uno spiritu ad patrem.
19. Ecce nunc iam non estis bospites et aliegenae, sed estis ciyes his Sanctis et domestid dei, 20. aedi-
ficati in fimdamento apostolornm et profefamm in exsistente snmmo ang^nlari * lapide ipso Christo lesuj^
21. in qno omne aedifidiim composihim cresdt ad templnm sanctum in domino, 22. in quo etiam yos
coaedificati estis ad domidlinm dei in spiritu. 3, 1. Propter quam rem ego Paylns yinctus Christi Iesu
propter yos gentiles; 2. si quidem andistis iostitutionem dei gratiae, quae data est mibi in yos. 3. Nam
gecondnm reyelationem notificatum fiiit mibi boc mjsterinm , nt ante - scriptum in paryo. 4. Ideo
nt legentes possitis iutelligere pmdentiam meam in mjsterio Cbristi. 5. Quod aliis aetatibns non
notnm fait filiis bominnm, sicnt none reyelatnm est bis Sanctis eimr apostolis et profetis in spi<?
ritn: 6» esse gentiles cobaeredes et nnicorporales et participes promissiouis eius in Christo lesn
per eyangelinm , 7* cuius factus - sum minister ego secundum donum gratiae dei , boc datum mibi

2, 16. afslahands] cod. B ^ afalahans^ Yid.
ad Mc. 12, 24. — m silbin] se ipso, gr. avTtp,

2, 17. gttvairpi] sec pacem, ® gr. — izei\
cod. A tze; ceterum de ellipsi sind Yerbi yid. ad
Rom. 12, 2.^

2, 19. ju] ® cod. A. — aljalonjai\ sic codd.
pro aljakunjai, yid. ad L. 4, 13. — sijup\ sec.
estis, ® gr.

2, 20. anatimridai] desinit cod. A. — ^rt-
siau i>im] <x^ gr. omn.

3, 1. pizozei vaiktaial quam rem, gr. omn.
tov90Vi sic Goth, saepius contra grace, auctorita-

tem relatiYO ntitur ad coniuugenda singula enon-
tiata, yid. 6, 6 poei (tavta yaq) Cor. 2, 12, 9
hi paid (vTiiq zovzov)* M. 27, 46 Paiei ui
(zovT* Bart)*

3, 2. guPs anstaisl oo gr.

3, 4. sfggvandans mageip] <\f gr. omn.

3, 5. is apauslaulum] <\^ gr. omn. praeter
cod. d ap. Mi.

3, 6. tesu] Iesu, ® gr. omn.j Goth. c. Vulg.

3, 7. St] ego, ^ gr. omn. praeter cod. m ap.»
Mi. qui ante andbahts babet. — gibai} sic cod. B$
Cast. :^ gibosm

Digitized by

Google

989

Ad EpAesioa 3, 8 — 16.

/./.. ^. //^. Jt. 8 bi toja mahtais is. mis f^amma imda^rleljin allaize |dz6 veihitfie atgOMuaa rar^

9 amis so m |>iudom Tailama7aii |k> imiairlaiBtidoa gabdbi xxiataus jab udiiilit-

jan aUans* lyileik j^ata fauragaggi ninos ^izos gafulginoiia frajn aiyam in

10 gu^ f^amina alia gaskapjandin. ei k«iiiul^ veai nu reikjam yah valdufitijam

11 io paim himinakiuiclam jiairh aikklesjon so managfal]^ haudugei gu|M9 bi

12 muua aive. |>aiiei gataTida 'in xristau lesu fraujia unsaranuna. m J^ammei

13 babam balf^in freihals ntgagg 'in trauainai f^airb galaubein 'is. Xn j^ize bidja*
oi Tairf^aij^ uagrudjans 'in agk>m meinaim faiur 'issvis. J^atei 'ist vnl]^ izrar.

14. 15 nx I>is biuga knira meina du attin fraujins unsaris 'iesuis xristaus, us {^anunei

16 ^1 fadreinis 'in bimina jab ana mr]f9a namnjada. ei gibai izvis bi gabein tuI-

Jmis seinis mabtai gasvin^nan j^airb abman seinana 'in 'inimman maanMi,

yecondiim opera Tirtatis eios, 8. mibi baic infimo omnitnii bomm sanctomm data foit gratia baec in gen-
tUibiis pmedicare baa inyestigabOes diritias Cbristi 9. et iUamaare om^es, qnalis haec dlBpewuktia iD3raterii
Imios abflcoaditi a saeculis io deo boc omnia creantO) ID, nt notificata esset nunc imperiia et poteatatibos
in bis coelestibus per ecclesiam baec yaria sapientia dei 11. secandum constitotionem aaecalomni, qnam fedt
In Cbristo lesn, domino nostro, 12. in qno babemns fidndam, libertatem, accessam iu confidcntia per fidem elan,
13. propter quod precor, ne fiatis lasai in afflictionibus meis pro yobia, quod eat gloria yeatra* 14. Propter Imc
flecto genua mea ad patrem domini nostri leau Cbriati) 15, e quo omne patemitatia in coelo et anper terrain
yocatur, 16. ut det yobis secundum diyitias gloriae suae^ yi confirmari per spiritum sunm in internum bominem.

3, 8. undarleijin] sic cod. B; Mssm. B. A.
p. 1038 coniedt undarlrikin^ quae coniectura nobis
mirifice placet prae ilia, qnam Grim. W. J. LXX
p. 48 proposuit undarlegjim (sobiacenti) , nam ipte
Grim, monet, significationem yerbi in umdar posi*
turn esse, cf. 4, 9 vndaraists, quae superlati?i
forma, uti graecum xaiioratogf ex adyerbio effecta est*
— pize] bomm, ® gr. — unfairlaistfdon] baec Mass-
manni L 1. indicata coniectura, codids denuo inspecd
anctoritate comprobatur; Cast. :|: unfairrasiidm^

3, 9. till pergit cod. A.

3, 10. kanntpl quum ad handugei (aut ad prae-
cedens runa) referendum sit, iannida scribendum
Cuit, uti infra 4, 7 gibana ut amis; sed ut b. L,
tic etiam GaL 5, 11 gatauran 'ist marzeina pro
gaiavrana legitur, cf. ad Neb. 6, 16. — manage
falpo] cod. A Jilufaihu et in marg. managna . •
(quod noli cum Cast, managnando^ sed managnan*
dei explore) managei i. e. abundans multitudo, qno
quid glossator explicare yoluerit, iucertum est, nisi
forte duae lectiones (managnandei handugei et
managei handugeins) coniunctae sunt. Managei
autem^ si recte coniecimus, nunc pro managdups
(abundantia) ponitur, quum aliis lods significet multi*
tndinem, quae numerari possit« Ceterum ex ilia codi-

ds A lectione disdmus. Grim. I. 722 non ita recte
auguratum esse, adiectiyorum in — us exenntium for-
mam concretam conyenire cum eadem adiectiyonutt ht
— is termiaantium; nam secundum illam doctriaam
nunc Jilufaihjo scriptum esse debebat. Si yeroGiiai.
recte coniecit, aut filufaihu pro adyerbio babes*
dum est, uti filu L. 6, 5 (yid. ad L. 19, 37), ant
Jliufaihus scribendum, yid. L. 6, 6 hamdus pamr^
SMS, Grim. L 721 Anm. 1.

3, 12. freihah] libertatem, ® eod. B c. gr.
omn. (praeter cod. D); addidimus e eod. A, qui «
libris latinis bausit, quorum lectio comparetur om
cod. D iv %(p ekevd'eQwd^qvai addente. Ceteram
Gotb. xa/ ante algagg omittit*

3, 13. vairPaip usgrudjans] fiatis lasri, gr.
omn. oratione obligua ixxaxelv; ceterum de im«
grudjans yid. ad L. 18, 1.

3, 15. himifia'] coelo, gr. omn. ovoayolg,
praeter codd. c d k ap. ML

3, 16. gasvinpnan — tVt tnmtman wsatmami
corroborari — in interiorem bominem; eod* A omni
gr. anctoritate destitutus tnsvinpjam — 'iiumumm
mannan i e. corroborare interiorem bominem. Ce-
terum Cast. ^ innunan, yid. ad Coloas, 1, 29.

Digitized by

Google

Ad Ephesios 3, 17-4, 8. 287

17* 18 Jbaium xristii ^airh galaubein m hairtam izvaraim. ei m {najiyai gavaurhtai
jaih gasufidai mageifi gafahan mip allaim j^aim yeiham. wa sijai braidei jah

19 lagged jah haidiei jah diupei. kuiman {k> ti&rassau mikiloii fiis kunfijis

20 fina]>tB xristaus ei fiilhiai^ du aDai fullon gujis. aj^fian j^amma mahteigin
u£ett an taujan maizo pau bidjam aijij^au fraj^jam bi mahtai j^izai Taurkjan*

21 dein m ubs* IGomia tuI{>us 'in aikklesjon m xristau lesu m aUos aldins aire
4y i amen* bidja nu irria ik bandja in fraujin vairj^aba gaggan I>izo8 lafionais.

2 ^i2saiei IalK>dai aipip. mip allai hauneinai jah qairrein mijf usbeisnai usl>ulan«

3 imB tzyis misso m friaj^yai. nsdaudjandans fastan ainamimdij^a ahmin? m ga«

4 bundjai gayairlieis* ain leik jah ains ahma syasye atlajiodai sijuj) in aina yen
5« 6 IaI>onais izyaraizos. ains fraiija aina galaubeius aina daupeins ains gu{i jah

7 atta allaize. saei ufar allaim jah and allans jah m aUaim uns. t^ ainwarjam*

8 meh nnsara atgibana 'ist ansts bi mita^ gibos xristaus. in I>iz«i tpjfi^. usstei-

17. babilttre Christum per fickm in cordibos restris, 18. tit in enritate fact! et fondati possitis capere cnm
omnibas lus Sanctis, quid sit latitodo et lon^tndo et altitndo et profandilas, 19» cog^oscere banc abun*
danter magnam buios cog^itionis caritatem Christi, nt impleamini ad omnem plenitadinem del. 20. At
Lnic potent! super oaine fiBtcere plos qaam precamnr ant intelli^mus secondam Tim banc operantem ia
nobis, 21, ei gloria In ecdesia in Cbristo lesn in omnes aetate* saecakram, amen. 4, 1. Precor nanc
T09, ego %atii9 in domino, digne ambulare bac rocatione, qua Tocati estis, 2. cnm omni humilitate et bn-
manitate, cam longanimitate , ferentes tos iniricem in caritate, 3. stadentes obserrare consensom spiritus iu
Tincolo pads. 4. Uuom corpus et unns spintns, sicut Tocati estis in nnam spem Tocationia restrae ; 5. nnos domi*
nus, ana fides, onus beptbmus, 6. anus dens et pater omnium, qui super omnes et per omnes et in omnibus no-
bis* 7. Venim naicaiqne nostrum data es« gratia secundum mensnram doni Cbristi, 8. propter quod didt: adscen-

S, 18« et] gr. omn. post gasuKJai. ^^ /riap'^ eadem clausula Rom* 11 , 36. -— iS» aikilesyon)

vai\ cod. A jfrijaPvau — gavaurktmj facti, gr. cod. A post i'esu. — aldins] Gotb. c codd. ^ %ov

onn. i^^i^toftivoi; Cast, in eo yeibo offendit, quia aiiSvog,

eridenter a vaurfa (radix) deriyandum fuerit et 4, 1. sfntb] cod. A stub^

Mssm. gttVtturtstdai scribendum esse existimat ; nos ^«>y*i:n ja^«*i.*

lectionem utriusque cod. consensu firmatam non con- ^' ^' /^^P'^^A "^ Afrtjapvau

demnarerimus, satis babenfes iectorem commone- ^> ^* s^asve] Gotb. c. codd. ® xaL

&cere lod Cor. 1, 16, 2 nbi pro huzdjands, quod 4, 6. saet] de ellipsi t$i yerbi in sententia re«

textns ratione babita exspectabatur, huhjands legi- latira rid. ad Rom. 12, 2; cetemm bic cod. B de-

tur. — sijail sit, *gr. omn. — Jah lagget] cod. A sinit,
Jol^laggei. — hauhei — diupei] <^^ gr, 4, 8. ussteigands] in marg. cod, A legitnr

3, 19. hmnan] Gotb. ^ ta, vid. ad L. 2, 16. psalmo... iudicans baec rerba desumta esse a Hbro

"^ Jriapva] cod, A Jrijapva. — fullnaip] cod. A psalmorum (68, 19), quod unicum occiirrit dtato-

fkhutiPy cf. adL. 2, 21. — du] ad, cod. A tn (in). rum bibliorum in gothicis exemplum. cast. — us^

3, 20. Pam] sic codd.; Cast. ^ pan, — bid* kanp] sic legendum est pro ushunp, quod cod. A

jani] cod. A '^ bidjan. — um] cod. A unsts» et (Jast. babent; yeram lectionem etiam Grim. W^

3, 21. 'imma] cod. A tmmuh (eique), sic in J* L 1. p. 48 inyeuit.

Digitized by VnOOQ IC

288

Ai Epht$io$ 4^ 9~i4.

.9 gands m haiiliif>a U8faan|i hun^ jah atuhgaf gibos maimam. j^atu]^-]^ ussta^

10 wa 1st niba {latei jah.atstaig faurj^is m undaraisto air|K>s. saei atstaig* sa ist

11 jah saei usstaig ufar aUans himinans ei usfullidedi .allata. jah silba gaf su*
mans apaiistauluns sumanzufi - j^an praufetims 8uinaiisu|i-]^an aiTaggelistans

12 siunansu]^ - I>an hairdjans jah laisarjans du ustaidiein yeihaize du Taursfra

13 andbahtjis du timreinai leikis xnstaus. irnte garinnaima allai m ainamundi^
galaubeinais jah ufkunj^jis sunus guf>s du raira fuUanuna du mita^ yahstaus

14 fiiUons xristaus. ei j^anaseifis iii sijaima niuklahai usyagidai jah usyalugidai
m wammeh laiseinais liuteis manne 'in filudeisein du listeigon us^andjai air«

dens in altitndinem cepit captiTitatem et dedit dona Iiominibas. 9. Hoc.antem adscendit, qoid est^
qnod etiam descendit antea in inferius terrae? 10* Qui descendit, Iiic est edam, qui adscendit super
omtaes coelos, nt impleret omne) 11. et ipse dedit alios apostolos, alios autem profetaS) alios aotem eran-
^listaS) alios autem pastores et ma^tros 12. ad perfectionem sanctorum ad opus ministern, ad aedificatio-
nem corporis Christi, 13. donee perreniamns omnes in consensum fidei et cognitionis fiHi dei ad
Timm perfectum , ad mensuram incrementi plenitudinis Christi , 14, ut amplins non simus infantes agi-
tati et drcumlati in quoqoe doctriuae, nequitiae hominum , in astutia ad fraudulentam deyitationem

4, 9. faurpis] Cast. ^I «liv»; ceterum ^ gr. —
nndaraisif^ sic cod. A; Cast. :{: undamisto; cete-
rum Goth. ^ /U€(>77. — air bos] quid cod* A, unde
Cast, air pais edidit, yere nabeat, propter membra-
nae lituram incertum est, sed neqne Cast, formam
eridenter falsam rescribere, neque Grim., censu-
ram illius libri agens, tacendo probare dtbebat

4, 11* apaustauluns] sic sine dubio in cod. A
pro apaustaulans , Cast, lectione, scriptum est; su*
spicamur id memores loci Cor. 1)4, 9 nbi illam
editam lectionem fSedsam esse auctoritas codids de*
nuo inspecti docuit.

4, 13. 9unus\ pro sufians, Tid. ad L. 1, 54.
— vaira fuliamma} cod. A marg. lectionem va-
riam Labet, de qua Cast, legere posse sibi yisus
est guma»»»fna; an vero recte legerit, ipse dnbitat,
quum guma datiTus, qui casus reqniritur, esse non
possit.

4; 14. niuHahai] sic cod. A; Cast. ^ niw
Uahsai* — usvalugidai] Grim. 1. 1. p. 48 probabili
coniectnra vsvalvidai legere mayult, monemus tameU|
lectionem editam codicis A denuo iuspecti anctoritate
confirmari. — iVt] pr. in, ® gr. omn. — tvammeh]
manifesto librarii errore yerbum yoci graecae avifJK^
respondens excidit ; id esse censet Cast, luftau, quod
propter idem initium ante liuieis facile a librario

omitti potnerit; Grim. 1. 1. redius vinda^ quo yeibo
Gotbus gr. avefiog reddere soleat, supplet aut virndtf
qui genitiyus plnralis a tvammeh pendeat — Jitifeis}
sic cod. A teste Cast, sed ut forma ilia secundum
Cast, doctrinam probari possit, quod posse negamusy
certe sensus genitiyum non patitur; est potius legen-
dum littiein (in qooqne [yento 1. yentorum] doctrinae,
nequitia hominum); n et s literas in codd. saeptos
pennntari, ad M. 7, 23 adnotayimus* Ceterum m
suo loco moyere et ante Uuiein ponere, quod yuh
Grim., nobis non necessarium esse yidetnr, propt«^
ea quod praepositiones prime loco positae, altero
omitti possunt et tertio demum repeti opus est, yidL
M. 8, 9. Mc. 6, 56. — filudeisein du Usie^m
usvandjai] haec nostra coniectura codicis A ancto-
ritate confinnata est; Cast. '^ JUudeiseimai 2isteig9
us vandjai, qnam editam lectionem Grim.. L L p. 49
fere totam probayit , sed ea comprobatione iudidi sm
subtilitatem nunc non probayit; nam T^rimnm fiiudei*
seinai non yera, sed falsa forma est, yid. Cor. 2,
11, 3 et cf. ad Cor. 2, 4, 4; deinde us vandjai,
quod pro nQog fisd^odelav positum esse ille didt,
si lectio geuuina esset, aliquid aliud significaret;
denique Itsteigo si recte sic legeretnr, non otiose
yel e glossa additum esset, quasi idem quod us
vandjai yalens, sed listeigon adiectivum ad usvand*
Jai positum eum efficit sensum, quern habet ^e^o-
d$ia, cf. infra 6, 11, ubi lists = fu^od^icu

Digitized by

Google

Ai Epie$i09 4, 15-^27.

280

15 fldns. i^ sim|a taujandans in £ri|a]^yai vahsjaima 'in ma ^ afla. ize tst haubi]^

16 xrktus. us ]iaiiimei all leik gagatilo|i gagahafti|i j^aiiii alios gayissins and-
staldis bi Taurstra m mitap ainis -vfarjbh fero usvalist. leikis taupfi du tim-

17 reinai seinai m finjaj^yai. fiaia nu qifia jah yeityodja m fraujin ei ]^anaseif>s

18 ni gaggaif) syasye jah anfiaros {midos gaggand m usyissja hugis seinis. riqi-
zeinai gahugdai yisandans £rama]^|ai libainais gufis 'in unyitjis j^is yisandins

19 in mi m dauliifios bairtane semaize. fiaiei usyenans yaurj^anai sik silbans

20 a^bun aglaitein in yaurstyein unbraini^s allaizos in faihu&ikein. i*^ jns ni

21 sya ganenm]^ xristu. jabai syej^aub ina bausideduj) jab in unma uslaisidai

22 sijuj). syasye ist sunja 'in lesu. ei aflagjaifi jus bi fimmin usmeta j^ana fidrnjan

23 mannan I>ana riurjan bi lustum afitnarzeinais. anufi-j^an niujai|i abmin fra]>jis

24 'izyaris jab gabamo]^ pamma uiujin mann j^amma bi gupa gaskapanin m ga«

25 raibtein jab yeibifiai sunjos. in J^izei aflagjaadans liugn rodjai|i simja warjiz-
' 26 ub ini|> newundjin seinamma. unte sijup anl>ar aDl>aris lif)us. j^yairbai^ - ]>an

27 sijai|i jab ni frayaurkjaifi. sunno ni disiggqai ana |>yairbein izyara. ni gibi|>

ris, 15« Teram Teritatem fadentes in caritate crescamns in earn Iiaec omnia, gni est caput Christos,
16» e qvo omne corpus compactuni) connexnm per omnia yincula aaxilii secondom opus in mensura nnias
qnaramqne partium augmentnm corporis facit ad aedificationem snam in caritate. 17. Hoc nanc dico et
testor in domino, at amplius non amboletis, 'sicnt etiam alii gentiles ambulant, in yanitate sensus sni;
18. tenebricosi intellectu exsistentes, alienati - a Tita dei propter inscientiam, banc exsistentem in iis^ propter
surdilatem cordiom suomm, 19. qui desperantes facti se ipsos dedemnt impudidtiae, in operationem im-
mnnditiae omnia, in araritiam. 20. Verum tos non sic accepistb Cbristnm ; 21. si tamen eum andlTistis et in
eo edocti estis, sicnt est Teritas in lesu, 22. ut deponatis tos secundum primam conrersionem Lunc yete-
rem bominem, bunc corruptibilem secundum cupiditates deceptionis. 23. Re-autem noyetis Ispirihi mentis
yestrae 24. et induatis bunc noyum bominem, bunc secundum deum creatum in iustitia et sanctitate yeritatis*
25* Propter quod deponentes mendadum loquamini yeritatem quisque cum propinquo suo, nam estis alter al«
terius membrum* 26. Irati autem sitis et ne peccetis; sol ne ocddat super iram yestram; 27* ne date

4, 16. go^ohafifp] locus in cod. oUiteratns
est; gag(Aariipf quod Cast, edidit, yocem ^tbicam
BOB esse, iam Mssm. et Giim. 1. 1. p. 49 indica-
Terunt et yeram lectionem coniectura inyenerunt;
ceterum Grim, etiam, quum gr. omn^ ante illud
Terbum xa/ ponant, banc particulam in gagahaftip
btere existimans jah gahaftip leg:er8 mtduit;
quum yero prior buius yerbi pars in cod. perspicue
le^ posse yideatur et pardcula copnlaHya sic omitti
ioleat (yid. 3, 12), gagahaftip retinere yolnimns.

4, 17. init. per^t cod. B.

4, 19. u$venan$ vaurpanai] desperantes £Bicti|

I.

gr. aTtrjlyTjxoTsg. — faihufrikein} cod. A ^I fat*
hufaikein,

4, 23. anup^ban nhgaipi yid« adMc. 14, 44.

4, 24. jah ganamop] cod. A jag -- gahamop.

4, 25. sijup] estis, cod. A c ^. omn. sifum
(snmus).

4, 26. pvatrhatp • pan] yid. ad M. 5, 37;
ceterum pan (autem) ^ gr. omn. — disiggqail pro
hac codicis B lectione cod. A rectius diisiggqai^
da qua yarietate yid. ad Mc 3, 13.

4, 27. lit gibip] ne date, cod. A et Cast, c
gr* ftih gibaip (nee detis).

37

Digitized by

Google

2g0 At Eple.ii9$ i, S6'-5> 5.

»•- V-»tVC4-«49

28 Mff imhiil^. sad lilefi« paiiaBeifis ni h^isl ak mais arbaidjai vaurkjands

29 fltesaim handum ]fmp m habai dailjan j^urbandm. ainlnBi TMirde idiilaize us
mimfM izYaramma &i lugaggai ak fiiUei go^ fi^ du timraMd gdiaubeinais ei

30 gibai anst hausjandani. jah ni gaurjai]^ fiaiia yeihan afanran gu]^ fianimei gaan

31 glidai mjjujf m daga uskuseinais. aUa baitrei jah haiis jab I>Tairhet jah hropi jah

32 yajamereans afvairpaidau af izris mi^ aUai imsdeui yaiir^aidcih voip izvia
misso seljai armafaairtai firdgibandans isvis misso syaflre gu^ m xristau firagaf

5j 1* 2 lasvis. Tair]^ai{> im galeikondans gu^ sye bania liuba jah gi^gaifi m Maf^yai
syasye jah xristus frijoda uns jah atgaf cok silbaii taar wis hunsl jah sau]^

3 gul>a du daiinai yoj^jai. a])]^ borinassus jah alios imhraini]^ ai^fiau iaibu*

4 firikei nib namnjaidau m izvis. syasye gadob ist yeihamu ail>f>au dyalayaurdei

5 aifij^u saldra« f^oei du |iaurftai ni fidrrinnand. ak mais ayiHuda. ^ta auk
l^f.^,^c^./^. yiiei|i kunnandans Jiatei 2m hors aifi|au unhrains aij[^l>au fiaihnfriks, ^tei

_ » —

locum diabolo* 28. Qui furatos-sit, amplius ne faretor^ aed podmi laboret operans propriis manibas bo-
nam| ut babeat imperdri egenis; 29* nllum yerbonim malomm ex ore yestro ne exeat, aed qaod bonom
ait ad aedificadonem fidei, at det g^tiam audientibos* 30* Et ne contristetia banc aandam apiritam dei,
qao aig^nati eads in die liberationis; 31. omnia amaritudo et animoaitaa et ira et clamor et maledidio ab»
iiciatar a yobia com omni improbitate 32. fiadsqae com yobia inyicem boni, nuaericorda) condoBanfea
yobis inyicem, aicot deoa in Cbristo condonayit yobia. 5, 1. Fialia igitur aiiilair do», nti fiHi cari,
2. et ambnletis in caritate, aicati etiam Cbriatoa amayit noa et dedit ae ipsom pro nobis aacrifidom et
yictimam deo ad odorem bonam. 3. At adalteriom et omnea immnnditiae aat ayaritia ne-qoidem nominefnr
in yobia, aicat decorom est sanctia, 4. aat ataltiloqniom, aat acarrilitaa, quae ad neceaaitatem non pertinent,
aed potiaa gratiae. 5* Hoc enim acite cognoacentea, qaod qaisqoe adulter aat imporoa aot ayaroa, qood

4, 28. alc\ aed, cod. A tj^ (yeram), yid« ad graeco (dvofiatia&(o) , qoi omnia aabiecta aingnlaria
Cor. 1, 14, 20. — wesaim} propriis, ®gr. — habet, indactas fecisse existimandua eat,

^J^] gr* ante svesaim. etiam Neb. 5, 18 lamba gavalida aoAs jah gaim

4, 29. nj€n\ ait, • gr. omn. — galaubemais} gamanvida vas(gr. iylvovro) ma acijpserk. —

fidei,W.X^fe ffarfoftl «c cod. B; Caat. + ^«^^^

cod. A c. gr omn. inpammet. ^^ ^^^^ ^^^^^ ^^ ^ P^^P^ 9,T: -

4, 31. hrop%\ cod. A hropeu mppau] pr. aot, gr. xal.
4, 32. vairbaidith\ fiatiaqae, gr. yhaa^a di i; r f i • j » / it > 3

h oiv\ qaam atSramqae particalam a Gotb. per dk S, 6. altzu\ aic cod. B {atzu); aed neqoe

snffixam interdmn reddi, ad Job. 18, 26 ndnotn- qaod Ipai edidimos, aec allm, quod Cast, probail

yimns. -— svasve] Godi. ® xaL potest, nee Grim. LI. p. 50 prepoaifa ceniectwa

6, 2. friapvai] cod. A frijapvai. dli$ bac yerborom atructora locam babet; eat

6, 3. natMfjaidau] deainit cod. A. Notandam aententia negatiya, qaae neqoe alh, neqne wazwk^

eat aatem, Gotbom praw^deotibua complaribas anb* qaod legere alicm in mentem yenire poasir, patitar|

iectis, in iiaqne ano plorali {aJlo$ unhramipoi), tunskun onom est, qaod, niai aadactor yideatnr co-

yerbam in aingalari namero poaoiaae, qaod non texto natoa, recte babet; hoc in iiadaa aententiia pro

Digitized by

Google

Ai Ephf$U^ A, 1I--2I.

201

. . lUk galiDgagude ArfkittawwiiMU ni luibaij^ arbi lb |liubiDgard|ii xmtaus jah

^ &^^ ^ muoia izYifl/iidiiato kmnaim Taurdiam. ^airh |ioei qimi^ hatis gu]^

70 .8 ana Mnum imgalanheJnais* id yanr]^^ mi gadaflans wm. yesu^ auk suman

9 riqu;^. i|i nu liid»|» 'in firau^* are bama liuhadiB gaggaifi. a|>]^ akran liu-

IX) iiadia ut m alfai aekiii |ah garaihtdii jah aun^. gakiusaudans fiatet sijai

11. 17 Tsailagaleikail^ fraujia jah ai gamainjai]^ Tauntvam riqias — * — diif>Iie ni

18 yairj^aij^ unfrodai ak fra|ijandans. wa ii|ai yilja fraujimu yah ni anadriggaifi

19 izvis yeina. m ]Munm^ 'wt usatkirei. ak ftinnai]^ in ahmin ro^andans izris 'in
psalmom jah hazfamm jab aaggrim afameinaim siggvandans m hairtam izra*

20 raim frai^« aviliudondans sinteino fram allaim in namm fraujiiv imsaris

21 iaauis xristaus attin jah guj^a. ufhausjandans 'izris misso in i^isa xristaus.
02. 23 qenea seinaim abn«n uf bansjama svaave frau jin. unte yair ist haubi]^ qenais

24 syasre jah xristus haub^ aikklefijons jab lis 'ist naqands leSkis. akei svasve

est idolomm serritiiSy non liabet herecUtatem in regno Chrbti et del. 6« Ne homo tos concapiacat ina-
nibofl rerbis, per quae Tenit ira del super filios incredulitatis. T* Ne fiads nanc sodi iis. 8. Fulstis
enim aliquando tenebrae, Teniin nunc lumen in domino, uti filii luminis ambuletis, 9. At fructns
lominig est in omni probitate et instida et Teritate. 10. Probantes, quod sit bene - placitum domino
11. et ne commtinicetis operibns tenebrarunP — — 17» ideo ne fiatis imprndentes, sed prudentes, quid
Bit Toluntas di(>mini, 18. et ne inebrietis tos Tino, in quo est luxuria) sed impleamini in Bpintu,
19. loqnentes Tobis in psalmis et laudibus et cantibns spiritualibus , canentes in cordibus restris do-
minoy 20. gratias - agentes semper de omnibus in nomine domini nostri lesn Cbristi patri et deo,
21. obe£entes Tobis inricem in timore ChristL 22* Uxores suis mantis obedient, sicut domino, 23. nam
Tir est caput nxoris, sicuti etiam Cliristus caput ecdesiae et is est serrator cofporis, 24. sed sicuti

fiaq ponitor etiam supra 4, 29 et 6aL 2, 16. — •
haiei — 8kalkmas9au9\ quod — serritos, gr. Sg
iotw eidiololatQfjg* Miramnr, Lie Grim. L 1. sial^
Unasiaus pro genitivo partitiyo ab ttd pendente ha-
bnisse (quod est cultus sc. pars, qnod ad cultnm
pertinet) quae interpretandi ratio et textni graeoo
plane adrersator et aimplicitatis lande caret; pe»
tins ita statnendnm est, JkaUinaBtamt insolentiore
forma positam esse pro JkaUnmassuiy cuius rarieta*
tis exempla ad Mc 7, 32 coUegimus, et Goth, enm
eodd. et Torss. lat«, qaibuscnn fere conspirat, S
icti^ udioXohrtQaia legisse.

5, 6. mlusioi sic cod. B, qnod librarii men-
dam esse suspicamur pro ualuio, nam hoc respon*
dot graeco Akavatw, Tid. Rom« 7, 11« Con 2,
11, 3. Timoth. 1, 2, 14. Skeir. 38, 3. 15; lm9$m
antem, qnod ijtid-Vfiely significat, h. L aensni

accommodatom est. — - Poei] quae, gr, omn. tavta
yclg, rid. ad 3, 1.

5, 7. vahrpaip nu] (x> gr. omn.

5, 9. Is/] est, ° gr. omn.

5, 11. vtturstvami Goth. ® SxaQftotg* — ri»
qizia] desinit cod. B.

5, 17. pergit cod. A. — ^Jat] sit, » gr. omn.

5, 18. anadriggaib] yid. ad L. 5, 39. —
m»9iiurei\ sic cod. A; CJast. -f- uaiiurci.

6, 19. D«] pr. in, ® gr. — aiggvandans] Goth.
e. codd. ® xai tpdXkovteg* — hairtam] cordibus,
gr. xa^dlif*

5, 20. atlin — gupa] ro gr.

6, 22. gemesi sic cod. A h. 1. et vs. 24 pro
qemeisf cL ad L. 10, 5. — ufhamjainm\ obediant,
gr. vnordaoea^^*

6, 2^ Jah] secet, «gr.

37*

Digitized by

Google

302

A^ Ep%€ii^9 6/ilS^«^ 12.

25 aSLkleayo «f hauMi|»' xrisiu* s^ah qehes abnam sekiaim M allamma* ^ rairos

frijofi qeniiis izvaros srasre jah xristas frijoda aikklei^ jah sik silban at-

26. 27 gaf faur j^o. et j^ gareibaidedi gabsrainjaadB ' j^vahla Tatiiis m vaurda* ei

usiaubi silba sis yulj^aga aikklesjon m hajiaoideui yamme aij^j^au ii^Ie ai^fiau

28 "wa svaleikaize ak ei sijai Veiha jah imyaiiima. sva jah yairos skulim fiijon
seines qenixsi sve leika seina. sein silbiiui leik £rijo]^« saei seina qen frijo^

29 jah sSc silban £rijo|». ni auk manna wanhun s€m leik fijaida ak fodeip ita
6^ 8 jah Tarmei]^ svasve jah xristus aikklesjon. taujifi:^ia]^is, pata ganimijj^

9 at firaiijin ja|>]^ skalks jaj^j^e d&eis* jah jus fraujans j^ta same taujaij^ vifira
ms fraletandans jfm wotos vitandans j^atei vox jah usrn sama frauja ist m

10 himihaTn jah yiljahaljiei nist at muna. ^ata nu an^ar broj^rjus m^ai m*

11 svinfijaij^ izvis m fraujin jah m mahfoi syinj^eins isu gahamoj^ i^fvis sarvam

12 gups ei inagei]^ standan vif)]^ Ustins unhulj^ins. unte nist izvis brakja Tifira
leik jah blo|i ak Ti|>ra reikja jah ralduihja idfira fians fairwu habandans

ecclesia obedit Ghristo, sic nmlieres maritiji sais in omni, 25. Vos Tiri, amate uxores restras^ sicoti
etiain Christiu amayit ecclesiam et se ipsum dedit pro Lac, 26* nt Lane sandifiicaret parificans lotiona
aquae in yerbo, 27. ut exLiberet ipse silgloriosam ecclesiannon Labenfp maciilanun , ant naeyomm, asl
quid talinm, sed ut sit sancta et immaculata: 28, sic etiam yiri debent amare snas uxores, uti corpora
sua. Suum ipsius corpus aniat, qui suam uxorem aniat et se ipsum amat. 29. Non enim Lomo nnqnan
suam camem odit, sed nutrit earn et calefacit, sicuti etiam CLristus ecclesiam. — 6,8. — fadt boni,
Loc accipit a domino sire seryus, siye liber. 9. Et yos, domini, Loc idem faciatis adyersus eos, remit-
tentes lis comminatioues, scientes, quod iis et yobis unus dominus est in coelis et beneyolentia - immerifa
non - est apud eum. 10. Hoc ig^tur alterum , fratres mei , corroboretis yos in domino et in yirtute cor*
roborationis eius. 11. Indnite yos armis dei, ut possitis stare adyersus doles diaboli; 12. nam non -est
Tobis Incta contra camem et sangninem, sed contra imperia et potestates^ contra Los mundum tenentes

5, 24. xristu\ pro xristau^ rid. ad L. 1,
64» — abnam aeinaim'] oo gr.

6, 25. jus] yid. ad L. 6, 20.

5, 27. ak eil Cast. ^ icf., nam gr. omn. aX£
iva legunt, cf. ad Cor. 2, 2, 4«

6, 28, jah'\ pr. etiam, ® gr. — vairos shsJunl
(V) gr, — ieika seina] r^j gr. — sein silbins leik
frijop] suum ipsins corpus amat, ^ gr. omn. ; GotL.
c. yers. lat. a Sabat. edita. Ceterum pro silbins
Cast. ^ siahins. — frijop] sec , gr. omn. ante
seina. — Jah] sec et, ®gr. omn.

6, 29. sein] sic cod. A; Cast. ^ seina. — i'/a]
gr. omn. post varwteip. — aikklegon] desinit cod. A.

6, 8. pergit cod. B.

6, 9. Jah Jus fraujans] Laec in cod. B 'j^
bis scripta sunt, yid. ad Cor. 2, 10, 12. — Jrale^
iandans] pergk cod. A. — fiw] pr. iis, « gr. omn*
*— wotes] comminationes , gr. omn. aneiX^v, -»
fisi Jah tzvis] iis et vobis, gr. xai ifiCiv avtCh.
— sama] unus, gr. omn. o.

6, 10. nu] igitnr, « gr. omn. — tmvinfymp]
sic recte cod. A; cod. B :|: tnsvinjaip.

6, IK unkulbins] sic cod. B; cod. A et Cast.
diabulaus (diabuli).

6, 12. izvis] yobis, gr. jj^jy. — leik — blop]
ro gr. omn.; GotL. c Vulg. -^ Jak] see, et, gr.

Digitized by

Google

Ad SpitBUt e; ii^is, 293

IS riqEzk 1^18 T^^ ^]^^* ahindliicma undeleiiis %n fiaim himiBakun^am. 4up|6 ni*
mi|i sarva gu|^ir di mageifi altdstainddii m j^amma daga ubilin jah u allamma

14 usTaurkjandans standan. gtandai^ nu ufgaurdanai hupins izyarans sunjai jah

15 gapaidodai brunjon garaihteins jah gaskohai fotiim in maoTif^ai aiyaggeljons

16 gayairj^ps. ufor all andnimandans skildu galaiibeinais* j^animei magu]^ alios

17 arwaznos J^is unseljins fwiskos afvfapjan« jah hilm n^seinsos nimaij^ jah

18 meki ahmins. fiatei ist yaurd gu|^s* ]»airh alios. aihtroiiiixs jah bidos mbtron^
dans in alia mela m ahmin ja|i du f^amma yakandans sinteino m allai us«

19 daudein jah bidom fram allaim fiaim yeiham jah fram mis ei mis gibaidau

20 yaurd m usluka munf>is meinis 'in ball>ein kannjan runa aiyaggeljons. faur

21 ]foei airino in kunayedom ei in izai gadaiu*sjau sye skuljau rodjan. ei jus
yitei]^ vra bi mik ist. wa ik tauja kannei]^ izyis allata tukeikus sa liuba

22 bropar jah triggya andbahts 'in fraujin. j^anei 'insandida du 'izyis du|>I>e ei

23 kimnei|i wa bi ugk ist jah gajira&tjai hairtona 'izyara* gayairfii broprum j. jt, j^^c. ^^>f.

tenebranim barain, contra haec spiritnalia improbitatis in bis coelestibiui. 13. Ideo capite arma dei, ut
possitis resbtere in hoc die malo et in omni operantes stare. 14. Stetis i i^tur cincti lambos reatros
Teritate et induti lorica iustitiae 15. et calceati pediboa in praeparatione eraD^elii pads, 16. super omne
acdpientes scatum fidei, quo potestis omnia tela Lnius mali iguea exsting^aere , 17. et galeam salntis
samatis et gladium spiritns, qnod est yerbnm dei, 18. per omnes ro^tiones et precationes rog^antes in
omnia tempora in spirifn et ad Loc yig^Iantes semper in omni studio et predbns de omnibos Lis Sanctis
19* et de me, at mibi detar yerbam in apertione oris mei in fidada notificare mjsterium evang^lii, 20. pro
qno leg^atns-snm in catenis, nt in eo aadeam, uti debeam loqni, 21, at tos sdatis, quid secundum me
est; quid ego fado, notificat robis omne Tudcns, blc canis frater et fldelis minister in domino, 22. quern
mid ad tos ideo^ ut cognoscatis, quid secundum nos est et consoletur corda restra* 23« Pax fratribus

6, 14. KfiptiM] lumbos, gr. omn. oaq>vv; cete- nawl xaigq), pro aUa fortasse allamma scriptum

mm Tid. ad Job. 11, 44; nnm yero Cast, et Grim. fuit, id antem gr. accommodatum esset. — vcj:an*

L L p. 50 brunjon recte pro accusativo habuennt, dans\ cod. A duvahandans* — sinieino^ sem-

admodum dubitamus; nam partem, in qna quid fit, per, ^ gr« — 'in allaii ^ cod. A. — - bidom] pre-

Goth. c. graecis in accusativo ponere solet quidem, dbus, gr. omn. derjaeim

ren^ ^a qaid fit, non Bolet; nos pro datiro habem«, g jg ^^^^ j^^j^j ^^^ ^ _ «,«aw]^d. B,

beet Vdg. graecos secat. «t, q«,. Torba ,»d«end., ^ ^aiU. t «««««».
Testiendi, semper cum dativo rei, si additur acca- ^

satiyus personae aut yerbnm in passive ponitur, 6, 20. tuuavedam] catenis, gr« omn. akvoei'

constmnntur; et insuper yid. Tliess. 1, 5, 8 gaha^ skuljau] cod. B ^ skulja.
modai brunjon jah hilma. ^^ 21. et] Goth. • 3i et xal, Mndejus c

6, 16. unseljins] sic cod. A; cod. B et Cast. codd. ante vitetp ponit. — tk] ego, ® gr. omn. —

unseleinSf quae lectio yix dlgna erat, quam Grim. iannetp — allata] c\^ gr. omn.
I. I p. 51 defendere studeret. ^ ^^ 22. uglt] breyior forma pro ugHs, nti

6| 18. alia meld] omnia tempora , gr. omn. iMS*pro unsis.

Digitized by

Google

294 ^' Ephf$i%$ 4)j St — 94.

24 jab fHaj^ya mi]^ galnobeiiitti frtfm ^]^a i^tm jsdk frfti^ leM jantwu ansts
mill aUaim* j^aiei frijend firau|an unsarana leni xnstu m unriiixeia. am^i*

du aifaisium ustauh.

et caritas cam fide a deo patre et dondno lesa Onisto. 24* Grafia cum omnibiiS) qui amant do-
■nunoii Boatram leaam Chriatam in inoomiptioiie ^

Ad Efeaioa ezpGdt.

e, 24. tmumi aaieBy ^ gr. Sabacdpt. « «&; Godu c cod. D.

Digitized by

Google

Du Filippisium.

ly 14 — . • • tans broI>re m fraujin gatrauandans bandjom meinaim mais gadaursan

15 unagandans vaurd gups rodjan. sumai raihtis jab in neipis jah haif^tais.

17 sumai |ian m godis yiljins xristu merjand* sumai fiau m firiafiyai yitandans j^atei

16 du sunjonai aivaggeljons gasatijis uu. 'ip I>aiei us hai&tai xristu merjand. ni

18 STiknaba munandans sik aglons urraisjan bandjom meinaim. wa auk.
{>andei aDaim baidum japfie inilon }al>lie sunjai xristus merjada. jab m f>amma

19 fagino akei jab faginon dugiona. unte vait ei |>ata mis gagaggi|i du ganistai

20 I^airb izyara bida jab andstald abmins xristaus lesuis bi usbeisnai jab yenai

Ad Filippisios*

1, 14. — (plari]mo8 fratmnn in domiuo confidentes Tinciilis meis plus aadere non-dmenteg Terbam dei
loqid* 15. Alii qaidem et propter inyidiam et contentioneni $ alii aatem propter bonam Tolantateni Chri-
stnm praedicant, 17. alii autem in cariCate adentes, qnod ad defensionem erangelii conatitutos aonu
16. Temm qoi e contentione Christum praedicant^ non sincere , patantes se a£Dtictiones exdtare
Tincnlia meb. 18. Quid enim? dum omnibus modis siye praetextu, sire Teritate Christus prae-
dicatur^ et in hoc ^ndeo, sed etiam gandere indpio, 19. nam sdo, quod hoc mihi conyenit ad
salntem per yestram precationem et auxilium spiritus Qiristi lesu, 20. secundum exspectationem et spem

^dnotatio.

