This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that 's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books white helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web
at|http : //books . google . com/
über dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nutzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google -Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http : //books . google . com durchsuchen.
*y»
'> 0>
•. J f • •
VV
7\<^
*^^.
Sf^>¥S^'
: i^j^ä/^^A/^
JÖarbarö Collrsf Librarg
CHARLES SUMNER. ^L.D..
OF BOSTON.
'*For fiookfl relating to Politiei! and
Fine Arti."
4i^'
,_»r;^rN»
co/:?/n/n,
•^Tk^
•^.KV
. '9^^^.^^
T^'i
^*-.>
, -^ -^y^ 'C^' /^ 'ji* ^ « \ * ^
y^»tst^-*
-7^ ... -'WC-^;^
^K.^--
?Ny
'.^,^,
^'^^^.
/vN t
>^^';^^^
••^^-
Quellen und Darstellungen
ZUR
Geschichte Niedersachsens.
HERAUSGEGEBEN
Oay-nw («"»^«'»^ VOM
" HISTORISCHEN VEREIN FÜR NIEDERSACHSEN.
BAND VI.
URKONDENBOCH DES HOCHSTIFTS HILDESHEIM II.
VON
Dr. H. Hoogeweg.
HANNOVER UND LEIPZIG.
HAHN'SCHE BUCHHANDLUNG.
1901.
Urkündenbuch
DES
Hochstifts Hildesheim
UND SEINER BISCHÖFE.
BEARBEITET
VON
Dr. H. Hoogeweg.
zweiter theil 1221—1260.
mit'^io siegeltafeln.
HANNOVER UND LEIPZIG.
HAHN'SCHE BUCHHANDLUNG.
1901.
S^'^c-^^/^. /./^
.^-gf-wr- Co, -.
r/-.v ') 1902
Dmok Ton Aug. Eberlein & Co^ HannoTer.
Vorwort.
Der erste Band dieses ÜB. ist als 65. Band der Publikationen
aus den K. Preussischen Staatsarchiven 1896 erschienen. Der vor-
liegende zweite Band schliesst sich an den erstell seiner ganzen Anlage
nach genau an, sodass es genügt, hierfür auf das Vorwort des Be-
arbeiters und die Vorbemerkungen des Herausgebers hinzuweisen.
Den weitaus grössten Teil der Original -Urkunden lieferte natur-
gemäss dxxs Kgl. Staatsarchiv zu Hannover, sodann das Landes-
hauptarchiv zu Wolfenbüttel und die Beverinische Bibliothek zu
Hildesheim, vereinzelte die Archive in Marburg, Münster, Wienhausen
u. a. Für die Goslarer Urkunden konnte ich mich auf das treffliche
ÜB. von Bode beschränken, die Urkunden des Kl. Dorstadt stellte mir
der Besitzer, Herr v. Löbbecke auf Dorstadt, in liebenstvürdigster Weise
zur Verfügung.
Von der grossen Anzahl Kopialbücher, welche durchgesehen werden
mussten, sind mehrere bereits von K. Janicke im Vorwort zum ersten
Bande aufgeführt und beschrieben worden. Wie von diesen einige für
das 13. Jahrhundert nicht mehr in Frage kamen, so mussten viele
andere neu herangezogen werden. Von den benutzten seien folgende
hesanders erwähnt.
FHlr das Domstift:
L Das grosse Kopiar des Domstiftes, Cop. VI, 11 des Kgl.
St.-A. zu Hannover; vgl, Janicke S. VI.
2. Das Formelbuch des Ludolf von Hildesheim, summa dictaminum
magistri Ludolfl oder summa Ludolfl notarii, he}'ausgegeben
von Rockinger in den Quellen zur bayrischen und deutschen
Geschichte IX, S. 350 ff. Es enthält zwar nur Formeln, doch
liegen vielen von diesen auch sonst bekannte Ereignisse zu
Grunde, andere weisen auf historische Thatsachen hin, welche
jetzt nicht weiter belegt werden können. Als Verfasser ver-
mutet der Herausgeber einen Kanoniker Ludolf von Einbeck,
VI
der 1234 — 36 als Magister genannt wird und vielleicht eine
Person ist mit dem in Nr. 445 genannten Kanoniker des
Kreuzstiftes. Doch lässt sich genaueres bei dem häufigen Vor-
kommen des Namens Ludolf nicht feststellen, vgl. Sudendorf
in Zeitschrift 1871 S. 36 ff. und Heinemann, Beitr. zur Diplo-
matik S. 19. Die Entstehung des Formelbuches fällt jeden-
falls in die Mitte des 13. Jahrhunderts.
Für das Andreasstift:
3. Liber statntoram canonicornm ecclesie sancti Andree in
HildeDsem, Ms. 320 der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim,
Hs. des 14. und 15. Jahrhunderts, und
4. Ms. XXI, 1257 der Kgl. und Provinzialbibliothek zu Hannover,
vom Jahre 1718, beide genauer beschrieben von Janicke S. VIII,
bez. IX.
Für das Bartholomaeistift:
5. Ms. 324 der Beverinischen Bibliothek aus dem 16. Jahrhundert,
vgl. Janicke 8. VIII.
6. Copiale monasterii Hildesh. Bartholomaei in Sulta, Ms. 20
des Oberlandesgerichts zu Celle, vgl. Katalog der Bibliothek
S. 647. Schrift des 17. Jahrhunderts, fol., Papier. Es enthält
zuerst ein Corveyer Oüterverzeichnis, gedr. Westfäl, Zeitschrift I,
Heft 2 S. 10 ff',, dann das Cop. des Bartholomaeistiftes. Die
Abschriften voll Fehler und mit Lücken, die der beglaubigende
Notar Hermann Suderlant, Mindener Kleriker, nur zum Teil
verbesserte bez. ausfüllte.
Für das Godehardikloster:
7. Ms. 311 der Beverinischen Bibliothek, 15. Jahrhundert. Vgl.
Janicke S. VIII.
8 — 9. Cop. 15 und 20 der Godehardipfarre zu Hildesheim, beide
von derselben Hand des 17. Jahrhunderts, Papier, fol., welche
als Ersatz dienen mussten für das nicht aufzufindende Cop.
des 14. Jahrhunderts, vgl. Doebner, ÜB. Vorw. 8. VI, Nr. 4.
Für das Johannisstift:
10. Cop. 18Ö im städtischen Museum zu Hildesheim, Perg., fol.,
15. Jahrhundert, vgl. Janicke S. XL
11. Ms. 341 der Beverinischen Bibliothek, Papier, fol., 16. Jahr-
hundert, vgl. Janicke S. VIII. Es ist eines der Cop., denen
Würdtwein, Nova subs. L die Urkunden des Stiftes entnommen
half ein anderes scheint verloren.
vn
12. Cop. VI, 64 im KgL St-A, zu Hannover: Copionale hospitalis
s. Johannis-hoffes de fandationibos. reformationibus et
privilegiis conscriptum 1760. Papier, foL, gut und meistens
korrekt geschrieben.
Für das Maria-Magdalenenkloster:
13. Ms. 357 der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Perg.
4^, 53 Blätter, aus dem Ende des 14., mit Nachträgen von
verschiedenen Händen des 15. Jahrhunderts, lieber jeder Urk.
kurze Inhaltsangabe in roter Tinte.
ftir das Michaeliskloster:
14. Cop. VI, 75 des Kgl. St.-A. zu Hannover. Vgl. Janicke S. VII.
15. Cop. VI, 76 ebenda, Papier, fol., Hs. des 15. Jahrhunderts
von verschiedenen Händen, enthält Urk. des 11 — 15. Jahr-
hunderts.
16. Ms. 277 der Beverinischen Bibliothek, Copionale privilegiorom
et fondacionnm monasterii sancti Michaelis cum registro, wozu
eine spätere Hand fugte: per abbatem Henricnm Wenthusen
conscriptum. Darunter: Hunc libram perlegi et singula
notavi Wolfenb. in exilio 1677 6 Jnly Johannes abbas. Auf
fol. 144 werden einige Urk. gegeben, die exclusive habentor
in copionali pergameneo (wohl VI, 75 des SL-A.).
Für das Moritzstift:
17. Ms. 514 der Beverinischen Bibliothek, fol., Perg., 14. Jahr-
hundert, dasselbe wie Cop. 41 bei Janicke 8. VIL
Für das Kloster Derneburg:
18. Cop. VI, 105 im Kgl. St-A. zu Hannover, Perg. in 4^. bis
8. 40, dann Papier, 16. Jahrhundert.
19. Cop. VI, 106 ebenda, Papier, gross 4^, 15. Jdhrhundert, vgl.
Janicke 8. VII
20. Cop. VI, 108 a ebenda, Papier, fol. max., 18. Jahrhundert,
die Urk. chronologisch geordnet und sorgfältig geschrieben.
Für das Kloster Dorstadt:
21. Perg.' Codex gross -fol., 37 Blätter, im Archive zu Dorstadt,
bis fol. 35 von einer Hand, darauf einige spätere Nachtragungen.
Fol. 34v sieht: Anno domini m^. ccc^ xxxix^. ipso dei beate
Margarete virginis completns est Über iste. Sehr reichhaltig
und gut geschrieben, aber mit Fortlassung aller oder der
meisten Zeugen und sämtlicher Daten.
vin
22. Ms. 545 der Beverinischen Bibliothek, Papier, fol., 16. Jahr-
hundert, 93 Blätter, von verschiedenen Händen.
23. Für Cop. vom Jahre 1614 im Archiv zu Dorstadt, das z. B.
Bode, ÜB. II, Nr. 323 vorlag, konnte nur die Abschrift von
Kratz in Ms. 545 a der Beverinischen Bibliothek benutzt werden.
Für das Kloster Heiningen:
24. Ms. 546 der Beverinischen Bibliothek, Perg,, 4^, vgl.
Janicke S. IX,
25. „Copialbuch des Klosters Heiningen verfertigt anno 1573"
im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, 253 Seiten, Papier,
von dei'selben Hand und auch sonst genau überehistimmend mit
26. dem Cop. von demselben Jahre im Archiv zu Heiningen, doch
dies mit neueren Ergänzungen und Verbesserungen nach den Or.
Für das Kloster Lamspringe:
27. Ms. 530 der Beverinischen Bibliothek, Cop. vom Jahre 1573,
vgl. Janicke S. IX, Es ist besonders tvichtig wegen seiner
vielen Angaben über die Lage schon damals wüster Orte.
Für das Kloster Marienrode:
28. Ms. XXIII, 767 der Kgl. und Provinzialbibliothek zu Hannover,
Perg., klein 4^., 15, Jahrhundo't ; besonders viele Fehler in
den Daten. Berichtigt und ergänzt konnte es mehrfach
tverden durch
29. Cop. III, 148 des Kgl. St.'A. zu Hannover, Papier, fol., 1679
beglaubigt auf Veranlassung des Abtes durch den Notar
Michael Ruberti.
Für das Kloster Ringelheim:
30. Cop. des Klosters vom Jahre 1714 im Archiv zu Ringelheim
im Besitze des Herrn Freiherm von der Decken^ gross foL^
Papier, vgl. Janicke S. IX,
31. Copialbuch des Abtes Heinrich Wirschius (1570—1613) ebenda^
Papier, fol., zusammengestellt aus Abschriften der Or. und
eines „alten Copiatbuches"" . Korrekt geschrieben, wenn auch
in der Orthographie der Zeit (ae, oe u. s. w.).
Für das Kloster Wöltingerode:
32. Cop. FT, 115 des Kgl. St.-A. zu Hannover, Papier, fol,
16. Jahrhundert, 756 Seiten, von verschiedenen Händen. Die
Urk. sind chronologisch eingetragen unter den alphabetisch
geordneten Orten.
IX
Ausser den vorstehend aufgeführten möge noch Erwähnung finden
das reichhaltige Cop. IX, 265 des Kl. Wienhausen aus dem Anfange
des 14. Jahrhunderts im Staatsarchiv zu Hannover. Ausserdem boten
reiches Material die Copiare von Steterburg und Amelunxbom im
Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttd sowie vieler^ insbesondere Calenberger
Klöster der angrenzenden Diözesen.
Bei der grossen Menge des zu Gebote stehenden Materials war es
notwendig, möglichst zu kürzen und nur ungedruckte Urkunden voll-
ständig zu geben. Es wurden deshalb mit einigen Ausnahmen alle
Urkunden, welche in Sudendorfs Registrum, Sudendorfs ÜB. der
Herzöge von Braunschweig und Lüneburg, in Doebners ÜB. der Stadt
Hildesheim, Bodes ÜB. der Stadt Goslar, dem Asseburger ÜB. und
in der Zeitschrift des hist Vereins für Niedersachsen gedruckt sind,
nur im Regest mit Zeugen gegeben, ebenso sämmtliche Urkunden, welche
sich inhaltlich nicht auf Hildesheimer Angelegenheiten beziehen und
nur wegen der handelnden oder zeugetiden Personen Aufnahme finden
mussten. Auch bei den vollständig gegebenen Urkunden wurden die
Formalia oft nur angedeutet, um Raum zu sparen; insbesondere sind
auf diese Weise die Papsturkunden gekürzt. Bei den Regesten wurde
in den Zeugenreihen auf die Wiedergabe der Hildesheimer Bürger
verzichtet, da diese sich im ÜB. der Stadt Hildesheim finden und
niemand, der in Hildesheimer Geschichte arbeiten will, das ÜB. des
HochsHftes ohne das der Stadt und umgekehrt unrd benutzen dürfen.
Die Angaben über die Besiegelung wurden auf ein kurzes „Beschädigtes,
gut erhaltenes Siegel des ... ." beschränkt, wenn die Befestigung die
mn meisten gebräuchliche ist, d. h. das Siegel in braunem oder gelbem
Wachs am Pergamentstreifen hängt. Die Zeitschr. des hist. Ver, für
Niedersachsen wurde kurz „Zeitschrift" zitiert.
Von den Nachträgen und den Berichtigungen zum ersten Bande
verdanke ich die meisten den freundlichen Mitteilungen des Herrn Dom-
kapitular und Geistlichen Rates Dr. Bertram zu Hildesheim und des
Herrn FVeiherm E. d. Uslar-Gleichen zu Hannover. Verwertet wurden
auch die Bemerkungen Heinemanns im Jahrgang 1897 der Zeitschrift
S. 86 ff. Dagegen sind die von demselben im Jahrgang 1896 S. 86 ff.
abgedruckten Briefe nicht mit aufgenommen worden, und mag
auf diese hier besonders hingewiesen werden. Die Nachträge umrden
auch bei der Herstellung des Registers herangezogen. Ihre Nummern
sind durch ein vorgesetztes N. kenntlich gemacht.
Bei der Beschreibung der Siegel hat mich besonders Herr Archiv-
direktor Dr. Ilgen in Düsseldorf unterstützt. Ausser den genannten
Herren bin ich auch den Herren Vorstehern und Besitzern der eingangs
erwähnten Archive und Archivalien für die Unterstützung meiner Arbeit
zu grossem Danke verpflichtet , und es gereicht mir zur besonderen Freude,
diesem Danke hier noch öffentlich Ausdruck geben zu können.
Die Siegeltafeln hat Photograph F. H. Boedeker in Hüdesheim
hergestellt.
Hannover, den 23. Oktober 1901.
4 r -D^. Hooge^weg.
1. Dompropst Wtlbrand, Domdechant Konrad und das Domkapitel
genehmigen während der Sedisvakanz, dass das Godehardikloster ein
Gut in Herlede dem Mindener Domkapitel verkauft. Hildesheim 1221
Juni 23 (viiii. kalendas ialii).
Gedr. Würdtwein, Sub8. dipl. VI, 8. 377; Westfälisches ÜB. VI, S, 28 Nr. 97.
9. Erzbischqf Siegfried von Mainz beglückwünscht die Laien der
Diözese Hildesheim zur Wahl Konrads und fordert sie auf, ihm
Gehorsam zu bezeugen. 0. D. (1221 vor Septetnber 1). •
S(igefridas) dei gratia Moguntinas archiepiscopus comitibus,
ministerialibas etc. salatem et plemtadinem omms boui. Cum omne
datnm Optimum et omne donum perfectum decursum sit et a patre
luminum succedat, regratiamur altissimo et ipsius clementiam vene-
ramur, qui per electionem karissimi filii magistri Couradi scolastici
Moguntini in Hildesheimensem episcopum ipsi ecclesie atque vobis
sua inscmtabili bonitate providit, equidem quod a deo est perfec-
tissimnm habet auctorem, cui debet humane yoluntatis devotio in-
clinari, et ut divina gratia comitetnr quos in ipsarum provisione
respexit. Ceternm qnod magistrum C(onradum) dominus ad mini-
sterium pontificatus elegit, non qnod ipse requirat sed reqniratnr
ab ipso in virtnte altissimi, sub cuius nutu cuncta consistnnt, vobis
suademns, consulimns et mandamus, quod ei, qui vestrarum pontifex
erit animarum, fidelitate debita snccurratis, unde credimus et flrmiter
opinamur episcopatus yestri utilitatem in omnibus secuturam et vos,
qui ecclesie membra estis, exhibitione reverentie, quam feceritis
patri vestro, patris celestis merebimini benedictione repleri.
Gedr. Schannat, Vindem. 1, 191. Danach wiederholt. Die Wahl Konrads erfolgte
etwa Mitte August, vgl. Lüntzel, Gesch. von Hildesheim I, S. 524. Er war vorher
Pönitentiar des Papstes und Domscholaster in Mainz, vgl. Mon. Germ, epist. sei. I.
Nr. 117, 118, 146, 166 u. ö., Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3, Nr. 6360, 6361, 6373,
6407, 6431, 6471, hatte gegen die Albigenser gepredigt und an der Hochschule zu Paris
in der Theologie gelehrt, Mon. Genn. SS. VII, 860. Für seine ZugehlhHgkeit zur
Familie von Heisenberg, die Kaltner, Konrad von Marburg 89, Ämm. 3, behauptet,
kann ich einen sicheren Beleg nicht beibringen.
Kloti«nirkimden. \
2 1221 vor September 1.
8. Genannte erklären die Ansprüche der Hildesheimer Ministerialen,
bei der Bischofswahl mitzutoirken, für unangebracht und unerhört und
fordern sie auf, auf dem nächsten Tßge nn Frankfurt am 1, September
ihr Recht geltend zu machen. Weissmburg o, D, (1221, vor September 1).
T(heodericus) dei gratia Treverorum archiepiscopus, C(oiiradus)
Metensis et Spirensis episcopus imperialis aale cancellarias, . . Ratis-
ponensis, . . Basilieusis episcopi, de Wicenbarch et de Morbah
abbates nniversis ecclesie Hildensemensis ministerialibus salatem
et omne bonum. Accessit ad presentiam nostram Wicenbarch dilectos
noster et honorabilis vir magister C(onradas) capellanns domini
pape et penitentiarius, Hildensemensis electus sapplicans nobis, nt
per consUium et auxiliam nostram per manam domini regis dona-
tionem regalinm optineret ntpote rationabiliter et commaniter electas
a sao capitido, apud quod potestas residet episcopam eligendi,
cnm idem dominas rez per volantatem domini nostri serenissimi
imperatoris et principam consensam eadem conferendi plenariam
habeat potestatem. Ex adverso antem Conradas marscalcos et
Ekbertns milites ministeriales Hildensemenses ex sna et snorom
comministerialiom parte rogabant attentins, ne id faceremns et qaod
dominas rex petitioni electi consentire non deberet pro eo, qaod
eis in electione ipsias facta esset iniaria, qai ex iare et longa
consuetadine in electione episcoporam Hildensemensiam iasticiam
habaissent. Qaod qaia tam nobis qaam omnibas comitibas et
nobilibns et imperii necnon et ecclesiarnm ministerialibas, qai malti
presentes erant, inconveniens et inaaditam et contra commnnem
omniam ecclesiarnm iasticiam videbatar, in hoc eos minime daximos
exaadiendos. Qnoniam igitar prefato electo et ecclesie Hildensemensi
in sao iare, qaod nostram repatamas, deesse nee possamas nee vo-
lamas, sed magis adesse, omnes vos rogamns et monemas attencias
et consalimas in domino, at memores salatis vestre et ecclesie, cai
tenemini, ad favorem et obseqaiam electi eiasdem libenter accedatis,
qaoniam promotionem ipsias ecclesie vestre et omnibas ad eam
pertinentibas tam apad imperium qaam ecclesiam Romanam et nos
omnes plnrimam profataram non dnbitamas. Alioquin si vobis
ininriam in hiis factam esse contenditis, noveritis nos coUoqniam
principam in feste sancti Egidii Frankenefort indixisse; qaod si
placet venire, poteritis coram domino nostro rege et principibns,
qaorom plures illac ventaros esse speramus, iusticie plenitudinem
receptnri.
1221 vor September 1. 3
Or. im KgL SU-A» zu Hannover , Domstifi Hüdesheitn Nr, 98, Van den fünf
Siegeln an Pergamenistreifen ist das des Bisehofs Konrad von Metz, sowie das
des Abtes Hugo von Murbach und des Abtes Wolframm von Weissenburg in
dieser Reihenfolge anhängend gut erhalten f die andern mehr oder weniger beschädigt.
Gedr, Orig, Ouelf iJJ, S. 681, Huillard-Briholles II, 723, erwähnt Böhmer-Ficker
Reg. imp.V, 3858 und 10880 b.
4. Die Grafen vom Elsass, von Ztceibrücken, Diez, Eherstein,
Leiningen und von Boineburg ersuchen die Ministerialen von Hildes-
heim, sich mit der Wahl Konrads zum Bischof auszusöhnen und nicht
Rechte geltend machen zu wollen, die sie nicht besitzen. 0. D. (1221
vor September 1).
S(igibertiis) dei gracia Alsacie, H(eiiricus) de Duobus Pontibus,
G(erhardus) de Dhiez, C(onradu8) de Eversteyu, F(ridericus) de
Lininge et de Bovminiburch comites universis Hildensemensibus
ministerialibus salutem et sincere dilectionis affectum. Quod iuris
Sit circa factum honorabilis viri magistri C(onradi) capellani et
penitenciarii domini pape, Hildensemensis electi, et peticionem et
consilium principum, (per) litteras eorundem vobis transmissas satis
intellexistis ; sicut autem ipsi vobis consulunt sie et nos bona flde
vobis consulimus, ut memores salutis vestre et ecclesie, cui tene-
miiUy ad favorem et obsequium ipsius domini electi libenter acce-
datis, quia promocionem ipsius ecclesie vestre et omnibus ad eam
pertinentibus plurimum profuturam non dubitamus, et constanter vobis
scribimus. quod in electione ipsius nulla vobis facta est iniuria, cum
constet Omnibus, quod id, quod dicitis videlicet de iusticia vestra,
quam in electione habeatis, sit contra communem omnium ecclesiarum
consuetudinem et inconveniens et inauditum videri debebat, ubicumque
faerit recitatum.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 565 Nr. 1010 im KgL SU-A. zu
Hannover,
5. Bischof Konrad von Metz und Speier, Kanzler, fordert die Hildes-
heimer Ministerieden auf, den Klerus und dessen Güter nicht zu be-
lästigen und wegen der Meinungsverschiedenheit die Entscheidung des
Königs und der Fürsten abzuwarten. 0. D. (1221 vor September 1.)
C(oiiradu8) dei gratia Metensis et Spirensis episcopus imperialis
anle cancellarius et totius Italie legatus dilectis suis Hildensheimensis
ecclesie ministerialibus salutem et omne bonum. De consilio et
voluntate principum et nostra circa factum electi et capituli Hildens-
1*
4 1221 vor September 1.
heimensis et vestram contradictionem et per nuncios yestros et per
litteras principum et nostras super biis vobis transmissas satis in-
telligere potestis. Quapropter vobis imperiali auctoritate mandamus,
ut capitulom et clerum Hildensheimensem et tarn eorum quam etiam
alia bona, que sub imperiali ac regia protectione consistunt, nullo
modo perturbetis aut invadatis super vestra ac ipsorum dissensione
mandatum regis et principum expectantes.
Or, im KgU St-A, zu Hannover, Domatift Hüdesheim Nr. 96. Siegel des
Äuestellera in der Mitte gebrochen, sonst wenig beschädigt,
6. Bischof Konrad von Metz und Speier, Kamlerj teilt der Stadt
Hildesheim mit, welche Antwort die Fürsten den Abgesandten der
Minüterialen erteilt haben und fordert sie auf sich der Wahl Konrads
zu fügen. 0. D. (1221 vor September 1).
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover^ Domstift Hildesheim Nr. 97. Siegel nebst
Befestigung verlörest. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 47 Nr. 87.
7. Der Reichstruchsess Werner von Bolanden (Bonlande) ermahnt
die Hild^sheimer Ministerialen, dem Erwählten Konrad Gehorsam zu
leisten, da ihr vermeintliches Wahlrecht nichtig sei. 0. D. (1221 vor
September 1),
Abschr. d. 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 .9. 716 Nr. Uli im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Bis auf den Aussteller wörtlich tcie oben Nr. 4.
8. Erzbischof Engelbert von Köln hält den Ministerialen vor, dass
sie sich der Wahl Konrads widersetzten und mit ihrer Behauptung,
der König habe nicht das Becht, Jemandem die Begalien zu verleihen,
die Ehre der Fürsten verletzten, und rät ihnen, von ihrem undurch-
führbaren Vorgehen abzustehen. 0. D. (1221 vor September 1).
E(ngelbertus) dei gratia sancte Coloniensis ecclesie arcliiepiscopus
universis ministerialibus Hildesheimensis ecclesie salutem in salutis
auctore. Intelleximus et intelligentes de prudentia vestra sumus non
modicum ammirati, quod, cum nuper missis nuntiis ad illustrem domi-
num nostrum H(enricum) regem contra venerabilem dominum C(on-
radum) episcopum Hildesbeimensem ipsum impedire nitemini, si posse-
tis, ne regalia reciperet ab eodem, nunc ad aliam viam sibi resistendi
divertitis asserentes ipsum dominum regem non habere potestatem cui-
quam regalia porrigendi, unde non solum inconsiderate presumptionis,
sed presumptuose temeritatis estis graviter argucndi, qui tam ipsi
domino regi quam universis principibus notam false usurpationis im-
1221 vor September 1. 5
pingitis, quod sibi ins et potestatem ad ipsos nt pntatis non spectantem
usurpent, maxime cum hoc esset ipsis principibas omnino contrarium et
suo periculo sive honori; nam si essent incerti, quod dominus rex
haberet huiusmodi potestatem, quicumque regalia sua ab ipso reciperet,
consequenter esset etiam inceiiius, utrum hoc dominus imperator ratum
haberet, cum posset quod eo auctore non esset factum in irritum
revocare, sicque esset talis princeps in sue dignitatis periculo con-
stitntos. Propterea indignationem et offensam imperialem simul et
regiam in hac parte potestis non immerito formidare, qui quantum
in nobis est impensius nitimur contraire. cum tamen nisus et conatus
vester nee efifectum nee exitum bonum valeat obtinere, cum non
solnm gravis sit ipsa presumptio, sed et causa vestra usque adeo
infirma sit et debilis et absurda, ut in toto imperio nee principem
unum fautorem et defensorem vestri reperiatis erroris. Quanquam
enim prefatus episcopus vester honestatis sue merito ab omnibus
diligatur, tamen, si causa vestra iuris aliquid vcl favoris haberet
seu etiam videretur habere, promotio eins non adeo accelerata
fuisset, sed data vobis audientia causam vestram sicut ordo exigeret
prosequendi. Hinc est, quod universitatem vestram monemus et
hortamur attentius ac fideliter vobis consulimus, ut rei exitum pro-
videntes et utentes consilio saniori desistatis ab hiis, in quibus
proficere non potestis.
Otdr. Sehannat, Vindem, /, 8, 192, danach Ficker, Engelbert der Heilige
S. 337 und hier. Regest Böhmer-FickeTf Reg. imp. V, 10882.
9. Genannte berichten an König Heinrich, dass der Einspruch der
Uildesheimer Ministerialen gegen die Wahl Konrads nichtig sei und bitten,
dem Erwählten die Regalien zu erteilen. 0. D. (1221 vor September 1).
Serenissimo domino suo H(enrico) Romanorum regi semper augusto
T(heodericus) dei gi'atia Treverorum archiepiscopus, C(onradus)
Metensis et Spirensis imperialis aule cancellarius, . . Ratisponensis
et Basileensis episcopi, . . de Wizenburc et Morbach abbates tam
promptum quam debitum in omnibus sue devotionis obsequium. Accessit
ad presentiam nostram Wizzenburc dilectus noster et honoräbilis
vir magister C(onradus) Hildesiensis electus supplicans nobis, ut per
consilium et auxilium nostrum per manum vestram donationem rega-
lium obtineret utpote rationabiliter et convenienter electus a suo
capitulo, apud quod potestas residet episcopum eligendi, cum per
volontatem serenissimi imperatoris patris vestri et princlpum con-
6 1221 vor September 1.
sensnm eadem conferendi plenariam habeatis potestatem. Ex ad-
verso autem Chonradus marscalcus et Ekkebertus milites ministeriales
Hildesheimenses ex sua et suorum ministerialium parte rogaverunt
attentias, ne hoc faceremus, dicentes, quod petitioni electi consentii^e
non deberetis, pro eo quod eis in electione ipsius facta esset iniuria,
qui*) ex iure et longa consuetudine in electione episcoporum Hildes-
heimensium iustitiam habuissent. Quod quia nobis inconveniens
et inauditum et contra imperii et communem omnium ecclesiarum
iustitiam videbatur, consentientibus in id ipsum tam nobilibus et
omnium ecclesiarum ministerialibus necnon et imperii, qui multi
nobiscum aderant, minime duximus exaudiendos. Considerantes
igitur plenam prefati electi et ecclesie sue iustitiam et omnium
nobilium sui episcopatus et multorum ministerialium favorem,
quoniam ipsi in iure suo, quod nostrum reputamus, deesse nee
volumus nee debemus, vestram nihilominus in hoc utilitatem atten-
dentes et honorem, communi et deliberato consilio rogamus et monemus
serenitatem vestram fideliter consulentes, ut non obstante predic-
torum laicorum contradictione, que nulla est et a nobis nuUatenus
audienda, electo eidem donum regalium indubitanter et sine dilatione
porrigatis, cum paratus sit tam domino imperatori quam vobis
vestram iustitiam exhibere et ipsum in suis et ecclesie sue petitionibus
exaudire dignemini, ut tam vobis quam patri vestro ex devoto fiat
devotior et preces nostras et consilium, in quibus et alii principes,
qui pro ipso nobis scribentes bene concordant, apud vestram maiestatem
sibi sentiat profuisse. Noverit preterea vestra sublimitas, nos etiam
presentibus respondisse, ut ad vestram presentiam irent, si vellent,
et absentibus scripsisse, ut, si in his sibi fore iniuriam contendant,
in feste Egidii Frankenfort veniant, si placet ipsis, coram vobis«)
et principibus iusticie plenitudinem recepturi.
Qedr, Schannat, Vindenu I, S, 191, tconaeh iciederkolt (S), Vgl, Böhmer-
Ficker, Reg. imp, V, 3858 und 10880 a,
lO« König Heinrich schreibt seine^n Vater j detn Kaiser Friedrich, dass
er dem Erwählten Konrad auf den Rat genannter Fürsten die Regalien
verliehen habe und bittet dies zu bestätigen, 0, D, (1221 September 1).
Carissimo genitori suo ac domino magnifico ßomanorum im-
peratori Friderico semper augusto Henricus dei gratia et sua
Romanorum rex semper augustus cum filiali düectione debitam in
0 que — habuisset S. *) nobis S.
1221 September 9. 7
omnibüs reyerentiam. Accedens ad presentiam nostram dilectus
princeps noster Conradus electns a nostra serenitate regalium epi-
scopatus Hildesheimensis investitm^am secundiim consnetadinem et
iosticiam imperii petivit instanter. Prepositus etiam et decanns et
capitnlnm Hildesheimense per litteras et nnntios snos hoc ei fleri
a nobis devotissime postnlabant, eo quod ab ipsis concorditer et
canonice foisset electns et ab archiepiscopo sno legitime confirmatas,
sicnt littere ipsins ad nos snper hoc transmisse testabantnr. Nos
igitnr dilectomm principnm^ qni circa nos erant, et eonun, qni snper
hoc nobis scribere cnravemnt, Moguntini et Trevirensis archiepi-
scopomm, Spirensis imperialis aule cancellarii, Herbipolensis, Batis-
ponensis, Basileensis episcopomm, Morbacensis et Wizzeburgensis ab-
batnm, dilecti nostri consangninei Henrici ducis Saxonie et multornm
nobilinm et aliommfidelinm nostromm consilia secuti, attendentes nichi-
lominns ipsins electi devotionem erga vestram magniflcentiam et
magnam de vestro ergo se favore fldnciam, sicut debnimns et sententia
de hoc qnesita dictabat, enndem tarn vestra qnam nostra anctoritate
de regalibns sive temporalibus episcopatns Hildesheimensis et omni
honore, qnem sni antecessores de gratia imperii eiusdem episcopatns
raüone tennernnt, investivimns. Eapropter amatissimam paternitatem
vestram diligentissime cupimus a nobis exoratam esse, nt divine
retribntionis intnitu, nostre qnoqne interventionis respectn quod
circa prememoratum nostmm devotnm electum consnlte fecimns et
inste magnifice confirmare et ipsum cum ecclesia sna in vestre
maiestatis protectionem recipere dignemini et ita enm in suis peti-
tionibns audiatis, ut favorem et preces regias sibi sentiat profuisse.
Gedr. Schannai, Vindem, I, S. 192, Orig. Guelf. III, S, 680, Huillard-
BrihoUes II, 8. 725, Begest Böhmer - Ficker, Beg. imp, V, 3859: „Da Konrad
nach dem Chron, Sampetr. am 19. September in Erfurt geweiht leurde, so mues
dieser Brief, in dem er nur electus heisst, etwas früher faUen und könnte demnach
recht wohl der auf Sept. 1 beabsichtigte Tag abgehalten und dort die Belehnung
erfolgt sein.*'
U. König Heinrich fordert d^i Herzog Heinrich (von Sachsen)
auf, die Ministerialen zur Anerkennung des Erwählten Konrad zu
bestimmen und über seinen Erfolg ihm Nachricht zu senden. 0, D.
(1221 September 1).
H(enricns) dei gratia Bomanomm rex dilecto consanguineo suo
H(enrico) duci. Noverit tua dilectio, quod accedens ad nostram
personam dilectus princeps Conradus Hildesheimensis episcopus a
8 1221 September 8.
nostra serenltate regalinm episcopatus Hildesheimensis investituram
secundum iusticiam et consuetudinem imperii petivit instanter.
Prepositus etiam et decanus ac capitnlum Hildesheimense per litteras
et nantios suos hoc ei fieri a nobis devote postnlabant, eo qnod
ab ipsis concorditer et canonice fuisset electus et a suo archi-
episcopo legitime confirmatus, sicut littere ipsius ad nos super hoc
transmisse testabantur. Nos igitur dilectorum principum, qui circa
nos erant, et eorum, qui similiter hoc nobis scribere caraveront, et
aliomm fldelium nostroiTim consilia secuti, sicnt de iure debnimns
et sentencia de hoc qaesita dictabat, predicti capituli necnon et
electi sui instas preces libenter admisimus, eundem electum tarn
Serenissimi patris nostri imperatoris quam nostra auctoritate de
regalibus episcopatus Hildesheimensis et omni honore, quem sui
antecessores de imperio tenebant ratione episcopatus eiusdem,
vestientes. Verum quia ministeriales eiusdem ecclesie in electione
episcoporum Hildesheimensium ins sibi dicunt et, quod eum non
elegerint cum capitulo, adhuc ei contradicunt, sicut eornm nuntii
quibusdam ex principibus retulerunt, nobilitatem et honestatem tuam,
de qua multum presumimus, rogamus, ut nostre serenitatis intuitu
predictos ministeriales ad te venire facias eesque, quos et ubi visum
fuerit, evocare et ipsos ad devotionem et pacem et gratiam domini
sui electi modis, quibus scis et potes et expedire videris, inducere
studeas diligenter. Quod enim episcopos suos eligere debere se
asserunt et ideo, quia hoc factum non est, difficiles ei se reddunt
et graves, incongruum iudicatur et omuibus principibus, nobilibus
et ministerialibus inconveniens videtnr et inauditumj sicut eorum
nuntiis a multis novimus responsum. Gratissimum enim habebimus,
si vestris in hoc monitionibus acquieverint et mandatis. Alioquin
sciant pro certo, quod prefato electo in iusticia et honore suo modis
quibus possumus adessc volumus et prodesse. De ipsorum igitur
response per tuas nos litteras facias certiores, nt sciamus, quid
pro nobis et imperii mandato et tua exhortatione facturi sint et
quid nobis super hiis fuerit faciendum.
Gedr. Schannat, Vindem. I, S. 193, Orig. Guelf. IH, S. 682, Huillard-
Brihollea /, S, 726. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3860.
1.9. Papst Honoritis III. bekundet dem Domkapitel die Genehmigung
der Wahl seines Kaplans und Pönitentiars Konrad zum Bischof von
Hildesheim. Lateran 1221 September 3.
1221 September 3. 9
Honorias episcopns servus servorum dei dilectis flliis capitulo
Hildesemensi salutem et apostolicam beuedictionem. Litteras vestras
recepimus continentes, quod nuper ecclesia vestra vacante vos di-
lectum filinm magistrum Conradum capellanam et penitentiarium
nostnim invocata spiritas sancti gratia canouice ac concorditer in
episcopum elegistis, cuius electionem venerabilis frater noster
archiepiscopas MagaDtinus examinans diligenter eam auctoritate
metropolitica proat ad ipsom pertiDet confirmavit. Nos itaque at-
tendentes eiusdem electi merita probitatis et sperantes eidem ecclesie
per ipsom tarn in spiritnallbas quam in temporalibas utiliter provi-
dendnm tarn electionem vestram qnam confinnationem eiusdem archi-
episcopi ratam habemns et gratam ipsi archiepiscopo ac vobis auc-
tore domino digna vicissitudine responsuri, utpote qui reputamus
nos in eo plurimum honorari. Quocirca universitatem vestram
rogamns et monemus attente per apostolica scripta mandanteS;
qnatinns ei tamquam menbra capiti humiliter obsequentes impendatis
eidem obedientiam et reverentiam debitam et devotam, ita quod
vobis cnm ipso habitantibus in domo domini com consensa ecclesia
vestra spiritualibus proficiat institntis et bonis temporalibas augeatur
nosqne devotionem vestram possimns merito commendare. Datum
Laterani iü. nonas septembris, pontificatus nostri anno sexto.
Or. im Kgl. SU-A, zu Hannover^ Dofnstiß Hildesheim Nr, 93, Bulle nebst
Befestigung verloren,
18. Papst Honorius HL schreibt dem Erzbischof von Mainz, dass
er die Wahl seines Kaplans Konrad zum Bischof von Hildesheim
bestätige, Lateran 1221 September 3,
Honorins episcopns servus servorum dei venerabili fratri
archiepiscopo Maguntinensi salutem et apostolicam beuedictionem.
Litteras tuas recepimus continentes, quod nuper ecclesia Hilden-
semensi vacante capitulum eiusdem ecclesie dilectum filium ma-
gistrum Conradum capellanam et penitenciarium nostrum invocata
Spiritus sancti gracia canouice ac concorditer in episcopum
elegerunt, cuius electionem examinans diligenter eam auctoritate
metropolitica*), prout ad te pertinet, conflrmasti. Nos itaque atten-
dentes eiusdem electi merita probitatis et sperantes eidem ecclesie
per ipsnm tam in spiritualibus quam in temporalibus utiliter provi-
dendnm, tam electionem capituli quam confirmacionem tuam ratam
0 metropolica Cop,
10 1221 September 9.
habemns et gratam tibi et ipsis auctore domino digna yicissitadine
responsuri utpote^ 4^ repatamas nos in eo plnrimum honorari.
Datum Laterani iii. nonas septembris, pontificatus nostri anno sezto.
Abachr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11 8. 443 Nr. 690 im KgU SL-A, zu Hannover.
Gedr. Orig. Chtelf. III, $79 u. ö., vgl Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp, V, 3, €479.
14. Papst Honorim III. befiehlt dem Erzhischof von Köln auf
die Klage des Erwählten Konrad hin, das Stift Hildesheim vor Gewalt''
thätem zu schützen. Lateran 1221 September 9,
Honorins episcopns servus servorum dei venerabili fratri archi-
episcopo Coloniensi salutem et apostolicam benedictionem. Cum
usque adeo multiplicata sit iniquomm superbia et iniquitas super-
borum, quod nunc sauctum et prophauum minime discernentes
ecclesias impie persequantur bona earum ausu sacrilego rapiendo,
expedit, ut hii, qui secularem potenciam acceperunt a domino secu-
lorum, huiusmodi malefactoribus viriliter se opponant, ut corripientes
per iusticiam inquietos et pie pusillanimes consolantes meritum ex-
inde sibi comparent apud deum et suam reddant aput homines
potenciam graciosam. Quia igitur, sicut dilectus filius magister
Gonradus capellanus et penitenciarius noster Hildensemensis
electus transmissa nobis peticione monstravit, multi de par-
tibus Ulis abiecto divino timore in bonis ecclesie sue non solum
prodigialiter^) debachantur, verum eciam eam publice diripiunt ut
predones, fratemitatem tuam rogamus, monemus et hortamur attente
per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus tamquam vir catho-
licus eandem ecclesiam fovens favorabiliter et defendens eidem
electo contra malefactores suos potenter et patenter assistas, ita
quod ipse quieta serviens domino libertate pro te suorum accepta-
biles ofEerat domino vitulos labiorum, qui oraciones servorum suorum
exaudit, et nos devocionem tuam possimus merito commendare.
Datum Laterani v. idus septembris, pontificatus nostri anno vi.
Ähschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 466 Nr. 753.
18« Papst Honaritis III. verbietet den Ministerialen der Hildes-
heimer Kirche, sich für die Folge in die Bischofswahlen zu mengen, da
diese allein den Prälaten der Kirche zustehe. Lateran 1221 September' 9.
Honorins episcopns servus servorum dei dilectis filiis ministe-
rialibus ecclesie Hildesemensis salutem et apostolicam benedictionem.
1) ntpute Cop. *) Cop. prodigaliter.
1221 September 9. IL
Cmn sciatis vel scire vos deceat, quod non erit heres fllins ancille
cnm fllio libere, nequaquam ad ancillandam Hildesemensem ecclesiam
matrem vestram set potius in libertate seryandam totis viribus niti
debetis, ne, quod absit, exheredes set heredes magis testamento
ascribi mereamini summi patris. Qnare non sine causa miramur,
quod, cum quelibet ecclesia secundum canonicas sanctiones in
electione prelatorum plena gaudeat libertate, vos pro eo, quod
estis ministeriales ELUdesemensis ecclesie, ius in electione
pontificis Yobis nitimini usurpare, non attendentes, quod ad hoc
dominus Ozam, qui manum arce opposuit, inclinate percussit, ut
laicis interdiceret audaciam se rebus ecclesiasticis ingerendi. Quia
Igitur ex simili vel graviori culpa similem vel acriorem potestis
formidare vindictam, universitatem vestram monemus et hortamur
attente per apostolica vobis scripta flrmiter precipiendo mandantes,
quatinus electionibus pontiflcum vos decetero nullatenus ingeratis,
cum id nequaquam possemus equanimiter tolerare, quia pati nee
volumus nee debemus, ecclesias taliter subici servituti. Datum
Lateran! v. idus septembris, pontificatus nostri anno sexto.
Or. im KgL SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 94 mit Bleihuüe
an Hanfschnüren, Qedr. Orig, Ouelf, IIl, S. 682. Regest Potthast 6707, Böhmer^
Ficker, Reg. imp. V, 3, 6482.
lO« Papst Honorius IIL nimmt die Güter des Domkapitels in
seinen Schutz und bestätigt dessen Privilegien. Lateran 1221 September 9.
Honorius^) episcopus servus servomm dei dilectis filiis capitulo
Hildesemensi salutem et apostolicam benedictionem. lustis petentium
desideriis dignum est nos facilem prebere consensum et vota, que
a rationis tramite non discordant, effectu prosequente complere.
Eapropter dilecti in domino filii vcstris iustis positidationibus grato
concurrentes assensu personas vestras et locum, in quo domino estis
obseqnio mancipatio cum omnibus bonis, que inpresentiarum ratio-
nabiliter possidet aut in futurum iustis modis prestante domino poterit
adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter
autem possessiones et alia bona vestra necnon libertates et immuni-
tates ecclesie vestre concessas, sicut ea omnia iuste ac paciflce
obtinetis, vobis et per vos ecclesie vestre auctoritate apostolica con-
firmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Null! ergo
omnino hominum liceat haue paginam nostre protectionis et confir-
^) Verlängerte Schrift.
12 1221 September 9.
mationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et
beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum.
Datum Laterani v. idus septembris, pontificatus nostri auno sexto.
Or. im Kgl. SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 95, Bulle verloren,
aber Reste der Befestigung, rot-gelbe Seidenfäden, erhalten.
17. Papst Honarius III. beauftragt den Herzog (Heinrich) von
Sachsen, den Bischof Konrad gegen diejenigen, welche das Kirchengut
verwüsten, zu schützen. Lateran 1221 September 9.
Nobili viro . . duci Saxouie. Cum usque adeo multiplicata sit
iniquorum superbia et iniquitas superborum, quod inter sanctum et
prophanum miuime discernentes ecclesias impie persequantur bona
eorum ausu sacrilego rapiendo, expedit, ut hü, qui secularem potentiam
receperunt a domino seculorum, huiusmodi malefactoribus viriliter
se opponanty ut corripientes per iustitiam inqnietos et pie pusilla-
nimes consolantes meritum exinde sibi comparent apud deum et
suam reddant apud homines potentiam gratiosam. Quia igitur^
sicut dilectus filius magister Gonradus capellanus et penitentiarius
noster Hildesemensis electus transmissa nobis petitione monstravit,
multi de partibus Ulis abiecto divino timore in bonis ecclesie sue
non solum prodigialiter debachantur, verum etiam ea publica diripiuut
ut predones, nobilitatem tuam rogamus, monemus et hortamur attente
per apostolica tibi scripta mandantes, quatinus tamquam vir catho-
licus eandem ecclesiam fovens favorabiliter et defendens eidem electo
contra malefactores suos potenter et patenter assistas, ita quod
ipse quieta serviens domino liberate pro te suorum acceptabiles
ofEerat domino yitulos labiorum, qui orationes servorum suorum
exaudit, et nos devotionem tuam possimus merito commendare. Dat.
Laterani v. idus septembris, anno sexto.
Gedr. Mon. Germ, epist. pont. I, 127. Nr. 180. Regest Böhmer-Ficker, Reg.
imp. V, 3, 6483.
18. Papst Honarius III. empfiehlt die Kreuzfahrer der Geistlich-
keit in Deutschland und ermahnt sie, dieselben mit Abgaben zu ver-
schonen und ihnen die Schulden zu erlassen. Lateran 1221 Septetnber 10
(iiii. ydus septerabris, pontiflcatus nostri anno yi^.)
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 618 Nr. 1161 im Kgl. SU-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf, Registr. I, 84 u. ö., vgl. Böhmer-Ficker, Reg. imp.
V, 3, 6484, Potihast, Reg. pont. 6708.
1221 November 12. 13
19. Erzbischof Albrecht von Magdeburg bestätigt die Gründung
des Cistercienserklosters des h. Lorenz vor der Stadt, nachdem das Kl.
Wöltingerode aus seinem Konvente eine Äbtissin, Priorinj Seholasterin
und Kellnerin geschickt hat. Magdeburg 1221 September 20 (xii.
calendas octobris).
Or. im Kgl, SU-Ä, zu Magdeburg. Regest v. Mülreraiedt, Begest arehiep,
Magdeb, II, 8. 292 Nr. 640.
aO« Erzbischof Siegfried von Mainz erteilt den die Hildesheimer
Kirche am Tage der Verkündigung Maria Besuchenden Indtägenz.
Mainz 1221 November 12.
SiMdus dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopas. Ubi
paterfamilias largas est, dispensatores eius decet esse benignos, et
in reddenda nostrorum ratione debitorom patientiam ipsius sentiemus
ergo nos ampliorem, si conservis nostris ac subditis misereamar
libenter, qui dei misericordia iugiter indigemus. Quapropter de
ipsius pietate confisi, qui dives est in misericordia, cuins miserationes
snper omnia opcra eius, ad honorem beate et gloriose virginis Marie
auctoritate dei omuipotentis, beatorum apostolorum Petri et Pauli
et beati Martini confessoris et pontificis ac nostra indulgemus omnibus
viris et feminis nostre diocesis Moguntine, ut quicumque ad patro-
cinia einsdem matris misericordie Hildensem in festo annunciationis
dominice cum debita humilitate ac devotione venire curaverint, eadem
gaudeant indulgentia iniunct^ sibi penitencie, quam ecciesia Hilden-
semensis eo die diocesianis propriis facere previa discretione con-
suevit. Et nt hec nostra concessio magis innotescat et inviolata
servetur, hanc cartam inde conscriptam sigilli nostri iussimus im-
pressione muniri. Datum Moguntie anno incarnationis dominice
m^, ccO. xxio., indictione viii., pridie idus novembris, pontificatus
nostri anno xx^o.
Etwa gleichzeitige Abaehrift in Cap. VI, 49 im Kgl. St.'A. zu Hannover.
ftlm Bischof Konrad weist die Ansprüche des Konrad von Uncampe
auf Güter in Bettmar gegenüber dem Kreuzstift wegen Verjährung zu-
rück. 1221.
In nomine sancte et individue trinitatis. C(ouradus) dei gratia
Hildensemensis ecclesie humilis minister. Ad cautelam futuri tem-
poris notum omnibus esse volumus, quod, cum Conradus de Un-
campe capitulo sancte Crucis super bonis in Betmere sitis coram
nobis in synodo nostra Hildensem sepius questionem movisset et
14 1221.
legitimas sinodos exigente iusticia capitalo indulsissemus eidem,
tandem Hugone preposito et Conrado eiusdem ecclesie decano ac
eius capitulo coram nobis comparentibns per dominum Eschwinam
de Luthere exceptionem prescriptionis dicto Conrado obiecerunt et
eam secnndum synodi sententias eo presente per testes ydoneos
probaverant, videlicet quod a tempore emptionls eadem bona tarn
diu quiete et pacifice possedisset, ut ab eius impetitione de iure
essent libera et omnis petendi aditus legitima prescriptione pre-
clusus. Ut autem ea, que coram nobis rationabiiiter acta sunt,
rata permaneant et nuUi veniant in dubium, presentem paginam
ad cautelam inde conscriptam sigilli nostri impressione duximus
muniendam. Actum anno domini jsfi. cc^. xxio. Testes huius rei
sunt Willibrandus raaior prepositus, Conradus maior decanus, Con-
radus cantor, Conradus scolasticus, Johannes prepositus, magister
Johannes de Monte totumque capitulum maioris ecclesie, Bertoldus
decanus Montis, Alexander scolasticus, Johannes, Bertrammus, Hin-
ricus totumque capitulum eiusdem ecclesie, Tetmarus scolasticus,
Adolfus, Herrandus, Daniel, Wemerus, Ysaac, Arnoldus totumque
capitulum ibidem; laici Fridericus comes de Popenborch, Willeheimus
de Rosendal, Ludolfus camerarius, Henricus maior de Hamelen,
Walterus et Hermannus fratres de Olem ceterique quam plures.
Or. im Kgl, St-A, zu Hannover, KreuzaUft Nr. 20 mit Bruchstück des
bischöflichen Siegels,
ft^m Bischof Konrad, Dompropst Wilhrandf Domdechant Konrad
und das Domkapitel genehmigen den Verkauf eines Gutes in Herlede
durch das Godehardikloster an das Mindener Domkapitel für 200 Mark,
unter Mitbesiegelung des Michaelisklosters, Hildesheim 1221»
Gedr. Würdtwein, Suhs. dipl. VI, S. 376, Westfäl, ÜB. VI, S. 28 Nr. 98.
Domherr Gebhard von Geitelde und Pfarrer daselbst bekundet
seinen Parochianen, dass er für eine Hufe in Imbshausen (Immedeshusen)
von B(asil) von Wendhausen fünftehalb Pfund erhalten und diese zum
Bau zweier Häuser und des Daches des Sacrarium verwendet habe,
mit efer Bestimmung, dass sein Nachfolger das Geld der Kirche zurück-
erstatte, 0. D. (um 1221).
Aus dem Diplom, des Kl. Walkenried fol. 58 im Landeshauptarchiv zu Wolfen'
hüttel. Datiert nach dem Vorkommen der Genannten. Regest ÜB. des Stiftes
Walkenried (ÜB. des histar. Vereins für Niedersachsen IL) S. 158 Nr. 233.
1221-27. 16
24. Bischof Adolf von Omahrück lässt Heleungis, Tochter des
Hugo Bär, gegen Ersatz frei. 0. D. (1221^24).
Adolffus dei gracia Osnaburgensis episcopus omnibus, ad quos
presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Que geruntur in
tempore ne labantor cnm tempore, poni solent in lingaa testinm et
scriptnre memoria perhennari. Sciant igitur tarn presentes quam
posteri, quod nos de communi consilio et consensu ecclesie nostre
Heiewigem filiam Hugonis ürsi liberam dimisimus absolute, receptis
tarnen loco ipsius in concambio quibusdam personis. Ut igitur
hoc concambium ratum permaneat et inconvulsum, presens scriptum
sigillo nostro communivimus. Testes huius rei sunt Wicboldus de-
canus, Johannes Vitulus canonicus, Seghebodo canonicus, Everardus
de Varendorp, Wezhelus de Nege, Udo de Brake, Vromoldus, Alfgrimus
de Yburg, Gerardus de Selincdorpe et alii quam plures.
Ahschr. des 15. Jahrh. in Cap. VI, 11 S, 478 Nr. 782 im Kgl, SU-A. zu
Hannover. Datiert wtch dem Vorkommen der Zeugen.
55. Bischof Konrad kauft das Schloss Poppenburg und überträgt
es der Kirche. 0. D. (1221—27).
Pontificalem decet soUicitudinem, ecclesiarum utilitatibus in-
vigilare et earnm consulere indempnitatibus quantum potest. Ob
hoc notum facimus universis, quod, cum dg Castro Popenburg tam-
quam de spelunca latronum mala plurima etiam enormia per viam
publicam transeuntibus inferuntur et precipue ecclesie nostre, pro
cc marcis emimus castrum illud et pro remedio anime nostre con-
tnlimus ecclesie nostre beate virginis in Hildensem iure perpetuo
possidendum videlicet cum omni iure, quod habet villa Stempne
adiacens in pascuis et in silvis. Ut igitur donatio nostra firma et in-
conyulsa permaneat, hoc scripto nostro et sigilli nostri apposicione
inssimus communiri. Testes. Actum, datum.
Nach dem Formelbuch des Ludolf von Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen
und deutschen Gesch. IX, S. 384. Bischof Konrad besass bereits 1227 Poppenburg,
vgl. Urh. von 1227 August 16 unter, Nr. 237.
56. Pfalzgraf Heinrich bei Rhein, Herzog von Sachsen, überlässt
dem Bischof Konrad Ministerialen. 0. D. (um 1221 — 27).
Dilecto domino et amico suo venerabiji domino C(onrado) Hil-
densemensis ecclesie episcopo H(enricus) dei gracia dux Saxonie et
16 1221-27.
comes palatinas Rheni sinceram et debitam cum obsequio dilectionem.
Eeverencie vestre notum facimus, quod nos Jutham filiam Henrici
et Helemburgis de Hamelen nostram ministerialem cum omni iure,
quod in ipsa habuimus. vobis et ecclesie vestre dimittimus sub tali
condicione, ut ceteri pueri eorundem feoda sua a vobis et ecclesia
vestra percipiant.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cap. VI, 11 S. 541 Nr. 930 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Heinrich stirbt 1227 April 28, woraus sich die Datierung ergibt.
587« Abt Erhenhert von Eherbach bekundet, dms TheobcUd, servus
des Bischofs Konrad, dem Kl. Schönau mehrere Weingärten verkauft
habe unter Vorbehalt der Hälfte der Einkünfte für sich auf Lebenszeit.
(1221—28).
Frater Er(kenbertus) abbas in Eberbach omnibus in perpetuum.
Innotescat universis hoc scriptum intuentibus, Theobaldum servum
domini C(onradi) Hildensemensis episcopi Sconaugiensi cenobio com-
parasse sex iugera vinearum et dimidium, tria in Hensensheim sita,
unum et dimidium in Thussinheini, unum in Luttershusen et in
Heidelberch, unum Rüben wingarden dictum ; medietatem proventuum
percipiet idem Theo(baldus) de vineis istis quoad vixerit, post
obitum ipsius cedent et proventus et vinee ipsius ecclesie Sconau-
giensi ex integro pro anime sue remedio. Super hiis testimonium
fecimus ac sigilli nostri attestacione consignamus.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 425 Nr. 629 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Abt Erkenbert ist 1223—28 urkundlich nachweisbar.
588« Bischof Konrad bekundet, dass die Brüder Bodo, Ludung und
Alberich von Wanzleben ihren Berg '\$^aiberch dein Kl. Neuwerk auf
neun Jahre zur Nutzung zinsfrei überlassen haben. 0. D. (1221 — 29).
Huius rei testes sunt Hugoldus scolasticus Goslariensis, Hein-
ricus canonicus sancte Crucis Hildensemensis, comes Syfridus,
Lodowicus Pinguis, Jusarius iunior de Blankenburch, Theodericus
de Pnime, Hermannus de Sattenbeke, Bodo filius domini
Symonis. Johannes filius Germanni, Thetmarus camerarius, Theo-
dericus Echeke et Heinricus filius eins, Gerwardus procurator Novi
operis.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Siegilreste. Gedr. Bode,
ÜB. I, S. 483 Nr. 493, nach Cop. ÜB. des historischen Vereins für Niedersachsen
I, S. 34 Nr. 30.
1221—46. 17
29. Propst Burchard (des Blasiussüftes) in Braunschweig entsagt
in einem Streite des Bischofs und Domkapitels mit detn Pfarrer des
Andreasstiftes allen Ansprüchen wnd üherlässt dem Bischof und dem
Domkapitel die Entscheidung. 0. D. (1221^33).
Ego Borchardus prepositus Brunswicensis renuncio omnibus
accionibuS; excepcionibus et instramentis super omnibus causis et
questionibus, que erant inter episcopum, capitulum et singnlos de
capitulo Hildensemensi et C(onradum) plebanum sancti Andree;
archidiaconatum sancti i) Andree, fructus prebende, preiudicia et
dampna pono in senteuciam et voluntatem eiusdem domini episcopi
et canonicorum.
Ähsehr. des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S, 437 Nr. 665, im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Zeitlich angesetzt nach dem Vorkommen des Propstes Burchard und
des Pfarrers Konrad.
SO. Dechant T. in Goslar teilt dem Bischof Konrad mit, dass er mit
den Walkenriedem gegen sein Getinssen Frieden geschlossen habe und
deshalb nicht zu ihm gekommen sei. Er warnt ihn, zu streng vorzu-
gehen. (1221—40.)
Sanctissimo patri ac domino in Christo C(onrado) dei gracia
Hildensemensi episcopo T. decanus Goslariensis devotum cum ora-
cionibus obsequium. Magne vos virum sapiencie reputo, magne po-
testatis ; sed hec omnia non sufficiunt, nisi aliquando ut homo purus
circumveniamini; unus enim est ille, cuius sapiencie numerus non
est. Invitatus enim ad epulas alienas venire rennui deum celi et
sacramentum, quo vobis asstrictus sum, pre oculis habens. Reliquum
est: cum fratribus de Walkerede plus timore vestri quam consciencie
ad pacem redii, ideoque me preseneie vestre ad presens non ex-
hibniy vosque illud viri pinidentis ante oculos ponite propter deum:
qui nimis emungit sanguinem elicit^), illudque canonicum: quot^)
vobis nexibus obligor domino meo, tot michi obligamini, nee omni
spiritui credatis, cum ad hoc vobis prelatis laborandum sit bona
fide, ut res valeat, non ut pereat.
Ahsehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 504, Nr. 837, im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Ein Dechant T. ist in Ooslar zur Zeit Konrads nicht nachweisbar;
vieüeieht gehört er dem Petersstifte und der Zeit bis 1240 an, in welcher nach
Bode, ÜB. I, Register, kein Dechant urkundlich genannt wird. Worauf sich das
Schreiben, dessen Ton einem Bischof gegenüber befremden muss, bezieht, lässt sich
nicht feststellen.
*) Cop. sancte. *) Vergl. Prov. 30, 33. *) Cop. quod.
HUdMh. ÜB. IL Q
18 1221—46.
81. Graf Gottfried von Arnsberg tauscht mit Bischof Konrad
Ministerialen und bittet ihn, Frau Hildburg zu unterstützen. 0, D,
(um 1221—46).
Venerabili domino C(onra(lo) Hildensemensis ecclesie episcopo
Gotfridus comes de Arnesberich salutem et constantissimam cum
omni devocione dilectionem. Ad instanciam et peticionem hoDSstorum
yiromm presencium latorem lohannem nomine sanctitati vestre
nostrum ministeriali iure dominium contingentem omni iuri, qnod
nos contingit, renunciantes transmittimus immutandum sub tali yi-
delicet condicione, ut nobis vestrum ministerialem Hugonem nomine
omni iuri vestro penitus renunciantes litteris vestris sigillari testi-
monio transmittatis. Preterea cum omni devocione qua possumus
sanctitati vestre supplicamus, quatinus dominam Hildeburgam in
suo negocio promovere curetis.
Ähaclir. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 627, Nr. 1199, im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Nur n<ich der Regierungszeit Konrads anzusetzen,
82. Bischof Konrad gibt dein Bürger H. einen Schutzbrief zur
Reise nach Goslar. 0. D. (1221—46).
Qedr. nach dem Formelbuch des Ludolf von Hildesheim, Quellen u. Erörte-
rungen zur bayrischen und deutschen Gesch. IX, S, 395. Regest Dodmer, ÜB. T,
S. 97 Nr. 197.
88. Bischof Konrad überträgt den vierten Teil des Zehnten in
Immendorf dem Domkapitel für den Fall, dass der Braunschweiger
Kleriker Widego das Besitzrecht daran aufgiebt. 0. D. (1221 — 46).
Conradus dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus
Christi fidelibus salutem in domino. Notum sit omnibus tam posteris
quam presentibus, quod nos quartam partem decime in Ymmendorp,
quam tenet a nobis Widego clericus de Bruneswic, capitulo maioris
ecclesie in Hildensem contulimus ita videlicet, quod predicta pars
decime cum omni iure suo in dominium capituli nostri debeat tunc
transire, cum eam prefatus clericus W(idego) ex quacumque causa
desierit possidere. Et in donationis nostre testimonium presens
scriptum bulla nostra duximus roborandum.
Or. im Kgl. St.'Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim, Nr. 99. An von der
Urk, geschnittenem Pergamentstreifen beschädigtes Siegel des Bischofs.
1221-46. 19
84. Bischof Konrad nimmt den Litm H, unter die Stifts-
miniaterialen auf, nachdem dieser den Liten Ludolf als Ersatz für sich
gegeben hat. 0. D. (1221—46).
Nach dem Formelbuch des Ludolf von HUdesheim, gedr. Quellen zur bayrischen
und deutschen Gesch. IXy S. 396.
S5. Bischof Konrad überträgt die Vogtei über die Propstei in
Oelsburg, die ihm die Grafen von Wernigerode resigniert haben, der
Kirche daselbst. 0. D. (1221—46).
Gedr. Sehannat, Vtndem. I, 202.
SC Bischof Konrad bekundet, dass Ritter F. von Isenkagen zu
seinem und seiner Angehörigen Jahresgedächtnis der Kirche 100 Pfund
übergeben hat. 0. D. (1221—46).
C(oiiradas) dei gratia Hildesheimensis episcopus nniversis, ad
quos presens scriptum prevenerit, salutem in Christo Jesu. Ut
equitati custodiam faciamus et maliciosis occasio detrahendi aufe-
rator, ea que gerimus presentia testium et scripture memoria cou-
suevimus roborare. Notum igitur sit presentibus et futuris, quod
F. miles de Isenkagen spe divine retributioois ecclesie nostre con-
tolit c libras et nos devotioni eins cum debita gratitudine occur-
rentes ipsum F. et G. matrem eins in plenam fraternitatem reci-
pimus, ita quod cum de hac vita decesserint ipsorum memoria et
F. patris sui et C. sororis sue in obitus sui die anniversario celebris
habeatur. Ordinavi etiam. ut singulis annis ipsi F. benefactori nostro
X libras Hildesiensis monete de parte capituli nostri persolvantur
in festo videlicet b. Valpurgis v, in festo b. Michaelis v, que per
manus decani et cellerarii, qui pro tempore fuerint, debent predictis
vicibus exhiberi. Si autem predictus F. prius quam mater sua de-
cesserit ab hac vita, ipsa eodem iure et modo percipiat x libras
tempore vite. Ut autem hec ordinatio nostra futuris temporibus
maneat inconvulsa, presentem paginam exinde conscripsimus et eam
sigiUi nostri munimine fecimus roborari.
Gedr. Sehannat, Vindem. I, 203, wonach wiederholt. Eine Familie von Isen-
kagen oder von Isenhagen ist sonst nicht nachweisbar, wahrscheinlich ist der Name
verstümmelt.
87. Bischof Konrad ernennt den episcopus Assilliensis zu seinem
Weihbischof. 0. D. (1221—46).
C(onradus) dei gracia Hildensemensis episcopus omnibus etc.
20 1221—46.
Venerabilis frater noster Assilliensis^) episcopus venit ad partes
nostras de partibus transmarinis tamquam missas a deo, et ipsi
placet, qnod in aliquibus agendis nostris supleat defectus nostros.
Unde ei committimus vices nostras per diocesim nostram, ut videlicet
consecret ecclesias non consecratas et reconciliet yiolatas, calices
etiam et capsas et pallas altarium benedicat et, si necesse est, in
quatuor temporibos celebret ordines et alia faciat, que spectant ad
officium Pastorale.
Nach dem Formeümche des Ludolf von Hildesheim, gedr, Quellen zur bayrischen
und deutschen Gesch. IX, S, 397, Ein ep. Assilliensis lässi sich nicht feststellen,
die anderen kommen als Europäische nicht in Frage, Auch sonst wird ein Weih-
hischof zur Zeit Konrads nicht genannt, sodass wir es hier wohl nur mit einer
Formel zu thun haben.
Bischof Konrad beauftragt den Pfarrer (der Marktkirche?) in
Goslar, an seiner Statt den Streit des Abtes von Ringelheim und des
Pfarrers der Jakobikirche in Goslar zu untersuchen, 0. D. (1221 — 46),
Gedr, nach dem Formelbuehe des Ludolf von Hildesheim , gedr, Quellen zur
bayrischen und deutschen Gesch, IX, S, 387,
89. Papst Honorius IIL beauftragt dmi Dechanten (Dietrich),
Scholaster (Alexander) und Kustos des Moritzstiftes, den Streit des
Anschariistiftes und des Dompropstes in Bremen wegen der Jakobi-
und der Willehadikirche daselbst freundschaftlich beizulegen, Anagni
1222 März 4 (iv. nonas marcii, pontiflcatus nostri anno sexto).
Gedr, Lappenberg, Hamburger ÜB, I, S, 400 Nr, 455, Ehmek, Bremisches ÜB, J,
iS^. 147 Nr, 124. Regest Potthast, Reg, pont, 6799, wo älUre Drucke verzeichnet sind,
40* Bischof Konrad bekundet, dass Propst Bertold des Kl, Steterburg
von den Edeln Werner und Hoier von Hagen (de Indagine), Brüdern,
die Vogtei über die Güter des Klosters im Bistum Hildesheim zur
Zeit seines Vorgängers Siegfried gekauft und die Edeln diesem auch
die Vogtei aufgelassen haben. Zu seiner Zeit habe nun derselbe Propst
die Vogtei über die Guter im Bistum Halberstadt von denselben ge-
kauft und diese die Vogtei ihm beim Kl, Bossenleve resigniert; darauf
habe er dem Kloster die Vogtei übertragen mit der Bestimmung, dass
das Kloster jährlieh auf cena domini ein Tischtuch zum Gebrauche
des Bischofs liefere, Hildesheim 1222 März 15 (pontiflcatus nostri
anno primo, in capitolio maiori, idus marcii).
0 Ändere Handschr, AsiUensis, Basiliensis, Aystetensis.
1222. 21
presentibos (bei der Reaignatiofi) testibus scilicet Rodolfo pre-
posito sancti lohannis in Halberstad, Heinrico, Brunone, Willelmo,
Alexandro, Winando canonicis in Bossenleve, Bertrammo canonico
Montis in Hildensem, Ludolfo canonico sancte Crucis, Gonrado ca-
nonico sancti Mathie Goslariensis, Gonrado de Alta Fago, Lndolfo
camerario, Johanne de Eemme, Richardo de Langete, Thiderico de
Promen.
Hains rei testes snnt Willebrandns maior prepositns, Gonradns
decanns, Gonradus cantor, Gonradns scolasticns, Gonradns prepositns
de Monte, Hngo prepositns de sancta Gmce, magister Hngo, Helm-
bertns, Giveliardns de Getlethe, Hermannns de Qoslaria, Heinricus
de Toshem, Halbertns Ther...., Reinoldns de Dasle, Willelmns
de Holte, magister Johannes de Monte, lohannes de Brade, Fre-
thericns de Herre.
Abschr, des 15. JahrK in Ms. 601 foL 96 in der Beveriniaehen Bibliothek zu
Hildesheim. In einer weiteren ürk. von demselben Tage bekundet Kornnd die
obige Beilegung des Streites zwischen den Brüdern von Hagen und dem Kl. Steter-
bürg und verbietet bei Strafe des Bannes, das Vogteirecht an irgend Jemand zu
übertragen. Als Becogniiion hierfür solle die Kirche in Steterburg dem Bischöfe
idhrUch liefern mensale honestnm artificialiter manaali opere prepantnm. Die
gleichen Zeugen wie oben. Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Steterburg
Nr. 1. Siegel verloren. — Vgl. die Urk. Bischof Siegfrieds ÜB. /, S. 694 Nr. 738.
41. Dompropst Wübrand, Domdechant Konrad und das Domkapitel
bekunden, dass Propst Bertold von Steterburg die Vogtei über die Kloster-
guter im Bistum Halberstadt zur Zeit des Bischofs Siegfried von den
Brüdern Werner und Hoier Edeln von Hagen (de Indagine) gekauft
und diese vor dem Bischöfe auf die Vogtei verzichtet haben, dass darauf
zur Zeit des Bischofs Konrad derselbe Propst die Vogtei über die Güter
im Bistum Hildesheim von denselben Brüdern gekauft und dass nach
deren Verzicht der Bischof die Vogtei dem Propste übergeben und unter
Androhung des Bannes verboten habe, das Vogteirecht an irgend Jemand
zu übertragen. Hildesheim 1222 März 15 (idus marcii),
Ahsehrift des 15. Jahrh. in Ms. 601 fol. 97 in der Beverinischen Bibliothek
zu Hildes heim.
4St. Domherr Friedrich (Graf von Schwerin) unter den Zeugen der
Urk. des Bischofs Brunward von Schwerin über die Verehrung des Blutes
Christi im Dom zu Schwerin. Schwerin 1222 März 31 (ii. kalendas
aprilis).
' Oedr. Mecklenburg. VB. I, S. 262 Nr. 280, Schröder, Papist. MecMenb. I, 8. 530.
22 1222.
48. Erzbischof Engelbert von Köln dankt genannten Fürsten für
die dem Bischof Konrad geleistete Hülfe und bittet, ihm auch fertierhin
beizustehen. 0. D. (1222 April).
Venerabilibus in Christo fratribus Halberstadensi , Mindens!
episcopis, abbati Corbeiensi et illustri viro domino H(enrico) duci
Saxonie et illustri viro domino . . de Luneburc et omnibns comitibus,
nobilibus in obsidione castri .... E(ngelbertu8) dei gratia sancte
Coloniensis ecclesie archiepiscopus salutem et dilectionis integri-
tudinem. Gratianun vobis referimns actiones super eo, quod vene-
rabili fratri Hildesheimensi episcopo in suis et ecclesie sue necessi-
tatibus, sicut idem nobis per suos nuntios intimavit, pro reyerentia
dei ac imperii, necnon etiam sacramenti, quod pro pace fecistis et
pro iusticia terre, succurristis laudabiliter et potenter, universitatem
vestram monentes attentius et rogantes, quod eidem episcopo, qui
nobis tarn ex parte domini pape quam imperatoris cum omnibus
bonis et pertinentiis suis specialiter est commissus, in omnibus suis
et ecclesie sue anxietatibus fideliter assistatis vice nosta. ut id de-
beamus penes yos propense promereri.
Gedr. Orig. Quelf. III, 643 zu 1209, Ficker, Engelbert der Heilige, S. 338.
Regest Böhmer -Ficker, Reg, imp. V, 10894: „Der Name des belagerten Schlosses
ist vielleicht nach Chron. ep. Hild. Mon. Germ. S8. VII, 861 mit Insula (Werder
bei Hüdesheim) zu ergänzen. Für die genauere Einreihung kann höchstens in Be-
tracht kommen, dass der Bischof Konrad von Minden mit Engelbert bei der Krönung
des Königs Mai 8 zu Aachen war. S. Nr. 3878. Vgl. Winkel mann, Friedrich IL
(1889) I, 373.*" Vgl auch Nr. 3863.
44. Bischof Konrad empfiehlt dem Papste den Erzbischof Engel-
bert von Köln, durch den nächst Gott und dem Papste Deutschland
allein Frieden hohe und der ihm und seiner Kirche ganz besonders
seine Gunst zuwende. 0. D. (1222 April).
Beverendo domino ac patri H(onorio) sacrosancte Romane
ecclesie pontiflci C(onradus) dei gratia et sua Hildesbeimensis epi-
scopus tam debitam quam devotam cum osculo pedum reverentiam.
Pro dilecto et venerabili fratre nostro Coloniensi archiepiscopo de
maxima patemitatis vestre benignitate conflsus quantum audeo
sanctitati vestre supplico devotissime, ut pro multa eins honestate
et mee devotionis intuitu in omnibus ipsum gratie vestre recommen-
datum habere dignemini, scientes, quod circumspectis omnibus eccle-
siarum Alemannie Status post deum et vestram providentiam ab
1222. 28
ipso dependat, etenim laicalis insolentie frena iam adeo contra clemm
laxata sunt, quod, nisi esset terror eins et a deo provisa
ecclesiastice districtionis vigor . . . nullus esset pacis Ale-
mannia non haberet. Foveat igitor ipsnm et promoveat yestra
paternitas cum devotione ac servitium oportuno tempore yobis et
ecclesie communi spero plurimnm profuturum. Ego antem ad suppli-
candum vobis tarn obnixe predicto domino archiepiscopo ob hoc adeo
som astrictus, quod vestri mandati et ecclesie ratione, coius semper
volo et teneor esse devotissimns, mihi et Hildesheimensi ecclesie
impendit favorem suum efflcaciter et libenter.
Gedr, Schannat, Vindem. I, S. 194, danach Ficker, Engelbert der Heilige S. 346
und hier. Regest Böhmer- Ficher, Reg. imp. V, 10895: „Jedenfalls vor dem Herbste
1222, in welchem Konrad selbst zum Papste reiste." Vgl. auch Ficker a.a. 0. S. 115.
45. Papst Honorius III. heaußragt den Bischof K(onrad), die
Klage des Stißsherm lAppold vom Marienstiße in Goslar gegen den
Küster Hogerus wegen Verschleuderung des Kirchenschatzes zu ent-
scheiden. (Alatrij 1222 Mai 5 (üi. nonas mai, ponttf. uostri anno vi).
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 487 Nr. 810 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, 426 Nr. 420.
4C Papst Honorius III. beauftragt die Äbte von st. Äegidii in
Braunschweig, Pegau und Amelunxbom, die Klage des Bischofs Konrad
gegen die Äbtissin von Gcmdersheim zu untersuchen und zu entscheiden.
Alatri 1222 Juni 7.
Honorius episcopus servus servorum dei dilectis flliis . . sancti
Egidii de Brunswich, . . Pigaviensi et . . de Amelungesbume ab-
batibus Alberstadensis , Merseburgensis et Ildesemensis diocesum
salutem et apostolicam benedictionem. Sua nobis venerabilis frater
noster . . Ildesemensis episcopus petitione monstravit, quod . . ab-
batissa de Gandersheim Ildesemensis diocesis sue privilegio exempti-
unis abutens clericos ecclesiarum, quas in eadem diocesi obtinet, ad
alios episcopos destinat ordinandos in eins preiudicium et gravamen,
cum idem paratus sit eos gratis et sine pravitate aliqua ordinäre.
Quocirca discretioni yestre per apostolica scripta mandamus, quatinus
partibus convocatis audiatis causam et appellatione remota flne
debito terminetis facientes quod statueritis per censuram ecclesiasti-
cam firmiter observari. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis
24 1222.
Interesse, dao vestrum ea nichllominas exeqjiantur. Datam Alatri
vii. idus iunii, pontificatus nostri anno sexto.
Or, im Kgl. SL-A. zu Hannover, Domstift Hildeskeim Nr. 102 mit Bleibuüe
an Hanfschnüren. Gedr. Westfäl. ÜB. V, S. 144 Nr. 300.
47. Bischof Konrad bekundet den Kauf dreier Hufen in Bledeln
durch das Godehardikloster von Heinrich Hysce. 1222 Juni 8.
In nomine sancte et individue trinitatis ^). Conradus dei gratia
episcopus Hildensemensis ecclesie universis Christi fidelibus pre-
sentes litteras inspecturis salutcm in domino Ihesu Christo. Cum
ea, que fiunt in tempore, labantur cum tempore, expedit, ut qne
geruntur in scripta publica redigantur. Hinc est, quod notum esse
volumus tam posteris quam presentibus, quod dilecti nobis in Christo
Volkardus abbas et conventus sancti Godehardi Hildensemensis a
Henrico milite qui dicitur Hysce tres mansos de suo iusto patrimonio
sitos in Villa Blethenem sexaginta marcis emptionis titulo compara-
runt imperpetuum libere possidendos, omnibus heredibus suis tunc
existentibus Herta videlicet uxore sua et duobus filiis suis Wlfardo
et Henrico Hysce et tribus filiabus Petronilla, Adhelheide et Hilleburge
cum pleno consensu integram addentibus et spontaneam voluutatem.
Ne igitur haue venditionem prefati militis publice celebratam coram
nobis aut oblivio deleat aut importunitas ingenii malignantis in-
fringat, nos super hoc scriptum nostrum inde confectum conventui
dedimus iam predicto et illud cum eorum nominibus, qui venditioni
cum fieret afiuerunt, sigillf nostri firmavimus munimento. Nomina
testium sunt prepositus lohannes Marcus, Conradus prepositos
montis sancti Mauricii, Henricus de Thossem canonicus, laici sunt
hii: Hugo de Insula, Lippoldus de Escherte, Ludolfus camerarius,
Emestus dapifer, Conradus marschalcus, Everhardus de Borsem,
Tidericus de Rotthinge, lohannes et Bernwardus de Komme, Lippoldus
de sancto Godehardo, Sifridus de Bemigerothe milites, Volcmarus
Dives, Henricus Acco, Helmoldus, Sifridus Mortificator, Bertrammas
de Domo et alii quam plures. Actum anno domini m^. cc^. xx9.,
sexto idus iunii, pontificatus nostri anno primo.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, st. Godehard Nr. 13. Siegel des Bischofs an
rot-gelben Seidenfäden. liegest Doehner, ÜB. I, S. 61 Nr. 94 zu 1226 Juni 13. Die
Urk. kann aber nicht zu diesem Datum gesetzt werden, weil Bischof Konrad um diese
Zeit in Italien war. Ich möchte annehmen, dass die Pontifikatsjahre richtig sind und
*) Bis hier verlängerte Schrift.
1222. 26
die Urk. in das Jahr 1222 gehört, Johannes Marcus kommt erst seit 1228 als
Dampropst vor und ist hier als Propst in Oelsburg aufzufassen. Dompropst ist
1226—27 Konrad.
48. Papst Honorius IIL ermahnt die Bischöfe (Friedrich) von
Halberstadt und (Konrad) von Hildesheim, den Herzog Heinrich von
Sachsen, Pfalzgrafen bei Rhein, den Grafen Heinrich von Ascharien
und die Ministerialen der Magdeburger Kirche, den von ihnen auf-
gerichteten und beschworenen Landfrieden zu halten. Lateran 1222
Juni 26 (vi. kalendas iulii, anno sexto).
Öedr. nach dem vatikanischen Registerhand Mon, Germ, epist. pont. I, S. 141
Nr. äOl, V. Heinemann, Codex Anhalt. II, S. 54 Nr. 64. Schmidt, ÜB. des Hochstifls
Halberstadt I (Fubl. aus den Preuss. SU-Ä. 17) 8. 483 Nr. 543. Regest PMthast
7731 ohne Datum. Wegen des um diese Zeit in Sachsen beschworenen Landfriedens
vffL Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, 1. Bd. S. 371 und 373, auch Böhmer-Ficker,
Reg. imp., Reichssachen 10883 und Reg. Heinrichs VII, 3858 und Nachtr. zu
3894. Der Landfriede ist entdeckt und herausgeg. von Krühne in den Neuen
Mittheil, des thür.-säehs. Vereins XVII, S. 220 ff. als Reichsfrieden von 1234 Februar,
und in der Zeitschr. der Savigny-Stiftung VIII, Germ. Abth. S. 113 ff. als sächsischer
Landfriede von 1223 Mai.
49. Papst Honorius IIL teilt den Äbten von Amelunxhom und
des Michaelisklosters und dem Dechanten des Krevzstifies mit, er habe
vernommen, dass der frühere Bischof Siegfried das Kirchengut ver-
schleudert und mit Schulden belastet und bei seiner Abdankung sich
eine Pension von hundert Mark aus den Gütern der Kirche ausbedungen
habe. Da er mü weniger auskommen körnte und sein Nachfolger nicht
für fremde Schuld büssen solle, beauftragt er sie, die Summe nach
Gutdünken zu ermässigen. Lateran 1222 Juni 26 (vi. kalendas iulii,
anno sexto).
Regelt Westf. ÜB. V, S. 145 Nr. 301 nach vatik. ÄrcK Reghd. llfol. 254 Nr. 444.
50. Herzog Heinrich von Sachsen, Pfalzgraf bei Bhein, heisst
gut die Konzession seines Bruders, des Kaisers Otto, dass das Kl.
Heiningen einen Fluss (die Ilse?) von der Ocker zum Kloster hinleite.
Heiningen 1222 September 21.
Henricus dei gratia dux Saxonie comes palatinns Rheni. Ne
rernm gestarnm depereat memoria, necesse est fuiciri et Unguis
testiom et testimonio litterarum. Notnm sit igitur omnibus pre-
sentibns et futoris, quod dominus et frater Otto Romanorum impe-
rator pie memorie cenobio de Hennge de bona et libera voluntate
concessit, ut rivum unum de Ovakara et aquam superfluam, que
26 1222.
molendino de Borseme non prodesset, ad eorum cenobium deduce-
rent, que penuriam et defectum aque, quem ipsum cenobium pacie-
batur, suppleret. Et ne id in preiudicium et dampnum parrochia-
norum de Borseme fieri videretur, eorum aflfuit voluntas et communis
omnium assensus, ita tamen ut ibidem habeant imperpetuum fratemi-
tatem et bonorum omnium participacionem. Eandem igitur largi-
cionem. quam dominus inperator laudabiliter et devote concessit et
quam idem cenobium usque ad nostra tempora sex annis possedit,
intuitu nostre salutis*) et perpetue remuneracionis presenti scripto
et sigillo nostro duximus confirmandam et corroborandam testibus
idoneis, qui huic coufirmacioni interfuerunt, adiunctis, quorum quldem
hec sunt nomina: Henricus supradicti cenobii prepositus, Bertramus
de Velthem, lordanus dapifer, Wülelmus marescalcus, Baltwinus de
Winthem, Herwicus de Utsen et Razo miles de ütsen, Baltwinus
frater dapiferi, Conradus miles de Biwende, Ludolfus iuvenis de
Bortfelt, Gerkinus miles de Dorin et alii quam plures nostri mini-
steriales. Acta sunt hec anno dominice incamacionis^) millesimo
ducentesimo xxii<>., indictione viiii*.»), undecimo kalendas octobris in
die beati Mathei apostoli in ipso cenobio Heningin in nomine domini.
Datum per manus notarii nostri lohannis.
Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Heiningen Nr. IL Rest des Reiter siegeis
an braunen Baumwoüfäden, Die Urk. Ottos ist nicht erhalten. Gedr. Strube,
Observat. iur. edit. 11, S. 79.
51. Das Domkapitel in Goslar verwendet sich bei Bischof Kmirad
für den Priester H(einrich) und bittet ihn, das Verfahren gegen ihn
bis nach einer mündlichen Besprechung aufzuschieben. 0. D. (Ende 1222).
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 759 Nr. 1539 im Kgl. SL-A. zu
Hannover. Gedr. Bade, ÜB. /, S 443 Nr. 437 zu 1224. Regest Böhmer -Fi^iker,
Reg. imp. V, Nachtr. 15055. Gemeint ist wohl der Propst Heinrich von Neuwerk.
Der Brief gehört doch wohl in die erste Zeit des Frocesses gegen Heinrich, da
nach den verschiedenen päpstlichen Erlassen und der Anwesenheit des Kardinal-
legaten Konrad von Porto die Bitte wohl gegenstandslos gewesen wäre.
52. Graf Adolf der Jüngere von Nienover überträgt dem Kl.
Fredelsloh mit Zustimmung seiner Brüder Beinhold, Domherrn in Hildes-
heim, und Sigebodo, Domherrn in Verden, die Vogtei über vier Hufen in Nien-
0 saiutis über der Zeile. *) incamacionis fehlt im Or. •) falsch statt
decima.
1222. 27
hagen (in Indagine) zu ihrer Menxorie. TT, d. Z. magister Qerwicus scolasti-
cus sancte Crncis in Hildensheim. Meinbrexen (Meinbretthesen) 1222.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Fredelnloh Nr, IL Besckädigtea Kanventsaiegel,
Als Scholasier de$ Kreuzstißes irird 1221^27 Thetmar, ein Gertrieh im 13. Jahr-
hundert gar nicht genannt^ eodase man einen Fehler im Namen annehmen muss.
58. Die apostolischen Bichter in Köln beauftragen den Dom"
decharUen K(onra^), den Dechanten des Krettzstiftes K(onrad) und den
Domherrn W(icbold?) in der Streitsache zuischen dem envählten Ger-
hard IL und dem Domkapitel von Bremen über den Titel eines Erz-
bischofs von Hamburg, einige Briefe auf sich beruhen zu lassen. 1222.
Gedr. Lappenberg, Hamburg. ÜB. I, S. 403 Nr. 459.
54. Bischof Konrad verpfändet der Kirche die Meiereien in Holle,
Stöckheim und Othfresen. 0. D. (um 1222?).
Conradns dei gracia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus
fldelibusy ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in vero salu-
tari. Quoniam omnium habere memoriam divinitatis pocius est
quam humanitatis, facta memoranda sciiptis commendare pmdens
decrevit antiquitas, ne longinqnitate temporis error surrepat oblivionis.
Hinc est, quod presenti scripto recognoscimus, nos pro ducentis et
Yiginti marcis argenti ab anniversariis fldeliom collectis ad ecclesiam
maioBem et hospitale pertinentibus et ab eadem ecclesia maiore
susceptis tres vülicaciones nostras, yidelicet in Holle, in Stockem
et Otfredessem, iam dicte ecclesie maiori pignoris titulo obligasse,
quoosqne predicta summa pecunie ab eisdem yillicacionibus auctori-
tate ecclesie maioris integraliter recolligatur. Ut autem hoc factum
in sua integritate permaneat iUibatumy coram ecclesia maiore est
celebratum et presentis sigilli nostri impressione roboratum.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 616 Nr. 1152 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Zeitlieh ohne treueren Anhaltspunkt. Oh Konrad sich hierdurch Geld
zu einer seiner italienischen Reisen verschaffte?
55. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Demeburg die Kirche in
Holle. (1222—24).
In nomine sancte et individue trinitatis ^). Conradus dei gratia
Hildensemensis 2) episcopus. Etsi ex officii nostri debito quasi qua-
dam iuris necessitate astringamur ad hoc, ut pro modulo possibili-
*) Verlängerte Schrift Ä. u, B. ^) Hildenshemensis B.
28 1222—24.
tatis nostre ecclesiarom omnium utilitatibus provideatur^), ad
benefaciendom tarnen eis spetialiter sumos debitores, qui ad nos et
nostram ecclesiam noscuntur familiarius pertinere. Unde fidelibus
universis tarn presentibus qaamfuturis volumns^) notum esse, quod
nos attendentes sanctimoniales ecclesie dei in Demeburch commode
sustentari non posse sine fructibus ecclesie in Holle, quam Weren-
boldus sacerdos, quondam buius novelle plantacionis^) primus autor
et prepositus, de manu tenebat archidiaconi, contulimus eidem ecclesie
Derneburgensi ipsam iam dictam ecclesiam in Holle cum omni in-
tegritate et utilitate ad commodum sanctimonialium ibidem deo et
beate virgini servientium salvo iure archidiaconi, ut videlicet pre-
positus*) iam 5) dicti loci in Demeburch temporalia et«) spiritualia
de mann eins recipiat et ei obedientiam ratione ipsius ecclesie in
Holle faciat, accedente queque"^) maioris capituli nostri consensu et
de beneplacito Conradi de Veltbere scolastici iam dicti loci archi-
diaconi 8) pro tempore et lohannis in Holle tunc plebani. Huius rei
testes sunt Conradus decanus, Conradus cantor^), Burchardus pre-
positus Montis beati Petri in Goslaria, Johannes prepositus in Oles-
burch, Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus montis
sancti Mauiicii, Reinoldus de Dasle archidiaconus civitatis Hildense-
mensis, Henricus de Tosseim, Fridericus de Zwerin, Wikboldus,
Sigebodo de Bodenstene et alii quam plures. Ut igitur hoc racio-
nabile ^^) factum nostrum nee oblivio deleat nee importunitas ingenii
malignantis infringat, presenti Scripte et auctoritatis nostre sigillo
hanc donacionem^i) nostram confirmamus et perpetuis ratam esse
temporibus per auctoritatem Petri '2) et Pauli et successorum suo-
rum, nostra quoque et omnium episcoporum mandamus et precipimus
omnemque violentiam eadem auctoritate ab ea et sub anathematis
repellimus interdicto. Sigillum eciam*») ecclesie nostre ad decla-
randum consensum capituli apponi fecimus ad cautelam. Actum
anno ab incarnatione domini millesimo ducentesimo vicesimo
0 provideantm A. *) in posteram esse notum yolumus B, ') plan-
talionis B, *) ipsarnm prepositus B. *) iam — Derncb. fehlen B. «) et
spirit. fehlen B. '^^ qaoqne fehlt B, ») pro temp. archid. B. »> B. fährt
fort: Gevebardas, Hermannns de Goslaria, Marcolfas, Bertoldns de Tossem presbi-
teri, item prepositus Burchardus, prepositus Johannes, Hugo prepositus sancte
Gneis, Gonradns prepositus Montis, Willelmus de Holten, Beinoldus de Dasle,
Heniicos de Tossem diaconi, item Fridericus de Zwerin, Wikboldus de Bodenstene
subdiaconi et alii quam plures. '^) rationabile B, ^^) donationem B. ^^) aposto-
iomm Petii et Pauli B, ^') etiam B,
1222—25. 29
Or. im Kgh St.-A. zu Hannover^ Demeburg Nr, 3 (A). Beide Siegel von
den roten und gelben Seidenfäden abgefallen. Ein zweites Or, in der Beverinischen
Bibliothek von derselben Hand, Kl. Derneburg Nr. 3 (B), Einschnitte für ein
Siegel, das aber wohl nie angehängt worden ist. Das Datum nicht vollständig ge-
geben, es fehlen die Einer und die Pontiflkatsjahre, vielleicht auch die Tagesangabe.
Gedr. nach Cop. Koken, die Winzenburg S. 205. Regest Doebner, ÜB. I, S. 58 Nr. 108,
Mecklenburger ÜB. I, S. 261 Nr. 279.
5C Bischof Konrad nimmt das KL Demeburg in seinen Schutz
und bestätigt ihm seine Besitzungen. 0. D. (um 1222 — 25).
Cuniadas Hildeslieimensis episcopus. Ad notitiam omniam te-
nore presentis scripti cnpimus pervenire, qnod nos sanctimoniales
Deniebargensis ecclesie in nostram recepimus protectionem cum
rebus omnibos, quas possident iam yel de cetero iustis modis pote-
nrnt adipisci, et specialiter locum ipsum Derneburg, quem liberum
esse Yolumus ab omni iure advocatie, et possessiones et libertates
a bone memorie Harberto episcopo eis de consensu capituli nostri
pia liberaUtate concessas pro remedio anime nostre similiter dona-
tione nostra supplemus, si quid minus flrmitatis habere videbitur
forsan factum eins, ratum babentes illud dei et apostolorum eins
Petri et Pauli et nostra auctoritate conflrmantes. Hoc precipimus
sub interminatione anathematis inviolabiliter observari.
Gedr. Schannat, Vindem. I, 202, wonach wiederholt. Die Urk. wird wohl mit
der vorhergehenden zeitlich zusammengehören.
57« Bischof Konrad verkauft drei Bürgern Einkünfte aus den
Tqfelgütem, um die Bürgen für die bei Erbauung der Burg Sarstedt
getnachten Schulden zu befriedigen. 0. D. (1222 — 25).
In nomine sancte etc. Ne ea, que aguntur coram nobis, exci-
dant a memoria, que res fragilis est, consuevimus ea autenticis
roborare. Noverint ergo presentes et futuri, quod, cum propter ex-
pensas castri, quod construximus in Zerstede, oppressi essemus gra-
vissimo onere debitorum, adeo quod non possemus pascere milites,
qui fide data pro nobis promiserunt, quod civitatem Hildensem in-
trarent et de ea nön exirent, nisi prius debita solventur, fecimus
quod potuimus, licet inviti, et de beneplacito tocius capituli vendi-
dimus reditus nostros tales ad mensam nostram peitinentes tribus
burgensibus Hildensemensibus perpetuo possidendos. Unde ne quod
pro necessitate, que legem non habet, factum est in posterum re-
vocetur ab aliquo successonim nostroram, scriptum de hac vendicione
80 1223.
nostra confectum emptoribus nostris dedimas et sigillo nostro fecimus
communiri. Testes. Actum, Datum etc.
Nach dem Formelbuch des Ludolfvon Hildesheimf gedr. Quellen zur bayrischen
u, deutschen Gesch. IX, S. 383. Regest Doebner, ÜB. I, S. 97 Nr. 198. Da in der
Urk. von 1225 Juli 13 (unter Nr. 121) bereits ein Turm in Sarstedt als zerstört
enrähnt irird, so dürfte die Erbauung der Burg zwischen 1222 und 1225 fallen.
Vgl. auch LUntzel, Gesch. der Diöz. Hild. I, S. 540.
58. Papst Honorius III. nimmt die Güter des KL WöUingerode
und besonders das Dorf Börssum, da^ dem Kloster Herzog Heinrich
von Braunschweig überwiesen^ in seinen Schutz. Lateran 1223 Januar 6,
Houoriusi) episcopus servus servorum dei dilectis in Christo
filiabus . . abbatisse ac conventui de Waltin^eroth salutem et apo-
stolicam benedictionem. Solet annuere sedes apostolica piis votis
et honestis petentium precibus favorem benivolum impertiri. Ea-
propter, dilecte in domino filie, vestris iustis postulatiouibus ^ato
concurrentes assensu yillam Borsinem cum agris, aquis, pascuis, mo-
lendinis, silvis cultis et incultis ac aliis pertinentiis suis, que nobilis
vir Henricus de Bruneswic in elemosinam vobis concessit, ac alios
redditus et bona vestra, sicut ea omnia iuste, canonice ac paciflce
possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica
conflrmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli
ergo u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Laterani viii. idus
ianuarii, pontiflcatus nostri anno septimo.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 9. Bleibulle an roten und
gelben Seidenfäden. Die Urk. Heinrichs von 1220 s. Hild. ÜB. I, S. 702 Nr. 748.
59. Poppst Honorius III. beauftragt den Abt von Reinhausen und
den Dechanten und Scholaster von Nörten, das von Bischof Konrad
über den Propst Heinrich des Kl. Neuwerk bei Goslar verhängte Urteil
zur Ausführung zu britigen. Lateran 1223 Januar 19 (ziiii. kalendas
februarii, pontiflcatus nostri anno septimo).
Äbschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 443 Nr. 691 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Oedr. Purerga Gotiing. I, Hb. 4, 11, Bode, ÜB. I, S. 427 Nr. 421.
60« Bischof Konrad unter den Zeugen des Privilegs Kaiser
Friedrichs IL für den Deutschen Orden, dass jeder, welcher Reichsgüter zu
Lehn trägt, davon dem Deutschen Orden beliebig viel übereignen dürfe.
Capua 1223 Januar.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1435, woselbst das Weitere.
*) VerlängerU Schrift.
1223. 31
61. Kaiser Friedrich IL bekundet auf Anfrage des Bischofs Konrad
d^n ReMsspmchf dass kein Truchsess, Marschall, Kämmerer oder Schenk
ohne Genehmigung seines Fürsten einen Unterbeamten bestellen oder
etwas von dessen Gutem veräussem dürfe. Captta 1223 Februar 5.
Fr(idericus) dei gratia Romanorum Imperator semper augustus
et rex Sicilie universis imperii fldelibus hanc paginam inspectoris
gratiam suam et omne bonum. Constitutus in presentia nostra di-
lectns nobis imperii nostri princeps dominus Conradus Hildensemensis
episcopus sententiam imperialis curie nostre sibi postulavit edici
super eo, si officiatus aliquis principis cuiuscumque, dapifer videlicet,
marscalcus, camerarius vel pincema posset principi domino suo
ratione sui officii quemquam ponere subministrum vel aliquod
de rebus eins mobilibus vel immobilibus preter as»ensum eius-
dem principis et eins beneplacitum voluntatis ordinäre, super
quo sententiam 1) hanc imperialis curia nostra promulgavit, quod,
nisi de assensu principis fderit et eins libera voluntate, nullus talium
o£Sciatorum subofflciatum quemquam talem domino suo dare potest
nee aliquod de rebus principis disponere preter eins beneplacitum
voluntatis. Data est hec seutentia assidentibus et assentientibus
ipsi sententie hiis imperii nostri principibus domino A(lberto) Magde-
bui^ensi archiepiscopo, domino Warmaciensi, domino Verdunensi,
domino Tridentino, domino Nuenburgensi, domino Brixiensi, domino
Ymolensiy domino Brandeburgensi episcopis et domino abbate Mor-
bacensi, astantibus autem laicis eiusdem imperii nostri nobilibus et
eidem sententie acclamantibus marchione de Voburch, Henrico de
Waldenberch pincema memorati episcopi Hildensemensis, Henrico
de Everstein comitibus, ministerialibus autem imperii Gunzelino de
Wolferbotle, Wemero de Bonlant et quam pluribus aliis nobilibus
et ministerialibus. Data Capue anno domini m^. cc^. xxiii^., nonas
februarü, indictione xi*.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 103, Siegel nebst
Befestigung verloren. Gedr. Orig. Guelf, III, S. 686, Mon, Germ, LL. IV, 2 S, 118,
Huiüard-Briholles II, S. 297, Assehurger ÜB, I, S. 90. Regest Böhmer- Ficker,
Heg, imp, V, 1438; vgl. Urk, desselben mit demselben Inhalt auch B.-F. 1439,
62. Kaiser Friedrich II. bekundet den in Gegenwart mehrerer Fürsten
Deutschlands, nämlich des Erzbischofs von Magdeburg und der Bischöfe
van Hildesheim, Brandenburg, Zeitz, Worms, Trient, Brixen und Verdun
0 sententdam und h auf Rasur,
32 1223.
und anderer Ma>gnaten des Reiches gegebenen Bechtspruch, quod nolli
ecclesiarum prelato, qui insi^nia sua de manu imperiali non receperit
seu qui non teneat clippeum, qui vulgariter dicitur herschilt, liceat
possessiones ecclesie cui preest alicui infeudare, ita quod ipsum
feudum perpetuo sit apud feudatarium permansurum. Capua 1223
Februar 5.
Gedr. Böhmer, Acta 252, Mon. Germ. LL. II, S. 250 u. ö., vgl Reg, Böhm^r-
Ficker, Reg. imp. V, 1437.
68. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL,
in welcher dieser die Kirche st. Maria in Portu (von Bavenna) in seinen
Schutz nimmt und deren Freiheiten und Besitzungen bestätigt. Capua
1223 Februar.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1440, woselbst das Weitere. Ebenso ist
Konrad Zeuge der Schenkungsurk. Friedrichs für die Servatiuskirche in Maastricht
aus derselben Zeit, a. a. 0. 1441.
64. Bischof Konrad schreibt den Ministerialen seiner Kirche, sein
langes Ausbleiben habe darin seinen Grrund, dass er die Zusammenkunft
des Papstes, des Kaisers und anderer Grossen erwarte, bei welcher die
Sache des hl, Landes und ein allgemeiner Friede beraten werden solle;
auch habe er seine eigenen Angelegenheiten sowohl beim Papste u>ie beim
Kaiser nach Wunsch erledigt; er empfiehlt ihnen die ihnen anvertraute
Kirche und den Klerus. San Oermano (1223) Februar 18 (xii. kalendas
marcii).
Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 743 Nr. 1493 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Oedr. Sudendorf, Registrum I, S. 87, vgl. Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1447
und Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, S. 197 NoU 2.
65. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL,
in der dieser dem Abte Johann von s. Galgano das eingerückte Privileg
Kaiser Heinrichs VI. von 1196 Oktober 6 bestätigt. Monte san Gio-
vanni 1223 Februar (23).
JRegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1450, woselbst das Weitere. Der Aus-
stellungsort so. von Veroli.
66. König Heinrich ermahnt die Herzöge von Sachsen und Enger,
den Tag und Ort zu besuchen, den Bischof Konrad, d^, zur Zeit in
Italien, vom Papst und Kaiser den Auftrag erhalten hat, nach seiner
Bückkehr für den Frieden in jenen Gegenden zu sorgen, festsetzen werde.
0. D. {1223 März).
1223. 33 •
H(earicus) dei gratia Romanorum rex semper augustus H(eiirico)
duci Saxonie et A(lberto) duci Angarie et in eorum iurisdictione
constitntis. Innotuit nobis, quod summus pontifex, similiter quoque
dominus imperator pater noster dederit in mandatis et attentius
inimixerit C(onrado) Hildesheimensi venerabili episcopo apud eos in
partibus Italie existenti, ut ad pacem et tranquillitatem illarum
partium curam et operam in reditu suo impenderet diligentem, de
eiusdem episcopi prudentia et bonitate non immerito presumentes.
Quocirca mandamus afEectuose vos rogantes et monentes, quatenus
ob reverentiam apostolice sedis et domini imperatoris patris nostri
et pro patrie totius profectu et honore accedatis ad locnm et diem,
quem prememoratus episcopus prefixerit vobis, pacem unanimiter
iuraturi et ipsam inviolabiliter obsei*vaturi usque ad terminum inter
vos condictum.
Qedr. Orig. Qnelf. ///, S. 686, Huillard-Briholles 11, S. 755, Hegest Böhmer-
Ficker, Heg, imp. V, 3889. Wohl am riehtigaten auf die Zusamtnenkunfi Konrads
mit dem Kaiser in Ferentino zu beziehen, vgl, Winkelmann, Friedrich IL, 1, S. 376,
67. Bischof Konrad thut den Truchsess Q(unzelm von Wolfen-
hüttel) in den Bann. 0. D. (1223 März),
C(onradus) episcopus Hildesheimensis. Accessimus anno preterito
pro negotiis nostris et ecclesie nostre et specialiter pro generali
statu terre nostre, que malicia tcmporis .... premebatur, ad domi-
num papam ac serenissimum dominum nostrum F(ridericum) Boma-
norum imperatorem, a quibus mandatum accepimus speciale, ut paci
reformande in terra nostra cum propter iniquorum malitiam repri-
mendam tum propter negotium crucis efficaciter promovendum im-
penderemus operam diligentem, auctoritate ab ipsis accepta, ut pacis
tnrbatores animadversione debita puniremus. Cum igitur G(unce-
linns) dapifer et filii sui ac ipsorum complices pacem a principibus
terre »ostre ac nobilibus procuratam ausu temerario violaverint, ipsos
exigeiite iustitia auctoritate domini pape propter imperatoris iuris-
dictionis prosecutionem excommunicamus soUemniter et eos vobis
excommunicatos denuntiamus devote supplicantes universitati vestre,
quod ipsos pro domini pape reverentia excommunicatos dignemini
arctias evitare.
Gedr. Schannat, Vindem, I, S, 197, wonach wiederholt. Vgl. auch Winkel-
mann, Kaiser Friedrich IL, 1, S, 378 Anm. 1.
HUdefh. ÜB. U. 3
.34 1223.
68. Herzog Otto von Braunschweig schreibt dein Bischof Konrad,
dass ei* den Burchard von Wolfenbüttel und Cesarius zu sich gerufen
und sie veranlasst habe, für die ihnen zur Last gelegten Beschuldigungen
vor dem Bischöfe oder dem Grafen (Heinrich) von Anhalt Genugthuung
zu leisten. 0. D. (1223),
Gedr. Orig. Quelf. IV, S. 98, Asseburger ÜB. I, S. 94 Nr. 130, v. Heinemann,
Cod, Anhalt. II, 8. 56 Nr. 69. Der Brief steht wahrscheinlich im Zusammenhang
mit den beiden vorhergehenden Nummern, vgl. Winkelmann, Friedrich IL, Band I
S, 378 Anm. 1,
69. Bischof Konrad unter den Zeugen der TJrh. Kaiser Friedrichs IL,
in der dieser dem Propst Dietrich von Beromünster d^as Privileg
Friedrichs I. von 1173 März 4 bestätigt. Ferentino 1223 März (6).
Regest Böhmsr-Ficker, Reg. imp. V, 1457, woselbst das Weitere; vgl, auch
a. a. 0. 1458 und 1459 die feierlichen Pririlegien für den Deutschen Orden, uwi
die Urk. für Bischof Iso von Verden a. a. 0, 1460, für Graf Gerhard von Geldern
a. a, 0, 1461, und für Bürger von Sieiw a. a, 0, 1463, unter deren Zeugen Konrad
ebenfalls erscheint^
70. Bischof Konrad und Propst Elger von Ooslar unter den Zeugen
der Urk. Kaiser Friedrichs IL, in der dieser die Umwandlung des
Nonnenklosters Nordhausen in ein Mannsstift bestätigt, Ferentino 1223
März 11.
Gedr. Förstemann, Gesch, von Nordhausen, S. 4, Leuckfeld, Ant, Blanken-
bürg, S, 95, HuiUard-Br^holles II, S, 328, Hegest Bdhnm'-Ficker, Reg, imp. V, 1468.
71. Äbtissin und Konvent des Kl. Mariengarten (Neutverk) hei
Goslar beklagen sich hei Kaiser Friedrich II. über den Bischof Konrad,
der ihren Propst seines Amtes entsetzt^ ihr freies Wahlrecht beeinträchtigt
und sie selbst der Ketzerei beschuldigt habe. 0. D. (1223 vor März 12).
Ähschr. des 15, Jahrh, in Cop, VI, 11, S, 542 Nr, 932 im Kgl, SU-A, zu Han-
nover. Oedr, Sudendorf, Registr. II, S, 160, Bode, ÜB. 428 Nr, 424, Regest Böhmer-
Ficker, Reg, imp, V, Nachtr, 15054,
72. Erzbischof A(lhert) von Magdeburg und die Bischöfe von
Naumburg, Brixen, Trietit, Verdun, Worms und Brandenburg 'tadeln
die Äbtissin und den Konvent des Kl. Neuwei*k bei Ooslar wegen
ihrer Anhänglichkeit an den abgesetzten Propst Heinrich und fordern
sie zum Gehorsam gegen Bischof Konrad auf. Ferentino (1223) März 12
(iiii. idas marcii, indictione undecima).
Or, im Kgl, SU-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 101 a mit ßesisgelung
icie zum Drtteke Bodes, ÜB. I, S, 430 Nr, 425 angegeben. Älterer Druck Suden-
dorf, Regist, II, S. 162, liegest Böhmer- Fieker, Eeg. imp, V, Uli,
1223. 35
78* Papst Honorvus HL befiehlt detn Bischof und dein Domkapitel
rmi Basel, auf Bitten des Bischofs (Konrad) von Hildesheim dem
Priester Heinrich, Kleriker d^s Bischofs (Pelagius) von Albano, der
jenen in der Kreuzzugssache treu unterstützt habe, eine Domherrnpfründe
zu verleihen. Lateran 1223 April 13,
Oedr. Äetapont Haltet 1, 87. Regest Böhmer-Fieher, Heg. imp. V, Nachtr, 14823,
74Lm Papst Honorius LLL. befiehlt den weltlichen Grossen in der
Provinz Mainz, die durch ihr Land ziehenden Kreuzfahrer nicht zu
besteuern oder zu belästigen und legt jeder Feuerstätte eine Steuer vmi
einem Turoneser für den Monat während dreier Jahre auf Lateran
1223 Mai 4 (iiii. nonas maii, pontiflcatus nostri anno septimo).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cap. VI, 11, S, 561 Nr. 1001 im KgL St.-A. zu
Hannover, Gedr. Sudendorf, Begist. /, 85 u. 5., vgl Regest Böhmer- Fickei-, Beg.
imp, V, 3, 6539, Potthast, Beg, pont 7007,
75« Papst Honorius III. befiehlt den Nonnen des Kl. Neuwerk
bei Goslar, dem Bischof Konrad Gehorsam zu leisten und den zum
Propste anzunehmen, welchen dieser einsetzen werde. Lateran 1223
Mai 9 (yii. ydus maii, pontiflcatus nostri anno septimo).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 622 Nr. 1182 im Kgl. St.-Ä. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf, Begistr. 163, Bode, ÜB. I, 8. 432 Nr. 427, Begest
PöUhast, Beg. pont. 7013.
76. Heinrich Herzog von Sachsen und Pfalzgraf bei Bhein schenkt
dem Andreasstift eine Hörige mit Kindern in Asel. Vöhrum 1223
Juni 2.
Heinricus dei gratia dnx Saxonie comes Palatinus Renensis ad
cantelam faturi temporis notum esse yolumus^ quod laudabilem et
salnti nostroy nt speramns, fructnosam dilectorum nostrornm Conradi
decani sancti Andree et canoniconim einsdem ecclesie peticionem,
quam serenitati nostre pro ecclesie sue necessitatibus porrexerunt,
libenter duximus admittendam. Cum igitur einsdem ecclesie novella
plantatio ad honorem dei et beati Andree apostoli cepta adhuc in
possessionibus et mancipiis quam plurimum tenuis existat, nos ad
eiusdem ecclesie defectum in mancipiis sublevandum Ymmicam
mulierem, que una cum fllia eins Mechildi et filiis suis ex matiimonio
per Wickerum villicum de Eiem ex ipsa procreatis titulo servitutis
ratione bonorum in Asle nobis attinebant, cum omni iure, quod in
eis habuimus, memorate contulimus ecclesie pro pia et salutari nostri
8*
36 1223.
nominis recordatione. Ut ergo nostre liberalitatis donatio ad honorem
dei et pro remedio anime nostre a nobis rationabiliter facta faturo
in tempore nulli veniat in dubiam, sed rata permaneat et inconvulsa,
presentem paginam inde conscriptam nostri sigilli inpressione doxi-
mus roborandam. Actum anno domini m^. cc<>. xxiiio., indictione xi.,
iüi^ nonas innü apud villam Verden. Testes huius rci sunt dominus
Conradus Hildensemensis episcopus, Conradus sancti Ändree decanus,
lohannes notarius ducis, Widikindus presbiter, lohannes phisicus
ducis, Daniel subdiaconus, Willikinus marscalcus ducis, Ioi*danis
dapifer ducis, Herwicus de Uthessem.
Or. im Kgl, St,-A. zu Hannover, AndreMstifi Nr, 8, BesckädigUs Siegel an
roten Seidenfäden,
T7# Bischof Konrad einhält von dem Donikantor achtzig Mark und
iihenvmst ihm dafür Getreide aus dein Zehnten in Giften. 1223 Juli 15.
In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus dei gratia
Hildesemensis episcopus. Ad cautelam futuri temporis notum esse
volumus universis, quod a cantore domino Conrado familiari nostro
mutuo recepimus octoginta marcas pecunie communis ecciesie per-
tinentis, pro qua de consensu capituli nostri assignavimus eidem in
decima nostra Qiftene annonam circa festum Michaelis valentem
sex libras, quam sine difflcultate qualibet percipiet annuatim, ita
tarnen ut eiusdem valoris pecunia^) persoluta predicte decime fructus
integraliter ad nos et libere revertantur. Volentes igitur hoc in-
violabiliter observari, presens inde dedimus scriptum sigilli nostri
munimine roboratum. Testes autem huius rei sunt decanus maior
dominus Conradus, Hermanus et Marculfus sacerdotes, prepositus
lohannes, dominus Henricus de Tossem, magister lohannes de Monte,
Hartmannus decanus Goslariensis , magister Conradus canonicus
Goslariensis, frater Sifridus, lohannes scriptor episcopi et multi alii.
Actum anno domini rn9. xsP. in\ idus iulü.
Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 107 a mit kleinen^
Siegelrest an Pergamentstreifen. Regest Bode, ÜB, I, 432 Nr. 428.
78. Papst Honorius IIL beauftragt den Bischof Konrad von
Hildesheim, Konrad einstigen Bischof von Halberstadt und den Abt
(Heinrich) von Heisterbach, die zunespältige Paderborner Bischofstcahl
zwischen mag. Oliverus und dein Propst von Busdorf Heinrich (von
*) Doppelt geschrieben, das erste getilgt.
1223. 37
Brdkel) zu untersuchen. Segni 1223 Juli 27 (vi. kal. augusti, pontifl-
catus anno viii.).
Gedr. West/. ÜB. IV, S. 78 Nr. 114. Regest West/. ÜB. V, S. 147 Nr. 308,
Krühne, ÜB. der Klöster der Grafschaft Mansfeld (Gesch. - Quellen der Prot).
Sachsen XX), S. 410 Nr. 55.
79. Herzog Heinrich von Braunschweig gibt seitiem Neffen und
Erben Herzog Otto von Lüneburg die Stadt Braunschweig sowie sein
gesamtes anderes Eigentum und seine Lehen, die er von den Kirchen
Bremen, Verden^ Halberstadt, Hildesheim, Gandersheim und anderen hc^t,
indem er deren Herrn um Belehnung ersucht Braunschweig 1223 Juli.
Gedr. Hänselmann , ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 22 Nr. 60, Orig.
Qwlf. IV, 98, Lappenberg, Hamburg. ÜB. I, 407, Erath, Cod. Quedlinb. 141. Regest
Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 10904.
80# Papst Honorius HL beauftragt den (Dom-?) Propst (Wilbrand)
und die Dechanten (Konrad) des Kreuzstiftes und (Konrad) des Andreas-
Stiftes, die Klage des Hamburger Domkapitels gegen den Erzbischof
(Gerhard) von Bremen wegen Nichtbefolgung des getroffenen Vergleiches
zu untersuchen. Segni 1223 August 17 (xvi. kalendas (septembris),
pontificatus nostri anno octavo).
Gedr. Lappenberg, Hamburg. ÜB. S. 407 Nr, 466. Regest Potthast, Reg.
pont. 7074.
81« Papst Honorius HL beauftragt den Bischof (Konrad), die
Wahl des Pfortners Hermann von Corvey zum Abte daselbst zu unter-
suchen und eventuell zu bestätigen. Segni 1223 August 17 (xvi. kalendas
septembris, pont. anno octavo).
Gedr. nach dem Vatikanischen Registerbande 12 fol. 88 Nr. 11 Westf. ÜB. V,
S. 148 Nr. 311, wonach die Adresse indes nicht sicher ist.
82. Kaiser Friedrich H. schreibt dem Bischof Konrad, dass im
Königreiche (Sidlien) alles nach Wunsch gehe, empfiehlt ihm seinen Sohn
Heinrich und fordert ihn auf dafür zu sorgen^ dass der König von
Dänemark in seine Hände komme, und das Vorgehen des Bischofs von
Würzburg zu unterstützen. 0. D. (1223 August).
Gedr. Mecklenburg. ÜB. I, S. 271 Nr. 287 zu 1223, Orig. Guelf IV, S. 100,
Sehannat, Vindem. litt. I, S. 194, danach Huülard-Briholles II, S. 393, unvollst.
Gruber, Orig. Livon. S. 263. Regest Böhmer - Ficker, Reg. imp. V, 1507, woselbst
wegen der Datierung. Vgl. auch Winkelmann, Kaiser Friedrich IL, I, S. 4k4.
38 1223.
88. Bischof Konrad bekufidet, von dem Doinkantor vierzig Mark
ei'halten zu haben und überweist ihm den Zehnten in Giften. 1223
September L
C(oiiradns) dei gratia Hildensemensis ecclesie hamilis minister
universis hoc scriptum visuris notum esse volumus et constare, nos
a viro venerabili Hildensemensis ecclesie cantore quadraginta
marcas argenti de rebus ecclesie mutuo recepisse, sie ut usqne ad
pascha proximo fiituiiim easdem persolvamus, alioquin eidem deci-
mam nostram in Giftene assignamus, de qua singulis annis tres
libras Hildensemensis monete recipiet pro remedio anime nostre et
in memoriam defunctorum, qui eandem pecuniam contulerunt, donec
illam redimamus. Huius rei testes sunt prepositus Johannes Marchus,
Heinricus de Thosseheim, magister Johannes de Monte, magister
Hermannus et magister Marcholphus, canonici nostri et confratres.
Acta vero sunt anno domini m9. cc^. xxiiio., kaleudas septembris,
pontiflcatus nostri anno tercio.
Or, im KgU St-Ä. zu Hannover, Domstifl Hildeaheim Nr. 104 mit Siegelrest
an Pergamentstreif ett,
84* Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kmig Heinrichs,
in welcher dieser dem KL Ebrach die Schenkung seines Vaters bestätigt,
Nordhausen 1223 September 11,
Regest BÖhmer-Ficker^ Reg, imp. V, 3899, woselbst das Weitere,
85. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk, Konig Heinrichs
betr. Priüilegienbestätigung für Kl. Heimarshausen. Nordhausen 1223
September 12.
Oedr, West/. ÜB. IV, 8. 80 Nr. 117, auszugsweise Wenck, Hess. Landesgeseh, 11,
B, S. 142, vgl Böhmer-Fieker, Reg. imp. V, 3902.
86« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs
betr. Privileg für die Stiftskirche in Nordhausen. Nordhausefi 1223
Septetnber 22.
Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3907 ^ wo das Weitere,
87. Domherr Friedrich unter den Bürgen seines Bruders, de^
Grafen Heinrich von Schwerin^ beim Vh'trage dieses mit Kaiser
Friedrich H. und dessen SohnCj dem König Heinrich^ über die Aus-
lief e^n'ng des gefangenen Königs Wdldemar von Dänemark mit Sohn.
Nordhausen 1223 September 24 (vüL kalendas octobris).
Gedr. Mecklenburg. ÜB, I, S. 273 Nr. 290, Asseburger ÜB. /, S. 91 Nr. 129.
Vgl. Böhmer-Ficker, Heg. imp. V, 3909 das Weitere.
1223. 89
88. Papst Honorius IIL beauftragt die Bischöfe (Konrad) von
Hildesheim und (Konrad) von Minden, im Kl. Heimarshausen auf
dessen Bitten eine Reihe bischöflicher AmtshandlungeH vorzunehmen,
Anagni 1223 Oktober 7 (non. octobris, anno octavo).
Gedr. Wtstf ÜB, V, S. 149 Nr. 312, Wenck, Hess, Landesgesch, II, ÜB, S. 143
Nr, 104, RegestWesif, ÜB, VI, S. 33 Nr, 118, Potthaat, Heg, pont, 26103; vgl, ZeUschrift
1860, S, 107 Nr. 40 und die Urkunden Gregors IX, van 1227 Dezember 26 und
Innocenz IV, von 1245 August 22,
89. Bischof Konrad von Minden bekundet den Kauf einer Hufe
in Garbsen durch die Hildesheimer Kirche vom Kl. Marienwerder. 1223.
In^) nomine sancte et individne triuitatis. Conradus dei gratia
Mindensis ecclesie episcopus. Ad cantelam futuri temporis notam
esse voliimus fldelibus universis, qaod ecclesia maior in Hildensem
de nostra conivencia simul et volantate mansnm unum in villa
Gerboldessem sitnm a preposito Tiderico et capitnlo novelle plan-
tacionis sancte Marie iaxta Limbere consencientibns eiusdem loci
peraonis singnüs et diversis xviii marcis racionabiliter comparavit.
Volentes igitnr hoc factnm ab omnibus inviolabiliter observari, de-
dimns inde presens scriptum sigilli nostri munimine roboratum.
Observantibus in domino gloria, temere vero contraire presumentibus
anathema maranatha. Actum anno incaruationis dominice m^. cc<>. vi-
cesimo tercio.*)
Or, int Kgl, St-A. zu Hannover, Dotnstift Hildesheim Nr, 105 mit Siegelrest
an Pergamentstreifen. Gedr. Orig, Guelf, III, S. 780, Regest Zeitschr. 1860 S. 106
Nr. 37, Westfäl. ÜB, VI, S. 33 Nr, 121, Die mut. mut. gleichlautende Urk. des
Propsites und Konventes von Marienwerder ebenda Nr, 106 mit kleinen Siegelresten
an Fergamentstreifen, Gedr, a, a. 0,
1>0# Gräfin Kunigunde von WÖlpe verkauft dem Bischof Konrad
die Feste Bosenihai und alle Güter in Eilestringe, die Wilhelm von
Rosenthal von ihrem verstorbenen Gemahl Bernhard zu Lehn hatte,
und verspricht die 2kistimmung ihres Sohnes beizubringen, sobald dieser
mündig geworden, wofür sie die Grafen Konrad und Otto von Eberstein,
Graf Ltidger vom Werder, Bernhard von Dorstadt, Konrad und
Bertold van Wadendorf und Christian von Rodewald als Bürgen
stallt. 1223.
Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 107, Das schild-
*) Verlängerte Schrift, *) Das o vom i zur Füllung der Zeile durch Schn&rkel
um etwa vier Centkneter getrennt.
40 1224.
formige Siegel der Kunigunde an Pergamentstreifen zeigt sitzende weibliche Figur
in der linken Lilienstab, in der rechten Palmzteeig: f SIGILL DNE KONEGÜND
DB WELPIA, das andere ebenso zeigt die Büffelhömer: SIGILLÜ COMITIS
COiNRADI D WELEPA. Gedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 296.
91. Bischof Kmirad bekundet, dass Kotirad von Hohenhüdmi
den vor 25 Jahren erfolgten Verkauf von vier Hufen in Naueti durch
seifieft Vater an das Kl. Ringelheim anerkennt. 1223.
In nomine sancte et individne trinitatis. Conradus dei gi*atia
Hildensemensis 1) episcopus. Ad cautelam futuri temporis notum
esse volamns, qnod Conradus de Honboke constitutus in nostra pre-
sentia recognovit publice coram nobis, quod pater suus transactis
viginti quinque annis quatuor mansos sitos in Nowen de peimissione
sua et consensu ecclesie in Ringelem vendid^'sset sub hac tarnen
forma, quod videlicet ipse et heredes sui advocatiam super eadem
bona in 2) fratris et sanguinis efEusione retinerent, insuper hoc ex-
prcsso, quod si contingeret sylvam, que spectat ad ipsa bona, redigi
in carboues, medietas carbonum predicte ecclesie, medietas^) de-
beret ipsi et suis heredibus pertinere. Ne igitur istud, quod coram
nobis factum est, aut oblivio deleat aut importunitas ingenii^) ma-
lignantis infringat, '^) scriptum nostrum super hoc dedimus et illud
nostri apensione*^) sig^Ui et etiam sigillis tam predicti Conradi quam
abbatis de Ringelem fecimus roborari. Actum anno ab incamatione
domini millesimo ducentesimo vigesimo tertio, pontificatus nostri
anno primo. Presentes erant de Amelungesborne et Riddageshusen
abbates, Olricus de Piscina, Giselbertus advocatus Goslariensis,
Volcmarus fiater eins, Essewinus de Lüttere, Conradus de Gandersem
et alii quam plures.
Abschr. des 16, Jahrh. in Cop. des Abtes Heinrich Wirschius im Archiv zu
Ringelheim S. 111 (A) und der Cop. von 1714 8. 11 (B) ebenda. Regest Bode^
ÜB. /, S. 440 Nr. 433.
92« Das Domkapitel in Haiherstadt tauscht von dem Kl. Doi'stadt
eine Hufe in Klein -Nienstedt gegen Äcker in Nieiirode ein. 1223.
M(einardus) dei gratia prepositus, A(i'noldus) decanus et totuin
maioris ecclesie capitulum in Halberstad universis Christi fidelibus
hanc paginam inspecturis in vero salutari salutem. Notum volumos
esse universis, quod prepositus et conventus in Dorstede nobis
0 Uildcsimensis B. ') super ea^em bona B. statt in — effasioue. ') altera
yero medietas B. ^) Fehlt B. ^) infriDgatur A. ®) appositione B.
1223. 41
dederant mansnin unnm in pannim Nenstede, qui ad ecclesiam
suam pertincbat, pro quibusdam agris in Nigenrpde sitis, de quibns
nobis ante commutationem nobis i) prebenda nostra amministrabatar.
Et ut hec commutatio ^) flrma et stabilis maneat et a uollo volente
malignare possit infringi, hanc presentem paginam^) sigillomm
nostrornm mnnimine roboravimos. Acta sunt hec anno dominice
incaiTiationis *) vq9. cc.<>. xxiii.
Or, im Archiv zu DorstadU Bruchstück des KapiUhsiegels.
98* Die Grafen Hermann und Heinrich von Wohldenberg ver-
sprechen dem KL Dorstadt volle Getvähr für alle in Dorstadt und
Xienrode erworbene Güter, die in ihrer Grafschaft liegen, 0, D.
(zu 1223?)
Dei gratia H(emiannns) et H(einricus) comites de Waldenbercli
Omnibus hoc scriptum videntibus salutem. Noverit universitas
fidelium, qnod ad peticionem et dilectionem domiuarum beate virgini
in Dorstat serviencium de omnibus bonis sive in Dorstat sive in
Nigenrod, que in nostra comicia predicta ecclesia conquisivit, plenam
prestamus warandiam. Et ne aliquis super eo temporibus nostris
et post tempora nostra prefatam ecclesiam inquietet, sigillo nostro
roboramus.
Or, im Archiv zu DorstadU Bruchstück des Siegels,
94. R, bittet den B(udolf?), sich für ihn zur Erlangung einer
Präbende im Dom zu verivenden. 0, D, (1223),
R(udolfo?) patri suo dilecto B. fllius suus devotum et flliale
obsequium. Pluribus obmissis sub brevitate loquar. Canonicis
Hildensemensibus pro fratrum electione consedentibus magister
prepositus^) Magdeburgensis episcopi legacione functus pro me inter-
cessit, cuius legacioni bene responsum fiiit. Quid plura? Amicis
meis de mea electione quasi certificatis Magdeburgensis episcopi
littere pro quodam scolare Theghenhardo nomine supeiTenerunt.
Utrique igitur peticioni una vice satisfacere non sufficientes,
presertim cum et aliquos ex suis assumere proponant, cui magis
intendat episcopus^ dubü et super hoc cei-tam ipsius legacionem
desiderantes usque ad secundam feriam post assumpcionem sancte
Marie capitulum distulerunt; archiepiscopo igitur ut adhuc episcopus
<) So das Or, ^) Vor comm. ist firma getilgt, ') pagiuam übtr preseutem.
*) Or, IncanatioiiiB. ^) Cop, prepositins.
42 1223—41.
singalariter et preposito summo singulariter et conventoi commnniter
pro me scribat, et, si peticio pro me porrecta cordi sno sedeat, ut
eis verbis intiniis significet^), at de vobis confido, supplicate. Si
litteras impetraveritis , in vigilia beate virginis miclii eas trans-
mittite et mee dilectionis intuitu librum meum, quem prepositisse
de Wenedhusen concessi valde michi necessariam, requirite et eundem
cum litteris michi mittite. Valete semper.
Abseht', des 15. Jahrk. in Cop. VI, 11 y S. 658 Nr. 1271 im KgL SU-A. zu
Hannover. Die Urk. dürfte in das Jahr 1223 gehören, als Erzbisehof Albrecht
ton Magdeburg sich beim Kaiser Friedrich II. in Italien befand und u. A, Propst
Wilbrand des Nicolaistiftes daselbst der Betollmächtigte Alberts war, vgl. v. Mülver-
stedt, Regest, archiep. Magdeb. II, S. 332 Nr. 719.
95. Abt Hermann von Corvey tauscht mit Bischof Konrad
Ministerialiufien. 0. D. (1223 — il).
Venerabili domiuo ac dilecto amico suo C(ourado) Hildensemensi
episcopo H(ermanuus) dei gracia Corbeiensis abbas oracionum et
obsequii sui devocionem. Postulavit a nobis ecclesie nostre mini-
sterialis H. de Wimmeuhusen, ut aliquam ecclesie nostre ministerialem
conferre vellemus ecclesie Hildensemeusi in loco eius flliam suam,
que nostre ministerialis est ecclesie., nobis cupiens assignare, asse-
rens sibi hoc concessum de vestra permissione. Vestre igitur signi-
ficamus dilectioni, quia ratum decrevimus habere quod a nobis petivit
concambium, flliam suam Lutgardim recipientes et in loco eius flliam
domini Giselberti de Wymmenhusen, fratris eius, Hilseben nomine,
que nostre ministerialis est ecclesie, vobis assignantes, et super hoc
litteras vestras sub sigilli vestri testimonio conscriptas nobis donari
postulamus.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 752 Nr. 1528 im Kgl. SU-A. zu
Hannover.
96. Abt Volchard des Godehardiklosters und K(onrad), Domkantor^
etiischeiden als päpstliche Richter einen Streit zwischen der Marien-
kirche in Halberstadt und dem Ritter Johann von Oattersleben wegen
eines Teiles des Zehnten in Hoym zu Gunsten der ersteren. 0. D, (vor
1224).
Or. im Haus- und Staatsarchiv zu Zerbst mit beschädigten Siegeln der Au»^
steller. Gedr. v. Heinemann, Codex Anhalt. II, S. 60 Nr. 76.
1) Fraglich, Cop. segcet tnit Abkürzungen über dem g.
1224. 43
97. Pc^st Honorim IIL fordert u. a. auch die Bischöfe der
Mainzer Provinz auf den Legaten Kardinalhischof (Kotirad) von Porto,
der das Kreuz predigest werde, gut aufzunehmen, 1224 (März-April).
Gedr. Mm. Germ., epist. sei. 11, S. 176 Nr. 248. Regest Pötthast, Reg.potU. 7204,
Westf ÜB. V, S. 150 Nr. 314.
98. Papst Honorius IIL beauftragt den Bischof (Kotirad) von
Hildesheim und den Magister Salomofi, Domherrn in Würzburg, mit
der Kreuzpredigt in der Provinz Mainz und giebt ihnen Vollmachten.
Lateran 1224 März 7 (nonis martii, anno octavo).
Gedr. Würdtwein, Nwa subsid. IV, 120. Regest Westf. ÜB. V, S. 149 Nr. 313.
Vgl. Man. Germ, epist. pont. S. 172 Nr. 244. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp.
V, 3, 6567.
Papst Hotiorius III: beauftragt den Propst, Scholaster und
Kanoniker A. von Soest, die Klage des Bischofs gegen den Orafen von
Hallermund, Bodo von Homburg u. a. zu witersuchen. Lateran 1224
März 13.
Honorius episcopos servns servorum dei dilectls filiis preposito,
scolastico et magistro A. canonico Sasaciensi Coloniensis diocesis
salntem et apostolicam benedictionem. Venerabilis frater noster
Hildesemensis episcopus nobis conquerendo monstravit, quod comes
de Alremunt, Bodo de Homborch et quidam alii Hildesemensis et
Mindensis dyocesum super quibusdam decimis et alüs rebus inioriantur
eidem, ideoque discrecioni yestre per apostolica scripta mandamus,
qoatinus partibus convocatis audiatis causam et appellacione remota
fine debito teiminetis facientes quod decreveritis per censuram
ecclesiasticam flrmiter observaii. Testes autem qui fiierint nominati
si se gracia, odio vel timore subtraxerint, per censai*am eandem
appellacione cessante^) cogatis veritati testimonium perhibere. Quod
si non omnes hiis exequendis potueritis Interesse, duo yesti*um ea
nichilominus exequantur. Datum Laterani iii. ydus marcii, ponti-
ficatns nostri anno yüi^.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 596 Nr. 1090 im Kgl. St.-A. zu
Hannover.
lOO* Papst Honorius III. befiehlt dem Bischof Konrad, nicht
zu gestatten, dass in seiner Diözese die Geistlichen die Tonsur von
0 Cop. censftiite.
44 1224.
Weltlichen oder andei'en Geistlichen als vmi ihm seihst erhalten. Lateran
1224 März 16.
Honorius episcopus servus servorum dei venerabili fi-atri • .
episcopo Hildesemensi salutem et apostolicam benedictionem. Miiari
cogimur et moveri, quod, sicut nobis Doviter est relatum, in diocesi
tua clerici non ab episcopo, sed ab aliis clericis sea laicis primam
coronam recipiunt indiscrete, quod est prorsus contra canonicas
sanctiones. Cum igitui* hoc nee ab illis presumi nee a te debeat
sustineri, fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, qua-
tinus, ne id de cetero fiat, generaliter Interdicens super taliter
ordinatis provideas, prout secundum deum vidcris expedirc. Datum
Laterani xvii. kaleudas aprilis, pontificatus nostri anno octavo.
Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 108, Besiegeluiig
verloren. Gedr. Sudendorf, Registr. III, S, 54, liegest Potthast 7195.
lOl* Bischof Konrad überträgt dem KL Walkenried eine Hufe
in Walshausen (Walmedehusen); die Graf Siegfried von Blankenhurg
ihm resigniert hat, und erhält als Ersatz von Graf Ludger vom Werder
eine Hufe von dessen Eigentum in Bomhausen (Bornemehusen).
1224 März 19 (anno pontificatus nostri quarto, xiiii. kalendas
aprilis).
Huius rei testes sunt Theodericus de Stoclieim, Eugelbertus de
Dalheim et alii quam plures ecclesie nostre ministeriales.
Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover, Walkenried Nr. 3. Siegel nebst Befestigung
verloren,
102. Bischof Konrad nimmt das Kl. Marienrode in seinen Schutz
und bestätigt ihm seine Besitzungen. 1224 März 26.
In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Couradus dei graüa
Hildensemensis ecclesie episcopus. Pastoralis officii soilicitudo nos
ammonet subditorum nobis profectibus propensiori cura prospicere
eorumque iustis peticionibus et rationi consentaneis clementer an-
nuere et piis desideriis congruum sufhragium impertii*i. Eapropter
noverit tam successura posteritas quam fldelium presens universitas,
quod dilecti Alberti prepositi in Backenrotb suorumque fratrum
iustis postulationibus clementer annuentes prefatam eccleskim, in
qua divino mancipati sunt obsequio, sub beate Marie semper virginis
et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio com-
munimus inprimis siquidem statuentes, ut quascumque possessiones,
1) Verlängerte Schrift,
1224. 45
quecumque bona eadcm ecclesia inpresenciarum iuste et cauonice
possidet aut in futnrum concessione, largitione regum vel principum,
oblatione fidelium sen aliis iustis modis prestante domino poterit
adipisci; firma eis eornmque successoribus et illibata permaneant.
In quibns hec propriis duximns exprimenda vocabulis : locnm ipsum,
in qno prefata ecclesia Sita est, cum agris adiacentibos cultis et in-
cnltis, cum pratis, cum aquis, aquarum decorsionibus, com silvarum
xviii ntilitatibus, in Holthusen y mansos, unnm molendinnm et deci-
niam tocius ville, in Diderkingehusen iii mansos cum ai*eis tribus
Eileringehusen , in Bekehem mansum unum cum arca et dimidiam
decimam ville, in Quicburne iiii mansos cum areis iiii et decimam
tocius ville. In subsequentibus vero conscriptis scire volumus, quod
bona sine advocatie possident onere, in Egersem v mansos cum
decima et duabus areis et silvarum ntiUtate, iiii mansos litonum
cum iiii areis, in Bekehem unum mansum cum area, in Lobeke
unum mansum cum area, in Sutherim quinque mansos cum v aicis
et molendinum unum, in Betenim unum mansum et dimidium, in
Bovingehusen dimidium mansum, in Bogingehusem decimam, iu
Abbenhusem decimam, in Bervelte decimam super iiii mansos, in
Ecbim iiii mansos cum decima et molendinum unum, in Werstede
ii mansos cum decima, in Westenem iii mansos et duas areas, in
Egenstede ii mansos, in Sudere ii mansos cum decima et decimam
super ii mansos et decimam super unum vorewerch, in Haverlo Iii
mansos et ii areas, in Gethere i panstel, in Verdelikesem i mansum,
in Lnmesim i mansum, in Ammenhusem c et xii iugera et x areas,
in Malerthe viiii iugera, in Sutherim viiü iugera, in Dolgem v iugera
et i aream, in Dernewalde decimam, in Embehusem decimam, in
Berchingehusem decimam, in Hacheim dimidiam decimam ville, ec-
clesiam in Betenem, ecclesiam in Verdenem, ecclesiam in Ammen-
husem. Libertates etiam et immuoitates eiusdem ecclesie a longis
retro temporibus hactenus sine inquietatione servatas perpetuis tem-
poribus ratas permanere censemus. Decernimus ergo, ut nuUi omnino
hominum fas sit, prefatam ecclesiam temere perturbare aut eins
possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet
rexationibus fatigarc, sed omnia integra conserventur eorum, pro
qnorum gubematione ac sustentatione concessa sunt, usibus omni-
modis profutura. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve
persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere
venire temptaverit, nisi reatum suum congi*ua satisfactione correxerit,
46 1224.
ream se divino iuditio existere de perpetrata iniquitate cognoscat
et a sacratissimo corpore ac sanguine domini nostri Ihesu Christi
aliena fiat atque in extremo examine divine ultioni subiaceat. Cunctis
autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Ihesu
Christi, quatinns et hie fmctum bone acüonis pereipiant et apud
districtum indicem premia eteme pacis inveniant. Datum anno do-
minice incarnationis wP. cc. xxiiii., indictione xii., vii. kalendas aprilis,
anno pontiflcatus nostri secundo.^)
Or. im Kgl. St.^A. zu Hannover, Marienrode Nr. 10. Beschädigtes Siegel des
Bischofs. Gedr. Marienroder ÜB. S. 23 AV. 11, ÜB. des hist. Vereins ftlr Nieder-
sachsen I, S. 15 Nr. 10.
108. Papst Honorim IIL beauftragt den Bischof Konrad, den
wegen Ketzerei in Haß befindlichen Propst (Heinrich) des KL Nett-
werk bei Goslar vor den Kardinal-Legaten Konrad, Bischof ron Porto^
zu führen, einein Verhör zu unterziehen und je nach dem Ergebnis zu
absolvieren oder zu verdammen. Lateran 1224 Mai 23 (x. kalendas
innii, pontiflcatus nostri anno octavo).
Ähschr. des 15. Jahrh. in Cop. VT, 11, S. 410 Nr. 594 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Sudetidorf, Eegistr. JI, S. 164, Bode, ÜB. T, S. 441 Nr. 435.
Regest Pbtthast, Heg. pontif. 7260.
104. Bischof Konrad unter den Vertretern des Papstes genannt
beim Abschluss des Vertrages über die Freilassung de^ Königs Wcddetnar
von Dänemark und seines Sohnes aus der Gefangenschaft de^ Qrafefi
Heinrich von Schwerin. 1224 Juli 4 (iiii. nonas iulii).
Gedr. Orig. Quelf. IV, praef. 8. 85, Lübecker ÜB. I, S. 29, Mecklenburg.
ÜB. I, S. 290 Nr. 304 u. ö.
105. Papst Honorius IIL beauftragt den Erzbischof von Magde-
burg und die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Eckhard) von
Merseburg, die Klage der Äbtissin Sophie und der Pröpstin Bertrada von
Quedlinburg zu untersuchen und zu entscheiden. Lateran 1224 August 14
(xix. kalendas septembris, anno nono).
Qedr. Mon. Germ, epist. pontif. I, S. 184 Nr. 258. Regest Böhmer- Ficker,
Beg. imp. V, 3, 6585.
106« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs
für das Kl. Pöhlde, Bei Bleckede 1224 Oktober 9.
Regent Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 3941, woselbst das Weitere.
0 Richtiger tercio.
1224. 47
107. Bischof Konrad von Porto und st Rufina verkündigt, wie
Bischof Konrad in der feierlichen Versammlung der Fürsten zu Bardowiek
rof* ihm und mehreren Erzbischöfen, Bischöfen und Äbten gegen den
ehemaligen Propst des KL Nemverk, Heinrich, wegen Ketzerei vor-
gegangen sei, und bestätigt dessen Verfahren. Bei Bleckede 1224
(Anfang Oktober).
Abschrift des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 478 Nr. 783 im Kgl. St-A. zu
Hannover. Oedr. Barerga Gotiing. I, Hb. 3, 16, Bode, ÜB. I, 8. 441 Nr. 436, Regest
Böhiner-Ficker, Reg. imp. V, 3942, wo die älteren Drucke angegeben.
108. Kardinallegat Konrad, Bischof von Porto und st. Rufina,
rerkitndet das in der Synode zu Hildesheim im Beisein des Bischofs
Konrad, des früheren Bischofs Siegfried und anderer Prälaten gegen
den früheren Propst Heinrich des Kl. Neuwerh hei Goslar gefällte
Urteil der Absetzung und Verdammung wegen Ketzerei. Hildesheim 1224
Oktober 22 (xi. kalendas novembris).
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 590 Nr. 1073 im Kgl. SU-A. zu
Hannover. Gedr. Harzheim, Coneilia III, 8. 515, Barerga Ootting, 1, Hb. 4, 2€,
Bade, ÜB. I, S. 444 Nr. 439.
109« Die Orafen Konrad, Heinrich und Otto von Eberstein
überlassen dem Bischöfe Konrad die Isengardis, Frau des Gottfried
ron Wunstorf, nach Ministerialrecht. Hildesheim, im Gemach des
Propstes der Suite 1224 November 4 (pridie nonas novembris).
Testes autem, qui huic facto mterfiierunt, sunt hü: Hugo de
Insula, Heinricus advocatus episcopi, Alexander dictus Advocatus
und Bürger.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Cal. Or. Des. 31, Hildesheim Nr, 5. Be-
schädigte Siegel der Grafen Konrad und Heinrich, das des Otto verloren. Qedr.
Dodmer, ÜB. I, S. 48 Nr. 88. Auszug bei Spilcher, Gesch. der Gr. von Eherstein,
ÜB. S. 50.
110. Äbtissin Sophie von Quedlinburg tauscht mit detn Michaelis^
kloster Ministerieden. 1224 November 11.
Ego Sophia dei graüa Quidelingeburgensis ecclesie abbatissa
omnibns Christi fidelibus hanc paginam periecturis notum esse
volumiis, quod nos ad petitionem Hildensemensis ecclesie episcopi
Conradi et abbatis Thethmari sancti Michahelis ibidem commu-
tationem qnorundam ministerialium ecclesie nostre admittentes
scilicet filiorum Jordanis militis de Scheningen Jordanis et Thethmari
48 1224.
ipsos ecclesie sancti Michahelis in Hildensem de consensu mini-
sterialium ecclesie nostre contulimas. In quornm recompensationem
Thethmarum militem et filium snum Thethmarum a iam dicta
ecclesia sancti Michahelis recepimns. Ut autem dictanim personarum
commutatio rata et inconvulsa permaneat, sigilli nostri impressione
paginam hanc testimonialem firmavimas. Hains rei testes sunt
comes Heinricns de ßegensten, prepositns Conradus sancti Wichberti,
Heinricus, Hermannns, Heinricus, Johannes de sno conventu, Bene-
dictus, Hugoldns, Arnoldus, Theodericus, Bertoldus canonici sancti
Servacii, Hermannns de Marslevc, Tidericus pincerna et frater suus
Otto, Sifridus Tharingus, Gerhardus de Querembeche, Sifridus de
Westerhusen, Wernherus et filius suus, Tidericus dapifer, Bern-
hardus marscalcus, Heinricus de Scheme, Reinleph Struvo, Heinricns
de Wiboe, fratres de Hoyem Bertrammus, Sifridus, Wilhelmns,
Wernherus de Osterroth. Facta sunt hec anno dominice incamationis
irfi. ccP. xxiiiio., iii. idus novembris.
Or, im KgL St-Ä. zu Hannover, Michaeliski, Nr, 29. Rest des Siegels der
Äbtissin.
llO a* Die Bischöfe Konrad von Hildesheim und Engelhard von
Naumburg und Landgraf Ludmg von Thüringen entscheiden ak
Schiedsrichter einen Streit zwischen dem Kl. Altenzelle und den bereits
von den päpstlichen Richtern excommunicierten und von König Heinrich
geächteten Rittern Heinrich, Ulrich, Otto und Peter von Nossen wegen
eines Waldes zu Gunsten des Klosters, Meissen 1224 November 18
(iiiii kalendas decembris).
Huius lei testes 5unt — ~ Marcolphus, Heinricus capellani
episcopi Hildesheimensis.
Oedr. zuletzt Cod. dipl. Sax. reg. I, 3, S. 235 Kr. 332. Vgl. liegest Doben-
ecker, Reg. Hist. Thur. IT, S. 388 Nr. 2166. An demselben Tage bekundet Land-
graf Ludung die Beilegung des Streites unter andern mit den beiden Bischöfen
als Zeugen, gedr. a. a. 0. Nr. 333, Regest a. a. 0. Nr. 2167, ebenso Bischof Bruno
von Meissen, gedr. Nr. 334, Reg. 2168, wid das Kl. Altenzelle, gedr. a. a. 0. II, 1,
Nr. 98y Regest 2169, vgl. auch Nr. 2172. — Bischof Konrad ist auch Zeuge einer
Urk. des Kl. Altenzelle, in welchem dieses bekundet, zu ehier jährlichen Abgabe
an das Domkapitel zu Meissen verpflichtet zu sein, d. d. 1224 November, gedr.
Cod. dipl. Sax. reg. II, 1, S. 90 Nr. 98.
111. Bischof Konrad übefirJgt dem Kl. Demeburg den Zehnten
in Breinum, den es von Ritter Johann von Oberg gekauft hat. 122 i.
1224. 49
In nomine sancte et individae trinitatis. Conradus dei gratia
Hildensemensis ecclesie minister humilis et crucis servus. Pateme
karitatis affectio nos admonet ac indncit, ut pauperibus ecclesiis
Dostris, qaibus domino disponente presumiis, eodem inspirante
stadeamns prodesse. Noscant igitar presentes ac posteri, quod nos
ecclesie nostre in Derneborch ob honorem dei et beate Marie
genitricis eins et sanctomm Andre§ et Servacii ad osns sanctimoni-
alium et fratnim deo ibidem servientiom decimam in Breinnem
sitam de consensu capitnli nostri anctoritate, qua ex dei misericordia
fongirnttTy contulimus perpetuo possidendam cum omni videlicet iure
et integritate, sicut eam tenebat Joliannes de Oberghe miles, de
cnius manu eiusdem ecclesie in Derneborch prepositos Johannes
nomine centum et decem talentis Hildensemensis monete de ipsius
ecclesie rebus emit, nobili viro Adolfe comite de Scowenborch, a
quo eam idem Johannes miles tenebat in feodo, consentiente et cum
debita iuris soUempnitate nobis, a quibns ipse comes eam tenebat.
pro incolumitate sua ac salute animarum patris et matris liberaliter
resignante, presentibus, cum Johannes miles supradictus eam
resignaret comiti et comes similiter nobis, comitibus de Wolden-
berch videlicet 5ermanno et Henrico et insuper Ludolf o de Halremunt,
Theoderico etiam de Adenoys, Johanne de Eemme, Andrea de Lutthere,
Lyppoldo fllio eins, Theoderico et Arnolde fratribus de Holle, Escwino
de Walmode et Nicoiao de Holle. Presentes autem erant, cum
ipsam eandem decimam ecclesie sepe dicte in Derneborch pietatis
intuitu conferremuSy Conradus decanus, Conradus cantor, Johannes
prepositus in Olesbörch^ Hugo prepositus sancte Crucis, magister
Hermannus de Goslaria, Bertoldus de Tossem, Conradus foren&is,
magister Marcolfus, Sifridus de Barem, Prebesclaus maioris ecclesie
nostre canonici, Symon, Ramundus, Johannes canonici de Olesborch,
Wolderus sacerdos sancti Steph(ani). Haue igitur donacionem
nostram scripto nostro et sigilli nostri appositione ad maiorem huius
rei evidentiam et perpetuam memoriam firmantes sub excommuni-
ca(tione) districtius inhibemus, ne quis ei ausu presumat temerario
contraire. Datum anno ab incarnatione domini millesimo ducentesimo
xxOiüio., pontiflcatus nostri anno iiii<>.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildeaheim, Kl. Demeburg Nr. 4.
Siegel des Bisehofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebnet*, ÜB. I, S. 49
Nr. 90.
HUdesh. ÜB. IL i.
50 1224.
U2* Beilegung eines Streites zmschen dem Krevzstifl und deni
Meier Albert in Achtum wegen Güter in Achtum, 1224,
Noveiint tarn presentes quam posteri, quod, dum Herrando cano-
nico sancte Crncis iu Hildensem commissa essent ex parte ecclesie
bona Sita in Ahtem ad prebendam fratrum spectantia scilicet xl
parva iugera vel xxx magna demonstrata ab einsdem ville hominibus,
Visum fuit ei, quod nee sibi nee ecclesie expediret, si retineret ea
Albertus villicus, qui quasi 'per violentiam in eis manens fecit de
ipsis quod sibi placuit modicum ins ecclesie recognoscens. Laboravit
igitur Omnibus modis ipse Herrandus, ut cadem bona omnino de
ipsius Alberti et suorum eximeret potestate, movens eis tarn diu
questionem, donec per consilium multorum proborum virorum in-
ductus fuit ipse sepedictus Herrandus ad hoc, quod licet indebite
propter bonum tarnen pacis eidem supradicto villico et suis dedit duo-
decim marcas videlicet pro marca xviii solidis computatis. Unde
coram domino Hugone preposito et fratribus scilicet Marsilio decano,
Herrando, Arnoldo, Thietmaro, Henrico, Adolfe, Wemero, Conrado,
Ludolfo, Ottone non solum ipse Albertus sed et Ermengardis uxor
eins et filii eorum Thegenhardus, Albertus et Henricus et filie vide-
licet Ymmeka, Mebtildis, Ermengardis et Rikaza renuuciaverunt
omni iuri, quod in eisdem bonis habere videbantur et ecclesie ea
libera recognovemnt et nichilominus abiuraverunt una filiarum
Ymmeka nomine hec promittere nolente, nisi absolveretur a iugo,
quo tenebatur ecclesie. Quapropter de consensu omnium absoluta
fuit quadam puella nomine Conigundi filia Lutberti de Uppem pro
ipsa in concambium reccpta. Que cum libera esset, prout dixit,
obtulit se sancte Cruci ad iugum perpetue servitutis et quod alia
loco ipsius ecclesie traderetur, si imposterum coutingeret eam repeti
ab aliquo, fideiussores dedit hos scilicet Hugonem advocatum, Eilardum
gogi-avium de Borsem, Arnoldum Ruftim de Eynem, villicum Hilde-
brandi de Drismenstide, Bemardum de Ahtem magistrum civium,
Honricum Longum de Eynem litonem episcopi, Henricum filinm
Howici litonem prepositi maioris; hü omnes similiter fideiusserunt
et insuper idem supradicti fratres invicem se obligaverunt unoquo-
que videlicet fratrum pro alio fldeiubente de eo, quod nee ipse
Albertus villicus sepedictus nee Ermengardis uxor eins nee ipsimet
filii eorundem nee ipse filie etiam nee aliquis ex parte ipsorum
umquam super hiis bonis in Ahtem ecclesie movebunt aliquam
questionem. Haue autem fideiussionem receperuut Hugo prepositus
1224. 61
et fratres presentes et Hugo advocatus, Ernestus dapifer et frater
cius Henricus, Lippoldus filius lostacii de Antiquo foro, Sifridns de
Berningerod, Lippoldus de sancto Godehardo, Eilardus de Ylsede,
Conradus de Upithe milites ; Volcmarus, Conradus Pentingus, Theo-
dericns posterior advocatus» cives Hildensemenses. Postmodum
HeiTandus, Adolfus et Conradus canonici sancte Crucis missi ad
villam Ahtem audiverunt, quod supradicti se abrenunciasse omnino
bonis recognoverunt coram omnibus parrochianis et civibus scilicet
Hermanne, Bertrammo, lohanne de Uppem, Olrico et Henrico de
Eynem, Theoderico villico et Werendago et Wihmanno de Ahtem,
Alberto etiam sacerdote de Ahtem presente et aliis quam pluribus.
Testes autem solutionis pecunie date pro absolutione herum bonorum
sunt Adolfus canonicus sancte Crucis, Albertus sacerdos de Ahtem,
Albertus campanarius eiusdem ville, Bemardus de Ahtem, Alexander
de Wakkenstede, Benedictus frater eins, Ludolfus de Bennere, Lut-
fridus serviens. Ad ultimum vero idem sepedicti pater et filii re-
cognoverunt, se abrenunciasse et etiam ex habundanti renunciaveiiint
in communi placito, quod in vulgari dicitur godink, in Lapidea fossa
Eilardo gogravio banno suo firraante pacem bonis eisdem, dictante
hoc sententia, et sub pena decoUationis prohibente, ne quis ea um-
quam impetere audeat nisi veniens ad iudicium ea petat, prout
iustum fuerit et sicut terre exigat consuetudo. Tunc presentes
erant Theodericus de Astenbeke, Daniel de Hoddeshem, Odde de
Hardessem, Bernardus villicus de Alberge, Bertoldus de Vorsethe,
Hermannus villicus abbatis sancti Michaelis in Hoddeshem, Othal-
dagus de Mahtelhem, Bertoldus de Hoddeshem, Rothmannus magister
civium in Antiqua villa. Acta autem sunt hec anno ab incamatione
domini m<>. cc^. xx^üü^. post celcbratam curiam in Bardewik anno pon-
tificatus Conradi episcopi quarto. Ne igitur aut oblivio factum hoc
deleat aut imposterum aliquis per suam maliciam infringat, ecciesie
sancte Crucis et prepositi sigilla huic accioni apposita sunt ad
cautelam. Amen.
Or, im Kgl. SL-A zu Hannover, Kretizstift Nr. 21, Siegel des Propste» ter-
ioren, des Kapitels stark beschädigt. Gedr, Sudendorf, ÜB. TX, S. 48. Hegest
Doebner, ÜB. I, S. 49 Nr. 89.
US. Dom])roj)sf Wilhrand unten' den Zeugen der IJrk. des Erz-
bischofs Älbrecht von Maydehunj , in weichet' dieser das bei Meissen
gegründete Kreuzkloster in seinen Schiäz nimmt. 122i.
4*
52 1224.
Gedr, Gersdorf, Cod. dipl. Sax. reg. IV, S. 4 Nr. 446. Regest v. Mülverstedt,
Reg. archiep. Magdeb. III, S. 610 Nachtr. Nr. 409.
114. Dornpropst Meinhard von Hcdherstadt macht mit dem Propste
in Dorstadt einen Ländertausch. Halberstadt 1224.
Meinardtts dei gratia maior prepositus ecclesie Halberstadensis
Omnibus, quibus ostensum fuerit scriptum istud, salutem in vero
salutari. Quia omnium habere memoriam nemo potest, idcirco
posteritati admodum consulitur, si ea, que inter ecclesias quaslibet
geruntur, scripto fideliter commendentur. Proinde posteris non
incognitum esse volentes scribendum duximus, qualiter nos permu-
tationem mansorum quorundam fecimus cum preposito de Dorstat
et eius conventu. Idem enim prepositus mansum unum situm in
parvo Nenstede de consensu sui conventus nobiscum pro duobus
mansis sitis in Nienrode permutavit consensu etiam nostri capitnli
accedente. Mansorum vero nostrorum alterum Jusarius miles de
Rokele de manu nostra iure tenuit feodali et eodem iure a nobis
dimidium nunc recepit. Sed alter solvens quatuor solidos ad villi-
cationem in Bokele spectabat, pro quo dimidius totidem solvens
solidos cedit villicationi memorate. Heidenricus etiam villicus
dominorum nostrorum eundem dimidium mansum ad prebendas
ipsorum pertinentem Theoderico, qui Hovemeier dicitur, et filiis
suis iure hereditario concessit. Adicimus insuper, quod mansas iste
ab omni advocatia über existit. Ne autem super hiis dubietas aliqua
possit esse, ea sigilli nostri munimine roboramus. Datum i) Halber-
stat anno dominice incarnationis m^. coP. ixilii^., indictione xi».
Or. im Archiv zu Dorstadt. Das Siegel wenig beschädigt.
115. Dompropst Wilhrand bittet den Domdechanten Konrad und
das Domkapitel, seine Abwesenheit zu entschuldigen, da er auf Bitten
des Kaisers dem Erzbischof (Albert) von Magdeburg noch behülßich
sein solle; der Kaiser werde sich dafür erkenntlich zeigen und schicke
der Kirche zwei Baldachine. 0. D. (1224 — 25).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 544 Nr. 937 im Kgl. St.-A. zu Hannover.
Gedr. Sudendorf, Registrum II, S. 158 zu 1222, vgl. die Urk. von 1225 Januar 20
(unter Nr. 118).
116. Bischof Konrad bekundet ^ dass Propst Johann von Deme-
bürg mit den bei den Gläubigen gesammelten Almosen den Zehnten
^) Von hier ab von anderer Hand.
1224—38. 68
in Holle von einem Ritter für 50 Pfund zuriickgekauft hat. Htldes-
heim 0. J. (1224 — 38) Dezember 23 (x. kalendas ianuarii).
Gedr. nach dem Farmelhuch des Ludolf ton Hildesheintf Quellen zur bayrischen
u, deutsehen Gesch. IX, S. 381. Datiert nach den Vorkommen des Propstes.
117* Papst Honorius III. erteilt allen, welche das KL Deme-
bürg unterstützen, zehn Tage Äblass. Lateran 1225 Januar 2.
Honorius 1) episcopus servus servorum dei. Universis Christi
fidelibns per Maguntinam provinciam constitutis salutem et aposto-
licam bcnedictionem. Qaoniam, ut ait apostolus, omnes stabimas
ante tribunal Christi recepturi prout in corpore gessimus, sive bonum
fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie
operibns prevenire ac eternorum intuitu seminare in terris, quod
reddente domino cum multiplicato fructu recoUigcre debeamus in
celis firmam spem fidnciamque tenentes, quoniam qui parce seminat
parce et metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus
et metet vitam eternam. Inde est, quod, cum sicut accepimus
dilecte in Christo fllie moniales in Derneborh episcopis Livonie ac
eorum nuntiis iugiter recipientes eosdero grata subsidia humanitatis
impendant nee ad hoc proprie snfflciant facultates, universitatem
vestram rogamus, monemus et exhortamur in domino atqne in
remissionem vobis iniungimus peccatorum, qnatinus de bonis vobis
a deo coUatis pias elemosinas et grata eis caritatis subsidia
erogetiSy ut et ipse per subventionem vestram in dictorum episco-
pomm et nuntiorum suomm subsidio foveantur et vos per hec et
alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eterne possitis felici-
tatis gandia pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia
et beatorum apostolomm Petri et Pauli auctoritate confisi omnibus,
qui ad earum subventionem manum porrexerint caritatis, decem dies
de ininncta penitentia misericorditer relaxamus. Datum Laterani iiii.
nonas ianuarii, pontiflcatus nostri anno nono.
Or. im KgU SU-A. zu Hannover, Demeburg Nr. 4. Bleibullen an roten und
grünen Seidenfllden.
118. Dompropst Wilbrand unter den Zeugen der Urk. König
Heinrichs für die Kirche und Stadt Köln. Ulm 1225 Januar 20.
Gedr. Lacomblet, ÜB. für die Gesch. des Niederrheins II, S. 61, Nr. 111.
Ennen und Eckertz, Quellen zur Gesch. der Stadt Köln II, 90, Huillard-BrSholles II,
828. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 2, Nr. 3960.
0 Verlängerte Sehrifl.
54 1225.
119. Graf Ludger vom Werder erklärt, dass die Güter des Kl,
Lamspringe, welche in seiner Graf schaß lisgeft, wie bisher frei sein
sollen, Bockenem 1225 April 15.
Liudegerus comes^) de Insula ad caatelam futuri temporis
üotum esse volumus, quod, sicut hec bona ecclesie Lammesprigge
specialiter attiuentia in villis Waldenhusen, Brnneshusen, Bonigge,
Heringe, Modeshasen, Ammenhusen , Hillethc et maius Hillethe,
Lermunde sita sive alias nbicumqne per comitatum nostrnm disposita
silvis, nemoribus, pratis, paschuis et molendinis ab omni dominio
et iure comitis usque ad tempora nostra libera faerunt et expedita,
ita et nunc ratione comitatus eiusdem nichil iuris nobis vel lieredibus
nostris competere in bonis eisdem testimonio presentium declaramus,
sed eadem bona sicut hactenus in iure suo et dominio libertatis
persistere cupientes presentem paginam et cautelam exinde con-
scriptam in Signum recognitionis et libertatis bonorum ecclesie
eiusdem sigilli nostri impressione duximus muniendam. Actum anno
domini m^. cc^. xxv^., xvii. kalendas may in domo Bernhardi, Bukenem.
Testes hi sunt Bemhardus de Gramme, item*) Bemhardus de
Bethenem, Widekindus de Bonigge,^) Eggclbertus de Hachim et
Theodericus frater eins, Bemhardus et frater eins Waltherus de
Heringe, Bodo et frater eins Haoldus de Boniggo, Heinricus Trobe
et frater eins Heinricus, Hermannus de Illethe, Bertoldus de Cop-
stede, Conradus de Bonigge et Bertoldus, qui tunc advocatus fuit
in Insula, et alii plures.
Or, im KgU SL'A, zu Hannover, Lamspringe Nr, 12 mit dem herzförmigen
Siegel des Ausstellers, das nicht mehr zu erkennen, Gedr, Harenberg, Hist. Gandet'sh.
8. 759.
120* Bischof Konrad überträgt dem Kl, Neuwerk bei Goslar
den Rodezehnten in Meinerdingeroth. 1225 Mai 1 (kalendas maii).
Huius rei testes sunt Marquolfus, Wilhelmus, Ambrosius,
Johannes, Switherus, Heinricus, Giselbertus, Volcmarus, Odelricus,
Odelricus Longus, Conradus.
Nach Cop. gedr. ÜB. des hist. Vereinet für Niedet^sachsen I, S. 17 Nr. 11,
nach dem Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim Bode, ÜB. I, S. 445
Nr. 442.
121* Bischof Konrad y zur Zeit Kreuzp'ediger, verspricht defi
Bnideni Lippold und Dietrich von Escherde bis zum nächsten Margareten-
0 Verlängerte Schrift. *) Or. idcm. ') Or. Bo-boiiiggc Ende und Anfang der Zeile.
1226. 55
feste die Zahlung von 100 Mark und die Lehnsanwartschaß der
näclisten erledigten Gütern wogegen jene auf alle Ansprüche an Schloss
Witizenburg, das Anit in Klauen, die Vogtei in der Stadt Hildesheirn
und den zerstörten Turin in Sarstedt verzichten, Hildesheim 1225
Juli IS (in die beate Margarete).
Testes horum sunt: Coni'adus decanus, Conradus cantor, Her-
mannus de Goslaria, Bertoldus de Tossem, Marcolfiis, Conradus
plobanus sancti Andree, Borchardus prepositus sancti Petri Gosla-
riensis, Johannes prepositus de Alsbrok, Hugo prepositus sancte
Crucis, Henricus de Tossem, Hildeboldus, Meynhardus, frater
Siffridus; laici vero Engelbertus de Dalem, Theodericus de Stoken,
Hugo de lusula, Sifridus et Everardus de Borsem, Conradus mar-
schalcus, Theodericus de Rottinge, LudolfFus camerarius, Johannes
de Kemme, ülricus de Bletene, Volcmarus de Foro, Henricus
advocatus et alii plures ministeriales et cives Hildensemenses.
Ahschr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, 5. 671 Nr. 1304 im Kgl. SL-A, zu
Hannover. Danach gedr, Doebner, ÜB. /, S. 49 Nr. 91, Sudendorf, ÜB. I, S. 297
Note. Regest Bode, ÜB. I, S. 446 Nr. 443.
Ij^ft. Kmig Heinrich bekundet, dass der Erzhischof Engelbert
ron Köln den Streit zwischen dem Erzbischof Siegfried von Mainz und
dem Bischof Konrad wegen der Diözesengremoi dahin entschieden habe,
dass einstweilen das Dornest ift in Goslar, das eine besondere Kapelle
des römischen Reiches sei, in dem Ztistande verbleibe, in dem es sich
heim Ausbruch des Streites befand, und dass die Kirche bis zur end-
gültigen Entscheidung von den Bischöfen nicht belästigt werden solle.
Nordhausen 1225 Juli 28.
Gedr. zuletzt Bode, ÜB. I, S. 447 Nr. 445, liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp.
V, 3976, wo die älteren Drucke angegeben sind.
1I28* Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. König Heinrichs
betr. Schenkung an Kl. Wedkenried. 0. D. (1225 Ende Juli).
Gedr. Orig. Guelf. HI, 701, Huillard-BrSholles 11, 208, Sudendotf, ÜB. I, 6,
Asseburg. ÜB. I, 100. Regest BÖhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3977, wo die Urk. zum
Aufenthalt des Königs in Nordhausen gesetzt wird, ÜB. des Stifts Walkenried
fUB. des histor. Vereins für Niedersachsen 11) S. 108 Nr. 144, Dobenecker, Reg.
hisL Thur. 11, S. 397 Nr. 2223. Die Echtheit bezweifelt Winkelmann, Kaiser
Friedrich IL, I, S. 505 Anm. 2.
VSMi. Der päpstliche Legat Konrad, Bischof von Porto und
st. Rufina, empfiehlt der Geistlichkeit der Provinzen Magdeburg und
56 1225.
Bremen den mit der Kreuzpredigt beauftragten Bischof Konrad.
Halberstudt (1225) August 31.
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 197 Nr. 301 im Kgl St.-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf, Registrum /, S. 86 zu 1224, liegest Parerg. GoUing.
(1738) I (4). 34. Das Jahr ergiebt sich aus dem Itinerar Konrads, vgl. dessen
Regesten von Roth v. Schreckenstein in Forsch, zur deutschen Gesch. VlI, S. 384,
und Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10041.
125. Dompropst WHbrand überträgt dem Moritzstifte fünf ihm
resignierte Hufen in Osedhe. 1225 September 2.
Wilbrandus ^) dei gracia prepositus Hildensemensis. Ad cautelam
futuri temporis notum omnibus esse volumus, quod Herebordus
miles de Gestorpe«) et fllii sui Herbordus et Wilbrandus milites
datis eis a conventu montis saneti Mauricii quinquaginta duabus
marcis argenti quinque mansos, qnos de manu nostra et fratrum
nostrorum Helnrici et Biirchardi comitum de Aldenburch in feodo
tenebant in villa Osedhe , nobis resignarunt, quos eidem ecclesie
contalimas pro pia et salutaii nostri nominis recordacione. üt ergo
ea, qne a nobis et coram nobis facta snnt, nuUi veneant in dubinm,
sed rata permaneant^ presentem paginam inde conscriptam sigilli
nostri impressione feeimns communiri. Actum anno m^. cc<>. lafi. ^) v®.,
iiiiö. nonas septembris. Testes rei sunt Henricus Hizo miles et
eiusdem ecclesie canonici Berterammus, Henricus de Scorlemere,
Henricus de Hiddestorpe, Ludolfus, Johannes de Plesse, Bürchardus,
Woltherus, Thidericus decanus, Alexander scolasticus et Helmwicus.
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 29 €
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
126. Kardinallegat Konrad, Bischof von Poiio und st. Rufina,
schlichtet auf Anraten des Erzbischofs Albrecht von Magdeburg und
der Bischöfe (Eckhard) von Merseburg und (Konrad) von Hildesheim
einen Streit zwischen der Äbtissin Sophie von Quedlinburg und dem
Konvente und der Gegenäbtissin Bertradis. Magdeburg 1225 Sep-
tember 26 (vi. kalendas octobris).
Gedr. Erath, Cod. dipl. Quedl. S. 144, Kettner, Antiq. Quedl. S. 260, im
Auszüge von Heinemann, Cod. dipl. Anhalt. LI, S. 63 Nr. 80.
127« Kardinallegat Konrad von Porto und st. Rufina beauftragt
den Bischof Konrad, den Erzbischof von Bremen und den Herzog vott
^) Cop. Hilbrandns. *) Cop. Gerstorpe. •) xx^. fthlt im Cop.
1225. 57
Sachsen zum Frieden zu mahnen, da ihr Streit der Sache des A. Landes
schade. Magdeburg (1225) September 26 (vi. kalendas octobris).
Ähschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 440 Nr. 677 im Kffl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendarf, Registr. III, S. 56. Regest Böhmer- Winkelmann,
Reg. imp. V, 3 Nr. 10047.
128« Kardinallegat Konrad von Poiio und st. Rufina entscheidet
mit Rai des Erzbischofs (Albrecht) von Magdeburg und der Bischöfe
(Eckhard) von Merseburg^ (Konrad) von Hildesheim und (Gerrand)
von Brandenburg einen Rechtsstreit zwischen Äbtissin Sophie und dem
Konvent und den Bürgern von Quedlinburg über die dortige Abtei.
Magdeburg 1225 September 26 (vi. kalendas octobris).
Gedr. Harzheim, Concilia III, 518, Mon. Gerw. epist. pont. I, S. 224 ah
Transsumi der Bulle Honorius* III. , im Auszug Schmidt, ÜB. des Hochstifts
Halberstadt I (Puhh aus den Preuss. Staatsarchiven 17), S. 512 Nr. 576 u. ö., vgl.
Hegest Böhmer-Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10046.
120. Bischof Konrad von Porto und st. Rufina überträgt den
Pröpsten von Georgenberg, Neuwerk und Riechenberg die Entscheidung
eines Streites des Domkapitels von Hildesheim mit dem Bischof von
Paderborn wegen Einkünfte. Magdeburg (1225) Sqytember (?).
C(onradus) miseracione divina Portuensis et sancte Ruffine
episcopus, apostolice sedis legatus dilectis in Christo sancti Georgii,
Novi operis et . . de Richenberge prepositis Hildensemensis diocesis
salutem in Christo Ihesu. Decanus et capitulum Hildensemenses
nobis conquerendo monstrarunt, quod venerabilis in Christo Pader-
bnrnensis episcopus snper quibusdam redditibus ad prebendas suas
de iure spectantibus et rebus aliis iniuriatur eisdem, alias eis
gravis existens plurimum et molestus. Ideoque vobis legacionis
qua fungimur auctoritate mandamus, quatinus partibus convocatis
audiatis causam et eam flne debito terminetis, facientes quod decre-
veritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes
autem u. s. w. Quodsi non omnes u. s, w, Datum Mag(deburg) v.
kalendas marcii.
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 650 Nr. 1249 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Im Datum steckt jedenfalls ein Fehler, da, seihst wenn man Mag(uiicie)
auflösen trollte, die Urk. in das Itinerar des Bischofs nicht einzureihen ist, vgl. die
Segesten Konrads in Forschungen z. deutsch. Gesch. VII, S. 367 ff., ufid Böhmer-
Winkebnann, Reg. imp. V, 3 Nr. 10046 ff. Am wahrscheinlichsten gehört die Urk.
frohl in den September 1225, in welcher Zeit Konrad mehrere Hildesheimer Sachen
erledigt.
68 1226.
ISO* Erzbischof Siegfried von Mainz beauftragt den Propst^
Dechanten und Küster von Fritzlar, den Domsclwlaster (Konrad) in
Hildesheim davon abzuhalten, dass er den Scholaster des Andreasstiftes
wegen des Knabenunterriclites belästige. Mainz 1225 November 15
(xvii®. kalendas decembris, pontiflcatus nostri auno xx. quinto).
Or, im KgL St,'A. zu Hannover, Andreasstift Nr, 9, Kleiner Rest des auf
der Rückseite aufgedt-ückten Siegels, Gedr, Doebner, ÜB, I, S, 50 Nr, 92. Vgl.
unten Nr, 254.
181. Propst Friedlich (Frcthericus prepositus) unter den Zeugen
des (zweiten) Vertrages des Grafen Heinrich von Schwerin mit Kaiser
Friedrich IL und seinem Sohne, dem König Heinrich, wegen der Frei-
lassung des Königs Waldemar von Dänemark und dessen Sohnes. 1225
November 17 (xv^, kalendas decembris).
Gedr, Orig. Guelf. IV, praef, S, 87 Nr. 2, Mecklenburg. ÜB, /, S, 305 Nr. 317.
Vgl, Böhmer-Ficker, Reg, im}?. V, 10958 das Weitere. Friedrich ist Dompropst in
Verden und Domherr in Hildesheim,
182* Kardinallegat Konrad von Porto und st. Rufina beauftragt
die Pröpste des Moritz- und des BarÜiolotMusstiftes sawie den Pfarrer
von st. Andreas, die Klage des Domherrn J. gegen Ritter Konrad von
Itzum zu entscheiden. Mainz (1225) November 29.
C(onradus) miseracione divina Portuensis et sancte Rufflne epi-
scopus apostolice sedis legatus dilectis iu Christo M(ontis) Manricii
et de Salta prepositis et plebano sancti Andree Hildensem salutem in
Christo Ihesu. J(ohannes?) canonicus Hildensemensis graviter nobis
est conquestus, quod C(onradus) miles de Ysnem et quidam alü
Hildensemensis diocesis super quadam summa frumenti et rebus
aliis iniuriantur eidem. Ideoque vobis legationis qua fungimur
auctoritate mandamus, quatenus partibus convocatis audiatis causam
et eam usuris cessantibus fine debito terminetis facientes quod
decreveritis per censuram ccclesiasticam flrmiter observari. Testes
autem u. s. w, Quodsi non omnes u. s. w. Datum Mag(uncie) iii.
kalendas decembris.
Abschr, d, 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 465 Nr. 750.
188. Bischof Konrad weiht die Kirche und den Altar der Kirche
st. Johannis bapt., st. Blasii und st. Thomae in Braunschweig. 1225
(1226) Dezember 29 (iiii. kalendas ianuarii).
Or. mit der Aufzählung der Reliquien im Landeshauptarchiv zu Wölfenbütiel,
st, Bl<i8ii Nr. 18. Ohne Besiegelung, Erwähnt Hänselmann, ÜB. der Stadt Braun-
schweig II, S. 28 Nr. 71.
1225. 59
184* Das Alexanderstift in Einheck verkauft dem KL Rittgelheim
Giitsr in Haverlah, Beinum und Ringelhelm, 1225.
Otheraven*) dei gratia prepositus, Udo decauus et Ludolphus
scholasticus in Eimbecke totusque ecclesie conventus universis hanc
paginam inspecturis in dornino salutem. Quoniara que rationabiliter
ac utiliter aguntur pietatis Studium est scripto coraraendata roborare,
ut propter mortalium memoriam mortalem inviolabiliter ac inconcusse
in memoria successorum valeant imposterum memorari, hinc est,
qnod ad notitiam tarn presentium quam futurorum voluraus pervenire,
quod totus ecclesie nostre conventus de Einbecke multo et raataro
consilio et principum quorundam ac nobilium terre et aliorum fidelium
quedam bona ecclesie nostre miuus utilia propter loci distantiam
et homines ad eadem bona pertinentes et iura omnia et rationes
bonorum et hominum eorundem pro summa pecunie videlicet triginta
marcis argenti domino Eberhardo abbati de Kiiigelhcimb viro vene-
rabili et ecclesie sue cum proprietate et omni iure perpetuo possi-
denda vcndeudo contradidit. Ut autem bona prenominata per situs
eorundem determinando specificemus, hec sunt: sex mansi in villa
Haveiiah et unus in Beinern et in villa Ringelheim aree undecim
cum hominibus ad eadem bona pertiuentibus , ut prctaxavimus.
Volentes igitur factum nostrum tanta, ut prediximus, deliberatione
examinatum domino abbati et ecclesie sue ratum ac indissolubile
perpetuo conservari, et ne imposterum vel a nostris successoribus
aat aliis quibuscunque malitiosis dubitationis scmpulus oriatur aut
qnestionis pugna super facto nostro prefate ecclesie opponatur,
presentem paginam appensione sigilli ecclesie nostre communivimus.
Testes autem huius rei sunt dominus Gonradus venerabilis Hildesi-
mensis episcopus, dominus Henricus dux Saxonie, dominus Otheraven^)
prepositus, dominus decanus Udo, dominus Ludolphus scholasticus,
dominus Bartholdus custos, Wigmannus, Gonradus, Hermannus,
Otheraven^) canonici ecclesie prenominate, Joannes Marcus, Gon-
radus s. Grucis decanus Hildesimenses , Assvinus^) vicedominus
Goslarie. Godefridus advocatus, Baro») railes, Ludolphus de Bort-
feldt, Bertholdus de Holle et fideles plurimi. Acta sunt hec anno
ab incarnatione domini millesimo duceutesimo vigesimo quiuto,
indictione xiv.^)
Abschrift im Cop. des Jahres 1714 S. 12 im Archir zu RingeJheim, Regest
Bode, ÜB. I, S. 449 Nr, 448.
') Cop. Otheranen. *) Coi). Assumns. *) So Cop., rerriiufrrt aus Casü(?).
*) Richtig xüi.
60 1225.
185. Herzog Heinrich von Sachsen, Pfalzgraf hei Rhein , ge-
nehmigt den Verkauf von Gütern in Haverlah, Beinum und Ringelheim
durch das Alexanderdift in Einbeck an das KL Ringelheim. Bei
Braunschweig 1225.
Henricus dei gratia dux Saxonie, comes palatinas Bheni. Si
loca Sacra et ecclesias beneficiis et qaibuslibet donis quocumque
modo promovere studuerimas, spem certam habere debemos, quod
ab eo, qui est bonorum omnium largitor optimus atque remonerator
certissimus in celis, sempitema nobis stipendia comparamus. Inda
est, quod innotescere i) volumus tam presentibus quam futuris Christi
fidelibus, quod inter cenobium de Ringelheim et ecclesiam nostram
de Einbeck talis intercessit contractus. Äbbas et cenobium de
Ringelheim sex mansos Haverlah et unum mansum Beinem et in
ipsa Villa Ringelheim undecim areas cum omnibus pertinentibus et
omni iure, quo predicta bona haberi possunt et possideri, erga
ecclesiam Embicensem pro quadam summa pecunie comparavenmt.
Sed quoniam hec emptio sine nostro consensu rata esse non potuit
ratione iuris patronatus, quam supra') Embicensi ecclesia habuimus,
venit ad nos abbas supradictus humiliter petens, ut consentire
vellemus. Nos igitur considerato commodo et utilitate utriusque
ecclesie eins annuimus petitioni. Unde ad perpetuum firmamentum
predicti contractus hanc chartam conscribi fecimus et sigillo nostro
communiri, Testes nostre voluntatis sunt venerabiles viri Conradus
Hildensemensis episcopns, Joannes Marcus, Conradus decanus sancte
Crucis, vicedominns Goslariensis, Godefridus advocatus, Baro miles
de ürsin, Ludolphus de') Bortvelt, Bertholdus de Holle, Bodo de
Bonnigen, Walterus, Siffridus, Giselbertus de Haverlo et alii quam
plures. Anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo xxv^.,
iudictione xiv.*) Sunt hec acta apud Brunschwich.
Abschrift in Cop, des Jahres 1714 S. 13 im Archiv zu Ringelheinu
186. Bischof Konrad (Hildensemensis ecclesie minister hnmilis
et crucis servus) überträgt auf Bitten des früheren Abtes Heinrich
von Walkenried diesem Kloster den Zehnten in Münchehof (in Eami-
natis) mit Zustimmung des Domkapitels und des Pfarrers Eberhard in
Seesen (Sehnsen). Hildesheim 1225.
Huius rei testes sunt Wilbrandus maior prepositus, Conradus
decanus, Conradus cantor, Conradus scolasticus, Conradus prepositus
0 Cop. innotosse. *) Cop. ipsa. ») de fehlt in Cop. *) Richtig xüi.
1226. 61
Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Burchardus prepositus sancti
Petri Goslarie, lohannes prepositus in Alesburg, magister Hermannus,
magister Marcolfus.
Absehrifl des 14. Jahrhunderts im Diplomat, des Kl. Walkenried fol. 57 im
Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel. Regest ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des
hist. Vereins f^r Niedersachsen W, 8. 108 Nr. 145. Mag. Hermann ist jedenfalls
eine Person mit dem Domherrn Hermann von Goslar,
187* Bischof Konrad legt einem Edelherm für schwere Sünden
eine Pilgerfahrt nach dem Heiligen Land auf mit Verbot der Rückkehr
und empfiehlt ihn unter diesen Bedingungen den Gläubigen. 0. D. (1225).
Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 606 Nr. 1118 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Datiert nach dem Jahre der Kreuzpredigt Konrads. Gedr. Zeitschrift
1868 S. 132. Vielleicht handelt es sich bei dieser Urk. um einen Edeln von Depenau,
tcenigstens wird 1243 (unten Nr. 685) Heinrich, Sohn des Dietrich van D., als beim
Deutsehen Orden in Preussen befindlich erwähnt. Allerdings wird dort seine Rückkehr
erwartet, aber es klhinte ja die Strafe später gemildert worden sein.
188. Propst Konrad des Moritzstiftes und Priester G. daselbst
unter den Zettgen der Urk., in welcher die Grafen Konrad und Bertold
von Wernigerode ihr Recht an einer halben Hufe in Nauen dem Kl.
Neuwerk bei Goslar übertragen. 0. D. (1225).
Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, 8. 449 Nr. 449.
180* Das Kapitel des Andreasstiftes ersucht Genannte, den Propst
Hugo des Kreuzstißes in der Streitsache mit ihm Termin und Ort zu
bestimmen. 0. D. (1225).
Venerabilibus viris decano, vicedomino sancti Blasii in Brunes-
wic et^) magistro L(udero) canonico sancti Ciriaci ibidem capitulum
sancti Andree in Hildensem devotas orationes in domino. Sicut
ex litteris domini legati cognoscetis, vos iudices in causa, que est
inter dominum prepositum H(ugonem) sancte Crucis iii Hildensem
et nos, delegavit, et rogamus vos attente, ut intuitu equitatis eum
eitare velitis prefigentes ei termiuum vigiliam Philipp! et lacobi in
loco yobis commodo.
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes , Ms. 320 fol. 16v
in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim. Vgl. die folgende Nr. wegen der
Datierung,
») Cop. a.
62 1225.
140* Genannte zitierm auf Grund den eingerückten Sehreibe7i.s
des Kardinallegaten Konrad den Propst Hugo des Kreuzstiftes ror sich
in dessen Streitsache mit dein Andreasstifte. 0. D. (1225).
Venerabili domino H(ugoni) prcposito sancte Crucis in Hildensem
decanus, vicedominus sancti Blasii in Bruneswic et L(udeinis)
canonicus sancti Ciriaci ibidem salutem et orationes devotas^) in
domino. Notum facimus vobis, quod ütteram a domino legato sub
hac forma recepimus:
C(onradQs) miseratione divina Portuensis et sancte Rufine epis-
copus apostolice scdis Icgatus dilcctis in Cliristo decano, vicedomino
sancti Blasii in Brunswic et L(udero) canonico sancti Ciriaci salnt^'-m
in Christo Ihesu. Convcntus sancti Andree in Hildensem gravitei-
nobis est conquestns, quod H(ugo) prepositus eiusdem civitatis in
quindecim libris iniuriatnr eidem. Ideoque vobis legationis qua
fungimur auctoritate mandamus, quatenus partibus convocatis
audiatis causam et eam fine debito teiminetis facientes quod decre-
veritis per censuram ecclesiasticam^flrmiter observari. Testes autem
u. s, u\ Quodsi non omnes w. s. w.
Rogamus igitur auctoritate nobis iniuncta vobis districte pre-
cipientes, quatenus in vigilia Philippi et lacobi coram nobis in
ecclesia sancti Blasii in Bruneswic compareatis prefato conventui
super obiectis in inre vel amicicia responsuri.
Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes, Ms. 320ft)l. Kit
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheini. Das Schreiben Konrads irird in
den September 1225 gehören^ mlhrend seines Aufenthaltes in Magdeburg.
141. Domherr 3f., im Begrift' eine Pilgerreise anzutreten, bittet
einige Domherr e^i, seirui Prabend^ zu sammeln , und verfügt letzt willig
über ettvaige Überschüsse. 0. D. (wohl 1225).
Venerabilibus dominis et amicis suis magistro H[(ermanno) de
Goslaria, S(ifrido) de Barem, domino H(enrico) de Tossem canonicis
Hildensemensibus M. licet indignus eorum concanonicus cum parato
ac devoto obsequio. Si quid potest oracio peccatorum, sicut alia
vice sie adhuc benignitati vestre quanto possum devocius et humilius
supplico, ut domino lordani, qui prebendam meam colligit, consilio
et auxilio in eodem labore dignemini assistere propter deum,
promptam ac devotam vobis semper obsequendi a nie voluntatem
et a domino Ihesu Christo, qui onera nostra portavit, cuius amore,
0 Cop. deca.
1226. 63
ut sperOy peregre proficiscor, premium exspectantes. De testamento
meo, si dominus me vocaverit ad viam nniversc caniis, prout in
scripto est, quod magistro Hermanne presentavi, ordinetis, rogo
eciam, nt, si dominus lordanis de coUectis prebende mee aliquid
vobis ad servandum dederit, vos usque ad reditum meum vel donec
de morte mea constiterit dignemini reservare nepoti meo lohanui,
si in Francia studuerit nee mala fama de ipso sonuerit, duas marcas
annuatim, si moram fecero, transmittentes. Valete, orate pro nie,
quia ego pro^) vobis oro, cum tamquam minister licet indignus
patri filium offero in altari. Desidero eciam, si peregrinacionis mee
domino aliquid 2) acceptum fnerit, participium in hoc quod domino
placuerit vos habere. Ad cautelam eciam, si scriptum testamenti
mei perditum ftierit, rogo, ut, si quid de biblia mea, quam dominus
Ludolfus sancte Crucis canonicus habet, et de collacione prebende
mee excreverit super xx marcas, quas fratri meo Tiderico vel uxori»)
vel filiis eomm scolaribus pro debito, quo fratri dicto teneor, assigno,
et super quatuor marcas, quas pueris sororis mee Adelheidis lego, si
quid super hec fuerit, ad commodum paupcnim scolarium choro
beate virginis serviencium disponatur.
Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 542 Nr. 931 im Kgl. St-A. zu
Uannorer. Gedr. Sudendorf, Begisirum II, aS. 165. Es können für diese Zeit nur
die Dowherm Marcolfus und Meinhardus ah Aussteller in Frage kommen, die
beide auch den Magistergrad besassen.
142. Propsf, Dechant und Kapitel des Kreuzatiffes bf^sfirmnen
über die Verwendung der Hinterlassenschaß rtrsforherier Kunomket',
0. J. (um 1225),
H(ugo) dei gratia prepositus, C(onradus) decanus totumque
capitulum sancte Crucis in Hildenseim universis hoc scriptum in-
specturis salutem in domino. Quia sepe contingit, quod aliqui ex
fratiibus nostris obligati multis debitis morte preoccupati ita se ab
eis exhonerare nequeunt, sicut animabus ipsorum forsitan expediret,
tractatum habuimus inter nos, ut defuncto aliquo fratre fructus pre-
bende ipsius ad usus ecclesie nostre cedant in primo anno, sicut in
nostro privilegio continetur. Et ordinavimus preterea de communi
consensu. ut anno sequenti cedant ad usus ipsius defuncti, ita tamen
quod, si non est debitis obligatus, infra ecclesiara ordinet de eisdem
fructibus prout sibi bonum videbitur, et in hoc sibi caveat, ut
1) pro fehli im Oop. *) Cop. aliqui. ') Cop. uxore.
64 1225-27.
quicquid facturus est faciat sine dolo. Verum si testatores eiusdem
defuncti contigerit fatigari ab hiis qui debita petunt, volumus, ut
ad petitionem eorum sine contradictione debita de primo anno solvi
permittantur et ea que haberi possunt secundo anuo ad usus ecelesie
colligantur. Ne ergo hec ordinatio rationabilis et salubris infringatur
inposterum ab aliquo temere vel mutetur, cartulam hanc testimo-
nialem inde conscriptam et sigillis nostris munitam dedimus ad
cautelam.
Or. im Kgl, SU-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 22. Die drei Siegel verloren.
148* Bischof Konrad von Minden gibt für Adelheid, Frau des
Hildebrand von Ronneberg, der Hildesheimer Kirche die Oiselaj Tochter
des Dietrich Rod^, als Ministerixilin, 0. D. (um 1225),
Abschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 676 Nr. 1038 im Kgl St.-A. zu
Hannover. Gedr. West/. ÜB. VT, S. 40 Nr. 151.
144. Bischof Wilbrand von Paderborn bekundet die Zugehörigkeif
eines Liten zur Hildesheimer Kirche. 0. D, (1225 — 27).
W(ilbrandus) dei gracia Parbumensis episcopus omnibus, ad
quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Notum esse
volumus universis et singulis, quod lohannes de Muldinge lito est
ecelesie maioris in Hildensem, et hoc recognovit comes Ludolfius de
Halremunt et renunciavit omni accioni, quam adversus dictum litonem
videbatur habere. Presentes erant comes Hermannus de Waiden-
berg, E(verhardus) de Borsem, Th. Gogreve, B(ernhardus) de Em-
bercke, R. Cecus, Wil(brandus) de Halremunt, Th(eodericus) de
Adenoys.
Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI. 11, S. 436 Nr. 661 im Kgl. SL-A. zu
Hannover.
145* Bischof Wilbrand von Paderborn bestimmt die Lieferungen
gewisser Domherrn in Hildesheim. 0. D. (1225 — 27).
W(ilbrandus) dei gracia Parburnensis episcopus omnibus, ad
quos presens scriptum pervenerit, salutem. Scire volumus universos
et singulos, quod, cum propter inopiam villicacionum maioris ecelesie
Hildensemensis et paupertatem colonorum^) ita ordinatum esset
quod quilibet villicus pro omnibus, que ad prebendam dominorum
pertinent, granarium^) et denarios, sicut inter capitulum et nos fuit
ordinatum, amministrarents), universi villici in illam ordinacionem
^) colonnm im Cop, ') So zu lesen? ^) Richtiger amministret.
1225—47. 66
consenserunt. De Ulis autem villicis, de qüibus est questio, dicimus,
quod B(runo) de Äddenhem debet servire dominis duobus septimanis
cum frnmento et in una tyda et ix libras et xxiiii solidos pauperibus,
E(verhardus) de Borshem tribus septimanis cnm frumento et onam
tydam et xii libras et xxiiii solidos pauperibus, H. de Hasen üi
septimanis in frnmento et tidam onam et xiiii libras et xxiiii solidos,
H(eDricns) de Hemmedesdore iii septimanis et i tidam et xii libras
et xxiii solidos panperibns, Isnem iii septimanis et i tidam et xiiii
libras et xxiiii solidos panperibns. Ista pertinent ad granarium et
ad coqninam dominis. Preterea dicimus, quod R. Cecus recepit
TÜlicacionem in Ekkelsem et in seqnenti anno debet servire inte-
graliter et idcirco contulimus ei frumentum de duabus decimis.
Präsentes erant Wilhelmus cellerarius, Sigebode de Bodensteine,
R. de Baren, Ulricus de Baren et alii plures.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. FT, 11, S. 507 Nr. 1019 im Kgl. St.-A. zu Hannover.
146* Die Brüder Lippold und Bctsil von Escherde einigen sich
mit Bischof Konrad und erklären sich für Burgmänner in Winzenburg
bez. Sosenthcd [und lassen sich ihren Anteil an Sarstedt (Schirstede)
ron ihm bestätigen. 0. D. (um 1225 — 47).
Huius rei testes sunt comes Ludolfus de Halremunt, comes
Henricns senior de Woldenberch, Ghuncelinus dapifer, Ekkebertus
camerarius, Basilius de Osterode, Lippoldus de Veteri foro, Johannes
de Bmnesrod, Olricus de Ilthene, Henricns de Bledenem, Henricns de
Lobeke, Olricus de Borsem, Ludolfus de Boltessem, Fredericus de
Haghen, Conradus de Rethen, Thidericus Rust, Henricns Grube.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 665 Nr. 1290 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 297.
147* Erzbischof Siegfried von Mainz beauftragt die Äbte von
Wcdkenried und Northeim sotvie die Pröpste von Jechaburg, Pöhlde,
Katlenburg und Einbeck, sich am 27. März nach Goslar in die Georgs-
kirche zu begeben, daselbst die Beweise dafür, dass Bischof Konrad das
Diozesanrecht der Goslarer Kirchen, besonders der Mathias- und der
Thomaskirche, besitze, entgegenzunehmen und ihm das Recht eventuell
zu restituieren. Mainz (1226) Februar 21 (viiii. kalendas martii,
pontificatus nostri anno xxv.).
Erhalten als Transsumt der Urk. der oben Beauftragten, Or. im Kgl. St.-A.
zu Hannover, Domstift Nr. 136. Gedr. Bode, ÜB. S. 456 Nr. 457, vgl. Lilntzel,
Altere Diözese S. 393.
HUdMh. ÜB. n. 5
66 1226.
148* Erzbischof Siegfried van Mainz teilt deni Bischof und dem
Dmnkapitel mit, dass er die Äbte von Walkenried und Northeim sowie
die Pröpste von Jechaburg, Einbeck, Pöhlde und Katlenburg beauftragt
habe, sich am nächsten 27. März (sexta feria ante Letare Jerusalem)
nach Goslar zu begeben und daselbst den Bewek dafür entgegenzunehmefi,
dnss das Diözesanrecht der Mathias-, Thomas- und anderer Goslarischen
Kirchen dmn Bischöfe zustehe, und diese ihm eventuell zuzustellen; für
den Fall der Verhinderung eines der Genannteti unirde er ihm andere
benennen. 0. D. (1226 Februar 21).
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 109a. Oesehlassener
Brief, Pergamentstreifen in der Mitte der Urk. dwchgezogen, das auf der Rück-
seite befestigte Siegel verloren. Gedr. Bode, ÜB. I. S, 453 Nr. 454. Das Datum
ergiebt sich aus der Urk\, welche den Auftrag an die oben Genannten enthält, vgl.
Nr. 147.
149* Erzbischof Siegfried von Mainz bekundet mit Zustimmung
des Domkapitels, dass e^* bereit sei^ dem Bisehof Konrad das Diözesan-
recht der Goslarer Kirchen, besonders der Mathias- und der Thomas-
kirche, unederzugeben, wefin dieser, sein Amtsvorgänger Siegfried, der
Dompropst, der Domscholaster und zwei andere Mitglieder des Dom-
kapitels vor zu ernennenden Zeugen in Goslar eidlich erharten, dass
die Hildesheimer Kirche im Besitz der genannten Kirchen geiresen, bis
sie ran Mainz im Besitzrecht gestört tvorden sei. Mainz 1226 (1225)
Feh^uar 21 (viiii. kalendas martii).
(h\ im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildeshein} Nr. 109. Siegelrest
an Pergamentstreifen. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 450 Nr. 461, liegest Lüntzel, Ältere
Diözese S. 391, woselbst mit Recht geltend gemacht wird, dass die Urk. in das
J. 1226 gehört; vgl. auch Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, Nachtr. 15057. — Dtts
richtige Datum hat auch die mit obiger teihveise wl^rtlich {übereinstimmende Urkunde
des Domkapitels von Mainz, in weichet" dieses die vom Erzbischofe vorgeschlagene
Art der Beilegung des Streites gutheisst, (h\ a. a. 0. Nr. 110 tnit Siegel des Dom"
kapitels an schwarz-weiss-gelben Hanffäden, gedr. a. a. 0. S. 452 Nr. 452 Regest
a. a. 0. S. 392.
150* Erzbischof Siegfried von Mainz bekundet, dass er auf Wunsch
und in Gegenwarf des Bischofs (Konrad) von Porto und st Rufina,
apostolischen Legaten, den Eid des Bischofs Konrad von Hüdesheim
über den Besitz dss Diöze^anrechtes der Goslarer und besonders der
Mathias- und der Thofnaskirche entgegengenommen habe und dass dieser
Eid dieselbe Kraft haben sollte, als ob er in Goslar vor den Beauf-
tragten geleistet worden sei. St. Alban in Mainz 1226 (1225) Februar 25
(v^. kalendas martii).
1226. 67
Or. in der Beveriniwhen Bibliothek zu Hüdeaheim, Siegel des Erzbischofs
auf der Rückseite der Urk. befestigt. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 453 Nr. 453 nach
Msc. xxi, 1208 S. 20 in der Kgl. Bibliothek in Hannover. Vgl. Lüntzel, Altere
Diözese S. 391, Böhnufr-Ficker, Reg. imp. V, Nachtr. 15001a und 15058.
151* Die Äbte Friedrich von Walkenried und Alexander von
Northeim und die Pröpste Burchard von Jechaburg, Johann von Pöhlde
und Otraven von Einheck bekunden, dass »ie im Auftrage des Erzbischofs
Siegfried von Mainz am 27. März in Goslar get^esen und ihnen daselbst
folgende (transsumierte) Urkunden des Ei^zbischofs vorgelegt worden
seien 1) der an sie gerichtete Auftrag (Nr. 147), 2) das Schreiben an
Bisehof Konrad (Nr. 148) und 3) die Bescheinigung über den durch
Bischof Konrad geleisteten Eid (Nr. 150). Darauf hätten der frühere
Bischof Siegfried, Dompropst K(onrad), Dmnscholaster J(ohann) und
die Domherren Burchard Propst von st. Peter in Goslar und Kustos,
H(ugo) Propst des Kreuzstiftes, K(onrad) Propst des Moritzstiftes,
magister H(ermann), K(onrad) Dechant des Andreasstiftes, H(einrich)
von Tossem und magister J(ohann) vom Berge den Eid geleistet und
sie selbst dem Bischof den Besitz des Diözesanrechtes der Goslarer
Kirchen wiederhergestellt. 1226 (März 27).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 136 mit Besiegelung
trie zum Druck bei Bode, ÜB. I, S. 456 Nr. 457 angegeben ist. Vgl. Lüntzel,
Ältere Diözese S. 393.
152. Die Äbte Friedrich von Walkenried und A(lexander) von
Northeim und die Pröpste B(urchard) von Jechaburg, J(ohann) von
Pöhlde, K(onrad) von Katlenburg und O(traven) von Einbeck stellen
infolge des Auftrages des Erzbischofs S(iegfried) von Mainz der Hildes-
heimer Kirche den Besitz des Diözesanrechtes der Mathias-, dei* Thomas-
und der anderen Kirchen in Goslar uneder her. 0. D. (1226 März 27).
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 138 mit ftinf
wenig beschädigten Siegeln. Gedr. Bode, ÜB. I, 8. 455 Nr. 456.
158* Die Äbte F(riedrich) von Walkenried und A(lexander) von
Northeim und die Pröpste B(urchard) vmi Jechaburg, J(ohann) von
Pöhlde, K(onrad) von Katlenburg und 0(traven) von Einbeck bekunden,
nach Empfang der Urkunde des Erzbischofs S(iegfried) von Mainz über
den Eid des Bischofs K(onrad) und nach Entgegennahme der anderen
Beweise das Diözesanrecht der Mathias-, der Thomas- und der andet^efi
Kirchen in Ooslar dem Bischof wiederhergestellt zu haben unter Vor-
68 1226.
behalt der Fesstellung des Eigentumsrechtes der Mainzer Kirche. 1226
(März 27).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 135 mit Besiegelung
wie zu dem Druck bei Bode, ÜB. I, S. 454 Nr. 455 angegeben. — In einer undatierten
Urkunde teilen dieselben dem Erzbischof mit, dass sie obige Angelegenheit aus-
gefilhrt hätten, Or. a. a. 0. Nr. 137, gedr. a. a. 0. S. 457 Nr. 458.
154* Bischof Konrad von Porto und st. Rufina bestätigt dein
Bischof Konrad den Besitz des Diözesanrechtes an der Kirche st. Mathiä
in Goslar. Constanz 1226 April 13 (idus aprilis).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 452 Nr. 710 im Kgl St.-A. zu
Hannover. Die Urk. stimmt mut. mut. wörtlich mit der desselben Ausstellers von
April 17, Bode, ÜB. d. St. Goslar T, S. 458 Nr. 460, überein. An detnselben Tage
fordert er das Domkapitel in Goslar zum Gehorsam gegen den Bischof auf, Abschr.
ebenda S. 463 Nr. 743, gedr. a. a. 0. Nr. 259.
155* K(onrad) Bischof von Porto und st. Rufina, päpstlicher
Legat, bestätigt deni Bischof K(onrad) den Besitz des Diözesanrechtes
der Kirchen st. Mathias und st. Thomas in Goslar, den ihm der Abt
von Walkenried und Genossen namens des Erzbischofs S(iegfried) von
Mainz zugesprochen haben. Constanz 1226 April 17 (xv. kalendas maii).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Donistift Ilildesheim Nr. 112 mit beschädigtem
Siegel an rot-tceisser Seidenschnur. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 458 Nr. 460. Vgl.
Lüntzel, Ältere Diözese S. 892, Forsch, zur Deutschen Gesch. VII, S. 390, Böhmer-
Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Nr. 10078.
156. Bischof K(onrad) von Porto und st. Rufina, päpstlicher
Legat, bekundet, dass vor ihm und Mainzer Prälaten der Erzbischof
SfiegfriedJ darin gewilligt habe, dass Bischof K(onrad) den Eid betr.
die Zugehörigkeit der Mathias- und der Thomaskirche in Goslar zu
seiner Diözesangerechtigkeit vor detn Erzbischof leiste und später die
von letzterem bestimmten Personen den Eid der andern entgegennehmen
könnten. Stalloc 1226 April 24 (viii. kalendas mai).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Donistift Hildesheim Nr. 111 mit beschädigtem
Siegel des Ausstellers. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 459 Nr. 461 zu Mai 24. Vgl. Lüntzel,
Ältere Diözese S. 393, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Nr. 10079. Wegen
des Ausstellungsortes vgl. die folgende Nr.
157. Bischof Konrad von Porto und st. Rufina, päpstlicher Legat,
bekundet, dass Bischof Konrad in seiner Gegenuart von Theobald fünfzig
Mark geliehen habe. Stallen 1226 April 25.
C(onradus) miseracione dlvina Portuensis et sancte Raffine
episcopus apostolice sedis legatus universis Christi fidelibus pre-
1226. 69
sentem litteram inspecturis salutem in Chilsto Ihesu. Notum faci-
mos tarn presentibiis quam faturis, quod venerabilis in Christo
C(onradus) Hildensemensis episcopus confessus et protestatus est
coram nobis, a Theobaldo serviente sno qiünquaginta marcas ex-
aminati argenti se mutno recepisse, quam pecuniam recognovit
et assenüt se recepisse et expendisse in usns necessarios tarn snos
quam ecclesie Hildensemensis. Qnare dictam pecuniam et expensas,
si quas idem Theobaldus fecerit pro reqnirendo debito principali, se
promisit soluturum episcopus antedictus et pro hoc observando se
et snam ecciesiam obligavit servienti memorato. Et ne de pre-
missis aliquatinus dubitetur, ad peticionem eiusdem episcopi dicto
Theobaldo presentem litteram in testimonium dedimus sigilli nostri
mnnimine roboratam. Datum Stallen anno domini millesimo ducen-
tesimo vicesimo sexto, septimo kalendas maii.
Absehr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 690 Nr. 1338 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Wegen des Ausstellungsortes (Stallikon in der Schweiz oder Stalleck
hei Freiburg i. Br.) vgl. Roth von Schreckenstein in Forsch, zur d. Gesch. VII S. 390.
158. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs IL,
in der dieser den Schwertbrüdem Besitzungen und Rechte bestätigt.
Fanfia 1226 (Mai).
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1613, woselbst das Weitere.
150. Kaiser Friedrich IL befiehlt dem Propst, Dechant und Kapitel
der Mathiaskirche in Goslar, dem Bischof, quia magna sunt merita
fidei et devotionis sue in conspectu nostro, Gehorsam zu leisten,
nachdem dessen DiözesangeucUt über sie, die Thrnftas- und die anderen
Kirchen ifi Goslar durch den Erzbischof S(iegfried) von Mainz aner-
kannt und durch den päpstlichen Legaten, Bischof Konrad von Porto,
bestätigt worden sei. Bei Parma 1226 Mai (25) 26.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover in doppelter Ausfertigung, Donistift Hildesheim
AV. 113 und 114 mit dem gut erhaltenen Majestätssiegel an roten Seidenfäden bez.
an rot'iveisser Seidenschnur. Gedr. nach beiden Or. Bode, ÜB. I, S. 460 Nr. 462,
nach dem zweiten Winkelmann, Acta imp. S. 254; erst eres hat das Datum xxv.
maii xüii indictione. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, Nr. 1616, Lüntzel, Ältere
Diöz. S. 394.
160* Kaiser Friedrich IL bestätigt den Kauf des Truchsessamtes
durch Bischof Katirad von d^m Ministerialen Ernst und bestimmt, dass
derselbe niemals tüieder solle verliehen werden. Parma (1226) Mai 26.
F(ridericus) dei gracia Romanorum Imperator semper augustus,
lerusalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum facimus uni-
70 1226.
versis') imperii nostri fidelibus tarn presentibus quam filturis, quod
C(onradus)3) venerabilis Hildensemensis episcopus, dilectus princeps
noster, iuxta interpretationein episcopalis nominis ecclesie sue prod-
esse cupiens, oni preest, ad utilitatem ecclesie s) sue ac^) succes-
sonim suorum officium dapyf eratus, ^) quod Emestus^^) ministerialis
eins in feudum^) tenebat ab ipso, pro centum quinquaginta marcis
argenti et duabus libris Hildensemensis monete in certis redditibus
ab eodem Ernesto suisque heredibus comparavit officium dapyfe-
ratus*) predicti ad specialem proprietatem ecclesie sue perpetuo
revocando. Verum quia nos pro meritis eiusdem episcopi, qae
magna et clara sunt in conspectu nostro, profectibus^) ecclesie sue
tenemur intendere, emptionem predictam ratam habentes ad opus
eiusdem ecclesie eam perpetuo precipimus inviolabiliter observah
auctoritate presentis scripti flrmiter inhibentes, ne idem episcopos
vel aliquis successonim suorum de officio dapyferatus*) predicti ali-
quem umquam«) infeudarei<>) vel ipsum modo quolibet alienare pre-
sumat, set idem^i) episcopus et successores sui ad honorem et com-
modum^^) ecclesie sue et ad usum specialiter suum in manibus suis
illud perpetuo debeant retinere, decementes i^), si quid in contrarium
factum fuerit, ipso iure penitus non teuere. Datum ") Panne xxvi<>.
maii, xiiii® indictionis.
Or. in doppelter AusfeHiguiig im Kgl, St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim
Nr. 116 mit dem Siegel an weiss-schwarzen und roten Hanfschnüren und Nr. 117
mit dem Siegel an rotem Seidenhand. Gedr, ScJieidt, Cod. dipl. zu Mosers Braunschtc.-
Lüneb. Staatsrecht S. 573, Huillard'BrShoUes 11, S. 673. Regest Böhmer -Ficker,
Reg. imp, V, 1615.
161« Kaiser Friedrich IL gestattet dem Bischof Konrad- wegen
seiner vielen Verdienste um ihn, dass sowohl er wie seine Kirche die
zu Lehn gegebe^ien Vogteien zurückkaufen oder auf aridere gerechte
Weise an sich bringen dürfe. Bei Parma 1226 Mai 26.
F(ridericus) dei gratia Romanorum Imperator semper augustns,
lemsalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum facimus uni-
versis imperii nostri fidelibus, quod, cum magna sint merita fidei
0 Doppelt geschrieben, das zweite Mal durch Unterpunktieren getilgt A.
*) Ausgeschrieben B. ") ipsins ecclesie B. *) et B. *) dapif. Ä •) Hemestns B.
'^) feodam B. ^} suis et ecclesie sue comoditatibus ten. iut B. ') fehlt B.
'^) infeodare B. **) ipse B. '•) comodnm B. *•) decementis — tenereo»/'
dem Bug A. ^^) Datum Parme anno dominice incamationis mülesimo dncen-
tesimo yicesimo sezto, mense madii indictionis qnartedecime B.
1226. 71
renerabilis Hildensemensis episcopi dilecti principis nostri in con-
spectu nostro, tanto magis idem episcopus special! debet prerogativa
gandere et grata premia reportare a nobis, quanto maiori stabilitate
preeminet^) fldes eins, maxime cum ab ipso semper non nisi gratam
et fidele servicium recolamus omni tempore recepisse, et idcirco sibi
facere gratiam specialem volentes damns licentiam sibi plenam, ut
advocatias infeudatas tarn ipse quam ecclesia sna licite redimere
possit ac emere vel alio modo, sicnt potuerit melius, valeat revo-
care<) iusticia mediante, auctoritate presentis scripti districte pre-
cipientes, quatinus nnllus sit ausns, qui predicto episcopo dilecto
fldeli principi nostro veP) successoribus suis aut ecclesie sue super
hoc impedimentum vel contrarietatem opponat, sicnt confidit de
nostre gratia maiestatis. Datum aput Parmam xxvio. die maii,
xiiii. indictione.
Or, im Kgl, St ^A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 115, gut erhaltenes
Siegel an grüner und roter Seidenseknur, Gedr. Winkelmann, Acta imper. S. 255.
Regest Böhmer-Ficher, Reg. V, Nr. 1614.
162* Kaiser Friedrich IL bekundet auf Bitten des Bischofs Konrad,
dass der Streit des letzteren mit dem Erzbischof von Mainz wegen des
Diözesanrechtes über die Mathias-, die Thomas- und die anderen Kirchen
in Goslar zu Konrads Gunsten entschieden worden sei und d^JLSS dei'
päpstliche Legat K(onrad), Bischof von Porto und st. Bußna, die Ent-
scheidung bestätigt habe. Parma 1226 Mai.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 118 mit Siegel an
rot-gelben Seidenfäden. Gedr. Winkelmann, Acta im}), ined. S. 253. Bode ÜB. 1,
S. 461 Nr. 463. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1617.
168« Kaiser Friedrich IL beauftragt den Herzog Heinrich von Sachsen,
auf Verlangen alle diejenigen mit dem Banne zu belegen, welche dem
Bischof Konrad während seiiier Kreuzpredigt belästigen sollten. Parma
fl226 Mai).
Fridericus dei gratia ßomanorum Imperator H(einrico) illiistri
dnci Saxonie dilecto principi suo. Cum venerabilis Hildesiensis
episcopus dilectus princeps noster evangelisando verbum crucis deo
totique christianitati obseqnium graciosum impendat, merito deum
et homines graviter videretur ofEendere quicumque eundem episco-
pum et maxime quamdiu in servitio Terre sancte laborat molestaret
hactenns vel de cetero presumpserit molestare. Propter quod dis-
•) Or, preminet. •) auf Rasur. ") yel - sue auf dem Bug.
72 1226.
cretioni tue mandamus, monemus atque rogamus, quod molestatores
huiusmodi, nisi dicto episcopo satisfaciant de illatis et de huiusmodi
vexationibus omnino desisterent, eos auctoritate nostra proscribas,
quoties fueris requisitus ab ipso. Datum Paime.
Oedr. Schanmty Vindem. /, 5. 197, Orig. Guelf. III, S. 688, Huillard-Breholles 11,
S. 574, Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1618: „Obwohl ohne Zeitbestimmung
kann es doch keinem Zweifel unterliegen, dass dieser Brief mit den vorhergehenden
gleichzeitig ist,"
164« Verzeichnis Exkommunizierter bez. schon vom Bann Ge-
löster. 0. D. (1226).
Thidericus de Holthusen excommunicatus et Henricus, Walterus
de Ghandersem cum complicibus suis, qui non satisfecerunt episcopo,
excommunicati domiui pape, Conradus de Leweurod et filius saus
pro multiplici querimonia capituli. invasione bonorum nostrorum et
quod manutenuerunt malefactores nostros de Legede et eorum com-
plices, item Conradus senior et Wymandus et frater suus pro bonis
Alsburch, item Johannes de Veten villa excommunicatus, magister
lohannes Sapiens et Lippoldus de Osterrod excommunicati sunt
domini pape pro vicesima et contumacia, magister lohannes spe-
cialiter pro contumacia excommunicatus episcopi, Tidericus über de
Depenoe excommunicatus pro multis causis, fratres de Legethe ex-
communicati pro multiplici preda ; advocatus de Lechtenberch iuravit
Stare mandatis, Baldewinus de Wenettem C(onradum) marscalcum
fideiussorem dedit, Wilhelmus de Rosendal iuravit stare iuri, Olricus
de Barem promisit stare iuri, comes Henricus de Sladem fideiussores
dedit, comes Ludolfifus fideiussores dedit, omnes illi, qui accepenmt
res in forensi ecclesia Goslaiie et eas impignoraverunt sine nostra
auctoritate et qui eas detinent scienter, fratres de Wingerode sunt
absoluti et promiserunt satisfactionem. Luthardus de Meynersen
iuravit stare mandatis, Henricus de Badekenstede excommunicatus,
Seghehardus de Astembeke excommunicatus pro manso in eadem villa.
Äbschr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 576 Nr. 1037 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Orig, Guelf. III, S. 684 zu 1222, aho als Folge der Wahl-
Streitigkeiten, Doch erscheinen die Genannten meist später, und ich mochte obigeit
Verzeichnis mit dem Schreiben Kaiser Friedrichs an Herzog Heinrich von Sachsen
(Nr. 163) in Verbindung bringen.
165. Bischof Konrad unter den Zeugen einer Urk. des Deutsch-
Ordensmeisters Hennann von Salza, in tvelcher dieser dem KL Pf ort a
das Gut des Ordens zu Porstendorf verkaufi, Mantua 1226 Juni 2.
1226. 73
Gedr. Böhme, ÜB. des KI. Pforta I, S. 121. Nr. 94, Koch, Hermann v. Salza
S. 138. Vgl. Böhmer ' Ficker, Reg. imp. V, 1620a, Dohenecker, Heg. hist. Thtir.
S. 412 Nr. 2313.
16C* Fürst Heinrich von Rostock gründet zu Güstrow ein Kollegiat-
Stift und bestimmt u. a., ddss die Personen daselbst sc servabunt . . .
precipue, prout melius possunt, secundum ordinem venerabilis ecclesie
Hildensemensis. Güstrow 1226 Juni 3 {iüP. nonas iunii).
Gedr. Mecklenburg. ÜB. I, S. 315 Nr. 323, ohne Zeugen Thiele, Concilien-
kirehe Beil, Ä.
167* Graf Heinrich von Pyrmont bekundet Greiizberichtigung
zwischen den Grafen von Everstein und Sternberg. 1226 Juni 5.
Na gades geborth dusend twehundert in dem ses und twiutig-
sten jare ahn dem dage Bonifatii is gudliken besproken van greve
Hinrike van Permunt mit todaet Hermen van Hoverdessen, so dat
unsze firuntlike leve broder greve Hennen van Everstein und greve
Hinrik van dem Stemeberge ore breke hebben stalt, dat se malck
twolve van den oltszetenn darto schicket hebben, de einen sncde
hebben ghan und nhomet van der Weser an, dar de kercken to
Helperszen her, de heyde an stracks na der Posteholte up wente
in de Rodenbeke und hinder den Boldenkoven up, an de korken to
Reynen wedder nedder in de Reymerbecke achter dem Molcnberge
her recht up de linden to Dudenszcm na Reddelszem up de sncdeck
na dem Gryszem, de Eylbreden an, den path uth de van Lude
kampt, de Busszen grundt dale wente in de Emmern. Und dusse
snede und wisinge wilt und schult se fredelig siu unnd hcbbet des
to tugen dusser breve twe gelickludes mit oren ingeszegeleu vor-
segelt, der eyn islick ein hefft, und hebben des ore ingeszegel mede
an dussen brefft hanget an dem jare und dage bovengeschreven.
So die Übersetzung in der ürk. Domstifi Hildesheim Nr. U261 im Kgl. St-A.
zu Hannover von 1510 Juni 25. Gedr. Zeitschr. 1858 S. 65.
168. Der Patriarch Gerold von Jerusalem und mehrere andere
Prälaten erklären, dass die Lombarden die von Kaiser Friedrich IL in
Sachen des Heiligen Landes geplante Zitsammenkunft mit seinetn Sohne
und anderen deutschen Fürsten zum Schaden des Kreuzzuges verhinderten,
indenn sie den Zuzug von Deutschland nur unter (angegebenen) dem
Kaiser unannehmbaren Bedingungen gestatten wollten, und dass darauf
Bischof Konrad auf Ansuchen des Kaisers päpstliche Briefe vorgelegt
74 1226.
habe, nach denen er mit kirchlichen Strafen gegen diejenigen vorgehen
solle, welche deii im Literesse des Heiligen Landes dem Kaiser, sem^m
Sohne und den Rechten des Reiches zugesicliertefi Schutz missachtefen,
sodass nach ihrer Ansi<:ht der Kaiser die Lombarden mit Interdikt und
Exkommunikation strafen kötine. Parma 1226 Juni 10.
Abschrifl des 15, JahrhundeHs in Cop. VI, 11, S. 642 Nr. 1228 im KgL SL-A.
zu Hannover, Gedr. Sudendorf, RegUtrum I, S. 89, Huillard-Brihollea II, 609,
Vgl, Böhmer 'Ficker, Reg. imp. F, 1624. Bisch f Konmd forderte darauf die
Lombarden vergeblich auf, dem Kaiser bis zu einem bestimmten Termine Genug-
tuung zu geben, vgl. Friedrichs Schreiben bei Huillard II, 643.
169. Kaiser Friedrich IL teilt dem Vogte Folhnar und den
Bürgern von Goslar mit, dass er den Propst, Dechanten und das
Kapitel der Mathiaskirche zum Gehorsam gegen den Bischof Konrad
aufgefordert habe, und befiehlt ihnen, den Bischof in dieser wie in
anderen Angelegenheiten zu unterstützen. Parma 1226 Juni 11.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 119 mit dem Siegel
an rotem Seidenband. Gedr. Winkehnann, Acta imp. sei. S. 256, Bode, ÜB. l^
S. 462 Nr. 464, im Auszug Lütttzel, Ältere Diözese S. 395. Regest Böhmer- Ficker,
Heg, imp. V, 1625.
170« Kaiser Friedrich IL bekundet dem Bischof Konrad f dass
nach Beilegung des Streites zwischen ihm und detn Erzbischof e von
Mainz wegen des Diözesanrechtes der Goslarer Kirchen er dem Propste,
Dechanten und Kajntel von st. Mathias in Goslar befohlen habe, ihm
Gehorsam zu leisten. Parma 1226 Juni.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Domstifl Hildesheim Nr. 121 mit Siegel an
grünem Seidenbande. Gedr. Lüntzel, Ältere Diözese S.394, Bode, ÜB. I, S. 464
Nr. 466, Regest Böhme r-Ficker, Reg. imp. V Nr. 1626,
VTk. Kaiser Friedrich IL gestattet dem Bischof Konrad tvege^i
seiner vielen Verdienste um ihn, dass sowohl er icie auch seine Kirche
die verliehenen Vogteien wieder an sich bringen dürfe. Bei Parma
1226 Juni (11).
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 120 mit dem Siegel
an gelbem Seidenbande. Die Urk. stimmt bis auf geringe Abiceichungen mit der
von Mai 26 überein. Gedr. Böhtner, Obserr. iur. can. S. 213, Forschungen zur
D. Gesch. 18 S. 206. Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1628.
172« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedrichs II.,
in der dieser dem Erzbischof Albert von Magdeburg Burg und Stcult
1226. 76
Lebus zum Besitz übergiebf, wie diese bereits von seinem Oheim, König
Philippf dem Erzbischof verliehen worden seien. Parnm 1226 (Juni).
Gedr. Huülard'BrihoU^s II, S. 601, Biedel, Cod. Brandenb. I, 20 S. 178,
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1629, woselbst die älteren Drucke.
17S. Kaiser Friedrich IL schreibt seinem Sohne, dem König
Heinrich, dass er nach Entscheidung des Streites des Erzbischofs von
Mainz mit dem Bischof Konrad Über die Diözesangerechtigkeit der
Goslarer Kirche dem Propste, Dechanten und Kapitel der Mathiaskirche
befohlen habe, dem Bischof Gehorsam zu leisten, und fordert ihn auf,
den Bischof in dieser wie in anderen AngelegefJieiten zu unterstützen.
Borge san Donino 1226 Juni.
Or. im KgU SL-A» zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 122 mit Siegel an
rotem Seidenbande. Gedr. Vaterland. Archiv ISiO S. 398, und Winkelmatm, Acta
imp. eel. S. 256 mich Copie, Bode, ÜB. I, S. 463 Nr. 465 nach dem Or., im Auszug
Lüntzel, Ältere Diözese S. 896. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1634,
174. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser Friedriclis IL,
in der dieser die Gemeinde von Modena in seinen Schutz nimmt und
ihr die Privilegien bestätigt. Borgö san Donino 1226 Juni.
Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1630, woselbst das Weitere; vgl. auch
1631 eine andere Urk, für Modena, in der Konrad ebenfalls Zeuge.
175. Bischof Konrad unter den Zeugen des Privilegs Kaiser
Friedrichs II, für die Ritter und Bürger von Oppenheim, Borgo san
Donino 1226 Juni.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1635, tcoselbst das Weitere, Ebenfalls als
Zeuge erseheint Konrad in den gleichzeitigen Urkunden Friedrichs für die Bürger
von Lübeck, o. a, O, 1636, und für Bischof Gottfried von Cambrai, a. a, 0. 1638,
176. Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt dem Bischof
(Konrad) den Besitz der Mathiaskirche in Goslar und die durch diesen
gegen die Widersacher erlassenen oder noch zu erlassenden Bannspruche.
Aschaffefiburg 1226 Juni 19 (xiii. kalendas iulii).
Abschr. des 15. Jahrh, in Cop, VI, 11, S, 767 Nr, 1572 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, 8. 465 Nr. 407,
177. Erzbischof Ä(lbert) von Magdeburg f die Bischöfe von Beauvais,
Cambrai, Naumburg, Merseburg, Worms, Basel und Chur sowie die
Äbte von Prüm und Murbach beglaubigen bei Cremona dem Bischof
Konrad auf dessen Wunsch das diesem von Kaiser Friedrich II. gegebene
Privileg betr, die Kirchen in Goslar. 0. D. (1226 Juni).
76 1226.
Or. im Kgl, St,-Ä. zu Hannover y Domstift Hildesheim Nr. 124 mit den 10
Siegeln, die an den beiden Breitseiten der Urk, befestigt sind, vgl, den Druck Bode,
ÜB. 1, S. 467 Nr. 470. Gedr. auch im Auszuge Lüntzel, Ältere Diözese S. 396,
Winkelmann, Acta imp. sei. S. 256; vgl. Bohmer-Ficker, Reg. imp. V, 1640. Das
Privileg Friedrichs oben Nr. 170.
178. Bischof Konrad unter den Zeugen derllrk. Kaiser Friedrichs IL
für den Markgrafen Cavalcahd. Cretnona 1226 (Anfang Juli).
Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V. 1641; vgl. auch Nr. 1642 für die Stadt
Cremona, Nr. 1643 für das Kl. Chiaravalle bei Mailand, Nr. 1648 für die Kirche
in Aachen, in denen Konrad ebenfalls unter den Zeugen erscheint.
179. Kaiser Friedrich IL gebietet den Grafen von Wohldenherg,
den Herzog von Braunschueig , den er mit der Beilegung der Fehde
de^s Bodo von Homhurg mit dem Grafen von Spiegelberg u. a. beauftragt
hätte, eventuell mit den Waffen zu unterstiitzen, da tmter der Fehde
das Stift und die Sache des Krenzzuges leide. Borgo s. Donino 1226
Juli 6.
Frcdericus dei gracia ßomanorum imperator semper augustus,
Iherusalem et Cicilie rex Hermanno et Henrico comitibus de Wolden-
bergh ac uuiversis aliis imperii fidelibus per Saxoniam constitutis
preseiites litteras iiispecturis graciam suam et omne bonum. Cum
proptcr gweiTas, que vertuiitur inter Bodonem de Homborch ex
parte uiia et comitem Beniardum de Speigelberge, Conradum de
Altafago et Ghiselerum de Ethsem ex altera, multa incommoda et
impedimenta proveniant gravia negocio Terre sancte et quodam-
modo propter hoc iam tota provincia in desolacionem sit posita et
non solum ecclesie que destruuntur, sed et pauperes vidue simul et
orphani de partibus illis et specialiter bona venerabilis Hildense-
mensis episcopi dilecti principis nostri et suorum hominum, que
diripiuntur graviter ymmo gravissime, huiusmodi penam luant, ecce
quod nos, qui predictum Christi negocium postponere non possumus
nee debemus, illustri duci de Brunswic dilecto principi nostro per
litteras iniungimus maiestatis nostre, ut ad componendum et paeifi-
candum inter discordantes predictos interponere studeat partes suas,
ita quod, si iidem super hoc eidem duci iuxta mandatum nostrum
acquiescere non curaverint devote ac humiliter sicut decet, convo-
catis ad se fidelibus imperii ex parte nostra, et si opus fuerit inno-
centi parti cum eisdem nostris fidelibus mediante iusticia in auxilium
veniens maliciam et superbiam partis adverse conterat, prout viderit
1226. 77
comprimeiidain. Ideoque universitati vestre sab obtentu gracie nostre
districte precipiendo mandamus. quatenus, ne servicium Ihesu Christi,
ad qaod adiuvante ipso potenter accingimur et libenter, propter
gwen^as et discordias predictorum valeat in ipsis partibns ulterius
impediri, ad requisicionem ducis predicti continuo estote parati ituri
cnm eo contra quos et pro qnibus vobis ipse duxerit iniungendum,
ita super hoc vos gerentes devote, ut gracia dei et nostra vobis
proinde comparere possit. Datum aput Burgum sancti Domnini
vi. die iulii, xiiii. indictione.
Abschr. des 15, Jahrh. in Cop. VF, 11, S. 510 Nr, 855 im Kijl, St.-A. zu
Hannüter, Gedr. Sudendorf, Registrum /, S. 92, Huillard-BrSholles II, 637. Regest
Bohmer-Ficker, Reg, imp, V, Nr. 1649, Orig. Guelf. III, 687. Vgl. auch das Schreiben
Friedrichs an den Grafen Hildebold von Limmer, Orig, Guelf. III, 686, Böhmer-
Ficker 1646.
180. Kaiser Friedrich IL befiehlt dem Bodo von Homburg, mit
seinen Gegnern, den Grafen Bernhard von Spiegelberg , Konrad von
Hohenbüchen und Gieseler von Eitzum, Frieden zu machen und sich
detn Urteilsspruch des Herzogs t*on Braunschwelg zu unterwerfen, da
seine Fehde der Sache des h. Landes und den Gütern des um den
Kreuzzug hochverdienten Bischofs schade. Borgo san Donino 1226
Juli 6.
Abschr. des 15. Jaht^. in Cop, VI, 11, S, 719 Nr. 1422 im Kgl. St.-A. zu
Hannover, Ausser dem Anfang im Wesentlichen gleich der vorhergehenden Nr. Gedr.
Sudendorf, Regisirum I, S. 94, Huillard-BrSholles II, 639 der Anfang. Regest
Bohmer-Ficker, Reg. imp. V, 1648,
181. Kaiser Friedrich JL befiehlt dem Grafen Bernhard von
Spiegelberg, dem Konrad von Hohenbüchen und dem Gottfried von
Eitzum auf Bitten des Bischofs (Konrad), von dem Kriege gegen Bodo
von Homburg abzustehen und sich der Entscheidung des Hei'zogs von
Braunschweig zu unterwerfen. Borgo san Donino (1226) Juli 6,
Absehr. des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S, 425 Nr, 631 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Gedr. Orig. Guelf. IIl, S. 687, Sudendoif, Registrum I, S, 93, Huillard-
BrSholles II, 638. Reg. Bohmer-Ficker, Reg, imp. V, 1647,
181S. Kaiser Friedrich IL, hebt zu Gunsten des um ihn sehr ver-
dienten Bischofs Konrad, seiner Nachfolger und seiner Kirche das
Spolienrecht auf und verbietet den Ministerialen besonders, etwas von
der beweglichen Habe des verstorbenen Bischofs sich anzumasseti. Borgo
san Donino 1226 Juli (6).
78 1226.
Fridericus i) dei gratia Romanoram Imperator semper aagiistus,
lerusalem et Sicilie rex. Per presons scriptum notum facimns uni-
versis fldelibns nostris per imperium constitutis tam presentibus
quam fnturis, quod nos attendentes fldei magne constantiam Conrad!
venerabilis Hildensemeasis episcopi, dilecti principis nostri, quam
multipliciter immo efficaciter in nostris serviciis et honoribns iam
sepius sumus experti, considerantes etiam magna et grata servicia
eins, que cotidie nostre celsitudini exhibere uon cessat, cum tanta et
talia sint aput nos merita persone sue, ut non solum idem episcopus
immo eius ecciesia propter eum beneficia liberalitatis nostre magni-
fice merentur, concedimus eidem Hildensemensi episcopo, ecclesie
sue et eius successoribus in perpetuum, ut sive eodem episcopo sive
suis successoribus decedentibus nee nos nee aliquis successorum
nostorum Romanorum imperatorum vel regum aut aliquis nomine et
auctoritate nostra vel successorum nostrorum bona mobilia ac Uten-
silia domus Hildensemensis episcopi rapere vel auferre presumat,
set omnia integra maneant et quieta ad opus episcopi succedentis,
maxime cum in quibusdam litteris nostris contineatur expresse,
qualiter huiusmodi consuetudinem pravam penitus abolentes mini-
sterialibus et officiatis predicte Hildensemensis ecclesie, aput quos
inoleverat consuetudo predicta, perpetuo duximus inhibendum, ne
aliquis eorum presumeret de cetero de rebus cuiuslibet decedentis
episcopi ecclesie memorate capere vel tangere violenter. Ad huius
igitur nostre concessionis memoriam et robur perpetuo valitumm
presens scriptum fieri et sigillo maiestatis nostre iussimus commu-
niri. Datum aput Burgum sancti Donnini anno dominice incama-
tionis millesimo ducentesimo vicesimo sexto, mense iulii quartedecime
indictionis.2)
Or, im Kgl. SL-A, zu Hannover , Domatifi Hildesheim Nr. 126 mit Siegel an
rotem Seidenbande. Oedr. Harenberg, Hiat. Oandersh. S. 429, Huillard-Br Zolles
II, S. 652, Vaterland. Archiv 1840 S. 399. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V,
1654. Das besondere Schreiben an die Ministerialen von Juli 6 vgl. folgende Nr.,
woraus sich wohl ergiebt, dass auch diese Urk. zu diesem Tage gehört.
188. Kaiser Friedrich IL befiehlt den Amtmännern und Ministerialen
de7' Kirche, von der misshräuchlichen Getcohnheit, beim Tode des Bischofs
dessmi bewegliche Habe und Hausgerät an sich zu reissen, abzulassen,
*) Verlängerte Schrift^ •) in-dic-tlo-nis in grossen Zwischenräumen über
die ganze Zeile.
1226. 79
vielmehr die Sachen dem Nachfolger zu erhalten, Borgo san Donino
1226 Jidi 6.
F(ridericas) dei i^ratia Romanonim imperator semper augustus,
lerusalem et Sicilie rex. Univerais officiatis et ministerialibus
ecelesie Hildesemensis tarn presentibas quam futuris fidelibus suis
gratiam suam et omne bonum. Quandam pravam et detestandam
consuetudinem deo nimis quidem horrendam hominibus inolevisse
apnd Yos iam pridem andivirnus, quod ecelesie Hildesemensis dece-
dente pastore vos continuo benefltiorum ecelesie qiie tenetis prorsus
immemores et ingrati non ut veri fllii, qui in illa viduitate sua
compati deberetis eidem, set velut impii hostes eins res mobiles et
utensilia domas episcopi decedentis iniqua quadam rapacitate aufertis
et sie ecclesiam tunc afflictam affligitis, cai in tanto articulo solatinm
potius existere deberetis. Quia igitur intoUeranda et displicenda
est admodam deo et hominibus presumptio talis, nos corruptelam
huiosmodi penitus detestantes et abolere volentes omnino Universität!
vestre sub obtentu benefltiorum, que ab ecclesia predicta tenetis,
districte preeipiendo mandamus, quatinus a presumptione tali amodo
desistentes omnino, quociens de pastore Hildesemensis ecelesie
humaniter contigerit fleri, res mobiles et utensilia domus eius ali-
quatenus non tangatis, set ea intacta -ad opus succedentis episcopi
dimittatis, ut apud deum et homines commendemini et de benefitiis
vestris penam ingratitudinis incurrere proinde non possitis. Datum
apud Burgum sancti Donnini vi. iulii xiiii. indictionis.
Or, im Kgl, 8t,- A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 124a mit Siegel
an roier und grüner Seidenschnur, Qedr. Winkelmann, Acta II, 18, Regest Bfihmer-
Fieker, Reg, imp. K Naehtr, 14698,
1S4. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk, Kaiser Friedrichs IL,
in der er dein Bonifacius von Languillia eine vofi fViedrich I, diesem
gemachte Verleihung bestätigt, Borgo san Donino 1226 Juli 6,
Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, 1650, woselbst das Weitere; vgl. auch die
Urk. für Markgraf Heinrich von Savona Nr. 1651 und für Cremona Nr. 1652 aus
derselben Zeit, in denen Konrad als Zextfje erscheint,
18S. Gerold Patriarch von Jerusalem, (Simon) Erzbischof von
Ttfnts und J(akoh) Bischof von Accon bekunden dem Bischof Konrad,
dass in ihrer Gegenwart in Borgo san Dmiino Kaiser Friedrich II, ihm
das Privileg betr, dis Kirchen in Goslar (das eingailckt ist) verliehen
habe. O. D, (1226 Juli 6),
80 1226.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 123 mit Besiegelung
wie zum Druck Bode, ÜB. /, S. 466 Nr. 468, und Lüntzel, Ältere Diözese S, 396
angegeben. Regest Böhmer -Ficker, Reg. imp, V, Nr. 1661, Die Urk. Friedrichs
oben Nr. 170.
186. K(onrad), Bischof von Porto und st Rußna, päpstlicher
Legat, transsumiert dem'Bischof Kofirad das Diplom Kaiser Friedrichs IL
betr. die Kirchen in Goslar. Borgo san Donino 1226 Juli 15
(idibus iulii).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 125 mit dem Siegel
an grüner Seidetischnur. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 466 Nr. 469, Fürstenberger ÜB. /,
146 im Auszug. Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 1662, 10089 und 10970 h.
187. Bischof Konrad unter den Zeugen derUrk. Kaiser Friedrichs IL
für Genua. Pontrenioli 1226 Juli.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1666: „Der hier zuletzt als Zeuge ge-
nannte Bischof von Hildesheim war Oktober 23 wieder in der Heimat. Zeitschr.
für Niedersachsen 1868 S. IW. Er ist sogar schon im September in Braunschuftig,
vgl. unten Nr. 191. Der Ausstellungsort liegt in Ligurien, etufa in der Mitte
zfrischen Pisa und Genua.
188. Beilegung eifies Streites des Heinrich von Tossem, Archi-
diakons in Solschen, und de^ Ritters Wilhelm von Rosenthal wegen
Zehnten. 1226 August 18.
Ininrie et disceptaciones, quas dominus Heinricus de Thosseim
archidiaconus in Solescen habnit de decima cum domino Willehellmo
milite de Rosendale, taliter discretorum consilio et auxilio sunt
sopite, quod iam dictus Heinricus de Thosseim archidiaconus decimam
omnium mansorum seu iugerum vel agrorum aut arearum ad parvam
Solescen pertinentium et nominati mansi Wemeri ac bonorum libe-
rorum et duorum allodiorum in maiori Solescen et aliorum viiii man-
sorum, qnorum ii dicuntur Wilmeri, ii Helmoldi militis, i Wihmanni,
i Hiddonis, i villici episcopi, ii Volcsuidis vidue, quorum tunc pos-
sessione gaudebat, et minorem decimam, que ohteme dicitur, in area
allodii sui tactis sacrosanctis reliquiis per fratrem suum Ludolfam
kamerarium, qui suus vormundns erat, sibi et ecclesie sue et sac-
cessoribus suis in Solescen sententialiter obtinuit. Prenominatus
vero miles alteram partem tocius decime sibi et heredibus suis tactis
sacrosanctis reliquiis similiter obtinuit. Huius autem ordinacionis
testes sunt magister Conradus de Goslaria canonicus Hildensemensis
1226. 81
ecclesie, Constantinus *) vicarius, Coniadus plebanus de Honhamelen,
Heinricus de Berberge, Heinricas de Ruthenberge, lohannes ple-
banus in Solescen et socius suus lobannes eciam sacerdos; item
milites Sifridus de Borseim et Everhardus, Bruno de Addenem, Her-
mannus de Berberge, Bodo et Borchardus fratres de Saldere, Hein-
ricus maior de Honbamelen, Conradus marscalcus, lohannes de
Adenstede, Walthems de Olem; item lohannes Rufus, Bertoldns et
pene omnes alii villani in Solescen. Ne antem hec iusta et amica-
bilis composicio alicni in posterum veniat in dubium, ego Lippoldus
de Escerte eam sigilli mei munimine duxi roborandam. Hec com-
posicio facta est in die beati Agapiti martiris anno incamacionis
domini m^. c(fi. xx^i^.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Domstift Hildeaheint Nr. 127. Siegel a»
Pergamentittreifen zeigt zwei senkrechte mit den Rücken gegen einander gekehrte
Schlüssel: f SIGILL(VM) LIPPOLDI DE ESCHERTHB.
ISO. König Heinrich befiehlt dem Vogt und den Bürgern von
Goslar, den Bischof Konrad gegen die dortigen Domhert^n zu unter-
stützen, besonders da der Besitz der Jurisdiktion über die Mathias-
und die anderen Kirchen in Goslar ihm wiederhergestellt und vom
Kardinallegaten Konrad , Bischof von Porto und st. Rufina, bestätigt
tcorden sei und er den Domherrn Gehorsam gegen den Bischof an-
befohlen habe. Bei Wimpfen (1226) August 22 (xi. kalendas septembris),
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 130. Siegelrest
auf der RUckseite an durchgezogenem Pergamentstreif eti^ wie Abbildung Kaiserurk,
in Abbild. Uef VI Taf. 18. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 468 Nr. 471, Winkelmann,
Acta imp. ined. S. 389. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 4013.
190. König Heinrich bestätigt dem Bischof Konrad wegen seiner
rielfachen Verdienste um ihn die von seinem Vater, Kaiser Friedrich IL,
ihm zuerkannte Unterordnung des Stiftes st. Mathiä in Goslar unter
die Diözesanjurisdiktion des Bischofs, unter Aufhebung der früher
ergangenen Entscheidung. Bei Wimpfen 1226 August 23 (x. kalendas
septembris).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 128. Siegel an
roter Seidenschnur zur Hälfte fort. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 468 Nr. 472, Winkel-
mann. Acta imp. ined. S. 390. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 4014.
JLOl. Bischof Konrad bekundet^ die Goslarer Domherrn Eschunn
vicedominus , Lippold von Osterode, Johann von Lewe (Levede) und
^) Or. Ck)n8tatlnas.
Hildeih. ÜB. IL n
82 1226.
Budolf, welche in Gegemoart des Bischofs Iso von Verden und des
Herzogs Heinrich von Braunschweig ihn als Diozesanbischof anerkannt
haben, vom Banne gelöst und nach Abhaltung einer feierlichen Messe
in der Kirche st. Johann und Blasius (in Braunschweig) mehreren
anderen Geistlichen Weihen erteilt zu haben. 1226 September 20 (dao-
decimo kalendas octobris).
Testes autem huius rei sant Ciinradas maior prepositns,
lohannes Marchas, magister Markolphus, Heinricus de Thossem,
magister lohannes de Monte, Wicboldus, Fridericus et Wernerus,
canonici Hildensemenses, . . de Bingelme, . . de Bidageshnsen et . .
saucti Egidii abbates, . . de Richenberge, . . de Steterenborch, . . de
Dorstat et . . de Heninge prepositi.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 131 mit dem Siegel
des Bischofs Iso an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen, das Konrads
verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 469 Nr. 473, Lüntzel, Ältere Diözese S. 397 nach
Abschr. des 15. Jahrh.
19ft» Kaiser Friedrich IL berichtete dem mag. Arnold, dass der
von ihm wegen Herstellung des allgemeinen Friedens und Beförderung
des Kreuzzuges nach Cremona berufene Hoftag durch die Lombarden
dadurch zerstört worden sei, dass sie die Fürsten und Grossen des
Reiches verhinderten, dorthin zu kommen, und dass er die Angelegenheit
der römischen Kurie und den Kardinälen zur Beurteilung anheim ge-
geben habe. Zugleich ermahnt er ihn, die Kreuzfahrer zum Zuzüge
auf den bestimmten Termin anzuhalten, zumal er auch noch deren
Überfahrt unterstützen werde. Foggia 1226 Oktober 1.
Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 711 Nr. 1401 im Kgl. St.-A.
zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Begistrum I, 100, Huillard-BriholleB H, €79.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 1677.
198. Bischof Konrad bekundet den Verzicht des Edelherm
Dietrich von Depenau auf das Vogteirecht des Archidiakonates Hohen-
hameln und bestimmt, dass die Güter des Archidiakonates für immer
frei von aller Vog feilast sein sollen. Hildesheim, in der Laurentius-
kapelle 1226 Oktober 23.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopos. Notum sit
Omnibus presens scriptum inspecturis, quod vir nobilis Thidericos
de Depenowe, qui ius sibi dicebat adyocatie archidiaconatus in
Honhamelen, omni iuri, quod sibi yendicabat sive quod competebat
ei iure feodali de manu nostra in eisdem bonis, in manu nostra
1226. 83
rennntiavit acceptis a dilecto fratre nostro magistro lohanne tnnc
eiusdem loci archidiacono andecim marcis argenti, quamquam idem
lohannes prefatum Tbidericam nichil in bonis eisdem iuris habnisse
dintins contendisset; et ad habundantem cautelam Alias antedicti
Thederici eandem renuntiationem sive cessionem, licet a nobis nichil
teneret in feodo, in presentia nostra suo firmavit assensu. Nos
vero ad petitionem prefati lohannis archidiaconi sibi et successoribns
snis hoc annuimas et concessimus, ut de cetero omni tempore bona
predicta ab omni advocatie honere et iure sint libera, statuentes,
ut nnllns eum vel suos successores eo pretextu aliquando audeat
molestare. Et ad maiorem huius facti et nostre concessionis flrmi-
tatem eam banni nostri auctoritate roborandam et presens scriptum
inde confectum sigilli nostri impressione duximus muniendum. Hains
rei testes sunt Sifridus quondam Hildensemensis episcopuS; Conradus
maior prepositus, Conradus decanus, Hermannus^ Bertoldus^ Bodulfus,
Conradus, Sifridus sacerdotes; Burchardus prepositus Bruneswicensis,
lohannes scdlasticus prepositus Bardwicensis, Hugo prepositus sancte
Crucis, Conradus prepositus sancti Mauricii, Henricus de Tossem
diaconi; Wicboldus, lohannes celerarius, Fridericus, Sibodo, Meinardus
subdiaconi, omnes canonici Hildensemenses; laici Hethenricus vice-
dominus de Eustenberch, Willelmus de Rosendale, Thidericus de
Holthusen, Bertoldus de Gleidinge, lohannes de Esebeke, Ludolfus
de Addenstede, Gerungus de Buninge, Volkmarus de Foro, Her-
manus 1) de sancto Georgio, Conradus Penting, Conradus de Wezene,
Sifridus et alii plures. Acta sunt hec Hildensem in capella beati
Laurentii anno dominice incarnationis m^. cc^. xxvi., x^. kalendas
üovembris, pontificatus nostri anno sexto.
Or, im Kgl. St-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 132 mit gut
erhaltenem Siegel des Bischofs, Gedr, Zeitschrift 1868 S. HO. Regest Doebner,
ÜB, r, S, 51 Nr, 95.
104. Bischof Wilbrand von Paderborn zahlt der Hildeshehner
Kirche 40 Pfund als Ersatz für den Schaden, der ihr aus seiner
Verwaltung der Dompropstei erwachsen sein könnte, 1226 Oktober 30,
W(ilbrandus) dei gratia Paderbornensis episcopus universis, ad
quos presens scriptum pervenerit, salutem. Presenti scripto pro-
testamur, quod, cum Conradus maior prepositus et capitulum
Hildesemense dampnis, iniuriis et actionibus, que sibi contra nos
y So das Gr.
6*
84 1226.
occasione amministrationis nostre in prepositura Hildesemensi
competere dicebanl, sponte renuntiassent, nos memores benefieiorum
multiplicium, quibiis ecclesia Hildesemensis dos a primis temporibos
nostris honoraverat, liberaliter eis in recompensationem dampnorum,
si qua ex parte nostri sustinnerant, qninquaginta libras contolimus
easdem in manus dominorum C(onradi) Hildesemensis episcopi et
S(ifridi)i) quondam eiusdem loci episcopi promittentcs xx libras in
die puriflcationis beate virginis, x libras infra festum penthecostes
et XX libras in die beati Michahelis persolvendas , ut sie omnis
rancor et actio conquiescat et familiaritatis et amicicie consaete
serenitas inter nos conservetur. Acta sunt hec anno domini
mo. cco. xx^vi., iii. kalendas novembris.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, DomsUft Hildesheim Nr. 133 mit gut er-
haltenem Siegel des Bischofs, Gedr. Schaten, AnnaL Paderb, I ad ann., Lünig,
Spicileg, eccles. II S. 1098.
195. Das Kapitel des Doymtiftes in Goslar teilt den Pröpsten
der Marienkirche und des Apostelstiftes und dem Domherrn L(udtmg)
von Magdeburg als päpstlichen Delegierten fnit, dass sein Streit mit
Bischof Konrad beigelegt und er selbst am 1. November in feierlicher
Prozession ifi Goslar eingeholt worden sei. 0. Z>. (1226 7%ach November 1.)
Or. im Kgl. St,-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 139. Geschlossener
Brief mit äusserer Adresse, Siegel verlor efi. Gedr. Bode, ÜB. I, S, 470 Nr. 474,
tco Z. 11 des Kontextes processionaliter zu lesen ist; das Or. hat processionater.
196. Bischof Konrad erneuert, nachdem er am 1. November t^oti
dem Kapitel des Domes in Goslar in feierlicher Prozession als Diözesan-
bischof eingeholt, die Exkommunikation gegen alle Widersacher und
besonders gegen den Domherrn Kono. 0. D. (1226 nach November IJ.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Donistift Hildesheim Nr. 149 mit Rest des
bischöflichen Siegels an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Bode,
ÜB. I, S. 471 Nr. 475. Regest Lüntzel, Ältere Diözese S. 398.
197. König Heinrich verleiht auf Bitten des Domprapstes
K(onrad) dei' Neustadt Zoll- und Abgabenfreiheit ausser gegen den
zeitigen Dompropst, dem er freistellt, daselbst Handwerksämter mid
-meister einzusetzen, und gewährt ihr einen Jahr- und WochenniarkL
Würzburg (1226) November' 22.
1) Or. F.
1226. 86
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VT, 11, 8. 279 Nr. 378 im KgL St.-A, zu
Hannover, Gedr. zuletzt Doebne^; ÜB. I, S. 52 Nr. 96, wo zu dem angeführten
Druck hinzuzufügen Huillnrd-Briholles IT, 2, S. 890. Regest Böhmer-Ficker, Reg.
imp. V, Nr. 4023.
198. Äbtissin Bertha von Ganderskeim tauscht mit Bischof Konrad
Ministerialen. 1226,
B(erta) dei ^acia Gandersemensis ecclesie abbatissa omnibas
scripti presentis inspectoribus salatem in auctore salutis. Notum
esse cnpimus universitati vestre, qnod nos lohannam sororem Henrici
et Hermanni de Bruken et tres eins pueros, ecclesie nostre mini-
sterialeSy venerabili domino C(onrado) episcopo et ecclesie Hilden-
semensi donavimus ab omni iure, quo nobis et ecclesie nostre tene-
bantur, absolutoS; Aleidim uxorem Manegoldi de Bruken et tres
eamndem filios in concambium recipientes. Et ut huius commuta-
cionis ordinacio rata semper maneat et inconvulsa, presentem litte-
ram in veritatis testimonium conscriptum sigilli nostri duximus
manimine roborandara. Testes Burcardus camerarius, Eilardus,
Albero, Giselbertus, Ropertus, Henricus et Gherardus fratres de
Curia et alii quam plures ecclesie nostre ministeriales. Actum anno
domini m^cc^^xxvi, indictione xiiii.
Ähschr. des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 760 Nr. 1617 im Kgl. St.-A. zu
Hannover,
199. Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit Bischof Konrad
Ministerialen. 1226.
Berta dei gracia Gandershemensis ecclesie abbatissa omnibus
scripti presentis 0 inspectoribus salutem in auctore salutis. Cum
necesse sit, ut ea quorum memoriam expedit retineri litteranim
testimonio commendentur, innotescere cupimus tam presentibus quam
faturiSy quod nos Fredericnm et Eilardum lohannis de Hesethe
filios y ecclesie nostre ministeriales, domino episcopo et ecclesie
Hildenscmensi donavimus, Lefgardam de Rethen uxorem Mangoldi
de Bruckem in concambium recipiendo. Et ut contractus huiusmodi
ratus semper maneat et inconvulsus, presentem paginam in veritatis
testimonium conscriptam sigilli nostri duximus munimine roborandam.
Actum anno domini \xfi. cc^. xxvi., indiccione xiiii.
Äbschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 738 Nr. 1474 im Kgl. St.-A. zu
Hannover.
*) ^^P' presenti.
86 1226.
ISOO. Propst Hugo des Kreuzstifies bekundet den Rüdekauf
zweier Hufen in Kemme durch den Kaplan Nicolaus Creatura zur
Stiftung seines Anniversares. 1226.
Hugo dei gracia sancte Crucis in Hildensem prepositus univeisis
hanc cedulam inspecturis vel audituris salutem in domino. Ad cau-
telam fatnrorum notum esse volumus universis, quod lohannes dei
minister et sancti Nicolai in Hildensem capellanus*) noster, qui
dicitur Creatura, redemit duos mansos in Kemme iacentes*) ab im-
pedientibus ipsos pro quatuordecim talentis, proventum eorundem
salvo iure nostro perpetuo percepturus, ita tarnen, quod fratribus
sancte Crucis duodecim solides et duos modios tritici advocacie ad
prebendam de eisdem mansis annis singulis ministrabit. Post de-
cessum autem ipsius in anniversario suo percipient dicti fratres de
prememoratis mansis quindecim solidos, ut memoriam snam agant,
et camerarius et campanarius quatuor denarios,^) itaque uterque
duos; ad duas eciam candelas cedaut tres solid! comparandas. Isti
ordinacioni cum fieret affuerunt prememorate ecclesie fratres omnes,
videlicet Amoldus decanus, Megenwardus custos, Herrändus, Teit-
marus scolasticus, Henricus sacerdotes; Adolfius, Daniel, dyaconi;
Wemerus, Conradus, Otto, subdiaconi; affuit eciam magister Here-
wicus maioris ecclesie canonicus. Ut autem ratum permaneat et
infractum, presentem litteram inde conscriptam sigilli nostri et
ecclesie appensione decrevimus muniendam. Actum anno incamacionis
dominice m^cc^xivi, indictionis anno xiiiio.
Absehr. des 15. Jahrh. in Cöp. VI, 11, S. 407 Nr. 583 im Kgl. St.-A, zu
Hannover. Regest Doebner, ÜB. /, S. 53 Nr. 98.
201. Bischof Konrad befiehlt dem Bariholomäistift^ fernerhin
keine Schwestern aufzunehmen, bis ihre Zahl auf vier beschränkt sei,
und diese Zahl in Zukunft nicht zu überschreiten. Hildesheim 1226.
Or. im Kgl. St.'Ä. zu Hannover, Domstift Nr. 134 mit gut erhaltenem Siegel
des Bischofs an roten Seidenfäden. Gedr. Doebner ÜB. I, S. 52 Nr. 97.
Die Pröpste W(ichmann) des Marienstiftes und H(einrich)
des Peter- und Paulstiftes sowie der Domherr Lfudmg) von Magde-
burg empfehlen dem Bischof Konrad den Domherrn mag. Johann aus
Goslar, der bei der Beilegung des Streites der Hildesheimer Kirche
mit der Goslarer nicht zugegen gewesen. 0. D. (1226).
^) Cop. capalanas. >) Cop. lacentibas. ') Cop. denarii.
1226. 87
Or, im KgL 8t,-A. zu Hannover, Cdl. Or, Des, 31, Hildesheim Nr. 6, wm den
drei Siegeln das erste verloren, Gedr, Lüntzelf Ältere Diözese S. 399^ Magdeb»
GesehicktshU VI, S. 573, Hertel, ÜB, des KL U. L. Fr. zu Magdeburg, S. 102, zur
letzt Bode, ÜB. I, S. 473 Nr. 478 nach dem Or. Regest v. Mülverstedt, Reg. archiep.
Magdeb. H, S. 375 Nr. 803.
20S. Domherr Johann in Goslar empfiehlt dem Bischof Konrad
einen Geistlichen zur Ordination. 0. D. (um 1226).
Absehrifi des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 547 Nr. 950 im Kgl. St.-A.
zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 474 Nr. 479.
204. Kustos H(oier) und das Kapitel in Goslar bitten den
Bischof K(onrad)f ihren Dechantefi veranlassen zu wollen, dass er zum
sacerdos promomere und die Lehen, die er von anderen Kirchen habe,
vor kommendem Judica resigniere. 0. D. (um 1226).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 441 Nr. 682 im Kgl. SU-A. zu
Hannover. Gedr. Bode, VB. d. St. Goslar I, S. 472 Nr. 477.
205. Verzeichnis der Lehnsgüter des Luthard von Meinersen
(um 1226).
Or. in drei verschiedenen Ausfertigungen im Kgl. St.'A. zu Hannover, Dom-
Stift Hildesheim Nr. 140, 141 und 142, wonach gedruckt Sudendorf, ÜB. l, Nr. 10,
der das Verzeichnis um 1226 ansetzt.
206. Bischof Konrad erteilt allen, welche die Kirche st. Johannis
hopst, und Thomae in Braunschweig, die er auf Bitten des Pfalzgrafen
Heinrich bei Rhein geweiht, am Dedikationstage besuchen, vierzig Tage
Ablass. Braunschweig Ende 1226 oder Anfang 1227 (pontiflcatus
nostri anno vR).
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Ordinarius st. Blasii fol. 2b im Landes^
haupiarchiv zu Wolfenbüttel.
207. Bischof Konrad bekundet, dass ihm hei der Weihe der
Kirche st. Johannis d. T.,.st. Blasii und st. Thomae in Braunschweig
der Pfalzgraf Heinrich zu deren Bewidmung gemäss dem letzten Willen
des Kaisers Otto Scheverlingenburg mit Zubehör übergeben, über die
Guter in Börsum (Borsne) jedoch und die Kirche in Helmesborch
anderweitig verfügt habe, und dass er, der Aussteller, die Schenkung
unter Bischofsbann genommen. 0. D. (Ende 1226 oder Anfang 1227).
Hnius antem facti testes sunt hü: venerabiles fratres nostri
Verdensis et Mindensis episcopi, dominus Siffridus quondam Hil-
densemensis episcopas, honorabiles de Lüttere, de sancto Michahele,
de Huisburch, de Noräieini abbates, H(ennannus) et H(einricus)
88 1226.
comites de Waidenberge, comites de Werningerode, comes A(dolfus)
de Dasle, comes H(enricus) de Hoya, comes C(oiiradus) de Löwen-
rode, Liuthardus de Meinersem, Bernhardus de Dorstat, Otto de
Hartbeke, Halt de Biwende, lordanis dapifer, Willekinus marscalcus,
lusarius pincerna, Herwicus camerarius, Godefridos advocatus,
Baldcwinus advocatus de Dalem, Fridericus de Esbeke, Bertrammus
de Velthem, Lodwicus de Blankenburch , Liydolfus de Bortvelde,
lohannes de Bornem, Widekindus de Dersem.
Or, im Landeahauptarchiv zu Wolfenbüttel, BlasHstifi Nr. 19, Der untere Teil
der ürk,, und damit das Datum, ist abgeschnitten. Regest Hänselmann, ÜB, der
Stadt Braunschiteig II, S, 28 Nr. 71.
208. Graf Hermann von Wohldenberg teilt den Hildesheimer
Ministerialen mit, dass er vergeblich beim Bischof für die Grafen von
Eber st ein sich verwendet habe. Es sei klar, dass er ihnen Emne mit
Gewalt nehmen wolle. 0. D. (1226—1227).
H(ermannus) dei gi'acia comes de Woldenberch Hildensemensis
ecclesie ministerialibus universis divitibus et pauperibus, ceteris
quoque paginam presentem audientibus sue possibilitatis obsequium.
Universitati vestre notum facimus, nos personalitcr amicis nostris
assumtis dominum episcopum adisse eumque pro nostiis soceris
comitibus de Eversteyn debite supplicasse, ne vim eis inferret, sed
per nos graciam suam satisfaciendo rehaberent, in quo heu! nichil
profecimns. Ergo cum beneficia ecclesie Hildensemensis in partes
fratris mei H(enrici) de Woldenberg cesserint et ipse ecclesie
teneatur, nos autem non^) ob graciam simus domini episcopi et
fuerimus adhuc, sperantes, ut beneficia, si qua ab eo obtineremns.
üniversos hec audientes rogamus, si imposterum opus habuerimns,
nobis testimonio astent, dominum episcopum proprietatem Emne,
que mei fratris est et mea ceterorumque nostrorum amicorum et
comitum de Eversteyn, violenta manu nobis velle anferre, et huius
rei testimonio nostrum socerum comitem de Eversteyn eodem loco
manu armata obsedit.
Ähsehr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 559 Nr, 993 im Kgl, St,-A. zu
Hannover. Gedr, Or, Guelf, III, S. 688, Die Einnahme Gronaus durch den Bischof
encähnt Chron, Hild, in Mon, Germ, SS, VII, S, 861, Es handelt sich wohl um
den Streit, der 1227 Juli 9 beigelegt wurde.
*) Hier Lücke angedeutet, die aber wohl hinter' obtineremus ist.
1226. 89
209. Bischof Konrad gestattet dem Dompropste wegen seiner be-
vorstehenden Pilgerfahrt nach dem Heiligen Lande die Veräusserung
seiner Einkünfte auf drei Jahre. 0. D. (1226—27?).
C(onradiis) dei gracia episcopus Hildenscmensis etc. Omnibus etc.
Notam esse volumus, quod, cum prepositus ecclesie nostre cruce
signatos esset pro peccatis suis et in proximo passagio videlicet
circa festum beati lohannis baptiste iter peregrinacionis vellet arri-
pere iturus ad Terram sanctam, in qua steterunt pedes domini,
rogavit, ut daremus ei licenciam obligandi reditus suos, quos de
manu nostra et ecclesia nostra tenet. Nos igitur peticioni eins
racionabili annuentes ei licenciam dedimus exponendi omnes reditus
suos per tres annos. Et super hoc ei dedimus scriptum nostrum
inde confectum et illud sigillo nostro fecimus roborari.
Nach dem Formelblich des Ludolfvon Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen
und deutschen Geschichte IX, S. 397. Dompropst Wilbrand von Oldenburg {bis
1225) kann nicht gemeint sein, da dieser bereits 1211 nach dem h. Lande zog, als
er noch nicht Dompropst war, vgl. Zeitschrift 1869, S. 8 ff., ein anderer Dompropst
ist als Kreuzfahrer nirgends genannt. Oder sollte der Dechant des Andreasstiftes
gemeint sein? vgl. unten Nr. 232.
210. Dechant Ambrosius und das Domkapitel zu Goslar bezeichnen
dem Bischof Konrad mehrere Geistliche zur Erteilung bestimmter Weihen.
0. J. (1226—32).
Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 405 Nr. 575 im Kgl. St.-A.
zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 490 Nr. 502.
211. Dechant Ambrosius und der Kanoniker mag. Johann des
Domstiftes in Goslar bitten den Bischof Konrad f ihren Kanoniker
Burchard wegen unkanonischer Handlungen zu exkommunizieren. 0. D.
(um 1226—1232).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 101. Siegel und Be-
festigung verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 488 Nr. 500, Lüntzel, Ältere Diözese S. 398.
212. Dechant A(mbrosius) und Domherr mag, J(ohannes) des
Domstiftes in Goslar, welche aufgefordert sind, über die Vergehen des
Klerikers B(urchard) dem Könige Bericht zu erstatten, bitten den
Bischof K(onrad) wiederholt, die Sache jenes der eigetien Prüfung
vorzubehalten. 0. D. (um 1226—32).
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 100. Siegel trie
angegeben zum Druck bei Bode, ÜB. I, S. 489 Nr. 501, Lüntzel, Ältere Diözese S. 398.
90 1226—32.
218. Dechant Ämbroaius und das Domkapitel zu Goslar hüten
den Bischof Konrad, mehrere Genossen des Domherrn Burchard nach
gezeigter Reue vom Banne losen zu dürfen. 0. J. (1226 — 1232).
Abschrift des 16. Jakrh, in Cop. VI, 11, S. 405 Nr. 574 im Kgl. St.-Ä. zu
Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 490 Nr. 503.
214. Papst Honorius III. befiehlt dem Bischof Konrad, für den
Kreuzzug im kmnmenden August zu unrken und die Kreuzfahrer zur
Erfüllung des Gelübdes anzuhalten. Lateran 1227 Januar 11 (iii. idus
iannarii anno ix).
Gedr. zuletzt Mon. Germ., epist. sei. I, S. 252 Nr. 334 gleichlautend ßlr den
Erzbischof ügrinus von Cohcza. Regest Potthast, Reg. pont. 7647, Westf. ÜB. V,
S. 157 Nr. 334.
215. Papst Honorius III. beauftragt den Propst, Scholaster und
Kanoniker H. in Soest, den Streit zwischen dem Bischof Konrad und dem
Domstift in Goslar, welches je^ier exkommuniziert hat, zu unterstichefi
tmd zu entscheiden. Rom 0. J. (1227) Februar 28 (ii. kalendas
ianuarii).
Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, S. 709 Nr. 1396 im Kgl St.-A.
zu Hannoter. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 474 Nr. 481. Regest Lüntzel, Ältere Diözese
S. 392 zu 1226.
216. Der Propst de^ Bartholomäusstiftes, der Scholaster des
Domes und der des Kreuzstiftes beauftragen Genannte auf Grund der
eingerückten Bulle Gregors IX. d. d. Lateran 1227 April 6, den Ritter
Bertold von Uderde wegen Schädigung des Ändreasstißes am Eigentum
für exkommuniziert zu erklären. 0. D. (nach 1227 April 6).
Honorabilibns viris abbati de Reinhusen, C(onrado) plebano
Nortunensi, H(edenrico) de Seburch I(ohannes) prepositus Suite,
I(ohannes) maioris ecclesie et T(hetmanLs) sancte Crucis scolasüci
Hildensemenses y iudices a domino papa delegati devotum cam
orationibus obsequium. Mandatum domini pape sab hac forma
recepimus:
Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis flliis preposito
Suite et maioris ecclesie et sancte Crucis Hildensemensis scolasticis
salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti filii decanus et
capitulum sancti Andree Hildensemensis nobis couquerendo monstra-
runt, quod Bertoldus miles de Uderde ac quidam alii Maguntine,
Hildensemensis et Mindensis diocesium super quibusdam possessi-
1227. 91
onibns, agris et rebus aliis iniuriantar eisdem. Quocirca discretioni
vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus partibus convocatis
audiatis causam et appellatione remota flne debito termiuetis
facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam flrmiter
observari. Testes autem u. s. u\ Quod si non omues u. s. w, Datum
Laterani viii. idus aprilis pontificatus nostri anno primo.
Hamm igitur auctoritate litterarum prefatum militem de üderde
die statuto ad iudicium legitime evocatum, quia nee per se nee per
nuntium coram nobis comparuit, ipsum exigente iusticia contumacem
iudicavimus et pro contumatia excommunicavimus et vobis excom-
municatum denuntiamus auctoritate qua fungimur discretioni vestre
precipiendo mandantes, quatinus eundem £(ertoldum) excommuni-
catam publice denuntietis et in locis quibus habitat et vicinis
similiter faciatis denuntiari et ab omnibus usque ad condignam
satisfactionem artius evitari divina in eins presentia prohibendo.
Or. im KgL SL-A. zu Hannover, Andreasstift Nr. 10. Von den drei Siegeln
nur kleiner Rest des mittleren erhalten.
217. Die Grafen von Wohldenherg verpfänden dem KL Ringel-
heim die Vogtei der Dörfer Söderhof, Hohenrode und Wendthusen.
1227 April 11.
Sicut veterum testatur prudentia, quemlibet in emendis villis,
agris, pratis, silvis, molendinis, areis, advocatiis et in reliquis
possessionibus vix posse sufficienti cautela committi, universitati
fidelium et omni volenti haue paginam respicere notum facimus,
quod nos fratres Herraannus, Henricus comites de Wolenberg cum
heredibus promittentibus ecclesie sanctorum Abdon et Sennes in
Singelem ad sex annos exposuimus advocatiam scilicet trium villarum
Zerthe, Hohenrode, Wendthusen et molendinum ibidem cum omni
iure sive gratia vel petitione, etiam qualicunque accidenti, quicquam
potent extorqueri, et summa pecunie, quam recepimus pro predicta
advocatia, est xxxv librarum examinati argenti. Finitis autem sex
annis a pascha sex alii succedentes serventur similes prioribus.
Sed Ulis terminatis, si possit fleri, redimatur, si non alii sex succe-
dant anni, et sie eodem numero stet in evum. Istius acti hi sunt
testes Alhardus de Borchdorp, Theodoricus de Selethe, Steppo de
Mandare, lohannes de Levenstede, Andreas de Luithere et fllius
suus Liupoldus,!) Bernhardus«) de Levethe et filius Bemhardus,*)
*) Cop, Limpoldus. *) Cop. Behardus.
92 1227.
Bodo de Bonnygge, Nicolaus de Wachenigge, Segehardus dapifer*),
Henricus de Wymgestede, Udo de Nethelethe, Bartoldus de Warro,
SiSridus de Hamelen, Siffridus de Aulica, Henricus de Bomem,
Richardus de Domo, Hermannus de Westenem, Liudolphus*) de
Gramme et filius suus Liudolphus.*) Onorio») summo papa possi-
dente cathedram fidei, regnante Friderico Romanorum imperatore
et regente Conrado episcopatum Hildensemensem sub temporibus
abbatis Eberhard! hoc accidisse, sit omnibus manifestum, et nt
nequeant violari per nos, per heredes vel quibuscumque insidiis,
suggestionibus , vi vel uUa subtilitate fraudium, nostri^) sigilli
munimine roboramus ab illo pascha,^) quod fuit millesimo ducen-
tesimo vigesimo septimo anno incamationis domini.
Abschrift im Cop, des Jahres 1714 S, 14 im Archiv zu Ringelheim.
5518. Papst Gregor IX, teilt u, a. dem Erzhischof von Maitiz und
seinen Suffraganen mit, dass der vom päpstlichen Stuhle vorgeschlagene
Vertrag zur Aussöhnung zwischen dem Kaiser und den Lombardeti
von beiden Teilen angenommen sei, und fordert sie auf, für Teilnahme
und Ufiterstützung des Kreuzzuges Kaiser Friedrichs zu mrken, Lateran
1227 April 16 (xvi. kalendas aprilis [anno primo]).
Gedr. Rodenberg, Epist. sei, /, S, 268 Nr, 352 die gleichlautende Bulle für
Köln; wegen des Datums «. a. 0, S. 266 Änm, Regest Westfäl, ÜB. V, S, 158 Nr, 338.
5519. Herzog Heinrich vmx Sachsen und Pfalzgraf bei Rhein
nimmt das Kreuzstift in seinen Schutz, 0, D. (vor 1227 April 28),
Heinricus dei gratia dux Saxonie et palatinus comes Rheni
Omnibus hanc paginam inspecturis salutem et omne bonum. Notum
esse volumus universis, quod tam bona ecclesie sancte Crucis in
Hildeneseim quam canonicos ipsos, quia familiäres et devoti nobis
sunt sicut et patri nostro semper fuerunt, sub nostra suscepimas
defensione et protectione spetiali rogantes attentius et mandantes
Omnibus, qui auctoritatem nostri nominis reverentur et bonum ali-
quod a nobis sperant et expectant, quatinus iam dictis canonicis
sancte Crucis in bonis et hominibus ipsorum commodi sint et benigne
ipsos in Omnibus nostre dilectionis intuitu studeant pertractare, pro
ceiiio scientes, quod contra iusticiam nuUatenus eos turbari volumus.
Qui autem indebite molestare presumpserit eos aut in personis vel
0 Cop. dapifex. *) Cop. Lindolphus. ^) Richtig Gregorio. *) Cop, nostro.
*) So das Cop.
1227. 93
bonis ipsorum, nos ipsos tamqaam familiäres et dilectos nostros
contra inportunitates iniustas volumus modis omnibus defensare.
Or, im Kgl, St.-A» zu Hannover, Kreuzstift Nr. 24^ Siegel verloren. Datiert
nach dem Todesjahre Heinrichs (stirbt 1227 April 28).
SSSSO. Herzog Heinrich von Sachsen^ Pfalzyi'af bei Rhein, über-
lässt dem KL Wöltingerode 2^/^ Hufen in Bomurn. Braunschweig 1227
(vor April 28).
Henricüs dei gratia dux Saxonie, comes palatinus Rheni, notam
facimus tarn presentibus quam fnturis fidelibns hoc scriptum videntibus,
quod dilectus noster Johannes de Bornem noster ministerialis duos
mansos in viUa Bornem iuxta Eissenbrnggen sita et dimidium a
nobis in feudo tenuit, quos de nostro benigne consensu cenobio
in Waltingerode contulit et nos proprietatem eorundem eidem cenobio
pro remedio anime nostre dimisimns. Unde ne quisquam successomm
nostromm eandem proprietatem repetere aut antedictum cenobium
impetereO presumat, presentem chartam inde conscriptam sigilli
nostri munimine fecimus roborari. Affuerunt etiam huic facto testes
idonei, quomm hec sunt nomina: Luthardus de Meinersem, Bem-
hardns de Dorstad, lordanus dapifer, Willekinus marschalcus,
lusarius frater dapiferi, lohannes de Bodendicke , Fridericus de
Luneborg, Henricüs de Osingin, lohannes de Winhusen canonici
ecclesie beati Blasii, Zacharias et Anno et alii quam plures. Datum
Brunswick anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo vice-
simo septimo, indictione quintadecima.
