Skip to main content

Full text of "Urkundenbuch des Hochstifts Hildesheim und seiner Bischöfe"

See other formats


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  Copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  Copyright  or  whose  legal  Copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that 's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  Steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  file s  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrain  from  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  System:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  Copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  off  er  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
any  where  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  Information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  white  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  füll  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  google  .  com/ 


über  dieses  Buch 

Dies  ist  ein  digitales  Exemplar  eines  Buches,  das  seit  Generationen  in  den  Regalen  der  Bibliotheken  aufbewahrt  wurde,  bevor  es  von  Google  im 
Rahmen  eines  Projekts,  mit  dem  die  Bücher  dieser  Welt  online  verfügbar  gemacht  werden  sollen,  sorgfältig  gescannt  wurde. 

Das  Buch  hat  das  Urheberrecht  überdauert  und  kann  nun  öffentlich  zugänglich  gemacht  werden.  Ein  öffentlich  zugängliches  Buch  ist  ein  Buch, 
das  niemals  Urheberrechten  unterlag  oder  bei  dem  die  Schutzfrist  des  Urheberrechts  abgelaufen  ist.  Ob  ein  Buch  öffentlich  zugänglich  ist,  kann 
von  Land  zu  Land  unterschiedlich  sein.  Öffentlich  zugängliche  Bücher  sind  unser  Tor  zur  Vergangenheit  und  stellen  ein  geschichtliches,  kulturelles 
und  wissenschaftliches  Vermögen  dar,  das  häufig  nur  schwierig  zu  entdecken  ist. 

Gebrauchsspuren,  Anmerkungen  und  andere  Randbemerkungen,  die  im  Originalband  enthalten  sind,  finden  sich  auch  in  dieser  Datei  -  eine  Erin- 
nerung an  die  lange  Reise,  die  das  Buch  vom  Verleger  zu  einer  Bibliothek  und  weiter  zu  Ihnen  hinter  sich  gebracht  hat. 

Nutzungsrichtlinien 

Google  ist  stolz,  mit  Bibliotheken  in  partnerschaftlicher  Zusammenarbeit  öffentlich  zugängliches  Material  zu  digitalisieren  und  einer  breiten  Masse 
zugänglich  zu  machen.  Öffentlich  zugängliche  Bücher  gehören  der  Öffentlichkeit,  und  wir  sind  nur  ihre  Hüter.  Nichtsdestotrotz  ist  diese 
Arbeit  kostspielig.  Um  diese  Ressource  weiterhin  zur  Verfügung  stellen  zu  können,  haben  wir  Schritte  unternommen,  um  den  Missbrauch  durch 
kommerzielle  Parteien  zu  verhindern.  Dazu  gehören  technische  Einschränkungen  für  automatisierte  Abfragen. 

Wir  bitten  Sie  um  Einhaltung  folgender  Richtlinien: 

+  Nutzung  der  Dateien  zu  nichtkommerziellen  Zwecken  Wir  haben  Google  Buchsuche  für  Endanwender  konzipiert  und  möchten,  dass  Sie  diese 
Dateien  nur  für  persönliche,  nichtkommerzielle  Zwecke  verwenden. 

+  Keine  automatisierten  Abfragen  Senden  Sie  keine  automatisierten  Abfragen  irgendwelcher  Art  an  das  Google-System.  Wenn  Sie  Recherchen 
über  maschinelle  Übersetzung,  optische  Zeichenerkennung  oder  andere  Bereiche  durchführen,  in  denen  der  Zugang  zu  Text  in  großen  Mengen 
nützlich  ist,  wenden  Sie  sich  bitte  an  uns.  Wir  fördern  die  Nutzung  des  öffentlich  zugänglichen  Materials  für  diese  Zwecke  und  können  Ihnen 
unter  Umständen  helfen. 

+  Beibehaltung  von  Google -Markenelementen  Das  "Wasserzeichen"  von  Google,  das  Sie  in  jeder  Datei  finden,  ist  wichtig  zur  Information  über 
dieses  Projekt  und  hilft  den  Anwendern  weiteres  Material  über  Google  Buchsuche  zu  finden.  Bitte  entfernen  Sie  das  Wasserzeichen  nicht. 

+  Bewegen  Sie  sich  innerhalb  der  Legalität  Unabhängig  von  Ihrem  Verwendungszweck  müssen  Sie  sich  Ihrer  Verantwortung  bewusst  sein, 
sicherzustellen,  dass  Ihre  Nutzung  legal  ist.  Gehen  Sie  nicht  davon  aus,  dass  ein  Buch,  das  nach  unserem  Dafürhalten  für  Nutzer  in  den  USA 
öffentlich  zugänglich  ist,  auch  für  Nutzer  in  anderen  Ländern  öffentlich  zugänglich  ist.  Ob  ein  Buch  noch  dem  Urheberrecht  unterliegt,  ist 
von  Land  zu  Land  verschieden.  Wir  können  keine  Beratung  leisten,  ob  eine  bestimmte  Nutzung  eines  bestimmten  Buches  gesetzlich  zulässig 
ist.  Gehen  Sie  nicht  davon  aus,  dass  das  Erscheinen  eines  Buchs  in  Google  Buchsuche  bedeutet,  dass  es  in  jeder  Form  und  überall  auf  der 
Welt  verwendet  werden  kann.  Eine  Urheberrechtsverletzung  kann  schwerwiegende  Folgen  haben. 

Über  Google  Buchsuche 

Das  Ziel  von  Google  besteht  darin,  die  weltweiten  Informationen  zu  organisieren  und  allgemein  nutzbar  und  zugänglich  zu  machen.  Google 
Buchsuche  hilft  Lesern  dabei,  die  Bücher  dieser  Welt  zu  entdecken,  und  unterstützt  Autoren  und  Verleger  dabei,  neue  Zielgruppen  zu  erreichen. 


Den  gesamten  Buchtext  können  Sie  im  Internet  unter  http  :  //books  .  google  .  com  durchsuchen. 


*y» 


'>    0> 


•.  J  f  •  • 


VV 


7\<^ 


*^^. 


Sf^>¥S^' 


:  i^j^ä/^^A/^ 


JÖarbarö  Collrsf  Librarg 

CHARLES   SUMNER.  ^L.D.. 

OF  BOSTON. 

'*For  fiookfl  relating  to  Politiei!  and 
Fine  Arti." 


4i^' 


,_»r;^rN» 


co/:?/n/n, 


•^Tk^ 


•^.KV 


.  '9^^^.^^ 


T^'i 


^*-.> 

,  -^  -^y^  'C^'  /^  'ji*  ^ « \  *  ^ 

y^»tst^-* 

-7^  ... -'WC-^;^ 

^K.^-- 


?Ny 


'.^,^, 


^'^^^. 


/vN    t 


>^^';^^^ 


••^^- 


Quellen  und  Darstellungen 

ZUR 

Geschichte  Niedersachsens. 


HERAUSGEGEBEN 
Oay-nw    («"»^«'»^ VOM 

"  HISTORISCHEN  VEREIN  FÜR  NIEDERSACHSEN. 


BAND   VI. 

URKONDENBOCH  DES  HOCHSTIFTS  HILDESHEIM  II. 

VON 

Dr.  H.  Hoogeweg. 


HANNOVER  UND  LEIPZIG. 

HAHN'SCHE    BUCHHANDLUNG. 

1901. 


Urkündenbuch 

DES 

Hochstifts  Hildesheim 

UND  SEINER  BISCHÖFE. 


BEARBEITET 
VON 

Dr.  H.  Hoogeweg. 


zweiter  theil  1221—1260. 
mit'^io  siegeltafeln. 


HANNOVER  UND  LEIPZIG. 

HAHN'SCHE   BUCHHANDLUNG. 

1901. 


S^'^c-^^/^.  /./^ 


.^-gf-wr-  Co,     -. 
r/-.v     ')   1902 


Dmok  Ton  Aug.  Eberlein  &  Co^  HannoTer. 


Vorwort. 


Der  erste  Band  dieses  ÜB.  ist  als  65.  Band  der  Publikationen 
aus  den  K.  Preussischen  Staatsarchiven  1896  erschienen.  Der  vor- 
liegende zweite  Band  schliesst  sich  an  den  erstell  seiner  ganzen  Anlage 
nach  genau  an,  sodass  es  genügt,  hierfür  auf  das  Vorwort  des  Be- 
arbeiters und  die  Vorbemerkungen  des  Herausgebers  hinzuweisen. 

Den  weitaus  grössten  Teil  der  Original -Urkunden  lieferte  natur- 
gemäss  dxxs  Kgl.  Staatsarchiv  zu  Hannover,  sodann  das  Landes- 
hauptarchiv  zu  Wolfenbüttel  und  die  Beverinische  Bibliothek  zu 
Hildesheim,  vereinzelte  die  Archive  in  Marburg,  Münster,  Wienhausen 
u.  a.  Für  die  Goslarer  Urkunden  konnte  ich  mich  auf  das  treffliche 
ÜB.  von  Bode  beschränken,  die  Urkunden  des  Kl.  Dorstadt  stellte  mir 
der  Besitzer,  Herr  v.  Löbbecke  auf  Dorstadt,  in  liebenstvürdigster  Weise 
zur  Verfügung. 

Von  der  grossen  Anzahl  Kopialbücher,  welche  durchgesehen  werden 
mussten,  sind  mehrere  bereits  von  K.  Janicke  im  Vorwort  zum  ersten 
Bande  aufgeführt  und  beschrieben  worden.  Wie  von  diesen  einige  für 
das  13.  Jahrhundert  nicht  mehr  in  Frage  kamen,  so  mussten  viele 
andere  neu  herangezogen  werden.  Von  den  benutzten  seien  folgende 
hesanders  erwähnt. 

FHlr  das  Domstift: 

L    Das   grosse   Kopiar   des   Domstiftes,    Cop.   VI,  11   des  Kgl. 

St.-A.  zu  Hannover;  vgl,  Janicke  S.  VI. 
2.  Das  Formelbuch  des  Ludolf  von  Hildesheim,  summa  dictaminum 
magistri  Ludolfl  oder  summa  Ludolfl  notarii,  he}'ausgegeben 
von  Rockinger  in  den  Quellen  zur  bayrischen  und  deutschen 
Geschichte  IX,  S.  350  ff.  Es  enthält  zwar  nur  Formeln,  doch 
liegen  vielen  von  diesen  auch  sonst  bekannte  Ereignisse  zu 
Grunde,  andere  weisen  auf  historische  Thatsachen  hin,  welche 
jetzt  nicht  weiter  belegt  werden  können.  Als  Verfasser  ver- 
mutet der  Herausgeber  einen  Kanoniker  Ludolf  von  Einbeck, 


VI 

der  1234 — 36  als  Magister  genannt  wird  und  vielleicht  eine 
Person  ist  mit  dem  in  Nr.  445  genannten  Kanoniker  des 
Kreuzstiftes.  Doch  lässt  sich  genaueres  bei  dem  häufigen  Vor- 
kommen des  Namens  Ludolf  nicht  feststellen,  vgl.  Sudendorf 
in  Zeitschrift  1871  S.  36  ff.  und  Heinemann,  Beitr.  zur  Diplo- 
matik  S.  19.  Die  Entstehung  des  Formelbuches  fällt  jeden- 
falls in  die  Mitte  des  13.  Jahrhunderts. 
Für  das  Andreasstift: 

3.  Liber  statntoram  canonicornm  ecclesie  sancti  Andree  in 
HildeDsem,  Ms.  320  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim, 
Hs.  des  14.  und  15.  Jahrhunderts,  und 

4.  Ms.  XXI,  1257  der  Kgl.  und  Provinzialbibliothek  zu  Hannover, 
vom  Jahre  1718,  beide  genauer  beschrieben  von  Janicke  S.  VIII, 
bez.  IX. 

Für  das  Bartholomaeistift: 

5.  Ms.  324  der  Beverinischen  Bibliothek  aus  dem  16.  Jahrhundert, 
vgl.  Janicke  8.  VIII. 

6.  Copiale  monasterii  Hildesh.  Bartholomaei  in  Sulta,  Ms.  20 
des  Oberlandesgerichts  zu  Celle,  vgl.  Katalog  der  Bibliothek 
S.  647.  Schrift  des  17.  Jahrhunderts,  fol.,  Papier.  Es  enthält 
zuerst  ein  Corveyer  Oüterverzeichnis,  gedr.  Westfäl,  Zeitschrift  I, 
Heft  2  S.  10 ff',,  dann  das  Cop.  des  Bartholomaeistiftes.  Die 
Abschriften  voll  Fehler  und  mit  Lücken,  die  der  beglaubigende 
Notar  Hermann  Suderlant,  Mindener  Kleriker,  nur  zum  Teil 
verbesserte  bez.  ausfüllte. 

Für  das  Godehardikloster: 

7.  Ms.  311  der  Beverinischen  Bibliothek,  15.  Jahrhundert.  Vgl. 
Janicke  S.   VIII. 

8 — 9.    Cop.    15  und  20  der  Godehardipfarre   zu   Hildesheim,   beide 

von  derselben  Hand  des  17.  Jahrhunderts,  Papier,  fol.,  welche 

als  Ersatz  dienen  mussten  für  das  nicht  aufzufindende  Cop. 

des  14.  Jahrhunderts,  vgl.  Doebner,   ÜB.    Vorw.  8.  VI,  Nr.  4. 

Für  das  Johannisstift: 

10.  Cop.  18Ö  im  städtischen  Museum  zu  Hildesheim,  Perg.,  fol., 
15.  Jahrhundert,  vgl.  Janicke  S.  XL 

11.  Ms.  341  der  Beverinischen  Bibliothek,  Papier,  fol.,  16.  Jahr- 
hundert,  vgl.  Janicke  S.   VIII.     Es  ist  eines  der  Cop.,  denen 

Würdtwein,  Nova  subs.  L  die  Urkunden  des  Stiftes  entnommen 
half  ein  anderes  scheint  verloren. 


vn 

12.  Cop.  VI,  64  im  KgL  St-A,  zu  Hannover:  Copionale  hospitalis 
s.  Johannis-hoffes  de  fandationibos.  reformationibus  et 
privilegiis  conscriptum  1760.  Papier,  foL,  gut  und  meistens 
korrekt  geschrieben. 

Für  das  Maria-Magdalenenkloster: 

13.  Ms.  357  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Perg. 
4^,  53  Blätter,  aus  dem  Ende  des  14.,  mit  Nachträgen  von 
verschiedenen  Händen  des  15.  Jahrhunderts,  lieber  jeder  Urk. 
kurze  Inhaltsangabe  in  roter  Tinte. 

ftir  das  Michaeliskloster: 

14.  Cop.  VI,  75  des  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover.    Vgl.  Janicke  S.  VII. 

15.  Cop.  VI,  76  ebenda,  Papier,  fol.,  Hs.  des  15.  Jahrhunderts 
von  verschiedenen  Händen,  enthält  Urk.  des  11 — 15.  Jahr- 
hunderts. 

16.  Ms.  277  der  Beverinischen  Bibliothek,  Copionale  privilegiorom 
et  fondacionnm  monasterii  sancti  Michaelis  cum  registro,  wozu 
eine  spätere  Hand  fugte:  per  abbatem  Henricnm  Wenthusen 
conscriptum.  Darunter:  Hunc  libram  perlegi  et  singula 
notavi  Wolfenb.  in  exilio  1677  6  Jnly  Johannes  abbas.  Auf 
fol.  144  werden  einige  Urk.  gegeben,  die  exclusive  habentor 
in  copionali  pergameneo  (wohl  VI,  75  des  SL-A.). 

Für  das  Moritzstift: 

17.  Ms.  514  der  Beverinischen  Bibliothek,  fol.,  Perg.,  14.  Jahr- 
hundert, dasselbe  wie  Cop.  41  bei  Janicke  8.  VIL 

Für  das  Kloster  Derneburg: 

18.  Cop.  VI,  105  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Perg.  in  4^.  bis 
8.  40,  dann  Papier,  16.  Jahrhundert. 

19.  Cop.  VI,  106  ebenda,  Papier,  gross  4^,  15.  Jdhrhundert,  vgl. 
Janicke  8.  VII 

20.  Cop.  VI,   108  a   ebenda,   Papier,  fol.   max.,  18.  Jahrhundert, 

die    Urk.   chronologisch  geordnet   und  sorgfältig  geschrieben. 
Für  das  Kloster  Dorstadt: 

21.  Perg.' Codex  gross -fol.,  37  Blätter,  im  Archive  zu  Dorstadt, 
bis  fol.  35  von  einer  Hand,  darauf  einige  spätere  Nachtragungen. 
Fol.  34v  sieht:  Anno  domini  m^.  ccc^  xxxix^.  ipso  dei  beate 
Margarete  virginis  completns  est  Über  iste.  Sehr  reichhaltig 
und  gut  geschrieben,  aber  mit  Fortlassung  aller  oder  der 
meisten  Zeugen  und  sämtlicher  Daten. 


vin 


22.  Ms.  545  der  Beverinischen  Bibliothek,  Papier,  fol.,  16.  Jahr- 
hundert, 93  Blätter,  von  verschiedenen  Händen. 

23.  Für  Cop.  vom  Jahre  1614  im  Archiv  zu  Dorstadt,  das  z.  B. 
Bode,  ÜB.  II,  Nr.  323  vorlag,  konnte  nur  die  Abschrift  von 
Kratz  in  Ms.  545  a  der  Beverinischen  Bibliothek  benutzt  werden. 

Für  das  Kloster  Heiningen: 

24.  Ms.  546  der  Beverinischen  Bibliothek,  Perg,,  4^,  vgl. 
Janicke  S.  IX, 

25.  „Copialbuch  des  Klosters  Heiningen  verfertigt  anno  1573" 
im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  253  Seiten,  Papier, 
von  dei'selben  Hand  und  auch  sonst  genau  überehistimmend  mit 

26.  dem  Cop.  von  demselben  Jahre  im  Archiv  zu  Heiningen,  doch 
dies  mit  neueren  Ergänzungen  und  Verbesserungen  nach  den  Or. 

Für  das  Kloster  Lamspringe: 

27.  Ms.  530  der  Beverinischen  Bibliothek,  Cop.  vom  Jahre  1573, 
vgl.  Janicke  S.  IX,  Es  ist  besonders  tvichtig  wegen  seiner 
vielen  Angaben  über  die  Lage  schon  damals  wüster  Orte. 

Für  das  Kloster  Marienrode: 

28.  Ms.  XXIII,  767  der  Kgl.  und  Provinzialbibliothek  zu  Hannover, 
Perg.,  klein  4^.,  15,  Jahrhundo't ;  besonders  viele  Fehler  in 
den  Daten.  Berichtigt  und  ergänzt  konnte  es  mehrfach 
tverden  durch 

29.  Cop.  III,  148  des  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Papier,  fol.,  1679 
beglaubigt  auf  Veranlassung  des  Abtes  durch  den  Notar 
Michael  Ruberti. 

Für  das  Kloster  Ringelheim: 

30.  Cop.  des  Klosters  vom  Jahre  1714  im  Archiv  zu  Ringelheim 
im  Besitze  des  Herrn  Freiherm  von  der  Decken^  gross  foL^ 
Papier,  vgl.  Janicke  S.  IX, 

31.  Copialbuch  des  Abtes  Heinrich  Wirschius  (1570—1613)  ebenda^ 
Papier,  fol.,  zusammengestellt  aus  Abschriften  der  Or.  und 
eines  „alten  Copiatbuches"" .  Korrekt  geschrieben,  wenn  auch 
in  der  Orthographie  der  Zeit  (ae,  oe  u.  s.  w.). 

Für  das  Kloster  Wöltingerode: 

32.  Cop.  FT,  115  des  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Papier,  fol, 
16.  Jahrhundert,  756  Seiten,  von  verschiedenen  Händen.  Die 
Urk.  sind  chronologisch  eingetragen  unter  den  alphabetisch 
geordneten  Orten. 


IX 

Ausser  den  vorstehend  aufgeführten  möge  noch  Erwähnung  finden 
das  reichhaltige  Cop.  IX,  265  des  Kl.  Wienhausen  aus  dem  Anfange 
des  14.  Jahrhunderts  im  Staatsarchiv  zu  Hannover.  Ausserdem  boten 
reiches  Material  die  Copiare  von  Steterburg  und  Amelunxbom  im 
Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttd  sowie  vieler^  insbesondere  Calenberger 
Klöster  der  angrenzenden  Diözesen. 

Bei  der  grossen  Menge  des  zu  Gebote  stehenden  Materials  war  es 
notwendig,  möglichst  zu  kürzen  und  nur  ungedruckte  Urkunden  voll- 
ständig zu  geben.  Es  wurden  deshalb  mit  einigen  Ausnahmen  alle 
Urkunden,  welche  in  Sudendorfs  Registrum,  Sudendorfs  ÜB.  der 
Herzöge  von  Braunschweig  und  Lüneburg,  in  Doebners  ÜB.  der  Stadt 
Hildesheim,  Bodes  ÜB.  der  Stadt  Goslar,  dem  Asseburger  ÜB.  und 
in  der  Zeitschrift  des  hist  Vereins  für  Niedersachsen  gedruckt  sind, 
nur  im  Regest  mit  Zeugen  gegeben,  ebenso  sämmtliche  Urkunden,  welche 
sich  inhaltlich  nicht  auf  Hildesheimer  Angelegenheiten  beziehen  und 
nur  wegen  der  handelnden  oder  zeugetiden  Personen  Aufnahme  finden 
mussten.  Auch  bei  den  vollständig  gegebenen  Urkunden  wurden  die 
Formalia  oft  nur  angedeutet,  um  Raum  zu  sparen;  insbesondere  sind 
auf  diese  Weise  die  Papsturkunden  gekürzt.  Bei  den  Regesten  wurde 
in  den  Zeugenreihen  auf  die  Wiedergabe  der  Hildesheimer  Bürger 
verzichtet,  da  diese  sich  im  ÜB.  der  Stadt  Hildesheim  finden  und 
niemand,  der  in  Hildesheimer  Geschichte  arbeiten  will,  das  ÜB.  des 
HochsHftes  ohne  das  der  Stadt  und  umgekehrt  unrd  benutzen  dürfen. 
Die  Angaben  über  die  Besiegelung  wurden  auf  ein  kurzes  „Beschädigtes, 
gut  erhaltenes  Siegel  des  ...  ."  beschränkt,  wenn  die  Befestigung  die 
mn  meisten  gebräuchliche  ist,  d.  h.  das  Siegel  in  braunem  oder  gelbem 
Wachs  am  Pergamentstreifen  hängt.  Die  Zeitschr.  des  hist.  Ver,  für 
Niedersachsen  wurde  kurz  „Zeitschrift"  zitiert. 

Von  den  Nachträgen  und  den  Berichtigungen  zum  ersten  Bande 
verdanke  ich  die  meisten  den  freundlichen  Mitteilungen  des  Herrn  Dom- 
kapitular  und  Geistlichen  Rates  Dr.  Bertram  zu  Hildesheim  und  des 
Herrn  FVeiherm  E.  d.  Uslar-Gleichen  zu  Hannover.  Verwertet  wurden 
auch  die  Bemerkungen  Heinemanns  im  Jahrgang  1897  der  Zeitschrift 
S.  86 ff.  Dagegen  sind  die  von  demselben  im  Jahrgang  1896  S.  86 ff. 
abgedruckten  Briefe  nicht  mit  aufgenommen  worden,  und  mag 
auf  diese  hier  besonders  hingewiesen  werden.  Die  Nachträge  umrden 
auch  bei  der  Herstellung  des  Registers  herangezogen.  Ihre  Nummern 
sind  durch  ein  vorgesetztes  N.  kenntlich  gemacht. 

Bei  der  Beschreibung  der  Siegel  hat  mich  besonders  Herr  Archiv- 


direktor  Dr.  Ilgen  in  Düsseldorf  unterstützt.  Ausser  den  genannten 
Herren  bin  ich  auch  den  Herren  Vorstehern  und  Besitzern  der  eingangs 
erwähnten  Archive  und  Archivalien  für  die  Unterstützung  meiner  Arbeit 
zu  grossem  Danke  verpflichtet ,  und  es  gereicht  mir  zur  besonderen  Freude, 
diesem  Danke  hier  noch  öffentlich  Ausdruck  geben  zu  können. 

Die  Siegeltafeln  hat  Photograph  F.  H.  Boedeker  in  Hüdesheim 
hergestellt. 

Hannover,  den  23.  Oktober  1901. 

4         r  -D^.  Hooge^weg. 


1.  Dompropst  Wtlbrand,  Domdechant  Konrad  und  das  Domkapitel 
genehmigen  während  der  Sedisvakanz,  dass  das  Godehardikloster  ein 
Gut  in  Herlede  dem  Mindener  Domkapitel  verkauft.  Hildesheim  1221 
Juni  23  (viiii.  kalendas  ialii). 

Gedr.  Würdtwein,  Sub8.  dipl.  VI,  8.  377;  Westfälisches  ÜB.  VI,  S,  28  Nr.  97. 

9.  Erzbischqf  Siegfried  von  Mainz  beglückwünscht  die  Laien  der 
Diözese  Hildesheim  zur  Wahl  Konrads  und  fordert  sie  auf,  ihm 
Gehorsam  zu  bezeugen.     0.  D.  (1221  vor  Septetnber  1).  • 

S(igefridas)  dei  gratia  Moguntinas  archiepiscopus  comitibus, 
ministerialibas  etc.  salatem  et  plemtadinem  omms  boui.  Cum  omne 
datnm  Optimum  et  omne  donum  perfectum  decursum  sit  et  a  patre 
luminum  succedat,  regratiamur  altissimo  et  ipsius  clementiam  vene- 
ramur,  qui  per  electionem  karissimi  filii  magistri  Couradi  scolastici 
Moguntini  in  Hildesheimensem  episcopum  ipsi  ecclesie  atque  vobis 
sua  inscmtabili  bonitate  providit,  equidem  quod  a  deo  est  perfec- 
tissimnm  habet  auctorem,  cui  debet  humane  yoluntatis  devotio  in- 
clinari,  et  ut  divina  gratia  comitetnr  quos  in  ipsarum  provisione 
respexit.  Ceternm  qnod  magistrum  C(onradum)  dominus  ad  mini- 
sterium  pontificatus  elegit,  non  qnod  ipse  requirat  sed  reqniratnr 
ab  ipso  in  virtnte  altissimi,  sub  cuius  nutu  cuncta  consistnnt,  vobis 
suademns,  consulimns  et  mandamus,  quod  ei,  qui  vestrarum  pontifex 
erit  animarum,  fidelitate  debita  snccurratis,  unde  credimus  et  flrmiter 
opinamur  episcopatus  yestri  utilitatem  in  omnibus  secuturam  et  vos, 
qui  ecclesie  membra  estis,  exhibitione  reverentie,  quam  feceritis 
patri  vestro,  patris  celestis  merebimini  benedictione  repleri. 

Gedr.  Schannat,  Vindem.  1, 191.  Danach  wiederholt.  Die  Wahl  Konrads  erfolgte 
etwa  Mitte  August,  vgl.  Lüntzel,  Gesch.  von  Hildesheim  I,  S.  524.  Er  war  vorher 
Pönitentiar  des  Papstes  und  Domscholaster  in  Mainz,  vgl.  Mon.  Germ,  epist.  sei.  I. 
Nr.  117,  118, 146,  166  u.  ö.,  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  Nr.  6360,  6361,  6373, 
6407, 6431,  6471,  hatte  gegen  die  Albigenser  gepredigt  und  an  der  Hochschule  zu  Paris 
in  der  Theologie  gelehrt,  Mon.  Genn.  SS.  VII,  860.  Für  seine  ZugehlhHgkeit  zur 
Familie  von  Heisenberg,  die  Kaltner,  Konrad  von  Marburg  89,  Ämm.  3,  behauptet, 
kann  ich  einen  sicheren  Beleg  nicht  beibringen. 

Kloti«nirkimden.  \ 


2  1221  vor  September  1. 

8.  Genannte  erklären  die  Ansprüche  der  Hildesheimer  Ministerialen, 
bei  der  Bischofswahl  mitzutoirken,  für  unangebracht  und  unerhört  und 
fordern  sie  auf,  auf  dem  nächsten  Tßge  nn  Frankfurt  am  1,  September 
ihr  Recht  geltend  zu  machen.    Weissmburg  o,  D,  (1221,  vor  September  1). 

T(heodericus)  dei  gratia  Treverorum  archiepiscopus,  C(oiiradus) 
Metensis  et  Spirensis  episcopus  imperialis  aale  cancellarias, . .  Ratis- 
ponensis,  .  .  Basilieusis  episcopi,  de  Wicenbarch  et  de  Morbah 
abbates  nniversis  ecclesie  Hildensemensis  ministerialibus  salatem 
et  omne  bonum.  Accessit  ad  presentiam  nostram  Wicenbarch  dilectos 
noster  et  honorabilis  vir  magister  C(onradas)  capellanns  domini 
pape  et  penitentiarius,  Hildensemensis  electus  sapplicans  nobis,  nt 
per  consUium  et  auxiliam  nostram  per  manam  domini  regis  dona- 
tionem  regalinm  optineret  ntpote  rationabiliter  et  commaniter  electas 
a  sao  capitido,  apud  quod  potestas  residet  episcopam  eligendi, 
cnm  idem  dominas  rez  per  volantatem  domini  nostri  serenissimi 
imperatoris  et  principam  consensam  eadem  conferendi  plenariam 
habeat  potestatem.  Ex  adverso  antem  Conradas  marscalcos  et 
Ekbertns  milites  ministeriales  Hildensemenses  ex  sna  et  snorom 
comministerialiom  parte  rogabant  attentins,  ne  id  faceremns  et  qaod 
dominas  rex  petitioni  electi  consentire  non  deberet  pro  eo,  qaod 
eis  in  electione  ipsias  facta  esset  iniaria,  qai  ex  iare  et  longa 
consuetadine  in  electione  episcoporam  Hildensemensiam  iasticiam 
habaissent.  Qaod  qaia  tam  nobis  qaam  omnibas  comitibas  et 
nobilibns  et  imperii  necnon  et  ecclesiarnm  ministerialibas,  qai  malti 
presentes  erant,  inconveniens  et  inaaditam  et  contra  commnnem 
omniam  ecclesiarnm  iasticiam  videbatar,  in  hoc  eos  minime  daximos 
exaadiendos.  Qnoniam  igitar  prefato  electo  et  ecclesie  Hildensemensi 
in  sao  iare,  qaod  nostram  repatamas,  deesse  nee  possamas  nee  vo- 
lamas,  sed  magis  adesse,  omnes  vos  rogamns  et  monemas  attencias 
et  consalimas  in  domino,  at  memores  salatis  vestre  et  ecclesie,  cai 
tenemini,  ad  favorem  et  obseqaiam  electi  eiasdem  libenter  accedatis, 
qaoniam  promotionem  ipsias  ecclesie  vestre  et  omnibas  ad  eam 
pertinentibas  tam  apad  imperium  qaam  ecclesiam  Romanam  et  nos 
omnes  plnrimam  profataram  non  dnbitamas.  Alioquin  si  vobis 
ininriam  in  hiis  factam  esse  contenditis,  noveritis  nos  coUoqniam 
principam  in  feste  sancti  Egidii  Frankenefort  indixisse;  qaod  si 
placet  venire,  poteritis  coram  domino  nostro  rege  et  principibns, 
qaorom  plures  illac  ventaros  esse  speramus,  iusticie  plenitudinem 
receptnri. 


1221  vor  September  1.  3 

Or.  im  KgL  SU-A»  zu  Hannover ,  Domstifi  Hüdesheitn  Nr,  98,  Van  den  fünf 
Siegeln  an  Pergamenistreifen  ist  das  des  Bisehofs  Konrad  von  Metz,  sowie  das 
des  Abtes  Hugo  von  Murbach  und  des  Abtes  Wolframm  von  Weissenburg  in 
dieser  Reihenfolge  anhängend  gut  erhalten f  die  andern  mehr  oder  weniger  beschädigt. 
Gedr,  Orig,  Ouelf  iJJ,  S.  681,  Huillard-Briholles  II,  723,  erwähnt  Böhmer-Ficker 
Reg.  imp.V,  3858  und  10880  b. 

4.  Die  Grafen  vom  Elsass,  von  Ztceibrücken,  Diez,  Eherstein, 
Leiningen  und  von  Boineburg  ersuchen  die  Ministerialen  von  Hildes- 
heim,  sich  mit  der  Wahl  Konrads  zum  Bischof  auszusöhnen  und  nicht 
Rechte  geltend  machen  zu  wollen,  die  sie  nicht  besitzen.  0.  D.  (1221 
vor  September  1). 

S(igibertiis)  dei  gracia  Alsacie,  H(eiiricus)  de  Duobus  Pontibus, 
G(erhardus)  de  Dhiez,  C(onradu8)  de  Eversteyu,  F(ridericus)  de 
Lininge  et  de  Bovminiburch  comites  universis  Hildensemensibus 
ministerialibus  salutem  et  sincere  dilectionis  affectum.  Quod  iuris 
Sit  circa  factum  honorabilis  viri  magistri  C(onradi)  capellani  et 
penitenciarii  domini  pape,  Hildensemensis  electi,  et  peticionem  et 
consilium  principum,  (per)  litteras  eorundem  vobis  transmissas  satis 
intellexistis ;  sicut  autem  ipsi  vobis  consulunt  sie  et  nos  bona  flde 
vobis  consulimus,  ut  memores  salutis  vestre  et  ecclesie,  cui  tene- 
miiUy  ad  favorem  et  obsequium  ipsius  domini  electi  libenter  acce- 
datis,  quia  promocionem  ipsius  ecclesie  vestre  et  omnibus  ad  eam 
pertinentibus  plurimum  profuturam  non  dubitamus,  et  constanter  vobis 
scribimus.  quod  in  electione  ipsius  nulla  vobis  facta  est  iniuria,  cum 
constet  Omnibus,  quod  id,  quod  dicitis  videlicet  de  iusticia  vestra, 
quam  in  electione  habeatis,  sit  contra  communem  omnium  ecclesiarum 
consuetudinem  et  inconveniens  et  inauditum  videri  debebat,  ubicumque 
faerit  recitatum. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  565  Nr.  1010  im  KgL  SU-A.  zu 
Hannover, 

5.  Bischof  Konrad  von  Metz  und  Speier,  Kanzler,  fordert  die  Hildes- 
heimer  Ministerieden  auf,  den  Klerus  und  dessen  Güter  nicht  zu  be- 
lästigen und  wegen  der  Meinungsverschiedenheit  die  Entscheidung  des 
Königs  und  der  Fürsten  abzuwarten.     0.  D.  (1221   vor  September  1.) 

C(oiiradu8)  dei  gratia  Metensis  et  Spirensis  episcopus  imperialis 
anle  cancellarius  et  totius  Italie  legatus  dilectis  suis  Hildensheimensis 
ecclesie  ministerialibus  salutem  et  omne  bonum.  De  consilio  et 
voluntate  principum  et  nostra  circa  factum  electi  et  capituli  Hildens- 

1* 


4  1221  vor  September  1. 

heimensis  et  vestram  contradictionem  et  per  nuncios  yestros  et  per 
litteras  principum  et  nostras  super  biis  vobis  transmissas  satis  in- 
telligere  potestis.  Quapropter  vobis  imperiali  auctoritate  mandamus, 
ut  capitulom  et  clerum  Hildensheimensem  et  tarn  eorum  quam  etiam 
alia  bona,  que  sub  imperiali  ac  regia  protectione  consistunt,  nullo 
modo  perturbetis  aut  invadatis  super  vestra  ac  ipsorum  dissensione 
mandatum  regis  et  principum  expectantes. 

Or,  im  KgU  St-A,  zu  Hannover,  Domatift  Hüdesheim  Nr.  96.  Siegel  des 
Äuestellera  in  der  Mitte  gebrochen,  sonst  wenig  beschädigt, 

6.  Bischof  Konrad  von  Metz  und  Speier,  Kamlerj  teilt  der  Stadt 
Hildesheim  mit,  welche  Antwort  die  Fürsten  den  Abgesandten  der 
Minüterialen  erteilt  haben  und  fordert  sie  auf  sich  der  Wahl  Konrads 
zu  fügen.     0.  D.  (1221  vor  September  1). 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover^  Domstift  Hildesheim  Nr.  97.  Siegel  nebst 
Befestigung  verlörest.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  47  Nr.  87. 

7.  Der  Reichstruchsess  Werner  von  Bolanden  (Bonlande)  ermahnt 
die  Hild^sheimer  Ministerialen,  dem  Erwählten  Konrad  Gehorsam  zu 
leisten,  da  ihr  vermeintliches  Wahlrecht  nichtig  sei.  0.  D.  (1221  vor 
September  1), 

Abschr.  d.  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  .9.  716  Nr.  Uli  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.    Bis  auf  den  Aussteller  wörtlich  tcie  oben  Nr.  4. 

8.  Erzbischof  Engelbert  von  Köln  hält  den  Ministerialen  vor,  dass 
sie  sich  der  Wahl  Konrads  widersetzten  und  mit  ihrer  Behauptung, 
der  König  habe  nicht  das  Becht,  Jemandem  die  Begalien  zu  verleihen, 
die  Ehre  der  Fürsten  verletzten,  und  rät  ihnen,  von  ihrem  undurch- 
führbaren  Vorgehen  abzustehen.     0.  D.  (1221  vor  September  1). 

E(ngelbertus)  dei  gratia  sancte  Coloniensis  ecclesie  arcliiepiscopus 
universis  ministerialibus  Hildesheimensis  ecclesie  salutem  in  salutis 
auctore.  Intelleximus  et  intelligentes  de  prudentia  vestra  sumus  non 
modicum  ammirati,  quod,  cum  nuper  missis  nuntiis  ad  illustrem  domi- 
num nostrum  H(enricum)  regem  contra  venerabilem  dominum  C(on- 
radum)  episcopum  Hildesbeimensem  ipsum  impedire  nitemini,  si  posse- 
tis,  ne  regalia  reciperet  ab  eodem,  nunc  ad  aliam  viam  sibi  resistendi 
divertitis  asserentes  ipsum  dominum  regem  non  habere  potestatem  cui- 
quam  regalia  porrigendi,  unde  non  solum  inconsiderate  presumptionis, 
sed  presumptuose  temeritatis  estis  graviter  argucndi,  qui  tam  ipsi 
domino  regi  quam  universis  principibus  notam  false  usurpationis  im- 


1221  vor  September  1.  5 

pingitis,  quod  sibi  ins  et  potestatem  ad  ipsos  nt  pntatis  non  spectantem 
usurpent,  maxime  cum  hoc  esset  ipsis  principibas  omnino  contrarium  et 
suo  periculo  sive  honori;  nam  si  essent  incerti,  quod  dominus  rex 
haberet  huiusmodi  potestatem,  quicumque  regalia  sua  ab  ipso  reciperet, 
consequenter  esset  etiam  inceiiius,  utrum  hoc  dominus  imperator  ratum 
haberet,  cum  posset  quod  eo  auctore  non  esset  factum  in  irritum 
revocare,  sicque  esset  talis  princeps  in  sue  dignitatis  periculo  con- 
stitntos.  Propterea  indignationem  et  offensam  imperialem  simul  et 
regiam  in  hac  parte  potestis  non  immerito  formidare,  qui  quantum 
in  nobis  est  impensius  nitimur  contraire.  cum  tamen  nisus  et  conatus 
vester  nee  efifectum  nee  exitum  bonum  valeat  obtinere,  cum  non 
solnm  gravis  sit  ipsa  presumptio,  sed  et  causa  vestra  usque  adeo 
infirma  sit  et  debilis  et  absurda,  ut  in  toto  imperio  nee  principem 
unum  fautorem  et  defensorem  vestri  reperiatis  erroris.  Quanquam 
enim  prefatus  episcopus  vester  honestatis  sue  merito  ab  omnibus 
diligatur,  tamen,  si  causa  vestra  iuris  aliquid  vcl  favoris  haberet 
seu  etiam  videretur  habere,  promotio  eins  non  adeo  accelerata 
fuisset,  sed  data  vobis  audientia  causam  vestram  sicut  ordo  exigeret 
prosequendi.  Hinc  est,  quod  universitatem  vestram  monemus  et 
hortamur  attentius  ac  fideliter  vobis  consulimus,  ut  rei  exitum  pro- 
videntes  et  utentes  consilio  saniori  desistatis  ab  hiis,  in  quibus 
proficere  non  potestis. 

Otdr.  Sehannat,  Vindem,  /,  8,  192,  danach  Ficker,  Engelbert  der  Heilige 
S.  337  und  hier.    Regest  Böhmer-FickeTf  Reg.  imp.  V,  10882. 

9.  Genannte  berichten  an  König  Heinrich,  dass  der  Einspruch  der 
Uildesheimer  Ministerialen  gegen  die  Wahl  Konrads  nichtig  sei  und  bitten, 
dem  Erwählten  die  Regalien  zu  erteilen.    0.  D.  (1221  vor  September  1). 

Serenissimo  domino  suo  H(enrico)  Romanorum  regi  semper  augusto 
T(heodericus)  dei  gi'atia  Treverorum  archiepiscopus,  C(onradus) 
Metensis  et  Spirensis  imperialis  aule  cancellarius,  . .  Ratisponensis 
et  Basileensis  episcopi,  . .  de  Wizenburc  et  Morbach  abbates  tam 
promptum  quam  debitum  in  omnibus  sue  devotionis  obsequium.  Accessit 
ad  presentiam  nostram  Wizzenburc  dilectus  noster  et  honoräbilis 
vir  magister  C(onradus)  Hildesiensis  electus  supplicans  nobis,  ut  per 
consilium  et  auxilium  nostrum  per  manum  vestram  donationem  rega- 
lium  obtineret  utpote  rationabiliter  et  convenienter  electus  a  suo 
capitulo,  apud  quod  potestas  residet  episcopum  eligendi,  cum  per 
volontatem  serenissimi  imperatoris  patris  vestri  et  princlpum  con- 


6  1221  vor  September  1. 

sensnm  eadem  conferendi  plenariam  habeatis  potestatem.    Ex  ad- 
verso  autem  Chonradus  marscalcus  et  Ekkebertus  milites  ministeriales 
Hildesheimenses  ex  sua  et  suorum  ministerialium  parte  rogaverunt 
attentias,  ne  hoc  faceremus,  dicentes,  quod  petitioni  electi  consentii^e 
non  deberetis,  pro  eo  quod  eis  in  electione  ipsius  facta  esset  iniuria, 
qui*)  ex  iure  et  longa  consuetudine  in  electione  episcoporum  Hildes- 
heimensium  iustitiam  habuissent.     Quod  quia  nobis  inconveniens 
et  inauditum  et  contra  imperii  et  communem  omnium  ecclesiarum 
iustitiam  videbatur,   consentientibus  in  id   ipsum  tam  nobilibus  et 
omnium   ecclesiarum   ministerialibus   necnon  et  imperii,   qui  multi 
nobiscum   aderant,    minime    duximus    exaudiendos.     Considerantes 
igitur  plenam  prefati  electi  et  ecclesie  sue  iustitiam  et  omnium 
nobilium    sui    episcopatus    et    multorum    ministerialium    favorem, 
quoniam  ipsi  in  iure  suo,   quod   nostrum  reputamus,    deesse  nee 
volumus  nee  debemus,  vestram  nihilominus  in  hoc  utilitatem  atten- 
dentes  et  honorem,  communi  et  deliberato  consilio  rogamus  et  monemus 
serenitatem  vestram  fideliter  consulentes,  ut  non  obstante  predic- 
torum  laicorum  contradictione,  que  nulla  est  et  a  nobis  nuUatenus 
audienda,  electo  eidem  donum  regalium  indubitanter  et  sine  dilatione 
porrigatis,   cum   paratus   sit   tam   domino   imperatori   quam   vobis 
vestram  iustitiam  exhibere  et  ipsum  in  suis  et  ecclesie  sue  petitionibus 
exaudire  dignemini,  ut  tam  vobis  quam  patri  vestro  ex  devoto  fiat 
devotior  et  preces  nostras  et  consilium,  in  quibus  et  alii  principes, 
qui  pro  ipso  nobis  scribentes  bene  concordant,  apud  vestram  maiestatem 
sibi  sentiat  profuisse.   Noverit  preterea  vestra  sublimitas,  nos  etiam 
presentibus  respondisse,  ut  ad  vestram  presentiam  irent,  si  vellent, 
et  absentibus  scripsisse,  ut,  si  in  his  sibi  fore  iniuriam  contendant, 
in  feste  Egidii  Frankenfort  veniant,  si  placet  ipsis,  coram  vobis«) 
et  principibus  iusticie  plenitudinem  recepturi. 

Qedr,  Schannat,  Vindenu  I,  S,  191,  tconaeh  iciederkolt  (S),  Vgl,  Böhmer- 
Ficker,  Reg.  imp,   V,  3858  und  10880  a, 

lO«  König  Heinrich  schreibt  seine^n  Vater j  detn  Kaiser  Friedrich,  dass 
er  dem  Erwählten  Konrad  auf  den  Rat  genannter  Fürsten  die  Regalien 
verliehen  habe  und  bittet  dies  zu  bestätigen,    0,  D,  (1221  September  1). 

Carissimo  genitori  suo  ac  domino  magnifico  ßomanorum  im- 
peratori Friderico  semper  augusto  Henricus  dei  gratia  et  sua 
Romanorum  rex  semper  augustus  cum  filiali  düectione  debitam  in 

0  que  —  habuisset  S.       *)  nobis  S. 


1221  September  9.  7 

omnibüs  reyerentiam.  Accedens  ad  presentiam  nostram  dilectus 
princeps  noster  Conradus  electns  a  nostra  serenitate  regalium  epi- 
scopatus  Hildesheimensis  investitm^am  secundiim  consnetadinem  et 
iosticiam  imperii  petivit  instanter.  Prepositus  etiam  et  decanns  et 
capitnlnm  Hildesheimense  per  litteras  et  nnntios  snos  hoc  ei  fleri 
a  nobis  devotissime  postnlabant,  eo  quod  ab  ipsis  concorditer  et 
canonice  foisset  electns  et  ab  archiepiscopo  sno  legitime  confirmatas, 
sicnt  littere  ipsins  ad  nos  snper  hoc  transmisse  testabantnr.  Nos 
igitnr  dilectomm  principnm^  qni  circa  nos  erant,  et  eonun,  qni  snper 
hoc  nobis  scribere  cnravemnt,  Moguntini  et  Trevirensis  archiepi- 
scopomm,  Spirensis  imperialis  aule  cancellarii,  Herbipolensis,  Batis- 
ponensis,  Basileensis  episcopomm,  Morbacensis  et  Wizzeburgensis  ab- 
batnm,  dilecti  nostri  consangninei  Henrici  ducis  Saxonie  et  multornm 
nobilinm  et  aliommfidelinm  nostromm  consilia  secuti,  attendentes  nichi- 
lominns  ipsins  electi  devotionem  erga  vestram  magniflcentiam  et 
magnam  de  vestro  ergo  se  favore  fldnciam,  sicut  debnimns  et  sententia 
de  hoc  qnesita  dictabat,  enndem  tarn  vestra  qnam  nostra  anctoritate 
de  regalibns  sive  temporalibus  episcopatns  Hildesheimensis  et  omni 
honore,  qnem  sni  antecessores  de  gratia  imperii  eiusdem  episcopatns 
raüone  tennernnt,  investivimns.  Eapropter  amatissimam  paternitatem 
vestram  diligentissime  cupimus  a  nobis  exoratam  esse,  nt  divine 
retribntionis  intnitu,  nostre  qnoqne  interventionis  respectn  quod 
circa  prememoratum  nostmm  devotnm  electum  consnlte  fecimns  et 
inste  magnifice  confirmare  et  ipsum  cum  ecclesia  sna  in  vestre 
maiestatis  protectionem  recipere  dignemini  et  ita  enm  in  suis  peti- 
tionibns  audiatis,  ut  favorem  et  preces  regias  sibi  sentiat  profuisse. 

Gedr.  Schannai,  Vindem,  I,  S.  192,  Orig.  Guelf.  III,  S,  680,  Huillard- 
BrihoUes  II,  8.  725,  Begest  Böhmer  -  Ficker,  Beg.  imp,  V,  3859:  „Da  Konrad 
nach  dem  Chron,  Sampetr.  am  19.  September  in  Erfurt  geweiht  leurde,  so  mues 
dieser  Brief,  in  dem  er  nur  electus  heisst,  etwas  früher  faUen  und  könnte  demnach 
recht  wohl  der  auf  Sept.  1  beabsichtigte  Tag  abgehalten  und  dort  die  Belehnung 
erfolgt  sein.*' 

U.  König  Heinrich  fordert  d^i  Herzog  Heinrich  (von  Sachsen) 
auf,  die  Ministerialen  zur  Anerkennung  des  Erwählten  Konrad  zu 
bestimmen  und  über  seinen  Erfolg  ihm  Nachricht  zu  senden.  0,  D. 
(1221  September  1). 

H(enricns)  dei  gratia  Bomanomm  rex  dilecto  consanguineo  suo 
H(enrico)  duci.  Noverit  tua  dilectio,  quod  accedens  ad  nostram 
personam  dilectus  princeps  Conradus  Hildesheimensis  episcopus  a 


8  1221  September  8. 

nostra  serenltate  regalinm  episcopatus  Hildesheimensis  investituram 
secundum  iusticiam  et  consuetudinem  imperii  petivit  instanter. 
Prepositus  etiam  et  decanus  ac  capitnlum  Hildesheimense  per  litteras 
et  nantios  suos  hoc  ei  fieri  a  nobis  devote  postnlabant,  eo  qnod 
ab  ipsis  concorditer  et  canonice  fuisset  electus  et  a  suo  archi- 
episcopo  legitime  confirmatus,  sicut  littere  ipsius  ad  nos  super  hoc 
transmisse  testabantur.  Nos  igitur  dilectorum  principum,  qui  circa 
nos  erant,  et  eorum,  qui  similiter  hoc  nobis  scribere  caraveront,  et 
aliomm  fldelium  nostroiTim  consilia  secuti,  sicnt  de  iure  debnimns 
et  sentencia  de  hoc  qaesita  dictabat,  predicti  capituli  necnon  et 
electi  sui  instas  preces  libenter  admisimus,  eundem  electum  tarn 
Serenissimi  patris  nostri  imperatoris  quam  nostra  auctoritate  de 
regalibus  episcopatus  Hildesheimensis  et  omni  honore,  quem  sui 
antecessores  de  imperio  tenebant  ratione  episcopatus  eiusdem, 
vestientes.  Verum  quia  ministeriales  eiusdem  ecclesie  in  electione 
episcoporum  Hildesheimensium  ins  sibi  dicunt  et,  quod  eum  non 
elegerint  cum  capitulo,  adhuc  ei  contradicunt,  sicut  eornm  nuntii 
quibusdam  ex  principibus  retulerunt,  nobilitatem  et  honestatem  tuam, 
de  qua  multum  presumimus,  rogamus,  ut  nostre  serenitatis  intuitu 
predictos  ministeriales  ad  te  venire  facias  eesque,  quos  et  ubi  visum 
fuerit,  evocare  et  ipsos  ad  devotionem  et  pacem  et  gratiam  domini 
sui  electi  modis,  quibus  scis  et  potes  et  expedire  videris,  inducere 
studeas  diligenter.  Quod  enim  episcopos  suos  eligere  debere  se 
asserunt  et  ideo,  quia  hoc  factum  non  est,  difficiles  ei  se  reddunt 
et  graves,  incongruum  iudicatur  et  omuibus  principibus,  nobilibus 
et  ministerialibus  inconveniens  videtnr  et  inauditumj  sicut  eorum 
nuntiis  a  multis  novimus  responsum.  Gratissimum  enim  habebimus, 
si  vestris  in  hoc  monitionibus  acquieverint  et  mandatis.  Alioquin 
sciant  pro  certo,  quod  prefato  electo  in  iusticia  et  honore  suo  modis 
quibus  possumus  adessc  volumus  et  prodesse.  De  ipsorum  igitur 
response  per  tuas  nos  litteras  facias  certiores,  nt  sciamus,  quid 
pro  nobis  et  imperii  mandato  et  tua  exhortatione  facturi  sint  et 
quid  nobis  super  hiis  fuerit  faciendum. 

Gedr.  Schannat,  Vindem.  I,  S.  193,  Orig.  Guelf.  IH,  S.  682,  Huillard- 
Brihollea  /,  S,  726.     Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.   V,  3860. 

1.9.  Papst  Honoritis  III.  bekundet  dem  Domkapitel  die  Genehmigung 
der  Wahl  seines  Kaplans  und  Pönitentiars  Konrad  zum  Bischof  von 
Hildesheim.     Lateran  1221  September  3. 


1221  September  3.  9 

Honorias  episcopns  servus  servorum  dei  dilectis  flliis  capitulo 
Hildesemensi  salutem  et  apostolicam  beuedictionem.  Litteras  vestras 
recepimus  continentes,  quod  nuper  ecclesia  vestra  vacante  vos  di- 
lectum  filinm  magistrum  Conradum  capellanam  et  penitentiarium 
nostnim  invocata  spiritas  sancti  gratia  canouice  ac  concorditer  in 
episcopum  elegistis,  cuius  electionem  venerabilis  frater  noster 
archiepiscopas  MagaDtinus  examinans  diligenter  eam  auctoritate 
metropolitica  proat  ad  ipsom  pertiDet  confirmavit.  Nos  itaque  at- 
tendentes  eiusdem  electi  merita  probitatis  et  sperantes  eidem  ecclesie 
per  ipsom  tarn  in  spiritnallbas  quam  in  temporalibas  utiliter  provi- 
dendnm  tarn  electionem  vestram  qnam  confinnationem  eiusdem  archi- 
episcopi  ratam  habemns  et  gratam  ipsi  archiepiscopo  ac  vobis  auc- 
tore  domino  digna  vicissitudine  responsuri,  utpote  qui  reputamus 
nos  in  eo  plurimum  honorari.  Quocirca  universitatem  vestram 
rogamns  et  monemus  attente  per  apostolica  scripta  mandanteS; 
qnatinns  ei  tamquam  menbra  capiti  humiliter  obsequentes  impendatis 
eidem  obedientiam  et  reverentiam  debitam  et  devotam,  ita  quod 
vobis  cnm  ipso  habitantibus  in  domo  domini  com  consensa  ecclesia 
vestra  spiritualibus  proficiat  institntis  et  bonis  temporalibas  augeatur 
nosqne  devotionem  vestram  possimns  merito  commendare.  Datum 
Laterani  iü.  nonas  septembris,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  Kgl.  SU-A,  zu  Hannover^  Dofnstiß  Hildesheim  Nr,  93,  Bulle  nebst 
Befestigung  verloren, 

18.  Papst  Honorius  HL  schreibt  dem  Erzbischof  von  Mainz,  dass 
er  die  Wahl  seines  Kaplans  Konrad  zum  Bischof  von  Hildesheim 
bestätige,     Lateran  1221  September  3, 

Honorins  episcopns  servus  servorum  dei  venerabili  fratri 
archiepiscopo  Maguntinensi  salutem  et  apostolicam  beuedictionem. 
Litteras  tuas  recepimus  continentes,  quod  nuper  ecclesia  Hilden- 
semensi  vacante  capitulum  eiusdem  ecclesie  dilectum  filium  ma- 
gistrum Conradum  capellanam  et  penitenciarium  nostrum  invocata 
Spiritus  sancti  gracia  canouice  ac  concorditer  in  episcopum 
elegerunt,  cuius  electionem  examinans  diligenter  eam  auctoritate 
metropolitica*),  prout  ad  te  pertinet,  conflrmasti.  Nos  itaque  atten- 
dentes  eiusdem  electi  merita  probitatis  et  sperantes  eidem  ecclesie 
per  ipsnm  tam  in  spiritualibus  quam  in  temporalibus  utiliter  provi- 
dendnm,  tam  electionem  capituli  quam  confirmacionem  tuam  ratam 


0  metropolica  Cop, 


10  1221  September  9. 

habemns  et  gratam  tibi  et  ipsis  auctore  domino  digna  yicissitadine 
responsuri  utpote^  4^  repatamas  nos  in  eo  plnrimum  honorari. 
Datum  Laterani  iii.  nonas  septembris,  pontificatus  nostri  anno  sezto. 

Abachr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11 8.  443  Nr.  690  im  KgU  SL-A,  zu  Hannover. 
Gedr.  Orig.  Chtelf.  III,  $79  u.  ö.,  vgl  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp,  V,  3,  €479. 

14.  Papst  Honorim  III.  befiehlt  dem  Erzhischof  von  Köln  auf 
die  Klage  des  Erwählten  Konrad  hin,  das  Stift  Hildesheim  vor  Gewalt'' 
thätem  zu  schützen.    Lateran  1221  September  9, 

Honorins  episcopns  servus  servorum  dei  venerabili  fratri  archi- 
episcopo  Coloniensi  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Cum 
usque  adeo  multiplicata  sit  iniquomm  superbia  et  iniquitas  super- 
borum,  quod  nunc  sauctum  et  prophauum  minime  discernentes 
ecclesias  impie  persequantur  bona  earum  ausu  sacrilego  rapiendo, 
expedit,  ut  hii,  qui  secularem  potenciam  acceperunt  a  domino  secu- 
lorum,  huiusmodi  malefactoribus  viriliter  se  opponant,  ut  corripientes 
per  iusticiam  inquietos  et  pie  pusillanimes  consolantes  meritum  ex- 
inde  sibi  comparent  apud  deum  et  suam  reddant  aput  homines 
potenciam  graciosam.  Quia  igitur,  sicut  dilectus  filius  magister 
Gonradus  capellanus  et  penitenciarius  noster  Hildensemensis 
electus  transmissa  nobis  peticione  monstravit,  multi  de  par- 
tibus  Ulis  abiecto  divino  timore  in  bonis  ecclesie  sue  non  solum 
prodigialiter^)  debachantur,  verum  eciam  eam  publice  diripiunt  ut 
predones,  fratemitatem  tuam  rogamus,  monemus  et  hortamur  attente 
per  apostolica  tibi  scripta  mandantes,  quatenus  tamquam  vir  catho- 
licus  eandem  ecclesiam  fovens  favorabiliter  et  defendens  eidem 
electo  contra  malefactores  suos  potenter  et  patenter  assistas,  ita 
quod  ipse  quieta  serviens  domino  libertate  pro  te  suorum  accepta- 
biles  ofEerat  domino  vitulos  labiorum,  qui  oraciones  servorum  suorum 
exaudit,  et  nos  devocionem  tuam  possimus  merito  commendare. 
Datum  Laterani  v.  idus  septembris,  pontificatus  nostri  anno  vi. 

Ähschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.   VI,  11  S.  466  Nr.  753. 

18«  Papst  Honaritis  III.  verbietet  den  Ministerialen  der  Hildes- 
heimer  Kirche,  sich  für  die  Folge  in  die  Bischofswahlen  zu  mengen,  da 
diese  allein  den  Prälaten  der  Kirche  zustehe.  Lateran  1221  September'  9. 

Honorins  episcopns  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  ministe- 
rialibus  ecclesie  Hildesemensis  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 


1)  ntpute  Cop.       *)  Cop.  prodigaliter. 


1221  September  9.  IL 

Cmn  sciatis  vel  scire  vos  deceat,  quod  non  erit  heres  fllins  ancille 
cnm  fllio  libere,  nequaquam  ad  ancillandam  Hildesemensem  ecclesiam 
matrem  vestram  set  potius  in  libertate  seryandam  totis  viribus  niti 
debetis,  ne,  quod  absit,  exheredes  set  heredes  magis  testamento 
ascribi  mereamini  summi  patris.  Qnare  non  sine  causa  miramur, 
quod,  cum  quelibet  ecclesia  secundum  canonicas  sanctiones  in 
electione  prelatorum  plena  gaudeat  libertate,  vos  pro  eo,  quod 
estis  ministeriales  ELUdesemensis  ecclesie,  ius  in  electione 
pontificis  Yobis  nitimini  usurpare,  non  attendentes,  quod  ad  hoc 
dominus  Ozam,  qui  manum  arce  opposuit,  inclinate  percussit,  ut 
laicis  interdiceret  audaciam  se  rebus  ecclesiasticis  ingerendi.  Quia 
Igitur  ex  simili  vel  graviori  culpa  similem  vel  acriorem  potestis 
formidare  vindictam,  universitatem  vestram  monemus  et  hortamur 
attente  per  apostolica  vobis  scripta  flrmiter  precipiendo  mandantes, 
quatinus  electionibus  pontiflcum  vos  decetero  nullatenus  ingeratis, 
cum  id  nequaquam  possemus  equanimiter  tolerare,  quia  pati  nee 
volumus  nee  debemus,  ecclesias  taliter  subici  servituti.  Datum 
Lateran!  v.  idus  septembris,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  KgL  SL-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  94  mit  Bleihuüe 
an  Hanfschnüren,  Qedr.  Orig,  Ouelf,  IIl,  S.  682.  Regest  Potthast  6707,  Böhmer^ 
Ficker,  Reg.  imp.   V,  3,  6482. 

lO«  Papst  Honorius  IIL  nimmt  die  Güter  des  Domkapitels  in 
seinen  Schutz  und  bestätigt  dessen  Privilegien.  Lateran  1221  September  9. 

Honorius^)  episcopus  servus  servomm  dei  dilectis  filiis  capitulo 
Hildesemensi  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  lustis  petentium 
desideriis  dignum  est  nos  facilem  prebere  consensum  et  vota,  que 
a  rationis  tramite  non  discordant,  effectu  prosequente  complere. 
Eapropter  dilecti  in  domino  filii  vcstris  iustis  positidationibus  grato 
concurrentes  assensu  personas  vestras  et  locum,  in  quo  domino  estis 
obseqnio  mancipatio  cum  omnibus  bonis,  que  inpresentiarum  ratio- 
nabiliter  possidet  aut  in  futurum  iustis  modis  prestante  domino  poterit 
adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione  suscipimus,  specialiter 
autem  possessiones  et  alia  bona  vestra  necnon  libertates  et  immuni- 
tates  ecclesie  vestre  concessas,  sicut  ea  omnia  iuste  ac  paciflce 
obtinetis,  vobis  et  per  vos  ecclesie  vestre  auctoritate  apostolica  con- 
firmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Null!  ergo 
omnino  hominum  liceat  haue  paginam  nostre  protectionis  et  confir- 

^)   Verlängerte  Schrift. 


12  1221  September  9. 

mationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et 
beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  se  noverit  incursurum. 
Datum  Laterani  v.  idus  septembris,  pontificatus  nostri  auno  sexto. 

Or.  im  Kgl.  SL-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  95,  Bulle  verloren, 
aber  Reste  der  Befestigung,  rot-gelbe  Seidenfäden,  erhalten. 

17.  Papst  Honarius  III.  beauftragt  den  Herzog  (Heinrich)  von 
Sachsen,  den  Bischof  Konrad  gegen  diejenigen,  welche  das  Kirchengut 
verwüsten,  zu  schützen.     Lateran  1221  September  9. 

Nobili  viro  .  .  duci  Saxouie.  Cum  usque  adeo  multiplicata  sit 
iniquorum  superbia  et  iniquitas  superborum,  quod  inter  sanctum  et 
prophanum  miuime  discernentes  ecclesias  impie  persequantur  bona 
eorum  ausu  sacrilego  rapiendo,  expedit,  ut  hü,  qui  secularem  potentiam 
receperunt  a  domino  seculorum,  huiusmodi  malefactoribus  viriliter 
se  opponanty  ut  corripientes  per  iustitiam  inqnietos  et  pie  pusilla- 
nimes  consolantes  meritum  exinde  sibi  comparent  apud  deum  et 
suam  reddant  apud  homines  potentiam  gratiosam.  Quia  igitur^ 
sicut  dilectus  filius  magister  Gonradus  capellanus  et  penitentiarius 
noster  Hildesemensis  electus  transmissa  nobis  petitione  monstravit, 
multi  de  partibus  Ulis  abiecto  divino  timore  in  bonis  ecclesie  sue 
non  solum  prodigialiter  debachantur,  verum  etiam  ea  publica  diripiuut 
ut  predones,  nobilitatem  tuam  rogamus,  monemus  et  hortamur  attente 
per  apostolica  tibi  scripta  mandantes,  quatinus  tamquam  vir  catho- 
licus  eandem  ecclesiam  fovens  favorabiliter  et  defendens  eidem  electo 
contra  malefactores  suos  potenter  et  patenter  assistas,  ita  quod 
ipse  quieta  serviens  domino  liberate  pro  te  suorum  acceptabiles 
ofEerat  domino  yitulos  labiorum,  qui  orationes  servorum  suorum 
exaudit,  et  nos  devotionem  tuam  possimus  merito  commendare.  Dat. 
Laterani  v.  idus  septembris,  anno  sexto. 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist.  pont.  I,  127.  Nr.  180.  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg. 
imp.  V,  3,  6483. 

18.  Papst  Honarius  III.  empfiehlt  die  Kreuzfahrer  der  Geistlich- 
keit in  Deutschland  und  ermahnt  sie,  dieselben  mit  Abgaben  zu  ver- 
schonen und  ihnen  die  Schulden  zu  erlassen.  Lateran  1221  Septetnber  10 
(iiii.  ydus  septerabris,  pontiflcatus  nostri  anno  yi^.) 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  S.  618  Nr.  1161  im  Kgl.  SU-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudendorf,  Registr.  I,  84  u.  ö.,  vgl.  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp. 
V,  3,  6484,  Potihast,  Reg.  pont.  6708. 


1221  November  12.  13 

19.  Erzbischof  Albrecht  von  Magdeburg  bestätigt  die  Gründung 
des  Cistercienserklosters  des  h.  Lorenz  vor  der  Stadt,  nachdem  das  Kl. 
Wöltingerode  aus  seinem  Konvente  eine  Äbtissin,  Priorinj  Seholasterin 
und  Kellnerin  geschickt  hat.  Magdeburg  1221  September  20  (xii. 
calendas  octobris). 

Or.  im  Kgl,  SU-Ä,  zu  Magdeburg.  Regest  v.  Mülreraiedt,  Begest  arehiep, 
Magdeb,  II,  8.  292  Nr.  640. 

aO«  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  erteilt  den  die  Hildesheimer 
Kirche  am  Tage  der  Verkündigung  Maria  Besuchenden  Indtägenz. 
Mainz  1221  November  12. 

SiMdus  dei  gratia  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopas.  Ubi 
paterfamilias  largas  est,  dispensatores  eius  decet  esse  benignos,  et 
in  reddenda  nostrorum  ratione  debitorom  patientiam  ipsius  sentiemus 
ergo  nos  ampliorem,  si  conservis  nostris  ac  subditis  misereamar 
libenter,  qui  dei  misericordia  iugiter  indigemus.  Quapropter  de 
ipsius  pietate  confisi,  qui  dives  est  in  misericordia,  cuins  miserationes 
snper  omnia  opcra  eius,  ad  honorem  beate  et  gloriose  virginis  Marie 
auctoritate  dei  omuipotentis,  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli 
et  beati  Martini  confessoris  et  pontificis  ac  nostra  indulgemus  omnibus 
viris  et  feminis  nostre  diocesis  Moguntine,  ut  quicumque  ad  patro- 
cinia  einsdem  matris  misericordie  Hildensem  in  festo  annunciationis 
dominice  cum  debita  humilitate  ac  devotione  venire  curaverint,  eadem 
gaudeant  indulgentia  iniunct^  sibi  penitencie,  quam  ecciesia  Hilden- 
semensis  eo  die  diocesianis  propriis  facere  previa  discretione  con- 
suevit.  Et  nt  hec  nostra  concessio  magis  innotescat  et  inviolata 
servetur,  hanc  cartam  inde  conscriptam  sigilli  nostri  iussimus  im- 
pressione  muniri.  Datum  Moguntie  anno  incarnationis  dominice 
m^,  ccO.  xxio.,  indictione  viii.,  pridie  idus  novembris,  pontificatus 
nostri  anno  xx^o. 

Etwa  gleichzeitige  Abaehrift  in   Cap.   VI,    49  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover. 

ftlm  Bischof  Konrad  weist  die  Ansprüche  des  Konrad  von  Uncampe 
auf  Güter  in  Bettmar  gegenüber  dem  Kreuzstift  wegen  Verjährung  zu- 
rück.    1221. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  C(ouradus)  dei  gratia 
Hildensemensis  ecclesie  humilis  minister.  Ad  cautelam  futuri  tem- 
poris  notum  omnibus  esse  volumus,  quod,  cum  Conradus  de  Un- 
campe capitulo  sancte  Crucis  super  bonis  in  Betmere  sitis  coram 
nobis  in  synodo  nostra  Hildensem  sepius  questionem  movisset  et 


14  1221. 

legitimas  sinodos  exigente  iusticia  capitalo  indulsissemus  eidem, 
tandem  Hugone  preposito  et  Conrado  eiusdem  ecclesie  decano  ac 
eius  capitulo  coram  nobis  comparentibns  per  dominum  Eschwinam 
de  Luthere  exceptionem  prescriptionis  dicto  Conrado  obiecerunt  et 
eam  secnndum  synodi  sententias  eo  presente  per  testes  ydoneos 
probaverant,  videlicet  quod  a  tempore  emptionls  eadem  bona  tarn 
diu  quiete  et  pacifice  possedisset,  ut  ab  eius  impetitione  de  iure 
essent  libera  et  omnis  petendi  aditus  legitima  prescriptione  pre- 
clusus.  Ut  autem  ea,  que  coram  nobis  rationabiiiter  acta  sunt, 
rata  permaneant  et  nuUi  veniant  in  dubium,  presentem  paginam 
ad  cautelam  inde  conscriptam  sigilli  nostri  impressione  duximus 
muniendam.  Actum  anno  domini  jsfi.  cc^.  xxio.  Testes  huius  rei 
sunt  Willibrandus  raaior  prepositus,  Conradus  maior  decanus,  Con- 
radus  cantor,  Conradus  scolasticus,  Johannes  prepositus,  magister 
Johannes  de  Monte  totumque  capitulum  maioris  ecclesie,  Bertoldus 
decanus  Montis,  Alexander  scolasticus,  Johannes,  Bertrammus,  Hin- 
ricus  totumque  capitulum  eiusdem  ecclesie,  Tetmarus  scolasticus, 
Adolfus,  Herrandus,  Daniel,  Wemerus,  Ysaac,  Arnoldus  totumque 
capitulum  ibidem;  laici  Fridericus  comes  de  Popenborch,  Willeheimus 
de  Rosendal,  Ludolfus  camerarius,  Henricus  maior  de  Hamelen, 
Walterus  et  Hermannus  fratres   de  Olem  ceterique  quam  plures. 