Quae de hac epistola supersunt, omnia in eod*B I, 16. i'p paiet] yerum qui, gr. omn* oi di;¥«^«.^>«M:>«^M^^^^^

continentur, quae etiam in cod. A leguntur, sue p d lectio codids M proba est, quod non dnbitamus, '*^' «^yic.«^//4f'

loco indicabitur. post ni svihtaba ent supplendum merjtmd; sed

Inscript. deest; cetemm non ^tppUtum^ non yeremur, ne Goth, ipse h. 1. eodem mode erraye-

fiUppenumj quam scriptionem aliqnis propter gr. rit, quo Cor. 1, 10, 17 nbi etiam inter of et ol

OiXiTtnriaioq exspectayerit, edidimus e 4, 15 ubi non recte distinxit j — agUma] afflidiones, gr. onm.

id nomen proprinm legitnr. ^Xl^iv. — urraisjan^ exdtare, gr* inig>^eiy.

explen^um esse Cast.^XLnet.- 5^6^^^ ogr. •, , ^' ^^: ^*'^./Tl^^; ^J'^' ^^ ^•

1, 15. im/WoHl cod. B et Ca^V *aiyVirfa. ^»^- - ^""^"^^ "'^^ *^ ^- ^' ^^•
— pan\ Goth« c cod. d ap. Mi. ^ xaL 1, 19. xruiaus te$ms] cx) gr. <min.

Digitized by

Google

296 ^^ Philippen$e$ i, 21 — 2^ i.

meinaim. imte id m vaihtai gaaiyiflkoj^s vairj^a ak in aUai feauainai
sve sinteino jah nu mikiljada xristus m leika meinamma jaj^fie j^airh

21 libain jal>l>e f>airh daul>iu al>l>an mis liban xristus ut jah gasviltaa ga*-

22 yaurki. if) jabai libau m leika pata mis akraa yaiirstyis ist jah wa ^aa

23 yaljau. ni kaniu a]^f>an dishabaifis us I>aim tyaim j^anuh lustu habands and-*

24 letnan jah mif) xristau . yisan. imd filu mais batizo 'ist al>]^aii du yisan m

25 leika paurftizo m izyara. jah fiata iriggyaba yait f>atei yisa jah j^airhyisa
at allaim izyis du izyarai £ramgahtai jah fahedai galaubeinais 'izyaraizoft

26 ei yf oftuli izyara biauknai la xristau lesu m mis f>airh meioana qum aftra

27 du izyis. yreh patainei yairl>aba aiyaggeljons xristaus* usmitai]^ ei ja]^]^
qimau jah gasaiwau izyis jaf>I>e aljaf>ro gahausjau bi 'izyis j^tei standi]^ m
ainamma ahmin ainai saiyalai samana arbaidjandans galaubeiuai aiyaggeljons.

28 jah ni m yaihtai afagidai fram I>aim andasta]>jam. I>atei i'st un ustaikneins

29 fralustais i^ izvis ganistais jah j^ata &am gul>a. izyis fragiban ist faur xristu

30 ni I>atainei du imma galaubjan ak jah I>atei faur ma yinnan. I>o samon haifst
2^ 1 habandans. I>oei gasaiwip m mis jah nu hausei^ m mis. jabai yro nu gaf>ra{«

meagy nam non in re confusus fio, sed in omni fidncia) nti semper) etiam nunc magnificatns Christas
in corpore meo, sire per Titam, sire per mortem. 21. At milii Tivere Cliristas est et mori lacrom.
22. Venun si Tirere in corpore Loc miLi Jrochis operis est et quid fortasse optem, non nori; 23. at coar-
tatiis ex his duobus: tnnc cnpiditatem Labens solyi et cum Christo esse, per mtiltam ma^s melios est;
24. at ad exsistendnm in came, mag^is - necessarium propter yos. 25. £t Loc fideliter scio, good maneo
et permaneo apud omneg ros ad yestrum prog^essum et g^udium fidei yestrae, 26. ut gloriatio yestra
crescat in Christo lesn in me per mewn adventum rursns ad yos. 27. Certe solum digne eyangelio
Christi yerseminii nt siye yeniam et yideam yos, siye aliunde audiam de yobis, qnod statb in
nno spirita, nna anima simul laborantes fidei eyang^Iii 28. et non in re deterriti ab bis ad-
Tersariis, qnod est 'iis demonstratio perditionis, yerum yobis salntis , et boc a deo. 29. Yobis
datum est pro Cbristo non solum ad enm credere, sed etiam quod pro eo pati, 30. banc eandem
contentionem babentes, quam yidetis in me et nunc anditis in me* 2y 1. Si qnae igitur consola-

1, 21. tsf] est, ^ gr.f sic yflu §eqq. 1, 24. du vtsan] Cast. :|: ict.

1, 22. ui] yid. ad ys« 21. — pau} fortasse, 1, 25. pairhvisa\ permaneo, gr- CVfinctQa"

^ gr* omn. fisvG* — izvantizos] yestrae , ^ gr. omn. ; Gotb*

1, 23. dishabaips] coartatos , gr* omn. aviH c. Sjr. et Aelbiop. yens* cf. etiam ad Con 1, 7, 16*
ixofia$* T* panuh] tunc, ° gr. omn., nee sensui 1, 27. weh] certe, ^ gr. omn.; cC GaL 6, 12

est .accommodatnm; si quis pro articulo baberi ma* -— qimau — ga8aiwau\ yeniam — yideam, gr» obb*

lit, ne sic quidem locus diificnltate caret; nam arti- iXd-wv — Mf '** G&f m - ^^ m f ^km^^ imm yft m W.
cuU bic usus probari yix potest. — habands] Gotb* 1, 28. afagidai\ gr. omn. ante tlii* ^^^ ^ U^.4^

c. codd. o aig. — filu\ Goth. c. codd. <> '/dq. — 1, 29. init. Goth. ^ oTi. -— paieil nuinnisfi

w/] yid. ad ys* 21.

Digitized by

Google

steino 'in xrislau jabal vra ga]>Ia3ite fidaj^yos jaboi yro gamimdu]^ ahmiiis

2 jabai wo mildifKi jah gaUei^ino. usfallei]^ meiaa &ilied ei j^ate. sama hug-

3 jai]^ Ik> mmon friafiya Inbandaiis samasairalai samafifri^^^* .^ vaiiit Jbi haif-
stai ai^]^ laurai hauheiiiai ak m allai hauhdnai gaibugdais an^ar .anfiarana

4 unmandB m ailhuman. ai |k> s^a warjiziih mitoodai^ ak fah ]fo anf^araize
5, 6 -warjizuh. ^ta aulc fra^feddau in izyis. I^atei jah la xristau i'esu. saei. m gufia*

T skaunein yisanrds iii vulva rahbida viaan sik galeiko gupa» ak sik silban

5 vKslauskfa ylit skaUds nimaiids in galeik^ mamie raur^Eans jah manaiilja bigi« m^a^n^-^} ^^.nj^u
tans sve manna; gahaunida s3l silban Taur|>ims ufhausjands attin und <—

^.23 *- \9iuA 0ve attin bam mi^gkalkinoda mis m aivaggeljon. j^anuh nu venja
24 sandjan. bifie gasaiwa. yr a hi mik ast suns. a]>fian' ^traua ui fraujin ^ammei
35 jah silba spraato qima. apj^an |rarb munda aipafraudeliu brc^ar jah gavaurstran

■ " ■■ , ■ ■ , • ' ! ' ' f ' •

fiomiiii io Chrbto, si quod solafionim caritatu, si quae commanitatom spiritiiS) si quae lenitatam et miseri-
corddaram, 2* explete memn gandiam, vt hoc idem co|;itetis banc eandem caiitatem habentes, uiiaiiiineiy
idem - sendentes ; 3. njon quidquam secundum contentionem aut inanem exaltatioi^em ^ sed in omni Lnmili-
tate mentis alter alterum existimans se altiorem; 4. non haec sua qoisque consideramtes, sed etiam liaec
aHonim qnisqoe* 5. Hoc enim sentiator in ToK^is, qi|od etiam in Christo lesoi ,^ qoi ii| diyina-foima
cxsistens non rapinam ratos - est es^ S6 similiter deo, 7* jied se ipsom inauem - fecit, formam
flenri assilmens, in similitNulin^ bominmn factqs 8* et babitu inrentus, lit bomo; bnmiliaTit se
ipsum factns obediens patri usque — 22. — * quod ut patri filins conseiyiTit mibi in eyang^lio.
2S«'Hunc igitnr spero mittere'i quum Tideo, quid de me est, statim. 24, At confido in domino^
^od etiam ipse cito Ttnio4 25^ At neoessanun^ existimaTi Epafroditum, fratrem et cooperarium

2, Si t« allai\ in omni, ^ |^« omn; •— ^ck (non aequalis, nee simiUs qnidem). 46, 17 ut %h^

iugdais] Tid. ad Coloss. 3, 12. — m aukuman] non ai gaieika sveripa vsgiban (non aequalem,

<>j|;r. omn«; eeterum de a$dkuwum yid. ad J. 15, IS. sed similem bonorem tribuere.

2, 4. umrjuuA] sec* Cast. :|: warwizmhp cete- 2, 8. atim] patri, ° gr. omn.; Gotb. c. Ambrst.

ram ^. Uxaoxov* ^ ^ 2, 22. mip$ialktnoda}g^r. omn. avv — idov^

2, 5. frapfuidttu} cod* B et Cast, j: Jraip^ Xsvaev*

jaidttu. ^ 2, 23. banuh] Gotb. ^ (niv*

2, 6. gupaslkaunein} Cast, nee diy. edere de- 2, 24. pammeil Cast, a librario mendose pro

bebat, nee lectionis ita comparatae explicadonem baiei scriptum esse existimans, errat; est enim bic

conari; cetemm recdiis gudasiaunein (cf. guda^ locus in iis, ubi Gotb. particulae relatiyae* et^ quum

ytmrhls, gvdalatiSi ai.) scribendnm esse, ille recte gtm sola coniunctione Szt utantur, pronomen demon*

adnotat, cL tamen guda J. 10, 34 et guba Gal. 4, stratirum a veirbo enuntiati primarii pendens piae-

8. — gaJeikoi similiter, gr. omn. tea; bine <%it; si igitur nunc didt gairaua fuxmmei, id ponit

Cast. Excnrs. ad b. 1. fi. 63L sqq. Gotborum aria- pro gairaua, pamma ei (confido in eo, quod

nismum demonstrari posse recte docet; Mssm. Skeir. — darjauf d(i3§); sic L« 15, 6 /agiff^p mip mh

pi 73 in eo errat, quod galeiks et samaleikiy to- Pammei, higtft (oTi evgovj dariwer doss) . Mc.

ces diversae si^ificatlonis, nam altera g^ece ofioiogf Ay 38 niu kara puk pizei fraqisinam (Uti. anoh'

•altera \aog responded, pro sjnon^rmis babet; gu^ Xv^ed-a^ dessen dats) 7, 18. 16, 4. J. 6, 5.

Jeiks rignificationem atqualUaiU babere non posse, 2, 25. parbl sic cod. B et Cast; Spedm*

cognosdtur e Skeir. p« 37, ^ m %bna nih gahik^ ^^, 12 j:'^an| M^m. Skeir. p. 169 ^ parity -*-

I. - ^••• 38

Digitized by Google

jah gafibjfctm nteiiiaha i^ uhranana apbtutulu jah loidbfiht J^urftaas meinaizos

- a& sandjalt da jaris^ vnte* gairDJands yas dlake izVara jah unymaikdfl in ]^zei

- 27 haufiidedufi.ittia saukaa. jab aidi riuks yas ndwa daiuj^au eikm fH]^ uia gaaiv

maida. a]^f>aii m {>ataiaei uia ak jah mik m gaurebi aila ^tireiii ni habau.

' 28 smumuiidos nu insaiidida ma ei gasaiiyandaiis . uia afiva fagino]^ jah ik hla-

29 soza fiijau ufinunnaiids wa bi izy& ist todnim^if^ nu uut id firaujin mifi aUai

' 30 fahedai jah f>aiis syaleikcais^ syerana habai^. : iinte in yauntyk xnstauK und

dauj^u atnewida ufamnmnonds sidyalai seinai ei usfidlidedi usyar gaMy bi

- 3^ 1 mehi andbahti« j^ata anj^arbrc^rjus mdnai fagino]^ m frimpn ]^ sMaona 'izyia

2 md jan mis syej^idi ni latei ifi izvis pyastil]^. saiwifi j^ans hundMis saiwi]^ j^ans

3 ubihois yaurstyjans saiwifi ^ gamidtanon. aj^lmi yeis »jiim bunait yeis afamin
gu^ skalkinondans jah lyopandans m xriatau lesu jah m, u» Idlka gatrailam.

4 jdb Jmn ik faabands irauain jah m IdOka. jabai was mi^ar j^gkdj^ trauan

*' ■'■- ■ ' - - - , . . , .■ - — ■ ,- - ■ ■

^ sodiiffl memn, Teitnn Testrmii apostalmn et iiilBilBtjk<«iB neoessiftitiB meae, mittort ad tob. 26. If am copi^
"Am imi onmimii restri et moestus, pft^ter quod audiTiBtis, eimi aegretare; 27. et eftim aegiwtw fait
^f^tetpe mortem, ved dettt eius mifterhni - ^st ; at ihri aoltini eiiis, sed etiam mei, at moerorem
iMfcfioreiii 11611 Imb^att. 28. StndiiMiaji Ihihc niisi .'emu, vt videntes earn ranus gwadeatia et e^ hSk
ftamrecordans-^ ^itid ide fobis e^. 29* fixcif^atis ^igitar eula kk donriiia earn oitini ^^andlo et bee taki
koneitetos hkbeatis; 30. nam {propter opiis Christi "^qne ^ ed merteto pr^mquaTlt, • eliliviaoeiia ani-
Mie snae, ut expleret yestram ine^iun 'secimdiim meurn ininkrCeiiam* 3, 1. Hoc almd, fi»-
4St8 mei, gtrtidete in domino; baec -eadem toHs acribere, mild ^lidiMi nan molestia, Termn toUs
iiecnritaB. 2; Tidete bos caneB, videfe liea mal^s bpetatores^ yidele hano eontision«n* 3* At
no8 samns drcomdaio, noa spiritu deo serrientea et g^loriantes in Cbristo lean et non in

tsarne cdn&dKmnt. 4. -fit aiiY<*m ego liabens fidiidanr «tiam in came 5 ei <\\6b aliua ptftat 'fidere

, ■ .. ■! ; . . i L-^ ^ ,

Hzvarana\ cod. B et Caat. 4= hsvaim; veram lecti(»- ^Godi. aimffia additamenta appaaoetit; -aed nmc da

nem (jaiSt. iam ad Spedm* p. 12 indicavit. — ^is looia taoe»do ifiam prioria editiam adnotado-

VpQM9tului "Ac cod. I|^ pro aolito apaustatdu c£ nem ipse improbavisse yidetiir, idqne merito; aaai

L. 6, 13. -qnae illis lo<»s ^raeter gr. avctoritatem addantor,

2, 26. tVi] incipit cod. A. -^ pizin] eod. A eoram eat alia ratio.

fike. — ^a 8i»kan] earn aegrotare, gr. &ti i^a^i- 2, 29. habaip] ric rede cod A et Caaf; cod.B

•^«- ,: , . 'i haihaq>.

**. *dv««* poiHtivi gr>a«, ^^p^t^ graeco f - ^;- '^X?/" »? cS Ta^S^^"" SiSS,

«fi, efrat; nam mimmmi^ tfA a^erbiwn tompa- ;!l'Tifl"" ^^^1!1\: \sio;^Ai.^^^

tutiVi ghidaa, Yid. €Wm. UI. 5W, 1, 4«mm adtitu "^S^J^'Jl^SSk^^

hinm pOsiM Summit «it, ^d. Mc. ^, 26 et i. ^ U &wa me^9mlcs;> gr. onyi.

•1, 39. •*- '^ttsdhe^ntlttni IVt^] ® cod. A.* — uf^ -3, 3^, mjmm\ cod* A mmm. — ^ veta] «o. jMa,

imtfHMi^ -^Wtytecord^tm -^ eaty * gr. ^aran., ne» -Jr. omn. 0L — Ji'd* ut] oad, Ajm^nw. — gw

qne -fai tUla yersiotte tmt -IPatre yeatigriiAtt baioa a4> -fr^sioat] eonfididMa, gr« omau nvnoi^ore^;
^amenti reperiniaa. Cai/t. In adndlitiotoe ad Spe- Mm cad. A gairamm, qaam leodaaMi (W. de-
Tctam h. L AI. 9, 123 et L.' 1, 3 compitraYit, nlli Audi ^lA^ne paaae aatamat*

. Ai PhiUpptmttM a^. 5-^tt; 299

5 m leika. ik nuds. hiiiMdt abtaudogft us knodai unraelis kirnjis bainettiineinis

6 haibraius us haibraiiim bi yitoda fareisaiiDEu bi aljana Trakjatids aikklesjon.

7 bi garaifaiein J^izai sei in Titocla ist. Tisands usfoirina« akei jfotki taa mis

8 ga(Taurki« patuh rahmda m xristaus sleij^a Tisaib a{>JMm sve^uh all domja
sleim visan m ufaranaufl "kxai^jiB lesuis xristaus fraupns meinis. m fiizei
allamma gasleifnifis im jah domja smamos ^an allata ei xristau du ga«

9 Taurkja babau jak bi^taidau m imma ni habands meina garaihtein f>o us
Titoda ak j^airh galaubein lesms ;8:ristaus« sei us guj^a 'ist garaibtei ana ga1au«

10 bdnai du kunnan ma jah nmht usstassais 'is jah gamaindu]^ I>idaine Us. itiil>-

11. 12 kaurij^ vas dau^au 'is. ei waira gaqimau 'in usstassai us daufiaint. hi {^atei

ju andnemjau aij^|ian ju goraihts gadomi|is sijau. afifian 'ik a£&urgagga ei ga«

13 fdiau. 'in j^ammei ga&hans yar]^ fram idristau. hroI>¥Jus 'ik mik silhan ni Jiau-

14 man gafahan. a]^]^ ain 8Ta]iauh j^ahn afia ufarmunnonds 'ij^ du ^aun I>oei

lA canie« -ego inagis« 5. CircqmdsiQne octidaamuy e getde Israelis ^ generis BeBiaminis, Hebraeiis ex
Hebraeifly flecunduiii legem Farisaeus, .6. secandam aeaulatioaem perseqaens ecclesiaiii, secondom iosUtiam
banc, quae in lege est, exsistens irrepreheosus. 7» Sed quod fuit mibi lacroin, boc arbitrgtas - sum propter
Christum damnum esse. $• At tamen omne in^co damnum esse propter abundaatiam cognitionk lesii
Christi, domini mei, propier qaem omni punjtns sum et iudico quisquilias esse omne, ut Chri-
Btum ad lucrum habeam 9« et inyeniar in eo mon habens meam iustitiam banc e le^, sed per
fidem lesa Cbiisti, quae e dec est institia super fidem 10* ad cognoscendum eum et wim r^
•urrectionis eius et sodetatem dolorum eius; coon.eratus fui morte eius, 11. nt qnomodo re-
niam in resnrrectionem e mortuis, 12. pon quod iam acceperim aut iam iustus iudicatu« ^im,
at ego sequor, at capiam, in quo cf^xtus lui a Cbristo. 13. Fratres, ego me ipsunt noi^
quidem puto capere, 14. at nnum quidem borum retro obliyiscens, Terum ad baec, quae

S, B^ bimaii} accnJNitiTi grtieco more, sed b. L ^ gr. omit. — xrlifau} pro xrisiu, Tid. ad Mc

contra gr. anctoritatem positi, none novum genus 7, 32.

(▼id. ad Epb* 6) 14) babemus; gr. ncQiTO/ifj ^ pro 3, 9^ po] cod. A pron^nen b. L omissam post

quo credi Gotb. nsQiTOfirj nominatiTum cum ratri- oik Insei4t. •— iesuis jniaiaus] <x> eod. A, cetemm

bus graecis legisse, ahtaudog$ adiectiYum 'genere ^e9m$ ^gr.; Gotb. c; codd. b o 4 ap. ML
4*^. rn. masculinam Tetaf — anpar pvgkeip] ro gr» * 3, lOfmiphri^r^'i cooneratus, gr. av/ifiOQ» rf ^»^n. mt W dmf l /&#^*

3, 5. hameiameinis] cod. A hamiameinu. g>oviisvog. — yos] Ai, • gr. omn. .^-.A^f^-.--:-^^

3, 6. usfaHnal sic codd., aliis kd. est .n^. _ J' "'/^''^^^ ^' ~**-' *''^* * "^ •^^•
f^, Tid. Coloss. 1, 22. Thcj. 1,3, 13. 5, •; ,^^ J^^ ^^p^ ^ ^^^ .^^

23j de permntauone hteraram n et a dwmus ad .^^ ^^ ^^ ^^eXet^^l^ S ejo, • cod. A

• ^^ n , . ^ «T. omn- — ei] Gotb. c codd. ^ xaL — gafa^

3, 7. gaymtrm Incnmi, gr. onm« MiQdi]. — .»«,] rfc cod. A; cod. B et Cast. ± gafahan. —

tiiKw] esse, ^ gr. omn. pmmei\ Gotb. c. codd. « xal.

3, 8. appan wePauh] Gotb. c. codd. ^^ /iiiv 3, 13. pau\ quidem, ^ gr. onm.; cod. A mmh

^v. -^ all domja] rsj gr. omm — ^ ktmPfh] sk *€. codd. ik, qui 0V7t(a legnnt*

'Codd.; Spedm. ^^ kwnfjw. -» tSrms arivtmis^ cs> 3^ 14. afid\ sic codd., nos mfira^ «li MEssn.

^0»d. A €• gr. onm. , sk ts. seq* — i^hrta} omne, -Skeir* p. 1S2 in its scciptam essd Jlidt.

38*

Digitized by

Google

faura sind mik uQianjands' bi mundrttn afai^gga aiar sigislanna j^izos lupa

15 lalK>nais gujis 'in xris&u lesu. nva managai nu are sqaima Adlavitaiis. j[>ate

16 hugjaima jah jabai wa aljsdeikos hug]i^. |ab I>ata izvis gu]^ andhulji^. a]^|»an
svej^auh du f»aimnei gasneyum ei same bugjaima jab samo fra{>jaiiiyL samon

17 gaggan garaideinai. mij^galeikoDdiauis meiaai yairj^aifi brof>rjuJ8 jab miindo]^
16 'izvis |>ans sva gaggandans srasye babaifi frisabt uofSs. unte managai gag*

gand. fianzei ufita qaf> 'izvis iff nu jab gretands qifia f>ans fijands galgins xri-

19 staus. j^izeei andeis vair{>ij[) frahists. j^ize gvip vamba 'ist jab vulfius 'm skan-

20 dai 'ize. ^aiei airj^einaom fraj^jand. i^ unsara bauains 'in biminam 'ist. paj^roei

21 jab nasjand usbeidam fraujan 'iesu xristu. saei 'inmaideifi leika bauneinais
unsaraizos du 'ibnaskaunjamma leika vulf>aus seinis bi vaurstva. unte mag

4^ 1 jab uf bnaivjan sis alia, svaei nu broI>rjus meinai liubans jab lustusamans.
2 fabej^s jab vaips meins sva standi]^ 'in iraujin* aiodian bidja jab sjntykein

ante snnt, me extendens secandlam scopuin seqvor post praemiam Iiaias gaperne Tocatwnis dei In Christo
Iesu. 15. Tarn mnlti i^tor qnam simiu perfecti, hoc sentiamus, et si gnid aliter sentitis, etiam boc robis
deng rerelat. 16. At tamen, ad qnod penrenioiaS) nt idem sentiamus et idem cog^temua, eadem ire regula.

17. Coimitatores mei fiatisy fratres, et obserrate rcMibog sic enntes, sicut habeds exemplom nos.

18. Nam mnlti ennt, qaog saepe dixi Tobis, yernm nunc etiam flens dice bos osoretf cracis
Cbristi, 19. qnoram finis fit perditio, borom dens renter est et gloria in dedecore eorom, qui
terrestria cogitant; 20. Temm nostra babitatio in coelis est, nnde etiam serratorem exspectannis
dominnm lesam Cbristam, 21. qui immutat corpus bumilitatis nostrae ad conformatum corpori ^o-
riae suae, secundum opus; nam potest etiam subiicere sibi omnia* 4, 1. Itaque igitur, fratres
mei carl et desiderati, gaudium et c6rona mea, sic i^tate in domino. 2. Eodian rogo et Sjntjcea

3, 15. stfaifHo] sima8> ^ gr. omn. — wa] ad- 3, 21. Jeik^i P^» reremur, si Cast s|^e l^i^

dimus e cod. A, quum gr. omn. babeant; nb^sftp ne librarii mendo pro Uik accusatiyo, quern posto-

tamen etiam poterat, yid. ad M. 25, 40^ — i'zvta lat rerbi tnmaidjan constmctio, sit scriptum. -r

gup\ o^ gr. omn. — andhuijip] sic in cod. A du ibnaaiaunjamma Itita] baec yerba ita

quamquam obliterato scriptnm fulsse yidetnr, uti imtur, ut leika ab tbuaskaunjamma pendeat, non

textus {anoxahixfjei) postulat pro andhugjip, le- cum eo si^ c<fniungendum; du l^bnadkamnjawnfta eaiu^

ctione codicis B sine dubio falfa.,^ praedicati loco ponitur, quod du praepositione addtla

3, 16. ei — frapfaima] ut*— cogitemus, /* gr.; saepissime indicari, notum est; neque ita, nti Cast,

ceterum yid. ad Cor. 1, 9, 25. — mtman — garai^ >oluit, Gotbum ^ig aifi^oqipov legere opus est

deituui baec in cod. B (non A, uti Cast, adnotat) opinari, legit ille potins, uti yulgo editur. -^ vul^

et apud Cast, omissa e cod. A bic posjoimns; gr. pau8\ sic cod. A et Cast.^ cod. B if^ vuspaue^

' ^Titl^^P^aleilondane meinail yid. ad Cor. , > J' i' f"^ ^*"'' ' ^- ^'"'^ " ^'''^^^^'^l ®^

l,ll,l.^yakmmdop}coA.Ajam^mundob. ^Y^^nntol.

3, 19. pizeei} cod. A pizeiei. — vairpip] fity 4, 2. aJMSlMi] . sciibendum fnit anHmdvm ad

^gr. omn. — pite] sic cod. B; cod. A et Ca^t reddendum Evodicsv., cf. ainxaritlia, aixiaugiB^$

c gr. omn. pizeei (quorum). — uf] est, ^ gr. paraJkaive, all.; at cf. ffgmeiuM pro at^guetus; nee

— vulpui} cod. A vuipaui, yid. ad Mc7, 32. desual verba, in quibus • breye Gotbuf per i^

Digitized by VnOOQ IC

Ad PhUipptmMCM *, 3 -11. 301

3 bidja j^ta n&mo fira^jau 'in fraujin. jai jah ^uk valiso Bkija gajuko nifiais
]^ j^zei mi^arbaidideclim mb m aivaggeljon mi|^ klemaintau jali anj^aim

4 gayaurstyam meinaim. f^izeei namna sind 'in bokom libainais* nunu nu fagi«

5 noj^ in fraujin siuteiiio. aftra qi|ia fagino]^. anavilje izTara kunfia siai allaim

6 mannam, frauja newa ist. ni vaihtai maumaif) ak m allai bidai jab aihtro*

7 nai mi^ ayiliudam bidos izyaros kuu|ios sijsdna at guf>a. jah gayairf^i gu{>s«

8 l^atei ufanst all afaane. fastai^ hairtona jah leika izyara ^n xmtau iesu«
^ata anf^ar broj[»rjus foswah I>atei ust sunjein j[>iswah j[»atei gariud piswah
Jmtei garaiht j[»iswah j[»atei yeih pisyrah j^atei liubaleik Jiiiswah ^atei yai«

9 lameri. jabai y^o godeino* jabai yro hazeino. j^ata mitop., patei jah galaiside^
dup izyis jah gauemuf) jah gabausidedu]^ jah gasewufi m mis. fiata taiijaij^

10 jah ga]f gayairj^eis sijai nuf) 'izyis. a]^I>an faginoda m fraujin mikilaba* ante
ju yran gafiaihuli du faur mik frapjan. ana j^ammei jah fropu^ afif^an ana**

11 latidai yaurf>uf>. ni fiatei bi {>arbai qij^au. unte ik galaisida mik. in fiaimei im

rogo hoc i y gi i i i cogitare in domino; 3i« sane etiam fe^ opiate rogo socie^ iara bas^ quae coIlaboiiiTe*
nint milii in erangelio cum Clemente et aliis operatoribos meis, quorum nomina sunt in libris vitae*
4. Itaque nunc gaudete in domino semper, itenim dice, gandete! 6. Modestia restra cognita sit omnibus
IiominibuS) dominus prope est. 6« Non rem curetis, sed in omni prece et rogatione cum gratiis preces
restrae cognitae sint apud deum , 7. et pax dei , quae superat omne meudum , serrat corda et corpora
Testra in Cbristo lesu. 8. Hoc alind, fratres, omne quod est rerum, omne quod yerecundum^
omne quod iustum, omne quod sanctum, omne quod iucundnm, omne quod laudabUe^ n quae
bonitatum, si quae landum, boc cogitate; 9* quod etiam docuistis tos et accepistis et audi*
Tistis et Tidistis in me, boc facialis et deus pads sit cum Tobis. 10. At garisus - sum in
domino valde, nam iam aliquando creyistis ad pro me cogitandum; in quo etiam cogitastis^
at occupati fuistis. 11. Ifon quod secandom inopiam dicam, nam ego docui me^ in quibns sum,

quod 01 longo respondere solet, etiam exprimit; ad L. 10, 5. — stai} codTA (?) sijau — i'st}

fortasse in eius libro Evcodiav scriptum fuit, quod est^ ® gr. omn.

4|aidem in aliis factum esse yidemus. — Jah] 4, 6. allati quasi Gotb. legit ndatj; h navtl

cod. AjM. esse debebat tlii attamma. — aiktnmai] Cast ^

4, 3. btdjdl gr. omn. ante jttJ. -- valUo-^ mhtkonau — aviliudam] gratiis, gr. omn. evxa-

gajukol f\> gr. — mtparbaididedun mti] gr. omn. QunlaQ, singulari numero.

post aivaeeelja^ - mip) Gotb. c codd. » xal. - 47 ^yj^^j ^esioit cod. A. - kaniana} Gotb.

klewunutau] cod. A kiamamtaUf atra soLtam rj o ^^„,rL i^'i-^i ^^*^*. «. ^^Ji».^^

Tocalem reddendi consuetudinem, yid. ad M. 8, 28; ^A^^^- - '«*«3 corpora, gr. yofj^ara.

eeterum Cast. * hlemainiaii et iJaimamtaiu - 1' ^; T^} sancjom, Gotb. c yerss. latt. ffym

tmd] sunt, ^ gn omn. P"^ «^« ]^S^^ yidetur. — godetmo] Gotb. c.

4, 4. nunu nu\ itaque nunc, ® gr. omn.; cete- v®™** ^«*»

mm alteram barnm particularum librarii incuria ab- ^9 ^* gavairpeis] yid. ad L. I, 23.

aadare suspicamur. 4, 10. du[ B,djrapjan pertinet^ yid. ad Rom.

4^ 6. anavilje] sic codd. pro anavOjei, yid« ll^ 11.

Digitized by VnOOQ IC

302 ^^ PkiUppem$eM §, 12 — 17.

12 ganobiJMS visan. lais jah haunjan mik lais jah ufarasso habtti. m Allaimnft

jah m allaim usj^rojiilis rm jah sads vair]^ jah gredags jah nfarassau haban

13. 14 jah j^arbos j^ulan. all mag m ^amma msrinlijaiidiii mik xristau. afij^an sve-

15 I»auh vaila gatavidedup gamtainja briggandans meina aglon* aj^^an yitujf jah
jus filippisdus ^atei m anastodeinai aivaggeljons fMui usiddja af makidonaL
ni ainnohun aikklesjono mis gamainida in rajj^jon gibos jah andanemis alja

16 jus ainaL unte jah m j^issalauneikai jah ainamma sin]^ jah iraim andavizn

17 mis msandideduli. ni j[»atei gasokjau giba ak gasokja ak... —

•nffideiis esse; 12. sdo etiam fcamfliare me, icie etiam abuniantiam Labere, in onmi et in Mnnikw ini-
tiatos anm et satar fieri et fameliciu et aBnadanfiam babere et inopiam pati, 13. omne poasvm in hoc
corroboranti me Christo. 14. At tamen bene fecistis commnnem reddentes meam afflicdonem. 15* Al
adtis etiam TOSy lUippisii, quod in initio erangeUi, qnnm exii a Bfaddonia, son alia ecdedarom mibi
commonicaTit in ratione doni et aceepti, nisi tos solL 16. Nam etiam in Tbeflsaloniee et una Tice et
dvabos commeatnm mibi misistisi 17. non qnod qnaeram donnm^ aed qnaero £ni(ctom) — -

4, 12. iifara89au] pro ufarasw, Tid, iopra et atnohtrnf vid. ad Gal. 5, 15. — qikkHesjomo mm)
xi. ad Me. 7, 32. rK> fpt. oma*

4, 13. aTistau\ Cliristo, « gr. 4^ 15. f^aim] Goth, c codd. « ng.

4, 14, gammnja hriggandims] Cast. |: id. ^^ ^j ^ j ., fo^g^entmn vodi airam, nH

4f 15. amnohm] sic cod. B et Cast, false pro Cast recte expleyit.

Digitized by

Google

Da Kaulaussaim.

1^6.7 — in siinjai. STasye ganemu]^ af aipaMn j^amma liubin gaskalkja unsa*

8 ramma. saei ist triggva faur izyis audbahts xristaus lesuis. saei jah gakan-

9 Bida uns izyara &iaj[>Ta m ahinin. duj[>{>e jah veis fram j[»ainma daga ei hau-
sidediun ni M^eilaidedum faur izyis bidjandans jah aihtrondans ei fuUnai^

10 kun{>jis Tiljins 'is m allai handugein jah frodein ahmeinai. ei gaggaij^ yair«
j^aba fraujins in allamma patei galeikai. in allamma vaurstye godaize akran

11 bairandans m uf kimpja gu|>s m allai mahtai gasyin^idai bi mahtai yiil^iau?

12 %B in allai usfmlainai jah usbmnai imjf fiahedai ay^udondaiis attin sad 1»»

13 (oda izyis du dailai hlautis yeihaize 'in liubada. saei galausida &yis us yal-

AflColots«nt«s.

1, 6. — & yeritafe; 7. sicot accepistis ab Epafra, lioc dilecto conserritio nostro, qui est fidos
pro Tobu minister Chriad lesa, 8. qui etiam nodficaTit nobis Testnim amorem in gpirita. 9. Ideo edam
nos ab boc die, qno aodiyimns, non cessayimns pro Tobis orantes et precantes^ at impl^aniini co^f»
tione Toluntatis eins in omiu sapientia et pnidentia spiritaali, 10. at eads di^e domino in omni,
qaod placeat, in omni openim bonoram fhictam ferentes in scienda dei, 11* in omni potenda
eonroborati secaadiim potendam ^laiiae eias, in omni padeada ot iMiganimitate com giindiOy IB* ^das-
agentea patriy qoi roeaTit tos ad partem aorda a^ctorom In loce^ 13. qoi Hberant tos e pote*

Adnoiaiio*

I) 6. tn stmjat] Indpit cod. B.

1, 7. avasve] Goth, c codd. ^ xaL — tesuisj
•ogr. omn.; Gotb. c, Vulg.

1, 9. pAmma daga ei] sic pro pammet daga
(^g fi/iiiQag), ad loqoitar Cor. 1, 11) 23. Gal. 5,
1. fid* tamen ad^li. 1, 20.

ly 10. ei gaggaipl at eatis, gr« oom. TteQ^

fcattjaai {vjAa^, i* 4, 6. — avwr^ofto] incipit
cod. A. *— bairaniana] fioth. ^ uai avl^ofiwou
— u^ tert. in^ ^ ^.

1, 12. saei lapodal qai Tocayit, gr. Inavfi-
aavxi.. — vcvitil yaS) gr. rffiSg. *- liukadai Cast.
^ liiAadau

If 13. tzvidi yo«9 gr. r//i2^«

Digitized by

Google

304

Ad ColoB^enseB i, 14^23.

14 dufnja riqizis jah atnam m piudangardja sunaus finafiTos seinaizos. m ^ammei

15 habam faurbauht fralet fravaiirhte. saei ist frisahts gufm UDgasaiwanis fru*

16 mabaiir allaizos gaskaftais. unte m imma gaskapana vaurj^un alia m hiiniiia
jah ana airf^ai ]fo gasaiwanona jah ^o iingasaiwanona jappe sidos jaf>|ie fraii«
jinassjus jaf^fie reikja ja{>fie yaldu&ja. alia pairh una jah in muna gaskapana

17« 18 sind. jah is ist faura allaim jah alia m unma ussatida sind. jah is ist hau-
bifi leikis aikklesjons. saei ist anastodeins £rumabaur us dau^aim et sijai m

19 allaim is frumadein hahands. unte in imma galeikaida alia fuUon bauan

20 jah I>ah*h ma ga£ri]^on alia m imma gayairj^i taujands j^airh Hop galgins is

21 pairh ina jal>{>e po ana airpai jal>l>e ^o ana himinam. jah izyis sunle yisan-

22 dans framaj^idans jah iijands gahugdai in yaurstvam ubilaim. i]^ nu gafiri-
j^dai in leika mammons is f>airh daul>u du atsatjan izyis yeihans jah un-

23 yammans jah unfairinans faura imma. jabai syepaidi f>airhyisif> in galaubeinai
gapyastidai jah gatulgidai jah ni afragidai af yenai aiyaggeljons j^oei hausi«
dediif) sei merida ist in alia gaskafi; ^o uf himina. pizozei yarjf ik paylus

state tenebrarnm et accepit in regnnm filii amoiis sui) 14. in quo babemos redemtionem ^ r^nismenon
^ccatornm, 15. qui est imago dei inYisibiiis, primogeuitns omnia creatarae. 16i Nam in eo creata fnermt
4»ttnia in ceelo et anper terrani^ baec yisibilia et baec inTiaibilia aire tbroni, eiTe dominatioaes, aSre regna,
aiTe potestatea, omnia per eum et in eo creata aunt. 17. £t is eat ante omnia et omnia in eo con^»osita
^4:y*t^nv,fi./y,4SfJ annt, 18. et is est caput corporis ecclesiae^ qui est principium^ primogrenitufi e mortnis, nt ait in omnibas
ia primatnm tenena. 19. Nam in eo placnit omnem plenitudinem babitare, 20* et per eum recondliare
omnia in eo, pacem fieiciens per aangninem cmds eioa per eum, aire baec super terram, sire liaec aoper
coelos* 21t £t Toa quondam exsistentes alienates et inimicos sensu in operibus malis, 22. Temm nunc
recpnciliati in corpore caruis eius per mortem ad exbibendum tos sanctos et immaculatos et incol-
patos ante eum; 23. si quidem permanetis in fide finnati et stabiliti et non moti a spe OTangelii,
qnod audiyistisy quod praedicatum est in omnem creaturam banc sub coelo, cuius factus-sum e§o PaTlas

1, .14. frarnvrhUl cod. B et Cast. ^ fra^
vmni€, cL^ ad M. 6, 15; codex A b. 1. obiitera-
tns est.

1, 15. wigasaiwanis] sic (pro nsitatiore unga*
BomanmSf Tid. Cor. 2, 4, 4) in cod B; cpd« A-
plane deledcius est* cast.

ly 16. Mmina} coelo, cod. A c. gr. omn. praeter
b. *iq», ML himinoftk (coelis); cetemm Gotb. etiam
Ttt cum codd* omisisse yidetur. -^jabpo] cod* A

1. 20. *imma\ ^y Gotb. c. rerss. latt. ctvt6v
pro av%6v legisse Tidetur, sic ts. 22* *— ana\ i^ec.
aoper^ Goth. c« codd. irU legit*'

1, 21. nu\ Tid« ad Rom. 7, 6* — gafiripgJml

reconciiiati, gr, dnoxonjjkXa^eym

1, 22. mammans] camis, sic CastiDioBaeo in
cod. B scriptum esse yidetur; cod. A b. L adeo
est exesuS) ut inde alterius lectionem confirmare
non ausus sit, Qnum Cor. 1, 8, 13 xQiaQf top-
bum cog^atae si^ificationis , per mimz translataa
sit, codd. acrius inspicienti aut b. L ant Corintb*
I. 1. lectionem erutum iri speramns, quae Teiba
forma sibi similiora exbibebit. •» Ins] rid. ad T8.20.

1, 23. til] pr. in, » jr. — gapvaaidm -^
gatulgidai} /%> ^od. A»

Digitized by

Google

Ad Colo9%em9e$ i, 24— -2^ 14. ^5

24 andbahts. nu fagino Hn j^aimei Tinna faur izvis jah usfiillja gaidra aglono

35 xristaus m leika meinamma faur leik is. ^atei isi aikldesjo. pizozei Tarj[» ik

andbahts bi ragina guf>s. fiatei giban ist mis m izvis du usfiiUjan yaurd gu{>s«

26 nina sei gafulgina vas firam aivam jab fram aldim if) nu gasvikui^ida yarp

27 j^aim yeiham i$« j^aimei yilda gup gakannjan gabein yulf>aus f>izos runos m

28 j[»iadoixi« j^tei 'ist xristus m izyis yesis yul{>aus. panel yeis gateibam talzjan*
4ai» all maime jab laisjandans all manne m aUai bandugein ei atsatjaima

29 all maime fuDayiten m xristau iesu« du pammei aibaidja usdaudjands bi
Qy 11 yaorstyi^lSMft inna«k» usyaurkeip m mis in mabtai. — — firayaurbte leikis

12 m bimaita xristaus. mipganayistrodai imma m daupeinai. m pizaiei jab tm^

13 urrisup psorb galaubein yaurstyis gups, saei iirraisida ina us daupaim. jab
izyis daupam yisandans missadedim jab unbimaita leikis izyaris mipgaqiyida

14 mip unma fragibands uns alios missadedins* afsyairbands pos ana uns yad-

lidnister* 24. Nunc ^anjleo, in ^ibos patior pro Tobis et expleo qaae-Jesant afflicdonnm Christi m
eame mea pro corpore eias, qood est ecdeaia, 25. Cains factus-sum ego minister secandom constitution
Bern dei, qnae data est mild in tos ad explendum yerbum dei^ 26. mjsteriam, qnod abscanditom foii
a BaecaHs et ab aetafibns, remm nanc manifestatnm fait Us Sanctis eias, 27. qoibas roloit deas notificare diyitias
g^oriae Loios mjsterii in g^tibos, qnod est Cbristas in Tobis sp.es gloriae, 28. qaem nos praedicamos
admonentes omne bomlnom et docentes omne bomlnom in omni sapientia, vt exbibeamns -omne hominam
perlednm in Cbristo lesa, 29. ad qood laboro eertans secundam opus^ quod intus operator in jne in
Tirtate. 2\ 11. — — peccatornm camis in circamcisione Cbristi. 12* Consepulti ei in baptismo, in qno
etiam consorrezistis per fidem opens dei, qui sasdtaYit eum e mortais 13* et tos mortuos exsistentes delicds et
praepotio camis restrae conTiTifitarit cam eo, ii^notcens nobis omnia deEeta, 14. oblkerans liaec de nobis chi«

1, 24. usfuUja] expleo, Goth. c« codd* apce^ p« 31 loco epistolae ad Epbesios diyina conie*

nh/gdi pro wrtayaTtXrjQui lepMBB Yiietar0 '^ gmdvai ctara inreoit, non sic, sed tknuma (interior) ia

Cast. :|: gaidvL codd. le^tnr; neqae igitor tnuuna adrerbii foima

1, 26. nu\ Tid. ad Rom. 7, 6* esse potest, sed innana Tel 'inna, quod Grim.