Absehriß des 15, Jahrhunderts in Cop. VI, 115, S. 154 im Kgl. SL-A. zu
Hannover.
221. Papst Gregor IX. nimmt das Kreuzstift und dessen Be-
sitzungen in seinen Schutz. Latei'an 1227 Mai 11.
Gregorius episcopus servus servorum dei dilectis filiis decano
et capitulo sancte Crucis Hildesheinemensis salutem et apostolicam
benedictionem. Sacrosancta Romana ecclesia devotes et humiles
filios ex assuete pietatis officio propensius diligere consuevit et, ne
pravorum hominum molestiis agitentur, eos tarn quam pia mater sue^)
protectionis munimine confovere. Eapropter, dilecti in domino filii,
vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu personas
vestras et ecciesiam sancte Crucis Hildeneshemii cum omnibus bonis,
*) Cop. impetirc. *) Cop. sui.
94 1227.
qae in presentiarum rationabiliter possidet et in fatarnm iostis
modis prestante domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra
protectione sascipimas, specialiter autem advocatias bonorum
vestrorum, libertates et iura vobis ab imperatoribus et regibus
necnon locomm diocesanis capitulorum suomm accedente consensa
pia et provida liberalitate coUata, sicut ea omnia laste ac pacifice
possidetis, vobis et per vos eidem ecclesic auctoritate apostolica
conflnnamus et presentis scripti patrocinio communimas. Nulli ergo
omnino u. s. w. Si quis autem u. s, tv. Datum Laterani v. idns
maii, pontificatus nostri anno prirao.
Abaehrifi des 18, Jahrhunderts in Ms. 185 S, 35 im Museum zu Hildesheim.
mm. Bischof Konrad überträgt dem KL Demehurg die vom
Propste gekauften Zehnten in Klein- und in Gross -Düngen, Bei Egen-
stedt 1227 Mai 31,
In nomine sancte et individue trinitatis. *) Conradus dei gi*atia
Hildensemensis ecclesie minister humilis et crucis servus universis
Christi fidelibus presens scriptum inspecturis vel audituris salutem
in Christo salutarem. Sciant tam posteri quam presentes, quod
lohannes prepositus in Derneburg comparavit eidem ecclesie decimam
in minori Dungem a comitibus de Waldenberch Hermanne et Hein-
rico quadraginta marcis examinati argenti, et dictus comes Heinricus
pro se et fratre suo ac pueris ipsorum nobis dictam decimam
resignavit. Nos vero resignatam porreximus ecclesie supradicte.
Ceterum idem prepositus comparavit quinquaginta quinque marcis
medietatem decime in maiori Dungem a Sifrido de Bemiugeroth
tenente ipsam de manu comitum predictorum. Unde dictus Sifridus
resignavit eandem decimam comiti Heinrico ad manum comitis
utriusque. Deinde comes Heinricus sub forma priori nobis eam
resignavit et nos eandem sicut priorem porreximus ecclesie iam
sepius nominate. Uxor autem dicti Sifridi et filii sui, qui, cum istud
fieret, non afifiierunt, postmodum videlicet iii^. nonas iunii ante
aulam nostram presentibus Conrado marscalco, Volcmaro de Hamelen,
Emesto de Blikkenstede, Hermanno de Westenem, Tiderico et
Arnolde de Holle, Bei-toldo de Herre renunciaverunt penitus omni
iuri, quod in dicta parte decime habuerunt, ipsam ordine debito
comiti Heinrico resignando. Nos quoque hiis gestis suscepimus
1) Verlängerte Schrift,
1227. 95
sepe dictas decimas sab nostra protectione, banno domini pape ac
nostro pacem eisdem auctoritate domini nostri Ihesa Christi et
nostra, pront monstrabat inils sententia, confinnantes. Testes huius
sunt Conradus maioris ecclesie decanus, prepositus Bnrchardus,
prepositns lohannes Marens, magister Conradus de Goslaria, Heinricns
de Tossem canonici nostri, Sifridns de Borsem, Conradus marscalcus,
LndoUns camerarins, Tidericus de Promo, Emestns de Blikkenstide,
Aschwinus et Heinricns de Stenberge, Heinricas de Novali, Tidericus
de Astenbeke et frater suns Eggehardus et alii quam plures. Ut
autem istud maneat illibatum, hanc paginam inde scriptam appen-
sione sigilli mei et comitum predictorum communiri fecimus ad
cautelam. Actum anno incamationis dominice m®. c(fl. xx^vü^., in-
dictione xiiii^, in prato Egenstede ii. kalendas iunii, pontiflcatns
nostri anno sexto.
Or, in der BeoerinUchen Bibliothek zu Hildesheim, KL Demehurg Nr. 5.
Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten und gelben, und beschädigtes der Grafen
an roten Seidenfäden* Oedr. Heinemann, Beitr, zur Diplomatik S, 145.
228. Bischof Konrad überträgt drei ihm resignierte Hufen in
Wohle dem Godehardikloster. 1227 Juni 4.
In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus Hilden-
heimensis episcopus omnibus Christi fidelibus in vero salutari salutem.
Quoniam rerum veritati sepe contingit per ignorantiam hominum
vel maliciam derogari, nos qui iubemur diligere veritatem et iusticiam
ad tollende dubitationis suffragium id quod actum est coram nobis
in scripturam auctenticam duximus redigendum. Notum igitur sit
omnibns Christi fidelibus presentem paginam inspectmis, quod Cono
miles de Welethe 1 marcis acceptis a monasterio sancti Godehardi
üi mansos in iamdicta villa sitos, quos a nobis in feodo tenuit et
in manns nostras resignavit, quos nos pro remedio anime nostre
eidem monasterio contulimus ratum ac firmum habentes, quod ex
pio eomm proposito et legitima conventione de eisdem bonis fuerat
ordinatnm. Consensit autem in hunc modum pateme resignationis et
formam nostre donationis Hartmannus filius Cononis et filie eins
£rmendrudis et Jutta, que de eadem pecunia nuptui sunt tradite et
nomqnam si predicta bona repetere presumerent contra monasterium
audiende. Ne autem tam legitima monasterii et Cononis conventio
et nostra ex ea secuta donatio cuiusquam temeritate possit in
postemm initari, nos ipsorum pactum et nostre liberalitatis factum
96 1227.
in scriptaram fecimas redigl et sigilli nostri munimme roborari bonis
supradictis etiam in plenaria synodo sub banno protectionis ecclesi-
astice comprehensis. i)
Testes Conradus maior decanus, Burchardus prepositus, lohannes
prepositus, magister lohannes de Monte, magister Conradus de
Goslaria, Hugo«) prepositus sancte Crucis, Bertoldus de Tossem,
magister Meinhardus.
Laici Sifridus comes, Hugo de Insula, Luppoldus de Eschert,
Sifridus de Rutenberg, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus,
Thidericus de Stokkem, Thidericus de Rothigge, lohannes et Bern-
wardus fratres de Kemme, Nandvigus, Herbordus de Drismenstide,
Wipertus de Ummenem, Odelricus et Conradus et Sifridus de
Berniggerot, Ernestus de Blikenstide, Eggelbertus de Dalem,
Luppoldus de sancto Godehardo, Megenwardus de Bruilone, Luderus
et Meinhardus fratres, Arthus de Borsem, Everhardus, Burchardus
et Bodo de Saldere, Volkmarus, Sifridus, losep, Helmoldus, Hein-
ricus Acco burgenses et alii quam plures.
Actum anno incarnationis domini m^. cc^. xxviiö., indictione xv*.
ii. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno vi^.
Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, st. Godehard Nv. 14 mit dem Siegel des
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doehner, ÜB, I, S, 53 Xr. 99.
Burchard ist Propst des Stiftes auf dem Petersherge, Johann ist Propst in Oelshurg,
%^t^. Bischof Konrad bekundet den durch die Kirche in Bor-
Stadt und die Kapelle in Flöthe vollzogenen Tausch von Grundstücken
in Klein- Flöthe, Hildesheini 1227 Juni 4,
C(onradus) dei gratia Hyldensemensis ecclesie minister humilis
et crucis servus, universis Christi fidelibus hoc scriptum intuentibus
salutem in domino. Notum sit omnibus tam presentibus quam
futuris, quod ecclesia in Dorstadt assignavit capelle in Vlotede site*)
xviii iugera et curtem et echtwardum unum in prato in Ostvlotede
pro tribus echtwardis, quos habuit dicta capella in silva et novalibus
ville adiacentibus. Verum quia questio fieri timetur eidem capelle
in Vlotede super manso quodam, ratione cuius habetur tercius
echtwardus, ab Arnoldo Covot post mortem patris sui, qui vendidit
eundem mansum, ita condictum est, quod, si capella sepe dicta per-
diderit secundum iuris ordinem dictum mansum, prememorata ecclesia
*) Hier folgt leerer Raum von 2^U Zeilen. *) Hugo — Moinhardas z%tischen
den Zeilen. Die Absätze wie im Or, *) site über der Zeile nachgetragen.
1227. 97
in Doi-stadt terciam partem ingerum sapradictorum recipiet a capella
eidem Arnoldo Covot super echtwardo deinceps responsura. Ut
i^itur istttd concambium perennem acqairat memoriam , presens
scriptam inde confectam snbscriptis testibns et sigilli nostri appen-
sione duximas roborandum. Testes antem sunt Conradus decanos,
prepositns lohannes scolasticus, prepositus Bnrchhardos, Conradus
cantor^ Heinricus de Tosseim. Actum anno verbi incamati vd9. ccO.
xxvii<>., indictione xiiii<^., in monasterio nostro, ii. nonas iunii, pon-
tificatos nostri anno sexto.
Or. im Archiv zu Dorstadt, Beschädigtes Siegel des Bischofs,
225« Bischof K(onrad), Propst B(urchard), Dechant K(onrad)
und das Domkapitel sprechen dem Propste Johann von Oelsburg die
mit d4^r Dompropstei streitige Kurie hieben der claustralis capella sancti
Pauli 0M. 1227 Juni 7 (vii. idus iunii).
presentibus domino SiflErido quondam episcopo Hildensemensi,
Conrado cantore, Hermanno, Bertoldo, Conrado, Sifrido, Gerewico,
Conrado sacerdotibus, Hugone, Hinrico, Conrado, Reynoldo, Johanne
dyaconis, Wicboldo, Sibodone, Friderico, lohanne, Sibodone, Bemardo,
Meynardo, Wemero subdyaconis.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 453 Nr, 716 im Kgl. St.-A, zu
Hannover, Gedr, Zeitschr. 1869 S, 54 zu Juni 17, Doebner, ÜB, I, S, 53 Nr, 100,
Burchard ist Propst des Stiftes auf dem Petersberge in Qoslar,
226« Papst Gregor IX, teilt den Prälaten Deutschlands mit, dass
RßtdolfJ, Kanoniker des Moritzstiftes und Kaplan des Bischofs (Konrad)
ron Porto, tcährend er in dessen und des Erzbischofs (Siegfried) von
Mainz Auftrage das Kreuz predigte, getvisse gefallene Weiber bekehrt
habe, und fordert sie auf, diesen Weibern ihren Schutz angedeihen zu
lassen sowie den Kanoniker selbst wohlwollend aufzunehmen, Anagni
1227 Juni 7 (vii. idus iunii, anno i.).
Gedr, nach deyn Vatikan, Registerband Mon, Germ, epist, sei, I, S, 271 Nr, 356,
227. Papst Gregor IX, befiehlt dem Abte von Weissenburg in
der Diözese Speier, dem Budolf, Kanoniker des Moritzstiftes und Kaplan
des Bischofs (Konrad) von Porto, der das Kreuz predige, Beistand zu
leisten und ihn zu unterstützen, Anagni 1227 Juni 7 (vii. idus iunii,
anno i.)
Gedr, nach dem Vatikan, Registerhand Mon, Germ, epist, seh I, S, 272 Nr, 357,
HUdesb. ÜB. II. 7
98 1227.
228. Bischof Friedrich von Halberstadt bittet Bischof Konrad,
der Wittwe des Hermann von Harbke die Güter, die sie von ihm zu
Lehn hat, zu bestätigen. 0. D. (1227 vor Juni 8).
Yendrabili in Christo patri et domino C(onrado) Hildensemensi
episcopo P(ridericus) dei gracia Halberstadensis episcopus cum fra-
tema dilectione promptam ad obsequia volantatem. Supplicamns
reverencie vestre humiliter ac devote, quatinus propter deum et
pro nostro obsequio domine E. vidue domini Hermanni de Hartbeke
et fllie eins bona, que de manu vestra suscepit ac tenet, recogno-
scere dignemini, scientes in vero, nos cum ipsa in pei*petuis oracio-
nibus cum graciarum accione vobis pro eo esse obligatos, et omne
amicorum eins paratum habebitis obsequium.
Ahsehr. des 15, Jahrh. in Cop. IV, 11, S. 438 Nr, 666 im Kgl, SU-A. zu
Hannover, Die Datiet^ung ergiebt sich wohl aus der folgenden Nr,, in der die
Wittire allerdings Bdeken genannt taird; dennoch möchte ich sie für eine Person
mit der obigen halten, zumal Sehreibfehler in den Namen im Cop. öfter vorkommen,
2lt9. Bischof Konrad überträgt die Vogtei von Oütem in Schwane-
beck, welche Propst Heinrich des Stiftes Georgenberg von Ritter Johann,
der sie von Beleken, der Witttve des Ritters Hermann von Harbke
(Hartbeke), zu Lehn hatte, gekauft hat, diesem Stifte mit Zustimmung
de^ Grafen Siegfried von Blankenburg, Hildesheim 1227 Juni 8 (vi^.
idus iunii, ponüficatus nostri anno sexto).
Testes siquidem sunt viri nobiles comes Henricus de Wolden-
berch, comes Henricus de Sladem, et milites Sifridus de Borseim,
Olricus de Bledenem, Conradus marscalcus noster, Ludolfiis came-
rarius, Tidericus et Amoldus fratres de Holle, Ambrosius et Wemerus
de Herre, Engelbertus de Dalem. Hi sunt qui aflfiierunt, cum
domina predicta nobis in claustro Novi operis in Goslaria dictam
advocatiam resignavit: dominus Qiselbertus advocatus et f rater suus
dominus Volcmarus, Olricus Longus, Olricus iuvenis de Piscina,
Otto de Swanebeke, lohannes prepositus eiusdem loci, magister
Conradus de Vriberch.
Or, in der Beverinischen Bibliothek in Hildesheim, Beschädigte Siegel des
Grafen ton Blankenburg (Hirsch.stange), des Johann von Schwanebeck (rechts
schreitender Schwan) und des Bischofs, Gedr, nach Transsumt Schmidt, ÜB. des
Hochstifts Halberstadt I (Publ, aus den Preuss, St,-Archiven 17) S, 532 Nr. 569,
nach dem Or, Bode, ÜB. I, S, 475 Nr. 482,
280. Papst Gregor IX. ermuntert den Kanoniker R(udolf) des
Moritzstiftes, darin fortzufahren, gefallene Weibspersonen zu einem ordent-
1227. 99
lichefi Leben zurückzuführen und gieht ihm Vollmacht, deren Beichte zu
hören, und andere hierauf bezügliche Vorschriften. Anagni 1227 Juni 8
(vi. idus innii, anno i.).
Gedr. Würdtwein, Nova suhs. VT, S. 3, Man. Germ, tpist. pont. I, S. 273 Nr. 358.
Hegest Böhmer- Fieker, Reg. imp. V, 3, 6700.
281« Bischof Konrad gestattet dem Andreasstift, die Einkünfte
einer erledigten Pfründe während eines Jahres zum Nutzen des Kapitels
zu verwenden. Hüdesheim (1227) Juni 8.
Conradus dei gratia ecclesie Hildensemensis minister Immilis
et crucis servns. Universis Christi fidelibns hoc scriptum intuentibus
salutem in domino. Presentinm testimonio profitemur, quod nos
anetoritate dyocesana concessimns conventui beati Andree^ ut, qnan-
documqne ibi prebendam vacare contigerit sive per permuts^ionem
beneficii*) pro beneficio vel quocnmque casu contingente, fractus
iam dicte prebende vacantis per unius anni circnlum in usus neces-
sarios capitnli colligantur, non vero cum evidens necessitas coegerit
distrahendi. Ut igitur hec nostre concessionis indulgencia rata per-
maneat ac perhennis^ presens scriptum inde confectum sigilli nostri
appensione duximus roborandum. Datum Hildensem y\^. idus iunii,
pontificatus nostri anno sexto.
Ahsehrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes, Ms. 320 fol. 40 v
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
282. Bischof Konrad gestattet dem Dechanten Konrad de^ Andreas-
Stiftes, der das Kreuz genofnmen, mit Kreiizzugsgeldem einen Zehnten
des Stiftes zurückzukaufen; doch sollen die Gelder aus den Einkünften
des Zehnten wieder gesammelt werden. Nienover ^227 Juni 10.
(Conradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie minister humüis
et crucis servus. universis Christi fidelibns hoc scriptum inspecturis
vel audituris salutem in Christo Ihesu. Notum esse volumus tam
presentibus quam futuris^ quod nos ecclesiam beati Audree in statu
paapere ac tenui constitutam compassionis oculo utpote dilectam in
(Christo filiam respicientes non indignum duximus immo iustum et
sanctnm, ut Conradus decauus eiusdem ecclesie cruce signatus cum
pecunia, quam cruci deputaverat redimende, redimat quandam deci-
mam dicti loci iam diu pro qninquaginta marcis non sine gravi
detrimento ecclesie obligatam, ita tamen, ut pecunia crucis recolli-
1) Cap. benefioium.
100 1227.
gator de anno in annnm de proventibus ipsins decime diligenter
conservanda et fidelium in subsidinm Terre sancte. Ne qna igitur
imposternm suboriatur calnmpnia saper isto, hanc litteram inde
scribi et sigilli nostri appensione muniri fecimus ad cantelam. Datum
Nigenovere jiii^. idus iur.ii, pontiflcatus nostri anno sexto.
Abschriß des 14. Jahrhunderts im Cop. des Andreasstiftes, Ms, 320 fol, 21 in
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim,
288« Papst Gregor IX. beauftragt den Äht von Höningen und
dessen Mürichter, den Bischof (Bertold) und das Kapitel von Strass-
burg anzuhalten, in Befolgung seiner ersten Bitten den RfudolfJ,
Kanoniker des Moritzstiftes und Kaplan des Bischofs (Konrad) von
Porto, in das Kapitel aufzunehmen und ihm eine Probende zu geben.
Anagni 1227 Juni 11 (i?1. idus iunn, anno primo).
Gedr, nach dem Vatikan, Registerband Man. Germ, epist. sei, I, S, 274 Nr, 359.
Regest Böhmer-Fieker, Reg. imp. V, 3 Nr. 6702.
284. Propst Fiiedrich (dominus Fredericus prepositus frater
comitis) unter den Zeugen der IJrk, seines Bruders, des Grafen
Heinrich von Schirerin, für den Johanniter -Orden. Schwedin 1227
Juni 23 (in vigilia sancti Johannis baptiste).
Gedr. Mecklenburg. ÜB. I, S, 331 Nr. 340, tro die älteren Drucke angegeben sind.
285« Bischof Konrad bekundet die Beilegung eines Streites der
Grafen von Everstein mit den Söhnen des erschlagenen Bodo von
Homburg, 1227 Juli 9,
In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus dei gratia
Hildenshemensis episcopus. Per presens scriptum notum facimus
Christi fidelibus universis, quod super controversia et discordia,
que pro morte Bodonis de Homburch felicis memorie vertebatur ex
parte una inter comites de Eversten et filios dicti Bodonis et pa-
rentes eorundem ex altera nobis mediantibus per dei graciam talis
compositio intervenit, quod id.em comites de Eversten quinque milia
missarum et vigiliarum totidem pro anima Bodonis facient decantari
et fraternitatem ei in quinqnaginta cenobiis obtinebunt, item altare
construent infra presentis anin spacium Kaminatis et dotabunt bonis
suis, quibus sacerdos ibi deo serviens debeat sustentari, et statim
Bodone sepulto missam animarum ibidem procurabunt in antea
cottidie decantari. Item mHitem unum mittent suis expensis, quem
tenebunt per anni circulura in subsidio Terre sancte. Item cum
1227. 101
trecentis militibns et armigeris, qui volunt militare, petendo veniam
se prostement ad pedes filiorum dicti Bodonis et fratiis sni Bodonis
necnon Theoderici de Haddenois atque fratrum de Brakle Wemheri
et Bertoldi. Item centnm milites et armigeri yolentes militai'e
homagiam facient eisdem, ex quibns centnm militibns et armigeris
aliqoi assnmentnr, qni talibns dominis, qnomm homines isti de
Hombnrch ante fuernnt» qninquaginta marchas Ucsariensis argenti
resignabnnt, qnas isti de Hombnrch ab eisdem dominis in feodo
recipient et receptas incontinenti eisdem, qni eas resignarnnt, in
feodo prestabnnt; ex bis vero qninqnaginta marcis specialiter re-
signabnnt decem marchas Heinricns de Lntbardessen et Arnoldus
de Porta, qnas recipient in feodo a Bodone et pneris antedictis, et
tam ipsi qnam alii, qni interfuemnt morti Bodonis, exceptis comitibns
episcopatnm Hyldensemensem per anni circnlum abinrabnnt et mane-
bunt extra, nisi a passis ininriam revocentnr. Item cnm centnm
militibus et armigeris, qni yolnnt miUtare, in dampnis propriis et
expensis reisam eomndem et fratmm de Bracle Wer(neri) et B(ertoldi)
diebus xiüi equitabnnt nbicumqne hoc facere poterunt cum honore.
Quod si forte idem fratres de Brakle eandem reisam recipiunt, dicti
comltes emnt absolnti a pneris et econverso, et si aliqnis fratrnm
deEversten hanc reisam solvere non poterit ligatns homagio, alter
fratmm qni non tenetur homagio persolvet. Item dicti comites
nulla erigent edificia in aliomm preindicinm vel gravamen et econ-
verso nee erigere adinvabnnt. Item qnecnmqne bona dictns Bodo
in hora sue mortis habnit in sna possessione, fllii eins possidebnnt
pacifice et qniete sine contradictione comitnm predictomm et abs-
qne molestia et exactione. Item infeodati ab ntraqne parte recipient
bona sna, qne occasione hnins gverre amiserunt et qnecnmqne per
exactiones promissa snnt et non persolnta cessabnnt. Item omnes
captivi hinc inde reddentnr penitns absolnti. Item qnicumqne ab
utraqne parte bona habnit aliqua ante inicinm hnins gverre in sua
possessione, etiam si infra hanc gverram eiectus fnit, restituetur et
tenebit ea, donec ab eo per insticiam anferantnr. Item omnia bona
hinc inde pignori obligata in dictis terminis solnta pecnnia sine
contradictione qnalibet libera dimittentnr. Item dicti comites semper
stndebnnt in bono satisfacere pneris sepedictis pro morte patris
eomm paci et concordie intendendo. Ut antem hec compositionis
forma sicut est compromissa a predictis partibns inviolabiliter ob-
servetur, hanc cartam inde conscriptam sigillis presentibus in testi-
102 1227.
monium veritatis et ad robur firmamenti fecimus commaniri. Actum
anno domini millesimo cc". xxvii<^., feria sexta proxima post octavam
apostolonim Petri et Pauli, pontificatus nostri anno viP.
Or, im KgL St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 143 mit dem
Siegel des Bischofs, des Abtes von Amelunxborn und des Grafen Konrad von
Everstein, das den rechts schreitenden Löicen zeigt. Gedr. Orig, Giielf. IIl, S. 689,
Leyser, Hist, comit. Everstein. S. 52. Regest Zeitschrift 1880, S, 24, wo Dürre
Gründe für die Datierung zum Jahre 1227 anführt.
286. Bischof Konrad und Domdechant L. nehmen auf Bitten
des H, und L., welche den Ritter B(odo?) getodtet haben, den letzteren
in die Gemeinschaft der Gebete und guten Werke auf wenn der
zwischen den beiden Parteien geschlossene Vergleich gennu beobacJitef
wird. 0. D. (zu 1227 Juli 9?).
Nach dem Formelbuche des Ludolf von Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen
und deutschen Gesch. IX, S. 397. Die Anfangsbuchstaben der Namen wohl leilUeür-
lich gesetzt; einen Domdechanten L. giebt es unter Konrad nicht, wohl aber
1212 — 17 Ludolf. Vielleicht aber liegen dennoch die in vorhergehender Nr. er-
wähnten Ereignisse diesem Schreiben zu Grunde.
2S7. Bischof Konrad überträgt die Lehnsgüter des verstorbenen
Grafen Ludger vom Werder mit getcissen Ausnahmen detn Grafen
Hermann von Wohldenberg, der Vasall des Bischofs wird und ihm
Schutz verspricht 1227 August 16.
Conradus dei gracia Hildensemensis episcopus per presens
scriptum notum facimus Christi fidelibus universis, quod nos bona,
quo felicis memorie Ludegherus comes de Insula de manu nostra
tenebat in feodo, concessimus comiti Hermanne de Waldenberch,
sicut de iure potuimus concedere, excepto Castro Poppenborch, in
quo nullum ins aut feodum recognovimus comiti Ludeghero nee re-
cognoscimus comiti Hermanne, et excepto iure quod Ufgedinge
dicitur, quod recognoscimus vidue dicti comitis Ludegheri, et ex-
eeptis decimis novalium super Dalenhusen et iuxta Waldenberch,
qnos dedimus ecclesie nostre, et earum usum Conrado preposito
Montis sancti Mauritii concessimus diebus vite sue, et excepta
portione illius feodi comitis Bemardi de Speighelberch, quam similiter
idem prepositus tenet a nobis in feodo ad yitam suam. Et pro hoc
feodo specialiter iuravit dictus comes Hermannus et promisit, quod
erit deinceps ligius sive über homo noster et successorum nostrorum
et quod assistet nobis et successoribus nostris qui fuerint pro tem-
1227. 103
pore contra omnem hominem excepto imperio et qnod numquam
nobis nee successoribus nostris dedicet hanc servitii et fldelitatis
secnritatem, nisi adeo male a nobis vel successoribus nostris tractetnr,
quod merito eam seiTare non debeat neque possit et hoc coram
capitulo, vasallis et ministerialibus ecclesie nostre fecerit manifestum
et de hoc emendationem aliquam non possit optinere. Et hoc idem
sacramentum prestabit frater suus comes Heinricus; et quicumque
eornm fllius vel filii benefitium memoratum habere debuerit, illud
aliter non habebit vel habebont, nisi eandem nobis et nostris suc-
cessoribus fecerint securitatem. Obeunte preposito supradicto pai-tem
supra memoratam feodi comitis Bernardi, quam idem Bemardus
nunc tenet ab ipso, tenebitur recipere a comitibus sepedictis. Huius
rei testes sunt Conradus maior decanus, Conradus sancti Mauritii
prepositus, Hugo sancte Crucis prepositus Hildensemenses, lohannes
Marcus, Rodolphus de Stitereburch prepositi, magister Conradus,
Heinricus de Tossem, Henricus canonicus sancte Crucis, magister
Richardus sancti Andree canonicns capellani nostri, laici vero Thi-
dericus de Canthelsem, Siffridus de Borsem, Conradus marscalcus,
Ladolfus camerarius, Hngo de Holthusen, Andreas de Selede et
filius eins Lnppoldus, Steppe de Mandere, Ambrosius de Herre,
Dhetmarus de Elvede et Theghenardus , lohannes de Levenstede,
Richardus de Domo, Nicholaus de Wagenige, Sighehardus dapifer,
Hermannus de Westenem, Burchardns de Lengede, Thidericus de
Wolmote, Lnppoldus de Veteri foro, Ludolfus de Cramme, Olricus
de Bemigerorht, Volcmarus de Foro, Bertoldus et Amoldus de
HoUe, Bertoldus de Ybernel, Lndolfus et Godescalcus de Hadenstede
et alii quam plures. Ad maiorem igitur huius rei evidentiam pre-
sentem cartam conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari.
Actum anno domini millesimo cc^. xxyii<^., sequenti die assumptionis
beate virginis, pontificatns nostri anno viii. Ego Hermannus comes
de Woldenberch omnia, que in hoc scripto continentur, vera esse
recognoscens sigillnm commune meum et fratris mei comitis Heinrici
haic carte apponi feci ad robur firmamenti et in testimonium veri-
tatis. Amen.
Or» im KgL St.-A. zu Hannover , Domstifi Hildesheim Nr, 144 mit dem Siegel
des Bischofs an roten und grünen und zwei gleichen Siegeln der Grafen von Woklden-
berg an gelben und roten Seidenfäden, sechsmal gespalten und fünfmal geteilt:
8IQILLVM COMITÜM DE WALDENBBRH. Gedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 249.
104 1227.
388. Ritter Oiselbert, Bürger von Goslar, gründet daselbst und
dotiert ein Hospital zur Verpflegung der Annen und übereignet es dem
Deutscheti Orden. U. d. Z, Conradus Hildensemensis episcopus, qui
consecravit altare et confirmavit hec facta. 1227 (August).
Or. im NationaUMuseum zu Nürnberg. Siegel des Ausstellers, Gedr. Bode^
ÜB. ly S. 478 Nr. 486; vgl. auch Nr.'487.
289« Bischof Konrad bekundet die Stiftung einer Kapelle zu
Ehren des h. Sylvester neben dem Dome (iuxta monasterinm domine
nostre) durch den Domküster Heinrich t^on Tossetn, vereinigt sie mit
der Vikarie des Dofnherm Gerhard von Luidinkhove und übertragt das
Kollationsrecht dem jedesmaligen Domdechanten. 1227 (vor September).
Huius rei testes sunt Engelbertus de Dalem et Rodolffus frater
eins, Lippoldus de Esscherte, Ecbertus camerarius et Ludolffus frater
suns, Tidericus et Hugo de Holthusen fratres, Gereco kammerarius,
lohannes de Sutherem.
Äbsekr. des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 661 Nr. 1282 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Danach gedr. Doebner, ÜB. I, S. 54 Nr. 101, Zeitschrift 1869 S. 56.
Konrad ist Anfang September schon in Brindisi, daher die Datierung.
IlMO. Bischof Kanrad überträgt den ihm resignierten Zehnten
in Möllensen dem Johannisstift. 1227 (vor September).
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus presens
scriptum inspicientibus salutem imperpetuum. Ex offlcii nostri tenemur
debito in his^ que ecciesiarum utilitatibus a fidelibus pie conferuntnr,
benigne fayore assurgere et utfirmitatem obtineant elaborare. Unde
liotnm Omnibus esse volumus tam posteris quam presentibus, qaod
Olericus de Stenberge ministerialis noster, cum decimam suam in
Holinhus venalem exibuis^et, canonici sancti lohannis cum eo in
precio Iv marcarum hoc pacto convenerunt, ut ipse eam in manos
comitum de Woldenberge dominorum suorum et comites in manus
nostras cum heredum suorum consensu resignarent et sie decima
predicta per donationem nostram ad proprietatem canonicorum
predictorum cum omni iure et iutegritate transiret. His igitor
factis resignationibus decimam nobis vacantem prefate ecclesie
sancti lohannis coram capitulo maioris ecclesie libere contulimus.
Ne autem aut heredes eorum aut alii malignari volentes impostei-nm
sinistre obviare valeant, hoc racionabile factum auctoritatis nostre
sigillo ad memoriam in futuro habendam confirmamus. Acta sunt
tec anno ab incamacione domini jsfi. cc^. xx9. vii<>.
1227. 105
Or. im KgU St-A. zu Hannover, Johanniaatifl Nr, 8. Siegel des Biachefs an
roten Seidenfäden. Gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 296.
241 • Die Grafen von Wbhldenberg bekunden, dass Ulrich von
Steinberg den Zehnten in Möllemeti dem Johannisstift verkauft hat.
0. D. (zu 1227 vor September).
H(ermaiinas) et H(einricus) comites in Waldenberg omnibus
hoc scriptum legentibus salutem. Notum esse volumus omniam
cognitioni hoc scriptum lecturorum , *) quod dominus Olricus de
Stenberg fratribus suis et filio suo assensum prebentibus decimam
in Möllern canonicis sancti lohannis in ponte pro marcis^)
et nos eiusdem Olrici peticione et prefatorum canonicorum
devotione humili accedente inducti, ut res rata permaneat, coram
honestis viris consensum nostrum adhibere dignum duximus. Ne
igitur contra huius contractus tenorem quisquam volens malignari
manum sinistri ausus apponat,' sigilli nostri inpressione prefatam
ordinationem ratam habentes confirmamus. Testes huius rei sunt
Bertoldus sacerdos, Ludolfus sacerdos, Heico saccrdos, Godefridus
sacerdos, Gerhardus diaconus, canonici sancti lohannis, Heinricus
capellanus comitum, Conradus de Thinkeler, Heinricus de Guste,
Heinricus de Clawenberg, Heinricus de Sulingen, Ludegerus Bergrep,
Johannes de Levenstede, Sigehardus dapifer, lohannes magister
machine et alii quam plures.
Or. im Kgl, St.'A, zu Hannover, Johannisstift Nr. 7 mit dem beschädigten
Siegel der Grafen. Auf der Rückseite von Hand des 14. Jahrh. de decima in
MoUensen. ^
tt^fi. Bischof Konrad tiberträgt dem Johannisstift eine ihm re-
sigfiierte Hufe in Bettmar und bekundet den Kauf einer anderen Hufe
ebetida für dasselbe Stift. 1227 (vor September).
C(onradus) dei gratia Hildensemensis ecciesie episcopus omnibus
hanc paginam inspecturis salutem in domino. Ad cautelam futuri
temporis notum esse volumus, quod canonici sancti lohannis in
Hildensem quendam mansum in villa Bethmere situm a Christiano
filio Christiani de Nethelogen pro xxviii marcis emerunt, quem
Christianus iam dictus nobis cum omni iure et integritate in manus
nostras resignavit matre sua et sorore huic facto in omnibus suum
prebentibus assensum, dominum Udonem de Nethelege et Cesarium
^) Or. lectons. •) Die beiden Lücken auch im Original.
106 1227.
de Wolethe dando fideinssores. Aliam preterea mansum in eadem^)
Villa situm Hermannus sacerdos magister qiiondam hospitalis a
Christiano patre sepe dicti Christiani pro xv marcis cum omni iure
et utilitate eidem ecclesie comparavit eisdem lieredibus suum con-
sensum ut ante prestantibus. Ut autem ea^ que ad usus ecclesie
et comodum ordinavimus, 2) nulli veniant in dubium, set rata per-
maneant, presentem paginam super hoc conscriptam sigiUi nostri
impressione duzimus roborandam. Acta sunt hec anno incamationis
dominice m^. cc^. xx^. vii^.
Or. im KgL St,'A, zu Hannoter, Joltannisstft Nr, 9. Siegel des Bischofs an
roten Seidenfäden» Gedr, nach Copie Würdtwein, Nova subs, I, S. 295.
248« Bischof Konrad übet^trägt die ihm von dm Grafen vofi
Wohldenberg resignierte •Vogtei über die Güter und die Kirche in
Solschen dem Ärchidiakon des Ortes, 1227 (vor September).
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopns. Per presens
scriptum notum facimus Christi fldelibus universis, quod, cum viri
nobiles Hermannus et Henricus comites de Woldenberch advocatiam
bonorum archidiaconi et ecclesie in Solzeke in manus nostras libera-
Ijter resignassent, nos provide attendentes fldei et devotionis con-
stantiam dilecti nostri Henrici de Tossem eiusdem loci archidiaconi
eandem advocatiam pro salute nostra^ successorum et antecessorum
nostrorum eidem Henrico dicti loci archidiacono et successoribns
suis concessimus et contradidimus in pei*petuum possidendam. Ut
autem hec nostra donatio a posteris inviolabiliter observetur, pre-
sentem paginam inde conscriptam sigilli nostri fecimus munimine
roborari. Testes vero sunt Conradus maior decanus, Conradus
sancti Mauricii, Hugo sancte Crucis Hildensemenses, lohannes Marcos
Bardewicensis, ßodolphus de Stedereborch prepositi, magister Con-
radus de Qoslaria, Henricus canonicus sancte Crucis ^ magister
Richardus canonicus sancti Andr^^, capellani nostri; Burchardus
filius supradicti comitis Hermanni de Woldenberch,^) qui presens fuit
et consensit, Sifiridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolphns^)
camerarins, Luppoldus iunior de Veten foro, Hugo de Holthusen.
Andreas de Selede et filius eius Luppoldus, Steppe de Mandere,
Ambrosius de Herre, Dethmarus de Elvede et Thegennardas,
lohannes de Levenstide , *) Richardus de Domo, Nicolaus de
*) e über der Zeüe nachgetragen. *) na desgl. •) Woldenberh B.
*) Ludolfas B. *) Levenstede B.
1227. 107
Wagenunge. Segehardus dapifer, Herraannns de Westenem, Bur-
chardus de Lengede, Theodericus de Walmode, Ludolphus de Gramme,
Olricus de Berningeroht, Volcmarus de Foro, Bertoldas et Amoldus
de Holle, Bertoldus de Ybernei, Ludolfus ^) et Godescalcus de Aden-
stede^) et alii quam plures ministeriales nostri. Actum anno domini
millesimo cc^. xx<>vii^., pontiflcatus nostri anno viii. *)
Or. in doppelter Ausfertigung (A und B) im Kgl, SU'Ä. zu Hannover, Dom'
Stift Hildesheim Nr. 147 und 148 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben
Seidenfäden. Gedr. Zeitschrift 1869 S. 57.
4^4. Bischof Konrad bekundet den Kauf der Vogtei in Hohen-
Hameln von Dietrich von Deptnau. Hildesheim 1227 (vor September).
Conradus dei gracia Hyldensemensis ecclesie minister humilis
et crucis servus universis Christi fidelibus salutem in vero salatari. Ad
noticiam omnium tarn posterorum quam preseutium volumus pervenire,
nos advocatiam in Honhamelen a domino Tiderico libero de Depenoe
cl marcis examinati argenti et viii talentis denariorum emptionis
titalo comparasse et tarn ipse cum uxore sua quam suus filius re-
nonciavit circa dictam advocatiam penitus omni iuri. Testes huius
emptionis nostre sunt prepositus lohannes scolasticus, Bertoldus de
Tossem, Conradus plebanus sancti Andree, Heinricus de Tossem,
ma^ster Meinhardus canonici nostri, magister Hugoldus et Olricus
canonici Goslaiienses, magister^ Thiedolfus et Bertoldus et Gode-
fridos canonici sancti lohannis ad hospitale, lohannes sacerdos de
Gasen, Bertoldus de Sehusen sacerdos, frater Tidericus de Sulinge;
milites Liuppoldus de Esscerte, Conradus marscalcus, Liudolfus
camerarius, Ülricus de Bledenem et suus filius Olricus, Tidericus
de Prume, Liuppoldus de sancto Godehardo, Volcmarus Dives et
Alias suus Heinricus; servi lordanis de Yltenem, Conradus de Lat-
husen, Heinricus de Sehusen, Tidericus Musecove, lohannes de
Snderem, Stececo filius Suideri de Bodenburg. Ut igitur ratum
permaneat memorie non elabens, hanc litteram inde scribi et sigi^i
nostri munimine fecimus roborari. Actum anno incamationis domi-
nice Txfi. cc^. xx^ii., indictione xiiii*, in inferiori caminata nostra,
pontificatus nostri anno sexto.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 146 mit dem Siegel
des Bischofs an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Die Indiktion
mü9ste XV. heisseti. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 111, liegest Doebner, ÜB. I, S. 55 Nr. 102.
*) Ludolphus B. ') Adestede A. ®) Das letzte i nachgetragen B.
108 1227.
345. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. des Kaisers
Friedrich IL betr. die Unterwerfung der Kirche in Gurk unter die von
Salzburg. Brindün 1227 September (Anfang).
Regest Böhmer-Ficher, Reg. imp. V, 1706, woselbst das Weitere.
340. Kaiser Friedrich IL befreit den Bischof Konrad, so lange
er die Sorge für die Kreuzfahrer trägt, von allem Reichsdienst. Brindisi
1227 September 7.
Fredericus dei gracia Imperator semper augustus, Iherusalem
et Cicilie rex. Dignum esse decernimus et pietas persuadet, ut hii,
qiii dignis insistunt obsequiis, et muniflcencia nostra premia digna
reportent. Inde est, quod per presens scriptum notam facimus uni-
versis imperii fidelibus, quod nos attendentes fidem et devocionem
C(onradi) venerabilis Hildensemensis episcopi dilecti principis nostri
pro cura eciam et sollicitudine^ quam fldeliter gerit circa cmce-
signatos pro subsidio Terre sancte, et quia ecclesia sua propter
gwen-arum discrimina uonnullis tenebitur debitis obligata, eundem
episcopum ab omni servicio, quod nobis vel imperio exhibere tenetur,
donec curam et sollicitudinem crucesignatorum geret, divine retri-
buciouis intuitu duximus absolvendum. Quare universitati vestre
mandamus et precipimus, quatinus nullus vestrum servicium aliquod
exigat a prefato episcopo, quamdiu curam i) crucesignatorum gesserit
pro subsidio dicte terre. Datum Brundusii vii. septembris, indictione
prima.
Ähschr. des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 452 Nr. 709 im Kgl. St.-A. zu Han-
nover, Gedr. Sudendorf, Registr, I, 102, Huillard-BrSholles II, 20, Regest Böhmer-
Ficker, Reg. imp. V, 1708.
247« Kaiser Friedrich IL befiehlt dem Mathiasstiß in Goslar, den
Stiftsherrn Kono, welcher als einziger dem Bischöfe Kotirad fwch den
Gehorsam verweigert und deshalb von diesetn gebannt sei, iniierhcdh
secJis Wochen zur Unterwerfung zu bestimmen oder gegen ihn was Recht
ist vorzunehmen. Brindisi 1227 September 7.
Or, im Kgl. Si.-Ä. zu Hannover, Domstifi Hildesheim Nr. 145. Geschlossener
Brief. Siegel und Befestigung verloren. Gedr. Winkelmann, Acta imp. ined. S. 2(»S,
Bode, ÜB. I, S. 481 Nr. 490, Regest Lüntzel, Ältere Diözese S. 399, Böhmer- Ficker,
Reg, imp. V, 1709.
0 FehU im Cop.
1227. 109
^ 348« Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (Konrad) von
Hildesheim und (Konrad) von Minden, dun KL Hebnarshausen, das
dem päpstlichen Stuhle unmittelbar unterstellt ist, auf dessen Ansuchen
das Chrisma und das heilige Öl fnitzuteilen und für dasselbe die
nötigen bischöflichen Amtshandlungen vorzunehmen. Lateran 1227
Dezember 16 (xvii. kalendas ianuarii, pontificatus anno primo).
Or. im Kgl. SU-A. zu Münster, Helmarahausen Nr. 9. Gedr. Westf. ÜB, TV,
S. 104 Nr. 156, Regest a. a. 0. V, Ä 161 Nr. 346, VT, 8. 46 Nr. 173.
240. Graf Ludolf von Hallermund überlässt dem Michaeliskloster
zwei Liten in Heinde im Tausch gegen zwei andere, 1227,
In nomine sancte et individae trinitatis. Ludolfus dei gratia
comes de Halremunt. Ad elidendam in posternm occasionem litis
et diffidentie noverit tarn presens fldelium quam successara poste-
ritas^ qualiter lohannem et Reinhardum Nepotes litones villicationis
in Henethe, quam a domino Hildenesheymensi episcopo iure beneficii
teneo, receptis a lohanne xiii talentis et a Reinhai*do quatuor talentis
et vi solidis manumittentes hac condicione ecclesie sancti Michahelis
ministeriales contradidi. ut ipsi pro se duos vice concambii michi
reconsignare procurent, quod et fecerunt. Ut ergo super hiis in
fiitaram controversia tollatur et ambiguitas, presentem paginam
conscribi feci et meo sigillo roborari. Acta sunt autem hec in pre-
sentia domini Thetmari abbatis suorumque f ratrum anno m^. cc^. xxvii<>.,
indictione autem xiiii. Testes autem huius actionis sunt lohannes
prior, loliannes de Bonstide, Bemolfus, Heynricus cantor, Thidericus
de Adenoys, Tliidericus de Ordenberch, Everhardus de Borsem et
Ludolfus filius eins, Thetmarus de Aneboldessem , Heynricus de
Hymnesdore, Bernhardus de Embreke, Wlfardus de Retheu, Volc-
maras Dives, Bertoldus de Domo, Ludolfus filius Ekehardi Rufi,
Geselbertus de Goslaria et lohannes frater eins, Sifiidus Mortificator,
Heinricus filius Siburgis et alii quam plures.
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Michaelishl. Nr. 30 mit gut erhaltenem Siegel
des Ausstellers, drei (2:1) fünfblättrige Rosen. Die Indiktion falsch statt xv.
Begebt Doebner, ÜB. I, S. 55 Nr. 103.
2SO« Bischof Luder von Verden und die Grafen Gunzel von
Schwerin und Bernhard von Dannenberg bekunden, dass der Domherr
Friedrich, Bruder des Grafen Heinrich von Schwerin, dem Kl. Ebstorf
aeine Güter in Lehmke übereignet hat. 1227.
110 1228.
Nach der Abschrift Gebhardis in Ms, IV, 383 in der Kgl. Bibliothek ^zu
Hannover gedr. Lüneburger ÜB, VIT, S, 34 Nr, 42, n<ich dem Or, im Archiv des
KL Ebstorf Mecklenburg, ÜB, /, S, 330 Nr. 339, Sämtliche Drucke, auch die
Abschrift des 14, Jahrhunderts in Cop. IX, 200 8, 27 nennen den Bischof Luder;
dennoch ist Iso zu lesen oder ein FMer in der Jahreszahl anzunehmen,
2S1« Papst Gregor IX, bestätigt dem Bischof Konrad die Ent-
scheidung des Abtes von Walkenried und seiner Genossen betr. die
Mathiaskirche in Goslar gegen den Erzbischof von Mainz, Lateran
1228 Januar 10 (iiii. idus ianuarii, pontiflcatus nostri anno primo).
Or, im Kgl, SU-A, zu Hannover y Domstift Uildesheim Nr, 150, Bulle nebst
Befestigung verloren, Gedr, Bode, ÜB. I, S, 484 Nr. 494, Regest Lilntzel, Ältere
Diözese S, 399, ^
252. Bischof Km%rnd unter den Zeugen der Urk, König Heinrichs
für den Abt von Ottetiheim, Hagenau 1228 März 29,
BegestBöhmer-Ficher, Reg, imp. V, 4099, Vgl, Winkelmann, Kaiser Friedrich IL,
1, S, 515,
25S« Propst Walthery Priorin Jutta und das Kollegium in
Dorstndt verkaufen ihr Ällod genannt Raht mit Zubehör dem Hildebrand
von Lnwklum und Wolframm von der Breiten Strasse, Bürgern in Braun-
schweig, für 53 Pfund unter der Bedingung^ dass diese das Gut zu
Lehn nehmen, keinen Zins und Dienst davon entri/^hteti brauchen und
es ihren Erben überlassen können. Braunschweig 1228 April 7 (vii®.
idus aprilis).
Nomina testiuni dominus Albertus abbas Luttrensis,
Thidericus abbas sancti Egidii in Bruneswic, Zacharias canonicus
sancti Blasii, lohannes notarius ducis, lohannes filius Rembui*gis,
Bernardus de Patfhenhusenj Elmannus de sancto Michahele, Bernardus
Theghelere, Hennannus de Hachem, Hoierus Monetharius et alii
cives de Bruneswic.
Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttel, st, Crncis Nr, 1, Von den drei
Siegeln das des Kreuzklosters zerbrochen, des Abtes Albert und des Propstes ron
Bürstadt gut erhalten an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, Braun Schweiger
Anz, 1745 S, 1822, Ilänselmann, ÜB, der Stadt Braunschweig II, S. 538 Nr, *74.
254« Papst Gregoy^ IX, gestattet dem Andreasstift^. gegenüber den
Belästigungen durch den Domscholaster die Aufnahme einer beliebigen
Alizahl von. Schüleim, Born, st, Peter 1228 Mai 3 (quinto nonas maii,
pontiflcatus nostri anno secundo).
1228. 111
Or, im KgL St.-J, zu Hannover, Andreasstift Nr. 11» Bulle und Befestigung
ttrloren, Gedr, Sonnemafin, Defens, reg, iur, Nr. 7, Doehner ÜB, I, S. 55 Nr, 104,
Hegest Potthast 8186, Als Ausstellungsort encartet tnan Rcate, die Schrift ist
jünger und oh die der päpstlichen Kanzlei? Das Per gamefit ist allerdings romisch.
Sollte die ürk, in das Jahr 1227 gehören, wozu der Ausstellungsort passen würde ?
Dies dürfte auch deshalb angenommen werden, weil die Bulle doch Folge von
Nr, 130 ist,
2S5. Papst Gregor IX. beauftragt den Bischof (Konrad), gegen
die Belästiger des Kl, Woltingerode mit kirchlichen Strafen vorzugehen.
Rieti 1228 Mai 6.
Gregorius episcopus servus servorum dei venerabili fratri. HU-
denshemensi episcopo salutem et apostoUcam benedictionem. Non
absque dolore cordis et plarima turbationc didicimus, quod ita in
pleiisque partibus ecclesiastica censura dissolvitur et canonice sen-
tentie severitas enervatur, ut viri religiös! et Li maxime, qui per sedis
apostolice privilegia maiori donati sunt übertäte, passim a male-
factoribus suis ininrias sustineant et rapinas, dum vix invenitur,
qni congrua illis protectione subveniat et pro fovenda pauperum
JDDocentia se mumm defensionis opponat. Specialiter autem dilecte
in Christo filie abbatissa et conventus monasterii in Waltingrode
Cist^rciensis ordinis, tue diocesis, tarn de frequentibus iniuriis quam
de ipso quotidiano defectu iusticie conquerentes fratcrnitatem tuam
literis petierunt apostolicis excitari, ut ita videlicet eis in tribu-
lationibus suis contra malefactores earum prompte debeas magna-
nimitate consurgere, quod ab angustiis quas sustinent et pressuiis
tno possint presidio respirare. Ideoque fraternitati tue per apostolica
scripta mandamus atque precipimus, quatenus illos, qui possessiones
vel res seu domos predictarum sororum vel hominum suorum irreve-
renter invaserint aut ea iniuste detinuerint, que predictis sororibus
ex testamento decedentium reliuquuntur, seu ipsas sorores contra
apostolice sedis indulta sententiam excommunicationis aut interdicti
presampserint promulgare vel decimas laborum de possessionibus
habitis ante concilium generale, quas propriis manibus aut sumptibus
excolant, seu nutrimentis ipsorum, spretis apostolice sedis privilegiis,
extorqnere, monitione premissa, si laici fuerint, publice candelis
accensis excommunicationis sententia astringas, si vero derlei vel
canonici reguläres seu monachi*) fuerint, eos appellatione remota
ab officio beneftcioque suspendas, neutram relaxaturus sententiam,
1) Cop. monastii.
112 1228.
douec predictis sororibas plenaric satisfaciaiit et tarn laici qnam
clerici seculares, qui pro violenta manuum iniectione anathematis
vlnculo ftieriiit inodati, cum diocesani episcopi literis ad sedcm
apostolicam venientes ab eodem vinculo mereantur absolvi. Villas
antem^ in quibus bona predictarum sororum vel hominum snorum
per violentiam detenta fuerint, quamdiu ibi sunt interdicti sententie
sapponas. Datum Reati secundo nonas maii, pontificatus nostri
anno secundo.
Äbsehrift des 16. JdhrK in Cop. VI, 115, S. 30 im Kgl. St.'A. zu Hannof>tr,
256« Papst Gregor IX, gestattet den Nonnen der Maria
Magdalena in Deutschland, die Schwerem und Familie hei ihrer
Kirche zu beerdigen. Assisi 1228 Juni 2 (iiii. nonas iunii, pontificatus
nostri anno secundo).
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 1 mit BhihuUe an roten
und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 56 Nr. 105.
257« Papst Gregoj' IX. beauftragt die Geistlichen, gegeit die Be-
lästiger der Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland mit den
strengsten Strafen vorzugehen. Ässisi 1228 Juni 4,
Gregorius episcopus servus seiTorum dei venerabilibus fi-atribus
archiepiscopis et episcopis et dilectis filiis abbatibus, prepositis,
prioribus, 'decanis, archidyaconis, archipresbiteris et aliis ecclesiarum
prelatis per Alemanniam constitutis salutem et apostolicam bene-
dictionem. Non absque dolore u. s. w. wie in Nr. 255 bis opponat.
Specialiter autem prepositus et dilecte in Christo filie priorissa et
sorores sancte Marie Magdalene in Alemannia tam de frequentibus
iniuriis quam de ipso cottidiano defectu iusticie conquerentes uni-
versitatem vestram litteris pecierunt apostolicis excitari, ut ita
videlicet contra malefactores eorum prompta debeatis magnanimitate
consurgere, quod ab augustiis quas sustinent et pressuris vestro
possint presidio respii-are. Ideoque universitatl vestre per apostolica
scripta u. s. w. wie in Nr. 255. Datum Asisii ii. nonas iunii, pontifi-
catus nostri anno secundo.
Nur eirhalten als Transaumt der Urk. Bischof Heinrichs v. 1316 März 1'2
(Gregorii), im Kgl. St.-A. zu Hannover, Maria Magdal. Nr. 149.
258« Papst Gregor IX. beauftragt die Erzbischöfe und deren
Suffragane und die Prälaten Deutschlands, die Almosen halber zu
ihnen kommenden Boten der Nonnen der Maria Magdalena, welche
1228. 113
tcegen ihrer Klausur selbst nicht kommen können, wohlwollend auf-
zunehmen. Assisi 1228 Juni 6.
Gregorius*) episcopus servus servorum dei venerabillbus fratribus
archiepiscopis et eorum saffragancis, dilectis flliis, universis ecclesi-
aram prelatis per Alamaniam constitutls salutem et apostolicam
benedictionem. Non credimas circa opera pietatis yos invenire
difficiles, ad qae tenemini per vos ipsos. Qoia ergo moniales sancte
Marie Magdaleue in Alamannia sie se pro Christi amore clauserunt,
qnod exire non possunt pro petendis helemosinis, quibas pro nimia
paupertate indigere noscuntur, fratemitatem vestram monemus et
hortamur attentias per apostolica scripta mandantes, quatinus earum
nnntios ad vos pro helemosinis accedentes pro divina et nostra
reverentia benigne recipere procnretis, ita quod preter divine
retribntionis gratiam debeatis nos vobis in oportanitatibos vestris
fortius obligari. Datum Asisii viii. idas ianii, pontiflcatos nostri
anno secnndo.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Mar, MagdaL Nr, 2 mit Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden.
259. Bischof Konrad beglaubigt die Bulle Gregors IX, d. d, 1228
Juni 6 für die Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland, 0, D,
Yenerabilibns dominis in Christo dilectis archiepiscopis, epi-
scopis, abbatibus, prepositis, prioribns, decanis, archidiaconis, archi-
presbiteris et aliis ecdesiarum prelatis , ad qnos littere iste per-
venerint, C(onradus) dei gratia Hildensemensis episcopus orationum
et obsequii promptam in domino devotionem. Quia sumus a domino
papa defensores constituti prepositi et sororum beate Marie Magda-
lena in Alemannia et ecdesiarum, bonorum, privilegiorum et aliorum
onminm, que possident rationabiliter et possidebunt, consultum uobis
yisnm est, ut rescripta privilegiorum dictus prepositus vel sorores
penes se habeant sub buUa nostra, ne aliquod forsitan periculum
circa ipsa privilegia contlngeret secum ducta iugiter et ducenda. Est
antem quarundam litterarum domini Gregorii pape tenor talis:
(folgt die Bulle Gregors IX. d, d, Assisi 1228 Juni 6),
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 3 mit beschädigtem Siegel
des Bischofs an weissen und blauen Hanffäden,
1) Verlängerte Schrift.
HUdMh. Ufi. IL
114 1228.
200« Papst Gregor IX. erteilt allen Gläubigen der Provinz
Mainz, welche an angegebenen Festtagen die Kirchen der Nonnen der
Maria Magdalena in Deutschland besuchen, zwanzig Tage Ablass.
Perugia 1228 Juni 20.
Gregoriusi) episcopus servus servorum dei universis Christi
fidelibus per provinciam Maguntinam constitatis salutem et aposto-
licam benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimas
ante tribunal Christi recepturi prout in corpore gessimus sive bonnm
fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie
operibus prevenire et etemorum intuitu seminare in tenis, qaod
reddente domino cum multiplicato fructu recolligere debeamus in
celis, firmam spem fldaciamque tenentes, quoniam qui parce seminat
parce et metet et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus
et metet vitam etemam. Hinc est, quod universitatem yestram
rogamus et hortamur attente^ quatinus, cum in sanctorum festivitatibus
eorum ecclesias debeant yisitare fideles et agere memoriam eorumdem,
ut ipsi eorum coram domino memorentur, ad ecclesias pauperum
monialium sancte Marie Magdalene in Alemannia in festivitatibus
assumptionis et annuntiationis beate virginis necnon et in festo
beate Marie Magdalene petituri eorum suffragium accedatis, ut per
hec et alia, que domino inspirante feceritis, ad eterne possitis felici-
tatis gaudia pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia
et beatorum Petri et Pauli apostolorum eins auctoritate confisi
omnibus, qui in dictis sollempnitatibus ad prefata loca accesserint,
viginti dies de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus.
Datum Perusii xii. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno secundo.
Or* im Kgh St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr, 4 mit Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden.
SdOl« Ritter Halt von Biewende bekundet, dass Propst WaUher von
Dorstadt von Dietrich Tosewtdle vierzehn Morgen in Klein- Neindorf
efivorben hat. 1228 Juli 12.
H(alt) illustris miles de Biwinde omnibus tam presentibus quam
futuris haue litteram inspecturis paratum et honestatis milicie ob-
sequium. Notum esse volo, quod dominus prepositus Walterus de
Dorstat conquisivit per nostram voluntatem a Teoderico TosewUe
xiiii iugera ville parvo Neinthorp adiacentia, quod Crutneinthorp
1) Verlängerte Schrift.
1228. 116
nominatur. Super hoc^) at haberet uostnun affectum, dedit nobis
qnatuor talenta. Hec igitur acta sunt cum voluntate et cousensu
heredum suorum scilicet fratris sui Reinhardi commorantis^) in
Truttethe et fllia Adelheide et marito eius Heinrico habitantibus in
Lenethe, quibus dati sunt quadraginta viii solidi, medietas fratri,
reliqua pars iam dicte filie ipsiusque marito, qui et interfuerunt
comitie nostre in villa») Ostbiwinde, et id secundum iuris ordinem
firmatum est iüi. idus iulii coram testibus subscriptis Helmoldo fllio
meo, Alberto et Friderico fratribus de Winnincstede et Heithinrico
de Ummenem (?), Ludolfo milite, Marquardo gogravio, Heinrico
Noretse, Christiano de Esekenrothe, scultheto Roperto, Rodolfo
precone, Heinrico plebano, anno verbi incamati m. cc. xxviii., in-
dictione xiiii^. Ut autem id condictum perhennis sit memorie, dignum
duximus roborandum tarn nostro sigillo quam ecclesie ipsius.
Or. im Archiv zu Dorstcult Out erhaltenes Siegel des Aussteuere und zer-
brochenes des Klosters.
262. Bischof Konrad gibt die durch den Tod des Inhabers er-
ledigten Güter in Wrisbergholzen den Brüdern Johann und Hermann
von Wallenstedt zu Lehn. 1228 August 20.
Cunradus dei gratia Hyldensemensis episcopus. Per presens
scriptum notnm facimus Christi fldelibus universis, quod nos bona
nobis vacantia apud Holthusen sita, que felicis memorie Theodericus
de Orchenberge de manu nostra tenebat in feodo, lohanni de
Wallenstede et fratri suo Hermanne sicut dictus T(heodericus)
tenebat a nobis loco et iure hominum non ministerialium concessimus
excepto iure quod lifgedinge dicitur, quod doraine Adeleydi re-
cognoscimus, recipientes hominium eorumdem et iuramentum, quod
nobis assistent contra omnem hominem excepto imperio. Insuper
promiserunt fide data in manus nostras et in manus ministerialium
nostrorum Engelberti et ßodolfi de Dalem, Eckeberti de Freyden,
Th(eoderici) de Stuckem, Th(eoderici) de Ruchtingen, Th(eoderici)
de Holthusen, lohannis de Kemen, Cünradi de Elvede et Wikeri
de Bodenburch, quod ubicumque in castris nostris eos habere volu-
erimus, quod ibi quatuor annis subsequentibus a feste beati lacobi
proximo futuri gratis et absque omni precio castrensi nobis et
ecclesie nostre servient fideliter et devote. Et si forte dictum
^) hoc iiher der Zeile. *) Or. commoranti. Die Konstruktion ändert sich,
als stände consentientibns w. s. w. ^) Or. yiUe.
8*
116 1228.
Hermannam infra tempas prescriptum mori contigerit, predictus
lohannes unum militem substituet loco sai. Promiserant etiam,
quod numquam bona predicta nee partem eoram vendent yel aliena-
bunt nisi primo nobis vel snccessoribns nostris, qui erant pro
tempore, et capitulo nostro exhibita pro eodem precio, quo possent
vendi aliis, noluerimus vel dicti successores nostri et capitulam
recusaverint comparare.^) Hec etiam omnia promittere debet Ecke-
hardas frater eorondem flde data. Huius rei testes sunt magister
Cunradus, Heynricus canonicus sancte Crucis, Florentius et ßichardns
derlei nostri, Wemo eapellanus in Wlnzenburch, lalci vero Cänrados
de Altaphago, Heynrieus de Grene, Denkerus, lohannes de Geren-
roch,i) Gothschalcus de Hadenstede et Emestus de Wolvlngen et
alii quam plares. Aetum anno domini millesimo ccP. xxyiii<>., xüR
kalendas septeinbris, pontifleatos nostri anno octavo.
Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover j Dotnattfl Hildesheim Nr. 151 mit dem Siegel
des Bischofs.
26S. Bischof Konrad bekundet den Verzicht der Jutta, Tochter
des verstorbenen Gerhard von Wehrstedt, auf die Güter in Wehrstedt
(Werstide), die das Andreasstift von ihrem Vater gekauft und sie dem
Stifte streitig gemacht hatte, Hildesheim 1228 November 10 (llli<*. Idus
novembris, pontiflcatns nostri anno viii®.).
Testes huius rei sunt lohannes Marens prepositus maior, Con-
radus prepositus Montis, magister Conradus eapellanus noster,
Heinrieus eanonieus sancte Crueis notarius noster, Alardus frater
domus Theuthoniee, capitulum saneti Andree, Conradus deeanus,
Daniel, lohannes, Florentius, Wemerus saeerdotes, Albertus, Con-
radus, magister Beitoldus dyaconi, Riehardus subdyaeonns, Mar-
colphus acolitus, layei Lippoldus senior de Antiquo foro, Conradus
marsealcus, Ludolfus camerarius, Bertoldus de Holle dapifer noster,
Olricus de Berningerod, Ernestus de Bliekenstide , Tidericus de
Tosseim milites und Bürger.
(h\ im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr, 1258b. Beschädigtes Siegel des Bischofs.
Oedr, nach dem Or, Doebner, ÜB. I, S, b7 Nr. 106, nach Copie Zeitschrift 1869 Ä. 65.
264. Papst Gregor IX, beauftragt die Domherrn (Domküster)
Heinrich v&n Tossem und mag, Johann soiine den Sfiftsherm Heinrich
*) So das Or.
1228. 117
des MoritzstifteSy dem Goslarer Domherrn 0. zu seinem Gelde zu ver-
helfen, Perugia 1228 November 24.
Gregorius episcopus servus servorum del dilectis flliis Henrico
de Tossem, magistro lohanni maioris ecclesie et Henrico sancti
Maaricii canonicis Hildensemensibus salutem et apostolicam bene-
dictionem. 0(lricus?) canonicus Goslariensis nobis conquerendo
monstravit; qnod Ä. et 6. laici Hildesemensis et Alberstadensis
dyocesis quandam pecunie summam ipsi detinent et sibi reddere
contradicant. Ideoque discretioni vestre per apostolica scripta
mandamus, qaatinus partibus convocatis andiatis causam et appella-
cione remota nsoris cessantibas fine debito terminetis facientes quod
dccreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes
antem u. s. w. Quod si non omnes u. s. w, Datum Perusii viii.
kalendas decembris, pontiflcatns nostri anno secnndo.
Abschr, des 15. Jahrh. in Cop. V£, 11, S. 515 Nr. 873 im Kgl.St.-A, zu
Hannover. Fehlt hei Potthaat und Bode.
265. Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Albert vmi Lopke
bei seinetn Eintritt in das Michaeliskloster diesem 18 Morgen Land in
Lopke überwiesen hat. 1228.
Conradus dei gracia Hildensemeusis episcopus omnibus presens
scriptum inspecturis salutem in domiuo. Universa negocia mandata
litteris illibata solent et integra permanere. Sciant igitur presentes
et posteri, quod Albertus miles dictus de Lobeke, cum ad mona-
sterium sancti Michahelis in Hildeusem se diverteret habitum reli-
gionis assumendOy de coasensu fratrum. sororis sue et omnium suorum
herednm cisque sponte ac publice renuntiantibus xvüi iugera sita in
eadem villa pro anime sue remedio contulit in perpetuum monasterio
memorato. Nos autem ob reverentiam sancti Michahelis et beati
Berwardi venerabili viro abbate Thetmaro instante proprietatem
bonorum eorundem monasterio condonavimus antedicto. Hanc vero
donationem sigillo nostro tcstibusque subscriptis dignum duximus
communire. Testes sunt Henricus de Tossem, Sifridus de Barem,
lohannes celerarius canonici maioris ecclesie in Hildensem, Ludolfus
camerarius, Bodo et Burchardus fratres de Saldere, Conradus mar-
scalcns, Tidericus de Rothighe milites, Bertrammus de Domo,
Hillebrandus de Dammone burgenses, et alii quam plures. Actum
anno domini m^cc^ xxviiio, pontificatus nostri anno viii<>.
Or, im Kgl. St-A, zu Hannover, MichaeliskL Nr. 31 mit dem Siegel des Bischofs.
Regest Doebner, ÜB. I, S. 57 Nr. 107.
118 1228.
266. Propst Friedrich von Nörten empfiehlt den Boten der Nofinen
flter Maria Magdalena und verheisst Indulgem für deren Unter Stützung,
0. D. (1228).
Fridericus dei gracia prepositus Northunensis prelatis et sacer-
dotibus Omnibus in prepositar(is . . . .) constitutis salutem in vero
salutari. Cum omnes stare debeamns ante tribnnal domini I(hesn
Christ)i recepturi (u. s, w. mit geringen Abweichungen me in Nr. 260
bis) etemam. Hinc est. quod exhibitorem presentium noncinm peni-
tencinm sororum sancte Marie Magdalene in Hildensem, que sub
religionis habitu deo ibidem nocte et die deserviunt, ad vos trans-
mittimus rogantes düigenter et attente et mandantes districte,
qnatinus, cum ad vos venerit, unusquisque vestrnm in domo sua
benigne eum recipiat et in ecclesia sua quilibet vestrum populum
sibi commissum ad hoc invitet, ut ad sustentacionem earundem
sororum elemosinam suam transmittat, videlicet prout cuique fuerit
divinitus inspiratum, ut pro modico, quod aliquis dederit eis hie de
suo, centuplum recipiat in (seculo. Omn)es enim, qui eis elemosinam
suam dederinty conmiunionem oracionum et omnium bonorum, que
(ab eis inspirante) domino fuerint procurata, et largam indulgentiam
domini pape poterunt optinere.
Or, im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Maria Magdal. Nr. 7. Siegel und Be-
festigung verloren. Die Urk, beschädigt.
267« Kaiser Friedrich IL schreibt dem Bischof Konrad über
seine bisherige Kreuzfahrt. (Jerusalem) 1229 März 18.
Der Anfang gedr. Sudendorf, Registrum I, S, 103 zu 1228. Vgl, das gleich-
lautende vollständige Schreiben an den Papst Mon. Germ. IV, 261, und an alle
Reichstreuen Mon. Boica 31a, S. 532, überhaupt Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, Nr. 1738.
268« Bischof Konrad übereignet dem KL Wienhausen zu Pro-
benden der Nonnen den Zehnten in Lobke (Lopeke), den Propst Werner
des Klosters vom Ritter Dietrich von Tossem gekauft und dieser dem
Bischof resigniert hat. Hildesheim 1229 Mai 25 (viii®. kalendas iunii,
pontiflcatus nostri anno nono).
Testes huius rei sunt Hugo prepositus sancte Crucis, Heinricus
custos, Ludolphus canonicus sancte Crucis scriptor noster, Berte-
rammus canonicus Montis clerici, Hugo de Insula, Ludolphus came-
rarius, Theodericus de Prome milites, Hugo de Holthusen, lohannes
de Sudtherem, Qerardus camerarius servi.
1229. 119
Or, im Archiv des Kl, Wienhausen, Nr. 3. Beschädigtes Siegel des Bischofs
an blau'rot'gelb-grünen Seidenfäden.
269« Bischof Konrad bekundet, dasa das Kl, Dorstadt von Gisel-
bert, früherem Vogt in Goslar, sieben Hufen in Dorstadt gekauft hat,
welche dieser den Grafen Hermann und Heinrich von Wbhldenberg
und diese wieder ihm aufgelassen haben und zwar Heinrich in Ris,
qoando cum domino de Lunenborg et nobilibns et ministerialibus,
fidelibus nostris, de pace terre coUoquium et tractatum habebamus.
Goslar 1229 Mai und Hildesheim 1230.
presentibus (bei der Resignation Hermanns) fratribus nostris
magistro Gerwico scolastico, magistro Hermanno et magistro Conrado
de Vriberch, Ambrosio decaDO, Johanne plebano Goslariensi, Willikino
marscalko de Bruneswik, Bertoldo de Gowisc, Richardo de Domo,
Heinrico de Clawenberg, Tiderico filio Leonardi, Bertoldo de Holle,
Godescalco de Adenstede, Hugone de Holthosen.
presentibus (bei der Heinrichs) et videntibus Johanne maiore
preposito nostro et Heinrico de Tossem, Bernardo de Dorstat et
Amoldo fllio eins, Luthardo de Meinersem, Ludolfo de Gustede,
Tiderico de Saldere, Ludolfo et Friderico fratribus de Bortfelde,
Andrea de Lüttere, Conrado marscalco nostro.
Or. im Archiv zu Dorstadt, An roten und gelben Seidenfäden Siegel des
Bischofs und des Domkapitels. Gedr. Bode, ÜB. /, S. 486 Nr. 498.
270« Lippold Vogt des Moritzsüftes schenkt dem Kreuzstift zur
bildlichen Darstellung der Himmelfahrt Christi an diesem Feste und
zu seinem Anniversar neun Morgen in Nordstemmen, 0. J. (1229)
August 15 (in die assumptionis sancte Marie).
Presentes erant Thetmarus abbas sancti Michaelis, magister
Gerewicus scolasticus, magister Hermannus de Goslaria canonici
maioris ecclesie, item Olricns de Piscina, Conradus et Theodericus
filii eins, et fratres de Ebelingeroht consanguinei eiusdem, Hugo de
Insnla, Lyppoldus filius lustacii, Lyppoldus de Eskorte.
Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 33, mit beschädigtem Siegeh vier-
eckig, zeigt Reiter nach links mit Schild und Lanze, CAT DB MONTE
Gedr, Sudendorf, ÜB. VIII, S. 87 Anm. 3, Doebner, ÜB. I, S. 67 Nr. 128. liegest
Bode, ÜB. I, S. 496 Nr. 516.
271. Bischof Konrad bekundet die Übertragung von netm Morgen
bei Nordstemmen durch Lippold vom Alten Markt an das Kreuzstift.
1229 August 15.
120 1229.
In nomine sancte et individue trinitatis. Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus universis hanc cartnlam inspectoris salutem.
Notum esse volumus, quod Lyppoldus de Antiquo foro constitutus
coram nobis in festo assumptionis domine nostre in ecclesia maiori
Hildensem recognovit, se contulisse ecclesie sancte Cracis pro
remedio anime sne novem ingera sita Stemne de heredum snonun
beneplacito et consensn. Unde publice de ambone quesivimus ab
hüSy qni erant in monasterio, si aliquis vellet contradicere facto sno,
nnlloque reclamante Olricns de Bemingeroht reqnisitus talem tnlit
sentenciam, quod ex quo nullus contradiceret nos debemus banno
nostro bona iam dicta collata ecclesie conflrmare. Auctoritate igitur
beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra eadem novem iugera
ecclesie sancte Crucis, prout dictabat sententia approbata ab omnibns,
conflrmantes sub interminatione anathematis prohibemus, ne in eis-
dem bonis aliquis ei molestiam inferat vel gravamen. Presentes
erant Thetmarus abbas sancti Michaelis, magLster Gerewicus sco-
lasticus, magister Hermannus de Goslaria canonici maioris ecclesie;
Lyppoldus de Escherte, Lyppoldus fllius lustacii, Olricus de Piscina
et Conradus et Theodericus fllii eins et fratres de Ebelyngeroht
et alii quam plures ministeriales ecclesie et burgenses. Ne autem
inde inposterum aliqua dubitacio oriatur, scripto nostro et sigilli
munimine id quod factum est in presentia nostra flrmavimus ad
cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xjf^bfi., pontiflcatus nostri
anno nono.
Or. im Kgl, St.-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 26, Siegel verloren. Regest
Doebner, ÜB. I, S. 58 Nr. 109.
272. Der Propst des Maria- Magdcdenen- Ordens , der Dechant
des Stephansklosters in Mainz und Domherr Salomon von Würzburg
vidimieren eine Urk, des Kardinallegaien Otto d. d. Constanz 1229
Dezember 19 (xiiii. kalendas ianuarii), worin dieser denen, welche die
Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland unterstützen, vierzig
Tage Ablass verspricht 0. D.
Frater St. prepositus ordinis sancte Marie Magdalene et
Th(eobaldus) decanus sancti Stephani Maguntini et magister S(alomon)
canonicus Erbipolensis omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit,
salutem in domino. Noverit omnium tam presentium quam futurorum
sollers industria, nos littcras domini Ottonis cardinalis domini pape
in hunc modum inspexisse: (folgt die Urk, Ottos).
1229. 121
Or, im KgU St.'A, am Hannover^ Mar, Magdal. Nr, 5 mit dem gut erhaltenen
runden Siegel des Propstes an grüner Hanfkordelf dem gtU erhaltenen spitzovalen
des Deehanten an roter Hanfschnur und dem Bruchstück des runden Siegels des
Domherrn S(alomon) an weisser Hanfschnur. Die Urk. Ottos ist gedr. Bode,
ÜB. I, S. 488 Nr. 499, Chron. Mont. Francor. Goslar, S. 8, Leibniz Accens. I, app. 8.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 10097,
273. Bischof Konrad vidimiert die Urk. des Kardinallegatm Otto
d, d, Constanz 1229 Dezember 19, in welcher dieser allen, welche die
Nonnen der Maria Magdalena unterstützen, vierzig Tage Ahlass ver-
spricht, 0. D.
C(oiiradus) dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi
fidelibns presentes litteras inspecturis salatem in domino. Litteras
domini Ottonis cardinalis vidimus sab hac forma: (folgt dieUrk.Ottos),
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr, 6 mit dem Siegel des
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Vgl. die vorhergehende Nr.
274. Bischof Konrad bekundet, dass Jutta von Bremen, die
Schwester der von Escherde, eine halbe Hufe in Escherde dem Kloster
daselbst zur Beleuchtung übertrafen hat. 1229.
C(onradu8) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus
Christi fidelibus salatem. Ea que coram nobis acta sunt in autenti-
cam scriptnram redigi fecimus, ut hominibus futuri temporis noticiam
et fidem de preterito faciamus. Notum igitur sit omuibus presentibus
et faturis, quod, postquam Volcmarus Beinberch dimidium mansum
in Eschere situm quindecim iugera continentem et aream^ quam a
fratribos de Escherte Lippoldo videlicet et Tiderico in feodo tenuit,
ipsis de consensu heredum suorum libere resignasset, lutta de
Brema eundem dimidium mansum et aream a iam dictis suis fra-
tribns emptionis titulo comparavit et consentientibus suis et fratrum
heredibus monasterio in Escherte ad usum luminaris contulit pro
remedio anime sue. Quecumque autem sororum pro tempore eiusdem
monasterii custos fuerit, proventus eiusdem dimidii mansi et aree
ex integro recipiet et secundum eorundem estimationem singulis
annis luminaria fideliter ministrabit. Sirailitcr in anniversario iam
dicte matrone luminaria in vigiliis et in missa procurabit. Ne autem
legitime celebrata empcio et tam pia donatio cuiusquam presumptione
imposterum possit rescindi, presentem litteram de utroque con-
scriptam sigillo nostro fecimus roborari. Testes huius rei sunt
Liudolfus de Borsem, Lippoldus de Borsem, Everhardus de Milnem,
122 1229.
Gerardus de Rosendale, dominus Tidericas de Osigge; Hildebrandns
de Dispenstede. Actum anno iucarnationis dominice millesimo
ducentesimo xxix., pontiflcatus nostri anno octavo.
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Eacherde Nr, 6. Siegel des Bischofs zur
Hälfte tceg. Auf der Rückseite von gleichzeitiger Hand: hie est censns qni datnr
do dimidio manso in paryo Eschor ad costoriam, daodecim modü siliginis, qaatnor
tritici et totidem ordei, sex avene et qaatnor poUi.
275. Bischof Konrad schenkt auf Bitten des Bodo von Homburg^
dessen Frau Luckardis und Bertolds und Heinrichs^ der Söhne seines
verstorbenen Bruders Bodo, dem Kl, Kemnade zu seiner Metnorie fünf
Hufen in Löbber, welche Bodo ihm bei Greene an der Leine resigniert
hat. Dieser überträgt ihm dafür das Eigentum von sechs Hufen in
Eime und erhält sie vom Bischof zu Lehn. 1229.
Ähschr. des 15. Jahrh. in Cop.III, 130 y S. 49 Nr. 234 im Kgl. St-Ä. zu
Hannover, des 16. Jahrh. im Loccumer Copiar in Loccum S. 176 Nr. 243. Gedr.
Orig. Guelf. IV, 487, v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 47 Nr. 56, Westfäl.
ÜB. VI, S. 52 Nr. 194.
276. Propst, Dechant und Kapitel von Nörten teilen dem Bischof
Konrad mit, dass sie seinem Befehle gemäss die von Hardenberg und
die de Novali vor sich zitiert und diese den Zehnten in Hackenstedt,
den der Propst von Demehurg von ihnen gekauft hat, resigniert haben.
0. D. (zu 1229).
Venerabili domino C(onrado) Hildensemensi episcopo F(ridericus)
dei gratia prepositus, . . decanus totumque capitulum Northunense
orationes et obsequium. Becepimus litteras vestras, in quibns con-
tinebatur, ut vestre petitionis intuitu vocaremus Quntherum, Ber-
nardum et Hei-mannnm de Hardenberch et Bernardum et Conradnm
de Novali, quatenus decimam in Havekenstede, quam de manibus
ipsorum prepositus lohannes de Derneborch redemerat, resignarent
ad manus vestras, cum propter malum statum terre dicti milites ad
hoc faciendum accedere ad vestram presentiara non auderent. Re-
scribimus igitur vobis, quod hoc fecimns. Comparuernnt siquidem
dicti viri coram nobis et renunciaverunt omni iuri, quod eis in iam
dicta decima competere yidebatur. Presentes erant . . abbas de
Reinhusen, . . decanus et . . custos, Hermannus scolasticus, Conrados
plebanus, Florentius, Ekbeitus canonici Northunenses, abbas de
Stene, prepositus de Katelenborch, item Ludolfus et Godescalcus
fratres de Plesse, Hermannus et Emestus de Uslaria, Thetmams
1229. 123
et Bodo de Wikbeke, Guntherus Calviis et Guntherus Albus de
ßobentun, Hermannus de Gladebcke, Theodericus de Redinkyshusen,
Hermannus de Wolbrehtishusen, Theodericus de Bernersen, lohannes
de Sawiken et alii quam plures tarn laici quam clerici. Hoc vobis,
domine episcope, et omnibus hanc cartulam inspecturis notum esse
Yolnmas et ad huius rei memoriam cartulam hanc inde confectam
dedimus et sigillum fratrum de Hardenberh apponi fecimus et sigillis
etiam nostris firmavimus ad cautelam.
Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Dernehurg Nr, 18 a, Siegel des Propstes
und der Kirche von NMen und der Brüder von Hardenberg, zwei mit den Rücken
gegeneinander gekehrte senkrechte Schlüssel: f SIQILL. G. ET (H)EEM. DB HAR.
277. Bischof Konrad überträft dem KL Dernehurg den Zehnten
in Hackenstedt 1229.
In nomine sancte et individue trinitatis. >) Cunradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Cum pontificalem deceat sollicitudinem,
ecciesiarum utilitatibns invigilare et contra varios futurorum incursus
omni diligentia premunire, notum esse volumus universis Christi
fidelibus, quod nos pro remedio anime nostrc decimam ecclesie
nostre sitam Havenkenstede, quam nobiles viri Bernard us, Guntherus
et Hermannus de castro Hardenberch et Bemardus et Cunradus de
Norali tenebant in feodo, post resignationem ab eis factam con-
tnlimns de consensu et beneplacito capituli nostri ecclesie dei in
Demeborch ad usum sanctimonialium ibidem Ihesu Christo et beate
virgini deservientium Johanne preposito ipsius loci, qui eam de
manu laicali redemerat, id procurante fldeliter et modis omnibus
promovente. Presentes erant Burkardus maior prepositus,*) Cun-
radus decanus, Cunradus cantor, magister Hermannus de Goslaria,
Bertoldns de Tossem, Cün]*adus plebanus forensis, Syfridus de Barem,
Cunradus de Goslaria, Hcinricus de Tossem, Reinoldus de Dassele,
Wikboldas de Medereke, lohannes de Bracle cel(erarius) concanonici
nostri et alii quam plures. Factum anno domini millesimo ducen-
tesimo vicesimo viiiio., pontificatus nostri anno viü^. Verum quia
labnntnr cum tempore que fiunt in tempore, nisi debito modo
firmata fuerint, ne quid adversitatis futura dies pariat, presenti
Scripte et auctoritatis nostre sigillo hanc donacionem nostram factam
') Verlängerte Schrift, •) So das Or., was entschieden unrichtig, da Burchard
1229 nicht Dompropst ist, sondern Propst des Petersberges; das maior, das in
Cop. VI, 105 Ä. 9 im Kgl. St.'A. zu Hannover ganz fehlt, gehört hinter decanus.
124 1280.
racionabiliter ad hniiis rei evidenciam confirmamus et fntnris ratam
esse temporibus per auctoritatem sanctorum apostolorum Petri et
Pauli et successonim suorum, nostra quoque et omniura episcoporum
mandamos omnem malignandi aditiim in perpetnum precludentes.
Or. in der ßeveriniechen Bibliothek zu Hildesheim, Kl. Demeburg Nr. 6.
Siegel nebst Befestigung verloren. Gedr. nach Cop. Zeitschr. 1869 S. 58, auszugs-
weise Schannat, Vindem. I, S. 202, Regest Doebner, ÜB. I, S. 58 Nr. HO.
278. Papst Gregor IX. beauftragt de^i Bischof (Konrad), gegen
einige Kleriker und Laien, welche geistliche Personeti geschädigt und
im Kirchenbanne geistliche Handlungen vorgenommen hätten, mit kirch-
lichen Strafen vorzugehen. Lateran 1230 Mai 9.
Gregorius episcopus servus servoriim dei venerabili fratri epis-
copo Hildensemensi salutem et apost9licam benedictionem. Exbibita
nobis tua peticio continebat, quod nonnolli clerici et laici civitatis
et diocesis tue pro violenta iniectione manaum in religiosas per-
sonas et seculares clericos sacrilegiis et incendiis inciderunt in
canonem sentencie promulgate, quorum clericorum quidam absolu-
cionis beneficio non obtento divina ofBcia celebrarant. Quare de
ipsorum salute sollicitus postalasti super hoc apostolicum remedium
exbiberi. Nos igitur fraternitatis tue precibus inclinati presencinm
tibi auctoritate concedimus, ut possis talibns absolucionis beneficinm
iuxta formam ecclesie impartiri iniuncto eis quod talibus super huius-
modi consuevit iniungi, dummodo passis iniuriam et dampna satis-
faciant competenter, nisi adeo fuerit difficilis et enormis eorum
excessus, quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Si
yero dictos clericos excommunicatos scienter in contemptum eccle-
siastice discipline inveneris celebrasse diyina, eis ad annum ab
ördinaria execucione suspensis et iniuncta penitcncia competenti cum
ipsis postmodum, si fuerint bone conversacionis et vite, auctoritate
nostra dispenses, sicut videris expedire. Datum Laterani*) vii.
idus maii, pontificatus nostri anno quarto.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 418 Nr. 611 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover.
279. Papst Gregor IX. verleiht alleti Gläubigen der Mainzer
Diözese, die dem Bischof (Konrad) beim Aufbau de7' teilweise detn Ein-
sturz nahen Domkirche und besonders zur Ausbesserung des kupfernen
^) Cop. Laterauens.
1230. 125
Dctches behülfiich sind, einen zwanzigtägigen Äblass. Lateran 1230
Mai 9 (vii. idus maii, pontificatus nostri anno quarto).
Or, im Kgl, SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 162, Bulle und Be-
festigung verloren. Gedr. Doehner, ÜB. I, S. 68 Nr. 111. Regest Westfäl. ÜB. V,
S. 166 Nr. 360.
280. Pcg[>8t Gregor IX. befiehlt auf Ansuchen des Deutsch-Ordens-
meisters Hermann (von Salza) dem Paderbomer Domkapitel, die durch
den verstorbenen Bischof Oliver vom Deutschen Ord-en geliehenen 65 Mark
zurückzuerstatten, undrigenfalls er den Domscholaster (Oerwich) und
die Domherren Heinrich und Meinardus von Hildesheim beauftragt
habe, gegen jenes mit kirchlichen Strafen vorzugehen. Lateran 1230
Mai 10 (vi. idus maii, ponüficatns nostri anno quarto).
Or. im Kgl. St.-A. zu Münster, Fürst. Paderborn Nr. 126. Gedr. Westf. ÜB. IV,
S. 116 Nr. 175, Regest a. a. 0. V, S. 166 Nr. 361, Archival. Zeitschr. HI, 46 Nr. 50.
281. Bischof Konrad belehnt die BiHld^r von Escherde mit Gütern
in Helperthe, falls nicht die Schwester des Lambert von Helperthe
auf sie Ansprüche geltend macht. Hildesheim 1230 Mai 13.
C(onradas) dei gratia Hyldensemensis episcopus omnibus hoc
scriptum anditnris vel inspectnris salutem in domino. Ad noticiam
onmiam yolumus pervenire, quod bona quedam Helperthe sita et a do-
mino Haitone de Biwende nobis resignata porreximas Lippoldo et
Thiderico fratribus de Esscherte titulo feodi, si tarnen porrigere pote-
ramus, quod dicimus propter quandam matronam sororem Lamberti de
Helperthe bona eadem ntpote suum feodum repetentem. Promiserunt
autem^) data fide in manus nostras et Sifridi de Borsem et Bertoldi
de Holle dapiferi nostri Lippoldus de Esscherte et Tidericus frater
saus et Hugo de Insula, Engelbertus de Dalem, Ludolphus came-
rarins noster, Conradus marscalcus noster, Lippoldus iunior de
Veteri foro, quod antedicti L(ippoldus) et Th(idericus) fratres bene-
yole ac sine petitione restauri cedant de iis bonis, si forte contingat
prememoratam matronam dictante iusticia obtinere. Preterea pro-
miserunt iidem milites iuxta facultatem et vires suas omnimodo
DOS iuvare, si forte propter sepe dicta bona qulspiam nos attempta-
verit molestare. Testes huius sunt antedicti milites et alii quam
plnres. Acta in pomerio nostro Hyldenseim anno domini m. cc. xxx.,
iii. idus maii, pontificatus nostri anno nono.
*) Vher der Zeile.
126 1230.
Or» im Kgl, SU-Ä, zu Hannover^ Damstifl Hüdeaheim Nr, 153 mit dem Siegel
des Bischofs an von der ürk, geachnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Meeklenb,
Jahrb. XXXIII, S, 99, Mecklenb, ÜB. X, S. 470 Nr. 7161 Regest Doebner, ÜB. I,
S. 59 Nr. 112.
282. Graf Burchard von Scharzfeld resigniert detn Bischöfe
(Konrad) die Vogtei über die Meierei in Borsum. 0. D. (1230 Mai 18).
Yenerabili domino suo . . Hildensemensis ecclesie episcopo
B(argardas) comes de Scartvelde senior fratrum eins fldelis debitnm
ac paratnm cum omni fldelitate servicium. Advocatiam villicationis
in Borseira, quam a dominatione vestra tenui tytulo pheodali, in
manus vestras resigno et recognosco, quod absque omni inpedimento
et contradictione mea et meorum heredum conferendi eam Hilden-
semensi capituio maioris ecclesie habeatis liberam facultatem.
Transsumt der ürk. Bischof Siegfrieds von 1289 August 29, Or. im Kgl.
St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 304.
288. Graf Burchard von Scharzfeld als ältester der Brüder
resigniert nach Empfang von achtzehn Mark Silbers dem Bischöfe die
Vogtei über die Meierei in Borsum zu Gunsten des Domkapitels. 1230
Mai 18.
B(urchardus) dei gracia comes de Scartvelde inter fratres suos
senior omnibus Christi fidelibus salutem in domino. Notam sit
Omnibus presentibus et futuris, quod advocatiam villicationis in
Borseim, quam a domino meo Hildensemensi episcopo iure tenui
feodali, in manus eius^) resignavi decem et octo marcis argenti
a capituio maioris ecclesie Hildensemensi pro eiusdem resignatione
receptis et publice protestatus fui, quod nee per me nee per quem-
quam heredum meorum potent inpediri, quominus iam dictus dominus
episcopus advocatiam capituio maioris ecclesie conferat et assignet
Acta sunt hec anno dominice incamationis m^. c^c^^. xxx<>., xv^.
kalendas iunii. Testes huius rei sunt decanus ecclesie maioris in
Hildensem Conradus et magister Hermannus de Goslaria, Hugo
prepositus sancte Crucis et Reinnoldus de Dasle, Sibodo de Scart-
velde et Sibodo de Bodensteine canonici Hildensemenses; laici vero
Hermannus de Oltwerdeshusen, Tetmarus Letgast, Tidericus Mudzeval,
Henricus de Torrevelde, Johannes de Radenhusen, fratres de Bame-
velde Hermannus, Henricus, Tidericus, Beitoldus de Scartvelde,
») über der Zeile.
1280. 127
Tidericus de Besinge, i) Basilius et Guncelinus fratres et Basilius
de Getlethe, Burchardus camerarius de Gandersem, Giselbertus de
Gandersem, Henricus et Gerardns fratres de Curia, Henricus Balke.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover^ Domstift Hildesheim Nr. 154 mit dem spitz-
ovalen Siegel des Ausstellers, in der oberen Hälfte rechts schreitender Leopard, die
untere Hälfte neunmal geteilt: f BVBCHAEDVS (COMES) DE LVTERBERC.
284. Die Brüder Burchard und Burchard Grafen von Scharzfeld
genehmigen die Resignation der Vogtei über die Meierei in Borsum durch
ihren Bruder* Burchard, 0. D. (zu 1230 Mai 18).
Burgardüs et Bnrgardus dei graüa conütes de Scartvelde fratres
iimiores omnibos fldelibus salntem. Notum sit omnibus presentibus
et faturis, quod in advocatia villicationis in Borsem, quam frater
noster Burchardus senior domino Hildensemensi episcopo resignavit,
a quo eam in feodo tenuit, nichil iuris nos liabere publice profltemur,
et si quid nobis in eadem per aliquam rationem vel iuris colorem
competere videbatur ei omnino renunciamus ratum et gratum habentes,
quod frater noster eam domino Hildencemensi episcopo resignavit.
Testes huius rei sunt decanus ecclesie maioris in Hildensem Con-
radus et magister Hermannus de Goslaria, Hugo prepositus sancte
Crucis et Eeinoldus de Dasle, Sibodo de Scartvelde et Sibodo de
Bodensteine canonici Hildencemenses ; laici vero Hermannus de
Oltwerdeshusen , Tetmarus Letgast, Tidericus Mudzeval, Henricus
de Torrevelde, Johannes de ßadenhusen, fratres de Bardenevelde
Hermannus, Henricus, Tidericus, Bertoldus de Scartvelde, Tidericus
de Besinge, Basilius et Guncelinus fratres et Basilius de Getlethe,
Burchardus camerarias de Gandersem, Giselbertus de Gandersem,
Henricus et Gerardus fratres de Curia, Henricus Balke.
Or, im Kgl. St,'Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 155 mit Siegel wie
in vor» Nr. beschrieben,
285. Bischof Konrad bekundet, dass ihn Graf Konrad von Lauen-
rode die kleine Crrafschaft unter angegebenen Bedingungen verpfändet
hat, 1230 Juni 2.
C(onradus) dei gi'atia Hyldensemensis episcopus universis hoc
scriptum audituris vel inspecturis salutem in domino. Ad cautelam
fatnromm notum esse volumus, quod nos prestitimus comiti Conrado
de Lewenrode quinquaginta libras denariorum Hildensemensium sub
■) Or. Hesmge.
128 1230.
hac forma: dictus comes et qainque milites Everhardus de Alten,
Hyldebrandus et Otto fratres de Herberge, Lambertus de Honovere,
Wulfhardos de Reden data fide promiserunt in manas nostras et
quinque ministerialium nostrorum Sifridi de Borseim, Conradi mar-
scalci nostri, Bodonis et Burchardi de Saldere et Cesarii de Wolede,
quod idem comes nulli obligabit ant in feodo prestabit seu etiam
vendet comitiam minorem nisi nobis vel nostro successori. Quod
si forte sepe dictus comes attemptaverit alienare ab ecciesia nostra
vel impedire dictam comitiam, vacabit nobis eaden^ et ecclesie
nostre et milites fldeiussores intrabunt civitatem Hyldenseim inde
non exituri, donec comes comitiam expediendo revocet factum suam.
Preterea predictam pecuniam solvet nobis a proximo festo beati
lacobi post annum eodem die. Quod si non fecerit, habebimus
dictam comitiam ex tunc in antea in pignore pro ipsa pecunia pre-
stituri eidem comiti super ipsam comitiam unam summam peconie
usque ad centum libras. Ceterum si sepe memoratus volet vendere
comitiam, vendet nobis vel nostro successori iuxta consUium et
estimationem ministerialium ecclesie nostre ac suorum familiarium,
qui ad hoc fuerint ordinati. Si vero comes Interim de medio sub-
latus fuerit, fldeiussores soluti sunt a fideinssione, quia tunc vacat
ecclesie coroitia. Testes huius sunt lohannes prepositus maior,
Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, magister Conradus
et Rodolphus capellani nostri, Heinricus de Tosseim, canonici nostri,
et milites tam receptores fldei quam datores. Ut autem ratum
permaneat presens scriptum inde confectum, sigillorum appensione
nostri et dicti comitis duximus muniendum. Actum anno domini
ufi. cco. xxx^., uv9. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno nono.
Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Damstift Hildesheim Nr. 156 mit dem Sieget
des Bischofs und dem des Grafen, siebenmal geteilt, von aufreehtstehendem lAncen
überdeckt: f SIGILL. COMITIS CON(RA)DI DE EOTHBN. Oedr. Sudendorf,
ÜB, I, S, 12, im Auszug Grupen, Orig. German. II, S, 346, ÜB, der Stadt Han-
nover (ÜB. des histor, Vereins für Nied^rsachsen V), S, 6 Nr, 6,
286. Bischof Iso von Verden bekundet, dass Konrad und Heinrich
von Wahnebergen, Brüder, durch Vermittelung seines Neffen (nepos),
des Dompropstes Johann in Hildesheim, auf die Belehnung mit der
Vogtei von Verden und , auf eine Hufe in Moule verzichtet und in
Hild^sheim vor dem Bischöfe und dem genannten Dompropst Bürgen
gestellt haben, Rotenburg 1230 Juni 3 (iü^. nonas iunii, pontiflcatus
nostri anno xxv.).
1230. 129
Gedr. nach Cop, II, 125 Nr. 56 im Kgl. St,-A, zu Hannover v, Hodenberg,
Verdener Geschichtsquellen, 2, Heß S. 84 Nr. 51; vgl, auch die Bemerkungen S. 244
und S. 246 ff.
287. Bisehof Konrad überträgt dem KL Deniehurg den halben
Zehnten in Holle nach Entschädigung der Lehnsinhaber. Hildesheim 1230
Juli 17.
In nomine sancte et individne trinitatis.i) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Notam esse yolumns, quod Thegenhardas
de Germardissem et frater snns Johannes resignaverunt medietatem
decüne in Holle nobilibus de Meinersem, a quibus eam tenebant,
datis eisdem fratribus iam dictis de Gennardissem a lobanne pre-
posito Derneburgense et ab ecclesia sua eadem quadraginta talentis
duobos minns et duobns mansis uno sito Qermardissem et alio
sito Gerboldissem in concambium ipsius medietatis decime, quibus
mansis idem fratres addideiTint alios duos mansos sitos Gennar-
dissem, quos resignaverunt nobis tam prepositus ex parte ecclesie
sue quam Thegenhardus et Johannes frater suus, et nos conces-
simus eos loco iam predicte medietatis decime in Holle nobilibus
Ulis de Meinersem, et idem nobiles de Meinersem, qui medi-
etatem sepedicte decime in Holle de manu nostra tenebant,
resignaverunt eam nobis et nos eam Demeburgensi ecclesie ad usus
sanctimonialium, que ibidem deo et beate virgini deserviunt, pro
remedio anime nostre contulimus perpetuo possidendam. Testes
hnius rei sunt dominus Conradus Osnaburgensis episcopus, Bodo
canonicns Mindensis, Giseco custos Osnaburgensis, Albertus de Ever-
stein prepositus in Monte beati Petri Goslarie, Thidericus de Adenoys
canoDicus maioris ecclesie nostre in Hildensem, Helmoldus et Hen-
ricus de Veltbere fratres, Conradus marscalcus, Willehelmus de
Rosendale et alii quam plures tam clerici quam laici. Ut igitur
qne predicta sunt firma pemianeant in perpetuum et incouArulsa,
nos ea conscribi fecimus et sigilli nostri appositione roboravimus ad
cautelam. Actum anno ab incamatione domini millesimo ducentesimo
xxx^., pontificatus nostri anno x. Datum Hildensem xvi<^. kalendas
augasti.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover', Demehurg Nr. 5. Siegel des Bischofs an
roUn Seidenfäden. liegest Westfäl. ÜB. VI, 8. 55 Nr. 204, Osnahrücker ÜB. II,
S, 205 Nr. 262. Albert v. Everstein erscheint erst seit 1234 als Propst des Stiftes
auf dem Petersberge; hierin dürfte ein Fehler stecken, nicht im Datum.
>) Verlängerte Schrift.
Hiidesb. ÜB. II. o
130 1230.
t888. Bischof Konrad verpfändet die Einkünfte der Meierei in
Orsleve dem GodehardisHfte und dem Deutscheri Orden zur Abtragung
der Schulden an ersteres und an das Heilige Land. 1230 September.
Conradns dei gracia Hildensemensis episcopus. Ad cautelam
futuri temporis per presens scriptum notum facimus Christifldelibos
universis, quod nos pro debito ducentarum marcharum, quibus tene-
bamnr ecclesie beati Godehardi, marcha qaelibet ad viginti solidos
et decem et octo denarios estimata, et item pro debito treceutarom
marcharum examinate peconie, quibus tenebamur Terre sancte,
yillicacionem nostram in Orsleve de consensu capitnli nostri Hil-
densemensis obligavimus abbati et claustro sancti Godehardi et
fratribus domus Teutonice tali pacto, ut in sortem debiti nostri
cedat quitquit annuatim de ipsa villicacione poterit pro venire. Hunc
autem ordinem in solucione eiusdem debiti statuimus observari.
Abbas et ecclesia sancti Godehardi primi erunt in receptione et
singulis annis recipient de villicacione predicta xl libras Hildense-
menses circa festum sancti lohannis baptiste persolvendas, quitquit
residuum fuerit de ipsa villicacione recipient dicti fratres domus
Teutonice et computabunt in sortem debiti Terre sancte. Et stabit
iste modus et ordo solvendi annuatim quousque pecunia sancti Gode-
hardi totaliter fuerit persoluta. Postea vero tocius villicacionis
proventus accipient Theotonice domus fratres, donec plene recepe-
rint dictam pecuuiam Terre sancte de mandato domini pape et
conscienciam expendendam et tunc demum ad nos sive ad succes-
sorem nostrum Hildensemensem episcopum, qui pro tempore fuerit,
libera et soluta dicta nostra villicacio revertatnr. Ne autem hec
obligacio vel ordinacio nostra tractu temporis in dubium venire vel
aliquo malo ingenio valeat immutari, presentem paginam inde con-
scriptam sigillorum nostrorum appensionibus ecclesie scilicet Hil-
densemensis et nostro fecimus communiri. Actum anno domini
m^. cc^. XXX., mense septembris, pontiflcatus nostri anno x9.
Äb8chr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 749 Nr. 1512a im Kgl. SU-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf, Regiairum 11, S. 166, im Auszug und ohne Datum
Schaunat, Vindein. litter. I, S. 201.
1289. Bischof Konrad übereignet dem Bartholomäisüft drei Hufen
und eine Hausstelle in Hottein, Winzenburg 1230 Dezember 5.
Conradus dei gi*atia Hildesemensis episcopus. Notum sit ani-
versis Christi fidelibus tarn presentibus quam futuris, quod dilecti
1230. 131
ac fldeles nostri Heinricas et Ludegems fratres dicti de Hakenbeke
una cum venerabili viro Weraero preposito saacti Bartholomei de
Salta in nostra presentia constituti aream et tres mansos apad
Hottenem sitos, quos idem prepositns ad utilitatem sni conventus
xl libris Hildensemensis monete ab ipsis comparaverat, multis pre-
sentibus ecclesie nostre fldelibus et vasalUs de consensa heredom
suonun in manns nosü'as libere resignarant postnlantes instanter,
ot eadem bona preposito et conventui antedictis cum omni pro-
ventuum integritate porrigere dignaremur. Nos igitur ipsorum
precibas favorabiliter, nt decuit, inclinati prefatos mansos cum area
de consensa et volnntate capitnli nostri preposito et conventui sepe-
dictis ac successoribus eorundem in salutis nostre remedium perpetuo
contnümus possidendos. Testes huius rei sunt Hugo prepositns
sancte Cmcis, Albertus de Eversten, Ludolftis de Scheppenstide,
magister Richardns et Johannes canonicus sancte Crucis, Wemo
sacerdos in Wincenborch, lohannes notarius noster, laici vero
Lnppoldus de Escherte, Ludolfus camerarius, Engelbertus et Rodolfus
fratres de Dalem, Luppoldus de Veteri foro, Tidericus de Stockem,
Tidericos et Hugo fratres de Holtusen, Eschwynus et Hinricus
fratres de Monte lapideo, Ecbertus de Freden, Conradus de Elvede,
lohanes de Oanderseim, lohannes de Gerenrode, Bodo camerarius,
Gerhardus, Hinricus de Goslaria, lohannes et Hildebrandus de
Sutherem, lordanis de Hiltem et alii quam plures. Ne quis vero
fideliom hanc nostram donationem audeat infringere vel ei ausu
temerario contraire, banno nostro eam confirmamus presentem
cedulam exinde conscriptam sigilli nostri appensione flrmiter robo-
rantes. Actum Wincenburch anno domini m^. cc^. xxxo,, nonas
decembris, pontiflcatus nostri anno deeimo.
Or, in Stadtarchiv zu Hildesheim, Museum Nr. 9, Siegel verloren.
lidOO. Bischof Konrad überträgt mit Zustimmung des Domkapitels
dem KU Neuwerk hei Qoslar eine Hufe in Thuringeroth, die ihm
Rudolf von Mahner (Mandere) resigniert hat Rosenihcd, Forste und
Geargenberg bei Qoslar 1230 (pontiflcatus nostri anno deeimo).
Testes huius sunt prepositns Hugo, magister Hermannus de
Goslaria, magister Conradus de Vriberch canonici nostri, dominus
lohannes plebanus forensis Goslariensis, magister Henricus Pinguensis
notarius noster, magister lohannes et magister Richardns capellani
nostri et plures alii clerici, Conradus marscalcus noster, Ludolphus
9*
132 1230.
camerarius noster, Bertoldus de Holle dapifer noster milites, Ludolfas
de Selede, Conradus de Embereke, Hai'tmannus et quam plures alii
servientes. Actum primo apud Rosendale, secundo apud Vorsete,
tercio apud Goslariam in monte beati Georgii.
Or in der Beverinischen Bibliothek in Hildesheim, Stark beschädigtes Siegel
des Bischofs an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen. Gedr. Bode^
ÜB, /, S. 491 Nr. 505, nach Cop. ÜB. des hist. Vereins ßr Niedersachsen I, S. 17 Nr. 12.
ft91» Bischof Konrad entscheidet einest Streit wegen Güter in
Achtum zu Gunsten des Kreuzstiftes. 1230.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus hanc
cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod Hoyerus
filius cuiusdam Ludolfi de Ahtem constitutus coram nobis Yorsethe
petebat a cauonicis sancte Crucis, qui presentes erant, quedam iugera
Sita Ahtem dicens, quod ea sine consensu suo ipsis vendiderit pater
suus. Ob hoc ex parte canonicorum quesitum fuit in sententia, si
securos eos deberet facere de eo, quod nuUus ipsos in posterum ex
parte eins impeteret, et pro eis talis data fuit sententia, quod videlicet
ipse de hoc eis prestare deberet debitam waraudiam. Hoc ergo
fecit lingua et manu prout cousuetum est et hoc facto pro canonicis
dictum fuit, quod sine contradictione iugera illa xxvii annis posse-
derant, ut in eorum privilegio continetur. Quesitum etiam fuit, an
canonici pocius deberent ostendere, quod dicta bona essent eccieaie
sue, vel audiendus esset dictus H(oycrus), qui contrarium ostendere
intendebat, fuitque iterato pro eis lata talis sententia, quod scilicet
ex quo tam diu possederant ipsorum iuramento fides esset pocius
adhibenda. Quod cum serviens idem audivisset, consilio habito
dicebat, quod vellet deliberare melius et coram nobis die alio pro-
poneret comparere. Canonici autem cum instancia petebant a nobis,
ut sie fieret prout dictaverat sententia ab omnibus approbata. Unde
sicut sententiatum fuit ex parte canonicorum prestito iuramento
ostensum fuit, quod dicta iugera pertineant ecclesie sancte Crucis.
Nos igitur auctoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra
et omnium episcoporum sepcdicta iugera eidem ecclesie sancte Crucis
confirmavimus banno nostro prohibentes districte sub interminatione
anathematis, ne aliqnis ei in eisdem de cetero molestiam inferat
vel gravamen. Presentes erant Hugo prepositus, Anioldus decanus,
Megenwardus, Adolfüs, Herrandus, Daniel, Thetmarus scolasticus,
Henricus de Gledinge, Wernerus, Johannes, Conradus, Ludolfns
1230. 183
canonici sancte Crucis, magister Hngoldns scolasticus Goslariensis,
Theodericus liber, Ludegeras de Hakenbeke, Bernardus de Disel-
dissem, Sifridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolfus came-
raritts, Theodericus de Tossem, Bertoldus de Holle, Everardus de
Borsem ministeriales ecclesie nostre, et alii quam plures. Ad huius
antem facti laemoriam hanc cartam inde couscriptam sigilli nostri
appensione fecimus communiri. Actum anno domini m^. cc^. xx^.,
pontiflcatus nostri anuo j9.
Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 27 mit beschädigtem Siegel
des Bisehofs mit Rucksiegel.
202. Bischof Konrad entscheidet einen Streit wegen Güter in
Betimar zu Gunsten des Kreuzstiftes, 1230.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis hanc
cartulam inspecturis salutem in vero salutari. Cum Hermannus
quidam ecclesie sancte Crucis tria iugera sita in Behtmere impediret
dicens se ea tenere in feodo a quodam Conrado de Onecampe,
produxit coram nobis eundem Conradum tamquam warandum suum.
Unde Conradus marscalcus noster, advocatus canouicorum querebat
in sententia, an ipsi pocius audiendi esseut volentes probare se
obtinuisse in sinodo prout ins dictabat bona in Behtmere, que emerat
nullis iugeribus exceptis, an dictus warandus esset pocius admit-
tendus, et data fiiit talis sententia et approbata ab omnibus, quod
ipsi canonici essent pocius audiendi. Ob hoc producti fuerunt duo
testes, Ludolfus camerarius noster et Wolterus de Olem, qui per-
hibentes testimonium veritati obligaverunt se iuramento, quod fece-
rant nobis, et dicebant se vidisse et audivissc, quod nullis iugeribus
exceptis canonici obtiuuissent bona eadem in Behtmere et quod in
sinodo adiudicata fuissent ecclesie sancte Crucis. Marscalcus autem
noster Conradus ex parte canonicorum idem optinuit iuramento, et
nos sepedicte ecclesie conflrmavimus ipsa bona. Presentes erant
Conradus decanus maioris ecclesie, Conradus de Goslaria eiusdem
loci canonicus, Hugo prepositus sancte Crucis, Adolfus, Herrandus,
Daniel, Thetmarus scolasticus, Henricus de Gledynge, Wemerus,
Conradus de Ylsethe, Ludolfus, Otto canonici sancte Crucis, Flo-
rencius canonicus sancti Andr§§, Ludolfus camerarius, Conradus
marscalcus, Theodericus de Rothinge, Theodericus et Herebrandus
fratres de Dolberge, Herebordus de Drispenstide, Olricus de Ber-
ningreroht, Wipertus de ümmenem, Megenwardus, Conradus de
134 1280.
Ohtersem, Wolterus de Olem, Bertoldus dapifer, Ekkehardus et
Lambertus de Levenstide fratres, Hermannus de Herberge, Henricus
filius Volcmari, Henricus advocatus et alii quam plures. Ne igitur
de hiis, que coram nobis acta sunt, aliqua imposternm dubitacio
oriatur, scriptum nostrnm inde confectum dedimus et illud sigilli
nostri munimine flrmavimus ad cautelam. Datum* anno domini
m. cco, xxx9., pontiflcatus nostri anno x^.
Or, im Kgl, St^Ä, zu Hannover, Kreuzatift Nr. 28 mit dem Siegel des Bischofs.
Reffest Doebner, ÜB. I, S. 60 Nr. 114.
308. Graf Widekind von Poppenburg verzichtet auf die vam
Kl. Lamspringe seinen Erben abgekauften Güter in Elze. Poppen-
bürg 1230.
Noverint tarn futuri quam presentis temporis, quod ego Wi(de-
kindus) dictus comes de Poppenburg tum pro deo ^) tum de consilio
prudentnm virorum quicquid me potestatis et iuiis habere dicebam
in bonis in Aulica omnimodis renuntiavi, que ecclesia in Lamspringe
ab heredibus iuste conquisita multis annis quiete possedit. Ne quis
igitur in posterum malevolus Iiuic actioni contraire presumat^ sigilli
mei impressione conflrmo. Testes autem isti sunt: Amoldus de
Wulvinge, Albertus de Vulvinche, Ernestus de Wulvinche, Gerungus
de lese, Hermannus de Bethenem, Henricus de Himnesdure, Her-
mannus et Bertoldus de Stemme, Johannes de Goslaria, Hermannns
Blesinck, Johannes de Aulica, Johannes de Nienstidde et alii quam
plures. Acta sunt vero hec in castro Poppenburg anno incamationis
domini millesimo ducentesimo tricesimo, indictione terüa.
Abschrift im Cop, des Kl. Lamspringe vom Jahre 1573, Ms. 580 S. 221 in der
Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim, Gedr. Harenberg, Hist. Gandersh. 8. 761.
4^94:. Graf Ludolf von Hallermund überlässt dem Micka^lis-
kloster den Liten Reinhard, Sohn des Benvich von Lechstedt in Heind^,
und erhält dafür den Liten Lendold. 1230.
Huius rei testis sum ego Ludolfus comes, Thetmarus abbas,
Conradus prior, Johannes de Monte, Heynricus cantor, Gerhardus
custos, Oodescalcus prepositns, Johannes cappellanus cum aliis
fratiibus, Thidericus de Adenoys, Luthardus de Halremunt, Willi-
brandus et Herebordus frati'es de Gestorp, Bernardus de Embreke,
Heynricus de Seine, Bernardus de Jdestorp, Johannes, Geroldus et
*) Harenberg hat proprio decreto.
1230. 186
Hermannas fratres de Oyle, Bertoldus et Heinricus Tukevot fratres,
Wlfardus gogreve de Patenhasen. Geroldus gogreve de Volkersem
und Bürger.
Or. im KgL 8t.-A, zu Hannover, Miehaeliskl. Nr, 32 mit dem Siegel des
Ausstellers. Gedr. Sudendorf, ÜB. IX, S. 245. Regest Doebner, ÜB. l, S. 60 Nr. 115,
ft9S. Das Kloster Kältenhom erneuert die Gebetsbrüderschaß
mit dem Domkapitel. 1230.
Venerabilibus dominis et in Christo dilectis C(onrado) Hilden-
semensi episcopo, I(ohanni) preposito, C(onrado) decano totique
maioris ecclesie capitulo Bertoldus dei gracia prepositus totusque
conventos in Kaldenbarnen cum orationibus iutimis omnimodam ob-
seqnii devotionem. Litteras vestre societatis recepimus in hec verba:
Venerabilibas dominis et fratribus B(ertoldo) preposito de Kalden-
bnm totique eiusdem ecclesie capitulo C(onradus) dei gratia Hil-
densemensis episcopus, I(ohannes) prepositus, G(onradus) decanus
totusque conventus orationum et obsequii devotionem perpetuam.
(Das folgende wörtlich mit der Urk. von 1204, ÜB. I, Nr. 593 über-
einstimmend bis) duximus roborandum. Sicut ergo in vestris accepimus
litteris, quod vos de benignitate vestra orationibus, auxilio et con-
silio et rebus in nostris necessitatibus fratemitate dignati estis nobis-
cum confederari, ita et nos, ut supra scriptum est, eodem vinculo
fratemitatis vobis irrefragabiliter astringimur. Et ne in oblivionem
transeat, presenti scripto et ecclesie nostre sigillo roboramus. Actum
primitus anno dominice incamationis m^. cc^. iiiio. ab episcopo Har-
beito, I(ohanne) preposito, Hylario decano et tota maiori ecciesia
Hildensemensi sub preposito nostro Ludolfo, et nunc secundario a
nobis renovatum anno domini m^. cc^. tricesimo.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 157 mit beschädigtem
Siegel an roten und weissen Seidenfäden, rückblickender nicht heraldischer Adler
mit ausgebreiteten Flügeln und Heiligenschein: (SI)GILL. SCI. lOHIS. EW. IN
CALDB. . . .
SK90« Bischof Konrad bekundet die auf der Malstatt bei Holle
erfolgte Beilegung eines Streites zunschen den Söhnen des Bruno vo7t
(ftisiedt und dem Domkapitel wegen Güter in Forste zu Gunsten des
letzteren. An der Innerstebrücke bei Heinde o. D. (um 1230),
In nomine sancte et individue trinitatis. Cünradus dei gratia
Hyldenseymensis episcopus. Per presens scriptum notum facimus
Christi fldelibus universis, quod post multas molestias et dampna,
que fratres nostri a filiis Brunonis de Gustede perpessi sunt pro
136 1280.
curia et bonis Theoderici quondam de Alethe in Vorsethe sitis,
Heynricus etiam de Gustede eiasdem Brunonis filius eadem bona
coram nobis petebat instanter allegans, quod eomndem bouornm
alienatio a matre sua et filia Theoderici de Alethe et patre sno
Brnnone sine suo consensu facta fnit, cum tunc natus esset cum
vendebantur et ideo non valeret, propter quod eadem bona ad se
dicebat pertinere. Tandem die ad ius finale sta(tuto a) nobis de
beneplacito et electione fratrum nostrorum et eiusdem Heynrici
utraque parte presente sub quercu prope Holle sententiatum fuit,
quod, si dilectus frater noster Heynricus de Thossem, qui predicta
bona nomine capituli tenebat, probare posset, quod eadem bona a
pie memorie domino Hartbei-to predecessore nostro et ecclesia nostra
empta essent ab uxore Brunonis et ipso Brunone de Gustede de
consensu omnium heredum, qui tempore emptionis nati erant,
rata esset venditio et ab impeticione ipsius Heynrici de Gustede
ecclesia nostra de cetero deberet esse libera et soluta. Deinde ad
hoc probandum die sententialiter Statute prememoratus Heynricus
de Thossem nomine capituli advocante pro eo comite Hennanno de
Waidenberge et Everhardo de Börsen advocante pro Heynrico de
Gustede probavit per suum voremunde, quem ad hoc elegit, videlicet
Ölricum de Bledenem, et per testes suos ydoneos Syfridum et Ever-
hardum de Börsen, quod bona sepe nominata in Vorsethe sita, que
sepe dictus Heynricus filius Brunonis coram nobis petebat, a bone
memorie domino Hartberto predecessore nostro et ecclesia nostra
empta erant ita recte et rationabiliter a matre et patre ipsius
Heynrici de Gustede de consensu omnium heredum, qui tempore
emptionis nati erant, quod de iure rata et firma deberet esse ven-
ditio et ab inpetitione eiusdem Heynrici ecclesia nostra de cetero
deberet esse de iure libera et soluta. Cumque probatio ista ex
parte ecclesi^ sufficiens iudicata fuisset, nos per sententiam Heyn-
ricum de Thossem et ecclesiam nostram ab impetitione Heynrici de
Gustede super omnibus bonis prescriptis in Vorsethe absolvimus
Perpetuum ei super hiis Silentium inponentes et iure seculari,
secundum quod consuetum est, eisdem bonis pacem firmando e^
ecclesie adiudicavimus et insuper dictante sententia tam laicorom
quam clericorum bona eadem episcopalis banni auctoritate duximus
confirmanda. Ad maiorem igitur omnium herum evidentiam et ad
gestorum memoriam perpetuandam presens scriptum inde confectum
sigilli nostri appensione fecimus communiri. Actum est hoc prope
1230. 187
Henede circa locum pontis Indistrie, ubi de concordia Bernhard! de
Dorstat et Ölrici pincerne tractabamus. Testes huius (rei sunt)
lohannes maior prepositus noster, Cunradas prepositns sancti Mauricii,
Hugo prepositus sancte Crucis, Gunradus plebanus, magister Cunradas
de Goslaria et Wichboldus subdiaconus concanonici nostri, Bertramus
etHeynricus canonici Montis, Richardus clericus noster, Ludolphns
et Heycko canonici sancti lohannis, comes Hermannus de Waiden-
berge, Bemhardus de Dorstat, Ludegems de Indagine, Theodericus
de Eanthelsem, Ölricns de Piscina et filius eins Thedericus, Cun-
radas marschaicus , Ludolphns camerarius, Luppoldus senior et
Luppoldus iunior de Veteri foro, Syfridus de Börsen et Everhardus,
Willelmus de Rosendale, Heynricus de Kamelen, Bodo de Saldere,
lohannes de Hadenstede, ölricns de Bernigerode, Ludolphns et
Heynricus de Gustede, Ölricns de Bledcnem, lohannes de Leven-
stede, Thedeiicus de Dolberge, Ludolphns de Dinkelere, lohannes
et Bemwardus^) de Eemme, Heynri(cus) de Meienberge, Thedericus
de Thossem, Bertholdus de HoUe, Gyselbertas de Goslaria, Symon
Kavüt, Th(eodericas) et E(schwinus) de Wolmüthe et alii quam
plures tarn clerici quam laici. D(atum per) manus Hejmrici notarii
nostri canonici sancte Crucis.
Or. im KgL St.-A, zu Hannorer, Domstift Hildesheim Nr. 158, Gut erhaltenes
Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden, das in gelber Schale Füllung
aus rotem Wachs hat. Gedr, Zeitschrift 1868 S. 112. Regest Bode, ÜB. T, S, 493
Nr. 508, Doebner, ÜB. /, S. 61 Nr. 118.
397* Erzhischof Roderich von Toledo schreibt dem Bischof
JConrad über die Niederlage der Sarrazenen in Spanien und bittet um
Antwort, die durch Pilger nach Burgos gebracht werden möge. 0. D.
(um 1230).
Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 11, 5. 44i Nr. 692 im Kgl. St.-Ä.
zu Hannover. Gedr. Sudendorf, Begistrum /, S. 107, Regest Böhmer-Ficker, Reg.
imp. V, 11092 zu 1230. „Auf diesen Brief bezieht sich ein anderer (a. a. 0. S. 527
Nr. 911), «reicher so beginnt: B. dei g^racia Toletane sodis archiepiscopns Hispanie
primaa larissimo sno magistro Hermaimo Hildescmensi canonico salntem in domino
Iheso Christo. Audivi litteraSi qnas nnpcr mLseram Ilildesemensi episcopo, Testrom
futiimim dulcorasse.'^ Sudendorf a. a. 0. Anm. a. Dieser Brief ist datiert Inter-
ampnis idns decembris und hat sonst keinen geschichtlichen Inhalt, tollständig ge-
druckt a. a. 0. in, S. 57.
^) Or. Benewardus.
138 1230.
I298« Bischof Konrad beauftragt zwei Domherrn ^ den Johann
von Heiskeshusen zur Ausübung seiner Pflichten gegen seine Frau zu
zwingen. 0. D. (um 1230).
C(onradus) dei gracia Hildensemeusis episcopns dilectis in Christo
H(ermanno) de Qoslaria et R(udolfo) de Brunswic eiusdem ecclesie
canonicis salutem in Christo Ihesn. Auctoritate presencinm vobis
mandamos, nt latrici presencinm lutte nomine conqnerenti de marito
eins lohanne dicto de Heiskeshnsen, qnod eam maritali aflFectione
non peitractet, insticiam faciatis per censuram ecclesiasticam facientes,
ut ei in vite necessariis provideat, flrmiter observari.
Ähachrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 559 Nr, 994,
ft99» Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit Bischof
Konrad Ministerialen. 0. D. (um 1230).
Venerabili et dilecto in Christo domino C(onrado) HUdensemensi
episcopo B(erta) dei gracia Ghandersemensis ecclesie abbatissa
oraciones devotas et volnntarinm in omnibus obsequium. Inttam
nxorem Lndolffi de Wackerwinkele nostre ministerialem ecclesie vobis
et ecclesie HUdensemensi contradimus, Mechtildam nxorem Gherardi
de Curia in concambium recipiendo. Et nt hoc nostrum factnm
ratnm semper maneat et inconvulsnm, presentem cartam in veritatis
testimoninm conscriptam sigilli nostri mnnimine dnzimns roborandam.
Testes Burcardus camerarius, Giselbertus vicedapifer, Johannes et
Henricns fratres de Curia et alii quam plnres ecclesie nostre mini-
steriales.
Ah8chr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 741 Nr. 1484 im KgL SL-A. zu
Hannover.
SOO« Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit Bischof
Kofirad Ministerialen. 0. D. (um 1230).
Wenerabili et in Christo dilecto domino C(onrado) Hildensemensis
ecclesie episcopo B(ertha) dei gracia Gandersemensis ecclesie abba-
tissa oraciones et volnntarinm in omnibns obsequium. Adelindam
de Bantelem et Bertoldum fllium eins ecclesie nostre pertinentes
vobis et ecclesie HUdensemensi contradimus ab omni iure, quo nobis
et ecclesie nostre tenebantur, penitus absolutes, Adelheidam et
lohannam filiam eius de Wetebome vestre attinentes ecclesie in
concambium recipiendo. Et ut hec commutacio rata semper maneat
et inconvulsa, presentem paginam in veritatis testimonium conscriptam
1230. 139
sig^U nostri moDimine duximus roborandam. Testes Burchardus
camerarius, Oiselbertus vicedapifer, lohanneS; Henricas et Oherardns
fratres de Curia et alii plares ecclesie nostre ministeriales.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 5. 636 Nr. 1212 im Kgl. Si.-Ä. zu
Hannover.
SOI. Graf Bernhard von Poppenhur g überträgt dem Michaelis-
kloster einen Ministerialen. 0. D. (um 1230).
In nomine sancte et individue trinitatis. Bernardas comes de
Poppenburch. Noverit universitas in Cliristo fidelium, quod ego et
filins mens Manricius Thegenhardum de Benstorpe in Hildenseym
commorantem nobis iure proprietatis attinentem acceptis ab ipso v
talentis ecclesie sancti Michahelis in Hildensem in ministerialem tra-
didimns et dominus abbas eodem inre ipsum incontinenti recepit.
Profltemur etiam in flliis ipsins nichil proprietatis nos habere. Ut
autem hec inconvulsa permaneant, sigilli nostri appensione robora-
vimns. Testes sunt abbas sancti Michahelis, Thetmarus prepositus
in Beinhusen, Volcoldus de Hanense, Tidericus, Johannes de Wallen-
stede fratres, Hermannus de Sne, Bertoldus de Scellenstede, Heyn-
ricus filius Wolmari Divitis, Hermannus, Geroldns, Wicelus.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Miekailiskl. Nr. 28. Rest des Siegels des
Propstes Thetmar, das des Grafen verloren. Regest Doebner, ÜB. I, S. 60 Nr. 116.
802. Bischof Konrad von Minden zeigt detn Moritzstift seine
Zustimmung zu dem Verkaufe der Güter des Mindener Domkapitels in
Achem an das Stift an. 0. D. (um 1230).
C(onradus) dei gratia Mindensis episcopus dilectis dominis pre-
posito, decano totique capitulo sancti Mauritii Hildensemensis salutem
cam sincere caritatis affectu. Significaverunt nobis dilecti in Christo
maioris ecclesie nostre canonici, quod ipsi de bonis in Achem ad
ipsomm prebendam pertinentibns contractum venditionis vobiscum
fecerant super hoc consensum nostrum petentes. Cum autem nobis
constet, quod de pecunia, quam a vobis exinde recipient, bona ipsis
viciniora comparare intendunt, scire vos volumus, quod predictum
contractum ratum habemus et pure consentimus. Significamus pre-
terea vobis, quod eadem bona ab omni iure sive dominio advocatie
libera sunt et absoluta.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 42. Beschädigtes Siegel des
Ausstellers wie Abbildung Westföl Siegel Heß IL Abth. 1. Tafel 54 Nr, 2. Regest
Westfäl. ÜB. VI, S. 61 Nr. 219.
140 1230.
808. Das Moritzstift (?) hütet das Domstiß um Bat und Hülfe,
um zum Gmuss seiner Güter in Ächeim zu kommen. 0. D. (um 1230?).
Venerabilibus in Christo et specialissimis dominis et confratribus
suis prepositOj decano et toti capitulo maioris ecclesie Hildensemensis
oracionnm hiimilitatem cum obsequio tarn devoto quam debito meritas
et immcnsas graciarum acciones. Benignitati vestre referimus, eo
quod flrma dilectio, que a prima fundacione ecclesie nostre^) radi-
citus inter nos caluit, usque in presens absque omni titillacione
inconvulsa perseveravit. Cuius consideracionis habito respectu in-
time conquerendo vobis significamus, quod multo tempore, sicut
constat dilectioni vestre, de bonis nostris Acheim violenter et iniuste
retentis nichil emolumenti recepimus obnixius obsecrantes, ut auxilium
et consilium vestrum, quid super huiusmodi defectu et iniuria sit
opus factu, sicut tenemini, per scripta vestra nobis impartiri
dignemini.
Abschr. des 15. Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 752 Nr. 1523 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Es ist nicht sicher, dass das Moritzstift der Bittsteller ist und ob die
Urk. mit der vorhergehenden in Zusammenhang steht. Der Appell an die alte
Freundschaft mit dem Domkapitel lässt am ehesten auf das Moritzstifi schiiessen
(vgl. auch die ehrenden Worte des- Bischofs Otto für dieses in der Urk, von 1275
April 8, Doebner, ÜB. I, S. 165 Nr. 341). Ausser dem Moritzstifte hatten auch
das Kreuzstift und das Kl. Escherde Besitzungen in Achoim.
804. Dietrich von Depenau bekundet, dass weder er noch seine
Vorfahren Erbrecht an Forste gehabt habest und dass der Zehnte 4er
dabei liegenden Insel dem Bartholomäistiße gehöre. 0. D. (um 1230).
Universis Christi fidelibus haue paginam inspecturis Tidericus
de Depenowe salutem. Notum esse volumus omnibus, ad quos pre-
sens scriptum pervenerit, quod ego neque mei antecessores heredi-
tatem non habuimus in Vorsato, insula vero, que^) adiacens^) est,
que Rossewerdere nuncupatur, pertinet ad bona in Aerberghe, cuius*)
insule decimam ecclesie Sultensis esse protestamur. Igitur ne hoc,
quod nos testamur, alicui veniat^) in dubium, hanc paginam sigilli
nostri munimine duximus roborandam.
Abschrift des 16. Jahrhunderts in Ms. 324 fol. 80 in der Beverinischen
Bibliothek zu Ilildesheim (A), Abschrift des 17. Jahrhunderts in Cop. 20 fol. 110
des Oberlandesgerichts in Celle (B). Gedr. Zeitschrift 1868 S. 112.
^) Cop. vestre. ') quedam A. >) adiaciens B. *) cui AB. ^) haut AB.
1230. 141
SOS. Dci8 Domkapitel von Goslar bittet den Bischof Konrad um
Schutz gegen die Grafen Hermann und Heinrich von Wohldenberg, die
einen zu seiner Präbende gehörigen Wald zum Kohlenbrennen benutzen,
0,D, (um 1230).
AhschHft des 16. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 752 Nr. 1527 im Kgl. St.-A, zu
Honnwer. Gedr. Bode, ÜB. L S. 505 Nr. 528.
SOO» Propst Dietrich, Priorin C. und das Kapitel des Kl. Marien-
tcerder bekunden, dass Florenz, Kanoniker des Andreasstift^s , drei
Hufen in Gümmer (Gummere), und zehn Mark zum Ankauf des
Dorfes Garbsen (Qermersem) mit Vorbehalt des Niessnufzes der Ein-
künfte der Güter auf Lebenszeit und zur Feier seines Anniversars ihrem
Kloster übertragen und sieben Mark im Zehnten von Döteberg (Thote-
berge) für die Kämmerei und die Bekleidung der Nonnen angelegt
habe. O. D. (um 1230).
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover in doppelter Ausfertigung von derselben
Hand, Marienwerder Nr. 73 und 73a. Die Siegel abgefallen. Gedr. v. Hodenberg,
Calenberger ÜB. VI, S. 11 Nr. 12.
807» Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet die Beilegung eines
Streites mit Hoyer wegen 13 Morgen in Achtum durch Schiedsrichter.
0. D. (um 1230).
Hugo dei gratia prepositns sancte Crucis omnibas hanc cartulam
inspecturis salutem. Notum sit, quod, cum Hoyerus impeteret eccle-
siam sancte Crucis super xiii iugeribus in Ahtem, compromisimus
in arbitros nos sciUcet ex parte nostra in dominum Conradum de
Ylsede et Emestum de Blikkenstede et Olricum de Bemingeroht, ipse
autem in dominum Henricum de Clawenberch et Theodericum de
Tossem et ex utraque parte in dominum Lippoldum de Eskorte et
dominum Hugonem de Insula, ut superarbitrium ipsi essent. Qui
tractatum inter se habentes ita egerunt, quod ex parte ecclesie
date sunt eidem Hoyero tres marce et dimidia Halberstadensis
argenti et ipse renunciavit omni iuri, quod sibi in predictis iugeribus
competere yidebatur et posuit fideiussores scilicet Lippoldum de
Escherte et Henricum de Clawenberch et Theodericum de Tossem
et socerum suum lohannem^ quod nee Hoierus ipse nee ex parte
sua aliquis nuncquam de cetero super hiis iugeribus ecclesiam
molestabit. Testes huius rei sunt Arnoldus decanus, Herrandus,
Thetmarus scolasticus, Conradus, Ludolfus et dominus Henricus de
OlediBge, item Lippoldus de Eskorte, Hugo de Insnlä, Henricus de
142 1230.
Clawenberch, Thidericos de Tossem, Lippoldus de sancto Godehardo.
Ad huius rei noticiam sigillum nostrum huic cartiüe apponi fecimos
et domini Lippoldi et Hagonis de Insula ad cautelam.
Or, im KgL St-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 41» Van den drei Siegeln
nur ein Bruchstück des de$ Lippold von Escherde erhalten,
808. Arnold, Dechant des Kreuzstiftes, erklärt die Ansprache
der Werenburgis an den Stißsherm Herrandus als vermeinüichen
Bürgen des früheren Propstes des Moritzstiftes Gerlach für nichtig.
0. D. (um 1230).
A(rnoldns) dei gratia decanus sancte Crucis Hildensem oomibus
hanc cartulam inspectoris salutem. Notam sit, quod venit ad pre-
sentiam nostram hora capituli Werenburgis cum marito suo Gerardo
et exposnit nobis, quod dominus Gerlagus quondam decanus Montis
sancti Mauricii priori viro suo nunc defnncto fuerat in viginti solidis
pro servicio, quod ille sibi fecerat, obligatus. Petebat ergo ipsa
nomine eiusdem prioris viri hanc summam a domino Herrando
concanonico nostro dicens, quod promisisset se ei velle solvere pro
domino suo, set respondit ipse hec non esse verum et in nullo se
ei teneri, quia nuncquam promisisset sibi aliquid et hoc tactis
ewangeliis iuramento suo firmavit. Unde fuit ab eins impeticione
per sententiam absolutus. Ne ergo posthac inde oriatur dubitatio,
hanc litteram testimonialem dedimus et sigillo nostro flrmavimus
ad cautelam. Presentes erant Thetmams scolasticus, Henricns de
Gledinge, Daniel, Conradus, Otto concanonici nostri, Hermannas de
Herberge, Walterus de Olem, Johannes Bokfel, Syfridus dictus
Mortiflcator.
Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover, Kreuzetifl Nr, 40 mit dem ovalen Siegel
des Dechanten, Regest Doebner, ÜB. I, S. 85 Nr. 170.
809. Propst Htigo des Kreuzstiftes bekundet Verzicht des Heinrich
von Peine auf vierzehn Morgen in Miinstedt. 0. D. (um 1230).
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildensem hiis,
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, qaod^
cum Henricns de Peina in presentia nostra Hildensem reannciaret
pro se et pro matre sua quatuordecim iugeribus, que sunt sita
Monstide et spectant ad superius monasterium sancte Crucis, pre-
sentes erant Amoldus decanus, Herrandus, magister LudoUus, magister
Otto canonici sancte Crucis, lohaunes sacerdos in lesen, Hennanaus
1280. 148
de Berberge miles, Henricus Grube, lohannes Aaceps, Eilardus,
lohannes Drugesilver de Monstide. Ne igitur istud alicui veniat in
dabium, conscribi fecimos et sigilli nostri munimine roborari.
Or. im KgL SU-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 31. Siegel verloren.
SlO* Propst Hugo des Kreuzstifles bekundet Verzicht des Liten
Heinrich auf eine Hufe und eine Hausstätte in Klauen. 0. D, (um 1230).
Hugo dei gracia prepositos sancte Cracis omnibns hanc cartnlam
inspecturis salutem. Notum sit, qnod Henricus lito noster mansum
ecclesie quem habuit in Clowe et aream in manus nodtras resignavit
com omni iure, quod habuit in campo et in villa, septem libris^
Hildensemensis monete datis eidem a capituio sancte Crucis. Et
nxor eins Adelheidis recognovit coram nobis manu et lingua se
nichil iuris in manso illo habere, et frater eiusdem Henrici Bemardus
scüicet simiiiter renunciavit omni iuri, si quod ei in eodem manso
Ciowen competere videbatur, et uxor eins idem fecit, et Thomas
Bodellus et Helmoldus de Eynem fldeiussores et ipsi fratres ambo
Henricus scüicet et Bernardus promiserunt in manus nostras et
decani et domini Adolfi promissum recipientium ex parte ecclesie
et domini Hugonis de Insula et Hermanni de Berberge et Conradi
Biese et Gerbrandi fide data, quod, si capituio sancte Crucis aliqua
qnestio mota fuerit in posterum de hoc manso a sorore sua Herradi,
quam separayerant a se datis eidem rebus suis cum nuberet, vel
aliis, stabunt pro facto suo secundum quod iustum fuerit et capitulum
a questione huiusmodi liberabunt. Acta sunt hec in domo nostra
Hildensem presentibus Arnolde decano, Adolfe, Herrando, Thetmaro
scolastico, Henrico de Gledjuge, Wemero de Ybere, Conrado de
Ilsede, Ludolfo, Ottone, Waltere canonicis sancte Crucis, item
Hugone advocato, Hermanno de Berberge, Megenwardo, Conrado
Bleso militibus et Bertoldo Mercatore. Fratres eciam supradicti
Henricus et Bemardus secundum quod promiserant coram nobis
et^) coram civibus suis omnibus de Ciowen recognoverunt omnia,
que sunt scripta, propter quod dominus Amoldus decanus et magister
Ludolfns, qui presentes erant ibidem in villa, dederunt ipsis civibus
ad bibendum xviii denarios, ut testes essent et ista tanto melius
memorie commendarent. Nos autem ad cautelam ea conscribi fecimus
et sigillo nostro iussimus sigillari.
») et fehlt im Or.
144 1230.
Or, im Kgl. St-A, zu Hannover, Kreuzstiß Nr, 54 mit teenig beschädigtem
Siegel des Propstes,
811. Abt Johann des Michaelisklosters in Lüneburg bekundet,
dass Konrad von Fummelse dem KL Dorstadt vier Hufen in Dorsfadt
verkauft hat. 0. D. (um 1230).
Omnibus hanc paginam inspicientibus I(ohannes) dei graüa
abbas sancti Michahelis in Lüneburg vivere in eo, qui solos vere
Tivit. Notum sit omnibus tarn presentibus quam futuris, quod Con-
radus miles de Yimmelse vendidit ecclesie sancte Marie in Dorstat
quatuor mausos in eadem videlicet villa Dorstat cum pratis, silvis
et pascuis permittente Ottone filio Henrici Kint de Lüneburg, a
quo idem Conradus eosdem mansos feodali iure tenebat. Facta
sunt hec agente Wolthero preposito eiusdem loci consentientibus
fratribus predicti Ottonis Wasmodo scilicet et Ludolfo. Testes sunt
ego Johannes abbas, Otto Magnus, Segebandus, Tidericus frater eins,
Gerhardus de Doren, Tidericus Boz advocatus, Hartmannns castellani
in Lüneburg et alii quam plures.
Or. im Archiv zu Dorstadt. Beschädigtes Siegel des Abtes.
81I2. Bischof Kmirad vergleicht sich mit dem Oi'afen Konrad
von Lauenrode wegen der Grossen Grafschafl. 0. D. (1230 — 36).
In nomine saucte etc. Ne ea, que fiunt in tempore, labantur
cum tempore, expedit, ut que aguntur in scripta publica redigantar.
Hinc est, quod notum esse volumus, quod, cum comes C(onradus)
de Lewenrode in comicia maiore, quam de manu nostra tenebat, et
Sita est circa silvam que dicitur Northwalt, afiBigeret nostros liberos
homines ad ecclesiam nostram maiorem pertinentes et angariis et
perangariis >nimis inhumane tractaret, diversos tractatus habuimus
cum ipso de pace facienda eisdem pauperibus. Tandem inter nos
in hoc convenimus, quod ei dedimus ccc et xl libras Hildensemensis
monete et ipse comiciam iam dictam cum omni iure, quod ipse habere
dinoscitnr, nobis liberam resignavit. Ne ergo hoc factum aut oblivio
deleat aut inportunitas ingenii malignantis infringat, hanc scripturam
n^ostram inde confectam ad utilitatem ecclesie nostre maioris et
successorum nostromm et hominum nostrorum dedimus et ipsam
sigilli nostri auctoritate iussimus roborari sub interminacione ana-
thematis inhibentes, ne vel ipse comes in propria persona yel aliquis
heredum suorum de comicia illa se ullo nunquam tempore intromittat
vel ibidem nostros homines inquietet. Testes. Actum. Datum etc.
1230. 145
Nach dem Formelbuehe Ludolfs von Hildetheim gedr. Quellen zur bayrischen
und deutsehen Oesch, IX, S, 382. Datiert nach dem V(yrkomm€n Konrads van
Lauenrode,
818. Graf H(einrich?) von Wohldenberg nimmt eine Freie zur
Ministerialin an und macht dafür eine Ministerialin zur Schöffenbar-
freien, mit Vorbehalt der Genehmigung des Bischofs. 0. D. (1230 — 40?)
H(einricus?) dei gracia comes de Woldenberge tarn presentibus
quam futuris litteram presentem inspecturis in salutis aactore salatem.
Notum esse volumus universis Christifldelibus , quod nos rogatu
yiroraiD honestorum concambium fecimus de duabns feminis, quarum
una est libera, altera ministerialis. Nos aatem illam, qne
est libera, recepimus loco ministerialis cum suis pueris iam natis
et adhuc nascitnris, cuius nomen est lutta de Vlotede; aliam vero,
que est ministerialis, permittimus frui ea libertate, qne dicitur sce-
penbar, cum suis pueris, ita tamen, ut dominus episcopus suum
prebeat assensum. Ne autem nos vel nostri successores imposterum
hoc infringere possimus, cartam presentem sigilli nostri impressione
roborari fecimus.
Ahschr, des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 522 Nr. 896 im Kgl. St-A. zu
Hannover.
314. Der Mindener Prior und der Lektor Alradus empfehlen dem
Domherrn H(ermann) einen jungen Scholaren. 0. D. (um 1230 — 40).
Dilecto amico et in Christo semper diligendo magistro H(er-
manno) canonico Hildensemeusi prior Mindensis et frater Alardus
lector domus eiusdem tarn devotum quam debitum sue possibilitatis
obsequium. Cum specialem adiutorem vos senciant pauperes scolares
et hii maxime, qui se amorc studii a viciis abstrahentes litteralilyis
disciplinis incumbere appetunt vehementer, nos hac racione conflsi
et yestre familiaritatis dignacione audaces facti presencium latorem
Giselbertum nomine, qui in fame et nuditate hactenus sicut puer
pauper et tamen Studiosus profecit in tantum, quod sibi a magistris
suis laudabile testimonium perhibetur, ut possit in melioribus scolis
ad aliquem litterature apicem promoveri, pietati yestre duximus
commendandum suppliciter postulantes, quatinus intuitu divine re-
muneracionis et nostrarum oracionum ipsius inter alios pauperes
habere dignemini memoriam et respectum in elemosinis, que vestre
devocioni quandoque committuntur pauperibus erogande. Quodsi
contrariam studio et scolasticis disciplinis viam arriperet et per
Hüdesh. ÜB. II. \fy
146 1231.
campos licencie, dissolutionis et nequicie vagari inciperet indignum
se exhibens proboram hominum adiutorio, molestum nobis non erit,
si manum subtraxeritis pietatis. Ego prior amplius supplicare teneor
pro ipso consanguinitatis gracia, quam nichil attenderem, si magui
profectus spem in iuvene non haberem, cum sit acuti ingenii et
optima voluntatis.
Abschr, des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 374 Nr. 511 im Kgl. SL-A. zu
Hannover. Die Überschrift im Cop. lautet: Missiva ad magistnun Johannem de
Qoslaria canonicum ecclesic Hildeusemensis. Ein Domherr Johann von Goslar
kommt aber im 13. Jahrh, nicht vor; getneint ist jedenfalls Hermann von Goslar,
der um diese Zeit nachweisbar ist.
315. Die Visitatoren der Diözese Paderborn teilen diese in sechs
Archidiakonate, verbinden das Archidiakonat Warburg mit dei' Dofn-
kantorei und privilegieren den Domkantor eodem iure et auctoritate,
quam habet cantor in ecclesia Hildensemensi. Paderborn 1231
Januar 20 (xiii. kalendas februarii).
Or. im Kgl. St,-A. zu Münster, Frst. Paderborn Nr. 136. Gedr. Westf. ÜB.
IV, S. 129 Nr, 198.
316» Dompi'opst J(ohann), Dmndechanf K(onrad) und das Dom-
kapitel übet'geben dem KL Bars'inghausm einen Hof von drei Hufen
und drei Mühlen in Egestorf (Esedestorp) , welche der verstorbene
Propst Burchard von Ricklingen (Richlinge) zur Erleuchtung des h.
Kreuzaltareji gekauft und Heinrich von Eckere ihnen lange vorenthalte^
hat, unter der Bedingung, dass das Kloster im ersten Jahre keine
Abgabe, im ziveite^i 20 Schilling, im dritten und den folgenden 24
Schilling auf Maria Hitmnelfahrt bez. Geburt entrichte. 1231 Februar 17
(feria secunda ante dominicam Oculi mei) und April 11 (iü®. idus
aprilis).
— — presentibus lohanne preposito, Conrado decano, Conrado
cantore, Hermanno de Goslaria, Gerwico scolastico, Conrado de
Goslaria sacerdotibus . Burchardo preposito, Wicboldo et lohanne
cclleiario diaconis, Sibodone do Bodensten, Heinrico de Monte,
Thidcrico de Adenos et magistro Meiuardo subdiaconis.
Or. in doppelter Ausfertigung im Kgl. St.-A. zu Hannover, Barsinghausen
Nr. 16 und 16a von verschiedenen Händen. An der ersten Bruchstüeke des SiegeU
des Propstes^ das des Kapitels am Rande beschädigt, an der anderen fehlt da»
erste, das zweite ist stark beschädigt. Gedr. v. Hodenberg, Calefiberg. ÜB. /,
S. 17 Nr. 19.
1231. 147
817« Gräfin Ä. von Dassel bekundet, dass Dechant Theodolfus
des Johannmtißes von ihr Land in Ährbergen gekauft, hat, 123]
Juni 20.
Ä. dei gi*acia comitissa de Dasle universis fidelibus salatem in
domino. Ne ea que soUempniter acta sunt lapsu temporis ab hnmana
excidant memoria, expedit, ut pro cautela futuri temporis redigantur
in publica monimenta. Notum igitur sit omnibus tenorem presencium
iospecturis, quod magister Theodolfus decanus sancti lohannis in
Hildensem a me cum consensu beredum meorum pro^) duodecim
libris denariorum Hildensemensium aream emptionis titulo com-
paravit et mansum unum de xxiiii iugeribus in*) Areberge
situm liberum et immunem a iusticia et exactione comitis et ad-
vocati et aliorum qui exercent secularem in rebus huiusmodi po-
testatem, et ego prefato decano de evictione predicti mansi et aree
sufficientem prestiti caucionem. Ne ergo contractus noster legitimus
cttiusquam temeritate possit in posterum retractari, paginam de
hoc conscriptam ego et filius nostris aigillis fecimus roborari. Testes
huiu8 rei sunt comes Adolf us de Dasle, magister Hermaunus de
Goslaria, dominus Johannes de Braclo, Tidericus de Adenoys, lor-
danis vicarius episcopi, Bertoldus de Stemne, Thetlevus. Et fide-
inssit comes Adolfus et filius mens Ludolfus, ut magistrum Teodolfum
indempnem faciant, si predicta bona ab ipso per aliquorum instantiam
evincantur. Acta sunt hec m^. (fi(fi, xxxi<>. anno incarnacionis domini,
xiio. kalendas iulii.
Or, im KgL St-Ä, zu Hannover, Domaiift Uildeaheim Nr. 160 mit dem schild-
förmigen Siegel des Grafen Ludolf (Hirschgeweih), dem spitzovalen der Gräfin,
ganze weibliehe stehende Figur, rechte Hand erhoben^ linke auf der Brust, und
dem schildförmigen des Grafen Adolf (Hirschgeweih),
818. König Heinrich fordert den Bischof Friedrich von Halber-
Stadt auf, die Bürger r>on Hildesheim , die denn Bischof Konrad die
nötigen Rechte und Dienste verweigern , zum Gehorsam gegen den
Bischof anzuhalten, Fulda (1231) Juli 18 (xv. kalendas augusti,
indictione iiii).
Ahschr. des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S, 752 Nr, 1525 im KgL Su-Ä. zu
Hannover. Gedr. Zeitschrift 1869 S, 54, Doehner, ÜB. I, S, 47 Nr. 86, im Auszug
Or. Quelf. III, S. 683, alle zu 1221, vgl, Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, Nr. 2412
wegen der Datierung.
*) pro — denariomm auf Rasur. ^ in Arebergo auf Rasur,
10*
148 1231.
819. Bischof Iso von Verden verzeichnet die Güter und Gerecht-
same, welche er der Verdener Kirche übertragen hat, darunter einige
ad dilecti consanguinei nostri prepositi Eilberti Hildensemensis
canonici memoriam. Rotenburg 1231 Juli 27 (vi. kalendas augosti).
Gedr. nach Cop, II, 125 Nr. 55 im Kgl. St.-A. zu Hannover r. Hodenberg ^
Verdener Oeaehichtsquellen II, S. 90 Nr. 55; vgl. auch S. 249.
820. Bischof Konrad fordert den Klerus der Diözese zur Unter-
stützung der Ausbesserung des Domes auf. 0. D. (zu 1231 August 6).
C(onradus) dei gratia Hildesheimensis episcopus dilectis in
Christo filiis abbatibns, prepositis, prioribns ac sacerdotibus universis
per Hildesheimensem diocesim constitatis saintem in eo, qui est
omnium vera salus. Quia nunc maior instat necessitas quam nnqnam
institerit, ut ecclesie nostre saccurratnr, et vestro consilio speratur
nunc maior quam unquam provenerit utilitas pro Ventura, ecce re-
sumpto clamore clamamus ad vos et pro illo clamamus ad vos, qui
in cruce deo patri usque ad mortem crucis factus est obediens
moriendo, ut nos ab eteme mortis eriperet cruciatu. Cum igitur
venerabilis ecclesia nostra Hildesheimensis, ad quam omnes tarn-
quam ad matrem respicitis et magistram, miserabiliter sit vetustate
consumpta, stillicidio pervia et in pluribus locis sit adeo ruinosa,
quod sine periculo divinum officium non possit celebrari, nee ad
redintegrandas sumptuosas eins structuras sufficiat ipsa sibi, necesse
est et consentaneum rationi, capiti membra condescendere , ac
matemam decet filiorum cultibus operiri nuditatem. Eapropter dis-
cretionem vestram exoramus studio diligentia quod divine remune-
rationis intuitu ac nostrarum precum obtentu in proprüs personis,
sicut a nunciis nostris fiieritis instructi, fidelem et diligentem operam
impendatis, ut per hoc et alia, que domino inspirante feceritis, ad
eteme possitis felicitatis gaudia pervenire. Ut autem ad hoc
negotium animus vester ferventius incendatur, auctoritate nobis a
deo concessa quicquid vel ex tempore seu negligentia yel oblivione
omisistis in oMciis divinorum contra preceptum dei et ordinem
nostrum in missis et horis canonicis nocturnis sive dinniis, dum-
modo veri penitentes et contriti fueritis, misericorditer relaxamus.
Qedr. Schannui, Vindem. I, 195. Danach wiederholt,
321. Bischof Konrad, der die Unterstützung der Gläubigen zum
Ausbessern des baufälligen Domes nötig hat, befiehlt den Geistlichen,
1281. 149
nur solche Bittprediger zuzulassen, die Empfehlungsschreiben von ihm
oder detn Papste haben, und verspricht denen, die beisteuern, zwanzig
Tage Abläse. Forste 1231 August 6 (viii. ydus augasti, pontiflcatas
nostri anno x<>.).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 440 Nr. 678 im Kgl. 8t.-Ä. zu
Hannover. Gedr. Doebner. ÜB. /, 8. 59 Nr, 113.
822. Bischof Konrad bekundet, dass Ekbert von Freden (Vriden)
und seine Frau Gertrud ein Viertel des Waldes Pandelbeke dem KL
WaUcenried verkauß und vor ihm in Winzenburg und Forste die Freien
Ekbert, Basil, lAppold, Jutta und Gertrud den Verkauf gebilligt haben.
1231 August 16 (xyüP. kalendas septembris, pontificatus nostri
anno viR)'0
Huins rei testes sant magister Geroldns canonicas Hildense-
mensis, Engelbertus canonicus sancti Andree, lordanis notarias
noster, Ludolfus de Selede, Conradus de Stenberg, Conradns mar-
schalkas,^) Engelbertus de Dallem, Conradus de Elvede senior,
Hugo de Holthusen, Hogerus de lubere, Gerhardus et Bertrammus
camerarii, Thidericus de Goslaria.
Or. im Kgl. St,-A, zu Hannover, Walkenried Nr. 8. Siegel des Bischofs an
raten und grünen Seidenfädeti.
828. Bischof Konrad erteilt denen, welche die büsse^iden Schwestetm
der Maria Magdalena zum Franketiberg in Goslar unterstützen, vierzig
Tage Ablass. Forste o. J. (1231) August 22 (xi. kalendas septembris).
Or. im Kgl. St.-Ä, zu Hannover, Frankenberg Nr. 10. Siegel des Bischofs
ton der tceisseti Hanfschnur verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 492 Nr. 506, im
Auszug Heinemann, Beitr. zur Diplomalik S, 79.
824. Bischof Bernhard I V. von Paderborn überträgt dem Propste
Bernhard und detn KL Steterburg das Eigentum von Gütern in Stedere,
die ihm die Brüder Kotirad, Domherr in Hildesheim, Ulrich und Hoier
Edle von Hohenbüchen resigniert haben und gibt diesen dafür Güter
in Bennenhusen prope Eynbike zu Lehn. 1231 August 31 (pridie
kalendas septembris).
Or. im Kgl. St.-A. zu Münster, Frst. Paderborn Nr. 143. Gedr. Westf.
ÜB. IV, S. 136 Nr. 206.
0 So das Or. *) Or. marschakns.
160 1231.
325. Bischof Konrad schenkt dem KL Neuwerk bei Goslar den
halben Zehnten in Langeisheim. Hildesheim 1231 September 6 (viii^.
idus septembris, pontificatos nostri anno undecimo).
Huius rei testes sunt dominus Frithericus de Zviiin maior pre-
positus, Gonradus decanus maior, prepositns Burchardus, Hugo sancte
Crucis prepositns, Reinoldus de Dasle, Heinricus de Tossem, magister
Meinardas cantor, Bodolfus de Brunswic, Gonradus de Vriberch,
Gonradus forensis ecclesie plebanus Hildensemenses, Goslarienses
vero Luppoldus et Bertoldus sancti Mathie canonici, loliannes ple-
banus forensis ecclesie, Johannes scriptor regis, layci vero Gunradns
marscalcus noster, Godescalcus de Adenstede.
Or. in det' Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Siegel des Bischofs,
Danach gedr, Bode, ÜB. /, S. 494 Nr. 509, nach Cop. ÜB. des hist. Vereins ßlr
Niedersachsen I, S. 18 Nr. 13, danach Regest Doehner, ÜB. I, S. 61 Nr. 119, Regest
mit Zeugen Mecklenburg. ÜB. I, 395 Nr. 389.
326« Bischof Konrad überträft mit Zustimmung des Pfarrern
Konrad der Andreaskirche einen Teil der Parochie derselben bei den
Steinen und im Altmarkt, der vom Paulstore bis zur steinernen Bfiicke
und der Grenze der Lambertipfatre sich erstreckt^ dem Johannisstift
und erhält von diesem drei Buden auf dem Markte. Hildesheim, bei
der Michaeliskirche 1231 Oktober 2 (vi^. nonas octobris, pontificatus
nostri anno undecimo).
Huius rei testes sunt Thitmarus abbas sancti Michaelis et Gtode-
scalcus eiusdem ecclesie prepositns, Hugo sancte Grucis prepositus,
Heinricus de Tossem, magister Bichardus et lohannes sancti Andree
canonici, Eico, magister Bertoldus et Waltherus sancti lohannis
canonici, laici vero Ludolfus camerarius, Gonradus marscalcus, Ber-
toldus de Holle, Gereco camerarius,. Heinricus camerarius.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover^ Cal. Or. Des. 31, Stadt Hildesheim Nr. t
Beschädigtes Siegel des Bischofs an roten Seidenfäden. Gedr. nach Cop. Würdtu*ein,
Nova suhs, I, S. 299, nach dem Or. Doebnsr, ÜB. /, S. 61 Nr. 120.
327* Bischof Konrad überträgt ein ihm von den Briidem von
Gandersheim resigniertes Haus im Westen der Burg dem Domkapitel.
Forste 1231.
Gonradus dei gracia Hildensemensis episcopus. Ad cautelam
futuri teinporis notum esse volumus universis, quod Waltherus et
1281—33. 151
Hermannns de Gandersem fratres domam in urbe nostra Hildense-
mensi versns occidentem sitam cum area sna tota, quam a nobis
in feodo tenebant, datis eisdem a capitulo Hildensemensi xxv libris
Hildensemensis monete in manus Bostras coDsencieutibus suis liere-
dibns resignarunty et nos ad honorem dei et gloriose matris eins
et ob salutem propriam eandem domum nobis liberam et vacantem
cnm area sna tota contulimus capitulo Hildensemensi, Conrado de-
cano, qni presens erat, eam de manu nostra ad opus capituli reci-
piente in plenum et integrum ins claustralium curiarum. Idem
eciam Walthems et cum eo Siffridus de Borsem, Theodericus de
Holthusen, Theodericus de Tossem, Everhardus de Thingelstede
et frater ipsius Waltheri Hermannns scilicet coram nobis pro-
miserunt fide data in manus Conradi marschalci nostri et
LudolfB camerarii et Theghenhardi de Elvede et Gherhardi
Hokingi, quod, si capitulo Hildensemensi aliqua questio mota fuerit
in posterum super domo vel curia supradicta, ipsi capitulum a
questione huiusmodi liberabunt. Acta sunt hec in domo nostra
Vorsethe presentibus canonicis maioris ecclesie, sacerdotibus Conrado
decano, Hermanne de Goslaria, Rodolfo, Gerwico scolastico, Conrado
de Goslaria; dyaconis Henrico de Tossem, Reynoldo de Dasle,
lohanne cellerario. subdyacono Henrico de Schalkenberch , item
Richardo canonico sancti Andree, lohanne dyacono canonico sancte
Crucis, lohanne canonico sancti Andree; item laicis Siflfrido de
Borsem, Ludolfo camerario et fratre suo Thiderico, Conrado mar-
scalco, Theoderico de Holthusen, Thegheuhardo de Elvede, Everhardo
de Tlüngelstede, Gherardo Hokiugo militibas, item Conrado de Em-
berke, Courado de Elvethe filio Conradi, Willekino de Rosendai
inniore et familia nostra tota et aliis quam pluribus tam clericis
quam laicis. Ad huius ergo rei cvidenciam presens scriptum inde
confectnm sigilli nostri appensione fecimus communiri. Datum anno
incarnacionis dominice m^cc^^xxxi, pontiflcatus nostri anno xii^.
Absehr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 665 Nr. 1291 im KgL St.-A. zu
Hannover,
828. Die Klausnerin E, der Vituskapelle in Goslar bittet den
Bischof K(onrad) um Schutz gegen die unberechtigten Ansprüche eines
B. O. D. (1231—33),
Abschr. des 15. ^ahrh. in Cop. VI, 11, S. 660 Nf. 1277 im Kgl. SL-A. zu
Hanttover. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 504 Nr, 527,
152 1232.
830. Dompropst F(riednch) und Graf Gumelin von Schwerin
schenken dem Altklos f er bei Buxtehude, wo ihr Verwandter j Propst
Hermann (t>on Hamburg) begraben liegt y zu dessen und des Grafen
Heinrich Seelenheil ihre Giiter in Glilsingen. Schwerin 1232 März 28
(dominica ludica).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover y KL Buxtehude. Gedr. Mecklenburg. ÜB. h
S. 404 Nr. 400 f nach Copie Pratje, Religionsgesch. der Herz. Bremeti und Verden,
Beil. IV. Eine undcatierte ürk. gleichen Inhalts ebenda, gedr. a, a. 0. Nr. 399 bez.
Beil. V.
330. Lippold, Vogt des Moritzstiffes, ve^ieiht den Bürgern der
von ihm auf seinem Eigentum gegründeten Dammstadt städtisches Recht.
1232 Mai 11 (v«. idus maii).
Testes hü sunt Herbordus de Dristnenstede, Nandvicus de Veten
foro milites, Ludoldus presbyter de Lutsingewurthen — — (Bürger)
et Albertus canonicus sancti Andree.
Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 801. Siegel des Äusatellera an roter
Seidenaehnur. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 64 Nr. 122 mit Siegelbeschreibung. Begest
Höhtbaum, Hans. ÜB. I, Nr. 341 Änm. 1.
331. Bischof Konrad übereignet dem Kl. Wienhausen den halben
Zehnten in Münstedt (Monstede), den ihm Rittet^ Heinrich Buzhcel
resigniert liat, und erhält dafür vom Propste Werner 52 Pfund. Rosen-
thal 1232 Mai 13 (iiio. idus maii, pontificatus nostri anno xi^.).
Testes huius rei sunt clerici Conradus de Qoslaria, Rodolphus
de Bruneswic, Ludolplius canonicus sancte Crucis, Johannes scriptor,
milites Conradus marscalcus, Bodo et Burchardus de Saldere, Gesaiius
de Walede, Johannes de Adenstide, Tidericus de Pröma, Thegen-
hardus de Elvedhe.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 4. Siegel des Bischofs an weissen
und blauen Zwimfäden.
83ÜS. B'ischof Konrad überträgt dem Kl. Dorstadt den Zehnten
in Werte, den Propst Walther von Alhard von Burgdorf gekauft und
dieser ihm resigniert hat. Rys 1232 Mai 18 (xv^, kalendas iunii,
pontificatus nostri anno undecimo).
Testes huius rei sunt Fridericus de Szvirin maior prepositus,
Hugo sancte Crucis prepositus, Cunradus de Alta fago canonici,
Thitmarus abbas sancti Mychaelis, Hermannus de Waldenberch,
Ludolfiis de Halremunt comites, Bemardus de Dorstaht, Ecbertus
1282. 158
de Asseborch, Jordanis dapifer, Sifridus de Rutenberge, Ludolfus
camerarinS; Cünradus marscalcus, Tidericus et Hugo fratres de
Holtlrasen, lohannes de Adenstede, Burchardus et Bodo fratres de
Soldere, Tliegenhardus de Elvede, lohannes et Berwardus fratres
de Kemme, Tidericus de Prome, Wilhelmus de Rosendale, lohannes
de Sutherem, Conradus et Wilbrandus fratres de Emberke.
Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Heiningen Nr. 12, Beschädigtes Siegel des
Bise^fs an roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Braunschtceig. Anzeigen 1751
Stack 31 S. 738, Asseburger ÜB. I, 8. 112 Nr. 162. Hegest Mecklenburg. ÜB. X,
S. 472 Nr. 7163.
833. Kaiser Friedrich IL bekundet (für die Kirche von Hildes-
heim?) dig Verordnung gegen die bischößiche Autonomie der Städte.
(Friaul) 1232 Mai.
Gedruckt fehlerhaft und mit Lücken Schannat, Vindem. I, 196 zu 1233. Regest
Böhmer- Fieker, Reg. imp. V, 1966, den genaueren Inhalt dieser 7vichtigen Urk.
tgl. a. a. 0. 1917.
884. Papst Gregor IX. verspricht allen TJnterstützern der Nonnen
der Maria Magdalena in Detäschland vierzig Tage Ablass. Spoleto
1232 Juni V.
Gregorius*) episcopus servus servonim dei universis Christi
fidelibus, ad quos littere iste pervenerint, salutem et apostolicam
benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimus ante
tribunal Christi u. s. w. tvie in der Bulle von 1228 Juni 20 bis)
etemam. Cum igitur, sicut ex pai-te dilectarum in Christo filiarum
panperum sororum penitentium sanctc Marie Magdalene in Alamannia
sab monachali vita degentium nostris fuit auribus intimatum, eedem,
que mundi vanitatibus abnegatis obtulemut domino laudis sacrificium
semetipsas, facultates non habeant, de quibus sustentare valeant
vitam suam, universitatem vestram rogandam duximus attentius et
monendam in remissionem vobis peccaminum iniungentes, quatinus
de bonis vobis coUatis a deo pias eis elemosinas et grata subsidia
conferatis, et per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis,
ad eteme felicitatis gaudia pervenire possitis. Nos etenim de omni-
potentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum
eias ac ea quam nobis concessit auctoritate confisi omnibus, qui per
se vel per alios ad ipsarum monasteria pro earum sustentatione pias
») Verlängerte Schrift.
154 1282.
elemosinas et grata subsidia duxerint deportanda, qnadraginta dies
de iniancta sibi penitentia relaxamus. Datum Spoleti v. idns innii,
pontiflcatas nostri anno sexto.
Or. im KgL St-Ä, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 13 mit Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden.
335. Bischof Konrad vidimiert die Bulle des Papstes Gregor IX.
d. d. Spolefo 1232 Juni 9 betr. Indulgenz für die Unterstützer der
Nonnen der Maria Magdalena. 0. D. (1232)^
Or. in fiXnf Ausfertigungen im KgL SU-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 8
und 9 von derselben Hand, Siegel des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden
gut erhalten, Nr. 10 mit beschädigtem Siegel an weissen und roten Hanfschnüren,
Nr, 11 Siegel von den roten Seidenfäden verloren , Nr. 12 mit Besiegelung wie bei
Nr. 8 und 9, und Frankenberg Nr. 6, beschädigtes Siegel des Bisch^s in rotem
Wachs an roten und gelben Seidenfäden, danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 496 Nr. 513.
336. Bischof Konrad überragt dem Kl. Marienrode den halben
Zehnten in Barfelde (ßervelte), den der dorüge Propst Albert von
Ritter Heinrich von Meienberg gekauft und dieser dem Bischof resigniert
hat. Hildesheim 1232 Juli 3 (v^. nonas iulii, pontiflcatas nostri
anno xi^.).
Huius rei testes sunt Hugo prepositus sancte Crucis, Albertus
de Eversten, Hiniicus de Sealkenberge maioris ecclesie canonici,
Richardus et lohannes sancte Crucis canonici, laici vero Engel-
bertus de Dalem, Sifridus de Borsem, Ludolfus camerarius, Cunradus
marscalcus, Tidericus de Tossem, Bertoldus de Veteri foro, Tidericus
de Stockem, Bertoldus de Holle, Tidericus frater eins, Tidericus et
Hugo fratres de Holthusen, Hinricus de Monte lapideo, Olricus de
Berningerode, Ernestus de Blickenstede, Ludolfus de Borsem,
lohannes de Sutherem, Wilhelmus de Bosendal.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Marienrode Nr. IIa. Siegel des Bischofs
von den roten Hanffäden verloren. Gedr. Marienrode r ÜB. S. 26 Nr. 12, ÜB. des
hist. Vereins für Niedersachsen I, S. 19 Nr. 14.
337. Bischof Konrad bekundet die Resignaüan der Vogtei über
die Meierei in Bültutn durch die Grafen von Wohldenberg und deren
Übertragung an das Do^nkapitel. Detfurth 1232 Jtdi 16.
In nomine sancte et individue trinitatis amen.*) Conradus dei
gratia Hildensemensis episcopus omnibus boc scriptum inspecturis
^) Bis hier verlängerte Schrift.
1282. 156
salutem in domino. Notum esse ciipimus presentibus et futuris,
quod viri nobiles Hermannus et Henricus comites de Waldenberch
advocatiam villicationis fratrum nostrorum in Bulthem et hominum
et bonorum omnium ubicumque sita sint ad eam pertinentinin, quam
de manu nostra tenebant iure feodali, acceptis a capitulo nostro
ducentis et quinquaginta libris Hildensemensium denariorum *liberam
et absolutam resignaveinint in manu nostra renuntiantcs voce et
manu omni iuri, quod eis quocumque modo competebat in cadcm,
et ad petitionem corumdem comitum quesitum fuit in sententia et
inventum et ab omnibus, qui presentes erant, conseusura fuit sen-
tentie, quod bonis, que iure hominii tenebant et lieredes eonim cum
ipsis non receperant, sinecontradictione heredum suomm aut alterius
cuiuslibet libere possent renunciare, ita quod lieredes corum nullam
in eis unquam questionem habere possent vel sequelam. Nos vero
fratrum nostrorum necessitatibus compatientes , quas per inportuni-
tates et insolentias advocatorum in bonis et hominibus suis cottidie
sustinere noscuntur, prefatam advocatiam cum omni lionere*) et
iure, sicut unquam melius eam tenuerunt prefati comites et nobis
eam resignavcrunt liberam et absolutam, beate Marie domine nostre,
cuius reliquie nobiscum presentes erant, propria manu obtulimus ad
prebendam et ordinationem fratrum ab eisdem possidendam. Post-
modum vero predictus comes Heinricus more consueto sententialiter
interrogatus , si haue concessionem sive donationem nostram tarn
rationabiliter secundum ea que supra scripta sunt factam banni
uostri auctoritatc firmare possemus, dictavit sententiam, quod hoc
inste possemus. Nos itaque omnibus presentibus huic sententie
consentientibus prefatam concessionem nostram capitulo factam con-
firmavimus banno nostro excommunicantes omnem eum, qui sepedictum
capitolum in prefata advocatia vel aliquibus eins pertinentiis contra
nostram donationem presumpserit molestare, et presens scriptum
nostrum inde confectum ad perpetuam gestorum evidentiam atque
memoriam sigilU nostri appositione fecinnis roborari et ad firmius
huias rei testimonium idem scriptum sigillis comitum placuit com-
mnniri. Actum anno domini m^. cc^. xxxii^., xvii^. kalendas augusti
apud villam Thetforde presentibus et videntibus multis clericis et
laicis fidelibus nostris, quonim nomina sunt hec: Fridericus pre-
positus maior, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis,
*) Or. honore.
166 1232.
Barchardas prepositiis sancti Petri in Goslaria, Conradns prepositus
Montis, Heiiiricus de Tossem, Conradus plebanus, Conradus de Gos-
laria, Reinoldus de Dasle, lohannes cellerarius, Conradus de Fago,
Heinricus de Scalkenberch , Fridericus de Eversteine prepositus
NorthuneusiSy lohannes canonicas sancti Andree, Adolfos comes de
Dasle, frater Thidericus de domo Theutonica, Thidericus de Cantelsem.
Thetmarns de lubeke, Lippoldus de Escherte^ Siffridus de Borsem,
ßertoldns de Antiquo foro, Lippoldus de Antiquo foro, Engelbertus
et Rodolfus fratres de Dalem, Ulricus et Eswicnus et Heinricas
fratres de Lapideo monte, Thidericus et Hugo fratres de Holthusen,
Thidericus de Stockem, Hoierus pincema, Alardus de Borchtorp,
Ludolfus camerariuSy Bichardus de Domo, Heinricus de Ciawenberch,
Conradus de Bodensteine, Godescalcus de Adenstede, lohannes de
Adenstede, Hugo de Insula, Heinricus de Hamelen minor, Ludighems
de Wedem, Hermannus de Westenem, lohannes de Lewenstede,
Ludighems de Indagine, Helenbertus de Lafforde, Ecbertus de Novali.
Gherardus de Levede, Hermannus de Uslere iunior, Heinricus de
Barkenvelde, item Rodolfus et Engelbertus pueri de Dalem, Hein-
ricus filius lohannis de Adenstede, Ludolfus fllius Engeiberti, Con-
radus de Antiquo foro lustacii filius, Conradus de Lapideo monte,
Willeheimus de Rosendale, lohannes de Sutdherem, Willebrandus,
Thidericus de Eidingen, Conradus de Elvede, Heinricus de Amplede,
Hartmannus de Walede, Arnoldus de Blikenstede, Hermannus
Scathenberch, lordanis de Sceninge, Olricus de Brunkenhosen,
Thidericus de Maghedeborch, Henricus de Scelle, Wulfardus Mone-
tarius, Heinricus Advocatus, Henricus filius Volcmari, Henricus de
Minda, Conradus de Weschende et alii quam plures.
Or. im KgL SL-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 161 mit dem Siegel
des Bischofs an grünen Seidenfäden. Die Siegel der Grafen von Woikldenberg
haben nie daran gehangen, Gedr, DedueL iurisdici, meyerdingicae (1758) S, 58.
Regest WestfäL ÜB. VI, S, 70 Nr. 253, und mit Zeugen Mecklenburger ÜB. /,
S. 407 Nr. 404, Doebner, ÜB. I, S. 65 Nr. 124.
SS8. Dechant Konrad und das Domkapitel übertragen dem
Ministerial und Bürger Vblkmar, der zu seinem, seines Sohnes Johann^
Kanonikers des Kreuzsüftes, und seiner verstorbenen Frau Mathildf
Seelenheil ihnen schon früher 110 Pfund aus dem Zehnten in Rassing
(Rottingen) überwiesen und jetzt noch 90 Pfund zur Wiedererwerhung
der Vogtei in Bültum (Bulthem) dargereicht hat, den Zehnten in Wohle
(Walethe) wnd ein Haus in Harlessem zu lebenslänglichem Gebrauch.
1232. 167
Dies bestätigt der Dompropst Friedrich. Hildesheim 1232 Jtdi 16
(Pxyiii. kalendas aagasti).
. . . interfuimns ego C(onradus) decanus, Hugo prepositus sancte Orucis
Hildensemensis, Hermannns de Goslaria, Rodolfüs de Bruneswik,
C(onradus) decanus saucti Andree, Gerwicus scolasticus et Sifridus
de Barem sacerdotes,i) Borchardus prepositus sancti Petri, lo(hannes)
prepositus Verdensis, Re3moldus de Dasle, Wicbol(dus), lo(hannes)
cellerarius, Meynhardus cantor dyaconi, Thi(dericus) de Adenoys,
Hen(ricus), Wer(nerus), LudoUus subdyaconi, . . . C(onradus) de
Elyethe, Crachto de Ebbelenstede.
Äbsehr. des 15, Jahrh, in Cop, VI, 11, S, 706 Nr, 1386 im KgL St.-A. zu
Hannover. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 64 Nr. 123, wo Zeile 11 u. 12 des Textes
lilirts Hililonsemensibns zu lesen ist, auszugsu^eise Mecklenburg. ÜB. I, S. 408 Nr. 405,
Kegest Bode, ÜB. /, S. 497 Nr. 514. Vgl auch v. Hodenberg, Verdenei' GeHchichtH-
quellen II, S. 240 ff., wo dieser den Verdener Dompropst Johann nicht unwahr-
scheinlich mit detn früheren Hildesheimer Dotnpropst dieses Namens für ein Person
erklOrt. Es mag hier, beim letzten Rt^ahnen des Dompropstes Friedrich von
Schwerin, noch darauf hingewiesen werden, dass dieser auch unter den Zeugen
einer gefälschten Urk. des Grafen Gunzelin von Schwerin für das Kl. Diinamünde
vom Jahre 1235 genannt wird, in welchem Jahre bereits Reinold von Dassel
Dompropst war. Vgl. das Genauere zum Drucke dieser Urk. Mecklenburg. ÜB. I, '
S. 425 Nr. 426. Friedrich ist seit 1238 Bischof von Schwerin.
8S9. Bischof Konrad vidimiert die Bulle des Papstes Gregor IX.
(l. d. RieH 1232 Juli 80 (iii. kalendas augusti, pontificatus nostri
anno sexto), in welcher dieser den Besuchern und Vnterstützern der
MariorMagdalenenkirchen in Deutschland Indulgenz erteilt. 0. 1).
Vestra preterea noverit universitas, quod idem dominus papa
prout accepimus omnibus, qui ad monasteria sororum predictarum
in snbscriptis soUempnitatibus causa devotionis accesserint suas ad
SQstentationem earum elemosinas apportantes, videlicet in annun-
ciatione beate Marie virginis xx dies, in assumptione eiusdem xx
dies, in feste Marie Magdalene xx dies, in dedicatione ecciesie sue
centum dies, infra octavas pasche annum unum et in singulis men-
sibus qnadraginta dies de iniuncta sibi penitentia indulget miseri-
corditer et relaxat.
Or. im Kgl. St.fA. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr, 14. Siegel des Bischofs
an roteti und gelben Seidenfäden. Eine andere Ausfertigung ohne obigen Zusatz
um Ende Or. a. a. 0. Nr. 15, Siegel des Bischofs in rotem Wachs, von den roten
0 Cop.: sacerdos.
158 1232.
und gelben Seidenfäden zur Hälfte verloren^ und Frankenberg Nr, 4, gut erhaltenes
Siegel an roten und grünen Seidenfäden, und Nr. 5, Siegel an roten und gelben
Seidenfäden ; nach diesen beiden gedr. Bode, ÜB. I, S. 497 Nr. 5/5.
540. Dechant Ulrich und das Domkapitel in Goslar bekundm,
dass Bischof Konrad eine Kurie neben dem Dome der Dechwiei geschenkt
habe, deren Einkünfle am Annivef^sar des Bischofs verteilt werden und
dem jedesmaligen Bischof das Gastrecht beim Dechanten sichern sollen.
Wimenburg 1232 August 18 (xv. kalendas septembris).
Huiiis rei testes sunt magister Hermannus de Goslaria, magister
Conradus de Goslaria, Hinricus de Schalkenberge canonici Hildense-
mcnses, Qoslarienses vero Ulricus decanus et Hinricus de Weniinge-
rothe, Werno plebanus de Wincenburch, Johannes canonicus sancti
Andre(e) in Hildensem, lohanncs scriptor; laici vero Ludolfiis de
Adenstede, Johannes de Sutherem, Gerhardus camerarius, Bodo,
Wilhelmus de Rosendale, Hinricus de Amplethe.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 162, geschlossener
Brief, Siegel bis auf geringe Beste verloren. Qedr, Bode, ÜB. I, S. 498 Nr. 517.
Die Zeugen sind die des Actum, nicht des Datum, wie auch in der ürk. angegeben.
541. Mehrere Geistlir.he, darunter V(olrad)y Dmnherr und Archi-
diakon in Lengede, und der Rat twn Goslar mdimieren eine Bulle des
Papstes Gregor IX. d. d. Anagni 1232 Oktober 7 (nonas octobris,
pontificatus nostri anno sexto), wori^i die^ser detn Propst und den
Schwestern der Maria Magdalena in Deutschland gestattet^ die ihnen
kanonisch übertragenen Kirchen anzmiehmen und zu behalten. 0. D.
(nach 1232 Oktober?).
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover^ Frankenberg Nr. 3. Unter den 7 Siegeln
an zweiter SUUe das beschädigte Volrads. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 499 Nr. 518, tro
das Nähere über die Besiegelung.
84ÜS. Papst Oregor IX. eiieilt allen, welche die Kirchen der
Maria Magdalena in Deutschland an den Dedikationstagen besuchen,
hundert Tage Äblass. Anagni 1232 Oktober 13.
Gregoriusi) episcopus servus servorum dei universis Christi
fidelibus, ad quos littere iste pervenerint, salutcm et apostolicam
benedictionem. Quoniam, ut ait apostolus (u. s. u\ wörtlich wie in
Nr. 260 bis) vitam eternam. Hinc est, quod universitatem vestram
rogamus et hortamur atteute in remissionem vobis peccaminom in-
^) Verlängerte Schrift.
1232. 1B9
inngentes, quatinns, cum ecclesias dei in earum dedicationibus debeant
visitare fideles, nt idem, in cnius memoria sant constructe, memor
ipsonuD existat, ad ecclesias panpenim monialium sancte Marie
Magdaiene in Alamannia in anniversariis dedicationom earnm et in
ipsis dedicationibus petituri miscricordie divine suffragium accedatis,
nt per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eteme
felicitatis gaudia pervenire possitis. Nos enim de omnipotentis dei
misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eins ac ea quam
nobis concessit auctoritate conflsi omnibus, qui ad prefatas ecclesias
in dedicationibus et anniversariis dedicationum ipsarum accesserint,
centum dies de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus.
Datum Anagnie üi. idus octobris, pontificatus nostri anno sexto.
Or, im KgL SLA, zu Hannover^ Mar. Magdal, Nr. 16 mit Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden. Auf dei' Rückseite der Urk. : f f rater Rodnifas.
843. Papst Gregor IX, gestattet den Nonnen der Maria Magdalena
in Deutsehland, die ihnen kanonisch ilherwiesene^i Kirchen zu behalten.
Anagnt 1232 Oktober 26.
Gregorius episcopus seiTus servorum dei dilectis filiis preposito
et sororibus penitentibus sancte Marie Magdaiene in Alamannia
salutem et apostolicam benedictionem. Devotiouis vestre zelum
favore, qui religioni debetur, benivole prosequentes , ut ecclesias,
que vobis fuerint canonice pia et proyida liberalitate collate, possetis
recipere et libere retinere, auctoritate vobis presentiura indulgemus.
Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Anagnie
vii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno sexto.
Abschrift des 16. Jahrhunderts in Cop. VI, 71, fof. 7 im KgL St^-A. zu
Hannover.
S44. Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (Konrad) von
Minden y (Johann) von Lübeck und (Gottschalk) von Ratzeburg, in
den Diözesen Paderbarn, HUdesheim, Verden, Münster, Osnabrück,
Minden und Bremen alle Gläubigen zur Ausrottung der Stedinger zu
irrmahnen. Anagyii 1232 Oktober 29 (\\\\, kalendas novembris, anno
sexto).
. Gedr. nach dem vatikiin. Registerband Mon. Germ, epist, sei. I, S. 393 Nr. 489,
rorher Reynaldi Ann. eccles. ad ann. 1232 § 8, Regest Westf ÜB. T, S. 178 Nr. 381,
o. a. O. VI, S. 70 Nr. 254, Potthast, Reg. pont. 9030.
160 1232.
845. Bischof Konrad bekundet, dass die Brüder Walther, Süter,
und Hennann von Oandersheim ein auf der Burg (in urbe) im östlichen
Teile gelegenes Haus ihm resigniert und dass er dasselbe dem Dotn-
kapitel übertrafen habe, nachdem erstere mit Siegfried von Rutenbergy
Dietrich von Wiisbergholzen (Holthosen) und Dietrich von Tossetn in
die Hände des Marschalls Konrad und des Kämmerers Ludolf Garantie
geleistet hatten. 1232 (vor November 2).
Testes huius rei sant Barchardus prepositus maioris ecclesie
nostre, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, Rodolfas
de Bruneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Qoslaria, Hermannus
de Goslaria, Conradus decanus sancti Andre§, Gerewicus scolasticus,
Johannes prepositus in Alesburch, Henricus de Tossem, Conradus
prepositus sancti Mauricii, Wikboldus de Metele, Johannes celle-
rarius, Segebodo de Bodenstene, Sigebodo de Scartfelt, Albertus de
Everstein, Wernerus de Bortfelt, Henricus de Scalkesberch, Hen-
ricus Advocatisse, Ludolfus de Embike clerici, item Engelbertus
de Dalem et frater suus Rodolfus, Henricus et Esswinus fratres de
Stenberge, Ekbertus de Freden, Conradus de Elvede, Conradus
marscalcus, Ludolfus camerarius, Henricus pincema, Tidericos de
Stokkem, Tidericus de Rothinge, Lyppoldus de Veten foro, Lyp-
poldus de Escherte et frater suus, Sifridus de Rutenberh, Henricus
de Hamelen, Gerardus camerarius, Willelmus de Rosendal et filius
suus Willelmus.
Or, im Kgl, SU-Ä, zu Hannover^ Domstifi Hildeaheim Nr, 163 mit dem Siegel
des Bischofs an weissen und roten Seidenfäden. Qedr. Zeitschrift 1869 Ä 61,
J^oebner, ÜB, /, S. 66 Nr. 127, Regest Westfäl. ÜB, VI, S. 71 Nr. 258. Diesr
und die beiden folgenden Urk, gehöreti vor den 2. November, weil da schon Bein-
hohl von Dasstl als Dotnpropst genannt wird.
846. Bischof Konrad vertauscht Güter in Forste und Eilstringe
gegen die Zehnten in Giften und Bevelthe, damit daraus diejenige^i
Me^norien Verstorbener , welche aus den Gütern in Eilstringe gefeiert
wurdrUj und besonders feierlich das Fest der Bekehrung Pauli begcmgeji
werdest und die Domherren mit den J^karen eine consolatio erhieltet}.
1232 (vor November 2).
In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Notum sit omnibus, quod nos in com-
mutationem bonorum in Vorsethe et bonorum in Eilstringe Castro
*) Bis hier verlängerte Schrift.
1232. 161
nostro Rosendal adiacentiam decimam in Giftenem preter avenam,
quam Lyppoldus de Escherte a nobis in beneflcio tenet, et decimam
novem mansorum in Beveltbe capitulo nostro Hildensemensi con-
tnlimus, ita nt fratres memorias defunctorum, quas de bonis Eil-
stringe peragere solebant, reverenter peragant et devote. Diem
etiam conversionis beati Pauli, quam nos soUempniter agi in ecclesia
nostra constituimus, cum sequencia, duplici ymno et feste soUempniter
peragant et devote. Ipsi quoque fratres eodem die cum vicariis chori
nostri tam primitus quam noviter institutis in refectorio consolacionem
de fercnlis duorum puUorum, panis, vini et apri percipiant annuatim.
Tempore autem commutationis predicte et ordinationis similiter per
nos facte presentes erant Burchardus maioris ecclesie nostre pre-
positns, Conradus decanus, Hugo prepositus sancte Crucis, Rodolfns
de Brnneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Goslaria, Hermannus
de Goslaria, Conradus decanus sancti Andrej, Gerewicus scolasticus,
lohannes prepositus in Alesburch, Henricus de Tossem, Conradus
prepositus Montis sancti Mauricii, Wikboldus de Metele, lohannes
cellerarius, Sigebodo de Scartfelt, Sigebodo de Bodenstene, Wemerus
de Börtfelt, Albertus de Everstein, Henricus de Scalkesberch, Hen-
ricus Advocatisse, Ludolfiis de Embeke et alii quam plures. Ne
Igitar imposterum hoc vergat in dubium, nos scriptum nostrum inde
confectum dedimus et illud sigillo nostro firmavimus ad cautelam.
Actum anno domini vaP. C(fi. xxxii., pontificatus nostri anno xii<>.
Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 164 mit dem Siegel
des Bischofs an roten und iteissen Seidenfäden, Gedr, Zeitschrift 1869 S. 59.
y^gh wegen der Datierung die vor, Urk,
847. Bischof Koiirad bekundet die Verwendung von 2^/^ Hufen
in Batienrode, die ihm die Brüder von Tossem in Folge der letzt-
itiUigen Verfügung ihres Vaters auf der Synode in Hildesheim resig-
niert haben, 1232 (1236, vor November 2),
In nomine sancte et individue trinitatis. *) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus, quod nobis exi-
stentibus in sinodo sollempni Hildenseim Ekbertus et Henricus de
Tossem filil Ekberti de Tossem duos mansos et dimidium sitos in
Semingeroht in manus nostras resignaverunt et omni iuri, quod eis
in eisdem bonis competebat, presente tota nostra sinodo renuncia-
verunt. Nos quoque iam dicta bona, sicut ex testamento felicis
^) Bis hier verlängerte Schrift,
HUdeah. ÜB. II. n
162 1232.
memorie patris eorum Ekberti didicimus, in remedium anime sae et
uxoris sae Sophie et iam dictorum filiorum ad consolatiouem fratrum
et necessitates infirmorum leprosorum et pauperum scolarinm in
refectorio et ad lumen capeDe beati Silvestri in remedium anime
nostre contulimus perpetuo possidenda. Testes huius rei sunt Bur-
chardus ecclesie nostre maior prepositus, Hugo prepositus sancte
Crucis, Rodolfus de Bruneswik, Sifridus de Barem, Conradus de
Goslaria, Hermannus de Goslaria, Conradus decanus sancti Andree,
Gerewicus scolasticus, Johannes prepositus in Alesburch, Henricos
de Tossem, Conradus prepositus sancti Mauricii, Wikboldus de Metele,
lohannes cellerarius, Sigebodo de Scartfelde, Sigebodo de Boden-
stene, Wernerus de Bortfelde, Albertus de Everstein, Henricus de
Scalkesbefch, Henricus Advocatisse, Ludolfus de Embike derlei,
item Engelbertus de Dalem et f rater suus Rodolfus, Conradus mar-
scalcus, Ludolfus camerarius, Henricus de Meienberh, Henricus et
Eswinus fratres de Stenberh, Ekbertus de Freden, Tidericus de
Tossem, Tidericus de Holthusen et Hugo frater suus, Hugo de
Insula, Tidericus de Stokkem, Tidericus de Rothinge, Lippoldos de
Veteri foro, Sifridus de Rutenberh, Henricus de Kamelen, Gerardus
camerarius, Willelmus de Rosendal et filius eins Willelmus, Con-
radus de Piscina et frater eius Hoierus et alii quam plures. Ne
igitur in posterum de premissis oriatur dubitatio, nos scriptum
nostrum inde confectum dedimus et illud sigillo nostro fecimus
communiri. Actum anno domini m^. cc^. xxxvi., pontificatus nostri
anno xvi^.
Or, im Kgl, SL-A, zu Hannovet*, Domutift Hildesheim Nr, 179 mit hesehädigtem
Siegel des Bisehofs an weissen Hanf- und roten Seidenfäden. Gedr. Scheidt^
Anmerk, und Zusätze S. 664. Regest Doebner, ÜB. T, S. 72 Nr. 142, Westf&l.
ÜB. VI, S. 82 Nr. 304, Westfäl. Provinzialblätter II, 4, S. 38 Nr. 43, Bode, ÜB. /,
S. 500, Nr. 519 nach Zeitschrift 1869 S. 60 zu 1232 und S. 527 Nr. 551 zu 1236.
Die Urh. gehört nicht in das Jahr 1236, gegen das der Dompropst Burchard und
der Domscholaster Gerwich sprecheti. Man müsste also einen Fehler in der Jahres'
zahl und in den Pontifikatsjahren annehmen. 1232 dürfte das richtige sein» Vgi.
auch die Bemerkung zu Nr. 34Ti.
348. Bischof Kanrad überträyt detn Kl. Riddagshauseti den
Zehnten zu Harvesse (Herewardessem). Hildesheim 1232 November :i
(iiiio. nonas novembris, pontificatus nostri anuo s9.),
Presentes erant Reinoldus maior prepositus, Conradus decanus,
Hugo prepositus sancte Cinicis, Heinricus de Tossem, Hermannus
1232. 168
de Goslaria, Conradus plebanns, Sifridns de Barem, Oerwicüs sco-
lasticafl, Conradus de Goslaria sacerdotes, Conradas prepositus
Montis, Burchardus prepositus sancti Petri in Goslaria, lohannes
prepositus Verdensis, lohannes cellerarius, Meinardus cantor diaconi,
Sichbodo de Scartfelt, Sigebodo de Bodensten, Thidericus de Adenoys,
Heinricus filius lustacii subdiaconi.
Or. im Ijandeshauptarchiv zu WolfenbüUel, Kl. EiddagskauMen Nr, 66, Siegel
de$ Bisehofs stark und des Damkapitels wenig beschädigt an roten Seidenfäden.
Gedr. Zeitschrift 1869 S. 64, Regest Bode, ÜB. /, 8. 500 Nr. 521, Doebner, ÜB. /.
S. 65 Nr. 125.
840« Bischof Konrad genehmigt die Verleihung einer Präbende
an den Bürger Elias Institor durch das Domkapitel, dem jener 100
Hildesheimer Pfund übertragen hat. 1232 November 11 (iii. ydus
Bovembris).
Äbschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 600 Nr. 1103 im Kgl. St.-A. tm
Hannover. Danach gedr. Doebner, ÜB. I, S. 66 Nr. 126.
SSO« Papst Gregor IX. erteilt allen, welche die Kirchen der
Maria Magdalena in Deutschland innerhalb der Oktave von Ostern
besuchen, ein Jahr Ablass. Anagni 1232 November 18 (xiiii. kalendas
decembris, pontificatus nostri anno sexto).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 17 mit BleibuUe an roten
und gelben Seidenfäden. Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 501 Nr. 522. Die BuiU
trurde durch Bischof Konrad mit denselben Eingangsworten wie die früheren vidi'
miert, Or, a. a. 0. Nr. 18 mit dem Siegel des Bischofs an roten und gelben
Seidenfäden.
SSI. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Neuwerk bei Ooslar
Güter in Nauen (Nowe), welche ihm der Marschall Konrad aufgelassen
hat. Winzenburg 1232 Dezember 6 (viii. idus decembris, pontificatus
nostri anno duodeclmo).
Huitts rei testes sunt Tidericus de Adenoys, Hinricus de
Scbalkenberge, magister Bichardus et lohannes clerici, laici vero
Ladolfas camerarius, Sifridus de Borsem, Tidericus et Hugo fratres
de Holthusen, Hermannus et Ludolfas fratres de Dinkelere, Lip-
poldus de Veteri foro, Hermannus et Emestus de Uslaria, Ecbertus
de Freden, Rodolfus de Dalem, Heinricus et Eschewinus fratres de
Monte lapideo, lohannes de Stadio, Ludolfus de Selede, lohannes
de Sutherem, Wilhelmus de Bosendale, Conradus de Veteri foro,
164 1232.
lordanos de Hiltem, lordanus de Scheningen, Gerhai*das, HeinricaSi
Bodo camerarii, Tidericns de Goslaria, Ricbodo, Conradns et Wil-
brandns fratres de Emberke, Gesarius, Lndbertus.
Or, in der Beverinischen Bibliothek in Hildeaheim. Eingenähtem Siegel de»
Bischofs an roten Seidenfäden, Gedr. Koken, Winzenburg S, 185, Bode, ÜB. /,
S. 501 Nr. 523, im Auszuge Heinemann, Beitr. zur Diplotnatik S. 68.
SS2« Pcg[>st Gregor IX. beauftragt den Bischof Konrad, näher
zu untersuchen, in wieweit der Bischof (Engelhard) von Naumburg an
einer Schrift, welche in Wurzburg öffentlich verlesen wurde und zu
grossem Ärgernis gegen den Legaten und Kardinaldiakon Otto tit.
st. Nicolai in carcere Tullia^no Veranlassung gab, beteiligt sei, und,
wenn er unschuldig befunden werde, ihn zum Reinigungseide zuzulassen,
andernfalls aber die über ihn durch den Kardinal verhängte Suspension
aufrecht zu haltest. Anagni 1232 Dezetnber 6 (viii. idus decembris,
anno sexto).
Oedr. Mon. Qerm. epist. sei. I, S. 399 Nr. 496, Hofier, Friedrieh IL, 334,
Uuillard'BrSholles III, 448 Anm. Regest Böhmer -Ficker, Reg. nnp. V, 3, 6926,
Pbtthast, Reg. pont. 9055.
8SS» Domkafitm' Meinhardus unter den Schiedsrichtern bm der
Beilegung eines Streites der Kanoniker des Petersstiftes in Ooslar gegai
ihren Propst Burchard wegen Oüter in Hessen, Sutburc und Langdn.
0. D. (vor 1232 Ende Dezember).
Or. im Stadtarchiv zu Ooslar. Oedr. Harenberg, Monum. ined, Stück II,
Nr. 6, Bode, ÜB. I, S. 502 Nr. 524.
SSSa« Abt A(mold) von Biddagshausen, Prior (Albert) von
Amelunxbom und Domscholaster G(ei*wich), als vom apostolischen Stuhle
bestimmte Visitatoren, befehlen den Stiftsdamen in Quedlinburg, im
Chore und im Schlafhause die Disziplin nicht durch unnützes Oeschwätz
und lautes Sprechen zu stören. 1232.
Oedr. Erath, Cod. dipl. Quedlefu S. 154, Kettmr, Antiquit. Qued. S. 329.
8S4. Das Kl. Dorsfadt bekundet, dass Wieland, Pfarrer in
Bienrode, mit einem Missale und einei^ Hufe in Werle seine Memorie
gestiftet hat. 1232.
In nomine sancte et individue trinitatis. Wolterus dei gratia
prepositns in Dorstad et totus conVentns eiusdem loci omnibos in
1232. 166
perpetaum. Qaidquid ab hominibas agitor in hoc mundo cum labili
tempore penitus preteriret^ nisi commendaretur memorie per testi-
monia scripturarum. Ad noticiam igitur presencium et futurorum
capimos pervenire, quod Welandus rector ecclesie in Bienrode salutis
sne testimonium disponens pro parte et volens se nobis et ecclesie
nostre familiärem efficere et nos ei^ pro salute anime sue et pro
snonun indulgencia peccatomm obtulit et dedit nobis librum missalem
in sao genere valde bonum et assignavit et in proprium dedit nobis
nnnm mansum situm iuxta villam Werle, quem ipse de sua pecunia
comparayit, et ille annexus est Ulis tribus mansis, quos emimus a
comite Hinrico de Sladem, tali tamen condicione premissa, ut toto^)
quo vixerit tempore redditus illius mansi expedite recipiat annuatim,
et cum disponente domino cursum vite sue finiverit, idem mansus
nobis perpetuo et totaliter remanebit, ut sacerdotibus , qui sibi in
ecclesia Bigenrode successerint, de ipso quatuor solides in feste
beati Michaelis annis singnlis persolvamus^ de quibus duos sacer-
doti ad usus suos et alios duos ecclesie ad parandas cereas statuit
convertendos. De residuis autem redditibus eiusdem mansi nobis
remanentibus memoriam^) sui vigiliis et orationibus tamquam humilis
et dilecti fratris nostri specialiter peragamus, sicudt eciam in col-
latione fratemitatis pleno obligamur erga ipsum. Sane ut hoc factum
tarn suum quam nostrum nulla possit calumpnia disturbari, scriptum
istud sigillo ecclesie nostre fecimus roborari. Actum est hoc anno
dominice incamacionis millesimo ducentesimo tricesimo secundo
presentibus istis testibus Crachtone preposito sancti Ciriaci, Zacharia,
lohanne Wilkeri, domino Wilhelme Slengerdes, Stepphano canonico
sancti Blasii, lohanne filio Beinbui-gis, Engelardo, Conrado flliis^)
Hermann! et aliis.
Nur erhalten als Transsumpt einer ürk. von 1476 Februar 9 (an snncte
Appolonien daghe) im Cop, des Kl. Dorstadt aus dem 16, Jahrkundertf Ms. 545
foL HO in der Beverimschen Bibliothek zu Hildesheim. Regest Hänselmann, ÜB.
der Stadt Braunschweig I/, 8, 539 Nr. *80 nach dem Or., das mir nicht bekannt
geworden*
8S9. Graf Heinrich von Schiaden tritt dem KL Dorstadt seinen
SaUdhof in Dorstadt mit der Pfarrkirche und dem Patranatsrecht und
Ländereien für 40 Pfund ab und bekundet, was et' schon früher dem
Kloster verkauft hat. 1232.
') Cop. tota. *) Ck)p. memoria. •) Cov- filii.
166 1282.
In nomine sancte et individue trinitatis. H(einricn8) dictns
comes in Sladem omnibus tarn presentibus quam faturis vitam sibi
eternam temporalibns lucris thesaurizare. Quia sepius solet accidere,
quod successornm propago maiorum facta infringendo dissoMt^
iustnm videtur et securum, scripture memorie transactionem nostram
committere, ne posteritas eam valeat inmutare. Ego Heinricas
comes de Sladem feci^) diu qnerimoniam, qaöd prepositns Walteras
de Dorstat et eins ecclesia iniuriam michi fecerunt in eo, quod
ecclesiam in Dorstat michi pertinentem in tantum desolatam reddi-
derunt, quod sacerdos in ea constitutus sepius querimoniam detulit
de subtractione sue parrochialis sustentationis , et quasdam vias
platearum de communi arvo sepibus suis munientes curie sue adiece-
runt et cum quodam molendino suo quosdam agros meos irrigantes
ex aliqua parte steriles fecerunt et infructuosos. Hac itaque durante
querimonia de consilio amicoimm utriusque partis talis fuit inter
nos compositio constituta, quod predictus prepositus de consensu
conventus sui dedit michi 2) talenta xl Bruneswiccensis monete et
tres mansos in yilla Xisele, et ego versa vice de pleno consensu
mee uxoris et liberorum meornm ac domini Ludolfi fratris mei pre-
positi Walbicensis et canonici Halberstadensis curiam meam dome-
sticam in Dorstat, que vulgari nomine dicitur sethelhof, et ecclesiam
parrochialem eidem curie attinentem cum omni iure patronatns et
tribus iugeribus mee proprietatis ibidem sitis iam dicto preposito
et ecclesie sue contuli perpetuo possidendam, ita quod nee ego nee
aliquis heredum meorum in iam dictis bonis quicquam sibi iuris
valeat vendicare. Ut autem hec ordinatio inter nos constituta in
posterum rata permaneat et inconcussa, presentem paginam exinde
conscriptam tam meo quam fratris mei sigillo dignum duximus con-
firmandam. Huius rei testes sunt Heinricus prepositus in Heninge,
Ambrosius de Frankenberg,») Burchardus de Sladem, Willehelmus
de Burcthorp, Aolfus de Werle, lohannes de Dorstat plebani, Fride-
ricus Friso et Ludolfus frater suus, Ludolfus de Neinthorp, Teo-
dericus de Osterwic, Hermannus de Vrethen et Alexander milites
et ministeriales domini comitis, Bemardus de Dorstat et duo filii
sui Conradus et Arnoldus, Bernardus de Indagine et Teodericus de
Sladem et alii quam plures. Priori quoque tempore iam sepe dicto
preposito et ecclesie sue vendideram vii iugera mee proprietatis in
') feci übtr diu nachgetragen. ") michi über der Zeile, *) Or. Frakenber^.
1232. 167
eadem villa cnm carte sita ad aqnilonem corieO 6t cum atilitate
lignorum pro vi talentis. Hec sunt predia capelle mee atünentia,
qae ego iam dictus comes in Sladem contuli ecdesie in Dorstat
sine onere advocatie perpetuo possidenda: qnatnor mansos in eadem
Villa et dimidium ad asns sanctorum, i in Bnrnem et i in Hessen^m
et i in Stokkem et ii in Abbenhosen et vii cnrtes in villa Dorstat
cum tot utilltatibus lignorum et singulari Silva in palude sita. Actum
anno dominice incamationis m^ cc^. xxx^i<>., indictione iiii*.
Or. im Archiv zu Darstadt, Die beiden Siegel beschädigt an weisssn Ztpim^
fäden. Regest Bode, ÜB, I, S, 504 Nr, 626.
856. Bischof Konrad bekundet j dass Propst Hugo des Kreuz-
Stiftes diesem eine Hufe in Dellenem aua Laienhand zurückgekauft
habe zur besonderen Feier des Silvestertage^. 1232.
Conradus dei gratia Hiidensemensis episcopus. Notum esse
volamuS; quod dilectus noster Hugo prepositus sancte Crucis nobis
exposuit, quod laboribus suis et expensis de manu laicali redemerit
mansum unum in Dellenem, qui diu ante tempora sua per quendam
prepositum antecessorem suum fuerat irrecuperabiliter impeditus.
Rogavit autem ipse nos diligenter et attente, et eundem mansum
vellemus pietatis intuitu conferre capitulo sancte Crucis ad festum
sancti Silvestri ibidem pro remedio anime sue perpetuo peragendum.
Hoc fecimus ad instanciam et peticionem ipsius favorabUem et do-
nationem nostram presenti scripto et sigilli nostri munimine robo-
ramns. Datum anno domini vcfi. cc^. xxxiio., pontiflcatus nostri
anno xiio.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Kr. 34, Siegel ab.
857. Reichstruchsess Gtmzdin bekundet den Verzicht des Johann
Brune auf eine Hufe in Dillenem zu Gunsten des Kreuzstiftes und
die Abfindung der Wittwe nach dessen Tods durch dasselbe Stift.
O. D. (zu 1232?).
Guncelinus dei gracia imperialis aule dapifer omnibus hanc
cartolam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod Johannes
Bmne in lecto egritudinis sue in veteri villa Peyne recognovit
coram nobis, quod in manso Dillenem, in quo impedimentum fecerat
preposito et ecclesie sancte Crucis Hildenseim, nichil iuris haberet
et 8i quid videbatur habere illi renunciavit presentibus videlicet
0 cnrie über der Zeile.
168 1238.
preposito iam dicto de sancta Crace, Waltero eiusdem loci canonico,
Bertoldo de Herre, lohanne de Adenstede, Wolberto et fratre suo
Udone de Berkem. Thiderico de Boltessenij Hermanne de Berberge,
presente etiam fratre lohannis Brune et uxore eiusdem, qoi rennn-
ci^bverunt similiter iuri sno. Post mortem autem ipsins lohannis
iam dicti dominus prepositus sancte Crucis ad instantiam et peti-
tionem Bertoldi de Herre et Wiperti de Winge et Olrici de Saldere
et Ludegeri de Thide et Hildebrandi et Henrici fratrum uxoris
lohannis Brune dedit duo talenta nxori ipsius lohannis et pueris
suis, que misit eis per decanum sancte Crucis et Conradum de
Ylsede et soluta fuerunt ante domum ^Luderi Broiehane eodem
Ludero presente et Ludegero de Thide et Ekkehardo de Swihtemere,
Olrico de Saldere, Wolberto et Udone de Berkem, Hoiero de
LafEorde presentibus. Interfuit etiam Reinboldus sacerdos de Peyna,
dati autem fiierunt fideiussores^^videlicet Hildebrandus et Henricus
fratres uxoris lohannis, qui promiserunt, quod nullus propter mansum
istum molestabit prepositum vel ecclesiam sancte Crucis, et si fecerit
hoc aliquis, ipsi pro omni impedimento et gravamine tali stabunt.
Promissum istud receperunt Wipertus de Winge, similiter prepositus
sancte Crucis et Wolpertus de Berkem et Ludegerus de Thide.
Igitur huic cartule sigillum nostrum apponi fecimus ad cautelam,
ne de eo quod actum est imposterum dubitatio oriatur.
Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 32, Siegel ah. Gedr. Asse-
hurger ÜB, I, S. 63 Nr. 90 zu 1210—20, tcas schon der Schrift wegen zu spät.
858* Papst Gregor IX. befiehlt den Bischöfen (Bernhardj vm
Paderborn, (Konrad) von Hildesheim (Hildemensi), (Luder) von Verden.
(Ludolf) von Münster und (Konrad) von Osnabrück, da er die Bischof f^
(Gottschalk) von Ratzeburg, (Konrad) von Minden und (Johann) roii
Lübeck mit der Kreuzpredigt gegen die Stedinger beauftragt habe, diesf
mit Rat und That zu unterstützen. Anagni 1233 Januar 19 (xiv.
kalendas februarii, pontiflcatus nostri anno sexto).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Erzstift Bremen Nr. 108 mit BleihuUe an
Hanf schnür. Gedr. Schaten, Ann, Paderb. ad ann. 1232, Hartzheim, Concü.
Germ. III, 353, Lindenhrog, Script, rer. Geiern. septetU. 171, OsnabrUcker US. //,
S. 242 Nr. 306 u. ö. Regest Westf. ÜB. II, S. 179 Nr. 384, Potthast, Reg. ponf. 9076.
Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 6932 u. ö.
859» Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt auf Bitten de$
Bischofs Konrad die Schenkung der Parochialkirche in Osterode an das
1283. 169
neu gegründete JakobiMoster daselbst durch Herzog Otto von Braun-
schweig. Erfurt 1233 März 5 (tercio nonas martii).
Or, im KgL St.-A. zu Hannover, JakobikL in Osterode Nr, 5. Wenig be-
sehädigtes Siegel des Erzbisehof a an roten, weissen und grünen Seidenschnüren.
860. Bischof Konrad bekundet die Stiftung und Dotierung des
Cistercienser-Nonnenklostef^s Wienhausen durch Herzogin Agnes von
CeUe (Schelle), Wittwe des Herzogs Heinrich von Sachsen, Pfalzgrafen
bei Rhein. Hildesheim 1233 April 24 (viü^. kalendas maii, ponti-
ficatus nostri anno xiR)-
Testes . . . snnt de capitulo nostro Reinoldns prepositns, Con-
radas decanus, Hago prepositns sancte Crucis, Heinricns de Tossem,
Hermannus de Goslaria, Rodolphus,*) Conradns plebanus sancti
Andree, Sifridns de Barem, Gerewicus scolasticns, Conradns de
Goslaria sacerdotes, item Willehelmns*) de Holte prepositns Osna-
bnrgensis, Wicboldns, Johannes cellerarins, Meinardus*) cantor
diaconi, item Sigebodo^) de Bodenstene, Conradns de Alta fago,
Heinricns de Veten foro, Wemerus de Bortvelde, Lndolphns*) de
Embeke snbdiaconi.
Or, im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 5, Siegel des Bischofs Konrad an
grünen, roten und gelben Seidenfäden, des Domkapitels an roten Seidenfäden; an
dritter Stelle hängt das Siegel der Herzogin und des Konventes, die in der Urk.
als Mitsiegler genannt trerden, dann das des Bisehofs Heinrich an roten und gelben
Seidenfäden. Eine zieeite Ausfertigung im KgL St.-A. zu Hannover, Wienhausen
Xr, 1 mit dem Siegel des Bischofs (A). Gedr. Orig. Guelf. IIT, S. 715, Leuckfeld,
Antiquit. Katelnburg. Anhang S. 124, Antiquit. Poeld. S. 102, Pfefßnger, Braunschw.
Historie I, 75, Spiel, Vaterland. Archiv I, S. 289.
861« Papst Gregor IX. schreibt dem Konrad von Marburg ^ dass
ihn die Berichte des Erzbischofs (Siegfried) von MainZj des Bischofs
/^Kanrad) von Hildesheim und der seine über die Häretiker sehr er-
."schreckt habe, und beauftragt ihn, gegen diese mit dem geistigen und
leeltlichen Schwerte vorzugehen, indem er allen, die gegen diese das
Kreuz nehmen, dieselbe Indulgenz und die^^elben Privilegien verspricht,
irie den Kreuzfahrern nach dem Heil. Lande. Lateran 1233 Juni 10
(iv. idns innii, anno septimo).
Gedr. Mm. Germ, epist, sei. I, S. 429 Nr. 533. Hegest Potihasi, Reg. pont.
9226, wo ältere Drucke angegeben werden.
Alnceichungen in A: 0 Kodolfns. ') Wilhelmns. ') Meinhardus. *) Sibodo.
') Lndolfns.
170 1288.
862. Papst Gregor IX. schreibt dem Erzbischof (Siegfried) von
Mainz, dem Bischof (Konrad) von Hildesheim und dem Konrad von
Marburg über die Sekten in Deutschland und fordert zu denken Aus-
rottung auf Lateran 1233 Juni 13 (idus iunii, anno septimo).
Gedr. Mon. Germ, epist. sei. I, S, 432 Nr. 537, Regest Pötthast, Reg. poni.
9230 f tro ältere Drucke verzeichnet; vgl. Westfill. ÜB F, S. 183 Nr. 392, Böhmer-
Ficker, Reg. imp. V, 3, Nr. 6973.
868* Bischof Konrad genehmigt, dass die Brüder Dietrich und
Ulrich von Lengde zwei Hufen in Lengde dem KL Riechenberg
schenken. Pet^sberg bei Goslar 1233 Juni 28 (iiii. kalendas iulii,
pontiflcatus nostri anno duodecimo).
Testes huius rei snnt Amoldas abbas de Bedageshusen, Albero
prior de Ämelungesbumen , Conradus decanus, Meinardus cantor,
Tidericus de Adenoys Hildensemenses canonici, Johannes Novi operis
et Hinricns sancti Georgii prepositi in Qoslaria, lohannes forensis
ecclesie in Goslaria plebanus, Ludolfas custos, Oerhardus et lohannes
montis sancti Petri in Goslaria canonici, laici vero Burchardns de
Lengede, Conradns de Otfridessem, Godescalcus de Adenstede,
Bemhardus de Bocthe, Tidericus de Eidinge, Ludolftis Bote, Tide-
ricus de Goslaria, Conradus de .Elvede, Hinricus de Adenstede,
Eckehardus de BeiTelte, Bemhardus de Esbeke, Hermannus de Monte.
Or. im diplomat. Apparat der Universität Göttingen. Siegel des Bischofs
verloren. Gedr. Heineccius, Aniiquit. Goslar. S. 247, Bode, ÜB. I, S. 507 Nr. 530
zu Juli 3,
864. Bischof Konrad bekundet, Gilter in Langenholzen (Holt-
husen prope Alvelde), welche einst Dietrich von Ordenberg und darauf
die Brüder Johann, Ekbert und Hermann von Wallenstedt vofi ihm zu
Lehn hatten, dem Kl. Riechenberg verkauft zu haben, doch solle das
Kloster inzwischen den Zehnten in Othfresen (Otfridessen) erhalten.
Im Kapiiel 1233 August 9 (in vigilia beati Laurentii).
Isti de nostro capitulo presentes erant: Reinoldus maior pre-
positus, Conradus decanus, Gerewicus scolasticus, Sifridus de Barem,
Hugo prepositus, Heinricus de Tossem, magister Hermannus de
G(oslaria), Conradus decanus sancti Andree, ßodolflis sacerdos.
C(ouradus) de G(oslaria), I(ohannes) prepositus Verdensis, C(onradas)
prepositus Montis, Wicboldus diaconus,^) Meinh(ardus) «) cantor.
') uns von anderer Hand übergeschrieben, *) Or,: Meih.
1288. 171
Heinricus de*) Scalck(enberg), Theodericus de Adenois, Heinricus
de Veten foro, L(udolfti8) de Embeke, Albertus de Ever(stene).
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Dotnstiß Hildesheim Nr. 165 mit dem Siegel
des Bischofs und der Kirche ton Biechenberg; da 8 Siegel des Damkapitels hat nie
daran gehangen. Gedr. nach gleichlautendem Or. im diplatnai. Apparat tu Göt-
fingen Bade, ÜB. /, S. 507 Ar. 531.
86S. Bischof Konrad übereignet detn Domkapitel die Vogteien
in Barum und Beddingen. Hildesheim 1233 August 23.
Conrados dei gracia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibas
Christi fidelibus salutem. De negotiis solet publica scriptura conflci,
ut, si oblivio interveniat, eorum que gesta sunt inspectione scripture
possimus iterum reminisci. Presentibus igitur litteris omnibus iu-
notescat, quod vir nobilis Ludegerus de Indagine acccptis septin-
gentis decem libris Hildensemensium denariorum a capitulo maioris
ecclesie in Hildensem advocatias duarum villicationum fratrnm
nostrorum in Baren et in Bedinge, quas a nobis tenuit in feodo,
resignavit renuntians omni iuri, quod ei in rebus et hominibus ad
predictas villicationes attinentibus competebat, fratre suo Bernardo
similiter predictis advocaeiis renuntiante, licet eas in benefitio feodi
i}en haberet. Hec renuntiatio ab utroque fratre facta ftiit anno
incamationis dominice m^. c^cO. x^x^x^ii^., vii. idus octobris in villa
Elvede iuxta Netelegen, et erant clerici presentes ad hoc vocati
maior prepositus Beinoldus, decanus Conradus, Gerewicus scolasticus,
Johannes de Braclo cellerarius, Gonradus decanus sancti Andree,
magister Hermannus de Goslaria, Albertus de Everstene, Tidericus
de Adenoys; presentes etiam erant laici ad hoc rogati comes Ber-
mannus de Waidenberge, Lipoldus de Escherte, Siffridus de Borsem,
Tidericus de Stokem, Tidericus de Holthusen, Conradus de Elvede,
Ludolfns camerarius, Hoierus de Piscina et Conradus frater eins,
fratres de Ebelingerot, Bertoldus de Veteri foro, Bernardus de
Dorstat et filius eins Arnoldus, Tidericus de Holle, Ludolfns de
Bortvelde et plures alii. Quia autem advocati sub quodam iuris
velamento in rebus alienis sepe solent iniuriam facere et premissa
sibi abuti potestate, propterea nos predictas villicationes in Baren
et in Bedinge ad raeliorem statum reducere volentes advocatias
nobis a prefatis fratribus de Indagine resignatas cum omni iure
rerum et personarum ad prebendam fratrum maioris ecclesie in
') de von anderer Hand ifbergeschriebev.
172 1238.
Hildensem contulimns; quos cum noverimus amatores iüsücie, spe-
ramus, qnod a pauperibns nichil debeant per iniariam extorquere.
Ut autem prefati fratres nostri firmiorem donationis nostre habeant
titulum, presens scriptum sigillo nostro doximas roborandom et
sententiam excommunicationis publice tulimus in omnes eos, qui
ecclesiam iu predictis advocatiis presumpserint molestare. Hec
donatio a uobis facta fuit et banno nostro conflrmata in capitulo
nostro Hildensem anno incamationis dominice millesimo c^cP. x^<>xf>iii^.,
xo. kalendas septembris, et erant clerici presentes prepositus maioris
ecclesie Reinoldus et Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus de
Tossem, Hermannus de Goslaria, Conradus plebanus in Hildensem,
Johannes Verdensis prepositus, Conradus prepositus Montis, Wic-
boldus, lohanues cellerarius, Menardus cantor, decanus de Monte
Henricus, Henricus de Hiddestorp, Hermannus Phisicus, Henricus
de Alevelde, et laici presentes erant Lippoldus de Escherte, Hugo
de Insula, Tidericus de Stockem, Hugo de Holthusen, Ludolfus
camerarius et frater eins Tidericus, Conradus de Wetchenede, Hen-
ricus advocatus, lohanues Galle et alii multi clerici et laici.
Or, im KgL St,-A. zu Hannover, Damstiß Hüdesheim Nr, 166 mit dem Siegel
des BiscJiofs. Gedr, Deductio jurisdiH, meyerding. (1768) S, 59, Zeitschrift 1869
S. 62. Hegest Doebner, ÜB. I, S. 68 Nr. 129, Bode, ÜB. I, S. 500 Nr. 520. Vgl.
auch die Bemet'kung über den Verdener Propst Johann zu Nr. 338.
866. Bischof Konrad bekundet, dass die Brüder Johann und
Heinrich und die Brüder Lippold und Heinrich von Harste (Herste) und
Hermann von Gladeheck, seine Ministerieden, ihm eine Hufe in Anger-
stein resigniert haben, welche er, nachdem er vofi Ludolf von Plesse
mit zwei Hufen in Hanekenstede entschädigt worden sei, dem Kl. Steina
übertragefi habe. Einbeck 1233 Oktober 8 (octavo idus octobris, ponti-
ficatus nostri anno xiii.).
Testes huius rei sunt Hinricus de Tossem, Tidericus de Adenoys,
Albertus de Ebersten nostri canonici, laici vero Godescalcus et
Poppo de Plesse, Hermannus et Ernestus de Uslaria, Engelbertus
et Bodolfus fratres de Dalem, Eschewinus de Monte lapideo, Hugo
de Holthusen, Ecbertus de Freden, Conradus de Elvede.
Abschrift des 17. Jahrh, in Cop, III 195 fol. 6 im KgL St.'A. zu Hannoter.
367. Papst Gregor IX. beauftragt den Bischof Konrad, das
Hospital in Marburg, das durch die Ertnordung Konrads von Marburg
1283. 173
seines Schützers beraubt seif zu schätzen. Anayni 1233 Oktober 21
(xii. kalendas novembris, pontificatus nostri anno septimo).
Gedr. Wyse, Hess, ÜB, I (PubL aus den Preus». Staatsareh. 3), S, 3'} Nr. 36,
Regest Böhmer- Fieker, Reg. tmp. V, 3, 6997. K. von Marburg wurde Juli 30
ermordet.
868. Papst Gregor IX. fordert den Erzbischof (Siegfried) von
Mainz, den Bischof (Konrad) von Hild^sheim und Konrad, Provinzial-
prior des Predigerordens in Deutschland, auf, mit Hinzuziehung frommer
und rechtskundiger Männer gegen die Ketzer nach den Statuten des
Konzils vorzugehen. Anagni 1233 Oktober 21 (xii. kalendas novem-
bris, anno septimo).
Gedr. Man. Oerm, epiet. sei, I, S. 451 Nr, 558, Regest Böhtner-Ficker, Reg.
imj). V, 3, Nr, 6996, Potthast, Reg. pont. 9314, wo die älteren Drucke verzeichnet sind,
869. P(]q>st Gregor IX. teilt detn Bischof Konrad mit, dass er
den Landgrafen K(onrad) von Thüringen und dessen Land in seinen
Schutz genommen, und beauftragt ihn mit der Handhabung dieses
Schutzes, Anagni 1233 Oktober 23 (x. kalendas novembris, anno
septimo).
Qedr. im Auszuge Man. Germ, epist. sei. I, S. 451 Nr, 557 II, vgl. auch
Codex dip{. Saxon, reg. /, 3, S, 339 Nr. 487,
870« Papst Gregor IX. schreibt dem Erzbischof von Mainz, dem
Bischof Konrad und detn Provinzialprior des Predigerm-dens, wie ihn
die Nachricht von der Ermordung Konrads von Marburg mit Schmerz
erfüllt habe, fordert sie auf, gegen die Ketzerei zu predigen, und
rerleiht denen, welche zur Ausrottung der Ketzerei beitragen, Ablass
gleich den Pilgern nach detn Heil. Lande. Anagni 1233 Oktober 31
(ii. kalendas novembris, anno septimo).
Gtdr, Würdtwein, Nova subs. V, 38, Mon. Genn. epist. pont. I, 455 Nr. 561.
Regest BlShmer-Fieker, Reg, imp, V, 3, 7000, Potthast, Reg. pont, 9322, wo ältere
Drudee verzeichnet sind,
871« Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt die Schenkung des
Zehnten im Dorfe Bunenrod bei Osterode durch Ambrosius, Pfarrer
in FVankenberg bei Goslar, an das Jakobikloster in Osterode, Goslar
1233 (1234) Dezember 31 (pridie kalendas ianuarii).
Huius vero donationis nostre testes sunt Conradus episcopus
Hildensemensis , comes Hermannus de Waldenberh et Heinricus
174 1233.
frater saas. Bernardus de Dorstat, Teodericus vicedominus de Bosten-
berh, Conradns prepositus montis sancti Maaricii, Gerhardus abbas
de Gella, Guncelinus dapifer, magister Bodolfus, Heinricus de Nif,
Conradus de Hosterrod.
Or, im Kgl, St.'A. zu Hannover, Jakobikl. iti Osterode Nr, €. Siegel d€» Erz-
bi$ehof» an roten und gelben Seidenfäden in rotem Wachs. Qedr, Ässehurger ÜB. /,
8. 121 Nr, 175, Bode, ÜB, I, S, 514 Nr, 539,
872« Grraf Hennann van WoMdenberg verzichtet auf alles un-
recht an den Gütern des Kl, Lanispringe in Bnmeshasen. Wohlden-
berg 1233,
Ego Hermannas comes de Woldenberg universis Christi fidelibus
presentibns ac faturis notum esse cupido, quod instinctu quorandam
bona conventus in Lammespringe sita in Bmneshnsen impetii, nam
et mea tanc fuit comitia in Amberga, cnius et termino idem locus
annumeratur. Seniorum itaqne ac proborum testimonio didici,i)
dictum conventom eadem bona iongis retroactis temporibus quiete
ac libere possedisse^) et iure iusto debere in antea libere possidei-e.
Ne quis igitnr inposterum hoc attemptet infringere, exquisite huins
libertatis me testem scribo et mecum milites providos, quonun hie
nomina sunt conscripta: Bernardus de Beteuern, Henricus Drobe,
Andreas de Lüttere, Hermannus de Westenem, Ludegerus de Wedem,
Hermannus de Hethegereshusen, Burchardus de Domo et alii quam
plures. Huic etiam cedule sigilli mei testimonium in roborationem
est appensum. Acta sunt hec Woldenberg anno incarnationis mil-
lesimo c(fi. tricesimo tertio.
Ch', im Kgl, St-Ä, zu Hannover, Lamnpringe Nr, 13 mit dem stark be-
schädigten Siegel des Ausstellers,
378* Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk, des Pfalzgt^afen
Konrad von Sachsen für das KL Wdlkenried. Weissensee 1233.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl, Walkenried Nr, 108, Regeet
ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor, Vereins für Niedersachsen 11) S. 142
Nr, 191.
874« Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. des Herzogs
Otto von Braunschweig y in ^welcher dieser auf Anregung des Bischofs
dein Jakobikloster in Osterode die Pfarrkirche daselbst mit dem gamef%
Kirchspiel eignet. 1233.
0 Or, didicici. ') Or, possidiMe.
1238. 175
Or, im KgL St,-A, zu Hannover, Jakohikl. in Osterode Nr. 7. Beschädigtes
Siegel des Herzogs an roten Seidenfäden. Gedr. Orig. Guelf. IV, S. 136, Braun-
schweig. Anzeig. 1747 S. 943.
875. Ritter Halt von Biewende macht mit dem Kl. Dorstadt
einen Gntertausch daselbst. 1233.
Notum Sit tarn presentibus quam futuris, quod ego Halt miles
de Biwinde annuente fllio meo Helmoldo ex rogatu mei ministerialis
Heinrici Noretsen et pro monitione prepositi Walten de Dorstat
commatavi curtem mee proprietatis adiacentem carie ipsins ecclesie
pro alia Sita in villa iam dicta, quam modo teuet a nobis predictos
miles, sicut et illam a nobis prius in feodo tennerat. Nos vero
nolentes, ecclesiam in aliquo molestari, ne posterorum propago id
valeat immntare, statuimos id appositione sigilli nostri roborare.
Hnins rei testes sunt Heinricus prepositns in Henige, Hermannus
et Bertoldns et Albertus frati*es, Florentius sacerdos in Biwinde,
Bemardus in Kissenbrugge, Heinricus in Stekelenberg, Heinricus de
Bamem sacerdotes, Cristianus, Marquardus, Fridericus milites et
Albertus de Biwinde et alii quam plures. Acta sunt anno dominice
incamationis millesimo cc^. xxxiii. Nos^) etiam rogati utilitatem
lignorum curti attinentem ecclesie dimisimus.
Or. im Archiv zu Dorstadt. Gut erhaltenes Siegel des Ausstellers, das drei
(2:1) Birnen zeigt: f 8IGILLVM • HALT • DB • BIWENDB, und Bruchstücke des
Konventssiegels von Dorstadt an weissen Ztrimfäden.
876. Bisehof Konrad entschädigt das Kreuzstift für sieben Haus-
steUen, welche er den Dominikanern zur Niederlassung übergeben hat.
1233,
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notuiu esse
volomus, quod, cum honorabiles viri fratres ordinis Predicatorum
Hildensem per dei gratiam mitterentur, laboravimus, ut provideremus
eis in loco honesto et competenti, et hinc inde in diversis locis
consideratione habita prima facie difficultatem habuimus a quibusdam,
tandem tractatum habuimus cum preposito et canonicis sancte Crucis
pro quibusdam areis spectantibus ad prebendam ipsorum, quas ad
petitionem et instanciam nostram dimiserunt eis hoc pacto, ut con-
snleremus indempnitati ecclesie in presenti tempore et futuro. Unde
nos debitam pro eis soUicitudinem gereutes in recompensationem
') Von hier ab von derselben Hand später hinzugefügt.
176 1233.
Septem arearum perpetuo iure contnlimus eidem ecclesie sancte Cracis
tres libras Hildensemenses in moneta nostra, quarum quinqaaginta
solidi ccdeut ad prebendam fratrum et decem solidi ad nostram
anniversarinm peragendum. Dabit qaoque eas quolibet anno semper
in festo sancte Walburgis magister monete sine contradictione celle-
rario vel decano. Ne igitur factum istad racionabile et laudabile
aut oblivio deleat aut importunitas ingenii malignantis infriugat,
fecimus iliud conscribi et sigilli nostri munimine roborari. Actum
anno domini ixfi. ccP. xxxiii., pontificatus nostri anno xiiio.
Abachrifl des 18, Jahrhunderts in Ms. 185 S, 37 im Museum zu Hildesheim,
877. Dietrich von Tossem bevollmächtigt den Kämmerer L(udolfj,
da er wegen seines Streites mit den Bürgern nicht persönlich vor detn
Propst Hugo des Kreuzstiftes erscheinen könne, diesetn eine Hof statte
im Brühl bei dem Predigerkloster in seinem Namen zu resignieren.
0. D. (um 1233).
Or. im KgL St.'A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 29 mit dem Siegel Dietrichs
mit zwei Balken: f SIQILL • THIODEBICI DE TOSSEM. Gedr, Doebner, ÜB. I,
S. 62 Nr. 121 zu er. 1231. Vgl. Lüntzel, Gesch. II, 8. 100.
878« Der Propst d«s Stiftes auf dem Georgenberge verbürgt sich
bei Bischof Konrad, dass Überbringer des Schreibens ihn nach erhaltener
Ordination wegen eines Benefiziums nicht belästigen werde. O. D.
(um 1233?).
Venerabili domino suo C(onrado) Hildensemensis ecclesie epi-
scopo H(einricus) dei gracia montis sancti Georgii prepositus tam
promptem quam debitam oracionum et obsequii devocionem. Scire
cupimus maiestatem vestram, nos pro B. presencium latore meo
fldeiubere, quod post sacros ordines acceptos idem in requirendo
beneflcio vel stipendio vos quasi consciencia teste molestare minime
temptabit.
Ahsehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 738 Nr. 1472 im Kgl. St.'A. zu
Hannover. Ein Propst Heinrieh des Georgenherges erscheint 1227, ein anderer 1233
nach Bode, der obige Urk. nicht hat.
870. Abt und Konvent von Altaich danken dem Godehardikloster
für die gute Aufnahme zu^eier ihrer Mönche und erneuern die Gebets-
brüdei'schaft. 0. D. (1233—42).
Venerabilibus dominis et in Christo plurimum diligendis L(udoldo)
reverendo abbati sancti Gk)dehardi in Hildnsheim et sacro eiusdem
1233—46. 177
ecclesie conventai D(ietmarus) permissione divina abbas et conventus
ecciesie AltaKensis orationum et obsequii devotissimam exhibitionem.
Universitati vestre gratiarum actiones referimus copiosas pro eo,
qnod fratres nostros dilectos V. et G. tanto karitatis ardore receptos
Um dulci humanitatis officio pertractastis, ut vere profiteaDtur ipsum,
qui est karitas, in vestris habere cordibus mansionem. Et quia
dignati estis societatem fratemitatis antique inter nos et vos vestris
litteris renovare, ex parte nostre parvitatis hoc vobis promittimus,
quod quccumque uni nostrum vivo vel defuncto iure professionis
vel ratione consuetudinis exhibentur, eadem velimus apud nos uni-
cuiqne vestrum totaliter exhiberi.
Or, im Kgh SL-A. zu Hannover, st, GodeJiard Nr. 22b mit klHnetn Re$t des
KonvenU' und der Hälfte des Abtssiegels, Nach freundlicher Mitteilung des Beichs'
arehives in München ist Abt Dietmar 1238—42 urkundlich nachweisbar, vgl, auch
Mon, Boica XI die Reihenfolge der Äbte von Altaieh,
. 880. Graf Heinrich von Oldenburg überträgt der Hildesheimer
Kirche einen Ministerialen. 0. D. (1233—1246).
Venerabili ac reverendo domino C(onrado) Hiidensemensis ec-
clesie episcopo totiqne eiusdem ecclesie capitulo H(enricus) dei
gracia comes de Äldenburg paratum iu omnibus sue possibilitatis
obseqnium. Noverit vestra discrecio, quod nos ob reverenciam
beate dei genitricis Marie Henricum fllium domini Bertoldi de
Billenhem ecclesie vestre contulimus libere et absolute. Ad cuius
rei probacionem hanc litteram sigUli nostri munimine roboratam
vestre transmittimus karitati.
Ahschr. des 16, Jahrh, in Cop, VI, 11, S. 744 Nr. 1495 im Kgl St-A, zu
Hannover. Zeitlich nach der Regierungszeit Heinrichs des Rogeners und der des
Bischofs Konrad angesetzt.
VLH\m Bischof Konrad bekundet, d/iss Ritter Burchard von Salder,
ütin Ministerial, mit Zustimmung seiner Brüder Bodo und Ulrich dem
KL Riddagshausen eine Hufe mit einer Hausstelle in Lebenstedt (Leven-
stede) verkauft hat. Rosenthal 1234 Januar 21 (xü^. kalendas
februarii, pontificatus nostri anno xiii<>.).
coram honestis et boni testimonii viris, quorum nomina sunt
hec: Heinricus de Tossem, Conradus de Vriberech canonici Hildense-
menses, Gunscelinus dapifer, Tbidericus de Eskerte, Conradus mar-
schalcus, lohannes de Kemme, Thegenhardus de Elvethe.
Hildesh. ÜB. H. ]^2
178 . 1234.
Of\ im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttel, KL Riddagshausen Nr. 68. Siegel
verloren. Gedr, Aaseburger ÜB. /, S. 119 Nr. 173.
382. Graf Siegfried van Osterburg überträgt dem Kl. Heimfigen
das Eigentum zweier Hufen in Bomum. Meinersen 1234 Januar 28,
In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Sifridus dei gratia
comes Osterburchgensis cunctis^) literam inspicientibus salutem in
domino.^) Notnm vobis facio tarn presentibns quam futaris, quod
edificio beati Petri et Pauli in Henincghe contuli proprietatem duorom
mansorum in Bornem^) et feodum cum consensu domini Conrad! de
Biwende et fratrum suorum. Ut facta rata et inconvulsa permaneant,
cum inpressione nostri sigilli hoc Privilegium roboravimus. Inde
testatur dominus Lutardus de Meinersen, dominus Henricus de
Germersleve, dominus lohannes capellanus comitis, ut^ si cahos in-
gruerit, recurratur ad presentem paginam, et expedimini. Datum in
Meinersen quinto kalendas februarii anno Christi incamacionLs
rao. cOco. xOx^xo. ioioioio.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Ueiningen Nr. 13. Siegel nebst Befestigung
verloren. Auffalle^td schlechte Schrift, nur die Hälfte des Pergaments beschrieben,
die andere zu drei Finger breitem Bug gehrochen.
383. Bischof Konrad untn- d(*n Zeugen der Url\ König Htin-
rirfis für das Kl. Himmelthal. PrankfuH 1234 Februar 5.
Regest Böhmer -Fickerf lieg. imp. V, 4300, woselbst das Weitere. Auf dem
Hoftage in Frankfurt tcurde auch über das Vorgehen Konrads von Marburg gegen
die Ketzer verhandelt. Bischof Konrad trat hier allein als Verteidiger Konrads
auf und zog sich dadurch den Zorn des Königs Heinrich zu, der ihm vortcarf^ so
viele gegen die Ketzer mit dem Kreuz bezeichnet zu hciben. Vgl. Böhmer* Fieker,
Reg. imp. K, 4299 a.
384. Bischof Konrad untei' den Zeugen der Urk, Kmig Heinrichs
für (Uts Kl. Pforta. Frankfurt 1234 Februar 6.
Regest Böhmer- Ficker, Reg, imp. V, 4302, woselbst das Weitere.
385« Papst Gregor IX. teilt de^i Bischöfen (KonradJ von Hildes-
heim und (Kckehard) von Merseburg und dem Dompropst (Wilbrafui)
ron Magdeburg mit, dass er den Herzog Otto von Braunschweig, der
infolge der Predigt Konrads das Kreuz gegen die Ketzer genommen
habe, in seinen Schutz genommen, und beauftragt sie mit der Hand-
') Or, cnntis. -) Bis hier verlängerte Schrift. *) in Bomem übergesckrieben.
1234. 179
habung dieses Schlitzes. Lateran 1234 Februar 11 (iii. idus febraarii,
anno septimo).
Gedr, Orig. GueXf. IV, 139. R$ge8t PöttkaHt, Reg. pont. 9400, vgl auch
9399 und BShmer-Ficker, Reg. imp. V, 3. 7010.
886. Papst Gregor IX. teilt den Bischöfen (Konrad) von Hildes-
h^m und (Eckhard) von Merseburg und dem Propst (Wübrand) von
Magdeburg mit, dass er den Landgrafen H(einrich) von Thüringen,
der infolge der Predigt des genannten Konrad das Kreuz genommen
habe, in seinen Schutz genommen und beauftragt sie mit der Hand-
habung dieses Schutzes. Lateran 1234 Februar 11 (iii. idus febraarii»
anno septimo).
Gedr. Mon. Germ, epist. aaec. XIII, I, S. 467 Nr. 573, vgl. auch Nr. 672 das
Schreiben an den Landgrafen , und Codex dipl. Saxon, reg. I, 8, S. 344 Nr. 495.
887. König Heinrich teilt den Bürgern von Hildesheim den
Rechtsspruch mit, dctss derjenige, welcher einen Kleriker vor dessen
Degradation vor das weltliche Gericht zieht in einer Sache, welche
Bluigericht erfordert, in die Reichsacht erklärt werden solle, und fordert
m auf, mit Bischof Konrad wegen eines solchen Falles sich zu einigen
oder sich vor ihm auf Mittfasten zu verantworten. Frankfurt (1234)
Februar 12 (ii. idus februarii).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 167, Siegel, auf
der Rückseite befestigt, nur in Bruchstücken erhalten. Oedr. u. a. Doebner, ÜB. I,
S. es Nr. 131, Mon. Germ. LL. II, S. 302, Regest Böhmer^Ficker, Reg. imp. 4306,
•Tö die älteren Drucke angegeben. Vgl. auch die Erläuterungen in Farerga
Gotting. IV, 32.
888* Papst Gregor IX. genehmigt die Entschädigung des Kreuz-
Stiftes durch Bischof Konrad mit drei Pfund für die den Dominikanern
überlassenen sieben Hausstellen. Lateran 1234 Februar 26 (iiii. kalendas
martii, pontificatus nostri anno septimo).
Or. in der Beverinischen Bibliothek, Kreuzstift Nr. 1. Bulle nebst Befestigung
tarieren. Gedr. Doebner, ÜB. III, S. 639 Naehtr. Nr. 12.
889. Bischof Konrad übereignet dem KL Wie^ihausen ein Ällod
in Hoheneggelsen, das ihm Ritter Wolbert von Hoheneggelsen resigniert
hat. Bei Wimenburg 1234 Mai 15 (ydus maii, pontificatus ^ostri
anno xiii^.).
Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. III, 130, S. 26 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Oedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S, 53 Nr. 66 nach dem Loccumer
Copiar des 16. Jahrhunderts.
12*
180 1284.
890. Bischof Koftrad überträgt dem Moritzstifte zwei Hufen in
Bierbergen, welche die vom Alten Dorf ihm verkauft und Lippold vom
Alten Mark ihm resigniert hat, Hildesheim 1234 (1235) Juni 9.
In nomine sancte et individue trinitatis amen.^) Conrados dei
gratia Hildensemensis episcopus universis Christi fidelibus salutem.
Notnm esse cupimns omnibus hanc paginam inspecturis, quod duos
mansos in villa Berbereghe sitos a daobus fratribus Thiderico et
Stephano de Veten villa nostra pecunia expeditos, quos in feodo
dederamus Lippoldo*) de Veten foro, in reconciliatione ipsins Lip-
poldi^) cum Thiderico de Holthusen consanguineo suo idem Lip-
poldns^) cum omnibus attinentiis in manus nostras resignavit acceptis
ab ecclesia Montis sancti Mauritii in Hildensem xxv libris Hildense-
mensium denarionim. Nos itaque de consensu et bona voluntate
fratnun nostronim maioris ecclesie ad honorem dei et beati Mauritii
ob salutem quoque anime nostre predictos duos mansos cum omni
iure et integritate contulimus ecclesie beati Mauritii in Hildensem
liberos et expeditos ab advocatia et a theolonio et ab avena syno-
dali a fratribus et canonicis iam dicte ecclesie sancti Mauritii per-
petuo possidendos. Testes huius nostri facti sunt de capitulo nostro
maioris ecclesie Reinoldus prepositus, Conradus decanus, Hugo pre-
positus sancte Crucis, Gherwicus scolasticus, Heinricus custos, Her-
mannus de Goslaria, Rodolphus de Bruneswich, Conradus plebanus
forensis,») Sifindus de Barem, Conradus de Goslaria sacerdotes,
Wicboldus, lohannes cellerarius, Meinardus cantor diaconi, Seghebodo
de Bodensteine, Conradus de Fago, *) Seghebodo de Scartvelde, Thi-
dericus de Adenois, Heinricus de Veteri foro, Ludolfüs de Embekc
subdiaconi; de capitulo Montis sancti Mauritii Conradus prepositus,
Heinricus^) decanus, Beiterammus custos, Ludigherus de Eemme,
Fridericus de Tserstide, Albero de Tossem sacerdotes, Alexander
scolasticus, lohannes de Plesse, Heinricus^) de Hiddestorpe, Hein-
ricus^) de Stokem diaconl, Heinricus*) de Alvelde, Hermannns
Phisicns,<^) lohannes de Foro, Ludolfüs Corvus subdiaconi; Richardus.
lohannes de Dammone canonici sancte Crucis, lohannes canonicns
sancti Andree; laici Lippoldus^) de Escherte, Sifhidus de Borsem,
Conradus marscalcus, Ludolfiis camerarius, Hugo de Insnla^ Thide-
ricus de Stokem, Egelbertus et Bodolfus fratres de Ruden,
*) Bi8 hier verlängerte Schriß A u. B. *) LuppoW. B. *) forensis fehlt B.
«) de Alta fago B. ^) Heniic. B. «) Physicns B.
1284. 181
Ascwinusi) et Henricus fratres de Lapideo monte, Thidericus de
Pmmia, Bertoldus advocatus Montis, Hennannus et Ludolfus fratres
deDinkelere, Crahcto^) et alii quam plures tarn clerici quam laici.
Ad evidentiam igitnr gestorum et memoriam perhennem presentem
paginam inde conscriptam nostri et^capituli nostri sigillonim auctori-
tate fecimus communiri. Acta sunt hec in capitulo nostro maioris
ecclesie in Hildensem anno dominice incamationis m'^. c(fi. xxivo.,
qninto idus iunii, pontiflcatus nostri anno quartodecimo. »)
Or, in doppelter Ausfertigung im Kgl. St,'A, zu Hannover, Moritzstift Nr, 9
mit dem Siegel des Bisehofs an ireissen Hanf' und dem des Kapitels an rot-grünen
Seidenfäden, und Nr. 10 mit den beiden Siegeln an rot-grünen Seidenfäden, Regest
Doebner, ÜB. I, 8. 70 Nr, 135, Die Urk. gehört in das Jahr 1234, wozu auch die
Pontifikatsjahre passen, denn 1235 Juni 1 irird bereits Genrich als Domdechant
genannt und März 6 desselben Jahres Konrad schon qaondam prepositns.
801. Bischof Konrad überträgt det* Kirche in Bröckel (Broclede)
zum Unterhalt eines Priesters einen Hof in Benrode, den dei' Pfarrer
Hermann von dem Ministerial Engelbert von Rosenthal gekauft und
letzterer dem Bischof resigniert hat. Geschehen bei Sievershausen (apud
Sifiideshusen) 1234 Juli 11 {y^. idus iulii, pontiflcatus nostri anno
quartodecimo), gegeben Forste (Vorsete) 1235 Mai 4 (iiii<>. nonas
maii, pontiflcatus nostri anno quartodecimo).
Testes sunt hii Heinricus de Tossem custos, Albertus
de EversteiU; Theodericus de Adenoys, Heinricus de Schalkeuberge
canonici nostri, Johannes canonicus sancti Andree notarius noster,
Conradus de Uttessem, Geroldus de Sifrideshusen, Heinricus nepos
eius sacerdoteSy laici vero Theodericus über de Depenowe, Conradus
marscalcus noster, Heinricus magnus de Hamelen, Burchardus de
Soldere, lohannes de Adenstide, Johannes de Eemme, Cesarius de
Welede, Theodericus de Promo, Herewicus et Razzo de üttessem,
Hartmannus et lohannes de Osbemeshusen , Daniel, Herewicus et
lohannes dicti de üttessem, Heinricus de Gerlevesseim.
Or. im Archiv des KL Wienhausett, Nr, 7. Kleines Bruchstück des bischöf
liehen Siegels an roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Heinemann, Beitr, zur
DiplamtUik S. 146.
99%. Bischof Konrad bekundet, wie die Dotierung des neuen
Hospitals in Goslar durch Giselbert von Goslar und Frau während
0 Aschwinus B. >) Graehto B. ') xüii. B»
182 12S4.
seiner Anwesenheit daselbst erfolgt ist Wimenburg (1234) Juli 15 (in
divisione apostolomm, pontiflcatus nostri anno xiii^.).
Or. im Germ, Museum in Nürnberg, Beschädigtes Siegel des Bischofs.
Gedr. Bode, ÜB. /, S. 514 Nr, 537.
808* Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (Eckehard) von
Merseburg und (Heinrich) von Meissen, dem zum Erzbischof von Magde-
burg erwählten und von ihm auf den Bericht des Bischofs (Konrad)
von Hildesheim bestätigten Propst B(urchard) von Braunschweig an
seiner Statt die Kofisekration zu eiieilen. Rieti 1234 Juli 20 (xiii.
kalendas augusti, anno octavo).
Gedr. Cod. dipl. Sax. reg. II, 1, 105, Mon. Germ, epist. pont. 7, S. 478 Nr. 589.
Regest Böhmer-Ficker, Heg. imp. V, 5, 7031, PoHhast, Reg. pont. 9494.
894* Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen ein AUod
von vier Hufen in Bettmar (Bedmere), das es von Heinrich Acco ge-
kauft hat. Bei Forste (Vorsate) 1234 August 25 (viü^. kalendas sep-
tembris, pontiflcatns nostri anno quaito decimo).
Testes huius rei sunt Conradus de Goslaria, Rodolphas de
Bruneswic canonici nostri, Johannes scriptor noster, milites lordaniis
dapifer ducis Ottonis de Braneswich, Ludolphus camerarios, Con-
radus marscalcus, Thidericus de Prome, Johannes de Sudtherem,
servi Gerardus cameraiius, Conradus, Theodericns et Heinricas de
Goslaria, Conradus de Emberke, Thedmarus de Ampledhe.
Or. im Archiv des Kl. Wienhat^ev, Nr. 6. Siegel des Bischofs an Hellblauen,
dunkelblauen, roten, gelben und weissen Hanffäden gut erhalten. Regest Doebner^
ÜB. I, S. €8 Nr. 130. Vgl. unten Nr. 1146.
895. König Heinrich schickt dem Bischöfe Konrad ein Recht-
fertigungsschreibmi in Bezug auf das zunschen seinem Vater, dem Kaiser
Friedrich IL, und ihm eingetretene Zerwürfnis, indetn er auf zählt,
was er zu des Kaisers Vorteil und Deutschlands Ehre gethan habe und
une dagegen sein Vater seinen Widersachern Glauben geschenkt und ihn
mit Undank belohnt habe, und ersucht endlich den Bischof, zu dem er
unzweifelhaftes Vertrauen habe, und die anderen Fürsten, ihm zu rate^i.
wie d€ts Reich in Ruhe und Frieden erhalten tce^'deti k&nne, und deti
Kaiser mit ihm zu bitten, dass dieser seine Ehre, die er von Gott umi
dem Kaiser habe, nicht mindere. Bei Esslingen (1234) Septernfn^- 2.
Gedr. Schannat, Vindem. I, S. 198, Uuillanl'BrSholles IV, S. 682, Wirtemberg.
ÜB. III, S. 347. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 434S. Noch in demselben
1234. 183
Monat wird die Ver«chicörung Heinrichs gegen seinen Vater beschlossen. „Dies
tcar im Widerspruch mit dem eben vorhergehenden Schreiben und der an seinen
Vater geschickten Botschiifly durch welche beide Massregeln der König vielleicht
nur seine Absicht rerdeckcn und Zeit gewinnen wollte.** B.-F. a. a. 0. 4349 a.
896. P(y(>8t Gregor IX. beauftragt den, Bischof Kmirad und ge-
nannte Abte, ihm die von dem Erzbischof Siegfried von Mainz und
dem mag. Konrad von Marburg angestellte Untersuchung ühei' die Wunder
der Landgräfin Elisabeth von Thüringen innerhalb fünf Monate ein-
zusendeti, oder, falls diese Untersuchung nicht mehr vorhanden, eine
nette aiizustellen und ihm einzureichen. Perugia 1234 Oktober 11
(v. idus octobris, pontificatus Dostri anuo octavo).
Gedr. Man. Germ, epist. sei. /, S. 486 Nr. 599, Würdtwein, Nora subs. >7,
45, Cod. dipl. Saxon. reg. I, 3, S. 357 Nr. 512 u. S. Regest PotthaMt, Reg. pontif.
9721, Bohmer-Ficker, Reg. imp. K, 3, Nr. 7044.
807. Landgraf Heinrich von Thüringen verspricht beim Eintritt
seines Bruders Konrad in den Deutschen Orden in die Hand des
Bischofs Kofirad, seines Bruders, des Abtes B. in Buch und des Propstes
D. in Frankenhatisen dem Deutschen Orden und seinem Bruder eine
jährliche Rente. Nordhausen 1234 Oktober 13 (iii. idus octobris).
Gedr. Wijss, Hessisches ÜB. I (Publ. aus den Preuss. St.-A. 3) S. 43 Nr. 44,
Cod. dipl. Saxon. reg. I, 3, S. 358 Nr. 513.
898. Propst Konrad des Moritzstiftes überträgt dem KL Lam-
springe anderthalb Hufen in Ammenhusen, die ihm Ernst von Wohlen-
hausen resigniert hat. Bockenem (1234) Oktober 26.
C(oiiradus) dei gracia sancti Mauritii in Hildenseim prepositus
omnibns Christi fldelibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino.
Notam esse cupimns universis tarn presentibus quam futuris, quod
Ernestns miles de Waldenhusen mansum unum et dimidium de pro-
prietate nostra sitos in villa Ammenhusen, quos a nobis in feodo
tenebat, in manus nostras resignavit datis eidem Emesto a pre-
posito et conventu in Lammesprigge viginti octo talentis Hilden-
seimmensis monete, et nos ob salutem propriam et devotionem pre-
positi et conventus iam dicti eadem bona libere et absolute cum
omni iure et integritate contulimus claustro in Lammesprigge per-
petuo possidenda. Ne antem hec donatio nostra tractu temporis in
dubiom veniat alicui, presens scriptum inde confectum sigilli nostri
appensione fecimus communiri. Acta sunt hec vii. kalendas novem-
bris in ecclesia Bukenem in publica sinodo presentibus et videntibus
184 1284.
mnltis clericis, quoram nomina sunt hec: Thedolfns sacerdos in
Bukenem, Widekindus in Enden, Gerhardns in Hachen, Olricns de
Bornem, Hermannus de Bonegge, Conimnndns de Nette, Herebordus
de Bnlten, Alexander de Slebeke, Heithenricus de Maledim, et laici,
quorum nomina sunt hec: Bernhardus de Bethenem, Heinricus Trobe
et frater eins Geruggus, Conradus de Copstede, Waltheitis de Nette,
Bertoldns Bake, Conradus Biz, Tidericus de Domo et alii quam
plures.
Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover, Lamspringe Nr. 14. Siegel des Propsiet
hängt verkehrt daran.
809. Graf Heinrich von Wbhldenberg überträgt and^thalb ihm
resignierte Hufen in Ammenhusen rfe;/? Kl. Lamspringe. Holle 1234
(zu Oktober 26).
H(einricus) dei gratia dictus comes de Waldenberch omnibus
Christi fidelibus hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Notum
esse cupimus universis tam presentibus quam futuris, quod Emcstns
miles de Waldenhusen mansum unum et dimidiumi) de proprietatc
nostra sitos in villa Ammenhusen, quos a uobis in feodo tenebat,
in manus nostras resignavit datis eidem Emesto a preposito et
conventu in Lammespringe viginti octo talentis Hildenseymensis
monete, et nos ob salutem propriam et devotionem prepositi et
conventus iam dicti eadem bona libere et absolute cum omni iure
et integritate et cum assensu heredum meorum et Hermanni filii
mei, ad quem eadem bona iure, spectabaut, contulimus claustro in
Lammespringe pei*petuo possidenda. Ne autem hec douatio nostra
tractu temporis in dubium veniat alicui, presens scriptum inde con-
fectum sigilli nostri appeusione fecimus communiri. Acta sunt hec
anno dominice incamationis domini m. cc. xxjfi. iiii, indictione vii.
in Villa Holle presentibus et videntibus multis, quonim nomina sunt
hec: comes Hermannus de Waldenberch, comes Conradus de Lewen-
roth, Heinricus de Clawenberch, Hermannus de Hethewershusen,
Richardus de Domo, Andreas de Lüttere, Bertoldns et Teodericus
frater eins de Holle, Nicolaus de Wagununche, Olricns Suevus^
Thetmarus de Oddincherot et alii quam plures, quorum nomina non
sunt inserta.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover ^ Lamspringe Nr. 15 mit beschädigtem Steffel
des Ausstellers.
^) et dimidinm über der Zeile nachgetragen.
1284. 1«6
400. Bischof Konrad bekundet j dass der Abt Thetmar d-es
Michaelisklosters edle Güter in Dietnarrlen (Dimerde) und eine halbe
Hufe in Lemshausen (Lemanneshusen) für 165 Mark dem Kl. Hilwarts-
hausen verkauft und ihm aufgelassen habe. Forste (Vorsete) 1234
November 1 (kalcndas novembris, pontiflcatus nostri anno quarto-
decimo).
Testes . . . sunt hü: prepositns Albertus dictus de Everstein,
magister Meinardus cantor, Heinricns prepositns in Heiligenstat,
Theodericns de Adenoys, magister Ludolfns de Embeke ecciesie
nostre canonici, Borchardns monachns sancti Mychaelis, lohannes
caDonicns sancte Cmcis, lohannes canonicn.s sancti Andree.
Or. im Kgl, SL-A, zu Hannover, Hilwartshaiisen 27, Beschädigtes Siegel
des Bischofs an roten Seidenfäden. Gedr. Scheidt, Antnerk. und Zusätze, S. 774.
Regest Bode, ÜB. I, S. 514 Nr. 538.
I
401. Bischof Konrad überträgt die von den Grafeti von Wohl-
denberg eingelöste Vogfei in Eggelsen dem Domkapitel. Hildesheim 1234
November 3.
Conradas dei gratia Hildensemensis ecciesie episcopus omnibus
Christi fldelibus salutem in domino. Presentibus litteris omnibus
duximus declarandum, quod nobiles viri Hermannus et Henricus
comites de Waidenberge acccptis ducentis septuaginta libris denari-
omm Hildensemensis monete a capitulo maioris ecciesie in Hildensem
advocatiam in Eggelsem, quam a nobis tenebant in feodo, resigna-
runt, qnam nos predicto capitulo liberaliter contulimus, ut nobis
meritum apud deum et memoriam nostri apud ecclesiam cum ora-
tionum sufFragiis faceremus. Ne autem de facto nostro et comitum
predictorum fiat dubitatio in postemm, presens scriptum de hoc con-
fectum sigillo nostro duximus roborandum. Acta sunt hec Hildensem
in urbe in parte australi maioris ecciesie anno voP. c<>c<>. x^ifijfi. iiii®.,
iii®. nonas novembris, et erant preter canonicos maioris ecciesie
presentes milites ad hoc rogati Emestus de Uslaria, Lippoldus de
Escherte, Bertoldus et Lipoldus de Veteri foro, Tidericus de Stockem,
Hugo de Insula, Bertoldus de Werre, Tidericus de Holle, Ludegerus
de Wedem, Bertoldus de Holle, Tidericus de Domo, et burgensas
de Hildensem Giseco, Bertoldus de Domo, Ludolfns de Alto puteo
et alii quam plures.
(/r. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstifl Hildesheim Nr. 168 mit beschä-
digtem Siegel des Bischofs. Gedr. Deductio iurisdict. meyerdingicae (Hildesheim
1758) S. 52. Regest Doebner, ÜB. I, S. 69 Nr. 132.
186 1284.
402I« Dompropst Reinhold bekundet, dose das Johannisstift tmd
der Provisor des Hospitales von dem Edlen von Schwanebeck den Zehnten
in Ahstedt zurückgekauft und dass letzterer Burgen für die spätere
Zustimmung seiner noch unmündigen Kinder gestellt hohe. 0. D,
(1234).
Reinoldas dei gratia maior prepositus Hildensemensis omnibos
hanc cartnlam inspecturis salutem. Notum sit, quod nobilis homo
dominus Otto dictus de Swanenbeke et uxor eius domina Gisla con-
stitati coram nobis in maiori ecclesia Hildensem tempore iUo, com
de mandato domini nostri episcopi essemas ibidem in synodo vicem
ipsius gerentes, recognoverunt et protestati sunt publice, quod
canonici sancti lohannis ad hospitale et dominus Eyco provisor
pauperum ad hospitale conflnentium redemerunt decimam in Äsen-
stede de manu laicali videlicet ipsius domini Ottonis et uxoris sne
domine Gisle hoc expresso, quod medietas eiusdem decime tarn
minute quam maioris ad consolationem canonicorum illius loci et
medietas alia cedat ad usus pauperum, qui ad dictum veniunt
hospitale. Dedit autem idem dominus Otto fldeiussores Lyppoldum
de Eskerthe, Hugonem de Insula, Lyppoldum filium lustacii, Ber-
toldum de Antiquo foro, qui fide iuterposita in manibus Rikbodonis
militis et lohannis de Novali et Olrici Mercatoris promiserunt et etiam
idem Otto cum eis in manus etiam nostras et nostri decani Conradi
et domini Hugonis prepositi sancte Cinicis, quod Alias suas scUicet
Bertradim et luttham et fllios suos Lyppoldum et Ottonem, qui
adhuc parvuli erant tempore illo, cum hec flerent, produceret, cum
pervenerint ipsi ad annos suos, ut ipsis renuncient. Et si inpostenun
de ipsa decima ab eis vel aliquibus movebitur questio, ipsi flde-
iussores supradicti pro eis, qui hoc fecerint, stabunt iuri. Si autem
gravamen aliquod in decima ab eodem domino O(ttone) vel predicta
uxore eius vel heredibus eius factum fueritj fldeiussores intrabunt
civitatem Hildensemensem vel aliam, ubi placuerit, et de ea non
exibunt, donec de illato dampno et iniuria fuerit satisfactum. Istud
factum ftiit in synodo coram nobis ; set in curia nostra Hoyerus de
Piscina, Olricus de Bledenem et Lyppoldus iunior de Eskerthe
dederunt fldem comiti Adolfe de Dasle et Thyderico de Cantelsem
de eo scilicet, quod produceret ' heredes domini Ottonis et uxoris
sue, cum ipse perveniunt ad annos discretionis, ut et ipse, sicut
dictum est, renuncient iuri suo. Omnes etiam supradicti fldeiussores
fide data in manibus prenominatorum promiserunt de domina luttha
1284. 187
matrc uxoris domini Ottonis, videlicet qnod similiter eam producei^t,
at etiam ipsa renanciet mii sno.
Or. im Kgl, St-A, zn Hannover, Johanitfsstifi Nr, 10, mit dem bettchädigten
Siegel des Domijropstes. Auf der Rückseite von Hand des 14, Jahrh.: de deciroa
in Astcde. Gedr. nach Copie Würdttcein, Nova subs, [, S. 297.
408. Bischof Konrad überträgt das Eigentum des Zehnten in
Ähstedty den der Provisor des Johannishospitales und die Kaiumiker
desselben von dem Edeln von Schwanebeck gekauft haben, denselben
Kanonikern. 1234.
In nomine sancte et individue trinitatis. 0 Conradas dei gratia
Hildensemeusis episcopus. Nostre diocesis universis Christi fldelibus
notnm facimus nostro scripto, qaod Eicho provisor pauperam ad
hospitale sancti lohannis ante pontem confluentium et canonici
einsdem loci decimam in Asenstede cnm omni iure a domino Ottone
de Svanenbeke, uxore sna Gisla et flliis sois Lnippoldo et Ottone et
filia sua Berteradi et Inditha matre domine Gisle uxoris predicti
Ottonis comparaverunt centnm triginta taleutis Hildensemeusis mo-
nete, quorum Ix talenta de qnadam domo hospitalis in civitate
accepta et preterea quinque talenta in eandem ex parte hospitalis
decimam sunt locata. Domina vero Gisla una cum matre eins iuri
sno, quod in eadem decima videbatur habere, nobis Vorsete libera-
liter renuntiavit 2) presentibus istis: Heinrico de Scalkenberge
maioris ecclesie canonico, Johanne scriptore nostro, Bertoldo, Gerardo
canonicis sancti lohannis, lohanne milite de Kemme, Lutberto,
Gerecone camerario, Conrado de Emberke, Bodone et aliis quam
plnribus. Nos^) autem consensu capituli nostri prefate decime pro-
prietatem astantibus comitibus Hermanno et Henrico fratribus de
Voldenberge et aliis quam multis viris honestis in quodam colio-
qoio habito in australi parte monasterii nostri hospitali et canonicis
sepedictis bona contulimus voluntate, ita tamen quod canonicis
medietas cedat et medietas pauperibus hospitalis. Testes huius rei
sunt Beinnoldus prepositus maior, Conradus decanus, Hugo prepositus
sancte Cnicis, Conradus prepositus Montis sancti Mauritii, Heinricus
de Tossem, Gerwicus scolasticus, Johannes cellerarius prepositus in
Olsburg, Meinnardus cantor, magister Ludolfiis de Embeke canonici
maioris ecclesie, Lüppoldus de Eskei'te, Hugo de Insula, Bertoldus
') Verlängerte Schrift. *) renunciavit auf Rasur. •) Nos— proprietatem
auf Rasur nachgetragen.
188 1284.
de Veten foro, Luippoldus lustatii fllius, Sifridus de Butenberge)
Theodericus de Stockem milites et^alii quam plures. Actum auno
domini millesimo G(fi. xxx^^iiii^., pontificatus nostri anno x^üi^.
Or. im KgL SU-A, zu Hannover, JohannUstift Nr. 11. Siegel von den roten
und gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Würdtwein, Nova sube. I, 8. 300. Begest
V. Hodenberg und Mooyer, Weetßl. Provinzialblätter 11, 4, S. 38 Nr. 42, WestfSl.
ÜB. n, Ä 77 Nr. 279, Doebner, ÜB. I, S. 69 Nr. 133.
404* Dietrich von Depenowe übergibt dem Oodehardikloster
zwei Hufen in Algermissen gegen Empfang van dreissig Pfund. 1234.
Universis Christi fidelibus tarn posteris quam presentibus Theo-
dericus de Depenowe cum devotione salutem in domino. Quoniam
memoria hominum labilis est et cito peri;ransiens , duxi dignum
actionem a me simul et ab heredibus meis cum ecclesia beati
Godehardi et eins abbate Ludoldo liberaliter et voluntarie factam
litteranim stabili committere monimento. lüde est, quod ego Theo-
dericus de Depenowe cum uxore mea Alena et heredibus meis Vol-
rado et Heinrico duos mansos in Alegremessen cum advocatia et
omni iure ac proventu eorundem xxx libris ab ecclesia beati Oode-
hardi receptis presentibus comitibus Conrado scilicet et Heinrico de
Lowenroth eidem ecclesie in manus iam dicti abbatis in comicio
resignavi. Huius actionis testes sunt comites iam dicti et milites
Olricus^) de nthenem, Everardus de Alten, Hildebrandus de He^
berge, Volcoldus de Hanese, Volcoldus Clamator, Hinricus de Winning-
husen, Bertoldus de Eiem, Winandus frater domini Bertrammi, Halto
de Netthe, Bertrammus de Croppenstede, cives de Lowenroth
Eilardus, Symon Sutor et Bodo fllius suus. lohannes de Wlflede,
Nandvicus Vitulus, Conradus de Rethen, Volcoldus de Emne, Wal-
therus fllius Esici. Albertus et Heinricus de Uottenem, Reinbertus
de lenhnsen, Ludolfus fllius Eilardi Pollicis. Ut igitur huius rei
actio maneat inconvulsa, sigilli mei appensione roboravi. Acta sunt
hec anno dominice incamationis vaf^. cc^. xxx^. iiii^.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, et, Godehard Nr. 15 mit dem dreieckigen
Siegel des Ausstellers, mit Wolkensehnitt geteilt: f 8IGILLVM TEODfiRICI DB
DIPENOVB. Gedr. Grupen, Orig. et Antiquit. Hannov. S. 178, im Auezug ÜB.
der Stadt Hannover (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen V) S. € Nr. 7.
405. Die Brüder Basil von Wendhausen und Gümel von Osterode
verkaufen dem Kl. Frankenberg bei Ooslar neun Hufen in Mechts-
^) Ol. de Ilth. über der Zeile nachgetragen.
1234-^35. 189
hausen (Megtegeshusen) mit einer Mühle, welclie Güter sie dem Bischöfe
und ihnen Ritter Siegfried, der Sohn des Leonhard, aufgelassen hat. 1234.
Or. im KgU SL-Ä. zu Hannover, Frankenberg Nr, 7, Gedr. Scheidt, Vom
Adel, Mantiss. 434, Bode, ÜB. I, S. 515 Nr. 540.
406. Der Kaiserliche Tmchsess Gunzdin (von Wolfenhüttel) und
seine Söhne Ekhert, Burchard und Gumelin bekunden, dass Burchard
beim Eintritt seiner Tochter Beatrix in das Kloster Dorstadt diesem
anderthalb Hufen in Dorstadt und eine halbe in Gadenstedt (Godenstede)
übergeben hat. 0. D. (um 1234).
Or. im Archiv zu Dorstadt, Siegel der Söhne des Ausstellers beschädigt,
dessen eigenes verloren. Gedr. Asseburger ÜB. I, S. 123 Nr. 178, woselbst zu
verbessern Zeile 3 pradentia statt presentia, Zeile 7 etiam statt et.
407. Propst G. von Dorstadt bekundet die Erwerbung von
anderthalb Hufen in Ohlendorf zu den bereits in seinem Besitz befind-
lichen anderthalb. 0. D. (1234—35).
Notmn Sit omnibos hoc scriptum legende percurrentibus^ quod ego
0. prepositns in Dorstat de consilio conventus acceptatis xxx talentis
a sacerdotibus H(einricus) de Ostbiwinde et B(ertoldo) de Renninge
de parte ipsius pecunie comparavi aliom dimidinm mansum a domini
Steppone milite de Mandere pro x et viii talentis adiacentem ville
Aldentliorp consentiente suo berede filio Teoderico, prius tarnen
possidens in eadem villa tantumdem, hoc est eqnipollentem, aliam
dimidinm mansum, quem ecclesie nostre contulerat C. fratruelis iam
dicti militis cum sua sorore M. penes nos deo militanti, quem itidem
pro reliquis xii talentis ad dies suos Ulis concessimus sub ea con-
ditione. quod mortuo altero dimidietas bonorum cedat ecclesie et
mortno secundo predicta bona integraliter pro suis peccatis sint
nobis solttta. Senior etiam inter eos, hoc est H(einricus) de Ost-
biwinde, recipit fraternitatem plenam sub hac forma, ut, si voluerit
ad nos transire, de medietate bononim ipsorum procuretur. Alter
sie ordinavit, ut in anniversario suo de tribus modiolis tritici fiat
apud conventum sui memoria et ut prepositns loci villicumi) in-
stitnat et destituat. Testes sunt Walterus quondam prepositns,
Tidericus cappellanus, I(utta) priorissa, Q(ertrudis) de Wincenburg,
S. de Brenen seniores de conventu, Gerlacus et Hermannus et
Lnderos et Albertus fratres, Johannes de AtÜevessen et Petrus de
^) TillieiiiD Ober der Zeile.
190 1235.
Hethebere, Ber(uardus) de Kissenbrugge, H(eiuricus) de Steckelen-
burg, Luderus de Degthe*) plebani et alii quam plures.
Or. im Archiv zu Darstadt, Kleiner Best des Siegels des Propstes und
beschädigtes Siegel des Konventes,
408. Bischof Konrad überträgt die ihm resignierte Hälfte des
Zehnten in Rhüden dem Kl, Lamspringe, Hildesheim 1235 Febmar 22.
In nomine sancte et individiie trinitatis.^) Conrados deigratia
Hildensemensis episcopns. Cam pontificalem deceat sollicitadinem
ecclesiarum utilitatibus invigilare et contra varios futurorum incarsos
omni diligentia premunire, notum esse volumos universis Christi
fidelibos tarn presentibus quam futuris, quod, cum dilectus nobis in
Christo Heinricus prepositus in Lamespringe dimidiam decimam
sitam Rüden, que ad nostram pertinere donationem noscitur, a Ger-
harde de Levede fldeli nostro septuaginta talentis denariorum Hil-
densemensium comparasset, idem Gerhardus^) iam dictam dedme
partem in manus nobilium virorum comitum Hermanni videlicet et
Heinrici fratrum de Waidenberge, a quibus eam iure tennit feodali,
libere resignavit, ita tarnen, quod dicti comites postmodum eandem
nobis, qnia de manu nostra eam tenuerunt, similiter resignarent
Quare predictus Gerhardus a nobis humiliter postulavit, ut resigna-
tione a comitibus recepta ipsam preposito et suo conventui conferre
cum omni integritate proventuum dignaremur. Nos ergo ipsius
precibus favorabiliter inclinati prenominatam decime medietatem
post resignationem ab eisdem comitibus factam sepe dicto preposito
et ecclesie in Lamespringe ad usum sanctimonialium ibidem domino
ittgiter famulantium pro anime nostre remedio perpetuo contulimus
possidendam et hoc de nostri capituli beneplacito fecimus et con-
sensu. Testes äutem nostre donationis et resignationis facte a pre-
dictis sunt hü: Beinoldus maior prepositus, Conradus decanus, Gere-
wicus scolasticus, Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte
Crucis, Heinricus de Tossem custos, magister Meinardus cantor,
lohannes cellerarius, Albertus de Eversten, Teodericus de Adenoys,
Heinricus de Veteri foro canonici nostri, laici vero Conradus mar-
scalcus, Ludolfus camerarius, Hugo de Insula, Lippoldus de Antiquo
foro, Teodericus de Stockem^ Theodericus de Rothinge, Bertoldos
de Gledinge, Godescalcus de Adenstide, Richardus de Domo, Wal-
^) Verb, aus Degge. *) Bis hier verlängerte Schrifl. ") Or, Qehardns.
1285. 191
therus de Heringe, Heinricus Trobe, Qerungus frater eins, Thet-
maros de Odincherot, Lndegems de Windin et alii quam plures.
Factum Hildenseim in capitolio ecciesie nostre anno domini m^. cc^.
xxzy^., yiii<>. kalendas marcii, pontiflcatos nostri anno quartodecimo.
Vemm quia iabuntur cum tempore que fiont in tempore, nisi debito
modo firmata fuerint, ne de resignatione dicte decime in Raden facta
aliqnis impostemm dnbitet, hoc scriptum inde confectum dedimus
et anctoritatis nostre sigillo hanc donationem nostram rationabiliter
faetam ad huius rei evideutiam confirmamus et futuris ratam esse
temporibos per auctoritatem sanctorum Petri et Pauli et successorum
suonun, nostra quoque et omnium episcopomm mandamus omnem
malignandi aditum imperpetuum precludentes.
Or, im KgU St.'A. in Hannover, Lamspringe Nr, Iß, mit detn Siegel des
hi$ekofs an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, lleinemann, Beitr, zur Diplo-
tnatik S, US,
409. Dtf? Grafen Hermann und Heinrich vo7i Wohldenbei^g he-
hmd^n, dass ihnen Gerhard von Lewe (Levede) den halben Zehnten
hl Ehuden (Rüden) nach Empfang von 70 Pfund durch den Propst
Heinrich des KL Lamspringe unter der Bedingung aufgelassen habe,
dass sie ihn detn Bischöfe Konrad zur Übertragung an das KL Lam-
springe resignieren. Hildesheim 1235 Februar 22 (viii. kalendas marcii).