Or.  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover,  KreuzaUft  Nr.  20  mit  Bruchstück  des 
bischöflichen  Siegels, 

ft^m  Bischof  Konrad,  Dompropst  Wilhrandf  Domdechant  Konrad 
und  das  Domkapitel  genehmigen  den  Verkauf  eines  Gutes  in  Herlede 
durch  das  Godehardikloster  an  das  Mindener  Domkapitel  für  200  Mark, 
unter  Mitbesiegelung  des  Michaelisklosters,     Hildesheim  1221» 

Gedr.   Würdtwein,  Suhs.  dipl.   VI,  S.  376,   Westfäl,  ÜB.   VI,  S.  28  Nr.  98. 


Domherr  Gebhard  von  Geitelde  und  Pfarrer  daselbst  bekundet 
seinen  Parochianen,  dass  er  für  eine  Hufe  in  Imbshausen  (Immedeshusen) 
von  B(asil)  von  Wendhausen  fünftehalb  Pfund  erhalten  und  diese  zum 
Bau  zweier  Häuser  und  des  Daches  des  Sacrarium  verwendet  habe, 
mit  efer  Bestimmung,  dass  sein  Nachfolger  das  Geld  der  Kirche  zurück- 
erstatte,    0.  D.  (um  1221). 

Aus  dem  Diplom,  des  Kl.  Walkenried  fol.  58  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfen' 
hüttel.  Datiert  nach  dem  Vorkommen  der  Genannten.  Regest  ÜB.  des  Stiftes 
Walkenried  (ÜB.  des  histar.  Vereins  für  Niedersachsen  IL)  S.  158  Nr.  233. 


1221-27.  16 

24.  Bischof  Adolf  von  Omahrück  lässt  Heleungis,  Tochter  des 
Hugo  Bär,  gegen  Ersatz  frei.     0.  D.  (1221^24). 

Adolffus  dei  gracia  Osnaburgensis  episcopus  omnibus,  ad  quos 
presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  domino.  Que  geruntur  in 
tempore  ne  labantor  cnm  tempore,  poni  solent  in  lingaa  testinm  et 
scriptnre  memoria  perhennari.  Sciant  igitur  tarn  presentes  quam 
posteri,  quod  nos  de  communi  consilio  et  consensu  ecclesie  nostre 
Heiewigem  filiam  Hugonis  ürsi  liberam  dimisimus  absolute,  receptis 
tarnen  loco  ipsius  in  concambio  quibusdam  personis.  Ut  igitur 
hoc  concambium  ratum  permaneat  et  inconvulsum,  presens  scriptum 
sigillo  nostro  communivimus.  Testes  huius  rei  sunt  Wicboldus  de- 
canus,  Johannes  Vitulus  canonicus,  Seghebodo  canonicus,  Everardus 
de  Varendorp,  Wezhelus  de  Nege,  Udo  de  Brake,  Vromoldus,  Alfgrimus 
de  Yburg,  Gerardus  de  Selincdorpe  et  alii  quam  plures. 

Ahschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cap.  VI,  11  S,  478  Nr.  782  im  Kgl,  SU-A.  zu 
Hannover.    Datiert  wtch  dem  Vorkommen  der  Zeugen. 

55.  Bischof  Konrad  kauft  das  Schloss  Poppenburg  und  überträgt 
es  der  Kirche.     0.  D.  (1221—27). 

Pontificalem  decet  soUicitudinem,  ecclesiarum  utilitatibus  in- 
vigilare  et  earnm  consulere  indempnitatibus  quantum  potest.  Ob 
hoc  notum  facimus  universis,  quod,  cum  dg  Castro  Popenburg  tam- 
quam  de  spelunca  latronum  mala  plurima  etiam  enormia  per  viam 
publicam  transeuntibus  inferuntur  et  precipue  ecclesie  nostre,  pro 
cc  marcis  emimus  castrum  illud  et  pro  remedio  anime  nostre  con- 
tnlimus  ecclesie  nostre  beate  virginis  in  Hildensem  iure  perpetuo 
possidendum  videlicet  cum  omni  iure,  quod  habet  villa  Stempne 
adiacens  in  pascuis  et  in  silvis.  Ut  igitur  donatio  nostra  firma  et  in- 
conyulsa  permaneat,  hoc  scripto  nostro  et  sigilli  nostri  apposicione 
inssimus  communiri.    Testes.    Actum,  datum. 

Nach  dem  Formelbuch  des  Ludolf  von  Hildesheim,  gedr.  Quellen  zur  bayrischen 
und  deutschen  Gesch.  IX,  S.  384.  Bischof  Konrad  besass  bereits  1227  Poppenburg, 
vgl.  Urh.  von  1227  August  16  unter,  Nr.  237. 

56.  Pfalzgraf  Heinrich  bei  Rhein,  Herzog  von  Sachsen,  überlässt 
dem  Bischof  Konrad  Ministerialen.     0.  D.  (um  1221 — 27). 

Dilecto  domino  et  amico  suo  venerabiji  domino  C(onrado)  Hil- 
densemensis  ecclesie  episcopo  H(enricus)  dei  gracia  dux  Saxonie  et 


16  1221-27. 

comes  palatinas  Rheni  sinceram  et  debitam  cum  obsequio  dilectionem. 
Eeverencie  vestre  notum  facimus,  quod  nos  Jutham  filiam  Henrici 
et  Helemburgis  de  Hamelen  nostram  ministerialem  cum  omni  iure, 
quod  in  ipsa  habuimus.  vobis  et  ecclesie  vestre  dimittimus  sub  tali 
condicione,  ut  ceteri  pueri  eorundem  feoda  sua  a  vobis  et  ecclesia 
vestra  percipiant. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cap.  VI,  11  S.  541  Nr.  930  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.    Heinrich  stirbt  1227  April  28,  woraus  sich  die  Datierung  ergibt. 

587«  Abt  Erhenhert  von  Eherbach  bekundet,  dms  TheobcUd,  servus 
des  Bischofs  Konrad,  dem  Kl.  Schönau  mehrere  Weingärten  verkauft 
habe  unter  Vorbehalt  der  Hälfte  der  Einkünfte  für  sich  auf  Lebenszeit. 
(1221—28). 

Frater  Er(kenbertus)  abbas  in  Eberbach  omnibus  in  perpetuum. 
Innotescat  universis  hoc  scriptum  intuentibus,  Theobaldum  servum 
domini  C(onradi)  Hildensemensis  episcopi  Sconaugiensi  cenobio  com- 
parasse  sex  iugera  vinearum  et  dimidium,  tria  in  Hensensheim  sita, 
unum  et  dimidium  in  Thussinheini,  unum  in  Luttershusen  et  in 
Heidelberch,  unum  Rüben wingarden  dictum ;  medietatem  proventuum 
percipiet  idem  Theo(baldus)  de  vineis  istis  quoad  vixerit,  post 
obitum  ipsius  cedent  et  proventus  et  vinee  ipsius  ecclesie  Sconau- 
giensi ex  integro  pro  anime  sue  remedio.  Super  hiis  testimonium 
fecimus  ac  sigilli  nostri  attestacione  consignamus. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  S.  425  Nr.  629  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.    Abt  Erkenbert  ist  1223—28  urkundlich  nachweisbar. 

588«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  die  Brüder  Bodo,  Ludung  und 
Alberich  von  Wanzleben  ihren  Berg  '\$^aiberch  dein  Kl.  Neuwerk  auf 
neun  Jahre  zur  Nutzung  zinsfrei  überlassen  haben.    0.  D.  (1221 — 29). 

Huius  rei  testes  sunt  Hugoldus  scolasticus  Goslariensis,  Hein- 
ricus  canonicus  sancte  Crucis  Hildensemensis,  comes  Syfridus, 
Lodowicus  Pinguis,  Jusarius  iunior  de  Blankenburch,  Theodericus 

de  Pnime,   Hermannus   de   Sattenbeke, Bodo   filius   domini 

Symonis.  Johannes  filius  Germanni,  Thetmarus  camerarius,  Theo- 
dericus Echeke  et  Heinricus  filius  eins,  Gerwardus  procurator  Novi 
operis. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Siegilreste.  Gedr.  Bode, 
ÜB.  I,  S.  483  Nr.  493,  nach  Cop.  ÜB.  des  historischen  Vereins  für  Niedersachsen 
I,  S.  34  Nr.  30. 


1221—46.  17 

29.  Propst  Burchard  (des  Blasiussüftes)  in  Braunschweig  entsagt 
in  einem  Streite  des  Bischofs  und  Domkapitels  mit  detn  Pfarrer  des 
Andreasstiftes  allen  Ansprüchen  wnd  üherlässt  dem  Bischof  und  dem 
Domkapitel  die  Entscheidung.     0.  D.  (1221^33). 

Ego  Borchardus  prepositus  Brunswicensis  renuncio  omnibus 
accionibuS;  excepcionibus  et  instramentis  super  omnibus  causis  et 
questionibus,  que  erant  inter  episcopum,  capitulum  et  singnlos  de 
capitulo  Hildensemensi  et  C(onradum)  plebanum  sancti  Andree; 
archidiaconatum  sancti  i)  Andree,  fructus  prebende,  preiudicia  et 
dampna  pono  in  senteuciam  et  voluntatem  eiusdem  domini  episcopi 
et  canonicorum. 

Ähsehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S,  437  Nr.  665,  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Zeitlich  angesetzt  nach  dem  Vorkommen  des  Propstes  Burchard  und 
des  Pfarrers  Konrad. 

SO.  Dechant  T.  in  Goslar  teilt  dem  Bischof  Konrad  mit,  dass  er  mit 
den  Walkenriedem  gegen  sein  Getinssen  Frieden  geschlossen  habe  und 
deshalb  nicht  zu  ihm  gekommen  sei.  Er  warnt  ihn,  zu  streng  vorzu- 
gehen.    (1221—40.) 

Sanctissimo  patri  ac  domino  in  Christo  C(onrado)  dei  gracia 
Hildensemensi  episcopo  T.  decanus  Goslariensis  devotum  cum  ora- 
cionibus  obsequium.  Magne  vos  virum  sapiencie  reputo,  magne  po- 
testatis ;  sed  hec  omnia  non  sufficiunt,  nisi  aliquando  ut  homo  purus 
circumveniamini;  unus  enim  est  ille,  cuius  sapiencie  numerus  non 
est.  Invitatus  enim  ad  epulas  alienas  venire  rennui  deum  celi  et 
sacramentum,  quo  vobis  asstrictus  sum,  pre  oculis  habens.  Reliquum 
est:  cum  fratribus  de  Walkerede  plus  timore  vestri  quam  consciencie 
ad  pacem  redii,  ideoque  me  preseneie  vestre  ad  presens  non  ex- 
hibniy  vosque  illud  viri  pinidentis  ante  oculos  ponite  propter  deum: 
qui  nimis  emungit  sanguinem  elicit^),  illudque  canonicum:  quot^) 
vobis  nexibus  obligor  domino  meo,  tot  michi  obligamini,  nee  omni 
spiritui  credatis,  cum  ad  hoc  vobis  prelatis  laborandum  sit  bona 
fide,  ut  res  valeat,  non  ut  pereat. 

Ahsehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  504,  Nr.  837,  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Ein  Dechant  T.  ist  in  Ooslar  zur  Zeit  Konrads  nicht  nachweisbar; 
vieüeieht  gehört  er  dem  Petersstifte  und  der  Zeit  bis  1240  an,  in  welcher  nach 
Bode,  ÜB.  I,  Register,  kein  Dechant  urkundlich  genannt  wird.  Worauf  sich  das 
Schreiben,  dessen  Ton  einem  Bischof  gegenüber  befremden  muss,  bezieht,  lässt  sich 
nicht  feststellen. 

*)  Cop.  sancte.        *)  Vergl.  Prov.  30,  33.        *)  Cop.  quod. 
HUdMh.  ÜB.  IL  Q 


18  1221—46. 

81.  Graf  Gottfried  von  Arnsberg  tauscht  mit  Bischof  Konrad 
Ministerialen  und  bittet  ihn,  Frau  Hildburg  zu  unterstützen.  0,  D, 
(um  1221—46). 

Venerabili  domino  C(onra(lo)  Hildensemensis  ecclesie  episcopo 
Gotfridus  comes  de  Arnesberich  salutem  et  constantissimam  cum 
omni  devocione  dilectionem.  Ad  instanciam  et  peticionem  hoDSstorum 
yiromm  presencium  latorem  lohannem  nomine  sanctitati  vestre 
nostrum  ministeriali  iure  dominium  contingentem  omni  iuri,  qnod 
nos  contingit,  renunciantes  transmittimus  immutandum  sub  tali  yi- 
delicet  condicione,  ut  nobis  vestrum  ministerialem  Hugonem  nomine 
omni  iuri  vestro  penitus  renunciantes  litteris  vestris  sigillari  testi- 
monio  transmittatis.  Preterea  cum  omni  devocione  qua  possumus 
sanctitati  vestre  supplicamus,  quatinus  dominam  Hildeburgam  in 
suo  negocio  promovere  curetis. 

Ähaclir.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  627,  Nr.  1199,  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.    Nur  n<ich  der  Regierungszeit  Konrads  anzusetzen, 

82.  Bischof  Konrad  gibt  dein  Bürger  H.  einen  Schutzbrief  zur 
Reise  nach  Goslar.     0.  D.  (1221—46). 

Qedr.  nach  dem  Formelbuch  des  Ludolf  von  Hildesheim,  Quellen  u.  Erörte- 
rungen zur  bayrischen  und  deutschen  Gesch.  IX,  S,  395.  Regest  Dodmer,  ÜB.  T, 
S.  97  Nr.  197. 

88.  Bischof  Konrad  überträgt  den  vierten  Teil  des  Zehnten  in 
Immendorf  dem  Domkapitel  für  den  Fall,  dass  der  Braunschweiger 
Kleriker  Widego  das  Besitzrecht  daran  aufgiebt.     0.  D.  (1221 — 46). 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus 
Christi  fidelibus  salutem  in  domino.  Notum  sit  omnibus  tam  posteris 
quam  presentibus,  quod  nos  quartam  partem  decime  in  Ymmendorp, 
quam  tenet  a  nobis  Widego  clericus  de  Bruneswic,  capitulo  maioris 
ecclesie  in  Hildensem  contulimus  ita  videlicet,  quod  predicta  pars 
decime  cum  omni  iure  suo  in  dominium  capituli  nostri  debeat  tunc 
transire,  cum  eam  prefatus  clericus  W(idego)  ex  quacumque  causa 
desierit  possidere.  Et  in  donationis  nostre  testimonium  presens 
scriptum  bulla  nostra  duximus  roborandum. 

Or.  im  Kgl.  St.'Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim,  Nr.  99.    An  von  der 
Urk,  geschnittenem  Pergamentstreifen  beschädigtes  Siegel  des  Bischofs. 


1221-46.  19 

84.  Bischof  Konrad  nimmt  den  Litm  H,  unter  die  Stifts- 
miniaterialen  auf,  nachdem  dieser  den  Liten  Ludolf  als  Ersatz  für  sich 
gegeben  hat.     0.  D.  (1221—46). 

Nach  dem  Formelbuch  des  Ludolf  von  HUdesheim,  gedr.  Quellen  zur  bayrischen 
und  deutschen  Gesch.  IXy  S.  396. 

S5.  Bischof  Konrad  überträgt  die  Vogtei  über  die  Propstei  in 
Oelsburg,  die  ihm  die  Grafen  von  Wernigerode  resigniert  haben,  der 
Kirche  daselbst.     0.  D.  (1221—46). 

Gedr.  Sehannat,  Vtndem.  I,  202. 

SC  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ritter  F.  von  Isenkagen  zu 
seinem  und  seiner  Angehörigen  Jahresgedächtnis  der  Kirche  100  Pfund 
übergeben  hat.     0.  D.  (1221—46). 

C(oiiradas)  dei  gratia  Hildesheimensis  episcopus  nniversis,  ad 
quos  presens  scriptum  prevenerit,  salutem  in  Christo  Jesu.  Ut 
equitati  custodiam  faciamus  et  maliciosis  occasio  detrahendi  aufe- 
rator,  ea  que  gerimus  presentia  testium  et  scripture  memoria  cou- 
suevimus  roborare.  Notum  igitur  sit  presentibus  et  futuris,  quod 
F.  miles  de  Isenkagen  spe  divine  retributioois  ecclesie  nostre  con- 
tolit  c  libras  et  nos  devotioni  eins  cum  debita  gratitudine  occur- 
rentes  ipsum  F.  et  G.  matrem  eins  in  plenam  fraternitatem  reci- 
pimus,  ita  quod  cum  de  hac  vita  decesserint  ipsorum  memoria  et 
F.  patris  sui  et  C.  sororis  sue  in  obitus  sui  die  anniversario  celebris 
habeatur.  Ordinavi  etiam.  ut  singulis  annis  ipsi  F.  benefactori  nostro 
X  libras  Hildesiensis  monete  de  parte  capituli  nostri  persolvantur 
in  festo  videlicet  b.  Valpurgis  v,  in  festo  b.  Michaelis  v,  que  per 
manus  decani  et  cellerarii,  qui  pro  tempore  fuerint,  debent  predictis 
vicibus  exhiberi.  Si  autem  predictus  F.  prius  quam  mater  sua  de- 
cesserit  ab  hac  vita,  ipsa  eodem  iure  et  modo  percipiat  x  libras 
tempore  vite.  Ut  autem  hec  ordinatio  nostra  futuris  temporibus 
maneat  inconvulsa,  presentem  paginam  exinde  conscripsimus  et  eam 
sigiUi  nostri  munimine  fecimus  roborari. 

Gedr.  Sehannat,  Vindem.  I,  203,  wonach  wiederholt.  Eine  Familie  von  Isen- 
kagen oder  von  Isenhagen  ist  sonst  nicht  nachweisbar,  wahrscheinlich  ist  der  Name 
verstümmelt. 

87.  Bischof  Konrad  ernennt  den  episcopus  Assilliensis  zu  seinem 
Weihbischof.     0.  D.  (1221—46). 

C(onradus)  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  etc. 


20  1221—46. 

Venerabilis  frater  noster  Assilliensis^)  episcopus  venit  ad  partes 
nostras  de  partibus  transmarinis  tamquam  missas  a  deo,  et  ipsi 
placet,  qnod  in  aliquibus  agendis  nostris  supleat  defectus  nostros. 
Unde  ei  committimus  vices  nostras  per  diocesim  nostram,  ut  videlicet 
consecret  ecclesias  non  consecratas  et  reconciliet  yiolatas,  calices 
etiam  et  capsas  et  pallas  altarium  benedicat  et,  si  necesse  est,  in 
quatuor  temporibos  celebret  ordines  et  alia  faciat,  que  spectant  ad 
officium  Pastorale. 

Nach  dem  Formeümche  des  Ludolf  von  Hildesheim,  gedr,  Quellen  zur  bayrischen 
und  deutschen  Gesch.  IX,  S,  397,  Ein  ep.  Assilliensis  lässi  sich  nicht  feststellen, 
die  anderen  kommen  als  Europäische  nicht  in  Frage,  Auch  sonst  wird  ein  Weih- 
hischof  zur  Zeit  Konrads  nicht  genannt,  sodass  wir  es  hier  wohl  nur  mit  einer 
Formel  zu  thun  haben. 


Bischof  Konrad  beauftragt  den  Pfarrer  (der  Marktkirche?)  in 
Goslar,  an  seiner  Statt  den  Streit  des  Abtes  von  Ringelheim  und  des 
Pfarrers  der  Jakobikirche  in  Goslar  zu  untersuchen,    0.  D.  (1221 — 46), 

Gedr,  nach  dem  Formelbuehe  des  Ludolf  von  Hildesheim ,  gedr,  Quellen  zur 
bayrischen  und  deutschen  Gesch,  IX,  S,  387, 

89.  Papst  Honorius  IIL  beauftragt  dmi  Dechanten  (Dietrich), 
Scholaster  (Alexander)  und  Kustos  des  Moritzstiftes,  den  Streit  des 
Anschariistiftes  und  des  Dompropstes  in  Bremen  wegen  der  Jakobi- 
und  der  Willehadikirche  daselbst  freundschaftlich  beizulegen,  Anagni 
1222  März  4  (iv.  nonas  marcii,  pontiflcatus  nostri  anno  sexto). 

Gedr,  Lappenberg,  Hamburger  ÜB,  I,  S,  400  Nr,  455,  Ehmek,  Bremisches  ÜB,  J, 
iS^.  147  Nr,  124.    Regest  Potthast,  Reg,  pont,  6799,  wo  älUre  Drucke  verzeichnet  sind, 

40*  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Propst  Bertold  des  Kl,  Steterburg 
von  den  Edeln  Werner  und  Hoier  von  Hagen  (de  Indagine),  Brüdern, 
die  Vogtei  über  die  Güter  des  Klosters  im  Bistum  Hildesheim  zur 
Zeit  seines  Vorgängers  Siegfried  gekauft  und  die  Edeln  diesem  auch 
die  Vogtei  aufgelassen  haben.  Zu  seiner  Zeit  habe  nun  derselbe  Propst 
die  Vogtei  über  die  Guter  im  Bistum  Halberstadt  von  denselben  ge- 
kauft und  diese  die  Vogtei  ihm  beim  Kl,  Bossenleve  resigniert;  darauf 
habe  er  dem  Kloster  die  Vogtei  übertragen  mit  der  Bestimmung,  dass 
das  Kloster  jährlieh  auf  cena  domini  ein  Tischtuch  zum  Gebrauche 
des  Bischofs  liefere,  Hildesheim  1222  März  15  (pontiflcatus  nostri 
anno  primo,  in  capitolio  maiori,  idus  marcii). 

0  Ändere  Handschr,  AsiUensis,  Basiliensis,  Aystetensis. 


1222.  21 

presentibos  (bei  der  Reaignatiofi)  testibus  scilicet  Rodolfo  pre- 

posito  sancti  lohannis  in  Halberstad,  Heinrico,  Brunone,  Willelmo, 
Alexandro,  Winando  canonicis  in  Bossenleve,  Bertrammo  canonico 
Montis  in  Hildensem,  Ludolfo  canonico  sancte  Crucis,  Gonrado  ca- 
nonico sancti  Mathie  Goslariensis,  Gonrado  de  Alta  Fago,  Lndolfo 
camerario,  Johanne  de  Eemme,  Richardo  de  Langete,  Thiderico  de 
Promen. 

Hains  rei  testes  snnt  Willebrandns  maior  prepositns,  Gonradns 
decanns,  Gonradus  cantor,  Gonradns  scolasticns,  Gonradns  prepositns 
de  Monte,  Hngo  prepositns  de  sancta  Gmce,  magister  Hngo,  Helm- 
bertns,  Giveliardns  de  Getlethe,  Hermannns  de  Qoslaria,  Heinricus 
de  Toshem,  Halbertns  Ther....,  Reinoldns  de  Dasle,  Willelmns 
de  Holte,  magister  Johannes  de  Monte,  lohannes  de  Brade,  Fre- 
thericns  de  Herre. 

Abschr,  des  15.  JahrK  in  Ms.  601  foL  96  in  der  Beveriniaehen  Bibliothek  zu 
Hildesheim.  In  einer  weiteren  ürk.  von  demselben  Tage  bekundet  Kornnd  die 
obige  Beilegung  des  Streites  zwischen  den  Brüdern  von  Hagen  und  dem  Kl.  Steter- 
bürg  und  verbietet  bei  Strafe  des  Bannes,  das  Vogteirecht  an  irgend  Jemand  zu 
übertragen.  Als  Becogniiion  hierfür  solle  die  Kirche  in  Steterburg  dem  Bischöfe 
idhrUch  liefern  mensale  honestnm  artificialiter  manaali  opere  prepantnm.  Die 
gleichen  Zeugen  wie  oben.  Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Steterburg 
Nr.  1.    Siegel  verloren.  —  Vgl.  die  Urk.  Bischof  Siegfrieds  ÜB.  /,  S.  694  Nr.  738. 

41.  Dompropst  Wübrand,  Domdechant  Konrad  und  das  Domkapitel 
bekunden,  dass  Propst  Bertold  von  Steterburg  die  Vogtei  über  die  Kloster- 
guter  im  Bistum  Halberstadt  zur  Zeit  des  Bischofs  Siegfried  von  den 
Brüdern  Werner  und  Hoier  Edeln  von  Hagen  (de  Indagine)  gekauft 
und  diese  vor  dem  Bischöfe  auf  die  Vogtei  verzichtet  haben,  dass  darauf 
zur  Zeit  des  Bischofs  Konrad  derselbe  Propst  die  Vogtei  über  die  Güter 
im  Bistum  Hildesheim  von  denselben  Brüdern  gekauft  und  dass  nach 
deren  Verzicht  der  Bischof  die  Vogtei  dem  Propste  übergeben  und  unter 
Androhung  des  Bannes  verboten  habe,  das  Vogteirecht  an  irgend  Jemand 
zu  übertragen.     Hildesheim  1222  März  15  (idus  marcii), 

Ahsehrift  des  15.  Jahrh.  in  Ms.  601  fol.  97  in  der  Beverinischen  Bibliothek 
zu  Hildes  heim. 

4St.  Domherr  Friedrich  (Graf  von  Schwerin)  unter  den  Zeugen  der 
Urk.  des  Bischofs  Brunward  von  Schwerin  über  die  Verehrung  des  Blutes 
Christi  im  Dom  zu  Schwerin.  Schwerin  1222  März  31  (ii.  kalendas 
aprilis). 

'  Oedr.  Mecklenburg.  VB.  I,  S.  262  Nr.  280,  Schröder,  Papist.  MecMenb.  I,  8.  530. 


22  1222. 

48.  Erzbischof  Engelbert  von  Köln  dankt  genannten  Fürsten  für 
die  dem  Bischof  Konrad  geleistete  Hülfe  und  bittet,  ihm  auch  fertierhin 
beizustehen.     0.  D.  (1222  April). 

Venerabilibus  in  Christo  fratribus  Halberstadensi ,  Mindens! 
episcopis,  abbati  Corbeiensi  et  illustri  viro  domino  H(enrico)  duci 
Saxonie  et  illustri  viro  domino  . .  de  Luneburc  et  omnibns  comitibus, 
nobilibus  in  obsidione  castri  ....  E(ngelbertu8)  dei  gratia  sancte 
Coloniensis  ecclesie  archiepiscopus  salutem  et  dilectionis  integri- 
tudinem.  Gratianun  vobis  referimns  actiones  super  eo,  quod  vene- 
rabili  fratri  Hildesheimensi  episcopo  in  suis  et  ecclesie  sue  necessi- 
tatibus,  sicut  idem  nobis  per  suos  nuntios  intimavit,  pro  reyerentia 
dei  ac  imperii,  necnon  etiam  sacramenti,  quod  pro  pace  fecistis  et 
pro  iusticia  terre,  succurristis  laudabiliter  et  potenter,  universitatem 
vestram  monentes  attentius  et  rogantes,  quod  eidem  episcopo,  qui 
nobis  tarn  ex  parte  domini  pape  quam  imperatoris  cum  omnibus 
bonis  et  pertinentiis  suis  specialiter  est  commissus,  in  omnibus  suis 
et  ecclesie  sue  anxietatibus  fideliter  assistatis  vice  nosta.  ut  id  de- 
beamus  penes  yos  propense  promereri. 

Gedr.  Orig.  Quelf.  III,  643  zu  1209,  Ficker,  Engelbert  der  Heilige,  S.  338. 
Regest  Böhmer -Ficker,  Reg,  imp.  V,  10894:  „Der  Name  des  belagerten  Schlosses 
ist  vielleicht  nach  Chron.  ep.  Hild.  Mon.  Germ.  S8.  VII,  861  mit  Insula  (Werder 
bei  Hüdesheim)  zu  ergänzen.  Für  die  genauere  Einreihung  kann  höchstens  in  Be- 
tracht kommen,  dass  der  Bischof  Konrad  von  Minden  mit  Engelbert  bei  der  Krönung 
des  Königs  Mai  8  zu  Aachen  war.  S.  Nr.  3878.  Vgl.  Winkel  mann,  Friedrich  IL 
(1889)  I,  373.*"    Vgl  auch  Nr.  3863. 

44.  Bischof  Konrad  empfiehlt  dem  Papste  den  Erzbischof  Engel- 
bert von  Köln,  durch  den  nächst  Gott  und  dem  Papste  Deutschland 
allein  Frieden  hohe  und  der  ihm  und  seiner  Kirche  ganz  besonders 
seine  Gunst  zuwende.     0.  D.  (1222  April). 

Beverendo  domino  ac  patri  H(onorio)  sacrosancte  Romane 
ecclesie  pontiflci  C(onradus)  dei  gratia  et  sua  Hildesbeimensis  epi- 
scopus  tam  debitam  quam  devotam  cum  osculo  pedum  reverentiam. 
Pro  dilecto  et  venerabili  fratre  nostro  Coloniensi  archiepiscopo  de 
maxima  patemitatis  vestre  benignitate  conflsus  quantum  audeo 
sanctitati  vestre  supplico  devotissime,  ut  pro  multa  eins  honestate 
et  mee  devotionis  intuitu  in  omnibus  ipsum  gratie  vestre  recommen- 
datum  habere  dignemini,  scientes,  quod  circumspectis  omnibus  eccle- 
siarum  Alemannie  Status  post  deum  et  vestram  providentiam  ab 


1222.  28 

ipso  dependat,  etenim  laicalis  insolentie  frena  iam  adeo  contra  clemm 

laxata  sunt,  quod,  nisi  esset  terror  eins  et  a  deo  provisa 

ecclesiastice  districtionis  vigor  . . .  nullus  esset pacis  Ale- 
mannia non  haberet.  Foveat  igitor  ipsnm  et  promoveat  yestra 
paternitas  cum  devotione  ac  servitium  oportuno  tempore  yobis  et 
ecclesie  communi  spero  plurimnm  profuturum.  Ego  antem  ad  suppli- 
candum  vobis  tarn  obnixe  predicto  domino  archiepiscopo  ob  hoc  adeo 
som  astrictus,  quod  vestri  mandati  et  ecclesie  ratione,  coius  semper 
volo  et  teneor  esse  devotissimns,  mihi  et  Hildesheimensi  ecclesie 
impendit  favorem  suum  efflcaciter  et  libenter. 

Gedr,  Schannat,  Vindem.  I,  S.  194,  danach  Ficker,  Engelbert  der  Heilige  S.  346 
und  hier.  Regest  Böhmer- Ficher,  Reg.  imp.  V,  10895:  „Jedenfalls  vor  dem  Herbste 
1222,  in  welchem  Konrad  selbst  zum  Papste  reiste."    Vgl.  auch  Ficker  a.a.  0.  S.  115. 

45.  Papst  Honorius  III.  heaußragt  den  Bischof  K(onrad),  die 
Klage  des  Stißsherm  lAppold  vom  Marienstiße  in  Goslar  gegen  den 
Küster  Hogerus  wegen  Verschleuderung  des  Kirchenschatzes  zu  ent- 
scheiden.    (Alatrij  1222  Mai  5  (üi.  nonas  mai,  ponttf.  uostri  anno  vi). 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  487  Nr.  810  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.     Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  426  Nr.  420. 

4C  Papst  Honorius  III.  beauftragt  die  Äbte  von  st.  Äegidii  in 
Braunschweig,  Pegau  und  Amelunxbom,  die  Klage  des  Bischofs  Konrad 
gegen  die  Äbtissin  von  Gcmdersheim  zu  untersuchen  und  zu  entscheiden. 
Alatri  1222  Juni  7. 

Honorius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  flliis  . .  sancti 
Egidii  de  Brunswich,  .  .  Pigaviensi  et  . .  de  Amelungesbume  ab- 
batibus  Alberstadensis ,  Merseburgensis  et  Ildesemensis  diocesum 
salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Sua  nobis  venerabilis  frater 
noster  .  .  Ildesemensis  episcopus  petitione  monstravit,  quod  .  .  ab- 
batissa  de  Gandersheim  Ildesemensis  diocesis  sue  privilegio  exempti- 
unis  abutens  clericos  ecclesiarum,  quas  in  eadem  diocesi  obtinet,  ad 
alios  episcopos  destinat  ordinandos  in  eins  preiudicium  et  gravamen, 
cum  idem  paratus  sit  eos  gratis  et  sine  pravitate  aliqua  ordinäre. 
Quocirca  discretioni  yestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus 
partibus  convocatis  audiatis  causam  et  appellatione  remota  flne 
debito  terminetis  facientes  quod  statueritis  per  censuram  ecclesiasti- 
cam  firmiter  observari.    Quod  si  non  omnes  hiis  exequendis  potueritis 


24  1222. 

Interesse,  dao  vestrum  ea  nichllominas  exeqjiantur.    Datam  Alatri 
vii.  idus  iunii,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or,  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,   Domstift  Hildeskeim  Nr.  102  mit  Bleibuüe 
an  Hanfschnüren.    Gedr.  Westfäl.  ÜB.  V,  S.  144  Nr.  300. 

47.    Bischof  Konrad  bekundet  den  Kauf  dreier  Hufen  in  Bledeln 
durch  das  Godehardikloster  von  Heinrich  Hysce.     1222  Juni  8. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  ^).    Conradus  dei  gratia 
episcopus  Hildensemensis  ecclesie  universis   Christi  fidelibus  pre- 
sentes  litteras  inspecturis  salutcm  in  domino  Ihesu  Christo.    Cum 
ea,  que  fiunt  in  tempore,  labantur  cum  tempore,   expedit,   ut  qne 
geruntur  in  scripta  publica  redigantur.    Hinc  est,  quod  notum  esse 
volumus  tam  posteris  quam  presentibus,  quod  dilecti  nobis  in  Christo 
Volkardus  abbas  et  conventus  sancti  Godehardi  Hildensemensis  a 
Henrico  milite  qui  dicitur  Hysce  tres  mansos  de  suo  iusto  patrimonio 
sitos  in  Villa  Blethenem  sexaginta  marcis  emptionis  titulo  compara- 
runt  imperpetuum  libere  possidendos,  omnibus  heredibus  suis  tunc 
existentibus  Herta  videlicet  uxore  sua  et  duobus  filiis  suis  Wlfardo 
et  Henrico  Hysce  et  tribus  filiabus  Petronilla,  Adhelheide  et  Hilleburge 
cum  pleno  consensu  integram  addentibus  et  spontaneam  voluutatem. 
Ne  igitur  haue  venditionem  prefati  militis  publice  celebratam  coram 
nobis  aut  oblivio  deleat  aut  importunitas  ingenii  malignantis  in- 
fringat,  nos  super  hoc  scriptum  nostrum  inde  confectum  conventui 
dedimus  iam  predicto  et  illud  cum  eorum  nominibus,  qui  venditioni 
cum  fieret  afiuerunt,  sigillf  nostri  firmavimus  munimento.    Nomina 
testium    sunt    prepositus   lohannes   Marcus,    Conradus    prepositos 
montis  sancti  Mauricii,  Henricus  de  Thossem  canonicus,  laici  sunt 
hii:  Hugo  de  Insula,  Lippoldus  de  Escherte,  Ludolfus  camerarius, 
Emestus  dapifer,   Conradus  marschalcus,   Everhardus  de  Borsem, 
Tidericus  de  Rotthinge,  lohannes  et  Bernwardus  de  Komme,  Lippoldus 
de  sancto  Godehardo,  Sifridus  de  Bemigerothe  milites,  Volcmarus 
Dives,  Henricus  Acco,  Helmoldus,  Sifridus  Mortificator,  Bertrammas 
de  Domo  et  alii  quam  plures.    Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xx9., 
sexto  idus  iunii,  pontificatus  nostri  anno  primo. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  st.  Godehard  Nr.  13.  Siegel  des  Bischofs  an 
rot-gelben  Seidenfäden.  liegest  Doehner,  ÜB.  I,  S.  61  Nr.  94  zu  1226  Juni  13.  Die 
Urk.  kann  aber  nicht  zu  diesem  Datum  gesetzt  werden,  weil  Bischof  Konrad  um  diese 
Zeit  in  Italien  war.    Ich  möchte  annehmen,  dass  die  Pontifikatsjahre  richtig  sind  und 


*)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1222.  26 

die  Urk.  in  das  Jahr  1222  gehört,  Johannes  Marcus  kommt  erst  seit  1228  als 
Dampropst  vor  und  ist  hier  als  Propst  in  Oelsburg  aufzufassen.  Dompropst  ist 
1226—27  Konrad. 

48.  Papst  Honorius  IIL  ermahnt  die  Bischöfe  (Friedrich)  von 
Halberstadt  und  (Konrad)  von  Hildesheim,  den  Herzog  Heinrich  von 
Sachsen,  Pfalzgrafen  bei  Rhein,  den  Grafen  Heinrich  von  Ascharien 
und  die  Ministerialen  der  Magdeburger  Kirche,  den  von  ihnen  auf- 
gerichteten  und  beschworenen  Landfrieden  zu  halten.  Lateran  1222 
Juni  26  (vi.  kalendas  iulii,  anno  sexto). 

Öedr.  nach  dem  vatikanischen  Registerhand  Mon,  Germ,  epist.  pont.  I,  S.  141 
Nr.  äOl,  V.  Heinemann,  Codex  Anhalt.  II,  S.  54  Nr.  64.  Schmidt,  ÜB.  des  Hochstifls 
Halberstadt  I  (Fubl.  aus  den  Preuss.  SU-Ä.  17)  8.  483  Nr.  543.  Regest  PMthast 
7731  ohne  Datum.  Wegen  des  um  diese  Zeit  in  Sachsen  beschworenen  Landfriedens 
vffL  Winkelmann,  Kaiser  Friedrich  IL,  1.  Bd.  S.  371  und  373,  auch  Böhmer-Ficker, 
Reg.  imp.,  Reichssachen  10883  und  Reg.  Heinrichs  VII,  3858  und  Nachtr.  zu 
3894.  Der  Landfriede  ist  entdeckt  und  herausgeg.  von  Krühne  in  den  Neuen 
Mittheil,  des  thür.-säehs.  Vereins  XVII,  S.  220  ff.  als  Reichsfrieden  von  1234  Februar, 
und  in  der  Zeitschr.  der  Savigny-Stiftung  VIII,  Germ.  Abth.  S.  113  ff.  als  sächsischer 
Landfriede  von  1223  Mai. 

49.  Papst  Honorius  IIL  teilt  den  Äbten  von  Amelunxhom  und 
des  Michaelisklosters  und  dem  Dechanten  des  Krevzstifies  mit,  er  habe 
vernommen,  dass  der  frühere  Bischof  Siegfried  das  Kirchengut  ver- 
schleudert und  mit  Schulden  belastet  und  bei  seiner  Abdankung  sich 
eine  Pension  von  hundert  Mark  aus  den  Gütern  der  Kirche  ausbedungen 
habe.  Da  er  mü  weniger  auskommen  körnte  und  sein  Nachfolger  nicht 
für  fremde  Schuld  büssen  solle,   beauftragt  er  sie,   die  Summe  nach 

Gutdünken  zu  ermässigen.  Lateran  1222  Juni  26  (vi.  kalendas  iulii, 
anno  sexto). 

Regelt  Westf.  ÜB.  V,  S.  145  Nr.  301  nach  vatik.  ÄrcK  Reghd.  llfol.  254  Nr.  444. 

50.  Herzog  Heinrich  von  Sachsen,  Pfalzgraf  bei  Bhein,  heisst 
gut  die  Konzession  seines  Bruders,  des  Kaisers  Otto,  dass  das  Kl. 
Heiningen  einen  Fluss  (die  Ilse?)  von  der  Ocker  zum  Kloster  hinleite. 
Heiningen  1222  September  21. 

Henricus  dei  gratia  dux  Saxonie  comes  palatinns  Rheni.  Ne 
rernm  gestarnm  depereat  memoria,  necesse  est  fuiciri  et  Unguis 
testiom  et  testimonio  litterarum.  Notnm  sit  igitur  omnibus  pre- 
sentibns  et  futoris,  quod  dominus  et  frater  Otto  Romanorum  impe- 
rator  pie  memorie  cenobio  de  Hennge  de  bona  et  libera  voluntate 
concessit,  ut  rivum  unum  de  Ovakara  et  aquam  superfluam,  que 


26  1222. 

molendino  de  Borseme  non  prodesset,  ad  eorum  cenobium  deduce- 
rent,  que  penuriam  et  defectum  aque,  quem  ipsum  cenobium  pacie- 
batur,  suppleret.  Et  ne  id  in  preiudicium  et  dampnum  parrochia- 
norum  de  Borseme  fieri  videretur,  eorum  aflfuit  voluntas  et  communis 
omnium  assensus,  ita  tamen  ut  ibidem  habeant  imperpetuum  fratemi- 
tatem  et  bonorum  omnium  participacionem.  Eandem  igitur  largi- 
cionem.  quam  dominus  inperator  laudabiliter  et  devote  concessit  et 
quam  idem  cenobium  usque  ad  nostra  tempora  sex  annis  possedit, 
intuitu  nostre  salutis*)  et  perpetue  remuneracionis  presenti  scripto 
et  sigillo  nostro  duximus  confirmandam  et  corroborandam  testibus 
idoneis,  qui  huic  coufirmacioni  interfuerunt,  adiunctis,  quorum  quldem 
hec  sunt  nomina:  Henricus  supradicti  cenobii  prepositus,  Bertramus 
de  Velthem,  lordanus  dapifer,  Wülelmus  marescalcus,  Baltwinus  de 
Winthem,  Herwicus  de  Utsen  et  Razo  miles  de  ütsen,  Baltwinus 
frater  dapiferi,  Conradus  miles  de  Biwende,  Ludolfus  iuvenis  de 
Bortfelt,  Gerkinus  miles  de  Dorin  et  alii  quam  plures  nostri  mini- 
steriales.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  incamacionis^)  millesimo 
ducentesimo  xxii<>.,  indictione  viiii*.»),  undecimo  kalendas  octobris  in 
die  beati  Mathei  apostoli  in  ipso  cenobio  Heningin  in  nomine  domini. 
Datum  per  manus  notarii  nostri  lohannis. 

Or,  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr.  IL  Rest  des  Reiter  siegeis 
an  braunen  Baumwoüfäden,  Die  Urk.  Ottos  ist  nicht  erhalten.  Gedr.  Strube, 
Observat.  iur.  edit.  11,  S.  79. 

51.  Das  Domkapitel  in  Goslar  verwendet  sich  bei  Bischof  Kmirad 
für  den  Priester  H(einrich)  und  bittet  ihn,  das  Verfahren  gegen  ihn 
bis  nach  einer  mündlichen  Besprechung  aufzuschieben.   0.  D.  (Ende  1222). 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S.  759  Nr.  1539  im  Kgl.  SL-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Bade,  ÜB.  /,  S  443  Nr.  437  zu  1224.  Regest  Böhmer -Fi^iker, 
Reg.  imp.  V,  Nachtr.  15055.  Gemeint  ist  wohl  der  Propst  Heinrich  von  Neuwerk. 
Der  Brief  gehört  doch  wohl  in  die  erste  Zeit  des  Frocesses  gegen  Heinrich,  da 
nach  den  verschiedenen  päpstlichen  Erlassen  und  der  Anwesenheit  des  Kardinal- 
legaten  Konrad  von  Porto  die  Bitte  wohl  gegenstandslos  gewesen  wäre. 

52.  Graf  Adolf  der  Jüngere  von  Nienover  überträgt  dem  Kl. 
Fredelsloh  mit  Zustimmung  seiner  Brüder  Beinhold,  Domherrn  in  Hildes- 
heim, und  Sigebodo,  Domherrn  in  Verden,  die  Vogtei  über  vier  Hufen  in  Nien- 


0  saiutis  über  der  Zeile.        *)  incamacionis  fehlt  im  Or.         •)  falsch  statt 
decima. 


1222.  27 

hagen  (in  Indagine)  zu  ihrer  Menxorie.  TT,  d.  Z.  magister  Qerwicus  scolasti- 
cus  sancte  Crncis  in  Hildensheim.   Meinbrexen  (Meinbretthesen)  1222. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Fredelnloh  Nr,  IL  Besckädigtea  Kanventsaiegel, 
Als  Scholasier  de$  Kreuzstißes  irird  1221^27  Thetmar,  ein  Gertrieh  im  13.  Jahr- 
hundert gar  nicht  genannt^  eodase  man   einen  Fehler  im  Namen  annehmen  muss. 

58.  Die  apostolischen  Bichter  in  Köln  beauftragen  den  Dom" 
decharUen  K(onra^),  den  Dechanten  des  Krettzstiftes  K(onrad)  und  den 
Domherrn  W(icbold?)  in  der  Streitsache  zuischen  dem  envählten  Ger- 
hard IL  und  dem  Domkapitel  von  Bremen  über  den  Titel  eines  Erz- 
bischofs von  Hamburg,  einige  Briefe  auf  sich  beruhen  zu  lassen.    1222. 

Gedr.  Lappenberg,  Hamburg.  ÜB.  I,  S.  403  Nr.  459. 

54.  Bischof  Konrad  verpfändet  der  Kirche  die  Meiereien  in  Holle, 
Stöckheim  und  Othfresen.     0.  D.  (um  1222?). 

Conradns  dei  gracia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus 
fldelibusy  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  vero  salu- 
tari.  Quoniam  omnium  habere  memoriam  divinitatis  pocius  est 
quam  humanitatis,  facta  memoranda  sciiptis  commendare  pmdens 
decrevit  antiquitas,  ne  longinqnitate  temporis  error  surrepat  oblivionis. 
Hinc  est,  quod  presenti  scripto  recognoscimus,  nos  pro  ducentis  et 
Yiginti  marcis  argenti  ab  anniversariis  fldeliom  collectis  ad  ecclesiam 
maioBem  et  hospitale  pertinentibus  et  ab  eadem  ecclesia  maiore 
susceptis  tres  vülicaciones  nostras,  yidelicet  in  Holle,  in  Stockem 
et  Otfredessem,  iam  dicte  ecclesie  maiori  pignoris  titulo  obligasse, 
quoosqne  predicta  summa  pecunie  ab  eisdem  yillicacionibus  auctori- 
tate  ecclesie  maioris  integraliter  recolligatur.  Ut  autem  hoc  factum 
in  sua  integritate  permaneat  iUibatumy  coram  ecclesia  maiore  est 
celebratum  et  presentis  sigilli  nostri  impressione  roboratum. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  616  Nr.  1152  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Zeitlieh  ohne  treueren  Anhaltspunkt.  Oh  Konrad  sich  hierdurch  Geld 
zu  einer  seiner  italienischen  Reisen  verschaffte? 

55.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Demeburg  die  Kirche  in 
Holle.     (1222—24). 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  ^).  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  2)  episcopus.  Etsi  ex  officii  nostri  debito  quasi  qua- 
dam  iuris  necessitate  astringamur  ad  hoc,  ut  pro  modulo  possibili- 


*)   Verlängerte  Schrift  Ä.  u,  B.  ^)  Hildenshemensis  B. 


28  1222—24. 

tatis  nostre  ecclesiarom  omnium  utilitatibus  provideatur^),  ad 
benefaciendom  tarnen  eis  spetialiter  sumos  debitores,  qui  ad  nos  et 
nostram  ecclesiam  noscuntur  familiarius  pertinere.  Unde  fidelibus 
universis  tarn  presentibus  qaamfuturis  volumns^)  notum  esse,  quod 
nos  attendentes  sanctimoniales  ecclesie  dei  in  Demeburch  commode 
sustentari  non  posse  sine  fructibus  ecclesie  in  Holle,  quam  Weren- 
boldus  sacerdos,  quondam  buius  novelle  plantacionis^)  primus  autor 
et  prepositus,  de  manu  tenebat  archidiaconi,  contulimus  eidem  ecclesie 
Derneburgensi  ipsam  iam  dictam  ecclesiam  in  Holle  cum  omni  in- 
tegritate  et  utilitate  ad  commodum  sanctimonialium  ibidem  deo  et 
beate  virgini  servientium  salvo  iure  archidiaconi,  ut  videlicet  pre- 
positus*) iam 5)  dicti  loci  in  Demeburch  temporalia  et«)  spiritualia 
de  mann  eins  recipiat  et  ei  obedientiam  ratione  ipsius  ecclesie  in 
Holle  faciat,  accedente  queque"^)  maioris  capituli  nostri  consensu  et 
de  beneplacito  Conradi  de  Veltbere  scolastici  iam  dicti  loci  archi- 
diaconi 8)  pro  tempore  et  lohannis  in  Holle  tunc  plebani.  Huius  rei 
testes  sunt  Conradus  decanus,  Conradus  cantor^),  Burchardus  pre- 
positus Montis  beati  Petri  in  Goslaria,  Johannes  prepositus  in  Oles- 
burch,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Conradus  prepositus  montis 
sancti  Mauiicii,  Reinoldus  de  Dasle  archidiaconus  civitatis  Hildense- 
mensis,  Henricus  de  Tosseim,  Fridericus  de  Zwerin,  Wikboldus, 
Sigebodo  de  Bodenstene  et  alii  quam  plures.  Ut  igitur  hoc  racio- 
nabile  ^^)  factum  nostrum  nee  oblivio  deleat  nee  importunitas  ingenii 
malignantis  infringat,  presenti  Scripte  et  auctoritatis  nostre  sigillo 
hanc  donacionem^i)  nostram  confirmamus  et  perpetuis  ratam  esse 
temporibus  per  auctoritatem  Petri '2)  et  Pauli  et  successorum  suo- 
rum,  nostra  quoque  et  omnium  episcoporum  mandamus  et  precipimus 
omnemque  violentiam  eadem  auctoritate  ab  ea  et  sub  anathematis 
repellimus  interdicto.  Sigillum  eciam*»)  ecclesie  nostre  ad  decla- 
randum  consensum  capituli  apponi  fecimus  ad  cautelam.  Actum 
anno  ab  incarnatione  domini  millesimo  ducentesimo  vicesimo 


0  provideantm  A.  *)  in  posteram  esse  notum  yolumus  B,  ')  plan- 
talionis  B,  *)  ipsarnm  prepositus  B.  *)  iam  —  Derncb.  fehlen  B.  «)  et 
spirit.  fehlen  B.  '^^  qaoqne  fehlt  B,  »)  pro  temp.  archid.  B.  »>  B.  fährt 
fort:  Gevebardas,  Hermannns  de  Goslaria,  Marcolfas,  Bertoldns  de  Tossem  presbi- 
teri,  item  prepositus  Burchardus,  prepositus  Johannes,  Hugo  prepositus  sancte 
Gneis,  Gonradns  prepositus  Montis,  Willelmus  de  Holten,  Beinoldus  de  Dasle, 
Heniicos  de  Tossem  diaconi,  item  Fridericus  de  Zwerin,  Wikboldus  de  Bodenstene 
subdiaconi  et  alii  quam  plures.  '^)  rationabile  B,  ^^)  donationem  B.  ^^)  aposto- 
iomm  Petii  et  Pauli  B,        ^')  etiam  B, 


1222—25.  29 

Or.  im  Kgh  St.-A.  zu  Hannover^  Demeburg  Nr,  3  (A).  Beide  Siegel  von 
den  roten  und  gelben  Seidenfäden  abgefallen.  Ein  zweites  Or,  in  der  Beverinischen 
Bibliothek  von  derselben  Hand,  Kl.  Derneburg  Nr.  3  (B),  Einschnitte  für  ein 
Siegel,  das  aber  wohl  nie  angehängt  worden  ist.  Das  Datum  nicht  vollständig  ge- 
geben, es  fehlen  die  Einer  und  die  Pontiflkatsjahre,  vielleicht  auch  die  Tagesangabe. 
Gedr.  nach  Cop.  Koken,  die  Winzenburg  S.  205.  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  58  Nr.  108, 
Mecklenburger  ÜB.  I,  S.  261  Nr.  279. 

5C  Bischof  Konrad  nimmt  das  KL  Demeburg  in  seinen  Schutz 
und  bestätigt  ihm  seine  Besitzungen.     0.  D.  (um  1222 — 25). 

Cuniadas  Hildeslieimensis  episcopus.  Ad  notitiam  omniam  te- 
nore  presentis  scripti  cnpimus  pervenire,  qnod  nos  sanctimoniales 
Deniebargensis  ecclesie  in  nostram  recepimus  protectionem  cum 
rebus  omnibos,  quas  possident  iam  yel  de  cetero  iustis  modis  pote- 
nrnt  adipisci,  et  specialiter  locum  ipsum  Derneburg,  quem  liberum 
esse  Yolumus  ab  omni  iure  advocatie,  et  possessiones  et  libertates 
a  bone  memorie  Harberto  episcopo  eis  de  consensu  capituli  nostri 
pia  liberaUtate  concessas  pro  remedio  anime  nostre  similiter  dona- 
tione nostra  supplemus,  si  quid  minus  flrmitatis  habere  videbitur 
forsan  factum  eins,  ratum  babentes  illud  dei  et  apostolorum  eins 
Petri  et  Pauli  et  nostra  auctoritate  conflrmantes.  Hoc  precipimus 
sub  interminatione  anathematis  inviolabiliter  observari. 

Gedr.  Schannat,  Vindem.  I,  202,  wonach  wiederholt.  Die  Urk.  wird  wohl  mit 
der  vorhergehenden  zeitlich  zusammengehören. 

57«  Bischof  Konrad  verkauft  drei  Bürgern  Einkünfte  aus  den 
Tqfelgütem,  um  die  Bürgen  für  die  bei  Erbauung  der  Burg  Sarstedt 
getnachten  Schulden  zu  befriedigen.     0.  D.  (1222 — 25). 

In  nomine  sancte  etc.  Ne  ea,  que  aguntur  coram  nobis,  exci- 
dant  a  memoria,  que  res  fragilis  est,  consuevimus  ea  autenticis 
roborare.  Noverint  ergo  presentes  et  futuri,  quod,  cum  propter  ex- 
pensas  castri,  quod  construximus  in  Zerstede,  oppressi  essemus  gra- 
vissimo  onere  debitorum,  adeo  quod  non  possemus  pascere  milites, 
qui  fide  data  pro  nobis  promiserunt,  quod  civitatem  Hildensem  in- 
trarent  et  de  ea  nön  exirent,  nisi  prius  debita  solventur,  fecimus 
quod  potuimus,  licet  inviti,  et  de  beneplacito  tocius  capituli  vendi- 
dimus  reditus  nostros  tales  ad  mensam  nostram  peitinentes  tribus 
burgensibus  Hildensemensibus  perpetuo  possidendos.  Unde  ne  quod 
pro  necessitate,  que  legem  non  habet,  factum  est  in  posterum  re- 
vocetur  ab  aliquo  successonim  nostroram,  scriptum  de  hac  vendicione 


80  1223. 

nostra  confectum  emptoribus  nostris  dedimas  et  sigillo  nostro  fecimus 
communiri.    Testes.    Actum,  Datum  etc. 

Nach  dem  Formelbuch  des  Ludolfvon  Hildesheimf  gedr.  Quellen  zur  bayrischen 
u,  deutschen  Gesch.  IX,  S.  383.     Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  97  Nr.  198.     Da  in  der 

Urk.  von  1225  Juli  13  (unter  Nr.  121)  bereits  ein  Turm  in  Sarstedt  als  zerstört 
enrähnt  irird,   so  dürfte  die  Erbauung  der  Burg  zwischen  1222  und  1225  fallen. 

Vgl.  auch  LUntzel,  Gesch.  der  Diöz.  Hild.  I,  S.  540. 

58.  Papst  Honorius  III.  nimmt  die  Güter  des  KL  WöUingerode 
und  besonders  das  Dorf  Börssum,  da^  dem  Kloster  Herzog  Heinrich 
von  Braunschweig  überwiesen^  in  seinen  Schutz.    Lateran  1223  Januar  6, 

Houoriusi)  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo 
filiabus  .  .  abbatisse  ac  conventui  de  Waltin^eroth  salutem  et  apo- 
stolicam  benedictionem.  Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis 
et  honestis  petentium  precibus  favorem  benivolum  impertiri.  Ea- 
propter,  dilecte  in  domino  filie,  vestris  iustis  postulatiouibus  ^ato 
concurrentes  assensu  yillam  Borsinem  cum  agris,  aquis,  pascuis,  mo- 
lendinis,  silvis  cultis  et  incultis  ac  aliis  pertinentiis  suis,  que  nobilis 
vir  Henricus  de  Bruneswic  in  elemosinam  vobis  concessit,  ac  alios 
redditus  et  bona  vestra,  sicut  ea  omnia  iuste,  canonice  ac  paciflce 
possidetis,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro  auctoritate  apostolica 
conflrmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli 
ergo  u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s.  w.  Datum  Laterani  viii.  idus 
ianuarii,  pontiflcatus  nostri  anno  septimo. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  9.  Bleibulle  an  roten  und 
gelben  Seidenfäden.     Die  Urk.  Heinrichs  von  1220  s.  Hild.  ÜB.  I,  S.  702  Nr.  748. 

59.  Poppst  Honorius  III.  beauftragt  den  Abt  von  Reinhausen  und 
den  Dechanten  und  Scholaster  von  Nörten,  das  von  Bischof  Konrad 
über  den  Propst  Heinrich  des  Kl.  Neuwerk  bei  Goslar  verhängte  Urteil 
zur  Ausführung  zu  britigen.  Lateran  1223  Januar  19  (ziiii.  kalendas 
februarii,  pontiflcatus  nostri  anno  septimo). 

Äbschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  443  Nr.  691  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.     Oedr.  Purerga  Gotiing.  I,  Hb.  4,  11,  Bode,  ÜB.  I,  S.  427  Nr.  421. 

60«  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  des  Privilegs  Kaiser 
Friedrichs  IL  für  den  Deutschen  Orden,  dass  jeder,  welcher  Reichsgüter  zu 
Lehn  trägt,  davon  dem  Deutschen  Orden  beliebig  viel  übereignen  dürfe. 
Capua  1223  Januar. 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1435,  woselbst  das  Weitere. 


*)  VerlängerU  Schrift. 


1223.  31 

61.  Kaiser  Friedrich  IL  bekundet  auf  Anfrage  des  Bischofs  Konrad 
d^n  ReMsspmchf  dass  kein  Truchsess,  Marschall,  Kämmerer  oder  Schenk 
ohne  Genehmigung  seines  Fürsten  einen  Unterbeamten  bestellen  oder 
etwas  von   dessen  Gutem  veräussem   dürfe.     Captta  1223   Februar  5. 

Fr(idericus)  dei  gratia  Romanorum  Imperator  semper  augustus 
et  rex  Sicilie  universis  imperii  fldelibus  hanc  paginam  inspectoris 
gratiam  suam  et  omne  bonum.  Constitutus  in  presentia  nostra  di- 
lectns  nobis  imperii  nostri  princeps  dominus  Conradus  Hildensemensis 
episcopus  sententiam  imperialis  curie  nostre  sibi  postulavit  edici 
super  eo,  si  officiatus  aliquis  principis  cuiuscumque,  dapifer  videlicet, 
marscalcus,  camerarius  vel  pincema  posset  principi  domino  suo 
ratione  sui  officii  quemquam  ponere  subministrum  vel  aliquod 
de  rebus  eins  mobilibus  vel  immobilibus  preter  as»ensum  eius- 
dem  principis  et  eins  beneplacitum  voluntatis  ordinäre,  super 
quo  sententiam  1)  hanc  imperialis  curia  nostra  promulgavit,  quod, 
nisi  de  assensu  principis  fderit  et  eins  libera  voluntate,  nullus  talium 
o£Sciatorum  subofflciatum  quemquam  talem  domino  suo  dare  potest 
nee  aliquod  de  rebus  principis  disponere  preter  eins  beneplacitum 
voluntatis.  Data  est  hec  seutentia  assidentibus  et  assentientibus 
ipsi  sententie  hiis  imperii  nostri  principibus  domino  A(lberto)  Magde- 
bui^ensi  archiepiscopo,  domino  Warmaciensi,  domino  Verdunensi, 
domino  Tridentino,  domino  Nuenburgensi,  domino  Brixiensi,  domino 
Ymolensiy  domino  Brandeburgensi  episcopis  et  domino  abbate  Mor- 
bacensi,  astantibus  autem  laicis  eiusdem  imperii  nostri  nobilibus  et 
eidem  sententie  acclamantibus  marchione  de  Voburch,  Henrico  de 
Waldenberch  pincema  memorati  episcopi  Hildensemensis,  Henrico 
de  Everstein  comitibus,  ministerialibus  autem  imperii  Gunzelino  de 
Wolferbotle,  Wemero  de  Bonlant  et  quam  pluribus  aliis  nobilibus 
et  ministerialibus.  Data  Capue  anno  domini  m^.  cc^.  xxiii^.,  nonas 
februarü,  indictione  xi*. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  103,  Siegel  nebst 
Befestigung  verloren.  Gedr.  Orig.  Guelf,  III,  S.  686,  Mon,  Germ,  LL.  IV,  2  S,  118, 
Huiüard-Briholles  II,  S.  297,  Assehurger  ÜB,  I,  S.  90.  Regest  Böhmer- Ficker, 
Heg,  imp,  V,  1438;  vgl.  Urk,  desselben  mit  demselben  Inhalt  auch  B.-F.  1439, 

62.  Kaiser  Friedrich  II.  bekundet  den  in  Gegenwart  mehrerer  Fürsten 
Deutschlands,  nämlich  des  Erzbischofs  von  Magdeburg  und  der  Bischöfe 
van  Hildesheim,  Brandenburg,  Zeitz,  Worms,  Trient,  Brixen  und  Verdun 

0  sententdam  und  h  auf  Rasur, 


32  1223. 

und  anderer  Ma>gnaten  des  Reiches  gegebenen  Bechtspruch,  quod  nolli 
ecclesiarum  prelato,  qui  insi^nia  sua  de  manu  imperiali  non  receperit 
seu  qui  non  teneat  clippeum,  qui  vulgariter  dicitur  herschilt,  liceat 
possessiones  ecclesie  cui  preest  alicui  infeudare,  ita  quod  ipsum 
feudum  perpetuo  sit  apud  feudatarium  permansurum.  Capua  1223 
Februar  5. 

Gedr.  Böhmer,  Acta  252,  Mon.  Germ.  LL.  II,  S.  250  u.  ö.,  vgl  Reg,  Böhm^r- 
Ficker,  Reg.  imp.  V,  1437. 

68.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  Kaiser  Friedrichs  IL, 
in  welcher  dieser  die  Kirche  st.  Maria  in  Portu  (von  Bavenna)  in  seinen 
Schutz  nimmt  und  deren  Freiheiten  und  Besitzungen  bestätigt.  Capua 
1223  Februar. 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1440,  woselbst  das  Weitere.  Ebenso  ist 
Konrad  Zeuge  der  Schenkungsurk.  Friedrichs  für  die  Servatiuskirche  in  Maastricht 
aus  derselben  Zeit,  a.  a.  0.  1441. 

64.  Bischof  Konrad  schreibt  den  Ministerialen  seiner  Kirche,  sein 
langes  Ausbleiben  habe  darin  seinen  Grrund,  dass  er  die  Zusammenkunft 
des  Papstes,  des  Kaisers  und  anderer  Grossen  erwarte,  bei  welcher  die 
Sache  des  hl,  Landes  und  ein  allgemeiner  Friede  beraten  werden  solle; 
auch  habe  er  seine  eigenen  Angelegenheiten  sowohl  beim  Papste  u>ie  beim 
Kaiser  nach  Wunsch  erledigt;  er  empfiehlt  ihnen  die  ihnen  anvertraute 
Kirche  und  den  Klerus.  San  Oermano  (1223)  Februar  18  (xii.  kalendas 
marcii). 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  743  Nr.  1493  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Oedr.  Sudendorf,  Registrum  I,  S.  87,  vgl.  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1447 
und  Winkelmann,  Kaiser  Friedrich  IL,  S.  197  NoU  2. 

65.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  Kaiser  Friedrichs  IL, 
in  der  dieser  dem  Abte  Johann  von  s.  Galgano  das  eingerückte  Privileg 
Kaiser  Heinrichs  VI.  von  1196  Oktober  6  bestätigt.  Monte  san  Gio- 
vanni 1223  Februar  (23). 

JRegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1450,  woselbst  das  Weitere.  Der  Aus- 
stellungsort so.  von  Veroli. 

66.  König  Heinrich  ermahnt  die  Herzöge  von  Sachsen  und  Enger, 
den  Tag  und  Ort  zu  besuchen,  den  Bischof  Konrad,  d^,  zur  Zeit  in 
Italien,  vom  Papst  und  Kaiser  den  Auftrag  erhalten  hat,  nach  seiner 
Bückkehr  für  den  Frieden  in  jenen  Gegenden  zu  sorgen,  festsetzen  werde. 
0.  D.  {1223  März). 


1223.  33  • 

H(earicus)  dei  gratia  Romanorum  rex  semper  augustus  H(eiirico) 
duci  Saxonie  et  A(lberto)  duci  Angarie  et  in  eorum  iurisdictione 
constitntis.  Innotuit  nobis,  quod  summus  pontifex,  similiter  quoque 
dominus  imperator  pater  noster  dederit  in  mandatis  et  attentius 
inimixerit  C(onrado)  Hildesheimensi  venerabili  episcopo  apud  eos  in 
partibus  Italie  existenti,  ut  ad  pacem  et  tranquillitatem  illarum 
partium  curam  et  operam  in  reditu  suo  impenderet  diligentem,  de 
eiusdem  episcopi  prudentia  et  bonitate  non  immerito  presumentes. 
Quocirca  mandamus  afEectuose  vos  rogantes  et  monentes,  quatenus 
ob  reverentiam  apostolice  sedis  et  domini  imperatoris  patris  nostri 
et  pro  patrie  totius  profectu  et  honore  accedatis  ad  locnm  et  diem, 
quem  prememoratus  episcopus  prefixerit  vobis,  pacem  unanimiter 
iuraturi  et  ipsam  inviolabiliter  obsei*vaturi  usque  ad  terminum  inter 
vos  condictum. 

Qedr.  Orig.  Qnelf.  ///,  S.  686,  Huillard-Briholles  11,  S.  755,  Hegest  Böhmer- 
Ficker,  Heg,  imp.  V,  3889.  Wohl  am  riehtigaten  auf  die  Zusamtnenkunfi  Konrads 
mit  dem  Kaiser  in  Ferentino  zu  beziehen,  vgl,  Winkelmann,  Friedrich  IL,  1,  S.  376, 

67.  Bischof  Konrad  thut  den  Truchsess  Q(unzelm  von  Wolfen- 
hüttel)  in  den  Bann.     0.  D.  (1223  März), 

C(onradus)  episcopus  Hildesheimensis.  Accessimus  anno  preterito 
pro  negotiis  nostris  et  ecclesie  nostre  et  specialiter  pro  generali 
statu  terre  nostre,  que  malicia  tcmporis  ....  premebatur,  ad  domi- 
num papam  ac  serenissimum  dominum  nostrum  F(ridericum)  Boma- 
norum  imperatorem,  a  quibus  mandatum  accepimus  speciale,  ut  paci 
reformande  in  terra  nostra  cum  propter  iniquorum  malitiam  repri- 
mendam  tum  propter  negotium  crucis  efficaciter  promovendum  im- 
penderemus  operam  diligentem,  auctoritate  ab  ipsis  accepta,  ut  pacis 
tnrbatores  animadversione  debita  puniremus.  Cum  igitur  G(unce- 
linns)  dapifer  et  filii  sui  ac  ipsorum  complices  pacem  a  principibus 
terre  »ostre  ac  nobilibus  procuratam  ausu  temerario  violaverint,  ipsos 
exigeiite  iustitia  auctoritate  domini  pape  propter  imperatoris  iuris- 
dictionis  prosecutionem  excommunicamus  soUemniter  et  eos  vobis 
excommunicatos  denuntiamus  devote  supplicantes  universitati  vestre, 
quod  ipsos  pro  domini  pape  reverentia  excommunicatos  dignemini 
arctias  evitare. 

Gedr.  Schannat,   Vindem,  I,  S,  197,   wonach   wiederholt.     Vgl.   auch   Winkel- 
mann,  Kaiser  Friedrich  IL,  1,  S,  378  Anm.  1. 

HUdefh.  ÜB.    U.  3 


.34  1223. 

68.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  schreibt  dein  Bischof  Konrad, 
dass  ei*  den  Burchard  von  Wolfenbüttel  und  Cesarius  zu  sich  gerufen 
und  sie  veranlasst  habe,  für  die  ihnen  zur  Last  gelegten  Beschuldigungen 
vor  dem  Bischöfe  oder  dem  Grafen  (Heinrich)  von  Anhalt  Genugthuung 
zu  leisten.     0.  D.  (1223), 

Gedr.  Orig.  Quelf.  IV,  S.  98,  Asseburger  ÜB.  I,  S.  94  Nr.  130,  v.  Heinemann, 
Cod,  Anhalt.  II,  8.  56  Nr.  69.  Der  Brief  steht  wahrscheinlich  im  Zusammenhang 
mit  den  beiden  vorhergehenden  Nummern,  vgl.  Winkelmann,  Friedrich  IL,  Band  I 
S,  378  Anm.  1, 

69.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  TJrh.  Kaiser  Friedrichs  IL, 
in  der  dieser  dem  Propst  Dietrich  von  Beromünster  d^as  Privileg 
Friedrichs  I.  von  1173  März  4  bestätigt.     Ferentino  1223  März  (6). 

Regest  Böhmsr-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1457,  woselbst  das  Weitere;  vgl,  auch 
a.  a.  0.  1458  und  1459  die  feierlichen  Pririlegien  für  den  Deutschen  Orden,  uwi 
die  Urk.  für  Bischof  Iso  von  Verden  a.  a.  0, 1460,  für  Graf  Gerhard  von  Geldern 
a.  a,  0,  1461,  und  für  Bürger  von  Sieiw  a.  a,  0, 1463,  unter  deren  Zeugen  Konrad 
ebenfalls  erscheint^ 

70.  Bischof  Konrad  und  Propst  Elger  von  Ooslar  unter  den  Zeugen 
der  Urk.  Kaiser  Friedrichs  IL,  in  der  dieser  die  Umwandlung  des 
Nonnenklosters  Nordhausen  in  ein  Mannsstift  bestätigt,  Ferentino  1223 
März  11. 