1, 27. gabein] diTitias, grw zlg 6 nXovtog* omisit, qni 1. 1. Cor. 2, 4, 16 sa innuna sibi pro-

•i^ Paietl qaod, gr. Sg* bsTit et eodem mode dictnm esse existimsTit, qa0

1, 28. tesai] leso, ^ gr. qnod seqaitur sa uiana. Hac occasione nsi etiam

1^ 2d» Pammefl Goth. ® xai» -^ iff desinit Rom. 7, 22 tnnumin pro tVintfiitii scribendom esse

cod. B. — vaursiv] Gotli* ® avtov, — tnnama tnonemns. — mahfai] desinit cod. A.
9$8vaiirkeip] sic e ceHa coniectara edidimas; Cast. 2, ll.yratMitfrA/e] peccatoram^gr.; perg^itcod.B.

postqoam edidit k'nnuna vawrkeip, iterom inspecto 2, 13. visandanal Goth. c. codd. ^ ii^« —

eodice ttmu***9vawrke{p scriptam tMt ei Ti« mipgaqivida] Goth. c. codd. ^ vfiSg*
detofr, qvamqaam locos obliteratns sit. Usvtmri* 2, 14. ana\ cod. B :f: onto. : — ^etnatm} 8ois«

Jan onim pvo simpUci vamijam etiam £ph. 6^ ^ gr. omn. ; Goth, c Ters. Arm. — * patei vas\ ex*

13 inrenitar; deiude 'innuna, qnod saperstites spectsTimns pozei vesun propter Wifdjaboioi;

reliqoiae soadeant et qnod ab Cast. Rom* 7, 22. Cor* qnom Goth, graeca 8 ^v vn^vavziov ad praeoedena

2, 4,. 16 et Epiu 3, 16 editnm est, propterea ia x^^9^y^^9^^ referenda esse, son satis d]%enter ro-i

textn non posnimos, qma, ati Grinu W« J. LXX« pataTisset^ ei graetcii textas imifatio wnc eiroris sni

I. 39

Digitized by

Google

306 Jii Colos^em$§B 2, 15--23.

jabokos raginam seinaiixu fiatei yas aiiclaiiei{K> uns jah I»ata usnam us nddu-

15 mai ganagljands ita, da galgin. andbaiiioiids mk leika reikja jah yaldufiija

16 gatarhida bal(>aba gablau{>jands Ik> bairhteba in sia. ni manna liu izvis bi«
domjai 'in marf:a aif>I>au in dragka ail>]^u m dailai dagis dul^ais ai^j^au {tit-

17 Uj^e ai{>|>au sabbatum. j^atei ist skadus j^ize anarairl^ane i|> leik xrirtaus.

18 ni washun izvis gajiukai Til|asidft in hauneinai jah blotinassau aggile. ^i^ei ni

19 saw usbafjands sik svare ufblesans fram frapja leikis seiois jah ni babands
haubifv. • us jmrnmei all leik j^airh gavissins jah gabiadofi auknando jah pei-

20 hando yahsei^ du yahstau gu|>s. jabai gasyultu]^ mi}) xvisUu af stabim ^Is

21 £iirwaus* yra panasei^s sye qiyai m ^amma fairwau urredi^. ni teikais ni

22 atsnarpjais ni kausjais. j^atei 'ist all du riurein. fiairh I>at^ ts brukjaidau hi

23 anabusnim jah laiseinim manne. fioei sind syejjtauh yanrd habandona hando*
geins {>uhtaus 'in fastubnja jah hauneinai hairtins jah unfreideinai leikis ni 'in

ro^rapba decreds tuis, qnod fuit contrariiun nobis, et hoc tnlit e medio ^ afll^iui id ad craceniy 15*
se came regna et potestates defamayit aadacter abrogana haec palam in se. 16« Ne homo nanc tos
ki^cet IB cibo ant in pohi aat in parte diei festi ant plenilnmomm ant sabbatui, 17. qnod eat nmbra
horam fatnrornni, verum corpns Cbristi. IS. Ne qniaqnam yos palma - fraudet Tolens in Lnmilifate
et cultn angeloram, qnod non yidit extollens se fnistra inflatua a ment^ camis snae 19. et non La*
bena capnt, ex qno omne corpna per nexns et ligatnraa anetnm et alitnm creadt ad ino-ementnin
deL 20. Si martni - estis onm Cbristo ab elementii Iwina mnadi , quid amplina at TiTi in hoc Biuide
deceraitis? 21. Ne tangM, ne adedas, ne gwstesj 22« qnod eBt omne ad. corrnptionem^ pec qnod
id adhibeatnr secnndnm praecepta et doctrinaa kominum, 23* qnae annt qnidem rationem habenlia
sapientiae epinionia in ebaenratione et knmilitate eoffdia et nan -^ tempecatione corpotia, non in

cansa fait; idqne ei non aemel fanhim accidit* -^ nilnoia noTihiniia aolemniora fbiaae dtadmna, qnod
usnam] cod«B et Caat. :|: usman. — galgini cod.B Ipsnm etiam apnd Saxones fniaae, Beda de temp^-

,. > ' . 1. 1. A i^ni ratione cap. 13 mdicat. — 9abbaimm\

per compendium £:ffm exaratum babet. od'^ i ^ ddj,

»r f ^& , gr, omn. aappatwv Tel aappato}^

2, 15. Uilal came, « gr-, qw ba^** {aagxa), ^ 20. jiw} cod. A pergit. — Panateibi] ad-

emiftunt %<xg oQxag et eornm ratio verba ^onmn^ t„c, o ^. ^mn.; Gotb. c. rers. Aim. Vn%. el

fendi prorana alia est, nti e vanuone ktina noatra "P^xt, latt.

oognoaci poleat; c, Gotb. veiw. Sjr. et Pair. latt. 2, 21. m\,wt. et tert, cod. A mft. — ai*

conspirant. — gablitufy'ands po bairhtaba]^ abro- tmxrftjata — kawQoU] oj^ gr. omn.

grapa baec palam, gr. omn. d^Qietfifisvaag mtovg^ 2, 22. btisemim} sic oodd.; Cast 4: ^ .....^

avidg c. Gotb. cod. k ^. Mi. legit. 2, 2a. svepamh vaurdi r^ gr. com. — pmkm

2, 16. dagis] diei, ^ gr» omn. -^ jfnUipe} tons]' opinionia, ^ gr. omn.; GotL hoi^ additament^

pleniluniomm , gr. omn. vovfirjviceg ; qnnm etnoyi- perrersam rel ineptam aapientiam indicare Tqlnine

Innia et pleailunta Crermania sacra bdberentnr tern* vkletnr. -« /aslmbp^al obsenratione, gr» id-elo*

pora (cf. TAcit. German. 11. Caea. de bell. GalL Ij ^QtHjic^lch -^ kahima] cordis^ ^ gr.; annt qnidea

50. Grimm dentsche Mjtbol. p. 404 aqq.)) mirari codd., qiii %&v voog addant, sed vkl. ad 3, 12. *-«

aKqnia potest, cnr inferprea nnnc contra graeci tex-> unfi*eidemm\ aie cod. A; cod* B ^ Caat^ :|: um

Urn anctoritatem plenUnnia poauerit; aed inde pie* f reidei, Yii. adBonud^M.

Digitized by VnOOQ IC

Ad Col^9$en9e$ 3> 1 — 12«

307

3^ 1 sverifK> Mnlzd du soj^a leikis. jabai nu nu^urrisu^ xristau. poei lupa sind

2 sokeif). fmrei xristus ist in taihsvai gufis sitands* paimei lupa sind £raf>jai^

3 ni j^aim f>oei ana air{>ai sind. imte gadau{>nodeduf> jah liliains izyara gaful«

4 gina ist mif) xristau m gu{>a. fmn xristus svikimlis yairf^i]^ libains 'izyara.

5 j^auuh jah jus bairhtai Tair{>i]^ ntu^ muna in Tul{>au« daufieij) nu li{>uns Izra*
rans fmns {^aiei sind ana air{>ai horinassu unhrainein yinnon lustu ubilana jah

6 faibugeironi. sei ist goliugagude skalkinassus. })airh {>oei qimi]^ blitis gujj^s ana

7 sunum ungalaubdnais. in I>aimei jah jus i'ddjedu]^ simle. fian libaideduf) 'in

8 |>aim, i*^ nu aflagei{> jah jus I>o alia hatis pyairhein unselein anaqiss aglaiti-

9 yaiu*dein. us munfia 'izyaramma ni usgaggai. ni liugaifi 'izyis misso afslaup-

10 jandans 'izyis fiana faimjan mannan xnif> tojam 'is jah gahamo^ niujamma

11 j^amma ananiyidin du ufkunj^ja bi fnsahtai j^is saei gaskof 'ina. j^rei nist
kreks jah 'iudaius. bimait jah faurafiUi* barbarus jah sky{>us« skalks jah freis.

12 ak alia jah 'in allaim xristus. gahamo{> 'izyis nu sye gayalisai guj^s yeihans
jah yalisans brusts blei})ein armahairteiu selein haunein a... qairrein usbeis-

honorl ali^QO ad saturitatem carnis. d, 1. Si igitor consnrrexbtis Christo, quae supra sunt, qnaerite, nbi
dirislas est in dextra dei sedens^ 2. quae supra sunt, co^tate, non haec, quae super terram sunt;
3. nam mortui - estis et rita restra abscondita est cum Christo in deo. 4. Qnnm Christns manifestos fit,
Tita Testra, tunc etiam tos manifesti fitis cum eo in gloria. 5. Ocddite igitur membra yestra Laec, quae
sunt super terram, adulterinm, impuritatem, libidinem, cupiditatem maiam et araritiam, quae est ido-
lorum seryitns; 6. per quae yenit ira dei super filios incredulitatis , 7. in qnibus etiam yos iyistis olim,
quum yixistis in his. 8. Verum nunc deponite etiam yos haec omnia: iram, animosi(atem , improbitatem,
conyidum, impudicnm - sermonem ; ex ore yestro ne exeat* 9. Ne mentiamini yobis inyicem, exuentes yobig
hunc antiquum hominem cum factis eius 10. et yestite noyo, hoc renoyato ad oognitionem secundum imft^
ginem huius, qui creavit eum. 11. Ubi non -est Graecus et ludaeus, drcnmcisio et praeputinm, barbarus
etScjthus, seryus et liber, sed omnia et in omnibus Christus. 12. Induite yobis igitnr, ut electi dei sancti
et electi I yiscera, commiserationem , misericordiam, probitatem, humilitatem m(euti8), mansuetudinem, patien-

3, 1. Paret] cod. A par (ibi).

3, 4. tzvard] yestra, gr. ^/dciv* -^ pantA] sic
codd*) ^^^ B pannu, nee A pannuJt, uti Cast, edi-
dit et adnotayit. — mip tmma\ gr. ante hairhtau

3, 5. hortnassu\ cod. A hortnassauj yid. ad
Mc 7, 32. — vinnan] cod. A vinna. — ubilana}
sic recte cod. A; cod. B ^ ubila* --* sef] ^oq m e
praecedenti faihvgetrwn, quod genere est nentrum,
neque seqnenti skalkinassus masculino illud pro no-
'minis femiuinum accommodatnm est; idem yitium
Goth, itemm committit, quod ad 2, 14

3, 8. nu\ yid. ad Rom. 7, 6. — tzvarammd\
desinit cod. A. — ni usgaggai\ ne exeat, ® gr.
omn. praeter cod. G. Goth, conspirat cum loco
parailelo Eph. 4, 29.

3, 10. gahamop] yestite, gr. onm* ivdvad^
ftevou

3, 11, Jah] tert. et quart, et, ® gr.

3, 12. bleipein] commiserationem , gr. omn.
olxTiQiiov yel olxttQfiwv; qnod deinde Goth, drma*-
hairtein (misericordiam) addit, ® gf. omn. et glos-
sam ad yerbum bhipein in textum illafam esse in-
dicamus. — a*"] praeter hanc literam Cast, propter

39*

Digitized by

Google

c/./t. */ /rj.-y.f.

13 nein. j^ulandans izvis misso jah firagibandans silbans. jabai was Ti^ra ivana

14 habai fairina svasye jah xristus fragaf 'izvis sva jah jus taujai]^. a^^an ufar

15 alia friaj^va. sei ist gabindi ustauhtais. jah gayairj^i guj^s svignjai^ 'in hairtam
izraraim. 'in fiammei jah laj^odai \esup m ainamma leika jah aviliudondans

16 vairfiai]^. yaurd xristaus bauai 'in 'izvis gabigaba. 'in allai handugein jah fro-
dein ahmeinai laisjandans jah talzjandaus 'izvis silbans psalmom hazeinim

17 saggvim abmeinaim 'in anstai siggvandans 'in hairtam 'izvaraim fraiijin. all
j^iswah patei taujai{> 'in vaurda a]]^{>au 'in vaurstva. all 'in namin franjins lesuis

18 aviliudondans gul>a attin pairh 'ina* jus qinons uf hausjai^ rairam izvaraim

19 sve gaqimij^ 'in fraujin. yairos frijo^ qenins 'izvaros jah ni sijai^ baitrai

20 vifira |k)s. barna uf hausjaif> fadreinam bi alL imte pata vaila galeikaifi 'ist

21 in £raujin. jus attans ni gramjai^ barna 'izvara du I^vairhein ei ni yairj^aina

tiam, 13. tolerantes tos inyicem et condonantes ipsi; ri qais adyersiis quern babeat qoerelam, sicdt edam
Chiishis condonaTit Tobia, sic edam tos faciatis. 14. At snper omuia amorenif qui est Tinculom par-
fectionisi 15. et pax del exsultet ia cordibus yestris, in qno etiam rocati fuistis in ano corpore et grati
fiatis; 16* Terbnm Cbnsti babitet in robis largiter, in omni sapientia et prudentia spiritnali docentes etadmo-
Bentes tos ipsos psalmiS) laadibnS) cantibas spiritaalibus in gratia canentes in cordibus Testris do miBQ^
17. Omne quodcunqne quod faciatis in Terbo ant in opere, omne in nomine domini lesa gra&/WSo
patri per eumt 18. Vos uxores^ pareatis Tins Testris, at couTenit in domino; 19. Tiri, amate
Qxores Testras et ne si(is acerbi contra bas; 20. filii, pareafis parentibus secundum onme, nam boc
bene pladtom est in domino; 2I« tos patres, ne sollicitetis filios Testros ad animositatem, at non fiaaC

litoram membranae nibil conspicere potnit; in ad- 9, 2S collegimns; ahmeinai antem b. L Gofb. ex

Botatione ahim supplendum esse suspicans, yerum eodem fonte baasisse Tidetar, unde 1, 28 codd*

tetig:isse nobis Tidetur, nam sic tan€ivoq>qoavvfj graed et Terss., quibuscum Gotb. fere semper con-

etiam Pbilipp. 2, 3 per hauneins gahugaais et sentire solet, nvevftarixfj duxernnt. — psaha^m}

supra 2, 23 per hauneins hairiina couTertitur, quo- Gotb. c. codd. et b. L et ante eaggvam ^ xai. —

mm altero loco codd. tov vong additnm babent, cui ^Jravjinl domino, g^. &B(^*

Tod, aut si Gotbus non legit, eins sensui optime 3^ 17. fnit. et deinde post gtiha GotL c

respondet, ati f^ahugds et hahrto^ sic aha^ Tid. cod^ ^ xaL

Pbilipp. 4, 7. Tit. 1, 15. 3^ 1%.JU8] TOS, Tid. ad L. 6, 20. — &t^

^ 3, 13. vipral Cast "^ vipha. — lavjaipi £a- raim] Testris, » gf., cfl ad Cor. 1, 7, 16.

dafis, ^gr. ^ 3^ 19^ tzvaras] Testras, <> gr.

3, 14. aUal GotL « tovtotg. 3^ 20. w/] gr. ante vaila.

3, 16. gybs} dei, gr. Xqiatov. — mgnjaip] 3, 21. du Pvairhein] errat Cast dicens Jh

yid. ad Tbessal. 1, 4, 14. hvairhein superfluum esse, quia gramjan propria

3, 16. /a& yroifrm aAmrtiiaf) et prudentia spi- EQe&l^eiv siguificet; nam quod additnm eat dm

rituali, ® omn. gr. et Terss. ; effidtur boc addita- pvairhein (ad iram) Terbo gramjan (sollidtare), eo

Biento, nisi ex alio loco buc translatum est, ampli- oomprobatur Gotb. non igsd-i^ets, sed c codd*

ficttio notioniS) cuius figarae exempla ad Cor. 1^ naQogyi^^e legisse.

Digitized by

Google

Ad Colo$$em4€M 3, 22 — 4^ 9.

309

22 m unlustaii. Jievisa uf hausjai^ bi all leika iraujam ni m augam skalluuon-

23 dans are mannam samjandans ak in ainfalf^ein hairtins ogandaus giif>. j[>iswali

24 ^atei taujaij^ us saiyalai yaurkjai^ sye fraujin ni mannam yitandans I>atei af

25 fraujin nimi^ andalauni arbjis. unte fraujin xristau skalldnofi. sa auk ska-
4^ 1 j^jttla andnimi^ f>atei skof) jah nist yiljahalj^ei at guj^a. jus fraujans garaiht

jah ibnassu j^eyisam atkunnaif) yitandans j^atei aihu{> jah jus fraujan in himi* i/d. c^q.s.
2« 3 nam. bidai haftjandans izyis yakandans in rzai m ayiliudam. bidjaudans sa«

mana jah bi uns ei gu]^ uslukai unsis haurd yaurdis du rodjan ruua xristaus
4. 5 m 'pizozei jah gabimdans im. ei gabairhtjau |k) syasye skidjau rodjan. in ban-

6 dugein gaggai]^ du fiaim uta j^ata mel usbugjandans. yaurd izyar sinteino m
anstai salta gasuqof) siai ei yiteij[» waiya skulei^ ainyrarjammeh andhafjan*

7 fiatei bi mik ist all gakannei]^ izyis tjkekus sa liuba broj^ar jah triggya and-

8 bahts jah gaskalki in fraujin. ^anei insandida du izyis du{>f>e ei kunnjai wa ^./t./^^s

9 bi izyis ist jah gal>rafstjai hairtona izyara mif> aunisimau f>amma liubin jah
triggyin brofir. saei ist us izyis. paiei all izyis gakannjand f>atei ber ist.

in aeg^ritadine ; 22* Berri) parealis secandam omne corpora domlniiv, non in ocalis senrienteSy at bominibua
placentas, aed in simplidtate cordis timentes deum. 23* Quodcunqne qood faciatisy ex animo operemini
at domino, non hominibas, 24. scientes, qood a domino accipitis mercedem bereditatis , nam domino
Cbristo seryitis. 25. Hie enim noxius accipit, quod nocuit, et non ^ est favor apud denm. 4, 1. Yos
domini institiam et aequitatem serris praestate, scientes, qood habetis etiam tos dominum in coelis*
2. Ro^tioni adinng^ntes tos, yig^lanles in ea in g^tibns: 3. ro^antes dmnl etiam pro nobis, vt dens
aperiat nobis ostium yerbi ad dicendom mjsterinm Christi, propter qnod etiam yinctns som, 4. at mani-
festem hoc, sicoti debeam loqui; 5. in sapientia eatis ad hos foris, hoc tempos redimeutes. 6. Verbum
yestrom semper in gratia sale conditom sit, at sdatis, qnomodo debeatis onicaiqne respondere. 7. Qnod
secundom me est, omne notificat yobis Tjcecos, hie cams frater et fidus minister et conservitinm in do-
mino, 8. qnem misi ad yos ideo, at cognoscat, qnid de yobis est, et consoletor corda yestra,
9. cam Onisimo, hoc caro et fido fratre, qoi est t yobis, qui omne yobis notificanty qnod hie esd.

3, 22. Jeika fravjam] Cast, j: ict. , nam letka
respondet graeco xaxa caQxat quod quidem addita
bi praepositione reddendum erat, et aegre etiam
paim articulum desideramus {paim bi leika frau*
jam). — gup") denm, gr. xvQiov.

3, 23. init. Gotb. c. codd. ® xal nay. «-
fraufm] Gotb. <> xaL\r4tmAj0mAm/,f4^^.

3, 25.^ viljahalpei] cod. B et Cast, j: vitja*
hdpeimy yid. Eph. 6, 9. — at guPa\ apud deum, ® gr«

4, 1. aihup] gr. omn. postjr'tM*

4, 2. haffjandans] adiungentes, gr. omn. TtQOC*
xa^cQeite, praeter cod. Colb. 7 ap. M31« *« avi^
1iuaam\ gratibas> gr« omn. eixafuniy.

4, 4. Mvasvel pergit cod* A*

4, 5. pata] ^ cod. A*

4, 6. tzvar] Cast, j^ izval. — - gasuqop] sie
codd., nee cod. A gcisukop, ati Cast, aduotayit;
in cod. Arg. bis (Mc. 9, 50. L. 14, 34) gasupon
aodem sensu legitur. — aiai\ cod. A sijaiy quod
gr. omn. omiltunt. — ei viteip} at sciatis, gr.
omn. eldivai; Gotb. c Ynlg.

4, 7. tyieius] cod. A tj/leHus.

4, 9. liubin — triggvin} ro gr. — Paieil qns^
^gr.^ Gotb. €• cod. D o7«

Digitized by

Google

310

Ai CoJi

*, 10-10«

10 golei^ izris areistarkus sa ini]^£rahiml»ana mis jah markus gadiliggs bamabiiuL

11 du ^anei nemu^ anabusmns. jabai cpmai at izvis. andmmai^ ma« jah Sesus
saei haitada Justus {>aiei sind us bimaita. I>ai ainai gayaurstyans sind j[»iudaiigard-

12 jos guj^s. I^aiei vesun mis du gaj^rafisteinai. goleif) izvis aipa&as sa us izvis skalks
xristaus sa sinteino usdaudjands bi izyis m bidom ei staiidaij[» allaTaurstvans jah

13 fullavitans m allamma yiljin guj^s. yeitvodja auk umna jj^atei habai]^ manag aljan

14 bi izyis jah du {>a]is ^aiei sind m laudeikaia jah lairaupaulein. goleijj^ izvis lukas

15 leikeis sa liuba. goleif) ^ans m laudeikaia bro{>ruiis jah nymfan jah ^ uigard*

16 jon IS aikklesjon. jah pan ussiggyaidau at izyis so aipistaule. taujaifi ei jah m

17 laudekaion aikklesjon ussiggyaidau jah fioei 'ist us laudeikaion jus ussiggyaid. jah

18 qij^aif) arkippau saiw pata andbahti patei andnamt 'in fraujin ei ita usfiiUjais. go-

19 leins meinai handau paylaus. gamunei]^ meinaizos bandjos. ansts nup izyis amen*

du kaulaussaim ustauh.

10* Salatat tos AristarcnS) hie cobcaptiyus mihi et Marcos, consobrinns Bamabae, cle qno accepifitis
mandata, si reniat ad tos, acdpiatis earn; 11. et lesus, qai yocatur Jastas, qui sunt e drcmndsione.
Hi uni cooperatores sunt regni dei, qui fuenint mihi ad consolatioDcm. 12. Salatat tos Epafras, hie
e Tobis serrus Christi, hie semper certans de Tobis in predbns, nt stetis omnoperantes et perfeeti in omni
Tolautate dei; 13. testor enim ei, qnod habet mnltum stadium pro Tobis et de his, qui sunt in Laadicea
et leropola. 14. Salatat tos Lucas, medicos hie cams; 15. salntate hos in Laudicea fratres et Njmfan et
banc inqoilinam eiiis ecclesiam. 16. Et qoom leg^atur apod tos haec epistola, fadatis, at etiam in Laode-
cea ecclesia legator, et qoae est e Laodicea, tos legatis 17. et dicatis Ardppo: Tide hoc ministeriom, qaod
accepisti in domino, ut id impleas. IS. Salutatio mea mano PaTli« 19. Mementote mei TincoIL
Gratia com Tobis, amen.

Ad Colossenses explidtt

4, 10. areisfarhta] cod. A 4^ ariastarkus. —
du\ notandos est noTus nsos huios praepositionis,
com accusatiTO positae, praeter hanc locum etiam
TS. 13; Talet aotem otroque loco idem, quod bi
(pro), quapropter ii lod non ad confirmandam opi-
nionem aiTerri possnnt, etiam J, 16, 32 neina accu-
satiTum a du pendentem esse; ad illom enim lo-
cum haec significatio non pertinet.

4, 11. 8ind\ sont, ^ gr. — pmdangardjos}
regni, gr. omn. elg xfjv fiaaiXeiav.

4, 12, sal 8ec. hie, ® gr. omn. — aUavavrst^
vona -^ ful1avilanii\ rv> gr. onm. et Goth. c. codd.
7tenlT]Qog>oQT]f4evo{, pro nenXriqm^ivoi legit.

4, 13. manag alJan] multam aemulationem,
gr. noXvv novov* — du] pro, ^ gr. omn.; cete-

nim Tid. ad ts. 10. — sind] desinit cod. A. —
jah] sec. Goth. ^ tcov iv.

4, 14. liuba] Goth. ® xal Jr^^aq*

4, 16. laudekaion] sic scribeudum est pro

mendosa codicis B lectione laudekaiam. — l>oei] nisi

sic errore librarii pro soei (i. q. sei) scripta est, dir.

ho ei (hanc quae) legendum ,^id. ad L. 1, 20. —

ia ^ " ' ^ "

Vulg.

° 7va xau —

^audeikaion] secL .Gpth.

ussi^gvaid^ Jah\K^hi. '^ ussiggvaidjau ,^Mt-^o enim
errsYit, quod pro jah sequentis Tersus non perspicoe
GOgnito jati legit, idqiie praecedenti Terbo false addiditj

4, 19. bandjos] Tiuculi , gr. omn. deofxuiy* —
amen] amen , ° gr.

Subscriptio. Nullus gr. eam uti Goth, habet;
ceterum pro kaulaussaim in cod. per compendioai
kaussaim scriptum est.

Digitized by

Google

Du ^aissalauneikim -a*

2y 10 — |ah gu{> waiva veihaba jah garaihtaba )ah imfairinodaba izvis paim

11 galaubjandam yesum. svasve vitiij) ainwarjanoh izyara sve atta bama seina

12 bidjandans izvis jah gaj^Iaihandans jah yeitvodjandans du gaggau izvls vair-

13 {>aba gii{>s. saei la{>oda izvis du seinai j^iudaugardjai jah Tulf>au. du{>e jab
yeis ayiliudom gu{>a unsyeibandanfl. unto nimandans at uns yaurd hauseinais
guf>s auduemujj^ ni syasye yaurd manne ak syasye ist sunjaba yaurd ffi^s.

J.'t c^ . B.

Ad Tbessalonicos L

3, 10« — — et detiS) qoam sancte et laste et Irreprehensibilifer Tobis bis credentibns faimas, lit sicat
scitk nnnmqiiemqQe Testrain, uti pater fiKos suos rog^ntes tos et eonsolantes 1-2. et testantet ad emidam tos digue
deo, qui Tocayit tos ad soam regnom et gloriam. 1^* Ideo etiaiii nos gratias-agimus deo indesinenter, nam aoci*
pientes a noBis Terbom aaditus dei accepistia hob aicutl Terbom hominoin ^ aed aicati est yere rerbam dei^

Adnotaiio*

Fragmenta bnias ejnstolae in cod. B le^ntnr;
cod* A inde a 5, 22 osque ad £nem solummodo
Labet.

Inscripdonem snppleyimns e PhiGpp. Ay 16,
nbi paiasalauneika , Tbessalonices oppidi nomen
mTeniton

2, iO. waiva] qnam (nakDy gr- c5g. — vei*
kaha] sancte ) Gotb. fortasse c. cod. F ay tug pro
i4fio}Q legit, nam veiha graeco &Yiog respondet^
vid« tamen Tit. 1, 8 nbi qnoqoe pro SaiOQ ponitnr.

2. 11. vUupl Goth, o c^ {n&g).

2, 13. unweibandanei] sic in cod. B itemm
itemmgue inspecto kgi Cast., testatur et ipse pro
forma feminina adiectiri (immo participii) babet;
pngnat antem baec Tiri docd seatentia et contra for*
mandi leges, qoa^ wuveibandei posHilant, et contra
constmctionem rerbomm, nam ad veis referendum
mascnlinnm ploralis esse debebat. Nobis yidetnr
mendam librarii esse pro unsvetbandans^ rid. 5,
17 umweibandam bidjaip (adiaXeimiog ngog-
€vxBa&e). Epb. 1, 16 umveHandM aviliudo {ov
navofiai evxctgunuiv). -^ at mms] gr* onui« post

Digitized by

Google

312 ^^ The89alomieen$e$ I. 2, i^— 3^ 3.

14 f>atel jah vaurkei^ m izvis juzei galaubeifi. jiis auk galeikondans vaur^ap
broI>rjus aikklesjom giij^s })aim Tisandeim m ludaia m xristau iesu« unte
pata samo Tuiinuf) jah jus fram izyaraim mkunjam svasre jah veis fram

15 ludaium. {>aiei jah fraujin usqemun lesua jah syesaim praufetum jah um fra^

16 yrekun jah guj^a ni galeikandans jah allaim mannam andanei^aiis sind. var*
jandans uns du {>iudom rodjan ei ganisaina du usfulljan seinos firayauifatiiis

17 sinteino. a{>I)an snauh ana ins hatis guj^s und andL a]^]^ veis broj^rjos
gaainanaidai af izyis du mela weilos andyairf^ja ni hairtin ufarassau sniumi*

18 dedum andaugi izyara gasaiwan m managamma lustau. unte yildedum qiman
at izyis ik raihtis payhis jah ainamma sinf>a jah tyaim jah analatida uns

19 satana. wa auk ist unsara yens aif>]^au fahef>s ai{>I>au yaips yyoftuljos. niu jus

20 in andyairpja fraujins unsaris lesuis xristaus in is quma. jus auk siujj^ yul^us
3^ 1 unsar jah fahefis. m {>izei ju ni uspulandans j^anamais galeikaida uns ei biE-

2 panai yeseima m apeinim ainai. jah insaudidedum teiniau{>aiu bropar unsa-
rana jah andbaht guj[>s 'in aiyaggeljon xristaus ei 'izyis gatulgjai jah bidjai

3 bi galaubein izyara. ei ni aiixshun afagjaidau m paim aggyij^om. silbans auk

quod etiam operator in yobis, Tos-qni credids. 14. Yob enlm Imitatores facti-estis, frafres, ecdeaiig dei
lug exaiBtentibas iu ladaea in Ciiristo lesu; nam hoc idem passi-estis etiam ros a Testria popnlaribos, ncati
etiam nos ab ludaeis, 15. qui etiam dominom occidenint leanm et proprios profetaa et nos peraecoti - snnt et
deo non placentes et omnibus Lominibns adYerearii sont, 16. arcenteg nos ad gentiles loqni, nt serrares*
tar, ad explendom sua peccata sem^ier. At properarit snper eos ira dei nsqne finem. 17« At nos,
fira^S) oi^ati a Tobis ad teupng liorae, facie non corde abondantia properayimos Tnltam yeftrnnr oon-
spicere in mnlta cupiditate. IS. Nam voloimas yenire ad yos ego qiiidem Paylua et una yice et dtt»-
lAis^ et impediyit nos Satana. 19. Quid eaim est nostra spes ant gandinm ant corona gtoriationis ? Ifonne
Tos in fade d^mi^i nostri Ie(ia Christi in eios adyenlo? 20. Vos enim estis gloria nostra et ga«-
diom* 3) !• Propter qnod non snstinentes amplins placuit nobis , nt relicti essemos in Atbenis
soliy 2. et misimns Timotbeam^ fratrem nostmm et ministmm dei in eyangelio Cbristi, nt yos conir-
maret et oraret secundum fidem yestram, 3* nt non nllus absterreatur in his angustiis, ipsi

kauseinqis; Goth, c Vulg. *-— wawe] pr., • gr. 2, 18. mnte\ nam, gr. dio.

onin.; Gfoth. c. yenw. — vaurheib] sic scribendom « io v-#i «af o «^ -,„„ ^^a ««««^ —

«, pk, .««,*«, cdid. B e. Cl Ie.d.n.. ^^h V-" Got TvulT" ^^ ^^ "'

2, 14, veis] nos , gr. omn. cnJtol* o,- t -ijti :•. .

' ^ . ^ « / 3, 1. jti — banamtns] de hac loqnendi dker-

2, 15. svesam] propnos, gr. zovg. i^^e yid. ad L. 16, 19, sdBdebat enimjn nt ad

2, 16. gups\ dei, ^ gr. , ceddendnm graecnm /iii]xhl, yid. ys. &•

2, 17. k'zvara] ad andimgi perdnens soloec^ i, 2. andbaht] ministmm, gr« awB^v. -**

pro 'izMir dictom est; pro genitiyo plorali haberi| Vxm$ gatulgjai] cxi gr. omn. -^ bidjaii OolL e»

serpons gothici wnis yetat* codd. ^ vfiag*

Digitized by VnOOQ IC

A^i Tkt^9alonieen$€$ I. 9, 4 — 13. 3|3

4 Tiiu^ ^atei du {laimna ratidai sijum. jah auk j^an vesum at izris. faUraqej^um
izyis j^atei anayairjl^ vas uns du vinnan a^j^os sVasre jah yar]^ jah Titul»«

5 duj^Jie jah ik ju ni uspulands msandida du ufkunnan galaubeib izvara ibai

6 aufto uft&ifraisi izyis sa fraisands jah svare vairj^ai arbaij^s unsara. at>I>an nu
at qimandin teunaufiaiu at unsis from kevis jah gateihandin uns galaubein
fria^va izyara jah j^tei gamiiij[»i unsar habaifi god sinteino gairnjandans

7 unsis gasaiwan syasve jah yeis izris. muh f>is ga^rafistidai sijum hroprjus

8 &am izris ana allai nau^ jah aglon unsarai ia izyaraizos galaubeinais. imte

9 sai libam. jabai jus gastandi]^ in firaujin. M^a auk ayiUude magum usgildan
i% firaujin gu]^ bi izyis ana allai fahedai. fiizaiei faginom in izyara &ura gu^a

10 unsaramma« naht jah daga uiarassau bidjandans ei gasaiwi(jhna 'andyairf>ja

11 ianrara jah ustiuhaima yaninassu galaubeinais izyaraizos. ap^an silba gup
jah atta unsar jah frauja unsar lesus xristus garaihtjai yig imsarana du izyis*

12 ajj^pan izyis frauja managjai jah ganohnan gataujai £ria{>yai in izyis misso

13 jah aUans syasye jah yeis in izyis du tulgjan hairtona izyara unfairinona in

s^tig, qaod ad boo constitnti smniif. 4* Et enim qnimi faimiu apad yos^ praodiximiis Tobis, qaod
ffl t urom £di nobis ad padendmi afflicdones, sicoti atiam factum - osl^ et adtia* 5. Idea etiaiii e^ iam
Wn anatineBa miai ad oo|^oaoendam fident Testram^ ne forte tentayerit roa liic tentana et fraatra fiat
U^r Boater. 6« At mine in reniente Timotheo ad noa a Tobia et natrante noUs fidem, amorem
Teatnun et qnod memoriam noatram habetia bonam aemper^ eopientea noa yidere, aicati ettam noa
TM9 7* propter boo conaolalioiiem - Labentea anmos, fratrea^ a Tobia in onini neceaaitato et affiictione
nostra propter reatram fidem. 8« Nam eece yiTimas, ai Toa atatia in domioo. 9. Qaid enim
gradamm poaanmoa retribuere domino deo de Tobia in omni gaodio, quo gaudemoa propter roa
doram- deo nostra. 10. Noete et die abandantia precantea, ut yideamua fades Toalraa et ex-
l^eamna delectnm fidei yeatrae* 11. At ipae deoa et pater noater et dominna neater leioa Cbri*
atua dirigat viam noatram ad Toa. 12. At Toa dominna angeat et redondare fadat amore
in roa inyicem et omnea^ sicnti etiam noa in Toay 13* ad confirmandnm corda yeatra incolpata in

B, 3. rttfttbt] Caat. aine nllo dobio recte ao/t^ 3, 9. usgUian] gr« omn. praeter cod. f ap. ML

Jot coniedt, yid. Philipp. 1, 17, obi Goth, pro peat gupa. — franjin gupa] domino deo, gr« ant

xelfiai gasatipB tm qnoque ntitar. S^e^ ant xvfi(fi babent, nti Mi« adnotat

3, 4. vesKm] gr. omn. poat izvis. ^y, *^- andvairj^ja tzvare] fades yeatraa, gr.

, ' _ \ . , . •, , *^^** 4^ mpimkaima. — vanmatml aic cod, B;

3, 6. ietmaupaiu] pro letmaupmoM, yid. ad Cast. :f vanona pia.
Jj. 1, 54. — galavbein\ Goth. ° xaL — habaip} s, 12; jaA] aec. Gotb. ^ slg.

gt. omn. ante gaminpu 3, 13. hairiona usvaraj ro gr. onm.; GotL

3, l.^naupai — aghnl (x> gr.r^,^SW»j«^.^«iM.^ c Yulg.

L 40

Digitized by

Google

^i. y. ^4^. **'.^.

vdMj^ai faura gt^ jah atttin imsaramma in quma franjins uBBaris Sesuis

* 4, 1 xristaus mi]^ allaim j^aim veiham seiiiaiiiL ^annu nu bFo{Kr|u8 anahaitam

bidai iasvis jah bidjam m fraupn lesua ei syasye andnemoli at una waiva

2 skidu|^ ^gc^ j^^ galeikan guj^a srasve jah gaggip jah gaaukai^ mais* Titu^

3 auk 'waSps anabnsniiis afgel^im izris j^airh &au^ iesu xiwtu* j^ia auk

4 ist vilja guf» Teihi|>a izvara ei gahabai^ unris af kaUdnassaiu ei Titi i^ar^

5 jizuh issvara gastaldan sein kaa in veihipai jah arerifiai* ni m gainu^a lti«

6 staus svasye jah f>iudo8« |>ozei ni kumiim gu^. ei yns ni i^Bffgaggai nfli hi*
faih • • — broJ>ar seinana* imte frayeitands frauja Ibt dUiedse avasre jA &iira«

7 qe^imi izyis jah yeitvodidedum. ni aiik la|K>da una gti^4|t imhraini]^ ak 4te ^

8 ycdhij^midi |iis nu saei uibrikil». ni mann utbriki^ ak gv]^ saei gaf diman

9 Beinana yeihana izyis. aj^Jian hi bro^ndubon ni i^am^bum meljan 'itm. ^unte

ganctitate coram deo et patre nostro in adrentii domini nostri lesa Cbristi com omnibis Lis
Sanctis sais. 4, 1. Itaque l^turi fratrea, rog;aiiiii8 preoe ros et precanrar in domino leaay «t sie-
nti accepistia a nobis, qnomodo debetis ambulare et plaoere deo^ sicati etiam ambulatiSy etiam
angeatis plus. 2. Scids enim, qnalia praecepta dedimos Tobis per domiawn lesam CSuistom. S* Bhc
«Bim est Tolvntas dei, sancdtas Tostra, «it d^ineatis tos ab foinioatione, 4. at idat qoisqm
possidere snnm ras in tanctitate et bonOre-, 6. von in pasdone ^oapiditatiB, «i«sli «tiani \
igni non noverant deam, 6. at qiOB -non tramgrediatar neifae de€ip(iat) ^-^ fratfem aaoM, sam
<dex dominos est omnion, sicati etiam (praodiKimas Tobis et testati - smnos* 7* Hon enim Toeavltvos
in inHBMuiditiam, sed in sanctitatem. 8. Propter boc igitar qn ^pemit^ nan hemiBem speniit, *«ed:
^ dedit spiiitam soom sanetom toMs. 9. At de firatenw-omore nen epas-bafcemos tcrlbere toUs,

4, 1. pammj itaqne, pr. emn. (to) Xoiniff* -— 4, 6. nft] ne^e, gr. omn. wxL — ^ itfatk...\

^ at, ^ gr. — svawe jah gaggipl sicod eliam Cast, edidit bifaihodm tn ..o.-Sj ex

nmbniatis, ® gr«; Gotb. c codd., qui xa%>ijg xal iterioribos Uteris tats, pro iinig dictom, ^eficil; . ^^

n€QinaT€lte legant; neqne igitur wasve pro sva coniecturam (nam praeter bifaih, quod edidkaosi

positam esse cum Cast, stataere opus est. — jak\ nibil fere certo cognosci posse ipse confitetor) as

qnart. et: &€r> qnod b. L babent grt^ 6ot£« c« cniqaam probarerit, dubitamas, et nanc ipse fortasse

codd. sapra post 'iesma posnit. ei patrodniam rennntiayit. Ifos legimns bifaAo (Ik)

4, 2. jcfutu] Cktktym^ ® gr« omn. j^raeter nfomma tafe, i. e. decipiat (in) aliqve opennn, at

^eodd. a et d ap. Mi. com rem* Armen^^ -com qoa Gotbom

4, 3. tt gahabai]^ at detbeatis^ gr. omn« sere yidimos, t^ pre t^ legerit -^ IM] est, ^jgtt

^Ttix^a^ai; Godi. c Valg. sic ts. seq. graecum omn. — attidce} ooMiiamf gr* ornn. sugi mrtiop

eidirai per et viti reddidit. — k(dHnas9au] cod. B tovKor*
± JMUmasants, nam q^praepositio teriiom casnm 4, 8. }l»tiX]siccod. B; Cast, dbtli. — saedsec.

^•stjdat; lecoioMi, qnoram ad M. 27, 57 mentio- Gotb. c codd. ^ xaL — - tzins] Tobis^ gr. el^
nem fecimas, alia est ratio et idem Ti^nm a libra- ^fiSg*

rio codidsB comndsiam iam snpra Cor. 2, 3, 18 {af 4, 9. bropruliAon] sic cod. B; Rom. 12, 10

«Jbi^) sniteadreHlntas, abiAvecte (i/*aAiMt«ibLabet hropralubom legftar. — - Pamium} epos ~
4y 4. gastaldam} gr. omn. post la$. gr« Xf^^ '^gfite, c£ 6| 1.