Presentes erant tarn clerici quam laici, quorum hec sunt nomina :
Reinoldus maior prepositus, Conradus decanus, Gerewicus scolasticus,
('onradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Hein-
ricus de Tossem custos, magister Meinardus cantor, lohanues celle-
rarius, Albertus de Eversten, Theodericus de Adenoys, Heinricus de
Veten foro canonici nostri, laici vero Conradus marscalcus, Ludolfus
camerariuSy Hugo de Insula, Lippoldus de Antiquo foro, Theodericus
de Stockem, Theodericus de Rothinge, Bertoldus de Qledinge, Qode-
scalcus de Adenstide, Richardus de Domo, Waltherus de Heringe,
Heinricus Trobe et Gerungus frater eius, Thetmarus de Odincherot,
Ludegeras de Weden.
Or. im Kgl. SU-A, zu Hannover, Lamspringe Nr. 17, Das erste Siegel ganz
ah, das zweite stark beschädigt.
410« Graf Heinrich von Wbhldenberg verspricht, von Gütern in
Söhlde, Reppner, Hary und Stedegem zwei Jahre lang keinen Zins
ufid Dienst ausser genannten zu fordern. Hildesheim 1235 März 6.
192 1235.
H(eiDricas) dei gratia comcs de Waldenberch omnibus Christi
fldelibus salutem. Notum esse cupio universis tarn presentibas quam
futuris, quod ego promisi me nullam petitionem vel servitium aliquid
accepturum ab hominibus villicationis in Solethe a pascha proximo
venturo usque ad duos annos preter triticum advocatie et plaustra
ad illud adducendnm et preter pullos. Idem promisi de bonis in
Repanarde et de Heringhe et de Stedegem et de omnibus bonis
ubicumque sitis, in quibus michi addico ins advocatie. Idem pro-
misit pro^ me frater mens Hermannus et ambo presenü scripto
cum sigillorum nostromm appensionibus protestamur. Actum Hil-
densem in capitulo maioris ecclesie anno domini m^. ccP. xxxy<>., ii^'.
nonas martii, presentibus clericis et laicis, quorum hec sunt nomina:
Beynoldus prepositus, C(onradus) quondam decanus, Hugo prepositus
sancte Crucis, Heinricus^custos, Hermannus de Goslaria, Rodolfus,
Sifiidus, Gerwicus scolasücus sacerdotes, Wicboldus, lohannes
cellerarius diaconi, Sibodo de Scartvelde, Conradus de Fago, Hein-
ricus de Veteri foro et Wernenis subdiaconi, Hugo de Insula, Ber-
toldus de Holle, Thetraarus de Elvete, Gerhardns de Levedhe,
Thidericus de Domo, Ludolftis de Gramme et alii plures.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Domaiift Hildesheim Nr. 169 mit dem stark
beschädigten Siegel Heinrichs^ das des Hermann mit der Befestigung verloren,
411. Papst Gregor IX. gibt dem Bischof (Konrad) den Auftragj
die Bischöfe (Hennann) von Würzburg und (Sibodo) von Augsburg, sowie
den Abt (Konrad) von Fidda, welche dem König Heinrich , der sich
seinem Vater toidersetzen unll, Treue gegen Jedermann geschworen habenj
vor den päpstlichen Stuhl zu laden, innerhalb zweier Monate zu er-
scheinen. Perugia 1235 März 13 (iii. idus martii, anno octavo).
Der wörtlich gleichlautende Befehl an den Bischof (Siegfried) von Regenshurg
gedr. Mon, Qerm. epist. sei, I, S. 516 Nr. 631, Würdtwein, Nova suhs. 1 54 tu
März 9, Huillard- Briholles IV, I, 532, vgl. Potthast, Reg, pont. 9854, wo mehr
Drucke angegeben, und Böhmsr-Ficker, Reg, imp. F, 3 Nr, 7071,
412* Bischof Konrad überlässt detn Küster Johann des Blasius-
stiftus in Braunschweig die Novalzehnten bei Münstedt (Munnenstede),
Braunschweig und Lichtenberg (Leictenberge) auf Lebenszeit mit der
Bestimmung, dass sie nach dessen Tod^ an die Hildesheimer Kirche
zurückfallen. Rosenthal 1235 April. 15 (xvii. kalendas maii, ponti-
ficatus nostri anno quartodecimo).
^) pio Ober der Zeile,
1235. 193
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Dotnutift Hildesheim Nr. 170, An von der
Urk. geschnittenem Pergamentstreifen Siegel des Bischofs, Gemme (rgl, darüber
Heinetnann^ Beitr. zur Diplomatik S. oS). Gedr. HUnselmann, ÜB, der Stadt
Braimschireig IL S, 3S Nr. HH, erinVmt TJhttzel, Altere Diözeae S. 401.
418. Papst Gregar IX. hestätujt dem Kreiizstift die ihm von den
Bischöfen Konrad und Hermann erteilten Primlegien, Perugia 1285
Mm 30.
Gregorius*) episcopus servus servorum dei dilectis flliis . .
preposito et capitulo ecclesie sancte Crucis Hildensemensi salutem
et apostolicam benedictionem. lustis petentium desideriis dignum
est nos facilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite
non discordant, effectu prosequente complere. Ea propter dileicti
in domino filii vestris iustis postulationibus grato concurrentes
a^seDsu libertates et immunitates a venerabili fratre nostro Conrado
episcopo Hildesemensi et a bone memorie Hennanno predecessore
suo yobis et ecclesie vestre capituli sui accedente consensu pia et
provida liberalitate concessas, prout in litteris inde confectis plenius
dicitur contineri, rationabiles quoque et approbatas ipsius ecclesie
consuetudines hactenus pacifice observatas, sicut eas iuste ac pacifice
obtinetis, vobis et per vos eidem ecclesie auctoritate apostolica con-
firmamus et presentis scripti patrocinio communimus. NuUi ergo
omnino u. s. u\ Si quis autem u. s, w, Datum Perusii iii. kalendas
ioflii, pontificatus nostri anno nono.
Or. im Kgl, St,-A, zu; Hannover^ Krenzstift Nr, 35 mit Bleibulle an rötest
und gelben Seidenfäden.
414. Bischof Konrad beJcundetj duss Graf Konrad von Lauen-
rode ihm die Kleine Grafschaft, die n' von ihm zu Lehn hatte, für
ISO Hildesheimei' Pfund auf fünf Jahre verpfändet und untei* Stellung
rati Bürgen versprochen hat, die Grafschaft während der Zeit nicht
andenreitig zu r er äussern, Hildesheim 1235 Juni 1,
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus Christi fidelibus
oniversis haue litteram inspecturis salutem in domino. Ut evidentius
appareant que gerimus, ad cautelam futuri temporis notum esse
volamus, qnod comes Conradns de Lewenrode fidelis noster comiciam
suam minorem, quam de manu nostra tenet in feodo, pro cxxx llbris
*) Verlängerte Schrift.
HUdesh. ÜB. IL 13
194 1235.
Hildensemensis monete nobis sub hac forma usque ad quinquennium
a festo sancti lohannis baptiste futuro proximo pignori obligavit,
ipse comes et quinque milites Everhardus de Alten, Hildebrandns
et Otto fratres de Herberge, Lambertus de Honnovere et Wulfardus
de Reden interposita flde promiserunt in manus nostras et mini-
sterialium nostrorum videlicet Sifridi de Borsem, Conrad! marscalci
nostri, Bodonis et Burchardi fratrum de Saldere et Cesarii de Walede,
quod idem comes nnlli obligabit vel eciam alienabit sive in feodo
sive per venditionem comiciam predictam nisi nobis vel nostro qui
pro tempore fnerit successori, et si forte ipsam vendere voluerit,
nobis vel nostro snccessori vendet eam inxta consilium et esti-
mationem ministerialium ecclesie nostre ac suornm familiarium, qui
ad hoc fuerint deputati. Si vero comes interim de medio snblatus
fuerit, fideiussores soluti snnt, qnia vacat ecclesie comicia. Insuper
fuit adiectum, quod, si de comicia maiori ad minorem vel econverso
aliquos homines transire contingat, Uli domino, ad quem pertinet
ea comicia, de qua recesserunt, debite servitutis obsequio sicut mte
maneant obligati. Quod si forte predictus comes attemptaverit obligare
alii quam nobis vel nostro successori vel alienare ab ecclesia nostra
vel impedire comiciam predictam, vacabit nobis eadem et ecclesie
nostre et prenominati milites fideiussores intrabunt civitatem Hil-
denseim inde non exituri, donec comes expediendo comiciam revocet
factum suum. Preterea dictum est et promissum, quod, si revolutis
predictis quinque annis ante festum sancti lohannis baptiste pre-
memorata pecunia soluta non fuerit, comicia per annum illum sine
spe liberationis maneat obligata et ita siügulis annis in antea,
quociens inter pascha et iam dictum beati lohannis festum non
fuerit integre pcrsoluta, ita quod non de aliena sed de sua propria
pecunia erit solutio facienda. Insuper ad maiorem cautelam comes
Conradus iunior de Lewenrode super premissis omnibus fidem dedit
in manus nostras et ministerialium nostrorum C(onradi) marscalci
nostri, L(udolfl) camerarii nostri, Ber(tholdi) advocati montis sancti
Mauricii, Th(eoderici) de Rothinge, lo(hannis) de Kemme et H(iigonis)
de Holthusen. Testes huius facti sunt R(einoldus) prepositus, Gr(ere-
wicus) decanus, C(onradus) prepositus Montis, H(ugo) prepositus
sancte Crucis, H(einricus) custos, Io(hannes) cellerarius, magister
C(onradus) de Qoslaria, R(udolfus) dictus de Brunswich, S(igebodo)
de Bodenstene, S(igebodo) de Schartvelde, O(onradus) de Alta fago,
A(lbertus) de Everstein, magistri L(udolfus) de Eimbeke et Her-
1235. 195
(manuus) dictus de Paderburne canonici nostri, milites vero tarn
receptores fidei quam datores,^ burgenses autem nostri V(olcmarus)
Dives et H(einricus) filius eius> L(udolfus) iilius domini Eckehardi ;
E(ckehardus) Marchio, C(onradus) de Wekhinde, H(ildebrandus) de
Suttherem et E(ckehardus) de Bervelde famuli nostri et alii quam
plures. Ut antem predicta omnia nnllus imposterum valeat immu-
tare, presens scriptum inde confectum sigiDorum appensione nostri
' et capituli nostri necnon dicti comitis C(onradi) senioris duximus
muniendum. Actum Hildenseim in capitolio nostro anno domini
mo. ecfi. xxxv^., kalendas iunii, pontificatus nostri anno xliü^.
Or, im KgL SL-A, zu Hannover, Dmnstift Hildesheim Nr, 171 mit gut erhaltenem
Siegel des Bisehofs, Bruchstück des Kapitelssiegels und gut erhaltenem des Grafen.
Gedr. Sudendorf ÜB. I, S, 13, Grupen, Orig, Germ, II, S. 346 im Auszug ÜB. der
Stadt Hannover (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen V) S. 7 Nr. 7. Begest
Doebner, ÜB. I, S. 69 Nr. 134.
41S« Bischof Konrad bekundet, dass dei' Kämmerer Ludolf die
Vogtei über die Burg (urbis) 7nit neun Handwerksämtem ihm gegen
eine jährliche Abgabe von 3 Pfund aus der Münze resigniert und die
Bnlder Engelbert und Rudolf von Dahlum und Heinrich von Steinberg
die Bürgschaft für die Zustimmung des noch unmündigen Sohnes des
Ludolf übernommen haben. Winzenburg 1235 Juli 3 (v. nonas iulii).
Testes huius sunt magister Meinhardus scolasticus, H(einricus)
castos dictus de Thosseim, magister Suetherus, Albertus de Everstene,
Heinricns de Scalkeberge, magister Hermannus de Parborne canonici
et capellani nostri, Richardus et magister lohannes yconomi nostri,
lohannes notarius noster et Heithenricus canonicus montis sancti
Petri in Qoslaria, item milites frater domus Teuthonice T(idericus)
de Sulinge, E(ngelbertus) et R(udolftis) fratres de Dalem, Ecbertus
de Vredene, C(onradus) de Elvede, Heinricns, Aschvinus fratres de
Stenberge, T(idericus) de Holthusen, Hermannus de Ganderseim
castellani nostri, Conradus de Wulvinge, Hugo de Holthusen, lohannes
de Alvelde milites.
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 172 mit Siegel des
Bischofs an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB. I,
fi. 70 Nr. 136. Regest Westfäl. ÜB. VI, S. 77 Nr. 28t
410« Dietrich von Depenowe überlässt gegen 102 Pfund dem
(rodehardikloster sein Erbteil in Giesen an Kirche, Menschen und
Grundbesitz. 1235 (vor Juli 4).
13*
196 1235.
Universis fidelibus presentem paginam inspecturis Theodericus
Über de Depenowe io vero salutari salutem. Ne de actione a nobis
cum ecclesia beati Godehardi rationabiliter facta possit a qaoqaam
inposterum questio suscitari, necessarium duximus eam litteraram
nostrarum testimonio confirmari. Igitur notum sit omnibus, quod
ego Theodericus über de Depenowe cum uxore mea Halena et
liberis meis Volrado et Heinrico centum libris et duabus a domino
Ludolde abbate sancti Godehardi et ab eins ecclesia acceptis uni-
versam hereditatem meam in lesen tam in ecclesia quam in hominibus
et agris et silvis et aquis et aquarnm discursibus liberaliter redona-
yimus eidem ea super beati Godehardi reliquias offerentes et eius
conventui resignantes primum abbati Ludoldo, dehinc Haitmanno,
Gerberto, Rodolfo, Friderico, Sifrido, Bertoldo, Theoderico, Volcmaro.
Hermanno, Heinrico, Bertoldo, Conrado, lohanni, Alberto, Ecberto,
huic actioni presentibus maiorls ecciesie canonicis domino Beinoldo
preposito, Heinrico de Tossem, lohanne de Bracle, Alberto de Ever-
stene, canonicis sancti Mauritii Ludengero de Eemme, Bertrammo.
Friderico, Heinrico de Hiddestorp, Heinrico de Stokem, Ludolfo,
Albei*to sacerdote de Agtem, laicis Volcmaro Divite et filio eius
Heinrico, Ludolfo filio domini Eckehardi, Walthero de Bethenem,
Bertrammo de Croppenstide, Haitone de^) Nette, Bertoldo filio
domini Hermann! de Berbergen, Bodone de Bobelte. Dehinc eadem
bona in comicio, quod yulgariter dicitur grevedincg, cum dictis
heredibus meis secundario resignavi excepto filio meo Volrado, qui
presens esse non poterat, pro quo ego, et Heinricus filius mens fidem
dedimus domino Lippoldo de Eschertbe et Bertoldo advocato Montia,
qui eidem presedit placito, ut eum, quantotius rediret, produceremus
ad simile faciendum. Huic placito preerant liberi Widoldus de
Embereke, Theodericus et Bertoldus de Rothinge, Theodericus de
Civitate presentibus clericis domino Lippoldo de Goslaria, Conrado
de Hamelen, lohanne de Gravestorpe, Ludengero de Honeckelsem,
Wilhelme de Sulta, militibus Lippoldo de Escherthe, Bertoldo ad-
vocato 2) Montis, Hermanno de Thinckelere, Lippoldo, Wicperto.
Megenwardo, Krath de Emdesdore, Emesto de Blickenstide, Thegen-
hardo Bucel, servis Basilio de Escherte, Sifrido de Beminggeroth,
Conrado de Sutherem, Heinrico de Gifthenem, Thetmaro de Veltr
berge, Bertoldo d(e Berbergen), Bertrammo de Croppenstide, Haitone
de Netthe. Acta sunt hec anno domini m^. cc^. xxx^. yo.
') de Nette über der Zeile. *) Vor advocato ist de getilgt.
1236. 197
Or, im KgL St.-Ä. zu Hannover ^ st, Godehardi Nr, 16 mit dem dreieckigen
Siegel des Ausstellers. Gedr, Zeitschrift 1868 S, 116. Regest Doebner, ÜB, I,
S, 71 Nr, 138,
417« Volrad von Depenotve bekundet, in dein Gogericht (greveding)
seine Zustimmung dazu gegeben zu haben, dass sein Vater Dietrich
seine Erbschaft in Giesen an den Abt Ludold und das Godehardi-
kloster überträgt. 1235 Juli 4.
subscriptis testium nominibus, qui fuit Bertoldus advocatus,
qui eidem presedit placito, Lippoldus iunior de Escherte, Otto de
Svanenbeke, Hoierus de Piscina, Lippoldus de sancto Qodehardo,
Megenwardus ibidem, Qerardus Hokinchus, Heinricus de Antiquo foro,
Halte de Netthe, Eckehardus de Lunene, Bertoldus filius domini
Hermanni de Berbergen, Bertrammus de Croppenstide, Gerhardus de
Hemdesdore, Steceke, Gerungus de Storinge, liberi etiam eiusdem
placiti procuratores Heiinannus et Godescalcus de Covinge, Tide-
ricns et Johannes et Eilardus de Rotdinge, lordanus, lodolfus et
Thetmarus de Barthenem. Acta sunt anno dominice incarnationis
rsfi, cc^. xxjfi. y% iiii. nonas iulii, anno electionls venerabilis Hildense-
mensis episcopi Conradi xv^.
Or. im Kgl. St,-A, zu Hannover, st, Godehard Nr, 17 mit dem dreieckigen
Siegel des Dietrich von Depenau, Gedr, Zeitschrift 1868 S. 117. Regest mit
Zeugen Bode, ÜB. I, S. 516 Nr, 542,
418. Bischof Konrad beglückuiinscht den Papst Gregor IX,
icegen der Wiederherstellung des Friedens (mit den Römern), meldet,
dass der Kaiser dank der Unterstützung der Kirche in Deutschland
bei den Fürsten keinerlei Widerstand finde, dass er, mit seinem Sohne
ausgesöhnt, am 15, Juli in Worms seine Vermählimg gefeiert habe
und am 15. August einen Hoftag in Mainz abhalten werde, und be-
glaubigt seinen Kleriker mag. H(einrich?) wegen wichtiger kirchlicher
Angelegenheiten. 0. D. (1235 zwischen Juli 15 und August 15),
Gedr. Schannat, Vindetn. f, 200, Huiliard-Breholles IV, 730, Regest Böhmer-
Ficker, Reg. imp. V, 11166,
410. Bischof Konrad schenkt dem Kl, Wienhausen den Zehnten
in Stedum (Stedeiem), den er von Ritter Hermann vo7i Bierbergen
fBerbere) gekauft und dieser mit seinem Sohne Bertold ihm resegniert
hat. Forste (Vorsati) 1235 Juli 20 (xül^. kalendas augusti, ponti-
ficatus nostri anno xiiiio.).
198 1236.
Testes huiiis rei sunt clerici Reinoldus prepositus maior, Theo-
dericus de Addeuoys, Albertus de Eversten, Henricus de Scalckes-
berg, Ludolphlis Corvus canonicus Montis, Heindeuricus de Sulinge,
loliannes scriptor, milites Ludolphus camerarius, Conradus marscalcus,
Bertoldus de Holle, servi Hugo de Holthusen, lohannes de Sudterem,
Gerardus camerarius, Conradus de Emberke.
Or. im Archiv des KL Wienhausen, iVr. 10. Siegel des Bischofs an schtvavz-
biau-rot-gelben Seidenfäden. Regest Westf ÜB, VI, S. 77 Nr. 282.
420. Papst Gregor IX. schreibt dem Erzbischof Eberhard von
Salzburgj detn Bischof Konrad und dem Abte von Buch, wie er ver-
nommen, dass diejetiigen, welche dem ve7*storbenen mag. Konrad von
Marburg wegen Ketzerei den Prozess gemacht, ohne weiteres absolviert
und dessen Morder ohfie geeignete Verurteilung und Bestrafung an den
apostolischeti Stuhl gewiesen worden seieti, um dort Äbsolutiofi zu er-
halten, und beauftragt sie, mit d^n Mördern nach der ihnen gegebenen
besonderen Anweisung zu verfahren. Perugia 1235 Juli 26 (vii.
kalendas augusti^ anno nono).
Gedr. Hartzheim, Concil. III, 554. Mon. Germ, epist. sei. /, S. 554' Nr. 647.
Regest Böhmer -Ficker, Reg. imp. V, 3, 7087 (vgl. auch 7091). Pöithctst, Reg.
pont. 9977, wo ältere Di^ucke verzeichnet sind.
421. Papst Gregor IX. nimmt das Maria- Magdalenenkloster in
seinen Schutz und bestätigt ihm seine Besitzungen. Perugia 1235
August 2 (iiii. nonas augusti, pontiflcatus nostri anno nono).
Or. im Kgl. St.-Ä. in Hannover, Mar. Magdal. Nr. 19 mit Bleibulie an
roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 71 Nr. 137.
422. Bischof Konrad überträgt detn KL Wienhausen die ihm
von Ritter Herunch von Uetze (Uthtessem) resignierten Güter in
Wiedenrode. Sievershausen (Siferdeshusen) 12S5 August 11 (iii. idus
augusti, pontiflcatus nostri anno decimo quarto).
Testes autem huius facti sunt clerici Heinricus de Tossem, Her-
mannus de Goslaria, lohannes scriptor, milites Borchardus de Saldere,
Cesarius de Walede, Theodericus de Proma, Heinricus de Osinge.
lohannes de Osberningeshusen.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 11. Siegel des Bischofs an blauen
und weissen Hanffäden.
438. Bischof Konrad unter den Zeugen der Urk. Kaiser
Friedriclis II. betr. die Errichtung des Herzogtnmes Braunschrelg.
Mainz (in curia generali) 1235 August (21).
1235. 199
Gedr, Orig, Guelf, IV, 49 mit Fakaimüe, Bode, ÜB. /, S. 518 Nr, 644, Mon.
Germ, LL. II, :il8 u. ö,, vgl. Regest Böhmer- Ficker, Regeat, imp. V, 2104. Vgl.
auch a. a. 0. Nr. 2101 für Graf Stephan von Burgund und Nr. 2102 für den Abt
von $t. Gislen (im Ilennegau), in denen Konrad ebenfalls als Zeuge erscheint,
424. König Friedrich IL gestattet dem Damkapitel auf Bitten
des Bischofs Konrad den Rückkauf getcisser Vogteien. Mainz. (1235)
Angtist 23.
Fr(ideiicas) dei gracia Romanonun Imperator semper augustus,
Jenisalem et Sicilie rez preposito, decano totique capitulo maioris
Hildensemensis ecciesie fldeUbas suis graciam saam et omne bonum.
Constitutus iB presencia maiestatis nostre C(onradns) venerabilis
Hildesemensis episcopos dilectns princeps noster nostre celsitudini
sapplicavit, quatenns empcionem factam a vobis ad opus ecciesie
vestre iusto titulo quarundam advocaciarum ab Hennanno et Hen-
rico fratribns de Woldeberg et a Ludigero de Indagine et a qnibus-
cnmque aliis et easdem advocacias ab eadem vestra ecciesia tenuerunt
vel si quam empcionem in antea fieri contigerit ab hiis, qui similiter
advocacias ipsas ab eadem ecciesia tenent, ratam habere de nostra
gracia dignaremur. Nos autem ipsius dilecti principis nostri, cuins
sincera devocio et grata servicia nostro eulmini grata resident et
accepta, snpplicacionibus inclinati empcionem ipsam predictamm
advocaciarum, sicut a predictis fratribns Hermanne et Hinrico et
a Ludigero de Indagine et a quibuscumque aliis et ipsas a pre-
Dominata ecciesia tenuerunt iuste et racionabiliter noscitur esse
facta vel in antea contigerit ab hiis et ipsas advocacias a preuomi-
nata ecciesia tenent, ratam et firmam habemus de nostre gracia
maiestatis. Ad huius itaque ratihabicionis memoriam presentes
litteras inde fieri et nostre maiestatis sigillo iussimus communiri.
Datum Maguncie xxiii. augusti, viii. indictione.
AbschHft des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 371 Nr. 501 im Kgl, Sf.-A, zu
Hannover , Gedr, Harenberg, Hist, Ganders. S. 428, Huillard' Br^holles II, 758.
Regest Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 2105.
ILfMk. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen fünf Hufen,
in Bettmar (ßethmere), die es von Ritter Cesarius von Wohle (Waledhe)
gekauft und dieser ihm resigniert hat. Schloss Rosenthal 1235 Sep-
(etnber 10 (iiiio. idus septembris, pontificatus nostri anno x\^).
Testes huius facti sunt Heinricus custos, Qerwicus scolasticus,
Ludolphus canonicus sancte Crucis scriptor noster, Johannes sacerdos
200 1286.
noster, Bruno capellanus in Rosendalc clerici, comes Ludolftis de
Halremönt. Tliidcricus de Addonoys, Couradus inarscalcus, Bur-
chardus de Säldcrc, Thegenhardus, lohannes de Kemme, Tliidericus
de Prüme milites.
Or, im Archiv des Kl. Wtenkausen, Nr. 12, Siegel des Bischofs an treissen
und blauet^ Hanfschnilrerif am Bande, beschädigt. Die Bezeichnung des Dwn-
dechanten Gerwich als Dowscholaster kann nur auf einem Schreibfehler beruhen,
da ein Fehler in der Datierung kaum anzunehmen ist.
436. Papst Gregor IX. beauftragt neuerdings die Bischöfe
f Siegfried) von Regensburg und (Konrad) von Hildesheim, seine Auf-
träge gegen die Bischöfe (Hermann) von Wilrzburg und (Sibodo) von
Augsburg und den Abt (Konrad) von Fulda als ünterstutzer des
Abfalles König Heinrichs von seinem Vater auszuführen, und dehfä
sie auch auf den Erwählte7i (Landolf) von Worms wnd den Domherrn
Devard von Würzburg aus. Assisi 1235 September 24 (viii. kalendas
octobris, anno nono).
Gedr. Mon. Germ, epist. sei. /, S. 558 Nr. 659. Regest Böhtner-Ficker, Ji*g.
imp, Vf 3, 7104, Potthast, Heg. pont, 10022, ico die älteren Drucke angegeben.
437* Papst Gregor IX. überträgt dem Bischof (Konrad) das Amt
des Kreuzpredigers in der Provinz Mainz und gibt ihm Volhnacht,
Ablässe zu erteilen. Assisi 1235 September 28 (iv. kalendas octobris.
anno nono).
Gedr. nach dem Vatikan. Registerband Mon. Germ, epist. sei. I, S. 561 Xr, €64.
liegest West/. ÜB. V, S. 195 Nr. 415, Potthast Reg. pont. 10027, iro ältere Drucke
verzeichnet sind, BÖhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7108.
4lld8. Dompropst Reinhold überträgt dem Domkapitel die ihm
resignierten Güter in Bleckenstedt. 1235 November 11.
R(einoldus) dei gratia Hildensemensis ecclesie prepositus omnibus
fidelibus Christi salutem. Publica de contractibus scriptura ideo
conöcitur, ut rei geste veritas in memoria firmius habeatur. Nos
igitur presenti littera omnibus intimamus, quod Liudegerus de Wedem
miles acceptis a capitulo nostro sexaginta marcis bona in BUkem-
stide, que a nobis in feodo tenuit, de consensu filii sui Ludegeri
in manus nostras omnia resignavit, que nos pro caritate fratema
iam dicto capitulo contulimus, ut de eo, quod de prefatis bonis
potuerit coUigi, prebenda fratrum debeat augmentari. Predictus
autem Ludegerus et quatuor milites alii Esquinus de Wabnode,
1235. 201
Gerardus, Hermannus et Heino fratres de Levede data fide in
manus Olrici de Bledenem et Tiderici de Stockem et Hildebrandi
de Drismenstede, Herbrandi militum promisenmt, quod, cum Gerardus
iuuior fllius Ludegeri et filie eius Lutgardis et Mecheildis ad annos
pubertatis pervenerint, renunciabunt bonis supradictis, et si ecclesia
Hildensemensis eorum nomine passa fuerit dampnum vel iniuriam,
intrabont predicti milites promissores civitatem Hildensemensem
Don exituri ab eadem salva ipsorum fide, nisi satisf actum fberit
ecclesie de dampnis et iniuriis in gratia vel in iure, üt ergo per-
maneat memoria geste rei, cartam presentem sigillo nostro fecimus
communiri. Actum anno dominice incainationis mPccfixxxy^.y iii<>.
idus novembris.
Or. im KgU St.-A, zu Hannover, Domati ft Hildesheim Nt\ 173 mit dem teettig
beschädigten Siegel des Dompropstes an weissen Hanffäden.
4SSO. Papst Gregor IX. meldet dem Bischöfe (Friedrich) von Halber-
Stadt und dem Bischöfe Konrad, dass Erzbischof (Wilbrand) von Magde-
burg zur Befriedigung seiner italienischen Gläubiger einen Bevollmäch-
tigten beim apostolischen Stuhle bestellt habe und dass daher die Richter,
denen van jenen Mandate gegen ihn vorgewiesen werden, nicht gegen
ihn vorgehen sollen. Vtterbo 1235 Dezember 19 (xiiii. kalendas iauuarii,
pontificatus nostri anno nono).
Gedr, Schmidt, ÜB. des Hoohstißs Halberstadt I (Buhl, aus den Preuss.
SUtatsareh. 17) S. 676 Nr, 649. Regest Böhmer-Ficher, Reg. imp. V, 3, 7117.
480. Bischof Konrad bekundet, dass dm Kreuzstift ein Achtel
des Zehnten in Elbe von Ernst und Dietrich von Elbe, die Bürgschaft
stellen^ zurückgekauft hat 1235.
In nomine sancte et individue trinitatis.^) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volumus
tam presentibus quam futuris, quod prepositus et canonici sancte
C^mcis in Hildensem de consensu nostro redemerunt octavam partem
decime in Elvede de manu laicali Emesti scUicet et Theoderici de
Elvede. Verum Theoderico non habente aliquem puerum, quia
Kmestus habuit heredes, sciUcet Thidericum et Sophiam et Volk-
sidim, posuit fideiussores avunculos suos videlicet Ludolfüm April
et Amoldum de Elvede et lohannem filium lohannis de Welide et
Amoldum filium Ludolfi April et Ludolfüm filium Amoldi de Elvede,
*) Bis hier verlängerte Schrift.
202 1285.
qui fldeiussores omnes promiserunt in manibas liippoldi de Escheite
et Bertoldi de Antiquo foro et Theoderici de Stokkem et Olrici de
Bledenem, quod pueros predictos Emesti prodacent, cum ad annos
discretionis pervenerint, ut et ipsi venditionem istam ratam habeant
et, sicat pater eorum fecit, ita et ipsi renuncient iuri suo. Pro-
miserunt preterea, quod, si aliquis ecclesiam sancte Grucis super
hac octava parte decime impetet, ipsi ambo Emestus scüicet et
Thidericus pro facto suo stabunt et eximent ecclesiam ab huiusmodi
questione. Preterea Gonradus filius patrui Emesti et Theoderici i)
renunciavit etiam omni iuri, si quod ei competere videbatur in
decima supradicta. lohannes etiam filius Ludolfi conversi in Bidages-
husen, licet nullum ins in illa decima haberet, ex habundanti tarnen
renunciavit similiter coram nobis. Testes huius rei sunt Hermannus
de Goslaria, Gbnradus de Qoslaria, Theodericus de Adenoys, Hen-
ricus de Scalkeberch, comes Adolfus de Dasle, Hermannus de Uslere,
Theodericus de Rothinge, Lippoldus de Antiquo foro. Ne autem
oporteat aliquem dubitare de hoc facto, scriptum nostrum inde con-
fectum dedimus et illud sigillo nostro munivimus ad cautelam. Actum
anno domini m^. cc^. xxxO\^., pontificatus nostri anno quintodecimo.
Or, im Kgl. St,-J. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 36 mit beschädigtem Siegel
des Bischofs.
481. Nachdem Ritter Thetniar von Oddincrodhe zwei Töchter und
zivei seiner Nichten in das neu errichtete KL Wnlfinghauseti hatte treten
lassen und zwei Nonnen aus Dorstadt (Durstade) ihnen zugesellt hatJe^
wurde der Pnester Heinrich aus Lamspringe zum Propst der neuen
Anlage erwählt (1235).
Or, im Kgl, 8t,-A, zu Hannover f Wülfinghausen Nr. 26. Bruchstück de^
bischöflichen Siegels, Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 3 Nr. 4 zu 123S,
489« Propst Ekhert von Heiningen bekundet y den Söhnen de^
Burchard von Wolf enhüttel für d^i halben Zehnten in Dorstadt 31 Pfund
und 31 Mark und dem Truchsess Gunzelin für den Zehnten in Klein-
Biewende 40 Mark bezahlt zu haben. 0. D. (um 1235).
Notum Sit Omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego
Ecbertus dei misericordia prepositus in Henigge rogatus a domiuo
dapifero Guncelino prestiti pueris domini Burchardi de Wlferbotel
Brunewicensis monete xxx unum talenta et totidem marcas super
>) So das Or.
1286. 203
dimidiam partem decime in villa Dorstat, que ipsos contingit; mediam
partem reliqnam iure feodali tenemus ab ipso prefato dapifero con-
quisitam a nostro predecessore iii^. beate memorie domino Christiano
c marcis presentibus eius filiis et id promittentibus, Dobis quo-
qne, ne tradatnr oblivioni, litteris annotantibus. Ipsi etiam domino
dapifero prefato circa domini nativitatem propter instantiam precom
ipsins super decimam in Osterbiwende prestiti xl. marcas Brune-
wicensis monete. Et ne aliquis eius flliorum vel heredum possit
infiingere vel immutare, tenet ecclesia nostra eius litteras bulla
ipsins flrmatas.
Or. im Kgl. St,-A. zu Hannover^ Heiningen Nr, 17, Siegel abgefallen, Gedr,
Asseburger ÜB. I, S. 182 Nr. 266 nach Cop. •
488. Burchard von Glinde, Domherr in Magdeburg, und sein
Bruder einigen sich mit dem Kl, Dorstadt wegen zwölf Hufen und eines
Waldes in Flöthe. 0. D, (um 1235),
B(urchardus) Magdeburgensis ecclesie canonicus de Glindere
profiteor et recognosco, quod, cum inter prepositum de Dorstat ex
una parte et me et fratrem meum ex altera super xii mansis et
Silva sitis in Vlotede lis ageretur, ego et frater mens a prefato
preposito et amicis ipsins commoniti et vocati venimus Helmenstat
et cum adversa parte convenimus in talem formam, ut nos et fratris
mei filii bonis prenotatis ad manus ipsius prepositi totaliter renun-
ciaremns pro recompensacione xxx marcis ab ipso preposito receptis.
Nos igitur bonis eisdem viris honestis presentibus renunciavimus in
loco memorato presente preposito F(ritherico) sancte Marie de
Helmenstat, domino B(emardo) de Dorstat, F(ritherico) et H(ein-
rico) de Esbeke, E(ngelberto) de Lellem et L(udolfo) de Honlege
militibus. Postmodum talis transaccio in comecia, cui bona, super
quibos lis agebatur, adiacent, in villa, que Burchdorp dicitur, est
presentibus viris honestis recitata et secundo flrmiter stabilita pre-
sente domino L. de Lengede, qui iudicio presidet in eadem come-
cia, domino E(cberto) preposito de Heninge, Willehelmo plebano
de Borchdorp, B. plebano de Immendorp, lo(hanne) plebano de
Lengede clericis, et presentibus Con(rado) fllio Ber(nardi) de Dor-
stat, lohanne advocato de Harlungeberch, Thegen(hardo) de Burch-
dorp, Herm(anno) et Burch(ardo) fratribus de Lengede, Herm(anno)
de Lengede, Bert(oldo) de Alvessem laicis. Nos etiam ab omnibus,
quibas de cetero super ipsis bonis conveniri posseut, reddemus
204 1286.
prepositum et ecclesiam absolutos. Adhuci) sunt et alii teste«
Ludigerus, Hermannas , Ericas, Olricas, lordanis, Teodericas,
lohannes, Gey(ehardas), Ganteras preco, Bertoldas de Lehtene,
Tidericus de Meinem, Lathardus, Ladigeras, Teodericas cappeilanus
in Dorstat, Gerlagas frater.
Or, im Archiv zu Dorsiadt, Siegel des Ausstellers gut erhalten^
484. Propst Friedrich des Stiftes Marienberg in Helfnstedt be-
kundet, dass das Kl. Dorstadt Güter in Flöihe von Burchard von
Glinde, Domherrn in Magdeburg, und von dessen Bruder unedergekavft
und diese auf die Güter ve^'zichtet haben. 0. D. (um 1235).
Omnibus Christi fidelibas hanc paginam inspectaris F(ridericas)
dei gratia prepositas sancte Marie in Helmestat salutem in Christo
Ihcsu omnium salvatore. Testimoniam perhibeo coram deo et Banctis
eins et omni homine iniuriari volente ecclesie in Dorstat saper bonis
in Vlotethe, que denominata ecclesia conquisierat a nobili viro
B(enihardo)2) de villa predicta cum consensu filie Adelheidis et
eins marito nomine lohanne, quod dicta ecclesia secando ipsa bona
libere possidenda xxx marcis redemit a domino Burchardo canonico
de Matheburg et eius fratre domino Ottone de Glindere et eias
filiis. Haie sponsioni ego interfui cum preposito de Dorstat beate
memorie Waltere et domino Bernardo de Dorstat et domino Fritherico
de Esbeke et domino Heinrico de Esbeke, domino Ludolfo de Hon-
lege, domino Engelberte de Lellem. Hi omnes ex parte prepositi
iutererant compositioni in civitate Helmestat in haue modum, quod
dominus B(archardus) et frater suus O(tto) et filii eius bonis pre-
dictis renuntiarent in cometia, cui eadem adiacent bona. Quod^
et fecerunt in villa, que Burchtorp vocatur. Dchinc preflxo die,
cam denominatum argentum esset persolvendum , affuit in propria
persona dominus Burchardus canonicus de Matheburg et ex parte
domini Ottonis Burchardus de Elmenstat advocatus argentum pre-
nominatum recipientes. Affui et ego F(ridericus) prepositus in
Helmestat cum denominato preposito in Dorstat et domino Hermanno
de Wereberg et Stephane et Godefrido, Berteramo de Querenbeke,
Alberto et Eggelberto de Lellem militibus.
Or. im Archiv zu Dorstadt, Wenig beschädigtes Konventssiegel von Helmstedt,
') Von hier ab von anderer Hand. ^) Or. hat T. •) Von hier his zum
Sckluss von anderer Hand.
1236—46. 205
485. Bischof Kanrad transsumiert ein undatiertes grosses Privileg
des Papstes Gregor IX, für die hüssenden Schiresteim der Maria
Magdalena in Deutschland. 0. D, (um 1235).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. MagdaL Nr. 34. Siegel des Biechofe
heifchädigt an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB. l, S. 521 Nr. 546.
486« Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Konrad von Qanders-
heim den Zehnten in Bomum ihm bei Bettmar resigniert und dem Abt
Ludold und dem Konvente des Godehardikloster nach Empfang von
70 Pfund übertragen hat. 0. D. (1235—47).
coram viris idoneis tarn secularibus quam ecclesiasücis domino
Reinoldo maiore preposito, Henrico de Tossem, preposito Alberto
de Everstene, Theoderico de Adenoys, Meinardo scolastico, Wernhero
de Bortfelde, Heinrico de Sealkenberge, militibus Engelberte de
Dalem, Ludolfo camerario, Sifrido de Hutenberch et filio eins SifridO;
Asgnino et Henrico de Monte lapideo.
Gedr. Leyser, Hiet. cotn. Eberstein. S, 72, danach Koch, Hist. ducis Alherti
Ar. 88, fehlerhaft Harzheim, Concilia III, S. 535.
487« Antwortschreiben des Mönches A. in Heisterbach an den Dom-
scholäster M(einhard), in welchetn er ihin mitteilt, dass er bei Damiette
gefangen worden und vor fünf Jahren in das Kloster getreten sei.
0. D. (1235—49).
Absehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 749 Nr. 1514 im Kgl. St.-A. zu
Hann&ver. Oedr. Sudendoif Registrum II, S. 170. Zeitlich bestimmt nach dem
Vorkommen des Domscholasters Meinhard.
488. Das Domkapitel genehmigt die Überweisung von sieben
Hausstellen an die Dominikaner und die Entschädigung des Kreuzstlft^s
aus der Münze durch Bischof Konrad. 0. D. (1235—46).
Reynoldus dei gratia prepositns, Gerewicus decanus totumque
capitnlnm maioris ecclesie Hildensemmensis omnibns, quibus hoc
scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum esse volumus, quod, cum
venerabilis dominus noster Conradns Hildensemensis episcopus locaret
honorabiles vires fratres ordinis Predicatomm in Bruilone Hildensem in
quibusdam areis spectantibus ad prebendam capituli sancte Crucis, con-
talit iure perpetuo eidem ecclesie sancte Grucis tria talenta in moneta
sna in recompensationem earundem Septem arearum, et hoc fecit de
206 1235-61.
uostro beneplacito et consensu. Ne ergo in posterum de hoc oriaturO
aliqua dubitacio, scriptum nostram inde confectum dedimus et illnd
sigilio ecclesie nostre munivirnns ad cautelam.
Abaehrift des 18. Jahrhunderts in Ms. 186 S. 38 im Museum zu Hildesheim.
Die betreffende ürk. Konrads oben Nr. 376, Obige Vrk. darf aber wegen dei<
Domdechanten Gertmch nicht vor 1235 angesetzt werden. .
489. Doivdechant Gerwich und Domscholasfer Meinhard entscheiden
einen Streit ztrischen den Pröpsten von Heiningen und van st. Georgen-
herg bei Goslar wegen einer halben Hufe in Bugenstide dahin, dass
der Propst von Heiningen dmn des Georgenberges drei Hildesheitner
Pfund auf nächsten Michaelistag zahlt und die halbe Hufe, wenn sie
gefunden wird, beim Kl. Häningen bleibt. 0. D. (1235 — 49).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Heiningen Nr. 48a ohne Besiegelung, £»(-
wurff Qedr. Bode, ÜB. I, S. 561 Nr. 604.
440. Herzog Otto von Braunschweig tauscht mit dem Bischof
Ministerialen, 0. D. (1235—52).
Venerabili domino amico suo Hildensemensis ecclesie episcopo
dei gracia O(tto) dux de Brunswich paratiim et voluntariam in
Omnibus obsequium. Discrecioni vestre presentibus innotescat, quod
noa ministerialem nostrum Bodonem nomine fllium Olrici de Saldere
ecclesie vestre assignavimus et dedimus, loco illius Bacen fllium
domini Racen de Uttesem recipientes, qui ecclesie vestre antea
pertinebat.
Äbsehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 559 Nr. 992 im Kgl. St.-A. zu
Hannover. Es mag hier erwähnt werden, dass in dem Fonnübuch des Ludolf
von Hildesheim, gedr. Quellen zur bayrischen und deutschen Geschichte IX, S. 398,
ein Schreiben des Bischofs Konrad an 0. dnci Babaric (Var. Saxonie und M.
marchioni de Brandenburc) mitgeteilt wird, mit welchem er diesem einen Boten
mit geheimen Aufträgen schickt. Vielleicht ist Herzog Otto von Braunschweig ge-
meint, vielleicht liegt auch nur eine blosse Formel vor.
441. Das Godehardikloster genehmigt den Verkauf des kleinen
Zehyiten und fünf Äcker in Sibbesse an das Johannisstift unter der
Bedingung, dass letzteres sich an der jährlichen Prozession des Klosters
am Dedikationstage beteiligt. 0. D. (1235^61).
L(udoldus) dei gratia abbas ecclesie sancti Godehardi in Hil-
densem totumque capitulum eiusdem universis fidelibus hoc scriptain
^) Cop. oriat
1235-61. 207
visuris salutem in vero salutari. Ut ea que ecclesiis et ecclesiasticis
personis conferuntur beneficia rata permaneant, prelati, quoram
interest, omni diligentia debent elaborare. Unde notum esse volumus
Omnibus, quod, cnm Ludegerns miles de Aivelde super emptione
cuiusdam parve decime et quinque agrorum in Sibbichtissen sitomm,
qaos a nobis tenait, cum canonicis sancti loliannis pro precio octo
talentomm convenisset; petiit a nobis, ut eadem bona in manus
nostras resignando canonicis iam dictis possessionem assignaremns,
quod fecimns capituli nostri conniventia et voluntate, tali tarnen
adiecta conditione, ut ipsi in feste dedicationis nostrc in processione
Dobiscum annuatim appareant. Ne igitur huius ordinationis series
in postemmi) oblivione deleatur aut cuiquam possit venire in dubium,
presentem litteram sigilli nostri appensione perpetuando roboramus.
Or, im KgL St.-A. zu Hannover, Johannisstiß Nr, 20a, Siegel und Be-
festigung verloren. Auf der Rückseite von einer Hand des 14. Jahrh.: De parva
ilccima in Sybbechtessen. Gedr. nach Cop, Wilrdtwein, Nova suba, I, S, 356, D<i8
fhp, des Johannisstiftes des 16, Jahrhunderts, Ms. 341 fol, 6r in der Beverinischen
Bibliothek fügt am Schlüsse der Urk, hinzu: de predictis quinque agris dantnr
anonatim iii solldi pro censu. Nur nach den Regierungsjahren des Abtes Ludold
zeitlich anzusetzen.
442. Abt Ludold des Godekardiklostent verhenseii die Abend-
mihlzeit des Konventes, 0. D, (1235-~-61).
Lndoldns dei gracia sancti Qodehardi abbas in Hildensero pre-
sentem litteram inspecturis salutem in vero salutari. Notum vobis
Sit, quod nos pio et firmo usi consilio ad amministracionem cene
conventoi nostro triginta libras in decima in Scelerten et quinga-
ginta libras in dimidia decima in Wennerdhen assignavimns eidem.
Duo ergo de conventu fideles ordinentur, qui decimas in procuracione
habeant et primo quidem nobis in quinquaginta libris ad debita
granarii respondeant et deinde sicut supra dictum est amministra-
cionem cene fideliter ordinent et procurent. Hanc itaque ordinacionem
in verbo veritatis promittimus observare scripti nostri et sigilli
munimine roboratam.
Abschrift des t5. Jahrhunderts im Cop, des GodehardikL, Ms. 311 fol. 77 v
in der Beverinischen Bibliothek, Nach der Regierungszeit des Abtes Ludold
angesetzt,
448. Profess des Bruders Konrad im Oodehardiklosfer unter
Abi Ludold. 0. D, (1235^61).
*) Or, postrum.
208 1236.
f Ego frater Conradus promitto Stabilitäten! et conversionem
morum meorum et obedientiam secundum regulam sancti Benedicti
prout scio et inplere valeo coram deo et sanctis eius in hoc mona-
sterio, quod dedicatum est in honore sancti Godehardi, in presencia
domini Ludoldi abbatis octavi. f
Or, im Kgl, SL-A, zti Hannover, st. Godehardi Nr, 478 ohne Besegelung.
Unier demselben Abte machen noch Profess Bruder Walther und Ulrich a. a. ().
Nr, 479 und 480 y alle fast wörtlich unter sich übereinstimmend.
444. Erzbischof Siegfried von Mainz meldet dem Bischof Konrad^
dass er, me er ihm bereits in Heiligemtadt mitgeteilt habe, zum Kaiser
befohlen sei, und bittet ihn wegen seines Ausbleibeiis auf dem festgesetzieti
Tage beim Herzog vmi Braunschweig zu entschuldigen; nach seiner
Rückkehr werde er sich um den Austrag ihrer Angelegenheiten bemühen.
0. D. (1236 Anfang).
Venerabili fratri in Christo domino C(onrado) episcopo Hildes-
heimensi S(ifridus) dei gratia sancte Moguntine sedis archiepiscopus
salutem et obsequium benivolum cum fraterna in domino caritate.
Sicut Yobis diximos, cum mecum Heiligenstat essetiS; quod Imperator
nos ad suam presentiam accersisset, ita secundario postquam reces-
sistis nos in tantum arctius et attentius fecit vocari, quod nnllo
modo audemus omittere, ut tota festinatione acceleremus ad eum
venire. Quare vos omni quo possumus affectu rogamus, quatinos
per litteras vestras vel si esse potest personaliter apud ducem de
Brunswik dignemini nos super eo, quod diei et placito inter vos
constituto et ipsnm non int^rsimus ista vice, habere propensius ex*
cusatos. Firmiter enim habemus propositum, cum ad partes istas
conversi fuerimus, ad hoc quod inter vos conveniens ordinatio fiat
accedere ad eundem et sue optemperare quatenus possumus voluntati.
Qedr. Schannat, Vindem. I, 193 zu er. 1225, Huillard-BrihoUes IV, 50i.
Hegest Böhmer-Ficker, Reg. imp, V, 11175, iroselhst wegen der Datierung.
445« Bischof Konrad bekundet, dass Graf Konrad von Lauen-
rode ihm die Kleine Grafschaft verkauft und in Forste resigniert habe,
und belehnt dessen Frau und Brüder mit der Grossen. Hildeshmn
1236 Februar 16.
In nomine sancte et individue^) trinitatisJ) Conradus dei
gratia Hildensemensis episcopus. Cum per oblivionem res vergat in
^) Or. indidue. *) Bis hier verlängerte Schrift.
1236. 209
dubium, oportet ea que fiunt Id tempore, ne labantur cum tempore,
scriptis autenticis roborari, ut hominum deficiente memoria scriptura
perhibeat testimonium veritati. Hinc est, quod notum esse volumas
tarn presentibus quam futuris , quod nos minorem comiciam , quam
comes Conradus senior de Lewenrode de manu nostra tenuit, com-
paravimus ab eo quadringentis libris viginti libris minus ad usus
nostros et successorum nostrorum hac^) conditione accedente, quod
concessimus comiciam maiorem et omnia bona, que ipse comes
Conradus senior a nobis tenuit, uxori sue et etiam fratribus suis
Conrado iuniori scilicet et Henrico et matri ipsorum. Unde ipse
Conradus comes senior iam dictus constitutus in presentia nostra
Vorsethe resignavit supradictam minorem comiciam nobis liberam
et absolutam cum omni iure, quo eam ipse a nobis tenuerat, ita
quod warandus erit de eo, quod nullus ibi aliquid sibi iuris addicet
nisi in sex mansis tantummodo, quos porrigemus, quorum duos habet
marscalcus noster in Eilstringe, et duos Burchardus de Saldere in
Swehlite et duos Thidericus de Promen in Eilstringe ; hiis exceptis
nnlli ins aliquod ibi vel potestatem aliquam recognovit. De articulis
antem, qni servari debent tam ex parte nostra quam comitis, sie
est dictum, yidelicet quod si aliqua mulier de minori comicia
napserit alicui viro maioris comicie, illa peitinebit ad maiorem
comiciam, et econverso si aliqua de maiori comicia nupserit alicui
viro de minori comicia, illa pertinebit ad minorem sine dubio comiciam.
Item bona habentes in utraque comicia utrique domino servient,
nisi Yoluerint omnino dimittere bona, que habet in altera comicia;
quod si fecerint, ad ins et dominium pertinebunt illius, in cuius
comicia retinuerint bona sua. Item non habentes bona in aliqua
istarum comiciarum, qui dicuntur in Teutonico ungehovede, in qua-
comque comicia fuerunt tempore initi contractus in ea remanebunt.
Si autem aliquis existentium et manencium tempore contractus initi
in aliqua comicia fugerit in aliam comiciam, illum sequi debet
dominus suus et eum de loco illo ad comiciam suam propriam
revocabit; sed si profugus fuit tempore contractus initi manens vel
ultra Albiam vel alibi extra terram, liberum erit illi in reditu
suo remanere in comicia sive in minori voluerit vel maiori.
Testes autem renunciationis comicie huius minoris facte a comite
^) hac — et etiam auf Basur und von denelhen Hand mit dunklerer Tinte
und spitzerer Feder nachgetragen,
Hildesh. ÜB. IL ^4
210 1236.
Conrado seniore et omnium etiam, que prescripta sunt, sunt hü:
Theodericus de Adenoys, Hermannas de Padebuma canonici maioris
ecclesie nostre, magister Richardus plebanus in Alvelde, Ludolfiis
canonicus sancte Cnicis, Johannes sancti Andr§e, Bernardus sacerdos
in Vorsethe clerici ; item Conradus comes de Lewenroht iunior, qui
huic renunciationi fratris sui predicti interfuit et consensit, lingua
et manu consensum suum exprimens, licet nichil inris in ea haberet;
idem fecit comes Henricus f rater suus; item presentes erant Ludolfus
camerarios, Henricus pincerna, Engelbertus de Dalem, Tidericns de
Holthusen et frater suus Hugo, Henricus de Stenberge, Everardus
de Alten ; Hildebrandus dapifer comitis, Bertrammus, Volkoldus
Clamatori) milites, Lutbertus de Hertbere, Henricus de Frankene-
berch, Henricus de Goslaria, Conradus de Embrike, Henricus de
Adenstede, Baldewinus filius marscalci, Hildebrandus de Sutherem,
Hermannus Pawenvot et alii quam plures de familia nostra. Duo
autem inde confecta dedimus scripta, quorum unum erit penes
ecclesiam nostram Hildenseim et aliud penes comitem, ut recursus
possit haberi ad utrumque, si posthac de aliquo articulo dubitacio
aliqua forsitan oriatur. Ad maiorem igitur huius rei evidentiam
duobus sigillis nostro videlicet et comitis ista fecimus communiri.
Actum anno ab incamatione domini m^. cc^. xxx^^., pontiflcatus
nostri anno xv^. Datum Hildensem xiiii^. kalendas marcii per
manum notarii nostri magistri Ludolfi canonici sancte Crucis.
Or, im KgL St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 174 mit den gut
erJialtenen Siegeln des Bischofs und des Grafen Konrad an roten Seidenfäden,
Oedr. Sudendorf, ÜB. I, S. 15.
446. Bernhard von Dorstadt überträgt der Kirche mer Hufen
in Adersheim (Adersem) und bekundet die Zustimmung seiner Kinder.
(1236 nach Februar 21.)
Conradus filius mens maior consensit Vorsethe vii<>. kalenda:^
novembris anno dominice incamationis m^. cc^. xxx^. \^. et presentes
erant dominus mens episcopus Hildensemensis Conradus et maior
prepositus Eeinnoldus, decanus Qervicus, Sigboto cantor, Meinhardas
scolasticus et prepositus sancte Crucis Hugo, milites Ludolfus came-
rarius, Sifridus de Borsem, Conradus marscalcus, Ludolfus de Bort^
velde, Tidericus de Salder. — — iii. nonas novembris eiusdem
*) Volk. Glam. auf dem freigelassenen Räume nachgetragen u4e hei *) auf
voriger Seite.
. 1236. 211
anni consenserunt due filie mee Alheidis et Bia Bronswic presente
preposito maioris ecclesie Hildensemensis Beinnoldo, decano Ger-
vico, cantore Sigbodone, preposito Crachtone, lordane dapifero,
Wilchino marscalco, Baldoino marscalco, Ludolfo et Gevehardo de
Boitvelde. — — xR kalendas ianuarii eiusdem anni filius mens
Araoldus consensit in publico placito, ubi presens erat dux de
Brwonsvic, comes Hermannus de Waldenberch, lordanis dapifer,
Hecbertus de Asseburch, iuvenis Grubo, Tidericus de Herlingerod.
Nono kalendas martis ufi. cc^. xxx^. vi^. anno consensit filia mea
Lntgardis in Sumereschenburc, nbi presens erat dominus Conradus
caDonicus Hildensemensis, Boldwinus, Henricus, Gerhardus, laici
Ladolfas de Gramen et frater eins Tidericus, Richardus de Sehusen,
Bemhardus de Domesle, Bertoldus, Henricus.
Or. im KgL SU-Ä, zu Hannover, Domstiß Hildesheim Nr, 175 mit Siegel des
Ausstellers, Gedr. Sudendorf, ÜB, I, S. 16 Nr, 18. Regest Asseburger ÜB, I,
S. 131 Nr. 182,
447. Bischof Konrad übereignet dem Kl, Dorstadt zwei Hufen
in Lühnde, die ihm seine Ministerialin Wendelburg von Braunschweig
resigniert hat, Hildesheim 1236 März 10,
In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volumus
tarn presentibus quam futuris, quod Wendelburgis de Bruneswik
ministerialis ecclesie Hildensemensis volens sibi comparare^) com-
munionem orationum et omnium bonorum, que per dei gratiam äunt
a sanctimonialibus in Dorstat, que ibidem deo et beate virgini die
et nocte deseryiunt, in hunc modum ordinavit, ut duo mansi sui
siti in Lnlelne ad usus cederent earundem, et quia de manu nostra
ipsos in feodo tenuit, resignavit eos nobis, et nos ad petitionem et
instanciam eins pro remedio anime nostre contulimus eos dicte
ecclesie dei in Dorstat iure perpetuo possidendos. Testes huius
rei sunt Renoldus maior prepositus, Gerewicus decanus, Henricus
de Tossem custos, Menardus scolasticus, lohannes cellerarius, Bodolfus
de Bruneswik, Sifridus de Barem, Conradus de Alta fago canonici
maioris ecclesie nostre, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus,
Bemardus de Dorstat et duo fliii sui Conradus et Arnoldus, Lude-
gerus de Indagine et Bemardus frater suus, Hermannus de Herberge
laici et alii quam plures. Ut igitur factum istud ärmum permaneat,
*) Verlängerte Schrift, *) Or, compare.
14*
212 1236. .
scripto nostro et sigiUi nostri munimine illud flrmavimus ad cautelam.
Actum anno domini millesimo ducentesimo xxxM^., pontificatas
nostri anno quintodecimo. Datum Hildenseim vi. idus marcii.
Or. in der Beveinnischen Bibliothek zu Hildesheim, Kl. Doratadt. Beschädigtes
Siegel des Bischofs.
448. Papst Gregor IX, teilt dem Bischof (Konrad) mit-, dass
bald nach detn Fortgang des Deutschordensmeister Hennann Abgesandte
der Lombarden bei ihm erschienen seien, welche zum Kompromiss bereit
erschienen, und fordert ihn auf, unterdess nichts feindliches gegen die
Lombarden zu unternehmen. Viterbo 1236 März 21 (xii. kalendas
aprilis, pontificatus nostri anno decimo).
Das gleichlautende Schreiben an Kaiser Friedrich IL gedr. Man, Oenn. epist.
sei. I. S. 577 Nr. 678. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, Nr. 7129, Pötthast,
Reg. potit. 10124, ico die älteren Drucke verzeichnet sind.
440. Paj)st Oregor IX. beauftragt den Erzbischof (Wübrandj
ro7i Magdeburg und die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Ekkhard)
von Merseburg, die Belästiger der Kirche in Würzburg mit der kirch-
lichen Zensur zu bestrafen. Viterbo 1236 März 22 (xi. kalendas
aprilis, pontificatus nostri anno decimo).
Gedr. Mon. Boica XX XII, S. 270. Regest Potthast, Reg. pont. 10126.
450. Bischof Konrad übereignet dem KL Neuwerk bei Qaslttr
den halben Zehnten in Gielde (^öeledhe), den ihm Graf Heinrieh fow
Schiaden aufgelassen hat. Forste 1236 April 18 (pontificatus nostri
anno xv. ~ — xiiii. kalendas maii).
Presentes autem erant. cum idem comes iam dictam decimam
resignaret, comes Hermannus de Woldenberch et Volcmarus, Gisel-
bertus Goslarienses, Bertoldus de Gowisg et Amoldus frater suus,
Fridericus Friso, Berdoldus de Werre. Testes autem donationis
nostre sunt hü: Geroldus prepositus in Bakkenrod, Theodericns de
Ädenoys, Hermannus de Paderbuma maioris ecclesie nostre canonici,
^judolfus canonicus sancte Crucis, lohannes canonicus sancti Andree
derici, Hugo de Holthusen miles et ministerialis noster, Conrados
de Embrike, Theodericns de Goslaria, Henricus de Benrelthe.
Gerardus camerarius.
Or. in der Beverini sehen Bii>liothek in Hildesheim. Benähtes Sieget rfr*
Bischofs an roten Seidenfäden. Nach Cop. gedr. ÜB. des histor. Vereins für Niede»*-
Sachsen I, S. 20 Nr. 15, nach dem Or. Bode, ÜB. I, S. 524 Nr. 547.
1236. 213
4SI. Bischof Konrad, durch den Bericht des Propstes Heinrich
der neuen Anlage in Oddingeroht davofi unterrichtet, dass der Ort für
ein Nonnenkloster ungeeignet sei, schenkt ihm mit Zustimmung des
Domkapitels seinen Anteil an Burgassel, Im Schlosse Bosenthal 1236
April 18 (pontificatus nostri anno xyfi, xiiii. kalendas maii).
. . . presentibos et consentientibiis Reinoldo maiore preposito nostro,
Gerewico decano, Conrado de Lyppa, Sifrido de Barem, Conrado
plebano forensi, Conrado de Goslaria, Rodolfo de Bruneswik pres-
biteris, Conrado preposito Montis, lohanne preposito in Olesburch,
Menardo scolastico, Sigebodone cantore, Theoderico de Adenoys
diaconis, Sigebodone de Scartfelt, Wernero de Bortfelt subdiaconis.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Willfinghausen Nr. 2, beschädigtes Siegel
des Bischofs. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB, VIII, S. 1 Nr, 1, wonach
Oddingeroht je/2< Engerode bei Salder ist, was aber wohl kaum richtig, vgl, ufUen
Nr, 731, liegest Doebner, ÜB, I, S. 72 Nr. 139,
4S2{« Bischof Konrad bekundet die Überlassung des halben
Zehnten in Grasdorf durch Eilika, Frau des Steppo von Mahner, an
das Domkapitel zu Gunsten der armen Scholaren. Hildesheim 1236
Mai 3.
Conradus dei graciaHildensemensis episcopus. Per presens scriptum
notum esse volamas, quod in die beati Alexandri, cum presedimus
indicio Hildensemensi in pomerio nostro, comparuit coram nobis
Eylica, quondam uxor Bemardi militis de Thidessen, nunc uxor
Stepponis de Mandere, et dimidiam partem decime in Gravestorp,
quam de manu nostra tenebat, cum minuta decima et omnibus eins
pertinentibus de consensu et voluntate nostra acceptis xxv talentis
Hildensemensis monetc fratribus maioris ecclesie ad usus paupenim
scolarium Hildensemensium in refectorio obligavit, et Johannes de
Adenstedlie frater eins et Henricus magnus de Hamelen et Sifridus
senior de Ruthenberch et Cesarius de Walede et Oliicus de Bledenem
promiserunt fide data in manibus Ludolfl camerarii, Bertoldi de
Veten foro, Sifridi iunioris de Rutenberch, quod iam dicta ecclesia
nostra a prefata Eylica vel a filia eins, fllia lohannis Scadewolt
ant filio eins nullum dampnum vel molestiam in supradicta decima
sustinebit. Si autem gravamen aliquod factum fuerit^ iam dicti
fideiussores intrabunt civitatem Hildensemensem et de ea non exi-
bnnty donec ecclesie de dampno illato et iniuria in gracia vel in
iure ftierit satisfactum. Testes huius rei sunt Reynoldus maior
214 1286.
prepositus, Gerewicus decanus, Hugo prepositus sancte Cnicis, Hen-
ricus custos, Menardus scolasticus, Seghebodo cantor, Seghebode
de Schartfelt, Richardus, lohannes, Ludolfiis canonici sancte Crucis,
lohannes de Esschereshusen, Conradus de Rivo clerici, item Lippoldus
de Veten foro, Hoyerus de Piscina, Thidericus de Tossem, Henricus
de Winningehusen, Amoldus de Wlvinghusen, Tidericus de Promen,
lohannes de Suttherem milites, item Volcmarus, Gherardus Hokyngus,
Bertrammas, Conradus de Wechene, lohannes Minneko, Amoldus
et Henricus fratres de Minda, Hartbertus burgenses, item lordanis
de Ilten, Hildebrandus de Suttherem, Henricus de Adenstede,
Ghuntherus de Bobleten, Bodo camerarius, Thidericus de Goslaria
famuli nostri, et alii quam plures. De tempore autem redimende
decime supradicte sie dictum est, videlicet quod pecunia, pro qua
ipsa est obligata, restitui debet non alio tempore quam xiiii diebus
ante festum lohannis baptiste. Ut igitur in posterum nulla oriatur
dubitacio de premissis, nos ea conscribi fecimus et sigillo nostro
flrmavimus ad cautelam. Actum anno domini w9. cc^. xxxvi., ponti-
flcatus nostri anno xxi^.i)
Abschr. des 15. Jahrh, in Cop. V£, 11, 8, 769 Nr. 1577 im Kgl. St-A. lu
Hannover. liegest Doebner, ÜB. I, S. 73 Nr. 143.
498. Abt Th(etmar) und das Kapitel des Michaelishlosters ver-
kaufen alle ihre Güter in Diemarden (Dimerde) und eine Hufe in
Leinshausen (Lemaneshusen) dem Kl. Hilwartshausen für 165 Mark.
1236 Mai 22 (xi. kalendas iunii).
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Hiltcartshausen Nr. 29. Kleiner Best des
Abtssiegels und stark beschädigtes Kapitelssiegel, Qedr. Seheidt, Anmerk. und
Zusätze S. 778. An demselben Tage bekundet Domdechant G(encich) und dtu
Domkapitel den Verkauf, Or. a. a. 0. Nr. 30, kleines Bruchstück des KapiteU-
siegeis, gedr. a. a. 0. S. 779, und in einer undatierten Urk. quittiert das Miehaelis-
kloster Ober den Empfang von 71 Mark, Or. a. a. 0. Nr. 32, Bruchstück des Kapitels-
siegeis, gedr. a. a. 0. S. 777.
484. Bischof Konrad bekundet, dass das Kl. Hütcartshausen
von dem Michaeliskloster Güter in Dietnarden (Dimerden) wid ein^
halbe Hufe in Lemshausen (Lenmanneshusen) für 165 Mark gekauft
hat. Da aber von dem Kaufpreise nur 71 Mark gezahlt seien, so habt
er das Kloster in den Besitz der Güter gesetzt bis zur Be:sahlung de.<
Restes. 0. D. (zu 1236 Mai 22).
1) So das Cop. statt xvi<>.
1286. 215
Or, im KgL SL-A. zu Hannover, HüwarUihauaen Nr, 31. Beschädigtes Siegel
des Bischofs an dem von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen, Gedr. Scheidt,
Änmerk, und Zusätze S. 776.
499. AU und Kapitel des Godehardiklosters verkaufen dem
Domkapitel eine Hufe und zwei halbe Hausstätten in Essem. Actum
1236 März 12, Datum Hildesheim Juni 18.
Ludoldus dei gratia abbas et capitulum sancti Qodehardi in
Hildenseim omnibus Christi fldelibns salntem. Quia cum tempore
deficit hominam memoria, ideo expedit eis, nt de contractibns snis
publica conflciant instrumenta. Propter quod etiam nos presentibus
litteris soUemniter editis profitemur et publice protestamur, quod
mansum unum xxii iugera continentem in villa Essem situm et duas
dimidias areas in eadem villa pro xv libris Hildensemensis monete
vendidimus capitulo maioris ecclesie in Hildensem, ita videlicet ut
iam dictum capitulum in pascuis, silvis, aquis, privilegio decime non
solvende eodem iure gaudeat, quo nos usi fuimus antequara mansum
cum predictis dimidiis areis venderemus. Actum anno domini
rsfi. cco. xxxvio., üiio. idus marcii in caminata abbatis sancti Gode-
hardi. Presentes erant ego abbas Ludoldus, Henricus de Svechlete,
Wichmannus monachi sancti Godehardi, item Gerewicus decanus,
Henricus custos, lohannes cellerarius, Meinhardus scolasticus de
maiori ecdesia. Ne autem hoc factum nostrum tractu temporis in
dubinm venire vel aliquo malo possit ingenio irritari, presens scriptum
inde confectum sigillorum nostro videlicet et capituli nostri appensi-
onibos fecimus communiri. Datum Hildensem xiiii. kalendas iulii.
Or. im Kgl. St'Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 176 mit dem Siegel
des Abtes und dem beschädigten des Kapitels. Oedr. Vogell, Geschlechtsgesch. des
r. Sehwicheldtschen Hauses IT, S. 9.
4S6. Bischof Konrad und das Domkapitel übertragen dem KL
Dorstadt die Pfarrkirche daselbst. Hildesheim 1236 Juli 4.
C(onradus) dei gratia episcopus, R(einoldus) prepositus, G(er-
wicus) decanus et capitulum Hildensemensis ecclesie omnibus Christi
fidelibus salutem in domino. Notum sit omnibus presentem paginam
inspecturis, quod, cum famule dei sanctimoniales in Dorstat, que
die ac nocte divino sunt obsequio mancipate, magna laborarent
inopia, nos excitati fervore karitatis et merito sancte conversationis,
qua predicte sorores domino et hominibus sunt dilecte, eis ad con-
solationem et vite subsidium in ecclesia parrochiali, que est in
216 1286.
Dorstat^ sie dnximns providendum^ nt ab hoc tempore in antea
perpetuo percipiant fructus ecclesie supradicte et prepositus in
Dorstat, qui pro tempore fuerit, eidem provideat in divinis per
qualemcumque volnerit personam tamen idoneam, quam ad cnram
popnli et ad offltium ecclesie duxerit eligendam, salvo in omnibns
iure archidiaconi de villa sibi provenienti, in cnins preinditinm
occasione liberalitatis nostre nichil volnmus attemptari. Ne antem
contra pietatis nostre benefltinm temeraria qnestio moveatnr in
postemm, presentem cartam de hoc conscriptam sigillis nostris epL
scopi videlicet Hildensemensis et universalis capituli duximus mnni-
endam. Actum est hoc annuente domino episcopo ipsoque promo-
vente coram capitulo maioris ecclesie in Hildensem sub Ottone
ipsius loci preposito anno dominice incamationis m^. cc^. xxx^. vi®.,
quarto nonas*) iulii, pontificatus nostri anno«) xv^,, indictione viii*.,
procurante tunc temporis archidiaconatum in Stokkem nobili viix)
Friderico de Zwerin et de omni transactione iam prefata pleno
consentiente.
Or, im Archiv zu DorstadU Siegel des Bischofs nebst Befestigung verloren,
das des Damkapitels stark beschädigt an roten und grünen Seidenfäden.
487. Domdechant Genrich bekundet, dass Priester Heidolf in
Hannover dem Johannishospital einen Teil seiner Güter Hbertrageti hat
und weist ihm und seiner Mutter auf Lehenszeit eine Leibzucht an,
1236 Juli 13.
Gerewicus dei gratia Hildensemensis maioris ecclesie decanus
Omnibus presentem paginam inspecturis in domino salutem. Notnm
Sit Omnibus teuerem presentium inspecturis, quod, cum Heidolf us
sacerdos de Honovere pro remedio anime suc congruam de rebus
suis hospitali sancti lohannis in Hildensem impenderit portionem,
nos propter remunerationem, quam divinitus expectabit, ad tempo-
rale commodum in hoc eidem duximus providendum, ut ipsc videlicet
et mater eins, quamdiu uterque vel alter ipsomm vixerit, medietatem
annone de quinque mansis in Magedevelde et Bennekyssem et Volk-
nmerissem percipiant integraliter autem denarios et porcos et cetera,
que minuta vulgariter appellantur. Post moi-tem autem utriusqae
Heydolfy videlicet et matris eius predicti mansi erunt ab huiusmodi
prestationis honere liberati, ita tamen quod quicumque pro tempore
provisor fuerit hospitalis de predictis mansis dabit canonicis sancti
^) Ueber qnarto nonas von derselben Hand ferla vi*. *) anno über der Zeiie.
1236. 217
lohannis ad memoriam Heydolfl agendam iiii solidos annuatim. Ne
autem hoc factum nostrum revocetur in dubium, litteram presentem
de hoc conscriptam sigillo nostro duximns roborandam. Testes huius
rei sant magister Meynhardas scolasticus snmmus, dominus Sechbodo
cantor maioris eeclesie, dominus Theodericus de Adenoys, magister
Hermannus canonici maioris ecclesie, dominus Eyco, Willehelmus,
Waltherus canonici sancti lohannis, Gerardus, Hyldeboldus sacer-
dotes et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie mP. c(fi. xxx^vi^^.,
iii^. idns iulii.
Or, im Kgh Si,-A, zu Hannover, Johannisstifl Nr. 12 mit Bruchstück des
Siegels des Domdechanten an weissen Hanffäden. Gedr, Würdttcein, Nova subs. I,
S, 302 nach Copie.
4S8« Bischof Konrad überträgt dein KL Dernehnrg die ihm
resignierte Hälfte des Zehnten in Ottbergen. Hildesheim 1236 Jidi 17.
In nomine sancte et individue trinitatis. >) Conradus dei gratia
flildensemensis episcopus. Notum esse volumus tam presentibus quam
fatnris, quod Johannes de Asle et Eyzo et Hugo fratres medietatem
decime in Otberge, quam de manu nostra tenebant in feodo, receptis
centnm talentis Hildensemensis monete a preposito lohanne de Derne-
burch et ab ecclesia sua Demeburgensi in manus nostras resignave-
nint> quam nos pro remedio anime nostre eidem ecclesie dei in
Demeburch ad usus sanctimonialium, que ibidem deo et beate virgini
deseryiunt, contulimus perpetuo possidendam. Testes huius rei sunt
Renoldus maior prepositus, Gerewicus decanus, Henricus custos,
Menardus scolasticus, Conradus prepositus Montis, Conradus de Alta
fago, Ludolfus de sancta Cruce, lohannes de lesen sacerdotes, comes
Adolftis de Dasle, comes Burchardus de Woldenberch, Bemardus
de Dorstat et fllii sui et fratres de Indagine, Ludegerus de Haken-
beke, Volcmarus et filius suus Henricus, Sifridus Mortificator, Ar-
noldus de Minda et Henricus frater suus, item Thidericus de Holle,
Andreas de Lutthere, Hermannus et Ludolfus fratres de Thinkelere,
Berewardus de Kemme, Cesarius de Welede et alii quam plures.
Ut igitar hec firma permaneant in perpetuum et inconvulsa, nos
scriptum nostnim inde confectum dcdinius et illud sigilli nostri
munimine fecimus roborari. Actum anno domini m^, cc^. xxxOvi<>.,
pontificatus nostri anno xv<>. Datum Hildensem xvi. kalendas augusti.
Or* im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demehurg Nr, 6. Siegel des Bischofs an
roten Seidenfäden. liegest Doehner, ÜB. I, S. 72 Nr. 140.
*) Verlängerte Schrifl.
218 1286.
4SO. Das Blasiusstifl in Braunschtoeig einigt sich mit dem KL
Woltingerode wegen Güter in Börssum und nimmt es in die Gebets-
biüderschaft auf. 1236 Juli.
In nomine sancte et individue tainitatis. Prepositus, decanus
et totum capitulum sancti Blasii in Broneswic omnibns Christi fide-
libns imperpetnnm. Ne cum temporis mutabilitate et humane con-
ditionis teneritate in oblivionem transeat qnod ab hominibos geritor
infra tempus, privilegiis solet ac testibus memorie commendari. Ad
noticiam igitur nniversorum presentium et futurorum volnmos per-
venire, quod contencio et discordia, que inter ecclesiam nostram ex
parte nna et abbatissam et conventum de Woltingerothe ex altera
de bonis in Borsne multo tempore vertebatur, mediante serenissima
domina nostra Machtilde ducissa de Broneswic in bono firme com-
positionis et concordie taliter est sopita. Abbatissa et conventas
in Woltingerothe accedente bona volnntate et assensn illustriam
virorum Hermanni et Henrici comitom et fratrum de Woldenberge
tutorum ipsamm usque ad nativitatem domini proxime fdtoram
centnm marcas puri argenti in pondere Bruneswicensi nobis d&i*e et
persolvere promisernnt infra muros Bruneswic absqne omni pericolo
presentandas, pro qiiibus allodium suum in Romesleve cum perti-
nenciis suis liberum ab omni iugo advocatie nobis obligaverunt in
pignore tali modo, ut, si eandem pecuniam usque ad predictum tersüiinm
totaliter non persolverint, sexaginta maiores modios Bruneswicenses
boni tritici accipiemus de ailodio supradicto et homines ad iUud
pei*tinentes Bruneswic nobis eos adducent suis curribus et expensis.
Totus autem census ibidem usque ad nativitatem domini remanebit,
donec in ipsa pecunia vel in expressa modiorum summa plene fueri-
mus expediti. Deinceps etiam et tam diu erimus in eiusdem allodii
possessione et tantorum modiorum perceptione, quousque tota pecimie
summa nobis totaliter fuerit persoluta. Item si in eisdem bonis
aliquid gravamen vel impedimentum senserimus ab amicis et fami-
liaribus prefati conventus forsitan procuratum, abbatissa et conventus
nos expediet et absolvet. Nos vero unanimi volnntate et consensu
renunciavimus penitus omni actioni et iuri nostro, quod habnimus
in bonis Borsne ratam semper et firmam tenentes donationem illam,
quam dominus palatinus dare memorie fecisse dinoscitur bona eadem
ecclesie in Woltingerothe integraliter assignando et nostro et suo
privilegio conflrmando. Kenunciavimus etiam plane omnibus instm-
mentis iudiciariis et illa eis presentavimus^ que obtinueramus litis
1286. 219
tempore contra illas. Hoc quoque eis promisimus non obstare,
quod in privilegio karissimi domini nostri 0(ttonis) Romanorum im-
peratoris egregie memorie bonorum in Borsne nobis ex testamento
suo cum bonis aliis collatorum specialis mencio declaratur. Saue
nt hoc factum nostrum a nobis et ab omnibus successoribus nostris
firmius obseiTetur, presentem paginam sigillo ecclesie nostre iussimus
sigillari et privilegio domini nostri ducis et domine nostre ducisse
petivimus confirmari. Ad stabiliendam autem ulterius compositionem
istam sepedictam ecclesiam et personas eins sincera in domino ka-
ritate et dilectione nobis et ecclesie nostre statuimus sie coniungi,
quod orationum nostrarum immo pleno fraternitatis nostre eas parti-
cipes esse volumus et consortes, ita ut, cum aliqua ex eis decesserit et
nobis significatum fuerit, memoriam eins tamquam karissime sororis
nostre devotione debita peragemus consimilem ab eis fraternitatis
vicissitudinem accepturi. Actum est hoc in presentia domini nostri
ducis et domine nostre ducisse anno dominice incarnationis m9. ccP.
ixxvi®. in mense iulii. Testes sunt Hermannus et Henricus comites
et fratres de Woldenberge, Beniardus de Dorstat, Conradus de
Baldensele, Jordanis dapifer, Willekinus marscalcus, Fredericus de
Esbeke, Ecbertus de Wulferbitle, Thidericus de Monte, Gevehardus
de Luneborch, fratres de Bortvelde, Herewicus de Scowen, Ludolfus
de Honlege camerarius, Thidericus de Dorreworth, Heino de Wenethe,
Anno fllius lordanis dapiferi, lusarius pincema, Cesarius, Bothgerus
de Cletlinge, Ludolfus de Bienrodhe, Herewicus decanus sancti
Blasiiy lohannes custos, Zacharias, Willehelmus, Winandus, Anno,
Thidericus Rubbo, Florinus, Luderus, lohannes scriptor, Crachto
prepositus, Wemerus vicedominus, Baldewinus, Ricbodo, Willekinus
et (otum capitulum, lohannes rector ecclesie in Lengedhe et alii
plnres.
Or, im Kgl. St.-A. eu Hannover, Wöltingerode Nr, IL Siegel des Konventes
an roten Seidenfäden benäht. Gedr. Ässeburger ÜB, I, S. 133 Nr, 184, Äbtissin
Ida von Wöltingerode bekundet dasselbe in einer Urk. mit demselben Datum und
denselben Zeugen, Abschrift in Cop, des Blasiusstiftes vom Jahre 1571 im Landes-
hauptarchiv zu Wolfenbüttel, gedr. Ch'ig. Guelf. IV, S. 169, Regest Ässeburger
ÜB. I, S. 134 Nr. 185.
460. Herzog Otto von Braunschweig und seine Gemahlin Mathilde
bestätigen die Beilegung eines Streites zunschen dem Kl. Wöltingerode
und der Kirche s. Blasii in Braunschweig über Güter in Börssum.
Bei Braunschweig 1236 Juli.
220 1236.
In nomine sancte et individue trinitatis. Dei gratia O(tto) dnx
de Bnmeswic et M(achtildis) ducissa nxor eins omnibus imperpetuam.
Quod temporis mobilitas mutabile facit et instabile, litteralis solet
anctoritas confirmare. Universis igitor presentibus et futuris cnpimus
esse notum, quod contencio et discordia, que inter honorabilem
dominam . . abbatissam et conventum in Woltingerothe ex parte
una et ecclesiam sancti Blasii in Brnneswic ex altera snper bonis
in Borsne dintamo tempore vertebatur, mediante nostro consilio et
assensu Brnneswic in nostra presentia in bono pacis et Arme com-
positionis omnimodis est sopita» sicut utriusque ecclesie privilegia
protestantur modo et forma in eis scripta plenaiie et expressa.
Nos autem eandem compositionem ratam semper et firmam observare
volentes predicta bona in Borsne sicut ecclesie in Woltingerothe a
patruo nostro Henrico comite palatino Eeni clare memorie veraciter
intelleximus esse collata, ita ea predicte ecclesie perpetualiter in
nomine domini confirmamus. Et ne a nobis et a nostris heredibos
aliqua ei imposterum calumpnia subnascatnr, presentem paginam
sigillorum nostrorum iussimus munimine roborari. Actum est hoc
apud Brnneswic anno dominice incamationis m^. cc<>, xxxvi®. in mense
iulii. Testes sunt Hermannus et Henricus comites et fratres de
Woldenberge, Bemardus de Dorstat, Conradus de Baldensele, lor-
danis dapifer, Willekinus marscalcus, Fredericus de Esbeke^ Ecbertns
de Wulferbitle, Thidericus de Monte, Gevehardus de Luneborch,
fratres de Bortvelde, Herewicus de Scowen, Ludolfus de Honlege
camerarius, Thidericus de Dorreworth, Heino advocatus de Wenethen,
Anno älius lordanis dapiferi, lusarius pincema, Cesarius, Rothgems
de Cletlinge, Ludolfus de Bienrodhe, Herewicus decanus et totmn
capitulum sancti Blasii in Brnneswic et alii plures.
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wölfingerode Nr, 10. Siegel des Otto und
der Mathilde an roten Seidenfäden. Gedr, Aeaeburger ÜB. I, S. 134 AV. IH^
nach Copie,
461. Bischof K(onrad), Dompropst Rfeinhold), Dotndeckanf
G(€i'wich) und das Domkapitel verkaufen ihre sämtnUichen Guter «w
und bei Boppard der Abtei Marienberg bei Boppard. Hildesheim 1236
August 21 (xü. kalendas septembris).
Or. im Kgl, St.-A. zu Koblenz, Gedr. Günther, Cod. diplom. Bheno-Mbs, 11^
S. 185. Eltester u, Goerz, ÜB. zur Gesch. mittelrhein. Territorien III, S. 435 Nr. 5tföL
462. Bischof Konrad, Dompropst R(einhold), Domd^Jtani
G(erwich) und das Domkapitel verkaufen dem KL Bleidenstadt Jur
1236. 221
120 Mark ihre Besitzungen in Erbach. Hildesheim 1236 August 21
(xii. kalendas septembris).
Gedr. Bodmann , Älierth. S. 81, Nassauisches ÜB. /, Ä. 809 Nr, 464, tvo die
Urk, ßir eine Fälschung Bodtnanns erklärt wird, iretl Güter des Stiftes Hildesheim
in Erhach nirgends erwähnt werden. Der Grund ist allein nicht ausreichend, denn
nach Nass. ÜB. S. 312 Nr. 470 hatte das Domkapitel einen Weingarten in Camp
an Kl, Marienberg verkauft, und doch wird sonst nirgends ein Weingarten des
Stiftes in Camp erwähnt und die Urk. nicht angezweifelt,
468. Bischof Konrad überträgt d^m Domkapitel den vierten Teil
des Zehnten in Giften, den ihm die Brüder von Escherde resigniert haben
unter Stellung von Bürgert für die spätere Zustimmung der unmündigen
Tochter des Lippold von Escherde. 1236 August 25.
Conradus dei gratia Hildensemensis ecciesie episcopos omnibus
tidelibus Christi salatem. Innotescat omnibus presentem paginam
anditaris, quod Lippoldos etBasilius fratres de^) Escherte acceptis
qnadraginta libris Hildensemensis monete a capitulo maioris ecciesie
in Hildensem quartam partem decime in Giftenem, qnam a nobis
tenebant in feodo, in manns nostras resignaverant, quam nos post-
modnm contulimus supradicte maioris ecciesie fratribus ad prebendam,
ut pro ea et aliis beneficiis deo in orationibns suis animam nostram
babeant memoriter in posterum commendatam. Promiserunt autem
Lippoldns et Basilius, Conradus marscalcns, Hugo de Insula, Olricus
de Bledenem fide data in manus maioris prepositi Hildensemensis
Renoldi, decani Gerewici, Bertoldi advocati, Henrici de Meienberch,
Tiderici de Tossem, quod filia Lippoldi supradicti, quam unicam
habuit, prefate renunciabit decime, cum ad annos pervenerit puber-
tatis, et si aliquid dampnum nomine dicte filie vel Lippoldi vel
Basilii pro quarta dicte decime illatum nostre ftierit ecciesie, pre-
dicti promissores qui fuerint superstites intrabunt civitatem Hil-
densemensem inde non prius exituri, quam satisfactum fuerit in
gratia vel in iure. Et ut constet imposterum veritas huius rei,
presentem cartam sigillo nostro fecimus communiri. Datum anno
mo. cPc^. xxxvi<^. dominice incamationis, viii^. kalendas septembris.
(Jr. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Domsiift Hildesheim Nr, 177a mit dem
Siegel des Bischofs.
494. Bischof Konrad überträgt dem Domkapitel die Hälfte des
Zehnten in Kemme, die ihm Bemward von Keinme unter Stellung von
') de zweimal geschrieben, Ende nnd Anfang der Zeile,
222 1236.
Bürgen für die spätere Zustimmung seiner minderjährigen Söhne
re^signiert hat, 1236 August 25.
C(oiiradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus universis
Christi fidelibus salutem. Presentibus litteris omnibus innotescat,
quod Berenwardus de Eemme medietatem decime in iam dicta villa,
quam a nobis in feodo tenuit, acceptis centnm libris Hildensemensis
monete a capitulo maioris ecclesie in Hildensem in manus nostras
resignavit nxore sna eidem decime nichilominns renuntiante, quam
nos postmodum ad prebendam fratrum maioris ecclesie contolimus,
ut meritum nobis apud deum et memoriam apud iam dictam ecclesiam
cum orationum sufifragiis in posterum faceremus. Promiserunt autem
Berenwardus predictus et lohannes frater eins, Ludolftis de Gramme
et Tidericns frater eins, Conradus marscalcus, Tidericus de Werre,
Tidericns de Stockem, Tidericus de Eotinge singuli flde data in
manns prepositi maioris Benoldi, decani Gerewici^ comitis Adolfl de
Nigenovere, Tiderici de Kantelsem, Liutfridi, Hugonis de Insula,
Olrici de Bledenem, Henrici de Meienberg, Volcmari Diyitis, quod,
cum pueri prefati Berenwardi ad annos pervenerint pubertatis, re-
nuntiabunt decime supradicte, et si nomine puerorum pro predictis
bonis aliquid dampnum fiierit illatum ecclesie, predicti milites pro-
missores intrabunt civitatem Hildensemensem inde non prius exituri.
quam satisfactum fiierit in gratia vel in iure. Et ut habeatur
memoria huius rei, presentem cartam sigillo nostro fecimus com-
muniri. Datum möc^^c^x^x^x^vio. anno incamationis dominice, octavo
kalendas septembris.
Or. im KgU St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 177 mit dem Siegel
des Bischofs, Regest Doebner, ÜB, I, S. 72 Nr, 141,
465. Bischof Konrad schenkt auf Bitten der Brüder Hennann
und Heinrich Grafen voti Wohldenherg dem Blasiusstifl in Braunscktceig
den inerten Teil des Zehnten in Üfingen (Vfingun). Bramischweig 1230
September 8 (in die nativitatis sancte Marie virginis).
Testes sunt Conradus marscalcus noster, Gunzelinus dapifer,
Siflfridus de Eutenberge, Anno de Heimborg, Lodewicos de Elve-
lingerodhe, Thidericus de Prome, item clerici nostri Meinardos
ecclesie nostre scolasticus, magister Hermannus de Padelbomem,
magister lohannes Phisicus et lohannes notarius noster, Herewieu
decanus et totum capitulum ecclesie sancti Blasii.
1236. 223
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, st, Blaeiua Nr. 23. Siegel des
Biichofs gut erhalUn, Gedr. Ässehurger ÜB. I, S, 135 Nr. 187.
466. Erwählter Ludolf von Halberstadt bekundet, dass sein
Bruder, Graf Heinrich von Schiaden, deni Kl. Dorstadt acht Hufen
daselbst unter angegebenen Bedingungen verkauft hat. Langenstein
1236 Oktober 17.
Ludolfus dei gratia Halberstadensis electus et confirmatus.
Notum Sit Omnibus tarn presentibus quam futuris, quod Heinricus
comes de Sladem frater noster de consensu nostro et heredum
suoram vendidit preposito et ecclesie in Dorstat octo mansos sitos
ibidem pro centum marcis Halberstadensis argenti hac conditione
adiecta, quod ad manus dabunt ei de ipsa pecunia sexaginta marcas,
quas, si ipse infra sex annos dicte ecclesie restituere voluerit, po-
terit et ecclesia restituet ei bona sua, ita quod pro quolibet illorum
amionun quatuor marce dementur de pecunia ipsa et quod residuum
fnerit dabit eis. Quod si infra sex dictos annos hanc pecuniam
uon restituerit ecclesie supradicte, ecclesia residuas quadraginta
marcas dabit ei et bona perpetualiter possidebit. Et si dictum
fratrem nostrum decedere contingeret, heredes sui ecclesie et ecclesia
heredibus ea, que premissa sunt, inviolabiliter observabunt. Et non
solmn mansos sed et attinencia omnia secundum quod villicus
hactenus habuit tarn in silvis communibus quam privatis dicta ec-
clesia comparavit. Acta sunt hec presentibus comite Conrado de
Wemingerod, Wemero et Conrado de Suseliz, comite Heinrico de
Kircberg, Volrado de Hessenem nobilibus, Conemanno de Badesleve,
Basilio^ Alexandre de Werle militibus et aliis quam pluribus anno
domini rrfi. cc^. xxxvi^. Et ut firma sint hec et infringi non possint,
dnas paginas inde conscribi fecimus unum et idem in se continentes
et tribus sigillis nostro videlicet ac ecclesie memorate ac dicti
fratris fecimus communiri, unam preposito et ecclesie, aliam fratri
nostro et suis heredibus in testimonium erogantes. Datum Langensten
proximo sequenti die Galli, electionis nostre anno primo.
Or. im Archiv zu Dorstadt. Die drei Siegel heschUdigt.
4M7. Bischof Konrad bekundet, dass Propst Heinrich vofi Escherde
von dem verstorbenen Dietrich von Escherde drei Hufen und eine Haus-
utelle in Alt-Escherde gekauft und für dessen abwesenden Bruder und
unmündigen Sohn Bürgen erhalten habe. 1236.
224 1236.
Cönradus dei gratia Hildensemeusis episcopus. Notam esse
volumus, quod, cum essemus in exequiis Theoderici de Escherte
ministerialis nostri, dominus flenricus prepositus novi Escherte ei-
posuit nobis, quod comparasset a dicto Theoderico de Escherte ad
usus sanctimonialium suarnm tres mansos et preterea aream nnam
sitam iuxta cimiterium antique ville in Escherte et pro Luppoldo
fratre ipsius Theoderici et pro fllio eiusdem T(heoderici) defuncti
puero nondum adulto fldeiussores cum instantia requisivit. ünde
dominus Ludoldus abbas sancti Godehardi et Ludolfus camerarius,
Cönradus marscalcus, Engelbertus et Rodolfus fratres de Dalem,
Hugo de Insula, Sifridus de Rntenberch senior et Sifridus iunior et
Luppoldus de Antiquo foro, Theodericus de Stokkem et Luppoldus
et Basilius fratres de Escherte tamquam fldeiussores promiserunt
fide data in manus Theoderici de Rothinge, Hugonis de Insnla et
Bertoldi advocati Montis et Luppoldi de Antiquo foro et Luppoldi
de Escherte et Basilii fratris eins, quod Luppoldus de Escherte, si
deus eum remitteret de Lyvonia, nuncquam de iam dictis bonis
movebit dicte ecclesie aliquam questionem. Promiserunt preterea
fide data in manus eorundem, quod filium ipsius Theoderici nondum
adultum producent, cum ad annos discretionis pervenerit, ut et ipse
venditionem predictorum trium mansorum et dimidii et ar§e i-atam
habeat et renunciet iuri suo. Similiter Hugo de Insula et Luppoldus
de Antiquo foro et Luppoldus de Escherte et Basilius frater eins,
licet fldeiussionem receperint supradictam, tamen tamquam flde-
iussores obligaverunt se et promiserunt de fllio Theoderici de
Escherte, quod eum producent, cum ad annos discretionis pervenerit,
ut renunciet iuri suo, si quod in predictis bonis habere dinoseitnr,
et quod ipse ecclesie in Escherte nuncquam aliquam movere debeat
questionem. Testes huius rei sunt Renoldus maioris ecclesie nostre
prepositus, Gerewicus decanus, Henricus custos, Meinardus scolasticus.
Sigebodo cantor, Rodolfus de Bruneswik, Albertus prepositus sancü
Petri Goslarie, Cönradus de Alta fago, Theodericus de Adenoys,
Henricus de Scalkeberch, Ludolfus canonicus sancte Crucis, lohannes
canonicus sancti Andree et alii quam plures et derlei et laici.
Actum anno ab incamatione domini m^. cc^. xxxvi., pontiflcatus nostri
anno xv^.
Or, im KgL St.-Ä. zu Hanfwver, Escherde Nr, 7. Siegel des Bi^ehofs oit
roten und gelben Seidenfäden,
1236. 226
468. Bischof Konrad bekundet, dass Heinrich von Escherde von
Dietrich von Escherde drei Hufen und eine Hausstelle beim Kirchhofe
in Alt-Escherde gekauft hat 1236.
In nomine sancte et individue triuitatis. ^) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopns. Per presens scriptum notum esse volumus
tam presentibus quam fatnris, qnod Henricns prepositus novi Escherte
comparavit viginti et qninque libris a Theoderico de Escherte aream
nnam sitam apnd antiqnnm Escherte inxta cimiterium et tres mansos
ad eandem villam sitos liberos ab advocatia, qne dicebat ad se
racione proprietatis pertinere. Tempore autem emptionis huius et
recognitionis facte publice coram nobis presentes erant Lndoldus
abbas sancti Qodehardi frater eiusdem Thiderici de Escherte, Lyp-
poldus filius lustacii, Lndolfus et Eswinus fratres de Haleboldessem^
Conradus de Suttherem, Gerlagus de Lohbeke, Hedenricus et Ber-
nardus frater 2) prepositi eiusdem loci. Ne igitur de hoc facto im-
posterum aliqua oriatur dubitacio, nos illud conscribi fecimus et
sigilli nostri munimine roboravimus ad cautelam. Actum anno domini
m^. cc^. xxx<>viö., pontificatus nostri anno xy<>. quadraginta qninque.^)
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover ^ Escherde Nr. 9, Beschädigtes Siegel des
Bischofs an roten und grünen Seidenfäden.
469« Bischof Konrad nimmt das Kl, Escherde mit dessen Be-
sitzungen in seinen Schutz, 1236.
In nomine sancte et individue triuitatis. i) Conradus dei gratia Hil-
densemensis episcopus. Tenore scriptipresentis notum esseyolumus tam
presentibus quam futuris^quod nos sanctimoniales ecclesiedeiin Escherte
in Dostram recepimus protectionem cum rebus omnibus, quas nunc pos-
sident vel de cetero iustis modis poterunt adipisci, et specialiter locum
Bovingehusen, qui modo Escherte dicitur, ad quem translate sunt
Heinrico secundo preposito id procurante fideliter et modis omnibus
ad honorem dei et beate Marie virginis promovente. Bona etiam
per soUicitudinem et laborem eiusdem prepositi acquisita ibidem a
Hermanno de Bethenem et heredibus suis et Ekberto, omnia vide-
licet, que ipsi in villa eadem et campo et silvis et pratis et pascuis
habuerunt, similiter triginta et novem iugera empta a domina Mere-
garde et lustacio sacerdote filio eins et duabus sororibus eiusdem
domine, item mansum unum Hermanni qui dicitur Colink et aream
^) Verlängerte Schrift. *) frater später nachgetragen, •) qnadr. qninque
«Ol» anderer Hand hinzugefügt; ob Verbesserung des viginti et qninque im Kontext ?
Hildesh. ÜB. II. ^5
226 1236.
infra yillam, super qua monasterinm et clanstram constructa sunt,
qne Lippoldus et frater eins Theodericns de Escherte, a quibns
tenebantur in feodo, facta resignatione iam dicte ecclesie contulerant;
preterea quoddam ins expeditnm a Bodone de Honborch et filiis
eins Bertoldo et Henrico, scilicet quod habebant ratione comicie
super aream dicti Hermanni Colink quasi extra villam tunc sitam et
super aream Henrici Longi et aream Gertrudis et Engelburgis et
aliorum heredum et super aream, que fuerat Meregardis; item etiam
XXX tria iugera cum duabus areis in Ethingehusen a Hermanno de
Bethenem et veris heredibus comparata; item decimam eiusdem vilie
Bovingehusen redempta ab Everardo de Thingelstede; insuper bona,
que fuerant Henrici Longi commutata cum bonis in Alecforde, que
a preposito loci qui fuerit pro tempore tenebuntur in feodo, et pro-
prietas ecclesie remanebit; preterea xl iugera comparata a Bertoldo
de Hoiersem, que tenebantur a duce de Bruniwik, qui ea contulit
ecclesie supradicte iure perpetuo possidenda; item iiii mansos in
Bogingehusen, qui tenebantur in feodo a liippoldo et Thiderico de
Escherte, qui consentientibus filiis ecclesie contulemnt. Approbamus
simili modo gratiam. quam dominus Eeinoldus maior prepositus
ecclesie nostre et archidiaconus in Reden fecit de consensu capituli
eximendo scilicet dictum locum Bovingehusen a iure plebani de
Bethenem et ab omni iure archidiaconi, qui habuit mansum unum
Bovingehusen, quem commutavit sepedicta ecclesia dato eidem in
antiquo Escherte manso uno. Testes autem supradictorum sunt hii:
Renoldus maior prepositus, Gerwicus decanus, Henricus custos,
Menardus scolasticus,. Hugo prepositus, Conradus prepositus Montis.
Johannes cellerarius, Sigebodo cantor, Henricus de Scalkeberh, Con-
radus de Alta fago, Theodericns de Adenoys, Tancradus sacerdos
de Bethenem clerici, comes Ludolfus de Halremunt, Basilius et
Lippoldus de Escherte, Hugo de Insula, Hermannus de Bethenem
et Ekbertus, Bertrammus de Barenrode, Ernestus de Novali, Her-
mannus de Stenem et frater eins Ernestus, Conradus, lohannes,
Arnoldus dicti de Wlvinge, Henricus de Himedisdure, Bertoldus de
Desle, Escwinus et Ludolfus de Haleboldissem et alii quam plares.
Possessiones igitur omnes predictas et libertates et exemptionem
ipsius ville Bovingehusen auctoritate apostolomm Petri et Pauli et
nostra confirmantes precipimus sub interminatione anathematis ea
que circa predicta et circa locum eundem libera ab omni iure ad-
vocatie iuste et rationabiliter acta sunt ita inviolabiliter observari.
1236. 227
ne deinceps in eis violentia vel gravamen vel aliqua molestia in-
feratur. Si quis antem hnic nostre confirmationi sigilli nostri muni-
mine roborate^) ausu temerario presumpserit contraire, indignationem
dei omnipotentis et sanctoram eins et nostre excommonicationis
sentenciam se noverit incurrisse. Ceterum qnia debitam sollicitudinem
pro ipsa ecclesia in hiis et in aliis quibns potuimus libenter gessi-
mns, dignnm est, ut habeamns communionem orationnm et omninm
bonomm, que ibidem per dei gratiam fuerint procurata. Datum
anno domini m^. cc<>. xxx^vi^., pontificatus nostri anno xv^.
Or, im Kgl. SU-A. zu Hannover, Escherde Nr. 8, Zerbrochenes Siegel des
Bischofs an roten Seidenfäden,
470« Das Moritzstift schenkt dem KL Escherde das Eigentum
und die Gerichtsbarkeit des Waldes Ecla. 1236.
Conradus dei gratia prepositus,*) H(einricus) decanus, A(lexander)
scolasticns totumqae capitulnm sancti Manritii in Hildensem omnibus
hanc cartulam inspecturis salutem in vero salutari. Pro dilectione
venerabilis prepositi H(einrici) et conventns in Escherte proprie-
tatem et iuriditionem, quam in silva que dicitur Ecla ratione bo-
nornm in Bettenem et in novali habuimus, pio et bono affectu
donavimus eisdem. Ne autem hec donatio a pio fratrum et com-
muni consensu celebrata in posterum possit infringi, presens scriptum
sigillo nostro et testibus subscriptis dignum duximus roborare.
Testes autem hü sunt: Hugo prepositus sancte Crucis et Heinricus
thesaurarius et Sigebodo cantor et Rodolfus et Wenierus de Bort-
felde canonici Hildensemenses et Heinricus miles de Hemdesdore.
Actum anno dominice incamationis m^. cc^. xxx^. vi®.
Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Escherde Nr. 10. Siegel nebst Befestigung
verloren.
471. Bischof Konrad bestätigt die eingerückte Urk. des Crrafen
Heinrich von Schaden vom Jahre 1232, in welcher dieser dem Kl.
Dorstadt u. a. die Pfarrkirche daselbst übergibt. 1236.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse
volumus, quod scriptum comitis Henrici de Sladem sigillatum duobus
si^Uis suo proprio scilicet et fratris sui nobis fuit exhibitum sub
hac forma (folgt die Urk. des Grafen). Ut igitur supradicta, que
sunt taliter ordinata, perpetuum robur obtineant, nos ea, sicut iuste
>) Or. roborante. ') prepositus fehlt im Or.
15*
228 1236.
et rationabiliter acta sunt, conflrmavimns et scripto nostro presenti
et sigilli nostri mnnimine roboravirnos ad cantelam precipientes snb
interminatione anathematis, ne aliqnis in posterum ansu temerario
ea presumat infringere vel mutare. Datum anno domini m^. cc^,
xxxyi<>.y pontificatns nostri anno qnintodecimo.
Or. im Archiv zu DoratadL Beschädigtes Siegel des Bischofs an weissen
Zwimfäden, Die Urk. des Grafen oben Nr, 355.
472« Bischof Konrad überträgt dem Ändreasstiß vier ihn
resignierte Hufen in Wdllenstedt. 1236.
In nomine sancte et individne trinitatis. Conradns dei gratia
Hildensemensis episcopns. Per presens scriptum notnm esse volmnus
tam presentibus quam futnris, quod Eghardus et Hermannus de
Wallenstede fratres et uxores eorum de consensu heredum quatuor
mansos Wallenstede sitos, quos de manu nostra tenebant in pheodo,
receptis quinquaginta et quinque talentis Hildensemensis monete
a decano et fratribus sancti Andree in Hildensem in manus nostras
liberaliter resignarunt, et nos eosdem mansos capitulo iam dicte
ecclesie sancti Andree pro remedio anime nostre contulimus perpetuo
possidendos. Testes huius rei sunt Thidericus de Adenoys, Albertus
de Eversten canonici ecclesie nostre maioris, Florencius, Marcolfus,
Johannes canonici sancti Andree, Ludolfus camerarius^ Thidericus
de Holthusen et Hugo frater suus, Johannes de Stadio, lohannes
de Sutterem milites, Conradus de Emberke, Gherardus camerarius,
Wilhelmus de Rozendal, lohannes Turk. *) üt igitur hec firma per-
maneant et inconvulsa, nos ea conscribi fecimus et sigilli nostri
mnnimine roboravimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^.
xxxvi^., pontificatns nostri anno yi^.^)
Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop, des Andreasstiftes, Ms. 320 foL 33 r.
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Abschrift des 18. Jahrhunderte
im Ms. XXI, 1257 S. 211 in der Kgl. Bibliothek zu Hannover (B).
478« Dofnscholaster Meinardtis unter den Zeugen der Urk. des
Grafen Konrad van Limmer, in welcher dieser deni Kl. Marientrerder
einen Hof in Havelse gegen den Zehnten in NordseM und den in
Asbeke und dreissig Mark als Mitgift für seine Schwester 8€ÜOfHe
überlässt. 1236.
1) Erck B. 2) B fügt hinzu Conradus.
1236. 229
Or. im KgL St-A. zu Hannover, Marientcerder Nr. 12, Beschädigtes Siegel
des Grafen. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 16 Nr. 17. RegestWipper-
vMm, JReg. Schaumb. S. 66 Nr, 122 a.
474« Bischof Konrad bestätigt den Schuhmachern in der Stadt
die Innung und ihr altes Recht 1236 (pontificatus nostri anno xvi.).
Gedr. nach Copie Doebner, ÜB. HI, 8. 6S9 Nachtr. Nr. 13.
475. Bischof Konrad nimmt die Güter des KL Demeburg in
Cantelsem in seinen Schutz und schenkt ihm eine ihm resignierte Hufe
daselbst. 1236.
Conradns dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns hanc
cartulam inspecturis sahitem in Christo Ihesu. Notum esse volumus,
qnod sub protectione nostra recepimus bona in Cantelsem, que
Tidericus dictus de Cantelsem vendidit ecclesie Derneburgensi man-
dantes et districte sub pena anathematis prohibentes, ne quis in
eisdem bonis presumat eandem Derneburgensem ecclesiam molestare.
Verom qnia inter bona illa erat mansus unns situs in Cantelsem,
quem idem Thidericus et uxor sua de manu nostra in feodo tenne-
runt, ipsi resignaverunt eum nobis et nos eidem ecclesie Derne-
bnrgensi contulimns eum perpetuo possidendum. Testes autem
donationis a nobis facte sunt lohannes ^sacerdos in Demeburch,
lohannes scriptor canonicus sancti Andree in Hildensem, Godefridus
Scolaris, Conradns de Embrike, Tidericus de Goslaria et alii quam
plures. Igitur ad huius rei evidentiam nos scriptum nostrum inde
confectum dedimus et illud sigillo nostro munivimus ad cautelam.
Actum anno 1) domini m^. cc<>. xxx^hri^., pontificatus nostri anno xvi^.
Or, im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Demeburg Nr. 7. Siegel des Bischofs an
roten SeidenfSden,
470. Grraf Heinrich von Wohldenberg verpfändet dem Kl. Bingel-
heim die Vogtei über vier Hufen in Beinmn. 1236.
Henricus dei gratia comes de Woldenberge presentibus et
fntoris hanc paginam inspecturis salutem in domino. Notum vobis
facimus, qnod nos advocatiam nostram in Benem super quatuor
mansos domino abbati de Ringlem et eins conventui pertinentes
ipsis pro decem talentis Brunswicensibus obligamus in hunc modum,
ut eadem nunquam nobis cederet nisi in die sancti Michaelis de
nostra pecunia redimenda. Quod si nobis eodem die iam dictam
advocatiam redimere non contingat, prefatus abbas et conventus
0 «ano fehlt im Or.
280 1236-89.
sequenti anno usque ad preflxnm terminom eandem in omni ü-an-
qoillitate possideant et quiete. Ut autem super hoc facto nnllns
dubietatis possit oriri scrupulus, presens scriptum sigilli nostri
munimine roboramus. Actum anno incamationis domini millesimo
ducentesimo trigesimo sexto.
Ähsekrift des 16, Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrieh Wirsehius im
Archiv zu Mingelheim S. 57.
477« Herzog Otto von Braunschweig ersucht den Domkuster
H(einrich), den Domscholaster M(einhard), und den Domkantor SOge-
bodo), das Stift st. Mathiä in Goslar von der Schädigung des KL Königs-
lutter im Besitze der Güter in Bamstorf, die jenem Kaiser Lothar
geschenkt habe, abzuhalten. 0. D. (1236 — 39).
Ahschr. d. 15. Jdhrh. im Cop. VI, 11, Ä 734 Nr. 1456 im Kgl. St-A. zu
Hannover. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 550 Nr. 586 zu 1235 -—46, tcas tregtn
des Kantors Sigebodo (bis 1239) nicht angeht, Sudendorf, ÜB. 1, S. 14.
478. Das Blasiusstiß in Braunschweig verzichtet gegenüber dem
Kl. Wöltingerode auf alles Recht an den (xütem in Börssum und ge-
nehmigt den Vertrag des Klosters mit dem Herzog von Braunschweig.
0. D. (1236?).
Hinricus *) dei gratia decanus totumque sancti Blasii in Bruns-
wick capitulum omnibus presens scriptum inspicientibus yeram in
domino charitatem. Notum esse volumus tam posteris quam pre-
sentibus. quod omni iuri et impetitioni, quam in bonis Borsem
habuimus, ad petitionem et yoluntatem domini nostri ducis rennn-
ciavimus, ordinationem et contractum, quem nostro consensu et
voluntate nostra cum eisdem bonis in reconpensationem castri
Harlingeborg cum claustro Waltingerodhe ordinavit, ratum habentes
et inconvulsum. In huius autem rei testimonium presentem pag^nam
sigilli nostri appensione corroboravimus.
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. VI, 115, S. 177 im Kgl St.-A. zu
Hannover.
479« Der Propst des Maria Magdalenen-Ordefis, der Dechant
des Stephanstiftes in Mainz und Domherr S(alomon) in Würzbur^
vidimieren eine Bulle Gregors IX. d. d. Interamna 1237 Januar 24,
worin dieser die Erzbischöfe und Bischöfe in Detäschlafid beauftragte
0 Soll wohl heissen Heiwicos.
1237. 281
den Pfarrern die Unterstützung der Almosen sammelnden Boten der
Nonnen anzubefehlen, da trotz der Absetzung des Propstes Rudolf die
gegebenen Privilegien des Ordens in Kraft blieben.
Frater St. prepositus ordinis sancte Marie Magdalene, Th(eo-
baldns) decanus sancti Stephan! Magnntini et magister S(aloinon)
canonicas Arbipolensis omnibus, ad quos presens scriptum pervenerit,
salutem in domino. Noverit omnium tarn presentium quam futurorum
soUers industria, nos litteras domini pape in hunc modum inspexisse :
Gregorius episcopus servus servorum dei venerabilibus fratribus
archiepiscopis et^) episcopis per Theutoniam*) constitutis salutem
et apostolicam benedictionem. Ex parte dilectarum in Christo
filiarum sororum penitentium sancte Marie Magdalene in Alemannia
nostris est auribus intimatum, quod, cum nuntios suos ad loca^) aliqua
pro elemosina*) acquirenda transmittunt, rectores ecclesiarum loco-
mm ipsorum eos vel de locis Ulis eiciunt aut ad conferendam eis
terciam^) partem elemosine a Christi fidelibus suscepte compellunt,
propter quod dicte sorores, que, cum existat^) novella plantatio,
non possint inopem vitam suam nisi fidelium elemosinis sustentare,
grave dispendium paciuntur. Verum cum predicte sorores eo
magis ecclesiastico sint digne favore, quo fortius deo per opera
sanctitatis desiderant complacere, universitati vestre districte preci-
piendo mandamus, quatinus singuli vestrum in sua dyocesi subditos
suos ut eosdem nuntios benigne '') ad elemosinas petendas admittant
et prorsus ab hniusmodi elemosinarum extorsione®) desistant moni-
tione premissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota
cogatis. Ceterum cum dicte sorores nonnullas indulgentias ab
apostolica sedc obtineant et nonnulli pro eo, quod R(odo]fum)
qnondam earum prepositum ab ipsarum prepositura exigentibus^)
calpis suis amovimus, prefatas indulgentias suo asserant yigore
destitui, volumus et mandamus, quod hoc non obstante easdem in-
dulgentias in suo vigore servetis et faciatis a vestris subditis obser-
vari. Datum Interamne^o) viiii. kalendas februarii, pontificatus nostri
anno decimo.
Or, im Kgl. St,-A, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 20. (Ä) Bruchstücke
des Siegels des Propstes an grüner und des Dechanten an weisser Seidenschnur,
das des Salomon an roter Seidenschnur gut erhalten mit Rücksiegel. Die Bulle
1) et fehlt B. ^) Theotoniam B. ^) aliqna loca B. *) elemosinis acqui-
rendis B. *) tertiam B. «) existant AB. '') benigne fehlt B. ») extors. fehlt B.
>) exlg. culp. snis fehlt B. ^^) Iterami A.
282 1287.
wurde auch durch Bischof Konrad vidimiert und hesiegeli, Or, a. a. 0. mit dem
bischöflichen Siegel an tceiss'roter geflochtener Hanfschnur (B)*
480. Herzog Otto und seine Gemahlin Mathilde von Braunschireig
bekunden die Beilegung eines Streites des Blasiusstiftes in Braunschweig
mit dem KL Wöltingerode wegen Güter in Börssum. Bei Bramischtceig
1237 Februar 5,
In nomine sancte et individne trinitatis.^) Dei gi*atia 0(tto)
dux de Bruneswic et M(achthildis) ducissa uxor eins omnibus pre-
sentibus et fntnris inperpetnum. Ne cnm tempore transeat et in
oblivionem deveniat qnod ab hominibus geritnr infra tempns, tarn
Scripte qnam testibns memorie ntiliter commendatnr. Universis
igitnr presentibns ac posteris cnpimus esse notnm, qnod cansa
dissensionis, que inter ecclesiam sancti Blasii in Brnneswic ex parte
una et prepositnm et conventum in Woltingerodhe ex parte altera
snper bonis in Borsne vertebatnr^ mediante nostro consilio et assensn
in bono pacis et compositionis taliter est sopita. Predicti conventus
et prepositns de Woltingerothe promisemnt ecclesie sancti Blasii
centum marcas puri argenti ad certnm et condictnm inter se termi
nnm persolvendas, ut cessarent penitns ab omni actione sua, quam
de bonis in Borsne dicebant se habere. Veniente siqnidem termino
illo de prefata snmma persolvemnt eisdem septuaginta marcas, de
residnis adhuc xxx marcis alias inducias impetrantes et de totali
assensn capitnii obtinentes. Quibus exspirantibns decanns et
capitnlnm sancti Blasii ad nostram fecimus presentiam evocari amice
rogantes, nt ipsas xxx marcas pro nostra dilectione ac petitioue
dimitterent et laxarent. Ipsi antem habito inter se consilio et
tractatu diligenti nostris voluntatibns et precibns annnernnt pre-
dictas xxx marcas omnino remittentes et relaxantes. Bennncia-
vemnt etiam penitns omni actioni sue et iuri sno, qnod in supra-
dictis bonis habebant. Sane nt forma hnins compositionis firma
semper et inviolabilis perseveret, paginam presentem binc inde
conscribi et sigillis nostris simnl et sigillo sepedicte ecclesie in
robnr perpetno valitumm decrevimns sigillari. Actum est hoc apud
Brnneswic anno incarnationis dominice m^. cc^. xxx^. vü^., nonas
febmarii, Inna vi*. Testes hnins rei sunt Woltmannns capellanus
dncis, Johannes capeUanns dncisse, magister Regenbodo, item scolares
ducisse Heinricus de Stendale, Luderus, Bemardus, milites Bemardns
>) Verlängerte Schrift,
1237. 233
de DoTstad, Guncelinus dapifer et filins eius Ecbertas, lordanus
dapifer, Willekinus marscalcus, Ludolfus de Honlage camerarios,
Thidericus de Monte, Heino de Wenethen, Anno filius lordanis
dapiferi, Everardns de Odem, Arnoldus filius Bernardi de Dorstat,
Ludolfus et Gevehardus de Borthvelde fratres, Rockerus*) de
Cletlinge.
Or. im Kgl, St.'A. zu Hannover, Wdltingerode Nr. 12. Siegel des Konventes
vtrhren, tUis dee Herzoge und der Herzogin stark beschädigt an roten und gelben
Seiden flden. Gedr. Asseburger ÜB. II, S. 137 Nr. 191.
481 • Papst Gregor IX. gestattet dem Domkantor den Gebrauch
der Mitra an Festtagen. Viterbo 1237 Juni 7.
Gregorius*) episcopus servus servorum dei dilecto fllio . . can-
tori ecclesie Hildesemensis salutem et apostolicam benedictionem.
Ad hoc ecclesia dei variis decoratnr insignibus dignitatum, ut pulchra
fldelibus et infldelibus appareat terribilis ut castrorum acies ordinata.
Qaare nos, qui decorem domus domini tenemur ex officio nobis
iniuncto diligere, decentes personas libenter talibus honoribus deco-
ramas. Ad faciendam igitur ecclesie Hildeseniensi gratiam specialem
venerabilis fi'atris nostri . . Hildesemensis episcopi precibus inclinati
usum mitre tibi et successoribus tuis in diebus soUempnibus de nostra
concedimns gratia liberali. Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis
autem u. s. w. Datum Viterbii vii. idus iunii, pontificatus nostri
anno undecimo.
Or, im KgL St.-Ä. zu Hannover, Damstift Hildesheim Nr. 160 mit Bleibulle
an roten und gelben SeidenfSden. Regest Doebner, ÜB. I, S. 73 Nr. 144.
482. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde eine ihm re-
signierte Hufe m Eddinghausen, Hildesheim 1237 Juli 3.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum facimus
universis, quod Ludolphus, Hermannus et Bernhardus fratres de
Bethenem dicti Colingi mansum nnum in Etthingehusen, quem tenebant
in feodo ab Alebrando, Hartwico, Heinrico, Wemero, Hermanno
et Heinrico Sapiente, ipsis libere resignarunt, qui et eundem
mansum Luppoldo et Basilio fratribus de Escherte, a quibus
cum habebant in feodo , similiter resignarunt. lidem vero fratres
de Escherte mansum illum nobis multis astantibus dimiserunt. Nos
autem dictum mansum dedimus ecclesie in novo Escherte pro remedio
>) So das Or. statt Botkerus. ') Verlängerte Schrift.
284 1237.
anime nostre, nt cum possideat iure perpetuo et quieto. üt igitur
nostre liberalitatis donatio rata permaneat et secura, presens scriptum
de hoc compactum sigillo nostro duximus roborandum. Testes haius
rei sunt Gonradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis,
Heinricus custos, Tliidericus de Adonois, magister Hermaunus de
Paderbuma, Johannes plebanus, Heinricus de Tossem clerici, Lup-
poldus et Basilius de Escherte, Ludolphus camerarius, Bertoldos et
Luppoldus de Veten foro, Hugo de Insula, Thidericus de Tossem
milites, Volcmarus Dives et Heinricus filius suus, Amoldus et Hein-
ricus de Minda, Berterammus de Domo, Albertus Burmester, Her-
maunus Puntrocke et alii quam plures. Acta sunt hec Hildensem
ante rufum hostium monasterii nostri anno gi-atie m^. cc^. ixx<hrii<>.,
yfi. nonas iulii, pontiflcatus nostri anno x^vü^
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 11. Siegel des Bischofs an
roten und gelben Wollfäden. Regest Doehner, ÜB. I, S. 73 Nr. 145.
488« Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde zwei ihm
resignierte Hufen in Bethein. Hildesheim 1237 Juli 3.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns hoc
scriptum intuentibus salutem in nomine Ihesu Christi. Notum facimus
protestantes, quod Conradus et Walterus fratres de Bethenem
constituti ante rufum hostium in australi plaga nostri monasterii
duobus mansis, quos a Luppoldo et Basilio fratribus de Escherte
tenebant in feodo, renunciarunt, et eosdem mansos dicti fratres de
Escherte in manus nostras, quia eos a nobis habuerunt in feodo,
resignarunt. Nos vero facta resignatione illos duos mansos libenter
et liberaliter donavimus ecclesie in novo Escherte propter deum hoc
adiecto, ut anniversarii nostri dies in yigiliarum et missarum decan-
tationibus in commemoratione fidelium celebretur. Testes huias rei
sunt Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Cmcis,
Heinricus custos, Thidericus de Addonois, Hermannus de Paderbuma,
magister Johannes plebanus, magister Richardus, Heinricus de Tossem
clerici, Ludolphus camerarius, Bertoldus, Luppoldus de Veteri foro,
Hugo de Insula, Thidericus de Tossem, Conradus et Hogenis de
Piscina milites et alii quam plures. Ut autem hec nostra donatio
inconvulsa permaneat et secura, cartam haue super hoc confectam
sigillo nostro duximus roborandam. Actum est hoc in urbe nostra
Hildensem anno domini rnP. cc^. xxxPvii^., v^. nonas iulii, pontiftcatas
nostri anno septimo decimo.
1237. 235
Or. im KgL St.-A, zu Hannover, E$eherde Nr, 12. Siegel des Bischofs von
den roten und gelben Wollfiden zur Hälfte verloren,
484. NotariatsinsU^mentf tvorin Ritter Rudewin Scade ein Haus
des Kl, Marienberg in Boppard für 50 Kölner Mark kauft und
das Kloster den Kaufpreis zum Ankauf der Güter des Stiftes Hildesheim
in Boppard verwendet. Boppard 1237 Juli 16 (xvii. kalendas augusti).
Or. im Kgl. St.-A. zu Koblenz. Gedr. Eltester und Goerz, ÜB. zur Gesch.
mittelrhein. Territorien HI, S. 435 Nr. 565; vgl. auch das Urteil in der Streitsache
S. 457 Nr. 597.
485« Bischof Konrad überträgt die ihm resignierte Hälfte des
Zehnten in Bründeln der Kirche. Hildesheim 1237 August 30.
In nomine sancte et individae trinitatis. Conradns dei gracia
Hildensemensis episcopus. Notum esse volunins nniversis Christi
fidelibns tarn presentibus quam fiitaris, qnod constitutus in nostra
presencia Bertoldus miles scilicet fllius Lippoldi de Veten foro
resignavit nobis medietatem decime tarn minute quam maioris site
Brundelem, quam de manu nostra tenebat, ita qnod in einsdem
medietate decime nichil iuris sibi retinuit, sed libera erit et ab
omni eins onere expedita. Idem fecit Lippoldus cognatus suus
et predicte decime medietatem in manus nostras expeditam et ab
omni impeticione liberam resignavit. Similiter loliannes de Coiarde
portÄuarius noster in Wincenborch renunciavit iuri, si qnod in ea
videbatnr habere. Nos autem post resignacionem nobis factam
contulimns pro remedio anime nostre predicte decime medietatem
ecclesie nostre maiori ab omni sicut dictum est inquietndine in per-
petuum expeditam. Bertoldus vero supradictus fide data in manibus
Hugonis de Insula et Ludolffi camerarii et Hermanni de Tinkeler
promisit, qnod neque per se neque aliqnis ex parte sua in illius dimi-
dietate decime molestabit ecclesiam nostram maiorem addicendo in
ea ins alicnius proprietatis vel aliquo modo sibi inferendo molestiam
vel grayamen; et si factum fuerit, ipse ecclesiam a tali iniuria eximet
sine mora. Idem promisit flde data in manus supradictorum Lip-
poldus cognatus suus et Conradum et Hogerum fratres de Piscina
et Theodericum de Tossem et Craftonem de Hymmedisdore fide-
iussores dedit ecclesie nostre maiori sepedicte de eo, quod neque
ipse nee aliquis ex parte sua de dimidia parte decime in Brundelem
prenominate umquam movebit ei aliquam questionem; et si aliquis
286 1287.
ex parte sna faceret, tarn ipse quam fideinssores ecclesiam a tali
gravamine liberabunt. Testes huius rei sunt Reynoldns preposit^is
maior, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus custos, Conradns
de Goslaria, Albertus prepositus montis sancti Petri prope Gos-
lariam, Theodericus de Adonoys, magister Johannes de Padeboma,
Henricus de Schalkenberge, Henricus de Tossem canonici maioris
ecclesie, Amoldus decanus sancte Crucis, Herrandus, Conradns de
Ilsedhe, magister Otto, Walthems canonici sancte Cmcis, Henricus
de Goslaria canonicus sancti Petri montis, Conradns de Herbere
plebanus in Leyfforde, magister Godfridus scriptor capellani nostri,
item Ludolfus camerarius, Conradns marschalkus, Henricus pincema,
Hermannus de Thinkelere et alii quam plures. Ut itaque ex nnlla
temporis longinquitate vel hominum malicia huic tradicioni nostre
possit impedimentum aliqnod provenire, eam presenti Scripte et
sigilli nostri munimine roboravimus et perpetnis ratam esse tempo-
ribus per auctoritatem beatomm apostolomm Petri et Pauli et suc-
cessorum suorum, nostram quoque et omnium episcopomm man-
damus et precipimus omnem violenciam seu malignantis ingenii
dolum ab eadem medietate decime tamquam ecclesiastica eadem
auctoritate sub interminacione anathematis repellentes. Actum Hil-
densem in curia Theoderici de Adenoys anno domini m^. cc^ xxxvii,
pontificatus nostri anno xvii., datum Hildensem iii. kalendas septembris.
Abschr. des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 692 Nr. 1343 im Kgl, St.-A. zu
Hannover»
486« Bischof Konrad schenkt dem KL Neuwerk bei Goslar den
Zehnten in Klein-Schladen, den der Propst Johann von Burchard von
Lengde gekauft hat. Bei Steterburg 1237 September 7 (idus sep-
tembris vii., pontificatus nostri anno septimodecimo).
Testes igitur sunt Meinhardus scolasticus, magister Hermannus
de Paderbuma canonicus Hildensemensis, Bernhardus prepositus in
Stiderburg, lohannes plebanus in Goslaria, magister lohaimes
canonicus sancte Crucis et lohannes canonicus sancti Andree, Hein-
ricus pincema, Godescalcus de Adenstide, Bertolt de Brotsem,
Ludolfus de Getlcthe et alius Ludolfus de Getlethe milites, Gerardns
camerarius, ßicbodo, Conradns marscalcus.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Eingenähtes Siegel des
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. nach Cop. ÜB. des hist. Vereins
für Niedersachsen I, S. 21 Nr. 16, nach dem Or. Bode, ÜB. I, S. 529 Nr. 554.
1237. 237
487« Bischof Konrad vidimiert eine Bulle des Papstes Gregor IX.
d, d, Viterbo 1237 September 22 (x^. kalendas octobris, pontificatus
nostri anno xi.), in welcher dieser den Besuchern der Kirchen der
Maria Magdalena in Deutschland hundert Tage Ablass erteilt, 0. D,
Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 630 Nr. 555.
488« Bischof Konrad vidimiert eine Bulle des Papstes Gregor IX.
d. d. Viterbo 1237 September 25 (vii. kalendas octobris, pont. nostri
anno nndecimo), worin dieser den Vnterstützem der Nonnen der Maria
Magdalena in Deutschland vierzig Tage Ablass verheisst. 0. D.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 24. Siegel des Bischöfe
venig beschädigt an roi^weisser geflochtener Hanfschnur. Die Bulle des Papstes
sonst w&rtlich wie die hei Bode, ÜB. I, 8. 497 Nr. 515.
489« Papst Gregor IX. befiehlt den Prioren und Brüdern der
Dotninikaner in Deutschland, in ihren Predigten das Volk zur Unter-
statzung der Nonnen der Maria Magdalena aufzufordern. Viterbo 1237
September 28 (iüi. kalendas octobris, pontificatus nostri anno xi<>.).
Im St.'A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 20, nicht Or., sondern gleichzeitige
Abschrift, beglaubigt durch das Siegel des Bischofs Konrad in rotem Wachs an
rot-weisser geflochtener Hanfschnur. Auf demselben Pergament {a. a. 0. Nr. 21)
ein gleichlautender Auftrag an die Minoriten (ministris et fratribns ordinis fratnim
Minonmi per Alamaniam conatitutis), gedr. Bode, ÜB. I, S. 531 Nr. 556. Eine
gleichlautende Vidimierung der beiden Bullen durch Bischof Konrad mit derselben
Besiegelung a. a. 0. Nr. 25. Beide Urk. transsumiert Bischof Konrad in einer
iceiteren Urk., Or. in der Bibliothek des histor. Vereins ftXr Niedersachsen zu
Hannover, Siegel von den roten und gelben Seidenfäden verloren.
490. Ritter Halt von Bieu^ende gestattet dem Propste Walther von
Dorstadt, dass er von Dietrich von Kissenbrück vierzehn Morgen in
Kissenbrück kauft und zwölf Morgen in Mnllenstede eneirbt. (1237
vor November).
Notnm Sit universitati fidelinm, qnod ego Halt miles de ßiwinde
annnente meo filio Helmoldo pennisi preposito Waltero in Dorstat,
ut emeret a Teoderico de Kissembruge xiiii iugera sue proprietatis
acceptis prius a iam dicto preposito tribns marcis viroque iam dicto
daüs ab ecclesia vii mai'cis argenti communis, consentientibns ipsius
heredibus, hoc est filia et fratre, quibus a iam dicto preposito due
marce pro rependio sunt collate. Nos vero id volentes in posterum
ratom et inconvnlsum teneri, ne in aliquo ecclesia iam dicta gravetur,
*d interpositione imperialis bannl munimus insuper et appositione
238 1237.
sigilli nostri roboramus. Huius rei testes sunt Teodericus de Hessenem,
Heinricus Kaldun, Kunemannus et Geroldus, Hugoldus, Bitsardus
milites et castrenses, Godescalcus plebanus et Florentius de Biwinde
sacerdos, Heinricus de Ostbiwinde sacerdos, Bernardus de Kissem-
bruge, Heinricus de Stekelenberg, Cristianus, Heinricus, Marquardus,
Fridericus milites de Biwinde, Albertus et Ekkehardus cives et alii
quam plures. Acta sunt hec anno impeiii domini Friderici X7u9.
Item ipso tempore datis nobis a iam dicto preposito duabus
marcis concessimus ipsi, ut emeret in Mullenstede xii iugera a tribns
fratribus heredibus, quorum unum sumpsit in conversum nomine
Albertum datis aliis duobus fratribus duabus marcis argenti communis.
Or. im Archiv zu Doratctdt. Beschädigtes Siegel des Ausstellers und Icleiner
Rest des Konventssiegels an weissen Zwimfäden, Regest Hänselmann, ÜB. der
Stadt Braunschweig II, S. 540 Nr. *89. Da 1236 noch Otto als Propst von Dorstadt
genannt tcird, so dürfte die Urk. erst in das Jahr 1237 fallen.
491« Bischof Konrad übereignet dem Kreuzstift Güter und
GereA;htsame in Giesen. Hildeskeim 1237 November 29.
In nomine sancte et individue trinitatis.*) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus univei'sis Christi
fldelibus tam presentibus quam futuris, quod constitutus in presentia
nostra Bertoldus miles filius scilicet Lippoldi de Veteri foro resig-
navit nobis duos mansos sitos in superiori lesen, quos de manu
nostra tenebat, et aream unam ibidem sitam et duo iura, que in
Theutonico ehtwert vocantur, ita quod in eisdem bonis nichil iuris
sibi retinuit, sed libera erunt et ab omni iure advocati et honere
expedita. Idem fecit Lippoldus cognatus suus et predicta bona in
manus nostras expedita et libera resignavit. Nos autem post resig-
nationem nobis factam contulimus de consensu capituli nostri pi-o
remedio anime nostre eadem iam dicta bona ecclesie sancte Cinicis
in Hildenseim ab omni iure advocatie sicut dictum est inperpetuum
expedita. Bertoldus vero supradictus fide data in manibus Hugonis
de Insula et Ludolfi camerarii et Hermanni de Thinkelere promisit.
quod neque ipse neque aliquis ex parte sua in duobus mansis Ulis
nee in area nee in iure illo, quod ethwcrt dicitur, molestabit uUo
umquam tempore ecclesiam sancte Crucis addicendo in eis scilicet
sibi advocatiam vel aliquo modo sibi inferendo violentiam vel
gravamen. Et si factum fuerit, ipse ecclesiam a tali iniuria eximet
*) Verlängerte Schrift.
1237. 239
sine mora. Idem promisit fide data in manus supradictorum Lip-
poldns cognatus saus et Conradum et Hogerum fratres de Piscina
et Theodericum de Tossem et Crahtonem de Himmedesdore fide-
iussores dedit ecclesie sancte Crncis sepedicte de eo, qnod neque
ipse nee aliquis ex parte sna de dnobns mansis in lesen prenominatis
neque de area nee de iure, quod ewert vocatur, umquam movebit
ei aliquam qnestionem. Et si aliquis ex parte sua hoc fecerit, tarn
ipse quam fideiussores ecclesiam a tali gravamine liberabunt.
Testes huius rei sunt Eeinoldus maior prepositus, Hugo prepositus
sancte Crucis, Heinricus custos, Conradus de Goslaria, Theodericus
de Adonoys, magister Hermannus de Paderbuma, Albertus prepo-
situs montis sancti Petri in Goslaria, Heinricus de Sealkenberge,
Heinricus de Tossem canonici maioris ecclesie, Hen^andus, Conradus
de Dsede, Walterus canonici sancte Crucis, Heinricus de Goslaria,
Conradus de Herbere, Godefridus scriptor capellani episcopi, Lu-
dolfns camerarius, Conradus marscalcus, Henricus pincema, Con-
radus de Piscina, Hugo de Insula milites. üt itaque ex nuUa
temporis longinquitate yel hominum malicia huic traditioni nostre
possit impedimentum aliquod peryenire, eam presenti scripto et
sigilli nostri munimine roboramus et perpetuis ratam esse tempori-
bus per auctoritatem beatorum apostolorum Petri et Pauli et suc-
cessorum suorum, nostram quoque et omnium episcoporum mandamus
et precipimus omnem violentiam seu nialignantis ingenii dolum ab
eisdem bonis tamquam ecclesiasticis eadem auctoritate sub inter-
minatione anathematis repellentes. Actum anno domini mP.ccfi. xxxOvii^^.,
pontificatus nostri anno x^vü^. Datum Hildensem in curia Theode-
rici de Adonoys iii^. kalendas decembris.
Or, in der BeveHnischen Bibliothek zu Hildesheim, Kreuzati/t Nr. 2. Siegel
nebst Befestigung verloren. Oedr, Heinemann, Beitr, zur Diplomatik S. 148.
492. Bischof Konrad überträgt dein Domkapitel den ihm re-
signierten Zehnten in Bründeln. Hildesheim 1237 November 27.
In nomine sancte et individue trinitatis.*) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus universis Christi
fidelibus tam presentibus quam futuris, quod constitutus in nostra
presentia Bertoldus miles scilicet filius Lyppoldi de Veteri foro
resignayit nobis medietatem decime tam minute quam maioris Site
*) Bis hier verlängerte SchrifL
240 1237.
Brundelem, qaam de mana nostra tenebat, ita qnod in eiosdem
medietate decime nicliil iuris sibi retinuit, sed libera erit et ab
omni eias honere expedita. Idem fecit Lyppoldas cogoatus snns et
predicte decime medietat^m in manus nostras expeditam et ab omni
impeticione liberam resignavit. Similiter lohannes de Coiarde
portanarius noster in Wincenbnrch renunciavit iuri, si qnod in ea
yidebatnr habere. Nos autem post resignationem nobis factam cod-
tulimus pro remedio anime nostre predicte decime medietatem
ecclesie nostre maiori ab omni sicat dictum est inquietudine im-
perpetuum expeditam. Bertoldus vero supradictus flde data in
manibus Hugonis de Insula et Ludolfl camerarii et Hermanni de
Tbinkelere promisit, quod neque per se neque aliquis ex parte sua
in illius dimidietate decime molestabit ecciesiam nostram maiorem
addicendo in ea ins alicoius proprietatis vel aliquo modo sibi inferendo
molestiam vel gravamen, et si factam fuerit, ipse ecciesiam a tali
ininria eximet sine mora. Idem promisit flde data in manns snpra-
dictorum Lyppoldus cognatus suus et Conradum et.Hogerum fratres
de Piscina et Tbeodericum de Tossem et Craftonem de Hymedis-
dure fldeiussores dedit ecclesie nostre maiori sepedicte de eo, qnod
neqne ipse neque aliquis ex parte sua de dimidia parte decime in
Bioindelem prenominate umquam movebit ei aliquam questionem;
et si aliquis ex parte sua faceret, tam ipse quam fldeiussores
ecciesiam a tali gravamine liberabunt. Testes huius rei sunt
Renoldus prepositus maior, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus
custos, Conradus de Goslaria, Albertus prepositus montis sancti
Petri prope Goslariam, Tbeodericus de Adenoys, magister Hermannus
de Padeboma, Henricus de Sealkenberge, Henricus de Tossem
canonici maioris ecclesie, Arnoldus decanus sancte Crucis, Herrandus,
Conradus de Ylsedhe, magister Otto, Walterus canonici sancte Crucis,
Henricus de Goslaria canonicus montis sancti Petri, Conradus de
Herbere plebanus in Leyfforde, magister Godefridus scriptor capellani
nostri; item Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus, Henricus
pincema, Hermannus de Thinkelere et alii quam plures. Ut itaque
ex nuUa temporis longinquitate yel hominum malicia buic tradicioni
nostre possit impedimentum aliquod provenire, eam presenti scripto
et sigilli nostri munimine roboramus et perpetuis ratam esse tem-
poribus per auctoritatem beatorum apostolorum Petri et Pauli et
successorum suorum, nostram quoque et omnium episcoporum man>
damus et precipimus omnem yiolentiam seu malignanüs ingenii
1237. 241
dolnm ab eadem medietate decime tamquam ecclesiastica eadem anc-
toritate sub interminatione anathematis repellentes. Actum Hildensem
in cnria Theodericl de Adenoys anno domini m^. cc^. xxx9vii<>., ponti-
ficatos nostri anno xvii^. Datum Hildensem iüP. kalendas decembris.
Or, im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Dotnstift Hildesheim Nr, 182 mit dem Siegel
des Bisehofs an gelben Seidenfäden. Qedr. Heinemann, Beür. zur Diplomatik S, 148,
40S. Dompropst B(einhold), Domdechant 0(erunch) und das
Domhqritd bekunden, dass der Domvikar Hermann einen Garten in
Lusbeke für 12 Pfund aus Laienhand zurückgekauft habe mit der
Bestimmung^ dass seine Nachfolger den Garten vom Dompropste em-
pfangen, an seinem Anniversar zu jeder Prähende fünf Denare gegeben
werden und die sieben sogen, neuen Vikare vier Denare erhalten sollen.
1237 Dezember 1 (kalendas decembris).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift HUdesheim Nr. 181 mit dem
beschädigten Siegel des Dompropstes und des Kapitels. Oedr, Doebner, ÜB. I,
S. 73 Nr. 146.
494. Bischof Konrad überträgt dem Moritzstifte Güter in
Langenholzen mit Ausnahme der Fischerei. HUdesheim, in der Kurie
des Dietrich von Adensen 1237 Dezember 20.
In nomine sancte et indiyidue trinitatis. i) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Omnibus, ad quos hoc scriptum pervenerit,
etemam in domino Ihesu salutem. Inter plurima humane conditionis
infirma memoriam hominum sie fragilem esse constat, ut nee multi-
tndini rerum nee longitudini temporis sufficientem se valeat exhibere.
Unde ratio docuit et consuetudo didicit, ut fragilitati memorie per
quedam Signa et testimonia succurratur. Utilem itaque ac neces-
sariam scientes esse rei geste memoriam, cunctis in futurum tem-
poribos notum facimus, quod nos quedam bona in villa que Holt-
hQsen dicitur sita prope Alvelde, que Philippus de manu nostra
nomine et titulo homagii tenuit, ab ipso comparavimus quadraginta
nno talentis Hildensemensis monete duabus areis exceptis theatro
einsdem ville adiacentibus , quas iam dictus Philippus suis usibus
reservavit. Cetera vero bona omnia de consensu filiorum suorum,
qoi tamen nichil iuris in predictis bonis habebant, nobis libere
resignaTit. Nos autem eadem bona de mera liberalitate nostra con-
tnlimiis canonicis et ecclesie Montis sancti Mauritii prope Hildensem
*) Bis hier verlängerte Schrift.
fiildMh. HB. n. IQ
242 1237.
cum omni iure et integritate, quod idem Philippas a nobis tenebat;
piscinam vero et piscaturam nobis tantammodo decrevirnns retinere.
Testes hoius rei sunt Conradus prepositus Montis, Theodericus de
Adonoys, magister Hermannus de Paderbume, Heinricus filiiis
camerarii canonici nostri, Berterammus , Ludingerus de Eemme
canonici MontLs, Richardus, lohannes canonici sancte Crucis, Hein-
ricus canonicus Montis sancti Petri apud Goslariam, magister Gode-
fridus canonicus in Aisburg scriptor noster, Theodericus de Novem
fontibus, Thidericus deProme vicarius Montis; laici Heinricus pin-
cema, Theodericus de Botthinge, Bemwardus de Eemme, Yolcmams
DiveSy Heinricus fllius suus, Heinricus Heleconis advocatus, Qereko
camerarius, WiUekinus de Bosendale, Timmo Claviger, Thidericus
de Qoslaria, Heinricus et Berterammus de Bervelthe, Bodo lanitor
et alii quam plures. Ut igitur ex nulla temporis longinquitate vel
hominum malicia huic traditioni nostre possit impedimentum aliquod
provenire, eam presenti scripto et sigilli nostri munimine roboraiuus
et perpetuis ratam esse temporibus per auctoritatem beatorum aposto-
lorum Petri et Pauli et successorum suorum nostramque et omnium
episcoporum mandamus et precipimns omnem violentiam seu mali-
gnantis ingenii dolum ab eisdem bonis tamquam ecclesiasticis eadem
auctoritate sub interminatione anathematis repellentes. Actum anno
domini m^. cc^, xxxOyii^., pontificatus nostri anno xPvii^ Datum
Hildenseim in curia domini Theoderici de Adonoys x<>iiio. kalendas
ianuarii.
Or. im KgU St-A. zu Hannover, Damatift Hildesheim Nr, 178 mit Bntek-
stück des bischöflichen Siegels an rot-taeiss-blauen Seiden fä den. Regest Doebner
ÜB. I, S, 74 Nr. 147.
495» Propst Lambert, Äbtissin Ida und der Konvent des KL
Wöltingerode (Waltingeroth) verzichten zu Gunsten des KL Marienthal
freiwillig auf drei Hufen in Hamersleben (Hamersleve); welche ihn^^i
Graf Ludolf von Hallermund streitig gemacht hat. 1237.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Marienthal Nr. 60. Siegel stark
beschädigt. Gedr. Würdtwein, Nova Subsidia VI, S. 86.
496. Das Kl. Ringelheim macht mit dem Moritzstifte einen
Gütertausch. 1237.
Gerhardus dei gratia abbas totusque conventus in Binglem
Omnibus Christi fldelibus hanc paginam inspecturis salutem in per-
petuum, amen. Actiones mundane cum tempore preterennt et a
1237. 243
memoria hominum recedunt, si non testinm et literali testimonio
reserventor. Ea propter sciant omnes, qui hanc literam testimonialem
respexerint, presentes et futuri, quod dominus Aschwinus de Walmoden
de communi consensa heredum suorum proprietatem unins mansi
et aree dimidie in Seelde site ob yeniam peccatomm saonim nostre
contulit ecclesie. Nos vero maiori utilitati ecclesie nostre providere
volentes eandem proprietatem ipsius aree et mansi siti in Seelde
in concambio pro manso altero et tertia parte molendini siti in
Wenthusen generali nostro conventu consentiente ecclesie beati
Maoritii in Hildensem contnlimns perpetualiter obtinendam. Acta
snnt anno incamationis dominice millesimo ducentesimo trigesimo
septimo, indictione decima, Gregorio papa presidente, Friderico im-
peratore regnante, pontiflcatus Conrad! Hildensemensis anno decimo
qninto^ ordinationis nostre anno qointo. Ut autem huius concambii
commutatio rata sit et inconvalsa, hanc paginam testimonialem sigillo
nostro et ecclesie fccimus communiri.
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cap, des Abtes Heinrieh Wirschius im
Archiv zu Ringelheim S. 159.
AV7. Propst und Konvent von Lainspringe beschliessen die grössere
Feier der Memorie des Stiftes und dessen Frau und Tochter. Lam-
springe 1237.
Heinricns dei gratia prepositos totnsque conventus de Lame-
springe omnibns, ad qnos hoc scriptum peryenerit, orationes et
salutem in domino. Licet devota religiosorum intentio fldelium
memoriam defunctorum yidelicet et vivorum cottidianis orationibus
proseqnatnr, speciali tamen devotione illis prodesse cupimus apud
deum, de quorum elemosinis Institute professionis nostre locum
habemns et alias in huius yite necessariis cottidie consolamur.
Quapropter innotescat presentibus et futuris, quod, cum bone memorie
domlni Biddagi comitis fundatoris nostri et uxoris eins Imhildis
necnon et filie sue Ricburgis monasterii nostri prime abbatisse obitus
dies anniversarius sive per intervaUa temporum sive per negligentiam
antecessorum nostrornm et nostram minus celebris apud nos hactenus
fuerit et soUempnis, de communi voto capituli nostri pariter et
consensa duximus statuendum, quod, ut prenominatus predicti comitis
anniversarius dies in ecclesia nostra plus solito memorialis existat,
in die beati Georii martiris singulis anuis, cum predictorum fundatoris
nostxi yidelicet uxoris et filie obitus memoria peragetur, post orationes
16*
244 1237.
tarn in vigiliis quam in missis fiat commune servicium de quataor
ferculis fratribus et sororibns nostris de bonis curie Waldenhusen,
similiter in die proxima omnium sanctorum in memoriam benefactomm
nostrorum in orationibus et refectione consuetudo per omnia simiUs
habeatur sumptibus de bonis einsdem curie deducendis. Statuimns
insuper omni die missam animarum decantari ad altare beati Bar-
tolomei apostoli in secretario nostro pro remedio anime Odilie
matrone et mariti eins et flliomm et flliamm eins. Ut igitnr hec
ordinatio nostra futuris temporibus permaneat inconvulsa, eam in
presenti pagina conscribi fecimus et sigillo ecclesie nostre fideliter
consignari. Preterea ut per approbationem superioris bec eadem
scriptura robur acciperet amminiculi fortiori^, domini Conradi yene-
rabilis patris nostri et domini Hildensemensis episcopi bulla im-
petravimus communiri, sicut ex eins appensione appai*et liquido
manifestum. Actum in monasterio nostro Lamespringe de conniventia
dicti domini nostri episcopi anno gratie tn9. cc<>. xxx<>Yii<^.y eiosdem
domini Conradi episcopi pontificatus anno septimo decimo.
Or. im Kgh Si,-A. zu Hannover, Lamapringe Nr. 18, Siegel des BiseKoft
hesehädigt, das des Konventes gut erhalten.
498. Bischof Konrad vidimiert die Beglaubigung einer undcUierten
Bulle des Papstes Gregor IX., in welcher dieser den Unterstützem der
Nonnen der Maria Magdalena in Deutschland vierzig Tage Indulgem
ertettt. 0. D. (1237?).
C(onradus) dei gracia Hildensemensis episcopus unirersis
pastoribus et vicariis, ad quos littere iste peryenerint^ salutem in
domino. Uniyersitati vestre volumus notum esse, domini pape nos
in hnnc modum litteras perspexisse.
Cum gracie et indulgencie ordini penitentium sancte Marie
Magdalene a sede apostolica concesse propter multiplicationem
domorum et periculum viarum ad diversas partes sine gravi iactora
cum bullis appendentibus deferri non possint, ne hac occasione
personas dicti ordinis scrupulo dubitationis suborto contingat snbire
indebiti laboris dispendium vel grayamen, paci et munimini dicti
ordinis consulentes formam indulgencie ipsi concesse conscribi fecimus,
ut, et si ex absencia bulle dubitationis questio yaleat non inmerito
suboriri, ex flrmitate tamen nostri testimonii fldes indubitata possit
litteris adbiberi. Forma igitnr litterarum domini pape talis est
(folgt die Bulle).
1237—40. 246
Ne igitar super hac gracia sive indnlgencia dicto ordini indolta
dabitationis scrapolus oriatur, presentem paginam sigilli nostri
mimimine fecimus roborari.
Or. im Kgl, St,-Ä. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 35 mit Siegelrest Die
BuU$ stimmt mit geringen stilistischen Abweichungen mit der bei Bode, ÜB. I,
Ä 497 Nr. 515 überein.
490. Domdechant und Domkapitel in Magdeburg bekunden den
Verzicht des Domherrn Burchard von Olinde auf zwölf Hufen des
Kl. Dorstadt in Flothe. 0. D. (1237—40).
F(rid6riciis) dei gratia decanns totumque capitulam Magde-
burgensis ecclesie. Constitutis in presencia nostra venerabili W(al-
thero) de Dorstat preposito Hildensemensis dyocesis et B(iLrchardo)
de Glinden ecclesie nostre canonico idem B(archardiis) recognovit,
qnod controversia, que fiierat inter ipsum et fratrem eins ex una
pai'te et memoratom prepositnm ex altera parte saper xii mansis
et Silva sitis in Vlothede ita flnaliter decisa et per amicabilem com«
positionem sie sopita, qnod prefatus B(archardus) et frater einsdem
et fratris fllii bonis iam dictis rennnciaverunt a prenominato preposito
et ecclesia qoieta pace possidendis. Testes F(ridericus) decanns et
alii plnres.
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. des Kl. Dorstadt zu Dorstadt foU 30.
Zeitlich nach dem Vorkommen des Propstes Walther von Dorstadt.
SOO* Bischof Konrad bekundet die GhUndung ihrer Memorie
durch die Brüder von DaJdum. 1238 Januar 18.
Conradns dei gratia Hildensemensis episcopns nniversis Christi
fldelibns presens scriptum inspectoris veritatis testimonium acceptare.
Tenore presentinm tarn presentibus quam futuris notiflcamns, qnod
Engelbertns de Dalem Alias Rodolfl senioris, cnm per aliquot tempus
egrotaret, assignavit ecclesie beati Adriani in Lammespringe tres
mansos sne proprietatis in villa Solenhusen et decimam illarum et
decimam de quinqne mansis i) in Enelissen, qua a nobis fuerat in-
pheodatus, ut dies obitns sui et fratris sui Bodolfi et omnium
parentum suorum ibidem perpetuo peragatur. Ipso yero Engelberte
defuncto Eodolfns frater ipsius in presentia nostra constitutus factum
fiutris tam pium ratificavit, dictam decimam in manus nostras de
rolontate omnium herednm suomm libere resignavit. Nos vero
^) über der Zeile nachgetragen.
246 1238.
proprietatem ipsius decime de consensu nostri capitnli predicte
ecclesie contulimus propter deum. Protestamur etiam, quod de ipsis
bonis Hildebnrgis soror ipsonim et Adhela filia Engelbert! defoncti
nnum talentam Hildensemensium denariorum ad sabsidiam prebende
percipient singolis annis ad tempora vite ipsarum. Huius rei testes
sunt lohannes cellerarius ecclesie maioris^ Rodolfds de Dalem, Hen-
ricus et Escuinus f ratres de Stenberge, Hermannus de Hardenberge,
lohannes de Sutherum, Rythizardas de Horneborg et alii qoam
plures. Actum anno dominice Incamationis m9. afi. Tjofivm^ Prisce
virginis.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Lamspringe Nr, 19 mit dem bischöfliehen
Siegel,
501. Bischof Konrad überlässt dem Morüzstifle zur Gründung
einer Vikarie durch den Kanoniker Bertramm von Ptome ein Pfund
aus der Münze, das der Gründer und dessen Bruder Dietrich ihm in
der Kurie des Domherrn Dietrich von Ädensen resigniert Aabm.
^Idesheim 1238 Februar 1 (kalendas februarii, pontificatus nostri
anno x<>7ii^.).
Testes huius nostre donationis sunt Conradus prepositus Montis,
Theodericus, Theodericus de Promo vicarii Montis, GodeMdos
canonicus in Aisburg scriptor noster, Ludolphus camerarius de
Tosseim, Berterammus de Berveltte, Bodo camerarii nostri.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Moritzstiß Nr, 11 mit dem bischöfli^en
Siegel an weise-roten Seidenfäden, Gedr, Doebner, ÜB, I, S, 74 Nr, 148,
502. Papst Gregor IX, teilt den Bischöfen (Konrad) von Kxldes-
heim, (Luder) von Verden und (Wilhelm) von Minden mitj dass er
den Herzog Otto von Braunschweig, der gegen die Preussen das Kreuz
empfangen, in seinen Schutz genommen habe, und beauftragt sie mit
der Handhabe dieses Schutzes, Lateran 1238 März 25 (viii. kalendas
apriliS; pontificatus nostri anno duodecimo).
Gedr. Orig. Guelf, IV, S. 172. Regest Pötthast, Reg, pont, 10553.
508« Bischof Konrad befürwortet in einem Schreiben an Pcq^st
Gregor IX, zur Beseitigung der Ztoietracht zunschen den Häusern
Braunschweig und Thüringen den Dispens zur Ehe zunschen (Helene),
der Tochter Ottos von Braunschweig, und dem Landgrafen (Hermannj
von Thüringen, 0. D. (vor 1238 März 26).
1238. 247
Gtdr. Orig. Qudf, IT, 173, Am 26. März 1238 meldet Päpat Gregor dem
Herzog Otto, dose er den Diepene erteilt habe, gedr. ebenda, Regest Böhmer-Ficker,
Reg, imp. V, 3, 7197.
S04« Papst Gregor IX, ermahnt den Herzog Otto von Braun-
schiceig, du bedrängte Kirche von Hildesheim zu schützen. Lateran
1238 März 29 (iiii. kalendas aprilis, pontiflcatus nostri anno dnodecimo).
Gedr. Orig. Guelf. IV, 174. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7198,
Fbtthast, Reg, pont. 10558.
505« Bischof Konrad legt einen Streit bei zwischen dem KL
Walkenried und dem Pfarrer Bertold in Seesen (Sehusen) wegen des
Zehnten in Münchehof (Kemnade) und Walshausen (Walmedehusen)
unter Zustimmung des Archidiakons (von Seesen), nämlich des Pfarrers
Hugold von st. Jacobi in Goslar. Forste 1238 März 30 (iii. kalendas
aprilis, pontiflcatus nostri anno xvii.).
Hnius facti testes sunt Theodericns de Adenoys, Heinricas de
Tossem canonici nostri, Sifridus monachus in Sconoe, Johannes
prepositns Novi operis in Qoslaria, Heinricns canonicns montis sancti
Petri apud Goslariam, Basilius de Wenthusen, Johannes et Heinricas
fratres dicti de Curia Oandersem, Engelbertus et Budolfds fratres
de Dalem, Ekbeitus de Freden, Aswinus et Heinricus fratres dicti
de Lapideo monte milites, Wilkinus de Rosendale, Theodericns de
Goslaria, Gerardus camerarius.
Nach dem Walkenrieder Cop. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel fol. 57 v
gedr. Bade, ÜB. I, S. 532 Nr. 558. Regest ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des
histor. Vereins für Niedersachsen 11) S. 158 Nr. 219.
SOO« Bischof Konrad überträgt die Hälfte des Zehnten in Mahlum
(Maldem), die ihm die 'Brüder Hermann und Heinrich Grafen von
Wohldenberg resigniert haben, den Nonnen des Maria-Magdcdenenklosters
in Goslar zur Feier seines Jahresgedächtnisses. 1238 März (mense
marcio).
Hains rei testes sunt Otto dux de Brunswich, Bemardus nobilis
de Dorstat, Gunzelinus dapifer, Ekbertus filius eius, Ludolfus de
Honlage, Basilius de Osterrode.
Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 20. Siegel des Bischofs
aus rotem Wachs an weissen Hanfschnüren fast zur Hälfte verloren. Gedr. Bode,
ÜB. I, S. 531 Nr. 557, Ässeburger ÜB. I, S. 142 Nr. 198.
248 1238.
507. Bischof Konrad erhält von Bischof Wühdm von Minden
Konrad, den Sohn des Heinrich von Himmdsthür (Himmedesdor), ob
Ministerialen und gibt ihm dafür Johann, Sohn des Heinrich wn
Seinne. 1238 April 23 (viiii. kalendas maii, pontiflcatus nostri
anno x^vü^^.).
Or, im Kgl. St-A. zu Hannover, Escherde Nr, 13. Siegel des Bisehofs. Gedr.
Westfäl. ÜB. VI, S. 84 Nr. 312.
508. Bischof Konrad bekundet, dass der Edde Ludinger tm
Heckenbeck (Hachkenbike) ihm die Hälfte des Zehnten in Adenstedi
(Adestissen) resigniert und er selbst sie dem Kl. Clus übertreten habe
mit der Bedingung, dass Walburg, Frau des Eüard von Oandersheim,
jene Hälfte lebenslänglich als Niessnutz haben solle. Nienstedi 1238
Juni 18 (x9iiii<>. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno x9vii^.).
Testes vero liuins nostre donationis sunt magister Hermannos
de Paderbuma, Heinricus iunior de Thosseim canonici nostri, dominus
Hermannus de Uslaria miles, Conradus einsdem monasterii monachos,
Gereko camerarins, Ludolphus camerarius noster, Conradus marscalcns
noster, Berterammus de Beryelte, Bodo servi nostri.
Or. im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, Kl. Clus Nr. 13. Brttchatüdc da
Siegels des Bischofs.
500. Graf Hermann von Wbhldenberg verkauft dem Kl. Walken-
ried ein Viertel des Waldes Pandelbeke und entschädigt seinen Ver-
wandten, den Propst Konrad des Moritzstiftes, mit dem er das Land
gemeinsam besitzt, mit seinen Oütem in Emne, wozu das Kloster noA
18 Mark und einen Klumpen Kupfer (massa cnpri) fügt. 1238
Juli 23 (? octavo decimo kalendas augusti).
Testes sunt Heinricus comes de Waidenberg, Ludolfns pre-
positus maioris ecclesie in Goslaria, Beinholdus, Sibodo canonici
maioris ecclesie in Hildensem, Adolfus comes de Dasle, Theodericus
de Cantilsem, Engelbertus de Achem, Richardus de Domo, lohannes
de Curia, Waltberus de Gandershem, Heinricus et Hogerus firatres mei.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Walkenried Nr. 9 mit dem Datum müleäno
dacentesimo zxzyiii^ octaTo decimo kalendas augasti; das octavo dürfte au tilgen
sein. Siegel verloren. Regest mit Zeugen Bode, ÜB. I, S. 535 Nr. 562.
510. Bischof Konrad bestätigt die Bestimmung des Propstes Johann
von Demeburg, dass die Einkünfte des Zehnten in Bremum und Klein-
1288. 249
Düngen für Bekleidung und Krankenzimmer verwendet werden sollen.
Winaenburg 1238 August 6.
Conradns dei gratia Hildensemensis episcopus universis sancte
matris ecclesie filiis, ad qaos littere iste pervenerint, salatem in
domino sempiternam. Quoniam ecclesiam dei in Derneborch magno
caritatis feryore sicut tenemnr diligimns, inclinamos animum nostrum
libenter ad omnia, qae utilitati eins videntur congruere, nt affectum
nostram sincernm ipsa sentiat cum effectu. Notnm itaqne facimns
et presentinm aactoritate publice protestamur, qnod nos considerata
devotione et pio affectu dilecti in Christo lohannis prepositi in
Derneborch, quo dncitnr erga ecclesiam memoratam^ ordinationem
snam rationabilem, qua statoit, at decima in Breyuem et decima
in parvo Dongem, qnamm redditus singulis annis sunt ad talenta
dnodecim estimata, cedant in usus sanctimonialium in Derneborch
hoc modo yidelicet observato: decem talenta deputabuntur ad yesti-
toram et reliqua duo talenta ad inflrmariam earundem sancti-
monialium, auctoritate dei omnipotentis et apostolorum Petri et
Pauli atque nostra confirmamus precipientes hanc ordinationem
motu pietatis statutam sub interminatione anathematis inviolabiliter
observari. Si quis autem huic conflrmationi nostre ausu temerario
presumpserit contraire, indignationem dei et sanctorum eins et
nostre ezcommunicationis sententiam se noverit incurrisse. Sed
quia debitam soUicitudinem pro ipsa ecclesia in hiis et in aliis
quibus possumus libenter gessimus, dignum est, ut habeamus com-
munionem orationum et omnium bonorum, que ibidem per dei gratiam
fnerint procurata. Datum Wincenborch anno gracie m^. cc^. xxx<>viiio.,
vüi®. idus augusti, pontiflcatus nostri anno x^viü®.
Or. im KgL St.'A, zu Hannover, Demehurg Nr. 8. Siegel des Bischofs an
roten und grünen Seidenfäden,
511. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wöltingerode den halben
Zehnten der Domkirche in Rhenen den es von Laienhand gekauft hat,
FSrsU 1238 August 31.
In nomine sancte et individue trinitatis. i) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Quicumque episcopatus honore funguntur
urgente sue prelationis officio ecclesiis dei seu quibuslibet religio-
somm locis devota ac pia sollicitudine compelluntur prospicere et
>) Verlängerte Schriß.
260 1238.
necessitatibns eomm snbveniendo non tantum spiritnalia sed etiam
temporalia qnoad possunt eis sabsidia providere. Inde est, qnod
notum esse yolamos omnibas Christi fldelibas tarn presentibus quam
futuris, quod nos pro remedio anime nostre dimidiam decimam
ecclesie nostre sitam in Benede, quam Fridericus Bok et filins suus
a nobis tenebant in feudo, post resignationem ab eis factam con-
tulimos de consensn et beneplacito capitali nostri ecclesie dei in
Woltingeroth ad usum sanctimonialium ibidem deo et beate virgini
deservientinm Lamberto ipsins loci preposito, qni eam de mann
laycali redemit datis qnadraginta sex talentis, id procnrante fldeliter
et modis otnnibns promovente. Memorata yero resignatio facta est
apnd Bis in placito iiii. kalendas inlii coram viris honestis yidelicet
magistro Hermanno de Paderbnma, Heinrico inniore de Tossem
canonicis nostris, lobanne preposito Novi operis Goslarie, Florentio,
Godefrido canonicis sancti Andree in Hildensem, Heidenrico canonico
montis sancti Petri apnd Goslariam, comite Hermanno de Wolden-
bergy Ludolpho camerario nostro, Heinrico de Maio monte pincerna
nostro, Heinrico de Hamelen, lohanne de Adenstede, Friderico de
Estbike, Jusario de Harlingeberge, Thiderico de Werthe et alüs
qnam pluribus. Donationi antem nostre presentes erant Theodericus
de Addonoys, magister Hermannus de Paderbnrna, Heinricns innior
de Tossem, magister Godefridus scolasticns sancti Andree scriptor
noster, Heithenricns canonicns sancti Petri apnd Goslariam, magister
Richardns canonicns sancte Cmcis, Heinricns montis sancti Petri
capellani nostri, Lndolphns camerarins, Hngo de Holtbnsen, lohannes
de Suttherem, Willekinns de Rosendale milites nostri, Conradns de
Emberke, Ecbertns Spade, Heinricns de Bervelte, Thetmams de
Ampiethe, Thidericns de Goslaria et alii qnam plnres servi nostri.
Ne qnid igitur^) adversitatls huic nostre donationi futura dies pariat,
hanc donationem nostram sigilli nostri mnnimine consignamns et
futuris ratam esse temporibus per auctoritatem sanctomm apostolorum
Petri et Pauli et successomm eorum nostramque et omninm epis-
copomm mandamns omnem malignandi dolum imperpetnnm precln-
dentes. Facta est autem hec nostra donatio in prefato claustro
Woltingeroth universo sanctimonialium presente coUegio anno gratie
ToP. cc<>. xxx<>viiio., pridie kalendas septembris, pontificatus nostri
anno decimo octavo. Sed qnia debitam sollicitudinem pro ipsa
^) igitor über der Zeile nachgetragen.
12S8. 251
ecclesia in hiis et in aliis qaibns possomus libenter gessimos,
dignom est, at habeamus commnnionem orationnm et omninm bonorum,
qne ibidem per gratiam dei fuerint procnrata. Datum apnd Vorsatum
pridie kalendas septembris.
Or, im KgL SU-A, zu Hannover^ Wöltingerode Nr, 13. Siegel des Bischofs
an roten Seidenfäden, Regest Bode, ÜB, I, 8. 534 Nr, 56L
Smtm Bischof Konrad überträgt dem Kl. Neutcerk bei Goslar
den halben Zehnten in Gielde (lelethe), den ihm der Edele Helmold
von Biewende aufgelassen hat. Geschehen Ualberstadt 1238 September 2
(iüi. nonas septembris, pontiflcatus nostri anno xvii.)» gegeben Wimen-
bürg November 9 (quinto idus novembris).
Presentes erant, cum hec fierent, magister Hermannus de Pade-
buma, Henricus iunior de Tossem, Heidenricus, Oodefridus notarius
capellani nostri, comites de Wemigeroth Conradus, Gevehardus,
comes Heinricus de Waldenberch, miles Alardns de Borchdorp,
Waltems de Biwende, Fridericus Friso, Ludolphus camerarius,
Conradus marscalcus, Hugo de Holthusen, Wülekinus de Rosendale,
Lndolphus de Selede.
Nach Cop. gedr. ÜB. des hist. Vereins für Niedersachsen I, S, 22 Nr. 17,
Bode, ÜB. I, 8. 535 Nr. 563.
S18* Ritter Heinrich von KissenbrUck resigniert dem Grafen
Hermann von Wohldenberg drei Hufen in Ottbergen zu Gunsten des
KL Demeburg, falls er das Eigentum dieser Hufen für das Kloster
beim Bischof erwirken kann. 0. D. (vor 1238 September 28).
Nobili viro domino suo Hermanne comiti de Woldenberge
Heinricus miles dictus de Kissenbruche cum affectu sincero obsequium
debitum et paratum. Tres mansos in Otberge, quos de manibus vestre
dominationis in pheudo teneo, ad manus claustri et conventus in
Demeborch vobis resigno litteras per presentes tali tarnen interposita
pactione, si proprietatem dictorum mansorum in Otberge prefato
cLanstro in Demeborch apud dominum Hildensemmensem episcopum
poteritis obtinere.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg Nr. 9, An dem von der Urk.
geschnittenen Pergamentstreifen zerbrochenes Siegel, zeigt einen rechtsschreitenden
Truthahn,
262 1238.
514. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Demeburg den ihm
resignierten halben Zehnten in Ottbergen. Bei Bosenthcd 1238 September 28.
Conradns dei gratia Hildensemensis episcopos universiSy ad qnos
iste littere pervenerint, salutem in domino sempitemam. Anctentica
scriptnra ideo conflcitur, ut id, qnod publice actum est; memoriter
teneator. Notum igitnr sit omnibus tarn posteris quam presentibus,
qnod, com medietas decime in Otberge vacaret nobis ex resignatione
comitum Hermanni et Heinrici fratrum de W&ldeberg, qni eam a
nobis in feodo tennerunt, nos ipsam pro remedio anime nostre con-
tulimas monasterio Derneburch iure perpetuo possidendam. Ne
autem liberalitatis nostre beneficinm a qaoquam revocetor in dubinm,
nos presens scriptum de hoc confectum sigillo nostro dnximus robo-
randum. Testes hnius rei sunt magister Hermannus de Paderboma,
Heinricus iunior de Tossem, Heidenricus de Sulinge, Godefridos
scolasticus sancti Andree, Bruno sacerdos clerici, Heinricus de
Hamelen, Conradus marscalcus, Johannes de Adenstide, Thegenhardns,
Cesarius, Theodericus de Promo milites et alii quam plures. Actnm
est hoc apud Eosendale anno gratie m^. ccP. zzxOyüi^.; iüi®. kalendas
octobris, pontiflcatus nostri anno octavo decimo.
Or, im Kgl. Si.-Ä. zu Hannover, Demeburg Nr, 10. Siegel des Bisekofs.
515. Bischof Konrad übereignet den Zehnten in Mo/dum (Maledom),
den ihm Graf Heinrich von Wohldenberg aufgelassen hat, dem Kl. Neu-
werk bei Goslar. Geschehen auf dem Georgenberge, gegeben beim
Schlosse Wimenburg 1238 November 12 (pridie idus novembris, ponti-
flcatus nostri anno x<>viiiö.)'
Testes huius rei sunt magister Hermannus de Paderbuma,
Heinricus iunior de Tossem canonici i) nostri, Olricus decanus sancti
Mathye in Goslaria, Alexander eiusdem ecclesie scolasticus, Al&rdas
de Borchdorp, Hugo de Holthusen, Hogerus Wl^ove, Ropertos et
Hartmodus firater suus, Bertoldus de Werre, Eckehardos de
Nienkerken.
Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 21 mit Siegelreet an roten
und gelben Seidenfäden, Gedr, Bode, ÜB. I, S, 536 Nr. 564,
516« Die Brüder von Homburg übertragen dem AndreassHJi eine
halbe Hufe und zwei Hausstellen in Eime zur Feier von drei Anni-
versaren. Spiegelberg 1238 November 21.
^) Or. canoni.
1239. 253
In nomine domini amen.i) Bertoldas, Henricns fratres de
Honburcli ad cautelam faturi temporis notnm omnibns esse volnmus,
qaod Ohysyclio de Eygem dimidium mansnm habentum xv iugera
et duas areas solventes vii solidos et pratom in eadem villa acceptis
ix talentis a canonicis sancti Andree in HUdensem nobis resignavit
Ottone fratre suo presente et consentiente. Nos yero ob remedinm
anime nostre receptis duobos talentis Hildensemensium denariomm
proprietatem ipsorum bonorum ad prebendam fratrum ecclesie con-
tolimns memorate, ita qnod de ix solidis tres anniversarii videlicet
Danielis, Margarete, Yolcmari agentur, qoi ad comparationem ipsorum
V talenta contulerunt. Compromiserunt etiam iam dicti fratres
Gli(ysycho) et O(tto) in manus nostras, Everwini de Adenois,
Conradi de Bamroht, Hartmanni de Duthingne, quod, si aliqnis infra
annnm et diem ipsa bona impetat, se pro ipsis debere stare et ab
omni gravamine excipere. Testes hnius rei sunt Everwinus de
Adenoys, Florentius, Conradus deRivo, Henricus deBrema, Alexander
plebanus de Speghelberch, milites Conradus de Bamroht, Henricus
frater snns, Hartmannus et Siffridus fllius snns de Dndinge, seryi
Johannes de Beden, Eylardus et lohannes servi Everwini, Wulve-
rammns, Bemardus accolitus. Ut igitur hoc factum nulli veniat in
dubium, sigilli nostri appensione presentem paginam inde conscriptam
duximns roborandam. Acta sunt hec in Castro Speighelberch xi.
kalendas decembris anno domini wfi. cc^. xxxviii<>.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Andreästifl Nr, 6, Siegel
nebst Befestigung verloren. Regest Doehner, ÜB. III, S. 640, Naehtr. Nr. 14.
S17* Bischof Konrad übereignet detn Kl. Neuwerk bei Ooslar
den Zehnten in Jerze (Gerretche), den ihm die Grafen Hermann und
Heimich von Wohldenberg in Hahamen (Hagenhusen) aufgelassen haben.
1238 November 29 und bei Nienstedt (1239) Februar 9.
Hains rei testes sunt magister Hermannus de Paderbuma,
Heinricas iunior de Tossem, lohannes plebanus, Alexander scolasticus,
Hugoldas archidiaconus, Lüppoldus canonici Goslarienses, comes
Oevehardus de Wemingeroth, Thidericus de Herzingeroth, Bertoldus
de Gowis, Volcmams de Goslaria, Esquinus de Walmode, Bertoldus
de Veteri foro, Basilius de Winthusen, Bodo de Saldere, Heinricus
de Lapideo monte, Ecbertus de Freden, Ludolfus camerarius, Con-
1) Verlängerte Schrift.
254 1239.
radus marscalcns, Conradus de Mandere. Actum est hoc anno
domini m<>ccPxzx^iii<>.; UR kalendas decembris, pontiflcatos nostri
anno xvw9., datnm apüd Nienstede w^. idus febmarii.
Gedr, nach dem Cop. des KL Neuwerk Bode, ÜB. I, 8. 537 Nr. 565.
518. Bischof Konrad schenkt dem Kl. Wulfinghausen vier Hufen
Landes in Alfei'de, die ihm sein Kämmerer Ludolf, dessen Frau Add-
heid und Söhne Heinrich, Domherr, und Ekbert resigniert haben,
Winzenhurg 1238 Dezember 2 (quarto i) nonas decembris, pontiflcatns
nostri anno zviii).
Testes sunt magister Hermannus de Paderborna canonicns
ecclesie nostre, magister Geroldus et Nicolaus canonici sancti Mar-
tini in Minda, magister Godefridus scolasticus sancti Andree scriptor
noster, Heidenricus canonicns montis sancti Petri apud Goslariam,
Engelbertus de Dalem, Asquinus de Lapideo monte, Heinricns de
Grene, Conradus de Elvede, Conradus de Wlfinge, Willelmus de
Rosendale, lohannes de Suthterem, Ludolfus de Selede milites^ Con-
radus de EmberkO; lohannes de Berle, Thidericus de Goshuia,
Thidericus de Brüchen, Hartmannus de Monte, Gerardus camerarins,
Bertrammus de Bervelthe, Engelbertus fllius Engelberti de Dalem,
Heinricus Grube fllius Aswini servi.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Wulfinghausen Nr, 6. Siegel ab. Gtif.
von Hodenberg, GaUnberger ÜB, VIII, 8. 5 Nr. 5. Regest Westfäl, ÜB. VI, S. 85
Nr. 314, Bode, ÜB. I, S. 538 Nr. 566,
519. Papst Oregor IX. beauftragt den Bischof (Konrad), das
Kloster Winthusen, wenn es nicht im Augustiner -Orden reformiert
werden könne, mit Cisterciensem zu besetzen. Lateran 1238 Dezember 15
(xYüi. kalendas ianuarii, pontificatus nostri anno duodecimo).
Gedr. mich dem Vatikan. Registerband Mon, Germ, epist, sei. I, 8, 635 Nr, 739.
Winthnson das heutige Thale am Harz.
520. Johann, Minister des Minoritenordens in Deutschland, mmmt
den Domherrn Hennann von Goslar in die Gebetsbrüderschaft auf wnd
macht ihn teilhaftig der guten Werke des Ordens. Hildesheim 123^"^
(1239) Dezefnber 29.
Venerabili in Christo multum dilecto magistro Hermanno de
Goslaria Hildensemensi canonico frater lohannes minister Theutonie
^) Loch im Gr., ergänzt nach Cop, HI, 220 Nr. 7 im Kgl. SU-Ä.
1239. 255
fratnun Minoram salutem et etema diligere toto corde. Peticioni
vestre ac desiderio satisfacere volens ad omnia bona, que in nostro
fiont ordine, vos suscepi communionem et fraternitatem vobis tarn
in vita quam in morte concedens videlicet oracionum, missarum,
predicacionum, ieiuniomm, laboram, vigiliaram ceteroromque, que
sunt bona ordinis nostri, et si de presenti miseria vos vocari con-
tingat, sicut fit per ordinem pro fratribus nostris defnnctis sie pro
Yobis fiet. Datum in Hildensem üi. kalendas ianuarii, anno domini
mo. ccfi, xxxix.
Abschrift des 15. Jahrh, in Cop. VI, 11, S, 559 Nr, 991 im Kgl. St-Ä. zu
Hannover,
Sftlm Das Blasiusstift in Braunschweig erlässt dem Kl. Wöltinge-
rode 30 Mark und tvird dafür durch Herzog Otto und dessen Gemahlin
Mathilde mit pier Hufen in Sonnenberg entschädigt. Braunschweig 1238.
In nomine sancte et individue trinitatis. Rodolfus dei gracia
prepositus, Winandus decanus, lohannes custos totumque capitulum
sancti Blasii in Bruneswic omnibus inperpetuum. Scriptorum in-
diget testimonio que aliquam sortiri debent perennitatem, ne simul
cum tempore a memoria evanescant. Notum sit igitur tam presen-
tibns quam futuris, quod nos ad peticionem et instanciam illnstrissi-
momm principum nostromm Ottonis ducis de Bruneswic et Mech-
tidis nxoris eins relaxavimus conventui dominarum in Waltingeroth
triginta marcas puri argenti de summa centum marcarum in com-
positione inter dictum conventum et nos facta nostre ecclesie per-
solvenda de causa quadam longis temporibus ventilata. In restaurum
vero illarum marcarum prenominati principes nostri contulerunt ec-
clesie nostre proprietatem quatuor mansorum in Sunnenberch, quos
ecclesia a domino Sifrido Scathewolt conparavit. Ut autem hoc
factum nulli in posterum habeatur incognitum, presentem paginam
testimonialem inde conscriptam sigillo ecclesie nostre sigillari fecimus
ad cantelam. Huius rei testes sunt Bemhardus de Dorstat, lordanis
dapifer, Willikinus marscalkus, Bertrammus de Velthem, Ludoltus
de Esbeke, Heino de Wenethen, Thidericus de Area, Ludolfus de
Honlage et alii quam plures. Acta sunt hec Bruneswich anno gracie
mo. ccP. xxxöyiii*^.
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 14. Zerbrochsnes Konventssiegel.
S13S« Abt Hermann von Corvey tauscht mit der Hildesheimer
Kirche Ministerialen. Corvey 1239 März 22.
256 1239.
H(ermannus) dei gracia Corbeiensis abbas universis fidelibas, ad
quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino. Notum esse capi-
mus, quodnos Mechtildim uxorem EgbertiSpaden et pueros eiasHenricum
et Elizabeth damus ecclesie Hildensemensi in concambinm recipientes
loco eonim Luderam militem de Lobbcke, et hoc presenti sciipto
manifeste protestamur. Datum Corbeie xi. kalendas aprilis, pre-
lacionis nostre anno sextodecimo, anno vero gracie mOccOxxxix.
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 751 Nr. 1518 im Sgl. SL-A. zu
Hannover.
5!28« Bischof Konrad schenkt den büssenden Schwestern der
Maria Magdalena in Goslar die Hälfte des Zehnten in Nauen (Nowen),
die ihm Ulrich von Hohenhüchen aufgelassen hat, zur Begehung seiner
Memorie. 1239 März (mense martio, pontiflcatus nostri anno XFÜi®.)-
Huius rei testes Gerwicus decanus, Meinardus scolasticas, Con-
radus prepositus Montis, Henricus custos, magister Hermannus de
Paderbuma, Conradus de Altafago frater dicti Olrici, canonici
nostri, comes Henricus de Waidenberg, Eswinus et Lippoldus de
Walmethe, Siffridus de Rutenberg, Conradus marscalcus.
Nach Cop. gedr. Bode, ÜB. I, 8. 538 Nr. 567.
524. Graf H(einrich) von Schiaden resigniert dem Bischof Konrad
auf Bitten des Schenken H(einrich) die Vogtei in Marienrode. O. D.
(zu 1239 April 23).
Testes huius facti sunt Engelbertus de Dalem, Olricus advo-
catus in Homeborch, Fredericus Friso, Ludolfbs et frater suus
Fredericas Botel, Henricus pincema, Albertus de Winningstede.
Abschrift des 15. Jahrhunderts in Ms. XXHI, 767 fol 7v in der Kgl BihUothOf
zu Hannover. Gedr. Marienroder ÜB. S. 27 Nr. 13.
525. Bischof Konrad bekundet, dass Propst Gerold von Metrien-
rode die Vogtei über die Klostergüter von Heinrich von Meienberg,
Schenken des Stiftes, gekaufl hat, nachdem Graf Heinrich von Schiaden,
von dem jener sie zu Lehn hatte, mit zwei Hufen in Grafeide (Grafle)
und einer in Alsbürch entschädigt und auf die Vogtei schriftlid^ ttie
durch seinen Sohn Heinrich auf dem Gerichtstage in Bettmar mündlich
verzichtet hat. Bettmar 1239 April 23 (viiii^. kalendas maii, ponti-
flcatus autem nostri anno decimo octavo).
Testes huius rei sunt Ludoldus abbas sancti Godehardi, lohannes
de Bracle cellerarius, Heinricus de Scalckesberg, magister Hermaimiis
1239. 257
de Paderburna, Heinricus iunior de Tossem canonici nostri, Heiden-
ricns canonicns montis sancti Petri apad Goslariam, Qodefridus sco-
lasticas sancti Ändree, Lndolphus camerarius, Conradns marscalcas,
Bodo et Borchardos fratres de Saldere, Heinricus de Meienberg
pincerna, Johannes de Adenstide, Theodericns de Pröme, Cesarius,
Thegenhardns milites.
Or. im Kgh St-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 12. Siegel des Bischofs
von den roten und gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Marienroder ÜB. S. 27
Nr. 14t nach Cop. ohne Tagesangabe ÜB. des histor. Vereins von Niedersachsen I,
S. 23 Nr. 18. Regest Bode, ÜB. I, S. 641 Nr. 57L
526« Bischof Konrad überträgt dem Johannisstiß eine am Ende
von Lothingessen nach dem Moritzberge zu gelegene Hausstätte, die
ihm Johann von Kemme aufgelassen hat. 1239 Mai 5 (iii. nonas maii,
pontificatns nostri anno viü^x^.)-
Testes hnius rei sunt Beinoldas prepositus maior, Gerwicus
decanus, Meinardos scolasücus, Sigebodo cantor, magister lohannes
filius Volcmari Divitis clerici, Hugo de Insula, Thidericus de Rothinge,
Volcmaros Dives, Heinricus Advocatus layci.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Johannisstift Nr. 13. Siegel des Bischofs
an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 304 nach
Copie, Doebner, ÜB. I, S. 75 Nr. 149 nach dem Or.
527« Bischof Konrad bestätigt, dass Graf Gumelin von Schwerin
die Vogtei in Harxbüttel (Hertesbutle), die er von ihm zu Lehn hatte,
der Kirche in Verden übertragen hat. Hildesheim 1239 Mai 14 (pridie
idus maii).
Gedr. von Hodenberg, Verdener Geschichtsquellen II, S. 109 Nr. 65, Mecklen-
burg. ÜB. I, S. 491 Nr. 497. Wegen des Ortes vgl. auch Zeitschrift 1857 S. 91 ff.
528. P(»pst Gregor IX. beauftragt drei Domherrn mit der Unter-
suchung der Klage eines Geistlichen der Diözese Bremen gegen einen
Bürger von Brcmnschweig und die in dieser Sache ihm vom Bischof
von Halberstadt bereits gesetzten Richter. Lateran 1239 Mai 25.
Gregorins episcopus servns servorum dei dilectis filiis Sifrido
de Barheim, Rndolffo de Bruneswik et magistro lohanni canonicis
Hildensemensibus salutem et apostolicam benedictionem. Conquerendo
pauper clericus Bremensis diocesis nobis monstravit, quod venerabilis
sancti Egidii abbas et plebanns sancte Eatherine Brunswicenses ei
saper debitore sao einsdem civitatis burgense dati iudices a vene-
midMb. tJB. n. ]^7
258 1289.
rabili fratre nostro Halberstadensi episcopo, eam^) laboribns et
expensis pregravatum in exeqaendo iudicio neglexerunt, eciam qnod
debitore predicto citacionem ab eis perempte receptam contomaciter
negligente nullam penam inferre yoluemnt, eo quod predicti plebani
esset parrochianus , preterea quod adhuc idem debitor sibi solyere
contradicens alias ei gravis et iniuriosus existat. Ideoqne yobis
per apostolica scripta mandamas, quatinos convocatis partibus
audiatis causam et appellacione remota flne debito terminetis facientes
quod decreyeritis' per censuram ecclesiasticam flrmiter obseryari.
Testes autem qui nominati fuerint, si se gracia, odio yel timore
subtraxerint, simili censnra cogatis. yeritati testimoniam perhibere.
Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum
ea nichilominus exequantur. Datum Laterani yüi. kalendas iauü,
anno pontiflcatus nostri xiiio.
Abachr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 555 Nr. 977 im KgL SL-A. zu
Hannover,
529. Propst, Dechant und Kapitel des MartinisHftes in Minden
verkaufen dem Maria-Magdalenenkloster Güter in Farmsen. 1239 Juni 6.
W(eraerus) dei gratia prepositus, H(einrlcus) decanus totnmque
capitul^msancti Maldini Mindensis universis presentem paginam inspec-
turis etemam in Christo salutem. Que geruntur in tempore ne labantur
cum tempore scripture solent testimonio firmari. Notum igitar esse
yolumus tam modemis quam posteris, quod nos non solom domini
nostri W(illehelmi) episcopi Mindensis, sed et omnium, quomm de
iure intererat, consensu requisito et habito bona ecclesie nostre in
Vermersen cum omnibus pertinenciis ipsorum yendidimus triginta
marcis priorisse et conyentui sancte Marie Magdalene in Hildensem
tam possessionem quam proprietatem bonorum ipsorum libere et
absolute quantum oportet de iure conferentes eisdem. Ut aatem
super hoc in posterum dubitari non yaleat, presentem paginam
sigilli nostri munimine duximus roborandam. Datum anno domini
m<>cc<>xxxOix^., yiii. idus iunii.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Mar, Magdal, Nr, 26 mit trenig beadtädigtem
Konventasiegel Regest Westf. ÜB, VI, S, 88 Nr, 324.
580« Bischof Konrad bekundet, dass der Edele Anno von Heim-
burg ihm in placito Bethmere, quo illustri duci Ottoni de Bruneswic
^) Cop, cum.
1239. 259
et nobilibus terre obviam veneramas, den Zehnten in Harher (Hertz-
bere) resigniert und er denselben detn Kl. Wienhamen übertragen habe
mt der Bitte, dass das Kloster sein Anniversar mit Vigilien und Messen
feiere. Im Walde bei Münstedt (Monstide) 1239 Juni 15 (xvii^. kalendas
iulii, pontificatus nostri anno xvüR)-
Hnius rei testes existunt clerici magister Hermannus de Pader-
burna, Heinricus innior de Tossem, Wernerus prepositus sepedicti
monasterii, Qodefridus scolasticns sancti Andree scriptor noster,
milites Otto dux de Bruneswic, Baldewinus de Blanckenbürch,
Insarius pincerna ducis, Ecbertus de Wlferbutle, Heino de Wenedhe,
Sifridus de Ruthtenberg, Conradus marscalcus noster.
Or. im Archiv des Kl. Wienhatisen, Nr. 13. Siegel des Bisehofs an roten
und gelben Seidenfäden. Gedr. Asseburger ÜB. I, S, 146 Nr. 204 nach Abschrift.
581« Bischof Konrad und der Domscholaster mag. M(einhard)
sind zugegen bei dem Vergleiche des Erzbischofs Siegfried von Mainz
mit dem Herzog Otto von Braunschweig wegen der Vogtei in Heiligen^
Stadt, Geismar und Northeim. Actum Nordhausen 1239, Datum
Heiligenstadt Juni 16 (xvi. kalendas iulii).
Gedr. Orig. Guelf. IV, S. 177, Qoehel, Helmstedter Nebenstunden II, S. 235.
Regest Böhmer-Ficker, Reg. intp. V, 11229. Vgl. auch die Gegenurk. Ottos a. a. 0. S. 179.
.582« Bischof Konrad entschuldigt sich beim Erzbischof von Mainz
wegen des Wegbleibens vom Konzil und schickt den Domscholaster
Meinhard als Vertreter. 0. D. (1239 vor Juli 2).
Noveritis, qnod ad diera concilii a vobis indicti venire non
possomus infinuitate detenti, licet flrmum habuerimas propositum
veniendi. Quocirca vestram clementiam exhortatam esse volumus,
quatenus excusationem nostram super hoc vobis et sancto concilio
per magistrum Meinhardum scolasticum ecclesie nostre porrectam
cam mansuetudine admittatis. De egritudine autem nostra vobis
fidem Idem faciet iuramento in animam meam^ si forte super hac
causa iuramentum ab ipso duxeritis exigendum.
Nach einem Mainzer Codex gedr. Hartzheitn, Concil. Germ. III, S. 568.
Danach unederhoU. liegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11230.
538« Papst Gregor IX. beauftragt die Bischöfe (KonradJ von
Hildesheim und (Eckehard) von Merseburg und den Abt von Pforta,
den Landgrafen (Heinrich) von Thüringen, der aus seinem sündigen
17*
260 1239.
Leben sich dem Eungen zuwenden woUe, in seinem Vorhaben zu unter-
stützen. Anoffni 1239 Juli 27 (vi. kalendas aagnsti, anno ziii.).
Gedr. Mon. Qerm. epist. sei. I, S. 656 Nr. 753. Regest Böhmer-Ficker, Reg.
imp. V, 3, 7264, Potthast, Reg. ponU 10778, tro ältere Drucke angegeben sind.
584« Bischof Konrad bekundet den Verzicht Genannter auf tpier
Hufen in Farmsen, welche das Maria-MagdalenenMoster vom Martini-
stifl in Minden gekauft hat. Im Kapitel 1239 August 9.
Conrados dei gratia Hildensemensis episcopns. Notum feuürnns
Christi fidelibos universis, quod Conradus marscalcns noster et filii
süi Baldewinns et Heino et Sifridos Alias fratris eiosdem Conradi
et Sifridns de Rutenberch et filius snns Sifridos in nostra presentia
constituti rennnciayerant quatuor mansis in Vermersse et omni inrl
si quod competebat eis, qnos sorores penitentes domns civitatis
nostre a canonicis sancti Martini in Minda cnm omnibns attinentibos
compararunt. Testes vero huins renunciationis sunt Qerwicns decanns,
Hugo prepositns sancte Cnicis, magister Meinardns scolasticns,
Heinricas castos, lohannes cellerarins, magister Hermamiiis de
Paderbama canonici nostri, Hermannas et Heinricas fratres comites
de Waldenberch, Ijadolphas camerarius, Everhardas de Alten,
lohannes de Adenstide, Qerhardos de Lobike, Qerhardas de Winnig-
hnsen, Thidericns de Berle, Heinricus pincema, Bertoldos de Veten
foro, Hago de Holthasen, Willehelmos de Rosendale, Lndolphns de
Hadeboldessem milites, Volcmarns Dives, Heinricas Advocatus,
Helmmoldas de sancto Georio, Berterammns de Domo, Ladolphos
Eckehardi, Sifridas Mortificator bargenses et alii qnam plores. Si
qais aatem hoic facto aasa temerario presampserit contraire, in-
dignationem omnipotentis dei ac nostre excommnnicationis sententian
se noyerit incnrsaram. Actam est hoc in capitolo nostro anno
gratie vfi. c(fi. xxxOyiiiio., yo. idns aagasti, pontificatus nostri anno
decimo octavo.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr, 27 mit dem Siegel des
Bischofs an gelben und roten Seidenfäden, Regest WestfiÜ, ÜB. VI, S. 89 Nr. 32\
Doebner, ÜB. I, S, 76 Nr. 150.
585. Bischof Konrad bekundet den Verzicht der Adelheid^ WtUsre
des Konrad von Wehre, auf vier Hufen des Kl. Dorstadt in Wehrt.
Hildesheim 1239 September 20.
Universis Christi fldelibns, ad qnos iste littere penreaerint
C(onradus) dei gratia Hildensemensis episcopns salntem in nomine
1239. 261
Ihesn ChristL Tenore presencinm protestamur, qnod, cum in ecclesia
maiori presidemus synodo generali, domina Adelheydis relicta bone
memorie Conrad! de Werre cum sua fllia in nostra presentia con-
stitata publice coram omni plebe et clero proclamavit, quod heredum
eios naUus aliquod ins haberet in bonis videlicet qnatuor mansis in
Werre 9 que monasterium in Dorstat xzx annis et amplius qnieto
inre possedit. Nulli ergo hominum liceat huius proclamationis
warandiam infringere yel ei ausu temerario contraire. Si quis autem
hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et
nostre excommunicationis sententiam se noverit incursurum. Datum
in monasterio nostro Hildensemensi anno gratie m^. c(fi. xzx nono,
xii. kalendas octobris^ pontiflcatus nostri anno xix^'.
Absehrifl des 14. Jahrhunderts im Cop, des Kl, Dorstadt zu Dorstadt fol, 17^
^ctkher der SeMuss fehlt. Von Datum ab ergänzt nach dem Cop, des 16. Jahr-
hundertSf Ms, 545 fol, 20 v in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim,
856« Rüter Dietrich von Depenotce verkauft dem Bartholomäi-
sHft sein väterliches Erbteil mit dem Patronat der Kirche in Hottein,
Hildesheim 1239 September 25.
Uniyersis fidelibus hanc litteram inspecturis Theodericus miles
de Depenowe salutem in vero salutari. Notum esse volo et pre-
sentibus constare, quod ego Th(eodericus) de Depenowe Universum
Patrimonium meum in Hottenem cum patrouatu ecclesiQ et omnibus,
que tam in campo quam in villa et nemore per me vel per alios
habni inre hereditario ad me devoluta paciflce et possessa, ecclesie
sancti Bartholomei in Sulta pro ccc. xxx. talentis Hildensemensis
monete vendidi consentientibus flliis meis Volrado et Hinrico necnon
sorore^) mea Helena nichil michi iuris in predictis bouis excipiens vel
reservans. Testes huius rei sunt Eeinoldus maior p(Pepositus in
Hildensem, Geruwicus decanus, Heinricus de Tossem custos, Eodolfus
de Bmneswic canonici, Basilius de Escherte, Wulferus de Rethen,
Sifridus de Rutenberch, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus,
Heinricus pincema, Bodo et Burgardus de Saldere, Heinricus et
Ascuwinos de Lapideo monte, Gerardus de Winnigehusen, LudolJftis
de Borsem, Gerlacus et Heinricus fratres de Lobeke, Theodericus de
Sudersem, Heinricus Buzel milites, Yolcmarus Dives, Thidericus
Foscus, Bertoldus de Domo burgenses. Datum Hildensem anno
gratie millesimo ccP. xxx^ixo., yii<>. kalendas octobris.
') So das Or,f zu lesen ist aber wohl nxore.
262 1239.
Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim, Museum Nr. 245, Stark besehädifftei
Siegel des Ausstellers, Oedr. nach Abschrift des IS. Jahrhunderts Zeitschrift 18$8
S. 119, Regest Doebner, ÜB. I, S. 76 Nr. 151.
587. Die Brüder von Depenatce quittieren dem Propst des
Bartholofnäistifies über eine Summe Geldes. 0. D. (zu 1239 Sep-
tember 25?).
Viris^) probis et honestis fldeiussoribns domini prepositi Suite
et aliis huius littere inspectoribns W(lradas) et H(enricus) firatres,
fllii yiri nobilis de Depenowe, paratnm obsequinm. Notum^) esse
Yolumus Omnibus, qaod dominus prepositus Suite qua*) modo
tenebatur nobis presentavit pecuniam persolvendo. Et ne hoc alicai
dubium sit, litteram^) istam de hoc facto compositam sigilli nostri
munimine roboramus.
Abschrift des 16. Jahrhunderts in Ms. 324 foL 80 in der Beverinischen
Bibliothek zu Hildesheim (A). Abschrift des 17. Jahrhunderts in Cop. 20 ftfl. 110
des OberlandesgerichU in Celle (B). Gedr. Zeitschrift 1868 S. 125.
588. Das Kl. Ringelheim übergibt dem Steppo (von Mahner)
eine Hufe in Beinum gegen einen jährlichen Zins. Ringelheim 1239
Oktober 10.
üniversis Christi fldelibus presentem paginam inspecturis Ger-
hardus dei gratia abbas totusque conventus in Binglem salatem in
domino. Noverint tarn presentes quam futuri, quod nos de commnni
consensu mansum unum ecclesie nostre pertinentem, sitnm in rilla
Benem, duobus mansis domini Stepponis adiacentem ipsi ad annoalem
censum pon*eximus sub ea forma, videlicet ut decem solides legaüs
monete singulis annis in festo beati Michaelis persolyendos^) ab eodem
ad anniyersarium domini Everhardi abbatis representet expendendum.
Sed si ad dictum terminnm ipse vel sui coheredes eundem mansnm
excolentes prenominatnm censum non persolverint, tertiam parteni
ipsorum tam in agris quam in areis, pascuis et sylvis liberam
restituant ecclesie nostre perpetuo possidendam. Ut igitar hoc
factum flrmum et inconvulsum permaneat, sigilli nostri et ecclesie
de Mandere appensione roboramus. Testes huius rei sunt Fridericus
de Steinlo sacerdos, Steppo et Conradus milites de Mandere et quam
plurimi litones nostri de Zherede, de Haverla, de Herre, de Gren-
stidde. Actum anno domini millesimo ducentesimo trigesimo nono.
indictione duodecima, sexto idus octobris in camenata Kingelem.
0 Yens B. *) notom jehU B. ') quam AB. *) literam B. ^) Cop. persolreiido.
1239. 263
Abschrift des 16, Jahrhunderts im Cop» des Abtes Heinrieh Wirsehius im
Archiv zu Ringelheim S, 58.
589« Bischof Konrad überträgt drei ihm von den Brüdern
Konrad, Hoier und Dietrich de Piscina resignierte Hufen in Farmsen
(Vermersseim) dem Maria-Magdalenenkloster, Im Kapitel zu Hildes-
heim 1239 Oktober 21 (xii<>. kalendas novembris, pontificatus nostri
anno nono decimo).
Testes huius rei sunt venerabiles domini Thetmarus sancti
Michaelis et Lndoldus sancti Godehardi abbates, magister Meinardns
scolasticus, magister lohannes fllius domini Volcmari canonici nostri,
Thegenhardos de Elyede, Hildebrandus de Drispenstide, lohannes
de Sutherem, Willehelmns de Rosendale milites, Volcmarus Dives
et Heinricus fllius suus, Bertoldus de Adenem.
Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover, Mar. Mctgdal. Nr. 28. Siegel des Bischofs
an roten und weissen Seidenfäden, Gedr. Bode, ÜB, I, S, 539 Nr. 569. Regest
Doehner, ÜB. I, S, 76 Nr, 152.
54W« Bischof Konrad überträgt dem Johannissüß (sancti
lohannis ante pontem lapideum in Dampmone) den vierten Teil des
Zehnten in Drispenstedt , den ihm der Bürger Heinricus dictus de
capella sancti lacobi mit Zustimmung seines Sohnes Heinrich und
seiner Frau Lutgardis resigniert hat 1239 Oktober 31 (ii. kalendas
novembris, pontificatus nostri anno nonodecimo).
Testes huius rei sunt Reinoldus prepositus maior, Gerwicus
decanus. Meinardus scolasticus, Hermannus cantor, magister lohannes
canonici nostri, comes Ludolphus de Halremunt, Bertoldus de Hon-
barg, Bertoldus advocatus, Lippoldus et Basilius fratres de Escherte,
Ladolphus camerarius, Heinricus pincema milites.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Johannisstift Nr. 14. Siegel des Bischofs
an rot und gelb geflochtener Hanfschnur. Gedr. Würdtwein, Nova sübs. I, S. 303
puMch Copie, Doebner, ÜB. I, S. 76 Nr. 153 nach dem Or.
IS41« Bischof Konrad überträgt de^n Kl. Marienrode den Zehnteti
in Eiizum (Echzem), den ihm die Brüder Eberhard, Ritter, und Gunzelin
von Gerzen (Qerechze) bei Hasede (Hasen) 1239 im Oktober und des
ersten Frau Adelheid im Schloss Winzenburg 1240 Dezember 13 (idus
decembris, pontificatus nostri anno vicesimo) resigniert haben.
Testes resignationis Everhardi militis et fratris sui Gunzelini
sunt milites Olricus de Lapideo monte, Engelbertus de Hafaem,
264 1289.
Wedego de Gerechze, Ecbertus de Novali, Gunzelinus et Ecbertus
fratres de Osterrod, Conradus marscalcus, Hugo de Holthusen,
WiUekinus de Rosendale und Bürger.
Testes autem dicte domine Alheidis sunt clerici magister
Meinardus scolasticus, magister Johannes domini Volcmari, Heiden-
ricus canonicus sancte Crucis, Godefridus scriptor noster scolasticus
sancti Andree, milites Heinricus de Lapideo monte^ Bodolphus et
Engelbertus filius suus de Dalem, lohannes de Eemme, Johannes
de Suttherum, servi Tidericus de Goslaria, Berterammus de Bervelt«,
Ecbertus de Fredhen, Bodo, Wedekinnus camerarii, Thetmanis de
Wertbike, Sigebodo, lohannes Legatus, Alexander Hopegast.
Or, im Kgl, St-A, zu Hannover j Marienrode Nr, 14a, Siegel des Bisekofi
an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, Marienroder ÜB, S, 29 Nr. 15, Begeti
Doebner, ÜB, I, S. 77 Nr, 154,
542« Bischof Konrad, Dompropst Reinhold und das Domkapitel
verkaufen dem Domkapitel in Verden ihre Güter in Harxbüttd (Hertes-
butle). Hildesheim o. J, (1239) November 4 (ii. nonas novembris).
Gedr, v, Hodenberg, Verdener Geschichtsquellen II, 5. 113 Nr. 70 zu um 1245.
Erwähnt Mecklenburg, ÜB, I, S. 491 Nr. 497,
548« Dechant G(erwich) und das Domkapitel bekunden, dass
die SHßsdame B. von Velber zu Gandersheim aUen Ansprüchen an
die Güter entsagt hat, die ihr Bruder dem Kl. Marienwerder vetlcauß
hat. 1239 November 4 (ii. nonas novembris).
Testes huius rel sunt R(einoldus) prepositus, G(erewicus)
decanus, H(ugo) prepositus sancte Crucis, C(onradus) prepositus
Montis, Conradus et Heyiicus subdiaconi, Florentius, Hey ricus,
Bertrammus, Bemardus de Vorste.
Or, im Kgl. St,-A. zu Hannover, Marientcerder Nr. 16. Siegeil verloren.
Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB, VI, S. 19 Nr. 21,
544. Graf Volquin von Schwalenberg tauscht mit der Kirche
Ministerialen. Bei Forste 1239 November 20,
Volcwinus dei gratia comes de Svalenberge omnibus hanc litteram
inspecturis salutem. Scriptura auctentica ideo conficitur, ut quod
rationabiliter factum est memoriter teneatur. Presentibns itaque
protestamur, quod nos Cunegundim uxorem Roderici et Conradam
1289. 265
ftlimn eorandem lege permntationis donaviinns ecclesie Hildensemensi
et DOS Alheidim flliam Bertoldi Spiring uxorem Thetmari ministerialis
Dostri sab eiüsdem legis modo recipimus inter nostros. Actum est
hoc apud Vorsate anno dominice incarnationis millesimo cc^. xxx^hdiii^^.,
xii^ kalendas decembris, domino Gonrado venerabili Hildensemensi
episcopo cathedre sue presidente, pontificatos sui anno jPvsP.
Or, im KgU SU-Ä, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 183. Wenig ver-
letztes Siegel des Auestellers (aektsträhliger Stern) an ton der Urk, geschnittenem
Birgamentetreifen,
545. Ritter Ernst vor Uslar bekundet, dass nach dem Tode
des Dietrich von Stöckheim dessen Frau, des Ausstellers Tochter, und
dmen Kinder auf die Vogtei über Güter in Lühnde, die Dietrich zu
Unrecht besessen, als dem Bartholomäistifi zustehend verzichtet haben.
1239 Dezember 3.
Hemestus de Hnslaria miles omnibns Christi fidelibus salntem
in domino. Notam sit omnibus presentem paginam anditnris, qnod
dominus Tidericns de Stockem gener mens, cum michi executionem
testamenti sui committeret, inter cetera dixit michi, qnod non bona
fide nee iusto titulo advocatiam super bona in Lulene, que ad
ecclesiam sancti Bartholomei in Hildensem pertinent, habuisset, et
manu et lingua eidem advocatie renuntians fidei mee commisit, ut
azorem suam filiam meam Lutteradim et filios eins meos nepotes
Lippoldum yidelicet, Tidericum et Hemestum efflcaciter inducerem,
ue in predicta advocatia sibi aliquid iuris de cetero vendicarent.
Mortuo itaque predicto Tiderico post conditum testamentum uxor
eins Lutteradis et filii Lippoldus, Tidericns et Hernestus, postquam
ad legitimam venerunt etatem, defuncti fecerunt in omnibus volun-
tatem de meo consilio publice protestando, quod nichil iuris in
predicta advocatia haberent, presertim cum intelligerent, quod bona
sancti Bartholomei, que sita sunt in Lulene, ab honere advocatorum
penitus fuerint absoluta. Ne igitur predicta filia mea et nepotes
contra suam protestationem veniant in futurum, presentem paginam
de hoc conscriptam nostro et domini Henrici custodis Hildensemensis,
qui facto interfuit, sigillis duximus muniendam. Huius rei testes
sunt Tidericns de Rothighe, Johannes de Eemme, Lippoldus de
Antiquo foro, Lippoldus de Mandesle, lohannes de Slikem, Ludegerus
de Lotigessen, Bartoldus de Gledighe milites. Actum est hoc anno
incarnationis m^. (fic^. xxxoix^., iii<^. nonas decembris.
266 1289.
Or. in der Beverinisehen Bibliothek zu Hüdesheim, SülteU. Nr. 2. BeschOdigUi
Siegel des Ausstellers und des Domküsters Heinrich (ton Tossem). Gedr. Lünisel,
Ältere Diözese S. 400.
546« Bischof Konrad bekundet, die gegen die Anhänger du
Propstes von st. Sebastian in Magdeburg erlassenen kirchlichen Strafen
aufgehoben zu haben. Forste o. J. (1239) Dezember 11.
C(onradtts) dei gracia Hildensemensis episcopus dilectis in
Christo R(eiiioldo) maiori preposito, C. (Gerwico?) decano totique
capitolo Hildensemensi salutem et sinceram in domino caritatem.
Ut peticioni domini A(lberti) preposiü sancti Sebastiani Magdebor-
gensis satisfacere videamur, sentencias, qaascumque tolimus auctori-
tate pontiflcatus ordinarie in eos, qni astiterunt ei in causa, qne
vertebatur inter nos et A(lbertum) prepositum dictum de Eversteyn
ex una parte et ipsum ex altera, ad precnm suarum instandam
relaxamus. Datum Vorsethe iii. idus decembris.
ÄhschHft des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, 8. 435 Nr. 654 im KgU St.'A. zu
Hannover. Reitihold ist 1233 bis 1246 Dompropat, Propst Albert des Sebasiian-
Stiftes erscheint bis 1232, sein Nachfolger ist erst seit 1241 naehtceishar , Albert
von Everstein als Propst des Petersstiftes in Goslar 1234 — 45 (als Dompropst
daselbst 1247—60 kommt er hier nicht in Frage), Domdechant Konretd bis 1235.
Die Urk. dürfte in das Jahr 1239 gehören, in welchem der Bischof in Forste tfor,
doch muss man dann im Cop. einen Schreibfehler annehmen und O(erwico) decmno
statt C(ourado) decano lesen.
547. Bischof Konrad bekundet, dass Propst und Deckant des
Kreuzstiftes ein Achtel des Zehnten in Elbe aus Laienhand zurück-
gekauft haben, und Überträgt es dem Kreuzstift. 1239.
In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus, quod Hugo pre-
positus et Arnoldus decanus sancte Crucis Hildensemensis constituti
in presentia nostra ex parte capituli sui exposuerunt nobis, quod,
cum tres partes decime in Elvede pertineant ecclesie sancte Crucis
in Hildenseim et Thegenhardus miles haberet ibidem quinque partes
decime, quatuor videlicet partes, propter quas nobis fuit hominio
obligatus, et quintam partem, quam postea emit a quodam con-
sanguineo suo Conrado nomine, ipsi canonici iam dicte ecclesie
sancte Crucis redemerunt de manu ipsius Thegenhardi quartam
partem illarum quatuor parcium, quas habuerat antequam emeret
*) Bis hier verlängerte Schrift.
1239. 267
qaintam partem, datis eidem viginti quinque libris Hildensemensis
monete, eo bene et diligenter expresso, quod tantammodo illam iam
dictam quartam partem redimerent et nnllo modo illam qnintam
partem, quam postmodum emit a dicto suo cognato. Et hoc recog-
noYit idem Thegenhardus, quod ita esset secandum quod prepositus
et decanus fuerant protestatio et resignavit nobis illam quartam
partem, quam redemerant canonici et nos pro remedio anime nostre
contulimus eam ecclesie sancte Grucis perpetuo possidendam. Fide-
inssenmt autem Henricus magnus de Hamelen et Gesarius de Welide
promittentes scilicet data flde in manibus Sifridi de Butenberh et
Sifiridi fllii eins, quod pueros Thegenhardi militis producent eo tempore,
cum ad annos discretionis pervenerint, ut videlicet ipsi ratum habeant
factum patris. Presentes erant eo tempore, quando Thegenhardus
nobis ipsam decimam resignavit et quando nos eam contulimus
ecclesie sancte Grucis, Hugo prepositus de sancta Gruce, Aruoldus
ibidem decanus, magister Hermaunus de Padebuma, Henricus de
Scalkeberch, Henricus iunior de Tossem canonici maioris ecclesie
nostre, Ludolfns scolasticus et Ludolfiis de Elvede canonici sancte
Crucis, Henricus et Hedenricus canonici sancti Petri Goslarie,
magister Godefridus canonicus sancti Andr§9 Hildensemensis clerici;
Conradus marscalcus, Willelmus de Bosendale milites, Henricus de
Bervelte et frater suus et alii quam plures. Testes vero fideiussionis
sunt Henricus sacerdos de Hevenhusen, Burchardus et Bodo de
Saldere, lohannes de Eemme. Ad perpetuam igitur hnius rei me-
moriam nos ea conscribi fecimus et sigilli nostri munimine ea
roborayimus ad cautelam volentes, ut propter hec et alia beneficia,
qae eidem ecclesie sancte Grucis fecimus, canonici ipsius loci et
saccessores eorum sollempniter anniversarium nostrum agant. Actum
anno domini m^. cc^. xxx^. ix9, pontificatus nostri anno x^. ix^.
Or, im Kgl. SL^A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 37, Siegel des Bischofs an
iceissen Hanffäden. Regest Westfäl. ÜB, VI, S, 89 Nr, 328.
548. Bischof Konrad überträgt dem Michaeliskloster den von
diesem gehauflen und ihm resignierten Teil des Zehnten in Everode,
HUdesheim 1239.
Conradus dei gracia Hildensemensis episcopus universis Ghristi
fidelibus in eo qui salus est omnium salutem. Offlcii nostri est
decorem domus domini diligere ac eam in diebus nostris quantum
possumus exaltare. Igitur ad noticiam omnium volumus pervenire,
268 1289.
quod dominas Thidericus de Frame partem decime in Evelingeroth
dilectis in Christo venerabili abbati Th(etmaro) et conventai sancti
Michahelis pro xyü libiis venditam fratribus Ludolfo et Asqnino de
Harboldessen militibas, a qnibns eam in fendo tenaerat, resignavit
Milites vero iam dicti L(udoifias) et A(sqainas) de Har(boldesseD)
Septem talentis ab eadem ecclesia sibi datis domino Conrado de Sconen-
berh, a quo et ipsi tennerant eam, libere resignantes egeront, qnod eodem
C(onrado) nobis tamquam principali domino in villaNorthnsen liberaliter
resignante ad nos einsdem decime proprietas est reversa. Nos ergo vene-
rabilis abbatis einsque ecclesie piom circa nos cognoscentes aflEectmn
illam decimam eis tamquam filiis dilectis in Christo conf erimos et donamas
et hoc snbscriptis testibns ^) et sigilli appensione munimns, Testes antem
sunt Meinhardus scolasticns Hildensemensis, Berti'ammus canonicns
sancti Mauritii, Godefridus episcopi notarius, milites Ludolflis came-
rarius, Ludolfus et Asquinus fratres de Har(boldessen) , Conrados
mai*8caicus, Hinricus Acco, Helmoldns, Sifridns Mortiflcator et alii
quam plures. Acta sunt hec anno domini m^. cc^. xrx9. u9. Datum
Hildensem in parva curia episcopi pontificatus nostri anno xix<^.
Or. im Kgl. St-A, zu Hannover, Miehaeliskl, Nr, 33a mit dem Siegel de4
Bischofs. Die Urkunde liegt noch in einer zweiten Ausfertigung von anderer Hand
vor (a, ö. 0. Nr, 33h), welche folgende Abweichungen enthält: Conradiu — fidelibns
presentem paginam inspectnris — ezaltare. Igitor cum a nobis tarnquam a princi-
pali patrono partem decime in Eyelingeroth dominus Coniadns de Sconenbeib
feodali iure tennisset et idem eam fratribus Lndolfo et Asqnino de Harboldessen
militibns modo simili contniisset, ipsi acceptis tu talentis ab ecclesia sancti
Michahelis Hildensemensi cnm sno patrono*) iam dicto egenmt, quod ipso in
manns nostras liberaliter resignante ad nos einsdem decime proprietas est leTeisa,
Terom dominus Theodericns miles de Prumia possessor illins giatia militom
eorundem acceptis ab ecclesia decem et septem Hbris decime renontiaTit Nos
ergo etc. Testes — Bertrammns canonicns Montis — Heinricas Acco — in pam
curia pontificatns w. s, w. Beide Ausfertigungen gedr. Heinemann, Beitr. zur
Diplomatik 8. 150. Regest Doebner, ÜB. I, S. 77 Nr. 155.
549* Bischof Konrad bekundet, dass die Kirche st. Petri in Elzt
(Aulica) mit seiner, des Archidiakons Dietrich von Ädensen und ihns
Priesters Dietrich Zttstimmung dem Kl. Wülßnghausen eine Hufe L<mdes
mit einer Hausstelle daselbst in Tausch gegen eine Hufe in MekU
(Middelen) überlassen hat. 1239 (pontificatus nostri anno wfi).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 7. Beschädigtes SiegH des
Bisehofs. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VHI, 8. 7 Nr. 8. Eine zweiU Aus-
fertigung von derselben Hand, doch ohne Corroboratio und Datierung a, a. O. Nr. 7«.
*) testibns fehlt im Or. •) Darüber von ders. Hand domino.
1239. 269
SSO* Graf Oottschcdh von Pyrmont überlässt drei Hufen in
Ammenhosen, die seine Verwandte LuUradis dem KL Lamspringe über-
tragen, diesem Kloster nach ResigncUton des Arnold von Bleckenstedf.
Lügde 1239.
Godescalcus dei gratia comes in Perremnnt cnnctis hanc litteram
inspicientibos salntem in domino. Sciant nniyersi, quibns tenor
littere presentis innotuerit, quod quedam religiosa matrona dicta
Lnttradis linea consangoinitatis michi coninncta tres mansos in
Ammenhasen ecclesie in Lammesprigge contolit, qaos ea decedente
filios mens Hermannns Arnolde de Blekenstede in feodo porrexit,
set eo postmodnm resignante asstipnlante nxore mea Cnngnnde et
filüs meis Qodescalco et Hermanne et filiabos Cnngonde, Qerbnrge
et Lntgarde nna cum prefato Arnolde eosdem mansos cum omni
proprietate supra memorate tradidi ecclesie. Quod ut flrmum dein-
ceps permaneat, hanc paginam conscribi et appensione sigilli mei
voloi roborari. Huius rei testes sunt Volmams de Issem, Sifridus
de Dodenbroke, Hermannas de Qrisme, Hermannns de Hlede, Here-
bordos de Oderstorp et frater suus Eggehardus, Helmoldus de Ludhe.
Facta sunt autem hec anno dominice incamationis m9. c(fi. xxxyiiiio.
indictione x'.^) in Ludha.
Or, im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Lamspringe Nr. 22 mit dem trenig be-
schädigten aber mit der oberen Seite nach unten befestigten runden Siegel des
Ausstellers. Ankerkreuz: f SIGILLVM OOSCALCI BT HEBMANNI DB PERRE.
Gedr, Orupen, Orig. Pyrm, et Suxüenberg. 8, 83.
551« Propst und Kapitel in Riga schenken den Nonnen der Maria
Magdalena eine Hausstelle, die ihnen Dietrich von Bössing übertragen
hat. 0. D. (um 1239).
A(moldus) dei gratia prepositus totumque Rigensis ecclesie
capitulom omnibus hanc litteram intuentibus in domino salntem.
Noverint uniyersi tam presentes quam posteri, quod donationem et
proprietatem aree, quam dominus Theodericus de Rotthinge pro
anime sue remedio ecclesie nostre contradidit, monialibus sancte
Marie Magdalene in Hildensem quite ac libere possidenda donamus.
Ne igitur predictis sororibus super hac donatione nostra calumpnie
ab aliquibus indebite oriatur scrupulus, presentem paginam sigilli
nostii appensione roboratam ipsis contradimus in munimen.
1) So das Or. statt xii».
270 1239-74.
Or. im Kgl, St,-A. zu Hannover, Mar. Magdal, Nr. 31 mit gut erhaltenem
Siegel der Rigaer Kirche, Arnold ist 12S9 als Dompropst bei v. Bunge, Liv-,
Esth- und Ourländ. ÜB. 1, Nr. 163 nachweisbar.
552. Dechant Heinrich und der Konvent des Johannisstiftes
bekunden, dass Gerlach, der Sohn des früheren Vogtes Richmatm der
Dammstadt, nach Empfang von 24 Schilling auf Güter in Lutigesen
verzichtet hat, was der Domdechant G(erwich) besiegelt. 0. D. (1239 — 41).
Hii sunt testes Henricos cnstos, Meinardus scolasticus, lohannes
celerarius, Hermannus de Goslaria et Thidericus de Tossem et alü
quam plures.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Johannissiift Nr. 16. Siegel des Dompropstet
und rundes beschädigtes des Johannisstiftes. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 87 Nr. 177.
SS8. (E)verwinus, Propst des Bonifatiusstiftes in Halberstadtf
und Dietrich, Domherr in Hildesheim, stiften die Memorie ihres Vattrs
Dietrich (von Adensen), ihrer Mutter Hedwig und ihres Bruders Johann
im Kl. Wohlda (Lilienthal) mit drei Hufen in Stendoff. 0. D. (1239—42).
Abschrift des 15. Jahrhunderts in Cop. II 149, S. 190 im Kgl. St-A. »
Hannover. Gedr. Vogt, Monum. inedita 11, 8. 82. Everwin von Adensen ist ah
Propst des Bonifatiusstiftes in Halberstadt 1239—1265 nachweisbar. Dietrich ron
Adensen wird 1243 Domkantor in Hildesheim, daraus ergibt sich die Datierung.
SS4. Propst Bruno des Maria -Magdalenenklosters bekundet die
Überweisung eines Zinses durch Brünsten zur Aufbesserung des Schuh-
zeuges der Nonnen. 0. D. (1238—74).
Bruno dei gracia prepositus sororum penitencium beate Marie
Magdalene in Hildensem omnibus hanc litteram inspicientibus salatem
in omnium salvatore. Notum sit omnibus presens scriptum intuentibus,
quod famulus quidam nomine Brünsten ecciesie nostre triginta talenta
contulit sub ea forma, ut quidquid cum eisdem denariis comparare
poterimus idem iam dictus percipiat, quamdiu vivat. Ipso iam
extincto quidquid de bonis illis provenerit dabitur dominabus nostris
ad calciamenta ipsarum annuatim renovanda. Ne igitur aliqua
dubietas de predicto censu oriatur, presentem paginam inde con-
scriptam sigilli nostri munimine roboravimus.
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Klosters, Ms. $57 foL 36 r in
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Nur nach den Propstjahren Brunos
anzusetzen.
1240. 271
55S. Bischof Konrad bekundet, dass Steppo von Mahner Land
in Mahner^ Bockenem und Haverlah und sein Recht an der Kirche in
Mahner ihm derart geschenkt hat, dass sein Sohn Dietrich und nach
dessen Tode seine Töchter damit belehnt werden sollen, und verspricht
ihnen noch weitere drei Pfund zu Lehn, sobald diese frei werden.
Forde 1240 März 8.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcoptts omDibus hanc
testimonialem litteram intuentibus salutem in domino sempiternam.
Scriptlira auctentica idcirco conficitur, ut id quod rationabiliter
actum est memoriter teneatur. Notum igitnr sit omnibus modemis
et posteriSy quod dominus Steppo de Mandere de pleno consensu
fratris sui Aswini yicedomini Goslariensis necnon et omnium heredum
suoram liberaliter donavit de proprietate sua nobis et ecclesie nostre
Hildensemensi septem et dimidium mansos in Mandere et unum et
dimidiom mansum in Bokenem et tres in Haverlo sitos et insuper
oinne ins, quod ad eum in ecclesia Mandere pertinebat, ita videlicet
qnod filius eins Theodericus bona illa in feodo a nobis recepta debeat
qoiete toto vite sue tempore possidere. Quo in Christo defuncto
sorores sue scüicet fllie predicti Stepponis succedent fratri in bonis
superius memoratis omni questione sublata. Nos yero in huius
donationis recompensationem dabimus eidem Theoderico et sororibus
suis tres libras in feodo, postquam a domino Wemero de Bracle
et Ulis de Luthterberge et illis de Escherte fuerimus in prestandis
feodis expediti. Testes yero huius facti sunt Conradus marscalcus,
Ladolphus camerarius, Burchardus de Lengede, Hugo de Holthusen,
Willehelmus de Bosendale milites, lohannes cellerarins, Heidenricus.
Albertos de Monte sereno et Heinricus, Daniel yconomi nostri
clerid^ Lippoldus de Insula, Ecbertus filius camerarii, Heino filius
marscalci^ Thidericus de Goslaria, lohannes de Berle, Conradus de
Emberke, lordanis de Bthenem, Gerardus capellarius, Berterammus
de Bervelthe et alii quam plures. Ne autem de hiis, que de hoc
negocio facta sunt, aliquid possit immutari, presentem cartam de
hoc scriptam sigillo nostro et ecclesie nostre etiam fecimus
roborari. Actum est hoc coram nobis apud Vorsate anno gratie
nfi. ccfi. xP., viü^. idus martii, pontificatus nostri anno nono decimo.
Or. im KgL SU'Ä, zu Hannover, Domstifl Hüdeaheim Nr. 184 mit dem Siegel
des Bischofs an roter Seidenschnur und Beaten des Kapitelssiegels an grüner
Seidenschnur. Auszug gedr. Lüntzel, Ältere Diözese S. 401, wiederholt Bode,
ÜB. I, S. 541 Nr. 573.
272 1240.
556. Bischof Konrad überträgt dem KL Escherde den Zehnten
in Eherholzen,. Forste 1240 März 10.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis fidelibus
salutem et plenitadinem caritatis. Quia memoria hominnm est fra-
gilis et infirma, ideo de re gesta scriptura conficitnr auctentica, nt
illad quod rationabiliter actum est memoriter habeatur. Ad noticiam
itaque universorum cupimus devenire, quod, cum decima in EUbere-
holthusen nobis vacaret ex resignatione Hoieri dicti de Piscina,
qui eam a nobis in feodo habuit et tenebat, nos pro salute anime
nostre eandam contulimus ecclesie sanctimonialinm in novo Escherte
cum omni utilitate, quam idem Hoierus in ea sibi poterat vendicare.
Euic yero facto consensit Theodericus filius suus, qui tunc discre-
tionis attigerat bene annos. Ne autem donationis nostre beneficiom
a quoquam in dubium revocetur, nos presens scriptum de hoc con-
fectum munimine sigilli nostri duximus roborandum. Testes itaque
huius nostre collationis sunt Heinricus custos, Sigebodo de Boden-
steine, Conradus de Alta fago, raagister Johannes filius Volcmari,
Ludingerns canonicus Montis, Heidenricus canonicus sancti Petri,
Heinricus canonicus sancti Petri apud Goslariam, Bemardus pie-
banus in Vorsate clerici, Conradus marscalcus, Ludolphus camerarins.
Johannes de Kemme, Bertoldus de Antiquo foro, Heinricus pincerna,
Thidericus de Tossem, Burchai^dus de Saldere, Heinricus de Stein-
berch milites, Ludolphus et Albertus send prepositi et alii quam
plures. Acta sunt hec apud Vorsate in caminata nostra anno gratie
mo. cco. quadragesimo^ yi<^. idus martii, pontificatus nostri anno nono-
decimo.
Or, im Kgh St-A, zu Hannover, Escherde Nr. 14. Siegel des BiBckof» w^
den roten und gelben Wollfäden verloren. Auf der RUckseite von Hand ä€^
14. Jahrh,: tegeden Ebreholtesem.
557. Bischof Konrad gibt den ihm vom Propste Johann des Kl
Neuwerk bei Goslar aufgelassenen Zehnten nebst Vorwerk in Boden-
stein dem Aschmn von Wallmoden zu Lehn und überträgt dem Kl^kstn
den ihm von Aschwin reMgnierten Zehnten in Wallmoden. Forste 124H
März 27 (vi®, kalendas aprilis, pontificatus nostri anno xix^.)-
Testes huius rei sunt lohannes prepositus in Alsburch cellerarini
Hildensemensis, magister Meinhardus scolasticus, magister lohannes
filius Volcmari, Heindenricus decanus et Heindenricus canonicum
sancti Petri, Albertus canonicus de Monte sereno, Qodefridus
1240. 273
scriptor noster, Thidericus de Dorreveit derlei, Conradus marscalcus
et Baldewinos filins saus, Hago de Holthusen, Aswinus mUites,
Bertoldus Crane, lohannes de Hamelen, Ecbertus fllius camerarii,
Conradus de Emberke, Gereko camerarius, Henricus et Berterammus
fralres de ßervelthe, lordanis de Sceninge.
Or. im Archiv des Herrn von Wallmoden auf Alt-Wallmoden. Siegel des
Bischofs, Gedr. Bode, ÜB. /, S. 542 Nr. 574, nach Cop. ÜB. des histor. Vereins
für Niedersachsen I, S. 24 Nr. 19, auch Harenberg, Eist. Gandersh. S. 1508.
558. Bischof Konrad überträgt dem Johannisstifi zwei Gärten
im Alten Dorfe, welche ihm in Essem Hoyer de Piscina und diesem
der Bürger Siegfried Mörder (Mortificator) aufgelassen hat, Essem
1240 März 28 (v. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno nono
decimo).
Testes huius nostre liberalitatis sunt Reinoldus maior prepositus,
Gerwicus decanus, Heinricus custos, lohannes de Bracle prepositus
in Alsburgh et cellerarius Hildenshemensis, magister Meinardus
scolasticus, Conradus de Alta fago, Segebodo de Scartvelde. magister
lohannes fllius Volcmari Divitis canonici nostri, Albertus de Monte
sereno, Heidenricus Herbersberge, Godefridus scolasticus sancti
Andree clerici, Ludolfds camerarius, Conradus marscalcus, Hugo de
Holthusen, Heinricus de Lapideo monte, Bertoldus advocatus Montis,
Theodericus de Tossem, Wilhelmus de Kosendale, Sifridus (de)
Rutenherg, Luppoldus de Veteri foro miiites, und Bürger.
Gedr. nach CopieWürdticein, Nova si4bs. I, S. 307. Danach wiederholt Doebner,
ÜB. I, S. 77 Nr. 156. Hierzu gehört wohl auch die Aufzeichnung über die Lage der
beiden Gärten gedr. Würdtwein a. a. 0. S. 311. Doebner a. a. 0. 5. 82 Nr. 168,
tcelche das Cop. des Johannisstiftes, Ms. 341 foL 16v in der Beverinischen Bibliothek
^u Hüdesheitn auch hinter obige Urh. setzt.
559« Bischof Konrad bekundet, dass Hoier de Piscina mit
JZustimmung seines Sohnes Dietrich dem Propst Hermann und dem
Sartholomäistift drei Hufen in Ahrbergen für 44 Mark verkauft hat.
JSssem 1240 März 28 (yo. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno
nonodecimo).
Testes vero huias rei sunt Reinoldus prepositus maior, Gerwicus
decanus, Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis,
Xobannes de Bracle prepositus in Alsburch, magister Meinardus
scolasticus, Heinricus custos, Conradus de Alta fago, Sigebodo de
Soa.rtyelde, magister lohannes filius Volcmari Divitis canonici nostri,
:HfldMii. UB. n. lg
274 1240.
Albertus de Monte sereno, Heidenricas , GodeMdus capellani
nostri, Sifridus de Rutenberg, Lndolphus camerarins, Conradus
marscalcuS; Heinricas pincema, Heinricus de Lapideo monte, Hein-
ricus parvas et Volcmarus de Honhamelen, Hngo de Holthusen,
Theodericas de Tossem, Willehelmas ianior de Rosendale milites,
und Bürger.
Or. im KgU St.-A, zu Hannover, Bartholomäistiß Nr, 3, Siegel des Bischof» an
grünen Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB, I, S. 543 Nr. 576, Beitr. zur HOdesh. Gesch.!,
78. Fegest Doebner, ÜB. I, 8. 78 Nr. 157.
S60. Bischof Konrad bekundet die Beilegung eines Streites des
Kreuzstiftes mit Werner von Bettmar wegen 3^1^ Morgen in Bettmar.
Rosenthal 1240 April 23.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse
Yolumus, quod, cum Wemerus quidam de Bethmere impeteret
ecclesiam sancte Crucis Hildensem et peteret ab ea tria iugera et
dimidium dicens, quod illa non fuissent vendita eidem ecclesie illo
tempore, cum ipsa emit quinque mansos Bethmere sitos, tandem
missi fueruut ad nos Rosendale ex parte eiusdem ecclesie decanus
et magister Richardus dicti Werneri querimoniam audituri. Qua
audita compromissum fuit in arbitros, scilicet in magistrum Richardum
et Gonradum marscalcum nostrum ex parte ecclesie et in Bodonem
et Burchardum fratres de Saldere et Cesarium de Waledhe et
Tidericum de Prome ex parte Werneri, quibus placuit, ut ecclesia
redimeret vexationem suam et daret sepedicto Wemero ixx solidos
Hildensemensis monete et ipse Wemerus renunciare deberet omni
actioni, quam habere videbatur contra ecclesiam sancte Crucis et
tam ipse quam uxor sua Adelheidis et fllii sui Woltherus et Thide-
ricus recognoscere deberent, quod nichil iuris haberent in predictis
tribus iugeribus et dimidio, et avunculus puerorum Albertus de
Elvede deberet promittere pro Conrado parvulo producendo, cum
ad annos discretionis peiTenerit, ut et ipse idem faciat, quod fratres
fecerunt. Arbitrio ergo isto publicato coram nobis Wemerus idem
predictam summam denariomm acceptavit et renunciavit omni actioni,
quam videbatur habere contra ecclesiam sancte Cracis, et ipse et
Alheidis uxor sua et Wolterus et Thidericus publice protestati sunt,
quod in illis tribus iugeribus et dimidio nichil iuris haberent^ primo
iuraverunt et postmodum promisemnt, quod de hoc nunquam ecclesie
moverent aliquam questionem; et soror eomndem puerorum ^)
') Die Lücke auch im Or.
1240. 275
nomine idem promisit et Albertus avunculus pueromm fideinssit,
qood Conrado parvnlo producendo, cum ad annos snos pervenerit,
ut ipse idem faciat quod fecerunt parentes sui et fratres et soror.
Similiter senior frater receptus loco avnncali sui lohannis, qni de
Conrado puero producendo debebat promittere cum Alberto, iuratus
promisit producere fratrem suum iuniorem, cum ad annos pervenerit
pnbertatis. Et ab omnibus biis, scilicet Wemero et Adelheidi et
Waltere et Thiderico et Alberto promissionem et fldeiussionem re-
cepemnt Conradus marscalcus noster, Bodo et Burchardus fratres
de Saldere, Cesarius de Walede, Albertus de ntene, Thidericus de
Prome, qui etiam huius rei testes sunt; presentes etiam erant
Amoldus decanus sancte Crucis, Meinardus scolasticus maloris
ecelesie, magister Richardus et Heidenricus canonici sancte Crucis,
Godefridus scolasticus sancti Andree, Conradus de Berkem, Ber-
terammus de Bervelthe. Actum est hoc Rosendale anno gratie
m®. cco. xio., bfi. kalendas maii, pontificatus nostri anno xix9.
Or, im KgL St,-Ä. zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 38, Siegel des Bischofs an
grünTTot-wei^ser Schnur,
561. Bischof Konrad transmmiert die Urk. des Ritters Ernst von
üslar für das Bartholomäistiß d. d. 1239 Dezember 5. Bei Forste
mo Mai 9.
Hemestus de Huslaria miles iii. nonas decembris.
Nos autem Conradus dei gratia fiildensemensis episcopus inspicientes
presentem teuerem litterarnm, quas Hermannus sepedicte ecelesie
prepositus impetravit, de verbo ad verbum transscriptum diligenter
ad preces ipsius in testimonium nostro sigUlo fecimus communiri.
Datum apud Vorsatum anno gratie m^. cc®. xl^., vii^. idus maii,
pontificatus nostri anno xix^.
Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Bartholomäistiß Nr. 4. Siegelrest an
grünen Seidenfäden. Die Urk. liegt als Or. Nr. 5 noch in Äbschrifi des 17. Jahrh,,
beglaubigt durch Notar Johann Denker, vor. Die Urk. des Ernst oben Nr. 545.
562« Bischof Konrad schenkt den büssenden Schwestern der
Maria Magdalena zum Frankenberge bei Goslar die Hälfte des Zehnten
in Gross 'Nauen, die ihm die Brüder Hermann und Heinrich Grafen
von Wohldenberg aufgelassen haben. Bei Hasede 1240 Mai 9 (vü^.
idus maii, pontificatus nostri anno xix^).
Testes huius rei sunt Reinoldus prepositus maior, Conradus
prepositus Montis, lohannes cellerarius prepositus Alsburch, Meinardus
18*
276 1240.
scholasticus, Sigebodo de Scartvelde, magister Johannes Volcmari,
Heydenricus canonicus sancte Crucis, Albertus de Monte sereno,
Daniel et Godefridus canonici sancti Andree, Conradus plebanus in
Honhamelen clerici, Ludolfus de Halremunt, Adolphus de Dasle,
Heinricus iunior de Sladem comites, Bertoldus de Homburch, Her-
mannus de Uslaria nobiles, Bertoldus advocatus, Sifridus de Ruten-
berch, Ludolphus camerarius, Conradus marschcalcus, Hugo de Insula,
Eodolphus de Dalem, Heinricus et Aswinus fratres de Steinberg,
Hugo de Holthusen, Ludolphus de Seledhe, Sifridus de Aulica.
Otbertus de Novali, Ecbertus iunior de Fredhen milites.
Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 544 Nr. 577, älterer Druck BaHng, Bewchrttb.
des Saale, Anhang S. 254 zu 1246.
568. Bischof Konrad überträgt dem Moritzstifle die ihm von
den Grafen von Wohldenberg resignierte Vogtei über die Meiereien d^^
Stiftes. Bei Hasede 1240 Mai 10.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis fidelibus
salutem in nomine Ihesu Christi. Licet substantia veiitatis verborum
amminicula non requirat, tarnen expedit aliquando scripturam fieri.
per quam geste rei veritas clarius elucescat. Presenti igitur littera
innotescat omnibus tam posteris quam presentibus, quod nobiles viri
Hermannus et Heinricus fratres comites de Waidenberg in nostra
presentia constituti advocatiam super omnes villicationes ecclesie
sancti Mauritii in Monte prope Hildensem, quam a nobis in feodo
tenuerant, in manus nostras publice resignarunt, et nos postmodnin
eandem sine omni exceptione contulimus ecclesie supradicte, ut
deus pro peccatis nostris flat cicius exorabilis et prefata ecclesia
nostri memoriam agat in ampliori studio caritatis. Hoc igitur^ qaod
factum est coram nobis et quod nos ipsi rationabiliter fecimns,
presentis scripti patrocinio communimus. Testes huius rei sunt
clerici Reinoldus prepositus maior, Conradus prepositus Montis«
Johannes prepositus de Alsburch, magister Meinardus scolasticns,
Sigebodo de Scartvelde, magister Johannes Volcmari, Heidenricas
de sancta Cruce, Conradus plebanus de Honhamelen, Albertus de
Monte sereno, Daniel canonicus et Godefridus scolasticus sancti
Andree; laici vero comites Ludolphus de Halremunt, Adolphus de
Dasle, Heinricus de Sladem, milites Bertoldus de Homburch, Her-
mannus de Uslaria, Sifridus de Rutenberg, Bertoldus advoc&tns
Montis, Ludolphus camerarius, Conradus marscalcus, Hugo de Xnsabu
1240. 277
Rodolphus de Dalem, Heinricus et Eswinns fratres de Steinberg,
Hugo de Holthusen, Ludolphus de Selede, Ecbertus iunior de Freden,
SiMdus de Anlica, Ecbertus de Novali et alii quam plures. Acta
sunt hec in campo prope Hasen anno gratie m^. cc^. xP., vi^. idus
maii, pontiflcatus nostri anno vicesimo.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Moritzstiß Nr. 12. Siegel des Bischofs an
weiss-grünen Wollfäden. Gedr. Struhen, Observ. Jur. et hist, Germ. II, S. 74, im
Auszüge und ohne Datum Schannat, Vindem. litter. I, S. 203.
564. Bischof Konrad bekundet, dass der Edle Dietrich von
Depenawe seinen Besitz und das Patronat der Kirche in Ifotteln dein
Bartholomäistift verkauft und seine Söhne und seine Frau darauf ver-
zichtet haben, und bestätigt dem Propste das Patronat. Beim Walde
von BeUmar 1240 Mai 22.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi
fidelibus plenitudinem gratie in hoc seculo et eterne beatitudinis
gloriam in futuro. De negotiis et contractibus consulte scriptui'am
facünus, ut res, que sub oculis modemorum geritur, testimonio
scripture ad futui'orum noticiam prorogetur. Notum igitur sit omnibus
tarn posteris quam presentibus, quod nobilis homo Theodericus de
Diepenowe Universum Patrimonium suum in Hottenem cum patronatu
ecclesie et aliis, que tam in campo quam in villa et nemore per
se vel per alium possidebat, ecclesie sancti Bartholomei in Sulta
pro trecentis triginta talentis Hildensemensis monete vendidit con-
sentientibus filiis suis, quorum unus scilicet Wlradus predictis bonis
renuntiavit Vorsete coram nobis, alter vero scilicet Henricus in
presentia ducis de Bruneswic et nostra in silva prope Bethmere
malus presentibus utrobique, de quibus paucorum nomina infra
ponere volumus, ut eflErenatam multitudinem testium evitemus. Testes
de renuntiatione Wlradi hü sunt: Basilius de Escherte, Wlferus de
Rethen, Ludolphus de Hareboldessen, Ludolphus de Borssem, Qerardus
de Winnighusen, Gerlacus et Henricus fratres de Lobeke, Theode-
ricus de Sudersen, Heinricus Budsel, Conradus de Suttherem,
Wemerus de Borsem, Theodericus ßust, Ludolphus camerarius
militesy Volcmarus Dives, Tidericus Fuscus, Bertoldus de Domo
burgenses, Heinricus de Gledinge, Thidericus Agrestis, Conradus et
Henricus de Weminge, Bodo de Muldinge, Löduwicus de Engele-
borstelde^ Lodewicus de Ruschenhagen servi et alii quam plures.
Testes vero de renuntiatione Heinrici sunt isti: Reinoldus prepositus
278 1240.
maior, Meinardus scolasticus, Rodolphus de Broneswic, Thidericos
de Adonois, Sigebodo de Scartvelde canonici nostri, Otto dui de
Bruneswic, comes Hermannus iunioi* de Wäldenberg, comes Wide-
kinnus de Ponpenburg, Bernardus et Gonrados filius 8uus de Dorstat,
Gunzelinus dapifer et filii sui, Sifridus de Rutenberg, Basilius de
Escherte, Lndolphns camerarius, Gonradus marscalcus, Heinricus
pincerna, Bodo et Burchardus de Säldere, Heinricas et Ascwinos
de Lapideo monte milites et alii quam plures. Uxor etiam prefati
nobilis viri Th(eoderici), sicut ipse ante data flde cum aliis quibus-
dam militibus promiserat, coram militibus Ghristi in Prucia renuntiavit
omni iuri, quod ipsi in eisdem bonis competere videbatur, qui nobis
secundum quod convenerat inter partes de facta renuntiatione uxoiis
litteram transmiserunt, cuius tenorem presenti pagine inserendum
duximus in hac forma:
Venerabili in Ghristo patri ac domino G(onrado) dei Providentia
episcopo Hildensemensis ecclesie Universum capitulum firatrum domns
Teuthonice in Prucia constitutum in Balga orationes et promptam
ad obsequia voluntatem. Litterarum vestrarum et domini prepositi
de Sulta intellecto tenore peticionem vestram in eis factam iudica-
yimus exaudiri et non solum illam, sed et omnem, que ex desiderio
vestro emanaverit tamquam patris et ordinem nostrum iam ex molto
tempore diligentis. Igitur testimonium perhibemus attestatione pre-
sentium, quod uxor domini Theoderici de Diepenowe nobilis viri
publice renuntiavit coram fratribus nostris et aliis multis in InsoU
sancte Marie omnibus bonis, que habuit in villa et in campo Hottenem
nichil sibi iuris in eis excipiens vel reservans, ita ut maritus sum
ea libere possit vendere cui velit. Datum in Balga anno gratie
m9. c(fi. x\\ xiiii, kalendas maii.
Licet igitur de predicta bonorum vendicione et consensu filiorum
et uxoris satis constet per testes et per litteram autenticam, que
parem vim habet cum testibus, tamen nos, ut faceremus Botius
ante notum et ne falsitas preiudicet veritati, ista nostro sub nomine
conscribi iussimus ad cautelam. Nos autem considerantes , quod
prefata ecclesia sancti Bartholomei in Sulta circa emptionem bonorum
et ecclesie in Hottenem graves fecerit expensas atque dampna, et
de consilio prudentum virorum inducti pariter et rogati videlicet
domini ßeinoldi prepositi maioris, Gerwici decani, Meinardi scolastid.
Heinrici de Tossem custodis, Rodolphi de Bruneswic et alionun
multorum, qui eiusdem ecclasie in Sulta dolebant necessitudint-im et
1240. 279
defectnm, concedimus et stataimas, ut sepedicte ecclesie sancti
Bartholomei in Sulta prepositus curam prememorate ecclesie in
Hottenem iure perpetno habeat sicut yerius probatur habere curam
ecclesie in Lulene et quemcumque voluerit de fratribus sue ecclesie
divinum ibi officium exequatur. Et hoc auctoritate dei patris et
in nomine Ihesu Christi fllii eins et in virtute spiritus sancti snb
anathematis interdicto eisdem impei^petuum sigilli nostri testimonio
confirmamus. Datum in placito provinciali, quod fiiit inter dominum
Ottonem ducem de Bruneswic et nos et magnates terre apud silyam
Bethmere anno domini m^. cc^. xio., xi^. kalendas iunii, pontificatus
nostri anno xviiio.
Or. im Kgl, SU-Ä, zu Hannover, Bartholomäistifi Nr. 6. Siegel des Bisehofs
an roten und gelben Seidenfäden. Die Pontifikai^jahre unrichtig statt xix^. Or.
Nr. 7 enthält eine von Notar Johann Denker beglaubigte Abschrift des 17. Jahr-
hunderts. Gedr. ZeitschHfi 1868 S. 120, Asseburger ÜB. I, S. 148 Nr. 208. Regest
Doebner, ÜB. I, S. 78 Nr. 158, Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11271.
565. Bischof Ludolf von Halber Stadt genehmigt y dass das Kl.
Stötterlingenburg dem Kl. Woltingerode den Zehnten in Börssum ver-
kaufi. 1240 Juni IL
Ludolfus dei gratia Halberstadensis episcopus omnibus hoc
scriptum audituris salutem in domino. Noverint universi, quod, cum
dilecti nobis in Christo prepositus et conventus in Stuterlingebui^g
decimam cuiusdam novalis in Borsne ad ecclesiam Waltingerode
pertinenüs ex nostra concessione possideret, prefatus prepositus in
Stuterlingeburg propter quasdam necessitates suas eandem decimam
vendidit ecclesie in Waltingerode memorate. Nos igitur venditionem
eandem ratam habentes eandem decimam prefate ecclesie in Waltinge-
rode perpetua donavimus donatione perpetualiter possidendam. Huius
rei testes sunt Burchardus vicedominus noster, Gerardus et Lentfridus,
Conradus de IscherstedC; Ludolfus de Sladem canonici nostre maioris
ecclesie et KodoUus prepositus sancti lohannis et alii quam plures.
£t ne super eo dubium in posterum oriatur, presentem paginam
inde conscriptam et sigilli nostri appensione muuitam super eo duximus
in testimonium validum erogandam. Datum et actum anno gratie
nfi. ecf^. xl^., iii. idus iunii, pontificatus nostri anno v^.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Woltingerode Nr. 15. Siegel nebst Befestigung
verloren*
566. Bischof Konrad bekundet Gütertausch zwischen der Kirche
in Lengde und dem Kl. Woltingerode. Lengde 1240 Juni 17.
280 1240,
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopns. Omnibus fldelibns
Christi memoriter innotescat, qnod inter cenobium sanctimoBialiam
in Waltingerot et ecclesiam de Lengede, sicut nobis innotuit, quo-
rundam bonorum intercessit permutatio in hunc modum. Monasterium
in Wältingerot habebat in villa Lengede duos mansos et tria iugera
in Westen Stochem et silvam parvulam prope Ekmolen, que ecdesie
in Lengede lege permutationis imperpetuum recognovit suscipiens
sub prefate legis modo in restaurum ab eadem ecclesia in Lengede
de consensu omnium patronorum et lohannis tunc sacerdotis ecclesie
sepedicte sex mansos in Ysingerot cum omnibus attinentiis insuper
et tria iugera, que sita sunt in campo cenobii memorati. Nos ergo
dietamm ecclesiarum mutuum comodum attendentes commutationem
istam sicut rationabüiter est facta auctoritate omnipotentis dei et
nostra duximus confirmandam et presentis scripti patrocinio muni-
endam districtius inhibentes, ut nulli omnino hominum liceat hanc
paginam nostre conflrmationis infringere vel ei ausu temerario con-
traire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem
dei eterni ac nostre excommunicationis sententiam se noverit in-
currisse. Acta sunt hec in ecclesia Lengede anno domini m^. cc®. üK
rv^. kalendas iulii, pontificatus nostri anno vicesimo.
Or, im Kgl. SU-A, zu Hannover, WUtingerode Nr, 16, Siegel des Bisekof$
an roten und gelben Seidenfäden, Gedr, nach Cop, ÜB, des histor, Vereins für
Niedersachsen I, S, 25 Nr, 20,
567. Bischof Konrad überträgt dem Ändreasstift zwei ihm resig-
nierte Hufen in Lühnde, Dorstadt 1240 Juni 17,
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis sanct«
matris ecclesie flliis salutem in eo, qui est tocius seculi vera salus.
Quia profectibus ecclesiarum nobis familiaritate aliqua coniunctanun
nostri studii est libenter impendere favorem nostrum, sciant universi
Christi fideles, quod Ekhertus^) et Winnilburgis coram preposito
Waltere et Gertnide de Wincenburg priorissa in Dorstath acceptas
viginti sex talentis Hildensemensis monete a fratribus et canonicis
sancti Andree Hildensem duos mansos in Lulnne sitos, quos a nobis
tenuerunt, nobis libere resignarunt, quos nos incontinenti pro remedlo
anime nostre contulimus ecclesie sancti Andree ad prebendam et
utilitatem canonicornm superius iam dictorum. Ne igitur llberalitatis
nostre beneflcium possit in posterum permutari, presens scriptmD
^) EkbertUB — priorissa auf Rasur von anderer Hand nachgetrageH,
1240. 281
de hoc compactum sigillis nostro et ecclesie in Dorstat fecimns
roborari. Testes huius rei sunt lohannes cellerarius, Meinardus
scolasticus, magister Johannes Volcmari, Heidenricus de Sulinge,
Godefridus scolasticus sancti Andree, Albertus et LeifEardus canonici
Montis sereni clerici, frater Thidericus de Elmmesburg, Bernardus
de Kissenbrucge, Godescalcus de Homburg, lohannes de Ringelem,
Bertoldus de Eenninge, Winandus de Orem, Ludolphus de Nein-
dorpe, Aolphus de Werlle plebani, Hugo de Holthusen miles, Con-
radus de Emberke, Gereko, Berterammus, Bodo, lohannes de Berlle,
Thidericus de Goslaria et alii quam plures. Acta sunt hec Dorstat,
lohaDne decano sancti Andree fideliter promovente, anno domini
TOP. cifi, xl^., jOyo. kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno nono decimo.
Or. im Archiv zu Dontadt. Die beiden Siegel an roten und gelben Seiden-
fSden gut erhalten,
568« Bischof Konrad bekundet, dass Windelburg und Sohn
Johann Rodungen bei Klein-Flöthe dem Kl. Dorstadt zum Beaten der
Bekleidung der Nonnen übertragen haben mit Vorbehalt der Nutz-
niessung auf Lebenszeit Dorstadt 1240 Juni 17.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi
fidelibas hanc litteram inspecturis perpetuam in deo patre salutem.
Auctenticam scripturam plerumque idcirco conficimus, ut ea, que
raüonabiliter gesta sunt, in memoria teneamus. Notum itaque esse
volumus tarn posteris quam presentibus, quod domina Windelburgis
de conniventia filii sui unici lohannis clerici novale iuxta parvum
Flotedhe contulit ecclesie dei in Dorstad liberaliter in hunc modum.
Ipsa et fllius eins lohannes clericus percipient fructus dicti novalis
temporibus vite sue; quibus in domino defunctis eorumdem bonorum
proventus ad vestituram dominarum ordinabantur, prout prepositus
viderit unicuique domine opus esse. Ut autem huius donationis
beneficium nulli omnino hominum procedente tempore veniat in
dnbium, hanc testimonialem litteram de hoc compactam sigillo nostro
iuximus roborandum. Testes huius rei sunt lohannes prepositus in
4Jsburch, magister Meinardus scolasticus, magister lohannes domini
S^olcmari, Albertus et Leffardus canonici Montis sereni, magister
7odefridas scriptor noster clerici, Hugo de Holthusen, Theodericus
le Chranune milites, Hermannus de Frethen, Thidericus de Goslaria,
/onrados de Emberke, lohannes de Siferdeshusen servi nostri, Her-
Qannus de Lenethe, Aolphus de Werte, Bernardus de Kissenbrugge,
282 1240.
Hermannus de Borsne, Lüppoldus de Stekelenberg plebani et alii
quam plures. Actam est hoc Dorstat anno domini mP. cc^. xR, xv^.
kalendas inlii, pontificatus nostri anno nono decimo.
Or. im Archiv zu DorstadU Siegel des Bischöfe an roten und gelben Seiden-
fäden gut erhalten,
569. Mag. L(eoniu8) und Kanrad von HohenbUchen (de Alta
fago), Domherrn, unter den Zeugen der Beilegung eines Streute
zwischen den Klöstern Nienburg und Marienihal wegen Güter zu
Vüzenrode im Harz. Halle 1240 Juni 20 (xii^. kalendas iulii).
Gedr. v. Heinemann, Codex dipU Anhalt. II, 8. 118 Nr. 147.
570. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Derneburg den Zehnten
in Heersum. Hildesheim 1240 Juni 21.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns fidelibns
Christi salutem in dei filio Ihesn Christo. Ad homanam qne firagilis
est memoriam confirmandam scriptura conflci solet auctentica, qne
contineat testimoninm veritatis. Notum itaque facimns univei'sis,
quod, cum ex resignatione nobilinm viromm comitnm de Waiden-
berg Hermanni et Heinrici dimidia decima in Heddherkissen nobis
vacassety et Theodericns de Cantelseheim et mater sua doniina Bya
et uxor sua Bykeza aliam partem ipsius decime in eadem vilU,
quam et ipsi a nobis in feodo tenuerunt, publice resignarant. Nos
resignatione facta ipsam decimam incontinenti pro remedio anime
nostre contulimus sanctimonialibus in Demeburch cum omni iure
decimarum perpetuo possidendam. Ne autem liberalitatis nostre
beneficium ab aliquo malo ingenio in Mumm valeat immntari.
presens scriptum de hoc conpactum sigillo nostro duximus communire.
Testes huius rei sunt lohannes cellerarius, Meinardos scolasticus,
Johannes Volcmari, Theodericns de Addenoys, Heidenricus de Snlinge,
Albertus sacerdos, Godefridus scriptor noster clerici, comes Bur-
chardus de Wäldenberch. Conradus marscalcus et Heino filius suus.
Bodo de Saldere, Heinricus de Lapideo monte, Thidericus de Levedhe,
Heinricus Trobe milites, Olricus de Alta fago, lohannes de Branden-
burch, Ludingerus de. Holle, Burchardus de Haringhe, Giseko
de Bodenburch, lohannes et Emestus de Netthe, Ecbertus filius
camerarii servi et alii quam plures. Acta sunt hec in ma^a domo
nostra Hildensem anno gratie raP. cc<>. xl^., undecimo kalendas inlil
pontificatus nostri anno nono decimo.
1240. 288
Or, in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim, KL Demeburg Nr. 7.
Siegel und Befe$tigung verloren. Regest Doebner, ÜB, III, S. S40 Nachtr. Nr. 15.
571. Bischof Konrad bekundet, dass Florentius, Kanoniker des
AndreassH/tes, dem Maria-Magdalenenkloster die Rente eines Pfundes
übertragen hat 1240 Juni.
Conradus dei gracia Hildensemensis episcopus universis fldelibas
eternam in Christo salatem. Per presens scriptum notum esse
volamns presentibus et fiituris, quod Florencius canonicus sancti
Andree Hildensemensis, qui redditus onius talenti habnit in moneta
nostra Hildensem, contulit pro dei amore et anime sue remedio
talentnm illud iure perpetuo ciaustro sancte Marie Magdalene in
Hildensem ad usus sororum penitencium, que ibidem die et nocte
deserviunt deo et sanctis eins, ita videlicet et sub hac forma, ut
in nativitate domini nostri Ihesu Christi quinque solidi dentur de
talento illo dictis sororibus ad hoc, ut de eis consolacionem habeant
illo die, et eciam quinque solidos recipiant in ephifania domini et
similiter quinque solidos in puriflcacione, et ut ministrentur eciam
eis quinque solidi in anniversario suo ad ipsum anniversarium
soUempniter peragendum. Ne igitur in posterum oriatur aliqua
dubitacio de hoc facto, nos illud conscribi et sigillo nostro flrmari
fecimus ad cautelam. Actum anno domini m^. cc^. xio., mense iunio,
pontificatus nostri anno yicesimo.
Abschr. im Cop. des Klosters, Ms. 357 fol. 2Sv in der Beverinisehen Bibliothek
zu Hildesheim.
SI79. Bischof Konrad übereignet dem KL Neuwerk bei Goslar
den Zehnten in SöderAo/ (Xzeredhe), den ihm Graf Ludolf von HdUer-
mund resigniert hat. In obsidione insule domini Hugonis 1240 Juli 3
(yo. nonas iulii, pontificatus nostri anno nonodecimo).
Testes huius rei sunt magister Meynardus scolasticus, magister
lohannes Volcmari, Albertus de sereno Monte, Heidenricus canonicus
sancte Crucis, Qodefridus scolasticus sancti Andree, Heinricus de
Bervelthe clerici, Hermannus, Burchardus, Heinricus comites de
W&ldenberg, comes Otto de Everstein, Conradus marscalcus, Richardus
de Domo, Thidericus de Holle milites, Eckehardus, Berterammus
fratres de Bervelte, lohannes de Siferdeshusen servi.
Or, in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim. Eingenähtes Siegel des
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Danach gedr. Bode, ÜB. I, S. 545
2fr, 578, nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 26 Nr. 21.
284 1240.
578. Papst Gregor IX. befiehlt dem Bischof (Konrad), zu dem
bevorstehenden allgemeinen Konzil am nächsten März 31 (ad proximum
festum resurrectionis dominice) persönlich beim apostolischen Stuhl
zu erscheinen; und dem Domkapitel, den Äbten und Prälaten, Boten zu
schicken. Apud Criptam ferratam 1240 August 9 (v. idus augusti,
anno xiiii).
D<M gleichlautende Schreiben an den Erzhischof von Siena gedr. Mon. Gemu
epist. sei. L 8. 679 Nr. 781, vgl. Potthast Reg. pont. 10925 ff.
874« Bischof Konrad übereignet dem Michaeliskloster einen Hof
mit vier Hufen und dem Zehnten dieser in Essern. Hildesheim 1240
August 13.
Conradas dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus onmibos
presentem paginam inspecturis salutem in domino sempitemam.
Quoniam ea, que fiunt in tempore, lapsu temporis succedente obli-
vionem accipiunt, dignum duximus facta discretorum vironun per-
hennis scripti patrocinio stabilire. Notum esse volumus tarn pre-
sentibus quam futnris, quod, cum dilecti nobis in Christo dominus
Thetmarus abbas totusque conventus monasteiii sancti Michaelis
Hildensemensis ordinis sancti Benedicti a Hildebrando milite diclo
de^) Drismenstide curiam in villa Essern cum quatuor mansis et
decima eorundem, quam idem Hildebrandus ab eadem ecclesia in
feodo tenebat, pro centum et triginta talentis Hildensemensis monete
comparassent, iam dictus Hildebrandus in nostra presentia constitutus
de beneplacito et expresso conseusu Heylradis uxoris sue eisdem
abbati et conventui prefata bona cum omni iure, quod sibi in ipsis
competere videbatur, liberaliter resignavit. Nos igitur utraromque
parcium precibns inclinati, ne ulla temporis prolixitas hoc factum
valeat infirmare, presentem paginam super hoc confectum sigillis
nostro et ecclesie nostre duximus roborandam. Testes etiam hnius
rei sunt Henricus de Tossem, Sifridus de Barem, lohannes celerarius,
Meinhardus scolasticus, Hermannus de Goslaria, Hermanuus cantor
canonici, Lippoldus advocatus, Thidericus de Holthuscn, Thidericus
de ßothinge, Olricus de Bledhenem, Ludegerus de Lothingissen
milites, lohannes Bernere, Sifridus Mordere, lohannes de Goslaria,
Symon Puntrogge et alii quam plures. Actum Hildensem anno
incarnationis domini m^. cc^. xxx^. x^., 2) idus augusti, pontificatas
nostri anno ts9.^)
0 de fehlt im Cop. «) Cop. ÜP. ») Cop. xi«.
1240. 285
ÄUchrift des 14. Jahrhunderts in Cop. VI, 75 fol. 33 im KgL SU-A, zu
Hannover.
II7S. Bischof Konrad überfragt die Vogtei in Lamspringe den
Brüdern vom Alten Markt zu Lehn unter angegebenen Bedingungen,
Hüdesheim 1240 September 6.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi
fidelibas hanc litteram inspecturis salutem in eo, qui est omnium
yera salus. Negocia, que in nostra geruntur audientia, scribi fre-
qaenter facimns, nt scriptnre testimonio rei geste memoriam habeamus.
Igitnr Omnibus tarn posteiis quam presentibus memoriter innotescat,
quod nos adyocatiam in Lamespringe a comite Widekinno de Poppen-
borch nobis resignatam iure liberorum concessimus in feodo fratribus
duobus Lippoldo et Conrado de Veteri foro in Hildensem tali pacto,
nt nee ipsi nee heredes eorum eam vendant vel commutent vel
obligent vel aliter alienent, nisi forte eam monasterio de Lamespringe
vendant; hoc enim licebit eis pretio venditionis taxando per com-
mnnes arbitros, quos ad hoc iam dictum monasterium et prefati
fratres vel eorum heredes decreverint assumendos. Nos etiam cum
capitnlo nostro in hoc convenimus, ut, si predicta advocatia nobis
vacaverit, eam nuUi alii quam sepedicto monasterio conferamus
eodem pacto a nostris successoribus observando. Et in testimonium
huius rei presentem litteram nostro et ecclesie nostre sigillis fecimus
communiri. Ne autem Lippoldus et Conradus vel heredes ipsorum
contra 1) pacta sua veniant, fidem dederunt ipsi et quidam milites
alii inferius nominandi scilicet Bertoldus advocatus Montis, Hugo
de Insula, Theodericus de Rothinge, Teodericus de Tossem,
Ludolphus de Haddeboldissen, quorum fidem receperunt Ludolphus
camerarius, Bodo de Säldere, Asquinus de Lapideo monte, Hugo
de Holthusen, Everardus de Dhingelstede. Testes huius rei sunt
Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Hein-
ricus enstos, Johannes cellerarius, *) magister Meinardus scolasticus,
magister Hermannus cantor, Johannes plebanus, lohannes Volcmari,
Johannes et Marcolphus fratres, Godefridus scolasticus sancti Andree
clerici, Hermannus Bok, Henricus de Hemmedesdore, Ludolphus de
ßorssem, Ludingerus de Hakenbeke milites; Volcmarus Dives et
Heinricus filius suus, Ludolphus de Foro, Heinricus Advocatus,
^) contra — veuiant an das Ende der ürk. gesetzt und durch Zeichen hierher
gewiesen, ') Or. ceUeiius.
286 1240.
Sifridus Mortiflcator, Theodericus Fuscus, Giseko et lohannes frater
saus de Goslaria, Berterammus de Domo burgenses Hildensemenses
et alii quam plures. Acta sunt in pomerio nostro Hildensem anno
domini m^. cc^. xl^., viü^. idus septembris, pontificatus nostri anno xx^.
Or. im KgU SL-ä, zu Hannover, Lanispringe Nr, 23 mit dem Siegel den
Bischöfe und dem beschädigten des Domkapitels an roten und gelben Seidenfdden.
Zwischen beiden noch zwei Löcher im Pergamente wohl für das zuerst Mein zur
Befestigung bestimmte bischößiche Siegel, Regest Harenberg, Hist. Oandersh. S. 763^
Doebner, ÜB, I, S. 79 Nr, 159.
S76. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen den ihm
von Heinrich von Oesingen resignierten Zehnten in Sandlingen (Sanleye).
Bd Wienhausen 1240 September 17 (xv^. kalendas octobris, ponti-
flcatns nostri anno yicesimo).
Testes vero huius rei sunt lohannes cellerarius, M(einardiis)
scolasticus, Geroldus de Minda, lohannes Volcmari, Godefridas
scriptor clerici, Olricus et Heinricus cognatus suus de Säldere, qui
similiter eandem decimam resignanmt, Hugo de Holthusen, lohannes
de Sudtherem milites.
Or, im Archiv des Kl, Wienhausen, Nr. 15, Siegel des Bisehofs an blauen
und weissen Zwimfäden wenig beschädigt,
577« Bischof Konrad bekundet^ dass, nachdem Bodo von Salder
drei Hufen, einen Hof und eine Hausstelle in Beddingen, die er von
dem Edeln Ulrich von Hohenbiichen zu Lehn haue, diesem resigniert
hat, letzterer die Güter dem Kl. Steterburg übereignet hat. 1240
Oktober 23 (x^. kalendas novembris, pontificatus nostri anno xx^.)-
Testes huius rei sunt clerici Gerwicus decanus, Conradus pre-
positns Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Hermannns cantor,
Thidericus de Addeneis, Conradus de Alta fago, Wemerus de Bort-
velde, Sifridus de Barem, magister Johannes domini Volcmari Divitis,
Rodolfus de Brunswich, milites Henricus de Lapideo monte^M
Ludolfus de Getlede, burgenses Hildensemenses Henricus institor
dictus de Benstorpe, Henricus magister civium.
Abschrift des 14, Jahrhunderts im Chron, Steterburg. S. 123 und SL 310 im
Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel. Gedr. Scheidt, Vom Adel, Mantiss, S. 266,
Regest danach Doebner^ ÜB. I, S, 79 Nr. 160,
^) S. 123: de Lapidea domo.
1240. 287
S79m Bischof Konrad bekundet die Verpfändung von zwei Dritteln
des Zehnten in Drispenstedt an das Johannisstiß. 1240 Oktober 31.
In nomine sancte et individue trinitatis. i) Conradus dei gratia
Hildenisemensis episcopns. Domina Lutradis vidua domini Theoderici
de Stockem tres partes decime in DrLsmenstede, qnas de manu
Dostra tenet, canonicis ecclesie sancti Johannis per consensam
Dostrum in qninqnaginta talentis obligavit ipsam Obligationen! ratam
habentibas et coUandantibus fiüis eins Lippoldo et Theoderico, qui
easdem partes decime pariter cnm matre eoram de mann nostra
sascepemnt. De hac antem obligatione firmiter servanda pro filio
eins Hemesto et dnabns filiabus snis Berta et Intta fideinssernnt
pater eins Hemestns et frater eins Hemestns, Gonradns marscalcas
noster, Lippoldns de Antiqno foro et Hildebrandns de Drismenstede;
lidem istomm datam ad manns nostras recepemnt Beinoldns maior
prepositns, Gerwicns decanns, Meinardus scolasticns^ Stfridns de
Rntenberge. Forma yero hnins obligationis hec est, nt, qnando
predictas partes decime redimere volnerint, in vigilia beati Andi*ee
dent triginta talenta et xx talenta octo diebns ante festnm beati
lohannis baptiste. Promisit etiam domina Lnttradis cnm filiis eins
predietis canonicis sancti lohannis, nt tres partes decime iam dictas
canonici predicti dednci faciant secnndnm qnod ipsis placnerit et
videbitnr expedire. Hnins 2) antem obligationis testes snnt Reinoldns
maior prepositns, Gerwicns decanus, Meinardns scolasticns, Her-
mannns cantor, magister Johannes canonici ecclesie nostre, comes
Lndolfns de Halremnnt, Bertoldns de Honbnrg, Bertoldns adyocatns
Montis, Basilins et Lippoldns fratres de Esscerte, Lndolfus came-
rarios noster, Heinricns de Maio monte, Theodericns de Tossem,
Hoiems de Piscina ministeriales ecclesie nostre, Heinricns advocatns
noster, Volcmams Dives et Heinricns filius eins, Bertrammns de
Domo, Hennannns Pnntrocke, Albertus magister civinm, Heinricns
icco, Amoldns de Minda, Heinricns de Capeila et alii qnam plnres
tarn clerici qnam laici. Ne antem hec obligatio facta in postemm
ilicni in^) dnbinm veniat, presentem paginam inde conscriptam
ngilli nostri appensione fecimns commnniri. Actum est hoc anno
lominice incamationis m®. cc^. xl., ii. kalendas novembris.
Or. tnt Kgl. St.-A. zu Hannover, Johannisstifl Nr. 17. Beschädigtes Siegel
les Bisehofs. Gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 309 nach Copie. Regest Doebner,
TB, I, S. 79 Nr. 161.
*) Verlängerte Schrift. ') Am Bande (Anfang der Zeile) nachgetragen.
I in fehU im Or.
288 1240.
STO. Bischof Konrad überträgt dem Kloster Marienrode dk
Vogtei über einen Hof und vier Hufen in Quicburne; welche der Prop$t
Gerold von den Brüdern Lippold und Konrad vom Alten Markt (de
Antiquo foro) für acht Pfund gekauft und diese dem Bischof resigniert
haben. Bei Forste (in caminata nostra apud Vorsatum) 1240 Aö-
vember 12 (ii. idus novembris, pontiflcatus nostri anno vicesimo).
Testes huius rei snnt Johannes cellerarius prepositus in Als-
burch, magister Meinardus scolasticus, Tidericus de Addenojs.
magister Johannes domini Volcmari, magister Richardus et Heiden-
ricus canonici sancte Cmcis, Daniel et magister Godefridus scolasticns
canonici sancti Andree clerici, Lippoldns de Escherte, Conradns
marscalcus, Ludolphus camerarius et Ecbertus filius suus, lohannes
de Suttherem, Lambertus de Vorsato, Crazfto de Hemmedesdore
milites, Conradus de Emberke, Qereko, Berterammus et Heinricas
frater suus de Bervelte, lacobus, Sigebodo servientes.
Or. im KgL SU-Ä. zu Hannover, Marienrode Nr, 13. Siegel des Bischof-
an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Marienroder ÜB. S, 30 Nr. 16, ÜB, '/*'•
histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 27, Nr. 22.
580. K(onrad) von Hohenbüchen, Domherr, verkauft mit seineti
Brüdern Ulrich und Hoier detn Kl. Steterburg fünf Hufen in Geiieldi\
Hildesheim, in capitolio 1240 November 22 (decimo kalendas decembris).
Testes huius rei sunt Keinoldus prepositus, Gerwicus*) decanns,
Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus Montis, Bodolfos.
Sifridus de Barem, Hermannus cantor, Wemerus de Bortvelde.
Henricus de Iburch,«) Henricus de Lewenroth, magister lohanoes
filius domini Volcmari canonici maioris ecclesie, Florencios sacerdos
canonicus sancti Andree, Bertoldus subdyaconus canonicus sancti
lohannis, Ludegerus de Aldendorp, Ludolfüs de Getelde, Symon
Puntrocke, Conradus Niger, Hildebrandus de Dampmone et duo filii
sui Hildebrandus et Albertus, Eckehardus Marchio.
Abschrifi des 15. Jahrhunderts im Chron. Steterburg. S. 122 im Lande^hauft-
archiv zu Wolfenbüttel.
581. Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Bertold von Gleidingen
sein Haus auf dem alten Mark den büssenden Schwestern der Marij
Magdalena übertragen und der Edslherr Gerung von Bönmen ihm tin
0 Cop. Gerhardufl. ') So das Cop. Sollte nicht doch Driborch xu lesrn
sein? H, v. Iburg wird nur hier erwähnt.
1240. 289
dabei liegendes Haus resigniert habe, das er denselben übereignet Bei
Flkste 1240 (1241) Dezember 29 (iiii. kalendas ianiiarii, pontificatas
nostri anno vicesimo).
Testes huius rei (der Übertragung durch Bertold) sunt clerici
Heinricas custos dictus de Tossem, Heindenricns canonicus sancte
CraciSy Godefridns scolasticus sancti Ändree, Bemardos plebanus
Vorsate, milites Theodericus de Rothinge, Ludingerus de Lutzhinge-
wordhe, lohannes de Sutherem, servi Bertoldns Crane, Gerardus
camerarins, Berterammus de Beryelthe.
Testes bnius facti (der Übertragung durch den Bischof) sunt clerici
Hugo prepositns sancte Crncis, Heinricns custos, lohannes prepositus
in Alsburch, magister Meinardus scolasticus, milites Theodericus de
Bothinge, Beri^oldus de Gledigge, Ludingerus de Luthiggewordhe,
lohannes de Sutherem, Theodericus de Tossem, Symon Mercator.
Or, im KgL St-A, zu Hannover, Mar, MagdaL Nr, 29. Siegel des Bischofs
an roten und gelben Seidenfäden. Oedr. Doebner, ÜB. I, 80 Nr, 162.
582« Bischof Ludolf von Haiherstadt genehmigt einen Güter-
tausch ztcischen den Klöstern Wöltingerode und Büssleben. 1240.
Lüdolfus dei gratia Halberstadensis ecclesie episcopus omnibus
banc paginam audituris salutem in yero salutis auctore. Ea, que
propter instabilitatem hominum firmitatis perpetue indigent robore,
st-abiliri necessarium est scripture testimonio et^) in longa futurorum
tempora prorogari. Inde est, quod notum esse yolumus omnibus
tarn presentibus quam futuris, quod nos commutacionem illam, quam
dilectus nobis Lambertus in Waltiggerodhe prepositus cum dominis
ecclesie nostre in Bussele fecit duos mansos et unam aream in
Somerigge de consensu domine abbatisse et capituli sui pro decima
nna sita in Isengerodhe donando propter loci vicinitatem et com-
moditatem ratam tenentes auctoritate presencium in nomine domini
confirmamus statuentes et sub anathematis interminacione districtius
inbibentes, ne quis in posterum eidem preposito super ea commutacione^)
nllam inferat lesionem. Huius rei testes sunt Burchardus vicedominus
noster, Godefridus capeilanus et Hermannns notarius noster clerici,
comes Gevehardus de Wemiggerodhe, comes Heinricus de Sladem,
Hellenboldus nobilis de Biwende et Teodericus de Hartesrodhe
milites et alii quam plures. Et ne aliquis in posterum de hiis
dubietatis scrupulus valeat suboriri, presentem paginam nostri sigilli
1) et fMt im Or. ') Verbessert aus commatacionem.
Hnd<wh. ÜB. IL 19
290 1240.
impressione, prepositi Everwini et capituli in Busseleve fecimns
communiri. Acta sunt hec anno gratie xxfi. cc®. xl®. , pontiflcatas
nostri anno qnarto.