Gedr.  Förstemann,  Gesch,  von  Nordhausen,  S.  4,  Leuckfeld,  Ant,  Blanken- 
bürg,  S,  95,  HuiUard-Br^holles  II,  S,  328,    Hegest  Bdhnm'-Ficker,  Reg,  imp.  V,  1468. 

71.  Äbtissin  und  Konvent  des  Kl.  Mariengarten  (Neutverk)  hei 
Goslar  beklagen  sich  hei  Kaiser  Friedrich  II.  über  den  Bischof  Konrad, 
der  ihren  Propst  seines  Amtes  entsetzt^  ihr  freies  Wahlrecht  beeinträchtigt 
und  sie  selbst  der  Ketzerei  beschuldigt  habe.    0.  D.  (1223  vor  März  12). 

Ähschr.  des  15,  Jahrh,  in  Cop,  VI,  11,  S,  542  Nr,  932  im  Kgl,  SU-A,  zu  Han- 
nover. Oedr,  Sudendorf,  Registr.  II,  S,  160,  Bode,  ÜB.  428  Nr,  424,  Regest  Böhmer- 
Ficker,  Reg,  imp,  V,  Nachtr,  15054, 

72.  Erzbischof  A(lhert)  von  Magdeburg  und  die  Bischöfe  von 
Naumburg,  Brixen,  Trietit,  Verdun,  Worms  und  Brandenburg  'tadeln 
die  Äbtissin  und  den  Konvent  des  Kl.  Neuwei*k  bei  Ooslar  wegen 
ihrer  Anhänglichkeit  an  den  abgesetzten  Propst  Heinrich  und  fordern 
sie  zum  Gehorsam  gegen  Bischof  Konrad  auf.  Ferentino  (1223)  März  12 
(iiii.  idas  marcii,  indictione  undecima). 

Or,  im  Kgl,  SU-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  101  a  mit  ßesisgelung 
icie  zum  Drtteke  Bodes,  ÜB.  I,  S,  430  Nr,  425  angegeben.  Älterer  Druck  Suden- 
dorf, Regist,  II,  S.  162,    liegest  Böhmer- Fieker,  Eeg.  imp,  V,  Uli, 


1223.  35 

78*  Papst  Honorvus  HL  befiehlt  detn  Bischof  und  dein  Domkapitel 
rmi  Basel,  auf  Bitten  des  Bischofs  (Konrad)  von  Hildesheim  dem 
Priester  Heinrich,  Kleriker  d^s  Bischofs  (Pelagius)  von  Albano,  der 
jenen  in  der  Kreuzzugssache  treu  unterstützt  habe,  eine  Domherrnpfründe 
zu  verleihen.     Lateran  1223  April  13, 

Oedr.  Äetapont  Haltet  1, 87.  Regest  Böhmer-Fieher,  Heg.  imp.  V,  Nachtr,  14823, 

74Lm  Papst  Honorius  LLL.  befiehlt  den  weltlichen  Grossen  in  der 
Provinz  Mainz,  die  durch  ihr  Land  ziehenden  Kreuzfahrer  nicht  zu 
besteuern  oder  zu  belästigen  und  legt  jeder  Feuerstätte  eine  Steuer  vmi 
einem  Turoneser  für  den  Monat  während  dreier  Jahre  auf  Lateran 
1223  Mai  4  (iiii.  nonas  maii,  pontiflcatus  nostri  anno  septimo). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cap.  VI,  11,  S,  561  Nr.  1001  im  KgL  St.-A.  zu 
Hannover,  Gedr.  Sudendorf,  Begist.  /,  85  u.  5.,  vgl  Regest  Böhmer- Fickei-,  Beg. 
imp,  V,  3,  6539,  Potthast,  Beg,  pont  7007, 

75«  Papst  Honorius  III.  befiehlt  den  Nonnen  des  Kl.  Neuwerk 
bei  Goslar,  dem  Bischof  Konrad  Gehorsam  zu  leisten  und  den  zum 
Propste  anzunehmen,  welchen  dieser  einsetzen  werde.  Lateran  1223 
Mai  9  (yii.  ydus  maii,  pontiflcatus  nostri  anno  septimo). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  622  Nr.  1182  im  Kgl.  St.-Ä.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudendorf,  Begistr.  163,  Bode,  ÜB.  I,  8.  432  Nr.  427,  Begest 
PöUhast,  Beg.  pont.  7013. 

76.  Heinrich  Herzog  von  Sachsen  und  Pfalzgraf  bei  Bhein  schenkt 
dem  Andreasstift  eine  Hörige  mit  Kindern  in  Asel.  Vöhrum  1223 
Juni  2. 

Heinricus  dei  gratia  dnx  Saxonie  comes  Palatinus  Renensis  ad 
cantelam  faturi  temporis  notum  esse  yolumus^  quod  laudabilem  et 
salnti  nostroy  nt  speramns,  fructnosam  dilectorum  nostrornm  Conradi 
decani  sancti  Andree  et  canoniconim  einsdem  ecclesie  peticionem, 
quam  serenitati  nostre  pro  ecclesie  sue  necessitatibus  porrexerunt, 
libenter  duximus  admittendam.  Cum  igitur  einsdem  ecclesie  novella 
plantatio  ad  honorem  dei  et  beati  Andree  apostoli  cepta  adhuc  in 
possessionibus  et  mancipiis  quam  plurimum  tenuis  existat,  nos  ad 
eiusdem  ecclesie  defectum  in  mancipiis  sublevandum  Ymmicam 
mulierem,  que  una  cum  fllia  eins  Mechildi  et  filiis  suis  ex  matiimonio 
per  Wickerum  villicum  de  Eiem  ex  ipsa  procreatis  titulo  servitutis 
ratione  bonorum  in  Asle  nobis  attinebant,  cum  omni  iure,  quod  in 
eis  habuimus,  memorate  contulimus  ecclesie  pro  pia  et  salutari  nostri 

8* 


36  1223. 

nominis  recordatione.  Ut  ergo  nostre  liberalitatis  donatio  ad  honorem 
dei  et  pro  remedio  anime  nostre  a  nobis  rationabiliter  facta  faturo 
in  tempore  nulli  veniat  in  dubiam,  sed  rata  permaneat  et  inconvulsa, 
presentem  paginam  inde  conscriptam  nostri  sigilli  inpressione  doxi- 
mus  roborandam.  Actum  anno  domini  m^.  cc<>.  xxiiio.,  indictione  xi., 
iüi^  nonas  innü  apud  villam  Verden.  Testes  huius  rci  sunt  dominus 
Conradus  Hildensemensis  episcopus,  Conradus  sancti  Ändree  decanus, 
lohannes  notarius  ducis,  Widikindus  presbiter,  lohannes  phisicus 
ducis,  Daniel  subdiaconus,  Willikinus  marscalcus  ducis,  Ioi*danis 
dapifer  ducis,  Herwicus  de  Uthessem. 

Or.  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover,  AndreMstifi  Nr,  8,  BesckädigUs  Siegel  an 
roten  Seidenfäden, 

T7#  Bischof  Konrad  einhält  von  dem  Donikantor  achtzig  Mark  und 
iihenvmst  ihm  dafür  Getreide  aus  dein  Zehnten  in  Giften.    1223  Juli  15. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Conradus  dei  gratia 
Hildesemensis  episcopus.  Ad  cautelam  futuri  temporis  notum  esse 
volumus  universis,  quod  a  cantore  domino  Conrado  familiari  nostro 
mutuo  recepimus  octoginta  marcas  pecunie  communis  ecciesie  per- 
tinentis,  pro  qua  de  consensu  capituli  nostri  assignavimus  eidem  in 
decima  nostra  Qiftene  annonam  circa  festum  Michaelis  valentem 
sex  libras,  quam  sine  difflcultate  qualibet  percipiet  annuatim,  ita 
tarnen  ut  eiusdem  valoris  pecunia^)  persoluta  predicte  decime  fructus 
integraliter  ad  nos  et  libere  revertantur.  Volentes  igitur  hoc  in- 
violabiliter  observari,  presens  inde  dedimus  scriptum  sigilli  nostri 
munimine  roboratum.  Testes  autem  huius  rei  sunt  decanus  maior 
dominus  Conradus,  Hermanus  et  Marculfus  sacerdotes,  prepositus 
lohannes,  dominus  Henricus  de  Tossem,  magister  lohannes  de  Monte, 
Hartmannus  decanus  Goslariensis ,  magister  Conradus  canonicus 
Goslariensis,  frater  Sifridus,  lohannes  scriptor  episcopi  et  multi  alii. 
Actum  anno  domini  rn9.  xsP.  in\  idus  iulü. 

Or.  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  107  a  mit  kleinen^ 
Siegelrest  an  Pergamentstreifen.     Regest  Bode,  ÜB,  I,  432  Nr.  428. 

78.  Papst  Honorius  IIL  beauftragt  den  Bischof  Konrad  von 
Hildesheim,  Konrad  einstigen  Bischof  von  Halberstadt  und  den  Abt 
(Heinrich)  von  Heisterbach,  die  zunespältige  Paderborner  Bischofstcahl 
zwischen  mag.  Oliverus  und  dein  Propst  von  Busdorf  Heinrich   (von 

*)  Doppelt  geschrieben,  das  erste  getilgt. 


1223.  37 

Brdkel)  zu  untersuchen.    Segni  1223  Juli  27  (vi.  kal.  augusti,  pontifl- 
catus  anno  viii.). 

Gedr.  West/.  ÜB.  IV,  S.  78  Nr.  114.  Regest  West/.  ÜB.  V,  S.  147  Nr.  308, 
Krühne,  ÜB.  der  Klöster  der  Grafschaft  Mansfeld  (Gesch.  -  Quellen  der  Prot). 
Sachsen  XX),  S.  410  Nr.  55. 

79.  Herzog  Heinrich  von  Braunschweig  gibt  seitiem  Neffen  und 
Erben  Herzog  Otto  von  Lüneburg  die  Stadt  Braunschweig  sowie  sein 
gesamtes  anderes  Eigentum  und  seine  Lehen,  die  er  von  den  Kirchen 
Bremen,  Verden^  Halberstadt,  Hildesheim,  Gandersheim  und  anderen  hc^t, 
indem  er  deren  Herrn  um  Belehnung  ersucht    Braunschweig  1223  Juli. 

Gedr.  Hänselmann ,  ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  22  Nr.  60,  Orig. 
Qwlf.  IV,  98,  Lappenberg,  Hamburg.  ÜB.  I,  407,  Erath,  Cod.  Quedlinb.  141.  Regest 
Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  10904. 

80#  Papst  Honorius  HL  beauftragt  den  (Dom-?)  Propst  (Wilbrand) 
und  die  Dechanten  (Konrad)  des  Kreuzstiftes  und  (Konrad)  des  Andreas- 
Stiftes,  die  Klage  des  Hamburger  Domkapitels  gegen  den  Erzbischof 
(Gerhard)  von  Bremen  wegen  Nichtbefolgung  des  getroffenen  Vergleiches 
zu  untersuchen.  Segni  1223  August  17  (xvi.  kalendas  (septembris), 
pontificatus  nostri  anno  octavo). 

Gedr.  Lappenberg,  Hamburg.  ÜB.  S.  407  Nr,  466.  Regest  Potthast,  Reg. 
pont.  7074. 

81«  Papst  Honorius  HL  beauftragt  den  Bischof  (Konrad),  die 
Wahl  des  Pfortners  Hermann  von  Corvey  zum  Abte  daselbst  zu  unter- 
suchen und  eventuell  zu  bestätigen.  Segni  1223  August  17  (xvi.  kalendas 
septembris,  pont.  anno  octavo). 

Gedr.  nach  dem  Vatikanischen  Registerbande  12  fol.  88  Nr.  11  Westf.  ÜB.  V, 
S.  148  Nr.  311,  wonach  die  Adresse  indes  nicht  sicher  ist. 

82.  Kaiser  Friedrich  H.  schreibt  dem  Bischof  Konrad,  dass  im 
Königreiche  (Sidlien)  alles  nach  Wunsch  gehe,  empfiehlt  ihm  seinen  Sohn 
Heinrich  und  fordert  ihn  auf  dafür  zu  sorgen^  dass  der  König  von 
Dänemark  in  seine  Hände  komme,  und  das  Vorgehen  des  Bischofs  von 
Würzburg  zu  unterstützen.     0.  D.  (1223  August). 

Gedr.  Mecklenburg.  ÜB.  I,  S.  271  Nr.  287  zu  1223,  Orig.  Guelf  IV,  S.  100, 
Sehannat,  Vindem.  litt.  I,  S.  194,  danach  Huülard-Briholles  II,  S.  393,  unvollst. 
Gruber,  Orig.  Livon.  S.  263.  Regest  Böhmer  -  Ficker,  Reg.  imp.  V,  1507,  woselbst 
wegen  der  Datierung.    Vgl.  auch  Winkelmann,  Kaiser  Friedrich  IL,  I,  S.  4k4. 


38  1223. 

88.  Bischof  Konrad  bekufidet,  von  dem  Doinkantor  vierzig  Mark 
ei'halten  zu  haben  und  überweist  ihm  den  Zehnten  in  Giften.  1223 
September  L 

C(oiiradns)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  hamilis  minister 
universis  hoc  scriptum  visuris  notum  esse  volumus  et  constare,  nos 
a  viro  venerabili  Hildensemensis  ecclesie  cantore  quadraginta 
marcas  argenti  de  rebus  ecclesie  mutuo  recepisse,  sie  ut  usqne  ad 
pascha  proximo  fiituiiim  easdem  persolvamus,  alioquin  eidem  deci- 
mam  nostram  in  Giftene  assignamus,  de  qua  singulis  annis  tres 
libras  Hildensemensis  monete  recipiet  pro  remedio  anime  nostre  et 
in  memoriam  defunctorum,  qui  eandem  pecuniam  contulerunt,  donec 
illam  redimamus.  Huius  rei  testes  sunt  prepositus  Johannes  Marchus, 
Heinricus  de  Thosseheim,  magister  Johannes  de  Monte,  magister 
Hermannus  et  magister  Marcholphus,  canonici  nostri  et  confratres. 
Acta  vero  sunt  anno  domini  m9.  cc^.  xxiiio.,  kaleudas  septembris, 
pontiflcatus  nostri  anno  tercio. 

Or,  im  KgU  St-Ä.  zu  Hannover,  Domstifl  Hildeaheim  Nr.  104  mit  Siegelrest 
an  Pergamentstreif ett, 

84*  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  Kmig  Heinrichs, 
in  welcher  dieser  dem  KL  Ebrach  die  Schenkung  seines  Vaters  bestätigt, 
Nordhausen  1223  September  11, 

Regest  BÖhmer-Ficker^  Reg,  imp.  V,  3899,  woselbst  das  Weitere, 

85.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk,  Konig  Heinrichs 
betr.  Priüilegienbestätigung  für  Kl.  Heimarshausen.  Nordhausen  1223 
September  12. 

Oedr,  West/.  ÜB.  IV,  8.  80  Nr.  117,  auszugsweise  Wenck,  Hess.  Landesgeseh,  11, 
B,  S.  142,  vgl  Böhmer-Fieker,  Reg.  imp.  V,  3902. 

86«  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  König  Heinrichs 
betr.  Privileg  für  die  Stiftskirche  in  Nordhausen.  Nordhausefi  1223 
Septetnber  22. 

Regest  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  3907 ^  wo  das  Weitere, 

87.  Domherr  Friedrich  unter  den  Bürgen  seines  Bruders,  de^ 
Grafen  Heinrich  von  Schwerin^  beim  Vh'trage  dieses  mit  Kaiser 
Friedrich  H.  und  dessen  SohnCj  dem  König  Heinrich^  über  die  Aus- 
lief e^n'ng  des  gefangenen  Königs  Wdldemar  von  Dänemark  mit  Sohn. 
Nordhausen  1223  September  24  (vüL  kalendas  octobris). 

Gedr.  Mecklenburg.  ÜB,  I,  S.  273  Nr.  290,  Asseburger  ÜB.  /,  S.  91  Nr.  129. 
Vgl.  Böhmer-Ficker,  Heg.  imp.   V,  3909  das  Weitere. 


1223.  89 

88.  Papst  Honorius  IIL  beauftragt  die  Bischöfe  (Konrad)  von 
Hildesheim  und  (Konrad)  von  Minden,  im  Kl.  Heimarshausen  auf 
dessen  Bitten  eine  Reihe  bischöflicher  AmtshandlungeH  vorzunehmen, 
Anagni  1223  Oktober  7  (non.  octobris,  anno  octavo). 

Gedr.  Wtstf  ÜB,  V,  S.  149  Nr.  312,  Wenck,  Hess,  Landesgesch,  II,  ÜB,  S.  143 
Nr,  104,  RegestWesif,  ÜB,  VI,  S.  33  Nr,  118,  Potthaat,  Heg, pont,  26103;  vgl,  ZeUschrift 
1860,  S,  107  Nr.  40  und  die  Urkunden  Gregors  IX,  van  1227  Dezember  26  und 
Innocenz  IV,  von  1245  August  22, 

89.  Bischof  Konrad  von  Minden  bekundet  den  Kauf  einer  Hufe 
in  Garbsen  durch  die  Hildesheimer  Kirche  vom  Kl.  Marienwerder.    1223. 

In^)  nomine  sancte  et  individne  triuitatis.  Conradus  dei  gratia 
Mindensis  ecclesie  episcopus.  Ad  cantelam  futuri  temporis  notam 
esse  voliimus  fldelibus  universis,  qaod  ecclesia  maior  in  Hildensem 
de  nostra  conivencia  simul  et  volantate  mansnm  unum  in  villa 
Gerboldessem  sitnm  a  preposito  Tiderico  et  capitnlo  novelle  plan- 
tacionis  sancte  Marie  iaxta  Limbere  consencientibns  eiusdem  loci 
peraonis  singnüs  et  diversis  xviii  marcis  racionabiliter  comparavit. 
Volentes  igitnr  hoc  factnm  ab  omnibus  inviolabiliter  observari,  de- 
dimns  inde  presens  scriptum  sigilli  nostri  munimine  roboratum. 
Observantibus  in  domino  gloria,  temere  vero  contraire  presumentibus 
anathema  maranatha.  Actum  anno  incaruationis  dominice  m^.  cc<>.  vi- 
cesimo  tercio.*) 

Or,  int  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Dotnstift  Hildesheim  Nr,  105  mit  Siegelrest 
an  Pergamentstreifen.  Gedr.  Orig,  Guelf,  III,  S.  780,  Regest  Zeitschr.  1860  S.  106 
Nr.  37,  Westfäl.  ÜB,  VI,  S.  33  Nr,  121,  Die  mut.  mut.  gleichlautende  Urk.  des 
Propsites  und  Konventes  von  Marienwerder  ebenda  Nr,  106  mit  kleinen  Siegelresten 
an  Fergamentstreifen,     Gedr,  a,  a.  0, 

1>0#  Gräfin  Kunigunde  von  WÖlpe  verkauft  dem  Bischof  Konrad 
die  Feste  Bosenihai  und  alle  Güter  in  Eilestringe,  die  Wilhelm  von 
Rosenthal  von  ihrem  verstorbenen  Gemahl  Bernhard  zu  Lehn  hatte, 
und  verspricht  die  2kistimmung  ihres  Sohnes  beizubringen,  sobald  dieser 
mündig  geworden,  wofür  sie  die  Grafen  Konrad  und  Otto  von  Eberstein, 
Graf  Ltidger  vom  Werder,  Bernhard  von  Dorstadt,  Konrad  und 
Bertold  van  Wadendorf  und  Christian  von  Rodewald  als  Bürgen 
stallt.     1223. 

Or,  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  107,    Das  schild- 


*)   Verlängerte  Schrift,      *)  Das  o  vom  i  zur  Füllung  der  Zeile  durch  Schn&rkel 
um  etwa  vier  Centkneter  getrennt. 


40  1224. 

formige  Siegel  der  Kunigunde  an  Pergamentstreifen  zeigt  sitzende  weibliche  Figur 
in  der  linken  Lilienstab,  in  der  rechten  Palmzteeig:  f  SIGILL  DNE  KONEGÜND 
DB  WELPIA,  das  andere  ebenso  zeigt  die  Büffelhömer:  SIGILLÜ  COMITIS 
COiNRADI  D  WELEPA.    Gedr.  Sudendorf,  ÜB.  I,  S.  296. 

91.  Bischof  Kmirad  bekundet,  dass  Kotirad  von  Hohenhüdmi 
den  vor  25  Jahren  erfolgten  Verkauf  von  vier  Hufen  in  Naueti  durch 
seifieft  Vater  an  das  Kl.  Ringelheim  anerkennt.     1223. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.  Conradus  dei  gi*atia 
Hildensemensis  1)  episcopus.  Ad  cautelam  futuri  temporis  notum 
esse  volamns,  qnod  Conradus  de  Honboke  constitutus  in  nostra  pre- 
sentia  recognovit  publice  coram  nobis,  quod  pater  suus  transactis 
viginti  quinque  annis  quatuor  mansos  sitos  in  Nowen  de  peimissione 
sua  et  consensu  ecclesie  in  Ringelem  vendid^'sset  sub  hac  tarnen 
forma,  quod  videlicet  ipse  et  heredes  sui  advocatiam  super  eadem 
bona  in  2)  fratris  et  sanguinis  efEusione  retinerent,  insuper  hoc  ex- 
prcsso,  quod  si  contingeret  sylvam,  que  spectat  ad  ipsa  bona,  redigi 
in  carboues,  medietas  carbonum  predicte  ecclesie,  medietas^)  de- 
beret  ipsi  et  suis  heredibus  pertinere.  Ne  igitur  istud,  quod  coram 
nobis  factum  est,  aut  oblivio  deleat  aut  importunitas  ingenii^)  ma- 
lignantis  infringat, '^)  scriptum  nostrum  super  hoc  dedimus  et  illud 
nostri  apensione*^)  sig^Ui  et  etiam  sigillis  tam  predicti  Conradi  quam 
abbatis  de  Ringelem  fecimus  roborari.  Actum  anno  ab  incamatione 
domini  millesimo  ducentesimo  vigesimo  tertio,  pontificatus  nostri 
anno  primo.  Presentes  erant  de  Amelungesborne  et  Riddageshusen 
abbates,  Olricus  de  Piscina,  Giselbertus  advocatus  Goslariensis, 
Volcmarus  fiater  eins,  Essewinus  de  Lüttere,  Conradus  de  Gandersem 
et  alii  quam  plures. 

Abschr.  des  16,  Jahrh.  in  Cop.  des  Abtes  Heinrich  Wirschius  im  Archiv  zu 
Ringelheim  S.  111  (A)  und  der  Cop.  von  1714  8. 11  (B)  ebenda.  Regest  Bode^ 
ÜB.  /,  S.  440  Nr.  433. 

92«  Das  Domkapitel  in  Haiherstadt  tauscht  von  dem  Kl.  Doi'stadt 
eine  Hufe  in  Klein -Nienstedt  gegen  Äcker  in  Nieiirode  ein.     1223. 

M(einardus)  dei  gratia  prepositus,  A(i'noldus)  decanus  et  totuin 
maioris  ecclesie  capitulum  in  Halberstad  universis  Christi  fidelibus 
hanc  paginam  inspecturis  in  vero  salutari  salutem.  Notum  volumos 
esse  universis,   quod  prepositus   et  conventus  in   Dorstede   nobis 


0  Uildcsimensis  B.     ')  super  ea^em  bona  B.  statt  in  —  effasioue.    ')  altera 
yero  medietas  B.        ^)  Fehlt  B.       ^)  infriDgatur  A.       ®)  appositione  B. 


1223.  41 

dederant  mansnin  unnm  in  pannim  Nenstede,  qui  ad  ecclesiam 
suam  pertincbat,  pro  quibusdam  agris  in  Nigenrpde  sitis,  de  quibns 
nobis  ante  commutationem  nobis  i)  prebenda  nostra  amministrabatar. 
Et  ut  hec  commutatio  ^)  flrma  et  stabilis  maneat  et  a  uollo  volente 
malignare  possit  infringi,  hanc  presentem  paginam^)  sigillomm 
nostrornm  mnnimine  roboravimos.  Acta  sunt  hec  anno  dominice 
incaiTiationis  *)  vq9.  cc.<>.  xxiii. 

Or,  im  Archiv  zu  DorstadU    Bruchstück  des  KapiUhsiegels. 

98*  Die  Grafen  Hermann  und  Heinrich  von  Wohldenberg  ver- 
sprechen dem  KL  Dorstadt  volle  Getvähr  für  alle  in  Dorstadt  und 
Xienrode  erworbene  Güter,  die  in  ihrer  Grafschaft  liegen,  0,  D. 
(zu  1223?) 

Dei  gratia  H(emiannns)  et  H(einricus)  comites  de  Waldenbercli 
Omnibus  hoc  scriptum  videntibus  salutem.  Noverit  universitas 
fidelium,  qnod  ad  peticionem  et  dilectionem  domiuarum  beate  virgini 
in  Dorstat  serviencium  de  omnibus  bonis  sive  in  Dorstat  sive  in 
Nigenrod,  que  in  nostra  comicia  predicta  ecclesia  conquisivit,  plenam 
prestamus  warandiam.  Et  ne  aliquis  super  eo  temporibus  nostris 
et  post  tempora  nostra  prefatam  ecclesiam  inquietet,  sigillo  nostro 
roboramus. 

Or,  im  Archiv  zu  DorstadU    Bruchstück  des  Siegels, 

94.  R,  bittet  den  B(udolf?),  sich  für  ihn  zur  Erlangung  einer 
Präbende  im  Dom  zu  verivenden.    0,  D,  (1223), 

R(udolfo?)  patri  suo  dilecto  B.  fllius  suus  devotum  et  flliale 
obsequium.  Pluribus  obmissis  sub  brevitate  loquar.  Canonicis 
Hildensemensibus  pro  fratrum  electione  consedentibus  magister 
prepositus^)  Magdeburgensis  episcopi  legacione  functus  pro  me  inter- 
cessit,  cuius  legacioni  bene  responsum  fiiit.  Quid  plura?  Amicis 
meis  de  mea  electione  quasi  certificatis  Magdeburgensis  episcopi 
littere  pro  quodam  scolare  Theghenhardo  nomine  supeiTenerunt. 
Utrique  igitur  peticioni  una  vice  satisfacere  non  sufficientes, 
presertim  cum  et  aliquos  ex  suis  assumere  proponant,  cui  magis 
intendat  episcopus^  dubü  et  super  hoc  cei-tam  ipsius  legacionem 
desiderantes  usque  ad  secundam  feriam  post  assumpcionem  sancte 
Marie  capitulum  distulerunt;  archiepiscopo  igitur  ut  adhuc  episcopus 


<)  So  das  Or,      ^)  Vor  comm.  ist  firma  getilgt,      ')  pagiuam  übtr  preseutem. 
*)  Or,  IncanatioiiiB.        ^)  Cop,  prepositins. 


42  1223—41. 

singalariter  et  preposito  summo  singulariter  et  conventoi  commnniter 
pro  me  scribat,  et,  si  peticio  pro  me  porrecta  cordi  sno  sedeat,  ut 
eis  verbis  intiniis  significet^),  at  de  vobis  confido,  supplicate.  Si 
litteras  impetraveritis ,  in  vigilia  beate  virginis  miclii  eas  trans- 
mittite  et  mee  dilectionis  intuitu  librum  meum,  quem  prepositisse 
de  Wenedhusen  concessi  valde  michi  necessariam,  requirite  et  eundem 
cum  litteris  michi  mittite.    Valete  semper. 

Abseht',  des  15.  Jahrk.  in  Cop.  VI,  11  y  S.  658  Nr.  1271  im  KgL  SU-A.  zu 
Hannover.  Die  Urk.  dürfte  in  das  Jahr  1223  gehören,  als  Erzbisehof  Albrecht 
ton  Magdeburg  sich  beim  Kaiser  Friedrich  II.  in  Italien  befand  und  u.  A,  Propst 
Wilbrand  des  Nicolaistiftes  daselbst  der  Betollmächtigte  Alberts  war,  vgl.  v.  Mülver- 
stedt,  Regest,  archiep.  Magdeb.  II,  S.  332  Nr.  719. 

95.  Abt  Hermann  von  Corvey  tauscht  mit  Bischof  Konrad 
Ministerialiufien.    0.  D.  (1223 — il). 

Venerabili  domiuo  ac  dilecto  amico  suo  C(ourado)  Hildensemensi 
episcopo  H(ermanuus)  dei  gracia  Corbeiensis  abbas  oracionum  et 
obsequii  sui  devocionem.  Postulavit  a  nobis  ecclesie  nostre  mini- 
sterialis  H.  de  Wimmeuhusen,  ut  aliquam  ecclesie  nostre  ministerialem 
conferre  vellemus  ecclesie  Hildensemeusi  in  loco  eius  flliam  suam, 
que  nostre  ministerialis  est  ecclesie.,  nobis  cupiens  assignare,  asse- 
rens  sibi  hoc  concessum  de  vestra  permissione.  Vestre  igitur  signi- 
ficamus  dilectioni,  quia  ratum  decrevimus  habere  quod  a  nobis  petivit 
concambium,  flliam  suam  Lutgardim  recipientes  et  in  loco  eius  flliam 
domini  Giselberti  de  Wymmenhusen,  fratris  eius,  Hilseben  nomine, 
que  nostre  ministerialis  est  ecclesie,  vobis  assignantes,  et  super  hoc 
litteras  vestras  sub  sigilli  vestri  testimonio  conscriptas  nobis  donari 
postulamus. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  752  Nr.  1528  im  Kgl.  SU-A.  zu 
Hannover. 

96.  Abt  Volchard  des  Godehardiklosters  und  K(onrad),  Domkantor^ 
etiischeiden  als  päpstliche  Richter  einen  Streit  zwischen  der  Marien- 
kirche in  Halberstadt  und  dem  Ritter  Johann  von  Oattersleben  wegen 
eines  Teiles  des  Zehnten  in  Hoym  zu  Gunsten  der  ersteren.  0.  D,  (vor 
1224). 

Or.  im  Haus-  und  Staatsarchiv  zu  Zerbst  mit  beschädigten  Siegeln  der  Au»^ 
steller.    Gedr.  v.  Heinemann,  Codex  Anhalt.  II,  S.  60  Nr.  76. 


1)  Fraglich,  Cop.  segcet  tnit  Abkürzungen  über  dem  g. 


1224.  43 

97.  Pc^st  Honorim  IIL  fordert  u.  a.  auch  die  Bischöfe  der 
Mainzer  Provinz  auf  den  Legaten  Kardinalhischof  (Kotirad)  von  Porto, 
der  das  Kreuz  predigest  werde,  gut  aufzunehmen,    1224  (März-April). 

Gedr.  Mm.  Germ.,  epist.  sei.  11,  S.  176  Nr.  248.  Regest  Pötthast,  Reg.potU.  7204, 
Westf  ÜB.  V,  S.  150  Nr.  314. 

98.  Papst  Honorius  IIL  beauftragt  den  Bischof  (Kotirad)  von 
Hildesheim  und  den  Magister  Salomofi,  Domherrn  in  Würzburg,  mit 
der  Kreuzpredigt  in  der  Provinz  Mainz  und  giebt  ihnen  Vollmachten. 
Lateran  1224  März  7  (nonis  martii,  anno  octavo). 

Gedr.  Würdtwein,  Nwa  subsid.  IV,  120.  Regest  Westf.  ÜB.  V,  S.  149  Nr.  313. 
Vgl.  Man.  Germ,  epist.  pont.  S.  172  Nr.  244.  Regest  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp. 
V,  3,  6567. 


Papst  Hotiorius  III:  beauftragt  den  Propst,  Scholaster  und 
Kanoniker  A.  von  Soest,  die  Klage  des  Bischofs  gegen  den  Orafen  von 
Hallermund,  Bodo  von  Homburg  u.  a.  zu  witersuchen.  Lateran  1224 
März  13. 

Honorius  episcopos  servns  servorum  dei  dilectls  filiis  preposito, 
scolastico  et  magistro  A.  canonico  Sasaciensi  Coloniensis  diocesis 
salntem  et  apostolicam  benedictionem.  Venerabilis  frater  noster 
Hildesemensis  episcopus  nobis  conquerendo  monstravit,  quod  comes 
de  Alremunt,  Bodo  de  Homborch  et  quidam  alii  Hildesemensis  et 
Mindensis  dyocesum  super  quibusdam  decimis  et  alüs  rebus  inioriantur 
eidem,  ideoque  discrecioni  yestre  per  apostolica  scripta  mandamus, 
qoatinus  partibus  convocatis  audiatis  causam  et  appellacione  remota 
fine  debito  teiminetis  facientes  quod  decreveritis  per  censuram 
ecclesiasticam  flrmiter  observaii.  Testes  autem  qui  fiierint  nominati 
si  se  gracia,  odio  vel  timore  subtraxerint,  per  censai*am  eandem 
appellacione  cessante^)  cogatis  veritati  testimonium  perhibere.  Quod 
si  non  omnes  hiis  exequendis  potueritis  Interesse,  duo  yesti*um  ea 
nichilominus  exequantur.  Datum  Laterani  iii.  ydus  marcii,  ponti- 
ficatns  nostri  anno  yüi^. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  596  Nr.  1090  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover. 

lOO*    Papst  Honorius  III.  befiehlt  dem  Bischof  Konrad,   nicht 
zu  gestatten,    dass  in  seiner  Diözese   die  Geistlichen  die  Tonsur  von 


0  Cop.  censftiite. 


44  1224. 

Weltlichen  oder  andei'en  Geistlichen  als  vmi  ihm  seihst  erhalten.    Lateran 
1224  März  16. 

Honorius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fi-atri  • . 
episcopo  Hildesemensi  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Miiari 
cogimur  et  moveri,  quod,  sicut  nobis  Doviter  est  relatum,  in  diocesi 
tua  clerici  non  ab  episcopo,  sed  ab  aliis  clericis  sea  laicis  primam 
coronam  recipiunt  indiscrete,  quod  est  prorsus  contra  canonicas 
sanctiones.  Cum  igitui*  hoc  nee  ab  illis  presumi  nee  a  te  debeat 
sustineri,  fraternitati  tue  per  apostolica  scripta  mandamus,  qua- 
tinus,  ne  id  de  cetero  fiat,  generaliter  Interdicens  super  taliter 
ordinatis  provideas,  prout  secundum  deum  vidcris  expedirc.  Datum 
Laterani  xvii.  kaleudas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  octavo. 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  108,  Besiegeluiig 
verloren.     Gedr.  Sudendorf,  Registr.  III,  S,  54,     liegest  Potthast  7195. 

lOl*  Bischof  Konrad  überträgt  dem  KL  Walkenried  eine  Hufe 
in  Walshausen  (Walmedehusen);  die  Graf  Siegfried  von  Blankenhurg 
ihm  resigniert  hat,  und  erhält  als  Ersatz  von  Graf  Ludger  vom  Werder 
eine  Hufe    von    dessen   Eigentum    in    Bomhausen    (Bornemehusen). 

1224  März  19  (anno pontificatus  nostri  quarto,  xiiii.  kalendas 

aprilis). 

Huius  rei  testes  sunt  Theodericus  de  Stoclieim,  Eugelbertus  de 
Dalheim  et  alii  quam  plures  ecclesie  nostre  ministeriales. 

Or,  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Walkenried  Nr.  3.  Siegel  nebst  Befestigung 
verloren, 

102.  Bischof  Konrad  nimmt  das  Kl.  Marienrode  in  seinen  Schutz 
und  bestätigt  ihm  seine  Besitzungen.     1224  März  26. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  ^)  Couradus  dei  graüa 
Hildensemensis  ecclesie  episcopus.  Pastoralis  officii  soilicitudo  nos 
ammonet  subditorum  nobis  profectibus  propensiori  cura  prospicere 
eorumque  iustis  peticionibus  et  rationi  consentaneis  clementer  an- 
nuere  et  piis  desideriis  congruum  sufhragium  impertii*i.  Eapropter 
noverit  tam  successura  posteritas  quam  fldelium  presens  universitas, 
quod  dilecti  Alberti  prepositi  in  Backenrotb  suorumque  fratrum 
iustis  postulationibus  clementer  annuentes  prefatam  eccleskim,  in 
qua  divino  mancipati  sunt  obsequio,  sub  beate  Marie  semper  virginis 
et  nostra  protectione  suscipimus  et  presentis  scripti  privilegio  com- 
munimus  inprimis  siquidem  statuentes,  ut  quascumque  possessiones, 


1)   Verlängerte  Schrift, 


1224.  45 

quecumque  bona  eadcm  ecclesia  inpresenciarum  iuste  et  cauonice 
possidet  aut  in  futnrum  concessione,  largitione  regum  vel  principum, 
oblatione  fidelium  sen  aliis  iustis  modis  prestante  domino  poterit 
adipisci;  firma  eis  eornmque  successoribus  et  illibata  permaneant. 
In  quibns  hec  propriis  duximns  exprimenda  vocabulis :  locnm  ipsum, 
in  qno  prefata  ecclesia  Sita  est,  cum  agris  adiacentibos  cultis  et  in- 
cnltis,  cum  pratis,  cum  aquis,  aquarum  decorsionibus,  com  silvarum 
xviii  ntilitatibus,  in  Holthusen  y  mansos,  unnm  molendinnm  et  deci- 
niam  tocius  ville,  in  Diderkingehusen  iii  mansos  cum  ai*eis  tribus 
Eileringehusen ,  in  Bekehem  mansum  unum  cum  arca  et  dimidiam 
decimam  ville,  in  Quicburne  iiii  mansos  cum  areis  iiii  et  decimam 
tocius  ville.  In  subsequentibus  vero  conscriptis  scire  volumus,  quod 
bona  sine  advocatie  possident  onere,  in  Egersem  v  mansos  cum 
decima  et  duabus  areis  et  silvarum  ntiUtate,  iiii  mansos  litonum 
cum  iiii  areis,  in  Bekehem  unum  mansum  cum  area,  in  Lobeke 
unum  mansum  cum  area,  in  Sutherim  quinque  mansos  cum  v  aicis 
et  molendinum  unum,  in  Betenim  unum  mansum  et  dimidium,  in 
Bovingehusen  dimidium  mansum,  in  Bogingehusem  decimam,  iu 
Abbenhusem  decimam,  in  Bervelte  decimam  super  iiii  mansos,  in 
Ecbim  iiii  mansos  cum  decima  et  molendinum  unum,  in  Werstede 
ii  mansos  cum  decima,  in  Westenem  iii  mansos  et  duas  areas,  in 
Egenstede  ii  mansos,  in  Sudere  ii  mansos  cum  decima  et  decimam 
super  ii  mansos  et  decimam  super  unum  vorewerch,  in  Haverlo  Iii 
mansos  et  ii  areas,  in  Gethere  i  panstel,  in  Verdelikesem  i  mansum, 
in  Lnmesim  i  mansum,  in  Ammenhusem  c  et  xii  iugera  et  x  areas, 
in  Malerthe  viiii  iugera,  in  Sutherim  viiü  iugera,  in  Dolgem  v  iugera 
et  i  aream,  in  Dernewalde  decimam,  in  Embehusem  decimam,  in 
Berchingehusem  decimam,  in  Hacheim  dimidiam  decimam  ville,  ec- 
clesiam  in  Betenem,  ecclesiam  in  Verdenem,  ecclesiam  in  Ammen- 
husem. Libertates  etiam  et  immuoitates  eiusdem  ecclesie  a  longis 
retro  temporibus  hactenus  sine  inquietatione  servatas  perpetuis  tem- 
poribus  ratas  permanere  censemus.  Decernimus  ergo,  ut  nuUi  omnino 
hominum  fas  sit,  prefatam  ecclesiam  temere  perturbare  aut  eins 
possessiones  auferre  vel  ablatas  retinere,  minuere  seu  quibuslibet 
rexationibus  fatigarc,  sed  omnia  integra  conserventur  eorum,  pro 
qnorum  gubematione  ac  sustentatione  concessa  sunt,  usibus  omni- 
modis  profutura.  Si  qua  igitur  in  futurum  ecclesiastica  secularisve 
persona  hanc  nostre  constitutionis  paginam  sciens  contra  eam  temere 
venire  temptaverit,  nisi  reatum  suum  congi*ua  satisfactione  correxerit, 


46  1224. 

ream  se  divino  iuditio  existere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat 
et  a  sacratissimo  corpore  ac  sanguine  domini  nostri  Ihesu  Christi 
aliena  fiat  atque  in  extremo  examine  divine  ultioni  subiaceat.  Cunctis 
autem  eidem  loco  sua  iura  servantibus  sit  pax  domini  nostri  Ihesu 
Christi,  quatinns  et  hie  fmctum  bone  acüonis  pereipiant  et  apud 
districtum  indicem  premia  eteme  pacis  inveniant.  Datum  anno  do- 
minice  incarnationis  wP.  cc.  xxiiii.,  indictione  xii.,  vii.  kalendas  aprilis, 
anno  pontiflcatus  nostri  secundo.^) 

Or.  im  Kgl.  St.^A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  10.  Beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs.  Gedr.  Marienroder  ÜB.  S.  23  AV.  11,  ÜB.  des  hist.  Vereins  ftlr  Nieder- 
sachsen I,  S.  15  Nr.  10. 

108.  Papst  Honorim  IIL  beauftragt  den  Bischof  Konrad,  den 
wegen  Ketzerei  in  Haß  befindlichen  Propst  (Heinrich)  des  KL  Nett- 
werk  bei  Goslar  vor  den  Kardinal-Legaten  Konrad,  Bischof  ron  Porto^ 
zu  führen,  einein  Verhör  zu  unterziehen  und  je  nach  dem  Ergebnis  zu 
absolvieren  oder  zu  verdammen.  Lateran  1224  Mai  23  (x.  kalendas 
innii,  pontiflcatus  nostri  anno  octavo). 

Ähschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VT,  11,  S.  410  Nr.  594  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudetidorf,  Eegistr.  JI,  S.  164,  Bode,  ÜB.  T,  S.  441  Nr.  435. 
Regest  Pbtthast,  Heg.  pontif.  7260. 

104.  Bischof  Konrad  unter  den  Vertretern  des  Papstes  genannt 
beim  Abschluss  des  Vertrages  über  die  Freilassung  de^  Königs  Wcddetnar 
von  Dänemark  und  seines  Sohnes  aus  der  Gefangenschaft  de^  Qrafefi 
Heinrich  von  Schwerin.    1224  Juli  4  (iiii.  nonas  iulii). 

Gedr.  Orig.  Quelf.  IV,  praef.  8.  85,  Lübecker  ÜB.  I,  S.  29,  Mecklenburg. 
ÜB.  I,  S.  290  Nr.  304  u.  ö. 

105.  Papst  Honorius  IIL  beauftragt  den  Erzbischof  von  Magde- 
burg und  die  Bischöfe  (Konrad)  von  Hildesheim  und  (Eckhard)  von 
Merseburg,  die  Klage  der  Äbtissin  Sophie  und  der  Pröpstin  Bertrada  von 
Quedlinburg  zu  untersuchen  und  zu  entscheiden.  Lateran  1224  August  14 
(xix.  kalendas  septembris,  anno  nono). 

Qedr.  Mon.  Germ,  epist.  pontif.  I,  S.  184  Nr.  258.  Regest  Böhmer- Ficker, 
Beg.  imp.  V,  3,  6585. 

106«  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  König  Heinrichs 
für  das  Kl.  Pöhlde,    Bei  Bleckede  1224  Oktober  9. 

Regent  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  3941,  woselbst  das  Weitere. 

0  Richtiger  tercio. 


1224.  47 

107.  Bischof  Konrad  von  Porto  und  st  Rufina  verkündigt,  wie 
Bischof  Konrad  in  der  feierlichen  Versammlung  der  Fürsten  zu  Bardowiek 
rof*  ihm  und  mehreren  Erzbischöfen,  Bischöfen  und  Äbten  gegen  den 
ehemaligen  Propst  des  KL  Nemverk,  Heinrich,  wegen  Ketzerei  vor- 
gegangen sei,  und  bestätigt  dessen  Verfahren.  Bei  Bleckede  1224 
(Anfang  Oktober). 

Abschrift  des  16.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  8.  478  Nr.  783  im  Kgl.  St-A.  zu 
Hannover.  Oedr.  Barerga  Gotiing.  I,  Hb.  3, 16,  Bode,  ÜB.  I,  8.  441  Nr.  436,  Regest 
Böhiner-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3942,  wo  die  älteren  Drucke  angegeben. 

108.  Kardinallegat  Konrad,  Bischof  von  Porto  und  st.  Rufina, 
rerkitndet  das  in  der  Synode  zu  Hildesheim  im  Beisein  des  Bischofs 
Konrad,  des  früheren  Bischofs  Siegfried  und  anderer  Prälaten  gegen 
den  früheren  Propst  Heinrich  des  Kl.  Neuwerh  hei  Goslar  gefällte 
Urteil  der  Absetzung  und  Verdammung  wegen  Ketzerei.  Hildesheim  1224 
Oktober  22  (xi.  kalendas  novembris). 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  590  Nr.  1073  im  Kgl.  SU-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Harzheim,  Coneilia  III,  8.  515,  Barerga  Ootting,  1,  Hb.  4,  2€, 
Bade,  ÜB.  I,  S.  444  Nr.  439. 

109«  Die  Orafen  Konrad,  Heinrich  und  Otto  von  Eberstein 
überlassen  dem  Bischöfe  Konrad  die  Isengardis,  Frau  des  Gottfried 
ron  Wunstorf,  nach  Ministerialrecht.  Hildesheim,  im  Gemach  des 
Propstes  der  Suite  1224  November  4  (pridie  nonas  novembris). 

Testes  autem,  qui  huic  facto  mterfiierunt,  sunt  hü:  Hugo  de 
Insula,  Heinricus  advocatus  episcopi,  Alexander  dictus  Advocatus 
und  Bürger. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Cal.  Or.  Des.  31,  Hildesheim  Nr,  5.  Be- 
schädigte Siegel  der  Grafen  Konrad  und  Heinrich,  das  des  Otto  verloren.  Qedr. 
Dodmer,  ÜB.  I,  S.  48  Nr.  88.  Auszug  bei  Spilcher,  Gesch.  der  Gr.  von  Eherstein, 
ÜB.  S.  50. 

110.  Äbtissin  Sophie  von  Quedlinburg  tauscht  mit  detn  Michaelis^ 
kloster  Ministerieden.     1224  November  11. 

Ego  Sophia  dei  graüa  Quidelingeburgensis  ecclesie  abbatissa 
omnibns  Christi  fidelibus  hanc  paginam  periecturis  notum  esse 
volumiis,  quod  nos  ad  petitionem  Hildensemensis  ecclesie  episcopi 
Conradi  et  abbatis  Thethmari  sancti  Michahelis  ibidem  commu- 
tationem  qnorundam  ministerialium  ecclesie  nostre  admittentes 
scilicet  filiorum  Jordanis  militis  de  Scheningen  Jordanis  et  Thethmari 


48  1224. 

ipsos  ecclesie  sancti  Michahelis  in  Hildensem  de  consensu  mini- 
sterialium  ecclesie  nostre  contulimas.  In  quornm  recompensationem 
Thethmarum  militem  et  filium  snum  Thethmarum  a  iam  dicta 
ecclesia  sancti  Michahelis  recepimns.  Ut  autem  dictanim  personarum 
commutatio  rata  et  inconvulsa  permaneat,  sigilli  nostri  impressione 
paginam  hanc  testimonialem  firmavimas.  Hains  rei  testes  sunt 
comes  Heinricns  de  ßegensten,  prepositns  Conradus  sancti  Wichberti, 
Heinricus,  Hermannns,  Heinricus,  Johannes  de  sno  conventu,  Bene- 
dictus,  Hugoldns,  Arnoldus,  Theodericus,  Bertoldus  canonici  sancti 
Servacii,  Hermannns  de  Marslevc,  Tidericus  pincerna  et  frater  suus 
Otto,  Sifridus  Tharingus,  Gerhardus  de  Querembeche,  Sifridus  de 
Westerhusen,  Wernherus  et  filius  suus,  Tidericus  dapifer,  Bern- 
hardus  marscalcus,  Heinricus  de  Scheme,  Reinleph  Struvo,  Heinricns 
de  Wiboe,  fratres  de  Hoyem  Bertrammus,  Sifridus,  Wilhelmns, 
Wernherus  de  Osterroth.  Facta  sunt  hec  anno  dominice  incamationis 
irfi.  ccP.  xxiiiio.,  iii.  idus  novembris. 

Or,  im  KgL  St-Ä.  zu  Hannover,  Michaeliski,  Nr,  29.  Rest  des  Siegels  der 
Äbtissin. 

llO  a*  Die  Bischöfe  Konrad  von  Hildesheim  und  Engelhard  von 
Naumburg  und  Landgraf  Ludmg  von  Thüringen  entscheiden  ak 
Schiedsrichter  einen  Streit  zwischen  dem  Kl.  Altenzelle  und  den  bereits 
von  den  päpstlichen  Richtern  excommunicierten  und  von  König  Heinrich 
geächteten  Rittern  Heinrich,  Ulrich,  Otto  und  Peter  von  Nossen  wegen 
eines  Waldes  zu  Gunsten  des  Klosters,  Meissen  1224  November  18 
(iiiii  kalendas  decembris). 

Huius  lei  testes  5unt  —  ~  Marcolphus,  Heinricus  capellani 
episcopi  Hildesheimensis. 

Oedr.  zuletzt  Cod.  dipl.  Sax.  reg.  I,  3,  S.  235  Kr.  332.  Vgl.  liegest  Doben- 
ecker,  Reg.  Hist.  Thur.  IT,  S.  388  Nr.  2166.  An  demselben  Tage  bekundet  Land- 
graf Ludung  die  Beilegung  des  Streites  unter  andern  mit  den  beiden  Bischöfen 
als  Zeugen,  gedr.  a.  a.  0.  Nr.  333,  Regest  a.  a.  0.  Nr.  2167,  ebenso  Bischof  Bruno 
von  Meissen,  gedr.  Nr.  334,  Reg.  2168,  wid  das  Kl.  Altenzelle,  gedr.  a.  a.  0.  II,  1, 
Nr.  98y  Regest  2169,  vgl.  auch  Nr.  2172.  —  Bischof  Konrad  ist  auch  Zeuge  einer 
Urk.  des  Kl.  Altenzelle,  in  welchem  dieses  bekundet,  zu  ehier  jährlichen  Abgabe 
an  das  Domkapitel  zu  Meissen  verpflichtet  zu  sein,  d.  d.  1224  November,  gedr. 
Cod.  dipl.  Sax.  reg.  II,  1,  S.  90  Nr.  98. 

111.  Bischof  Konrad  übefirJgt  dem  Kl.  Demeburg  den  Zehnten 
in  Breinum,    den  es  von  Ritter  Johann  von  Oberg  gekauft  hat.    122 i. 


1224.  49 

In  nomine  sancte  et  individae  trinitatis.     Conradus  dei  gratia 

Hildensemensis  ecclesie  minister  humilis  et  crucis  servus.    Pateme 

karitatis  affectio  nos  admonet  ac  indncit,  ut  pauperibus  ecclesiis 

Dostris,    qaibus    domino    disponente    presumiis,    eodem    inspirante 

stadeamns  prodesse.    Noscant  igitar  presentes  ac  posteri,  quod  nos 

ecclesie   nostre  in   Derneborch   ob   honorem    dei   et  beate   Marie 

genitricis  eins  et  sanctomm  Andre§  et  Servacii  ad  osns  sanctimoni- 

alium  et  fratnim  deo  ibidem  servientiom   decimam   in  Breinnem 

sitam  de  consensu  capitnli  nostri  anctoritate,  qua  ex  dei  misericordia 

fongirnttTy  contulimus  perpetuo  possidendam  cum  omni  videlicet  iure 

et  integritate,  sicut  eam  tenebat  Joliannes  de  Oberghe  miles,  de 

cnius  manu  eiusdem  ecclesie  in  Derneborch  prepositos  Johannes 

nomine  centum  et  decem  talentis  Hildensemensis  monete  de  ipsius 

ecclesie  rebus  emit,  nobili  viro  Adolfe  comite  de  Scowenborch,  a 

quo  eam  idem  Johannes  miles  tenebat  in  feodo,  consentiente  et  cum 

debita  iuris  soUempnitate  nobis,  a  quibns  ipse  comes  eam  tenebat. 

pro  incolumitate  sua  ac  salute  animarum  patris  et  matris  liberaliter 

resignante,    presentibus,    cum   Johannes    miles    supradictus    eam 

resignaret  comiti  et  comes  similiter  nobis,   comitibus  de  Wolden- 

berch  videlicet  5ermanno  et  Henrico  et  insuper  Ludolf o  de  Halremunt, 

Theoderico  etiam  de  Adenoys,  Johanne  de  Eemme,  Andrea  de  Lutthere, 

Lyppoldo  fllio  eins,  Theoderico  et  Arnolde  fratribus  de  Holle,  Escwino 

de  Walmode  et  Nicoiao  de  Holle.     Presentes  autem  erant,  cum 

ipsam  eandem  decimam  ecclesie  sepe  dicte  in  Derneborch  pietatis 

intuitu  conferremuSy  Conradus  decanus,  Conradus  cantor,  Johannes 

prepositus  in  Olesbörch^  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  magister 

Hermannus  de  Goslaria,  Bertoldus  de  Tossem,  Conradus  foren&is, 

magister  Marcolfus,  Sifridus  de  Barem,  Prebesclaus  maioris  ecclesie 

nostre  canonici,  Symon,  Ramundus,  Johannes  canonici  de  Olesborch, 

Wolderus    sacerdos    sancti    Steph(ani).     Haue   igitur   donacionem 

nostram  scripto  nostro  et  sigilli  nostri  appositione  ad  maiorem  huius 

rei  evidentiam  et  perpetuam  memoriam  firmantes  sub  excommuni- 

ca(tione)  districtius  inhibemus,  ne  quis  ei  ausu  presumat  temerario 

contraire.   Datum  anno  ab  incarnatione  domini  millesimo  ducentesimo 

xxOiüio.,  pontiflcatus  nostri  anno  iiii<>. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildeaheim,  Kl.  Demeburg  Nr.  4. 
Siegel  des  Bisehofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Regest  Doebnet*,  ÜB.  I,  S.  49 
Nr.  90. 

HUdesh.  ÜB.  IL  i. 


50  1224. 

U2*  Beilegung  eines  Streites  zmschen  dem  Krevzstifl  und  deni 
Meier  Albert  in  Achtum  wegen  Güter  in  Achtum,     1224, 

Noveiint  tarn  presentes  quam  posteri,  quod,  dum  Herrando  cano- 
nico  sancte  Crncis  iu  Hildensem  commissa  essent  ex  parte  ecclesie 
bona  Sita  in  Ahtem  ad  prebendam  fratrum  spectantia  scilicet  xl 
parva  iugera  vel  xxx  magna  demonstrata  ab  einsdem  ville  hominibus, 
Visum  fuit  ei,  quod  nee  sibi  nee  ecclesie  expediret,  si  retineret  ea 
Albertus  villicus,  qui  quasi 'per  violentiam  in  eis  manens  fecit  de 
ipsis  quod  sibi  placuit  modicum  ins  ecclesie  recognoscens.  Laboravit 
igitur  Omnibus  modis  ipse  Herrandus,  ut  cadem  bona  omnino  de 
ipsius  Alberti  et  suorum  eximeret  potestate,  movens  eis  tarn  diu 
questionem,  donec  per  consilium  multorum  proborum  virorum  in- 
ductus  fuit  ipse  sepedictus  Herrandus  ad  hoc,  quod  licet  indebite 
propter  bonum  tarnen  pacis  eidem  supradicto  villico  et  suis  dedit  duo- 
decim  marcas  videlicet  pro  marca  xviii  solidis  computatis.  Unde 
coram  domino  Hugone  preposito  et  fratribus  scilicet  Marsilio  decano, 
Herrando,  Arnoldo,  Thietmaro,  Henrico,  Adolfe,  Wemero,  Conrado, 
Ludolfo,  Ottone  non  solum  ipse  Albertus  sed  et  Ermengardis  uxor 
eins  et  filii  eorum  Thegenhardus,  Albertus  et  Henricus  et  filie  vide- 
licet Ymmeka,  Mebtildis,  Ermengardis  et  Rikaza  renuuciaverunt 
omni  iuri,  quod  in  eisdem  bonis  habere  videbantur  et  ecclesie  ea 
libera  recognovemnt  et  nichilominus  abiuraverunt  una  filiarum 
Ymmeka  nomine  hec  promittere  nolente,  nisi  absolveretur  a  iugo, 
quo  tenebatur  ecclesie.  Quapropter  de  consensu  omnium  absoluta 
fuit  quadam  puella  nomine  Conigundi  filia  Lutberti  de  Uppem  pro 
ipsa  in  concambium  reccpta.  Que  cum  libera  esset,  prout  dixit, 
obtulit  se  sancte  Cruci  ad  iugum  perpetue  servitutis  et  quod  alia 
loco  ipsius  ecclesie  traderetur,  si  imposterum  coutingeret  eam  repeti 
ab  aliquo,  fideiussores  dedit  hos  scilicet  Hugonem  advocatum,  Eilardum 
gogi-avium  de  Borsem,  Arnoldum  Ruftim  de  Eynem,  villicum  Hilde- 
brandi  de  Drismenstide,  Bemardum  de  Ahtem  magistrum  civium, 
Honricum  Longum  de  Eynem  litonem  episcopi,  Henricum  filinm 
Howici  litonem  prepositi  maioris;  hü  omnes  similiter  fideiusserunt 
et  insuper  idem  supradicti  fratres  invicem  se  obligaverunt  unoquo- 
que  videlicet  fratrum  pro  alio  fldeiubente  de  eo,  quod  nee  ipse 
Albertus  villicus  sepedictus  nee  Ermengardis  uxor  eins  nee  ipsimet 
filii  eorundem  nee  ipse  filie  etiam  nee  aliquis  ex  parte  ipsorum 
umquam  super  hiis  bonis  in  Ahtem  ecclesie  movebunt  aliquam 
questionem.    Haue  autem  fideiussionem  receperuut  Hugo  prepositus 


1224.  61 

et  fratres  presentes  et  Hugo  advocatus,  Ernestus  dapifer  et  frater 
cius  Henricus,  Lippoldus  filius  lostacii  de  Antiquo  foro,  Sifridns  de 
Berningerod,  Lippoldus  de  sancto  Godehardo,  Eilardus  de  Ylsede, 
Conradus  de  Upithe  milites ;  Volcmarus,  Conradus  Pentingus,  Theo- 
dericns  posterior  advocatus»  cives  Hildensemenses.  Postmodum 
HeiTandus,  Adolfus  et  Conradus  canonici  sancte  Crucis  missi  ad 
villam  Ahtem  audiverunt,  quod  supradicti  se  abrenunciasse  omnino 
bonis  recognoverunt  coram  omnibus  parrochianis  et  civibus  scilicet 
Hermanne,  Bertrammo,  lohanne  de  Uppem,  Olrico  et  Henrico  de 
Eynem,  Theoderico  villico  et  Werendago  et  Wihmanno  de  Ahtem, 
Alberto  etiam  sacerdote  de  Ahtem  presente  et  aliis  quam  pluribus. 
Testes  autem  solutionis  pecunie  date  pro  absolutione  herum  bonorum 
sunt  Adolfus  canonicus  sancte  Crucis,  Albertus  sacerdos  de  Ahtem, 
Albertus  campanarius  eiusdem  ville,  Bemardus  de  Ahtem,  Alexander 
de  Wakkenstede,  Benedictus  frater  eins,  Ludolfus  de  Bennere,  Lut- 
fridus  serviens.  Ad  ultimum  vero  idem  sepedicti  pater  et  filii  re- 
cognoverunt, se  abrenunciasse  et  etiam  ex  habundanti  renunciaveiiint 
in  communi  placito,  quod  in  vulgari  dicitur  godink,  in  Lapidea  fossa 
Eilardo  gogravio  banno  suo  firraante  pacem  bonis  eisdem,  dictante 
hoc  sententia,  et  sub  pena  decoUationis  prohibente,  ne  quis  ea  um- 
quam  impetere  audeat  nisi  veniens  ad  iudicium  ea  petat,  prout 
iustum  fuerit  et  sicut  terre  exigat  consuetudo.  Tunc  presentes 
erant  Theodericus  de  Astenbeke,  Daniel  de  Hoddeshem,  Odde  de 
Hardessem,  Bernardus  villicus  de  Alberge,  Bertoldus  de  Vorsethe, 
Hermannus  villicus  abbatis  sancti  Michaelis  in  Hoddeshem,  Othal- 
dagus  de  Mahtelhem,  Bertoldus  de  Hoddeshem,  Rothmannus  magister 
civium  in  Antiqua  villa.  Acta  autem  sunt  hec  anno  ab  incamatione 
domini  m<>.  cc^.  xx^üü^.  post  celcbratam  curiam  in  Bardewik  anno  pon- 
tificatus  Conradi  episcopi  quarto.  Ne  igitur  aut  oblivio  factum  hoc 
deleat  aut  imposterum  aliquis  per  suam  maliciam  infringat,  ecciesie 
sancte  Crucis  et  prepositi  sigilla  huic  accioni  apposita  sunt  ad 
cautelam.    Amen. 

Or,  im  Kgl.  SL-A  zu  Hannover,  Kretizstift  Nr.  21,  Siegel  des  Propste»  ter- 
ioren,  des  Kapitels  stark  beschädigt.  Gedr,  Sudendorf,  ÜB.  TX,  S.  48.  Hegest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  49  Nr.  89. 

US.  Dom])roj)sf  Wilhrand  unten'  den  Zeugen  der  IJrk.  des  Erz- 
bischofs  Älbrecht  von  Maydehunj ,  in  weichet'  dieser  das  bei  Meissen 
gegründete  Kreuzkloster  in  seinen  Schiäz  nimmt.     122i. 

4* 


52  1224. 

Gedr,  Gersdorf,  Cod.  dipl.  Sax.  reg.  IV,  S.  4  Nr.  446.  Regest  v.  Mülverstedt, 
Reg.  archiep.  Magdeb.  III,  S.  610  Nachtr.  Nr.  409. 

114.  Dornpropst  Meinhard  von  Hcdherstadt  macht  mit  dem  Propste 
in  Dorstadt  einen  Ländertausch.     Halberstadt  1224. 

Meinardtts  dei  gratia  maior  prepositus  ecclesie  Halberstadensis 
Omnibus,  quibus  ostensum  fuerit  scriptum  istud,  salutem  in  vero 
salutari.  Quia  omnium  habere  memoriam  nemo  potest,  idcirco 
posteritati  admodum  consulitur,  si  ea,  que  inter  ecclesias  quaslibet 
geruntur,  scripto  fideliter  commendentur.  Proinde  posteris  non 
incognitum  esse  volentes  scribendum  duximus,  qualiter  nos  permu- 
tationem  mansorum  quorundam  fecimus  cum  preposito  de  Dorstat 
et  eius  conventu.  Idem  enim  prepositus  mansum  unum  situm  in 
parvo  Nenstede  de  consensu  sui  conventus  nobiscum  pro  duobus 
mansis  sitis  in  Nienrode  permutavit  consensu  etiam  nostri  capitnli 
accedente.  Mansorum  vero  nostrorum  alterum  Jusarius  miles  de 
Rokele  de  manu  nostra  iure  tenuit  feodali  et  eodem  iure  a  nobis 
dimidium  nunc  recepit.  Sed  alter  solvens  quatuor  solidos  ad  villi- 
cationem  in  Bokele  spectabat,  pro  quo  dimidius  totidem  solvens 
solidos  cedit  villicationi  memorate.  Heidenricus  etiam  villicus 
dominorum  nostrorum  eundem  dimidium  mansum  ad  prebendas 
ipsorum  pertinentem  Theoderico,  qui  Hovemeier  dicitur,  et  filiis 
suis  iure  hereditario  concessit.  Adicimus  insuper,  quod  mansas  iste 
ab  omni  advocatia  über  existit.  Ne  autem  super  hiis  dubietas  aliqua 
possit  esse,  ea  sigilli  nostri  munimine  roboramus.  Datum  i)  Halber- 
stat anno  dominice  incarnationis  m^.  coP.  ixilii^.,  indictione  xi». 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.    Das  Siegel  wenig  beschädigt. 

115.  Dompropst  Wilhrand  bittet  den  Domdechanten  Konrad  und 
das  Domkapitel,  seine  Abwesenheit  zu  entschuldigen,  da  er  auf  Bitten 
des  Kaisers  dem  Erzbischof  (Albert)  von  Magdeburg  noch  behülßich 
sein  solle;  der  Kaiser  werde  sich  dafür  erkenntlich  zeigen  und  schicke 
der  Kirche  zwei  Baldachine.     0.  D.  (1224 — 25). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  544  Nr.  937  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover. 
Gedr.  Sudendorf,  Registrum  II,  S.  158  zu  1222,  vgl.  die  Urk.  von  1225  Januar  20 
(unter  Nr.  118). 

116.  Bischof  Konrad  bekundet ^  dass  Propst  Johann  von  Deme- 
bürg  mit  den   bei   den  Gläubigen  gesammelten  Almosen  den  Zehnten 

^)   Von  hier  ab  von  anderer  Hand. 


1224—38.  68 

in  Holle  von  einem  Ritter  für  50  Pfund  zuriickgekauft  hat.     Htldes- 
heim  0.  J.  (1224 — 38)  Dezember  23  (x.  kalendas  ianuarii). 

Gedr.  nach  dem  Farmelhuch  des  Ludolf  ton  Hildesheintf  Quellen  zur  bayrischen 
u,  deutsehen  Gesch.  IX,  S.  381.    Datiert  nach  den  Vorkommen  des  Propstes. 

117*  Papst  Honorius  III.  erteilt  allen,  welche  das  KL  Deme- 
bürg  unterstützen,  zehn  Tage  Äblass.     Lateran  1225  Januar  2. 

Honorius  1)  episcopus  servus  servorum  dei.  Universis  Christi 
fidelibns  per  Maguntinam  provinciam  constitutis  salutem  et  aposto- 
licam  bcnedictionem.  Qaoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  stabimas 
ante  tribunal  Christi  recepturi  prout  in  corpore  gessimus,  sive  bonum 
fuerit  sive  malum,  oportet  nos  diem  messionis  extreme  misericordie 
operibns  prevenire  ac  eternorum  intuitu  seminare  in  terris,  quod 
reddente  domino  cum  multiplicato  fructu  recoUigcre  debeamus  in 
celis  firmam  spem  fidnciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce  seminat 
parce  et  metet  et  qui  seminat  in  benedictionibus  de  benedictionibus 
et  metet  vitam  eternam.  Inde  est,  quod,  cum  sicut  accepimus 
dilecte  in  Christo  fllie  moniales  in  Derneborh  episcopis  Livonie  ac 
eorum  nuntiis  iugiter  recipientes  eosdero  grata  subsidia  humanitatis 
impendant  nee  ad  hoc  proprie  snfflciant  facultates,  universitatem 
vestram  rogamus,  monemus  et  exhortamur  in  domino  atqne  in 
remissionem  vobis  iniungimus  peccatorum,  qnatinus  de  bonis  vobis 
a  deo  coUatis  pias  elemosinas  et  grata  eis  caritatis  subsidia 
erogetiSy  ut  et  ipse  per  subventionem  vestram  in  dictorum  episco- 
pomm  et  nuntiorum  suomm  subsidio  foveantur  et  vos  per  hec  et 
alia  bona,  que  domino  inspirante  feceritis,  ad  eterne  possitis  felici- 
tatis  gandia  pervenire.  Nos  enim  de  omnipotentis  dei  misericordia 
et  beatorum  apostolomm  Petri  et  Pauli  auctoritate  confisi  omnibus, 
qui  ad  earum  subventionem  manum  porrexerint  caritatis,  decem  dies 
de  ininncta  penitentia  misericorditer  relaxamus.  Datum  Laterani  iiii. 
nonas  ianuarii,  pontiflcatus  nostri  anno  nono. 

Or.  im  KgU  SU-A.  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  4.  Bleibullen  an  roten  und 
grünen  Seidenfllden. 

118.  Dompropst  Wilbrand  unter  den  Zeugen  der  Urk.  König 
Heinrichs  für  die  Kirche  und  Stadt  Köln.     Ulm  1225  Januar  20. 

Gedr.  Lacomblet,  ÜB.  für  die  Gesch.  des  Niederrheins  II,  S.  61,  Nr.  111. 
Ennen  und  Eckertz,  Quellen  zur  Gesch.  der  Stadt  Köln  II,  90,  Huillard-BrSholles  II, 
828.     liegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.   V,  2,  Nr.  3960. 

0   Verlängerte  Sehrifl. 


54  1225. 

119.  Graf  Ludger  vom  Werder  erklärt,  dass  die  Güter  des  Kl, 
Lamspringe,  welche  in  seiner  Graf  schaß  lisgeft,  wie  bisher  frei  sein 
sollen,     Bockenem  1225  April  15. 

Liudegerus  comes^)  de  Insula  ad  caatelam  futuri  temporis 
üotum  esse  volumus,  quod,  sicut  hec  bona  ecclesie  Lammesprigge 
specialiter  attiuentia  in  villis  Waldenhusen,  Brnneshusen,  Bonigge, 
Heringe,  Modeshasen,  Ammenhusen ,  Hillethc  et  maius  Hillethe, 
Lermunde  sita  sive  alias  nbicumqne  per  comitatum  nostrnm  disposita 
silvis,  nemoribus,  pratis,  paschuis  et  molendinis  ab  omni  dominio 
et  iure  comitis  usque  ad  tempora  nostra  libera  faerunt  et  expedita, 
ita  et  nunc  ratione  comitatus  eiusdem  nichil  iuris  nobis  vel  lieredibus 
nostris  competere  in  bonis  eisdem  testimonio  presentium  declaramus, 
sed  eadem  bona  sicut  hactenus  in  iure  suo  et  dominio  libertatis 
persistere  cupientes  presentem  paginam  et  cautelam  exinde  con- 
scriptam  in  Signum  recognitionis  et  libertatis  bonorum  ecclesie 
eiusdem  sigilli  nostri  impressione  duximus  muniendam.  Actum  anno 
domini  m^.  cc^.  xxv^.,  xvii.  kalendas  may  in  domo  Bernhardi,  Bukenem. 
Testes  hi  sunt  Bemhardus  de  Gramme,  item*)  Bemhardus  de 
Bethenem,  Widekindus  de  Bonigge,^)  Eggclbertus  de  Hachim  et 
Theodericus  frater  eins,  Bemhardus  et  frater  eins  Waltherus  de 
Heringe,  Bodo  et  frater  eins  Haoldus  de  Boniggo,  Heinricus  Trobe 
et  frater  eins  Heinricus,  Hermannus  de  Illethe,  Bertoldus  de  Cop- 
stede,  Conradus  de  Bonigge  et  Bertoldus,  qui  tunc  advocatus  fuit 
in  Insula,  et  alii  plures. 