Digitized by VnOOQ IC

AA Tke$s^alomieenie§ I. i, 10 — 5^ !•

3I&

10 sObaiis juB at gu]^ mlaisidai siju^ du irijon izvis misso. jah auk iauji]^ pata
in lAans bro^rans 'in allai laakidonaL aj^fian bidjam izvis broj^rjus biauknan

11 mais jah biarbaidjan anaqd jah taujan svesa jah raurkjan handum 'i^araim

12 svasve jah izvis anabudum. ei gaggai^ gafehaba du {^aim j^ei uta sind jah

13 Bi ainkhun ym Jiaurbei]^. aj^^an ni vileiiBa izvis unyeisans bro^r^s bi j^ans

14 anadepandaoB ei ni sawrgaili sre ]fai an^and f^aiei ni haband yen. unte jabai
galaubjam j^alei lesus gasyalt jah msto^. sya jah gu]^ ^ans {^aiei anasaislepun

15 I>airh lesu thihai^ mi^ unma. ^tuj^-]^ izyis qi^am m yaurda fratijins
{Mitei yds ]>ai hbaiidans ^ai bilaibidans m quma fraujins ni bisniyam faur

. ' 16 Jians anaalepandauu unte silba firauja m haitjai m stibnai arka^ilaus jah m

Jmthanma gu^s dalafi atsteigi]^ af himina jah dauj^ans ]fai m xrisiau usstan^

17 dbnd faurjxuk ^af^ro {lan yeis ]^ libandaas ^ aflifiiandans suns nu^ &ima

frayilyanda m milhmam du gamotjan fraujin m luftau jah framyigis ndp

18..5^1fraujin yair^am. syaei nu |^ra&tei^ izyia misso m ^aim yaurdam. a^j^aii bi

ipid yos a jleo •deed astis al amaBAmi yos inricem; 10. ei tadm Ileitis bee fai onmefl fratres
l» emak Mhdcloiiia; at oranns yea, Ihitra, aageri plus 11. et sto^re reqdei et fiicere propria
el operaii aiaBiWMi Taatria, akoii adam ToBia praecepiminiy 12. «t ambvletia lioiiesto sA kos, qal
t^m aunt, at bob ulliaa aliqaa egea^. IB. At bob TohnBoa Toa iBsdoa, fratrea, de hia obdor-
■liaceflM^Ba, at saB aioereatia, wA bi alii, qui bob babeat speau 14. Nam ai credimoa, quod
l a aaa OMrto^-att at raaarraxit, aie atiam deua hw^ qoi abdoml^ferant, per lesom agit cam eo«
15. Hoc mStSSm Tobia dicimna ia yarbo domini, qaod Boa hi yiTeates, lii relicti ib adyento donuBi
BOB praeyeBimas ante boa obdonniacentea* 16. Nam ipae dominoa in iuBsn, in yoce arcangpeli et in
tuba dai daaraom deaceadit a eaalo at mortni hi ia Chriato i -ea u ig un t antaa. 17. Deinde
avtaai naa bi yiyantas bi reficH atatim com eo rapimar in nabibas ad acconreBdiim doBiino in aera
el parpetno com domino fimoa* IS. Adeo bubc coBSoIamiai yoa inyicem in bia yerbia. 5| 1. At da

4, 11* vaurlrjan] Gotb. c codd. ® Idiaig* -^
Jah] qnartt atiam , ® gr. amn. praeter cod. f et a

ap. mL

4, 12. fofekaha'] aic cod. B denno inspectus;
noa oUm garedaha (ytd. Rom. 13, 13) scriptnm
aaae caniiciebamaa. — m aimthmn urn] bob nUiaa
aHqao, gr. obib. fiijdevog; Gotb* c Valg.

4, 13. unvetsans] bc. visoHy yid. ad Rom. 15,
8* — broprjws] Caat. ^ bropru$* — we\ Godu
• KoL

4, 14. liuhinp] qaom bob aolnm b. L ffui-
Amp, aed atiam GaL 6, 10 bmrmp at CaloMu B,

15 sviffnfmip legator, pro qaiboa fbro^, ai iadica*
tiyi esse debent, tiukip^ bairip, wigmeip, ai
aonioBctiyi, tiuhaif batrai, avtgnjai aecoodom re-
golaa formatioBis scribendam fait, bobc bob dobiom
eat, qaio ilia Ibrma coaioBCtiyi cam addito p,
a aarmone eyaageliorom aHena, posteriore aetata
isdoeta ait et ita adhilnta, nt pro graeco fbtoro aot
imperatiyo ponereton

4, 16. haitjai] aic cod. B\ Gaat ^ hak jah^
«^ Pat\ bi, ® gr. oipo.

4, 17. itevm] eo, gr. cam. avtolg; Gotb. a.
Sky. 5. — jak\ Gotb. <> ovtia.

4, 18. mi\ igitmr, ^ gr. anm.

40^

Digitized by

Google

316

Ad Thes$alontc€n$e$ I. i, 2 — ^.ll*

2 po I^eihsa jah mela brof^rjus ni ^iirbum ei izyis meljaima. unte iiSbaiis

3 gaaggyo yituj) {^atei dags £raujins sve j^iubsjbnaht sya qiiml>. Jian ^^and
gavairt)! jah tulgij^a. {^anuh unyeniggo ms blfeoo]^ fralusts Byasve sair qij^u- ^ e4|

4 haftons jah unt^at^liuhand. afij^an jus broI>rjus ni sijuf) m riqiza ei sa dags

5 izyis sye {^iubs gafahai. unte allai jus sunjus liuhadis siju^ jah sunjus dagis

6 ni siuff nabts ni riqizis. j^annu nu ni slepaima sye j^ai an^arai ak yakaima

7 jah yarai sijaima. unte j^aiei slepand. naht slepand jah fiaiei drugkanai yair*

8 j^and. nahts drugkanai yairl>and« i{» yeis dagis yisandans unskayai sijaima
gahamodai brunjoa galaubeinais jah friaj^yos jah hibha yenai . nasseinais.

9 unte ni satida uns gu^ m batis ak du gafreideinai ganistais j^airh fraujan

10 unsarana lesu xristu. saei gasyalt &ur uns ei jat)l>e slepaima jal>f»e ya-

11 kaima samana mi^ muna libaima. 'inuh (is fira&teij^ izyis misso jah timr-

Ids momentis et temporibiifl, frafres, non egemns^ ut yobis scribamiiSy 2. nam ipai accurate adtw,
qaod dies domini, uti fur in nocte, sic yeniu 3. Qaam dicant: pax et secnritasy tunc repente
eo8 aapervenit interitas, sicud dolor grayidae et effagfant. 4. At yob, fratres, non esHs in tene-
bris, ut Lie dies voa uti fur capiat; 5. nam omnes Yoa filii lads estis et filii diei non eslia noctu, noa
tenebrarum. 6. Itaque ergo non dormiamas, ud hi alii^ sed Tigilemus et sobrii aimna; 7. mam qu dor-
miunt, nocte dormiunt, et qui ebrii fiant, noctu ebrii fiont; 8. yerom nos diei exaiatentea aobrii aianSy
indud lorica fidei et amoria et galea, ape salads; 9, nam mon posuit nos dees in iram, sed ad
acqoisitionem salads per dominam nostrum lesum Christum, 10. qui iportuus-est pro nobis, ot ipre
dotmiamus, siye Tigilemus simul cum eo riyamus* 11. Propter hoc consolamini ros in?icem et

6,^ 1. paurhum — meljaimal gr. xqdav ^eta
— yQaqfead-ai; Goth, c Vulg.

5, 3. blissoP] sic cum Cast, edidimus, quam-
quam codice denuo inspedo bu8S>*P cognoscere
sibi yideri ait, saltem an / post b scriptnm sit, du-
bium ei yidetur. Yeram lecdonem ex his reliquiis
eruere, nobis non condgit, ne augurari quidera;
sed hoc scimus, Goth. c. codd. gxxvjjaerai legere
non potuisse, quod verbum huic Tod respondens
accnsadyum tns post se poni non pateretur; podus
in ilia lacerata voce yerbum latere putamus, quod
signijficationem snperyeniendi habeat. — frdlu^s\
hanc Yocem in cod. B prorsus eyanidam Cast, recte
resdtuit. — »air qipuhaftans] sic cod. B; Cast. ^
qaisv pU hqfteisp quamquam in adnotadone eam le-
cdonem certun esse didt. — jViA] sec, deest ni,
aperto librarii mendo, nisi in loco propter lituram
diffidli lectu, scriptum fuit ni gapliukand; unpa^
pUukand quidem est yerbum recte compositnm

ipsomque graeco ixg>eiy€iy reddendo aptissimnii,
yid^ Cor. 2, 11, 33, sed addifum sibi habere solet
id, quod effugitnr, is antem casus ubi omittitur^
gapiiukan, quod proposuimus, Goth, udtur, yid.
M. 8, 33. Mc 5, 14. 14, 50. 16, 8.

5, 5. 9h$pi esds, gr. iofih. — ndkul cod.B
:{; naiha.

5, 6. $ve\ Goth, c codd. et yeras. ^ xaU

5, 7« ndktal Cast non debebat nahti eoniicere,
nam ea non est insueta, quam ipse yocat, sed fidsn
forma; naihU recte habet, yid. L. 2, 8.

5, 8. unAavat\ e Cor. 1, 15, 34 Cast, tu*
skavtti yel podus uadkatjai legendom esse, recta
monet, cf. ys. 6| n et a literas saepius permntart
yidimus lUf. 7, 23. Mc 6, 2. — nastieinaisi me
cod«^B pro naseinaia, yid. ad GaL 5, 15.

, 5, 10. akpaima'^vahtimai cs) giw

Digitized by

Google

jid-The$$iilom4e^m$'tM !« ft, 1^^^

3i7

12 jai]^ ainwarjizuh m^ar aii]^araii& srasTe . jah tauji^. .a{i]^ bidjaim 'i^rui
l»roIirjii8 kunnan j^ans arbai^'aiklaiis m 'ievh jab faumfasBJans izyavaus m

13 firaujin. 8verai{> ins ufarassaii in friaj^rai m ratirstvis ize jab gayaii*f»i ba-

14 bai|^ 'in izvis. bidjamu]^*^an 'izvis brot>rjus talzjai^ fians ungatassans j^rafst-
jai^ j^anjs grindafraj^jans . usj^ulai^ j^ians siu|caii9 usbeisneigai sijaij^ yij^ra

15 allanjs. soi^^ ibai.Tra^. vbil.an^ iibilamma wamma usgUdsa 9k m^teinot .^iup
16* 17 laistjail^ mi^ izvis misso jab yifira allans. sinteino fagino^ in framjiii. tm-*^

18 sveibandans bidjaifi. in allamm^ aTilwdol;. j^ata auk ist vilja guj^s in
19. 20 xiHfartatt iemi in izrisi abman ni ^w€fjeap. . pratif etjatti' ni frakuhiiei^.
21. 22 afij^an all uskiusai|^. patei go^ sijai gababaij^. af afiamina Tidbte iibHaizo

23 afbabai^ izvis. aj^j^an silba gu^ garairjijis gareibai izvis aUand jo jab gabai-

lana izvarana abman jab saiyala jab leik unfairinona in quma iraujms un«

24* 25 saris lesuis xristaus gafastaidau. triggys saei lafioda izris. saei jab tauji|^. brofir jus

otjii nnnsqiiisqae alter alteram , sicot etiam facitis. 12. At rogamns vos, fratres, cognoscere hos
laborantei in Tobu et praesides vestros in domino, 13. Honorate eos abondantia in amore propter
opus eonun et pacem babete in vtfbiv. 14. ttsgmmm ' mattm voa, fratres^ moneatia bos incom-
positos, conaolemini boa posiUanimes , snstineatia bos imbecilloS) long^nimi sitis erg^ omnes; 15, yidete,
ne quis malam pro malo coi retribaat, sed semper bonam sequamini cam Tobis inyicem et erga
omnes; 16* semper g^audete in domino, 17. non - cessantes orate, in omni g^tias-agite; 18. boo
enim est yolontas dei in Cbrbto lesn in tos; 19. spiritom ne exstingoite, 20. profetias ne spemite,
21. sed omne probetis, qnod bonom sit, teneatis; 22. ab omni reram malarum detinete tos, 23. at ipse
dens pacis sanctificet tos omnimodis et integrom Testrom spiritom et anima et corpus incalpata in
adTentn domini nostri lean Cbristi serretor. 24. Fidelis gni Tocayit yos^ qoi etiam facit; 25. fratres,

5, 12, 13. fraujin] 6otb, ^ xal vovd-ezovr*
sag vfx&Q xal. — sveraip] bonorate, gr. ^yelod-ai
ab iQ<otwfi€V pendens; Gofb. qnam nunc iropera-
tiYO ntator, ante gavairpi hahaip rede addit jaA^
qaod a gr. item recte abest. — tzvui\ Tobis, gr«
omn. havxoXg (Tobis ipsis), cf. 2, 14.

5, 14. broprfus] cod. B ^ hropjus* — upga^
iasaans] sic cod. B ; Cast. ^^ ungatlisansm — mpu*
Ittip] sastineatis, gr. omn. dvzex^ad'e (jandnimaipy
cf. Tit. 1, 9), Gotb. yidetor per errorem avixea^B
legisse, quod idem etiam librario codids 74 acddit»

5, 15. uhtl ana'] Cast, j^ ict.; ceterom pro
ana (super) gr. omn. anlf cuias praepositionis
significationi qunm ana non respondeat, non dubi-

tamns, qnin in cod. B und scriptnm sit, nti legitor
Rom. 12, 17 ni amummehun vbil und ubilamma
wgibanda, ciEl M. 5, 38. — lauijaip} Gotb. c
codd. ^ xal.

5, 16. tn fraujin} in domino, * gr.

5, 18. tst] est, o gr.

5, 22. ubilaizo} incipit cod. A.

5, 23. jah — ahman] qnam Gotb. none accn-
satiynm ponat. uibil est certius, qaam xat oXoxXij'
Qov vfiojv TO nvevfia ab ayidaai pendere eam
existimayisse , qaam apad omn. gr. et yerss. cam
1/^717' et owfia ad ti]Qi]&€li] pertineat et no-
miuatirns casus esse debeat {jah gahaih invar
ahma).

Digitized by

Google

36.27 biajai^u]^-^ jab bi ms. ^^ broj^rmn Obam m gafeijomi T«ifaaL bi-
s^vttra iama in frau^ ei BssiggrvMan so aqptstaule j^aim Teiliam bro^mm.
28 ansts fraufiiur unsaris Huuh jonsltsm mi^ upm. amen.

oretiB antem etiam pro nobis* 26« Salotetb firatres ornnes ia ofcnlo sando. 27. Obtestor too la
jbmiaioi at recitetttr boee o^teh Kb oaaefia fralrfbiii^ 28. Cfntia doa^si nootii Iomi Cbioli cm
iKoimi) aoieii.

$9 25. JirtriTiotonii " fp nmni /«>] atiaw^ ** gft. ptet lUnttfi moailiraiiao noa
. ft, 27. aiplgi^hj cod. Be. cod. 17 « nSai »P**^™ •* capiendam earn raffidt
in. cod. A .etianui ilHoa Toda QaOaim) yestigia pro- ^ fi, 28i» aMm] amen, ^ gr«

,- ., i,.i .r..J : w .1 1 .' . )

» ».

Digitized by

Google

Da j^aissalaunekaium anj^ara anastodei]^.

1 9 1 Jl avlos jah silbaniis jah teimauj^aiiis aikklesjon paissalaaneikaie In gu^ attin

2 nnsaramma jah franjin lesn xristan. ansts Izris jah gayairj^i firam gu^ attin

3 nnsaramma jah franjin lesn xristan. avilindon sknlnm gnj^a sinteino In Izvara
Inroj^ijns srasye rwcp Ist nnte nfarrahsei]^ galanbeins Izvara jah maiagni^

4 fria^va ainwarjiznh allaize Izvara m Izvis misso. sraei reis silbans In Izvis
wopam In aikklesjom gnj^s In stiTitjis Izraris jah galaubeinais In allaim

5 Trakjom Izyaraim jah aglom j^ozei nsj^nlai]^. taikn garaihtaizos stanos guj^s
dn Tairj^ans briggan Izris j^iudangardjos gnps In pizozei jah vinnip.

6 svepauh jabai* garaiht Ist at gnj^a usgildan j^aim gaj^reihandam nns aggrij^a.

Ad Thessalonicenses altera incipit
1, 1. Pavlus et Silbanus et Timotheus ecclesiae TheBsalonicensium in deo patri nostro et domino lesu Christo;
2. gratia yobis et pax a deo patre nostro et domino lesu Christo. 3. Gratias-agere debemus eo semper propter yos,
fratres, sicuti dignum est; nam supercrescit fides yestra et abondat amor unios-cuiusque omnium yestrum in yos
inyicem: 4. ita-ut nos ipsi in yobis gloriemur in eodesiis dei propter patientiam yeatram et fidem in omnibus perse-
cutienibus yestris et doloribus, qnos patimini; 5. exemplum iusti iudicii dei, ad dignos faciendum yos regno
dei, propter quod etiam patiminL 6. Tamen d iustum est apud deum, retribuere his tribulantibus nos angorem,

Adnotatio.

Inscript. du paiiialaunekaiwn anpara] cod. A: du
fmissalauneikaum (sic!) b anas[todeip]; yerbi anaatodeip^
quod e cod. A in inscriptione posuimus, literae ultimae,
quas unds inclusimus, adeo erant exstinctae, ut CasUllio-
naeus coniectura eas restitueret; et Prolegg. p. XXIQ, 76.
Ceterum in inscripdone ad epistolam priorem pro paissa^
launeikinif uti secundum rumonhnf galatim ail. scripsi-
musy potius paissalauneikaium scribere debebamus, (hoc
enim rectius est, quam quod codd. praebent, et sic etiam
in subscriptione huius epistolae legitur), atque etiam kau-
laussaimCol subscr. in iitatf/atfMa/tfiN mutandum esse yidetur.

1, 4. Tn] pr. in, ^ cod. B, addidimus e cod. A. - stivifjia]
sic pro stivi(i(m8f quod Cast, e loco penitus exeso edi^t,

I.

legendum est; id autem exigit primum l^aris, forma neu-
trius, deinde quod Gothi vno/nopriy non stivi^on sed stMti
dicunt, yid. Cor. 2, 1, 6. 6, 4. — vrakjom] sic codd.;
Cast. 4= vrakjam,

1, 5. fn] desinit cod. B; quae hincedidit Cast, usque
ad Jabai yersu sequente, ea omnia, quum membrana peni-
tus abrasa esset, coniectura inyenit; sic quoque, inquit ille,
in hac et sequentibus pagellis duabus multis opus fiiit
coniecturis.

1, 6. Jabaf] gr. omn. iinsQ^ quod quum Gothus per
wepauh jabai reddere soleat, (yid. Rom. 8, 9. cf. Cor. 2,
10, 8), id etiam hoc loco pro simplici jabai scribendum esse
oensuimus, nam Cast, etiamsi codice iterum oonsulto literas

41

Digitized by

Google

320

Ad Tkessalonicenses IL 1, 7 — 11.

7 tp Izvis ga^raihaiiaiin tusila mi^ ons In andhnleinai firanjins nnsaris lesois

8 xristaos af himinam mi^ aggilom mahtais Is. In fonins laohmonai gibandinB
fraveit ni konnandam ga]^ jah ni ufhausjandam aiyaggeljon fraujins nnsaris

9 lesnis xristaos. ^aiei fralust aiveinon firam andyair|ja firanjins jah

10 firam vulj^an mahtais b. ]^ qimip nshanhjan In j^aim veilam Is jah ....
le ba In allaim j^aim galaubjandam ante galanbida 1st yeitro-

11 dei unsara Izris in jainamma daga« da j^ammei jah bidjam sinteino bi Izris ei
Izris Tairj^ans briggai ^izos laponais ga^ onsar jah fiilljai alia leikain j^in^inais

7. Teram toMs trilmlatM requiem cum nobis in rerelatione domini nostri lesu Christi de coelis cum angelis poteutiae eius,

8. in igiis fhlgure dantia TiiidictaBi non noscentibus deum et non obedientibuB evangelie domini nostri lesu Cbristi ; 9. qui
poenam dant, interitum aeternum, a fade domini et a gloria potentiae eius; 10. ubi yenit glorificari in his sanctii

eius et in omnibus his credentibus, nam creditum est testimonium nostrum vobis in illo die. 11. Ad quod

etiam precamur semper pro vobiB, ut vos dignos reddat hac vocatione deus noster et perficiat omne placitum bomtatis

fere nullas conspexit, tamen locum ad tot literas capien-
das sufficere dicit. Aliis quidem lods tibq encliticum go-
thice raihtis est (yid. ad Cor. 2, 8, 7), ni jabai raihtis
quoque legi possit; quoniam autem Cast, post jahai ni-
hil conspid ad h. 1. diserte didO, coniectura jahai raihtU
abstinendum est — tat] est, * gr. omn. — una] nos, ^.
omn. vfias^ praeter cod. B 2. ap. Mill.

1, 7. i;^] verum, gr. omn. xat, Goth, c vers. lat.
Sabat. — gapraihanaim] Massm. M. G. A. 1840 p. 127
iniuria pro felso habet, vid. Matth. 7, 14. Cor. 2, 4, 8.
nequerersu proxime praecedente legitur, uti ille ait, ^o-
praihandmn^ sed recte gapreihandatn — Tusila'] banc vocem
penitus obliteratam restitui ope Cor. 2, 8, 13. CAST. —
nnsaris] nostri, «gr., Goth. c. codd. ap. Mill. — xristaus]
Christ], gr. , Goth. c. codd. ap. Mill, et Mi. — himinam]
coelis, sic pro himina (ovQrevov') in membrana exesa Ca-
stiUionaeo scriptum esse Tidetur; minim: nam quum in
erangeliis ovqupos singularis a Gothis semper fere per
hhninos, numero plurali, conrertatur, in epistolis interpretes
nostri non solum graecorum Testigia persequuntnr, sed etiam
praeter eorum auctoritatem pro plurali singularem ponnnt,
yid. ad Eph. 3, 15. et CoL 1, 16.

1, 8. funins lauhmonaf] ignis fulgure, gr. nvqX (jloyog.
Goth. c. codd. (f>Xoyl nvQcg^ verbis transpositis , legit.
Ccterum pro lauhmonai cum Massm. 1. 1. p. 126 lauhmonjai
legendum esse putamus, yid. Luc 10, 18. 17, 24. — giban^'
dins]^ sic pro gibandis, quod Cast e loco plane exeso mala
edidit, legendum est

1, 9. pai€(] Cast, duo verba inde sequenda, quae grae-
cii yerbb dixijy tiaovfftf respondeant, qunm in cod. om-

nino essent exstincta, coniectando per fraveit usgibani
reddidit; quam coniecturam Massm. 1. L p. 134 iniorit
iaudat, nam yerbum quod Mtxrjffiy, i. e. ultionem, sigm-
ficat, idem tf/xiji', i. e. poenam, significare non potest Reo-
tius Cast, pro iCaovai usgiband posuit, yid. Philem- 19.
Quod autem aliud yerbum gothicum pro fraveit scriptun
fuerit, dififidle est dictu, nam dlxn nullo alio novi testament
loco legitur, ut inde coniectura fieri possit.

1, 10. qimip] Cast. 4= qemi coniectura restitnit:

id

enim yerborum iunctura non admittit, quia Gothi, ubi con-
iunctiyus aoristi graed, pro Latinorum futuro exacto po-
situs, exprimendus est, indicative, rarius coniunctivo prae-
sentis uti solent, vid. Grim. Gr. IV, 147. Sic etiam in
fira 2, 3 pro qemi itemm qhnip vel qimai legendum est,
quod etiam vairpai probat, quod sequitur. — ushauhjos]
fortasse ushauhnan legendum est, uti Cast, etiam vers. 1^
edidit — .... /« . . . 6a . . .] ex his singulis Uteris Cast
fedt mikilein atgiban gupay quae dgnifioent: magnafia
dare deo; eaque lectio Massmanno 1. L p. 134 placet
Sed interpres, si vere sic scripsisset, quam longe quaesmnos
ab auctore graeco aberravisset? et quomodo is, qui ^av-
fiaa&rjveu iy nSat jotg ntattvaatn didtur, ab intcrprctc
magnalia dare deo in omnibus credentibus did potest?
Probabilius esset, si legeretur mikUein haban Tn allsim
Paim galaubjandam. — ttvis] yobis, gr. omn. ftp vftei-
procul dubio ante ftvis praepesitio du vel fn exddit, qaod
propter sequens r fadle fieri poterat; cave autem aatftvp-
pleas, hoc propter significationem adversariam hie loeov
non habet. — jainmnma daga] illo die, rs^ gr. oom.

Digitized by

Google

Ad Thessalonicenses IL 1, 12—2, 4.

321

12 sdnaizos jah vaursty galaubeinais In mahtaL ei ushanhiiai namo fraujiiiB

imsarifi lesnis In Izvis jah jus In Imma bi anstai gaj^s ansaiis jah fran-

2 9 1 jins nnsaris lesnis xristans. aj^j^an bidjam Izris broj^nins In qnmis firanjinB

2 unsaris lesuis xristans jah • • gaqnmj^ais onsaraizos dn Imma. dn si

spranto vagjan tzvis akin nth drobnan nih pairh ahman nth pairh

vaurda nih pairh aipiBtaulein sve pairh uns patei instandai

8 dags xristaus. ni washun izvis uslnto wamma haidau ante niba

qimip afstaas faurpis jah andholids yair]^ manna frayanriitais sunns

4 fralnstais. sa andstandands jah ufisurhal^ds sik nfar all qi^ana gn]^ aij^^an

suae et opuB fidei in potential 12. ut glorificetor nomen domini nostri lean in Tobis et yos in eo secundom gratiam dei
noatri et domini nostri lesu Cbristi. 2, 1. At precamur tos firatrea propter adTenttnn domini nostri lesu Christi et
congr^ationem nostram ad eum, 2. ad non cito moyendum tos mente nee terrendum, nee per spiritum nee per rerba
nee per epistolam, uti per nos ; quod instet dies Christi. 3. Ne quis yos decipiat ulio mode, nam nisi yenerit ditcessio
prius et reyelatus fiat homo peccati, filius perditionis. 4. Hie resistens et extollens se supra omne dictum deum aut

1, 11. seinaizos] suae, ^gr. omn., Goth, cum Vulg.
et yers. arab. et aethiop.

1, 12. tesuia] Goth c. codd. ^^/^loroi/. — unBorUi] sec,
noatri, ®gr. omn., Goth, cum Sabat.

2, 1. bropruns] frafres, Gothus accusatiyo cum Tzvi$
e lidjam pendente pro yocatiyo Graecorum (AdeXtfot) uti-
tar; Massm. 1. 1. p. 126 qnum bropruni yocatiyi formam
ease recte negasset, id quod Cast h. 1. dixerat, non debe-
bat idem opinari, Gothum yersionibus latinis (rogamuB vo8
fratres) deceptum sic conyertisse, nam e graecis iibris, non
o latinis yersionibus hausta est yersio gothica, uti ipse
cum Cast, iudicat 1. 1. p. 332. — qumis] sic legendum est
pro qumOf quod Cast repudiatis legibus grammaticis edidit^
ultima enim litera in codice exstincta est. — ... gaqwn-'
pais unsaraizos] congregationem nostram, CVD gr. omn.;
ceterum Cast, mipgaqwnpaia edidit, sed lectio est incerta,
nee nobis gothicum mip — ad exprimendum graecum Ini —
in compositis aptum esse yidetur.

2, 2. 3. Xzvia akin — washun fzvis] haec omnia adeo
sunt deleta, pt magna ex parte essent diyinanda; tamen
literae, qaae legi possunt, lectioni meae conyeniunt. CAST.
ttvis'\ sic nos scripsimus pro soloeco jus, nam post du cum
infinitiyo subiectnm sententiae casu accusatiyo ponitur, yid.
Thess. 1, 2, 12 veitvodjandans du gaggan Xzvis vaif"
paba gups. cf. Marc. 4, 1 galesun sik du t^ma manageins
flUf svasve tna galeipan Tn skip, — drobnan] ubi
Gothi hoc yerbo utuntur, compositum est ant tndrobnan

(Job. 13, 21. 14, 1- 2'70 aut gadrobnan (Luc. 1, 12. loh.
12, 27.); Cast, a nobis de hoc loco interrogatus, plane
nihil amplius legere se posse respondit; fortasse igitur al-
terutrum iUorum compositorum h. 1. in cod. scriptum fuit.

— vaurda"] yerba, gr. omn. loyov numero singulari, lec-
tionem editam Cast, effinxit ex ultima litera a, quae sola
legi potest. — Tnstandaf] huius yerbi duae tantum ultimae
literae supersunt, Cast, comparato loco Tim. 2, 4, 2. j^
standan coniecit, quod Massm. 1. L p. 134 iniuria compro-
bat; nam Ivtatttvaiy quod b. 1. conyertendum erat, et ini-
at rival quod Tim. 1. L Gothus per Xnstandan reddidit, ret
plane dissimiles significant; fortasae rectius scribitur a^
gaggai, yid. Tim. 2, 3, 1. — xristaus] Christi, gr. xvQfov,

— waimna haidau] sic legendum est, Cast, e coniectura
^ wammeh, cuius yerbi primam solummodo literam cognoscere
potuit; wa%uh quod ctnnis, guisgue significat, in eiusmodi
sententiis negatiyia locum non habet. Ceterum caye cum
Castillionaeo Gothum aliter, atque habent graed, legisse
arbitreris, nam Graecorum morem negationes duplicandi
Gothi non ubique imitantur. — niba — faurpis] yix apparent
hie yestigia literarum. CAST. Recte expleyit, praeterquam
quod girnip yel gitnai pro gemi ponere debebat, yid. ad 1, 10.

2, 4. ufar] supra, gr. omn. My Goth. c. yet.
lat — gipana] hoc falsum est, siye Gothus cum yetere
ilia lat. yersione gui dicitur legit (sic gipanana scribendum
erat), aiye ad all retulit (sic gipan yel gipano esse debebat) ;
noa gipanana praeferimus, g£ etiam Maism. 1. L p. 133. -^

41*

Digitized by

Google

822

Ad Tkessalonicenses IL 2^ 15 — 3^ 5.

15. 16 allata blotmassu svaei In gups al sitan s . . . — — imsarofiu ajr^an silba

frauja onsar lesus xristus jah gap jah atta nnsar saei frijoda nns jah atgaf

17 gaj^laiht aiyeina jah yen goda In anstaL gajrraiis^ai hairtona Izvara jah

3, 1 gatulgjai !n allaim vaurBtvain jah yaurdam godaim. pata anj^ar ei M^aip jah
bi ansis brolrijus ei vanrd firaujins j^ragjai jah mikiljaidan syasve jah at Izris.

2 jah d us/at^^jamdaa af gastojanaim jah ubilaim mannam. ni auk 1st allaim

3 gakiabeins. aj^j^an triggrs frauja saei gatulgei]^ Iz>is jah galansjai Izyis af

4 pamma ubilin. ajrj^an gatnoiaiii In fraujin ei patei anabudum Izyis jah taigi]^

5 jah taujan habai]^. frauja gandhtjai hairtona Izyara In friapyai gups jah in

onine cultum, ita-ut in dei templo sedeat — 15. — nostram. 16. At ipse dominus noster leans Christns et deos
et pater noster, qui amayit nos et dedit consolationem aetemam et spem bonam in gratia, 17. consoletur corda vestra et
confirmet in omnibus operibus et verbis bonis. 3, 1. Hoc reliquum, ut precemini etiam pro nobis, firatres, ut rerbuiB
domini currat et glorificetur, sicuti etiam apud yos, 2. et ut liberemur ab importums et malis hominibus, non
enim est omnibus fides. 3. At fidelis dominus, qui confirmat yos et liberet vos ab hoc malo. 4. At confidimus in
domino, ut quod'praecepimus Yobis, etiam fieudatis et facturi sitis. 5. Dominus dirigat corda vestra in amore del et in

8vaei fn] nullum hamm literarum Yestigium deprehendo,
sed locus adest. CAST. Xddere etiam iile debebat Fno,
nam svaei post se suumque infinidYum habere solet accu-
satiYum subiecti, Yid. ad vers. 2; si Yet. ladna et yulg.
is omittunt, res alia est. — at] sic cod. pro alh, uti

Marc. 15, 38. Yid. ad Matth. 5, 15. ^ s ] Cast.

edidit 8ik uataiknjanda ; quum autem de his nihil reman-
serit nisi prima litera «, lectio omnino dubia est, uec
minus coniid poterat 8ve gup . . • . , nam gr, multi hie in-
•erunt wg ^t6y, Ceterum definit cod. A.

2, 15. unaaros] pergit cod. B. Cast, opinatur prae-
cessise pairh aipiatauleins et Gothum plurali pro di im-
aioXijq rifAtSy usum esse et h. 1. aliter atque Neh. 6, 17
(ubi legitur aipiataulana^ flexisse. Nobis secus Yidetur;
nam cur interpres h 1. pluraU usus sit, nulla est causa,
et imatoXri per aipiataule singular! numero redditum in
Pauli epistolis saepius iuYenitur; quum autem ad prono-
men unaaroa substantiYum plurali numero requiratur, sine
dubio praecessit pairh bokoa, sic inira 3, 14 Sia tfjg intatoliis
iterum per pairh pos bokoa redditur; cf. Cor. 2, 7, 8. 3, 1.

2, 17. hairtona Txvara'] CV) gr omn. praeter cod. k
ap. Mi. ; sic infira 3, 5. ubi nuUus gr. consentit. — gatulgjaf]
Goth, c codd. ® vfiSg. — vauratvatn jah vaurdam] operi-
bus et Yerbis, cvi) gr.

3, 1. ei hidjaiP'] ut oretis, gr. omn. nQoa€vxi<f*% ;
sic Gal. 5, 16 pro Xiyt> ^h' nvivfiau mginauiTe dicit:
nppan gipttf ei ahmin gaggaip. cf. ad Marc. 15, 36. —

jah hi unaia bropfjua] etiam pro nobis firatres, gr.
itdfXtf ol 7t€Ql vfitiv } haec transpositio Yerborum etiam in
Sabat iuYenitur; cod. autem B 4= broproua habet.

3, 2. af gaaicjanaim] banc lectionem Cast. cod. iterum
inspecto certam esse confirmat, sed eam falsam ease multa
arguunt. Primum enim, quae est haec forma partidpii de
Yerbo atojan flexa? ea certe atauXpa Yel atojipa esse debe-
bat; deinde si banc formam concedimus, qui fieri potest,
ut judieatua dicatur, quem Graed atonov Yocant? Nobis
potius ict afgaatopanaim legendum esse Yidetur; uti enim
ungaatopana viaan Cot. 1, 4, 11 est a<rr or ftv, certum locum
non habere, sic afgaatopana proprie est, qui suo loco
motus est, aronos. yerba autem translatae significationis
Gothi saepe ad Yerbum reddunt, sic, ut unum e multis
dtemus, Tim. 1, 3, 6 yeotfvroy Gothus niujana aatidana
didt. Scilicet talia sunt Castillionaeo osdtantiae inter-
preds, cf. eum ad Yers. 7. Quam coniecturam per se spec-
tatam qui probant, ii fortasse ano post ^vety a Grotko
omissum desiderabunt; sed pariter interpres praepodtioiie
af post Yerba soWendi, liberandi omissa Cor. 1, 7, 27 ga-
lauaipa Ta genai pro XiXvaw ano yvyaixos didt.* Ceterum
Cast. Yocem ualauajaindau magna ex parte exstinctam
probe restituit. — tat] est, ^gr. omn.

3, 3. triggtia] Goth. ^^ax'y.

3, 4. anabudum] praecepimus, gr. omn. ^ Yens.
naqayyiXXofiiy,

3, 5. frauia]QoiiiDL.^d4. - hairtonat%tara'\yn^aA%lT

Digitized by

Google

Ad Thessalonicenses 11. 3, 6—17. 323

6 usj^nlaiiiai xristaus. aj^^an anabiudam izTis broj^rjns In namin franjina unsaris
iesnis xristans ei gaskaidai^ Izvis af allamma bropre wairbandane ongataasaba jah

7 ni bi anafilham poei andnenm]^ at uns. silbans aak kannu^ waiva skald Ist ga-

8 leikon onsis. nnte ni ongatevidai yesum In Izris ni arvjo hlaib matidedam at
wamma ak Tinnandans arbaidai naht jah daga yaurkjandaiis eini kauridedeima

9 wana Izrara. ni ^atei ni habaidedeima yaldu&i ak ei uns silbans da firbahtai

10 gebeima da galeikon ansis. jah auk j^an yesam at Izyis j^ata Izyis anabadam

11 ei jabai was ni yili yaarkjan ni ma^ai. hausjam auk sumans wairbandans In

12 Izyis ungatassaba ni yaihi yaurkjandans ak fairyeitjandans. Jiaimuh syaleikaim
anabiadam jah bidjam In franjin lesua xristaa ei mip rimisa yaurkjandans

13 seinana hlaib ma^aina. aj^j^an jus broj^rjus hi yair^ai]^ usgrudjans yaila tau-

14 jandans. I^ jabai was ni uthausjai yaurda unsaramma pairh j^os bokos pana

15 gatarhjaip. ni blandaip Izyis mip imma ei gaskamai sik. jah ni syasye fijand

16 Ina rahnjai]^ ak talzjai]^ sye broj^ar. a^^an siiba firauja gayairj^eis gibai Izyis

17 gayairpi sinteino In allaim stadim. firauja mi]^ allaim Izyis. so goleins meinai

patienda Chrisd. 6. At praedpimus yobis, fratres, in nomine domini nostri lesu Chriati, ut separeds voa
ab omni firatrum ambulandum inordinate et non secundum tradidones, quae accepistia a nobis. 7. Ipsi
enim nosds , quomodo debitum est imitari nos ; , 8. nam non inordinad fiiimus in Tobis , non gratis panem
comedimus apud quemquam y sed padentes labore nocte et die operantes , ut non gravaremus quemquam
Testrum. 9. Non quod non haberemus potestatem, sed ut nos ipsos ad ezemplum daremus ad imitandum nos.
10. Bt enim quum essemus apud yos, hoc vobis praecepimus, ut si quia non relit operari, non edat. 11. Au-
dimus enim aliquos ambulantes in Tobis inordinate, non quidquam operantes, sed nugas-sectantes. 12. Hisque
taUbus praedpimus et precamur in domino lesu Christo ut cum silendo operantes suum panem comedant. 13. At
Tos firatres, ne fiads lassi bene fadentes. 14. yerum si quis non obediat yerbo nostro per has literas, hunc notetis,
ne misceatis yos cum eo, ut pudeat eum. 15. Et ne sicud inimicum eum existimetis, sed doceatis ud firatrem. 16. At
ipse dominus pads det yobis pacem semper in omnibus lods. Dominus cum omnibus yobis. 17. Haec salutado mea

3, 6. wairbandane ungata88aba'\ ambulandum inordi- scriptum e§B^ possit nih (nee); nullum tamen literae h yesd-
nate, (X) gr. omn., Goth. c. yulg. — anafilhatn] tradidones, gr. gium. CAST.

3r7.r.qpergitcod.A. 3, 12. ^«lm«A] toque, gr. omn. tore rf/| «c - «*

3, 8. «(] sec, cod. A nih (neq«e). - t,tn»andan» *nebtic<im ?'»««««> ^^ Goth«. po.mt Matth. 97, 44.

arbaidoQ patiente. (In) labore, gr. onm. ir xonv ««» f6x»V' ^^^ "^ '"''• * ' ^- ~/" 'C"?'"^ " "*°°^" ' *'* *"

Cetenim pro .olo arbaidai •cribeadom Mue fit ariaUai, ^"^ '"P'""' ''•**™«' ®«*^ «• ^°^' "'""''•
Caat. recte monet. 3, 14. „q gee., ne, gr. xal ^»;.

3, 9, ^«ft«fciMr] Goth. oi^M-. o IS , •, .

3, 10. UvU anabrndim] voM. praecepimua 03 gr. '' '^- '^""J •'«"' f'' •""'

OBUL — nf] aec., in cod. A locns oni literae Tacat, at 3, 16. ttadim] locii, gr. tQ6irif.

Digitized by

Google

324

Ad Theisalonicenses IL 3, 18.

handaa paylaus j^atei bt bandro ana allaim aipistaulein mdnaiin. ava melja.
18 anats fraujina unaaris lesuis xriataus mi^ allaim Izyia. amen.

da ^aissalauneikaium anpara uataalu

flumu PaTli, quod est sigmuii in omnlbas epiitolit meia; tic toribo. 18. GratI* domini nottii Imq Cliristi cm
oaoibiis Tobis. Amen.

Ad TheMalonicensea altera explicit.

3, 17. aipistaulem meinabn] epistolia meia, cod. B 4=
aipistaulemeinahn , ut librarios non solum m in exitu verbi
aipi9taul€m propter seqaentem eandem literam omiserit
(sic Tim. 2, % 2 priggvaimannam pro priggvabn mannam,
ct ad loh. 12, 42), sed edam pro integra terminatione
— ebn mntilatam — em posuerit (yid. ad Luc. 10, 5. ubi
addenda sunt haec: frume Cor. I. subscr. anaviljc Phil*
4, 5. ii« Bkeir. 38, 7). Ceterum cod. A h. L exeaus est
«t fr. omn. omittunt meinahn (meis). —

Subscriptio. Gr. alii aliter. — anpara] altera; cod. B
(nam cod. A est obliteratus) mendose fhtmei (prior). Qaum
enim subscriptio huius alterius ad Thesnlonicenaes e^
stolae et inscriptio prions ad Timotheum in eadem pagella
sint scriptae et librario esset scribendum: du paissaimw*
neikaium anpara ustauh. deinde: du teimaupaiu frumei
dustodeip, false ille quidem supra frumei pro anpara, infira
autem uitauh pro duetodeip scripsit; ct ad Tim. I. inscript.

Digitized by

Google

Du peimaul^aiau frumei dustodei]^.

1, I Jraylas apaostanliis xristaas lesuis bi anabosnim guj^s naajandis uiiBaris jah

2 xristans legiiis Tenais nnsaraizos. ^eimauj^aia yalisin barna In galaubeinai
ansts armaio garair^i fram gn^a attin jah xiistau !esn fraujin unsaramma.

3 syasTe bajr j^uk saljan in aifaison galeij^ands makidonais ei faurbindais

4 sumairn ei an^arleiko ni laisjaina. ni]^-^an atsaiwaina spille jah gabaarj^iyaiirde
andilausaize poei soknim andstaldand mais j^au tunreinai gn^s ^izai visandein

5 In galaubeinai aj^^an andeis Ist anabusnais friapra us lu*ainjamma hairtin jah

6 mij^yissein godai jah galaubeinai unhindarreiBai af j^aimei sumai afairzidai
— ^

Ad Thimotheum prior incipit
1, ]. Paylus apostolus Chiisti lesu secundum praecepta dei servatoiis nostri et Christi lesu, spd nostrae,
% Thimotheo, optato filio in fide gratia, misericordia, pax a deo patre et Christo lean, domino nostro. 3. Sicuti
rog^ayi te manere in Efeso profidscens in-Macedoniam, ut interdicas quibusdam, ut aliter non doceant, 4. neqae
intendant fabulis et genealogiis interminatis , quae quaestiones praebent magis quam aedificationem dei, banc existentem
in fide. 5. At finis est praecepti amor ex puro corde et consdentia bona et fide sincera. 6. De quibua qoidam seducti

Adnotatio.

Inscriptio in cod. B solnmmodo legitur. — peimau^
l)aiau] cod. B 4= paitnaaupaiau; ceterum Peimaupaius pro
teiinaupaiua scriptum est, sic etiam 1, 2. (yid ad 2, 10); recte
autem teimaupaius infra 1, 18. 2, 1, 2, — dustodeip] indpit^
cod. B ^ ustauh, explidt^ Tid. ad Subscript. Thess. H.

Initinm buius epistolae in utroque cod. legitur.

1,1. xriataus tesuia] pr. (V) gr. omn. praeter cod.
f ap. Mi. — anahusniinl praecepta, gr. omn. InnaytiK

1 , 2. pehnaupaiu] sic cod. B, cod. A rectiua peHnau-
Patau, yid. ad Luc. 1, 54. — atiin] Goth, c codd. ^^ftiuy,

1, 3. galeipanday^c recte cod. A; cod. B ^ galei-
Pan»$ sic saepius librarios oodicis B lapsus est: infra
Ts. 9 vitans. 3, 4 fauragaggans, quo utroque loco cod. A
recte vHanda et fauragaggandi habet; idem mendum con>
tinet etiara 2, 2, 6. ubi pro arhaidjandM scriptiun est ar^

haidjanB; contra 1,2, 13 pro gadiganda legendum est
gadigans, yid. ad Marc. 12, 24. — makidonaia] cod. A
makedonaia, cf. ad Cor. 2, 1, 16. Ceterum de genitiyo
post yerba profidscendi posito yid. ad Luc. 15, 15.

1, 4. andilauaai%e] cod. A 4= andalauaai%e y yid. ad
5, 14. — pau] sic codd.; Cast ^ pan, — timreinaQ aedi*
ficationem, gr. olxovo^iuv. — viaandein\ exifltentem, ^gr*
omn.; ceterum cod A ^ viaandin, uti infira 3, 4 anavil'
jin pro anaviljein; procul dubio sic etiam viaandin Skeir,
p. 49, 17 pro viaandein scriptum est.