Or, im Kgl. St-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr, 17. Siegel des Bisehofi
und dea Propstes und Konventes von Büssleben (Kr, Erfurt),
588. Abt Arnold von Biddagshausen und der Domscholaster
stellen bei einer Visitation mehrere Missbräuche im KL Heiningen ah, 1240.
A(moldus) dei gratia abbas de Bigdaberc, Meinardus^) scholasticns
Hildensemensis. Anno gratie mccxl cum in ecclesia Heimunge
auctoritate apostolica yisitationis officium exequeremur, invenimus,
deo gratias, commendabilem statum loci tarn intus quam extra,
tarnen — cavendum est, ne obruatur harena. Circa minora
soUiciti Mmus emendanda. Auctoritate igitur yisitationis nobis
iniuncte prohibemus, ut pepla yel nimis crispa yel crispata sorores
loci deinceps non habeant, precipimus etiam, nt forma antiqua in
suppelliciis clanstralibus observetur, tecgmina non habeant colorata
nee clenodia faciant secularia, que yanitatem aliquam yel leyitatem
ostendant, sed simplicia de Uno operentur, que et utilia sint acci-
pientibus et religionem in eis commendent et exhibeant que fecenint,
cirotecas non habeant seculares. Consulimus preterea bona fide et
H.«) preposito et priorisse tractare , ut temporibus certis
de communi aliquid operentur, quia hoc religioni claustrali et utiütati
communi credimus plurimum expedire.
Nach dem Drucke Schannats, Vindem. I, 203, wiederholt.
S84. Propst Konrad des Moritzstiftes verkauft mit Zustimmung
des Kapitels dem Maria- Magdalenenkloster för sechs Pfund eine Hof-
stelle bei dessen Kuris, von welcher jährlich drei Schilling der Kapelle
der Klamtralhurie auf dem Moritzberge bezahlt werden. 1240 (poati-
ficatus domini nostri Conradi episcopi anno yicesimo).
Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover-, Mar. Magdal. Nr. 30 mit Bruehst&cJt dea
Siegels des Propstes und dem beschädigten des Kapitels an roten und gelbem
Seidenfaden. Gedr. Doebner, ÜB, I, S. 80 Nr, 163.
S8S* Herunch, Vorsteher der Knaben in Alfeld, überweist dem
Johannisstift eine jährliche Rente von zehn Mark. 1240,
1) 8. hat G. >) So S. Wenn das Datum richtig ist, so ist hier TOieodovieBs)
zu lesen, vgl. Nr, 697,
1240. 291
Dei gratia Gerewicos decanns» Meinardus scolasticus, Hermannas
cantor maioris ecclesie Hildensemensis et Henricus decanus sancti
lohannis totumque capitnlum einsdem loci omnibus hanc cartnlam
inspectaris salntem in domino. Notnm esse volumos tarn presentibus
quam futuris, quod magister Herewicus provisor puerorum in Alvelde
de bonis a deo sibi collatis comparavit ecclesie sancti lohannis
HUdensemensis decem solidornm redditus snb hanc formam, nt
videlicet ipse percipiat eos tempore vite sue presentandos sibi ab
ecclesia qnolibet anno sine omni difficultate et impedimento in
Yigilia beati Martini vel ante, et post mortem suam dividentor Uli
decem solidi inter fratres tali modo. In anniversario suo cuilibet
fratram Septem denarii et obulus debent dari et in adyentn reliqniamm
domine nostre totidem solidi distribuentur fratribus simili divisione
et fratres cum seqnencia solempniter agent festum. De ortis in
Veten villa comparatis xvi talentis solventur predicti decem solidi
vel de commnni prebenda fratnim, si forte ortos contigerit distrahi
Tel mntari. Ut antem hec ordinacio rata permaneat et perhennis,
presens scriptum inde confeetnm sigillomm nostroram et eiosdem
ecclesie appensione duximns roborandnm. Datum anno domini
ufi. cxP. xio.
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Copiar des Johannisstifies, Ms. 341 fol. 16 v
in der Beperinischen Bibliothek zu Hildesheim. Oedr. Würdtwein, Nova sub, 1, 8. 312,
S80« Domdechant Gend^h bekundet, dass das Johannisstiß sich
mit Genannten wegen dreier Hufen in Eddinghausen geeinigt hat. 1240.
G(erewicus) dei gratia HUdensemensis ecclesie decanus omnibus
presens scriptum inspicientibus post hec transitoria ad etema per-
yenire gaudia. Ea que geruntur in tempore ne labantur ex tempore,
scriptis et annotatione testium solent perhennari. Unde notum esse
Yolumus omnibus tam presentis quam futuri temporis hominibus,
quod, cum bone memorie Hermannus sacerdos decanus canonicorum
sancti lohannis eisdem canonicis in Ettingehusen tres mansos a
Bertoldo dicto de Domo et suis patruis et eorum legitimis heredibus ^
comparasset, predicti canonici ipsos iuste ac legitime multis temporibus
possedenint, tandem post multos annos Johannes et Johannes Ber-
nolfus cum eorum complicibus, licet nichil iuris penitus haberent,
cum ipsi legitimi heredes non essent, eadem bona inpetierunt.
^) heredibns über der Zeile nachgetragen.
19*
292 1240.
Prefati vero canonici, cnm a querimonia predictorum seryornm
mnltas sustinerent turbationes, considerato presentis temporis stata
et prehabito eorum consilio iam dictis servis et eoram complicibus
pro bono pacis cupientes futuris malis et gravioribus forte dampnis
cavere duas libras et dimidiam dedenint, ita tarnen qaod lohannes
et Johannes Bemolfns cum eorum complicibus videlicet lohanoe,
Henrico, Tyderico, Herbordo et Herbordo, Bertoldo, Johanne, Conrado
coram nobis renunciaverunt omni iuri, si quid in predictis tribus mansis
habere videbantur. Promiserunt etiam in manus nostras, se respon-
suros pro eo, quod quicumque predictos canonicos sancti lohannis
in bonis ilUs de cetero inquietarent. Huius yero rei testes sunt
H(enricus) prepositus de Escherte, Henricus custos de Tossemi
Bodolfus de Bruneswic, Meynardus scolasticus canonici nostri,
lohannes de Eschei*shusen, Tethardus vicarii nostri, Conradus de
Heno, Conradus dictus Corria layci et alii quam plures. Ne igitar
hoc factum ab aliquo inposterum infringi valeat vel mutari, pre-
sentem paginam inde conscriptam sigilli nostri et sigilli ecdesie
sancti 1) lohannis appensione fecimus communiri. Actum est hoc
anno dominice incamationis m9. c(fi. il9., domino Conrado episcopatum
nostrum feliciter gubemante.
Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover, Johannisatifl Nr. 16, An roten und tptisttn
Wollfäden Siegel des Dechanten und des Johannisetiftee, Gedr. WUrdtwein, Xoft
subs. I, S, 305 nach Copie,
S87. Abt Thetmar des Mwhaelisklosters verkauft Lehnguter in
Essem, welche er von Hildebrand von Drispenstedt für 70 Pfund zu
Pfand erhalten hat, dem Älsith und dessen Frau Wichmotfür 60 Pfund,
verspricht die^e mit Gütetm in Tossem zu entschädigen, ffeiw
Hildebrand die Güter zurückkauft, und nimmt sie in die Gebets-
brüderschafi auf 1240.
Huius rei testes sunt Thetmarus abbas, Godescalcus prior et
custos, Hermannus, Beilholdus, lohannes camerarius, Bemolfiis
prepositus, Godefridus cantor, Tidericus Acco ceUerarius, Burkardus
capellanus et tocius ecdesie eiusdem conyentus, Heynricus Advocatuä
und Ratshetm.
Cr. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildeaheim, aU Michael Nr. 9 b, Die
beiden Siegel verloren. Gedr. Doebner, ÜB, I, S. 81 Nr. 165.
0 sancti über der Zeile nachgetragen.
1240. 293
588. Oraf Hermann von Wohldenberg verkauft dem Michaelis-
khster zwei Hufen in Bekum (1240).
Hermannus dei gracia comes de Woldenberge universis Christi
fldelibas salutem in domino. Pi-esente littera profiteor et protestor,
qaod, cam daos mansos in Bekem sitos cum omni iure advocatie
scilicet et decime eorondem vendidi altari sancti Michahelis, presente
domino Conrado Hildensemense episcopo eciam ei hoc promisi cum
filiis meis Burchardo yidelicet et Henrico, quod, si aliquis de pre-
dictis bonis ei questionem moveret, ego et fllii mei ipsum et con-
yentam suum debeamus defendere et ab omni impeticione sicut
iustum fuerit liberale (m. cc^. xl.i).
Or. im KgU St.-Ä. zu Hannover, Michaeliskl. Nr, 34, Siegel des Grafen
buchädigt.
S80« Bischof Konrad schenkt dem Michaeliskloster zwei Hufen in
. Bekumj die es vom Grafen von Wohldenberg gekauft hat, Hildesheim 1240.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus cunctis Christi
fidelibus presentem paginam inspecturis veram etemamque salutem
in domino. Ubi sincerissime devotionis exhibitio^) defectum non
patitur^ non decet ut digne retributionis dextera restringatur.
Ideoque notum esse volumus tarn presentibus quam futuris, quod
DOS pensata devotione venerabilis abbatis Th(etmari) eiusque mona-
sterii sancti Michahelis nostre civitatis Hildensemensis tradimus et
donamns prefato monasterio duos mansos sitos in villa Bekem, quos
idem monasterium titulo emptionis a comite Hermanne de Walden-
berh«) et filiis suis*) consentientibus facta nobis resignatione eorum-
dem xxvi marcis legaliter comparavit. ß) Haue igitur donationem
nostram ad cautelam dicti abbatis et monasterii subscriptis testibus
et sigillo nostro fecimus communiri. Testes enim hü sunt: milites
Ludolftis camerarius, Conradus marscalcus, Bodo«) et Burchardus
de Saldere fratres, Hinricus^) et Asquinus de Monte lapideo,
Oesarius de Weledhe, Bertrammus de Domo») et alii quam plures.
Acta sunt hec anno domini m^. cc^. xl^«, data Hildensem in magna
domo nostra, pontiflcatus nostri anno vigesimo.
Or. in doppelter Ausfertigung im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, MichaeliBkl.
Nr, 35 a {A) und 35 b (B), beide mit dem bischöflichen Siegel, Regest Doebner,
ÜB. r, 8. 81 Nr. 164,
^) Die Jahreszahl stammt aus dem 17, Jahrhundert, ^) exhibito fehlt B.
*) Waldeberh B, *) suis übergeschr. B, *) comparaTit auf Rasur B, •) Bodo— fratres
ror Lud. cam. B, '') Heinricns B. ^) B. fügt hinzu Hildebrandas de Domo.
294 1240.
500. Heinrich, Domküster und Archidiakon in Solschen (Solzinge),
bekundet die Beilegung eines Streites des Pfarrers Heinrich in Solschen
mit dem Kloster Loccum wegen der Synodalabgaben von den Gutent
in Oedelum dahin, dass der Abt statt der jährlichen Synodalabgaben
einen freien Morgen Landes in Bierbergen der Kirche in Solschen
überweist 1240.
Or. im Archiv des KL Loccum, Beschädigtes Siegel des Ausstdlers an dem
von der ürk, geschnittenen Pergamentstreifen, Gedr, v. Hodenberg, CaUnhergtr
ÜB, ///, S, 62 Nr. 78.
501. Bischof Konrad bekundet die Beilegung eines Streites der
Sophie von Schlewecke mit dem Kreuzstifl wegen Land und Mühle in
Elbe. Nienstedt 1240.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Per presens
scriptum notum esse volnmus, quod, cum femina quedam de Slebeke
Sophia nomine in presentia nostra Nienstede peteret a preposito
et capitulo sancte Crucis Hildensem quedam bona Elvede sita, qae
ecclesia sancte Cracis habuit in possessione sua, nos ad petitionem
prepositi et capituli eiusdem precepimus Conrado marscalco nostro,
ut verbum eorum poneret coram nobis. ünde ipse marscalcas
querebat in sententia, si femina illa deberet denominare bona üIa,
que impeteret vel non, et data fnit sententia et approbata ab
Omnibus, quod bona que impeteret denominare deberet Denominavit
ergo quatuor mansos Elvede et quartam partem decime ibidem et
unum etiam molendiuum. Quo facto marscalcus ex parte prepositi
et capituli a femina querebat debitam warandiam et super hoc
querebat sententiam et data fuit talis sententia et approbata ab
Omnibus, quod ipsa deberet prestare debitam warandiam. Hoc
fecit ipsa et lingua et manu promisit debitam warandiam. Tunc
quesitum fuit in sententia ex parte prepositi et capituli, qualiter
ipsi deberent obtinere bona ecclesie sue, que haberent in possessione
sua, et data fuit talis sententia, quod videlicet obtinere ea deberent
proprio iuramento. Unde ad hoc faciendum elegerunt lohannem de
Suttherem militem nostrum, qui de mandato nostro bona supradicu
obtinuit ecclesie sancte Crucis in animabus omnium canonicorum
de sancta Cruce prestito iuramento. Quo facto mulier illa ad hoc
inducta fuit, quod lingua et manu coram nobis renunciavit omni
iuri, si quod in eisdem bonis sibi competere videbatur. ünde nos
absolvimus prepositum et capitulum sancte Crucis ab impetitione
1240. 295
molieris illins et bona illa supradicta banno nostro conflrmavimds
ecclesie sancte Crucis, ita qaod tulimns excommiinicationis sententiam
sah hac forma et conditione, ut, si illa mulier yel aliqui ex parte
eins de cetero molestaverint ecclesiam sancte Cnicis in bonis illis,
sint excommonicationis vinculo innodati. Testes huius rei sunt
Hngo prepositüs sancte Cracis, Johannes prepositns de Alesburch,
lohannes canonicus maioris ecclesie nostre, Amoldus de i) canonicns
de sancta Cmce, Herrandus, Bichardus, Lndolfiis, Otto, Hedenricns
ibidem canonici, Godefridns canonicns sancti AndrQ§ clerici, LudoUns
camerarins, Conradns marscalcns, Bodo de Saldere, Hngo de Holt-
hnsen, Hermannus de Gandersem, Conradns de Elvede, lohannes
de Snttherem, Henricus Trobe, Bemardus de Lydinge, Lndolfns de
Selede milites, Ekbertns fllius camerarii, Baldewinus filius marscalci,
Bodo filius Bodonis de Saldere, Henricus de Bervelthe et Gereko
camerarii et alii quam plures. Ne igitur imposterum de hoc facto
dabitatio oriatur, illnd conscribi fecimus et appositione sigilli nostri
mnnivimus ad cautelam. Actum anno domini lafi. cc^. xl^., pontificatus
nostri anno xxi<>.
Or, im KgL Stt-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 39 mit dem Siegel des Bischofs.
502« Bischof Konrad fordert alle Christgläubigen zur Unter-
sHUzufvg des durch Feuer zerstörten Klosters Pöhlde tmf 0, D. (1240).
Absehrifl des 16, Jahrhunderts in Cop. V, 120 S. 351 im KgL St-A. zu
Hannover, Wegen der Datierung vgl. Leuckfrld, ÄntiquiU Foeld. S. 4L
508. Propst Bernhard und der Konvent von Steterburg bekunden,
dags sie die Kirche zu Melverode (Meinelverode) von der Abhängigkeit
der Mutterkirche in Stöckheim mit Zustimmung des Patrones, Propstes
Hugo des Kreuzstiftes, und des Pfarrers Siegfried in Stöckheim gelöst
herben. 1240.
Regest nach dem Cop. von Steterhur g in Wolfenbüttel Hänselmann, ÜB. der
SUsdt Braunschweig II, S, 37 Nr. 99.
S04. Propst W(alther) und der Konvent des Kl. Dorstadt
empfangen von dem st. Blasiusstift in Braunschweig eine Hufe in
Bomumund eine halbe in Dorstadt und gebebt dafür jenem eine halbe
Hufe in Ingeleben (IngeUesem), eine halbe in Köchingen (Cochinge)
und eine halbe in Lehndorf (Lendorpe). 1240.
0 Der Name fehlt im Or.
296 1240.
* Testes sant Theodericus et Everhardus canonici reguläres ipsins
ecclesie, Gerthrudis priorissa, Gerbui'gis, Cecilia, Oda et Gerthradis
et lohanna et aiii quam plures sorores ipsins ecclesie, Volcmaras,
Ludolfus, Laderus, Hermannus, Albertus, Ludolfus et Theodericus
conversi.
Neuere Abschrift im Diplom. 8t Blasii (Bodemeyer) I, 8. 107 im Landen-
hauptarchiv zu WolfenhüUeh
SOS« Graf Widekind von Poppenburg genehmigt den Gütertausch
zwischen den Klöstern Heiningen und Dorstadt. 0. J. (1240).
W(idekinus) comes in Poppenbnrg omnibus hanc paginam in-
specturis salutem. Vestra noverit uniyersitaS; quod pro commodo
et utilitate utrinsque cenobii videlicet Heninge et Dorstat et Ekberti
de Assebui*g fllii domini Guncelini dapiferi et nepotum eins, advo-
catorum in Heninge, scilicet Ekberti iunioris et Burchardi fratriE
sui littera et sigillo pulsatus consensi commutationi bonorum, quam
in invicem fecerunt ecclesie iam predicte, et transpositioni advocatie
de loco ad locum et de prediis ad predia et yiUa ad villam. Etiam
dico, quod nec^) Ekbertus nee suus frater nee aliquis successomm
ipsorum aut heredum sed nee ego aliquid iuris advocatie sibi addicere
poterunt in bonis adiacentibus yille Dorstat, que aliquando ecclesie
in Heninge pertinuerant, sed idem ins in villa Werle et Flotede
in predia plura et meliora posteri omnes transmutata sdant et
transposita. Ut autem ista varietas firma et stabilis perseverei,
hanc litteram inde conscriptam appositione mei sigilli dignum duxi
roborare. Huius rei testes sunt Heinricus prepositus in Wlvinchusen,
Johannes de Wlyinge, Hermannus Boc castellani et milites oppidi
ipsins et Teodericus actor cause sacerdos in Dorstat et alii quam
plures.
Or, im Archiv zu Dorstadt mit beschädigtem Siegel, Gedr. Asseburger ÜB. L
S, 151 Nr. 212,
596« Das Kloster Dorstadt macht mit KL Heiningen einen
Gütertausch. An der Brücke von Kissenbrück 1240.
W(altherus) prepositus et cenobium in Dorstat omnibus hoc
scriptum videntibus veram in domino karitatem et deyotas in Christo
orationes. Quouiam facta mortalium mortalem consecuntur eyentmn,
^) nee Ober der Zeile nachgetragen.
1240. 297
ne cnm mortalibns moriantnr, poni debent sab Unguis testiam et
perhennis scripture memoria perhennari. Notam sit ergo tam pre-
sentibns qnam fnturis, qnod talis commntatio bonorum inter nostrum
cenobium et cenobium de Heningen intercessit. Nostrum siquidem
cenobiom decimam de Werle cum curia quadam in ipsa yilla sita
predicto cenobio reliquid et insuper tres mansos^) in Ritzardinghe-
rode sitos cum duobus pratis et tribus utilitatibus lignorum in silva
ipsi ville attinente, in villa yero VIotede aream unam et xlyiii
ingera cum una utilitate lignorum in silva Bomeholt et medietatis
silve ibidem, que specialiter ipsi cenobio de Dorstat attinebat. Ad
homm autem recompensationem cenobium de Heningen in villa
Dorstat allodium unum cum viii mansis, molendinum unum et septem
areas in eadem villa sitas et insuper xviiii utilitates lignorum in
Silva«) que Ödere vocatur cum omni iuris integritate libere et
absolute et sine omni honere advocatie supradicto cenobio de Dorstat
in proprium contulit. Unde cum hec commutatio de conscnsu et
Yolnntate utriusque cenobii et maxime pro utilitate et commodo
facta Sit, ad buius rei perpetuam corroborationem hanc paginam
inde conscriptam sigillis utriusque cenobii et advocatorum, quorum
coDsensus accessit et qui omni iuri suo renuntiaverunt. placuit
communiri. Acta sunt hec in transitu pontis Eyssenbrugge anno
gratie mo. cc^. xl^., indictione xüi». Testes huius rei sunt Tydericus
prepositus de Heninghen, Waltherus prepositus de Dorstat, Tydericus
et Everhardus sacerdotes ibidem, Winandus sacerdos in Horum,
Onncellinus dapifer et filii sui Egbei*tus et Buixhardus et Guncellinus.
item filii Burchardi Egbertus et Bui'chardus advocati in Heniggen,
Bmno de Saltdalem, Herman de Veltem, Johannes Advocatus, Ever-
hardus de Dengthe, Bonifacius de Biwende et alii quam plures.
Or, im Kgh SU-Ä. zu Hannover, Heiningen Nr. 14. Von den vier Siegeln
nur Bruchstück des Konventes von Dorstadt an roten und gelben Seidenfäden
ehalten. Die entsprechende Urk. des Propstes Dietrich von Heiningen befindet
sieh im Archiv zu Dorstadt mit fünf Siegeln, gedr. Asseburger ÜB. I, S. 151 Nr. 211,
Braunschto. Anzeig. 1751 S. 739.
S07. Luthard von Meinersen d. J. verkauft dem Kl. Dorstadt
drei Hufen in Bruchmachtersen. 1240.
Universis Christi fldelibiis, ad quos preseus scriptum pervenerit,
Lnthardus iunior de Meinersem salutem in eo, qui est omnium salus.
^) Or. monsos. *) Or. sillia.
298 1240.
Sciant presentes et discant posteri, quod ego Luthardos vendidi
preposito Walthero et conventoi dominarom et fratmm in Dorstat
de proprietate mea tres mansos in Machtersem prope Lichtenberge
sitos com omni iure et integritate, quo ipsos hucusqne possedi, in
Villa et in campo et omnibus ad eosdem mansos pertinentibas pro
yiginti marcis argenti tali conditione, si ego in cathedra beati Petri
ad tres annos preposito iam dicto yel successori sno et conventoi
ipsius argentum predictum de meo et non de alterius restitaere
possum, bona mea erunt sicut prins fuerant. Sin autem, prepositns
memoratns et conventus ipsius decem marcas argenti michi super-
addere tenetur et bona iam dicta libere et quiete sine contradictione
qualibet pei*petuo possidebit Ne igitur inposterum aliqua ezinde
oriatur calumpnia, presens scriptum sigiUo meo feci commimiri in
testimonium et in Signum. Actum anno incamationis domini m9, ccfi, xl<>.
Testes buius rei sunt Conradus de Dorstat, Ludegerus de Indagine,
lohannes de Walethe milites, Hillebrandus de Luckenem, Elyas,
Bemardus Teigelere, Ludolfus de Gimiterio burgenses et lohannes
domine Eeimburgis et Burchardus de Bischopesdorp et alü qoam
plures.
Or, im Archiv zu Dorstadt. Siegel zur Hälfte verloren. In einer 9ontt
w&rtlich gleichlautenden Urk, verkauft derselbe dem Kloster vier Hufen ebende
für 27 Mark mit der Bestimmung der eventuellen Nachzahlung von 13 Mwrk.
Or. a, a, 0,, Siegel beschädigt. Regest Hänselmann, ÜB, der Stadt Braunschtcei^
S. 38 Nr. 101,
S98« Hermann von Ellessetn bekundet, dass Bitter Ulrich ron
Bledeln zwei Hufen in Nienstide, die er von ihm zu Lehn hat^ dem
Godehardikloster verkauft und er sie diesem übertragen habe. Im
Godehardikloster, 1240.
Hermannus de Ellessem omnibus hanc litteiam inspectoris in
vero salutari salutem. Notum Sit tam posteris quam presentibns,
quod dominus Olricus de Bledhenem miles duos mansos Nienstide
sitos, quos a me in feodo tenuit, cum bona voluntate filiorum saonm
Olrici, Alberonis, Olrici, Hartberti vendidit reverendis in Christo
domino Ludoldo abbati et conventui sancti Godehardi in Hildensem
necnon et de consensu et ratihabitione fratris sui domini Heinrici
de Bledhenem militis, licet nichil iuris in bonis illis habuisset
Indixit ergo dominus abbas diem et locum Rosendale, ad quem
accedentes ego et fllius mens Hermannus dicta bona obtulimos beato
1240. 299
Gfodehardo, coias reliqnie presentes erant, datis ibidem michi qnataor i)
libris pro iure meo^ quod in bonis illis habai, et promisi, quod
Fridericus alter filias meus idem faceret, cum sui oportonitas
haberetnr. Similiter et dominus Olricas de Bledhenem cum dictis
heredibos suis rennntiavit bonis illis presentibns castellanis et bur-
gensibus eiusdem civitatis datis ei ab ecclesia triginta libris Hil-
densemensis monete. Item iam dictns fllins meus Fridericus yeniens
ad presentiam domini episcopi Bosendale approbavit factum meum
et coram eo rennntiavit bonis illis presentibns castellanis et aliis
qaam plnribus. Item filia mea Mechthildis canonica in Quidelinge-
borh ins, quod in bonis illis habnit, per litteras suas obtnlit ecclesie
prenotate. Item alio tempore ego et fllii mei accedentes ad locum
qui dicitur Virga principibus domino episcopo HUdensemense Conrado
et dace de Bmneswic Ottone omnem actionem indicavimus pre-
notatam et coram eis dictis bonis renuntiavimus iterato.^)
Acta sunt bec in claustro beati Godehardi, presentes erant
reverendi in Christo Ludoldus abbas, Hartmannus prior, Heini-icus
prior, Rodolfus, Wichmannus, Fridericus, Gerebertus, Syfridus,
Bertoldus, Tidericus, lohanncs, Heinricus, Volcmaius, Hermannus,
Bertoldus, lohannes, Tidericus, Ecbertus, Segehardus, Burhardus.»)
Testes sunt canonici maioris ecclesie in Hildensem prepositus
Beinoldus, Heinricus de Tossem, magister Meinhardus scolasticus,
magister Hermannus cantor, prepositus Albertus, Tidericus de
Adenoys, magister lohannes, Heinricus de Scalckenberg et alii
quam plores, milites dapifer Guncelinus et fllii sui Ecbertus, Bur-
hardus,8) Anno dapifer, Baltwinus de Wenethusen, dominus Cesarius,
Ludengems et Bemhardus fratres de Indagine, Bemhardus de
Dorstat, Ludolfus camerarius, Heinricus de Maiomonte, Conradus
marscalcos, lohannes de Sutherem, Sifridus de Borsem et filius suus
Sifridus, Ludolfiis de Borsem et alii quam plures. Acta sunt anno
domini millesimo ducentesimo quadragesimo.
Or. im Kgl. SL-A, zu Hannover, st, Godehard Nr. 18. An weisser Hanf-
schnür das schildförmige Siegel des Ausstellers, schräg geviert: f SIGILLVM
HEREMANNI DE ELLESSEM. Auf der Rückseite von Hand des 15, Jahrh.:
desolatas super ii maus, in Nygenstede prope Algermissen. Gedr, Asseburger
ÜB. I, S. 149 Nr. 209.
') qnatuoi auf Rasur, •) Dahinter herer Raum von PU Zeilen, •) So
das Or.
300 1240.
599. Mathilde van EHessem, Kelhierin in Quedlinburg, genehmigt
die Uebertragung zweier Hufen (in Nienstide) durch ihren Vater an
das Oodehardikloster. 0. D. (1240).
DUectissimo patri suo honorabili viro de Elsen M(echthildis)
eius humilis filia canonica et celeraria dicta de Qnidelingeburh tarn
paratum quam devotum com flliali dilectione ad omnia famalatnm.
Bogant me dilectio tua, quod de mansis duobus, quos ecclesie beatl
Godehardi in Hildensem assignare proponis, velim prebere assensnm
inri meo renunciando, quod gratanter admitto. Preterea te scire
volo, quod non solum in hac petitione verum in omnibus, qnibos
mea sufficit possibilitas, tue obsequi non dubitabo paternitati.
Or, im Kgl. SL'Ä. zu Hannover, 8t, Godehard Nr. 19 mit SiegelreHen, ein
zweites Siegel mit der Befestigung verloren. Auf der ROekseite: dilectissÜBO
patri suo B. (!) M . . hild .... Nienstede und dilectissimo patri sno B. de
Elsen (Rasur,)
OOO. Propst Dietrich, Priorin 8. und der Konvent des Kl
Heiningen machen mit dem Kl. Marienwerder eine Gebetsbrüderschafl,
0. D. (um 1240).
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Marienwerder Nr. 75 b. Das Siegel fferlcren^
die Urk. stellenweise unleserlich. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 13 Nr. 15.
601. Genannte verbürgen sich dafür, dass Konrad von Dorstaii
dem Kl. Dorstadt das Privileg, betreffend drei Huf efi in Machtersen^
nicht bricht. 0. D. (um 1240).
Dominus Luthardus de Meinersem iunior et dominus Lnd^ems
de Indagine et dominus lohannes de Walethen sub fide militari
promiserunt in manus domini Gonradi de Dorstat, quod Privilegium
super tres mansos in Machtersem preposito de Dorstat et conventai
non infringat vel aliter commutet, quam ut littera continet. Dominos
Gonradus eciam promisit, ipsum omnibus viris^) claustri Dorstat,
qui presentes fuerunt, et fratri Hermanno et Lutmanno et amicis
claustri per triennium tenendnm.
Or. im Archiv zu Dorstadt. Bruchstück des Siegels des L. von Meinersen.
OOSS. Ritter Konrad von Dorstadt übereignet anderthalb Hufen
in Hoierinrot, welche Ritter Simon von Flöthe von ihm zu Lehn hatte,
dem Kl. Dorstadt. 0. D. (um 1240).
0 viris auf Rasur; es scheint sanctimonialibns gestanden zu haben.
1240. 301
C(o]iradiis) miles de Dorstat castellanns de Littenberg omnibus
hanc paginam inspectmis salutem. Qae in tempore flaut, ne cum
tempore labantnr, scriptis et sigillis solent provida discretione
firmari. Noverint igitur universi, quod Simon miles de Vlotethe
mansum et dimidium sitom in villa Hoierinrot yendidit ecclesie in
Dorstat pro zxvi marcis, quem tennit a nobis iure feodali. Nos
qnoqne ins proprietatis, qnod ad nos spectabat, liberaliter deo ibi
famulanübos in remissionem peccatorum nostronun contnlimus. Et
ne qais super hoc in posterum dubietatis scrupulus possit suboriri,
hoc scriptum inde confectum sigilli nostri appensione munimus.
Testes sunt Bemardus de Indagine, duo fllii ipsius Amoldus et
Simon, Alexander de Werre, Ludolfns de Sutberg, Hermannus de
Vrethen, Heinricus de Burcthorp, Heimicus Boneke, Burchardus de
Oandersem, Ekbertus ciyis in Bruneswic et alii quam plures.
Or, im Archiv zu Doratadt Siegel verloren. Begebt Hänaelmann , ÜB. der
Stadt Braunschweig II, Ä 37 Nr. 100, vgl, S. 540 Nr. *86.
•OS. Propst Johann und der Konvent des KL Demehurg ver-
kaufen dem KL Wülfinghausen unter Vermittelung des dortigen Propstes
Heinrich eine Hufe Landes und eine Hausstelle in Mehle (Medele)
O. D. (um 1240).
Or. im Kgl. St.'Ä* zu Hannover, WUlfinghauaen Nr. 6. Siegel verloren.
Datierung nach dem Vorkommen der Genannten und der Schrift. Gedr. v. Hoden-
berg, Calenberger ÜB. VUI, S. 6 Nr. 6. Propst Heinrich ist nur 1236 — 40
naeheeeiebar.
04M« Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet Beilegung eines
Streites des Stiftes mit Johann von Bledeln wegen einer Hufe in
Bleddn. 0. D. (um 1240).
Hugo dei gratia prepositns sancte Grucis in Hildensem omnibus
hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod, cum
lohannes de Bledenem fllius Hildeburgis vi(due) mansum unum situm
Bledenem diu impediyisset ecclesie sancte Grucis ea occasione, quod
dominus Daniel, qui habuerat mansum illum in obedientia, pro
exaviis patris iam dicti servi accepisset quandam summam denariorum,
composuit tandem cum ipso servo magister (Otto) canonicus sancte
Cracis ex parte ecclesie sub hac forma, ut videlicet darentur eidem
^ervo xxiüi solidi Hildensemensis monete et recognoscere deberet
ipse^ quod in manso illo nichil iuris haberet. Gonstitutus ergo idem
Jobannes (coram) nobis in kaminata nostra HUdensem, Wemero
caslx>de et Ludolfo scolastico et magistro Ottone et Conrado de
302 1240.
Ylsede canomcis sancte Cracis presentibus renunciavit omni accioni
et qaestioni, quam habnit contra ecclesiam sancte Cracis et recog-
novit pro sc et pro predicta matre, quod nichil iuris haberet ipse
nee mater sua in manso iilo, set ita dictum fuit, quod mater qiiia
yetu(la) et inflrma dimittetur ipsa quamdiu vi Vit in area, qae
pertinet ad mansum illum, et hoc de gratia flet et non de aliqno
iure, ünde ex parte ecciesie sancte Crucis dati^) sunt predictb
lohanni et Hildeburgi xx et iüi solidi Hiidensemensis monete, (qoos)
magister Otto pre(sentavit) ei Lulele coram civibus universis, et
ipse servus similiter renunciavit ibi o(mni ac)cioni, quam habnit
contra ecclesiam sancte Crucis, et quod nichil iuris haberet in manso
illo fuit ibidem coram omnibus parrochianis publice protestatns.
Hü autem presentes erant: de villa Bledenem Conradus, Bemardiis,
Thedolfus, lohannes, item de Boltessem Thidericus miles et Ohicos
ülius suus, item de Weminge Albertus. Ad huius igitur rei evi-
dentiam istud consciibi fecimus et sigillo nostro sigillavimüs, et
prepositum Hermannum de Sulta archidiaconum sciUcet in Lnlele,
qui presens fuit Lulele, (cum) predicta agerentur, rogari fecimus,
ut etiam huic cartule sigiUum suum apponeret ad cautelam. Dominos
Thidericus etiam canonicus sancti Bartolomei ad Sultam plebanns
Lulele presens fuit.
Or, im KgU St,-A, zu Hannover ^ Kreuzstifi Nr. 64 mit den heaehädigtt*
Siegeln des Propstes und des Archidiakons,
605. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet Verzicht des Alexander
und seines Sohnes Hermann auf Ländereien in Elbe. 0. D. (um 1240).
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildensem omnibos
hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumos, qaod
Alexander et Hermannus filius suus constituti in presentia nostn
renunciaverunt quibusdam iugeribus sitis in Elvedhe, licet in eis
nichil iuris habuerint, quia ea subtraxerant de bonis que pertinent
ecciesie sancte Crucis. Et Hermannus de Thynkelere fideinssit pro
eis et recepit etiam promissum tale ab ipsis, quod nuncquam videlicet
ipsi nee aliqui ex parte ipsorum de cetero ecclesiam sancte Cracis
impedient in predictis iugeribus nee movebunt ei aliquam questionem.
Testes huius rei sunt Conradus de Ylsedhe, Conradus sacerdos
dictus de Northene, Amoldus clericus noster, Hermannus de
Thinkelere, Hermannus de Berberge milites.
1) Or. dftte.
1240. 803
Or, im KgU SU-Ä. ssti Hcmnaver, Kreuzstift Nr. 55 mit beschädigtem Siegel
des Ausstellers.
OOO. Propst Hugo des Kreuzstißes bekundet die Entscheidung
eines Streites zwischen dem Kanoniker Adolf und Johann von Lech-
stedt (Lokstide), der jenem 26^/2 Schilling schuldete und durch Adolf
an Grütem in Dinklar (Thinkelere) geschädigt worden sein unll.
O. D. (um 1240).
Presentes erant Heinricus Advocatus, lohannes dictns Bernere,
Conradns Pentingus, Bertoldns de Ybere, lohannes Advocatus,
Olricus, Thidericus Advocatns, Reinbertns, Conradns de Monte;
interfuit etiam Arnoldns decanus sancte Crucis et Lndolfus canonicns
eiasdem loci.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 42. Siegel verloren. Oedr.
Doehner, ÜB. I, 8. 83 Nr. 169.
007« Propst Hugo des Kreuzstiftes vergleicht sich mit Bertold
votn Alten Markt wegen einer Hufe in Dyllenem. 0. D. (um 1240).
Hugo dei gratia prepositns sancte Crncis omnibns, qaibns hec
littera fderit exhibita, salutem. Cum dominus Bertoldus de Antiquo
foro nos diu molestaret indebite in manso quodam Dyllenem, qui
est ecdesie sancte Crucis, ei sicut debuimus movimus questionem.
Unde inter ipsum et nos quibusdam amicis suis et nostris median-
tibos foit compositum in hunc modum, ut videlicet daremus ei duas
libras et deinceps super hoc manso ecclesiam non gravaret. Inter-
faerunt autem huic compositioni Lippoldus de Escherte, Hugo de
Insala, Conradns marscalcus, Olricus de Beka, Henricus de Clawen-
berh, Hoierus de Piscina, Nandwicus. Notum igitur esse volumus,
quod sicut actum fiiit nos pro redimenda yexatione nostra et ec-
clesie eidem dedimus duas libras.
ihr. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 69 mit Bruchstück des Siegels.
•08* Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet den Verzicht des
lAteti Bernhard auf einen Morgen und eine Hausstätte in Klauen.
Hildesheim 0. Z>. (um 1240).
Hugo dei gratia prepositns sancte Crucis omnibus haue caiiulam
inspecturis salutem. Notum sit, quod Bernardus lito noster mansum
eeclesie quem habuit in Clowe et aream in manus nostras resignavit
cant omni iure, quod habuit in campo et in yilla, vii libris Hüdense-
mensis monete datis eidem a domino Adolfo et capitulo sancte
304 1240.
GruciSy et uxor eias mann et lingna similiter rennnciavit omni iori,
si quod ei in eodem manso Ciowen ex parte mariti iam dicti com-
petere videbatur. Et Bertrammns de Lobeke et Helmoidns et Hen-
ricus de Eynem fideinssores promisemnt in manns nostras et decani
promissnm recipientium ex parte ecclesie et domini Hngonis de
Insnla et Conradi de Goqnina et Henrici Qmben fide data, quod,
si capitnio sancte Cmcis aliqna qnestio mota fnerit impostenun de
hoc manso, stabnnt pro facto sno secnndnm qnod certnm füerit et
capitnlnm a qnestione huiusmodi liberabnnt Acta snnt hec in
domo nostra HUdensem presentibns Arnolde decano, Adolfe, Hen*audo,
Henrico de Qiedinge, Conrado de Ylsede, magistro Ludolfo, magistro
Ottone canonicis sancte Cmcis, Hngone de Herste, Hermanno de
Herste, magistro Thiderico, domino Lamberto yicario, Arnolde, Ber-
nardo de Indagine clericis et aliis qnam plaribns. Bemardos etiam
snpradictns prent promiserat coram nobis, coram civibns snis omnibns
de Ciowen recognoyit omnia que snnt scripta^ propter qnod dominus
Adolfiis, qni presens erat ibidem in yilla, dedit ipsis ciyibns ad
bibendnm xii denarios, nt testes essent et ista tanto melins memorie
commendarent. Ibidem etiam fideiussemnt pro Bemardo Marqnardos
et frater suns Bemardus et postmodnm hoc recognoverunt Hil-
densem coram nobis. Nos ergo ad cautelam ea conscribi et sigilio
nostro fecimns sigillari.
Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover , KreuzHift Nr. 44, Von dem Siegd da
Propstes nur die obere Hälfte erhalten.
009. Hugo, Propst des Kreuzstiftes und Archidiakon in BUdagsen,
üherlässt dem Kl. Wülßnghausen gegen einen jährlichen Zins eine Hufe
Landes daselbst, die ihm Heinrich Sohn des Volkmar resigniert hat
0. D. (um 1240).
Presentes erant, cnm Henricns resignaret mansnm predietnnt
dominus Hugo canonicns sancte Cmcis, lohannes plebanos in Eil-
dagessen, Heldebrandns sacerdos in Bedingthorpe, Henricas io
Hemethesdore, lohannes de Wlvinge, Bertoldus Pil, Hermannus
Boc, Albertus, Berterammus, Ludolfus de Wlvinghusen, Henricns
de Seine milites ; cum autem mater sua Athelheithis renunciavit
presentes erant Ludolfus scolasticus sancte Cmcis, Hugo eiusdem
ecclesie canonicns, Arnoldus prepositus, i) lohannes sacerdos in Eil-
dagessen, Hildebrandus de Beding(thorpe) , Hermannus miles de
^) Or. prepositi.
1240. 306
Thinkelere; cum autem soror einsdem Henrici Alheithis rennnciaret
j presentes erant Hennannns cantor ecclesie Hildensemensis,
Ludolfns scolasticus sancte Cmcis, lohannes in Eildagessen, Hilde-
brandns de Bedig(thorpe), lohanues de Halremunt sacerdotes, Hen-
ricQs de Seine, Olricus de Adenoys milites.
Or. im Kgl, SU-A, zu Hannover, Wülfinghausen Nr, 9, Stark beschädigtes
Siegel dee AusaUllers. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB, VUI, S. 7 Nr. 8.
610. Propst Hugo und das Kapitd des Kreuzstißes übertragen
Guter in Linde dem Heinrich Osterland gegen einen jährlichen Zins^
nachdem dessen Schunegervater seine widerrechäichen Ansprüche daran
aufgegeben hat. 0. D. (um 1240).
In nomine sancte et individue trinitatis. H(ngo) de gratia
prepositus ceterique canonici sancte Crncis in Hildensem omnibns
hoc scriptum inspecturis eternam in domino salutem. Notum sit
onmibns tarn presentis qnam futnri temporis fldelibus, quod lordanis
de Lindedhe quedam bona in eadem yilla sita, que ecclesie sancte
Crncis attinent, sibi hereditario inre asscribebat et ipsa uxori sue
Bertradi in dotem que dicitur morgengave assignavit. Cum autem
ecclesia ipsum super hac iniuria impeteret, idem lordanis in iudicio
cum uxore sua comparuit et uterque eorum se nichil iuris habere
in predictis bonis recognovit et ambo fatebantur, quod liberum fuit
ecclesie pro suo placito de eisdem bonis quicquid vellet ordinäre.
Tandem accedens Henricus dictus Osterlant de Warthekenstede,
coius filiam lordanis duxerat, petivit, ut sibi et filie sue ad tempus
▼ite eorum iam dicta tamquam villico ecclesie committerentur. Quo
obtento promisit se de bonis annuatim xy modios siliginis pro censu
persoluturum, pro quo censu solvendo fldeiussit Henricus de Stedegem
bnrgensis Hildensemensis et pro omni gravamine et impedimento,
qnod ex hoc ecclesie posset provenire, se promisit respondere.
Testes autem huius^) confirmacionis sunt Sifridus iunior de Buten-
berge, Hennannns de Dinckelere, Hermannus de Herberge milites,
Ludolfas domini Ekehardi Bufi, Henricus de Stedegem burgenses
Hildensemenses , Thidericus de Walle, Conradus servus domini
Hermanni de Dinkelere, Henricus Qrubo servus prepositi, Eylardus
senrus domini Herrandi et alii quam plures. Ut autem hec con-
firmacio rata maneat et inconvulsa, presentem paginam sigülorum
ecclesie et prepositi munimine duximas roborandam.
*) Uehergesehrieben.
HildMli. ÜB. n. 20
306 1240.
Or, im KgL SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 53 mit den stark beschädigten
Siegeln des Kapitels und des Propstes, Regest Doebner, ÜB, T, S. 82 Nr. 167.
Gll* Propst Httgo des Kreuzstiftes bekundet, dass der Stifisherr
Herrand dem Meier IMetrick fünf Hufen in Bettmar auf drei Jahrf
verpachtet hat, Hildesheim 0. D. (um 1240).
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis Hildensem. Omnibus
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum salutem.^) Notum sit, qaod
dominns Herrandus canonicus sancte Crucis constitutus coram nobis
in curia nostra Hildensem in presencia etiam yenerabilis dommi
abbatis sancti Godehardi commisit illos quinqne mansos, quos habet
ecclesia nostra ad villam Bethmere Tiderico villico ad tres taniiuD-
modo annos sub hac forma, quod ipse dabit ei sine difficaltate
pensionem suam quolibet anno videlicet xxx solidos in vigilia saocti
Michaelis et duas libras in yigilia Thome. Et quod hoc faciat ad
terminum iam dictum, posuit fideiussores abbatem sancti Godehardi
dominum Ludoldum et Bertrammum famulum suum et de hoc
similiter, quod elapsis tribus annis bona iam dicta ab ipso villico
erunt libera et soluta. Et hoc dictum est coram nobis, et villici^
recognovit, quod domus, in qua moratur villicus, est ecclesie sancte
Crucis, set in horreo habet xvii solidos et nichil plus. Si autem
in bonis aliquid edificaverit, in recessu suo ei solvetur idem quod
competens videbitur yel ab ipso villico deponetur. Testes Conradns
de Ylsede, lohannes Westfalns, Amoldus, Henricus Grube. Ne ergo
istud alicui veniat in dubium, conscribi fecimus et sigillum nostmm
apposuimus, et dominum abbatem sancti Godehardi supradictAm
rogavimus, ut etiam sigillum suum apponeret ad cautelam.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 43. Beide Siegel ab.
mttm Bischof Konrad bekundet Beilegung des Streitss zwischen
Simon Covot und dem Kanoniker Mag. Megenward des Kretizstiftü-
0. D. (um 1240).
Conradus dei gratia Hildeusemensis episcopus. Notum esse
volumus, quod, cum Symon cognomine Covot violenter accepisset
quodam tempore a^) magistro Megenwardo^) de sancta Cruce dedman
in Menwardingeroht, que spectat ad altare sancti Blasii in ecclesia
sancte Crucis, ad querimoniam et instantiam iam dicti Megenwardi
excommunicavimus eundem Simonem iam dictum et suspendimib
0 üebergeschrieben. *) a fehlt im Or. •) mag. Meg. auf Basur.
1240, 307
divina in Flothede. Tandem venit ad presentiam nostram idem
Simon et cum magistro Megenwardo^) composoit in hunc modnm,
yidelicet quod dedit ipsi Megenwardo xxx modios 8ilig|nis illa vice,
licet consueverint Ix modii quolibet anno dari, et magister Megen-
wardus^) relaxavit et remisit ei Ix modios^ quos ei deboisset dedisse.
Et coram nobis recognorit ipse Symon, quod nuUum ius haberet in
decima illa et renunciavit de facto illi decime, licet in ea nnllum
ius haberet, et quod deinceps nuncquam se de ea intromitteret
iuramento prestito conflrmavit. Testes huius rei sunt Hugo pre-
positus sancte Crucis, Richardns canonicns eiusdem loci, Bemardus
sacerdos in Vorsete, Philippus sacerdos de Flothede, Arnoldus
CoYot, Ludolfus camerarius, Gerardus et Henricus filius Rodolfl.
Ne antem istnd imposterum yeniat in dubinm, conscribi fecimus et
sigillum nostrum huic scripto apposuimus ad cautelam.
Or, im KgL St-A. zu Hannover, Kreuzstifl Nr. 46. Siegel verloren. Regest
Doebner, ÜB. I, S. 82 Nr. 166.
618. Propst Hugo des Kreiizstiftes bekundet die Resignation des
Simon Covot auf den Zehnten in Menwardingeroht. 0. D. (um 1340).
Hugo dei gracia prepositus sancte Crucis omnibus qnibus hec
cartula fuerit exhibita salutem. Per presens scriptum notum esse
volnmus, quod dominus Symon Covot constitutus coram nobis publice
recognovit, se nichil iuris habere in decima Menwardingeroht, que
spectat ad ecclesiam sancte Crucis. Presentes erant dominus
Amoldns decanus, Herrandus, Henricus de Gledinge, Ludolfus
canonici sancte Crucis, et dominus Johannes sacerdos de lesen.
Or. im Kgl. 8t.-A. zu Hannover, Kreuzstifl Nr, 30, Siegel verloren,
II14:* Burchard von der Asseburg bekundet, dass auf sein An-
suchen Bitter Simon Covot den Ansprüchen an den Zehnten in Mein-
wardingeroth entsagt und versprochen habe, den Stiftsherm Herrand
des Kreuzstiftes fernerhin deswegen nicht m^hr zu belästigen, 0, D.
(um 1240).
Barcbardus dictus de Asseburg omnibus haue litteram inspecturis
salutem. Cum Symon miles inqnietaret amicum meum dominum
Herrandum de sancta Cruce in decima Meinwardingeroth inducenda,
rogayi eum et commonitum habui diligenter, ut cessaret a vexatione
^) ma^. Meg. auf Rasur.
20*
308 , 1240.
sua et ei parceret causa mei. Unde licet ipse Symon nichil iuris
haberet in inducenda iam dicta decima, renunciavit tarnen omni
iuri, quod sibi dicebat competere et promisit coram me, qnod
deinceps ipsum dominum Herrandum non inquietabit nee impedi-
mentum ei faciet, quin ducat quocumque sibi placuerit decimam
supradictam. Presentes erant dominus Burchardus sacerdos de
Sladem, Ekehardus miles de Levenstede.
Or. im Kgl, 8t,- A, zu Hannover, Kretizatiß Nr. 45, Siegel verloren, Gtdr.
Aeseburger ÜB. I, S. 147 Nr. 207.
615. Otto von Schwanebeck macht mit dem Oodehardikloster
einen Gütertausch. 0. D. (um 1240).
Otto dictus de Swanebeke omnibus lianc cartulam inspecturis
salutem. Notum esse^) volo tarn posteris quam presentibns, quod
ego feci quoddam concambium cum ecclesia sancti Godehardi in
Hiidensiem de consensu uxoris mee Gisie et matris eins domine
lutte et heredum meorum Lippoldi, Ottonis, Theoderici, Everwini
et lustatii; tria enim iugera sita in campo Asenstide, que ad uxorem
meam iure hereditario devoluta michi cum ipsa, cum eam ducerem,
tradita erant, dedi iam dicte ecciesie pro prato, quod habuit ibidem
Asenstide, et similiter pro decem iugeribus, que ipsa habuit in campo
Germwardessem, dedi decem iugera mea, que similiter cum axore
mea habui in campo Asenstide eodem iure, quo lutta et filia eins
G. habuerant imperpetuum possidenda.
Huic actioni presens fuit dominus Ludoldus abbas, prior Hein-
ricus, Hartmannus, Rodolfus, Gerebertus, Wichmannus, Fridericns,
Sifiidus, Bertoldus, Heinricus, Johannes, Theodericus, Heinricus,
Volcmarus, Hermannus. Testes huius rei sunt lohannes sacerdos
de Berbeke, milites Hugo de Insula, Lippoldus de Antiquo foro.
Bertoldus advocatus Montis, Hoiems de Piscina, Tidericns de
Tosseim, lohannes de Germwardessem , Theodericus et Heinricos
villici in Asenstide, Lippoldus frater sacerdotis de Berbeke. Ut
igitur istud concambium firmum maneat et perpetuum, hoc scriptiUD
inde confectum dedi ecciesie et illud sigilli mei munimine roborayi.
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, sU Godehard Nr. 19a mit dem Siegel du
Aueateüera, Schwan nach rechte: f SIGILLVM OTTONIS DE SVANEBECK Atif
der Rücheeite von Hand des 15. Jahrh.: infra annum ccxlvi et cdz saper bonis
iu Asenstede und des 16. Jahrh, : saper xiii ingera in Astede. Begest Boäe, ÜB. L
S. 494 Nr. 511.
^) Or. esso.
1240. 309
616. Bischof Konrad überträgt dem Moritzstift den halben
Zehnten in Emne, den ihm die Grafen von Wohldenberg resigniert
habefi. 0. D. (um 1240).
In nomine sancte et individue trinitatis.i) Conradus miseratione
divina Hildensemensis episcopus omnibus banc paginam inspecturis
salutem in vero salutari. Quoniam in venditionibns et permutationibus
ex longitudine temporis et novarnm snccessione personamm ea qne
rationabiliter facta sunt solent obscurari et in dubinm venire, nt
iropedimenta snrgant ab ipso, que rite et landabiliter sunt ordinata
ideo presenti scripto cavere volnmns, nt que nostris acta sunt
temporibus et presentia in sua maneant flmütate nee temptentur
ab aliqno permutari. Cum pro petitione canonicorum Montis Henede
prcsideremus cause, que inter eos et advocatum ipsomm vertebatur,
Hermannus et Henricus fratres comites de Waidenberge in nostra
presentia constituti reliquerunt nobis medietatem decime in Emne
com omni integritate et rochone, quando illa provenire possit, quam
fratres Montis Ixzx marcis emerunt. Nos igitur accensi zelo pietatis
com essemus in Monte petentibus eisdem fratribus liberaliter nos
cnm consensu canonicorum maioris ecclesie illi ecclesie medietatem
decime contulimus ad remedium animarum nostramm. Huius rei
testes sunt Reynoidus prepositus, Gerwicus decanus, Henricus
thesaurarius^) maioris ecclesie, Conradus prepositus, Henricus
decanus, Bertrammus custos in Monte, Hugo prepositus sancte
Crucis in Hildensem; laici vero comes Henricus de Sladem, Bur-
cJiardns filius comitis H(ermanni), Bertoldus advocatus Montis,
Sifridus de Borsem, Tidericus de Stochem, Tidericus de Rothighe,
Tidericns de Tossem, Ludolfus camerarius, Conradus marscalcus.
Henricus pincema et plures alii.
Or. im Kgh St.'A, zu Hannover, Moritzstift Nr. 13 mit dem Siegel des
Bisehof 8 und Rest des Kapitelssiegels. Auf der Rückseite von Hand des 13. Jahrh.:
de medietate decime in Empne et Bothone, also zwei Ortschaften, während die
Stellung von rochone und der darauffolgende Satz quando— possit darauf schliessen
lassen, dass mit diesem Worte kein Ort gemeint ist. Ob Rauchhuhn darunter zu
verstehen ist? Dann dUrfte man aber wohl illnd statt illa erwarten.
017. Graf Adolf von Dassel versichert den Bischof, die Güter
und Hörigen in Olipe, welche zur Domkirche gehören, Keinetn zu
Benefiz gegeben und belästigt zu haben, und leistet Gewähr für seine
Enkel. O. D. (um 1240).
*) B^ hier verlängerte Schrift. *) Or. thesanrins.
310 1240.
Adolfus dei gratia comes de Daslc omnibus Christi fldelibus
salutem in domino. Presentibus litteris publice profiteor et protestor,
quod bona et homines in Olipe, que nou ad me sed ad ecclesiam
Hildensemensem pertinent, nuraquam alicui in bcneficio prcstiti vel
commisi, et si dominus Tidericus de Foresto vel aliquis alius pre-
fatos homines in bonis vel in personis molestarc presumpserit, non
debet autoritatc mea aliquatenus excusari. Nepotes etiam mei,
fllii comitis Ludolfl de Dasie in pace defiincti, nichil iuris habent
in predictis hominibus vel in bouis, et nuUus eorum antoritate
aliquid iuris sibi in eisdem poterit vendicare. Cautionem autem
iam prestiti domino episcopo Hildensemeusi, ut hoc efficiam, ne
predicti nepotes mei iniuriam faciant in predictis bonis Hildeusemcnsi
ecclesie, et scio, quod ipsi contra suam honestatem et contra fidem
mee cautionis nichil in preiudicium Hildensemensis ecclesie debeant
attemptare.
Or, im KgU St-A, zu Hannover, Domstifi Hildesheim Nr. 364» Gut er-
haltenes Siegel an weissen und grünen Seidenfäden.
618. Propst Lambert, Äbtissin Ida und der Konvent des KL
Wöltingerode bekunden, von der Kirche in Ilsenburg drei Hufen ih
Isingerode gegen eine jährliche Abgabe von einer halben Halberstädter
Mark Silbers, zahlbar auf Gallustag, zu besitzen. 0. D. (um 124(h.
Abschrift des 16, Jahrhunderts in Cop. VI, 115, 8. 428 im KgU SU-A, »
Hannover. Chdr. Jakobs, ÜB. des Kl. Ilsenburg Nr. 88.
619. Herzog Otto von Braunschweig gibt dem Bischof Konrad
die Tochter des Ritters Bertold von Holle zur Ministerialin und erhält
von ihm Lutchard, Frau des Heinrich Gogreve. 0. D. (um 124:0),
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 622 Nr. 1184 im Kgh St.-A. zu
Hannover. Gedr. Zeitschrift 1864 S. 131.
620. R. von Lauenburg aii den Scholaster mag. B.: er hof^,
dass es ihm gut gehe und bittet, seinen Freund Luther' zu grttsi^^n
(um 1240?).
Magistro B. Lubicensi scolastico, special! amico. R. de Leweu-
berch servicium et indubitate dilectionis affectum. Longo tempore
nuUo de statu vestro certificatus nuncio inter spem et metnm dubios
fluctuo; metum quidem incutit nimia vestri laboris instancia, sed
spem sanitatis promittit hilaritas vobis domestica, qui si bene
1240. 311
yaletiSy sie estis nt opto; si prosperis gaudetis successibus, et hoc
plnrimum affecto. Valete. Magistram Luthernm amicum meam
quam intime salutate.
Abschrift des 15, Jahrh, in Cop. VI, 11, S. 645 Nr. 1233 im Kgl, 8i.U. zu
Hannover, Ein mag. B. ist vom 11. bis 15. Jahrh. in Lübeck nicht nachufm^ar.
Ob ettca för Lublcensl zu lesen ist Lnbacensi d. h. Lebus ? Hier findet sich nach
dem Register zu Riedels Cod. dipl. Brandenb, 1236 ein Scholaster Bartholomeus
und 1241 ein Scholaster Boruth.
621. (Scholaster?) B. an den Domherrn R,: er freue sich, hoch-
gestellte Personen zu seinen Freunden zählen zu können; den nMg.
Luther habe er von ihm gegrüsst, später aber dies unterlassen, weil
er die Hildesheimer verleumdet habe. Er habe vor, sich an eine Hoch-
schule zu begeben. 0. D. (um 1240?).
Beyerendo domino et amico suo B. Hildensemensi canonico
B. Lubicensis gracia dei quitquit est se totum. Super cetera divine
misericordie beneficia, quibos miraada sue patemitatis bonitas meam
parvitatem super humane possibilitatis meritum dotavit, id michi
accumulatum recognosco, quod persone illustres et multa morum
lionestate spectabiles me inter notos et amicos reponere non con-
tempnunt. Nosse^) quoque debet vestra benignitas, quod affectuosa
et iocunda yestre saiutacionis coUacio me adeo deiectat, quod multum
tristicie, si quam adversus casus afferret. me recreando suffleeret
eneeare. Igitur vos exoratum esse volo, ut commonieionis et ex-
hortacionis yestre scripta memorem testancia curam tempore michi
oportuno non pigritemini dirigere. Latere vos non debet, quod
nuper de Hildensem rediens magistrum L(utherum) ex parte yestri
cum mnlta deyocione salutavi, postmodum autem litteris vestris
acceptis eum salutare supersedi, quia priori die ante litteras vestras
receptas iratis eum verbis argueram super eo, quod non cessat
Hildensemensibus derogare et famam eorum livoris aculeo in quantum
potest depravare. Sed hec vobis scribo; noUem enim aput quem-
cumque hominem ei inimicicias generare. Ego ad sacre pagine
scolas ire proposui et, si haberem licenciam vel scirem me impetra-
turum, iam diu vobis meum propositum intimassem.
Abschr. des 15. Jahrh, in Cop. VI, 11, S, 455 Nr. 721 im Kgl St.-Ä, zu
Hannover, Der Brief gehört wohl zweifellos mit dem vorhergehenden zusammen;
vgl. daselbst das Nähere,
*) noylssime im Cop.
812 1240-60.
633. Die Brüder von Steinberg erklären eine Verpfändung ßr
gelöst, sobald sie vom Bischof oder Domkapitel 6^/2 Mark erhalten.
O.D. (um 1240?).
As(chwmas) et H(eQrictts) fratres dicti de Steinberghe omnibus
hoc scriptam videntibus salutem in domino. Recognoscünns, qnod
impignoracio nobis facta in Hermanno dicto Soneman et bonis suis a
nobis soluta et Überaus erit^) extunc, qoando a domino episcopo vel
capitulo Hildesemensi nobis sex marce et dimidia examinati argenti
fnerint persolnte, unde super predicta presens scriptum conscribi
fecimus et sigillo patrui nostri Grubonis militis roborari.
Ähschr, des 14, Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 593 Nr. 1079 im KgL SU-Ji zu
Hannover. Die Brüder von Steinberg werden um diese Zeit urkundlich gemumi;
dach kommen die Namen in der Familie öfter vor.
638* Bischof Konrad gibt den Minoriten in der Stadt Hildes-
heim eine Heimstätte. 0. D. (1240^46).
Gedr. Sehannat, Vindem. litter. I, S. 202. Danach wiederholt Doebner,UB.l
8. 98 Nr. 201 zu 1240--46.
634« Propst Bruno des Maria-Magdalenenklosters bekundet, da»
Dietrich von Drispenstedt dem Kloster 40 Pfund gegen eine jährlich
Abgabe übergeben hat, so dass diese Summe nach dessen Tode dm
Kloster verbleibe. 0. D. (1240^50).
In nomine sancte et individue trinitatis. Ne processu temporis
et paucitate pcrsonarum ea que rationabiliter aguntur alicoi yeniant
in dubium, solent^) litterarum testimonio precaveri. Noverint igitar
tam posteri quam modemi, quod ego B(runo) dei gratia hnmilis
provisor et prepositus sanctemonialium^) sancte Marie Magdalene
in Hildensem cum universitate mei conventus recepi xl talenta a
Theoderico de Diismeustede, que contulit ecclesie nostre ita videlicet
sub tali forma et conditione, ut nos singulis annis in feste sancti
Michaelis ei quatuor talenta quam diu viveret expedite daremos.
Post mortem vero ipsius pecunia predicta ad ecclesiam libere rediret.
Huius rei sunt testes Theodericus de Rothinhe, Ludegerus de
Lothinessen, Theodericus de Werre, Heinricus de Maio monte.
Hildebrandus de Drismenstede , lohannes Gallo.. Herebordus de
DrismenstedCj Heinricus de Domo et frater suus. WiUehelmus de
sancto lohanne, Hildebrandus et Bertoldus de Sulta, Sifridus Mira-
*) Cop. liberaliter extanc. *) Gr. solet •) So das Gr.
1240-60. 813
bilis, Volkerns, Lippoldns de Antiqno foro, Lippoldus de Stochern
et frater snas, Lippoldus de Bothinge et alii quam plures, quorum
nomina non snbveniaiit. Igitur ne talem ordinationem possit
attempt&re caiumpnia, presentem paginam sigilli nostri manimine
dnximas roborandam.
Or, im KgL SU'A. zu Hannover, Mar.-MagdcU. Nr, 73. Siegel verloren,
935« Heinrich von Neindorf, Stißsherr von st Sebastian , und
L, Pfarrer von st. Ulrich in Magdeburg, teilen dem Domdechanten und
Domscholaster als päpstlichen Delegierten mit, dass in der Streitsache
des Propstes des Marienstiftes mit dem Priester Jakob in Frose letzterer
an sie appelliert habe. 0. D, (1240—50).
Reverendis in Christo dominis G(erwico) decano, M(einhardo)
scolastico Hildensemensibus iudicibus a sede apostolica delegatis
H(eiuricus) dictus de Niendorp canonicus sancti Sebastian! et L.
sancti Olrici plebanus Magdcbnrgenses obseqniaro cum exhibicioue
sincera. Exhibitis nobis a venerabili in Christo preposito sancte
Marie litteris yestris, in qnibus scripsistis eidem, quod causam, que
vertitur inter ipsum et lacobum sacerdotem de Vrose, nobis com-
misissetis diffinitiva vobis sentencia reservata, vocavimus, sicut
petebat idem prepositus, sacerdotem eundem ad presenciam nostram
et requisivimus >) ab eodem, si pro iudicibus nos vellet habere, qui
moram aliquantam et difficultatem quandam pretendens tandem
respondit, quod vellet, unde et litteras commissionis vestre nobis
exhibuit. Ad quarum iuspectionem et recitacionem diximus partibus.
ut que veDent proponerent coram nobis. Ad quod prepositus pro-
posuit conquerendo, quod ipse sibi et ecclesie sue iniuriam faceret
et fecisset in sex mansis, qnos yenerabilis in Christo dominus noster
Magdeburgensis archiepiscopus sibi per difflnitivam sentenciam ad-
indicaverat et ipsum miserat per vicedominum et advocatum suum
in possessionem ipsorum. Sacerdos vero respondit, quod nuUam sibi
faceret nee fecisset iniuriam in mansis ipsius, sed mansos sibimet
pertinentes vellet excolere et suis usibus coaptare. Unde licet lis
contestata videretur inter partes ex proposicione et responsione
predicta, persuasimus tarnen ipsis partibus viam pacis et diem alium
assignavimus ad iusticie vel ad pacis tractatum. Idem vero sacerdos
dicebat, quod advocatum habere non posse, sed si prepositus de
') Cap. requiviniüs.
314 1240—60.
piano y eilet agi causam, et sine scmpnlo iuris libenter acceptare
et facere vellet iusticiam. Quod cum prepositus eciam libenter
diceret se facturum, assignato die comparait coram nobis priusqnam
venisset prepositus et repetens excepcionem, quam proposuerat de
advocato, quem non posset habere, dixit, quod nollet stare^jinri
coram nobis, sed ad iudicium yestrum redire, et ad vos eciam appellayit
nulla causa alia assignata nee peimittens, quod aliquid de concordia
tractaretur. Unde licet non placeret nobis ipsius Processus, utpote
quibus Vota sunt incerta cause ipsius, quia alter nostrum, ego
H(einricus) sancti Sebastiani canonicus, auditor testium electns ab
ipso in eadem causa testes omnes audivi et Privilegium productum
ex parte prepositi inspexi, ex cuius teuere dominus noster archi-
episcopus diffinitivam sentenciam tulit adiudicans mansos sex ipso
preposito, de quibus inter eum et sacerdotem questio vertebatv.
Visum tamen nobis fuit, ut cessaremus a iudicio et acta vestre
reverencie mitteremus, peticionem quoque domini prepositi, quod
racionabilis nobis videtur propter pericula, que sepius proposuit
coram nobis, qua petit, ut vel totam causam, sicut vobis est delegata,
quibuscumque volueritis delegetis, ubi secure possit accedere, aat
ipsum a vestro iudicio absolvatis, litteris presenübus duximas
transmittendam.
Abschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 421 Nr. 617 im KgL St-A. w
Hannover.
626* Graf Gebhard von Wernigerode bekundet, dass Gebhard
von Kissenbruck und dessen Sohn dem Kl. Dorstadt die Vogtei rmi
zwei Hufen in Dorstadt überlassen haben. 0. D. (1240—60).
Dei gratia 6(evehardus) comes in Wemingerothe ompnibus \m
scriptum intuentibus recognoscimus et litteris presentibus public«^
protestamur, quod Gevehardus et filius suus de Eissenbrucke daomiD
mansorum advocatiam sitos^) in Dorstad preposito et ecclesie in
Dorstad liberaliter dimiserunt. Ad maiorem autem huius rei evi-
dentiam presentem paginam sigilli nostri munimine iussimus insigniri.
Or. im Archiv zu Doratadt. Kleiner SiegelresL
627. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wöltingerode den ihm
von Bernhard von Hagen (de Indagine) und Johann von Flcth^
0 Cop. stari. ^ So das Or.
1241, 315
resignierten halben Zehnten in Haverla (Haverlo). Bei Nienstedt 1241
Februar 26 (iiii. kalcndas martii, pontificatus nostri anno xx<).).
Testes autem resignationis et donationis sunt lohannes cellerarius
et prepositns in Alsburch, magister Meinardus scolasticus, magister
lohannes Volcmari, Heidenricus canonicus sancte Cnicis, magister
Godefridus scolasticus sancti Andree clerici, Conradus marscalcus,
Bodo de Saldere, Ludolphus camerarius, lohannes de Sutlherem,
Godescalcus de Adenstide milites, Theodericus de Goslaria, Gerardus
camerarius, Heinricus et Berterammus fratres de Bervelte, Tethmarus
de Wertbike.
Or. im Kgl, St.-A, zu ffamioveTf Wöltingerode Nr. 18. Siegel des Bischofs
an gelben und roten Seidenfäden. Gedr. nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für
Niedersachsen I, S, 28 Nr. 23. Regest Bode, ÜB. I, S. 546 Nr. 580.
628« Edler Gerhard von Plesse, Domherr, unter den Zeugen
der Urk. des Edeln Poppo von Plesse und seiner Söhne Hermann,
Gottschalk und Otto für die Blasiuskirche in Northeim. 1241 Februar 27
(tertio kalendas martii).
Or. im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel. Gedr. Orig. Guelf. IV, praef. S. 74,
Asseburger ÜB. I, S. 152 Nr. 214.
629« Bischof Konrad überträgt dein Kl. Neuwerk bei Goslar
dm Zehnteti in Baddeckenstedt, den die Bmder Hermann und Heinrich
von Wohldenberg diesem verkauft und ihm aufgelassen haben. An der
Leinebrücke zunschen Empne und Ledhen 1241 März 28.
Testes nostre donationis sunt clerici Beinoldus de Dasle maior
prepositus, Gerwicus decanus, Conradus sancti Mauritii, Hugo sancte
Cnicis, lohannes de Bracle in Alsburch prepositi, Theodericus et
frater suus prepositus Everviuus de Addenoys, Henricus scolasticus
et Ludolphus Corvus canonicus Montis, Ludoldus abbas sancti
Godehardi, magister Meinardus scolasticus, Heinricus canonicus
montis sancti Petri apud Goslariam, Godefridus scolasticus beati
Andree scriptor noster, comites Ludolphus et filius suus Ludolphus
de Halremunt, Ludewicus de Everstein, Burchardus et Heinricus
ionior de Wäldenberg, nobilis homo Bertoldus de Honburch, milites
Heinricus Grubo, Ludolphus camerarius et Ecbertus fllius suus,
Conradus marscalcus et Heino filius suus, Heinricus pincema,
Hogerus de Piscina, Heinricus et Aswinus fratres de Lapideo monte,
Rodolphus de Dalem et filii sui, Hermannus de Gandersheim, Con-
radus et Ludolphus frater suus de Elyede et omnes milites de
316 1241.
Poppenburg, servi Walterus et Ecbertas fratres et Basilias de
Fredben, Johannes de Berningerod, Elyas, Bodo de Iltene, Bodo
camerarius. Acta sunt hec in placito, quod erat inter Bertoldum
de Honburg et Ludolphum camerarium v^. kalendas aprilis,
pontificatus nostri anno jj9. primo ; erat autem placitum memoratum
inter Empnam et Ledhen super ripam Laine apud pontem.
Or. in der Beverin. Bibliothek zu Hüdesheitn. Eingenähtes Siegel des Bisekoft
an roten, grünen und gelben Seidenfäden, Gedr, Bode, ÜB. I, S. 547 Nr. 58t
Regest Böhmer-Ficker, Reg, imp. V, Naehtr, 15 074.
630. Papst Gregor IX. beauftragt den Archidiakonj Kantor und
Declianten von Breslau y zu untersuchen y ob der Olmützer Domherr
Wilhelm oder der Hildesheimer Domherr Konrad (von Friedberg), m
Anhänger des Kaisers Friedrich, rechtmässig zum Bischof von Olmutz
gewählt worden sei und danach zu entscheiden. Lateran 1241 April 13
(idus aprilis, pontificatus nostri anno decimoquinto).
Oedr. Mon. Germ, epist. sei. J, S. 711 Nr. 809. Regest Pötthast, Reg.pont, 11002.
wo die älteren Drucke verzeichnet sind. Vgl. über den Olmützer Kirehenstreii
Dudik, Geschichte des Stiftes Raygem I, S. 190 ff., auch FoUaehy, Gesch. t.
Böhmen V, 1, 8. 125 ff.
681. Rittef* Günther von Bovenden überträgt vier Hufen in
Ammenbusen, die ihm resigniert sind, dem KL Lamspringe und ver-
kauft demselben einen Wald bei Wbhlenhausen. Lafnspringe 1241 April 29.
üniversis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis 6(nntenis)
miles de Bobente salutem in eo^ qui est salus omnium. Universa
negocia litteris commendata indissolubile servant securitatis vincalooL
Notum igitui* esse cupimus üniversis tarn presentibus quam fatnris,
quod Emestus miles de Waldenhusen quatuor mansos de proprietate
nostra sitos in Ammenbusen, quos a nobis in feodo tenebat, in manns
nostras resignavit datis eidem Ernesto a preposito et conventn in
Lammespringe xxviii talentis Hildensemensis monete, et nos ob
salutem propriam et devotionem Heinrici venerabilis prepositi et
conventus iam prehabiti eadem bona libere et absolute cum omni
iure et integritate filiis nostris consentientibus Borchardo viddicet,»
Guutero, Hermanno et Ottone claustro in Lammespringe contulimos
perpetuo possidenda. Liqueat etiam cunctis fidelibus, qaod predicto
H(einrico) preposito et conventui silvam apud Woldenhusen sitan
filiorum nostrorum consensu pro xxi marcis integraliter yendidimns«
que Teutonica lingua sunderen appellatur. Ne autem hoc factiua
1241. 317
nostrum tractu temporis in dubium veniat alicui^ presens scriptum
inde confectum, qnia proprium sigillum non habuimus, sigillo nepotum
nostrorum G(unteri) et Ber(nardi) fratrum de Hardenberge fecimus
roborari. Huius rei testes sunt Everhardus abbas de Northern,
Lathems abbas de Stene; Ludolphus prepositus de Eatelenborch,
Otto prepositus de Weneden, Heidenricus sacerdos de Seborch,
Reinoldus de Honstat, Heinricus de Hokelem, Manegoldus de Hildese,
Godescalcus de Bule sacerdotes, dominus Gunterus et Bemardus
frater suus de Hardenberge, Gunterus calvus de Bobente, Ludolfus
de Medchem, Heinricus de Hokelem, Crachto de Angerstein, Her-
mamius de Sulinge milites.^) Acta sunt hec in Lammespringe anno
mo. (fi(fi. xloi<>., üi. kalendas mai.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover , Lamspringe Nr. 24. Siegel, zur Hälfte fort,
lässt noch zwei aufrechte, mit den Bücken gegen einander gekehrte Schlüssel er-
kennen. Regest Harenberg, Hist, Oanderah. S, 762.
863« Bischof Konrad genehmigt den Gütetiatcsch zivischen den
Klöstern Dorstadt und Heiningen. Heiningen 1241 Mai 4.
ConradusdeigratiaHildensemensisepiscopus. Notum essevolumus,
qnod, cum cenobium sanctimonialium de Heninge, ut nobis innotuit,
in Villa Dorstad haberet allodium unum cum octo mansis, molendinum
nnum et Septem areas in eadem villa sitas et insuper decem et
novem ntilitates in silva que Oder vocatur, cum omni iuris integritate
libere et absolute et sine omni honere advocatie supradicto cenobio
in Dorstad in proprium contulit. Ad herum autem recompen-
sationem cenobium sanctimonialium de Dorstad decimam de Werle
cnm curte quadam in ipsa villa 2) predicto cenobio reliquid et in-
super tres mansos in Bitzardingerod sitos cum duobus pratis et
tribus Qtilitatibus lignorum in silva ville attinente, in villa vero
Ylotedhe aream unam et lii iugera cum una utilitate lignorum in
Silva Bomeholt et medietatem silve ibidem, que specialiter ipsi
cenobio de Dorstad attinebat. Unde nos commutationem istam, cum
de consensu et voluntate utriusque cenobii et advocatorum et maxime
pro conunodo et utilitate hinc inde considerata facta sit, et quia
advocati omni iuri suo liberaliter renuntiaverunt, et hanc nostre
approbationis paginam ad perpetue corroborationis flrmitatem muni-
mine sigilli nostri duximus roborandam. Nulli ergo omnino hominum
liceat haic nostre confirmationi ausu temerario contraire. Si quis
1) milites über der Zeile nachgetragen, ^) YÜla Übergeschrieben.
318 1241.
vero hoc attemptare presumpserit, omnipotentis dei indignationem
ac Dostre sententie excommonicationem sc noverit incm-risse. Datam
apud Heninge anno domini m9. cc<>. jfih^., iüR nonas^) maii, ponti-
flcatus nostri anno vicesimo.
Or, im Kgl. St,-A, zu Hannover, Heiningen Nr, 15, Beschädigtes Siegel des
Bischofs, Gedr, ÜB, des histor, Vereins für Niedersachsen I, S. 29 Nr, 24, Dit
mut. mut. gleichlautende ürk, für das KL Dorstadt im Archiv zu Dorstadt; Siegd
des Bischofs gut erhalten an gelben und grünen Seidenfäden,
633. Bischof Konrad überträgt dsm Domkapitel den Zehnten
in Holtensen, den es von den Kanonikern des Andreasstiftes zurück-
gekauft hat. Hildesheim 1241 Mai 16,
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibns Christi
fidelibus gratiam in presenti et gloriam in futuro. Conscribere
solemus frequenter id quod coram nobis geritur, ne geste rei*) per
allcuins calumpniam inposterum derogetnr. Notum igitur sit universis
presentibns et posteris, quod, cum dilecti filii capitulum maioris
ecclesie in Hiidensem a canonicis sancti Andree forensis decimam
in Holthusen pro septuaginta et sex libris et decem solidis de nostro
consensu et beneplacito redemisset, nos, ne crederetur nichil esse
actum quamdiu aliquid restaret agendum, pro anime nostre remedio
contulimus eam iam dicto capitulo, ne posset aliquis ei impostenm
viciosum titulum opponere vel aliene rei conscientiam exprobrare.
Et in huius rei perpetuum indicium sigillo nostro presens scriptam
duximus roborandum. Actum est hoc coram capitulo nostro Hil-
densem anno domini m^. cc^. xli^., x^^yii^. kalendas iunii, pontificatQs
nostri anno vicesimo.
Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 185 mit dem Siegei
des Bischofs. Regest Doehner, ÜB. I, S. 85 Nr. 172,
634. Bischof Konrad überträgt dem Domkapitel die Hälfte des
Zehnten in Ketnme, die ihm Johann von Kemme resigniert hat. In
der Kapelle zu Poppenburg 1241 Juni 6.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus Christi
fidelibus salutem et felicitatem in omnibus peroptatam. Ut maiot
fides adhibeatur negociis gestis, 'expedit aliquotiens scripturam fieri,
que contineat testimonium veritatis. Presenti igitur littera sigiUo
et titulo nostri nominis insignita tam posteris quam presentibns, nt
^) Or. nanas. ') memoria wird hier fehlen.
1241. 319
fidem veritas habeat, declarandum duximns, quod lohannes de Eemme
miles centum libras Hildensemensis monete a maiori capitulo Hil-
densemensi accepit, pro quibus ipse cum uxore eius Floria et fllia
utrinsqne Bia medietatem decime in Eemme cum omni iure, quod
eis competebat tam in villa quam in agro, in nostras manus puplice^
resipavit, quam nos postmodum predicto capitulo ad*) honestatem
ecciesie et ad utilitatem contulimus, ut ex boc nobis meritum apud
denm et memoriam apud ecclesiam cum frateme karitatis^) aucmento
et orationum participio faceremus. Testes huius rei sunt Heinricus
de Tossem custos, Albertus de Eversten^) prepositus Montis sancti
Petri apud Goslariam, Sifridus de Barem, Theodericus de Adenoys,^)
magister lohannes filius«) Volcmari Divitis, Gerradus'^) de Plesse,
magister Bichardus et magister Gerardus domini Elye canonici
sancte Crucis, Bruno prepositus sororum penitentium, magister
Godefridus scolasticus sancti Andree,^) Bertoldus vicarius de
Stempne clerici; comes Wedekinnus de Poppenburch, Theodericus
de Rotthinge, Hermannus de Stempne, Heinricus de Heymmedesdore
et filius suus Bertoldus Pil, Hermannus Bok de Wlfinge») milites,
Thimmo, Gerardus camerarius, Albertus de Wlfinge*), Waltherus^^^)
de Bervelthe, lohannes Gruk, Bertoldus de Eihem, lohannes de
Siferdeshusen servi et alii quam plures. Acta sunt hec in capella
Puppenburch") ante summum altare in choro anno dominice in-
camationis millesimo c^c^. quadragesimo primo, viii^. idus iunii,
pontificatus nostri anno vicesimo.
Or. im Kgl. SU-A, zu Hannover, Domstift Hilde$heim, in doppelter Aus-
fertigung, Nr. 186 mit dem Siegel des Bischofs an Pergamentstreifen und Nr. 187
(B) mit demselben Siegel an weiss-rot^gelben Seidenfäden. Regest Bode, ÜB, I,
S, 549 Nr. 583.
68S« Bischof Konrad bekundet, dass Herzog (Otto) von Braun-
schweig aus seiner Hand das Kreuz gegen die Tataren genommen habe.
Braunschweig 1241 (pontificatus nostri anno vicesimo) o. T. (Juni).
Huias rei testes sunt de Riddageshusen et de Valle beate
virginis ordinis Cysterciensis , de Lüttere et sancti Egidii in
Bruneswic nigri ordinis abbates, frater Ludolfus de ordine Minonim,
frater Thidericus de Sulinge, comes Hermannus iunior de Wolden-
Ahweichungen in B: *) publice. *) ad — util. nachgetragen. ') caritatis.
*) Ererstein. *) Addenoys. «) filius fehlt. '^) Gerardus. ») Audree.
«) WlfOnire. ^^) Waltems. ^0 Poppenburch.
320 1241.
berg, dominus Bemardus de Dorstad, Ekbertus de Wlferbuüe^
Frithericus et Ludolfus de Esbeke, Bertrammus de Velthem, Anno
dapifer, Heino de Wenethen, Ludolfus et Gevehardus de Borthvelde.
Oedr. Orig. Guelf, IV, 190. Regest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 11351, mii
Zeugen Asseburger ÜB. I, 8. 154 Nr. 216.
636. Die von Schöneberg resignieren dem Bischof Konrad ixe
Zehnten in Oddingehusen und in Eddinghausen, welche die voti Beihein
denen von Halboldessen und diese wiederum ihnen aufgelassen haben,
nachdem sie die Zehnten dem Propst von Escherde verkauft haben,
0. D. (zu 1241 Juli 5).
Dilecto domino suo C(onrado) Hildensemensi episcopo Conradns
et Bernardus dicti de Sconinberh paratissimum in omnibus et ad
omnia sue possibilitatis obsequium. Honestati vestre significamns,
quod decimam in Oddingehusen et decimam in Etthingehnsen, qnas
nos de manu vestra tenemus in feodo, concesseramus in feodo Lndolfo
et Eswino militibus dictis de Haleboldessem et ipsi concesser&nt
eas EkbertO; Conrado et Walthero in Bethenem, a quibus tribus vide-
licet Ekberto, Conrado et Walthero redemit eas prepositus Heinricns
de Escherte, et ipsi resignaverunt eas dominis suis scilicet Lndolfo
et Eswino supradictis, a quibus similiter redemit eas dictiis frt-
positus, et ipsi etiam resignaverunt eas nobis et nos eas vobis
similiter resignamus ecclesie dei in Escherte conferendas.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Eacherde Nr. 24, Siegel des Konrod
wenig beschädigt, Schild geteilt , im oberen Felde wachsender Löwe nach rediU:
t SIGILLVM CONRADI DE SCONE(BER)G.
637. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde die ihm
resignierten Zehnten in Oddingehusen und Eddinghausen. Escherdt
1241 Juli 5.
Gonradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus Christi
fidelibus salutem in domino Ihesu Christo. Presentis scripti testi-
monio, cui munimen sigilli nostri appendimus, declaramos, quod
dilecto filio Heinrico preposito in Escherte fideliter procnrante
Conradus et Bernardus nobiles de Sconenberch decimas in Oddinge-
husen et Ettingehusen in manus nostras publice resignarunt, quibus
Ludolphus et Eswinus de Haleboldissen milites easdem decimas
libere dimiserunt. Ekbertus autem cum Conrado et Walttero de
Bethenem Ludolpho et Eswino dictas decimas similiter resignavit
cum omni iure, quod eis in sepedicüs decimis competebat. Nos
1241. 321
ergo hac resignatione facta decimas illas monasterio ancillarum dei
in Escherte contulimus , ut propter hoc meritum apud deum et
orationum, que ibi finnt, nobis participinm faceremns. Testes
huius rei sunt Heinricus custos, magister Meinardus scolasticus,
Theodericus de Addenoys, Heinricus plebanus de Nienstide,
magister Godefridos scolasticus sancti Andree, Johannes Passer
clerici, comes Wedekinnus de Poppenburch, Hugo de Holthusen,
lohannes de Suttherem milites, Theodericus de Goslaria, Bodo de
Hthene, Berterammus et Wälterus de Bervelthe, Wedekinnus et
lohannes de Vorsato, Thetmams de Wertbike servi et alii quam plures.
Acta sunt hec in claustro Escherte anno domini rxfi. ccfi. x^uo.^ üio,
nonas iulii, pontificatus nostri anno xx^.
Or, im Kgl, St.-Ä. zu Hannover , Escherde Nr, 15. Siegel des Bischofs an
blauen und weissen Hanffäden,
68S« Bischof Konrad übertragt dem Kl. Demeburg den Zehnten
in Wesaeln (Westenem), welchen Heimich de Cirniterio, Sohn des
Heinrich Dives sei., für 106 Pfund, die ihm Propst Johann von
Demeburg gegeben, dem Edeln Dietrich von Depenov, und dieser für
sechs Pfund dem Aussteller aufgelassen hat. Forste (Vorsati) 1241
Septetnber 7 (vii<>. idus septembris, pontificatus nostri anno xxi^.)
Testes huius rei sunt lohannes cellerarius prepositus in Als-
burch, magister Meinardus scolasticus, magister Geroldus de Minda,
Bemardus sacerdos de Vorsato, Godefridus scriptor clerici, frater
Theodericus de Elmesborch, lohannes de Suthterem miles, Volradus
filius domini Theoderici de Depenov, Bodo de Saldere, Lenardus
de Hottenem, Theodericus de Goslaria, Theodericus de Hedder-
kessen servi.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg Nr. 11, Siegel des Bischofs, von
den gelben Seidenfäden abgefallen, liegt lose bei. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 123,
Regest Bade, ÜB. I, 8. 549 Nr. 584, Doebner, ÜB. I, S. 85 Nr. 173.
OSO. Bischof Konrad überträgt detn Kl. Wieyihausen den Zehnte^i
im Oockenholz (Gakenholte), den es von Ritter Johann von Ethzienrod
gekauft hat, welcher den Zehnten den Brüdern Luthard und Luthard
von Meinersen resigniert, die ihn tvieder dem Bischöfe auflassen.
Wienhausen 1241 September 17 (xv.<> kalendas octobris, pontificatus
nostri anno vicesimo).
Testes huius rei sunt lohannes cellerarius, magister Meinardus
scolasticus, Geroldus de Miuda, lohannes Volcmari canonici nostri,
HildMh. UB. n. 21
322 1241.
Godefridus scolasticus sancti Andree scriptor noster, clerici, Hugo
de Holthusen, lohannes de Sudterem milites, Bodo de Iltenem, Bodo
de Säldere, Tethmarus de Wertbike, Gereko, Berterammus, Bodo,
WidekinnuB camerarii nostri.
Or. im Archiv des KL Wienhauaen, Nr. 17, Siegel des Bischofs an weissen
und blauen Hanffäden.
640. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Escherde den halben
Zehnten in Brüggen, den es gegen Oüter in Wennerde eingetauscht
hat. 1241 November 20.
Conradas dei gratia Hildensemensis episcopns omnibns, quibus
hoc scriptum faerit exhibitum, salutem in domino. Noverint nniyersi
presentes et posteri, quod, cum ecclesia in Escherte commatationem
faceret cum domino Basilio de bonis in Wennerde pro medietate
decime in Bruckem, quam tenebat de manu nostra, resignavit eam
nobis. Et facta resignatione contulimus eam iam dicte ecclesie in
Escherte iure perpetuo possidendam. De hac causa non desideramos
aliud nisi communionem orationum et omnium opeiiim bonorom,
que ibidem deo donante procurata fuerint et ut anniversarios
noster in loco illo sollempniter peragatur. Testes huius rei sunt
dominus Ludolfus scriptor, fratres duo de Holthus Teodericns et
Hugo, dominus Teodericns de Rothinge, Ecbertus camerarius, Bem-
hardus frater prepositi, lohannes, Conradus, Amoldus, Albertos
famuli. Ut hec donatio nostra stabilis et flrma permaneat, sigilli
nostri inpressione roboramus. Acta sunt hec anno incamationis
domini rsfi. c(fi. xl. i., xii. kalendas decembris.
Or. im Kgh SU-Ä. zu Hannover, Escherde Nr. 16. Siegel des Bischofs «»
roten Seidenfäden.
641. Bischof Konrad bekundet den Verzicht Siegfrieds des ÄUeren
von Rutenberg auf alle Rechte an den Gütern in Harber (Herbere), irefcAf
Lutbert, der Imker (puticlarius) des Bischofs, dem Propst Werner
von Wienhausen verkauft und dem Bischef resigniert hat, und erneuert
die bereits am 1. Oktober bei Forste (aput Vorsatum) vorgenommene
Schenkung dieser Güter an das Kloster. Bei Rosenthal 1241 November 24
(yiiio. kalendas decembris pontificatus nostri anno vicesimo primo).
Testes huius rei sunt clerici lohannes prepositus in Alsborch,
magister Meinardus scolasticus, magister Geroldus de Minda, magister
Bichardus canonicus sancte Crucis, magister Godefridus scolasticus
1241. 828
sancti Andree, Conradus et lohannes sacerdotes in Bosendale,
miljtes Bertoldns advocatos Montis, Hermannns iunior de Uslaria,
Luppoldus de Veten foro, Borhhardus de Saldere, Cesarius de
Walede, Tegenhardus de Elvede, Theodericus de PrJme, Hugo de
Holthusen, lohannes de Suttherem^ send comes Wedekinnus de
Poppenburg, Conradus Spade, Thidericus de Oberge, Widego, Thi-
dericos de Qoslaria, Bodo de Iltenen, Bertoldus Crane, Bodo de
Saldere, Ecbertus filius camerarii, Gereko, Berterammus de Beryelthe
et Heinrieus frater suus, Bodo, Wedekinnus camerarii, Tlietmarus
de Wertbeke, Sigebodo de Barem, Gerardus de Nienovere, lohannes
de Siferdeshusen.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 18. Siegel des Bisehofs an roten
Seidenfäden.
642« (Ludold)^), Abt des Oodehardiklosters, unter den Zeugen
der JJrk. der Cyriacütiftes in Braunschweig für d^xs KL Wülfinghausen.
Benstorf 1241 Dezember 6 (in die beati Nicholai).
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 12. Oedr. v. Hodenberg,
Caienberger ÜB. VHI, S, 13 Nr. 15.
643« Bischof Konrad überträgt den Nonnen der Maria Magdalena
vier Hufe und einen Hof in Hohenhameln, die sie von Heinrich von
Hameln gekauft und dieser ihm resigniert hat. Poppenburg 1241
(1242) Dezember 27.
In nomine sancte et individue trinitatis.^) Conradus dei gratia
Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse volumus
presentibus et futuris, quod Bruno prepositus et conventus sororum
de claustro sancte Marie Magdalene in Hildenseim emerunt a Heu«
rico paryo de Hamelem ministeriali nostro quatuor mansos Hon-
hamelen sitos, quos de manu nostra tenuit, et curiam unam ibidem
cum omni iure, quod mansi illi et curia illa habere ibi consueverant
in campo et villa, datis eidem nonaginta talentis Hildensemensis
monete, et hoc fecerunt de beneplacito et consensu filiarum ipsius
sciücet Bykeze et ludithe et Helenburgis. Et nos resignatione
eorundem mansorum et curie nobis facta contulimus pro remedio
anime nostre eos iam dicto claustro ad usus sororum, que ibidem
domino et beate Marie Magdalene sub religionis habitu deservient,
^) Für den Namen im Or. leerer Raum gelassen. *) Bis hier verlängerte
Schrift.
21*
S24 1241.
iure perpetuo possidendos. Huius rei testes sunt Thetmarus sancti
Michaelis et Ludoldus sancti Godehardi abbates, Beynoldus maior
prepositus, Hugo prepositus sancte Crucis, Henricus custos, lohannes
prepositns de Olesborch, Menardus scolasticus, Sifridus de Barem
maioris ecclesie nostre canonici, Wernerus prepositus de Lamspringe,
item Henricus senior et filius suus Henricus iunior comites de
Woldenberh, Ludolfus caraerarius, Henricus magnus de Hamelen,
Hermannus et Ludolfus fratres de Thinkelere, lobannes de Aden-
stede, Bertoldus de Broschem, Conradus Spado, lobannes de
Suttberem, lordanis de Ylthene, Conradus de Embreke, Herewicns
de üttcssem, Burcbardus de Saldere, Cesarius de Weledhe milites,
Theodericus de Goslaria, Gerardus et Bertrammus camerarii, Ekbertas
Spade. Interfuerunt etiam Volkmarus de Hamelen et Hermaimiis
de Olem milites et alii quam plures. Ut igitur factum boc flrmom
et inconvulsum permaneat in perpetnum, nos scriptum boc nostroiD
inde confectum dedimus et illud sigilli nostri munimine fecimas
roborari. Actum anno ab incarnacione domini millesimo ducentesimo
xP. ü^., pontificatus nostri anno xx^. Ü9. Datum Poppenborcb vi*,
kalendas ianuarii.
Or. im Kgl. St,-Ä, zu Hannover^ Mar. Magdal. Nr. 32 mit dem Sief^ itt
Bischofs an weissen und blauen Hanffäden.
644. Bischof Wilhelm von Minden genehmigt den Verkauf «m
Gütern in Giften durch den Abt von Schinna an den KancnHur
Heinrich des Moritzstiftes 0. D. (1241),
W(ilbelmus) dei gratia Mindensis episcopus discretis viris . .
preposito, . . decano totique capitulo beati Mauritii*) in Hil-
densem eternam in Cbristo salutem. Universitati vestre significamui.
quod nos vendicionem bonorum in Guiftbene, quam abbas Scinnensid
cum domino Heinrico concanonico vestro contraxit, gratam et rataiD
babemus. Super quo presentes litteras sigilli nostri munimine
roboramus.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Moritzstift Nr. 14. Siegel von dem um df
Urk. geschnittenen Pergamentstreifen ab; doch lassen die lose beiliegenden Stüekf
erkennen, dass Bischof Wilhelm der Aussteller ist. Regest WestfSL ÜB. H.
S. 99 Nr. 360.
*) Or, Maoricitii.
1241, 325
645« Abt und Kapitel des KL Schinna verkaufen dem Moritz-
stifte fünf Hufen und Hausstellen in Giften, die sie vom Grafen von
Oldenburg gekauft haben. 1241.
Conradus dei gratia abbas Schinnensis totamque einsdem cenobii
capitulum universis presentem paginam inspecturis in eo qoi salus
est omniaiu salutem. Ea que a nobis aguntur ne oblivioai intor-
cidant, publica fieri pcnnittimus instrumenta. Ad noticiam itaque
tÄm futurorum quam presentium cupimus pervenire, quod eo iure,
quo qoinque mansos in Gifthenem sitos et totidem areas cum suis
pertinentiis a nobilibus in Oldenburh videlicet comite Heinrico et
matre sua cum suis heredibus comparavimus, ecclesie beati Mauricii
in Hiidensem pro scptuaginta duabus marcis Bremensis argenti
vendidimus iure perpetuo possidendos. Ad maiorem igitur cautelam
nos dicte ecclesie obligamus, quod ipsi, si qua in posterum orta
fiierit questio, prout ins exigit warandiam prestabimus nostris
laboribus et expensis. Huic contractui presentes fuerunt venerabües
viri Conradus prepositus, Fridericus decanus, Bertrammus thesaurarius,
Heinricus scolasticus, Heinricus de Scorlemer, Heinricus de Stokem,
Albero de Tossem, Ludengerus de Kemme, Heinricus de Hiddestorp
canonici predicte ecclesie. Testes vero sunt Bertoldus de Olestesen,
Otto de Brochove, Hermannus de Buren, Heinricus de Horsholte,
Alexander Camerarius, Berwardus et Heinricus de Hemenhusen,
Lippoldns de Mandesle milites. Ut autem hec maneant inconvulsa,
presentem litteram inde conscriptam sigillorum nostrorum munimine
dignum duximus roborare. Acta sunt hec anno domini m9. ccP. xxxx^io.
Or. im Kgl, St.'A, zu Hannover, Moritzstift Nr. 17 mit den wenig beschädigten
Siegeln des Abtes und des Konventes in Schinna.
64S* Abt und Kapitel von Schintm weisen die Walburg in
Giften wegen der Zinszahlung an das Moritzstift. 0. D. (1241).
Conradus dei gratia abbas in Schinna totumque einsdem ecclesie
capitulum omnibus ad quos presens scriptum pervenerit salutem in
eo, qui est salus omnium. Notum sit omnibus presentem litteram
inspectoriS; quod neque Walburgi neque eins heredibus uUam*) in
irea Gifthene, in qua manet, ipsam temere obtinendi warandiam
)restamus; sed si in gratia dominorum montis sancti Mauricii in
lildessem, quibus eadem bona integraliter vendidimus, et in villa
1) Or. TiUam.
326 1241.
et extra villam solitnm censum dando poterit obtinere, gratam nobis
erit pariter et acceptum.
Or, im KgL St,-Ä. zu Hannover y Maritzsiift Nr, 16 mit den beschädigte
Siegeln des Äbtes und des Kapitels von Schinna,
647« Bischof Konrad bekundet, dass, nachdem ßertold roii
Waldersburg, Ritter, ihm die Zehnten in Gockenholz (Gokenholte) uni
Sandlingen (Santleve) resigniert hat, die Besitzer die Zehnten für sich
in Anspruch nehmen können. Bei Wienhausen 1241 (pontificatus
nostri anno vicesimo primo).
Testes huius rei sunt lohannes prepositus in Aisburg, magister
Meynardus scolasticus, magister Geroldus de Minda ecclesie nostre
canonici, Conradus sancti Cyriaci canonicus, Godefridus scriptor
sancti Andree scolasticus clerici, Gereko camerarius, Lutbertos,
Thidericus de Goslaria, Bertrammus de Bervelte servi.
Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. LK, 266, S. 11 im KgL St-A. tu
Hannover,
648. Bischof Konrad überträgt dem Midiaeliskloster eine Hau^
statte in Essern und den Teil einer solchen neben dem MariorMa^daUnen-
kloster. Forste 1241.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus omnibos hanc
litteram inspecturis salutem in Christo Ihesu. Ne ea que coram
nobis aguntur oblivione intercidant, puplica fieri volumus instrumeoU.
Ad notitiam itaque omniura cupimus pervenire, quod nos pro deo
et anime nostre remedio obtentu etiam singularis erga nos devotionis
venerabili abbati Th(etmaro)i) et eins monasterio*) sancti Michahelis
apud Hildensem aream unam in Essem sitam conferimus et donamos«
quam Ecbertus^) et Heinricus*) Pica«^) fratres ecclesie iam dicte
pro quatuor«) libris venditam coram '') nobis liberaliter resignarunt.
Conferimus etiam eidem abbati et ecclesie sue partem aree, que
Sita est apud sorores sancte Marie Magdalene Hildensemensis civi-
tatis, quam dominus Theodericus^) de ßothinge prenotate ecclesie
pro tribus talentis venditam nobis voluntarie resignavit^ et nos haue
donationem sigilli nostri appensione firmamus et^) testibus annotatis.
Testes lö) sunt huius rei Conradus prepositus montis sancti")
Abweichungen in B.: *) Th. fehlt. *) ecclesie ohne s. M. a. H. •) Ecfc.
— fratres auf Rasur. *) Hinricns. *) Pica fehlt. •) iüi. '^) coram nobes
fehlt. •) Thidericus xniles de Rodhinge. •) et — anuot. fehlt. >•) Test«
yero smit ^0 b. Maur. fMu
1241. 327
Matiritii, Sifrldus de Rutenberh^) et fllius eius Sifridos, Volcmaras
Dives et Alias eins Heiaricus, Helmoldus, Sifridus Mortificator et
alii qaam plares. Datum apud^) Vorsate anno domini millesiiuo
cc^. xoii<>.,») pontificatus nostri anno xxi.
Or. in doppelter Ausfertigung im KgL SU-Ä. zu Hannover, Michaeliski.
Nr. 36 (Ä) und Nr, 37 (B), beide mit beschädigtem Siegel des Bischofs an von
der ürk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 86 Nr. 175.
049» Das Moritzstift verkauft dem Domkapitel sein Land in
Langenholzen. 1241.
Conradns dei gratia prepositus, F(ridericus) decanus et totum
capitolum montis sancti Mauricii in Hildensem omnibos Christi
fidelibos salutem. Propter penunam veritatis et inmissiones, que
finnt cottidie per angelos malos, ita consuetndinem temporis sequimor.
qaod ea qae legitime gerimos et presentia testium et litterarnm
testimonio solidamus. Notum igitur facimas presentibus et futuris,
quod nos predium nostnim de üii mansis quemlibet mansum nume-
ratom de xxx ingeribus et xv ingeribus sine decima in villa que
Holthusen dicitur situm prope Alvelde comparatum a Phylippo laico
et a venerabili domino nostro Conrado Hildensemensi episcopo
ecclesie nostre donatum, sicut in instrumento exinde confecto plenius
continetur, capitulo maioris ecclesie pro xl talentis vendidimus ipsum
donationis instrumentum eidem capitulo presentantes. Ut autem hec
eadem yenditio cunctis temporibus Anna et stabilis perseveret, pre-
sentem paginam de hoc conscriptam sigillo ecclesie nostre duximus
roborandam. Acta sunt hec anno incamacionis dominice m^. c^c^. xl^i».,
pontificatus domini*) nostri episcopi anno x<>x9iö.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 188, mit beschädigten
Siegeln des Kapitels und des Propstes an blauen Hanffäden. Die ürk. Konrads
oben Nr. 494.
OSO« Bischof Konrad bekundet, dass Burchard von Salder und
Sohn den Nonnen der Maria Magdalena das Eigentum von zwei Hufen
und drei Hausstellen in Barfiten gegen vier Pfund übertragen haben. 1241,
Conradns dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse
volumus, quod Bürchardus de Saldere senior et fllius suus Gerebertus
proprietatem duomm mansorum, quos habuerunt in Barenthen, et
tres areas ibidem sitas contulerunt iure perpetuo super relliquias
*) Butenberge. *) ap. Vor. fehlt. •) Dahinter Rasur. *) Or. domino.
328 1241.
beate Marie Magdalene in Hildenseim ad usus sororum penitencium,
que sub religionis habitu die et nocte deserviunt deo et sanctis eins
in cenobio iam dicte sancte Marie Magdalene, et data sunt eis
propter hoc a claustro illo quatuor talenta Hildensemensis monete.
Testes huius rei sunt Theodericus de Eothinge, Hoyerus de Piscina,
Ludegems de Lüthingissem, Theodericus de Berle, Bodo de Hesedhe
milites, item Herebordus de Drispenstide et Lyppoldus de Bothinge
et Theodericus frater suus et alii quam plures. Ne igitnr de hoc
fiicto aliqua imposterum oriatur dubitatio, nos scriptum nostrum inde
confectum dedimus et illud sigilli nostri appositione fecimus roborari.
Actum anno domini m^. cc^. xio. i^.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Mar. Magdah Nr, 33 mit dem Siegel des
Bischofs an weissen und blauen Hanffäden,
ttSl. Bischof Konrad überträgt mit Zusümmung des Ärchidiakoni
(von Elze) und des Domkapitels dem KL Wülfinghausen die Kapeüe
in Nord' Stemmen (Northstemne), die Graf Moritz von Spiegelberg
dem Propst des Moritzstiftes Konrad vom Werder (de Insula), und
dieser ihm resigniert haben. 1241,
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 13. Siegel verloren.
Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 9 Nr. 10. Vgl. auch die Bestätigung
des Besitzes obiger Kapelle u. a. durch Papst Innocem IV., d. d. 1246 März 13f
Or. Nr. 22, gedr. a. a. 0. S. 21 Nr. 24.
652. Bischof Konrad nimmt das Kl. Wülßnghansen in seinen
Schutz. 1241 (pontificatus nostri anno xx<>io).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Wdlfingliausen Nr. 15. Siegel verloren.
Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 8 Nr. 9.
ttS3. Bischof Konrad schenkt mit Zustimmung der Domprioren
und Ministerialen dem Kl. Wülfinghausen das Eigentum und die
Gerichtsbarkeit des Dorfes Wülfinghausen, die der Vogt in Hilde^heim,
Bertold vom Alten Markt (de Veten foro), den Grafen von LauterhetQ
und diese ihm resigniert haben. 1241.
presentibus et testibus hiis: lohanne de Brakel, Sigebodone
de Bodenstene, Meinnardo scolastico, lohanne filio Wolmari cathe-
dralis ecclesie nostre canonicis, Heydenrico de Sulincge canonici
sancte Crucis, Godefrido scriptore nostro canonico sancti Andree.
comite Adolpho de Dassele, Ludolpho camerario, Theoderico de
1241-^45. 329
Holthnsen, Henrico de Steinberge, Woltmaro Divite et Hemico fllio
eins biirgensibus nostris, Heinrico Advocato, Heinrico clerico comitis
et Theoderico famulo comitis.
Or. im KgU St.-A. zu Hannover ^ Wülßnghausen Nr. 17. Bruchstück des
Siegels des Bischofs an roten und gelben Seidenßtden. Gedr. v. Hodenberg, Calen^
berger ÜB. VIII, S. 10 Nr. 11. Regest Doebner, ÜB. I, S. 86 Nr. 176.
654. Dechant Johann und das Kapitel des Andreasstißes lassen
Inmika, Frau des Wicker, und Kinder, die ihnen Herzog Heinrich
von Braunschweig als Hörige übertragen, gegen zehn Schilling Bente
frei und nehmen sie unter die Ministerialen auf. Von den zehn Schilling
soll die eine Hälfte beim Anniversar des Herzogs Heinrich, die andere
auf Lichtmess für Kerzen verwendet werden. In der Andreaskirche 1241.
Actum in ecclesia nostra anno gratie m^ cc<>. xM^., domino
nostro Conrado venerabili episcopo Hildensemensi cathedre sue pre-
sidente pontiflcatos sui anno vicesimO; indictione vcro quartadecima.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Andreasstift Nr. IIa. Siegel von den gelben
Seidenfäden verloren. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 85 Nr. 174.
CSS« Domherr Amelung von der Lippe (dictus de Lippa) unter
den Zeugen der ürk., in welcher die Brüder Bernhard und Friedrich
ton CoUerbeck auf ihre Güter in Marsbercli zu Gunsten des Kl. Loccum
verzichten. 0. D. (1241).
Or. im Archiv des Kl. Loccum. Oedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III,
S. 75 Nr. 98, Seheidt, Vom Adel S. 232. Die ürk., welche v. Hodenberg um 1244
ansetzt, dürfte zu Nr, 154 gehören, welche selbst ins Jahr 1241, nicht, wie bei
p. Hodenberg, zu 1251 gehört, vgl. Westf. ÜB. VI, S. 99 Nr. 359.
09S« Propst Konrad, Dechant Friedrich und das Kapitel des
Moritzstiftes bekunden die Schenkung eines Gartens durch den früheren
icholaster Alexander^ zur Beleuchtung des Chores, und die eines
Hauses durch den früheren Schulvorsteher Johann zur Erleuchtung des
Trabes des Hetzelo und Erwärmung des Scholarenzimmers. 0. D.
um 1241).
Or» im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Moritzstift Nr. 15 mit dem Siegel des
*ropstes, des Konventes (zur H&lfte ab) und des Johann (beschädigt). Gedr.
>oebner, ÜB. I, S. 98 Nr. 202.
S97* Bischof Konrad bestätigt dem KL Dorstadt ein Privileg
unes Vorgängers Siegfried über den Zehnten in Machtersen. Poppenburg
K D. (1241—45).
830 1242.
G(onradns) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns imi-
yersis Christi fidelibus hoc scriptum videntibus salntem. Nosse
volumus probonim virorum universitatem, quod Privilegium super
decima in Machtersem, quod pie memorie noster autecessor episcopas
Sifridus ecclesie contulit in Dorstat, vidimus et diligeuter perspeximas.
Quia igitur dicta ecclesia robur malus quam yidimus habere non
potest, antecessoris nostri Privilegium preseucium litterarum testi-
monio et sigilli nostri appensione confirmamus. Datum Poppenbnrg.
Or, im Archiv zu DorstadU Out erhaUenes Siegel des Bischofs an roten und
grünen Seidenfäden, Bischof Konrad ist während der Jahre 1241^45 in Ft^ppe^
bürg nachweisbar. Gemeint ist wohl die ürk. Siegfrieds von 1219 Mai 17, tgL
1. Band S. €85 Nr, 725.
OS8* Ritter Basüius von Escherde macht mit dem KL Esckerdt
einen Gütertamch. Sarstedt 1242 Januar 25.
Basilius miles dictus de Escherte omnibus hoc scriptum visuris
salutem. Teuere presentis scripti attestor et tam presentes quam
futuros nosse volo, quod ego de beneplacito et consensu amiconm
meorum cum ecclesia in Escherte feci commutationem bonorum in ^et\r
velte vii scilicet mansuum que dicuntur lathove et medietatis decirae
in Brukim et trium mansuum in Giftenem et curie pro bonis in
Wenerde, que liberaliter tenebat ecclesia. De qua commutatioDe
si aliquando orta fuerit questio aut turbatio inter ipsam ecclesiam ^
heredes meos et certificare non potuerint de ipsis bonis eos, qm
tunc possident, restaurum facient bona eadem restituendo et ecclesU
ecoutra restituet bona commutata. Acta sunt hec et ordinata in
Zterdede, datum anno m^. c^c^. xl^. ii^., vüi. kalendas februarü. Ut
hoc ratum teneatur, sigilli nostri impressione roboravimus.
Or, im Kgl, SU-Ä, zu Hannover, Escherde Nr, 17. Siegel des AussteUers »
weisser geflochtener Hanfschnur, zwei senkrechte mit den Rücken gegen iinand^
gekehrte Schlüssel: SIGILLVM . BASILH ♦ MILITIS . DB . BSCRT.
650. König Konrad (IV,) richtet an Propst, Dechant und Dom-
kapitel erste Bitte, den Sohn des Grafen Ludwig von Eberstein zun
Domherrn anzunehmen, Hagenau (1242) Mai 31.
Gonradus, divi imperatoris Friderici filius, dei gratia Bomanonm
in regem electus semper augustus et heres regni Jerusalem, vaie-
rabili prepositO; decano totique capitulo Hildensheimensis ecclesie
dilectis fidelibus suis gratiam suam et omne bonum. Si primitias
precum nostrarum devotioni vestre offerimus pro hüs, qui grati sunt
1242. 881
uostro colmini et accepti, tanto reverentins illas a Tobis credimus
admittendas, quanto in eis. cum sint nobiles et honesti, yidetur et
vobis et ecclesie salubrius provisum fore. Hinc est, quod pro fllio
comitis Ludewici de Eberstein, clerico et fideli nostro« quem in
fayorem sue progeniei, que semper nobis et imperio adhesit fideliter,
diligimas ut devotum, primitias precom nosti*amm vobis duximns
offerendas, rogantes et monentes attente, qaatenus eondem clericom
et fidelem nostnim in ecclesia vestra recipiatis in canonicum et in
fratrem providentes ei de prebenda, si qua vacat ad presens vel
quam primum vacare contigerit, pro nostre reverentia maiestatis,
at exindc petitiones vestras, quotienscumque nobis oblate fuerint,
teneamur favorabiliter exaudire. Datum Hagene ultimo maii, xy.
iQdictione.
Gedr. Huiüard'BrSholles VI, S. 836; danach wiederholt. Hegest Böhmer-
Ficker, Reg. intp, V, Nr. 4461, wo ältere Drucke angegeben werden. Eine der
ältesten ersten Bitten eines deutschen Königs.
660* Domscholaster wwd Damkantor entscheiden als Schiedsrichter
einen Streit um die Kirche in Wettesingen. 1242 Juni 3.
M(einardus) dei gracia scolasticus, H(ermannus) cantor ecclesie
Hildensemensis universis Christi fldelibus salutem in domino. Notum
Sit Omnibus presentem paginam inspecturis, quod, cum Ludoldus
Frislariensis ecclesie canonicus lohanni clerico super ecclesia in
Wetesingen questionem moveret, post multos labores et coUaciones
nos in nostram curam recepimus negocium arbitraliter flniendum et
fide recepta ab utraque parte de arbitrio observando pronunciavimus,
nt Ludoldus predictus renunciaret omni accioni, que ei super ecclesia
prefata et aliis competere videbatur, quod statim in nostra presencia
factum fiiit. Statuimus eciam, ut Johannes Ludoldo solvere debeat
tres marcas gravium denariorum, marca ad duodecim solides com-
putata, quarum unam solvet in festo beati Martini, aliam in pascha,
terciam in festo sancti Michaelis, ita tamen quod, si Ludoldus
ante aliquem de predictis terminis mortuus fuerit, Johannes a debito
qno tenebatur ad sequentem terminum liberetur. Si vero lohannem
prius mori contigerit, precavebit bona fide in suo testamento, ut
Ludoldo superstiti debitum persolvatur. Preterea predicti Ludoldus
et Johannes in hoc convenerunt, quod eos ad observacionem arbitrü,
si opus est, compellere debeamus. Actum est hoc anno dominice
incamacionis m^ cc^. xlii^., üi. nonas iunii.
332 1242.
Jbschr. des 15. Jahrhunderts in Cop, VI, 11, 8. 697 Nr. 1858 im Kgl. SL-A.
zu Hannover.
661. Bischof Konrad bekundet, dass HeinruJt magnus von Hohen-
hameln, Ritter, der von Propst Werner von Wienhausen 50 Hildesheimer
Pfund erhalten hat, den halben Zehnten in Eilstringe ihm resigniert
hat. Rosenthal 1242 Juli 17 (xvi.o kalendas angnsti, pontificatos
nostri anno xx^üo).
Testes hnius rei snnt magister Meinardos scolasticus, magister
Godefridus scolasticus sancti Andree scriptor noster, Conradns et
Johannes sacerdotes in Rosendale clerici, Lndolphns camerarins,
Conradns marscalcns, Bnrchardns de Saldere, Cesarius de Walede,
lohannes et Burchardus filins snns de Adenstide, Thegenhardns de
Elyede, Hugo de Holthusen, lohannes de Sudtherem, Conradns de
Emberke milites, Gereko et Bertrammns camerarii, lohannes de
Bemingerod, Bertoldus de Berberge, Ecbertns de Frieden servi.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 19. Siegel des Bischofs an wmssen
und blauen Ztoirnfäden.
662. Bischof Konrad überträgt anderthalb Hufen in Emmem
(Embere), welche die Grafen Heinrich und Konrad von Roden ihm
resigniert haben, dem Kl. Wienhausen. Rosenthal 1242^) Juli 17 (i?i®.
kalendas augusti, pontificatus nostri anno xx<>iio.)«
Testes resignationis comitum hü sunt milites Otto de Hereberge,
Thidericus de Endelingeborstolde, Volcoldus Clamator, lohannes de
Winhusen, Conradus Flamingus, lohannes de Domo lapidea, lohannes
Estiyalis. Testes donationis nostre sunt isti Ludolphus came-
rarius, Hugo de Holthusen^ lohannes de Sudtherem, Conradns de
Emberke et omnes castellani nostri in Rosendale.
Or. im Archiv des KL Wienhausen, Nr. 20. An blauen und tvsissen Rvsf-
f&den das am Rande beschädigte Siegel des Bischofs.
668. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Riddagshausen den
Zehnten in Harvesse (Herwardissen), den ihm Bertold Krane und
Konrad von Ilsede resigniert haben. Bei Poppenburg, in horto nostro
1242 Juli 25 (yiiio. kalendas augusti, pontificatus nostri anno xxii^)
Testes yero huius nostre donationis sunt derlei lohannes
cellerarius et prepositus in Alsbürch, Meinardus scolasticus, Gode-
0 Hinter der xl ist im Or. vP. wegradiert. Nach den Ptmtißkat^jahren aber
gehört die Urk. in das Jahr 1242; vgl auch die vorhergehende Nr.
1242. 833
fridos scriptor noster, milites Amoldos de Wlflnge et filii eins tres
Hermannus, Berterammns, Albertus, Conradus dictus de Emberke,
servi Gerardus camerarius, Berterammus et frater suus Heinricus
de Bervelthe, Bodo camerarius, lohannes de Lengelare, Wolterus
et Ecbertus fratres de Friedhen.
Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttelt KL Riddagahausen Nr. 83, Siegel
des Bischöfe am Sande beschädigt. Oedr. Zeitschrift 1864 S. 134,
664. Bischof Konrad bekundet, dass das Michaeliskloster einen
Hof in Essern mit vier Hufen und deren Zehnten von Ritter Hildebrand
vm Drispenstedt gekaufi hat. Hildesheim 1242 (1232) August 13.
Conradus dei gracia Hildeusemensis ecciesie episcopus omnibus
presentem paginam inspecturis salutem in domino sempitemam.
Quoniam ea, que fiunt in tempore, lapsu temporis succedente obli-
vionem accipiunt, dignum duximus facta discretorum virorum perennis
scripti patrocinio stabilire. Notum esse yolumus tam presentibus
quam futuris, quod, cum dilecti nobis in Christo dominus Tethmarus
abbas totusque conventus monasterii sancti Michahelis Hildeusemensis
ordinis sancti Benedicti a Hildebrando milite dicto de Drismenstede
euriam in villa Essern cum quatuor mansis et decima eorundem,
quam idem Hildebrandus ab eadem ecclesia in feodo tenebat, pro
centum et triginta talentis Hildeusemensis monete comparassent,
iam dictus Hildebrandus in nostra presencia constitutus de bene-
placito et expresso consensu Heylradis uxoris sue eisdem abbati et
conventui prefata bona cum omni iure, quod sibi in ipsis competere
videbatnr, liberaliter resignavit. Nos igitur utrarumque parcium
precibus inclinati, ne ulla temporis prolixitas hoc factum valeat
infirmare, presentem paginam super hoc confectam sigillis nostro et
ecciesie nostre duximus roborandam. Testes etiam huius rei sunt
Heynricus de Tossem, Sifridus de Barem, lohannes celerarius, Meyn-
hardus scolasticus, Hermannus de Ooslaria, Hermannus cantor
canonici, Lippoldus advocatus, Tidericus de Holthusen, Tidericus de
Rothinge, Olricus de Bledhenem, Ludegerus de Lothingissen milites,
lohannes Bemere, Sifridus Mordere, lohannes de Goslaria, Simon
Puntrogge et alii quam plures. Actum Hildensem anno incamationis
domini m9. cd>. xxx9. ii^., idus augusti, pontificatus nostri anno xi<>.
Or., in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, s. Michael. Nr. 9 a. Die
beiden Siegel verloren. Die Urk. gehlhrt nach den Zeugen in eine spätere Zeit,
wohl zu 1242, sodass im Datum sowohl wie in den POntifikatsjahren ein x aus-
gefallen ist.
I
J
334 1242.
66S. Bischof Konrad überträgt dem Andreasstifte zwei Pfunde
die ihm Hugo von Wrisbergholzen resigniert und derentwegen dieser
für seinen unmündigen Sohn Bürgen gestellt hat, 1242 Poppenburg
August 14 und bei Wimenburg Dezember 6.
(Gonradus) dei gratia Hildensemensis episcopas onmibus Christi
fidelibus, ad quos hec littera pervenerit, salutem et devotam in
domino karitatem. Ad cautelam futuri temporis innotescat tarn
presentibus quam futuris, quod, cum Hugo de Holthosen miles a
canonicis sancti Andree in Hildensem xvi talenta et decem solidos
accepisset, de quibus bona in Estbike comparavit, duo talenta in
moneta nostra de denariis primo dandis, qne a nobis in feodo tenoit,
publice resignavit, et nos ea continuo dedimus pro remedio anime
nostre canonicis supradictis. Ne autem hec nostra donatio tracta
temporis veniat in dabium vel aliquo malo ingenio valeat immataii,
presentem paginam inde confectam nostro sigillo fecimus eommaniri.
Testes huius rei sunt clerici lohannes prepositns de Alsborch,
Meynardüs scolasticus^ Albertus canonicus de Monte sereno, Gode-
fridus scriptor noster, milites Gonradus Spade et Ecbertos frater
suus, Gonradus de Emberke, servi Wolterus et Ecbertus fratres de
Freden, lohannes de Lengela, Tidericus de Goslaria, Gerardus,
Bertrammus camerarii, lohannes Cocus, Bertoldus de Berberge,
Bertoldus de Alvelde^ Haoldus de Bodenburg et alii quam plures.
Actum Poppenburg ante ortum nostrum anno domini m^. cc^. ilii<>.,
xixo. kalendas septembris, pontificatus nostri anno xzii^., indictione
xiiii*. Ad hec dominus Ecbertus de Freden et Basilius filius suus
data fide in manus Henrici et Esquini fratrum de Lapideo monte,
Henrici pinceme et Hermanni de Gandersem promiserunt, et Ecbertus
iunior filius dicti Ecberti de Freden promisit similiter data fide in
manus prefati Henrici de Lapideo monte et Gonradi Spaden, quod,
cum Hugo filius Hugonis de Holthusen ad annos discretionis venerit
renuntiabit illis duobus talentis omni questione sublata. Nos rero.
cuius interest ecclesie nostre periculis cum soliicitudine preeavere,
sub interminatione anathematis precipimus et mandamus, ne quis
huic nostro facto presumat temere contraire. Datum Wincenburg
viii. idus decembris.
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop, des Andrecustifles, Ms, 320 fol, 27r
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
666« Bischof Konrad verleiht dem Propste Peter der büsseuden
Schwestern der Maria Magdalena zum Frankenberg in Ooslar das Lekn
1242. 335
(donuiu) des Altares dieser Kirche und verbietst dessen Belästigung
durch den Archidiakon von Goslar. Poppenburg 1242 August 18 (iv®.
kälendas septembris, pontificatns nostri anno xxOii<>.).
Or. im KgL SU-A. zu Hannover, Frankenberg Nr. 11, Siegel des Bischofs
von den blauen Hanffäden verloren. Qedr, Bode, ÜB. I, S, 651 Nr. 588. In einer
undatierten ürk. Or. a. a. 0. Nr. 2 (Siegel verloren) bitten die Kirchengenoeeen
der ftterekirche zum Frankenberg den Bischof Konrad, die von ihnen vorgenommene
Scheiikung dieser Kirche an die hüssenden Schwestern der Maria Magdalena und
die Wahl Peters zum Pfarrer daselbst zu bestätigen, gedr. Bode a. o. 0. S. 550 Nr. 587.
667. Propst Hugo des Kreüzstißes verpflichtet sich, dem Andreas-
stifte acht Tage nach Martini zwei Pfund zurückzuzahlen. 1242
November 28.
Hugo dei gratis prepositus sancte Crucis in Hildensem. Omnibus
banc cartulam inspecturis salutem. Kecognoscimus, quod canonicis
sancti Andree Hildensemensis adhuc obligati sumus tantummodo in
dnobus talentis Hildensemensis monete, que solvemns in proxima
octava beati Martini, et ipsi canonici tempore solutionis statim
nobis restitnent scriptum istud. Datum anno domini m®. ccO. xlii^.,
iiüo. kälendas decembris.
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Ändreasstiftes, Ms. 320 fol. 20v
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
SttS« Abt Arnold und der Konvent von Riddagshausen machen
mit dem Donücapitel einen Ländertausch. 1242.
Frater Amoldus abbas totusque conventus in Riddageshusen
Omnibus hanc litteram inspecturis orationes et in vero salutari
salutem. Notum esse cupimus tam presentibus quam futuris, quod
pari consensu et unanimi voluntate commutationem cum capitulo
Hildensemensis ecciesie facientes dedimus eis mansum nostrum in
Lenede pro manso eomm in parvo Levenstede. Quod presentium
testimonio profltemur. Datum anno gratie m^. cc^. xlii^.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 189 mit dem
^gel des Abtes.
G09. Graf Ludolf von Hallermund Hbergiebt dem Michaeliskloster
"inen lAten als Ministerial und erhält von ihm einen Liten wieder. 1242.
In nomine sancte et individue trinitatis. Ludolfiis dei gracia
omes in Halremunt et L(udolfns) eins filius nniversis Christi fidelibus
alutem. Noverit tam presens quam futura fldelium successio, qua-
336 1242.
liter lohannem filium Theoderici de Lechstide litonem vUlicationis
nostre in Henethe petitione ipsins et amiconim suorum receptis ab
eo quatuor talentis consensu herednm nostrorum a iure, quod in
ipso habnimus, liberum dimisimus et ecclesie sancti Micbahelis in
Hildensim coram abbate Thetmaro et fratribus aliisque subscriptis
testibus manu nostra in ministerialem pro salute nostra tradidimns
et eius loco in concambio quendam Hermannum nomine in litonem
recepimus. Ne autem hoc factum nostrum imposterum aliquatenus
irritari valeat vel indigne commutari, presens scriptum tarn ecclesie
prefate quam ipsi Io(lianni) sigilli nostri apensione commnnitim
dari fecimus. Huius rei testes sunt Thetmarus abbas, lohannes
prior, Godescalcus custos, Borcardus camerarius, Godefridns cantor,
Theodericus Cultellus, Gerhardus Ciavier, lo(hannes) Grecus, Her-
mannus Magnus, Borchardus Parvus, Conradus de Lathusen, B.
notarius, Ludolfus miles de Wlvinchusen, Heinricus miles de Goltdorne.
S. de Berhusen, lo(hannes) de Lathusen, L. de Lathusen, Alberdas
de Lathusen, Bertolt de Domo, L(udolfus) de Home, H(einricas) filius
domini Volcmari, G(iselbertus) de Goslaria, C. Diabolus, L. Clöt
R(einardus) de Henethe, Reinardus Diabolus. Acta sunt hec annü
dominice incarnationis m^. cc^. xL iio., indictione quartadecima.
Or. im Kgh Si.-A. zu Hannover , Michaeliski. Nr. 38 mit dem Siegel des Jdi-
stellers. Regest Doebner, ÜB. I, S, 88 Nr. 179.
670. Abt Thetmar des MichaeliMosters tauscht mit dem Süy
Gandersheim Liten. Denkte 1242,
Universis Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit
Thetmarus dei gracia abbas sancti Michahelis in Hildensem. Reium
gestarum series litterarum apicibus inscribitur, ne per decursaiu
temporis oblivio suscitetur. Notum sit omnibus ergo, ad quos
presens littera devenerit, quod nos lohannem yillicum nostnun de
Hedelendorpe litonem Gandersemensis ecclesie commutacione fairu
pro Hermanno ipsius filio nostro litone videlicet recepimus, ut nobi>
predictus Io(hannes) suique heredes litonis ministerio astringantu:
et Hermannus eiusdem filius ecclesie Gandersemensi similiter litoui>
Sit astrictus consenciente domino Ludero officiato eiusdem eccle^^ic
et Everhardo domini Luden filio presente omni familia ecclesir
Gandersemensis in Dhegcte. Ut hec autem commutacio incoüTuls;:
permaneat, sigiUo nostro voluimus roborari. Huius rei sunt teste>
Luderus, Everhardus, Olricus, lohannes, Rodherus, Ludems, Cob-
1242. 387
radns, lohannes, EtheUellns, Ecbeitus, lohannes et alii quam plnres.
Anno gratie m®. ccP. xl^. ii^. Acta sunt hec in Dhegcte.
Or, im Kgh Si.-Ä. zu Hannover, Miehaeliskl, Nr, 39 v mit heachädigtem. Siegel
des Abtes an van der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen.
671. Bischof Konrad überträgt zwei Hausstellen, welche ihm
Herhrand Bttst aufgelassen hat, und eine dritte^ welche Johann von
Roden dem Schenken Heinrich von Meienberg und dieser dem Bischof
resigniert hat, sowie drei ihm von Abt Thetmar des Michaelisklosters
überktssene Hausstellen dem Maria- Magdalenenkloster. 1242 (ponti-
ficatus nostri anno xx9io.).
Hnins rei testes snnt Henricos de Meynberch pincema, Hoyerus
et Conradus fratres de Piscina, Lyppoldus de Antiquo foro, Theo-
dericns de Bothinge, Hildebrandus de Drispenstide, Bertoldus de
Gledynge, Ludegerus de Lnthingissem , lobannes de Eemme et
Berewardns fratres milites, und Bürger,
Or, im KgU St-A, zu Hannover, Mar, Magdal, Nr, 36 mit dem Siegel des
Bischofs an blauen und weissen Hanffäden, Oedr, Doebner, ÜB, I, S, 87 Nr, 178,
Regest Bade, ÜB, J, 8, 553 Nr. 591,
072. Graf Heinrich vonWbhldenberg verkauft dem Kl, Bingelheim
vier Hufen in Bingelheim. 1242,
Henricus dei gratia comes de Woldenberg universis fidelibus
hoc scriptum inspecturis salntem in vero salutari. Ea que geruntur
in tempore ut rata et inconvulsa permaneant, scripturamm et testiom
debent testimonio conflrmari. Notum igitur sit nniversis tarn pre-
sentibus quam futnris, quod nos de heredam nostrorom voluntario
consensu quatuor mansos cum curtibus et omnibus pertinentiis abbati
de Ringelheim et eius conyentui in eadem yilla sitos pro centum
marcis examinatis yendidimus in perpetuum possidendos et ab omni
iure et advocatie siye alicuius potestatis, quam in ea habuimus,
omnimodis expeditos. Ut autem nullus imposterum super eo quod
fecimos dubietatis scrupulus oriatur et ne aliquis heredum nostrorum
contra hoc attentando malum aliquatenus machinetur, hanc paginam
ad cantelam super eo conscriptam sigilli nostri munimine roboramus.
Actum anno incamationis domini millesimo ducentesimo quadragesimo
secundo. Testes huius rei sunt dominus Bemhardus de Indagine,
Ascwinas de Walmoden, Heinricus de Sclaweberg, Lippoldus de
Goslaria, Tidericus de Holle et Bertoldus frater suus, Hogerus et
nn^^h, ÜB. n. 22
338 1242.
Bertramus de Selede et alii quam plares, Tidericos de Baren et
cognatus saus et Ulricus scriptor.
Abschrift im Cop. des Jahres 1714 S. 15 im Archiv zu Ringelheim. Regett
Bode, ÜB. I, S. 553 Nr. 593.
678. Dompropst Reinhold, Domdechant O erwich (Gerewinus!)
und das Dotnkapitel genehmigen, dass Ritter Dietrich Struz voti Barim^
ihr Ofßdalj dem KL Riddagsha/usen eine Hufe in Lebenstedt (Levenstede)
im Tausch mit einer Hufe in Leinde (Lenedhe) gibt. 1242.
Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenbüUel, KL Riddagshausen Nr. 85. Du
Siegel verloren.
674. Ritter Hoier de Piscina verkauft d^m Bartholomäistift
84 Morgen und eine Hausstelle in Ahrbergen. 0. D. (um 1242).
üniyersis fldelibas hanc litteram inspicientibus Hoierns^) dictos
miles de Piscina salutem in vero salutari. Omnibus yobis haue
iiteram inspecturis notum esse cnpio, quod bona in Aerberghen, qoe
iure hereditario et sorte michi specialiter cessenint, videlicet octo-
ginta et quatnor iugera cum area cam consensu herednm fratrisqae
mei Conradi ecclesie sancti Bartholomei in Snlta pro qainquaginta
quatnor talentis yendidi et cum omni iure tam in campis quam in
pascuis et utilitatibns lignorum, sicut ego possedi, in capitnio^) sancti
Bartholomei resignayi. Testes hulus rei sunt Olricus de Bemynglie-
roth, Hinricus Bucel, Wemems de Borsum, Gerhardus Hokynch,')
Voickmarus Diyes, Hinricus filius suus, Hinricus adyocatns, Conrados
Pentinghus,*) Conradus Niger, ß) Tidericus Eccleyi*) et alii quan
plures burgenses. Ne igitur hie contractus ab heredibus et meis
successoribus imposterum yaleat immutari, mecum Ludolphus cam^
rarius, Tidericus de Tossem, Bertoldus adyocatus, Conradus frater
mens de Piscina et alii quam plures ecclesie ministeriales pro eu
et pro omni impulsione sub flde militari se promiseruut responsnros
et coram episcopo et ecclesia maiore, dum preposito capitnloque
suo placuerit, id factum sub eadem fide promiserunt confirmandun.
insuper et post?) decem annos yel amplius heredibus in etate pro-
yectis cum eis promiserunt de noyo renoyare. Hoc promissnm in
manu ecclesie et prepositi®) susceperunt Siffridus de Rutenberghe
et Siffridus filius suus, Hinricus Bucel, Wemerus de Borsuin.
1) Cop. Her. *) Cop. capite. ») Cop. Hokinth. *) Cap. Pincighvs.
^) Cop. iuger. ^) Cap, Bcclem. '^) post fMt im Oop. *) Oop. prepodu.
1248. 889
Presentes autem erant Gerlacas de Lobeke, Ludolphus de Boltesseme,
Asswynus et Henricus fratres de Steynberghe, Arthnsias^) et Qer-
hardus de Aulica. Ad omnem autem errorem et discordiam devitandam
et nealiquis') in postenun predicta bona infestare presumat, sigilli
proprii fratrisqae mei Conrad! munimine roboravi.
Absekrift des 17, Jahrhunderts in Cop. 20 fol 100 des Oherlandesgeriehtes
inCeüe.
675« Bischof Konrad verbietet dem Dompropst (Ludolf) in
Goslar, den Propst des Klosters Frankenberg in dem Besitz des Altar-
lehns zu beeinträchtigen. 0. D. (um 1242).
Nach Cop. gedr. Bode, ÜB. /, S. 552 Nr. 589.
676. Bischof Konrad bekundet mehrere während seines Pontifikates
erfolgte Outererwerbungen durch das Godehardikloster. Hildesheim 1243
Februar 21.
In nomine sancte et individne tiinitatis. s) Conradns dei gratia
Hildensemensis ecclesie episcopus. Qnia in brevi tempore hnmana
labitnr et transit memoria, idcirco de hiis que coram nobis aguntar,
ne obliyione intercidant, publica fieri permittimus instrumenta. Ad
noticiam itaque fiituronim cupimus pervenire, quod dominus Con-
radns de Gandersiem miles heredum suorum Conradi et lutte et
Lippoldi Yoluntarium habens consensum dimidiam decimam in Bomem,
quam a nobis In feudo tenuit, Ixx libris receptis ab ecclesia sancti
Godehardi in Hildensem eiusque abbate Ludoldo in nostras manus
iaxta villam Betbmere cum heredibus iam expressis coram viris
ydoneis tarn secularibus quam ecclesiasticis domino Reinoldo maiore
preposito, Heinrico de Tossem, preposito Alberto de Everstene,
Theoderico de Adenois, Meinhardo scolastico, Wemhero de Bort-
felde, Heinrico de Sealkenberge, militibus Engelberte de Dalem,
Ludolfo camerario, Sifrido de Rutenberh et fllio eins Sifrido,
Asquino et Heinrico de Monte lapideo et coram toto clero in
generali nostra sinodo^) libere resignaVlt. Nos yero resignatione
facta pro deo et anime nostre remedio, favore etiam religionis et
obtentn singularis erga nos devotionis iam dicto contulimus capitulo
in Perpetuum ei beneficium assignando.
^) Cop. Artnghus. ^ Cop. alils. ') Bis hier verlängerte Schrift. ^) sinodo
nachgetragen unter der Zeile.
22*
340 1243.
Cum merito debeamus honorem domus domini diligere immo
etiam ipsam qnantnm possumus in diebus nostris beneficiorum
donationibus exaltare, congrunm videtur ea que a nobis a^ntor
scripto finnare. Notum ergo sit, quod Lndolfas camerarins com
filio suo et ceteris heredibus xiiii talentis ab ecclesia beati Gode-
hardi receptis eiusque abbate Ludoldo advocatiam et ai^eas in
plathea sancti Godehardi usque super rivum, qui preterfluit valvam
urbis, quam a nobis in feudo tenuit, in manus nostras presentibos
viris honorabilibus abbate sancti Michahelis Thetmaro, preposito
maiore Reinoldo, preposito Montis Conrado, preposito sancte Cracis
Hugonc et aliis quam pluribus libere resignavit. Nos vero iam
dictam advocatiam cum areis suis ob reyerentiam dei et beati
Godehardi presentibus et testantibus Emesto et Hermanno de Uslerei
Conrado marscalco, Sifrido de Rutenberge, Heinrico de Maiomoute,
Hildebrando de Drismenstide et aliis quam pluribus dicte contulimns
ecclesie in perpetuum ei beneficium assignando.
Ad cautelam futuri temporis non incongruum nobis visum est
scripto roborare, quod a nobis circa ecclesiastica beneficia fiierit
ordinatum. Itaque ad noticiam peiTcniat futurorum, quod Theod^
ricus de Astenbeke cum heredibus suis matre sua scilicet et soron
xxxx libris ab ecclesia beati Godehardi eiusque abbate Ludoldo
receptis medietatem molendini viii solides annuatim solyentem, quod
est situm in Asenstide, et Ivi iugera ibidem sita coram capitnlo
maioris ecclesie in manus nostras libere resignavit. Nos igitur, cum
ea que a nobis in feudo tenuerat resignasset, ob reverentiam dei
et dilecti patroni nostri Godehardi presentibus et testantibus maiore
preposito Keinoldo, preposito Montis Conrado, preposito sancte Cmds
Hugone, Gerwico decano, Meinhardo scolastico, preposito Alberto,
Sigbodone de Bodenstene plerisque maioris ecclesie canonicis,
militibus Basilio de Escherte, Ludolfo de Borseim, i) Conrado
marschalco, Thiderico de Tossem, Heinrico 3) de Bledhenem et aliis
quam pluribus sue contulimus ecclesie, quatinus apud ipsam nostri
memoria haberetur in perpetuum ei beneficium assignando.
Quia hominum memoria brevis est et transitoria, quod a nobis
ordinatur scripto non immerito commendatur. Sciat ergo tarn pre-
sentium quam futurorum pia devotio, quod lappoldus et Tidericus
^) de Bors, von anderer Hand und mit dunklerer Tinte nadk^traff».
') Henrico de Bledhenem desgl, unter der Zeile.
1243. 341
de Escherte xiüi talentis ab ecclesia beati Godehardi eiasque abbate
Lüdoldo receptis mansum unum inSweglete sitnm in manus nostras
coram maioris ecclesie capitalo resignarunt Post hanc itaque
resignationem proprietatera eins dilecto nobis in Christo sancti
Godehardi contnlimus capitnlo in perpetnum ei beneflcinm assignando.
Testes autem sunt Lndolfas de Gramme^ Ludolfns de Hareboldessem,
Conradns de Sutherem, Gerlagus de Lohbeke, Lippoldos de Goslaria,
Ludolfns de Borsem.
Hec^ antem et alia bona, que ecclesia beati Godehardi diebns
nostris conqnisivit, anctoritate beatorum apostolorum Petri et Pauli
confirmamus et nostra. Datnm Hildenseim nono kalendas martii
anno domini rxfi. ccO. xliü^., pontiflcatus nostri anno xx<>iio.
Or, im Kgl. St,-Ä, zu Hannover, st Oodehard Nr, 20 mit dem Siegel des
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden, Der erste Absatz gedr. Leyser^ Histor.
c(m. Everstein, S. 72 ohne Datum und Heinemann, Beitr, zur Diplomatik S, 153,
Regest WestfäL ÜB. VI, S. 107 Nr. 384, Westfäl. ProtinziaWlätier II, 4, S. 42 Nr. 62
zu „um 1257", Doebner, ÜB. I, 8. 88 Nr. 180.
6T7. Bischof Kofirad schenkt dem Kl, Loccum die ihm von
Graf Heinrich von Wohldenherg resignierte Vogtei über zwei Hufen
in Oedelum, die das Kloster vom Kl. Ringelheim gekauft hat, Poppenburg
1243 März 5 (iii. nonas marcii).
Testes huius sunt Reinoldus ecclesie nostre maior prepositus,
Johannes prepositus in Älsborch, Conradns de Piscina, Aswinus et
Henricus fratres de Lapideo monte, Thidericus et Hugo fratres de
Holthusen, lohannes de Sutherem.
Or. im Archiv de» Kl, Loccum. Siegel des Bischofs an weissen und blauen
Hanffäden. Gedr. f>, Hodenberg, Ckihnberger ÜB, III, S. 70 Nr. 91, Regest Bode,
ÜB. I, S. 653 Nr, 594.
678* Bischof Konrad schenkt nach dem Verzichte des Lippold,
Brudersohnes des Hildesheimer Vogtes Bertold vom Alten Markt (de
Veten foro), dem Kl. Wülfinghausen die Vogtei über Wulfinghausen,
trelche die Grafen von Lauterberg ihm und jenen der Vogt Bertold
vor dem Domherrn Sigebodo vmi Scharzfeld (Scartvelde) und den
Rittern Hermann von Dinklar (Thinclere), Johann von Wülfingen,
Hermann Bock, Bertramm und Albert von Wülfingen und Berthold Pil
') Van hier ab mit derselben Tinte und ders. Hand wie bei *) und *) Seite 340
bis zum Schluss nachgetragen.
342 1248.
in Braunschweig resigniert haben. Poppenburg 1243 (März 5) (pontifi-
catus nostri anno xx^iiio).
presentibns et testibns hiis: Meynardo scolastico, lohanne de
Braken cellerario canonicis ecciesie nostre cathedralis , Godefrido
notario nostro scolastico sancti Andree, Alberto et Arnoldo de
Wlvinge, Hennanno Büc, Bertrammo et Alberto fratribus, lohaone
de Wlvinge, Bertholdo Pile, Conrado de Embricke marscalco nostro.
Or, im Kgl, St-A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 19. Siegel des Bisdwfi
verloren. Gedr. v. Hodenberg, Qalenberger ÜB. VIII, S. 17 Nr. 18. Die Tage»-
angäbe nach dem Ausstellungsort ergänzt.
•70. Bischof Konrad überträgt dem KL Neuwerk bei Goslar
den Zehnten in KleinrElbe, den es von Lippold von Goslar geimfl
und den dieser dem Grafen Heinrich von Wbhldenberg und dieser
wieder dem Bischof aufgelassen hat. Hüdesheim 1243 März 14 (iP.
idus martii, pontificatos nostri anno xziiio.)-
Testes autem nostre donationis et resignationis facta a pre-
dictis sunt hii: Beinoldus maior prepositus, Gerewiens decanos,
Conradus prepositus Montis, Hugo prepositus sancte Crucis, Lam-
bertus prepositus in Woltingerodt, lohannes prepositus in Alesbuig,
Henricus de Tossem custos, Meinardus scolasticus, magister Her-
mannus de Goslaria, Sifridus de Barem, Thidericus de Adenoys,
lohannes filius domini Wolcmari, lordanus scriptor noster, milites
comes Hermannus de Woldenberg, Sifridus de Kutenberg, Lippoldss
de Escherte, Conradus marscaJcus, Ascviuus et Henricus fratres de
Lapideo monte, Thidericus et Hugo fratres de Holthusen, Thidericus
de Tossem, lohannes de Sutherem, lordanus de Htenem.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hüdesheim, Siegel des Biwd^sfi ••
gelben, violetten und weissen Seidenfdden. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 554 Nr. 5$i.
Regest Doebner, ÜB. IH, S. 640 Nachtr. Nr. 16,
680« Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Rudolf von Dahlem
den büssenden Schwestern der Maria Magdalena zum Frankenberg ix
Goslar einen Hof in Cheninghe mit drei Hufen und vier Hausstellfn
verkauft und ihm den Zehnten daselbst zur Uebertragung ctn diesdhf%
aufgelassen hat, indem Bertold und Lippold vofn Alten Markt und dif
Brüder Dietrich und Hugo von Holthusen in die Hände der £i#^
Aschwin und Heinrich von Steinberg, Brüder, des MarsckaUs Kanrad.
1248. 843
des Burchard von Salder und des Ceaarius von Wohle Bürgschaft
leisten. 1243 April 25 (vii^ kalendas maii, pontiflcatus nostri vice-
simo secondo).
Testes sunt dominas lohannes prepositus de Alesburch, Mei-
nardas scolasticus Hildensemensis, Hennannas et lordanis clerici
nostri, Ecbertus senior de Fredhen, Heinricus pinceraa, Conradus
Spado, Hermannus de Gandersem.
Or, im KgU SU-Ä, zu Hcmnover, Frankenberg Nr. 12. Siegel des Bischofs
pon den roten und gelben Seidenfäden verloren. Oedr. Leyser, De iniquit. testam.
S. 7, Bode, ÜB. I, S. 555 Nr. 597.
681« Bischof Konrad überträgt den büssenden Schwestern der
Maria Magdalena ztim Frankenberge bei Goslar zwei Höfe in Mechts-
hausen (Mechtegheshusen). welche sie von Siegfried, Sohn des Leonhard,
und dessen Verwandten gekauft haben tmd welche letztere dem Basil
f^on Wendthausen und Günzel von Osterode und diese wieder dem
Bischof aufgelassen haben. Winzenburg 1243 April 25 (vii^. kalendas
maii, pontificatus nostri anuo xxii^.).
Testes hnius sunt dominus lohannes celerarius Hildensemensis,
Meinardus^^scholasticus, Hermannns| et lordanus clerici nostri,
Ascvinus et Henricus fratres de Monte lapideo, Thidericus et Hugo
fratres de Holtbusen, Heinricas pincerna, lohannes de Sutherem,
Hermannus senior de Huslaria, de Helvedhe Conradus et Ludolfus.
Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. I, S. 556 Nr. 598, Behrens, Geneal. Vorstellung,
Beil. [, 1.
682. Domdechant Gerwich, Kustos Heinrich, Siegfried von
Barum, Scholaster Meinhard, Propst Albert des PeterssHfles bei Goslar,
mag. Hermann von Goslar, Domherrn,, bekunden, dass die Brüder
Ludolf, Asquin und Otto von Harboldessen auf Güter in Mechtshausen
gegenüber dem KL Frankenberg verzichtet haben. Im Paradiese des
Dotnes zu Hüdesheim (1243?) Mai 5 (in die sancti Godehardi).
Or. in der Bibliothek des histor. Vereins zu Hannover. Gedr. Bode, ÜB. I,
S. 557 Nr. 600, woselbstidas Nähere über die Besiegelung.
CSS. Bischof Konrad überträgt dem Cyriacistift in Braunschweig
die Hälfte des Zehnten und zwei Hufen in Sossmar (Sutterum iuxta
Hamelen), die ihm der Hildesheimer Bürger Arnold von Minden resig-
niert hat. 1243 Mai 15 (idus maii, pontificatus nostri anno xx^iiio.).
344 1243.
Testes hnius sant Gerviciis decanus, lohannes prepositns in
Alsborch, Meinhardns scolasticus .... Th(eodericus) de Adenoys,
Wernerus de Bortvelde, lordanis de Wonthusen, Hartmannus sancti
Ciriaci decanas, Hermannas et lohannes canonici eiusdem ecdesie,
lordanis clericns noster.
Or, im Latideshatiptarchw zu Wolfenhüttelf st, Cyriitci Nr. 12 in doppeUer
Ausfertigung, beide stark beschädigt, und die andere mit dem Datum . . . kalendas
febraarii. An beiden Siegel des Bischofs irenig beschädigt an roten SeidenfSden.
Beide gedr. Heinemann, Beitr, zur DiplonuUik S. 161.
684« Bischof Konrad bekundet, dass das KL Heiningen (Henighe)
vom Edeln Helmold von Biegende acht Hufen und acht Hausstdlen
in Werte gekauft hat, überträgt diese detn Kloster und nimmt sie in
seinen Schutz, Heiningen 1243 Juni 9 (v^. idus iiinii, pontificatus
nostri anno vicesimo secundo).
Testes autem buias sunt dominus prepositus Hildensemensis,
prepositus de Alesburg, Meinardus scolasticus, Thidericus de Adencys
et alii clerici nostri, Ecbertus iunior de Asseburg, Bonefacins de
Biwindhe, Everardus de Deingthe, Heinno de Walthekessen, Bar-
chardus de Wlf erbutle , Hugo de Holthusen, Conradus de Embereke,
Ecbertus camerarius.
Or, im Kgl. Si.-A. zu Hannover, Heiningen Nr, 16. Siegel des Bischofs ab-
gefallen, Gedr, Asseburger ÜB, I, S, 160 Nr, 228, ÜB, dßs histor. Vereins fw-
Niedersachsen I, S, 30 Nr, 26, Braunschweiger Anzeigen 1751 S, 740,
685* Dietrich Freier von Depenov entsagt mit seinem Sohne
Volrad edlen Ansprüchen an den Müller Ludolf gegenüber dem Michaelis-
kloster und verspricht, die Zustimmung seities Sohnes Heinrich vor den
Deutschordensbrüdem in Preussen innerhalb Jahresfrist zu beschaffen,
Poppenburg 1243 August 4.
Thidericus dictus liber de Depenov omnibus Christi fldelibns
salutem in Christo. In hac littera puplice proflteor et protestor.
quod ego et maior filius meus Wlradus in presentia domini nostii
Conradi Hildensemensis episcopi constituti de consilio virorum bonorum
renuntiavimus actioni, que nobis adversus monasterium sancti Micha-
helis competere videbatur pro quodam molendinario Ludolpho nomine,
quem ego in servum ceperam vendicarc; data etiam fide in manus
plurium militum ego et filius meus promisimus efflcere, quod filius
meus iunior Heynricus coram fratribus domus TeuthoiMC in Prutia
renuntiabit eidem actioni et quod nos litteram de huiasmodi
1248. 846
renantiatione conscriptam et sigillo predictornm fratram sigillatam
monasterio sancti Michahelis infra terminum haias anni transmittere
debeamus sub einsdem fidei sponsione nichilominas promittentes^
qaod, quam cito filios meus H(eynricns) de Pratia in patriam
reversos fuerit, renuntiationem factam debet coram domino nostro
episcopo paplice protestari et quod monasterio sancti Michahelis
noQ inferat molestiam vel gravamen nee anqaam predicto molendi-
nario de conditione saa vel rebus moveat questionem. Beceperunt
autem fldem nostram comes Widekinnus, lohannes de Wlvinge,
Thidericus et Hugo fratres de Holthusen, Hermannus Caper et
frater eins, Conradus de Sutherem, Ludolphus de Borsem. Et in
memoriam huius rei presentem litteram feci sigillo meo et testimonio
bonorum hominum roborari. Testes sunt lohannes cellerarius Hil-
densemensis, Meinnardus scolasticus, Hermannus et lordanus derlei
et milites supradicti et alii quam plures. Actum est hoc Popenborg
anno domini vofi. ccP. xl<>iii<>., ii. nonas augusti.
Or, im KgL SU-A. zu Hcmnover, Miekaeliskl. Nr, 40 mit dem Siegel des
Ausstellers,
680. Pctpst Innocenz IV. schreibt de^n Bischof (Nikolaus) von
Prag und andern über den Streit und den erledigten Sitz in Olmütz,
für defi das Kapitel den Kanoniker mag. Wilhelm erwählt, der Erzbischof
(Siegfried) von Mainz aber den Hildesheimer Domherrn Konrad (von
Friedberg) bestimmt hatte, und befiehlt ihnen, dem Konrad einen Termin
von drei Monaten zu stellen, innerhalb dessen dieser vor dem Papst
persönlich oder durch einen Stellvertreter erscheinen solle, Anagni 1243
September 11 (üi. idus septembris, anno primo).
Gedr. Mon. Gertn. epist. pont. 11, S. 17, Regest Potthast, Reg. pont. 11 129, wo
die älteren Drucke angegeben werden. Vgl. oben Nr. 630.
087« Papst Innocenz IV. beauftragt den Provinzial-Prior des
Predigerordens in Deutschland, den Prioren und Brüdern des Ordens
in den Provinzen Magdeburg und Bremen und in den Diözesen Regens-
bürg, Passau, Halberstadt, Hildesheim und Verden das Kreuz gegen
die Ungläubigen in Livland und Preusse7i zu predigen. Anagni 1243
Septen^er 23 (viiii. kalendas octobris, anno I).
Gedr, Mon. Germ, epist. pont. II, S. 19. Regest Potthast, Reg. pont. 11136,
iro die älteren Drucke angegeben sind. Ein gleicher Befehl erging an demselben
Tage noch besonders an die Predigermönche der Diözese Hildesheim, vgl. a. a. 0.
S.19 bez. Nr. 11137.
846 1248.
•88* Bischof Konrad überträgt dem KL Wienhausen die ihm
von Bitter Eice von Berbere resignierten Güter in Stedum (Stedem).
Bosenthal 1243 Septetnber 23 (iz^. kalendas octobris, pontificatos
nostri anDO xxm<>.).
Testes huius facti sunt lohannes prepositns in Alsburg, Meiaardus
scolasticus Hildensemensis, Thidericus cantor de Adenoys, Heithen-
ricus de Suligge, lordanis notarius noster, Conradas marscalcus,
Burchardus de Saldere et Alias suus lohannes, Heinricus de Hamelen,
Cesarius de Wolede, Thidericus de Prome, Dhegenhardus de Elvedhe,
lohannes de Sndheren, Lndolphos advocatas de Seledhe milites.
Or. im Archiv des KL Wienhausen, Nr. 22. Siegel des Bischofs an leeissen
Ztcimfliden.
689* Bischof Konrad überträgt den Nonnen der Maria-Magdalma
die Hälfte des Zehnten in Wennerde. Poppenburg 1243 Oktober Ib.
In nomine sancte et individne trinitatis. 0 Conradas dei gratia
Hildensemensis episcopus. Qaia in brevi tempore hamana labitnr
et transit memoria, idcirco de hiis que coram nobis agontur, ne
obiivioni tradantur, publica fieri permittimus instrumenta. Ad no-
ticiam igitur futurorum cupimus pervenire, quod Thidericus de
Rothynge et Lyppoldus et Tydericus filii eins ministeriales nostri
receptis nonagiuta talentis Hildensemensis monete a sororibus peni-
tentibus domus sancte Marie Magdalene in Hildenseim dimidietatem
decime in Wennerde, quam de proprietate ecclesie nostre a uobili
viro domino Volkwino de Swalenberch tenuerunt in feodo, in manos
eiusdem nobilis resignarunt, qui postmodum acceptis novem talentis
a predictis sororibus resignavit nobis feodum decime memorate. Nos
igitur eandem partem decime a predictis Thiderico videlicet de
Rothinge et flliis suis ministerialibus nostris et iam dicto nobili
domino Volkwino plenius expeditam et nobis libere vacantem pre-
fatis sororibus pro deo et anime nostre remedio contulimus domino
Brunone tunc earundem preposito id fideliter promovente. Ne ergo
possit aliquis huic nostre donationi imposterum titulum opponere
viciosum, sed ut factum nostrum evidens sit et firmum, nos in hnios
facti nostri perpetuum iudicium sigillo nostro presens scriptum inde
confectum duximus roborandum. Verum quia in hiis et in aiiis de
bona voluntate eis et loco earum studuimus providere, dignum est»
*) Bis hier verlängerte Schrift.
1248. 847
at simus partlcipes omnimn orationnm et bonoram operam, que ab
eis et aliis penitentibns , que succedent eisdem, per dei gratiam
faermt procurata Hildensem in ecclesia beate Marie Magdalene.
Testes hoius rei sunt dominus Beynoldus maior prepositus^ lohannes
cellerarius, Menardus scolasticus et magister Geroldus Hildensemenses
et lordanis scriptor noster clerici, comes Widekynus de Poppen-
borch, Tidericus et Hugo fratres dicti de Holthusen, Hermannus
Caper, lohannes et Albertus de Wlvinge, Woltherus de Haringe,
Ekbertus camerarius, Bertoldus de Berberge, Elyas de Esbeke,
lohannes de Berningerod. Actum Poppenborcb xv. kalendas novem-
bris anno gratie m^. cc^ xl^. üio., pontificatus nostri anno xxo. üi^.
Or, im Kgl, SU-Ä» zu Hannover, Mar. Magdah Nr. 37. Siegel dee Bischöfe
an blauen und weieeen Hanffäden. Oedr. Vaterl Archiv 1843 S. 124. Eine etwas
hOrzere, aber im Wesentlichen gleichlautende Fassung in Or. a. a. O. Nr. 38,
Siegel des Bisehofs in rotem Wachs. Beide Ausfertigungen neben einander gedr.
Heinemann, Beitr. zur Diplomatik 8. 163.
600J Bischof Konrad überträgt dem Cyricunstiße in Braunschweig
den halben Zehnten und zwei Hufen in Sossmar (Sntherem), die ihm
der Hildesheimer Bürger Arnold von Minden aufgelassen hat. Nienstedt
(in Nova civitate, 1243) Dezember 4 (xix^ kalendas ianuarii, (pontifi-
catus nostri) anno xxii^.).
Testes huius rei sunt clerici Reinoldus maior prepositus, lohannes
cellerarius prepositus de Alsburch, Ludolfus prepositus de Goslaria,
Theo(dericus) de Addenoys, milites Conradus (marscalcus ?), Henri-
(cos et Aschwinus fratres) de Lapideo monte» Lippoldus (de Veteri)
foro Thidericus Berterammus de Domo
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttel, st. Cyriaci Nr. 10. Die Schriß
zum grossen Teile abgeblättert. Siegel des Bischofs am Rande beschädigt. Nach
den Foniifikai^ahren, die von September 1221 an zählen aber sehr oft falsch an-
gegeben werden, gehört die Urk. ins Jahr 1242, mit Rücksicht auf Nr. 683 aber
wird sie wohl zu 1243 zu setzen sein,
•Ol* Herzog Otto vo9i Lüneburg überragt dem MariorMagdalenen-
klosier neun Hufen und eine Hofstelle in Farmsen. Hannover 1243
Dezember 22.
Otto dux de Luneborgh conventui s(ancte) M(arie) M(agdalene)
apud muros Hild(ensemenses) novem agrorum et unius aree pro-
prietatem, que sita est apud curiam in Vermersem, sicut et agri
saprascripti in campo ipsius curie siti, confert. Testes lohannes
848 1248.
de Escherte, Borchardus de Gramme, Thidericus de Alten, Luderus
de Hanense et frater eius Zeghebodo, Bertoldus de Reden milites,
Thidericus de Escherte. Actum anno domini mccxlüi, datum Honovere
feria tertia post Exurge quare obdormis domine.
Auszug aus einem nicht mehr aufzufindenden Cop. des Maria Magdalenen-
klosters aus dem 14, Jahrh. im FHvatbesitz in Ms. 187 S. 19 im Museum zu
Hüdesheim.
692. Äbtissin Bertha von Gandersheim tauscht mit dem Michaelis-
kloster Liten. Gandersheim 1243.
B(ertha) dei gratia Gandersemensis ecclesie abbatissa dilectis
in Christo, ad quos p(resens scriptum perveneri)t, salutem in domino.
Noverint universi, quod nos venerabili in Christo domino T(hetmaro)
(sancti Michah)elis in Hyldensem abbati et eius ecclesie Hermannum
de Hedelendorpe ecclesie nostre litonem pro Hermanne ecclesie
sancti Michahelis eiusdem ville litone dedimus in concambium,
presentem cartam in veritatis testimonium conscriptam sigilli nostri
munimine roborantes. Datum Gandersem anno domini m^cc*^^. üi^.
Or. im Kgl. St-A, zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 41 mit guUrhaUenem Siegel
der Äbtissin. Vgl Nr. 670.
698« Das Moritzstift verkauft, um die Vogtei von Bertold tom
Alten Markt kaufen zu können, dem Kreuzsüft seinen Anteil an dem
Hofe in Luttrum und eine Hufe in Dinklar. 1243.
Conradus dei gratia prepositus, Fridericus decanus totumque
capitulum montis sancti Mauricii Hildensemensis omnibus hanc
cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus, quod, cum
emissemus advocatiam, quam Bertoldus miles filius domini Lippoldi
quondam dicti de Veteri foro habuit super bona ecclesie nostre, et
propter hoc indigeremus pecunia, rogavimus dominum nostrum Con-
radum episcopum Hildensemensem, ut liceret nobis vendere aliqua
bona spectantia ad prebendam nostram, et ipse considerata magna
necessitate nostra secundum quod rogavimus licentiam dedit nobis.
Cum igitur fratres ecclesie sancte Crucis in Hildensem et nos
haberemus quandam curiam in Lutthenem et mansos ad eam per-
tinentes communes, partem eandem, que ad nos spectabat, et unum
preterea mansum in Thinkelere situm vendidimus ecclesie sancte
Crucis iam dicte et renunciantes omni iuri, quod in eisdem habnimus,
dimisimus eisdem eos possidendos iure perpetuo et liberos ab omni
1243. 349
iure et honere alicuius advocati, non recognoscentes viro Uli, qni
tempore yenditionis hains colait eosdem mansos nostros in Luttenem,
aliqoid ins in eisdem mansis nee etiam Reynardo cognomine Im-
peratori vel pneris sois, qoi erant in curia ad mansum Thinkelere
pertinente aliquod ins recognoscimns in eadem curia et manso eodem
Thinkelere, qnia mansum illum cum curia liberum et expeditum
yendidimus ecclesie sancte Crucis predicte, nisi solummodo in
ediflciis, que in curia eadem erant. Recepimus autem a capitulo
sancte Crucis pro eisdem bonis nostris in Luttenem xxx talenta et
pro manso in Thinkelere sito xi talenta Hildensemensis monete.
Ceterum canonici Montis, quibus presentibus et consentientibus hec
sunt facta, sunt hii: videlicet Gonradus prepositus, Fridericus decanus,
Bertrammus, Henricus de Stokkem, Ludegerus de Eemme, Albero,
lohannes sacerdotes. lohannes de Plesse, Henricus scolasticus,
Henricus de Hiddestorp diaconi, magister Hermannus, lohannes,
Hugo, Gerardus subdiaconi, et canonici sancte Crucis qui inter-
fnerunt sunt hii: videlicet Hugo prepositus, Ricardus decanus, Her-
randus, Wemerus, Hedenricus, Fridericus s(acerdotes, Lu)dolfus,
Otto, Walterus diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Qerardus sco-
lasticus subdiaconi. Ut igitur predicta flrma permaneant et rata
et perpetuis temporibus inconvulsa, nos scriptum nostrum inde con-
fectum dedimus et illud duobus sigillis prepositi videlicet et ecclesie
nostre firmavimus ad cautelam. Actum anno domini w9. cc®. xl^. iii^.
Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 47. Siegel des Propstes
Perloren, das der Kirche an weissen Hanffäden stark beschädigt,
9>94t. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet die Vefyachtung
einer Hausstätte in Dinklar durch den Obedienziar Ludolf an Reinhard
Kaiser. 1243.
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildenseim omnibus,
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod
Seinardns de Thinkelere cognomine Imperator, qui habet aream
illam Thinkelere, que per(tinet) ad mansum, quem ecclesia sancte
Crucis emit a canonicis Montis, venit ad presentiam nostram
Hildensem et recognovit, quod non haberet ins in manso illo sed
peterety (quod de) gratia ei dimitteretur. Unde magister Ludolfiis
tamquam obedientiarius dedit ei ad quatuor annos mansum illum
-colendam; quibus elapsis obedientiarius erit absolutus ab eo, nisi
de gratia velit ei dimittere iterato. Huius rei sunt testes Richardus
360 1243.
decanns, magister Ludolfiis, Gonradas de Ylsede, Henricas collector
de(ciiDe in Thi)nkelere, Ludolfas qui pertinet ad sanctum Gode-
hardum. Ad censum autem dab(it de) m(anso) illo zii solidos
a(niia)a(tim). Ne igitar de hoc oriatur dubitacio, conscribi feci(mu8
et) sigillo nostro sigillari. Datum anno domini m<>. ccP. xl<>. iii<>.
Or, im Kgl. SU-A» ßu Hannover, Kreuzstift Nr. 48. Siegel des I^opHet
wenig beschädigt. Schrift stellenweise abgesprungen,
695. Herzog Otto von Braunschweig tauscht mit der Kirche in
Hildesheim Ministerialen. 1243.
Dei gi*acia Otto dnx de Brunswik. Notom esse volomos ani-
versis, quibus hoc scriptum fuerit presentatum, quod nos ministerialem
nostram filiam domini Henrici parvi de Hamelen Helenburgim
nomine dedimus et assignavimus ecclesie Hildensemensi, ut e&
condicione et iure, sicut prius nos respiciebat, deinceps pertineat
ecclesie memorate, loco eins in quadam commutacione recipientes
duos filios domini Ludolfi de Bornem, ut nobis pertineant fidelitatem
debitam nobis sicut ministeriales nostri alii facientes. Datum anno
domini m<>. cc<>. quadragesimo tercio.
AbschHft des 15, Jahrh. in Chp. VI, 11, S. 584 Nr. 1054 im Kgl. St-A. »
Hannover.
696. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet BeiUgung eines
Streites zwischen dem Scholaster Gerhard und dem Dietrich von Stenem
wegen einer Hufe in Berel. 0. D. (1243 — 46).
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis in Hildensem hiis,
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod,
cum Theodericus de Stenem impeteret mansum ecclesie nostne sitois
Berle inter alia bona, que ibidem habemus, tandem compamit coram
nobis et respondit ei Gerrardus scolasticus obedientiarius et dixit
ex parte ecclesie, quod dictus famulus in manso illo nichil iuris
haberet, quia prescripsisset ecclesia contra eum. Tandem super boc
dictante sententia ipse obedientiarius per suum iuramentum deboit
ipsum mansum ecclesie obtinere. Famulus yero ille inramentoni
remisit et dixit, quod ei sufficeret, quod sibi iusticia facta esset^ et
renuntiavit ipse lingua et manu omni iuri, quod ei in manso pre-
dicto poterat competere, recognoscens , quod in eo nichil haberet»
datis eidem ab ecclesia xx solidis Hildensemensis monete. Preterea
warandiam fecit per se et per Theodericum Stokelet, quod nee ipse
1243. 351
per 86 nee aliquis ex parte saa iimqaam de cetero impetet mansum
illnm. Hüius rei testes sunt Hennannns et Ludoldus de Tinkelere,
Berwardus de Eemme, Gerrardus Hokin^as, ^) Bertrammas de Domo,
Henricos Helle, Theodericns de sancto Michaele, Henricus, qui eun-
dem mansom ecclesie nostre situm in Berle ad annuam censum
tenneraty laici, item Rikardns decanos, Wolteros, Fridericos, magister
Lndolfas, Conradus, Gerrardus scolasticas canonici sancte Cracis.
Postmodom idem Theodericns supradictns predicta coram civibns in
Borchtorp recognovit et rennntiavit omni inri, si qnod in sepedicto
mansch) yidebatnr habere. Ibi presentes erant in yilla Borchtorp
Rikardus decanus, Lndolfus de Elwede, Gerrardns scolasticns ex
parte ecclesie, lohannes willicns ducis, Hildebrandns de Veteri yilla,
Hildebrandus Ck)chel fideiussores, item Wasmudns et Henricns frater
SQos, lohannes Magnus, Sifridus de Asle et alii quam plures. Re-
cepit autem idem Theodericus predictos xx solides Hildensem a
ß(errardo) scolastico in domo Sifridi dicti Mordere; ibi presentes
erant Amoldus advocatus, iam dictus Siffridus, Bertrammus de
Domo, Albertus Burmester, Gerrardus Hermanni, Henricns Helle.
In huius igitur rei testlmonium scriptum hoc inde confectum sigillo
nostro fecimus sigillari.
Or, im Kgl, SU-A. zu Hannover, KreuzsHfl Nr, 67, Siegel verloren. Regest
Doebner, ÜB. I, S. 99 Nr. 203.
697* Propst Hugo des , Kreazstißes bekundet, dciss Henrich der
Meier in Kemme der Vikarie am Altar der h. Maria sechs Morgen
Land in Kemme verkauft hat. 0. D. (1243—46).
Hugo dei gratia prepositus sancte Cmcis in Hildenseim omnibus
hanc cartulam inspecturis salutem. Notum esse volumus presentibus
et fnturis, qnod Henricns yillicus noster de Kemme, qul tenult de
manu nostra sex iugera Kemme slta, que pertlnent ad proprietatem
ecclesie sancte Grucis, vendldit eadem sex iugera ecclesie sancte
Crucis ad usus perpetui vicarii, qul celebrabit ibidem ad altare
sancte Marie, receptis pro eis quatuor talentis et dimidio Hildense-
mensis monete et resignavit ea nobis Gunthero et Lenardo filiis
suis presentibus et consentientibus, et nos ea contulimus ecclesie
sancte Cmcis. Et idem Henricns de Kemme et iam dicti duo fllii
sui et Gnnthems de Kemme et Henricns de Thinkelere tamquam
1) Verb, aus Hokindos. ') Über der Zeile.
352 1243.
fideittssores ad hoc se obligaverunt, quod filium paryalnm ipsins
Henrici prodncent cum ad annos discretionis peryenerit, ut simüiter
ipse consentiat et ratum habeat factum patris. Huius rei testes
sunt Richardus decanus, Waltherus et Hedenricus sacerdotes, Ln-
dolfus et Otto diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Gerardus sub-
diaconi, Ludolfus de Thiukelere, lohannes de Herste milites, Her-
maunus frater eiusdem lohannis de Herste, Tidericus Botularius,
Tydericus serviens Conrad! de Ylsede, Henricus de Bodenborch,
Philippus famuli nostri. Ne autem istud imposterum vertator in
dubium, conscribi et sigillari fecimus ad cautelam.
Or, im Kgl. St.'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 74, Siegel verloren.
698. Pf'opst Hugo des Kreuzstifles bekundet Verzicht des Henrich
mit Frau und Kindern auf die zu einer Hufe in Berel gehörigen Ge-
bäude. 0. D. (1243^46).
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis Hildensemensis omnibus,
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod prima
vice constituti coram nobis uxor Henrici que fuerat Berle in manso
ecclesie sancte Crucis et fllius Bemardus nomine rennnciavenmt
omni iuri, quod dicebant se habere in ediflcüs pertinentibas ad
mansum illum, et presentes erant Richardus decanus, Woltenis,
Ludolfus, Conradus, Gerardus, Hugo^ lohannes sancte Crucis canonici
et Amoldus. Postmodum secunda vice venerunt ad presentiam
nostram supradictus Henricus et fiiia et similiter renunciayemnt
et paratus erat idem Henricus iurare, quod alio tempore edificia
illa redempta non fuerant et quod ad se pertinerent; sed ei fuit
iuramentum remissum. Renunciatione igitur ab eis facta dati
faerunt eis ab ecclesia sancte Crucis novem^) solidi. Presentes
etiam erant, cum Heni-icus idem et filia renunciarent, Ricbardos
decanus, Fridericus, Ludolfus, Ludolfus, Conradus. Ne') igitar hoc
factum veniat in dubium, conscribi ipsum fecimus et sigilli nostri
munimine roborari.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Kreuzatifi Nr. 68. Siegel verloren^
699. Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet die schied^richterlitlu
Beilegung eines Streites zuAschen Reinbert von Solschen und dfW
0 Vau anderer Hand nachgetragen auf detn leergelassenen fiaMtit. ^ V«*
hierab von derselben zweiten Hand nachgetragen.
1243—46. 353
Kanoniker Konrad von Usede wegen Güte)' in Klein- Solschen. 0. D.
(1243—46).
Hugo dei gratia prepositus saDCte Crncis in Hildenseim omnibus,
qnibus hoc scriptum fuerit exhibitnm, salutem. Notum esse yolumus,
qnod, cum per Reinbertum de minori Solzeke et filios suos et
cognatos bona ecclesie nostre ibidem Sita, que Conradus de Ylsede
habet in obedientia^ impedirentur, vocatus ad presentiam nostram
Beinbertus elegit coram nobis arbitros videlicet magistrum Richardum
decanum et dominum Hermannum de Thinkelere et Ohtmarum pro
se et suis et dominus Conradus de Ylsede similiter pro se elegit
arbitros scilicet dominum Bertrammum de Domo et Wedegonem et
Hildebrandum de Berkem, qui componerent inter eos. Arbitri ergo
tractatu inter se habito in arbitrio statuerunt, quod, si umquam per
ipsum Reinbertum vel aliquem fllium suum yel per cognatos suos
contigerit impediri bona illa, ipse Reinbertus durante tali impedi-
mento dimittet predicto domino Conrado obedientiario bona sua,
que habet de ecclesia nostra, et ad ea respectum habebit dominus
Conradus et de eis fratribus ministrabit prebendam tamdiu, donec
bona ecclesie expediantur ab eis. Ipse etiam Renbertus pro se et
suis in manus nostras et Conradi de Ylsede et Hermanni de
Thinkelere et Tiderici de Tossem et Sifridi de Bemingeroht pro-
misit firmam pacem in perpetuum omnibus eis, qui venerant ad
domum suam Solzeke ad querendum eum, et promisit, quod nee
ipsi domino Conrado nee eisdem amicis pro hac causa umquam
aliqnid imputabit. Et idem promiserunt fllii sui duo, qui pervene-
rant ad legitimam etatem et presentes erant, et alii paryuli qui
absentes erant ante fores ecclesie in maiori Solzeke promittent
cum faerint requisiti. Ne igitur istud in dubium veniat, conscribi
illud fecimus et sigillo nostro munivimus ad cautelam.
Or. im Kgl, 8L-A. zu Hannover, Kreuzstifl Nr. 66, mit heschädifftem Siegel
des Propstes,
700* Propst Hugo des Kretizstiftes bekundet schiedsrichterlichen
Vergleich des Stiftes mit Heinrich von Solschen wegen einer Hufe in
Klein-Solschen. (1243—46).
Hugo dei gratia prepositus sancte Crucis Hildensemensis. Notum
Sit, quod, cum Henricus filius fratris Ludolfi et Remberti de Solzeke
impeteret mansum situm apud parvum Solzeke et diceret, quod
noncquam renunciasset iuri, quod in eo habebat, dominus Hermanuus
HUd«flb. X7B. n. 28
354 1243-46.
de Brnuisrode, cui idem Henricus tunc servivit, prodaxit ipsam
coram nobis Bruneswik in curia fratris soi domini Werneri canonici
sancti Blasii. Ubi cum proponeret causam suam, ad hoc inductus
fliit, quod compromisit in arbitros videlicet in cellerarium de
Riddageshusen et in dominum suum dominum Hermannum de
Brunesrode et ex parte ecclesie sancte Grucis compromissum fait
in decanum sancte Grucis et in dominum Fridericum canonicum
sancte Grucis, qui sie arbitrati fnerunt, quod scilicet eidem Henrico
dari deberent ab ecclesia sancte Grucis duo talenta et dimidium et
ipse renunciare deberet omni iuri, quod diceret sibi competere in
manso illo. Hoc factum Mt, renunciavit enim lingua et mana
omni iuriy quod dixit se habere in manso illo^ licet nullum ins in
eo haberet, quia cum pater suus eum venderet ipse yenditioni con-
sensit. Et venit idem Henricus Eemme ubi convenerant villici et
coram eis süniliter renunciavit et recognovit, se nichil iuris in eo
habere, et ibi data sunt ei illa duo talenta et dimidium, et posuit
ipse fldeiussores Henricum patruum suum, qui manet Bruneswik, et
filios ipsius et Henricum filium Ludolfi patrui sui, qui promisenint
pro eo, quod nuncquam de cetero impeteret mansum illum nee
deberet sibi addicere aliquod ins in illo. Testes huius rei sunt
Richardus decanus, Fridericus, Gonradus, Ludolfus, Hugo canonici
sancte Grucis, Wemerus de Brunesrode canonicus sancti Blasii
Bruneswicensis, Henricus sacerdos de Syverdishusen , Sifridns
sacerdos de Gappelstockem, Henricus sacerdos de Addenem, dominus
Hermannus de Brunesrod, qui promissum una nobiscum recepit,
Henricus et Ludolfus et Renbertus fratres de Solzeke.
Or» im Kgl, SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 65» Siegel verloren,
701* Propst Hugo des Kreuzstißes bekundet, dass Konrtid, Sohn
der Adelheid, mündig geworden, auf die Oüter in Bettmar verzichte
hat, die seine Mutter vo7' einigen Jahren dem Stifte verkauft hcct. 0.
Z). (1243—46).
Hugo dei gratia prepositus sancte Grucis in Hildenseim. Omnibus,
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit, quod
Adelheidis femina constituta in presentia nostra Hildensem recog-
novit, quod ante aliquot annos ipsa et maritus eins et pneri eoram,
qui ad annos suos pervenerant, renunciaverant coram nobis iuri
suo, quod dicebant se habere in bonis Behtmere uno excepto Con-
rado nomine, pro quo producendo cum perveniret ad annos suos
1243—62. 355
fideiassores posaerant, et ideo ab ecclesia sancte Crucis xzx solidos
receperant, et propter hoc dixit se produxisse iam dictum filium
suum Conradum, quia modo pervenlsset ad annos suos, ut yidelicet
faceret coram nobis secundam quod pro eo cum esset parvulus
dictum fuerat et promissam. Unde idem Conradus in kaminata
üostra Hildensem coram nobis rennnciavit similiter omni iuri, quod
sibi dicebat competere in supradictis bonis Bethmere matre saa
Adelheidi presente et id fideliter procurante. Huius rei testes sunt
fiichardus decanus, Wolterus, Ludolfus, Otto, Conradus de Ylsede,
Hugo canonici sancte Crucis, item Amoldus clericus noster, Hen-
ricus Seat et frater suus, Eylardus famulus Conradi de Ylsede et
alii quam plures. Ne igitur de hac renunciatione ipsius Conradi
impostemm dubitatio oriatur, nos scriptum hoc nostrum inde con-
fectum dedimus et iUud sigillo uostro firmavimus ad cautelam.
Or» im Kgh St.-A» zu Hannover, Kreuzstift Nr. 73 mit zerbrochenem Siegel,
702* Dechant Rickard und das Kapitel des Kreuzstiftes bekunde7i,
dass der Kanoniker Konrad von Ilsede dem Stift zur Löse von OUtem
in LuHrum fünf Pfund gegeben, für welche zur Beleuchtung des
Johannesaltares eine Kerze aus einer Hufe in Klauen unterhalten
irerden soUte. D, D. (1243—52).
Bychardus dei gratia decanus totumque capitulum ecclesie
sancte Crucis Hildensemensis hiiS; quibus hoc scriptum fuerit ex-
hibitom, salutem in domino. Notum sit, quod dominus Conradus
de Ylsedhe confrater noster ad expedienda bona in Lutthenem a
duobns fratribus Tyderico et Thetlevo de Levedhe dedit quinque
talenta, pro quibus ministratur noctumalis candela ad altare sancti
lohannis de manso in Clowen, qui vacavit ecclesie nostre de morte
Margarete vidue Edeleri. Ne igitur impostemm oriatur dubitacio
de hoc facto, ipsum conscribi et sigillo ecclesie nostre fecimus
sigillari.
Or. im KgL St.-'A, zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 75 mit beschädigtem Konvente-
Hegel an von der ürk. geschnittenem Pergamenstreifen.
70S* Dechant Richard des Kreuzstiftes bekundet Vergleich mit
Johann von Bettmar wegen der daselbst neu errichteten Oebäude. 0.
D. (1243—52).
R(ichardus) dei gratia decanus totumque capitulum sancte
Cmcis in Hildensem omnibus haue cartulam inspecturis salutem.
I
356 1243-60.
Notam Sit quod, cum Hermannus de Bethmare resignaret bona
nostra ibidem sita, reqnisivit a nobis, ut ei persolverentnr edificia
curie, sed ex parte ecelesie nostre esponsum fuit ei^ qnod non deberet
pro edificiis aliquid recipere ab ecclesia, qnia propter prebendam
detendam obligatns esset fratribns bene in decem talentis. Undei)
de Omnibus compositum fuit cum eo ita scilicet, quod ex parte
ecelesie nostre edificia illa ab eo empta fuerunt et pro domo et
horreo data sunt ei tria talenta sub hac forma, ut, si posthac
heredes sui emptionem illam ratam habere nollent, predieta ti-ia
talenta ecelesie nostre restituerent. Testes huius rei sunt Thidericos
villicus de Lafforde, Gonradus Puerorum de Lafforde, Thidericns de
Bethmare. Insuper hoc dictum fuit, quod heredes Hermanni deberent
restituere ecelesie nostre illa decem talenta detenta, que pertinent
ad prebendam fratrum. Istud ergo ne yeniat in dubium, fuit
sigillatum sigillo ecelesie sancte Crucis.
Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover , Kreuzstift Nr. 71 mit Siegelrest.
704. Dechant und Kapitel des KreuzsHftes verschreiben der
Wittwe Adelheid van Bierbergen eine Getreiderente für ztvamig Pfund^
welche nach ihrem Tode zu ihrer Meinorie, zur Beleuchtung und zur
consolatio der Stiftsherm verwendet werden sollen. 0. D. (1243 — 52).
Rychardus dei gratia decanus^) et capitulum sancte Gratis
Hildensemensis. Notum esse volumus presentibus et futuris, qaod,
cum bona matrona domina Adelheidis dicta de Berberge intelligeret
ex relatione aliquonim, quod ecclesia n^ostra de sancta Gruce propter
varias necessitates suas pecunia indigeret, contulit ecelesie nostre
primo decem talenta, que in usus ecelesie sunt conversa; postmodom
iterum, cum indigeremus denariis ad allodia ecelesie restauranda,
que tempore gwerre devastata fuerant incendiis et rapinis, iterato
contulit ecelesie nostre alia decem talenta intuitu pietaüs, et nos pro-
misimus ei, quod ab ecclesia nostra dabitur ei annuatim in festo
Michaelis tempore vite sue de communi domo nostra claostrali
tantum annone, quantum provenit de tercia parte decime in Yngenem,
quamdiu eadem decima ecelesie nostre est obligata; sed postea,
cum ipsa decima non habetur, tunc de iam dicta domo nostra com-
muni annuatim in festo Michaelis dabitur ei annona quamdiu
') ünde — scilicet auf Rasur und das folgeyid^ qnod übergeschrieben,
*) decanns fehlt im Or.
1244. 867
vivit ad estimationem dnonun talentorom. Post mortem aatem eins
hec solntio annone exspirabit et nichil aliud fiel nisi qnod ab
ecclesia nostra quatuor solidi annuatim dabantnr yicario ad altare
sancte Made et ponetor ibi candela de ana libra cere, et dicet ibi
vicarias unam missam pro defunctis qnalibet septimana et a fratribus
agetor anniversarius ipsioei domine iam dicte soUempniter, et candela
de nna libra cere similiter ponetar et ardebit illa ad altare malus
per vices tarn diu, donec totaliter consumatnr. Et cousolatio fiet
fratribus quanta fieri potest de zx talentis, que cedunt ad usus
fratrum exceptis iiii soIidiS; qoi cedunt yicario, ut supra dictum
est, et duabus libris cere. Huius rei testes sunt Bichardus decanus
sacerdos, Ludolfus, Otto diaconi, Conradus, Gerardus scolasticus
snbdiaconi, cum quibus de hac materia familiarius et specialius
habitus est tractatus.
Or, im Kgl, SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 72, Siegel verloren.
705. Johann von Adensen überträgt dem Michaeliskloster einen
Hörigen. 0. D. (1243—60).
Io(hannes) dei gratia dictus de Adenoys omnibus presentem
paginam inspecturis salutem. Noverint universi, quod ego Ber-
trammum hominem meum proprium de consensu patruorum meorum
E(vei-wini) scilicet prepositi sancti Bonifacii in Halberstad et
Th(iderici) cantoris in Hildensem liberum dimisi pro eo, ut ecclesia
beati Michaelis ipsum in proprium yimm recipere posset et mansum
litoms, quem pater suus iure hereditario possiderat, i) ipse possidere
posset sicnt lito. Unde cum idem^) Bertrammus de voluntate mea
et patruorum meorum coram abbate et conventu se obtulisset ecclesie
sancti Michaelis, ego et patrui mei presens scriptum sigillorum
nostrorum munimine fecimus roborari.
Or. im Kgl. SL-Ä. zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 26, Siegel des Johann mit
Sparren beschädigt, des Kantors gut erhalten, das Siegel des Propstes, das an
dritter Stelle hing, verloren.
700* Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof Konrad mit
dem Schutze des HospitcUes der h. Elisabeth in Marburg, der dortigen
Deutschordensbrüder und der dort zusammenströtnenden Pilger. Lateran
1244 Februar 3 (üi. nonas februarii, pontiflcatus nostri anno primo).
Oedr. Wyss, Hess. ÜB. I, (Pübl. aus den Freuss. Staatsarchiven 3) S. 68
Nr. 74. JSegest Böhmer-Ficker, Reg. imp. V, 3, 7445.
') So das Or. *) über der Zeile nachgetragen.
t
368 1244.
707. Bischof Konrad bekundet, dass das Morüzstift dem Kl
Ringelheim einen Hof und sechs Hufen in Wendhusen verkauft hat.
12U(?) März 16.
Conradus dei gratia episcopus ecclesie Hildesheimensis omnibns
Christi fidelibus in eo, qui salus omniura est, salutera. Ut veritas,
qne non querit angulum, manifestius elucescat, expedit, ut id quod
inter presentes geritur perpetuo etiam posteris innotescat. Notum
ergo Sit omnibus tarn presentibus quam fiituris, quod prepositos et
conventus de monte sancti Mauritii in Hildcsheimb abbati de Ringel-
heimb et eins conventni pro quadraginta libris Hildesiensis monetc
curtemi) unam in Wendhusen sitam cum sex mansis, sylviSj aquis
et pascuis vendiderunt publice protestantes in nostra prescntia,
quod predicta bona ab omni adyocatia et servitiis penitus sint
exempta, emptoribus eandem immunitatem et libertatem habitoris,
quam presentes habebant venditores, cum id commune non explo-
ditur, quod in commodo rei vendite emptor semper succedere debeat
venditori. Ut autem id quod factum est nemini revocetur in dabiant
presens scriptum nostro et prepositi et capituli de monte s. Manritü
sigillo duximus annectendum. Huius rei testes sunt Meinardns
scholasticus, Segebodo cantor, Thidericus de Adenoys*) canonici
sancte Marie, Siffridus de Rutenberge, Conradus marschalcus, Thi-
dericus de Rhotinge, loannes de Suttherem^) milites, Henricus
burgensis*) filius Volckmari et servi Henrici Bock Wemerns et
Conradus. Actum anno dominice incamationis millesimo ducentesimo
quadragesimo quarto, xvii. kalendas aprilis.
Ähsehrift im Cop, des Jahres 1714 8, 17 im Archiv zu Ringelheim, Die Utk.
gehihrt einer früheren Zeit an, denn Segehodo ist 1236— 39 Dotnkantar, Meinkan^
seit 1235 Domecholaster , sodass man auch 1234 nicht annehmen kann. Die anderm
Zeugen sind alle auch noch 1244 nachweisbar.
708. Bischof Konrad bekundet, das Propst Heinrich von Escherde
von Dietrich von Escherde eine Hausstelle und drei Hufen in Alien-
Escherde gekauft hat. Hildesheim 1244 April 9.
C(onradus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus nni-
versis Christi fidelibus, ad quos hee littere pervenerint, etemam
in Christo salutem. Per presens scriptum notum esse voloiniis
Omnibus tam futuris quam presentibus, quod Henricus prepositis
novi Escherte compai*avit quadraginta et quinque libris Hild^sse*
1) Cop. curtauL *) Cop. Adeyons. *) Cop. Sutthem. *) Oop.
1244. 859
mensis monete a Thiderico de Escherte fldeli nostro areain unam
sitam apad antiquami) Escherte ioxta cimiteriam et tres mansos
in eadem villa sitos liberos ab omni adyocatoram iure, qae dicebat
ad se ratione proprietatis pertinere. Postmodom aatem Johannes
filius prefati militis Th(iderici) in nostra presentia constitatus ven-
ditioni consentiens publice renuntiavit accioni et omni iuri, quod
ei de predictis bonis competere videbatur. üt autem hoc quod
factum est coram nobis nemini revocetur in dubium, presens scriptum
inde confectum nostro sigillo apposito duximus muniendum. Testes
huins renuntiationis sunt comes Henricus de Woldenberge, Aswinus
et Henricus fratres de Monte lapideo, Hugo de Holthusen, Reinoldus
maior prepositus, Ludoldus abbas sancti Godehardi, Hugo prepositus
sancte Crucis, Conradus prepositus Montis, Menardus scolasticus
Hildensemensis, magister lohannes Wolcmari filius et alii quam
plures. Actum in sinodo Hildensemensi anno gratie m^. ccP. xliüio.,
r^. idus aprilis, pontificatus nostri anno yicesimo secundo.
Or, im Kgk 8L-A, zu Hannover, Eseherde Nr, 18, Siegel des Bischofs.
709. Bischof Konrad verkauft mit Vorbehalt des Rückkaufes
dem KL Wienhamen sechs Hufen und den Zehnten von vierzehn Hufen
in Ält'Rosenihal (in veteri villa Bosendale), die er seihst von Wilhdm
von Rosenthal gekauft hat Geschehen Winzenburg, gegeben RosenÜhal
1244 April 24 (vüi^. kalendas maii, pontificatus nostri anno rdii<>.)-
Testes huius Rodolpus de Dalem, Ascuinus et Henricus de
Lapideo monte, Ecbertus de Fredhen, Thidericus de Holthusen et
Hugo frater eins, Hermannus de Gandersem, Conradus et Ludolpus
de Elvedhe, prepositus Wernerus de Winhusen, Menardus scolasticus
Hildensemensis^ magister Godefridus notarius noster.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausenj Nr. 23, Siegel des Bischofs.
710* Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen vier Hufen
in Berkum, welche dieses von Hermann von Berkum gekauft^ dieser
detn Heinrich von Hohenhameln (Hamelen) und dieser dem Bischof
resigniert hat. Geschehen Rosenthal 1244, gegeben Hildesheim Mai 26
(yü. kalendas iunii, pontificatus nostri anno yicesimo quarto).
Testes huius sunt Conradus marscalcus et filius eins Heno,
Borchardus de Saldere, Cesarius de Woledhe, Dhegenhardus de
^) Or. antiqnm.
360 1244.
Elvede, Henricus de Hamelen, lohannes de Adenstide. Thidericas de
Prome, Conradus plebanus de Eosendale, lordanis notarius noster.
Or. int Archiv des Kl. Wienhausetu Nr. 24. Siegel des Bisehofs gut erhalten.
711. Bischof Konrad bekundet, dass, ah er das Kl. WolHngerode
geweiht, Graf Hermann von Wohldenberg die über die Vogtei und den
Schutz des Klosters im Privileg des Bischofs Adelog angegebenen
Bedingungen anerkannt habe. 1244 Juli.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Offitii nostri
debito urgente compelllmur, ut que ad utilitatem ecclesiamm
nostrarum rationabiliter ordinata sunt ante tempora nostra in suo
vigore servemus et studeamus providere quantum in nobis est, ne
cuiusquam temeritate turbentm*. Inde est, quod per presens
scriptum notum facimus presentibus et futuris, quod ex parte
domine Ide abbatisse et Lambert! prepositi et totius conventus in
Wältingerod innotuit nobis , quod habent Privilegium yenerabilis
domini Adelogi antecessoris nostri bone memorie de advocatia
cenobii in Wältingerod, quod videlicet de ea decreverit idem epi-
scopus, ut obeunte seniore in parentela nobilium de Woldenberg
qui senior in eadem dicta parentela successerit tutor ac defensor
iam dicti cenobii pro remedio anime sue exiätat, qui nullas angarias
aut perangarias seu etiam aliquod genus exactionum vel petitionum
hominibus iam dicti religiosi loci possit imponere, sed qoietos eos
ab omni vexatione debeat custodire; si qua vero inter homines
eiusdem loci culpa emerseiit, pro qua eos pena pecuniaria mulctari
conveniat, iam dicto defensori pena illa promittenda sit, sed tota
sine diminutione aliqua abbatisse vel preposito ibidem pro tempore
existenti^) debeat assignari. Ista comes Hermannus senior de
Wäldenberg felicis recordationis, quando dedicavimus monasteriom
memoratum, filiis suis et fratre suo comite Heinrico et filüs eins
et aliis quammultis presentibus clericis et laicis primo in ecclesia,
iterato in claustro coram dominabus fuit publice protestatns re-
cognoscens, ea ita esse, in valetudine consütutus. Et etiam hoc
adiecit, quod scilicet, si quis pro tempore de sua parentela futnni^
esset tutor cenobii eiusdem in Wöltingerod, si ipse se ad aliquod
dampnum in bonis ipsius loci ingereret, ex ipso facto esset excom-
municatus et deberet illa excommunicatio publicari et ubicumqne
0 Verbessert aus existente.
1244. 361
ille ezcommimicatus se receperit, ibi divina tarn din deberent esse
jiiterdicta, qnoosque pro ipso facto sufficientem exhiberet emendam.
Huius recognitionis testes sunt comes Heinricus senior de Wälden-
berg, comes Bnrchardus et frater saus Heinricus, item filii comitis
Heinrici Heinricus, Hermannus, Hogerus, item Bernardus de Inda-
gine, Alardus et Amoldus fllius suus de Bürctorpe, Wlradus et
Thidericus de Hessenden, Bertoldus et Amoldus frater suus de
Honwis, Gunzelinus dapifer, lusarius de Harlingeberg, Thidericus
et Hoyerus fratres et alii quamplures. Nos igitur ea que predicta
snnt in nomine domini conflrmantes ad maiorem eorum evidentiam
et memoriam perhennem hoc scriptum nostrum inde confectum
nostri^) et capituli nostri ac sepedictorum nobilium de Woldenberg
sigillomm auctoritate iussimus communiri. Actum anno domini
millesimo cc^. xieiüio., mense iulio, poutiflcatus nostri xx^iäi^. anno.
Or. im KgU St-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 19. Siegel de9 BUchofs,
des Domkapitels (stark beschädigt) und der Grafen an braunen Seidenfäden. Oedr.
nach Cop. Asseburger ÜB. I, S. 163 Nr. 233. Regest Bode, ÜB. I, S. 561 Nr. 605.
Das Privileg Adelogs s. Hildesh. ÜB. I, S. 350 Nr. 368.
Tlft. Die von Escherde resignieren dem Bischof Konrad drei
Hufen in Barienrode und eine in Himtnelsthür, die der Bischof dem
Godehardikloster übereignet 1244 August 11.
Lippoldus, Basilius et Johannes milites dicti de Eskerthe
ministeriales ecclesie sancte Marie virginis in Hildensem omnibus
hoc scriptum inspicientibus salutem etemam. Notum esse volumus
presentibus et fnturis, quod nos de communi consensu heredum
nostrorom^) tribus mansis in Bemingerodhe et' uni in Himdesdore
renunciantes eosdem in manus venerabilis Gonradi episcopi Hilden-
semensis resignavimus cum omni iure feodali. Dominus autem
episcopns de consensu nostro contulit eandem proprietatem ecclesie
beati Oodehardi cum omnibus attinentiis suis et idem factum suum
sigilli soi munimine roboravit. Nos autem videlicet Lippoldus et
Basilius ut eandem donationem ratam haberemus, octo talenta
recipimns a domino Ludoldo abbate et conventu monasterii iam
predictL Set cum dominus abbas iam dictus michi lohanni con-
sanguineo suo per multorum obsequiorum impensas se multociens
exposuisset, ego laboribus et beneflcüs suis gratuite cupiens obviare
sine perceptione alicuius pecunie prenominate proprietati voluntarie
') Or. nostro. *) nostrorum — resignavinrns auf Rasur.
362 1244.
renunciavi. Ne autem hanc actionem oblivionis obscnritas ant
malignantiam perversitas valeat iDflrmare, presentem cedalam sigil-
lorum nostrorom appensione iassimus roborari. Testes hnins rei
sunt dominus Oeroldiis canonicas ecclesie maioris, Heinricas^) de
Tossem iunior canonicus, Bemhardos clericus dictus Decanns, dominns
Egbertus camerarins, Heno fllios mamscalci, Meinfridus senms, fratres
dno de Ellessen et>) alii quam plares. Acta sunt hec in presentia
domini Conrad! episcopl Hildensemensis anno gratie mP. ccP. zliiii<^.|
iii. idns augnsti, anno pontificatus ipsins zxiiii.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, 8. Oodehard Nr. 20 a, Die drei bescMdigte*
Siegel lassen noch die beiden mit den Rücken gegeneinander gestellten Schlüsse
erkennen. In einer undatierten Urk, Oherträgt Bisehof Konrad obige drei Hufen
dem Godehardikloster ; neuerer Auszug in Cop. 172 Nr, 45 im Museum zu HUi^
heim nach einem nicht mehr aufzufindenden Cop. des Oodehardiklosters aus doi*
13, Jahrhundert,
718. Bischof Konrad schenkt dem KL Isenkagen die Zdtnten
der Dörfer Wentorf Dannhorst und Schweimke. Hildesheim 1244
September 12 (ii. idus septembris).
Testes Johannes prepositns de Alesborch, Hermaaiiiis de
Goslaria, Thidericns de Adenoys, Geroldus de Minda canonici maioris
ecclesie^ Everwinns prepositns de Bossenleve, Bruno prepositvi
sancte Marie Magdalene, laici vero Heinricus senior et Heinricss
iunior comites de Waldenberch, Heinricus de Stenberech» Willekinos
de Bosendal.
Or, im Archiv des Kl, Isenhagen, Oedr, ÜB. des Kl, Isenhagen (lAtneiburgef
ÜB, V) S, 4 Nr. 6, Den Zehnten in Wentorf resignieren dem Bisekof an dem-
selbeti Tage die Ritter Konrad, Werner und Walther tfon BoUensen, gedr. «.«.
0, Nr. 5.
714. Bischof Konrad überträgt eine ihm resignierte Hitfe i»
Farmsen, die zu den sogen, freien Gütern der grossen CrrafsAap
gehört, den Nonnen der Maria Magdalena. Poppenburg 1244.
In nomine sancte et individue trinitatis. ^) Couradns de! gratia
Hildensemensis episcopus. Per presens scriptum notum esse Tolnmns
presentibus et futuris, quod Theodericus Bodestok receptis sex
talentis Hildensemensis monete a domino Brunone provisore domns
sancte Marie Magdalene in Hildensem et a sororibus penit^itibo^
eiusdem loci resignavit nobis mansum unum Vermersem situm, qoi
*) Or. HoiricHB. *) Or, eta aliL ') Bis hier verlängerte Schrift.
1244. 363
pertinebat ad bona que dicnntor libera in maiori comitia nostra, et
nos pietaüs intuitu enndem mansam cum omni iure, qaod solent
habere tales mansi, contnlimas ecciesie sancte Marie Magdalene in
Hildensem ad osas soromm, qae ibidem deo et sanctis eins deserviant
die ac nocte. Hoius rei testes sunt Rycardas decanus, Qeroldus
canonicus ecciesie nostre maioris, Henricos de Brema canonicus
sancti Andr^Q^ lordanis scriptor clerici^ Sifridus de Rutenberh, Hugo
de Holthnsen, lohannes de Suttherem, Wemerus de Borsem milites,
Bertoldos Crane, lohannes de Saldere, Ekbertns camerarins, Gesarins
de Welede iunior. Ne ergo de resignatione supradicti Theoderici
et nostra donatione imposterum oriatur dubitacio, nos scriptum hoc
nostmm inde confectum dedimus et illad sigilli nostri manimine
fecimns roborari. Actum anno domini m^. cc^. xV. iiiio. Datum*)
pontificatus nostri anno xx^iii^^.
Or, im Kgh St,'Ä. zu Hannover, Mar, Magdal, Nr. 39. Siegel des Bisehofs
an blauen und weissen Hanffäden,
TLS. Bischof Konrad beauftragt ein Kloster mit der Untersuchung
der Klage des Kanonikers L(udolf?) des Kreuzstiftes wegen einer Geld-
forderung an den Bürger Heinrich Acco, 0. D. (1244).
Gedr. nach dem Formelbuch des hudolf von Hildesheim Quellen und Er-
Merungen zur bayrischen u. deutschen Gesch. X, S. 386. Hegest Doebner, ÜB. I,
S. 90 Nr. 186.
71 B« Bischof Konrad bekundet, dass sein Befehl zur Exkom-
munikation des Heinrich Akko dadurch hinfällig geworden, dass dieser
dem Kreuzstift dessen Eigentum wieder zugestellt habe. 1244 (ponti-
ficatus nostri anno xxOüio.).
Or. im Kgl. St-A. in Hannover, Kreuzstift Nr. 50, Siegelrest an von der
ürh. geschnittenem Fergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB, I, S. 89 Nr. 181.
717* Bischof Konrad überträgt die ihm resignierten drei Hufen
in Schellerten dem Kreuzstift zu einer Vtkarie auf dem Marienaltar. 1244.
Conradus dei gratia Hildensemensis episcopus. Notum esse volumus
presentibus et futuris, quod venerunt ad presentiam nostram Ernestus
et Cesarius fratres dicti de Lobeke et resignaverunt nobis tres mansos
Schelerthe sitos, quos de manu nostra in feodo tenuerunt, et hoc fece-
runt Henrico fratre et *) sorore ipsorum consentientibus et similiter
0 J>ie Lüche auch im Or.
864 1244.
resig^nantibns apnd Nienstede presentibus Hngone preposito sancte
Grncis, lohanne preposito de Alesbarch, Bichardo decano sancte
CraciSy Meinardo scolastico maioris ecclesie, Hermanne sacerdote
et capellano nostro, lordane notario nostro, Engelbeito canonico
sancti AndrQQ clericis, item comite Wedekyndo de Poppenborch
Hugone de Holthasen, lohanne de Snttherem, Arnoldo de Wlfinge
et Alberto fllio eins, Conrado de Wlflnge, Olrico de Adenoys
miiitibus, et Ekberto kamerario nostro et Gerardo camerario et
Bertrammo de Bervelte, lohanne Coco, Sigebodone, lohanne de
Syverdishusen et Bodone de Yltene. Es nos contolimns eos pro
remedio anime nostre ecclesie sancte Crucis in Hildenseim ad usus
perpetni vicaiii, qui celebrabit ibidem ad altare sancte Marie. Post-
modum Halte et Tidericus fllii Arnoldi de Elvede et Eyeza soror
eorum consütuti coram nobis Hildensem renanciavernnt omni inri.
si quod in eisdem mansis habere videbantur, presentibus Hngone
preposito, Bichardo decano, WalterO; Hedenrico, Lndolfo, Ottone,
Ludolfo, Hngone de sancta Cmce et Tiderico quondam preposito
in Bichenberh et Gerardo camerario et Henzone et lohanne de
Eynem. Tandem cum essemus in castro Poppenburh, Henricus de
Honburch et Hermannus dictus Laicus fideiusseiiint coram nobis
sub hac forma, quod videlicet ex parte predictorum fratnun, qui
vendideinnt illos mansos, nullus movebit imposterum ecclesie sancte
Crucis aliquam questionem. Huius rei testes sunt comes Hermannus
iunior de Woldenberh, Bemardus de Indagine, Johannes de Aniica,
Hermannus et Bertrammus et Albertus fratres de Wlflnge milites,
Amoldus et Henricus de Minda, Eylardus de Brukkem iunior, Hen-
ricus Akko et alii quam plures. Et Amoldus de Elvede pro eisdem
et pro aliis, qui possent dicere, quod ins aliquod haberent in mansis
Ulis, similiter fideiussit. Ne igitur imposterum oriatur dubitacio de
hoc facto, scriptum nostrum inde confectum dedimus et illnd sigilli
nostri munimine fecimus roborari. Actum anno domini wP. ccfi. xliiiiO.,
pontificatus nostri anno xxoiiio.
Or, im KgU SL-A. zu Hannover, Kreuzstiß Nr. 49, Siegel verloren.
718. Propst Hugo des Kreuzstiftes genehmigt den ztcischen dem
Propst Eberhard in Steterburg und dem Priester Siegfried in Sfdckheim
getroffenen Vergleich, dass die Kapelle in Melverode (Meynelvyngerod)
und eine Hufe in Stöckheim bei der Kirche in Stöckheim verbleiben. 1244.
Or, im Landeshauptarchiv zu Wblfenbüttel, Steterburg Nr. l. Siegel veriortu.
1244. 365
719. Bischof Konrad überträgt den Nonnen der Maria Magdalena
ihm resignierte 2^1^ Hufen in Sossmar. Hildesheim 1244.
lu nomine sancte et individae trinitatis. i) Conradas dei gracia
Hildensemensis episcopus. Ne rebus gestis snrrepat oblivio, de eis qae
finnt racionabiliter coram nobis conscribi facimos autenticarnm seriem
scriptaramm. Notum itaque facimus Christi fidelibus universis, qaod,
cum Albertus de Werstede haberet bona quedam Sattherem sita,
computata pro duobus mansis et dimidio, que tenebat in feodo
yidelicet a domino Sifrido de Borsem viginti iugera et reliquam partem
eorundem bonorum a Lyppoldo et Tiderico fratribus dictis de Stokkem,
accepit viginti et iiii libras et dimidiam a domino Brunone preposito
domus sororum sancte Marie Magdalene in Hildensem et resignavit
eadem bona iam dictis domino Sifrido et Lyppoldo et Tiderico fratri-
büs^ qni bona eadem tenebant a nobis immediate in feodo, et ipsi in
manus nostras libere ea similiter resignaverunt. Et dictus prepositus
soronim dedit propter hoc Lyppoldo et Tiderico fratribus supradictis
qninque libras Hildensemensis monete. Nos igitur huiuscemodi
resignatione hinc inde facta pro deo et pro remedio anime nostre
bona eadem contulimus sororibus domus sancte Marie Magdalene in
Hildensem memorato preposito Brunone id fideliter promovente.
Ne ergo aliquis possit huic nostre donationi imposterum titulum
opponere viciosum, in huius facti nostri perpetuum indicium sigillo
nostro presens scriptum duximus roborandum. Verum quia in hiis
et in aliis volumus iam dicte ecclesie providere^ dignum est, ut
simus participes omnium orationum et bonorum operum, que ibi per
dei gratiam fuerint procurata. Testes huius rei sunt Henricus de
Honburch, Sifridus de Borsem, Conradus marscalcus, Lyppoldus de
Antiqao foro, Henricus et Aswinus fratres de Stenberh, Tidericus
de Holthusen, Tidericus de Tossem, Amoldus Advocatus et alii
gnam plures. Acta sunt hec in curia nostra Hildensem anno domini
xsfi. ccP. xliiiio., pontificatus nostri anno xx^üi^.
Or. im Kgh SU-Ä. zu Hannover, Mar, Magdal. Nr.AO mit dem Siegel des
Bischofs, Regest Doebner, ÜB. I, S, 89 Nr. 183.
7520. Graf Ludolf von Hallennund überträft dem Michaeliskloster
Ministerialen. 1244.
In nomine sancte et individue trinitatis. Ludolfus dei gratia
comes in Halremunt. Noverit tam presens quam futura fldelium
'^y Bis hier verlängerte Schrifl.
366 1244.
saccessio, qualiter Gerthrudem oxorem Thegenardi et fllios ipsonim
Thegenardam, lohannem et Hermannum petitione amicomm saoram
receptis ab eis vi talentis consensu heredum nostrorum a iure, qnod
in ipsis habuimus, liberos dimisimns et ecclesie sancti Michahelis
in Hildensem coram fratribas aliisque subscriptis tesübas mana
nostra in ministeriales pro salute nostra tradidimns. Ne antem
hoc factum nostmm in posterom a quoquam irritari yaleat, presens
scriptum tarn ecclesie prefate quam ipsis sigilli nostri appensione
communitum dari fecimus. Huius rei tesüs sum ego LudoUas
comes, Johannes prior, Gk)descalcus custos, Burkardus capellanns
cum aliis deum timentibus monachis, Ludolfus de Hareboldessem,
Wlvems de Beden, Folmarus Dives et eins fllii duo Heynricus et
Foltmams, Bertoldus de Domo, Hugo canonicus sancte Cmcis,
Amoldus cappellanus prepositi et alii quam plures. Acta sunt anno
dominice incamationis m^. cc^xP. iüio., indictione i*.
Or, im Kgh St-A, zu Hannover, Miehaeliskl, Nr, 42 mit dem Siegel det
Orafen. Hegest Doebner, ÜB, I, S. 89 Nr, 184.
721. Äbt Oerhard und der Konvent des Kl, Bingelheim verkaufen
dem Kl. Loccum zwei Hufen in Oedelum für 39 Mark Hildesheimer
Münze. 1244.
Huius rei testes sunt Heinricus comes de Waldenberch et
Heinricus filius eins, Heinricus et Ascwinus fratres et milites de
Steinberch, Theodericus miles de Holthusen, lohannes miles de
Suthrem, Achilles miles de Cnizstede, Heinricus Grube, Volcmarns
Dives burgensis Hildensemensis et fllius eins Heinricus, lohannes
Incensor, Heinricus iuxta Capellam, Heinricus Lethebur et Hermannns
socer eins, Heinricus Kopert.
Or. im Archiv zu Loccum, Siegel des Abtes an Hanffäden wenig erktmmbar,
das des Kapitels noch erkennbar, vgl, die Beschreibung zum Druck bei v, Hodenberg,
Calenberger ÜB. III, S. 72 Nr. 95. Regest Doebner, ÜB, I, S. 89 Nr, 182.
722. Graf Heinrich von Wohldenberg bekundet, dass, als das
Kl, Bingelheim zwei Hufen in Oedelum dem Kl, Loccum verkauft hat,
dieses die Vogtei der Güter von ihm zurückgekauft und Bischof Konrad
sie dem Kl. Loccum übertragen hat. Hildesheim 1244,
Henricus dei gratia comes in Woldenberge omnibus hoc scriptum
inspecturis salutem in domino. Notum vobis esse yolumns, qnod.
cum dominus abbas et conventus in Bingelheim duos mansos com
areis attinentibus sitis in Odelem ecclesie Lucensi pro triginta sex
1244. 367
talentis Hildensemensis monete vendidissent, ipsi advocatiam eo-
nmdem bonorum a nobis pro qaatuor talentis de ipsa pecunia
redemenrnt. Nos antem eam domino Conrado Hildensemensi epi-
scopo, de coins manu ipsam feudali iure tenuimus, in Castro Poppen-
bnrg publice resignando pure testificamur, quod ipse ibidem in nostra
presentia iam dictam advocatiam Lucensi abbati et eins conventui
tradidit libere possidendam. Ne igitur aliquis flliorum meornm aut
herednm ecclesiam Bingelmensem super eo possit impetere aut eam
in bonis de iam dicta pecunia comparatis sitis in Wenethusen iure
advocatie,. servitio aut extoi*sione violenti presumat aliquatenus in
posterum conturbare, presens scriptum sigilli nostri munimine robo-
ramus. Testes huius rei sunt Meinardus scholasticus maioris ecclesie
in Hildensem, Henricus Orubo, Conradus marschalcus, Henricus de
Steinberge et alii quam plures. Actum anno dominice incamationis
millesimo ducentesimo quadragesimo quarto iuxta capellam domini
episcopi Hildensemensis in urbe.
Absehrifi des 16, Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrich Wirschius im
Ärchit zu Ringelheim S. 113.
72S. Dompropst R(einhold) und Domhen* Hermann von Dassel
überlassen das Eigentum von fünf Hufen, einer Mühle und drei Haus-
steilen in Westerem dem Kl. Loccum. 0. D. (1244).
Huius rei testes sunt dominus Sigebodo de Scartvelde canonicus,
dominus Godefridus de Visbeke canonicus sancti Andree, Hillebrandus
de Drismenstede miles, Henricus Leithebur et socer suus Hermannus.
Or. im Archiv des Kl. Loccum. Bruchstück des Siegels des Dompropstes.
Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, 8. 96 Nr. 132. Die Bestätigung dieses
Verkaufes durch deren Bruder Sigebodo von Dassel, Domherrn in Verden, vgl.
i. a. O. S. 109 m^. 157.
T24* Dompropst Beinhold (Beinaldus) übereignet dem Kl. Loccum
ru seiner Memorie seine Güter in Westenem und zwei Hufen in
^olenfeld. 0. D. (1244).
Nach Or. im Archiv des Kl. Loccum^ jetzt nicht mehr vorhanden, gedr. v.
lodenberg, Calenberger ÜB. III 8. 72 Nr. 94. Westenem nach v. Hodenberg a.
. 0. Note zu Nr. 101 wüst bei Mensen auf dem icesü. Leineufer. Datierung
ach der Urk. bei v. Hodenberg a. a. 0. Nr. 101.
73S* Graf Moritz von Spiegelberg bestätigt die Schenkung einer
alzlie/erung aus der Saline in Salzhemmendorf durch seinen verstorbenen
368 1245.
Vater Bernhard an das Kl. Marienwerder und bekundet, dass BMof
Konrad mit Zustimmung des Domkapitels diese Schenkung bestäi^
hat. 1244.
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Marienwerder Nr. 19. Siegel verlor».
Qedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VI, S. 21 Nr. 24.
726. Siegfried d. J. von Rutenberg genehmigt die Übertrajunj
zweier Hufen in Sossmar durch seinen Vater an das MariorMagdalem-
kloster. D. D. (um 1244).
In nomine Ihesa Chiisti. Sifridus iunior de Bntenber ommbos
hoc scriptum intaentibas salutem in eo, qni salus est omninm. Ego
SiMdus iunior de Bntenber recog^nosco, quod pater mens daos
mansos sitos in Sutherem apud Hamelen, emtos a preposito Bnmose
a quodam famulo nomine Alberto de Werstede de consensn neo
atque anniventia pro remedio peccaminum suorum contnlit ecclesie
atque sororibus domus beate Marie Magdalene in Hildensem m
bona Yoluntate. Et ne super eo in posterum aliqua oriatnr ambi-
gnitas, hoc factum sigilli mei apensione protestor manifeste.
Or. im Kgl. St-Ä. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 47. Siegel des Auntelk'
gut erhalten.
727. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Wienhausen zwei Uuh
in Harber (Hertbere), die ihm die Grafen von Roden j Briidtr,
resigniert haben. Rosenthal 1245 Januar 12 (ii. idus ianuarii, ponü-
ficatus nostri anno xxyO).
Or. im Ärchio des Kl. Wienhausen, Nr. 28. Siegel des Bisehofs. Ifi'
Resignaiionsurk. der heidsn Grafen H(einrich) und K(onrad) ohne Datum in C^
IX, 265, S. 53 im Kgl. St.-A. zu Hannover.
728« Papst Innocenz IV. beauftragt den Dechanten und df^^
Kapitel des Kreuzstifles, dem Kleriker 7nag. Gerhard die nächste eriedi^f
Probende zu geben. Lyon 1245 Januar 15.
Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis .
decano et capitulo sancte Crucis Hildensemensis salutem et aposUr
licam benedictionem. Cupientes proni ad gratiam inveniri libent^r
ipsam illis impendimus, qui eam tamquam sibi debitam proprüs
Student meritis vendicare. Hinc est, quod pro dilecto filio magistn»
Gerardo clerico Hildesemensi nullum ut asserit ecclesiasticum ben^
ficium assecuto nisi quandam vicariam, quam est resignare paFäto^
universitatem vestram rogandam duximus attentius et monendaia
1245. 369
per apostolica vobis scripta mandantes, quatinus ipsum pro aposto-
lice sedis et nostra reverentia recipientes in canonicum et in fratrem
prebendam, si qua in ecclesia vestra vacat ad presens vel quam
primom ad id obtulerit se facultas, ei liberaliter conferatis non ob-
stantibus, si pro aliis vobis direzimus scripta nostra, quibns noiumus
aactoritate presentium preiudicium generari et statuto de certo
canonicorum numero iuramento vel confirmatione sedis apostolice
sen quacumque firmitate alia roborato. Alioquin dilectis fliiis . .
decano, . . scolastico et . . thesaurario Verdensibus damus nostris
litteris in mandatis, ut ipsi super hoc maudatum apostolicum cx-
equantnr, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione
postposita compescendo. Datum Lugduni idus ianuarii, pontificatus
Qostri anno secuudo.
Or. im KgL St^A* zu Hannover, Kreuzatifl Nr. 51 mit BleibuUe an Hanf-
aeknüren,
729. Bischof Konrad bekundet, dass Ritter Arnold von Heere
dem KL Neutverk bei Goslar zwei Hufen und einen Hof in Klein-
Elbe (in minori Elvede), die er ihm resigniert hat, verkauft, Winzenburg
1245 Januar 25 (viü. kalendas febniarii, pontificatus nostri anno xxv).
Testes huius sunt prepositus Thidericus de Richenberg, magister
Gerholdns canonicus Hildensemensis, lordanus notarius noster, Ber-
toldus de Qowisc, Henricus de Stenberg, Luppoldus de Goslaria,
Ascuinos de Walmede, Bertoldus de Holle, Bertoldus de Herre,
Conradns Dux.
Or, im Stadtarchiv zu Goslar. Out erhaltenes 'Siegel des Bischofs an gelben
Seidenfäden, das stark beschädigte des Domkapitels an blauer Hanfschnur. Danach
gedr. Bode, ÜB. I, S. 565 Nr. 607, nach Cop. ÜB. des histor. Vereins für Nieder-
satksen /, S. 31 Nr. 26.
7SO. Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof (Nikolaus) von
Prag und die Äbte von Braunau und Hradisch, den Hildesheimer
Domherrn Konrad (von Friedberg), der sich als Bischof von Olmiitz
geriere, vor ihn auf nächsten Johannistag zu zitieren. Lyon 1245
März 11 (v. idus martii, anno secundo).
Gedr. Mon. Germ, epist. pont. IT, S. 74 Nr. 104, vgl auch S. 106 Nr. 140.
Redest Pötihast, Reg. pon. 11588, wo die älteren Drucke angegeben sind. 1247
Mai beauftragt derselbe den Kardinallegaten Petrus tit. s, Georgii ad velum aureutn,
dem Kanrad, qxd in partibiis illis nobilis est et potens und den er bereits von
dem Sitze in Olmütz entfernt habe, von den Besitzungen der Kirche jährlich bis
zu 300 Mark zu Übertragen, gedr. a. a. 0. S. 264 Nr. 355.
Hndaah. X7B. IL 24
370 1245.
781. Dompropst Reinhold bekundet die Zustimmung der nun
mündig gewordenen Kinder des Ritters Ludger von Wedem zum Verkauf
der Güter in Bleckenstedt durch den Vater an das DomkapiteL Engt-
rode 1245 April 6.
Reinoldus dei gratia Hildensemensis ecclesie prepositus omnibns
Christi fidelibus salutem in domino. PreseDtibas litteris constare
volumus universis, quod, cum Liudegeiiis miles de Wedem bona
quedam in Blickenstide maiore filio suo Liudegero videlicet con-
sentiente pro Ix libris nostre venderet ecclesie, iunior filius eins
Gerardus et dne filie, quas adhuc habebat, Lutgardis et MachtUdis,
quia nondum pervenerant ad annos pubertatis, venditioni non poterant
illo tempore consentire. Qui postquam ad legitimam venerunt etatem.
predicte venditioni secundum quod pater ipsorum datis fideiussoribns
promiserat, similiter consenserunt et nos fldeiussores in huiusmodi
causam acceptos promissione completa dimisimus absolutes. Actum j
est hoc Enekenrothe anno gratie m. cc^. xl^v^^., v<>iiio. idus aprilis.
Testes sunt huius rei Gerewicus decanus, Henricus de Scalkeberge, I
magister Johannes Volmari filius canonici Hildensemenses, Ludoifiis
Corvus, Engelbertus plebanus in Eingelem, comes Henricus senior
de Woldenberge, Asquinus de Walmode, Henricus de Clawenberge, i
Henricus Qrubo et alii plures.
Or, im Kgl, SU-Ä. zu Hannover, Domstift Hildeskeim Nr, 190 mit dem Sii^ |
des Bischofs an weissen Hanffäden. VergL oben Nr. 428,
782. Bischof Konrad übereignet dem KL Neuwerk bei Goslar
den Novalzehnten bei Ysershop. Goslar 1245 April 17 (xyO. kalendas |
maii, pontiflcatus nostri anno vicesimo quarto). ;
Testes quorum nomina sunt hec: Hermannus, Heidenricas.
magister Gerholdus canonici Hildensemenses, lordanus notarius nostet. |
Rodegerus plebanus Goslariensis, Heinricus plebauus sancti lacobi.
comes Henricus de Waidenberg, Conradus marscalcus noster, Lb- |
dolphus de Selede, Bertoldus de Gowisg. k
Nach Cop. gedr, ÜB. des hisU Vereins für Niedersachsen I, S, 5?, ^V. 2'. |
Bode, ÜB. I, S. 507 Nr, 608. l
788« Bischof Konrad bekundet, dass der Edele Bemkco'd ro« |
Hagen den Zehnten in Gronstede ihm aufgelassen und dem Kl, Neutren-
bei Goslar verkauft hat. Im Kloster Neuwerk 1245 April 19 (xiii^-- "^
kalendas maii, pontiflcatus nostri anno vigesimo quarto). j
1245. 371
Testes huius rei sunt magister Hermannus, Heydhenricus de
SnÜDge, magister Geroldus canonici Hildensemenses , Lambertus
prepositus in Woltingerod, prepositus de monte sancti Georgii,
ßeineras canonicus sancti Mathie, Rodegerus plebanus forensis
Goslarie, Henricus de sancto lacobo, lordanis notarius noster, comes
Henricus de Woldenberch, Bertoldus de Gowisg et Arnoldus frater
eins, Giselbertus et Volcmanis fratres, Conradus marscalcus noster,
Ludolplius de Seledhe, Fridericus, Richardus de Domo.
Or. in der Beverinischen Bibliofhek. Eingenähtes Siegel des Bischofs an
grünen und roten Seidenfäden. Oedr. Bode, ÜB, I, S. 567 Nr. 609, nach Cop, ÜB.
des histor. Vereins für Niedersachsen 7, 5. 32 Nr. 28.
734. Bischof Konrad erteilt allen, welche zu den Kosten einer
Wasserleitung des KL Neuwerk bei Goslar beisteuern , zwanzig Tage
Ablass. Goslar 1245 April 19 (xiii<>. kalendas maii, pontificatus
notri [anno] vicesimo quarto).
Or, in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Siegel des Bischofs ver-
loren. Gedr. Bode, ÜB. 1, S. 568 Nr, 610.
78S« Papst Innocenz IV. beauftragt den Bischof (Konrad) und
die Geistlichkeit der Stadt und Diözese, dem Erzbischof (Siegfried) von
Mainz den ihm vom apostolischen Stuhle gewährten Fünften der Ein-
künfte zu entrichten. Lyan 1245 Mai 11 (v. idus maii, anno secundo).
Gedr. Mon. Germ, epist. pont. IT, S. 84 N7\ 119. liegest Böhtner-Ficker, Reg.
imp. V, S, Nr. 7540.
7SO. Dompropst Beinhold, Domdechant Gei'wich und das Dom-
kapitel bekunden, dass das Petersstift bei Goslar dem Hos})ital in
Wernigerode eine Hufe in Langein verkauft hat. Hildesheim 1245
Mai 20 (xiii^. kalendas iunii).
Or» im Stadtarchiv zu Wernigerode. Kleiner Best des Kapitelssiegels. Gedr.
Jacobs, ÜB. der Stadt Wernigerode S. 5 Nr. 6, Bode, ÜB. /, S. 568 Nr. 611.
7S7« Propst Konrad des Montzstiftes bekundet^ dass, da Hermann,
Sohn des Grafen Heinrich von Wohldcnberg , den Wald Pandelbeke,
den beide getneinsam besassen, dem Kl. Walkenried verkauft hat, er
von Hennann mit Giltern in Emne entschädigt worden sei. Culinp^c-
rode 1245 Mai 24 (nono kalendas iunii).
Testes huius rei sunt prepositus Albertus montis sancti Petri
apud Goslariam, Heinricus scolasticus sancti Mauricii, Th(idericas ?)
24*
872 1245.
eiusdem ecclesie canonicus, Conradus comes de Werningerode,
Burchardus, Heinricus, Hoygerus comites de Waidenberg, comes
Heinricus de Sladem, Wlradus de Hesem, Alardus de Bürchtdorp
et Arnoldus flllus eins, Ludolfus de Gramme, Heinricus de Clawaen-
berge, Tidericus de Levede, Tidericus de Barem, lusarius (pincer)iia,
Hermannus de Westeneim.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Walkenried Nr, 12, Siegel verloren. Begat
Bode, ÜB, I, S. 569 Nr. 612,
788. Bischof Konrad überträgt dem Blasiusstiß in Braunschweig
die Hälfte des Zehnten in Üßngen (Ufinge), die ihm die Grafen Herwam
und Heinrich von Wohldenherg, Brüder, aufgelassen haben. Bei Poppen-
bürg 1245 Mai 29 (iiii. kalendas iunii, pontificatus nostii anno xxiiü^.).
Testes huins sunt Johannes prepositns in Alesborch, Meynardns
scolasticus Hildensemenses, magister Gheroldus canonicns, lordanis
notarius noster, item laici Siffridas de Buthenberghe, Conradus
marscalcus, Hinricus pincema, Hugo de Holthusen, Thidericus de
Tossem, lohannes de Sutherem, Ludolfus de Seledhe milites.
Nach dem Ordinär, st, Blasii fol. 8 im Landeshauptarchiv zu WolfenbutUL
789. Richter und Kapitel in Nörten beauftragen namens der Richter
in Mainz die Geistlichen ihrer Prapstei, die Boten der Nonnen der Maria
Magdalena, welche für diese Almosen sammeln, gut aufzunehmen ^ und
die Gläubigen zur Unterstützung derselben Nonnen anzuhauen mit
Rücksicht auf die verheissenen Indulgenzien. Nörten 1245 Juni 9.
Del gratia iudices Nortunenses et eiusdem ecclesie capitalnm
Omnibus prelatis, plebanis, sacerdotibus et vicariis in eadem pre-
positura constitutis in domino salutem prosperam et amenam.
Caritati vestre auctoritate presentium innotescat, quod iudices
Moguntini tutores et conservatores ordinis beate Marie Magdalene
per Alemanniam a sede apostolica constituti nobis districte suis
dederunt litteris in mandatis, quod sorores penitentes eiusdem
ordinis in Hildensem et earum uuncios in elemosinis fldelium, sine
quibus sustentari non poterunt, colligendis debeamus pie et fideliter
promovere, presertim cum sanctissimus in Christo pater noster
dominus . . apostolice sedis antistes, qui paterne benignitatis affecta
dictas sorores prosequitur dono gratie specialis, omnibus, qui ad
earundem sororum, que divinis obsequiis laudabiliter se exei*cait
sustentationem manum porrexerint adiutricem, quadraginta dies de
1245. 873
iniuncta sibi penitentia aactoritate dei omnipotentis et beatorum
Petri et Pauli apostolorum eius misericorditer relaxavit. Ceterum
venerabilis pater et dominus Otto titulo sancti Nicholai in carcere
Tnlliano diaconns cardinalis apostolice sedis legatus, cum esset in
legationis officio constitutus^ omnibus, qui eisdem sororibus suffragia
prestiterint caritatis, ea qua fungebatur auctoritate quadraginta
dies similiter condonavit, necnon et reverendus pater nobis in Christo
dilectus dominus Conradus Hildensemensis ecclesie episcopus a sanc-
tissimo patre nostro domino papa Innocentio huius nominis quarto
nuper tutor et conservator prefati ordinis constitutus cunctis, qui
eisdem sororibus, ut valeant in sancto proposito permanere, bene-
ficium elemosinarum suarum procuraverint aut per se aut per alios
erogare, totidem dies de iniuncta eis penitentia de misericordia
omnipotentis dei relaxat. Cum igitur obedientie bonum victimis
preferatur et eius contrarium sceleri ydolatrie comparetur et spiritu
sancto demonstrante elemosina sit que lavat, mundiflcat, abolet et
abstergit omnia criminalia et venialia peccata, quibus humana firagi-
ütas assidue sordidatur et heu! ex primi parentis lapsu cadit in
culpam et tenebras viciorum, universitatem vestram in domino
monemus attentius et hortamur immo et auctoritate apostolica et
iudicum Moguntinornm et domini Ottonis Romane ecclesie cardinalis
pariter et domini Conradi Hildensemensis episcopi ac nostra pre-
cipimas firmiter et mandamus, quatinus, cum sepedictarum sororum
nuntU ad vos accesserint beneficia petituri, vos eos absque contra-
dictione qualibet, indignatione et omni exactione sublata, nullis
etiam obstantibus litteris vel petitoribus benigne recipere et carita-
tire pertractare curetis, subditos vestros sollicite inducendo, ut
secnndam mandatum apostolicum devote ad tantam indulgentie
gratiam conveniant alacriter diem illum, quo ipsis verbum exhorta-
üonis proponitur, celebrantes et de bonis a deo sibi collatis Ulis taliter
stndeant subvenire, quod et vobis de favore et eis de pia operum
ezhibitione crescant premia sempitema. Nos quoque ex parte
ecclesie nostre omnibus eiusdem loci benefactoribus participationem
omnium orationum et bonorum operum, que in nostra ecclesia
faerint auctore domino procurata, et plenam fratemitatem spon-
demns consulentes in domino bona flde, ut, si digne ultionis penam
volneritis declinare, taute auctoritatis mandatum temere nullatenus
contempnatis. Datum Nortuni anno domini millesimo cc^. xl^v^^.,
quinto idus iunii.
374 1245.
Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr. 4L Siegel nebst Be-
festigung verloren,
740. Papst Innocenz IV, fordert die Bischöfe f Konrad) ton
Hddesheim imd (Johann) von Minden auf im Kl, Uehnarshausen auf
Bitten des Abtes eine Reihe bischöflicher Amtshandlungen auszuführen,
Lyon 1245 August 22 (xi. kalendas septembris, anno tertio).
Vgl. West/, ÜB. V, S. 210 Nr, 450, VI, S. 127 Nr. 443, Wenek, Hess. Lande»-
geftchichte IT, ÜB. 143. Vgl, auch die Urk, oben Nr. 88.
741. Pa](>st Innocenz IV, ernennt für das Königreich Dänemark,
für Kassubien und Pommern den Erzbischof {Gerhard) vofi Bremen
und die Bischöfe (Konrad) von Hildesheim und (Dietrich) von Schtcerin
als Konservatoren y welche die Rechte der Minoriten gegen die Be-
einträchtigungen der Geistlichen und anderer schützen sollen. Lyon 12ib
August 28 (v. kalendas septembris, pontiflcatus anno iii.).
Gedr. Wadding, Annal. Minor um III, S. 443. Vgl. Potthast, Eeg. pont. llSiX
74/4. Der Abt von Steina, die Pröpste von Neuwerk j Pöhldt
Riechimherg j Georgenberg, Wöltingerode (Waltingeroth), Frankefibm
und Osterode, das Kapitel st, Petri bei Goslar, Graf Heinrich von
Wohldenberg und der kaise^'liche Truchsess Gnnzelin bekundeti dk
Berechtigung des Domstiftes in Goslar zur Wahl des Abtes von Zeller-
feld. Goslar 1245 August 31 (ii^. kalendas septembris).
Or. im Stadtarchiv zu Goslar. Gedr. Heineccius, Antiquit. Goslar. & 25€.
Aßseburger ÜB. I, S. 165 Nr. 236, Bode, ÜB. /, S. 570 Nr. 614.
743« Bischof Johann von Minden überdgnet dem Johannishospiif*^
eine halbe Hufe in Wenerden. Reineberg 1245 September 25,
lohannes dei gratia Mindensis episcopus. Universis, ad qnos
presens scriptum pervenerit, in vero salutari salutem. Noverint
univeisi tarn presentes quam futuri, quod nos ob spem eterne
salutis ad petitionem honorabilium dominorum . . decani et tocias
capituli Hildensemensis proprietatem dimidii mansi siti in Wenerden.
quem Otto miles de Herberge de nostra tenuit ecclesia, hospitali
sancti lohannis in Hildensem cum consensu capituli nostri liberaliter
contulimus et absolute. Ut autem liec rata peiinaneant, presens
scriptum sigillo nostro et ecclesie duximus roborandum. Datiua
Reineberge anno domini m^. cc^. xIa^., septimo kalendas octobris-
1245. 376
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hüdeaheim, Johannishosp, Nr. $,
Bruchstück des Siegels des Bischofs und stark beschädigtes des Domkapitels an
den von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen, Regest Westfäl ÜB, VI, S. 127
Nr, 444.
744. Bischof Konrad übereignet dem Kreuzstift zwei Pfund in
der Münze, die Dietrich von Drispenstedt dem Stift verkauft und ihm
resigniert hat. 1245.
In nomine sancte et individue trinitatis. i) Conradns dei gratia
Hildensemensis episcopus. Quoniam ecclesiam sancte Crucis Hilden-
semensis multo karitatis feiTore amplectimnr, ad hoc, ut ipsa beni-
Folentie nostre senciat effectum, libenter nostrum animnm inclinamus.
Notum igitur esse volumus presentibus et futuris, qnod Thidericns
de Drismenstede duas libras denariorum Hildensemensium in moneta
nostra Hildensem, quas de manu nostra tenebat in feodo, vendidit
ecclesie sancte Crucis receptis ab ea novem libris et resignavit
ipse nobis easdem duas libras de beneplacito fratris sui Herebordi,
qui similiter renuuciavit iuri suo, si quod in eis habuit. Et nos
resignacione facta contulimus de consensu capituli nostri eidem
ecclesie sancte Crucis iure perpetuo proprietatem earundem duarum
libramm et in ipsam transtulimus possessionem earum, ut participes
simus orationum et omnium bonorum, que ibidem per dei gratiam
procurata fuerint. Et hoc fecimus sub hac forma, quod videlicet
predicto Thiderico ab ecclesia ipsa annuatim in feste assumptionis
domine nostre dabuntur viginti solidi quamdiu ipse vivit, et eo
mortuo illorum denariorum solucio exspirabit et a canonicis ecclesie
agetur post mortem suam anniversarius suus soUempniter, sicut
fratrum anniversarü agi solent. Promiserunt autem idem Thidericus
et Herebordus frater suus in manus prepositi sancte Crucis scilicet
domini Hugonis et Conrad! marscalci et Burchardi de Saldere et
lohannis de Adenstede, quod in hiis duabus libris nullus ecclesie
sancte Crucis uUo umquam tempore inferet molestiam aliquam vel
gravamen, et si de eis imposterum questio movebitur, ipsi ecclesiam
ab omni eximent questione. Huius rei testes sunt Gerewicus decanus,
Hugo prepositus sancte Crucis, Conradus prepositus montis sancti
Mauricii, Henricus custos, lohannes prepositus de Olesburch, Mei-
nardas scolasticus canonici maioris ecclesie nostre, Otto et Ludolfus
canonici sancte Crucis et alii quam plures clerici, et laici marscalcus
1) Verlängerte Schrifl.
876 1245.
Gonradus, Burchardus de Saldere, lohannes de Adenstede, Hilde-
brandus de Drismenstede, Ludegerus de Luthingissem milites. Cum
igitur labantur cum tempore qne fiant in tempore, nisi debito modo
firmata faerint, ne quid adversitatis futura dies pariat^ presenti
scripto et auctoritatis uostre sigillo hanc donationem no8ti*am factam
racionabiliter conflrmamus et futuris ratam esse temporibiis per
auctoritatem sanctomm apostoiorum Petri et Pauli et saccessonun
suorum, nostram quoque et omnium episcoporum mandamos omnem
malignandi aditnm iu perpetuum precludentes. Actum anno domini
jd9. cc<>. xl^., pontiflcatus nostri anno zi9. \iü9.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 210. Beschädigtes SiegH d«9
Bisehofs an roten Seidenfäden.
74S. Propst, Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes erneuern die
Bestimmungen über das Gnadenjahr und treffen eine neue über die
Feier des Anniversars gestorbener KanofUker. 1245.
Hugo dei gratia prepositus, Richardus decanus totumque c&pi-
tulum sancte Crucis Hildensemensis hiis quibus hoc scriptum fnerit
exhibitum salutem. Cum Privilegium Sit ecclesie sancte Cmcis,
quod in morte alicuius canonici ipsius ecclesie fructus de prebenda
sua collecti per annum unnm cedant ad sarta tecta et ad aUas
utilitates ecclesie et fructus alterius anni^ qui nunc vocatur annos
gratie, cedant defuncto, si est obligatus debitis, si non, cedant
ecclesie sue pro anima ipsius^ volnmus, ut sicut predicta hucusque
in ecclesia sancte Crucis servata sunt ita ea deinceps serventnr,
et de consensu tocius capituli nostri liec adicimus de novo et
statuimus de anno gratie, ut videlicet sive discedat ab ecclesia
sancte Crucis canonicus ipsius loci in vita sive in morte sire
emantur bona de fructibus coUectis de prebenda sua per annun
illum sive non, dummodo convertantur in usus ecclesie et hoc
constct per scriptum vel alio quocumque modo, anniversarius suq^
soUempniter agatur. Huic ordinationi consenserunt Hugo prepositos,
Richardus decanus, Herrardus, Wolterus, Fridericus sacerdotes.
Ludolfus et Otto diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo, Grerardn&
lohannes subdiaconi, et cartulam hanc inde confectam sigillo ecclesie
sancte Crucis fecimus sigillari. Actum anno domini m^ cd>. xP. ^.
(h\ im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 52, Stifisiegei wenig be-
schädigt.
1246. 377
746. Bischof Konrad bestätigt einen durch den Edeln Heinrich
rm Homburg beigelegten Streit ztvischen dem KL Amelunxborn und
den Bürgern von Eschershauseti tcegen des Waldes Quathagen. 1245.
Testes sunt dominus Theodericas abbas in Amelungesburn,
Johannes camerarius, Conradus cellerarins dictns de Kaminatis,
milites dominus Henricus dictus de Homborch, Hermannus Laicus,
Lambertns de Hucenhusen, Henricus de Brach, Henricus Haseke,
civcs de Eschershusen Henricus ßichardi, Henricus ßotbardi, Gode-
fridns Pistor.
ÄbBchrift des 14, Jahrhund er(8 im Diplom, des KL Amelunxborn foL 106 im
Landeshauptarchiv zu WolfenhütieL
747« Abt und Konvent des Kl. Reinhausen machen mit Heinrich
twi Lengden, Ministerialen des Dompropstes, einen Ländertausch. 1245.
In nomine domini. i) Thetmarus dei gracia abbas in Beinehusen
et totus eiusdem loci conventus omnibus Christi fidelibus presentem
litteram inspecturis salutem et presentis scripti perpetuum valorem.
Ad imprimendam memoriam rerum presentium faturi temporis homi-
nibus gesta memorie digna scriptis nos expedit commendare, ne
si hoc facere omiserimus nostram negligentiam incnset ignorantia
futuroram. Noverit igitur tam presentium quam futurorum discretio,
qnod nos bona quedam, que sunt sita in villis Lengede et alio
Lengede pertinentia ad claustrum nostrum de communi consensu
dimisimns Henrico de Lengede ministeriali domini prepositi maioris
Hildoneshemensis et a iam dicto Henrico , f ratribus eins scilicet
lordane sacerdote et Friderico consentientibus , recepimus in con-
cambium bona quedam sita Adeluuardeshusen, et hoc fecimus de
licentia et permissione domini Beinoldi maioris prepositi Hildenes-
hemensis, a quo eadem bona in feodo tenebat. Reverendo igitur
domino Conrado episcopo Hildeneshemensi presidente ac annuente,
domino eciam Reinoldo maiore preposito iam dicto assidente con-
tractus huius concambii est firmatus. Testes autem sunt venerabiles
domini Conradus prepositus montis sancti Mauricii, Gcrwicus decanus,
lohannes cellerarius maioris ecciesie et alii quam plures, qui tunc
in preseBtia domini episcopi affuerunt. Ne igitur de hoc facto
dabitatio in posterum oriatur, scriptum hoc nostrum inde confectum
dedimas et illud nostro sigillo munivimus ad cautelam. Actum anno
domini millesimo cc^. xl<>. y^.
1) Bis hier verlängerte Schrift.
378 1246.
Or, im KgL St.'A. zu Hannover, Domstift Hüdeaheim Nr, 191, mit gut er-
haltenem Konventssiegel.
748. Dompropst Beinhold bekundet, dass sein Ministerial Heinrich
von Lengdefi Güter in Nikolausberg (Adelwardeshnsen), die er von
ihm zu Lehn hat, dem KL Beinhausen überlassen und von diesem
dafür Güter in Gross- und Klein-Lmgden (Lengede et altero Lengcde)
erhalten hat, und dass Bischof Konrad diesen Tausch genehmigt. 1245.
Testes aatem sunt venerabiles domini Conradus prepositos montis
sanctiMaaricii^ Gerwicus decanus, lohannes cellerariasmaioris ecclesie.
Or» im KgL St.-Ä, zu Hannover, Reinhausen Nr. 6. Siegel des Dompropstes
am Rande beschädigt. Eine kürzere Ausfertigung der Urk. in Abschrift des
16. Jahrhunderts in Cop. HI, 181, fol. xxxvi.
749. Fapst Innocenz IV. beauftragt den Scholaster des Kretu-
Stiftes, den Subdiakon Gerhard zu prüfen und im Falle der Würdig-
keit den Bischof von Minden anzuhalten, dass er ihm ein kirchliches
Beneßcium verschaffe. Lyon 1246 Januar 10,
Innocentias episcopns serms serroram dei dilecto fllio . . sco-
lastico ecclesie sancte Crucis Hildensemensis salatem et apostolicam
benedictionem. Cum dilectus filius Gerardus lator presentium fiierit
a venerabili fratre nostro . . episcopo Mindens! sicut asserit in
subdiaconum ordinatns nee ullnm sit ecclesiasticum beneficium
assecatus, nos felicis recordationis I(nnocentii) pape predecesBoris
nostri, qui ordinatis sine certo titnlo per ordinatores vel presenta-
tores seu successores eorum provideri voluit, vestigiis inherentes
eidem episcopo nostris damns litteris in mandatis, ut, si ta, cni
examinationem ipsias dnximns committendam, enm ydonenm esse
reppereris et ecclesiastico beneficio non indignnm, tamdin ei yite
necessaria congrue subministret, donec per eum competens faerit
ecclesiasticum beneficium assecutus. Quod si eum ad representationem
alicuius vel aliquorum virorum ecclesiasticorum, qui ei providere
possint, in competenti ecclesiastico beneficio episcopus ipse promovit,
per representantem vel successorem ipsius, si ille forte decessii.
inxta prescriptam formam ei faciat provideri. Quocirca discretioni
tue per apostolica scripta mandamus, quatinus eodem episcopo citato
legitime, ut per se ipsum vel ydoneum responsalem intersit et tam
super ydoneitate persone quam etiam super qualitate et quantitate
beneficii proponere sibi liceat quicquid rationabiliter doxerit pro-
ponendum^ inquiras, que circa personam et ydoneitatem ipsius
fuerint iuquirenda, et si eum ad obtinendum ecclesiasticum bene-
1246. 379
ficium reppereris non indignum, dictum episcopum ad providendum
ei iuxta formam mandati apostolici diligentius inducere et monere
procures. Quod si monitis tuis acquiescere forte noluerit, quod super
hiis inveneris tuis nobis litteris intimare procures, ut eum ad pro-
visionem ipsius si dignus fuerit compelll sicut expedit faciamus.
Datum Lugduni iiii. idus ianuarii, pontiflcatus nostri anno tertio.
Or, im KgL SL-A. zu Hannover, Kreuzsftft 56, Bleihulle an Hanfschnüren,
Gedr, Weatf. ÜB. V, S. 212 Nr. 454, Regest a. a. 0. VI, S, 130 Nr, 453.
750. Erzbischof Wilhrand von Magdeburg vidimiert eine Bulle
des Papstes Innocenz IV. d. d, Lyon 1246 Januar 25 y in welcher
dieser dem General, den Provinzialen und Kustoden der Minoriten
erlaubt j Exkofnmunizierte , die in ihren Orden treten wollen, zu absol-
vieren. 0. D.
W(ilbrandus) dei gratia sancte Magdeburgensis ecclesie archi-
episcopus universis Christi fidelibus presentem litteram inspecturis
salutem in omnium salvatore. Noveritis, nos domini pape vidisse
litteras sub hac forma:
Innocentius ') episcopus servus seiTorum dei dilectis filiis
generali ac provincialibus ministris et cnstodibus ordinis fratrum
Minonim salutem et apostolicam benedictionem. Celcstis araor
patrie mentes vestras sie allexisse perspicitnr, ut quasi hoc solum
delectationem vobis tribuat, quod divinc voluntati sit placitum ac
salutem proferat animarum. Procedit ex hoc, quod nos vestris piis
peticionibus favorem benivolum largiri delectantes, maxime cum ex
apostolici cura teneamur officii circa religionis augmentum attcnti
et vigilcs inveniri, vobis auctoritate presentium indulgemus, ut
volentibus vestro aggregari collegio, qui suspensionis aut interdicti
vel excommunicationis sententiis sunt ligati, absolutionis beneficium
iuxUa formam ecclesie impertiri et ipsos in fratres recipere ac eos,
qni post assumptum habitum recolueriut, se talibus in seculo fnisse
sententiis innodatos, secundum formam ipsam absolvere valeatis,
ita tameu quod, si aliqui ex eisdcm huiusmodi sententiis propter
debitum sunt astricti, salisfaciant,ut tenentur. NuUi ergo u. s. w.
Si quis autem u. s. w. Datum Lugduni viii^. kalendas februarii,
pontiflcatus nostri anno tercio.
Qnia vero ipsum autenticum cum bulla propter varia pericula
non poterat circumferri, presentem litteram sigilli nostri munimine
duximus roborandam.
>) Verlängerte Schrift.
J
380 1246.
Or. in der BeveHnisehen Bibliothek zu Hildesheim, FrancUeanerh^ Nr,l.
Beschädigtes Siegel des Erzbischofs. Die Bulle gedr. Sbaraläi, BuUar. Franeisc h
S. 409 Nr. 125. Regest Pötthast, Heg. pont. 11998.
7Slm Die Grafen von Wohldenberg bekunden die Verpfändung
des Zehnten in Astenheck durch Hoyer Wolfgrove an das Kl. Denie-
bürg. 0. D. (zu 1246 April 10).
H(ermaniius) et H(eiiiricu8) dei gratia comites fratres de Wolden-
berg nniversis hanc litteram inspecturis salutem et onme bonom.
Notum esse yolamns presentem paginam inspecturis, quod dominiis
H(oyerus) qui dicitur Wltcrove^) miles famiiiaris nobis decimam
quandam«) in Astenbeke») videlicet conyentui in Dernebrooch ei
consensn nostro pro nonaginta marcis obiigavit, super quo aposnimas
formam nostre bulle.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg Nr. S7. Kleiner Siegelrest. Auf-
fallend schlechte Schrift.
7S2» Bischof Konrad überträgt den ihm resignierten Zehnten in
Ästenbeck dem Kl. Demeburg. HUdesheim 1246 April 10.
In nomine sancte et individue trinitatis.^) Conradus dei gratia
Hildensemensis ecclesie episcopus. Quoniam varios successus tem-
porum varii rerum comitantur eventus, decet omnia que aguntur
sub tempore scriptis et testimoniis firmari, ne simul cum tempore
a memoria evanescant. Notum igitur facimus tam futuris quam
presentibus universis, quod Hoyerus miles dictus Wl^ove receptis
centum et quinque talentis Hildensemensium denariorum a preposito
et conventu de Demeburch decimam in villa Astenbeke, quam de
proprietate ecclesie nostre a nobilibus viris Burchai*do videlicet et
Henrico comitibus de Woldenberg tenuit in pheodo, de consensa
heredum suorum eisdem fratribus resignavit. Qui postmodum dicti
prepositi et conventus devotionis respectu pheodum decime memorate
in manus nostras cum omnibus eins pertinenciis et fructibus et pro-
ventu libere resignarunt. Nos igitur eandem decimam ab utroque
gradu et ordine plenius expeditam et nobis sine questione vacantem
de bona capituli nostri voluntate preposito et prefatis ancillis Christi
contulimus in titulum perpetui beneficii flrmam spem ftduciamque
tenentes, quod preces earum et merita nobis in subsidium vite eteme
debeant suffragari. lam dictam etiam decimam recepimos in pacem
1} So das Or. statt Wl^oye. ^ Or. qaendam. ') ÄBtenbeke über
radierten und durchstrichenen Worte. *) Verlängerte Schrift
1246. 881
et protectionem ecclesie ita videlicet, nt qaisquis eam maliciose
invaserit, sentenciam excommunicationis se uoverit incurrisse. et in
huius rei testimoniam presens scriptum cum sigillo nostro duximns
maniendum. Testes huius rei sunt Gerewiens ecclesie nostre maior
decanos, Renoldns maior prepositus^ lordanos notarius noster, Ber-
toldos, Wenemams, Qumpertns canonici sancti lohannis^ comes
Henricus senior de Woldenberh, Bertoldus advocatus de Veteri
foro, Tidericus de Holttiusen, Luppoldns Heye, Hildebrandus de
Snttherem, Bertrammus et Gerardus camerarii nostri, Oiselbeitus,
Bertoldus de ßodhen et alii quam pinres. Actum Hildenseim anno
gratie m^. cc<>. xl^^.^ üüo, jdixs aprilis, pontificatus nosti*i anno ix<>v^.
Or, im KgL St.-A, zu Hannover, Demeburg Nr. 12. Siegel des Bieehofe an
roten und grünen Seidenfäden. Begeet Doebner I, S. 90 Nr, 187,
7S8. DecharU Richard des Kreuzsüftes bekundet Beilegung eines
Streites zwischen dem Stiftsherm Konrad von Ilsede und dem Meier
Simon wegen des Allodes in Eltze und einer Laihufe in Itzum. Hildes-
heim 1246 April 15.
Bichardus dei gratia decanus sancte Crucis Hildensemensis
biis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum sit,
quod dominus Conradns de Ylsethe canonicus sancte Crucis Sipionem
villicum suum de relictis bonis suis et recepto allodio domini mei
episcopi in Aulica convenit in hunc modum. Asseruit allodium suum
et mansum litonis in Ettsiem sibi vacare, ita quod posset cui vellet
Ijbere locare, Simon autem dicebat econtra, quod sua interesset
bonorum locatio predictomm, eo quod eadem a domino Conrado
qooad vlyeret recepisset sine contradictione qualibet excolenda.
Tandem lite ista aliquamdiu agitata compromissum est ab utroque
in arbitros, videlicet ex parte domini Conradi in dominum Gerungnm
de lesen et dominum Thidericum de Tossem et dominum Sifridum
de Bemingeroht milites, et ex parte Simonis in Bodonem de Ylthene
adyocatum episcopi in Poppenburch et in duos fratres ipsius Simonis
scilicet Thiderum de Hardessem villicum epis.copi (et Conradum)
de Emne^ hoc adiecto, quod super arbitros ego essem. Arbitri
igitur iam dicti me diligenter hincinde ad bonum concordie laborante
sie sunt de consensu parcium arbiti'ati, quod scilicet dominus Con-
radns reliquid Simoni antedicto omnes segetes tarn hiemales quam
estivales saivo iure curie sue, in quam debet eas ducere et triturare
ibidem ad commodum futuri viliici stramina relinqueüdo, et ipse
382 1246.
Simon in anno isto dabit domino Conrado secundnm consuetudinem
suam debitam pensioncm. Quam cum persolvit ipse Simon, tanc
dabit ei dominus Conradus duas libras Hildensemensium denarioram.
In arbitrio etiam sie actum fuit, quod scilicet sepedictus Simon
reliquid domino Conrado tarn mansum litonis in Ettsiem quam alios
mansos allodii renuncians omni iuri, quod in eisdem sibi competere
videbatur. Fideiusserunt etiam pro ipso et suis heredibus fratres
sui Thiderus et Conradus villici domini mei episcopi et filius Con-
radi Werno, quod bona predicta ab hinc in antea nuncquam petent
Sponsioncm istam rcceperunt Gerungus de lesen, Tidericus de Tossem,
Sifridus de Bemingeroht milites, Beitoldus de Gledinge fratraelis
suus, qui et huius rei testes sunt, et^testis est similiter dominns
Fridericus canonicus sancte Crucis et alii quam plures. Ne igitur
in posterum oriatur dubitacio de hoc facto, ego qui ex parte domini
mei huic composicioni interfui, formam arbitrii conscripsi et sigülom
meum apposui ad cautelam. Actum Hildensem in claustro sancte
Crucis anno domini m^. cc^. xl^. vi^., xvii^. kalendas maii.
Or. im Kgh St.-A. zu Hannover y Kreuzstift Nr. 57, mit dem Siegel des Ah^-
stellers,
7S4. Bischof Konrad bekundet y dass in der Entscheidung ^fr
Streitsache der Kanoniker des Andreasstiftes mit deni Ritter Deg*n-
hard von Erkle wegen zweier Hufen in Klein -Algermissen sein Offin^^
Bertold vom Alteti Markte, Vogt, in der Kurie des Propstes Johann
von Oelsburg, zugleich Domkellners und -Küsters, die beiden Hnff-u
dem Stifte zugesprochen habe, wie schon früher der bischöfliche Offici'il
Bodo von Gleidingen in Sarstedt (Chyarstide). 1246 April 19 (liii®.
kalendas maii).
Presentes erant clerici Reinoldus prepositus maior, loannes
cellerarius et custos, magister Richardus decanus sancte Crucis.
magister Johannes plebanus et decanus sancti Andree, Florentins
canonicus ecclesie nostre, Albertus, Conradus, Godefridus, Marcolphn^,
Godefridus scolasticus, Conradus, lordanis canonici sancti Andret\
Heinricus sacerdos, Theodericus Pusteke, Heinricus Peine milite-.
Lüppoldus advocatus de Antiquo foro, Theodericus de Rotthins*.
Ludolphus de Borssem, Rodolphus de Dalem, Bodo de GlediuLC
Theodericus de Holthusen und Bürger.
Or, in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Andreasstift Xr, 7, l •
schädigten Siegel des Bischofs und Bruchstück des Siegels des Dompi^opstes, «' •
1246. 383
dritte, zwischen den beiden, verloren. Gedr, Doebner, ÜB. I, S. 90 Nr. 188 und
lU, S. 640 Nachtr. 17 nach Cop.
7SS» Bischof Konrad bestätigt den büssenden Schwestern der
Maria Magdalena zum Frankenberg in Goslar den Besitz der Kirche
Petri et Pauli und bestimmt, dass ihr Propst von den Parochianen
zum Pfarrer daselbst gewählt werde. Hildesheim 1246 Mai 1 (kalendas
maii, pontificatus Dostri anno vicesimo quinto).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Frankenberg Nr. 13. Gut erhaltenes Siegel
des Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB. T, S. 572 Nr. 616,
Lüntzel, Ältere Diözese S. 402.
7SG. Ritter Bernhard von Dorstadt und sein Sohn Konrad
tauschen mit Kl. Demeburg Güter und verpfänden ihm den Zehnten
in Sottrum. 1246 Mai.
Omnibus hoc scriptum videntibus B(ernardu8) miles de Dorstat et
C(onradus) miles filius eius paratam ad obsequia voluntatem. Teuere
presentis littere protestamur, quod nos cum preposito et conventu
de Demeburc quoddam coucambium bonorum fecimus in hunc modum.
^o& recepimus ab eis decimam in Lengethe preterea sexaginta et
duas marcas Halberstadensis argenti, pro quibus eis dimisimus
medietatem decime in Holle insuper quatuor mansos in eadem villa
cum omni iure, quod nos habuimus in eisdem. Hü etenim mansi
erant nostra proprietas, ex quibus tres erant üben et quartus a nobis
in pheodo tenebatur. Obligavimus preterea eidem cenobio decimam
in Suththerem pro sexaginta et octo talentis Hildensemensis monete,
quam decimam eis ad usus suos dimisimus sine omni gravamine
nostro libere possidendam, quamdiu ab ipsis fuerit non redempta.
Dt igitnr hec facta eidem cenobio rata permaneant et illesa, pre-
sentem paginam hinc inde conscriptam sigillis nostris duximus robo-
randam. Datum anno dominice incamationis vcfi. cc^. quadragesimo
vio., in mense maio.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Demeburg 13. Rundes Siegel des Bernhard,
Reiter zu Pferde nach rechts, von zwei Hunden begleitet ^ auf der linken Faust
Falken: SIQILL. BEBNARDI. Schildförmiges Siegel des Konrad geteilt, der
untere Teil gegittert, und mit doppelreihig geschachtem Schrägrechtsbalken: f SIGIL.
CONBADI DE DORSTAD.
TS7. Bischof Konrad gestattet mit Zustimmung des Domkapitels
dem Johannisstift, seine Kirche in die Neustadt zu verlegen, und ühei^-
384 1246.
weist ihm den Zins aller nicht ausgenommenen Hausstellen. 1246
Juni 16 (xyii. kalendas iunii).
Or, im KgL St.-A. zu Hannover, JohannUstift Nr» 18. Beschädigtes Siegel
des Bischofs und des Domkapitels an roten und grünen Seidenfäden, Oedr,
Würdtwein, Nova subs. I, S. 314 nach Cop., Doebner, ÜB, I, S. 91 Nr. 189 nach
dem Or.
758. Papst Innocem IV. befiehlt dem Erwählten (Philipp) vm
Ferrara, da Bischof Konrad zu resignieren beabsichtige , das Dom-
kapitel zu einer Neuwahl innerhalb der bestimmten Zeit aufzufordern,
sonst aber selbst einen neuen Bischof einzusetzen. Lyon 1246 Juli 7.
. . Elccto Ferrai-iensi, apostolice sedis legato. Cum, sicnt ac-
cepimns, venerabilis frater noster . . Ildesemensis episcopus cedere
regimini ecclesie Ildesemensis intendat, yolumus et presentiam tibi
anctoritate mandamus, qnatinus, si eundem episcopum cedere forte
contigerit, tu cessionem eias recipiens vice Dostra capitalo ecclesie
dicte precipias, ut infra cei*tam terminum a te prefigendom eis-
dem sibi de pastore idoneo cnm tuo consilio et assensa providere
procurent. Quod si forsitan taliter sibi non daxerint providendam,
tu ex tunc eidem ecclesie personam providam et honestamy prout
expedire videris, auctoritate nostra preficias in pastorem, faeiens
ei a prefato capitulo et ipsius ecclesie subditis obedientiam et re-
verentiam debitam exhiberi, contradictores etc. Datum (Lugdani
iii. nonas inlii, anno quarto).
Oedr, Rodehberg, Mon. Oerm. epist. pont, II, S. 162 Nr. 215, Regest BSkmer-
Ficker, Reg. imp. V, 3, 7669, woselbst frühere Drucke angegeben sind.
759. Der päpstliche Legat Philipp^ Erwählter von FerrarOy erklart
mehrere deutsche Erzbischöfe, Bischöfe und Äbte, darunter den Bischof
Konrad, weil sie weder zur Kurie kämen noch sich entschuldigten, auf
Andringen der Fürsten für exkommuniziert und suspefidiert und gibi
ihnen Termin vor dem Papste zu erscheinen. Mainz 1246 Juli 25
(in festo beati lacobi),
Vergl. Rodenberg, Mon. Genn. epist. pont. II, S. 153 Note 2 und 162 Note i
und Hdfer in Publ. des Litterar. Vereins in Stuttgart XVI, Abt. 2 S, 122. Vtrgl.
auch Böhmer- Ficker, Reg. imp. V, 4869a u, V, 3 (LegaUn) 101721 und dts
Schreiben von August 13 HuiUard -Briholles VI, 450.
760« Bischof Konrad übereignet dem Kl. Isenhagen den Z^ntr**
in Bockel (Bochlc) , Hage7i (Hagene), Emmen (Emenem) und AUrf-
1246. 385
sM (Olerdesem) zu seiner Memorie. Sarstedt (Stherstede) 1246
August 8 (vi^. idus augusti, pontificatus nostri anno xivi<>.)-
Testes huios rei sunt lordanns notarins noster, Engelbertus
capellanus, Hoierus de Piscina, Bruno de Gustede, Bertrammns
camerarius, Timmo, Segebodo.
Or» im Kgl, SL-A. zu Hannover, Isenhagen Nr. 1. Siegel des Bieehofe an
roten und gelben Seidenfäden, Oedr. nach Cop, ÜB. des histor. Vereine für Nieder-
eacheen IV, S. 31 Nr. 17, und I, S. 33 Nr. 29. Regest Lüneburger ÜB. V, S. 7
Nr. 12, Bode, ÜB. I, S. 574 Nr. 620.
761» Papst Innocenz IV. verleiht dem Kreuzstift das Privileg
dass es durch päpstliche Urkunden zur Aufnahme oder Provision eines
Klerikers fernerhin nicht mehr gezvmngen werden könne. Lyon 1246
August 21.
Innocentiiis 1) episcopus servus servorum dei dilectis filiis . .
preposito, . . decano et capitulo ecclesie sancte Grucis Hildesemensis
salatem et apostolicam benedictionem. Ecclesie vestre, que sicut
intimantibas vobis accepinms tarn de predecessorum nostrornm quam
nostro mandato saper plorinm clericorum receptione plaries est
gravata, paterno compatientes affectu ac per hoc alicuius relevationis
solacio Yos gaudere volentes anctoritate vobis presentium indulgemus,
ut ad receptionem seu provisionem alicuius compelli de cetero non
possitis per litteras apostolicas, que de indulgentia huiusmodi plenam
non fecerint mentionem. NuUi ergo omnino u. s. w. Si quis autem
u. s. tr. Datum Lugduni xii. kalendas septembris, pontificatus nostri
anno quarto.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 58 mit Bleibulle an gelben
und roten Seidenfäden*
TOiS. Bischof Konrad gestattet dem Johannisstift, die Einkünfte
einer durch den Tod des Inhabers oder sonst erledigten Präbende ein
Jahr lang vom Tage der Vakanz ab zu sammeln und zum Nutzen der
Kirche zu verwenden. Hildesheim 1246 August 27 (pontificatus nostri
anno xxo. yi<>., vi^. kalendas septembris).
Or. im KgL SU-Ä. zu Hannover, Johannisstift Nr. 20. Siegel des Bischofs
und des Domkapitels an roten Seidenfäden. Danach gedr. Doebner, ÜB. I, S. 92
Nr. 193. A. a. 0. Nr. 19 befindet sich eine gleichlautende Urk., nur mit der Ab-
u-eichung sancti Martini statt sancti Johannis, wie auch der Druck Würdtweins^
Nova subs. I, S. 317; Siegel des Bischofs allein an derselben Befestigung.
1) Verlängerte Schrifl.
HUdaah.üB. U. 25
386 1246.
768. Bischof Konnxd bekundet, dass Ludolf von Cramme gegen
59 Pfund auf drei Hufen in Bledeln verzichtet und er diese dm
Godehardikloster übertreten habe. In der Kapelle zu Poppenburg
1246 September 28,
Gonradns dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibns
Christi fideiibus salatem in domino. Ut maior fldes adhibeatar
negotüs gestis, ezpedit aliquotiens scriptnram fleri, qne contineat
testimonium yeritatis. Presentibas igitor litteris sigillo et titiüo
nostri nominis insignitis tarn posteris qaam presentibns, ut fidem
veritas habeat, doximus declarandam, qnod Ludolphos de Cramme
ministerialis noster sexaginta libras Hildensemensium denarioram
nna minns a dilecto nobis . . abbate et conventn sancti Godehardi
in Hildensem accepit, pro qnibus ipse cum nxore eins Dangbnif;!
et filiis utriosqne yideiicet Lndoipho, BurchardOy Hngone necnon
filiabus Adhela, Dangcburgi tres mansos sitos in Bledhenem, quos
a nobis tennit in pheodo, in nostras manus publice resignavit et
nos postmodum eadem bona predicto conventui ad ntilitatem et
consolationem temporalem contulimns, ut ex hoc nobis meritum apnd
deum et memoriam apud ecclesiam cum orationum participio face-
remus. Testes huins rei sunt lohannes custos Hildensemensis,
lordanus notarius noster, Engelbertus capellanus noster, comes
L(udolphus) de Halremunt, C(onradus) marscalcus, H(einiicüs) de
Lapideo monte, Sodhardus, Ekbertus Clincke, Hermannas et B^-
trammus et Albertus fratres de Wlvinge, Bertoldus Pilo, Hermanniis
de Stemne, Conradus de Mandere, Ludolphus de WlyninhuseD.
Qiselerus de Bemhusen, Ger(ardus) et Bertrammus camerarii et alii
quam plures. Actum in capella Poppenburg anno gratie m<*ccftdvi®.:
iiiio. kalendas octobris, pontificatus nostri anno xxyi<>.
Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover , st. Oodehard Nr. 21. Siegel des Biseksft
van den gelben Seidenfäden verloren.
764. Papst Innocenz IV. befiehlt dem Dechanten (Johemn) dfs
Andreasstiftes und dem Propst {Albert) des Stifts auf dem Peiersberge
bei Goslar, die Stephanskirche in Helmstedt, über dessen Patronatsrfcht
der Abt von Werden und die Kirche der h. Maria auf dem Berge oi
Helmstedt stritten, dem mag. Johann, Kanoniker des BonifcUiusstifle^
zu übertragen. Lyon 1246 Oktober 18 (zv. kalendas novembris.
anno vi.).
Oedr. Man. Oerm. epiet. pant. II, S. 187 Nr. 250.
1246, 387
7ft5. Bischof Konrad überträgt dem Kl. leenhagen das Dorf
Sprakensehl und den Zehnten daselbst mit drei Hufen in Mannhausen,
die ihm die Brüder Heinrich und Otto Grafen von Lüchow resigniert
haben. Hildesheim 1246 Oktober 23 (z<>. kalendaa novembris, ponti-
flcatos nostri anno xxyi®.).
Testes huins sunt Theodericus cantor Hildensemensis, magister
Geroldas de Minda, lordanis notarius noster, Lndolphus de Ampeleve,
Hildebrandas de Drespenstede miles, Berterammus camerarius, Theo-
dericus Cocos.
Or, im Archiv des Kh Isenhagen. Oeär. ÜB. des Kl. Isenhagen (Lüneburger
ÜB. V.J, 8. 7 Nr. 14. Die Resignation der Grafen von demselben Tage gedr.
a. a. 0, Nr. 13.
766. Domdechant Oenmch bekundet, dass das Johanniskapitel
bei seiner Versetzung an die Martinikirche der Neustadt die Seelsorge
dem Hospital überlassen habe, da die Geistlichen wegen der Entfernung
die Sakramente nicht mehr haben administrieren können, und bestimmt,
dass als Ersatz den Kanonikern jährlich von dem Provisor des Hospitals
zehn Schilling gezahlt werden. 1246 November 2 (iv. nonas novembris).
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. des Johannisstifies, Ms. 341 fol. 20v
in der Beverinisehen Bibliothek zu Hildesheim, Danach gedr. Würdtwein, Nova
8ubs. I, S. 313, danach wiederholt Doebner, ÜB. I, S. 92 Nr. 191,
767. Bischof Konrad übergibt drei ihm von den Brüdern Heinrich
und Hermann Bokelar resignierte Hufen Landes in Machtersen dem
Domkapitel zur Unterstützung der armen Scholaren. Hildesheim, in der
Kurie des Domkellners Johann 1246 November 15 (xvii<>. kalendas
decembris, pontificatns nostri anno vicesimo septimo).
Testes huins rei sunt Hermannus prepositus dictus de Glithe,
Theodericus de Adennoys cantor, Gerardus de Hoya, Wlradus de
Goslaria ecclesie nostre canonici, Conradus marscalcus, Henricus
piflcama, Ecbertus camerarius, Theodericus de Tossem, Bertoldus
Crane, Heino filius marscalci, Bertoldus de Novali, Gerardus et
Bertrammus camerarii nostri.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hüdesheim. Kleines Bruchstück des
bisehöflichen Siegels an rot^elber Seidenschnur, Oedr, Doebner, ÜB. I, S, 93 Nr. 192.
Regest Bode, ÜB. I, S. 574 Nr. 621.
74IS. Papst Innocenz IV. beauftragt das Krettzstift, den Kleriker
Johannes de Queren als Kanoniker aufzunehmen und ihm eine Probende
zu geben. Lyon 1246 November 27.
26*
388 1246.
Innocentias episcopos servus servoram dei dilectis flliis . . pre-
posito, . . decano et capitulo ecclesie sancte Cracis üdesemensis
salutem et apostolicam benedictionem. Offlcii nostri debitnm ei-
eqnentes digne agimns, si clericis de Christo mandamns patrimonio
Provider! et Ulis precipue, qui pro talento acquirendo scientiein
agro studii sollicitudine sedola laborarunt. Attendentes itaqne
iandabile testimoniam, qaod dilecto filio magistro lohanni clerico
Udesemensi dicto de Quercu de honestate morum et dono scientie
perhibetor, ntpote qui diu scolasticis disciplinis insistens adeo pro-
fecisse dicitnr laudabiliter in eisdem, qaod cathedram memit ascen-
dere magistralem ac per hoc necnon consideratione dilecti filii . .
electi Olomacensis nobis pro eo supplicantis instanter volentes ipsum
gratia proseqni et favore oniversitatem vestram attente rogandam
duximns et monendam per apostolica vobis scripta mandantes, qna-
tinos eundem magistrum ob reverentiam apostolice sedis et nostram
recipientes in canonicum et in fratrem prebendam ei, si qua in
ecclesia vestra vacat ad presens vei quam cito se facultas obtolerit
liberaliter conferatis, non obstante Statute de certo canoniconuD
numero inramento yel confirmatione sedis apostolice seu quacomque
alia flrmitate yaUato vel indnlgentia si qua vobis est ab eadem
sede concessa, ut non possitis ad receptionem seu provisionem ali-
cuius per litteras apostolicas compelli, que de indnlgentia ipsa non
fecerint mentionem aut si vobis direximus scripta nostra pro aliis.
quibus auctoritate presentium nolumus preiudicium generari, preces
nostras et mandatum taliter impleturi, quod eodem assecuto qaod
optat nos devotionem vestram merito commendemus. Älioqoin ne
nostre gracie retardetur eflectus, damus dilectis filiis . . abbati et
. . priori de Bedageshusen Halberstatensis diocesis nostris litteris
in mandatis, ut vos ad id monitione premissa per censuram ecde-
siasticam appellatione remota compellant. Datum Lugduni v. kalendiis
decembris, pontiflcatus nostri anno quarto.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 69 mit Bleibullen an BaMf-
schnüren. Erwählter von Olmütz war Oraf Bruno von Holstein-Sehattmhmf
769. Bischof Kanrad verlegt den Tag der Konsekration der
Blasitiskirche in Braunschweig auf den Tag der translatio sawt
Thomae mart, und erteilt allen, welche die Kirche an diesem FtsU
besuchen, vierzig Tage Ahlass, Hüdesheim 1246 Dezember 9 '(y^. idii3
decembris, pontiflcatus nostri anno zxvi^.)-
1246. 389
ÄhBckHft des 14. Jahrhunderts im Ordinarius st, Blasii fol, 2b im Landes^
hauptarchiv zu Wolfenbüttel.
770. Bischof Konrad erlässt zur Vermeidung fernerer Misshellig-
ketten den Einwohnern der Neustadt Hildesheim den Zoll im Verkehr
mit der Altstadt. Hildesheim 1246 (Anfang Dezember?)
Or. im Stadtarchiv zu Hüdesheim Nr. 1421 mit dem Siegel des Bisehofs an
Ptrgamentstreifen. Oedr. Supr, eathedr. Hüd. eecl. iura S. 21, Neues vaterl. Archiv
mo, n, S. 270, Doebner, ÜB, I, S, 94 Nr. 193. Regest Höhlbaum, Hans, ÜB, I,
8,111, Nr. 341,
TTl. Bischof Konrad bestätigt den Bürgern von Ooslar das ihnen
ton seinen Vorgängern bewilligte Recht, dass sie von geistlichen Richtern
ungerechter Weise aus der Stadt nicht gefordert werden dütfen, solange
sie bereit sind, vor dem vom Bischof der Stadt vorgesetzten Archidiakon
zu erscheinen, und dass sie nur durch Appellation oder bei schweren
Verbrechen vor den Bischof gezogen werden dürfen. Hildesheim 1246
Anfang Dezember (in sinodo nostra, pontiflcatus nostri anno xxvR).