Or,  im  KgU  SL'A,  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr,  12  mit  dem  herzförmigen 
Siegel  des  Ausstellers,  das  nicht  mehr  zu  erkennen,  Gedr,  Harenberg,  Hist.  Gandet'sh. 
8.  759. 

120*  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl,  Neuwerk  bei  Goslar 
den  Rodezehnten  in  Meinerdingeroth.     1225  Mai  1  (kalendas  maii). 

Huius  rei  testes  sunt  Marquolfus,  Wilhelmus,  Ambrosius, 
Johannes,  Switherus,  Heinricus,  Giselbertus,  Volcmarus,  Odelricus, 
Odelricus  Longus,  Conradus. 

Nach  Cop.  gedr.  ÜB.  des  hist.  Vereinet  für  Niedet^sachsen  I,  S.  17  Nr.  11, 
nach  dem  Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim  Bode,  ÜB.  I,  S.  445 
Nr.  442. 

121*  Bischof  Konrad y  zur  Zeit  Kreuzp'ediger,  verspricht  defi 
Bnideni  Lippold  und  Dietrich  von  Escherde  bis  zum  nächsten  Margareten- 

0  Verlängerte  Schrift.  *)  Or.  idcm.  ')  Or.  Bo-boiiiggc  Ende  und  Anfang  der  Zeile. 


1226.  55 

feste  die  Zahlung  von  100  Mark  und  die  Lehnsanwartschaß  der 
näclisten  erledigten  Gütern  wogegen  jene  auf  alle  Ansprüche  an  Schloss 
Witizenburg,  das  Anit  in  Klauen,  die  Vogtei  in  der  Stadt  Hildesheirn 
und  den  zerstörten  Turin  in  Sarstedt  verzichten,  Hildesheim  1225 
Juli  IS  (in  die  beate  Margarete). 

Testes  horum  sunt:  Coni'adus  decanus,  Conradus  cantor,  Her- 
mannus  de  Goslaria,  Bertoldus  de  Tossem,  Marcolfiis,  Conradus 
plobanus  sancti  Andree,  Borchardus  prepositus  sancti  Petri  Gosla- 
riensis,  Johannes  prepositus  de  Alsbrok,  Hugo  prepositus  sancte 
Crucis,  Henricus  de  Tossem,  Hildeboldus,  Meynhardus,  frater 
Siffridus;  laici  vero  Engelbertus  de  Dalem,  Theodericus  de  Stoken, 
Hugo  de  lusula,  Sifridus  et  Everardus  de  Borsem,  Conradus  mar- 
schalcus,  Theodericus  de  Rottinge,  LudolfFus  camerarius,  Johannes 
de  Kemme,  ülricus  de  Bletene,  Volcmarus  de  Foro,  Henricus 
advocatus  et  alii  plures  ministeriales  et  cives  Hildensemenses. 

Ahschr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  5.  671  Nr.  1304  im  Kgl.  SL-A,  zu 
Hannover.  Danach  gedr,  Doebner,  ÜB.  /,  S.  49  Nr.  91,  Sudendorf,  ÜB.  I,  S.  297 
Note.     Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  446  Nr.  443. 

Ij^ft.  Kmig  Heinrich  bekundet,  dass  der  Erzhischof  Engelbert 
ron  Köln  den  Streit  zwischen  dem  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  und 
dem  Bischof  Konrad  wegen  der  Diözesengremoi  dahin  entschieden  habe, 
dass  einstweilen  das  Dornest ift  in  Goslar,  das  eine  besondere  Kapelle 
des  römischen  Reiches  sei,  in  dem  Ztistande  verbleibe,  in  dem  es  sich 
heim  Ausbruch  des  Streites  befand,  und  dass  die  Kirche  bis  zur  end- 
gültigen Entscheidung  von  den  Bischöfen  nicht  belästigt  werden  solle. 
Nordhausen  1225  Juli  28. 

Gedr.  zuletzt  Bode,  ÜB.  I,  S.  447  Nr.  445,  liegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp. 
V,  3976,  wo  die  älteren  Drucke  angegeben  sind. 

1I28*  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  König  Heinrichs 
betr.  Schenkung  an  Kl.  Wedkenried.     0.  D.  (1225  Ende  Juli). 

Gedr.  Orig.  Guelf.  HI,  701,  Huillard-BrSholles  11,  208,  Sudendotf,  ÜB.  I,  6, 
Asseburg.  ÜB.  I,  100.  Regest  BÖhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3977,  wo  die  Urk.  zum 
Aufenthalt  des  Königs  in  Nordhausen  gesetzt  wird,  ÜB.  des  Stifts  Walkenried 
fUB.  des  histor.  Vereins  für  Niedersachsen  11)  S.  108  Nr.  144,  Dobenecker,  Reg. 
hisL  Thur.  11,  S.  397  Nr.  2223.  Die  Echtheit  bezweifelt  Winkelmann,  Kaiser 
Friedrich  IL,  I,  S.  505  Anm.  2. 

VSMi.  Der  päpstliche  Legat  Konrad,  Bischof  von  Porto  und 
st.  Rufina,    empfiehlt  der  Geistlichkeit  der  Provinzen  Magdeburg   und 


56  1225. 

Bremen    den    mit    der    Kreuzpredigt    beauftragten    Bischof   Konrad. 
Halberstudt  (1225)  August  31. 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  197  Nr.  301  im  Kgl  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudendorf,  Registrum  /,  S.  86  zu  1224,  liegest  Parerg.  GoUing. 
(1738)  I  (4).  34.  Das  Jahr  ergiebt  sich  aus  dem  Itinerar  Konrads,  vgl.  dessen 
Regesten  von  Roth  v.  Schreckenstein  in  Forsch,  zur  deutschen  Gesch.  VlI,  S.  384, 
und  Böhmer- Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3  Nr.  10041. 

125.  Dompropst  WHbrand  überträgt  dem  Moritzstifte  fünf  ihm 
resignierte  Hufen  in  Osedhe.     1225  September  2. 

Wilbrandus  ^)  dei  gracia  prepositus  Hildensemensis.  Ad  cautelam 
futuri  temporis  notum  omnibus  esse  volumus,  quod  Herebordus 
miles  de  Gestorpe«)  et  fllii  sui  Herbordus  et  Wilbrandus  milites 
datis  eis  a  conventu  montis  saneti  Mauricii  quinquaginta  duabus 
marcis  argenti  quinque  mansos,  qnos  de  manu  nostra  et  fratrum 
nostrorum  Helnrici  et  Biirchardi  comitum  de  Aldenburch  in  feodo 
tenebant  in  villa  Osedhe ,  nobis  resignarunt,  quos  eidem  ecclesie 
contalimas  pro  pia  et  salutaii  nostri  nominis  recordacione.  üt  ergo 
ea,  qne  a  nobis  et  coram  nobis  facta  snnt,  nuUi  veneant  in  dubinm, 
sed  rata  permaneant^  presentem  paginam  inde  conscriptam  sigilli 
nostri  impressione  feeimns  communiri.  Actum  anno  m^.  cc<>.  lafi.  ^)  v®., 
iiiiö.  nonas  septembris.  Testes  rei  sunt  Henricus  Hizo  miles  et 
eiusdem  ecclesie  canonici  Berterammus,  Henricus  de  Scorlemere, 
Henricus  de  Hiddestorpe,  Ludolfus,  Johannes  de  Plesse,  Bürchardus, 
Woltherus,  Thidericus  decanus,  Alexander  scolasticus  et  Helmwicus. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Moritzstiftes,  Ms.  514  fol.  29 € 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

126.  Kardinallegat  Konrad,  Bischof  von  Poiio  und  st.  Rufina, 
schlichtet  auf  Anraten  des  Erzbischofs  Albrecht  von  Magdeburg  und 
der  Bischöfe  (Eckhard)  von  Merseburg  und  (Konrad)  von  Hildesheim 
einen  Streit  zwischen  der  Äbtissin  Sophie  von  Quedlinburg  und  dem 
Konvente  und  der  Gegenäbtissin  Bertradis.  Magdeburg  1225  Sep- 
tember 26  (vi.  kalendas  octobris). 

Gedr.  Erath,  Cod.  dipl.  Quedl.  S.  144,  Kettner,  Antiq.  Quedl.  S.  260,  im 
Auszüge  von  Heinemann,  Cod.  dipl.  Anhalt.  LI,  S.  63  Nr.  80. 

127«  Kardinallegat  Konrad  von  Porto  und  st.  Rufina  beauftragt 
den  Bischof  Konrad,  den  Erzbischof  von  Bremen  und  den  Herzog  vott 

^)  Cop.  Hilbrandns.    *)  Cop.  Gerstorpe.    •)  xx^.  fthlt  im  Cop. 


1225.  57 

Sachsen  zum  Frieden  zu  mahnen,  da  ihr  Streit  der  Sache  des  A.  Landes 
schade.    Magdeburg  (1225)  September  26  (vi.  kalendas  octobris). 

Ähschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  440  Nr.  677  im  Kffl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudendarf,  Registr.  III,  S.  56.  Regest  Böhmer-  Winkelmann, 
Reg.  imp.  V,  3  Nr.  10047. 

128«  Kardinallegat  Konrad  von  Poiio  und  st.  Rufina  entscheidet 
mit  Rai  des  Erzbischofs  (Albrecht)  von  Magdeburg  und  der  Bischöfe 
(Eckhard)  von  Merseburg^  (Konrad)  von  Hildesheim  und  (Gerrand) 
von  Brandenburg  einen  Rechtsstreit  zwischen  Äbtissin  Sophie  und  dem 
Konvent  und  den  Bürgern  von  Quedlinburg  über  die  dortige  Abtei. 
Magdeburg  1225  September  26  (vi.  kalendas  octobris). 

Gedr.  Harzheim,  Concilia  III,  518,  Mon.  Gerw.  epist.  pont.  I,  S.  224  ah 
Transsumi  der  Bulle  Honorius*  III. ,  im  Auszug  Schmidt,  ÜB.  des  Hochstifts 
Halberstadt  I  (Puhh  aus  den  Preuss.  Staatsarchiven  17),  S.  512  Nr.  576  u.  ö.,  vgl. 
Hegest  Böhmer-Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3  Nr.  10046. 

120.  Bischof  Konrad  von  Porto  und  st.  Rufina  überträgt  den 
Pröpsten  von  Georgenberg,  Neuwerk  und  Riechenberg  die  Entscheidung 
eines  Streites  des  Domkapitels  von  Hildesheim  mit  dem  Bischof  von 
Paderborn  wegen  Einkünfte.     Magdeburg  (1225)  Sqytember  (?). 

C(onradus)  miseracione  divina  Portuensis  et  sancte  Ruffine 
episcopus,  apostolice  sedis  legatus  dilectis  in  Christo  sancti  Georgii, 
Novi  operis  et . .  de  Richenberge  prepositis  Hildensemensis  diocesis 
salutem  in  Christo  Ihesu.  Decanus  et  capitulum  Hildensemenses 
nobis  conquerendo  monstrarunt,  quod  venerabilis  in  Christo  Pader- 
bnrnensis  episcopus  snper  quibusdam  redditibus  ad  prebendas  suas 
de  iure  spectantibus  et  rebus  aliis  iniuriatur  eisdem,  alias  eis 
gravis  existens  plurimum  et  molestus.  Ideoque  vobis  legacionis 
qua  fungimur  auctoritate  mandamus,  quatinus  partibus  convocatis 
audiatis  causam  et  eam  flne  debito  terminetis,  facientes  quod  decre- 
veritis  per  censuram  ecclesiasticam  firmiter  observari.  Testes 
autem  u.  s.  w.  Quodsi  non  omnes  u.  s,  w,  Datum  Mag(deburg)  v. 
kalendas  marcii. 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  650  Nr.  1249  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Im  Datum  steckt  jedenfalls  ein  Fehler,  da,  seihst  wenn  man  Mag(uiicie) 
auflösen  trollte,  die  Urk.  in  das  Itinerar  des  Bischofs  nicht  einzureihen  ist,  vgl.  die 
Segesten  Konrads  in  Forschungen  z.  deutsch.  Gesch.  VII,  S.  367  ff.,  ufid  Böhmer- 
Winkebnann,  Reg.  imp.  V,  3  Nr.  10046  ff.  Am  wahrscheinlichsten  gehört  die  Urk. 
frohl  in  den  September  1225,  in  welcher  Zeit  Konrad  mehrere  Hildesheimer  Sachen 
erledigt. 


68  1226. 

ISO*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  beauftragt  den  Propst^ 
Dechanten  und  Küster  von  Fritzlar,  den  Domsclwlaster  (Konrad)  in 
Hildesheim  davon  abzuhalten,  dass  er  den  Scholaster  des  Andreasstiftes 
wegen  des  Knabenunterriclites  belästige.  Mainz  1225  November  15 
(xvii®.  kalendas  decembris,  pontiflcatus  nostri  auno  xx.  quinto). 

Or,  im  KgL  St,'A.  zu  Hannover,  Andreasstift  Nr,  9,  Kleiner  Rest  des  auf 
der  Rückseite  aufgedt-ückten  Siegels,  Gedr,  Doebner,  ÜB,  I,  S,  50  Nr,  92.  Vgl. 
unten  Nr,  254. 

181.  Propst  Friedlich  (Frcthericus  prepositus)  unter  den  Zeugen 
des  (zweiten)  Vertrages  des  Grafen  Heinrich  von  Schwerin  mit  Kaiser 
Friedrich  IL  und  seinem  Sohne,  dem  König  Heinrich,  wegen  der  Frei- 
lassung des  Königs  Waldemar  von  Dänemark  und  dessen  Sohnes.  1225 
November  17  (xv^,  kalendas  decembris). 

Gedr,  Orig.  Guelf.  IV,  praef,  S,  87  Nr.  2,  Mecklenburg.  ÜB,  /,  S,  305  Nr.  317. 
Vgl,  Böhmer-Ficker,  Reg,  im}?.  V,  10958  das  Weitere.  Friedrich  ist  Dompropst  in 
Verden  und  Domherr  in  Hildesheim, 

182*  Kardinallegat  Konrad  von  Porto  und  st.  Rufina  beauftragt 
die  Pröpste  des  Moritz-  und  des  BarÜiolotMusstiftes  sawie  den  Pfarrer 
von  st.  Andreas,  die  Klage  des  Domherrn  J.  gegen  Ritter  Konrad  von 
Itzum  zu  entscheiden.     Mainz  (1225)  November  29. 

C(onradus)  miseracione  divina  Portuensis  et  sancte  Rufflne  epi- 
scopus  apostolice  sedis  legatus  dilectis  iu  Christo  M(ontis)  Manricii 
et  de  Salta  prepositis  et  plebano  sancti  Andree  Hildensem  salutem  in 
Christo  Ihesu.  J(ohannes?)  canonicus  Hildensemensis  graviter  nobis 
est  conquestus,  quod  C(onradus)  miles  de  Ysnem  et  quidam  alü 
Hildensemensis  diocesis  super  quadam  summa  frumenti  et  rebus 
aliis  iniuriantur  eidem.  Ideoque  vobis  legationis  qua  fungimur 
auctoritate  mandamus,  quatenus  partibus  convocatis  audiatis  causam 
et  eam  usuris  cessantibus  fine  debito  terminetis  facientes  quod 
decreveritis  per  censuram  ccclesiasticam  flrmiter  observari.  Testes 
autem  u.  s.  w,  Quodsi  non  omnes  u.  s.  w.  Datum  Mag(uncie)  iii. 
kalendas  decembris. 

Abschr,  d,  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  465  Nr.  750. 

188.  Bischof  Konrad  weiht  die  Kirche  und  den  Altar  der  Kirche 
st.  Johannis  bapt.,  st.  Blasii  und  st.  Thomae  in  Braunschweig.  1225 
(1226)  Dezember  29  (iiii.  kalendas  ianuarii). 

Or.  mit  der  Aufzählung  der  Reliquien  im  Landeshauptarchiv  zu  Wölfenbütiel, 
st,  Bl<i8ii  Nr.  18.  Ohne  Besiegelung,  Erwähnt  Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  Braun- 
schweig  II,  S.  28  Nr.  71. 


1225.  59 

184*  Das  Alexanderstift  in  Einheck  verkauft  dem  KL  Rittgelheim 
Giitsr  in  Haverlah,  Beinum  und  Ringelhelm,     1225. 

Otheraven*)  dei  gratia  prepositus,  Udo  decauus  et  Ludolphus 
scholasticus  in  Eimbecke  totusque  ecclesie  conventus  universis  hanc 
paginam  inspecturis  in  dornino  salutem.  Quoniara  que  rationabiliter 
ac  utiliter  aguntur  pietatis  Studium  est  scripto  coraraendata  roborare, 
ut  propter  mortalium  memoriam  mortalem  inviolabiliter  ac  inconcusse 
in  memoria  successorum  valeant  imposterum  memorari,  hinc  est, 
qnod  ad  notitiam  tarn  presentium  quam  futurorum  voluraus  pervenire, 
quod  totus  ecclesie  nostre  conventus  de  Einbecke  multo  et  raataro 
consilio  et  principum  quorundam  ac  nobilium  terre  et  aliorum  fidelium 
quedam  bona  ecclesie  nostre  miuus  utilia  propter  loci  distantiam 
et  homines  ad  eadem  bona  pertinentes  et  iura  omnia  et  rationes 
bonorum  et  hominum  eorundem  pro  summa  pecunie  videlicet  triginta 
marcis  argenti  domino  Eberhardo  abbati  de  Kiiigelhcimb  viro  vene- 
rabili  et  ecclesie  sue  cum  proprietate  et  omni  iure  perpetuo  possi- 
denda  vcndeudo  contradidit.  Ut  autem  bona  prenominata  per  situs 
eorundem  determinando  specificemus,  hec  sunt:  sex  mansi  in  villa 
Haveiiah  et  unus  in  Beinern  et  in  villa  Ringelheim  aree  undecim 
cum  hominibus  ad  eadem  bona  pertiuentibus ,  ut  prctaxavimus. 
Volentes  igitur  factum  nostrum  tanta,  ut  prediximus,  deliberatione 
examinatum  domino  abbati  et  ecclesie  sue  ratum  ac  indissolubile 
perpetuo  conservari,  et  ne  imposterum  vel  a  nostris  successoribus 
aat  aliis  quibuscunque  malitiosis  dubitationis  scmpulus  oriatur  aut 
qnestionis  pugna  super  facto  nostro  prefate  ecclesie  opponatur, 
presentem  paginam  appensione  sigilli  ecclesie  nostre  communivimus. 
Testes  autem  huius  rei  sunt  dominus  Gonradus  venerabilis  Hildesi- 
mensis  episcopus,  dominus  Henricus  dux  Saxonie,  dominus  Otheraven^) 
prepositus,  dominus  decanus  Udo,  dominus  Ludolphus  scholasticus, 
dominus  Bartholdus  custos,  Wigmannus,  Gonradus,  Hermannus, 
Otheraven^)  canonici  ecclesie  prenominate,  Joannes  Marcus,  Gon- 
radus s.  Grucis  decanus  Hildesimenses ,  Assvinus^)  vicedominus 
Goslarie.  Godefridus  advocatus,  Baro»)  railes,  Ludolphus  de  Bort- 
feldt,  Bertholdus  de  Holle  et  fideles  plurimi.  Acta  sunt  hec  anno 
ab  incarnatione  domini  millesimo  duceutesimo  vigesimo  quiuto, 
indictione  xiv.^) 

Abschrift  im  Cop.  des  Jahres  1714  S.  12  im  Archir  zu  RingeJheim,  Regest 
Bode,  ÜB.  I,  S.  449  Nr,  448. 

')  Cop.  Otheranen.  *)  Coi).  Assumns.  *)  So  Cop.,  rerriiufrrt  aus  Casü(?). 
*)  Richtig  xüi. 


60  1225. 

185.  Herzog  Heinrich  von  Sachsen,  Pfalzgraf  hei  Rhein ,  ge- 
nehmigt den  Verkauf  von  Gütern  in  Haverlah,  Beinum  und  Ringelheim 
durch  das  Alexanderdift  in  Einbeck  an  das  KL  Ringelheim.  Bei 
Braunschweig  1225. 

Henricus  dei  gratia  dux  Saxonie,  comes  palatinas  Bheni.  Si 
loca  Sacra  et  ecclesias  beneficiis  et  qaibuslibet  donis  quocumque 
modo  promovere  studuerimas,  spem  certam  habere  debemos,  quod 
ab  eo,  qui  est  bonorum  omnium  largitor  optimus  atque  remonerator 
certissimus  in  celis,  sempitema  nobis  stipendia  comparamus.  Inda 
est,  quod  innotescere  i)  volumus  tam  presentibus  quam  futuris  Christi 
fidelibus,  quod  inter  cenobium  de  Ringelheim  et  ecclesiam  nostram 
de  Einbeck  talis  intercessit  contractus.  Äbbas  et  cenobium  de 
Ringelheim  sex  mansos  Haverlah  et  unum  mansum  Beinem  et  in 
ipsa  Villa  Ringelheim  undecim  areas  cum  omnibus  pertinentibus  et 
omni  iure,  quo  predicta  bona  haberi  possunt  et  possideri,  erga 
ecclesiam  Embicensem  pro  quadam  summa  pecunie  comparavenmt. 
Sed  quoniam  hec  emptio  sine  nostro  consensu  rata  esse  non  potuit 
ratione  iuris  patronatus,  quam  supra')  Embicensi  ecclesia  habuimus, 
venit  ad  nos  abbas  supradictus  humiliter  petens,  ut  consentire 
vellemus.  Nos  igitur  considerato  commodo  et  utilitate  utriusque 
ecclesie  eins  annuimus  petitioni.  Unde  ad  perpetuum  firmamentum 
predicti  contractus  hanc  chartam  conscribi  fecimus  et  sigillo  nostro 
communiri,  Testes  nostre  voluntatis  sunt  venerabiles  viri  Conradus 
Hildensemensis  episcopns,  Joannes  Marcus,  Conradus  decanus  sancte 
Crucis,  vicedominns  Goslariensis,  Godefridus  advocatus,  Baro  miles 
de  ürsin,  Ludolphus  de')  Bortvelt,  Bertholdus  de  Holle,  Bodo  de 
Bonnigen,  Walterus,  Siffridus,  Giselbertus  de  Haverlo  et  alii  quam 
plures.  Anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  xxv^., 
iudictione  xiv.*)    Sunt  hec  acta  apud  Brunschwich. 

Abschrift  in  Cop,  des  Jahres  1714  S.  13  im  Archiv  zu  Ringelheinu 

186.  Bischof  Konrad  (Hildensemensis  ecclesie  minister  hnmilis 
et  crucis  servus)  überträgt  auf  Bitten  des  früheren  Abtes  Heinrich 
von  Walkenried  diesem  Kloster  den  Zehnten  in  Münchehof  (in  Eami- 
natis)  mit  Zustimmung  des  Domkapitels  und  des  Pfarrers  Eberhard  in 
Seesen  (Sehnsen).     Hildesheim  1225. 

Huius  rei  testes  sunt  Wilbrandus  maior  prepositus,  Conradus 
decanus,  Conradus  cantor,  Conradus  scolasticus,  Conradus  prepositus 

0  Cop.  innotosse.    *)  Cop.  ipsa.    »)  de  fehlt  in  Cop.    *)  Richtig  xüi. 


1226.  61 

Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Burchardus  prepositus  sancti 
Petri  Goslarie,  lohannes  prepositus  in  Alesburg,  magister  Hermannus, 
magister  Marcolfus. 

Absehrifl  des  14.  Jahrhunderts  im  Diplomat,  des  Kl.  Walkenried  fol.  57  im 
Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel.  Regest  ÜB.  des  Stiftes  Walkenried  (ÜB.  des 
hist.  Vereins  f^r  Niedersachsen  W,  8.  108  Nr.  145.  Mag.  Hermann  ist  jedenfalls 
eine  Person  mit  dem  Domherrn  Hermann  von  Goslar, 

187*  Bischof  Konrad  legt  einem  Edelherm  für  schwere  Sünden 
eine  Pilgerfahrt  nach  dem  Heiligen  Land  auf  mit  Verbot  der  Rückkehr 
und  empfiehlt  ihn  unter  diesen  Bedingungen  den  Gläubigen.  0.  D.  (1225). 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  8.  606  Nr.  1118  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Datiert  nach  dem  Jahre  der  Kreuzpredigt  Konrads.  Gedr.  Zeitschrift 
1868  S.  132.  Vielleicht  handelt  es  sich  bei  dieser  Urk.  um  einen  Edeln  von  Depenau, 
tcenigstens  wird  1243  (unten  Nr.  685)  Heinrich,  Sohn  des  Dietrich  van  D.,  als  beim 
Deutsehen  Orden  in  Preussen  befindlich  erwähnt.  Allerdings  wird  dort  seine  Rückkehr 
erwartet,  aber  es  klhinte  ja  die  Strafe  später  gemildert  worden  sein. 

188.  Propst  Konrad  des  Moritzstiftes  und  Priester  G.  daselbst 
unter  den  Zettgen  der  Urk.,  in  welcher  die  Grafen  Konrad  und  Bertold 
von  Wernigerode  ihr  Recht  an  einer  halben  Hufe  in  Nauen  dem  Kl. 
Neuwerk  bei  Goslar  übertragen.     0.  D.  (1225). 

Gedr.  nach  Cop.  Bode,  ÜB.  I,  8.  449  Nr.  449. 

180*  Das  Kapitel  des  Andreasstiftes  ersucht  Genannte,  den  Propst 
Hugo  des  Kreuzstißes  in  der  Streitsache  mit  ihm  Termin  und  Ort  zu 
bestimmen.     0.  D.  (1225). 

Venerabilibus  viris  decano,  vicedomino  sancti  Blasii  in  Brunes- 
wic  et^)  magistro  L(udero)  canonico  sancti  Ciriaci  ibidem  capitulum 
sancti  Andree  in  Hildensem  devotas  orationes  in  domino.  Sicut 
ex  litteris  domini  legati  cognoscetis,  vos  iudices  in  causa,  que  est 
inter  dominum  prepositum  H(ugonem)  sancte  Crucis  iii  Hildensem 
et  nos,  delegavit,  et  rogamus  vos  attente,  ut  intuitu  equitatis  eum 
eitare  velitis  prefigentes  ei  termiuum  vigiliam  Philipp!  et  lacobi  in 
loco  yobis  commodo. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Andreasstiftes ,  Ms.  320  fol.  16v 
in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Vgl.  die  folgende  Nr.  wegen  der 
Datierung, 

»)  Cop.  a. 


62  1225. 

140*  Genannte  zitierm  auf  Grund  den  eingerückten  Sehreibe7i.s 
des  Kardinallegaten  Konrad  den  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  ror  sich 
in  dessen  Streitsache  mit  dein  Andreasstifte.     0.  D.  (1225). 

Venerabili  domino  H(ugoni)  prcposito  sancte  Crucis  in  Hildensem 
decanus,  vicedominus  sancti  Blasii  in  Bruneswic  et  L(udeinis) 
canonicus  sancti  Ciriaci  ibidem  salutem  et  orationes  devotas^)  in 
domino.  Notum  facimus  vobis,  quod  ütteram  a  domino  legato  sub 
hac  forma  recepimus: 

C(onradQs)  miseratione  divina  Portuensis  et  sancte  Rufine  epis- 
copus  apostolice  scdis  Icgatus  dilcctis  in  Cliristo  decano,  vicedomino 
sancti  Blasii  in  Brunswic  et  L(udero)  canonico  sancti  Ciriaci  salnt^'-m 
in  Christo  Ihesu.  Convcntus  sancti  Andree  in  Hildensem  gravitei- 
nobis  est  conquestns,  quod  H(ugo)  prepositus  eiusdem  civitatis  in 
quindecim  libris  iniuriatnr  eidem.  Ideoque  vobis  legationis  qua 
fungimur  auctoritate  mandamus,  quatenus  partibus  convocatis 
audiatis  causam  et  eam  fine  debito  teiminetis  facientes  quod  decre- 
veritis  per  censuram  ecclesiasticam^flrmiter  observari.  Testes  autem 
u.  s,  u\    Quodsi  non  omnes  w.  s.  w. 

Rogamus  igitur  auctoritate  nobis  iniuncta  vobis  districte  pre- 
cipientes,  quatenus  in  vigilia  Philippi  et  lacobi  coram  nobis  in 
ecclesia  sancti  Blasii  in  Bruneswic  compareatis  prefato  conventui 
super  obiectis  in  inre  vel  amicicia  responsuri. 

Abschrift  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Andreasstiftes,  Ms.  320ft)l.  Kit 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheini.  Das  Schreiben  Konrads  irird  in 
den  September  1225  gehören^  mlhrend  seines  Aufenthaltes  in  Magdeburg. 

141.  Domherr  3f.,  im  Begrift'  eine  Pilgerreise  anzutreten,  bittet 
einige  Domherr  e^i,  seirui  Prabend^  zu  sammeln ,  und  verfügt  letzt  willig 
über  ettvaige   Überschüsse.     0.  D.  (wohl  1225). 

Venerabilibus  dominis  et  amicis  suis  magistro  H[(ermanno)  de 
Goslaria,  S(ifrido)  de  Barem,  domino  H(enrico)  de  Tossem  canonicis 
Hildensemensibus  M.  licet  indignus  eorum  concanonicus  cum  parato 
ac  devoto  obsequio.  Si  quid  potest  oracio  peccatorum,  sicut  alia 
vice  sie  adhuc  benignitati  vestre  quanto  possum  devocius  et  humilius 
supplico,  ut  domino  lordani,  qui  prebendam  meam  colligit,  consilio 
et  auxilio  in  eodem  labore  dignemini  assistere  propter  deum, 
promptam  ac  devotam  vobis  semper  obsequendi  a  nie  voluntatem 
et  a  domino  Ihesu  Christo,  qui  onera  nostra  portavit,  cuius  amore, 

0  Cop.  deca. 


1226.  63 

ut  sperOy  peregre  proficiscor,  premium  exspectantes.  De  testamento 
meo,  si  dominus  me  vocaverit  ad  viam  nniversc  caniis,  prout  in 
scripto  est,  quod  magistro  Hermanne  presentavi,  ordinetis,  rogo 
eciam,  nt,  si  dominus  lordanis  de  coUectis  prebende  mee  aliquid 
vobis  ad  servandum  dederit,  vos  usque  ad  reditum  meum  vel  donec 
de  morte  mea  constiterit  dignemini  reservare  nepoti  meo  lohanui, 
si  in  Francia  studuerit  nee  mala  fama  de  ipso  sonuerit,  duas  marcas 
annuatim,  si  moram  fecero,  transmittentes.  Valete,  orate  pro  nie, 
quia  ego  pro^)  vobis  oro,  cum  tamquam  minister  licet  indignus 
patri  filium  offero  in  altari.  Desidero  eciam,  si  peregrinacionis  mee 
domino  aliquid  2)  acceptum  fnerit,  participium  in  hoc  quod  domino 
placuerit  vos  habere.  Ad  cautelam  eciam,  si  scriptum  testamenti 
mei  perditum  ftierit,  rogo,  ut,  si  quid  de  biblia  mea,  quam  dominus 
Ludolfus  sancte  Crucis  canonicus  habet,  et  de  collacione  prebende 
mee  excreverit  super  xx  marcas,  quas  fratri  meo  Tiderico  vel  uxori») 
vel  filiis  eomm  scolaribus  pro  debito,  quo  fratri  dicto  teneor,  assigno, 
et  super  quatuor  marcas,  quas  pueris  sororis  mee  Adelheidis  lego,  si 
quid  super  hec  fuerit,  ad  commodum  paupcnim  scolarium  choro 
beate  virginis  serviencium  disponatur. 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  542  Nr.  931  im  Kgl.  St-A.  zu 
Uannorer.  Gedr.  Sudendorf,  Begisirum  II,  aS.  165.  Es  können  für  diese  Zeit  nur 
die  Dowherm  Marcolfus  und  Meinhardus  ah  Aussteller  in  Frage  kommen,  die 
beide  auch  den  Magistergrad  besassen. 

142.  Propsf,  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzatiffes  bf^sfirmnen 
über  die  Verwendung  der  Hinterlassenschaß  rtrsforherier  Kunomket', 
0.  J.  (um  1225), 

H(ugo)  dei  gratia  prepositus,  C(onradus)  decanus  totumque 
capitulum  sancte  Crucis  in  Hildenseim  universis  hoc  scriptum  in- 
specturis  salutem  in  domino.  Quia  sepe  contingit,  quod  aliqui  ex 
fratiibus  nostris  obligati  multis  debitis  morte  preoccupati  ita  se  ab 
eis  exhonerare  nequeunt,  sicut  animabus  ipsorum  forsitan  expediret, 
tractatum  habuimus  inter  nos,  ut  defuncto  aliquo  fratre  fructus  pre- 
bende ipsius  ad  usus  ecclesie  nostre  cedant  in  primo  anno,  sicut  in 
nostro  privilegio  continetur.  Et  ordinavimus  preterea  de  communi 
consensu.  ut  anno  sequenti  cedant  ad  usus  ipsius  defuncti,  ita  tamen 
quod,  si  non  est  debitis  obligatus,  infra  ecclesiara  ordinet  de  eisdem 
fructibus  prout  sibi  bonum  videbitur,   et  in   hoc  sibi   caveat,   ut 


1)  pro  fehli  im  Oop.    *)  Cop.  aliqui.    ')  Cop.  uxore. 


64  1225-27. 

quicquid  facturus  est  faciat  sine  dolo.  Verum  si  testatores  eiusdem 
defuncti  contigerit  fatigari  ab  hiis  qui  debita  petunt,  volumus,  ut 
ad  petitionem  eorum  sine  contradictione  debita  de  primo  anno  solvi 
permittantur  et  ea  que  haberi  possunt  secundo  anuo  ad  usus  ecelesie 
colligantur.  Ne  ergo  hec  ordinatio  rationabilis  et  salubris  infringatur 
inposterum  ab  aliquo  temere  vel  mutetur,  cartulam  hanc  testimo- 
nialem  inde  conscriptam  et  sigillis  nostris  munitam  dedimus  ad 
cautelam. 

Or.  im  Kgl,  SU-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  22.    Die  drei  Siegel  verloren. 

148*  Bischof  Konrad  von  Minden  gibt  für  Adelheid,  Frau  des 
Hildebrand  von  Ronneberg,  der  Hildesheimer  Kirche  die  Oiselaj  Tochter 
des  Dietrich  Rod^,  als  Ministerixilin,     0.  D.  (um  1225), 

Abschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  676  Nr.  1038  im  Kgl  St.-A.  zu 
Hannover.     Gedr.  West/.  ÜB.  VT,  S.  40  Nr.  151. 

144.  Bischof  Wilbrand  von  Paderborn  bekundet  die  Zugehörigkeif 
eines  Liten  zur  Hildesheimer  Kirche.     0.  D,  (1225 — 27). 

W(ilbrandus)  dei  gracia  Parbumensis  episcopus  omnibus,  ad 
quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  domino.  Notum  esse 
volumus  universis  et  singulis,  quod  lohannes  de  Muldinge  lito  est 
ecelesie  maioris  in  Hildensem,  et  hoc  recognovit  comes  Ludolfius  de 
Halremunt  et  renunciavit  omni  accioni,  quam  adversus  dictum  litonem 
videbatur  habere.  Presentes  erant  comes  Hermannus  de  Waiden- 
berg, E(verhardus)  de  Borsem,  Th.  Gogreve,  B(ernhardus)  de  Em- 
bercke,  R.  Cecus,  Wil(brandus)  de  Halremunt,  Th(eodericus)  de 
Adenoys. 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI.  11,  S.  436  Nr.  661  im  Kgl.  SL-A.  zu 
Hannover. 

145*  Bischof  Wilbrand  von  Paderborn  bestimmt  die  Lieferungen 
gewisser  Domherrn  in  Hildesheim.     0.  D.  (1225 — 27). 

W(ilbrandus)  dei  gracia  Parburnensis  episcopus  omnibus,  ad 
quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem.  Scire  volumus  universos 
et  singulos,  quod,  cum  propter  inopiam  villicacionum  maioris  ecelesie 
Hildensemensis  et  paupertatem  colonorum^)  ita  ordinatum  esset 
quod  quilibet  villicus  pro  omnibus,  que  ad  prebendam  dominorum 
pertinent,  granarium^)  et  denarios,  sicut  inter  capitulum  et  nos  fuit 
ordinatum,  amministrarents),  universi  villici  in  illam  ordinacionem 


^)  colonnm  im  Cop,    ')  So  zu  lesen?    ^)  Richtiger  amministret. 


1225—47.  66 

consenserunt.  De  Ulis  autem  villicis,  de  qüibus  est  questio,  dicimus, 
quod  B(runo)  de  Äddenhem  debet  servire  dominis  duobus  septimanis 
cum  frnmento  et  in  una  tyda  et  ix  libras  et  xxiiii  solidos  pauperibus, 
E(verhardus)  de  Borshem  tribus  septimanis  cnm  frumento  et  onam 
tydam  et  xii  libras  et  xxiiii  solidos  pauperibus,  H.  de  Hasen  üi 
septimanis  in  frnmento  et  tidam  onam  et  xiiii  libras  et  xxiiii  solidos, 
H(eDricns)  de  Hemmedesdore  iii  septimanis  et  i  tidam  et  xii  libras 
et  xxiii  solidos  panperibns,  Isnem  iii  septimanis  et  i  tidam  et  xiiii 
libras  et  xxiiii  solidos  panperibns.  Ista  pertinent  ad  granarium  et 
ad  coqninam  dominis.  Preterea  dicimus,  quod  R.  Cecus  recepit 
TÜlicacionem  in  Ekkelsem  et  in  seqnenti  anno  debet  servire  inte- 
graliter  et  idcirco  contulimus  ei  frumentum  de  duabus  decimis. 
Präsentes  erant  Wilhelmus  cellerarius,  Sigebode  de  Bodensteine, 
R.  de  Baren,  Ulricus  de  Baren  et  alii  plures. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  FT,  11,  S.  507  Nr.  1019  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover. 

146*  Die  Brüder  Lippold  und  Bctsil  von  Escherde  einigen  sich 
mit  Bischof  Konrad  und  erklären  sich  für  Burgmänner  in  Winzenburg 
bez.  Sosenthcd  [und  lassen  sich  ihren  Anteil  an  Sarstedt  (Schirstede) 
ron  ihm  bestätigen.     0.  D.  (um  1225 — 47). 

Huius  rei  testes  sunt  comes  Ludolfus  de  Halremunt,  comes 
Henricns  senior  de  Woldenberch,  Ghuncelinus  dapifer,  Ekkebertus 
camerarius,  Basilius  de  Osterode,  Lippoldus  de  Veteri  foro,  Johannes 
de  Bmnesrod,  Olricus  de  Ilthene,  Henricns  de  Bledenem,  Henricns  de 
Lobeke,  Olricus  de  Borsem,  Ludolfus  de  Boltessem,  Fredericus  de 
Haghen,  Conradus  de  Rethen,  Thidericus  Rust,  Henricns  Grube. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  665  Nr.  1290  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.     Gedr.  Sudendorf,  ÜB.  I,  S.  297. 

147*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  beauftragt  die  Äbte  von 
Wcdkenried  und  Northeim  sotvie  die  Pröpste  von  Jechaburg,  Pöhlde, 
Katlenburg  und  Einbeck,  sich  am  27.  März  nach  Goslar  in  die  Georgs- 
kirche  zu  begeben,  daselbst  die  Beweise  dafür,  dass  Bischof  Konrad  das 
Diozesanrecht  der  Goslarer  Kirchen,  besonders  der  Mathias-  und  der 
Thomaskirche,  besitze,  entgegenzunehmen  und  ihm  das  Recht  eventuell 
zu  restituieren.  Mainz  (1226)  Februar  21  (viiii.  kalendas  martii, 
pontificatus  nostri  anno  xxv.). 

Erhalten  als  Transsumt  der  Urk.  der  oben  Beauftragten,  Or.  im  Kgl.  St.-A. 

zu  Hannover,  Domstift  Nr.  136.   Gedr.  Bode,   ÜB.  S.  456  Nr.  457,  vgl.  Lilntzel, 
Altere  Diözese  S.  393. 

HUdMh.  ÜB.    n.  5 


66  1226. 

148*  Erzbischof  Siegfried  van  Mainz  teilt  deni  Bischof  und  dem 
Dmnkapitel  mit,  dass  er  die  Äbte  von  Walkenried  und  Northeim  sowie 
die  Pröpste  von  Jechaburg,  Einbeck,  Pöhlde  und  Katlenburg  beauftragt 
habe,  sich  am  nächsten  27.  März  (sexta  feria  ante  Letare  Jerusalem) 
nach  Goslar  zu  begeben  und  daselbst  den  Bewek  dafür  entgegenzunehmefi, 
dnss  das  Diözesanrecht  der  Mathias-,  Thomas-  und  anderer  Goslarischen 
Kirchen  dmn  Bischöfe  zustehe,  und  diese  ihm  eventuell  zuzustellen;  für 
den  Fall  der  Verhinderung  eines  der  Genannteti  unirde  er  ihm  andere 
benennen.     0.  D.  (1226  Februar  21). 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  109a.  Oesehlassener 
Brief,  Pergamentstreifen  in  der  Mitte  der  Urk.  dwchgezogen,  das  auf  der  Rück- 
seite befestigte  Siegel  verloren.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I.  S,  453  Nr.  454.  Das  Datum 
ergiebt  sich  aus  der  Urk\,  welche  den  Auftrag  an  die  oben  Genannten  enthält,  vgl. 
Nr.  147. 

149*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bekundet  mit  Zustimmung 
des  Domkapitels,  dass  e^*  bereit  sei^  dem  Bisehof  Konrad  das  Diözesan- 
recht  der  Goslarer  Kirchen,  besonders  der  Mathias-  und  der  Thomas- 
kirche,  unederzugeben,  wefin  dieser,  sein  Amtsvorgänger  Siegfried,  der 
Dompropst,  der  Domscholaster  und  zwei  andere  Mitglieder  des  Dom- 
kapitels  vor  zu  ernennenden  Zeugen  in  Goslar  eidlich  erharten,  dass 
die  Hildesheimer  Kirche  im  Besitz  der  genannten  Kirchen  geiresen,  bis 
sie  ran  Mainz  im  Besitzrecht  gestört  tvorden  sei.  Mainz  1226  (1225) 
Feh^uar  21  (viiii.  kalendas  martii). 

(h\  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildeshein}  Nr.  109.  Siegelrest 
an  Pergamentstreifen.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  450  Nr.  461,  liegest  Lüntzel,  Ältere 
Diözese  S.  391,  woselbst  mit  Recht  geltend  gemacht  wird,  dass  die  Urk.  in  das 
J.  1226  gehört;  vgl.  auch  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  Nachtr.  15057.  —  Dtts 
richtige  Datum  hat  auch  die  mit  obiger  teihveise  wl^rtlich  {übereinstimmende  Urkunde 
des  Domkapitels  von  Mainz,  in  weichet"  dieses  die  vom  Erzbischofe  vorgeschlagene 
Art  der  Beilegung  des  Streites  gutheisst,  (h\  a.  a.  0.  Nr.  110  tnit  Siegel  des  Dom" 
kapitels  an  schwarz-weiss-gelben  Hanffäden,  gedr.  a.  a.  0.  S.  452  Nr.  452  Regest 
a.  a.  0.  S.  392. 

150*  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bekundet,  dass  er  auf  Wunsch 
und  in  Gegenwarf  des  Bischofs  (Konrad)  von  Porto  und  st  Rufina, 
apostolischen  Legaten,  den  Eid  des  Bischofs  Konrad  von  Hüdesheim 
über  den  Besitz  dss  Diöze^anrechtes  der  Goslarer  und  besonders  der 
Mathias-  und  der  Thofnaskirche  entgegengenommen  habe  und  dass  dieser 
Eid  dieselbe  Kraft  haben  sollte,  als  ob  er  in  Goslar  vor  den  Beauf- 
tragten geleistet  worden  sei.  St.  Alban  in  Mainz  1226  (1225)  Februar  25 
(v^.  kalendas  martii). 


1226.  67 

Or.  in  der  Beveriniwhen  Bibliothek  zu  Hüdeaheim,  Siegel  des  Erzbischofs 
auf  der  Rückseite  der  Urk.  befestigt.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  453  Nr.  453  nach 
Msc.  xxi,  1208  S.  20  in  der  Kgl.  Bibliothek  in  Hannover.  Vgl.  Lüntzel,  Altere 
Diözese  S.  391,  Böhnufr-Ficker,  Reg.  imp.  V,  Nachtr.  15001a  und  15058. 

151*  Die  Äbte  Friedrich  von  Walkenried  und  Alexander  von 
Northeim  und  die  Pröpste  Burchard  von  Jechaburg,  Johann  von  Pöhlde 
und  Otraven  von  Einheck  bekunden,  dass  »ie  im  Auftrage  des  Erzbischofs 
Siegfried  von  Mainz  am  27.  März  in  Goslar  get^esen  und  ihnen  daselbst 
folgende  (transsumierte)  Urkunden  des  Ei^zbischofs  vorgelegt  worden 
seien  1)  der  an  sie  gerichtete  Auftrag  (Nr.  147),  2)  das  Schreiben  an 
Bisehof  Konrad  (Nr.  148)  und  3)  die  Bescheinigung  über  den  durch 
Bischof  Konrad  geleisteten  Eid  (Nr.  150).  Darauf  hätten  der  frühere 
Bischof  Siegfried,  Dompropst  K(onrad),  Dmnscholaster  J(ohann)  und 
die  Domherren  Burchard  Propst  von  st.  Peter  in  Goslar  und  Kustos, 
H(ugo)  Propst  des  Kreuzstiftes,  K(onrad)  Propst  des  Moritzstiftes, 
magister  H(ermann),  K(onrad)  Dechant  des  Andreasstiftes,  H(einrich) 
von  Tossem  und  magister  J(ohann)  vom  Berge  den  Eid  geleistet  und 
sie  selbst  dem  Bischof  den  Besitz  des  Diözesanrechtes  der  Goslarer 
Kirchen  wiederhergestellt.     1226  (März  27). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  136  mit  Besiegelung 
trie  zum  Druck  bei  Bode,  ÜB.  I,  S.  456  Nr.  457  angegeben  ist.  Vgl.  Lüntzel, 
Ältere  Diözese  S.  393. 

152.  Die  Äbte  Friedrich  von  Walkenried  und  A(lexander)  von 
Northeim  und  die  Pröpste  B(urchard)  von  Jechaburg,  J(ohann)  von 
Pöhlde,  K(onrad)  von  Katlenburg  und  O(traven)  von  Einbeck  stellen 
infolge  des  Auftrages  des  Erzbischofs  S(iegfried)  von  Mainz  der  Hildes- 
heimer  Kirche  den  Besitz  des  Diözesanrechtes  der  Mathias-,  dei*  Thomas- 
und  der  anderen  Kirchen  in  Goslar  uneder  her.    0.  D.  (1226  März  27). 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  138  mit  ftinf 
wenig  beschädigten  Siegeln.    Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  8.  455  Nr.  456. 

158*  Die  Äbte  F(riedrich)  von  Walkenried  und  A(lexander)  von 
Northeim  und  die  Pröpste  B(urchard)  vmi  Jechaburg,  J(ohann)  von 
Pöhlde,  K(onrad)  von  Katlenburg  und  0(traven)  von  Einbeck  bekunden, 
nach  Empfang  der  Urkunde  des  Erzbischofs  S(iegfried)  von  Mainz  über 
den  Eid  des  Bischofs  K(onrad)  und  nach  Entgegennahme  der  anderen 
Beweise  das  Diözesanrecht  der  Mathias-,  der  Thomas-  und  der  andet^efi 
Kirchen  in  Ooslar  dem  Bischof  wiederhergestellt  zu  haben  unter  Vor- 


68  1226. 

behalt  der  Fesstellung  des  Eigentumsrechtes  der  Mainzer  Kirche.     1226 
(März  27). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  135  mit  Besiegelung 
wie  zu  dem  Druck  bei  Bode,  ÜB.  I,  S.  454  Nr.  455  angegeben.  —  In  einer  undatierten 
Urkunde  teilen  dieselben  dem  Erzbischof  mit,  dass  sie  obige  Angelegenheit  aus- 
gefilhrt  hätten,  Or.  a.  a.  0.  Nr.  137,  gedr.  a.  a.  0.  S.  457  Nr.  458. 

154*  Bischof  Konrad  von  Porto  und  st.  Rufina  bestätigt  dein 
Bischof  Konrad  den  Besitz  des  Diözesanrechtes  an  der  Kirche  st.  Mathiä 
in  Goslar.     Constanz  1226  April  13  (idus  aprilis). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  452  Nr.  710  im  Kgl  St.-A.  zu 
Hannover.  Die  Urk.  stimmt  mut.  mut.  wörtlich  mit  der  desselben  Ausstellers  von 
April  17,  Bode,  ÜB.  d.  St.  Goslar  T,  S.  458  Nr.  460,  überein.  An  detnselben  Tage 
fordert  er  das  Domkapitel  in  Goslar  zum  Gehorsam  gegen  den  Bischof  auf,  Abschr. 
ebenda  S.  463  Nr.  743,  gedr.  a.  a.  0.  Nr.  259. 

155*  K(onrad)  Bischof  von  Porto  und  st.  Rufina,  päpstlicher 
Legat,  bestätigt  deni  Bischof  K(onrad)  den  Besitz  des  Diözesanrechtes 
der  Kirchen  st.  Mathias  und  st.  Thomas  in  Goslar,  den  ihm  der  Abt 
von  Walkenried  und  Genossen  namens  des  Erzbischofs  S(iegfried)  von 
Mainz  zugesprochen  haben.    Constanz  1226  April  17  (xv.  kalendas  maii). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Donistift  Ilildesheim  Nr.  112  mit  beschädigtem 
Siegel  an  rot-tceisser  Seidenschnur.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  458  Nr.  460.  Vgl. 
Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  892,  Forsch,  zur  Deutschen  Gesch.  VII,  S.  390,  Böhmer- 
Winkelmann,  Reg.  imp.   V,  3,  Nr.  10078. 

156.  Bischof  K(onrad)  von  Porto  und  st.  Rufina,  päpstlicher 
Legat,  bekundet,  dass  vor  ihm  und  Mainzer  Prälaten  der  Erzbischof 
SfiegfriedJ  darin  gewilligt  habe,  dass  Bischof  K(onrad)  den  Eid  betr. 
die  Zugehörigkeit  der  Mathias-  und  der  Thomaskirche  in  Goslar  zu 
seiner  Diözesangerechtigkeit  vor  detn  Erzbischof  leiste  und  später  die 
von  letzterem  bestimmten  Personen  den  Eid  der  andern  entgegennehmen 
könnten.     Stalloc  1226  April  24  (viii.  kalendas  mai). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Donistift  Hildesheim  Nr.  111  mit  beschädigtem 
Siegel  des  Ausstellers.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  459  Nr.  461  zu  Mai  24.  Vgl.  Lüntzel, 
Ältere  Diözese  S.  393,  Böhmer- Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3,  Nr.  10079.  Wegen 
des  Ausstellungsortes  vgl.  die  folgende  Nr. 

157.  Bischof  Konrad  von  Porto  und  st.  Rufina,  päpstlicher  Legat, 
bekundet,  dass  Bischof  Konrad  in  seiner  Gegenuart  von  Theobald  fünfzig 
Mark  geliehen  habe.     Stallen  1226  April  25. 

C(onradus)  miseracione  dlvina  Portuensis  et  sancte  Raffine 
episcopus  apostolice  sedis  legatus  universis  Christi  fidelibus  pre- 


1226.  69 

sentem  litteram  inspecturis  salutem  in  Chilsto  Ihesu.  Notum  faci- 
mos  tarn  presentibiis  quam  faturis,  quod  venerabilis  in  Christo 
C(onradus)  Hildensemensis  episcopus  confessus  et  protestatus  est 
coram  nobis,  a  Theobaldo  serviente  sno  qiünquaginta  marcas  ex- 
aminati  argenti  se  mutno  recepisse,  quam  pecuniam  recognovit 
et  assenüt  se  recepisse  et  expendisse  in  usns  necessarios  tarn  snos 
quam  ecclesie  Hildensemensis.  Qnare  dictam  pecuniam  et  expensas, 
si  quas  idem  Theobaldus  fecerit  pro  reqnirendo  debito  principali,  se 
promisit  soluturum  episcopus  antedictus  et  pro  hoc  observando  se 
et  snam  ecciesiam  obligavit  servienti  memorato.  Et  ne  de  pre- 
missis  aliquatinus  dubitetur,  ad  peticionem  eiusdem  episcopi  dicto 
Theobaldo  presentem  litteram  in  testimonium  dedimus  sigilli  nostri 
mnnimine  roboratam.  Datum  Stallen  anno  domini  millesimo  ducen- 
tesimo  vicesimo  sexto,  septimo  kalendas  maii. 

Absehr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  690  Nr.  1338  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Wegen  des  Ausstellungsortes  (Stallikon  in  der  Schweiz  oder  Stalleck 
hei  Freiburg  i.  Br.)  vgl.  Roth  von  Schreckenstein  in  Forsch,  zur  d.  Gesch.  VII S.  390. 

158.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  Kaiser  Friedrichs  IL, 
in  der  dieser  den  Schwertbrüdem  Besitzungen  und  Rechte  bestätigt. 
Fanfia  1226  (Mai). 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1613,  woselbst  das   Weitere. 

150.  Kaiser  Friedrich  IL  befiehlt  dem  Propst,  Dechant  und  Kapitel 
der  Mathiaskirche  in  Goslar,  dem  Bischof,  quia  magna  sunt  merita 
fidei  et  devotionis  sue  in  conspectu  nostro,  Gehorsam  zu  leisten, 
nachdem  dessen  DiözesangeucUt  über  sie,  die  Thrnftas-  und  die  anderen 
Kirchen  ifi  Goslar  durch  den  Erzbischof  S(iegfried)  von  Mainz  aner- 
kannt und  durch  den  päpstlichen  Legaten,  Bischof  Konrad  von  Porto, 
bestätigt  worden  sei.     Bei  Parma  1226  Mai  (25)  26. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover  in  doppelter  Ausfertigung,  Donistift  Hildesheim 
AV.  113  und  114  mit  dem  gut  erhaltenen  Majestätssiegel  an  roten  Seidenfäden  bez. 
an  rot'iveisser  Seidenschnur.  Gedr.  nach  beiden  Or.  Bode,  ÜB.  I,  S.  460  Nr.  462, 
nach  dem  zweiten  Winkelmann,  Acta  imp.  S.  254;  erst  eres  hat  das  Datum  xxv. 
maii  xüii  indictione.  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  Nr.  1616,  Lüntzel,  Ältere 
Diöz.  S.  394. 

160*  Kaiser  Friedrich  IL  bestätigt  den  Kauf  des  Truchsessamtes 
durch  Bischof  Katirad  von  d^m  Ministerialen  Ernst  und  bestimmt,  dass 
derselbe  niemals  tüieder  solle  verliehen  werden.    Parma  (1226)  Mai  26. 

F(ridericus)  dei  gracia  Romanorum  Imperator  semper  augustus, 
lerusalem  et  Sicilie  rex.    Per  presens  scriptum  notum  facimus  uni- 


70  1226. 

versis')  imperii  nostri  fidelibus  tarn  presentibus  quam  filturis,  quod 
C(onradus)3)  venerabilis  Hildensemensis  episcopus,  dilectus  princeps 
noster,  iuxta  interpretationein  episcopalis  nominis  ecclesie  sue  prod- 
esse  cupiens,  oni  preest,  ad  utilitatem  ecclesie  s)  sue  ac^)  succes- 
sonim  suorum  officium  dapyf eratus,  ^)  quod  Emestus^^)  ministerialis 
eins  in  feudum^)  tenebat  ab  ipso,  pro  centum  quinquaginta  marcis 
argenti  et  duabus  libris  Hildensemensis  monete  in  certis  redditibus 
ab  eodem  Ernesto  suisque  heredibus  comparavit  officium  dapyfe- 
ratus*)  predicti  ad  specialem  proprietatem  ecclesie  sue  perpetuo 
revocando.  Verum  quia  nos  pro  meritis  eiusdem  episcopi,  qae 
magna  et  clara  sunt  in  conspectu  nostro,  profectibus^)  ecclesie  sue 
tenemur  intendere,  emptionem  predictam  ratam  habentes  ad  opus 
eiusdem  ecclesie  eam  perpetuo  precipimus  inviolabiliter  observah 
auctoritate  presentis  scripti  flrmiter  inhibentes,  ne  idem  episcopos 
vel  aliquis  successonim  suorum  de  officio  dapyferatus*)  predicti  ali- 
quem  umquam«)  infeudarei<>)  vel  ipsum  modo  quolibet  alienare  pre- 
sumat,  set  idem^i)  episcopus  et  successores  sui  ad  honorem  et  com- 
modum^^)  ecclesie  sue  et  ad  usum  specialiter  suum  in  manibus  suis 
illud  perpetuo  debeant  retinere,  decementes  i^),  si  quid  in  contrarium 
factum  fuerit,  ipso  iure  penitus  non  teuere.  Datum ")  Panne  xxvi<>. 
maii,  xiiii®  indictionis. 

Or.  in  doppelter  AusfeHiguiig  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim 
Nr.  116  mit  dem  Siegel  an  weiss-schwarzen  und  roten  Hanfschnüren  und  Nr.  117 
mit  dem  Siegel  an  rotem  Seidenhand.  Gedr,  ScJieidt,  Cod.  dipl.  zu  Mosers  Braunschtc.- 
Lüneb.  Staatsrecht  S.  573,  Huillard'BrShoUes  11,  S.  673.  Regest  Böhmer -Ficker, 
Reg.  imp,  V,  1615. 

161«  Kaiser  Friedrich  IL  gestattet  dem  Bischof  Konrad-  wegen 
seiner  vielen  Verdienste  um  ihn,  dass  sowohl  er  wie  seine  Kirche  die 
zu  Lehn  gegebe^ien  Vogteien  zurückkaufen  oder  auf  aridere  gerechte 
Weise  an  sich  bringen  dürfe.     Bei  Parma  1226  Mai  26. 

F(ridericus)  dei  gratia  Romanorum  Imperator  semper  augustns, 
lemsalem  et  Sicilie  rex.  Per  presens  scriptum  notum  facimus  uni- 
versis  imperii  nostri  fidelibus,  quod,  cum  magna  sint  merita  fidei 


0  Doppelt  geschrieben,  das  zweite  Mal  durch  Unterpunktieren  getilgt  A. 
*)  Ausgeschrieben  B.  ")  ipsins  ecclesie  B.  *)  et  B.  *)  dapif.  Ä  •)  Hemestns  B. 
'^)  feodam  B.  ^}  suis  et  ecclesie  sue  comoditatibus  ten.  iut  B.  ')  fehlt  B. 
'^)  infeodare  B.  **)  ipse  B.  '•)  comodnm  B.  *•)  decementis  —  tenereo»/' 
dem  Bug  A.  ^^)  Datum  Parme  anno  dominice  incamationis  mülesimo  dncen- 
tesimo  yicesimo  sezto,  mense  madii  indictionis  qnartedecime  B. 


1226.  71 

renerabilis  Hildensemensis  episcopi  dilecti  principis  nostri  in  con- 
spectu  nostro,  tanto  magis  idem  episcopus  special!  debet  prerogativa 
gandere  et  grata  premia  reportare  a  nobis,  quanto  maiori  stabilitate 
preeminet^)  fldes  eins,  maxime  cum  ab  ipso  semper  non  nisi  gratam 
et  fidele  servicium  recolamus  omni  tempore  recepisse,  et  idcirco  sibi 
facere  gratiam  specialem  volentes  damns  licentiam  sibi  plenam,  ut 
advocatias  infeudatas  tarn  ipse  quam  ecclesia  sna  licite  redimere 
possit  ac  emere  vel  alio  modo,  sicnt  potuerit  melius,  valeat  revo- 
care<)  iusticia  mediante,  auctoritate  presentis  scripti  districte  pre- 
cipientes,  quatinus  nnllus  sit  ausns,  qui  predicto  episcopo  dilecto 
fldeli  principi  nostro  veP)  successoribus  suis  aut  ecclesie  sue  super 
hoc  impedimentum  vel  contrarietatem  opponat,  sicnt  confidit  de 
nostre  gratia  maiestatis.  Datum  aput  Parmam  xxvio.  die  maii, 
xiiii.  indictione. 

Or,  im  Kgl,  St  ^A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  115,  gut  erhaltenes 
Siegel  an  grüner  und  roter  Seidenseknur,  Gedr.  Winkelmann,  Acta  imper.  S.  255. 
Regest  Böhmer-Ficher,  Reg.  V,  Nr.  1614. 

162*  Kaiser  Friedrich  IL  bekundet  auf  Bitten  des  Bischofs  Konrad, 
dass  der  Streit  des  letzteren  mit  dem  Erzbischof  von  Mainz  wegen  des 
Diözesanrechtes  über  die  Mathias-,  die  Thomas-  und  die  anderen  Kirchen 
in  Goslar  zu  Konrads  Gunsten  entschieden  worden  sei  und  d^JLSS  dei' 
päpstliche  Legat  K(onrad),  Bischof  von  Porto  und  st.  Bußna,  die  Ent- 
scheidung bestätigt  habe.     Parma  1226  Mai. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  118  mit  Siegel  an 
rot-gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Winkelmann,  Acta  im}),  ined.  S.  253.  Bode  ÜB.  1, 
S.  461  Nr.  463.    Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1617. 

168«  Kaiser  Friedrich  IL  beauftragt  den  Herzog  Heinrich  von  Sachsen, 
auf  Verlangen  alle  diejenigen  mit  dem  Banne  zu  belegen,  welche  dem 
Bischof  Konrad  während  seiiier  Kreuzpredigt  belästigen  sollten.  Parma 
fl226  Mai). 

Fridericus  dei  gratia  ßomanorum  Imperator  H(einrico)  illiistri 
dnci  Saxonie  dilecto  principi  suo.  Cum  venerabilis  Hildesiensis 
episcopus  dilectus  princeps  noster  evangelisando  verbum  crucis  deo 
totique  christianitati  obseqnium  graciosum  impendat,  merito  deum 
et  homines  graviter  videretur  ofEendere  quicumque  eundem  episco- 
pum  et  maxime  quamdiu  in  servitio  Terre  sancte  laborat  molestaret 
hactenns  vel  de  cetero  presumpserit  molestare.    Propter  quod  dis- 


•)  Or,  preminet.        •)  auf  Rasur.        ")  yel  -  sue  auf  dem  Bug. 


72  1226. 

cretioni  tue  mandamus,  monemus  atque  rogamus,  quod  molestatores 
huiusmodi,  nisi  dicto  episcopo  satisfaciant  de  illatis  et  de  huiusmodi 
vexationibus  omnino  desisterent,  eos  auctoritate  nostra  proscribas, 
quoties  fueris  requisitus  ab  ipso.    Datum  Paime. 

Oedr.  Schanmty  Vindem.  /,  5. 197,  Orig.  Guelf.  III,  S.  688,  Huillard-Breholles  11, 
S.  574,  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  1618:  „Obwohl  ohne  Zeitbestimmung 
kann  es  doch  keinem  Zweifel  unterliegen,  dass  dieser  Brief  mit  den  vorhergehenden 
gleichzeitig  ist," 

164«  Verzeichnis  Exkommunizierter  bez.  schon  vom  Bann  Ge- 
löster.    0.  D.  (1226). 

Thidericus  de  Holthusen  excommunicatus  et  Henricus,  Walterus 
de  Ghandersem  cum  complicibus  suis,  qui  non  satisfecerunt  episcopo, 
excommunicati  domiui  pape,  Conradus  de  Leweurod  et  filius  saus 
pro  multiplici  querimonia  capituli.  invasione  bonorum  nostrorum  et 
quod  manutenuerunt  malefactores  nostros  de  Legede  et  eorum  com- 
plices,  item  Conradus  senior  et  Wymandus  et  frater  suus  pro  bonis 
Alsburch,  item  Johannes  de  Veten  villa  excommunicatus,  magister 
lohannes  Sapiens  et  Lippoldus  de  Osterrod  excommunicati  sunt 
domini  pape  pro  vicesima  et  contumacia,  magister  lohannes  spe- 
cialiter  pro  contumacia  excommunicatus  episcopi,  Tidericus  über  de 
Depenoe  excommunicatus  pro  multis  causis,  fratres  de  Legethe  ex- 
communicati pro  multiplici  preda ;  advocatus  de  Lechtenberch  iuravit 
Stare  mandatis,  Baldewinus  de  Wenettem  C(onradum)  marscalcum 
fideiussorem  dedit,  Wilhelmus  de  Rosendal  iuravit  stare  iuri,  Olricus 
de  Barem  promisit  stare  iuri,  comes  Henricus  de  Sladem  fideiussores 
dedit,  comes  Ludolfifus  fideiussores  dedit,  omnes  illi,  qui  accepenmt 
res  in  forensi  ecclesia  Goslaiie  et  eas  impignoraverunt  sine  nostra 
auctoritate  et  qui  eas  detinent  scienter,  fratres  de  Wingerode  sunt 
absoluti  et  promiserunt  satisfactionem.  Luthardus  de  Meynersen 
iuravit  stare  mandatis,  Henricus  de  Badekenstede  excommunicatus, 
Seghehardus  de  Astembeke  excommunicatus  pro  manso  in  eadem  villa. 

Äbschr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  576  Nr.  1037  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Orig,  Guelf.  III,  S.  684  zu  1222,  aho  als  Folge  der  Wahl- 
Streitigkeiten,  Doch  erscheinen  die  Genannten  meist  später,  und  ich  mochte  obigeit 
Verzeichnis  mit  dem  Schreiben  Kaiser  Friedrichs  an  Herzog  Heinrich  von  Sachsen 
(Nr.  163)  in   Verbindung  bringen. 

165.    Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  einer  Urk.  des  Deutsch- 

Ordensmeisters  Hennann  von  Salza,  in  tvelcher  dieser  dem  KL  Pf  ort  a 
das  Gut  des  Ordens  zu  Porstendorf  verkaufi,     Mantua  1226  Juni  2. 


1226.  73 

Gedr.  Böhme,  ÜB.  des  KI.  Pforta  I,  S.  121.  Nr.  94,  Koch,  Hermann  v.  Salza 
S.  138.  Vgl.  Böhmer '  Ficker,  Reg.  imp.  V,  1620a,  Dohenecker,  Heg.  hist.  Thtir. 
S.  412  Nr.  2313. 

16C*  Fürst  Heinrich  von  Rostock  gründet  zu  Güstrow  ein  Kollegiat- 
Stift  und  bestimmt  u.  a.,  ddss  die  Personen  daselbst  sc  servabunt  .  .  . 
precipue,  prout  melius  possunt,  secundum  ordinem  venerabilis  ecclesie 
Hildensemensis.     Güstrow  1226  Juni  3  {iüP.  nonas  iunii). 

Gedr.  Mecklenburg.  ÜB.  I,  S.  315  Nr.  323,  ohne  Zeugen  Thiele,  Concilien- 
kirehe  Beil,  Ä. 

167*  Graf  Heinrich  von  Pyrmont  bekundet  Greiizberichtigung 
zwischen  den  Grafen  von  Everstein  und  Sternberg.     1226  Juni  5. 

Na  gades  geborth  dusend  twehundert  in  dem  ses  und  twiutig- 
sten  jare  ahn  dem  dage  Bonifatii  is  gudliken  besproken  van  greve 
Hinrike  van  Permunt  mit  todaet  Hermen  van  Hoverdessen,  so  dat 
unsze  firuntlike  leve  broder  greve  Hennen  van  Everstein  und  greve 
Hinrik  van  dem  Stemeberge  ore  breke  hebben  stalt,  dat  se  malck 
twolve  van  den  oltszetenn  darto  schicket  hebben,  de  einen  sncde 
hebben  ghan  und  nhomet  van  der  Weser  an,  dar  de  kercken  to 
Helperszen  her,  de  heyde  an  stracks  na  der  Posteholte  up  wente 
in  de  Rodenbeke  und  hinder  den  Boldenkoven  up,  an  de  korken  to 
Reynen  wedder  nedder  in  de  Reymerbecke  achter  dem  Molcnberge 
her  recht  up  de  linden  to  Dudenszcm  na  Reddelszem  up  de  sncdeck 
na  dem  Gryszem,  de  Eylbreden  an,  den  path  uth  de  van  Lude 
kampt,  de  Busszen  grundt  dale  wente  in  de  Emmern.  Und  dusse 
snede  und  wisinge  wilt  und  schult  se  fredelig  siu  unnd  hcbbet  des 
to  tugen  dusser  breve  twe  gelickludes  mit  oren  ingeszegeleu  vor- 
segelt, der  eyn  islick  ein  hefft,  und  hebben  des  ore  ingeszegel  mede 
an  dussen  brefft  hanget  an  dem  jare  und  dage  bovengeschreven. 

So  die  Übersetzung  in  der  ürk.  Domstifi  Hildesheim  Nr.  U261  im  Kgl.  St-A. 
zu  Hannover  von  1510  Juni  25.     Gedr.  Zeitschr.  1858  S.  65. 