1, 5. appanandeia] cod. B 4= appandeia, librarii enim
non solum singulas literas, duplidter scribendas, omittunt,
sed etiam syllabas, sic Mattb. 26, 7$ atandana pro atandanr-
dana, sic infra 3, 13. 4, 7. 2, 1 , 8. al cf. aid 1 , 17. —
Tat anabuanaia] est praecepti, CV) gr. omn. — mipviaaein]
cod. A marg. gamundai, recordatione.

Digitized by

Google

326

Ad Timotheum I, 1, 7 — 15.

^:.t<5^..i^./.

7 nsTandidedan da laasayaardeiii. yiljandans risaii yitodalaisaijos ni fra|gaiidaii8

8 nih wa rodjand nib bi wa stiaijand. a^j^an yitam (atei god Ist Titop jabai was

9 Is yitodeigo brukei^. yitands j^atei garaihtamma yito^ nist satilr ak yitodalaa-
saim jab iintalaim jab nnsibjaim jab firayanrbtaim jab onairkiiaiiii jab usyeibaim

10 attans bU^gyandam jab aipieins bliggyandain mannans , . maurpijandaiii horam
mannaiis ga^iyandam liugnjam ufarsyaram jab jabai wa alja ^izai bailon laiseinai

11 aBdstandand. sei M bi aiyaggeli yulj^aus j^is audagins gu^s ^atei gatrauai^ Ist

12 mis. jab ayilindo ^amma Insyinljandiii mik xristau lesu firaajin imaaraiiiiiia

13 ante galaabjandan mik gabogida gasa^ands in andbabtja. ikei faara yas
yajamerjands j<di yraks jab ofbrikands akei gaannai]^ yas ante onyitands

14 gatayida In angalaabeinai. Up afarassi^ ansts firaujins mi^ galaabeinai jab

15 fria^yai pizai In xristaa. triggy j^ata yaard jab allaizos andanamtais yair(

oonvertenmt ad vaniloqaium , 7. yolentea esse legis-doctores, non cogitaates, nee quid loquuntur, nee de quo
affirmant 8. At sdmus, quod boaa est lex, si quia ea legitime utitur; 9. sciens, quod iusto lex non -est posita,
sed lege-solutb et contumadbus et impiis et peccatoribus et sceleratis et incestis, patres percutientibus et matres
percutientibus, homines necantibus, 10. foniicariis, viros subigentibus , mendacibus, periuris et si forte alia huic sanae
doctrioae resistunt, 11. quae est secundum erangeUum gloriae huius beati dei, quod creditum est mihi; 12. et gratias-
ago huic confortanti me Christo lesu, domino nostro, nam credentem me existimavit ponens in miuisterio, 13. ego -qui
priuA fui blasphemans et persecutor et contumeliosus ; sed nusericordiam - nactus fui, nam inscius feci in incredolitate.
14. yerum abundat gratia domini cum fide et amore hoc in Ohristo. 15. Fidele hoc verbum et onmi acoeptione dignum,

1, 7. fi<] cod. A nih (nee).

1, 8. vUtm] sdmus, cod. A vitup (sdtis). — vito^
dei0o\ legitime, cod. A vitoda (lege, secundum legem), qui
est datirus modi, uti Luc. 1, 74 untigein aipopoig. Errant
igitor Cast, et Massm. I. L p. 212 vitodabrukeip iunctim
scribentes, uti errayit Cast. Col. 3, 22 leika fraaiam
(xaric a&qxa ocvgCoig) iunctim scribens, cf. infra ad 5, 14.
Plane alia ratio est yerborum pitodalaiearyos et wuHa-
vairpja, quae nobis Cast, obiidt

1, 9. vitand$] cod. B 4= vHans, Tid. ad vs. 3. Ce-
terum Goth, ^roifro, Tid. ad 2, 1, 15. — vitop nis(] co
cod. A. — ak] sed, gr. omn. cf/, Tid. ad Cor. 1, 14, 20.
•*— ^aA] sec. et quart., et, ^gr. omn. — unaibjaim] avo-
fjifHg, cod. A marg c. gr. omn. afgudaim, aaifi^ot, — aipeins]
desinit cod. A. — horam\ Goth. ^ afKgivoxohmg', de ea
omissione ct Massm. 1. 1. p. 220.

I, 10. gapivandam] Cast, ex loco omnino exeso 4=

gapittiandam, quod Massm. 1. 1. p. 134 probare non debe-
bat; sic anapivan (dovlayatyeTy) Cor. 1, 9, 27 et gaphnm
{Sovlovy) Cor. 1, 7, 15. (^xatadovlovy) 2, 11, 20. GaL
2, 4. (7i€Qi7if(Qety^ lim. 1, 6, 10. nulloautem loco pitijan.
— wa alja — andstandandf] siquidem ea lectio certa est
neque wo pro wa in cod. legitur, care cum Cast, wa pro
plurali habeas, is enim wo esse debet ; potius wa est casus
absolutus pro adverbio positus et significat forte, Yid«
Cor. 2, 12, 6. 18. loh. 14, 13; sic we Cor. 2, 11, 21.
et Gothus pro cf ti iunctim (ti$ legisse videtur.

1, 11. $ei tai] quae est, ^gr. omn.; Goth, c rerss.

1 , 14. ufarassip] sic Cast. loco exeso legendum esse
▼idetur, et ufarasBeip legi posse negat, quia locos tot
Uteris non yaoet. Nos quia graed omn. vmqtnli6rtun
praeterito tempore habenl^ ufaraasida coniedmus; fieri
etiam potest, ut librariua ufanueip pro ufarasseip •cripeerit;
ufarassip autem prorsus ialsum est. — frasiiituf\ Goth.
^ri^wr, — xri4tau\ Goth. ®lfy<ror.

Digitized by

Google

Ad Timotkeum L 1, 16—2^ 5.

827

2,

(atei xristos lesus qam In fMUDma iairwaa frayaurfataiis nasjan j^izeei friunists

16 Im Ik. akei du^e gaamiai^s yarp ei In mis fmniistaiiinia ataagidedi xristana
leans alia usbeisnein du insahtai j^aim Ize anavairpai yesnn dn galaubjan Imma

17 dn libainai aiyeinon. aj^j^an j^indana aive nndiyanjamma nngasaiwananuna

18 ainamma firodamma gnj^a syerij^a jah ynl|^ns In aldins aiye amen, ^o anabnsn
anafilha pus barnilo teimaupaiu bi paim faura fanrsniyandam ana pnk praufetjam

19 ei driugais In paim {rata godo dranhtiyito]^«^ habands galanbein jah goda mi^
yissein j^izaiei sumai afiskinbandans bi galanbein naqadai yaurpnn. pizeei 1st
hymainains jah alaiksandrns panzei anafalh satanin ei gatabgaindan ni yajamer-

1 Jan. bidja nu frnmist allis tanjan bidos aihtronins liteinins ayiliuda fram allaim

2 mannam. fram pindanam jah fram allaim j^aim In nflEurassaa yisandam ei slayandein

3 jah sn^a los bauaima In allai gagndein jah garindja« ^tnp-]^an 1st god jah andanem

4 In andyair|ja nasjandis unsaris gnps. saei allans mans yili ganisan jah In nfkonlja

5 sunjos qiman. ains allis gn]^ ains jah midnmonds gnj^s jah manne manna xristos

quod Chrifltus leaus yenit in hunc mimdum, peccatores ferrare^ qaonim primus sum ego. 16. Sed ideo misericordi«A-
nactus fuiy ut in me primo ostenderet Chiistus lesus omnem patiendam ad ezemplum ids qui fiituri fiierunt ad
credendum ei ad vitam aeternam. 17. At regi saeculorum immortali, iuTisibili, uni, sapienti deo, honor et gloria in
aetates saeculorum^ amen. 18. Hoc praeceptum commendo tibi, fill Tlmothee, secundum has prius praecedentes ad te
prophetias, ut milites in his hanc bonam militiam , 19. habens fidem et bonam consdentiam , quam quidam depeUeatet
de fide nudi facti-sunt; quorum est Hymenaeus et Alexander, qnos tradidi Satanae, ut doceantur non blasphemare.
2, 1. Rogo nunc primum omnis facere rogationes, preces, petitiones, gradarum-actiones pro omnibui hominibus;
2. pro regibus, et pro omnibus his in eminentia existentibus, ut quietam et tranquillam Titam agamus in omni pietate
et castitate. 3. Hocce enim est bonum et acceptum in fade servatoris nostri dei, 4. qui omnes homines Tult servari
et in cognitionem yeritatis yenire. 5. Unus enim deus, unus etiam mediator dei et hominum, homo Christus

1 , 16. xristaus Teaus] csd gr. omn. ; ceterum de xri-
staus, non mendosa quidem, uti ait Cast., sed insolita
forma pro xriatua yid. ad Marc. 7, 32. ubi adde: Cral 4,
19 xrUtaua. Marc. 10, 46 barteimaiaua. loh. 8, 52 et
Tim. 2, 1, 10 daupau pro xristus, barUhnaius, daupu,
— du galauitian] Cast. ^ jet; sic du cum infinitiyo post
anavairps iterum legitur Thess. 1, 3, 4 anavairp vas una
du viiman aglipoa,

1 , 17. undivanjamma] sic pro undivanamma^ uti esse
debebat (yid. Cor. 1, 15, 53. 54. 2, 5, 4), in codice denuo
inspecto legi Cast, afifirmat. Utrum autem Gothus d^oi^oT^
an cKp^aQTtp legerit, certo did non potest, divans edam
Cor. 1, 15, 54 pro (p^aQtos ponitur. — firodamma] sapienti,
^gr.; ceterum cod. B 4= Mdamma, — aldins aive\ in
codice lego: did. » , dins ahef sed prior d eyanidum et
adhuc magis literae, quae inter utmmque d interoedunt

L

Videtur igitur librarius Hteras dins bis scripsisse et deinde
semel deleyisse. CAST. Fortasse etiam scriptum ftdt alios
aldins aive, uti Eph. 3, 21. sic quidem saepius Gothus
locos parallelos alterum ex altero auget.

1 , 18. faura] prius, abundat et ® gr. omn. ; ceterum
hiuc pergit cod. A.

2, 1. firumisi] Cast, t fkumist^

2, 2. from] sec. pro, ®gr. omn. — jah sutja] cod.
A SaS'Sutja. — sutja los"] sic in utroque cod. scriptum
esse yideri Cast, didt; qui nobiscum diyidm scribunt, eot
nee slavandein pro substantiyo, nulla auctoritate compro-
bato, nee suljalos pro adyerbio inusitato atque insuper
comparatiyo maxime otioso habere oportet.

2, 3. U(\ est, <>gr. omn.

2, 4. ih] ad, cod. B <»4:, addidimus e cod. A.

42

Digitized by

Google

328

Ad Timoiheum I. 2, 6-^14.

6 legns. sa gibands nk silban andabaht faar aUans veitrodem melam ayesaim.

7 da {rammei gasati^s Im Ik meijanda jah apaastaalus sunja qi^a In xristaa ni

8 liaga laisareis {;iado in galaabeinai jah sanjaL viljau nu vairans bidjan In allaim

9 stadim ushaQandans sviknos handons Inuh ^vairhein jah tveiflein. samaleiko jah
qinons In gafeteinai hrainjai naip gariudjon jah mahein fctjandeins sik ni in

10 flahtom aij^^aa gol^a ai^^au markreitum ai^^an Tastjom galubaun. ak ^atei

11 gadob 1st qinom gahaitandeim ga^ blotan ^airh -yanrstya goda. qino In haal^a
13 galaisjai sik In allai ufhauseinai. I^ galaisjan qinon ni uslaabja ni firaajinon

13 faura raira ak yisan In ^ahainaL adam auk fruma gadigans rar^ ^a^roh

14 aiyya. jah adam ni yarpi usluto^s fp qino uslutoda In missadedai yar^

lesufy 6i» hie dans se ipsum redemdonea pr# onmibiis, teadmonium temporibus propriis^ 7. ad qood constitutus stiiii e^
praeco et apostolus, yeritatem dico in Christo, non mentior, doctor gentiiium in fide et veritate. 8. yolo nunc, Tiros
precari in omnibus locis, tollentes puras manus sine iracandia et disceptatione. 9. Similiter edam mulieres in
Tesdmeato pnro cum castitate et modesda ornantes se, non in torquibus aut auro aut margarids aut -vesdbus pretioois,
10. sed quod decorum est mulieribus confidentibus deum colere per opera bona. 11. Mulier in silentio doceat se in
OHUii obediendaj 12. Tenim docere mulieri non permitto, non dominari coram Tiro, sed esse in tacitnmitate. 13. Adam
•nim prior formatus fuit, deinde ETTa; 14. et Adam non fuit seductus, Terum mulier seducta in facinore fnit

2, 6. andabaht} sic cod. uterque, pro quo anda-
ktiukt exspectabas, ud iam Massm. 8keir. Gloss, p 125
iudicaTit^ cui Cast h. I assendt; sic faurbMukU Ej^h. I, 7.
14, Col. 1 , 14. Si pro andabaht scriptum esset andbaht,
non dubitaremus iecdonem codicum probare, nam Cbristus
etiam ministnan pro mulds sese dedisse did potest.

2, 7. Fn xristau} in Christo, ^gr.

2 , 8. vairans bidjan} Tiros precari , cv) gr. omn., cC
tamen cod. d ap. Mi.

2, 9. mah€in] Massm. M. 6. A. p. 127 et Grimm
Gr. I. p. 40 (3. edit) Xnakein legendum tB9% recte mo-
nent; idem Terbum, quod h. I. awf Qoaify^ significat, infra
2, 1, 7 pro aan/goyiGfJog et Rom. 12, 16 adiecdTiun tnahs
pro tfQortfjos interpres usurpaTit — $ulpa] cod. B et Cast
^ gulpf nimirum propter sequentem Tocem aippau alterum
a interdditi cf ad Job. 12, 42 Cod. A hoc loco exesus —
galubahn] sic in utroque cod. pro usitato galnubaim, Tid.
Rom 9, 21. Cor. 1, 7, 23. fllugalauba loh. 12, 3. unga-
tattbs Rom. 9, 21. Sic u minus accurate pro au edam scri-
Utur in Toce diabttlua, et saepius in tenninadonibus Ter-
borom, Tid. ad Luc. 1 , 54.

2, 10. blotan] cod. B etCast ^ bloffan; cod. A ezesns;
Tid. ad Gal. 2, 11. Sic idem librarius in eodem Terbo Cor. 2,
8, 4 peccaTerat, et uterque peimapaitts au^pn 1, 2 pro tetmau-
paius S€rips«rmit| et cod. A 3, 16^ Tnsahpuba pro fnsahtaba.

2, 11. hauTpa] sic in utroque cod. scriptum esse Cast
affirmat; offendit autem ipsum Castillionaeum haec toi
insolita, et coniidt haunipa (immo haunipai), in homilitate;
sed neuter codex broTiationis signum habet et kammipa
nimis longe a sensu textus graed aberrare nobis Tidetur,
quam ut probare possimus ; fortasse autem legendum est
fn hliupa in auditu, i. e. audientes, cf. goth. hUumaf is-
land, hliodr, hlyda; Graflf IV. p. 1102.

2, 12. galaisjan qinon} docere mulieri, OJ gr. —
faura\ coram , ^ gr. omn. , Gothus igitur formula ni fram-
jinon faura vaira iudicat, feminas in concionibus coram
Tiris nee auctoritatem sibi arrogare, nee dominari debere —
pahainai] Cast, e cod B (nam A h I. plane exesus est)
pelgainai edidit, quamquam e distincte legere.non poterat;
quum autem inter Toces gothicas, quae quidem sunt cog-
nitae, nulla sit, a qua recte deflecd possit (quis enim cre-
dere potest peigaina a peihan esse et h. L ubi de fad-
tumilate sermo est, interpretem tam diligentem profecttu
ponere?), id quod edam ad pageinai Talet, quod MassB.
1. 1. p 127 coniedt: non dubitavimus, coniecturam nostras
in textu ponere; pahains autem est a pakam (aiySv,
aiconSr, ^f i^ovad-ai"),

2, 13. gadigans] cod* B 4^ gttdigwity «od. A ei-
stinctus; Tid. ad 1,3.

Digitized by

Google

Ad Timotheum I 2, 15— 3^ 8.

329

15 !^ ganifli^ ^airii bame gabaorp jabai gastandand In galaubeinai jah finapyai jah
3 9 1 reihi^ mi^ gafra^jeiii. triggy pata yaurd jabai was aipiskaupeins gaimei]^

2 godis yaarstrb gairnei^. akal na aipiskaapus imgafairiDonda yisan ainaizos

3 qenais aba anda^ahts gariuda fro]^ gafanrs gastigods laiaeigs nih ydnnas ni

4 slahals ak sutis airknis ni sakjis ni faihufiika aeinanuna garda yaila faura-

5 gaggands barna habands oihausjandona mi^ allai anayiljein« l^ jabai was sei-

6 namma garda fauragaggan ni mag waiya aikklesjon gaj^s gakarai nih ninjan

7 satidana Ibai anfito ufarhanhi^s in staua atdriusai unhalj^ineu skal auk Ha yeit-
yodipa goda haban fram paim uta ei ni atdrioaai In Idyeit jah hlanuna

8 onhulj^ios. jah sya diakaannns gariadans nih faihufnkans ni ydna filu

15. Venim seiratur per puerorum generationem , si manent in fide et amore et sanctitate Gum modestia. 3, 1. Fidele
hoc yerbum; si quia episcopatum desiderat, bonum opus desiderat. 2. Debet none episcopus integer esse, uniui
mulieris maritus, sobrius, pudicus, prudens, modestus, hospitalis, aptus-ad-docendum, d. nee vinolentus, non
pla^arius, sed mitis, pius, non lltigiosus, non avarus, 4. suam domum bene administrans, pueros habens obedientes
cum omni modestia. 5. Verum si quis suam domum administrare non potest, quomodo ecclesiam dei curet? 6. Neque
recentem plantatum, ne forte elatus in iudicium incidat Satanae. 7. Debet enim is testimonium bonum habere ab his
extra, ut non incidat in yituperationem et laqueum Satanae. 8. Et sic diaconos castos, nee ayaros, non yino multum

2, 15. friapvai] cod. A frijapvai.

3, 2. ungafairinonds] sic forma activa in utroque
codice, cum esse deberet ungafairinops , uti recte legitur
3, 10. 5, 7. 6, 14. Tit. 1, 7. et unfairinodaba Thess. 1,
2, 10. sed emendare noluimus, quum Tit. 1, 6 ungafairi"
nonds eodem sensu repetatur. — gariuds] pudicus , °gr.

.; Goth. c. Vulg.y quae tamen habet post xoa/nioy.

3, 3. airknis] pius, ^ gr. omn. ; ceterum iis, qui airkna
optant pro airknis, Cast, respondet, yocem editam in utro-
que cod. esse dubiam, yideri tamen in is inniti. — sakjis]
Cast, edidit 4= Bokjas, codice autem denno inspecto, exe-
Bum quidem esse locum, sed sakjis legi posse dicit.

3, 4. fauragaggands] sic recte cod. A, fauragaggans
autem, quod cod. B praebet, idem est mendum, quod supra
ad 1, 3 notayimus, nee potest defendi, uti Castiilionaeo
yidetur, nam participii gaggans longe alia est ratio. —
itfhau^jandona] desinit cod. B. — anaviljein] cod. A 4=
awwiljin, yid. ad 1,4.

3, 6. niujan satidana] quum skal visan praecessisset,
Gothus nit^ja satips, nominatiyo casu, scribere debebat;
sed hoc saepius interpreti accidit, ut auctoritatem textus
graed secutus a constructione recta ayerteretnr. Sic etiam

yersu 8. pro diakaununs scribendum erat diakaunjus, uti
5, i. 2 datiyi pro accusatiyis. Ceterum cod. A 4= 9ati~
dina, et Gothus pressius graeeum reotfvrog per niuja
satips conyertit, nam illud non proprie de recens plantato
dicitur, sed de eo, qui nuperrime coetui Christiano sodus
adscriptus est. — staud] sic legendum est ; Cast, qui hoc yer-
bum in codice legere non poterat, male stauai edidit, id
autem ordo yerborum non patitur, yid. ys, 7 atdriusai
Xn I'dveiL

3, 7. atdriusai Xn tdvei^ inddat in yituperationem,
cv) gr. omn.

3, 8. jah] et, ^gr. omn. •— sea diakaununs] de dia-
conos, cvD gr. onm.; ceterum de diakaununs accusatiyo,
quum Dominatiyus esse deberet, yid. ad rs. 6. — faihufri'
kans] ayaros, gr. omn. ^tloyovg. •— veina /Uu] notandum
est, apud Gothum alia yerborum structura usum, veina
non pendere ex filu, uti in textu graeco est, sed ex yerbo
haffjandans; pariter infra 5, 23 ofy^ 6il//^ ;f (>4^ per vd/i/^
leitil brukjais, et 2, 2, 16 in\ nXiTor nQOXoipovoty Amfifiag
per /Uu ]gaggand du afgudein conyertit filu; enim et
leilil ei sunt adyerbia, qoapropier substantiya his lods
ex Terbis pendent.

42*

Digitized by

Google

330

Ad Timotheum I. S, 9— A, 3.

4,

9 hafyandans nih aglaitgastaldans. habandans rana galanbeinais In hrainjai

10 gahagdai jah ]^i ^an gakinsaindaa frimiigt jas-sra andbahtjaina ungafairinodai

11 Tisaiidans. qinona samaleiko gariudos ni diabnlos gafauijos triggvos In allamma.

12 diakaonjna sijaina ainaizos qenais abans bamam vaila faoragaggandans jah seinaim

13 gardifflu ^ai aak raila andbah^andans grid goda fairvaurkjand jah managa bal]^^

14 galaabeinai j^izai In xristau lesu. j^ata j^ns melja venjands qiman at j^us sprauto.

15 a^^an jabai sainjaa ei Titais waiva skuld 1st In garda goj^s nsmitan sad 1st

16 aikklesjo ga^s libandins sauls jah tulgi^a sunjos, jah unsahtaba mikils Ist gaga-
deins rana saei gabairhtij^s rsip In leika garaihts gadomi^s rar]^ In ahmin
ataugids rar^ ^aim aggilom mends vaip In ^indom galaubips Tarji In faiiwau

1 andnomans raip In vulj^aa. ap^an ahma svikun^aba qij^ip ^atei In spidistaim
dagam afstandand samai 'galaabeinai atsaiwandans ahmane airzi^os jah laiseino

2 unhulj^ono. In liutein liugnayanrde jah gatandida habandane svesa mij^TisseiiL

adhaerenies, nee turpe - lucrum - sectantes; 9. habentes mysterium fidei in pura consdentia. 10. Et hi vero probeator
piimum et ric ministrent Irreprehensibiles ezistentes. 11. Mulieres similiter castas, non calumniatrices , sobrias, fideles
in omni. 12. Diaconi sint unius mulieris mariti, pueros bene curantes et suas domos. 13, ]ffi emm bene ministrantes
gradum bonum acquirunt et multam fiduciam fide hac in Christo lesu. 14. Hoc tibi scribo sperans venire ad te cito;
15. at si tardem, ut sdas, quomodo debitum est in domo del conversari, quae est ecclesia dei viyentis, columna et
firmamentum veritatis. 16. Et impugnate magnum est pietatis mysterium, qui rerelatus fuit in came, iustus iudicatns
fuit in spiritu, conspectus fuit his angelis, nuntiatus fuit in gentilibus, creditus fuit in mundo, acceptua
fuit in gloria. 4, 1. At spiritus manifesto didt, quod in ultimis diebus defidunt quidam a fide attendentes
spiritibus erroris et doctrinis daemoniorum, 2. in dolo mendadum et cauteriatam habentinm suam consdentiam,

3, 9. hrainjai] Cast, t hrainfon (vid. 2, 1, 3), in
codice enim nullum literarum vestigium superest.

3, 10. JaS'Sva} et sic, gr. dra. — visandanti] cod.
A bis scriptum habet, vid. ad Cor. 2, 10, 12.

3,11. gafaurjos] cod. A marg. an. .p , procul

dubio andapahtos, CAST. Recte, vid. vs. 2.

3, 13. grid] Goth. ^ iavioTg. ^ galaubeinaf] fide,
gr. omn. Iv niatity ut Gothus iy omittat; probabilius
autem est librarium fn omisisse, quae literae eaedem sunt,
in quibus praecedens balpein innititur, dc etiam iudicat
Massm. I L p. 138. vid. ad 1, 5.

3, 15. usmitan] nc cod. A; Cast 4= usmetan»

S, 16. uMahtaba] cod. A 4= unsahpaba, vid. ad 2,
10. — 8ae{] Castillionaeo, qui in epicrisi adPhilipp. p. 63
hoc loco gup legi afifirmaverat, intenta ocuiorum ade et
membrana addis et sapone iterum iterumque tentata, tan-
dem apparuere tenuea ductus vods soei, vid. eum ad Tim.

p. 62 sq. Si autem Gothus revera ita scripsisset, in codioe
•uolectionemhabuisset: fit/orrij^oyS l<fayiQiu9fi ; quum au-
tem dicat gabairhUps varp — garaihts gadomipa varp cet.,
fieri non potest, ut soei ad runa relatum scripserit, aed
sine dubio scripdt $aeiy quod aptum est et praecedenfi
mikili et sequentibus partidpiis. Quod autem saei scripdniiia,
minus audacter fedmus, nam denuo confitetur Cast., locum
plane exesum esse.

4, 1. pergit cod. B. — spidistaim] ultimis, gr. omn.
vatigotg praeter cod. Colbert, dc tamen vaugos per
spedists etiam Luc 20, 32 convertitur. Ceterum pro
spidistaim cod. A usitatius spedistaim habet; Grimm (Gr. 1.
p. 59. 3 edit.) lectionem editam scripturae mendum pro
speidislaim esse ezistimat — dagam] diebus, gr. omn. xcei-
Qot^. — airtipos] erroris, gr. nXdroig, €roth. c. codd.
nXoKiyc legit

4,2. jah] et, V-

Digitized by

Google

Ad Timotheum I. 4, 3—13.

331

3 Tarjandane liagos ga^arban mate Jianzei gap gaskop du andniman mi]) avifiadam

4 galaobjandam jah '^ufkunnandam sunja. nnte all gaskaftais gu^s go]) jeh ni

5 yaiht da usyaorpai nap aviliudam andnaman. gareihada auk j^airh vaurd guj^s

6 jah bida. j^ata ¥iisakands bro^rnm go^s yair^is andbahts xristaas lesnis alands

7 Taurdam galaubeinais jah godaizos laiseinais ^oei galaistides. i^ po nsyeihona

8 sye usal^anaizo spilla biyandei I^ ^ro^ei ^ak silban da gagadein. appsoi lei-
keina as^roj^eins da fayaaima tst bruks Ip gagadei da allamma Sst braks

9 gahaita habandei libainais ^izos na jah ^izos anayairj^ons. triggy j^ata
10 yaard jah allaizos andanamtais yair]^. da^^e allis arbaidjam jah Idyeitjanda

ante yenidedam da ga^a libandin saei 1st nasjands allaize manne j^ishan

11. 12 galaabjandane. anabiad ^ata jah laisei. ni manna I)einai jandai frakanni

ak firisahts sijais j^aim galaabjandam In yaarda !n asmeta In firiaj^yai In

13 galaabeinai In syiknij^ai. ante qima gaamei saggya boko ga^laihtai laiseinai.

3. prohibentium nuptias, abstinere dbis, quos deus prodnxit ad acdpiendam cum gratiarum-actioiiibiu credentibus et
cognofcentibiis veritatem. 4. Nam omne creaturae dei bonum et non res ad abiectionem, cum gratiarum- actionibus accepta;
5. sancdficatur enim per yerbum dei et precatioaem. 6. Hoc suppeditans firatribus bonus fis minister Christi Tesu, nutritus
verbis fidei et bonae doctrinae, quam assecutus-es. 7. yerum haec frivola, uti anuum fabulas, evita, verum exerce te ipsum
ad pietatem. 8. Nam corporaHs ezercitatio ad paucum est utilis, verum pietas ad omne est utilis, promissiones habeas
vitae huius nunc et huius fiiturae. 9. Fidele hoc verbum et omni acceptione dignum. 10. Ad hoc enim laboramus et
vituperamur, quia speravimus ad denm viventem, qui est servator omnium hominum, maxime credentium.
11. Praecipe hoc et doce. 12. Non homo tuam adol^scentiam aspemetur, sed exemplum sis his credentibus in verbo,
in conversatione , in amore, in fide, in castitate. 13. Dum venio, attende lectioni librorum, cousolationi , doctrinae.

4, 3. mate] cod. B :^ atnte^ cod. A plane obliteratus.
— aviliudam] gratiarum actionibns, gr. omn. fu/a^'<yf/«ff
singulari numero, sic vers. 4. et Eph. 5, 4.

4, 6. xristaus Uauis] CV) gr. — alanda] sic cod. B ; cod.
A exesui; Cast, opinatur Gothum partidpio active uti,
qiiia iyfQtfpofieyos per errorem pro medio habuerit^ Massm.
1. 1. p. 140 librarium alanda pro alans irequenti permuta-
tione (vid. ad 1, 1, 3) scripsisse; quarum opinionum neutra
placet, potius forma verbi est alan, crescere, nutriri
(Grimm. Gr. II. p. 8), cuius partidpium alands ^t*^ deinde
fbrmatur aljan transitivnm pascere, nutrire.

4, 7. ave usalpanaito apttla} quasi vetularum fiibu-
lai; Msalpans est partidpium verbi uaalpan, senescere,
reralten, et uaalpttna est eine eraltete, uti apud Germanos
veteres ab or-sive iralten fit ar-sive iraltet vetula, vote-
rosus, vid. Graff I. p. 200 sq. cf. uwahaana {fjXtxfay f;ifaM')
loh. 9, 21. Miramur, quod Castill. qui us alftanaizo div.
seribit, non vidit, banc verborum structuram soloecam esse ;

Massm. lip. 131 hoc animadverdt et ne leges laedantur
sermonis, us tanquam a librario fiUso loco positum ad propei
trahere conatur; sed quibus haec coniectura, ingeniosa qui-
dem, placet, iis comprobandum est, simplex alpttna ygnv^
significare posse. usalpanai%o ict. etiam Grimm Gr. I. p. 41
(3. edit.) legit. - tp] cod. B omittit vel potius librarius bivan^
deipropei scripsit pro bhandeifppropei, sic Cor. I, 13, 12.
cf. supra ad 3, 13; in cod. A admodum exeso exstare videtur.

4, 8. gagudef] cod. B ^ gagudein^ in cod. A legi
neqnit. — Xst bruks] sec, est utilis, (%;> gr. omn. praeter
cod. I ap. Mi. — gahaita] promissiones, gr. inttyytXiay,
— anavairpons] desinit cod. A.

4, 10. allis] Goth. c. codd. ^xcU; ceterum Cast.
recte adnotat, allis hac significatione in evangeliia saepe,
in epistolis praeter hunc loqpn non inveniri; c£ tamen
ad 6, 10.

4, 12. manna] sic cod. B; Ca^. :^mann, — frisahts]
sic legendum; cod. B et Cast. ^ frisaht, ubi omissum est s

Digitized by

Google

834

Ad Timotkeum I 5, 17—6, 1.

17. 18 ei j^aim bi snnjai !n yaurda jah laiseinaL qa^ auk gameleins aohsau

19 j^rbkandin mwoip ni fanrvaipjais jah vairjis sa yaarstra mizdons Is. bi praizby>
terein rroh ni andnimais niba in andvair^a tvadje ai^^aa j^rije veitvode.

20 I]^ ^ns frayaurhtans In andyairjja allaize gasak ei jah j^ai an^arai agis habaina.

21 yeityodja In andyair|ja gu^ jah fraujins unsaris lesuis xrbtaus jah j^ize gara-
tidane aggile ei ^ata fastais Inu faurdomein ni yaiht taujands bi yiljahal^ein.

22 handnns sprauto ni maiinhnn lagjais ni gamainja siais firayaurhtim framajjaim

23 j^ak silban syiknana fastais. ju ni drigkais ^anamais yato ak yeinis leitil

24 bnikjais In qi^ans ^einis jah j^izo nfta sauhte j^inaizo. smnaize manne fra-
yaarhteis syikon^os sind faurbisniyandeins du staoai somaize ]fwi jah afargag-

25 gand. samaleiko j^an jah yanrstya goda syiknn^a sind jah ^o aljaleikos sik
6, 1 babandona filhan ni mahta sind. sya managai sye sijaina af jnkuzjai skal*

kans seinans firaujans allaizos syerij^os yair^ans rahnjaina ei namo fraajiiis

Qt his in veiitate 17. ... in verbo et doctrina. 18. Dixit enim scriptnra: bovi trituranti os ne capistro - obdores,

et dignus hie operariua mercede eius. 19. In preabyteiium accusationem ne accipias nisi in fade daonnn aut trium
testium; 20. yeram hos peccatores in fade omnium argue, ut etiam hi reliqui dmorem habeant. 21. Testor in fiacie
dei et domini nostri lean Chriati et horum dectorum angelorom, at hoc obserrea sine praeiudido, non rem
fiidena secundum propensionem. 22. Manas dto ne homini imponas, ne sodus sis peccatis alienis. 23. Te ipaam
purum costodias; iam ne bibas amplias aquam, sed vino modice ataris propter yentrem tuum et has saepe infirmitates
tuas. 24. Quorundam hominum peccata manifesta sunt, properantia ad iudidum; quorundam yero etiam sabse-
quuntur. 25. Similiter yero etiam opera bona manifesta sunt et haec aUter se habentia; abscondi non poaaibilia
sunt. 6, 1. Tam multi quam sint sub iugo send, sues dominos omni honore dignos existiment, ut nomini dondni

5, 17. Iai8eina{\ Cast, tn laiaeinai, quum yero nul-
his gr. fn habeat neque Cast, in cod. legere posset, sed
hanc Bolam ob causam adderet, quod locus ei yacare
yideretur, nos quidem omisimus.

5, 18. gap] dixit, gr. omn. X^yei. -^vauntvd) Mass-
manno 1. i. p. 126 dispHoet et vaursttja legi mayult,
negans unvauntvons , quod supra ys. 13 legatur, exemplo
uti posse. Sane illud non potest, nee potest allavaurai^
vans CoL 4, 12. sed uti nunc vaurstva habemus, nc per-
mulds lods gavaurstva (avregyug, o ovytQytSr} legitur,
neque nos quidem ilia forma offend sumus.

5, 19. fit andvairfu'd] Cast, praeter literal . . . r^ . .
nihii cognoscere potuit; pro fit male bi scripsit, de quo errore
etiam Massm. 1. i. p. 134 monuit. Ceterum Gothus, d yere
Ita scripdt, a Graecorum auctoritate nimis discedit, nee
propius eis accederet, d Castillionad coniectura ana munpa
probabilior esset; fortasse bi veitvodipai scribendum est
— tva4ie] dc Cast, edidit pro tvaddj9y quod duplex d
locus capere non posse ei yideretur.

5, 20. r/^] yerum, <» gr.

5, 21. unsaria] uostd, ^gr. omn. praeter cod. 9 ap.
Mi. — viljahalpein] pergit cod. B.

5, 22. vMmnhun\ Cast, e cod. B ^ mamkun^ cod. A
exesus; yid. Blare. 1, 44.

5, 23. qipaua\ cod. B marg. MuqniB* — pi%o nfta —
Peinaizo] dc codd. quamquam omnia paene scriptura de-
ieta est, et dc Massm. etiam 1. 1. p. 133 legendum esse
censet; Cast. ^ pize ufte — Peinaize,

5, 24. 3umai%e] see., cod A amnaizeh; ceterum
Goth. iiyeSv cum cod. Colbert, ap. Mill, legit pro tufi, .*
5, 25. pan] autem, ^gr. omn. praeter cod. ap. MilL

6,1. jukvi^ai] Massm. 1. 1. p. 136 oomperire cupit^
an y«re dc legatur, quia Gd. 5, 1 idem casus JMku^a
nt'y sed yir doctus errat, iUo locoi«Jrt^;a eat accusatiyus;
nostro autem jukuv'ai datiyus, quod utmmque recte id
formam jukuti redit. — fraujim] domini, ^. ^«o0.

Digitized by

Google

Ad Timotheum L 6^ 2-— 9.

335

2 jah laiseins ni yajameijaidao* a^^an j^aiei galaabjandans haband fraujans ni
frakanneina nnte bro^ijns sind ak mais skalkinona unte galaubjandans Bind jah

3 liobai ^aiei yailadedais gadailans sind. ^ata laisei jah gaj^laih. jabai was alja-»
leikos laisjai jah ni atgaggai da hailaim Taordam j^aim fraajins utasaris lesuia

4 xri^taas jah j^izai bi gagudein laiseinai. !]^ hauh^uhts ni yaiht yitands ak sia-
kands bi soknins jah yanrdajinkos us j^aimei yair^and nei^a maurj^ra haifsteis ana-

5 qisseis anamindeis ubilos osbal^eins frayardidaize manne ahin at j^aimei gatarni]^

6 1st sunja hugjandane faihugayaurki yisan gagudein. a^^an 1st gayaurki mikil

7 gagodei mi]) gananbin. ni yaiht auk brahtedum in j^amma fairwaa. bi sunjai ^atei

8 ni Dsbairan wa magum. a^^an habandans usfodein jah gaskadyein ^aimuh ganohidai

9 sijaima. a^I)an I)aiei yileina gabigai yair^an atdriusand !n fraistabnja jah hlamma

et doctrinae non maledicatur. 2. At qui credentes habent dominos, ne contemnant, quia fratrea aunt, aed
magia seiriant, quia credentes aunt et diiecti, qui b^neficii partidpea aunt. Hoc doce et adhortare. 3. Si quia
aliter doceat et non accedat ad aana verba haec domini noatri leau Christi et banc aecundum pietatem doctriuam:
4. yerum auperbua, non quidquam aciena, aed aegrotana de quaeationibua et verbi - controyersiia , ex quibua fiunt invi-
diae, caedea, contentionea , conTicia, auspicionea maiae, 5. contentionea deperditorum hominum mente, apad quoa
occultata eat veritaa, exiatimaniium quaeatum eaae pietatem. 6. At eat quaeatua magnua pietaa cum contento - animo ;
7. non rem enim portavimus in bunc mundum; in yeritate, quod non auferre quidquam poaaumua. 8. At babentes
alimentum et yeatimentum, bisce contenti aimua. 9. At qui yolunt divitea fieri, incidunt in tentationem et laqueum

6, 3. atgaggai] accedat, cod. A atgaggip (accedit)
— Iai8einaf\ Caat. ^ laisenai, ipae p. 72 emendat.

6, 4. Tp\ yerum, ^'gr. omn. , Gotb. c. yera. et pa-
tribuB latt. — hauhpuhts] auperbua, gr. omn. x%tv*4<uiw>
^- maurpra] caedea, ° gr. omn. , nee legitur in cod. A ;
etiamai enim yeatigium literae a apparet, et apatium ali-
quod eaae yidetur, tamen hoc integro ilii yerbo non auffi-
cit, eamque literam Caat. a Hbrario falao acriptam ab
eodemque deletam eaae exiatimat. Cetenim non dubium
eat, quin tnaurpra in cod. B inde ait natum, quod alii pro
<^oi^oi legebant 7 oyoty quam utramque lectionem aut inter-
prea recepit aut librariua de margine inaeruit; ctl ad Epb«
2, 3. — haifsteis] sic recte cod. A; cod. B + haifteis,

6, 5. ahin] Goth. ^ xa(. — gatamip] sic cod. B pro
gatamiday cf. ad Nehem. 6, 16. Non eat autem, quod
Caat. mendum acriptoria pro gataimip (immo gataumip)
eaae auspicetur; nam praeclare babet gataman, ai com-
pmraa tamjan et tamen, occulere, quibua yerbia German!
■nperioria et medii aeyi utuntur, yid. Gioaaarium y. Tam^
jan, — gagudein] cod. B ® c. gr tt^fatatjo anh ttSy
loto&rtuy; in cod. A ea acripta ette yidentur, aed prae
noya acriptora Caat. nihil niai literam p cognoacere potuit

6y 6. gavaurki] yerau proxime praecedente erat faihth-

L

gavaurki^ de hoc Gothorum more, ai duo yerba composita
proxime aese aubaequuntur, in altero particulam non repe-
tendi aed simplex ponendi, jam ad Luc. 15, 24 diximua, ad-
dimua nuuc haec: Rom. 15, 4 sva flu auk sve fauragameli^
varpf du unsarai laiseinai gamelij) varp (o<r« yttg nqotyoatfri^
itg ir}V tjQft^oay dn^aaxKlfay TtnofyQat^rj), 12, 1. 2 vaila
gdleikaidana^- galeikaipifvaQcmov — « 'agtaiov). Cor 1, 15,
48. 49 sa ufarhiininakunda — pis himinakundins (o fTtovQa-
vtog — Toij *7TovQ«vfov), Thesa 2, 3, 15 svasve — sve (wj —
(Uf). loh. 9 31 andhauseip — hauseip (nxoiti -> axovfi'),
13, 14 uspvoh — pvahan (fvnpa — r(nitn') 17, 25 ufkunpa
"—kunpa i^yvta "- fyrhtf) Igitur Tim. 2, 3, 4 ffiXrjSoyoi
ft ttlJioy ff (filof^fot Gothua sic conyertit: frijondans viljan
aeinanamais paugup^ similiter Matth. 8, 32 hairda sveine
— hairda {ih^ ayflriv iwv yolgtnv — ^ wy/Ai; iwv /ofgMv),
cf. loh. 10, 31 nemun stainans ei vaurpeina (ac. stainam,
Xt^MMGi) ana \na, Raro praecedit aimplex et aequitur com-
poaitom: Cor. 1, 4, 7 namt — andnmnt (H^afisg — tlafisg).
2, 3, 2. 3 gamelida — tnna gamelida (gr. bis fyyeyQafifiiyri).

6, 7 W sunjai] in yeritate («;i;.v/ff), gr. SrJXoy.