Or, im Stadtarchiv zu Goslar. Gedr. Bade, ÜB, I, S. 573 Nr. 619.
772. Bischof Konrad überträgt dem Kl. Neuwerk bei Goslar den
Zehnten in Immenrode, welchen ihm die Grafen Heinrich der Ältere
und Burchard, Sohn des verstorbenen Grafen Hermann von Wohlden-
^^9t aufgelassen haben. Goslar, in der Kemnade des Klosters 1246
Dezember 23 (x^. kalendas ianuarii, pontiflcatus nostri anno vicesimo
sexto).
Testes hnins rei sunt lohannes prepositns dicti monasterii,
Rodhegeros plebanns Goslariensis, Lndolphns sacerdos noster, Gode-
fridos canonicus sancte Crncis clerici, Conradus de Piscina advocatus
Goslariensis, Bertoldus et Arnoldns tratres dicti de Gowish, Bodolphns
et Olricus fratres de Ebelingeroth, Burchardns de Lengedhe, Fride-
ricos de Indagine milites, Conradus Dux, Hertzo de Barem, Ger-
wardns offlciatus Novi operis cives Goslarienses, Berterammus de
Bervelthe et Wedekinnus camerarii nostri.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Siegel des Bischofs von
den roten und gelben Seidenfäden verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 575 Nr, 622,
TT8. Bischof Konrad bekundet, dass der Propst (Hermann) und
der Konvent des Bariholomäistiftes für 210 Pfund sechs Hufen in
Bredelem und den Zehnten daselbst dem Kl. Riechenberg verkauft
890 1246.
haben und nimmt letzteres in seinen Schutz. 1246 (pontiflcatns nostil
anno vicesimo quinto).
Huias aatem protestationis sunt testes Beinoldus noster maior
prepositus, Conradus Montis prepositus, Hngo sancte Cmcis pre-
positnS; Gerwicns decanus^ preposituB Albertus, Meinardus scolasticos,
prepositus Ludolphus, Richardas decanos sancte GruciSy Gerhardns
de Hoya.
Or. tm diplomatitehen Apparat der Universität OötHngen, Siegel de$ Bisduft
in rotem, des Domkapitels in gelbem Wachs. Gedr. HeineeduSf AnHq. Gotlar.
S. 267, Ltidetvig, Beliq. manueer. I, 265, nach dem Or. Bode, US. I, 8. 672 Nr. ei7.
Die entsprechende ürk, des Propstes Hermann und des Konventes ohne Datw^
ebenda, gedr. Heineccius a. a. 0. 8. 266, Ludewig, a. a. 0., Bode a. a. 0. Nr. €18,
774. Bischof Konrad genehmigt den Rückkauf von 36 Morgen
in Elbe durch das Kreuzsüfi. 1246.
C(onrada8) dei gratia Hildensemensis episcopos. Notnm sit,
qnod de bona volantate et beneplacito nostro est, qnod canonici
sancte Crncis Hildensem redemerunt de manu laicali zxzvi iugera
Elvede sita, que ab ipsorum preposito in feodo tenebantur. Datom
anno domini mP. afi. xio. yi^., pöntificatus nostri anno zxOvi<^.
Or, im Kgl. St-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 6L Siegel des Bischofs
verloren.
779« Propst Hugo des Kreuzstiftes bekundet, dass Dietrich ron
Elbcy Bürger der Neustadt, nach dem Tode seines Vaters Arnold dem
Kreuzstift 36 Morgen in Elbe (Elvede) verkauft, und dass Ludolf «m
Elbe, Kanoniker des Kreuzstiftes, Konrad Puntrocke, Bruno de Nova
civitate und Konrad Meier in Elbe vor dem Domdechanten, Eber-
hard von Lutter und Bertold von Bierbergen Bürgschaft gd^isiet
hätten. 1246.
Testes huius rei sunt Richardus decanus, Herrardus, Waltems*
Fridericus sacerdotes, Ludolfus, Otto diaconi, Conradus, LudoUus,
Hugo, Gerardus scolasticus, Johannes subdiaconi.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 62 mit beschädigtem Steffi
des I^opstes. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 96 Nr. 196.
776« Bischof Konrad bekundet, dass die Wittwe des Riäerf
Ludolf von Geitelde allen Ansprüchen an vier und eine halhi Huu
in Geitelde und fünf Hufen in Stedere entsagt und deren Tochter al'^
Nonne in das Kl. Steterburg aufgenommen worden ist. 1246.
1246. 891
Hniüs rei testes sunt viri ydonei lohannes plebanns ecclesie
sancti Martini in Brnnswich, Bertrammns de Getlede, Lambertns
de Brutzem, Fridericus de Stedere clerici, Bnrchardus de Wolfls-
bntel, BasiUas de Osterrode, Bodo de Saldere, Gonradns marscalcos
noster, Henricas et Asqninus fratres de Lapideo monte, Thidericus
de Saldere, Lndolfiis de Gtotlede milites, Hermannas advocatus dncis,
Edelems, lohannes de sancto Michahele, Henricas Holtnicker, Hen-
ricas Bonecho bargenses in Branswich.
Absehriß des 14. Jahrhunderts im Cap, des Stifts Steterburg S. 128 im Landes-
hauptarchiv zu Wolfenbüttel Gedr. Asseburger ÜB, I, S. 168 Nr. 242. Regest
Hänselmann ÜB. der Stadt Braunsehweig U, S. 45 Nr. 116. Der Marschall Konrad
auch unter den Zeugen der gleichen ürk. des Stiftes Steterburg, gedr. a. a. 0.
S. 167 Nr. 241.
innt» Dompropst Reinhold, Domdechant Gertoich und das Dom-
iapitel bekunden y dass das Johannisstiß vierzehn Schusterhallen und
1^1^ Kaufbuden den Bürgern unter der Bedingung verkauft habe,
dass letztere dem Stifte jährlich 28 Schilling in zwei Terminen zahlen.
Hildesheim 1246.
Testes hoias rei sant Hedenricas, lohannes, Florencias sacer-
dotes, magister Meynardas scolasticos, Henricas de Monte diaconi,
Gerardus de Hoy, lordanis de Blankenborch, magister lohannes
filias Volkmari canonici Hildensemenses, Bertoldas, Amoldas canonici
sancti lohannis, und Bürger.
Or. im Stadtarchiv zu HUdesheim Nr. 784. Beschädigte Siegel des Damkapitels
und der Stadt. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 95 Nr. 195, nach Copie Würdtwein,
Nova 9uhs. I, S. 316. Regest Hoyer ÜB. VIU, S. 62 Nr. 55, WestßL ÜB. VI,
S. 134 Nr. 464.
T78« Abt Ludold und der Konvent des Oodehardiklosters be-
stimmen bei Strafe des Bannes, dass der Zehnte in Achtum (Ahtem)
ausschliesslich der Fabrik des Klosters zugute kommen solle. 1246.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, st. Godehard Nr. 22 mit den beschädigten
Siegeln des Konventes und des Abtes Ludold an roten und gelben Seidenfäden.
Gedr. Doebner ÜB. L S. 94 Nr. 194.
779« Äbt und Konvent des Oodehardiklosters bitten die Gläubigen
um Beisteuer zur Wiederherstellung der baufälligen Gebäude und ver-
sprechen Anteil an den Gebeten und guten Werken ihres Klosters und
43 anderer, die genannt werden. 0. D. (1246).
392 1246.
Ludoldus gratia dei abbas ecclesie sancti Godehardi Hildense-
mensis ordinis sancti Benedict! totnsque einsdem loci conventüs,
Omnibus Christi fldelibus, quibns hoc scriptum fuerit exhibitam,
salutem in nomine Ihesu Christi. Inter cuncta opera, que de fönte
karitatis procedunt, elemosina celebrius commendatur et sollempnio-
ribus preconiis commendata excellere dinoscitur quelibet agmina pie-
tatum ; per illam namque fit ablutio scelerum et contra omnia mundi
pericula flrmamentum. Hinc est, quod necessitate cogente signiflcai^
compellimur singulis ac universis hanc cartulam inspectüris, nos
tantis ac talibus, sicut est notorium, conquassatos periculis atque
dampnis, quod ob prediorum devastationem ac redditnum nostroram
minorationem in statum quocumque modo prins habitum neqaaqnam
posse resurgere formidamus, monasterii etiam nostri edificia nimia
iam vetustate collapsa adeo stillicidiis sunt pervia, ut non solom
in eo, sed nee etiam in dormitorio et refectorio et in aliis locis
claustri sine molestia mauere possimus. Propter que omnia et ali&
perplura que permittente domino, cuius iudicia abyssus, molta hac-
tenus passi sumus incommoda non inmerito, ut scire potestis, sns-
pendimus in salicibus organa nostra illic sedentes et gementes in
medio flumine Babilonis;^ sedet enim in tristicia nobilis sponsa
Christi et heu! non est, qui consoletur eam ex caris onmibus cruci-
flxi. Cum igitur, dilectissimi, ad restaurandas ruinas prefati monasterii
nostri in honore gloriosi principis sancti yidelicet Qodehardi honoriflce,
sicut liquet omnibus, fabricati et aliorum locorum, que aput nos r^
paratione indigent non exigua, et ad recuperandos multiplices de-
fectus quos graviter sustinemus proprie non sufficiant fistcultates,
nos cogitantes, quod magna est elemosina aput deum, quia ipsa ex-
tinguens peccatum pro nobis dominum interpellat, vestnun auxilium
imploramus supplicantes humiliter et devote, quatinus de bonis a
deo Yobis collatis pias nobis ad hoc elemosinas et grata caritatis
subsidia prout cuique divinitus inspiratum fuerit erogetis, nt per
vestram subventionem sepe dicta ecclesia nostra opere sumptuoso
extructa in aliquo valeat reformari et vos per hec et alia bona, que
domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis gaudia per-
venire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia eonfisi omnes,
qui Spiritus sancti gratia elemosinas suas mittendo manum nobis ad
hoc porrexerint adiuti*icem, in plenam fratemitatem redpimua et
1) Vgl. Psalm 136, 1-^2.
1246. 893
damas eis commanionem orationum et omniam bonorum, qae dante
domino apnd nos die ac nocte faerint procarata. Preterea omnes
ecclesie, qne in fratemitatis nnitate nostre coniuncte sunt ecclesie,
insnper ecclesie, quarum sigilla presentibus sunt appensa, omnibus
elemosinas suas nobis dantibus ipsam quam et nos communionis
orationum et bonorum operum gratiam devotissime largiuntur, ut
riventes beneiactorum sint participes et defnncti cum ceteris fra-
tribns nostris et sororibus memoriam habeant sempitemam. Hec
sunt nomina ecclesiamm, que in pleno fratemitatis debito nostre
ecclesie sunt annexe: in Hildensem ecclesia sancti Michaelis, sancte
Marie virginis, sancti Mauricii, sancte Grucis, sancti i) lohannis ewan-
geliste, sancti Andree, sancti Bartholomei, ecclesia in Backenroth,
Goslarie ecclesie regularium in Bichenberche et in monte sancti Georgii,
ecclesia in Bichelem, Corbeiensis ecclesia, ecclesia sancte Marie virginis
in Hnsburch, et sanctorum apostolorum Petri et Pauli in Useneburch,
ecclesia sancte Marie virginis in Halverstat, ecclesia monachorum
in Svalenberchy ecclesia sancti Petri canonicorum in Minda, ecclesia
monachorum in Nienburch, ecclesia regularium in Schenighe, ecclesia
maiorS) in Osenbruche, ecclesia sancte Gertrudis sanctimonialium
ibidem, ecclesia monachorum in Palbume, ecclesia monachorum in
Lesbeme, ecclesia monachorum in Helmwardeshusen, ecclesia mo-
nachorum in Beinhusen, ecclesia monachorum in Bredighe, ecclesia
sancti lacobi monachorum in Leodio, ecclesia sancti lohannis baptiste
monachomm in Machedheburg, ecclesia sancti Egidii monachorum in
Bnmeswich, ecclesia sanctorum Petri et Pauli in Luttera monachorum,
ecclesia regularium in monte sancti Petri in Hallis, Colonie ecclesia
sancti Pantaleonis monachorum et sancti Martini monachorum ibidem,
ecclesia monachorum in Duscen ibidem, ecclesia monachorum in
Radstede, ecclesia sanctimonialium in Stedereburch, ecclesia sancti-
monialium in Dhrubeke, ecclesia sanctimonialium in Henighe, ecclesia
sanctimonialium in Dorstat, ecclesia sanctimonialium in Hustorp,
ecclesia sanctimonialium in Lippoldesberche, ecclesia sanctimonialium
in Gcrdeneim, ecclesia sanctimonialium in Wilbodesheim. Hec sunt
numero quadraginta due ecclesie. Insuper adhuc sunt alle quadra-
ginta quatuor ecclesie, que nobis in eadem fratemitatis gratia sunt
coniuncte, quarum nomina singillatim exprimere tediosum nimis re-
putavimus atque longum. Set in verbo veritatis et in nomine Ihesu
0 saacti Joh. ew. über der Zeile nachgetragen, ') maior desgl.
894 1246.
Christi protestamar hec et damos testimoiünm super istis, at malonnn
cayillationes penitns obmatescant.
Or, im KgL SU-A. zu Hannover, sL Godehard Nr. 22a. Es sind 14 Em-
schnitte ßlr Siegel vorhanden und von vier Siegeln, darunter des Michaeliskhsten,
BruehstHeke erhalten. Durch Hinzufllgung des Johannisstifles sind es 43 geworitn.
Im kurzen Auszuge gegr. Holstein, ÜB. des Kl. Berge (Gesch. 'Quellen der Prof,
Sachsen IX), S. 59 Nr. 82. Regest Doebner, ÜB. I, S. 97 Nr. 199.
780. Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes bekunden die Be-
legung eines Streites mit dem Hörigen Werner des Herzogs vtm Braun-
schweig. 1246.
Bychardus dei gratia decanns et capitolum sancte Cmcis in
Hildensem. Notum esse volamns presentibus et faturis, quod dominas
Gevehardas de Bortfelt advacatna in Lichtenberh impedivit nobis
annonam nostram Fredensem et non pennisit eam tritorari et dixit,
quod quidam homo domini sni dncis Wemems nomine sibi conqaestos
esset, quod in bonis Ulis ab ecclesia nostra dampnum sibi illatnm
foisset. Unde nos misimns dominum Conradam de Tlsede confratrem
nostmm ad advocatum iam dictum ad impedimentum huiusmodi d^
ponendum. Qui sie egit cum advocato, quod ipse interposuit se ad
bonum pacis ita videlicet, quod Wemerus ille acceptavit quatuor
solides et renunciavit omni accioni, quam contra ecdesiam nostnm
dicebat se habere, et pro Ulis quatuor solidis fldeiussit Henricos
fliius Segebodonis et ex parte domini Conradi et nostra eos eidem
Wemero persolvit. Et quod ipse Wemerus vel aliquis ex parte
sua nuncquam movebit pro hac causa ecclesie nostre aliquam qae-
stionem, promisit ipse et similiter pro eo promiserunt hoc Heniicos
et frater suus fllii HerebordL Datum anno domini m^ ccfi. xlif'.
Or. im Kgl. St-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 63 mit beschädigtem KayUd*-
Siegel.
781« Propst, Dechant und Kapitel des Kreuzstifles bekunden
Gründung einer Memorie durch Gerhard von Wernigerode , Kanoniker
des Moritzstiftes. 1246.
H(ugo) dei gratia prepositus, B(ichardus) decanus totnmqne
capitulum sancte Crucis Hildensemensis omnibus quibus hec cartnb
fuerit exhibita salutem. Becognoscimus , quod dominus Oerardns
dictus de Wemingerod canonicus ecclesie montis sancti Hauridi con-
tulit ecclesie nostre ad sanctam Crucem decem libras intnita pie-
tatiSy et nos pensato bono affectu, quem erga ecclesiam nostna
1246. 895
habuit, hoc egimos inter nos de commnni consensu, quod ab ecclesia
nostra dabnntar ei annaatim in feste beati Michaelis viginti solidi
Hildenseinensis monete qnamdia ipse vivit. Ipso aatem mortuo
agetur ab ecclesia nostra anniversarias ipsias et patris sni et matris
sue soUempnitnr, sicnt fratrnm anniversarii agi solent. Et cum
locabitar predicta summa pecunie in aliquibus certis bonis, de parte
illornffl bonorum in anniversario fratres consolationem habebunt et
lesidnum dabitur eis in feste lohannis ante portam Latinam. Huius
rei testes sunt Richardus decanus, Herrandus, Wolterus, Frideiicus
sacerdotes, Ludolfus, Otto diaconi, Conradus, Ludolfus, Hugo,
Gerardus scolasticus, lohannes subdiaconi. Ne igitur in posterum
aliquis dubitet de hoc facto, nos ipsum conscribi et sigillo nostre
ecclesie fecimus sigillari. Actum anno domini m^. cc^. xio. vi®.
Or, im Kgl, SUA, zu Hannover, KreuzsUfl Nr, 60 mit Bruchstück des
KapiteUsiegeU.
783« Das Domkapitel genehmigt, dass der Domherr Rudolf dem
Kl. Dorstadt eine Hufe in der Rodung bei Flöthe verkauft hat.
O.D. (1246?).
B(ei]ioldus) dei gratia prepositus, 6(erwicus) decanus totumque
maioris ecclesi^ in Hildensem capitulum omnibus Christi fldelibus
hoc scriptum videntibus salutem in vero salutari. Quoniam rerum
gestarum memoria sepe deperit et in obliyionem cadit, fulciri debet,
ne pereat, et Unguis testium et testimonio litterarum. Notum sit
ergo tam presentibus quam futuris, quod Bodolfus sacerdos noster
concanonicus de communi consensu et voluntate nostra mansum
onum in novali iuxta Vlotede, qui ecclesie nostre fuit, cenobio de
Dorstat pro sex marcis vendidit, et ecclesia nostra omni proprietati
et iuri, quod in eo habuit, prorssus renunciavit et liberum et ab-
solutum iam dicto cenobio reliquid quiete possidendum. Unde ne
huius rei memoria quocumque modo possit aboleri et vetustate
temporis in obliyionem deduci, haue paginam inde conscriptam
sigillo ecclesie nostre fecimus muniri.
Or. im Archiv zu DorsUidt. Beschädigtes Siegel des Domkapitels. Ob während
der Sedisvakanz ausgestellt?
788« Bischof Konrad, Dompropst R(einhold), Domdechant
G(ertmch) und das Domkapitel bekunden die Zugehörigkeit der Haus-
statu des Ritters Megenward, dessen eine Hälfte Margarete, Wittwe
896 1246.
des Edeln Johann von Adenaen, bewohnt, zum Hause der Predtgef-
mönche und die erfolgte Entschädigung der Dompropstei, der die Harn-
Stätte früher gehörte, durch eine Hufe in Eantelsem, welche Bertramnj
der Kämmerer des Bischofs, zu Lehn hat. 0. D. (1246).
Or. im Kgh St.-A. zu Hannover, bU Godehard Nr. 19 b mit dem Siegel des
BiaehofM und dem des Propstes. Auf der EOckseite der Urk. von Hand de$
14. Jahrh. littera de domo nostra sita in platea inter noTiim conTentmii (et)
eccleiiam sancti Nicolai, dazu von anderer Hand et dicitar domns Woldenbeq^
Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 97 Nr. 200. Dass Bisehof Konrad in der Urk. von sich
mit a nobis tono temporis episcopo spricht, läset darauf sMiessen, dass die (Jrfe.
nach seiner Resignation ausgestellt ist. Wahrscheinlich gehM sie in die Zeil
seines Aufenthaltes im Dominikanerkloster vor seiner üehersiedelung nach SchSwM.
Hier ist er 1249 Dezember 18 gestorben, vgl Vaterland. Archiv 1840 S. 114, 1849
S. 405, Chronic, episc. Hild. in Mon. Germ. SS. VTI, S. 860, Böhmer- Ficker, Reg.
imp. V, 3f Nr. €360.
784« Propst H(einrich) von Heiligenstadt teilt dem Domkapitd
mit, dass er Boten an den Erzbischof von Mainz gesandt habe, und
bittet es, seine Konfirmation mit Bücksicht auf die der Kirche drohenden
Gefahren beim Erzbischof zu befördern. 0. D. (1247).
Venerabilibus in Christo fratribos, dominis et amicis, preposito,
decano, scolastico totique capitulo Hildensemensis ecclesie H(einriciis)
dei gracia prepositas in Helegenstad cum oracionibus gaudium et
pacem in spiritu sancto. Conservacioni honoris, dignitatis et renun
Hildensemensis ecclesie et tarn prelatomm quam sabditomm pro-
mocioni pietate sollicita providere curantes ad yenerabilem patrem
et dominum archiepiscopum Magontinum pro conflrmacione nostra
solempnes nnncios nostros premisimus et fideles, et, ne yelnt
accelerantes nimiam in offensionis lapidem inpingamos, com matora
festinacione preenncinm nos vestigia snbsequimur. Pradentmn qnippe
virorum consilio fore utiUus est provisum, qnoasque certi simas,
ubi dictus archiepiscopus valeat inveniri, in loco personis et rebus
nostris tuto et expensis commodo nos manere quam in incertom cdid
periculis et dispendio subsequi precurrentem. Vestro igitur devocionis
affectum, quem erga ipsam ecclesiam nostram geritis, dignis in
domino laudibus commendantes rogamus humiliter et monemus, qua-
tinus periculorum eidem imminencium aditus consiliomm yestromm
repagula precludentes conservacioni honestatis et rerum et alias,
que ad nostram promocionem proflciunt, intendatis.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 669 Nr. 1299 im Kgl. St.^A. n
Hannover.
1247. 397
789. Propst B(einhold), Dechant 0(erwich) und das Domkapitel
verkaufen Güter in Oedelum, deren Einkünfte zum Teil der Kirche, zum
Teil den Scholaren zu Oute kommen, dem KL Loccum und versprechen
die Bestätigung des zukünftigen Bischofs zu erwirken. 0. D, (1247
vor April).
Or. im Archiv des KL Loccum, Siegel verloren. Gedr. v, Hodenberg, Calen-
herger ÜB. Hl, S. 92 Nr. 126. Die Datierung nach der Sedisvakanz.
786« Domdechcmt 0(erwich) und das Domkapitel verkaufen dem
Kl Loccum zwei Hufen in Oedelum (Odelem) für 35 Pfund und
kaufen mit dem Erlös Güter in Machtsum (Machtelsem), welche zur
Unterstützung der armen Scholaren des Chores bestimmt sind. 0. D.
(1247 vor April).
Or. im Archiv des KL Loccum mit dem Kapitelsaiegel an weissen und blauen
Honffäden. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. HI, S. 101 Nr. 142. VgL die
Bestätigung des Bischofs von 1250 Juli 29 unten Nr. 836.
787. Propst Albert des Kreuzstißes weist dem lAten Konrad von
Klauen wegen seiner Ansprüche an eine Hufe in Klauen zurück und
einigt sich mit ihm wegen der Hufe und seiner infolge verweigerter
Bürgschaß erfolgten gefänglichen Einziehung. Hildesheim 1247
Februar 14.
A(lbertns) dei gratia prepositus sancte Crucis in Hyldenseim.
Omnibus hanc litteram inspectoris in eo qui est salus omnium
salntem. Nosse debent tarn posteri quam presentes, qaod quidam
ecclesie sancte Crucis lito Conradns nomine, Alias Hermanni de
Ciowen, patruelis Bernhardi et Marquardi fratrum, in nostra pre-
sentia constitntns petivit mansum unnm in Clowen situm, quem
idem Hennannas vendiderat antiquitas fratri sao, et ille vendidit
eam coidam Bernharde et Bemhardas vendidit ecclesie sancte Cracis,
et antedicti fratres Bemhardas et Marquardus promiserant, qaod
pro eodem manso nallas in aliquo molestaret ecclesiam sancte Gracis,
sicat liqaet in scripto, qaod habet eadem ecclesia saper eiasdem
mansi emptione. Nos aatem vocatis eiasdem ville litonibas et
qaibasdam aliis in cariam nostram Hyldensem fecimas ipsi Conrado
ab ecclesia qaicqaid dictabat sententia exhiberi, et cam ipse de
prestanda secaritate, qaod ex parte saa nemo deinceps peteret
mansam illam, fldeiassores habere non posset, ipsnm Conradam
compedibus mancipavimas sententia sie dictante. Post aliqaot vero
dies sepe dicti fratres Bemhardas et Marqaardus eripaerant eandem
398 1247.
de vincalis spondentes, quod nee ipse nee frater snus nee alias de
parte ipsorum nmquam pro haiusmodi seilicet pro manso et pro
detentione sna ecclesiam molestabit, et idem inravit ipse Conradns et
similiter promisit. Promiserunt equidem in manas nostras et magistri
Richardi decani et Hermanni de Thinkelere et Heinrici de Blithenem
et Liudolfl de Borseim militam, et nos enndem Conradnm xii solidis
ei datis ad sna peimisimns remeare. Testes hnius sunt dominns
Wemerus de Boretvelde canonicns maioris ecclesie, Frethericus et
Woltherus sacerdotes, Otto dyaconus, Conradns, Lndolfns, Hngo,
Oerhardus scolasticus subdiaconi, Olricns de Blithenem, Hemricns
Grnbo fllius Aschvini, Tidemannus de Rothinge, Boldewinus de
Honovere fllins domini Lamberti et alii qnam plures. Actam in
lobio nostro Hyldensem anno incamationis dominice m. cc. xItü.,
xvi. kalendas martii.
Or, im KgU' SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 76. Siegel verloren,
788« Papst Innocenz IV. schreibt dem Erzbischof (Siegfried) tm
Mainz, dass er dessen Vorgehen bezüglich des kanonisch zum Bischof
von Hildesheim gewählten Propstes H(einrich) von Heiligenstadt genehmige,
und fordert ihn auf, denselben gegen den von der ausserdem noch
exkomunizierten Minderzahl der Dofnherm postulierten Domherrn Hfer-
mann) von Gleichen zu schützen, welcher nun mit Anhängern FViedricki
den Erwählten und die Kirche bedränge. Lyon 1247 Aprü 29.
.... Archiepiscopo Maguntino. Etsi qnibnslibet defensionis adesse
presidio teneamnr, hos tarnen debemns precipne favoris nostri gratia
confovere ac apostolice protectionis clipeo a malignonim incnrsibas
defensare, qui tyrampnidi sevientinm in matrem eoclesiaun et per-
secntorum ipsius conatibns pro snis resistunt viribus et totios forti-
tudinis sne brachio ad redemptoris gloriam se opponnnt. Sane lecU
coram nobis tua petitio continebat, quod olim sede Hildesemensi
post cessionem venerabilis fratris nostri C(onradi) yacante . . cantor
et se{)tem alii canonici Hildesemenses non absoluti a suspensionis
et excommunicationis sententiis, quas tu in capitulum Hildesemense
quintam proventuum ecclesiasticorum suorum tibi a nobis de gralia
speciali consessam tibi solvere denegantes exigente iustitia pn>-
mulgasti, H(ermannum) de Glichen eorum concanonicum minorem
annis non congregato capitulo nee die ad hoc statuta in Hfldes^
mensem episcopum minus provide postulanmt. Verum cum post-
modum prefatus episcopus et dilecti filii . . prepositus, . . decanus,
1247. 899
. . scolasticus, . . thesanrarius et sexdecim alii canonici ecclesie Hil-
desemensis per te predictis sententiis, quas in eos toleras» relaxatis
convenientes in unom die ad hoc per ipsos legitime assignata dilectnm
filinm H(enriciun) prepositum Heilgestadensem concanonicum säum,
Yinim providam et honestom ac in spiritaalibus et temporalibus
circamspectüm, invocata spiritus sancti gratia in eorum pastorem
et episcopnm canonice ac concorditer elegissent, ac idem electos
electione sna rite per te aactoritate metropolitica confirmata ad
ecclesiam memoratam accedens ab aniverso clero et popnlo Hilde-
semensi honeste receptus necnon castra et alias monitiones einsdem
ecclesie adeptos fuisset, memoratus H(ennannQs) taliter postolatus
nobilinm vironun . . dacis de Bransuwic, . . de Glichen et • . de
Keyernnberg comitnm et qüoromdam aliorum F(riderici) quondam
imperatoris fautorum süffiiltus potentia electam ipsnm multipliciter
inqaietat possessiones Hildesemensis ecclesie in ipsorom electi et
ecclesie preindicium hostiliter invadendo. Volentes igitor prefati
electi y qui tibi^ sicut asseris, in negotiis ecclesie per se ac snos
viriliter, utUiter astitit et potenter, in hac parte providere quieti
et gravaminibus precavere, processnm tuum super hoc habitnm,
sicnt est providos, gratum et ratnm habentes ac anctoritate apo-
stolica confirmantes mandamas, quatinns eidem electo presidio
defensionis assistens non permittas, ipsum saper premissis a prefato
H(ermanno) vel aliis quibuscumque postulatione non obstante pre-
dicta indebite molestari, molestatores hoiusmodi etc. Datum Lugduni
iii. kalendas maii, anno quarto.
Qedr, Berger, Les Registr, d'Innocent IV. I, S. 385, Man. Oerm. epiet. panU
ü, S. 247, Regest Böhmer-Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 7776.
780« Erzbischof Siegfried von Mainz bestätigt dem Abte des
Michaelisklosters gewisse bischöfliche Recht, die ihm Papst Innocenz IV.
erteilt hat, unter Wiedergabe des päpstlichen Schreibens d. d. Lyon
1246 Dezember 5. Bei Fulda 1247 Juni 12.
Sifridus dei gracia sancte Maguntine sedis archiepiscopus, sacri
imperii per Qermaniam archicancellarius dilecto in Christo . . abbati
monasterii sancti Michahelis in Hildensem ordinis sancti Benedicti
salutem et sinceram in domino caritatem. Litteras domini pape re-
cepimns in hunc modum.
Innocentius episcopus servus servorum dei venerabiU fratri . .
archiepiscopo Maguntino salutem et apostolicam benedictionem.
400 1247.
Dignum te inter ceteros ecclesiarum prelatos special! sedis apostolice
gracia reputantes tais supplicacionibus inclinati fratenütati tue con-
cedendi dilecto fllio . . abbat! monasteri! sanct! Michahelis in Hil-
densem annli, drothecaram, sandaUorum, dalmatice ac tnnice asom
necnon benedicendi pallas altariom et tarn ley!t!ca quam sacerdotalia
yestimenta et largiendii) ben6d!ct!ones saper popolum more pon-
tificum finitis missarum soUempnüs et vespertinis offlcüs in predpnis
eiusdem monasteri! festivitatibus triboimas aactoritate presendum
potestatem. Datum Lugduni^) nonas decembris, pontificatus nostri
anno quarto.
Igitur ut pulchra et decora filia Jerusalem tam fidelibus quam
infidelibus terribilis ut castrorum acies appareat^) ordinata» ecdesia
militans variis insignitur titulis dignitatum, per quas tamquam omaU
monilibus et circumamicta varietate venustatem preferat virtütnin
illustrium ecciesie triumphantis, quod que tandem habebit in re, in
specie*) gerere se ostendens veritatem indicet per flguram; qaare*)
sedes apostolica mater ecclesiarum omnium et magistra ecdesias
alias tamquam adolescentulas suas bonorum insignibus libenter adornat
pro meritis singularum sperans, ut omate tanto se immacalatas
debeant diligencius conservare, quanto propensius tenentur®) diligere
decus proprium et decorem. Ea propter devotis tois predbns
inclinati usum anuli, cyrothecarum, sandaliorum, dalmatice ac tomce
necnon facultatem benedicendi pallas altarium et tam levitica quam
sacerdotalia vestimenta et in precipuis tui monasterii festivitatibus
tam foris quam intus finitis missarum soUempniis ac officüs vesper-
tinis tibi tuisque successoribus imperpetuum auctoritate apostolica
duximus concedendum. Null! ergo omnino u. s. w. Si quis autem
u. 8. w. Datum apud Fuldam pridie idus iunii anno domini mülesimo
cco. quadragesimo septimo, pontificatus nostri anno septimodedmo.
Äbachrifl des 14. Jahrhunderts in Gop. VI, 75 foU 37 im KgL SL-A. s%
Hannover, Von der päpstlichen Bulle befindet sich das Or. in der Beveriirisehfn
Bibliothek zu Hildesheim, Bleibulle an Hanfschnur,
790« Propst Albert des Kreuzstiftes bekundet, dciss Heinrieh rv«
Adenstedt die ihm bei der Erbteilung zugefallenen drei Hufen in Klau^
dem Kreuzsüfi verkauft hat, Hildesheim 1247 Juni 21,
') Cop. iarg^endi. ») Cop, Lngdunis. *) Cop, apparet. *) Cap, spe.
^) Cop, quarnm. •) Cop, tenetor.
1247. 401
A(lbertus) dei gratia prepositos sancte Crucis in Hyldenseim
oumibus hanc litteram inspectaris in eo qni est omnium saln» salntem.
Notum esse volnmus, quod Heinricus miles et Johannes frater suns
filii Alberti militis de Adenstide tenentes a nobis in feodo tres
mansos in Clowen sitos, universa bona, qne ad ipsos patre defancto
fuerant hereditarie devoluta, quibnsdam amicis suis mediantibus
diyisemnt, et cum aliis bonis dicti tres mansi cesserunt in partem
Heinrici militis supradicti, quos idem Heinricus nobis et ecclesie
sancte Crucis vendidit xl libris novorum denariornm et in manus
nostras resignavit Johanne fratre suo consentiente ac cum ipso
pariter resignante. Nos vero eadem bona cum omni iure, quod
nobis in eis ratione prepositure competebat, contulimus liberaliter
ecclesie sancte Crucis. Quod ut ratum permaneat, presens scriptum
inde confectum sigilli nostri appensione duximus roborandum. Testes
huius sunt dominus Wemerus de Boretvelde, Hermannus de Wolden-
berge canonici maioris ecclesie, Richardus decanus, Frethericus
sacerdos, Otto dyaconus, Liudolfus de Eivede, Hugo subdiaconi
canonici sancte Crucis, Marcoiphus sancti Andree canonicus, lohannes
Yicariuß sancte Crucis, layci comes Lodewicus de Everstene, comes
Burchardus de Woldenberge, Heinricus pincerna et filius suus
Emestus, Tidericus et Thietlevus fratres de Lievethe milites, Hein-
ricus et Volkmarus filii Volkmari Divitis, Helembertus de Herste,
Hyldebrandus de Vrilethe, Syveko de Rutenberge, Olricus de
Blithenem, Heinricus Lupus et quamplures alii. Actum in curia
nostra Hyldensem anno incamationis dominice m. cc. xlvii., xi.
kalendas iulii.
Or» im KgL St-A, zu Hannover^ Kreuzstift Nr, 77t Siegel verloren. Regest
Doebner, ÜB. I, S, 99 Nr. 204.
791« Graf Heinrich von Wohldenberg übereignet dem Kl. Bingel-
heim drei Hufen und eitlen Hof in Ringelheim. 1247 Juli 18,
In nomine domini amen. Nos Henricus dei gratia comes de
Wohlenberg et fllii nostri Hermannus et Henricus notum esse volnmus
universis tam presentibus quam futuris, nos cum consensu Sophie,
generi nostri domini Henrici de Hombergh et omnium heredum
nostrorum presentium et futurorum proprietatem trium mansorum
in Ringelheimb cum curia adiacente et omnibus attinentiis tam in
Villa quam extra villam ob spem retributionis eterne contulimus
conyentui et ecclesie sanctorum Abdon et Sennes in Ringelheimb
HUdeth. ÜB. n. 26
m 1247.
perpetQo possidendam. Dictus vero conventus dicti loci nobis grata
yicissitudine cupiens respondere nos in snam recepit confraternitatem,
ita ut participes esse debeamas omnium orationam et bonoram, qne
in eiusdem ecclesia iagiter procorantnr. Ut igitar hec nostre übe-
ralitatis donatio flrma et inviolabilis perpetnis temporibus perseveret,
presentem paginam inde confectam et sigilli nostri munimine robo-
ratam sepe dicto conventoi donavinins ad cautelam. Com aatem
antedicti filii nostri Hermannns et Henricas adhnc sigillis propriis
non utantor, contenti sumns ono et eodem sigillo pariter in hac
parte. Hnins rei testes sunt Lippoldns de Lüttere et Andreaa filios
eins, Engelhardns de Nanekessen, Bertrammns de Langele, Andreas
de Banekenfeldt, Elgerns milites et alii qnam plnres. Datum anno
millesimo ducentesimo qnadragesimo septimo, xv. calendas aogusti.
Abschrift im RingeJheimer Cop, vom Jahre 1714 S, 10 im Archiv zu Singelheim.
702. Bischof Heinrich befiehlt dem Domkapitel, ohne Genugthumg
der Kirche und des Geschädigten den Gottesdienst nicht icieder auf-
zunehmen und zu verhindern, dass dies anderswo geschehe; er hoffe, in
kurzem mit Hilfe des Erzbischofs von Mainz zu einem günstigen Ab-
schluss zu kommen. 0. D, (1247 vor Oktober).
H(einricus) dei gracia Hildensemensis episcopus dilectis in
Christo preposito, decano totiqne capitulo eiusdem ecclesie salutem
cum affectu benigne. Qui verberat filium duplicem irrogat ininriam.
Cum ergo plurimum de nostra lesione et ecclesie tribulacione merito
contnrbemur, dilectioni vestre mandamus districte inhibentes, qnataniis
sine satisfactione et ecclesie necnon et lesi divina nnilatenus resa-
matis, ne resumantur alibi districtius inhibentes, scituri, quod ad*
iutorio venerabilis patris in Christo et domini archiepiscopi MagontiBi
tribulaciones et amicorum nostrorum pressuras speramns in bi'eyi
fine laudabili terminari.
Ahschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 748 Nr. 151L Die ürk. gehdri
zweifellos in die Zeit vor der Beilegung des Wahlstreites. Deshalb wfuss der
Ausdruck episcopus auffallen.
708. Die Erzbischöfe Siegfried von Mainz, Arnold von Trier
und Gerhard von Bremen, die Bischöfe Engelbert von Osnabrück und
Rutger von Toul, die Erwählten Hermann von Hüdesheim, Heinrick
von Lüttich, Otto von Münster, Simon von Paderborn und Johann nm
Verden geben auf Bitten des Erzbischofs Konrad von Köln, der dit
1247. 403
nett erbaute Cunibertskirche in Köln einweiht, dieser Indulgem. Worms
1247 Oktober 4 (in crastino duorum Ewaldoniin martyrum).
Gedr. Kreuser, Cölner Dombrisft S. 378, Eegeat Böhmer-Ficker, Reg. imp.
r, 4888.
794. Papst Innocenz IV. verheisst allen, tvelche das Godehardi-
kloster am Tage des h. Godehard besuchen, vierzig Tage Ablass. Lyofi
1247 Dezefnber 11.
Innocentius 1) episcopus servus servonim dei universis Christi
fidelibüs presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam bene-
dictionem. Vite perempnis gloria, qua mira benignitas conditoris
omniam beatam coronat aciem civium sapernorum, a redemptis pretio
sanguinis fusi de precioso corpore redemptoris meritorum debet
acquiri virtute, inter que illud esse pregrande dinoscitur, quod ubi-
que, sed precipue in sanctomm ecclesiis maiestas altissimi collau-
detor. Bogamos itaque universitatem vestram et hortamur in domino
in remissionem vobis peccaminom iniungentes, qnatinns ad mona-
steriam sancti Godehardi Hildensemense ordinis sancti Benedicti^
cnius, pront accepimns, miracalomm diversitate ftilgentis capud
habetur ibidem, imploraturi a domino delictorum yeniam in humiii-
täte Spiritus accedatis. Nos enim, ut Christi fideles quasi per premia
salubriter ad merita invitemus, de omnipotentis dei misericordia et
beatorom Petri et Pauli apostolorum eins auctoritate confisi omnibus
cum debita reverentia et devotione in feste predicti sancti illuc
accedentibus annuatim quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia
nüsericorditer relaxamus. Datum Lugduni iii. idus decembris, ponti-
ficatus nostri anno quinto.
Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim, Muuum Nr. 246. BleibuUe an roten und
gelben Seidenfäden.
79S« Propst Albert des Kreuzstiftes bekundet, dass der lAte
Alward bei seiner Übersiedelung jenseits der Elbe Bürgen dafür gestellt
hat, dass er das Stift nicht schädigen werde. Hildesheim 1247.
A(lbertus) dei gratia prepositus sancte Crucis in Hyldenseim
omnibus hanc litteram inspecturis salutem. Cum audiremus, quod
AlwBxAas lito noster frater Otmari proponeret ire ad partes Trans-
albinas, Yocayimus eum ad presentiam nostram et requisivimus
fideiossoriam cautionem, quod in nullo molestaret ecclesiam sancte
i> VerlängerU Sehriß.
26*
404 1247-52.
Crucis, quam nobis et ecclesie fecit per quatuor cives de Clowen,
videlicet per lohannem villicum nostrum et per Heinricum villicum
domini episcopi et lohannem fllium Woltberti bedellum episcopi et
per Reinoldum litonem sancte CiiiciSy qui promiserant in maii\is
nostras et decani et Heinrici de Blithenem et Hermann! de Thynke-
lere, quod idem Alwardus non gravabit ecclesiam, set si quid habet
proponere contra eam, aget in amicicia vel in iure, et si secas
fecerit predicti quatuor restituent omne dampnum, quod inde con-
tigerit provenire. Ipse vero de voluntate nostra obligavit eisdem
quatuor mansum, quem habet in Helperte. Actum in curia nostra
Hyldenseim anno dominice incamationis m^. cc^. xlvii^.
Or. im KgL St-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 78, Siegel verloren,
796. Aht G(erhard) und der Konvent des Kl, Ringelheitn über-
lassen die Elisabeth von Wackersieben der Kirche st. Blasii in Braun-
schweig, 1247,
Ahachr, des 14, Jahrhunderts im Ordinarius st. Blasii fol, 24 im Landis-
hauptarchiv zu Wolfenhüttel,
797. Graf Burchard von Wohldenberg beku^vdet, dass die Brüdff
von Lewe allen Ansprüchen an Güter des Kreuzstiftes in Luttrum ent-
sagt haben. 0. D. (1247—52),
Burchardus dei gratia comes de Woldenberch omnibus hanc
cartulam intuentibus salutem. Notum sit, quod constituti coram
domino meo episcopo Henrico Hildensemensi et coram me etiam
Tidericus et Thetlewus fratres dicti de Levedhe recognoverunt se
nullum ins habere in bonis Lutthenem, in quorum possessione est
ecclesia sancte Crucis Hildensemensis, et ex habundanti omni iari
quod dixerunt sibi competere in eisdem, renunciaverunt de fiacto.
cum tamen de iure in eis nullum penitus ins haberent Ex pam
etiam iam dicti Tiderici de datis fldeiussoribus videlicet Thetlero
fratre suo et Sifrido de Rutenberh iuniore et Henrico de Netthe fitio
Ludolfi et Eizone de Cop, qui promiserunt in manibus domini Richanü
decani de sancta Cruce et domini Ludolfi quondam filii donüBi
Ekkehardi burgensis Hildensemensis et domini lohannis dicti de
Äsle, quod nuncquam super bonis iam dictis in Lutthenem ecdesie
sancte Crucis movebunt ipsi vel aliquis ex parte eonun aliquaa
questionem, et quod Qeradum filium eiusdem Tiderici et Adelheidisa
filiam eiusdem, qui renunciationis et recognitionis tempore parwli
1247-67. 406
erant, prodacent cum Uli pervenerint ad legitimos annos snos, nt
similiter et ipsi faciant secundum quod fecit pater eorum et se
nallam ins habere in predictis bonis Lutthenem recognoscant.
Ä Theüevo autem, qnia heredem non habuit, fldeiossores non fuerant
reqaisiti. Testes hoias rei sunt Conradus marscalcas, Bertoldos de
Holle, Conradus de Vemelhusen, Henricus de lesen milites, item
Lndolfas Ekkehardi, lohannes de Asle, Henricus Elye burgenses
Hildensemenses, item lohannes de lesen sacerdos et alii quam plures.
Ne igitur imposterum oriatur dubitatio de hoc facto, ad peticionem
decani et canonicorum de sancta Cruce huic littere super hoc con-
scripte sigillum meum apposui ad cautelam.
Or, im KgL St^A. zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 79, Siegel von dem von der
ürh geschnittenen Pergamentstreifen ab. Regest Doebner ÜB. I, S. 115 Nr. 229.
708. Bischof Heinrich überläset dem Domkapitel, das seinetwegen
Güter in Hevensen verpfändet hat, bis zur Einlöse dieser die jährlichen
Früchte eines Ällods in Harsum und verpfändet ihm den Zehnten in
Harsum. 0. D. (1247—57).
Henricus dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus
Christi fidelibus salutem in nomine salvatoris. Presentibus litteris
constare volumus universis, quod, cum capitulum ecclesie nostre
bona in Hevenhusen ad prebendam fratrum pertinentia domino Her-
manne de Hardenberge causa nostri pro ducentis libris obligasset,
ne pro sna benivolentia incomodum aliquod reportaret, vorewercum
nostmm in Hardessem eidem assignavimus tali moderacione adhibita,
ut tarn diu annuos fructus percipiat, donec predicta bona in Heven-
husen ei plene et perfecte fuerint restituta. Preterea pro centum
Uhris^ qnas prefatum capitulum solyit pro nobis comiti Hermanne
de Woldenberge, obligavimus ei decimam in Hardessem, ut de eadem
[ta recolligat Universum debitum, quod ex pietate, quam nobis sub-
ireniendo prestitit, nuUum sentiat detrimentum. Hec autem sub
iigillo nostro fecimus conscribi, ne de eis contingat in posterum
lubitari.
Or^ im Kgl. St-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 192. Siegel des
Bischof» atn Bande beschädigt. Gedr. Wolff, Gesch. des Geschlechts v. Hardenberg,
^B. S. 6.
799* Bischof Heinrich transsumiert eine Urk. des Papstes
reffor IX. d. d. Lateran 1227 Dezember 2 (iiii. nonas decembris,
406 1247—64.
pont. nostri anno primo), worin dieser der Geistlichkeit den Orden der
Predigerbrüder empfiehlt. 0. D. (1247 — 57).
Or. im KgL St-A. zu Münster, Dominik, in Warhurg Nr. 1. Vgl Wesif.
ÜB. V, S. 160 Nr. 343, Regest a. a. 0. IV, S. 104 Nr. 155,
800. Propst Albert des Kreuzstiftes bekundet, dass Heinrich vm
Giesen den Ansprüchen an zwei Hufen des Stiftes in Giesen entsagt
hat wie vorher zu Holle. 0. D. (1247— 64).
Albertus dei gratia prepositns ecdesie sancte Crncis in Eil-
denseim uniyersis hanc cartnlam inspecturis salntem. Notom esse
volumus tarn presentibus quam faturis, qiiod Henricus de les^
constitutus in presentia nostra recognovit, quod, com interdixisset
canonicis de sancta Cruce Hildensem dnos mansos ad villam lesen
sitos et eos ad se diceret pertinere, ipsi canonici composuenint com
eo et yexationem suam data eidem pecunia redemerant, et renon-
ciayit ipse lingua et manu coram nobis Hildensem in curia nostra,
sicut antea Holle rennnciavit, omni actioni, quam moverat contn
ecclesiam sancte Crncis, et omni iuri, quod in iam dictis mansis
lesen se habere dicebat, et dedit fldeinssores Thidericum et Thet-
levnm fratres de Levedhe et Conradum de Vimelhnsen, qui fideiasse-
runt pro eo et pro uxore einsdem Conradii) et pneris eins subhac
forma y scilicet quod nee ipse nee aliquis ex parte sui vel oxom
sue vel predictomm de mansis eisdem ullo unqnam tempore morebit
aliquam qnestionem. Et si aliqnis hoc fecerit, ipse tamqnam warandns
eximet ecclesiam sancte Crucis ab hninsmodi questione, et ipse
Gonradus^) renunciayit ex parte ipsornm et comes Henricus filios
comitis Hermanni recepit promissum et prepositns et decanns. Testes
huius rei sunt Lippoldus de Lüttere, Amoldus et Bertoldus fratres
de Herre, Johannes et Hedenricus fratres de Hetigereshusen, Heii-
ricus de Wagenunge et alii quam plures.
Or in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Kreuzsiift Nr. 3: 5«>.^
nebst Befestigung verloren. Datiert nach detn Vorkommen des Ausstellers^
801. Papst Innocenz IV. fordert den Abt (Gerhwd) von Uarde-
hausen auf den Hildesheimer Domherrn Hermann von Gleichen ^ «/"*
nach der Klage des Bischofs (Heinrich) sich underrechütch, unterstvi^
von Kaiser Friedrich H., der bischof lichen Wohnung und der Güt^
der Hildesheimer Kirche bemächtigt habe und trotz der Exkommunikaüt^
*) So das Or. statt, wie oben, Heinrici.
1248. 407
durch Erzbischof (Siegfried) von Mainz diese herauszugehen sich weigere,
zu veranlassen, dass er innerhalb zweier Monate vor dem Papste zur
Ablegung der Rechenschaft erscheine. Lyon 1248 Januar 31.
. . Abbati in Hersedehusen Padebumensis diocesis. Sua nobis
venerabilis frater noster . . Hildesemensis episcopas petitione mon-
8tra?ity quod Hennaniius de Glichen canonicus Hildesemensis ecclesie
qnorumdam F(rederici) qnondam Romanoram imperatoris (fantomm)
favore snfFiiltas domnm episcopalem, ciTitates, oppida, vUlas, moni-
tiones et bona ipsins ecclesie per violentiam detinet occnpata in
eoromdem episcopi et ecclesie non modicmn preindiciom et gi'avamen,
propter qnod yenerabilis frater noster . . Magnntinns archiepiscopns
in dictum Hermannum ezcommnnicationis sententiam exigente iostitia
anctoritate apostolica promnlgavit. Sed idem H(ermannas) hnius-
modi sententia yiüpensa predicta bona detinere presnmit in anime
sne periculnm et scandalum plorimorum. Qaare nobis prefatns epi-
scopns dnxit hnmiliter supplicandum, ut, cnm ipse in partibus Ulis
propter malitiam et potentiam einsdem H(ermanni) effectnm institie
aequeat invenire; providere sibi super hoc patema sollicitudine
curaremus. Mandamus, quatinus dictum H(ermannum) anctoritate
nostra peremptorie citare procures, ut infra spatium duorum mensium
post citationem tuam compareat coram nobis facturus et receptums
super hüs quod ordo dictaverit rationis. Quicquid autem super
premissis duxeris faciendum, nobis fideliter rescribere non postponas.
Datum Lugduni ii« kalendas februarii, anno i^.
Gedr. nach dem vatikanischen Registerband Berger , Lee registr. d'Innoc. IV., I,
S. 539 Nr. 3584, Mon. Germ, epist. pont. 11, S. 345 Nr. 489. Regest Weetf. ÜB. V,
S. 226 Nr. 491 zu 1247.
802. Die Brüder von Meinersen entsagen allen Ansprüchen an
Zehnten und Kirche des Kl. Dorstadt in Bruchmachtersen. 1248
Februar 24.
L(uthardus) et L(uthardus) fratres de Meinersem universis hoc
scriptum videntibus. Notum vobis esse cupimus, quod nos in decima,
in ecclesia et allodio de Mehtersem cenobio de Dorstat pertinentibus
nobis quiddam iuris quandoque addiximus et super eo cenobium
prefatnm inpetere cepimus et infestare iuste et rationabiliter nos
procedere existimantes. Sed a domino Bemardo de Indagine et
ceteris amicis nostris et ecclesie inducti et ammoniti, ne ipsum
cenobium indebite grayaremus^ ab omni infestatione et invasione
408 1248.
eiusdem cessavimas decem^) talenta pro compositioDe ibidem accep-
tantes et omni accioni quam habuimus pure et simpliciter rennn-
ciantes. Unde ne quisquam prememoratum cenobium occasione
Dostra in posteram super eadem causa quoquomodo gravet aut in-
festet, haue cartam inde conscriptam sigillis nostris in perpetanm
testimonium corroborari fecimus. Acta sunt hec anno dominice in-
camationis m^ ccP. xlviii., vi. kalendas marcii.
Or, im Archiv zu DorstadU Die drei Siegel, des Bernhard ron Hagen und
der beiden Aussteller, am Rande beschädigt,
808. Graf Ludolf von Hcdlennund übereignet mit sünem Söhnt
Ludolf dem Bürger Ludolf von Home und dessen Sohne Hennam
einen früheren Weinberg bei Heinde mit sechs Morgen und den Zehnten
des Weinberges und des Landes. 1248 April 2 (iüi. nonas aprilis).
Huic accioni interfuerunt et huius rei testes sunt lohannes
sacerdos in Castro, Henricus dictus de Golthome, Ludolfus dictos
de Wulvenkhusen milites, Arnoldus de Hemedhesen, Conradus de
Volkersen servientes, domina Cunigundis comitissa.
Abschriß des 15. Jahrhunderts im Cop. des Godehardiklosters, Ms. 311 fol.
137 in der Beveriniseheti Bibliothek zu Hildesheim. Gedr. Beitr. zur HiUi.
Geschichte III, S. 123, Regest Doebner, ÜB. I, S. 99 Nr. 205.
804« Papst Innocem IV. beauftragt den Dechanten (Heinrich)
und den Scholaster (Hermann) von Nienkerken, die Klage des Kreuz-
Stiftes gegen Gunzelin von Peine zu untersuchen. Lyon 1248 Mai 30.
Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis flliis . .
decano et . . scolastico Nove ecclesie Padeburnensis diocesis salutem
et apostolicam benedictionem. Dilecti filii . . prepositos, . . decanus
et capitulum ecclesie sancte Crucis Hildesemensis nobis conquerendo
monsti*arunt, quod Guncelinus de Peima (!) mUes et quidam alii
laici Hildesemensis diocesis ipsos quodam manso in Woltdorp et
manso uno in Cochige et rebus aliis contra iusticiam spolianmt.
ideoque discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinos
partibus convocatis audiatis causam et appellatione remota fine debito
terminetis facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasücam
flrmiter observari. Testes autem u. s. w. Datum Lugduni iü. kalendas
iunii, pontificatus nostri anno quinto.
0 Darüber fett mit dunklerer Tinte zi.
1248. 409
Or. im Kgl, St-A, zU Hannover, Kreuzstift Nr, 80. Bleibulle an Hanfeehnüren,
Regelt West/. ÜB. V, S. 230 Nr. 601.
HOS. Papst Innocenz IV. heauftrc^gt den Scholaster (Alexander)
und den Kanoniker Reinardus de Domo von Goslar, die Klage des
Dechanten und Kapitels des Kreuzstiftes gegen das Moritzkloster wegen
Güter in Thidekissen zu untersuchen. Lym 1248 Mai 30 (iii. kalendas
innij, pontiflcatns nostri anno qointo).
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannoverf Kreuzstiß Nr. 81. Bleibulle an Hanfschnüren.
Gedr. Bade, ÜB. I, 8. 578 Nr. 630.
806* Papst Innocenz IV. gestattet dem Herzog Otto von Braun-
schweig den Gottesdienst in seiner Kapelle während der Zeit eines aü-
gmeinen Interdiktes. Lyon 1248 Juni 19 (xiii. kalendas iulii, pontifl-
catns nostri anno quinto).
Gedr. Sudendorf, ÜB. I, 8. 23 Nr. 33. Regest Potthast, Reg. pont. 12960.
HOTf» Basil von Escherde bekundet, dass Johann von Himmels-
thür detn Grafen von Poppenburg Güter in Giften resigniert und letzterer
diese dem Kl. Escherde übereignet hat. 1248 Juni 24.
Ego Basilins dictns de Escherte recognosco, qnod lohannes
dictus de Himmedesdore bona in Giftenem resignavit ore et manu
coram comite Widekindo de Poppenborch et ipse predictns comes
Proprietäten! dedit ecclesie*) in Escherte presente me, et hoc sigillo
meo protestor. Acta snnt hec anno domini miUesimo dncentesimo
qüadragesimo^) octavo, in die beati lohannis baptiste.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 19. Beschädigtes Siegel des
Austellers an weissen geflochtenen Hanfschnüren.
808* Graf Widekind von Poppenburg schenkt das Eigentum von
drei Hufen in Giften, die Johann von Himmelsthür ihm resigniert und
dem KL Escherde verkauft hat, diesem Kloster. Poppenburg 1248 (zu
Juni 24).
Widekindns dei gratia comes de Poppenborch omnibns, quibus hoc
scriptum fiierit exhibitnm, salntem in domino. Notnm esse yolumus
Omnibus, qnod, cum prepositns in Escherte unam curiam cum tribus
mansis in Giftenem a Johanne de Himmedesdore comparasset et
idem lohannes ipsos mansoS; quos a nobis in feodo tenuit, in manus
*) Uebergesehrieben. *) Or. qnaragesimo.
410 1248.
Dostras resignasset, nos pro remedio anime nostre com proprietate
et cam omni iure et utilitate ecclesie in Eroberte donayimns et
presentibus donamus propter deum. üt autem bec donatio Anna et
inconvulsa permaneat, presens scriptum inde confectom sigillo nostro
fecimus communiri. Datum in Poppenborcb anno domini vfiifi(fi
quadragesimo octavo.
Or, im Kgl, SL-A. zu Hannover, Eseherde Nr. 20. Siegel des AusHeUen an
weissen g^ochtenen Hanfscknüren*
809« Papst Innocenz IV. gestattet den büssenden Schwestern der
h. Maria Magdalena in Deutschland, in Frankreich Klöster zu gründen.
Lyon 1248 Jtdi 5.
Innocentius^) episcopus servus servorum dei dilecto fllio . . pre-
posito ac dilectis in Cbristo fliiabus • . priorisse et sororibos peni-
tentibus ordinis beate Marie Ma^dalene in Alamania salatem et
apostolicam benedictionem. Cum, sicut ex parte vestra fuit pn>-
positum coram nobis, ad honorem dei ordinem vestrum in partibos
Francie propagare ibique monasteria construere annuente domino
intendatis, nos yestris supplicationibus inclinati, quod priyilegiis et
indulgentiis vobis et ordini vestro in Alamania ab apostolica sede
concessis in Frantia uti et gaudere possitis, quandiu Tigamt in
vobis eiusdem ordinis obseryantia regularis, vobis anctoritate pre-
sentium indulgemus. Nulli ergo omnino u. s. tv. Si quis autem u, s. ir.
Datum Lugduni üi. nonas iuüi, pontificatus nostri anno sexto.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 42. BleibuUe au rttsn
und gelben Seidenfäden.
810. Papst Innocenz IV. beauftragt die Bischöfe (WUhdm) von
Schwerin und {Lvdolf) von Ratzeburg, die Klagen des Uamhurfer
Kapitels gegen den Erzbischof Gerhard von Bremen zu untersud^
und innerhalb sechs Monate dem päpstlichen Stuhle das Ergdmif zu
unterbreiten, widrigenfalls er die Bischöfe f Rutger) von BrandeiJmrg
und (Johann) von Minden und den Prior der Dominikaner in HiU»-
heim dazu auffordern werde. Lyon 1248 August 17 (xvL kalendas
septembris, anno sexto).
Gedr. Lappenberg, Hamburger ÜB. I, S. 459 Nr. 546. Regest WestßL VB. t;
S. 231 Nr. 503, VI, S. 141 Nr. 493, Fbtthast, Reg. poni. 12997.
0 Verlängerte Schrift.
1248. 411
811« Papst Innocem IV, teilt dem Bischof und detn Dompropst
von Naumburg mit, dass er den Bischof und die Kirche von Hildes-
heim in seinen Schutz genommen habe, und fordert sie auf, die Be-
lästiger jetier zu bestrafen, Lyon 1248 Oktober 31.
Innocentius episcopus servus servorum dei yenerabili fratri . .
episcopo et dilecto fllio . . preposito ecclesie Nuemburgensi salutem
et apostolicam benedictioaem. lustis postulationibus venerabills firatris
nostri . . episcopi Hildesemensis grato concorrentes assensu personam
saam et ecclesiam Hildescmensem cum omnibus bonis, que impre-
sentiarum rationabiliter possidet aut in futurum iustis modis pre-
stante domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione
duximus admittendos. Quocirca discretioni vestre per apostolica
scripta mandamus, quatinus predictos episcopum et ecclesiam non
permittatis super hiis contra protectionis nostre tenorem ab aliquibus
indebite molestari molestatores huiusmodi per censuram ecclesiasticam
appellatione postposita compescendo. Datum Lugduni ii. kalendas
noYembris, pontiflcatus nostri anno sexto.
Or. im KgL St.-A, zu Hannover, Domstiß Hildesheim Nr, 193, Bleibulle an
Hanfschnüren,
812. Papst Innocenz IV. beaußragt den Abt von Amelunxbom,
dem mag. Gottfried von Bremen den Kanonikat des Hartmann von
Minden im Kreuzstifte zu geben, das diesem genommen worden sei,
weil er die vorschriftsmässige Residenzpflicht nicht innehalten könne,
Lyon 1248 November 3.
, . Abbati de Amelungesbrune, Cisterciensis ordinis, üdesemensis
diocesis. Ex parte dilectorum flliorum . . prepositi, . . decani et
capituli ecclesie sancte Crucis Ildesemensis fuit propositum coram
nobis, quod, licet in ipsorum ecclesia, in qua solum quindecim cano-
niconun numenis est statutus de antiqua et approbata cousuetudine
ac pacifice hactenus observata, quilibet canonicorum ipsorum teneatur
personaliter residere et ad hoc singuli tempore sue receptionis pro-
missionis vinculo se astringant, nichilominus tamen Hartmannus
dictus de Minda quondam eorum concanonicus post adeptum deca-
natnm in ecclesia sancti Mathie Goslariensis et canonicatum ecclesie
maioris Ildesemensis locum in eadem ecclesia sancte Crucis detinet
occupatum nee curat, sicut nee libere potest, ibi, sicut promiserat,
residere pluries requisitus, propter quod dicti prepositus, decanus
et capitulnm eundem H(artmannum) prebenda sua, quam obtinebat
412 1248.
ibidem, exigente iastitia, prout ad eos ex antiqna et hacteniis ob-
servata consuetudine pertinet, privavenmt. Cum igitur dilectus filius
magister Gotifridus de Brema iam diu in eadem ecclesia sit auctori-
tate nostra receptus et nullam adhuc consecutus prebendam, nos
volentcs obtentu eorundem prepositi, decani et capituli supplicantimD
pro eodem magistro de dicta prebenda sibi provideri, mandamos,
qaatinus, si est ita, sapradictam prebendam ipsias H(artmaDDi)
vacantem, dummodo nulli alii debeatur, ipsi magistro Gr(otifrido)
auctoritate nostra conferas et assignes inductums enndem in cor-
poralem ipsias prebende possessionem et defendas indnctnm, contra-
dictores etc. Nos enim decemimns irritnm et inane, quiqoid de
ipsa prebenda etc. asque: attemptari. Datum Lugduni iii. nonas
novembris, anno Y'fi.
Gedr, nach Ms. latin 4039 der NaUonaUBibl, in Paris Berger, Les registret
d'Innocent IV., II, S, 30 Nr. 4275. Danach wiederholt. Regest Westf. ÜB. T,
8. 232 Nr. 508.
818. Herzog Otto von Braunschweig überträgt der Kirche in
Isenhagen die Kirche in Bockel (Bokle). Braunschtveig 1248.
Huius rei testes sunt Heinricus iunior comes Ascharie, comes
Ludolfus de Halremunt et Ludolfus fllius suus, comes Burchardos
de Lutterberge, Hermannus nobilis de Werberge, Ecbertus de Asse-
borch, Baldwinus de Blankenborch, lusarius pincema, Heinricus Grubo,
Anno dapifer, Herwicus de Uttessem, Gevehardus de Bortvelde,
Tidericus de Area, Everhardus de Odem.
Or. im Kgl. St'A. zu Hannover, Kl. Isenhagen Nr. 2. Oedr. Marienrodtr
ÜB. S. 32 Nr. 18 nach Cop., Verbesserungen nach dem Or. S. 417, Sudendorf ÜB. 1.
S. 21, Nr, 30 nach dem Or., Asseburger ÜB. I, S. 175 Nr. 252. Regest mit Zeugen
V. Heinemann, CodexAnhalt. II, S. 140 Nr. 178. In einer ürk. mit derselben Datierung
und denselben Zeugen überträgt Herzog Otto die Vogtei aller Güter der Kirdte <>
Bockel der Kirche in Isenhagen und erhält dafür den Zehnten von Gamsen
(Oamenhasen), Or. a. a. 0. Nr. 3, gedr. a. a. 0. S. 33 Nr. 19, bez. S. 22 Nr. 31, bez.
S. 175 Nr. 253. Regest mit Zeugen a. a. 0. Nr. 177.
814. Herzog Otto von Braunschweig appelliert mit anderen
Fürsten zum Schutz des Erwählten Hermann nach Rom. Braun-
schweig 1249 April 25.
Quia nos dei gratia Otto dux de Bruneswic dati sumus uns
cum illustribus principibus rege Dacie, duce Saxonie, marchionibns
de Brandenborch, comitibus Asscharie, duce lucie tutores ac defeo-
sores venerabili consanguineo nostro domino Hermanno Hildensemensi
1249. 413
electo a domino Ferrariensi electo tunc apostolice sedis legato, qoi
ei special! mandato, quod a domioo apostolico snper provisione
Hildensemensis ecclesie receperat, eundem nostrum consaiigaineam
dominum Hennannum prefecit dicte ecclesie in pastorem et solemp-
niter confirmavit, ut nos illad, quod nobis cum prefatis principibus
tarn racionabiliter et tarn publice est iniunctum, pro posse nostro
nunc exsequamur et in antea disponamus exequi deo dante nostrum
consangineum tuendo et pro viribus defendendo, ne aliquis seu
legatus seu subdelegatus, arckiepiscopus, episcopus, abbas, prepositus,
clericus religiosus aut secularis vel etiam simplex clericus seu alius,
de quo timendum sit occasione alicuius mandati, nos gravare valeat
ex hoc facto per sententiam qualemcunque vel etiam interdictum,
pro nobis et uniyerso clero et ecclesiis nobis subiectis sedem apo-
stolicam appellamus. Acta sunt hec in Brunswic anno domini
mccxlviUL, die Marci coram fratribus Minoribus et omnibus aliis
clericis dicte ville.
Gedr, nach dem nicht mehr vorhandenen Or. Orig, Ouelf. IV, 8, 210, danach
r. Heinemann, Codex Anhalt, II, S. 141 Nr. 180 und hier.
815. Graf Heinrich von Schiaden verkauft mit Zustimmung seiner
Brüder dem Kl. Dorstadt seine Besitzungen in Dorstadt. 1249 April 25.
Henricus dei gratia comes de Slathem. Cum usque adeo multi-
plicata Sit iniquorum superbia et iniquitas superborum, quod inter
sanctum et prophanum minime discementes ecclesias impie per-
sequantnr et que a iustis iuste peracta sunt eorum ausu temerario
inmutare aut infnngere laborent, eorum malicie occuiTcndum esse
decrevinius, ut quod iuste et rite geritur Unguis testium commendetur
et testimonio litterarum. Notum igitur esse yolumus tam presentibus
quam faturis^ quod nos de libero et voluntario consensu fratrum
Dostrorum videlicet Ludolfi canonici Halverstadensis et archidiaconi
in^) Kissenbrucke et Hermanni canonici Magdeburgensis et Meinardi
fratris nostri laici universa bona in Dorstat sita, que ad nos iure
proprietatis spectabant, in agris, in silvis, in pratis, in aquis et
piscationibus, et iurisdictionem, quam in eadem villa habuimus, cenobio
in Dorstat in proprium vendidimus pro cc et xl marcis de octoginta
marcis et una, quas super eadem bona prepositus nobis concesserat,
nos omnino dimittens liberos et absolutes. Et nos omni iuri nostro
1) Vor in ist et getilgt.
414 1249.
in eisdem renunciaTimus prefato cenobio de volnntate patris nostri,
aput quem tota dominacio predictornm bonorum spectabat^ proprietatem
conferentes et eins consensu factum nostrum legitime confiimantes,
plenam et legitimam warandiam supradicto cenobio in omni iudicio
prestantes, adicientes etiam, quod, si qui malicie stimulo agitati
contra hoc factum nostrum venire voluerint aut ausu temerario
quoquomodo violare, nos quamdiu vixerimus patenter et potenter
resistemus, donec sepe dictum cenobium libera et quieta gandeat
possessione. Ut igitur hec omnia rata semper permaneant et in-
convulsa, hanc cartam inde conscriptam sigilli nostri testimonio
communiri decrevimus ac roborari et eorum sigillis, qui hole facto
interfuerunt et testes huius rei sunt, Conradus de Dorstat, Bemardus
de Indagine, Thidericus de Hesnem, Bemardus Ealdune, Conradus
Kaldune, Bonefacius de Bywende, Wolterus Spyrinc, Everhardns de
Dengte, Conradus et Conradus de Kissenbrucge fratres, Bemardus
de Halhtere, Qheroldus de Silstide, Fridericus Friso, Alexander de
Werre, Henricus de Borchdorp, Ludolfus de Nendorp, Amoldus de
Santberghe, Ludolfus de Sudborch, Ghevehardus de Osterwic, Johannes
de Borsdorp, Ludolfus de Dinkelere, Gunzelinus de Lengede, Gerardas
de Gustede, Fridericus Templarius, Conradus de Sudtherem, Fride-
ricus et Themarus de Bywende, Geltmams prepositus de Heninghe,
sacerdos de Slathem et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini
Tcfi. cco. x^x^xöxOyiiii.^ yü. kalcudas maii.
Or, im Archiv zu DoratadL Siegeln: 1. das des Ludolf von Schiaden an
roten Seidenfäden, 2, wohl das des Hermann von Schiaden von gelben Seidenfidfn
verloren, 3, das des Ausstellers an roten Seidenfäden, 4. beschädigtes des Dietrick
von Hessen an roten und gelben Seidenfäden, 5, das des Bernhard van Hagen a»
gleicher Befestigung, 6, mit Befestigung verloren, 7. Bruchstücke des des Konrad
von Dorstadt an roten und gelben Seidenfäden.
816. Das Kreuzstift kauft von Dietrich von Drispenstedl eine
Refite zurück. 1249 Mai 25,
Fidelibus omnibus, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, capi-
tulum sancte Crucis Hildensemensis salutem in domino. Notum esse
cupimus presentibus et futuris, quod Theodericus de Drismenstede
recepit a nobis sex talenta Hildensemensis monete et renundayit
lingua et manu Uli talento, quod ab ecclesia nostra ei dari debnit
annuatim tempore rite sue. Et hoc factum fiiit presentibus nobis
videlicet Kichardo decano ecclesie sancte Cracis et Wolthero et
Friderico sacerdotibus ibidem et Ludolfo diacono et Conrado, LndoUo,
1249. 415
Hugone sabdiaconis eiusdem loci, Ludolfo ibidem yicario. Testes
Iiaias rei sunt Herebordns frater eiusdem Tiderici de Drismenstede,
Meynardus Thelonearius, Engelbertus Auceps, Henricus de Netheloge,
Phylippus, Udo, Eylardas. Ne igitur imposterum factum istud veniat
in dubium, ipsum conscribi fecimus et illud sigillo ecclesie nostre
sigillavirnus ad cautelam. Actum anno domini rn9. cco. xl^. Ix^-., viiJ)
kalendas iunii^ scilicet in die Urbani.
Or, im KgL SU-A, zu Hannover, Kreuzatift Nr. 82, Bruchstück des Konvents-
Hegels an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen.
817« Papst Innocenz IV, erteilt allen, welche die Moritzkirche
(sanctorum Mauricii et Candidi) am Tage dieser Heiligen und am
Dedihationstage bestachen, vierzig Tage Äblass. Lyon 1249 Juni 2
(iüi. nonas iunii, pontiflcatus nostri anno sexto).
Gedr. nach Cop. des Moritzstiftes aus dem 15. Jahrhundert, Ms. 514 fol. 36
der Beverinischen Bibliothek, Doebner, ÜB. III, S. 641 Nachtr. Nr. 18.
818. Bischof Heinrich übergibt den Bürgern wegen ihrer Treue
im Kriege und der Ausgaben an Wachen und Stadtbefestigung das
heim Oodehardihloster gelegene Burgthor und die ganze Mauer mit dem
Wege um die Stadt, sodass sie das Thor wie jedes Stadtthor öffnen
und schliessen können, sowie die Macht, die kleineren Thore zu ver-
schliessen. Hildesheim 1249 Juli 23 (x. kalendas augusti).
Angebliches Or. im Stadtarchiv Nr. 23. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 100 Nr. 206,
Lauenstein, Bist. dipl. I, 412; Tripart. demonstr. Atd. Nr. 73.
810. Dominus Hermannus Hildensemensis electus unter den
Zeugen der Urk. des Herzogs Otto von Braunschweig für das Kl.
Riddctgshausen. 1249 Dezember 11 (iii. idus decembris).
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl. Biddagshausen. Gedr.
Asseburger ÜB. I, 8. 178 Nr. 256.
820* Der Konvent des Kl. Wöltingerode übergibt der Vorsteherin
des Krankenhauses ein Allod in Isingerode und den kleinen Zehnten
daselbst zu angegebener Verwendung. 1249.
Ida dei gratia abbatissa, Lambertus eiusdem gratia prepositus
totusque conventus in Waltingerode omnibus in perpetuum. Actiones
mundane cum tempore pretereunt, si non testium vel litterali testi-
monio conseryantur. Eapropter sciant universi, ad quos presens
^) Muss yiii. heissen.
416 1249.
scriptum pervenerit, quod nos nnanimi fratrum et conventus nostii
voluntate magistre inflrmaram vel quecumque sibi hac in cura snc-
cesserit, allodium Ysingherode cum tredecim mansis colendum por-
reximus iure perpetuo possidendum. Predictorum autem mansonun
sex nostre solvent ecclesie, de quibus anno quolibet xxvi solidos
ministrabit, de tribus vero domino Giselero de Cella vel quicumqne
suus successor exstiterit dimidiam marcam Halberstadensis argesti
procurabit, quatuor autem reliquos suis usibus libere deputabit. Pre-
terea decimam pretaxate curie agrorum et pecudum, quod vulgariter
ochteme dicitur, sibi sub hac constitutione donavirnus, ut singulis
annis ei, que custos nostri loci fuerit, ad comparanda lominaria
duas marcas examinati argenti debito tempore subministret. Hains
rei qui interfnerunt sunt testes ego I(da) abbatissa et L(ambertos)
noster prepositus et Adel(heidis) priorissa, frater Thiethardus de
Ovili, frater Johannes Sutor, frater Herbordus, frater Ecbertos et
alii quam plures. Ne quis igitur successorum nostronim factum hoc
nostrum possit vel audeat inflrmare, presentem paginam ecclesie
nostre sygillo confirmatam sibi donavimus ad cautelam. Acta sunt
hec anno gratie jific^cP. jMjfi,
Or. im KgU St.-A. zu Hannover, WöUingerode Nr. 20. Regt des KohmhU-
siegele.
821. Propst Bertoldf Priorin Johanna und der Konvent des
KL Dorstadt verkaufen dem Marienhospital in Braunschweig viertAalb
Hufen in Biewende (Biwende). 1249.
Huius rei testes sunt humiles ancille Christi et fratres nostri
cenobii Qertrudis de Wincenborh, Oda et Gecilia de Wittenvils,
Eckehardus sacerdos, fratres Winandus, lordanis, Luderus, Albertos,
und Braunschweiger Satsherren.
Or. im Stadtarchiv zu Braunschweig. Siegel gut erhalten. Oedr. Pitterims,
Amoenit. pol. VIII, S. 2332, Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunsehweig U, S. SO Nr. /Ä
822. Graf Heinrich von Schiaden und seine Bruder verpfand^i^
dem Kl. Dorstadt vierzehn Hufen (in Dorstadt) für 81 Mark auf 27
Jahre und stellen dem Orte einen WaldtheU zurück. 1249.
H(einricus) dei gratia comes de Sladem et fratres sui dominiis
L(udolfus) canonicus Halberstadensis et Her(mannus) canonicus
Magdeburgensis omnibus hoc scriptum inspecturis salutem. NoTerint
tam presentes quam posteri, quod bona nostra xüii mansos pro Ixzx
1249. 417
marcis et una examinati argenti claustralibus in Dorstadt obligavirnus
tali adiecta couditione, quod singoiis annis peccunie prenotate iii
marcis decrescent itaque xx et vii annis revolatis bona nostra
libera nobis et expedita remanebnnt. Hec igitnr bona ante nativi-
tatem sancti lohannis babtiste sunt redimenda. Quando vero clau-
stralibus xl marcas novissime accommodatas restituimus, dicta bona
nostra in statu priori persistent, sicuti in privilegio episcopi L(udolfl)
Halberstadensis felicis*) memorie continetur. Partem quoque silve
attinentis ville in Dorstat ipsis civibus et ville restituimus ex-
peditam. Hü fuerunt presentes dominus Fridericus Friso, dominus
Alexander de Werre, dominus Ludolfus de Sudborch, dominus Qunce-
linas de Lengede et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie
ro. cc. xl. viiii.
Or. im Archiv zu Darstadt. Beschädigtes Siegel des Grafen Heinrich,
828* Herzog Otto von Braunschweig schenkt dem KL Loccum
den Bach (Meerbach), tvelcher aus dem Steinhuder Meer (de stagno,
quod Tocatur Mare aput Wunnestorp) ßiesst. Im Lager bei Hildes-
heim (in castris apud Hildensem) 1249.
Huius rei testes sunt comes Olricus de Regensten, comes
Lndolfiis de Halremunt, Ecbertus de Wulferbutle, Boldewinus de
Blankenborch, Heinricus de Lobeke, Otto et Hillebrandus fratres
de Herberge, Johannes de Brunesrothe.
Or» im Archiv des Kl. Loccum. Gedr. v. Hodenbei'g, Calenberger ÜB. III,
S. 91 Nr. 124. Also Belagerung Hildesheims durch Otto infolge der ZuHewahl /
vgl, Lüntzel, Gesch. v. Hild. II, S. 258.
Hf^. Vogt, Bürgermeister, Satsherrn und die Bärger von Hildes-
heim einigen sich mit detn Propst Dietrich und dem Bartholomaistifte
dahin, dass dessen Mühle nach dem Graben der Stadt verlegt und aus
ihr zwei Mühlen gemacht werden, sotvie dass dessen Wasser in den
Graben der Stadt geleitet, aber nicht so gestaut werden solle, dass die
Garten und Gebäude des Stiftes dadurch leiden. Die Stadt zahlt
dafür eine jährliche Abgabe von Getreide, die auch dann dem Stifte
entrichtet werden soll, tvenn die Mühlen eingehen. 1249.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Bartholomäistift Nr. 8 mit Rest des älteren
Stadtsiegels an gelben Seidenfäden. Gedr. Beitr. zur Hildesh. Gesch. /, S. 419,
Doebner, ÜB. 1, S. 101 Nr. 208.
*) Or. felici.
Hildesh. IIB. U. 27
418 1249.
825« Der Rat verkauft dem Bürger Arnold vom Damme die
Stätte der zerstörten Burg Bennoburg, die ihm Eberhard von Lütter
für 130 Pfund aufgelassen hat. 1249.
Angebliches Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim, Gedr. Doebner, ÜB. I, S. lOu
Nr. 207. I
I
826. Bischof Heinrich besiegelt das Stadtre4:ht von Hildesheiw.
0. D. (1249).
Or. itn Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 790. Beschädigtes Siegel des Bisehofi
an violetten Seidenschnüren. Oedr. Grupen, 0^'ig. Hannov, S, 233, Pufendorf,
Observ. IV. append. S, 282, Orig. Ouelf. IV, S. 242, Doebner, ÜB. J, S. 102 JVr.m
827. Domherr F(riedrich) in Goslar schreibt dem Domscholaster
M(einhard), tme er gehört habe, dass der Bischof ihm und dm
Dechanten (des Andreasstiftes), Johann von Göttingen, die Untersuchwifj
einer Streitsache zwischen dem Domstift Goslar und der Hildesheimer
Kirche übertragen habe. Er (M.) habe jetzt Gelegenheit, die Oaslarer
Kirche zu ehren, wie das der verstorbene Bischof Konrad gethan habe.
0. D. (1249).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstifi Hildesheim Nr. 195. Siegel nAft
Befestigung verloren. Gedr. Bode, ÜB. I, S, 578 Nr. 629 zu 1246—49. Da Bisck^
Konrad erst 1249 gestorben ist und Domscholaster Meinhard nur bis zu dinm
Jahre nachweisbar ist, muss der Brief in dieses Jahr gehlen.
828. Volrad vofi Depenau resigniert dem Bischof (Heinrich) den
Zehnten in Gamsen (Qammenhusen) zu Gunsten des Kl. Isenhagm.
0. D. (um 1249).
Or. im Archiv des Kl. Isenhagen. Gedr. Zeitschrift 1868 S. 125, ÜB, des
Kl. Isenhagen (Lünehurger ÜB. V) S. 11 Nr. 23; wegen der Datierung vgl 2fr. 2:.
Hft9m Bischof Heinrich berichtet den Hergang seiner Wahl »**
Beweise ihrer Rechtmässigkeit. 0. D. (1249).
H(eiiiricus) dei gratia EUldesheimensis episcopns omnibas fidelibas
salutem in domino. Presentis temporis generatio hoc sibi habet
Vitium innatum, ut erga prelatos ecclesiarum invidie facibns moTe-
atur et preterea omne meritum et beneflcia eorum obscarare wn
erubescat. Ne igitur electio raea inpostemm aliqua detractionis
nota aspergatur, noverint universi fldeles, quod defancto pie memorie
C(onrado) episcopo predecessore meo ad substitutionem alteriua ep-
scopi tota ecciesia nostra consedit. Omnibus ita hinc inde secimdii»
1249—52. 419
votorum snorom opinionem mnlta dicentibas iv persona tandem pro-
posite sunt, et dum fere pertinaciter quilibet persone denominate
adheret, pluribus visum est, ut religiosorum viroruin consilio elec-
(ionem deberemns submittere. Sed, fateor, non consensi, quia circa
Imiasmodi consilia favor et gratia plenunqae solet equitatis iudicium
declinare. Hac igitar occasione tempns protelatum, quantum canones
instituernnt. Iteram autem missas ab ecclesia apud dominam im-
peratorem obtinui, ut reditus episcopales non distraherentur usque ad
electionem episcopi; quod autem apud ipsum ad commodum meum nou
laboraverim, novit dominus et dominus Imperator, qui hoc ipse coram
prelatis et ministerialibus et liberis est testatus. Die autem statuta
nobis ad electionem residentibus invocato spiritus sancti auxilio
pretermissis personis, que competitores videbantur, ad insufflcientiam
meam oculos iniecerunt uno tantum reclamante, qui commonitus
feliciter acquievit. Sic ergo electione celebrata tempore congruo
a domino imperatore investitus et subsequenter a domino Moguntino
sacerdotalem et episcopalem benedictionem presente et rogante ec-
clesia mea snscepi. Ne igitur hanc veritatis seriem Tel iuvidia vel
ignorantia valeat obumbrare, hoc scriptum duobus sigillis scilicct
meo et ecclesie mee feci annotari.
Q^dr, Schannat, Vindem, I, 205, wonach hier wiederholt und Zeitschrift 1896
S, 130. Hegest Böhmer-Ficker-Winkelmann, Heg, imp, V, 4, Nr, 11508. Da Bischof
Konrad als verstorben bezeichnet wird, so kann die Urk, nicht vor 1249 ausgestellt
sein. In diesem Jahre aber scheint der Kampf um den Bischofssitz besonders
^rftig geführt worden zu sein (vgl. Nr. 823) und wir haben in obigem Schreiben
vielleicht eine Flugschrift zu sehen. Aldinger in Zeitschrift a. a. 0. hält das
Schreiben ßkr unecht oder für eine Siilprobe. Unrichtig ist jedenfalls auch die
Angabe, dass die Wahl erst nach Konrads Tode erfolgt, da Konrad nicht im
Amte starb, und die Angaben über die Vorgänge bei der Wahl weichen von denen
des Chron. Hildesh. Mon. Germ. SS. VI, S. 861 wesentlich ab.
SSO* Propst und Konvent des KL Dorstadt bekunden über
mehrei'e Schenkungen des Priesters Zacharias, Kanonikers des Stiftes
st. Blctsii in Braunschweig. 0. D. (1249 — 52).
Dei gratia B(ertoldus) prepositus totusque conventus in Dorstat.
Quecumque geruntur a viris religiosis ad laudem dei et salutem
animarum irritari non debent, sed perhenni scripture memoria con-
firmari. Notum slt ergo omnibus tarn presentibus quam fhturis,
quod Zacharias sacerdos et canonicus sancti Blasii in Bruneswic
maosum quendam in Betmare situm xxyiii solidos solventem pro
27*
m 1250.
xii marcis puri argenti comparavit et eundem cenobio in Dorstat
contulit in proprium usum fnictuum sibi et lohanni clerico suo
quoadusque viverent retinendo. Insuper tres mansos in villa Rodhe
sitos tria talenta et yi solidos solventes pro xl libris comparavit
et eosdem predicto cenobio contalit sab hac forma, ut ipse et pre-
fatus clericus snus lo(hannes) usum fructuum temporibus vite eoran
inde perciperent. Verumtamen unum de predictis talentis in morte
W(indelburgis) mulieris bone memorie pro salute anime sue relaxavil
Procedente vero tempore de consensu predicti Z(acharie) facton
est concambium inter cenobium de Dorstat et cenobium de Henincke,
in quo concambio predicti mansi in dominium cenobii de Henincke
devenerunt. Ipse vero censum predictorum mansorum ad petitionem
prepositi et conventus de granario cenobii de Dorstat exspectabit.
Devoluto vero tempore mansum et dimidium in Hogenrodh situm a
domino Simone de Wlotedhe pro xxv libris comparavit redditos
inde provenientes filiabus suis in eodem cenobio deo famulantibos
assignando et lo(hannem) fratrem earum procuratorem constitoendo.
ut ipse eis necessaria temporibus suis fideliter amministret. Si vero
ipsum discedere contingerit, in potestate earum erit, ut sibi pro-
curatorem eligant quem velint. Si vero una illarum vel dne migra-
verint, tercia in plena perceptione permanebit. Post mortem vero
omnium spectabit^) ad cameram ad consolationem^) panperum et
infirmarum. Postmodum sepe dictus Z(acharias) quandam decimam
in Nienkerke sitam super xi mansos pro xii talentis comparavit,
quam ipse et lo(hannes) clericus suus temporibus vite eorum possi-
debunt fructus inde provenientes recepturi. Post mortem vero eorum
vacabit ecclesie libera et soluta. Ut ergo hoc presens factum semper
firmum maneat et inconvulsum, sigillo nostro et ecclesie feeimns
roborari. Acta^) sunt hec anno domini m^. cc». lxvi<>.
Or. im Archiv zu Dorstadt, Die beiden Siegel beschädigt an iceis9em ge-
flochtenen Hanfichnüren. Die Vrk, Simons von Flöthe oben Nr. 602.
881. Die Grafen von Wohldenberg als Patrone der Kirche in
Ottbergen tatischen mit detn Kreuzstift eine Hufe in Otibergeti ff^g^
eine in Lesse ein. Wohldenberg 1250 (?) Mai 30.
0 spectabit über der Zeile. -) Or. consalationem. ') Das Datum jfpJ/rr
nachgetragen und unrichtig, da Propst Bertold nur bis 1252 nachtreisbar i^, ^«
Nachfolge}' Konrad seit 1255.
1250. 421
Borchardus et HeiDiicas fratres comites dei gratia et Sophia
mater eorum eadem gratia comitissa de Woldenberg omnibus hoc
scriptum inspecturis salutem in domino Ihesu Christo. Presencium
testimonio, qae parem vim habent H^um testibus, declaramos, quod,
cnm ecclesia sancte Cmcis haberet mansnm unam situm in villa
Otberg et ecclesia Otberg alteimm mansam haberet in villa Lesse
iacentem, ntrobiqne ntilitate inspecta placoit capitulo ecclesie sancte
Cmcis et nobis tamquam patronis, Tiderico sacerdoti et parrochianis in
Otbei^ commutacionem de mansis fieri snpradictis, ita quod ecclesia
sancte Cmcis mansam illam in Lesse ab omni iure advocacie teneat
expeditum^ sicnt liberum ab advocacia ecclesie in Otberg tradidit
mansum suum. Ut autem huiusmodi commutacio in futurum maneat
inconvalsa, presentem paginam scribi fecimus et sigillorum nostrorum
munimine roborari. Testes huius rei sunt Lippoldus et Andreas
filius Sans de Lüttere, Heinricus de Gesen, Engelhardus de Nane-
kessen et Elgerus de 6rone milites, et Heinricas de Dunchem,
Ludolfus filius Hedenrici de Otberg, Tidericus de Otberg, Tidericus
de Bettenem et Beinwardus. Datum Woldenberc iii. kalendas iunii
anno domini m9. cc^. 1. 1)
Or» im KgL SU-Ä. zu Hannover y Kreuzsiift Nr, 8. Beide Siegel verloren.
HSftm Das KreuzsHß einigt sich mit Bitter Heinrich WtUfgrave
wegen des Zehnten in Eüper. 1250 Juni 9.
Richardus dei gratia decanus et totum capitalum ecclesie sancte
Crucis Hildensemensis omnibus haue cartulam inspecturis salutem.
Notum Sit, quod, cum Henricus miles dictus Wlfgrove occasione
magno decime, quam ipse habet Rubere, auferret nobis per violentiam
decimam novalis scüicet Ruberehop, quam episcopus Hartbertus olim
dederat ad ecclesie nostre lumen, tandem pro bono pacis a probis
viris ad hoc inductus fuit, quod coram Lippoldo de Escherte et filio
patrui sui lohanne nomine, a quibus in feodo tenuit iamdictam illam
decimam maiorem, promisit, quod dabit quinque libras cere annuatim
in feste Michaelis ad lumen ecclesie sancte Crucis de decima supra-
dicti novalis scilicet Ruberehop, que est ecclesie sancte Crucis.
Preterea hoc dictum fuit et promissum, quod, si heredes sui im-
postenun non sint voluntarii ad has quinque libras cere dandas,
^) X>a« 1 kaum sichtbar, und es muss dahingestellt bleiben, ob hinter 1 nicht
toch ein Buchstabe (eine Zahl) gestanden hat.
422 1260.
ecclesia sancte Crucis debet habere liberam potestatem faciendi de
decima sua iam dicta quod sibi placet et quod videbitnr expedire.
Preseotes erant Richardus decanus, Woltherus, Fridericus saeerdotes,
Ludolfus diaconus, Conradus, Ludolfus, Hugo subdiaconi canonici
sancte Crucis, itena lohannes de Arbeke*) et Conradus de Berkem
milites et Reynardus sacerdos de Rubere et alii quam plures. Ne
igitur imposterum hoc veniat in dubium, conscribi et sigillo ecclesie
nostre fecimus sigillari. Actum anno domini vaP. cc^. R, v^. idns innii.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 85. Beschädigtes SHftsti^
an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen,
888. Albert, Propst des Kreuzstifles, Konradj Otto, Ludwig und
Hermann, Brüder, Grafen von Eberstein genehmigen, dass das Dorf
Wellersen (Welderekeshusen) von der Kirche in Sieboldshausen eximiert
werde unter der Bedingung, dass das (in MariengaHen) zu errichtende
Kloster eine Abgabe an die Kirche zahle, 1250 Juni 19 (xü?^.
kalendas iulii).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Mariengarten Nr. 5. Von den fünf Siefdn
das des Propstes gut erhalten, die anderen beschädigt.
884. Bischof Heinrich erteilt allen, welche zum Bau der Michaelis-
kirche beitragen, dreissig Tage Ablass. Hildesheim 1250 Juni 26
(iiii. kalendas iulii, pontificatns nostii anno quarto).
Gr. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Michaeliski Nr. 47. Beschädigtes Siegel des
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner, ÜB. I, 8. 106 Nr. 210.
885. Bischof Heinrich überträgt mit Zustimmung des DomkapüA
dem Kl. Loccum drei Hufen in Oedelum, die das Kloster von Eberhard
von Berken gekauft und dieser dem Grafen Heinrich d. Ä. von WoUden-
berg und dieser dem Bischöfe resigniert hat, sowie drei Hufen äpenda,
welche das Kloster von den Brüdern Dietrich und Rathard von Oedefi»
gekauft und diese dem Bischof aufgelassen haben. Bethein 1250 Juli »^^
(quarto kalendas augusti, pontificatus nostii anno quarto).
Huius rei testes sunt Renoldus maior prepositus, lohannes
thesaurarius, Conradus de Alta fago, Henricus de Toshem, Volradus
de Goslaria canonici Hildensemenses , Henricus de Honburg , Con-
radus marscalcus, Ecbertus camerarius, Hartungus de Aulica, Thit-
hardus dictus Clericus, Gerhardus de Howardeshem.
^) Von hier ab andere Hand und Tinte.
1250. 423
Or. im Archiv des KL Loccum mit dem Siegel des Bischofs und des Dom-
hapUeh an weissen und blauen Hanffäden. Gedr, Orig. Ouelf IV, Ä 491, von
Hodenberg, Calenberger ÜB. HI, 8. 124 Nr. 181 zu 1254 August 1, was den Ponti-
ßkaUjahren und dem Umstände nicht entspricht, dass Reinhold 1252 bereits cUs
gewesener Dompropst bezeichnet wird. Vgl. auch die folgende Nr.
886. Bischof Heinrich genehmigt, dass das Domkapitel OUter in
Oedelum dem Kl. Loccum für 35 Mark verkauft und aus dem Erlös
solche in Machtsum zur Unterstützung der Scholaren ersteht. Kl. Escherde
1250 Juli 29. (pontificatus nostri anno quarto^ quarto kalendas
angusti).
Or. im Archiv des Kl. Loccum mit dem Siegel des Bischofs an weissen, blauen
and roten Hanffäden. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. IIl, S. 104 Nr. 148.
Die entsprechende Urk. des Domkapitels unten Nr. 785.
8S7« Bischof Heinrich überträgt den Nonnen der Maria Magdalena
fünf Hufen in Sorsum und den Zehnten des Dorfes, den sie von dem
Ministeried Lippold vom Werder gekauft haben. Hildesheim 1250
August 2. (?)
In nomine sancte et individne trinitatis.^) Heinricas dei gratia
Hüdensemensis episcopus. Quia labente tempore labi solent a me-
moria que gernntur in ipso, expedit et honestum censetur, ut scrip-
tare testimonio rei geste noticia teneatnr. Presentibns itaqne litteris
notom facimus universis, qnod, cnm dilecti in Christo Bruno pre-
positus et conventus soromm domos sancte Marie Magdalene in
Hildensem penitentium quinqne mansos sitos in Sudtherem prope
Embreke cnm omnibus eomm attinentiis et decimam etiam yille
einsdem a Lippoldo dicto de Insula ministeriali nostro et a suis
fratribns pro ducentis libris et quindecim comparassent, nos indncti
zelo caritatis et favore religionis, quam etsi non habeamus tu nobis
tarnen fovere tenemur in aliis, ipsos quinque mansos cum omnibus
Bomm attinentiis et iure quolibet nobis ex resignatione dictorum
Lippoldi et fratrum ac heredum suorum vacantes et liberos ac ple-
larie expeditos in anime nostre remedium contulimus conventui
roromin penitentium prelibato una cum decima supradicta, quam a
lobis tenentes in feodo viri nobiles Johannes et Gerardus fratres
omites dicti de Scowenburch domini Holtzatie sibi prius resignatam
. sepedictis videlicet Lippoldo dicto de Insula et suis fratribus ac
oheredibus nobis libere resignarant, plenam habentes flduciam et
1) Verlängerte Schrift.
424 1250.
spem firmam, qiiod hec nostra donatio cum consensu nostri fiicta
capituli perpetao duratura et dictarum sororum pia orationam parti-
cipatio nobis multum prodesse debeant apud deum. Ut autem hec
nostra donatio immobilis permaneat atqiie firma, präsentes litteras
scribi super Iioc et sigillis nostro et ecclesie ad cautelam fecimus
communiri. Testes vero huius rei sunt Wemerus prepositos in
Lammespringe, Hartmannus decanus Goslariensis, Heinricus dictos
de Tossem, prepositns sancte Crucis, Wlradns cantor, Amoldns
plebanus in Alvelde, Heinricus et Heinricus in Chyerstede et in
Gledinge plebani clerici, Lippoldus et Basilius fratres dicti de
Escherte, Heiniicus de Lapideo monte, Ecbertus camerarius, Ever-
ardus de Lutthere, Theodericus de Rothinge, Hoierus de Piscina,
Willebrandus de Bedhen, lohannes de Sudtherem, Ernestus filios
Emesti, Theodericus frater Willebrandi de Redhen, Luppoldus dictos
de Rotthinge, Ludolfus de Boltessem, Wemerus de Borsem, lordanos
de Ilthem, Crafto de Hemmedesdore, Hermannus de Stemne, Bern-
hardus dictus Strikh, Heinricus de Lodhen milites, Theodericus
camerarius noster, Albertus dictus de Osedhe, Grereco camerarius
et alii quam plures tam clerici quam layci. Actum Hildensem anno
incamationis domini millesimo ducentesimo quinquagesimo, ^) ponti-
ficatus nostri anno quarto, quinto^) nonas augusti.
Or. im Kgl, SL-A, zu Hannover, Mar, Magdal, Nr, 43. Siegel des Bi^^J*
und des Domkapiiela an blauen und weissen Hanffäden,
8S8. Bischof Heinrich fordert zur Hülfe der armen Nonnen i^
Maria Magdalena auf und verleiht den TJnterstützern Äblass von vierzig
Tagen. Hildesheim 1250 September 11.
Henricus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi
fidelibus per suam diocesim constitutis salutem in dominomm domino
dei filio Ihesu Christo. Cum sorores domus sancte Marie Hagdalene
in Hildensem penitencium de propriis facultatibus sustentari non
valeant, nisi fidelium elemosinis adiuventur, nos ipsarum compasri
inopie cupientes eisdem pietatis aminiculo quo possumus subTeoire
universitatem vestram rogamus, monemus et hortamur attente in
remissionem vestrorum vobis peccaminum iniungentes, quatinns prp
divina reverencia et nostra nuncios ipsarum, cum ad vos accesserint.
benigne recipientes ac favorabilHer pertractantes eis pias elemosittas
et grata caritatis subsidia erogetis, ut pro modico, quod ipsis iii-
0 Or, qumquasJmo. *) Im Datum steckt ein Fehler.
1250. 425
spirante domino contnleritis, centaplum in presenti et Titam etemam
Taleatis recipere in fdtnro omnium orationum et bonorum operum,
qne apad eas sacre religionis fiunt exerciciis, participes constituti.
Nos eciam de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et
Pauli apostolornm eins et beate Marie perpetue virginis meritis et
aactoritate confisi omnibns yere penitentibns et confessis, qui eis
mannm porrexerint adiutricem, quadraginta dies de iniuncta sibi
penitentia misericorditer relaxamus presentibus post nunc instans
qninqaennium minime yalituris, quas deferri per questuarios districtius
iDhibemus eas, si secus actum fuerit, carere viribus decementes.
Datum Hildensem iü^. idus septembris anno domini millesimo cc^. 1^.
Or. im Kgl, St.^Ä. zu Hannover, Mar, MagdaL Nr» 44. Beschädigtes Siegel
den Bischofs an weissen und blauen Hanffäden,
880. Abt Gerhard und der Konvent des KL Ringelheim (Ringelem)
verkaufen für 62 Bremer Mark dem Kl. Schinna ihre Güter bei
Wildeshausen, die sie wegen der Belästigungen der Menschen und wegeti
des weiten Weges nicht gaiügeiid nützen und schützen klhuien, nämlich in
Aldrup, Damme, Sierhausen (PSutterhusen), Carum, Beckein, Rechterfeld,
Düngstrup und Pestrup. Düngstrup 1250 Oktober 9 (vii. idus octobris).
Testes liuius rei sunt Heiuricus comes de Aldenborchi, Otto de
Brokhofe et Conradus filius suus, Heinricns de Lobeke, lohannes,
Nicolaus, losep canonici in Wildeshusen, Warmundus *) plebanus in
Hanovere, Bertoldus sacerdos sancti Egidii, Olricus scriptor comitum
de Woldenberch, Heinricns camerarius de Ringelem.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Celle Or. Des. 13, XI, 22 Nr. 18. Das
stark beschädigte Siegel des Konventes liegt lose bei, das des Abtes verloren. Gedr.
V, Hodenberg, Hoyer ÜB. VII, S, 21 Nr. 27. In einer undatierten, aber wohl
gleichzeitigefi Urk. des Abtes Gerhard überträgt dieser dem Kl. Schinna die Güter
in Düngstrup und anderen Örtem, kann aber für die freie Vogtei, die ihm mit
Gewalt entrissen sei, keine Garantie übernehmen, gedr. a. a. 0, S, 22 Nr, 28.
H4iO. Papst Innocenz IV. beauftragt die Dechanten (Gerwich)
des Domes und (Richard) des Kreuzstiftes, nicht zu gestatten, dass
Bischof (Meinhard) und das Domkapitel in Halberstadt wegen der
Provision, welche der Propst (Albert) von Stendal auf Bitten einiger der
Kirche feindlichen Grossen verlangt hatte, belästigt werden. Lyon 1250
Oktober 12 (iüi. octobris, anno viü^).
Gedr. Mon. Germ, epist, pont. III, S, 11 Nr, 14.
^) So das Or. statt Warmannas.
426 1260.
841. Bischof Heinrich genehmigt die Verwendung der Einkünfte
der Güter in Isingerode durch die Vorsteherin des Krankenhauses im
KL WbUingerode zu Gunsten der Kranken. 1250.
In nomine sancte et individne trinitatis. ^) Heniicus dei gratia
Hildensemensis episcopns. Qaoniam innotoit nobis, quod domina
Adelheidis^) infirmarum magistra in Walthingerode credens, quod
spectaret ad officium säum, si ea procurante infirme possent aliqnam
specialem consolaüonem habere, cum frequenter de commnni prebenda
nequeant delicata et alia quibus indigent ministrari, egit hoc auxilio
amicorum suorum et elemosinis fidelium, quod bona in Tsingerod
deserta et impedita per annos plmimos claustro in Walthingerod
per eam expedita fuerant sub hac forma, ut videlicet onmes pro-
ventus illorum bonorum imperpetuum cedant ad utilitatem et com-
modum infirmarum. Cum igitur hoc opus pietatis fuerit et merito
debeat commendari, volumus et mandamus et sub interminatione
anathematis inhibemus, ne imposterum aliquis prepositos in Wal-
thingerod vel abbatissa loci yel ipsa infirmarum magistra yel con-
versi yel dicte ecclesi§ defensores possint hoc factum tam laudabile
infringere vel mutare. Et ad huius rei evidentiam et ad cautelam
scriptum hoc nostrum inde confectum dedimus et illud sigillo nostro
fecimus communiri. Datum anno domini m^. cc^. l\ pontificatus')
nostri anno üi^.
Or. im KgU St-A. zu Hannover, WöUingerode Nr. 21. Beschädigtes SUgel
des Bisehofs,
842. Propst Werner und der Konvent des KL Lamspringe
verkaufen dem KL Demehurg zwei vogteifreie Hufen und eine HausstdU
in Astenbeck (Astenbeke) für achtzehn Hildesheimer Pfund. 1250.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Derneburg Nr. 14. Siegel des Konventen
von Lamspringe.
84S. Daß Kreuzstift bekutidet, dass der Diener und die Magd <fej
Kanonikers Herrafid ihm eifie Rente von einetn Pfund überwiesen kabffi,
die nach ihrem Tode zu ihretn Anniversar verwendet werden solle. 125o.
Rich(ardus dei) gr(atia d)ecanus totumque capitulum sancte
Crucis Omnibus haue car(tulam in)specturis salutem. Notum esse
volumus, quod, cum ecclesia a indigeret, recepimas ab
*) Verlängerte Schrift, *) Der Name später von anderer Hand auf frei-
gelassenem Räume nachgetragen. ') Von hier ab von dritter Hand nachgetragen.
1260. 427
Eylardo famulo domini Her(ran)di et ab ancilla eiusdem Gertrude
nomine x talenta videlicet (sab) hac forma, quod annuatim xiiii
diebns post festnm Michaelis (no)b(is . an)am talentum
Hildensemensis monete de lowen , quod talentam ipsi
duo recipient tempore vite sue. Altero autem mortao non dabuntur
snperstiti nisi decem solidi annuatim, utroque antem mortao tocias
talenti solacio exspirabit et nichil flet nisi quod in morte anius
ponetar candela de dimidia libra cere et in morte alterios de dimidia
libra cere et in ann(iversa)rio unias flet consolacio fratribus de
qomque solidis et alterius similiter de v solidis. Datum anno
domini m^. ccO. R
Or, im KgL St,-A. zu Hannoverf Kreuzstifl Nr, 86, Bruchstücke des Stifts-
Siegels. Die ürk, stark beschädigt.
844. Graf Hennann von Woldenberg schenkt zwei Hufen in Achem,
die ihm Engelhard Suring resigniert und dem Kl. Escherde verkauft
yt, diesem Kloster, Im Schloss beim Werder 1250.
Hermannus dei gratia comes dictus de Woldenbcrch omnibus,
quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notum esse cupimus
presentibus et futuris, quod tempore domini Henrici prepositi in
£scherte Engelardus cognomine Suring dictus de Bethenem duos
mansos sitos in Achem, quos tenuit a nobis in feodo, yendidit ec-
clesie in Escherte de nostro beneplacito et consensu, et nos resig-
nacioni ab eo nobis facta donavimus eos iam dicte ecclesie iure
perpetno possidendos ad usus videlicet sanctimonialium et eorum,
qui ibidem deo et beate virgini et sanctis serviunt die et nocte.
Httius rei testes sunt Henricus de Clawenberch, Johannes et Hedeu-
ricus fratres dicti de Hederereshusen milites, item famuli scilicet
Lippoldus f rater dicti Engelardi, Johannes de Eversdorp, Conradus
Stokelet, Bemardus servus prepositi supradicti et alii quam plures.
Ne igitur super hiis impostemm dubitacio oriatur, nos scriptum hoc
inde confectum dedimus et illud sigillo nostro fecimus sigillari.
Datum in Castro ad Insulam anno ab incamatione domini m^. cc^. 1.
Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Escherde Nr. 21. Schönes Siegel des Grafen
an weissen geflochtenen Hanfschnüren,
H4iS. Ritter Basil von Escherde schenkt dem KL Escherde eine
Hufe in Achem, die Engelhard Suring und die Brüder von Rode ihm
resigfiiert und ersterer demselben Kloster verkauft hat. 1250.
428 1250.
Basilius miles dictus de Escherte hiis, quibus hoc seriptnm
fuerit exhibitum, salutem. Notum esse cupio universis presentibus
et futuris, quod tempore domini Hearici prepositi in Escherte
Engelardus cognomine Suring vendidit eidem preposito et ecdesie
sne in Escherte, coi ipse per dei gratiam prefoit, mansnm onum in
Achem situm, quem ipse Engelardus tenuit a fratribas yidelicet
dictis in Tentonico van mei-cEodhe a Thiderico scUicet et Bertoldo,
et hoc fecit de volnntate eorundem fratrum iam dictonun et meo
beneplacito et consensn, a quo ipsi fratres predicti enndem mansTun
in feodo tennerunt. Et idem Engelardus et fratres sepedicti re-
signaverunt enndem mansum et ego facta resignacione donavi ec-
clesie supradicte in Escherte ipsum ad usus sanctimonialiam et
eorum, qui deo et beate virgini et sanctis ibidem deserviunt, per-
petuo possidendum. Huius rei testes sunt Lodewicus de EngelsDge-
burstel, Amoldus de Hethessem, Tidericus, Lodewicus, Conradus
fratres de Stokkem, f rater Bodo de Hesedhe, Bemai-dus de Coyc,
Henricus camerarius famulus prepositi et alii quam plures. Xe
igitur imposterum super hoc dubitatio oriatur, ego quod a me el
supradictis factum est conscribi feci et illud sigillo meo proprio
sigillavi. Actum anno domini m^. cc<>. 1.
Or. im Kgl. St-A, zu Hannover, Escherde Nr. 22. An roten uftd gelben
Wollfäden das Siegel des Ausstellers,
840. Propst Heinrich von Escherde bekmidet den Ankauf einer
Hausstelle in Oddingehusen, 0. D. (um 1250).
H(einricus) dei gratia prepositus in Escherte omnibos hoc
scriptum inspecturis salutem. Notum esse volumus universis tarn
presentibus quam futuris, quod comparavi a vidua Bertoldi et filio
eins Bert(oldo) aream sitam in Oddingehusen, quam manuten(ueraiit
a no)bis, qui et facta resignatione ipsi aree tot(i resig)naYerant.
quam aream et nos trans veterem locavimus et nostra sepe
circumsepsimus. H(uius) rei fldeiiussores sunt Conradus et lohanne^
filii Herbordi, Hennannus et Heinricus fratres Gcrd(rudis?) vidue de
Oddingehusen.
Or. im KgL St.-A, zu Hannover, Escherde Nr. 97. Zerbrochenes Siegel de*
Propstes Heinrich. Die Urk. durch Stockflecken stellenweise unleserlich.
847. Die Grafen von Schiaden gestatten dem Kl. Darstadt den
Bau eines Grabens für eine neue Mühle und leihen von ihm vien^
Mark auf ein Jahr unter Stellung von Bürgen. 0. D. (um 12b0}>
1250. 429
H(inricas) dei gratia senior et iunior comites de Sladum
Omnibus hanc litteram inspecturis salutem. Uniyersis notnm esse
cnpimos, quod conventus in Dorstat fossatnm fodit ad^) novum
molandinum constiiiendum ex nostro consensn et permissione. Iterato
notnm sit presentibas et posteris, quod idem conventus xl marcas
examinati argenti nobis accommodavit a purificatione usque ad ter-
minum unius anni item in purificatione. Quo revoluto predicta«)
snmma marcarum est restituenda. Ut igitur sepedictus conventuiSi
plena gaudeat securitate, quatuor milites nostri nobiscum flde mili-
tari promiserunt, se Brunswic yel Halberstat yel 6oslariam intra-
turos sequenti die pnrificationis scilicet dominus Alexander, Frede-
ricus Friso, Ludolfns Friso, dominus Hinricus de Borchtorp. Ex
istis vero prenominatis tres civitatem 'predictam intrabunt. Si autem
in primis iiii ebdomadibus se non absolverint, ego comes H(inricus)
innior ad ipsos intrabo et unus militum emittetur. Si entm quis
ex nostris fideiussoribus infra tempus fideiussionis humane natura
debitum persolverit moriendo, altera) in ipsius fideiussionem refor-
metur. Hii promissum acceptaverunt dominus Theodericus de Hes-
senem, dominus Bernardus de Indagine, dominus Conradus de Dor-
stat, dominus Symon Covot, dominus Bernardus de Haiechtere. Ut
hec actio stabilis et inconvulsa perseveret, sigilli nostri appensione
duximns muniendum.
Or. im Archiv zu Dorstadt. Siegel verloren.
S48. Das KL Drüheck verpfändet dem Propste Bertold und dein
KL Dorstadt zwei Hufen in Dorstadt, welche der verstorbene Graf
Elger v(m Hohenstein bei der Aufnahme seiner Tochter Luttrud ihm
geschenkt hat, gegen einen jährlichen Zins von 24 Braunschweiger
Schilling. 0. D. {um 1250).
Or. im Archiv zu Dorstadt. Von dem Siegel nur ein kleines Bruchstück er-
halten. Gedr. Jacobs ^ ÜB. des Kl. Drüheck (GescK-Quellen der Prov. Sachsen V)
S. 25 Nr. 22.
S49« Der kaiserliche Truchsess Gunzelin (von Wolfenbüttel) und
mne Söhne verkaufen dem KL Dorstadt den Zehnten daselbst. 0. D.
<um 1250).
G(uiicelinus) dei gratia imperialis aule dapifer, E(cbertus),
3(urchardus) et G(uncelinus) fllii sui omnibus hoc scriptum inspici-
^) ad — consensn auf Rasur. <) predicta summa desgl. P) alter—fideinss. desgl.
430 1260.
entibus salutem et obsequiam. Ne factis hominam in posterom
derogetor, Unguis testium et scripture memorie commendantar. Hiac
est, quod probornm virorum nosse volumos honestatem, qnod a
domino B(ertoldo) preposito in Dorstat quinqaaginta marcas examinati
argenti sub pondere Brunswicensi recepimus sub hac forma. Decimam
ville predicte cum omni utüitate dimidiam pro x marcis observabit
tribus annis, postea residuas quadraginta marcas nos decimam
nostram redimere volentibus^) ipsi et ecclesie sue restitaemos^ et
quod dampnum vel impedimentum ex parte nostra creverit ecclesie,
pro eo satisfaciemus eidem. Ut igitur hec actio nostra rata maneat
et firma, sigillorum nostrorum appensione scriptum presens fecimus
roborari. Testes huius facti sunt Lu(doldus) abbas sancti Godehardi
et alii plures. Datum etc.
Abachrifi des 14, Jahrhunderts im Cop. des KL Dorstadt zu Dorstadt foi &
850. Abt Ludold und der Konvent des Oodehardiklasters über-
tragen Güter in Wackenstide dem Bertold vom Hause und seiner
Frau Siburgis, welche die Einkünfte zweier Gärten zu ihren Anmversafrn
und der Unterstützung kranker Mönche bestimmen, und nehmen sie in
die Gebetsbrüderschaft auf. 0. D. (um 1250).
Huic accioni presentes fuimus prior Hartmannus, Hinricas,
Rodolfus, Wichmannus, Fredericus, Gerbertus, Sifridus, Bertoldus,
Johannes, Tidericus, Heinricus, Wolcmarus, Hermannus, Bertoldus,
Conradus, lohannes, lohannes, Segehardus, Burchardus, Ecbertos.
Abschrift des 15, Jahrhunderts im Cop. des Oodehardikl., Ms. 311 foi. ^'f
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Gedr. Doebner, ÜB. IH, S. C4^
Nachtr. Nr. 26,
851. Dechant Richard des Kreuzstiftes bekundet die let^mUigtn
Schenkungen des verstorbenen Kanonikers Herrandus an das Stift-
0. D. (um J2r>0).
Rycliardus dei gratia decauus totumque capitulum sancte Crncis
Hildensemensis hüs, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem
in Christo Ihesu. Notum esse cupimus presentibus et futuris, quod
dominus Hen*andus bone memorie de bonis in Kamelen pro remedio
anime sue taliter ordinavit, ut videlicet vii solidi et vi denarii
dentur fratribus in anniversario suo, vicariis sex denarii, campanariö
') So das Cop, Man erwartet volentes oder vorher nobis.
1250. 431
et camerario duo denarii, pauperibus scolaribns x denarii, unus
solidus ad candelam. Qni etiam emit dnos mansos in lesen, de
qnibns dari constitnit dno talenta hoc modo: panperibns scolaribns
isolidos, in anniversario lohannis de Berle v solides, in festo
Eaterine y solidos, in festo lohannis ante portam Latinam x solidos
fratribas presentibns, nnnm solidnm ad candelam, vicariis ix solidos,
campanario et camerario tres denarios, et hoc festum agetur sol-
lempniter, ad vesperas cantabitur Vox ton(itrui) super Magniflcat
In fenrentis, ad matutinas ix responsoria, ad missam sequentia
lohannis Ihesn Christo. Item de eisdem dnobus talentis procnra-
bitur noctnmalis candela de octo solidis ante altare beate virginis,
quam ibidem poni pro se et pro domino suo Herrando dominus Con-
radus de Ylsedhe ordinavit. Contulit etiam iam dictus dominus Her-
randus xiiii talenta ad comparationem bonorum in Ahtem. Dedit
etiam xii talenta et duos matutinales, qui venditi erant octo talentis,
que cessemnt ad restaurationem bonorum, que tempore gwerre
fnerant devastata incendiis et rapinis^ propter quod ecclesia sancte
Cmcis ordinavit pro memoria anime eins et pro animabus omnium
fidelinm defnnctorum dici a conventu duas missas animarum qualibet
septimana qualibet quarta feria et sexta feria vel quo die commodius
fieri potest. Dedit etiam missale in duobus voluminibus ecclesie
sancte Cmcis. üt igitnr in posterum super hoc nuUa dubitacio
oriatur, conscribi hoc fecimus et sigillo ecclesie sigillari.
Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 70, Siegel verloren.
882. Die Ritter Konrad und Werner von Bollensen resignieren
dem Bischof Heinrich den Zehnten in Wentorf zu Gunsten des Kl.
henhagen. 0. D. (um 1250).
Or, im Archiv des Kl, Isenhagen. Gedr. ÜB. des Kl. Isenhagen (Lünehurger
ÜB. V) S. 12 Nr. 27.
8S3. Graf Ludolf von Hallermund schenkt der Hildesheimer
Kirche eine Ministerialin. 0. D. (um 1250).
üniversos presencium inspectores et auditores ego Ludolfus
comes in Halremunt scire cupio veraciter et protestor, quod acce-
dente consensu meorum heredum, quorum consensus requirendus
foit in causa presenti, liberam dimisi Aggenesam filiam Rabodonis
de Bechen meam ministerialem a ministerialitate, qua michi tene-
batur, et eam beatc Marie virgini Hildensem in ministerialem coutuli
432 1250,
et eins liberos cum bona mea voluntate sub testimonio domini Al-
berti et domini Hartmanni et domini Gonradi fratrum de Lathusen
et domini Heynrici de Pattenhusen militum, qui mee donacioni
interfuerunt, et presentem litteram meo sigillo super eo datam tradidi
roboratam.
Abschr. des 15, Jahrh. in dop. VI, 11, 8. 712 Nr. 1404 im KgL St.-A. zu
Hannover,
854. Dechant, Scholcister und Domherr Heinrich von Paderborn
ersuchest das Hildesheimer Domkapitel, den Mag, Dietrich gemäss ian
Briefe des Papstes gut aufzunehmen. 0. D. (um 1250)
Honorabilibus et in Christo utique plurimum dilectis dominis
et confratribus suis decano et capitulo Hildensemensis ecclesie B(&-
bodo) decanus, lo(hannes) scolasticus et H(einricus) canonicus Pader-
(bomenses) executores a domino papa constituti cum dilectione et
caritate fratema oracionum suarum et obsequii devocionem. ßogamu?
et monemus in domino fideliter consulentes, quatinus ob reverenciam
sedis apostolice ma^strum Thidericum secundum formam litteramm
domini pape benigne recipiatis et pertractetis taliter facientes, qnod
idem de gracia sedis apostolice et vestra fructum reportet optatom
et vos exinde non immerito retribucionem expectare debeatis etcrnam.
Äbschr, des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 719 Nr. 1423 im Kgl. SU-A. rfc
Hannover.
855. Burchard von Wolfenhüitel gibt dem Propst Bertdd und
der Kirche in Dorstadt seinen Hof im Tausch gegen einen dabeiliegendm
des Klosters, mit Zustimmung seines schon erwachsenen Sohnes GtmzeHn.
0. D. (1250—52).
Abschrift des 17. Jahrhunderts im Cop. des Kl. Dorstadt in Dorstadt foi. 37.
Gedr. Asseburger ÜB. /, S. 184 Nr. 268.
856« Konrad vo7i Dorstadt vherträgt dein Kl. Dorstadt J?^
Kirche in Bruchmachtersen. 0. D. (1256—1300).
Conradus dei gratia dictus de Dorstat omnibus presens scriptui
inspecturis salutem. Convenit, ut acta temporum presentiam digna
memoria scriptis et sigillomm appensionibus sie servemiis integra.
ne per oblivionis exitum excedant scientiam futurorum. Noverint
tam presentes quam ftituri, quod nos ecclesiam in Machtersem
claustro de Dorstat cum omni iure et cum promissione heredam
nostrorum liberaliter dedimus possidendam.
1251. 433
Or. im Archiv zu Daratadt. Siegel verloren. Die Urk. kann nur nach der
Sehrifl in die zweite Hälfte des 13, Jahrhunderts angesetzt u^erden. Der Name
des Ausstellers kommt in der Familie von Dorstadt mehrfach vor^ ein Konrad
erscheint 1232—69, ein zweiter 1278—1313, vgl die Stammtafel in Zeitschrift 1888
S. 44-45, Vgl. auch oben Nr. 802.
857. Graf Ludolf van Hallermund verkauft detn Kl. Escherde
acht Hufen in Ahghem und zwei in Oddyngehusen. Levinge auf
der Leinebrücke 1251 Januar 13.
Ladolfus senior dei gratia comes de Halremunt omnibns, quibus
hoc scriptum fuerit exhibitam, salutem. Notnm esse cupio presentibus
et faturis, quod vendidi domino Henrico preposito in Escherte et
conventui sanctimonialium ibidem Ihesu Christo et beate virgini
deseryientium octo mansos in Ahghem sitos et duos in Oddynge-
husen cnm omni iure, quod habent in yillis et campis et silvis
et hoc feci de beneplacito et consensu filii mei Ludolfi et uxoris m^^
doffline Conigundis. Huius rei testes sunt dominus Tidericus cantor
Hildensemensis, prepositus Everwinus fifater eins canonicus Halbersta-
densis dicti de Adenoys, lordanis canonicus Hildensemensis, Heinricus
plebanus in Eyldagessem, Nicolaus sacerdos ipsius, comes Widikindus
de Poppenburh, comes Mauritius de Spegelber, Ascwinus de Halbol-
dessem, Conradus de Wlvinge, Conradus de Lathusen, Ludolfus de
Wlfinkhusen, Ekbertus Knikke, Henricus de Sene, Eabodo et Wil-
brandas de Halboldissem, Sifridus dapifer, Ludegems et Arnoldus
de lenhnsen, Hermannus de Stemne, Bertoldus Pil, Hermannus,
Albertus, Bertramnus Hirci, Hermannus de Bethenem et frater eins,
lohannes de Eyersem, Conradus de Volkersem, Bemhardus de
Bethenem y Arnoldus, Conradus, Bemhardus famuli prepositi de
Escherte et alii quam plures. Ne igitur imposteram oriatur dubi-
tatio de hoc facto, ipsum conscribi feci et sigilli mei munimine
roborari. Actum anno domini m^. cc^. lo. io,^ in octava epifanie infra
pontem in villa Levinge iuxta Laynam.
Or. im Kgl, St.-Ä. zu Hannover y Escherde Nr. 23, Siegel des Ausstellers an
roten und gelben Hanffäden,
SS8* Gtaf Ludolf von Hallenmind bekundet, mit KL Escherde
wegen des Verkaufes von acht Hufen in Ahgem und der Fischerei in
Bethein übereingekommen zu sein. 0. D. (zu 1251 Januar 13).
Eg'o Ludolfus dei gratia comes de Halremunt una cum fllio
neo dicto L(udo1fo) per presens scriptum notum omuibus esse volo,
HUdesb. ÜB. IL 28
434 1261.
quod, cum dominus Henricus prepositus in novo Escherte tractatmn
haberet mecum de octo mansis in Ahgem et una piscatione in
Bctenum ecclesie sue acquirendis inter nos diu habita deliberatione
eonvenimus sub hac forma, quod videlicet dictus prepositus de con-
sensu couventus sui pro iam dicta proprietate mea promisit, se
daturum michi nonaginta talenta Hildensemensis monete. De qua
summa peeunie michi promissa incontinenti ipse prepositus persolvit
michi quinquaginta et sex talenta et de residuis xxx et iiii hbiis
exspectabo per tres annos a feste nativitatis domine nostre ventviio
proxime computandos. Sed si infra hos tres annos iam dictos de-
venero ad talem statum, ut possim ipsi preposito et ecclesie predicte
restituere quinquaginta et sex talenta michi data, ad ipsum aceedam
prepositum et ecclesiam supplicaus eis, quatinus admittant hoc, ut
pecuniam restituam supradictam. Qua petitione mea admissa summaiD
illam peeunie restituam eis totam, quam pecuniam a nullo hominniD
pro acquirendis aut solvendis eisdem bonis recipiam, sed de proprio,
si dominus ita donaverit, erario eadem bona sub gratia ecclesie
expediam. Si autem infra hos tres annos non possum habere sepe-
dictam summam peeunie, quam dare possim ecclesie et preposito
sepedicto, extunc prepositus et ecclesia dabunt michi residuam ill&m
summam videlicet xxx et iiii talenta, et sie de consensu heredma
meorum proprietas illorum octo mansorum predictorum in Ahgem et
piscationis in Betenum ad ecclesiam in Escherte iure perpetno per-
tinebunt. Hoc factum sigilli mei inpressione roboravi. Huiiis rei
fidei datores sunt comes Ludolfus et fllius eins Ludolfus, Ludolfos
de Wlvinghusen et Bemhai*dus de Hitdestorpe, Wizelus Westvalos,
fidei receptores sunt Ludolfus de Halbodessem et frater eins Ascyinuä,
Ludolfus de Borsem, Gerhardus de Winnihusen, Bertoldus Pil.
Or. im Kgl. SL-A, zu Hannover, Escherde Nr. 96, Siegel des AussieUen «■
weissen geflochtenen Hanffäden am Bande beschädigt
859. Papst Innocenz IV, beauftragt den Ei'wahlten (Simon) ton
Paderborn, dem Johann von Göttingen (Dechanten des Afidreasstifl^^)-
für den sich Bischof Heinrich von Hildesheim und Herzogin Sophii fv«
Brabant ve^-wendet hätten, zwei Pfründen in Deutschland zu verschaffen^
Lyon 1251 Februar 15 (xv. kal. martii, pontificatus anno viii).
Gedr, Wesif ÜB. V, S. 239 Nr. 522. Begest Westf. ÜB. IV, S. 277 Ar. 4^^
Berger, Les registres d'Tnnocent IV, II, S. 259 Nr. 5414, Böhmer- Wintelm$im.
Beg. imp. V, 3, Nr. 8321; vgl. auch Mon. Oerm. epist. ponU III, S. 11 J«*^
1251. 435
SSO. Bischof Heinrich überträgt dem Maria- Magdalenenkloster
das Eigentum einer von Eckbert von Essern für 30 Pfund gekauften
zehntfreien Hufe in Sorsum (Sutherem prope Embreke). Hildesheim
1251 Februar 15 (in crastino Valentini martiris, pontiflcatus nostri
anno quarto).
Testes huius rei sunt Conradus marscalcns noster et filii sui
Baldewinns et Heno, Cesaiins de Welede, Degenardns de Elvede,
lohannes de Adenstede, lohannes de Saldere, Thidericus de Bothinge,
Henricus de Steinberge, lohannes de Sutherem, Thidericus de Tossem,
Bertoldus Crane et insuper Hartmannns et Volradus canonici Hil-
densemenses.
Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Mar, Magdal. Nr, 49, Siegel des Bischofs.
861« Bischof Heinrich überträgt detn ProjM Bruno und dei7i
Konvente des Maria-Magdalenenklosters zwei Hufen in Sossmar (Suthei'cm
apud Hoenhamale); welche sie von dem Bürger Johann t^on Asel ge-
kauft haben, und welche dieser dem Johann von Escherde und dieser
wieder dem Bischof resignirf hat. Hüdesheim 1251 Februar 15 (in
crastino Valentini martiris, pont. nostri anno quarto).
Testes huius rei sunt Hartmannns canonicus Hildensemensis,
Henricus de Steinberge, Thidericus de Rothinge, Hinricus pincema^)
noster, Eckebertus camerarius noster, Gerhardus Huken et filius
suus lohannes, Henricus filius Elye, Gerhardus Ummate.
Or. im Kgl. SUA. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 50. Siegel des Bischofs.
Oedr. Doebner, ÜB. I, S. 107 Nr. 213.
^03. Propst K(onrad), Dechant G(erhard) und das Kapitel des
Moritzstiftes verkaufen dem KL Riddagshausen zwei Hufen in Klein-
Solschen (in minori Zolzehei) mit Genehmigung des Bischofs und des
Domkapitels, 1251 März SO (iii. kalendas aprilis).
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttelf Riddagshausen Nr, 99. Siegel
verloren von roten und gelben Seidenfdden.
SOS. Bischof Heinrich bekundet detn Michaeliskloster, dass Lippold
vom Altrnarkt, Ministerial, kein Recht an der Vogtei des sogen. Michaelis-
gartetis habe. Hildesheim 1251 April 5 (nonas aprilis, pontiflcatus
nostri anno quarto).
<) Or, piscema.
28*
436 1251.
Presentes erant lohannes prior maioram fratram in H&-
denshem, Henricus de Tossem, Volradus de Qoslaria, Hartmanniis
de Minda canonici Hildensemenses, Arnoldus plebanns in Alvelde,
frater lohannes de Dammone, Rndolfns de Dalem, Thidericus de
Rothinge, Henricus de Steinberge, lohannes de Sutherem, Hogeros
de Piscina, Henricus de Levede, Albertus Spoie.
Or, im KgU St-A. zu Hannover, Michaeliski. Nr. 43. Beschädigtes Siegtl
des Bischofs. Oedr. Doehner, ÜB. I, S. 108 Nr. 214. Hierzu gehört wohl die
Resignation Lippolds auf die Vogtei der Neuen Strasse, Or. ohne Tagesangabe a.
a. 0. Nr. 45 mit dem Siegel des Ausstellers an weissen Schnüren, gedr. a. a. 0.
S. 110 Nr. 218.
864* Bischof Heinrich überträgt dem Blasiusstifte in Braunsdueeig
die Hälfte des Zehnten in Ölper (Elbere apud Bruneswick), die ihm
die Brüder Liidolf und Oebhard von Bortfeld, Ritter, und zwei Driäd
des Zehnten in Oross- Wohle (Woledhe), die ihm die Brüder Bertold
und Johann von Wedtlenstedt reMgniert haben. Rosenthal 1251 April d
(vi<>. idus aprilis, pontificatus nostri anno y^.).
Testes hnius sunt decanus sancti Ciriaci in Bruneswick frater
Lodewicus, Conradus marscalcus, Cesarius de Wolede, Thegenhardns
de Elvedhe, Burchardus de Asseburg, lohannes de Saldere, Henricus
de Hamelen.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wblfenbüttel, Blasinsstift, mit gut erhaltenem
Siegel an roten Seidenfäden. Oedr. Asseburger ÜB. I, S. 183 Nr. 266. Begtsi
Hänselmann, ÜB. der Stadt BraUnschu^eig II, S. 543 Nr. *137.
86S* Bischof Heinrich bekundet, dass der Dechant und das
Kapitel des Moritzstiftes zum Hufen in Klein-Sol-schen (in minori
Salzeke) mit seiner Zustimmung dem Abte und Konvente des KL
Riddagshausen verkauft haben. Hildesheim 1251 April 10 (üii. idns
aprilis).
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbilttel, Biddagshausen Nr. 100. Siegri
verloren von dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.
866« Domdechant Gerunch errichtet eine Pfarrei an der Johannis-
kirche und bestimmt die Rechte und Pflichten des Pfarrers. 1251 April 24.
G(erewicus) dei gratia maioris ecclesie Hildensheimensis decanus
Omnibus presens scriptum inspectuiis salutem in domino. Com ea,
que geruntur in tempore, labantur cum tempore, ad perpetuitatem
conservandam litteris ac testibus non inmerito debent robarari.
1261. 437
Notnm igitur sit nniversis tarn presenübns quam fdtaris, ad quos
presens scriptum pervenerit, quod canonici sancti lohannis in Hil-
densheim nostro consensa legitime interreniente taliter ordinavernnt,
quod ad parrochiam, que usque ad ista tempora de provisione
omnimn ordinabatur, clericns institnatur a nobis, qoi eidem parrochie
quo ad ntilitatem et honestatem preesse possit et prodesse et qnid-
quid ab ipsa parrochia proveniat idem institntns liberaliter percipiat
loco prebende et canonicus sit et nominetor et costos omnia ser-
rando, que de iure canonicus servare tenetur. In tribus autem
precipuis festivitatibus videlicet nativitatis, pasche et pentecostes
qnidquid oblatum fuerit tribus prefatis diebus in ix partes diyidatur
ipsis canonicis, ita quod plebanus idem nonam partem diyidat cum
canonico in minori prebenda existente. In diyiuis autem celebrandis
et campanis pulsandis certa tempora taliter obsenret, quod iuxta
consuetudinem eiusdem ecclesie canonici in divino officio non in-
pediantur. Insuper canonici eiusdem loci, qui specialiter celebrare
Yoluerint, ante completum offertorium eiusdem plebani non inchoa-
bnnt Si yero aliquo casu interreniente prefatos canonicos ad alium
locum transferri contingat, institutus plebanus manebit in ipsa ec-
clesia sancti lohannis et parrochiam servabit canonicus permanens
sicut ante. Dabit preterea pro festivitatibus predictis talentum, ut
dividatur sicut dictum est. Providebit nichilhominus ecclesie in
campenario, in oblatis et in vino ad divinum officium celebrandum
et alia servabit , que de iure custos servai*e tenetur. Huius rei
testes somus nos et ipsum capitulum. Ut autem hec rata et firma
permaneant, presens scriptum sigillo nostro et sigillo eiusdem ecclesie
duximiis roborandum. Acta sunt hec anno domini millesimo cc^ li^.,
in crastino beati Georgii martiris.
Or. im KgL SU-Ä. zu Hannover, Johannisstifi Nr. 21. Beide Siegel nebet
Befestigung verloren. Gedr. nach Cop, Würdttcein, Nova eube. I, 319, nach dem
Or. Doebner, ÜB. I, S. 109 Nr. 215.
907. Propst Bertold von Dorstadt verkauft dem Konrad (von
Dorsiadt) und dessen Frau den Zehnten in Machtersum so, dass nach
deren Tode der Zehnte wieder an das Kloster falle, und verspricht
die Gründung eines AUares und die Feier der Memorie jener und deren
Eltern und Söhne. 1251 Mai 26.
Bertoldus prepositus in Dorstat totusque conventus. Ne gestarum
remm memoria processu temporis evanescat et pereat, discretorum
438 1251.
rirornm pradentia solet eas per litteras eternare. Innotescat igitnr
presentibus et sciant posteri, quod nos videntes debitornm cumalos
in ecclesia nostra a domino Conrado et antecessoribus suis fandata
de commuiii consensu prefato domino Conrado et uxori sue decimam
in Machtetsem pro sexaginta marcis vendidimns sub hac forma, ut
eandem ad tempora vite ipsorom possideant post discessnm eorom
sine omni inpedimento heredum omnium relinquentes illam nostre
ecclesie liberam et solntam. Altare etiam unum in medio mona^terio
Gonstruemus, ad qnod singulis diebus memoria patris et matris dicti
domini Conradi et sua et domine Ghertrudis uxoris sue et jBliornm
suorom habebitnr perpetua et solempnis. Ut autem hulusmodi ven-
ditio semper flrma permaneat, presentem paginam sigillo ecclesie
nostre fecimus communiri. Testes huius rei sunt lohanna priorissa,
Gertrudis de Wincenborh, Ghertnulis Nigia, Mehthildis et Windel-
burgis sorores de Lere, Oda, Eufemia, Hoburgis, Adhellieidis de
Eissenbrucke, Everhardus sacerdos^ Bertoldus, lordanis. Albertos.
Rodolfas fratres conversi. Acta sunt hec anno domini nfi. ifi(P. li®.,
vii. kalendas iunii.
Or, im Archiv zu Dorstadt. Bruchstück des Konvent$siegeU,
H^H. Bischof Heinrich übereignet dem Maria-Magdalenenldo^fr
eine Uausstelle hei dessen Kirche, welche Propst Bruno von den Brüdens
Lippold und Dietrich von Stöckheim gekauft hat. Hüdesheim 1251
Juli 15 (idus iulii).
Testes huius rei sunt prepositus Ludolfus de Waidenberg, Sibodo
de Scartvelde, Henricus de Tossem canonici Hildensemenses, comes
Henricus de Woldenberg, Henricus de Steinberge, Th(iderictts) de
Rothinge, Ludolfus de Bursem , Lippoldus de Bothinge, Lippoldas
de Antiquo foro, Conradus marscalcus et Heno fllius suus, lohannes
de Saldere, Cesarius de Welede.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar, MagdaL Nr. 51. Beschädigtes ^9^
des Bischofs. Gedr. Doebner, ÜB. I. S. 110 Nr. 216.
869. Bischof Heinnch übereignet dem KL Wöltingerode den
von diesem gekauften iimd ihm resignierten Zehnten in Gross-Lenfde.
Hildesheim 1251 Juli 17.
Henricus dei gratia Hildensemensis episcopus universis Christi
fidelibus audituris presentem litteram vel visuris salutem in omnioiD
salvatore. Ea que per nos et in nostra geruntur audlencia scribi
1251. 439
freqaenter f acimas, ut scripture testimonio rei geste noticia teneatur.
Eine est, qnod notam facimus universis tarn presentibus quam faturis,
quod dilecti in Christo Lambertus prepositus, Adeledis abbatissa et
conventus sanctimonialium ordinis sancti fienedicti in Woltingerode
decimam in maiori Lengede a Thiderico milite de Lengede fideli
Dostro centum et triginta qoinque marcis empcionis tituio compara-
rant flliis et fratre suo Ulrico ac omnibus heredibus suis plenam
addentibns et integram volontatem. Nos vero^) ipsam decimam
nobis ab eodem Thiderico resignatam liberam et plenarie absolntam
sive expeditam contolimus in anime nostre remedium L(amberto)
preposito, A(deledi) abbatisse et conventui supradicto liberaliter
propter deum. Et ne factum huiusmodi oblivio deleat vel versucia
iogenii malignantis infringat, fecimus presentem paginam sigilli
nostri indicio et proborum virorum testimonio communiri. Testes
hoius empcionis et resignacionis sunt Conradus montis sancti Mauricii,
Albertus sancte Grucis in Hildensem et Ludolfus sancti Mathie in
Goslaria prepositi, magister Hermanuus de Qoslaria, Florencius
canonici Hildensemenses, comes Henricus et filii sui Hermannus et
Henricus comites de Waidenberg, Amoldus et Henricus fratres dicti
de Minda cives Hiidensemenses. Actum Hildensem xvi. kalendas
augusti anno domini mo. cc^. ]i% pontificatus nostri anno y^.
Or, im KgU 8i,'A, zu Hannover, Woltingerode Nr, 24, Beschädigtes Siegel
des Bischofs an roten Seidenschnüren, Regest Doebner, ÜB, L S, HO Nr, 217,
Bode, ÜB. n, S. 109 Nr, 2,
870« Bischof Heinrich bekundet, dass Basti und lAppold, Söhne
des Edeln Ekhert von Freden und der Gertrud, allen Ansprüchen an
defi dem Kl, Walkenried gehörigen Teil des Waldes Pandelheke entsagt
haben. Sarstedt (Tserstede) 1251 Juli 21 (xii^. kalendas augusti,
poDtificatns nostri anno quinto).
Hnins rei testes sunt comes Her(mannus) de Waldenberch,
Basilius de Escerthe, Conradus marscalcus, Rudolphus de Dalem,
Thidericus de Bothinge et Lippoldus filius eins, Henricus pincerna
et Amestus filius eins, Henricus de Stenberg, Hu(go) de Holthusen,
Bodo de Aulica, Bichardus de Domo, Lippoldus de Stokkem, Ger-
ardus et Bodo camerarii.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, in doppelter Ausfertigung von verschiedenen
Händen, Walkenried Nr, 14, Siegel von den hinuen und weissen Hanffäden ver-
loren, und Nr, 14 a, Siegel nebst Befestigung verloren,
^) vero über der Zeile nachgetragen.
440 1251.
871. Graf Ludolf von Hallermund schenkt der Domkircke ändert'
halb ihm resignierte Hufen Landes in Machtsum. 1251 Oktober 14.
Ludolfus dei clemencia comes de Halremunt omnibos Christi
fidelibos etemam in domino felicitatem. Nnnquam fallit aliquem
spes eteme retribncionis, qui studiose intendlt operibns pietatis,
quia exerciciam bonorum operum delet mnltitadinem peccatomm.
Propter qnod nos spiritu dei preventi et doctrina bonorum hominum
informati mansum et dimidium in Mactelsem sitos nobis yacantes,
quos a nobis in feodo tenuerant Henricus et Hermannus dicti
Bockeiariiy contnlimus ecclesie maiori in Hiidensem ad elemosinam
paupemm scolarium, ut firmiorenn faciamns nobis spem, qnod in
etema reqnie sumus futuri de numero salvandomm. Consensit
autem donacioni nostre Ludolffas filius noster, paterne voluntatis in
Omnibus imitator, et similiter uxor nostra Conegundis deo devota,
que nobis non cessat snggerere quitquit ad salutem animarum nostra-
rum intelligit pertinere. Ut autem donacio nostra firmiter seryetnr
in posterum, prcsens scriptum sigillo nostro duximus muniendam.
Datum anno domini m^. cc^. li«., pridie ydus octobris.
Abachr, dts 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 546 Nr, 944 im Kgl, Ä.-X zu
Hanttove*',
872. Bischof Heinrich bekundet y dass Johann von Salder mit
seinen Brüdern und den Söhnen seiner Schwester Adelheid, Bodo und
Burchard, nach Empfang von zehn Mark auf die Oüter des Kl. Sid-
dagshausen in Lebenstedt (Levenstede) verzichtet hab^. HUdesheim
1251 November 26 (in crastino beate Katerine, pontiflcatns nostri
anno y^.),
Presentes erant Lippoldus de Escherte, Henricus de Hamele.
Lippoldus de Insula, Lippoldus de Rotthinge, Conradus dictus Spade,
Ludolfus de Elvede, Henricus dictus SpiriuC; lohannes de Birkem,
Hermannus de Birkem, Gerhardus de Woledc, loliannes de Aden-
stede, Ludolfus de Borsem, Henricus de Bruneswic, Elerus de Domo,
Heno iUius marscalci.
Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenbüiteL Siegel verloren» Regent Himstl'
mann, ÜB, der Stadt Braunschweig II, S, 57 Nr, 130,
878. Die Grafen, Johann und Gerhard von Schauniburg uwi
Holstein, Brüder, resignieren dem Bischof Heinrich deti Zehnten i»
Sorsum (Sudtherem prope villam Emberke), den ihnen Lippold vom
1261. 441
Werder (de Insula), Sohn des (f) Hugo, aufgelassen hat, zu Gunsten
des Maria-Magdaleiienklosters und erhoffen von diesem Anteil an seinen
Geheim und guten Werken. Schloss Segeberg 1251 Dezeinher 18 (xv^.
kalendas iaunarii).
Testes vero huius nostre resignationis sunt isti Ludbertus mo-
nachus ordiois sancti Benedict! in Segeberge, Gervasius canonicus
in Hamborch, Hugo canonicus montis sancti Mauritii apud Hildensem,
milites Heinricus de Barmmestede, Otto dlctus de Barmmestede,
Marquardus dictus de Bennowe, Burchardus Dus et frater suus
flartwicus Duus, Marquardus de Beinvlete. Borchardus de Oteshudhen,
servi Heinricus de Franckenberch, Theodericus Overbode, Hermanuus
de Biscopingeroth, Thetlews dictus de Monte sancti Mauritii apud
Hildensem.
Or. im KgL St-A, zu Hannover, Mar. Magdal, Nr. 52. Bundes Reiter Siegel
den Grafen Johann an roten und grünen Seidenfäden,
874« Herzog Albert von Braunschweig gibt dem Bischof Heinrich
den Johann von Harste als Ministerialen und erhält von diesem im
Tausch den Ludolf von Medem. Münden 1251 Dezember 24 (ix. ka-
lendas iannarii).
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 626 Nr. 1194 im Kgl. St.-A. zu
Hannover.
S7S« Graf Heinrich von Wohldenberg und seine Frau Sophie
übertragen dem KL Wöltingerode sechs und eine halbe Hufe in Klein-
Elbe und eine Mühle an der Innerste zur Feier ihres Jahrgedächt-
nisses. 1251.
Henricus senior dei gracia comes dictus de Woldenberch et
uxor eins Sophia omnibus fidelibus hanc cartulam inspccturis salutem.
Xotum esse cupimus universis, quod nos pro remedio animarum
nDstrarum contulimus ecclesie in Walthingerod sex mansos et dimi-
dium sitos in minori Elvedhe et unum molendinum iuxta Indistriam,
quod Pepermole dicitur in vulgari, et hoc fecimus de filiorum nostro-
rum videlicet Ludolphi prepositi ecclesie sancti Mathie in Goslaria
et Hermanni et Henrici et Hoyeri beneplacito et consensu. Et
agetur apud locum iam dictum anniversarius noster sollempniter
sicat fratrum et sororum anniversarii agi solent. Huius rei testes
sont Henricus de Alvelde canonicus montis sancti Mauricii Hilden-
442 1251.
semensis, item^) lohannes de Sudeburch, Bodericus de Lohtene,
Bertoldus Wlfgrove, Bodo de Buntem, Conradus de Rode milites,
item^) Ordemarus, Hermannas de Soderre, Harbertus deBledenem,
lohanues de Bethmere et alii quam plnres. Ne ergo de hac dona-
cione nostra inposterum aliqaa dubitacio oriatur, scriptam inde con
fectum dedimus et illnd sigillis nostris et flliorum nostrorum supra-
dictorum fecimus sigillari. Actum anno domini m^. cc. R R
Or, im Kgl, SU-A, zu Hannover, Wöltingerode Nr. 26. Van den Siegeln
nur das erste eingenäht und zerbröckelt und die stark beschädigten des Ludolf
und Hermann erhalten. Begest Bode, ÜB. II, S. 111, Nr. 6,
876« Graf Heinrich von Wohldeiiberg verpfändet dem KU Bingei-
heim die Vogtei mehrerer Güter. 1251.
Henricus dei gratia comes de Woldenberge omnibus hoc scrip-
tum inspecturis in eo qui salus omnium est salutem. Notum sit
universis tarn presentibus quam futuris, quod nos de consensa here-
dum nostrorum advocatiam nostram super quedam bona Bingelmensi
ecclesie pertinentia abbat! eiusdem loci et conventui eius pro qna-
dam summa pecunie dedimus in pignore sub ea forma, ut in omiü
iure, quo nos eam possedimns, ipsi ea libere perfruentes neqne a
nobis vel filiis nostris aut heredibus petitione aut exactione indebiti
vel aliqua penitus violentia in ea, priusquam redempta fuerit» ali-
quatenus perturbentur. Summa bonorum et pecunie hec est: aUodinm
in Watenstede et allodium in Viotede pro decem et octo talentis
Hildensemensis monete, quatuor mansi in Benem pro dnodecim
talentis Brunswicensibus, in Tzerede et in Wenethusen pro triginta
quinque marcis examinatis, in Haverla allodium pro qninqaaginu
maldratis siliginis, maldi*atam pro quatuor solidis, sicut tunc tem-
poris emebatur. Ne igitur ista que fecimus alicui in dubiom veniant
imposterum et ut ea contra iusticiam aliquis infringere non pre-
sumat, presentem paginam super eo conscriptam sigilli nostri im-
pressione fecimus communiri. Actum anno domini millesimo ducen-
tesimo quinquagesimo primo. Testes huius rei sunt Hogerus come^,
Henricus de Borchtorp, Hogerus et Bertoldus Wulfgrove, Conradus
de Boden, Boderus de Lochtene, lohannes de Suthberg, Hog^^ns
de Selede et alii quam plures.
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrich Wirsehius im
Archiv zu Bingelheim S. 133.
') itom verlängerte Schrift.
1251. 443
877. Propst Johann, Äbtissin Offemia und der Konvent des Kl.
Neuwerk hei Goslar verkaufen dem KL Frankenherg den Zehnten in
Mahltm (Maldem). 1251.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Lamspringe Nr. 25 mit dem Siegel des
Klosters und des Propstes. Qedr. Bode, ÜB. II, S. 112 Nr. 8.
878. Propst Konrad des Moritzstiftes Überträgt dem Kl. Escherde
40 Morgen in Oddingehusen, die ihm die Brüder Hermann und Ernst
von Bethein (Bethenem) aufgelassen haben. 1251.
Hnias rei testes suut comes Widekindus de Poppenburh; comes
Mauricius de Spegelberh, dominus Tidericus de Redhen, Hermannus
de Stemne, Bertoldus Pil, Hermanims, Bertrammus, Albertus Hirci
fratres et alii quam plures.
Or. im Kgl, 8t.'Ä. zu Hannover, Escherde Nr, 25, Siegel des Propstes von
den roten und gelben Hanffäden verloren.
879. Propst Konrad des Moritzstiftes überträgt dein Kl. Escherde
drei Hufen in Oddyngehuseu, tvelche Hennann von Bethein und Söhne
Hermann und Ernst dem Propste Heinrich von Escherde verkauft und
ihm aufgelassen haben. Mitsiegler die Grafen Konrad, Hermann und
Ludivig von Everstein. 1251.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Escherde Nr. 26. An weissen Hanffäden
rundes Siegel des Grafen Konrad, das schildförmige des Grafen Hennann, rundes
des Grafen Ludwig und spitzovales des Propstes. Die XJrk. stark beschädigt.
SSO« Ritter Heinrich von Homburg heisst gut die Schenkung
seines Vaters und Bruders an das Kl. Escherde. 1251.
Henricus mlles dictus de Honborch omnibus, quibus hoc scrip-
tum fiierit exhibitum, salutem. Notum esse cupio presentibus et
futuris, quod ego ratum habeo factum patris mei domini Bodonis
et fratris mei Bertoldi bone memorie, qui contulerant quondam in-
tnita pietatis ecclesie dei in Escherte quatuor areas infra curiam
Escherte sitas et unum Ettyngehusen et quosdam agros attinentes
ad areas, que libera bona dicuntur. Huius ratihabitionis et recog-
uitionis m§e testes sunt Harttungus de Aulica, Gerardus de
Howardissem, Conradus, Bertrammus, Henricus fratres de Baren-
rodhe, Hermannus de Stemne, item tres fratres Hermannus, Ber-
trammus, Albertus Hirci, Bertoldus Pil, Tidericus de Beden, lohannes
de Suttherem, Hermannus Leye milites, Lambertus dapifer mens.
444 1261.
Henricus Hase, Geroldus de Wallenhusen et alii quam plares. üt
igitnr firmnm et stabile permaneat quod coram predictis probis 7iris
sum publice protestatns et ne super hoc imposterum dubitatio oriatüTp
haue cartulam conscribi feci et sigillum meam apposui ad caatelam.
Actum anno domini m^. cc^. R i^
Or, im Kgl, St.-Ä, zu Hannover, E$cherde Nr, 28, SiegelrtsL
881. Propst Helmtvich von Marienrode überlässt dem Kl, Eseherde
käuflich den Zehnten eines Hofes in Boyngehusen. 1251.
Helmwicus dei gratia prepositus in Bakkenrod omnibus hanc
cartulam inspecturis in vero salutari salutem. Notum esse yolmnns
Christi fidelibus universis presentibus et futuris, quod nos dimisimas
ecclesie dei in Escherte decimam super curia in Boyngehusen et
super omnibus agris, qui pertinent ad curiam illam, iure perpetao
possidendam recepta ab eadem ecclesia quadam summa pecunie,
quam in usus ecclesie nostre convertimus, et hoc fecimns de fratnun
nostrorum videlicet Rantwici et Henrici de Freden sacerdotom et
Hermanni (et) aliorum beneplacito et consensu. Testes hoins rei
sunt Tidericus de Reden, lohannes de Suttherem, Hermannas de
Stemne, dominus Widekindus de Poppenb(urg) comes, Bertoldns
Pil, tres fratres (Hermannu)Sy Bertrammus et Albertus Hirci, item
Hermannus de Bethenem et Emestus f(rater) eins, Luppoldus Snringos
et frater eins Engelardus milites, Lippoldns et Ekbertns famoli,
item Conradns de Bethenem, Bemardus frater prepositi. Ne igitur
imposterum infringi valeat hoc factum nostrum, ipsum conscribi et
sigillo ecclesie in Bakkenrod fecimus roborari. Actum anno ab
incarnacione domini m^. cc<^. R i^.
Or, im Kgl, St,-A, zu Hannover, Escherde Nr. 27, KonoenUsiegd an roitm
und gelben Hanffäden,
888« Bischof Heinrich überträgt detn Michaelisidoster vier Hufen
in Essem, welche die Bürger Arnold von Minden und Heinrich Eliae
dein Äbte Gottschalk verkauft und ihm resignirt haben, 1251,
Or, im Kgl, St,-Ä. zu Hannover, Michaeliski, Nr, 44. Siegel des BiseMefs
und Bruchstücke des Kapitelssiegels, Qedr. Doehner, ÜB, I, S, 111, Nr. 219,
888* Das Kreuzstift bekundet den Verzicht des Bitters Didrick
von Holle und Söhne auf eine Hausstätte und drei Morgen in Luärmm,
die es von ihnen gekauft hat, 1251,
Albeitus dei gratia prepositus, Rychardus decanus totnmqne
capitulum ecclesie sancte Crucis in Hildenseim omnibus hanc Btterajn
1251. 445
andientibus salutem in Christo Ihesu. Notam esse volnmus, quod
dominus Theodericus miles de Holle haboit in villa Luttenem aream
nnam et tria ingera in campo, qne pertinebant ad cnriam nostram
ibidem, in qna curia etiam sibi dominium addicebat, et nos pro bono
pacis tarn dominium illud quam ius ininriose usurpatum quam aream
et dicta iugera comparavimus ab ipso vii talentis Hildensemensium
denariorum, et ipse i-esignavit hec omnia in manus nostras flliis
sais Ludegero et Tiderico et Bertoldo consentientibus et similiter
resignantibus et pro Ashwino annum xii. tunc agentem, quod idem
faciat in proximo pascha, spoponderunt milites videlicet dominus
Tjrdericus de Eothinge, dominus Henricus de Stenberge, dominus
Johannes de Suttherem et dominus Bertoldus Pil et pater ipsius et
Ladegerus et Tidericus fratres sui, et haue sponsionem dominus
Tidericus de Redhen et dominus Johannes de Hethegereshusen
milites una nobiscum ad manum capituli reccperant. Presentes
erauty cum hec flerent, milites predicti et Conradus frater domini
Bertoldi Pil, Swetherus, Bertoldus de Novali et alii quam plures
In rennnciatione Bertoldi apud Behtmere fuerant abbas de Byd
dageshusen, dominus Johannes cellerarius et firater Conradus con
versus, prepositus Albertus, Sychardus decanus, Hugo de Yemelhusen
item milites dominus Hermannus de Westenem, Cesarius de Woledhe
Lodewicus de Lyndethe, Winandus Advocatus, Tydericus pater Ber-
toldi. Actum anno domini nfi. cc9, R i®.
Or, im Kgl, St-A, zu Hannover f Kreuzstift Nr, 87. Beschädigtes Siegel des
Propstes.
884« Das Kreuzstift ernennt einen neuen Meier für die Güter
in Wehmingen. 1251.
Albertus dei gratia prepositus, Bychardus decanus et capitulum
ecclesie sancte Crucis in Hildensem omnibus haue cartulam inspec-
tnris salutem. Noverint presentes et posteri, quod, cum Albertus
de Weminge, qui fiiit yillicus in curia nostra Weminge, male
tractaret nos singulis annis non dando censum de curla illa
dandum, placitavimus cum eo tam diu, donec resignavit nobis curiam
illam recognoscens, quod nichil iuris in ea habuisset, uisi quod
irillicus in ea fuisset et hoc tam diu, quam diu nobis posset dare
prebendam nostram, et idem fecerunt fllii sui Beitrammus, Tidericus,
[ordanis, Bertoldus, Conradus, quod fecit iam dictus pater eorum,
?t resignaverunt nobis de facto eandem curiam Weminge recogno-
446 1251.
scentes publice coram nobis et coram multis honestis viris, quoram
nomina inferius notata sunt, quod nichil iuris sibi addicerent in e&.
Uude uos eandem curiam liberam a predictis dedimus flenrico de
Weminge ad idem ius, ad quod eam habuit .iam dictus Albertos, et
hoc fecimus sub hac forma, ut scilicet bona illa, que pertinent ad
curiam illam, debita servicia faciant curie, sed censum dandnm
cellerario representent. De ipso autem Henrico dictum est, quod
dabit ecclesie nostre de curia Weminge debitum censum suum, et
si hoc contingit, quod tempore precedente non vult vel non potest
excolere bona illa, que pertinent ad curiam, yel si non vult de bonis
Ulis darc debitum censum suum, dabuntur ei et filiis suis, si fiüos
habet, ab ecclesia sancte Crucis viginti talenta et sie libera emnt
bona. Si autem ipse prius moriatur quam uxor eins, uxori dabontnr
XX talenta illa et filiis, si quos habet; ipso autem et uxore et filiis
defunctis de illis xx talentis agetur memoria eorum in ecclesia sancte
Crucis. Testes huius rei sunt Albertus preposltus, Bychardns decanos,
Wolterus, Fridericus, Ludolfus, Otto, Conradus, Ludolfns, Hugo,
Gerardus, Godefridus canonici sancte Crucis, Volkmarus de Domo,
Simon Puntrokke, Henricus venditor linei panni^ Conradus Spoge,
Hermannus Accipiter, Albertus de Dammone, Herebordus, Markwardus
et Eylardus et alii quam plures. Actum anno domini m^. cc^. li<>.
Or» im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 88, Kapitehsieffei fast :nr
Hälfte ah. Regest Doehner, ÜB, I, S. 111 Nr. 220.
885. Das Kreuzstift kauft von Ulrich von Elze eine Rente^ «w
eine solche von Dietrich von Drispenstedt zu lösen, 1249, und eiur
andere zum Kauf hea. Wiederkauf von Gütern in Luttrum. 1251.
B(ichardus) dei gratia decanus et capitulum sancte Crucis Hil-
densemensis omnibus hanc cartulam inspecturis salutem. Notnm esse
volumus, quod, cum a Tiderico de Drismenstede redimeremos tatentmn
illud, in quo ad solvendum tempore vite sue eidem fuimus obligatio
recepimus ab Olrico de Aulica quinque talenta Hildensemensis monele
et dedimus ea iam dicto T(iderico), ut penitus absolveremur ab eo,
et hoc fecimus sub hac forma, quod videlicet predicto Olrico quam-
diu vivit dabuntur ab ecclesia sancte Crucis per manum cellerarii
X solidi annuatim in feste beati Martini et post mortem snam in
ecclesia sancte Crucis a fratribus sollempniter agetur anniyersarin^
eins sicut fratrum anniversaiii agi solent. Datum anno domini
mo. cc». xio. ixo. Dedit etiam idem Olricus ad comparationem uiiiu^
1251-57. 447
are§ et trium ingeram in Luttenem et ad redemptionem dominum quod
dominas Tidericos de Holle sibi iniuriose in curia nostra Luttenem
yendicabat, v talenta Hildensemensium denariorum hoc pacto, quod
obedientiarius eorundem bonorum in Luttenem dabit ei x solidos
tempore vite sue. Actum anno domini m^. ctfi. 1. i^.
r
Or. im Kgh SL-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr, fi9, BeaeMdigtes Siegel des
Kapitels. Gedr. Zeitschrift 1864 S, 132.
886« Gräfin Sophie von Wohldenberg üherweht ihren beiden
Töchtern im Kl. Wöltingerode eine Hofstätte in Bomum, die nach deren
Tode an die Kellerei fallen solle. 0. D. (um 1251).
S(ophia) dei gratia comitissa in Woldenberg universis Christi
fidelibus presentem paginam inspecturis salutem in vero salutari.
üniversa negocia litteris commendata indissolubile servant securitatis
yinculum. Noverint universi, ad quos presens scriptum pervenerit,
qnod nos de communi consensu filiorum nosti^orum fiüabus nostris
in Wöltingerode L. et I. aream in Boiiiem xii solidos et x pullos
solventem assignavimus eamm usibus inpendendam, quod tenore
presentinm protestamur. i) Ut autem hoc factum ratum permaneat,
presens scriptum filiorum nostromm sigillis decrevimus roborari.
Volumus^) etiam, ut predicta bona cedant ad officium cellerarie
post nostrarum obitum filiarum.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 23. Von den drei Siegeln
nur Bruchstücke des zweiten und des dritten erhalten.
887* Bischof Heinrich bekundet, dass Graf Heinrich von Wohlden-
berg dem Kl. Wölfingerode eine Mühle bei Klein -Heere zur Unter-
stützung kranker Nonnen überlassen habe. 0. D. (1251 — 57).
H(einricus) dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus salutem
in vero salutari. Noverint universi, ad quos presens scriptum per-
venerit, quod pie recordationis Heinricus comes de Waldenberch
ommnxa heredum suorum favente consensu de proprietate sua molen-
dinam situm apud villam Herre, quod dicitur Pepermole, ob reniedium
unime sue assignavit ecclesie in Waltingeroth in ministerium ibidem
infirmantium dominainim, de quo singulis annis recipiet triginta
»olidos Hildensemensis monete et porcum valentem sex solidos vel
ibsolute sex solidos quecumque statuta fuerit huius offlcii procuratrix.
i) Vor prot, ist getilgt: sub aigilli noBtri munimine. *) Fow hier ab auf
er S'Ochseite der ürk.
448 1252.
Huius rei qui interfaerunt sunt testes prepositas Ladolfus filios
predicti comitis, Lambertns prepositas in Waltingerode, Heinricos
de Alvelde cappellanus prepositi Lndolfi et alii quam plnres. Ne
igitur snccessorum aliquis prepositas vel abbatissa statutam hoc nisi
in melius possit vel audeat inmutare, sab excommanicationis sen-
tentia presentem paginam sygilli nostri appensione manivirnos ad
cautelam.
Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover, Wöltingerode Nr, 26, Siegel nebst BefesUgung
verloren, Graf Heinrich erscheint bis 1251, Bischof Heinrieh stirbt 1257, danach
ergibt sich die Datierung, Vgl, auch Nr. 875,
888. Hugo Kardincdpriester tit, sancte Sabine, apostolischer Legat,
erteilt allen, welche die Ändreaskirche am Tage des Apostels Andreas
und der DedikaHon sotüis an deren Oktaven besuchen, vierzig Tage
Ablass, Magdeburg 1252 Februar 12 (pridie idus februarii, pontifi-
catus domini Innocencii pape iiii. anno nono).
Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Ändreasstiftes Ms, 320 fol, 45 r
in der Beverinischen Bibliothek. Hegest Doebner, ÜB. III, S. 642 Naehtr, Nr. lif.
889« Kardinalpriester Hugo tit, st. Sabine, päpstlicher Legat,
gewährt dein Domkapitel die Gnade, dass es ohne seine Erlaübmss raw
keinem delegierten Richter in den Kirchenbann gethan werden dürft.
Magdeburg 1252 Februar 15,
Frater Hugo miseracione divina tituli sancte Sabine presbiter
cardinalis apostolice sedis legatus dilectis in Christo decano et
capitulo ecclesie Hildensemensis salutem in domino. Devodonis
vestre aput nos merita interpellant, ut supplicacionibus yestm
favorem benivolum largiamur. Yestris itaque precibus inclinati
auctoritate vobis presencium indulgemus, ut nullus iudex delegatos,
conservator seu eciam executor auctoritate litterarum nostramin in
yos suspensionis vel interdicti seu excommunicationis sentencias
valeat promulgare absque nostro speciali mandato faciente plenam
et expressam de indulgencia huiusmodi mencionem. Datum Magde-
borch XV. kalendas marcii, pontificatus domini Innocencii pape iiii.
anno ix.
Abschr. des 15, Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 660 Nr, 1279 im Kgl St^-A. zu
Hannover,
890* König Wilhelm erklärt nach dem Vorgange des König-'
Heinrich (VIL) die Neustadt von Hildesheim derart für frei, dass fie
1252. 449
nur dem Dompropsts unterworfen sein aolle, und oerleiht ihr einen
Wochenmarkt. Braunschweig 1252 Februar 27 (iiii. kalendas marcii).
Or. im Stadtarchiv zu Hilde$heim Nr, 189, danach gedr. Doebner ÜB. 1, S. 112
Nr, 221, woselbBt die älteren Drucke angegeben sind, Rege$t Böhmer- Ficker, Beg.
imp. V, 5062.
891. KardinaUegat Hugo tit. st. Sabine beauftragt den Abt von
Biddagshausen, das Andreasstift vor Vergewaltigungen durch Anwendung
hirchlicher Strafen zu schützen. Braunschweig 1252 (Februar 27—29,
k&Iendasi) marüi, pontiflcatus domini Innocentii pape iiii. anno nono).
Or. im Kgl, St.'A. zu Hannover, Ändreasstift Nr. 12. Siegelrest an weissen
HanfsehnOren. Das Datum nicht sicher, nach den Regesten Hugos Böhmer-Ficker,
Beg. imp. V. 3, S. 1559 ist Hugo vom 27—29 Februar in Braunschweig. Gedr.
Doebner, JJB. I, 8. 113 Nr. 223 zu März 1, Sonnemann, Lidta legitimaque defensio
(1703) registr. Nr. 9. Regest Böhmer-Ficker a. a. 0. Nr. 10317.
892« Bischof Heinrich übereignet dem Blasiusstift in Braunschiveig
den halben Zehnten in Büningen (Runinge), den es von den Edeln
Bernhard von Hagen (de Indagine) und Johann von Wohle (Wolethe)
gekauft und diese ihm aufgelassen haben. Braunschweig 1252 Februar 28
(iii. kalendas marcii, pontiflcatus nostri anno sexto).
Testes sunt Conradns scolasticus et Hogerus frater suus de
Alta fago et Hartmannus dictus de Minda canonici Hildensemenses
et Leonins notarius noster, Widekindus comes de Poppenborch et
Lodolfus miles de Bortvelde, und Bürger.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, st. Blasii Nr. 39. Siegel des
Bisehofs gut erhalten. Oedr. nach dem Or. Orig. Guelf. IV, S. 241. Regest Doebner,
ÜB. I, 8. 113 Nr. 222, Westfäh ÜB. VI, S. 161 Nr. 5€4a, v. Campe, Regesten und
ürk. des Qesehl. v. Blankenburg-Campe 1, S. 195 Nr. 326.
SOS. Kardinallegat Hugo von st. Sabina gestattet den Nonnen
der Maria Magdalena^ Kapuzen zu tragen. Hildesheim 1252 März 5.
Hugo miseracione divina sancte Sabine presbiter cardinalis,
ipostolice sedis legatus . . dilectis in Christo . . priorisse ac con-
^entni penitencium beate Marie Magdalene Hildensemensis salutem
n domino. Religionis vestre fervor merito nos inducit, ut suppli-
acionibus vestris favorem benivolam largiamur. Vestris igitur
•recibus inclinati, quod scapulariis sive capucijs uti possitis, auctori-
ite vobis presencium indulgemus. NuUi ergo omnino u. s. w. Si
DJs autem u. s. w. Datum Hildensem iii. nonas marcii, pontiflcatus
3nuBi Innocencil pape iiii. anno nono.
O Vor kalendas ist die Zahl ausgefallen.
HUdMb. TJB. n. 29
450 1252.
Äh8ckriß des 14, Jahrhunderts im Cop. des Klosters, Ms. 357 foL 42 in der
Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
894« Kardinalpriester Hugo von st, Sabina, päpstlicher Legat,
verspricht den Unterstützem des Maria-Magdalenenklosters vierzig Tagt
Ählass, Hildesheim 1252 März 6,
Universis^) Christi fidelibus per Alamanniam constitatis, ad
quos presentes littere pervenerint, frater Hugo miseratione divina
titali sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis legatos
salutem in domino sempitemam. Quoniam, ut ait apostolos fk $, v,
bis etemam). Cum igitur, sicut dilecti in Christo prepositns et con-
yentus sororum penitentium in Hildesem nobis exponere curayeront,
ad sustentationem suam fldelium suffragia noscantur plurimom
oportuna, uniyersitatem yestram rogamus, monemus et hortamor
attente in remissionem yobis peccaminum iniungentes, quaciniis de
bonis yobis a deo collatis pias ad id elemosinas et grata eis caritaijs
subsidia erogetis, ut per subyentionem yestram yaleant sustentari
ac yos per hec et alia bona, que domino inspirante feceiiüs, ad
eteme possitis felicitatis gaudia peryenire. Nos enim de omni-
potentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorom
eins auctoritate confisi omnibus yere penitentibus et confessis, qoi
eis ad hoc manum porrexerint adiutricem, quadraginta dies de ia-
iuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus, presentes yero nütti
per questuarios districtius inhibemus, eas, si secus actum fnerii
carere yiribus decementes. Datum Hildesem ii. nonas mareii, ponu-
ficatus domini Innocentli pape iiii. anno nono.
Or. im KgL St.-Ä, zu Hannover, Mar. Magdal Nr. 53. Siegel des AussUlUn
an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB, I, S. 113 Nr. 224.
89S. Kardinalpriester Hugo von st. Sabina, päpstlicher Lega\
verordnet die Feier des Festes der h. Maria Magdcdena. Htlde^ein-
1252 März 7.
Venerabilibus patribus archiepiscopis et episcopis et dilectis id
Christo abbatibus, prioribus, prepositis, decanis, archidiaconis ceteiis-
que prelatis ecclesiarum et eorum yicariis per Alamanniam consti-
tutis, ad quos presentes littere peryenerint, frater Hugo miseatione
diyina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis apostolice sedis l^atui
salutem et sinceram in domino caritatem. Quanto militans ecclesi*
0 Verlängerte Schrift.
1252. 451
devota filia ecclesie triumphantis eandem matrem snam puriori
mentis occuloi) contemplatar, tanto ipsam in suis actibus nititnr
diUgentias imitari et omnia facere ad exemplar, qnod ei in illo
monte celesti et nberi fderit demonstratum. Com igitur certum Sit,
eandem filiam inter illa snpeme matris gandia purificate mentis
intelligentia intueri, illam beatissimam peccatricem, que pedes dei
et domini nostri Ihesu Christi devotis lacrimis inigavit et capillis
capitis sui tersit et sanctis oscolis deitatem in illo beato homine
honoravit, dignnm est et consonum rationi, ut qne a matre in celis
etiam inter apostolos honoratur, a filia in terris honore debito non
privetur. Qnocirca universitatem vestram rogamus, monemns et
hortamur attente ac in remissionem vestromm peccaminnm vobis
iniangimus vobis nichilominns qua fungimur auctoritate in virtute
obedientie precipiendo mandantes, quatinus festum beate Marie
Magdalene, que post beatam yirginem spem venie tribuit desperatis,
cum novem lectionibus et responsoriis speciali devotione et officio
annuatim de cetero celebretis et a yestris subditis faciatis ab omni
servili opere sicut diem unius apostoli observari, quatinus deus et
Christas eins eiusdem pecatricis^ sancte orationibus beneplacitis
complacatus mundo ex diversis casibus naufraganti sue clementie
dignetar ostium aperire. Datum Hildesem nonas marcii, pontificatus
domini Innocentii pape iiii. anno nono.
Or, im KgL SU-Ä, zu Hannover y Mar. MagdaU Nr, 54, Beschädigtes Siegel
an Hanfsehnüren.
806« Kardinalpriester Hugo erteilt denen, welche das Michaelis-
kloster an bestimmten Festtagen besuchen, vierzig Tage Äblass, Hildes-
heim 1252 März 12,
Frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine presbiter
cardinalis apostolice sedis legatus dilectis in Christo abbati et con-
ventoi monasterii sancti Michahelis Hildensemensis ordinis sancti
Benedicti salutem in domino. Licet is, de cuius munere veuit, ut
sibi a fldelibus suis digne ac laudabiliter serviatur, de habundantia
pietatis sue, que merita supplicum excedit et yota, benefacientibus
multo maiora retribuat, quam valeant promereri, volentes tamen
popalum domino reddere acceptabilem Christi fideles ad complacendum
ei quibusdam illectivis rauneribus indulgenciis scilicet et remissionibus
*) So das Or,
29*
452 1262.
invitarnns, at exinde reddantur diyine gracie aptiores. Capientes
igitar, ut monasteriom vestram cong^ois honoribus frequentetar,
Omnibus Christi fldelibus yere penitentibus et confessis^ qui ad ipsum
in festiyitatibus sancti Michahelis archangeli ac depositionis et trans-
lationis sancti Bemwardi confessoris, in quoram honore fondatum
existit, ac infra octavas ipsorum annis singnlis causa deyotionis
accesserit. quadraginta dies de iniuncta sibi penitentia relaxamos.
Datum EQldessem üii. idus marcii, pontiflcatus domini Innocentii
pape üii. anno nono.
Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. FT, 76, foL 52 im KgL SL'A, tu
Hannover,
H97. Kardinalpriester Hugo Ht sancte Sabine, päpstlicher Legatj
erteilt auf Bitten des Rates der Stadt allen, welche zum Wiederaußau
des iterstörten Johannishospitals beisteuern, vierzig Tage Ablass. Hildes-
heim 1252 März 14 (ii. ydus martii, pontiflcatus domini pape Inno-
centii iiii. anno ix^).
Abschrift des 15. Jahrhufiderts in Cop. 180 fol, 7 im städtischen Museum
in Hildesheim. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 114 Nr. 225.
81I8. Kardinqllegat Hugo tit. sancte Sabine erteilt allefi, trelehe
die Domkirche am Feste der Verkündigung Maria besuchen, einen Ab-
lass von hundert Tagen. Hildesheim 1252 März 14 (ii. idus mardi,
pontiflcatus domini Innocentii pape iiii. anno nono).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 196. Besckädi^Us
Siegel des Ausstellers an roten und gelben Seidenfäden, Qedr. Doehner, ÜB, I,
S. 114 Nr. 226.
899. Kardinalpriester Hugo tit. s. Sabine, apostolischer Legat,
erteilt allen, welche zur Herstellung der Kirche und Oebäude des Moritz-
Stiftes beitragen, vierzig Tage Ablass. Braunschweig 1252 März IS
(xv^. kalendas aprilis, pontiflcatus domini Innocencii pape iiii. anno
nono).
Abschrift des 15. Jahrhmiderts im Cop. des Maritzstifles, Ms. 514 foL 36 r
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Qedr. Doebner, ÜB. III, S. 642 Naehtr,
Nr. 20. Ebenda fol. 36 ein gleicher Ablass mit demselben Datum für die Besucher
der Kirche am Tage des h. Moritz, des Dedtkationstages und deren Okia»en.
900. Bischof Heinrich bekundet, dass Konrad van Sorsum twirf
andere Bürgschaft geleistet haben für die Zustimmung des minderjäkri^en
Sohnes Konrads zu dem Verkaufe von Gütern in Sorsum an das Mcaria-
Magdalmenkloster. Bei Sarstedt 1252 März 20.
1252. 468
H(einricus) dei gr^tia Hildensemensis episcopns omnibus, ad
qnos hec littera pervenerit, salutem in domino. Notum facimos
nniversis, qnod, quia Bertoldus Alias Gonradi de Sndtherem militis
minor annis non potuit resi^are bona in Sndtherem sita, qne pater
saus de consensu herednm snomm vendidit Brunoni preposito sororum
penitentinm domns Hildensemensis, dictns Conradns pater eins et
Johannes patmns snus de Sndtherem , Bertoldns Pil, Conradns de
Sudtherem, Olricns et Heinricns fratres pneri, Conradns, Theodericus
et Heinricns avnncnli einsdem pneri yidelicet Bertoldi data fide
promisemnt in manns Brnnonis prepositi snpradicti, Lippoldi de
Rothinge, Lippoldi de Insnla et Wilbrandi de Rethen militnm, qnod,
postqnam pervenerit ad annos, bona eadem in manns domini episcopi
Hildensemensis, qui pro tempore fnerit, resignabit. Actnm Zchiar-
stide in nemore qnercino anno gratie m^. cc^. liio., i) xüio. kalendas
aprilis, pontiflcatns nostri anno sexto.
Or. im KgU St-Ä, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr, 55. Bruchstück des Siegels
des Bischofs, Auf der Rückseite von Hand des 15. Jahrh. promissio de resignando
boütL in Soczeram yendita.
901. Bischof Heinrich bestätigt dem Kl. Wienhatiseft alle Über-
tragungen seines Vorgängers Konrad. Braunschweig 1252 März 24
(ix. kalendas aprilis, pontificatus nostri anno sexto).
Presentes erant Hartmannns canonicus Hildensemensis, Leonins
notarins noster, lohannes de Osberneshnsen et Sigebandus fllins
suns, Lippoldns de Escherte, Thidericns de Sndershem, Conradns
marscalcns noster, Cesarins de Wolede, Hogems de Piscina milites.
Or. im Archiv des KL Wienhausen, Nr. 33. Siegel des Bischofs an roten
und gelben Seidenfäden.
OO^B« Propst Werner von Lamspringe tamcht mit dem Kreuzstifl
Hörige. Hildesheim 1252 März 31.
(Wernhems)2) dei gratia prepositns in Lamspringe omnibns,
quibus hoc scriptum fnerit exhibitnm, salutem in domino. Notum
esse yolnmns presentibus et futuris, quod nos Adelheidim et Ger-
tradim et Hermannnm pneros Lndolfi de Levenstede, qui pertinebant
ecciesie nostre iure litonnm, dedimus in concambium ecclesie sancte
Grucis in Hildensem pro Christina et Gert^rude etHermanno pueris
Everoldi de Woltwish, qui pertiinebant ecclesie sancte Crncis, et
^y Im Or. ii®. von anderer Hand. *) Für den Namen leerer Raum gelassen.
454 1252.
eosdem pueros iam dictos eidem ecclesie sancte Grucis ab omni iure
advocaciQ dedimus liberos et exemptos. Istud recognoscimus et pre-
senti littera protestamur. Datum Hildensem anno domini nfi. afi. M,
pridie kalendas aprilis.
Or, im Kgl, SU-Ä. zu Hanthover, Kreuzatift Nr. 90, Siegel von dem tw
der Urk. geschnittenen Pergantentatreifen verloren,
908. Bischof Heinrich übereignet dem Maria-MagdcUenefikloster
die Güter in Sorsutn, die er von den Brüdern von Soreum gekauft hat
Bei Sarstedt 1252 April 19.
Heinricns dei gratia Hildensemensis episcopos onmibus hoc
scriptnm intuentibus salutem in nomine Ihesu Christi. Ut incoo-
cussa serventur que solent inferre dispendium t^merata, notam sit
presentibus et futuris, quod, cum Conradus dictus de Sndtherem
miles frater lohannis dicti de Sudtherem militis recepisset trigiBto
unom talenta ab honorabili viro Brunone preposito soromm peni-
tentium sancte Marie Magdalene domos Hildensemensis, idem Con-
radus et uxor sua Alheidis et fllii Olricus et Heinricus et filie eonun
Alheidis, Lutgardis et Gertrudis et ceteri eorum heredes univerea
bona sua in eadem villa sita cum omnibus iuribus, que tam in agris
quam in villa necnon et in nemoribus videbantur habere, in manns
nostras de consensu pari et voto unanimi resignantes nobis suppli-
care humiliter curaverunt, ut propter retributionem divinam eadem
bona cum omnibus eorum attinentiis ad sustentationem soronun
penitentium sancte Marie Magdalene domus Hildensemensis conferre
liberaliter dignaremur. Cupientes igitur iusta petentium desidem
et Vota, que a rationis tramite non discordant, effectu prosequente
complere, predicta bona in Sudtherem cum omni integritate eorum
pro deo et anime nostre remedio prefatis sororibus penitentibas
domus Hildensemensis, que obsequiis divinis die ac nocte laadabi-
liter se exercent, contulimus iure perpetuo possidenda sub distric-
tione anathematis prohibentes, ne quis temerarius supradict&s sorores
in predictis bonis presumat aliquatinus molestare. Igitur ut hec
nostra collatio inviolabiliter conservetur, presens scriptum sigilli
nostri munimine roboratum inde conscribi mandavimus ad cautebun
volentes, ut simus participes orationum omnium et bonorum openun.
que ibidem fuerint auctore domino procurata. Testes autem hnius wi
sunt Sifridus senior de Buthenberg, Lippoldus de Escherte, Hein-
ricus de Lapideo monte, Bodolphus de Dalem, Theodericus et filios
1252. 465
saus Lippoldns de Bodthinge, Lippoldns Hoye, lohannes de Eemme,
Lndolphns de Borssem, Bertoldns Pil, Lippoldus de Insula, Her-
mannus Hyrcus, Hoyerus de Piscina, Conradus et Ludolphus fratres
dicti de Elvede, lohannes de Sudtherem, Wilbrandus de Kethen
milites, frater Ludewicus, Conradus de Sudtherem, Conradus, Theo-
dericus et Heinricus avunculi predictorum puerorum, Alebrandus et
Ludolphus fratres dicti de Boltessem servi et alii quam plures.
Actum in nemore quercino apud Zchiarstide anno verbi incarnati
vfi. c(fi. liio., xüio. kalendas maii, pontificatus nostri anno sexto.
Or, im KgL St,-A, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 56. Siegel des Bischofs
an blauen und weissen Zwimfäden.
9<I4« Dm Kreuzstift übergibt zwei Hufen in Bleckenstedt den
Vettern Ltidolf und Dietrich gegen einen Zins unter der Bedingung
der Unteilbarkeit der Hufen. 1252 April 21.
Albertus dei gratia prepositus, Bychardus decanus totumque
capitulum ecclesie sancte Crucis Hildensemensis hiis, quibus hoc
scriptum fuerit exhibitum, salutem in domino. Notum esse volumus
presentibus et futuris, quod Ludolfus et Tydericus sobrini emerunt
dnos mansos sitos Blikkenstede a lohanne litone nostro cognomine
Nigro, quos idem lohannes et sui heredes videlicet lohannes fllius
snns et Adelheidis et Ermingardis filie sue nobis resignaverunt, et
nos antedictis porreximus eosdem ad eundem censum ipsis et eorum
iustis heredibus iure hereditario possidendos tali conditione, quod,
si processu temporis abinyicem separari decreverint, mansos non
scindant, sed singuli singulos habeant indivisos. Huius rei testes
sunt Bychardus decanus, Wolterus, Ludolfus, Otto, Conradus, Ludolfus,
Hugo, Gerardus, Godefridus clerici, Beynbemus laicus. Actum anno
domini m9. cc<>. P. iio., xi. kalendas maii.
Or. im KgL St-Ä.. zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 91. Siegel verloren.
90S« Bischof Dietrich von Wietiand erteilt als Vertreter des
Erzbisehqfs Gerhard von Mainz den TJnterstützem der Nonnen der
Maria Magdalena Indtdgenz. Hüdesheim 1252 Juli 10 (in die sanctorum
Septem fratrum).
Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 57. Siegel verloren.
ledr. ZeiUchHfi 1859 S. 66.
009« Abt L(udold) des Godehardiklosters zitiert auf Grund eines
ingerückten Schreibens des Kardinallegaten Hugo tit. sancte Sabine
456 1252.
d. d. Braunschweig 1252 Februar 28 (iii. kalendas marcii, pontiflcatns
domini Innocentii pape qnarti anno nono) die Ritter Hermann von
Wehrberg und Heinrich von Wenden und andere Laien, welche im
Aegidiikloster in Braunschweig geschädigt haben, auf den 2. Okiober
(quartam feriam proximam post festum sancti Michaelis) vor sich in
den Dom zu Hildesheim. Schwiecheldt (1252) August 5 (nonas angosti).
Qedr, Schetdt, Vom Adel, Mantiss. S. 349, Vogell, Geaehlechtsgesdt, da
V, Sehwicheldf sehen Hauses II, S, 13 im Auszug,
907« Bischof Heinrich überträgt dem KL Wienhausen die Hafte
des Zehnten in Bekum (Bekem), die Ritter Heinrich von Hohenhameh
(Hamele) ihm resigniert und dem Kloster verkauft hat. Rosenikal
1252 September 7 (pontiflcatns nostri anno sexto^ septimo idns sep-
tembris).
Testes sunt lohannes de Bosendale, Wilhelmus de Peinna ple-
bani^ Gesarins de Waledhc, lohannes de Aldendorp, Engelbertns de
Bosendale, nterque Conradus de Berkem, Eermannus de Berkem^
lohannes de Berkem, Henricus de Vriledhe milites, Heino marscalcos,
lohannes de Saldere, Eyerhardus de Berkem, Henricus de Wagennsge,
Conradus de Waledhe et Henricus frater suus.
Or. im Archiv des KL Wienhausen Nr, 35, Gut erhaltenes Siegel des Bisch^fi
und beschädigtes des Damkapitels.
908. Bischof Heinrich bekundet, dass Ernst von Wülfingen allen
Ansprüchen an Güter in Holtensen (Holthusen apud Eildagessen) mit
der Vogtei über das Dotf zu Gunsten des Kl. WÜlfinghausen entsag
habe. Sarstedt 1252 Oktober 8 (yw9. ydus octobris, pontiflcatns nosöi
anno sexto).
Huius facti testes sunt Everbardus de Lüttere, Lippoldns de
Insula, Her(mannus Bok), Ludolfus de Bo(ltessem)y Iasta<äiis de
lesen y Echardus de Walleste(de) milites, Lodhewicus de Hupedhe:
Conradus de Lathusen, Ech(ardus) et lohannes fratres de Bilnem,
Ernestus de Blic(ken)stede; Tidericus de Otvredhessen, Herraamiiis
de Wlvinge.
Or, im Kgl, St,'A. zu Hannover, WÜlfinghausen Nr, 29. Siegei rerion*.
Die Urh. beschädigt, die Ergänzungen nach Cop. III, 220, S. 19 ebenda. Gedr,
V, Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 25 Nr. 27. Die Güter in HoUen^en
ein Geschefik des Stiftes Corvey, vgl. a. a. O. Nr. 26.
1262. 457
Bisehof Heinrich überlässt mit Zustimmung des Domkapitels
dm Kreuzkloster bei Braunschweig dis Hälfte des Zehnten in Zweidorf
(Tvedorp) als Ersatz für zwei Hufen in Bekum (Beekem), welche der
Edele Johann von Wohle der Kirche in Hildesheim Hbertragen hat.
Sarstedt (Scerstede) 1252 November 12 (pridie idns novembris, pon-
tificatus nostri anno vi®.).
Hains antem rei testes sunt Johannes prepositus montis sancti
Manritii, Hartmannns de Minda, Sibodo de Scartvelde, Volradus de
Goslaria canonici Hildensemenses, Henricns de Glawenberch, Hec-
bertiis camerarins, Lippoldns de Esscherte, Lippoldns de Insula,
Hermannns Hoya, Lndolfns de Boltessem, lordanis de Hiltene, Her-
mannas Lepel^ lohannes de Ummenem.
Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, st Crucia Nr, 9. Siegel des
Bisckcfs und des Domkapitels an braunen und u>eissen Hanffäden wenig beschädigt,
910» Bischof Heinrich überträgt dem Kl, Dorstadt den halben
Zehnten in Heieringerot als Ersatz für zwei Hufen in Bekum. Sarstedt
1252 November 13.
H(einricas) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus nniversis
tarn presentibns quam futuris hanc paginam inspecturis salutem in
omninm salvatore. Ex tenorc presentium omnibus volumus fieri
manifestnm, qnod nos ecclesie sancte Grucis et beate virginis Marie
in Dorstadt preposito et sacramm monialiumi) medietatem decime
in Villa, qne dicitnr Heieringerot, de consensu nostri capitnli con-
tolimus propter denm et >anime nostre remedium inre perpetno
possidendam in restanrum dnornm mansornm in villa Bekein, qnos
contniit nostre ecclesie nobilis miles lohannes de Wolethe. Ne
antem banc donationem tractn temporis deleat oblivio, fecimns has
litteras nostro et capitnli nostri sigillis commnniri. Hnins antem
rei testes snnt lohannes prepositus montis sancti Mauritii, Hart-
mannns de Minda, Sigebodo de Scai*tvelde, Volradns de Goslaria
canonici Hildensemenses , Heinricus de Clawenburg, Lippoldns de
Esscerde, Luppoldns de Insula, Hermannus Hole, lordanis de Hiltene,
Hermannns Lepel, lohannes de Ummenem et alii quam plures.
Datnm Starstede anno domini m®, cc®. lii®., idns novembris , anno
pontificatus nostri vi<>.
Or. im Archiv zu Dorstadt, Beschädigtes Siegel des Domkapitels, das des
Bischofs verloren.
^) Es fehlt hier conrentai, imiversitati oder dergl.
468 1262-67.
911« Bischof H(einrich), Dompropst L(udolf)y Domdeckcmt G(er-
toich) und das Domkapitel bekunden, eine Urkunde gesehen zu habefij
in welcher der Domscholaster K(onrad) und der Domherr Hoier von
Hohenbüchen, Brüder, und Ulrich von Hohenbüchen, auf aUes Recht
an den Gütern in Stedere und Geitdde (Getlede) mit den homines
und an drei Hufen in Beddingen (Beddinge), die von ihnen Sitter
Bodo von Salder zu Lehn hatte, derart verzichtet haben, dass die homines
Ministerialen des Kl. Steterburg werden, Hildesheim 1252 Dezember 6
(viii. idus decembris). Hildesheim 1252 Dezember 20 (in vigilia Thome,
pontificatas anno nostri sexto).
Testes hoins rei sunt dominus Eeinoldus de Dasle, dominus
Ludolfns maior prepositus, dominus lohannes cellerarius dictos de
ßrakle, dominus Thidericus cantor, dominus Hermannus de Dasle,
dominus Henricus de Alvelde clerici, iayci vero dominus Thidericus
Sterne, 1) dominus de Bazhem, Heidenricus de Helmenstet dapifi^
in Stederburch.
Nach dem Chron. Siederburg, S, 132 im Landeehauptarchiv zu WolfenbüHtL
Die Zeugen sind die der vidimierten ürk. Letzte Erwähnung des Domdedumttn
Oerwichf der am 18, Februar 1253 gestorben ist, vgl, Mooyer im Archiv des hisi.
Vereins 1849 S, 398.
913. Propst Bertold des KL Dorstadt verkauft mit Zustimmung
des Konventes dem Heinrich Boneco drittehalb Hufen in Gramme mä
Zubehör. 1252.
tam domine quam fratres sub hüs nominibus: Oda priorissa,
Eufemia, Sophia, Mechthildis, Windelburgis (de Lere)*), Everhardus
sacerdos, lordanus, Albertus, Bertoldus, Henricus, Badolfus, Tide-
ricus homines claustri, dominus Hildebrandus de Luckenem,
lohannes Longus, Hermannus domini Wlverammi filius.
Or, im Archiv zu Dorstadt, Beschädigte Siegel des Propstes, des Kowtemles
und der Stadt Braunschweig, Regest Hänseltnann, ÜB, der Stadt Braunsdiweig H.
S, 57 Nr. 140.
918, Gerburg und ihre Söhne Heinrich und Otto, Grafen ron
Lüchow, schenken den Mönchen von Isenhagen den Zehnten in Hagene.
0. D. (1252—57).
Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Marienrode Nr, 14b. Das Siegel verlorm.
Auf der BUckseite von Hand des 17. Jahrhunderts : conceniit bona in Ha^n cira
Malam (d, i. Mahlum) et Bockenem, wodurch die Lage von Hagene {auch Acbcn,
^) soU wohl Strus heissen. ^) Im Or. Lücke.
1253. 459
Hachem genannt) hesHmmt wird. Gedr. Marienroder ÜB. S. 33 Nr. 20, ÜB. des
Kl henkagen {Lüneburger ÜB. V), S. 12 Nr. 26.
914. Bischof Heinrich überträgt dem Michaeliskloster drei Hufen
in Essern. Hildesheim 1253 Januar 10.
Heinricas dei gracia Hildensemensis episcopus. Omnibus fidelibus
hanc litteram inspicientibus gratiam in presenti et gloriam in faturo.
Qaoniam malicia conditionis humane ad malum prona est pocius
gaam ad bonum, idcirco ea, que salubriter acta sunt et bene, ut in
fdtarum non aliqua malignitate valeant retractari, et testium debet
manimine et scripti testimonio conflrmari. Hinc est, quod, cum
dilecti nobis in Cliristo dominus Qodescalcus venerabilis abbas et
conventus monasterii sancti Michahelis ordinis sancti ßenedicti
Hildensemensis a Nandwico de Wlflnge et fratre suo Gerardo de
Gandershem et luthta sorore ipsorum necnon Adelheide uxore pre-
dicti Nandwici tres mansos in Essem ab omni advocatie potestate
solntos cum universis iuribus, que eisdem bonis in aquis, campis,
pratis et nemoribus attinere noscuntur, nonaginta talentis Hilden-
semensium denariorum de nostro consensu et beneplacito compa-
rassenty prefati Nandwicus et Gerardus fratres et soror eorum luttha
et Adelheidis uxor Nandwici eosdem tres mansos, quos a nobis in
feudo tenuerunt, in manus nostras liberaliter resignarunt. Nos
igitur, sicut sincerius loca religiosa diUgimus, ita Ubentius super
hüs, que ad ipsorum profectum respiciunt, favorem eis benivolum
impertimur, et quia predictos abbatem videlicet et monasterium
sancti Michahelis meritis suis exigentibus specialis dilectionis privi-
legio amplexamur, securitati atque utilitati sacri coUegii providere
volentes supradicta bona, que nobis ex predictorum resignatione
vacabant, ob remedium peccatorum nostrorum contulimus monasterio
sepedicto volentes, ut simus participes omnium orationum et bonorum
operum, que ibidem fuerint auctore domino procurata. Ut itaque
ex nnlla temporum longinquitate aut hominum malicia huic donationi
nostre possit impedimentum aliquod provenire, eam presenti Scripte
et sigilli nostri munimine roboramus mandantes, eam sub inter-
minatione anathematis perpetuis temporibus inviolabiliter esse ratam.
Testes hnius rei sunt Hartmannus de Minda, Theodericus de Appolde,
Sigebode de Scartvelde, Wlradus de Qoslaria, Johannes domini
Volcmarii) canonici nostri, comes Widekinnus, Rodolphus de Dalem,
^) Or. Volcmari domini mit Zeichen des Umstellens.
460 1263.
Luppoldus de Escherte, Ekbertns camerarius, Ekbertns Niger, Her-
mannus de Stempne, Hermannus Bok de Wlyinge, Bertoldns Pil,
Heinricus de Lapideo monte, Hennaiinus Hoye, Lippoldus etTheo-
dericus de Stockem fratres, Walterus de Bervelthe ministeriales
nostri, Sifridus Mortiflcator, Hildebrandus Seneca, Albertus et Hein-
ricus fratres Burmester, lohannes de Asle et filii sui lohannes et
Heinricus et Qerardus Camerarius burgenses nostri et alii qoam-
plures. Actum Hildensem in curia quondam prepositi lohannis Mard
in domino defuncti anno domini m^. cc^. liü^., iiii^. idus ianaarii,
pontiflcatus nostri anno sexto, indictione quintadecima.
Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Beschädigtes Steffel dt9
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB. I, S. 116 Nr. 230.
915« Bischof Heinrich überträgt dem Domstifte drei Hufen in
Drispenstedt (Drispenstede) mit dem Zehnten, welche Adelheid, Wiätct
des Bürgers Arnold von Minden, diesem für 90 Hüdesheimer Pfmd
verkauft und mit ihrem Sohn Hartmann ihm resigniert hat, indem sie
für ihre unmündigen Kinder Bürgen stellte. Hildesheim 1253 April U^
(xiiio. kalendas maii) und April 25 (yi\\ kalendas maii).
Testes vero sunt isti Ludolphus de Wäldenbei^ prepo-
Situs maior, Conradus de Insula quondam prepositus montis s&ncti
Mauritii, Reinoldus de Dasle quondam prepositus mador, magister
Geroldus de Minda, Heidericus de Sulinge, lohannes plebanns, Flo-
ren tius, Hartmannus de Clinda sacerdotes, Heinricus de Scalkenberg.
Heinricus de Antiquo foro, magister lohannes domini Volcmari
Divitis dyaconi, Sigebodo de Scartvelde, Conradus de Alta fago
scolasticus, Wernerus de Bortvelde, Heinricus de Driburch, Her-
mannus de Wäldenberg, Otto de Eversten, Hildebrandus de Uslaria.
Hermannus de Dasle, Volcwinus de Svalenberg, Heinricus dictos
Mortiflcator subdyaconi omnes canonici nostri; Otto de Syanenbeke,
Theodericus de Rotthinge, Hildebrandus de Drispenstede, Hugo de
Holthusen milites, und Bürger.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 198. Sie^ W«
Bischofs an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Zeitschrifl 1859 Ä 71, DoAnrr.
ÜB. I, S. 116 Nr. 231. liegest Westfäl. ÜB. IV, S. 321 Nr. 531, ery?ähMi «. a. 0.
VI, S. 168 Nr. 589.
916. Ekbert der Ältere von der Asseburg überträgt dem Ki
Heiningen (Henigge) zu seiner und seiner daselbst beigesetzten GemaUxn
1263. 461
Bertha Memorie zwei Hufen in Oross-Bieioende (Westerbiwende). 1253
Mai 8 (viii. idus maii).
Or. im Kgl, St.-Ä. zu Hannover, Heiningen Nr, 18, Siegel des Ausstellers
terlwen. Gedr. Asseburger ÜB. /, S, 189 Nr. 274, Schmidt, ÜB. des Hochstifts
Halberstadt II (Puhl aus den Preiiss, Staatsarchiven 21), S, Hl Nr. 876.
917. Dechant und Kapitel de^ Kreuzstifles bekunden, dass sie dem
Eilhard Dumeke, Bürger in Hannover, eine Hufe in Laafzen verliehen
und derselbe einen Hof in Braningerod von dein Obedientiar unter
geunssen Bedingungen erhalten hat. 1253 Mai 28.
L(udolfas) dei gratia decanas et capitulnm ecclesie sancte Crucis
Hildensemensis hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem.
Mtam Sit nniversis, quod nos receptis a domino Eylardo Domeke
burgense in Hanovere vii talentis et dimidio Hildensemensis monete
difflisimus ei tempore yite sue mansum ^) unum situm Lathusen, qni
est ecclesie nostre, et hoc fecimus sub hac forma, ut videlicet ipse
eam habeat et faciat eum excoli et percipiat quamdiu yivit omnes
fructas inde provenientes. Post mortem autem suam fructus, qui
proveninnt de eodem manso, ad ecclesiam nostram libere revertentur.
Et propter beneficia, que ipse dominus Eylardus iam dictus im-
pendit ecclesie nostre et nobis, agetur post mortem suam anuiver-
sarius snns in ecclesia nostra et uxoris sue domine Helemburgis,
sicnt apnd nos fratrum et sororum anniyersarii agi solent. Curiam
autem Bruningerod dominus Fridericus obedentiarius ipsius curie de
consensu nostro commisit eidem domino Eylardo sub hac forma,
quod videlicet de ipso idem dominus E(ylardu8) dabit tria talenta
flüdensemensis monete annuatim,^) et si tenuerit eam usque ad
mortem suam, omnia que edificavit in curia illa cedent ecclesie
nostre, et si ante mortem suam sponte cedit de curia illa, similiter
edificia ecclesie nostre cedent. Si autem per dominum Frideiicum
^el per alium obedientiarium idem dominus E(ylardus) sepedictus
ile illa curia removetur, edificia illa, que ibi sunt per eum edificata,
3i solventur; et sive retineat curiam eandem^) usque ad mortem
mam sive cedat ante mortem suam, hoc quod dictum est de manso
liathusen flrmum manebit. Actum anno domini m^. cc^. P. m^., in
igiüa ascensionis domini.
Or. itn Kgl. St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 92, Ohne Besiegelung, wohl
'Konzept» lieber Bruningerod s, Lüntzel, Alt, Dioz, S. 46,
^) mansum — nostre auf Basur. ^j annaatim übergeschrieben, ') Or. easdem.
462 1253.
918« Kardinalpriester Hugo tit st. 8(ünne, apostolischer Legate
verbietet auf die Klage der Äbtissin von Gandersheim dem Bischof
(Heinrich), dem vom päpstlichen Stuhle gestattet worden ist, die FHichie
der kirchlichen Benefiden, die in seiner Diözese erledigt seien, während
eines gewissen Zeitraumes ein Jahr lang zum eigenen Nutzen zu ver-
wenden, dies Privileg gegen das Stift Gandersheim, das von HUdeskeim
eximiert sei, anzuwenden. Lüttich 1253 Juni 5 (nonas iunii, pontifi-
catus domini Innocentii pape iiii. anno decimo).
Gedr. Lünig, Spicileg. eccles. UI, Gandersheim S. 49, Leuekfeld, Mtiq.
Gandersh. S. 436.
919. Bischof Heinrich bekundet, dass Bitter Eizo von Sf^dwn,
noch ohne Kinder, dem verstorbenen Bischof Konrad vier Hufen in
Stedum (Stedem) resigniert habe und dass die nach der Resignation
geborenen Kinder kein Anrecht an den Hufen hätten. Schloss Rosen-
thal 1253 Juni 15 (in die beati Viti, anno pontiflcatas nostri
septimo).
presentes fuerunt Henricus de Hamele, Henricus de Bnmhenit
Hartmannus et lohannes de Osberneshnsen, Johannes et Conrads
de Birkem, Henricus de Svegelte et Herwicus de Wackerwinkelc
milites et Heno marscalcus noster.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen Nr. 39. Siegel des Bischofs gut erhaUeiL.
920. Bischof Heinrich bekundet den Vet*zicht der von Essern auf
die dem Maria-Magdalenenkloster verkauften Güter in Sorsum. Rosen-
thal 1253 (Mute Juni).
H(einricus) dei g^atia Hildensemensis episcopus recognoscimuä
presencium sub tenorO; quod Egbertus fllius Egberti de Essern ta
nostra presencia constitutus bona in Sntherem, que pater yendiderat
sanctimonialibus in Hildensem, resignavit Bmnone tone temporis
preposito procurante, super quo inferius positis eorum nominibas
qui intererant cum fieret presens scriptum dedimus sigilli nostri
munimine roboratum. Testium yero nomina sunt hec: Oerhardns de
Leggedhe, Hermannus de Edemissen clerici, Cesarius de Woledhe.
Conradus et lohannes de Berekem milites, servi yero Heino mar-
scalcus, Eathardus de Odelem, Bertoldus Grus, Bertoldos de Nethe-
ligge et alii quam plures. Datum Rosendal anno gracie m^. ccP. liü*.,
pontiflcatus nostri anno septimo.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 59. Beschädigtes Sie^
des Bisehofs an dem von der Urk. geschnittenen Fergamentstreifen. Datiert
dem Ausstellungsort.
1253. 463
921. Bischof Heinrich bekundet den Verzicht des Pfarrers WH-
brand in Eschershausen (Eszershusen), des Bruders des Lippold vom
Werder (de Insula), auf fünf Hufen mit dem Zehnten in Sorsum
(Satterhem)y die das Maria- Magdalenenkloster gekauft hat. 0. ü,
(1253 MiUe Juni).
Haius rei testes sunt Geroldos decanus, Hendenricus et Wolrados
canonici Hildensemenses, Hoigenis miles dictus de Piscina, Burgardus
de Asseburg, lordanus de ntene, Gerrardus camerarius, Wernerus
Scolaris, Hermannus plebanus de Etmissen.
Or, im KgL SU-A. zu Hannover, Mar. Magdal, Nr, 45, Beschädigtes Siegel
des Bischofs an dem von der ürk, geschnittenen Pergamentstreifen, Gedr. Ässeburger
ÜB, I, S. 181 Nr, 261, Regest Bode, ÜB, I, S. 587 Nr. 642, beide zu 1250 wegen
Nr. 837; doch ist Gerold erst seit 1253 Dompropst; vgl. auch Nr, 920.
922. Bischof Heinrich bekundet, dass sein Vorgänger Konrad
dem Kl. Wienhausen die Hälfte des Zehnten in listeringe nach Resig-
nation des Heinrich und Volkmar von Hohenhameln (Hamelen) über-
tragen hat und überträgt ihm die andere Hälfte nach Resignation der
Erben jener. Rosenthal 1258 (Mitte Juni).
Huins autem donacionis nostre testes sunt lohannes plebanus
de Rosendale, Bodo de Saldere, Hermannus de Gandersem, Hein-
ricus de Bomem, Conradus de Berchem, lohannes de Berchem,
Hartmannus et Segebandus de Osbemeshusen milites.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 37. Siegel des Bischofs beschädigt.
Wegen des Ausstellungsortes in den Juni zu setzen. •
9SBS. Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes bekundet^ dass der
Kanoniker Konrad von Ilsede fünf Schilling aus der Obediem Freden
zur Beleuchtung des Grabes des Herrn von Karfreitag bis zum Oster-
morgen gestiftet hat. 1253 Juni 23.
Ludolfus dei gratia decanus et totum capitulum ecclesie sancte
Cracis Hildensemensis omnibus fidelibus salutem. Notum esse cupimus
presentibus et futuris, quod, cum confratri nostro domino Conrado
de Ylsede videretur indecens et minus honestum, quod non esset
lumen circa sepulcrum domini in parasceve et sabbato sancto usque
ad dominicam diem mane, bono zelo ductus de consensu et bene-
placito nostro hoc egit, quod de bonis in Freden obedientiarius
dabit annuatim quinque solides Hildensemensis monete ad ceram
emendam, et illi quinque solidi presentari debent custodi tempestive
464 1253.
videlicet in festo beati Michaelis, at possit comparare tot libras
cere, de qnibns possint fieri quatuor candele honeste, qne ibidem
ponantuT ad honorem dei et ardeant ibi temporibns snpradictis die
ac nocte, et superflua accipiat custos et in usns ecclesie nostre
convertat. In restaorum antem horum quinque solidorum, qui sole-
bant diyidi inter fratres, renunciavit ipse dominus Conradns de
Ylsede decem solidis, qui annaatim dabantnr ei ab ecclesia nostra,
qnos ad hoc ordinaverat, nt de eis suus anniversarius ageretur, et
dixit se firmum habere propositum, quod de anniversario sno^) apud
nos soUempniter agendo ordinabit de aliis rebus suis tempore pro-
cedente. Datum anno domini m^. cc. liii.. in yigilia lohannis baptiste.
Or, im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzatift Nr. 93, Rest des Konventsiepds,
Regest Doebner, ÜB, I, S. 117 Nr. 232.
924. Domscholaster Konrad und Domherr Haier (Edele ron
Hohenbiichen) entsagen allen Ansprüchen an den halben Zehnten in
Nauen (Nowen) zu Gunsten des Kl. Frankenherg. Goslar 1253 August 24
(in die beati Bartholomei).
Testes huius rei sunt dominus Conradus de Piscina, Ludolfas
de Vinkelere milites, Volradus canonicus montis sancti Petri, Hdn-
ricus, Peti'us, Heinricus, lohannes sacerdotes de Qoslaria, Heinricus
dyaconus de Bremen.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Frankenberg Nr. 16. Beide Siegel verloren^
Qedr. Bade, ÜB. II, S. 121 Nr. 19.
925. Truchsess Gunzel von WolfenbiUtel verwahrt sich den Dom-
herrn Konrad und Hoier von Hohenbüchen gegenüber gegen deren An-
sprüche an den halben Zehnten in Klein-Nauen, den Ulrich von Bit-
stein von ihm zu Lehn hatte, und unll letzterem, in Betreff des Zehnten
volle Gewähr leisten. 0. D. (zu 1253 August 24).
Gedr. nach Cop. Bode, ÜB. II, S. 122 Nr. 20.
929. Dompropst Ludolf, Domdechant Gerold und das Domkapiiei
verkaufen mit Genehmigung des Bischofs Heinrich dem KL Reinhaufen
vier vogteifreie Hufen in Schneen. Hüdesheim 1253 September 3fJ
(pridie kalendas octobris, pontificatus venerabilis in Christo patri;s
domini Heynrici nostri episcopi anno septimo).
^) sno übergeschrieben.
1253. 465
Testes haias venditionis sumus nos Ludolfds prepositas, Qeroldus
decanas, Conradus dictus de Insula quondam prepositus montis
sancti Mauricii, Beinoldns dictus de Dasle quondam prepositus Hil-
densemensis, Heyndenricus dictus de Sulingen, lohannes plebanus
sancti Andree, Hartmanuus dictus de Mynda, Florentius sacerdotes,
Heynricus dictus de Sealkenberg, Heinricus Advocatisse, magister
lohannes dictus domini Yolcmari diaconi, Sygebodo dictus de Schart-
velde, Heynricus dictus de Dryburg, Hildebrandus dictus de üslaria,
flermannus dictus de Dasle subdiaconi, Heynricus monachus de
Reynhusen dictus de Sulinge, Theodericus sacerdos de Bodenhusen.
Abschrift des 16, Jahrhunderts in Cop, III, 181 foL xii im KgL St.-Ä, zu
Hannover. Gedr. Zeitschrift 1859 S. 73, Regest Doehner, ÜB, /, 8. 118 Nr, 233.
027« Bischof Heinrich schenkt mit Zustimmung des Domkapitels
dem Kl, Loccum eine Hufe in Oedelum, die Bodo von Ütze (ütessen)
and Ludolf, Sohn des Bruno, dem Heinrich von Dinklar und dieser
dem Bischof resigniert haben, luxta pontem Addenhem 1253 Oktober 14
(tercia feria post Dyonisii).
Testes huius rei sunt magister lo(hannes) de forensi ecclesia,
magister lo(hannes) filius domini Yolcmari canonici Hildensemenses,
comes H(einricus) de Hagen, B(urchardus) et H(einricus) comites
de Woldenberge, dominus Heinricus de Honborch, Gunzelinus dapifer,
Bertoldns de Gowisch, Heinricus Grube.
Or, im Archiv des Kl, Loccum mit dem Siegel des Bischofs und dem des
Domkapitels, Gedr, Orig, Guelf. IV, S. 490, v, Hodenberg, Calenherger ÜB, III,
S. 118 Nr. 172. liegest Asseburger ÜB. I, 8. 190 Nr. 276, Doebner, ÜB. I, 8, 118
Nr. 234.
928« Herzog Albrecht übereignet dein Kl, Wöltingerode die Kirche
in Barssum. Goslar 1253 Oktober 23,
In nomine sancte et individue trinitatis. Dei gratia Albertus
dux de Bruneswic omnibus in perpetuum. Ut maior fides adhibeatur
negotiis gestis, expedit aliquociens scripturam fieri, que contineat
testimonium veritatis. Presenti igitur littera tam posteris quam
presentibus, ut fidem veritas habeat, duximus declarandum, quod,
cum ecclesiam in Borsne vacare contigisset Willekino canonico
sancti Blasii in Bruneswic decedente, nos eo quod patruus noster
Keinricns illustris palatinus comes Rheni dux de Bruneswic patro-
natum habebat et porrexerat, eam similiter duximus conferendam.
Visis antem et perlectis quibusdam priyilegiis et instrumentis ecclesie
HOdMli. UB. n. 80
j
466 1253.
in Woltingerothe, que super isto negotio testabantor, coUegimos ipsam
ecclesiam in Borsne cum aliis bonis coUatam postmodum a dicto patrao
nostro prefate ecclesie in Woltingerothe et collationem huiusmodi a
patre nostro felicis memorie conflrmatam. Propter quod . . domina abba-
tissa nobis humiliter supplicavit, ut propter deum nullam eins conyentai
faceremus iniuriam et quod fecimus nostra dignaretur benignitas reyo-
care. Unde ad eius instantiam et ut nostri memoriam apud con-
ventum in Woltingeroth cum fraterne caritatis aucmento et orationom
participio faceremus, revocavimus factum nostrum liberaliter con-
ferentes dicte ecclesie de consensu fratrum nostromm quodcumque
ins nobis tam in ecclesia Borsne quam aliis bonis, que titulo com-
mutationis possidet; competere videbatur. Ne autem super eo quod
factum est a nobis questio moveatur in posterum, nos presens
scriptum sigillo nostro apposito duximus roborandum. Hoius rei
testes sunt comes Hermannus de Woldenberge, Conradus de Dorstad,
Lnthardus iunior de Meinersem, Bernardus de Indagine, Bertoldus
de Gowische, Yusarius de Harlungebei'ge , Ekbertus de Luttwe,
Ekbertus iunior de Asseborh, Baldewinus de Blankenborh, Thit-
marus prepositus sancti Cyriaci, Rothengerus plebanus Goslariensis,
lordanis notarius noster, Gevehardus de Borthvelde, Ludolfus de
Honlage, Herewicus de Osinge et alii quam plures. Actum in
ecclesia sancte Cecilie Qoslarie anno gratie vfi. c<fi. WüP., decimo
kalendas novembris, xi^ indictione.
Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover ^ Wöltingerode iVr, 27, Beschädigtes Siegel
des Auestellers an roten Seidenfäden. Oedr, Asseburger ÜB, I, S. 190 Nr, 277,
Regest Bode, ÜB. I, S. 122 Nr. 21.
929. Herzog Albert von Braunschtceig überträgt dem Maria-
Magdcdenenkloster drei Hufe in Sorsum, welche der Hildesheimer
Kämmerer Ekbert detn Kloster verkauft und ihm resigniert hat. Bei
Bettmar 1253 November 18 (xiiii kalendas decembris).
Dei gratia A(lbertus) dux de Bruneswic omnibus imperpetuim.
Quia de preteritis uegociis non sine dampno erroris posteritas mol-
tociens dubitat, expedit, ut compendio alicuius scripture veritas rei
geste posteris etiam innotescat. Notum sit igitur tam posteris quam
presentibus universis, quod Ecbertus camerarius Hildenshemensis
ecclesie acceptis quadraginta et duobus talentis denariomm Hildeo-
semensium a preposito et conventu sororum sancte Marie Magdalene
in Hildensem tres mansos sitos in yilla Sutdherem, qnos a nobis in
pheodo tenuit, in manus nostras publice resignayit, qnos nos post-
1263. 467
modnm de consensu fratnim nostrorum preposito et prefatis sororibus
contulimus cum omni iure et ntilitate, ut ex hoc nobis meritum apud
deum et memoriam apud conventum cum frateme caritatis aucmento
et orationum participio faceremus. Ut autem factum nostrum evidens
Sit et stabile perseveret, presenti scripto sigillum nostrum duximus
apponendum. Huius rei testes Conradus de Dorstad, L(uthardus) et
L(uthardus) fratres de Meinersem, Bernardus de Indagine, Henricus
de Homburg, Qevehardus de Bortvelde, W. advocatus noster, Ludolfus
de Honloge, Henricus de Monte lapideo, Hermannus de Gandersem,
lohannes de Brunesrod, Bertrammus de Veltbem, Heno marschalcus
Hildensemensis et alii quam plures. Actum in placitis apud Beth-
mere xiiii. kalendas decembris anno gratie millesimo ccP. lüi^.
Or, im Kgl, St.-J, zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr, 68. Out erhaltenes Siegel
an roten Seidenfäden,
OSO. Pcepst Innocenz IV. bestätigt die gegen den unrechtmässigen
Bischof Ludolf von Hcdherstadt durch den Kardinalpriester Hugo von
s. Sahina verhängte Exkommunikation und deren Verkündigung durch
die Erzbischöfe von Mainz und Magdeburg und die Bischöfe von
Hildesheimy Naumburg und Merseburg. Lateran 1253 November 29
(iii. kalendas decembris, anno xi<>.)
Gedr. Mon. Oerm. epiet, pont, III, S, 205 Nr. 240, Meermcm, Geschied, van
Graf Willem v. Holland, Anh. v, d. 4. Deel S. 151, Schmidt, ÜB. des Hochatifla
Halberatadt II (Publ, aus den Preuaa. Staatsarchiven 21) S, 146 Nr. 882.
081« Propst Werner, Priorin Beatrix und der Konvent des Kl,
Lamspringe verkaufen dem Kl, Biddagshausen für 15 Mark eine Hufe
in Lebenstedt (Leyenstede). 1253,
Huius rei testes sunt dominus Heinricus antiquus prepositus,
Godefridus custos, Tidericus, Heinricu«, Symon sacerdotes et filii
nostre ecclesie, laici yero Ethelerus cum filio suo, Conradus de
Domo et Henricus fllius suus, Heinricus Advocatus, lohannes de
Veltzstede et fllius suus, Heinricus Longus et alii plures amici
ecclesie de Riddageshusen, burgenses in Brunswic.
Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenhÜttel, Kl, Riddagahauaen Nr. 111, Siegel
dea Konventea am Bande beschädigt. Regest Hänselmann, ÜB, der Stadt Braun-
schweig II, S. 62 Nr. 150,
082« Propst Oelthmar von Heiningen gibt dem Herbord von
Wostenhagen, Bürger in Halberstadt, fünf Hufen in Quenstedt in Pacht,
Halberstadt 1253.
468 1253.
Ego Gelthmarus dei miseratione prepositus in Heninge notam
esse cupio omnibus hanc paginam inspecturis, quod, com Erpo et
pueri sui et pueri Henrici quondam yillici litones ecclesie adeo
rapinis et incendiis devastati foissent et pre nimia paapertate
quinque mansos in minori Quenstide coram litonibns ecclesie michi
Yolontate libera resignassent et a provincia recessissent^ ne ecclesia
in Heninge censu debito fraudaretur, dictos mansos cum suis perti-
nentiis domino Herbordo de Wostenhagen ciyi Halberstadensi et
Zacharie uxori sue et legitinüs heredibus eorum cum omni iure et
utilitate de pleno consensu domine Mechtildis priorisse et tocius
conventus ad debitam et consuetam annuam pensionem porrexi per-
petualiter possidendos, quam pensionem nullus eis aggravare ultra
censum yel inmutare yalebit. Huius rei testes sunt Bicbodo cano-
nicus ecclesie sancte Marie in Halberstad, Albertus et lohannes
sacerdotes, Henricus miles de Qoslaria, Heidenricus ciyis Halber-
stadensis et alii litones ecclesie de vUla Quenstide. Actum Halber-
stat anno domini m^. cc^. liü^. Et ut hec dictis personis et eorum
heredibus flrma semper permaneant et quieta, hanc paginam duobus
sigillis meo videlicet et conventus feci inviolabiliter roborari. Nos
Mechtildis priorissa totusque conventus in Heninge continentiam
huius pagine gratam et ratam habemus et hoc per appensionem
sigilli ecclesie ad tocius firmitatis habundantiam fldeliter et publice
protestamur.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Heiningen Nr. 19. Siegel n^at BeftMtigtmf
verloren.
988« Die Grafen von Pyrmont verkaufen dem KL Escherde drei
Hufen in Oddingehusen und genehmigen den Verkauf von Gutem durci
ihren Schwager, den Grafen von Hallerfnund, an den Propst dessdbeu
Klosters. Eldagsen 1253.
Godescalcus et Hermannus comites de Perremunt uniyeisb
Christi fidelibus in perpetuum. Quoniam inpretermisse calcat it^r
mortis terre generatio tota et tempora pretereunt more finentis
aque, ne res gesta in tempore oblivione seu errore aut maliYolentu
possit aliquando confundi, a plerisque provide scripto perhennatv.
Innotescat igitur presentibus ac futuris, quod nos de consensu fllioran
et coheredum nostrorum vendidimus ecclesie in Eskert tr^ mansos
in Oddingehusen 1) sitos cum omni usufructu infra et extra TiUan,
^) Mit blasserer Tinte nachgetragen.
1253. 469
agris, pratis, pascuis, silvis, aqnis aquaramqne decorsibns. Preterea
Fenditionem eomm bonorum, que prepositus eiusdem ecclesie a sororio
nostro seniore Lndolpho et a filio ipsius nepote nostro inniore
Ladolpho comitibus in Halremunt ^t eomm heredibus comparavit,
nos omnesque coheredes nostri ratam habemus. Ut antem prefata
ecciesia eadem bona quiete perpetuo possideat, ad precavendam a
nobis deinceps omnem molestiam et a nostris heredibus in posterum,
presentem litteram diligentius consciiptam sigillo nostro fecimus
roborari. Acta sunt hec in Eyldagessen anno gratie m^. c^(fl. 1. i^ioio.^
presentibus hiis Mauricio comite de Spigelberg, Ashwino de Hale-
boldessen, Conradus de Wlving, Hartungo et Bodone de Ellece,
Henrico de Sejrn, Arnolde et Luthardo de lenhusen, lohanne de
Adenoys, Egelmaro dapifero et aliis quam pluribus.
Or, im KgL SU-A, zu Hannover^ Escherde Nr. 29. Gemeinschaftliehes rundes
Siegel der Grafen an roten Hanfschnüren,
984« Graf Hermann von Pyrmont teilt dem Dietrich von Rössing
mitj dass er drei Hufen in Odingehusen dem KL Escherde verkauft
hatf und ersucht ihn, das Kloster im Besitz der Hufen nicht zu stören.
0. D. (1253).
Hermannus dei gratia comes de Pememunt discreto viro Th(i-
derico) militi dicto de Rothinge salutem. Vestram scire Yolumus
discretionem, quod nos quondam consentientibus flliis et coheredibus
nostris vendidimus ecclesie in Escherte tres mansos sitos in Odinge-
husen com omni usufructu, in quibus comiti Ludolfo de Halremunt
defuncto et fllio eins adhuc superstiti vel alicui alii nichil iuris
recognoscimus, qui super hiis bonis predictam ecclesiam valeat in-
cusare. Ut autem eadem ecciesia bona iam dicta cum omni iure
pacifice possideret, scriptum super hac vendicione confectum sigilli
nostri mnnimine fecimus roborari. Quapropter vestram discretionem
ezorandam duximus et monendam, quatinus sepedictam ecclesiam vos
et nepotes vestri super eisdem bonis de cetero non turbetis, quia,
sicut tenemur, eidem ecclesie predictorum bonorum quotienscumque
requisiti fuerimus plenam prestabimus warandiam.
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Escherde Nr. 45, Siegel von dem von der
Urk. geschnittenen Pergamentstreifen abgefallen.
9SS« Das Godehardikloster bekundet die Stiftung des Ritters
Mathiaa zur besonderen Feier des Festes der Oktave der Geburt
Maria. 1253.
470 1258.
Anno gracie mo. cc^. liii. domino Ladoldo abbate et nostra con-
gregacione consenciente in id ipsam constitutum est a pie memorie
domino Mathia milite, ut nos singulis annis octayam nativitatis
sancte Marie virginis in albis soUempniter peragamos et ipso die
sequenciam Ave preclara cantemus. Constitiiit eciam, ut missa de
beata yirgine ad altare ipsius dicatur singulis diebus et ad eandem
missam, si nullum festum impediat, collecta scilicet Inclina dicatur
pro defunctis. Cui constitucioni cum nos omnes assentire videretuT,
ipse nostre devocioni obvians xvii marcas examinati argenti contolit
ecclesie nostre. Cuius summe partem expendimus in commnnes usus
ecclesie nostre et cum parte reliqua decimam in Olem, que habetur
de yii mansis, que tnnc obligata fuit, absolvimus eandemque decimam
inter sacerdotes, qui missam de domina nostra dicunt, statnimos
parciendam. Si quis autem hiis devotis constitucionibus contraire
presumpserit; omnipotentis dei et^) pie matris eins timere potent
ulcionem. Amen.
Abschrift des 15, Jahrhunderts im Cop, des GodehardikL, Ms. 311 foL 77 in
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
986. Abt Oottschcdk, Propst Ernst, Prior Burchard und da^
Kapitel des Michaelisklosters verkaufen dem Kl. Loccum eine Hufe m
Oedelum 1253.
Or. im Archiv des Kl. Loccum. Siegel des Abtes verloren, das des KmpiUif
beschädigt. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 116 Nr. 168.
987. Bischof Heinrich schenkt dem Kl. WUlfinghausen den
Zehnten von zehn Hufen Landes daselbst, den ihm Johann wm Adenaen
mit Zustimmung seines Oheims, des Propstes EveruHn (des Bonifaetuf-
Stiftes) in Halberstadt, in Mehle (Middelen) resignirt hat 1253
(pontificatus autem nostri anno septimo).
presentibus et testibus hiis: Witkindo comite, Herm&ono de
Bethenem advocato nostro, Bertoldo Pile, Hermanne de Stenme*
Hermanno Buc, Henrico et Bertrammo de Barenrothe, Gferhaxdo de
Howardessem Dithardo Pape de Lewenstene.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kl. WiUfinghausen Nr. 30. Siegel 9«HorrL
Oedr. V. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 25 Nr. 28.
988. Propst Dietrich und dm Kapitel des Bartholomäisiiftes am/
der Sülte verkaufen dem Kl. Loccum zioei Hufen in Oedelwf^ 1253.
') et fehlt im Cop.
1253-58. 471
Or. im Archiv des Kl, Loccum. Beschädigtes und unkenntliches Siegel des
Stiftes (?). Otdr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 117 Nr, 169.
989« Das Kreuzstiß überträgt dem Konrad von Fummelse Güter
in Stöckheim unter angegebenen Bedingungen. 0. D. (1253).
L(udoUas) dei gratia decanas et capitolam sancte Crucis Hil-
densemensis. Notum sit, quod, cum lohannes Crispus de Stokkem
male daret censum de bonis in Stokkem, tarn diu placitatum foit
com eo, quod renunciavit b^nis eisdem et ecclesia nostra dedit ei
iiii talenta. Tunc commissa faerunt eadem bona domino Conrado
de Vemelhusen ad tres annos sab hac forma, quod yidelicet ipse
donünus Conradus hoc anno presenti dabit tria talenta et v solides
in feste sancti Michaelis pro annona, que crevit in bonis eisdem
hoc anno. Ad tres antem proximo sequentes annos, qui incipiunt
in feste cathedre sancti Petri, dabit annuatim quatuor talenta. Sed
si bona contigerit emendari, obedientiario plus dabit, et si aliquid
edificaverit in bonis, illud eo cedente de bonis solvetur ei secundum
taxationem bonorum virorum; sed dictum est, quod in ediflcando
non faciet magnam expensam. Quod autem censum dabit expedite
in festo Michaelis et quod non^) impediet ecclesiam in bonis, quando
ea voluerit expedita habere, fldeiussit dominus Henricus de lesen
et promisit ipse in propria persona et promittet adhuc de Levede
nnus fratrum et dominus Hugo pro fratre se etiam obligavit.
Or. im KgL SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 224, Siegel verloren. Vgl,
teegen der Datierung die ürh. unten Nr. 990.
940* Der Ärchidiakon von Berlin und der Propst von Spandau
befehlen im Auftrage des Papstes dem Domkapitel , den Ärchidiakon
H. von Ameburg als Domherrn aufzunehmen. Brandenburg o. J.
(1253—58) August 23.
Eximie discrecionis viris magisto 6(eroldo) decano et conventui
Hildensemensibus Symeon dei gracia archidiaconus de Berlin et
I(acobus) prepositus ecclesie de Spandowe executores a sede apo-
stolica deputati affectuosam in domino caritatem. Veniens ad nostram
presenciam H. archydiaconus de Arnsburg nobis significavit, quod
vos pluribns a nobis receptis litteris in negocio suo nobis a domino
papa commisso duri adhuc eidem existatis nimium et rebelles.
Miramnr enim et pleno mirari non sufficimus, ex quo vos nobiles,
discretos et litteratos vires esse a multis intelligimus, quod tam
1) non über der Zeile nachgetragen.
472 1264.
providum yiram et discretam et magna gracia dignnm et yestre
ecclesie utilem in proyisione sibi facta indebite impeditis mandatxun
apostolicum et preces nobilium contempnentes. Cum igitor mandatnm
apostolicum ulterias dissimulare nullatenus audeamus, discrecionem
vestram rogamus, monemus ac salva gi*acia nostra auctore qua
fungimur vobis mandamns, quatenus ipsum ob reverenciam apostolice
sedis, sicut vobis pluries scripsimus, recipiatis in canonicum et in
fratrem ac ei prebendam, qne longo ^tempore vacavit,*) assignare
liberaliter procuretis. Alioquin sentenciam excommnnicacionis dadom
in vos iuste latam a nobis per discretos vires et fratres Pi-edicatores,
quos de novo super hoc domini pape mandato quavis indnlgenda
concessa ordini non obstante possumas cohercere^ faciemos sine
more dispendio, sublato appellacionis obstaculo, publicari. Datam
Brandeborch x. kalendas septembris.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop, VI, 11, S. 600 Nr, 827 im KgL St.-A. »
Hannover. Propst Gerold ist 1253 — 68, Propst Jakob 1251—67 nachtceisbar.
041. Bischof Heinrich bekundet und genehmigt, dass das Kl^
Marienrode (Backenrode) deni Johannissüft drei Hufen in Wehrstidt
für 28 Hildesheimer Pfund verkauft hat. 1254 März 11 (quinto idus
marcii, pontificatus nostri anno octavo).
Abschrifl des 16, Jahrhunderts im Copiar des Johannisstiftes, Ms* 341 fcl, 5r
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Gedr. Würdtwein, Nova mbs, I,
S, 328.
942. Propst Helmwich des Kl. Marienrode verkauft notgedrungen
dem Johannissüft drei Hufen und den Zehnten von zwei Hufen in
Wehrstedt. 1254 März 23.
Universis, ad quos presens scriptum pervenerit, H(elmwicus)
dei gratia prepositus de Backenrode cum aflfectu sincero devot&s
orationes in Christo. Cum ea, que geruntur in tempore, labantor
cum tempore, ad pei'petuitatem debitam obtinendam non immerito
litteris et testibus debent communiri. Novennt igitnr universi tarn
presentes quam futuri, quod propter urgentem et gravem nostre
ecclesie necessitatem tres mansos sitos in Werstede habentes nona-
ginta iugera cum pratis, pascuis, silvis et aquis eosdem mansos
liberos et absolutes ab advocacia, comicia et quolibet consinüli im-
^) Cop, vocftvit.
1254. 473
pedimento et decimam similiter duoram antiqaonuni) vendidimus
canonicis sancti lohannis in Hildensem pro yi(^nti et octo talentis
HUdensemensium denariornm prestantes eisdem canonicis de iam
dictis mansis et omnibus iuribus et pertinentiis eorum plenam
warandiam, respondentes pro eis pleno iure, ubicnnque utile faerit
eis et necesse. Ut autem hec rata et firma permaneant, presens
scriptum sigilli appensione nostri munimus. Huius rei testes sunt
maioris ecclesie Hildensemensis G(eroldus) decanus, H(eidenricus)
dictus de Sulinge, lo(liannes) plebanus, magister lo(hannes), Th(eo-
dericus) de Appolt, V(olradus) de Goslar canonici, Hoyerus de Pis-
cina, Bruno de Gustede, lordanus de Uten, Cesarius de Woledhe,
Hildebrandus de Drismenstede, lohannes de Eemme, Ludegerus de
Lotingesen milites, Luppoldus et Thidericus de Stockem, Sifridus
Mortificator, Bertrammus de Inferno, Hermannus Thegenhardi filius
burgenses, Baldewinus et Hildebrandus de Lapidea domo, Amoldus^)
deDammone et lohannes Procella,») Bertoldus et Olricus de Bervelte
et alii quam plures. Actum anno domini m^. cc^. liiii<>., x. kalendas
apriüs.
Nach einem verlorenen Copiar des Johannisstiftes gedr. Würdtwein, Nova
subs, I, S. 329. Danach wiederholt.
948« Die Grafen von Hallermund bekunden, dasa ihr Meier in
Volksen den Ansprüchen an die Güter des Michaelisklosters entsorgt
habe. 1254 März 24.
Nos Ludolfus senior et Ludolfus iunior comites de Halremunt
presentibus publice protestamur, quod Hermannus noster proprius
villicus in Volkerseym bonorum ecclesie sancti Michahelis in Hil-
denseym coram nobis positus confessus est, se nil iuris habere vel
summam pecunie in bonis predicte ecclesie vel aliquem filiorum
suorum post mortem suam aliquod iuris in predictis sibi posse ven-
dicare. Hec autem ut firma et inconvulsa permaneant, sigilli nostri
appensione duximus roboranda. Huius rei testes sunt ego Ludolfus
senior et Ludolfus iunior comites in Halremunt, Arnoldus de Hasten-
beke, Rothardus de Bernhusen et alii plures. Acta sunt hec anno
domini m^. c^c<>. 1. üii., ix. kalendas aprilis.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 46. Siegel des einen Aus-
stellers an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen.
1) Soll wohl aliomm heissen. *) Amoldus fehlt bei W. •) W.: ProceUus.
474 1254.
944. Papst Innocenz IV. beaußragt den Erwählten (WiddändJ ron
Minden, die Klage des Bischofs (Heinrich) gegen den Abt von ZdUrfdi^
der jenen underrechtlich exkommuniziert habe, zu untersuchen. Lateran
1254 April 8 (vi^. idus aprilis, anno xi^.)
Gedr. Man. Germ, epist. pont. IH, S. 241 Nr, 277, Westfäl ÜB. F, Ä 2ii
Nr. 534, Regest a. a. 0. VI, S. 177 Nr. 610, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp, V, 3,
Nr. 8710.
945. Papst Innocenz IV. beauftragt den Erwählten (Widekmdj
von Minden, die Klage des Bischofs (Heinrich) gegen den Domherrn
Hartmann (von Minden) daselbst, der als Procurator gewisser Einkünftt
des Bischofs Rechenschaft über sie zu geben und einige päpsüuk
Urkunden herauszugeben sich weigert, zu untersuchen. Lateran 1254
April 9 (v. idus aprilis, anno xi^).
Gedr, Weetf. ÜB. V, S. 244 Nr, 535, erwähnt a. a, 0, VI, S, 177 Nr. 610 Änm.
Vgl, auch für diese und die folgende Nr. Mon, Germ, epist, pont. III, S. 241 Änm. 4,
946. Papst Innocenz IV. ernennt den Erwählten (Widekindi
von Minden zum Richter in dem Streite des Bischofs (Heinrich) gegen
den Dechanten, den Scholaster und die Kanoniker Bertold, Bonostus,
mag. Friedrich u. a. des Domstiftes in Goslar, welche ihn hinderten,
die Einkünfte des ersten Jahres der vakanten Benefizien in der Stadt
und Diözese Hildesheim in Empfang zu nehmen und deshalb bereite
von ihm exkommuniziert worden seien, aber trotzdem noch geisüich
Funktionen verrichteten. Lateran 1254 April 9 (v. idus aprilis,
ano (!) xiö ).
Gedr. West/. ÜB. Fj S. 245 Nr. 536.
947« Das Johannisstift einigt sich mit dem Kl. Escherde ir^
3^/2 Hufen Landes. Neu-Escherde 1254 April 19.
Wenemarus dei gratia decanos et capitulum sancti lohanni^
ante pontem lapidenm Hildensemensem omnibus hanc litteram insp€<:-
turis salutem et orationes in Christo. Notum esse volumi« universis.
quod, cum super tribus mansis et diniidio, qui continent ceutum
quinqne iugera, et de censu eorundem mausorum per aliquot annos
nobis subtracto . . preposito et conventui in novo Escherte, qui eos
nomine ecclesie nostre colebant, questionem multociens moTissemns,
tandem inter eos et nos talis compositio intervenit. Nos dimisimos
eis et successoribus eorum dictos tres mansos et dimidium et ai«as
necnon et omne ins, quod in nemoribus ^t pascuis habebaniiis. ..
1264. 476
prepositus vero et conventus predicti de bonis iam dictis solvent
nobis et ecclesie nostre perpetuo singulis annis in festo sancti
Michahelis qaatuor mdltia siliginis et totidem avene de annona bona
et bene porgata, et hoc facient ipsi omni occasione cessante et
snblata, nisi forte per grandinem et mures plaga calamitatis evenerit,
qnam . . prepositns et conyentns veraciter potemnt demonstrare;
tunc gratia si eam petierint fiet eis, qne videbitnr expedire. Testes
bains rei sunt Geroldns decanns, Heidericas de Sulinge, magister
Johannes domini Volcmari Divitis, Wemems de Bortvelde prepositus
in Alsburch, lordanus de Blanckenborch canonici Hildensemenses,
Theodericus de Rotthinge, Ludingerus de Lotingissen, Hildebrandus
de Drispenstede milites, Luppoldus et Theodericus de Steckern
fratres send militares, Amoldus de Dampmone, lohannes Bernero
iunior, Hermannus dictus Potus, Meinardus et Hildebrandus frati-es
de Dampmone burgenses Hildensemenses et alii quamplures. Ut
aatem hec compositio permaneat inconvulsa, haue cartam inde con-
scriptam sigillorum nostri et conventus in novo Escherte roborari
fecimus munimine ad cautelam. Actum in novo Escherte anno gratie
millesimo cc». liiiio., xiiio. kalendas maii, pontificatus patris nostri
domini Heinrici venerabilis episcopi ecclesie Hildensemensis anno
septimo.
Or, im KgL SU-Ä. zu Hannover^ Escherde Nr, 30» Siegel des JohannissHfiee
und des Kl. Escherde. Die mut, muU gleichlautende ürk. des Propstes Heinrich
und des Konventes des Kl. Escherde a. a, 0, Johannissiift Nr. 22. Die gleichen
Siegel an weissen Ztoirnfäden, gedr. Würdtwein, Nova subs. I, S. 326 nach Cop.,
Regest Doebner, ÜB. I, S. 118 Nr. 235.
948. Bischof Heinrich verleiht edlen Wohlihätern des KL Frankenberg
bei Goslar vierzig Tage Ablass. Hildesheim 1254 Mai 1 (kalendas mai).
Nach (Kotzehue) Chronic. Moni. Franc. S. 24: gedr. Bode, ÜB. II, S. 123 Nr. 23.
949. Papst Innocenz IV. gestattet dem Bischof Heinrich, das
Jahreseinkommen der m der Diözese und Stadt innerhalb dreier Jahre
ledig werdenden Probenden zur Abzahlung der Schulden zu verwenden,
die er wegen Verteidigung der Rechte der Kirche gemacht hat. Assisi
1254 Mai 14.
Henrico Hildesemensi episcopo. Pro defensione iurium imperii
et Hildesemensis ecclesie te oportuit, prout asseris, magna subire
onera debitorum. Nos itaque propter hoc et obtentu carissimi in
Christo filii nostri W(illelmi) regis ßomanorum illustris pro te apo-
stolicam gratiam implorantis volentes tibi gratiam facere specialem
476 1254.
percipiendi omnes redditus et proventos primi anni omninm bene-
flciorum ecclesiasticorum , que in Hildesemensi civitate ac diocesi
usque ad triennium vacare contigerit, convertendos in solutionem
huiusmodi debitorum necnon contradictores per censoram ecdesiasti-
cam appellatione postposita compescendi fratemitati tue liberam
coDcedimus auctoritate presentium facultatem, non obstante si est
aliquibus ab apostolica sede indultam, quod interdici etc.; proyiso
quod interim beneflcia ipsa debitis obsequiis non fraudentor. Datum
Asisii ii. idus maii, anno xi^.
Gedr, Mon, Germ, epist, pont, III, S. 257 ^ Meerman, Geschied, van Willem
r. Holland V, S. 182. Regest Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Kr. 8731,
Potthast, Reg. pont, 15362.
9S0« Papst Innocem IV. gibt dem Moritzstift die Vergünstigungf
Niemanden als Propst aufnehmen zu brauchen, der nicht das ror-
schriftsmassige Alter hat, es sei denn auf besonderen päpstlichen Befehl.
Assisi 1254 Mai 15.
Innocentins^) episcopns servus servorom dei dilectis filiis capitolo
ecclesie sancti Mauricii extra muros Hildesemenses salutem et apch
stolicam benedictionem. Desideriis vestris in hiis affectu benivolo
debemns annuere, qae vos et ecciesiam vestram digne possint a
dispendiis preservare. Sane restra petitio nobis exhibita continebat,
quod . . prepositus ipsius ecclesie maiorem locum obtinet in eadem
et ei onus gubemandi ecciesiam ipsam incumbit; propter quod
expedit, ut ei morum honestas, litterarum scientia et alia probitatis
merita suffragentur. Nos itaque vestris supplicationibus inclinati
auctoritate vobis presentium indulgemus, ut ad recipiendum aliquem
patientem in etate defectum in prepositum ecclesie predicte codi-
pelli minime valeatis per litteras sedis apostolice vel legatomin
ipsius, nisi littere sedis eiusdem de defectu ipso et indulgentia
huiusmodi plenam et expressam ac de verbo ad verbum fecennt
mentionem. NuUi ergo omnino u. s. w. Si quis autem w. ä. w. Datum
Asisii idus maii, pontificatus nostri anno undecimo.
Or, im Kgl, St.-A. zu Hannover, Moritzstift Nr. 18. Bulle nebst Befestiftatf
verloren. Gedr. nach Cop. Doebner, ÜB. III, S. 643 Nachtr. Nr. 21.
951. B(einoldus) die gratia prepositus et arcMdlaconus sancti
Andree in Hildensem quondam maioris ecclesie prepositus ibidem,
^) Verlängerte Schrift.
1254. 477
der als Dompropst die Hausstätte des Bitters Megenward im Brühl
den Dominikanern übertragen hat, bekundet, dass der verstorbene Bischof
Konrad d^e Dompropstei durch eine Beute aus der Münze und eine
Hufe in Gantelseni; welche der bischöfliche Kämmerer Bertramm vom
Aussteller zu Lehn erhält, entschädigt hohe. Beden 1254 August 9
(in octava beati Stephan!).
Or. im Kgl. SL-A. zu Hannover, sU Oodehard Nr, 23. Rundes Siegel des
Ausstellers an von der Urk. geschnittenem Pergamentstreifen. Gedr. Doebner, ÜB. I,
S. 118 Nr. 236; vgl. oben Nr. 783 und 1048.
952« Bischof Heinrich überträgt dem Kl. Biddagshausen den
Zehnten in Meerdorf. Sarstedt (Scerstede) 1254 August 20 (tertio
decimo kalendas septembris, pontificatus nostri anno octayo).
Hnius rei testes snnt L(udolfas) prepositus maior, G(eroldus)
decanns, Io(hannes) prepositus Montis, H(eidenrictts) de Sulingen,
Th(eodericus) de Apolt, magister Johannes, Wolrados, milites vero
B(urchardus?) de Saldere, H(einricus) de Lapideo monte, H(ogerus)
de Piscina, B(urchardus) de Assebnrg.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolferibüttelj Kl. Biddagshausen Nr. 116. Siegel
verloren. Gedr. Ässeburger ÜB. I, 8. 192 Nr. 280.
9SS» Dompropst Ludolf Domdechant Gerold und das Domkapitel
genehmigen die Uebertragung des Zehnten in Meerdorf durch Bischof
Heinrich an das Kl. Biddagshausen. Hildesheim 1254 Oktober 9 (vii.
idns octobris).
Or. im Landeshauptarchiv zu WolfenbiUtel , Biddagshausen Nr. 117. Siegel
des Propstes und des Dechanten beschädigt.
9S4. Abt Ludold und der Konvent des Godehardiklosters ver-
kaufen den Bürgern der Dammstadt eine Hofstätte vor dem Steintore
neben dem Damme. 1254 November 29 (in vigilia sancti Andree
apostoli).
Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 117. Beschädigtes Konvent ssiegel.
Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 119 Nr. 237.
OS5. Abt Hermann von Corvey tauscht mit dem Bischof (Heinrich)
Ministerialen. 1254.
Venerabili domino Hildensemensi episcopo Her(mannus) dei
gratia Corbeiensis abbas salutem et obseqniosam ad beneplacita
yolnntatenL Tenore presentium protestamur, quod nos Burchardum
478 1254.
fllium Alheidis sororis Qerlagi de Holdelsem ministerialem nostnuD
vobis et ecclesie vestre in concambio damus absolventes eum ab
omni iure et fidelitate, quo nobis actenos fuerat obligatns, jta tarnen
quod loco suo Thidericnm filium ipsius Gerlagi ministerialem vestram
cum eo iure, quo vobis est astrictus, recipimus in ministerialem
ecclesie Corbeiensis. Quod ut ratum permaneat, utrobique presentem
litteram in rei testimonium vobis damus sigilli nostri appensione
firmatam. Datum et actum anno domini m^^ccOliiiio. presentibns
Lothowico comite de Eversten, Arnolde de Porta et aliis quam
pluribus.
Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 197. Siegel det
Abtes an dem von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen wenig be8€^tädigt,
9S6. Everwin, Dompropst in Halberstadt, Dietrich, DomkarU&r
in Hildesheim, und Johann Edele von Adensen schenken dem Kl
Wülfinghausen zwei Hufen Landes in Boitzum (Butzem), die Johann
von Alferde von ihnen zu Lehn hatte und dem Kloster verkauft hat
Eldagsen 1254 (pontificatus autem domini Henrici Hildensemensis
episcopi anno octavo).
Presentibns et testibus hiis: Nicholao sacerdote, Asftwino de
Haiboldessen, Ülrico de Adenoys, Arnolde et Lutthardo de Yehnsen,
Henrico Agreste, Wernero Vlote, Henrico Volcmari armigeris, Hilde-
brando iuxta Cimiterium et Hildebrando fllio ipsius civibus in Eyl-
dagessen.
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wülfinghausen Nr. 31, Das erste Siegtl
verloren, vom zweiten und dritten nur Bruchstücke erhalten; das dritte liegt lost
bei. Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. VIII, S. 27 Nr. 30.
957« Der Bat von Braunschweig bekundet, dass Johann tim
Freden de^n Kl. Dorstadt eine Hufe daselbst verkauft hat. Braun'
schweig 1254.
Nos Brunewicensis civitatis consules Conradus de Domo, Hen-
ricus Enghellardi, Conradus Sophie, Henricus Timmonis, Amoldus
de Calve, Burchardus de Gandersem, Rodolfus iuxta sanctnm OlricniiL
Henricus Longus, Henricus iuxta sanctum Michahelem, Heiso iuxta
cimiterium, Henemannus Holtniker, Eico presentibns litteris sigillo
nostre civitatis roboratis recognoscimus et testamur, lohannem filion
domini Hermauni militis de Vredhen mansum suum Dorstat clanstro
eiusdem ville, quem de ipso pheodali iure tenuit, cum omnibns
attinentiis tam in villa quam in agro voluntarie vendidisse sab
1264. 479
condicione proprietatis et libertatis perpetualiter possidendum. Pre-
terea ad maiorem huius Tendicionis evidentiam testen sab hiis
nominibus: milites dominus Ludolfas Friso, dominus Henricus Friso,
burgenses vero Hildebrandus de Luckenem, Henricus Boneco, lohannes
Longus, Hermannus Wlverami, Conradus Holtniker, huic pagine
sunt inscripti. Datum Bruneswic per manus Bertoldi Brunewicensis
Dotarii anno incaniationis dominice m^'. cc^. l^iiio.
Or, im Archiv zu DorstadU Stark beschädigtes Stadtsiegel.
058. Graf Meiner von Schiaden bekundet, dass die Brüder
Wulfinge vor dem Landding in Bocla aUetn Anrecht an dem väterlichen
Erbe in Dorstadt entsagt haben, 1254,
Meinems dei gratia comes in Sladem tarn presentibus quam
Altans hanc paginam intuentibus omnibus Christianis salutem in
domino Thesu Christo. Presentium testimonio profitemur, quod
Ludollus, lohannes, Tidericus fratres cognomine Wulvinge omnibus,
qua eis a patre suo in Dorstat poterant hereditario iure contingere,
coram nobis et iudicibus, qui tunc presederunt in Bocla, lohanne
de Beddinge et Thethmaro de Werre, et omni populo, qui convene-
rat») ad placitum, penitus renuntiarunt. Testes huius rei sunt ipsi
iodices. lusarius de Harlungeberg et Michahel advocatus, Alexander
de Werre, Fridericus Friso et Heinricus Friso, Ludolfus de Neindorp,
lohannes de Borsdorp et alii quam plures. Ne igitur contra hec
inpostemm alicuius erroris possit oriri scrupulus, presens scriptum
sigillo nostro et domini Conradi de Dorstat fecimus communiri.
Actum anno 2) dominice incarnationis m^ c^c<). 1. iiii.
Or» im Archiv zu Dorstadt, Out erhaltenes Siegel des Grafen ^ das immer
nur allein an der Urk, gehangen hat.
OSO* Abt G(ottschalk) und der Konvent des Michaelisklosters
übertragen dem KL Wienhausen Güter in Süpplingen (Supelligghe)
und erhalten dafür von diesem im Tausch vier Hufen in Bettmar
(Bethmere); zugleich übereignen sie ihm Güter in Stedum (Stedem)
auf Bitten des Ludwig von Hüpede (Hupedhe). 0. D. (um 1254),
Testes Tidericus Cultellus, Widekindus, Conradus de Holthusen,
Tidericus Acco prefate ecclesie monachi, milites Hoyerus de Piscina;
Conradus de Berkem, lohannes de Berkem, lohannes de Osberns-
') Or. conyenenerat. *) anno fehlt im Or.
480 1254-57.
husen, Luppoldus Hole, borgenses Sifridus Mortiflcator, lohannes
de Asle, Henricus Bundeschin.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 40. BrüehstHek des Kanventssiegeh.
Regest Doebner, ÜB. I, S. 107 Nr. 212 nach Abschrift zu er. 1250.
960. Bischof Heinrich bekundet die vorläufige Beilegung eines
Streites des Andreasstißes mit dem Kl, Dorstadt wegen zweier Hufen
in Lühnde. 0. D. (1254—57).
H(einricus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omaibas.
quibus hoc scriptum fuerit exhibitam, salutem in domino. Notnm
esse volumus presentibus et futuris, quod^ cum decanus et capitolnm
ecclesie sancti Andree forensis in Hildensem emissent a preposito
et conventu in Dorstat duos mansos sitos in Lalne yiginti sex
talentis et mansi Uli diu eis impediti fuissent nee permitterentar
eos paciflce possidere, moverunt tandem eisdem preposito et con-
yentui iam dicti loci in nostra presentia questionem et petebant
cum instantia, ut consulerent indempnitati eorum. Unde actum fait
et promissum ex parte prepositi et conventus sui, quod usqae ad
proximum festum beati Martini expedirentur mansi illi ab omni
impedimento per eos vel ipsi restituent decano et fratribas de
sancto Andrea xx et yi talenta. Quod si illa xxyi talenta non
possunt restituere usque ad terminum iam dictum, extunc prepositas
et conventus in Dorstat de bonis ecclesie sue iam dicte tres mansos,
yidelicet qui fuerant domini Zacharie BrnnswiccensiS; dimittent
ecclesie sancti Andree Hildensemensis, et eadem ecclesia in Dorstat
ministrabit de eisdem mansis dicte ecclesie sancti Andree annuatim
duo talenta et sex solides. Huius rei testes sunt lo(hanBes) pre-
positus sancti Mauritii, Reynoldus quondam prepositns maior, Yol-
radus, Hartmannus canonici maioris ecclesie Hildensemensis et alii
plures layci et clerici. Ut igitur de ordinatione ista de cons^isi
utriusque partis coram nobis habita nulla in posterum dubitatio
oriatur, eam conscribi et duobus sigillis nostro yidelicet et ecclesie
in Dorstat fecimus sigillari. Actum etc.
Abschrift des 14, Jahrhundet'ts im Cop. des Kl, Dorstadt zu Dorstadt foi. IJ^.
961. Bischof Heinrich gestattet dem Dechanten und den Kanamkem
des Kreuzstiftes, die Feier des Gottesdienstes ihren Verhälimssrs
entsprechend zu gestalten und bis zur Besserung ihrer Lage aus «i«-*
Pfi-ünden der abwesenden Kanoniker die der Anwesenden aufzubtsserv.
Hildesheim 1255 April 7,
1255. 481
H(emriciis) dei gratia HildensemenBis ecclesie episcopus . . decano
et canonicis ecclesie sancte Cracis in Hildenseni; cmn quibus dispensa-
yimus, salutem et patemam in domino karitatem. Quoniam omnibus
Yobis denm timentibus placere debet, quod sint divina in ecclesia
vestra, mandamns vobis, ut quocnmque modo potestis yidelicet sive
soUempniter sive minus soUempniter diyina offlcia celebretis et tarn
diu, donec per gratiam dei Status vester in melius reformetur, de
prebendis absentium necessitatibus presentium qui deservient sub-
Feniatur in aliquo competenter et prout videbitur expedire. Datum
Hildensem pontificatus nostri anno viü^. et yii<^. idus aprilis.
Or. im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 96. Bruehatück des bischöf-
Uehen Siegels an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen,
962. Bischof Heinrich und das Domkapitel übertreten dem KL
Riddagshatssen den Zehnten in Farmsen (Wennersen), den es von seinen
Ministerialen Hüdebrand Münch (Monachus) und dessen Schwägern
(soceri) Ludger und Eckehard, Ministerialen des Bischofs, gekauft hat.
ffüdesheim 1255 April 9 (yo. idus aprilis, pontificatus nostri anno
nono).
Huic rei interfuerunt simul et sunt testes maior prepositus
Ludolfus de Woldenberc, Geroldus decanus, Wlradus et alii plures
de canonicis, comes Widikindus, Hermannus de Bethenem, Bertoldus
Pil, flennannus ßok, ßerterammus Bok, Albertus Bok, Heinricus
pincema, Ecbertus camerarius, Burchardus milites.
Or. im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttelf Riddagshausen Nr, 121, Wenig
beschädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben
SeidenfSden.
9A8* Bischof Heinrich schenkt dem KL Riddagshausen mit Zu-
stimmung des Domkapitels den Zehnten in Meerdorf Hildesheim 1255
Apil 9 (y^. idus aprilis).
Huins rei testes sunt Ludolfus de Woldenberch maior pre-
positus, Geroldus decanus, Tidericus de Adenoys cantor, Conradus
de Alta fago scolasticus, lohannes de Bracle, magister Johannes
Wolcmari,!) Heithenricus, Wlradus canonici, Heinricus de Steinberge,
Hogems de Piscina, Burchardus de Asseborc milites.
Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, KL Riddagshausen Nr. 120, Be-
sehädiffte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seiden-
fäden. Gedr. Asseburger ÜB, I, S. 194 Nr. 284.
') Or. Woclmari.
HildMh. X7B. n. 81
482 1256.
964. Bischof Heinrich überträgt die Vogtei über genannte Güt^,
welche Lippold vom Altmarkt den Grafen von Wohldenberg und diese
ihm resigniert haben, dem Michaeliskloster, welches den von Bischof
Konrad verpfändeten halben Zehnten in Bethein löst. Hildesheim 1255
April 10.
In nomine sancte et individne trinitatis. ^) Heinricas dei gratia
Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus hiis, quibus hoc scriptum
fuerit exhibitum, in yero salutari salutem. Quoniam ecclesiam sancti
Michahelis^) in Hildensem molto caritatis fervore, sicut tenemnr,
diligimus, animum nostrum libenter ad omnia inclinamus, qae atili-
tati eins videntnr congruere; ut aifectum nostrum sinceram ipsa
sentiat^) per effectum. Notum igitur esse volumus universis Christi
fldelibus presentibus et futuris hanc litteram inspectoris, qnod, cum
Lippoldus dictus de Yeteri foro Hildensemensi ministerialis ecclesie
nostre advocatiam omninm bonorum monasterii sancti Michaelis
Hildensemensis, quam tenebat in feodo a nobilibus viris Bnrchardo
et Henrico fratribus filiis quondam comitis Hermanni senioris dicti
de Woldenberche*) et Hermanne, Henrico et Hoyero fratribus ftlüs
quondam comitis^) Henrici senioris etiam dicti de Woldenberche*)
eisdem resignasset, datis sibi a prefato comite Henrico fratre
comitis«) Burchardi duobus^) talentis pro singulis mansis sitis in
villis subsequentibus videlicet Ekkelsem, Netologen,») Soledhe.
Hemstide, Huddessem, Eddessem, Bledhenem, Sutherem, Oslevessem,
Helperthe, Hesedhe, Qoderinge,^) Drote, Arberge, Hymedhesdore,
Holthusen, Segeste, Grafle, Evenigheroth, Eyeshusen,»®) Wallea-
stide, Heynen,") Dothessem,i2) Bethenem,i^) Bervelte, Stenme
Levinge, Osedhe, Medele, Swallenhusen, Volkersem et in") Nethel-
redhere et litonum eiusdem monasterii sancti Michaelis cum omnibus
mansis et bonis, que pertinent ad eosdem litones, et ipsi iam dicti
comites, qui eandem advocatiam predictorum bonorum de manu
nostra in feodo tenuerunt, eam de communi voluntate omninm
heredum suorum nobis similiter cum omni iure dominii resigoassent
datis iam 15) dicto comiti Henrico a^«) domino Godescalco abbate et
conventu sancti Michaelis i^) emptionis tituloi») tribus talentis pro^*)
1) Verlängerte Schrift Äu. ß. B hat folgende Abweichungen: ■) MidiMlii-
^) senciat ^) Woldenberch. ^) Henrici senioris comitis. *) sapradieti eoiiiüs.
'^) emptionis titolo duobus talentis. ^) Netelogen. *) Goderinhe. ^^ Sieskisesi.
") Heynem. **) Dotessem. i«) Betenem. **) et in fehlen. ") sepe. **) »k
abbate Godescalco. ^'^) Michaelis monasterii iam prefati pro manso qnolibc
^*) tribus talentis emptionis titolo. '^) pro sing. an. fehlen.
1255. 483
singolis mansis predictamm ^) villarum similiter et litonum, nos de
consensu et beneplacito capituli nostri eam cum omni et pleno iure,
quo eam predicti viri habuerant, contulimus sepedicto^) monasterio
saDcti Michahelis^) perpctno iure habendam. Et in huius donationis
nostre recompensationem medietatem decime in Betenem a credi-
toribus venerabilis patris domini Conradi episcopi^) antecessoris
nostri pro quinqnaginta quinque libris per iam dictum monasterium
obligatam recepimus absolutam. Testes huius rei sunt dominus
Ludolftis dictus de Woldenberche*^) maior«) prepositus, Geroldus
maioris'') ecclesie decanus, Tidericus de Adenoys cantor, Sygebodo»)
dictus de Scartvelde, Heidhenricus dictus de Sulinge,^) Hartmannus
dictus 10) de Minda, Tidericus dictus de Appolt,") Volradus dictus
de 6oslaria, Henricus dictus de Triborch, Hillebrandus dictus de
Uslaria, Henricus dictus i^) Mortificator canonici, dominus Godescalcus
abbas,i8) Burchardus prior, Wedekindus, Tidericus dictus Acko,
Emestus, Hermannus dictus de Alegremessen , Henricus dictus de
Rothinge monachi ecclesie**) sancti Michahelis, Otto") de Swane-
beke, Rodolphus dictus de Dalem, Tidericus dictus de Rothinge,
Hugo, Tidericus fratres**) de Holthusen, Hermannus dictus de
Stemne, Henricus dictus de Monte mayo, Ecbertus^'Q camerarius,
Henricus dictus Trobe, Henricus dictus de Wagenighe milites,
Tidericus dictus i^) de Stockem, Emestus dictus i») de Monte mayo,
Gerrardus camerarius, Engelbertus servus episcopi servi et alii quam
plures. Ne igitur hoc factum nostrum aut oblivio deleat aut im-
portunitas ingenii malignantis infringat imposterum, scriptum nostrum
super hoc confectum dedimus et illud nostro ac capituli nostri sigillo
roboravimus ad cautelam volentes et sub pena anathematis districte
inhibentes, ne aliquis ausu temerario sepedictam ecclesiam sancti
Michahelis in prefata advocatia sua aliquo modo impediat vel
offendat. Actum Hildensem in curia intra urbem domini lohannis
dicti de Bracle prepositi Montis anno domini m^. cc^. Iv^., iiiio. idus
aprilis, pontificatns nostri anno vlii^.
Or, im Kgl, St-A. zu Hannover, Michaeliakl, Nr. 48 (Ä). Siegel des Bischofs
an hlau'iceissen und des Domkapitels an weissen geflochtenen Hanfschnüren, Ein
^) yülarnm predictarnm. ^) sepedicto fehlt. ^) Michaelis iam dicto.
*) episcopi fehlt. ^) Woldenberch. *) piepositas maior. '^) mal. eccl. fehlen.
^) Segebodo. ^) Hier folgt erst lohnsüies ^lehtOiUB. *^) dictns/«Ä/*. ^^) Appolte.
") filins Mortificatoris. ^^) abbas monasterii sancti lüehahelis. ^*) eccl. s.
Mich, fehlen. i>} Otto dictus. i«) fratres dicti. ^'') Skbertns. ^^) dictus fehlt.
81*
484 1255.
zweites Or. in der Beverinischen Bibliothek zu Hildeeheim, MichaeliekL Nr. 13 (B).
Out erhaltenes Siegel des Bischofs und beschädigtes des Domkapitels an roUn,
gelben und grünen Seidenfäden, Oedr. Hildesh, Sonntagsblatt 1809 S. 274, Bei-
träge zur Hild. Gesch. I, S. 75, Regest Doebner, ÜB. I, S. 120 Nr. 238.
065. Bischof Heinrich und das Domkapitel versprechen dm
KL Walkenried Anfeil aller guten Werke und Gebetsbrüderschaff.
Hildesheim 1255 April 15 (xvii. kalendas maii, pontificatus nostri
anno ix.).
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel. Beide Siegel verloren. Begebt
ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen 11) S. 21i
Nr. 305.
066. Bischof Heinrich übereignet dem Maria-Magdalenenklosfer
eine Hufe in Sorsum, die es gekauft hat, und einen Morgen in Sossitiar.
Hildesheim 1255 April 18.
H(einricus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopas omnibos
presentem litteram inspecturis salutem in domino. Ne ea que
geruntm* labantur a memoria tempore defluente, decet, nt sub
attestacione veridicorum litteris auctenticis roborentur. Nos igitnr
sub attestacione presencium scire volumus presentes et ftituros,
quod ecclesia beate Marie Magdalene penitencinm nostre civitatis
titnlo empcionis mansum anum in Satterem pro decem tAlentib
comparavit a Gonrado, Henrico et lohanne. Quibus enndem mansum
resignantibus Thederico de Stockem, ipso etiam Thederico nobis
resignante ins feodale eiusdem de consensu nostri capitoli pleoi'
iure proprietatis ipsum cum quodam iugere in Sutterem aput Hamelen
simili titulo nobis resignatum a quadam matrona Mehchildis nomine
contulimus ecclesie antedicte. Nomina autem testinm hec sunt
prepositus Suite Th(edericus) , Bertoldus custos, Hillebrandib
Busscel, Th(edericus) de Apolt maioris ecclesie canonici, milite5
Rutdolfus de Dalhem, Th(edericns) de Rottingen, Th(ederictts) de
Holthusen, Hugo frater suus, L(udolfus) de Borsem, servi Th(ed^
ricus) de Rottingen, G(erardus) camerarius, Engelbertus, Io(hanDes)
dictus de Scherestede. Acta sunt hec Hildensem anno domini
m^. cc^. \y^., pontificatus nostri anno nono, xiiii. kalendas maii.
Or. im Kgl. St.-Ä, zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 60. Siegel des Bi*ch^r
an blauen und weissen Hanffäden.
967. Propst L(udolf), Dechant 0(erold) und das Damkajrtfr'
übertragen dem Kl. Loccum drei Hufen in Oedelum, die zur Obedit^z
1255. 485
Garmsen (Germerdessem) gehören, mit der Bestimmung, dass der
Obedienziar bis zur Bezahlung der Summe von dem Kloster jährlich
36 Schilling erhalte, Hildesheim 1255 April 20 (xii. kalendas maii).
Or, im Archiv des KL Loccum, Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Calen-
herger ÜB. III, S. 125 Nr. 183.
968. Bischof Heinrich übereignet mit Zustimmung des Dom-
kapitels dem Maria- Magdalenenkloster vier Morgen und eine Hofstätte
in Sorsum (Sutterem), die es von Konrad von Uten gekauft und dieser
dem Bischof resigniert hat. Hildesheim 1255 Mai 7 ^ontificatus nostri
anno nono, nonas maii).
Nomina autem testium sunt hec: canonici Th(eodericus) de
Äpolt, Volradns dictus de Goslaria, milites Eckebertus camerarius,
Henricus pincerna, Hermannus de Betenem, servi Qerrardus came-
rarius, Engelbertus, lo(liannes) dictus de Scherstede.
Or. im Kgl. 8t.-Ä. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 61. Siegel des Bischofs
an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen wenig beschädigt.
969* Papst Alexander IV. bestätigt dem Michaeliskloster seine
Privilegien und Freiheiten. Neapel 1255 Mai 10.
Alexander episcopus servus servorum dei dilectis in Christo
fllüs . . abbati et conventui monasterii sancti Michahelis Hildense-
mensis ordinis sancti Benedicti salutem et apostolicam benedictionem.
Solet annnere sedes apostolica piis votis et honestis petentium
precibus favorem benivolnm impertiii. Ea propter, dilecti in domino
filii, vestris devotis precibus favorabiliter inclinati omnes libertates
et inmunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus sive
privüegia seu alias indulgentias monasterio vestro concessas necnon
libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et prin-
cipibus vel aliis Christi fidelibus rationabiliter vobis indultas auctori-
tate apostolica confirmamus et presentis scripfci patrocinio communimus
non obstantibus aliquibus litteris a sede apostolica vel legatorum
eins impetratis aut etiam impetrandis, per quas huiusmodi conflrmatio
valeat impediri. Nulli ergo omnino u. s. w. Si quis autem u. s. w.
Datum Neapoli vi. idus maii, pontificatus nostri anno primo.
Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. VI, 75, fol. 38 im Kgl. St.-Ä. zu
Hannover.
970« Papst Alexander I V. gewährt denen, welche das KL Wöltingerode
beim Neuhau des Klosters unterstilt^en, Indulgenz. Neapel 1255 Mai 11.
486 1255.
Alexander 1) episcopus servus servonim dei imiversis Christi
fidelibus presentes litteras inspecturis salutem et apostolicam bene-
dictionem. Quoniam, ut ait apostolus, vitam eternam.
Cum igitur dilecte in Christo filie . . abbatissa et conventus mona-
sterii in Walthingeroth Hildensemensis diocesis ordinis sancti Bene-
dict!; 2) sicut saa nobis peticione monstrarunt, monasterinm ipsam
nimia vetustate coUapsum reparare ceperunt opere sumptuoso nee ad
hoc eis proprie suppetant facultates, universitatem vestram rogamus
et hortamur in domino in remissionem vobis peccaminum iniongenies,
qaatinus de bonis vobis a deo coUatis pias eis ad hoc elemosinas
et grata caritatis snbsidia erogetis, ut per sabventionem vestram
opus huiusmodi valeat consummari et vos per hec et alia bona,
que domino inspirante feceritis, ad eteme possitis felicitatis gaudia
pervenire. Nos enim de omnipotentis dei misericordia et beatoram
Petri et Pauli apostolorum eins auctoritate confisi omnibus vere
penitentibus et confessis, qui eis ad hoc manum porrexerint ad-
iutricem, centum dies de iuiuucta sibi penitentia et annuro venialium
peccatorum misericorditer relaxamus presentibus post quinquennium
minime valituris, quas mitti per questuarios firmiter inhibemus, eas
si secus actum fuerit carere viribus decernentes. Datum Neapoli
V. idus maii; pontificatus nostri anno primo.
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 28, BleibuUe an pelbm
und roten Seidenfäden.
971. Papst Alexander IV. bestätigt dem Bartholoniäistiß sein*
Privilegien und Freiheiten. Neapel 1255 Mai 14.
Alexander 1) episcopus servus servorum dei dilectis filiis . .
preposito et capitulo ecclesie beati Bartholomei in Sulta apud Hil-
denshem ordinis sancti Augustini salutem et apostolicam benedicti-
onem. Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium
precibus favorem benivolum impertiri. Ea propter dilecti in domino
filii vestris devotis precibus favorabiliter inclinati omnes libertates
et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus sive
privilegia seu alias indulgentias ecclesie vestre concessas necnon
libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et prin-
cipibus vel aliis Christi fidelibus rationabiliter vobis indultas aactori-
täte apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio commom-
*) Verlängerte Schrift. *) Richtiger Cisterciensis, wie auch Nr. 1/53.
1255. 487
mns, non obstantibas aliquibas litteris a sede apostolica vel lega-
tornm eins impetratis aut etiam impetrandis, per quas huiusmodi
confirmatio valeat impediri. Nulli ergo omnino «. s. w. Si quis
aatem u, s. w. Datum Neapoli ii. idns maii, pontiflcatus nostri anno
primo.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Bartholomäistift Nr, 9. Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden.
972. Bischof Heinrich übereignet mit Zustimmung des Damkapitels
dem Kl. Wienhausen den Zehnten in Schamhorst (Scherenhorst) und
deti Zehnten von zwei Häusern in Offensm (UfiFenhusen); welche ihnen
Baldiiin voti Blankenburg resigniert hat. Hildesheim 1255 Mai 21
(xiR kalendas ianii, pontiflcatus nostri anno nono).
Testes vero huius rei sunt Ludolphus prepositus, Geroldus
decanus, Conradus de Insula, lohannes de Bracle prepositus Montis,
Heidericus de Sulinge cellerarius, lohannes plebanus, Florentius,
lohannes domini Volcmari, Theodericus de Appolde, Hartmannus de
Minda scolasticus, Sigebodo de Scartvelde, Heinricus de Dribrüg,
Hermannus de Woldenberg, Wlradus de Goslaria, Heiniicus Morti-
ficatoris canonici nostii, Hartmannus de Obbemeshusen, Heinricus
de Osinge, Herwicus de Osinge, Herwicus de Wackerwinkele, Lut-
hardus de Gropere milites.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 44, Wenig beschädigte» Siegel des
Bischofs und des Domkapitels an roten Hanffäden. Gedr. Zeitschrifi 1859 S. 74.
978. Äbt Konrad von Biddagshausen teilt dem Domdechanten
und Archidiakon von Solschen (Golcica), Gerold, mit, dass er eine
Bulle des Papstes Alexander IV. d. d. Neapel 1255 Mai 12 (iüi. idus
raaii, pontif. anno primo) erhalten habe des Inhalts: der Pfarrer
Lambert in Solschen (Golcika) habe ihm mitgeteilt, dass der Kardinal-
legat Hugo tit, st Sabine dem Domherrn Jordan befohlen habe, ihm
(L.) ein kirchliches Benefiz mit Seelsorge in der Stadt oder Diözese
Hildesheim zu verschaffen. Lambert habe von ihm die Kirche in Solschen
auch erhalten, sei aber von dem Domdechanten als angeblichen Archi-
diakon des Ortes und Inhaber des Kollationsrechtes entfernt und an
seine Stelle der Mindener Kleriker Winand gesetzt worden. — Da er
(Konrad) mit der Entscheidung des Streites beauftragt sei, so zitiere
er den Domdechanten auf den 1. Oktober (feria vi. post s. Michaelis)
mich Braunschweig in die Blasiuskirche. 0. D. (1255 Juni — September).
Gedr. Meibom, SS. rer. Germ. III, S. 356. Regest Potthast, Reg.ponU 15852.
488 1266.
974. Qraf OoUfried von Arnsberg tauscht mit dem Bischof
(Heinrich) Ministerialen. 1255 Juli 25,
Godefridus comes de Arnisberg universis, ad quos presens
scriptum pervenerit, etemam in domino salntem. Noverint miiversi
tarn presentes quam futuri, quod nos de consensu heredum nostioram
personarum transmutacionem facientes Ghertrndim filiam HermaDni
de Ense venerabili domino episcopo et ecclesie Hildensemensi dedimos
in ministerialem, Alheidim filiam Ruberti militis de flesnem recipi-
entes pro eadem. Datum in die beati lacobi apostoli anno domioi
mo. cco. 10. yo.
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S, 455 Nr, 720 im Kgl, St.-A, zu
Hannover,
975. Domherr Jordan von Blankenburg unter den Zeugen der
Urk. des Bischofs Hermann von Camin, in der dieser dem Stift Güstrmc
den Zehnten des Landes Cirdpanien schenkt 1255 September 24 (viii^.
kalendas octobris).
Gedr. Mecklenburg. Jahrb. Xfl, S. 316, Mecklenburg. ÜB. 11, S. 69 Nr. 75^
Pommersches ÜB. 11, S. 25 Nr. 614.
976. Das Bonifatiusstift in Halberstadt gibt dem JusaritiS eimn
Wald beim Schlosse Harlungeberge und eine Hufe bei Bistiden »w
Tausch gegen eine Hufe bei Hodale. 1255.