168.  Der  Patriarch  Gerold  von  Jerusalem  und  mehrere  andere 
Prälaten  erklären,  dass  die  Lombarden  die  von  Kaiser  Friedrich  IL  in 
Sachen  des  Heiligen  Landes  geplante  Zitsammenkunft  mit  seinetn  Sohne 
und  anderen  deutschen  Fürsten  zum  Schaden  des  Kreuzzuges  verhinderten, 
indenn  sie  den  Zuzug  von  Deutschland  nur  unter  (angegebenen)  dem 
Kaiser  unannehmbaren  Bedingungen  gestatten  wollten,  und  dass  darauf 
Bischof  Konrad  auf  Ansuchen   des  Kaisers  päpstliche  Briefe  vorgelegt 


74  1226. 

habe,  nach  denen  er  mit  kirchlichen  Strafen  gegen  diejenigen  vorgehen 
solle,  welche  deii  im  Literesse  des  Heiligen  Landes  dem  Kaiser,  sem^m 
Sohne  und  den  Rechten  des  Reiches  zugesicliertefi  Schutz  missachtefen, 
sodass  nach  ihrer  Ansi<:ht  der  Kaiser  die  Lombarden  mit  Interdikt  und 
Exkommunikation  strafen  kötine.     Parma  1226  Juni  10. 

Abschrifl  des  15,  JahrhundeHs  in  Cop.  VI,  11,  S.  642  Nr.  1228  im  KgL  SL-A. 
zu  Hannover,  Gedr.  Sudendorf,  RegUtrum  I,  S.  89,  Huillard-Brihollea  II,  609, 
Vgl,  Böhmer 'Ficker,  Reg.  imp.  F,  1624.  Bisch f  Konmd  forderte  darauf  die 
Lombarden  vergeblich  auf,  dem  Kaiser  bis  zu  einem  bestimmten  Termine  Genug- 
tuung zu  geben,  vgl.  Friedrichs  Schreiben  bei  Huillard  II,  643. 

169.  Kaiser  Friedrich  IL  teilt  dem  Vogte  Folhnar  und  den 
Bürgern  von  Goslar  mit,  dass  er  den  Propst,  Dechanten  und  das 
Kapitel  der  Mathiaskirche  zum  Gehorsam  gegen  den  Bischof  Konrad 
aufgefordert  habe,  und  befiehlt  ihnen,  den  Bischof  in  dieser  wie  in 
anderen  Angelegenheiten  zu  unterstützen.     Parma  1226  Juni  11. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  119  mit  dem  Siegel 
an  rotem  Seidenband.  Gedr.  Winkehnann,  Acta  imp.  sei.  S.  256,  Bode,  ÜB.  l^ 
S.  462  Nr.  464,  im  Auszug  Lütttzel,  Ältere  Diözese  S.  395.  Regest  Böhmer- Ficker, 
Heg,  imp.  V,  1625. 

170«  Kaiser  Friedrich  IL  bekundet  dem  Bischof  Konrad f  dass 
nach  Beilegung  des  Streites  zwischen  ihm  und  detn  Erzbischof e  von 
Mainz  wegen  des  Diözesanrechtes  der  Goslarer  Kirchen  er  dem  Propste, 
Dechanten  und  Kajntel  von  st.  Mathias  in  Goslar  befohlen  habe,  ihm 
Gehorsam  zu  leisten.     Parma  1226  Juni. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Domstifl  Hildesheim  Nr.  121  mit  Siegel  an 
grünem  Seidenbande.  Gedr.  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.394,  Bode,  ÜB.  I,  S.  464 
Nr.  466,  Regest  Böhme r-Ficker,  Reg.  imp.  V  Nr.  1626, 

VTk.  Kaiser  Friedrich  IL  gestattet  dem  Bischof  Konrad  tvege^i 
seiner  vielen  Verdienste  um  ihn,  dass  sowohl  er  icie  auch  seine  Kirche 
die  verliehenen  Vogteien  wieder  an  sich  bringen  dürfe.  Bei  Parma 
1226  Juni  (11). 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  120  mit  dem  Siegel 
an  gelbem  Seidenbande.  Die  Urk.  stimmt  bis  auf  geringe  Abiceichungen  mit  der 
von  Mai  26  überein.  Gedr.  Böhtner,  Obserr.  iur.  can.  S.  213,  Forschungen  zur 
D.  Gesch.  18  S.  206.    Regest  Böhmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  1628. 

172«  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  Kaiser  Friedrichs  II., 
in  der  dieser  dem  Erzbischof  Albert  von  Magdeburg  Burg  und  Stcult 


1226.  76 

Lebus  zum  Besitz  übergiebf,  wie  diese  bereits  von  seinem  Oheim,  König 
Philippf  dem  Erzbischof  verliehen  worden  seien.     Parnm  1226  (Juni). 

Gedr.  Huülard'BrihoU^s  II,  S.  601,  Biedel,  Cod.  Brandenb.  I,  20  S.  178, 
Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1629,  woselbst  die  älteren  Drucke. 

17S.  Kaiser  Friedrich  IL  schreibt  seinem  Sohne,  dem  König 
Heinrich,  dass  er  nach  Entscheidung  des  Streites  des  Erzbischofs  von 
Mainz  mit  dem  Bischof  Konrad  Über  die  Diözesangerechtigkeit  der 
Goslarer  Kirche  dem  Propste,  Dechanten  und  Kapitel  der  Mathiaskirche 
befohlen  habe,  dem  Bischof  Gehorsam  zu  leisten,  und  fordert  ihn  auf, 
den  Bischof  in  dieser  wie  in  anderen  AngelegefJieiten  zu  unterstützen. 
Borge  san  Donino  1226  Juni. 

Or.  im  KgU  SL-A»  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  122  mit  Siegel  an 
rotem  Seidenbande.  Gedr.  Vaterland.  Archiv  ISiO  S.  398,  und  Winkelmatm,  Acta 
imp.  eel.  S.  256  mich  Copie,  Bode,  ÜB.  I,  S.  463  Nr.  465  nach  dem  Or.,  im  Auszug 
Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  896.    liegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1634, 

174.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  Kaiser  Friedriclis  IL, 
in  der  dieser  die  Gemeinde  von  Modena  in  seinen  Schutz  nimmt  und 
ihr  die  Privilegien  bestätigt.     Borgö  san  Donino  1226  Juni. 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  1630,  woselbst  das  Weitere;  vgl.  auch 
1631  eine  andere  Urk,  für  Modena,  in  der  Konrad  ebenfalls  Zeuge. 

175.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  des  Privilegs  Kaiser 
Friedrichs  II,  für  die  Ritter  und  Bürger  von  Oppenheim,  Borgo  san 
Donino  1226  Juni. 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1635,  tcoselbst  das  Weitere,  Ebenfalls  als 
Zeuge  erseheint  Konrad  in  den  gleichzeitigen  Urkunden  Friedrichs  für  die  Bürger 
von  Lübeck,  o.  a,  O,  1636,  und  für  Bischof  Gottfried  von  Cambrai,  a.  a,  0.  1638, 

176.  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bestätigt  dem  Bischof 
(Konrad)  den  Besitz  der  Mathiaskirche  in  Goslar  und  die  durch  diesen 
gegen  die  Widersacher  erlassenen  oder  noch  zu  erlassenden  Bannspruche. 
Aschaffefiburg  1226  Juni  19  (xiii.  kalendas  iulii). 

Abschr.  des  15.  Jahrh,  in  Cop,  VI,  11,  S,  767  Nr,  1572  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.     Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  8.  465  Nr.  407, 

177.  Erzbischof  Ä(lbert)  von  Magdeburg f  die  Bischöfe  von  Beauvais, 
Cambrai,  Naumburg,  Merseburg,  Worms,  Basel  und  Chur  sowie  die 
Äbte  von  Prüm  und  Murbach  beglaubigen  bei  Cremona  dem  Bischof 
Konrad  auf  dessen  Wunsch  das  diesem  von  Kaiser  Friedrich  II.  gegebene 
Privileg  betr,  die  Kirchen  in  Goslar.     0.  D.  (1226  Juni). 


76  1226. 

Or.  im  Kgl,  St,-Ä.  zu  Hannover y  Domstift  Hildesheim  Nr.  124  mit  den  10 
Siegeln,  die  an  den  beiden  Breitseiten  der  Urk,  befestigt  sind,  vgl,  den  Druck  Bode, 
ÜB.  1,  S.  467  Nr.  470.  Gedr.  auch  im  Auszuge  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  396, 
Winkelmann,  Acta  imp.  sei.  S.  256;  vgl.  Bohmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1640.  Das 
Privileg  Friedrichs  oben  Nr.  170. 

178.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  derllrk.  Kaiser  Friedrichs  IL 
für  den  Markgrafen  Cavalcahd.     Cretnona  1226  (Anfang  Juli). 

Regest  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V.  1641;  vgl.  auch  Nr.  1642  für  die  Stadt 
Cremona,  Nr.  1643  für  das  Kl.  Chiaravalle  bei  Mailand,  Nr.  1648  für  die  Kirche 
in  Aachen,  in  denen  Konrad  ebenfalls  unter  den  Zeugen  erscheint. 

179.  Kaiser  Friedrich  IL  gebietet  den  Grafen  von  Wohldenherg, 
den  Herzog  von  Braunschueig ,  den  er  mit  der  Beilegung  der  Fehde 
de^s  Bodo  von  Homhurg  mit  dem  Grafen  von  Spiegelberg  u.  a.  beauftragt 
hätte,  eventuell  mit  den  Waffen  zu  unterstiitzen,  da  tmter  der  Fehde 
das  Stift  und  die  Sache  des  Krenzzuges  leide.  Borgo  s.  Donino  1226 
Juli  6. 

Frcdericus  dei  gracia  ßomanorum  imperator  semper  augustus, 
Iherusalem  et  Cicilie  rex  Hermanno  et  Henrico  comitibus  de  Wolden- 
bergh  ac  uuiversis  aliis  imperii  fidelibus  per  Saxoniam  constitutis 
preseiites  litteras  iiispecturis  graciam  suam  et  omne  bonum.  Cum 
proptcr  gweiTas,  que  vertuiitur  inter  Bodonem  de  Homborch  ex 
parte  uiia  et  comitem  Beniardum  de  Speigelberge,  Conradum  de 
Altafago  et  Ghiselerum  de  Ethsem  ex  altera,  multa  incommoda  et 
impedimenta  proveniant  gravia  negocio  Terre  sancte  et  quodam- 
modo  propter  hoc  iam  tota  provincia  in  desolacionem  sit  posita  et 
non  solum  ecclesie  que  destruuntur,  sed  et  pauperes  vidue  simul  et 
orphani  de  partibus  illis  et  specialiter  bona  venerabilis  Hildense- 
mensis  episcopi  dilecti  principis  nostri  et  suorum  hominum,  que 
diripiuntur  graviter  ymmo  gravissime,  huiusmodi  penam  luant,  ecce 
quod  nos,  qui  predictum  Christi  negocium  postponere  non  possumus 
nee  debemus,  illustri  duci  de  Brunswic  dilecto  principi  nostro  per 
litteras  iniungimus  maiestatis  nostre,  ut  ad  componendum  et  paeifi- 
candum  inter  discordantes  predictos  interponere  studeat  partes  suas, 
ita  quod,  si  iidem  super  hoc  eidem  duci  iuxta  mandatum  nostrum 
acquiescere  non  curaverint  devote  ac  humiliter  sicut  decet,  convo- 
catis  ad  se  fidelibus  imperii  ex  parte  nostra,  et  si  opus  fuerit  inno- 
centi  parti  cum  eisdem  nostris  fidelibus  mediante  iusticia  in  auxilium 
veniens  maliciam  et  superbiam  partis  adverse  conterat,  prout  viderit 


1226.  77 

comprimeiidain.  Ideoque  universitati  vestre  sab  obtentu  gracie  nostre 
districte  precipiendo  mandamus.  quatenus,  ne  servicium  Ihesu  Christi, 
ad  qaod  adiuvante  ipso  potenter  accingimur  et  libenter,  propter 
gwen^as  et  discordias  predictorum  valeat  in  ipsis  partibns  ulterius 
impediri,  ad  requisicionem  ducis  predicti  continuo  estote  parati  ituri 
cnm  eo  contra  quos  et  pro  qnibus  vobis  ipse  duxerit  iniungendum, 
ita  super  hoc  vos  gerentes  devote,  ut  gracia  dei  et  nostra  vobis 
proinde  comparere  possit.  Datum  aput  Burgum  sancti  Domnini 
vi.  die  iulii,  xiiii.  indictione. 

Abschr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  VF,  11,  S.  510  Nr,  855  im  Kijl,  St.-A.  zu 
Hannüter,  Gedr.  Sudendorf,  Registrum  /,  S.  92,  Huillard-BrSholles  II,  637.  Regest 
Bohmer-Ficker,  Reg,  imp,  V,  Nr.  1649,  Orig.  Guelf.  III,  687.  Vgl.  auch  das  Schreiben 
Friedrichs  an  den  Grafen  Hildebold  von  Limmer,  Orig,  Guelf.  III,  686,  Böhmer- 
Ficker  1646. 

180.  Kaiser  Friedrich  IL  befiehlt  dem  Bodo  von  Homburg,  mit 
seinen  Gegnern,  den  Grafen  Bernhard  von  Spiegelberg ,  Konrad  von 
Hohenbüchen  und  Gieseler  von  Eitzum,  Frieden  zu  machen  und  sich 
detn  Urteilsspruch  des  Herzogs  t*on  Braunschwelg  zu  unterwerfen,  da 
seine  Fehde  der  Sache  des  h.  Landes  und  den  Gütern  des  um  den 
Kreuzzug  hochverdienten  Bischofs  schade.  Borgo  san  Donino  1226 
Juli  6. 

Abschr.  des  15.  Jaht^.  in  Cop,  VI,  11,  S,  719  Nr.  1422  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover,  Ausser  dem  Anfang  im  Wesentlichen  gleich  der  vorhergehenden  Nr.  Gedr. 
Sudendorf,  Regisirum  I,  S.  94,  Huillard-BrSholles  II,  639  der  Anfang.  Regest 
Bohmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1648, 

181.  Kaiser  Friedrich  JL  befiehlt  dem  Grafen  Bernhard  von 
Spiegelberg,  dem  Konrad  von  Hohenbüchen  und  dem  Gottfried  von 
Eitzum  auf  Bitten  des  Bischofs  (Konrad),  von  dem  Kriege  gegen  Bodo 
von  Homburg  abzustehen  und  sich  der  Entscheidung  des  Hei'zogs  von 
Braunschweig  zu  unterwerfen.     Borgo  san  Donino  (1226)  Juli  6, 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S,  425  Nr,  631  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Orig.  Guelf.  IIl,  S.  687,  Sudendoif,  Registrum  I,  S,  93,  Huillard- 
BrSholles  II,  638.     Reg.  Bohmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  1647, 

181S.  Kaiser  Friedrich  IL,  hebt  zu  Gunsten  des  um  ihn  sehr  ver- 
dienten Bischofs  Konrad,  seiner  Nachfolger  und  seiner  Kirche  das 
Spolienrecht  auf  und  verbietet  den  Ministerialen  besonders,  etwas  von 
der  beweglichen  Habe  des  verstorbenen  Bischofs  sich  anzumasseti.  Borgo 
san  Donino  1226  Juli  (6). 


78  1226. 

Fridericus  i)  dei  gratia  Romanoram  Imperator  semper  aagiistus, 
lerusalem  et  Sicilie  rex.  Per  presons  scriptum  notum  facimns  uni- 
versis  fldelibns  nostris  per  imperium  constitutis  tam  presentibus 
quam  fnturis,  quod  nos  attendentes  fldei  magne  constantiam  Conrad! 
venerabilis  Hildensemeasis  episcopi,  dilecti  principis  nostri,  quam 
multipliciter  immo  efficaciter  in  nostris  serviciis  et  honoribns  iam 
sepius  sumus  experti,  considerantes  etiam  magna  et  grata  servicia 
eins,  que  cotidie  nostre  celsitudini  exhibere  uon  cessat,  cum  tanta  et 
talia  sint  aput  nos  merita  persone  sue,  ut  non  solum  idem  episcopus 
immo  eius  ecciesia  propter  eum  beneficia  liberalitatis  nostre  magni- 
fice  merentur,  concedimus  eidem  Hildensemensi  episcopo,  ecclesie 
sue  et  eius  successoribus  in  perpetuum,  ut  sive  eodem  episcopo  sive 
suis  successoribus  decedentibus  nee  nos  nee  aliquis  successorum 
nostorum  Romanorum  imperatorum  vel  regum  aut  aliquis  nomine  et 
auctoritate  nostra  vel  successorum  nostrorum  bona  mobilia  ac  Uten- 
silia  domus  Hildensemensis  episcopi  rapere  vel  auferre  presumat, 
set  omnia  integra  maneant  et  quieta  ad  opus  episcopi  succedentis, 
maxime  cum  in  quibusdam  litteris  nostris  contineatur  expresse, 
qualiter  huiusmodi  consuetudinem  pravam  penitus  abolentes  mini- 
sterialibus  et  officiatis  predicte  Hildensemensis  ecclesie,  aput  quos 
inoleverat  consuetudo  predicta,  perpetuo  duximus  inhibendum,  ne 
aliquis  eorum  presumeret  de  cetero  de  rebus  cuiuslibet  decedentis 
episcopi  ecclesie  memorate  capere  vel  tangere  violenter.  Ad  huius 
igitur  nostre  concessionis  memoriam  et  robur  perpetuo  valitumm 
presens  scriptum  fieri  et  sigillo  maiestatis  nostre  iussimus  commu- 
niri.  Datum  aput  Burgum  sancti  Donnini  anno  dominice  incama- 
tionis  millesimo  ducentesimo  vicesimo  sexto,  mense  iulii  quartedecime 
indictionis.2) 

Or,  im  Kgl.  SL-A,  zu  Hannover ,  Domatifi  Hildesheim  Nr.  126  mit  Siegel  an 
rotem  Seidenbande.  Oedr.  Harenberg,  Hiat.  Oandersh.  S.  429,  Huillard-Br Zolles 
II,  S.  652,  Vaterland.  Archiv  1840  S.  399.  Regest  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V, 
1654.  Das  besondere  Schreiben  an  die  Ministerialen  von  Juli  6  vgl.  folgende  Nr., 
woraus  sich  wohl  ergiebt,  dass  auch  diese  Urk.  zu  diesem  Tage  gehört. 

188.  Kaiser  Friedrich  IL  befiehlt  den  Amtmännern  und  Ministerialen 
de7'  Kirche,  von  der  misshräuchlichen  Getcohnheit,  beim  Tode  des  Bischofs 
dessmi  bewegliche  Habe  und  Hausgerät  an  sich  zu  reissen,   abzulassen, 


*)  Verlängerte  Schrift^      •)   in-dic-tlo-nis  in  grossen  Zwischenräumen  über 
die  ganze  Zeile. 


1226.  79 

vielmehr  die  Sachen  dem  Nachfolger  zu  erhalten,     Borgo  san  Donino 
1226  Jidi  6. 

F(ridericas)  dei  i^ratia  Romanonim  imperator  semper  augustus, 
lerusalem  et  Sicilie  rex.  Univerais  officiatis  et  ministerialibus 
ecelesie  Hildesemensis  tarn  presentibas  quam  futuris  fidelibus  suis 
gratiam  suam  et  omne  bonum.  Quandam  pravam  et  detestandam 
consuetudinem  deo  nimis  quidem  horrendam  hominibus  inolevisse 
apnd  Yos  iam  pridem  andivirnus,  quod  ecelesie  Hildesemensis  dece- 
dente  pastore  vos  continuo  benefltiorum  ecelesie  qiie  tenetis  prorsus 
immemores  et  ingrati  non  ut  veri  fllii,  qui  in  illa  viduitate  sua 
compati  deberetis  eidem,  set  velut  impii  hostes  eins  res  mobiles  et 
utensilia  domas  episcopi  decedentis  iniqua  quadam  rapacitate  aufertis 
et  sie  ecclesiam  tunc  afflictam  affligitis,  cai  in  tanto  articulo  solatinm 
potius  existere  deberetis.  Quia  igitur  intoUeranda  et  displicenda 
est  admodam  deo  et  hominibus  presumptio  talis,  nos  corruptelam 
huiosmodi  penitus  detestantes  et  abolere  volentes  omnino  Universität! 
vestre  sub  obtentu  benefltiorum,  que  ab  ecclesia  predicta  tenetis, 
districte  preeipiendo  mandamus,  quatinus  a  presumptione  tali  amodo 
desistentes  omnino,  quociens  de  pastore  Hildesemensis  ecelesie 
humaniter  contigerit  fleri,  res  mobiles  et  utensilia  domus  eius  ali- 
quatenus  non  tangatis,  set  ea  intacta  -ad  opus  succedentis  episcopi 
dimittatis,  ut  apud  deum  et  homines  commendemini  et  de  benefitiis 
vestris  penam  ingratitudinis  incurrere  proinde  non  possitis.  Datum 
apud  Burgum  sancti  Donnini  vi.  iulii  xiiii.  indictionis. 

Or,  im  Kgl,  8t,- A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  124a  mit  Siegel 
an  roier  und  grüner  Seidenschnur,  Qedr.  Winkelmann,  Acta  II,  18,  Regest  Bfihmer- 
Fieker,  Reg,  imp.  K  Naehtr,  14698, 

1S4.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk,  Kaiser  Friedrichs  IL, 
in  der  er  dein  Bonifacius  von  Languillia  eine  vofi  fViedrich  I,  diesem 
gemachte  Verleihung  bestätigt,     Borgo  san  Donino  1226  Juli  6, 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  1650,  woselbst  das  Weitere;  vgl.  auch  die 
Urk.  für  Markgraf  Heinrich  von  Savona  Nr.  1651  und  für  Cremona  Nr.  1652  aus 
derselben  Zeit,  in  denen  Konrad  als  Zextfje  erscheint, 

18S.  Gerold  Patriarch  von  Jerusalem,  (Simon)  Erzbischof  von 
Ttfnts  und  J(akoh)  Bischof  von  Accon  bekunden  dem  Bischof  Konrad, 
dass  in  ihrer  Gegenwart  in  Borgo  san  Dmiino  Kaiser  Friedrich  II,  ihm 
das  Privileg  betr,  dis  Kirchen  in  Goslar  (das  eingailckt  ist)  verliehen 
habe.     O.  D,  (1226  Juli  6), 


80  1226. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  123  mit  Besiegelung 
wie  zum  Druck  Bode,  ÜB.  /,  S.  466  Nr.  468,  und  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S,  396 
angegeben.  Regest  Böhmer -Ficker,  Reg.  imp,  V,  Nr.  1661,  Die  Urk.  Friedrichs 
oben  Nr.  170. 

186.  K(onrad),  Bischof  von  Porto  und  st  Rußna,  päpstlicher 
Legat,  transsumiert  dem'Bischof  Kofirad  das  Diplom  Kaiser  Friedrichs  IL 
betr.  die  Kirchen  in  Goslar.  Borgo  san  Donino  1226  Juli  15 
(idibus  iulii). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  125  mit  dem  Siegel 
an  grüner  Seidetischnur.  Gedr.  Bode,  ÜB.  /,  S.  466  Nr.  469,  Fürstenberger  ÜB.  /, 
146  im  Auszug.    Regest  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  1662,  10089  und  10970  h. 

187.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  derUrk.  Kaiser  Friedrichs  IL 
für  Genua.     Pontrenioli  1226  Juli. 

Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1666:  „Der  hier  zuletzt  als  Zeuge  ge- 
nannte Bischof  von  Hildesheim  war  Oktober  23  wieder  in  der  Heimat.  Zeitschr. 
für  Niedersachsen  1868  S.  IW.  Er  ist  sogar  schon  im  September  in  Braunschuftig, 
vgl.  unten  Nr.  191.  Der  Ausstellungsort  liegt  in  Ligurien,  etufa  in  der  Mitte 
zfrischen  Pisa  und  Genua. 

188.  Beilegung  eifies  Streites  des  Heinrich  von  Tossem,  Archi- 
diakons  in  Solschen,  und  de^  Ritters  Wilhelm  von  Rosenthal  wegen 
Zehnten.     1226  August  18. 

Ininrie  et  disceptaciones,  quas  dominus  Heinricus  de  Thosseim 
archidiaconus  in  Solescen  habnit  de  decima  cum  domino  Willehellmo 
milite  de  Rosendale,  taliter  discretorum  consilio  et  auxilio  sunt 
sopite,  quod  iam  dictus  Heinricus  de  Thosseim  archidiaconus  decimam 
omnium  mansorum  seu  iugerum  vel  agrorum  aut  arearum  ad  parvam 
Solescen  pertinentium  et  nominati  mansi  Wemeri  ac  bonorum  libe- 
rorum  et  duorum  allodiorum  in  maiori  Solescen  et  aliorum  viiii  man- 
sorum, qnorum  ii  dicuntur  Wilmeri,  ii  Helmoldi  militis,  i  Wihmanni, 
i  Hiddonis,  i  villici  episcopi,  ii  Volcsuidis  vidue,  quorum  tunc  pos- 
sessione  gaudebat,  et  minorem  decimam,  que  ohteme  dicitur,  in  area 
allodii  sui  tactis  sacrosanctis  reliquiis  per  fratrem  suum  Ludolfam 
kamerarium,  qui  suus  vormundns  erat,  sibi  et  ecclesie  sue  et  sac- 
cessoribus  suis  in  Solescen  sententialiter  obtinuit.  Prenominatus 
vero  miles  alteram  partem  tocius  decime  sibi  et  heredibus  suis  tactis 
sacrosanctis  reliquiis  similiter  obtinuit.  Huius  autem  ordinacionis 
testes  sunt  magister  Conradus  de  Goslaria  canonicus  Hildensemensis 


1226.  81 

ecclesie,  Constantinus *)  vicarius,  Coniadus  plebanus  de  Honhamelen, 
Heinricus  de  Berberge,  Heinricas  de  Ruthenberge,  lohannes  ple- 
banus in  Solescen  et  socius  suus  lobannes  eciam  sacerdos;  item 
milites  Sifridus  de  Borseim  et  Everhardus,  Bruno  de  Addenem,  Her- 
mannus  de  Berberge,  Bodo  et  Borchardus  fratres  de  Saldere,  Hein- 
ricus maior  de  Honbamelen,  Conradus  marscalcus,  lohannes  de 
Adenstede,  Walthems  de  Olem;  item  lohannes  Rufus,  Bertoldns  et 
pene  omnes  alii  villani  in  Solescen.  Ne  antem  hec  iusta  et  amica- 
bilis  composicio  alicni  in  posterum  veniat  in  dubium,  ego  Lippoldus 
de  Escerte  eam  sigilli  mei  munimine  duxi  roborandam.  Hec  com- 
posicio facta  est  in  die  beati  Agapiti  martiris  anno  incamacionis 
domini  m^.  c(fi.  xx^i^. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildeaheint  Nr.  127.  Siegel  a» 
Pergamentittreifen  zeigt  zwei  senkrechte  mit  den  Rücken  gegen  einander  gekehrte 
Schlüssel:  f  SIGILL(VM)  LIPPOLDI  DE  ESCHERTHB. 

ISO.  König  Heinrich  befiehlt  dem  Vogt  und  den  Bürgern  von 
Goslar,  den  Bischof  Konrad  gegen  die  dortigen  Domhert^n  zu  unter- 
stützen,  besonders  da  der  Besitz  der  Jurisdiktion  über  die  Mathias- 
und  die  anderen  Kirchen  in  Goslar  ihm  wiederhergestellt  und  vom 
Kardinallegaten  Konrad ,  Bischof  von  Porto  und  st.  Rufina,  bestätigt 
tcorden  sei  und  er  den  Domherrn  Gehorsam  gegen  den  Bischof  an- 
befohlen habe.  Bei  Wimpfen  (1226)  August  22  (xi.  kalendas  septembris), 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  130.  Siegelrest 
auf  der  RUckseite  an  durchgezogenem  Pergamentstreif eti^  wie  Abbildung  Kaiserurk, 
in  Abbild.  Uef  VI  Taf.  18.  Gedr.  Bode,  ÜB.  /,  S.  468  Nr.  471,  Winkelmann, 
Acta  imp.  ined.  S.  389.    Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  4013. 

190.  König  Heinrich  bestätigt  dem  Bischof  Konrad  wegen  seiner 
rielfachen  Verdienste  um  ihn  die  von  seinem  Vater,  Kaiser  Friedrich  IL, 
ihm  zuerkannte  Unterordnung  des  Stiftes  st.  Mathiä  in  Goslar  unter 
die  Diözesanjurisdiktion  des  Bischofs,  unter  Aufhebung  der  früher 
ergangenen  Entscheidung.  Bei  Wimpfen  1226  August  23  (x.  kalendas 
septembris). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  128.  Siegel  an 
roter  Seidenschnur  zur  Hälfte  fort.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  468  Nr.  472,  Winkel- 
mann.  Acta  imp.  ined.  S.  390.    Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  4014. 

JLOl.  Bischof  Konrad  bekundet^  die  Goslarer  Domherrn  Eschunn 
vicedominus ,  Lippold  von  Osterode,  Johann  von  Lewe  (Levede)  und 

^)  Or.  Ck)n8tatlnas. 
Hildeih.  ÜB.  IL  n 


82  1226. 

Budolf,  welche  in  Gegemoart  des  Bischofs  Iso  von  Verden  und  des 
Herzogs  Heinrich  von  Braunschweig  ihn  als  Diozesanbischof  anerkannt 
haben,  vom  Banne  gelöst  und  nach  Abhaltung  einer  feierlichen  Messe 
in  der  Kirche  st.  Johann  und  Blasius  (in  Braunschweig)  mehreren 
anderen  Geistlichen  Weihen  erteilt  zu  haben.  1226  September  20  (dao- 
decimo  kalendas  octobris). 

Testes  autem  huius  rei  sant  Ciinradas  maior  prepositns, 
lohannes  Marchas,  magister  Markolphus,  Heinricus  de  Thossem, 
magister  lohannes  de  Monte,  Wicboldus,  Fridericus  et  Wernerus, 
canonici  Hildensemenses,  . .  de  Bingelme,  .  .  de  Bidageshnsen  et .  . 
saucti  Egidii  abbates,  . .  de  Richenberge,  . .  de  Steterenborch,  . .  de 
Dorstat  et  . .  de  Heninge  prepositi. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  131  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  Iso  an  von  der  Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen,  das  Konrads 
verloren.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  469  Nr.  473,  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  397  nach 
Abschr.  des  15.  Jahrh. 

19ft»  Kaiser  Friedrich  IL  berichtete  dem  mag.  Arnold,  dass  der 
von  ihm  wegen  Herstellung  des  allgemeinen  Friedens  und  Beförderung 
des  Kreuzzuges  nach  Cremona  berufene  Hoftag  durch  die  Lombarden 
dadurch  zerstört  worden  sei,  dass  sie  die  Fürsten  und  Grossen  des 
Reiches  verhinderten,  dorthin  zu  kommen,  und  dass  er  die  Angelegenheit 
der  römischen  Kurie  und  den  Kardinälen  zur  Beurteilung  anheim  ge- 
geben habe.  Zugleich  ermahnt  er  ihn,  die  Kreuzfahrer  zum  Zuzüge 
auf  den  bestimmten  Termin  anzuhalten,  zumal  er  auch  noch  deren 
Überfahrt  unterstützen  werde.     Foggia  1226  Oktober  1. 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  11,  S.  711  Nr.  1401  im  Kgl.  St.-A. 
zu  Hannover.  Gedr.  Sudendorf,  Begistrum  I,  100,  Huillard-BriholleB  H,  €79. 
Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  1677. 

198.  Bischof  Konrad  bekundet  den  Verzicht  des  Edelherm 
Dietrich  von  Depenau  auf  das  Vogteirecht  des  Archidiakonates  Hohen- 
hameln  und  bestimmt,  dass  die  Güter  des  Archidiakonates  für  immer 
frei  von  aller  Vog feilast  sein  sollen.  Hildesheim,  in  der  Laurentius- 
kapelle  1226  Oktober  23. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopos.  Notum  sit 
Omnibus  presens  scriptum  inspecturis,  quod  vir  nobilis  Thidericos 
de  Depenowe,  qui  ius  sibi  dicebat  adyocatie  archidiaconatus  in 
Honhamelen,  omni  iuri,  quod  sibi  yendicabat  sive  quod  competebat 
ei  iure  feodali  de  manu  nostra  in  eisdem  bonis,  in  manu  nostra 


1226.  83 

rennntiavit  acceptis  a  dilecto  fratre  nostro  magistro  lohanne  tnnc 
eiusdem  loci  archidiacono  andecim  marcis  argenti,  quamquam  idem 
lohannes  prefatum  Tbidericam  nichil  in  bonis  eisdem  iuris  habnisse 
dintins  contendisset;  et  ad  habundantem  cautelam  Alias  antedicti 
Thederici  eandem  renuntiationem  sive  cessionem,  licet  a  nobis  nichil 
teneret  in  feodo,  in  presentia  nostra  suo  firmavit  assensu.    Nos 
vero  ad  petitionem  prefati  lohannis  archidiaconi  sibi  et  successoribns 
snis  hoc  annuimas  et  concessimus,  ut  de  cetero  omni  tempore  bona 
predicta  ab  omni  advocatie  honere  et  iure  sint  libera,  statuentes, 
ut  nnllns  eum  vel  suos  successores  eo  pretextu  aliquando  audeat 
molestare.    Et  ad  maiorem  huius  facti  et  nostre  concessionis  flrmi- 
tatem  eam  banni  nostri  auctoritate  roborandam  et  presens  scriptum 
inde  confectum  sigilli  nostri  impressione  duximus  muniendum.   Hains 
rei  testes  sunt  Sifridus  quondam  Hildensemensis  episcopuS;  Conradus 
maior  prepositus,  Conradus  decanus,  Hermannus^  Bertoldus^  Bodulfus, 
Conradus,  Sifridus  sacerdotes;  Burchardus  prepositus  Bruneswicensis, 
lohannes  scdlasticus  prepositus  Bardwicensis,  Hugo  prepositus  sancte 
Crucis,  Conradus  prepositus  sancti  Mauricii,  Henricus  de  Tossem 
diaconi;  Wicboldus,  lohannes  celerarius,  Fridericus,  Sibodo,  Meinardus 
subdiaconi,  omnes  canonici  Hildensemenses;  laici  Hethenricus  vice- 
dominus  de  Eustenberch,  Willelmus  de  Rosendale,  Thidericus  de 
Holthusen,  Bertoldus  de  Gleidinge,  lohannes  de  Esebeke,  Ludolfus 
de  Addenstede,  Gerungus  de  Buninge,  Volkmarus  de  Foro,  Her- 
manus 1)  de  sancto  Georgio,  Conradus  Penting,  Conradus  de  Wezene, 
Sifridus  et  alii  plures.    Acta  sunt  hec  Hildensem  in  capella  beati 
Laurentii  anno  dominice  incarnationis  m^.  cc^.  xxvi.,  x^.  kalendas 
üovembris,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or,  im  Kgl.  St-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  132  mit  gut 
erhaltenem  Siegel  des  Bischofs,  Gedr,  Zeitschrift  1868  S.  HO.  Regest  Doebner, 
ÜB,  r,  S,  51  Nr,  95. 

104.  Bischof  Wilbrand  von  Paderborn  zahlt  der  Hildeshehner 
Kirche  40  Pfund  als  Ersatz  für  den  Schaden,  der  ihr  aus  seiner 
Verwaltung  der  Dompropstei  erwachsen  sein  könnte,     1226  Oktober  30, 

W(ilbrandus)  dei  gratia  Paderbornensis  episcopus  universis,  ad 
quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem.  Presenti  scripto  pro- 
testamur,  quod,  cum  Conradus  maior  prepositus  et  capitulum 
Hildesemense  dampnis,  iniuriis  et  actionibus,  que  sibi  contra  nos 

y  So  das  Gr. 

6* 


84  1226. 

occasione  amministrationis  nostre  in  prepositura  Hildesemensi 
competere  dicebanl,  sponte  renuntiassent,  nos  memores  benefieiorum 
multiplicium,  quibiis  ecclesia  Hildesemensis  dos  a  primis  temporibos 
nostris  honoraverat,  liberaliter  eis  in  recompensationem  dampnorum, 
si  qua  ex  parte  nostri  sustinnerant,  qninquaginta  libras  contolimus 
easdem  in  manus  dominorum  C(onradi)  Hildesemensis  episcopi  et 
S(ifridi)i)  quondam  eiusdem  loci  episcopi  promittentcs  xx  libras  in 
die  puriflcationis  beate  virginis,  x  libras  infra  festum  penthecostes 
et  XX  libras  in  die  beati  Michahelis  persolvendas ,  ut  sie  omnis 
rancor  et  actio  conquiescat  et  familiaritatis  et  amicicie  consaete 
serenitas  inter  nos  conservetur.  Acta  sunt  hec  anno  domini 
mo.  cco.  xx^vi.,  iii.  kalendas  novembris. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  DomsUft  Hildesheim  Nr.  133  mit  gut  er- 
haltenem Siegel  des  Bischofs,  Gedr.  Schaten,  AnnaL  Paderb,  I  ad  ann.,  Lünig, 
Spicileg,  eccles.  II  S.  1098. 

195.  Das  Kapitel  des  Doymtiftes  in  Goslar  teilt  den  Pröpsten 
der  Marienkirche  und  des  Apostelstiftes  und  dem  Domherrn  L(udtmg) 
von  Magdeburg  als  päpstlichen  Delegierten  fnit,  dass  sein  Streit  mit 
Bischof  Konrad  beigelegt  und  er  selbst  am  1.  November  in  feierlicher 
Prozession  ifi  Goslar  eingeholt  worden  sei.  0.  Z>.  (1226  7%ach  November  1.) 

Or.  im  Kgl.  St,-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  139.  Geschlossener 
Brief  mit  äusserer  Adresse,  Siegel  verlor efi.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S,  470  Nr.  474, 
tco  Z.  11  des  Kontextes  processionaliter  zu  lesen  ist;  das  Or.  hat  processionater. 

196.  Bischof  Konrad  erneuert,  nachdem  er  am  1.  November  t^oti 
dem  Kapitel  des  Domes  in  Goslar  in  feierlicher  Prozession  als  Diözesan- 
bischof  eingeholt,  die  Exkommunikation  gegen  alle  Widersacher  und 
besonders  gegen  den  Domherrn  Kono.     0.  D.  (1226  nach  November  IJ. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Donistift  Hildesheim  Nr.  149  mit  Rest  des 
bischöflichen  Siegels  an  von  der  Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen.  Gedr.  Bode, 
ÜB.  I,  S.  471  Nr.  475.     Regest  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  398. 

197.  König  Heinrich  verleiht  auf  Bitten  des  Domprapstes 
K(onrad)  dei'  Neustadt  Zoll-  und  Abgabenfreiheit  ausser  gegen  den 
zeitigen  Dompropst,  dem  er  freistellt,  daselbst  Handwerksämter  mid 
-meister  einzusetzen,  und  gewährt  ihr  einen  Jahr-  und  WochenniarkL 
Würzburg  (1226)  November'  22. 

1)  Or.  F. 


1226.  86 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VT,  11,  8.  279  Nr.  378  im  KgL  St.-A,  zu 
Hannover,  Gedr.  zuletzt  Doebne^;  ÜB.  I,  S.  52  Nr.  96,  wo  zu  dem  angeführten 
Druck  hinzuzufügen  Huillnrd-Briholles  IT,  2,  S.  890.  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg. 
imp.  V,  Nr.  4023. 

198.  Äbtissin  Bertha  von  Ganderskeim  tauscht  mit  Bischof  Konrad 
Ministerialen.     1226, 

B(erta)  dei  ^acia  Gandersemensis  ecclesie  abbatissa  omnibas 
scripti  presentis  inspectoribus  salatem  in  auctore  salutis.  Notum 
esse  cnpimus  universitati  vestre,  qnod  nos  lohannam  sororem  Henrici 
et  Hermanni  de  Bruken  et  tres  eins  pueros,  ecclesie  nostre  mini- 
sterialeSy  venerabili  domino  C(onrado)  episcopo  et  ecclesie  Hilden- 
semensi  donavimus  ab  omni  iure,  quo  nobis  et  ecclesie  nostre  tene- 
bantur,  absolutoS;  Aleidim  uxorem  Manegoldi  de  Bruken  et  tres 
eamndem  filios  in  concambium  recipientes.  Et  ut  huius  commuta- 
cionis  ordinacio  rata  semper  maneat  et  inconvulsa,  presentem  litte- 
ram  in  veritatis  testimonium  conscriptum  sigilli  nostri  duximus 
manimine  roborandara.  Testes  Burcardus  camerarius,  Eilardus, 
Albero,  Giselbertus,  Ropertus,  Henricus  et  Gherardus  fratres  de 
Curia  et  alii  quam  plures  ecclesie  nostre  ministeriales.  Actum  anno 
domini  m^cc^^xxvi,  indictione  xiiii. 

Ähschr.  des  16.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  760  Nr.  1617  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover, 

199.  Äbtissin  Bertha  von  Gandersheim  tauscht  mit  Bischof  Konrad 
Ministerialen.     1226. 

Berta  dei  gracia  Gandershemensis  ecclesie  abbatissa  omnibus 
scripti  presentis  0  inspectoribus  salutem  in  auctore  salutis.  Cum 
necesse  sit,  ut  ea  quorum  memoriam  expedit  retineri  litteranim 
testimonio  commendentur,  innotescere  cupimus  tam  presentibus  quam 
faturiSy  quod  nos  Fredericnm  et  Eilardum  lohannis  de  Hesethe 
filios y  ecclesie  nostre  ministeriales,  domino  episcopo  et  ecclesie 
Hildenscmensi  donavimus,  Lefgardam  de  Rethen  uxorem  Mangoldi 
de  Bruckem  in  concambium  recipiendo.  Et  ut  contractus  huiusmodi 
ratus  semper  maneat  et  inconvulsus,  presentem  paginam  in  veritatis 
testimonium  conscriptam  sigilli  nostri  duximus  munimine  roborandam. 
Actum  anno  domini  \xfi.  cc^.  xxvi.,  indiccione  xiiii. 

Äbschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  738  Nr.  1474  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover. 


*)  ^^P'  presenti. 


86  1226. 

ISOO.  Propst  Hugo  des  Kreuzstifies  bekundet  den  Rüdekauf 
zweier  Hufen  in  Kemme  durch  den  Kaplan  Nicolaus  Creatura  zur 
Stiftung  seines  Anniversares.     1226. 

Hugo  dei  gracia  sancte  Crucis  in  Hildensem  prepositus  univeisis 
hanc  cedulam  inspecturis  vel  audituris  salutem  in  domino.  Ad  cau- 
telam  fatnrorum  notum  esse  volumus  universis,  quod  lohannes  dei 
minister  et  sancti  Nicolai  in  Hildensem  capellanus*)  noster,  qui 
dicitur  Creatura,  redemit  duos  mansos  in  Kemme  iacentes*)  ab  im- 
pedientibus  ipsos  pro  quatuordecim  talentis,  proventum  eorundem 
salvo  iure  nostro  perpetuo  percepturus,  ita  tarnen,  quod  fratribus 
sancte  Crucis  duodecim  solides  et  duos  modios  tritici  advocacie  ad 
prebendam  de  eisdem  mansis  annis  singulis  ministrabit.  Post  de- 
cessum  autem  ipsius  in  anniversario  suo  percipient  dicti  fratres  de 
prememoratis  mansis  quindecim  solidos,  ut  memoriam  snam  agant, 
et  camerarius  et  campanarius  quatuor  denarios,^)  itaque  uterque 
duos;  ad  duas  eciam  candelas  cedaut  tres  solid!  comparandas.  Isti 
ordinacioni  cum  fieret  affuerunt  prememorate  ecclesie  fratres  omnes, 
videlicet  Amoldus  decanus,  Megenwardus  custos,  Herrändus,  Teit- 
marus  scolasticus,  Henricus  sacerdotes;  Adolfius,  Daniel,  dyaconi; 
Wemerus,  Conradus,  Otto,  subdiaconi;  affuit  eciam  magister  Here- 
wicus  maioris  ecclesie  canonicus.  Ut  autem  ratum  permaneat  et 
infractum,  presentem  litteram  inde  conscriptam  sigilli  nostri  et 
ecclesie  appensione  decrevimus  muniendam.  Actum  anno  incamacionis 
dominice  m^cc^xivi,  indictionis  anno  xiiiio. 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cöp.  VI,  11,  S.  407  Nr.  583  im  Kgl.  St.-A,  zu 
Hannover.     Regest  Doebner,  ÜB.  /,  S.  53  Nr.  98. 

201.  Bischof  Konrad  befiehlt  dem  Bariholomäistift^  fernerhin 
keine  Schwestern  aufzunehmen,  bis  ihre  Zahl  auf  vier  beschränkt  sei, 
und  diese  Zahl  in  Zukunft  nicht  zu  überschreiten.     Hildesheim  1226. 

Or.  im  Kgl.  St.'Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Nr.  134  mit  gut  erhaltenem  Siegel 
des  Bischofs  an  roten  Seidenfäden.     Gedr.  Doebner  ÜB.  I,  S.  52  Nr.  97. 


Die  Pröpste  W(ichmann)  des  Marienstiftes  und  H(einrich) 
des  Peter-  und  Paulstiftes  sowie  der  Domherr  Lfudmg)  von  Magde- 
burg empfehlen  dem  Bischof  Konrad  den  Domherrn  mag.  Johann  aus 
Goslar,  der  bei  der  Beilegung  des  Streites  der  Hildesheimer  Kirche 
mit  der  Goslarer  nicht  zugegen  gewesen.     0.  D.  (1226). 

^)  Cop.  capalanas.        >)  Cop.  lacentibas.        ')  Cop.  denarii. 


1226.  87 

Or,  im  KgL  8t,-A.  zu  Hannover,  Cdl.  Or,  Des,  31,  Hildesheim  Nr.  6,  wm  den 
drei  Siegeln  das  erste  verloren,  Gedr,  Lüntzelf  Ältere  Diözese  S.  399^  Magdeb» 
GesehicktshU  VI,  S.  573,  Hertel,  ÜB,  des  KL  U.  L.  Fr.  zu  Magdeburg,  S.  102,  zur 
letzt  Bode,  ÜB.  I,  S.  473  Nr.  478  nach  dem  Or.  Regest  v.  Mülverstedt,  Reg.  archiep. 
Magdeb.  H,  S.  375  Nr.  803. 

20S.  Domherr  Johann  in  Goslar  empfiehlt  dem  Bischof  Konrad 
einen  Geistlichen  zur  Ordination.     0.  D.  (um  1226). 

Absehrifi  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  11,  S.  547  Nr.  950  im  Kgl.  St.-A. 
zu  Hannover.     Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  474  Nr.  479. 

204.  Kustos  H(oier)  und  das  Kapitel  in  Goslar  bitten  den 
Bischof  K(onrad)f  ihren  Dechantefi  veranlassen  zu  wollen,  dass  er  zum 
sacerdos  promomere  und  die  Lehen,  die  er  von  anderen  Kirchen  habe, 
vor  kommendem  Judica  resigniere.     0.  D.  (um  1226). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  441  Nr.  682  im  Kgl.  SU-A.  zu 
Hannover.     Gedr.  Bode,  VB.  d.  St.  Goslar  I,  S.  472  Nr.  477. 

205.  Verzeichnis  der  Lehnsgüter  des  Luthard  von  Meinersen 
(um  1226). 

Or.  in  drei  verschiedenen  Ausfertigungen  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Dom- 
Stift  Hildesheim  Nr.  140,  141  und  142,  wonach  gedruckt  Sudendorf,  ÜB.  l,  Nr.  10, 
der  das   Verzeichnis  um  1226  ansetzt. 

206.  Bischof  Konrad  erteilt  allen,  welche  die  Kirche  st.  Johannis 
hopst,  und  Thomae  in  Braunschweig,  die  er  auf  Bitten  des  Pfalzgrafen 
Heinrich  bei  Rhein  geweiht,  am  Dedikationstage  besuchen,  vierzig  Tage 
Ablass.  Braunschweig  Ende  1226  oder  Anfang  1227  (pontiflcatus 
nostri  anno  vR). 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Ordinarius  st.  Blasii  fol.  2b  im  Landes^ 
haupiarchiv  zu  Wolfenbüttel. 

207.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  ihm  hei  der  Weihe  der 
Kirche  st.  Johannis  d.  T.,.st.  Blasii  und  st.  Thomae  in  Braunschweig 
der  Pfalzgraf  Heinrich  zu  deren  Bewidmung  gemäss  dem  letzten  Willen 
des  Kaisers  Otto  Scheverlingenburg  mit  Zubehör  übergeben,  über  die 
Guter  in  Börsum  (Borsne)  jedoch  und  die  Kirche  in  Helmesborch 
anderweitig  verfügt  habe,  und  dass  er,  der  Aussteller,  die  Schenkung 
unter  Bischofsbann  genommen.     0.  D.  (Ende  1226  oder  Anfang  1227). 

Hnius  antem  facti  testes  sunt  hü:  venerabiles  fratres  nostri 
Verdensis  et  Mindensis  episcopi,  dominus  Siffridus  quondam  Hil- 
densemensis  episcopas,  honorabiles  de  Lüttere,  de  sancto  Michahele, 
de  Huisburch,  de  Noräieini  abbates,  H(ennannus)  et  H(einricus) 


88  1226. 

comites  de  Waidenberge,  comites  de  Werningerode,  comes  A(dolfus) 
de  Dasle,  comes  H(enricus)  de  Hoya,  comes  C(oiiradus)  de  Löwen- 
rode,  Liuthardus  de  Meinersem,  Bernhardus  de  Dorstat,  Otto  de 
Hartbeke,  Halt  de  Biwende,  lordanis  dapifer,  Willekinus  marscalcus, 
lusarius  pincerna,  Herwicus  camerarius,  Godefridos  advocatus, 
Baldcwinus  advocatus  de  Dalem,  Fridericus  de  Esbeke,  Bertrammus 
de  Velthem,  Lodwicus  de  Blankenburch ,  Liydolfus  de  Bortvelde, 
lohannes  de  Bornem,  Widekindus  de  Dersem. 

Or,  im  Landeahauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  BlasHstifi  Nr.  19,  Der  untere  Teil 
der  ürk,,  und  damit  das  Datum,  ist  abgeschnitten.  Regest  Hänselmann,  ÜB,  der 
Stadt  Braunschiteig  II,  S,  28  Nr.  71. 

208.  Graf  Hermann  von  Wohldenberg  teilt  den  Hildesheimer 
Ministerialen  mit,  dass  er  vergeblich  beim  Bischof  für  die  Grafen  von 
Eber  st  ein  sich  verwendet  habe.  Es  sei  klar,  dass  er  ihnen  Emne  mit 
Gewalt  nehmen  wolle.     0.  D.  (1226—1227). 

H(ermannus)  dei  gi'acia  comes  de  Woldenberch  Hildensemensis 
ecclesie  ministerialibus  universis  divitibus  et  pauperibus,  ceteris 
quoque  paginam  presentem  audientibus  sue  possibilitatis  obsequium. 
Universitati  vestre  notum  facimus,  nos  personalitcr  amicis  nostris 
assumtis  dominum  episcopum  adisse  eumque  pro  nostiis  soceris 
comitibus  de  Eversteyn  debite  supplicasse,  ne  vim  eis  inferret,  sed 
per  nos  graciam  suam  satisfaciendo  rehaberent,  in  quo  heu!  nichil 
profecimns.  Ergo  cum  beneficia  ecclesie  Hildensemensis  in  partes 
fratris  mei  H(enrici)  de  Woldenberg  cesserint  et  ipse  ecclesie 
teneatur,  nos  autem  non^)  ob  graciam  simus  domini  episcopi  et 
fuerimus  adhuc,  sperantes,  ut  beneficia,  si  qua  ab  eo  obtineremns. 
üniversos  hec  audientes  rogamus,  si  imposterum  opus  habuerimns, 
nobis  testimonio  astent,  dominum  episcopum  proprietatem  Emne, 
que  mei  fratris  est  et  mea  ceterorumque  nostrorum  amicorum  et 
comitum  de  Eversteyn,  violenta  manu  nobis  velle  anferre,  et  huius 
rei  testimonio  nostrum  socerum  comitem  de  Eversteyn  eodem  loco 
manu  armata  obsedit. 

Ähsehr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  559  Nr,  993  im  Kgl,  St,-A.  zu 
Hannover.  Gedr,  Or,  Guelf,  III,  S.  688,  Die  Einnahme  Gronaus  durch  den  Bischof 
encähnt  Chron,  Hild,  in  Mon,  Germ,  SS,  VII,  S,  861,  Es  handelt  sich  wohl  um 
den  Streit,  der  1227  Juli  9  beigelegt  wurde. 


*)  Hier  Lücke  angedeutet,  die  aber  wohl  hinter'  obtineremus  ist. 


1226.  89 

209.  Bischof  Konrad  gestattet  dem  Dompropste  wegen  seiner  be- 
vorstehenden Pilgerfahrt  nach  dem  Heiligen  Lande  die  Veräusserung 
seiner  Einkünfte  auf  drei  Jahre.     0.  D.  (1226—27?). 

C(onradiis)  dei  gracia  episcopus  Hildenscmensis  etc.  Omnibus  etc. 
Notam  esse  volumus,  quod,  cum  prepositus  ecclesie  nostre  cruce 
signatos  esset  pro  peccatis  suis  et  in  proximo  passagio  videlicet 
circa  festum  beati  lohannis  baptiste  iter  peregrinacionis  vellet  arri- 
pere  iturus  ad  Terram  sanctam,  in  qua  steterunt  pedes  domini, 
rogavit,  ut  daremus  ei  licenciam  obligandi  reditus  suos,  quos  de 
manu  nostra  et  ecclesia  nostra  tenet.  Nos  igitur  peticioni  eins 
racionabili  annuentes  ei  licenciam  dedimus  exponendi  omnes  reditus 
suos  per  tres  annos.  Et  super  hoc  ei  dedimus  scriptum  nostrum 
inde  confectum  et  illud  sigillo  nostro  fecimus  roborari. 

Nach  dem  Formelblich  des  Ludolfvon  Hildesheim,  gedr.  Quellen  zur  bayrischen 
und  deutschen  Geschichte  IX,  S.  397.  Dompropst  Wilbrand  von  Oldenburg  {bis 
1225)  kann  nicht  gemeint  sein,  da  dieser  bereits  1211  nach  dem  h.  Lande  zog,  als 
er  noch  nicht  Dompropst  war,  vgl.  Zeitschrift  1869,  S.  8  ff.,  ein  anderer  Dompropst 
ist  als  Kreuzfahrer  nirgends  genannt.  Oder  sollte  der  Dechant  des  Andreasstiftes 
gemeint  sein?  vgl.  unten  Nr.  232. 

210.  Dechant  Ambrosius  und  das  Domkapitel  zu  Goslar  bezeichnen 
dem  Bischof  Konrad  mehrere  Geistliche  zur  Erteilung  bestimmter  Weihen. 
0.  J.  (1226—32). 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  11,  S.  405  Nr.  575  im  Kgl.  St.-A. 
zu  Hannover.     Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  490  Nr.  502. 

211.  Dechant  Ambrosius  und  der  Kanoniker  mag.  Johann  des 
Domstiftes  in  Goslar  bitten  den  Bischof  Konrad  f  ihren  Kanoniker 
Burchard  wegen  unkanonischer  Handlungen  zu  exkommunizieren.  0.  D. 
(um  1226—1232). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  101.  Siegel  und  Be- 
festigung verloren.    Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  488  Nr.  500,  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  398. 

212.  Dechant  A(mbrosius)  und  Domherr  mag,  J(ohannes)  des 
Domstiftes  in  Goslar,  welche  aufgefordert  sind,  über  die  Vergehen  des 
Klerikers  B(urchard)  dem  Könige  Bericht  zu  erstatten,  bitten  den 
Bischof  K(onrad)  wiederholt,  die  Sache  jenes  der  eigetien  Prüfung 
vorzubehalten.     0.  D.  (um  1226—32). 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  100.  Siegel  trie 
angegeben  zum  Druck  bei  Bode,  ÜB.  I,  S.  489  Nr.  501,  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  398. 


90  1226—32. 

218.  Dechant  Ämbroaius  und  das  Domkapitel  zu  Goslar  hüten 
den  Bischof  Konrad,  mehrere  Genossen  des  Domherrn  Burchard  nach 
gezeigter  Reue  vom  Banne  losen  zu  dürfen.     0.  J.  (1226 — 1232). 

Abschrift  des  16.  Jakrh,  in  Cop.  VI,  11,  S.  405  Nr.  574  im  Kgl.  St.-Ä.  zu 
Hannover.     Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  490  Nr.  503. 

214.  Papst  Honorius  III.  befiehlt  dem  Bischof  Konrad,  für  den 
Kreuzzug  im  kmnmenden  August  zu  unrken  und  die  Kreuzfahrer  zur 
Erfüllung  des  Gelübdes  anzuhalten.  Lateran  1227  Januar  11  (iii.  idus 
iannarii  anno  ix). 

Gedr.  zuletzt  Mon.  Germ.,  epist.  sei.  I,  S.  252  Nr.  334  gleichlautend  ßlr  den 
Erzbischof  ügrinus  von  Cohcza.  Regest  Potthast,  Reg.  pont.  7647,  Westf.  ÜB.  V, 
S.  157  Nr.  334. 

215.  Papst  Honorius  III.  beauftragt  den  Propst,  Scholaster  und 
Kanoniker  H.  in  Soest,  den  Streit  zwischen  dem  Bischof  Konrad  und  dem 
Domstift  in  Goslar,  welches  je^ier  exkommuniziert  hat,  zu  unterstichefi 
tmd  zu  entscheiden.  Rom  0.  J.  (1227)  Februar  28  (ii.  kalendas 
ianuarii). 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  11,  S.  709  Nr.  1396  im  Kgl  St.-A. 
zu  Hannoter.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  474  Nr.  481.  Regest  Lüntzel,  Ältere  Diözese 
S.  392  zu  1226. 

216.  Der  Propst  de^  Bartholomäusstiftes,  der  Scholaster  des 
Domes  und  der  des  Kreuzstiftes  beauftragen  Genannte  auf  Grund  der 
eingerückten  Bulle  Gregors  IX.  d.  d.  Lateran  1227  April  6,  den  Ritter 
Bertold  von  Uderde  wegen  Schädigung  des  Ändreasstißes  am  Eigentum 
für  exkommuniziert  zu  erklären.     0.  D.  (nach  1227  April  6). 

Honorabilibns  viris  abbati  de  Reinhusen,  C(onrado)  plebano 
Nortunensi,  H(edenrico)  de  Seburch  I(ohannes)  prepositus  Suite, 
I(ohannes)  maioris  ecclesie  et  T(hetmanLs)  sancte  Crucis  scolasüci 
Hildensemenses  y  iudices  a  domino  papa  delegati  devotum  cam 
orationibus  obsequium.  Mandatum  domini  pape  sab  hac  forma 
recepimus: 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  flliis  preposito 
Suite  et  maioris  ecclesie  et  sancte  Crucis  Hildensemensis  scolasticis 
salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Dilecti  filii  decanus  et 
capitulum  sancti  Andree  Hildensemensis  nobis  couquerendo  monstra- 
runt,  quod  Bertoldus  miles  de  Uderde  ac  quidam  alii  Maguntine, 
Hildensemensis  et  Mindensis  diocesium  super  quibusdam  possessi- 


1227.  91 

onibns,  agris  et  rebus  aliis  iniuriantar  eisdem.  Quocirca  discretioni 
vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  partibus  convocatis 
audiatis  causam  et  appellatione  remota  flne  debito  termiuetis 
facientes  quod  decreveritis  per  censuram  ecclesiasticam  flrmiter 
observari.  Testes  autem  u.  s.  u\  Quod  si  non  omues  u.  s.  w,  Datum 
Laterani  viii.  idus  aprilis  pontificatus  nostri  anno  primo. 

Hamm  igitur  auctoritate  litterarum  prefatum  militem  de  üderde 
die  statuto  ad  iudicium  legitime  evocatum,  quia  nee  per  se  nee  per 
nuntium  coram  nobis  comparuit,  ipsum  exigente  iusticia  contumacem 
iudicavimus  et  pro  contumatia  excommunicavimus  et  vobis  excom- 
municatum  denuntiamus  auctoritate  qua  fungimur  discretioni  vestre 
precipiendo  mandantes,  quatinus  eundem  £(ertoldum)  excommuni- 
catam  publice  denuntietis  et  in  locis  quibus  habitat  et  vicinis 
similiter  faciatis  denuntiari  et  ab  omnibus  usque  ad  condignam 
satisfactionem  artius  evitari  divina  in  eins   presentia  prohibendo. 

Or.  im  KgL  SL-A.  zu  Hannover,  Andreasstift  Nr.  10.  Von  den  drei  Siegeln 
nur  kleiner  Rest  des  mittleren  erhalten. 

217.  Die  Grafen  von  Wohldenherg  verpfänden  dem  KL  Ringel- 
heim die  Vogtei  der  Dörfer  Söderhof,  Hohenrode  und  Wendthusen. 
1227  April  11. 

Sicut  veterum  testatur  prudentia,  quemlibet  in  emendis  villis, 
agris,  pratis,  silvis,  molendinis,  areis,  advocatiis  et  in  reliquis 
possessionibus  vix  posse  sufficienti  cautela  committi,  universitati 
fidelium  et  omni  volenti  haue  paginam  respicere  notum  facimus, 
quod  nos  fratres  Herraannus,  Henricus  comites  de  Wolenberg  cum 
heredibus  promittentibus  ecclesie  sanctorum  Abdon  et  Sennes  in 
Singelem  ad  sex  annos  exposuimus  advocatiam  scilicet  trium  villarum 
Zerthe,  Hohenrode,  Wendthusen  et  molendinum  ibidem  cum  omni 
iure  sive  gratia  vel  petitione,  etiam  qualicunque  accidenti,  quicquam 
potent  extorqueri,  et  summa  pecunie,  quam  recepimus  pro  predicta 
advocatia,  est  xxxv  librarum  examinati  argenti.  Finitis  autem  sex 
annis  a  pascha  sex  alii  succedentes  serventur  similes  prioribus. 
Sed  Ulis  terminatis,  si  possit  fleri,  redimatur,  si  non  alii  sex  succe- 
dant  anni,  et  sie  eodem  numero  stet  in  evum.  Istius  acti  hi  sunt 
testes  Alhardus  de  Borchdorp,  Theodoricus  de  Selethe,  Steppo  de 
Mandare,  lohannes  de  Levenstede,  Andreas  de  Luithere  et  fllius 
suus  Liupoldus,!)  Bernhardus«)  de  Levethe  et  filius  Bemhardus,*) 

*)  Cop,  Limpoldus.    *)  Cop.  Behardus. 


92  1227. 

Bodo  de  Bonnygge,  Nicolaus  de  Wachenigge,  Segehardus  dapifer*), 
Henricus  de  Wymgestede,  Udo  de  Nethelethe,  Bartoldus  de  Warro, 
SiSridus  de  Hamelen,  Siffridus  de  Aulica,  Henricus  de  Bomem, 
Richardus  de  Domo,  Hermannus  de  Westenem,  Liudolphus*)  de 
Gramme  et  filius  suus  Liudolphus.*)  Onorio»)  summo  papa  possi- 
dente  cathedram  fidei,  regnante  Friderico  Romanorum  imperatore 
et  regente  Conrado  episcopatum  Hildensemensem  sub  temporibus 
abbatis  Eberhard!  hoc  accidisse,  sit  omnibus  manifestum,  et  nt 
nequeant  violari  per  nos,  per  heredes  vel  quibuscumque  insidiis, 
suggestionibus ,  vi  vel  uUa  subtilitate  fraudium,  nostri^)  sigilli 
munimine  roboramus  ab  illo  pascha,^)  quod  fuit  millesimo  ducen- 
tesimo  vigesimo  septimo  anno  incamationis  domini. 

Abschrift  im  Cop,  des  Jahres  1714  S,  14  im  Archiv  zu  Ringelheim. 

5518.  Papst  Gregor  IX,  teilt  u,  a.  dem  Erzhischof  von  Maitiz  und 
seinen  Suffraganen  mit,  dass  der  vom  päpstlichen  Stuhle  vorgeschlagene 

Vertrag  zur  Aussöhnung  zwischen  dem  Kaiser  und  den  Lombardeti 
von  beiden  Teilen  angenommen  sei,  und  fordert  sie  auf,  für  Teilnahme 
und  Ufiterstützung  des  Kreuzzuges  Kaiser  Friedrichs  zu  mrken,  Lateran 
1227  April  16  (xvi.  kalendas  aprilis  [anno  primo]). 

Gedr.  Rodenberg,  Epist.  sei,  /,  S,  268  Nr,  352  die  gleichlautende  Bulle  für 
Köln;  wegen  des  Datums  «.  a.  0,  S.  266  Änm,   Regest  Westfäl,  ÜB.  V,  S,  158  Nr,  338. 

5519.  Herzog  Heinrich  vmx  Sachsen  und  Pfalzgraf  bei  Rhein 
nimmt  das  Kreuzstift  in  seinen  Schutz,     0,  D.  (vor  1227  April  28), 

Heinricus  dei  gratia  dux  Saxonie  et  palatinus  comes  Rheni 
Omnibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  et  omne  bonum.  Notum 
esse  volumus  universis,  quod  tam  bona  ecclesie  sancte  Crucis  in 
Hildeneseim  quam  canonicos  ipsos,  quia  familiäres  et  devoti  nobis 
sunt  sicut  et  patri  nostro  semper  fuerunt,  sub  nostra  suscepimas 
defensione  et  protectione  spetiali  rogantes  attentius  et  mandantes 
Omnibus,  qui  auctoritatem  nostri  nominis  reverentur  et  bonum  ali- 
quod  a  nobis  sperant  et  expectant,  quatinus  iam  dictis  canonicis 
sancte  Crucis  in  bonis  et  hominibus  ipsorum  commodi  sint  et  benigne 
ipsos  in  Omnibus  nostre  dilectionis  intuitu  studeant  pertractare,  pro 
ceiiio  scientes,  quod  contra  iusticiam  nuUatenus  eos  turbari  volumus. 
Qui  autem  indebite  molestare  presumpserit  eos  aut  in  personis  vel 


0  Cop.  dapifex.    *)  Cop.  Lindolphus.     ^)  Richtig  Gregorio.     *)  Cop,  nostro. 
*)  So  das  Cop. 


1227.  93 

bonis  ipsorum,   nos  ipsos  tamqaam  familiäres  et  dilectos  nostros 
contra  inportunitates  iniustas  volumus  modis    omnibus   defensare. 

Or,  im  Kgl,  St.-A»  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  24^  Siegel  verloren.    Datiert 
nach  dem  Todesjahre  Heinrichs  (stirbt  1227  April  28). 

SSSSO.  Herzog  Heinrich  von  Sachsen^  Pfalzyi'af  bei  Rhein,  über- 
lässt  dem  KL  Wöltingerode  2^/^  Hufen  in  Bomurn.  Braunschweig  1227 
(vor  April  28). 

Henricüs  dei  gratia  dux  Saxonie,  comes  palatinus  Rheni,  notam 
facimus  tarn  presentibus  quam  fnturis  fidelibns  hoc  scriptum  videntibus, 
quod  dilectus  noster  Johannes  de  Bornem  noster  ministerialis  duos 
mansos  in  viUa  Bornem  iuxta  Eissenbrnggen  sita  et  dimidium  a 
nobis  in  feudo  tenuit,  quos  de  nostro  benigne  consensu  cenobio 
in  Waltingerode  contulit  et  nos  proprietatem  eorundem  eidem  cenobio 
pro  remedio  anime  nostre  dimisimns.  Unde  ne  quisquam  successomm 
nostromm  eandem  proprietatem  repetere  aut  antedictum  cenobium 
impetereO  presumat,  presentem  chartam  inde  conscriptam  sigilli 
nostri  munimine  fecimus  roborari.  Affuerunt  etiam  huic  facto  testes 
idonei,  quomm  hec  sunt  nomina:  Luthardus  de  Meinersem,  Bem- 
hardns  de  Dorstad,  lordanus  dapifer,  Willekinus  marschalcus, 
lusarius  frater  dapiferi,  lohannes  de  Bodendicke ,  Fridericus  de 
Luneborg,  Henricüs  de  Osingin,  lohannes  de  Winhusen  canonici 
ecclesie  beati  Blasii,  Zacharias  et  Anno  et  alii  quam  plures.  Datum 
Brunswick  anno  dominice  incarnationis  millesimo  ducentesimo  vice- 
simo  septimo,  indictione  quintadecima. 

Absehriß  des  15,  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,   115,   S.  154  im  Kgl.  SL-A.  zu 
Hannover. 

221.  Papst  Gregor  IX.  nimmt  das  Kreuzstift  und  dessen  Be- 
sitzungen in  seinen  Schutz.     Latei'an  1227  Mai  11. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  decano 
et  capitulo  sancte  Crucis  Hildesheinemensis  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Sacrosancta  Romana  ecclesia  devotes  et  humiles 
filios  ex  assuete  pietatis  officio  propensius  diligere  consuevit  et,  ne 
pravorum  hominum  molestiis  agitentur,  eos  tarn  quam  pia  mater  sue^) 
protectionis  munimine  confovere.  Eapropter,  dilecti  in  domino  filii, 
vestris  iustis  postulationibus  grato  concurrentes  assensu  personas 
vestras  et  ecciesiam  sancte  Crucis  Hildeneshemii  cum  omnibus  bonis, 


*)  Cop.  impetirc.        *)  Cop.  sui. 


94  1227. 

qae  in  presentiarum  rationabiliter  possidet  et  in  fatarnm  iostis 
modis  prestante  domino  poterit  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra 
protectione  sascipimas,  specialiter  autem  advocatias  bonorum 
vestrorum,  libertates  et  iura  vobis  ab  imperatoribus  et  regibus 
necnon  locomm  diocesanis  capitulorum  suomm  accedente  consensa 
pia  et  provida  liberalitate  coUata,  sicut  ea  omnia  laste  ac  pacifice 
possidetis,  vobis  et  per  vos  eidem  ecclesic  auctoritate  apostolica 
conflnnamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimas.  Nulli  ergo 
omnino  u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s,  tv.  Datum  Laterani  v.  idns 
maii,  pontificatus  nostri  anno  prirao. 