6, 8. usfodein — gaskadvein] alimentum — yeati-
I, gr. ^ittiQotftts — axfnaaunttt,

6, 9. kUimma\ Caat et Maaam. L L p. 202 imnria

43

Digitized by

Google

386

4d Timotheum L 6, 10 — 16.

unlml^iiis jah lustuns managans oimatjans jah slta^ulaiis j^aiei saggqjand mans

10 In frarardm jah fralust yaurts allaize obil^dze Ist {isdhageiro j^izozd somai
gairnjandans afairzidai yaar^nn af galaabeinai jah sik silbans gaj^iyaidedmi

11 sairam managaiiii. I^ ]^a jai manna gaj^s ^ta I)liiiha]s t^ laistjais garaihtein

12 gagudein galaabein friaj^ya ^olain qairrein. haifistei ]^o godon haifet galaabei-
nais nndgreip libain aiydnon du ^izaiei li^o^s Is jah andhaihaist j^amma godin

13 andahaita In andyair^ja managaize yeityode. anabiada In andyair|ja gaps j^is
gaqiujandins alia jah xristaus lesuis j^is yeityodjandms of paunteaa peilatan

. 14 j^ata godo andahait fastan j^ok po anabusn nnyamma ungafairinoda and qam

15 fraajins onsaris lesuis xristaas. panel In melam syesaim taikneip sa aadaga

16 jah ains mahteiga jah piudans piadanondane jah fraaja fraajinondane. saei ains
aih ondiyanein jah liuhap baaip anatgaht pane! saw manne ni ainshun nih sai • • • —

diaboli et cupiditates multaa inutiles et noxias, quae demergunt homines in interitum et deperditionem. 10. Radix
omnimn malormn est avaiitia, quam quidam cupientes abducti fuerunt a fide et se ipsos subiecerunt doloribus mnltis.
11. yerum tu profecto, homo dei, hoc fugias, Tenun secteris iustitiam, pietatem, fidem, amorem, patientiam,
mansuetctdinem; 12. pugna hanc bonam pugnam fidei, apprehende yitam aeternam, ad quam Tocatus es et confes-
sus-es hanc bonam confessionem in praesentia multorum testium. 13. lubeo in praesentia dei huius yivificantis omnia
et Christi Jesu huius testantis sub Ponteo Pilato hanc bonam confessionem , 14. observare te hoc praeceptum immaco-
latum, irreprehensibiie usque -ad adrentum domini nostri lesu Christi, 15. quem in temporibus suis ostendit hie beatus
et unus potens et rex regnantium et dominus dominantium, 16. qui unus habet immortalitatem et lucem inhahitat
inaccessibilem , quem Tidit hominum non luius neque Ti[dere] ....

pro datiTO habent, cuius verbi nominativum Massm. p. 219
hlams (sic!) fecit; accusativum esse stractura verborum
et h. 1. et supra 3, 7 perspicue docet; dubium autem
est, sitne forma ipsa hlamm neutra (tum utitur Gothus
plurali), an hlaimna feminina ; de verbis linguarum cogna-
tarum Tid. Graff ly. 557. Gr. U. 33. — unhulpins] dia-
boli, ^gr. — unnutjftna] inutiles, gr. avoijrovc, Goth. c.
codd. et Terss. iivovriiovs. —^ saggqjand] Cod. A sagqjand,
6, 10. vaurts] Goth. °yc?(»; sed fieri potuit, ut
librarius allis omiserit propter sequens allai%e, c£ ad
Rom. 9, 15. — faihugeiro] Massm. 1. 1. p. 139 legendum
esse censet faihugeironi, uti Col. 3, 5; nobis e contrario
Col. 3, 5 faihugeironi ex nostro loco in faihugeiron mu-
tandum esse Tidetur; nam forma feminina esse debet, uti
illo loco pronomen sei et hoc loco pizozei moustrat. —
gapivaidedun] subiecerunt, gr. omn. niQiin^iQav.

6, 11. ja(\ profecto, ^ gr. omn., yid. Rom. 9, 18. 20.
— friapva] cod. A frijapva.

6, 12. lihain aiveinon] yitam aeternam, c%^ gr. ono.

6, 13. anahiuda] Goth. ^ ao£ c. codd. ap. MML, —
andvairpja] desinit cod. A« ^- paunteau] sic indubitate in
cod. B legi Cast, afi&rmat, exspectabamua aut pautUiau^
uti scriptum est Matth. 27, 2. Luc. 3, 1. aut paun(jau;
lectio codicis ferri posset, si nomen graecum illi yiro ITovtsTos
esset, quum autem //o»T/o;appelletur, librarius sine dubio —
eau pro-^iatf fako scripsit; sic librarii negligentia e et i
permutata sunt etiam Cor. 2, 8, 20 et Nehem. 6, 18.

6, 14. gum] sic cod. B; Cast, ^ qu$na>

6, 15. fn] in, ^ gr. omn. - taikneip] sic cod. B;
Cast :^ taiknip. — jah] sec. et, ^ gr. omn.

6, 16. jah] et, ^gr. - manne ni ainshun] bomimuB
non unus, CV) gr. omn.

Digitized by

Google

Du Teimaul^aiu anpara.

1 , 1 J: avlos apanstaalus iesuis xristaus j^airh viljan gu^s bi gahaitam libainais {^izos

2 In xristau lesu. teimauj^aiau liubin bama ansts annaio gavair^i fram ga^a

3 attm jah xristaa iesu fraujin unsaramma. aviliado gu^a meinamma j^ammei
skalkino fram fadreinam m hrainjai gahugdai waira unsreibando haba bi

4 j^ak gaminj^i in bidom meinaim naht jah daga. gairnjands j^ak gasaiwan

5 gamonands tagre j^einaize ei fahedais osfallnan. gamaudein andnimands
^izos sei ist in ^us unliatons galaobeinais sei baaaida faur^is In avon ^einai

6 lauidja jah sa^ein j^einai aiyneika. aj^j^an traua j^atei jah m j^ns. m j^izozei
yaihtais gamaudja j^ok anaqiajan anst gaps sei ist m j^us j^airh analagein handive

Ad Timotheum altera.
1, 1. Parlus apostolus Iesu Christ! per voluntatem dd secundum promfssiones vitae huius in Christo Iesa»

2. Timotheo, dilecto filio. Gratia, misericordia, pax a deo patre et Chiisto Iesu domino nostro. 3. Gratiaa-ago deo
meo, cui servio a parentibus in pura conscientia, quomodo indesinenter habeo de te memoriam in precibua meb node
,et die. 4. Cupiens te Tidere, recordans lacrimarum tuarum, ut gaudio ezplear, 5. memoriam accipiens huius, quae
est in te infucatae fidei, quae habitavit prius in ayia tua Loide et matre tua Evnice; at confide, quod etiam
in te. 6. Propter quam rem admoneo te, resuscitare gratiam dei, quae est in te per impositionem miinnnm

Adnotatio.
Inscrqit. In cod. A nulla inscriptio legitur; in cod. B

inltium usque ad vs. 5 deest; igitur inscriptionem de con-
iectnra addidhnus.

1, 1. gahaitam] promissiones , gr. omn. fnayytXtay.

1 , 3. aviliudo] Cast. :^ aviliuao. — meinanma] meo
^gr. — umiveibando] Cast, opinaiur, Gothum h. 1. neutro
uti, quemadmodum Graeci, nimirum aStaXsiniory usi sint;
sed Tir doctus non \idit, adtaltiTnov non neutrum, sed
femininum idque ad fjiv^Cav referendum esse; Gothum au-
tem neutro eam ob causam uti, quia gaminpi eius generis
est. Quod si non ad gaminpi referretur, dicendum erat
UHSveibanda aviliudo, uti legitur Eph. 1, 16 cf. Thess. 1,
5, 17 unsveibandans bidjaip. Qua opportunitate usi
monemusy edam Thess. I, 2, 13 pro unsveibandanei , quod
CaatOlionaei anctoritate fret! edidimus, scribendum esse
wnsvMandanBy eamque lectionem, a nobis jam pridem
coniectora inyentam, Cast, in codice iterum inspecto in-
▼eoit. — puk\ sic cod. A; Cast -^ pU9,

1, 4. tagre jjeinaixe] Cast, e loco plane deletido maie
pein(U%e tagre edidit.

1, 5. l(uiXdja'\ sic cod. A, nos malumus lavXdjaii oeterum
Gothus pro Atoi6i legisse videtor uioVJ/, quia graecum o
gothice per au exprimi solet, quamquam etiam au pro giaeoo
CD ponitur: ad^iMneikani IddtayijtnfA Esdr.. 2, 13. dMaripaiu$
^w^~B* ^fioQo&cos Calend. Goth, n&uel No/t Luc. 17, 27.
praitauria ngaiitoQtoy loh. 18, 33. trtiVLada T^as Cor. 2,
2, 12. Tim. 2, 4, 13. traksjineitidua Tqaxiavhi^ Luc. 3, 1.
— - aivneikal ab ultimis Uteris duabuB huius vods cod. B
indpit, librarius autem pro ka male ra scripsit Ceterum
pro aivneika optamus aivheikai, — appan] Cast. :^ pan,
nam pan si significat J/, in initio enuntiati non ponitur,
et Cast, ipse appan legendum esse existimat, nam ante
pan in utroque codice locus Uteris duabus racat.

1, 6. analagein] sic cod. B; cod. A lagein, sic 1, 5, 22
/^r^ac imrii^'yat Gothus per simplex lagjan kanduns
conrertit.

43*

Digitized by

Google

338

Ad Timotkeum IL 1, 7 — 15.

7 meinaizo. nnte ni gaf unsis gu]^ ahman faurhteins ak mabtais jah firia^vos jah

8 Inaheins. ni nunu skamai ^ak yeitvodi^os fraajins ansaris lesuis nih meiiia

9 bandjins is ak mij^arbaidei aivaggeljon bi mahtai ga^s ^is nasjandins ans jah
laj^ondins laj^onai yeihai ni bi Taurstyam nnsaraim ak bi beinai leikainai jah

10 anstai sei gibana ist unsis !n xristaa iesu faur mela aiveina. i^ gasTikiin{)ida
nu ^airh gabairhtein nasjandis unsaris lesuis xristaus gatairandins raihtis daoj^au

11 i]^ galiuhtjandins libain jah unriurein I)airh aivaggeljon. la j^oei gasatij^s Im

12 i*k merjands jah apaustaulus jah laisareis j^iudo. In I)izozei fairinos jah {)ata
Tinna. akei nih skama mik unte rait wamma galaubida jah gatraua ^ammd

13 mahteigs ist ^ata anafilh mein ISeistan in jainana dag. frisaht habands hailaize
yaurde j^oei at mis hausides In galaubeinai jah fria^vai In xristau Iesu.

14. 15 j^ata godo anafilh fastai j^airh ahman yeihana saei baui]) In uns. yaist j^atei

mearum; 7. nam non dedit nobis deua spiritum timoris, sed virtutia et amoris et sobrietatis. 8. Ne igitur
pudeat te testunonii domini nostri lesa, neque mei Tincti eius, sed collabora eyangelio secundum Tiriutem dei,
9. huius seirands nos et vocantis Yocatione sancta, non secundum opera nostra, sed secundum suum placttnm
et ^ratiam, quae data est nobis in Christo Iesu ante tempora aeterna, 10. Terum manifestata nunc per appad-
tionem servatoris nostri Iesu Cbristi, destruentis quidem mortem, yerum illuminantis vitam et perpetuitatem per
evangellum, 11. in quo positus sum ego praedicans et apostolus et doctor gentilium; 1*2. propter quam causam etiaa
hoc pador; sed nee pudet me, nam scio, cui credidi, et confido, quod potens est hoc traditum meum serrare
in ilium diem. 13. Delinea tionem habens sanorum yerborum, quae apud me audiyisd in fide et amore in
Christo Iesu, 14. hoc bonum traditum serya per spintum sanctum, qui habitat in nobis. 15. Scis, quod

1 , 7. friapvoa] cod. A frijapvoa.

1 , 8. nunu] cod. A ^ nu, nam inter nu et nunu in
•ententiis prohibitiyis hoc interest, quod nunu post nega-
tionem ipsam coiiocatur: Matth. 10, 26 et 31 ni nunu
ogeip t%vi9 Tns. Rom. 14, 15 ni nunu mata peinamma jai'
namma fraqiatjais. 14, 20 ni nunu tn matis gatair vauratv
gups; nu autem inter se ipsum et negationem yerbum in-
terpositum habet: Matth. 6, 8 ni galeikop nu paim. 6, 31
III maumaip nu qipandans, Rom. 14, 13 ni panamais nu
uns misio slojaima. Eph. 5, 7 ni vairpaip nu gadailana
1^. Col. 2, 16 ni manna nu Tivis bidmnjai Xn mala, —
Uaui8] *^gr., qui habent, XQiaiuv addunt.

1, 9. laPondins] cod. A lapondins una, yocftntis
nos, cum edit. Aldin. apud Mill. — *

1 , 10. daupau] sic pro dnupu cod. B ; cod. A ob-
Uteratus est, yid. ad Tim. 1, 1, 16. — aivaggeljon] sic cod.
A, ut speramus, qui h. 1. ezesus est; cod B % aivaggejon.

1» 12. pammei] pro patei (on), yid. ad Phil. 2, 24.
abi adde: Marc. 16, 4 gaumidedun fiammei afvalHps Ui

sa 9 tains, Luc. 17, 15 gautr^ands |>aromei hrains varp,
Dicitur etiam Luc. 10, 20 |>amma ni faginop ei piU oA-
mans Xvois ufhausjand, Tp faginod Xn l>ammei cet. (Jb^
TouT^ /u^ /a/^ctc, Zii T« nrfvfiwa vfAty vnoiaaattmtf
XalQitt 6i on XT A.) — fit jainana dag] cod. B et Cast.
^ fit jainatnma dag; in cod. B enim daga soriptom
esae yidetur, a autem in terminadone librarius quum
propter sensum deleyisset, praecedens prooomen eaendare
neglezit.

1 , 13. habands] habens, gr. l/f , Goth, c cod. Ger-
man, ap. Mill. — friapvai] cod. A frijapvai; inter fridp-
vai et Xn in cod. A yacuus locus est, in quo articulos
Pi%ai (ifjf) scriptum fuisse yidetur, quem ood« B onmino
omitdt.

1, 14. hauXp] yid. ad Rom. 7, la

1, 15. vaist] cod. B et Cast. 4^ v(dts ^ cod. A ez-
itinctus; sic libra rii literas saepe temere transponunt, c£
Marc 14, 13. Ceterum Goth. ^loOro, nisi forte librarini
Pata propter sequens patei negUgenter omisit; idem fiw>

Digitized by

Google

Ad Timotheum 11. 1, 16—2, 6-

339

afvandidedun sik af mis allai ^aiei sind In asiai ^izei Ist fygailus jah airmo-

16 gaineis. gibai armaion frauja aaneiseifauraus garda ante afta mik ana^rafstida

17 jah naudibandjo meinaizo ni skamaida sik. ak qimands In rnmai nsdauda sokida

18 mik jah bigat gibai frauja Imma bigitan armabairtein at fraujin In jainamma

2 , 1 daga jah wan fila mais In aifaison andbahtida mis yaila ]^a kant ^u na bam

2 mein valiso Insrinj^ei j^uk In anstai ^izai In xristau lesu jah j^oei haosides at
mis ^airh managa yeitvodja vaurda gu^s ^o anafilh tiiggvaim mannam ^aiei

3 yair^ai sijaina jah an^arans laisjan. ^u nu arbaidei sre gods gadraohts xristans

4 lesois. ni ainshun drauhtinonds fraujin dugavindi^ sik gavaurkjam ^izos aldais

5 ei galeikai j^ammei drauhtino^. jah pan jabai haifsteip was ni reipada

6 niba vitodeigo briki]^. arbaidjands airj^os raurstvja skal frumist akrane

aTertenmt se a me omnes, qui sunt in Asia; horum est Fygelus et Ermogenes. 16. Det misericordiam dominus One-
sifori domoi^ nam saepe me consols tus - est et Tinculorum meorum non puduit eum, 17. sed veniens in Romam sollicite
quaesivit me et invenit; 18. det dominus ei inyenire misericordiam apud dominum in illo die et quam muitum magis in
Kfeso subministravit mihi, bene tu scis. 2, 1. Tu igitur, fili mi dilecte, confirma te in gratia hac in Cbristo lesu^ 2. et
quae audivisti a me per multa testimonia verba dei, haec commenda fidellbus hominibus, qui idonei sint etiam alios docere.

3. Tu igitur labora uti bonus miles Christi lesu. 4. Non unus militans domino implicat se negotiis huius yitae^ ut placeat^ col
militat. 5. Et vero si certat quis, non coronatur, nisi legitime luctatur. 6. Laborans terrae cultor debet primum firuges

turn est 1, 1, 9. — pizef] horum, sic in cod. B, codex au-
tem A obliteratus esse pergit ; ceterum graecum tuu per pizeei
reddendum erat, nee dubitamus, quin interpres sic scrip-
serit, Hbrarius autem duplex e negligentia semel tantum
posuerit, vid. 2, 17. — fygailus] gr. ifvy(XXo<:. — ainno^
gaineis] sic Gothns pro *£(>|U o^/>'ijcsuppresso spiritu aspero
pronuntiavit , sic infra 2, 17 ymainaius, quum 1, 1, 20
recte hymainaius scripsisset. Notandum etiam est, in eodem
nomine proprio graecum o parvum per gothicum o longum
exprimi, cf. ad Phil. 4, 2.

1, 16. garda] sic cod. B; Cast :^ gardin,
ly 17. u$daudo] soUicite, gr. anovSwlttgov.

1, 18. frauja Xwina] dominus ei, OD gr. omn. —
maia] magis, hoc adverbium hoc loco positum sensum plane
perturbat, quum autem paulo infra vaila positiyus pro fi/Xnoy
comparatiyo legatur illud maia, a librario false loco scrip-
torn ante aut post vaila collocandum esse existimamus.
Ceterum h. 1. cod. A adeo exstinctus est, ut, ubi haec
pagina finiator, CastiUionaeo plane dubium sit; pergit au-
tem demum 2, 21.

2y 1. valiso] dilecte, ^gr. omn.

2, 2. veitvodia vaurda gups] testimonia rerba del,
gr. omn. ftaQtvQmr, Gothum potius ^aqivQfttiy legisse yi-

deri^ iam Cast recte adnotavit; vaurda gups, quae om-
nino abundant sine dubio librarius e margine, ubi a glos-
satore posita erant, hue inseruit, de qua re diximus ad
Cor. 1 , 15 , 6 et Prolegg. XX, 59. Ceterum Cast + ict
veitvodfavaurda, Massm I 1. p. 211 et 212 mode iunctim,
modo divisim scribit^ et ubi djyidit veitvodja ei adiectiyum
eM^ yidetur ; si autem sic statuitur, quid gups^ additamento
otiosissimo, fiet? — triggvaim mannmn] cod. B 4= trigg"
vaimannam, yid. ad Thess. 2, 3, 17.
2, 3. xristaus Xesuis] (X) gr.

2, 4. fraujin] domino, graed alii omittunt, alii r^*
^itl legunt; Goth, xm xvqOi) in llbro suo legit — gavaurkjam
pi%os aldais] negotiis huius yitae. cv;) gr. onm. — galeikai
patnmei drauhtinop] placeat cui militat, gr. omn. t$ irr^a-
mXoyriaavti uQ^aij,

2^ 6. arbaidjands] cod. B -^ arhaidjans, yid. ad I,
1, 3. — airpos vaurstvja] terrae cultor, gr. omn. ycwpyof ;
quod si Cast, dicit, Gothis nomen agricolae non fuisse.
quod rudes fuissent et pecudes sequti, eum Massm.
1. 1. p. 219 sq. optime coniutat et patribus nostris rei
agrariae cognitionem fortissime yindicat; modo ue agricolam
hauman siye akra^nan yodbus barbaricia nominasset, para-

Digitized by

Google

340

Jd Timotheum IL 2, 7—17.

7. 8 andDunan. fira^ei ^atei qij^a. gibi]^ auk j^ns franja fra^i os allainb gammids
9 xrista lesu urrisanaiia us dao^aim us fraiva dayidis bi aiyaggeljon meinaL In

10 ^izaiei atbaidja nnd bandjos sve ubiltojis. akei yaord ga^s nist gabundaiL Inoh
j^is all ga^ula bi j^ans gayalidans ei jah j^ai ganist gatilona sei bt In xristaa

11 !esa mi^ ynlj^au aiyeinamma. triggy ^ata yaord jabai mij^gadauj^iiodedain jah
12. 13 mij^libam. jabai ga^olam jah mi^^iudanom. jabai afaikam jah Is afaiki^ ons. jabai ni

14 galaabjam jains triggys yisi^ afaikan sik silban ni mag. j^izei gamaadei yeityodjands
In andyair|ja franjins. yaurdam yeihan du ni yaihtai daog niba nsyalteinai j^aun

15 haosjondam. osdaudei j^uk silban gakosanana usgiban guj^a yanrstyjan unaiyiskana

16 raihtaba raidjandan yaord sonjos. l]f \o dyalona osyeihona laosayaordja biyandei

17 onte filo gaggand do afgodein. jah yaord Ize sye good yoli]^. j^izeei yeson ymai-

percipere. 7. Intellige, quod dico^ dat enim tibi dominus intelligentiam ex omnibus. 8. Recordare Christum lesom
resuscitatum e mortuis e semine Davidis secundum evangelium meum, 9. in quo laboro usque -ad vincuia, uti maleficus;
sed yerbum dei non-est rinctum. 10. Propterque id omne patior de his electis, ut etiam hi salutem assequantur, quae
est in Christo lesu cum gloria aeterna. 11. Fldele hoc Terbum, si commortui-sumus, etiam ciunviyimus; 12. si
patimur, etiam cumregnamus; si non-agnosdmus, etiam is non-agnoscit nos; 13. si non credimus, ille fidelis
manet, renuntiare sibi ipsi non potest. 14. Horum recordare testificans in facie domini; verbis contendere ad
non quidquam prodest nisi (ad) subversionem his audientibus. 15. Stude te ipsum probatum exhibere deo
operatorem inconfusibilem , recte consdtuentem Terbum veritatis. 16. yerum hos ineptos, profanes inanes-sermones
deyita, nam multum eunt ad impietatem, 17. et yerbum eorum uti pus fervet; quorum fuerunt Yme-

tum enim erat vaurstro'ay quod Marc. 12, I. Luc 20, 9.
loh. 15, 1 y€o}^y significat.

2 , 7. gibip] dat, gr. dmr]^ Goth. c. eodd. dtoast legit
— U9 allaim] ex omnibus, gr. omn. (y naaiv.

2, 8. xriatu Tesu] oj gr. omn.

2, 11. jabai] Goth. ^yaQ.

2, 13. afaikan] Goth. c. codd, ^ydg.

2, 14. vaurdam — hatujondam] verbis — audienti-
bus, Gothus sensum magis quam verba textus graeci secu-
tus est, convertit enim quasi legisset: XoyofiaxiTv iyrt^^
elg ov>J^y XQ^^'H^*' '^ f^^ ^^^ ^^^' Ceterum hausjo7idain non
mendose scriptum est pro hattsjandam, uti Cast, opinatur,
nam vid. ad Luc. 5, 15.

2, 15. gakusanana] sic cod. B$ Cast. ^ gakiusanana.

2t 16. dvalona, u8veihona] ineptos, profanes^ gr. omn.
soiummodo /9f /?^Aoi/;. — lausavaurdja] Massmanno 1. 1. p. 126
dubium esse videtur, quia 1,1,6 latesavaurdei legatur,
sed utrumque recte habet; lausaioaurdja hoc loco est a
iausavaurdi, quam formam etiam andavaurdi Luc. 2, 47.
Toh. 19, 9 et gavaurdi Cor. 1, 15, 33 habent; lausavaurdei
autem formatum est uti aglaiHvaurdei Col. 3, 8. dvala-
vaurdei Eph. 5, 4« fUuvaurdei Matth. 6, 7. — unt€ —

afgudein] nam — impietatem. Cast, qui, ut fere solet, hoc
loco inique, ne dicamus maligne de linguae gothicae virta-
tibus loquitur, sensum horum verborum plane non perspexit,
vid. autem quae adnotavimus ad 1, 3, 8. Nam praeposttio
ini a Gotho non omissa, sed per du reddita et ad afgu^
dein posita est, neque si vere abesset, Cast, dicere ds-
bebat, per unte posse reddi, id quod Massm. 1. L p. 134
iam animadvertit ; neque und filu h. L did potest, nan
hoc, nisi cum tnais iunctum, ante comparativum non inveai-
tur, vid. Luc. 18, 39. Cor. 2, 3, 9. PhiL 1, 23.

2, 17. gund vulip] Cast. ^ gun avulip, cod. B gwt.
vulipf litera inter n at v omnino deleta; quum igitor
guntf hand apud Germanos veteres et gund apud Anglo-
saxones pus, saniem significet (Graff IV. 219); deiade
svulan gothicum non sit, vulan autem iam Rom. 12, 11
inveniatur, non dubitamus iectionem nostram pro certa ha-
bere, neque multum afuit,- quin Massmann. qui 1. L p. 201
guns vulip coniedt, et Grimm, qui Gram. L 564 (3. edit)
gundB vulip optavit, rectam Iectionem invenirent — ffesun]
fuerunt, gr. omn. laii; pariter cum duobus subiectis sia-
gularibus verbum plurale ponitur Luc 2, 43 vUsedun
fosef jah aipei, gr. fyvai ^[cooritp xa\ ^ /jiijtrjQ. — ymai-

Digitized by

Google

Ad Timotheum Ih 2, 18—26.

341

18 naius jah filetns. ^ei bi sonja usvissai osmetiiii qij^andaAs nsstass jo vaorj^ana

19 jah galanbein samaize usvaltidediiii. aj^^an tolgus grundayaddjas guj^s standi]^
habands sigljo j^ata. kimj^a franja j^ans j^aiei sind Is jah afstandai af unselein wazuh

20 saei namnjai namo fraujins. aj^j^an In mikilamma garda ni sind ^atainei kasa gal^eina
jah silubreina ak jah triyeina jah digana jah soma du syerain sumu^-j^an du onsye-

21 rain, aj^^an jabai was gahrainjai sik j^izei yairj^i^ kas du syeiij^ai gayeihai^ bruk

22 iraujin da allamma yaorstye godaize gamanyi]^. a^^an juggans lustans ^lioh i^
kdstei garaihtein galanbein firiaj^ya gayairj^i mi^ j^aim bidai anahaitandam franjan us

23 hrainjanuna hairtm. !^ j^os dyalons jah nntalons soknins biyandei yitands j^atei

24 gabairand sakjons. I]^ skalks franjins ni skal sakan ak qairrns yisan yi^ra allans

25 laiseigs us^ulands In qairrein talgands ^ans andstandandans nin wan gibai Im

26 gu]^ Idreiga da afkan|ja sanjos. jah nsskayjaindaa as anhalj^ins yraggon

naent et Filetus, 18. qui circa veritatem socreti venati-sant, dicentes, reaiirrectionem iam factam et fidem quorumdam
•ubverterunt. 19. At finnum fondamentum dei stat, habeas signacoliim hoc: novit dominus hos, qui sunt eius, et:
diacedat ab impietate quiaque, qui nominet nomen domini 30. At in magna domo non sunt solum rasa aurea et argentea,
aed etiam Hgnea et fictilia et quaedam ad honorem, quaedam autem ad contumeliam. 31. At si quis mundat se iiis,
fit vas ad honorem sanctificatnm, utile domino ad omne operum bonorum paratum. 23. At jureniles cupiditates fuge,
verum sequere justitiam, fidem, amorem, pacem cum his prece invocantibus dominum ex puro corde; 23. verum has
ineptaa jet stnltas quaeationea devita, sdens, quod proferunt concertationes. 24. yerum seirus domini non debet
concertare^ sed mansuetua ease adrersua omnea^ docibilis, patiena, 25. in mansuetudine dooens hos adver-
aantes, num forte det iia deua poenitentiam ad cognitionem veritatis, 26. et resipiscant ex diaboli tendicula,

n(Uu8\ rid. ad 1, 15; Cast, edidit ymainaXuSy didt autem
in codice super i non duo tantum, sed tria puncta posita
ease yideri. Sed neque scriptores horum codicum in me-
diis Terbis puncta scribere^ neque Gothi sonum al in his
nominum terminationibus pronuntiando distrahere solent
Fortaase ilia puncta maculae membrana fortuito factae
sunt, cfl Massm. Skeir. p. 17.

2, 18. Bitnja\ cod. B et Caat. ^ sunjui, quod satis
inepte dictum esset, non enim xaxa irjy ikrj&Hnv sed
ntq\ rtiy ciXn&itay aberrayerunt. Orta autem codids lec-
tio e terminatione rerbi sequentis usvissai, Tid. Skeir.
p. 33, 10 mip baitreina pvairheim, pro baitrein, cf. Cor 2,
3, 18 cod B af fraujina ahmina pro ahmin, Skeir. 40, 20
du daupeinaia garehanaia pro garehanai, ubi librarius ter-
minatione praecedente in errorem inductus est. «— galau^
beiu — uavtUtidedun] fidem — subyerterunt, CV) gr. omn.

2, 20. averain — unaverain] Massnu L L p. 132
recte didt^ banc codids ledlonem fidaam et aut averainai
— unaverainaiy aut averein — unaverein legendum eMa^\

\ de accusatiyo post du praepositionem posito, ad exem-
plum CoL 4, 10. 13. h. 1. cogitari non debet.

2, 21. gweihaip] Goth. ^xnL du] pergit cod. A.

2, 22^ friapval cod. A frijapva, — bidai anahaitan-
dam] prece inyocantibus , gr. solummodo fniyM).ov^iv*upy
sic Rom. 10, 13. cf. Thess. 1, 4, 1. — fraujan] ita recte
in cod. A ; in cod. B dubito an legam frauja , quod men-
dum librarii. CAST.

2, 25. andatandandana] resistentes, gr. avjidiaudt'
fjiivovsy Goth. c. codd. ayrtxtifi^yovg legit, yid. 1, 1, 10.
Gal. 5, 17. Thess. 2, 2, 4. — n/tf wan] Castillonaeo
yidetur Luc. 4, 11 wan ni (immo ei wan ni) eadem signi-
ficatione did, qua h. 1. niu wan; nobis non idem yidetur, sed
Go thus sensum, utroque loco diyersum, optime perspexit,
id quod eius translatio utriusque loci diyersa comprobat-

2, 26. uaakapjaindau] sic cod. B; cod. A uaakar-
jaindau, Lectionem codids B cum Castillionaeo praeferl-
mus propterea, quod Gothus etiam Cor. 1, 15, 34 tin'r)-
q'€ty per uaakavjan aik et Thesa. 1, 5, 8 yriqiofKr per

Digitized by

Google

342

Ad Timotheum 11. 3^ 1—9.

9, 1 firam J^ammei gafahanai tinhanda afar Is Tiljin. a^^an Jiata kiumeis ei In spedistaim

2 dagam atgaggand jera sleidja. jah vairj^and mannans sik friondans faihugainud
bihaitjaiis bauhhairtai vajamerjandans fadreinam ungawairbai laanavargos unairknai

3 anhanslagai anmildjai fairinondans ungababandans sik unmanariggvai onseljai

4 fralevjandans untilamalskai ufbaulidai frijondans yiljan seinana mais ^aa guj)
5. 6 babandans hivi gagodeins 1^ mabt Izos inridandans. jab ^ans afvandeL ante us

paim sind ^aiei sliupand In gardins jab frabun^ana tiuband qineina afbla^ana

7 frayaurbtim poei tiubanda du lustam missaleikaim. sinteino laisjandona sik ni

8 aiv wanban In ufkun^ja sunjos qiman mabteiga. a^^an pamma baidau ei jannis
jab mambres and8toI)an moseza sva jab pai andstandand sunjai mannans frayaor-

9 panai abin oskusanai bigalanbein. akei ni j^eiband du filusnai unte unyiti Ize syikun^

a quo capd ducuntur post eias voluntatem. 3, 1. At hoc cognoscas, quod in ultimis diebus accedunt anni difficfles,
2. et fiunt homines se amantes, pecuniae -cupidi, jactatores, superbi, maledid, parentibus non-obedientes^ ingrmti»
iiDpii, 3. non-libantes, non-di'dgentes, caiumniantes, non > continentes se, inmanfueti, bonorum-inimici, 4. prodenteSy
proterviy inflati, amantes Toluntatem suam magis quam deum, 5. habentes spedem pietatis, yerum Tirtutem eios
negantes; etiam hos deyita. 6. Nam ex his sunt, qui irrepunt in domos et captiyas agunt mulierculas oneraias pee-
catis, quae aguntur ad cupiditates yarias, 7. semper docentes se, non tempore ullo in cognitionem yeritatis yenire
potentes. 8. At hoc modo quo Iannis et Mambres restiterunt Mosi, sic etiam hi resistunt yeritati, homines
deperditi mente, reprobati de fide. 9. Sed non proficiunt ad multitudinem, nam insipienda eorum mamfesta

usikavai sijaima conyerdt; lectionem codicis A, quae
Massmanno I. I. p. 138 203 yalde arridet et quam (allato
yeterosazon. acerian) ordinare, omare explicat, ferremus,
ii h. L mentio ordinationis yel ornatus cuiusdam (ex
diaboli tendiculis) sensui apta esset. Passivi autem pro
actiyo cum sik positi simile exemplum inyenies Cor. 1, l5,
33 ni afainjaindau (irret euch nicht!). — fram pammei
gafahanai tiuhanda] a quo capd ducuntur, gr. omn.
i^MyQrifji ivoi V7I* ttvjQVy Goth. c. Vulg. 5 ceterum cod. A
pro tiuhanda praebet habanda (tenentur). — afar\ post,
gr. omn. tU.

3,1. jera"] anni^ gr. omn. xwqoI,

3, 2. jah'\ et, gr. y«p. — friondans] cod. A fri-
Jandans et in marg. seinaigaimai ^ perperam pro seina-
gaimai , sic idem cod. Tit. 1 . 10 lausaivaurdai pro latH
$avaurdai; hoc mendum e terminadone sequendum ortum
est; aut quum librarius eiusdem codicis Tim. 1, 1, 4 andU"
laueaize pro ant&lau8ai%e male scripserit, fere adducimur,
Qt suspicemur, hunc bominem yerba nonnumquam scripsisse,
ud OS yulgi ea indisdncte pronuntiaret. Ceterum edam diy.
ieina gaimai icribendum est, nam cum pronominibot yerba

componi non solent. — hauhhairtaQ cod. B ^ hauhairtai. —
unairkna{] cod. A unairknans,

3, 3. unhunslagai, unmildjaf] non-libantes, non-
diligentes, CV) gr. — untnanariggvaf] cod A :^ unnuuuH
rigvai. —

3 » 4. frijondans viljan seinana] amantes yoluntatem
suam, gr. omn. qiktiSo^'ot^ quod est volupCatem amantes;
Castillionaeo probabile yidetur, Gothum ladnas yerdones
sequentem in iis pro voluptatem legisse voluntatem; cf. ad
Eph. 2, 3. — pau] Cast. ^ pan.

3, 5. Jah pans] cod. A jap ^ pans,

3, 6. paiei] sic recte cod. A; cod. B et Cast. ^ poei,
quae. — du lustum] ad cupiditates, gr. omn. im^fitaii,
casu instrumentali ; ceterum pro lustum cod. A :^ lusluS'
turn, cf. ad loh. 9, 41.

3, 7. n{] non, cod. A c. gr. omn. Jan^niy »ai ^17.

3, 8. patnma -^ ei] yid. ad Luc 1, 20 et ad CoL
1, 9. cf. Rom. 9, 20 et ad Luc. 10, 5. — jannis] cod. A
jannes, — mambres] gr. ^lafipQrjs,

3, 9. svikunp] cod. A marg. gatarkipj famoia. —

Digitized by

Google

Ad Timoikenm II. 3, 10—4^ 1.

343

4,

10 rair^i^ allaim srasre jah jainaize ras. I^ ]^u galaista Is laiseinai meinai nsineta

11 mana sidaa galaabeinai usbeisnai fria^rai j^ulainai. rrakjom Tunniiii wileika

mis yaar^an In antiaukiai In eikaanion in Ijstrps wileikos rrakos nsj^ulida jah i/^fl.'^yM,

12 us allaim mik galausida frauja. jah j^an allai I)aiei vileina gagudaba liban in

13 xristaa lesu yrakos vinnand. ¥^ ubilai mannans jah liutai j^eihand du rairsizin

14 airzjai jah airzjandans. ip ^a framyair^is risais in j^aimei galaisides pak jah

15 gatrauaida sind pus ritands at wamma ganamt jah j^atei ns barniskja reihos
bokos kunpes j^os mahteigons puk usfratvjan du ganistai pairh galaubein po !n

16 xristaa lesti. all boko gadiskaizos ahmateinais jah j^aurftos da laiseinai da

17 gasahtai da garaihteinai da talzeinai in garaihtein. ei astauhans sijai manna
1 gaps da allamma yaarstve godaize gamanvips. yeitrodja in andvairpja gaps

jah fraajins xristaas lesais saei ^kal stojan qivans jah daupans hi qam Is

fit omniboB sicuti etiam illorum fuit. 10. Veram tu sectator es doctrinae meaei Yitae-rationi, propoaito, mori, lidei, longani-
mitatiy amori, patientiae^ 11. peraectitioDibuS; passionibus, qualia mihi fiacta-BUiit in Antioda, in Iconlo, in Lystria, qualea
penecutiones pasaua-siim et ex omnibus me liberayit dominua. 12. Et autem omnea, qui yolunt pie Tiyere in Christo leau,
peraecutionea patiuntur. 13. Verum mali homines et simulatorea profidunt ad pdua, errantes et errare-£eidentea; 14. verum tu
poiTO maneaa, in quibus docuisti te et (quae) credita sunt tibi, sdens a quo accepisti, 15. et quod a puerida sacros libroa nosti
hot yalentes te inatruere ad salutem per fidem banc in Christo lesu. 16. Omne libronun divinae spirationia ot^ndlea ad doc-
trinam, ad vituperationem, ad instructionem, ad institutionem in iusdUa, 17. ut perfectus sit homo dei ad omne operum bo-
norum paratus, 4, 1. Testificor in fade dei et domini Christi lesu, qui debet judicare viTos et mortuos in adventu eiua,

Jah] etiam ^ ^cod. B, in cod. A aupra lineam scriptum
est.

3, 10. galaista Xs\ Cast, et Massm. 1. 1. p. 138 ^a-
laistais, quod ab utroque Ubrario male pro galaistjais scrip-
torn ease illi opinantur; aed quid quaesumus coniunctivus
hoc loco et hac verborum structura slgnificat, quum textua
graecus perfectum habeat? Lectioni nostrae fides datur
e Gal. 6, 16 sva managai we pi%ai garaideinai galaistans
Hndf Zaoi tf xayoyt Yoi;r^ atoixn^ovai. Marc. 1, 36
jah galaiatans vaurpun ttnma, xal xanditit^av avror. Ce-
temm cod. A marg. :^ galaisides pro galaistides (secutus
es). — laiseinai meinaQ doctrinae meae, <%;> gr. omn. —
iidau] mori, *gr. omn. — friapva{\ cod. A frijapvai,

3, 11. lystros'] quum haec forma datiyi non gothica
Bit, interpres graeca forma usus esse Tidetur, quod eum
aaepius fedsse inter omnes constat , sic Tairusaultpnon,
gaxaufylakio , poman aL; o autem posuit pro graeco o/,
quia haec yocalis linguam gothicam plane defidt; Bogota
igitur in Calend. Goth, per bairauja redditiir. — vrakos]
cod. A vraHjoSf ct ad Gal. 6, 12. — uspulida] sic uterque
cod. ^ pro uspulaida,

I.

3, 13. du vairsizin] cod. A m&rg. du ubelamma (sic
pro uhilamma, vid. ad Luc. 8, IT), ad malum. — air^ai
jah ainjandans'] errantes et errare fadentes, cs^gr. omn. 5
Goth, cum Vulg.

3, 14. framvairpis] porro (non consians, uti Cast,
interpretatnr), *gr. omn. — jah^ sic rod. B5 in cod. A
utrum jan an Jau scriptum sit, Cast, discemere non potuit.

3, 15. usfratvjani sic oodd. pro usfrapjan aut «*-
frapvjan, uti Castillionaeo yidetur.

3, 16. garaihteinai — garaihtein'] Caat yult notari,
garaihteins hoc yersu et graeco inayogd^atf et dtxaio^
cvyvi respondere; sed errat ille quidem, nam garaihteinai
aensu transitiyo a garaihteins, garaihtein autem aensu in*
transitiyo a garaihtei est.

3, 17. manna gups] homo dd, cs) gr. omn.; Goth,
cum Vulg.

4, 1. fraujins] domini. ®gr. — xristaus tesuis] c\)
gr. — 60 in, gr. xaC, — qum] Masamanno 1. L p. 204
datiyus, elisione ortus, esse yidetur, cuius mirae coniectorae
nulla est necessitas, nam hi etiam aliis lods dc com acco-
aatiyo ponitur. — Xs] pr., Goth. ^ xaC.

44

Digitized by

Google

344

Ad Timotkeum IL 4, 2—14.

9.

2 ^ittdinasfiu Is. merei yaard stand uhteigo unuhteigo gasak ga^laih gawotei in

3 allai usbeisnai jah laiseinaL vair^i]^ mel ^an haila laisein ni us^uland ak da

4 seinaim lustam dragand sis laisaijans so^jondans hauseiii. aj^^an af snnjai

5 haasein afyan^and !^ da spillam gavandjand sik. !^ ]^u anda^ahts sijais !d

6 allaim arbaidei vaorsty yaoricei aivaggelistins andbahti j^ein usfolleL aj^j^an

7 Jk ju honsljada jah mel meinaizos disyissais atlst haifst ]^o godon haifetida ran

8 ostaoh galaubein gafastaida. ^a^ro ^an galagi^s 1st mis yaips garaihtduis j^ei
asgibi^ mis frauja in jainamma daga sa raihta staaa. aj^^an ni ^atainei mis ak

10 jah allaim ^aiei frijond qom Is. sniamei qiman at mis sprauto. ante demas
mis bilai]^ frijonds ]^o nu aid jah galai^ du ^aissalauneikai krispas da galatiai

11 teitus du dalmatiaL lakas 1st mi^ mis ains marku andnimands brigg mi|i j^us

12 silbin ante 1st mis braks da andbah^a. appan tykeiku Insandida In aifaison.

13 hakal panel bilaip In traaadai at karpaa qimands atbair jah bokos pishan maim-

14 branans. alaiksandras aizasmipa managa mis unpiapa ustaiknida. usgildip Imma

regno eios; 2. prae^ca Terbom, insta opportune, importune , vitupera, adhortare, increpa in omni patientia et
doetrina. 3. Fit tempus, quum sanam doctrinam non patiuntur, sed ad suas cupiditates acerrant sibi doctores titil-
lantes auditum, 4. at a Teritate auditum ayertunt, rerum ad febuka conyertunt se. 5. yerum tu sobrioa aU in
omnibua, labora, opus operare eyangeliatae , miniaterium tuum exple. 6. At ego nunc sactificor et tempua mei ^a-
oeasus adeat. 7. Pugnam banc bonam pugnayi, cursum finM, fidem senrayi; 8. inde autem impoaita eat mibi corona
juatitiae, quam dat mihi domtnus in illo die, bic iustua index; at non solum mibi, sed etiam omnibus, qui amant ad-
yentum eius. 9. Festina yenire ad me celeriter; 10. nam Demas me deseruit amans banc nunc yitam et profectus-est
ad Tbessalonicem, Crispus ad Galatiam, Titus ad Dalmatiam; 11. Lucas est cum me unus; Marcum ezdpieni due com
te ipso, nam est mibi utilis ad ministerium. 12. At Ty cecum misi in Efesum. 13. Penulam, quam reliqui in Troade apod
Carpum, yeniens adfer et iibros, maxime membi^anas. 14. Alexander ferrarius-faber multis me mails affsctt; remuierat ei

4, 3. $tand\ cod. A XnHand. — uktei(i6\ sic rectius
cod. A, cod. B ohteigoy cf. ad Luc. 4, 13. — gaplaih
pmtoUf] adbortare, increpa, cx^ gr.

4 , 3. vairpip] Gotb. ^ yag, — drugand Bis] aceryant
sibi, CVD gr.; eeterum cod. A gadrapand, coaceryant. —
BUpiondans] cod A supjandanB, cf. ad 2, 14. Ceterum
Gotb. b. 1. sensum magis quam yerba sequitar; aupjon^
dMHi enfan est accusatiyus ad laisajyam relerendus et inter-
pretandum est: quaerunt magistros, qui aures suas de-
leetent.

4, 4. init. Gotb. •xa/.

4, 6. diwiBfais] discessns, cod. Amarg. gamalteintUe,
diaaohitionis.

4, 8. papro pan] inde autem, cod. A paprok, inde.

— vaips garaihteins] corona iustitiae, c\5 gr. emn. —
raihta] cod. A garaihta, quod multo frequentiua est, c£
tamen ad Rom. 9, 33.

4, 10. Jah] cod. A jag-. — kriapus] sic cod, B cum
Syr.; cod. A kreakus, cum gr. — teitus du dahnatiaf]
Titus ad Dalmatiam, ^cod. B.

4, 11. mip mis ains] cum me unus, c\D gr. — and*
bahtja] desinit cod B.

4, 13. bakul] sic in cod. A, quod Maasm. L 1. p*
127 sq. coniectura inyeuit; Cast. ^ kakga.

4, 14. alaiksandrus] cod. A ^ alaiiUksandrus , de
qna falsa syllabarum repetidone yid. ad Tob. 9, 41. —
usgildip] retribuit (aTto^ivaet), gr. anoSi{ft.