Universis Christi fldelibus presentem paginam inspecturis capi-
tulum ecclesie sancti Bonifacii in Halberstat orationes in Christo
devotas. Noverit universitas vestra veneranda, quod proptcr ci-ebras
iniurias, quas nostra frequenter sustinuit ecclesia in quodam lac^
sito apud castrum Harlungeberge, uuanimo consensu et consilio cum
domino lusario honorabili viro castri predicti castellano eiusdem
luci et cuiusdam mansi in Bistiden fecimus commutationem pro
quodam manso sito Hodale, cuius annua pensio est marca Halber-
stadensis argenti, quem etiam mansum dominus Otto illostris dox
de Bruneswic, a quo prefatus dominus lu(sarius) ipsum tennit, aA
instantiam eiusdem domini Iu(sarii) nostre contulit ecclesie et soo
privilegio confirmavit. Testes herum sunt Zacharias, Gonradus de
Aldendorp, Henricus domini Werini; magister Johannes, Alexander
de Magdeburg, Henricus de Molebuig, Johannes de Gandersea,
Fridericus de Hersleve, Conradus de Clettenbei-ge, Henricns sco-
1255. 489
lasticaS; Cristianas de Nienhagen predicte ecclesie canonici. Acta
sunt hec anno dominice incarnationis m^^c^c^lv^.
Or, im KgU SL-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 29, Siegel verloren.
9T7. Propst Heinrich von Escherde bekundet eine Stiftung de^
Laienbruders Jordan zur Aufbesserung der Beleuchtung des Klosters
und zum Anniversar des Propstes. 1255.
H(enricus) dei gratia prepositns secandns, qui transdnxit dominas
de yeteri Escherte in hunc locum etiam dictum Escherte, universis
hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Quia sunt vagi sensus
hominum et memoria mori;alium labilis adeo, nt ea que aguntur per
tempora non memorentur in secula, opus est cunctis pie laborantibus
facta sua posteris scienda scriptis perpetuare. ünde nos quoque
inter alia multa laborum nostrorum exercicia studiosius quidem
conscripta dignum duximus cunctis Christi fidelibus insinuare, coope-
ratores nos et fautores extitisse bone illius voluntatis, qua lordanis
conversus noster humilis Christi ac beate Marie fldelis minister
Iiiminaria pro honore dei augmentare summo curavit studio. Qui
iamdictus lordanis licentia et ope nostra simul et gratia factum
hoc primo cepit ab humilibus tribus scilicet oviculis ac aliis paucis
pecoribus a nobis sibi donatis. Sed pius dominus, cui bona cuncta
placent, favit voluntati sue, quod per fetum ipsorum et proventum
et etiam elemosinam quorundam viginti iugera in ministerium dei
et beate Marie ad augenda luminaria pie devotionis affectu con-
quisivit et ecclesie contulit, ex quibus annuatim recipiet xx solides
in feste Michahelis. Quem taliter ordinavit, ut cum duobus solidis
candela pendens ante summum altare augeatiir et alii denarii pro
acquirendo adipe, ut sit indeficiens lumen in domo dei, totaliter
expendentur. Ad anniversarium etiam nostrum sex solidos assignavit
de hoc censu eo rationis tenore, ut cum uno solido xii misse ipso
die celebrentur, cum iiii solidis albus panis conventui et cum uno
solido preposito et priorisse vinum administretur. Agri, in quibus
censns iste recipiendus est, intermixti sunt agris nostris in Oddinge-
husen, et qui pro tempore rexerit curiam illam pro censu isto
respondebit. Hec ordinatio facta est favore et consensu tocius
capituli nostri. Idcirco et qui hanc infringere et aliter statuere
presumpserit anathema in Christo sit. Testes huius rei sunt Christus
Ihesus eiusque pia mater totumque capitulum nostrum. Datum anno
incarnationis domini anno millesimo ducentesimo quinquagesimo v.
490 1255.
Or. im Kgl. SU'Ä. zu Hannavet', Escherde Nr, 31, Beschädigtes K<mvent9-
siegel an weissen geflochtenen Hanfschnüren.
978. Abt Gottschalk des Michadisklosters überträgt dem Johann
von Emmerke eine von diesem gekaufte, dem Kloster zinspflichtige
Hufe. 1255.
6(odescalcus) dei gracia abbas saacti Michaelis in Hildensem
Omnibus hanc litteram inspecturis salatem. Notum esse cupimos
tarn presentibus quam futuris, quod Johannes filius Chiistiani de
Embercke quendam mansum nobis pertinentem et octo solidos eo
clesie nostre annuatim solventem a Ghristina vidua in Embercke
et filio eins Tiderico de consensu nostro pro duodecim talentis com-
paravit. Nos vero iam dictum mansum ad censum persolvenduin
prescriptum ipsi porreximus. Hec autem ut firma et inconvnlsa
permaneanty sigilli nostri appensione duximus roborauda. Huius rei
testes sunt Burk(ardus) prior, Ernestus, Tidricus, Otto et alii
plures. Acta sunt hec anno domini jrfi. cc^. 1. v.
AhschHft des 16. Jahrhunderts im Cop. des MichaeliskL, Ms. 277 foL 4^r in
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim,
979. Graf Hoier von Harzburg (Hartesburg) verpflichte i ^ich
dem Abt (Gerhard), dem Prior Dietrich und dem Konvente des Kl
Ringelheim gegenüber, ihm drei Hufen in Söderhof (Zerede) vor Johannis
bapst. zu übereignen, übergibt ihm ein Haus mit Hofstdle in Ringel-
heim und bekundet, ihm die Vogtei über drei Hufen in Klein- Heere
(in minori Herre) und über Güter in Heissum (Hoysum) mit Vorbehalt
übertragen zu haben. Goslar 1255.
Huius rei testes sunt Heinricus de Clawenberg, Wemerus de
Dolgen, Herzo de Barem, Bertoldus Wlfgrove, Hogerus de Selede,
Bertoldus et Amoldus fratres de Gowisce.
Gedr. nach Cop. des Kl. Neuwerh Bode, ÜB. II, S, 126 Nr. 27,
980. Abt G(ott8chalk) und der Konvent des Mchaeliskla<t^rs
überlassen dem Heinricus de Alta domo und seiner Frau Eva serk-
Hufen und zwei Hausstellen im Alten Dotfe und eiiie Wiese und vier-
zehn Hatisstellen beim Kirchhofe des Klosters. 1255.
Testes sunt hü Burkardus prior, Tidericus Cultellus, Ernestus
prepositus, Tidericus Acco, Hermannus de Alegremissen wd LaiffL
Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Michaelishl. Nr, 49. Beschädigtem Sif<i''^
des Konventes und Siegel des Ahte^. Gedr. Doehner, ÜB. I, S, 120 Nr, 240.
12B6. 491
981. Graf Gehhard von Wernigerode bekundet zugegen gewesen
zu sein, als Ritter Gerold von Runstedt dem KL Dorstadt sechs Morgen
und zwei Höfe in Dorstadt übertragen hat. 1255.
G(evehardus) dei gratia comes de Wernigeroht omuibus haue
paginam inspecturis salutem. Kecognosco coram presentlbus et post
futuris, me colloquiis interftiisse et promissiones audiisse, quod
Geroldns miles senior de Runstedhe contulit cenobio in Dorstat sue
proprietatis sex ingera et duas curtes campo et ville adiacentes et
hoc cum voluntate fllii sui Oeroldi iunioris in Hornebuhc castellani.
Et ne qois iam dictum ceuobium super hiis audeat inquietare, dignum
duxi hanc litteram appensione sigilli mei roborare. Testes, qui
interfuerunt etviderunt, sunt hü: Theodericus de Hesnem, Ludolfus
de Getledhe, Conradus Coldune, Hugoldus senior et iunior de Rodhen,
Hermannus Thupeke, lohannes Scikke milites, Theodericus sacerdos
eiusdem loci, Reinnerus convei^sus. Acta sunt hec promovente Con-
rado ipsius loci preposito anno gratie m^. cc®. 1^. \^,
Or, im Archiv zu Dorstadt. Bruchstück des Siegels des Ausstellers an dem
von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.
982. Ritter H(ermann) von Bliesen resigniert dem Bischof H(ein-
rich) den Zehnten in Gross- und Klein- Eicklingen (in duabus villis
Ecleghe) und von zwei Häusern in Habighorst (Havechorst). 0. D.
(1255).
Abschrift des 14. Jahrhunderts in Cop. IX, 265 S. 19 im Kgl. St,-A. zu
Hannover. Datiert nach der Resignation derselben Zehnten durch denselben an
Kl. Wienhausen, a. a. 0. S. 18.
988* Rat und Bürger verbinden sich mit dem Herzog Albrecht
von Braunschweig und den Städten Braufischweig, Goslar und Hannover
gegen Bischof Heinrich. Hildesheim 1256 Januar 6 (viii. idus ianuarii).
Or. in Wolfenbüttel, danach gedr, Hänselmanny ÜB. der Stadt Braunschweig,
nach Cop. Orig. Guelf.^IV, S. 489, Doebner, ÜB. 1, S. 121 Nr. 241, ÜB. der Stadt
Hannover (ÜB. des histor. Vereins für NiedersacJisen V) S. 19 Nr. 18, Hode, ÜB. 11,
S. 127 Nr. 28. Regest Höhlbaum, Hans. ÜB. I, S. 174 Nr. 488. Vgl. Mon. Germ.
Deutsche Chroniken II, S. 558.
984« Papst Alexander IV. beauftragt den Dechanten (Konrad)
des Martinistiftes in Minden, geivisse abtrünnige Liten des Kreuzstiftes
zum Gehorsam zurückzuführen. Lateran 1256 Januar 11.
Alexander episcopus servus servorum dei dilecto filio . . decano
ecclesie sancti Martini Mindensis salutem et apostolicam benedicti-
492 1256.
onem. Dilecti fllii . . prepositus et capitalnm ecciesie sancte Cmds
Hildesemensis nobis conquerendo monstrarunt, quod Arnoldus et
Margareta oxor eins ac quidam alii homines de corpore ipsiüs ec-
ciesie Hildesemensis, Halberstadensis et Mindensis civitatiim et
dlocesium ab ipsorum dominio se temere subtrahentes eis debita et
consueta servitia denegant exhibere. Ideoqne discretioni tue per
apostolica scripta mandamus, quatinus partibos convocatis andi&s
causam et appellatione remota debito fine decidas faciens qaod
decreveris per censuram ecclesiasticam flrmiter observari. 'Testes
autem, qui fiierint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxe-
rint, per censuram eandem appellatione cessante compellas veritati
testimonium perhibere. Datum Laterani iii. idus ianuarii, pontiflcatns
nostri anno secundo.
Or. im Kgl, St-A. zu Hannover, Kreuzatift Nr. 96. BletbuUe an Hanf-
schnüren. Unten rechts auf dem Bug P. B., auf der Rückseite H. de Ber. und
pro capitulo sancte Cnicis. Gedr. Westfäl. ÜB. V, S. 260 Nr. 564, Regest a.a.0,
VI, S. 185 Nr. 641.
985« Papst Alexander IV. beauftragt den Dechanten und den
Scholaster des Krettzstißes, die durch Bischof Heinrich auf Veranlassung
des Kl. Dorstadt über einige Laien verhängte Exkommunikation ^« bt-
stätigen. Lateran 1256 Januar 13.
Alexander episcopus servus servorom dei dilectis flliis . . decano
et . . scolastico ecciesie sancte Crucis Hildesemensis salatem et
apostolicam benedictionem. Dilecti fllii . . prepositus et conventus
monasterii de Dorstode ordinis sancti Benedicti sua nobis petitione
monstrarunt, quod, cum ipsi Henricum dictum Winverii et quosdam
alios laicos Hildesemensis diocesis coram venerabili fratre nostro
. . episcopo Hildesemensi super quibusdam domibus, terris et rebu>
aliis auctoritate ordinaria convocassent, quia iidem laici ab eodem
episcopo citati legitime comparere coram eo in preflxo sibi tennino
peremptorio contumaciter denegarunt, dictus episcopus in eos propter
huiusmodi contumaciam manifestam cxcommunicatiouis sententiam
exigente iusticia promulgavit. Quare dicti prepositus et conventus
nobis humiliter supplicatunt, ut eandem sententiam robor faceremus
firmitatis debitum obtinere. Quocirca discretioni vestre per apostolica
scripta mandamus, quatinus sententiam ipsam sicut rationabiliter est
prolata facialis auctoritate nostra usque ad satisfactionem condignäm
1256. 493
appellatione remota inviolabiliter observari. Datum Lateran! idus
ianuarii, pontificatus nostri anno secnndo.
Or, im KgL St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 99. Bietbulle an Hanf schnüren,
986. Papst Alexander IV. gestattet dem Bischof (Heinrich), da
sein Stift durch den Krieg mit dem Herzog von Braunschiveig grosse
Schulden gemacht habe, zu dereti Deckung die Einkünfte des ersteht
Jahres erledigter Benefizien innerhalb dreier Jahre zu verwenden. Lateran
1256 Januar 28.
. . Episcopo Hildesemensi. Tua nobis exhibita petitio continebat,
qnod tu propter gnerrarum discrimina, que tibi et ecclesie tue
nobilis vir . . dux de Bruneswich non eipavit inferre bona predicte
Hildesemensis ecclesie per rapinas et incendium devastando, tantam
compulsus es contrahere sarcinam debitorum, quod, nisi eidem ec-
clesie per sedem apostolicam succurratur, non poterit aliquatenus
relevari. Propter quod nobis humiliter supplicasti, ut tibi super hoc
dignaremur patema Providentia subvenire. Nos igitur tuis suppli-
cationibus inclinati, ut ad relevationem debitorum huiusmodi bene-
ficiorum ecclesiasticorum , quod in solutionem ipsorum debitorum
solummodo convertantur, in tua civitate et diocesi vacantium infra
triennium proventus per annum unum recipere possis ac contra-
dictores et rebelies per censuram ecclesiasticam compellere auctori-
tate tibi presentium indulgemus, proviso quod beneflcia huiusmodi
debitis obsequiis non fraudentur et animarum cura in eis, quibus
imminet. nullatenus negligatur. Nulli etc. nostre concessionis etc.
Datum Laterani v. kalendas februarii, anno secundo.
Gedr, West/. ÜB. V, S. 261 Nr. 566, Man. Qerm. epist. pont. IH, S. 384 Nr. 427.
Hegest Böhmer 'Winkelmann, Reg. imp. V, 3, Nr. 9040. Vgl. hierzu auch Bode,
ÜB. II, S. 128 Nr. 29.
9S7* Graf Ludolf von Hallermund entsagt allen Ansprüchen an
die Fischerei in Dhrote gegenüber detn Michaeliskloster. Hallermund
1256 Februar 9.
Lndolfus dei gracia comes de Halremunt universis fidelibus, ad
quos hec littera pervenerit, salutem corpomm et requiem animarum.
Ut res geste memoriter habeantur, notum esse volo preseutibus et
fnturis, quod, cum a viris prudentibus timentibus deum, quibus
veritas amica est, fuissem plenariter expeditus super eo, quod pisca-
turam in Dhrote minus iuste possiderem, quia ipsa pertineret
494 1256.
ecclesie sancti Michaelis in Hildeusem, sicut esset omnibus mani-
festum, ego de libero arbitrio et de mea bona voluntate una cum
pleno consensu uxoris mee lutte ac omnium heredum meorum re-
stitui eandem piscaturam prefate ecclesie sancti Michaelis assignans
eam eidem sicut prius habuerat iure perpetuo possidendam. Dominas
vero Emestus supradicti monasterii tunc electus et suus conventus
tali devotioni mee optata gratitudine occurrentes animam bone
memorie patris mei Ludolfi et matris mee Cunegundis, me et pre-
dietam uxorem meam luttam in suam fratemitatem receperunt dantes
nobis communionem et participium orationum, elemosinarum ac
omnium bonorum operum, que in sepe dicto monasterio suo nunc et in
omne tempus die ac nocte prestante domino fuerint procurata.
Huic actioni mee intei*fuerunt et huius rei testes sunt dominus
Emestus iam dictus electus, Albertus monachus capellanus saus,
dominus Henricus prepositus in Wulvenkbusen, Henricus de Goltome
clericus, Henricus de Qoltorne, lohannes fllius suus, Arnoldus de
Astenbeke milites, Sifridus dapifer, Arthus de Ooltorne, Hedhenricns
de Bokenem, Arnoldus de Germerdessen, domina lutta comitissa.
In Pattenhusen huius facti testes sunt Ludolfus plebanus, Ludolfos
sacerdos suus, Richardus de Barkhusen, lordanis frater saus, Her-
mannus de*) Meringhe milites, Conradus dictus Grelle advocatos.
Henricus de Pattenhusen, Rabodo de Harboldessen, Bemardns
Monetarius servi et quamplures alii. Ne autem de hoc facto
dubitatio in posterum oriatur et ne a quoquam in irritum valeat
revocari, scriptum meum inde confectum dedi super illud et sigilli
mei munimine roboravi. Actum in Halremunt anno dominice in-
carnationis m^. cc^. Ivi^., v^. idus februarii.s)
Or, im KgU St-A, zu Hannover, Michaeliski, Nr, 50, Zerbrochenes Sie^
des Ausstellers an blauen und weissen Hanffäden.
988« Das KL Marienrode verkauft denn Priester Johann in Iht-
furth zwei Hufen und eine Hausstätte in Wesseln. 1256 März 6,
Thetmarus dei gratia prepositus sancte Marie in Backenrod ei
capitulum eiusdem loci universis presens scriptum inspecturis salutem
et ad salutis gaudia pervenire. De rebus preteritis apud postero«
sepe questio movetur, cum fides rei geste nee indicio scripture nee
testibus adiuvatur. Hinc est, quod insinuacione presencium onmibib
1) de Mer. mil. von anderer Hand auf leergelassenem Raum nachgetm^**
2) V®. id. febr. desgl.
1256. 495
declaramas, quod nos pro necessitate ecclesie nostre de fratram
unanimi volnntate lohanni sacerdoti in Dhetfordia vendidimus duos
mansos cum area in Westenem pro qnindecim talentis liberaliter et
solnte, ita tarnen quod dictus lo(hannes) de sna liberalitate et
Yolnntate propria nobis dictonim bonoram reemendi talem contalit
facultatem, quod, si eadem bona reemere vellemus, eidem lo(hanni)
in festo Martini proximo totidem talenta novorum denariorum Hil-
densemensium et ßruneswiscensium redderemus. Ad cuius rei noti-
ciam presens scriptum conscribi fecimus et sigillo nostre ecclesie
sigillari, non obstante, quod Randewicus sacerdos, qui tunc anctori-
tate episcopi et nostra fuit excommunicatus et tamqnam membrum
putridum a nostra ecclesia abscisus, ausu temerario contradixit.
Testes huins contractus sunt canonici maioris ecclesie in Hildensem
Hartmannus de Minda, magister lohannes Volcmari, Hermannus
sacerdos novo civitatis, dominus Bodo sacerdos, Ludolfus de Borsem
miles, Henricus de Stidiem et Thidericus frater suus. Acta^) sunt
hec anno domini m^. cc^. M9., pridie nonas marcii.
Or. im Kgh SU-A, zu Hannover, Demehurg Nr, 15. Siegel verloren von dem
Ton der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen, Regest Doebner, ÜB. /, 8, 122 Nr. 242.
989« Bischof Heinrich überträgt dem KL Frankenberg wiederholt
die Güter in Zeheninge, welche Rudolf von Dahlum dem Kloster ver-
kauft und dessen Sohn Johann nach erlangter Volljährigkeit ihn resig-
niert hat. Winzenhurg 1256 März 18 (xv^. kalendas aprilis, pontifi-
catus nostri anno nono).
Testes huius rei sunt Henricus cappellanus in Wincenborch,
Godefridus canonicus sancte Crucis notarius noster, lobannes Engel-
hard! canonicus sancti Andi^ee, lohannes Sporn clericus, Conradus et
Lndolphus fratres de Elvede, Hermannus de Gandersheim, Richardus
de Papinghusen, Bodo de Hesede, Striger milites, Engelbertus et
Rodolphus de Dalem, Ludolphus de Freden, lohannes et Olricus
fratres de Betmere, Gerhardus camerarius servi.
Gedr, Bode, ÜB, II, S. 129 Nr, 31,
OOO« Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes verhandeln mit dem
Kanoniker Hugo von Fummelse wegen der Bürgschaft, die er für seinen
Bruder ffeleistet, der dem Stifte den Zins von sechs Hufen in Stöckheim
vorenthält. Hildesheim 1256 März 28.
') Von hier ab auf der Rückseite der Urk.
496 1256.
L(u(lolfas) dei gratia decanns et capitolum sancte Cracis in
Hildensem Mis, qaibns boc scriptum fiierit exhibitom, salntem.
Notum esse cupimus, quod, cnm de mandato domini nostri episcopi
special! impeteremns Hagonem confratrem nostrum dictum de Vemel-
busen racione cuiusdam fldeiussionis, eo quod fideinsserit in solidnm
pro fratre sao domino Conrado milite pro censu expedite dando
nobis de sex mansis Stokkem sitis, qai commissi faerant eidem
domino Conrado tantnmmodo ad tres annos snb annuo censa et
qaod eisdem tribus annis elapsis idem dominus Conradas non deberet
se intromittere de eisdem bonis, sed libere deberent ad ecclesiam
nostram redire, et diceremus eidem Hngoni, quod respectum habnerit
ecclesia nostra ad ipsum principaliter de censu dando et de bonis
libere dimittendis, quia dicto militi nuncquam bona aliqua commissi
fuissenty nisi quod factum fiiit propter ipsum, ad hec dictus Hugo
respondit, quod super hiis libenter vellet indempnitati ecclesie con-
sulere modis omnibus, quibus posset. Et consilio habito obligayit
ecclesie medietatem prebende sue et, ut perfectius et melius esset
cautum ecclesie, obligayit similiter eidem domum et curiam su&m
claustralem videlicet sub hac forma, ut scilicet ipse eam inhabitet
per annum istum instantem tercia hac feria post Letare, et si infr&
hunc annum ita potest agi, quod detur census, quem dominus Cod-
radus supersedit^ et quod expediantur bona illa et dominus Conradus
deinceps non intromittat se de eis requirendo de novo censum ali-
quem et ecclesia sit in quieta possessione eorum et libere permit-
tatur uti bonis suis, tunc Hugo extunc quiete possideat domom
suam. Si autem perseveraverit dominus Conradus in errore suo et
censum non dederit, quem supersedit, et impedire voluerit bona illa.
tunc elapso hoc anno quicquid dampni ab eo factum fnerit eedesie
totum de medietate prebende ipsius Hugonis restitnetur ecclesie.
que medietas iam est ecclesie obligata, et de domo sua et corii
claustrali similiter ut dictum est a tercia feria post Letare proximä
post annum istum, de qua domo sua ipse exibit et ecclesia nostra
in possessione ipsius erit et vendet eam, si potest, et faciet de ea
quod videbitur expedire. Cum ergo de iure et consuetudine fratres de
eo quod agitur in capitulo possint testimonium perhibere, nos videlicet
Ludolfus decanus, Fridericus de Tossem, Ludolfus dictus de ß-
vedhe, Gerardus scolasticus, Conradus de Ylsedhe huius rei te^^^
sumus. Datum Hildensem anno domini m^. cc^. 1. vio., 70. kalendss
aprilis.
1256. 497
Or. im KgU 8t, 'A, zu Hannover, Kreuzstift Nr» 100, Von den beiden Siegeln
an den van der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen nur kleiner Beet des Siegele
des Dechanten erhalten,
091« Äbtissin M(argarete) von Gandersheim überträgt das Ach-
wort eines Busches bei Rosenthal dein Bischof H(einrich), Gandersheim
1256 März 31.
VeDerabili in Christo patri ac domino H(enrico) Hildensemensis
ecclesie episcopo M(argar6ta) dei gracia in Gandersem abbatissa
cum devotis oracionibus benivolenciam asseqaendi. Inter contiguas
ecclesias et personas iuste celebratur offtcium mutue caritatis, cum
longe positos constringat beata dilecüo et eadam^) operum in propa-
tulo sepios demonstretor. Predilectam igitur nobis vestram, vene-
rande pater, necnon et ecclesie Hildensemensis reverenciam omni
honore quo possumns ymmo et sincere caritatis amminicolo provenire
cupientes affectoi vestro libenti animo paroimus et peücioni dantes
vobis ex benivolo consensu capituli nostri quitqait habnimns proprie-
tatis in inrisdictione qne dicitur achworde rubi videlicet aput Rosendal
siti ad usus vestros et successorum vestrorum excolendi et perpetuo
possidendi, firmam proinde spem tenentes, quod nostris et ecclesie
nostre profectibus et in facto simili paracior existatis. Ne autem
disturbacio labilis oblivionis generet ambiguum in futuris, trans-
donacionem in litteris presentibus suprapositam nostro et capituli
nostri sigillis affirmari fecimus perpetuo duraturam. Datum Ganders-
heim anno domini m^. cc^. Ivi., pridie kalendas aprilis.
AbsehHft des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 616 Nr, 1151 im Kgl, St,-A, zu
Hannover»
99ftm Bischof Heinrieh befiehlt den Pfarrern in Braunschweig
und in den Archidiakönaten Barum und Lengede, den Ritter Konrad
von Fummelse fiir exkommuniziert zu erklären, bis er dem Kreuzstift
Genugthuung geleistet habe, Hildesheim 1256 Mai 18,
H(einricus) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus
rectoribus ecclesiarum in Bitinswic et in archidiaconatibus de Barem
et Lengede constitutis et aliis sacerdotibus dyocesis Hildensemensis,
quibns hoc scriptum fderit exhibitum, salutem. Quoniam Conradus
miles dictus de Vimmelhusen detinet contra iusticiam sex mansos
sitos Stockem, qui sunt ecclesie sancte Cracis Hildensemensis, quos
canonici eiusdem ecclesie eidem locaverant tantummodo ad tres
') Cop* eftDdem.
Had0sb. TTB. IL 82
498 1266.
annos, qui nunc sunt transacti, et quia non solvit censum de mansis
iam dictis ad duos annos scilicet octo libras, dominus Heidenricns
archidiaconus Hildensemeusis super hiis responsurum canonicis iam
dictis auctoritate nostra peremptorie citavit eundem. Sed quia non
comparuit coram eo nee sufficientem pro se misit responsalem,
ipsum pro contumacia excommunicavit. Nos igitui* huiusmodi senten-
tiam ratam habentes eam confirmamus. Quapropter vobis mandamns
in virtute obedientie preciplentes , quatinus predictum Conradum
publice denuncietis excommunicatum usque ad condignam satis-
factionem quocienscumque a canonicis sancte Crucis vel eonun
nuncio fueritis requisiti. Datum Hildensem xv^. kalendas iunii,
pontiflcatus nostri anno x^.
Or, im Kgl. SL-A. zu Hannover, Kreuzstifi Nr, 100a. Siegel des Bi$ekoft
von dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen abgefallen.
998* Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes verpachten detn Dietrich
Bock und Sohn eine Hufe in Thiede. Hildesheim 1256 Juni 2.
L(udolfus) decanus et capitulum sancte Crucis Hildensemensis
hiis, quibus hoc scriptum fuerit exhibitum, salutem. Notom esse
volumus, quod mansum ecclesie nostre situm Thidhe, quem haboit
Qerardus Cyrurdicus,i) locavimus Thiderico dicto Buc et lohanni
filio eins ad annuum censum yiii solidorum^ et promisit idem Thide-
ricus pro se et pro eodem filio suo, quod ecclesia nostra nullom
propter eos in iure suo sustinebit detrimentum et quod censuia
predictum expedite et sine diminutione solvent singulis annis in
feste sancti Mychaelis vero nuncio ad hoc deputato a capitulo nostro.
Alioquin locandi eundem mansum cui magis placuerit capitolam
nostmm habebit sine contradictione cuiusquam liberam facoltatan.
Testes autem huius rei sunt dominus Wemerus prepositos in Als-
borch, Hugo, Ludolfus, Henricus canonici sancte Crucis HUdensemensis,
magister Thidericus, magister Luderus, Amoldus canonici et magister
Lippoldus rector scolarum, Henricus, Hermannus vicarii sancti
Cyriaci Bruneswicensis, Johannes de Welethe miies, Conradus Holt-
nikker, Henricus Longus cives Bruneswicenses. Datum Hüdensem
anno domini m^. cc«. Ivi^., iiiio. nonas iunii.
Or. im KgL St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 102, Bruchstück des KapiUlr'
siegeis an detn von der Urk, geschnittenen Pergamentstreifen. Regest Hänsehmmmm,
ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 75 Nr. 169 zu Juli 5.
*) Soll heissen Cyrorgicas.
1256. 499
99A. Papst Alexander IV. eximiert die Konventual- und Paroehial-
kirchen der Stadt Braunschtceig vom Dtözesanverbande für Hüdesheim
und Haiberstadt Anagni 1256 August 12 (pridie ydus aogusti,
pontificatas nostri anno secundo).
Qedr. Behtmeier, KirchenhUL II Beilage 172, ÜB. der Stadt Braun$chweig
LXX, Schmidt, ÜB. de$ Hochatifts Halberstadt II, (Publ. aus den Preus$. Staats-
archiven 21) S. 161 Nr. 907. Begest Potthast, Beg. pant 16521.
995« Herzog Albert von Braunschweig übereignet deni Maria-
Magdalenenkloster zwei ihm resignierte Hufen in Sorsum. Bei Sarstedt
1256 August 20.
In nomine sancte et individne trinitatis. Dei gratia Albertus
dnx de Brnnswic omnibus presens scriptum audituris salutem et
bone Yoluntatis affectum. Quia labilis est memoria hominum et
nemJni ceri^ est dies crastina, commendari necesse est scripto ea
que rationabiliter aguntur, ne aut obliyione temporum aut perver-
sitate pravorum hominum in posternm retractentur. Cognoscant
igitur tarn posteri quam presentes, quod Luderus de Suttherem
vendidit duos mansos sitos in ipsa villa domino Brunoni preposito
et conventui sororum sancte Marie Magdalene in Hildenshem, quos
ipse Luderus intuitu accepte pecunie domino Conrado de Dorstat,
a quo eos tenebat, et idem dominus Gonradus ipsos in manus nostras
libere resignavit. Nos itaque memoratos duos mansos nobis sie ab
atroque gradu et ordine resignatos contulimus dicto preposito et
eins conventui sororum penitencium sancte Marie Magdalene Hilden-
semensi plene de consensu fratrum nostrorum, ut ipse domine de
bonis eisdem consolationem temporalem habeant nosque retributionem
et meritum a domino perhenniter habeamus. Sane ne dictis sororibus
de ipsis coUatis a nobis mansis aliqua questio moveatur imposterum,
presens scriptum hincinde super resignatione et coUatione nostra
confectum dedimus sigilli nostri munimine roborandum. Testes sunt
et präsentes aderant comes Henricus de Woldenberg, comes Adolphus
de Dannenbergy Lutbardus et Luthardus nobiles de Meynersem;
dominus Bemardus de Indagine, Anno dapifer, lordanis pincema
noster, Heno de Hemborg, Henricas de Homburg, Baldewinus de
Dalem, Ijudolphus de Wenethem, Qodefridus de ßarvelde, Thidericus
de Walmethe, Ludolphus de Gramme, Henricus prepositus sancti
Biasii, lordanis notarius noster et alii quam plures. Datum in
castris apud Tserstede anno gi*atie millesimo cc^. Ivi., xii. kalendas
septembris.
32*
500 1256.
Or, im KgL SU-A. zu Hannover^ Mar.-Magdal. Nr. 62. Beaehädigiu SUgti
des ÄuBMtelUrs an roten und grünen Seidenßlden.
996« Bischof Heinrich befiehlt den GeisÜichen der Stadt md
Diözese, den Ritter Konrad von Linde und Genossen zu exkommvm-
zieren, f ivenn sie innerhalb der gesetzten Frist nicht dem Kreuzstifl
das vorenthaltene Getreide und den Zins herausgeben. Alfeld 1256
Sej)tember 11,
H(einricas) dei gratia Hildensemensis episcopns . . decanis,
plebauis et sacerdotibus universis in Hildenseniensi civitate et
diocesi constitatis salutem et paternam in domino caritatem. Qood
Gonradus miles dictus de Lindetbe de mandato comitis Heinriei
dicti de Indagine spoliat canonicos ecclesie sancte Crucis annoim
sua et censu, satis est omnibus manifestum, et sicut dicitnr habet
conscios clericos et laycos in hoc facto, qui de predicto spolio
accipinnt portionem. Verum quia facientes et consentientes par
pena constringit, discretioni vestre presentium auctoritate districte
mandamus, qnatinus prefatos et dicte annone senratores pariter ^
emptores post receptiouem presentium commonitos habeatis, ut
infra quindecim dies canonicis sancte Crucis satisfaciant competenter,
alioquin ipsos extunc Inantea de parte et auctoritate nostra publice
nuncietis populo excommunicatos facientes eos sub pena exeommuni-
cationis usque ad satisfactionem aitius evitari, et si vobis faerint
nominati, eosdem expressis nominibus nuncietis. Datum Alvelde')
iii. idus septembiis, pontificatus nostri anno nono.
Or. im Kgl. 8t.-A. zu Hannover, Kreuz$tift N. 97. Siegel von dem nm dv
Urk, geschnittenen Pergameniiireifen verloren.
997* Propst Werner, Priorin Beatrix und der Konvent rö«
Lamspringe genehmigen, dass Johann von Wunstorf, Priester und
Kanoniker in Gandersheim, drei von ihnen gekaufte Hufen in Ebolds-
hausen (Elboldeshusen) dem Stifte Gandersheim überträgL 12ö6
Oktober 17 (xvi. kalendas novembris).
Testes sunt Gonradus abbas de Glusa, Johannes prepositos in
Brunsteshusen, Theodericus plebanus in Gandersem, Theodericos
cappellanus domine abbatisse Gandersemensis, Henricus de Wides-
husen, Henricus et Volquinus fratres dicü de Paderbome canooid
ecclesie Gandersemensis, laici vero Henricus camerarius domine
abbatisse Gandersemensis, Waltherus et Hermannus fratres et
^) Von hier ab von anderer Hand nachgetragen.
1266. 601
Conradns milites dicti de Gandersem, Gerardns dicttts de Curia et
filii 8ni Gerardns et Hermannus, Henricns de Hollenstat, Henricus
de Lengede, Manegoldas de Brachem.
Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, Gandersheim Nr. 67, Siegel des
Konventes stark beschädigt,
098* Eddkerr Widekind vofi Plesse schlichtet einen Streit des
Michaelisklosters mit dem Pfarrer in Dorstadt wegen einer Hufe in
Landolfshausen. 1256 November 2.
In nomine sancte et individne trinitatis.^) Wedekindus nobiüs
de Plesse universis hanc litteram inspecturis. Que agantiir inter
homines sueverunt scriptis et testibus faturomm memorie intimari.
Noscant igitur presentes et sciant posteri, quod causa, que vertebatur
inter venerabilem dominum Emestnm abbatem sancti Michahelis in
Hildensem et conventnm eins ex nna parte et Wedekindum plebanum
in Dorstat ex altera super manso in Landverdeshnsen sopita est
amicabiliter sub hac forma, videlicet quod predictus W(edekindus)
piebanns in Dorstat domino abbati et conventui de antedicto manso
singulis annis sicut laicus villicus dabit diebus vite sue censum
debitnm et consuetum. Post mortem vero supradicti W(edekindi)
plebani in Dorstat mansus sepedictus cum omni iure et locandi
ipsnm potencia ad dominum abbatem et conventum libere revertetur,
nee prorsus aliquis aliquid iuris sibi in ipso manso sine yolnntate
domini abbatis et conventus ulterius usurpabit. Huius rei testes
sunt Thidericus prior in Northern, Amelugus de Westerhove, Thide-
ricns de Ricmanneshusen, Hermannus villicus et alii quamplures.
Ut Tcro huic facto fldes adhibeatur, presentem litteram super hoc
conscriptam, quoniam sigillo proprio non utor, sigillo venerabilis
domini Everhardi abbatis in Northem et sigillo fratrum meorum
nobilinm de Plesse volui roborari. Acta sunt hec anno dominice
incamationis m^. cd*. Ivi^., iiiio. nonas novembris.
Or. im KgU St.'Ä. sm Hannover^ MichaeliskL Nr. 51. Die beiden Siegel wenig
hesehädigU
009* Bischof Heinrich beauftragt den Archidiakon in Hildesheim,
den Konrad von Fümmelse bez. dessen Bürgen bei Strafe des Bannes
zur Zahlung des dem Kreuzstiße schuldigen Zinses anzuhalten. Winzen-
bürg (1256) November 12.
1) VerlängerU Schrift.
502 1256.
H(einrica8) dei gratia Hildeusemensis episcopos dilecto sno
H(eidenrico) dicto de Sulinge archidiacono Hildensemensi salatem
in domino. A4 nos peiTenit^ quod, cum Bichardus decanns ecclesie
sancte Cmcis in domino defunctns bona ecclesie sancte Cruds in
Villa Stokkem sita Conrado militi dicto de Vimmellessem tantommodo
ad tres annos censualiter locavisset, Heinricas miles dictus de lesem
pro eodem milite fideiussit, quod ecclesiam sancte Gracis in censn
fideliter expediret et tribas annis iam evolntis dicta bona libere
redirent ad ecclesiam sancte Crncis. Qnia igitor dictus miles infra
dnos annos censum minime iam persolvit et timetnr, qnod dictam
ecclesiam in eisdem bonis debeat molestare, anctoritate presentiom
discretioni tue districte mandamus, quatinus supradictum Conradum
tamquam principalem commonefacias debitorem et eundem Hdnriciun
de lesem velut fideiussorem moneas et inducas, ut ita efficiant
quod pensio ecclesie infra mensem debita admonitione premissa
fideliter persolvatur et bona memorata libere ad sancte Cmcis
ecclesiam revertantur. Quod si minus , extunc in antea eosdem ad
id ecclesiastica censura compellas. Datum Wincenburch ii. idis
novembris.
Or, im Kgl, St-Ä, zu Hannover, Kreux$tift Nr. 98, Siegel und Be/e9iigMn§
verloren,
lOOO. Bischof Heinrich beauftragt den Dechanten des Kreuz-
Stiftes, dem Kanoniker Hugo van Fümmelse zu befehlen^ dass er seinen
Bruder zur Zahlung des rückständigen Zinses und HerausgtMbe van «eA*
Hufen in Stöckheim an das Stift veranlasse. Winzenburg o. J. (1256*
November 12.
H(einricus) dei gratia Hildeusemensis episcopus dilecto in Christo
L(udolfo) decano ecclesie sancte Cmcis Hildeusemensis salutem in
domino. Ad audientiam nostram noveris pervenisse, quod, cum bone
memorie magister Richardus decanus antecessor tuns ecclesie tue
bona yidelicet sex mansos in yilla Stokkem sitos Conrado militi
dicto de Vimmelessem ad tres annos tantummodo locavisset« tait«
concai^onicus Hugo frater eiusdem militis pro eo in solidum fideinssi^
quod idem . . miles frater suus ecclesiam tuam siugulis annis in
debita pensione fideliter expediret et post eosdem tres annos, qm
ut dicitur transierunt, predicta bona ecclesie tue dimitteret absque
omni difficultate libera et soluta. Nunc autem, qnia iamdictai
miles infra duos annos censum, quem debet, scilicet octo libras
1256. 503
DondTun persolvit, timetnr, quod sicut in censu defraudat ita in
dictls bonis intendat ecclesiam molestare. Quocirca discretioni tne
litteramm auctoritate harum districte mandamus^ quatinus eundem
Hagonem diligenter moneas et indacas, ut a receptione presentium
ita infra mensem cum fratre suo disponat, quod ecclesie tue oensum,
quem reddere supersedit, persolvat videlicet octo libras nee de
bonis Ulis se amplins intromittat. Alioqoin post dictum terminum
contra iaibdictum Hugonem per excommunicationis sententiam de
anctoritate nostra procedas. Quodsi contumaz existens claves ecclesie
contempserity ipsnm pro contumacia et dampno, quo ecclesiam tuam
lesit, et pro aliis auctore domino pnniemus super beneflcio suo
secundum quod iure poterimus procedentes. Datum Wincenburche
ii. idus novembris.
Or, im KgL SL-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 93a. Bruchstück des Siegels
des Bischefs.
lOOl« Die Pröpste von StöUerlingenburg und Abbenrode bekunden
defi Verzicht des Heinrich von TJplingen auf alle Ansprüche an das
KL Dorstadt nach Enypfang von drei Mark. Stötterlingenburg 1256
Dezember 1.
H(enricus) et H(enricus) dei gratia in Stoterlincborh et Abben-
rorh prepositi universis hanc litteram inspecturis salutem in domino.
Notum esse volumus universis, quod in sinodo Stoterlincborh multis
viris honestis tum clericis tum laicis presentibus super questione,
que vertebatur inter prepositum ac conventum dominarum in Dorstat
et Henricum de Uplincke suosque filios ac heredes alios sie exstitit
concordatum, quod prepositus iam dictus Henrico iam prenominato
dedit tres marcas argenti et ipse cum suis flliis aliisque heredibus
Omnibus renunciavit omni actioni, quam adversus claustrum habuit
iam predictum. In cuius rei testimonium presentem litteram con-
scribi fecimus sigillorum nostrorum munimine roboratam. Acta sunt hec
in Stoterlincborh anno domini m^. cc<>. lvi<>., sequenti die beati Andree.
Or. im Archiv zu Dorstadt, Siegel des Propstes Heinrich von Stöttsrlingen'
burff gut erhalten^ das des Kl, Abbenrode beschädigt,
1002« Bischof Heinrich erteilt allen, welche an der Dedikations-
feier des Altares der h. Maiia und Johannes d. T. in der Peterskirche
in Braunschweig sich beteiligen, vierzig Tage Abläse, Braunschweig
1256 Dezember 3 (die dominico post festum beati Andree, pontifl-
catus nostri anno decimo).
504 1266.
Or. im Stadtarchiv zu Braunschweig, Beschädigtes Siegel an roUicmm
Seidenschnur, Gedr, Hänselnuinn, ÜB. der Stadt Braunschweig H, S. 76 Nr. 172.
1008. Abt Ludold, Prior H(artmann) und der Konvent des
Oodehardiklosters verkaufen dem KL Wülfinghausen eine Hüft in
Farmsen (Vermersem). Hildesheim (in claustro nostro) 1256 Dezember li
(xiiii^. kalendas ianuarii).
Testes haius facti sunt ego Ludoldus abbas, Wichmannns,
Tidericns, Henricus, lohannes dictus de Sulinghe, lohaones dictas
Berberche presbiteri et monachi, BurcgarduSy Gonradas dictas de
Sutherem monachi.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar.-Magdal, Nr. 63. Siegel des KafiifU
an blauen und weissen Hanffäden, des Abtes an roten und gelben SeidenßdtK.
1004. Abt und Konvent des Godehardiklosters übertragefi dm
Rudolf von Flöthe, Bürger in Braunschweig, eine Hufe in Flöthe nad
Meierrecht Hüdesheim 1256.
Ludoldus dei gracia abbas et conventus mouasterii sancti Gode-
hardi Hildensemensis, ordinis beati Benedicti, universis fidelibns,
ad quos hec littera pervenerit, salutem in nomine salvatoris. Ct
res geste memoriter habeantur, presentibus et futnris volumus esse
notum, quod nos ßodolfo dicto de Vlotedhe civi in Bnmswich
commisimus iure villicali unum mansum nostrum in eadem yilla
Vlotedhe situm solventem octo solidos annuatim, et hoc fecimns
tali modo, quod idem B(odolfus) eundem mansum quiete possideat
et fllii sui post ipsum quamdiu nos ac ecclesiam nostram in annno
censu nostro bene pertractaverinti) ac honeste. Datum Hildensem
anno domini m<>. cc<>. Ivi^.
Abschrift des 15. Jahrhunderts im Cop. des GodehardikL, Ms. 311 foL 7^
in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim.
1005« Das Moritzstift beschliesst über Bestrafutig der Kanomker,
welche aus ihrer Obedienz nicht die Präbende entrichten. Hüdesheim 1256.
lohannes dei gratia prepositus, Gerardus decanus totomqa«
capitulum sancti Mauricii Hildensemense omnibus, quibus hoc sciiptom
fuerit exhibitum, salutem in domino. Cum quidam canonici nosUi
habentes obedientias alüs concanonicis suis prebendam debitam ex
eisdem non mioistrabant, perpendimus discordia$ oriri inter firatres
0 Cop. pertractaverit.
1^66. 506
et odia pnllulare, qne evidens indoxerunt periculnm animarom,
iasnper ex eo bonestati ecclesie nostre et communi utilitati fratram
et divino servitio cognovimas non modicum derogari. Nos itaqne
hnic morbo previda dellberatione obviare volentes imanimi consensu
statoimas, ut quicumqae canonicomm nostroram aliqnam obedientiam
iam consecutus est vel inposterum consequitur, si prebendam debitam
ex obedientia^ quam habet, sive in denariis sive in aunona non
ministrayerit infira tv dies numerandos a die, quo ex ea consuevit
consolatio fratribus provenire, nisi iusta de causa de licentia decani
et consensu fratrum eidem indutie prorogate fuerint, cadat a iure
obedientie illius et eadem per decanum et capitnlnm alii, qui fide-
liter amministret , libere conferatur. Nichilominns tarnen contra
hoiusmodi detentorem probende fratrum capitiüo salva maneat actio
de subtractis. Verum si notorium fuerit per rei evidentiam vel
huiasmodi obedientiarius probaverit evidenter coram decano et capitulo,
qnod bona, de quibus prebendam ministrare dcbet, vel incendio sunt
destructa vel rapinis ablata vel sterilitate seu detrimento alio diminuta,
ita quod nee totam prebendam nee aliqnam eins partem dare possit,
cum de dolo vel negligentia reprehendi non possit, quia immunis
est a reatu, debet a pena huius statuti non immerito excusari. Ne
igitur super hoc Statute possit dubitari in futurum et ut ipsum
permaneat inconvulsum, ego lohannes prepositus et ego Gerardus
decanns sigillis nostris una cum sigillo capitnli nostri presentem
cartam inde confectam duximus roborandam. Huius statuti ordinationi
intcrfuerunt expressum consensum ei adhibentes lohannes prepositus,
Gerardus decanus^ HenricuS; Ludingerus, Henricus, lohannes sacer-
dotes, lohannes, Ludolfus diaconi, Gerardus, Tidericus, Volcmarus,
lohannes, Hermannus subdiaconi. Actum in capitulo nosti*o anno
domini mP. c(fi. R vi®., pontificatus domini Henrici episcopi Hildense-
mensis decimo.
Or, im KgL St-A, zu Hannover, Maritzstifl Nr, 19. Siegel des Kapitels
Hnd des PrapsteB beschädigt, das des Dechanten gut erhalten,
lOOC. Oraf Ludolf von Wunstorf überträgt dem KL Wöltingerode
sechs Hufen in Egenstedt Hannover 1256,
Ludolfus dei gratia comes de Wunstorp omnibus salutcm in
domino Ihesu Christo. Notum esse volumus omnibus, ad quos presens
scriptum pervenerit, quod nos domini Hilleboldi prepositi Bostringie
et canonici maioris ecclesie Bremensis fratris nostri et aliorum
606 1256-67.
herednm nostrorum favente consensu sex mansos hereditatis nostre
sitos in Villa Egenstede apud Tossem, quos ad maniis nostras
resigDaverunt dominus Henricus et Volcmarus fllii domini Volcmaii,
qui eos a nobis in feodo tennerant, ecciesie in Waltingerode con-
tulimas omni advocatia liberos et absolutos, sicut a nostris progeni-
toribus ad nos devenerunt^ cum omni proprietatis iure in agris, in
pratis, in silvis et pascuis iare perpetno possidendos. Hains rei
snnt testes dominus Warmannas canonicus Mindensis et plebanus in
Honovere, dominus Hermannus de Heimbere, dominus Bertrammns
de Boltessen sacerdotes, Halmarus scriptor, milites dominus lordanis
de EckerO; dominus Engelbertus de Leuthen, Eckehardus et Engelike
de Lenthen seiTi, Arnoldus, Waltmannus et Alvericus burgenses
in Honovere. Ne igitur successorum nostrorum aliquis factom hoc
nostrum possit inmutare, presentem paginam sygillo nostro mnniviinas
ad cautelam. Datum Honovere anno domini m^. ccP. Ivi®.
Or, im Kgl. St.-A, zu Hannover f Wölting&rode Nr, 30. B€9chädigi€M Steffi
des Grafen, Im Cop. des Kl. WöHingerode, VI, 115 S, 275, heisH es: „sie trimmt
nicht, wo Egenstede Hege oder gelegen habe**, aber jedenfalls ist Egenstedi gew%eint
nach dem Zusätze apnd Tossem.
1007« Ritter Lippold Vogt vmn Alten Markte übereignet mif
Zustimmung seiner Söhne Lippold und Ernst dem Kl, Escherde eine
Hof Stätte und vierzig Morgen in Escherde, welche ihm der Bürger
Heinrich Westfal aufgelassen hat. 1256.
Or, im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr, 32, Siegel des Ausstellert
an weissen gefloclitenen Hanfschnüren, Oedr, Doebner, ÜB. I, S. 123 Nr, 243,
1008« Der Bat von Braunschweig bekundet, dass die Brüder
Dietrich, Ludolf und Bertold von Lehndarf dem Kl. Frankenberg dr*^^
Hufen in Ohlendorf (Olenihorpe) verkauft haben. Braunschweig 1256.
Or. im Archiv zu Dorstadt mit detn Stadtsiegel. Gedr. Bode, ÜB. II, S. 1^
Nr, 35, Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 71 Nr. 162.
1009* Bischof Heinrich übereignet dem netten^ Hospitale in Goslar,
den halben Zehnten in Haverlah, 1257 Januar 24 (in die Thimothei
apostoli, pontificatus nostri anno decimo).
Testes huius rei snnt Ludolfus prepositus maior, Geroldus decanus,
Hartmannus scolasticus, Hedenricus cellarius^ Florentins, Johannes pre-
positus Montis, Wernherus prepositus in Alsborch, magister lohanDes,
Henricus de Driborg, Hermannus de Dasle, Bemardus deDorstai^Hoyervs
1257. 507
dictns Wul^rofe canonici HUdensemenses, comes Henricns iunior
de Woldenberch, Ecbertus camerarins, Ladolfas de Borshem, Lndolfus
de Yinkelere milites, Heinricus de Minda, Eylardns de Bruckem,
Johannes filins domini Elye de Brnnsvic.
Or. im Stadtarchiv zu Gotlar, Guterhaltmes Siegel des Bischofs an roten
Seidenfiden mit RUcksiegel, das des Domkapitels von gleicher Befestigung verloren.
Gedr. Bode, ÜB. II, S. 134 Nr. 39. liegest Doebner, ÜB, III, S. 643 Nachtr. Nr. 22.
lOlO» Bischof Dietrich von Wierland verheisst den reuigen Besuchern
und den WbhUcUem des Maria-Magdalenenkloste^-s Ablass. Höxter 1257
Februar (mense febrnario, pontificatns nostri anno xi<>).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 64. Siegel des Bischofs
an weissen Zwimfäden. Gedr. Zeitschrift 1859 S. 66.
1011* Dotnpropst L(udolf), Domdechant G(erold), Domscholaster
H(artmannn) und das Domkapitel verkaufen dem Kl. Schinna zwei
Hufen Landes in Bergen. Hildesheim 1257 März 2 (vi^. nonas martü).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Celle Or. Des. 13, XI, 19 Nr. 1. Siegel
verloren. Gedr. v. Hodenberg, Hoyer ÜB. VII, S. 29 Nr. 39.
1012«^ Bischof Dietrich von Wierland ernennt mehrere Domherrn
zu seinen Testamentsvollstreckern. 1257 März 11.
Bonitate divina Th(idericus) episcopus Vironensis. Notum esse
cnpimus Christi fidelibns nniversis tarn presentibus quam fdtnris,
quod nos karissimos in Christo lo(hannem) Montis et Al(bertnm)
sancte Cracis prepositos, Hartmannnm scolasticnm germanum nostrom,
magistmm Io(hannem) consangnineum nostrnm et dominum Volradum
de Goslaria canonicos Hildensemenses, testatores nostros constitnimns
super Omnibus rebus nostris mobilibus et immobilibus, ut secundum
quod eis prescripserimus vel si forsan ex negligentia nullum scriptum
dederimus, de consilio fratris Henrici capellani nostri taliter ordinent
et disponanty ut de hoc in districto examine eterno deo vivo et vero
reddere valeant debitam racionem. Si vero peregrinacionibus vel
aliis occupationibus aliquem vel aliquos ex ipsis in hiis exequendis
contigerit impediri, Wer(nerum) prepositum de Alesborch, S(egebo-
donem) de Schartfelde, H(eidenricum) cellerarium, lo(hannem) plebanum
vel Flo(rencium) canonicos Hildensemenses unum ex hiis prenominatis
quilibet snpradictorum testatorum substituat loco sui. Becognoscimus
autem et tenore presenciüni protestamur, quod nee dominus Pad(er-
bomenBis) episcopus nee abbas Corbeiensis nee aliquis hominum in
608 1267.
reciüis nobis a deo coUatis aliqnid habet iuris, qaia non de dioctei
nostra nee de patrimonio, sed de officio et de bonorum hominnm
snbsidio et nobilium dono ea que possedimus habebamns, nnde
nolumus, ut aliquis hominum aliquid sibi iuris usurpet. Ad omnem
ambignitatis scrupulum ammovendum presenti pagine sigülum nostrum
decrevimns apponendum. Datum et actum anno domini m^cc^viR,
in dominica qua cantatur Oculi mei semper.
Ab$ehr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 623 Nr. 1185 im Kgl. SL-Ä. lu
Hannofoer. Gedr. Zeitschrift 1859 S. 69. Regest Doebner, ÜB. I, S. 123 Nr, 244.
1018. Bischof Heinrich gestattet dem Dechanien und Kapitd des
Kreuzstiftes, gewisse notwendige geistliche und weltliche Handlungen in
Abivesenheit des Propstes vorzunehmen. Hildesheim 1257 Mai 20.
H(einricus) dei gratia Hildensemensis episcopus in Christo dilectis
. . decano et capituio ecclesie sancte Crucis Hildensemensis salntem
in domino. Cum prepositus vester ex debito offlcii sui apiid ecdesiam
vestram teneatur facere residentiam, ut paratior sit ipsam in suis
iuribus fideliter promovcre et contra molestatores suos eamdem
sollicite defensare, noiumus, quod eius absentia vobis et ecclesie
vestre sit dampnosa, quibus sua presentia debet esse tarn consilio
quam auxilio fructuosa. Quapropter si electiones vel prebendanuD
assignationes in capituio vestro imminent iure peragende et alia,
que iuris spiritualis sunt, et si locationes bonorum et peticiones
ezuviarum de litonibus vestris et alia, que sunt iuris tämporalis,
fieri urgeus necessitas et evideus utilitas expostulat, quamdiu prepo-
situs vester alias demoratur, ne per suam absentiam iura ecclesie
vestre negligantur, agendi et disponendi de hiis ad profectum vestnun
et ecclesie vestre vobis auctoritate presentium liberam concedima^
facultatem. Datum HUdensem xiiio. kalendas iunii, pontificatos
nostri anno x^.
Or, im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 101, Siegel wm dem te^
der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen verloren.
1014. Das Kl. JUari^nrode verpflichtet sich, die Zustimmung di.^
Bischofs zum Verkaufe von zwei Hufen und einer HaussteUe in Wessdn
an de7i Pfarrer zu Detfurth beizubringen. Marienrode 1257 Mai 24.
Thetmarus dei gratia prepositus in Backenrod et eiusdem loa
conventus omnibus presens scriptum inspecturis salutem. Notom
esse volumus, quod nos penuriam pacientes de commoni conseoso
lohanni plebano in Detfordia duos mansos in Westenem com am.
1267. 609
qnos ecciesia uostra ibidem habebat, pro quindecim talentis Hildense-
mensinm libere et absolute vendidimas sab hac forma, qnod nos
venerabilis patris nostri Hildensemensis episcopi consensum et ipsius
litteras sigillatas dicto lohanni super tali contractu utiles procura-
remus nostris laboribus et expensis, ad quod faciendum nos ipsi
caacione fideinssoria presentibus litteris obligamus ad interesse et
d&mpna, que idem Johannes ex defectn predictorum consensus videlicet
et litteramm episcopi medio tempore susünuerit, nichilominus obli-
gantes. Testes huius contractus et obligacionis sunt fratres eiusdem
loci Hinricus de Bervelte, Johannes Qallicus, lohannes de Monte,
Hermannus de Vordem sacerdotes, Hinricus de Indagine eiusdem
lod confi*ater, Hermannus nove civitatis apud Hildensem plebanus.
Datum in ecciesia nosti-a anno gratie m^. ccfi. Ivü^., nono kalendas
innii, pontificatus domini nostri Hinrici Hildensemensis episcopi
anno xi».
Abackriß des 15. Jahrhunderts in Cop. VI, 106 S. 29 im Kgh Si.-A. zu
Hannover, Begest Doebner, ÜB. /, S. 123 Nr. 245.
1015. Propst Thetmar von Marienrode verkauft dem Pfarrer
Johann in Detfurth zwei Hufen und eine Hausstelle in Wesseln. Marien-
rode 1257 Mai 24.
Thetmarus dei gratia prepositus in Backenrod et eiusdem loci
conventus omnibus presens scriptum inspecturis salutem. Notum
ense volumus, quod nos penuriam pacientes de communi consensu
lohanni plebano in Dethfordia duos mansos in Westenem cum area,
quas ecciesia nostra ibidem habebat, pro quindecim talentis Hilden-
semensium libere et absolute vendidimus sub hac forma, quod nos
venerabilis patris nostri Hildensemensis episcopi consensum et ipsius
litteras sigillatas dicto lo(hanni) super tali contractu utiles procu-
raremus nostris laboribus et expensis, ad quod faciendum nos ipsi
caacione fideinssoria presentibus litteris obligamus ad interesse et
dampna, que idem lo(hannes) ex defectu predictorum consensus
videlicet et litteramm episcopi medio tempore sustinuerit, nichilominus
obligantes. Testes huius contractus et obligacionis sunt fratres
eiusdem loci Henricus de Bervelte, lohannes Galliens, lohannes de
Monte, Hermannus de Vordem sacerdotes, Henricus de Indagine
eiusdem loci confrater, Hermannus nove civitatis apud Hildensem
plebanus. Datum in ecciesia nostra anno gratie rxfi, cco. lvii% nono
kalendas iunii, pontificatus domini, nostri Henrici Hildensemensis
episcopi anno xi.
510 1257.
Or, in der Beverinisehen Bibliothek zu Hilde$keim, KL Marienrode Nr. L
Siegel des Konventes an dem von der ürk, geschnittenen Pergamentstreifen. Begni
Doebner, ÜB. III, S. 643 Nachtr. Nr. 23. Bischof Heinrieh starb am 25. Mai,
vgl. Mon. Gemu SS. VII, S. 862.
1016. Das Andreasstift erlässt dem Kl. Dorstadt eine jährliche
Abgabe. 1257 (vor Mai 25).
lohannes dei gratia decanus et capitulum ecclesie saacti Andree
in Hildensem hiis, quibus hoc scriptum faerit exhibitnm, s&latem in
domino. Notum esse cupimns universis tarn presentibus quam fataris,
quod dominus Conradus prepositus in Dorsat et domina Oda prioiissa
et totus conventus eiusdem loci ita egerunt nobiscum, quod de
penslone duarum librarum et sex solidorum^ in qua tenebantur nobis
annuatim, dimisimus eos imperpetuum absolutes, et super hoc ad
cautelam futuri temporis, ne videlicet successores nostri possint
hanc peQsionem iam dictam petere ab ecclesia in Dorstat iam dicta,
dedimus hoc scriptum eidem ecclesie sigilli nostri munimine robo-
ratum et, quod ipsa ecclesia est penitus absoluta a pensione aupra-
dictorum denariorum, in eo recognoscimus et publice protestamur
volentes, ut non valeant littere, si alique apud nos invente fdeiial,
que faciant mentionem huiusmodi pensionis. Datum anno domiBi
Tsfi. QcP. P. viio., pontificatus domini Heinrici Hildensemensis episcopi
anno xi^.
(h\ im Archiv zu Dorstadt. Out erhaltenes Siegel des Stiftes an dem vom der
Urk. geschniUenen Pergamentstreifen.
1017. Volrad von Depenouwe bekundet, den Zehnten in Meerdorf
(Merthorp), von dem die Hälfte die Brüder Ludolf und Gebhard um
Bortfeld und die Hälfte Burchard von Wolfenbiittel ihm resignirt haben,
dem Abte Konrad und dem Konvente des Kl. Biddagshausen deshalb
aufgelassen zu haben, weil Bischof Heinrich den Zehnten dem Kloster
übereignet hat, und erklärt sich zur nochmaligen Resignation bereu,
sobald die Kirche einen neuen Bischof habe und er dazu aufgefordert
icerdm würde. 0. D. (1257 ^ai 25— Juni 13).
Huius rei testes sunt prepositus Volradus et dominus Volcmanis
canonicus sancti Mauritii in Hildensem, lohannes Bars, Hermaimiis
de Ellesem, Heinricus de Swechlithe advocatus in Honovere, Ecbertns
iunior de Asseborc, Heinricus Boniko, lohannes Longus, lohannes
de Monstede.
1257. 611
Or, im Landeshauptarehiv zu Wolfenbüttel, KL ßiddagshauaen, Oedr, Seheidt,
Vom Adel, MantisM S. 437, Asseburger ÜB, I, 8. 206 Nr, 199, Vogell, QesehUchU-
gmhkhte der v, Schwieheldt II, S. 11, im Auszug ÜB, der Stadt Hannover (ÜB,
de» histor, Vereins für Niedersachsen V), S. 27 Nr, 27. Vgl, auch Zeitschrift
1868 S, 46 ff. Die Urh, gehört in die Zeit der Vakanz vom Tode des Bisehofs
Heinrich bis zur Wahl Johanns,
1018. Papst Alexander IV. befiehlt dem Bischof (Heinrich) y das
iurch päpstlichen Erlass detn Bischof (Simon) und dem Dotnkapitel von
Paderborn erteilte Recht, im Lande Burgen zu bauen, detn Erzbischof
(Konrad) von Köln und andern gegenüber nötigenfalls durch Ex-
hommunikation zu wahren. Viterbo 1257 Mai 30 (iii. kalendas iunii,
pontificatus anno tercio).
Or. im Kgl. St,-A. zu Münster. Gedr. Westf. ÜB, V, S, 273 Nr. 586. Regest
a. a, 0. S. 390 Nr. 704, Archiv. Zeitschr. III, S, 54 Nr. 98. Obwohl Bischof
Heinrieh bereits am 25 Mai gestorben ist {vgl. Vaterl, Archiv 1842 S. 452 und
1849 S. 400), dürfte das Schreiben doch noch an ihn gerichtet sein. Bischof Johann
v>urde am 13. Juni gewählt, vgl. unten Nr. 1020,
1019. Papst Alexander IV. beauftragt den Domscholaster und
den Domherrn Volrad, dem Kanoniker Johann des Kreuzstißes eine
Pfründe zu verschaffen. Viterbo 1257 Juni 12.
Alexander episcopos seryus servorum dei dilectis filiis . . sco-
lasüco et Volrado canonico ecclesie Hildesemensis salutem et
apostolicam benedictionem. Dilectns Alias lohannes canonicns ecclesie
sancte Crncis Hildesemensis nobis exposoit, quod^ cum ipse auc-
toritate venerabilis fratris nostri . . Coloniensis archiepiscopi tunc
in paiübus Ulis apostolice sedis legati liabentis potestatem beneflcia
conferendi in eadem ecclesia canonice sit receptns in canonicnm et
in fratrem^ nondnm in ea est prebendam aliqnam assecutus, licet
iaxta constitntionis nostre tenorem sit in eadem ecclesia de qnatnor
reservatis. Quia vero indignnm existit, nt idem I(ohannes) inane
canonici nomen gerat, nos receptionem hniusmodi ratam habentes
et gratam ipsamqne anctoritate apostolica confirmantes discretioni
vestre per apostolica scripta mandamus, qnatinus, si est ita, eidem
I(olianni) de prebenda, si qua nuUi alii de iure debita in ecclesia
ipsa yacat ad presens vel quam cito yacaverity providerc curetis
emnqae faciatis ipsius prebende paciflca possessione gaudere, contra-
dictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita com-
pescendo. Datum Viterbii ii. idus iunii, pontificatus nostri anno tercio.
612 1257.
Or, im KgL St-A, zu Hannover, Kreuzsiift Nr. 103. BleibMe an Hanf-
schnüren. Unten rechts auf dem Bug Ben. per. Auf der Rückseite MreA lux.
Gedr, Westf. ÜB, V, S. 274 Nr. 588.
1030. Papst Alexander IV. erteilt allen denen, welche die Kreuz-
kirche am Tage der Weihe besuchen, vierzig Tage Ablass. Viterho
1257 Juni 13 (idas iunii, pontificatus nostri anno tercio).
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Kreuzstifi Nr. 104. BleibuUe an roten und
gelben Seidenßden. Unten rechts auf dem Bug P. Aug. Gedr. Doebner, ÜB. I,
S. 124 Nr. 246.
1031. Der Dompropst, Domkantor und Propst von Ölsburg be-
kunden Beilegung eines Streites des Kreuzstiftes mit dem Marsdiall
Heino wegen des Zehnten in Ingein. 1257 Juni 16.
L(adolfas) dei gratia maior prepositus et T(heod6ricas) cantor
et V(emerus) prepositus in Olesburch hüs, quibns hoc scriptiUD
faerit exhibitum, salatem. Notum sit, quod qnarta die elecüoBis
domini nostri I(ohannis) electi nostri idem dominus electns noster
et Ger(oldus) decanns ecclesie (nostre et a)lii concanonici nostri
videlicet H(eidenrictts) cellerarius, lo(hannes) plebanus et Io(haDn6s)
de Schillesseke et S(igebodo) de Scartfelt et H(einricas) de Scalke-
berch, Wiradas et magister lo(hannes), Henricus de (Dri)bareb,
Her(mannus) de Woldenberh convenerunt in claustro snperiori eodeäe
maioris et in causa, que vertebatur inter decanum sancte Grads et
capitulum suum ex una parte et H(en)one marscalcum ex altera super
decima in Yogenem iuterposuerunt se ad bonum pacis et iam dicti
decanus et capitulum sancte Crucis elegerunt nos arbitros et H(eiio
pro se) et fratribus suis elegit similiter arbitros videlicet Cesarien
de Weledhe et L(udolfum) de Borsem et E(kbertam) camerariim
et, sicut premissum est, interposuit se dominus no(ster electns).
coram quo per ipsum et per arbitros prenominatos fuit compositan
in hunc modum et pronunciatum, quod scilicet Heno publice recognovit
quod ipse et frater saus Balduinus (cum) patre ipsorum obligayerafit
dictam decimam in Yngenem ecclesie sancte Crucis pro Ix taleatis
et data fide in manus electi nostri et in manus Thiderici de Bothingc
et Ludolfl de Borsem et Hoyeri de Piscina et Henrici pinoene
promisit idem Heno, quod producet alios duos fratres suos imdorfe
scilicet Conradum et Ludolfum coram domino nostro nunc decto.
qui similiter eandem decimam obligabunt ecclesie sancte Crucis et
hoc facient statim post conflrmationem ipsius domini nostri decü
1257. 613
infra XV dies et ipse Heno et fratres sui omnes dimittent possessionem
dicte decime in Yngenem decano et capitulo sancte Crucis, sicnt
eam ante violentiam et ininriam eis factam consneverant habere
et deinceps in fractibas eiosdem non inferent eis aliqaam molestiam
et homines et litones per exactionem aliqaam non gravabunt. Dictum
est etiam ex parte Henonis, quod^ si fratres suos non potest producere
infra xv dies post conflrmationem domini nostri, ut faciant qaod
ipse promisit, extanc ipse intrabit civitatem Bmniswicensem et de
ea non exibit, nisi efflciat quod promisit. Ita dictum fuit et pro-
nunciatum ex parte Henonis. Ex parte autem decani et capituli
sancte Crucis ita dictum fuit, videlicet quod de summa Ix talentorum,
pro qua primo obligata fuit decima illa in Yngenem, decanus et
capitulum relaxaverunt eidem Henoni et fratribus suis xv talenta,
ita quod tempore illo, quo rediment ipsam decimam, non oportebit
eos dare nisi xl et v talenta. Preterea dampna, que fecerunt sepe-
dicti Heno et fratres sui in decima illa auferendo fructus ipsius
decime pluribus annis, ea decanus et canonici similiter remiserunt.
Testes huius rei nos arbitri sumus et testes sunt Bodolfiis de Dalem,
Henricus pincera, Ludolfus de Borsem, Tidericus de Rodtinge,
Hermannus de Thinkele, lohannes de Adenstede, Conradus de
Elvedhe, Tidericus de Gramme, Henricus de Bornem, Ekbertus
camerarius, Hugo de Holthusen, Hoyerus de Piscina, Bertoldus Pil,
Cesarius de Weledhe, Gerardus Hokin, Ludegerus de Valeberch
milites, Ernestus filius pinceme et alii quam plures. Ne igitur de
hiis, que in arbitrio acta sunt, imposterum dubitacio oriatur, nos
e& conscribi et sigillis nostris fecimus firmari; et dominus noster
electus sigillum suum huic cartule fecit apponi, et hoc dictum est,
quod dominus noster idem electus noster ea post confirmacionem
suam sigillo et scripto suo ad maiorem huius rei evidentiam roborabit
et sigillum ecclesie nostre apponetur litteris suis super hiis de novo
conf ectis. Acta sunt hec anno domini w9. cc^. F. vii®., xvi. kalendas iulii.
Or. im Kgl, Si.-Ä, zu Hannover, Kreuzstift Nr, 105, Spitzovales Siegel des
IVtPpstes Johann des Moritzstißes beschädigt, Bruchstück eines Konventssiegels, das
gjUs Domkantors, spitzoval, und rundes Siegel Werners, zwei kreuzweise gelegte
leiten mit Stengel: f SIGIL. WERNE BOETVELDE. Ein anderes Siegel,
besonders das des Erwählten, Jiat nie an der ürk. gehangen. Regest Doehner,
ÜB. I, S. 146 Nr, 247,
1033. Papst Alexander IV. erteilt allen, welche die Domkirche
an den Festen der Oeburt und der Himmelfahrt Maria besuchen, einen
HUdeah. ÜB. TL 83
514 1257.
Ablass von vierzig Tagen. Viterbo 1257 Juni 17 (xv. kalendas iulii,
pontificatus nostri anno tertio).
Or. im Kgh St-A, zu Hannover, DomsHft Hildesheim Nr, 199. Bleibulk
an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Doebner, ÜB. I, S, 124 Nr. 248.
103S. Bischof Johann übereignet dem Andreasstift drei Hujm
und einen Hof in Hohenhameln. Hildesheim 1257 Juli (Juni 17).
lohannes dei gratia Hildensemensis episcopos omnibus hoc
scriptum inspecturis i) imperpetuum. Ne rerom gestarum memoria
lapsu ac varietate temporis evanescat, auctenticis decet scriptis et
hominum testimoniis adluvari. Sciant itaqne universi presentiom
inspectores, qnod, cum dilecti nobis in Christo decanus et capitnlum
ecclesie sancti Andree Hildensemensis, qui ad nos nostrosque sac-
cessores Hildensemensis ecclesie episcopos nuUo medio spectare
noscontur, a Berenwardo dicto de Eemme milite com consensu
omnium heredum suoiiim tres mansos et cnriam unam sitos in vüIa
Honhamelen com universis eorum attinentiis in pascnis, nemoribos
et iu campis emptionis titulo compararint, idem Berenwardas, Theo-
dericus filius saus laycns et Ludingeros filius suns et Ladingeros
frater canonici Montis eadem bona nostras in manus libere resig-
narunt. Nos autem dncti zelo caritatis et fervore religionis, qnas
erga predictos . . decanum et capitulnm sancti Andree habemos«
ipsos tres mansos et cnriam cum iure quolibet nobis de prefatonun
resignatione vacantes in anime nostre remedium contulimus . . decano
et capitulo predictis. Ut autem hec coUatio nostra secura consist&t»
presens scriptum de hoc confectum appensione nostri sigilli doximiii
muniendum. Testes huius rei sunt Geroldus decanus, Hartmannas
scolasticus, Theodericus de Adenoys cantor, lohannes plebanos,
Wlradus de Qoslaria, Heinricus de Brema, Hermannus de Woldca-
berg, Heinricus de Driburg et Halte nostri canonici, Theodericus
de Botthinge, Heinricus pincema, Ludolphus de Borshem, Sifridus
iunior de Rutenberge, Bertoldus Pil, Hugo de Holthusen milites,
Heinricus Acco, lohannes de Empna, Hildebrandus Seneca, Hilde-
brandus Storm, Heinricus de Asle, Symon Puntroke, lohannes
Pepersac, Gyseko de Gosslaria, Hermannus de Lapidea domo, Mathias
de Dammone consules et alii quam plures. Actum Hildensem in
curia nostra minori anno gratie m®. cc^. R y\\0,^ mense iulio, ponti-
ficatus nostri anno primo.
^) inspectiiris fehlt im Or.
1267. 615
Or, in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Andreasttift Nr. 10. Stark
heschädifftes Siegel des Bischofs. Eine abweichende, aber im Wesentlichen gleiche
Ausfertigung mit der Tagesangabe xv^. kalendas inlii ebenda, Or, Nr. 9. Siegel
stark beschädigt. Regest Doebner, ÜB. I, S. 125 Nr. 249 und III, S. 6U Naehtr.
Nr. 24, Die Bezeichnung Johanns als episcopiu statt electns muss auffallen.
1024. Dompropst Ludolf bekundet die Beilegung eines Streites
zwischen Herbord von Hagen und dem Kreuzstiß wegen eines Achtels
vom Zehnten in Elbe. Hildesheim o. J. (1257) Juli 30.
Ludolfas dei gi*atia maioris ecclesie Hildensemensis prepositus
Omnibus hoc scriptum audituris salutem in domino. Vacante ecclesia
Hildensemensi Herbordus filius Herbordi de Indagine coram nobis
in indicio petiit a decano et canonicis sancte Crucis Hildensemensis
octavam partem decime in Elvede venditam olim ecclesie sancte
Crucis a Tegenbardo milite sine suo et parentum suorum consensu,
quam dicebat ad se iure feodi pertinere. Ex parte vero capituli
sancte Crucis fuit responsum, quod ecclesia sancte Crucis olim
habuit tantnm tres partes decime Elvede *) et predictus The(gen-
hardns) v partes habuit ibidem, quatuor quas habuit ab antiquo, et
quintam, quam postea emit a Conrado cognato suo. Tandem canonici
sancte Crucis redemerunt a prefato The(genhardo) de beneplacito
episcopi Conradi unam quartam de illis iiii partibus decime, quas
habuit ab antiquo, et protestati fiierunt coram eodem episcopo et
multis honestis^) viris, quod illam paiiiem noUent redimere nee
redimerent, quam predictus The(genhardus) emerat a Conrado, et
istud per Privilegium episcopi Conradi datum ecclesie sancte s)
Crucis evidentissime probaverunt. Prefatus igitur Herbordus in-
telligens, quod ecclesia sancte Crucis illam partem decime, quam
petebat, non habuit nee quasi possedit, sicut evidenter patet per
autenticum scriptum episcopi C(onradi)^), habito consilio decanum
et canonicos sancte Crucis ab actione, quam contra eos instituerat,
reddidit absolutes. Ne igitur super hiis contingat dubitari iuposterum,
presens scriptum inde confectum sigillo nostro duximus roborandum.
Actum Hildensem in curia nostra ii. kalendas augusti.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 18. Beschädigtes Siegel des
L>ampropstes. Die Urk. des Bischofs Konrad oben Nr. 547. Der Ausdruck
vacante ecclesia muss auf die Zeit zwischen der Wahl und der Konfirmation
Johanns bezogen werden.
') dec. Elv. auf Rasur. *) Or. henestis. ') sancte übergeschrieben.
^y episc. C. auf Rasur.
88*
516 1257.
1035. Domherr Jordan von Blankenburg unter den Zeugen der
ürk. des Bischofs Hermann von Camin für die Kirche in Ziethen,
Ziethen 1257 September 14 (xviiio. kalendas octobris).
Gedr. Biedel, Codex dtpl. Brand, I, 27 S, 4 Nr, 6, P&mmerschea ÜB. IT, S. 4$
Nr, 643, wo die älteren Drucke angegeben sind,
1036. Kl, Escherde verkauft dem Maria-Magdalenenkloster drei
und einen halben zehntfreie Morgen in Sorsum. Neu- Escherde 1257
September.
Heinricas dei gratia prepositus, . . prioiissa et totus conventos
in novo Escherte omnibus presentem litteram videntibns salntem
in nomine salvatoris. Tenore presentinm publice confltemnr, qnod
nos domino Brononi preposito et conventni sancte Marie Magdalene
domus Hildensemensis vendidimus tria iugera et dimidiomi) ab omni
decimatione libera in villa Suttherem prope Emberke Sita inre pro-
prietatis et dominii perpetno eidem domui possidenda. Ne igitnr
hnic nostre venditioni aliqnod suboriatur dubium in fiituro, pres^os
scriptum de hoc confectum sigillo^) ecclesie nostre fecimns roboiari.
Actum in novo Escherte anno gratie m^. cc^. R vii^, mense sep-
tembri, electionis tempore lohannis Hildensemensis electi, regni
Richardi Romanornm regis viri incliti anno primo.
Or, im Kgl, St,-A. zu Hannover, Mar.-Magdal, Nr. 65, Beschädigtes Konrtntt-
Siegel, Da nach Nr, 1020 die Wahl Johannes am 13, Juni erfolgte, so wiri
electionis tempore in dem Sinne von Zeit, in welcher Johann Erwählter aber noch
nicht Bestätigter war, Elektenzeit Johanns, aufzufassen sein.
1037. Erwählter Johann überträgt dem Kl. Neuwerk hei Goslar
vier Hufen und einen Hof in Gielde (Geledhe). Moritzberg vor Hildes-
heim 1257 Oktober 6 (ii. nonas octobris).
Testes huius rei sunt Geroldus decanus, Hartmannas scolasticns,
Theodericus cantor, Heindericus cellerarias, Sigebodo de Scartvelde,
Wiradas de Goslaria, magister lohannes, Hildebrandas de Udarii,
Hermannus de Dasle, Otto de Eversten, Henricus de Dribürdi,
Theodericus de Barem, Ekbertus camerarius, Bertoldus PIL
Or. in der Beverinischen Bibliothek in Hildesheim. Benähte SiegeL Geir,
Bode, ÜB. II, S. 136 Nr. 41, nach Cop, ÜB. des histor. Vereins für Niedersach^en l
S. 35 Nr, 31,
1038. Dompropst Ludolf schenkt dem Domkapitel einen Hof
und drei Hufen in Losbeke, welche Heinrich von der Kapelle von ihm
1) et dimidiom später eingeschoben. ') Hinter sigillo ein Wart frcyrv^Mfi.
1257. 617
zu Lehn hat, wofür ihm das Domkapitel eine Schuld von 36 Pfund
erlässt. 1257.
Or, im Kgl, SU-A, zu Hannover , Domstifi Hildesheim Nr. 200. Beschädigtes
Siegel des Ausstellers. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 126 Nr. 253.
1099. Otto, Ludwig, Hermann, Konrad, Albert Propst (des
Kreuzstiftes) und Friedrich Propst (des Bonifaciussüfies in Hameln),
Brüder, Grafen von Everstein befreien die Kirche in Mariengarten von
der Zugehörigkeit der Kirche in Sieboldshausen und entschädigen den
Pfarrer von Sieboldshausen mit einem halben Allod in Dramfeld. 1257.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mariengarten Nr. 8. Fünf beschädigte
Siegel. Gedr. Meinardus, ÜB. von Hameln S. 32 Nr. 43.
lOSO« Ludolf von Elbe (dictus de Elvede), Kanoniker des
Kreuzstißes, unter den Zeitgen der Urk. des Grafen Burchard von
WofUdenberg, in welcher dieser dem Kl. Neuwerk bei Goslar Güter in
Baddeckenstedt und Söderhof verkauft. 1257.
Or. in der Beverinischen BibU in Hildesheim. Gedr. Bode^ ÜB. II, S. 137
Nr. 42.
1081« Abt Bernhard von Walkenried verspricht detn mag. B. des
Kreuzstiftes Anteil an den guten Werken seines Klosters. 1257.
Frater Ber(narda8) dei gratia dictus abbas in Walkenrid hono-
rabili viro magistro B. apud sanctam Cracem in Hildensem sincere
dilectionis affectnm in domino salutarem. Inextingnibile vestrum
desideiium^ quod nobis per fratrem vestrum i) Th(ietmarum?) mo-
nachum est oblatum^ devote recepimus et cum benigno affectu. Igitur
propter vestram excellentem devotionem, quam preterire non potuimus,
concedimus vobis participium^) omnium bonorum, que apud nos ad
honorem dei in missis, vigiüis fuerint adinpleta, ut nobiscum com-
munionem habeatis. Ut autem factum istud gratum vobis magis sit
et acceptum, presentem litteram vobis transmittimus cum sigillo
nostro sigillatam. Datum anno domini m^. ducentesimo \\\i^.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 106. Beschädigtes Siegel des
Abtes in grünem Wachs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.
1082« Graf Ludolf von Wunstorf übereignet mit Zustimmung
seines Bruders Hildebold, Propstes von Bustringen und Domherrn in
Bremen, und auf Bitten des Bürgers Volkmar Dives dem Kl. Wölünge-
1) So das Or., ob statt nostnun? *) Or. partipiam.
618 1257-60.
rode (Waltingerodh) drei Hufen seines Erbteiles in Egenstedt (Egen-
stede) mit einer Hofstelle und einer halben Wiese vogteifrei, 1257.
Testes autemi) aderant dominus Warmannas Mindensis cano-
nicus et plebanns in Honovere, dominus Hermannus de Hembere,
dominus Bertrammus de Boltessen sacerdotes, dominus lordanis de
Ecbere^ dominus Engelbertus de Lenthen milites, Eckehardos et
Engelike de Lenthen servi, Amoldus, Walthmannus*) et Alyericus
frater eins et Thidericus de Dedelessem^) burgenses in Honoyere.
Or. im KgL SU-Ä, zu Hannover in doppelter Ausfertigung von vertdUedeim
Händen, Marienrode Nr. 15a (Ä), stark beschädigtes Siegel des Grafen wA
wenig beschädigtes des Propstes, und 16 b, Siegel des Propstes verloren, doi äet
Grafen beschädigt, Gedr, Mdrienroder ÜB. S. 34 Nr. 21. Regest Doebner, ÜB. I,
S. 126 Nr. 251.
1088. Bischof Johann entscheidet y dass die Ablieferung df$
Synodalholzes durch die Eingesessenen des Bannes an den Archidiakon
des Altklosters keine freiwillige, sondern Pflicht sei. 0. D. (1257—60).
lo(hannes) dei gratia Hildensemensis episcopus dilectis in Christo
clericis et laycis universis ad bannum Veteris monasterii pertinen-
tibus salutem in eo, qui est vera salus omnium. Querimoniam ec-
clesie montis saneti Mauricü de quibusdam lignis synodalibus archi-
diacono Veteris monasterii ex antiquo diu debitis audivimas conti-
nentem, quod cives eidem banno attinentes in ipsis lignis daBdis
semper suis archidiaconis sicut adhuc hodie restiterunt malician
suam taliter excusando, quod ex nuUo iure sed ex quadam gracis
ligna dare si voluerint dare possint, invitos autem compellere neno
possit Cum tamen certissime verum sit; quod ab ipso fandatore
ipsius ecclesie de consensu omnium tunc temporis viventium et
eidem banno attinentium pro laboribus et expensis archidiaconi hec
ordinatio fuerit instituta, presertim cum nemo cogatur suis stipendiis
militari, quapropter, cum ex officio nobis iniuncto ecclesiamm nobis
commissarum iura et predecessorum nostrorum institutiones defi^dere
teneamur, hanc ordinationem auctoritate dei omnipotentis et ea qu
fungimur conflrmamus sub anathematis vinculo stricte precipientes.
ut ab Omnibus civibus eidem banno attinentibus in posterum semper
inyiolabiliter observetur executionem sententie late contra eos, qii
rebelles fuerint, ipsis archidiaconis relinquentes, non obstante eo»
si bona aliqua forsitan laycorum, que primitus archidiacoms serrie-
1) etiam B. <) Waltmannus B. ') Deselessem A.
1258. 619
bant et postea ad cenobia cainscnmque ordinis fiierint devoluta, quod
propter hoc suum ius arcbidiacono denegetor.
Or, im KgL St. A, zu Hannover, Moritzstifl Nr, 25, Siegel des Bischofs,
Über das Altkloster vgl, Lüntzel, Ältere Diözese S, 192,
1054. Bischof Johann überträgt dem Äbte und den Mönchen
von Isenhagen, welche er nach Backenrod6; jetzt genannt Monasterium
novalis sancte Marie, verpflanzt hat, alle Güter der Kirche in Backeo-
rode und bittet sie um Feier seines Anniversars, Die Übertragung und
Änderung des Namens habe Papst Alexander IV, genehmigt. 0, D.
(um 1257—60).
Gedr. Leibniz, SS, rer, Brunswic, II, 8, 436,
1055. Dechant Gerhard, Scholaster Dietrich und das Kapitel
des Moritzstißes verkaufen mit Zustimmung des Bischofs Johann, der
die Propstei des Stiftes mit dem Seelsorgeamt verwaltet, dem Kl. Loccum
19 Hufen in Oedelum, zwei in Getlethe prope Volcmeressen und zwei
in der Dammstadt für 30 Hildesheimer Pfund und überlassen ihm die
Kirche mit dem Patronatsrecht in Oedelum, 1258 Januar 7 (vii®. idus
ianuarii).
Hains rei testes sunt Ludolfus maior prepositus, Geroldns maior
decanns, Emestus abbas sancti Mychahelis, Ludoldus abbas sancti
Oodehardi, Gerhardas abbas de Binglem, Thidericus cantor maioris
ecclesie, lohannes filius domini Volcmari, Volradus canonici maioris
ecclesie, Bertoldus Pil, Sifridns de Rntenberch et fllius eins Sifridns,
lohannes de Adensten, Wemerns de Borsem, Hermannns de Thinglere,
Hermannns Boc, Hermannns de Stemne, Heinricns de Bledenem
milites, Bodo fllius domini Heinrici deHomburch, Heyno marscalcus*)
et Ck>nradn8 frater suns.
Or, im Archiv des Kl, Loccum mit den Siegeln des Bischofs Johann, des
Propstes Johann des Morüzstifstes und des Kapitels desselben Stiftes, alle wenig
beschädigt, an grünen, roten und weissen Seidenfäden, Demnach hat also Johann
von Brakel in diesem Jahre zwei Siegel geführt, eins als Bischof und eins als
lyopst des Moritzstiftes, Gedr, v, Hodenberg, Galenberger ÜB, III, S. 135 Nr, 195,
1086« Ritter Burchard von Goslar gelobt, den Bischof Johann
und das Domkapitel wegen des Schlosses Depenoe nicht zu schädigen
und seinen Anteil daran keinem anderen als ihnen zu verkaufen.
1) Or, matcsalcns.
520 1258.
Hüdesheim 1258 Januar 21 (xiii. kalendas febniarii, pontiflcatas
domini mei lohannis episcopi anno primo).
Abschrifl des 15. Jdhrh, in Cop. VI, 11, S, 566 Nr. 1013 im KgU SL-Ä. zu
Hannover. Gedr. Sudendarf, ÜB. I, S. 298, Bode, ÜB. II, S. 138 Nr. 44.
1037. Bischof Johann fordert zur Unterstützung des Mam-
Magdalmenklosters auf und erteilt den Wohltätern vierzig Tage Ahlass.
Moritzberg (Hildensem in monte sancti Manricii extra moros) 1258
Januar 22 (zi^. kalendas februarii, pontiflcatas nostri anno primo).
Or. im KgU St-Ä. zu Hannover, Mar. Magdal. Nr. 66. Siegel des Bitchtfi.
Regest Daebner, ÜB. I, S. 127 Nr. 255.
1088. Bischof Johann bekundet, dass Abt Ernst des Michaelis-
klosters eine Hausstätte in Himmdsthür (Himdesdor) und iß Morgen,
welche zum Archidiakonat von st. Andreas gehören und diesem «ns-
pflichUg sind, für 12 Pfund gekauft hat. 1258 Januar 22 (xi^. kalendas
febrnarii^ pontiflcatas nostri anno i^).
Or. im Kgl. SU-A. zu Hannover, Michaeliski Nr. 53. Siegel des Bischoft
und wenig beschädigtes des Domkapitels. Gedr. Doehner, ÜB. 1, 127 Nr. 254.
1039. Johann von Escherde, Ministerial, gelobt, dem Bisehof
Johann und dem Domkapitel an dem Schlosse Depenowe, d(M8 er rm
ihnen zu Lehen hat, keinen Schaden zuzufügen und es keinem andern
als dem Bischof zu verkaufen. 1258 Januar 22 (xi. kalendas febroarii,
pontiflcatas domini mei Johannis episcopi anno primo).
Ahschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 167 Nr. 241 im Kgl. SU-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf, ÜB. /, 4^. 298.
1040. Lippold von Escherde, Hildesheimer Ministerial, verkauft
dem Bischof Johann seinen Anteil an dem Schlosse Depenoe /ör 70
Mark. Hildesheim 1258 Januar 22 (xi. kalendas febrnarii, pontiflcatas
domini Johannis episcopi anno primo).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover, Celle Or. 13 Sehr. X Caps. 6 Nr. 2, mit
dem Siegel des Ausstellers (Querhaiken). Danach gedr. v. Hodenberg, Ho^er UK l
S. 11 Nr. 15, nach Cop. VI, 11, Nr. 975 Sudendorf, ÜB. I, S. 298.
1041. Ritter Burchard von Goslar bekundet dem Bischof Jokw^
und dem Domkapitel, dass er das Schloss Depenoe ihnen qfenkaltm
und seinen Anteil daran keinem dritten veräussem werde. Hüdesheim
1258 Januar 22 (xi. kalendas febraarii, pontiflcatas domini mei
lohannis episcopi anno primo).
1268. 621
Or. im KgU 8i.-Ä. am Hannover, CeUe Or. 13 Sehr. X, Cape. S Nr. 3 mü
dm Steffel des AuesUUers, Querbalken: f SIQILLVM BOBGHARDI IN GOSLABIA.
Gedr. v. Hodenberg, Hoyer ÜB, I, S. 11 Nr. 14, Sudendorf, ÜB, I, S. 298.
1042. Bischof Johann überträgt dem Maria-Magdalenenkloater
fünf ihm von Wulfhard, Bruder des Lippold vom Werder (de Insnla),
resignierte Hufen in Sorsum (Suttherem). Bei Moritzberg, in generali
placito snb tilia 1258 Januar 28 (y^. kalendas febmarü^ pontiflcatas
nostri anno primo).
Testes hnins resignationis et nostre donationis sunt Sigebodo
de Scartvelde, Vnlradns de Goslaria, Heinricns de Driborg canonici
nostri, Qerardns decanns, Lndolphns Corvus, HartmannnSy Voicmarns
canonici Montis, Lnppoldns et frater snns Basilins de Escherte,
Theodericns et snns fllins Theodericns de Bodthinge, Lndolphns de
Borshem, Ecbertns camerarins, Theodericns et Ecbertns de Tossem,
Conradns de Elvede, Sifridns innior de Rnthenberg, Heinricns pin-
cema, Bertoldns Pil, Bertrammns de Barenrodh, lohannes de
Sndtherem, Bmno de Gnstede, lohannes de Bemiggerodh, Hngo de
Holthnsen, Bodolphns de Dalem ministeriales ecclesie nostre.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar,-Magdal. Nr. 67. Beschädigtes Siegel
des Bischofs. Gedr, Sudendorf, ÜB. IX, 8. 49, Regest Doebner, ÜB. 1, S. 128
Nr. 256.
14148« Ritter Burchard von Goslar gelobt, den Bischof und die
Domkirche wegen des Schlosses Depenoe nicht zu belästigen, und hofft
meinerseits ein Gleiches von jenen. HUdesheim 1258 Februar 13 (idus
febmariiy pontiflcatns domini lohannis yenerabilis episcopi anno primo).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Celle Or. Des. 9 Sehr. VIII, Caps. 2 Nr. 1.
Das am Rande beschädigte Siegel des Ausstellers an dem von der ürk. geschnittenen
Pergatnentstreifen zeigt einen Querbalken. Gedr. Sudendorf, ÜB. /, -S'. 298. Vgl.
die ürk, von Januar 22, oben Nr. 10411
1044« Das Kl. Loccum macht mit dem Dechanten G(erhardJ,
dem Scholaster D(ietrich) und dem Kapitel des Moritzstiftes eine
Gebetsbrüderschaft. Loccum 1258 Februar 28 (ii. kalendas marcii).
Abschrifi des 14. Jahrhunderts im Cop. des Moritzstifles, Ms. 514 fol. 35
in der Beoerinisehen Bibliothek zu HUdesheim.
104S« Papst Alexander IV. beauftragt den Domdechanten (Gerold)
und den Domscholaster (Hartmann), die Klage des Domdechanten
(Otto) und des Domkapitels in Bremen gegen den Dompropst wegen
522 1258.
unrechtmässiger Entziehung von Präbenden zu entscheiden. Vüerbo 1258
März 7 (nonis martii, pontificatus nostri anno qnarto).
Or. im Kgl, St-A, zu Hannover, Erzstift Bremen Nr. 137. BUibuüe an
Hanfschnüren.
1046. Propst Ludolf, Dechant Gerold und das Domk(^td
bekunden die Entschädigung des Archidiakons in Solschen wegen des
Verkaufes der Oüter in Oedelum durch das Moritzstift an das KL
Loccum. Hildesheim 1258 März 8.
Lttdolfiis dei gracia preposituS; Geroldos decanns totnmqae
capitolum maioiis ecclesie in Hillensem omnibos in perpetanm.
Notam Sit universis, ad quos presens scriptnm pervenerit, qao<L
cum honprabilis abbas Hermannus et coUeginm monasterii in Lucka
a capitulo sancti Mauricii bona in Odelem iuste emptionis titolo
comparasset et per hoc archydiacono in Solceke aliquantnlam de-
periret, tandem anctoritate yenerabilis domini lohannis episcopi
nostri et nostmm consensnm inter nos ex una parte et ipsos frat^es
taliter est conventum. Curia de Odelem secundum antiquam consue-
tudinem persolvet archydiacono annonam synodalem, item illi oxorati,
qui sunt de familia curie, ad synodum Solceke venient et obsenra*
bunt, magister curie et qui nou sunt uxorati pro querelis contra eos
propositis in synodo respondebunt. De speciali etiam gracia eisdem
fratribtts de Lucka permissum est familiam ipsius curie yisitare,
inungere et sepelire. Insuper ad memoriale et in recognidonem
omnium istorum magister curie dabit domino episcopo duos bottos et
duos archydiacono annis singulis in festo omnium sanctomm. Acta
sunt hec in capitulo nostro anno domini m^. ccP. Iviii^., viii® idw
marcii. Et ut hec rata permaneant, presens scriptum sigillo nostro
et sigillo archydiaconi fecimus communiri.
Or. im Archiv des KL Loccum. Siegel des Domkapitels an roten, grünen
und weissen Seidenfäden, das des Archidiakons verloren. Gedr. v. Hodenh^g.
Calenberger ÜB. III, S. 137 Nr. 197.
1047. Bischof Johann bestätigt, dass Dechant Gerhard und da^
Kapitel des Moritzstiftes, dessen Propstei mit dem Seelsorgeamt er ver-
waltet, dem Kl. Loccum Güter in Oedelum verkauft und das PairanaiS'
recht der Kirche daselbst übertragen und dies in der Synode vom 3, März
(Letare) bekannt haben. Hildesheim 1258 (zu März 8, ponüficatss
nostri anno primo).
1268. 523
Huius rei testes sunt Lndolfos maior prepositus, Geroldos m&ior
decanns, Thidericns cantor maioris ecclesie, lohannes filins domini
Volcmari; Volradus, Heinricos de Scalkeberge canonici maioris ec-
clesie, Heinricns de Brema, Godefridus notarius noster.
Or. im Archiv des KL Loeeum, BuchädigUB Siegel des Bischofs an roten,
grünen und weissen Seidenfäden* Qedr. Orupen, Orig. et antiq, Hannov. S, 47,
r. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S, 138 Nr. 198.
1048. Dompropst Ludolf bestätigt, dass sein Vorgänger, der ver-
storbene Reinhold, die Hofstätte des Ritters Megenward im Brühl den
Dominicanern übertragen und der verstorbene Bischof Konrad die Dom-
propstei durch eine Rente aus der Münze und eine Hufe in Cantelseni;
die der Kämmerer Bertramm von Reinhold zu Lehn hatte, entschädigt
habe. Hildeshdm 1258 März 10 (vi<>. idus marcii).
Testes horam sunt Heidenricas i) cellerarins, magister lohannes
Volmari canonici maioris ecclesie, frater lohannes supprior, frater
Theodericns de Hildensem, frater Theodericus de Huxaria, frater
Heinricns Canno ordinis Predicatonim.
Or, im Kgl. SU-Ä» zu Hannover, st. Godehard Nr. 24. Siegel des Dompropstes.
JF'asi wörtlich übereinstimmend mit Or. Nr. 23, vgl. oben Nr. 951. liegest Doebner
ÜB. I, S. 128 Nr. 257.
1049« Bischof Johann genehmigt die Vertauschung zweier Haus-
steilen durch das KL Wienhausen und die Kirche in Hoheneggelsen.
Hildesheim 1258 März 14 (ii. idns marcii, pontiflcatus nostri anno
primo).
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Riddagshausen Nr. 130. Be-
schädigtes Siegel des Bischofs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.
Gedr. nach dem Loccumer Cop, des 16. Jahrhunderts S. 12 Nr. 43 Grupen, Orig.
et aniiq. Hannov. S. 47, v, Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 139 Nr. 199.
1080. Bischof Johann bestätigt dem Dominikanerkloster den
Besitz der ihm von Bischof Konrad und dem Dompropst Reinhold
geschenkten Hofstätte im Brühl und bestimmt sie zur Predigt und zum
Begrähniss für die Mönche. Hildesheim 1258 März 14 (pridie idus
marcii).
Or. im Stadtarchiv Nr, 1234 a. Beschädigtes Siegel des Bischofs. Gedr.
noebner, ÜB. I, S. 128 Nr. 258. Vgl. Nr. 1048.
>) Verbessert aus Heindeniicns.
624 1258.
1051. Dompropst Ludolf, Domdechant 0(erold) und das Dom-
kapitel bestätigen, dass Bischof Konrad und Dompropst Beinhold dem
Dominikanerkloster eine Hofstätte im Brühl geschenkt haben. HUdedum
1258 März 15 (idus marcii).
Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 1234 b. Beschädigtes KapitOssie^el
an roten und gelben Seidenschnüren. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 129 Nr. 259.
1052. Papst Alexander IV. beauftragt den Domdechanten (Gerold)
und den Domscholaster (Hartmann), das Domkapitel in Bremen ror
Belästigungen der Präbendenjäger zu schützen, Vtterbo 1258 März 18
(xy. kalendas aprilis, pontificatas nostri anno qnarto).
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Erzstift Bremen Nr. 139. BleibulU an
Hanfsehnur. Gedr. Lünig, Reichsarchiv XXI, SpidL eccles. Centin. UI S. 954
Nr. 68. Regest Potthast, Reg. pont. 17215.
10S8. Das Domkapitel bestimmt, dass im FaUe des Todes de$
Bischofs Johann dessen Nachfolger schw^en soll, die Bürgen jenes «m
der Bürgschaft zu entbinden, ehe er die weltliche Verwaltung des
Stiftes übernimmt. Hildesheim 1258 März 27.
L(adolfas) dei gratia prepositus, Gf(eroldn8) decanus totamqne
Hildensemensis ecclesie capitulum omnibns hoc scriptum videntilws
salntem in domino. Recognoscimas et presentibns protestamnr, qaod,
si venerabilis dominns noster lohannes ecclesie nostre antistes domino
Yocante debitum camis exsolyerit» subrogatus eidem episcopos iuraie
debebit, quod illos, sive sint canonici seu laici, qni fideinssenmt
pro domino nostro episcopo supradicto, a fideiossione absolvet. Pre-
terea ad cautelam idem subrogatos episcopos inrabit, qnod de ad-
ministratione temporaliam, de munitionibus et de castris se nnlU-
tenas intromittet, nisi fldeiussores Uli sint antea expediti. üt antem
hec nostra recognitio inviolabiliter observetur, hoc scriptum inde cod-
fectnm domini nostri lohannis episcopi et ecclesie nostre sigillisrobonri
fecimus ad cautelam. Datum Hildensem anno gratie m^'. ccP. 1^. tüj^^
vi^. kalendas aprilis, pontificatus sepedicti domini nostri lohaimis
episcopi anno primo.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 203. BrmehMche
des Siegels des Bischofs und des Domkapitels.
1054. Pfarrer Witiand in Solschen (Solece) unter den Zeugen
der Urk. des Bischofs Widekind von Minden für Kl. Wennigsen beir.
Ländertausch. Hannover 1258 März 29 (iüi. kalendas aprills).
1268. 525
Or. im Kgl, St.-Ä, zu Hannover, Wennigsen Nr. 39, Gedr, v. Hodenberg,
Calenberger ÜB. Vn, S. 26 Nr. 39. Begest Westf. ÜB. VI, S. 201 Nr. 693. Vgl
oben Nr. 973.
1055. Bischof Johann beauftragt den Pfarrer Johann (zu st.
Andreas) und den Domherrn Johann Volcmari, die Klage des mag.
Burchard, rector scolarium ecclesie sancte Cruds, gegen drei Bürger
wegen Beeinträchtigung in seinem precium scolasticum zu untersuchest
und zu entscheiden. Hildesheim 1258 April 6 (vüi. idus aprilis, ponti-
ficatus nostri anno primo).
Or. fffi Kgl. 8t. 'A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 107. BruchetÜek des Siegels
an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen. Qedr. Doebner, ÜB. 8. 130
Nr. 260.
1056. Papst Alexander IV. beauftragt den Abt von Amelunxbom
auf Bitten des Bischofs (Johann), die Einkünfte der Propstei des Moritz-
Stiftes ufid der Domthesaurarie fünf Jahre lang zu Deckung der Schulden
des Stiftes einzuziehen. Viterbo 1258 April 29.
. . Abbat! monasterii de Amelongesbemen Cisterciensis ordinis Hil-
desemensis ^) diocesis. Cum ex iniuncto nobis apostolatus officio
omninm ecclesiarum curam et sollicitudinem gerere teneamar,^)
libenter qoantum cum deo possumos atilitatibus ipsarum intendimos
et indempnitatibns precavemus. Exhibita siquidem nobis venerabilis
fratris nostri . . episcopi et dilectorum flliorum . . decani et capitnli
ecclesie Hildesemensis petitio continebat^ quod bone memorie Hen-
ricns Hildesemensis episcopus predecessor episcopi snpradicti pre-
fatam ecclesiam obligavit nonnollis creditoribus non modica pecnnie
qnantitate, propter quod magno grayata est onere debitorum; cuius
redditns guerra per dnodecim annos in partibns illis durante de-
strncti sunt et adeo diminnti, quod non solnm idem episcopus cre-
ditoribus satisfacere nequit, quin immo sustentari non potest de
redditibns memoratis. Cum autem capitulum ecclesie sancti Mauricii
Hildesemensis de antiqua et approbata et hactenus paciflce obscrvata
consuetudine ad preposituram ipsius, cum eam vacare contingit,
teneantor eligere in eorum prepositum aliquem de capitulo ipsius
ecclesie Hildesemensis dictaque prepositura et thesauraria eiusdem
Hildesemensis ecclesie per promotionem ipsius episcopi ad predictam
Hildesemensem ecclesiam, qui ipsas olim obtinuit, vacare dicantur,
1) B.: Hadesemensis. ') B.: tenemu:.
526 1258.
nos eorundem episcopi, decani et capitoli ecclesie Hildesem^isis
supplicationibns inclinati circa eandem ecclesiam gereutes super hoc
pie compassionis affectam mandamas, quatinos prepositure, si ad hoc
capitulorum ipsoram accedat assensus, necnon et thesaurarie pre-
dictarum proventas, si dictis episcopo^ decano et capitulo Hildese-
mensibus placeat, per quinquenniom ad tuas manns recipiens pro-
ventus ipsos conyertas integraliter in solationem huiusmodi debitorum.
Contradictores etc.; proviso, quod prepositnra et thesauraria pre-
dicte debitis non fraudentur obsequiis et animarom cura, si qua
ipsis imminet, nallatenos negligatar. Datum Yiterbii iii. kaleudas
maiiy anno quarto.
Nach BegiHerband 26 fol. 136v Nr, 126 im Vatikan, Archiv (R.) gsdr.
We8tf. ÜB. V, S. 280 Nr. 597, Man. Germ, epist. pont. III, 444. Begeti Bökmtr-
Winkelmann, Beg. imp. V, 3 Nr, 9168.
1057. Süter Lippold von Escherde schenkt mit seinem Bruder
Basti eine Hufe in Achem dem KL Escherde. 1258 Aprü 30.
Omnibus presentes litteras audituris Lippoldus de Eroberte
miles salutem in eo, qui est omnium vera salns. Ex tenore pre-
sencium omnibus fleri volumus manifestum, quod mansum unom sitiun
in Achem nobis et fratri nostro Basilio liberum et solutum, quem
dominus Engelhardus de Surink Bertoldo de Noyali ac Bertoldus
nobis et fratri nostro B(asilio) predicto domino Henrico preposito
in Escherte id procurante fldeliter resignavit, nos et frater noster
sepedictus donavimus ecclesie sanctimonialium in Escherte, ut nostri
memoriam habeant in suis orationibus et aliis pietatis operibus apud
deum. In quarum resignacionum et donacionis testimonium^ que de
consensu omnium heredum facte sunt, presentes li(tt6)ras scribi ec
sigilli nostri appensione in perpetuum munimen et memoriam fecimvs
communiri. Acta sunt Escherte in presen(ci)a conventus anno domini
millesimo cc^. lyiii., in vigilia apostolorum Philipp! et lacobi.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Eacherde Nr. 33. Siegel des ÄutsUUen
an weissen geflochtenen Hanfschnüren zeigt die Schlüssel.
1058. Herzogin Mathilde von Braunschweig bekundet^ dass das
Kl. Wienhaasen keinen Vogt habe, sondern dass allein der Bischof nw
Hildesheim sein Herr sei. Lüneburg 0. J. (1258) Mai 2 (in proximo
festo beatorum apostolorum Philippi et lacobi).
Qedr. Orig. Quelf. IV, S. 251. Das Datum ist auffaUend, der 2. Meu wr
Himmelfahrt und dürfte wohl gemeint sein, der 4. war Sonntag.
1258. 527
1050. Die Brüder von Biewende bekunden, dass ihr Vater dem
Deutschen Orden beigetreten ist und diesem drei Hufen in Lengde
üb&iragen hat Homburg 1258 Mai 14.
Helmoldus, Ganzelinus fratres de Biwende omnibus hanci)
litteram inspecturis salntem. Ne gestarum rerum memoria processu
temporis calumpniam paciatur et pereat, necessarium est eam testium
assertionibus et scripture testimonio conflnnari. Notnm igitnr tarn
presentibns quam fnturis esse volamus, qaod dilectus pater noster,
qui milicie salutaris habitum Teuthonice domus assumpsit, ob reve-
rentiam Ihesn Christi et sancte virginLs Marie iii mansos proprie-
tatis in Lengede sitos cum pratis et silvis et breviter omnibus
attinentiis ac omni iure domui eidem de nostro consensu et volun-
tate duxit liberaliter conferendum. Ut igitur facti eiusdem memoria
firma pennaneat et inconvulsa nee in posterum valeat inmutari, de-
creyimus hanc litteram sigilli nostri munimine cum diligentia roborari,
testibus qui hoc viderunt et audiemnt nichilominus annotatis, quorum
nomina sunt hec: lohannes de Hessenem, Ritsardus de Langele,
Sigebodo de Hekelinge, Hugoldus de Roden, Gereko de Silzstede,^)
Conradus de Roden, Heine de Strobeke, Conradus de Biwende et
cognatus suus Conradus milites et alii quam plures. Acta sunt hec
anno gratie millesimo ducentesimo quinquagesimo vüi., apud castrum
Homburg, ii. idus mai.
Or. im KgU SL-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 31. Das achildflirmige
Siegel de» Helmold, beschädigt, zeigt drei (2:1) Birnen mit Stengeln.
lOBO« Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels
dem Maria- MagdcUenenkloster drei Hufen in Dingelbe, (Elvedhe prope
Netheloge), die ihm die Brüder Luder und Albert von Uten aufgelassen
haben. Hildesheim 1258 Mai 17 (xyi^. kalendas iunii, pontificatus
nostri anno primo).
Testes autem huius rei sunt Wlradus prepositus Montis, Hart-
mannus scolasticus, Theodericus cantor, Sigebodo de Scartvelde,
magister lohannes domini Yolcmari, Heinricus de Dribürch et alii
canonici nostri, Heinricus de Lapideo monte, Theodericus de Rot hinge,
Bertoldos Pyl, Theodericus de Barem, Hermannus de Qandershem,
lohannes de Suthterem, Conradus de Elvedhe milites.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Mar.-Magdal. Nr. 68. Siegel des Bischofs
und des Domkapitels an blauen und weissen Hanffäden.
^) Or. han. ^ Verbessert aus Silsestede.
628 1268.
1061. Bischof Johann bekundet, daas der verstorbene Rr^ypst
Eberhard von Steterburg anderthalb Hufen in Fummdse (Vimmelhiuen)
und eine halbe Hufe in Mahnder (Mandere); die Sitter Konrad von
Fämmelse und Bertold von Mahnder von der Kirche in Steterburg zu Lehn
hohen, für die Kirche erworben habe, so dass der Zins von den anderthalb
Hufen zur Bekleidung der Nonnen und der von der halben zu ihrer
Consolatio am Anniversar des Schenkers verwendet werden solle. Hildesheim
1258 Mai 17 (xyi.o kalendas iunii, pontificatos nostri anno primo).
Aus dem Stederburger Cop, I, 135 und 308 im Landeshauptarckh 2M
WolfenbüUel.
1062. Bischof Johann überträgt dem Moritzsüft zwei ihm
resignierte Höfe und zwei Hausstätten mit Mühle und Fischerei in BeAdn^
die dieses von Hermann von Bethein gekauft hat Moritzberg 125S
Mai 18.
Johannes dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns omnibns
fidelibus hoc scriptum videnübus salutem in domino cum dilectione
patema. Ne rebus gestis subrepat oblivio, scripturam consnlte
facimus, per quam rerum gesta clarius elucescant Ad noticiam
itaque universorum volumus pervenire, quod, cum dilecüs in Christo
. . decano et capitulo ecclesie sancti Mauritii extra muros Hildeuse-
menses Hermannus dictus de Bethenem miles duas curias in viUa
Bethenem sitas, quarum maior yidelicet curia septuaginta tria hab^
iugera, minor yero curia quadraginta tria^ necnon et duas areas
cum iuribus suis, que ethwart in theutonico nuncupantnr, similiter
et molendinum, quod Ö dicitur, cum piscatura eiusdem herednm
eins accedente consensu pro sexaginta quinque talentis Hildense-
mensibus publice vendidisset, idem Hermannus eadem bona nobilibos
yiris Ludolpho de Limbere et Heinrico dicto de Lewenrod comitibiis.
a quibus ea tenuit in feodo^ resignavit. Preterea ipsa eadem bona
dictus Hermannus lohanni de Blanckenburch, qui Wegeleve nunc
moratur, a quo etiam illa bona habuit, resignayit Prefati vwo
comites et Johannes predicta bona, quia illa a nobis tenebant^ in
manus nostras nobis unanimiter resignarunt cum omni iure, quod
ipsis in bonis eisdem competere videbatur. Testes autem hnios
resignationis sunt dominus Hermannus venerabilis abbas de Lucka.
frater Theodericus conversus de Odelem, Theodericns cantor, Hein-
ricus de Brema, Heinricus de Driburch canonici nostri, Heinricvä
de Alvelde, lohannes Westfalus> Ludolphus Corvus, Hartnuaums
1268. 629
canonici Montis, magister Gtodefridos canonicos sancte Grucis, Ber-
toldus Pyl, Hermannas de Stempne, Berteramnms, Hermannus,
Albertus fratres dicti Bok, Qerrardus Hokin milites, Bodo de Hon-
bürch filius Heinrici de Honbürch^ lohannes de Wlflnge, Emestus
de Bethenem. Hermannus de Reihen, Conrados de Slikem et alii
quam plnres. Nos vero credentes niclül esse actum, quamdiu aliquid
restaret agendum, . . decano et capitulo sancti Mauricii, ecciesiam
quomm de bono in melius desideramus proficere, predicta bona de
consensu ecclesie nostre contulimus pro remedio anime nostre firmam
spem flduciamqne tenentes, ut inde . . decano et capitulo supradictis
temporale provenit solatium, inde nobis crescat premium apud deum.
Testes quoque huius nostre coUationis sunt Ludolphus prepositus
maior, Hartmannus scolasticus, lohannes plebanus, Theodericus
cantor, Sigebodo de Scartvelde, Wlradus de Goslaria, Heinricus de
Driburch, Hildebrandus de Uslaria, comes Heinricus de Lewenrod,
Ludolphus de Borssem, Heinricus de Lapideo monte, Ecbertus camer
rarius, Sifridus de Ruthenberg, Hugo de Holthusen, Theodericus de
Rothinge, Theodericus de Tossem et alii quamplures. Ad exclu-
dendum igitur omnem dolum et omnem maliciam falsitatis presenti
Scripte de hoc confecto sigilla nostrnm et capituli nostri, que parem
vim habent cum testibus, duximus apponenda. Actum in Monte
sancti Mauritii anno gratie m<>. cc^. 1«. viii<^., xv^. kalendas iunii,
pontificatus nostri anno primo.
Or. im Kgl, St.-A, zu Hannover, Moritzstift Nr, 20, Siegel des Bischofs und
beschädigtes des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden,
1008» Bischof Johann überträgt dem Moritzstift zwei ihm resig-
nierte Hufen in Klein-Escherde zum Unterhalt ztreier vom verstorbenen
Stifisherm Bertramm eingesetzten Vikare, Moritzbei*g 1258 Mai 18.
lohannes dei gratia Hildensemensis episcopus omnibus presens
scriptum intuentibus salutem in domino sempiternam. Ad noticiam
fatarorum et presentium volumus peiTenire, quod, cum Conradus
miles frater Bertoldi dicti Pyl Luppoldo militi dicto de Antiquo
foro dnos mansos in parvo Escherte sitos, quos ab eodem Luppoldo
tenuit, resignasset, idem Luppoldus de Antiquo foro dictos duos
jnsLnsos in manus nostras contiuuo resignavit. Nos vero, ne nichil
crederetur esse actum, quamdiu superesset aliquid agendum, pro
etema retributione predictos duos mansos de conseusu capituli nostri
contulimus ecclesie montis sancti Mauritii, ut ad institutionem domini
0iid«ik. UB. n. 34
680 1258.
Berterammi in domino defiiiicti eiasdem ecclesie canonici de ipsis
duobus mansis debeant duo vicariii) presbiteri in predicta ec-
clesia deservire. Testes huius coUationis nostre sunt Lndolphus
prepositus maior, Vulradus de Goslaria, Theodericus cantor, Hart-
mannus scolasticus, Heydenricus cellerarius, lohannes plebanns, Sige-
bodo de Scartvelde, Heinricus de Driburch, Hildebrandns de üslaria
canonici nostri, Gerardus decanns, Ludingems de Eemme, Theode-
ricus de flonovere scolasticus, Heinricus de Alvelde, lohannes West-
falus, Ludolphus Corvus, Gerardus de Dreleve, Hermannus Holtnikker
custos, Hartmannus, lohannes Marcolphi, Volcmarus Dives canonici
Montis, magister Godefridus notarius noster canonicus sancte CnieiS;
Heinricus comes de Lewenrodh, Heinricus de Lapideo monte, Ludolphos
de Borssem, Ecbertus camerarius, Sifridus de Rutenberg, Theodericus
de Rodthinge, Hugo de Holthusen, Theodericus de Tossem milites
et alii quam plures. Ut igitur ab hoc nostro facto dubitationis
scrupulus auferatur, presens scriptum de hoc confectum sigillis nostro
et capituli nostri roboravimus ad cautelam. Actum in Monte anno
gratie m^. cc<>. 1^. viü^., xv^. kalendas iunii, pontificatus nostri anno
primo.
Or, im Kgh St.-A. zu Hannover, MoiHtzstifi Nr. 21. Siegel des Biithoft
beschädigt, des Dotnkapitels zur Hälfte fort. Regest Doehner ÜB. I, S. 130 Nr. 26L
1064. Bischof Johann schenkt mit Bewilligung des DofnkapittU
detn Stifte Gandersheim den halben Zehnten in Adenstedt (Adestessen),
den Johann von Wunstorf ^ Kanoniker in Gandersheim ^ von Dietrich
von Gandersheim gekauft und den dieser dem Edeln Robert von Hecken-
beck (Hakenbeke) und dieser ivieder dem Bischof aufgelassen hat.
Hildesheim 1258 Mai 18 (xyo. kalendas iunii, pontificatus nostri anno
primo).
Testes autem huius nostre donationis sunt Ludolphus prepositus,
Heidenricus cellerarius, lohannes plebanus, Sigebodo de Scartvelde,
Vulradus de Goslaria, Harmannus dictus de Minda scolasticus,
Wemerus prepositus in Alsburch, magister lohannes domini Vole-
mari, Heimicus de Driborch, Hildebrandns de Uslaria canonici nostri.
lohannes Westfalus canonicus montis sancti Mauritii, Godefridus
canonicus ecclesie sancte Crucis notarius noster, lohannes Engdardi
canonicus sancti Andree.
0 Or. Tacarii.
1268. 631
Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Gandergheim Nr, 68. Siegel dee
Domkapitels stark beschädigt, von dem des Bischofs nur ein Bruchstück vorhanden,
beide an roten und gelben Seidenfäden.
1065. Bischof Johann erteilt edlen, welche das KL Steterburg
beim Neubau der Kirche und Offizinen unterstützen, vierzig Tctge Ablass.
Hildesheim 1258 Mai 18 (xv^. kalendas iunii, pontificatas nostri anno
primo).
Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Steterburg Nr, 6. Beschädigtes
Siegel an roten und gelben Seidenfäden*
1066. Bischof Johann bestätigt dem Moritzstifte die Schenkung
eines Pfundes aus der Münze durch den verstorbenen Ritter Johann von
Kemme, Bruder des Kcmonikers Ludinger, Hildesheim 1258 Mai 26
(viio. kalendas iunii, pontificatas nostri anno primo).
Abschrift des 14, Jahrhunderts im Cop. des Moritzstiftes, Ms, 514 fol, 27 in
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Gedr, Doebner, ÜB, III, S, 644
Nachtr, Nr. 25.
1067* Die Brüder von Meinersen resignieren dem Bischof Johann
den Zehnten in Wähle. 0. D, (vor 1258 Juni 5),
Beverendo domino suo lo(hanni) Hildensemensis ecclesie epi-
scopo L(uthardus) et L(uthardns) fratres dicti de Meinersem paratam
semper ad eins obsequia volnntatem. Dominationi vestre notum
facimns, quod decimam in Waletlie, qnam a vobis habemns, presenti
littera et per fratres de Gai-snebutle vestre gratie resignamus, et
cam ad vestram presentiam venerimns, id idem tacere volumns
mannaliter viva voce.
Or. im KgL St.-Ä, zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr. 201. Beschädigtes
Siegel an dem von der Ürk. geschnittenen Pergamentstreifen, geschachtet: SI(QILL)VM
LVTHARDI IVNIORIS.
1068. Bischof Johann überträgt auf Bitten der Brüder Ludger
und Wedekin von Gerstenbüttel den Zehntefi in Klein -Wähle (in
pai-vo Waledhe), den ihm die Brüder Luthard und Luthard von
Meinersen resigniert haben, dem st, Blasiusstift in Braunschweig , und
erhält von dm Brüdern von Gerstenbüttel das Eigentum von drei Hufen
in Üfingen (Vuinge) und drei Hufen in Bettmar (Bethmere). Poppen-
burg 1258 Juni 5 (nonas ianii, pontiflcatus nostri anno primo).
Huius igitnr rei testes sunt Hartmannns scolasticns, Theodericus
eantor, celerarius Hedhenricus^ Vulradas prepositns Montis, Sichbodo
84*
532 1258.
de Scartvelde, Wemerus de Bortvelde, et milites Heynricas de
Lapideo monte et Aswinus filius suus, Ecbertus kamerarius.
Or. im Landes'nauptarchiv zu Wolfenhüttel, st, Blasii Nr. 44. Sifgel rf«
Bischofs irenig, des Domkapitels stark beschädigt.
1060. Abt Liidold und der Konvent des Godehardiklosfm ge-
wahren den Nannen in Hecklingen Anteil an ihren Gebeten und gutäi
Werkest. 1258 Juni 19 (xiii. kaleiidas iulii, in die scilicet sanctomm
martirum Qervasii et Prothasii).
Or, im Haus- und Staatsarchiv zu Zerbst. Siegel verloren. Gedr. Beckmaii*!,
Eist. d. Fürst Anhalt Ilf, S. 151, v. Heinemann, Codex dipl. Anhalt. //, Ä 11^
Nr. 238.
1070. Bischof Johann befreit das Barth olomäistiß von den An-
sprüchen rf^r Erben des verstorbenen Johann Magnus , Bürgers von
Sarstedt, an den Zehnten in Ahrbergen. 1258 Juni 25.
lohannes dei gratia Hildensemensis episcopus omnibas presens
scriptum inspecturis salutem in domino. Notum esse yolumas sin-
gnlis ac universis, quod, cum venerabilis pater H(enricus) episcopos
antecessor noster lohannem dictum Magnum civem de Sziarstede
pro suo homine habuisset et in huiusmodi servitutis possessione
idem mortuus fuisset, dictus episcopus secundum consuetudinem
terre inter alias res, quas pro relictis et exequiis eiusdem viri
occupavit, etiam decimam in Arberge dicto viro ac uxori sue et
heredibus a capitulo ecclesie sancti Bartholomei in Sulta pro trigintä
libris Hildensemensibus obligatam occupavit et domino Bninom de
Qustede pro triginta libris iure pigneris obligavit. Cum igitur pre-
positus sancti Bartholomei cum suo capitulo cum gravi dampno
ecclesie sue de prudentum consilio ac nostra voluntate iam dicto
B(runoni) de Gustede per advocatum nostrum dominum Ber(toldD]D)
dictum Pyl soluta summa predicta eandem decimam redemisset,
relicta lohannis et heredes prepositum et capitulum antedictmn
multis modis molestant indebite et infestant, ins pigneris, quod
prenominatus episcopus nomine lohannis defuncti in eadem decun^
receperat, contra iusticiam repetentes. Verum quia ex eis, que
adeo publice gesta sunt, veritas latere non potest, nos dictum
prepositum ac suum capitulum ab impetitione heredum lohannis pro
huiusmodi querela duximus absolvendos dantes eisdem presentes
litteras in testimonium nostri facti. Datum sub tilia in pede Monü^
1258. 533
in placito generali anno domini nfi. cc®. P. viü^., vvP. kalendas lulii,
pontiflcatus nostri anno primo.
Or, im Kgl, St-A, zu Hannover, Bartholowäistift Nr, 10. Bruchstück des
bischöflichen Siegels an dem von der Urk, getrennten Pergamentstreifen, Gedr.
Sudendorf, ÜB. IX, S. 49.
1071« Burchard voti. Wolfenbüttel und seim Söhne Burchard,
Ekbert und Hermann bekunden y von Bischof Johann die Hälfte des
Schlosses und der Stadt Peine zu Lehn erhalten zu haben, sodass
weder sie noch der Bischof ohne die andere Partei jenes veräussern
kann noch einer den andern deswegen belästigen darf. Hildesheim 1258
Juni 28 (iiii. kalendas iulii).
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover^ Domstift Nr. 204. Siegel Burchards, Oft
gedruckt, zuletzt Sudendorf ÜB, I, S. 33 Nr. 49, Asseburger ÜB. I, S. 202 Nr. 292,
woselbst die älteren Drucke verzeichnet sind.
1072» Herzog Albert von Braunschweig schenkt dem Kl. Dorstadt
eine Hufe in Kalbicht und erhält dafür von dem Edeln Bertihard von
Hagen eine Hufe in Beinum. Braunschweig 1258 Juni.
In nomine sancte et individne trinitatis. Dei gratia Albertus
dux de Bruneswic omnibus presentibus et posteris in perpetuum.
Nc veritas calumpniam patiatnr, expedit. ut processns negociorum
fide testium et scripture memoria muniantur. Universis igitur tarn
futuris qnam presentibus innotescat, quod ad preces uobilis viri
domini Bemardi de Indagino, qui nobis obsequiosus existit, de con-
sensu fratris nostri lohannis dedimus et in proprium assignavimus
conventui sanctimonialium in Dorstat mansum unum situm in villa
Colcbechte cum omni ntilitate ac iure, quo ipsum habuimus, tam in
campo quam in agris, pascuis et villa perpetuo possidendnm, reci-
pientes tarnen a dicto domino Beruardo in restaurum nostri dicti
mansi alium mansum in villa Benem, sicut ipse eum habebat, ciiius
qiiidem mansi proprietas est versa vice apud nos et heredes nostros
perpetualiter permansura. Verum ad consenciendum predicto nobili
eo facilius poteramus induci, quia scimus, (quod) preces earum et
merita nobis in eteme vite subsidium debeant suffragari. Sane ut
hoc factum nostrum prefato conventui ratum sit et stabile perseveret,
presentem litteram dedimus sigilli nostri munimine roboratam.
Presentes aderant huic facto Conradus de Dorstat, Luthardus de
Meinershem et frater suus Luthardus, Hermannus Hodo, Heno de
Wenethen, Anno dapifer noster et Baldewinus et Heno fratres sui,
684 1258.
Bertoldus de Godenstede, lohannes de Wetelemestede, Godefridos
de Varsvelde, lordanis notarius noster et alii quam plures. Actum
in domo Henrici Engelhardi anno gratie mOcc^lviiio., mense iunio.
Or. im Archiv zu Dorstadt. Stark beschädigtes Siegel des Äussieüers.
liegest Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschiceig II, S. 81 Nr. 183.
1078« Bischof Volrad und das Domkapitel von Halberstadt ver-
kaufen dem Kl. Marienrode für sechs Mark den Zehnten in Rade.
Halberstadt (1258) Juli 1 (kalendas iulii, pontiflcatus anno ÜR).
Qedr, ÜB. des Kl, Isenhagen (Lüneburger ÜB.VJ, S. 16 Nr. 34, Regest Schmidt,
ÜB. des Hochstifts Halberstadt 11, (PubL aus den Preuss. Staatsarchiven 21) S, 202
Nr. 969 a. Vgl auch Isenhagener ÜB. Nr. 32, Ässeburger ÜB. I, S. 202 Nr. 290,
1074. Bischof Johann überträgt dem Kl. Demeburg neun und
eine halbe ihm resignierte Hufen in Ottbergen. Hildesheim 1258 Jtdi 4.
lohannes dei gratia Hildensemensis episcopos omnibos hanc
litteram yidentibus salntem in nomine salvatoris. Notnm esse voiamus
et constare^ quod, cum novem mansi et dimidins in Othberge ex
Theoderici de Tossem militis et heredum suorum resignatione nobis
vacare cepisset, nos eosdem novem mansos et dimidium de consensn
capituli nostri contulimus pro remedio anime nostre sanctimonialibos
in Demebürch lohanne eiusdem loci preposito promovente. üt autem
huius nostre collationis beneflcium nulli veniat in dnbium, preseos
scriptum de hoc confectum sigillis nostro et ecclesie ad cautelam
fecimus roborari. Testes vero huius rei sunt Vulradus prepositns
Montis, Hartmannus scolasticus, Heidericus^) cellerarius, Theodericns
cantor, lohannes plebanus, Sigebodo de Scartvelde, Heinricns de
Driburch, Halte de Weie canonici nostri, magister Godefridas cano-
nicus ecclesie sancte Crucis^ Heinricus de Lapideo monte, Ekbertos
camerarius, Ludolphus de Borssem et filius suus Everhardus, Liip-
poldus et lohannes de Escherte, Bertoldus Pyl, lohannes de
Bemiggerod, Conradus de Elyedhe, Bruno de Gustede, lohannes de
Sudtherem, Hoyerus de Piscina milites, Bernardus de Antiquo foro,
Bertoldus Krane, Hermannus de Dershem, Heinricus Scippe, Theo-
dericns de Rothinge, lordanis de Escherte, Albertus de Osem servi
et alii quamplures. Actum Hildensem anno gratie m^. cc9. R viii^.,
iüi^ nonas iulii, pontiflcatus nostri anno primo.
Or. im Kgl, St'A, zu Hannover, Demeburg Nr. 16. Siegel des Bistikefs und
Bruchstück des Kapitelssiegels. Regest Doebner, ÜB. I, S. ISO Nr. 262.
*) So das Or.
1258. 685
1079w Bischof Johann übereignet dem Kl. Wienhatisen den Zehnten
in Oppershausen (Osbenieshusen), den ihm Ritter Johann von Aden-
stedt resigniert hat Hildesheim 1258 Jtdi 12 (iiiio. idus iulii, ponti-
ficatas nostri anno primo).
Testes vero huius rei sunt Wlradus prepositus Montis, Hart-
mannns scolasticus, Thidericus cantor, Heidenricas cellerarius, Hen-
ricas de Brema canonici nostri^ Thidericos de Boddinghe, Ludolfns
de Borsam, Henricas de Lapideo monte, Hermannas de 6andersem,
Bertoldus Pyl, lohannes de Bemingherode, Henricus pincerna, Thi-
dericns de Tossam, Hoyeras de Piscina milites.
Abschrift des U. Jahrhunderts in Cop, IX, 265 S. 13 im Kgl, St-A. zu
Hannover»
1076« Bischof Johann schenkt dem Blasittsstift in Braunschweig
den halben Zehnten in Köchingen (Chochinge) mit einer nausstelle,
die ihm die BrUder Luthard und Luthard von Meinersen aufgelassen
haben. Hildesheim 1258 Juli 22 (xi^. kalendas augusti, pontificatus
nostri anno primo).
Testes autem nostre donationis sunt Valradas prepositus sancti
Mauritii in Monte, Hartmannus scolasticus, Theodericus cantor,
Heidenricus cellerarius, lohannes plebanus, Wemerus prepositus in
Alsbürch, magister lohannes domini Volcmari Divitis canonici nostri,
magister GodeMdus notarius noster et Ludolphus de Bruneswic
canonici ecclesie sancte Crucis, Heinricus et Asquinus filius suus
de Lapideo monte, Bertoldus Pyl et Gonradus frater suus, Hermannus
Lepel, lohannes de Escherte, Ludolphus de Borssem, Hermannus
de Gandersem milites.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, st. Blasii Nr. 46. Beschädige
Siegel des Bischofs und des Dotnkapitels, In einer undatierten Urk. resignieren
die von Meinersen dem Bischöfe obigen Zehnten, Or. a. a. 0, Nr. 45.
low« Bischof Johann überträgt dem Bla»iusstift in Braunschweig
den dritten Teil des Zehnten in Gross -Wohle (in maiori Waledhe),
den ihm Heinrich, Sohn des verstorbenen Heinrich voti Wedtlenstedt
(Wethlenstede) resigniert hat. Hildesheim 1258 Juli 22 (xi^. kalendas
augasti, pontificatus nostri anno primo).
Testes vero huius rei sunt Vulradus prepositus Montis, Hart-
mannas scolasticus, Theodericus cantor, Heydenricus cellerarius,
lohannes domini Volcmari, lohannes plebanus, Wemerus prepositus
636 1258.
in Alsburch, Oodefridns notarius noster et Lndolphas de Branswic
canonici ecclesie sancte Crucis, Heinricus et Asquinus filios saus
de Lapideo monte, Bertoldas Pyl et Conradus frater saus, Hermannns
Lepel, lohannes de Escherte, Ludolphus de Borssem, Hermannus
de Gandersem milites.
Of, im Landeehauptarchiv zu Wol/enbüttel , sL Blasii Nr. 47. Gut erhaltene
Siegel des Bischöfe und des Domkapitels.
1078« Bischof Johann überträgt dem Moritzstift drd Hufen und
eine Hofstätte in Machtsum, die der Bürger Johann votn Damme den
Grafen von Wbhldenberg und diese ihm resigniert haben. Hildesheim
1258 Juli 27.
lohannes dei gratia Hildensemensis episcopns omnibns hoc
scriptum inspicientibus salutem in nomine Ihesn Christi, i) Anc-
tentica scriptnra ideo consulte conflcitnr, at res gesta memoriter
habeatnr. Notnm itaque sit presentibus et fatnris, quod, postquam
Conradus dictus de Dampmone civis Hildensemensis nobilibus yiris
comitibus de Wäldenberch Burchardo et Heinrico fraüibus, Her-
manno; Heinrico et Hoyero fratribus tres mansos et unam aream in
Mattheisem libere resignasset, iidem nobiles viri comites de Wälden-
berch eosdem tres mansos et aream in manus nostras liberaliter
resignarunt. Nos autem huiusmodi resignatione facta petentibos
predictis nobilibus comitibus iam dictos tres mansos cum area pro
remedio anime nostre contulimus dilectis in domino . . preposito, . .
decano et capitulo montis sancti Mauritii, quos auctore domino in-
tendimus semper speciali gratia prosequi et favore. Testes resigna-
tionis comitum sunt Ludolphus prepositus maior, Theodericns de
Levedhe, Lodewicus, Hildebrandus et Conradus fratres de Lindedhe,
Heinricus de Iliesen, Theodericns de Redhen, Heinricus de Knistede
milites et alii quamplures. Testes vero nostre coUationis sunt Vnl-
radus prepositus Montis, Hartmannus scolasticus, Theodericns cantor,
Heidenricus cellerarius, Heinricus de Dribürch, magister Godefridos
notarius noster canonicus ecclesie sancte Crucis clerici, Heinricas
de Lapideo monte, lohannes de Escherte, Hermannus de Gandershem,
Bertoldus Pyl, Hermannus Lepel milites et alii quamplures. Ut
autem hec nostra collatio nuUi veniat in dubium, presens scriptum
de hoc confectum sigillis nostro et capituli nostri, de consensa caias
antedicta collatio est facta, mandavimus roborari. Actum Hildenseoi
') Or. Xpicti mit dem Ahkürzungsstrich darüber.
1268. 537
anno gratie m^i cc^. lo. vüR^ vi^. kalendas augusti, pontificatus Dostil
anno primo.
Or, im Kgl. SU-Ä, zu Hannover, Moritzstifl Nr. 22, Siegel des Bischofs und
des Domkapitels, liegest Doebner, ÜB, I, S, 131 Nr, 263, Die Rcsignationsurk,
der oben genannten fünf Grafen mit den genannten Zeugen a, a, 0, Nr, 23,, d, d.
1258 ohne Tagesangabe, Die fünf Siegel beschädigt.
1079« Bischof Johann erteilt allen, welche zur Herstellung der
durch Alter baufällig gewordenen Oebäude des Maria-Magdalenenklosters
beitragen, vierzig Tage Ablass, Hildesheim 1258 Juli 28 (v^. kalendas
augusti, pontificatus nostri auno primo).
Or. im Kgl, St.'A, zu Hannover, Mar.-MagdaL Nr, 69. Siegel verloren.
CIrk. beschädigt. Regest Doebner, ÜB, I, S. 131 Nr, 131 Nr. 264.
1080* Rat und Bürger von Bramischtveig bekunden, dass die
Wittwe des Hennann Holtnicker drei Hufen bei Timmerlah, die dein
Kreuzstift zinspßichtig sind, käuflich erworben habe. Braunschiveig
1258 Juli.
Honorabilibus dominis L(udolfo) decano ecclesic saucte Cinicis Hil-
densemensis totiqae capitulo eiusdem loci consules et burgenses civitatis
Brnniswicensis bonam ad eorum beneplacita voluntatem. Notam esse
volamus, quod domiua Elizabeht vidua domini Hermanni Holtnikker
constitnta coram nobis recognoyit, quod consentientibus vobis et de
bona volnntate vestra comparaverit sibi et iustis heredibus suis tres
mansos sitos ad villam Tymberlo iuxta Bruniswic solventes ecciesie
vestre singulis annis unum talentum et xv denarios iu festo Mychaelis
sine difficultate qualibet persolvendos. Becognovit etiam iam dicta
domina, quod ipsa et heredes sui iam dictos mansos quiete possi-
debunt y qnamdiu ecciesie vestre iam dictum censum persolveririt
expedite in tcrinino siipradicto. Cavit etiam coram uobis pro se et
heredibus suis, quod eosdem mansos inter diversas personas non
divident, ne nuncius ecciesie vestre iam dictum censum cogatur
exigere a diversis. Ne igitur super liiis in posterum dubitetio oriatur,
presens scriptum inde confectum sigillo nostre civitatis duximus
roborandum. Datum Bruniswic anno domini m^. cc^. R viü^., mense
iulio.
Of'. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Kreuzstift Nr. 108. Zerbrochenes Stadtsiegel,
Gedr. Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 544 Nr. *1S3.
1081. Bischof Johann bekundet, dass Konrad und desseti Schwestern
mit ihren Söhnen allen Ansprüchen an drei Hufen in Oedelum entsagt
688 1268.
und in die Hände der Ritter Konrad von Elbe und Justaz versprochen
haben, das KL Loccum derentwegen nicht weiter zu belästigen. Sarstedl
(Chyarstede) J258 August 26 (vii. kalendas septembris, pontificatas
üostri anno primo).
Presentes vero erant lohannes Westfalus canonicus Montis^
inagister Godefridus canonicus ecclesie sancte Crucis, lohannes cano-
uicus sancti Andree Hildensemensis, lohannes sacerdos dictus Hud-
dissein, lohannes de Escherte^ Gonradns de Elvede et Gonradns
fllins eins, lustatios milites, Olricus de Olem, Gerardus camerarius,
Bodo et Wedekinus camerarii, Ludolphus de Boltessem, Borchardos
de Wackerwinckele, Ernestus Hake servi.
Or, im Archiv des Kl, Loceum mit dem beschädigten Siegel des Bist^fi,
Gedr. v. Hodenberg, Calenberger ÜB. III, S. 140 Nr. 201.
1082. Bischof Johann schreibt an die Äbtissin Ida von Herford.
Poppenburg 1258 September 5 (? nonas*) septembris, pontificatns
nostri anno primo).
Vgl. Westfäl. ÜB. IV, S. 406 Nr. 756 das Nähere. Der hthaU des Sckreihens
ist nicht erhalten.
1088. Bischof Johann vertauscht mit dem Domkapitel Tafelgüter
gegen Güter in Gielde, Ödelum mid Wehre. Hüdesheim 1258 Sep-
tember 11.
lohannes dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns universis
presentem litteram andituris salntem in omnium salvatore. Qae
gernntur a viiis prudentibus, ne qua possint attemptari calumpnia,
litterarum solent testimonio perennari. Noverint itaque tarn pre-
sentes quam posteri, quod, quia nonnunquam secondum diTersos
Situs bonorum diversi plusve minusve utilitatis recipere poteriint
ab eisdem, deliberacione diligenti prehabita et utilitate tarn nostra
quam ecclesie nostre evidenti pensata cum capitulo nostro ad nostram
tandem in hac parte voluntatem et consilium inclinato commutacionem
bonorum facere decrevimus subscriptorum. Nos itaque ipsi capitulo
bona nostra ad mensam episcopalem pertinencia videlicet dedmam
in Reiden et ibidem allodium de quatuor mansis et sex mansos
litonum in commutacione pro aliis bonis infra scriptis ad ipsum
capitulum spectantibus assignamus et dimittimus libera et soluta ab
eodem pleno iure, quemadmodum nos possedimus, perpetois tem-
0 Cop. nono.
1258. 689
poribns possidenda. Litones etiam cum dictis mansis ad capitulnm
transire debent et eodem iure quo litones prepositure maioris amodo
censebuQtur. Hec autem sunt bona ad prebendam fratrum perti-
oencia, que in commutacione pro predictis bonis assignatis eisdem
recipimus nostris de cetero usibus applicanda videlicet quatuor
mansi in Gelede, quinque mansi in Odelem et bona eomm in Werre.
In cuius commutacionis testimonium presentem litteram scribi et
sigillis nostro et ecclesie nostre fecimus communiri. Acta sunt hec
Hildensem in die beatorum martirum Prothi et lacincti anno domini
mülesimo ccPlviü^. presentibus prelatis et canonicis nostris Hartmanno
scolastico, Hedenrico cellerario, lohanne plebano sancti Andree,
Henrico dicto de Brema sacerdotibus, Volrado preposito montis
sancti Mauricii, Theoderico cantore, Sibodone de Scartvelde, Henrico
de Sealkenberge, preposito Wemero de Alsburch, magistro lohanne
domini Wolcmari diaconibns, Henrico de Driburch, Hermanne de
Woldenberg, Hildebrando de Uslaria, Hermanne de Dasle et magistro
Leonio et aliis quampluribus subdiaconibus, laicis vero Henrico de
Lapideo monte, Ecberto camerariO; Ludolfo de Borshem, Bertoldo
dicto Pil.
Or, im Kgl, St.-A, zu Hannover, Dotnstift Hildesheim Nr, 205. Siegel des
Bischofs und Bruchstück des Siegels des Domkapitels an roten und gelben Seiden-
fäden. Regest Doehner, ÜB, /, 8. 131 Nr. 265,
1084. Bischof Johann überträgt dem KL Riddagshausen sechszig
Morgen in. Farmsen (Vermerssen), welche die Brüder Johann und
Eckehard von Bilm (Bilnem) der Jutta, Wütwe des Bertold, de Antiquö
/o9'o, und deren Tochter Bertha, und darauf diese ihm aufgelassen
haben. Pappenburg 1258 September 12 (ii. idus septembris, pontifi-
catus nostri anno primo).
Testes huius rei sunt lohannes Westfalus canonicns Montis,
magister Godeftidus canonicns ecclesie sancte Crucis, lohannes cano-
nicns sancti Andree, Ecbertus camerarius, Aswinus de Lapideo monte,
Heinricas Grubo, Gerardus de Lutthere, Gerardus et Bodo camerarii.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenhüttelf Riddagshausen Nr. 132. Be-
schädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden.
lOHS» Anno, Brost des Herzogs von Brau7ischiveig , gibt dem
Bischof Johann als Ersatz für einen Hof in Ofensen einen Hof mit
drei Hufen in Thiede und die Vogtei über eine andere Hufe. 0. D.
(zu 1258 September 27).
540 1268.
Omnibas hoc scriptum videntibas vel visnris Anno dapifer daci£
de Brnneswic cum obsequio promtam et bonam ad omnia yoluntatem.
Notum Sit omnibas hoc scriptam videntibas et presenti littera pro-
testamar, qaod nos venerabili domino uostro lohanni Hildensemensi
episcopo in restaarum carie Offenhasen; quam dominus noster epi-
scopus nobis dedit et nos eam pro salute anime patrui nostri Balde-
wini de Blankenborh et etiam pro nostre anime salute damus claustro
WinhuseU; damus curiam nostram sitam in villa Thithe cum tribus
mansis propriis ad eandem attinentibus et advocatiam de uno manso
extra curiam sitam, que non attinet ad curiam supradictam, sicnt
nos et heredes nostri habere hactenus consweyerunt. Ne autem
aliquis hanc bonam nostram yoluntatem super hoc facto infringere
valeat yel mutare, hanc litteram inde conscriptam sigillo nostro
fecimus conflrmari. Et sicut illa de yestra gratia habuimus bona,
ita ista bona de yestra yolumus gratia obtinere.
Or. im KgL St.-Ä, zu Hannover, Domstiß Hildesheim Nr. 202, Beschädigtes
Siegel des Ausstellers an dem von der Urk, geschnittenen Pergament^treifmp zeigt
rechts springenden Hirsch mit Decke auf dem Bücken: f SIGILL . ANNONIS .
DA DVClö.DB.BR... .
1086. Bischof Johann überträgt dem Kl. Wienhausen den Zehnten
in Gross- und Klein- Eicklingefi (in duabus yillis Ecleghe) und den
halben Zehnten in Habighorst (Hayekhorst) , die ihm Hermann von
Ellessen, und einen Hof in Offensen (Oflfenhusen), den ihm Anao^ Drosi
des Herzogs von Braunschtveig, resigniert hat. Hildesheim 1258 S<5p-
teinber 27 (v^. kalendas octobris, pontificatus nostri anno piimo).
Testes — sunt Wlradus prepositus Montis, Hartmannus scolasticos,
Heidenricus cellerarius, Voltwinus prepositus Angarie canonici nostri,
Johannes Westfälus cauonicus Montis, magister Godefridns canonicus
sancte Crucis, Heinricus et filius suus Asquinus de Lapideo monte,
Ecbertus camerarius, Hermannus de Ganderssem, Bertoldos Pjl,
Heinricus pincerna, Gerardus de Lutthere milites.
Or, im Archiv des Kl, Wienhausen, Nr. 51, Beschädigfes Siegel des Bischof*
und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden. Hermann von Ellessen
resigniert die Zehnten dem Bischof Johann und teilt die Resignation dem Domt-
kapitel mit in undatierten Urkunden, Abschrifi des 14. Jahrhunderts im Cop. IX,
265, S. 19 bez. 20 im Kgl. St.-Ä. zu Hannover.
1087. Bischof Johann verkauft dem neuen Hospital m Ga^ar
fünf Hufen in Gross - Wehre (in magno Wen^e) auf Veranlassung df$
1258. 541
Heinrich von Dornten (Dhoniedhe). Hildesheim 1258 Oktober 16
(xyii<>. kalendas novembris, pontificatus nostri anno primo).
Testes sunt Reinnerus decanus, Alexander scolasticus,
Bertoldus Honestus, magister Fredericus dictus de Brema, lohannes
dictus de Gosa canonici beati Mathye, lohannes fori, Heinricus
sancti lacobi, Heinricus sancti Stephani ecclesiarum rectores in Gos-
laria, magister Godefridus notarius noster canouicns ecclesie sancte
Crucis in Hildensem, Bertoldus et Ainoldus fratres dicti de Gowish,
Heinricus de Lapideo monte, Bertoldus Pyl, Conradus advocatus dictus
de Piscina, Olricus et lohannes fratres de Bylsten, Godescalccus
sacerdos de Dhomede.
Or. im Stadtarchiv zu Goslar» Siegel des Bischofs und des Domhapitels an
roten und gelben Seidenfäden, Gedr. Bode, ÜB. II, S. 140 Nr. 48.
1.0HHm Herzog Albert von Braunschweig verspricht in Gegemcart
des Bischofs W(olrad) von Halberstadt und des Markgrafen Johann
von Brandenburg dem Bischof Johann Sicherheit für seine Person und
sein Eigentum bis zum Sonntage nach Pfingsten (Juni 8) und schliesst
hierin deti Burchard von Wolfenbiittel, Johann von Esche^rle und Ekbert
von Lutten' ein. Braunschireig , im Egidienkloster 1258 Dezember 17
(xvi. kalendas ianuarii).
Abschrift des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11, S. 599 Nr. 1098 im KgL St.-A. zu
Hannover. Gedr. Sudendorf ÜB. l S. 34 Nr. 51, Asseburgei^ ÜB. /, S. 203 Nr. 293,
teoselbst die alleren Drucke r einzeichnet sind.
1089. Das KL Bingelheim verkauft dem Heinrich von Steinberg
zwei Hufen in Esbeck. 1258.
Gerhardus dei gratia abbas totusque conventus in Kinglem
Omnibus fidelibus tarn presentibus quam futuris hoc scriptum in-
taentibus in eo, qui salus omnium est, salutem. Ea, que geruntur
in tempore, ut rata et inconvulsa permaneant, scripturamm debent
testimonio conflrmari. Unde yobis notum esse volumus, quod nos
unanimi consensu duos mansos in Esbeke sitos, ecclesie iiostre
pertinentes domino Henrico de Steinberge pro decem talentis cum i)
omni iui*e et attinentiis vendidimus ipsi et suis heredibus perpetuo ^)
possidendos. Ne igitur super eo inposteruni alicuius erroris oriri possit
scnipnlus, hanc paginam ad hec conscriptam sigillorum nostrorum
duximus munimine roborandani. Testes huius rei sunt Gerhardus
*) Cop. in. 2) (jQp^ perpeta.
542 1258.
abbas in Kinglem, Heuricas abbas in Cella, Thidericns prior, Gode-
fridus, Florentins monachas^) in Binglem. Acta sunt hec anno
domiui millesimo duceutesimo quinquagesimo octavo.
Abschrift des 15, Jahrhunderts im Cop. des Abtes Heinrich Winschius im
Archiv zu Ringelheim S. 75. Gedr. Falke, Tradit. Corb. addit. S. 891. Regest
Bode, ÜB. II, S. 149 Nr. 55.
1090. Ludolfvon Ahrbergen, einst Priester im Alten Dorf bei Alfeld,
verspricht^ dem Kl. Lamspringe alle Ausgaben an den ihm von diesem auf
Lebe^iszeit übertragenen Gütern in Warzen zu ersetzen. Alfeld 1258.
Ludolfus sacerdos Veteris ville apud Alvelde quondam dictns
de Areberge omuibus hoc scriptum iuspicientibus salntem in domino.
Tenore presentium protestor, quod ego omnes expensas, qnas in
bonis ecciesie de Lamspringe sitis in Wardessen michi ab eadem
ecclesia temporibus vite mee assignatis in ediflciis sive in aliis ntili-
tatibus fecero vel quicquid post mortem meam in eisdem bonis ex
parte mei inventum fiierit sive in 2) pecudibus sive in aliis quibos-
cumque fructibus, totaliter iam dicte ecciesie pro remedio meonim
peccaminum assignavi. Ne autem cuiquam veniat in dubium, hanc
cedulam sigillis domini Ar(noldi) plebani in Alvelde et ipsins ciri-
tatis supplicavi firmiter roborari. Datum in Alvelde anno domini
mOcc^lviü^. Eecognosco etiam, quod de eisdem bonis singulis annis
ad coquinam dominarum ipsius conventus quatuor solidos teneor
ministrare. Testes s) Arnoldus plebanus in Alvelde, Hinricas de Holt-
huseu, Wolterus de Wardessen plebani, Conradus Spado, Ludegerns
de Veteri villa et fratres Bertoldus et Bertoldus de Westvelde milites,
Olricus Claro et frater suus Tidericus, Wrowinus de Westvelde,
Bemardus burgenses in Alvelde.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 26. Siegel des Pfarrers
und de7' Stadt Alfeld icenig beschädigt.
1091. Der Rat von Braunschweig bekundet, dass Frau Wemeco
dem Kl. Dorstadt eine Badestube auf dem Werder im Hagen (stapam
in Indaginis insula constructam) unter der Bedingung überlassen hat,
dass es ihren drei Nichten Mathilde, Wemeke und Gertrud, Notmen in
Steterburg, jährlieh ein Pfund zahle, ebenso ihren anderen drei Niehien
Margarete, Elisabeth und Gertrud, Nonnen in Dorstadt, und dass ts
') Soll tcohl monachi heissen. *) in über der Zeile. ') Von hier ab ivr
anderer Hand und mit dunkelerer Tinte.
1258. 543
nach deren Tode diese beiden Pfund zur Comolatio und zu ihretn und
ihres ff) Mannes Konrad Anniversar am 2. Mai verübende. 1258.
Gr. im Stadtarchiv zu Braunschireig. Gedr, Hänselmann^ ÜB. der Stadt
Braunschtceig II, S, 77 Nr, 175.
1092. Bischof Johann verkauft mit Zustimmung des Domkapitels
dein KL Loccum fünf Hufen in Oedelum, von denen drei zur Pfründe
der Domherrn und zwei den Scholaren gehören, und die er für Oüter
in Reihen von den Domherum eingetauscht hat; eine Hufe davon hatte
Rathardus (von Oedelum) dem Burchard von Wolfenbüttel und dieser
dein Bischof resigniert, eine andere, zur Kleinen Grafschaft (comitia
Dostra minor) gehörige, war vom Grafen Konrad (von Wunstorf) ge-
kauft und dem Bischof von Johann und Christian aufgelassen worden.
Im Dom zu Hildesheim 1258 (pontificatus nosti'i anno secundo).
Hnius rei testes sunt Heithenricus cellerarias, Johannes ple-
banns, Hartmannus scolasticus, Heinricns de Brema sacerdotes,
Sibodo de Scartvelde, Heinricns de Scalkenberch, Thidericus cantor
de Adenoys, Heinricns de Veteri foro, prepositus Wernerus de Bort-
velde, magister Johannes fllius domini Volcmari, Volradns prepositus
sancti Mauricii dyaconi, Heinricns de Driburch, Hermannns de Walden-
berch, Otto de Eversten, Hermannns de Dasle, Bemardus de Dorstat,*)
lasarius de Harlungesberg, Heinricns Mortarius,^) magister Leonius
subdyaconi, omnes canonici maioris ecclesie, Heinricns miles de Monte
lapideo, Ekbertus camerarius, Ludolfus de Borsem, Bertoldns Pil,
lohannes de Snthrem, Conradus de Bernrothe milites.
Or. im Archiv des KU Loccum. Siegel des Bischofs und des Domkapitels
an roten und grünen Seidenfäden. Gedr. Grupen, Orig. Ilannov. S. 47, Assehurger
ÜB. I, Ä 204 Nr. 294, v. Hodenberg, Calenherger ÜB. III, S. 133 Nr. 193, encähnt
Westfäl. ÜB. VI, S. 208 Nr. 707, Regest Doebner ÜB. I, S. 131 Nr. 266. Die
Resignation des B. v. Wolfenhüttel a. a. 0. 8. 132 Nr. 192, Assehurger ÜB. I, S. 205
Nr. 295. Ueber die Kleine Grafschaft vgl. Lüntzel, die ältere Diöcese Hild. S. 112.
lOOS. Dechant Gerhard, Scholaster Dietrich und das Kapitel des
Moritzstiftes genehmigen, dass Bischof Johann als Venvalter ihrer Propstei
dem Kl. Loccum einen Hörigen übereignet. 0. D. (1258).
Or. im Archiv des Kl. Loccum, Siegel verloren. Gedr. v. Hodenberg, Cahnberger
ÜB. IIL S. 134 Nr. 194.
1094« Die Junker von Pyrmont bekunden, dem Grafen^ von Eber-
stein nur eine Hufe in Altersheim verkauft zu haben. 0. D. (1258).
1) Or. Dorsten. ^) So das Or. statt Mortificator.
544 1259.
Nos Hermannas et Hildeboldas fratres cognatasque noster Con-
radus dicti domicelli de Perrement tenore presenti publice protestamor,
nos nuUa bona in Elersen excepto uno manso comiti Ottoni de
Eversteine vendidisse. Si aatem fratres de Amelungirbome in dicta
curia eorum aliqua alia bona, que ad nostram hereditatem pertineant,
preter supradictum mansum possident, illorum proprietatem a nostris
progenitoribus diu ante nostra tempora possederunt, sicut in privi-
legiis ipsorum manifestius .contineri credimus ex antiquo.
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop, des Abtes Heinrich Wirsehius im
A^'chiv zu ]i Ingelheim S, 65. Darauf die Bemerkung: Obgesetzter Brief, daran
wenig gelegen, kumpt nicht diesem, besonder dem closter Amelunksbom zw, tu s. tr.
Wegen der Datierung vgl. Westfäl. ÜB. IV, S. 411 Nr. 768, t». SpiUker, Oest^ der
Gr. von Eberstein, ÜB. Nr. 112.
1095« Bischof Volrad von Halberstadt tauscht mit dem Abt Ernst
des Michaelisklosters Ministerialen. Langenstein 1259 Februar 1.
Volradus dei gratia Halberstadensis ecclesie episcopus universis
fidelibus hoc scriptum visuris eterue felicitatis augmentum. Tenore
presencium volumus esse notum, quod nos Eylikam et fratrem eias
Theodericum dictum Kage ministeriales nostre ecclesie lege commn-
tacionis dedimus venerabili viro Emesto abbat! sancti Michahelis
in Hildensem in ministeriales ecclesie memorate recipientes Theo-
dericum dictum Hake donatum nobis et nostre ecclesie ab eodem
abbate in concambium, ut gaudeat libera libertate, qua ministeriaies
nostri gaudere noscuntur. Ut autem hec commutacio permaneat
inconvulsa, eam conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari.
Datum Langensten anno domini m^. c(fi. lix<>., kalendas febmarii,
pontificatus nostri anno quarto.
Or. im Kgl. St.-A, zu Hannover, Michaeliskl. Nr. 54. Beschädigtes Siegel
des Bischofs an dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.
1096« Kanoniker Ludolf Comts des Moritzstift^s verkauß dem
Stifte die Hälfte seiner Kla%istralkurie. 1259 März 21.
Ludolfus dei gracia canonicus ecclesie sancti Maurieii apnd
Hildensem dictus Corvus omnibus, quibus hoc scriptum fnerit ex-
hibitum, salutem in domino. Notum esse cupio, quod tractato habito
cum decano et aliis fratribus meis yendidi ecclesie sancti Maoricü
unam partem curie mee claustralis pro sex libris Hildensemensib
monete, quas olim dederat pro remedio anime sue bone memorie
domrna lutta dicta de Brema ad mandatum in cena domini in nostra
1269. 545
ecclesia peragendam. Yeram dominus Qherardas decanus et capitolum
ecclesie mee de ananimi consensa eandem partem a me venditam
michl locaverant pro zii solidis singolis annis exsolyendis, ita quod
ego vel qnicumqne pro tempore eandem curiam habuerit, iam dictos
duodecim solidos persolvat in cena domini ad mandatum dominicum
celebrandum. Actum in capitulo nostro anno domini m^. cc^. lix^.,
xii. kalendas aprilis, pontificatus domini lohannis HildeDsemensis
episcopi anno secundo.
Absehriß des 14, Jahrhunderts im Cop. des Moritzstifles, Ms. 514 foL 15v
in der Beverinischen Bibliothek.
1097. Bischof Johann schenkt mit Zustimmung des Domkapitels
dem Äbte Thetmar und dem Kl. Isenhagen den Ort Marienrode (Baken-
rodhe) mit Gebäuden und 24 Hufen und den Zehnten, damit sie nach
Entfernung der unverbesserlichen ("Augustiner-) Mönche ein Cisterzienser-
kloster daselbst errichten, und befreit ihre Oüter von aller Vogtei und
allen Diensten. Hildesheim in synodo nostra 1259 März 24 (ix^.
kalendas aprilis).
Or. im Kgl. 8t.'A. zu Hannover, Marienrode Nr. 16. Siegel des Bischofs
von den roten Seidenfäden abgefallen, Siegel des Domkapitels nebst Befestigung
verloren. Oedr. Marienroder ÜB. S. 35 Nr. 22, nach Cop. ÜB, des hist. Vereins
für Niedersachsen /, S. 36 Nr. 32, Leuckfeld, Antiquit. Poeld. S. 106, Hartzheim,
Concüia lU. S. 587. Regest Lüneburger ÜB. V, S. 15 Nr. 33,
1098« Bischof Johann bekundet, dass Hermann von Bethein zwei
Morgen in Bethein als den Rest seiner sämüichen dem Moritzstift früher
verkauften Besitzungen daselbst dem Moritzstift ebenfalls verkauft und
auf die Gesamtheit der Oüter verzichtet hat. 1259 März 31.
Johannes dei gratia Hildensemensis episcopns. Omnibns hoc
scriptum visuris perpetuam in Christo salutem. Tam futuris quam
presentibus volumus esse notum, quod, postquam Hermannus de
Bethenem miles de consensu heredum suorum . . decano et capitulo
ecclesie montis beati Mauritii vendidisset universa bona sua, que
habebat in yilla Bethenem in agris, nemoribus et in pratis, duo
iugera, sicut idem Hermannus assemit, yenditorum bonorum inyendita
remanserunt. Predicti yero decanus et capitulum metuentes, quod
propter illa duo iugera deberet eis per heredes ipsius Hermauni
tempore successiyo incomodum proyenire, dederunt pro dictis duobus
ingeribus unum talentum eidem, ut nichil communitatis haberent
cum eo in bonis superius memoratis. Et ne nichil crederetur esse
HUddih. ÜB. n. 85
546 1259.
actum, quamdin aliquid restaret agendum, sapradictus Hermaiums
renunciavit en altera vice publice coram uobis omnibus bonis, que
aliquando habnerat in villa Bethenem et protestatione manifesta et
publica proclamabat, quod Universum ius illorum bonorum recogno-
sceret . . decano et capitulo antedictis. Isti autem renunciationi
presentes erant et pro testibus advocati Heinricus de Alvelde,
Ludolphus Corvus, Theodericus scolasticus dictus de Honovere
canonici montis ecclesie sancti Mauritii, Heinricus de Lapideo monte
et fllius suus Ascwinus, Grubo fllius Ascwini, Conradus et Gerrardos
fratres dicti de Lutthere, Hermannus de Gandershem, Theodericus
de Tossem milites^ Gerrardus de Reden et alii quam plures, quorum
nos turba fatigat. Ut autem hec renunciatio non intereat temporis
yetustate, presens scriptum de hoc scribi fecimus^) et sigilli nostri
munimine roboraii. Actum Hildensem anno domini m^. ccO. Wifi.,
pridie kalendas aprilis, pontiflcatus nostri anno secundo.
Or, im Kgl, SU-A. zu Hannover, Moritzstifi Nr. 24. Siegel des Bisehofi zur
Hälfte abgefallen,
1099. Graf Heinrieh von Roden resigniert dem Bischof johann
die Güter des Hennann von Bethein in Beihein. 0. D, (zu 1259
März 31).
Venerabili domino suo Io(hanni) Hildensemensi episcopo H(eD-
ricus) comes de Kothen paratum in omnibus obsequium. Bona, qua
dominus H(ermannus) miles de Bethenem a nobis tenuit in villa
Bethenem sita, testimonio litterarum presentium in manns vestras
libere resignamus.
Or. im Kgl. St-A. zu Hannover, Moritzstift Nr. 2$, Siegel des Grafm,
spitzoval, zeigt zwei mit dem Bücken gegen einander gekörte, widerbliekemde umd
»ich schnäbelnde Pfauen, zwischen den beiden Hälsen eine Lilie: SIOILL • BSN-
RICI • COMITIS • DELEVENR . . . Ebenso resignieren Mitter Johann von Blanken^
bürg und GrafL(udolf) von Limmer dem Bischof die Oüter, Absäir^ des 15. JUbr-
hundei'ts im Cop. des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 18v. bez. 19 in der Beterinistkem
Bibliothek zu Hildesheim.
1100. Pctpst Alexander IV. beauftragt den Abt (Ernst) und dem
Prior (Burchard) des Michaelisklosters , die zur Tafel des Erzbisckofs
von Bremen gehörigen aber verpfändeten oder sonst veräusserten Omter
*) Auf Bustir mit dunklerer Tinte.
1269. 547
Virer Bestimmung zurückzuführen, Anagni 1259 April 27 (v. kalendas
maiiy pontiflcatus nostri anno qainto).
Or, im Kgl, 8t,' A. zu Hannover ^ Erzatift Bremen Nr. 142. Bleibulle von den
Hanfschnüren verloren,
1101. Papst Alexander IV. beauftragt den Prior (Hartmann)
des Godehardiklosters, die widerrechtliche Überweisung der Stadt Ham-
burg durch den verstorbenen Erzbischof G(erhard) von Bremen an die
Grafen Johann und Gerhard von Holstein wieder rückgängig zu machen,
Anagni 1259 Mai 11 (y. idus may, pontiflcatus nostri anno quinto).
Abschrift des 16. Jahrhunderts im Cop, III, 43 Nr. 14 und 18 im Kgl. St.-A.
zu Hannover.
U02* Abt Ludold des Godehardiklosters überträgt mit Zustimmung
seines Kapitels dem Kl. Frankenberg den Zehnten von drei Hufen in
QrosS'Nauen (in maiori Noen), den ihm Ritter Lippold (von Lutter),
Sohn des Andreas, und sieben Hufen und eine Hausstelle in Mahlum
(Maldem), die ihm Konrad von Story (Sthoringe) aufgelassen hat.
HUdesheim 1259 Mai 16 (xvii^, kalendas iunii, pontiflcatus
lohannis HUdensemensis episcopi anno secnndo).
Or. in der Bibliothek des hist. Ter, für Niedersachsen zu Hannover. Beide
Siegel verloren. Gedr. Bode, ÜB. II, S. 146 Nr. 59.
IIOS* Bischof Johann genehmigt den Verkauf von zwei Hufen
und einer Hausstelle in Wesseln durch das Kl. Marienrode an den
Pfarrer in Detfurih. Geschehen 1259 (1257) Mai 24, gegeben HUdes-
heim Oktober 15.
lohannes dei gratia HUdensemensis ecclesie episcopus omnibus,
ad quos presens scriptum pervenerit, salutem in domino sempiternam.
De negociis et contractibus consulte scriptura conflcitur, ut res, que
sab oculis modemorum geritur, testimonio scripture ad noticiam
faturorum cercius prorogetur. Notum igitur sit omnibus tarn posteris
quam presentibus, quod, cum ecclesia Backenrodensis ob sui inopiam
eguisset quadam pecunie quantitate, Thetmarus prepositus et con-
yentus iam dicti loci domino lohanni plebano in Thetforde duos
mansos et aream in Westenem ab omni advocacia liberos yendide-
runt cum omni utilitate et iure, quod in eis sibi dicta ecclesia
yendicayit, ita quod habet liberam facultatem dandi^) eos pro remedio
') Cop. dando.
85*
548 1259.
anime sne yel alias pro necessitate sua distrahendi et faciendi de
ipsis, prout sibi videbitur expedire. Testes autem hoias rei sunt
Hartmannus scolasticus, magister lohannes domini Volcmari canonici
Hildensemenses, lohannes Gallicus, Hinricas de Bervelthe, lohannes
de Monte, Albertus de Indagine, Albertus et Hinricus fratres dicti
loci, Hermannns plebanus Novo civitatis, Hermannns de Breynem
sacerdos, Ludolfus de Borsem miles et alii quam plures. Huic
itaque contractui consensum damus et assensum ipsumque conflr-
mantes yolumns inviolabiliter observari. Ut autem huic facto per
maliciam hominum non possit impedimentum aliquod provenire, illnd
presenti scripto et sigillo nostro roborari fecimus ad cautelam. Acta
sunt hec anno domini m^. cc<>. Ivü^., is9. kalendas iunii, datum antem
Hildensem idus octobris pontiflcatus nostri anno secundo.
Abschrift des 15. Jahrh, im Cop, VI, 106 S. 29 im Kgl, SL-Ä, zu Hannover,
Regest Doebner, ÜB, I, S. 125 Nr. 250 zu 1257, was wegen der PUmtifikatsjahrt
und des Todestages des Bisehofs Heinrieh (stirbt 1257 Mai 25) nicht möglidt ist.
1104. Papst Alexander IV. befiehlt dem Abt (Ernst) und dem
Prior (Burchard) des Michaelisklosters auf die Klage des Erzbischofs
(Hildebold) von Bremen, dass sein Vorgänger 0(erhard 11.) ohne Zu-
stimmung des Domkapitels die der Bretnischen Kirche gehörige Stadt
Hamburg dmn Grafen Adolf von Holstein, jetzigem Minoriterüfruder,
verliehen und auf dessen Söhne und Neffen übertragen habe, diese Ver-
leihung für ungültig zu erklären und die Grafen zur Auslieferung der
Stadt an den Erzbischof zu veranlassen. Anagni 1259 Juni 18 (xiv*.
kalendas iulii, pontiflcatus nostri anno quinto.
Gedr. Orig. Guelf, IV, S. 125, Lappenberg, Hamburger ÜB. S. 526 Nr. 6i0,
Hasse, Schleswig - Holstein - Lauenburg. Reg. und ürk. 11, S. 78 Nr. ISO w. 9.
Regest Fotthast, Reg. pont. 17612, Böhmer- Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr, 9:i03.
1105. Papst Alexander IV. beauftragt den Abt (Ernst) und den
Prior {Burchard) des Michaelisklosters, den Rat und die Getneinheii
dn Stadt Hamburg bei Strafe des Interdiktes und der Exkotnmunücaüon
zu veranlassen, dass sie von den Grafen Johann und Oerhard von
Holstein ablassen und zur Treue und Unterwürfigkeit der Bremer
Kirche zurückkehren. A^nagni 1259 Juni 20 (xii^. kalendas iolii^
pontiflcatus nostri anno quinto).
Gedr. Orig. Guelf. IV, S. 126, Lappenberg, Hamburger ÜB. S. 526 Ar. «i.
Hasse, Sehlesung - Holstein - Lauenburg. Reg. und Urk. II, S. 78 Nr. 181. Itepest
Potthast, Reg. pont. 17613.
1269. 549
1106. Propst Burchard, Prior R(einer) und der Konvent des
Marienstiftes in Magdeburg inachen mit Propst V(olrad), Dechant
G(erhard) uiid dem Kapitel des Moritzstiftes eine Gebetsbrüderschaft.
Magdeburg 1259 Juni 28 (in vigilia beatoram apostolonun Petri et
Pauli).
Abschrifl des 14. Jahrhunderts im Cop, des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 35 in
der Beverinischen Bibliothek zu HUdesheim.
U07« Bischof Johann Überträgt mit Zustimmung des Domkapitels
dem Kl. Loccum vier Hufen Landes und zwei Hausstellen in Oedelum,
welche ihm Johann und Friedrich, Söhne des verstorbenen Johann von
Stedere, und deren Oheim Friedrich resigniert haben. Hildesheim in
pomerio nostro 1259 Juli 3 (quinto nonas ialii, pontificatus nostri
anno secnndo).
Huius rei testes sunt Ludolphus prepositus maior, Wolradus
prepositus Montis, Hartmannus scolasticus, Heindericus celrarius,
Heinricus de Brema, Sigebodo de Scartvelde, Heiniicus de Sealken-
berg, magister lohannes domini Wlcmari, magister Leonius diaconi,
Heinricus de Driburg, Otto de Eversten, Hildebrandus de Uslaria,
Hermannus de Dasle, Lippoldus de Antiquo foro, Heinricus Moriii-
ficatoris, Heinricus de Piscina, Hoyems Wlfgrove subdiaconi, canonici
nostri, Heinricus de Lapideo monte et fllii sui Aswinus et Con-
radus, lohannes de Escheri;e, Beri;oldns Pil, Theodericus de Tossem,
Heinricus pincema et fllius suus Emestus, Hogerus de Piscina,
Hugo de Holthusen, Theodericus de Bodthinge milites, Theodericus
et Emestns de Stokkem, Heinricus Acco et fllii sui duo lohannes
et Wolmarus.
Or. im Archiv des Kl. Loecum. Siegel des Bischofs an blauen und weissen
Zicim^ und roten Seidenfäden ^ des Domkapitels an weissen und blauen Zwirn-
und roten und grünen Seidenfäden. Gedr. v. Hodenberg, Calehberger ÜB, HI,
8. 141 Nr. 202. Regest Doebner, ÜB. I, S. 132 Nr. 267. Encähnt Westfäl. ÜB. VI,
S. 210 Nr. 715. Vgl. die Urk. desselben Inhalts und von demselben Datum a. a. 0.
Nr. 203; die Zeugen sind dieselben, nur ist an dritter Stelle Albertus prepositus
ecdesie sancte Cracis hinzugefügt.
1108« Arnold und Heinrich von VorenhoUe resignieren dem Bischof
Johann den Zehnten in Achem zu Gunsten des Kl. Escherde auf Er-
Stichen des Propstes Heinrich. Poppenburg 1259 Juli 17 (xvi^. kalendas
angusti).
550 1259.
Hains rei testes sunt dominus Tidericus dictus de Adenoys
cantor Hildensemensis , Heinricus sacerdos de Escherte, Heinricus
sacerdos de Poppenburch, Tidericus de Kothinge, Hfermannus de
Stemne, tres fratres qni dicuntnr Hirci et Emestus de Beteuern
milites.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover ^ Escherde Nr, 35, Schildförmiges Siegel
des Heinrich von Vorenholte an weissen geflochtenen Hairfschnüren, zeigt schwebendes
Andrextskreuz mit Ringen in den Winkeln,
1109. Ritter Rudolf von Dahlum verkauft mit seinen Söhnen
d^n Godehardikloster den Zehnten in Ohlenrode, 1259 (vor August),
Universis Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit,
Rodolphus miles dictus de Dalem, Rodolphus et lohannes filii einsdem
in vero salutari salutem. Que geruntur in tempore ne labantur simid
cum lapsu temporis, necesse est, ut a viva voce testium vel a scripti
memoria recipiant flinnamentum. Noverint igitur tam posteri quam
presentes, quod ego Rodolphus dictus de Dalem et filii mei Rodolphus
videlicet et lohannes decimam in Aldenroth monasterio sancti Gode-
hardi Hildensemensis pro centum et sedecim talentis Hildensemensis
monete yendidimus et fldem dedimus, quam Hugo de Holthusen et
Thidericus de Gramme milites nobiscum dederunt super eo, quod
eandem decimam dicto monasterio resignabimus quam cito proprie-
tatem eiusdem decime dictum monasterium a domino nostro Hilden-
semensi episcopo potuerit impetrare. Hoc promissum fidel receperont
ex parte dicti monasterii dominus Ludoldus abbas eiusdem monar
steril cum suo conventu, Heinricus de Lapideo monte, Hermannus
de Gandersem, Ekbertus camerarius, Ludolphus de Borsem, Theo-
dericus de Tossem milites. Ne autem huiusmodi yenditionem nostram
postmodum alicuius yaleat impedire calumpnia, presentem inde
paginam cum eorum nominibus, qui eidem yenditioni cum fieret
affuerunt, conscripsimus et sigilli nostri flrmayimus munim^ito.
Nomina yero testium sunt hec: Heidenricus de Sulinge cellerarios
maioris ecclesie Hildensemensis, Wemherus de Bortvelt canoniciis
ibidem et in Olsborch prepositus, lohannes plebanus in lesen , Eä-
bertus de Lüttere miles, Heno marscalcus et Conradus frater suns,
Heinricus Grubo et Baldewinus de Lapideo monte, Eyerardos de
Borsem, Hildebraudus Monachus, Daniel Bemere, lohannes filius
Thegenhardi, Hermannus fllius Thegenhardi et alii quam plures.
Acta sunt hec anno domini m^. cc^. lo. ix^.
1269. 651
Or» im KgL St,'A, zu Hannover, st. Godehard Nr. 25, Schüdßrmiges Siegel
der von Dahlum an weissen g^flo^Uenen Zwims€hnüren , geteilt, im unteren
Felde zwei Pfähle gewölkt: f S. KODOLPl . KT . EGHELBERTI. Regest Doebner,
ÜB. I, 8. 134 Nr. 274. Die Urh. ist vor August anzusetzen, weil später Heinrich
als Propst von Oelshurg erscheint
lllO. Bischof Johann schenkt den Cisterziensem des KL Marien-
rode sämtliche Besitzungen der daraus verwiesefien Äugustinermönche
mit Ausnehme des halben Zehnten in Hahghem, des halben Zehnten in
Barfelde (Bervelthe), zweier Hufen in Bohre (Sodhere) und der Güter
in Qnicburne, die er dem Domstiße vorbehält. Hildesheim 1259 August 1
(kalendas augusü, pontiflcatas nostri anno secundo).
Huic yero facto presentes erant et pro testibus advocati Lndol-
phns maioris ecclesie prepositns^ lohannes decanus, Wiradas pre-
positns ecclesie Montis^ Albertos prepositus ecclesie sancte Cmcis,
Hartmannus scolasticus, Heidenricns cellerarios,. lohannes plebanus,
Heinricas de Brema, magister lohannes domini Yolcmari, magister
Leonias, Hermannas de Dasle, Hildebrandas de Uslaria, Heinricas
de Driborch, Lappoldns de Antiqno foro, Heinricus Mortiflcatoris,
Cesarins et Heinricus prepositas^) in Alsborch et alii omnes canonici
nostri, lohannes Westfalns canonicns Montis, magister Qodefridus
notarius noster canonicns ecclesie sancte Gracis, lohannes canonicns
beati Andree clerici, Heinricas et Aswinus et Conradns filii sai de
Lapideo monte, Hermannas de Oandersem, Ludolphus de Borssem,
Ekbertns camerarius, Bertoldus Pil, Heinricus pincema et Ernestus
filius suus, Theodericus de Rothinge, Hermannns Lepel, lohannes
de Escherte, Conradns et Qerardus fratres de Lutthere, Hogerus
de Piscina, Theodericus de Tossem, Conradus Pil milites, Theode-
ricus et Gerardus et Bodo camerarii, Bernardus de Antiquo foro,
Albertus de Osede, Ernestus Hake, Aswinus de Lutthere, Theode-
ricus de Rodthinge, Ludolphus Coquus, Heinricus Scippe, Hillebrandus
Monachus, Engeleko servi.
Or. im Kgl. St.'A. zu Hannover, Marienrode Nr. 17. Beschädigte Siegel des
Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden. Gedr. Leuckfeld,
Antiq. Poeld. S. 107, Heineceius Antiq. Goslar. S. 278, Marienroder ÜB. S. 37
Nr. 23, Begest Doebner, ÜB. I, 8. 132 Nr. 268.
Uli* Die Brüder von Biewende übertragen dem Kl. Ueiningen
ihnen resignierte Guter in Oross-Biewende. Braunschweig 1259 August 1.
>) Or. propositas. *) Or. prepositi.
652 1259.
In nomine domini amen. Helmoldus et Oanzelinus fratres de
Biwende omnibus hoc scriptum yisaris in vero salutari salntem. Ne
rei geste dubietas oriatnr in posteris, non inmerito ea que genmtnr
in tempore scriptis anctenticis perhennantar. Sciant igitnr präsentes
et posteri; quod Conradus Steckemesces et nxor sua Margareta de
beneplacito nostro et voluntate mansum et dimidinm et aream nnam
cum Omnibus attinenciis sitis in Westerbiwende, que de manu nostra
racione homagii tenuerunt, vendiderunt domino Theoderico deEissen-
brugge burgensi in Bruneswic pro yiginti marcis ezaminati argenti
resignantes ea bona nobis iibere et solute, et nos accipiente« tres
marcas de eodein argento pro voluntate prius positi Theoderici
dedimus liberaliter prememorata bona dilecto nobis claustro beati
Petri in Henigge in vere proprietatis perpeituam possessionem pro-
inde etiam dei misericordiam exspectantes cum eiusdem claustri
benefactoribus universis. Ut autem supradicta vendicio et resignado
ac nostra donacio rata permaneant, presentem paginam nostro sigillo
roboratam dedimus in testimonium super ipso. Huius rei testes
sunt dominus Luthmarus sacerdos in Vimmelhusen, Lud^ems de
Osterroth, Heiniicus de Kissenbrugge milites^ burgenses vero Hein-
ricus Eggelhardi,!) Hermannus, Heinricus Boneken fratres, Heinricos
et Conradus Stapel, lordanus apud sanctum Paulum, Heinricus
Thimmonis, Herbordus Pape, Conradus Stike, Daniel Monetarius,
lohannes de Eissenbmgge, lohannes de Orem, Wicpertus Gallina,
Johannes de Burnem, Werherus Burmester et quam plures alii.
Acta sunt hec in Bruneswic apud forensem ecclesiam anno domini
m^. cc<>. 1. nono, kalendas augusti, lohanne tunc temporis in Henigge
preposito fideliter procurante.
Or. im KgL St.-A. zu Hannover, Heiningen Nr, 20. Das gemeinsame, sekäd-
förmige Siegel der Aussteller y am Rande beschädigt, zeigt drei (2:1) Birnen mit
Stengel: t S. H(EL)MOLDI . ET . GV(NZELI)NI . DB . BIWENDE. Gedr. Hänsti-
mann, ÜB. der Stadt Braunschweig U, 8. 83 Nr. 187.
lUft. Bischof Johann bekundet, dass der Dompropst Luddf,
Domdechant Johann, die Äbte Ernst des Michaelis- und Ludald da
Godehardiklosters, Volrad Propst des Moritzsüftes mit ihren Konvenim^
die Kanoniker des Johannisstiftes, Dietrich von Rössing, Ekhert Käm-
merer, Heinrich Schenk und Ekbert von Tossem ihm den Rotsbery
(Westerholt, que habet ad orientem Lapideum montem, ad aquilonem
0 Or. EggehardL
1259. 558
montem sancti Manritii, ad aastrum yallem Eovoldesdal, ad occasnm
vero yillam, qne Sudtherem appellatur) geschenkt haben zur Bezahlung
der Schulden, welche der Ankauf und Unterhalt der Festen Peines
Depenoe und Lutter verursacht haben, und überläset dem KL Marien-
rode davon 22 Hufen mit Zehnten. Hildesheim 1259 August 7 (?)
(septiino nonas^) augosti, pontificatns nostri anno secundo).
Testes autem hnius rei sunt dieselben Geistlichen wie in Nr. 1110,
dann: Heinricas, Asquinus et Gonradns filiisui de Lapideo monte,
Hermannas de Ganderssem, Ladolphos de Borssem, Theodericas de
Bodthinge et Theodericas cognatas suas, Ekbertus camerarius,
Heinricas pincema, Ekbertns de Tossem, Bertoldas Pil et Gonradns
frater snas, Hennannas Lepel, Johannes de Escherte, Gonradns et
Gerrardas fratres de Latthere, Hogems de Piscina et Heinricas
filias saas, Theodericas de Tossem milites, Emestns de Maio monte,
Gerrardns, Theodericas et Bodo camerarii, Albertas de Osede, Ber-
nardns de Antiqno foro, Emestns Hake^ Aswinns de Lutthere, La-
dolphas Gocas, Heinricus Snippe, Engeleko, Hildebrandus Monachus.
(h; im Kgl, St-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 18, Von den neun Siegeln
an weissen Zwimfäden das letzte verloren, von den anderen nur Bruchstücke
erhalten. Gedr. Vogell, Geschlechtsgesch. der v. Schwicheldt S. 13, Aaseburger
ÜB. I, S. 130 Anm. Nr. 21 , Leibniz, Scrip. rer. Brunsv. II, S. 436, Leuckfeld,
Antiq. Poeld. S, 110, Struben, Ohserv. iur. S. 79, Marienroder ÜB. S. 39 Nr. 24.
Regest Doebner, ÜB. I, 8. 132 Nr. 269.
U18* Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels
dem Kl. Wienhausen den Zehnten eines Hauses in Helmerkaynpy den
ihm Ludolf von Wackerwinkel resigniert hat. Hildesheim 1259 August 10
(iiii<>. idas augasti).
Or* im Archiv des Kl. Wienhausen, Nr. 52. Siegel des Bischofs stark be-
schädigt, das des Domkapitels verloren,
1U4* Ritter Johann von Blankenburg überträgt dem Kl. Escherde
drei von diesem gekauße und ihm resignierte Hufen in Bethein. Hildes-
heim 1259 August 15.
Johannes miles dictns de Blankenborch omnibas hoc scriptum
visuris salatem. Notum esse cupimas tam presentibns qaam fiituris,.
quod Heinricas secandns prepositas ecclesie in Escherte comparavit
ab Emesto dicto de Betenem tres mansos sitos in eadem villa, qnos
1) So das Or., wohl für idos.
554 1250.
tenait a nobis in feodo, et hoc fecit de beneplacito nostro et con-
seusa heredam uostrorum, et nos rcsignatione ab eo nobis facta
donavimas eos iam dicte ecclesie iure perpetuo possidenda ad usus
videlicet sanctimonialium deo et beate Marie die noctuqae ibidem
deservientinm. Hains rei testes sunt Lothiwigns de Engelborstelber,
Johannes de Sutherem, Ludolfns de Borssem, Amoldns de Hethessem,
Conradns et Tidericns fratres de Stokem milites» Symon Puntronge,
Berti*ammas et Yolcmarus fratres de Domo, lohannes de Gfoslaria
et alii quam plnres. Ne igitnr in posterum super hoc dubitatio^
oriatur, scriptum hoc inde confectum sigillo nostro muniri fecimos.
Datum in civitate Hildensem anno domini m^. cOcO. Iviiii., octavo i9.
kalcndas septembris.
Or, im Kgl, St-A. zu Hannover, Eacherde Nr» 37, Beschädigtes Siegel des
Ausstellers, mit Spitzen geteilt.
1115. Abt Gerhard und der Konvent von Ringelheim rerzidUen
zu Gunsten des KL Neuwerk bei Goslar auf Güter in Söderhof{CliereAhc),
welche ihnen Graf Hoier von Wohldenberg geschenkt hatte. Ringelheim
1259 August 22 (xi^. kalendas septembris).
Huius rei testes sunt Bodingerus quondam plebanus forcnsis
ecclesie, lohannes plebanus forensis ecclesie, lohannes plebanus de
Haringe, Bemardus capellanus Novi operis, magister Heinricas de
Geismaria derlei, Thidericus de Barem roiles, Borchardus de Len-
gede miles.
Gedr, nach Cop Bode, ÜB. II, S. 148 Nr. 61,
1116. Bischof Johann überträgt dem Kl. Escherde den Zeknkn
in Achem, Escherde 1259 (1258) September 14.
Johannes 2) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopns omnibus
presentes litteras intuentibus salutem in omnium salvatore. Ut a
rebus gestis excludatur obliyio et de ipsis scripture testimonio
memoria habeatur, notum esse volumus et constare, quod, can
Engelardus miles dictus Surink receptis a H(enrico) preposito ei
conventu sanctimonialium in Escherte xl taleutis medietatem deciiae
in Achem domino Henrico militi de Vomholt, a quo eam tenebat
in feodo, i^esignasset, idcm Henricus recepit sex marcas Bremensis
argenti a preposito et conventu predictis et nobis totam decioiam
dicte yille Achem consentientibus suis heredibus resignavit» nosque
') Verbessert aus dubutatio. *) Verlängerte Schrift,
1269. 556
decimam ipsam contolirnns propter deum preposito et conventui
prelibatis. Testes hamm resignationnm nostreque coUationis sunt
Ernestns sancti Michaelis et Ludoldus sancti Qodehardi abbates,
Henricus et Brema et Leonias canonici Hildensemenses, Wernerus
de Lamspringe et Henricas de Wolyenkhnsen prepositi, Bodo de
Betenheim et Eckehardns de Bervelte plebani, Henricas fllius fratris
prepositi et Henricas de Brak sacerdotes, Theodericas de Bothinge,
Theodericns de Thossem, Ecberi;as camerarias, Theodericas de Bedhen
et Theodericas Alias eiasdem^ Beri^oldas Pil milites, Bernhardas
frater prepositi et Bernhardas de Coven et alii quam plares tarn
clerici qaam laici. üt aatem hec, que premisimus^ yigorem debite
firmitatis perpetais temporibas valeant obtinere et ne aliqaa in
posternm saper prefata decima preposito et conventui sepedictis
possit qaestio suscitari, eos presentibus litteris munivirnus sigillis
nostro et ecclesie roboratis. Acta snnt hec in choro Escherte in
presentia totins conventas dominica infra octavam nativitatis beate
Marie anno domini m®. cc^. loviii^., pontificatas nostri anno secando.
Or. im Kgt. SU-A. zu Hannover, Escherde Nr. 34, Beschädigtes Siegel des
Bischofs an weissen geflochtenen Hattf schnüren. Das Siegel des Domkapitels hat
nie daran gehangen. Im Datum steckt ein Fehler, denn 1258 fällt nativ. Marie
selbst auf einen Sonntag. Die Pontifikatsjahre weisen aber auf 1259, in welchem
der 8. September ein Montag ist und demnach innerhalb der Oktave der nativ.
Marie ein Sonntag fällt.
1117. Dechant und Kapitel des Kreuzstiftes bekunden die Über-
Weisung zweier Lathufen in Freden durch den Scholaster an die Tochter
des Liten Meinhard, deren Zugehörigkeit zum Stift sie nachweisen.
Hildesheim 1259 Oktober 2.
Ladolfus dei gratia decanus et capitalam sancte Crucis Hil-
densemensis omnibus lianc cartam inspectaris salutem in domiuo.
Notam esse volamas, quod magister Gerhardas scolasticus ecclesie nostre
obedienciarius in Wredhou recognovit duos mansos litonum iure peili-
uentes ad allodiam in pai-vo Wredhen singnlis annis solventes xvi solidos
fllie Meinardi litonisse ecclesie nostre et daobus filiis eiusdem, quos
habet ex lohanne litone nostro fllio Wasmodi de Wredhen, recepto
ab eadem fidelitatis debite iuramento. Et nt evidens sit omnibus
imposteram, qaod predicta mulier et prcfati filii eias sint de familia
ecclesie nostre, statum eorum presenti pagina duximas declarandum.
Cam enim prefata mulier olim faisset litonissa sancti Michahelis,
sicat pater eius, nnbens lohanni predicto litoni nostro persoluto
666 1269.
iure pudicicie abbati sancti Michahelis sequens familiam mariü sui
translata est ad las et proprietatem ecclesie nostre secandnm con-
suetudinem approbatam. Datum Hildensem aimo domini m^. cc^ hj9.,
vi®, nonas octobris.
Or, im Kgl, St.'A, zu Bcmnover, Kreuzstifl Nr. 109. Beschädigtes Konvents-
Siegel.
1118« Bischof Johann überträgt dem KL Latnspringe die Vogtei
daselbst für 250 Mark. Hildesheim 1259 Oktober 25.
lobannes^) dei gratia episcopus Hildensemensis ecclesie omnibas
inperpetuum. Que geruntur a viris prudentibus, ne aliquam processa
temporis recipere possint caliimpniam, scriptis solent auctenticis per-
ennari. Eapropter ad noticiam omnium pervenire volumus, quibos
hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod, cum nos pro ecdesia
nostra essemus onere debitorum gravati, habito consilio, cum ad
solucionem eorum non posset alia via melior inveniri, advocadam
in Lamspringe vacantem nobis et a nobis possessam aliqaandia
pacifice et quiete ecclesie sancti Adriani in Lamspringe receptis ab
ipsa ducentis quinquaginta marcis puri argenti contulimns ab eadem
quiete et libere cum omni integritate et iure perpetuis temporibos
possidendam. In huius coUacionis nostre de consensu capituli uostri
facte evidenciam presens scriptum sigillorum nostri et capituli nostri
indicio et bonorum virorum^ qui presentes aderant et quorom nomina
sunt subscripta, testimonio roboratum dedimus predicte ecclesie in
perpetuum munimen et memoriam, quod de cetero in omnibas bonis
suis ab omni advocati iure et dominio plane et plenarie sit exempta,
quinimmo de ipsa advocacia per sc gandeat pleno iure. Presentes erant
et testes sunt Ludolfus maior prepositus, lohannes decanns, Hart-
mannus scolasticus, Hedenricus cellerarius, lohannes plebanas forensis
ecclesie, Henricns de Brema, magister lohannes domini Volcmari,
Leonius, Hermannus de Dasle canonici ecclesie nostre, Ecbertos
camerarius, Henricus de Steinberge et Ashwinus filius eins, Her-
mannus de Gandershem, Bertholdus dictus Pil et Conrados frater
eins milites et lohannes dictus de Goslaria^) civis Hildensemensis
ac alii quam plures clerici et laici. Datum et actum EUldensem
anno ab incamacione domini ufi. c(fi. quinquagesimo nono, pontifi-
catus nostri anno tertio, in die bcatoiTim martimm Crispini et
Crispiniani.
*) Verlängerte Schrift. «) Or. Golaria.
1259. 567
Or. im Kgl, SL-A. zu Hannover, Lamspringe Nr, 27, Siegel des Bischofs
und das nur zur Hälfte erhaltene des Domkapitels an roten Seidenfäden. Regest
Harenberg, Hist. Gandersh, S. 780, Doebner, ÜB, I, S. 133 Nr. 270,
1119. Bischof Johann verordnet, an welchen Tagen die Weihe
der Altäre in der Kirche Johannes des Täufers vor dem Bamtnelsberge
bei Goslar feierlich begangen tverden solle, und verheisst den Besuchern
der Kirche einen vierzigtägigen Ablass. Burg Lutter 1259 (1260)
Dezember 27 (in die beati lohannis ewangeliste).
Or. in doppelter Ausfertigung im Stadtarchiv zu Goslar. Von beiden das
Siegel an roten und gelben Seidenfäden verloren, Oedr, Bode, ÜB, II, S. 152 Nr. 69.
IISO. Bischof Johann bestätigt die Brüderschaft an der Kirche
Johannes des Täufers vor dem Bammelsberge bei Goslar zum Nutzen
armer Bergleute und verleiht den Unterstützem der Kirche vierzig Tage
Ablass. Burg Lutter 1259 (1260) Dezember 28 (in die Innocentum).
Or. in doppelter Ausfertigung im Archiv der Stadt Ooslar, An beiden Siegel
des Bischofs an gelben Seidenfäden. Gedr. Bode, ÜB, II, S. 157 Nr. 70,
llSl* Ritter Ludolf von Cramme verkauft mit Zustimmung seines
Bruders Burchard dem Kl, Frankenberg in Goslar zwei Hufen und
einen Hof in Mahlum (Maldem). 1259.
Or. im Kgl, St,-A. zu Hannover, Lamspringe Nr. 28. Siegel des Ausstellers,
drei (2 : 1) Lilien, und des Arnold von Ootcische, Schrägrechtsbalken, an weissen
Hanf schnüren , nur wenig beschädigt. Gedr. Bode, ÜB, II, S. 150 Nr. 65 nach
dem Copiar des Kl. Lamspringe.
112S* Bischof Johann Mitsiegler der ürk., in welcher Propst
Albert, Dechant Konrad und das Kapitel des Stiftes auf dem Petej^s-
berge bei Goslar dem Bat von Ooslar eine Mühle bei der Stadt, eine
Hufe Landes beim Walde Ol und eine Wiese beim Sudmerberge (apud
montem Sutborch) verkauß. 1259.
Or. im Stadtarchiv Ooslar. Siegel des Bischofs stark beschädigt, Oedr.
Bode, ÜB. II, S, 156, Nr. 64.
1128. Domherr Hennann vmi Dassel, Ärchidiakon in Barum,
bekundet, dass der Pfarrer Ulrich in Barum eine Hausstelle und zwölf
Morgen in Flachstöckheim (Stockem) dem Kl. Neuwerk bei Goslar
verkauft hat. Hildesheim 1259.
Or.- in der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim, Siegel zur Hälfte ver-
loren. Oedr. Bode, ÜB, II, S. 149 Nr. 63.
658 1259.
1124. Propst Albert, Dechant Ludolf und das Kapitel des Kretas-
Stiftes verkaufen den Bürgern eine Wiese gen. Wolfswerder. 1259.
Or. im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr. 868. Beschädigtes Siegel des Propstes
und des Kapitels. Gedr. Doebner, ÜB. I, S. 133 Nr. 272.
1125* Abt Ernst und das Kapitel des Michaelisklosters bekunden,
d<iss der Prior Burchard und der Küster ihres Klosters dem KL
Wülfinghauseti vier Hufen ebenda verkauft haben. 1259 (ordinationis
nostrc anno quiuto).
Testes huius rei sunt Heynricus de Goslaria, Widekindas, Tide-
ricus Acco, Hermannus de Alegrimmessem, lohannes de Homborch.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, KL Wülfinghausen Nr. 32. Stark he-
schädigtes Kapitelssiegel an weisser Hanfschnur. Qedr. v. Hodenberg ^ Galen-
berger ÜB. VIII, S. 27 Nr. 31. Regest Doebner, ÜB. I, 8. 133 Nr. 271.
1126. Arnold von Vorenholte bekundet, dem Ernst von Bade
nichts von dem Zehnten in Achem übertragen zu haben. 0. D. (1259).
Arnoldus de Vornholte Ernesto de Novali salutem. Pervenit
ad noticiam nostri, attestari vos et confirmare hoc, quod partem
decime in Achem a nobis receperitis, quod omnimodis negamos, qnia
ignoramus umqnam vos vidisse aut noticiam yestri habuisse. ünde
et verissime negare possumns aliquid ex eo vobis porrexisse. Pre-
terea et cessare vos de hoc verbo volumus.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Escherde Nr. 36. Beschädigtes Siegel an
dem von der Urk. geschnittenen Pergamentstreifen.
1127. Domscholaster Hartmann von Minden macht sein Testament
0. D. (vor 1260).
elegi et constitui testatores meos Heidenricom cellerarimii,
Johannem plebanum, magistram lohannem Wolcmari et Wlradum
de Goslaria, prepositus Veraerus ii talenta et vi solides —
— X talenta choro sancti Godehardi ad comparandum bona. Curiam
meam confero beate Marie ad remedium anime mee. Domino Ho(iero)
cognato meo et Hen(rico) fratri meo confero prebendas meas
fratribus Minoribus culcitram et cussinum, scolaribus in dormitoriam
cappam nigram, superpellicium et culcitram testatoribus mas
cuilibet ipsorum ii ollas et mannterium parvum, dominabns sancie
Marie Maddalene ii scistas et mensale i et ii lagenas, fratribus
maioribus ii lagenas et mensale, fratribus Minoribus mensale
1260. 569
domino Her(manno?) vicario episcopi tedale, patella, ferra iiii, cum
quo 1) balmatm* testatoribos meis cappam et fibolam choralem
sancte Marie pro etema remaneracione, decanus maior michi x solidos,
Otto de Svanebeke^) quicquid a debitis superest totum ecclesie detur.
Preterea pontiflcalem anulnm beate virgini.
Or, im KgU SU-A. zu Hannover, Domstift Hildesheim Nr, 211. Oedr.
Doebner, ÜB. I, S. 138 Nr. 287, woselbst das Nähere. Enrähnt auch Hänselmann,
ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 80 Nr. 180.
1128. Bischof Johann überträgt dem Kl. Riddagshamen den
Zehnten in Bründeln (Bnmdelen) , der dem Domkapitel gehört, und
entschädigt letzteres durch ein Allod in Essern. Hildesheim 1260
Jantwr 12 (pontificatus anno tertio, pridie idus iannarii).
Hnius rei testes sunt Lndolfus maior prepositas, magister
lohannes decanns, Hedenricas cellerarius, Henricus de Brema,
Theodericns cantor canonici, Henricus de Steinberge, Hermannus de
Gandersheim, Bertoldns Pil et Conradns frater snns, Hermannas
Lepel milites, und Bürger. Datam per manam Leonii notarii
nostri.
Or, im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl. Riddagshausen Nr. 143.
Wenig beschädigte Siegel des Bischofs und des Domkapitels an roten und gelben
Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB. I, S. 135 Nr. 276.
1139. Bischof Johann gibt dem Domkapitel für den Zehnten in
Bründeln ein Allod in Essern in Tausch. Hildesheim 1260 Januar 12.
lohannes^) dei gratia Hildensemensis episcopas omnibus in per-
petanm. üt a rebus gestis excludatur oblivio et de ipsis scripture
testimonio memoria habeatur, notum esse yolumus universis, quibus
hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod nos de consensu
capituli nostri tandem ad hoc per multam instanciam nostris pre-
cibus inclinati dedimus eidem in commutacione pro decima in Brun-
delen allodium nostrum in Essem de quatuor mansis cum omni in-
tegritate et iure ab ipso quiete et libere ab omni advocati iure et
dominio et onere serviciorum inmune perpetuis temporibus possi-
dendum, quinimmo ad prebendam fratrum sine diminucionc qualibet
suorum proventuum convertendum, cupientes, ut in hac commuta-
cione capitulum sit indempne. Huius rei testes sunt Henricus de
Steinberge et Aschewinus filius suus, Hermannus de Gandersheim,
*) So das Or, *) Or. Sannebeke. ») Verlängerte Schrift.
560 1260.
Bertoldns Pil et Conradus frater suns, Hermannns Lepel, Burchardus
de Goslaria, lohannes de Escherte milites, Henricas Acko, HenricuB
de llinda, Hermannas de Lapidea domo cives Hildensemenses et alii
quam plures. Ne autem hoc factnm nostrum alicuius invertat malicia
inposterum, litteram hanc inde conscribi et sigillis nostro videlicet
et ecclesie nostre fecimus communiri. Datum Hildensem anno domini
mo. cco. 1x0., pontificatus nostri anno tercio, pridie idus iannarii.
Or. im Kgl. St.-Ä. zu Hannover , Domstift Hildesheim Nr, 206. Siegel des
Bisehofs und des Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden, Regest Doehner,
ÜB. I, S. 135 Nr, 275,
IISO« Bischof Johann überträgt dem Kl. Marienrode mit Zu-
stimmung des Domkapitels die Hälfte des Zehnf^en in Barfelde (Ber-
velte). Hildesheim 1260 Februar 10 (in die beate Scolastice).
Huius rei testes sunt Henricus de Brema et magister Leonius
canonici Hildensemenses, Henricus et Aswinus et Conradus fllii sui
de Steinberge, Bertoldns Pil et Conradus frater suus.
Or, im Kgl, St,-A, zu Hannover, Marienrode Nr, 19, Beschädigte ^gti des
Bischofs an Pergamentstreifen und des Domkapitels an roten und gelben Seiden-^
fäden, Gedr, Marienroder ÜB. S, 42 Nr, 25, ÜB, des hisU Vereins für Nieder-
Sachsen 1, S. 37 Nr, 33,
llSl* Abt Ludold und der Konvent des OodehardUdosters ver-
kaufen dem DotninikanerMoster zwei Hofstellen im Brühl. 1260
Februar 10 (in die beate Scolastice virginis).
presentibus venerabili domino Johanne Hildensemensis ecclesie
episcopo, canonicis eiusdem ecclesie domino Harthmanno scolasticD,
domino Heinrico de Brema et domino Leonio, presentibus eciam
militibus domino Heinrico de Stenberch et domino Bertoldo qai
cognomine Pyl vocatur.
Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim Nr, 1234 c. Siegel verloren. Gedr. Beiir..
zur Hild, Gesch. II, S. 313, Doehner, ÜB. I, S. 135 Nr. 277.
11813. Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels
dem Kl. Marienrode das Eigentum von viertehalb Hufen in Fartnsen
(Vermerssen) und zwei Hufen in Clauen (Clowen). HMesheim 1260
März 5 (iiio. nonas martii).
Testes huius rei sunt Hartmannus scolasticus, Henricus de Bremis,
magister lohannes Volcmari ecclesie nostre canonici, Henricus de
1260. 661
Stenberge, Hermaniias Lepel, Bertoldns Pil, Conradus Pil ecdesie
ministeriales.
Or. im Landeahauptarchiv zu Wolfenbüttel, KL Biddagshauaen Nr. 144, Siegel
des Biaehofs und des Domkapitels stark beschädigt.
1188. Abt Johann, Prior Johann und der Konvent von Marien-
rode übereignen detn KL Riddagshaasen das Eigentum von viertehalb
Hufen in Farmsen (Vermersen) und zwei Hufen in Clauen (Clowen).
Riddagshausen 1260 März 5 (iii. nonas martii).
Testes vero sunt monachi domus nostre lohannes prior, Rein-
fridas subprior, Albertus cellerarius, Henricus camerarius, Marcwardus,
Conradas de LafEorde, Balduinus.
Or. im Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Kl. Biddagshauaen Nr, 145, Siegel
an dem von der ürk. geschnittenen Pergamentstreifen verloren,
1184. Bischof Johann überträgt dem Godehardikloster den ihm
resignierten Zehnteti in Ohlenrode, Hildesheim 1260 März 18,
lohannes^) dei gratia Hildensemensis ecclesie episcopus omnibus in
perpetanm. Ut a rebus gesüs excludatur oblivio et ipsarum noticia
sive memoria scripture testimonio habeatur, ad noticiam omnium
cupimus pervenire, quibus hoc scriptum videre contigerit vel audire,
quod, postquam Rudolfus de Dalem miles fidelis noster receptis
centum et sedecim talentis ab . . abbate et conventu monasterii
sancti Godehardi Hildensemensis nobis de consensu heredum suorum,
Bodolfi scilicet et lohannis fratrum, decimam^) in Aldenrode fratribus
eisdem ipsi decime renunciantibus resignasset, nos decimam eandem
nobis liberam et plenarie expeditam contulimns . . abbati et conventui
supradictis propter deum in anime nostre remedium ab ipsis quiete
et libere perpetuo possidendam. In quarum collacionis et resigna-
cionis ac renunciacionis evidenciam presens scriptum sigilli nostri
indicio et bonorum virorum, quorum nomina sunt subscripta, testi-
monio fecimus communiri. Testes sunt Ludolfns maior prepositus,
Hedenricus cellerarius, Hartmannus scolasticus, Theodericus de
Adenhus cantor, Henricus de Brema, magister lohannes domini
Volcmari, Hildebrandus de Uslaria, Hermannus de Dasle, magister
Leonius canonici HUdensemenses, Henricus de Steinberge et Aswinus
et Conradus filii sui, Hermannus de Gandershem, Conradus de Elvede,
lohannes de Sutherhem, lohannes de Escherte, Bertoldns dictus Pil
*) Verlängerte Schrift, *) Vor decimam ist nobis getilgt.
HUdMh. ÜB. II. 36
562 1260.
et Conradus frater sims^ Hugo de Holthusen, Conradus dictus Spade,
lordanus de ntene et alii quamplares tarn clerici quam laici. Datum
Hildensem anno domini millesimo cc^. sexagesimo, pontificatus nostri
anno tercio, quintodechno kalendas aprilis.
Or. im Kgl, SU-A. zu Hannover, at. Godehard Nt\ 26, Siegel des Bischofs
an dunkelbraunen Hanffäden. Gedr. Behrens, Geneal. Vorstellung (1703) Beilage KK.
Regest Doebnei% ÜB, /, S. 136 Nr. 278.
118S» Bischof Johann erteilt altert, welche an bestimmten Fest-
tagen die Peterskirche in Braunschweig besuchen und beim Kirchenbau
unterstützen, vierzig Tage Ablass. Braunschweig 1260 April 4 (pridie
nonas aprilis, pontificatus nostri anno iii^'.).
Or. im Stadtarchiv zu Braunschweig, Siegel von den rot-weisseti Seidenfäden
verloren» Gedr. Hänselmann, ÜB. der Stadt Braunschtreig II, S. 85 AV. 190,
1186. Bischof Johann übereignet dem Marienhospital in Braun-
schweig anderthalb Hufen in Wat^nstedt (Wadenstede), die ihm
Bernhard von Hagen aufgelassen hat. Braunschweig 1260 April 5
(nonas aprilis, pontificatus nostri anno tercio).
Testes huius sunt Hartmannus scolasticus, Henricus de Brema,
Leonius canonici Hildensemenses, Henricus de Steinberge, Bertoldos
Pil, Theodericus de Barem milites, Conradus domine Sophie, Hen-
ricus dictus Holtnickel.
Gr. im Stadtarchiv zu Braunschweig, Siegel des Bischofs und Bernhards vom
Hagen, Gedr. Pistorius, Amoenit. i)olit,'jurid. VIII, S. 2360, Hänselmann, ÜB.
der Stadt Braunschweig II, S. 85 Nr. 191.
1187* Bischof Johann überträgt auf Bittest der Herzogin Mathilde
von Braunschweig dem Kl, Wimhausen fünf Hufen in Lobke (Lobeke)
nach Besignation des Heinrich Buce und. den halben Zehnten in Süd-
gleidingen (Suitgledinge) , den Heiso, Bürger von Braunschweig, dem
Bittet' Johann von Geitelde (Geitlede) und dieser ihm resigniert hat.
Hildesheim 1260 April 19 (xiii. kalendas maii, pontificatus nostri
anno tercio).
Huius rei testes sunt Hartmannus scolasticus, Hemicus de
Brema, Leonius canonici maioris ecclesie, Johannes West?aliis
canonicus sancti Mauricii, lohannes canonicus sancti Andree Hfl-
densemenses, lohannes de Escherte, Henricus de Steinberge, Ber-
toldus Pil milites, Hermannus Boneke, Henricus domini Engelhaiili,
1260. 563
Hermannus domini Wolframmi, Hermannns dictus Papa, Heraiannus
filius domini Bertoldi de Qowise.
Or. im Archiv des Kl. Wienhausen ^ Nr, 55. Stark beschädigtes Siegel des
Bischofs und kleines Bruchstück des Kapitelssiegels an roten Hanffäden, Oedr,
Orig, Quelf. IV, S. 252.
1188. Ptxpst Alexander IV. nimmt das KL Marieiwode mit allen
Besitzungen in seine^i Schutz. Anagni 1260 April 25 (vii. kalendas
maii, pontiftcatus nostri anno sexto).
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 20. Bleibulle an roten und
gelben Seidenfäden. Gedr. Marienroder ÜB. S. 44 Nr. 27. Vgl. Potthast, Reg.
pont. 17839.
1189* Domdechant Johann, Dotnkellner H(eidenreich), Sßgebodo)
von Scharzfeld, Johann, Sohn des Volkmar, und U(einnch) von Drie-
burg, Archidiakon in Solschen, Domherrn, bekunden den Vergleich des
KL Loccum mit dem Pfarrer in Oedelum. Hildesheim, in maiori
claustro 1260 April 30 (pridie kalendas maii).
Or. im Archiv des Kl. Loccum. Die fünf Siegel verloren. Oedr. v. Hoden-
berg, Calenberger ÜB. III, S. 145 Nr. 210.
1140* Bischof Johann übei^trägt dein Kl. Loccum drei Hufen in
Oedelum, die ihm die Brüder Hermann und Ludolf von Dinklar, Ritter,
resigniert und auf die Hugo von Assel verzichtet hat. Hildesheim 1260
Mai 28 (y^. kalendas iunii, pontificatus nostri anno iü^.).
Huios rei tcstes sunt Lndolftis maior prepositns^ lohannes
decanus, Heinthenricus cellerarins, lohannes plebanns, Hartmannus
scolasticns, Henricns de Brema, Sigebodo de Scartvelde, Henricus
de Scalkeberge, Theodericus cantor, lohannes domini Volcmari filias^
Volradus prepositus sancti Mauricii, Henricus de Driborch, Her-
mannns de Waidenberge canonici maioris ecclesie, Henricus pre-
positus de Escerthe, comes Henricus de Waidenberg, Bertoldus Pil,
Lippoldus de Escerthe, Hugo de Stenberge, Henricus de Bothinge
miiites.
Or. im Archiv des Kl. Loccum. Siegel des Bischofs und des Domkapitels
an weissen, roten und blauen Hanffiiden. Gedr. v. Hodenberg, Calenbei'ger ÜB. III,
S, 146 Nr. 211.
1141* Bischof Johann überträgt dem Maria -Magdalenenkloster
drei Hufen in Sossmar. Hildesheim 1260 Juni 2.
36*
664 1260.
lohannes dei gi*atia Hildensemensis episcopus omnibus in per-
petuom. Ut a rebus gestis excludatur oblivio et ipsaram noticia
scripture testimonio habeatur, tenore presencium notum facimas
universis, quibus hoc scriptum videre contigerit vel audire, quod,
postquam Bruno prepositus et conventus sororum penitencium ecclesie
sancte Marie Magdalene Hildensemensis duos mansos sitos Satherem
prope Hamele a Henrico de Wagenschelle et unum mansnm ibidem
situm a Methilde vidua de Bomhem et Gonrado filio eins empcionis
titulo comparassent, et iidem Henricus mansos duos primos Sifrido
de Ruthenberge seniori ac Sifrido ipsius fllio, Methildis yero et
Conradus natus eius Theoderico et Emesto fratribus de Stochern
mansum tercium resignassent , nos mansos illos dicto preposito id
fideliter procurante nobis a iam dictis Sifrido seniore et Sifrido
nato eius et a Theoderico et Emesto de Stochem fratribus resig-
natos ac plenarie expeditos prefato conventui sororum penitencium in
anime nostre remedium contulimus perpetuo possidendos. Testes
huius sunt Ludolfus maior prepositus, Yolradus prepositus Montis,
Gerhardus decanus Montis, Henricus de Alvelde canonicus ibidem,
Theodericus de Rothinge, Theodericus de Toshem, Theodericus de
Barem, Hugo de Holthusen, Bertoldus Pil milites et alii quam plures
clerici et laici. In quarum eciam resignacionum ac coUacionis evi-
denciam dedimus sepe dicto conventui presens scriptum sigillis
nostro et capituli nostri plenum ad premissa consensum adhibentis
roboratum in perpetuam memoriam et munimen. Datum Hildensem
anno domini m^. cc<>. h9., quarto nonas iunii, pontificatus nostri
anno tercio.
Or. im Kgl, SL-A. zu Hannover, MaK-MagdoJ. Nr. 70, Beschädigtet Siege}
des Bischofs und des Domkapitels an weissen Zwirnßden.
1142* Das Moritzstift einigt sich mit detn Propste wegen (Ur
Verteilung dei' Einkünfte einiger Güter. Moritzberg 1260 Juni 5.
G(erhardus) dei gratia decanus totumque capitulum ecclesie
montis sancti Mauricii apud Hildensem omnibus presens scriptum
visuris salutem in domino. Notum esse volumus et presentibus
protestamur, quod honorabiles domini H(eidenricus) ceUerarius et
H(artmannus) scolasticus, Io(hannes) plebanus et magister lohannes
canonici Hildensemenses ad ecclesiam nostram accedentes cum
frateme caritatis afFectu quedam, que in dubium venire et materiam
discordie suscitare poterant, de nostro consensu unanimi taliter ter-
1260. 566
minarunt. Dominus noster prepositus reditus advocatie bonorum
ecclesie nostre capitulo nostro faciet presentari equis poitionibus
secundum prebendas singulas dividendos, emendas vero et penas
pro duabus partibns capitulum nostrum recipiet, tercia parte domino
nostro preposito remanente. Prenominatus item dominus noster
prepositus ex nunc in antea prebendam diligenter requiret et quic-
quid de illa receperit^) sine dilatione fideliler amministrabit. Mansum
etiam in Heymdesdore, quem prepositus Conradus ad anniversarios
sui*) et fratrum suorum peragendos contulerat, qnamdiu sub se habere
voluerit, quinque denarios in quolibet anniversario predictorum
firatribus dabit Liberum etiam est ei dictum mansum, si haberd
voluerit, uni de fratribus nostris relinquere cum honere supradicto.
Bona de novo comparata aut adhuc comparanda de precio bonorum
nostrorum in Odhelem^) in locum et yicem eorundem bonorum hoc
modo succedent. Fructus dictorum bonorum per unum de fratribus,
quem ad hoc dominus noster prepositus deputare curaverit, fideliter
colligentui*, a quo dominus noster prepositus oventiones suas antiquas
recipiet. Prebendam etiam consuetam in denariis ebdomodalibus
dictus amministrator debitis temporibus ministrabit. Dominus Lu-
dolfus Corvus etiam loco beneflcii a predicto amministratore quinque
talenta Hildensemensis monete in feste sancti Michahelis recipiet
annuatim. Si vero per casum fortuitum dictorum bonorum proventus
contigerit impediri, antedictus Ludolfus pro rata recipiet portionem.
Si quid autem superexcreverit pro numero prebendarum equaliter
dividetur, ita tamen ut sepedicti amministratoris laboribus satisfiat.
Cum vero dictorum bonorum precium per omnia fuerit persolutum
et exinde aliquid predium ecclesie perpetuo fuerit comparatum, ad
omnia que premisimus memorati domini de nostro consensu et con-
silo reditus singulos et perpetuos deputabunt. Ut autem hec ordi-
natio inviolabiliter observetui-, presens scriptum sigillis prememora-
torum dominorum et nostro fecimus communiri. Actum anno
jßP. cc<>. 1x0. incarnationis domini, in capitulo ecclesie montis sancti
Mauricii apud Hildensem in die beatorum martyrum Bonefacii et
sociorum eins.
Or. im Kgh St,-A. zu Hannover, Moritzatifi Nr. 27. Die sechs Siegel ver-
loren bis auf ein BmehstOck des Kapitelssiegels und kleine Rester von dem des
Dechanten und des Kellners. Regest Doebner, ÜB. I, S. 136 Nr. 280.
*) Or. reciperit. *) Bui et fr. suor. im Or. doppelt geschrieben. •) Es
scheint im Or, Odheilem zu stehen.
666 1260,
1148« Bischof Johann bekundet das Versprechen des Grafen Hoier
von Wohldenberg, innerhalb eines Jahres das Eigentum von drei Hufen
in Ringelheim dem Kloster daselbst beim Herzog von Braunschtceig zu
erwirken. Hildesheim 1260 Juni 16,
loannes dei graüa episcopus Hildensemeusis universis litteram
presentem audientibus salutem in vero salutari. Tenore presentiam
protestamar, quod comes Hoieras de Woldenberg in nostra et nostii
capituli presentia constitutus promisit fide data, quod a feste beati
loannis baptiste nunc instante infra annum procurabit proprietatem
trium mansorum sitornm in Ringelheimb a domino dnce^) de Braon-
schwieck Bingelheimensi ecclesie conferri ab ipsa perpetuo possi-
dendos. Sin autem, ipse comes ex tnnc intrabit Goslariam non
exiturus, donee perfecerit quod promisit vel maneat in gratia dicte
ecclesie. Saper eo nos et milites, quorum subsequuntur nomina,
fidem suam recepimus Henricus de Steinberge, Henricus pincema,
Sebertus de Toshem, Beitoldus Pyll, quod, si idem comes morte,
quod absit, preventus fuerit vel alias premissum suum non tenaerit
in hac parte, fratres sui Hermannus et Henricus comites de Wolden-
berge nobis et dictis militibns promiserunt, quod fratris sui comitis
Hoieri sepe dicti ad premissa omnia teneantur. In cuius rei testi-
monium presentes littere sunt sigillis nostro et nostre ecclesie robo-
rate. Datum Hildesheim anno domini millesimo ducentesimo sexa-
gesimo, in crastino beati Viti, pontificatus nostri anno quarto.
Abschrift im Cop» des Jahres 1714 S. 18 im Archiv zu Ringelheim,
1144* Bischof Johann übereignet dem Kreuzsüft vier Hufen in
Wackenstede, die die Brüder von Barenroth diesem verkauft und ihm
resigniert haben, Poppenburg 1260 Jtdi 1,
lohannes^) dei gratia Hildensemeusis ecclesie episcopus onmibus
hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Constituti in presentia
nostra Conradus et Heinricus fratres dicti de Bai*enroth proposue-
nmt, quod quatuor mansos sitos Wackenstede, quos a nobis in feodo
tenebant, yendidissent ecclesie sancte Grucis Hildensemeusis pro
octoginta talentis petentes a nobis, quod iam dicta bona eidem
ecclesie curaremus conferre, et ut hec ipsorum petitio plenum sor-
tiri posset effectum, idem fratres Conradus et Heinricus et Beatrix
uxor eiusdem Heinrici et duo filii eorum Conradus et Bertrammos
') Cop. dicte. ^) Verlängerte Schrift,
1260. 567
et duo filii fratris ipsorum Bertrammi defuncti scilicet Conradus et Ber-
trammns predictos iiii mansos cum omni iure, quo ipsos predicti duo
fratres habebant, in manus nostras insimnl resignarunt. Nos igitur
predictorum fratrum precibus annuentes ob reverentiam sancte Crucis
predictos iiii mansos cum decima proveniente ex ipsis et areas pei-
tinentes ad ipsos cum omni iure, quo idem fratres ipsos habebant
in Villa, in campis, in nemoribus consensu capituli ecclesie nostre
maioris accedente transferimus ad ius et proprietatem ecclesie sancte
Crucis iure perpetuo possidendos. Et ut perfecte cautum sit in
futurum ecclesie sancte Crucis, sepedicti fi*atres Conradus et Hein-
ricus data fide promiserunt in manus nostras, quod, si quisqnam in
posterum in predictis bonis sibi aliquid iuris addicendo impetat
ecclesiam sancte Crucis, ipsi eam ad evictionem obligati eximere
tenebuntur. Fideiussores etiam dedernnt Harthuugum de Aulica et
Emestum de Betenem, qui idem in manus nostras flde prestita pro-
miserunt. Nos igitur predicta bona ecclesie sancte Crucis iusto
titnlo acquisita sub banno nostro confirmamus sub pena excommuni-
cationis proliibeutes, ue quis ipsam ecclesiam ullo umquam tempore
in predictis bonis audeat molestare. Testes liuius rei act« coram
nobis sunt magister Leonius notarius noster, lohaunes canonicns
sancti Mauritii, Fridericus, Walthems, Ludolphus, Gerardus sco-
lasticus, Bertoldus, lohannes, lohannes canonici sancte Crucis, Tide-
ricus de Redhen, Hermannus de Ösen, Bertoldus de Netelegen,
Gerardus camerarius. Ne igitur super hiis dubitari contingat in
posterum, presentem cartam super hoc negotio confectam sigilli
nostri munimine duximus roborandam. Datum Poppenburhc anno
domini nfi. cc<^. Ix^., pontiflcatus nostri anno tercio, kalendas iulii.
Or. im Kgl, Staatsarchiv zu Hannover, Kreuzstift Nr» HL Siegel des Bischofs
an roten und gelben Seidenfäden. Regest Doebner, ÜB, F, S. 136 Nr, 281,
1145. Bischof Johann iiberträyt dem Kl, Marienrode den Zehnten
und vier Hufen in Quicborne, die früher zum Kloster gehört haben.
Hildesheim 1260 Juli 2 (in die Processi et Martiniani, pontiflcatus
nostri anno quarto).
Testes huius sunt Henricus de Steinberge, Ecbertus camerarius,
Bertoldus Pil et Conradus frater eins milites, Henricus dictus Acke,
lohannes de Goslaria, Hermannus de Lapidea domo.
Or. im Kgl. St,-Ä, zu Hannover, Marienrode Nr, 21, Siegel des Bischofs
und Bruchstück des Siegels des Dotnkapitels an roten Seidenfäden, Gedr, Marien-
668 1260.
roder ÜB. S. 45 Nr. 28, ÜB. des histor. Vereins für Niedersachsen I, S. 38 Nr. 34.
Regest Doebner, ÜB. I, S. 137 Nr. 283.
1146* Bischof Johann et'neuert die Schenkung seines Vorgängers
Konrad von fünf Hufen und dem Zehnten in Bettmar (Bethmare prope
Hildensem), welche Heinrich Äcko letzterem resigniert hatte, an das
Kl. Wienhausen auf Bitten des Herzogs Albert und dessen Mutter
M(aihilde). Hildesheim 1260 Juli 2 (in die beatorum martiram Pro-
cessi et Martiniani, pontiflcatus nostri anno qaarto).
Testes huius sunt Ludolfus maior prepositus, Hedenricns celle-
rarius, Hartmannas scolasticus, lohannes plebanns sancti Andree,
Sibodo de Scartvelde canonici Hildensemenses, Henricus de Stein-
berge, Henricus pincema, Theodericus de Rotiiinge, Bertoldus Pil,
Lippoldos de Escheite, lohannes de Escherte.
Or. im Archiv des KU Wienhausen, Nr. 51. Siegel des Bischofs und des
Domkapitels an roten und gelben Seidenfäden gut erhalten. Gedr. Orig. Gueif. IV,
S. 253. Regest Doebner, ÜB. I, S. 137 Nr. 282. Die Urk. betr. Heinrich Aceo
9. oben Nr. 393.
1147« Das Domkapitel genehmigt die Übertragung von vier Hufen
in Wackenstede durch Bischof Johann an das Kreuzstift Hüdesheim
1260 Juli 4.
Ludolphtts dei gratia prepositus, lohannes decanus totmnqne
capitulnm maioris ecclesie Hildensemensis omnibus, qnibus hoc
scriptum fiierit exhibitum, salutem in domino. Nosse volomas tarn
posteros quam presentes, quod venerabilis pater noster lohannes
episcopus ecclesie Hildensemensis de nostro beneplacito et consensu
iiii mansos sitos Wackenstede, quos Conradus et Henricus fratres
dicti de Barenroth ab ipso nomine ecclesie nostre in feodo tenuerant,
post resignationem eorundem mansorum ab ipsis factam com con-
sensu heredum ipsorum cum omni iure pertinente ad eosdem trans-
tulit ad ins et proprietatem ecclesie sancte Crucis Hildensemensis
ab eadem ecclesia iure perpetuo possidendos, et hoc litteris pre-
sentibus protestamur. Datum Hildensem anno domini m^ cxP. 1x5^.,
iiii<>. nonas iulii.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 121. Beschädigtes KapiteU-
Siegel an roten und gelben Seidenfäden,
1148. Bischof Johann bekundet den Verzicht des Schwestersohnes
der Brüder von Barenroth auf die Hufen in Wackenstede, welche die$e
dem Kreuzstift verkauft haben. Hildesheim 1260 Juli i.
1260. 669
lohannes*) dei gratia Hildenseroensis ecclesie episcopus omnibus
hoc scriptum inspecturis salutem in domino. Cum Conradus et Hein-
ricus fratres de Barenroth heredes suos producerent ad renunciandum
iiii mansis sitis Wackenstcde, qnos idem fratres yendiderunt ecclesie
sancte Crucis, petebant canonici sancte Crucis produci similiter
Godefridum fllium sororis eorundem fratmm, nt et ipse consentiret
in eo, quod predicta bona transirent ad ins et proprietatem ecclesie
sancte Cmcis. Quapropter predicti fratres produci fecerunt prefatum
Godefridum in Aulica, qui coram Walthero custode et Johanne cano-
nicis sancte Crucis in audientia multorum protestatus fnit, quod
venditionem predictorum bonorum in Wackenstede gratam et ratam
haberet et super ipsis numquam impeteret ecclesiam sancte Crucis.
Presentes autem erant lohannes sacerdos in Aulica, Conradus de
Wlvinge, Bodo milites, Bodo, Ekbertus de Beteuern, Lambertus de
Selethe. Ut igitnr huius negotii memoria indeficiens habeatur,
presens scriptum inde confectum nostro sigillo munivimus ad cau-
telam. Datum Hildensem anno domini m^. c(fl. lx\ iiä^. nonas iulii,
pontificatus nostri anno üi^.
Or. im Kgl, St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr, 112, Siegel des Bischofs,
114fl* Bischof Johann überträgt dem KL Marienrode zwei Hufen
in Eitzum (Eyscheim), tvelche ihm Bitter Budolf von Dahlum (Dalem)
und dessen Söhne Budolf und Johann und diesen wieder Johann von
Sievershamen resigniert hat, Hildesheim 1260 Juli 4 (anno — ponti-
ficatus nostri quarto, üü^. nonas iulii).
Testes sunt Conradus de Rothinge et Hermaunus de Vurden
sacerdotes, Hermannus de Gandershem et Bertoldus dictus Pil milites,
und Bürger.
Or, im Kgl, St,-A, zu Hannover, Marienrode Nr, 23, Beschädigtes Siegel des
Bischofs und Bruchstücke des Kapitelssiegels an roten Seidenfäden, Gedr, Marien-
roder ÜB. S. 4.1 Nr, 31, liegest Doebner, ÜB, I, S, 137 Nr, 284, Die Resignation
derer von Dahlum ohne Datum gedr, a, a 0. S, 46 Nr. 30 nach dem Or, a, a, 0,
Nr, 22 mit dem unkenntlichen Siegel Rudolfs an dem von der Urk, geschnittenen
Pergamentstreifen; die Resignation Rudolfs allein in Ms» XXI H, 767 foL 49 in
der KgL Bibliothek in Hannover, gedr. a, a, 0, Nr, 29,
IISO. Das Kreuzstift verpflichtet sich, detn Michaeliskloster den
diesem zustehenden Zins von Gütern in Wackenstede, die ersteres ge-
kauft hat, zu zahlen. Hildesheim 1260 Juli 5.
0 Verlängerte Schrift.
670 1260.
Albertus dei gratia prepositus, Otto decanus totamque capitnlum
ecclesie sancte Crucis HildeDsemensis omnibas, quibus hoc scriptom
faerit exhibitum, salutem in omnium salvatore. Notum esse volnmus
et constare, quod nos comparavimus quedam bona sita Wackenst<;de
a Conrado et Henrico fratribus dictis de Barenroth, de qoibos idem
fratres conventui sancti Michaelis Hildensemensis xi solidos annis
singulis exsolvebant. Verum quia eadem bona ad ecclesiam nostram
transiernnt, ad prefatnm ceusum xi solidorum conventui sancti
Michaelis amodo persolvendnm pro annua pensione in feste sancti
Michaelis nos litteris prcsentibus recognoscimus obligates. Datum
Hildensem anno domini m^. cc^. Ix^., tercio nonas iulii.
Or, im KgU St.-A. zu Hannover, Michaeliski, Nr. 55. Beschädigtes Siegel
des Kreuzstiftes.
1151. Das Michaeliskloster gefiehmigt, dass das Kreuzstift Güter
in Wackenstede von den Brüdern von Barenroth kauft, doch mit der
Bedingung, dass es den von diesen ihm zu zahl^iden Zins übernimmt.
Hildesheim 1260 Juli 5.
Ernestns dei gratia abbas, Thidericus prior totusque conventus
monasterii sancti Michaelis Hildensemensis omnibus, quibus hoc
scriptum fuerit exhibitum, salutem in domino. Notum esse cupimns,
quod de consensu et beneplacito nostro et conventus nostri ecclesia
sancte Crucis Hildensemensis comparavit quedam bona sita Wacken-
stede a Conrado et Heinrico fratribus de Barenroth, de quibus idem
fratres nobis xi solidos annis singulis exsolvebant, ita tarnen, quod
iam dicta ecclesia sancte Crucis prefatnm censum xi solidorum
nobis pro annua pensione in feste sancti Michaelis amodo persolvere
teneatur. Datum Hildensem anno domini m^. cc^. h9., HR nonas iulii.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Kreuzstift Nr. 119. Siegel des Abtes und
Konventes. Erwähnt Doebner, ÜB. I, S. 137 Nr. 285 Anm. zu 1263 Juli 7.
1152. Papst Alexander IV. befiehlt dem Bischof rofi IVierland,
das Kl. WöÜingerode vor Belästigern zu schützen. Anagni 1260 Juli 6.
Alexander episcopus servus servorum dei venerabili fratri epi-
scopo Vironensi salutem et apostolicam benedictionem. Sub religionis
habitu vacantibus studio pie vite ita dcbemus esse propitii, ut in divims
beneplacitis exequendis malignorum non possint obstaculis impedirL
Cum itaque dilecte in Christo filie abbatissa et conventus monasterii
de Waltingrode Cisterciensis ordinis Ildensemensis diocesis a nonuullis,
1260. 671
qui nomen domini recipere in vacuum non formidant, graves desuper
possessionibns et aliis bonis snis, sicnt accepimns, patiantur molestias
et iacturas, nos earum providere qiiieti et malignorum maliciis ob-
yiare volentes fraternitati tue per apostolica scripta mandamus,
qaatenns easdem abbatissam et conventum pro divina et nostra
reverentia favoris oportuni presidio prosequens non permittas, eos
contra indulta privilegiorum apostolice sedis ab aliquibns indebite
molestari molestatores hninsmodi per censnram ecclesiasticam
appellatione postposita compescendo, presentibus post qninqaennium
minime valituris. Datum Anagnie secundo nonas iulii, pontificatus
nostri anno sexto.
Abschrift des 16. Jahrhunderts in Cop. VI, 115 S. 33 im KgL SL-A. zu
Hannover,
1158. Papst Alexander IV. erlaubt dem KL Wöltingerode, die-
jenigen Güter dei' Nonnen, welche diesen rechtmässig zti/allen und über
die sie frei verfügen könnest, ausser den LehnsgiUem, an sich zu tiehmen,
Anagni 1260 Juli 6.
Alexander >) episcopus servus servorum dei dilectis in Christo
filiabns . . abbatisse et conventui monasterii de Waltincgerode
Cisterciensis ordinis Ildesemensis diocesis salutem et apostolicam
benedictionem. Devotionis vestre precibus inclinati presentinm vobis
aactoritate concedimus, ut possessiones et alia bona mobilia et
immobilia, qne liberas personas sororum vestrarum mundi relicta
vanitate ad vestrum monasterium convolantium et professionem
facientium in eodem iure successionis vel alio iusto titulo, si reman-
sisset in seculo, contigissent et ipse potnissent aliis libere erogare,
rebus feudalibus dumtaxat exceptis, valeatis petere, recipere ac
etiam retinerc. Nulli ergo u. s. w. Si quis autem u. s. u\ Datum
Anagnie ii. nonas iiilii, pontificatus nostri anno sexto.
Or. im KgL St,-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 32. Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden,
1154. Papst Alexander IV. beauftragt den Scholaster des Kretin-
Stiftes mit der Entscheidung des Streites zmschen detn Kanoniker
Rodherus des Stiftes st. Cyriaci in Braunschweig und Egidius von
Braunschweig j Heinrich und anderen Laien der Diözese Hildesheim
und Verden. Anagni 1260 Juli 7 (nonas iulii, pontificatus nostri
anno sexto).
0 Verlängerte Schrift,
672 1260.
Or, im Kgl, St.'Ä, zu Hannover , Kreuzstift Nr, 114. Bleibulle an Hanf-
schnüren, Gedr, Hänsehnann, ÜB. der Stadt Braunschweig II, S. 544 Nr. *191.
1155. Ritter Johann von Adensen übereignet dem KL Marienrode
einen Hof und zivei Hufen in Quecborne, welche ihm die Brüder Albert
und Gieselbert von Qxiecbome resigniert haben, nachdem ihnen der lVop«<
des Klosters, Johann, achtzehn Pfund ausgezahlt haL 1260 Juli 8
(octavo idus iulii).
meo sigillo et sigillis patruorum meorum videlicet domini
Tiderici Hildensemensis cantoris et prepositi Everwini feci presentem
cartulam communiri. Testes huius rei sunt dominus Hermannna de
Stempne miles, und Bürger.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Marienrode Nr. 24. Die beiden ersten Siegel
stark beschädigt, das dritte verloren. Gedr. Marienroder ÜB. S. 54 Nr. 40, Rsgest
Doebner, ÜB. I, S. 152 Nr. 314, beide zu 12(i8 Juli 15. Die Urk. gehSrt aber
zweifellos ins Jahr 1260, einmal wegen der Datierung im Or., die deutlich octaTO
von sexagesimo durch einen Punkt scheidet, ferner weil 1268 Dietrich ran Adensen
nicht mehr Domkantor war. Evenoin ist Propst des Bonifaciusstiftes in HaXberstadt.
11 56« Papst Alexander IV. nimmt das Kl. WöUmgerode mit
allen Besitzungen in seinen Schutz. Anagni 1260 Juli 11.
Alexander 9 episcopos servus servorum dei dilectis in Christo
filiabus . . abbatisse et conventui monasterii de Waltiggerode
Gisterciensis ordinis Hildesemensis diocesis saiutem et apostolicam
benedictionero. Cum a nobis petitor quod iustum est et honestam,
tarn vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut id per soliicitadinem
officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecte in
Christo fiiie, vestris iustis postulationibus grato concnrrentes assensu
personas vestras et locum, in quo domino estis obsequio mancipate,
cum Omnibus bonis, que impresentiarum rationabiliter possidetis aat
in futurum prestante domino iustis modis poteritis adipisci, sab beati
Petri et nostra protectione suscipimus, specialiter autem terras,
possessiones, molendina et alia bona vestra, sicut ea omnia laste
ac pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate
apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio commnnimiis.
Nulli ergo u. s. w. Si quis autem u. s, tv. Datum Anagnie v. idos
iulii, pontificatus nostri anno sexto.
Or. im Kgl. St.-A. zu Hannover, Wöltingerode Nr. 33. Bleibulle an roiem
und gelben Seidenfäden.
0 Verlängerte Schrift.
1260. 673
U57« Bischof Johann überträgt mit Zustimmung des Domkapitels
dem KL Loccum 20 Hufen in Mölme (Muilnem), von denen elf Bertold
von Gadenstedt, drei Ludolf von Bortfeld, drei Werner von Borsum
und drei Johann von Salder dem Kloster verkaufi und dem Bischöfe
resigniert haben y wofür das Kloster jährlich vier Pfurid Wachs dem
AUare der h. Maria liefern soll. Hildesheim 1260 August 21 (ponti-
ficatns nostri anno quarto, in yigilia Thimothei et Symphoriani
martirnm).
Presentes erant et testes sunt Ludolfus maior prepositus ecclesie
nostre, Hedenricus cellerarius, Hartmannas scollasticus^ i) Henricus
de Brema, Sibodo de Scartyelde, magister lohannes domini Volc-
mari, Theodericus cantor, Leonius, Henricus de Driborch, Hermannus
de Woldenberg, Hildebrandus de Uslaria, Hermannus de Dasle,
Lippoldus de Antiquo foro, Henricus de Olmaiz et alii canonici
ecclesie nostre, Henricus de Steinberge, Asquinus et Conradus nati
eins, Bertoldus et Conradus fratres dicti Pil, Theodericus de Barem,
Hermannus dictus Hircus milites.
Or, im Archiv des Kl, Loccum. Siegel des Bischofs an blauen, grünen, roten
und weissen und des Domkapitels an grünen und roten Seidenfäden, Gedr,
r. Hodenberg, Calenberger ÜB, IJI, S. 148 Nr. 214. Die Resignation des von
Gadenstedt a. a, 0. Nr, 212, des U. von Bartensieben namens seiner Frau a, a. 0,
Nr, 213.
1158. Bischof Johanvn tauscht mit dem Bäcker in Sossmar Land
daselbst gegen solches in Aichchem ein und überträgt es detn Maria-
Magdcdenenkloster. Hildesheim 1260 September 3.
lohannes dei gratia episcopus Hiidensemensis universis Christi
fidelibus presentes litteras audituris salutem in omnium salvatore.
Ad noticiam omnium cupimus pervenire, quod, cum nos haberemus
yiginti agros iacentes in Aichchem et pistor noster haberet alios
yiginti agros sitos Suttherem prope Hamele ad suum officium per-
tinentes, placuit utrobique pro commodo utriusque permutacionem de
agris facere supradictis. Nos vero viginti agros predictos sitos Sut-
therem, quos in commutacione pro aliis viginti recepimus, ut est
dictum, et mansum unum ibidem iacentem nobis a lohanne pistore
nostre curie resignatum contulimus cum omni iure ecclesie sororum
penitencium Hildensemensium de consensu capituli nostri perpetuo
possidendos. Ut autem hec permutacio et nostra collacio firme maneant,
presentes littere inde confecte sunt et sigillis nostro scilicet et capituli
J) So das Or.
674 1260.
nostri in testimonium roborate. Datum Hildensem anno domini
m9. cc^. hP., pontificatus nostri anno quaito, tercio nonas septembris.
Or, im Kgh St.-A, zu Hannorer, Mar.-Magdal. Nr. 71. Besehädigtes Siegel
des Bischofs und des Domkapitels an weissen Zwimfäden.
1159. Bischof Johann iibey'lässt dem Moritzstifte für 100 Pfund
21 Hufen Wald am Westerherg zur Rodung. Hildesheim 1260 September 4.
lohannes dei gratia episcopns Hildensemensis uniyersis Christi
fidelibus presentes litteras audituris salutem in virginis filio lesu
Cliiisto. Quia labente tempore labitur a memoria quod in ipso
geritur, expedit^ nt rei geste noticia scripture testimonio roboretar.
Ea propter ad noticiam omninm cupimus pervenire, quibus hoc
scriptum yidere contigerit vel audire, quod, cum ecclesia montis
sancti Mauricii nobis centum talenta, que pro necessitate et utilitate
ecclesie nostre expendimus, mutuasset, nos, nt ipsam ecclesiam de
credita nobis pecunia reddemus indempnem, pro dictis centum talentis
viginti et unum mansos in loco sibi propinquiori et magis commodo
de montc, qui Westerbercli vulgariter nuncupatur, ab hiis quomm
intererat nobis in subsidium dato eidem ecclesie assignari fecimns
et tradidimus perpetuo possidendos, ti'es mansos preposito, qui sue
curie et agris directius opponuntur, unum decano et decem et septem
inter canonicos iuxta personarum et prebendarum numerom ipsius
ecclesie universaliter et equaliter dividendos, ut, si placuerit, fi'utices
et arbusta extirpari faciant et ad usus suos novalia preparari. Huius
testes sunt capitnlum nostrum, Henricus de Stenberge et Aschwinus
filius eins, Bertholdus Pil et Conradus frater suus, Theodericus de
ßothinge, Theodericus de Toshem, Ekbertus de Toshem, Hugo de
Holthusen, Henricus pincerna, Wernerus de Borsem, Ekbertus came-
rarius, Ludolfus de Borsem milites et alii quam plures elend et
laici. Ut autem hec, que premissa sunt, firma permaneant et per-
petuis temporibus perseverent, ut nee ea oblivio deleat vel alicuius
malicia subvertat imposterum vel infinngat, dedimus presentes litteras
sigillo nostro signatas ecclesie sancti Mauricii prelibate in perpetnom
testimonium y memoriam et munimentum. Datum Hildensem anno
domini idP. c(fiAj9., pontificatus nostri anno quailo, pridie nonas
septembris.
Abschrift des 14. Jahrhunderts im Cop. des Moritzstiftes, Ms. 514 fol. 11 t«
der Beverinischen Bibliothek zu Hildesheim. Bischof Johann stirbt am 14. Septetmber,
vgl. Vaterland. Archiv 1843 S. 45 und Mon. Germ. SS. VT, S. 863. Nach VateH.
Archiv 1849 S. 403 starb er am 16. September.
Nachträge und Berichtigungen
zum
ersten Bande.
Nachtrag: e.
1. Utto Hiltinensis episcopus unter den Urhebern (quomm iadico
et auctoritate id comprobatnm est) und Zeugen der Urk,, in welcher
Bischof Hennann von Augsburg den Domherrn daselbst die Güter in
Straubing und Geisenhausen restituiert. Regensburg 1104 Januar 14
(xviiii. kalendas februarii).
Gedr. nach dem Or, Nagel, Orig. domus Boieae II, S, 276.
2. Uto Hildin. episcopus unte^' den Zetigen der Urk. der Kanoniker
Konrad und Walther in Augsburg für das Kapitel daselbst betr. das
Vogteirecht in Straubing und Geisenhausen. Regensburg 1104.
Qedr. Man, Boica XXXIII p. 1. S. 13 Nr. 15.
3. Bischof Udo unter den Zeugen der Bestätigungsurk. des Kaisers
Heinrich V. für das Kl. Schaffhausen. Mainz 1111 September 4 (iL
nonas septembris).
Gedr. als Transsumt einer Urk. Kaiser Heinrichs VIT. i>on 1309 Mai 31 bei
Fickler, Quellen u. Forsch, zur Oesch. Schwabens und der Ost-Schtceiz Ä 99.
Stumpf Nr. 3077. Die Urk, ist verdächtig.
4. Äbtissin Bertha von Gandersheim überträgt in Gegenwart des
Bischofs Bertold (in presentia domni Berhtolfl venerabilis Hildens-
heimensis ecclesie episcopi) dem Kl. Clus drei Hufen und Zubdior
in Lutolflsun. Gandersheim 1127 Juni 17 (xv. kalendas iulii).
Gedr. Harenbet^g, Hist. Gandersheim. S. 704, Leuckfeld, Antiquit. Gandersh.
S. 176.
5. Propst Bertold (des Kreuzstiftes) unter den Zeugen der Urk.
des Bischofs Rudolf von Halberstadt, in welchem dieser einen Güter-
tausch ztvischen detn Johannisstift in Halbei'stadt und detn Stift auf
dem Petersberge bei Goslar genehmigt. 1139.
Or. im Kgl. SU-Ä. zu Magdeburg. Gedr. Schmidt, ÜB. des HotheHftei
Haiherstadt I, 164, Bode, ÜB. I, 8. 225 Nr, 194.
1141—90. 577
6. Bischof Bernhard bestätigt dsm Michaelükloster den Besitz
eines Gutes in Heisede. 1141.
In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit omnibus
Christi fidelibos, qnaliter Liutoldos sanct§ Marie ministerialis predium
saom hereditario iure possessnm in villa, que dicitur Hesede, cenobio
s. Michahelis, cuius etiam advocatus erat, loco vadii dedit acceptis
a domino Theoderico eiusdem loci abbate xxx marcis igne probati.^)
Et ne forte in posterum contradictio huic pacto a cognatis illius
oboriretur^ flrmatum est coram multis testibus et asstante et annu-
ente legitima berede sua filia scilicet Liudgarde^), ut absque inquie-
tudine predium illud eidem deserviat monasterio, donec ab ipso vel
berede sua denominato solyatur precio. Transactis autem sex annis
huius pactionis contradictio quedam oborta est, qu§ eousque venti-
lata est, donec superadditis priori argento dccem talentis in pro-
prietatem ecclesi^ perpetuam idem predium, quod prius erat vadium,
consentiente itidem berede predicta^) cederet. H§c autem acta sunt
presente Thiedvinos cardinale ßomanQ sedis legato. Unde ego Bem-
hardus sancte Hildensheimensis QCclesiQ dictus episcopus eiusdem
loci abbatis petitione presentem actionem sigilli nostri auctoritate
TOuniri feci, ne forte obliyionc vel dissimulatione faciente gravamen
aliquod loco postmodum proyeniret. Actum anno dominicQ incama-
üonis voP. c^. xli^., indictione v. Huius rei testes sunt Bertholdus
prepositus, Bruno canonicus s. Marif , Sifridus de Monte, Lambertus
de s. Cruce, Lambertus capellanus, Thidcricus de Riclinge, Berin-
geros et Fridericus de Poppenburg, Hildebold de Rode, Arnold de
Cantelessem, Ekbertus camerarius^ Emest de Rothinge, Liuppod^)
et Hugo fratres Liudoldi advocati, Wichman de Harlesse, Arnold,
Wipertus, Arnold, Thideric et Beringer de Lusbike, Hecelo de
Essim et alii plures.
Or. im Archiv der Stadt Düren mit gut erhaltenem auf der rechten Seite der
Urk. befestigtem Siegel des Bischofs Bernhard, Oedr. nach dem Cop. Janicke,
ÜB. l S. 203 Nr. 222. Vgl. auch Neues Archiv 23 S. 765 Nr. 222.
7. Bischof Adelog tatischt das dem Kl. Amelunxhom gehörige
ÄUod Reinwardessen von dem Ökonotn des Klosters, Wilhelm, gegen
eine aus der bischöflichen Münze zu zahlende jährliche Abgabe von
sechs Pfund ein. 0. D. (1171—90).
*) So das Or, *) Liadgarde mit dunkelerer Tinte auf Rasur nachgetragen.
^ predicta über der Zeile mit derselben Tinte nachgetragen.
mideah. ÜB. n. 87
578 1177—90.
Ähaehrift des 13. Jahrh. im Cop. des Kl, Antdunxham VIT B. 111 fol, lOv
im Landeahauptarchiv zu Wolfenhüttd. Gedr. Zeitschrift 1897 8. 92.
8. Bischof Adelog bekundet, dass Abt Heinrich von Königslutter
von dem Domdechanten Erewbert in Goslar einen an seine Mühle
grenzenden Platz gegen eine jährliche Zahlung von einer halben Mark
eingetauscht hat. Goslar 1177.
Testes autem huius actionis sunt . . . (Coiira)dus sancti Georgii
preposituSy Heribordus, Ovo, Hugoldus, Udo canonici therns,
Erembertus, Hedenricas, L(iappold)as advocatus Hildenesheimensis,
Fridericus et
Or im Landeshaupiarchiv zu Wolfenhüttel^ Königslutter Nr. 2. Siegel des
Bischofs an grauer Hanfschnur. Gedr, Zeitschrift 1897 S, 91.
9. Stiftsherr Wolframm in Ichtershausen erhält von Propst Osto
und Äbtissin Hedwig von Stbtterlingenburg Reliquien des A, Godehard,
die Propst Amebold von Bischof Bernhard erhalten hat. 1178 (nath
Juni 18).
Regest Dobenecker, Reg. hist. Thur, H S. 101 Nr. 536. Vgl auch Janieke
ÜB. l Nr. 435 und 437 und Dobenecker a. a. 0. Nr. 742.
10. Propst Wolframm von Ichtershausen bekundet, Reliquien des
h. Oodehard von Gerhard, Propst in Steterburg, die dieser vor neun
Jahren von Dompropst Otto (!) erhalten hat, bekommen zu haben.
1186 Juli 16.
Regest Dobenecker, Reg. hist. Thur. 11, S. 141 Nr. 743.
11. Oiso, Kanoniker in Fritzlar, und sein Bruder Rudolf, Dom-
hetr, unter den Zeugen der ürk, des Erzbischofs Konrad van Mainz,
Bischofs von Sabina, für Kl. Walkenried. ErfuH (1189) FOnnar 25
(v. kalendas martii).
Oedr. ÜB. des Kl. WalkenrUd (ÜB. des hist. VerHns für Ntedersaduem B)
Nr. 30. Regest v. Heinenuinn, Cod. dipL Afihalt. I, S, 488 Nr. 665, Dobetutker,
Reg. hist. Thur. IT, S. 154 Nr. 814, Böhmer-Will, Reg. Mag. Nr. 907, u. ö.
Vim Domdechant Bemo unter den Zeugen der ürk. des Erzbisc^fi
Konrad von Mainz, Bischof von Sabina, für das Kl. Ichtershausen^
Erfurt (1190) März 8.
Oedr. AnemüUer, ÜB. des Kl. PaulinzelU Nr. 34 u. ö. Regest Bl^tmer-WiH
Reg. archiep, Magunt. 227. Dobenecker, Reg. hißt. Thur. II, S. 160 Nr. 845, u. 3^
1193. 679
18« Papst CSUstm IIL nimmt das Michaelikloster in seinen Schulz
und bestätigt ihm seine Besitzungen und Rechte. Lateran 1193 Jaguar 27.
Gelestinns episcopns servns servoram dei dilectis flliis Theo-
derico abbat! ecclesie sancti Michaelis Hildesemensis eiusqne fra-
tribas tarn presentibns quam futoris regulärem yitam professis in
Perpetuum. 1) Quoüens a nobis petitur quod religioni et honestati
convenire dinoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium
desideriis congruum su£Eraginm impertiri. Eapropter, dilecti in domino
fllii, yestris iustis postnlationibus clementer annuimus et prefatam
ecclesiam sancti Michaelis Hildesemensis, in qua divino mancipati
estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et
presentis scripti privilegio communimus imprimis siquidem statuentes,
ut ordo monasticuSy qui secundum deum et beati Benedicti regulam
in eodem loco institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus
inyiolabiliter observetui*. Preterea quascumqne possessiones , que-
cumqne bona eadem ecclesia inpresentiarnm iuste et canonice pos-
sidet aut in futurum concessione pontiflcum, largitione regum vel
principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino
poterit adipisci, flrma v6b\s vestrisqne successoribus et illibata per-
maneant. In qmbus hec propriis duximus exprimenda vocabulis:
locum ipsum, in quo prefata ecclesia sita est, cum omnibus suis
pertinentiis; universa, que beate memorie Bemowardus quondam
Hildesemensis episcopus ipsi ecclesie a prima sui fundatione con-
cessit et bone memorie Benedictus^) papa suo privilegio conflrmavit;
capellam etiam sancti Lamberti eo iure, que memoratus Bemwardus
episcopus ecclesie vestre sie univit, ut altare illius inter altaria
monasterii numeretur et, sicut hactenus est observatum, sacerdos
donum illius altaris ab archidiacouo non recipiat, sed in abbatis
Sit arbitrio, utrum per monachum vel alium in ipso altari divina
faciat celebrari; in Hessem decem mansos cum decima, quinque
mansos in Iggenem, quatuor mansos in Ingeleye, quinque mansos
in Haddenstede, duos mansos in Verdessem, quatuor mansos et
decimam in Ouddenem super unam domum, in Wlvecusen duos
mansos, in Dhrothen octo mansos, in Rodhinge quadraginta et
dno iugera, in Tbossem quinque mansos cum molendino et uno
manso in Wackenstede et uno manso in Sudhere, in Hor^m Septem
mansos cum areis attinentibus, in Illedhe tres mansos, in Wennerde
*) Bi€ hier verlängerte Schrift, *) Bened. verl Schrift.
37*
680 1193.
duos mansos, in Medele quinque mansos cum decima, in Harberge
duos mansoR, quos dedit Albertus clericnS; et alios duos mansos
cum areis, in Holdendhorp quinque mansos et quatuordecim ingera
cum decima et duabus areis, in Drismenstede decem et octo ingera
cum una area, ecclesiam in Holthusen cum dote sua^ in Levedlie
duos mansos, in Beinelevessen mansum unum et quedam ingera, in
Himedhesdur septem mansos, in Dennestorp quinque mansos, in
Hedessem tres mansos et bona in Bosenhusen culta et inculta, in
Stochem mansum unum^ in Honhamele mansum unum et undecim
ingera cum duabus areis, in Gesem tres mansos et viginti ingera,
que resignayit Godescalcus ministerialis ecclesie yestre, et bona in
Helvede et quecumque tuo studio, Ali T(heoderice) abbas, et ante-
cessomm tuorum et sollicitudine faciente ipsi ecclesie sunt adaucta,
et universa, que in silvis, pascuis, pratis, aquis aquammve decursibus,
molendinis, piscationibus, planitiebus, montibus, ten*is cultis et in-
cultis, vineis seu rebus aliis possidetis. Libertates etiam et immuni-
tates in ecclesia vestra tam in baptisterio, sepultura ministerialiam
maioris ecclesie et aliorum fidelium et in missamm soUempnüs
celebrandis loco episcopi, cum absens fuerit) yel in rebus alüs a
longis retro temporibus: hactenus sine inquietatione servatas per-
petuis temporibus illibatas permanere censemus. Sub interminatione
quoque anathematis ai*ctius inhibemus, ne quisquam ecclesie vestre
advocatus in bonis ipsi ecclesie tua sollicitudine, Ali abbas T(heo-
derice), ac labore adauctis vel in aliis rebus ipsins ecclesie pre-
sumat exactionem indebitam exercere vel yos super bis temere
fatigare. Cum autem generale interdictum terre fnerit, liceat vobiB
clausis ianuis exclusis excommunicatis et interdictis non pulsatis
campanis suppressa voce diyina offlcia celebrare. Sepulturam pre-
terea ipsins loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et
extreme voluntati, qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte ex-
communicati vel interdicti sint, nuUus obsistat, salva tamen institia
illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assomontar.
Obeunte yero te nunc eiusdem loci abbate yel tuorum qaolibet
successomm nuUus ibi qualibet surreptionis astutia seu yiolentii
preponatur, nisi quem fratres communi consensu yel fratmm pars
consilii sanioris secundum dei timorem et beati Benedict! regulam
proyiderint eligendum. Decernimus ergo, ut nuUi omnino hominun
fas Sit, prefatam ecclesiam temere perturbare aut eins possessiones
auferre yel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet yexaüonibas
1193. 681
fatigare, sed omnia integra conserventur eoram, pro qaomm guber-
natione ac snstentatione consessa sunt, usibus omnimodis profiitura^
salya sedis apostolice auctoritate et diocesani episcopi canonic&
iustitia. Si qua igitur in fdtonim ecclesiastica secularisye persona
hanc nostre constitntionis paginam sciens contra eam temere venire
temptaverit, secondo tertiove commonita nisi reatnm siium congma
satisf actione correxerit, potestatis honorisque sni dignitate careat
reamqae se divino indicio existere de perpetrata iniqnitate cognoscat
et a sacratissimo corpore et sangoine dei et domini redemptoris
nostri Ihesn Christi aliena iiat atque in extreme examine divine
ultioni subiaceat. Canctis autem eidem loco sua inra servantibns
Sit pax domini nostri Ihesu Christi, qnatinns et hie fructnm bone
actionis percipiant et apnd districtnm indicem premia eteme pacis
inveniant. Amen.^) Amen. Amen.
(B.) Ego Celestinus catholice ecclesie episcopus ss. (M.)
f Ego Albinns Albanensis episcopns ss.
f Ego Octavianns Hostiensis et Velletrensis episcopus ss.
f Ego lohannes Prenestinns episcopns ss.
f Ego Petrus Portuensis et sancte Bufine episcopus ss.
f Ego Pandulfus basilice xii apostolorum presbiter cardinalis ss.
f Ego Melier sanctorum lohannis et Pauli presbiter cardinalis
tit. Pamachii ss.
f Ego lohannes tit. sancti Clementis cardinalis Viterbiensis et
Tuscanensis episcopus ss.
f Ego lohannes Felix tit. sancte Sussanne presbiter cardinalis ss.
f Ego Romanus tit. sancte Anastasie presbiter cardinalis ss.
f Ego Hugo presbiter cardinalis sancti Martini tit. Equitii ss.
f Ego lohannes tit. sancti Stephan! in Cello monte presbiter
cardinalis ss.
f Ego Cinthius tit. sancti Laurentii in Lucina presbiter cardi-
nalis SS.
f Ego Gratianus sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardi-
nalis SS.
-{- Ego Soffredus sancte Marie in via lata diaconus cardinalis ss.
•f Ego Bemardus sancte Marie novo diaconus cardinalis ss.
-f Ego Gregorius sancti Georgii ad velnm aureum diaconus car-
dinalis SS.
f Ego Nicolaus sancte Marie in Cosmidyn diaconus cardinalis ss.
^) Amen A. A. verlängerte Schrift,
682 1194-97.
Datum Laterani per manum Egidii saneti Nicolai in carcere
Tulliano diaconi cardinalis vi. kalendas febniarii, indictione xi*.,
incarnationis dominice anno m^. (fi xc^. ü., pontiflcatus vero domini
Celestinii) pape iii. anno secundo.
Or. im KgL St,'Ä. zu Hannover, MiekaeliakU Nr» 17a. Bleibulle an roten
und gelben Seidenfäden. Sota fmit dem Spruch Perfice gressüs meos in semitis
tnis) und Monogramm, dazmeehen Unterschrift des Fapstes von der Ibnd des
Schreibers, darunter die eigenhändigen Unterschriften der Kardinalbischöfe, links
davon die der Kardinalpricster, rechts davon die der Kardinaldiakone, Vgh im
Übrigen Janicke, ÜB. I, S. 467 Nr. 492. Die Urk, ist zweifellos echt.
14* Papst Cölestin III. beauftragt die Pröpste von Hadmersl^en,
Kaltenborn und (Gerhard) von Lamspringe, einen Streit zwischen dein
KL Riechenberg und dem Stift auf dein Georgenberge bei Goslar zu
entscheiden. Lateran 1194 April 21 (xi. kalendas maii, pontiflcatus
nostri anno qnarto).
Or, im diplöm. Apparat der Universität Göttingen. Gedr. Bode, ÜB. h
8. 367 Nr. 343.
l(i. Domkellner Bruno und Scholaster LitUhard des MoritzsH/Us
(canonicus saneti Mauricii et scolasticus in Monte) unter den Zeugen
der Urk., in welcher Bischof Gardolf von Halberstadt dein Stift auf
dem Petersberge bei Goslar den Besitz von vier Hufen in Siröbeck
bestätigt. Bei Osterwiek 1194.
Or. im Stadtarchiv zu Goslar. Gedr. Bode, ÜB. I, S. 364 Nr. 3S8, Schmidt,
ÜB. des Hochstiftes Halberstadt I, 317.
16. Bischof Konrad L, imperialis aule cancellarius, rekognosziert
die ürk. des Kaiset^s Heinrich VI. für den Erzbischqf und die Kirche
in Capua. Messina 1197 September 24.
Vgl. das Transsumt des kaiserliehen Diploms in der BuUe des Btpstes
Nicolaus IV. hei Langlois, Les registres de Nieol. IV., S. 717 Nr. 5164.
17. Bischof Konrad L, kaiserlicher Kanzler, rekognosziert das
Diplom Kaiser Heinrichs VI., in welchem er den Bürgern von Luce6
dasselbe Recht verleiht, welches die IHsaner am Zoll in allen Häfen
des Königreichs Sicilien haben. Messina 1197 Septetnber 27.
Gedr. nach Transsumt in der Bulle des Papstes Alexander IV. d. d. Nmf^
1255 Januar 28 Mon. Germ, epist. pont. III. S. 330 Nr. 364. VgL Stmnpf,
Reichskanzler Nr. 6080.
») Gel. Verl. Schrift.
1197^1906. 688
18« Domherr mcy. Hugo unier den Zeugen der Urk,^ in welcher
Erzbischof Ludolf von Magdeburg, Abt Reinbodo von Berge und Propst
Ludolf von Kaltenbom als von Papst Cölestin IIL eingesetzte Schieds-
richter einen Streit der Kloster Pforte und Goseck über 16 Hufen ent-
scheiden. (1197.)
Gedr. Böhme, ÜB. des Kl. Pforte f, S. 66 Nr, 48, v. Heinemann, Cod. dipl.
Anhalt. I, Nr. 721, SchöUgen, Anal. Fortens. 8. Vgl. Dobeneeker, Beg, hist Thur. IT,
8. 203 Nr. 1065 das Weitere.
19* Pc^st Innocenz IIL befiehlt dem Erzbischof (Ludolf) von
Magdeburg und seinen Suffraganen, den Bischof Konrad, der ohne
päpsäiche Erlaubnis seine Kirche verlassen und nach Würzburg gegangen
sei, falls er innerhalb 20 Tage seinen Befehlen nicht nachkomme, für
exkommuniziert zu verkünden. Spoleto 1198 August 21 (xii. kalendas
septembris, pontiflcatns nostii anuo primo).
Vgl. Potthast, Reg. pont. 3b2. In derselben > Weise an den Bischof Konrad,
den Klerus und die Laien von Würzburg, an Erzhisehof (Adolf) von Köln und
dessen Suffragane, Erzhisehof (Ädalhert) von Salzburg und dessen Suffragane, den
Bisehof (Thimon) von Bamberg und den Scholaster Peter von Mainz.
SO* Bischof Hartbert bekundet, dass Chraf Bernhard von Poppen-
bürg in Wennigsen (Wenekessen) vor dem Pfalzgrafen Heinrich, den
Grafen A(lbert) von Everstein, Ä{dolf) von Schaumburg, (den Edeln)
Berthold von Schönberg, Bernhard von Horstmar, (den Grafen) Konrad
und Hildebold Brüdern von Roden, Ludenger von Wohldenberg, Moritz
von Oldenburg und Heinrich von Schwalenberg nach Empfang von
24 Mark auf die Verwaltung des vom KL Amelunxbom seinem Vater
Albert Übertragenen Salzwerkes in Svalenhusen bei Hemmendorf ver-
zichtet hat. 0. D. (1199—1206).
Abaehrifi des 13, Jahrhunderts im Cop. des KL Amelunxsbom, VlI, B, lU,
foL 10 im Landeshauptarchiv zu WolfetibüUel Gedr. Zeitschrift 1897 S. 93,
woselbst auch wegen der Datierung.
fty. Dofnherr Rudolf bittet den Bischof (Hartbert?), einen Kanoniker
des Kreuzstiftes wegen Geburtsfehlers als Domherrn nicht zuzulassen.
O. J. (Ende des 12. Jahrhunderts).
Vobis, venerande pater, significo ego Rodolfusi) Hildensemensis
ecclesie canonieus, quod, cum canonici sancte Crncis in ecclesiam
nostram utpote maiorem ad staciones faciendas venire soleant,
1) Bodolffns A.
684 1201.
qaendam snum noviter electum Beynoldum nomine conventni nostro
nituntur inserere, quem, quia infamia publica notatnm agnovi, ntpote
genitom a sacerdote regularis professionis preposito scilicet in Baken-
roth de matre sanctimoniali eiusdem loci, ego^) vicem ecclesie
dolens eum a consorcio nostro removere decrevi, ne per talem per-
sonam ecclesia nostra infametur aut scandalum paciatnr. Pete ergo
a sancta patemitate vestra, qnatinos hanc causam viris discretis
discuciendam et') iuris^) equitate terminandam committere dignemini,
ita nt; si de predictis eis constiterit, prefatam personam propter
scandalum ecclesie removeant. Procuratorem menm in hac causa
Hermannum subdyaconum latorem presencium constitui ratnm habi-
turus, quitquit per eum et cum eo fnerit ordinatum.
Abschr. des 15. Jahrh. in Cop, VI 11 S. 686 Nr. 1320 (A) «. S. 767 Nr. 1569
(B) im Kgl. St.-A. zu Hannover. Ein Domherr Rudolf erscheint 1181—1203, ein
Subdiakon Hermann 1146—1203, Die Urk. dürfU demnach noch an das Ende 4^s
12. Jahrhunderts gehSren.
22. G., Magdeburger Domherr, achreibt an den Hüdesheimer
Domherrn R(udolf?). J. D. (vor 1200).
Special! suo domino B(udolfo?) canonico Hildensemensi O. suus
deyotus canonicus in Magdeburg obsequium et in Christo devotas
oraciones. Ex radice karitatis que in vobis pullulat emanare non
dubito, quod me indignum et immeritum tanto affectu litteramm
yestrarum dignabamini visitare. Proprium siquidem karitatis est,
ut ad desiderandum bonum cuiuslibet proximi sui dilatetur. Sane
arbori fructifere yos iuste comparaverim, que diversis suis officüs
diversa commoda multipliciter impartitur: arbor enim avibus erra-
bundis et parturientibus ramos suos expandit et frondium densitatem
accommodat, fructus sui amministracione prodest, ameuo virore
delectat, odore reflcit, gratum eciam umbre sue beneficium omni
venienti communicat et largitur. Ad umbram ergo illius, de qua
loquitur Salomon in Canticis: sub umbra illius quem^) desiderabam
sedi, pro vobis invicem orando pervenire mereamur prestante domino
nostro Ihesu Christo. Valete et bonis operibus habundate.
Ahschr. des 15. Jahrh. in Cop. VI, 11 S. 438 Nr. 668 im Kgl. St.-A. su
Hannover. Die Stelle der Vulgata findet sich Cant. 2, 3.
28« Kardinalbischof Guido von Präneste bekundet, dass die dfiixA
den Bischof (Bernhard) von Paderborn im Kl. Corvey vorgenommtm
') ccce A. *) et fMt A. «) virig B. *) Cop. quam.
1201--1208. 586
Weihe des Bischofs (Hartbert) van Hildesheim auf seinen Befehl ge-
schehen sei und d(zss daraus für spätere Zeiten dem genannten Kloster
keine Bechtsschmälerung erwachsen solle. Corvey o. D, (1201 August).
Gedr. Abel, Phüipp S. 278, Weatfäl. ÜB. III, Äddii. S. 72 Nr. 86. Regest
Böhmer-Winkelmann, Reg. imp. V, 3 Nr. 9974.
24. Dompropst Johann, Domdechant Hilarius und Propst Ludolf
des Kreuzstiftes entscheiden als delegierte Richter einen Streit des Kl.
Obemkirchen mit Hermann von Ämheim. 1203.
Im Auszuge gedr. Wippermann, ÜB. des Stifts Obernkirchen S. 8 Nr. 27a.
Vgl. auch Nr. 27h.
24»« Papst Innocenz HI. bestätigt dem Domkapitel den Besitz
einiger Hausstellen. Rom 1205 Mai 5.
Innocentius sorvus servorum dilectis flliis chori ecclesie beate
Marie Hild. salutem et apostolicam beuedictionem. Solet annaere
sedes apostolica piis votis et honestis petencium precibus favorem
benivolam impertiri. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris instis
postttlationibus annaentes areas nuper vobis intuitu pietatis coUatas
sicut eas inste et pacifice possidetis^ auctoritate vobis apostolica
confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo
u. s. w. Si quis autem u. s. w. Datum Bome apud (sanctum) Petrum
tertio nonas maii, pontiflcatus nostri anno octavo.
Abschrift des 16. Jahrh. in Ms. 197 fol. 221 (Copiar der Domvikarien) in
der Beverin. Bibl. zu Hildesheim.
25. Dompropst Bertold spricht als delegierter Richter dem Kl.
Northeim das Gut Hnserbergh zu. Huserberch 1208 Juli 7 (die
nonis iolii).
Regest Bode, ÜB. I, S. 391 Nr. 375.
29« Beilegung eines Streites zuischef} Herrandus und seinem
Schwestersohn Albert wegen Erbschaft. 0. D. (spätestefis 1208). ,
Ego Herrandns notnm esse cupio omnibus pagine presentis in-
spectoribus, qnod^ cum Albertus sororis mee fllius quinque marcas
ex parte avie sue et duas ex parte Grerlagi decani montis sancti
Mauricii in Hildensem et unum pelliciumi) varium et xxv oves et
ollam eream a me requireret et ego, quia de hiis omnibus michi
^) Verbessert aus palliom.
686 1209.
concius non eram, penitus negarem et me saper hoc iodticie ez-
sponerem, dominus Hugo de Herste et dominus Robertus maioris
ecclesie canonici et magister Megenwardus pro bono concordie partes
suas interposuerunt, quorum consilio et ordinatione compositum est
sub hac forma. Ego Herrandus dedi Alberto xviii oves et vi solides,
dedi etiam xxx solidos dominis nostris in restaumm, quia eos
dampnificaverat in bonis suis in Vredon^ ut dampno resarcito ipsnm
in voluntate ecclesie ab excommunicationis vinculo facerem absolntum.
Hec quidem pro bono pacis et concordie dedi, cum tamen amplius
quam ad x marcas me dampniflcaverit Albertus. Modo autem ipse
Albertus et eins uxor in facie ecclesie constituti publice confessi
sunt, quod iniuste me impetiverant et omnibus hiis, que a me requi-
siverant, penitus renunciaverunt. luraverunt etiam, ne deinceps a
me quicquam requirerent nee de hiis nee de aliquibus hiis similibus
me aliquatenus molestarent. Huius ordinacionis et compositionis
testes sunt hü: Hugo, Erekembertus , Wicboldus canonici maioris
ecclesie, magister Megenwardus, Themarus, lohannes de Waltdorpe,
Heimannus scolasticus, Adolfus, Daniel, Wemherus canonici sancte
Crucis; Volcmarus, Tidericus Advocatus burgenses in Hüdensem,
Tidericus dapifer prepositi maioris, Gunzelinus quondam dapifer
comitis Hermann], Hildebrandus de Dammone.
Or, im KgL St-A. zu Hannover, DamsHfl Hilde$heim Nr. 159 mit a*rfi
Siegeln, das erste, von dem nur etwa ein Viertel verhanden ist, zeigt ganze Figur:
SIQ VGON 0 (?}, das zweite spitzoval utUen unter Rundbogen
knieende Figur, darüber Maria sitzend mit dem Chriettishinde : f ROBERTO DI
GBACIA QVOD EST. liegest Doebner, ÜB. I, S. €0 Nr. 117 zu um 1230. Die
Urk. gehört aber nach Schrift und Zeugen einer früheren Zeit an, vgl. ÜB. £, Nr. 635,
734 u. 754, ICO mehrere der Zeugen fast tn derselben Reihenfolge wie oben genannt
werden ; Dechant Gerlach des Moritzstiftes ist nur bis 1208 urkundUth beglembigi.
27. Domkaivtor K(onrad) und Domscholaster L(tUhard) als vom
Papste delegierte Richter bekunden, dass Hennann vofi Rode (de NoTali)
auf seine Ansprüche an den halbeti Zehnten des Kl. Walkenried in
Obernfeld verzichtet hat. (1209.)
Regest ÜB. des Kl. Walkenried (ÜB, des hist, Vereine für Niedereaekeem
II) Nr. 75, Dohenecker, Reg. hisL Thur. II, Nr. 1446. Vgl. auch Nr. 74 u. 76
bez. 1451 und 1452 und Bode, ÜB. I, Nr. 381 und 382.
28. Rodolfus sacerdos Hildensemensis unter den Zeugen der
Urkunde des (Grafen) Konrad von Roden betr. Schenkung eines Gutes
1216. 687
gen. Almannesbrohc an das KL Marienwerder. Lauenrode 1215 Mai 35
(yiii. kalendas ionii).