Abaehrifi  des  18,  Jahrhunderts  in  Ms.  185  S,  35  im  Museum  zu  Hildesheim. 

mm.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  KL  Demehurg  die  vom 
Propste  gekauften  Zehnten  in  Klein-  und  in  Gross -Düngen,  Bei  Egen- 
stedt  1227  Mai  31, 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  *)  Conradus  dei  gi*atia 
Hildensemensis  ecclesie  minister  humilis  et  crucis  servus  universis 
Christi  fidelibus  presens  scriptum  inspecturis  vel  audituris  salutem 
in  Christo  salutarem.  Sciant  tam  posteri  quam  presentes,  quod 
lohannes  prepositus  in  Derneburg  comparavit  eidem  ecclesie  decimam 
in  minori  Dungem  a  comitibus  de  Waldenberch  Hermanne  et  Hein- 
rico  quadraginta  marcis  examinati  argenti,  et  dictus  comes  Heinricus 
pro  se  et  fratre  suo  ac  pueris  ipsorum  nobis  dictam  decimam 
resignavit.  Nos  vero  resignatam  porreximus  ecclesie  supradicte. 
Ceterum  idem  prepositus  comparavit  quinquaginta  quinque  marcis 
medietatem  decime  in  maiori  Dungem  a  Sifrido  de  Bemiugeroth 
tenente  ipsam  de  manu  comitum  predictorum.  Unde  dictus  Sifridus 
resignavit  eandem  decimam  comiti  Heinrico  ad  manum  comitis 
utriusque.  Deinde  comes  Heinricus  sub  forma  priori  nobis  eam 
resignavit  et  nos  eandem  sicut  priorem  porreximus  ecclesie  iam 
sepius  nominate.  Uxor  autem  dicti  Sifridi  et  filii  sui,  qui,  cum  istud 
fieret,  non  afifiierunt,  postmodum  videlicet  iii^.  nonas  iunii  ante 
aulam  nostram  presentibus  Conrado  marscalco,  Volcmaro  de  Hamelen, 
Emesto  de  Blikkenstede,  Hermanno  de  Westenem,  Tiderico  et 
Arnolde  de  Holle,  Bei-toldo  de  Herre  renunciaverunt  penitus  omni 
iuri,  quod  in  dicta  parte  decime  habuerunt,  ipsam  ordine  debito 
comiti  Heinrico  resignando.     Nos   quoque   hiis  gestis  suscepimus 


1)  Verlängerte  Schrift, 


1227.  95 

sepe  dictas  decimas  sab  nostra  protectione,  banno  domini  pape  ac 
nostro  pacem  eisdem  auctoritate  domini  nostri  Ihesa  Christi  et 
nostra,  pront  monstrabat  inils  sententia,  confinnantes.  Testes  huius 
sunt  Conradus  maioris  ecclesie  decanus,  prepositus  Bnrchardus, 
prepositns  lohannes  Marens,  magister  Conradus  de  Goslaria,  Heinricns 
de  Tossem  canonici  nostri,  Sifridns  de  Borsem,  Conradus  marscalcus, 
LndoUns  camerarins,  Tidericus  de  Promo,  Emestns  de  Blikkenstide, 
Aschwinus  et  Heinricns  de  Stenberge,  Heinricas  de  Novali,  Tidericus 
de  Astenbeke  et  frater  suns  Eggehardus  et  alii  quam  plures.  Ut 
autem  istud  maneat  illibatum,  hanc  paginam  inde  scriptam  appen- 
sione  sigilli  mei  et  comitum  predictorum  communiri  fecimus  ad 
cautelam.  Actum  anno  incamationis  dominice  m®.  c(fl.  xx^vü^.,  in- 
dictione  xiiii^,  in  prato  Egenstede  ii.  kalendas  iunii,  pontiflcatns 
nostri  anno  sexto. 

Or,  in  der  BeoerinUchen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  KL  Demehurg  Nr.  5. 
Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs  an  roten  und  gelben,  und  beschädigtes  der  Grafen 
an  roten  Seidenfäden*     Oedr.  Heinemann,  Beitr,  zur  Diplomatik  S,  145. 

228.  Bischof  Konrad  überträgt  drei  ihm  resignierte  Hufen  in 
Wohle  dem  Godehardikloster.     1227  Juni  4. 

In  nomine  sancte   et  individue   trinitatis.     Conradus  Hilden- 

heimensis  episcopus  omnibus  Christi  fidelibus  in  vero  salutari  salutem. 

Quoniam  rerum  veritati  sepe  contingit  per  ignorantiam  hominum 

vel  maliciam  derogari,  nos  qui  iubemur  diligere  veritatem  et  iusticiam 

ad  tollende  dubitationis  suffragium  id  quod  actum  est  coram  nobis 

in  scripturam  auctenticam  duximus  redigendum.    Notum  igitur  sit 

omnibns  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspectmis,  quod  Cono 

miles  de  Welethe  1  marcis  acceptis  a  monasterio  sancti  Godehardi 

üi  mansos  in  iamdicta  villa  sitos,  quos  a  nobis  in  feodo  tenuit  et 

in  manns  nostras  resignavit,  quos  nos  pro  remedio  anime  nostre 

eidem  monasterio  contulimus  ratum  ac  firmum  habentes,  quod  ex 

pio  eomm  proposito  et  legitima  conventione  de  eisdem  bonis  fuerat 

ordinatnm.   Consensit  autem  in  hunc  modum  pateme  resignationis  et 

formam  nostre  donationis  Hartmannus  filius  Cononis  et  filie  eins 

£rmendrudis  et  Jutta,  que  de  eadem  pecunia  nuptui  sunt  tradite  et 

nomqnam  si  predicta  bona  repetere  presumerent  contra  monasterium 

audiende.    Ne  autem  tam  legitima  monasterii  et  Cononis  conventio 

et    nostra   ex   ea   secuta  donatio  cuiusquam  temeritate   possit  in 

postemm  initari,  nos  ipsorum  pactum  et  nostre  liberalitatis  factum 


96  1227. 

in  scriptaram  fecimas  redigl  et  sigilli  nostri  munimme  roborari  bonis 
supradictis  etiam  in  plenaria  synodo  sub  banno  protectionis  ecclesi- 
astice  comprehensis.  i) 

Testes  Conradus  maior  decanus,  Burchardus  prepositus,  lohannes 
prepositus,  magister  lohannes  de  Monte,  magister  Conradus  de 
Goslaria,  Hugo«)  prepositus  sancte  Crucis,  Bertoldus  de  Tossem, 
magister  Meinhardus. 

Laici  Sifridus  comes,  Hugo  de  Insula,  Luppoldus  de  Eschert, 
Sifridus  de  Rutenberg,  Ludolfus  camerarius,  Conradus  marscalcus, 
Thidericus  de  Stokkem,  Thidericus  de  Rothigge,  lohannes  et  Bern- 
wardus  fratres  de  Kemme,  Nandvigus,  Herbordus  de  Drismenstide, 
Wipertus  de  Ummenem,  Odelricus  et  Conradus  et  Sifridus  de 
Berniggerot,  Ernestus  de  Blikenstide,  Eggelbertus  de  Dalem, 
Luppoldus  de  sancto  Godehardo,  Megenwardus  de  Bruilone,  Luderus 
et  Meinhardus  fratres,  Arthus  de  Borsem,  Everhardus,  Burchardus 
et  Bodo  de  Saldere,  Volkmarus,  Sifridus,  losep,  Helmoldus,  Hein- 
ricus  Acco  burgenses  et  alii  quam  plures. 

Actum  anno  incarnationis  domini  m^.  cc^.  xxviiö.,  indictione  xv*. 
ii.  nonas  iunii,  pontiflcatus  nostri  anno  vi^. 

Or,  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  st.  Godehard  Nv.  14  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Regest  Doehner,  ÜB,  I,  S,  53  Xr.  99. 
Burchard  ist  Propst  des  Stiftes  auf  dem  Petersherge,  Johann  ist  Propst  in  Oelshurg, 

%^t^.  Bischof  Konrad  bekundet  den  durch  die  Kirche  in  Bor- 
Stadt  und  die  Kapelle  in  Flöthe  vollzogenen  Tausch  von  Grundstücken 
in  Klein- Flöthe,     Hildesheini  1227  Juni  4, 

C(onradus)  dei  gratia  Hyldensemensis  ecclesie  minister  humilis 
et  crucis  servus,  universis  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  intuentibus 
salutem  in  domino.  Notum  sit  omnibus  tam  presentibus  quam 
futuris,  quod  ecclesia  in  Dorstadt  assignavit  capelle  in  Vlotede  site*) 
xviii  iugera  et  curtem  et  echtwardum  unum  in  prato  in  Ostvlotede 
pro  tribus  echtwardis,  quos  habuit  dicta  capella  in  silva  et  novalibus 
ville  adiacentibus.  Verum  quia  questio  fieri  timetur  eidem  capelle 
in  Vlotede  super  manso  quodam,  ratione  cuius  habetur  tercius 
echtwardus,  ab  Arnoldo  Covot  post  mortem  patris  sui,  qui  vendidit 
eundem  mansum,  ita  condictum  est,  quod,  si  capella  sepe  dicta  per- 
diderit  secundum  iuris  ordinem  dictum  mansum,  prememorata  ecclesia 


*)  Hier  folgt  leerer  Raum  von  2^U  Zeilen.    *)  Hugo  —  Moinhardas  z%tischen 
den  Zeilen.    Die  Absätze  wie  im  Or,        *)  site  über  der  Zeile  nachgetragen. 


1227.  97 

in  Doi-stadt  terciam  partem  ingerum  sapradictorum  recipiet  a  capella 
eidem  Arnoldo  Covot  super  echtwardo  deinceps  responsura.  Ut 
i^itur  istttd  concambium  perennem  acqairat  memoriam ,  presens 
scriptam  inde  confectam  snbscriptis  testibns  et  sigilli  nostri  appen- 
sione  duximas  roborandum.  Testes  antem  sunt  Conradus  decanos, 
prepositns  lohannes  scolasticus,  prepositus  Bnrchhardos,  Conradus 
cantor^  Heinricus  de  Tosseim.  Actum  anno  verbi  incamati  vd9.  ccO. 
xxvii<>.,  indictione  xiiii<^.,  in  monasterio  nostro,  ii.  nonas  iunii,  pon- 
tificatos  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt,    Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs, 

225«  Bischof  K(onrad),  Propst  B(urchard),  Dechant  K(onrad) 
und  das  Domkapitel  sprechen  dem  Propste  Johann  von  Oelsburg  die 
mit  d4^r  Dompropstei  streitige  Kurie  hieben  der  claustralis  capella  sancti 
Pauli  0M.     1227  Juni  7  (vii.  idus  iunii). 

presentibus  domino  SiflErido  quondam  episcopo  Hildensemensi, 

Conrado  cantore,  Hermanno,  Bertoldo,  Conrado,  Sifrido,  Gerewico, 
Conrado  sacerdotibus,  Hugone,  Hinrico,  Conrado,  Reynoldo,  Johanne 
dyaconis,  Wicboldo,  Sibodone,  Friderico,  lohanne,  Sibodone,  Bemardo, 
Meynardo,  Wemero  subdyaconis. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  453  Nr,  716  im  Kgl.  St.-A,  zu 
Hannover,  Gedr,  Zeitschr.  1869  S,  54  zu  Juni  17,  Doebner,  ÜB,  I,  S,  53  Nr,  100, 
Burchard  ist  Propst  des  Stiftes  auf  dem  Petersberge  in  Qoslar, 

226«  Papst  Gregor  IX,  teilt  den  Prälaten  Deutschlands  mit,  dass 
RßtdolfJ,  Kanoniker  des  Moritzstiftes  und  Kaplan  des  Bischofs  (Konrad) 
ron  Porto,  tcährend  er  in  dessen  und  des  Erzbischofs  (Siegfried)  von 
Mainz  Auftrage  das  Kreuz  predigte,  getvisse  gefallene  Weiber  bekehrt 
habe,  und  fordert  sie  auf,  diesen  Weibern  ihren  Schutz  angedeihen  zu 
lassen  sowie  den  Kanoniker  selbst  wohlwollend  aufzunehmen,  Anagni 
1227  Juni  7  (vii.  idus  iunii,  anno  i.). 

Gedr,  nach  deyn  Vatikan,  Registerband  Mon,  Germ,  epist,  sei,  I,  S,  271  Nr,  356, 

227.  Papst  Gregor  IX,  befiehlt  dem  Abte  von  Weissenburg  in 
der  Diözese  Speier,  dem  Budolf,  Kanoniker  des  Moritzstiftes  und  Kaplan 
des  Bischofs  (Konrad)  von  Porto,  der  das  Kreuz  predige,  Beistand  zu 
leisten  und  ihn  zu  unterstützen,  Anagni  1227  Juni  7  (vii.  idus  iunii, 
anno  i.) 

Gedr,  nach  dem  Vatikan,  Registerhand  Mon,  Germ,  epist,  seh  I,  S,  272  Nr,  357, 
HUdesb.  ÜB.  II.  7 


98  1227. 

228.  Bischof  Friedrich  von  Halberstadt  bittet  Bischof  Konrad, 
der  Wittwe  des  Hermann  von  Harbke  die  Güter,  die  sie  von  ihm  zu 
Lehn  hat,  zu  bestätigen.     0.  D.  (1227  vor  Juni  8). 

Yendrabili  in  Christo  patri  et  domino  C(onrado)  Hildensemensi 
episcopo  P(ridericus)  dei  gracia  Halberstadensis  episcopus  cum  fra- 
tema  dilectione  promptam  ad  obsequia  volantatem.  Supplicamns 
reverencie  vestre  humiliter  ac  devote,  quatinus  propter  deum  et 
pro  nostro  obsequio  domine  E.  vidue  domini  Hermanni  de  Hartbeke 
et  fllie  eins  bona,  que  de  manu  vestra  suscepit  ac  tenet,  recogno- 
scere  dignemini,  scientes  in  vero,  nos  cum  ipsa  in  pei*petuis  oracio- 
nibus  cum  graciarum  accione  vobis  pro  eo  esse  obligatos,  et  omne 
amicorum  eins  paratum  habebitis  obsequium. 

Ahsehr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  IV,  11,  S.  438  Nr,  666  im  Kgl,  SU-A.  zu 
Hannover,  Die  Datiet^ung  ergiebt  sich  wohl  aus  der  folgenden  Nr,,  in  der  die 
Wittire  allerdings  Bdeken  genannt  taird;  dennoch  möchte  ich  sie  für  eine  Person 
mit  der  obigen  halten,  zumal  Sehreibfehler  in  den  Namen  im  Cop.  öfter  vorkommen, 

2lt9.  Bischof  Konrad  überträgt  die  Vogtei  von  Oütem  in  Schwane- 
beck, welche  Propst  Heinrich  des  Stiftes  Georgenberg  von  Ritter  Johann, 
der  sie  von  Beleken,  der  Witttve  des  Ritters  Hermann  von  Harbke 
(Hartbeke),  zu  Lehn  hatte,  gekauft  hat,  diesem  Stifte  mit  Zustimmung 
de^  Grafen  Siegfried  von  Blankenburg,  Hildesheim  1227  Juni  8  (vi^. 
idus  iunii,  ponüficatus  nostri  anno  sexto). 

Testes  siquidem  sunt  viri  nobiles  comes  Henricus  de  Wolden- 
berch,  comes  Henricus  de  Sladem,  et  milites  Sifridus  de  Borseim, 
Olricus  de  Bledenem,  Conradus  marscalcus  noster,  Ludolfiis  came- 
rarius,  Tidericus  et  Amoldus  fratres  de  Holle,  Ambrosius  et  Wemerus 

de  Herre,  Engelbertus  de  Dalem. Hi  sunt  qui  aflfiierunt,  cum 

domina  predicta  nobis  in  claustro  Novi  operis  in  Goslaria  dictam 
advocatiam  resignavit:  dominus  Qiselbertus  advocatus  et  f rater  suus 
dominus  Volcmarus,  Olricus  Longus,  Olricus  iuvenis  de  Piscina, 
Otto  de  Swanebeke,  lohannes  prepositus  eiusdem  loci,  magister 
Conradus  de  Vriberch. 

Or,  in  der  Beverinischen  Bibliothek  in  Hildesheim,  Beschädigte  Siegel  des 
Grafen  ton  Blankenburg  (Hirsch.stange),  des  Johann  von  Schwanebeck  (rechts 
schreitender  Schwan)  und  des  Bischofs,  Gedr,  nach  Transsumt  Schmidt,  ÜB.  des 
Hochstifts  Halberstadt  I  (Publ,  aus  den  Preuss,  St,-Archiven  17)  S,  532  Nr.  569, 
nach  dem  Or,  Bode,  ÜB.  I,  S,  475  Nr.  482, 

280.  Papst  Gregor  IX.  ermuntert  den  Kanoniker  R(udolf)  des 
Moritzstiftes,  darin  fortzufahren,  gefallene  Weibspersonen  zu  einem  ordent- 


1227.  99 

lichefi  Leben  zurückzuführen  und  gieht  ihm  Vollmacht,  deren  Beichte  zu 
hören,  und  andere  hierauf  bezügliche  Vorschriften.  Anagni  1227  Juni  8 
(vi.  idus  innii,  anno  i.). 

Gedr.  Würdtwein,  Nova  suhs.  VT,  S.  3,  Man.  Germ,  tpist.  pont.  I,  S.  273  Nr.  358. 
Hegest  Böhmer- Fieker,  Reg.  imp.  V,  3,  6700. 

281«  Bischof  Konrad  gestattet  dem  Andreasstift,  die  Einkünfte 
einer  erledigten  Pfründe  während  eines  Jahres  zum  Nutzen  des  Kapitels 
zu  verwenden.     Hüdesheim  (1227)  Juni  8. 

Conradus  dei  gratia  ecclesie  Hildensemensis  minister  Immilis 
et  crucis  servns.  Universis  Christi  fidelibns  hoc  scriptum  intuentibus 
salutem  in  domino.  Presentinm  testimonio  profitemur,  quod  nos 
anetoritate  dyocesana  concessimns  conventui  beati  Andree^  ut,  qnan- 
documqne  ibi  prebendam  vacare  contigerit  sive  per  permuts^ionem 
beneficii*)  pro  beneficio  vel  quocnmque  casu  contingente,  fractus 
iam  dicte  prebende  vacantis  per  unius  anni  circnlum  in  usus  neces- 
sarios  capitnli  colligantur,  non  vero  cum  evidens  necessitas  coegerit 
distrahendi.  Ut  igitur  hec  nostre  concessionis  indulgencia  rata  per- 
maneat  ac  perhennis^  presens  scriptum  inde  confectum  sigilli  nostri 
appensione  duximus  roborandum.  Datum  Hildensem  y\^.  idus  iunii, 
pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Ahsehrift  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Andreasstiftes,  Ms.  320  fol.  40  v 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

282.  Bischof  Konrad  gestattet  dem  Dechanten  Konrad  de^  Andreas- 
Stiftes,  der  das  Kreuz  genofnmen,  mit  Kreiizzugsgeldem  einen  Zehnten 
des  Stiftes  zurückzukaufen;  doch  sollen  die  Gelder  aus  den  Einkünften 
des  Zehnten  wieder  gesammelt  werden.     Nienover  ^227  Juni  10. 

(Conradus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  minister  humüis 
et  crucis  servus.  universis  Christi  fidelibns  hoc  scriptum  inspecturis 
vel  audituris  salutem  in  Christo  Ihesu.  Notum  esse  volumus  tam 
presentibus  quam  futuris^  quod  nos  ecclesiam  beati  Audree  in  statu 
paapere  ac  tenui  constitutam  compassionis  oculo  utpote  dilectam  in 
(Christo  filiam  respicientes  non  indignum  duximus  immo  iustum  et 
sanctnm,  ut  Conradus  decauus  eiusdem  ecclesie  cruce  signatus  cum 
pecunia,  quam  cruci  deputaverat  redimende,  redimat  quandam  deci- 
mam  dicti  loci  iam  diu  pro  qninquaginta  marcis  non  sine  gravi 
detrimento  ecclesie  obligatam,  ita  tamen,  ut  pecunia  crucis  recolli- 


1)  Cap.  benefioium. 


100  1227. 

gator  de  anno  in  annnm  de  proventibus  ipsins  decime  diligenter 
conservanda  et  fidelium  in  subsidinm  Terre  sancte.  Ne  qna  igitur 
imposternm  suboriatur  calnmpnia  saper  isto,  hanc  litteram  inde 
scribi  et  sigilli  nostri  appensione  muniri  fecimus  ad  cantelam.  Datum 
Nigenovere  jiii^.  idus  iur.ii,  pontiflcatus  nostri  anno  sexto. 

Abschriß  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Andreasstiftes,  Ms,  320  fol,  21  in 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim, 

288«  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  den  Äht  von  Höningen  und 
dessen  Mürichter,  den  Bischof  (Bertold)  und  das  Kapitel  von  Strass- 
burg  anzuhalten,  in  Befolgung  seiner  ersten  Bitten  den  RfudolfJ, 
Kanoniker  des  Moritzstiftes  und  Kaplan  des  Bischofs  (Konrad)  von 
Porto,  in  das  Kapitel  aufzunehmen  und  ihm  eine  Probende  zu  geben. 
Anagni  1227  Juni  11  (i?1.  idus  iunn,  anno  primo). 

Gedr,  nach  dem  Vatikan,  Registerband  Man.  Germ,  epist.  sei,  I,  S,  274  Nr,  359. 
Regest  Böhmer-Fieker,  Reg.  imp.  V,  3  Nr.  6702. 

284.  Propst  Fiiedrich  (dominus  Fredericus  prepositus  frater 
comitis)  unter  den  Zeugen  der  IJrk,  seines  Bruders,  des  Grafen 
Heinrich  von  Schirerin,  für  den  Johanniter -Orden.  Schwedin  1227 
Juni  23  (in  vigilia  sancti  Johannis  baptiste). 

Gedr.  Mecklenburg.  ÜB.  I,  S,  331  Nr.  340,  tro  die  älteren  Drucke  angegeben  sind. 

285«  Bischof  Konrad  bekundet  die  Beilegung  eines  Streites  der 
Grafen  von  Everstein  mit  den  Söhnen  des  erschlagenen  Bodo  von 
Homburg,     1227  Juli  9, 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Conradus  dei  gratia 
Hildenshemensis  episcopus.  Per  presens  scriptum  notum  facimus 
Christi  fidelibus  universis,  quod  super  controversia  et  discordia, 
que  pro  morte  Bodonis  de  Homburch  felicis  memorie  vertebatur  ex 
parte  una  inter  comites  de  Eversten  et  filios  dicti  Bodonis  et  pa- 
rentes  eorundem  ex  altera  nobis  mediantibus  per  dei  graciam  talis 
compositio  intervenit,  quod  id.em  comites  de  Eversten  quinque  milia 
missarum  et  vigiliarum  totidem  pro  anima  Bodonis  facient  decantari 
et  fraternitatem  ei  in  quinqnaginta  cenobiis  obtinebunt,  item  altare 
construent  infra  presentis  anin  spacium  Kaminatis  et  dotabunt  bonis 
suis,  quibus  sacerdos  ibi  deo  serviens  debeat  sustentari,  et  statim 
Bodone  sepulto  missam  animarum  ibidem  procurabunt  in  antea 
cottidie  decantari.  Item  mHitem  unum  mittent  suis  expensis,  quem 
tenebunt  per  anni  circulura   in  subsidio  Terre  sancte.    Item  cum 


1227.  101 

trecentis  militibns  et  armigeris,  qui  volunt  militare,  petendo  veniam 
se  prostement  ad  pedes  filiorum  dicti  Bodonis  et  fratiis  sni  Bodonis 
necnon  Theoderici  de  Haddenois  atque  fratrum  de  Brakle  Wemheri 
et  Bertoldi.  Item  centnm  milites  et  armigeri  yolentes  militai'e 
homagiam  facient  eisdem,  ex  quibns  centnm  militibns  et  armigeris 
aliqoi  assnmentnr,  qni  talibns  dominis,  qnomm  homines  isti  de 
Hombnrch  ante  fuernnt»  qninquaginta  marchas  Ucsariensis  argenti 
resignabnnt,  qnas  isti  de  Hombnrch  ab  eisdem  dominis  in  feodo 
recipient  et  receptas  incontinenti  eisdem,  qni  eas  resignarnnt,  in 
feodo  prestabnnt;  ex  bis  vero  qninqnaginta  marcis  specialiter  re- 
signabnnt  decem  marchas  Heinricns  de  Lntbardessen  et  Arnoldus 
de  Porta,  qnas  recipient  in  feodo  a  Bodone  et  pneris  antedictis,  et 
tam  ipsi  qnam  alii,  qni  interfuemnt  morti  Bodonis,  exceptis  comitibns 
episcopatnm  Hyldensemensem  per  anni  circnlum  abinrabnnt  et  mane- 
bunt  extra,  nisi  a  passis  ininriam  revocentnr.  Item  cnm  centnm 
militibus  et  armigeris,  qni  yolnnt  miUtare,  in  dampnis  propriis  et 
expensis  reisam  eomndem  et  fratmm  de  Bracle  Wer(neri)  et  B(ertoldi) 
diebus  xiüi  equitabnnt  nbicumqne  hoc  facere  poterunt  cum  honore. 
Quod  si  forte  idem  fratres  de  Brakle  eandem  reisam  recipiunt,  dicti 
comltes  emnt  absolnti  a  pneris  et  econverso,  et  si  aliqnis  fratrnm 
deEversten  hanc  reisam  solvere  non  poterit  ligatns  homagio,  alter 
fratmm  qni  non  tenetur  homagio  persolvet.  Item  dicti  comites 
nulla  erigent  edificia  in  aliomm  preindicinm  vel  gravamen  et  econ- 
verso  nee  erigere  adinvabnnt.  Item  qnecnmqne  bona  dictns  Bodo 
in  hora  sue  mortis  habnit  in  sna  possessione,  fllii  eins  possidebnnt 
pacifice  et  qniete  sine  contradictione  comitnm  predictomm  et  abs- 
qne  molestia  et  exactione.  Item  infeodati  ab  ntraqne  parte  recipient 
bona  sna,  qne  occasione  hnins  gverre  amiserunt  et  qnecnmqne  per 
exactiones  promissa  snnt  et  non  persolnta  cessabnnt.  Item  omnes 
captivi  hinc  inde  reddentnr  penitns  absolnti.  Item  qnicumqne  ab 
utraqne  parte  bona  habnit  aliqua  ante  inicinm  hnins  gverre  in  sua 
possessione,  etiam  si  infra  hanc  gverram  eiectus  fnit,  restituetur  et 
tenebit  ea,  donec  ab  eo  per  insticiam  anferantnr.  Item  omnia  bona 
hinc  inde  pignori  obligata  in  dictis  terminis  solnta  pecnnia  sine 
contradictione  qnalibet  libera  dimittentnr.  Item  dicti  comites  semper 
stndebnnt  in  bono  satisfacere  pneris  sepedictis  pro  morte  patris 
eomm  paci  et  concordie  intendendo.  Ut  antem  hec  compositionis 
forma  sicut  est  compromissa  a  predictis  partibns  inviolabiliter  ob- 
servetur,  hanc  cartam  inde  conscriptam  sigillis  presentibus  in  testi- 


102  1227. 

monium  veritatis  et  ad  robur  firmamenti  fecimus  commaniri.  Actum 
anno  domini  millesimo  cc".  xxvii<^.,  feria  sexta  proxima  post  octavam 
apostolonim  Petri  et  Pauli,  pontificatus  nostri  anno  viP. 

Or,  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  143  mit  dem 
Siegel  des  Bischofs,  des  Abtes  von  Amelunxborn  und  des  Grafen  Konrad  von 
Everstein,  das  den  rechts  schreitenden  Löicen  zeigt.  Gedr.  Orig,  Giielf.  IIl,  S.  689, 
Leyser,  Hist,  comit.  Everstein.  S.  52.  Regest  Zeitschrift  1880,  S,  24,  wo  Dürre 
Gründe  für  die  Datierung  zum  Jahre  1227  anführt. 

286.  Bischof  Konrad  und  Domdechant  L.  nehmen  auf  Bitten 
des  H,  und  L.,  welche  den  Ritter  B(odo?)  getodtet  haben,  den  letzteren 
in  die  Gemeinschaft  der  Gebete  und  guten  Werke  auf  wenn  der 
zwischen  den  beiden  Parteien  geschlossene  Vergleich  gennu  beobacJitef 
wird.     0.  D.  (zu  1227  Juli  9?). 

Nach  dem  Formelbuche  des  Ludolf  von  Hildesheim,  gedr.  Quellen  zur  bayrischen 
und  deutschen  Gesch.  IX,  S.  397.  Die  Anfangsbuchstaben  der  Namen  wohl  leilUeür- 
lich  gesetzt;  einen  Domdechanten  L.  giebt  es  unter  Konrad  nicht,  wohl  aber 
1212 — 17  Ludolf.  Vielleicht  aber  liegen  dennoch  die  in  vorhergehender  Nr.  er- 
wähnten Ereignisse  diesem  Schreiben  zu  Grunde. 

2S7.  Bischof  Konrad  überträgt  die  Lehnsgüter  des  verstorbenen 
Grafen  Ludger  vom  Werder  mit  getcissen  Ausnahmen  detn  Grafen 
Hermann  von  Wohldenberg,  der  Vasall  des  Bischofs  wird  und  ihm 
Schutz  verspricht     1227  August  16. 

Conradus  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  per  presens 
scriptum  notum  facimus  Christi  fidelibus  universis,  quod  nos  bona, 
quo  felicis  memorie  Ludegherus  comes  de  Insula  de  manu  nostra 
tenebat  in  feodo,  concessimus  comiti  Hermanne  de  Waldenberch, 
sicut  de  iure  potuimus  concedere,  excepto  Castro  Poppenborch,  in 
quo  nullum  ins  aut  feodum  recognovimus  comiti  Ludeghero  nee  re- 
cognoscimus  comiti  Hermanne,  et  excepto  iure  quod  Ufgedinge 
dicitur,  quod  recognoscimus  vidue  dicti  comitis  Ludegheri,  et  ex- 
eeptis  decimis  novalium  super  Dalenhusen  et  iuxta  Waldenberch, 
qnos  dedimus  ecclesie  nostre,  et  earum  usum  Conrado  preposito 
Montis  sancti  Mauritii  concessimus  diebus  vite  sue,  et  excepta 
portione  illius  feodi  comitis  Bemardi  de  Speighelberch,  quam  similiter 
idem  prepositus  tenet  a  nobis  in  feodo  ad  yitam  suam.  Et  pro  hoc 
feodo  specialiter  iuravit  dictus  comes  Hermannus  et  promisit,  quod 
erit  deinceps  ligius  sive  über  homo  noster  et  successorum  nostrorum 
et  quod  assistet  nobis  et  successoribus  nostris  qui  fuerint  pro  tem- 


1227.  103 

pore  contra  omnem  hominem  excepto  imperio  et  qnod  numquam 
nobis  nee  successoribus  nostris  dedicet  hanc  servitii  et  fldelitatis 
secnritatem,  nisi  adeo  male  a  nobis  vel  successoribus  nostris  tractetnr, 
quod  merito  eam  seiTare  non  debeat  neque  possit  et  hoc  coram 
capitulo,  vasallis  et  ministerialibus  ecclesie  nostre  fecerit  manifestum 
et  de  hoc  emendationem  aliquam  non  possit  optinere.  Et  hoc  idem 
sacramentum  prestabit  frater  suus  comes  Heinricus;  et  quicumque 
eornm  fllius  vel  filii  benefitium  memoratum  habere  debuerit,  illud 
aliter  non  habebit  vel  habebont,  nisi  eandem  nobis  et  nostris  suc- 
cessoribus fecerint  securitatem.  Obeunte  preposito  supradicto  pai-tem 
supra  memoratam  feodi  comitis  Bernardi,  quam  idem  Bemardus 
nunc  tenet  ab  ipso,  tenebitur  recipere  a  comitibus  sepedictis.  Huius 
rei  testes  sunt  Conradus  maior  decanus,  Conradus  sancti  Mauritii 
prepositus,  Hugo  sancte  Crucis  prepositus  Hildensemenses,  lohannes 
Marcus,  Rodolphus  de  Stitereburch  prepositi,  magister  Conradus, 
Heinricus  de  Tossem,  Henricus  canonicus  sancte  Crucis,  magister 
Richardus  sancti  Andree  canonicns  capellani  nostri,  laici  vero  Thi- 
dericus  de  Canthelsem,  Siffridus  de  Borsem,  Conradus  marscalcus, 
Ladolfus  camerarius,  Hngo  de  Holthusen,  Andreas  de  Selede  et 
filius  eins  Lnppoldus,  Steppe  de  Mandere,  Ambrosius  de  Herre, 
Dhetmarus  de  Elvede  et  Theghenardus ,  lohannes  de  Levenstede, 
Richardus  de  Domo,  Nicholaus  de  Wagenige,  Sighehardus  dapifer, 
Hermannus  de  Westenem,  Burchardns  de  Lengede,  Thidericus  de 
Wolmote,  Lnppoldus  de  Veteri  foro,  Ludolfus  de  Cramme,  Olricus 
de  Bemigerorht,  Volcmarus  de  Foro,  Bertoldus  et  Amoldus  de 
HoUe,  Bertoldus  de  Ybernel,  Lndolfus  et  Godescalcus  de  Hadenstede 
et  alii  quam  plures.  Ad  maiorem  igitur  huius  rei  evidentiam  pre- 
sentem  cartam  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari. 
Actum  anno  domini  millesimo  cc^.  xxyii<^.,  sequenti  die  assumptionis 
beate  virginis,  pontificatns  nostri  anno  viii.  Ego  Hermannus  comes 
de  Woldenberch  omnia,  que  in  hoc  scripto  continentur,  vera  esse 
recognoscens  sigillnm  commune  meum  et  fratris  mei  comitis  Heinrici 
haic  carte  apponi  feci  ad  robur  firmamenti  et  in  testimonium  veri- 
tatis.    Amen. 

Or»  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover ,  Domstifi  Hildesheim  Nr,  144  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  roten  und  grünen  und  zwei  gleichen  Siegeln  der  Grafen  von  Woklden- 
berg  an  gelben  und  roten  Seidenfäden,  sechsmal  gespalten  und  fünfmal  geteilt: 
8IQILLVM   COMITÜM   DE  WALDENBBRH.     Gedr.  Sudendorf,  ÜB.  I,  S.  249. 


104  1227. 

388.  Ritter  Oiselbert,  Bürger  von  Goslar,  gründet  daselbst  und 
dotiert  ein  Hospital  zur  Verpflegung  der  Annen  und  übereignet  es  dem 
Deutscheti  Orden.  U.  d.  Z,  Conradus  Hildensemensis  episcopus,  qui 
consecravit  altare  et  confirmavit  hec  facta.    1227  (August). 

Or.  im  NationaUMuseum  zu  Nürnberg.  Siegel  des  Ausstellers,  Gedr.  Bode^ 
ÜB.  ly  S.  478  Nr.  486;  vgl.  auch  Nr.'487. 

289«  Bischof  Konrad  bekundet  die  Stiftung  einer  Kapelle  zu 
Ehren  des  h.  Sylvester  neben  dem  Dome  (iuxta  monasterinm  domine 
nostre)  durch  den  Domküster  Heinrich  t^on  Tossetn,  vereinigt  sie  mit 
der  Vikarie  des  Dofnherm  Gerhard  von  Luidinkhove  und  übertragt  das 
Kollationsrecht  dem  jedesmaligen  Domdechanten.     1227  (vor  September). 

Huius  rei  testes  sunt  Engelbertus  de  Dalem  et  Rodolffus  frater 
eins,  Lippoldus  de  Esscherte,  Ecbertus  camerarius  et  Ludolffus  frater 
suns,  Tidericus  et  Hugo  de  Holthusen  fratres,  Gereco  kammerarius, 
lohannes  de  Sutherem. 

Äbsekr.  des  16.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  661  Nr.  1282  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Danach  gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  54  Nr.  101,  Zeitschrift  1869  S.  56. 
Konrad  ist  Anfang  September  schon  in  Brindisi,  daher  die  Datierung. 

IlMO.  Bischof  Kanrad  überträgt  den  ihm  resignierten  Zehnten 
in  Möllensen  dem  Johannisstift.     1227  (vor  September). 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  presens 
scriptum  inspicientibus  salutem  imperpetuum.  Ex  offlcii  nostri  tenemur 
debito  in  his^  que  ecciesiarum  utilitatibus  a  fidelibus  pie  conferuntnr, 
benigne  fayore  assurgere  et  utfirmitatem  obtineant  elaborare.  Unde 
liotnm  Omnibus  esse  volumus  tam  posteris  quam  presentibus,  qaod 
Olericus  de  Stenberge  ministerialis  noster,  cum  decimam  suam  in 
Holinhus  venalem  exibuis^et,  canonici  sancti  lohannis  cum  eo  in 
precio  Iv  marcarum  hoc  pacto  convenerunt,  ut  ipse  eam  in  manos 
comitum  de  Woldenberge  dominorum  suorum  et  comites  in  manus 
nostras  cum  heredum  suorum  consensu  resignarent  et  sie  decima 
predicta  per  donationem  nostram  ad  proprietatem  canonicorum 
predictorum  cum  omni  iure  et  iutegritate  transiret.  His  igitor 
factis  resignationibus  decimam  nobis  vacantem  prefate  ecclesie 
sancti  lohannis  coram  capitulo  maioris  ecclesie  libere  contulimus. 
Ne  autem  aut  heredes  eorum  aut  alii  malignari  volentes  impostei-nm 
sinistre  obviare  valeant,  hoc  racionabile  factum  auctoritatis  nostre 
sigillo  ad  memoriam  in  futuro  habendam  confirmamus.  Acta  sunt 
tec  anno  ab  incamacione  domini  jsfi.  cc^.  xx9.  vii<>. 


1227.  105 

Or.  im  KgU  St-A.  zu  Hannover,  Johanniaatifl  Nr,  8.  Siegel  des  Biachefs  an 
roten  Seidenfäden.     Gedr.  Würdtwein,  Nova  subs.  I,  S.  296. 

241  •  Die  Grafen  von  Wbhldenberg  bekunden,  dass  Ulrich  von 
Steinberg  den  Zehnten  in  Möllemeti  dem  Johannisstift  verkauft  hat. 
0.  D.  (zu  1227  vor  September). 

H(ermaiinas)  et  H(einricus)  comites  in  Waldenberg  omnibus 
hoc  scriptum  legentibus  salutem.  Notum  esse  volumus  omniam 
cognitioni  hoc  scriptum  lecturorum ,  *)  quod  dominus  Olricus  de 
Stenberg  fratribus  suis  et  filio  suo  assensum  prebentibus  decimam 
in  Möllern  canonicis  sancti  lohannis  in  ponte  pro  marcis^) 

et  nos  eiusdem  Olrici  peticione  et  prefatorum  canonicorum 
devotione  humili  accedente  inducti,  ut  res  rata  permaneat,  coram 
honestis  viris  consensum  nostrum  adhibere  dignum  duximus.  Ne 
igitur  contra  huius  contractus  tenorem  quisquam  volens  malignari 
manum  sinistri  ausus  apponat,'  sigilli  nostri  inpressione  prefatam 
ordinationem  ratam  habentes  confirmamus.  Testes  huius  rei  sunt 
Bertoldus  sacerdos,  Ludolfus  sacerdos,  Heico  saccrdos,  Godefridus 
sacerdos,  Gerhardus  diaconus,  canonici  sancti  lohannis,  Heinricus 
capellanus  comitum,  Conradus  de  Thinkeler,  Heinricus  de  Guste, 
Heinricus  de  Clawenberg,  Heinricus  de  Sulingen,  Ludegerus  Bergrep, 
Johannes  de  Levenstede,  Sigehardus  dapifer,  lohannes  magister 
machine  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl,  St.'A,  zu  Hannover,  Johannisstift  Nr.  7  mit  dem  beschädigten 
Siegel  der  Grafen.  Auf  der  Rückseite  von  Hand  des  14.  Jahrh.  de  decima  in 
MoUensen.  ^ 

tt^fi.  Bischof  Konrad  tiberträgt  dem  Johannisstift  eine  ihm  re- 
sigfiierte  Hufe  in  Bettmar  und  bekundet  den  Kauf  einer  anderen  Hufe 
ebetida  für  dasselbe  Stift.     1227  (vor  September). 

C(onradus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecciesie  episcopus  omnibus 
hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  domino.  Ad  cautelam  futuri 
temporis  notum  esse  volumus,  quod  canonici  sancti  lohannis  in 
Hildensem  quendam  mansum  in  villa  Bethmere  situm  a  Christiano 
filio  Christiani  de  Nethelogen  pro  xxviii  marcis  emerunt,  quem 
Christianus  iam  dictus  nobis  cum  omni  iure  et  integritate  in  manus 
nostras  resignavit  matre  sua  et  sorore  huic  facto  in  omnibus  suum 
prebentibus  assensum,  dominum  Udonem  de  Nethelege  et  Cesarium 

^)  Or.  lectons.        •)  Die  beiden  Lücken  auch  im  Original. 


106  1227. 

de  Wolethe  dando  fideinssores.  Aliam  preterea  mansum  in  eadem^) 
Villa  situm  Hermannus  sacerdos  magister  qiiondam  hospitalis  a 
Christiano  patre  sepe  dicti  Christiani  pro  xv  marcis  cum  omni  iure 
et  utilitate  eidem  ecclesie  comparavit  eisdem  lieredibus  suum  con- 
sensum  ut  ante  prestantibus.  Ut  autem  ea^  que  ad  usus  ecclesie 
et  comodum  ordinavimus,  2)  nulli  veniant  in  dubium,  set  rata  per- 
maneant,  presentem  paginam  super  hoc  conscriptam  sigiUi  nostri 
impressione  duzimus  roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  incamationis 
dominice  m^.  cc^.  xx^.  vii^. 

Or.  im  KgL  St,'A,  zu  Hannoter,  Joltannisstft  Nr,  9.  Siegel  des  Bischofs  an 
roten  Seidenfäden»     Gedr,  nach  Copie  Würdtwein,  Nova  subs,  I,  S.  295. 

248«  Bischof  Konrad  übet^trägt  die  ihm  von  dm  Grafen  vofi 
Wohldenberg  resignierte  •Vogtei  über  die  Güter  und  die  Kirche  in 
Solschen  dem  Ärchidiakon  des  Ortes,     1227  (vor  September). 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns.  Per  presens 
scriptum  notum  facimus  Christi  fldelibus  universis,  quod,  cum  viri 
nobiles  Hermannus  et  Henricus  comites  de  Woldenberch  advocatiam 
bonorum  archidiaconi  et  ecclesie  in  Solzeke  in  manus  nostras  libera- 
Ijter  resignassent,  nos  provide  attendentes  fldei  et  devotionis  con- 
stantiam  dilecti  nostri  Henrici  de  Tossem  eiusdem  loci  archidiaconi 
eandem  advocatiam  pro  salute  nostra^  successorum  et  antecessorum 
nostrorum  eidem  Henrico  dicti  loci  archidiacono  et  successoribns 
suis  concessimus  et  contradidimus  in  pei*petuum  possidendam.  Ut 
autem  hec  nostra  donatio  a  posteris  inviolabiliter  observetur,  pre- 
sentem paginam  inde  conscriptam  sigilli  nostri  fecimus  munimine 
roborari.  Testes  vero  sunt  Conradus  maior  decanus,  Conradus 
sancti  Mauricii,  Hugo  sancte  Crucis  Hildensemenses,  lohannes  Marcos 
Bardewicensis,  ßodolphus  de  Stedereborch  prepositi,  magister  Con- 
radus de  Qoslaria,  Henricus  canonicus  sancte  Crucis  ^  magister 
Richardus  canonicus  sancti  Andr^^,  capellani  nostri;  Burchardus 
filius  supradicti  comitis  Hermanni  de  Woldenberch,^)  qui  presens  fuit 
et  consensit,  Sifiridus  de  Borsem,  Conradus  marscalcus,  Ludolphns^) 
camerarins,  Luppoldus  iunior  de  Veten  foro,  Hugo  de  Holthusen. 
Andreas  de  Selede  et  filius  eius  Luppoldus,  Steppe  de  Mandere, 
Ambrosius  de  Herre,  Dethmarus  de  Elvede  et  Thegennardas, 
lohannes    de    Levenstide , *)    Richardus    de    Domo,    Nicolaus    de 

*)  e  über  der  Zeüe  nachgetragen.  *)  na  desgl.  •)  Woldenberh  B. 
*)  Ludolfas  B.       *)  Levenstede  B. 


1227.  107 

Wagenunge.  Segehardus  dapifer,  Herraannns  de  Westenem,  Bur- 
chardus  de  Lengede,  Theodericus  de  Walmode,  Ludolphus  de  Gramme, 
Olricus  de  Berningeroht,  Volcmarus  de  Foro,  Bertoldas  et  Amoldus 
de  Holle,  Bertoldus  de  Ybernei,  Ludolfus  ^)  et  Godescalcus  de  Aden- 
stede^)  et  alii  quam  plures  ministeriales  nostri.  Actum  anno  domini 
millesimo  cc^.  xx<>vii^.,  pontiflcatus  nostri  anno  viii.  *) 

Or.  in  doppelter  Ausfertigung  (A  und  B)  im  Kgl,  SU'Ä.  zu  Hannover,  Dom' 
Stift  Hildesheim  Nr.  147  und  148  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  an  roten  und  gelben 
Seidenfäden.    Gedr.  Zeitschrift  1869  S.  57. 

4^4.    Bischof  Konrad  bekundet  den  Kauf  der  Vogtei  in  Hohen- 

Hameln  von  Dietrich  von  Deptnau.     Hildesheim  1227  (vor  September). 

Conradus  dei  gracia  Hyldensemensis  ecclesie  minister  humilis 

et  crucis  servus  universis  Christi  fidelibus  salutem  in  vero  salatari.  Ad 

noticiam  omnium  tarn  posterorum  quam  preseutium  volumus  pervenire, 

nos  advocatiam  in  Honhamelen  a  domino  Tiderico  libero  de  Depenoe 

cl  marcis  examinati  argenti  et  viii  talentis  denariorum  emptionis 

titalo  comparasse  et  tarn  ipse  cum  uxore  sua  quam  suus  filius  re- 

nonciavit  circa  dictam  advocatiam  penitus  omni  iuri.    Testes  huius 

emptionis  nostre  sunt  prepositus  lohannes  scolasticus,  Bertoldus  de 

Tossem,  Conradus  plebanus  sancti  Andree,  Heinricus  de  Tossem, 

ma^ster  Meinhardus  canonici  nostri,  magister  Hugoldus  et  Olricus 

canonici  Goslaiienses,  magister^ Thiedolfus  et  Bertoldus  et  Gode- 

fridos  canonici  sancti  lohannis  ad  hospitale,  lohannes  sacerdos  de 

Gasen,  Bertoldus  de  Sehusen  sacerdos,  frater  Tidericus  de  Sulinge; 

milites  Liuppoldus  de  Esscerte,   Conradus  marscalcus,  Liudolfus 

camerarius,  Ülricus  de  Bledenem  et  suus  filius  Olricus,  Tidericus 

de  Prume,  Liuppoldus  de  sancto  Godehardo,  Volcmarus  Dives   et 

Alias  suus  Heinricus;  servi  lordanis  de  Yltenem,  Conradus  de  Lat- 

husen,   Heinricus  de  Sehusen,  Tidericus  Musecove,  lohannes  de 

Snderem,  Stececo  filius  Suideri  de  Bodenburg.     Ut  igitur  ratum 

permaneat  memorie  non  elabens,  hanc  litteram  inde  scribi  et  sigi^i 

nostri  munimine  fecimus  roborari.    Actum  anno  incamationis  domi- 

nice  Txfi.  cc^.  xx^ii.,  indictione  xiiii*,  in  inferiori  caminata  nostra, 

pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  146  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  von  der  Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen.  Die  Indiktion 
mü9ste  XV.  heisseti.  Gedr.  Zeitschrift  1868  S.  111,  liegest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  55  Nr.  102. 


*)  Ludolphus  B.        ')  Adestede  A.        ®)  Das  letzte  i  nachgetragen  B. 


108  1227. 

345.  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  des  Kaisers 
Friedrich  IL  betr.  die  Unterwerfung  der  Kirche  in  Gurk  unter  die  von 
Salzburg.     Brindün  1227  September  (Anfang). 

Regest  Böhmer-Ficher,  Reg.  imp.  V,  1706,  woselbst  das   Weitere. 

340.  Kaiser  Friedrich  IL  befreit  den  Bischof  Konrad,  so  lange 
er  die  Sorge  für  die  Kreuzfahrer  trägt,  von  allem  Reichsdienst.  Brindisi 
1227  September  7. 

Fredericus  dei  gracia  Imperator  semper  augustus,  Iherusalem 
et  Cicilie  rex.  Dignum  esse  decernimus  et  pietas  persuadet,  ut  hii, 
qiii  dignis  insistunt  obsequiis,  et  muniflcencia  nostra  premia  digna 
reportent.  Inde  est,  quod  per  presens  scriptum  notam  facimus  uni- 
versis  imperii  fidelibus,  quod  nos  attendentes  fidem  et  devocionem 
C(onradi)  venerabilis  Hildensemensis  episcopi  dilecti  principis  nostri 
pro  cura  eciam  et  sollicitudine^  quam  fldeliter  gerit  circa  cmce- 
signatos  pro  subsidio  Terre  sancte,  et  quia  ecclesia  sua  propter 
gwen-arum  discrimina  uonnullis  tenebitur  debitis  obligata,  eundem 
episcopum  ab  omni  servicio,  quod  nobis  vel  imperio  exhibere  tenetur, 
donec  curam  et  sollicitudinem  crucesignatorum  geret,  divine  retri- 
buciouis  intuitu  duximus  absolvendum.  Quare  universitati  vestre 
mandamus  et  precipimus,  quatinus  nullus  vestrum  servicium  aliquod 
exigat  a  prefato  episcopo,  quamdiu  curam  i)  crucesignatorum  gesserit 
pro  subsidio  dicte  terre.  Datum  Brundusii  vii.  septembris,  indictione 
prima. 

Ähschr.  des  15,  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S.  452  Nr.  709  im  Kgl.  St.-A.  zu  Han- 
nover, Gedr.  Sudendorf,  Registr,  I,  102,  Huillard-BrSholles  II,  20,  Regest  Böhmer- 
Ficker,  Reg.  imp.  V,  1708. 

247«  Kaiser  Friedrich  IL  befiehlt  dem  Mathiasstiß  in  Goslar,  den 
Stiftsherrn  Kono,  welcher  als  einziger  dem  Bischöfe  Kotirad  fwch  den 
Gehorsam  verweigert  und  deshalb  von  diesetn  gebannt  sei,  iniierhcdh 
secJis  Wochen  zur  Unterwerfung  zu  bestimmen  oder  gegen  ihn  was  Recht 
ist  vorzunehmen.     Brindisi  1227  September  7. 

Or,  im  Kgl.  Si.-Ä.  zu  Hannover,  Domstifi  Hildesheim  Nr.  145.  Geschlossener 
Brief.  Siegel  und  Befestigung  verloren.  Gedr.  Winkelmann,  Acta  imp.  ined.  S.  2(»S, 
Bode,  ÜB.  I,  S.  481  Nr.  490,  Regest  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  399,  Böhmer- Ficker, 
Reg,  imp.  V,  1709. 


0  FehU  im  Cop. 


1227.  109 

^  348«  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  die  Bischöfe  (Konrad)  von 
Hildesheim  und  (Konrad)  von  Minden,  dun  KL  Hebnarshausen,  das 
dem  päpstlichen  Stuhle  unmittelbar  unterstellt  ist,  auf  dessen  Ansuchen 
das  Chrisma  und  das  heilige  Öl  fnitzuteilen  und  für  dasselbe  die 
nötigen  bischöflichen  Amtshandlungen  vorzunehmen.  Lateran  1227 
Dezember  16  (xvii.  kalendas  ianuarii,  pontificatus  anno  primo). 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Münster,  Helmarahausen  Nr.  9.    Gedr.  Westf.  ÜB,  TV, 
S.  104  Nr.  156,  Regest  a.  a.  0.  V,  Ä  161  Nr.  346,  VT,  8.  46  Nr.  173. 

240.    Graf  Ludolf  von  Hallermund  überlässt  dem  Michaeliskloster 
zwei  Liten  in  Heinde  im  Tausch  gegen  zwei  andere,     1227, 

In  nomine  sancte  et  individae  trinitatis.  Ludolfus  dei  gratia 
comes  de  Halremunt.  Ad  elidendam  in  posternm  occasionem  litis 
et  diffidentie  noverit  tarn  presens  fldelium  quam  successara  poste- 
ritas^  qualiter  lohannem  et  Reinhardum  Nepotes  litones  villicationis 
in  Henethe,  quam  a  domino  Hildenesheymensi  episcopo  iure  beneficii 
teneo,  receptis  a  lohanne  xiii  talentis  et  a  Reinhai*do  quatuor  talentis 
et  vi  solidis  manumittentes  hac  condicione  ecclesie  sancti  Michahelis 
ministeriales  contradidi.  ut  ipsi  pro  se  duos  vice  concambii  michi 
reconsignare  procurent,  quod  et  fecerunt.  Ut  ergo  super  hiis  in 
fiitaram  controversia  tollatur  et  ambiguitas,  presentem  paginam 
conscribi  feci  et  meo  sigillo  roborari.  Acta  sunt  autem  hec  in  pre- 
sentia  domini  Thetmari  abbatis  suorumque  f  ratrum  anno  m^.  cc^.  xxvii<>., 
indictione  autem  xiiii.  Testes  autem  huius  actionis  sunt  lohannes 
prior,  loliannes  de  Bonstide,  Bemolfus,  Heynricus  cantor,  Thidericus 
de  Adenoys,  Tliidericus  de  Ordenberch,  Everhardus  de  Borsem  et 
Ludolfus  filius  eins,  Thetmarus  de  Aneboldessem ,  Heynricus  de 
Hymnesdore,  Bernhardus  de  Embreke,  Wlfardus  de  Retheu,  Volc- 
maras  Dives,  Bertoldus  de  Domo,  Ludolfus  filius  Ekehardi  Rufi, 
Geselbertus  de  Goslaria  et  lohannes  frater  eins,  Sifiidus  Mortificator, 
Heinricus  filius  Siburgis  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Michaelishl.  Nr.  30  mit  gut  erhaltenem  Siegel 
des  Ausstellers,  drei  (2:1)  fünfblättrige  Rosen.  Die  Indiktion  falsch  statt  xv. 
Begebt  Doebner,  ÜB.  I,  S.  55  Nr.  103. 

2SO«  Bischof  Luder  von  Verden  und  die  Grafen  Gunzel  von 
Schwerin  und  Bernhard  von  Dannenberg  bekunden,  dass  der  Domherr 
Friedrich,  Bruder  des  Grafen  Heinrich  von  Schwerin,  dem  Kl.  Ebstorf 
aeine  Güter  in  Lehmke  übereignet  hat.     1227. 


110  1228. 

Nach  der  Abschrift  Gebhardis  in  Ms,  IV,  383  in  der  Kgl.  Bibliothek ^zu 
Hannover  gedr.  Lüneburger  ÜB,  VIT,  S,  34  Nr,  42,  n<ich  dem  Or,  im  Archiv  des 
KL  Ebstorf  Mecklenburg,  ÜB,  /,  S,  330  Nr.  339,  Sämtliche  Drucke,  auch  die 
Abschrift  des  14,  Jahrhunderts  in  Cop.  IX,  200  8,  27  nennen  den  Bischof  Luder; 
dennoch  ist  Iso  zu  lesen  oder  ein  FMer  in  der  Jahreszahl  anzunehmen, 

2S1«  Papst  Gregor  IX,  bestätigt  dem  Bischof  Konrad  die  Ent- 
scheidung des  Abtes  von  Walkenried  und  seiner  Genossen  betr.  die 
Mathiaskirche  in  Goslar  gegen  den  Erzbischof  von  Mainz,  Lateran 
1228  Januar  10  (iiii.  idus  ianuarii,  pontiflcatus  nostri  anno  primo). 

Or,  im  Kgl,  SU-A,  zu  Hannover y  Domstift  Uildesheim  Nr,  150,  Bulle  nebst 
Befestigung  verloren,  Gedr,  Bode,  ÜB.  I,  S,  484  Nr.  494,  Regest  Lilntzel,  Ältere 
Diözese  S,  399,      ^ 

252.  Bischof  Km%rnd  unter  den  Zeugen  der  Urk,  König  Heinrichs 
für  den  Abt  von  Ottetiheim,     Hagenau  1228  März  29, 

BegestBöhmer-Ficher,  Reg,  imp.  V,  4099,  Vgl,  Winkelmann,  Kaiser  Friedrich  IL, 
1,  S,  515, 

25S«  Propst  Walthery  Priorin  Jutta  und  das  Kollegium  in 
Dorstndt  verkaufen  ihr  Ällod  genannt  Raht  mit  Zubehör  dem  Hildebrand 
von  Lnwklum  und  Wolframm  von  der  Breiten  Strasse,  Bürgern  in  Braun- 
schweig, für  53  Pfund  unter  der  Bedingung^  dass  diese  das  Gut  zu 
Lehn  nehmen,  keinen  Zins  und  Dienst  davon  entri/^hteti  brauchen  und 
es  ihren  Erben  überlassen  können.  Braunschweig  1228  April  7  (vii®. 
idus  aprilis). 

Nomina  testiuni dominus  Albertus  abbas  Luttrensis, 

Thidericus  abbas  sancti  Egidii  in  Bruneswic,  Zacharias  canonicus 
sancti  Blasii,  lohannes  notarius  ducis,  lohannes  filius  Rembui*gis, 
Bernardus  de  Patfhenhusenj  Elmannus  de  sancto  Michahele,  Bernardus 
Theghelere,  Hennannus  de  Hachem,  Hoierus  Monetharius  et  alii 
cives  de  Bruneswic. 

Or,  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenhüttel,  st,  Crncis  Nr,  1,  Von  den  drei 
Siegeln  das  des  Kreuzklosters  zerbrochen,  des  Abtes  Albert  und  des  Propstes  ron 
Bürstadt  gut  erhalten  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr,  Braun  Schweiger 
Anz,  1745  S,  1822,  Ilänselmann,  ÜB,  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  538  Nr,  *74. 

254«  Papst  Gregoy^  IX,  gestattet  dem  Andreasstift^.  gegenüber  den 
Belästigungen  durch  den  Domscholaster  die  Aufnahme  einer  beliebigen 
Alizahl  von.  Schüleim,  Born,  st,  Peter  1228  Mai  3  (quinto  nonas  maii, 
pontiflcatus  nostri  anno  secundo). 


1228.  111 

Or,  im  KgL  St.-J,  zu  Hannover,  Andreasstift  Nr.  11»  Bulle  und  Befestigung 
ttrloren,  Gedr,  Sonnemafin,  Defens,  reg,  iur,  Nr.  7,  Doehner  ÜB,  I,  S.  55  Nr,  104, 
Hegest  Potthast  8186,  Als  Ausstellungsort  encartet  tnan  Rcate,  die  Schrift  ist 
jünger  und  oh  die  der  päpstlichen  Kanzlei?  Das  Per  gamefit  ist  allerdings  romisch. 
Sollte  die  ürk,  in  das  Jahr  1227  gehören,  wozu  der  Ausstellungsort  passen  würde  ? 
Dies  dürfte  auch  deshalb  angenommen  werden,  weil  die  Bulle  doch  Folge  von 
Nr,  130  ist, 

2S5.  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  den  Bischof  (Konrad),  gegen 
die  Belästiger  des  Kl,  Woltingerode  mit  kirchlichen  Strafen  vorzugehen. 
Rieti  1228  Mai  6. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri.  HU- 

denshemensi  episcopo  salutem  et  apostoUcam  benedictionem.     Non 

absque  dolore  cordis  et  plarima  turbationc  didicimus,  quod  ita  in 

pleiisque  partibus  ecclesiastica  censura  dissolvitur  et  canonice  sen- 

tentie  severitas  enervatur,  ut  viri  religiös!  et  Li  maxime,  qui  per  sedis 

apostolice  privilegia  maiori  donati  sunt  übertäte,  passim  a  male- 

factoribus  suis  ininrias  sustineant  et  rapinas,  dum  vix  invenitur, 

qni  congrua  illis  protectione  subveniat  et  pro  fovenda  pauperum 

JDDocentia  se  mumm  defensionis  opponat.   Specialiter  autem  dilecte 

in  Christo  filie  abbatissa  et  conventus  monasterii  in  Waltingrode 

Cist^rciensis  ordinis,  tue  diocesis,  tarn  de  frequentibus  iniuriis  quam 

de  ipso  quotidiano  defectu  iusticie  conquerentes  fratcrnitatem  tuam 

literis  petierunt  apostolicis  excitari,  ut  ita  videlicet  eis  in  tribu- 

lationibus  suis  contra  malefactores  earum  prompte  debeas  magna- 

nimitate  consurgere,  quod  ab  angustiis  quas  sustinent  et  pressuiis 

tno  possint  presidio  respirare.   Ideoque  fraternitati  tue  per  apostolica 

scripta  mandamus  atque  precipimus,  quatenus  illos,  qui  possessiones 

vel  res  seu  domos  predictarum  sororum  vel  hominum  suorum  irreve- 

renter  invaserint  aut  ea  iniuste  detinuerint,  que  predictis  sororibus 

ex  testamento  decedentium  reliuquuntur,  seu  ipsas  sorores  contra 

apostolice  sedis  indulta  sententiam  excommunicationis  aut  interdicti 

presampserint  promulgare  vel  decimas  laborum  de  possessionibus 

habitis  ante  concilium  generale,  quas  propriis  manibus  aut  sumptibus 

excolant,  seu  nutrimentis  ipsorum,  spretis  apostolice  sedis  privilegiis, 

extorqnere,  monitione  premissa,  si  laici  fuerint,   publice  candelis 

accensis  excommunicationis  sententia  astringas,  si  vero  derlei  vel 

canonici  reguläres  seu  monachi*)  fuerint,  eos  appellatione  remota 

ab  officio  beneftcioque  suspendas,  neutram  relaxaturus  sententiam, 


1)  Cop.  monastii. 


112  1228. 

douec  predictis  sororibas  plenaric  satisfaciaiit  et  tarn  laici  qnam 
clerici  seculares,  qui  pro  violenta  manuum  iniectione  anathematis 
vlnculo  ftieriiit  inodati,  cum  diocesani  episcopi  literis  ad  sedcm 
apostolicam  venientes  ab  eodem  vinculo  mereantur  absolvi.  Villas 
antem^  in  quibus  bona  predictarum  sororum  vel  hominum  snorum 
per  violentiam  detenta  fuerint,  quamdiu  ibi  sunt  interdicti  sententie 
sapponas.  Datum  Reati  secundo  nonas  maii,  pontificatus  nostri 
anno  secundo. 

Äbsehrift  des  16.  JdhrK  in  Cop.  VI,  115,  S.  30  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannof>tr, 

256«  Papst  Gregor  IX,  gestattet  den  Nonnen  der  Maria 
Magdalena  in  Deutschland,  die  Schwerem  und  Familie  hei  ihrer 
Kirche  zu  beerdigen.  Assisi  1228  Juni  2  (iiii.  nonas  iunii,  pontificatus 
nostri  anno  secundo). 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  1  mit  BhihuUe  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden.     Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  56  Nr.  105. 

257«  Papst  Gregoj'  IX.  beauftragt  die  Geistlichen,  gegeit  die  Be- 
lästiger der  Nonnen  der  Maria  Magdalena  in  Deutschland  mit  den 
strengsten  Strafen  vorzugehen.     Ässisi  1228  Juni  4, 

Gregorius  episcopus  servus  seiTorum  dei  venerabilibus  fi-atribus 
archiepiscopis  et  episcopis  et  dilectis  filiis  abbatibus,  prepositis, 
prioribus,  'decanis,  archidyaconis,  archipresbiteris  et  aliis  ecclesiarum 
prelatis  per  Alemanniam  constitutis  salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem.  Non  absque  dolore  u.  s.  w.  wie  in  Nr.  255  bis  opponat. 
Specialiter  autem  prepositus  et  dilecte  in  Christo  filie  priorissa  et 
sorores  sancte  Marie  Magdalene  in  Alemannia  tam  de  frequentibus 
iniuriis  quam  de  ipso  cottidiano  defectu  iusticie  conquerentes  uni- 
versitatem  vestram  litteris  pecierunt  apostolicis  excitari,  ut  ita 
videlicet  contra  malefactores  eorum  prompta  debeatis  magnanimitate 
consurgere,  quod  ab  augustiis  quas  sustinent  et  pressuris  vestro 
possint  presidio  respii-are.  Ideoque  universitatl  vestre  per  apostolica 
scripta  u.  s.  w.  wie  in  Nr.  255.  Datum  Asisii  ii.  nonas  iunii,  pontifi- 
catus nostri  anno  secundo. 

Nur  eirhalten  als  Transaumt  der  Urk.  Bischof  Heinrichs  v.  1316  März  1'2 
(Gregorii),  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Maria  Magdal.  Nr.  149. 

258«  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  die  Erzbischöfe  und  deren 
Suffragane  und  die  Prälaten  Deutschlands,  die  Almosen  halber  zu 
ihnen   kommenden  Boten    der  Nonnen   der  Maria  Magdalena,    welche 


1228.  113 

tcegen  ihrer  Klausur  selbst  nicht  kommen  können,   wohlwollend  auf- 
zunehmen.    Assisi  1228  Juni  6. 

Gregorius*)  episcopus  servus  servorum  dei  venerabillbus  fratribus 
archiepiscopis  et  eorum  saffragancis,  dilectis  flliis,  universis  ecclesi- 
aram  prelatis  per  Alamaniam  constitutls  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Non  credimas  circa  opera  pietatis  yos  invenire 
difficiles,  ad  qae  tenemini  per  vos  ipsos.  Qoia  ergo  moniales  sancte 
Marie  Magdaleue  in  Alamannia  sie  se  pro  Christi  amore  clauserunt, 
qnod  exire  non  possunt  pro  petendis  helemosinis,  quibas  pro  nimia 
paupertate  indigere  noscuntur,  fratemitatem  vestram  monemus  et 
hortamur  attentias  per  apostolica  scripta  mandantes,  quatinus  earum 
nnntios  ad  vos  pro  helemosinis  accedentes  pro  divina  et  nostra 
reverentia  benigne  recipere  procnretis,  ita  quod  preter  divine 
retribntionis  gratiam  debeatis  nos  vobis  in  oportanitatibos  vestris 
fortius  obligari.  Datum  Asisii  viii.  idas  ianii,  pontiflcatos  nostri 
anno  secnndo. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Mar,  MagdaL  Nr,  2  mit  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden. 

259.  Bischof  Konrad  beglaubigt  die  Bulle  Gregors  IX,  d.  d,  1228 
Juni  6  für  die  Nonnen  der  Maria  Magdalena  in  Deutschland,     0,  D, 

Yenerabilibns  dominis  in  Christo  dilectis  archiepiscopis,  epi- 
scopis,  abbatibus,  prepositis,  prioribns,  decanis,  archidiaconis,  archi- 
presbiteris  et  aliis  ecdesiarum  prelatis ,  ad  qnos  littere  iste  per- 
venerint,  C(onradus)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  orationum 
et  obsequii  promptam  in  domino  devotionem.  Quia  sumus  a  domino 
papa  defensores  constituti  prepositi  et  sororum  beate  Marie  Magda- 
lena in  Alemannia  et  ecdesiarum,  bonorum,  privilegiorum  et  aliorum 
onminm,  que  possident  rationabiliter  et  possidebunt,  consultum  uobis 
yisnm  est,  ut  rescripta  privilegiorum  dictus  prepositus  vel  sorores 
penes  se  habeant  sub  buUa  nostra,  ne  aliquod  forsitan  periculum 
circa  ipsa  privilegia  contlngeret  secum  ducta  iugiter  et  ducenda.  Est 
antem  quarundam  litterarum  domini  Gregorii  pape  tenor  talis: 
(folgt  die  Bulle  Gregors  IX.  d,  d,  Assisi  1228  Juni  6), 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr.  3  mit  beschädigtem  Siegel 
des  Bischofs  an  weissen  und  blauen  Hanffäden, 


1)  Verlängerte  Schrift. 
HUdMh.  Ufi.  IL 


114  1228. 

200«  Papst  Gregor  IX.  erteilt  allen  Gläubigen  der  Provinz 
Mainz,  welche  an  angegebenen  Festtagen  die  Kirchen  der  Nonnen  der 
Maria  Magdalena  in  Deutschland  besuchen,  zwanzig  Tage  Ablass. 
Perugia  1228  Juni  20. 

Gregoriusi)  episcopus  servus  servorum  dei  universis  Christi 
fidelibus  per  provinciam  Maguntinam  constitatis  salutem  et  aposto- 
licam  benedictionem.  Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  stabimas 
ante  tribunal  Christi  recepturi  prout  in  corpore  gessimus  sive  bonnm 
fuerit  sive  malum,  oportet  nos  diem  messionis  extreme  misericordie 
operibus  prevenire  et  etemorum  intuitu  seminare  in  tenis,  qaod 
reddente  domino  cum  multiplicato  fructu  recolligere  debeamus  in 
celis,  firmam  spem  fldaciamque  tenentes,  quoniam  qui  parce  seminat 
parce  et  metet  et  qui  seminat  in  benedictionibus  de  benedictionibus 
et  metet  vitam  etemam.  Hinc  est,  quod  universitatem  yestram 
rogamus  et  hortamur  attente^  quatinus,  cum  in  sanctorum  festivitatibus 
eorum  ecclesias  debeant  yisitare  fideles  et  agere  memoriam  eorumdem, 
ut  ipsi  eorum  coram  domino  memorentur,  ad  ecclesias  pauperum 
monialium  sancte  Marie  Magdalene  in  Alemannia  in  festivitatibus 
assumptionis  et  annuntiationis  beate  virginis  necnon  et  in  festo 
beate  Marie  Magdalene  petituri  eorum  suffragium  accedatis,  ut  per 
hec  et  alia,  que  domino  inspirante  feceritis,  ad  eterne  possitis  felici- 
tatis  gaudia  pervenire.  Nos  enim  de  omnipotentis  dei  misericordia 
et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eins  auctoritate  confisi 
omnibus,  qui  in  dictis  sollempnitatibus  ad  prefata  loca  accesserint, 
viginti  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus. 
Datum  Perusii  xii.  kalendas  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno  secundo. 

Or*  im  Kgh  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr,  4  mit  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden. 