Digitized by

Google

Ad Timotheum IL 4^ 15. 16. 345

15 firanja bi yaurstyam Is. {^ammei jah ^a yitai fila auk andsto^ unsaraim yanr-

16 dam. In frcmiistoii meinai sunjoiiai ni manna mis mij^yas ak allai mis bili^nn.
ni rahnjai ...

dominus secandom opera eina; 15. quern etiam tu care, moltum enim restitit nostria rerbis. 16. In prima mea
defensione non homo mibl adfuit, sed omnea me deseraemnt; ne lfflpute[tiir]

4, 16. mijwasl cod. A 4= mipvasa. — n(] Goth, av^ quamqoam in noUo eorum libromm, quoa habemtu, fie
lots aut omisit, aut post Xoyiad^eCij in codice suo inyenit, legitur.

44*

Digitized by VjOOQ IC

Du Teitau anaatodeip.

1, I Jravlas skalks gu^s ij) .apaastaulus lesuis xristaus bi galaabeinai gavalidaize

2 gu^s jab uf kun^ja ^sanjos sei bi gagudein 1st. du venai libainais aiveinons

3 {K>ei gahaihait nnliugands gap fanr mela aiveina. ip atbairhtida mela svesamma
vaurd sein in mereinai sei gatrauaida 1st mis bi anabasnai nasjandis unsaris

4 gnps. teitau ralisin barna bi gamainjai galaabeinai ansts jah gavairpi firam

5 gapa attin jah xristan Sesa nasjand unsaramma. in pizozei raihtais bilaip pus
in kretai in pize ei vanata atgaraih^ais jah gasatjais and baurgs praizbytairein

6 srasre ik pas garaidida. jabai was ist angafairinonds ainaizos qenais aba barna

7 habands galaabeina ni in asqissai usstiareins aippaa angawairba. skalap-pan

* Ad Titum incipit ^

1, 1. Paylus serrus dei, yerum apostolus lesu CbriBta, secundum fidem electorum dei et cognitionem
reritatis, quae secundum pietatem est, 2. ad spem yitae aeternae, quam promisit non-mentiena dens ante
tempora aeterna^ 3. verum manifestavit tempore proprio yerbum suum in praedicatione , quae credita est
mihi secundum praeceptum seryatoiis nostri dei, 4. Tito, dilecto filio, secundum communem fidem, gratia et
pax a deo patre et Christo lesu seryatore nostro, 5. Propter quam rem reliqui te in Creta, propter haec ut
defectum corrigas et constituas per urbes presbyterium sicuti ego tibi ordinayi. 6. Si quia est integer, unios
feminae marttus, fiiios habens fideles, non in difCamatione luxuriae aut non - obedientes. 7. Debetque eoia

Adnotatio.

Fragmenta huius epistolae usque ad 1, 10 in cod. B,
1, 9 — 2, 1 in cod. A ieguntur et jam edita sunt in Spe-
dm. UUilae partium ineditarum, Mediol. 1819 p. IS sq.

Inscript anastodeil)] de hoc yerbo nihil nisi litera
prima in codice superest. CAJST. c£ Prolegg. p. XXIII.

1 , 3. atbairhiidd] sic cod. B ; Spedm. :^ aibairhida,
— mela svesamma] tempore proprio, gr. omn. xuiqoU fSiotg,

I, 4. valisini] sic cod. B$ Specim. :^ validin, hoc
enim est optato (yid. Cor. 2, 5, 8. Phil. 1, 22.), yi'ij-
aiot autem conyerUUsr per valis, yid PhiL 4, 3. Urn, I,

1, 2. cf. 2, 2, 1. Col. 3, 12. — siataubeinaq nc cod. B;
Specim :^ ^alauhtinais^ — jah] pr., gr, tUog, — xrisiau
Xesu] gr. ytvQhv ^TqaoZ Xqtatov,

1, 5. pizozei vaihlais] quam rem, gr. omn« tovrov.

— Tn ftixe eQ propter haec ut, gr. omn. tya; oetenna
Cast. :^ ict. piteei; sic etiam Neh. 5, 18 Tit pize ei ni di?.
scribendum est — vanata] sic cod. B^ Spedm. ^ van[an]'

— and] sic cod. B; Spedm. 4= flwa. — praitbytairein]
presbyterium, gr. omn. TtQiafiur^govg, Goth, c Latin. -*

1> 6. ungafairinonds] yid. ad Tim. 1, 3, 3.

Digitized by

Google

Ad Titum 1, 8—16.

347

aipiskaupiiB ungafairinoj^s viaan sre gu^s fanragaggja ni hauhhairts ni bihaitja

8 ni j^yairhs ni yeinnas ni slahals ni aglaitgastalds. ak gastigods blei^s anda^ahts

9 garaihts yeihs gaj^aurbs. andanemeigs bi laiseinai yaurdis triggyis ei mahteigs

10 sijai jab gaj^laihan In laiseinai bailai jaj^-pans andstandandans gasakan. sind auk

11 managai nngawairbai lausayaiirdai lutondans pishun pai us bimaita. p'anzei skal
gasakan j^aiei gardins allans usyaltjand laisjandans patei ni skuld 1st !n faiha-

12 gaimeins. qa]^ auk sums !ze syes ize praufetus kretes sinteino liugnjiuis obila

13 biarja yambos latos. so Sst yeityodei sunjeina iq pizozei fairinos gasak ins

14 wassaba ei bailai sijaina 'in galaubeinai. ni atsaiwandans judaiyiskaize spilli

15 jah anabasne manne afyandjandane sis sunja. appan all brain brainjaim tp
bisaulidaim jab ungalaubjandam ni yaibt brain ak bisaulida sind Ize jab

16 aha jab mipyissei. gap andbaitand kunnan ip yaurstyam inyidand andasetjai

episcopufl irreprehensuB esse, uU dei dispensator, non superbus, non iactator, non iracundus, non vinolentus, non
percussor, non turpis-lucri-studiosus; 8. sed hospitalis, benignus, sobrius, iustus, sanctus, modeatus, 9. curans
secundum doctrinam Terbum fidele, ut potens sit et consolaii in doctrina sana et hos reluctantes arguere. 10. Sunt
enim multi non-obedientes, yaniloqui, seducentes, maxiine hi ex circumdsione, 11. quos debet arguere; qui domos
totas subyertunt, docentes quod non debitum est propter lucri-turpis-cupiditatem. 12. Dixit enim quidam eorum,
propriuB eonun propheta: Cretes semper mendaces, malae bestiae, ventres pigrL 13. Hoc est testimonium yerum,
propter quam causam argue eos severe, ut sani sint in fide, 14. non spectantes iudaicas fabulas et praecepta hominum
avertentium sibi veritatem. 15. At omne purum puris, verum maculatis et infidelibus non quidquam purum s^d
maculata sunt eorum et mens et consdentia. 16, Deum confitentur nosse, verum operibus negant, abominabiles

1, 7. 91/ bihaWa] non iactator, ®gr. omn.; ceterum
Specim. :^ ni hihatgja} neque significat bihaitja iurgiosus,
uti Cast. Specim. p. 30 convertit, neque iracundus (o^
ylXo^)% utl Massm. Skeir. Gloss, p. 137 interpretatur, sed
itXtt^ta^^ iactator, vid. Tim. 2, 3, 2. e quo loco gemello
illnd ni bihaitja hue ductum ^ti^ videtur.

1, 8. gapaurbs] sic cod. B; Cast, ^gataurba, Specim.
4: gapait{d\9.

I, 9. vaurdis] indpit cod. A. — vaurdis triggvis]
verbum fidele, (V) gr. omn.; ceterum pro triggvis, recta
lectione codids B, cod. A :^ triggva, Spedm. ^ iraiggvs.

I y 10. managai] Goth, c codd. ^ xaL — lausavaur^
da(] cod. A :^ lausaivaurdai, vid. ad 1^.2, 3, 2; ceterum
Goth. ^ xaf, — pishun] desin. cod. B.

1, 11. gardiM allans] domos totas, cx^ gr. omn.

1, 12. auk] enim, ^gr.; Goth, aut cum cod. d ap.
Mi. yttQy 9XLt cum cod. F et G d^ ^^^ ^ <ztf^ pro graeco

Si legitur Rom. 8, 10. Cor. 1, 10, 20. 15, 50; cf. auk
jah pro 61 xttC Cor. 1, 1, 16. 2, 13, 9. -- kretes] sic
cod. pro kreteiSy cf. ad Luc. 10, 5 et Thessal. 2, 3, 17.
~^ biarJa] sic cod. A; Specim. ^ unbiarja, cf. Grim.
Gb. I, 39 (3. edit.) Ceterum quum haec verba versum heroi-
cum, quern Paulus apostolus ab Epimenide vate desumpserit
(vid. Blomf. ad Callim. lov. 8), efficere inter omnes con-
stet, Massm. 1. 1. p. 224 etiam verba gothica in eiusmodi
versum compescere studuit; fecit autem hunc:
kretos (sic !) | aintei - 1 no [ga] - 1 liugnjans \ ubila \ biar- 1 ja,
Medius fidius nae, versus beliissimus!

1, 13. l8l] gr. omn. ante sunjeinii. — wasBaba] sic
nunc Cast, edidit, quum Specim. ^ prussaba edidisset,
duae enim literae priores in cod. exesae sunt; wassaba
adverbium firmatur ex substantive wassei, anotojuia^ Rom.
11, 22. prussaba autem nihil habet, quo probetur.

1, 14. spilK] sic cod. A pro spille^ vid. Rom. 7, 5.
Grimm I, 36.**). — afijandjandane sis sunja] sis non

Digitized by

Google

348 Ad Titum 2, 1.

2, 1 Yisandans jah migalaiibjandans jah du allamma vaunrtye godaise uskmanaL I^
^a rodei ^atei gadof £st j^izai hailon laiseinai

eziiteiites et non-credentes et ad omne operam bonorum reprobati. 3, I. Verum tu loqnere, quod decens eat hak
taiiM dootrinae -~ —

abundat, uti Caat existunat, sed addito 9is Gothum Terba 1 , 16. u$!attana(] cod. A marg. ungakwanai, quod

media reddere, etiam Maasm. 1. 1. p. 125 recte monet. etiam graeco &J6xifiOs reapondet, vid. Cor. 2« 13, 5 sqq.

Digitized by

Google

Du Filemauna.

11. 12 — i^ na ^ns jah mis bruks. ^anah Insandida. !^ ^u !na ^at-Ist memos brosts

13 andnim. ^anei ik vilda at mis gahaban ei faur ^uk mis andbahtidedi In band-

14 jom aiyaggeljons. l^ i'nu ^ein ragin ni vaiht vilda tanjan ei ni srasTe bi

15 naaj^ai ^ia^ j^in sijai ak us lostom. aufto auk duj^e afgaf sik da weilai ei

16 aiveinan^ Ina andnimais. ja ni svasre skalk ak ufar skalk broj^ar liobana

17 ussindo mis !^ wan filu mais j^us jah in leika jah in fraujin. jabai mi mik

18 habais dn gamana andnim j^ana sre mik. i^ jabai wa gaskop j^ns ai^j^an skola

19 1st j^ata mis rahnei. !k pavlus gamelida meinai handau !k asgiba ei ni qi^au

20 pus l^atei ja^-j^uk silban mis skala Is. jai bro^ar Ik peina niutau In fraajin

Ad Filemonem.

11. — • Terom nunc tibi et mihi utilis. 12. Huncce misi; Terum tu eum, id eat mea viscera, exdpe; 13« quern
ego Tolui apud me retinere, ut pro te mihi ministraret in yinculis evangelii. 14. Yerum sine tuo consiiio non quid-
quam volui facere, ut non sicuti secundum necessitatem bonum tuum sit, sed ex animi-promtitudinibus. 15. Forsitan
enim ideo detulit se ad tempus, ut aeternum eum exdpias, 16. iam non sicuti sermm, sed supra servum, fratrem
dilectum, maxime mihi, verum quam multo magis tibi et in came et in domino? 17. Si igitur me habes ad sodnm,
exdpe hunc uti me. 18. Yerum si quid nocuit tibi aut debitor est, hoc mihi imputa. 19. Ego Paylus scripsi mea
manu^ ego reddo, ut non dicam tibi, quod et tui ipsius mihi debitor es. 20. Profecto, firater, ego te firuar in doniiio;

Adnotatio.

Quae de hac epistola supersunt, in solo cod. A
eondnentur.

11. panuh] Cast, existimat, Gothum pro Zy legisse
ovy; sed huius coniecturae nulla est necessitas, panuh
pro panei dictum est, uti saepius, vid. ad loh. 18, 26.
ubi adde Luc. 16, 20. 17, 12. — fnsandida] misi, gr.
ayinifitf/a,

12. meinoB bruais] mea Tiscera, cod. A marg. meina
h[air]pra, quod idem significat; literas air, cum membranae
parte abscissas, Cast, probe restituit, yid Cor. 2, 6, 12.

14. piup pein Bija{\ cod. A et Cast. ^ piupeinSBijai^

modo omissa litera p propter sequentem eandem (vid. ad
Marc. 10, 44), modo folso duplicata litera b. — ub luBtvm}
cod. A marg. gahaurjaha (libenter), quod saepius pro
nSitog positum est, yid. Marc. 6, 20. 12, 37. 14, 65. Cor. 2,
12, 9. 15.

19. puk Bilban mia Bkula Tb] notandum est, ad Bkula
fB, pariter atque nos hodieque loquimur, accusativum
ease positum, quasi illud esset verbum trandtiyum^ Rom.
autem 13, 8. ni ainummehun vaihtaiB BkulanB Bijaip,
res debita genitive ponitur. De accusativis^ similiter ita
positis, cf. Grimm Gr. lY, 755 sqq.

Digitized by

Google

350

Ad Filemonem 21—23.

21 anafirafstei meinos brnsts In xristau. gatrauandg ufhaoseinai j^einai gamelida

22 j^us Titands ^atei jah ufar {latei qi{»a taujis. bijandzn^-^an manvei. mis

23 salij^vos Tenja auk ei j^airh bidos Izraros fragibaidau Izris. golei]^ j^uk aipafras
sa mi{»frahiiii^ana mis m xristau lesu

refice mea viscera in Christo. 21. Confidens obsequio tuo scripsi tibi, sciens, quod edam supra quod dico hdB,
^2. Simulque Tero para mibi hospitium; spero enim, ut per preces vestras doner vobis. 23. Salutat te Epafras, hie
concaptiviis mihi in Christo lesu — —

22. bijandzup-] unde hoc Tcrbum ductum sit et quid
▼ere significet, adhuc dubium est. Cast. Spec. p. 31 com-
parat anglosax. higeondan, angl beyond et convertit per
praeierea; Grimm Gr. UI, 127*) a verbo bijan (i. e.
praeterire, transire, progredi) ducit, et genitivum parti-
dpi! anomalum eane et pro adverbio positum pariter, ultC"
riu9, praeterea significare, existimat. Si bijands vere
est participium, quod non dubitamus, etiamnominativus esse
potest, (Grimm autem genitiTum aut pluralis accusativum t^e

putat), ad subiectum enuntiati referendus, hoc sensu:
pergens, adden$ para mild hospitium; sic pro adverbiis grae-
CIS Gothus participia ponit: Cor. 1, 16, 10 ei tehnaupaius
una g and 8 8ijai at Ttvia, gr. &(p6fitos y^yviToi, Thess. 1,
2^ 13 veis aviliudom gupa unsveibandans (sic pro
edito unaveibandane in cod. legitur) gr. aJialeinrtog, sic
5, 17. Aliis autem locis oe^a, quod gr. lu L habent, go-
thice est samana Ps. 53, 3. Col. 4, 3. Thess. 1, 5, 10.
aut 9uns Thess. 1, 4, 17.

Digitized by

Google

FRAGMENTA

VETBRIS TESTAMBNTI.

1. 45

Digitized by VjOOQIC

Digitized by

Google

I. Psalmoram fragmentaiti.

53, 2. 3 ••• saei frapjai ai^j^a so^ ga^. allai usyandidedim, samana anbnikjai
Taur^im.

53, 2. . . qui intelligat aut requirat deom. 3. Omnes decUnavenuit, simul inntiles focti-sunt.

Adnotatio.

Psalm, 8i Gothi reHqaos Tetoris testamenti libros
in •^rmonem suiun oonyersos habebant, (rid. Prolegg.
p. X sq.) etiam librom Psahnomm {hoko9 psaiino Luc. 20,
42. cf. Bpb. 4, 8 cod. A marg.) translatnm iis fuiste,
oertum putaii poise existimamua , maxime qimiii Sunja et
Frithila, sacerdotes gothid, iis operam stiam impendisse
fBrantor (Massm. Skeir. p. 88 *;. HHiis qoidem psalmomm
transladonis niinc nulla habemus fragmenta; nam illonun
loconuB, qui inde in noTO testamento allegantnr, interpre-
tatio dncta est non e psalmormn libro ipso, sed e graeco
nori testamenti textn, rid. E]^. 4,8. uM Gothus con
Apostolo didt: usateiganis Tn hauhtpa UBhanp hunp jah
atuhgaf gihoa mannam, quiun Psalm. 68, 19 avaflas iig
Ziffos ^;|r^iieil«ir£t;flra; n^fud^HfCar* HXafies dofjuna iy
ity^Qti 711(9 dicator. Sic lok. 13, 18 aaei matida mip mia
hlMih Mshof ana mik fairxna aeina, qM Ulfilas recedens
et ab bebr. et a Septnag. (Ps. 41 , 10) e textu graeco

ETangelistae bausit. Luc. 30, 42 gap frauja du fravfin
meinamma : Ht af taihevon meinai, unte tk galagja fiiands
PeinaM fotubaurd foHve p€inai%e. ubi ErangeHsta cum
Septuaginta (Ps. 110, 1) omnibus verbis concinit. Nam
cerium est, interpretationem vetmi testamenti a Gothis
Hon e codice bebraico factam esse, sed ex ilia translatione
graeca, maxime ex eo illius textu, quem Complutensis edido
continet, aut ex Yulgata, yersione latina, quae cum textu
Complutensi ex eodeQi fontefluxit; vid. Prolegg. p. XXIIT.
In buius sententiae fidem afferri potest etiam nostrum
fragmentom Psalmi 53, 2. 3., quod edidimus e Skeir, p. 37.
id enim a verbis kebndcis discrepans cum LXX concinit
Ad singula verba buius firagmenti nibil eat notandum, nisi
Massmannum p. 37. versionem graecam pressius sequentem
pro intelligat — requirat — minus accurate est (immo sit)
intelligens — requirens convertisse.

45*

Digitized by

Google

354

Esdrae 3, 8—18

D. Fragmentam llbri Ksdrae.

2,8.9.10 hnnda 'm-e* smijiis zaxxaiaos *w*j* suniye banaols •x*m'b*

11.12.13 suniye babavis *x-k*g* sunive asgadis ^ogimdi *w*u*q* sanive adauneika-

14. 15.16 mis -x*j*q- snniTe baggeisSs tva ^osiindja *j'q* suniye addin *y*n*d- sun-

17. 18 jus ateiris sunaus aizaikeiins niuntehund jah *h* suniye bassaus 't-l'g* suniye

2, 8 (non)genti XLy ; 9. filii Zachchaei DCCLX; 10. fiUorom BanaTi DCXLH. 11. filiomm BabayiB DCXXHT;

13. fiUoram Asgadia mille DCCLXXyj; 13. filiomm AdonicamiB DCLXyi^ 14. filioram Baggesis duo millia LXyis
15. filioram AddiniB CDLiy; 16. filii Atiris, filii Ezedae nonaginta etVIII; 17. filioram Bassi CCCXXXUI; 18. filioram

Adnotatio.

Eadr. % 8 — 27 Tersos adhuc ineditos CaBtiliionaeaa
nobis edendofl liberalisaime tradidit, de codicb autem con-
ditione haec icribit: ^iram ia hac pagella numeri a
texta graeco saepioa discrepant, qanm pagella iam edita
passim concordent. Nonnanquam qudem fieri potuit, ut
male legerim, sed hoc plus quam semel et iteram mihi
acddisse vix crediderim, nam summam in lecdone coram
adhibui. Idem dicendum est de nominum scriptura et quod
Gothus pro graeco vlai (aunjus) etiam genitiTum Bunit>e
Tid. ad vs. 10) et vairos ponit, quae certo sunt certiora.
Nolo tamen dissimulare, pagellam omnem ita esse rescriptam
(ci Prolegg. p. XXXIV), at lineae recentioris scripturae lineis
yeteribus impositae siot, neque illarum ulla pars perspicue
appareaf Versus 28 — 42 iam editi sunt in Spedm. p. 2.

2, 9. zaxxaiawi] Sept Zaxxov^ yulg. Zachai, Goth,
quasi legisset in codice suo Zaxxaiov^ hoc enim respondet
formae editae, yid. L. 19, 2. 5. Fortasse secundum
Compl. Zaxxafa scribendum est %axxaitns, ct ad vs. 16.

2, 10. aunive] filiorum, sic nunc et in sequentibus
saepius Gothus pro nominadyo utitur genitiyo, de quo
usu post numeralia yid. Grimm. IV, 741 sq. — banauts]
Castiilionaeo in cod. haggauU scriptum tBii^ yidebatur; lec-
tionem editam postulat Sept. Buvovl, cf. hebr. et Vulg.
Bani, Si Gothus Compl. secutus est, pro banauV$ scrip-
sit han(Utn8j ilia enim habet Bayia,

2, 11. babavis] cod. 4= babaaviSy litera a falso da-
plicata, cf. Tim. 2, 4, 14^ sic etiam ys. 25 kareiapiareim
legendum est pro lectione cod. kareiapiaarehn.

2, 12. pu9und{] Cast, legit pusund, sed rectam lec-
tionem in cod. existere speramos, literula enim i legentis

adem oculorum fiidle effugere potest. ~ «*V*] LXXVI,
gr. et Vulg. iXxoat dvo (•&•&•)•

2, 13. adauneikamis] quia Sept habent Iddmrixofi^
ezspectabas adoneikamUf sed yid. ad Tim. 2, 1, 5.

2, 14. baggehis] sic legit Cast, sed sine dabio fid-
sum; Sept. Bixyov4t Vulg. et hebr. Begvai, fi>rtasse h. 1.
scriptum est 1. baggauXa. — V'f*] LXVI, 8^ et
Vulg. LVI {'n-r)'

2, 15. pu8undSa\ notandum est, pusundiy quod alits
lods genere est feminino, h. L neatrorum flexionem se-
qui ; pariter Islandis pusundy autea uti femimnum inflexom,
postea neutrum factum est, yid. Gr. I, 764. — addiii\
mirum est, quod forma sine terminatione posita est, exspec-
tabas addinU; attamen infra ys. 21 etiam baiplaem pro
baiplaemis,

2, 16. sunjus] sic legendum est, cod. :^ aunauSy quod
mendum, si yere ita scriptum est, ex eodem yerbo sequent!
ortum est. — aunaus aizaikeiins] filii Ezedae, hebraicum
■rs;pTn''^> quod Sept ad yerbum per r^ *JS(sxi<^ et Volg.
per: qui ex Bhechia erant, dederunt, Gothus scriptoris
cogitationem optime assecutus et yoluntatem interpretatos
probe conyertit Ceterum pro aizaikeiina Cast ^ ai*aikeiiaia;
nomina propria in — a desinentia, gothice flectuntur, uta
emendayimus, yid. 35 aainnaVna* 40 odueftna. Neh. 6, 18
aaikaineitns y aieirina, barakefSna, al propterea etiam mu-
tandum erat ys. 18 toriaia in XorinBy et 36 aiddunia in aid"
duYna, — niuntehund] sic legendum est, cod. 4= niunhund^
caye autem legendum esse existimes niunhunday nam non
nongenti erant iili, sed nonaginta.

2, 17. *l'g'] XXXm, gr. et Ut XXIH {'k-g^).

Digitized by

Google

Esdrae 2, 19—37.

855

19.20.21 lorinB *r*i*b* saniye asgaumis *8*k*g* simire gabairis *Y*e' suniye heiJH
22. 23. 24 laem -r-k-g' saniye ]iaitofa|ieis -r-iii'q* snniye aiiafK)^i8 T-k-h* suniye
25. 26 asmoj^is -r-n-h* ymros kareia^iareim jah ka&iri jah bero^ *w*m*g* yairos
27.28 rama jahgabaa'X'i'b* yairos makmas*r*k*b* yairos bai|iilis jah aai •s*k*g*
29.30. 31 yairos nabayis *n*b* snnjas makeibis 'r*n-q- sunjus aillamis an^aris pa-
32. 33 8iuidi*8'n*d* sunjns eiramis -t'k* sunjus lyddomaeis jah anos -wk'e- sunjus
34. 35 eiaireikons -t-m-e* sunjus sainnalns *g- j^usundjos -x-l* jah gudjans sunjus
36. 37 aidduins us garda lesuis niunhunda *u«g* sunjus aimmeirins pusundi *n*b*

lorae CXII; 19. fiHomm Assomis CCXXIII; 30. filioram Gaberis XCTV; 21. fiHoram Bethlemis CXXIII; 29. fUioram
Netofathls CXXXXyi; 23. fitionim Anathothis CXXVni; 24. fiHorum Asmothis CLyill; 25. Tin Cariathiarim et
Caferi et Beroth DCCXLIIl; 26. ylri Rama et Gabaa DCXH; 27. viri Macmas CXXU; 28. yiri Betbilis et
Aai CCXXni; 29. ym Nabavis Ln$ 30. filii Macebia CLyi; 31. fiUi EUamia alterioa mille CCLTV; 32. fill!
Eramia CCCXX; 33. filii Lyddomaia et Anoia DCCXXy; 34. filii lericonis CCCXLy^ 35. filu Sennaae m
miliia DCXXX; et aacerdotes: 36. filii Eddaae ex domo lesuis nongenti LXXIII; 37. filii Emmirae mille LU;

2, 18. Torins] Cast. # Torisia; vid. ad vs. 16. Cast
in hoc codice si aaepiua pro it legit, Tid. praedpue ad
Neh. 5, 18.

2, 20. *V*] de hoc signo, non litera, aed episemo,
graeco xonna respondente et muneram nonagenarium sig-
nificante, in Grammatica exponetar; interea ct Bottmann
Gr. Gr. I. p. 12. Anm. 5. Matthiae Gr. Gr. I. p. 22. 24.
Schneider FormenL d. Lat Spr. I. p. 322. et de forma
episemi graeca, gothicae simili. Bast ad Gregor. Cor. p. 82.
Cast, non satis curate distinguens scribit u. Pariter Gothi
altero episemo /, quod graece aofinZ s. aay vocator, ad
ngnificandum nong«itenariiun numerom utuntor, vid. Pro-
legg. XI. pro quo signo, quom infira vs. 36 niunhunda
nnmerale positum sit, Cast exlstimaTit, Gothos hunc nu-
memm non nisi nomerali Terbo expnmere.

2, 21. bail>latm] cod. ^ baaaiplaem^ pro terminatione
— em debebat esse — aim$ sed sic gothicum e longum pro
brevi c graeco etiam in tertiua Rom. 16, 22 {Tiqftioi)*
tared L. 3, 37 Qlaqii) ponitnr. Cetenun quod baiplaem
dne tenninatione didtiir, irid« ad ts. 15.

2, 22. naitof^eis] Sept. yulg. JVfraxra, Goth. o.
Complot. NnwpA^. — •r^m-q^} CXXXXVI, Sept et
yulg. TTttfijarorra ^ (•«*flf)-

2, 24. 'r'n'hl CLyUI, Sept. et yulg. Te<r<Mt^axovra
xf^ig i'm*q').

2, 25. vairoa] wi, Sept et Vulg. vloC. sic vs. 26
•t 29. — kareiajtiareim] vid. ad vs. 11. •— kafairi] sic Cast
legit^ sed sine dubio falsum est pro kaHra, nam S^t Xa-
^^ et yulg. Cephira habeat

2, 26. vairoe] vid. ad vs. 25. — '^6•] XII, Sept
et yulg. itxoai ik ('k'a*),

2, 28. aa{] sic Cast edidit, sed ea lectio neqne cum
Sept (AUtc) neque cum Complut. (M) concinit, fortasse
legendum ai, c£ ad vs. 11. — '$'] CC, Sept lej^axoatoi
('!>*); Goth, cum Complut.

2, 29. vairos] vid. ad vs. 25.

2, 31. aillamis anparia] EUamis alterius, Sept'Hlcit-
^cr^. Goth. c. Complut. Ceterum pro aillam exspectabus
ellam, sed vid. ad M. 8, 28.

2, 32. eiramis] Sept 'JZlccju; Goth. c. Complut
*ffQafi, ceterum cod. et Cast ^ eeiramis.

2, 33. lyddomaeis] an hoc rectum sit, dubitamua,
certe neque cum Sept (^o<f<u<f/), neque cum Complut
{AoSa^ld) concinit. — anos] gr. *Slvvi,

2, 35. sainnaXns] Cast. Spec. 4= ainnains, librariua
enim s ab initio praetermisit, quia verbum praecedens
in eandam literam desinebat, vid. ad Mc. 10, 44 5 ceterum
— Xns, punctis distinctum, Cast nunc in cod. legit

2, 36. aidduXns] Cast ^ aiddunis, nam gr. *Ii^ova,
vid. ad vs. 16. — us garda] ex domo, gr. t<$ oTxrpf yulg.
in domo; cf. vs. 40 et ad vs. 16. — Tesuis] h. 1. libra-
rius scriptione compendiaria (TuTs) non utens omnes literat
acripsit, quod banc ob causam fecit, quia h. 1. non do
lesu Christo agitur, sed de alio homine cognomini, dc
vs. 40 et CoL 4, 11. Sic etiam gup in plurali (Zahn ad
loh. 10, 34) et froHja, ubi non de Christo didtur, plene
acribuntur.

Digitized by

Google

356

Esdrae 2^ 38—42. Nekemiae 5, 13. 14.

a&39. 40 smijiis fallasaiis ^osmidi *8*iii*z* sunjiis faramis j^imdi -i^z- jaklainrei-

41 teis ranjus lesuis jah kaiAneielis us simimi odaeilns *a*d* znnjos asabu

42 linpaijos -r-n-h- sonjcis danrararde snnjiis saiUanniis jah amtjiis ater«...

38. filu Fallawu miUe CCXLYH; 39. filu ladmls miUe XVn$ 40. et Leyitae: fijii letiiia et Cednrfdb de m^
Odniae LXXIV; 41. filii Asabis, cantores, CLYIII; 42. filii ianitonun; filii Sellomis et filii Ater...

2, 38. fallasuria] sic edidit Cast., gr. <f»aaovQ aut
4>aaao^Qf quod gothioe eat fassuria; lectio codidf, in
quo a et / difficile disdnguuntur , eodem mode orta esse
Tidetur, quo supra baaaiplaetn pro baiplaem.

3, 89. tarehnis] Sept, iHj^^u, Gottu com Vulg. Harim
(Complut. Xa^ffJt) le^se tidetur. — •<•«•] XVBL Sept
iTtta^ Goth, c Complut

2, 40. Kaidmeielis] gr. xadfit^ly Goth, c Vulg.
(Cedmihel).

2, 41. 8unju8 aaahiB Uuparjoa] filii Asabis cantorea,
Sept Vulg. hebr. o^ qdomg viol Idaatp, — •»•*•] LVlll,
Sept Vulg. hebr. lixoei dxtta ('k'h')>

2, 42. aunjus] sec, cod. 4= funws, quod iam Cast
Spec, recte monuit — jah] et, ® Sept. et Vulg.

ID. Frag^mentam llbrl mreheinlae.

5, 13 .«..jah qa|i alia gamainj^s amen jah hazidedan firaujan jah gataTidednn pata

14 raurd alia so roanagei. jah fram pamma daga ei anabaup mis ei veisjan £ui-

rama|ilds Ize In ludaia firam jera 'k* imd jer -1- jah anj^ar artarksaD*k8aas

5, 13 et dixit omnis coetus: amen! et laudayerunt dominum et fecerunt hoc rerbum omnis hie populus. 14. Et ab

hoe die, quo praeoepit mihi, . ut essem praefectus eorum in ludaia ab anno XX. usque ad annum XXX. et alterum Artarzerxis

Adnotatio.

Nehem. fioc fragmentum editum est in Specim. p. 4—6.

5, 13. aXla gamainps] pauIo post Goth, didt alia
€0 manageiy qui usus articuli post alls ponendi frequen-
tier est (Grimm. IV, 391), tamen yid. Mc 11, 18 alia
numagei. Grimm. IV, 515. * twidedunl fecerunt, Sept
Vblg. hebr. feeti; sic Gothus postnomina collectiya rerbo
plvrali uti solet, yid. Grimm. IV, 191. — pata vaurd —
manage(\ cv> omnes libri; ceterum alia (omnis) ^ emnes.

5, 14. jah] pr. et, •Sept; Goth, c, Compl. (outfye).
— pmnma daga ei] yid. ad L. 1, 20. — ei vekjau faura"
napuh] Cast 4= ei veisi du fa%ramaplei9 , yid. Ldbe
Beitr. sur Tezibericht der Skeir. p. 35 *). Ceterum Sept

■cribunt: tlvu^ tis &QX*vret^ quod est gotiiee vi^an dm
fituramapljaf yid. GoL 4, II paiei veami mU du gaprafi^
ateinai; et propter banc difiisrentim et qvod ei post OM^
hiudan ponit pro infinitiTO, quern praebent Gr. et quo
Gothus cum Graeeis post hoc yerbum omnibaa altts locia
uti solet, yix est dubium, quin Gothus e Vulg; (ut e$9€m
dux) oonyerterit -^ fit Hdaia] in ludaea, omnes libd
h y^ ^lovduy quod est in tudaialandy yid. Me. 1, 5. du
L. 3, 1. — und\ Sept hel«. xal %m<:i GodLc Vulg. —
anpar] Cast:|E '6*ii'^[i«], uti aos edidimi, ia eod. scrip*
tum esaeyideri, Cast ipse nunc didt; ccrte aHter scrihi noB
potest — artark$airk»au8] Sept hebr. *A^^oaaa9a\ Godi.

Digitized by

Google

Nehemiae 5, 15 — 18.

357

^ic^anis *i*b* jera !k jah broj^rfas meinai hlaif faoramapleis meinis ni matidedmiL

15 I^ fturamapljos paiei Teban faura mis kaoridedon {k) managein jah neman at
bn Uaibans jah rem jah nauh^annh silabiis sikle *in* jah skalkos £ze firaajino-

16 dedim ^iseai managein; I]^ Ik ni tavida sra fanra andrairlja agisis ga^s. jah
Tanrstr ^izos bam^sTaddjaus ni svin^ida jah panrp ni gastaistald jah piros

17 meinai jah allai ]^ galisanans da j^amma yaarstra. jah ladaieis jah j^ai faora-
ma^ljos *r* jah *n- gumane jah pai qimandans at unsis us j^iudom ^aim bisim-

18 jane nnsis ana biada meinamma andnnmanai yeisnn. jah ras fraqomaii dagb
wiznh stiar -a* lamba gavalida ^q* jah gaitsft-gamanyida ras mis. jah bi -i- dagans
gaf rein allai pizai filnsnai [jah allai pizai managein] jah allamma po alia hlaif

regis, Xn annos, ego et fratres mei panem praefecturae meae non comedimos. 15. Yenun praefecti, qtd fuenint ante
me, grayarant hunc populom et accepenmt ab illia panes et Tinum et etiam argent! siclorum XL, et send eorum imperaTerunt
hoic popnlo^ Terum ego non feci dc coram £&cie timoris dei. 16. Et opus hiijus muri non prohibui et agram non acqui-
siyi et senri mei et omnes hi collecti ad hoc opus. 17. Bt ludaei et hi praefecti C et L Tirorum et hi profiscentes ad nos ex
gentibus his circum nos ad mensam meam excepti erant. 18. Bt erat consumtum die quoTis bos I, arietes electi VI et
hircus paratus erat mihi, et in X dies dedi Tinum omni huic multitudini [et omni huic populo] et omni hanc omnem panem

c Vulg. — piudania] regis, •Sept; Goth. c. Compl. —
'i'b* Jera] XII annos, cV) omn. Hbri. — hlaif — math
dedum] panem — oomedimus, Sept. fiUtv airttoy ovx iiptt-
yov, Goth. c. Compl. aQtop xrjg riyifjiovlag fxov ovx
itf>ayo^$v»

5, 15. 1]^ .. managein\ Terum -^ populum, Sept.
ami tag ptag t&g ngtorasj t& ttqo ifiov ifiaQvyuy I;j* ceu-
rov^ Goth. c. Compl. ol dh Sqx^^^^s ol HfinQoa&iy fjiov
ifiagvyay (nl thy laoy, — Maibans — vein] panes —
▼inum, Sept Vulg. iy Hgtois — iy of ytpj nimirum ad
rerbom reddentes hebr. fi'J^Sl; Goth, probe conrertit. —
jah nauhpanuh] et etiam, gr. tax^oy. — sikle] sidornm,
Sept. diSgaxfia^ Goth. c. Compl. aixlovg. — skalkos —
frauiinodedun] scrvi — imperayerunt, Sept ixxtxiyayfiiyoi.
— iSovtfiaCoyrai^ Goth. c. Compl. t« naidaQitt — ixvgUv-
0ay. — gvps] del, sic Goth, cum Sept et Vulg., quamquam
Compl. xvQhv,

5, 16. vaurstv — sviiipida] opus — prohibui, Goth.
eontemta anctoritate Comphit (fy fgyq) jov lefxovg tov-
tmy ixQaTijaa) et Vulg. (quin polius in opere muri aedi"
fcavi), ad Sept propius accedit, qui conrertunt: iy ^gytp
TO0 ri^xovg rovtmy ovx IxQarfiaa, — jah] pr. et, ^ Sept ;
Goth. c. Vulg. et hebr. — Jah pivos meinai] et senri mei,
•Sept; Gotii. c. Complut, omittit autem Ixst (jainar)
post galisanans y quod omnes habent, et cum Sept et
Vulg. legit tni pro dia.

5, 17. jah Pai fauramapljos] et hi praefecti, •Sept;
Goth. c. Compl.; sed praeter hanc auctoritatem cum
Sept. post *r* inserit/aA (et). — pal] sec. hi, •omnes
gr. et lat — andnumanai veisun] excepti erant, •Sept
et hebr., cf. Vulg. quae erant addit.

5, 18. vas fraquman] erat consumtum, Goth, neque
cum gr. et hebr. (yiyofieyoy) , neque cum Vulg. (para^^
batur) conduit — wizuh] quoris, omn. fiiay (ainis), sed
probe Gothus convertit — 'a'] Goth. c. hebr. •««/. —
gavalida 'g'] cV) omn. librL — gaits{t] sic cod. teste
Cast, exspectabas gaitja, — dagans] • Goth. Iy nadh in-
serit autem allai ante pizal filusnai et gaf (dedi) ante vein^
contra omnium auctoritatem, nisi quod Vulg. infra tribuebam
addit — filusnaf] sic cod.. Cast. ^ filussiai. Ceterum quum
quae subsequuntur, Jah allai pizai managein (et omni huic
populo), in nullo aUo libro legantur, non est dubium,
quin duas lectiones in textu mixtas habeamus, quarum
altera (filusnai, nlri^ti) textui graeco magis accommodata
est, ubi ad multitudinem Tin! refertur, de qua in textu
sermo est; altera autem (managein) magis consentit cum
ratione, qua interpres sensum scriptoris accepit Rectius
esset, si legeretur all fn pizai pusnai. — Jah allamma
po alia hlaif] sic edidit Cast, sed certo falsa est lectio;
quid enim primum allamma significat et cni yerbo textus
respondet? deinde hlaif s est genere masculinum, non fe-
mininum ; turn si articulus cum alls junctus ponitur, locum

Digitized by

Google

358

Nekemiae 6, 14—17.

faoramaj^leis meinis ni sokida In pize ei ni kanridedjaa ^o managein In ^aim

6, 14 yanrstyam • • . te ^aiei j^rafstidedon mik. jah ostanhana Yorp so

15.16 banrgsyaddjas -e* jah -k* daga menops ailulis -n* dage jah *b- jah yar]^

gye hausidedon fiands onsarai allai jah ohtedon alios j^indos ^s bisonjane

unsis jah atdraos agis In ausona !ze abraba jah ufkonj^idun j^atei firam go]^

17 unsaramma yar{» nsfallij^s pata yanrsty. jah In dagam jainaim managai yeisnn

praefecturae meae non quaesiTi, propter haec, ut non grayarem hone populum in his operibos ... 6, 14. — (pro

plie)taram, qiii exhortati-sunt me. 15. £t perfeciua erat hie mums y. et XX. die mensis Elulia L diebua et II. 16. et
factum -est, ubi audiyeront ioimici nostri omnes, et timuerunt omnes gentes hae drcum nos, et cecidit timor in aures
earum vehementer et cognoTemnt quod a deo nostro fuit perfectum hoc opus. 17. Et in diebus illis multi erant

habet aut post alls, aut si praecedit, alU post substan-
tiyum ponitur, vid. Grimm ly, 515 sq. postremo si rera
esset lectio edita, interpres, quae in graec. {xai ahy rov-
tots) et yulg. (insuper et) sunt, minus curate, ne dicamus
sine sensu converdsset. Accedit autem, quod in codice

tn
non allamma, sed alia scriptum est, quod Castillionaeo
oempendium pro allamma eaw yidebatur. Si consideramus
textum yulgatae, qnam Gothus contemta graecorum auctori-
tate non semel sequitur, abest apud Gothum et alia multa,
insuper et {xctX ahy tovroig), id autem £acili negotio etiam
nostro restituere possumus, si pro soloeca lectione edita sen-
bimusidA alia tnip paim Jah (et omnia; cum his etiam). —
hlaif] panem, Sept. aQJovg^ Goth. c. Complut. — fauramapleis
meinis] praefecturae meae, Sept. t^^ /9/ac; Goth. c. Com-
plut. tfig iiyefioy^as fJiov, — fw pise — vaurstvam] propter
haec — operibus, Gothus sensum magis, quam verba
soriptoris sequitur, propius tamen ad graec. (ort fiuQiia
fj SovXeia inl toy Xaoy tovroy) quam ad yulg. (valde
enim attenuatua erat populua) accedit Ceterum de pize
ei div. scribendo vid. ad Tit. 1, 5.

6, 14. . . . ^e] praufete Cast, recte explet. — praf-^
stidedun] u Tere ita in cod. scriptum est, interpres sen-
sum scriptoris plane perrertit; nam Noadia et alii pro-
phetae, Nehemiam non consolati nee hortati sunt, Qd quod
aigniiicat prafBtidedun), sed potius omnem operam impende-
bant, ut eius consilium muri aedificandi impedirent, igi-
tur erant (popegiCoyrfg ^ id autem gothice est plahsidedun,
▼id. Cor. 2, 10, 9. et ni pughjaima sve plahsjandana l«-
via pairh bokos (ixtfofiety vfnag),

6, 15. daga] die, <»Sept. et hebr.; Goth, c yulg. —
menops ailulis] , Cast, men . • . , quod literas sequentes
propter membranae fissuram legere non potuit; explerimus
e textu graeco ('Elovk fxrjy6g) Tel potius e Vulg, transpo-

sitis Terbis mensis Elul praebente. — < dage jah 'b']
CV) omn.