Or. im KgL St-A. zu Hannorer, Maritmctrder Nr. 2, Gedr. r. Hodenbergt
CaUnberper ÜB. VI, S. 5 Nr. 4.
39« C. schreibt dein Domherrn R(udolfJ, wegen des beklagens-
werten Zustandes der Hildesheimer Kirche vorerst dieser die Kräfle zu
widmen, da sie ihn nötig habe, und später zum Studium nach Paris
zu kommen. Er sehne sich nicht nach Hüdesheims Leckerbissen und
unerlaubten VergnUgungen und schicke ihm ein Käppehen, 0. D. (vor
1216?).
Dilecto ac diligendo domino et precordiali amico suo B. Hil-
densemensis ecclesie canonico C. homilis et per omnia suas cum
debito sae dilectionis affecta optabilem diviDi amoris fervorem.
Inspectis litteris vestiis iteram iterarnque perlectis quid in animo
meo succreverity deiis seit, nee ad presens sed adhuc in posternm
intimabo. Gnm in prioribns litteris meis vos ad Studium citaverim
et vobis sicut vere est vita sanctissima vitam bonorum scolarium
laadayerim, vos legitimis causis detentum cognovi. Quapropter cum
mnltum vestrum desideraverim adventum, malui tarnen hac vice
propter multimodas ecclesie necessitates, pro quibus gemitibus in-
cessabilibus suspiro, remanere, quoniam vos utilem ecclesie certissime
scio fore. State virilitery agite, et confortetur cor vestrum deus
pads et tocius consolacionis consoletur vos in omni tribulacione
vestra. Post annum vel duos, cum dominus hanc abstulerit ab
ecclesia sua tribulacionem, veniatis, michi tamen ante, ut vobis
locum mansionis preparem, demandate; me enim adhuc Parisius iii
vel iüi annis mansurum spero. Studium, locus, bona societas et
gracia dei et hominum, qnam magnam inveni, me multum delectat.
Non me^) illa refectorii trahit gulositas, non illa quam Hildensem
ezercui revocat caniis illicita^) voluptas; obediencias et alia bene-
flcia Uli qui appetunt accipiant, ego alia quero et appeto. Pilliolum
licet parvi precii tamen ex maximo affectu vobis ad presens trans-
mitto considerans non quantum sed^) ex quanto. Dominus Heidenricus
Nuwenburgensis mecum moratur, qui vobis de magno affectu vestro
gracias agens salutat. Valete, karissime domine Bodolphe.
ÄbBchr. des 15. Jahrh. im Cop. VI, 11, S. 768 Nr. 1575 im KgL St-A. zu
Hannover. Der Verfaseer des Briefes ist vielleicht derselbe C, tcelcher in der
Urk. ÜB. I, Nr, 684 als aus Paris zurückgekehrt bezeichnet wird.
0 Cop* noune. *) Cop. ülioitas. *) Cop. qaantnsqae.
688 1216-21,
80. Dechant und Kapitel des Andreasstiftes bestimmen Über die
von den Gläubigen der Kirche gestifteten Gelder. 0. D, (1216—20).
C(oiLradas) dei gratia decanus totnmqne capitolum sancti Andree
in Hildensem omnibns hanc paginam inspitientibas caritatis donnm
ad eterne vite premium conseqaendnm. Notum esse desideramus
Omnibus, qnod ad commune bonum omnium ecclesie nostre tarn
futurorum quam presentium canonicorum in talem unanimiter compro-
missionem vota nostra contulimus et consensum, ut, si a quoqaam
fldclinm quantulacumque summa pecunie ecclesie nostre fiierit ero-
gata, si Sit marca vel due marche vel iii, tertia pars daü cedat
fratribus tantum presentibus dividenda, relique vero due partes ad
conquisitionem prediorum eidem ecclesie nostre deponantur in armario
reservande. Si autem id, quod datum fuerit, iiii marche sint vel
amplius, nulla portione ad distribuendum inde sublata totalis summa
ad antedictos usus ecclesie in aimario recludatur. Si vero minus
quam marcha conferatur, tunc totum id, quod datum est, cedat
distribuendum inter presentes nuUo fratrum contradicere presumente,
nisi forte ab ipso dante id quod dat ad aliquos speciales usus ecclesie
deputetur. Preterea a prenominato C(onrado) decano hac gratia
gaudere fratribus et concessum, ut quicumque in ecclesia nostra sire
etiam in tota parrochia petiturus admittatur, talis terciam partem
eins, quod ibidem petit, ad utilitatem ecclesie nostre habendam
porrigat fratribus nulla se contradictionis excusatione defendendo.
Ne igitur huic ordinationi quisquam fratrum ansu temerario contra-
boando presumat obyiare,^ hoc scriptum inde datum munimine sigilli
nostre ecclesie duximus roborandum. Testes huius rei sunt Nicholans,
Benignus, lordanis, lohannes sacerdotes, Winandus, Willems diaconi,
Daniel, Albertus subdiaconi, omnes ecclesie nostre canonici.
Or, im Stadtarchiv zu Hildesheim, Museum Nr. 8. Siegel verloren. Gedr.
Doebner, ÜB. I, S. 84 Nr. 171 zu 1218-40. Ich möchie die-Urk. nach Zeugen und
Schrift kaum nach 1220 ansetzen.
81. Bischof Siegfried bekundet, dass der Domherr Ludolf «m
Hessen (Hessenheim) den zur Zeit seiner Minderjährigkeit durch seinen
Vater Dietrich vorgenommenen Verkauf von vier Hufen Landes in
Bruchschauen (Brockschowen) an das KL WaJkenried gutkeisse.
0. D. (1216—21).
') Or, oviare.
1216—19. 589
Nur im Regest erhalten, vgl. ÜB. des Stiftes Walkenried (ÜB. des histor,
Vereins ßlr Niedersachsen II.) S. 383 Nachtr. Nr. L Hegest auch Doenecker, Reg-
hist. Thur. II, 8. 352 Nr. 1936.
8Jd. Bischof Siegfried bekundet, dnss sein Bruder Werner von
Lichtenberg (frater noster Wernerus de Lichtenberch) dein Jacobi-
kloster hei Halbersfadt zwei Hufen in Quensfedt verkauft hat. 0. D.
(1216—21).
Gedr. Schmidt, ÜB. der Stadt Haiherstadt /, S. 585 Nr. IV aus Niemans
Excerpten im Staatsarchiv zu Magdeburg, Die Urk,, deren Or. sich vielleicht in
der bisher sticht zugänglichen Hechf sehen Sammlung in Halberstadt befindet (s.
Schmidt a. a. 0. Vorwort S. xi), ist insofern von besonderem Interesse, als sie den
Familiennamen Siegfrieds I. feststellt.
88« Donnkantor Konrad von Bodenstein bekundet, die Kirche in
Beuren, die sein Grossvater gegründet, aber weder dieser noch seine
Söhne Otto und Konrad eine7n bestimmten Orden unterworfen haben,
von seinen Brüdern Johann und Otto und seinen Verwandten über-
kommen, kurze Zeit mit Erlaubnis des Metropolitanen geleitet, und mit
Zustimmung des Kardinals Guido, Bischofs von Präneste, und mit dem
Abte Heinrich von Walkenried und dem Abte von Reifenstein dxtselbst
dsterziensemonnen aus dem Kl. Wöltingei'ode , die Bischof Hartbert
gesandt, unter Bestätigung des Papstes Innocenz HI. und des Erz-
hischofs Siegfried von Mainz eingesetzt und den Nonnen bei ihrer An-
kunft seine Höfe und Hofstätten in Erfurt, anderthalb Hufen in Ohm-
feid (Onvelde) zu seifietn und seiner Mutter Woltswidis Anniversar am
22. Juli, einen Hof bei st. Johann in Erfurt unter Vorbehalt der lebens-
länglichen Nutzniessung für Godehard, den Sohn seines Bruders Otto,
geschenkt und später 'noch fünf Hufen mit Zubehör in Geilenrothe zu
Messen, sowie seine in einer besonderen Kiste niedergelegten Bücher ve)--
macht zu haben. 0. D. (um 1217).
Gedr. GhidenuSj Sylloge 306, Wolf Cotnment. de archidiacon. Heiligenstad.
29 il. 5. Vgl. Regest Dobenecker, Reg. hisL Thur. II. S. 324 Nr. 1775.
84. Abt Volkard des Godehardiklosters, Domkellner Robert und
Dotnscholaster Konrad bekunden einen von ihnen gefällten Schiedsspruch
in dem Streite des Propstes Hildeward von Wildeshausen und des Osna-
brücker Ministerialen Hugo Bar tvegen des Zehnten und des Meierhof ts
in Haien. Hildesheim 1219 Januar 30 (iii. kalendas februarii).
Testes huius ordinationis suut Wilbrandus maior prepositus
Hildeshemensis, Hermannus Verdensis scolasticus, lohannes Marcus
590 1269.
prepositus Bartwieensis, Wilhelmus canonicus HildeshemensiSy ma-
gister Godescalcas Bremensis, Henricus sacerdos de Satherem,
Henricus sacerdos capellanus episcopi Verdensis, Bodericos de
Hamelen.
Gedr. Westfll, ZeUsehnft VI, 8. 241, Phüippi, Osnabr, ÜB. II, 8. 80 Nr, 109.
85. Papst Honorim IIL beauftragt den Dofndeehanten , Dom-
scholaster und Domkantor, den bereits exkommunizierten Anhängern
des ehefnaligen Erzbischofs Waldetnar von Bremen die kirchlichen Ein-
künfte zu entziehen, Lateran 1220 Dezember 23.
Honorius episcopus servos servorom dei dilecüs flliis decano
et scolastico et cantori Hildensemensibus salatem et apostolicam
benedictionem. Ex parte Hamenborgensis capitali fnit propositnm
coram nobis, quod, cum boue memorie I(nnocencias) papa predecessor
noster in Waidemarom tanc ecclesie Bremens! intrasnm, ÜE^ntores
suos et commnnicantes eidem excommanicacionis sentenciam pro-
tnlisset, et S.^ I. et quidam alii canonici Bremensis ecclesie, coi
eorum ecclesia est nnita, communicantes ei sentenciam incnrrissent
eandem, ipsi nondom absolucionis beneflcium, licet moltnm temporis
effluxerit, postolaront a celebracione divinomm et illorom partidpio,
qui favendo prefato W(aldemaro) predictam incnrremnt sentenciam,
non cessantes in animamm soamm pericnlum et eomm preiadidam
et gravamen. Unde provideri snper hoc per apostolice sedis con-
silium postolarunt. Cnm ergo illi merito proventus ecdesiastici
subtrahantur, cui communio ecclesiastica denegatnr, discredoni
vestre per apostolica scripta mandamus, qnatenns eisdem canonids
usque adeo auctoritate nostra sua beneficia snbtrahatis, donec ad
cor redeant et imploratnm cum hnmilitate absolucionis benefidnm
assequantar. Quod si non omnes hiis exequendis potneritis inter*
esse, duo vesti*um nichilominus exequantur. Datum Laterani i.
kalendas ianuarii, pontiflcatus nostri anno quinto.
AbMchr. den 15, Jahrh. in Cop, VI. 11 8. 470 Nr. 762 im KgL Ä.-J. »
Hannover^
Berichtig* ung*en.
Nr. 28. Ober die Echtheit der Urk. vgl. auch Moti. Oerw. DD. 11, S, 58
Nr. 49.
Nr. 36 ist auch gedr, Mon. Qerm. DD. II, S. 489 Nr, 81 und Krühne, ÜB.
der Klöster der Grafschaft Mansfeld (ÜB. der Provinz Sachsen XX) S. 535 Nr. 1.
Nr. 39 und 67 und 69 ist das im Regest als wüst bezeichnete Wosthalmcsbnsen
teohl zweifellos Wöllnwrshausen so. von Oöttingen.
Nr. 41. Die yilla Darnede in pago Leriga ist nicht, wie im Regest und
int Register angenommen wird, DOhren bei Hannover, sondern Dornten oder wohl
noch richtiger Gross- und Klein-Döhren n. r. Goslar.
Nr. 72. Vgl. hierzu die Bemerkungen Giesebrechts in s. Gesch. der D. Kaiser-
zeit, 5. Aufl. II, S. 710.
Nr. 120. Das (!) hinter ei kann getilgt werden, da peccare mit dem Dativ
im Kirchenlatein vielfach sich findet, z, B. misereie mei, quia peccavi tibi.
Nr. 139. Das Verzeichnis der deutscheti Bischöfe, welche sieh von Gregor VIL
lossagen, ist neuerdings nach Ms. 195 der Faulineschen Bibliothek zu Münster i. W,
gedr. «oH Finke in der Westfäh Zeitschi-ift B. 44^ S. 205-6.
Nr^^ 145 Z. 29 lies super tecta statt semper recta und vergl. zu der Stelle
Matth. 10, 27: Qaod dico yobifl in tenebris, dicite in lumine, et qnod in anre auditis
piaedicate snper tecta.
Nr. 152 hat Finke, Westfäl. ÜB. V, 8. 34 für eine Fälschung des 12. Jahr-
hunderts aber mit echtem Siegel erklärt.
Nr, 153. Wegen der Fälschung dieser Urk. vgl. auch v. Uslar-Gleichen, Udo,
Gr. V. Reinhausen, Bisch, v. Hild. 8. 13.
Nr. 158 lies im Regest Schlanstedt.
Nr. 159 lies: Inseriert in die Urk. K. Friedrichs I. votn 21. Juni 1156.
Nr. 161. Die Urk. wird von Stumpf RK. S. 484 Nr. 3029a genauer datiert:
Merseburg 1108 Ende Mai.
Nr. 164, Z. 32 ist mit dem Or. ab abavo im Sinne von a proayo, Urgrossvater,
zu lesen; das würde Konrad II. bezeichnen, auf den wirklich die Anfänge des
Georgenberges zurückgehen.
Nr. 174 ist im Regest 24 Morgen zu lesen.
Nr. 176. Nach dem Texte Z. 23—24 ist in Gandersheim nicht die Wahl,
sondern die Ungültigkeitserklärung der Wahl Brunings vorgenommen worden. Da-
nach ist das Regest zu verbessern.
592
Nr. 185, Über den Ort Dnidenberch vgl v, Uslar-Gleichen, Udo, Qrafv. Rein-
hausen S. 17 Antn, 1.
Nr, 210. Im Regest fehlt der Ausstellungsort Hildesheim,
Nr, 222, Die Jahreszahl am Ende der Urk. muss heissen m9, c^. xl.
Nr, 240 ist bereits gedruckt Doebner, ÜB, /, S. 8 Nr, 21,
Nr, 241, Die Urk, häU Heinemann, Beitr, zur Diplomatik, S, 75 für eine
nach dem Tode des Ausstellers gemäße Neuausfertigung,
Nr. 253, 8, 236 letzter Zeuge ist zu lesen Heinthenricns de Asie.
Nr, 340, Das Or, dieser Urk, befindet sich nicht im Diplomatischen Apparat
der Universität Gottingen, sondern im Stadtarchiv zu Goslar, CäcüienkapeUe Nr, 2,
vgl, Heinemann, Zeitschr, 1897 S, 90,
Nr. 342 lies: Gedr. Doebner I, S, 13 Nr. 33.
Nr, 343 lies im Regest Wittwe statt Vetter,
Nr. 365 will Heinetnann, Zeitschr. 1897 S, 89 wegen einer grösseren Anzahl
gleicher Zeugen une in Nr. 368 in das Jahr 1074 setzen, wozu auch die Indiktions-
und die Ordinationsjahre passen,
Nr, 399, Das Datum im Regest muss heissen : Dezember 18.
Nr, 430 (und 599). Die hier im Transsumt gegebene Urk. des Bischofs Adelog
befindet sich im Original im Diplomatischen Apparat der Universität GÖttingen
Nr. 70, vgl. Heinemann, Zeilschrift 1897 S. 90,
Nr. 431 lies im Regest: eine halbe Hufe.
Nr, 456 zu 1187 gesetzt, ist in den Annal. Stederburg., Mon, Germ. XVI,
S, 220 zum Jahre 1190 angeführt, Lüntzel, Gesch, I, S 475 setzt die Urk, in das
Jahr 1189.
Nr, 555. Das Or, befindet sich jetzt im Kgl. Staatsarehiv zu Hannover,
MichaeliskL Nr. 22a. Die Urk, ist, zugleich mit dem Or, von Nr, 492, aus dem
Nachlasse Seibertz' nach der Herausgabe des 1. Bandes erworben.
Nr, 570, „Seines Amtes entsetzt*' im Regest ist nicht korrekt; saspenaio ist
nicht vollständige Beraubung der Stelle oder des Amtes (depoaitio, amotio, remotio,
prlyatio, auch wohl degradatio), sondern bedeutet nur zeitweilige Verhinderung in
der Ausübung der Amtsbefugnisse, wobei der Behinderte im vollen Besitze des
Amtes selbst bleibt,
Nr, 582, Z, 20 dürfte die Bezeichnung des Schreibfehlers (!) nicht an der
richtigen Stelle stehen. Die Reihenfolge der Ordinanden ist, wie noch heute,
acoliti, snbdiaconi etc. Demnach wird in diesetn Absätze das erste snbdiftconi
{Z. 19 Mitte) verschrieben sein statt acoliti.
Nr. 647. Die Einkünfte im Regest ist unrichtig. Der Text besagt vielmehr >
Die vier Hufen gehören dem Dotne, sie sind mit einer Obedienz vereinigt worden,
deren Inhaber die Einkünfte erhält, jedoch mit der dinglichen Belastung, von den
Einkünften ein servicium (Abgabe, Charität, PräsenzgebührJ an bestimmten Fest-
tagen den Stiftsherrn von st, Andreas zu leisten.
Nr. 649 lies: Zeitschrift . . . 1868 S. 107.
Nr, 690 im Regest lies 34 Mark.
Nr. 698 S. 666 Z. 3 steht, dem Or, entsprechend, Hereboldesscni. Dennoch
dürfte Gereboldessem zu lesen und das heutige Garbolzum (im Regest Garhdlzen}
gemeint sein, das zu dem in derselben Nr. genannten Sillium der Lage »uicA besser
passen würde. Hereboldessem wüst bei Kreiensen ist daher im Register zu Hlgen,
593
Nr, 737 könnte im Begest besser Provinz Mainz statt Erzdiözese gesetzt werden.
Nr. 751 ist auch gedr, Hannov. Gelehrte Anzeigen III, Sg. 1427 ff.
Nr. 763, Der S. 716 Z. 13 genannte Northwaol ist höchsticahrseheinlieh der
ehemalige Noixluxüd zunschen Lehrte und Peine, jetzt Hämeler Wald genannt, und
der ehemalige Steinwedeier Wald, vgl, Correspondenzblatt des Oesamtvereins Jahrg. VI,
(1858) Nr. 6, S. 68.
Nr, 765. Heinemann, Zeitschrift 1897 S. 91 vermutet in Budolplnip notarins
einen Schreibfehler für den öfter genannten Ludolphns notarins.
Zum zweiten Bande.
S. 1 unten lies: Hildesh. ÜB. IL statt Klosterurkunden.
Nr. 25 Z.3V.U lies de statt äg.
Nr. 275 Z. 4 v, o. lies Böbber statt Löbber.
Nach Nr. 360 ist folgende Nr. einzuschieben:
860a* Papst Oregar IX. beauftragt den Bischof (Konrad) und
den Domscholaster fOerwich), nachdem der Prior der Prediger und
der Domdechant und -Scholaster von Bremen durch den Kardinallegaten
Otto tit. 8. Nicolai in carcere Tulliano als Vtsitatoren der Diözese
Bremen bestdlt waren, und der genannte Prior in dem Prozesse gegen
den Propst L. von Reepsholt wegen Symonie nach der Appellation des
Propstes an den apostolischen Stuhl die Entscheidung detn Papste über-
lassen hat, die Angelegenheit kanonisch zu entscheiden. Lateran 1233
Juni 4 (ii. nonas iunii, anno septimo).
Regest nach dem Vatikan. Registerbande Auvray, Les Registres de Chrigoire IX.,
I, Sp. 764 Nr. 1365.
Nr. 363 letzte Z. lies Hartmannas de Monte.
Nr. 574 ist als Dublette von Nr. 664 zu tilgen.
Nr. 631 ist gedr. Wolf, Gesch. des Geschlechts von Hardenberg I, Nachtr. S. 4.
Nr. 703, S 356 Z. 3 v. o. lies responsnm.
Nr. 934 gehört nach dem Jahre 1254, in welchem Graf Ludolf d. Ä. von
Hallermund noch als lebend bezeichnet wird, vgl. Nr. 943.
HUdadi. ÜB. IL 88
Personen- und Orts-Reglstep.
A,, Laie (1228) 264. — Vgl. Dassel, y.
-- Heisterbach mon. — Soest, canon.
Aachen 48 A. — ecclesia 178 A.
AbbeUhnsen, trüat zw. Eherholzen u. Sib-
h€iie 102.
— unhestimmt 855.
Abbenrode, -rorh, so. Vienenburg, prepos.
Heinrich (1256) 1001.
Accipiter, Hermann, ciy. Hild.
AccO| Acko, Acke, Dietrich, monach., cel-
lerar. st. Michaelis. — Heinrich (1284)
894. — Heinrich u. Ss. Johann u. Vol-
mar (1259) 1107. — Heinrich, ciy., cons.
Uildesh.
Accon, episcop. Jacob (1226) 185.
Achem, Acheim, Aichcheim, Ahghem,
wüit bei Eddinghausen 802, 803, 844,
845, 857, 858, 1067, 1108, 1116, 1126,
1158.
Achilles s. Eniestedt, y.
Achim, Achem, Engelbert y. (1238-89)
509, 541. Hermann y., ciy. Brannschw.
Achtnm, Ahtem, Agtem, ö. Hildesheim,
112, 291, 307, 778, 851.
— fnagister civ. Bernhard (1224) 112. —
cives: Bertramm, Wichmann y. Ach tum,
Hermann, Johann y. Uppem, Ulrich n.
Heinrich y. Einnm, Werendagas, Diet-
rich yillicns (1224) 112. — villieua Al-
bert, 9. Fr. Irmgard u. Kinder Thegen-
hard, Albert, Heinrich, Immeka. Ma-
thilde, Irmgard, Bikaza (1224) 112. —
sacerd. Albert (1224-85) 112, 416. —
campanarius Albert (1224) 112. — par-
ochiani 112.
— von: Albert, canon. st. Manricii. —
Bernhard (1224) 112. — Hoier S. des
Lndolf (1230) 291. - Wiebmann, ciy.
in Achtnm.
Addenhem, Addenem, pons, Ausstellungs-
ort 927.
— von: Bertold (1239) 539. — Bruno,
mü. (1226) 188.
Adela, Adhela vgl. Gramme, y., Dahlom, t.
Adelheid, Adelbeidis, Athelheithis, Alhei-
this, Adcledis, Aleidis, domina (1228)
262. — Schw. d. DK M. (1225) 141.
— Fr. des camerar. Lndolf (1288) 51&
— Fr, des Heinrich (um 1240) 609. —
u. S. Konrad (1243-46) 701. — Frau
des Heinrich, Hörige des Kreuzstißs
{um 1230) 810. — Vgl. Bettmar, y. —
Bierbergen, y. — Brflggen, y. — Diyes.
— Dorstadt, y. — Hessen, y. — Hisce.
— Hnldelsem, y. — Jense, y. — Kissen-
brück, y. — Lebenstedt, y. — Lewe, y.
— Minden, y. — Niger. — Ordenberg,
y. — Bonneberg, y. — Salder, y. —
— Sorsnm, y. — Spiring. — TosewUe.
— Wehre, y. — Wettebom, y. — Wöl-
tingerode, abbat, priorissa, mtg. in-
firm. — Wflifingen, y.
Adelindis vgl. Hanteln, y.
Adelogns s, Hildesheim, episc
Adelwardeshnsen s. Nicolaosbnig.
Adensen, Haddonois, Adenois, Addonoja,
Adenos, Kr, Springe 235.
— von: Dietrich, mil. (1224— km 1242)
111, 144, 285, 249, 294, 425, 55S, «.
Fr. Hedwig (enr. 1239-42) 553, s. Ss.
Dietrich canon., cantor Hild., areki-
diacon. in Elze, und Eyerwin canon.
Hild., prepos. st. Bonifac. Halberst. —
Johann S. des Dietrich {enr. 1239—41)
553. — Johann, Neffe des Eyerwin «.
Dietrich (1243-60) 705, 933, ^7, 966,
1155. — Johanns Witttre Mamrete
(1246) 783. - Ulrich mil. (um 1240-
1254) 609, 717, 956. — lHo der v. 705.
Adenstedt, Haden-, Adenst«de, Ade-
stissen, Adensten, Adestessen, Jifr.
Springe 508, N. 13.
— Kr. Alfeld 1064.
— von: Albert {erw. 1247) 790. —
Bnrchard, S. des Johann, mil. (1242)
661. — Eilika, Schw. des Johann,
Wittwe des Bernhard y. Thidessen, Fr.
des Steppe y. Mahner (1236) 452. —
Adersheim — Alfeld.
595
Gottschalk (1227—41) 287, 243, 262,
269, 825, 887, 868, 406, 409, 486, 627. -
Heinrich (1282-86) 887, 368, 445, 452.
— Heinrich, S. des Albert (1247) 790.
— Heinrich, 8. des Johann (1282)
337. - Johann, mil. (1226-58) 188,
296, 831, 832, 837, 357, 391, 452, 511,
514, 525, 534, 643, 661, 710, 744, 860,
872, 1021, 1035, 1075. — Johann, S.
des Albert (1247) 790. — Ludolf (1226-
32) 198, 287, 243, 340.
Adersheim, Adersem, Amt Wolfenhüitel,
446.
Adolf s. Dannenberg, y. — Dassel, y. —
Hildesheim, st. Crncis canon. — Kölo,
archiep. — Osnabrück, episc. — Schaum-
barg, com. y.
Adyocatisse, Heinrich, canon. Hild.
Adyocatos, Alexander (1224) 109. —
Arnold (1244) 719. — Dietrich (um
1240) 606. — Dietrich, ciy. Hild. —
Heinrich, ciy. Brannschw. — Heinrich,
ciy. HUd. — Johann (1240) 596, 606.
— Winand (1251) 883.
Agnes 5. Beknm, y. — Celle, dnc. —
Sachsen, com. palat.
Agrestis, Dietrich, seryns (1240) 564. —
Heinrich, armiger (1254) 956.
Agtem s. Achtom.
Ahghem s, Achem.
Ahrbergen, Harberge, Aerberghe, Are-
berge, Arberge, s. v. Sarstedt 304, 817,
559, 674, 964, 1070, N. 13.
— von, Ludolf, sacerdos im Altendorf
b. Alfeld.
Ahstedt, Asenstide, Kr. Marienburg 402,
403, 615 u. A., 676. — villiH des
Godehardikl. Dietrich und Heinrich
(um 1240) 615.
Ahtem s. Achtum.
Aichchem s, Achem.
Alardus, frater domus Theuton,, ufo?
(1228) 268. - Vgl. Burgdorf, y. -
Minden, Predicat. lector.
Alatri, Ausstellungsort, 45, 46.
Albano, episeop. Albinos, cardin. (1193)
N. 18. - Pelagius (1223) 73. — *.
cleric. Heinrich (1223) 73.
Alberge, viUicus Bernhard (1224) 112.
Albero, gandersh. Ministerial (1226) 198.
•— Vgl. Amelunxbom, prior. — Ble-
deln, y. — Hildesheim, st. Maur. canon.
— Wansleben y.
Alberstadensis s. Halberstadt.
Albert, Albrecht fam. (1241) 640. —
sacerdos s. Lauterberg, canon. — cleric.
(1198) N. 13. — Schwesters. des Her-
rand (vor 1208) N. 26. — servus pre-
positi in Escherde (1240) 556. —
Vgl. Achtom, sacerd. campanar^ yillic,
y. — Adenstedt, y. — Angarie dox. —
Biewende, y. — Bock. — Braonschw.,
dox. — Burmester. — Dammone, de.
— Dorstadt, conyers. — Eibe, y. —
Eyerstein^ com. y. — Heinin|gen, sacerd.,
frat. — Hüdesheim, mag. ciy., st Andr.
canon., st. Qodeh. monach., st. Mich,
monach. — Hottein, y. •— Uten, y. —
Indagine, de. — Kissenbrttck, ciy. —
Königslutter, abbas. — - Laatzen, y. —
Lauterberg, canon. ^ Leim, y. —
Lobke, y. — Magdeburg, archiep., st.
Sebast prepos. — Marienrode prepos.,
cellerar., frater. — Osede, y. — Poppen«
borg, com. y. — Quickbume, v. —
Sachsen, dox. — Salzburg, archiepisc.
— Spoie. — Stendal, prepos. — Ther. . .,
V. — Tossem, y. — Trient, episc. —
Wehmingen, yillic, y. — Wehrstedt, y.
— Winnigstedt, y. — Wülfingen, y.
— Wülfinghausen, y.
Albinos vgl. Albano, episc. — cardin.
Albus s. Boyenden, y.
Aldenburch s, Oldenburg.
Aldendorp, Ludeger y. (1240) 580. — Jo-
hann V., mil. (1252) 907. — Konrad y.,
canon. st. Bonifac. Halberst.
— s. Ohlendorf.
Aldenrod s. Ohlenrode.
Aldrup bei Wildeshausen 839.
Alebrand (1237) 482. — Vgl. Bolzum, v.
Alecforde, Lage ? 469.
Alemannia s, Deutschland.
Alcna vgl, Depenoe, y. — s. Helene.
Alethe s. Alten.
Alexander u. S. Hermann (um 1240) 605.
— Ministerial der Edeln y. Dorstadt
(1232) 855. — Vgl. Adyocatus. —
Bosseleye, canon. — Camerarius. —
Hildesheim, st. Mauric. scolast. — Hope*
gast. — Friso. — Goslar, st. Mathie
scolast. — Magdeburg, y. — Northeim,
st. Blasii abbas. — Oldenburg, comit.
camerar. — Päpste. — Schlewecke,
der. — Spiegelberg, pleban. — Wackeur
stede, V. — Wehre, y. — Werte, y.
Alfeld, Alyelde 364, 494, 649, 1090. Aus-
stellUDgsort 996, 1090. — plebani:
Richard, mag. (1236) 445. Arnold
(1250-58) 837, 868, 1090. — cives:
Ulrich u. Dietrich Claro, Brdr., Frowin
y. Westfelde, Bernhard (1258) 1090. —
provisor puerorum Herwich (1240) 585,
— von: Bertold, seryus (1242) 665. —
Heinrich canon. st. Maoricii, capellan.
prepos. Hild. — Johann miL (1285)
415. - Ludeger, mil (1285-61) 441.
88*
696
Alferde — Arnold.
Alferde, Kr, Springe 618. — von: Johann
(1254) 966.
AUgrimm «. Ibnig^, y.
Algermissen, Alegremessen, Alegrim-
messem, n, Hildesheim 404, 598 A. —
Klein- 754.
— ton: Hermann, monaeh. st. Michaelis.
Allersehl, Olerdesem, Kr, Isenhagen 760.
Allersheim, Elersen, Amt Holzminden 1094.
Almannesbrohe, bei Marientcerder zu
suchen, N. 28.
Alremnnt s, HaUermnnd.
Alsbrok, Alesbnrg s, Oelsbnrg.
Alsblürch, icüst hei Rotenhirdien 525.
Alsith und Frau Wichmot (1240) 587.
AlCa domo, Heinric de, u. Fr, Bra
(1255) 980.
Alta fago «. Hohenbfichen.
Altaich, Altahensb, Niederbaffem, Kloster
379. — abbas Dietmar, fratres V. u,
G. (1288-42) 379.
Alten, Alethe, Dietrich y., (enr. um 1280),
s,*T, die Fr. des Bmno y. Gnstedt
296. - Dietrich y., mü. (1248) 691. ~
Sberhard y., mU. (1280-89) 285, 404,
414, 445, 584.
Altenselle, Kloster, Diözese Meissen,
110a n, A.
Altesdorf, Vetns yiUa, Holdendhorp,
wüst bei Alfeld, 558, 585, N. 18. —
sacerdos Ladolf y. Ahrbergen (1258)
1090. — von: Dietrich w. Stephan, Brdr.
(1235) 890. - Hildebrand (1243-46)
696. — Johann (1226) 164. — Lndeger,
mit (1258) 1090.
— Antiqna yilla, wüst bei Hildesheim
558, 980. — mag. civium Bothmannus
(1224) 112.
Altkloster, Vetns monasterinm ,' bannns
1033.
Altmarkt y., s, Veteri foro, de.
Alto pnteo, Lndolf. de, ciy. Hild.
Alyench s, Hannoyer, oiy.
AWessem, Bertold y. {um 1235) 433.
Alwardns, Brdr. des Otmar, lito des
Krenistifts (1247) 795.
Ambeiga, comitia in, gehört den Grafen
von Wohldenberg 872.
Ambleben, Ampeleye, Ladolf y. (1246)
765.
Ambrosins s, Goslar, st. Sim. et Jnd.
decan., Frankenberg, pleban., Nenwerk,
conyers. — - Heere, y.
Amelnng s. Lippe, y. — Westerhoye, y.
Amelnnxbom, Amelnngesbnmen, -gir-
bome, Kloster, 746, N. 7, 20. — abbas
Dietrich (1245) 746. ungenannt (1222)
46, 49, (1223) 91, (1227) 235A., (1^
812, (1258) 1056. - prior Albero
(1282-33) 353a, 368. -
Johann (1245) 746. — ceUerar. Komrad
y. Kemnade (1245) 746. — fratres
(1258) 1094.
Ammenhnsen wüst zw. Lamspringe und
Wohlenhausen 119, 396, 399, 550, 631.
— s. Ammensen.
Ammenscn, Ammenhnsen, Ami Qreene
102. — ecdesia 102.
Ampeleye s, Ambleben.
Amplede, -dhe, -the, Heinrich y. (1282)
387, 340. ^ Thetmar, y. (1234-88)
394, 511.
Anagni, Ausstellungsort 39, 88, 226, 227,
230, 233, 341, 842, 313, 344, 350, 362,
358, 367, 368, 369, 870, 533, 686, 687,
994, 1100, 1101, 1104, 1105, 1138,
1152, 1153, 1154, 1156.
Andreas s. Banekenfeld, y. — Lnttor, y.
— Sehlde, y.
Aneboldessem, Thetmar, y. (1227) 249.
Angaria s. Eniger.
Angarie dnx Albert (1223) 66.
Angerstein, Kr, GöUingen, 866. — von:
Graehto, mH (1241) 631.
Anhalt, comites s. Ascharia.
Anno (1227) 220. — s. Brannschweig,
St. Blasii canon., dncis dapiL — Heim-
bnrg, y.
Antiqna yilla s, Altesdorf.
Antiqno foro, de, s, Veteri foro, de.
AoIAls s. Werte, pleban.
Appolde, Appolt, Apolt, Dietrich y.,
canon. Hild.
April, Lndolf, aynnonL des Ernst y. Elbe,
u, s. 8. Arnold (1235) 430.
Arbeke s. Arpke.
Arberge s. Ahrbeigen.
Arbipolensis s, Würsbnrg.
Area, Dietrich de (1238-48) 521, 818 1. A.
Amöboid vgl, Stötterlingeborg, prepos.
Amebnig, Amsbnrg?, archidiaeon. H.
(1253-58) 940.
Amheim, Hermann y. (1203) N. 24.
Arnold prepos, wo? {um 1240) 60B. —
zwei d, N. (1141) N. 6. - fam. (1241)
640. — mag. (1226) 192. -^ u. Fr.
Margarete, Liten des Krenastifles
(1256) 984. - Vgl Adyoeatns. —
Alfeld, pleban. — April. — Bleeken*
stedt, y. — - Brannschweig, stCpiac.
canon. — Bnrgdorf, y. — (3albe, y. —
Cantelsem, y. — Cioyot. — Danunone,
de. — Dorstadt, y. — Einnm, y. —
Elbe, y. — Escherde, prepos. fam. —
Garmissen, y. — Gowisch, y. — Halbe^
Stadt, decan. — Hannoyer, ciy. —
Hastenbeck, y. — Heere, y. — Heme-
dhesen, y. — Hethessen, y. — Hildes-
Arnsbexg — Bureiuode.
597
heim, st Crncis decan., canon., der.,
st Joh. canon. — Holle, y. — Jeinsen,
T. — Indagine, de. — Minden, v. —
Porta, de. -— Riddagshansen, abbas. —
Biga, prepos. — Bnfus. — Santberge,
T. — Seat — st Scrvätii, canon. —
Trier, archiep. — Vomholte, v. —
Wfllfingen, t. — Wfllfinghansen, ▼.
Arnsberg, Amesberich, Amisbeig. West f.,
com. Gottfried {um 122t — 1255) 81,
974. — Ministerialen dee 81, 074, vgl.
Ense, ▼.; HessMi, y.; Hugo; Johi^.
Arpke, Arbeke, Johann y., mil. (1250) 882.
Arthns, Artas $. Borsam, y. — Elze, y.
— - Ooltem, y.
Asbeke, wüst bei Rehhurg 478.
Aflchaffenbnrg, Ausstellungeart 176.
Ascharie, Ascarie comites (1249) 814. —
Heinrich (1222-28) 48, 68. — Heinrich
inn. (1248) 818 u. A.
Aschwin, Essewinns, Sscwinus, Asch-
winns, Esqninns, Eswinus, Escniniis,
Aswinus, Asqoinas, Eswicnns, Esche-
winns, Ascawinns, Esqninns, Assyinns
mit (1240) 557. — Vgl. Hareboldessen,
y. — HoUe, y. — Goslar, st. Simon,
et Jad. canon. — Grube. — Lntter, y.
— Mahner, y. — Steinberg, y. —
Wallmoden, y.
AseJ, Asle, n. Hildesheim, 76. — van:
Johann u. Ss. Johann u. Heinrich, ciyes
Hild. — Heinrich, cons. Hild.
Asenstide s. Ahstedt
Asle s, Asel und Assel.
Assebnrg, Bnrchard y. d. (1240—54) 595,
614, 864, 921, 952, 962, 968, s. Brd.
Ekbert inn. (1240-57) 595, 684, 928,
1017. — Ekbert, 8. des Gnnzelin, Vogt
des KL Heimngen (1240) 595, 596. —
Ekbert (1232-53) 382, 446, 818 o. A.,
916, s. Fr. Bertha (erw, 1253) 916. —
Vgl. WolfenbütteJ, y.
Assel, Amt Salder 76. — van: Hngo
(1285-60) 458, 1140, «. Brdr. Johann
und EiBO (1235) 458. — Siegfried
(1243-46) 696. — Vgl. Bargassel.
Assilliensis epiffcop. o. N. (1221—46) 87.
Asaisi, Ausstellungsart 256, 257, 258, 259,
426, 427, 949.
Astenbeck, -beke. Kr. Marienburg 164,
751, 752, 842.
— van: Dietrich (1224-37) 112, 222,
676, s. Brd, Eckehard (1227) 222. -
Segehard (1226) 164.
— vgL Hastenbeck.
Athelheithis s. Adelheid.
AtHeyessen s. Atsom.
Atsom, Attleyessen, n. Wolfenbüttel,
pleban, Johann (1234-35) 407.
Aaceps, Engelbert (1249) 816. — Johann
{um 1280) 809. ^ Vgl. Yinkelere.
Aolica s. Elze.
Aogsba];g, episcap. Hermann (1104) N. 1.
Sibodo (1235) 411, 426. - Domkapitel
N. 2. — canan. (allgem.) N. 1. Kourad
tt. Walther (1104) N. 2.
Aagastiner (1259) 1110. — Orden 519,
1097.
B.
B. (1231-83) 828. - (1238?) 878. -
Vgl. Bndi, abbas. — Hallermond, not
com. — Hildesheim, st Crncis canon.
— Lübeck, scolast — Yelber, y.
Babarie dnx 0. (v. Braunschweig?)
(1235-46) 440 A.
Backenroth, -rode 1097. — ecclesia 1084.
— Vgl. Marienrode.
Baddockenstedt, Badekenstede, Kr. Ma-
rienburg, 629, 1030. — van: Heinrich
(1226) 164.
Badenleben, Badesleye, Conemann y., mil.
(1236) 466.
B&ntorf, Bedingtorpe, Kr. Hameln, sacerd,
HUdebrand {um 1240) 609.
Bär, Ursos, Hago u. T. Helwif (1221-24)
24. — Hago, osnabr. Minister. (1219)
N. 34.
Bake, Bertold (1284) 398.
Baldensele s. Boldensel.
Baldnin, Baltwinas, Bälde winns (1260)
1183. — cleric (1236) 446. — 8. d.
marscalc. Konrad, s. y. Emmerke. —
Brd. des dapif. dacis Saxon. Jordan
(1222) 50, 8. desselb. (1258) 1072. —
Vgl. Blankenborg, y. — Braanschweig,
st Blasii canon., dacis marsc. — Dah-
lam, y. — Emmerke, y. — Hannoyer, y.
— Lapidea domo, de. — Marienrode,
frat — Steiuberg, y. — Wenden, y. —
Wendhansen, y. — Winthem, y.
Balga, Ostpreussen, Ausstellungsart 564.
Balke, Heinrich (1280) 283, 284.
Bamberg, episc. Thimon (1198) N. 19A.
Banekenfeldt, Andreas y., mlL (1247) 791.
Banteln, Bantelem, Adelinde u. S. Ber-
told y., gandersheimer, dann hild. Mi-
nisterialen {um 1290) 300.
Barbecke, Berbeke, Amt Salder, sacerd.
Johann, s. Brd. Lippold {um 1240) 615.
Burdowiek, Bardwicensis, Fürsten -Ver-
sammlung (1224) 107, 112. — prepa-
situs Johannes Marens (1219—27)
193, 237, 243, 244, N. 34.
Barem s. Barom.
Barenrode, Bamroht, Barenrothe, -rodh,
-roth, Berenrode, Bertramm y., hild.
Ministerial (1236-53) 469, 880, 937,
698
Baifelde — Benstorf.
1042, {enc, 1260) 1144, 8. Sa. Konrad
u. Bertramm (1260) 1144. — Heinrich,
mil., Brd. des vor. (1233—60) 516, 880,
1144, 1147, 1148, 1150, 1151 . - Konrad,
ndl., Brd. des tor. (1238-60) 516, 880,
1092, 1144, 1147, 1148, 1150, 1151, s.
Fr. Beatrix u. Ss. Konrad u. Bertramm
(1260) 1144, 9. Schwesters. Gottfried
(1260) 1148.
Barfelde, Bervelte, -velthe. Kr, Gronau,
102, 336, 658, 964, 1110, 1130. -
pleban. Eckehard (1259) 1116.
^ von: Bertold (1254) 942. — Bertramm
(1237-44) 494, 518. 541, 655, 557,
560, 572, 579, 581, 627, 637, 641, 647,
663, 717, camerarius (1231-58) 322,
501, 508, 639, 643, 661, 665, 752, 760,
763, 765. 767, 772, 783, 951, 1048. -
Eckehard, Brd. des vor., (1233-40)
363, 414, 572. — Gottfried (1256) 995.
— Heinrich, Brd. des Bertramm (1236
-41) 450, 494, 511, 547, 557, 579,
627, 641, 663, camerarius (1231-40)
826, 851, 591. — Heinrich cleric. (1240)
572. — Heinrich, frater in Marienrode.
— Heinrich fil. camerarii, canon. Hild.
(hierher?; — Ulrich (1254) 942. —
Walther, hild. MinisUrial (1241—54)
634, 637, 942.
Barienrode, Bemingg-, Bemingerodhe,
•rod, -roht, Bemiff-, Bemiggerod, s. v.
Hildesheim, 347, 712.
— von: Johann, hild. Ministerial (\2il—
58) 629, 661, 689, 1042, 1074, 1075.
— Konrad (1227) 223. - Siegfried
(1222-46) 47, 112, 222, 223. 416, 699,
753. - Siegfried serv. (1235) 416. -
Ulrich (1227 — um 1242) 223, 237,
248, 263, 271, 292, 296, 307, 336, 674.
Barkenvelde, Heinrich y. (1232) 837.
Barkhansen, -hnsen, Bichard u. Jordan
V., mü., Brd. (1256) 987.
Barmmestede, Heinrich y., mil., u. Otto
y. (1251) 873.
Bamardns s. Bernhard.
Bameyelde, Hermann, Heinrich u. Die-
trich y., Brd. (1230) 283, 284.
Bamstorf, Amt Schöppenstedt 477.
Bamten. Barenthen, s. v. Sarstedt 650.
Bare mil. 9. Ursin, y.
Bars, Johann (1257) 1017.
Barsinghansen, Kloster 316. — Krenz-
altar 316. — prepos. Bnrchard y. Bick-
lingen (erw. 1231) 816.
Barthenem, Jordan, Jodolf u. Thetmar y.
(1235) 417.
Bartensieben, H. y. (1260) 1157 A.
Bartholomens s. Lebns, scolast
Barom, Barem, Baiheim, Baren, Barim,
Amt Salder, 365. — Arehidiakonat
992. — archidiacon. Hermann y. Dassel
(1259) 1128. — pleban. Ulrich (1259)
1123.
— von: Dietrich, mil. (1242—60) 672,
737, 1027, 1060, 1115, 1136, 1141,
1157. — Dietrich Stms, mU. (1242)
673. — HeriBO (1266) 979. — Herxo,
ciy. Goslar. - R. (1225 - 27) 145. -
Siefried canon. Hild. — Sigebodo (1241)
641. — Ulrich {um 1225-27) 145, 164.
Basel, episcop. 37 Var. — Heinrich
(1221-26) 3, 9, 10, 78, 177. — eapi-
tulum 73.
Basilins liber (1231) 322. - Vgl Esekerde,
y. — Freden, y. — Geitelde, y. —
Osterode, v. — Wendhausen, y. —
Wennerden, y. — Werle, y.
Bazhem, dominus de (1252) 911.
Beatrix vgl. Barenrode, y. — Lamspringe,
priorissa. — Wolfenbtlttel, y-
Beanyais, episcop. (1226) 177.
Bechen, Bechenem s. Beknm.
Beckein, hei Harpstedt 839.
Beddingen, Bedinge, -gen, Amt Wolfen-
hütiel 865, 577, 911. — von: Johann
(1254) 958.
Bedingtorpe s. Bftntorf.
Behrensen, Bemersen, Dietrich y. (1229)
276.
Beinberch, Volcmar (1229) 274.
Beinum, Beinom, Benem, Kr. Ooslar,
134, 185, 476, 538, 876, 1072.
Beinyiethc, Marqnard y. (1251) 878.
Beka, Ulrich y. {um 1240) 607.
Bekam, Bekehem, Bekam, Bechern, Bee-
kem. Kr. Peine, 102, 588, 589, 907,
909, 910.
— von: Agnes, T. des Babodo, Aolfer-
munder, dann hild. Ministenalin {um
1250) 853.
Beleke s. Harbke, y.
Benedict s. st Seryacii canon. — Wacken-
stede, y.
Benedict! regnla 443, N. 4, 13. — ordo
574, 664, 779, 789, 794, 869, 873, 896,
914, 969, 970, 985, 1004, niger ordo
635.
Benedictns vgl. Päpste.
Benem s. Beinnm.
Benignus vgl Hild., st. Andr. canon.
Bennenhusen, wüst bei Einbeck 324.
Bennere, Ludolf y. (1224) 112.
Bennigsen, Benekyssem 457.
Bennoburg, wUst b. Hildesheim, 825.
Benrode, Kr. Burgdorf, 391.
Benstorf, -torpe, ö. v. Hemmsndorf, Aus-
Stellungsort 642.
Borbeke — Bertold.
699
— von: Heinrich Institor gen., ci?. Hild.
— Thegenhard, Ministerial der Qr, r.
F6pp€t3>urg, dann des Michaeliski, {um
1230) 301.
Berbeke s, Barbccke.
Berbero, Berborge s, Bierbergcn.
Berchingehosen, unbestimmt, 102.
Berel, Beile, Berile, Amt Salder, 696,
698. — Obedientiar des Krensstifts
Gerhard soolast (1243-46) 696. —
in: Heinrich u. 8. Bernhard (1243-46)
696.
— von: Dietrich (1289-41) 534, 650. -
Johann (1288-40) 518, 555, 567 (mr.
um 1250) 851.
Berengar, Boringar vgl, Poppenbnrg, com.
V. — Losbike, v.
Berge, com. s, Monte, de.
— hei Magdeburg, abbas Beinbold (1197)
N.18.
Bergen, unbestimmt, 1011.
Bergrep, Lndeger (1227) 24L
Berhnsen «. Bemhnsen.
Berknm, Berken, Berkem, Birkem, Kr.
Peine 710
— fwi .-'Eberhard (1250-52) 835, 907.-
Hermann (1244-52) 710, 872, 907. —
iiildebrand (1248--46) 699. — Johann,
mlL (1251-54) 872, 907, 919, 920,
922, 959. - Konrad, mU. (1240-54)
560, 832, 907 (zwei d. N.), 919, 920,
922, 959. - Wedego (1248-46) 699.
— Velbert u. Udo, Brdr. (1282?) 357.
Berlin, archidiaeon. Simeon (1258-59)
940.
Bemere, Bemero, Daniel (1259) 1109. —
Johann und Johann inn. ciyes Hild.
Bernersen s, Behrensen.
Bernhard, Bemardos, Bamardns (1247)
787. — Brd, des Heinrich in Klanen
(Min 1230) 310. — S, des Heinrich in
Berel (1243-46) 698. — Brd. des
prepos. Heinrich in Escherde (1286—
59) 468, 640, 1116. - Brd, d, prepos.
Helmwich in Marienrode (1251) 881.
Brd, des Marqnard (um 1240) 608. -
lito st Gmcis {um 1240) 608. — in
Bledein (mim 1240) 602. — in Bockenem
(1225) 119. — in Klanen (1247) 787.
Vgl. Achtnm, v. — Alfeld, civ. —
Bethein, y. — Brannschweig, st. Blasii
scolar. dnc — Buchten, ▼. — cardi-
nales. — Coling. — OoUerbeck, v. —
Cove, V. — Cnmme, v. — Dannen-
berg, com. v. — Decanns. — Disel-
dissem, v. — Domesle, v. — Dorstadt,
▼. — Emmerke, v. — Esbeck, v. —
Escherde, prepos. fam. — Forste, pleb.
— Goslar, Neawerk, capellan. —
Halchter, ▼. — Hardenberg, ▼. ^ Hary,
y. — Hiddestorf, y. — Hüdeiheim,
episc, canon., st Andr. acolit -*• Horst-
mar, y. — Idestorp, y. — Indagine,
de. — Kaldnn. — Kissenbrflck, pleban.
— Lewe, y. — Monetarins. — Moyali,
de. — Paderborn, episc — Pattttisen,
y. — Poppenbnig, com. y. — Quedlin-
burg, marsc. — Spiegelberff, y. —
Steterbarg, prepos. — Stnckh. —
Teigeier. — Thidessen, y. — Veteri
foro, de. — Walkenried, abbas. ^
Wölpe, com. y.
Bemhnsen, Berhnsen, von: Giseler (1246)
763. — Kothard (1254) 943. — 8.
(1242) 669.
Bemingerod s. Barienrode.
Bemo vgl. Hild. docan.
Bemolfns, Johann (1240) 686. — Vgl.
Hildesheim, st. Mich, prepos., monach.
Bemrothe s. Barenrode.
Bemward s. Hildesheim^pisc— Kemme^y.
Beromttnster, prepos. Dietrich (1223) 69.
Bertha vgl Assebnrg, y. — Gandersheim,
abbat — Hisce. — StOckheim, y. —
Veteri foro, de.
Bertold (1236) 446. - Bertold, S. des
(t) Bertold (mhi 1250) 846. — (1240)
586. — yillan. in Solschen (1227) 188.
— dapifer s. HoUe, y. — adyocat s.
de Veteri foro. — Vgl. Addenhom, y.
— Alfeld, y. — Alyessem, y. — Bake.
— Banteln, y. — Barfelde, y. — Bier-
bergen, y. — Bihn, y. — Brakel, y. —
Brannschweig, not nrbis. — Brixen,
episc — Broitcem, y. — Gopstede, y.
— Grane. — Desle, y. — Domo, de.
— Dorstadt prepos., conyers. — Sime,
y. — Einbeck, cnstos. — Forste, y. —
Gadenstcdt, y. -^ Gleidingen, y. —
Goslar, st. Sim. et Jnd. canon. — Go-
wisch, y. — Grus. — Hannoyer, st
Egidii sacerd. — Heere, y. — Heyer-
snm, y. — Heiningen, nat — Hildes-
heim, episc. prepos., cnstos, canon.,
st Andr. canon., st Cmcis prepos,
canon., st Godeh. monach., st Johann,
canon., st. Manric decan., st Michael,
monach. — HoUe, y. — Homburg, y. —
Honestus. — Httddessum, y. — ftere, y.
— Ibemei, y. — Insula, adyoc —
Kaltenbom, prepos. — Lehndorf, y. —
Lehtene, y. — Mahner, y. — Mercator.
— Nettlingen, y. — Noyali, de. —
Olestesen, v. — Pil. — Beden, y. —
Bemlingen, pleban. — Bössing, y. —
Scharafeld, y. — Schönbeig, y. —
Seesen, pleban. — Sellenstedt, y. —
st Seryacii canon. — Sorsum, y. —
600
Bertteda ^ Bilm.
Spiring. — Stemmen, yicar., ▼. —
SteteiSnrg, prepos. — Strassburg,
piepos. — Siilta, de. — Tossem, ▼. —
TackeTot — Uderde, ▼. — Veteri foro,
de. — Wadendorf, ▼. — Waldeisbnig,
▼. — Wano, ▼. — Wedtlenstedt, ▼. —
Wehmingen, in. — Wehre, ▼. — Wer-
nigerode, com. T. — Westfelde, ▼. —
Wn^groye.
Bertrada, -dis, vfl. Linde, ▼. — Oster-
lant. — Qnedlmbarg, abbat, prepos.
— Sohwanebeck, t.
Bertramm (12d9) 548. - (1240) 667. —
hm. (im 1240) 611. - in Bettmar
(um 1240) 611.
— camerarins s. Barfelde, t. — lito des
Joh. ▼. Adensen, dann des Michaeliskl.
(1243-46) 705. - u. Brd. Winand
(1234) 404. — Vgl Achtnm, civ. —
Barenrode, ▼. — Barfelde, t. — Bock.
— Bobram, sacerd. — Clamator. —
Domo, de. — Geitelde, cleric. — Hildes-
heim cItIs, st. Manric. cast, canon. —
Hoym, T. — - Inferno, de. — Eroppen-
stedt, V. — Langein, ▼. — Lobke, ▼.
— Promo. — Qnerembeche, ▼. — Roden,
▼. — Sehlde, ▼. — Velthem, ▼. —
Wehmingen, in. — Wfllfingen, ▼. ~
Wfllfinghansen, ▼.
Berrelte «. Barfdde.
Berward vgl. Heimsen, ▼.
Berwich vgl. Lechstedt, t.
Bessingen, Besinge, Dietrich t. (1280)
283 284.
Betheb, Betenlm, Betenem, Bett-, Bethe-
nem. Kr. Gronau, 102, 470, 488, 835,
858, 964, 1062, 1098, 1099, 1114. - Aus-
steUungaart, 835. — ecclesia 102.
— Mühle 0 1062. — Wald Ecla 470.
-~ pleban. (allgem.) 469. Bodo (1259)
1116. — «acenfo^Tancradns (1286) 469.
— vm: Bodo (1260) 1148. — Bernhard
(1225-51) 119, 372, 398, 857. — Die-
trieb (um 1250) 831. — Ekbert (1236 -
60) 469, 636. 637, 1148. - Engelhard
Snring T. (1250) 844. — Ernst, S. d.
Hermann (1251) 878, 879, 881. — Ernst
(1258-60) 1062, 1108, 1114, 1144. -
Hermann, 8. des Hermann (1230—58)
293, 469, 857, 878, 879, 881, 937, 962,
968, 1062, 1098, 1099, advocat. episcopi
937. — Konrad (1237-51) 483, 636,
637, 881, 8. Brd. Walther (1235-41)
416, 483, 636, 637. — Lndolf, Hermann
u. Bernhard, Brdr. gen. Collinge (1237)
482.
Bettmar, Betmere, Beth-, Bebt-, Bedmere,
Behtmare, Kr. Marienburg, 21, 242,
292, 394, 436, 525, 530, 160, 564, 611,
676, 701, 703, 898, 1146. - pladtnm
525, 530, 564. - Wald bei 564. —
Au88teUung8ortb2b. — rillicas st Grads
Dietrich (um 1240) 611.
— Amt Vechelde 425, 436, 830, 929,
959, 1068.
— von: Hermann «. Dietrich (1243—52)
703. — Johann (1251-66) 875, 989,
8. Brdr. Ulrich (1256) 939. — Werner,
8. Fr. Adelheid, 8. Se. Dietrich, Walther
u. Konrad, deren Oheim Johann (1240)
560.
Beoren, ecdes. N. 33.
BcTelthe, wUst bei Cfieeen 346.
Bia vgl Cantelsem, y. — Dorstadt, y. —
Komme, y.
Bienrode, Bigenrode, Bienrodhe, Amt
Riddagshaueen, ecdesia 354. — rectar
ecclee. Wieland (1232) 354. — mm:
Lndolf (1236) 459, 460.
Bierbergen, Berbeige, -bergen, -bereghe,
-bere, -berehe. Kr. Peine, 390, 590. —
eacerd, Heinrich (1226) 188. — vorn:
Adelheid (1243-52) 704. — Bertold,
S. dee Hermann (1235-46) 416, 417,
661, 665, 689, 775. - Hermann (1285
-43) 416, 417, 419, 689. — Eikc, mlL
(1243) 688.- Heinrich (1226) 188. —
Hermann (1226— um 1240) 188, 292,
308, 809, 310, 357, 416, 419, 447, «»,
610. — Johann, monach. st QodehardL
Biewende, Biwende, Biwinde,^ifi< Wolfen-
büttel 821. "pUban. Gottschalk (1237)
490. — eacerdoe Florentins (1233-37)
875, 490.
— Gross-, Westerbiwende 916, 1111.
— Klein-, Ost-, Osterbiwende 261, 432.
— pleban. Heinrich (1228—37) 261,
407, 490. — comitia dee Halto v. B.
261. — gograv. Marqnard, seultheL
Bobert, preco Bndolf (1228) 261.
— von: Albert (1233) 375. — Bonifai
(1240-49) 596, 684, 815. - Christiaii,
Heinrich, Marqnard, Friedrich, mlL
(1237) 490. — Friedrich (1249) 815. —
Halto (1226-37) 207, 261, 281, 375,
490, tHU in den Deutschen Orden
(1258) 1059, 8. 88. Helmold (1228-59)
261, 375, 490, 512, 582, 684, 815, 1059,
1111 und Ganselm (1258-59) 1069,
1111. - Konrad (1222-58) 50, 382,
1059, 8. cognat Konrad (1258) 1069.
— Themar (1249) 815. — Walther
(1238) 512. — Mlnisterial <i«r y. B. 375.
Bigenrode e. Bienrode.
Bilm, Billenhem, Bilnem, ton: Bertold^s
8. Heinrich, hild. Miniet, (1233— 4Q
380. — Eckehard und Johann, Brär.
(1252-58) 908, 1084.
BilsteiB — Miwtun.
601
Bilsteln, Bristen, Johann t. (1258-58)
925, 1087, s. Brdr. Ulrich (1258) 1087.
Bingen 8, Flngaensis.
Birkem «. Berknoi.
Bischofrode, Ar. WorhU, N. 11.
Bischopesdorp, Bnrchard y. (1240) 597.
Biscopingeroth, Hermann v., servns (1251)
873.
Bisüden (unhestimnU) 976.
Biwende b. Biewende.
Bix, Konrad (1284) 898.
Blankenbnrg, -bnrch, -borh, comites v,:
Baldoin (1289-55) 580, 813 n. A., 823,
928, 972, (erw. 1258) 1085. -- Johann
(1258-59) 1062, 1099A., 1114.- Jordan,
canon. Hild. — Siegfried {um 1221-29)
28, 101, 223, 229.
— von: Insarius iun. (1221-29) 2a —
Ludwig (1226-27) 207.
Bleckede, Austeilungsort 106, 107.
Bleckenstedt, Blickem-, Blicken-, Blekken-
stede, -stide, Amt Salder, 428, 781, 904.
— von: Arnold (1232-39) 337, 550. —
Emat (1227-52) 222, 223, 263, 307,
386, 416, 906.
Bledeln, Blethenem, Bledenem, Bledhe-
nem, Blithenem, Bletene, nö. v. Sar-
stedt, 47, 604, 763, 964. — obedientiar.
St. Cmcis Daniel (um 1240) 604. —
in: Konrad, Bernhard, Thedolf, Johann
{um 1240) 604.
— von: Hartbert (1251) 875. — Heinrich,
mU. (um 1225-1258) 146, 598, 676,
787, 795, 1035. — Johann, 8. der (f)
Hildburg (um 1210) 604. — Ulrich,
Brdr, des Heinrich (1225-47) 121,
229, 244, 296, 402, 428, 430, 452, 463,
464, 574, 598, 664, 787, 790, s. Ss,
Ulrich (1227-40) 244, 598, «. Albero,
Ulrich, Hartbert (1240) 598.
Bleidenstadt, Nassau, Kloster 462.
Biese, Konrad, mil. (um 1230) 310.
Blesinck, Hermann (1230) 293.
Blickenstide s. Bleckenstedt.
Blithenem s. Bledeln.
Bobelte, Bodo (1235) 416. — vgl Bo-
yenden.
Bobente, Bobentun s, Bovenden.
Bock, Bok, Boc, Harens, Buc, Bhc, Caper,
Albert (1251-59) 857, 878, 880, 881,
1062, 1108. — Bertramm, Brd, des vor.
(1251-59) 857, 878, 880, 881, 1062,
1108. — Dietrich (1256) 993. — Friedrich
(1238) 511. — Heinrich (1244?) 707. -
Hermann, Brdr. des Albert u. Bertramm
(1240-60) 576, 595, 609, 678, 685,
689, 857, 878, 880, 881, 903, 908, 937,
962, 1035, 1062, 1108, 1157. — Johann,
S. des Dietrich (1256) 993.
— ▼. Wfllfingen, Hermann (1241—58)
634, 914. - Vgl. y. Wülfingen.
Bockel, Bochle, Bocle, Kr. Isenhagen,
760. — ecclesia 813 u. A.
Bockelarii, Bokelar, Heinrich u. Hermann
(1246-51) 767, 871.
Bockenem, Bukenem 555, 918 u. A. —
Ausstellungsort 119, 898. — sinodus
(1284) 398. — domus Bemhardi 119.
— eodesia 898. — sacerdos Theo-
dolfus (1284) 898. — von: Heidenreich
(1256) 987.
Bocla, wüst hei Sehladen, iudictum 958.
— advocatus Michael (1254) 958.
Bocthe s. Buchten.
Bodcllus, Thomas (um 1230) 810.
Bodenburg, -burch, von: Giseko, sery.
(1240) 570. — Haold, sery. (1242) 665.
— Heinrich, fam. prepositi st Cmcis
(1243-46) 697. — Stececo, S. des
Suider (1227) 244. - Wicker, hild.
Minist. (1228) 262.
Bodenhusen, wüst bei Bheinhausen,
sacerd. Dietrich (1253) 926.
Bodenstein, -stene, Amt ijutter a. B., 557.
— von: Konrad (1232) 387. — Sigebodo
(1225-27) 145. — Sigebodo, canon.
Hild. — Konrad, cantor Hild., Johann
u. Otto, Ss. der Woltswidis, Qodehard,
S. des Otto, Otto u. Konrad Brd.
(um 1217) N. 33. — Wicbold, canon.
HUd.
Bodo, Bode (1282) 340. (1284) 403.
(1240) 564. - S. des Simon (1221-29)
28. - camerarius (1230-60) 289, 851,
452, 501, 508, 541, 567, 629, 689. 641,
668, 870, 1081, 1085, 1110, 1112. -
mil. (1260) 1148. - Vgl. Bethein,
pleban., y. — Bobelte. — Bönnien, y.
— Btmdheim, y. — Elze, y. — Qlei-
dingen, y. — Heiscde, y. — Hildesheim,
canon. — Homburg, y. — lanitor. —
Uten, y. — Minden, canon. — Muldinge,
y. — Salder, y. — Sutor. — Uetze, y.
— Wanzleben, y, — Wibbecke, y.
Böbber, Kr. Springe, 274.
Bönuien, Bonigge, Buninge, Bonnigen,
Bonegge, Kr. Marienburg, 119. —
cleric. Hermann (1234) 398.
— von: Bodo (1225-27) 119, 135, 217.
— Haold, Brdr. des vor. (1225) 119.
— Gerung nobil. (1226-40) 193, 581.
— Konrad (1225) 119. - Widekind
(1225) 119.
Börssum, Borseme, Borsinem, Borsne,
Borshem, Borsem, Bursem, Amt Wolfen-
hüttel, 50, 58, 207, 459, 460, 478, 480,
565. — ecclesia 50, 928. — pleban.
Hermann (1240) 568. — parochiani 50.
602
Bogingtthasen — BrakeL
Bo^gehnsen, unbestimmt 102, 469.
Boineburg, Boyminibnrch, com. Friedrich
V. (1221) 4.
Boyngehasen 8. Bovingeh.
BoitzaiD, Bntzem, Kr. Springe, 956.
Bokfel, Johann, civ. Nild.
Bolanden, Boniant, Werner y., imper. aale
dapifer (1221-23) 7, 61.
Boldenkoven, bei Eodenbeck zu suchen,
167.
Boldense], Baldensele, Konrad y. (1236)
469, 460.
BoUensen, Werner, Konrad u, Walther t.
(1244 - um 1250) 713 A., 852.
Bolznm, Boltessen, -sem, -seme, n. r.
Hildesheim, sacerd. Bertramm (1256—
57) 1006, 1032.
— von: Alebrand (1252) 903. — Dietrich
{um 1232-40) 357, 604, «. 5. Ulrich
(um 1240) 604. — Lndolf, Brdr. des
Alebrand (1252) 903. - Lndolf (1225
- 52) 146, 674, 837, 903, 1081.
Boneke, Boneco, Bonecho, Boniko, Hein-
rich (um 1240-52) 602, 912. — Hein-
rich, civ. Brannschw. — Hermann (1260)
1137. — Hermann, civ. Brannschw.
Bonifacius vgl, Biewende, v. — Langn-
illia, de.
Boninge, Bonigge s. BOnnien.
Bonostns vgl, Goslar, st. Sim. et Jnd.
canon.
Bonstide, Johann v., monach. st Michaelis.
Boppard, 461, 484. Ausstellungsort 484.
Borchdorp s, Bnrgdori
Borge San Donino, Borgom sancti Dom-
nini, Ausstellungsort 173, 174, 175,
179, 180, 181, 182, 183, 184 n. A.,
185, 186.
Bomeholt, silva, bei Flöthe, 596, 632.
Bomhansen, Bomemehnsen, Amt Seesen,
101.
Bomnm, Bnmom, Bomem, Bomhem,
Bumhem, Amt Wolfenbüttel, 220, 355,
382, 436, 594, 886. — sacerdos Heinrich
(1233) 375.
— Bomem, «. v, Bockenem, 436, 676. —
sacerdos Ulrich (1234) 398.
— von: Heinrich (1227) 217. — Heinrich,
mil. (1253-57) 919, 922, 1021. - Jo-
hann, Braunschiü, Minist, (1226—27)
207, 220. — Johann, civ. in Brannschw.
— Lndolf, zicei Ss, des, hild,, dann
braunschw. Minist, (1243) 695. — Ma-
thilde, Wittwe, u, S. Konrad (1260)
1141.
Borsinem, Borsem, Borsne s, Börssnm.
Borsnm, Borseim, nd, v, Hildesheim, 282,
283, 284, 560. — gogravius Eilhard
(1224) 112.- advocat, Hngo (1224) 112.
— von: Artns (1227) 223. — Eberhard,
hild. Minist,, (1222-59) 47, 121, 144,
145, 188, 249, 291, 296, 1074, 1109. -
Lippold (1229) 274. - Lndolf (1227-
60) 249, 274, 336, 536, 564, 575, 598,
676, 685, 754, 787, 858, 868, 872, 903,
909, 966, 988, 1009, 1021, 1023, 1042,
1062, 1063, 1074, 1075, 1076, 1077,
1083, 1092, 1103, 1109, 1110, 1112,
1114, 1159. — Siegfried, hikL Minist,
(1225-44) 121, 188, 222, 229, 237,
243, 281, 285, 291, 296, 327, 836, 337,
351, 365, 890, 414, 446, 598, 616, 719,
s. S. Siegfried (1240) 598. - Ulrich
(1225-27) 146. - Werner (1240-60)
564, 674, 714, 837, 1035, 1157, 1159.
Bortfeld, Bort-, Borth-, BoretTelde, von:
Friedrich u, s, Brd, Lndolf (1229) 269.
- Gebhard (1236—57) 446, 459, 460,
480, 635, 780, 813 n. A., 864, 928, 929,
1017, advocat. in Lichtenberg 780. —
Lndolf, Brd, des vor., (1236-60) 446,
459, 460, 480, 635,864, 892, 1017, 1157.
- Lndolf (1225-33) 134, 135, 207,
365. — Lndolf invenis, minister, dncis
Sax. (1222) 50. — Werner, canon.
Hild. M. prepos.. in Oelsbnrg.
Bomth vgl, Lebns, scolast.
Bosenhnsen, wUst b. Mehle, N. 13.
Bossenleye, Basseleve, tvü^t bei Halber-
Stadt, Kloster 40, 582. — prepos.
Eyerwin (1240—44) 582, 713. - canon.
Alezander, Bmno, Heinrich, Wilhelm,
Winand (1222) 40.
Bote, Lndolf (1233) 363.
Botel, Lndolf u. Friedrich, Brdr. (1239)
524.
Bovenden, Bobenton, Boblethem, Boyente,
Bobente, von: Günther, sery. (1236)
452. — Gttnther, mil., u, Ss, Bnrchard,
Günther, Hermann, Otto (1241) 63L —
Günther albns (1229) 276. — Günther
calyns (1229-41) 276, 631.
Boyingehnsen, Boyngehnsen , jetzt Haus
Escherde, 102, 469, 881.
Boyminibnrch s, Boiuebniig.
Boz, Dietrich, castellan. u. adyocaL in
Lüneburg (um 1230) 311.
Braak, Brach, Brak, s. v. Stadtoldendorf,
sacerdos (oder in Escherde?) Heinrich
(1259) 1116. - von: Heinrich (1245)
746.
Brabant, duc. Sophie (1251) 859.
Brakel, Bracle, Braclo, von: Bertold
(1227) 235. — Heinrich, prepos. in
Bnsdorf, s, Paderborn. — Johann,
canon., ceUerar., cnstos, episc. Hild,
prepos. st Manricii, prepos. in OeU-
Braken — Brannsohweig.
603
bnrg. — Werner, Brdr. des Bertold
(1227-40) 235, 555.
Braken, Brake, Udo v. (1221-24) 24.
Brandenburg a, d, Havel, Ausstellungs-
ort 940.
— tnarchiones: M. (1235—46) 440 A. —
Johann (1249-58) 814, 1088.
— episcopi: Gerrand (1223—25) 61, 62,
72, 128. - Rutger (124S) 810.
— von: Johann, sery. (1240) 570.
Braunan, abbas o. N. (1245) 790.
Brannschweig, Bronswick, Brnneswich,
Bronswic, firwonvic, Brnneswic, Stadt
79, 140, 187 A., 412, 446, 469, 460, 678,
700, 847, 864, 983, 1021, 1080. - Aus-
steUungsort 79, 135, 206, 220, 253, 460,
465, 480, 521, 635, 818, 814, 890, 891,
892, 899 a. A., 901, 906, 957, 1002,
1008, 1072, 1080, IUI, 1135, 1136. -
Qeid 355, 432, 476, 848, 849, 876, 988.
— pondas, modins 459. — stnpa in
indaginis insnla 1091. — Marienhospi-
tal 821, 1136.
— advocatus dncis: Gottfried (1226
-27) 134, 135, 207. — Hermann (1246)
776.
— Bat, consnles 821, 1008, 1060, 1091.
Calbe, Arnold y. (1254) 957.
Cimiterinm, Heise inzta (1254) 957.
Domo, Konrad. de, (1254) 957.
Eico (1254) 957.
Engelhardi, Heinrich (1254) 957.
Gandersheim, Bnrchard y. (1254) 957.
Holtnicker, Henemann (1254) 957.
Longns, Heinrich (1254) 957.
Michaelem, Heinric. inxta sanctnm
(1254) 957.
Olricnm, Bndolf inxta sanctnm (1254)
957.
Sophie, Eonrad (1254) 957.
Timmonis, Heinrich (1254) 957.
— notarins: Bertold (1254) 957.
-— rector scolarnm 992.
— cives, bnrgcnses 528, 1080.
Achim, Hermann ▼. (1228) 253.
AdYocatns, Heinrich (1253) 931.
Boneco, Heinrich (1246—59) 776,
957, 1017, IUI, s. Brd, Hermann
(1259) Uli.
Bornnm, lohann t. (1259) Uli.
Bnrmester, Werner (1259) Uli.
Breiten Strasse, Wolframm v. der
(1228) 253.
CJimiterio, Lndolf. de (1240) 597.
Domo, Eonrad. de, u. S. Heinrich
(1253) 931.
Eckbert {um 1240) 602.
Edelems (1246-53) 776, 931.
EUas (1240) 597.
£ngelhardi,Heinrich (1258-60) 1072,
Uli, 1137.
Flöthe, Rndolf y. (1256) 1004.
Gallina, Wiebert (1259) 1111.
Heiso (1260) 1137.
Holtnicker, Heinrich (1246—60) 776,
1136.
- Konrad (1254-56) 957, 993.
Kissenbrtlck, Dietrich u, lohann ▼.
(1259) Uli.
Longns, Heinrich (1253-56) 931,
957, 993.
— lohann (1252-57) 912, 1017.
Lncklam, Hildebrand y. (1228-54)
268, 597, 912, 957.
St. Michaele, EUnann. de (1228) 253.
— lohann. de (1246) 776.
Monetarins, Daniel (1269) Uli.
- Hoier, (1228) 253.
Ohrnm, lohann y. (1259) Uli.
Pape, Herbord (1259) Uli.
Pattenson, Bernhard y. (1228) 253.
stPanlnm, Jordan, apnd (1259)1111.
Bembnrgis, Johann (1^^) ^3-
Sophie, Konrad (1260) 1136.
Stapel, Heinrich u. Konrad (1259)
Uli.
Stike, Konrad (1259) Uli.
Thegelere, Bernhard (1228—40) 253,
597.
Thimmonis, Heinrich (1259) 1111.
Vallstedt, lohann y. (1253) 931.
WlYerammi, Hermann (1252—64)
912, 957.
— Parochial- und KonYentnal-
Kirchen 994. — eUrieus Widego
(1221-46) 33.
— st. Blasii Stift, st. lohann. bapt.,
Blasü et Thome 133, 140, 191, 206,
207, 469, 460, 465, 478, 480, 521, 594,
738, 769, 796, 864, 892, 973, 1068,
1076, 1077.
— — vicedomini:
ungenannt (1225) 139, 140.
Werner (1236) 459.
prepositi: Burcbard y. Wohlden-
berg (1226-34) 29, 193, 393.
Rudolf (1238) 521.
Heinrich (1256) 995.
deeani:
ungenannt (1225) 139, 140.
Herwich (1236) 459, 460, 465, 478
{wohl falsch Heinrich).
ungenannt (1237) 480.
Winand (1238) 521.
custos:
lohann (1235-38) 412, 469, 521.
— — canonici:
Anno (1236) 459.
604
Biaimschweig — Bremen.
Baldnin (1236) 459.
Brnnsrode, Werner y. (1243—46)
700.
Florin (1236) 459.
Johann (1236) 459.
Lndor (1236) 459.
Lttnebnrg, Friedrich ▼. (1227) 220.
Oesingen, Heinrich y. (1227) 220.
Bodendicke, lohann y. (1227) 220.
Bnbbo, Dietrich (1236) 459.
Stephan (1232) 354.
Werner, yicedom. (1236) 459.
Wienhanson, lohann y. (1227) 220.
Wilhelm (1236) 459.
Willikin (1236-59) 459, 928.
Winand (1236) 459.
Zacharias (1228- um 1257) 253,
459, 830, 960, «. cleric. lohann
(1249-52) 830.
— scdares dueisae:
Bernhard (1237) 480.
Lnder (1237) 480.
Stendal, Heinrich y. (1237) 480.
Cyriacistift 642, 683, 690.
— prepositi:
Crachto (1232-36) 354,446,459.
Thietmar (1253) 928.
— decani:
Hartmann (1243) 683.
Lndwlg (1251) 864.
— rector seolar. Lippold (1256) 993.
— canonici:
Arnold (1256) 993.
Dietrich, mag.
Hermann (1243) 683.
Johann (1243) 683.
Konrad (1241) 647.
Lader, mag. (1225-56) 139,
140, 993.
Boder (1260) 1154.
- — vicarii:
Heinrich (1256) 993.
Hermann (1256) 993.
- Egidiikloster 779, 906, 1088.
- — abbatea:
ungenannt (1222—26) 46, 191.
Dietrich (1228) 253.
nn^nannt (1239—41) 528, 635.
- Katharinenkirche, pleban, an-
genannt (1239) 528.
- Kreazkloster bei (1253) 909.
- Martiaikirche, pleban, Johann
(1246) 776.
- Minoriten 814.
- - firUer: Lndolf (1241) 635.
- Peterskirche 1002, 1135. — Altar.
St. Marie et Johann, bapt^ 1002.
- Herzogtam {seit 1235) 423. —
Haas 508.
— daces {auch y. Lflneborg, vgl, auch
Sachsen).
Heinrich, Pfalzgr.b. Rhein, s, Sachsen.
Otto (1222-49) 43, 68, 79, 269,
359, 374, 385, 386, 440 a. A., 444,
446, 459, 460, 469, 477, 478, 480,
502, bOß a. A., 504, 506, 521, 530,
531, 564, 598, 619, 635, 691, 695,
780, 788, 806, 818 a. A., 814, 819,
828, {erw. 1253) 928, {erw. 1255)
976, 8. Frau MathUde (1236-60)
459, 460, 480, 521, 1058, 1137,
1146, «. T. Helene Fr. d. Lander.
Hermann y. Thflringen (1238) 503.
Albert (1251-60)^4, 928, 929,
983,986,995,1072,1088,1143,1146.
Johann, Brd, des Albert (1258) 1072.
— dncam capellani: Johann u. Welt-
mann (1237) 480. — notarii: Johapn
(1228) 253. Jordan (1253-58) 928,
995, 1072. — camerar.: Ladolf y. Hon-
lage (1236-37) 459, 460, 480 —
dapiferi: Jordan (1232-38) 332, 394,
446, 459, 460, 480, 521, s. 8. Anno
(1236-58) 459, 460, 480, 598, 6%,
813 n. A., 995, 1072, 1085, 1086. —
marscalc.: Willikin (1229-38) 269,
446, 459, 460, 480, 521. Baldnin (1236)
446. — pineeme: lasarios (12^6-48)
459, 460, 530, 737, 813 u. A. Jordan
(1256) 995. — ministerial.: 26, 440,
619, 695, 874, 883, vgl. y. Bomam,
Gogreye, y. Holle, y. Modem, y. üetae.
— von: Eckbert (1240) 567. — Egidios
(1260) 1154. - Heinrich (1251) 872.
— Johann, 8. d. Elias (1257) 1009,
vgl. Elie. — Ladolf, canon. st Grads.
— Badolf, canon. Hild. — Windelbarg
(1236-40) 447, 567, 568, {env. 1249-
52) 830?, ihr 8. Johann der. (1240) 568.
Bredelem, Kr. Goslar 773.
Bredighe, Kloster 779.
Breinnm, Breynem, Kr, Alfeid 111, 510.
— sacerd. Hermann (1259) 1103.
Breiten Strasse, Wolf ramm y. der, ciy.
in Brannschweig.
Bremen, Brema, Stadt 1105. — Geld
645, 839, 1040, 1116.
— proyincia 124. — priores Predicator.
in (1243) 687.
— diocesis 344, 528.
— Stift 79, 1105, N. 35. - Tafelgttter
1100.
— arohiepiscopi:
Waldemar (1220) N. 35.
Gerhard (1222-48) 53, 80, 127, 741,
793, 810, {erw. 1259) 1101, 1108.
HUdebold (1259) 1103.
— capitnlam: 53, 1045, 1052, HOL
Brenem — BnrgasseL
605
— prepos. maior.: (1222) 89. (1258)
- pre
1046.
— canon. maior.:
mag. Oottsehalk (1219) N. 84.
S. u. J. (1220) N. 85.
WoDstorf, «om. Hildebold ▼. (1256—
57) 1006, 1032, auch prepos.
RnstriB^e.
— Ansehariistift 89.
— Jacobikirohe 39.
— Willehadistift 39.
— von: Friedrich, canon. st. Math, in
Goslar. — Gottfried, canon. st. Cnicis.
— Heinrich (1258) 1047. - Hebrich
diacon. (1258) 924. — Heinrich, canon.
Hild. — Heinrich, canon. st Andree.
— Jntta, geb. y. Escherde (1229-59)
274, 1096.
Brenem (?) S. ▼., sanctimon. in Dorstadt
Breslau. archidLao., decan. u. cantor
(1241) 630.
Brindisi, Bnmdnsinm, AussUUungsart
289 A., 245, 246, 247.
Brixen, episcop. Bertold (1223) 61, 62, 72.
BrochoTe, Otto ▼., mil. (1240—50) 645,
839, 8. S. Konrad (1250) 889.
Bröckel, Broclede, Kr. Celle, eccles. 891.
— pleban. Hermann (1284) 891.
Broiehane, Lnder (1282?) 857.
Broitaem, Brotsem, Broschem, Bratsem,
Amt Veehelde, clerie. Lambert (1246)
776.
— von : Bertold ,miL (1237- 41) 486, 643.
Bmchschanen, Brockscowen, Kr. Oster-
vnek, N. 81.
Bmchmachtersen, Machtersem prope
Lichtenberg e, Mehtersen, Ami Salder,
597 o. A., §}2. — ecdesia 802, 856. —
Vgl. Machtersen.
Brtlggen, Bmken, Brachen, Brackem,
Brokim, Amt Gronau, 640, 658. — von:
Adelheid, Fr. dea Manegoid, hild., dann
ganderah. Miniat. (1226) 198. — Dietrich,
serr. (1288) 518. - EUhard, m. HUd.
— Johanna, Sehw. dea Heinrich und
Hermann, ganderah., dann hild. Miniat.
(1226) 198. — Manegold, Brd. der
Adelheid (1226-56) 198, 199, 997, a
Fr. Lefgarde ▼. Bethen (1226) 199.
Brflndeln, Brandelem, Kr. Peine, 485,
492, 1128, 1129.
Broilone, Megenward. de, civ. Hild.
Brokim «. Brtlggen.
Brnne, lohann Jerw), die Brdr. aeiner
Fr. midebrand u. Heinrich (1282?) 357.
Brancshasen, wHat b. Steinberge, U9^2.
Bmningerod, ufHat bei Hannover, 917. —
obedientiar. st Cracis Friedrich (1253)
917.
Brankenhasen, Ulrich t. (1282) 337.
Brano sacerd. (1238) 514. — u. S. La-
dolf (1258) 927. — Vgl Addenhem, ▼.,
— BosseiüeTe, canon. — Gostedt, ▼.
Hildesheim, cellerar., canon., st Mar.
Magd, prepos. — Meissen, episc. —
Neastadt, t. — Bosenthal, capelian. —
Salsdahlom, t. — Schaamborg, com. ▼.
Branshansen, Bransteshosen. Amt Oan-
deraheim, prepoa. lohann (1256) 997.
Bnmsrode, Brnnesrod, -rothe, Bmnisrode,
Amt Eiddagahauaen, von: Hermann
(1243—46) 700, a. Brd. Werner can.
st Blasii in Brannschw. — lohann
(1225-53) 146, 828, 929.
Bronsten, fam. (1289-74) 554.
Bmnward a. Schwerin, episc.
Brataem a. Broitiem.
Bncel, Bndsei a. Bnzel.
Bnch, tc. V. Meiaaen, dbbaa B. (1234—35)
397,420.
Buchten, Bochte, Bernhard ▼. (1288) 863.
Btthle, Bnle, Kr. Northeim, aaeerd. Gott-
schalk (1241) 681.
Bttltnm, Bnlthem, Kr. Marienburg, 887,
88a - clerie. Herbord (1234) 398.
Blindheim, Bnntem, Bodo ▼., mil. (1251)
875.
Büren, Hermann ▼., mil. (1241) 645.
Bngenstide, wüat bei Halfter, 439.
Bifenem a. Bockenem.
Bnndeschin, Heinrich, ciT. Hild.
Bnnenrod, u>üat bei Oaterode, 371.
Bnninge a. Bdnnien.
Bnntem a. Bündheim.
Bnrchard, Borhhardos, Borch-, Borcardns,
mil. (1255) 962, wohl ▼. d. Assebaig.
— Vgl. Adenstedt, ▼. — Asseborg, ▼.
d. — Bischopesdorp, y. — Bovenden,
V. — Gramme, ▼. — Domo, de. —
Dos. — Gandersheim, camerar., ▼. —
Glinde, t. — Goslar, st Sim. et Ind.
canon., ▼. — Halberstadt, yicedom. —
Hary, t. — Helmstedt, ▼. — Hildes-
heim, st Gmcis rect scoL, st Godeh.
monacL, st Michael prior, camerar.,
monach., capelL, stManric. canon. —
Hnldelsem, ▼. — lechabnrg, prepos. —
Lengede, ▼. — Liedingen, ▼. — Lntter-
beig, com., ▼. — Magdeburg, st Marie
prepos. — Oldenburg, com. ▼. — Otes-
haden, ▼. — Parvns. — Bicklingen, ▼.
— Salder, ▼. — Schanfeld, ▼. —
Schiaden, pleban. — SchGnebeig, ▼. —
Wackerwinkel, ▼. — Wohldenberg,
com. T. — Wolfenbttttel, ▼.
Bargassel 451. Vgl. AsseL
606
Bnigdoif — CaTaleabö.
Bnrgdorf, Borchtorp, -dorp, Bnntorpe,
Amt Salder, 696. — viUic. ducis lobann
(1248-46) 696. — eivea 696.
— Kreis Ooalar, 488, 434. — phban.
Wilhelm (1282- um 1285) 855, 488.
— von: Alhard (1227-45) 217, 332, 887.
512, 515, 711, 787, 8. S. Arnold (1244
-45) 711, 787. — Heinrich (um 1240
-51) 602, 815, 847, 876. — Thegenhard
{um 1285) 438.
Bnigos, Spanien^ 297.
Boi^nd, com. Stephan t. (1285) 423 A.
Bnrmcster, Albert u. Heinrich, Brdr., ciy.
Hild. — Werner, civ. Brannschw.
Bnmem $. Bomnm.
Bnrsem s, Borsnm u. Börssnm.
Bnsdorf «. Paderborn.
Bnsseberg, BoBsiengrand, hei Pyrmont,
167.
Basseleve s. Bosseleye.
Bntsem a. Boitznm.
Bnxtehnde, Altkloster 829 n. A.
Basel, Bashcel, Bacel, Badsd, Bosseel,
Heinrich (1282— um 1242) 881, 536,
564, 674. — Hildebrand, canon. Hild.
- Thegenhard, mU. (1285) 416.
C (vgl. K).
C. (vor 1216) N. 29. - Vgl. Diabolas. —
Isenkagen, v. — Mahner, v.
Calbe, Calve, Arnold v., cons. in Braan-
schweig.
Calbicht, Golcbechte, Amt Salder, 1072.
Calvos vgl Bovenden, v.
Cambrai, epiacop, Gottfried (1226) 175 A.,
177.
Gamerarios, Alexander, mil. (1241) 645.
— Gerhard, oiv. Hild.
Camin, epiacop, Hermann (1225—27) 975,
1025.
Camp, Rheinland, 462 A.
Canno, Heinrich, frater Predicat. in Hild.
Canthelsem, Kantheisem, Cantilsem, Can-
telseheim, irüst zw, Demehurg u.
Hockelem, 476, 783, 951, 1048. — * von:
Arnold (1141) N. 6. — Dietrich (1227
-40) 237, 296, 887, 402, 464, 475,
509, 570, 8. Mutter Bia, «. Fr, Rikesa
(1240) 570.
Capella, Heinric. de (1257) 1028.
— St. lacobi, Heinric. de, s. Fr, Lat-
gard u, S, Heinrich, civ. Hild.
Capellam, Heinric. iaxta (1244) 721.
Caper s, Bock.
Cappelstokkem, Kleinstöckheim, eacerd,
Siegfried (1243-46) 700.
Capaa, Aasstellangsort, 60, 61, 62, 63. —
archiep. und eccles. N. 16.
cardinalos 64, 192.
Albinos Albanens. episc. (1193) N. 18.
Bemhardns st Marie nove diao. card.
(1193) N. 18.
Cinthins tit st Laarentii in Lncina
presb. card. (1198) N. 13.
Dietrich, Rom. sedis leg. (1141) N. 6.
Qratianas st Cosme et Dam. diac. card.
(1193) N. 13.
Gregorlas st Geoigii ad velam aar.
diac. card. (1193) N. 13.
Gaido episc. Prenestin. (1201— um 1217)
N. 23, 88.
Hogo, tit st. Sabine presbiter cardinafia,
apostol. sedis legatas (1252—55) 888,
889, 891, 893, 894, 885, 896, 897, 898,
899 XL A., 906, 918, 930, 973.
— presb. card. st Martini üt Eqoitii
(1193) N. 18.
Johannes Prenestin. episc. (1193) N. 18.
— üt st. Clementis Viterb. et Tnscan.
episc. (1193) N. 13.
— Felix tit st. Sassanne presb. eard.
(1193) N. 18.
— tit st. Stephani in Celio monte
(1193) N. 13.
Konrad, episcop. cardinal. Portnensis
et st Rafine (1224—27) 51 A., 97,
103, 107, 108, 124, 126, 127, 128,
129, 182, 139, 140, 150, 154 a. A.,
155, 156, 157, 159, 162, 186, 189, 226,
227, 238, 8, capellan. Rudolf, canon. st
Maoricii (1227) 226, 227, 280, 288.
Melior st lohannis et Pauli presb. card.
tit Pamachii (1193) N. 18.
Nicolaos st. Marie in Cosmidin, diac
card. (1193) N. 18.
— in carcero Tolliano diae. card. (1193)
N.18.
Octavianns Hostiens. et Velletr. epise.
(1193) N. 18.
Otto, tit st Nicolai in carcere Tolliino
diacon. cardiu., apostol. sedis legatas
(1229-45) 272, 273, 352, 789.
Pandalfas bnaiL xii apost. presb. eard.
(1193) N. 13.
Petras Portaens. et st. Rafine episc
(1193) N. 13.
— tit st Georgii ad velom aarenm
diacon. cardinal., apostol. sedis legm-
tas (1247) 730 A.
Philippas episcop. Ferrariensis, apostol.
sedis legatas (1246—49) 758,758,814.
Romanas tit st. Anastas. presb. card.
(1193) N. 13.
Soffredas st Marie in via lata diae.
card. (1193) N. 13.
Caram, Amt Vechta 889.
Cavalcabö, marchio v. (1226) 17a
Gedlia — Cianime.
607
Cecili& pgl. Dontadt, soror.
Gecns, B. (1225-27) 144, 145.
Celesün s. Päpste.
Cella s. Zellerfeld.
Celle, Schelle, duc. Agnes, a. Sachsen.
Gesarias, mehrere d. K (1228—40) 68,
351, 469, 460, 514, 525, 598. — Vgl.
Hildesheim, canon. — Lobke, ▼. —
Wohle, T.
Gheninge, Zeheninge, trüst b, Kl.-Bhüden^
680, 989.
Gherede s, Söderhof.
Ghiaravalle, bei Mailand, Kloster 178 A.
Ghyaistide s. Sarstedt.
Ghochinge e, Eöchingen.
Ghramme «. Gramme.
Christian (1258) 1092. — mU. (1233)
375. — Vgl. Biewende, ▼, — Emmerke,
T. — Esekenrode, t. — Heiningen,
prepos. •— Nettlingen, ▼. — Nienhagen,
V. — Bodewald, ▼. — Woltwiescho, t.
Christine, Witttee, in Emmerke (1255)
978.
Chnr, episcop. Budolf (1226) 177.
Gimlteno, Heinric. de, S, des Heinrieh
Dives (1241) 638. — Ludolf. de, civ.
in Brannschw.
Gimrterinm, Heise inxta, civ. in Brannschw.
— Hiidebrand inxta, u. S. Hildebrand,
cives in Eldagsen.
Cinthios vgl, eardinales.
Gircipanien, Mecklenburg, 975.
Cymrdicas, Gerhard (1256) 993.
Cistereiensis ordo 255, 360, 519, 635,
812, 970, 1056, 1097, 1110, 1152, 1153,
1156, N. 33.
aritate, Thideric. de (1235) 416.
Glamator, Bertramm, mil. (1236) 445. —
Volcold mU. (1234-42) 404, 445, 662,
Glaro, Ulrich u, Dietrich, civ. in Alfeld.
ClaTiger, Clavier, Gerhard (1242) 669.
— Timmo (1237) 494.
Clawenberg, -berch, -berh, Sdaveber^,
Heinrich y. (1227-55) 241, 269, 307,
887, 399, 607, 672, 731, 787, 844, 909,
910 979
Glericiis, Thithard (1250) 835.
GletUnge, Botger t. (1236-37) 459, 460,
480.
Glettenberg, Konrad ▼., canon. st Bonlf.
in Halberstadt.
Glincke, Bothard u, Ekbert (1246) 763.
Clot, L. (1242) 669.
Clowe 8. Klanen.
Gins, bei Qanderaheim, Kloster 508 N. 4.
— abbas Konrad (1266) 997. — monach,
Konrad (1238) 508.
Gnisstede «. Kniestedt.
Gochel, Hildebrand (1243-46) 696.
Gochinge a. KOchingen.
Cocns 8. Goqnns.
Goiarde a, Kaierde.
Colcbechte a. Calbicht
Goldane a. Kaldnn.
Geling, Golink, Hermann (1236) 469. —
Lndolf, Hermann u. Bernhard y. Bethein,
Brdr., gen. (1237) 482.
Gollerbeck, Bernhard u. Friedrich y., Brdr,
(1241) 655.
Colocsa, epiac. Ugrinns (1227) 214 A.
Comitia maior 312, 414, 445, 714. minor
285, 414, 445, 1092.
Conemann vgl. Badenleben, y.
Cono 8, Kono.
Constantin vgl. Hildesheim, yicar.
Gonstanz, Auaatellungsori 154, 155, 272,
273.
Cop, Kizo de (1247) 797.
Copstede, wüai zw. Bültum u, Bönnien,
Bertold y. (1225) 119. — Konrad y.
(L234) 398.
Coqnina, Konrad. de {um 1240) 608.
Goqans, Cocns, Dietrich (1246) 765. —
lohann sery. (1242-44) 665, 717. -
Lndolf sery. (1259) 1110, 1112.
Corria, Konrad (1240) 586.
Corvey, Kr. Höxter, Stift 522, 779, 903 A.,
N. 23. — abbates {allgem.) 1012. —
Hngold (1222) 43. Hermann (1223-
54) 81, 95, 522, 955. — portenarius
Hermann tnrd Abt (1223) 81. — mini-
aterialea 95, 522, 955, vgl. y. Hnldel-
sem, y. Lobke, Spade, y. Wimmenhnsen.
Goryus, Lndolf, canon. st. Manricii.
Goye, Coyen, Bernhard y. (1250—59)
845, 1116.
Goyinge, Hermann u. Gottschalk y. (1235)
417.
Covot, Knynt, Arnold, (1227- um 1240)
224, 612. — Simon mil. (um 1230-50)
296, 612, 613, 614, 847.
Crachto, Crahto, CrcJicto, Krath, Craafto
(1235) 890. — Vgl. Angerstein, y. —
Brannschweig, st. Cyriac. prepos. —
Ebbelenstede, y. — Himmelsthür, y.
(^amme. Kramen, Ghramme, Amt Salder
912.
— tH)n: Bernhard (1225) 119. — Bnrchard,
Brd. dea Lndolf, miL (1243—50) 691,
1121. — Dietrich, Brd. dea Lndolf
(1236-59) 446, 464, 568, 1021, 1109.
- Lndolf, Hild. Miniai. (1227-59) 217,
237, 248, 410, 446, 464, 676, 737, 763,
995, 1109, 1121, 8. Fr. Dangburg (1246)
763, 8. Kinder Lndolf (1227-46) 217,
763, Bnrchard, Hngo, Adela, Dangburg
(1246) 763.
608
Craae — Demebnrg.
Crane, Bertold (1240-58) 557, 581, 641,
663, 714, 767, 860, 1074.
Creatora, lohann, eapell. st. Nicol. in d.
Altstadt Hild.
Cromona 177, 178 A., 184 A., 192. Aus-
stellungsort 178.
Cripta fenata, Ausstellungsort 573.
Crispus, lohann, ▼. Stockem (1253) 989.
Croppenstide s, Kroppenstedt
Crak, lohann, serv. (1241) 634.
Crntneintorpe s, Neindorf, Klein-.
Cnlingerode, wüst bei Abbenrode u. Loch-
tum 737.
Cnltellns, Dietrich, monach. st Michaelis.
Curia, Gerhard de, Gandersh. Minist,
(1226-56) 198, 283, 284, 299, 300,
997, s. Fr. MathUde (um 1230) 299,
8. Ss. Qerhard u. Hermann (1256) 997.
— Heinrich, Brd. des Gerhard (1226
-38) 198, 283, 284, 299, 300, 505, «.
Brd, lohann, Gandersh, Minist. (1230
-38) 299, 800, 505, 509.
1>.
D. vgl. Frankenhaosen, prepos.
Dänemark, Dacia 74. — rex Waldemar
(1223-25) 82, 87, 104, 131. nngen.
(1249) 814.
Dahlnm, Dalem, Dalheim, Dallem. von:
Adhela, T. des Engelbert (1238) 500.
— Baldnin (1256) 995. — Baldoin
advocat (1226) 207. — Engelbert, hild.
Minist. (1224-36) 101, 121, 223, 229,
281, 322, 336, 337, 436, 445, {erw. 1238)
500. — Engelbert, Brd. des Rndolf
(1227-56) 229, 239, 262, 289, 337,
845, 347, 366, 415, 436, 445, 467, 505,
524, 541, 676, 989. — Engelbert, S.
des Engelbert (1238) 518. ^ Engelbert,
;S'. des Rndolf (1239) 541. - Hüdbnrg,
T. des Rndolf sen. (1238) 500.— Johann,
;S'. des Rudolf (1256-60) 989, 1109,
1184, 1149 n. A. — Rndolf, zwei d. N.
(1227-56) 239, 262, 289, 337, 345,
347, 351, 366, 415, 467, 500, 505, 541,
562, 563, 629, 680, 709, 754, 863, 870,
903, 914, 964, 966, 989, 1021, 1042,
1109, 1134, 1149 u. A. - Rudolf, S.
des Rndolf (1238-60) 500, 1109, 1134,
1149 u. A.
Dalsen, Dalenhusen, n. v. Bockenem 237.
Damiette 437.
Damme, am Dümmersee, 839.
Dammone, Dampmone, de: Albert, Arnold,
Eonrad. die Brd. Hildebrand u. Mein-
hard, cives Hild. — Hildebrand u. Ss.
Hildebrand u. Albert, ciyes Hild. —
HUdebrand (vor 1208) N. 26. — Konrad
canon. st Crucis. ^ Johann canon.
St. Michaelis. — Mathias, cons. Hild.
Dangburgis vgl. Oramme, y.
Daniel (erw. 1233) 516. — Vgl. Bemere.
— EQldesheim, j^conom. episc, st Andr.
canon., st. Crucis canon. — Hflddessum,
y. — Monetarius. — Uetie, y.
Dannenberg comit. von: Adolf (1256)
995. - Bernhard (1227) 250.
Dannhorst, Kr. Celle, 7ia
Dassel, Dasle, Dassle, u. Nienoyer, comites
von: A. comitissa u. S. Ludolf (1231)
317. — Adolf (1222-41) 52, 207, 817,
337, 402, 480, 458, 464, 509, 562, 563,
617, 653, s. der. Heinrich, s. £un.
Dietrich (1241) 658. — Hermann canon.
Eüld., arohidiac in Barum. — Ludolf,
;S'. des Adolf (1231, erw. um 1240) 317,
617. — Reinholdf canon., prepos. Hild.,
prepos., archidiac. st Andree, archidiac.
in Reden. — Sigebodo, Brd. des Rein-
hold, canon. Verden.
Decanus, Bernhard gen., deric. (1244)
712.
Dedelessem s. Diehnissen.
Def^the, Deingthe s. Denkte.
Deithard s. Lebenstedt, y. — Vgl. Diet-
hard.
Dellenem s. Dillenem.
Deuker, Johann, notar. (17. Jh.) 561 A.,
564 A.
Denkems (1228) 262.
Denkte,Degthe,Dhecte,Dengthe,Deingthe,
Amt Wolfenbüttel, ^O.^AussUüungs-
oH 670. — pleban.: Luder (1234-85)
407. - von: Eberhard (1240-49) 596,
684, 815.
Denstorf, Dennestorp, w. v. Braunschw.,
N.13.
Depenoe, -nowe, -noy, wüst bei Stein-
wedel, 1036, 1039, 1040, 1041, 1048,
1112.
— Über von: Dietrich, nobil. (1226-43)
137 A., 164, 193, 244, 291, 304, 891,
404, 416, 417, »^6, 564, 638, 685, hOd.
Minist. 291, s. Fr. Alena (1234-40)
404, 416, 536?, 564, s. Schw. (?) Helene
(1239) 536, s. Ss. Volrad (1234-57)
404, 416, 417, 536, 537, 564, 638, 686,
828, 1017, und Heinrich (1234-48)
137 A., 404, 416, 536, 537, 564, 685.
Demeburg, -burch, -borch. Kr. Marien-
bürg, Ort 56. — Kloster, ecdes. st.
Marie, Andree et Servatü, 55 56, 111,
117, 222, 277, 287, 468, 475, 510, 618,
514, 570, 603, 638, 751, 752, 754, 842,
1074. — prepositi: Werenboldns quon-
dam (1222-24) 55. Johann sae. (1224
-58) 111, 116, 222, 276, 277, 287, 468,
Dernewaldo — Dietrich.
609
475, 510, 603, 638, 752, 1074. - in-
firmaria uiigeu. (1238) 510. — sancti-
moniales 56, 227, 287, 458, 510.
Dernewalde, unbestimmt, 102.
Dersem, Dershcm, HoTmann y., serv.
(1258) 1074. - Widekind v. (1226-
27) 207.
Desle, Bertold v. (1236) 469.
Detf iirth, Thetforde, Detf ordla, Kr.Marien-
burg, Ausstellungsort 337. — pleban,
lohann. sacerd. (1256—59) 98S, 1014,
1015, 1103.
Deutscher Orden 60, 69 A., 165, 238, 280,
397, 1059. -^ magister Ilermann v.
Salza (1226-36) 165, 280, 448. -
fratres 288, Alardus (1228) 263. Die-
trich (1232) 337. Snlingen, Dietrich y.
(1227-41) 244, 415. 635. Thüringen,
Landgr. Konrad v. (1234) 397.
Deutschland, Deutsches Reich, Imperium,
Alamannia, Teutonia, 44, 62, 122, 168,
237, 262, 395, 418, 859. — Fürsten,
Grosse 64, 418. — Geistliche, Pr&laten
18, 226, 257, 258, 259, 418, 479, 895.
— Ministerialen 9, 61, 829. — Predi-
catorum prior proviucial. Heinrich
(1233) 368, 870. ungen. (1287-43)
489, 687. fratres 489. — Minoriten
489 A., 750. general., proyincial., cn-
stodes, ministri (1246) 750. minister
lohann (1238) 520. — Maria- Mugda-
lenen-Orden 256, 257, 258, 259, 272,
273, 334, 335, 339, 341, 342, 343, 350,
435, 479, 487, 488, 489, 498, 739, 809.
prepos. Rudolf quondam (1237) 479.
8t. (1229-37) 272, 341, 479. — Sekten
u. Kotzer 362, 368, 370.
Dentz, Dnscen, a. Mein, Kloster 779.
Devard vgl, Würzburg, canon.
Dhegte s. Denkte.
Dhrothen irüst bei Ruthe u. Coldingen
8. Drote.
Diabolus, G. u. Reinhard (1242) 669.
Dldcrkingehusen s. Wrisbergholzen.
Diekholzen, Holthuscn, Kr, Marienburg,
1(»2.
Dielmissen, Dedelessem, Dietrich y., ciy.
in Hannover.
Diemarden, Dimerde, Kr. Göttingen, 400,
453 u. A., 454.
Diepenowo s. Dopeuoe.
Dietenbom, stc, v, Sondershausen, ecclos.
N. 11.
Diethard «. Papa. — Vgl, Deithard.
Dietmar s. Tbietmar.
Dietrich, Tidericus, Thco.loricns, Thide-
ricus, Thedericus {um 12B5) 433. (1240)
586. (1259) 1111. castollan. in Lüne-
burg {um 123C) 311. - S. des Leonard
UildoBb. UB. JI.
(1229) 269. — Brd. des Hoyer (1244)
711. — Brd. des Simon (1246) 758. —
Brd. des Dh. M. (1225) 141. — Vetter
des Ludolf (1252) 904. — S. der
Christine in Emmerke (1255) 978. —
Brd. des Domh. M(arcolfus?) (1225) 141.
— Brd. des camerar. Ludolf (1231-83)
327, 365. — frater dom. Teuton. (1232)
337. — yillicus st Crucis in Bettmar
(um 1240) 611. — fam. des com. Adolf
y. Dassel (1241) 653. — magister (um
1240-50) 608, 854. - mil. (1243) 690.
— camerar. (1250-59) 837, 1110, 1112.
— dapifer prepos. maior. (vor 1208)
N. 26. — Vgl. Acco. — Achtnm, ciy. —
Adensen, y. — Adyocatus. — Agrestis.
— Ahstedt, yillic. — Alten, y. — Altes-
dorf, y. — Amelunxbom, abbas. —
Appolde, y. — Area, de. — Astenbeck,
y. — Bameyelde, y. — Bamm, y. —
Behrensen, y. — Berel, v. — Bero-
münster, prepos. — Bessingen, y. —
Bethein, y. — Bettmar, y. — Bock. —
Bodenhusen, sacerd. -- Bolzum, y. —
Boz. — Braunschweig, st. Gyriac. canon.,
St. Egid. abbas. — Brüggen, y. —
Gantheisem, y. — cardinales. — Ciyi-
tate, de. — Claro. — Coquns. —
Gramme, y. — Cultellus. — Depenoe,
y. — Dentschorden, frat. — Dielmissen,
y. — Dolberge, y. — Domo, de. —
Dorreworth, y. — Dorstadt, capell.,
canon., convers. — Drispenstedt, y. —
Eccleyl. — Echeke. — Elbe, y. —
Eldint^on, y. — Elmesborch, pleban. —
Elze, sacerd , yillic. ~ Engelborstel, y.
— Escherde, y. — Foresto, de. —
Fuscus. — Gandersheim, pleban., ca-
pellan. abbat., y. — Goslar, y. —
Hacheim, y. — Hake. — Hannover, v.
— Harlingerode, y. — Harsum, yillic.
— Hasserode, y. — Heersum, y. —
Heiningen, prepos. — Herzingerodh, y.
— Hessen, y. — Hildesheim, ciyis,
St. Bartholom. prepos., canon., st. Gode-
hard. monach., st. Michael abbat., prior,
monach., st Mauric. deean., canon.,
yicar., y. — Höxter, y. — Holle, y. —
Hoyemeier. — Huldelsem, y. — Kage.
— Kcmme, y. — Kissenbrück, y. —
LafiEerdc, yillic. — Lamspringe, sacerd.
— Lauenstein, y. — Lechstedt, y. —
Lchndorf, v. — Lengede, y. — Lowe,
v. — Losbcke, y. — Lühnde, pleban.
— Magdeburg, y. — Mahner, y. —
Marienwerder, prepos. — Michaele, de
siincto. -— Minden, y. — Monte, de. —
— Mudzeyal. — Musekoye. — Naum-
burg, episc. — Northeim, st Blasii
39
610
Dies — Dorstadt
prior. — Novali, de. — NoTem fontibns,
de. — Oberg, v. — Oedelom, v. — -
Oesingen, v. — Ordenberg, t. — Oster^
wiek, ▼. — Othfresen, t. — Ottbergen,
sacerd., t. — Overbode. — Ovili, de.
— PiL — Piscina, de. — Prome. —
Pnsteke. — Qnedlinbnrg, dap., pinc.
— Reden, ▼. — Bedinkyshnsen, ▼. —
Ricklingen, ▼. — Bicmauneshosen, v.
— Riecheuberg, prepos. — Ringelbeim,
prior. — Rode. — Rodestock. — Rös-
sing, V. — Rotolarins. — Rabbo. —
— RuBt — Rnsteberg. — Salder, v.
Schiaden, ▼. — Schwanebeck, t. —
— Schwerin, episc — Seryatii canon.
— Sorsnm, ▼. — Stedegem, v. —
Stenem, v. — Sterne. — Stöckheim, ▼.
— Stokelet. — Stnrz. — Snlingen, v.
— Torrevelde, v. — Tosewlle. — Tos-
sem, V. — Trier, archiepisc — Walle,
V. — Wallenstedt, v. — Wallmoden,
V. — Wehmingen, in. — Wehre, v. —
Werthe, v. — Wrisbergholsen, v. —
Wnlfinge.
Diez, Dhiez, com. Qerhard (1221) 4.
Dillenem, Dellenem, Dellem, trüst bei
Bledeln u Lühnde, 356, 357, 607.
Dimerde 8. Diemarden.
Dingelbe, Eivedhe inzta (prope) Netelege,
Kr. Marienhurg, 365, 1060.
Diugelstedt, Thingel-, Dinghelstede, Eber-
hard, V. (1231-~40) 327, 469, 575.
Diuklar, Tinkeler, Thingelere, Thinkelere,
Thinkele, Kr. Marienburg, 606, 693,
694. — obedient. st. Cracis Lndolf
(1243) 694. — colloctor decime st
Cmcis Heinrich (1243) 694.
— von: Heinrich (1243-53) 697, 927. —
Hermann mU. (1232-60) 351, 390, 416,
458, 485, 491, 492, 605, 609, 610, 643,
678, 696, 699, 787, 795, 1021, 1035,
1140, 8. servns Eonrad (1227— um 1240)
241, 610. — Eonrad (1227) 241. -
Lndolf mil., Brd. des Hermann (um
1230-60) 296, 351, 390, 458, 643, 696,
697, 815, 1140. — Reinhard gen. Impe-
rator (1243) 693, 694.
Diseidissem, Bernhard y., Hüd. Minist.
(1230) 291.
Dives, Divitis, Volcmari, Heinrich u. «.
S. Heinric. de Cimiterio (1241) 638. —
lohann. canon. Hild. — Volomar mil.
u. S. Heinrich (1227) 244. Volcmar,
8. Fr. Adelheid m. Kinder Heinrich,
Volcmar u. Adelheid, cives Hild. —
Volcmar, canon. st. Manricii.
Dedenbroke, Siegfried y. (1239) 550.
Dornten, Dhomode, n. v. Goslar, sacerdoa
Qottschalk (1258) 1087. — ton: Hein-
rich (1258) 1087.
Döteberg, Thodeberge, Kr, Linden bei
Hannover, 306.
Dötzheim 8, Thnssenheim.
Dötznm, Dotessem, Dothessem, Kr.
Gronau, 964.
Dolberge, Dietrich ▼. (1230) 292, 296, s.
Brd. Herebrand (1230) 292.
Dolgen, Dolgem, Kr. Burgdorf^ 102. —
von: Werner (1255) 979.
Domesle, Bernhard ▼. (1236) 446.
Domo, de, y. Hanse, Bertold (1240— um
1250) 586, 669, 720, 850, 8. Fr. Sibnrg
(um 1250) 850. — Bertold dy. Hild.
— Bertramm (1240—46) 589, 690, 696,
699. — Bertramm, ciy. Hild. — Bnrchard
(1233) 372. - Dietrich (1284-35)
398, 401, 410. — Eier (1251) 872. -
Friedrich (1245) 733. — Heinrich (1240
-50) 624. — Hüdebrand (1240) 589 A.
— Eonrad, ciy. in Braonsohw. —
Richard (1226-51) 217, 237, 243, 269,
337, 399, 408, 409, 509, 572, 733, 870.
— Richard canon. st Sim. et lüde in
Qoslar. — Volcmar, Brd. des Bertramm,
ciy. Hild.
Domo lapidea, de, s. Lapidea domo, de.
Deren, Gerhard y., castellan. in Lüneburg
(nm 1230) 311.
Dorin (Döhren, Kr. Goslar?), Gerkin y.,
mil., minist, dncis Sax. (1222) 50.
Dorreyelt s. Tonreyeld.
Dorreworth, Dietrich y. (1236) 459, 460.
Dorstadt, Dorstat, Dnrstade, s. v. Wolfen'
büttel, Ort, yilla 93, 269, 311, 355,
375, 406, 432, 466, 594, 595, 596, 626,
632, 657, 815, 822, 848, 849, 957, 958,
981. — Anstellnngsort 567, 568. 960.
— sethelhof, curia domesliea der y.
Schiaden 855. — cives 822. — preeo
Günther (um 1285) 488. — ecclesia
parochialis 355, 456, 471. — plebani:
Johann (1282) 855. Wideklnd (1266)
998. — capella Heinrici de Scbladen
355. — capellan. Dietrich (um 1234—
35) 407 433.
— Eloster b. yirginis 92, 93, 114, 224,
253, 261, 269, 311, 832, 354, 355, 875,
406, 407, 431, 433, 434, 447, 456, 466,
471, 490, 499, 535, 567, 568, 594, 595,
596, 597 n. A., 601, 602, 626, 632, 657,
779, 782, 802, 815, 821, 822, 830, 847,
848, 849, 855, 856, 867, 910, 912, 957,
958, 960, 981, 985, 1001, 1016, 1072,
1091. — altare in medio monasterio
867. — Camera, Eämmerei 830. —
missale 354. — preposiii: (allgetm^
407, 456, 597. ongen. (1223—24) 92,
Dramfeld — Eberhard.
611
lU. Walther (1224-83) 144, 191,
253, 261, 311, 382, 354, 356, 375,
qaondam (1234-85) 407, (erw. um 1235)
434. G. (1234-35) 407. Otto (1235
-36) 433, 434, 456, 466. Walther
(1237-40) 490, 499, 567, 568, 594,
596, 597, 601, 602. Bertold (1249-
52) 821, 830, 848, 849, 855, 867, 912.
Eonrad (um 1254-1257) 960, 981, 985,
1001, 1016. — priotHsse: Jutta (1228—
um 1235) 253, 407. Gertrud ▼. Winzen-
bnrg (1240) 567, 594. Johanna (1249
-51) 821, 867. Oda (1252-57) 912,
1016. — 8(yrore8, domine 431, 447, 456,
568. Brenen(?), S. t. (1234-35) 407.
Gecilia (1240) 594. Elisabeth (1258)
1091. Eofemia (1261-52) 867, 912.
Flöthe, zwei Tt, des Simon t. (1249—
52)830. Gerborsr (1240) 594. Gertrud
(1240-58) 594, 1091. Hoburgis (1251)
867. Hohnstein, Lnttmd com. t. (um
1250) 848. Johanna (1240) 594.
Kissenbrttek, Adelheid y. (1251) 867.
Lehre, Mathilde und Windelbnrg v.,
Schw. (1251-52) 867, 912. Mahner,
M. ▼. (1234r-85) 407. Margarete (1258)
1091. Nigra, Gertrud (1251) 867. Oda
(1240-51) 594, 867. Sophie (1252)
912. Winsenburg, Gertrud y. {um
1234-1251) 407, 821, 867. Wittenyils,
Oda w. Cecilie y. (1249) 821. Wolfen-
bttttel, Beatrix y. (um 1234) 406. —
fratree^ canon. regulär, : Dietrich sacerd.
(1240-55) 594, 595, 596, 981, 985.
Eberhard sacerd. (1240-52) 594, 596,
867, 912. Johann (1249-52) 830. -
fratres conversi: Albert (1233-52) 375,
407, 490, 594, 821, 867, 912. Bertold
(1^-52) 375, 867, 912. Dietrich
(1240-52). 594, 912. Gerlach (um
1230-35) 407, 433. Heinrich (1252)
912. Hermann (1234-40) 375, 407,
594, 601. Jordan (1249-52) 821, 867,
912. Luder (Mm 1234-1249) 407, 594,
821. Ludolf, zwei d. N. (1240) 594.
Reiner (1255) 981, 985. Rudolf (1251
-52) 867, 912. Volcmar (1240) 594.
Winand (1249) 821.
- nobilea von: Adelheid, Bia u. Lutgard,
Tt. des Bernhard (1236)446, Adelheid's
Mann Johann {um 1235) 434. — Arnold,
S. des Bernhard (1229-37) 269, 355,
365, 446, 447, 480. - Bernhard (1223
—46) 90, 207, 220, 269, 296, 332, 355,
365, 371, 433, 434, 446, 447, 458, 459,
460, 480, 506, 521, 564, 598, 635, 756.
— Bernhard canon. Hild. — Konrad,
S. des Bernhard (1282-58) 355, 488,
434, 446, 447, 564, 597, 601, 602, 756,
815, 847, 866?, 867, 928, 929, 958, 995
1072, oasteUan. in Lichtenbeig 6()2, s.
Fr. Gertrud (1251) 867. — Mimatenal.
der V. D. 353.
Dramfeld, Kr. Oöttingen, 1029.
Dreileben, Drcleye, Gerhard y., canon.
St. Mauricii.
Drieburg, Triburch, Heinrich y., canon.
Hild., archidiac. in Solschen.
Drispenstedt, Drismen-, Dristnen-, Dris-
pen-, Drespenstide, n. v. HUdesheim,
640, 578, 915, N. 13. — yiUicus ffilde-
brand (1224) 112.
- von: Dietrich (1240-49) 624, 744,
816, 885. — Herbord, Brd. des vor.
(1227-49) 223, 292, 330, 624, 650,
744, 816. - HUdebrand (1224-54)
112, 274, 428, 539, 574, 578, 587, 624,
664, 671, 676, 723, 766, 915, 942, 947,
8. Frau Heilradis (1240-42) 574, 664.
Drobe s. Trobe.
Drote, Dhrothe, wüst hei Ruthe, 964,
907. N. 14.
Drttbeck, Dhrubeke, nw. v, Wernigerode,
Kiost^ 779 848.
Drütte, Truttethe, Amt Wolfenbüttel, 261.
Dru|:esilyor, lohann (um 1230) 309.
Dudtnge s. Duthingne.
Dttnamflnde, in Livland, Kloster 838 A.
Dttngen, Düngern, Dunehem, Kr. Marien-
bürg, Gross- 222. Klein- 222, 610. —
von: Heinrich (1250?) 831.
Düngstrup, bei Wildeshausen, 839 u. A.
Daensen, Dudenszen, Kr, Hameln^ 167.
Dumeko, Eilhard u. Fr, Helemburg, ciy.
in Hannoyer.
Dus, Duas, Burchard u. Hartwich, Brdr.
(1251) 878.
Duscen s, Deuts.
Duthingne, Dudinge, Hartmann y., mil.,
u. S. Siegfried mU. (1238) 516.
Dux, Konrad, ciy. Goslar. — Konrtd
(1245) 729.
E. ygl. Harbke, y.
Ebbelenstede, (Jrachto y. (1232) 338.
Ebelingeroht, -rot, -roth, Rudolf u, Ulrich
V., Brdr. (1229-46) 270, 271, 366, 772.
Eberbach, Oberfranken, abbas Erkenbert
(1221-28) 27.
Eberhard, S. des Luder (1242) 670. —
Vgl. Alten, v. — Berkum, y. — Borsum,
y. — Denkte, y. — Dingelstedt, y. —
Dorstadt, canon. — Gandersheim, offi-
ciat. — Jerze, v. — Lutter, y. — Milnem,
y. — Northeim, st. Blasii abbas. —
y. Odem. — Ringelheim, abbas. —
89*
612
Eberholzen — Ekbert
Salder, y. — Salzbarg, archiep. —
Seesen, pleban. — Steterbnrg, prepos.
— Warendorf, v.
Eberholzen, Eilbereholthnscn, Kr, Gronau,
556.
Eberstein s. Everstein.
Eboldshansen , Elboldeshnsen, Kr, Oste-
rode, 997.
Ebrach, Kloster 84.
Ebstorf, Kloster 250.
Ecbere, Jordan ▼., mil. (1257) 1032.
Ecbertas s, Ekbert.
Ecclevi, Dietrich, civ. Hild.
Echeke, Dietrich m. ä Heinrich (1221—
29) 28.
Echim, Echzem s, Eitznm.
Eckere, Heinrich y. (1231) 316. — Jordan
y., mil. (1256) 1006.
Eckehard, Eggehardos, vgl, Astonbeck, y.
— Barfelde, pleban., v. — Bilm, y. —
Kissenbrück, ciyis. — Lebenstedt, y.
— Lenthon, y. — Lühude, y.— Marchio.
— Merseburg, episc. — Mtincb. —
Neneukirchen, y. — Oestorf, y. — Rnfns.
— Swihtomere. — Wallenstedt, v.
Eckehard], Eggehardi, Heinrich, ciy. in
Branuschw. — - Ludolf, ciy. Hild., s.
Rnfns.
Eda, silya, hei Beihein, 470.
Ecleghe s, Eiklingen.
Eddessem, Hedessem, untst hei Hild.,
964, N. 13.
Eddinghansen, Ethiuge-, Ettiugehnsen,
Kr. Gronau, 469, 482, 586, 636, 637,
880.
Edelems, Ethelems, s, Wittwe Margarete
(erw. 1243-52) 702. — Vgl. Braun-
schweig, ciy.
Edemissen, Etmissen, Kr, Einheck, ple-
ban, Hermann (1253) 920, 921.
Egelmar, dapif. comit. do Pyrmont (1253)
933.
Egenstedt, -stede, s. v. Hild., 102, 1006,
1032. Ausstellungsort 222.
Egestorf, Esodestorp, Kr. Springe, 316.
Eggelsem s. Hohcnoggclscn.
Eggersen, Egersom, Eyersem, s. v, Salz-
hemmendorf, 102. — von: Johann
(1251) 857.
Egidius vgl. Branuschweig, y.
Eichstedt, episcop. (1221—49) 37 Var.
Eico, Eiko, Heico, Eicho, Eike, vgl, Bier-
bergen, y. — Braunschweig, cons. —
Hildesheim, st. Johann, proyis. hospit,
canon.
Eyersem, s, Eggersen.
Eyeshusen 964.
Eihem, Eigcm a. Eime.
Eiklingen, Gross- und Kloin-, Ecleghe,
Kr. Celle, 982, 1086.
Eilbert canon. HUd. u. prepos. wo f (1231)
319.
Eilboreholthnsen a. Eberholzen.
Eilbredcn, hei Pymwni und Griessem zu
suchen, 167.
Eildagessen s. Eldagsen.
Eileringehnsen, icHat hei Diekholzen, 102.
Eilhard, Eilardus (um 1230) 309. (1246)
816. — fam. des Herrand canon. se.
Crucis (1240-50) 610, 848. — fam.
des Konr. y. Hsede (1243-46) 701. —
Ministerial y. Qandersheim (1226) 198.
— seryus des Eyerw. y. Adensen (1238)
516. — Vgl. BoiBum, gogray. —
Brttggen, y. — Dumeke. — Ganders-
heim, y. — Heisede, y. — Hiidesheim,
ciyis. — Hsede, y. — Lapidea fosaa,
gogray. — Lauenrode, ciyis. — Rös-
sing, y.
Eilika vgl. Adenstedt, y. — Kage.
Eilstringe, Eilestringe, Ustrige, wüst hei
Rosenthal 90, 346, 445, 661, 922.
Eimbsen vgl. Embehusen.
Eime, Eiem, Eihem, Eigem, w. v, Gronau,
275, 516. — villicus Wicker, s. Fr.
Immeka, s. T. MathUde (1223) 76. —
von: Bertold, sery. (1234-41) 404, 694.
— Gisicho u. Otto, Brdr. (1238) 516.
Einbeck, Eynbike, Em-, Ein-, Eimbecke,
324. Ausstellungsort 866. — Stift
st. Alexandri 134, 185. ins patronat
135. — preposit. Ottrayen (12^-26)
134, 147, 148, 151, 152, 153 u. A. —
decan. Udo (1225) 134. — scolast, Lu-
dolf (1225) 184. - custos Bertold (1225)
134. — canonici: Hermann, Konrad,
Otherayen, Wigmann (1225) 184.
— von: Ludolf, mag., canon. Hild.
Einum, Einem, d. v. Hild,, 112. — tum:
Arnold Rufus (1224) 112. — Heinrich
(um 1240) 608. — Heinrich ciy. in
Achtnm. — Heinrich Longus, lito episc.
(1224) 112. - Helmold (um 1230-40)
310, 608. — Heuzo u, Johann (1244)
717. — Ulrich, ciy. in Achtum.
Eitznm, Echim, Ethsem,Echzem,Ei8cheim,
n, V. Gronau, 102, 541, 1149. — von:
Gisoler (1226) 179, 180, 181.
Eizo vgl. Assel, y. — Cop. — Stednm, v.
Ekbert, Ekkebertus, Hecbertus (1236)
469. (1242) 670. — camerarius (1141)
N. 6; (um 1225-126Ö) 140, 239, 555,
557, 640, 684, 689, 712, 714, 717, 767,
835, 837, 861, 909, 914, 929, %2, 964,
968, 1009, 1021, 1027, 1042, 1062,
1063, 1068, 1074, 1088, 1085. 1086,
1092, 1109, 1110, 1112, 1116, 1118,
Ekkelsen — Emmerke.
613
1145. 1159. — S, des camerar. Ludolf
(1238-41) 518, 557, 570, 579, 591,
629, 641. - fam. (1251) 881. - über
(1281) 322. — hild. Ministerial. (1221)
8, 9. (1258) 1042. - Vgl. Assoburg,
V. d. — Bothein, v. — Braunschweig,
ciyis. — Clincko. — Esaem, v. —
Freden, v. — Heiningen, prepos. —
Hildesheim, st Godehard. monach. —
Knikke. — Lnttcr, v. — Niger. —
Ndrten, canon. — Novali, de. — Oste-
rode, ▼. — - Pica. — Spade. — Tossem,
V. -— Wallenstedt, v. — Wöltingerode,
frater. — Wolfenbttttel, v.
Ekkelsen «. Hoheneggelsen.
Ekmolen 566.
Elbe, Albia, die, 445, 795. partes Trans-
albine 795.
~ Elvede, Elvedhe, Elvete, Helvedhe,
Kr. Marienhurg, 480, 547, 591,
605, 774, 775, 792, 1024, N. 13.
-— yilücua st. Crucis Eonrad (1246)
775. — minor, Klein- 679, 729, 875.
— von: Albert (1240) 560. ~ Arnold
(1235-44) 430, 717. — Dietrich (1234)
430. — Dietrich, S. des Arnold (1244)
717. — Dietrich, S. des Ernst (1235)
430. — Dietrich, S. des Arnold, civ.
Hild. Neustadt. — Ernst u. S. Ernst
(1235) 430. — Eveza, T. des Arnold
(1244) 717. — Halte, S. des Arnold
(1244) 717. — Konrad, hiJd. Minist.
(1228-60) 262, 289, 322, 327, 337,
338, 345, 863, 865, 366, 415, 430, 518,
591, 629, 681, 709, 903, 989, 1021,
1042, 1060, 1074, 1081, 1134, s. S.
Konrad (1231--58) 827, 1081. - Lndolf
canon. st. Gmcis. — Lndolf, S. des
Arnold (1235) 430. — Lndolf, Brd. d.
Konrad (1241-56) 629, 681, C96, 709,
872, 983, 989. — Sophie, T. d. Ernst
(1235) 430. ~ Thegenhard (1227-51)
237, 243, 327, 331, 332, 381, 539, 641,
661, 688, 710, 860, 863. — Thetmar
(1227-35) 237, 243, 410. — Volcsidis,
T. des Ern«t (1235) 430.
Elbere s. Olper.
Elboldeshnsen s. Eboldshansen.
Eldagsen, Eildagessen 609. Ansstellnugs-
ort 933, 956. — civis Hildebrand, iuzta
Cimiterinm u. S. Hildebrand (1254)
956. — archidiacon. Hngo prepos. st
Cmcis (um 1240) 609. — plebani:
lohann (um 1240) 609. Heinrich (1251)
857. — sacerdos Nicolaus (1251-54)
857, 956.
Eldlngen, Eidinge, Dietrich v. (1232-33)
337, 363. - Wübrand t. (1232) 337.
Elersen s. Allersheim.
Elgerus mil. (1247) 791. — Vgl. Hohen-
stein, com. v. — Goslar, st Sim. et
lud. prepos. — Grone, v.
Elias, vgl. Braunschweig, civis, v. —
Esbeck, v. — Uten, v. — Institor.
Elle, Gerhard canon. st Crucis. — Hein-
rich civ. Hild. — lohann, v. Brann-
schweig (1257) 1009.
Elisabeth, Hilsebe, vgL Dorstadt, soror.
— Holtnickcr. — Spade. — Thüringen,
Landgr. — Wackersieben, v. — Wim-
menhusen, v.
EUece s. Elze.
Ellessem, Ellesen, Elsen, wohl Elze Kr.
Burgdorf, Hermann V. (1240-58)598,
599,* 982, 1017, 1086 u. A., s. Ss. Her-
mann u, Friedrich (1240—44) 698, 599,
712, s. T. Mathilde, cellerar. in Qued-
linburg.
Elmannus vgl. Michaele, de sancto.
Elmenstat s Helmstedt.
Elmcsborcb, Helmesborg, Elmesburg, wüst
bei TwiefUngen, ecclesia 207. — plehan.
frater Dietrich (1240-41) 56?, 638.
Elsass, com. Sigebert v. (1221) 4.
Elvede s. Elbe.
— iuzta Neteloge s. Dingelbo.
Elvelingerodhe, Ludwig v. (1236) 465.
Elze, Aulica, EUece, Kr. Gronau, 293,
753, 1148. — ecclesia st. Pctri 549. —
archidiacon. Dietrich v. Adensen (1239
— 41) 549, 651. — vilUcus st Crucis
Simon u. Brd. Dietrich u. Konrad (1246)
753. — sacerdotes: Dietrich (1239) 549.
lohann (1260) 1148. — von: Arthus u.
Gerhard (um 1240) 674. — Bodo (1251
-53) 870, 933. - Härtung (1250-60)
885, 880, 933, 1144. 1148. — lohann
(1230 — 44) 293, 717. - Siegfried
(1227-40) 217, 562, 563. — Ulrich
(1249) 885.
Embehusen, oh Bimsen? 102.
Embeke, -bike s. Einbeck.
Emdesdoro s. Himmelsthür.
Emmen, Emeiiem, Kr. Isenhagen, 760.
Emmer, die, 167.
Emmerke, Emberko, Embriko, -breke,
-bereke, w. v. Hild. 837, 860, 873, 978.
— von: Bernhard (1225-30) 144, 249,
294. — lohann, S. des Christian (1255)
978. — Konrad (1230-43) 290, 327,
332, 361, 394, 403, 419, 445, 450, 472,
475, 511, 518, 555, 557, 567, 568, 579,
643, 661, 662, 663, 665, 684, marscalcus,
mehrere d. N. (1221-52) 3, 9, 47, 121,
164, 188, 222, 223, 229, 237, 243, 244,
263, 265, 269, 281, 285, 287, 290, 291.
292, 296, 322, 325, 326, 327, 331, 332,
336, 345, 347, 351, 381, 390, 391, 394,
614
Emmern — Escherde.
406, 409, 414, 419, 426, 445, 446, 447,
463, 464, 465, 467, 485, 486, 491, 492,
508, 512, 514, 517, 528, 525, 530, 534,
536, 541, 547, 548, 555, 556, 557, 558,
559, 560, 561, 562, 663, 564, 570, 572,
578, 579, 589, 591, 598, 607, 616, 227,
629, 661, 676, 678, 679, 680, 688, 690,
707, 710, 712, 719, 722, 732, 733, 738,
744, 763, 767, 776 u. A., 797, 835, 860,
868, 868, 870, 902: Söhne des marsc.
Konrad: Baldoin (1836-57) 445, 446,
539, 557, 591, 860, 868, 872, 1021,
Konrad (1257-59) 1021, 1036, 1109.
Lndolf (1257) 1021, Heino (1239-51)
534, 555, 570, 629, 710,712, 767,860,
872, marscaleus (1259-59) 907, 919,
920, 929, 1021, 1035, 1109, Bruderss.
dess. Siegfned (1239) 534. — Bicbodo,
Brd. des Konrad (1232) 851. - Widold
(1235) 416. — Wübrand, Brd. des
Konrad [1232] 332, 351.
Emmern, Embere, Hembere, Heimbere,
Kr, Hameln, 662. — sacerd. Hermann
(1256-57) 1006, 1032.
Emne, Empne, Empna, wüst uro jetzt
Cfronau, 208, 509, 616, 629, 737. ~
Tillicns episcopi: Konrad u. S, Wemo
(1246) 753. — von: lohann, cons. Hlld.
— Volkold, clv. in Lanenrode.
Bnelissen, unbest, 500.
Enekenrode s. Engerode.
Engelbert, llggelbertns (1255) 966, 968.
— aerma epiac. (1256) 964. — Vgl,
Anceps. — Dahlnm, t. — Hacheim, t.
— ^ilde8heim,capellan. episc, st. Andr.
canon. — KOln, archiep. — Leim, y.
— Lenthen, y, — Osnabrück, episc. —
Bhttden, y. — Bingelheim, pleban. —
Rosenthal, y.
Engelberti, Ludolf fil. (1232) 337.
Engelborstel, Engeleborstelde, Endelinge-
Dorstolde, Engelengebnrstel, Engel-
borstelber, von: Dietrich (1242) 662. ^
Lndwig (1240-59) 564, 845, 1114.
Engelbnrgis (1236) 469.
Engeleko, Engelike, seryns (1259) 1110,
1112. — Vgl. Lenthen, v.
Engelhard, ;S'. des Hermann (1232) 354.
— Vgl. Beknm, y. — Nanekessen, y.
— Nanmbnrg, episc. — Snring.
Engelhard!, Engellardi, Heinrich, ciy.,
cons. in Brannschw. — lohann, canon.
st. Andree.
Enger, Angaria, Kr, Herford, prepos.
Volqnin y. Sohwalenberg, canon. Hild.
(1258) 1086. — dux s. Sachsen.
Engerode, Enekenrotho, Amt Salder,
&1A. — AnssteUnngsort 731.
Ense, Hermann's y. T. Oertnid, ams-
berger, dann hild. Ministerialin (1255)
974.
Erbach, Rheingau, 462.
Erembort (1177) N. 8. — Vgl. Goslar,
s. Sim. et Ind. decan.
Erfnrt 10 A., 33. — Ausstellnngsort 359,
N. 11, 12. — st. lohann 33.
Erich, Ericns (um 1235) 433.
Erk s. Tork.
Erkenbort vgl Eberbach, abbas. —
Hildesh. canon.
Erkle, Thegenhard y., mU. (1246) 754.
Ermentmdis s. Jrmtmd.
Ermgardis s, Inngard.
Ernst, Amest, Emestns, t#. S, Ernst,
miüt. (1250) 837. — dapifer u. hild.
Minister, (1222-26) 47, 112, 160. s.
Brd. Heinrich (1224) 112. — Vgl.
Bethein, v. — Bleckenstedt, y. —
Elbe, y. — Gleichen, y. — Hake. —
Hildesbeim, st Michael, abbas, prepos.,
monach. — Lobke, y. — Meienbeig,
V. — Nette, y. — Noyali, de. — Bössing,
y. — Stenem, y. — Stöckheim, y. —
Uslar, y. — Veteri foro, de. — Wohlen-
hansen, y. — Wfilfingen, y.
Erpo lito des Kl, Heiningen (1253) 932.
Esbeck, Esbeke Estbeke, tr. v. Gronau,
665.
— 8. V, Gross 'Freden 1089.
— von: Bernhard (1233) 363. — Elias
(1243) 689. — Friedrich (1226-41)
207, 433, 434, 459, 460, 511, 685. -
Heinrich (um 1236) 433, 434. - lo-
hann (1226) 193. - Lndolf <1238-41)
521, 635.
Escherde, Escerte, Esscherte, Escfaere,
Eskorte, Esscerte, Escerthe, Eskert,
Escherte, tr. v. Hildesheim, 274, 880,
977, 1007. — AnssteUnngsort 637,
1026, 1057, 1116. — antiqnnm, yetos
467, 468, 469, 708, 977. - noynm 947,
1025. — parynm 1063.
— Kloster 274, 308A., 467, 468, 469,
470, 482, 483, 556, 636, 637, 640, 658,
807, 808, 836, 844, 845, 846, 857, 858,
878, 879, 880, 881, 933, 934, 947 n. A.,
977 1026, 1057, 1108, 1114, 1116. —
cimitermm 467, 468. — cnstona 274 A.
prepositi (allgem,) 469. Heinrich
<1236-60) 467, 468. 469, 470, 686,
636, 637, 640, 708, 808, 844, 845, 846,
857, 858, 879, 983, 947 n.A., 977,
1007, 1026, 1067, 1108, 1114, 1116,
1140, s, Brd, Bnrchard. s. das., s. fa^
muH Arnold, Konrad (1251) 857 und
Bernhard (1250 — 51) 844, 857. —
camerar. Heinrich (1250) 845. — eustos
Escheishansen — Florinns.
615
(allgemj 274. castoria 274 A. — so-
cerdotes: Heinrich, Brdraohn, des pief,
Heinrich, u. Heinrich t. Braak (1259)
1108, 1116. - Insarins in E.? (1236)
469. — conver8. lordan (1265) 977. —
servi prepos. Lndolf u. Albert (1240)
556.
— von, die (1240) 556. — Basil, Brd.
des Lippold, hild. Miniaterial (1225—
58) 146, 416. 463, 467, 469, 482, 483,
486, 586, 540, 664, 578, 640, 658, 676,
712, 807, 837, 845, 870, 1057. - BasU,
Brd. des lohann (1258) 1042. - Die-
trich, Brd. des Lippold (1225-44) 121,
274, 281, 881, 469, 676, 691, 708. -
Dietrich, Brd. des Lippold {erw. 1236)
467, 468. — lohann, S. des Dietrich
(1244) 708. — lohann, hild. Ministerial
(1243-60) 691, 832, 861, 1039, 1040,
1042, 1074, 1076, 1077, 1078, 1088,
1107, 1110, 1112, 1129, 1134, 1137,
1146. - lordan serv. (1258) 1074. -
Intta T. Bremen, Schtv. des Lippold u.
Dietrich (1229) 274. — Lippold, mehrere
(1222-60) 47, 121, 146, 188, 223, 239,
244, 270, 271, 274, 281, 289, 307, 337,
345, 346, 365, 390, 401, 402, 403, 416,
463, 467, 468, 469, 482, 483, 540, 578,
579, 607, 676, 679, 712, 832, 887, 872,
902, 903, 909, 910, 914, 1057, 1074,
1140, 1146. — Lippold iun. (1234-36)
402, 417, 430, 467, 469. - Lndold,
Brd. des Lippold u. Dietrich, abbas
st. Godehardi.
Eschershansen, Esscheres-, Eszershnsen,
in Braunschweig, cives: Heinrich
Richardi, Heinrich Rothardi, Gottfried
Pistor (1246) U6.—pUban. Wilbrand.
de Insnla (1253) 921. — von: lohann,
yicar. Hild. — lohann cleric. (1236)
452.
Escninns, Esqninas s. Aschwin.
Esekenrothe, Christian y. (1228) 261.
Esesdorpe s. Egestori.
Esici fil. Walther, ciy. in Lanenrodo.
Essem, Essim, Hessem, wUst bei Steuer-
wald, 455, 558, 559, 574, 587, 648, 664,
882, 914, 1128, 1129, N. 13. Ansstel-
Inngsort 568, 559. — von: Ekbert (1251
-63) 860, 920, s. S. Ekbert (1253)
920. Hecelo (1141) N. 6.
Es8lin£;en, Ansstellnngsort 395.
EstivaUs, lohann (1242) 662.
Eswinns s. Aschwin.
Ethelems s. Edeler.
Ethellellas (1242) 670.
Ethsem s. Eitznm.
Ethzienrod (wohl Essenrode), lohann y.,
mü. (1241) 639.
Etmissen s. Edemissen.
Ettingehnsen s. Eddinghansen.
Ettsiem s. Itznm.
Eafemia vgl. Dorstadt, soror.
Eva vgl. Alta domo, de.
Eyeningeroth 964.
Eyerode, Eyelingeroth, Kr. Alfeld, 548.
Everold vgl. Woltwiesche, t.
Eyersdorp, lohann t. (1250) 844.
Byerstein, comites v.: (1226-27) 208,
235. — Albert canon. Hild., prepos. st.
Cmcis «. st. Petri in Goslar. — Albert
(1199-1206) N. 20. - Friedrich, Brd.
des vor., prepos. in Nörten, prepos. st.
Bonifac. in Hameln. — Heinrich (1223
-24) 61, 109. — Hermann (1226-57)
167, 832, 879, 1029. - Konrad (1221
-57) 4, 90, 109, 832, 879, 1029. —
Ludwig (1241-57) 629, 659, 790, 832,
879, 956, 1029, s. S. nngen., cleric.
(1242) 659. - Otto (1223-58) 90, 109,
572, 832, 1028, 1094. - Otto canon.
Hild. — Ministerial der 109.
Everwin vgl. Adensen, v. — Bossenleye,
prepos. — Schwanebeck, y.
Eyeza vgl Elbe, y.
F (ygl. V).
F. s. Isenkagen y.
Fago, de s. Hohenbüchen.
Farmsen, Vermersen, Vermersse, Wer-,
Vermerssen, Kr. Marienburg, 529, 534,
589, 691, 714, 962, 1084, 1132, 1133.
Feldbergen, Veltberge, von: Thetmar sery.
(1235) 416.
Ferentino, Ansstellnngsort 66 A, 69, 70, 72.
Ferrara, elect. Philipp apost. sed. leg.
(1246-49) 758, 759, 814.
Flachstöckheim, Stockem 353?, 1123.
Flamingns, Eonrad (1242) 662.
Flöthe, Vlotede, Ylothede, Kr. Goslar,
433, 434, 499, 595, 596, 612, 632, 782,
876, 1004. — capella 224. — sacerd.
Philipp (um 1240) 612. — Klein-, Ost-
ylotede 224, 568. — silya Bomeholt
bei 596, 632.
— von: lohann (1241) 627. — Intta
(1230-46) 313. — Rndolf. ciy. in
Brannschw. — Simon mil. (um 1240
—52) 602, 830, «. Tt. Nonnen in Dor-
stadt. — Werner, armiger (1254) 956.
Florentins (1239) 543. - Vgl. Biewende,
sacerd. — Hildesheim, der. episc,
canon., st. Andree canon. — Nörten,
canon.
Floria s. Kemme, y.
Florinns vgl. Brannschweig, st. Blasii
canon.
616
Forste •— Gandersheim.
Forste, Vorsethe, Vorsate, Vorsatnin,
Vorsede, n. v. Hildesheim, 291, 296,
301, 346, 403, 445, 446, 564. Ans-
Stellungsort 290, 321, 322, 323, 327,
391, 394, 400, 4(^3, 419, 450, 505, 511,
544, 546, 555, 556, 557, 561, 579, 581,
638, 641, 648. — caminata episcopi
579. — Insel Rossewerder hei 304. —
pleban, Bernhard sacerd. (1236—41)
445, 543, 556, 5S1, 612, 638.
— von: Bertold (1224) 112. — Lambert
mil. (1240) 579. — Widekind u. lohann
servi (1241) 637.
Loggia, Ausstellungsort 192.
Folkmar s, Volcmar.
Foresto, Thideric. de {um 1240) 617.
Foro, de, Markte, vom: lohann, canon.
st. Mauricii. — Ludolf, civ. Hild. —
Volcmar (1227) 193, 237, 243.
Frankenberg, Heinrich v. (1236-51) 445,
873.
— Kloster, s. Goslar.
Frankenhausen, prepos. D. (1234) 397.
Frankfurt 3. Ausstellungsort 9, 383,
384, 887.
Frankreich, Francia, 141, 809.
Fredelsloh, Kr. Northeim, Kloster, 52.
Freden, Verdenem, Freyden, Vriden,
Vrethen, Vredene, Frieden, Fredhen,
Wredhen, Kr. Alfeld, 780, N. 26. Gross-,
ecclesia 102. — sacerdotes: Bantwich
M. Heinrich (1251) 8S1. — Obedienz
St. Crucis 923. obedientiar. Gerhard
scolast. St. Crucis (1259) 1117. — homo
ducis Werner (1246) 780. Klein- 1117.
— von: Basü, 5. des Ekbert (1241-51)
629, 665, 870. — Ekbert, Hild. Mini-
sterial (1228-51) 262, 289, 322, 345,
347, 351, 505, 517, 541, 629, 661, 663,
665, 680, 709, 870, s. Fr. Gertrud (1231-
51) 322, 870. — Ekbert, S. des vor. (1240
-42) 562, 563, 665. — Hermann (1232
—54) 355, 568, 602, 957. — lohann,
S. (20« Hermann (1254) 957. — Lippold,
S. des Ekbert (1251) 870. — Ludolf
(1256) 989. — Walther, Brd. des Ek-
bert sen. (1241-42) 629, 663, 665. —
Wasmod'« S. lohann, s. Fr. die T. des
Meinhard, liton. st. Crucis (1259) 1117.
Friaul, Ausstellungsort 333.
Friedberg, Vriberg, -berch, Konrad v,,
canon. Hild. u. electus in Olmütz.
Frieden s. Freden.
Friedrich, Frethericus, Fri-, Fredericus
(1177) N. 8. - mil. (1233) 375. - Vgl.
Bioweude, v. — Bock. — Boineburg,
V. — Bortfeld, v. — Botel. — Bremen,
V. — Collerbeck, v. — Domo, de. —
Ellessem, y. — Esbeck, y. — Eyerstein,
com. y. — Friso. — Goslar, st. Bim.
et lud canon. — Halberstadt, episc.
— Heere, y. — Heisedo, y. — Helm-
stedt, prepos. — Hcrsleve, y. - Hildes-
heim, canon., st. Cruris canon., st.
Godehard. monach., st. Manne, dccan.,
canon. — Indagine, de. — Kaiser. —
Leiningen, y. — Lengden, y. — Lüne-
burg, y. — Magdeburg, decan. — Pop-
peuburg, y. — Rössing, y. — Sarstedt,
y. — Schwerin, com. y. — Stedere, y.
— Steiniah, sacerd. — Templarius. —
■Tossem, y. — Walkenried, abbas. —
Winnigstedt, y.
Friso, Alexander, mil. (um 1250) 847. —
Friedrich (1232-54) 355, 450, 512,
524, 815, 822, 958. - Heinrich (1254)
957, 958. — Ludolf, Brd. des Friedrich
(1232-54) 355, 847, 957.
Fritzlar, Frislariensis , prepos. ^ decan.,
custos ungenannt (122r>) 130. — canon.
Giso (1189) N. 11. Ludold (1242) 601».
Frose, Vrose, nw. v. Aschersleben, so-
cerd. lacob (1240—50) 625.
Frowin, Wrowin vgl. Wostfelde, v.
Fttmmelso, Vimmelse, Vemel-, Vimel-
husen, Vimmellessom , Amt Wolfen-
hüttel, 1061. - sacerdos Luthmar (1259)
1111. — von: Hugo, canon. st. Crucis.
— Konrad, Brd. des Hugo, mil. (um
1230-1258) 311, 797, 800, 883, 939,
990, 992, 999, 1000, 1C61.
Fulda, Ausstellungsort 318, 789. — abbas
Konrad (1235) 411, 426.
Fuscus, Dietrich, ciy. Hild.
G.
G. laicus (1228) 264. — T. der lulU
{um 1240) 615. — Vgl. Altaich, frater.
— Dorstadt, prepos. — Hildesheim,
St. Mauric. canon. — Isenkagen, v. —
Blagdeburg, canon.
Gadonstcdt, Godenstedo, Kr. Peine, 406.
— von: Bertold (1258-60) 1072, 1157.
Gakonholte s. Gockenhois.
Galgano, st., abbas lohann (1223) 6o.
Galle, Gallo, lohann (1233— um 1250)
365, 624.
Galliens, lohann, frater, in Marienrode?
(1257) 1014, 1015, 1103.
Gallina, Wieport, ciy. in Brannschweig.
Gamsen, Gamenhusen, Amt GifhofTtj
813 A-, 828.
Gandersheim, Ghan-, Gandersem, Aus-
stellungsort 692, 991, N. 4. - pleban.
Dietrich (1256) 997.
— Stift, ecclesia 79, 670, 918, 991.
997, 1064. — abbatisse: Bertha (1127)
Oarbolznm — Gerhard.
617
N. 4. Bertba (1222-43) 46, 198, 199,
$99, 300, 692. Margarete (1256) 991.
— canonici: Paderborn, Heinrich u.
Volquin t., Brd., u. Wildeshansen,
Heinrich v. (1256) 997. Wnnstorf,
lohann t. (1256-58) 997, 1064. —
canonica: B. v. Velber (1239) 543. —
capellan. abhatisse Dietrich (1256) 997.
— officiatu8 Luder u. S. Eberhard
(1242) 670. — camerarii: Bnrchard
(1226-30) 193, 283, 284, 299, 300.
Heinrich (1256) 997. — vicedapifer
Oiselbert (um 1230) 299, 300. -
mtnisterialea 198, 199, 299, 3C0. Vgl
Aibero ; Banteln, ▼. ; Brttggen, y. ; Chiria,
de; Eilhard; Giselbert; Heisede, v;
Beden, v.; Bobert; Wacljerwinko];
Weltebom, t. — litones 670, 692.
— ton: Bnrchard (um 1240) 602. —
Bnrchard, cons. in Brannschweig. —
Dietriih (1258) 1064. - Eilhard u.
Fr. Walbnrg (1238) 508. — Gerhard,
Brd. des Nandwig v. Wülfingen (1253)
914. - Giselbert (1230) 283, 284. —
Hermann, canon. Hild. ~ Hermann
mil. (1231-60) 327, 345, 415, 591,
602, 629, 665, 680, 709, 922, 929, 989,
997, 1060, 1075, 1076, 1077, 1078,
1086, 1098, 1109, 1110, 1112, 1118,
1128, 1129, 1134, 1149. - lohann,
canon. st. Bonifac. in Halberstadt. —
lohann (1230) 289. — Konrad mil.,
Brd. des Hermann (1223—56) 91, 436,
676, 997, 8. Kinder Konrad, Intta u.
Lippold (1243) 676. — Walther, Brd.
des Hermann (1226 — 56) 164, 327,
345, 509, 997.
GarboJznm, Gorboldissem, Kr. Marien-
burg, 89, 287.
Garbsen, UtTboldessen, Germersen, Kr.
Neustadt a. i?. 89, 306.
Gardolfns vgl. llalberstadt, cpisc.
Garlebseu, Gerlcvcsscim, Heinrich v.
(1234) 391.
Garmisscn, Germardissem, Gcnncrdessem,
Germ wardessen. Kr. Marienburg, 287,
615, 967. — Obedienz des Doracap. 967.
— von: Arnold (1256) 987. lohann
(1230- wm 1240) 287, 615, s. Brd.
Thegenhard (1230) 287.
Garsncbnttle s. Gerstcnbüttel.
Gattersleben, lohann v. (vor 1224) 96.
Gebhard, Gevcbardus, Giyehardns (um
1235) 433. — Vgl. Bortfeld, v. — Gei-
telde, pleban., v. — Hildesheim, canon.
— Kissonbrück, v. — Lüneburg, v. —
Ostcrwick, v. — Wernigerode, com. v.
Gehrden, Gerdeneim, Kr. Warburg i. TT.,
Kloster 779.
Geilenrothe wüst b. Ober-Gebra, N. 33.
Geisenhausen N. 1, 2.
Gcismar, 6. Göttingen, 531. — von: mag.
Heinrich, cleric. (1259) 1115.
Geitelde, Getlethe, Geitlede, Getledhc,
AnU Wolfenbüttel, 580, 776, 911. —
ecclesia, sacrarium, parochiani 23. —
pleban. Gebhard, auch canon. Hild. (um
1221) 23. — cleric. Bertramm (1246)
776.
— von: Basil u. Gunzelln, Brd , u. Basil
(1230) 283, 284. — Gebhard canon.
Hild. ~ lohann mil. (1260) 1137. —
Lndolf mU., zu:ei d. N. (1237-55) 486,
577, 580, 776, 931. - Ludolf « Wittwe
(1246) 776, deren T. Nonne in Stetcr-
bnrg.
Geldern, com. Gerhard y. (1228) 69 A.
Gelede s. Gielde.
Geltmar vgl. Heiningen, prepos.
Genua 187.
Georgio, Georio, Helmold. de sancto, ciy.
Hild. — Hermannns de sancto (1226)
193.
Gerbert vgl. Hildesheim, st Godehard.
monach. — Salder, v.
Gcrboldessem s. Garbolzum u. Garbsen.
Gerbrand (um 1230) 310.
Gerburg vgl. Dorstadt, soror. — Lüchow,
com. V. — Pyrmont, com. v.
Gerdeneim s. Gehrden.
Gerechze, Gerretche s. Jorze.
Gereco s. Gerhard u. Gerold.
Gerenroth s. Gernrode.
Gerhard, Gerardus, Gereco, -ko, (1240)
579. — (um 1240) 612. - (1259) 1109.
— u. Fr. Werenburgis (um 1230) 308.
— camerarius (1227—60) 239, 268,
322, 326, 340, 345, 347, 351, 394, 403,
419, 450, 472, 486, 494, 505, 508, 518,
557, 567, 581, 591, 627, 634, 639, 641,
(143, 647, 661, 663, 665, 717, 752, 753,
757, 763, 767, 837, 870, 921, 964, 966,
1»89, 1081, 1110, 1112, 1144. - cleric.
(1236) 446, 457. — Vgl. Bremen, archiep.
— Camerarius.— Cyrurdicus.— Claviger.
— Curia, de. — Dietz, v. — Deren, v.
— Dreileben, v. — Blie. •— Elze, v.
— Gandersheim, v. — Geldern, com.
V. — Goslar, Petersberg canon., t. —
Gustedt, T. — Hacheim, sacerd. —
Halbcrstadt, canon. — Hardehausen,
abbas. — Hermanni. — Himmelsthür,
Y. — Hildesheim, capellarius episc,
st. Crucis scolast., canon., st. lohann
canon., st. Michael, custos, st. Mauric.
decan., canon. — Hoya, com. t. —
Hokinch. — Hoyerdesseu, y. — Buken.
— Lamspringe, prepos. — Lengede,
618
Qerkin — Qodeliardo.
cleiic. — Lewe« ▼. — Lobke, t, —
LoidiiighoTe. T. — Latter, t. — Mainz,
archiep. — Kienover, t. — Plesse, t.
— Qnerembeche, t. — Beden, t. —
Biechenberg, canon. — Bingelheim,
abbas. — Bosenthal, t. -- Schanmbnrg,
com. V. — Sehlingdorf, t. — Steter-
boig, prepos. — Ummate. — Wedem,
T. — Wehrstedt, v. — Wernigerode,
T. — Winninghaasen, t. — Wohle, v.
— Zeilerfeld, abbas.
Gerldn vgl. Dorin, y.
Gerlach, Gerlacns. -gas, vgl, Dorstadt,
conyers. — Hildesheim, Dammstadt,
adTOcat , st. Manric. decan. — - Haldel-
sem, T. — Lobke, t.
Gerlevisseim «. Garlebsen.
san Germano, Aasstellangsort 64.
Germann* 8. S. lohann (1221—29) 28.
Germerdessen, Germardissen 9. Garmissen.
Germersen s, Garbsen.
GermersleTe, Heinrich ▼. (1234) 382.
Germwardessen s, Garmissen.
Gemrode, Gerenroth, lohann ▼. (1228
-30) 262, 289.
Gerold, Gereco {um 1230), 301. — mil.
(1237) 490. — Vgl Hildesheim, decan.,
canon. — lernsaiem, patriarch. —
Marienrode, prepos. — Minden, st.
Martin, canon, v. — Oyle, t. — Ban-
stedt, ▼. — Sievershaasen, sacerd. — -
Silstide, y. — Solchen, archidiac. —
VOlksen, gogray. — Wallenhasen, y.
Gerrandns vgl. Brandenbarg, episc.
Gerstenbttttcl, Garsnebnttle, Ladeger u,
Wedekind y.. Brdr. (1258) 1067, 1068.
Gertrad (1236) 469. - übera (1231) 822.
— ancilla des canon. st CJrnds Her-
rand (1250) 848. — Fr. des Thoffen-
hard u. Ss. Thegenhard, lohann, Her-
mtainjHallermund,,dann desMichaeliskl.
Minister. (1244) 720. - Vgl. Dorstadt,
soror., y. — Bnse, y — Freden, y. —
Lebenstedt, y. — Nigra. — Oddinge-
hasen, y. — Sorsam, y. — Steterbarg,
monial. — Winienbnrg, y. — Wolt-
wiesche, y.
Gerangas,-cha8 vgl, BOnnien, y. — Giesen,
y. — Störy, y. — Trobe.
Geryasins vgl, Hambarg, canon.
Gerward vgl. Goslar, ciyis, Neawerk,
procar.
Gerwich, -wicas, -wigas vgl. Hildesheim,
decan., scolast, canon., st. Cracis scolast.
Genen s, lerze.
Gesen s, Giesen.
Gestorf, Gestorp, Herbord y., mil. (1225)
125, 8, Ss. Wilbrand und Herbord y.
(1225-30) 125, 294.
Gethere s. Saljsgitter.
Getlede s Geitelde.
Getlethe propeVolcmeressen, Lage? 1035.
Gevehardas s, Gebhaid.
Gielde, Geledo, lelethe, Geledhe, Kr.
Ooslar, 450, 512, 1027, 1083.
Giesen, Gesem, Gesen, lesen. lese, lesem,
Ibesen, n. v, Hildesheim, 416, 417, 491,
800, 851, N. 13. — saperior 491. —
ecclesia 416. 417. — pUban. lohann
sacerd. (1227-59) 244, 309, 458, 613,
797, 1109.
— von: Gerang (1280—46) 293, 753. —
Heinrich mU. (1233-58) 797, 800, 831,
989, 999, 1077. - lastai (1252) 908.
Giften, Giftenem, Gnifthene, bei Sarstedt,
77, 83, 346, 463, 644, 645, 646, 658,
807, 808. - von: Heiniich (1235) 416.
Gisela vgl, Bodo. — Schwanebeck, y.
Giselbert, Giseko, Gisicho, Brd, des Volc-
mar (1245) 733. — gandersL MiniBter.
(1226) 198. — Vgl, Bodenbarg, y. —
S&ne, y. — Gandersheim, yicMap., y.
— Goslar, adyoc, ciyis, Neawerk. con-
yers., y. — Hayerlah, v. — Hildes-
heim, ciyis, scolar. — Oanabrack,
castos. — Qaicbame, y. — Boden, y.
Wimmenhasen, y.
Giseler val. Bemhasen, y. — Bitsam, y.
— Zeilerfeld, v.
st Gislen, Hennegau, abbas angen. (1235)
423 A.
Giso vgl. Fritslar. canon.
Giyehardas s, Geobard.
Gladebeck, -beke, Hermann y.. Hüd.
Minist. (1229-83) 276, 366.
Gleichen, com, Ernst y. (1247) 788. —
788. — Hermann y., postaL Hild.
(Gegenbischof) .
Gleidingen, Gledinge, -ghe, n, v, Sarstedt,
Sfld-, Saitgledmge 1137. — pleban.
Heinrich (1260) 837.
- von: Bertold, mU. (1226-46) 193,
408, 409, 545, 581, 671, 753. — Bodo
(1246) 754. — Heinrich, canon st
Cracis. — Heinrich sery. (1240) 564.
Glinde, Glindere, Ottoy. (um 1235) 438,
434, s. Bd. Barchard, canon. Magde-
barg.
Glithe, Hermann y., prepos. s. Baitholo-
mei, archidiacon. in Lühnde.
Glttsingen, Kr. Harburg, 329 n. A.
Gnifthene «. Giften.
Gockenhols, Gaken-, Gockenholte, Kr,
Celle, 639, 647.
Godefridas s. Gottfried.
Godehardo, de sancto : Lippold, dy. Hild.
— Lippold, mü. (1222-35) 47, 112,
OodehardiiB — Qoslar.
619
223, 244, 807, 417. - Megenward
„ibidem'' (hierzu? 1235} 417.
Godehardns vgl Hildesheim, episc.
Oodenstede s, Gadenstedt.
Gödnngen, Goderinge, nd, v. Sarstedt, 964.
GOttingen, lohann t., docan., pleban. st.
Androe.
Gogreye, Heinrich'^ Fr. Lntchard, Hild.y
dann Braunschtc, Miniaterialin (um
1240) 619. - TL (1225-27) 144.
Golcica 8. Solschen.
Golteni, Goltdorne, -thorne, -torne, von:
Arthns (1256) 987. — Heinrich, mil.
(1242-56) 669, 808, 987, s. S. lohann
(1256) 987. — Heinrich cleric. (1256)
Gose, Gosa, lohann y. der, canon. st.
Sim. et Ind. in Goslar.
Goseck^ nö. v, Naumburg, Kloster N. 18.
Goslar, Goslaria, Gosslaria, Stadt: 82,
149, 150, 151, 195, 196, 202, 847, 983,
1122, 1143. Ansstellnngsort 269, 371,
731, 734, 742, 772, 924, 979, N. 8. -
scriptor regia lohann (1231-32) 325,
340.
advocati: Giselbert (1223— 27) 91,
189, 229, 238, qnondam (1229) 269,
8. Brd.Volcmar (1223-26) 91, 169,
229. Koniad. de Piscina (1246-58)
772, 1087.
Rat: 341, 1122.
civee: 169, 189, 771.
Bamm, Herzo y. (1246) 772.
Dnx, Konrad (1246) 772.
Gerward (1246) 772.
Giselbert miL a, adyocat.
— Stifter u. KlOster.
— A. Domstift, st Simonis et lade, st.
Mathie, st. Marie, 122, 147, 148, 149,
150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 159,
162, 169, 170, 173, 176, 189, 190, 195,
196, 202, 215, 247, 251, 477, 742, 827.
capitulum: 51, 154A., J59, 169,
170, 173, 195, 196, 202, 204, 210,
211, 213, 305, 310.
— — prepositi:
Biger (1223-26) 70, 159, 169,
170, 173.
Lndolf y. Wohldenberg (1238-51)
509, 675, 690, 773, 869, 875.
— — decani:Mlgem.)34tO. Dechanei340.
Erembert (1177) N. 8.
Hartmann (1223) 77.
nngenannt (1226) 159, 169,170, 173.
Ambrosins (um 1226-32)204,210,
211, 212, 213, 269.
Ulrich (1232-38) 340, 515.
Hartmann y. Minden (1248-50)
812, 837.
Beiner (1254-58) 946, 1087.
custodea:
Hoier (1222- um 1226) 45, 204.
8cola9iic%:
Hngoldns {um 1221-1230) 28, 291.
Alexander (1237—58) 515, 517,
805, 946, 1087.
- — iHeedominue:
Aschwin y. Mahner (1225 — 40)
134, 185, 191, 555.
- — canonici: 189.
Aschwin a, yicedom.
Bertold (1231-54) 825, 946.
Bonostns (1254) 946.
Bremen, Friedrich y., mag. (1254
-58) 946, 1087.
Bnrchard (1226-32) 211, 212, 213.
Domo, Bichard de (1248) 805.
Friedrich (1249) 827.
Gose, lohann y. d. (1258) 1087.
Honestns, Bertold (1258) 1087.
Hngold, mag. (1227) 214.
lohann, mag. (1226-32) 202, 203,
211 212.
Kono 0226-27) 196, 247.
Konrad (1222-23) 40, 77.
Lowe, lohann y. (1226) 191.
Lippold (1222-38) 45, 325, 416?,
0. (1228) 264.
Osterode, Lippold y. (1226) 191.
Beiner (1245) 788.
Bndolf (1226-38) 191, 871.
Ulrich (1227) 244.
Wernigerode, Heinrich y. (1282)
840.
- B. Frankenberg, st^Marie Magdal.,
St. Petri et Panli 323, 405, 506. 523,
562, 666, 680, 681, 682, 755, 877, 924,
918, 989, 1008, 1102, 1121. - Altarlehn
666, 675. — erhält die Peterakirche
(1242) 666 A.
prepoaiti (allgem,) 755.
Petins (1242-45) 666, 675, 742.
plebani:
Ambrosins (1232-33) 355, 371.
Petms (1242) 666.
/ sacerdoUa: Heinrich, Petms, Hein-
rich, lohann (1253) 924.
- C. Georgenberg 147, 148, 229, 290,
515, 779, N. 14.
- — prepoaiti:
Konrad (1177) N. 8.
nngenannt (1225) 129.
Henrich (1227) 229.
Heinrich (1238-45) 363, 378?,
439, 738, 742.
- D. Neu werk, Noyi Operis, Marien-
g^nen 28, 71, 72, 75, 120, 13S, 229,
620
Gottfried — Qottschalk.
290, 825, 851, 450, 486, 512, 515, 517,
572, 629, 679, 732, 733, 734, 772, 877,
1027, 1030, 1115, 1128. AussteUongs-
ort 733. Eemnade 772.
prepositi:
Heinrich (1222-24) 51 n. A., 59,
71, 72, 103, 107, 108.
unfi:enannt (1225) 129.
lohann (1227—51) 229, 363, 486,
505, 511, 557, 742, 772, 877.
abbatiase:
ungenannt (1223) 72.
OfiSmia (1251) 877.
capellan: Bernhard (1259) 1115.
procurator Gerward, civ. (um 1221
-1246) 28, 772.
eonversi: Amforosios, Giselbert,
Heinrich, lohann, Eonrad,Marqaoif ,
Swither, Ulrich, Ulrich Longas,
Volcmar, Wühelm (1225) 120.
- D. Petersberg, Mons st. Petri, 368,
736, N. 5, 15. Ausstellungsort 363.
capitulum 1122.
prepositi:
Burchard t. Wohldenberg (1222—
32) 55, 121, 136, 151,222,223,
224, 225, 277 U.A., 316, 325,
337, 338, 348, 353.
Albert y. Everstein (1230? 1234
—59) 287 u. A., 400, 436, 467,
485, 491, 492, 516, 598, 634,
676, 682, 737, 742, 764, 773,
1122, auch canon. Hild.
- — decani:
T. hierzu? (1221-40) 80.
Hoidenrcich (1240) 557.
Eonrad ^(1259) 1122.
CU8t08:
Ludolf (1233) 863.
canonici 353.
Gerhard (1233) 363.
Goslar, Heinrich v. (1237) 485,
491 492 494.
Heidenreich (1235-40) 415, 611,
518, 525, 547, 555, 556, 557,
auch capellan. episc.
Heinrich (1237-41) 494, 505, 511,
547, 556, 629, auch capell. episc.
lohann (1233) 363.
Volrad (1253) 924.
- archi diacon. 666, 771.
- Eirchen: 147, 148, 149, 150, 151,
152, 153, 159, 162, 170, 173, 177, 185,
186, 189.
Dom 202, 340, vgl, Domstift
forensis ecclesia, Marktkirche, 164.
— plebani: ungenannt (1221—46)
38? lohann (1229-38) 269, 290,
325, 363, 486, 517. Botger (1245
-58) 732, 783, 772, 928, quondam
(1259) 1115. lohann (1258-59)
1087, 1115.
eccl. st lacobi, pleban. ungenannt
(1221-46) 38. Hugold (1238)
505, 517, auch archidiac. in Seesen.
Heinrich (1245-58) 732, 733, 1087.
eccl. st lohannis bapt vor dem
BammeUberg 1119, 1120.
eccl. st. Mathie s. Domstift
eccl. st Petri «. Frankenbeig.
eccl. st Stephan], reetor Heinrich
(1258) 1087. — saeerdoß Womems
hier? (1224) 111.
— — eccl. St. Thome 147, 148, 149, 150,
151, 152, 153, 155, 156, 159, 162,
189.
— Eapellen:
st Gecilie (ecdes.) 928.
— — st Viti, inclusa E. (1231—33) 328.
— Hospitäler:
Neues Hospital 392, 1009, 1087.
des deutschen Ordens 238.
— von: Burchard, mU. (1260) 1129. —
Dietrich serr. (1231-37) 322, 351,
363, 394, 450, 452, 475, 494, 505, 511,
518, 541, 555, 567, 563, 627, 637, 638,
641, 643, 647, 665. - Gerhard (1230)
289. — Giselbert od. Giseko, cons.,
civ. Hild. — Giselbert {um 1280-1242)
296, 392, 450, 669. — Heinrich (1230
-53) 289, 394, 445, 932. — Heinrich,
canon. st Petri in Gfoalar. — Heinrich,
monach. st Michaelis. — Hermann,
mag., canon. Hild. — lohann (1230)
293. — lohann, Brd. des Giseko, cIt.
Hild. - Eonrad (1234) 394. - Eon-
rad, canon. Hild. — lappold (1242—
45) 672, 676, 679, 729. — Lippold,
cleric. (1285) 416, ob der canon. st.
Sim. et lud.? — Volcmar (1236—38)
450, 517. — Volrad, canon. Hild.
Gottfried, Gode-, Gotefridus, (um 1285)
434. — Vgl, Arnsberg, com. v. — Ba-
renrode, v. — Barfelde, v. — Braun-
schweig, adyocat — Bremen, t. —
Gambrai, episc. — Halbcrstadt, capell.
episc. — Hildesheim, capellan., not.
episc, scolar , st Andr. scoiast, canon ,
st Crucis canon., st. lohann. canon.,
st Michael, cantor. — Lamspringe,
custos. — Oelsburg, canon. — Pistor.
— Visbeke, t. — Vorsfelde, v. —
Wunstorf, t.
Gottschalk, Godcscalcus, -scalccns, Ift-
nisUr. des Michaeliskl. (1173) N. 13.
— Vgl, Adenstedt, v. — Biewende,
pleban. — Bremen, canon. — Bllhle,
sacerd. — (Geringe, t. — DOmton,
Gowisch — Halbentadt
621
sacerd. — Hildesheim, st, Michael.
abbas, prepos., prior, cnstos. — Honi-
hwrgy pleban. — Pyimont. com. y. —
Plesse, T. — Ratsebnrg, episc.
Oowisch, Gowisc, -wis^, -wis, -wish,
-wisce, -wise, Honwis, von: Arnold
(1236-59) 460, 711, 733, 772, Ö79.
1087, 1121 A., 8. Brd. Bertold (1229
-60) 269, 450, 517, 711, 729, 782,
733, 772, 927, 928, 979, 1087, 1137. —
Hermann S. des Bertold (1260) 1137.
Grafeide, Grafle, Kr. Alfeld, 525, 964.
Grafschaft s. comitia.
Grasdorf, Grayestorpe, Kr. Marienburg,
452. — cleHc. lohann (1235) 416.
Gratianas vgl. cardinales.
Grecns, lohann (1242) 669.
Greene, Grene, u?. v, Oanderaheim, 275.
— von: Heinrich (1228-38) 262, 518.
Gregor s. Päpste. — cardinales.
Grelle, Konrad (1256) 987.
Grenstide, Gronstede, tvüat bei Gustedt,
638, 733.
Griessem, Grlsme, Gryszem, Kr. Hameln^
167. — von: Hermann (1239) 550.
Grone, Elger y., mil. (1250?) 831.
Gropere, Lnthard de, mil. (1255) 972.
Gmbe, Gmbo, inyenis (1236)446. — Asch-
Win (1238-47) 518, 787, s. S. Heinrich
(1225-69) 146, 309, 518, 608, 610, 611,
629, 721, 722, 731, 787, 813 u. A., 927,
1084, 1109. — Vgl. y. Steinbeig.
Gnis, Bertold, sery. (1253) 920.
Gnddenem, unbeat. N. 13.
Gümmer, Gnmmere, Kr. Linden, 306.
Gttnther, Gonthems, vgl, Boyenden, y.
— Dorstadt, preco. — Hardenberg, y*
— Eefemberg, y. — Komme, yillic, y«
Güstrow, Mecklenburg, Ansstellongsort
166. — Kloster 166, 975.
Gnmpert vgl. Hildesheim, st. lohann. canon.
Gnncelin, Gnncelinns, dapifer s. Wolfen-
büttel, y. — qnondam dap. com. Her-
manni {vor 1208) N. 26. — Vgl. Asse-
burg, y. d. — Biewende, y. — Geitelde,
y. — lerae, y. — Lengede, y. — Oste-
rode, y. — Peine, y. — Schwerin, com.
y. — Wolfenbttttel, y.
Gnrk, eccles. 245.
Gasted, -stede, -sto, von: Bmno (um 1230
-1258) 296, 760, 942, 1042, 1070, 1074,
8. Fr. die T. des Dietrich y. Alethe
(um 1230) 296. - Gerhard (1249) 815. -
Heinrich, 8. des Bruno (1227- um 1230)
241, 296. - Ludolf (1229-um 1 230) 296.
H. (1227?) 236. - hild. lito (1221-46)
34. — Vgl. Ameburg, archidiac. —
Bartensieben, y. — Hasede, y. — Hil-
desheim, canon., ciyis. — Soest, canon.
— Wimmenhusen, y.
Habighorst, Hayekhorst, Kr. Celle, 982,
Haekenstedt, Hayekenstede, Kr. Marien-
burg, 276, 277.
Hacheim, Hachim, Hachen,Hahem,Hagene,
Hahghem, wüst beiBockenem, 102, 913,
1110. — sacerdos Gerhard (1234) 398.
— von: Engelbert u. Dietrich, Brd.
(1225) 119. - Engelbert (1238-39)
509, 541.
— Hachem s. auch Achim.
Haddenois s.. Adensen.
Hadenstede s. Adenstedt.
Hadeboldes^en, Haddeboldissen, s, Hare-
bold.
Hadmersleben, prepos. o. N. (1194) N. 14.
Hagen, bei Sprakensehl, 760.
— von, s. de Indagine.
Hagenau, Ausstellungsort 252, 659.
Hagenhusen s. Habausen.
Hahem, Hahghem s. Hacheim.
Hahausen, Hagenhusen, Amt Lutter a. B.,
517.
Hahnensee, Hanese, Hanense, Luder u.
Segebodo y., Brd., milit (1243) 691.
— Volcold y. (um 1230-1234) 301, 4Ö4.
Hake, Dietrich, Minister, des Michaeliski,,
dann des Bisch, v. Halberstadt (1259)
1095. - Ernst, sery. (1258-59) 1081,
1110, 1112.
Hakenbeke 8. Heckenbeck.
Halberstadt, Alberstad., Stadt 847, 984.
— Ausstellungsort 114, 124, 512, 932,
1073. — Geld, marca 307, 466. 618,
756, 820, 976. — dves: Heinrich (1253)
932. Wostenhagen, Herbord y. u. Fr.
Zacharia (1253) 932.
— diocesis 46, 264, 687, 768. 984, 994.
— priores Predicator. (1243) 637.
— Stift 40, 41, 79. — episcopi: Rudolf
(1139) N. 5. Gardolf (1194) N. 15.
Konrad, quondam (1223) 78. Friedrich
(1222-1235) 43, 48, 228, 318, 429.
Ludolf L y. Schiaden (1236-40) 466,
528, 565, 682, (enc. 1249) 822. Mein-
hard (1250) 840. Ludolf IL y. Schiaden
(1263) 930. Volrad (1258-59) 1073,
1088, 1095. — vicedominus Burcharil
(1240) 566, 582. — notar. episc, Her-
mann (1240) 682. — capellan, episc.
Gottfried (1240) 582. — capitulum 92,
114, 840, 1073. — prepositus Meinhard
(1223-24) 92, 114. — decanus Arnold
(1223) 92. — canonici: Gerhard, Lent-
fried, Ischerstede, Konrad y. (1240)
565. Schiaden, Ludolf y. (1232-49)
622
Halchter — Harlessem.
355, 565, 815, 822, auch archidiac in
Kissenbrttck u, prepos. in Walbeck. —
ministeriales 1095. Vgl, Hake, Kage.
— st Bonifacii 976. — preposit.
Eyerwin t. Adensen (1239-60) 553,
629, 705, 857, 937, 956, 1155. -
acolast. Heinrich (1255) 976. — canonici :
Aldendorp, Eonrad y. (1255) 976.
Clettenberff, Eonrad, y. (1255) 976.
Gandersheun, lohann y. (1255) 976.
Hersleye, Friedrich y. (1255) 976.
lohann, mag. (1246-55) 764, 976.
Magdeburg, Alexander y. (1255) 976.
Molebnrg, Heinrich y. (1255) 976.
Nienhagen, Chriatian y. (1255) 976.
Werini, Heinrich (1255) 976. Zacha-
rias (1255) 976.
— St. lacobi N. 32.
— st. lohannis N. 5. — prepos* Rudolf
(1222-40) 40, 565.
— St. Marie 96, 779. — canan. Ricbodo
(1253) 932.
Halchter, Halhtere, Haiechtere, Bernhard
V. (1249- um 1250} 815, 847.
Haleboldissem s. Hareooldessen.
Haien, Amt Cloppenburg, N. 84.
Halle a. d. Saale, Ausstellungsort 569.
— st Petersberg, Kloster 779.
Hallendorf, Hedelendorpe, tr. v, Wolfen-
büttel, 692. — lito des Michaeliakl.
lohann u. S. Hermann (1242) 670. lito
des Stifts Ganderaheim Hermann (1243)
692.
Hallermnnd, Alremnnt, Halremont, -mnnt,
wüst im Deisler, Ansstellnngsort 987.
— sacerdos lohann (1230—1848) 294,
609, 803.
— comites von: Lndolf (1224—51) 99,
111, 144, 146, 164, 249, 294, 332, 425,
469, 495, 540, 562, 563, 572, 578, 629,
669, 720, 763, 803, 813 n. A., 823, 853,
857, 858, 871, (enc. 1253) 933, 934,
{erw. 1256) 987, a. Fr. Ennignnde
(1248-56) 803, 857, 858, 8717987. -
Lndolf, 8. des vor. (1241-56) 629, 669,
803, 813 n. A., 857, 858, 871, 933, 934,
943, 987, 8. Fr. Intta (1256) 987, a. S.
Lndolf (1254) 943. — Wühiand (1225
—27) 144. — notar. comit. B. (1242)
669. — dapifer Siegfried (1251—56)
857, 987. — miniateriales 720, 853. —
villicua in VOlksen (1254) 943. —
litonea 669.
— von: Lnthard (1230) 294.
Halmaras, vgl. Wanstorf, comit scriptor.
Halte vgl. Biewende, y. — Elbe, y. —
Hildesheim, canon. — Nette, y. —
Weie, y.
Hamburg, Stadt, ciyes, Bat 1101, 1104,
1105. — archiepiae., Titel 53. — capi-
tulum 80, 810, N. 35. — prepoa.BtmBSOL
(1232) 329 n. A. — canon. Geryasins
(1251) 873.
Hameln, Hamelen, st BoväUm prepoa.
Friedrich com. y. Eyerstein (1257) 1029.
— 8. Hohenhameln.
Hamersieben, -leye, Kr. Aacheralehen, 495.
Hanekenstede 366.
Hanense, Hanese, a. Hahnensee.
Hannoyer, Honoyere, Stadt 983. Ans-
stellnngsort 691 , 1006, 1054. — advocat.
1017. - civea: Alyerich (1256-57)
1006,1032. Arnold (1256) 1006. Diel-
missen, Dietrich y. (1257)1032. Domeke,
Eilhard u. Fr. Helembnig (1253) 917.
Waltmann, Brd. des Alyerich (1256—
57) 1006, 1032. — aacerdoa Heidolf
(1236) 457.
— st Egidii sacerd. Bertold (1250) 839.
— st Georgiif>^6an.Wannann, canon.
Minden. (1250-57) 839, 1006, 1032.
— von: Baldnin, iS'. dea Lambert (1247)
787. — Dietrich, scolast st Manrieii.
- Lambert mU. (1230 -35) 285, 414.
- Lambert (1247) 787.
Haoldns, Haolt, vgl. Bodenborg, y. —
BOnnien, y.
Harber, Herbere, Hert-, Hertabere, Kr.
Burgdorf, 530, 641, 727. — von: Kon-
rad, pleban. in Leilerde, capell. episc
- Lntbert (1236) 445.
Harberge a. Ahrbergen.
Harbke, Hartbeke, von: EermtJOi'aWUhte
£. oder Beleke (1227) 228 n. A., 229.
- Otto (1226-27) 207.
Hardehansen, Hersedehnsen, abbaa Ger-
hard (1248) 801.
Hardenberg, Gflnther u. Bernhard y.,
Brd. (1229-41) 276, 277, 631, ihr Brd.
Hermann, y. 0229— um 1252) 276,
277, 500, 798.
Hardessem a. Harsnm.
Hareboldessen, Hade-, Hadde-, Haie-,
Harboldessem , -dissem, von: Aschwin
(1236-54) 468, 469, 548, 636. 687,
682, 857, 858, 933, 956. - Lndolf,
Brd. des vor. (1236-51) 468, 469, 534,
548, 564, 575, 636, 637, 676, 682, 7»,
858. — Otto, Brd. des vor. (1243) 682.
- Babodo (1251-56) 857, 937. -
Wübrand (1251) 857.
Hary, Heringe, Haringe, w. v. Bockenem,
119, 410. - pUhan. lohann (1259)
1115. - vott: Bernhard (1225) 119, a.
Brd. Walther (1225-43) 119, 408, 409,
689. — Bnrehard, sery. (1240) 570.
Harlessem, wüst aö. von Hildeaheim, 338.
- von: Wichmann (1141) N. 6.
Harlhöfe — Heimsen.
623
HarlhOfe, Herlede, bei Windheim, Kreis
Minden, 1, 22.
Harlingeberg, HarloDgeberge, -berch, wüst
bei Vienetiburg, castmm 478, 976. —
advocaU loliann t. {um 1235) 488. —
Insarins t., canon. Hild. — Insaiins y.
(1238-66) 611, 711, 928, 968, 976.
Harlingerodo, Herlingerod, Dietrich y.
(1234) 446.
Harste, Heiste, von: Helembert (1247)
790. — Heinrieb, Brd. des lohann, m.
Heinrich, Brd, des Lippold, Uild.
Minister, (1238) 866. — Hennann
(1248—46) 697. — Hermann m. Hngo
clerici (um 1240) 608. — Hugo (vor
1208) N. 26. — lohann, Braunsehw,,
dann Hild. Minist. (1233-61) 366,
697, 874. — Lippold, Hild. Minist.
(1233) 366.
Harsnm, Hardessem, Kr. Marienburg^ 798.
— yillicas episc. in: Dietrich (1246)
763. — von: Odde (1224) 112.
Hartbert vfl. Bledeln, y. — Hildesheim,
ciyis, episc.
Hartesrodhe «. Hasaerode.
Hartmann serriens (1230) 290. -> castellan.
in Lüneborg (um 1230) 311. — canon.
Hild. s. y. Minden. — Vgl Brann-
Bchweig, st Cyriac decan. — Dntingne,
y. - Goslar, st. Sim. et Ind. decan. —
Hildesheim, stGodehard. prior, monach.,
st Manrlc. canon. — Laatzen, y. —
Minden, y. — Monte, de. — Oppers-
hansen, y. — Wohle, y.
Hartmod, Brd. des Robert (1235) 515.
Härtung vgl. Elze, y.
Hartwig (1237) 482. — Vgl. Dns.
Haryesse, Herewardessem, Herwardissen,
Amt Vechelde, 348, 663.
Harxbüttel, HertesbaÜe, Kr. Oifhom,
527, 642.
Harsborg, com. Hoyer y. (1265) 979.
Hase, Heinrich (1261) 880.
Hasede, Hasen, n. v. Hildesheim, Aus-
stellungsort 641, 662, 568. — von: H.
(1225-27) 146.
Haseke, Heinrich (1246) 746.
Hasserode, Hartesrodhe, Dietrich y., mil.
(1240) 682.
Hastenbeck, Astenbeke, Arnold y., mil.
(1264-66) 943, 987.
Hayekenstede s. Hackenstedt.
Hayelse, Kr. Neustadt a. R., 473.
Hayerhih, -lo, -la, Kr. Goslar, 102, 184,
186, 538, 655, 627, 876, 1009. - von:
Giselbert (1226) 186.
Hecelo t. Heailo.
Heckenbeck, Hakenbeke, Hachkenbike,
von: Heinrich (1230) 289, s. Brd.
Ludeger, Hild. Minist. (1280—40) 289,
291, 468, 608 (nobilis), 676. — Robert
(1268) 1064.
Hecklingen, w. v. Stassfurt, Kloster 1069.
— Hekelinge, Sigebodo y., mil. (1258)
1069.
Hedderkessen s, Heersum.
Hedelendorpe s. Hallendorf.
Hederereshusen s. Hetjershausen.
Hedessem s. Eddessem.
Hedwig vgl. Adensen, y. — StStterlingen-
bure, abbat
Hedw^burg bei Wblfenbüttel s. Steke-
lenberg.
Heere, Herre, Kr. Marienburg, 688,
minor 979. Die Pepermole in 876,
887.
— von: Ambrosius (1227) 229, 237, 248.
— Arnold (um 1247-64) 729, 800. —
Bertold, Brd. des Arnold (1227— um
1264) 222, 867, 729, 800. - Friedrich,
canon. HUd. — Werner (1227) 229.
Heersum, Heddherkissen , Hedderkessen,
Kr. Marienburg, 670. — von: Dietrich
sery. (1241) 688.
Heico s. Eico.
Heidelberg 27.
Heidenreicb, Heithen-, Henden-, Heiden-,
Hedenrieus (1177) N. 8. - (1236) 468.
— Nuwenburgensis (vor 1216) 29. —
canon. Hild. s. y. Sulingen. — Vgl.
Bockenem, y. — Goslar, Peters-
berg, decan., canon. — Helmstedt, y.
— Herbersberge, y. — Hetjershausen,
y. — Hildesheim, capellan. episc, st
Chrucis canon. — Ottbergen, y. — Rock-
lum, yillic. — Rusteberg, y. — Man-
lum, cleric — Seebuig, sacerd. —
Sulingen, y. — Ummein, y.
Heidolfüs vgl. Hannoyer, ciyis.
Heieringeroth, Hoierinroth, Hogenrodh,
wüst bei Bingelheim, 602, 880, 910.
Heyersum, Hoiersem, Bertold y. (1286)
469.
Heiligenstadt, Helegenstat, 444, 581.
Ausstellungsort 681. — preposit, Hein-
rich com. y. Wernigerode (1284-47)
400 784 788.
Heiliges Litnd 64, 127, 137, 163, 168,
179, 180, 209, 282, 236, 246, 288, 361,
370.
Heibadis vgl. Drispenstedt, y.
Heimbere s. Emmem.
Heimburg, Hemburg, Anno y. (1236-39)
466, 680. - Heno y. (1266) 996.
Heymdesdore s. Himmelsthflr.
Heimsen, Hemenhusen, Berward u. Hein-
rieh y., miUt (1241) 646.
624
Heinde — Heinrich.
Eeinde, Henethe, Henede, Kr, Marien-
bürg, 249, 294, 616, 669, 803. Ads-
stellnngsort 296. — von: Reinhard
(1242) 669.
Heiningen, Heiningin, Hennge, Henincghe,
Henigge, Heninge, Henighe, Henincke,
Kr. Goslar, Kloster st Petri et Pauli,
50, 382, 432, 489, 583, 595, 596, 600,
632, 684, 779, 880, 916, 932, 1111.
Ansstellangsort 50, 632, 684. — pre-
positi: Christian (ertr. um 1235) 432.
Heinrich (1222-33) 50, 191, 355, 375.
Ekbert (um 1235) 432, 483, 439. Die-
trich (1240) 583 (falsch Heinrich), 596
n. A., 600. Qeltmar (1249-53) 815,
932. lohann (1259) nW,-- prior isse:
S. (um 1240) 583. 600. Mathilde (1253)
932. — saeerdoies: Albert u. lohann
(1253) 932. — fraires: Albert, Bortold,
Hermann (1233) 375. — advocati: die
Y. d. Assebnrg 595, 596. — litones
962.
Heino, Heno, fil. marscalci und marsc.
s. V. Emmerke. — Brd, des hraunschw,
dapif. Anno (1258) 1072. — Vgl, Em-
m^ke, T. — Heimbnrg, v. — Lewe,
V. — Strobeko, v. — Watzom, v. —
Wenden, v.
Heinrich, Henricus, Hinricns, Hoyricns
(1226) 124. - (1236) 446. — (1237)
482. - (1239) 543. - (1240) 586. -
(1255) 966. - (1260) 1154. — Brd,
des Bernhard, in Clanen (um 1230)
310. — in Berel (1243-46) 698. — in
Brannschweig (1260) 1154. — in Leinde,
8. :Fr. Adelheid Toscwlle (1228) 261.
— Brd, des dapif. Ernst (1224) 112.
— Brd, des Hermann (um 1250) 846.
— Brd, des Wasmnd (1243-46) 696.
— S. des camerar. Lndolf s. canon.
Hild. — S, des Alexander (1240) 605.
— S, des Volcmar u, der Adelheid (um
1240) 609. - S. des Herbord (1246J
780. — S, des Hovicns, lito prepositi
(1224) 112. - S, des Rudolf (um 1240)
612. - S, des Segebodo (1246) 780. -
S. der Siburgis, civ. Hild. — lito st.
Crucis, s. Fr. Adelheid, s, Brd, Bern-
hard, s. Schw, Hcrradis {um 1230) 810.
— S. des H. lit. des Kl, Heiningen
(1253) 932. — sacerdos (1246) 754. -
— subdiac. (1239) 543. — cleric. (1236)
446. — advocatus s, Hild., ciyes, Ad-
Yocat — venditor linei panni, ciy. Hild
— camerarius s. v. Barieide. — camo-
rarii fil. s. Hild., canon. — pinceitui
s, V. Heienberg. — mag, machine (1227)
241. — Vgl, Abbenrode, prepos. —
Acco. — Achtum, villic. — Adenstedt,
V. — Adyocatisse. — Adrocatus. —
Agrestis. — Ahstedt, villic. — Albano,
cleric. episc. — Alfeld, v. — Alta domo,
de. — Amplede, t. — Anscharie com.
- Asel, V. — Baddeckenstcdt, t. —
Balko. — Barenrode, v. — Barfelde,
▼. — Barkcnfelde, v. — Bannmestede,
V. — Banievelde, v. — Basel, episc. —
Benstorf, v. — Bierbergen, sacerd. —
Bieweude, pleban., t. — BÜm. — Blc-
deln, V. — Bock. — Bockelarii. —
Bodenburg, v. — Boneke. — Bomum,
sacerd., v. — Bossenleve, canon. —
Braak, sacerd., v. — Brakel, v. —
Braunschweig, st Blasii prepos., st.
(^riae. vicar., dux, v. — Bremen, ▼.
— Bräggen, y. — Brune. — Bunde-
schin. — Burgdorf, v. — Burmester. —
Busel. — Canno. — Capeila, de. —
Capella st lacobi, de. — Capellam,
iuxta. — Cimiterio, de. — Clawen-
berg, V. — Curia, de. — Dassel, cleric.
der V. — Depeuoc, t. — Deutschland,
prior, provinc. Predicat — Dinklar, v.
Dives. — Dornten, v. — Domo, de. —
Dorstadt, convers. — Drieburg, y. —
Dangen, y. — Echeke. — Eckerc, y.
— Eckehardi. — Einum, y. — Eldag-
sen, pleban. —■ Elie. — Engelhardi. —
Esbeck, y. — Escherde, prepos., came-
rar., sacerd. — Everstein, com. y. —
Frankenberg, y. — Freden, sacerd. —
Friso. — Gandershcim, camerar. —
Garlebsen, y. — Geismar, y. — Ger-
mersleYc, y. — Giesen, y. — Giften,
Y. — Gleidingen, pleban., y. — Go-
groYO. — Goltom, y. — Goslar, Fran-
kenberg sacerd., Georgenberg prepos.,
Neuwerk prepos., convers., Petersbei;^
canon., st. lacobi pleban., st. Stephani
rector, y. — Grccne, y. — Grube. —
Gustedt, Y. — Halbcrstadt, civis, st.
Bonifac. scol. — Harstc, y. — Hase.
— Haseke. — Heckenbeck, y. —
Heimsen, y. — Heiningen, prepos. —
Heisterbach, abbas. — Heleconis. —
Hevensen, sacerd. — Hiddeatorf, y. —
HildesheiiD, mag. civ., notar., capellan.,
cleric, ycouom. episcopi, canon., st
Crucis canon., st. Godehard. prior.,
monach., st lohann. decan., st. Mauric.
decan., scoiost, canon., st. Michael,
cantor. — Himmelsthtlr, villic, v. —
Hisce. — Höckelheim, sacerd., v. —
Hohenhameln, v. — Hoja, com. v. —
Holienstedt, v. — Holtnicker. — Hom-
burg, Y. — Horsholte, v. — Hottein,
v. — Howici. — Iburg, v. — Indagine,
de. — Institor. — Kaiser. — Kaldun.
Heinüm — Henede.
625
— Kemmei TÜlic. — Kind. — Kirch-
berg, T. — Kissenbrttck, t. — Klanen,
villic. — Kniestedt, t. — Königslutter,
abb. — Lamspringe, prepos^ sacerd. —
~ Lanenrode, com. ▼. — Lengden, y.
— Lengede, v. — Lethebnr. — Lewe,
V. — Lobke, t. — Lohden, y. — Longns.
— Lüchow, com. y. — Lttnebnrg, y. —
Lüttich, elect. — Lnpns. — Lnthar-
dessen, y. — Magdeburg, st. apostol.
prepos. — Marienrode, camerar., frat.
— Meienberg, y. — Meissen, episc. —
Merseburg, episc. — Minden, st. Mar-
tini deean. — Moleburg, y. — Monte,
de. — Mortificator. — Neindorf, y. —
Nette, y. — Nettlingen, y. — Nien-
kerken, decan. — Nienstedt pleban.
— Nif, y. — Noretse. — Nossen, y.
— Noyali, de. — Oddingeroth, prepos. —
Oelsburg, prepos. — Oddingehusen, y.
— Oesingen, y. — Oldenburg, com. v.
— Olmais, v. — Osterland. — Pader-
born, canon., y. — Pattensen, y. — -
Peine, y. — Pica. — - Pingnensis. —
Pyrmont, com. y. — Piscina, de. —
Poppenburg, sacerd. — Puntrocke. —
Quedlinburg; st Wiberti canon. —
Regenstein, com. y. — BichardL —
Bingelheim, camerar. — Rössing, y. —
Ropert. ~ RothardL — Ruce. — Ruten-
berg, sacerd. — Sachsen, com., comit.
camerar. — Salder, y. — Sapiens. —
Sarstedt, pleban. — Sayona, y — Sca£
— Scelle, y. — Schalksberg, y. —
Scheme, y. — Schiaden, y. — Schor-
lemer. — Schwalenberg, y. — Schwerin,
com. y. — Schwiecheldt, y. — Scippe.
— Seesen, y. — Seyn, y. — Sieyers-
hausen, sacerd. — Solschen, pleban., y.
— Sorsum, sacerd«, y. — Spade. —
Spiring. — Stapel. — Steckelenburg,
pleban. — Stedegem, y. — Steinbeig,
y. — Stendal, y, — Stemberg, com. y.
— Stöckheim, y. — Sulingen, y. —
Thimmonis. — Thtlringen, Landgr. —
Torrevelde, y. — Tossem, y. — Trobe.
— Tuckeyot. — üplingen, v. — Velber,
y. — Verden, capell. episc. — Veteri
foro, de. — Volcmari. — Vomholte, y.
— Vrilethe, y. — Wageninge, y. —
Wahneberge, y. — Walkenried, abbas.
— Wehmingen, y. — Wedtlenstedt, y.
— Wenden, y. — WerinL — Wernige-
rode, y. — WestfaL — Wiboe, y. —
Wideshusen, y. — Wierland, capellan.
episc. — Winnigstedt, y. — Winning-
hausen, y. — Winyerii. — Winzenburg,
capellan. — Wohle, y. — Wohlden-
berg, com., capellan. comit. ~ Worms,
HUd«ih. UB. n.
episc. — Wrlsbergholzen, pleban. —
Willfinghausen, prepos. — Wunstorf,
com. y. — Wulfgroye. — Zellerfeld,
abbas. — Zweibrttcken, com. y.
Heinum, Heynem, so. v. Gronau, 964.
Heisede, Hesede, Hesethe, n. v, Sarstedt^
964, N. 6. — von: Bodo frater (1250)
845. Bodo mU. (1241-56) 650, 989.
lohann'tf Ss. Friedrich u. Eilhard,
Gandersh., dann Hild. Minister. (1226)
199.
Heiskeshusen , lohann y. u. Pr. lutta
{um 1230) 298.
HeiBO vgl. Braunschweig ciyis. — Cimi-
terium, iuxta.
Heissum, Hoysum, Kr, Goslar, 979.
Heisterbach, ablas Heinrich (1228) 7a
- mmacK A. (1235-49) 437.
Heleconis, Heinrich, adyocat (1237) 494.
Helembert vgl, Harste, y. — Hildesheim,
canon. — LafFerde, y.
Helena, Alena, vgl. Braunschweig, duc.
— Depenoe, y.
Helenburgis vgl, Hohenhameln, y.
Helle 8. Elle.
Heimarshausen, Kloster 85, 88, 248, 740.
~ abbas ungen. (1245) 740.
Heimerkamp, Kr. Celle, 1113.
Helmesborch s. Elmesburg.
Helmold, Helenboldus miL (1226) 188. —
Vgl, Biewende, y. — Binum, y. —
Georgio, de sancto. — Hildesheim,
ciyis. — Lttgde, y. — Velber, y.
Helmstedt, Elmenstat, Helmenstedt 438,
434. -> Stephanskirche 764. — st Marie
in Monte 433, 434, 764, prepos. Friedrieh
(um 1235) 433, 434.
— t^on:Burchard(Mnil235)434. Heiden-
reich, dapif. des Kl, Steterburg (1252)
911.
Heimwardeshusen s. Hilwartshausen.
Helmwig, Helmicus, vgl. Bftr. — Hildes-
heim, st. Mauric. canon. — Marienrode
prepos.
Helpersen, -ssen, nw. v. Hameln, ecclesia
167.
Helperthe, Holperte, ufüst bei Heisede u.
Sarstedt 281, 795, 964. — von: Lam-
bert« Schw, (1230) 281.
Helyedhe s, Elbe (Ort),
Hembere s. Bmmem.
Hemburg s. Heimburg.
Hemdesdore, Hemethes-, Hemmedesdore
s, Himmelsthttr.
Hemedhesen, Arnold y., sery. (1248) 808.
Hemenhusen s. Heimsen.
Hemmendorf su>, v. Hannover, N. 20.
Hemstide s, Himstedt
Henede s, Heinde.
40
626
Henemann — Heno.
Henemann vgL Holtnicker.
Heno a. Heino.
Hensenflheim, unbeatimnU 27.
Henzo vgl, Emam, y.
Herandus s, Herrandns.
Herbere s. Harber.
Herberge, von: Hildebrand mil. (1280—
49) 285, 404, 414, 823, s. Brd. Otto
miL (1280-49) 286, 414, 662, 748, 823.
Herbersberge, Heidenreich y. (1240) 558.
Herbipolis s, Wttrsbnrg.
Herbord, Heribord, zwei (1240) 586. —
Sa, des: Konrad u. lohann (um 1250)
846. — (1246) 780. — Vgl Bültnm,
doric. — Drispenstedt, v. — Gestorf,
y. — Hildesbeim, civis, canon. —
Indagine, de. ~ Oestorf, y. — Papa.
— WOltingerode, frater. — Wosten-
hagen, y.
Herbrand, Herebrandns mil. (1235) 428.
— Vgl Dolbergon, y.
Herewardesaem «. Haryesse.
Heringe s, Hary.
Herford, abbat Ida (1268) 1082.
Herlede «. HarlbMe.
Herlingerod a. Harlingerode.
Hermann (1230) 292; - (um 1230) 301.
— (um 1285) 483. - (1237) 482. -
(1247) 787. — u. Ss. Engelhard u.
Konrad (1232) 354. - S. des Thegen-
hard (1259) 1109. — Brd, des Heinrich
(um 1250) 846. — Brd, des prepos.
Helmerich y. Marienrode (1251) 881.
— 8, des Alexander (um 1240) 605.
— lito St. Michaelis, vorher des com.
y. HaUermnnd (1242-63) 669, 692.
— ;S^. des Thegenhard u, den- Gertrud
(1244) 720. — Vgl Accipiter. — Achim,
y. — Achtnm, ciy. — Algermissen, y.
— Amheim, y. — Angsbnrg, episc. —
Bameyelde, y. — Berknm, y. — Bethein,
y. — Bettmar, y. — Bierbergen, y. —
Biscopingeroth, y. — Blesinck. — Bock.
— Bock y. Wfllfingen. — Bockelarii.
— Bönnien, cleric. — BOrssnm pleban.
— Boneke. — Boyenden, y. — Brann-
schweig, st (^yriae. canon., yicar. ^
Breinom, sacerd. — Brtfckel, pleban.
— Brflggen, y. — Bmnsrode, y. —
Büren, y. — Camin, episc. -^ Geling.
— Coryey, abbas, portenar. — Coyinge,
y. — Curia, de. — Dassel, y. — Dersem,
y. — Dinklar, y. — Dorstadt, conyers.
— Edemissen, pleban. — Einbeck,
canon. — Ellessem, y. — Emmem,
sacerd. — Ense, y. — Eyerstein, com.
y. ~ Freden, y. — Gandersheim, y.
— Georgio, de sancto. — Gladebeck,
y. — Gleichen, y. — Glithe, y. —
Goslar, y. — Gowisch, y. — Griessem,
y. — Halberstadt, notar. episc. —
Hallendorf, y. — Hamburg, prepos. —
Harbke, y. — Hardenberg, y. — Harste,
y. — Heiningen, fiater. — Hetjers-
hausen, y. — Hildesheim, Neustadt,
St. Lamberti pleban., episc, capellan.,
cleric. episcopi, cantor, canon., yicar.
episc, yicar., st. QmsÄa canon., st.
Ghodehard. monach., st. lohann. decan.,
proy. hospit, st. Manne canon., st
MichaeL monach. — Hodo. — Hoye.
— Holtnicker. — Home, y. — Hoyer-
dessen, y. — Hilddessum, yillic —
Ilde, y, — Klauen, in. — Laicus. —
Landolf shausen , yillic. — Lapidea
domo, de. — Lebenstedt, y. — Leinde,
pleban. — Lengede, y. — LepeL —
Lethebur. — Lowe, y. — I^cenm,
abbas. — Magnus. — Marsleye, y. —
Meringe, y. — Nienkerken, scolast —
— NOrten, scolast — Noyali, de. —
Oddingehusen, y. — Ohlum, y. — Oyle,
y. — Oldershausen, y. — Osede, y. —
Paderborn, y. — Papa. — Pawenyot
— Phisicus. — Pyrmont, com. y. —
Plesse, y. — Potus. — Puntroeke. —
Quedlüiburg, st Wiberti canon. —
Reden, y. — SaUsa, y. — Sattenbeke,
y. — Scatenberch. ~ Schiaden, y. —
Schneen, y. — Söder, y. — Soneman.
— Stemmen, y. — Stenem, y. — Su-
lingen, y. — Thüringen, Landgr. y. —
Thnpeke. — Uslar, y. — Velthem, y.
— Verden, scolast — VOhnim, sacerd.
— Völksen, yillic — Wallenstedt, y.
— Wehrbergen, y. — Wernigerode,
com. y. — Wesseln, y. — Wohlden-
berg, com. y. — * Wolbrechtshanseii, y.
— Wolfenbüttel, y. — Wolframmi. —
Woltwiesche, y. — Wülfingen, y. —
Würzburg, episc
Hermanni, Gerhard (1243—46) 696.
Herradis, Schw, des Heinrich u, Bernhard
(um 1230) 310.
Herrandns (vor 1208) N. 26. — Vgl
Hildesheim, st Cmcis canon.
Herre s, Heere.
Hersedehusen s, Hardehausen.
Hersleye, Friedrich y., canon. st Bonifiic
in Halberstadt
Herste s, Harste.
Hertbere, Hertsbere s, Harber.
Herwich, Herwigus, -cus, vgl Alfeld,
proy. puer. — Braunschweig, st Blasü
decan. — Hildesheim, canon. — Schauen.
y. — üetse, y. — Waekerwinkel, y.
Herzingerodh, Dietrich y. (1288) 517.
Herze vgl Banim, y.
HerwaidiBsen — Hildeaheim.
627
Herwardlssen a, Hanresse.
Hesethe 8, Heisede.
Hessem s, Essem.
Hessen, Hessenem, Hesnem, Hossende,
Hesem, Amt Schöppenstedt, 863, 866.
— von: Dietrich (um 1216—20) N.81.
— Dietrich, mil. (1237-55) 490, 711,
815, 847, 981. — lohann, mU. (1258)
1059. — Lndolf, 8. d. Dietrich, canon.
ITild. — Ruhen'« T. Adelheid, Hild,,
dann Arnsberg, Ministerialin (1255)
974. - Volrad nohil. (1236-45) 466,
711, 787.
Hethebere s. Headeber.
Hethessem, Arnold t. (1250—59) 845,
1114.
Hetjershansen, Hethewers-, Hethegeres-,
Hetigeres-, Hederereshnsen, von: Hei-
denreich (um 1247—64) 800, 844. -
Hermann (1233-34) 372, 899. -
lohann, miL, Brd, des Heidenreich (um
1247-64) 800, 844, 883.
Headeber, Hethebere, w. v, Halberstadt^
pUhan, Peter (1234-35) 407.
Heostorf, Hnstorp, hei Apolda^ Kloster
779.
Heyensen, Heyenhnsen, Kr, Northeim,
798. — saeerdos Heinrich (1236) 547.
Hesilo, Hecelo, vgl, Hildesheim, episc. —
Essem, ▼.
Hiddestorf, Hitdes-, Hiddestorpe, von:
Bernhard (1251) 858. — Heinrich,
canon. st. Maoricii.
mddo (1226) 188.
Hilarins vgl. Hildesheim, decan.
Hildebold vgl. Bremen, archiepisc. —
Hildesheim, canon., st. lohann. canon.
— Noyali, de. — Pyrmont, com. v.
— Wunstorf, com. ▼.
Hildebrand, vgl Altesdorf, v. — Bäntorf,
sacerd. — Berkum, t. — Brune. —
Bazel. — Gimiteriom, inxta. — Cochel.
— Dammone, de. — Domo, de. —
Drispenstedt, TÜlic., t. — Herberge, y.
— Lapidea domo, de. — Lauenrode,
comit dap. — Linde, y. — MüncL —
Ronneberg, y. — Seneca. — Sorsom,
y. — Storm. — Snlta, de. — Uslar,
y. — Vrilethe, y.
Hildeborga domina (1221 — 46) 31. —
Vgl. Bledeln, y. — Dahlnm, y. — Hisce.
Hildese s. Hillerse.
Hildesheim,
i. Stadt, ciyitas, oppidinm 6, 20, 57, 278,
285, 286, 301, 309, 402, 403, 414, 428,
452, 463, 464, 575, 621, 694, 696, 701,
717, 800, 823, 946, 949, 973, 984, 1154,
N. 29. — Ausstellungsort 1, 22, 40,
41, 108, 109, 116, 121, 136, 198, 201, 224,
229,231,263,268,269,281,287,310,825,
826,336,338,348, 360, 864, 365, 390, 401,
408, 409, 410, 414, 445, 447, 455, 456,
458, 461, 462, 482, 483, 485, 491, 492,
494, 501, 520, 527, 535, 536, 589, 542,
548, 570, 574, 575, 580, 589, 608, 611,
633, 664, 676, 679, 682, 710, 718, 719,
722, 736, 752, 753, 754, 762, 765, 767,
769, 770, 771, 777, 787, 790, 792, 795,
818, 834, 837, 838, 860, 861, 865, 868,
869, 872, 893, 894, 395, 896, 897, 898,
902, 905, 911, 914, 915, 926, 948, 953.
961, 962, 963, 964, 965, 966, 967, 968,
972, 983, 990, 992, 993, 1004, 1005,
1011, 1013, 1023, 1024, 1036, 1087,
1040, 1041, 1043, 1047, 1048, 1049,
1050, 1051, 1053, 1055, 1061, 1064,
1065, 1066, 1071, 1074, 1075, 1076,
1077, 1078, 1079, 1083, 1086, 1087,
1092, 1097, 1098, 1102, 1103, 1107.
1110, 1112, 1113, 1114, 1117, 1118,
1123, 1128, 1129, 1130, 1132, 1134,
1137, 1139, 1140, 1141, 1142, 1143,
1144, 1146, 1147, 1148, 1149, 1150,
1151, 1167, 1158, 1159, N. 34. -
Altstadt 770.
- Topographisches: Xarkt 326. —
Alter Markt 326, 581. — Brflhl, Bruüo
377, 438, 951, 1048, 1050, 1051, 1131.
— platea sancti Qodehardi 676. —
Neue Strasse 863A. — Stadtthore 676,
818. — Burffthor beim Godehardikl.
818. — Paubthor 826. — Steinthor
954. — Steinerne Brttcke 326. — die
Steine 326. — Stadtmauer 818. —
Stadtgraben 824. — Stadtbefestignng
818. — pomerium episcopi 2HB1, 452,
675. — Michaelisgarten 868. — urbs
327, 345, 401, 415, 964.
- Kirchen:
Dom 239, 271. 279, 320, 321, 365, 400,
402, 403, 485, 779, 898, 906, 1021,
1022, 1092, 1127. monasterium 403.
claustmm superius ecdesie maioris
1021. — hospitale (hier?J 54. —
Chorus b. yirg. 141. — dormitorium
1127. — refectorium 346, 347, 452.
— paradisus 682. — rufam ostium
in australi plaga 483. — capitoUum
40, 408, 414, 580.
— vgl. die übrigen bei Stifter u. KlOster.
- Kapellen:
s. Laurentii 193.
s. Nicolai, capellan, lohann Oreatura
(1226-30) 200, 294.
claustralis capella s. Pauli 225.
s. Silyestri 239. 347.
capella episcopi 722.
40*
628
Hildesheim.
- Einielne Häuser: anla episeopi
222. — curia episeopi 719. — magna
domos episeopi 570, 689. — Hans des
Domkapitels 327. — Knrie des Dom-
propstes Beinhold 402, früheren Dom-
propstes lohann Marens 914. — Knrie
des Domkellners n. Propstes y. Oels-
bni;^, lohann y. Brakel 754, 767. —
Knne des Dh. Dietrich ▼. Adensen 485,
491, 492, 494, 601. - Knrie des Mar.-
MagdaL-Kl. 584. — Hans des Krens-
stiftes 810, Knrie dess. 611, 787, 790,
795, 800, Hans des Propstes Hngo 810.
— Knrie des DomschoL Hartmann y.
Minden 1127. — Hans des hospit. st.
lohannis 403. — Hans des SiegMed
Mordere 696. — Hans gen. Woldenberg
788 A. — Kanfbnden 777. — Mflnce
376, 415, 438, 501, 571, 666, 744, 951,
1048, 1086, N.7. ~ SchnsterhaUen 777.
- Geld, moneta, talenta, libra,
Pfnnd 36, 83, 111, 160, 286, 288,
289, 810, 312, 317, 827, 837, 840, 349,
365, 376, 390, 398, 399, 401, 403, 408,
414, 439, 452, 455, 468, 463, 464, 472,
494, 600, 516, 636, 647, 660, 664, 667,
674, 598, 604, 608, 631, 634, 643, 660,
661, 664, 667, 689, 693, 694, 696, 697,
707, 708, 714, 721, 722, 744, 752, 753,
756, 763, 781, 816, 842, 843, 868, 876,
883, 886, 887, 914, 915, 917, 923, 929,
941, 942, 988, 1014, 1036, 1062, 1096,
1109,1142. solidi 604, 608, 631, 634,781.
- Stadtrecht (1249) 826.
- Handwerksämter 416.
- Innnng der Schnhmacher 474.
Geistlichkeit 785, 788, 996.
opnlns 788.
'ogt 121, 663, 824. Heinric. Adyo-
catns 8. unter ciyes, Adyocatns.
magister monete 376. — Moneta-
rins 8, unter ciyes, Monetär.
• magistri ciyinm, Bflrgermeister
824.
Heinrich (1240) 577.
Albert (1240) 678.
Bat, eonsnles 687, 824, 825, 897,
QQO
Acco, Heinrich (1257) 1023.
Asel, Heinrich y. (1257) 1023.
Dammone, Matthias de (1267) 1023.
Bmpna, lohann y. (1257) 1023.
Goslar, Giseko y. (1267) 1023.
Lapidea domo, Herm. de (1257) 1023.
Pepersao, lohann (1267) 1023.
Pnntroke, Simon (1257) 1023.
Seneca, Hildebrand (1267) 1023.
Storm, HUdebrand (1267) 1023.
z\:
—• ciyes, bnrgenses 67, 109, 121, 263,
271, 294, 818, 830, 877, 387, 641, 568,
659, 621, 671, 764, 777, 818, 824, 892,
916, 988, 1056, 1124, 1128, 1149, die
Hildesheimer 621.
Accipiter, Hermann (1251) 884.
Acco, Heinrich (1222-60) 47, 223,
394, 548, 678, 714, 716, 716, 717,
1129, 1146, 1146.
Adyocatns, Dietrich (vor 1208) N. 26.
- Heinrich (1224--43) 109, 121,
292, 387, 866, 526, 634, 676, 578,
687, 606, 663, 674, 696.
Alto pnteo, Lndolf. de (1234) 401.
Asel, lohann v. (1247-54) 797, 861,
914, 969, 8. 88. lohann u. Heinrich
(1235) 914.
Benstorpe, y. «. Institor.
Bemere, lohann (1240—64) 574, 606,
664 947.
Bertramm (1236) 452.
Bokfel, lohann (um 1230) 308.
Brtttten, Eilhard inn. y. (1244—67)
717, 1009.
Brühl, Megenward y. (1227) 223.
Bnndeschin, Heinrich (1264) 959.
Bnrmester, Albert (1237-68) 482.
696, 914, 8. Br. Heinrich (1868)
914.
Camerarins, Gerhard (1253) 914.
Capella, Heinric de (1240) 578.
- sancti lacobi, Heinric. de, 8. Fr.
Lntgard, s. S. Heinrieh (1239) 540.
Damme, Albert y. (1261) 884.
- Arnold y. (1249—64) 825, 942,
947.
- Hiidebrand y. (1228-64) 265,
580, 947, 8. S8. Hildebnnd u.
Albert (1240) 580.
- Konrad y. (1268) 1078.
- Meinhard y. (1254) 947.
Dietrich, posterior adyocatns (1224)
112.
Diyes, Volcmar (1222-57) 47, 249,
301, 414, 416, 458, 464, 482, 494,
526, 634, 536, 639, 664, 575, 578,
648, 653, 674, 720, 721, 790, 1006,
1032, 8. Fr. Adelheid (um 1240)
609, 8. 88. Heinrich (1230-56)
292, 301, 837, 414, 416, 468, 482,
494, 526, 536, 539, 676, 578, 648,
653, 669, 674, 707, 720, 721, 790,
1006, und Volcmar (1244-47) 720,
790, 8. T. Adelheid (um 1240) 609.
Domo, Bertold. de (1227—42) 249,
401, 586, 664, 686, 669.
- Bertramm, de (1222-59) 47, 265,
482, 534, 575, 578, 696, 1114, •.
Br. Volcmar (1251-59) 884, 1114.
Hildetheim.
629
Eokehardi s. Bnftts.
EcdeTi, Dietrich (um 1242) 674.
Eilbard (1251) 884.
Elye, Heinrich (1243-52) 696, 797,
861 882.
Foro, Lndoli de (1240) 575.
— Volcmar. de (1225) 121.
Fasciis, Dietrich (1239 — 40) 586,
564, 575.
Geoigio,Helmold. de sancto (1239)584.
Giseko (1234) 401.
Godehaido, Lippold. de aancto (l227)
OQQ
Goslar, Giselbert y. (1227—40) 249,
575, s. Br. lohann (1227-60) 249,
574. 575, 664, 1114, 1118, 1145.
H. (1221-46) 82.
Hartbert (1236) 452.
Heinricns yenditor linei panni (1251)
884.
Helmold (1222-41) 47. 223, 548, 648.
Herbord (1251) 884.
Hokinch, Gerhard (1236-43) 452,
674, 696.
Home, Lndolf y. u. s, S, Hermann
(1248) 808.
Inferno, Bertramm, de (1254) 942.
Institor, Büas (1232) 349.
— Heinrich, gen. y. Benstorpe (1240)
577.
loseph (1227) 223.
Lapidea domo, Hermann, de (1260)
1129, 1145.
Marqnard (1251) 884.
Minden, Arnold y. (1232—51) 337,
452, 458, 482, 578, 683, 690, 717,
882, 869, «.TTf^tre Adelheid (1253)
915, 8. Br. Heinrich (1232 — 60)
337, 452, 458, 482, 717, 869, 1009,
1129.
Minneco, lohann (1286) 452.
Monetanns, Wolfhard (1232) 337.
Mortificator, Mordere, Siegfried
(1222-54) 47, 249, 308, 468, 534,
548, 558, 574, 575, 648, 664, 669,
696, 914, 942, 959.
Niger, Konrad (1240-42) 580, 674.
PentiDgns, Konrad (1224—42) 112,
606, 674.
Potna, Hermann (1254) 947.
Pantrogge, Hermann (1237 — 40)
482, 578.
— Konrad (1246) 775.
— Simon (1240-59) 574, 580, 664,
884 1114
Rnfosi Sckehard'8 S. Lndolf (1227-
um 1252) 249, 414, 416, 534, 610,
797.
Seneca, Hildebrand (1253) 914.
Sibnigis fil. Heinric. (1227) 249.
Siegfried (1227) 223.
Spoffe, Konrad (1251) 884.
Stedegem, Heinrieh y. {um 1240) 610.
Stockem, Dietrich y. (1254) 942.
Thegenhardi, Hermann (1254) 942.
Volcmar (1224-36) 112. 223, 388,
452, 8. Fr. tfathUde (erw. 1232)
338. Vgl Diyes.
- (vor 1208) N. 26.
Volcmari 8. Diyes.
Wesohende, Konrad y. (1282-86)
387, 365, 452.
Weat&a, Heinrich (1256) 1007.
— thelonearins Meinhard (1249) 816.
II. Neustadt 197, 770, 890.
— Kirchen:
8. Lamberti 326, N. 13. — phban.
Hermann sacerd. (1256-59) 988,
1014, 1015, 1103, aueh Dh.
— civis: Elbe, Dietrich v., S. des (f)
Arnold (1246) 775.
III. Dammsiadt 330, 757, 766, 1035. der
Damm 954.
— Kirchen:
s. Nicolai 783 A.
s. Martini, dahin das Johannisstifl
verUgt (1246) 757, 762 A., 766.
— adyocatns qnondam Bachmann'« iS'.
Geriach (1239-41) 552.
— ciyes 330, 954.
IV. Hochsiifl, episcopatos, ecdesia 10,
95, 235, 484; vgl. Domstift
— Synoden (1221)21,(1224)108, (1227)
223, (1230) 292, (1232) 347, (1284) 402,
(12^9) 535, (1243) 676, (1244) 708,
(1246) 771, (1268) 1047, (1269) 1097.
— Vögte. Vogteien 161, 171, 964.
— Archiaiaconate 8. Altkloster^ Ba-
rom, Eidagsen, Elze. Goslar, Hildes-
heim, Andreasstift, Hohenhameln, Holle,
Lengede, Ltthnde, Beden, Seesen, Sol-
schen, StOckheim.
— Erbämter: pineeme 8. Hoyer, y.
Meienberg, Ulrich, y. Wohldenberg.
— dapiferi 8. Ernst, y. Holle, Sigehard.
officinm dapiferatns 160. — marscalci
8. y. Enmierke. — eamerarii s. y. Bar-
felde, Dietrich, Ekbert, Gerhard, Lndolf,
Thetmar, y. Tossem, Widekind.
— Ministerialen 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7,
8, 9, 11, 15, 26, 81, 34, 57, 61, 64, 95,
101, 109, 121, 143, 160, 182, 183, 198,
199, 208, 237, 241, 243, 262, 269, 271,
285, 291, 299, 800, 338, 366, 380, 881,
391, 414, 438, 440, 447, 450, 453 n. A.,
454, 467, 507, 522, 544, 578, 619, 643,
653, 674, 689, 695, 712, 763, 837, 853,
863, 874, 883, 914, 956, 962, 964, 974,
680
HUdeshdm«
1089, 1040, 1042, 1182, N. 6. 18. -
Vgl Altenmarkt, v. — Bantem.y. —
Baifeld, y. — Barenroth, v. — Barien-
rode, ▼. — Beknm, ▼. — Billenhem,
▼. — Book. — Bodenbnrg, v. — Bor-
nnm, ▼. — Borsam, y. — Braun-
sohweiff, V. — Brüggen, y. — Gramme,
y. — Curia, de. — bahlom, y. —
DiaeldiBsem, y. — Ekbert. — Elbe, y.
— Bnse, y. — Ernst. — Escherde, y.
— Freden, y. — Oladebeck, y. — Go-
greye. — Gnstedt, y. — H. — Harste,
y. — Heckenbeck, y. — Heisede, y.
— Hessen, y« — Himmelsthür, y. —
Heye. — Hohenhameln, y. — Holle,
y. — Holthnsen, y. — Hngo. — Hul-
delsem, y. — Insnla, de. — lohann. —
Kemme, y. — Eonrad. — Ennigonde.
— LepeL — Lobke, y. — Lndold. —
Modem, y. — Meienbeig, y. — MflnclL
— Niger. — Pil. — Piscina, de. —
Beden, y. — Bodo. — BGssing, y. —
Bonneberg, y. — Bosenthal, y. —
Bntenberg, y. — Salder, y. — Sein,
y. — Sorsnm, y. — Spade. — Spiiing.
— Steinberg, y. — Stemmen, y. —
Stockem, y. — Tossem, y. — Uetse,
y. — Volcmar. — Wackerwinkel, y. —
Wettebom, y. — Wimmenhnsen, y. —
Wohle, y. — Wrisbergholaen, y. —
Wnnstorf, y.
— Vasallen 287, 289.
— officiati 182, 188.
— Liten, Hörige 84, 112, 144.
V. DiOceae 5, 40, 41, 46, 99, 100, 129,
182, 216, 255, 264, 278, 820, 821, 844,
408, 499, 804, 812, 946, 949, 970, 973,
984, 985, 992, 994, 1056, 1152, 1158,
1154, 1156.
— Geistlichkeit 5, 64, 100, 278, 785,
996*
— priores Predicatornm 687 n. A.
VI. Domatift, ecdesia 3, 4, 9, 12, 15,
20, 25, 26, 86, 48, 44, 46, 54, 64, 67,
77, 79, 89, 95, 143, 145, 152, 157, 160,
161, 166, 171, 180, 182, 188, 194, 198,
199, 202, 208, 287, 246, 251, 262, 285,
288, 296, 299, 800, 812, 883, 412, 414,
424, 428, 445, 446, 481, 484, 485, 492,
504, 511, 522, 555, 617, 665, 674, 689,
695, 752, 788, 792, 801, 811, 814, 827,
853, 871, 909, 910, 915, 954, 975, 991,
1017, 1108, 1110, 1112, 1118, 1147,
N. 29. — Kirchengnt 40, 49, 802. —
Tafelgttter 57, 1088. — ViUicationen
145. — Statat über Tonsnr (1224) 100.
— episcopi (aügetnj 3, 11, 15, 182,
188, 237, 243, 262, 285, 312, 340, 414,
"^B, 1058.
Bemward (erw. 1228) 265, (ene. 1198)
N. 13.
Godehard (erw.) N. 9, 10.
Hesilo (eruf. um 1241) 656.
Uto (1104-11) N. 1, 2, 3.
Bertold (1127) N. 4.
Bernhard (1141) N. 6, {erw. 1178) N. 9.
Hermann (enc. 1285) 418.
Adelog (1171-90) N. 7, 8, {erto. 1244)
711.
Eonrad I. (1197-98) N. 16, 17, 19.
Hartbert (1190-1204) N. 20, 21, 28,
295, (erw. um 1217) N. 88, (erw.
1222—25) 56, (erw. 1280) 296, {erw.
1250)882.
Siegfried y. Lichtenberg (1216—21)
N. 81, 82, gewes. Bisehof (1222—
27) 40, 41, 49, 108, 149, 151. 193,
194, 207, 225, {erw. 1241-45) 657.
Sedisyakans (1221) 1, 12, 13.
Eonrad IL, magister, capellanns et
Senitentianis pape, (y. Beisenberg?
A.), (geweiht 1221 Septbr. 19) lOA.,
conseryator et tntor ord. b. Marie
Magdalene (1245) 739. — Bischof
(1221-47) 2, 3. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,
II, 12, 13, 17, 21, 22, 25, 26, 27, 28,
29, 30, 31, 32, 33, 34, 36, 86, 37, 88,
40, 41, 48, 44, 45, 46, 47, 48, 51, 54,
55, 56, 57, 59, 60, 61, 62, 63 o. A.,
64, 65 XL A., 66, 67, 68, 69 n. A.,
70, 71, 72, 78, 75, 76, 77, 78, 81, 82,
83, 84, 85, 86, 88, 90, 91, 94, 95, 98,
99, 100, 101, 102, 108, 104, 105,
106, 107, 108, 109, 110, 110a n. A.,
III, 112, 116, 120, 121, 122, 123,
124, 126, 127, 128, 133, 134, 185,
186, 187, 146, 147, 148, 149, 150,
151, 152, 153, 154 n. A., 155, 156,
157, 158, 159, 160, 161, 162, 163,
164, 165, 168 n. A., 169, 170, 171,
172, 173, 174 u. A., 175 n. A., 176,
177, 178 n. A., 179, 180, 181, 182,
183, 184 u. A., 185, 186, 187 n. A.,
189, 190, 191, 193, 194, 195, 196,
198, 199, 201, 202, 2(fö, 204, 206,
207, 208, 209, 210, 211, 212, 213,
214, 215, 217, 222, 223, 224, 225,
228, 229, 231, 232, 235, 236, 237,
238, 239, 240, 242, 243, 244, 245,
246, 247, 248, 249, 251, 252, 256,
259, 262, 263, 265, 267, 268, 269,
271, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279,
281, 282, 283, 284, 285, 286, 287,
288, 289, 290, 291, 292, 295, 296,
297 n. A., 298, 299, 300, 305, 312,
313, 318, 320, 321, 822, 328, 825,
326, 327, 328, 331, 332, 335, ^6,
837, 339, 340, 845, 346, 347, 348,
HUdesheim.
681
849, 8M)A., 351, 852, 866, 858, 859,
860, 861, 862, 868, 364, 865, 366,
367, 368, 369, 370, 371, 373, 374,
376, 378, 380, 381, 383 u. A., 884,
385, 386, 387, 388, 889, 390, 391,
392, 898, 894, 395, 396, 397, 400,
401, 402, 403, 405, 408, 409, 411,
412, 413, 414, 415, 417, 418, 419,
420, 422, 423 n. A., 424, 425, 426,
427, 429, 430, 435, 436, 438, 440,
444, 445, 446, 447, 448, 449, 450, 451,
452, 454, 456, 458, 461, 462, 463,
464, 465, 467, 468, 469, 471, 472,
474, 475, 479 A., 481, 482, 488, 485,
486, 487, 488, 489 A., 491, 492, 494,
496, 497, 498, 500, 501, 502, 503,
505, 506, 507, 508, 510, 511, 512,
513, 514, 515, 517, 518, 519, 523,
524, 525, 526, 527, 580, 531, 532,
533, 534, 535, 539, 540, 541, 542,
544, 546, 547, 548, 549, 555, 556,
557, 558, 559, 560, 561, 562, 563,
564, 566, 567, 568, 570, 571, 572,
573, 574, 575, 576, 577, 578, 579,
581, 584, 585, 586, 588, 589, 591,
592, 598, 612, 616, 617, 619, 622,
623, 627, 629, 632, 633, 634, 635,
636, 637, 638, 639, 640, 641, 643,
647, 648, 649, 650, 651, 652, 653,
654, 657, 661, 662, 663, 664, 665,
666 u. A., 671, 674, 675, 676, 677,
678, 679, 680, 681, 683, 684, 685,
688, 689, 690, 693, 706, 707, 708,
709, 710, 711, 712, 713 n. A., 714,
715, 716, 717, 719, 722, 725, 727,
729, 782, 783, 734, 785, 738, 739,
740, 741, 744, 746, 747, 748, 752,
753, 764, 755, 757, 758, 760, 762,
763, 765, 767, 769, 770, 771, 772, 778,
774, 776, 783, gewesener Bisch. (1247)
788, 792, (t 1249 Dez. 18) 783 A,
(erw.) 827, 829, 901, 919, 922, 951,
964, 1024, 1048, 1050, 1146.
Sedisyakanz (1247) 785, 792.
Hennann v. Gleichen, GegeiAischof
(1247-49) 788, 793, 801, 814, 819.
Heinrich von Wernigerode (1246—47)
360 A., 784, 788, 792, 797, 798, 799,
801, 811, 818, 826, 827, 828, 829, 834,
835,836,837,838,841,852,859,860,861,
862, 863, 864, 865, 868, 869, 870, 872,
873, 874, 882, 887, 892, 900, 901, 903,
907, 908, 909, 910, 911, 914, 915, 918,
919, 920, 921, 922, 926, 927, 930, 937,
941, 944, 945, 946, 947, 948, 949, 952,
953, 955, 960, 961, 962, 963, 964, 965,
966, 968, 972, 975, 982, 983, 985, 986,
989, 990, 991, 992, 996, 999, 1000,
1002, 1005, 1009, 1013, 1014, 1015,
1016, 1018 n. A., (t 1247 Mai 25)
1015 A., Certc.) 1017, 1056, 1070.
Sedisvakans (1257) 1016, 1024.
lohann von Brakel {gewählt 1257 Juni
13) 1018 A., 1021. ~ Bischof (1257
-60) 1021, 1023, 1026, 1027, 1033,
1034, 1035, 1036, 1037, 1038, 1089,
1040, 1041, 1042, 1048, 1046, 1047,
1049, 1050, 1058, 1055, 1056, 1060,
1061, 1062, 1068, 1064, 1066, 1066,
1067, 1068, 1070, 1071, 1074, 1076,
1077, 1078, 1079, 1081, 1082, 1088,
1084, 1086, 1886 n. A., 1087, 1068,
1092, 1093, 1096, 1097, 1098, 1099,
1099, 1102, 1103, 1107, 1108, 1110,
1112, 1113, 1116, 1118, 1119, 1120,
1122, 1128, 1129, 1180, 1131, 1182,
1134, 1135, 1136, 1137, 1140, 1141,
1148, 1144, 1145, 1146, 1147, 1148,
1149, 1157, 1168, 1159. Verwalter der
Propstei des Moritzstifles (1258)
1035, 1047, 1093.
- Otto (1275) 303 A.
- Weihhischof 37.
- scriptores, notarii episcopi:
Gottfried, canon. in Oelshnrg, dann
scolast. st Andree (1237—48) 485,
491, 492, 494, 501, 511, 512, 518, 541,
548, 557, 568, 570, 575, 576, 629, 638,
639, 647, 653, 661, 668, 665, 678.
Gottfried, mag., canon. st Gracis (1244
-59) 709, 989, 1047, 1063, 1064,
1076, 1077, 1078, 1087, 1110, 1112.
Heinrich, canon. st. Cnicis (um 1280)
296.
Heinrich Pingnensis (1280) 290.
lohann, canon, st Andree (1223—36)
77, 289, 331, 890, 891, 894, 408,
415, 419, 422, 425, 466, 475.
lordan (1231-46) 322, 679, 680, 681,
683, 685, 688, 689, 710, 714, 717, 729,
782, 733, 738, 752, 760, 763, 765.
Eonrad (1236) 472 Var.
Leonins (1252-60) 892, 902, 1128.
Lndolf, canon. st. Cmcis (1229—41)
268, 425, 445, 640.
- capellani episcopi 290, 416, 485,
491, 492, 511, 512.
Engelbert (1246) 760, 763.
Goslar, mag. Eonrad y. (1227) 243.
Gottfned, (1240) 559.
Harber, Eonrad y., pleb. in Leiferde
(1237) 485, 491, 492.
Heidenreich, canon. st Petri Goslar.
(1238-40) 511, 512, 559.
Heinrich, canon. st Petri Goslar.
(1238) 511.
-, canon. st Crucis (1227) 237, 243.
— , (1224) 110a.
682
HUdesheim.
Hetmann, saoeid. (1244) 717.
lohaim, mtig. (1280) 290.
Eoniad (1280) 285.
Lambert (1141) N. 6.
Marcolphiu (1224) 110 a.
Bichaid, mag. (1290) 290.
—I mag., oanon. st Andree (1227)
287, 243.
— , mag., canon. st Cracis (1288) 511.
Bndolf (1230) 285.
- cleiici episoopi:
Floientias (1228) 262.
Hermaim (1248) 680, 681, 685.
H(6iiuioh?) (1235) 418.
Heinrich, canon. st. Grncis (1228) 262,
263.
lohann (1282) 351.
Koniad, mag. (1228) 262, 268.
Richard, mag. (1228-82) 262, 289,
296, 351.
- aacerdotes episcopi:
lohann (1235) 425.
Lndolf (1246) 772.
- vicarii episcopi:
Her(mann?) {wr 1260) 1127.
lordan (1231) 317.
- capellarins episcopi:
Gerhard (1240) 555.
- yconomi episoopi:
Daniel und Heinrich (1240) 555.
lohann, mag., und Richard (1235) 415.
- thelonearins Meinhard (1249)816.
- coqnns 8. Goqnns und de Coqnina.
- pnticlarins episoopi:
Lntbert (1241) 641.
- pistor episcopi:
lohann (1260) 1158.
- bedeiins episcopi:
lohann (124*^ 795.
- iitones episcopi 112.
- Domkapitel 1, 8, 5, 10, 11, 12, 13,
16, 21, 22, 29, 33, 36, 41, 55, 56, 57,
77, 111, 115, 129, 136, 145, 148, 149,
164, 194, 225, 237, 240, 262, 269, 282,
288, 288, 289, 290, 295, 296, 303, 316,
327, 837, 338, 840, 845, 346, 349, 360,
864, 365, 376, 380, 390, 401, 403, 408,
410, 418, 414, 424, 428, 438, 451, 453 A.,
455, 456, 461, 462 n. A., 463, 464, 469,
472, 491, 492, 493, 500, 511, 534, 539,
542, 543, 546, 578, 575, 622, 633, 634,
649, 651, 659, 668, 673, 674, 676, 725,
736, 743, 744, 752, 757, 758, 762, 767,
777, 782, 783, 784, 785, 786, 788, 792,
798, 811, 835, 836, 854, 862, 889, 909,
910, 911, 915, 926, 927, 940, 953, 962,
963, 964, 965, 966, 967, 968, 972, 1011,
1028, 1036, 1039, 1041, 1043, 1046,
1051, 1053, 1066, 1060, 1063, 1064,
1074, 1078, 1088, 1086 u. A., 1092,
1097, 1107, 1118, 1118, 1128, 1129,
1130, 1132, 1143, 1144, 1147, 1157,
1158, N. 24 a.
— Dompriores 658.
— preposlti maiores (aUgemJ 197,
493, 674, 890, — Dompropstei 194,
225, 788, 951, 1048. -^ capellan. pre-
poslti Heinrich y. Alfeld (1251—52)
887, 911. — dapifer Dietrich (vor 1206)
N. 26. — ministeriales 747, 748; vgl
y. Lengden. — serri 556; vgl. Lndolf
u. Albert. — Iitones 112.
Otto (erw. 1186) N. 10.
Eilbert (1186) N. 11 (wohl Dompropst
in Goslar f nicht in HildJ.
lohann (1203-1204) 295, N. 24.
Bertold (1208) N. 25.
WUbrand y. Oldenburg (1219-25) 1,
10, 11, 21, 22, 40, 41, 80, 113, 115,
118, 125, 186, 209 A., N. 34, dann
Bischof in Paderborn,
Eonrad (1226-27) 149, 151, 191, 193,
194, 197, 209 (?).
lohannes Marcos (1228—81) 263, 269,
(1229 falsch Burchard) 277, 285,
286, 295, 296, 803, 316, (erw,) 914.
Friedrich yon Schwerin (1231) 326,
329 n. A., 332, 387, 338 u. A., dann
prepos. t» Verden u. Bisch, in
Schwerin.
Bnrchard yon Wohldenberg (1282) 845,
846, 347.
Beinhold yon Dassel (1282 -50) 8d8A.,
345 A., 848, 360, 864, 865, 890, 402,
408, 408, 409, 410, 414, 416, 419,
428, 486, 438, 446, 447, 451, 452,
456, 458, 461, 462, 463, 464, 467,
469, 485, 491, 492, 493, 526, 586,
540, 542, 543, 546, 658, 559, 562,
563, 564, 578, 580, 598, 616, 629,
648, 659, 673, 674, 676, 677, 679,
684, 689, 690, 707, 708, 723, 724,
731, 736, 747, 748, 752, 754, 773,
7T7, 782, 783, 784, 785, 788, 792,
835, gewesener (12152'- um 1257) 911,
915, 926, 951, 960, (erw. 1258) 1048,
1050, 1051, auch Archidiakon in
Reden und Propst u. Archid. des
Andreasstifles.
Lndolf yon Wohldenberg (1251—60)
871, 887, 911, 915, 926, 952, 953,
962, 963, 964, 967, 972, 1009, 1011.
1021, 1024, 1028, 1035, 1046, 1047,
1048, 1051, 1053, 1062, 1063, 1064,
1077, 1107, 1110, 1112, 1118, 1128.
1134, 1140, 1141, 1146, 1147, 1157.
— decani maiores (aUgem.) 36, 239,
1127.
HUdesheim.
688
Beno (1190) N. 12.
Hilariiu (1206-1204) 295, N. 24.
Konrad (1220-85 Febr.) 1, 10, 11, 21,
22, 40, 41, 68, 55, 77, 111, 115, 121,
129, 186, 198, 222, 228, 224, 225,
226 (falsch L.), 287, 248, 277, 288,
284, 285, 292, 295, 308, 816, 825,
827, 387, 888, 845, 846, 848, 860,
868, 864, 865, 890 n. A., 402, 408,
408, 409, N. 85, (1285 März qnondam)
410.
Gerwioh (1285, f 1258 Febr. 18) 414,
425 n. A. (faUch scolast), 488, 489,
446, 447, 451, 452, 458 A., 455, 456,
457, 458, 461, 462, 468, 464. 467, 469,
498, 528, 526, 584, 586, 540, 548, 546
(falsch C.), 552, 558, 559, 564, 577,
578, 580, 585, 586, 616, 625, 629, 648,
659, 678, 676, 679, 682, 688, 781, 786,
748, 744, 747, 748, 752, 766, 778, 775,
777, 782, 788, 784, 785, 786, 788, 792,
840,854,866,889, 911 n.A.
Gerold (1258-58) 921, 926, 940, 942,
947, 952, 958, 962, 968, 964, 967, 972,
978, 1009, 1011, 1021, 1028, 1027,
1085, 1045. 1046, 1047, 1051, 1052,
1058, 1056, auch Archidiakon in
Solschen.
lohann von Sohildesohe (1259—60)
1110, 1112, 1118, 1128, 1189, 1140,
1147.
- cantores maiores (aUgem.) 815.
bekommt die Mitra (1287) 481.
Konrad y. Bodenstein (1209-81) 21,
40, 55, 77, 88, 96, 111, 121, 186, 224,
225, 277, 816, N. 27, 88, 85.
Meinhardos mag., diacon. (1281—85)
825, 888, 848, 858, 860, 868, 864, 865,
890, 400, 408, 408, 409, dann Dom-
seholaster.
Sigebodo (1286-89) 446, 451, 452, 457,
467, 469, 470, 477, 481, 526, 707
n. A.
Hermann (1289-42) 540, 574, 575,
577, 578, 580, 585, 598, 609, 660, 664.
Dietrich von Adensen, diacon. (1248
-60) 688, 690, 705, 707 n. A., 718,
765, 767, 788, 857, 911, 950, 968, 964,
1021, 1028, 1027, 1085, 1047, 1060,
1062, 1068, 1068, 1074, 1075, 1076,
1077, 1078, 1083, 1092, 1108, 1123,
1184, 1140, 1155, 1157.
- cellerarii maiores (aUgem.) 86.
— thesanraria 1056.
Bmno (1194) N. 15.
Bobert (1219) N. 84.
lohann von Brakel, snbdiac. (1226)
198, diacon. (1228-52) 265, 277,
816, 827, 887, 888, 845, 846, 847, 848,
860, 865, 890, 406, 408, 409, 410, 414,
447, 455, 469, 500, 525, 584, 552, 555,
557, 558, 559, 562, 568, 567, 570, 574,
575, 576, 579, 581, 627, 688, 689, 658,
668, 664, 678, 681, 685, 689, 690, 747,
748, 764, 767, 888, 911, auch Dom^
küster u. Propst in Oelsburg, dann
Bischof.
Heidenreich von Snlingen (1255—60)
972, 1009, 1012, 1021, 1027, 1048,
1068, 1064, 1068, 1074, 1075, 1076,
1077, 1078, 1088, 1086, 1092, 1107,
1109, 1110, 1112, 1118, 1127, 1128,
1184, 1189, 1140, 1142, 1146, 1157.
- cnstodes, thesaurarii maiores,
Domthesanrarie 1056.
Barchard von Wohldenberg (1226)
151, auch prepos. montis st Petri
Goslar.
Heinrich von Tossem (1227—45) 289,
264, 265, 268, 269, 277, 285, 296, 325,
826, 827, 887, 845, 846, 847, 849, 857,
360, 864, 865, 866, 881, 890, 391, 403,
408, 409, 410, 414, 415, 416, 422, 425,
486, 447, 452, 455, 458, 467, 469, 470,
477, 482, 488, 485, 491, 492, 528, 584,
586, 545, 552, 566, 558, 559, 560, 564,
575, 581, 586, 590, 598, 616, 684, 637,
643, 664, 676, 679, 682, 744, auch
Archidiakon in Solschen,
lohann von Brakel (1246—50) 754,
768, 788, 885, auch Domkellner u.
Propst in Oelsburg, dann Bischof,
Bertold (1255) 966.
- soolastici maiores:
Lnthard (1209) N. 27.
Konrad von Velber (1219-25) 21, 40,
55, 180, 136, N. 84, 85, au<^ Archi-
diakon in Holle.
lohannes Marcos (1226-28) 149, 151,
193, 216, 224, 244, 254, auch Propst
in Oelsburg und Bardowik, dann
Dompropst.
Gerwich, mag. (1229-85) 269, 270,
271, 280, 316, 327, 838, 845, 346, 847,
848, 358a, 360, 864, 865, 890, 408,
408, 409, 410, 425 (unrichtig Schol.
genannt), dann Domdechant.
Meinhardns, mag., diacon. (1235—49)
415, 486, 437, 439, 446, 447, 451, 452,
455, 457, 458, 465, 467, 469, 473, 477,
486, 528, 526, 581, 532, 534, 589, 540,
541, 548, 552, 557, 558, 559, 560, 562,
568, 564, 567, 568, 570, 572, 574, 575,
576, 578, 579, 581, 583, 585, 586, 598,
625, 627, 629, 687, 688, 639, 641, 643,
647, 658, 660, 661, 663, 664, 665, 676,
678, 679, 680, 681, 682, 688, 684, 685,
684
Hilde8h«im.
688, 689, 707, 708, 709, 717, 722, 788,
744,773,777,784,788,827.
Konrad von Hohenbüchen, snbdiac.
(1252-66) 892, 911, 916, 924, 925,
963.
Hartmann von Minden (1256-60) 972,
988, 1009, 1011, 1012, 1019, 1023,
1027, 1046, 1062, 1060, 1062, 1063,
1064, 1068, 1074, 107Ö, 1076, 1077,
1078, 1083, 1086, 1092, 1103, 1107,
1110, 1112, 1118, 1127, 1131, 1132,
1184, 1136, 1137, 1140, 1142, 1146,
1167. 8, curia 1127.
- canonici maiores (allgemJ 29, 94,
145, 296, 346, 365, 390, 401, 452, 463,
464, 621, 788, 798, 1092, 1129.
Adensen, Dietrich v. (1230—43) 287,
316, 317, 338, 348, 351, 363, 364,
366, 366, 390, 391, 400, 408, 409,
.419, 430, 436, 445, 450, 451, 467,
467, 469, 472, 482, 483, 485, 491,
492, 494, 501, 605, 511, 649, 563,
564, 670, 677, 679, 598, 629, 634,
637, 676, 679, 683, 684, 707, auch
Archidiakon in Elze, dann Dom-
cantor,
— Eyerwin, y., Brd. des Dietrich
(1238-60) 616, 629, 1156, auch
Propst des Bonifaciusstifts in Halber-
Stadt.
Advocatisse, Heinrich (1282—63) 345,
346, 347, 926.
Antiquo oder Veteri foro, Heinric de
(1233-58) 360, 364, 390, 408, 409,
410, 915, 1092.
— Lippold. de (1269-60) 1107, 1110,
1112, 1157.
Appolde, Dietrich v. (1263—66) 914,
942, 952, 964, 966, 968, 972.
Barom, Siegfried y. (1224-43) 111,
141, 265, 277, 338, 345, 346, 347,
348, 360, 364, 390, 447, 451, 628,
574, 677, 580, 634, 643, 664, 679, 682.
Bernhard (1225) 225.
Bertold (1226-27) 193, 225, vgl v.
Tossem,
Blankenburg, lordan y. (1246—57)
777, 947, 975, 1025.
Bodenstein, Sigebodo y. (um 1222—
1248) 66, 283, 284, 316, 345, 346,
347, 348, 360, 390, 414, 556, 663, 676.
— Wicbold y. (1222-25) 55 Var.
Bodo (1256) 988.
Bortfeld, Werner v. (1232—69) 345,
346, 347, 360, 436, 461, 470, 677,
580, 676, 683, 787, 915, 947, 1009,
1064, 1068, 1076, 1077, 1083, 1092,
1109, a^ch Fropst in Oelshurg.
Brake], lohann y. (1222-65) 40, 817,
416, 963, auch Domküster u. s. tr.
Brannschweig, Rudolf y. (1230—40)
298, 325, 327, 331, 838, 846, 846,
347, 360, 364, 390, 394, 414, 447,
451, 467, 528, 536, 564, 577, 580, 686.
Bremen, Heinrich y. (1238—60) 516,
1023, 1062, 1075, 1083, 1092, 1107,
1110, 1112, 1116, 1118, 1128, 1130,
1131, 1132, 1134, 1136, 1137, 1140,
1157.
Brono (1141) N. 6.
Bnssoel, Hüdebrand y. (1265) 966.
Cesarins (1269) 1110, 1112.
Dassel, Hermann y. (1244-60) 723,
911, 915, 926, 1009, 1027, 1083, 1092,
1107, 1110, 1112, 1117, 1123, 1184,
1157, auch Archidiahon in Barum.
- Eeinhold, y. (1222-32) 40, 61, 52,
55 V., 277, 283, 284, 326, 327, 337,
338, dann Dompropst u, s, tr.
Dlyitis, Voicmari, lohann mag. (1239
-60), 526, 639, 540, 541, 556, 657,
658, 559, 662, 663, 567, 668, 670,
572, 675, 676, 577, 678, 679, 580,
627, 634, 639, 653, 679, 708, 731,
777, 914, 915, 926, 927, 942, 947,
952, 963. 972, 988, 1026, 1035, 1047,
1048, 1055, 1060, 1064, 1076, 1077,
1088, 1092, 1103, 1107, 1110, 1112,
1118, 1127, 1132, 1134, 1139, 1140,
1141, 1157, vgl. auch lohann, mag.
Dorstadt, Bernhard y. (1257-68) 1009,
1092.
Dribnrg, Heinrich y. (1268—60) 580 A,
916. 926, 964, 972, 1009, 1021, 1028,
1027, 1042, 1060, 1062, 1063, 1064,
1074, 1077, 1083, 1092, 1107, 1110,
1112, 1139, 1140, 1157, auch ArM-
diakon in Solschen.
Eilbert, prepos. {wof 1231) 319.
Einbeck, Lndolf y., mag. (1282—35)
345, 346, 347, 360, 364, 390, 400,
403, 414.
Erkembert (tor 1208) N. 26.
Eyerstein, Albert y. (1230-46) 289,
336, 345, 346, 347, 364, 365, 366, 391 ,
400, 408, 409, 414, 415, 416, 419, 436,
467, 472, 485, 491, 492, 598, 676, 778,
aiuk Propst des Kreuzstiftes u. des
Petersberges b. Goslar.
- Friedrich y. (1232) 337.
— Otto y. (1263-69) 915, 1027, 1092,
1107.
— S. d. Lndolf, canon.? (1242) 659.
Florentius (1238-67) 516, 754, 777,
869, 916, 926, 972, 1009, 1012.
Friedberg, Eonrad y., mag. (1227—45)
HUdesheiitt.
686
229, 269, 290, 825, 881, 680, 686,
780 n. A., auch Erwählter in Olmütz.
Friedrich (1226-27) 191, 198, 225.
Gandersheim, Hemuum ▼., mag. (1280)
290
Qebhurd (1222-25) 55 Var.
Geitelde, Gebhaid y. {um 1221—1222)
28, 40.
GleidieD, Hermann v. (48) 801, auch
Gegehbiaehof.
Gerold (1281) 822, vgl. Minden, ▼.
Gerwich (1227) 225.
Goslar, Hermann y. (1222—51) 40, 55
Var., 111, 121, 186, 141. 151, 269,
270, 271, 277, 288, 284, 290, 297 A.,
298, 814 o. A., 816, 817, 827, 888,
340, 845, 846, 847, 848, 860, 864, 865,
390, 410, 422, 480, 457, 520, 552, 574,
664,679,682,718,869.
— Konrad y., mag. (1226—87) 1S8,
222, 228, 287, 248, 277, 292, 296, 816,
817, 827, 881, 887, 840, 845, 846, 347,
848, 860, 864, 890, 894, 414, 480, 451,
485, 491, 492.
— Volrad y. (1246- um 1260) 767,
835, 868, 909, 910, 914, 921, 942, 952,
960, 962, 968, 964, 966, 968, 972,
1012, 1017, 1019, 1021, 1028, 1027,
1085, 1042, 1047, 1062, 1068, 1127.
Halto (1257) 1028, vgl. Weihe, y.
Harlnngeberg, Insarins y. (1258) 1092.
Hartmann «. Minden, y.
Heere, Friedrich y. (1222) 40.
Heidenricns 8, Solingen, y.
H(einrioh?) mag. (1285) 417.
Heinrich (1230) 280.
— diacon. (1227) 225.
— snbdiac. (1282) 888.
— Propst in OeUhurg (1259) 1110,
1112.
— Propst in Heiligenstadt (1284) 400.
— S, des Kämmerers Ludolf (1237—
38) 494, 518.
— S. des Justaz (1232) 348.
Helembert (1222) 40.
Heribord (1177) N. 8.
Hermann (1245) 782, 733.
— sacerd. (1223-27) 77, 88, 193, 225.
— sacerd. der Neustadt (1256) 988.
— mag., s, Goslar, y.
— snbdiac. (Ende 18. Jh) N. 21.
Herwich, mag. (1226) 200.
Hessen, Lndolf y. (1216-20) N. 31.
HUdeboid (1225) 121.
Hohenbttchen, Hoyer y. (1252—53) 892,
911 924 925
— Konrad'y. (1231-50) 824, 332, 837,
860, 390, 410, 414, 447, 458, 467, 469,
528, 556, 558, 559, 569, 577, 580, 835.
Hoya, Gerbard y. (1246) 767, 778, 777.
Holte, Wilhehn y. (1222-25) 44, 55
Var.
Hugo, diacon. (1227) 225.
— (vor 1208) N. 26.
— mag. (1197-1222) 40, N. 18.
Hngold (1177) N. 8.
Ibnrg, Heinrich y. (1240) 580.
Insnla, Konrad. de (1255) 972.
lohann (1225) 182?
— (1240) 591.
— diacon. (1227) 225.
~ sabdiacon. (1227) 225.
— sacerdos (1246) 777.
— mag. (1228-57) 264, 528, 591,598,
1009, 1012, 1021, 1027, vgl Diritifl.
— (y. Göttingen) pleban. s. Andree
(1287-60) 482, 483, 485, 575, 915,
926, 942, 972, 1012, 1021, 1028, 1062,
1063, 1074, 1076, 10T7, 10S3, 1092,
1110, 1112, 1118, 1140, 1141, 1146.
— prepos. Verden. (1232-83) 388, 348,
864, 865.
lordan (1225-55) 141, 857, 978, vgl.
Blankenbnrg, y., Wendhansen, y.
Konrad, diacon. (1227) 225.
— sacerd. (1226-27) 198, 225 (zwei
d. NJ, 237.
— pleban. st. Andree (1224—36) 111,
121, 277, 283, 284, 296, 325, 326, 337,
348,360,865,390,446,451.
Lanenbnrg, B. y. {um 1240?) 620. 621.
Lanenrode, Heinrich y. (1240) 580.
Leonins, mag. (1240—60) 569. 1088,
1092, 1107, 1110, 1112, 1116, 1118,
1180, 1181, 1184, 1136, 1137, 1144,
1157, auch notar. episc.
Lippe, Amelnng y. der (1241) 655.
-, Konrad y. der (1286) 451.
Lndolf (1282) 838.
Lnidinkhoye, Gerhard y. (1227) 239.
Marcolfns mag. (1222-26) 55 Var., 77,
83, 111, 121, 136, 141 (?), 191.
Marens, lohann (1225) 134, 185, auch
prepos. in Oelsbnrg.
Meinhardns, mag. (1225-31) 121,
141 (?), 198, 228, 225, 244, 280, 316.
Medereke,Wikbold y. (1229) 277.
Metele, Wikbold y. (1232) 345, 346,
347, Vgl. Wicbold.
Minden, Gerold y., mag. (1240—53)
576, 638, 639, 641, 647, 689, 712, 713,
714, 729, 782, 738, 738, 765, 915.
— Hartmann y. (1251—55) 860, 861,
863, 892, 901, 909, 910, 914, 915, 926,
945, 960, 964, dann Domscholaster.
Monte, Heinric. de (1281-46) 816, 777,
vgl. Schalksberg, y.
686
Hüdesheim.
-^ lohannes de, mag. (1221—27) 21,
40, 77, 83, 151, 191, 223.
Mortificator, Heinrich (1253-59} 915,
964, 972, 1092, 1107, 1110, 1112.
Nienover s, Dassel.
Olmaiz, Heinrich v. (1260) 1157.
Ovo (1177) N. 8.
Paderborn, Hermann y. (1285-39) 414,
415, 445, 450, 457, 465, 482, 483,
485, 486, 491, 492, 494, 508, 511,
512, 514, 515, 517, 518, 523, 525,
530 534 547.
Piscina, Heinric. de (1259) 1107.
Plesse, Gerhard y. (1241) 628, 684.
PrebescUns (1224) 111.
Reinhold (1227 — 38) 225, 509, vgl,
Dassel, v.
Bichard, mag. (1287) 488.
Rivo, Konrad. de (1238) 516.
Robert {vor 1208) N. 26.
Rudolf (1223?-36) 94, 193, 327, 360,
470.
— (1189-1215) N. 11, 21, 22, 28, 29.
— saceidos (1226-46?) 193, 364, 410,
782.
Schalksberg, Heinrich v. (1281 — 60)
327, 336, 337, 340, 345, 346, 347,
351, 364, 391, 403, 415, 419; 430,
436, 467, 469, 485, 491, 492, 525,
547, 598, 676, 731, 777, 915, 926,
1021, 1047, 1083, 1092, 1107, 1140,
vgl, Monte, de.
Scharsfeld, Sigebodo y. (1230-60) 283,
284, 345, 346, 347, 348, 360, 390,
410, 414, 451, 452, 558, 559, 562,
563, 564, 678, 723, 868, 909, 910,
914, 915, 926, 964, 972, 1012, 1021,
1027, 1042, 1060, 1062, 1063, 1068,
1074, 1083, 1092, 1107, 1139, 1140,
1146, 1157.
Schildesche, lohann v. (1257) 1021.
Schwalenberg, Volqnin y. (1253—58)
915, 1086, auch Propst in Enger.
Schwerin, Friedrich y, (1222—33) 42,
55 u. Var., 87, 131, 234, 250, 364,
auch Dompropst in Verden,
Schöppenstedt, Ludolf y. (1230) 289.
Sigebodo, Sibodo (1238) 509.
— subdiac. (1226—27) 193, 225 (zwH
d. N.)
Siegfried sacerd. (1226--35) 193, 225,
410.
Salingen, Heidenreich y. (1235—55)
419, 514, 567, 570, 688, 732, 733,
777, 915, 921, 926, 942, 947, 952,
964.
Syethems mag. (1235) 415.
Ther..., Albert (1222) 40:
Tossem, Bertold y. (1222—29) 55 Var.,
111, 121, 223, 244, 277.
~ Dietrich y. (1230-60) 285, 512,
514, 515, 517, 552, 887.
— Heinrich (1222—27) 40, 47, 55 n.
Var., 77, 83, 121, 141, 151, 191, 193,
222, 224, 237, 244, dann DomhOster;
auch Archidiakon in Solschen,
— Heinrich, inn. (1287-51) 482, 483,
485, 491, 492, 505, 508, 511, 512,
514, 515, 517, 525, 530, 536, 547,
574, 664, 712, 835, 863, 868.
Udo (1177) N. 8.
Uslar, HUdebrand y. (1258-60) 915,
926, 964, 1027, 1062, 1063, 1064,
1083, 1107, 1110, 1112, 1134, 1157.
Volrad (1251-55) 860, 962, 963, vgl.
Goslar, y.
— prepos. s. Manricii s, das.
— archidiacon. in Lengde (1232) 341.
Weihe, Halte y. (1258) 1074, vgl. Halto.
Wendhansen, lordan y. (1243) 683.
Werner (1226-35) 191, 225, 338, 410.
Wicboldus (vor 1208-35) 53, 55 n.
Var., 191, 193, 225, 296, 316, 888,
360, 364, 365, 890, 410, N. 26. Vgl
Wilhelm (1219) N. 34.
Wohldenberg, Hermann y. (1247—60)
790, 915, 972, 1021, 1023, 1083, 1092,
1140, 1157.
— Lndolf y. (1251) 868.
WuUgroye, Hoyer (1257-69) 1009,
— yicarii maioris ecoiesie, die
sieben neuen 498. — chori 346. — Dom-
yicarie 239.
Constantin (1226) 188.
Eschershansen, lohann y. (1240) 586.
Hermann (1237) 493.
Tethard (1240) 586.
— scolares maioris ecclesie 141,
314, 452, 767, 785, 786, 836, 871, 1092,
1127.
Giselbert (1230-40) 314.
Gottfried (1236) 475.
Werner (1253) 921.
Vit. Stifter und Klöster in der Stadt.
A. Andreasstift 76, 139, 140, 216, 231,
232, 254, 263, 472, 516, 567, 654, 665,
667, 754, 779, 888, 891, 960, 1016, 1023,
N. 30. — Kirche 654. — parochia 326.
— Ministerialen 654. — Uten 76. —
Statut über Gnadeniahr (1227) 231.
— arohidiaconi, Archidiakonat 29,
1038.
Reinhold y. Dassel (1222-54) 66, 951,
auch Domherr.
Heinrich y. Solingen (1256) 992, 999.
Hildesheim.
637
- prepositns:
Reinhold ▼. Dassel (1254) 951.
- decani:
Eonrad {um 1216-33) 76, 80, 151,
209A., 216, 232, 263, 338, 345, 346,
347, 364, 365, N. 30.
ungenannt (1286) 472.
lohann y. Qöttingen (1240-57) 567,
654, 754, 764, 827, 859, 960, 1016,
1023, auch pleban.
- scolastici:
ungenannt (1225) 130.
Gottfried, mag. (1238-46) 511, 512,
514, 518, 525, 530, 541, 547, 558,
560, 562, 563, 567, 572, 575, 576,
579, 581, 591, 627, 629, 634, 637,
639, 641, 647, 653, 661, 678, 754,
auch scriptor episcopi.
- canonici 76, 472, 516, 567, 633,
665, 667, N. 30.
Albert (1228-46) 263, 330, 754.
— snbdiac. (1216-20) N. 30.
Benignus sacerd. (1216-20) N. 30.
Bertold, mag. (1228) 263.
Bremen, Heinrich y. (1244) '714.
Daniel (1228-40) 76, 263, 562, 563,
579.
— subdiac. (1216-20) N. 30.
Engelbert (1231-44) 322, 717.
Engelhardi, lohann (1256-58) 989,
1064.
Florenx (1228-40) 263, 292, 806, 472,
511, 571, 580.
Gottfried (1238-46), 511, 562, 591, 754.
lohann (1228-37) 263, 326, 327, 337,
340, 390, 391, 400, 445, 450, 467,
472, 475, 486, auch notar. episcopi.
— sacerd. (1216-20) N. 30.
— (1258-60) 1081, 1085, 1100, 1112,
1137.
lordan sacerd. (1216-20) N. 30.
— (1246) 754.
Eonrad (1228) 263, (1246) 754, zwei d. N.
Markolfos (1236-47) 472, 754, 790,
Nicolans sacerd. (1216—20) N. 30.
Eichard, mag. (1227-32) 237, 243,
263, 326, 327, auch capell. episc.
Visbek, Gottfried y. (1244) 723.
Werner (1228) 263.
Widekind, hierzu? (1223) 76.
WiUeros diac. (1216—20) N. 30.
Winand dUc. (1216-20) N. 30.
- acoliti:
Bernhard (1238) 516.
Marcnlftis (1228) 263.
- plebani:
Eonrad (1221-36) 29, 111, 121, 132,
244, 277, 288, 284, 296, 325, 826,
337, 348, 360, 365, 390, 446, 451,
auch Domherr,
lohann y. GGttingen (1237—60) 482,
483, 485, 575, 754, 764, 827, 915,
926, 927, 942, 972, 1012, 1021, 1023,
1055, 1062, 1063, 1064, 1074, 1076,
1077, 1083, 1092, 1110, 1112, 1118,
1127, 1140, 1141, 1146, auch Dotn-
herr,
B. Bartholomaeistift, st. Barthol. in
Snlta 201, 289, 304, 586, 537, 545,
559, 661, 564, 674, 773, 779, 824,
938, 971, 824, 1070. - Zähl der
Nonnen (1226) 201. — Mllhle in d.
Stadt 824.
— prepositi:
ungenannt (1224—25) 109, 132.
lohann (1227) 216.
Werner (1230) 289.
ungenannt (1239) 537.
Hermann y. Glithe (1240—46) 559, 561,
564, 604, 767, 778, auch Archidiakon
in Lühnde,
Dietrich (1249-55) 824, 938, 966.
ungenannt (1258) 1070.
— canonici 564.
Dietrich, pleban. in Ltthnde (um 1240)
604.
Wilhelm, cleric. de Sulta, canon.?
(1235) 416.
C. Kreusstif t, st Cmcis, 21, 112, 142,
219, 221, 270, 271, 291, 292, 808 A.,
307, 308, 309, 310, 326, 327, 356, 357,
376, 388, 413, 430, 438, 491, 547, 560,
591, 604, 605, 607, 608, 609, 610, 611, 612,
613, 614, 693, 694, 696, 697, 698, 699,
700, 701, 702, 703, 704, 716, 717, 728,
744, 745, 753, 761, 768, 774, 775, 779,
780, 781, 787, 790, 792, 795, 797, 800,
804, 805, 812, 816, 831, 832, 848, 851,
883, 884, 902, 904, 917, 923, 939, 961,
984, 990, 992, 993, 996, 999, 1000,
1013, 1018, 1020, 1021, 1024, 1080,
1117, 1124, 1144, 1147, 1148, 1150,
1151. - ecdesia 291, 292, 357, 1018,
1020. altare st Blasii 612. altare b.
Marie 697, 704, 717, 851, yicarii per-
pet 697, 704, 717. altare st lohannis
702. — Statut betr. Gnadenjahr (1245)
745, betr. Hinterlassenschaft ycrst.
Stiftsherm {um 1225) 142. — Missale
851. - curia 310, 611, 787, 790, 796,
801. — kaminata 604, 701. — lobium
787. - adyocat Eonrad (1230) 292. —
Utones 810, 608, 787, 795, 902, 904,
984, 1117.
— prepositi:
Bertold (1139) N. 5.
Ludolf (1203) N. 24.
688
Hildeshemi.
Hugo (1221-46) 21, 40, 55, 111, 112,
121, 136, 139, 140, 142, 161, 193, 200,
223, 237, 243, 268, 283, 284, 285, 289,
290, 291, 292, 296, 807, 309, 310, 325,
326, 332, 336, 337, 338, 345, 346, 847,
348, 356, 860, 364, 365, 376, 377, 390,
402, 408, 408, 409, 410, 413, 414, 430,
446, 452, 469, 470, 482, 483, 485, 491,
492, 534, 543, 547, 559, 575, 577, 580,
581, 591, 593, 604, 605, 606, 607, 608,
609, 610, 611, 612, 613, 616, 629, 648,
667, 676, 679, 693, 694, 696, 697, 698,
699, 700, 701, 708, 717, 718, 744, 745,
768, 773, 774, 776, 781, auch Ärchi-
didieon in Eldagsen. — capellan. pre-
positi Arnold (1244) 720. — famnl.
prepos. Heinrich y. Bodenbnrff u,
Philipp (1243-46) 697. Heinrich
Grabo (um 1240) 610.
Albert v. Everstein (1247-60) 787,
790, 795, 800, 804, 812, 833, 837, 869,
883, 884, 904, 984, 1012, 1013, 1029,
1107A., 1110, 1112, 1124, 1150.
- decani (allgem.) 376.
Konrad (1221-23) 21, 49, 53, 80.
Marsilins (1224) 112.
Eonrad (1225) 134, 135, 142.
Arnold (1226-40) 200, 221, 291, 307,
308, 309, 310, 357, 486, 492, 547, 560,
606, 608, 613.
Richard (1243-52) 693, 694, 696, 697,
698, 699, 700, 701, 702, 703, 704, 714,
717, 745, 753, 754, 768, 773, 775, 780,
781, 787, 790, 793, 795, 797, 800, 804,
805, 812, 816, 832, 840, 843, 851, 883,
884, 885, 904, {erw. 1256) 999, 1000.
Ludolf (1253-59) 917, 923, 939, 961,
985, 990, 993, 1000, 1013, 1021, 1024,
1080, 1117, 1124.
Otto (1260) 1150.
- cantor:
Volrad (1250) 837.
- cellerarins (allgent,) 376, 884, 885.
- cnstodes (allgem.) 923.
Megenward (1226) 200.
Werner {um 1240) 604.
Walther (1260) 1148.
- scolastici:
Gerwich, mag. (1222) 52 n. A., falsch
für Thetmar.
Thetmar (1221-27) 21, 200, 216, 291,
292, 307, 308, 310.
Lndolf (1239- um 1240) 547, 604, 609.
Gerhard (1243-60) 693, 696, 697, 698,
704, 749, 768, 775, 781, 787, 884, 985,
990, 1117, 1144, 1154, auch Obedien-
tiar in Berel und Freden.
— canonici, fratres 200, 219, 291,
292, 376, 413, 547, 610, 693, 704, 745,
774, 800, 851, 961, 996, 1024, N. 21.
Adolf {vor 1208- um 1240) 21, 112,
200, 291, 292, 310, 606, 608, N. 26.
Arnold (1221- um 1240) 21, 112, 591,
605, 611.
B. mag. (1247) 1031.
Bertold (1260) 1144.
Brannschweig, Lndolf v. (1258) 1076,
1077.
Bremen, Gottfried v., mag. (1248) 812.
Dammone, lohann. de (1234) 390.
Daniel {vor 1208- um 1240) 21, 200,
291, 292, 308, 604, N. 26, audb
Ohedientiar in Siedeln.
Elbe, Lndolf v. (1239-57) 547, 696,
775, 790, 990, 1030.
EUe, Gerhard (1241) 634.
Friedrich (1243-60) 693, 696, 698, 700,
745, 753, 775, 781, 787, 790, 816,
832, 884, 917, 1144, auch Ohedientiar
in Bruningerod.
Fttmmelse, Hngo y. (1251 — 56) 888,
939, 990, 1000.
Gerhard mag. (1245 — 52) 728, 745,
749 904.
Gleidingen, Heinrich y. (1230-fim 1240)
2917292, 307, 308, 310, 608, 613.
Gottfried mag. (1246^59) 772, 884,
904, 989, 1062, 1063, 1064, 1074,
1076, 1077, 1078, 1081, 1085, 1086,
1087, 1110, 1112, dann Seholaster;
auch notar. episc.
Heidenreich (1^9-44) 541, 560, 562,
563, 572, 579, 581, 591, 627, 693,
697, 717, vgl. Solingen, y.
Heinrich (1221-56) 28, 112, 200, 237,
243, 262, 263, 296, 694, 993, auch
collect dedm. in Dinklar und ca-
pellan. episc.
Hermann (1243) 693.
Herrand (1221-50) 21, 112, 200, 291,
292, 307, 308, 309, 310, 485, 491,
492, 591, 608, 610, 611, 613, 614,
693, 745, 775, 781, 843, {erwj 851.
famnl. iälhard und ancilla Gertnid
(1250) 843.
Hngo {um 1240-1256) 609, 693, 697,
698, 700, 701, 717, 720, 745, 775,
781, 787, 790, 816, 832, 884, 904,
993
Ibere, Werner y. {um 1230) 310.
Usede, Konrad y. (1230-56) 291, 292,
307, 308, 310, 357, 485, 491, 492,
604, 605, 608, 611, 694, 697, 699,
701, 702, 753, 780, 851, 923, 990,
auch Ohedientiar in 8ol$ehen; «• hun.
Hilddsheim.
689
Eilhard (1243-46) 701, s. servus
Dietrich (1243-46) 697.
lohann, mehret-e (1230-60) 289,f^291,
327, 336, 400, 452, 486, 492, 494,
698, 745, 775, 781, 1019, 1144, 1148.
Isaac (1221) 21.
Eonrad (1224—52) 112, 200, 291, 693,
696, 697, 698, 700, 704, 745, 775, 781,
787, 816, 832, 884, 904.
Lambert (1141) N. 6.
Lndolf, mehrere (1222-60) 40, 112,
141, 268, 291, 292, 807, 809, 310, 831,
425, 445, 450, 452, 458, 467, 591, 606,
608, 613, 693, 694, 696, 697, 698, 700,
701, 704, 715, 717, 744, 745, 775, 781,
787, 816, 832, 884, 904, 993, 1144,
auch soriptor episc, Ohedientiar in
Dinhlar; vgl, auch Elbe, v.
— qni pertinet ad st. Qodehardam
(1248) 694.
Meginward (1230- um 1240) 291, 612.
— mag. {vor 1208) N. 26.
Minden, Hartmann t. (1248) 812.
Nörten, Eonrad y. (um 1240) 605.