SdOl«  Ritter  Halt  von  Biewende  bekundet,  dass  Propst  WaUher  von 
Dorstadt  von  Dietrich  Tosewtdle  vierzehn  Morgen  in  Klein- Neindorf 
efivorben  hat.     1228  Juli  12. 

H(alt)  illustris  miles  de  Biwinde  omnibus  tam  presentibus  quam 
futuris  haue  litteram  inspecturis  paratum  et  honestatis  milicie  ob- 
sequium.  Notum  esse  volo,  quod  dominus  prepositus  Walterus  de 
Dorstat  conquisivit  per  nostram  voluntatem  a  Teoderico  TosewUe 
xiiii  iugera  ville  parvo  Neinthorp  adiacentia,  quod  Crutneinthorp 


1)   Verlängerte  Schrift. 


1228.  116 

nominatur.  Super  hoc^)  at  haberet  uostnun  affectum,  dedit  nobis 
qnatuor  talenta.  Hec  igitur  acta  sunt  cum  voluntate  et  cousensu 
heredum  suorum  scilicet  fratris  sui  Reinhardi  commorantis^)  in 
Truttethe  et  fllia  Adelheide  et  marito  eius  Heinrico  habitantibus  in 
Lenethe,  quibus  dati  sunt  quadraginta  viii  solidi,  medietas  fratri, 
reliqua  pars  iam  dicte  filie  ipsiusque  marito,  qui  et  interfuerunt 
comitie  nostre  in  villa»)  Ostbiwinde,  et  id  secundum  iuris  ordinem 
firmatum  est  iüi.  idus  iulii  coram  testibus  subscriptis  Helmoldo  fllio 
meo,  Alberto  et  Friderico  fratribus  de  Winnincstede  et  Heithinrico 
de  Ummenem  (?),  Ludolfo  milite,  Marquardo  gogravio,  Heinrico 
Noretse,  Christiano  de  Esekenrothe,  scultheto  Roperto,  Rodolfo 
precone,  Heinrico  plebano,  anno  verbi  incamati  m.  cc.  xxviii.,  in- 
dictione  xiiii^.  Ut  autem  id  condictum  perhennis  sit  memorie,  dignum 
duximus  roborandum  tarn  nostro  sigillo  quam  ecclesie  ipsius. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstcult  Out  erhaltenes  Siegel  des  Aussteuere  und  zer- 
brochenes des  Klosters. 

262.  Bischof  Konrad  gibt  die  durch  den  Tod  des  Inhabers  er- 
ledigten Güter  in  Wrisbergholzen  den  Brüdern  Johann  und  Hermann 
von  Wallenstedt  zu  Lehn.     1228  August  20. 

Cunradus  dei  gratia  Hyldensemensis  episcopus.  Per  presens 
scriptum  notnm  facimus  Christi  fldelibus  universis,  quod  nos  bona 
nobis  vacantia  apud  Holthusen  sita,  que  felicis  memorie  Theodericus 
de  Orchenberge  de  manu  nostra  tenebat  in  feodo,  lohanni  de 
Wallenstede  et  fratri  suo  Hermanne  sicut  dictus  T(heodericus) 
tenebat  a  nobis  loco  et  iure  hominum  non  ministerialium  concessimus 
excepto  iure  quod  lifgedinge  dicitur,  quod  doraine  Adeleydi  re- 
cognoscimus,  recipientes  hominium  eorumdem  et  iuramentum,  quod 
nobis  assistent  contra  omnem  hominem  excepto  imperio.  Insuper 
promiserunt  fide  data  in  manus  nostras  et  in  manus  ministerialium 
nostrorum  Engelberti  et  ßodolfi  de  Dalem,  Eckeberti  de  Freyden, 
Th(eoderici)  de  Stuckem,  Th(eoderici)  de  Ruchtingen,  Th(eoderici) 
de  Holthusen,  lohannis  de  Kemen,  Cünradi  de  Elvede  et  Wikeri 
de  Bodenburch,  quod  ubicumque  in  castris  nostris  eos  habere  volu- 
erimus,  quod  ibi  quatuor  annis  subsequentibus  a  feste  beati  lacobi 
proximo  futuri  gratis  et  absque  omni  precio  castrensi  nobis  et 
ecclesie  nostre  servient  fideliter  et  devote.     Et  si  forte  dictum 


^)  hoc  iiher  der  Zeile.      *)  Or.  commoranti.     Die  Konstruktion  ändert  sich, 
als  stände  consentientibns  w.  s.  w.    ^)  Or.  yiUe. 

8* 


116  1228. 

Hermannam  infra  tempas  prescriptum  mori  contigerit,  predictus 
lohannes  unum  militem  substituet  loco  sai.  Promiserant  etiam, 
quod  numquam  bona  predicta  nee  partem  eoram  vendent  yel  aliena- 
bunt  nisi  primo  nobis  vel  snccessoribns  nostris,  qui  erant  pro 
tempore,  et  capitulo  nostro  exhibita  pro  eodem  precio,  quo  possent 
vendi  aliis,  noluerimus  vel  dicti  successores  nostri  et  capitulam 
recusaverint  comparare.^)  Hec  etiam  omnia  promittere  debet  Ecke- 
hardas  frater  eorondem  flde  data.  Huius  rei  testes  sunt  magister 
Cunradus,  Heynricus  canonicus  sancte  Crucis,  Florentius  et  ßichardns 
derlei  nostri,  Wemo  eapellanus  in  Wlnzenburch,  lalci  vero  Cänrados 
de  Altaphago,  Heynrieus  de  Grene,  Denkerus,  lohannes  de  Geren- 
roch,i)  Gothschalcus  de  Hadenstede  et  Emestus  de  Wolvlngen  et 
alii  quam  plares.  Aetum  anno  domini  millesimo  ccP.  xxyiii<>.,  xüR 
kalendas  septeinbris,  pontifleatos  nostri  anno  octavo. 

Or,  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover j  Dotnattfl  Hildesheim  Nr.  151  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs. 

26S.  Bischof  Konrad  bekundet  den  Verzicht  der  Jutta,  Tochter 
des  verstorbenen  Gerhard  von  Wehrstedt,  auf  die  Güter  in  Wehrstedt 
(Werstide),  die  das  Andreasstift  von  ihrem  Vater  gekauft  und  sie  dem 
Stifte  streitig  gemacht  hatte,  Hildesheim  1228  November  10  (llli<*.  Idus 
novembris,  pontiflcatns  nostri  anno  viii®.). 

Testes  huius  rei  sunt  lohannes  Marens  prepositus  maior,  Con- 
radus  prepositus  Montis,  magister  Conradus  eapellanus  noster, 
Heinrieus  eanonieus  sancte  Crueis  notarius  noster,  Alardus  frater 
domus  Theuthoniee,  capitulum  saneti  Andree,  Conradus  deeanus, 
Daniel,  lohannes,  Florentius,  Wemerus  saeerdotes,  Albertus,  Con- 
radus, magister  Beitoldus  dyaconi,  Riehardus  subdyaeonns,  Mar- 
colphus  acolitus,  layei  Lippoldus  senior  de  Antiquo  foro,  Conradus 
marsealcus,  Ludolfus  camerarius,  Bertoldus  de  Holle  dapifer  noster, 
Olricus  de  Berningerod,  Ernestus  de  Bliekenstide ,  Tidericus  de 
Tosseim  milites  und  Bürger. 

(h\  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr,  1258b.  Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs. 
Oedr,  nach  dem  Or,  Doebner,  ÜB.  I,  S,  b7  Nr.  106,  nach  Copie  Zeitschrift  1869  Ä.  65. 

264.  Papst  Gregor  IX,  beauftragt  die  Domherrn  (Domküster) 
Heinrich  v&n  Tossem  und  mag,  Johann  soiine  den  Sfiftsherm  Heinrich 

*)  So  das  Or. 


1228.  117 

des  MoritzstifteSy  dem  Goslarer  Domherrn  0.  zu  seinem  Gelde  zu  ver- 
helfen,    Perugia  1228  November  24. 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  del  dilectis  flliis  Henrico 
de  Tossem,  magistro  lohanni  maioris  ecclesie  et  Henrico  sancti 
Maaricii  canonicis  Hildensemensibus  salutem  et  apostolicam  bene- 
dictionem.  0(lricus?)  canonicus  Goslariensis  nobis  conquerendo 
monstravit;  qnod  Ä.  et  6.  laici  Hildesemensis  et  Alberstadensis 
dyocesis  quandam  pecunie  summam  ipsi  detinent  et  sibi  reddere 
contradicant.  Ideoque  discretioni  vestre  per  apostolica  scripta 
mandamus,  qaatinus  partibus  convocatis  andiatis  causam  et  appella- 
cione  remota  nsoris  cessantibas  fine  debito  terminetis  facientes  quod 
dccreveritis  per  censuram  ecclesiasticam  firmiter  observari.  Testes 
antem  u.  s.  w.  Quod  si  non  omnes  u.  s.  w,  Datum  Perusii  viii. 
kalendas  decembris,  pontiflcatns  nostri  anno  secnndo. 

Abschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  V£,  11,  S.  515  Nr.  873  im  Kgl.St.-A,  zu 
Hannover.     Fehlt  hei  Potthaat  und  Bode. 

265.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ritter  Albert  vmi  Lopke 
bei  seinetn  Eintritt  in  das  Michaeliskloster  diesem  18  Morgen  Land  in 
Lopke  überwiesen  hat.     1228. 

Conradus  dei  gracia  Hildensemeusis  episcopus  omnibus  presens 

scriptum  inspecturis  salutem  in  domiuo.   Universa  negocia  mandata 

litteris  illibata  solent  et  integra  permanere.    Sciant  igitur  presentes 

et  posteri,  quod  Albertus  miles  dictus  de  Lobeke,  cum  ad  mona- 

sterium  sancti  Michahelis  in  Hildeusem  se  diverteret  habitum  reli- 

gionis  assumendOy  de  coasensu  fratrum.  sororis  sue  et  omnium  suorum 

herednm  cisque  sponte  ac  publice  renuntiantibus  xvüi  iugera  sita  in 

eadem  villa  pro  anime  sue  remedio  contulit  in  perpetuum  monasterio 

memorato.    Nos  autem  ob  reverentiam  sancti  Michahelis  et  beati 

Berwardi   venerabili   viro   abbate  Thetmaro   instante  proprietatem 

bonorum  eorundem  monasterio  condonavimus  antedicto.    Hanc  vero 

donationem  sigillo  nostro  tcstibusque  subscriptis   dignum   duximus 

communire.    Testes  sunt  Henricus  de  Tossem,  Sifridus  de  Barem, 

lohannes  celerarius  canonici  maioris  ecclesie  in  Hildensem,  Ludolfus 

camerarius,  Bodo  et  Burchardus  fratres  de  Saldere,  Conradus  mar- 

scalcns,    Tidericus   de   Rothighe    milites,    Bertrammus   de  Domo, 

Hillebrandus  de  Dammone  burgenses,  et  alii  quam  plures.    Actum 

anno  domini  m^cc^  xxviiio,  pontificatus  nostri  anno  viii<>. 

Or,  im  Kgl.  St-A,  zu  Hannover,  MichaeliskL  Nr.  31  mit  dem  Siegel  des  Bischofs. 
Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  57  Nr.  107. 


118  1228. 

266.  Propst  Friedrich  von  Nörten  empfiehlt  den  Boten  der  Nofinen 
flter  Maria  Magdalena  und  verheisst  Indulgem  für  deren  Unter  Stützung, 
0.  D.  (1228). 

Fridericus  dei  gracia  prepositus  Northunensis  prelatis  et  sacer- 
dotibus  Omnibus  in  prepositar(is  .  .  . .)  constitutis  salutem  in  vero 
salutari.  Cum  omnes  stare  debeamns  ante  tribnnal  domini  I(hesn 
Christ)i  recepturi  (u.  s,  w.  mit  geringen  Abweichungen  me  in  Nr.  260 
bis)  etemam.  Hinc  est.  quod  exhibitorem  presentium  noncinm  peni- 
tencinm  sororum  sancte  Marie  Magdalene  in  Hildensem,  que  sub 
religionis  habitu  deo  ibidem  nocte  et  die  deserviunt,  ad  vos  trans- 
mittimus  rogantes  düigenter  et  attente  et  mandantes  districte, 
qnatinus,  cum  ad  vos  venerit,  unusquisque  vestrnm  in  domo  sua 
benigne  eum  recipiat  et  in  ecclesia  sua  quilibet  vestrum  populum 
sibi  commissum  ad  hoc  invitet,  ut  ad  sustentacionem  earundem 
sororum  elemosinam  suam  transmittat,  videlicet  prout  cuique  fuerit 
divinitus  inspiratum,  ut  pro  modico,  quod  aliquis  dederit  eis  hie  de 
suo,  centuplum  recipiat  in  (seculo.  Omn)es  enim,  qui  eis  elemosinam 
suam  dederinty  conmiunionem  oracionum  et  omnium  bonorum,  que 
(ab  eis  inspirante)  domino  fuerint  procurata,  et  largam  indulgentiam 
domini  pape  poterunt  optinere. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Maria  Magdal.  Nr.  7.  Siegel  und  Be- 
festigung verloren.    Die  Urk,  beschädigt. 

267«  Kaiser  Friedrich  IL  schreibt  dem  Bischof  Konrad  über 
seine  bisherige  Kreuzfahrt.     (Jerusalem)  1229  März  18. 

Der  Anfang  gedr.  Sudendorf,  Registrum  I,  S,  103  zu  1228.  Vgl,  das  gleich- 
lautende vollständige  Schreiben  an  den  Papst  Mon.  Germ.  IV,  261,  und  an  alle 
Reichstreuen  Mon.  Boica  31a,  S.  532,  überhaupt  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  Nr.  1738. 

268«  Bischof  Konrad  übereignet  dem  KL  Wienhausen  zu  Pro- 
benden der  Nonnen  den  Zehnten  in  Lobke  (Lopeke),  den  Propst  Werner 
des  Klosters  vom  Ritter  Dietrich  von  Tossem  gekauft  und  dieser  dem 
Bischof  resigniert  hat.  Hildesheim  1229  Mai  25  (viii®.  kalendas  iunii, 
pontiflcatus  nostri  anno  nono). 

Testes  huius  rei  sunt  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Heinricus 
custos,  Ludolphus  canonicus  sancte  Crucis  scriptor  noster,  Berte- 
rammus  canonicus  Montis  clerici,  Hugo  de  Insula,  Ludolphus  came- 
rarius,  Theodericus  de  Prome  milites,  Hugo  de  Holthusen,  lohannes 
de  Sudtherem,  Qerardus  camerarius  servi. 


1229.  119 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Wienhausen,  Nr.  3.  Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs 
an  blau'rot'gelb-grünen  Seidenfäden. 

269«  Bischof  Konrad  bekundet,  dasa  das  Kl,  Dorstadt  von  Gisel- 
bert,  früherem  Vogt  in  Goslar,  sieben  Hufen  in  Dorstadt  gekauft  hat, 
welche  dieser  den  Grafen  Hermann  und  Heinrich  von  Wbhldenberg 
und  diese  wieder  ihm  aufgelassen  haben  und  zwar  Heinrich  in  Ris, 
qoando  cum  domino  de  Lunenborg  et  nobilibns  et  ministerialibus, 
fidelibus  nostris,  de  pace  terre  coUoquium  et  tractatum  habebamus. 
Goslar  1229  Mai  und  Hildesheim  1230. 

presentibus  (bei  der  Resignation  Hermanns)  fratribus   nostris 

magistro  Gerwico  scolastico,  magistro  Hermanno  et  magistro  Conrado 
de  Vriberch,  Ambrosio  decaDO,  Johanne  plebano  Goslariensi,  Willikino 
marscalko  de  Bruneswik,  Bertoldo  de  Gowisc,  Richardo  de  Domo, 
Heinrico  de  Clawenberg,  Tiderico  filio  Leonardi,  Bertoldo  de  Holle, 
Godescalco  de  Adenstede,  Hugone  de  Holthosen. 

presentibus  (bei  der  Heinrichs)  et  videntibus  Johanne  maiore 

preposito  nostro  et  Heinrico  de  Tossem,  Bernardo  de  Dorstat  et 
Amoldo  fllio  eins,  Luthardo  de  Meinersem,  Ludolfo  de  Gustede, 
Tiderico  de  Saldere,  Ludolfo  et  Friderico  fratribus  de  Bortfelde, 
Andrea  de  Lüttere,  Conrado  marscalco  nostro. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt,  An  roten  und  gelben  Seidenfäden  Siegel  des 
Bischofs  und  des  Domkapitels.     Gedr.  Bode,  ÜB.  /,  S.  486  Nr.  498. 

270«  Lippold  Vogt  des  Moritzsüftes  schenkt  dem  Kreuzstift  zur 
bildlichen  Darstellung  der  Himmelfahrt  Christi  an  diesem  Feste  und 
zu  seinem  Anniversar  neun  Morgen  in  Nordstemmen,  0.  J.  (1229) 
August  15  (in  die  assumptionis  sancte  Marie). 

Presentes  erant  Thetmarus  abbas  sancti  Michaelis,  magister 
Gerewicus  scolasticus,  magister  Hermannus  de  Goslaria  canonici 
maioris  ecclesie,  item  Olricns  de  Piscina,  Conradus  et  Theodericus 
filii  eins,  et  fratres  de  Ebelingeroht  consanguinei  eiusdem,  Hugo  de 
Insnla,  Lyppoldus  filius  lustacii,  Lyppoldus  de  Eskorte. 

Or.  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  Kreuzstifi  Nr.  33,  mit  beschädigtem  Siegeh  vier- 
eckig, zeigt  Reiter  nach  links  mit  Schild  und  Lanze, CAT  DB  MONTE 

Gedr,  Sudendorf,  ÜB.  VIII,  S.  87  Anm.  3,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  67  Nr.  128.  liegest 
Bode,   ÜB.  I,  S.  496  Nr.  516. 

271.  Bischof  Konrad  bekundet  die  Übertragung  von  netm  Morgen 
bei  Nordstemmen  durch  Lippold  vom  Alten  Markt  an  das  Kreuzstift. 
1229  August  15. 


120  1229. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus  universis  hanc  cartnlam  inspectoris  salutem. 
Notum  esse  volumus,  quod  Lyppoldus  de  Antiquo  foro  constitutus 
coram  nobis  in  festo  assumptionis  domine  nostre  in  ecclesia  maiori 
Hildensem  recognovit,  se  contulisse  ecclesie  sancte  Cracis  pro 
remedio  anime  sne  novem  ingera  sita  Stemne  de  heredum  snonun 
beneplacito  et  consensn.  Unde  publice  de  ambone  quesivimus  ab 
hüSy  qni  erant  in  monasterio,  si  aliquis  vellet  contradicere  facto  sno, 
nnlloque  reclamante  Olricns  de  Bemingeroht  reqnisitus  talem  tnlit 
sentenciam,  quod  ex  quo  nullus  contradiceret  nos  debemus  banno 
nostro  bona  iam  dicta  collata  ecclesie  conflrmare.  Auctoritate  igitur 
beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  nostra  eadem  novem  iugera 
ecclesie  sancte  Crucis,  prout  dictabat  sententia  approbata  ab  omnibns, 
conflrmantes  sub  interminatione  anathematis  prohibemus,  ne  in  eis- 
dem  bonis  aliquis  ei  molestiam  inferat  vel  gravamen.  Presentes 
erant  Thetmarus  abbas  sancti  Michaelis,  magLster  Gerewicus  sco- 
lasticus,  magister  Hermannus  de  Goslaria  canonici  maioris  ecclesie; 
Lyppoldus  de  Escherte,  Lyppoldus  fllius  lustacii,  Olricus  de  Piscina 
et  Conradus  et  Theodericus  fllii  eins  et  fratres  de  Ebelyngeroht 
et  alii  quam  plures  ministeriales  ecclesie  et  burgenses.  Ne  autem 
inde  inposterum  aliqua  dubitacio  oriatur,  scripto  nostro  et  sigilli 
munimine  id  quod  factum  est  in  presentia  nostra  flrmavimus  ad 
cautelam.  Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xjf^bfi.,  pontiflcatus  nostri 
anno  nono. 

Or.  im  Kgl,  St.-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  26,  Siegel  verloren.  Regest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  58  Nr.  109. 

272.  Der  Propst  des  Maria- Magdcdenen- Ordens ,  der  Dechant 
des  Stephansklosters  in  Mainz  und  Domherr  Salomon  von  Würzburg 
vidimieren  eine  Urk,  des  Kardinallegaien  Otto  d.  d.  Constanz  1229 
Dezember  19  (xiiii.  kalendas  ianuarii),  worin  dieser  denen,  welche  die 
Nonnen  der  Maria  Magdalena  in  Deutschland  unterstützen,  vierzig 
Tage  Ablass  verspricht     0.  D. 

Frater  St.  prepositus  ordinis  sancte  Marie  Magdalene  et 
Th(eobaldus)  decanus  sancti  Stephani  Maguntini  et  magister  S(alomon) 
canonicus  Erbipolensis  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 
salutem  in  domino.  Noverit  omnium  tam  presentium  quam  futurorum 
sollers  industria,  nos  littcras  domini  Ottonis  cardinalis  domini  pape 
in  hunc  modum  inspexisse:  (folgt  die  Urk,  Ottos). 


1229.  121 

Or,  im  KgU  St.'A,  am  Hannover^  Mar,  Magdal.  Nr,  5  mit  dem  gut  erhaltenen 
runden  Siegel  des  Propstes  an  grüner  Hanfkordelf  dem  gtU  erhaltenen  spitzovalen 
des  Deehanten  an  roter  Hanfschnur  und  dem  Bruchstück  des  runden  Siegels  des 
Domherrn  S(alomon)  an  weisser  Hanfschnur.  Die  Urk.  Ottos  ist  gedr.  Bode, 
ÜB.  I,  S.  488  Nr.  499,  Chron.  Mont.  Francor.  Goslar,  S.  8,  Leibniz  Accens.  I,  app.  8. 
Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  10097, 

273.  Bischof  Konrad  vidimiert  die  Urk.  des  Kardinallegatm  Otto 
d,  d,  Constanz  1229  Dezember  19,  in  welcher  dieser  allen,  welche  die 
Nonnen  der  Maria  Magdalena  unterstützen,  vierzig  Tage  Ahlass  ver- 
spricht,    0.  D. 

C(oiiradus)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi 
fidelibns  presentes  litteras  inspecturis  salatem  in  domino.  Litteras 
domini  Ottonis  cardinalis  vidimus  sab  hac  forma:  (folgt  dieUrk.Ottos), 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr,  6  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.     Vgl.  die  vorhergehende  Nr. 

274.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Jutta  von  Bremen,  die 
Schwester  der  von  Escherde,  eine  halbe  Hufe  in  Escherde  dem  Kloster 
daselbst  zur  Beleuchtung  übertrafen  hat.     1229. 

C(onradu8)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus 

Christi  fidelibus  salatem.   Ea  que  coram  nobis  acta  sunt  in  autenti- 

cam  scriptnram  redigi  fecimus,  ut  hominibus  futuri  temporis  noticiam 

et  fidem  de  preterito  faciamus.   Notum  igitur  sit  omuibus  presentibus 

et  faturis,  quod,  postquam  Volcmarus  Beinberch  dimidium  mansum 

in  Eschere  situm  quindecim  iugera  continentem  et  aream^  quam  a 

fratribos  de  Escherte  Lippoldo  videlicet  et  Tiderico  in  feodo  tenuit, 

ipsis   de  consensu  heredum  suorum   libere   resignasset,    lutta   de 

Brema  eundem  dimidium  mansum  et  aream  a  iam  dictis  suis  fra- 

tribns  emptionis  titulo  comparavit  et  consentientibus  suis  et  fratrum 

heredibus  monasterio  in  Escherte  ad  usum  luminaris  contulit  pro 

remedio  anime  sue.    Quecumque  autem  sororum  pro  tempore  eiusdem 

monasterii  custos  fuerit,  proventus  eiusdem  dimidii  mansi  et  aree 

ex   integro  recipiet  et  secundum  eorundem   estimationem  singulis 

annis  luminaria  fideliter  ministrabit.     Sirailitcr  in  anniversario  iam 

dicte  matrone  luminaria  in  vigiliis  et  in  missa  procurabit.   Ne  autem 

legitime  celebrata  empcio  et  tam  pia  donatio  cuiusquam  presumptione 

imposterum  possit  rescindi,    presentem   litteram   de  utroque  con- 

scriptam  sigillo  nostro  fecimus  roborari.     Testes   huius   rei  sunt 

Liudolfus  de  Borsem,  Lippoldus  de  Borsem,  Everhardus  de  Milnem, 


122  1229. 

Gerardus  de  Rosendale,  dominus  Tidericas  de  Osigge;  Hildebrandns 
de  Dispenstede.  Actum  anno  iucarnationis  dominice  millesimo 
ducentesimo  xxix.,  pontiflcatus  nostri  anno  octavo. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Eacherde  Nr,  6.  Siegel  des  Bischofs  zur 
Hälfte  tceg.  Auf  der  Rückseite  von  gleichzeitiger  Hand:  hie  est  censns  qni  datnr 
do  dimidio  manso  in  paryo  Eschor  ad  costoriam,  daodecim  modü  siliginis,  qaatnor 
tritici  et  totidem  ordei,  sex  avene  et  qaatnor  poUi. 

275.  Bischof  Konrad  schenkt  auf  Bitten  des  Bodo  von  Homburg^ 
dessen  Frau  Luckardis  und  Bertolds  und  Heinrichs^  der  Söhne  seines 
verstorbenen  Bruders  Bodo,  dem  Kl,  Kemnade  zu  seiner  Metnorie  fünf 
Hufen  in  Löbber,  welche  Bodo  ihm  bei  Greene  an  der  Leine  resigniert 
hat.  Dieser  überträgt  ihm  dafür  das  Eigentum  von  sechs  Hufen  in 
Eime  und  erhält  sie  vom  Bischof  zu  Lehn.     1229. 

Ähschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.III,  130 y  S.  49  Nr.  234  im  Kgl.  St-Ä.  zu 
Hannover,  des  16.  Jahrh.  im  Loccumer  Copiar  in  Loccum  S.  176  Nr.  243.  Gedr. 
Orig.  Guelf.  IV,  487,  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S.  47  Nr.  56,  Westfäl. 
ÜB.  VI,  S.  52  Nr.  194. 

276.  Propst,  Dechant  und  Kapitel  von  Nörten  teilen  dem  Bischof 
Konrad  mit,  dass  sie  seinem  Befehle  gemäss  die  von  Hardenberg  und 
die  de  Novali  vor  sich  zitiert  und  diese  den  Zehnten  in  Hackenstedt, 
den  der  Propst  von  Demehurg  von  ihnen  gekauft  hat,  resigniert  haben. 
0.  D.  (zu  1229). 

Venerabili  domino  C(onrado)  Hildensemensi  episcopo  F(ridericus) 
dei  gratia  prepositus,  . .  decanus  totumque  capitulum  Northunense 
orationes  et  obsequium.  Becepimus  litteras  vestras,  in  quibns  con- 
tinebatur,  ut  vestre  petitionis  intuitu  vocaremus  Quntherum,  Ber- 
nardum  et  Hei-mannnm  de  Hardenberch  et  Bernardum  et  Conradnm 
de  Novali,  quatenus  decimam  in  Havekenstede,  quam  de  manibus 
ipsorum  prepositus  lohannes  de  Derneborch  redemerat,  resignarent 
ad  manus  vestras,  cum  propter  malum  statum  terre  dicti  milites  ad 
hoc  faciendum  accedere  ad  vestram  presentiara  non  auderent.  Re- 
scribimus  igitur  vobis,  quod  hoc  fecimns.  Comparuernnt  siquidem 
dicti  viri  coram  nobis  et  renunciaverunt  omni  iuri,  quod  eis  in  iam 
dicta  decima  competere  yidebatur.  Presentes  erant  .  .  abbas  de 
Reinhusen,  . .  decanus  et . .  custos,  Hermannus  scolasticus,  Conrados 
plebanus,  Florentius,  Ekbeitus  canonici  Northunenses,  abbas  de 
Stene,  prepositus  de  Katelenborch,  item  Ludolfus  et  Godescalcus 
fratres  de  Plesse,  Hermannus  et  Emestus  de  Uslaria,  Thetmams 


1229.  123 

et  Bodo  de  Wikbeke,  Guntherus  Calviis  et  Guntherus  Albus  de 
ßobentun,  Hermannus  de  Gladebcke,  Theodericus  de  Redinkyshusen, 
Hermannus  de  Wolbrehtishusen,  Theodericus  de  Bernersen,  lohannes 
de  Sawiken  et  alii  quam  plures  tarn  laici  quam  clerici.  Hoc  vobis, 
domine  episcope,  et  omnibus  hanc  cartulam  inspecturis  notum  esse 
Yolnmas  et  ad  huius  rei  memoriam  cartulam  hanc  inde  confectam 
dedimus  et  sigillum  fratrum  de  Hardenberh  apponi  fecimus  et  sigillis 
etiam  nostris  firmavimus  ad  cautelam. 

Or,  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  Dernehurg  Nr,  18  a,  Siegel  des  Propstes 
und  der  Kirche  von  NMen  und  der  Brüder  von  Hardenberg,  zwei  mit  den  Rücken 
gegeneinander  gekehrte  senkrechte  Schlüssel:  f  SIQILL.  G.  ET  (H)EEM.  DB  HAR. 

277.  Bischof  Konrad  überträft  dem  KL  Dernehurg  den  Zehnten 
in  Hackenstedt     1229. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  >)   Cunradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.    Cum  pontificalem  deceat  sollicitudinem, 
ecciesiarum  utilitatibns  invigilare  et  contra  varios  futurorum  incursus 
omni  diligentia  premunire,  notum  esse  volumus  universis  Christi 
fidelibus,    quod  nos  pro  remedio  anime  nostrc  decimam  ecclesie 
nostre  sitam  Havenkenstede,  quam  nobiles  viri  Bernard us,  Guntherus 
et  Hermannus  de  castro  Hardenberch  et  Bemardus  et  Cunradus  de 
Norali  tenebant  in  feodo,  post  resignationem  ab  eis  factam  con- 
tnlimns  de  consensu  et  beneplacito  capituli  nostri  ecclesie  dei  in 
Demeborch  ad  usum  sanctimonialium  ibidem  Ihesu  Christo  et  beate 
virgini  deservientium  Johanne  preposito  ipsius  loci,   qui  eam  de 
manu  laicali  redemerat,  id  procurante  fldeliter  et  modis  omnibus 
promovente.    Presentes  erant  Burkardus  maior  prepositus,*)  Cun- 
radus decanus,  Cunradus  cantor,  magister  Hermannus  de  Goslaria, 
Bertoldns  de  Tossem,  Cün]*adus  plebanus  forensis,  Syfridus  de  Barem, 
Cunradus  de  Goslaria,  Hcinricus  de  Tossem,  Reinoldus  de  Dassele, 
Wikboldas  de  Medereke,  lohannes  de  Bracle  cel(erarius)  concanonici 
nostri  et  alii  quam  plures.    Factum  anno  domini  millesimo  ducen- 
tesimo  vicesimo  viiiio.,  pontificatus  nostri  anno  viü^.    Verum  quia 
labnntnr    cum   tempore   que  fiunt   in   tempore,   nisi   debito   modo 
firmata  fuerint,  ne  quid  adversitatis  futura  dies  pariat,   presenti 
Scripte  et  auctoritatis  nostre  sigillo  hanc  donacionem  nostram  factam 


')  Verlängerte  Schrift,  •)  So  das  Or.,  was  entschieden  unrichtig,  da  Burchard 
1229  nicht  Dompropst  ist,  sondern  Propst  des  Petersberges;  das  maior,  das  in 
Cop.  VI,  105  Ä.  9  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover  ganz  fehlt,  gehört  hinter  decanus. 


124  1280. 

racionabiliter  ad  hniiis  rei  evidenciam  confirmamus  et  fntnris  ratam 
esse  temporibus  per  auctoritatem  sanctorum  apostolorum  Petri  et 
Pauli  et  successonim  suorum,  nostra  quoque  et  omniura  episcoporum 
mandamos  omnem  malignandi  aditiim  in  perpetnum   precludentes. 

Or.  in  der  ßeveriniechen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Kl.  Demeburg  Nr.  6. 
Siegel  nebst  Befestigung  verloren.  Gedr.  nach  Cop.  Zeitschr.  1869  S.  58,  auszugs- 
weise Schannat,   Vindem.  I,  S.  202,  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  58  Nr.  HO. 

278.  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  de^i  Bischof  (Konrad),  gegen 
einige  Kleriker  und  Laien,  welche  geistliche  Personeti  geschädigt  und 
im  Kirchenbanne  geistliche  Handlungen  vorgenommen  hätten,  mit  kirch- 
lichen Strafen  vorzugehen.     Lateran  1230  Mai  9. 

Gregorius  episcopus  servus  servoriim  dei  venerabili  fratri  epis- 
copo  Hildensemensi  salutem  et  apost9licam  benedictionem.  Exbibita 
nobis  tua  peticio  continebat,  quod  nonnolli  clerici  et  laici  civitatis 
et  diocesis  tue  pro  violenta  iniectione  manaum  in  religiosas  per- 
sonas  et  seculares  clericos  sacrilegiis  et  incendiis  inciderunt  in 
canonem  sentencie  promulgate,  quorum  clericorum  quidam  absolu- 
cionis  beneficio  non  obtento  divina  ofBcia  celebrarant.  Quare  de 
ipsorum  salute  sollicitus  postalasti  super  hoc  apostolicum  remedium 
exbiberi.  Nos  igitur  fraternitatis  tue  precibus  inclinati  presencinm 
tibi  auctoritate  concedimus,  ut  possis  talibns  absolucionis  beneficinm 
iuxta  formam  ecclesie  impartiri  iniuncto  eis  quod  talibus  super  huius- 
modi  consuevit  iniungi,  dummodo  passis  iniuriam  et  dampna  satis- 
faciant  competenter,  nisi  adeo  fuerit  difficilis  et  enormis  eorum 
excessus,  quod  merito  sint  ad  sedem  apostolicam  destinandi.  Si 
yero  dictos  clericos  excommunicatos  scienter  in  contemptum  eccle- 
siastice  discipline  inveneris  celebrasse  diyina,  eis  ad  annum  ab 
ördinaria  execucione  suspensis  et  iniuncta  penitcncia  competenti  cum 
ipsis  postmodum,  si  fuerint  bone  conversacionis  et  vite,  auctoritate 
nostra  dispenses,  sicut  videris  expedire.  Datum  Laterani*)  vii. 
idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  quarto. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  418  Nr.  611  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover. 

279.  Papst  Gregor  IX.  verleiht  alleti  Gläubigen  der  Mainzer 
Diözese,  die  dem  Bischof  (Konrad)  beim  Aufbau  de7'  teilweise  detn  Ein- 
sturz nahen  Domkirche  und  besonders  zur  Ausbesserung  des  kupfernen 


^)  Cop.  Laterauens. 


1230.  125 

Dctches  behülfiich  sind,   einen  zwanzigtägigen   Äblass.     Lateran  1230 
Mai  9  (vii.  idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  quarto). 

Or,  im  Kgl,  SL-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  162,  Bulle  und  Be- 
festigung verloren.  Gedr.  Doehner,  ÜB.  I,  S.  68  Nr.  111.  Regest  Westfäl.  ÜB.  V, 
S.  166  Nr.  360. 

280.  Pcg[>8t  Gregor  IX.  befiehlt  auf  Ansuchen  des  Deutsch-Ordens- 
meisters  Hermann  (von  Salza)  dem  Paderbomer  Domkapitel,  die  durch 
den  verstorbenen  Bischof  Oliver  vom  Deutschen  Ord-en  geliehenen  65  Mark 
zurückzuerstatten,  undrigenfalls  er  den  Domscholaster  (Oerwich)  und 
die  Domherren  Heinrich  und  Meinardus  von  Hildesheim  beauftragt 
habe,  gegen  jenes  mit  kirchlichen  Strafen  vorzugehen.  Lateran  1230 
Mai  10  (vi.  idus  maii,  ponüficatns  nostri  anno  quarto). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Münster,  Fürst.  Paderborn  Nr.  126.  Gedr.  Westf.  ÜB.  IV, 
S.  116  Nr.  175,  Regest  a.  a.  0.  V,  S.  166  Nr.  361,  Archival.  Zeitschr.  HI,  46  Nr.  50. 

281.  Bischof  Konrad  belehnt  die  BiHld^r  von  Escherde  mit  Gütern 
in  Helperthe,  falls  nicht  die  Schwester  des  Lambert  von  Helperthe 
auf  sie  Ansprüche  geltend  macht.     Hildesheim  1230  Mai  13. 

C(onradas)  dei  gratia  Hyldensemensis  episcopus  omnibus  hoc 
scriptum  anditnris  vel  inspectnris  salutem  in  domino.    Ad  noticiam 
onmiam  yolumus  pervenire,  quod  bona  quedam  Helperthe  sita  et  a  do- 
mino Haitone  de  Biwende  nobis  resignata  porreximas  Lippoldo  et 
Thiderico  fratribus  de  Esscherte  titulo  feodi,  si  tarnen  porrigere  pote- 
ramus,  quod  dicimus  propter  quandam  matronam  sororem  Lamberti  de 
Helperthe  bona  eadem  ntpote  suum  feodum  repetentem.   Promiserunt 
autem^)  data  fide  in  manus  nostras  et  Sifridi  de  Borsem  et  Bertoldi 
de  Holle  dapiferi  nostri  Lippoldus  de  Esscherte  et  Tidericus  frater 
saus   et  Hugo  de  Insula,  Engelbertus  de  Dalem,  Ludolphus  came- 
rarins  noster,    Conradus  marscalcus  noster,    Lippoldus  iunior  de 
Veteri  foro,  quod  antedicti  L(ippoldus)  et  Th(idericus)  fratres  bene- 
yole  ac  sine  petitione  restauri  cedant  de  iis  bonis,  si  forte  contingat 
prememoratam  matronam  dictante  iusticia  obtinere.    Preterea  pro- 
miserunt iidem   milites  iuxta  facultatem  et  vires  suas  omnimodo 
DOS  iuvare,  si  forte  propter  sepe  dicta  bona  qulspiam  nos  attempta- 
verit  molestare.    Testes  huius  sunt  antedicti  milites  et  alii  quam 
plnres.   Acta  in  pomerio  nostro  Hyldenseim  anno  domini  m.  cc.  xxx., 
iii.  idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  nono. 


*)  Vher  der  Zeile. 


126  1230. 

Or»  im  Kgl,  SU-Ä,  zu  Hannover^  Damstifl  Hüdeaheim  Nr,  153  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  von  der  ürk,  geachnittenem  Pergamentstreifen.  Gedr.  Meeklenb, 
Jahrb.  XXXIII,  S,  99,  Mecklenb,  ÜB.  X,  S.  470  Nr.  7161  Regest  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  59  Nr.  112. 

282.  Graf  Burchard  von  Scharzfeld  resigniert  detn  Bischöfe 
(Konrad)  die  Vogtei  über  die  Meierei  in  Borsum.     0.  D.  (1230  Mai  18). 

Yenerabili  domino  suo  .  .  Hildensemensis  ecclesie  episcopo 
B(argardas)  comes  de  Scartvelde  senior  fratrum  eins  fldelis  debitnm 
ac  paratnm  cum  omni  fldelitate  servicium.  Advocatiam  villicationis 
in  Borseira,  quam  a  dominatione  vestra  tenui  tytulo  pheodali,  in 
manus  vestras  resigno  et  recognosco,  quod  absque  omni  inpedimento 
et  contradictione  mea  et  meorum  heredum  conferendi  eam  Hilden- 
semensi  capituio  maioris  ecclesie  habeatis  liberam  facultatem. 

Transsumt  der  ürk.  Bischof  Siegfrieds  von  1289  August  29,  Or.  im  Kgl. 
St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  304. 

288.  Graf  Burchard  von  Scharzfeld  als  ältester  der  Brüder 
resigniert  nach  Empfang  von  achtzehn  Mark  Silbers  dem  Bischöfe  die 
Vogtei  über  die  Meierei  in  Borsum  zu  Gunsten  des  Domkapitels.  1230 
Mai  18. 

B(urchardus)  dei  gracia  comes  de  Scartvelde  inter  fratres  suos 
senior  omnibus  Christi  fidelibus  salutem  in  domino.  Notam  sit 
Omnibus  presentibus  et  futuris,  quod  advocatiam  villicationis  in 
Borseim,  quam  a  domino  meo  Hildensemensi  episcopo  iure  tenui 
feodali,  in  manus  eius^)  resignavi  decem  et  octo  marcis  argenti 
a  capituio  maioris  ecclesie  Hildensemensi  pro  eiusdem  resignatione 
receptis  et  publice  protestatus  fui,  quod  nee  per  me  nee  per  quem- 
quam  heredum  meorum  potent  inpediri,  quominus  iam  dictus  dominus 
episcopus  advocatiam  capituio  maioris  ecclesie  conferat  et  assignet 
Acta  sunt  hec  anno  dominice  incamationis  m^.  c^c^^.  xxx<>.,  xv^. 
kalendas  iunii.  Testes  huius  rei  sunt  decanus  ecclesie  maioris  in 
Hildensem  Conradus  et  magister  Hermannus  de  Goslaria,  Hugo 
prepositus  sancte  Crucis  et  Reinnoldus  de  Dasle,  Sibodo  de  Scart- 
velde et  Sibodo  de  Bodensteine  canonici  Hildensemenses;  laici  vero 
Hermannus  de  Oltwerdeshusen,  Tetmarus  Letgast,  Tidericus  Mudzeval, 
Henricus  de  Torrevelde,  Johannes  de  Radenhusen,  fratres  de  Bame- 
velde  Hermannus,  Henricus,  Tidericus,  Beitoldus  de  Scartvelde, 


»)   über  der  Zeile. 


1280.  127 

Tidericus  de  Besinge,  i)  Basilius  et  Guncelinus  fratres  et  Basilius 
de  Getlethe,  Burchardus  camerarius  de  Gandersem,  Giselbertus  de 
Gandersem,  Henricus  et  Gerardns  fratres  de  Curia,  Henricus  Balke. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover^  Domstift  Hildesheim  Nr.  154  mit  dem  spitz- 
ovalen Siegel  des  Ausstellers,  in  der  oberen  Hälfte  rechts  schreitender  Leopard,  die 
untere  Hälfte  neunmal  geteilt:   f  BVBCHAEDVS  (COMES)  DE  LVTERBERC. 

284.  Die  Brüder  Burchard  und  Burchard  Grafen  von  Scharzfeld 
genehmigen  die  Resignation  der  Vogtei  über  die  Meierei  in  Borsum  durch 
ihren  Bruder*  Burchard,     0.  D.  (zu  1230  Mai  18). 

Burgardüs  et  Bnrgardus  dei  graüa  conütes  de  Scartvelde  fratres 
iimiores  omnibos  fldelibus  salntem.  Notum  sit  omnibus  presentibus 
et  faturis,  quod  in  advocatia  villicationis  in  Borsem,  quam  frater 
noster  Burchardus  senior  domino  Hildensemensi  episcopo  resignavit, 
a  quo  eam  in  feodo  tenuit,  nichil  iuris  nos  liabere  publice  profltemur, 
et  si  quid  nobis  in  eadem  per  aliquam  rationem  vel  iuris  colorem 
competere  videbatur  ei  omnino  renunciamus  ratum  et  gratum  habentes, 
quod  frater  noster  eam  domino  Hildencemensi  episcopo  resignavit. 
Testes  huius  rei  sunt  decanus  ecclesie  maioris  in  Hildensem  Con- 
radus  et  magister  Hermannus  de  Goslaria,  Hugo  prepositus  sancte 
Crucis  et  Eeinoldus  de  Dasle,  Sibodo  de  Scartvelde  et  Sibodo  de 
Bodensteine  canonici  Hildencemenses ;  laici  vero  Hermannus  de 
Oltwerdeshusen ,  Tetmarus  Letgast,  Tidericus  Mudzeval,  Henricus 
de  Torrevelde,  Johannes  de  ßadenhusen,  fratres  de  Bardenevelde 
Hermannus,  Henricus,  Tidericus,  Bertoldus  de  Scartvelde,  Tidericus 
de  Besinge,  Basilius  et  Guncelinus  fratres  et  Basilius  de  Getlethe, 
Burchardus  camerarias  de  Gandersem,  Giselbertus  de  Gandersem, 
Henricus  et  Gerardus  fratres  de  Curia,  Henricus  Balke. 

Or,  im  Kgl.  St,'Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  155  mit  Siegel  wie 
in  vor»  Nr.  beschrieben, 

285.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  ihn  Graf  Konrad  von  Lauen- 
rode  die  kleine  Crrafschaft  unter  angegebenen  Bedingungen  verpfändet 
hat,      1230  Juni  2. 

C(onradus)  dei  gi'atia  Hyldensemensis  episcopus  universis  hoc 
scriptum  audituris  vel  inspecturis  salutem  in  domino.  Ad  cautelam 
fatnromm  notum  esse  volumus,  quod  nos  prestitimus  comiti  Conrado 
de  Lewenrode  quinquaginta  libras  denariorum  Hildensemensium  sub 


■)  Or.  Hesmge. 


128  1230. 

hac  forma:  dictus  comes  et  qainque  milites  Everhardus  de  Alten, 
Hyldebrandus  et  Otto  fratres  de  Herberge,  Lambertus  de  Honovere, 
Wulfhardos  de  Reden  data  fide  promiserunt  in  manas  nostras  et 
quinque  ministerialium  nostrorum  Sifridi  de  Borseim,  Conradi  mar- 
scalci  nostri,  Bodonis  et  Burchardi  de  Saldere  et  Cesarii  de  Wolede, 
quod  idem  comes  nulli  obligabit  ant  in  feodo  prestabit  seu  etiam 
vendet  comitiam  minorem  nisi  nobis  vel  nostro  successori.  Quod 
si  forte  sepe  dictus  comes  attemptaverit  alienare  ab  ecciesia  nostra 
vel  impedire  dictam  comitiam,  vacabit  nobis  eaden^  et  ecclesie 
nostre  et  milites  fldeiussores  intrabunt  civitatem  Hyldenseim  inde 
non  exituri,  donec  comes  comitiam  expediendo  revocet  factum  suam. 
Preterea  predictam  pecuniam  solvet  nobis  a  proximo  festo  beati 
lacobi  post  annum  eodem  die.  Quod  si  non  fecerit,  habebimus 
dictam  comitiam  ex  tunc  in  antea  in  pignore  pro  ipsa  pecunia  pre- 
stituri  eidem  comiti  super  ipsam  comitiam  unam  summam  peconie 
usque  ad  centum  libras.  Ceterum  si  sepe  memoratus  volet  vendere 
comitiam,  vendet  nobis  vel  nostro  successori  iuxta  consUium  et 
estimationem  ministerialium  ecclesie  nostre  ac  suorum  familiarium, 
qui  ad  hoc  fuerint  ordinati.  Si  vero  comes  Interim  de  medio  sub- 
latus  fuerit,  fldeiussores  soluti  sunt  a  fideinssione,  quia  tunc  vacat 
ecclesie  coroitia.  Testes  huius  sunt  lohannes  prepositus  maior, 
Conradus  decanus,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  magister  Conradus 
et  Rodolphus  capellani  nostri,  Heinricus  de  Tosseim,  canonici  nostri, 
et  milites  tam  receptores  fldei  quam  datores.  Ut  autem  ratum 
permaneat  presens  scriptum  inde  confectum,  sigillorum  appensione 
nostri  et  dicti  comitis  duximus  muniendum.  Actum  anno  domini 
ufi.  cco.  xxx^.,  uv9.  nonas  iunii,  pontiflcatus  nostri  anno  nono. 

Or,  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover,  Damstift  Hildesheim  Nr.  156  mit  dem  Sieget 
des  Bischofs  und  dem  des  Grafen,  siebenmal  geteilt,  von  aufreehtstehendem  lAncen 
überdeckt:  f  SIGILL.  COMITIS  CON(RA)DI  DE  EOTHBN.  Oedr.  Sudendorf, 
ÜB,  I,  S,  12,  im  Auszug  Grupen,  Orig.  German.  II,  S,  346,  ÜB,  der  Stadt  Han- 
nover (ÜB.  des  histor,  Vereins  für  Nied^rsachsen  V),  S,  6  Nr,  6, 

286.  Bischof  Iso  von  Verden  bekundet,  dass  Konrad  und  Heinrich 
von  Wahnebergen,  Brüder,  durch  Vermittelung  seines  Neffen  (nepos), 
des  Dompropstes  Johann  in  Hildesheim,  auf  die  Belehnung  mit  der 
Vogtei  von  Verden  und  ,  auf  eine  Hufe  in  Moule  verzichtet  und  in 
Hild^sheim  vor  dem  Bischöfe  und  dem  genannten  Dompropst  Bürgen 
gestellt  haben,  Rotenburg  1230  Juni  3  (iü^.  nonas  iunii,  pontiflcatus 
nostri  anno  xxv.). 


1230.  129 

Gedr.  nach  Cop,  II,  125  Nr.  56  im  Kgl.  St,-A,  zu  Hannover  v,  Hodenberg, 
Verdener  Geschichtsquellen,  2,  Heß  S.  84  Nr.  51;  vgl,  auch  die  Bemerkungen  S.  244 
und  S.  246  ff. 

287.  Bisehof  Konrad  überträgt  dem  KL  Deniehurg  den  halben 
Zehnten  in  Holle  nach  Entschädigung  der  Lehnsinhaber.  Hildesheim  1230 
Juli  17. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.i)   Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.   Notam  esse  yolumns,  quod  Thegenhardas 
de  Germardissem  et  frater  snns  Johannes  resignaverunt  medietatem 
decüne  in  Holle  nobilibus  de  Meinersem,  a  quibus  eam  tenebant, 
datis  eisdem  fratribus  iam  dictis  de  Gennardissem  a  lobanne  pre- 
posito  Derneburgense  et  ab  ecclesia  sua  eadem  quadraginta  talentis 
duobos  minns   et  duobns  mansis   uno   sito   Qermardissem   et  alio 
sito  Gerboldissem  in  concambium  ipsius  medietatis  decime,  quibus 
mansis  idem  fratres  addideiTint  alios  duos  mansos  sitos  Gennar- 
dissem,  quos  resignaverunt  nobis  tam  prepositus  ex  parte  ecclesie 
sue  quam  Thegenhardus  et  Johannes  frater  suus,  et  nos  conces- 
simus  eos  loco  iam  predicte  medietatis  decime  in  Holle  nobilibus 
Ulis    de   Meinersem,    et   idem    nobiles    de  Meinersem,   qui  medi- 
etatem   sepedicte    decime    in    Holle    de    manu    nostra    tenebant, 
resignaverunt  eam  nobis  et  nos  eam  Demeburgensi  ecclesie  ad  usus 
sanctimonialium,  que  ibidem  deo  et  beate  virgini  deserviunt,  pro 
remedio  anime  nostre  contulimus  perpetuo   possidendam.     Testes 
hnius  rei  sunt  dominus  Conradus  Osnaburgensis  episcopus,  Bodo 
canonicns  Mindensis,  Giseco  custos  Osnaburgensis,  Albertus  de  Ever- 
stein  prepositus  in  Monte  beati  Petri  Goslarie,  Thidericus  de  Adenoys 
canoDicus  maioris  ecclesie  nostre  in  Hildensem,  Helmoldus  et  Hen- 
ricus   de  Veltbere  fratres,   Conradus   marscalcus,   Willehelmus   de 
Rosendale  et  alii  quam  plures  tam   clerici  quam  laici.    Ut  igitur 
qne   predicta  sunt  firma  pemianeant  in  perpetuum  et  incouArulsa, 
nos  ea  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  appositione  roboravimus  ad 
cautelam.   Actum  anno  ab  incamatione  domini  millesimo  ducentesimo 
xxx^.,  pontificatus  nostri  anno  x.    Datum  Hildensem  xvi<^.  kalendas 
augasti. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover',  Demehurg  Nr.  5.  Siegel  des  Bischofs  an 
roUn  Seidenfäden.  liegest  Westfäl.  ÜB.  VI,  8.  55  Nr.  204,  Osnahrücker  ÜB.  II, 
S,  205  Nr.  262.  Albert  v.  Everstein  erscheint  erst  seit  1234  als  Propst  des  Stiftes 
auf  dem  Petersberge;  hierin  dürfte  ein  Fehler  stecken,  nicht  im  Datum. 

>)   Verlängerte  Schrift. 
Hiidesb.  ÜB.    II.  o 


130  1230. 

t888.  Bischof  Konrad  verpfändet  die  Einkünfte  der  Meierei  in 
Orsleve  dem  GodehardisHfte  und  dem  Deutscheri  Orden  zur  Abtragung 
der  Schulden  an  ersteres  und  an  das  Heilige  Land.     1230  September. 

Conradns  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus.  Ad  cautelam 
futuri  temporis  per  presens  scriptum  notum  facimus  Christifldelibos 
universis,  quod  nos  pro  debito  ducentarum  marcharum,  quibus  tene- 
bamnr  ecclesie  beati  Godehardi,  marcha  qaelibet  ad  viginti  solidos 
et  decem  et  octo  denarios  estimata,  et  item  pro  debito  treceutarom 
marcharum  examinate  peconie,  quibus  tenebamur  Terre  sancte, 
yillicacionem  nostram  in  Orsleve  de  consensu  capitnli  nostri  Hil- 
densemensis obligavimus  abbati  et  claustro  sancti  Godehardi  et 
fratribus  domus  Teutonice  tali  pacto,  ut  in  sortem  debiti  nostri 
cedat  quitquit  annuatim  de  ipsa  villicacione  poterit  pro  venire.  Hunc 
autem  ordinem  in  solucione  eiusdem  debiti  statuimus  observari. 
Abbas  et  ecclesia  sancti  Godehardi  primi  erunt  in  receptione  et 
singulis  annis  recipient  de  villicacione  predicta  xl  libras  Hildense- 
menses  circa  festum  sancti  lohannis  baptiste  persolvendas,  quitquit 
residuum  fuerit  de  ipsa  villicacione  recipient  dicti  fratres  domus 
Teutonice  et  computabunt  in  sortem  debiti  Terre  sancte.  Et  stabit 
iste  modus  et  ordo  solvendi  annuatim  quousque  pecunia  sancti  Gode- 
hardi totaliter  fuerit  persoluta.  Postea  vero  tocius  villicacionis 
proventus  accipient  Theotonice  domus  fratres,  donec  plene  recepe- 
rint  dictam  pecuuiam  Terre  sancte  de  mandato  domini  pape  et 
conscienciam  expendendam  et  tunc  demum  ad  nos  sive  ad  succes- 
sorem  nostrum  Hildensemensem  episcopum,  qui  pro  tempore  fuerit, 
libera  et  soluta  dicta  nostra  villicacio  revertatnr.  Ne  autem  hec 
obligacio  vel  ordinacio  nostra  tractu  temporis  in  dubium  venire  vel 
aliquo  malo  ingenio  valeat  immutari,  presentem  paginam  inde  con- 
scriptam  sigillorum  nostrorum  appensionibus  ecclesie  scilicet  Hil- 
densemensis et  nostro  fecimus  communiri.  Actum  anno  domini 
m^.  cc^.  XXX.,  mense  septembris,  pontiflcatus  nostri  anno  x9. 

Äb8chr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  749  Nr.  1512a  im  Kgl.  SU-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudendorf,  Regiairum  11,  S.  166,  im  Auszug  und  ohne  Datum 
Schaunat,   Vindein.  litter.  I,  S.  201. 

1289.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Bartholomäisüft  drei  Hufen 
und  eine  Hausstelle  in  Hottein,     Winzenburg  1230  Dezember  5. 

Conradus  dei  gi*atia  Hildesemensis  episcopus.  Notum  sit  ani- 
versis  Christi  fidelibus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  dilecti 


1230.  131 

ac  fldeles  nostri  Heinricas  et  Ludegems  fratres  dicti  de  Hakenbeke 
una  cum  venerabili  viro  Weraero  preposito  saacti  Bartholomei  de 
Salta  in  nostra  presentia  constituti  aream  et  tres  mansos  apad 
Hottenem  sitos,  quos  idem  prepositns  ad  utilitatem  sni  conventus 
xl  libris  Hildensemensis  monete  ab  ipsis  comparaverat,  multis  pre- 
sentibus  ecclesie  nostre  fldelibus  et  vasalUs  de  consensa  heredom 
suonun  in  manns  nosü'as  libere  resignarant  postnlantes  instanter, 
ot  eadem  bona  preposito  et  conventui  antedictis  cum  omni  pro- 
ventuum  integritate  porrigere  dignaremur.  Nos  igitur  ipsorum 
precibas  favorabiliter,  nt  decuit,  inclinati  prefatos  mansos  cum  area 
de  consensa  et  volnntate  capitnli  nostri  preposito  et  conventui  sepe- 
dictis  ac  successoribus  eorundem  in  salutis  nostre  remedium  perpetuo 
contnümus  possidendos.  Testes  huius  rei  sunt  Hugo  prepositns 
sancte  Cmcis,  Albertus  de  Eversten,  Ludolftis  de  Scheppenstide, 
magister  Richardns  et  Johannes  canonicus  sancte  Crucis,  Wemo 
sacerdos  in  Wincenborch,  lohannes  notarius  noster,  laici  vero 
Lnppoldus  de  Escherte,  Ludolfus  camerarius,  Engelbertus  et  Rodolfus 
fratres  de  Dalem,  Luppoldus  de  Veteri  foro,  Tidericus  de  Stockem, 
Tidericos  et  Hugo  fratres  de  Holtusen,  Eschwynus  et  Hinricus 
fratres  de  Monte  lapideo,  Ecbertus  de  Freden,  Conradus  de  Elvede, 
lohanes  de  Oanderseim,  lohannes  de  Gerenrode,  Bodo  camerarius, 
Gerhardus,  Hinricus  de  Goslaria,  lohannes  et  Hildebrandus  de 
Sutherem,  lordanis  de  Hiltem  et  alii  quam  plures.  Ne  quis  vero 
fideliom  hanc  nostram  donationem  audeat  infringere  vel  ei  ausu 
temerario  contraire,  banno  nostro  eam  confirmamus  presentem 
cedulam  exinde  conscriptam  sigilli  nostri  appensione  flrmiter  robo- 
rantes.  Actum  Wincenburch  anno  domini  m^.  cc^.  xxxo,,  nonas 
decembris,  pontiflcatus  nostri  anno  deeimo. 

Or,  in  Stadtarchiv  zu  Hildesheim,  Museum  Nr.  9,    Siegel  verloren. 

lidOO.  Bischof  Konrad  überträgt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  KU  Neuwerk  hei  Qoslar  eine  Hufe  in  Thuringeroth,  die  ihm 
Rudolf  von  Mahner  (Mandere)  resigniert  hat  Rosenihcd,  Forste  und 
Geargenberg  bei  Qoslar  1230  (pontiflcatus  nostri  anno  deeimo). 

Testes  huius  sunt  prepositns  Hugo,  magister  Hermannus  de 
Goslaria,  magister  Conradus  de  Vriberch  canonici  nostri,  dominus 
lohannes  plebanus  forensis  Goslariensis,  magister  Henricus  Pinguensis 
notarius  noster,  magister  lohannes  et  magister  Richardns  capellani 
nostri  et  plures  alii  clerici,  Conradus  marscalcus  noster,  Ludolphus 

9* 


132  1230. 

camerarius  noster,  Bertoldus  de  Holle  dapifer  noster  milites,  Ludolfas 
de  Selede,  Conradus  de  Embereke,  Hai'tmannus  et  quam  plures  alii 
servientes.  Actum  primo  apud  Rosendale,  secundo  apud  Vorsete, 
tercio  apud  Goslariam  in  monte  beati  Georgii. 

Or  in  der  Beverinischen  Bibliothek  in  Hildesheim,  Stark  beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen.  Gedr.  Bode^ 
ÜB,  /,  S.  491  Nr.  505,  nach  Cop.  ÜB.  des  hist.  Vereins  ßr  Niedersachsen  I,  S.  17  Nr.  12. 

ft91»  Bischof  Konrad  entscheidet  einest  Streit  wegen  Güter  in 
Achtum  zu  Gunsten  des  Kreuzstiftes.     1230. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  hanc 
cartulam  inspecturis  salutem.  Notum  esse  volumus,  quod  Hoyerus 
filius  cuiusdam  Ludolfi  de  Ahtem  constitutus  coram  nobis  Yorsethe 
petebat  a  cauonicis  sancte  Crucis,  qui  presentes  erant,  quedam  iugera 
Sita  Ahtem  dicens,  quod  ea  sine  consensu  suo  ipsis  vendiderit  pater 
suus.  Ob  hoc  ex  parte  canonicorum  quesitum  fuit  in  sententia,  si 
securos  eos  deberet  facere  de  eo,  quod  nuUus  ipsos  in  posterum  ex 
parte  eins  impeteret,  et  pro  eis  talis  data  fuit  sententia,  quod  videlicet 
ipse  de  hoc  eis  prestare  deberet  debitam  waraudiam.  Hoc  ergo 
fecit  lingua  et  manu  prout  cousuetum  est  et  hoc  facto  pro  canonicis 
dictum  fuit,  quod  sine  contradictione  iugera  illa  xxvii  annis  posse- 
derant,  ut  in  eorum  privilegio  continetur.  Quesitum  etiam  fuit,  an 
canonici  pocius  deberent  ostendere,  quod  dicta  bona  essent  eccieaie 
sue,  vel  audiendus  esset  dictus  H(oycrus),  qui  contrarium  ostendere 
intendebat,  fuitque  iterato  pro  eis  lata  talis  sententia,  quod  scilicet 
ex  quo  tam  diu  possederant  ipsorum  iuramento  fides  esset  pocius 
adhibenda.  Quod  cum  serviens  idem  audivisset,  consilio  habito 
dicebat,  quod  vellet  deliberare  melius  et  coram  nobis  die  alio  pro- 
poneret  comparere.  Canonici  autem  cum  instancia  petebant  a  nobis, 
ut  sie  fieret  prout  dictaverat  sententia  ab  omnibus  approbata.  Unde 
sicut  sententiatum  fuit  ex  parte  canonicorum  prestito  iuramento 
ostensum  fuit,  quod  dicta  iugera  pertineant  ecclesie  sancte  Crucis. 
Nos  igitur  auctoritate  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  nostra 
et  omnium  episcoporum  sepcdicta  iugera  eidem  ecclesie  sancte  Crucis 
confirmavimus  banno  nostro  prohibentes  districte  sub  interminatione 
anathematis,  ne  aliqnis  ei  in  eisdem  de  cetero  molestiam  inferat 
vel  gravamen.  Presentes  erant  Hugo  prepositus,  Anioldus  decanus, 
Megenwardus,  Adolfüs,  Herrandus,  Daniel,  Thetmarus  scolasticus, 
Henricus   de  Gledinge,   Wernerus,  Johannes,   Conradus,   Ludolfns 


1230.  183 

canonici  sancte  Crucis,  magister  Hngoldns  scolasticus  Goslariensis, 
Theodericus  liber,  Ludegeras  de  Hakenbeke,  Bernardus  de  Disel- 
dissem,  Sifridus  de  Borsem,  Conradus  marscalcus,  Ludolfus  came- 
raritts,  Theodericus  de  Tossem,  Bertoldus  de  Holle,  Everardus  de 
Borsem  ministeriales  ecclesie  nostre,  et  alii  quam  plures.  Ad  huius 
antem  facti  laemoriam  hanc  cartam  inde  couscriptam  sigilli  nostri 
appensione  fecimus  communiri.  Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xx^., 
pontiflcatus  nostri  anuo  j9. 

Or,  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover,  Kreuzstiß  Nr.  27  mit  beschädigtem  Siegel 
des  Bisehofs  mit  Rucksiegel. 

202.    Bischof  Konrad  entscheidet  einen  Streit  wegen   Güter  in 
Betimar  zu  Gunsten  des  Kreuzstiftes,     1230. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  hanc 

cartulam   inspecturis   salutem  in  vero  salutari.     Cum   Hermannus 

quidam  ecclesie  sancte  Crucis  tria  iugera  sita  in  Behtmere  impediret 

dicens  se  ea  tenere  in  feodo   a  quodam  Conrado  de  Onecampe, 

produxit  coram  nobis  eundem  Conradum  tamquam  warandum  suum. 

Unde  Conradus  marscalcus  noster,  advocatus  canouicorum  querebat 

in  sententia,  an  ipsi  pocius  audiendi  esseut  volentes  probare  se 

obtinuisse  in  sinodo  prout  ins  dictabat  bona  in  Behtmere,  que  emerat 

nullis  iugeribus  exceptis,  an  dictus  warandus  esset  pocius  admit- 

tendus,   et  data  fiiit  talis  sententia  et  approbata  ab  omnibus,  quod 

ipsi  canonici  essent  pocius  audiendi.    Ob  hoc  producti  fuerunt  duo 

testes,  Ludolfus  camerarius  noster  et  Wolterus  de  Olem,  qui  per- 

hibentes  testimonium  veritati  obligaverunt  se  iuramento,  quod  fece- 

rant  nobis,  et  dicebant  se  vidisse  et  audivissc,  quod  nullis  iugeribus 

exceptis  canonici  obtiuuissent  bona  eadem  in  Behtmere  et  quod  in 

sinodo  adiudicata  fuissent  ecclesie  sancte  Crucis.    Marscalcus  autem 

noster  Conradus  ex  parte  canonicorum  idem  optinuit  iuramento,  et 

nos  sepedicte  ecclesie  conflrmavimus  ipsa  bona.    Presentes  erant 

Conradus  decanus  maioris  ecclesie,  Conradus  de  Goslaria  eiusdem 

loci  canonicus,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Adolfus,  Herrandus, 

Daniel,    Thetmarus  scolasticus,  Henricus  de  Gledynge,  Wemerus, 

Conradus  de  Ylsethe,  Ludolfus,  Otto  canonici  sancte  Crucis,  Flo- 

rencius    canonicus  sancti  Andr§§,  Ludolfus  camerarius,   Conradus 

marscalcus,  Theodericus  de  Rothinge,  Theodericus  et  Herebrandus 

fratres    de  Dolberge,  Herebordus  de  Drispenstide,  Olricus  de  Ber- 

ningreroht,   Wipertus   de   ümmenem,   Megenwardus,    Conradus   de 


134  1280. 

Ohtersem,  Wolterus  de  Olem,  Bertoldus  dapifer,  Ekkehardus  et 
Lambertus  de  Levenstide  fratres,  Hermannus  de  Herberge,  Henricus 
filius  Volcmari,  Henricus  advocatus  et  alii  quam  plures.  Ne  igitur 
de  hiis,  que  coram  nobis  acta  sunt,  aliqua  imposternm  dubitacio 
oriatur,  scriptum  nostrnm  inde  confectum  dedimus  et  illud  sigilli 
nostri  munimine  flrmavimus  ad  cautelam.  Datum*  anno  domini 
m.  cco,  xxx9.,  pontiflcatus  nostri  anno  x^. 

Or,  im  Kgl,  St^Ä,  zu  Hannover,  Kreuzatift  Nr.  28  mit  dem  Siegel  des  Bischofs. 
Reffest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  60  Nr.  114. 

308.  Graf  Widekind  von  Poppenburg  verzichtet  auf  die  vam 
Kl.  Lamspringe  seinen  Erben  abgekauften  Güter  in  Elze.  Poppen- 
bürg  1230. 

Noverint  tarn  futuri  quam  presentis  temporis,  quod  ego  Wi(de- 
kindus)  dictus  comes  de  Poppenburg  tum  pro  deo  ^)  tum  de  consilio 
prudentnm  virorum  quicquid  me  potestatis  et  iuiis  habere  dicebam 
in  bonis  in  Aulica  omnimodis  renuntiavi,  que  ecclesia  in  Lamspringe 
ab  heredibus  iuste  conquisita  multis  annis  quiete  possedit.  Ne  quis 
igitur  in  posterum  malevolus  Iiuic  actioni  contraire  presumat^  sigilli 
mei  impressione  conflrmo.  Testes  autem  isti  sunt:  Amoldus  de 
Wulvinge,  Albertus  de  Vulvinche,  Ernestus  de  Wulvinche,  Gerungus 
de  lese,  Hermannus  de  Bethenem,  Henricus  de  Himnesdure,  Her- 
mannus et  Bertoldus  de  Stemme,  Johannes  de  Goslaria,  Hermannns 
Blesinck,  Johannes  de  Aulica,  Johannes  de  Nienstidde  et  alii  quam 
plures.  Acta  sunt  vero  hec  in  castro  Poppenburg  anno  incamationis 
domini  millesimo  ducentesimo  tricesimo,  indictione  terüa. 

Abschrift  im  Cop,  des  Kl.  Lamspringe  vom  Jahre  1573,  Ms.  580  S.  221  in  der 
Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim,    Gedr.  Harenberg,  Hist.  Gandersh.  8.  761. 

4^94:.  Graf  Ludolf  von  Hallermund  überlässt  dem  Micka^lis- 
kloster  den  Liten  Reinhard,  Sohn  des  Benvich  von  Lechstedt  in  Heind^, 
und  erhält  dafür  den  Liten  Lendold.     1230. 

Huius  rei  testis  sum  ego  Ludolfus  comes,  Thetmarus  abbas, 
Conradus  prior,  Johannes  de  Monte,  Heynricus  cantor,  Gerhardus 
custos,  Oodescalcus  prepositns,  Johannes  cappellanus  cum  aliis 
fratiibus,  Thidericus  de  Adenoys,  Luthardus  de  Halremunt,  Willi- 
brandus  et  Herebordus  frati'es  de  Gestorp,  Bernardus  de  Embreke, 
Heynricus  de  Seine,  Bernardus  de  Jdestorp,  Johannes,  Geroldus  et 


*)  Harenberg  hat  proprio  decreto. 


1230.  186 

Hermannas  fratres  de  Oyle,  Bertoldus  et  Heinricus  Tukevot  fratres, 
Wlfardus  gogreve  de  Patenhasen.  Geroldus  gogreve  de  Volkersem 
und  Bürger. 

Or.  im  KgL  8t.-A,  zu  Hannover,  Miehaeliskl.  Nr,  32  mit  dem  Siegel  des 
Ausstellers.    Gedr.  Sudendorf,  ÜB.  IX,  S.  245.  Regest  Doebner,  ÜB.  l,  S.  60  Nr.  115, 

ft9S.  Das  Kloster  Kältenhom  erneuert  die  Gebetsbrüderschaß 
mit  dem  Domkapitel.     1230. 