6 , 16. allaf] sic legendum est, Cast 4= aJlans^ nimi-
rum praeter all ,., nihil cognosd potest. Neque igitor
opus est coniectura minus felid Grimmii ly^ 516. qui
opinatur, Gothum in libro suo nayrag legisse, qui acca-
sativus ab hausidedun pendeat. Ceterum allai omn. libri
habent ante fiands, — jah] sec. et, notanda constructio,
quam omissa yulg. auctoritate, cum Sept. communem habet;
sic Jah in apodosi saepius ponitur, cf. adM. 8, 14. — ausfnm]
aures, Sept. hebr. dip^ntlfiotg ^ qus^ropter Cast, aar^ofia
mendum librarii pro augona esse censet. — abraba] Sept
hebr. post agis ponunt — ufkunpidun] sic cod. pro nsi-
tato ufkunpedun, vid. ad L. 8, 56. — usfuHips] sic cod.,
uti Massm. Sk. p. 182 monuit, Cast #: usfUllps. Lectio
autem codids ofifensionem habet, qaod usfuiups^ goiere
masculinum, ad vaurstv subiectum genere neatram per-
tinet \ sic yero saepius , maxime si praedicatum praecedit
Gal. 2, 16 vairpip garaihts ainhun leOce. Skeir. 40, U
naudipaurfts vas jah gadob — anpar (genere neutmm) ; alitv
neutrum praedicati ad nomina feminina refertur: GaL 5, 11
gatauran Tsl marzeins, Eph.« 3, 10 kanntp vesi — • so
handugeii aut masculinum, maxime si substantiTa in-s
innituntur, uti Rom. 7, 8 et 11 lev nimands fravaurkts.
Quod Sk. 49, 17 legitur visandin vaihtai, id pro visa^
dein esse, ad Tim. 1, 1> 4 monuimus. Praeter partidpia
etiam adiectiva et pronomina possessiva a nominibas suis
genere saepe differunt, de qua re in Grammatica expo-
nemus.

6, 17. managai — fm] multi — eos, Gothus et a graec.
{ttno noXXcHy (yUfnoy ^lovda imaioXal InoQMvxo n(^
TtipCav xai at Ttopta riQxoyTO Ttqlg avtoug) et a yolf*
(multae optimatum ludaeorum epistolae mittebaniw a4
Tobiam et a Tobia veniebant ad eos) discrepans, tameo

Digitized by

Google

Nekemiae 6, 18—7, 3.

359

^ize reikjane ladaie ^aiei sandidedim aipistnlans da tobeiln jah tobeias da bn.

18 managai aak In !adaia afaifjai yeisan Inuna, ante megs yas saikaineilns sanaas
aieirins jah loanan sanas Is nam daohtar maisaallamis sanaas barakeilns da

19 qenai. jah rodidedan da Imma — — In andyair|ja meinamma, jah yaarda
7, 1 meina spillodedan Imma jah aipistnlans Insandida tobeias ogjan mile, jah rarp

sye gatimrida yarp so baargsyaddjas jah gasatida haardins jah gayeisodai

2 yaarj^an daarayardos jah liu{»arjos jah laiyyeiteis. jah anabaa]^ ananiin
broj^r meinamma jah ananeiln fanramaj^lja baargs lairasalcms. ante sa yas yair

3 sanjeins jah ogands firanjan afar managans. jah qa^ Im ni aslakaindaa daarons
lairasalems and patei arrinnai sanno

horum regum Indaeorum, qui miserunt epistolas ad Tobiam et Tobias ad eos. 18. Muld enim in ladaea inrati erant ei,
nam gener erat Seeeniae, filii ETrae, et loanan , filios eius, doxit filiam Mesollamis, filii Baraciae, nxorem. 19. Bt
locoti-stint ad eum (periinentia) in praesentia mea, et verba mea nuntiarunt ei, et epistolas misit Tobias, terrere me.
7, I. Et foctum est, ubi aedificatus fiiit hie mums, et posui ralyas et recensiti fuerunt ianitores et cantores etLeyitae:
3. et praecepi Ananiae, fratri meo, et Ananiae, praefecto urbis lerusalemis, nam hie erat Tir yerax et timens
doffiinnm super multos; 3. et dixi eis, ne aperiantur portae lerusalemis usque dum oriatur sol.

breyi et eleganti sermone cogitationem scriptoris optime
assecutus est
^ 6, 18. ufaipjaQ Cast, ufaipeai edidlt, quod Grimm

Gr. I, 59 (3. edit.) pro ufaipiai accipiendum esse existi-
mat; sed ne sic quidem ilia lectio recte habet, nam unde
ufaipiai esse debet? Ijecdo nostra et formae integri-
tate commendatur, et quod j et e saepius a librariis per-
mutantur, cf. ad Tim. 1, 6, 13. accedit ut Cast, ipse nunc
confiteatur, dubium esse, utrum ufaipeai an ufaipjai scrip-
turn sit. — aieirirui] Gr. "HQci^ Vulg. Area, cum quo
Goth, fortasse legit et aireiTns scripsit, cum literanun
Calsa transpositione cf. ad loh. 18, 36. Cum yulg. etiam
Toanan legit, pro quo Gr. *f(oy(tv habent.

6, 19. du fwna -^ — ] Cast, du mode edidit et lo-
cum adeo obllteratum esse dicit, ut quae deinde sint
scripts, leg! non possint, yideri autem supplenda yerba*
quae signifioent ia cvfjufigoyta ainfj quae legantur in
Complut. Postea Massm. Skeir. p. 182 post du legit

trntna, reliqua explicare non potuit. Quae autem cum ita
sint et du tmma a yerbo obliterate pendere debeat, yerbnm
illud significationem graeci av^tfiQW habere non potest,
nam his yerbis fdugan, hatixo visan) praepositio du iungi
non solet (alia enim est ratio Tim. 2, 2, 14 du vaihtai
ni daug)'^ sed potius significationem minus definitam, y. c.
pertinere, et ipsum esse potest fairrinnan, quod cum du
lungunt Gothi, Eph. 5, 4. Sic quidem Gothus a Com-
plut {xatyB Ttt av^(f>iQovta aintf tliysr) et Vulg. (sed
et laudahant eum) aliquanto differt et propius ad Sept
{xttl rols Xoyovg ttvrov Tjaay Xiyoyrig) accedit, sed sic
saepius inter utrumque textum medius est, cf. ad 5, 16.
— ogjan] sic cod.; Cast 4= o(jan,

7, 2. bropr] sic cod.; Cast, ^bropri, — fairuaalems]
lerusalemis, gr. iy 'leQovffalrifi' -~ va&] erat, omn. libr.
wg^ sed sunt inter graecos, qui rjy legant, *- ufar] super,
Sept. nccQUj Goth, c Complut. In^g,

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Addenda atque emendanda.

I. In prolegomenls.

p. IX. Ad ea, quae initio de Ulfilae aetato et Tita rerbif paaciB narrayimui, nunc ex libelio a Knustio Parisiis
inyento et a Waitdo descripto et edito {Ueber das Leben und die Lehre dea Ulflaj Hannorer 1840, 4) haec
addimus: Ulfilas, drdter annum 318 natus, praeterrectus reliquos gradus eccleaiasticos anno 348 e lectore
episcopus Gothorum factus est. 355 cum multis suorum e regione transdanubiana emigravit et sub Haemi
radidbus consedit. Constantinopoli autem, in quam urbem jam anno 360 profectus esset et quam anno 388 hoc
oonsilio reyisisset, ut contemtam condemnatamque suorum fidem defenderet, morbo correptus obiit. Vide
libr. laud. p. 34 seqq. In eodem libelio p. 17 etiam testamentum fidei continetury quod Ulfilas moribundus fedt.

— XITT. L 30 lege: gudilub, pro gupilub, et 1. 32 Gudilub pro Guthilub. Ceterum Massm. (Die goth. Urkund. von

Neapel u. Arezzo, Wien 1838. p. 18) pro firabauhta boka male junctim scribit frabauhtaboka (sic ene debebat
frabauhdboka)^ neque propterea eius interpretatio verboram huius monumenti probari potest.

— XIV, L 7 pro nostra lege nostrae.

— XV. i 13 sq. Quae Castillionaeo auctore de loco Tim. 1, 3, 16 diximus, fidsa sunt, Tide adnotationem ad hunc

ipsum locum; neque, praesertim cognito libro iUo a Waitdo edito, ullum relinquitur dubium, quin Gothi fuerint
Ariani, yid. Waitz. p. 40sqq. 56.

— — coL 1. Nota *) ddenda est^ yid. nostra: Bdtrftge lur Textberichtigmig dor Skdr. p. 41 s^.

— XIX. Testimonia duplids recensionis in eyangelio Lucae yidentur esse etiam haec: 9, 34 ante lectionem marginaiem

o^ fin fit milhmam atgaggandam legitiir jahj quod otiosum esse ad h. 1. diximus; fortasse illud Jah non pertinet
ad textum sed est glossatoris, quo indicare yolebat legi etiam at Xm Xn m, a, Pariter 17, 6. aippau jue
Jabai explicandum est; yerba ea prius in margine scripta fhisse et ad jabai pertinuiase yidentur, et glossator
dicere yolebat: Jabai aut (u e. aippau) addito pronomine Ju9 Jabai, ut yera sit huius lod lectio: Jabai
(dye Jus Jabaf) habaidedeip galaubein sve kavmo sinapis, ^peip du bainabagma oet.

— XX. L 1 post obyiorum adde: et yerborum udtatorum diyersa significatio ^'^.
.» —. coU 1 1. 10 post 56 adde: mid in compodtione yerborum.

— ._. coL 1 1. 17 post olere) adde: usraisjan 8, 34 pro wrraisjan.

— -. coL 1 L 23 post manasedd adde: geins 1, 5. 17, 32. dupei 7, 7. visseis 19, 22.

^ — col. 2 ante notam 58) adde: 57^ aftra ret tnCato 9, 62. gapraf steins a(peais 4, 19. fraletan anoatiXUtyi, 19.
fraqipan ii&iuZy 7, 30 h. 1.

— XXI. Epistolarum duplicem recensionem in cod. A et B contineri Cast ad Tim. 1, 2, 6 negat, quod cod. A plenmque

cum cod. B condnat. Sane sunt lod, ubi uterque codex eandem continent lectionem, quamquam qui locos
a Castillionaeo dtatos diligenter examinat, eorum numerum multo minuendum esse yidebit; sed esse etiam,
epsque non ^yadmodum paueos,^^ uti Cast, dt, quibus discrepent, quis intelligens atque prudens negabitf Has
autem lectionis diyerdtates nuncupayimus yestigia recendonis dupUds yd reyidonis, non yerdonis plane noyae,
ati Cast, nos intellexisse yidetur. Neque nobii, nos errasse, Castillionaeus tam facile persuadt, quam Mass-
MGA. 1840. p. 137.

Digitized by

Google

n Addenda atque emendanda.

p. XXI. col. 2 1. 3 adde: Ceterom in texta erangelii lohannis siii^aria fere haec inyeninntiir: dukpe pro dupe
' (quod etiam 6, 65. 8^ 47 legitur) aut duppe, vid. Glossar. toc. pata^ usus frequentissimiu particularam paruh et
panuh pro graeco di et xa£, vid. Glossar. hh. ty. ; uh encliticom et T%e relatiyum ad reddenda partidpia graeca,
rid. Glossar. voc. — uh et Grammat. ubi de participio agitur; usns particalae Tp in sententiis adrersatiTiSy
ubi textus graecos non agnoscit, Tid. ad loh. 6, 58; usum particulae fp pro graeco d conditionali lohannes
cum Luca commonem habet.

— XXm. col. 2. not 76 pro ^alteram — indpit^' lege: alteram, ad Ephesios, ad Thesaalonicenses alteram, ad llmo-

theum priorem (ad h. 1.) et ad Titum; abrupte indpiunt epistolae ad Galatas et, quia cod. A inscriptiones
et subscriptiones non habet, ad Timotheom altera.

— — col. 2 not 78 post Colossenaes adde: ad Thessalonicenses alttfam.

— XXIV. — I 1. 8 post Cor. adde: 1, 15, 58.

— -- — 1 1. 11 post Thess. 1, 3, 1 adde: Philem. 12.
. ^ — 1 L 30 post (11) adde: ad 6, 11 ib (12).

— — — 2 L 2 fin. adde: 2, 3, 6 c (5). 16 g (6). Tim. 1, 2, 1 d (4). 5, 3 to (11). 6, 11 H (17). 2, 2,

14 e (5). 4, 1 A (8).

— XXVni. L 26 pro syriaca lege syriacam.

— XXXn. I 29 pro 1678 lege 1690.

— XXXm. 1. 12 pro „et fragmenta — Philemonem'^ lege: alterios ad Thesealomcenses 1, 1 — 2, 4. 3, 7 — fin. epistolae;

prions ad Timotheum 1, 1—9. 18—4, 8. 5, 4—^, 13. alterios ad Hmotheum 1, 1— la 2, 21^4, 16.
Tit I, 9-2, 1. Philem. 11-23.

— — 1. 24 pro „deinde firagmenta — Titum," lege: alterius ad Thessalon. 1, 1 — 5. 2, 16 — fin. epistolae;

prioris ad Timotheum 1, 1—3, 5. 4, 1 — 5, 10. 5, 21 — 6, 16. alterius ad Tim. 1, 5—4, 11. ad
Titum 1, 1-10.

— XXXIV. 1 4 ;»ro 28 sqq. lege: 8—42.

— XXXV. col. 2 L 31 adde: Gothicae yersionis epistolarum D. Pauli ad Thessalonicenses secundae, ad Timotheum,

ad Titum, ad Philemonem, quae supersunt etc. edidit G. O. Castillionaeus MedioL 1839.

— XXXVI. 1. 23 pro wh lege: hw.

II. I n t e X t u.

p. 2 1. 7 pro Tth lege Tp.

— — — 15 — stauin — stauXn.

— 11 — 16 — ' pitwadup — pi9waduh.
-. 13 _ 14 — panup 1. panuh.

— 17 — 11 — gardavaldand L div. g^rda poldand (rid. ad Tim. 1,5, 14).

— 27 — 12 marg. adde 66.

— 55 — 14 pro afgaggandam L atgaggandam,

— 95 — 7 — piup spUloda 1. ict piupJ^pUloda.

— 98 — 9 — ' valla merjan 1. ict vailametj^n.

— 100 — 17 — eodem 1. idem.

— 109 — 7et8— nihpan 1. div. nih pan.

— 114 — 10 — stauides 1. stauTdes.

— 121 — 9 — nihpan L div. nih pan.
_ 137 — 17 — gup 1. gups.

— 132 — 9 — gardavaldands 1. div. garda valdands (vid. Addend, ad p. 17, 11).
. 156 — 1 — litf 1. ^.

— 198 — 3 — Hotuh L stopuh.

— 297 — 9 — fnnunin 1. Tnmtmim (vid ad Col 1, 29).

» 310 — 7 — andatandi kge amdatamdip (c£. ad Cor. 2, 13, 3).

— 213 — % ^ andima 1. andins (Cast Addend, ad Theu. EL p. 65).
_ 314 — 7 — wui L var$t (Cast Addend, p. 65).

— 219 — 7 — dragkatneim I drugkaneim (rid ad Gal. 5, 21).

Digitized by

Google

p.

221

L

10

322

— .

4

—

224

— .

11

—

226

—

9
11
11

^^

228

^.^

^^

230

— 1

11

— .

253

^

1

—

258

—

2
9

_

267

_

8

-^

272

11

..

290

—

13

^-

305

__

9

^

308

__

7

— .

309

— _

5

.— .

311

— .

5

..

314

—

10 1

—

316

_

3

Addenda atque emendanda. ID

primmn post nomemm 22 pone 23, delnde pro gatus L gaius.

pro gaTu L gaiu (nam i tine punctia in codice A scriptnm esM Cast didt).

— uahrainaip 1. uskraineip (sic enim cod. A vera habot; Cast. Add. p. 66).
— • kant L katmt (nam sic utroque loco in cod. legitur; Cast. Add. p. 66).
-— aimoarjHoh L ainxoarjatoh (Tid. Cast Add. p. 66).

— Thai 1. Xba,

— fairainan L fairaihan (sic cod., Cast. Add. p. 66).

— hiatiggq 1. histuggq (vid. Cast Add. p. 67).

— gagreiftai 1. gagreftai (vid. Cast. Add. p. 67).

— ana L afi({ (sic in cod. B scriptam esse yideii Cast, in Add. p. 68 didt, dum in cod. A ana Tideatur;
sed and solum est rectum).

— frijonda 1. frijoda.

— haidi9 \. baideia (sic cod., Cast. Add. p. 69).
— « ali%u L wa%u (sic, omisso h in fine, in cod. scriptam ea»e nunc Cast Add. p. 69 didt).

— vaurstv patei Tnnana 1. vauratva dei tnna (dc Cast nunc in cod. legit, Tid. Add. p. 70).

— aaggvam 1. saggvim (dc in cod., Cast Add. p. 70).

— skapaila h skapula (dc cod. B, Cast. Add. p. 71).

— uMveihandanei I unsveibandana (sic cod. B, Cast Add. p. 71).
-* 10 sq. pro Tn unhrainipa ak fn veihipa 1. du unhrainipai ok du veihipai (dc cod.. Cast Add. p. 71).

pro bliaaop h biqhnip (dc cod.. Cast Add. p. 71).

ID. In versione latin a.

p. 11 I 9 pro sostolit lege toUt

— 12 — 7 — ventibus I. yentis.

— 30 — 10 — ut — imperet et obediant /. quod — imperat et obediunt.

— 36 — 4 — pro se {. apnd eum.

— 39 — 6 — nostis /. noTeritis.

— 55 — 9 — audite /. audiatis.

— « 64 — 4 — Bartimad /. Bardmaeus.

— 68 — 3 — caput I. capite.

— 72 — 5 post huius adde iam.

— — — 6 pro cognosdds I. cognosdte.

— 92 — 4 — turn /. autem.

— 97 — 11 — attollunt I. tenent

— 121 ~- li -— in omni /. per ornne.

— 124 — 11 — propter quod /. in quo. *

— 143 — 8 — permolestet /. affligat

— 159 — 3 — super /. in.

-^ 160 — 9 — descendit {. descend

— 178 — 8 — die I diem.

— 185 — 7 — donune I, dominus.

— 186 — 12 — noctu /. nox.

— 189 — 2 — serratis I. serrate.

— 192 — 7 — excusationes rectius excuaationem leges.

— 210 — 10 — possibile, sustinens — patientia, I, validum, padens — longanimitate.
— * 211 ~- 1 — - hunc non-diiectum diiectum, /. haec non-dilecta dilecta.

— 214 — • 5 sq. pro fiiisti — de his ramis, I. fietctus es — > contra bos ramos.

— 219 — 8 et 11 pro enim I, quidem.

-— 220 — - 13 pro de Christo lesu I secundum Christum lesum.

— 223 — 5 — ne quidem I. neque.

— 229 — 6 » stadio I stadium.

Digitized by

Google

p. 232

L

10

— 237

— .

5

-240

—

4

— 247

—

1

— 253

-»

6

— 254

— .

2

— 269

—

1

— 270

_

7

— 272

— .,

2

-279

—

10

— 284

~~.

6

— 290

^

6

— 292

3

— 300

—

4

— 304

—

5

- 308

.»

6

- 315

*—

7

— 316

9

IV Addenda atqne emendanda.

pro edidit lege edit

— yeniuntar I. venuQur.
comma post IHeras dele et post probatis pone.

I pro cogitationis lege cogitationiuii.

— ministros I. ministri.

— dilatate /. dilatamini.

— nisi /. num.

— regiones I, regionem.

— sicut I, ut.

— autem /. enim.

— circumdsione I. circumcisio.

— similes deo I, imitantes deum.

— se gloriosum ecclesiae non habenti, /. dbi gloiiosam eccletiam non habentem.

— vos [. Tobis.

— prindpium primogenitum /. prindpiam, primogenitus (yid. Grimm Gr. IV, 469).
^ grati I, gratificantes.

— autem I. enim.

— aedificate I, aedificetia.

IV. In adnotationibas.

p. 2 col. 1 lin. 6 deL omn.

— 2 — 3 post. retinuH adde: postea autem DM. p. 25 et 6r. I, 43 (3. edit) tibr conjedt, quod etiam Ettmuller

HLZ. 1838 No. 224 Qn censura editionis nostrae) legendum esse existimat, sed vid. ad Giossar.

y. Aibr.

— 3 — 1 — 17 post Ulf, adde: c. cod 6 (uti Scholzius notat).

— 7 — 2 — 2 yide quae de nuUsve aprizana monuimus ad Gal. 2, 6.

— 9 — 2 — 6 post loco adde: c codd.

— 10 — I — 2 pro f* lege Ta.

— 12 — 2 — 7 pro pluralis leg. mascuUnum.

— 13 — 1 — 2 post x^^Q^^i adde: hairdo] sec, Ulfl ^juiy xo^Qtoyy quod sine dubio in codice suo legit, yid. de

eiusmodi omissionibus ad L. 15, 24 et ad Tim. 1, 6> 6.

— 14 — 2 — 2 post 72 adde: loh. 13, 36 andhafjands gap. De dmili notionis amplificatione yid. ad Cor. 1, 9, 25.

— 15 — 2 — 4 potius yidetur bipeh tantum abundare, pan jah autem significare y,a(y uti Thess. 1, 5, 25.
-- 16 — 2 —18 post 32 adde: ut] foras, Ogr. omn. —

— 17 — 1 — 1 post 31 adde : Grimm. DM. p. 553 pro unhulpo legendum esse yidetur unhulpa^ sed yid. Glossar. h. y.
^18 — 1—1 po8tS9 adde: bugjanda] emuntur, gr. omn. notXitxaiy quod est frabugjanda, Deinde post gr,

adde: omn.

— 19 — 1—12 post invenisse adde: nam quod Gal. 2, 1 graecum Jm per bi reddltur, idem est in temporis signi-

ficatione, neque cum nostro loco comparari potest. Neque medetur loco Bttmiiller 1. 1. d bi aiponjam
cum qap conjungit, nam dc quoque bi debet significare per^ quod non significat, et qipan bi
ainana est dicere de aliquo.

— 21 — 1—17 post a%gom adde: Tdreigodedeina] recdus scriberetur gatdreigodedeina, ud Luc. 10, 13 scriptum est.

— 25 — 1—4 post 16 adde: pan] Goth, ^totc, panuh^ quod fortasse a librario propter praecedens pan omis-^

sum est.

— 2 adde: 27, 44 patuh] hoc, gr. omn. to J^, fo^rtasse hoc 6i latet in uh enclidco, cf. ad loh. 18, 25

et ad Eph. 4, 32.

— 29 — 1 — 8 post U8lukanan8 adde: (quod placet Grimm Gr. IV, 26 et Ettmuller 1. l).
2 — 15 pro 15 lege 14.

.^36 — 2 ad 3, 16. 17. primum diximus: pro paitrua secundum regulas grammaticas scribendum fult paitru, id
EttmuU. 1. 1. dubitare non debebat; quod Grimm. Gr. IV, 6'2*2 didt, recte habet de haitan et
vopjaHf Don de namnjan, neque dubitamus, quin Gr. GGA. 1836 p. 1792 ubi dicit: nach den

Digitized by

Google

Addenda atque emendanda^ V

W5rteni nanmjan wird immer der Nominativ 4M>iuitrmrt, de passivo cogitaverit. Nos autem recte
adnotaase de paitrua, etiam L. 6, 14 loco gemello comprobatur, dicitur illic panei Jah namnida
paitru, Beinde ts. 17 pro takobau et Xohanne datiyia propter aensum jakobu et johannen accusa-
tiYos optabamus; pendere posse bos datiyos a gaaatida, quum snbsequatur Jah gaaatida Tm, non
oogitavimus , et si BttmOlleri sententia de boc loco recta est, facere non possumus, quin Ulfilam
sensed parum consuluisse dicamiis.
p. ^ col. 1 lin. 5 post avTOv adde : usgaisips] Grimm Gr. IV, 26 usgeisips emendandum esse censet, yid. Glossar. t. Geitan,

— 41 — 1 -~ 3 post omn. adde: praeter cod. e ap. Mi; is autem praecedentia alitor atque Gotbus legit.
. 43 -. 1 —11 post 31 adde: Luc

— — — 3 -—16 Hanc emendationem nostram, quam etiam Ettmfill. 1. 1. probayit et quae adeo certa est, ut omnea

intelligentes assentire debeant, tamen Graff Aldb. Spracbscb. V, 36 sprevit et — qiiis credat? — •
edidonum yitiosam lectionem (cf« etiam Bopp Vocalism. p. 102*) tenet, neque ei uagalipun b. I.
sensum peryertere yidetur; quam quidem opinionem ei profecto nemo inyidebit!

— 43 — 1 adde: 5, 31 faur(i\ dicendum erat fauty yid. Gr. Gr. IV, 785. neque debebat bic yir doctissimus defen-

dere fawra citato loco L. 9, 47. cuius lod plane alia est ratio, quum enim faur sit nostrum an,
an etwas bin, faura est yor, bei.

— 45 — 1 lin. 4 pro 3 leg. 5.

— 46 — 1 — 4 sq. pro gautnaurjan lege gaumaurjam,

.50 -. 1 _10 post posuit adde: pammeQ quod, yid. ad Pbil 2, 34.

— 51 *— 1 — 7 usque 9 delenda sunt yerba, quae parentbesi inclusimus.

_ 56 — 3 — 4 adde: gavairpip} proiidt, gr. ^^atrei, Ulf. c. cod. 12 ap. IVC.
— — —14 pro valvnon, afwapnon^ gafullnon 1. volvnan, afwapnan, gafullnan.

— 59 — 1 —11 adde: ceterum Ulf, pro a^xvaExB cum codd. aqtvastai yel iLqxvS^^tat legit.

— 63 — 3 — 1 de trakay forma genuina, yid. ad Gal. 6, 13.
7 adde: jah] pr., Ulf. ^i^v.

-,64 — 3 —13 pro 8 leg. 3.

— 65 — 1 — 4 adde: attiuhits] sine dubio falsum est et legendum attiuhatSy uti 14, 13 gaggats, ct 1, 17 hirJaU.

— 67 — 1 post L 3 adde: 11, 30. andhafeip] exspectaVas andhafjip, cf. Grimm Gr. I, 846 sq.

— 68 — 1 lin. 9 adde: haubip vundan] Grimm Gr. U, 578. IV, 623 legit ict. haubipvundan, quod potius esse debet Aav-

bidavundan; vundan est accusatiyus formae debilioris a vunds, haubip autem accusatiyus, quern
dicunt absolutum, yid. ad Job. 11^ 44. igitur haubip vundan est capite saudum 1. yulneratum, quod
Heliand 149, 1 didtur an that hobid vund,

— 12 iomn. — Mi." delenda sunt. T

~ 69 — 2 — - 7 alia eiusmodi yitia notata yid. ad Tbn. 1, 1, 3.

— 71 — 3 — 5 post n{] adde: pr.

_ _ — 8 post erat) adde: aut Hbrarii incuria Jabai post jah intercidit.

— 73 — 3 post 1. 3 adde: frabugjan, St. ^ farbugjan,

— 76 — 1 ante ainpam adde: ave] ut, gr. ov aut o, Ul£ c. codd. ^g,

— 78 — 1 post I. 4 adde: attauhun"] duxerunt, gr. (figovai, Ulf. c. codd. ayobai,

— 79 — 1 lin. 11 post 12 adde: Gal. 5, 16. qipa ei ahmin gaggaip, cf. Tbess. 2, 3, 1. pata anpar ei bidjtUp.
-.2—1 post ala adde: sic Tbess. 2, 2, 4.

— 80 — 3 —14 pro afar aabbate fort, legendum est ict afaraabbate, uti olim in partibus quibusdam Germaniae

dies Martis (Dienstag) aftennontag yocabatur, yid. Grimm DRA. p. 830.

— 83 — 1 — 4 Gr. IV, 193 mayult scribere bidjandana, sed sunt codd., qui Ttgoa^fx^fnyoy babent.

— 84 — 1—3 post daga ei adde: alia yide notata ad Tim. 2, 3, 8.

— 89 — 3 — 4 adde: ju] iam, gr. omn. <r^, Ulf. tjcTi; legisse yidetur, yid. Prolegg. p. XXVTI.

— 90 — 1 — 3 adde: aia] Grimm postquam Gr. IV, 30 in aik mutandum suasit, deinde p. 943 delendi datiyum

posse existimat; id recte quidem, sed Tit. 1, 14 comparare non debebat; illo enim loco afband-
jandana aia aunja est ayertentium aibi yeritatem pro a ae yeritatem; boc autem loco Gotbus c.
codd. longe plerisque Iniaiqtxjjay legisse yidetur, ut aia sit ad se, ad greges snos; cf. Luc 18, 11
atandanda aia ataMg ttqos iavroy.

— 91 - 3 — 4 adde: aoh] Ulf. c. codd. xal avtfj legisse yidetur, yid. ad ys. 37.

Digitized by

Google

VI Addenda atque emendanda.

p. 02 col. I Hn. 6 tvalih vintruns'] Grimm Gr. II, 959 legit ict tvalikvUUrunM, idqoe repetit IV, 652*) quia d nostra
Torbonim illornm diremtio recta esfet, tDalibina vintruna dicendom faiMet; sed eiosmodi accusatiYai,
quern iam Zahn ad loh. 6, 70 optabat, nusquam reperitur, nee reperietur.

— -^ — 9 — 2 post 10, 5 adde: aftra] iterum, *gr. omn.
^ ^ ^.^_ 9 adde: yid. ad Gal. 5, 15.

— 97 — I adde: 4, 1 fn aupida{] in deserto, gr. «fe t^y ^grifioy.
-^ 98 — 1 —14 „8iGUti — tindan** delenda sunt«

— — — 2 — 6 adde: gaprafstein] conaolatione, gr. omn. it(fiasu

— 100 — 1 — 3 pro hropida 1. ufkropida,

— 102 — 2 — 5 post 60 adde: scribitur etiam aufjan et supjon Tim. 2, 4, 3.
~« 103 — - 2 post L 9 adde: 5, 26 gasaiwam\ yidemus, gr. emn. sldofiir,

^ 116 — 2 lin. 9 adde: ceterum gr. omn. o^ cf. Prolegg. p. XXVII 1. 33.

— 118 — 1 — 1 et 2 pro rumnada 1, rumnoda.

— 123 — 2 — 4 usqhnan} vid. Grimm Gr. IV, 943.

— 124 — 2 — 2 adde: pa{] hi, gr. omn. ot^ ct Prolegg. p. XXVU 1. 33.

— 128 — 2 —19 post patainei adde: alia yide not. ad Thess. 2, 3, 17.

— 133 — 2 — 9 post bellum adde: sic quoque Grimm Gr. IV, 105 interpretatur , et de dnplicatione literae n com-

parari possunt, quae adnotavimus ad Gal. 5, 15.
*- 136 — 2 — 6 adde: alia eiusmodi dicta coUegimus ad Tim. 1, 6, 6.

— 137 — I — 2 adde: u^ foras, Ogr. omn. vid. Mth. 9, 32.

— 139 — 2 •— 8 post omn, adde: aah] hicque, gr. omn. S;, Tid. ad loh. 18, 26.

— 140 — 1 — 14 cf. supra p. I. Add. ad Prolegg. XIX.

-. 142 — . 1 — 2 de aunuM recte iudicat Ettm^ler L 1. p. 583 scriptum est enim propter sequena mans pro aunu,
cf. ad Cor. 2, 6, 16 et nostra: Beitrage zur Textberichtigung etc. der Skeireins p. 53; sic fortasse
etiam Sk. p. 48, 7 pro aitins — veitvodeina legendum est Mine veitvodei,

— 143 — 2 — 16 pro „tp] yerum, ®gr. omn." leg. fp svepauh] est pro gr. TrA^y, yid. ad 19, 27.

— 148 — 2 — 7 in adnotatione ad 19, 20 non debebamus dicere, sums hoc solo loco pro gr. hegos positum esse,

est etiam 14, 20.

— 149 — 1 — 2 adde: vUaeis] pro f)i98e8y yid. Prolegg. p. XX.

— 157 — 2 - 2 pro 28 leg. 18.

— 170 — 1 — 5 adde: daupau] yid. ad Luc. 9, 27.

— 172 — 1 — 2 adde: aaeif] Ulf. ^notf.

— 173 « 1 — 8 adde: vas Tp] fui, verum, gr. wy; Goth, c codd. ijfAfty xnt,
2 — 9 pro „Skeir. 38, 7.« leg. allis Marc. 12, 25.

— 176 — 1 — 14 pro 15. leg. 16.

— — — 2 — 1 post omn, adde: praeter cod. 235.

— — — — 7 delend. omn, et ante patribus adde: cod. L. Ey. 15.

— 178 — 2 post 1. 1 adde: 11, 9 fn dag] in diem, gr. omn. iy rg ^^ligq^ quod gothiee est Di daga^ yid. Rom. 13,

13; cf. ad Eph. 6, 18.
^_lia.5 pro 15 leg. 13.

— 180 — 1 — 2 pro veisi leg. vei^iau.

.. 1S3 1 adde: 12, 20 piudo pi%e urrinnandane} Grimm Gr. IV, 586 male interpretatur, HBmpite urrintuindane non

ad piudo pertinet, sed est genitiyus quern yocant partidyum: erant antem inter ezcurrentes quidam
gentilium.

— .^ — — 1. 5 post ad adde: Luc.
post habam adde: cf. Mc. 12, 19.

adde: kajafin] Massm. Skeir. p. 59 +) errore libraril pro kajafna scriptom esse opinator, ted errai
ipse yir doctus, nam sic Gotbi datiyo pro genitivo uti solent
post 9 adde: Tim. 2, 1, 14.
adde : Gnmm Gr. IV, 78 et 763 vainags emendat, sed si literamm ductus retpidttntur, vainah9f quod

nos coniedmus, probabilius est.
^ 309 ^ 1 — 9 adde: pro usbida Grimm IV, 101 andadus uihidfa sciibit

186

— 2

— 3

196

— 3

— 5

WT

— 1

-5

_

— 3

— 2

Digitized by

Google

Addenda atque emendanda. YH

p. 210 coL 2 lin. 4 deL omn, (nam Goth. c. gr. legit ovv). i^^n^

^ 212 *- 1 — 8 pro „Ca8t. — ezddere" leg. : sic cod. A syllabis U8 da rapra lineam tcriptis (urraiaidaupaim) quod
quuA Cast initio noa aniautdvertisset , iilad urraisi edidit

— 213 — 1 — 1 adde aippau] aut, gr. omn. di^ quapropter fortasse appan legendum est

— . .» — .^ .. 6 Cast codice denao inspecto pro andeia legit andina, igitur adnotatio nostra deknda est; andim

autem, si yere ita scriptom est, ad anda, formam adhac incognitam, pertinei.
-^ — — 2 — 3 adde: Massmannus pro Tnuh piudom probabUiter eoniicit fn unpfudom,

— — —.2—9 pro ,,cod. A et Cast*' leg.: sic, uti yidetur, cod. A recte; Cast. etc.

— 214 — 1 — post 1. 3 adde: 11, 15 gabe(] divitiae, gr. omn. xataXXayVf quod est gafripow; hoc gahei fakwaui

fortasse errore librarii ortum est ex gabei faitwau ts. 12. Deinde etiam pro wtu andatmtHts rectius
dicendum erat wo andanumts,

— — ' — 2 — 8 ante aie adde: sec,

.. 215 — 1 — 6 adde: cetermn pro vilpeis Grimm Gr. lY, 526 legere soadet vilpetns, formam inau^tam.
_, 216 — 2 —20 adde: galeikaip] Tid. ad Tim. 1, 6, 6.

— 217 — 1—10 adde: pro hauhipa Grimm IV, 695 hauhipai optat, quod post fraPittn dativvs seqw soleat; solet

quidem, sed etiam accasatirum secom kabet, Tid. Phil. 4, 2.

— 219 — 1 — 3 adde: pamma] sec hoc, gr. onuu iy jf,

— 220 — 1 post 1. 2 adde: 14, 12. usgibip] reddit, gr. doiifit} JM c. codd. iTn^niasi.

— — — 2 — 10 ante auk adde: gamelip varp] scriptum fuit, gr. omn. nQSiygntf^, vid. ad Tim. 1, 6, 6.

— 223 — 2 — 10 Cast codice denno reyiso nunc Add. p. 66 dicit, pairhgaleikonda quiden im co^ce scriptom esse,

sed literam n minus eyidentem esse quam reliquaa, ita ut MbrarioB ipse earn deleyisse yideatur.

— — — — — 12 post ufak adde: ufblesana sijaQ inflatns sit, gr. omn. (fvtfioik^e,
— - 226 — I 1 -i- 3 post 24 adde: ceterum aftra ^gr.'omn.

— — — 2 — 3 postquam Cast nobis indicayit, pro edito qenon se legere in cod. Pu qinon, in Add. p. 66 retractat

sententiam, dicens, yoci pu locum quidem yacare, sed eum esse yacuum; in errorem se esse in-
ductum stria nigra orta e solutione atramenti ab addis facta. Ettmfdler in censura Ulfilae nostri
p. 584 de h. 1. agens longe a yero errat; nam Pu qinonoy quod ille coniidt, Gothi non dicunt.

— 227 — 1 adde: 7, 17. himaitaf] drcumddat, pro circumddatur , cf. ad 15, 29.

— 229 — 1 lin. 2 pro „cod. A et Casf leg.: sic cod. A; Cast

— — ^-2 — 11 ante da adde: gaparbip] Grimm IV, 31 suspicatur legendum esse gaparhaip, nee possumus, quin

d assentiamiis , ct Tim. 1, 4, 3.

— 232 — 2 — 1 pro matj^dup leg. matjiduh.

— 240 — 1 — 2 adde: yid. tamen Prolegg. p. XXI, 66.

.— 245 — 2 — > 4 pro: „cod. A; cod B** leg.: cod. B; cod. A.

— 247 — 2 — 11 adde: 8wna(\ quidam» gr. aut noXloC aut XoinoL

— 248 — 2 — 3 ante cod. B adde: dc cod. A; et pro mahtedideina leg. mahtededeina.

— 249 — 1 — 11 post vairpam adde: (fimus) c omnibus fere gr.

— 251 — 1 — ' 6 Ynnmna yere in cod. legitur, yid. Cast iidd. p. 67.

|C 253 — 1—12 haec adnotatio nostra, auctoritate Massmanni nimis confidentium, secundum Castill. Add. p. 67
dc scribenda est: bistuggq] sic cod. B, in quo tamen ei bis scriptum est; cod. A histugq,

— 255 — 2—15 adde: ceterum leitilai (paucum) ^gr. omn., neque Job. 5, 35. Philem. 15 additur; dicitur autem

Skeir. p. 47, 3 du leMlamma mela,
^ 256 — 2 — 3 adde: du teitau] ad Titum, gr. inl T{rov\ Goth, c codd. nqog TUov,

— 259 — 2 —14 adde: qipaul dicam, gr. Xfyatfiey.

•— 263 »- 1 — 2 adde: netnup] pr. accepistis, gr. omn. Xa/npaytrB^ quod praeteritum nos male habet, sed non ab
interprete, sed a librario, cuius oculi ad sequens idem yerbum aberrarent, scriptum esse yidetur.
^274 — 2 — 1 et 2 dele d^ et tp.

— 275 — 2 — 19 pro „c codd." lege c yerss.

— 278 ^* 2 — • 1 pro ,4nspecto — • dnbitamus*' lege: inspecto drugkaneim scriptum esse docemur; librarius enim

dragkanehn scripserat, cognito autem errore ipse a in u mutarit Cast Add. p. 65.
— • 283 — 1 — 7 „quod aut gr. — codicum" delenda sunt.

— — — — — .14 pro „cod. A" lege: cod. B.

Digitized by

Google

Vm ^ Addenda atque emendanda.

p. 283 col 2 lin. 7 pro haliMiof) leg. haiize; yid. Cast Add. p. 68.

— 284 — 1 — 10 ante ayttm adde: ak] aed, gr. omn. yag^ vid. ad loh. 16, 27.

2 init GiimiD. GGA. 1836 p. 1792 et Gr. IV, 591 recte monet fram pitai — kanduvaurkt interpretandnm ease :

ab ea (gente) quae dicitur „drciimci8io in came manu&cta.**
6 pro 19 L 9.

— 293 » 2 — - H pro „cod. B et Cast/' leg.: sic cod. B; Cast.

— 295 — 1 post 1. 11 adde: 1, 17 tn] in, gr. omn. (x.

2 — 2pro„si lectio — distmxit*' leg. snbaudlendain est 9ind, ati infira 1 , 29.

— 296 — 2—7 adde: cetemm Gothus post gahau^au ^ta,

— — — — — 9 pro ^manifesto — pata^ snbaudi Ui, cL sapra Add. ad 1^ 16.

— 298 — 1 — 3 pro „cod A"" lege cod. B.

— — — 2 —11 adde: mein] meum, obiective acdplendum est, gr. omn. ngos fit,

— — post 12 adde.: 3, 2 po gamaitanon] Grimm IT, 845. lY, 527 fidso pro gamaii dictum esse censet ab interprete,

qui xaraiofiiiy pro partidpio habuisset, quod ei Tix allquis crediderit

— 299 col. 1 Un. 1 pro 3, 4 leg. 3, 5. Ceterum pro bhnait Grimm IV, 53 scribendum esse opinatur, bimaimait; cuius

emendationis laudatorem certo habebit neminem.

— — — 2—6 ante mipkaurips adde: gamaindup] Cast. Spedm. ^ gamahtdaip,

— 307 — 1 — 7 pro „neque ~ notayimus'' scribendum esti Tid. ad Tim. 1, 6, 10.
^ 309 -< 1 — 8 ante viljahalpei adde: auk] enim, gr. di.

— 310 — 2 — 9 pro „Cast. — addidit<< lege: cod. B et Cast 4: usdiggvaidjdu.
— * 313 — 1 —-10 ante nauPai adde: from] a, gr. omn. i(p\

— 318 — 1 — 1 pro „pan — omn.'* lege: pan jah] autem etiam, pro gr. xa/, uti Matth. 9, 17.

Digitized by

Google

Tab. I.

T T6lNl^^KAl|chT^^lA^n• NihyMcy
•* ^N^^^n^N^KeusylKnNyy^llcv);^r

c,^B^lo^Hh^ls^l^nsftN^n^lls

^h^^Kel«|>

l_c;jiN ASi N ^^^h ^n«c,^l :

•S•c>hu^^>b.^VM.*»^lol«^;o

^ Vzyis. c*^h5l^nK^^^Vxyls^|»^lM
•Hl•^|kAjinl&c,^M^^n: nNTei^'lso^M
^ Nehs^6lh^6^l»|'^lli^^^lt1M> .

^c;^hu»^^^sy^YsT^>ln^^Nr^^CM

f ^a^ssy^sy6^MJ^lM^NN^yAl|t^n|»

•* |:|c^ly^^N^^l)C^|>^^;^n.s^6^l^>l;^h
n|C|ceisn|iNAhTc,^h^\rA- c,},\\
tATAl^iCAiy KfcM KVi;Ah Ai n m *p

sye N ly AiTis. si ^li5l^^^K^l)<.*p^
AK|CKN B Ai )ci ^ J:|cn M us rjCjiS.

Google

C^5

CP.CSCHONEI^IANIS

Digitized by

Google

Tab.n.

; I I ]

c- A " A /-, t,\ /V

'-i,,^ an ^ I |: AI.S I IIM ANAST£«^|tp ...-^

Ml IS i|; Al PC '^ V * ^^'^"^*'' *** ' ^A"i^

I* e I ll A M U; A • M r » S A N ^ A M I M A I [^ A I *S « N

All rf I mV z y aha »^ i^A B R9 ^R:f;nc

r.

Y |:|(Aiic,iMx«p

•<)'«|'HOASTXC,IS

a?.C5CH0!^IE3I:\??N

Digitized by

GoogI

-^'. .:

::?V

C.?.CSCH0I^IE3Ir\NN

Digitized by

Googl/^J

ALTEIXBURGI et LIP8IAE

'^^3^^&^5 *" LiBRARIA SCHNUFIIASIANA (C. U. StAUFFERi)

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

Digitized by

Google

r

123456789

BIBLE* Gothic > l8^3*

j AUTHOfl

TITLE

BIBLE. Ck>thic- idk^.

Call Number

507
Gothic

l845u
v.l

«

507

Gothic
v.l

f

">

Digitized by

Google