Otto, woU mehrere (1224—52) 112,
200, 292, 308, 309, 810, 485, 492, 591,
604, 608, 693, 697, 717, 744, 775, 781,
787, 790, 884, 904.
Queren, lohann. de (1246) 768.
Reinhoid {Ende des 13. Jh.) N. 21.
Richard (1232-41) 336, 390, 452, 494,
511, 560, 579, 581, 591, 612, 634, 641,
auch capellan. episc.
Snlingen, Heidenreich y. (1241) 653.
Themar {vor 1208) N. 26.
Thietmar (1224-57) 112, 1030?
Tossem, Friedrich y. (1256) 990.
Volcmari, lohann (1232) 338.
Waltdorpe, lohann y. {vor 1208) N. 26.
Waifcher (1230-60) 310, 357, 485, 491,
492, 693, 696, 697, 698, 701, 717, 745,
775, 781, 787, 816, 832, 884, 904, 1144.
Werner {vor 1208-43) 21, 112, 200,
291, 292, 693, N. 26, vgl. y. Ibere.
Westfal, lohann, canon.? {um 1240)
611.
- yicarii 697, 704, 717, 851. yicaria
728.
lohann (1247) 790.
Lambert {um 1240) 608.
Lndolf (1249) 816.
- reotor scolarnm:
Bnrchard., mag. (1258) 1055.
- campanar., camerar. 200, 851.
> soolares 851, 1092, 1127.
- clericns Arnold (1243-46) 698, 701.
- litones 608.
D. Dominicaner, Predicatores 376,
377, 888, 438, 783, 951, 1048, 1050,
1051, 1131.
— prior ungenannt (1248) 810.
— snpprior:
lohann (1258) 1048.
— fratres (1258) 1050.
Canno, Heinrich (1258) 1048.
Hildesheim, Dietrich y. (1258) 1048.
Höxter, Dietrich y. (1258) 1048.
B. Godehardikioster 1, 22, 47, 223,
288, 379, 404, 416, 417, 436, 441, 442,
455, 598, 599, 616, 676, 694, 712, 768,
778, 779, 794, 818, 850, 935, 954, 1003,
1004, 1069, 1102, 1109, 1112, 1127,
1131, 1134. — Aas8teUnnfi;8ort 598. —
Eopf des h. Godehard 794. — fabrica
778. — doimitorimn und refectorinm
779. — caminata abbatis 455.
— abbates:
Volchardus (1219- vor 1224) 47, 96,
N.34.
ungenannt (1230) 288.
Lndold yon Escherde (1233—60) 379,
404, 416, 417, 436, 441, 442, 443, 455,
467, 468, 525, 539, 598, 611, 615, 629,
642, 643, 676, 708, 712, 763, 778, 779,
849, 850, 906, 935, 954, 1003, 1004,
1035, 1069, 1102, 1109, 1112, 1116,
1131, 1134.
— priores:
Heinrich {um 1240) 615.
Heinrich und Hartmann (1240) 598.
Hartmann {um 1250-1259) 850, 1003,
1100.
— monachi, fratres:
Albert (1235) 416.
Bertold, zwei d. N. (1235— um 1250)
416, 598, 615, 850.
Bierbergen, lohann y. (1256) 1003.
Bnrchard (1240-56) 598, 850, 1003.
Dietrich, zwei d, N. (1235-56) 416,
598, 615, 850, 1003.
Ekbert (1235- um 1250) 416, 598, 850.
Friedrich (1235- um 1250) 416, 598,
615, 850.
Gerbert (1235- um 1250) 416, 598,
615, 850.
Hartmann (1235- um 1240) 416, 615.
Heinrich, zwei d. N. (1235-56) 416,
598, 615, 850, 1003.
Hermann, zwei d, N. (1235- um 1250)
416, 598, 615, 850.
lohann, drei d, N. (1235- um 1250)
416, 598, 615, 850.
Eonrad (1235- um 1250) 416, 443,
850.
Rudolf (1235- um 1250) 416, 598,
615, 850.
640
Hildesheim.
Schwiecheldt, Heinrich ▼. (1236) 455.
Sefirehard (1240- um 1250) 598, 850.
Siegfried (1235- um 1250) 416, 5d8,
615, 850.
Sorsum, Eonrad y. (1256) 1003.
SalingeD, lohann v. (1256) 1003.
Ulrich (1235-61) 443 A.
Volkmar (1235- um 1250) 416, 598,
615, 850.
Walther (1235-61) 443 A.
Wichmann (1236-56) 455, 598, 615,
850, 1003.
F. lohan nis Stift, st. lohannis inponte,
ante pontem lapidenm in Dampmone,
240, 241, 242, 326, 402, 403, 441, 457, 526,
540, 552, 558, 578, 585, 586, 762, 776,
777, 779, 941, 942, 946, 947, 1112. —
wird Pfarrei (1251) 866. — verlegt
nach der Martinikirche in der Damm-
stadt (1246) 757, 762 n. A., 766. -
Statut hetr. Gnadenjahr (1246) 762.
— decani:
Hermann {erw. 1240) 586.
Theodolfus mag. (1231) 317.
Heinrich (1239-41) 552, 585.
Wenemar (1254) 947.
— cnstos (allgemj 866.
— canonici 240, 241, 242, 402, 403,
441, 457, 578, 585, 586, 766, 866, 1112.
Arnold (1246) 777.
Bertold, mehrere (1227-46) 241, 244,
326, 403, 580, 752, 777.
Eico oder Heico (1227-36) 241, 296,
326 457.
Gerhard (1227-36) 241, 403, 457.
Gottfried (1227) 241, 244.
, Gumpert (1246) 752.
HUdebold (1236) 457.
Lndolf (1227— um 1230) 241, 296.
Thiedolfns (1227) 244.
Walther (1231-37) 326, 457.
Wenemar (1246) 752.
Wilhelm (1286) 457.
— canon.? (1240-60) 624.
— campanarins (aUgemJ 866.
— hospitale st. lohannis 402, 408,
467, 743, 766, 897. — Tom Stift ge-
trennt (1246) 766.
provisor, magister hospitalis
(allgemj 467, 766.
Hermann, qnondam (1227) 242.
Eico (1234) 402, 403.
G. Maria-Magdalenenkloster 266,
267, 268, 259, 260, 266, 272, 273, 421,
629, 634, 689, 661, 554, 671, 681, 584,
624, 643, 648, 650,671, 689, 691,714,719,
726, 739, 837, 888, 860, 861, 868, 873,
893, 894, 900, 903, 905, 920, 921, 929,
966, 968, 995, 1010, 1026, 1087, 1042,
1060, 1079, 1127, 1141, 1168.- curU
584.
— prepositns:
Bruno (1239-60) 564, 624, 634, 648,
689, 713, 714, 719, 726, 837, 861, 868,
900, 903, 920, 929, 996, 1026, 1141.
H. Michaeliskloster 22, HO, 249, 294,
301, 326, 463 o. A., 454, 648, 674, 687,
688, 689, 648, 664, 669, 670, 685, 692,
706, 720, 779, 789, 834, 863, 882, 896,
914, 936, 943, 964, 969, 978, 980, 987,
998, 1112, 1125, 1160, 1151, N. 6, 18.
— advocat Lndold (1141) N. 6. —
cimiterinm 980. — Miohaelisgarten 868.
— abbates, (allgemj N. 14. — be-
kommen bischöfliche Rechte (1247) 789.
Dietrich (1141) N. 6.
Dietrich (1193) N. 13.
angenannt (1222) 49.
Thetmar (1224-43) HO, 207, 249,
265, 270, 271, 294, 801, 326, 332, 840,
400, 453, 639, 648, 674, 687, 689, 643,
648, 664, 669, 670, 671, 676, 692.
ungenannt (1247) 789.
Gottschalk (1251-66) 882, 914, 986,
959, 962, 978, 980.
Ernst electus (1256) 987, abbaa (1256
-60) 998, 1035, 1038, 1095, 1100,
1104, 1105, 1112, 1116, 1117, 1125,
1151.
— prepositi:
Gottschalk (1230-31) 294, 326.
Bernolf (1240) 687.
Ernst (1253-65) 936, 980.
— priores:
lohann (1227) 249.
Eonrad (1230) 294.
Gottsehalk (1240) 587, auch custos.
lohann (1242-61) 669, 720, 863.
Burchard (1253-59) 986, 964, 978, 960,
1100, 1104, 1105, 1125.
Dietrich (1260) 1161.
— camerarii:
lohann (1240) 587.
Burchard (1242) 669.
— cantores:
Heinrich (1227-30) 249, 294.
Gottfried (1240-42) 687, 669.
— capellanus:
Barchard (1240) 687.
— cellerarius:
Dietrich Acco (1240) 587.
— custodes:
Gerhard (1280) 294.
Gottschalk (1240-44) 687 (auch prior),
669, 720.
ungenannt (1259) 1125.
HUdesheiüL
641
— monachi, fratres, maiores fiatres
863 1127
Acco/ Dietrich (1254—59) 959, 964,
1125.
Albert, capellan. abbatis (1256) 987.
Algennissen, Hermann y. (1255—59)
964, 980, 1125.
Bemolf (1227) 249.
Bertold (1240) 587.
Bonstide, lohann y. (1227) 249.
Bnrchard (1284) 400.
— capeUan. (1244) 720.
Cnltellns, Dietrich (1242 — 55) 669,
959, 980.
Dammone, lohann. de (1251) 863.
Dietrich (1255) 978.
Ernst (1255) 964, 978.
Goslar, Heinrich y. (1259) 1125.
Hermann (1240) 587.
Holthnsen, Konrad y. (1254) 959.
Hombnrg, lohann y. (1259) 1125.
Lopke, Albert, vorher miles (1228) 265.
Monte, lohann. de (1230) 294.
Otto (1255) 978.
Rössing, Heinrich y. (1255) 964.
Widekind (1254-59) 959, 964, 1125.
— ministeriales HO, 249, 301, 669,
720, 1095, N. 13. — s, Benstorf, y.
— Gertnid. — Gottschalk. — Hake.
— Ka^e. — Schöningen, y. —
Thegenhard. — Thetmar.
— molendinar. Lndolf (1243) 685.
— litones 294, 310, 669, 670, 692, 705,
964, 1117.
I. Minoriten, fratres Minores 623, 1127.
K. Moritsstift, st. Manricii in Monte,
Montis st. Manricii, st. Manricii et
Candidi 125, 302, 303(?), 390, 470,
494, 496, 501, 563, 584, 616, 644, 645,
646, 649, 656, 693, 694, 707, 779, 805,
817, 862, 865, 899 n. A., 950, 1005,
1033, 1036, 1044, 1046, 1047, 1056,
1062, 1063, 1066, 1077, 1093, 1096,
1098, 1106, 1112, 1142, 1159. - Grab
des Hezilo 656. — Scholarensimmer
6^. — Obedienzien 1005.
— prepositi (öligem.) 950, 1159. —
Propstei 1056.
Eonrad y. Werder, de Insnla (1222—51)
40, 47, 55, 132, 136, 138, 151, 193,
237, 243, 263, 271, 296, 302, 337,
345, 346, 347, 348, 364, 865, 371,
390, 398, 403, 408, 409, 414, 451,
558, 469, 470, 482, 483, 494, 501,
509, 523, 543, 559, 562, 563, 575,
577, 580, 584, 616, 629, 644, 645,
648, 649, 651, 656, 676, 679, 693,
707, 708, 787, 744, 747, 748, 778,
HUdMh. ÜB. n.
862, 869, 878, 879, qnondam (1253)
915, 926, {erw, 1260) 1142.
lohann y. Brakel (1252-57) 909, 910,
952, 960. 964, 972, 1005, 1009, 1012,
ah ^McAo/administrator prepositnre
(1258) 1035, 1047, 1093.
Volrad (1257-60) 1017, 1060, 1068,
1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1083,
1086, 1092, 1106, 1107, 1110, 1112,
1140, 1141, 1142, 1159.
- decani (allgem,) 1159.
Gerlaoh (erw. wr 1208) N. 26, (erw.
um 1230) 308.
Bertold (1221) 21.
Dietrich (1222-25) 39, 125.
ungenannt {um 1230) 302.
Heinrich (1233- »m 1240) 365, 390,
470, 616.
Friedrich (1241-43) 644, 645, 649,
656, 693.
Gerhard (1251-60) 862, 865, 1005,
1085, 1042, 1044, 1047, 1062, 1063,
1078, 1093, 1096, 1098, 1106, 1141,
1142.
- custodes, thesanrarii:
ungenannt (1222) 39.
Bertramm (1284—41) 390, 616, 645.
Hermann Holtnicker (1258) 1063.
- scolastici:
Linthard (1194) N. 15.
Alexander (1221-36) 21, 39, 125, 390,
470, qnondam (um 1241) 656.
Heinrich (1241-45) 629, 645, 693, 737.
Dietrich y. Hannoyer (1258—59) 1035,
1044, 1063, 1093, 1098.
- canonici: fratres 390, 494, 616,
1005, 1159.
Achtnm, Albert y. (1235) 416.
Albero (1243) 693.
Alfeld, Heinrich y. (1233-60) 365,
390, 875, 1062, 1063, 1093, 1141.
Bertramm (1221-58) 21, 40, 125, 263,
296, 416, 494, 548, 693, 1063.
Bnrchard (1225) 125.
Coryus, Lndolf (1234-60) 390, 419,
629, 731, 1042, 1062, 1063, 1096,
1098, 1142.
Dietrich (1245) 737?, (1256) 1005.
Diyes, Volcmar (1258) 1063.
Dreileben, Gerhard y. (1258) 1063.
Foro, lohannes de (1234) 390.
Friedrich (1235) 416.
G. presbit. (1225) 138.
Gerhard snbdiac. (1243-56) 693, 1005.
Hartmann (1258) 1042, 1062, 1063.
Heinrich (zwei d. N.) (1221 — 56) 21,
264, 296, 644, 1005.
Helmwicns (1225) 125.
Hermann (1243-56) 693, 1005.
41
642
Hildesheim — HohenhameliL
Biddestorf. Heinricli y. (t225— 48) 125,
365, 390, 416, 645, 693.
Hugo (^243-51) 693, 873.
lohami, mehrere (1221 — 60) 21, 693,
1005, 1144.
K«mme, Ludinger y., zwei Brüder d.
N. (1234—58) 390, 416, 494, 556,
645, 693, 1005, 1023, 1063, 1066.
Lndinger s. Kemme, t.
Ludolf (1226-56) 125, 416, 1005.
Marcolfi, lohann (1258) 1063.
Phislcas, Hemann (1233-35) 335, 390.
Plesse, lohann ▼. (1225-43) 125, 390,
693.
Prome, Bertramm (1238) 501.
Budolf, capellan. episc Konradi Port.
et Bnfine (1227) 226, 227, 230, 233.
Sarstedt, Friedrich t. (1234) 390.
Schoriemer, Heinrich y. (1225-41) 125,
646.
Siegfried (1141) N. 6.
Stoekem, Heinrich y. (1234—43) 390,
416, 645, 693.
Tossem, Alhero y. (1234-41) 300, 645.
Volcmar (1256-68) 1005, 1017, 1042.
Walther (1225) 125.
Wernigerode, Gerhard v. (1246) 781.
Westfalns, lohann (1258 — 60) 1062,
1063, 1064, 1081, 1085, 1086, 1110,
1112, 1137.
— yicarii 1063.
Dietrich (1238) 501.
Noyem fontibns, Thideric. de (1237) 494.
Prome, Dietrich (1237) 494, 501.
— scolarinm proyisor:
lohann, qnondam {um 1241) 656.
— adyocati a. Veteri foro, Bertold. u.
Lippold. de.
L. Noyns conyentns 783 A.
Hildesheim, von: Dietrich, frater Predi-
cator. in Hild.
Hildeward val, Wildeshansen, prepos.
Hillerse, Hildese, Manegold y., eacerdoe
(124l) 631.
Hillethe s. Ilde.
Hiltene, Hütern s, Dten.
Hilwartshansen, Helmwardeshusen, Klo-
ster 400, 453 Q. A., 454, 779.
Himmelsthttr , Hemmedes - , Hymnes -,
Hemedes-, Emdes-, Himedis-, Hemdes-,
Hymmedes-, Hommedes-, Homethes-,
Heymedes-, Hymedhesdore, Himnes-
dore, tr. V. Hildesheim, 712, 964, N. 13.
— villicus Heinrich (1225-27) 145. —
von: Gräfte , mil. (1237 — 50) 485,
491, 492, 579, 837. Gerhard (1235)
417. Heinrich (1227-41) 249, 293, 469,
470, 507, 575, 634, «. S. Bertold PU. s.
Pil. lohann (1248) 807, 808. Eonrad,
S. des Heinrich, Mindener, dann Hild.
Ministerial (1238) 507. Lippold, Wic-
pert, Megenward, Krath, milit (1235)
416. — in: Heinrich (um 1240) 609.
Himmelthal, Kloster, 888.
Himstedt, Hemstide 964.
Hircns s, Bock.
Hisce, Hiao, Heinrich, mil. (1222—25)
47, 125, s. Fr. Herta, «. Kind. Wnlf-
hard, Heinrich Petronilla, Adelheid u.
HUbnrg (1222) 47.
Hobnrgis vgl. Dorstadt, soror.
Hodale, ttüst hei Pahstorf, Amt Wolfen-
büttel, 976.
Hodo, Hermann (1258) 1072.
Hoddeshem s. Httddessnm.
Höckelheim, Hokelem, sacerdos Heinrich
(1241) 631. — von: Heinrich, miL
(1241) 631.
Höningen, Pfalz, abbas ungenannt (1227)
233.
Höxter, Hozar., ücsar., AassteUimgsort
1010. Geld 285. — von: Dietrich,
frater Predicator. in Hild.
Hogenrod s. Heieringerod.
Hohenbttchen, Honboke, von, de Alta
fago: Hoyer, canon. Hild. — Hoyer
(1231-40) 324, 580. - Konrad, Brd.
des Hoyer, canon., scolast Hild. —
Konrad (1222-28) 40, 91, 179, 180,
181, 262. — Ulrich, Brd. des Konrad
u. Hoyer (1231 — 52) 324, 523, 570,
577, 580. 911.
Hoheneggelsen , Ekkelsen , Eggelsem,
Honeckelsem, Kr. Marienburg , 145,
389, 401, 964. ecclesia 1049. — eleric.
Lndeger (1235) 416. — von: Wolbert,
miL (1234) 389.
Hohenhameln, Hamelen, Honhamelen,
Hoenhamalen, Kr. Peine, 244, 643, 851,
861, 1023, N. 13. — Archidiakonat 193.
— archidiaeon. lohann (1226) 193. —
pleban. Konrad (1226 — 40) 188, 416,
562, 563. — von: Heinrich (um 1230
-53) 296, 845, 347, 511, 514, 688,
710, 863, 872, 907, 919, 922. - Hein-
rich magnns od. maior (1221—42) 21,
188, 391, 452, 547, 643, 661. - Hein-
rich paryns od. minor, Hild. Minist.
(1221-43) 26, 337, 559, 643, 695, s.
Fr. Helenbnrg (1221 — 27) 26, «. 7Y.
lotta, Braunschw,, dann Hüd. Minister.
(1221-27) 26, Helenbnrg, desgl. (1241
-43) 643, 695, Bikesa w. Inditha (1241)
643. - lohann (1240) 557. - Boderieh
(1219) N. 34. - Siegfried (1227) 217.
Volcmar (1227-53) 2^, 559, 648, 922.
Hohenrode — Hoyerdessen.
643
Hohenrode, Kr, Goslar, 217.
Hohenstein, cwn. von: Elger (um 1250
eru>.) 848, s, T. Lnttrad, Nonne in
Dorstadt.
Hohnstedt, Honstat, n. v, Northeim, sacerd,
Reinold (1241) 631.
Hoya, com, v,: Gerhard, canon. Hild. —
Heinrich (1226-27) 207.
Hoye, Hoia, Hermann, Hild. Minister,
(1253) 909, 910, 914. - Lippold miL
(1246-54) 752, 903, 959.
Hoyer, Hoger (um 1230) 307. — Brd.
des Dietrich (1244) 711. — pincema
(1232) 337. — Vgl. Achtnm, v. Goslar,
8t. SinL et lud. cnstos. — Harzbarg, y.
Hohenbttchen, y. — Indagine, de. —
labere, y. — Lafferde, y. — Minden, y.
— Monetarias. — Piscina, de. —
Sehlde, y. — Wohldenberg, com. y. —
Walferoye.
Hoierinroth s. Heieringerot.
Hoiersem s, Heyersam.
Hoym, Hoyen, Anhalt, 96. — von: Ber-
tram, Siegfried u. Wilhelm, Brd. (1224)
110.
Hoysom s. Heissom.
Hokelem s. Höckelheim.
Hokingas, -chas. Hokin, Gerhard mil.
(1231-58) 827, 417, 1021, 1062. -
Gerhard, ciy. Hild.
Holdendhorp s. Altes Dorf.
Holle, Kr. Marienburg, 54, 116, 287, 296,
756, 800. AnsstellangBort 399. — ec-
clesia 55. — Malstatt bei 295. — ple-
ban. lohann (1222—25) 55. — arehi-
diacon, (allgem,) 55. Konrad y. Velber,
scolast HUd. (1222-25) 55.
— von : Arnold, Brd. des Dietrich (1224
-27) 111, 222, 229, 237. 243. - Asch-
wln, S. des Dietrich (1251) 883. —
Bertold, mil. Brd. des Dietrich (1225
- um 1252) 134, 135, 237, 248, 326,
336, 899, 401, 410, 419, 619, 672, 729,
797, (2ai>i/^ (1228-30) 263, 269, 281,
290, 291, 291, 296, s. T. Braunschw.,
dann Hüd. Minist. (1251) 888. - Ber-
told, S. des Dietrich (1251) 883. —
Dietrich (1224-51) 111, 222, 229, 336,
365, 399, 401, 458, 572, 672, 883, 885.
Lndinger, iS^. des Dietrich (1240—51)
570, 883. - Nicolaas (1224) 111.
HoUenstedt, -stat, Heinrich y. (1256) 997.
Holstein, Holtzatia, comites, s. Schaam-
barg.
Holte, Wilhelm y., canon. Hild., picpos.
Osnabr.
Holtensen, Holthasen apad Eildagessen,
Holthasen s. Diekhoken.
— prope Eildagessen s. Holtensen.
— prope Alyelde s. Langenholzen.
— s. Wrisbergholzen.
— von: Konrad, monach. st. Michael.
Holtnicker, -nickel, Heinrich, ciy. in
Braanschweig. — Henemann, consnl
in Braanschweig. — Hermann'« Wittwe
Elisabeth (125^ 1080. — Hermann,
castos st. Maaricii. — Konrad, ciy. in
Braanschweig.
Hombarg, Honbarch, -borg, nobiles von:
Bertold, S. des Bodo, (1229-41) 275,
469, 516, 540, 562, 563, 578, 629, (erw,
(1251) 880. — Bodo (1224—26) 99,
179, 180, 181, (erw. 1227) 235, 236,
275, s. Br. Bodo (1227-36) 235, 236,
275, 469, «. Fr. Lackardis (1229) 275.
— Bodo, S. des Heinrich (1258) 1035,
1062. — Heinrich, S. des Bodo u. Brd.
des Bertold (1229-58) 275, 469, 516,
717, 719, 746, 791, 835, 880, 927, 929,
995, 1035, 1062, s. Fr. Sophie com. y.
Wohldenberg (1251) 880. — dapifer
der: Lambert (1251) 880.
— von: lohann, monach. st. Michaelis.
Honboken s, Hohenbttchen.
Honeckessem s. Hoheneggelsen.
Honestns, Bertold, canon. st Mathie in
Goslar.
Honhamelen, -malen, s, Hohenhameln.
Honlage, -lejgfe, -löge, Ladolf y., mil. (um
(1235-1253) 433, 434, 506, 621, 928,
929, camerar. dacis Branswic. 459,
460, 480.
Honorias s. Päpste.
Honstat s. Hohnstedt.
Honwis s. Gowisch.
Hopegast, Alexander (1239) 541.
Hombarg, Homebnrg, Kr. Halberstadt,
castnim 1059. — castellani 981. —
pleban. Gottschalk (1240) 567. — ad-
vocat. Ulrich (1239) 524. — von: Ry-
thizardas (1288) 500.
Home, Ladolf y. (1242) 669. — Ladolf
u. S. Hermann, ciy. Hild.
Horsholte, Heinnch y., mil. (1241) 645.
Horstmar, Bemhard y. (1199-1206) N.20.
Horam, Horem s. Ohrom.
Hospitalis domas s. lohanniter.
Hosterod s. Osterode.
Hottein, Hottcnem, nö. v. Sarstedt, 289,
536, 564. ecclesia 536, 564. — von:
Albert u. Heinrich, ciy. in Lanenrode.
Lenard, sery. (1241) 638.
Hoyemeier, Dietrich (1224) 114.
Hoyerdessen, Howardesshem , -dissem,
-dessem, von: Gerhard (1250—58) 835,
880, 987. - Hermann (1226) 167.
41*
644
Howici — Indagine.
Howici fil. Heinrich, lito piapos. Hild.
(1224) 112.
Hradisch, Böhmen, abhas (1245) 730.
Hucenhusen s, Hansen.
Haddissem, lohann, sacerd. in Oedelnm
irohl (1258) 1081.
Hflddessnm , Hoddeshem , Hnddeshem,
nö, V, Hildesheimj 964. — villicus st.
Michaelis Hermann (1224) 112. — von:
Bertold u. Daniel (1224) 112.
Httpede, Hnpedhe, Ludwig t. (1252—54)
906, 959.
Hngo, Hild,, dann Amaberger Minister.
(1221—46) 81. — advocatua (st Cracis ?),
mü. (1224- um 1230) 112, 810. -
Brd, des Lndold (1141) N. 6. — Vgl
Assel, V. — Bär. — Börssmu, advocat.
— Cardinal. — Gramme, y. — Eldagsen,
aichidiac. — Fttmmelse, y. — Haiste,
y. — Hildesheim, canon., st. Cmcis
prepos., canon., st Manric. canon. —
Insnla, de. — Mnrbach, abbas. —
WrisbergholEen, y.
Hngold, mU. (1237) 490. — Vgl Coryey,
abbas. — Qoslar, st. Sim. et Ind. de-
can. , scolaat, st lacobi pleban. —
Hildesh. canon. — Boden, y. — Seesen,
archidiac. — st Seryatii canon.
Hagonis insula 572.
Hnisbnrg, Kloster st Marie 779. — abbas
angenannt (1226-27) 207.
Hnken, Gerhard u. S. lohann (1251) 861.
Hnldelsem, Gerlach y., a. Schw, Adelheid,
deren 8, Bnrchard, Corveyer, dann
Hild, Minister,, Dietrich, S. des Ger-
lach, Hild., dann Corv. Minister. (1254)
955.
Hanzen, Hacenhosen, Lambert y. (1245)
746.
Haserbergh, unbest, N. 25.
Haslaria s. Uslar.
Hastorp s. Heosdorf.
Hoxaria s, Höxter.
I. yergl. Bremen, canon. — Wohldenberg,
com. y.
lacob, sery. (1240) 579. — Vgl, Accon,
episcop. — Frose, sacerd. — Spandau,
prepos.
lanitor, Bodo (1237) 494.
Ibere, Ybere, Bertold y. {um 1240) 606.
— Werner, y., canon. st Crncis.
Ybemei, Bertold y. (1227) 237, 243.
Ibarg, Yboiff, von: Al^im (1221—24)
24. — Heinrich, canon. Hild.
Ichtershaasen, Amt Gotha, Kloster N. 12.
— prepos. Wolframm (1186) N. 10. —
canon. Wolframm (1178) N. 9, 10.
Ida vgl, Herford, abbat — WOltingerode,
abbat
Idestorp, Bernhard y. (1280) 294.
lechabnrg, prepos. Barchard (1226) 147,
148, 151, 152, 153 o. A.
leinsen, lenhasen, Yehnsen, von: Arnold
(1251-54) 857, 933, 956. — Lndeger
(1251) 857. - Lathard (1253) 933,
956. — Reimbert, ciy. in Laaonrode.
lelethe s. Gielde.
lerasalem, Aasstellnngsort 267. regnnm
659. — patriarcha Gerold (1226) 168,
185. — rex s, Kaiser Friedrich IL
lerze, Gerrotehe, Gerechze, s. v. Bocke-
nem, 517. — von: Eberhard, mil., s.
Fr,, Adelheid, s. Brd. Ganxelin (1239)
541. Wedego (1239) 541.
lesen, Ihesen, lese, s. Giesen.
Iggenem s. Ingein.
Ilde, Hillethe, Illethe, Illede, Kr. Marien-
bürg 119, N. 13. maios 119. ~ ran:
Hermann (1225-39) 119, 550.
Ilse, Nebenfl. d. Ocker, 50.
Ilsede, -the, von: Eilhard, mil. (1224)
112. — Konrad, canon. st Cracis. —
Konrad (1242) 663.
lUenbnrg, Hseneborch, Kloster st Petri
et Pauli, 618, 779.
Ilstrige s, Eilstringe.
Uten, Iltene, Hiltem, Ilthenem, Ilthem,
Htenem, von: Albert (1240-58) 560,
1060. — Bodo (1241-46) 629, 637, 639,
641, 717, 753, adyocat in Poppenbuig
753. — EUas (1241) 629. - loidan,
sery. (1230-40) 244, 289, 851, 452,
555. — lordan, mil. (1241-60) 643,
679, 837, 909, 910, 921, 942, 1134. —
Luder, Brd. des Albert (1255—58) 968,
1060. - Ulrich (um 1225-47) 146, 404.
Imbshausen, Immedeshusen, Kr. NarU
heim, 23.
Imhildis, Fr. des com. Riddag (ent. 1237)
497.
Immeka, Fr. des Wicker, Ministerialin
des Andreasstiftes (1241) 654. — VgL
Achtam, yillic. — Eime, in.
Immendorf, Ymmendorp, Amt Wolfen-
büttel, 33. — pleban. B. (um 12%) 483.
Immenrode, nö. v. Goslar, 772.
Imola, episcop, ungenannt (1223) 61.
Imperator, Beinhard y. Dinklar gen.
(1243) 693, 694.
Imsen, Lnmesim, Kr. Alfeld, 102.
Incensor, lohann (1241) 721.
Indagine, de, Hagene, y., nobiles: Arnold,
S. des Bernhard (um 1240) 602. —
Bernhard, (1232 — 60) 355, 365, 447,
458, 598, 601, 627, 672, 711, 717, 738,
802, 815, 847, 892, 928, 929, 995, 1072,
Indago — Johann.
645
1136. — Friedrich (um 1225-47) 146,
772. — Heinrich eomes (1253-56) Ö27,
996. — Herbord u. S. Herbord (1247
-57) 792, 1024. - Hoier (1222) 40
u. A., 41. — Lndeger, Brd. des Bern-
hard (um 1230-1240) 296, 337, 365,
424, 447, 458, 597, 598, 601. — Simon,
S. des Bernhard {um 1240) 602. —
Werner, Brd. (?f«Hoier (1222) 40u.A..41.
— de, Hagen ▼.: Albert, frater in Marien-
rode? (1259) 1103. - Bernhard u.
Arnold clerict (um 1240) 608. — Hein-
rich confrater in Marienrode? (1257)
1014, 1015.
Indago 8, Nienhagen.
InfemO; Bertranun. de, oiv. Hild.
Ingeleben, Ingellesem, Amt Schöningen,
594, N. 13.
Ingein, Iggenom, Tngenem, n. v. Sarstedt,
704, 1021, N. 13.
Innerste, Indistria, Flusa, 296, 676, 875.
Pepermole an der 875, 887.
Innocentins «. Päpste.
Institor, Elias, cIt. Hild. — Heinrich
gen. y. Benstorf, civ. Hild.
Insnla, Werder bei Hildesheim 43 n. A.
castmm ad Insnlam 844. comitatns
119. — advocat. Bertold (1225) 119.
— nobihs de: Hugo miL (1222-40) 47,
109, 121, 223, 268, 270, 281, 307, 310,
337, 337, 365, 390, 401, 402, 403, 408,
409, 410, 463, 464, 467, 469, 482, 483,
485, 491, 492, 526, 562, 563, 575, 607,
608, 615, («w. 1251) 873. — Konrad,
canon. Hild., prepos. st. Manricii. —
Lippold, S. des (f) Hngo (1251) 873.
— Lippold, Hild. Minister. (1240-58)
555, 837, 872, 900, 903, 908, 909, 910,
921, 1042. - Lndeger comes (1228—25)
90, 101, 119, (erw. 1227) 237. - Wil-
brand, Brd. des Lippold, pleban. in
Eschorshansen. — Wnlihard, Brd. des
Lippold, (1258) 1042.
Insnla Hngonis 572.
— st. Marie «. Marienwerder.
Interamna, Interampna, Ansstellnngsort
297 A., 479.
lodolfns vgl, Barthenem, ▼.
lohann (um 1235) 433. — drei (1240)
586. — drei (1242) 670. - (1255) 966.
- (1258) 1092. - der. (1242) 660. -
S. des Germann (1221—29) 28. — S.
des Herbord (um 1250) 846. — S. des
Lndolf (1235) 430. - S. des Thegen-
hard u. der Gertmd (1244 — 59) 720,
1109. — socer des Hoier (um 1230)
307. — lito St. Gnicis s. Freden. —
mag. machine (1227) 241. — nepos
des can, Hild. M* (1225) 141. - Brd.
des Marcolf, deric. (1240) 575. —
Amsberger, dann Hild. Minister. (1221
—46) 31. - fam. (1241) 640. - serv.
des Everwin ▼. Adensen (1238) 516.
— Vgl, Acco. — Adensen, ▼. — Aden-
stedt, V. — Advocatas. — Aldendorp,
▼. — Alfeld, ▼. — Alferde, ▼. — Altes-
dorf, ▼. — Amelnnxbom, camer. —
Arpke, ▼. — Asel, v. — Assel, y. —
Atznm, pleban. — Anceps. — Barbecke,
sacerd. — Barienrode, y. — Bars. —
Beddingen, y. — Berel, y. — Berknm,
y. — Bemere. — Bemolftas. -> Bett-
mar, y. — Bierbergen, y. — Bilm, y.
— Bilstein, y. — Blankenbnrg, y. —
Bledeln, in, y. — Bock. — Bodenstein,
y. — Bokfel. — Bonstide, y. — Bor-
nnm, y. — Brake], y. — Brandenburg,
marchio, y. — Brannschweig, st. Blasii
cnstos, canon., st Cyriaci canon., st
Martini pleban., dnx, dncis capellan.,
notar., y. — Bmne. — Bninshansen,
prepos. — Bmnsrode, y. — Bnrgdorf,
villic. — Coqnns. — Creatnra. —
Crispns. — Cämk. — Gnria, de. —
Dahlnm, y. — Dammone, de. — Derne-
bnrg, prepos. — Detfarth, pleban. —
Dentschland, Minor, minist. — Diyes.
— Dorstadt, pleban., canon., y. —
Dmgesiker. — Eggcrsen, y. — Einnm,
y. — Eldagsen, pleban. — Elle. —
Else, sacerd., y. — Emmerke, y. —
Emne, y. — EngelhardL — Esbeck, y. —
Escherde, y. — Eschershaosen, y. —
Estiyalis. — Etzienrod, y. — Byers-
dorp, y. — FlOthe, y. — Forste, y. —
Foro, de. — Freden, y. — st. Galgano,
abbas. — Galle. — Galliens. — Gan-
dersheim, y. — Garmissen, y. — Gat-
tersleben, y. — Geitelde, y. — Gem-
rode, y. — Gieson, pleban. — Göttingen,
y. — Goltem, y. — Gose, y. d. —
Goslar, Script, regis, st. Sim. et Jnd.
canon., Frankenberg sacerd., Nenwerk
prepos., conyers., Petersberg canon.,
pleban. forens., y. — Grasdorf, deric.
— Grecns. — Halberstadt, st Bonifac.
canon. — Hallendorf, in. — Hallormnnd,
sacerd. — Hary, pleban. — Harlinge-
berg, y. — Harste, y. — Heiningen,
prepos., sacerd. — Heisede, y. —
Heiskeshnsen, y. — Hessen, y. —
Hetjershansen, y. — Hildesheim, notar.,
capellan., deric, yconom., pistor, bedel-
1ns episcopi, prepos., canon., st Andree
canon., st. Barthol. prepos., st. Crnds ca-
non.,yicar.,Dominican. snpprior, stGode*
hard. monach., st. Manric. canon., scoL
proyis., st. Michael, prior, camerar. —
646
lohanna — Kaieide.
Himmelsthttr, ▼. — Hohenhameln, archi-
diac., ▼. — Holle, pleban. — Hombnrgf,
y. — Hnddissem. — Haken. — Incensor.
— Kaierde, v. — Kalb. — Kemme, ▼.
— Kissenbrttck, v. — Klauen, villic,
bedelL — Laatzen, ▼. — Lapidea domo,
de. — Lebenstedt, ▼. — Lechstedt, ▼.
— Legatns. — Lengde, pleban. —
Lengela, ▼. — Lewe, v. — Longns. —
Lttbeck, episc. — Magnus. — Marcolfi.
— Marcus. — Marienrode, abbas, prior.
— Michaele, de sancto. — Minden,
episc. — Minneco. — Monte, de. —
Mttnstedt, ▼. — Muldinge, y. — Nepos.
— Nette, ▼. — Nienstedt, v. — Niger.
— NoTall, de. — Oberg, ▼. — Oels-
burg, prepos. — Ohrum, ▼. — Oyle,
▼. — Oppershausen, ▼. — Osterburg,
comit capell. — Paderborn, custos. —
Päpste. — Passer. — Pepersak. —
Pbisicus. — Plesse, ▼. — POhlde.
prepos. — Quedlinburg, st. Wiberti
canon. — Queren, de. — Badenhusen,
y. — Beden, ▼. — Biddagsbausen,
cellerar. — Bingelheim, pleban. —
Boden, v. — Bodendike, ▼. — Bors-
dorp, ▼. — Bosenthal, pleban. — Buf as.
— Sachsen, ducis notar., phisic. —
Salder, ▼. — Scadewolf. — Schaum-
bury, com. ▼. — Schierstedt, ▼. —
Schildesche, ▼. — Schliekum, ▼. —
Schwanebeck, ▼. — Scikke. — Seyn,
▼. — Sieversbausen, v. — Solschen,
pleban. — Sorsum, ▼. — Sporn. —
Stadio, de. — Stedere, ▼. — Stöckheim,
▼. — Storm. — Sudburc, ▼. — Sulingen,
▼. — Sutor. — Suwlken, ▼. — Turk.
— Tuscan. episc. — üetie, ▼. —
ümmeln, ▼. — Uppen, ▼. — Yallstedt,
▼. — Verden, episc, prepos. — Verdun,
episc. — Viterbo, episc. — Yolcmari.
— Wallenstedt, ▼. — Waltdorpe, v.
— Wedtlenstedt, ▼. — Westfal. —
Wettesingen, cleric. — Wienhausen,
▼. — Wildeshausen, canon. — Wilkeri.
— Wohle, V. — Wülfingen, v. —
Wulfelade, ▼. — Wulfinge. — Wun-
storf, ▼.
lohanna vgl Brfiggen, y. — Dorstadt,
priorissa, soror. — Wettebom, y.
lohanne, Wilhelm, de sancto (1240-50)
624.
Johanniter-, Hospitaliter-Orden 234. —
Meister (1223) 64.
lordan {um 1235) 433. — Vgl. Barkhausen,
y. — Barthenem, y. — Blankenburg,
y. — Braunschwelg, ducis notar., dap.,
pinc. — Dorstadt, conyers. — Ecbere,
y. — Escherde, conyers., y. — Hildes-
heim, notar., yicar. episc, canon., st.
Andree canon. — Uten, y. — LeDgden.
y. — Linde, y. — Paulum, apud sanctum.
— Sachsen, ducis dap. — Schöningen,
y. — Wehmingen, y. — Wendhausen, y.
loseph vgL Hildesheim ciyis. — Wildes-
hausen canon.
Irmgard, Ermeogardis vgl, Achtnm, yillic.
— Niger.
Irmtmd, Ermentrudis vgl. Wohle, y.
Isaac, Isac vgl. Hildesheim, st. Crucis
canon.
Ischerstede, Konrad y., canon. Halberstad.
Isenhagen, Kloster 713, 760, 765, 813
u. A., 828, 852, 913, 1034, 1097. -
abbas Thetmar {um 1257-60) 1034,
1097, dann in Marienrode. — monachi
1034.
Isenkagen, F. y., mil., «. Mutter G., «.
Vater F,, s. Schw. C. (1221-46) 36 u. A.
Tsershop, unbestimmt, 732.
Isingard vgl, Wunstorf, y.
Isingerode, Isengerode, Tsingerod, wüst
n. V. Harlingerode, 566, 582, 618, 820,
841.
Iso vgl, Verden, episc
Italien 66. — legatus per (1221) 5.
Itzum, Isnem, Issom, Ettsiem, Kr, Marien-
bürg, 145, 753. — von: Konrad, mil.
(1225) 132. Volcmar (1239) 550.
lubere, lubeke, Hoyer y. (1231—32) 322,
337. -- Thetmar y. (1232) 387.
Itttland, Incie dux (1249) 814.
Insarius, Brd, des dapifcr lordan (1227)
220. — Vgl, Blankenburg, y. — Braun-
schweig, ducis pincerna. — Escherde,
sacerd. — Harlingeberg, y. — Bocklum,
y. — Sachsen, ducis pinoem.
lustacius (1229-36) 270, 271, 402, 403,
468. — sacerd., Sohn der Meregardis
(1236) 469. — mü. (1258) 1081. — s.
S. Heinrich canon. Hild. — Vgl Giesen,
y. — Schwanebeck, y. — Veteri foro, de,
lutta, ludita libera (l^D 322. — Vgl
Bremen, y. — Dorstadt., priorissa. —
Escherde, y. — Flöthe, v. — Ganders-
heim, y. — Heiskeshusen, y. — Hoben-
hameln, y. — Schwanebeck, y. —
Stöckheim, y. — Veteri foro, de. —
Wackerwinkel^. — Wehrstedt, y. —
Wohle, y. — Wttifingen, y.
K (ygl. C).
Kage, Eilica u, Brd, Dietrich, Halberst,
Minist,, dann des Michaeliski (1259)
1095.
Kaierde, Goiarde, lohann y., portenar. epi-
scopi in Winzenburg (1237) 485, 492.
Kaiser — Kono.
647
Kaiser iL K<)nige, dentsohe:
HeiniMk Y. (1111) N. 3.
Lolbar (erw. 1236-39) 477.
Friedrich I. (1173) 69, (erw, 1226) 184.
Heinrich VI. (1196-97) 65, N. 16, 17.
Otto IV. (erw. 1222) 50, (enr. 1226-27)
207, (erw. 1236) 459.
Philipp (erw. 1226) 172.
Friedrich n., rex SiciUe (1221-49) 3,
8, 10, 11, 60, 61, 62, 63 n. A., 64,
65 u. A., 66, 67, 69 u. A., 70, 71, 82,
84, 87, 115, 131, 158, 159, 160, 161,
162, 168, 169, 170. 171, 172, 173,
174, 175 IL A., 177, 178, 179, 180,
181, 182, 183, 184, 185, 186, 187,
190, 192, 217, 218, 245, 246, 247,
267, 333, 395 n. A., 411, 418, 423
u. A., 424, 426, 444, 448 A., 490,
496, 630, 659, 788, 801, 829.
Heinrich (VH.) (1221-35) 3, 8, 9, 10,
11, 43 A., 63, 66, 82, 84, 85, 86, 87,
106, lila, 118, 122, 123, 131, 168,
173, 189, 190, 197, 212, 252, 318,
383 n. A., 384, 387, 395 n. A., 411,
418, 426, (erw. 1252) 890.
Konrad IV. (1242) 659.
Wilhelm (1252-54) 890, 949.
Richard (1257) 1026.
— 8. Imperator.
Kalb, VitoloB, Johann, canon. Osnab. —
Nandwig civ. in Lauenrode.
Kaidan, Kaldnne-, Coldnne, Bernhard
(1249) 815. — Heinrich (1237) 490.
— Konrad mil. (1249-55) 815, 981.
Kaltenboni, Kaldenbumen, wüst bei Eis-
leben, Kloster 295. — prepoa. Lndolf
(1194-1204) 295, N. 14, 18. Bertold
(1230) 295.
Kaminate s. Mttnchhof.
Kaminatis, de, a. Kemnade, v.
Kassnbien 741.
Katlenburg, Katolenborch, Kr. Northeim,
prepos.: Konrad (1226) 147, 148, 152,
153 a. A. ungenannt (1229) 276.
Lndolf (1241) 631.
Kefernberg, Keyeronberg, com. Gttnther
V. (1247) 788.
Komme, Kemen, Kr. Marienburg, 200,
464, 634, 697, 700. — TÜlicns st. Crucis
Heinrich, 8. Sa. Günther u. Lenard
(1243-46) 697.
— von: Bemward (1222-57) 47, 223,
296, 832, 458, 464, 494, 671, 696,
1023, 8. Sa. Dietrich (1257) 1023,
lohann (erw. 1258) 1066, und Ludinger
u. Ludinger canonici st. ManriciL —
Gttnther (1243-46) 697. — Johann,
Brd. des Bemward, Hild. Minist. (1222
-54) 40, 47, 111, 121, 223, 262, 296,
332, 381, 891, 403, 414, 425, 464, 526,
541, 545, 547, 556, 634, 671, 903, 942,
8. Fr. Floria u. T. Bia (1241) 634. -
Thegenhard (1285) 425.
Kemnada a. Mttnchhof.
Kemnade, Kamiaata, bei Bodenwerder,
Kloster 235, 275. — von: Konrad,
cellerar. in Amelnnxbom.
Kind ▼. Lttnebnrg, Otto, Wasmod u.
Lndolf, 8$. dea Heinrich (um 1230) 311.
Kirchberg, Kircberg, com. Heinrich v.
(1286) 466.
Kissenbrttck, -bmgge, -bmggen, 220, 490.
— pons 596. — archidiae. Lndolf ▼.
SeUaden, canon. Halberst. (1249) 815.
— pleban. Bernhard (1233—40) 375,
407, 490, 567. 568. — civea: Albert u.
Eckhard (1237) 490. — castrenses 490.
— von: Adelheid, sanctimon. in Dorstadt.
— Dietrich (1237) 490. — Dietrich,
civ. in Brannschw. — Gebhard (1240
-60) 626. - Heinrich mü. (1238-59)
513, 514, IUI. — lohann, ciy. in
Brannschw. — Konrad u. Konrad,
Brdr. (1249) 815.
Klanen, Clowe, Clawe, Clowen, Kreia
Peine, 121, 310, 608, 702, 787, 790,
795, 1132, 1133. — cives 310, 608, 796.
— yillic. episcopi: Heinrich (1247)
795. — yillic. st. Cmcia lohann (1247)
795. — bedellns episcopi: lohann, S.
dea Woltbcrt (1247) 795. — litones
st. Grncis: Konrad, S. d. Hermann u.
patmells der Brd. Bernhard u. Mar-
quard (1247) 787.
Kniestedt, Cnizstede, von: Achill mil.
(1244) 721. - Heinrichmü. (1258) 1077.
Knikke, Ekbert (1251) 857.
Köchingen, Cochinge, Chochinge, Amt
Vechelde, 594, 804, 1076.
Köln, Stadt 118. — Geld 484.
— dioces. 99.
— Stift 118. — apoatoL Richter 53.—
archiepiscopi: Adolf (1198) N. 19 A.
Engelbert (1221-55) 8, 14, 43 n. A.,
44, 122. Konrad (1247-57) 793,
1018, 1019.
— Snäragane (1198) N. 19 A.
— Cnnibertsstift 793.
— Martinikloster 779.
— Pantaleonsstift 779.
Königslutter, Lüttere, Stift st. Petri et
Pauli 477, 779. — abbates: Heinrich
(1177) N. 8. Albert (1226-28) 207,
253. ungenannt (1241) 635.
Kolenfeld, Kr. Neustadt a. R,, 724.
Konimund vgl. Nette, clcric.
Kono, Gono vgl. Goslar, st Simon, et
lud. canon. — Wohle, ▼.
648
Koniad — Lambert
Konnd, Ghmindiis, Canradna (1240) 686.
— (1242) 670. - (1256) 966. - (1258)
1081. — s. Wittwe Wemeco (1258)
1091. - 5. der Adelheid (1243-46)
701. — S. des Boderich u. der Enni-
gonde, Sehwalenberger , dann Hild,
MinisteHal (1239) 644. — S. des Her-
mauDj in Klauen (1247) 787. — 8, des
Heibord (um 1250) 846. — 8. des
Hermann (1233) 354. — fam. (1241)
640. — sen., Brd, des Wymand (1226)
164. — Brd. des Simon in Else (1246)
758. - in Bledeln (um 1240) 604. ~
seryns des Heinr. Bock (um 1244) 707.
— snbdiacon. (1289) 648. — cognat.
des mil. Thegenhard (1289 — 57) 547,
792, 1024. — marscaleus s. ▼. Emmerke.
Vgl* Aldendorp, y. — Au^bnrg, canon.
— Barenrode, t. — Barienrode, ▼. —
Berknm, ▼. — Betteln, ▼. — Bettmar,
▼. — Biewende, ▼. — Bi». — Bledeln,
in. — Blaae. — Bodenstein, t. —
BOnnien, t. — Boldensel, ▼. — Bollen-
een, t. — Bomnm, ▼. — Brannschweig,
st. (^yriac. oanon. — Brochove, v. —
Cardinal. — Glettenberg, ▼. — Clns,
abbas, monach. — Gopstede, ▼. —
Coqoina, de. — Corria. — Dammone,
de. — Dinklar, ▼. — Domo, de. —
Dorstadt, prepos., ▼. — Dax. — Ein-
beck, canon. — Elbe, yillic., y. —
Else, TÜlic. — Emmerke, ▼. — Emne,
T. — Escherde, prepos. hm, — Ever-
stein, com. ▼. — Flamingas. — Fried-
berg, y. — Fümmelse, y. — Folda,
abbas. — Gandersheim, y. — Goslar,
st Sim. et Ind. canon., Georgii prepos.,
Nenwerk conyers., Petersberg, deoan.,
y. — Grelle. — Halberstadt, episc
— Harber, y. — Hildesheim, episc,
episcopi notar., capellan. , cleric, prepos.,
decan., canon., st Andree decan., canon.,
pleban., st Cmds decan., canon.,
st Godebard. monach., st Michael,
prior. — Himmelsthttr, y. — Hohen-
bttcheu, y. — Hohenhameln, pleban.
— Holthnsen, y. — Holtnicker. —
Hsede, y. — Insnla, de. — Ischerstede,
y. — Itznm, y. — Kaiser. — Kaldnn.
— Kaüenbiurg, prepos. — Kemnade,
y. — Kissenbrttck, y. — Köln, archiep.
-^ Laatzen, y. — Lafferde, y. — Lanen-
rode, com. y. — Linde, y. — Lippe, y.
— Latter, y. — Mahner, y. — Mains,
archiep., scolast — Marbnrg, y. —
Mets, episc. — Michaelem, ioxta sanc-
tam. — Minden, episc, st Martin,
decan. — Monte, de. — Niger. —
Nörten, pleban., canon., y. — NoyalL
(1251) 880. — Vgl. Broitsem, cleric.
— Osterode, y. — Othfiresen, y. —
Petingns. — Pil. — Pyrmont, com. y.
— Piscina, de. — Paerorom. — Pont-
rooke. — Qaedlinbarg, st Wiberti
prepos. — Beden, y. — Begensborg,
episc. — Beno, de. — Boden, y. —
BLddagshaasen, abbas, conyers. — Biyo,
de. — BössiD^, sacerd. — Bosenthal,
pleban. — Sabina, episc. — Sachsen,
com. y. — Schinna, abbas. — Schlieknm,
y. — SchOneberg, y. — Sophie. —
Sorsam, y. — Spade. — Speier, epiac.
Spoge. — Stapel — Steckemesces. —
Steinberg, y. — Süke. — StOckheim.
— Störy. — Stokelet — Snselits, y. —
Thüringen, Landgr. y. — üetse, sacerd.
— Upite, y. — Velber, y. — Yeteri
foro, de. — Yölksen, y. — Wadendorf,
y. — Wahneberge, y. — Wechene, y.
— Weetscn, y. — Wehmingen, in, y.
— Wehre, y. — Wekhinde, y. —
Wernigerode, com. y. — Weschende,
y. — Wetscheuede, y. — Wohle, y.
— Wölpe, com. y. — WtUfingen, y. —
Wanstorf, com. y.
Koyoldesdale, hei Hüd. zu sudten, 1112.
Krenxfahrer 18, 74.
Kroppenstedt, Groppenstide, -stede, Ber-
tramm y. (1284>d5) 404, 416, 417.
Knnemann, miL (1287) 490.
Kanignnde, Gonigandis, Frau des Bode-
rich, u. 8, Konrad, 8chu>alenberger,
dann Hild. Minist. (1239) 644. — Vgl.
Hallermand, com. — Pyrmont, com. —
üppen, y. — Wölpe, com. y.
Knyat s. Coyot
L..
L. (1227?) 236. — Vgl. Clot - Lengede,
y. — Magdebarg, st Ulrici pleban. —
Wobldenberg, com. y.
Laatsen, Lathnsen, Kr. Hannover, 917.
— von: Albert (1242>- um 1250) 669,
853. Hartmann, Brd. des Albert (mim
1260)863. lohann (1242) 669. Konrmd
sery. (1227) 244. Konrad, Brd. des
Albert (1242—52) 669, 863, 857, 9üa
L. (1242) 669.
Laffeide, Laiforde, Kr. Peine, pülicus st
Cracis Dietrich (1243 — 52) 703. —
von: Helembert (1232) 337. Hoyer
(1232?) 357. Konrad, monach. in
Marienrode? (1260) 1133. Konrad.
pneroram (1243-52) 703.
Laicas, Leye, Hermann (1244-61) 717,
746, 880.
Laina s, Leine.
Lambert, dapifer nobiL de Homborg
Lamspringe — Lemingen.
649
de. — Ochtersem, y. — Oneoampe, v.
Forste, ▼. — Hannover, v. — Helperte,
V. — Hildesbeim, st. Crucis canon. —
Hunzen, v. — Lebensted t, v. — Sefalde,
V. — Solschen, pleban. — WöltiDge-
rode, prepos.
Lamspringe > Lammesprigge , -springe,
Kloster st. Adriani 119, 293, 372, 398,
399, 408, 409, 431, 497, 500, 550, 575,
631, 842, 902, 931, 997, 1090, 1118.
Ansstellnngsort 497, 681, 1090. altare
st Bartolomei in secretario 497. coqnina
1090. — prepositi: Gerhard (1194)
N. 14. ungenannt (1284) 398, 399.
Heinrich (1235-41) 408, 409, 497,
631, antiqaus prep. (1258) 931. Werner
(1241-59) 643, 837, 842, 902, 931,
997, 1116. — abbatissa Bicborgis (erw.
1237) 497. — priorissa Beatm (1253
-56) 931, 997. — custos Gottfried
(1253) 931. — sancHmon. 408, 409. ~
sacerdotes: Dietrich, Heinrich, Simon
(1253) 931. Heinrich wird prepos. in
WfUfinghaa8en(1235)431.— Htone8902.
Landolf vgL Worms, elect
Landolfshausen , Landverdeshasen , Kr,
GöUingen, 998. — villicus Hermann
(1256) 998.
Langein, Langele, «d. v, Osterwiek, 353,
736. — von: Bertramm mil. (1247)
791. Bichard (1222) 40. Bitsard, mil.
(1258) 1059.
Langeisheim, Amt Lutter a. B,^ 325.
Langenholzen, Holthnsen, H. prope AI-
▼elde, 364, 494, 649. theatrum 491.
Langenstein, -sten, bei Halberstadt, Aus-
stellnngsort, 466, 1095.
Langmllia, Bonifac. y. (1226) 184.
Lapidea domo, de: Baldoin m. Hildebrand
(1254) 942. — Hermann, civ., cons.
Hild. — lohann (1242) 662.
Lapidea fossa, Godink im, Gograf Eilhard
(1224) 112. Vgl. Borsum.
Lapideo monte, de, «. v. Steinberg.
Lateran s. Born.
Lanenborg, Leyenberch, bei Neinstedt,
B. y., canon. Hild.
Laaenrode,Lowenrode,Lowenroth,Lewen-
rod, -rode, Ansstelluogsort N. 28. —
cives :
EilardQS (1234) 404.
Emne, Yolcold y. (1234) 404.
Esici, Walther (1234) 404.
Hottein, Albeit u. Heinrich y. (1234)
404.
leinsen, Beimbert v. (1234) 404.
Pollex, Lndolf, S. des Eilhard (1234)
404.
Bethen, Eonrad y. (1234) 404.
Sutor, Simon u. S. Bodo (1234) 404.
Yitalns, Nandwig (1234) 404.
Wnlfelade, Johann y. (1234) 404.
— comites: Heinrich (1284-68) 404, 445,
1062, 1063. — Heinrich, canon. Hild.
— Konrad (1226-36) 164, 207, 285,
312, 399, 404, 414, 445, s. Brd. Kon-
rad ian. (1234-36) 399, 404, 414. 445.
— comit. damf. HUdebiand miL (1236)
445.
Lanenstein, Lewenstene, Diothard Pape
y. (1253) 937.
Lanterberg, Mens serenus, canonici: Al-
bert sacerd. (1240-42) 555, 557, 558,
559, 562, 563, 567, 568, 570, 572, 665.
Leiffart (1240) 567, 568.
— Lnthterberge, comites v,: ungenannt
(1240-43) 555, 653, 678. - Bnrchard
(1248) 813 a. A. — Vgl. y. Scharzfeld.
Lebenstedt, Leven-, Lewenstede. -stide,
Amt Salder, 381, 663, 673, 872, 931.
— von: Adelheid, Gertrud u. Hermann,
Kind, des Ludolf, litones des Kl. Lam-
ppringe, dann st Crucis (1252) 902.
— Eckehard mil. (1230- um 1240) 292,
614. - lohann (1227-32) 217, 237,
241, 243, 296, 337. — Lambert, Brd.
des Eckard (1230) 292. — Diethar.l
Pape (1253) 937.
Lebus, Stadt u. Burg 172. — scolast.
Bartholom. od. Boruth? (um 1246?)
620 A.
Lechstcdt, -stide, Lokstide, von: lohann
(um 1240-1242) 606, 669, s, S. Die-
trich (1242) 669. — Beinhard, S. des
Berwich (1230) 294.
Lechtenberg s. Lichtenberg.
Ledhen, wüst bei Gronau, 629.
Le^arda vgl. Brüggen, y. — Beden, y.
Legatus, lohann (1239) 541.
Legede, Leggede, s, Longcde.
Lehmke, Kr. Uelzen, 250.
Lehndorf, Londorpe, Amt Riddagshausen,
594. — von: Dietrich, Ludofr u. Ber-
told (1256) 1008.
Lehre, Lere, Mathilde u. Windelburg y.,
Schw., sorores in Dorstadt
Lehtene, Berthold y. (um 1235) 433.
Le^e s. Laicus.
Leiferde, Leyfforde, s. v. Braunschweig,
pleban. Konrad y. Harber (1237) 485,
491, 492.
Leiffard vgl. Lauterberg, canon.
Leinde, Lenethe, Lenede, Amt Wolfen-
büttel, 261, 668, 673. — pleban. Her-
mann (1240) 568.
Leine, Laina, die, 2^b, 629, 857.
Leiningen, Lininge, com. Friedrich y.
(1221) 4.
660
Leim —- Lintfridos.
Leim, Lellem, von: Albert, mll. {um 1235)
484. — Engelbert, mil. {um 1236) 433,
434.
Lemsbausen , Lenmannes- , Lemannes-
husen, Kr. Oöttingen, 400, 453, 454.
Lenard 8. Leonhard.
Lendoldns, lito st Michaelis (1280) 294.
Lencthe s. Leinde.
Lengdc, LeDgede, Kr, Goslar, 363, 566,
756, 869, 1059. Ansstellangsort 566.
ecclesia 566. — plehan, lohann {um
1235-1240) 433, 459, 566. - von:
Dietrich u. Ulrich, Brüder (1233) 363.
- Ulrich u. Sohn Dietrich (1251) 869.
Lengden, Lengede, Gross- u. Klein-, Kr.
Oöttingen, 747, 748. — von: Heinrich,
Minist, des Dompr., s, Brd, lordan
sacerd. «. Friedrich (1245) 747, 748.
Lengede, Legede, Leggede, Kr. PeinSf
Archidiakonat 922. — archidiacon.
Volrad, canon. Hild. (1232) 34t. -
cleric, Gerhard (1253) 920.
— von: die (1226) 164. — Burcbard
(1227-59) 237, 243, 363, 433, 486.
555, 772, 1115. — Gnnzelin (1249)
815, 822. - Heinrich (1256) 997. -
Hermann, Brd. des Bnrchard (um 1235)
433. — Hermann (um 1235) 433. —
L. (um 1235) 433.
Lengela, -iare, lohann ▼. (1242) 663, 665.
Lentfried vgl, Halberstadt, canon.
Lenthen, von: Eckehard u, Engelike,
seryi (1256-57) 1006, 1032. — Engel-
bert, mü. (1256-57) 1006, 1032.
Leodiom s. Lüttich.
Leonhard, Lenard (1229) 269. - (1234)
405^ 681. — Vgl, Hottein, v. — Kemme,
yillicas.
Leonius vgl, Hildesheim, notar. episc,
canon.
Lepol, Hermann, mil., Hüd, Minister,
(1252-60) 909, 910, 1076, 1077, 1078,
1110, 1112, 1128, 1129, 1132.
Lermnnde, jetzt Neuhof hei Lamspringe,
119.
Lesberne s, Liesbom.
Lesse, Amt Salder, 831.
Letgast, Thetmar (1230) 283, 284.
Letbebnr, Leithebur, Heinrich u. s. soccr
Hermann (1244) 721, 723.
Levenberch s, Lauenburg.
Levenrod, Lowenrode s. Lauenrode.
Leyenstedt s. Lebenstedt.
Leyinge, wilst bei Poppenburg, 857, 964.
Lowe, Leyede, Lievethe, Levethe, -dhe,
Kr, Goslar, N. 13. — von: Adelheid,
T, des Dietrich (1247) 797. — Bern-
hard u, S. Bernhard (1227) 217. —
Dietrich, mil. (1240-58) 570, 702, 787,
790, 797, 800, 1077. - Gerhard, miL
(1232-35) 337, 408, 409, 410. - Ger-
hard, S, des Dietrich (1247) 797. —
Gerhard, Hermann u. Heino, Brdr,
(1235) 428. - Heinrich (1251) 863. —
lohann, canon. st. Mathie in Goslar.
— Thetlov, mil., Brd. des Dietrich
(um 1243-52) 702, 790, 797, 800. —
einer der Brd. (1253) 939.
Lichtenberg, Lechten-, Leichten-, Littem-
berg, Amt Salder, 164, 412, 597, 602,
780. — advocat, 164, 760. — easteüani
602. - w«:Wemer(12l6-20)N.32,
s. Brd. Siegfried episo. Hüd.
Liedingeu, Lydinge, Bernhard y, mit.
(1240) 591.
Liesbom, Lesberne, Kr. Beckum t. W.,
Kloster 779.
Lievethe s. Lowe.
Limmer, Limbere, comites v., «.WunstorL
— plantatio inxta s. Marien werder.
Lilienthal, nö. v, Bremen, Kloster 553.
Linde, Lindedhe, Lyndethe, Oster- u.
Westerlinde, Amt Salder, 610. — von:
lordan w. Fr, Bertradis Osterlant {um
1240) 610. Konrad, miL (1256-58)
996, 1078, s, Brd, Hildebraad, mil.
(1258) 1078, s. Brd, Ludwig, mU. (1261
-58) 883, 1078.
Linigen s, Leiningen.
Lyon, Lügdunom, Ausstellungsort 728,
730, 735, 740, 741, 749, 750, 758, 761,
764, 768, 788, 789, 794, 801, 804, 805,
809, 810, 811, 812, 817, 840, 859.
Lippe, Lippa, Amelung und Konrad t.
der, canon. Hild.
Lippold, Liup-, Luppold., Luppold., ad-
▼ocat. s, de Veten foro. — Über (1281)
322. - fam. (1251) 881. - S. de»
lustacius (1229-36) 270, 271, 402,
403, 468. — Brd, des sacerd. lohann
in Barbecke (um 1240) 615. — Brd.
des Ludold (1141) N. 6. — Vgl. Bor-
sum, y. — Braunschweig, st. Qyriac.
rector scolarum. — Escherde, v. —
Freden, y. — Gandersheim, y. — Gode-
hardo, de sancto. — Goslar, st. Sim«
et lud. canon , y. — Harste, y. — Him-
melsthttr, y. — Heye. — Insula, de.
— Lutter, y. — Mandelsloh, y. —
Osterode, y. — Bössing, y. — Schwane-
beck, y. — Seblde, y. — Steckden-
burg, pleban. — Stöckheim, y. —
Suring. — Veten foro, de. — Wali-
moden, y.
Lippoldsberg, Lippoldesberche, Kr. Hof-
geissmar, Hessen, Kloster 779.
Liutfridus, Liudgardis s. Lutfried, Lnt-
gard u. s. w.
Liyland — Ladoll
651
Liyland, Liyonia, 467, 687. — episcopi
(allgem.) 117.
Lobke, Lobeke, Lohbeke, Lobbeke, Lobikc,
ö.v.SarsUdt 102,265,268,1137. — von:
Albert, mil., dann monach. st. Michaelis
(1228) 265. Bertramm {um 1240) 608.
Cesarius u. Ernst, Brd. (1244) 717.
Gerhard (1239) 534. Gcrlach (1236
-43) 468, 536, 564, 674, 676. Heinrich
(1225-50) 146, 536, 564, 717, 823,
839. Lader, Hüd., dann Corveyer
Minist. (1239) 522.
Lobmachtersen s, Maehtersen.
Loccam, Lacka, Kloster, 590, 655, 677,
721, 722, 723, 724, 785, 786, 623, 835,
836, 927, 936, 938, 967, 1035, 1044,
1046, 1047, 1081, 1092, 1093, 1107,
1139, 1140, 1157. Ansstellnngsort
1044. altare st Marie 1157. — dbhas
Hermann (1258) 1046, 1062. —promor
967. —fratres 1046. — convers. (in L ?)
Dietrich y. Oedelum (1258) 1062.
Lochtnm, Lohteue, Lochtene, Boderich
y., mil. (1251) 875, 876.
Lodhen, Heinrich y., mil. (1250) 837.
Lokstide s, Lechstedt
Lombarden 168 a. A., 192, 218, 448.
Longus, Heinrich ciy., cons. in Braun-
schweig. — Heinrich, y. Eime, lito episc.
(1224) 112. - Heinrich (1236) 469. -
lohann (1257) 1016. — lohann, ciy. in
Braunschweig. — Ulrich (1227) 229. —
Ulrich, couyers. Noyi operis Goslar.
Losbeke, Lnsbeke, tcust bei Hildesheim,
493, 1028. — von: Dietrich u. Beren-
gar (1141) N. 6.
Lothar s, Kaiser.
Lothingissen s. Luth.
Lowenroth s, Lanenrode.
Lncca, ciyes N. 17.
Lnckardis s, Lutgard.
Lucklum, Luckenem, Hildebrand y., ciy.
in Braunschweig.
Ludbertus s, Lutbert
Lude s. Lttgde.
Ludegeras, Luideger, Luder, Ludegher,
Ludiger, Ludenger, Lutherus (1242)
670. - zwei des K (um 1235) 433.
— Brd, des Meinhard (1227) 223. —
mag. (um 1240) 620, 621. — Vgl. Alden-
dorp, y. — Alfeld, y. — Altesdorf, y.
— Bergrep. — Braunschwei^, st. Blasii
canon., scolar. duc, st. Cynac. canon.
— Broiehane. — Denkte, pleban. —
Dorstadt, conyers. — Gandersheim,
officiat — Gerstenbüttel, y. — Hahnen-
see, y. — Heckenbeck, y. — Hohen-
eggelsen, cleric. — Holle, y. — leinsen,
y. — Uten, y. — Indagine, de. —
Insula, de. — Komme, y. — Lobke, y.
— Luthingessem, y. — Lutzingeworden,
y. — Mttnch. — Osterode, y. — Pil.
— Sorsum, y. — Steina, abbas. —
Thicde, y. — Valeberg, v. — Verden,
episc. — Wedcm, y. — Winde, y. —
Wohldenberg, com. v.
Ludold, Liutoldus, in Bettmar (um 1240)
611. — Brd. des Lippold (1141) N. 6.
. — Hildesh. Minist. (1141) N. 6. — Vgl.
Escherde, y. — Fritzlar, canon. —
Hildesh., st. Mich, adyoc.
Ludolf, Liydolf, Liudolf, Ludoph, 5. des
Bruno (1263) 927. — S. des Engelbert
(1232) 337. — Brd. des camerar. Ek-
bert (1227) 239. — Brd. des marsc.
Heino s. y. Emmerke. — Vetter des
Dietrich (1252) 904. — camerarius
(1221-43) 21, 40, 47, 121, 188, 222,
223, 229, 237, 243, 244, 263, 265, 268,
281, 289, 290, 291, 292, 296, 326, 327,
332, 336, 337, 345, 347, 351, 365, 377,
390, 394, 408, 409, 414, 415, 419, 436,
445, 446, 447, 452, 467, 472, 482, 483,
485, 491, 492, 501, 508, 511, 512, 517,
518, 525, 534, 536, 540, 548, 555, 556,
558, 559, 562, 563, 564, 575, 678, 579,
589, 591, 598, 612, 616, 627, 629, 643,
653, 661, 662, 674, 676, s. Fr. Ailel-
heid (1238) 518, s. Ss. Heinrich u. Ek-
bert, s. Br. Dietrich s. unter diesen,
vgl. auch v. Tossem. — miles (1228)
261. — molcndinarius (12'13) 685. —
lito (1221—46) 34. — qui pertinet ad
s. Godehard. (1243) 691. — soryus pre-
positi in Escherde (1240) 556. — Vgl.
Achtum, y. — Adenstedt, y. — Ahr-
bergen, y. — Alto puteo, de. — Amb-
leben, y. — April. — Bemere, y. —
Betiteln, y. — Bienrode, y. — Bolzum,
y. — Bomum, y. — Borsum, y. — Bort-
feld, y. — Bote. — Botel. — Braun-
schweig, Minor, frater, y — Cimiterio,
de. — Geling. — Coquus. — Coryus.
— Gramme, y. — Dassel, y. — Dink-
lar, y. — Dorstadt, conyers. — Ecke-
hardi — Einbeck, scolast, y. — Elbe,
y. — Emmerke, y. — Engelberti. —
Esbeck, y. — Foro, de. — Freden, y.
— Friso. — Geitelde, y. — Goslar,
Petersberg, custos. — Gustedt, y. —
Hallermund, com. y. — Hareboldisson,
y. — Hessen, y. — Hildesheim episc.
notar., sacerd., canon., st Crucis pre-
pos., decan., scolast, canon., st. lohann.
canon., st Mauric. canon. — Honlage,
y. — Home, y. — Kaltenbom, prepos.
— Katlenbnrg, prepos. — Kind. —
Lebenstedt, y. — Lehndorf, y. —
652
Lndwig — LntihiDgewoidhe.
Lüneburg, y. — Magdeburg, archiep.
— Medem, v. — Münster, episc. —
Neindorf, pleban., t. — Nette, ▼. —
Ottbergen, ▼. — Pattensen, pleban.,
sacerd. — Flosse, ▼. — Pollex. —
Batzebnrg, episc. — Biddagshausen,
convers. — Bnfos. — Scbladen, v. —
Schöppenstedt, v. — Sehlde, v. —
Solschen, v. — Sndbnrc, v. — Tossem, ▼.
— Vinkelere. — Wackerwinkel, v. —
Wenden, v. — Wohldenberg, com. ▼.
— - Wülfinghansen, ▼. — Walfinge. —
Wunstorf, com. v.
Lndwig, Lodowicus, Lodwictts, Lothe-
Wiens, Lotbiwigns, frater, tco? (1252)
903. — Vgl Blankenbnrg, ▼. — Brann-
scbweig, st. Cyriac. decan. — Engel-
borstel, v. — Everstein, com. v. —
— Hüpede, v. — Linde, v. — Magde-
burg, canon. — Pinguis. — Buseben-
hagen, v. — Thüringen, Landgr. v. —
Wanzleben, v.
Lübeck, cives 175 A. — episcop. lobann
(1232-33) 344, 858. — scolasL B. {um
1240) 620 n. A., 621.
Lüchow, com. Gerbnrg w. 5. Heinrich
(1253-57) 913. — Heinrich u, Otto,
Brd, (1246) 765.
Lügde, Lnde, s. v. Pyrmont, 167. Ans-
stellangsorc550. — von: Helmold (1239)
550.
Ltthnde, Lnlelnde, Lulone, Lnnene,
Lnlnno, Lnlne, nö, v. Saratedi, 417,
545, 567, 604, 960. ecclesia 564. —
cives 604. — pleban, Dietrich, canon.
st Bartholom. (um 1240) 604. - archi^
diacon, Hermann ▼. Qlithe, prepos. st.
Bartholom. {um 1240) 604. — von:
Eckehard (1235) 417.
Lüneburg , Luneborg , Ausstellungsort
1058. — castellani 311.
— Michaeliskloster, abbaa lohann {um
1230) 311.
— dnces s. Brannschweig.
— von: Friedrich, canon. st. Blasii in
Braunschweig. — Gebhard (1236) 459,
460. — Heinrich Kint u. Ss, Otto,
Wasmod u. Ludolf {um 1230) 311.
Lütticb, Leodium, Ausstellungsort 918.
— electus Heinrich (1247) 793.
— lacobikloster 779.
Luidegerus s, Ludeger.
Luidinkhoye, Qcrhard v., canon. Hild.
Luithere s. Lutter.
Lulelnde, Lulcne, Lunene u. s, w. s.
Lühnde.
Lupus, Heinrich (1247) 790.
Lusbeke s, Losbeke.
Lutbert, Lütbert, Ludbert (1232j 351. —
(1234) 408. — servus (1241) 647. —
Vgl, Harber, v. — Hildesheim, puti-
cular. episc. — Segoberg, monach. —
Uppen, V.
Lutfried, Lintfridus (1236) 464. seryiens
(1224) 112.
Lutgard, Liudgard., Luckardis, Lutchar-
dis, Luttgardis, T. des Ludold (1141)
N. 6. — Vgl. Capeila st. Jacobi, de. —
Dorstadt, v. — Gogreve. — Homburg,
V. — Sorsum, v. — Wedem, v. —
Wimmenhuson, y.
Luthard, Liuthardus, {um 1235) 483. —
Vgl. (Jropere. — Hallermund, ▼. —
Hildesboim, scolast, st. Manrit. scoL
— leinsen, v. — Meinersen, v. —
Pyrmont, com. v.
Luthardesscm, Heinrich y. (1227) 235.
Lutherus s, Ludeger.
Lutliingcssem , Lothing-, Lotigessen,
Lothingissen, Lothinessen, Luthin-
gessem, -gissem, Lotingesen, trüst s.
der Dammstadt, 526, 552. — von:
Ludeger mU. (1289-54) 545, 574, 624,
650, 664, 671, 744, 942, 947.
Luthmarus vgl, Fümmelse, sacerd.
Lutmannns {um 1240) 601.
Lutolfisun, in Dankeishausen aufgegangen,
N.4.
Lutter, Luithere, Luthere, Lüttere,
Lutthere, castrum 1112, 1119, 1120.
— von: Andreas (1224-59) 111, 217,
269, 372, 399, 458, 791, 831, 1102. —
Aschwin (1221-23) 21, 91. — Aschwin,
sery. (1259) 1110, 1112. - Eberhard
(1246-52) 775, 825, 837, 908. - Ek-
bert (1253-59) 928, 1088, 1109. —
Gerhard (1258-59) 1084, 1086, 1098,
1110, 1112. — Konrad, Brd, des vor.
(1259) 1093, 1110, 1112. - Lippold,
Vater des Andreas (1224— um 1250)
111, 791, 831. — Lippold, d, des An-
dreas (1227 - 59) 217, 1102. - Lippold
(1247-64) 800.
— 8, auch Königslutter.
Lutteradis matrona, consang. comit Pyr-
mont (1239) 550. — Vgl, üslar, y.
Luttcrberg, comites y. s, Lauterberg.
Luttorshusen, unbestimmt, 27.
Luttrudis vgl. Hohonstein, com. y.
Luttrum, Lutthenem, Luttenem, Kr.
Marienburg, 693, 702, 775, 797, 883,
885.
Lutzhingewordhe, Lutsingewurthen, ttüst
s. der Dammstadt, presbiter Ludold
(1232) 330. -^ von: Ludioger, miL
(1240) 581,
M. — Margarete.
653
M. vgh Brandenburg, marchio v. —
Mahner, y^
Maastricht, eccles. st. ServatU 63 A.
Machterden, Mehtersem, Amt Salder, 601,
657, 767, 867. — Vgl fimchmachtersen.
Machtsum, Mahtelhem, Maohtel-, Mactel-,
Mattheisem, nö, v. Hildesheim, 786, 836,
871, 1077. — von: Othaldag (1224) 112.
Magdeburg, Matheburg, Maghedeborg,
Machedheburg, Stadt, Ausstellungsort
126, 127, 128, 129, 888, 1106.
— provincia 124, 687. — priores Predi-
cator. (1243) 687. — SufEragane N. 19.
— Erzstift, archiepiacopi : Ludolf ( 1 1 97
—98) N. 18, 19. Albrecht (1221-26)
19, 61, 62, 72, 94 U.A., 105, 113, 115,
126, 128, 172, 177. Burchard v.Wohlden-
berg (1234) 393. Wilbrand (1236-53)
429, 449, 625, 750, 930. — vicedominus
u, advocatus 625. — capitulum 499.
— preposit Wilbrand (1234) 885, 386,
wird archiep. 392. — decan, Friedrich
(1237-40) 499, 625. — canonici: G.
{vor 1200?) N. 22. Glinden, Burchard
▼. (um 1235-40) 433, 434, 499. Ludwig
(1226) 195, 202. Schiaden, Hermann
▼. (1249) 815, 822. — ministerial. 48.
— Apostelstift, st Petri et Pauli, prepos.
Heinrich (1226) 195, 202.
— st lohann. bapt 779.
— st Laurentii 19. abbat., prioHss.,
cellerar., acolaat (1221) 19.
— Marienkloster 625, 1106. — prepos.
Wichmann (1226) 195, 202. ungen.
(1240-50) 625. Burchard (1259) 1106.
— prior Reiner (1259) 1106.
— Nicolaistift, prepoa. Wilbrand (1223?)
94 U.A.
— St. Sebastian! prepos, Albort (1239)
546. — canon, Heinrich von Neindorf
(1240-60) 625.
— st üdalrici i>/eftan. L. (1240—50) 625.
— von: Alexander, canon. st Bonifac.
in Halberstadt — Dietrich (1232) 337.
Magedevelde, tcüst bei Springe, 457.
Magnus, Hermann, (1242) 669. — lohann
(1243 — 46) 696. — lohann, civ. in
Sarstedt — Otto, castellan. in Lüne-
burg (um 1230) 311.
Mahlerten, Malerthe, Kreis Gronau, 102.
Mahlum, Maledim, Maldem, Maledom,
Amt Lutter a. B., 506, 515, 877, 913 A.,
1102, 1121. — cleric. Heidenreich (1234)
398.
Mahner, Mandero, Kr. Ooslar, 556, 1061.
ecdesia 538, 555. — von: Aschwin,
ylcedom. in Goslar. — Bertold (1258)
1061. — Dietrich S. des Steppo (1234
-40) 407, 555. - Konrad (1238-46)
517, 638, 763. — M., Schw. des Steppo,
sanctimon. in Dorstadt. — Budolf
(1230) 290. — Steppo, Brd. des Asch-
win, (1227-36) 217, 237, 243, 407,
452, 538, 655, s. Fr. Eilika v. Aden-
stcdt, Wittwe des Bernhard v. Thi-
desscn (1236) 452, s. fratruelis C.
(1234- 5) 406.
Mahtelhem s, Machtsum.
Mainz,Ma-,Moguntia, Stadt, Ausstellungs-
ort 20, 130, 132, 147, 149, 424, 759,
N. 3. Reichstag (1235) 418, 423, 424.
— provincia 74, 97, 98, 117,260,427.
iudices archiep. 739. suffiraganei 218.
— diocesis 216, 279.
— Stift 153. — archiepiscopi: Eonrad
(1189-90) N. 11, 12, Siegfried IL
(1217-28) 2, 10, 11, 12, 13, 20, 122,
130. 147, 148, 149 u. A., 160, 151, 152,
153 U.A., r6, 156, 159, 162, 170,
173, 176, 218, 226, 251, N. 33. Sieg-
fried IIL (1230-49) 359, 361, 362,
368, 370, 371, 396, 444, 531, 532, 686,
735, 784, 788, 789, 792, 793, 801, 829.
Gerhard (1252-53) 905, 930. — capi-
tulum 149 u. A. — prelati 156. —
scolast Petrus (1198) N. 19 A. Konrad,
wird episc. Hild. (1221) 2.
— st Albani 150.
— st Stephan! (fecan. Theobald (1229
-37) 272, 479.
Maio monte, de s. v. Meienberg.
Maldene, Maldem s. Mahlum.
Malerthe s, Mahlerten.
Mandclsloh, Mandesle, Lippold ▼., mil.
(1239-41) 645, 645.
Manegold vgl, Brttggen, y. — Hillorse, y.
Mannhausen, Kr, Gardelegen, 765.
Mantua, Ausstellungsort 165.
Marburg, Hessen, hospit. st. Elisabeth
367, 706. — Deutsch-Orden 897, 706.
— von: Konrad, mag. (1233, stirbt
Juli 30) 361, 362, 367, 370, (erw. 1234)
383, 396, (erw. 1235) 420.
Marchio, Eckehard, fam. (1235-40) 414,
580.
Marcolfi, lohann, canon. st. Mauricii.
Marcolfus, -culfns, -quolfus, Brd. des
lohann, cleHc. (1240) 576. — Vgl. Gos-
lar, Nouwcrk, conyers. — Hildesheim,
capellan. episc, canon., st Andree
canon., acolit
Marcus, lohann, canon., prepos. Hild.,
prepos. in Oelsburg u. Bardowiek.
Marcwardus s. Marquard.
Margarete (erw. 1238) 516. — Frau des
lito st Crucis Arnold (1266) 984. —
654
Marieaberg -- Meinfridos.
Witttee des Edelems {erw. 1243-52)
702. — Vgl Adensen, v. — Dorstadt,
soroT. — Eime, ▼. — Gandersheim,
abbat. — Steckemosces.
Marienberg, bei Boppard, Erlöster, 461
n. A., 484.
Mariengarten , Kr. G^ttingen, Kloster,
833, 1029.
Marienmttnster, Svalenberg, Kloster, 779.
Marienrode, Bakkonrod, Novale st. Marie,
8. V. Hildesheim, Ort 102.
- Kloster 102, 886, 524, 525, 541,
579, 779, 881, 941, 942, 1014, 1015,
1034, 1073, 1097, 1110, 1112, 1130,
1132, 1133, 1138, 1145, 1149, 1155. —
prepos. nngenannt CEnde des 13. Jh.)
N. 21. Albert (1224-32) 102, 336.
Gerold (1236—40) 450, 525, 579. Helm-
wich (1251-54) 881, 942. Thetmar
(1256-57) 988, 1014, 1016. - abbates:
Thetmar (1259) 1103. lohann (1260)
1133, 1155. - prior lohann (1260)
1133. — supprior Reinfried (1260)
1133. — camerar. Heinrich (1260)
1133. — cellerar. Albert (1260) 1133.
— sacerd. Randwig (1256) 988. —
fratres: Albert u, Heinrich (1259) 1103.
Baldnin (1260) 1133. Barfelde, Hein-
rich V. (1257) 1014, 1015. Galliens,
lohann (1257-59) 1014, 1015, 1103.
Indagine, Albert, de (1259) 1103.
Lafforde, Konrad ▼. (1260) 1133. Marc-
ward (1260) 1133. Monte, lohann. de
(1259) 1103. Vöhrnm, Hermann ▼.
sac. (1257-60) 1014, 1015, 1149.
Marientbai, Yallis st. Marie, bei Helm-
stedt, Kloster 495, 569. — abbas un-
genannt (1241) 635.
Marien werder , Novella plantatio iuxta
Limbere, bei Hannover, Kloster 89,
306, 473, 543, 600, 725, N. 28. Kämmerei
306. — capittdum 89, 306. — prepos.
Dietrich (1223- um 1230) 89, 306. -
priorissa C. {um 1230) 306. — Käm-
merei 306. — sanctimon. 306. Salome
com. ▼. Limmer (1236) 473. — subdiae.
(hier?) Konrad u. Heinrich (1239) 543.
— Westpreussen, 564.
Marquard, Marcward, Brd. des Bernhard
{um 1240) 608. — miles (1233) 375.
— in Klauen (1247) 787. — Vgl. Bein-
vlethe, V. — Bie wende, gograv., ▼. —
Hildesheim, civis. — Marienrode, frater.
— Eennowe, v.
Marsberch, wüst bei SchlUsselburg, Kr.
Minden, 655.
Marsilins vgl. Hildesheim, st Gmcis decan.
Marsleve, wüst bei Quedlinburg, Hermann
V. (1224) 110.
Mathias, miles (1253) 935. — Vgl. Dam-
mone, de.
Mathilde, Mech-, Mehtildis, Mecheildis,
Machtildis, Mechildis, matrona (erw.
1255) 966. — Vgl. Achtnm, villic —
Bomnm, ▼. — Brannschweig, dnc. —
Curia, de. — EUessem, ▼. — Heiningen,
priorissa. — Lehre, v. — Spade. —
Steterburg, monial. — Wedem, y.
Mauricius s. Moriti.
Mechtshausen, Meg-, Mechtegeshusen,
Kr. Marienburg, 4(5, 681, 682.
Medem, Medchem, Ludolf ▼., Hild., dann
Braunschw. Minister. (1241—51) 631,
874.
Medele «. Mehle.
Medereke, Wikbold ▼., canon. Hild.
Meerbach, fliesst ins Steinhuder Meer,
823.
Meerdorf, Amt Vechelde, 952, 953, 963,
1017.
Megenward (1235) 417. — miles (um
1230-1254) 292, 810, 783, 951, {erw.
1258) 1048. — Vgl. Bruilone, de- —
Godehardo, de sancto. — Hildesheim,
St. Crucis custos, canon. — Himmels-
thür, V. — Ochtersem, ▼.
Mehle, Middelen, Medele, Kr. Oronau,
549, 603, 937, 964, N. 13.
Mehtersem s. Machtersen.
Meienberg, von, de Maio monte, de Monte
maio: Ernst, 8. des Heinrich (1247—
59) 790, 870, 964, 1021, 1107, 1110,
1112. — Heinrich, Hild. Minister.
(1230-55) 296, 336, 347, 463, 464,
578, 598, 624, 964. — Heinrich, pin-
cema (1232-60) 345, 347, 445, 485,
486, 491, 492, 494, 511, 524, 525, 534,
536, 540, 556, 559, 564, 578, 616, 629,
665, 671, 676, 680, 681, 788, 767, 790,
861, 870, 962, 969, 1021, 1023, 1042,
1075, 1086, 1107, 1110, 1112, 1143,
1146, 1159, 8. 8. Heinrich (1289) 525.
Meinbroxen, Meinbretthesen, w. v. JKlen-
over, 52.
Meine, Meinem, Dietrich ▼. (um 1235)
433.
Meinerdingeroth, Mein-, Menwardinge-
roht, wüst bei Nienover, 120, 612, 613,
614.
Meinersen, -sem, -shem. Kr. Gif hörn,
Ausstellungsort 382. — nobiles v. (1230)
287. - Luthard (1226-56) 164, 205,
207, 220, 269, 882, 597 u. A., 601.
639, 802, 928, 929, 995, 1067, 1068,
1072. 1076, s, Brd. Luthard (1241-56)
639, 802, 929, 995, 1067, 1068, 1072,
1076.
Meinfridus, serv. (1244) 712.
Meinhard — Münch.
655
Meinhurd, Meinardas, Brd, des Lnder
(1227) 233. — 8. T, lito st. Crucis «.
Fr. des lohaun ▼. Freden (1259) 1117.
— Vgl, Dammone, de. — Halberstadt,
prepos. — Hildesbeim, thelonear.,
cantor, scolast, canon. — Schladen, t.
— Thelonearins.
Meissen, Ausstellnngsort 110a. — episeop.
Bnino (1224) 110a A. Heinrich (1234)
893. — capiiuL 110 aA. — Kreuz-
kloster 113.
Melior vgl, P&pste.
Melverode, Meinelyerode, M eynelvingerod,
Amt Eiddagshausen, ecclesia 593. ca-
peUa 718.
Menwardingeroht, Meinw. s. Meinerdinge-
roth.
Mercator, Bertold (um 1230) 810. —
Simon, miL (1240) 581. — Ulrich (1234)
402.
Meregardis domina (1236) 469.
Meringhe, Hermann v., mil. (1256) 987.
Merseburg, diocesis 46. — episeop. Ecke-
hard (1224-39) 106, 126, 128, 177,
385, 386, 393, 449, 583. Heinrich
(1253) 930.
Messina, Ausstellungsort, N. 16, 17.
Metele, Wicbold ▼., canon Hild.
Metz und Speier, episeop, Eonrad, imper.
aule caucell., legat. per Italiam (1221)
3, 5, 6, 9, 10.
Michael vgl, Bocla, advocat
Michaele, de sanoto: Dietrich (1243—46)
696. — Elmannns, civ. in Brannschweig.
— lohann desgl,
Michaelem, Eoniad. inxta sanctum, cons.
in Braunschweig.
Middelen «. Mehle.
MUnem, Eberhard y. (1229) 274.
Minden, Stadt 984. — Dom, st. Petri 779.
— diocesis 99, 216, 344, 984. — clenc.
der: Winand (1255) 973.
— Stift, episcopi: Ronrad (1222-33)
43 n. A., 88, 89, 143, 207, 248, 302,
344, 358. Wilhelm (1238-41) 502,
507, 529, 644. lohann (1245-48) 740,
743, 749, 810. Widekind (1254 — 58)
944, 945, 946, 1054. — capitulum 1,
22, 302, 743. — canonici: Bodo (1230)
287. Warmann (1250-57) 839, 1006,
1032, auch pleban. st. Georg, in Han-
nover. — ministeriales 143, 507; vgl.
▼. Himmelsthür, Bode, ▼. Bonneberg,
▼. Sein.
— stMartini 529, 534. -^jr^po«. Werner
(1239) 529. - decani: Heinrich (1239)
529. Konrad (1256) 984. — canon.
mag. Gerold u, Nicolans (1238) 518.
— Predicator. prior ungenannt (1230
—40) 314. - lector Alardos (1230-40)
314.
— von: Arnold u. Fr. Adelheid, civ.
Hild. — Dietrich, Brd. des Hartmann,
episeop. Yironens. — Gerold, canon.
Hild. — Hartmann, 5. des Arnold,
canon., scolast. Hild., canon. st. Cmcis,
decan. st. Mathie in Goslar, s, Brd,
Heinrich u. s. cop;nat. Hoyer (um 1260)
1127. — Heinrich, Brd, des Arnold,
ciy. Hild.
Minneco, lohann, ciy. Hild.
Minoriten (1245) 741.
Mirabilis, Siegfried (1240—50) 624.
Modena 174 u. A.
Modeshusen, wüst bei Lamspringe^ 119.
MOllensen, Molinhus, Mollem, Kr. Gronau,
240, 241.
Mölme, Mnilnem, Kr, Marienburg, 1157.
Molebnrg, Heinrich y., canon. st. Bonifac.
in Halberstadt.
Molenberg, der, bei Reine, Kr, Hameln
167.
Molinhus s. MöUensen.
Monachus s. Münch.
Monetarins, Bernhard, sery. (1256) 987.
— Daniel, ciy. in Braunschweig. —
Hoier, desgl. — Wulfhard, ciy. Hild.
Monstede s. Münstedt.
Monte, de: Dietrich (1236-37)459,460,
480. - Hartmann (1233-38) 363, 518.
— Heinrich (wohl y. Schalksberg),
canon. Hild. — lohann, mag., canon.
Hild. — lohann, frater st. Michaelis.
— lohann, frater in Marienrode?
(1257-59) 1014, 1015, 1103. - Kon-
rad (um 1240) 606.
— lapideo, de, s. Steinberg, y.
— maio, de, s» Meienberg, y.
— san Giovanni, AussteUungsort, 65.
— sereno, de, s. Lauterberg.
Morbah s. Mnrbach.
Moritz, Mauricins vgl. Oldenburg, com.
v. — Poppenburg, com. v. — Spiegel-
beig, V.
Moritzberg, Mons st. Mauricii extra
muros, apud Hildensem 526, 1112.
Ausstellungsort 1027, 1037, 1042, 1062,
1063. tilia in pede 1070. placitum sub
tilia 1042. capella 584. — f07i;Thetlev
(1251) 873.
Mortificator, Mordere (1092 falsch Mor-
tarius), Heinrich, canon. Hild. —
Siegfried, civ. Hild.
Moule, wüst bei Verden, 286.
Mudzeval, Dietrich (1230) 283, 284.
Münch, Monachus, Hildebrand, Minister.
des Kl. Eiddagshausen (1255—59) 962,
656
Mflnchohof — Nörten.
1109, 1110, 1112, 8. soceri Ludwjer u.
Eckehurd, Hild, Minister, (1255) 962.
Mttnchehof, Kaminate, Kemnada, 136,
505.
Mttnden, Ausstellungsort 874.
Münstedt, Monstede, Mnnnenstede, Mon-
stide, bei Peine, 309, 331, 412. Ans-
stellungsort 530. — von: lohann (1257)
1017. — lohann Drugesilyer (1280) 309.
Münster, dioces. 844. — episcopi : Lxidolt
(1233) 358. Otto, elcct. (1247) 793.
Muilnem s, Mölme.
Muldinge, Bodo v. (1240) 564. — lohann
V., lito ecclea. Hild. (1225-27) 144.
Mullcnstede, leüst, wohl s, v. Gross-
Biewende, 490.
Mnrbach, iforoah, Ober-Elsass, ahhas
Hugo (1221-26) 3, 9, 10, 61, 177.
Musecoye, Dietrich, serv. (1227) 244.
Nandvigus, Nandwicus (1227) 228. —
{um 1240) 607. — Vgl, Gandersheim,
▼. — Kalb. — Veteri foro, de. —
Wttlfingen, v.
Nanekessen, Engelhard v., mil. (1247—
50?) 791, 831.
Nauen, Nowen, Nowe, Noen, Amt Lutter
a. 5., 91, 138, 351, 523, 562, 924.
Klein- 925. Gross- 1102.
Naumburg, Nuen-, Nuemburg., oder Zeitz,
episcopi: Engelhard (1223-32) 61, 62,
72, llOau. A., 177, 352. Dietrich
(1248-53) 811, 930. — prepos. unge-
nannt (1248) 811. — aus N.: Heiden-
reich {vor 1216) N. 29.
Neapel, Ausstellungsort 969, 970, 971,
973
Nege,'Wezel v. (1221-24) 24.
Neindorf, -dorp, Nondorp, Neinthorp, so.
V. WolfenbüUel, pleban. Ludolf (1240)
567. — von: Heinrich, canon. st. Se-
bast in Magdeburg. Ludolf (1232—54)
365, 815, 958.
— Klein, Crutneinthorp, wüst bei Gross-
Biewende, 261.
Nenstedo, paryum, unbestimmt, 92, 114.
Nepos, lohann u. Reinhard y., litones
(1227) 249.
Nette, Nethe. Kr. Marienburg, cleric,
Konimund (1234) 398. — von: Halte
(1234-35) 404, 416, 417. Heinrich, S.
des Ludolf (1247) 797. lohann w. Ernst
(1240) 570. Walther (1234) 898.
Nettelreder, Netelredhere, Kr, Springe,
964.
Netüingen, Nethelethe, Nethelogen, -löge,
Netelege, -llgge, Netologen, Kr, Marien-
bürg, 365, 964, 1060.
— von: Bertold, serv. (1253—60) 920,
1144. — Christian u. S, Christian
(1227) 242. - Heinrich (1249) 816. —
Udo (1227) 217, 242.
Neuenkirchen, Nienkerken, Kr, Goslar,
830. — von: Eckehard (1238) 515.
Neustadt, Nova eivitate, de : Bruno (1246)
775.
Nicolaus vgl, cardinales. — Eldagsen,
Bacerd. — Hildesh., st Andr. canon.
— Holle, ▼. — Minden, st. Martini
canon. — Päpste. — Prag, episc. —
Wageninge, ▼. — Wildeshausen, canon.
Nicolausburg, Adelwardeshnsen, hei G^t-
tingen, 747, 748.
Nienburg, Anhalt, Kloster 569, 779.
Nienhagen, Indago, Kr, Einbeck, 52.
— bei Schwanebeck, Christian y., canon.
St. Bonifac. in Halberstadt
Nienkerken, Nova ecclesia, bei Höxter,
decan. Heinrich und seolast, Hermann
(1248) 804.
— s, Neuenkirchen.
Nienoyer, Nigenover, -vere, ^enovere,
Kr, Uslar, Ausstellungsort 232. — co-
mites V, s, DasseL — von: Gerhard
(1241) 641.
Nienrode, Nigenrod, Kr, Goslar, 92, 93,
114.
Nienstedt, -stide, -stede, -stidde, Nova
civitas. Kr, Gronau, 591. Ausstellungs-
ort 508, 617, 591. 627, 690, 717. —
pleban, Heinrich (1241) 637. — von:
lohann (1230) 293.
Nienstiede, wüst bei Algermissen, 698
u. A., 599.
Nif, Heinrich ▼. (1233) 871.
Niger, Bkbert, Hild, Minister, (1258) 914.
— lohann «. Kinder lohann, Adelheid
u, Ermingard, litones st. Cmcis (1252)
904. — Konrad, civ. Hild.
Nigra, Gertrud, sanctimon. in Dorstadt
Nörten, Northunensis, Northene, Aus-
stellungsort 789. iudices archiep.
Magunt. (1245) 789. — pleban, Konrad
(1227-29) 216, 276.
— Propstei 276, 739. — prepositus
Friedrich ▼. Everstein (1228—82) 266.
276, 387. — decan, ungenannt (1223
—29) 59, 276. — custos ungenannt
(1229) 276. — seolast, Hermann (1228
—29) 59, 276. — canonici: Floreni,
Ekbert u, Konrad pleb. (1229) 876.
— von: Konrad, oanon. st Cnieis.
Noidhaasen — Ohlom.
657
Nordhausen 548. — Ansstellmigsort 84,
85, 86, 87, 122, 123 A., 397, 531. -
Kloster 70, 86.
Nordsehl, bei Stadthagen, 478.
Nordstemmen s. Stemmen.
Nordwald, Northwalt, der 312.
Noretse, -sen, Heinrich, miL (1228—38)
261, 375.
Northeim, Northem, 531.
— st Blasii, ecdesia 628, N. 25. —
ahbates: Alexander (1226 — 27) 147,
148, 151, 152, 153 n. A., 207. Eber-
hard (1241-56) 631, 998. — prior
Dietrich (1256) 998.
Nossen, Heinrich, Ulrich, Otto u, Peter
y., milit. (1224) UOa.
Nora ciyitate, finino de (1246) 775.
NoTa ecclesia «. Nienkerken.
Noyali, de, vanme Bode, Berthold (1246
-58) 767, 845, 883, 1057. — Dietrich
(1250) 845. ~ Ekbert (1232-40) 337,
541, 563. — Ernst (1236-59) 469,
1126. — Bernhard u, Konrad (1229)
276, 277. — Heinrich (1227) 222. —
Hermann (1209) N. 27. Hildebold
(1146) N. 6. — lohann (1234) 402. -
Otbert, mU. (1240) 562, 568. — Swether
(1251) 883.
Novem fontibns, Thideric. de, vicar. st.
Maoricü.
Nowe, Nowen s. Nanen.
Nnenborg, Nnemb. 8. Naumburg.
0. vgl, Barbarie dux. — Goslar, st. Sim.
et lud. canon.
0, molendinum, bei Bethein, 1062.
Obbemeshusen s. Oppershausen.
Oberg, -berghe, von: Dietrich, serv.
(1241) 641. - lohann, mü. (1224) 111.
Obemfeld, bei Duderatadt, N. 27.
Obernkirchen, Kloster, N. 24.
Ochtersum, Ohtersem, Megenward u,
Konrad v. (1230) 292.
Ocker^ Ovakara, Fluss, 50.
Octayianus vgl, cardinales.
Oda vgl. Dorstadt, priorissa, soror.
Odde vgl. Harsum ▼.
Oddingehusen, Odingeh., wüst wohl bei
Escherde u. Bethein, 636, 637, 846,
857, 878, 879, 933, 934, 977. - von:
Gertrud (?), Wittwe des Bertold, ihr
S. Bertold, ihre Brdr. Hermann u.
Heinrich (um 1250) 846.
Oddingeroth, Kloster, später nach Wülfing-
hausen verlegt, 451. — prepos. Hein-
rich (1236) 451.
HUdMh.UB. n.
— von: Thetmar, miL (1284—85) 899,
408, 409, 431, zwei TL u. zwei Nichten
Nonnen in Wülfinghausen.
Odelem s. Oedelum.
Odem, Eberhard ▼. (1287-48) 480,
813 n. A.
Oderwald, Ödere sÜTa, s. v. Wol/enbüttel,
596, 632.
Oderstorp s. Oestorf.
Odilia matrona {erw. 1237) 497.
Oedelum, Odelem, Odhelem, Kr. Marien^
bürg, 590, 677, 721, 722, 785, 788,
885, 927, 936, 938, 967, 1035, 1046,
1047, 1081, 1083, 1092, 1107, 1189,
1142. ecclesia 1035, 1047. — pleban.
lohann Huddissem (1258) 1081. un-
genannt (1260) 1139.
— von: Dietrich, conyers. in Loccum?
(1258) 1062. - Dietrich (1250) 835,
836. - Bathard, serv. (1260-58) 885,
836, 920, 1092.
Oelper, Elbere, Ami Riddagshausen, 864.
Oelsburg, Alesburch, Olsburg, Alsburch,
Olesborch, Amt Vechelde, 164.
— Stift 35. Propstei 35. - prepositi:
lohann Marcus (1221-27) 21, 47, 55,
77, 83, Hl, 121, 134, 135, 136, 191,
222, 223, 224, 225, 237, auch canon.
Hild. lohann v. Brakel (1232- 46) 345,
346, 347, 403, 451, 557, 558, 559, 562,
563, 568, 579, 581, 591, 627, 629, 638,
641, 643, 647, 663, 665, 677, 679, 680,
683, 684, 688, 690, 713, 717, 738, 744,
754, auch celler., custos Hild. Werner
▼. Bortfeld (1254-59) 947, 993, 1009,
1012, 1021, 1064, 1076. 1077, 1088,
1092. 1109, auch canon. Hild. Heinrich
(1259) 1110, 1112, auch canon. Hild.
— canonici: Gottfried (1237—88) 494,
501, auch scriptor episc lohann,
Bamund u. Simon (1224) 111.
Oesingen, Osingin, Osigge, Osinge, von:
Dietrich (1229) 274. - Heinrich (1235
—55) 422, 576, 972. — Heinrich^canon.
st Blasii in Braunschw. — Herwig
(1253-55) 928, 972.
Oesselse, Oslevessem, n. v. Sarstedt, 964.
Oestorf, Oderstorp, Herbord u. Eckehard
V., Brd. (1239) 550.
Offemia vgl. Goslar, Neuwerk, abbat.
Offensen, Uffen-, Offenhusen, Kr, Celle,
972, 1085, 1086.
Ohlendori; Alden-, Olendorpe, Kr. Ooslar,
407 1008.
Ohlenrode, iddenroth, Kr, Alfeld, 1109,
1184.
Ohlum, Olem, Kr, Peine, 985. — von:
Hermann (1221-41) 21, 648, s. Brd.
42
668
Ohmfeld — Otto.
Walther, mU. (1221-30) 21, 188, 292,
308. Ulrich serv. (1258) 1081.
Ohmfeld, Onvelde, n. v. Worbis, N. 33.
Ohnun, Hoiem, Orem, Hornm, Kr, Goslar,
N. 13. —pleban, Winand sacerd. (1240)
567, 59o. — von: lobann, civ. in
Brannschweig. •
Ohtmarns s, Ottmar.
Oyle, lohann, Gerold u. Hermann y.
(1230) 294.
Ol, Silva, bei Goslar, 1122.
Oldenburg, Aldenbnrch, -borch, eomites
V.: Borchard (1225) 125. Heinrich
(1225-60) 125, 380, 645, 839. Moritz
(1199—1206) N. 20. — eamerar. comit,
Alexander mil. (1241) 645. — tninisterial.
380.
Oldendorpe s, Aldendorp, Altesdorf u.
Ohlendorf.
Oldershaosen, Oltwerdeshusen, Hermann
▼. (1230) 283, 284.
Olem s. Ohlnm.
Olerdesem s. Allersehl.
Olesbnrch s. Oelsbnrs:.
Olestesen, Bertold y., mlL (1240) 645.
Olipe d. i. ? 617.
Oliyer vgl, Paderborn, episc.
Olmeiz, Heinrich y., canon. Hild.
Olmütz, electus Eonrad y. Friedberg,
canon. Hild., gegen ihn Wilhelm, canon.
01m. (1243) 630, 686, 730 n. A. Bmno
y. Holstein-Schanmborg (1246) 768. —
Domkapitel 686.
Olricom, BodolL inxta sanctom, cons. in
Brannschweig.
Oltwerdeshusen «. Oldershansen.
Onecampe, üncampe, Eonrad y. (1221—
30) 21, 292.
Oppenheim, 176.
Oppershansen , Obbemes- , Osbemes -,
Ösbemingeshnsen, Kr, Celle, 1076. —
von: Hartmann, miL (1230-55) 391,
919, 922, 972. lohann (1280-54) 391,
422, 901, 919, 922, 959, s. S. Sigebrand
(1252) 901.
Ordemar, vgl. Söder, y.
Ordenberg, Orchenberge, Dietrich y.
(1227) 249, (enc. 1228) 262, s.WiUtre
Adelheid (1228) 262. — Dietrich
(1233) 364.
Orem s, Ohrom.
Orsleye, wüst bei Hordorf, 288.
Osbemeshasen, Osbemingesh. s. Oppers-
hansen.
Osede, Osedhe, Osem, Ösen, wüst bei Elze,
125, 964. — von: Albert sery. (1250
-59) 837, 1074, 1110, 1112. Hermann
(1260) 1144.
Osinge, Osingin, Osigge s. Oesingen.
Osleyessen s. Oesselse.
Osnabrück, Osenbmche, diocesis 344.
— Stift 779. — episcopi: Adolf (1221
—24) 24. Eonrad (1240-33) 287, 858.
Engelbert (1247) 793. — prepos, Wü-
helm y. Holte (1233) 360. — deean.
Wicbold (1221—24) 24. — eustos Gi-
seko (1230) 287. — canonici: Ealb,
Vitnlus, lohann (1221—24) 24. Sege-
bodo (1221—24) 24. — ministeriaUs
N. 34, vgl. Bär.
— St. Gertrudis 779.
Osterbiwende s, Biewende, Elein-.
Osterburg, Osterburchgensis comes Sieg-
fried (1234) 382. — capellan. eomü,
lohann (1234) 382.
Osterlant, Heinrich s. T. Bertradis Fr.
des lordan y. Linde (um 1240) 610.
Osterode, Osterroth, -rod, Hosterod, 371.
— eccles. paroch. 359, 374.
— st lacobi 359, 371, ^RL—prepos.
ungenannt (1245) 742.
— von: BasU (1225-46) 146, 406 „y.
Wendhusen", 506, 776. — Kkbert
(1239) 541. — Gunzelin, Brd. des vor.
(1235—43) 405, 541, 681. — Eonrad
(1233) 371. - Lippold (1226) 164. -
Lippold, canon. st. Mathie in Goslar.
— Ludeger, mU. (1259) 1111. -Wer-
nor (1224) HO.
Osterwiek, -wie, Ausstellungsort N. 15.
— von: Dietrich (1232) 355. — Qeb-
hard (1249) 815.
Osto vgl. Stötterlingenburg, prepos.
Ostia u. Velletri, episcop. Octayian., s.
cardinal.
Ostylotede s. Flöthe, Elein-.
Otbert vgl. Noyali, de.
Oteshuden, Burchard y. (1251) 873.
Othaldag vgl. Machtsum, y.
Othfresen, Otfredessem, Otfridessem, Ot-
yredhessen. Kr. Goslar, 54, 364. —
von: Dietrich (1252) 908. Eonrad
(1233) 363.
Ottbergen, Otberge, Otberg, Othberee,
Kr. Marienburg, 458, 513, 514, 881,
1074. ecclesia ^1, patroni die com. y.
Wohldenberg 831. — sacerdos Dietrich
(um 1250) 831. — parochiani 831. ~
von: Ludolf, S. des Heidenreich, «.
Dietrich {um 1250) 831.
Ottenheim, abbas ungenannt (1228) 252.
Ottmar, Othmar, Otmar (1243-46) 699.
— Brd. des Alward (1247) 795.
Otto, Brd. des pincem. Dietrich in
Quedlinburg (1224) HO. — Vgl. Barm-
mestede, y. — Bodensein, y. — Bo-
yenden, y. — Braunichweig, dux. —
Ottrayen — Penigia.
659
Brochoye, ▼. — cardinaL — Dorstadt,
piepos. — Eime, y. — Eyentein^m.
y. — Glinde, y. — Harbke, y. — Hare-
boldessen, y. — Herbeige, y. ■— Hil-
desheim, episc, prepos.) st. Gracis de-
can., canon., st Michael, monach. —
Kaiser. — Kind. — Ltinebnrg, y. —
Magnns. — Nosseu, y. — Plesse, y.
— Sohwanebeck, y. — Weende, pre-
pos. — Würzbüig, episc.
Ottrayen tfgl. EinbedL, prepos., canon.
Oyakara 8 Ocker
Overbode, Dietrich, sery. (1251) 873.
Ovili, Thidericns de, frater in Wöltinge-
rode.
Oyo vgl Hildesheim, canon.
Ozam (bibL) 15.
P.
Paderborn, Parbome, Paderbomem, Pade-
bnma, Palbnme, Ausstellnngsort 315.
— diocesis 315, 344, 801, 804. yisi-
tatores 315. — Arohidiakonate 315.
— Stift, episeopi (allgem.) 1012. Bern-
hard (1201) N. 23. Oliyer (1223) 78,
(mr. 1230) 280. Wübrand (1225-27)
129, 144, 145, 194. Bernhard (1231-33)
324. 358. Simon (1247-57) 793, 859,
1018. — capitulum 280, 1018. — decan,
Rabodo {um 1250) 854. — cantar (all-
gem,) 315. — cellerar, Wilhelm (1225
—27) 145. — scolast lohann {um 1250)
854. — canon. Heinrich {um 1250) 854.
— Abdinghof, ecdesia monachomm
779.
— Bnsdorf, prepos, Heinrich y. Brakel
(1223) 78.
— von: Hermann, canon. Hild. — Hein-
rich u.Volqoin, Brd,^ canon. in Ganders-
heim.
P&pste:
Benedikt Vni. {enc, 1193) N. 18.
Coelestin HI. (1193-97) N. 13, 14, 18.
Innocenz III. (1198— um 1217) N. 19,
24a, 33, (erw. 1220) N. 35.
Honorins HI. (1220-27) 12, 18, 14,
15, 16, 17, 18, 39, 44, 45, 46, 48,
49, 58, 59, 64, 66, 67, 73, 74, 75,
78, 80, 81, 88, 97, 98, 99, 100, 103,
104, 105, 117, 164, 168, 214, 215.
(falsch) 217, N. 35.
Gregor IX. (1227-41) 88 A., 216, 217,
218, 221, 222, 226, 227, 230, 233,
248, 251, 254, 255, 256, 257, 258,
269, 260, 264, 267 A., 278, 279, 280,
288, 321, 834, 335, 339, 341, 342,
343, 344, 350, 352, 358, 361, 862,
867, 868, 869, 870, 885, 886, 888,
893, 396, 411, 413, 418, 420, 421,
426, 427, 429, 435, 448, 449, 479,
481,. 487, 488, 489, 496, 498, 502,
508 n. A., 504, 519, 528, 533, 578,
630, 799.
Innoceni IV. (1248-54) 88 A.. 651 A.,
686, 687, 706, 728, 730 n. A., 735, 739,
740, 741, 749, 750. 758, 759, 761, 764,
768, 788, 789, 794, 801, 804, 805,
809, 810, 811, 812, 817, 840, 854,
859, 888, 889, 891, 892, 893, 895,
896, 897, 896, 899, 906, 918, 980,
940, 944, 945, 946, 949, 950.
Alexander IV. (1255-60) 969, 970, 971,
973, 984, 985, 986, 994, 1018, 1019,
1020, 1022, 1084, 1045, 1052, 1056,
1100, 1101, 1104, 1105, 1138, 1152,
1153, 1154, 1156.
Nicolans IV. (o, JJ N. 16 A.
Pandelbeke, Wald, 822, 509, 737, 870.
Pandnlfos vgl, oardinales.
Papa, Pape, Herbord, dy. in Brann-
schweig. — Hermann (1260) 1187.
— y. Lewenstene, Diethard (1258) 937.
Papinghnsen, Richard y. (1256) 989.
Paris, N. 29. — Hoehsehule 2 A.
Parma, Ansstellnngsort 158, 159, 160,
161, 162, 163, 168. 169, 170, 171, 172.
Parms, Bnrchard (1242) 669.
Passau, dioc, priores Predicator. der
(1243) 687.
Passer, lohann, clerieus (1241) 637.
Pattensen, Pattenhasen, s. v. Hannover,
987. — pleban, Lndolf u. saeerd, Lu-
dolf (1256) 987. — gogreve Wnlfhard
(1280) 294. — von: Bernhard, ciy. in
Brannschweig, Heinrich, mlL (um 1250
-1256) 853, 987.
Panlnm, lordan. apnd sanctnm, ciy. in
Brannschweig.
Pawenyot, Hermann (1236) 445.
Pegan, Pigayiensis ahbas ungenannt
Tl222) 46.
Peine, Peinna, yiUa 1071. yetns yiUa
357. — castrom 1071, 1112. — ple^
ban. Beinbold sac. (um 1232) 357.
Wilhelm (1252) 907. -^ von: Gnnxe-
lin, miL (1248) 804, vgl. y. WolfenbfltteL
Heinrich (um 1230) 309. Heinrich miL
(1246) 754.
Pelagins vgl. Albano, episc.
Pentingns, -ghns, Konrad, dy. Hild. —
Konrad (1226 ~ um 1240) 193, 606.
Pepermole, die, bei Heere an der Innerste
875, 887.
Pepersac, lohann, cons. in Brannschweig.
Perremnnt, s. Pyrmont.
Perugia, Ansstellnngsort 260, 264, 896,
411, 418, 420, m.
42*
660
Pestrap — Procellus.
Pestrap, bei Wildeshausen, 889.
Petronilla vgl, Hisce.
Petrus vgl. cardinaL — Goslar, Fratüfen-
berg, prepos., pleban., sacerd. — Hcudc-
ber, pleban. — Mains, scolast» —
Nossen, y.
Pforta, Kloster 165, 384, N. 18. ahhm
ungenannt (1289) 538.
Phüipp (1287-41) 494, 649. — (1249)
816. — famnl. prepos. st Cmcis (1243
—46) 697. — Vgl cardinal. — Ferrara,
elect. — FlOthe, sacerd. — Kaiser,
Phisicos, Hennann, canon. st. Maniicü.
— lohann, mag. (1286) 465.
Pica, Ekbert u. Heinrieb, Brd. (124!)
648.
Pil, Pile, Pilo, Bertold, 8. des Heinrich
y. Himmelsthttr (1241) 684. — BeitoH
ndl., Hild. Ministerial (1240-60) r>()i>,
678, 763, 857, 858, 878, 880, 88L 883,
900, 908, 914, 987, 962, 1021, 1023,
1027, 1035, 1042, 1060, 1062, 1070,
1074, 1075, 1076, 1077, 1078, 1083,
1086, 1087, 1092, 1107, 1110, 1112,
1116, 1118, 1128, 1129, 1180, 1131,
1182, 1134, 1136, 1137, 1140, IUI,
1148, 1145, 1146, 1149, 1157, 1159,
s. Vater Dietrich (1251) 888, s. Brdr,
Lndenger, Dietrich (1251) 888 ttnd
Konrad (1251-60) 888, 1063, 1076,
1077, 1110, 1112, 1118, 1128, 1129,
1130, 1182, 1134, 1145, 1157, 1159.
Pingnensis, Heinrich, notar. episc.
Pingois, Ludwig (1221—29) 28.
Pyrmont, Perremnnt, comites y.: Heinrich
(1226) 167. — Hermann u. Hild«boU[,
domicelli, Brd., u. cognat. Kour^d
(1268) 1094. - Gottschalk, *. Fr.
Knnigonde, «. Tt. Knnigonde, Gerbiir^,
Lnttard, 5. consanf. Lnttrad (1239)
550, s. Ss. Gottschalk u. Herrn aun
(1239-59) 550, 938, 934. — dapifer
canUt. Egelmar (1253) 933.
Pisaner N. 17.
Piscina, de : Dietrich, 8. des Hoyer (1240)
556, 559. — Dietrich, 8. des Ulrich
(1229-89)270,271, 296, 589. -Hein rieh,
8. des Hoyer (1259) 1112. — Heinrich,
canon. Hild. — Hoyer (1232—59) 847,
865, 402, 417, 452, 488, 485, 491, 492,
589, 556, 558, 559, 578, 607, 615, (>29,
650, 671, 674, 760, 887, 868,901,908,921,
942, 952, 959, 968, 1021, 1074, 1075,
1107, 1110, 1112, Hild. Minister. 578.
— Konrad, 8. des Ulrich (1229-39)
270, 271, 539. — Konrad, Brd. des
Hoyer, mü. (1282-47) 847, 365, 671,
674. - Konrad (1237-53) 483, 485,
491, 492, 677, 924. — Konrad, advocat.
Goslar. (1246-58) 772, 1087. - Ul-
rich (1228- um 1280) 91, 229, 270,
271, 296.
Pistor, Gottfried, ciy. in Eschershansen.
Plesse, nohiles y.: Gerhard, canon. Hild.
— Gottschalk (1229-41) 276, 366, 628.
— Hermann, 8. des Poppe (1241) 628.
— Lndolf (1229-33) 276, 866. —
Otto, 8. des Poppe (1241) 628. —
Poppo (1238-41) 366, 628. - Wide-
kind (1256) 998. — von: lohann, canon.
St. Manricii.
Pöhlde, Kloster, 106, 592. — prepositi:
lehann (1226) 147, 148, 151, 152, 158
n. A. ungenannt (1245) 742.
Pollex, Lndolf, 8. des Silhard, ciy. in
Lanenrode.
Pommern 741.
Pontremoli, zw. Pisa u. Genua, Aasstel-
Inngsort 187.
Poppenbnrg, Popenboroh, Ponpen-, Pop-
pembnrg, Poppenborch, -borhc, eastrum
25, 287, 293, 717, 722. AnssteUnngs-
ort 293, 684, 648, 657, 663, 665, 666,
677, 678, 685, 689, 788, 768, 808,
1068, 1082, 1085, 1108, 1144. — hor-
tns episcopi 668, 665. — castellani
598. — eavella 684, 768. — sacerdos
Heinrich (1259) llOa — advocat. episc.
Bodo y. Uten (1246) 753. — müües
629.
— comites von: Berengar (1141) N. 6.
— Bernhard, 8. des (f) Albert (1199
—1206) N. 20. — Bernhard u. 8. Morit«
{um 1230) 801. - Friedrich (1141)
N. 6. - Friedrich (1221) 21. - Wide-
kind (1280 — 55) 293, 564, 575, 596,
634, 637, 641, 685, 689, 717, 807, 808,
857, 878, 881, 892, 914, 937, 962. -
ministeriales der 301, vgl. y. Benstorf.
Poppo vgl. Plesse, y.
Porstendorf, Amt Jena, an der 8aaU, 165.
Porta, Amoldos de (1227-54) 285, 955.
Portnensis et st. RnSfine episc Petras n.
Konrad s. cardinales.
Postehols, -holte, Kr. Hameln, 167.
Potns, Hermann, ciy. Hild.
Praeneste, Prenestinos episc Gnido und
lohann, s. cardinales.
, episcop. Nicolans (1243-45) 686,
Prebesclans, vgl. Hildesheim, canon.
Predicatores 940. — ordo 799.
Prenestinos episc. s. cardinales.
Prenssen, die, 502, 687.
— Prucia, Pmtia, fratres domns Theaton.,
milites Christi 187 A., 564, 685.
Procellus s. Storm.
Prome — Beinfried.
661
Prome, Prome, Promen, Prome, Pnimia,
Proma^ Prfime, Bertramm, canoiL st.
Maoricii, s, Brd, Dietrich, miL (1221
-44) 28, 40, 222, 244, 268, 331, 332,
890, 391, 394, 422, 426, 445, 452, 465,
501, 514, 525, 548, 560, 641, 688, 710.
— Dietrich, vicar. st. Maoricii.
Prfim, abbaa ongenannt (1226) 177.
Poerorom, Eonrad, y. Lafferde (1243—
52) 703.
Pontroke, -rocke, -rogge, -ronge, Hein-
rich, Hermann, Konrad, Simon, oives
Hild. — Simon, eons. Hild,
Posteke, Dietrich, nül. (1246) 754.
Q.
Qoathagen, silya 746.
Qoedlinborg, eives 128.
- Abtei 105, 110, 126, 128. Chor,
Schlafhaos 853 a. — abbatiase: Sophia
(1224-25) 105, 110, 126, 128. Ber-
trada (1225) 126. — prepo8. Bertrada
(1224-26) 105, 126. — eeüerar. Ma-
thUde ▼. EUessem (1240) 598, 599. -
eanoniee 853 a. — pineema Dietrich
(1224) 110. — dapif, Dietrich (1224)
110. — marscalc. Bernhard (1224) 110.
ministeriales 110, vgl, y. SchOningen,
Thetmar.
— st Wichberti, prepos. Eonrad
(1224) 110. — canon. Heinrich, Her-
mann, Heinrich, Johann (1224) 110.
Qoensted, -stide, nd. v. Halberstadt, 932,
N.32.
Qoerco, lohann. de, mag., canon. st.
Crocis.
Qoerembeche, Qoerenbeke, wn; Bertramm
mU. {um 1235) 434. - Gerhard (1224)
110.
Qoicbome, Qoecborne, wüst b. Eldagsen,
102, 579, 1110, 1145, 1155. - von:
Albert w. Giselbert, Brd. (1260) 1165.
R. (1223?) 94. — Vgl Barom, T. —
Cecos.
Babodo vgl. Bekom, ▼. — Haieboldessen,
y. — Paderborn, decan.
Bade, Kr. Isenhagen, 1073.
Badenhosen, lohann y. (1230) 283, 284.
Bäht, Ällod des Kl. Darstadt, 253.
Bamondos vgl. Oelsborg, canon.
Bandwigos, Bantwicos vgl. Freden,
sacerd. — Marienrode, sacerd.
Bastede, Badstede, in Oldenburg, Eloster
779.
Bathard vgl. Oedelom, y.
Batisponensis 5. Begensborg.
Batieborg, episeopi: Gottschalk (1232—
38) 344, 358. — Lodolf (1248) 810.
Baotenberg s. Botenberg.
Bayenna, eccles. st Marie in porto 63.
BaEO vgl. Hetze, y.
Bechtenfeld, Amt Vechta, 839.
Bedageshosen s. Biddagshaosen.
Beddelszem s. Beher.
Beden, Bethen, Beiden, bei Pattensen,
1092.
— «. V. Gronau, 951, 1083. — archi-
diacon. Beinhold y. Dassel (1286) 469.
— von: Bertold, miL (1243) 691. —
Dietrich, mü. (1240-50) 837, 878,
880, 881, 883, 1077, 1116, 1144, •. 8.
Dietrich, miL (1250-59) 887, 1116. —
Gerhard (1259) 1098. — Hermann
(1258) 1062. lohann, sery. (1288) 516.
— Eonrad (1225-47) 146. — Eonrad,
ciy. in Laoenrode. — Le^^arda, jFV.
des Manegold y. Brttggen, Hild., dann
Gandersh. Minister. (1226) 199. —
WUbrand, mü. (1252) 900, 903. -
Wolfhard (1227-44) 249, 285, 414,
536, 664, 720.
Bedinkyshosen, Beiershausenf, Dietrich
y. (1223) 276.
Begenbodo mag. (1236) 480.
Begensborg, Batisbonensis, Aostellongs-
ort N. 1, 2. — diocesis, priores
Predicfttor. (1243) 687. — episeopi:
Eonrad (1221) 3, 9, 10. Siegfried
(1235) 426.
Begenstein, -sten, eomites v.: Heinrich
(1224) 110. Ulrich (1249) 828.
Beher, Beddelszem, Kr. Hameln, 167.
Beiden s. Beden.
Beif enstein, ad2»a« ongenannt {um 1217)
N.83.
Beinbemos (1252) 904.
Beinbertos {um 1240)606. — Vgl. leinsen,
y. — Solschen, y.
Beinbold vgl. Berge, abbas. — Peine,
pleban.
Beinborgis, Bemb. flL lohann (1232—40)
354, 597. — lohann, ciy. in Braon-
schweig.
Beine, Kr. Hameln, ecdesia 167. —
Molenberg bei 167.
Beineberg, Kr. Lübbecke, Aosstellongs-
ort 743,
Beineleyessen, wüst bei Sehlde, N. 13.
Beiner vgl. Dorstadt, conyers. — Goslar,
St. Sim. et lod. decan., canon. —
Magdeborg, st Marie prior.
Beinerbeck, Kr. Hameln, 167.
Beinfried vgl. Marienrode, sopprior.
662
Beinhaid •— Boohone.
Bernhard vgl. Diabolns. — Dioklar, v.
— Heinde, y. — Imperator. — Leoh-
stedt, y. — Nepos. — Bttpen, sacerd.
— Tosewlle.
Beinhansen, Bein-, Beinehnsen, Kr.
Göitingen, Kloster 747, 748, 779, 926.
— abbatea: nngenannt (1223—29) 59,
216, 276. Thetmar (um 1230- 1245)
801, 747. — monach. Heinrich y. Su-
lingen (1258) 926.
Beinhold, lito st. Cmcb (1247) 795. —
Vgl. Dassel, y. — Hildesheim, canon.,
st Cmois canon. — Hohnstedt, sacerd.
Beinleph vgl. Stniyo.
Beinwardessen, teilst h. Eldagsen, N. 7.
Beinwardas (um 1250) 881.
Bemlingen, Benninge, Amt Wölfenbüttel,
pleban. Bertold sacerd. (um 1284—
1240) 407, 567.
Benede s. Bhene.
Bennowe, Marqnard y., mil. (1251) 878.
Beno, Eonrad. de (1240) 586.
Beppener, Bepanarde, Amt Lichtenberg,
Bethen s. Beden.
Bhein, com. palatin. s. Sachsen, com. y.
Bhene, Benede, Kr. Gronau 511.
Bhoden, Bodhe, so, v. Homburg, 880. —
von: Hngold mil. (1258) 1059) sen. et
inn. milit (1255) 981. — Eonrad,
mü. (1251-58) 875, 876, 1059.
Bhttden, Bnden, Kr. Marienburg, 408,
409. — saeerdos Widekind (1284) 898.
— von: Engelbert u. Bndolf, Brd.
(1234) 390.
Bicbodo, Bikbodo (1287) 486. - mil
(1234) 402. — Vgl. Brannschweig, st.
Blasii canon. — Emmerke» y. — Haiber-
stadt, st Marie prepos.
Bicbnrgis, T. des com. Biddag u. der
ImhildiB, abbat in Lamspringe.
Bichard, Bicardns, vgl. Alfeld, pleban. —
Barkhausen, y. — Domo, de. — Hildes-
heim, capellan., cleric, yconom. episc,
canon., st. Andree canon., st Cnicis
decan., canon. ~ Eaiser. — Langein,
y. — Papinghnsen, y. — Seesen, y.
Bichardi, Heinrich, ciy. in Eschershansen.
Bichmann vgl. Hildesheim, Dammstadt,
adyocat
Bieklinjgen, von: Bnrchard, prepos. in
Barsinghansen. — Dietrich (1141) N. 6.
Bicmanneshnsen, Dietrich y. (1256) 998.
Biddagshansen, Bidages-, Bedageshnsen,
Kloster 848, 381, 663, 668, 673, 819,
862, 865, 872, 981, 952, 953, 962, 963,
1017, 1084, 1128, 1133. — abbates:
nngenannt (1223-26) 91, 191. Arnold
(1282-42) 353a, 363, 588, 635, 668.
nngenannt (1246-52) 768, 888, 891.
Eonrad (1255—57) 973, 1017. —
prior nngenannt (1246) 768. — celU-
rar. nngenannt (1248—46) 700. lohann
(1251) 883. — convers.: Konrad (1251)
883. Lndolf (1235) 340. - ministe-
riales 962, vgl. Mfinch.
Biddagns comes, s. Fr. Imhildis, s. T.
Bicburgb, abbat y. Lamspringe (erw.
Biechenberg, bei Goslar^ Eloster 363,
364, 773, 779, N. 14. — preposUi: nn-
genannt (1225—26) 129, 191. Dietrich
(1244 qnondam) 717. Dietrich (1245)
729, 742. - canon. Gerhard (1244)
717.
Bieti, Beate, Ansstellnngsort 254 A., 255,
339, 393.
Biga, capitul. und prepos. maior Arnold
(um 1239) 551.
Bikesa, Bikaza, vgl. Achtnm, yillic. —
Canthelscm, y. — Hohenhameln y.
Bingelheim, Bingelem, -Ime, Binglem,
Bichelem, w. v. Salzgitter, Ort 184,
135, 538, 672, 779, 791, 979, 1143.
Ansstellnngsort 538, 1114. — plebani:
lohann (1240) 567. Engelbert (1245)
731.
— Kloster, st Abdon et Sennes ecdes.
91, 134, 135, 217, 476, 496, 538, 672,
677, 707, 721, 722, 791, 796, 839, 876,
979, 1089, 1115, 1143. - abbates: nn-
genannt (um 1221—46) 38, 91. —
Eberhard (1225-27) 134, 135, 191,
217 (erw. 1239) 538. Gerhard (1237—
60) 476, 496, 538, 672, 707, 721, 722,
796, 839 n. A., 979, 1085, 1089, lllö.
- prior Dietrich (1255-58) 979. 1089.
— camerar. Heinrich (1250) 839. —
monachi: Gottfried u. Florens (1258)
1089.
Bis, wüst bei Berel, Ansstellnngsort 269,
382, 511.
Bythisardus s. y. Homebnig.
Bitsardns mil. (1237) 490. — vgl. Lan-
gein, y.
Biteardingherode, -gerod, wüst bei Hei-
ningen u. Flöihe, 596, 632.
Biyo, Konrad. de, canon. Hüd. — Eon-
rad, de, cleric. (1236) 452.
Bobert, Bopertns, Bnbertos, scnltetos
in Ostbiewende? (1228) 261.— Brd. d€s
Hartmod (1235) 515. — Gandersh.
Minist. (1226) 198. — Vgl Biewende,
Klein-, scnltet — Heckenbeck, y. —
Hessen, y. — Hildesheim, oellerar.
canon.
Bochone, Ort? 616 n. A.
Bocklnm — Rndolf.
663
Rooklnm, Bokele, n. v. Fallersleben,
114. — yiUicns Halberstftd. Heiden-
reich (1224) 114. — van: Insarins
mil (1224) 114.
Rode, Dietriches T. Gisela, Mind., dann
um, Minister, (um 1225) 148.
— Roden, von: lohann (1242) 671. —
Bertramm u. Giselbert (1246) 752.
— «. Rhoden.
— 8. de Novali.
— comites von «• Wnnstorf,
Rodenbeck, -beke, Kr» Hameln 167.
Rodendicke, lohann ▼., canon. st. Blasii
in Brannschweig.
Roderich's Fr, Ennignnde u. a. Konrad,
Schwalenberg, , dann Hild, Minist,
(1239) 544. — Vgl, Hohenhameln, ▼.
— Lochtnm, v. — Toledo, archiepisc
Roderus, Rodherus (1242) 670. — Vgl.
Brannschweig, st Cyriac. canon. —
S, auch Rotger.
Rodestock, Dietrich (1244) 714.
Rodewald, Christian y. (1223) 90.
Rössing, Rodh-, Rotth-, Rottinge, Ro-
thigge, Rnch-, Rathtinge, Rotdinge,
Rothighe, Rothinhe, Rodthinge, Ro-
tinge, Kr, Springe 338, N, 13. —
sacerdos. Eonrad (1260) 1149.
— von: Bertold (1235) 416. — Dietrich
ndl. (1222-60) 47, 121, 223, 262, 265,
292, 346, 347, 408, 409, 414, 416, 417,
430, 464, 467, 494, 526, 545, 551, 574,
575, 581, 616, 624, 634, 640, 648, 650,
664, 671, 689, 707, 754, 887, 860, 861,
863, 868, 870, 883, 903, 915, 934, 947,
964, 966, 1021, 1023, 1042, 1060, 1062,
1063, 1075, 1107, 1108, 1110, 1112,
1116, 1141, 1146, 1159, Hild. Minister.
689, 1042. — Dietrich, S. des Dietrich
(1241-59) 650, 689, 966, 1042, 1074,
1110, 1112. ~ Eilhard (1235) 417. —
Ernst (1141) N. 6. — Friedrich, Hild,
Minister. (1228) 262, 265. — Heinrich
(1260) 1140. — Heinrich, monach. st.
Michaelis. — lohann (1235) 417. —
Lippold (1240-52) 624, 650, 689, 837,
868, 870, 872, 900, 903. — Tidemann
(1247) 787.
Rokele s, Rocklnm.
Rom, Ansstellnngsort 215. — Romani,
Römer (1235) 418. — Rom. ecclesia
3, 221. - Rom. cnria 192. — st. Peter,
Ansstellnngsort 254 n. A. — Lateran,
AussteUnngsort 12, 13, 14, 16, 16, 17,
18, 48, 49, 58, 59, 73, 74, 75, 98, 99,
100, 103, 105, 117, 214, 216, 218, 221,
248, 251, 278, 279, ^0, 361, 362, 386,
386, 388, 502, 504, 519, 528, 630, 706,
799, 930, 944, 945, 916, 984, 965. 986,
N. 13, 14, 24a, 35.
Romanas vgl, cardinales.
Romesleye, wüst b, Hessen, Amt Schoppen-
stedt, 459, 460,
Ronneberg, Hüdebrands y. T. Adelheid,
Hild., dann Mind. Minister, {um 1225)
143.
Ropert, Heinrich (1244) 721.
Rorsdorp, lohann y. (1249-54) 815, 958.
Rosenthal, -dale. Kr. Peine, 500, 598,
991. castmm 90, 346, 451. Vetns
yilla 709. Ansstellnngsort 290, 831,
381, 412, 425, 451, 514, 560, 641, 661,
662, 688, 709, 710, 727, 864, 907, 919,
920, 922. castellani 146, 598, 662. —
plebani: lohann sacerd. (1241 — 53)
641, 661, 907, 922. Eonrad sacerd.
(1241-44) 641, 661, 710. — eapellan.
Bmno (1235) 425.
— von: Engelbert, Hild. Minister. (1234
-52) 391, 907. — Gerhard (1229) 274.
- Wilhelm (1221-44) 21, 90, 164,
188, 193, 287, 296, 332, 336, 337, 340,
345, 347, 351, 472, 511, 518, 534, 539,
547, 555, 658, 709, s. S. Wilhelm
(1232-40) 345, 347, 559. - WiUikin
(1231-44) 827, 494, 506, 611, 612,
541 547 713.
Rostock, Fürst EeijmGh y. (1226) 166.
Rostringia s, Rnstringen.
Rossewerdere, bei Flh-ste, 304.
Rotenburg, o, v, Bremen, Ansstellnngsort
286, 319.
Rotger, Rflt-, Rüther, vgl. Brandenburg,
episc. — Gletlinge, y. — Gosliff,
pleban. forens. — Toni, episc.
Rothard vgl, Bemhnsen, y. — Clincke.
Rothardi, Heinrich, ciy. in Bschershansen.
Rothinge u. s. w. s. Rössing.
Rothmannns s. Altesdorf, mag. ciy.
Rotnlarins, Dietrich (1243—46) 697.
Rotzberg, Westerholt, so. v, Hildesheim,
1112.
Rnbbo, Dietrich, canon. st. Blasii in
Brannschweig.
Rnbenwingarden 27.
Rubere s, Rüper.
Ruce, Heinrich (1260) 1137.
Ruchtinge s. Rössing.
Rüden s. Rhttden.
Rudewin vgl, Scade.
Rudolf, Rutdolfns, frater (1232) 342 A.
— mag. (1233) 371. — u. 8. Heinrich
(um 1240) 612. — Vgl. Biewende,
Elein-, preco. — Braunschweig, st
Blasii prepos., y. — Chur, episc. —
Dahlnm, y. — Deutschland, st. Marie
Magdal. prepos. — Dorstadt, conyers«
664
Bttningen — Santedt.
— Ebeling^erot, y. — FlOthe, t. —
Ooslar, st Sim. et Ind. canon. —
Halbeistadt, episc, st lohann. canon.
— Hildesheim, capellan. episc, canon.,
st Godehard. monach., st. Manne,
canon. — Mahner, y. — Bhttden, y.
— Steterbor^, piepos.
Bttningen, Bnninge, s. o. Braunschweig,
892.
Bttper, Bnbere, Kr, Feine, 832. noyalis
Bnberehop ^. — eacerdoe Beinhard
(1260) 882.
Bnfos, Arnold, y. Einem (1224) 112. —
lohann, yillan. in Solschen (1226) 188.
— Lndolf, S. de$ Eckehard, ciy. Hild.
Bnnstedt, -stedhe, Gerold y., mlL m. S.
Gerold, castellani in Homborg (1255)
981.
Bnschenhagen, Ludwig y., sery. (1240)
564.
Bust, Dietrich (um 1225-47) 146, 564.
— Herebrand (1242) 671.
Bustenberg, -berh, viced&m. Dietrich y.
(1288) ^1. Heidenreich y. (1226) 193.
Bustringen, Bostringie prepoe. Hildebold
com. y. Wnnstorf, canon. Bremen.
(1256-57) 1006, 1032.
Bntenberg, -berge, Bathtenberg, eacerd,
Heinridi (1226) 188. — von: Siegfried
(1227-60) 223, 332, 345, 347, 403,
436, 452, 465, 467, 523, 530, 534, 536,
547, 558, 559, 562, 563, 564, 578, 641,
648, 674, 676, 679, 707, 726, 738, 790,
903, 1035, 1062, 1063, 1141, s. S.
Siegfried (1235-60) 436, 452, 407,
534, 547, 610, 648, 674, 676, 726, 797,
1023, 1042, 1141, Hild, Minister. 1042.
Bnthe, Yirga, n. v, Sarstedt, 598.
S. s, Bemhansen, y. — Bremen, canon.,
y. — Heiningen, priorissa.
Sabina, episcop. Konrad archiep, Colo-
niens. (1186-90) N. 11, 12.
Sachsen, Sazonia 179. — Landfrieden
(1222) 48 a. A.
— dux Heinrich d. LOwe {erw, 1227) 219.
— comes palatin. Konrad (1233) 373.
— dux, comes palatin, Heinrich (um
1199-1227) 10, 11, 17, 26, 43, 48, 50,
58, 66, 76, 79, 127, 134, 135, 163, 179,
180, 181, 191, 206, 207, 219, 220, N. 20,
(erw. 1236) 459, 560, (erw. 1241) 654,
(erw. 1253) 928, s. Wittwe Agnes (y.
Landsberg) dncissa y. Celle (1233)
860. — ducis notar. lohann (1222-23)
50, 76. — eamerar. Herwich (1226—
27) 207. — dapifer lordan (1222—27)
50, 76, 207, 220. — marscalc. Wühehn
(1222) 50. Willikin (1223-27) 76,
207, 220. — phisicus lohann (1223)
76. — pincema losarins (1226 — 27)
207. — ministeriales 26, 50, 220, rgU
y. Biewende, y. Bomnm, y. Bortfeld,
y. Dorin, y. Hohenhameln, y. Uetze,
y. Veitheim, y. Wenthem. — Vgl.
Brannschweig, duces.
— Engem n. Westfalen, dux Alheit (1228)
66.
— Lanenborg, (2u« ungenannt (1249) 814.
Salder, Saldere, Salderen, Soldere, wm:
Bodo mil, Brd. des mrchard (1226
-54) 188, 223, 265, 285, 296, 331,
332, 381, 414, 517, 525, 536, 547, 560,
564, 570, 575, 577, 589, 591, 627, 776,
911, 922, 952?, Hild. Minister. 286,
413. - Bodo, 8. des Bodo (1240) 591.
— Bodo, S. des Ulrich, Braunschw.,
dann Hild. Minister. (1235-52) 440,
— Bodo sorv. (1241) 638, 639, 641. —
Burchard mil., Brd. des Bodo (1226—
54) 188, 223, 265, 285, 331, 832, 881,
891, 414, 422, 425, 445, 525, 536, 547,
556, 560, 564, 589, 641, 643, 650, 661,
680, 688, 710, 744, 952?, Hild. Minist.
285, 381, 414. - Dietrich (1229-46)
269, 446, 776. - Eberhard (1227) 223.
— Gerbert, S. des Burchard (1241)
650. — Heinrich, mil. (1240) 576- —
lohann, S. des Burchard (1243) 688.
— lohann (1244-60) 714, 860, 863,
868, 872, 907, 1157, s. Schw. Adelheid
mit 8s, Bodo u. Burchard (1251) 872.
— Ulrich, Brd. des Bodo u. Burchard,
Hild. Minister, (um 1282—1240) 357,
381, 440, 576.
Salome vgl. Wunstorp, com. y.
Salomon, der bibl. N. 22. — Vgl Wfln-
burg, canon.
Salza, Hermann y., D. - Ordensmebter
(1226-36) 165, 280, 448.
Salzburg, ecclesia 245. — archiepise.
Albert (1198) N. 19 A. Eberhard (1235)
420. — Suffiragane N. 19 A.
Salzdahlum, Saltdalem, Bruno y. (1240)
596.
Salzeke s. Solschen.
Salzgitter, Gethere, Kr. Ooslar, 102.
Salznemmendorf, Kr. Hameln, 725.
Sandlingen, Sanleye, Kr. Celle, 576, 647.
Santbergbe, Arnold y. (1249) 815.
Sapiens, Heinrich (1237) 482. — lohann,
mag. (1226) 164.
Sarrazenen (um 1230) 297.
Sarstedt, Zerstede, Schirstede, Tserstide,
Zterdede,Sther8tede,Cl^erstede,Zchiai^
stide, Starstede, Scerstede, Sziarstede,
Sattenbeke — Schwerin.
665
Chyarstede 146, 764. castnun 57, 121.
Ausstellungsort 658, 758, 870, 900, 908,
908, 909, 910, 952, 996. 1081. -
nemns qnercinns bei 900, 908. — civis
lohann Magnns (erw. 1258) 1070. —
pleban. Heinrich (1250) 887. — von:
Friedrich, canon. st. Manricii.
Sattenbeke, Hermann v. (1221—29) 28.
Sayona, marchio Heinrich y. (1226) 184 A.
Saxonia s. Sachsen.
Scade, Bndewin, mil. (1287) 484.
Scadewolt, Scathewolt, lohann (1236)
452. - Siegfried (1238) 521.
Scartyelde s, Scharzfeld.
Seat, Heinrich (1243-46) 701, •. Brd.
Arnold, cleric. st Cmcis.
Scathenberch, Hermann (1232) 337.
Scelle, Heinrich y. (1232) 387.
Scellenstede s. Sellenstedt.
Sceninghe 8, SchOningen.
Scerstede s, Sarstedt.
Scha£fhansen, Kloster, N. 3.
Schalksberg, Sealkenberg, Heinrich y.,
canon. Hild.
Schamhorst, Scherenhorst, Kr, Celle, 972.
Scharzfeld, Scartyelde, Schartyelde, Scart-
feld, comües v,: Bertold (1230) 283,
284. - Bnrchard (1230) 282, 283 (auf
dem Siegel y. Lanterberg), 284, s. Brd.
Bnrchard (1230) 284. — Sigebodo,
canon. Hild.
Schanen, Scowen, Herwich y. (1236) 459,
460.
Schanmbnrg, Scowenborch, -bnrch, -Hol-
stein, eomites v.: (1251) 873. — Adolf
(um 1199-^1224) 111, N. 20. —Adolf
MinoHt (1259) 1104. — Bruno elect
in Olmfitz. — lohann u. Gerhard (1250
-59) 837, 1101, 1105.
Schellerten, See-, Schelerten, Kr. Märten-
bürg, 442, 717.
Scheninge a. Schöningen.
— 8. Cheninge.
Scheppenstide s. Schoppens tedt.
Scherenhorst s. Schamhorst
Scheme, Heinrich y. (1222) HO.
Scheyerlingenburg, jetzt Walle im Kr.
Gifhom, 207.
Schierstedt, Schire-, Scherstede, lohann
y. (1255) 966, 968.
Schildesche, Schillessoke, lohann y., ca^
non., decan. Hild.
Schinna, Kloster 644, 645, 646, 839 u. A.,
1011. — abbae Konrad (1241) 644,
645, 646.
Schiaden, Sladen, Sladem, Slathem, Kr,
Goslar, pleban. Bnrchard sacerd. (1232
— um 1240) 355, 614. ungenannt
(1249) 815.
— Klein- 486.
— eomites v.: Dietrich (1282) 355. —
Heinrich (1226- um 1250) 164, 229,
354, 355, 450, 466, 471, 524, 525, 582,
616, 737, 815, 822, 847. — Heinrich
iun. (1289- um 1250) 525, 562, 563,
847. — Hermann, Brd. des Heinrich,
canon. Magdeburg. — Ludolf, Brd, des
Heinrich, canon. episc. (ü.) Halber-
stad., prepos. in Walbeck, archidiac
in Kissenbrttck. — Ludolf, elect. Hal-
berstad. — Meinhard, Brd, des Hein-
rich u. Ludolf (1249-54) 815, 95a —
comitum ministerial. 355.
Schlewecke, Slebeke, Amt Lutter a. B,,
cleric. Alexander (1234) 398. — von:
Sophia (1240) 591.
Schlieknm, Slikem, von: lohann, miL
(1239) 545. - Konrad (1258) 1062.
Schneen, Sne, Kr, Göttingen ^ 926. —
von: Hermann (um 1230) 301.
SchOnau, Sconaugia, Sconoe, bei Heidd'
berg, 27, 783 A. — monach. Siegfried
(1238) 505.
Schöneberg, Sconen-, Sconinberh, von:
Bertold(1199— 1206)N.20. — Bnrchard
(1241) 636, 637. - Konrad (1239-41)
548, 636, 637.
Schöningen, Sehe-, Soeninge, Kloster, 779.
— von: lordan (1224-40) HO, 337,
351, 557, 8. Ss, lordan u, Thetmar
Quedlinb., dann des Miehaeliskl, Minist,
(1224) HO.
Schöppenstedt, Scheppenstide, Ludolf y.,
canon. Hild.
Schorlemer, Scorlemere, Heinrich, canon.
st Manricii.
Schwalenberg, Swalen-, Syalenberg,
monaster., Marienmttnster 779.
— nobihs v.: Heinrich (1199-1206) N.
20. Volquin (1239-48) 544, 689. —
Yolquin, canon. Hild., prepos. in Enger.
— Minister, der 544.
Schwanebeck, Swanen-, Syane-, Swane-,
Sannebeke, nö. v. Halberstadt, 229. —
von: lohann (1227) 229. — Otto (1227
— vor 1260) 229, 402, 403, 417, 615,
915, 964, 1127, s. Fr. Gisela T. der
lutta (1234- um 1240) 402, 403, 615,
s. Ss. Lippold (1234- um 1240) 402,
403, 615, Otto (1234— um 1240) 402,
403. 615, Dietrich, Eyerwin u. lustaz
(um 1240) 615, s, Tt. Bertradis u. lutta
(1234) 402, 403.
Schweimke, Kr. Isenhagen, 713.
Schwerin, Zuirin, Ausstellungsort 42,
234, 329 u. A. — Dom 42.
— episcopi: Brunward (1222) 42. — Fried-
rich y. Schwerin (1238) 338 A. -
666
Sohwertbrtlder — Simeon.
Dietrich (1245) 741. — Wilhelm (1248)
810.
— eonUtes v,\ Friedrieb, oanon., prepos.
Hild., archidiac. in StOckheim, prepos.
Verden, episc. Schwerin. — Gnnselin
(1227-39) 250j 329 n. A., 338 A., 527
n. A. — Heinnch, Brd, des Friedrich
(1223-27) 87, 104, 131, 234, 260 {erw.
1282) 329.
Schwertbrttder (1226) 158.
Schwiecheldt, Swehlite, Sweg-, Sveglete,
Swechlithe, Snechlete, Kr. Peine, 445,
676, 906. Ausstellnnffsort 906. — von:
Heinrich, mil. (1253) 919. Heinrich,
advocat in Hannover (1257) 1017. —
Heinrich, monach. st. Godehardi.
Scikke, lohann, mil. (1255) 981.
Soippe, Heinrich, serr. (1258-59) 1074,
1110, 1112 (falsch Snippe).
Sclawebeig s. Clawenberg.
Sco- s. S(£o-.
Scowen s. Schauen.
Sebert s. Sigebert
Seebnrg, Seborch, sacerd. Heidenreich
(1227-41) 216, 631.
Seesen, Sehnsen, archidiac, Hagold,
pleban. st lacobi in Goslar (1238)
605 617. — plehani: Eberhard (1225)
136. Bortold (1227-38) 244, 505.
— von: Heinrich sery. (1227) 244. —
Richard (1236) 446.
Segebandus s. Sigeband.
Segeberg, hei Kiel, Ansstellnngsort 873.
— Kloster, ord. st. Benedict], monach,
Lntbert (1251) 873.
Segebodo s. Sigebodo.
Segehardns s. Sigehard.
Segeste, Kr. Alfeld, 964.
Seffnii Ausstellungsort 78, 80, 81.
Senlde, Selede, -te, -dhe, Kr. Marien-
bürg, 496. — von: Andreas u. S. Lip-
pold (1227) 237, 243. Bertramm (1242)
672. Dietrich (1227) 217. Hoyer
(1242-55) 672, 876, 979. Lambert
(1260) 1148. Ludolf (1230-45) 290,
322, 351, 512, 518, 562, 563, 591, 688,
732, 733. 738.
Sehlingdorf, Selincdorpe, Gerhard y.
(1221-24) 24.
Sevn, Seinne, Seine, Sene, von: Heinrich
(1230-53) 294, 507, 609, 857, 933, s. S.
lohann, Hüd,, dann Mind. Minister.
(1238) 507.
Sellenstcdt, Scellenstede, Bertold y. (um
1230) 301.
Seneca, Hildebrand, ciy., cons. Hüd.
st. Servacii (woV canonici: Benedikt,
Hugold, Arnold, Dietrich, Bertold
(1224) 110.
Sibbesse, Sibbiohtissen, Kr. Gronau, 441.
Siburgis fil. Heinricns, ciy. Hüd.
Sicilien 82, N. 17. — rex «. Kaiser
Friedrich IL
Sieboldeshausen, Kr. OÖUingen, ecclesia
883, 1029. — pleban, (allgem.) 1029.
Siegfried, Syfridus, Siffiidus, Syyeco
(1225) 135. - (1226) 193. — annes
s, y. Blankenburg. — mü., 8. des
Leonhard (1234-43) 405, 681. - firater
(1223-25) 77, 121. - Bruderss. des
marsc. Konrad, s. y. Emmerke. — Vgl.
Assel, y. — Barienrode, y. — Banun,
y. — Blankenburg, y. — Borsnm y. —
Cappelstockem, sacerd. — Dodenbroke,
y. — Dutingno, y. — Else, y. — Em-
merke, y. — HaUermund, dapif. —
Hüdesheim, ciyis, episc^ canon., st.
Godehard. monach., st Mauric. canon.
— Hohenhameln, y. — Hoym, y. —
Lichtenberg, y. — Mains, archiep. —
Mirabüis. — Mortificator. — Oster-
bürg, com. y. — Begensburg, episc. —
Butenberg, y. — Scadewolt — SchOnan,
monach. — Stöckheim, pleban. — Thn-
ringus. — Westerhausen, y.
Siena, ciyes 69 A. — archiepisc. (1240)
573 A.
Sierhansen?, Suterhusen, Amt Damme,
Oldenburg, 839.
Sieyershausen, Sifrides-, Siferdes-, 1^-
yerdishusen, Kr,Burgdorf,knssUtlijakf^
ort 391, 422. — sacerdotes Gerold
(1234) 391, s. Neffe Heinrich 0234—
um 1246) 391, 700. — von: lohann
(1240-60) 568, 570, 634, 641, 717,
1149. Sigebodo (1244) 717.
Sigebandus, Segeb., Brd, des Dietzich,
casteUan. in Lüneburg (um 1280) 311.
Sigebert, Sebert, vgl. Elsass, com. y. —
Tossem, y.
Sigebodo, Sibodo, Sichbodo, Segebodo,
Sigbodo, Sechbodo, Zeghebodo (1239)
541. - (1246) 760. - senriens (1240)
579. — u. Ss. Heinrich u. Herbord
(1246) 780. — Vgl. Augsburg, episc
— Barum, y- — Bodenxtein, y. —
Dassel, y. — Hahnensee, y. — Heck-
lingen, y. — Hüdesheim, cantor, canon.
— Osnabrück, canon. — Scharsfeld,
y. — Sieyershausen, y.
Sigebrand vgl. Oppershausen, y.
Sigehard, Sichehard, Segehard vgl. Asten-
beck. y. — Hildesheim, st Godehard.
monach. — Magnus. — Wohldenberg,
dapifer comit
Süstide, Süsestede, Slisstede, Gerold od.
Gereco y. (1249-58) 815, 1059.
Simeon vgl. Berlin, archidiac
Simon — Speier.
667
Simon TÜlicas st. Crncis in Else (1246)
753. - u. Ä Bodo (1221-29) 28. -
Vgl, Covot. — Flöthe, v. — Indagine,
de. — Lamspringe, sacerd. — Mer-
cator. — Oelsbnrg, canon. — Pader-
born, episc. — Pimtrocke. — Sutor. —
Tyms, archicpisc.
Syveco «. Siegfried.
Siebeke s, Scblewecke.
Siengerdes, Wilhelm (1232) 354.
Slikem 8, Schliekum.
Slizstede «. Silstide.
Sne 8, Schneen.
Snippe 8. Scippe.
Söder {oder Söhre?) Soderre, N. 13. —
von: Ordemar u. Hermann (1251) 875.
Söderbof, Zerthe, Zherede, Xseredhe,
Tzerede, Scerede, Gheredhe, Kr. Gos-
lar, 217, 538, 572, 876, 979, 1030,
1115.
Söhlde, Solethe, Soledhe, Kr, Marienburg,
410, 964.
Söhre, Sodhere, Sndere, Kr, Marienburg,
102, 1110. — Vgl. Söder.
Soest, Snsaciensis prepos, angenannt
(1224-27) 99, 215. — scolasi. un-
genannt (1224-27) 99, 215. — cano-
nici: A. mag. (1224) 99. H. (1227)
215.
Soffiredns s. cardinales.
Soldere «. Salder.
Solenhasen, icüst bei Irmenseul, 500.
Solschen, Solescen, Solzeke, Solzinge,
Zolzehei, Salseke, Solceke, Golcica,
Kr. Peine, Gross- 188, 699, 700. —
Klein- 188, 699, 700, 862, 865. obe-
dientiar. st. Cracis 699. — yillicas
episcopi 188. — yillani 188. — ecclesia
243, 590, 973. — archidiaconi: Hein-
rich y. Tossem (1226-40) 188, 243,
590. Gerold, decan. Hild. (1255) 973.
angenannt (1258) 1046. Heinrich y.
Driebarg (1260) 1139. - plebani: Jo-
hann (1226) 188. Heinrich (1240) 590.
Lambert (1255) 973. Wiuand (1255
-58) 973, 1054. — 8acerdo8 lohann
(1226) 188,^ von: Ladolf u. Heinrich
Brd. (1243-46) 700. Lndolf, «. 8.
Heinrich, s, Brdss, Heinrich, dessen
patruas Heinrich (1243 — 46) 700.
Beimbert, Brd. des Ladolf (1243-45)
699, 700.
Somerigge, wüst bei Pabstorf, 582.
Sommerschenbarg, Samerschenbarc 446.
Soneman, Hermann (1240?) 622.
Sonnenberg, Sannenberch, Amt Vechelde
521.
Sophia vgl, Brabant, dac. — Dorstadt,
soror. — Elbe, y. — Qaedlinbarg,
abbat — Sohlewecke, y. — Wohlden-
berg, com. y.
Sophie, Eonrad, cons., ciy. in Braan-
schweig.
Sorsam, Satherim, Sutherem, Sadtherem,
Satdherem, Sadterem, Sadersen, Sad-
hcrem, Sathrem, Sadterhem prope Em-
berke, Satherem prope Emberke, Sa-
dershem, Satterhem, -rem, Sathterem,
Satherhem, w. v. Hildesheim 102, 837,
860, 873, 900, 903, 920, 921, 929, 964,
966, 968, 995, 1026, 1042, 1112, N.14.
— advocat. ducis: W. (1253) 929, —
sacerd.: Heinrich (1219) N.d4.
— von: Adelheid, T. des Eonrad (1252)
903. — Bertold S. des Eonrad, s. ayan-
cali Eonrad, Dietrich, Heinrich (1252)
900, 903. — Dietrich mil. (1239-52)
536, 564, 902. — Gertrad, T, des Eon-
rad (1252) 903. — Heinrich, S. des
Eonrad (1252) 900, 903. — Heinrich,
S. des Eonrad (1252) 900. — Hilde-
brand (1230—46) 289, 414, 445, 452,
752. — lohann seryas (1227—35) 239,
244, 268, 289, 332, 836, 337, 840, 351,
394, 419. — lohann mü. (1236—60)
452, 472, 600, 511, 518, 539, 541, 564,
576, 579, 581, 591, 698,627, 637, 638,
639, 641, 643, 661, 662, 677, 679, 681,
688, 707, 714, 717, 721, 738, 837, 860,
863, 880, 881, 883, 900, 903, 1042,
1060, 1074, 1092, 1114, 1134, Hild,
Minister. 1042. — Konrad (1235-52)
416, 468, 564, 676, 685, 815, 900, 903,
s. Fr, Adelheid (1252) 903. — Eonrad
(1252) 900, 903. — Eonrad, monach.
St. Godehardi. — Lader (1256) 995. —
Latgard, T. des Konrad (1252) 908. —
Ulrich, S. des Konrad (1252) 900, 903.
Sossmar, Satherem, Sattherem iaxta
(apad, prope) Hamelen, Kr, Peine,
683, 690, 719, 726, 861, 966, 1141,
1158.
Sottram, Saththerem, Kr, Marienburg,
756.
S Spado, Ekbert S. des Konrad
(1238-42) 511, 522, 643, 665, s. Fr.
Mathilde, s. Kind. Heinrich u. Elisa-
beth Corveyer, dann Hild. Ministe-
rialen (1239) 522. — Konrad (1241-
60) 641, 613, 665, 680, 872, 1090, 1134.
Spandau, Spandowe, prepos. lacob (1253
-58) 940.
Spanien 297.
Speier, dioces. 227. — epicop. Konrad,
imper. aale cancellar., legatns per Ita-
liam (1221) 8, 5, 6, 9, 10.
668
Spiegelberg — Steterbnig.
Speigel-, Speighel, Spegel-
berch. -ber, Er. Hameln, Aasstellmigs-
ort 516. — plebati. Alexander (1238)
516.
— eamiteav.: Bernhard (1226—27) 179,
180, 181, 237 (ertc. 1244) 725, s. 8.
Morits (1241-58) 651, 725, 857, 878,
933.
Spiring, Spinne, Bertold, s. T, Adelheid
Fr. des Thetmar Hild, dann SchwaUnb,
MinUt (1289) 544. - Heinrich (1251)
872. — Walther (1249) 815.
Spege, Konrad, ciy. Hild.
Spoie, Albert (1251) 868.
Spoleto, Ansstellnngsort 384, 335, N. 19.
Sporn, lohann, eleric. (1256) 989.
Sprakensehl, Kr. Isenhagen^ 765.
St vgl, Deutschland, Mar. Magdal. prepos.
Stadio, lohannes de, miL (1282—36) 851,
472.
Stalloe, Stallen, StaUikon in d, Schweiz
oder Stallen hei Freiburg i. Br,^ Aus-
stellnngsort 156, 157.
Stapel, Heinrich u. Eonrad, ciyes in
Brannschweig.
Starstede «. Sarstedt
Stececo (1285) 417. — Val, Bodenbnrg, ▼.
Steckelenbnrg, Stekelenberg, jetzt Hed-
wigeburg hei WolfenbUttel. plebani:
Heinrich (1283-37) 875, 407, 490.
Lippold (1240) 568.
Steckemesces, Konrad u. Fr, Margarete
(1259) Uli.
Stedegem, Stidigem, Stidiem, wüst zw,
Wohldenherg u, Bockenetn^ 410. — von:
Dietrich u. Heinrich, Brd. (1256) 988.
Heinrich, ciy. Hild.
Stedere, wüst hei Steterhurg, 324. 776,
911. ^ von: lohann u, Aiedricm, Ss.
des (t) lohann. ü. deren Oheim I^ed-
rich (1259) 1107. Friedlich eleric. (1246)
776.
Stedinger, die (1232-33) 344, 358.
Stednm, Stedeiem, Stedem, Kr. Peine,
419, 688, 919, 959. — von: Eizo, miL
(1253) 919.
Steina, Stene, Kloster 366. — abhates:
ungenannt (1229) 276. Lnther (1241
--46) 631, 742.
Steinberg, Stenberge, Mons lapidens,
Lapidens mons, hei Hildesheim, 1112.
— von: Aschwin, Brd. des Heinrich
(1227—46) 222, 289, 337, 845, 347,
351, 866, 390, 415, 486, 500, 505, 518,
536, 562, 568, 564, 575, 589, 622, 629,
665, 674, 676, 677, 679, 680, 681, 690,
708, 709, 719, 721, 776. — Aschwin,
8. des Heinrich (1258-60) 1068, 1076,
1077, 1084, 1086, 1098, 1107, 1110,
1112, 1118, 1128, 1129, 1130, 1184,
1157, 1159. — Baldoin (1259) 1109.
— Gmbo {um 1240) 622. — Grabe,
S. des Aschwin (1259) 1098. — Hein-
rich, Brd. des Aschwin (1227 — 60)
222, 289, 836, 337, 345, 347, 351, 390,
414, 415, 436, 445, 500, 505, 517, 536,
541, 556, 558, 559, 562, 563, 564, 570,
577, 589, 622, 629, 653, 665, 674, 676,
677, 679, 680, 681, 690, 708. 709, 718,
719, 721, 722, 729, 763, 776, 837, 860,
861, 863, 868, 870, 883, 903, 914, 929,
952, 963, 1060, 1062, 1063, 1068, 1074,
1075, 1076, 1077, 1078, 1083, 1086,
1087, 1089, 1092, 1098, 1107, 1109,
1110, 1112, 1118, 1128, 1129, 1130,
1131, 1132, 1134, 1136, 1137, 1143,
1145, 1146, Hild. Minister. 914. —
Hngo, mil. (1260) 1140. — Konrad
(1231-32) 322, 387. — Konrad, S. des
Heinrich (1259-60) 1107, 1109, 1111,
1130, 1134, 1157. - Ulrich, Brd. des
Heinrich u. Aschwin, Hüd. Minister.
(1227-39) 240, 241, 337, 541.
Steinhnder Meer, stagnnm apnd Wnn-
nestorpe 823.
Steiniah, Steinlo, Kr. Goslar, saeerdos
Friedrich (1239) 538.
Stekelenbnrg s. Steck.
Stemmen, Stempne. Northstemne 25, 270,
271, 964. capelia 651. — viear. Ber-
told (1241) 634. - von: Bertold (1230
-31) 293, 317. Hermann, mlL (1280
-60) 293, 634, 763, 837, 857, 878,
880, 881, 914, 937, 964, 1035, 1062,
1108, 1155, Hild. Minister. 914.
Stendal, Stendale, prej^s. Albert (1250)
840.
— von: Heinrich, scolar. dneisse des
Blasüst in Brannschweig.
Stendorf, Kr. Blumenthal n. v. Bremen,
553.
Stene s. Steina.
Stenem, wüst hei Burgdorf, Amt Salder,
Dietrich y. (1243-46) 696. — Hermann
u. Ernst y., Brdr. (1236) 469.
Stephan (um 1235) 434. - Vgl. Altes-
dorf, y. — Brannschweig, st. Biaaii
canon. — Bnrgnnd, com. y.
Steppe vgl. Mahner, y.
Stemberg, comes Heinrich y. (1226) 167.
Sterne, Dietrich (1252) 911, soU wohl
Stmz heissen.
Steterbnrg, Stitere-, Steterenborch, nw.
V. Wolfenbüttel, Kloster 324, 486, 577,
580, 5'93, 776 n. A., 779, 911, 1061,
1065. Ansstellnngsort 486. —prepositi:
Gerhard (1186) N. 10. Bertold (1222)
40 n. A., 41. Bndolf (1226-27) 191,
Stheistede — Tataren.
669
237, 248. Bernhard (1231—40) 324,
496, 593. Eberhard (1244) 718. (erw,
1258) 1061. — moniales: Geitefde, T.
des Lndolf Y. (1246) 776. Mathüde,
Wemeke u. Gertrud (1258) 1091. —
dapifer Heidenreich y. Helmstedt (1252)
911. — miniserialea 911.
Stherstede s, Sarstedt.
Stidiem «. Stedegem.
Stike, Konrad, dy. in Brannschweig.
StöcUieim, Stockem, Stocheim, Stocken,
Stokkem,Stackem, Stochern, beiWolfen-
büttel, 54, 355?, 593, 718, 939, 990,
992, 999, 1000, N. 13. ecciesia 593,
718. patron. 593. — archidiaeotu
(aUgemJ 456. Friedrich y. Schwerin
(1286) 456. — pleban. Siegfried (1240
~44) 593, 718.
— vgl, Oappelstokkem, Flachstöckheim,
Wostenstochem.
- vsn: Dietrich (1224-35) 101, 121,
223, 262, 289, 336, 337, 345, 847, 365,
390, 401, 403, 408, 409, 428, 430, 464,
467, (erw. 1239) 545, (ef^, 1240) 578,
Hild, Minister. 262, s. Wittwe Lutte-
radis V. Uslar (1239-40) 545, 578. —
Dietrich, 8. des vor. {um 1240—1260)
545, 578, 616, 719, 868, 914, 947, 964,
965, 1107, 1141. — Dietrich, Brd. des
Konrad (1250—59) 845, 1114. - Die-
trich, ciy. Hild. — Ernst, S. des
Dietrich (1239-60) 545, 578, 1107,
1141. — Ernst, 8. des Dietrich, u. Ti.
Berta u. lutta (1240) 578. — Heinrich,
canon. st Mauricii. — Konrad (1250
-59) 845, 1114. — Lippold, 8. des
Dietrich (1239-54) 545, 578, 624,
719, 868, 870, 914, 947. - lohann
Grispus y. (1253) 939.
Störy, Storinge, von; Gemng (1235) 417.
— Konrad (1259) 1102.
Stötterlingenburg, Stuterlingeburg, Sto-
terlincborh, w, v. Osterwieck, Aus-
stellungsort 1001. — Kloster 565, 1001.
— prepos. Amöboid (f), dann Osto
(1178) N. 9. ungenannt (1240) 565. -
abbat. Hedwig (1178) N. 9.
Stokelet, Dietrich (1243 — 46) 696. —
Konrad (1250) 844.
Storm, Proeellus, Hildebrand, ciy. Hild.
— lohannes (1254) 942.
Strassburg, episcap. Bertold (1227) 233.
— capitulum 233.
Straubing N. 1, 2.
Strlger, mU. (1256) 989.
Strickh, Bernhard, mil. (1250) 837.
StrObeck, Strobeke, f#. v. Halberstadt,
N. 15. - von: Heino. mU. (1258) 1059.
Struyo, Beinleph (1224) 110.
Strnz, Dietrich, y. Bamm, mlL (1242)
673. — Vgl Steine.
Stuckern s. Stöckheim.
Sadbnrc, Sut-, Sudeborch, u^st am
8udmerberge bei Goslar 353, 1122. —
von: lohann, mil. (1251) 875, 876. Lu-
dolf (um 1240-1249) 602, 815, 822.
Sudere, Suthere s. Söhre u. Söder.
Suechlete s. Schwiecheldt
Sttdgleidingen, Suil^ledinge 1137.
Sfipplingen, Supelligghe, Amt Königs-
lutter, 959.
Snlingen, Sulinge, Suli^ge, woM SoJUin-
gen Kr. Uslar, von: Dietrich, Deutsch-
Ordensritter (1227-41) 244, 415, 635.
— Heidenreich, canon. st Cruds,
canon., cellerar., archidiac Hild. —
Heinrich (1227) 241. — Heinrich,
monach. in Beinhausen. — Hermann,
mil. (1241) 631. — lohann, monach.
st Godehardi.
Sulu, Hildebrand, u. Bertold. de (1240—
50) 624. — Wilhelm, de, canon. st
Bartholom.? (1285) 416.
Sunderen, Wald bei WbhJenhausen, 681.
Snnnenberch s. Sonnenberg.
Suring, Surinc, Engelhard miL (1250—
59) 844, 845, 881, 1057, 1116, s. Bdr.
Lippold mU. (1250-51) 844, 845, 881.
Susaciensis s. Soest
Suseliz, Werner w. Konrad y. (1236) 466.
Sutburc s. Sudburc.
Sutor, lohann, frater in WOltingerode. —
Simon u. 8. Bodo, dyes in Lauenrode.
Sutterhusen, ob SierYiATiBen Amt Damme,
Oldenburg? 839.
Suttherem, Sutherem u. s. w. s. Sorsum
u. Sossmar.
Suwiken, lohann y. (1229) 276.
Syalenberg, Swal- s. Schwalenberg.
Syaienhusen, u)üst bei Hemmendorf, N. 20.
Syanebeke s. Schwanebeck.
Syetherus, Suider., Swither., Swether.,
vgl. Bodenburg, y. — Hildesheim, canon.
— Goslar, Neuwerk, conyers. — No-
yali, de.
Syeyus, Ulrich (1284) 399.
Swallenhusen, u>üst bei 8dlzhemmendorf,
964.
Sweglete, Swehlite s. Schwiecheldt.
Swihtemere, Eckehard. de (um 1232) 357.
Saiarstede s. Sarstedt
T.
T. vgl. Gk>slar, Petersberg, decan.
Tancrad vgh Bethein, sacerd.
Tataren, die (1241) 685.
670
Teigelere — Trient
Teigelere, Theghelere, Bernhard, civ. in
Brannschweig.
Templarins, Friedrich (1249) 815.
Templer-Meister (1223) 64.
Terra sancta s. Heiliges Land.
Thale a. Harz, s, Wenedhnsen.
Thedolfos, Thie-, Teo-, Theodolfns vgl.
Bledeln, in. — Bockenem, sacerd. —
Hildesheim, st. Johann, decan., canon.
Thegenhard, Theghen-, Degonhardos,
mil. (1227-67) 237, 243, 425, 514,
525, 547, 792, 1024, s. cognat. Eon-
rad (1239-57) 547, 792, 1024. - Sco-
laris (1223) 94. — 8. Fr. Gertrud, «.
Ss. Thegenhard, lohann u. Hermann,
HaUermunder Minister.^ dann des
Michaeliski (1244) 720. — Vgl. Ach-
tnm, yillic. — Benstorf, v. — Bnrg-
dorf, ▼. — Bnzel. — Elbe, v. — Erkle,
T. — Garmissen, v. — Komme, v,
Thegenhard! flüi lohann u. Hermann
(1259) 1109. — Hermann, ciy. Hild.
Thegelere s. Teigelere.
Thelonearins, Meinhard (1249) 816.
Themar vgl. Biewende, v.
Theobald, servns episcopi {um 1221—28)
27, 157. — Vgl. Mains, st. Stephan!
decan.
Ther .... Albert, canon. Hild.
Thetforde «. Detfarth.
Thetlevus (1231) 317. — Vgl. Lowe, v.
— Moritzberg, v.
Thetmar, Teitmar, Diet-, Dhet-, Thed-
mar, camerar. (1221—29) 28. — Mi-
nister, des V. V. Schwalenherg, s. Fr.
Adelheid Spiring (1239) 544. — mil., u.
S. Thetmar, Minister, des MichaelisTcL,
dann des Kl. Quedlinburg (1224) 110.
— Vgl. Altaich, abbas. — Amplede, t.
— Aneboldessem, y. — Barthenem, v.
— Brannschweig, st. Cyriac. prepos. —
Glericos. — Elbe, t. — Feldbergen,
V. — Hildesheim, vicar., st Cracis
scolast, canon., st. Michael, abbas. —
Isenhagen, abbas. — Inbere, y. —
Letgast — Marienrode, prepos., abbas.
— Oddingeroth, y. — Reinbansen,
abbas. — SchOningen, y. — Walken-
ried, monach. — Wehre, y. — Wert-
bike, y. — Wibbecke, v.
Thidemann vgl. Rössing, y.
Thidessen, Thidekissen, trüst hei Salz-
detfurth, 805. — von: Bernhard, s.
Wittire Eilika y. Adenstedt, Fr. des
Steppo y. Mahner (1236) 452.
Thiede, Thide, Thidhe, Thithe,^iM< Wolfen-
büttel, 998, 1085. — von: Ladeger {um
1282) 357.
Thiedolfbs «. Thedolfos.
Thimmo, Timme (1246) 760. — seryns
(1241) 634. — Vgl. Bamberg, episc
— Clayier.
Thimmonis, Heinrich, ciy., cons. in
Brannschweig.
Thingelstide s. Dingelstedt.
Thinkelere s. Dinklar.
Thomas vgl. Bodellns.
Thossem s. Tossem.
Thoteberge s. Döteberg.
Thüringen, Haus (1238) 603. ~ Land-
grafen: Elisabeth d. h. (1284) 396. —
Heinrich (1234-39) 386, 397, 533.
Hermann, s. Fr. Helene y. Brann-
schweig (1238) 503 n. A. — Eonrad,
Brd. des Heinrich (1233-34) 869, 397.
u>ird D.-Ordensritter. — Lndwig (1224)
110 a.
Thnpeke, Hermann, mil. (1255) 981.
Thnringeroth, wüst hei Ohlhof an der
Ocker, nö. v. Goslar, 290.
Thnringns, Siegfried (1224) 110.
Thnssenheim, ob Ddtzheim? 27.
Timmerlah, Tymberlo, AmtVedielde, 1080.
Tyms, archiepisc. Simon (1226) 185.
Toledo, archiepisc. Boderich (am 1230)
297 n. A.
Torreyelde, Dorreyelt, Dietrich y., deric.
(1240) 557. - Heinrich y. (1230) 283,
284.
TosewUe, Dietrich, s. Brd. Reinhard, a.
T. Adelheid J^. des Heinrich in Leinde
(1228) 261.
Tossem, Thossem, Thosseim, Tosheim,
mlst s. V. Hildesheim, 587, N. 13. —
von: Albero, canon st. Maaricii. —
Bertoid, canon. Hild. — Dietrich, canon.
Hild. — Dietrich, mU. (1228-60) 268,
268, 291, 296, 307, 327, 336, 345, 347,
377, 452, 463, 482, 483, 485, 491, 492,
556, 558, 559, 575, 578, 581, 615, 616,
674, 676, 679, 699, 719, 738, 753, 767,
860, 1042, 1062, 1063, 1074, 1075,
1(98, 1107, 1109, 1110, 1112, 1116,
1141, 1159, Hild. Minister. 291, 578,
1042, s. socer lohann {um 1230) 807.
— Ekbert, s. Wittwe Sophie, •• Ss.
Ekbert u. Heinrich (1232) 347. — Ek-
bert camerar. s. Ekbert — Ekbert,
Hild. Minister. (1258-60) 1042, 1112,
1159. — Friedrich, canon. st (^cis.
— Heinrich, canon., castos Hild., archi-
diacon. in Solschen. — Lndolf camerar.,
Brd. des Heinrich (1226- 38) 188, 501,
vgl. Lndolf. — Sebertns (1260) 1143.
Toni, episcop. Rntger (1247) 793.
Triburg s. Driebnrg.
Trient, Tridentinns episcop. Albert (1228)
61, 62, 72.
Trier — Verden.
671
Trier, archiepisc. Dietrich (1221) 3, 9, 10.
Arnold (1247) 793.
Trobe, Drobe, Gerung (1234—85) 398,
408, 409, 8. Brd, Heinrieb, mil. (1225
—55) 119, 372, 398, 403, 409, 570,
591, 964, 8. Brd. Heinrich (1225) 119.
Truttethe <. Drütte.
Tserstede 8, Sarstedt.
Tnkeyot, Bertold m. Heinrich, Brd. (1230)
294.
Tnrk (▼». Krk), lohann (1236) 472.
Tnscanensis epi8c. lohann, 8, cardinales.
Tvedorp 8. Zweidorf.
Tzerede 8, Soederhof.
U.
ücsariensis 8. Höxter.
üderde, Bertold y., mil. (1227) 216.
Udo, Uto (1249) 816. — Vgl. Berknm, v.
— Braken, y. — Einbeck, decan. —
Hildesheim, episc, canon. — Nettlin-
gen, T.
Uefingen, Yfingan, üfinge,Yninge, Winge,
Amt Salder, 465, 738, 1068. — wm:
Wipert (1232?) 357.
Uetze, Utsen, ütt-, Uthessem, Uthtessem,
Kr, Burgdorf, saeerdos Eonrad (1234)
391. — von: Bodo (1253) 927. — Daniel
(1234) 391. — Herwig, mil (1222-48)
50, 76, 391, 422, 643, 813 n. A. —
Herwig (1234) 391. — lohann (1234)
391. — Razo, mil. (1222— um 1252)
50, 391, 440, 8. S. Bazo, Hild,, dann
Braun8ckw, Minister, (um 1235 — 52)
440.
Uffenhnsen 8. Offensen.
ügrinns vgl. Colocza, episc.
Ulm, Ansstellnngsort 118.
Ulrich, OdelricQfl, Olricns, Ölricns (um
1230) 433. - {um 1240) 606. — (1242)
670. — pincema (um 1230) 296. —
Vgl. Adensen, v. — Barfelde, y. —
Barienrode, y. — Barum, pleban. —
Beka, y. — Bettmar, y. — Bilstein,
y. — Bledeln, y. — Bolznm, y. —
Bomnm, sacerd. — Borsnm, y. —
Brankenhnsen, y. — Claro. — Ebe-
lingerot, y. — Sinnm, y. — Elze, y. —
Goslar, st. Simon, et Ind. decan., canon.,
Nenwerk, conyers. — Hildesheim, st
Godehard. monach. — Hohenbttchen,
y. — Homburg, adyocat — Uten, y.
— Lengede, y. — Longos. - Mercator.
— Nossen, y. — Ohlnm, y. — Pis-
cina, de. — Begenstein, com. y. —
Salder, y. — Sorsnm, y. — Steinberg,
y. — Syeyns. — Wohldenberg, comit
scriptor.
— Vgl. Olricnm.
Ummate, Gerhard (1251) 861.
Ummein, Ummenem, von: Heidenreich y.
U.? (1228) 261. — lohann (1252) 909,
910. — Wipert (1227 — 30) 223, 292.
Uncampe 8. Onecampe.
Upithe, Konrad y., mil. (1224) 112.
Upiingen, -lincke, Heinrich y. (1256) 1001.
Uppen, Uppem, von: lohann, ciy. in
Achtnm. — Lntbert u. T. Ennigonde
(1224) 112.
Ursin, Baro mü. y. (1225) 134, 135.
Ursofl 8. Bär.
Uslar, Uslere, Uslaria, Hnslaria, nohüee
V.: Ernst (1229-43) 276, 351, 366,
401, 545, 561, 676, 8. T. Lntteradis
WUtwe dee Dietrich y. Stockem (1239
-40) 545, 578. - Hermann (1229-43)
276, 337, 851, 366, 430, 508, 562, 663,
676, 681. — Hermann ian. (1241) 641.
— Hildebrand, canon. Hild.
Uto 8. Udo.
Uttessem 8. Uetze.
V (ygl. F).
y. vgl. Altaich, frater.
Valeberch, Lndeger y., mil. (1257) 1021.
YalUs st Marie 8, Marienthal.
Yallstedt, Yelzstede, lohann y., ciy. in
Brannschw.
Yarendorp s. Warendorf.
Yarenholte 8. Yorenholte.
Yarsyelde s. Yorsfelde.
Yelber, Yelbere, Yeltbere, von: B., canon.
in Gandershelm. — Helmold u. Hein-
rich, Brd. (1230) 287. — Eonrad
scolast Hild. u. archidiac in Holle.
Yelletri, episc. 8. Ostia.
Yeltberge, Yeltbere s. Feldbeigen.
Yelthem, Yeltem, vofi: Bertramm (1222
—53) 50. 207, 521, 635, 929. — Her-
mann (1240) 596.
Yelzstede 8. Yallstedt.
Yemelhnsen 8. Fümmelse.
Yerdelikessem, wüet hei Eldagsen? 102.
Yerden, Stadt 1154.
— Domstift, ecclesia 79, 286, 319, 527.
Yogtei 286. — epiecopi: Iso (1222-31)
69 A., 191, 207, 250 n. A. (falsch
Lnder), 286, 319. Lnder (1233 - 38)
358, 502. lohann elect (1247) 793.
— eapitulum 542. — prepositi: Fried-
rich com. y. Schwerin (1225-27) 131,
234, 250. lohann (1232-33) 338, 348,
364, 365, auch canon. Hild. — ecolast.
Hermann (1219) N. 34. ungenannt
il245) 728. — ihesaurar. ungenannt
1245) 728. — canon. maior.: Dassel
672
Verdenem — VnrdeiL
oder NienoYer, Sigebodo t. (1222) 52.
— capeUan, epise. Heinrich, sacerd.
(1219) N. 34.
— diocesis: 344, 1154. — priores Pre-
dicator. (1243) 687.
Verdenem s. Freden.
Yerdessem, u?Ü8t bei Eld<ig$en, N. 13.
Verdnn, episc. lohann (1223) 61, 62, 72.
Yermersen s, Farmsen.
Veteri foro, Antiqno foro, de: Bernhard
serv. (1258-59) 1074, 1110, 1112. -
Bertold, advocat. st. Manrioii, Hild,
Minist., 8, des (f) Lippold, (1282-46)
836, 337, 365, 890, 401, 402, 403, 414,
416, 417, 430, 452, 463, 467, 482, 488,
491, 492, 517, 534, 540, 556, 558, 562,
563, 575, 578. 607, 615, 616, 641, 653,
674, 678, 680. 693, 696, 752, 754, (cnr.)
1084, s. Wittice InttÄ (1258), 1084, «.
S. Bertold mil. (1237) 482, 483, s. T.
Bertha (1258) 1084. — Ernst, 8, des
Lippold (1256) 1007. - Heinrich (1235)
417. — Heinrich, canon. Hild. — Instaz
(1224-32) 112, 337. - Konrad, 8. des
Instaz (1232—40) 337, 351, 575, 578,
579. — Lippold, Vater des Bertold,
adyoc. st Manricii (1225 — 37) 146,
270, 330, 482, 483, 491, 492, {erw.
1248) 693. — Lippold, Brd, des
Bertold (1227-43) 237, 243, 263, 289,
296, 837, 401, 482, 558, 578, 579,
615, 680, s, 8. Lippold (1227—43) 248,
296, 485, 491, 492, 678. — Lippold,
8, des Instai (1224-40) 112, 348,
575, 578, 579. — Lippold, advocat.
(1177) N. 8. — Lippold, advocat. st. Man-
ricü, Hild, Minist. (1246 — 56) 574,
664, 754, 964, 1007. - Lippold
(1229-58) 270, 271, 281, 296, 345, 347,
851, 390, 401, 408, 409, 430, 452,
467 (zwei), 545, 624, 641, 671, 690,
693, 719, 863 n. A., 868, 1063. -
Lippold, canon. Hild. — Nandwiff mil.
(1232) 830.
Vetos monasterinm s. Altkloster.
Vetos yllla, de Veteri yilla 5. Altesdori
Vfinge s. Ueffingen.
Vimmelse, Vimelhosen s. Fümmelse.
Vinkelere, Lndolf, mil. (1253— 5*0 924,
1009. — Vgl Aoceps.
Virga s. Bothe.
Vironensis episc. s. Wierland.
Visbeke, Gottfried y., canon. st Andree.
Viterbo, Aosstellongsort 429, 448, 449,
481, 487. 488, 489, 1018, 1019, 1020,
1022, 1045, 1052, 1056. — episcop.
lohannes s. cardinales.
Vitolos 8. Kalb.
Vitsenrode, im Harz, 569.
Vlotede s. Flöthe.
Vöhrom, Verden, Vordem, Vorden, £r.
Peine, Aosstellongsort 76. — sacerdos
Hermann, frater in Marienrodef (1257
-60) 1014, 1015, 1149.
Völksen, Volkersem, -sen, -seym, Ar.
8pringe. 294, 943, 964. — gogramus
Gerold (1230) 294. — viUieus comit de
Hallerm. Hermann (1254) 943. - von:
Konrad, serv. (1248-51) 803, 867. —
Vgl. Volknmerissen.
Vohborg, marchio v. (1223) 61.
Volchardos vgl. Hildesheim, st Godehard.
abbas.
Volcmar, Folkmar, Hild. Ministerial
(1232) 338. — Brd. des Giselbert (1227
-45) 229, 733. — 8. des Heinrich u.
der Adelheid (um 1240) 609. — (ertc.
1238) 516. — Vgl. Acco. — Beinberch.
— Dives. — Domo, de. — Dorstadt,
convers. — Foro, de. — Goslar, ad-
vocat, Neowerk convers., v. — Hil-
desheim, cives, st. Godehard. monach.,
st. Maoric. canon. — Hohenhamein, v.
— Itzom, V.
Volcmari, Heinrich, armiger (1254) 956.
— lohann, canon. st Crocis.
Volcmeressen, Lage? 1035.
Volcoldos vgl. Clamator. — Emne, v. —
Hahnensee, v.
Volcsoidis vidoa (1226) 188. — Vgl.
Elbe, V.
Voldenberg, s. Wohldenberg.
Volkeros (1240—50) 624.
Volknmerissem, Völksenf 457.
Volqoin vgl. Paderborn, v. — Schwalen-
berg, V.
Volrad, Vol-, Wol-, Wlrados, vgl. Depe-
noe, V. — Goslai, Petersberg, canon.,
V. — Halberstadt, episc — Hessen,
V. — Hildesheim, canon., st Crocis
cantor, st. Maoric. prepos. — Lengede,
archidiac.
Vorden s. VOhrom.
Vomholte, Vorenholte, Vomholt (Wahren-
holz?), von: Arnold (1259) 1108, 1126.
— Heinrich (1259) 1108, 1116.
Vorsete s. Forste.
Vorsfelde, Varsvelde, Gottfried v. (1258)
1072.
Vriberg s. Friedberg.
Vriden s. Freden.
Vrilethe, Vriledhe, Heinrich v. (1252)
907. - Hüdebrand v. (1247) 790.
Vromoldos (1221-24) 24.
Vrose s. Frose.
Voinge s. Üfingen.
Vorden s. Vöhrom.
Wack«iuitede — Wehmingen.
673
w.
Wackenstede, -stide, icüst n. v. HUdes-
heim, 860, 1144, 1147, 1148, 1160,
1161, N. 13. — von: Alexander u.
Benedict, Brd, (1224) 112.
Wackersieben, Elisabeth y. (1247) 796.
Wackerwinkel, -winkele, von: Bnrchard,
serv. (1258) 1081. — Herwich, mil.
(1263-66) 919, 972. — Ludolf (um
1230-69) 299, 1113, «. Fr. lutta,
Oanderßh., dann HilcL Minister, (um
1230) 299
Wadendorf, konrad u. Bertold v. (1223) 90.
Wagenige, -nnnge, Wachenigge, Wagu-
nanche, Wagenigho, von: Nicolans
(1227-34) 217, 237, 243, 899. -
Heinrich (um 1247—1255) 800, 907, 964.
Wagenselle, -schelle. Kr. Hannover, 1141.
Wähle, Woledhe, Walethe, Waledhe,
AmtVechelde, Gross- 864, 1077. Klein-
1067, 1068.
Wahnebergen, Eonrad u. Heinrich y.,
Brd. (1230) 286.
Wahrenhok s. Vomholte.
Walbeck, e, v. Aschersleben ^ prepos.
Ludolf y. Schiaden, canon. Halberstad.
(1232) 355.
Walbnrg (1241) 646. — Vgl. Ganders-
heim, y.
Waldemar vgl. Bremen, archiep. — Däne-
mark, rex.
Waidenberg «. Wohldenberg.
Waidenhasen «. Wohlenhansen.
Waldersbarg, Bertold y., mil. (1241) 647.
Walede, Walete s. Wähle u. Wohle.
Walkenried, Kloster 101, 123, 136, 322,
373, 606, 509, 737, 870, 966, N. 11, 27,
31. — abbates: Heinrich (um 1217,
1226 qnondam) 136, N. 33. Friedrich
(1226-28) 147, 148, 161, 162, 168 n.
A., 165, 251. Bernhard (1257) 1031.
•— fratres 30. Th(ietmar?) monach.
in W.? (1257) 1031.
Walle, Dietrich v. (um 1240) 610.
Wallenhusen, Gerold v. (1251) 880.
Wallenstedt, -stide, -stede, Kr. Gronau,
472, 964. — wn: Dietrich (um 1230)
301. - Eckehard (1228-52) 262, 864,
472, 90a - Bkbert (1233) 364. -
Hermann, Brd. des vor. (1228—36)
262, 364. — lohann, Brd. d. vor.
(1228-33) 262, 301, 364.
WaUmoden, Wolmote, Wolmuthe, Wal-
meden, Walmethe, Kr. Ooslar, 567. —
von: Aschwin (1224-45) 111, 296, 428,
496, 617, 623, 657, 672, 729, 731.
Dietrich (1227-56) 237, 243, 296,
996. Lippold (1289) 623.
HUdaflh.UB. n.
Walshaasen, Walmedehnsen, Kr. Marien-
bürg, 101, 505.
Waltdorpe, lohann y., canon. st Cmcis
HUd.
Walther (1225) 135. — Vgl. Augsburg,
canon. — Barfelde, v. — Bethein, v.
— Bettmai, y. — Biewende, y. —
BoUensen, y. — Dorstadt, prepos. —
Freden, y. — Gandersheim, y. — Hary,
y. — Hildesheim, st. Crucis custos,
canon., st. Godehard. monach., st. lo-
hann. canon., st Mauric. canon. —
Nette, V. — Ohlnm, y. — Spiring. —
Warzen, pleban.
Waltmann, Woltmann, vgl. Braunschweig,
ducis capellan. — Hannoyer, ciyis.
Wanzleben, Bodo, Ludwig u. Albero y.,
Brd. (1221-29) 28.
Warburg, Westfalen, archidiaconat 816.
Warendorf, Eberhard y. (1221-24) 24.
Warmann vgl. Hannoyer, st Georgii
pleban. — Minden, canon.
Warro, Bertold y. (1227) 217.
Wartjenstedt, Warthekenstede, Kr. Mo-
rienburg, 610.
Warzen, Wardessen, Kr. Alfeld, 1090. —
pleban. Walther (1268) 1090.
Wasmod vgl. Freden, v. — Kind. —
Lüneburg, y.
Wasmund, Brd. des Heinrich (1243—46)
696.
Watberoh, der, bei Ooslar, 28.
Watenstedt, Waten-, Wadenstede, Amt
Salder, 876, 1136.
Watzum, Wathekessem, Heino y. (1243)
684.
Wechene, Konrad y., ciy. Hild. — Vgl.
Weschende, Wetchenede.
Wedego s, Widego.
Wedekind s. Widekind.
Wedem, wüst bei Beerte, von: Ludeger
mü. (1232 — 45) 387, 872, 401, 428,
731, s. Ss. Ludinger u. Gerhard, s. Tt.
Lutgard u. MathUde (1235-45) 428,
731. — Vgl. Winde.
Wedtlenstedt, Weteleme-, Wethelenstede,
von: Bertold (1261) 864, s. Brd. lohann
(1251-68) 864, 1072. — Heinrich,
S. des (t) Heinrich (1258) 1077.
Weende, Weneden, Kr. Oöttingen, prepos.
Otto (1241) 631.
Weetzen, Wezene, Konrad y. (1226) 193.
Wegeleben, -leye 1062.
Wehmingen, Weminge, nö. v. Sarstedl^
884. — villici st. Crucis Albert (ab-
gesetzt 1251), s. Ss. Bertramm, Dietrich,
lordan, Bertold, Konrad (1251) 884.
Heinrich (1251) 884. — von: Albert
48
674
Wehrbergen — Westerberg^.
{um 1240) 604. Koniftd u, Heinrich,
servi (1240) 564.
Wehrbergen, Wereberge, Werberge, Her-
mann nobiL T.y mil. {um 12^ — 52)
434, 813 n. A., 906.
Wehre, Werre, Kr. Goslar, 536, 1083.
Gross- 1087. — von: Alexander {um
1240-54) 602, 815, 822, 958. Bertold
(1234 --38) 401, 450, 515. Dietrich
(1236- um 1250) 464, 624. Eonrad'ir
WÜtwe Adelheid (1239) 535. Thetmar
(1254) 958.
Wehrstedt, Werstede, -stide, Kr, Marien^
bürg, 102, 263, 941, 942. — ihm: Al-
bert (1244) 719, 726. Gerhard'ir (f)
T, Intta (1228) 263.
Weie, Halto y., canon. Hild.
Weissenbnrg, Wicen-, Wisen-, Wiisen-
bnrc, 3, 9. Aasstellnngsort 8. —
abbatea: Wolframm (122^ 8, 9, 10.
ungenannt (1227) 227.
Weissensee, Ansstellongsort 373.
Wekhinde, Konrad von, fam. (1235) 414.
Welandos 8, Wieland.
Welede, Welethe, Welide s, Wohle.
Wellersen, Welderekeshnsen, ö, v, Dräns-
feld, 833.
Weminge s. Wehmingen.
Wendelbnrgis s, Windelborgis.
Wenden, Wenethem, -the, -then, -dhe,
von: Baldoin (1226) 164. — Heino
(1236 — 58) 459, 460, 480, 521, 530,
635, 1072. — Heinrich, mil. (1252)
906. — Lndolf (1256) 995. — Vgl.
Winthem.
Wendhansen, Went-, Wint-, Wenethnsen,
von: Baldnin (1240) 598. — Basil
{um 1221 — 1243) 23, 405, 505, 517,
681, s. Brd. Gunzel v. Osterode. —
lordan, canon. Hild.
— Wendt-, Wenet-, Went-, Wendhnsen,
wüst hei Ringelheim, 217, 496, 707,
722, 876.
Weneden s. Weende.
Wenedhnsen, Winthnsen, jetzt Thale a.
Harz, Kloster 519. — preposita un-
genannt (1228) 94.
Wenemar vgl. Hildesheim, st lohann.
decan., canon.
Wennerden, Wenerde, wüst bei Sarstedt,
442, 640, 658, 689, 743, N. 13. - von:
BasU (1240) 640.
Wennigsen, Wennekesen, Kr. Linden,
Kloster, 1054, N. 20.
Wentorf, Kr. Isenhagen, 713, 852.
Werberge, Wereberge s, Wehrhergen.
Werden a. d, Ruhr, abbas ungenannt
(1246) 764.
Werder, y. s. de Insula.
Werenbold vgl. Demebuig, prepos.
Werenburgis, JFV. des Geriiani {um 1290)
308.
Werendagus vgl. Aehtum, ciTis.
Werini, Heinrich, canon. st Bonil in
Halberstadt
Werl«, Werlle, wüst bei Schiaden, 832,
354, 355, 595, 596, 632, 684. - pleban.
Aolfns (1232-40) 855, 567, 56a -
von: Alexander u. Basil, milit (1286)
466.
Wermersen s. Farmsen.
Wemeco, Wemeke, Wittwe des Konnd
(1258) 1091. — Vgl. Steterbuig, moniaL
Werner, Wemherus (1224) 110. — (1287)
482. - prepos., wof {um 1260) 1127.
— in Solschen (1226) 188. — homo
ducis (1246) 780. — serms des Heiniich
Bock {um 1244) 707. — Vgl. Bettmar,
V. — Bolanden, T. — Bollensen, ▼. —
Borsum, y. — Bortfeld, y. — Brakel,
y. — Braunschweig, st Biasii yicedonL,
canon. — Brunsräe, y. — Burmester.
— Dolgen, V. — FlOthe, v. — Heere,
y. — Hildesheim, canon., scolar., at
Andree canon., st Bartholom. prepos.,
st. Cnkios custos, canon. — Ibere, y.
— Indagine, de. — Lamspringe, prepos.
— Lichtenberg, y. — Minden, st Mar-
tini prepos. — Osterode, y. — Suselis,
y. — Wienhausen, prepos.
Wernigerode, Hospital in 736.
— comites v. (1221—46) 35. — Bertold
(1225-27) 138, 207. - Gebhazd (1238
-55) 512, 517, 582, 626, 981. — Her-
mann, prepos. in Heiligenstadt, canon.,
electus Hild. — Konrad (1225—45) 138,
207, 466, 512, 737.
— von: Gerhard, canon. st ManrioiL —
Heinrich, canon. st Sim. et lüde m
Goslar.
Wemo vgl. Bmne, in. — Winsenbuig,
pleban., capellan.
Werre s. Wehre.
Werstede s. Wehrstedt
Wertbike, ob Warpke? Thetmar y., sery.
(1239-41) 541, 627, 637, 689, 641.
Werthe, Dietrich y. (1288) 511.
Wesohende, Konrad y., ciy. Hild. — Vgl.
Wechene.
Weser, die 167.
Wesseln, Westenem, -neim, Kr. Marien-
rode, 102, 638, 988, 1014, 1015, 1103.
— von: Hermann (1227—51) 217, 222,
237, 243, 337, 372, 787, 883.
Westenem, Westerein, wüst bei Idensen,
723, 724.
Westerberg, der 1159.
Westerbiwende — Winand.
876
Westerbiwende 8. Biewende, Gross-.
Westerhansen, -hosen, Siegfried ▼. (1224)
110.
Westerholt 8. Botibeig.
Westerhoye, Amelnng ▼. (1256) 998.
Westfkl, Westfalns, Westvalns, Heinrich,
ciy. ffild. — lohann, canon. st Maoii-
eii. — lohann, canon. st. Cmcis? (um
1240) 611. — Wiselns (1251) 858.
Westfelde. Bertold u. Bertold y., milit,
Brd. (1258) 1090. — Frowin y., ciy.
in Alfeld.
Wetohenede, Eonrad y. (1283) 365. —
Vgl. Wechene.
Wettebom, Wetebome, Adelheid y., u.
T, lohanna, Hild,, dann Oanderaheim,
MiniBter. {um 1230) 300.
Wettesingen, Wetesingen, n^, v. Volk-
maraen, ecclesia 660. — cleric, lohann
(1242) 660.
Wezeins 8. Wicelns.
Wezene 8, Weetsen.
Wibbecke, Wikbeke, Thetmar w. Bodo y.
(1229) 276.
Wiboe, Heinrich y. (1224) 110.
Wicboldns, vgl. Bodenstein, y. — Hildes-
heim, canon. — Medereke, y. — Metele,
y. — Osnabrfick, decan.
Wicelns, Wizelns, Wezhclns (um 1230)
301. — Vgl. Nege, y. - Westfal.
Wicenbnrch s. Weissenbnrg.
Wichmann, Wih-, Wigmann, (1226) 188.
— Vgl. Achtum, y. — Einbeck, canon.
— Harlesse, y. — Hildesheim, st Gode-
hard. monach. — Magdeburg, st Marie
prepos.
Wichmot, Fr. de8 Alsith (1240) 587.
Wickems' Frau Immeka, Ministerialin
d€8 Ändreasstiftes (1241) 654. — Vgl.
Bodenbnrg, y. — Eime, y.
Wicpertns s. Wipert
Widego, sery. (1241) 641. — Vgl. Berknm,
y. — Brannschweig, cleric. — lerze, y.
Widekind, Wi-, Wedekindos, -kinnns,
-kinns, presbiter (1223) 76. — camera-
rius (1239-58) 541, 639, 641, 772,
1081, 1085. — Vgl. Bönnien, y. — Der-
sem, y. — Dorstadt, pleban. — Forste,
y. — Gerstenbfittel, y. — Hildesheim,
st Michael, monach. — Minden, episc.
— Plesse, y. — Poppenbnrg, com. y.
— Bhttden, sacerd.
Wideshnsen, Heinrich y., canon Ganders-
heim.
Widoldns vgl. Emmerke, y.
Wiedenrode, Kr. Celle (1235) 422.
Wieland vgl. Bienrode, rector eccies.
Wienhansen, Winhnsen, Kr. Celle, Aus-
stellungsort 576, 639, 647.
- Kloster 268, 831, 360, 889, 394,
419, 422, 425, 530, 576, 639, 641, 647,
661, 662, 688, 709. 710, 727, 901, 907,
922, 959, 972, 982A., 1049, 1058,
1086, 1086, 1113, 1137, 1146. — pre^
po8. Werner (1229-44) 268, 381, 530,
641, 661, 709. - Banetiman. (1229)
268.
— von: lohann (1242) 662. — lohann,
canon. st. Blasii in Braunschweig.
Wierland, Vironensis, diocesis 1012. —
episeop. Dietrich y. Minden (1252—60)
905, 1010, 1012, 1152, 8. capeUan.
Heinrich (1257) 1012.
Wihmannus 8. Wichmann.
Wikbeke «. Wibbecke.
Wilbrand vgl. Eidingen, y. — Emmerke,
y. — Gestoif, y. — Hallermnnd, com.
y. — Hareboldessen, y. — Insola, de.
— Magdeburg, archiep., prepos., st
Nicolai prepos. — Paderborn, episc.
— Reden, y.
Wildeshausen 839. — prepos. Hildeward
(1219) N. 3i. — canonici: lohann, Nico-
laus, loseph (1250) 839.
Wilhehn, Wülehnus (1171-90) N. 7. -
Vgl. Bossenleye, canon. — Braun-
schweig, st. Blasii canon. — Burgdorf,
pleban. — Goslar, Neuwerk, conyers. —
Hildesheim canon., st Bartolom. canon.,
st. lohann. canon. — Hoym, y. — Holte,
y. — lohanne, de sancto. — Kaiser. —
Minden, episc. — Paderborn, cellerar.
— Peine, pleban. — Rosenthal, y. —
Sachsen, ducis marsc. — Schwerin,
episc. ^ Slengerdes. — Sulta, de.
WUkeri, lohann (1232) 354.
Willebadessen, Wilbodesheim, Kr. War-
burg i. W., Kloster 779.
Willems vgl. Hildesheim, st Andr. canon.
Willikinus vgl. Braunschweig, st Blasii
canon., ducis marsc. — Rosenthal, y.
— Sachsen, ducis marsc.
WUmerus (1226) 188.
Wymandus, Brd. des Konrad (1226) 164.
Wyngestede a. Winnigstedt
Wimmenhusen, H. y., s. T. Lutgard Cor-
veyer, dann Bild. Minister. (1223-41)
95. — Giselbort y., s. T. Hilsebe Hild.,
dann Corveyer Minister. (1223-41) 95.
Wimpfon, Ausstellungsort 189, 190.
Winand, Brd. des Bertramm (1234) 404.
— Vgl. Adyocatus. — Bossenleye,
canon. — Braunschweig, st Blasii
decan., canon. — Dorstadt, conyers.
— Hildesheim, st Andr. canon. —
43*
676
Winde — Wohldenberg.
Minden, dioc. cleric. — Ohmm, pleban.
— Solschen, pleban.
Winde, Windin, Wendin, Ladeger v.
(1237) 408, 409. - Vgl, Wedem.
Windelbnrgis , Wendel-, Winnelbnrgis,
vgl. Brannschweig, ▼. -- Lehre, ▼. —
Winge 8. Uefingen.
Wingerode, Brüder v, (1226) 164.
Winnigstedt, Winninc-, Winning-,Winge-
stede, f7on; Albert (1228-39) 261, 524,
8. Brd. Friedrich (1228) 261. — Hein-
rich (1227) 217.
Winninghaasen, Winninge-, Winnihnsen,
von: Gerhard (1239-51) 584, 636,
564, 858. - Heinrich (1234-36) 404,
452.
Winthem, ob Wenden?, Baldoin v., mi-
nist, ducis Sax. (1222) 50.
Winthusen 8. Wenedhnsen u. Wend-
hansen.
Winverii, Heinrich (1256) 985.
Winxenborg, Wincenborch, so, v. Alfeld,
castmm 121, 322. Ansstellongsort
289, 340, 351, 389, 392, 415, 510, 512,
515, 518, 541, 665, 681, 709, 729, 989,
999, 1000. - pleban. Wemo (1230-32)
289, 340. — capellani: Wemo (1228)
262. Heinrich (1256) 989. — castel-
lani 146, 415. — portenar. 485, 492.
von: Gertrud, sanctimon., priorissa in
Dorstadt
Wipert, Wicpertus (1141) N. 6. — Vgl.
Gallina. — Himmelsthttr,T. — Uefingen,
V. — Ummein, v.
Wittenvils, Oda u. Cecilie ▼., ancille
Christi in Dorstadt.
Wiselns s. Wicelus.
Wlflede 6. Wnlfelade.
Wlferove 8, Wnlfgrove.
Wlotedhe s, Flöthe.
Wlvinge, -husen, «. Wttlfingen, Wttlfing-
hansen.
Wohle, Welethe, Wolethe, Wolede, We-
lede, Walede, Waledhe, Welide, Wa-
lethe, Wolede, Kr, Marienburg, 228,
338. — von: Cesarins (1227-57) 242,
285, 331, 391, 414, 422, 425, 452, 458,
547, 560, 589, 641, 643, 661, 680, 688,
710, 714, 860, 863, 868, 883, 902, 907,
920, 942, 1021, Hild, Ministerial 285,
413. Cono u. Tt. Lrmtrad u. Intta (1227)
223. Gerhard (1251) 872. Hartmann,
S. de8 Cono (1227-32) 223, 337. Hein-
rich (1252) 907. lohann, S. de8 lohann
(1235-52) 430, 597, 601, 892, 909,
910, 993. Eonrad, Brd, des Heinrieb
(1252) 907.
WOlpe, comes Bernhard y., 8, Wittwe
Eonigunde (1223) 90. - Konrad (1223)
90 A.
Wöltingerode, Wal-, WÖtingerot, JSr.
Go8lar, Aosstellangsort 511.
— Kloster 19, 58, 220, 255, 459, 460,
478, 480, 495, 611, 521, 666, 666, 582,
618, 627, 711, 820. 841, 869, 876, 886,
887, 928, 970, 1006, 1032, 1162, 1168,
1156, N. 38. — preposU, (allgemj 841.
Lambert (1237- um 1257) 496, 511,
582, 618, 679, 711, 733, 742, 820, 869,
887. — ohbaHsse (aUgemJ 841. Ida
(1236-49) 459 n. A., 460, 496, 582,
618, 820. Adelheid (1251) 869. un-
genannt (1253— um 1257) 928, 1166.
— priori88a Adelheld (1249) 820. —
eelleraria 886. — mag. infirmarum
(allgemj 820, 841. Adelheid (1249-50)
820, 841. — sanctimon. 611, N. 88.
Wohldenberg, L. u. L com. y. (um 1250)
886. — Jratres: Thideric. de Oyili,
lohann Sntor, Herbord, Ekbert (1249)
820.
Wohlda, (Lilienthal) n. v. Bremen, Kloster
553.
Wohldenberg, Wolden-, Waiden, Volden-
berg, n. v. Bockenem, 237. Anastelliuigs-
ort 872, 831. — eomitia 93. — eapel-
lanus Heinrich (1227) 241.
— comites von: (1244) 711. patroni ee-
cles. in Ottbergen 831. — Bnrchard U.^X
cnstos, prepos. Hild., prepos. st Petri
Goslar., prepos. 8t. Blasii Brannschw.,
archiep. Magdeburg. — Bnrchard IIL,
S. des Hermann L (vor 1208-58) 248,
458, 570, 572, 588, 589, 616, 629, 711,
737, 762, 772, 790, 797, 831, 927, 964,
1080, 1078, N. 26. — Heinrich L
(1223-51) 61, 93, 111, 144, 179, 207,
208, 217, 222, 229, 237, 240, 241, 243.
269, 305, 318, 837, 371, 399, 401, 403,
408, 409, 410, 424, 459, 460, 465, 476,
506, 509, 512, 513, 514, 517, 623, 534,
562, 563, 570, 572, 616, 629, 643, 672,
677, 679, 708, 711, 713, 721, 722, 781,
732, 733, 737, 738, 742, 751, 772, 791,
798, 835, 868, 869, 875, (erw. 1251)
887, (1265) 964, pincema 61, s. Fr.
bez. WiUufe Sophie (1251) 875, 886,
887. — Heinrich III.. 8. des Heinrich L
(1238-60) 609, 629, 635, 648, 711,
713, 717, 721, 722, 731, 732, 783, 787,
738, 772, 791, 869, 875, 876, 964. 995,
1009, 1078, 1140, 1148. — Heinrich EL,
^) Vgl. wegen dieser Zahlen die Stamtn-
tafel der Grafen von Bode in der ZeU-
Schrift des Marzvereins 23 (1890).
Wohlenhansen — Wülfingen.
677
S, des Hennann I. (1240 — 58) 572,
588, 589, 629, 711, 761, 798, 800, 881,
927, 964, 1078. — Heimann I. (1228
-48) 93, 111, 144, 179, 207, 208, 217,
222, 237, 240, 241, 248, 269, 296, 305,
332, 337, 365, 371, 372, 399, 401, 403,
408, 409, 410, 424, 446, 450, 459, 460,
465, 506, 509, 511, 512, 513, 514, 517,
528, 534, 562, 563, 570, 572, 588, 589,
616, 629, 679, (erw. 1244) 711, (erw.
1246) 772, 799, (erw. 1255) 964, s.
Frau Sophie (um 1250) 831. — Her-
mann m., S. des Heinrich L (1284—60)
399, 509, 664, 572, 711, 787, 738, 761,
791, 798, 844, 869, 870, 876, 928, 964,
1078, 1143. — Hermann ü., Sohn des
Hermann I., canon. Hild. — Hoier, S.
des Heinrich I. (1238 — 60) 509, 711,
737, 875, 876, 964, 1078, 1115, 1143.
— Ludinger (1199 — 1206) N. 20. -
Lndolf, 8. des Heinrich I., prepos.
Ck>8lar., canon., prepos. Hild. — L. u.
I., Tt, des Heinrich I., sanctimon. in
Wöltingerode. — Sophie, T. (?) des
Heinrich I.. Fr, des Heinrich y. Hom-
hurg (1247) 791. — comitum scriptar
Ulrich (1242-60) 672, 839. — dapifer
qaond. Gnnzelin (vor 1208) N. 26.
Sjgehard (1227) 217, 237, 241, 243. -
tninisteriales 313.
Wohlenhansen, Waiden-, Woldenhnsen,
Kr. Marienhurg, 119, 497, 631. Wald
Sonderen bei 631. — von: Ernst, mil.
(1284-41) 898, 899, 631.
Wolbert, Woltbert, vgl Berknm, v. —
Hoheneggelsen, y. — Klanen, in.
Wolbrechtshansen, Wolbrehtishnsen, Her-
mann y. (1229) 276.
Wolcmams s. Volcmar.
Woldems, sacerdos st. Stephan!, in
Goslar? (1224) 111.
Wolfenbttttel, Wolferbotle, Wnlferbitle,
Wlferbutle, Wolfisbutle, von: Beatrix,
T. des Barchard, sanctimon. in Dor-
stadt. — Bnrchard, S. des Gnnzelin
(1223-58) 68, 406, 432, 696, 598, 684,
776, 849, 856, 1017, 1071, 1088, 1092
n. A. — Bnrchard, S. des vor, (1240
—58) 596, 1071. — Ekbert, S. des
Bnrchard (1240-58) 596. 1071. -
Ekbert, 8. des Gnnselin (um 1234-
1249) 406, 459, 460, 480, 506, 530,
595, 596, 698, 635, 823, 849. — Gnn-
zelin dapifer (1223—53) 61, 67, 146,
357, 371, 381, 406, 432, 465, 450, 606,
564, 595, 596, 598. 711, 742, 805
(„y. Peine"), 849, 855, 926, 927, s. S,
GnnzeUn (um 1234-50) 406, 596, 849.
— Hermann, S. des Bnrchard (1258)
1071. — Vgl. Assebnrg, y. der.
Wolframm, Wnlyerammns (1238) 616. —
Vgl. Breite Strasse, y. d. — Ichters-
hansen, prepos., canon. — Weissen-
borg, abbas.
Wolframmi, Wnlferammi, Hermann (1260)
1137. — Hermann, ciy. in Brann-
schweig.
Wolfswerder, TViese hei Hildesheim, {i2i,
Wolmari s. Volcmari.
Wolmote s, Wallmoden.
Wolradns s. Volrad.
Woltberti fil. lohann s, Klanen.
Woltcroye s. Wnlfgroye.
Weltmann s. Waltmann.
Woltorf, -torp, Amt Vechelde, 804.
Woltwiesche, Woltwish, Christine, Ger-
trud n. Hermann, Kinder des Eyerold
y., litones st. Cmcis, dann v, Lam-
springe (1252) 902.
Wolyinge s, Wülfingen.
Wostenhagen, Herbord u. Fr. Zacharia
y., ciyes in Halberstadt.
Wostenstochem 666.
Worms 418, 793. — episcop. Heinrich
(1223-26) 61, 62, 72, 177. Landolf,
elect. (1236) 426.
Wreden s, Freden.
Wrisbergholzen, Holthusen, Diderkinge-
hnsen, Kr. Alfeld, 102, 262, 964.
ecclesia N. 18. — pleban. Heinrich
(1258) 1090.
— von, y. Holthnsen : Dietrich (1226—56)
164, 193, 239, 262, 289, 327, 832, 386,
387, 345, 347, 851, 365, 390, 415, 445,
472, 574, 640, 653, 664, 677, 679, 680,
681, 685, 689, 709, 721, 752, 754, 964,
966, Hild. Ministerial 262. — Hngo,
Brd. des vor. (1227-60) 237, 239,
243, 268, 269, 289, 322, 332, 336, 337,
347, 351, 365, 366, 414, 415, 419, 445,
450, 472, 511, 612, 515, 534, 641, 555,
657, 558, 559, 562, 563, 567, 568, 575,
676, 591, 637, 639, 640, 641, 661, 662,
665, 677, 679, 680, 681, 684, 685, 689,
703, 709, 714, 717, 738, 870, 915, 964,
966, 1021, 1023, 1042, 1062, 1063,
1107, 1109, 1134, 1141, 1159, Hild.
Ministerial 413, 1042. — Hngo, 8. des
vor. (1242) 665.
Wrowin s. Frowin.
Wülfingen, Wolfinge, Wulyinge, -che,
Wlyinge, WJfinge, WWing, von: Albert
(1230 — 46) 293, 634, 663, 678, 689,
717, 763. — Albert, 8. des Arnold
(1243-44) 663, 678, 717. — Arnold
(1230-44) 293, 469, 663, 678, 717. -
Bertramm, Brd, des Albert (1242—46)
678
WlUflDghansen — Zweidorf.
663, 678, 717, 763. - Ernst (1228-62)
262, 298, 908. — HermanD, Brd. des
Bertramm (1242-52) 663, 717, 763,
908. — lohann (1236-58) 469, 695,
609, 678, 685, 689, 1062. — Konrad
(1236-60) 416, 469, 518, 717, 857,
933, 1148. — Nandwlg, s. Fr. Adel-
heid, 8, Schuf, Intta, 8. Brd, Gerhard
y. Gandersheim (1263) 914. — Vgl,
Book, Wnlfinge.
Wülfinghansen , Wulfecnsen , WWing-,
Wime-, Wnlvenk-, Wlfinkhnsen, Kr,
Springe, 549, 609, 653, 678, 937, N. 13.
— Kloster 481, 618, 549, 603, 609, 642,
651, 652, 653, 678, 908, 937, 956, 1003,
1126. — prepoeit, Heinrich (1236—69)
431, 451, 595, 603, 609, 987, 1116. —
8anetiman.: zwei Ti. u, zwei Nickten
des Thetmar t. Oddincrodhe (1235) 431.
— wm: Albert, mil. (um 1240) 609. —
Arnold, mil. (1236) 452. — Bertramm,
mil. (um 1240) 609. — Ladolf, mil.
(um 1240-1251) 609, 669, 763. 803,
867, 868.
Wflnbnrg, Her-, Er-, Arbipolis 862,
N. 19. Ausstellungsort 197.
— ecclesia 449. — episeapi: Otto
(1221-28) 10, 82. Hermann (1235)
411, 426. — canonici: Devard (1235)
426. Salomon (1224 — 37) 98, 272,
479. — cleHci N. 19.
Walfelade, Wlflede, lohann y., ciy. in
Lanenrede.
Wnlfhardns, Wolferas, vgl. Hisce. —
Insnla, de. — Monetarins. — Pattenien,
gogray. — Beden, y.
Wül^ove, Wliigrove, WMgrofe, Wolt-
eroye, Bertold, mU. (1251-55) 875,
876, 979. - Heinrich, mU. (1260) 882.
— Hoyer, canon. Hild. — Hoyer
(1238-61) 515. 751, 762, 876.
Wnlfinge, Ladoli, lohann u, Dietrich,
Brd, (1254) 958. — Vgl, y. Wttlfingen.
Wnlradns 8, Volrad.
Wolferammns «. Wolframm.
Wnnstorf^ Limmer u. Roden, comiUs v.:
Heinrieh (1242 — 59) 662, 727 il A.,
1099. — HUdebold, Brd, des Liidolf,
canon. Bremen., preposit Bnstringie.
- Konrad (1215) N. 28. — Konrad u.
HJldebold, Brd, (1199-1206) N. 20. —
Konrad, Brd. <iM Heinrich, (1236-45)
478, 662, 727 u. A. — Konrad (1288)
1092. - Lndolf (1256-59) 1006, 1082,
1062, 1099 A. — Salome, Schw, des
Konrad u, Heinrich, sanotimon. in
Marienwerder. — camitum scriptor
Halmaros (1256) 1006.
— von: Gottfried'« Fr. Isingard, Hiid.
Ministerialin (1224) 109. — lohaiin,
canon. Gandersheim.
Xisele, unbestimmt 355.
Xzeredhe s, SOderhof.
Y 8, I.
Z.
Zacharia vgl. Wostenhagen, y.
Zacharias (1227) 220. — (1282) 854. —
Vgl, Brannschweig, st. Blaadi eaaoib
— Halberstadt, st. Bonifac. canoiL
Zchiarstlde s. Sarstedt
Zeheninghe s, Cheninge.
Zeitz, episeop s. Nanmbnrff.
Zellerfeid, Gclla, abbates: (allgem,) 743.
Gerhard (1233) 871. ungenannt (1254)
944. Heinrich (1268) 1089.
- von: Giseler (1249) 820.
Zerede, Zerthe, Zherede s. Söderhof.
Ziethen, Fr, Brandenburg, AusatellungB-
ort 1026. — ecclesia 1025.
Zokehei s, Solschen.
Zterdede s. Sarstedt
Zuirin s. Schwerin.
Zweibrflcken, de duobui Pontibus e&mss
Heinrich (1221) 4.
Zweidorf, Tyedorp, Ami Vechelde, 909.
Glossar und Sachliches.
Abendmahlzeit, cena 442.
Abgaben, petitio 410. — Freiheit von
197. — Erlass yon 1016. — Streit
wegen 590. — synodalia 690.
Ablass, Indolgens 20, 117, 206, 260, 266,
272, 278, 320, 321, 823, 334, 335, 339,
342, 850, 361, 370, 427, 487, 488, 498,
734, 769, 793. 794, 817, 884, 838, 888,
894, 896, 897, 898, 899 n. A., 905,
948, 970, 1002, 1010, 1020, 1022, 1087,
1065, 1079, 1119, 1120, 1135.
Ablösung der Filial- yon der Mntter-
kirche 593.
Abmeiening 884.
AbsetEnng 479.
Absolntion 420.
achworde «. echtwort.
administratio temporaliom 1053.
advocare, Vogt sein 296.
advoeatio, Yogtei 114, 161, 171, 217, 221,
229, 243, 244, 282, 288, 284, 388, 365,
390, 404, 424, 433, 434, 459, 468, 476,
491, 524, 525, 531, 545, 568, 575, 579,
588, 595, 596, 626, 676, 677, 678, 693,
707, 708, 711, 721, 876, 908, 926, 964,
979, 980, 1085, 1097, 1118, 1129, 1142.
- -recht 193. -* -frei 842, 926, 1032.
— triticnm adTocatie 410.
adyocatos 121, 207, 292, 311, 434, 552,
616, 625, 653, 824, 958, 1058, 1070. —
„ posterior 112.
Ämter der Handwerker 197, 415.
Afterlehn, nterqne gradns et ordo 752.
allodiom 188, 253, 389, 394, 459, 557,
596, 632, 704, 753, 798, 876, 1029,
1083, 1117, 1128, 1129, N. 7. - Vgl
Vorwerk.
Almosen 258, 479, 739.
Altarlehn, donnm altaris 666, 675, N. 13.
AltersTersorgong 604.
ambo, erhöhter Platz im Dam, 271.
Amtshandinngen, bischöfliche 88, 740.
Amtmänner e. oMciati.
anathema maranatha 89.
angaria et perangaria 711.
anni discretionis, pnbertatis «. Volljährig-
keit
anniversarins, Jahrgedächtnis 200, 270,
274, 306, 376, 407, 483, 493, 497, 506,
530, 538, 547, 571, 585, 610, 654, 705,
744, 745, 843, 850, 851, 875, 885, 917,
923, 977, 1034, 1061, 1142, N. 33.
annona pnrgata 947. -^ synodalis 1046.
annns et dies 516.
annlns pontificalis 789, 1127.
appellatio 625, 814.
arbitri 807, 699, 700, 753, N. 18, 84.
armarinm, Schatz, N. 80.
Arme, panperes 145.
Armenpflege 238.
armigeri ^5.
arvnm, Feld 355.
Ausgaben, Ersati der 1090.
Aussteuer 223.
Auswanderung 445, 795.
Autonomie der bisch. Städte 333.
avena synodalis 890.
B.
Badestube «. stupa.
Baldachin 115.
balniare, baden? 1127.
bannus episcopalis 193, 207, 222, 223,
271, 296, 337, 591, 1144. - imperialis
490. — Vgl Exkommunikation.
baptisterium N. 13.
Bauermeister, magister ciyium 112.
Bauten a, Gebäude.
beddemund s. ins pudicicie.
bedellus, bodellus 310, 795.
Beerdigung, Begräbniss s, sepultura.
Bekleidung, Stiftungen für 510, 568, 1061.
Belagerung 57^, 823.
Beleuchtung 274, 702, 704, 820, 923, 977.
Vgl, auch candela.
benedictiones 789.
680
benefidum — divina.
beneficiom 9, Lebn.
— ecclesiasticom «. prebenda.
Beranbnng 996.
Ber^Iente 1120.
Beriebt an d. EOnig 212.
Bestätigung von Besitz 102, 158, 421,
969, 971, N. 14, 24 a. - von Privi-
legien 85, 86, 174, 175, 177, 418. -
von Verkauf 91. — des Biscbofs 784.
Besuch bei Kranken 1046.
Bibel 141.
Bibliothek, Bttcher 94, N. 88.
Bildliche Darstellung dei Himmelfahrt
Christi 270.
Bitte, erste 288, 659.
Blut Christi, Verehrung des 42.
Blutgericht 887.
bona libera s. Freigüter.
bottus, Stiefel 1046.
Briefe 80, 699, 620, 621, 827, 1082,
N. 22, 29.
Buden auf dem Markte 826.
Bürgen s. fideiussores.
Bürger ist Ministerial 888. — ist Ritter
Burgen s, Schlösser,
burmester 482, 696, 914, 1111.
cahos = chaos 882.
calciamenta, Schuhe 554.
calix, Becher 87.
campana, Glocke 866.
candela 704, 882, 848, 851, 928. — noc-
tumalis 702. — Vgl, Beleuchtung,
canones 829.
eappa, Mantel, Kappe 1127.
capsa, Kasten, Schrein 87.
carbones 91, 805.
cathedra magistraliB 768.
cautio fideiussoria 1015.
census s. Zins.
chrisma 248.
Chorus 1116, 1127.
cirotheca, Handschuh 588, 789.
circumvenire, betrügen 80.
cives, Bauern 810 u. ö.
claves ecclesie 1000.
clenodia secularia 588.
clerus et plebs 585.
clippeus, herschilt 62.
Collationsrecht 239, 978.
collecta „Inclina'* 935.
eolloquium 51, 408.
coloni 145.
comitatus, comitia, goding 119, 261.
comitium a. placitum.
compedibus mancipare 787.
concilium generale 255.
condescendere = consentire 820.
conflrmatio s. Bestätigung.
Consecration 238, 893.
consuetudo terre 112.
consolatio, Magentrost, Abendessen 346,
402, 456, 571, 704, 763, 1061, 1091.
contumacia 164, 216, 985.
coquina 145.
Corona, Tonsur 100.
culcitra, Bettdecke 1127.
curia claustralis 827, 990, 1096. -- im-
perialis 61. — domestica, sethelhof 356.
currus, Wagen, Verpflichtung zur Zufuhr
der Lieferung 459.
cussinus, Kissen 1127.
dalmatica, geistL Gewand, 789.
debitores s, Schuldner.
decima. Zehnten 88, 282, 240, 241, 276*
277, 287, 325, 331, 332, 336, 846, 371.
408, 409, 419, 480, 482, 436, 442, 460t
452, 458, 463, 464, 469, 473, 486, 500.
505, 506, 508, 510, 511, 512, 513, 614.
515, 516, 528, 540, 541, 647, 648, 656.
567, 662, 670, 672, 574, 576, 678, 682»
588, 596, 616, 627, 629, 632, 633, 634.
686, 637, 638, 639, 640, 647, 661, 663«
664, 676, 680, 688, 689, 690, 709, 718.
752, 765, 772, 778, 798, 802, 808, 828.
830, 882, 827, 864, 867, 869, 873, 877.
881, 907, 910, 921, 922, 924, 926, 986.
937, 942, 952, 963, 962, 968, 964, 972.
975, 982, 1009, 1017, 1021, 1026, 1064.
1067, 1068, 1078, 1076, 1076, 1077,
1083, 1086, 1097, 1102, 1108, 1109,
1110, 1111, 1112, 1113, 1116, 1128,
1129, 1130, 1184, 1137, 1146, 1146,
N. 27, 34 u. ö. - maior 402, 486, 492,
832, magna 831. — minor, minuta 402,
441, 457, 485, 492, 832. — novalis 237,
414, 665, 732, 882. — coUeotor decime
694.
decollatio 112.
Degradation 887.
denarii ebdomadales 1142. — novi 790,
988.
detentio, Gefangensetzung 787.
Deutsche Urkunde 167.
Dingbiergeld 310, 608.
Diöcesanrecht, -gerichtsbarkeit 147—166,
159, 162, 170, 173, 185, 189, 190, 262.
discipline scolastice 768.
divina impedire, prohibere, suspenders
216, 612, 792.
Dom — g^erra.
681
Dom, Ban 320, 821. — kupfernes Dach
279. — Vgl, Hildesheim, Dom im Pen.-
n. Ortsreg.
donom altaris s. Altarlehn.
Dotieran^ 392.
echtwardus, ethwert, ewort, achworde,
echtwort 224, 491, 991, 1062.
edificia «. Gebäude.
eheliche Pflichten 298.
Eiche, Malstadt anter der 296.
Eid des snkttnft. Bischofs 1068. — Lehns-
262. - Tren- 1117.
Einlager 57, 285, 402, 428, 452, 463,
464 847.
Eintritt ins Kloster 265, 1059.
EinTerleibong, incorporatio 374, 456, 718,
755, 818, 856, 928.
emenda, emendatio, Busse 237, 1142.
Empfehlnngsschreiben 124, 266, 314, 799,
854.
emongere, rülpsen 30.
Enthauptung, pena decollationis 112.
Entschuldigung wegen Krankheit 532.
erarium, Schatzkammer 858.
ErbUchkeit des AUods 258.
Erbrecht der Kinder 919.
Erbschaft 416, 417, 1079. — der Nonnen
1153.
evictio 317, 1144.
exactiones et petitiones 711.
exceptio, Eintcand 21.
exequie 1070.
Exkommunikation 67, 163, 168, 176, 191,
196, 211, 213, 215, 216,247,255,278,
365, 449, 510, 546, 612, 716, 750, 759,
801, 930, 944, 946, 985, 988, 992, 996,
1000, 1018, 1105, N. 19, 26, 36. — be-
schränkte 889. — Exkommunizierte
164. — Vgh Interdict
exemptio 46, 248, 469, 833, 918, 994,
1029.
exuyie 604, 1013.
F.
famUia 327, 1046, 1117.
Fehde, guerra 179, 180, 208, 235, 246,
377, 572, 704, 823, 1056.
feodum s. Lehn.
fermm, cum quo balniatur (d. h.?) 1127.
Feier, besondere, des Festes loh. ante
port. Latin. 851, der Octaya natirit.
Marie 935, der h. Maria -Magdalena
895, des h. SÜTOster 356, Pauli Be-
kehrung 346.
Feuerstätte 74.
fideiussores, Bürgen, 242, 810, 357, 414,
430, 464, 467, 485, 491, 492, 547, 560,
605, 608, 611, 696, 697, 700, 701, 731,
753, 787, 785, 797, 846, 847, 915, 999,
1053, 1144. — fideinssio 990. — Vgl.
warandus.
fibula choralis 1127.
Fischerei, piscina, piseatura 494, 858,
987, 1062.
FlussableituDg 50.
firatemitas s, Ghebetsbrttderschaft.
Freie, liberi 822. — ius liberorum 575.
Freigüter, bona libera 188, 714, 880.
Freilassung, dimissio 24, 654.
Fünfte, der 725.
FuBsfaU 285.
Fusswaschen, mandatum 1096.
Gärten 558, 585, 656, 824, 850, 863. —
Vgl, pomerlum.
Garantie s. warandia.
Gastfireundschaft 117.
Gastrecht 340, 879.
Gebäude, edificia 23, 57, 285, 693, 698,
703, 824, 917, 937, 1090, 1097.
Gebetsbrüderschaft, fratemltas 50, 235,
236, 295, 354, 879, 407, 459, 469, 511,
520, 587, 600, 739, 791, 850, 873, 965,
987, 1031, 1044, 1069, 1106, 1120.
Geburtsfehler N. 21.
Geld, Währung s, Orisreg, die Städte-
namen.
Geleit 1038.
gener = Toehtermann 545.
Gericht, iudioium 452, 771. — Gerichts-
barkeit 653, 815. — sententia 291,
808, 337, diffinitiYa 652. — sententiam
querere 591. — in sententia querere
292. — sententiam facere, sentenliare
271, 296. — sententiam dare 292. —
iusticie defectus 257. — instrumenta
iudiciaria 459. — VgL ius, goding,
gogreye u. s. w,
Getreideabgabe 824. — VgL annona.
Gewähr s, warandia.
Gläubiger 429.
Gnadenjahr 231, 745, 762.
godink, comicia 112, 261, 433, 434, 469,
525. — Vgl, placitum, greveding.
gogreve, gomyius 112, 261, 294.
Grab des Bisch. Hesilo 656.
Grabenanlage 847.
granarium 145, 442.
Grenzberichtigung 167.
greyeding, comicium 416, 417. Vgl.
godink.
Gründung y. KlOstem 19, 165, 809.
gulositas, Schlemmerei, Feinschmeekerei
N.29.
gwerra s, Fehde.
682
H. — Messen.
Hagel- n. M&nseschaden 947.
Häretiker s, Ketzer, Sekten.
Handweiksämtei 197, 415. — -meister
197.
Hansgerät «. ntensiUa.
Heizung 666.
herschiit, clipeus 62.
Hergewette 1079.
hymnns 846.
Hörige, homo proprins, homines 705. —
Heirat der 445. — werden Ministerialen
720, 911. — transennt ad dominnm 414.
Hof tag 192, 417.
Holznntzong 8. ntilitas lign.
homaginm 285, 494.
homininm 262, 547.
homines libeii 237, 812.
höre noctnme et diome 820.
horreiun 611.
I.
idolatria 789.
Imker, pnticlarins 611.
ymnos 846.
incorj^oratio 8. EinTerleibnng.
indncie, Abkommen 480.
Indolgenz s. Ablass.
infirmi 847, 1016.
Innung der Schulter 474.
insignia 62.
instrumenta indiciaria 459.
Interdikt 168, 255, 806, 1105.
inyestitara 10, 11.
ins hominnm 262. — feodale 8. Lehn.
— secnlare 296. — pndicicie = bedde-
mnnd 1117. — clanstralinm cnrianun
827. — ministerialiom 262.
insticie defectns 257.
inrisdictio 8. Gericht
K.
Kämmerer 61.
Kapnzen fttr die Nonnen 898.
Ketzerei, Ketzer 71, 108, 107, 108, 861,
862, 868, 870, 885, 420. — Vgl Sekten.
Kirchen, geschenkte 841, 848.
Kirchengat, -schätz 45, 49.
Kloster^ttndnng 19, 165, 809. reform
519. — Eintntt ins 265, 1059.
Knabennnterricht 180.
Kohlen 91. — -brennen 805.
Konzil 532, 578.
Kranke, infirmi 847, 1046. — Pflege 510,
841, 850, 887.
Kreuzfahrer 18, 74, 209 u. A., 214, 282,
820, 246, 361.
Kreuzpredigt 163, 226, 227, 885, 386,
427,687.
^.««-6 67, 78, 97, 98, 121. 127, 168,
179, 180, 192, 214, 218, 267, 509. —
gegen die Preussen 502. — VgL auch
Pi^erfahrt
Ladung, Ziüemn^ 906, 978.
Landdüig «. placitnm.
Landesyerweisung 235.
Landfrieden (1222) 48, (1228) 66, 67,
(1229) 269, (1249) 814.
lagena, JSrug, Flasche 1127.
lathove, mansus litonicus 102, 658, 705^
758, 1088, 1117.
lectiones 895.
Lehn, feodum, beneficium, prestare 555.
— Anwartschaft 121. — erledigt 237,
262. - Eid 237, 262. — Gfiter 1158.
— Register 205. — Afterlehn 752. —
Beichsiehn 60. — ins feodale 712, 966.
libera bona «. Freigtlter.
li^edin^he 287, 262.
ligius siYC Über homo 287.
llgna sinodalia 1083.
litones werden ministeriales 34, 249,
669, 720, 911. — ministerium litonis
670. — Tausch «. <Im,
litonissa 1117.
livor, Miesgunst 621.
lobium. Laube 787.
lucus 976. Vgl. Wald.
luminaria s, Beleuchtung.
luna, Mondalter, in der Datierung 480.
Mäuseschaden 947.
magister ciyium, Bauermeister 112.
magnates tene 564.
Malstatt 296.
maldratum 876.
mancipium 78.
mandatum, Fusswäsche 1096.
mansus litonicus s, lathoye.
manumissio 249.
manuteigium, Handtuch 1127.
marca = 18 soL 112. — igne probate
N. 6.
Markt 197, 890.
Marschall 61.
matutinalis, Messbuch 851.
membrum putridum ecclesie 988.
Memorienstiftnng 52, 838, 846, 864, 401,
407, 457, 468, 464, 483, 497, 600, 616,
523, 568, 634, 676, 724, 763, 7tfl, 861,
867, 884, 929, 1057. - Vgl. annlTOFsar.
mensale, Tischtuch 40, 1127.
Messen 285, 820. — pro def onctis 70L
miles — Beichsaeht
688
miles, Bfirger ist m. 244. — wird MOnch
265.
militari snis stipendiis 1083.
Ministerialen 301, 858. — Tausch s, das.
— ins 262. — Bfirger als M. 888. —
litones werden M., «. Ut — wirdschl^ffen-
barfrei 813. — Belohsm. 61.
missale 854, 851.
mitra darf der Domhantor gebrauchen 481.
moltia 497.
Mondalter in der Datierung, lana 480.
moneta legalis 588.
monilia, Sehmuck überhaupt 789.
morgengave 610.
Mfthie, molendinnm 102, 217, 855, 405,
496, 591, 596, 682, 676, 728, 824, 847,
875; 887, 1062, 1122, N. 8. — molendi-
nanns 685.
Namensänderung von örtem 469, 1084.
nepos, Enkel 545, 617.
nemus quercinus 900, 908.
NiessnutB 508.
naTale, Rodung 224, 470, 565, 568, 1159.
— decima novalis «. decima.
O.
obedientie, obedientiarii 604, 694, 696,
699, 885, 917, 923, 937, 967, 1005,
1117, N. 29.
ochteme, ohteme 188, 820.
Oel, heiliges 248.
Oelung, letite 1046.
Offenhaus 1041.
offertorium 866.
officia divina 961. — yespertina 789. —
Vgl. diyina.
officiati 61, 182, 188, 670, 754.
oUa erea, Gefäss N. 26.
operari, opfern 583.
ordinatio 46, 208, 378.
oyentiones, Unterstützungen 1142.
P.
Pacht 8. Verpachtung.
palla eltmjm,Jltardecke 87, 789.
panis albus 977.
panstel, Salzpfanne 102.
patella, Pfanne 1127.
Patrimonium 47, 536, 564.
Patronatsrecht 185, 855, 536, 564, 764,
1035, 1047.
peccata criminalia et yenialia 739.
peregrinatio s, Pilgerfahrt
pellicium varium, Pelzkleid N. 26.
pensio s, Zins.
pepla crispa et orispata, gekrauste Sehleier
oder Tücher 588.
petitio. Abgabe 410.
Pfarrei, Abgrensung 326. — Einrichtung
866.
Pflichten, eheliche 29a
pigritari, lästig sein 621.
Pilgerfahrt, peregrinatio 187, 141, 209,
1012.
pilliolum, Käppchen N. 29.
pistoris officium 1158.
placitum, comidum 112, 404, 416, 417,
444, 446. 511, 580, 564, 629, 929, 958,
1042, 1070. - sub tdlia 1042. - Vgl.
grcTcding.
plebs et derus 585.
pomerinm 281, 452, 575.
Prftbende, beneficium ecclesiasticum 78,
94, 281, 288, 268, 849, 856, 376, 878,
428, 438, 468, 493, 500, 516, 567, 585,
587, 699, 703, 728, 745, 749, 762, 768,
812, 859, 918, 940, 946, 948, 961, 978,
986, 990, 1005, 1013, 1019, 1045, 1052,
109k 1127, 1129, 1142, N. 29. — ver-
schaffen 78, 94^ 233, 859, 940. — yacante
918, 946, 986. — abwesender 961. —
an Bfiiger 849.
preces, prime 583, 659.
precium oastrense 262. — scolasticura
1055.
preco 261, 483.
Predigt 1050.
predium 649, N. 6.
prescribere,f^oe'Aren696.— prescriptio21.
Privilegien s. Best&tigung.
Profess 443.
Propst, abwesender 1013. — lu junger
950. — Propstei verwaltet durch den
Bischof 1085, 1047, 1098.
provisio 761, 768, 840.
Proiession 195, 196, 441.
putidarius, Imker 641.
quercus s. Eiche,
questuarius 888.
Quittung 537.
reoeptio canon. 761, 768.
Rechenschaft 945.
Rechtfertigung 895.
Rechtsspruch, kaiserlicher 61, 62, 387.
reeule, Demin. v. res 1012.
Reform d. Klöster 519.
rendia 8, 8, 10, 11.
Reichsacht 887. — -dienst 246. — -lehn
60. — -ministerialen 61.
684
reisa — theatmm.
reisa 285.
Reliquien 133. — des h. Godehard 698,
794, N. 9, 10. - der h. Maria 585. —
der h. Mar. Magdal. 650.
Residenzpflicht 812.
Resignation 276, 758.
responsoria 851, 895.
Ritter 8, miles.
rochone, Ranchhnhn? 616 n. A.
Rodnng 8. novale.
rota, päpstl. N. 13.
rotniarins, Schreiber, Notar 697.
sacrariom 23.
sacrilegium 278.
sandalia 789.
sarta tecta 745.
scapnlarJam Tel capncinm 898.
scepenbar 313.
SchadenersatE 194.
Schenk, pincema 61.
Schlösser, mnnitiones 146, 1036, 1039,
1040, 1041, 1043, 1053, 1071, 1112. -
Bau 57, 1018. •
Schmähschrift 352.
Schulden 49, 57, 142, 157, 264, 280,
429, 528, 606, 715, 716, 867, 942, 949,
986, 1056, 1112, 1118. — yerstorbener
Kanoniker 142. — Zwang zum Be-
zahlen 264, 280. — debitor 999.
Schutzbriefe 32, 174, 219, 221, 255, 369,
385, 386, 652, 706, 741, 811, 891, 1138,
1152, 1156, N. 13.
sdsta 1127.
scola sacre pagine 621.
scolares, Anzahl der 254. — ducisse 480.
scriptor regis 325.
segetes hiemales et estivales 753.
Sekten 362. — Vgl. Ketzer.
sententia s, Gericht
sepulcrum domini in parascene 928.
sepultura 256, 1046, 1050, N. 13.
sequencia 346, 851.
serri milltares 947.
servitium 410, 497, 722, 884, 984, 1097,
1129.
sethelhof, curia domestica 855.
Sicherheit an Person u. Eigentum 1088.
Siegel, sstcei für dieselbe Person 1035.
Siegelbeschreibungen: Anno dap. ducis
1078. — Biewende, Halt v. 375, Hel-
mold T. 1059. — Blankenburg, y. 1114.
— Bortfcld, V. 1021. — Gramme, v.
1121. — Dahlnm, ▼. 1109. — Dassel,
com. V. 317. — Depenoe, v. 404. —
Dorstadt 756. ^ Ellessem, ▼. 598. —
Escherde, y. 188, 658. — Eyerstein,
com. y. 285. — Goslar, y. 1041. —
Gowbche, y. 1120. — Hallermiind,
com. y. 249. — Hardenberg, y. 276,
631. — Hugo {?), Domherr N. 28. —
Kaltonbom. Kloster 513. — Kissen-
brtlck, y. 513. — Lauenrode, y. 285. —
Meinersen, y. 1067. — F^rrmont, y.
550. — Robert, Domherr N. 26. —
Roden, com. y. 1099. — Schanfeld,
com. y. 283. ~ Schwanebeck, y. 615.
— Schöneberg, y. 686. — Tossem, y.
877. — Veten foro. de 270. — Vom-
holto, y. 1108. — WWpe, com, y. 90.
— Wohldenberg, com. y. 237.
Silentium imponere 296.
silya s. Wald.
synodns 21, 108, 223, 292, 347, 398, 402,
708, 771, 1046, 1047, 1097. - gene-
ralis 535, 676. — Abgaben 590. —
synodalis annona 1046, ayena 390,
liena 1033.
SpoBenrecht 182, 183.
Stadtrecht 826.
St&dtebttndnis 983.
Status malus terre 276.
Stipendium = prebenda 378.
Streit 1154. -> wegen Güter 291, 292,
307, 433, 434, 439, 459, 460, 478, 480,
499, 505, 560, 569, 604, 660, 699, 758,
805, 960, 998, N. 14, 18, 24, 26. ~
wegen Wald 746.
stramen, Stroh 753.
Studium 314, N. 29.
stupa, Badestube 1091.
Sflhne fttr Todtschlag 285.
subminister 61.
subofficiatus 61.
sunderen 631.
superarbitrium 307.
superpellicium, suppellicium 583, 1127.
sutor 820. — Vgl. Sutor im Personenreg.
T.
Tafelgttter 57^ 1083, 1100.
Taufe 8, baptisterium.
Tausch yon Gütern od. L&ndem 92, 114,
224, 346, 375, 496, 566, 581, 596, 615,
631, 658, 668, 678, 747, 748, 756, 830,
831, 855, 947, 959, 976, 1048, 1054,
1080, 1092, 1129. - yon litan 249,
669, 670, 692, 902. — yon Ministerialen
26, 31, 95, 110, 198, 199, 299, 300,
507, 522, 544, 595, 874, 955, 974, 1095.
tedale, Brandeisen, Rost 1127.
tegmen, Rleid für Nonnen 583.
Testament 141, 347, 545, 851, 1012,
1127. — testatores 1127.
theatmm, Qildehaus 494.
theoloninm — Znrflckgabe,
685
theolonium a. ZolL
trda 145.
tilia, plaeitnm snb 1042, 1070.
TodtBchlag 91, 2S5.
Tonsur, eorona 100.
Trinkgeld fflr die Zeugen 310, 608.
triticnm adyocatie 410.
tritorare, dreschen 758.
Tmchsess 61. — Amt, dapiferatns 160.
tnnica, Oewand des Bischofs 789.
Toroneser, Geld 74.
r.
ongehovede (bona) 445.
Unteilbarkeit der Hnfe 904, 1080.
Unsicherheit der Wege 750.
ntensUla^ Hausgerät 182, 183.
utilitas lignoram, silyanun 102, 855, 375,
596, 682.
nxorati et non nxorati 1046.
V.
yadinm, Pfand, N. 6.
venialis, verzeihlieh 739, 970.
Verbot y. Häaserban 235.
Vergleich 1139. ~ Vgl. Streit.
Verj&hmng 21.
Verlegung v. ElOster 469, 1034.
Verleihung 184.
Verpachtung, Pacht 611, 932, 993, 998,
999 1000.
Verpfindung 285, 476, 578, 751, 876.
yestimenta leyitica et sacerdotalia 789.
Vieh 1090.
Vikariengründung 501.
yillieatio, TiUici 54, 112, 114, 145, 188,
249, 282, 288, 284, 288, 837, 865, 407,
410, 466, 568, 610, 611, 615, 669, 670,
696^ 697, 795, 932, 943. 998 u. ö. —
▼iUicum destituere et instituere 407.
— Tillani 188. — Abmeierung 884.
vinum s, Wein.
Visitation der ElOster 588.
Vogtei s, Adyocatia.
Volljährigkeit, anni disoretionis, puber-
tatifl, legitimi, legitima etas 402, 428,
480, 468, 464, 467, 547, 556, 560, 665,
697, 699, 701, 731, 797, 989.
Toluptas lllicita N. 29.
Toremundus, yormund 118, 296.
yorewerch, yorwerkum 102, 557, 798. —
Vgl. allodium.
Wachen 818.
Wahl des Bischofs 2, 8, 4, 6, 7, 8, 12,
13, 15, 78, 758, 1122. — des Abtes
742. — doppelte 788. — -recht 8, 4,
6, 7, 9, 15, 71. — -streit 792, 801,
823, 824, 829, 989.
Wald, sUya 91, 805, 322, 855, 438, 434,
466, 470, 499, 509, 530, 564, 566, 596,
681, 682, 787, 746, 822, 870, 1122,
1159, lucui 976, nemus quercinus 900,
903, sunderen 681. — communis u.
priyata 466. — redacta in carbones
91. — Vgl. utilitas silyarum.
warandia 98, 291, 845, 591. 645, 646,
696, 815. — warandus 292, 445, 800.
— Vgl. fideiussores.
Wasserleitung 784.
Weiber, gefallene 226, 230.
Weihe des Bischofs 10 A., N. 23. —
priesterliche 191, 210. — y. Kirchen
u. Altären 118, 206, 207, 1119.
Wein 977. — -berg 803. — -gärten 27,
462.
Wiesen 1122, 1124.
Wochenmarkt 890. — Vgl. Markt.
Wunder 896.
Z.
Zeugen, auffallende Angabe der 977. —
-gebflhr, ad bibendum 310, 608.
Zins, census, pensio 441 A., 696, 753,
767, 848, 885, 904, 932, 978, 990, 993.
996, 999, 1000, 1004, 1038, 1061, 1080,
1150, 1151, 1157 tt. ö.
Zinsen, usure 132.
Zitation, Ladung 906. 978.
Zoll, theoloniumB90, 770. — theolonearius
816. — -fireiheit 197.
Zurückgabe you widerrechtlich Genomm.
1100, 1101, 1104.
•^oEDcao—
Beschrelbungr
der
beigregrebenen Slegrelabblldungren.
1. Bischof Konrad, bis 1228 ausschliesslich im Gebrauch, bis
1238 mit dem folgenden gemeinsam, dann von diesem verdrängt^) Der
Bischof sitzend im Ornate mit Inful auf dem Haupte, in der Rechten
den senkrechten nach innen gebogenen Bischofsstab, in der Linken ein
geschlossenes Buch haltend, das an den vier Ecken und in der Mitte
mit Nägeln (Steinen ?) belegt ist. — Das abgebildete Siegel besteht aus
braunem Wachs mit roter Füllung, eins der ältesten Siegel dieser Art.
t CONRADVS . DEI . GRATIA • HILDENSEMENSIS . EPC.
Domstifl 158. — um 1230,
%. Bischof Konrad (kleines Siegel), seit 1228 im Gebrauche
neben dem grösseren bis 123S, dann dieses verdrängend.^) Der Bischof
sitzend im Ornate, in der Rechten den nach innen gekrümmten Bischofs-
stab, in der Linken geschlossenes Buch haltend.
t CONRADVS DEI GRATIA HILDENSEMENSIS EPC.
Maria-Magdalenenkl 18. — 1232.
S. Bischof Konrad. Nur einmal 1235 vorkommend, Gemmen-
sieget, und zwar ein Abraxas,^) Menschenleib mit Hahfienkopf und
SchlangenfCissen, in der Linken einen sogen. Morgenstern, in der Rechten
Schild. Von der Umschrift ist nichts mehr zu sehen.
Domstift Hildesheim 170, — 1235.
4. Bischof Heinrich (1247—57). Der Bischof im Ornate
sitzend, in der Rechten den nach innen gekrümmten Bischofsstab, mit
der Linken das in der Mitte und an den vier Ecken mit Knöpfen
') Vgl. Heinemann f Beitr. zur Diplomaiik S. 52. *) Vgl. Heinemann o. a. 0.
S. 63, der Ftitsche staU Morgenstern sagt. Doch sieht man den Stern deutlich.
687
(Steinen?) versehene und auf dem linken Oberschenkel ruhende Buch
haltend.
t S\ HEINEICI DEI GRA HILDENSHEÄffiN ECCL'IE . EPl
4a« Das Rücksiegel zeigt aufgerichteten Löwen nach rechts:
t S. LEO HILD(ENS)EMNIS.i)
Stadtarehiv eu Ootlar, Neues Hospital 4, — 1257,
S. Bischof Johann von Brakel (1257—60). Der Bischof im
Ornate sitzend^ die Rechte segnend erhöhen, in der Linken den Stab
haltend.
t JOANNES : DEI : GRA : HILDENSEMENSIS : ECCLESIE : ETS.
Maria-MagdalenenkL 66. — 1258.
6« Domkapitel, seit dem Anfang des 13. Jahrhunderts^) im
Gebrauch bis ins 16. Jahrhundert. Die Himmelskönigin sitzend in
ganzer Figur, auf dem linken Arm den Christusknaben, mit der Rechten
eine Rose vor der Brust haltend. Auf der einen Seite stehend in ganzer
Figur der h. Godehard im Ornate mit der Inful auf dem Haupte, in
der Rechten senkrecht den Bischofsstab, in der Linken vor der Brust
ein Buch haltend; auf der andern der h. Epiphanius in derselben
Weise, in der Rechten den Bischofsstab, der schräg vor dem Leibe her
liegt, in der erhobenen Linken ein Buch haltend. Längs des inneren
Schriftrandes Verzierung.
t SIGILLVM HILDENSEMENSIS ECCLESIE.
Oodehardikl. 57. — 1309.
7m Dompropst Reinhold von Dassel (1232 — 50). Ganze
stehende Figur des Propstes im Ornate^ in der Rechten Palmzweig, in
der Linken Buch vor der Brust haltend.
(t) S. REINNOLDI . SVMI . PPOSITI . Hn.DENSEMESI[S].
Oodehardikl. 19h. — 12^6.
8« Dompropst Reinhold von Dassel (1232 — 50). Der Dom-
propst in ganzer Figur stehend, in der Rechten Palmzweig, im linken
Arme Buch.
t REINOLD». DI . GRA . DE DASSELE [MAIOR] PPVS HILDEN.
DomsHfl Hildesheim 173. — 1235.
>) Oh Slim leo Hild.? *) Das ältere (: Bd. I, letzte Abbildung) hia 1202
nachweiBbar, dieses seit 1217.
688
9. Beinhold von Dassel, Propst (1254) und Ärchidiakon
de9 Andreasstiftes (1222 — 54), Kopf mit vollein Haupthaar ohne
Bedeckung.
t S . REINOLDI . DE DASLE.
Oodehardfkl. 23. — 1254.
10. Dompropst Ludolf von Wohldenberg (1251— 6Sj). Der
Dompropst knieend nach links, die Hände zum Gebet erhoben, unter
einem Bundbogen, der von zwei kleineren mit spitzen Türmen ver-
sehenen Bundbogen beseitet ist, unter denen je eine freischwebende Lilie.
Auf dem grösseren Bundbogen und die Türme überragend die Himmels-
königin in halber Figur, in der Bechten Lilienszepter, auf dein linken
Afyn den Christusknaben.
t S. LVDOLFI PPOm MAIORIS I HILDESE.
QodehardikU 24. — 1258.
11. Domdechant Ger wich (1235 — 53). Ganze Mgur, stehend,
mit beiden Händen vor de^^ Brust das Kreuz haltend.
t GEREWICVS . HILDEJr . DECAN».
Johannisatift 16. — 1240.
Ift. Domdechant Gerold (1253 — 58), spitzoval, zeigt einen
Adler, der auf dem Bücken eines Hasen sitzt und diesen in den Kopf
hackt.
(t S.) GEROLDI . HTLDESEMEN . DEC(ANI).
Landeshauptarchiv zu Wolfenbüttel, Riddagshauaen 117. — 1254.
18« Domkantor Dietrich von Adensen (1243 — 65). Ganze
Figur nach rechts im Priestergetvande, *) den Kopf geneigt, das Gesicht
nach vorn gekehrt, vor einem Stehpidte mit aufgeschlagenem Buche, die
Bechte erhoben, die Linke auf dem Buche.
t S. CANTORIS HILDENSEMMENSIS.
Michaeliskl. 26. — um 1243—46.
14. Domküster Heinrich von Tossem (1227 — 45), Archi-
diakon in Solschen. In einer Nische, über der sich ein Bauwerk er-
hebt, der Domküster stehend in ganzer tigur, in der erhobenen Linken
^) Es scheint fast WhMhsgeufand zu sein, doch ist Dietrich als Mönch nicht
nachweisbar.
689
ein Kelch, an der erhobenen Rechten hängt ein WeihwedeL Zu beiden
Seiten des Kopfes hängen aus der Nische Ampeln.
t [S. HEINRICI HI]LDENSEMENSIS THESAVRARII.
Archiv zu Loccum 78, — 1240,
IS. Domherr Volrad, Ärchidiakon in Lengede (1232),
Der Domherr knieend, die Hände zum Oebet erhoben, nach rechts, dar-
über Christus in halber Figur, die Rechte segnend erhoben, in der
Linken ein Buch haltend,
t S. VVLR[ADI . CANO]NICI . HILDENSIMENSIS.
Frankenberg 3. — 1232,
16« Bartholomäistift, Der h, Bartholomäus stehend in ganzer
Figur, in der Rechten ein Messer, mit der Linken ein Buch vor der
Brust haltend, Links davon zwei, rechts ein Stern.
t S. ECCE : SCI : BARTHOLOMEI . HILDESEM.
Lose Siegel 66.^)
17« Hermann von Glithe, Propst des Bartholomäistifts
und Ärchidiakon in Lühnde (1240 — 46). Rundes Siegel, der h,
Bartholomäus in halber Figur, die Rechte segnend erhoben, in der Linken
ein Buch haltend,
(SANCTVS BARTO)LOMEVS.
Kreuzaiift 64. — um 1240,
18« Johannisstift, Der h, Johannes nach links gewendet vor
einem Lesepult, worauf ein geöffnetes Buch liegt, sitzend, in der Rechten
einen Oriffel.
t SIQILLVM . SCI . lOHANIS . IN . HILDSEM.
Johannisstift 16. — 1240.
19. Oodehardikloster. Bischof Oodehard sitzend im Ornate
mit der Inful auf dem Haupte, in dei* Rechten den Bischofsstab, in der
Linken ein aufgeschlagenes Buch haltend, worauf die Buchstaben A u,
0 (?). Rechts neben ihm halbe Figur des ersten Äbtes^ mit der Rechten
Buch vor der Brust haltend, mit der Linken das untere Ende des
Bischofsstabes fassend. Darüber in drei Absätzen parallel mit dem
Schriftrande: FRIDERIC» II EP SER II VVLVS. _
t BEATVS . QODEHARDVS . HILDENESHEIMSIS EPS.
Oodehardikl. 47a. — 1302.^)
^) Im 13. und 14. Jahrhundert in Qehrauch. ') Aber das älteste Siegel des
Klosters und schon im 12, Jahrh, im Gebrauch,
HildMh. ÜB. U. 44
690
20. Abt Ludold des Godehardiklosters (1233—61). Der
Abt sitzend im Ornate^ den Stab in der Rechten, in der Linken ge-
öfnetes Buch.
t LVDOLD[VS DEI Q]ßA ABBAS S GOD[EH]ARDI I HILD.
Domstift Hüdesheim 176. — 1236.
ftl. Kremstift. Doppelarmiges Kretiz, dessen oberster Querbalken
im Schriftrande liegt, rechts davon der h. Petrus in halber Figur mü
Schlüsseln und Buch, links der h. Paulus in halber Figur mit Buch,
neben dem Schaft rechts links
S S
P P
E A
T V
ß L
V V
Si) _ Si)
t SIQILLV ECCLESIE SCE CRVCIS I HILDENESHEDf«)
Michaelishl. 75. — 1283.^)
22. Propst Hugo des Kreuzstiftes (1220—46). Der Propst
stehend, in der Linken Palmzweig, in der Rechten geöffnetes Buch. Zu
beiden Seiten spriesst je eine Lilie aus de^n Boden.
t HVGO . DI . GRA . S . (CRVCIS) POSIT»
Kreuzstift 64. — um 1230.
28. Albert von Everstein, Propst des Kreuzstiftes
(1247 — 64), auch Propst des Stiftes auf dem Petersberge bei Goslar.
Der Propst im Kniestück, in der Rechten die Palme, in der Linken
vor der Brust ein Buch haltend, unter einem Mauerbogen, welcher in
der Mitte einen gezinnten Turm und an den beiden Ecken kleinere
Türme trägt, auf dem rechten der h. Paulus (?) mit Palme und Buch^
auf dem, linken der h. Petrus in halber Figur mit Schlüssel und Buch.
Ztvischen den Heiligen, diese überragend, ein Ankerkreuz, das in der
Mitte und an den vier Ecken mit Steinen besetzt ist.^)
t S. [PP]OSITI AIB'TI SCE C'CIS HIL ET SCI PET' GOSL'
Mariengarten 5. — 1250.
0 VS in Ligatür. *) NB in Ligatur. *) Während des ganzen 13. Jahrh.
gebraucht. *) Nach weniger gut erhaltenem Siegel auch abgebildet Bode, ÜB. II,
Nr. 15.
691
tML. Dechant Richard des Kreuzstiftes (1243 — 52). Ein
aufrechtes Kreuz.
t S. ßlCHARDI . SACERDOTIS.
Kreuzstifl 57. — 1246.
Jt8« Konvent des Maria-Magdalenenklosters. Die h. Maria
Magdalena stehend, mit beiden Händen vor der Brust eine Salben-
büchse haltend.
t S. SOROß. PENITENTVM IN HILDENSEM
Mar.'Magdalenenkl. 72. — um 1260—70.
26. Propst Bruno des Maria- Mag dalenenhlosters (1239 —
74). Der Propst in verziertetn Siegelfelde stehend in ganzer Figur,
mit beiden Händen vor der Brust ein Buch haltend.
t SIQILLVM . BßVNONIS . PAßVI.
Maric^MagdaUnenkloaier 78. — 1265.
587« Michaeliskloster. Der h. Michael auf dem Drachen stehend,
die Rechte mit dem Schwert zum Schlage erhoben, in der Linken die
Lanze, mit der er den Drachen in den Rachen stösst. Zu seiner Linken
der h. Bemumrd in ganzer Figur im Ornate mit Inful auf dem Haupte,
auf dem Schwänze des Drachens stehend, in der Linken den Bischofs-
stab, der schräg vor dem Leibe her liegt, mit der Rechten dem Heiligen
die Kirche darbietend.
t SIGILLV . ECCLIE . SC[I . MICHJAHEL' . ABCHANGL'I . IN .
HILDENSEM.
Michaeliski. 127. — 1308.^)
28. Abt O Ottschalk des Michaelisklosters (1251 — 55). Der
Abt sitzend im Ornate, auf dem Haupte die Inful, in der Linken ein
Buch haltend, die Rechte segnend erhoben.
[f S.] GODESCALCI ABB ST MICHAEL«) IN H[IL]DENSEYM.
Michaeliakl. 49. — 1255.
29. Abt Ernst des Michaelisklosters (1256—97). Der
Abt sitzend im Ornate, in der Rechten den Stab, in der Linken vor
der Brust ein Buch haltend.
(t) S. EßESTI ABBIS SCI MICAHEK HILDESEMEN.
Michaeliakl. 52, — um 1260.
^) Während des ganzen 13. Jahrh. im Gebrauch. *) AS in Ligatur.
44*
692
80. Moritzstift Der h, Mauritius stehend in ganzer Figur
nach vom in voller Rüstung und mit Mantel, der vor der Brust mit
einer Schnalle zusammengehalten mrd, in d^ Reckten das Banner mit
drei Zipfeln, die Linke auf den neben ihm stehenden, mit Buckeln
versehenen Schild gelegt Zu seiner Rechten Bischof Hezilo auf Dreiberg
knieend, in der Rechten den senkrechten Bischofsstab, mit der Linken
dem Heiligen die Kirche darreichend.
SCVS MAVRITIVS f HETTILOi) EPC HILDEN.
MarUzsUfl 6. — 1195.
81. Arnold vom Werder, Propst des Moritzstiftes
(1222—51). Der Propst in halber Figur, die Hände betend erhoben,
unter einem Kleeblatihogen. Darüber der h. Moritz in Rüstung mit
Heiligenschein, in der Rechten das Banner, in der Linken den vom
Körper abgehaltenen stark gewölbten Schild in Hüfthöhe, darauf eine
fünf blätterige Rose, auf dem obem Schildrande das Kreuz.
t c. D. G. s. MAVßrrn l hild ppositvs.
DomtHft midesheim 188. — 1241.
83. Propst Johann von Brackel des Moritzstiftes
(1252^57), dann Bischof. Der Propst stehend, in der Rechten die
Palme, mit der Linken vor der Brust ein Buch haltend.
t S. lOmS PPOTTI SCI MAVRICII HILDENSEOmN.
Moritzsiifi 19. — 1256.
88. Dechant Gerhard des Moritzstiftes (1256—60). Der
Dechant nach rechts gewendet vor einem Altare das Messopfer verrichtend.
t S. GERHI DECAI S MAVRICH T HILDMS.
Maritzstift 19. — 1256.
84* Kloster Derneburg. 7n der Mitte sitzend die h, Jungfrau,
in der Rechten Lüienszepter, auf dem linken Arm den Christusknaben.
Zu ihrer Rechten steht der K Andreas in ganzer Figur, barfuss, über
dem rechten Arm Buch haltend, in der Linken das Kreuz, zu ihrer
Linken ebenso Bischof Bernhard im Ornat mit Stab und Buch.
t SIGILLVM . SANCTE . MARIE . IN . DERNEBVRCH.
Derneburg 51. — 1305.^
1) HE in Ligatur. *) Während des 13. Jahrhunderts im Oebraueh.
693
85* Kloster Dorstadt. Gott Vater sitzend in ganzer Figur,
zwischen den Beinen ein Kruzifix (Sohn), dessen Querbalken auf den
beiden Unterarmen liegt und an den beiden Enden von unten her
erfasst uird. Zunschen dem Kopfe des Gekreuzigten und dem Kinne
des Ersteren eine Taube (h. Geist), in Schulterhöhe rechts 1, links 5.
t S; ECCL'IE . SCE . CßVClS . ET . SCE . MARIE . VIRGIN .
IN . DORSTAT
Archiv zu Dorstadt Nr. 75. — 1278.
86. Propsteisiegel des Klosters Dorstadt, spitzoval, zeigt
ganze männliche Figur steherid nach vom, die rechte Hand segnend
erhoben, im linken Arme Buch haltend.
t SIÖILLVM . PREPOSITI . DE . DORSTAT.
Wölfenbüttel, st. Orucia in Braunschweig 1. — 1228.
87« Kloster Escherde. Auf schraffiertem Grunde in der
Mitte die Himmelskönigin sitzend mit der Rechten vor der Brust eine
Rose, mit der Linken das auf dem linken Oberschenkel sitzende Christus-
kind haltend. Rechts davon das Haupt Johanns des Täufers auf
einer Schale mit rundem Fuss, lings davon in Flammen ein Fass, aus
dem der Kopf des h. Vitus ragt.
t S. ECCE . SCE . MARIE . IN . ESSCHERTE.
Lose Siegel 34.
88« Kloster Heiningen. Unter einem mit Aufsatz versehenen
Kleeblattbogen Brustbilder der h. Petrus und Paulus; im unteren
Zwickel des Siegelfeldes Blattverzierungen.
t S. APOSTO" PETRI ET PAVL IN HENIQGE.
Kl. Heiningen 43. — 1292.^)
39» Kloster Lamspringe. Der h. Adrian stehend in ganzer
Figur, mit langem Mantel, der durch die nach den Seiten in HüfÜiöhe
erhobenen Arme ausgebreitet und vor der Brust mit einer Kette zu-
sammengehalten wird. In der Linken Palmzweig, in der Rechten
Schwert.
t SCS . ADRIANVS . MARTIR . IN . LAMMESSPRIQGE f
Kl. Demeburg 14, - 1250.
') Im 13,-16. Jahrhundert in Gebrauch.
694
40« Kloster Wöltingerode. Die h. Jungfrau sttzmd, in der
Rechten den Lilienstengel, auf dem linken Arm den Christusknaben,
der die Rechte segnend erhebt und in der Linken eine Frucht hält,
beide mit den Köpfen den Schriftrand durchbrechend.
SCA . MAEIA . IN . WALTINQERODE .
Kl. Wöltingerode 165. — 1364. 0
41» Christus am Kreuze, davor knieende Person, die Hände zum
Gebet erhoben. Unter den Armen des Gekreuzigten rechts PETRVS,
links PAVLVS (?).*) Die Legende bildet einen Hexameter.
CßVX DNI MEC VOX E QVAM SEMPV ADORO.
Kreuzstift 27. — 1230.
42* Propst Poppo des Moritzstiftes. Das Siegel, welches
wegen seiner Eigenart hier noch als Nachtrag zum ersten Bande gegeben
werden mag, zeigt Hne Schwurhand. ^)
DEXTERA . DOMINI . FACIT . VIRTVTE.
MoHtzstiß 6. — 1195.
*) Auch im 13. Jahrhundert hn Gebrauch. •) Auf der linken Seite scheint
zuerst R zu stehen, oder soll es Ligatur von PA sein? Heinemann, Beitr. zu
Diplom. S. 54 liest HEIN — RICYS und schliesst daraus, dass das Siegel das des
Archidiakons in Solschen, Heinrich von Tossem, sei. Doch wird dieser gar nicht
in der ürk. genannt (vgl. Nr. 291), kommt auch nicht in Betracht, da Achtum
nicht zu seinem Archididkonat gehört. Ich möchte deshalb eher an ein (Sekret-)
Siegel des Kapitels des Kreuzstiftes denken. Vgl. auch Nr. 14 das Siegel Heinrichs
von Tossem. ^ Vgl. Heinenunnn a. a. 0. S. 55.
Tafel I.
4a. Rücksiegel von Nr. 4.
4. Bischof Heinrich (1247-57).
Tafel II.
J ^l.
7, Dompropst Rudolf v. Dassel
5. Bischof Johann v» ßrakd
(1257-60).
6. Domkapitel, seit 1217.
Tafel III.
8. Dompropst Reinhold v, Dassel
(1233-50).
. Dompropst Ludolf v. Wohldenberg
(1251 -ö9).
9. Dompropst Reinhold v, Dassel (1254).
12. Domdechant Gerold
(1253—58).
Domküster Heinr. v.
Tossem (1227—45).
11. Domdechant Qerwich
(1235-53).
13. Domkantor Dietr. v. Adensen
(1243-65).
Tafel IV.
15. Domherr Volrad
(1232).
lö, Bartholomäistift.
19, Qodehardik[osten
17. Propst Hermann des Bartholomaistiftes
(1240-46).
la Johannisstift.
Tafel V.
20.
Abt Ludold des Oodehardiklosters
(1233-61).
21. Kreuzstift.
22. Propst Hugo des Kreuzstiftes
(1220-46).
23* Albert v, Eversteln, Propst
des Kreuzstiftes (1247—64).
24.
Dechant Wchard des Kreuzstiftes
(1243-52).
Tafel VI.
25. Maria-Magdalenenkloster.
2S. Abt Oottschalk ± Michaelislclosters
/..%^ (1251-55).
26. Propst Brano des Maria-
Magdalenenklosters (1239—74).
29. Abt Ernst des Michaelisklosters
(1256-97).
Tafel VII.
M^
33* Propst Johann
des Moiitzstlftes
(1252^57),
31. Propst Arnold
des Moritzstiftes (1222-51).
33. Dechant Gerhard
des Moritzstiftes (1256-60).
Tafel VIII.
35. Kloster Dorstadt
36. Propste! des Klosters Dorstadt
Tafel IX.
37. Kloster Escherde.
38. Kloster Heimns:en.
39. Kloster Lamspringe.
Tafel X.
40. Kloster Wöltingerode.
41. Sekretsiegel des Kreuzsüftes ? '^- ^^^P^* P?PP° des Moritzstiftes
(llol — IJUl).
Phot. und Druck von F. H. Bödeker in Hildesheim.
Phot. und Druck von F. H. Bödcker in Hildesheim.
r^ • ^
^>:-
r^C
i^^^'-^
•^v^
'J^^:-.^^'
.>rr»
«»''IS,
:^' : r'.^txjKrv.
'~-::.-'^^
»j^^
?:"^:.K
ir-Pv
•f^*?
, ^. .. ■«^•T-^
-^ r7 -^
-:S^
^'^•k
•.-.•i^
?i ^v
.•V:; r
r^ ,i>r^^-?«^ -
7^J^-
%^^^
s^^:^-.: r^'^^^rs^^
r^> r-
3 2044 098 650 773
! IllfUlliüilll
:t\s
J.
■tf^
^ 'ik<
™
.•-*•
•J^:>^' /
.'^'.