Venerabilibus  dominis  et  in  Christo  dilectis  C(onrado)  Hilden- 
semensi  episcopo,  I(ohanni)  preposito,  C(onrado)  decano  totique 
maioris  ecclesie  capitulo  Bertoldus  dei  gracia  prepositus  totusque 
conventos  in  Kaldenbarnen  cum  orationibus  iutimis  omnimodam  ob- 
seqnii  devotionem.  Litteras  vestre  societatis  recepimus  in  hec  verba: 
Venerabilibas  dominis  et  fratribus  B(ertoldo)  preposito  de  Kalden- 
bnm  totique  eiusdem  ecclesie  capitulo  C(onradus)  dei  gratia  Hil- 
densemensis  episcopus,  I(ohannes)  prepositus,  G(onradus)  decanus 
totusque  conventus  orationum  et  obsequii  devotionem  perpetuam. 
(Das  folgende  wörtlich  mit  der  Urk.  von  1204,  ÜB.  I,  Nr.  593  über- 
einstimmend bis)  duximus  roborandum.  Sicut  ergo  in  vestris  accepimus 
litteris,  quod  vos  de  benignitate  vestra  orationibus,  auxilio  et  con- 
silio  et  rebus  in  nostris  necessitatibus  fratemitate  dignati  estis  nobis- 
cum  confederari,  ita  et  nos,  ut  supra  scriptum  est,  eodem  vinculo 
fratemitatis  vobis  irrefragabiliter  astringimur.  Et  ne  in  oblivionem 
transeat,  presenti  scripto  et  ecclesie  nostre  sigillo  roboramus.  Actum 
primitus  anno  dominice  incamationis  m^.  cc^.  iiiio.  ab  episcopo  Har- 
beito,  I(ohanne)  preposito,  Hylario  decano  et  tota  maiori  ecciesia 
Hildensemensi  sub  preposito  nostro  Ludolfo,  et  nunc  secundario  a 
nobis  renovatum  anno  domini  m^.  cc^.  tricesimo. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  157  mit  beschädigtem 
Siegel  an  roten  und  weissen  Seidenfäden,  rückblickender  nicht  heraldischer  Adler 
mit  ausgebreiteten  Flügeln  und  Heiligenschein:  (SI)GILL.  SCI.  lOHIS.  EW.  IN 
CALDB. . . . 

SK90«  Bischof  Konrad  bekundet  die  auf  der  Malstatt  bei  Holle 
erfolgte  Beilegung  eines  Streites  zunschen  den  Söhnen  des  Bruno  vo7t 
(ftisiedt  und  dem  Domkapitel  wegen  Güter  in  Forste  zu  Gunsten  des 
letzteren.     An  der  Innerstebrücke  bei  Heinde  o.  D.  (um  1230), 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Cünradus  dei  gratia 
Hyldenseymensis  episcopus.  Per  presens  scriptum  notum  facimus 
Christi  fldelibus  universis,  quod  post  multas  molestias  et  dampna, 
que  fratres  nostri  a  filiis  Brunonis  de  Gustede  perpessi  sunt  pro 


136  1280. 

curia  et  bonis  Theoderici  quondam  de  Alethe  in  Vorsethe  sitis, 
Heynricus  etiam  de  Gustede  eiasdem  Brunonis  filius  eadem  bona 
coram  nobis  petebat  instanter  allegans,  quod  eomndem  bouornm 
alienatio  a  matre  sua  et  filia  Theoderici  de  Alethe  et  patre  sno 
Brnnone  sine  suo  consensu  facta  fnit,  cum  tunc  natus  esset  cum 
vendebantur  et  ideo  non  valeret,  propter  quod  eadem  bona  ad  se 
dicebat  pertinere.    Tandem  die  ad  ius  finale  sta(tuto  a)  nobis  de 
beneplacito   et  electione  fratrum   nostrorum  et   eiusdem  Heynrici 
utraque  parte  presente  sub  quercu  prope  Holle   sententiatum  fuit, 
quod,  si  dilectus  frater  noster  Heynricus  de  Thossem,  qui  predicta 
bona  nomine  capituli  tenebat,  probare  posset,  quod  eadem  bona  a 
pie  memorie  domino  Hartbei-to  predecessore  nostro  et  ecclesia  nostra 
empta  essent  ab  uxore  Brunonis  et  ipso  Brunone  de  Gustede  de 
consensu    omnium    heredum,    qui   tempore    emptionis    nati    erant, 
rata  esset  venditio  et  ab  impeticione  ipsius  Heynrici  de  Gustede 
ecclesia  nostra  de  cetero  deberet  esse  libera  et  soluta.    Deinde  ad 
hoc  probandum  die  sententialiter  Statute  prememoratus  Heynricus 
de  Thossem  nomine  capituli  advocante  pro  eo  comite  Hennanno  de 
Waidenberge  et  Everhardo  de  Börsen  advocante  pro  Heynrico  de 
Gustede  probavit  per  suum  voremunde,  quem  ad  hoc  elegit,  videlicet 
Ölricum  de  Bledenem,  et  per  testes  suos  ydoneos  Syfridum  et  Ever- 
hardum  de  Börsen,  quod  bona  sepe  nominata  in  Vorsethe  sita,  que 
sepe  dictus  Heynricus  filius  Brunonis  coram  nobis  petebat,  a  bone 
memorie  domino  Hartberto  predecessore  nostro  et  ecclesia  nostra 
empta  erant  ita  recte  et  rationabiliter  a  matre  et  patre   ipsius 
Heynrici  de  Gustede  de  consensu  omnium  heredum,  qui  tempore 
emptionis  nati  erant,  quod  de  iure  rata  et  firma  deberet  esse  ven- 
ditio et  ab  inpetitione  eiusdem  Heynrici  ecclesia  nostra  de  cetero 
deberet  esse  de  iure  libera  et  soluta.    Cumque  probatio  ista  ex 
parte  ecclesi^  sufficiens  iudicata  fuisset,  nos  per  sententiam  Heyn- 
ricum  de  Thossem  et  ecclesiam  nostram  ab  impetitione  Heynrici  de 
Gustede  super  omnibus  bonis  prescriptis  in  Vorsethe  absolvimus 
Perpetuum   ei   super    hiis   Silentium  inponentes    et   iure    seculari, 
secundum  quod  consuetum  est,  eisdem  bonis  pacem  firmando   e^ 
ecclesie  adiudicavimus  et  insuper  dictante  sententia  tam  laicorom 
quam  clericorum  bona  eadem  episcopalis  banni  auctoritate  duximus 
confirmanda.    Ad  maiorem  igitur  omnium  herum  evidentiam  et  ad 
gestorum  memoriam  perpetuandam  presens  scriptum  inde  confectum 
sigilli  nostri  appensione  fecimus  communiri.    Actum  est  hoc  prope 


1230.  187 

Henede  circa  locum  pontis  Indistrie,  ubi  de  concordia  Bernhard!  de 
Dorstat  et  Ölrici  pincerne  tractabamus.  Testes  huius  (rei  sunt) 
lohannes  maior  prepositus  noster,  Cunradas  prepositns  sancti  Mauricii, 
Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Gunradus  plebanus,  magister  Cunradas 
de  Goslaria  et  Wichboldus  subdiaconus  concanonici  nostri,  Bertramus 
etHeynricus  canonici  Montis,  Richardus  clericus  noster,  Ludolphns 
et  Heycko  canonici  sancti  lohannis,  comes  Hermannus  de  Waiden- 
berge, Bemhardus  de  Dorstat,  Ludegems  de  Indagine,  Theodericus 
de  Eanthelsem,  Ölricns  de  Piscina  et  filius  eins  Thedericus,  Cun- 
radas marschaicus ,  Ludolphns  camerarius,  Luppoldus  senior  et 
Luppoldus  iunior  de  Veteri  foro,  Syfridus  de  Börsen  et  Everhardus, 
Willelmus  de  Rosendale,  Heynricus  de  Kamelen,  Bodo  de  Saldere, 
lohannes  de  Hadenstede,  ölricns  de  Bernigerode,  Ludolphns  et 
Heynricus  de  Gustede,  Ölricns  de  Bledcnem,  lohannes  de  Leven- 
stede,  Thedeiicus  de  Dolberge,  Ludolphns  de  Dinkelere,  lohannes 
et  Bemwardus^)  de  Eemme,  Heynri(cus)  de  Meienberge,  Thedericus 
de  Thossem,  Bertholdus  de  HoUe,  Gyselbertas  de  Goslaria,  Symon 
Kavüt,  Th(eodericas)  et  E(schwinus)  de  Wolmüthe  et  alii  quam 
plures  tarn  clerici  quam  laici.  D(atum  per)  manus  Hejmrici  notarii 
nostri  canonici  sancte  Crucis. 

Or.  im  KgL  St.-A,  zu  Hannorer,  Domstift  Hildesheim  Nr.  158,  Gut  erhaltenes 
Siegel  des  Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  das  in  gelber  Schale  Füllung 
aus  rotem  Wachs  hat.  Gedr,  Zeitschrift  1868  S.  112.  Regest  Bode,  ÜB.  T,  S,  493 
Nr.  508,  Doebner,  ÜB.  /,  S.  61  Nr.  118. 

397*  Erzhischof  Roderich  von  Toledo  schreibt  dem  Bischof 
JConrad  über  die  Niederlage  der  Sarrazenen  in  Spanien  und  bittet  um 
Antwort,  die  durch  Pilger  nach  Burgos  gebracht  werden  möge.  0.  D. 
(um  1230). 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  11,  5.  44i  Nr.  692  im  Kgl.  St.-Ä. 
zu  Hannover.  Gedr.  Sudendorf,  Begistrum  /,  S.  107,  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg. 
imp.  V,  11092  zu  1230.  „Auf  diesen  Brief  bezieht  sich  ein  anderer  (a.  a.  0.  S.  527 
Nr.  911),  «reicher  so  beginnt:  B.  dei  g^racia  Toletane  sodis  archiepiscopns  Hispanie 
primaa  larissimo  sno  magistro  Hermaimo  Hildescmensi  canonico  salntem  in  domino 
Iheso  Christo.  Audivi  litteraSi  qnas  nnpcr  mLseram  Ilildesemensi  episcopo,  Testrom 
futiimim  dulcorasse.'^  Sudendorf  a.  a.  0.  Anm.  a.  Dieser  Brief  ist  datiert  Inter- 
ampnis  idns  decembris  und  hat  sonst  keinen  geschichtlichen  Inhalt,  tollständig  ge- 
druckt a.  a.  0.  in,  S.  57. 


^)  Or.  Benewardus. 


138  1230. 

I298«  Bischof  Konrad  beauftragt  zwei  Domherrn  ^  den  Johann 
von  Heiskeshusen  zur  Ausübung  seiner  Pflichten  gegen  seine  Frau  zu 
zwingen.     0.  D.  (um  1230). 

C(onradus)  dei  gracia  Hildensemeusis  episcopns  dilectis  in  Christo 
H(ermanno)  de  Qoslaria  et  R(udolfo)  de  Brunswic  eiusdem  ecclesie 
canonicis  salutem  in  Christo  Ihesn.  Auctoritate  presencinm  vobis 
mandamos,  nt  latrici  presencinm  lutte  nomine  conqnerenti  de  marito 
eins  lohanne  dicto  de  Heiskeshnsen,  qnod  eam  maritali  aflFectione 
non  peitractet,  insticiam  faciatis  per  censuram  ecclesiasticam  facientes, 
ut  ei  in  vite  necessariis  provideat,  flrmiter  observari. 

Ähachrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  559  Nr,  994, 

ft99»  Äbtissin  Bertha  von  Gandersheim  tauscht  mit  Bischof 
Konrad  Ministerialen.     0.  D.  (um  1230). 

Venerabili  et  dilecto  in  Christo  domino  C(onrado)  HUdensemensi 
episcopo  B(erta)  dei  gracia  Ghandersemensis  ecclesie  abbatissa 
oraciones  devotas  et  volnntarinm  in  omnibus  obsequium.  Inttam 
nxorem  Lndolffi  de  Wackerwinkele  nostre  ministerialem  ecclesie  vobis 
et  ecclesie  HUdensemensi  contradimus,  Mechtildam  nxorem  Gherardi 
de  Curia  in  concambium  recipiendo.  Et  nt  hoc  nostrum  factnm 
ratnm  semper  maneat  et  inconvulsnm,  presentem  cartam  in  veritatis 
testimoninm  conscriptam  sigilli  nostri  mnnimine  dnzimns  roborandam. 
Testes  Burcardus  camerarius,  Giselbertus  vicedapifer,  Johannes  et 
Henricns  fratres  de  Curia  et  alii  quam  plnres  ecclesie  nostre  mini- 
steriales. 

Ah8chr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  741  Nr.  1484  im  KgL  SL-A.  zu 
Hannover. 

SOO«  Äbtissin  Bertha  von  Gandersheim  tauscht  mit  Bischof 
Kofirad  Ministerialen.     0.  D.  (um  1230). 

Wenerabili  et  in  Christo  dilecto  domino  C(onrado)  Hildensemensis 
ecclesie  episcopo  B(ertha)  dei  gracia  Gandersemensis  ecclesie  abba- 
tissa oraciones  et  volnntarinm  in  omnibns  obsequium.  Adelindam 
de  Bantelem  et  Bertoldum  fllium  eins  ecclesie  nostre  pertinentes 
vobis  et  ecclesie  HUdensemensi  contradimus  ab  omni  iure,  quo  nobis 
et  ecclesie  nostre  tenebantur,  penitus  absolutes,  Adelheidam  et 
lohannam  filiam  eius  de  Wetebome  vestre  attinentes  ecclesie  in 
concambium  recipiendo.  Et  ut  hec  commutacio  rata  semper  maneat 
et  inconvulsa,  presentem  paginam  in  veritatis  testimonium  conscriptam 


1230.  139 

sig^U  nostri  moDimine  duximus  roborandam.  Testes  Burchardus 
camerarius,  Oiselbertus  vicedapifer,  lohanneS;  Henricas  et  Oherardns 
fratres  de  Curia  et  alii  plares  ecclesie  nostre  ministeriales. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  5.  636  Nr.  1212  im  Kgl.  Si.-Ä.  zu 
Hannover. 

SOI.  Graf  Bernhard  von  Poppenhur g  überträgt  dem  Michaelis- 
kloster einen  Ministerialen.     0.  D.  (um  1230). 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Bernardas  comes  de 
Poppenburch.  Noverit  universitas  in  Cliristo  fidelium,  quod  ego  et 
filins  mens  Manricius  Thegenhardum  de  Benstorpe  in  Hildenseym 
commorantem  nobis  iure  proprietatis  attinentem  acceptis  ab  ipso  v 
talentis  ecclesie  sancti  Michahelis  in  Hildensem  in  ministerialem  tra- 
didimns  et  dominus  abbas  eodem  inre  ipsum  incontinenti  recepit. 
Profltemur  etiam  in  flliis  ipsins  nichil  proprietatis  nos  habere.  Ut 
autem  hec  inconvulsa  permaneant,  sigilli  nostri  appensione  robora- 
vimns.  Testes  sunt  abbas  sancti  Michahelis,  Thetmarus  prepositus 
in  Beinhusen,  Volcoldus  de  Hanense,  Tidericus,  Johannes  de  Wallen- 
stede  fratres,  Hermannus  de  Sne,  Bertoldus  de  Scellenstede,  Heyn- 
ricus  filius  Wolmari  Divitis,  Hermannus,  Geroldns,  Wicelus. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Miekailiskl.  Nr.  28.  Rest  des  Siegels  des 
Propstes  Thetmar,  das  des  Grafen  verloren.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  60  Nr.  116. 

802.  Bischof  Konrad  von  Minden  zeigt  detn  Moritzstift  seine 
Zustimmung  zu  dem  Verkaufe  der  Güter  des  Mindener  Domkapitels  in 
Achem  an  das  Stift  an.     0.  D.  (um  1230). 

C(onradus)  dei  gratia  Mindensis  episcopus  dilectis  dominis  pre- 
posito,  decano  totique  capitulo  sancti  Mauritii  Hildensemensis  salutem 
cam  sincere  caritatis  affectu.  Significaverunt  nobis  dilecti  in  Christo 
maioris  ecclesie  nostre  canonici,  quod  ipsi  de  bonis  in  Achem  ad 
ipsomm  prebendam  pertinentibns  contractum  venditionis  vobiscum 
fecerant  super  hoc  consensum  nostrum  petentes.  Cum  autem  nobis 
constet,  quod  de  pecunia,  quam  a  vobis  exinde  recipient,  bona  ipsis 
viciniora  comparare  intendunt,  scire  vos  volumus,  quod  predictum 
contractum  ratum  habemus  et  pure  consentimus.  Significamus  pre- 
terea  vobis,  quod  eadem  bona  ab  omni  iure  sive  dominio  advocatie 
libera  sunt  et  absoluta. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  42.  Beschädigtes  Siegel  des 
Ausstellers  wie  Abbildung  Westföl  Siegel  Heß  IL  Abth.  1.  Tafel  54  Nr,  2.  Regest 
Westfäl.  ÜB.  VI,  S.  61  Nr.  219. 


140  1230. 

808.  Das  Moritzstift  (?)  hütet  das  Domstiß  um  Bat  und  Hülfe, 
um  zum  Gmuss  seiner  Güter  in  Ächeim  zu  kommen.    0.  D.  (um  1230?). 

Venerabilibus  in  Christo  et  specialissimis  dominis  et  confratribus 
suis  prepositOj  decano  et  toti  capitulo  maioris  ecclesie  Hildensemensis 
oracionnm  hiimilitatem  cum  obsequio  tarn  devoto  quam  debito  meritas 
et  immcnsas  graciarum  acciones.  Benignitati  vestre  referimus,  eo 
quod  flrma  dilectio,  que  a  prima  fundacione  ecclesie  nostre^)  radi- 
citus  inter  nos  caluit,  usque  in  presens  absque  omni  titillacione 
inconvulsa  perseveravit.  Cuius  consideracionis  habito  respectu  in- 
time conquerendo  vobis  significamus,  quod  multo  tempore,  sicut 
constat  dilectioni  vestre,  de  bonis  nostris  Acheim  violenter  et  iniuste 
retentis  nichil  emolumenti  recepimus  obnixius  obsecrantes,  ut  auxilium 
et  consilium  vestrum,  quid  super  huiusmodi  defectu  et  iniuria  sit 
opus  factu,  sicut  tenemini,  per  scripta  vestra  nobis  impartiri 
dignemini. 

Abschr.  des  15.  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S.  752  Nr.  1523  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Es  ist  nicht  sicher,  dass  das  Moritzstift  der  Bittsteller  ist  und  ob  die 
Urk.  mit  der  vorhergehenden  in  Zusammenhang  steht.  Der  Appell  an  die  alte 
Freundschaft  mit  dem  Domkapitel  lässt  am  ehesten  auf  das  Moritzstifi  schiiessen 
(vgl.  auch  die  ehrenden  Worte  des-  Bischofs  Otto  für  dieses  in  der  Urk,  von  1275 
April  8,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  165  Nr.  341).  Ausser  dem  Moritzstifte  hatten  auch 
das  Kreuzstift  und  das  Kl.  Escherde  Besitzungen  in  Achoim. 

804.  Dietrich  von  Depenau  bekundet,  dass  weder  er  noch  seine 
Vorfahren  Erbrecht  an  Forste  gehabt  habest  und  dass  der  Zehnte  4er 
dabei  liegenden  Insel  dem  Bartholomäistiße  gehöre.     0.  D.  (um  1230). 

Universis  Christi  fidelibus  haue  paginam  inspecturis  Tidericus 
de  Depenowe  salutem.  Notum  esse  volumus  omnibus,  ad  quos  pre- 
sens scriptum  pervenerit,  quod  ego  neque  mei  antecessores  heredi- 
tatem  non  habuimus  in  Vorsato,  insula  vero,  que^)  adiacens^)  est, 
que  Rossewerdere  nuncupatur,  pertinet  ad  bona  in  Aerberghe,  cuius*) 
insule  decimam  ecclesie  Sultensis  esse  protestamur.  Igitur  ne  hoc, 
quod  nos  testamur,  alicui  veniat^)  in  dubium,  hanc  paginam  sigilli 
nostri  munimine  duximus  roborandam. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  in  Ms.  324  fol.  80  in  der  Beverinischen 
Bibliothek  zu  Ilildesheim  (A),  Abschrift  des  17.  Jahrhunderts  in  Cop.  20  fol.  110 
des  Oberlandesgerichts  in  Celle  (B).     Gedr.  Zeitschrift  1868  S.  112. 


^)  Cop.  vestre.     ')  quedam  A.     >)  adiaciens  B.     *)  cui  AB.     ^)  haut  AB. 


1230.  141 

SOS.  Dci8  Domkapitel  von  Goslar  bittet  den  Bischof  Konrad  um 
Schutz  gegen  die  Grafen  Hermann  und  Heinrich  von  Wohldenberg,  die 
einen  zu  seiner  Präbende  gehörigen  Wald  zum  Kohlenbrennen  benutzen, 
0,D,  (um  1230). 

AhschHft  des  16.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  752  Nr.  1527  im  Kgl.  St.-A,  zu 
Honnwer.     Gedr.  Bode,  ÜB.  L  S.  505  Nr.  528. 

SOO»  Propst  Dietrich,  Priorin  C.  und  das  Kapitel  des  Kl.  Marien- 
tcerder  bekunden,  dass  Florenz,  Kanoniker  des  Andreasstift^s ,  drei 
Hufen  in  Gümmer  (Gummere),  und  zehn  Mark  zum  Ankauf  des 
Dorfes  Garbsen  (Qermersem)  mit  Vorbehalt  des  Niessnufzes  der  Ein- 
künfte der  Güter  auf  Lebenszeit  und  zur  Feier  seines  Anniversars  ihrem 
Kloster  übertragen  und  sieben  Mark  im  Zehnten  von  Döteberg  (Thote- 
berge)  für  die  Kämmerei  und  die  Bekleidung  der  Nonnen  angelegt 
habe.     O.  D.  (um  1230). 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover  in  doppelter  Ausfertigung  von  derselben 
Hand,  Marienwerder  Nr.  73  und  73a.  Die  Siegel  abgefallen.  Gedr.  v.  Hodenberg, 
Calenberger  ÜB.  VI,  S.  11  Nr.  12. 

807»  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  die  Beilegung  eines 
Streites  mit  Hoyer  wegen  13  Morgen  in  Achtum  durch  Schiedsrichter. 
0.  D.  (um  1230). 

Hugo  dei  gratia  prepositns  sancte  Crucis  omnibas  hanc  cartulam 

inspecturis  salutem.   Notum  sit,  quod,  cum  Hoyerus  impeteret  eccle- 

siam  sancte  Crucis  super  xiii  iugeribus  in  Ahtem,  compromisimus 

in  arbitros  nos  sciUcet  ex  parte  nostra  in  dominum  Conradum  de 

Ylsede  et  Emestum  de  Blikkenstede  et  Olricum  de  Bemingeroht,  ipse 

autem  in  dominum  Henricum  de  Clawenberch  et  Theodericum  de 

Tossem  et  ex  utraque  parte  in  dominum  Lippoldum  de  Eskorte  et 

dominum  Hugonem  de  Insula,  ut  superarbitrium  ipsi  essent.    Qui 

tractatum  inter  se  habentes  ita  egerunt,   quod  ex  parte  ecclesie 

date   sunt   eidem  Hoyero   tres   marce   et   dimidia  Halberstadensis 

argenti  et  ipse  renunciavit  omni  iuri,  quod  sibi  in  predictis  iugeribus 

competere  yidebatur  et  posuit  fideiussores   scilicet  Lippoldum  de 

Escherte  et  Henricum  de  Clawenberch  et  Theodericum  de  Tossem 

et  socerum  suum  lohannem^  quod  nee  Hoierus  ipse  nee  ex  parte 

sua   aliquis   nuncquam   de   cetero   super   hiis    iugeribus   ecclesiam 

molestabit.     Testes  huius  rei  sunt  Arnoldus  decanus,  Herrandus, 

Thetmarus  scolasticus,  Conradus,  Ludolfus  et  dominus  Henricus  de 

OlediBge,  item  Lippoldus  de  Eskorte,  Hugo  de  Insnlä,  Henricus  de 


142  1230. 

Clawenberch,  Thidericos  de  Tossem,  Lippoldus  de  sancto  Godehardo. 
Ad  huius  rei  noticiam  sigillum  nostrum  huic  cartiüe  apponi  fecimos 
et  domini  Lippoldi  et  Hagonis  de  Insula  ad  cautelam. 

Or,  im  KgL  St-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  41»  Van  den  drei  Siegeln 
nur  ein  Bruchstück  des  de$  Lippold  von  Escherde  erhalten, 

808.  Arnold,  Dechant  des  Kreuzstiftes,  erklärt  die  Ansprache 
der  Werenburgis  an  den  Stißsherm  Herrandus  als  vermeinüichen 
Bürgen  des  früheren  Propstes  des  Moritzstiftes  Gerlach  für  nichtig. 
0.  D.  (um  1230). 

A(rnoldns)  dei  gratia  decanus  sancte  Crucis  Hildensem  oomibus 
hanc  cartulam  inspectoris  salutem.  Notam  sit,  quod  venit  ad  pre- 
sentiam  nostram  hora  capituli  Werenburgis  cum  marito  suo  Gerardo 
et  exposnit  nobis,  quod  dominus  Gerlagus  quondam  decanus  Montis 
sancti  Mauricii  priori  viro  suo  nunc  defnncto  fuerat  in  viginti  solidis 
pro  servicio,  quod  ille  sibi  fecerat,  obligatus.  Petebat  ergo  ipsa 
nomine  eiusdem  prioris  viri  hanc  summam  a  domino  Herrando 
concanonico  nostro  dicens,  quod  promisisset  se  ei  velle  solvere  pro 
domino  suo,  set  respondit  ipse  hec  non  esse  verum  et  in  nullo  se 
ei  teneri,  quia  nuncquam  promisisset  sibi  aliquid  et  hoc  tactis 
ewangeliis  iuramento  suo  firmavit.  Unde  fuit  ab  eins  impeticione 
per  sententiam  absolutus.  Ne  ergo  posthac  inde  oriatur  dubitatio, 
hanc  litteram  testimonialem  dedimus  et  sigillo  nostro  flrmavimus 
ad  cautelam.  Presentes  erant  Thetmams  scolasticus,  Henricns  de 
Gledinge,  Daniel,  Conradus,  Otto  concanonici  nostri,  Hermannas  de 
Herberge,  Walterus  de  Olem,  Johannes  Bokfel,  Syfridus  dictus 
Mortiflcator. 

Or,  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover,  Kreuzetifl  Nr,  40  mit  dem  ovalen  Siegel 
des  Dechanten,    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  85  Nr.  170. 

809.  Propst  Htigo  des  Kreuzstiftes  bekundet  Verzicht  des  Heinrich 
von  Peine  auf  vierzehn  Morgen  in  Miinstedt.     0.  D.  (um  1230). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  in  Hildensem  hiis, 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  sit,  qaod^ 
cum  Henricns  de  Peina  in  presentia  nostra  Hildensem  reannciaret 
pro  se  et  pro  matre  sua  quatuordecim  iugeribus,  que  sunt  sita 
Monstide  et  spectant  ad  superius  monasterium  sancte  Crucis,  pre- 
sentes erant  Amoldus  decanus,  Herrandus,  magister  LudoUus,  magister 
Otto  canonici  sancte  Crucis,  lohaunes  sacerdos  in  lesen,  Hennanaus 


1280.  148 

de  Berberge  miles,  Henricus  Grube,  lohannes  Aaceps,  Eilardus, 
lohannes  Drugesilver  de  Monstide.  Ne  igitur  istud  alicui  veniat  in 
dabium,  conscribi  fecimos  et  sigilli  nostri  munimine  roborari. 

Or.  im  KgL  SU-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  31.    Siegel  verloren. 

SlO*    Propst  Hugo  des  Kreuzstifles  bekundet  Verzicht  des  Liten 

Heinrich  auf  eine  Hufe  und  eine  Hausstätte  in  Klauen.    0.  D,  (um  1230). 

Hugo  dei  gracia  prepositos  sancte  Cracis  omnibns  hanc  cartnlam 

inspecturis  salutem.    Notum  sit,  qnod  Henricus  lito  noster  mansum 

ecclesie  quem  habuit  in  Clowe  et  aream  in  manus  nodtras  resignavit 

com  omni  iure,  quod  habuit  in  campo  et  in  villa,  septem  libris^ 

Hildensemensis  monete  datis  eidem  a  capituio  sancte  Crucis.    Et 

nxor  eins  Adelheidis  recognovit  coram  nobis  manu   et  lingua  se 

nichil  iuris  in  manso  illo  habere,  et  frater  eiusdem  Henrici  Bemardus 

scüicet  simiiiter  renunciavit  omni  iuri,  si  quod  ei  in  eodem  manso 

Ciowen  competere  videbatur,  et  uxor  eins  idem  fecit,  et  Thomas 

Bodellus  et  Helmoldus  de  Eynem  fldeiussores  et  ipsi  fratres  ambo 

Henricus  scüicet  et  Bernardus  promiserunt  in  manus  nostras  et 

decani  et  domini  Adolfi  promissum  recipientium  ex  parte  ecclesie 

et  domini  Hugonis  de  Insula  et  Hermanni  de  Berberge  et  Conradi 

Biese  et  Gerbrandi  fide  data,  quod,  si  capituio  sancte  Crucis  aliqua 

qnestio  mota  fuerit  in  posterum  de  hoc  manso  a  sorore  sua  Herradi, 

quam  separayerant  a  se  datis  eidem  rebus  suis  cum  nuberet,  vel 

aliis,  stabunt  pro  facto  suo  secundum  quod  iustum  fuerit  et  capitulum 

a  questione  huiusmodi  liberabunt.    Acta  sunt  hec  in  domo  nostra 

Hildensem  presentibus  Arnolde  decano,  Adolfe,  Herrando,  Thetmaro 

scolastico,  Henrico  de  Gledjuge,  Wemero  de  Ybere,  Conrado  de 

Ilsede,  Ludolfo,  Ottone,  Waltere    canonicis    sancte   Crucis,   item 

Hugone  advocato,  Hermanno  de  Berberge,  Megenwardo,   Conrado 

Bleso  militibus  et  Bertoldo  Mercatore.    Fratres  eciam  supradicti 

Henricus   et  Bemardus  secundum  quod  promiserant  coram  nobis 

et^)  coram  civibus  suis  omnibus  de  Ciowen  recognoverunt  omnia, 

que  sunt  scripta,  propter  quod  dominus  Amoldus  decanus  et  magister 

Ludolfns,  qui  presentes  erant  ibidem  in  villa,  dederunt  ipsis  civibus 

ad  bibendum  xviii  denarios,  ut  testes  essent  et  ista  tanto  melius 

memorie  commendarent.  Nos  autem  ad  cautelam  ea  conscribi  fecimus 

et  sigillo  nostro  iussimus  sigillari. 


»)  et  fehlt  im  Or. 


144  1230. 

Or,  im  Kgl.  St-A,  zu  Hannover,  Kreuzstiß  Nr,  54  mit  teenig  beschädigtem 
Siegel  des  Propstes, 

811.  Abt  Johann  des  Michaelisklosters  in  Lüneburg  bekundet, 
dass  Konrad  von  Fummelse  dem  KL  Dorstadt  vier  Hufen  in  Dorsfadt 
verkauft  hat.     0.  D.  (um  1230). 

Omnibus  hanc  paginam  inspicientibus  I(ohannes)  dei  graüa 
abbas  sancti  Michahelis  in  Lüneburg  vivere  in  eo,  qui  solos  vere 
Tivit.  Notum  sit  omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Con- 
radus  miles  de  Yimmelse  vendidit  ecclesie  sancte  Marie  in  Dorstat 
quatuor  mausos  in  eadem  videlicet  villa  Dorstat  cum  pratis,  silvis 
et  pascuis  permittente  Ottone  filio  Henrici  Kint  de  Lüneburg,  a 
quo  idem  Conradus  eosdem  mansos  feodali  iure  tenebat.  Facta 
sunt  hec  agente  Wolthero  preposito  eiusdem  loci  consentientibus 
fratribus  predicti  Ottonis  Wasmodo  scilicet  et  Ludolfo.  Testes  sunt 
ego  Johannes  abbas,  Otto  Magnus,  Segebandus,  Tidericus  frater  eins, 
Gerhardus  de  Doren,  Tidericus  Boz  advocatus,  Hartmannns  castellani 
in  Lüneburg  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.    Beschädigtes  Siegel  des  Abtes. 

81I2.  Bischof  Kmirad  vergleicht  sich  mit  dem  Oi'afen  Konrad 
von  Lauenrode  wegen  der  Grossen  Grafschafl.     0.  D.  (1230 — 36). 

In  nomine  saucte  etc.  Ne  ea,  que  fiunt  in  tempore,  labantur 
cum  tempore,  expedit,  ut  que  aguntur  in  scripta  publica  redigantar. 
Hinc  est,  quod  notum  esse  volumus,  quod,  cum  comes  C(onradus) 
de  Lewenrode  in  comicia  maiore,  quam  de  manu  nostra  tenebat,  et 
Sita  est  circa  silvam  que  dicitur  Northwalt,  afiBigeret  nostros  liberos 
homines  ad  ecclesiam  nostram  maiorem  pertinentes  et  angariis  et 
perangariis  >nimis  inhumane  tractaret,  diversos  tractatus  habuimus 
cum  ipso  de  pace  facienda  eisdem  pauperibus.  Tandem  inter  nos 
in  hoc  convenimus,  quod  ei  dedimus  ccc  et  xl  libras  Hildensemensis 
monete  et  ipse  comiciam  iam  dictam  cum  omni  iure,  quod  ipse  habere 
dinoscitnr,  nobis  liberam  resignavit.  Ne  ergo  hoc  factum  aut  oblivio 
deleat  aut  inportunitas  ingenii  malignantis  infringat,  hanc  scripturam 
n^ostram  inde  confectam  ad  utilitatem  ecclesie  nostre  maioris  et 
successorum  nostromm  et  hominum  nostrorum  dedimus  et  ipsam 
sigilli  nostri  auctoritate  iussimus  roborari  sub  interminacione  ana- 
thematis  inhibentes,  ne  vel  ipse  comes  in  propria  persona  yel  aliquis 
heredum  suorum  de  comicia  illa  se  ullo  nunquam  tempore  intromittat 
vel  ibidem  nostros  homines  inquietet.    Testes.   Actum.    Datum  etc. 


1230.  145 

Nach  dem  Formelbuehe  Ludolfs  von  Hildetheim  gedr.  Quellen  zur  bayrischen 
und  deutsehen  Oesch,  IX,  S,  382.  Datiert  nach  dem  V(yrkomm€n  Konrads  van 
Lauenrode, 

818.  Graf  H(einrich?)  von  Wohldenberg  nimmt  eine  Freie  zur 
Ministerialin  an  und  macht  dafür  eine  Ministerialin  zur  Schöffenbar- 
freien,  mit  Vorbehalt  der  Genehmigung  des  Bischofs.    0.  D.  (1230 — 40?) 

H(einricus?)  dei  gracia  comes  de  Woldenberge  tarn  presentibus 
quam  futuris  litteram  presentem  inspecturis  in  salutis  aactore  salatem. 
Notum  esse  volumus  universis  Christifldelibus ,  quod  nos  rogatu 
yiroraiD  honestorum  concambium  fecimus  de  duabns  feminis,  quarum 
una  est  libera,  altera  ministerialis.  Nos  aatem  illam,  qne 
est  libera,  recepimus  loco  ministerialis  cum  suis  pueris  iam  natis 
et  adhuc  nascitnris,  cuius  nomen  est  lutta  de  Vlotede;  aliam  vero, 
que  est  ministerialis,  permittimus  frui  ea  libertate,  qne  dicitur  sce- 
penbar,  cum  suis  pueris,  ita  tamen,  ut  dominus  episcopus  suum 
prebeat  assensum.  Ne  autem  nos  vel  nostri  successores  imposterum 
hoc  infringere  possimus,  cartam  presentem  sigilli  nostri  impressione 
roborari  fecimus. 

Ahschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S.  522  Nr.  896  im  Kgl.  St-A.  zu 
Hannover. 

314.  Der  Mindener  Prior  und  der  Lektor  Alradus  empfehlen  dem 
Domherrn  H(ermann)  einen  jungen  Scholaren.     0.  D.  (um  1230 — 40). 

Dilecto  amico  et  in  Christo  semper  diligendo  magistro  H(er- 
manno)  canonico  Hildensemeusi  prior  Mindensis  et  frater  Alardus 
lector  domus  eiusdem  tarn  devotum  quam  debitum  sue  possibilitatis 
obsequium.  Cum  specialem  adiutorem  vos  senciant  pauperes  scolares 
et  hii  maxime,  qui  se  amorc  studii  a  viciis  abstrahentes  litteralilyis 
disciplinis  incumbere  appetunt  vehementer,  nos  hac  racione  conflsi 
et  yestre  familiaritatis  dignacione  audaces  facti  presencium  latorem 
Giselbertum  nomine,  qui  in  fame  et  nuditate  hactenus  sicut  puer 
pauper  et  tamen  Studiosus  profecit  in  tantum,  quod  sibi  a  magistris 
suis  laudabile  testimonium  perhibetur,  ut  possit  in  melioribus  scolis 
ad  aliquem  litterature  apicem  promoveri,  pietati  yestre  duximus 
commendandum  suppliciter  postulantes,  quatinus  intuitu  divine  re- 
muneracionis  et  nostrarum  oracionum  ipsius  inter  alios  pauperes 
habere  dignemini  memoriam  et  respectum  in  elemosinis,  que  vestre 
devocioni  quandoque  committuntur  pauperibus  erogande.  Quodsi 
contrariam  studio  et  scolasticis  disciplinis   viam   arriperet  et  per 

Hüdesh.  ÜB.  II.  \fy 


146  1231. 

campos  licencie,  dissolutionis  et  nequicie  vagari  inciperet  indignum 
se  exhibens  proboram  hominum  adiutorio,  molestum  nobis  non  erit, 
si  manum  subtraxeritis  pietatis.  Ego  prior  amplius  supplicare  teneor 
pro  ipso  consanguinitatis  gracia,  quam  nichil  attenderem,  si  magui 
profectus  spem  in  iuvene  non  haberem,  cum  sit  acuti  ingenii  et 
optima  voluntatis. 

Abschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S.  374  Nr.  511  im  Kgl.  SL-A.  zu 
Hannover.  Die  Überschrift  im  Cop.  lautet:  Missiva  ad  magistnun  Johannem  de 
Qoslaria  canonicum  ecclesic  Hildeusemensis.  Ein  Domherr  Johann  von  Goslar 
kommt  aber  im  13.  Jahrh,  nicht  vor;  getneint  ist  jedenfalls  Hermann  von  Goslar, 
der  um  diese  Zeit  nachweisbar  ist. 

315.  Die  Visitatoren  der  Diözese  Paderborn  teilen  diese  in  sechs 
Archidiakonate,  verbinden  das  Archidiakonat  Warburg  mit  dei'  Dofn- 
kantorei  und  privilegieren  den  Domkantor  eodem  iure  et  auctoritate, 
quam  habet  cantor  in  ecclesia  Hildensemensi.  Paderborn  1231 
Januar  20  (xiii.  kalendas  februarii). 

Or.  im  Kgl.  St,-A.  zu  Münster,  Frst.  Paderborn  Nr.  136.  Gedr.  Westf.  ÜB. 
IV,  S.  129  Nr,  198. 

316»  Dompi'opst  J(ohann),  Dmndechanf  K(onrad)  und  das  Dom- 
kapitel übet'geben  dem  KL  Bars'inghausm  einen  Hof  von  drei  Hufen 
und  drei  Mühlen  in  Egestorf  (Esedestorp) ,  welche  der  verstorbene 
Propst  Burchard  von  Ricklingen  (Richlinge)  zur  Erleuchtung  des  h. 
Kreuzaltareji  gekauft  und  Heinrich  von  Eckere  ihnen  lange  vorenthalte^ 
hat,  unter  der  Bedingung,  dass  das  Kloster  im  ersten  Jahre  keine 
Abgabe,  im  ziveite^i  20  Schilling,  im  dritten  und  den  folgenden  24 
Schilling  auf  Maria  Hitmnelfahrt  bez.  Geburt  entrichte.  1231  Februar  17 
(feria  secunda  ante  dominicam  Oculi  mei)  und  April  11  (iü®.  idus 
aprilis). 

—  —  presentibus  lohanne  preposito,  Conrado  decano,  Conrado 
cantore,  Hermanno  de  Goslaria,  Gerwico  scolastico,  Conrado  de 
Goslaria  sacerdotibus .  Burchardo  preposito,  Wicboldo  et  lohanne 
cclleiario  diaconis,  Sibodone  do  Bodensten,  Heinrico  de  Monte, 
Thidcrico  de  Adenos  et  magistro  Meiuardo  subdiaconis. 

Or.  in  doppelter  Ausfertigung  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Barsinghausen 
Nr.  16  und  16a  von  verschiedenen  Händen.  An  der  ersten  Bruchstüeke  des  SiegeU 
des  Propstes^  das  des  Kapitels  am  Rande  beschädigt,  an  der  anderen  fehlt  da» 
erste,  das  zweite  ist  stark  beschädigt.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calefiberg.  ÜB.  /, 
S.  17  Nr.  19. 


1231.  147 

817«  Gräfin  Ä.  von  Dassel  bekundet,  dass  Dechant  Theodolfus 
des  Johannmtißes  von  ihr  Land  in  Ährbergen  gekauft,  hat,  123] 
Juni  20. 

Ä.  dei  gi*acia  comitissa  de  Dasle  universis  fidelibus  salatem  in 
domino.  Ne  ea  que  soUempniter  acta  sunt  lapsu  temporis  ab  hnmana 
excidant  memoria,  expedit,  ut  pro  cautela  futuri  temporis  redigantur 
in  publica  monimenta.  Notum  igitur  sit  omnibus  tenorem  presencium 
iospecturis,  quod  magister  Theodolfus  decanus  sancti  lohannis  in 
Hildensem  a  me  cum  consensu  beredum  meorum  pro^)  duodecim 
libris  denariorum  Hildensemensium  aream  emptionis  titulo  com- 
paravit  et  mansum  unum  de  xxiiii  iugeribus  in*)  Areberge 
situm  liberum  et  immunem  a  iusticia  et  exactione  comitis  et  ad- 
vocati  et  aliorum  qui  exercent  secularem  in  rebus  huiusmodi  po- 
testatem,  et  ego  prefato  decano  de  evictione  predicti  mansi  et  aree 
sufficientem  prestiti  caucionem.  Ne  ergo  contractus  noster  legitimus 
cttiusquam  temeritate  possit  in  posterum  retractari,  paginam  de 
hoc  conscriptam  ego  et  filius  nostris  aigillis  fecimus  roborari.  Testes 
huiu8  rei  sunt  comes  Adolf us  de  Dasle,  magister  Hermaunus  de 
Goslaria,  dominus  Johannes  de  Braclo,  Tidericus  de  Adenoys,  lor- 
danis  vicarius  episcopi,  Bertoldus  de  Stemne,  Thetlevus.  Et  fide- 
inssit  comes  Adolfus  et  filius  mens  Ludolfus,  ut  magistrum  Teodolfum 
indempnem  faciant,  si  predicta  bona  ab  ipso  per  aliquorum  instantiam 
evincantur.  Acta  sunt  hec  m^.  (fi(fi,  xxxi<>.  anno  incarnacionis  domini, 
xiio.  kalendas  iulii. 

Or,  im  KgL  St-Ä,  zu  Hannover,  Domaiift  Uildeaheim  Nr.  160  mit  dem  schild- 
förmigen Siegel  des  Grafen  Ludolf  (Hirschgeweih),  dem  spitzovalen  der  Gräfin, 
ganze  weibliehe  stehende  Figur,  rechte  Hand  erhoben^  linke  auf  der  Brust,  und 
dem  schildförmigen  des  Grafen  Adolf  (Hirschgeweih), 

818.  König  Heinrich  fordert  den  Bischof  Friedrich  von  Halber- 
Stadt  auf,  die  Bürger  r>on  Hildesheim ,  die  denn  Bischof  Konrad  die 
nötigen  Rechte  und  Dienste  verweigern ,  zum  Gehorsam  gegen  den 
Bischof  anzuhalten,  Fulda  (1231)  Juli  18  (xv.  kalendas  augusti, 
indictione  iiii). 

Ahschr.  des  15,  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S,  752  Nr,  1525  im  KgL  Su-Ä.  zu 
Hannover.  Gedr.  Zeitschrift  1869  S,  54,  Doehner,  ÜB.  I,  S,  47  Nr.  86,  im  Auszug 
Or.  Quelf.  III,  S.  683,  alle  zu  1221,  vgl,  Böhmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  Nr.  2412 
wegen   der  Datierung. 

*)  pro  —  denariomm  auf  Rasur.        ^  in  Arebergo  auf  Rasur, 

10* 


148  1231. 

819.  Bischof  Iso  von  Verden  verzeichnet  die  Güter  und  Gerecht- 
same,  welche  er  der  Verdener  Kirche  übertragen  hat,  darunter  einige 
ad  dilecti  consanguinei  nostri  prepositi  Eilberti  Hildensemensis 
canonici  memoriam.    Rotenburg  1231  Juli  27  (vi.  kalendas  augosti). 

Gedr.  nach  Cop,  II,  125  Nr.  55  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover  r.  Hodenberg ^ 
Verdener  Oeaehichtsquellen  II,  S.  90  Nr.  55;  vgl.  auch  S.  249. 

820.  Bischof  Konrad  fordert  den  Klerus  der  Diözese  zur  Unter- 
stützung der  Ausbesserung  des  Domes  auf.    0.  D.  (zu  1231  August  6). 

C(onradus)  dei  gratia  Hildesheimensis  episcopus  dilectis  in 
Christo  filiis  abbatibns,  prepositis,  prioribns  ac  sacerdotibus  universis 
per  Hildesheimensem  diocesim  constitatis  saintem  in  eo,  qui  est 
omnium  vera  salus.  Quia  nunc  maior  instat  necessitas  quam  nnqnam 
institerit,  ut  ecclesie  nostre  saccurratnr,  et  vestro  consilio  speratur 
nunc  maior  quam  unquam  provenerit  utilitas  pro  Ventura,  ecce  re- 
sumpto  clamore  clamamus  ad  vos  et  pro  illo  clamamus  ad  vos,  qui 
in  cruce  deo  patri  usque  ad  mortem  crucis  factus  est  obediens 
moriendo,  ut  nos  ab  eteme  mortis  eriperet  cruciatu.  Cum  igitur 
venerabilis  ecclesia  nostra  Hildesheimensis,  ad  quam  omnes  tarn- 
quam  ad  matrem  respicitis  et  magistram,  miserabiliter  sit  vetustate 
consumpta,  stillicidio  pervia  et  in  pluribus  locis  sit  adeo  ruinosa, 
quod  sine  periculo  divinum  officium  non  possit  celebrari,  nee  ad 
redintegrandas  sumptuosas  eins  structuras  sufficiat  ipsa  sibi,  necesse 
est  et  consentaneum  rationi,  capiti  membra  condescendere ,  ac 
matemam  decet  filiorum  cultibus  operiri  nuditatem.  Eapropter  dis- 
cretionem  vestram  exoramus  studio  diligentia  quod  divine  remune- 
rationis  intuitu  ac  nostrarum  precum  obtentu  in  proprüs  personis, 
sicut  a  nunciis  nostris  fiieritis  instructi,  fidelem  et  diligentem  operam 
impendatis,  ut  per  hoc  et  alia,  que  domino  inspirante  feceritis,  ad 
eteme  possitis  felicitatis  gaudia  pervenire.  Ut  autem  ad  hoc 
negotium  animus  vester  ferventius  incendatur,  auctoritate  nobis  a 
deo  concessa  quicquid  vel  ex  tempore  seu  negligentia  yel  oblivione 
omisistis  in  oMciis  divinorum  contra  preceptum  dei  et  ordinem 
nostrum  in  missis  et  horis  canonicis  nocturnis  sive  dinniis,  dum- 
modo  veri  penitentes  et  contriti  fueritis,  misericorditer  relaxamus. 

Qedr.  Schannui,   Vindem.  I,  195.     Danach  wiederholt, 

321.  Bischof  Konrad,  der  die  Unterstützung  der  Gläubigen  zum 
Ausbessern  des  baufälligen  Domes  nötig  hat,  befiehlt  den  Geistlichen, 


1281.  149 

nur  solche  Bittprediger  zuzulassen,  die  Empfehlungsschreiben  von  ihm 
oder  detn  Papste  haben,  und  verspricht  denen,  die  beisteuern,  zwanzig 
Tage  Abläse.  Forste  1231  August  6  (viii.  ydus  augasti,  pontiflcatas 
nostri  anno  x<>.). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  440  Nr.  678  im  Kgl.  8t.-Ä.  zu 
Hannover.     Gedr.  Doebner.  ÜB.  /,  8.  59  Nr,  113. 

822.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ekbert  von  Freden  (Vriden) 
und  seine  Frau  Gertrud  ein  Viertel  des  Waldes  Pandelbeke  dem  KL 
WaUcenried  verkauß  und  vor  ihm  in  Winzenburg  und  Forste  die  Freien 
Ekbert,  Basil,  lAppold,  Jutta  und  Gertrud  den  Verkauf  gebilligt  haben. 
1231  August  16  (xyüP.  kalendas  septembris,  pontificatus  nostri 
anno  viR)'0 

Huins  rei  testes  sant  magister  Geroldns  canonicas  Hildense- 
mensis,  Engelbertus  canonicus  sancti  Andree,  lordanis  notarias 
noster,  Ludolfus  de  Selede,  Conradus  de  Stenberg,  Conradns  mar- 
schalkas,^)  Engelbertus  de  Dallem,  Conradus  de  Elvede  senior, 
Hugo  de  Holthusen,  Hogerus  de  lubere,  Gerhardus  et  Bertrammus 
camerarii,  Thidericus  de  Goslaria. 

Or.  im  Kgl.  St,-A,  zu  Hannover,  Walkenried  Nr.  8.  Siegel  des  Bischofs  an 
raten  und  grünen  Seidenfädeti. 

828.  Bischof  Konrad  erteilt  denen,  welche  die  büsse^iden  Schwestetm 
der  Maria  Magdalena  zum  Franketiberg  in  Goslar  unterstützen,  vierzig 
Tage  Ablass.    Forste  o.  J.  (1231)  August  22  (xi.  kalendas  septembris). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä,  zu  Hannover,  Frankenberg  Nr.  10.  Siegel  des  Bischofs 
ton  der  tceisseti  Hanfschnur  verloren.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  492  Nr.  506,  im 
Auszug  Heinemann,  Beitr.  zur  Diplomalik  S,  79. 

824.  Bischof  Bernhard  I V.  von  Paderborn  überträgt  dem  Propste 
Bernhard  und  detn  KL  Steterburg  das  Eigentum  von  Gütern  in  Stedere, 
die  ihm  die  Brüder  Kotirad,  Domherr  in  Hildesheim,  Ulrich  und  Hoier 
Edle  von  Hohenbüchen  resigniert  haben  und  gibt  diesen  dafür  Güter 
in  Bennenhusen  prope  Eynbike  zu  Lehn.  1231  August  31  (pridie 
kalendas  septembris). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Münster,  Frst.  Paderborn  Nr.  143.  Gedr.  Westf. 
ÜB.  IV,  S.  136  Nr.  206. 


0  So  das  Or.       *)  Or.  marschakns. 


160  1231. 

325.  Bischof  Konrad  schenkt  dem  KL  Neuwerk  bei  Goslar  den 
halben  Zehnten  in  Langeisheim.  Hildesheim  1231  September  6  (viii^. 
idus  septembris,  pontificatos  nostri  anno  undecimo). 

Huius  rei  testes  sunt  dominus  Frithericus  de  Zviiin  maior  pre- 
positus,  Gonradus  decanus  maior,  prepositns  Burchardus,  Hugo  sancte 
Crucis  prepositns,  Reinoldus  de  Dasle,  Heinricus  de  Tossem,  magister 
Meinardas  cantor,  Bodolfus  de  Brunswic,  Gonradus  de  Vriberch, 
Gonradus  forensis  ecclesie  plebanus  Hildensemenses,  Goslarienses 
vero  Luppoldus  et  Bertoldus  sancti  Mathie  canonici,  loliannes  ple- 
banus forensis  ecclesie,  Johannes  scriptor  regis,  layci  vero  Gunradns 
marscalcus  noster,  Godescalcus  de  Adenstede. 

Or.  in  det'  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Siegel  des  Bischofs, 
Danach  gedr,  Bode,  ÜB.  /,  S.  494  Nr.  509,  nach  Cop.  ÜB.  des  hist.  Vereins  ßlr 
Niedersachsen  I,  S.  18  Nr.  13,  danach  Regest  Doehner,  ÜB.  I,  S.  61  Nr.  119,  Regest 
mit  Zeugen  Mecklenburg.  ÜB.  I,  395  Nr.  389. 

326«  Bischof  Konrad  überträft  mit  Zustimmung  des  Pfarrern 
Konrad  der  Andreaskirche  einen  Teil  der  Parochie  derselben  bei  den 
Steinen  und  im  Altmarkt,  der  vom  Paulstore  bis  zur  steinernen  Bfiicke 
und  der  Grenze  der  Lambertipfatre  sich  erstreckt^  dem  Johannisstift 
und  erhält  von  diesem  drei  Buden  auf  dem  Markte.  Hildesheim,  bei 
der  Michaeliskirche  1231  Oktober  2  (vi^.  nonas  octobris,  pontificatus 
nostri  anno  undecimo). 

Huius  rei  testes  sunt  Thitmarus  abbas  sancti  Michaelis  et  Gtode- 
scalcus  eiusdem  ecclesie  prepositns,  Hugo  sancte  Grucis  prepositus, 
Heinricus  de  Tossem,  magister  Bichardus  et  lohannes  sancti  Andree 
canonici,  Eico,  magister  Bertoldus  et  Waltherus  sancti  lohannis 
canonici,  laici  vero  Ludolfus  camerarius,  Gonradus  marscalcus,  Ber- 
toldus de  Holle,  Gereco  camerarius,.  Heinricus  camerarius. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover^  Cal.  Or.  Des.  31,  Stadt  Hildesheim  Nr.  t 
Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs  an  roten  Seidenfäden.  Gedr.  nach  Cop.  Würdtu*ein, 
Nova  suhs,  I,  S.  299,  nach  dem  Or.  Doebnsr,  ÜB.  /,  S.  61  Nr.  120. 

327*  Bischof  Konrad  überträgt  ein  ihm  von  den  Briidem  von 
Gandersheim  resigniertes  Haus  im  Westen  der  Burg  dem  Domkapitel. 
Forste  1231. 

Gonradus  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus.  Ad  cautelam 
futuri  teinporis  notum  esse  volumus  universis,  quod  Waltherus  et 


1281—33.  151 

Hermannns  de  Gandersem  fratres  domam  in  urbe  nostra  Hildense- 

mensi  versns  occidentem  sitam  cum  area  sna  tota,  quam  a  nobis 

in  feodo  tenebant,  datis  eisdem  a  capitulo  Hildensemensi  xxv  libris 

Hildensemensis  monete  in  manus  Bostras  coDsencieutibus  suis  liere- 

dibns  resignarunty  et  nos  ad  honorem  dei  et  gloriose  matris  eins 

et  ob  salutem  propriam  eandem  domum  nobis  liberam  et  vacantem 

cnm  area  sna  tota  contulimus  capitulo  Hildensemensi,  Conrado  de- 

cano,  qni  presens  erat,  eam  de  manu  nostra  ad  opus  capituli  reci- 

piente   in  plenum   et  integrum   ins   claustralium  curiarum.     Idem 

eciam  Walthems  et  cum  eo  Siffridus  de  Borsem,  Theodericus  de 

Holthusen,   Theodericus   de  Tossem,  Everhardus   de  Thingelstede 

et  frater  ipsius   Waltheri   Hermannns    scilicet    coram   nobis   pro- 

miserunt     fide    data    in    manus    Conradi    marschalci     nostri    et 

LudolfB    camerarii    et    Theghenhardi    de    Elvede    et    Gherhardi 

Hokingi,  quod,  si  capitulo  Hildensemensi  aliqua  questio  mota  fuerit 

in  posterum  super  domo   vel   curia  supradicta,   ipsi  capitulum  a 

questione  huiusmodi  liberabunt.     Acta  sunt  hec  in   domo  nostra 

Vorsethe  presentibus  canonicis  maioris  ecclesie,  sacerdotibus  Conrado 

decano,  Hermanne  de  Goslaria,  Rodolfo,  Gerwico  scolastico,  Conrado 

de  Goslaria;   dyaconis  Henrico   de   Tossem,   Reynoldo   de   Dasle, 

lohanne   cellerario.   subdyacono   Henrico   de   Schalkenberch ,   item 

Richardo  canonico  sancti  Andree,  lohanne  dyacono  canonico  sancte 

Crucis,   lohanne   canonico  sancti  Andree;   item  laicis   Siflfrido   de 

Borsem,  Ludolfo  camerario  et  fratre  suo  Thiderico,  Conrado  mar- 

scalco,  Theoderico  de  Holthusen,  Thegheuhardo  de  Elvede,  Everhardo 

de  Tlüngelstede,  Gherardo  Hokiugo  militibas,  item  Conrado  de  Em- 

berke,   Courado  de  Elvethe  filio  Conradi,  Willekino  de  Rosendai 

inniore  et  familia  nostra  tota  et  aliis  quam  pluribus  tam  clericis 

quam  laicis.    Ad  huius  ergo  rei  cvidenciam  presens  scriptum  inde 

confectnm  sigilli  nostri  appensione  fecimus  communiri.    Datum  anno 

incarnacionis  dominice  m^cc^^xxxi,  pontiflcatus  nostri  anno  xii^. 

Absehr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  665  Nr.  1291  im  KgL  St.-A.  zu 
Hannover, 

828.  Die  Klausnerin  E,  der  Vituskapelle  in  Goslar  bittet  den 
Bischof  K(onrad)  um  Schutz  gegen  die  unberechtigten  Ansprüche  eines 
B.     O.  D.  (1231—33), 

Abschr.  des  15.  ^ahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  660  Nf.  1277  im  Kgl.  SL-A.  zu 
Hanttover.    Danach  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  504  Nr,  527, 


152  1232. 

830.  Dompropst  F(riednch)  und  Graf  Gumelin  von  Schwerin 
schenken  dem  Altklos f er  bei  Buxtehude,  wo  ihr  Verwandter j  Propst 
Hermann  (t>on  Hamburg)  begraben  liegt  y  zu  dessen  und  des  Grafen 
Heinrich  Seelenheil  ihre  Giiter  in  Glilsingen.  Schwerin  1232  März  28 
(dominica  ludica). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover y  KL  Buxtehude.  Gedr.  Mecklenburg.  ÜB.  h 
S.  404  Nr.  400  f  nach  Copie  Pratje,  Religionsgesch.  der  Herz.  Bremeti  und  Verden, 
Beil.  IV.  Eine  undcatierte  ürk.  gleichen  Inhalts  ebenda,  gedr.  a,  a.  0.  Nr.  399  bez. 
Beil.  V. 

330.  Lippold,  Vogt  des  Moritzstiffes,  ve^ieiht  den  Bürgern  der 
von  ihm  auf  seinem  Eigentum  gegründeten  Dammstadt  städtisches  Recht. 
1232  Mai  11  (v«.  idus  maii). 

Testes  hü  sunt  Herbordus  de  Dristnenstede,  Nandvicus  de  Veten 
foro  milites,  Ludoldus  presbyter  de  Lutsingewurthen  —  —  (Bürger) 
et  Albertus  canonicus  sancti  Andree. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr.  801.  Siegel  des  Äusatellera  an  roter 
Seidenaehnur.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  64  Nr.  122  mit  Siegelbeschreibung.  Begest 
Höhtbaum,  Hans.  ÜB.  I,  Nr.  341  Änm.  1. 

331.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Kl.  Wienhausen  den  halben 
Zehnten  in  Münstedt  (Monstede),  den  ihm  Rittet^  Heinrich  Buzhcel 
resigniert  liat,  und  erhält  dafür  vom  Propste  Werner  52  Pfund.  Rosen- 
thal 1232  Mai  13  (iiio.  idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  xi^.). 

Testes  huius  rei  sunt  clerici  Conradus  de  Qoslaria,  Rodolphus 
de  Bruneswic,  Ludolplius  canonicus  sancte  Crucis,  Johannes  scriptor, 
milites  Conradus  marscalcus,  Bodo  et  Burchardus  de  Saldere,  Gesaiius 
de  Walede,  Johannes  de  Adenstide,  Tidericus  de  Pröma,  Thegen- 
hardus  de  Elvedhe. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen  Nr.  4.  Siegel  des  Bischofs  an  weissen 
und  blauen  Zwimfäden. 

83ÜS.  B'ischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Dorstadt  den  Zehnten 
in  Werte,  den  Propst  Walther  von  Alhard  von  Burgdorf  gekauft  und 
dieser  ihm  resigniert  hat.  Rys  1232  Mai  18  (xv^,  kalendas  iunii, 
pontificatus  nostri  anno  undecimo). 

Testes  huius  rei  sunt  Fridericus  de  Szvirin  maior  prepositus, 
Hugo  sancte  Crucis  prepositus,  Cunradus  de  Alta  fago  canonici, 
Thitmarus  abbas  sancti  Mychaelis,  Hermannus  de  Waldenberch, 
Ludolfiis  de  Halremunt  comites,  Bemardus  de  Dorstaht,  Ecbertus 


1282.  158 

de  Asseborch,  Jordanis  dapifer,  Sifridus  de  Rutenberge,  Ludolfus 
camerarinS;  Cünradus  marscalcus,  Tidericus  et  Hugo  fratres  de 
Holtlrasen,  lohannes  de  Adenstede,  Burchardus  et  Bodo  fratres  de 
Soldere,  Tliegenhardus  de  Elvede,  lohannes  et  Berwardus  fratres 
de  Kemme,  Tidericus  de  Prome,  Wilhelmus  de  Rosendale,  lohannes 
de  Sutherem,  Conradus  et  Wilbrandus  fratres  de  Emberke. 

Or.  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr.  12,  Beschädigtes  Siegel  des 
Bise^fs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr.  Braunschtceig.  Anzeigen  1751 
Stack  31  S.  738,  Asseburger  ÜB.  I,  8.  112  Nr.  162.  Hegest  Mecklenburg.  ÜB.  X, 
S.  472  Nr.  7163. 

833.  Kaiser  Friedrich  IL  bekundet  (für  die  Kirche  von  Hildes- 
heim?)  dig  Verordnung  gegen  die  bischößiche  Autonomie  der  Städte. 
(Friaul)  1232  Mai. 

Gedruckt  fehlerhaft  und  mit  Lücken  Schannat,  Vindem.  I,  196  zu  1233.  Regest 
Böhmer-  Fieker,  Reg.  imp.  V,  1966,  den  genaueren  Inhalt  dieser  7vichtigen  Urk. 
tgl.  a.  a.  0.  1917. 

884.  Papst  Gregor  IX.  verspricht  allen  TJnterstützern  der  Nonnen 
der  Maria  Magdalena  in  Detäschland  vierzig  Tage  Ablass.  Spoleto 
1232  Juni  V. 

Gregorius*)  episcopus  servus  servonim  dei  universis  Christi 
fidelibus,  ad  quos  littere  iste  pervenerint,  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Quoniam,  ut  ait  apostolus,  omnes  stabimus  ante 
tribunal  Christi  u.  s.  w.  tvie  in  der  Bulle  von  1228  Juni  20  bis) 
etemam.  Cum  igitur,  sicut  ex  pai-te  dilectarum  in  Christo  filiarum 
panperum  sororum  penitentium  sanctc  Marie  Magdalene  in  Alamannia 
sab  monachali  vita  degentium  nostris  fuit  auribus  intimatum,  eedem, 
que  mundi  vanitatibus  abnegatis  obtulemut  domino  laudis  sacrificium 
semetipsas,  facultates  non  habeant,  de  quibus  sustentare  valeant 
vitam  suam,  universitatem  vestram  rogandam  duximus  attentius  et 
monendam  in  remissionem  vobis  peccaminum  iniungentes,  quatinus 
de  bonis  vobis  coUatis  a  deo  pias  eis  elemosinas  et  grata  subsidia 
conferatis,  et  per  hec  et  alia  bona,  que  domino  inspirante  feceritis, 
ad  eteme  felicitatis  gaudia  pervenire  possitis.  Nos  etenim  de  omni- 
potentis  dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum 
eias  ac  ea  quam  nobis  concessit  auctoritate  confisi  omnibus,  qui  per 
se  vel  per  alios  ad  ipsarum  monasteria  pro  earum  sustentatione  pias 


»)   Verlängerte  Schrift. 


154  1282. 

elemosinas  et  grata  subsidia  duxerint  deportanda,  qnadraginta  dies 
de  iniancta  sibi  penitentia  relaxamus.  Datum  Spoleti  v.  idns  innii, 
pontiflcatas  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  KgL  St-Ä,  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr.  13  mit  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden. 

335.  Bischof  Konrad  vidimiert  die  Bulle  des  Papstes  Gregor  IX. 
d.  d.  Spolefo  1232  Juni  9  betr.  Indulgenz  für  die  Unterstützer  der 
Nonnen  der  Maria  Magdalena.     0.  D.  (1232)^ 

Or.  in  fiXnf  Ausfertigungen  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  8 
und  9  von  derselben  Hand,  Siegel  des  Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden 
gut  erhalten,  Nr.  10  mit  beschädigtem  Siegel  an  weissen  und  roten  Hanfschnüren, 
Nr,  11  Siegel  von  den  roten  Seidenfäden  verloren ,  Nr.  12  mit  Besiegelung  wie  bei 
Nr.  8  und  9,  und  Frankenberg  Nr.  6,  beschädigtes  Siegel  des  Bisch^s  in  rotem 
Wachs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  danach  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  496  Nr.  513. 

336.  Bischof  Konrad  überragt  dem  Kl.  Marienrode  den  halben 
Zehnten  in  Barfelde  (ßervelte),  den  der  dorüge  Propst  Albert  von 
Ritter  Heinrich  von  Meienberg  gekauft  und  dieser  dem  Bischof  resigniert 
hat.  Hildesheim  1232  Juli  3  (v^.  nonas  iulii,  pontiflcatas  nostri 
anno  xi^.). 

Huius  rei  testes  sunt  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Albertus 
de  Eversten,  Hiniicus  de  Sealkenberge  maioris  ecclesie  canonici, 
Richardus  et  lohannes  sancte  Crucis  canonici,  laici  vero  Engel- 
bertus  de  Dalem,  Sifridus  de  Borsem,  Ludolfus  camerarius,  Cunradus 
marscalcus,  Tidericus  de  Tossem,  Bertoldus  de  Veteri  foro,  Tidericus 
de  Stockem,  Bertoldus  de  Holle,  Tidericus  frater  eins,  Tidericus  et 
Hugo  fratres  de  Holthusen,  Hinricus  de  Monte  lapideo,  Olricus  de 
Berningerode,  Ernestus  de  Blickenstede,  Ludolfus  de  Borsem, 
lohannes  de  Sutherem,  Wilhelmus  de  Bosendal. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  IIa.  Siegel  des  Bischofs 
von  den  roten  Hanffäden  verloren.  Gedr.  Marienrode r  ÜB.  S.  26  Nr.  12,  ÜB.  des 
hist.   Vereins  für  Niedersachsen  I,  S.  19  Nr.  14. 

337.  Bischof  Konrad  bekundet  die  Resignaüan  der  Vogtei  über 
die  Meierei  in  Bültutn  durch  die  Grafen  von  Wohldenberg  und  deren 
Übertragung  an  das  Do^nkapitel.     Detfurth  1232  Jtdi  16. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.*)  Conradus  dei 
gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  boc  scriptum  inspecturis 


^)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1282.  156 

salutem  in  domino.  Notum  esse  ciipimus  presentibus  et  futuris, 
quod  viri  nobiles  Hermannus  et  Henricus  comites  de  Waldenberch 
advocatiam  villicationis  fratrum  nostrorum  in  Bulthem  et  hominum 
et  bonorum  omnium  ubicumque  sita  sint  ad  eam  pertinentinin,  quam 
de  manu  nostra  tenebant  iure  feodali,  acceptis  a  capitulo  nostro 
ducentis  et  quinquaginta  libris  Hildensemensium  denariorum  *liberam 
et  absolutam  resignaveinint  in  manu  nostra  renuntiantcs  voce  et 
manu  omni  iuri,  quod  eis  quocumque  modo  competebat  in  cadcm, 
et  ad  petitionem  corumdem  comitum  quesitum  fuit  in  sententia  et 
inventum  et  ab  omnibus,  qui  presentes  erant,  conseusura  fuit  sen- 
tentie,  quod  bonis,  que  iure  hominii  tenebant  et  lieredes  eonim  cum 
ipsis  non  receperant,  sinecontradictione  heredum  suomm  aut  alterius 
cuiuslibet  libere  possent  renunciare,  ita  quod  lieredes  corum  nullam 
in  eis  unquam  questionem  habere  possent  vel  sequelam.  Nos  vero 
fratrum  nostrorum  necessitatibus  compatientes ,  quas  per  inportuni- 
tates  et  insolentias  advocatorum  in  bonis  et  hominibus  suis  cottidie 
sustinere  noscuntur,  prefatam  advocatiam  cum  omni  lionere*)  et 
iure,  sicut  unquam  melius  eam  tenuerunt  prefati  comites  et  nobis 
eam  resignavcrunt  liberam  et  absolutam,  beate  Marie  domine  nostre, 
cuius  reliquie  nobiscum  presentes  erant,  propria  manu  obtulimus  ad 
prebendam  et  ordinationem  fratrum  ab  eisdem  possidendam.  Post- 
modum  vero  predictus  comes  Heinricus  more  consueto  sententialiter 
interrogatus ,  si  haue  concessionem  sive  donationem  nostram  tarn 
rationabiliter  secundum  ea  que  supra  scripta  sunt  factam  banni 
uostri  auctoritatc  firmare  possemus,  dictavit  sententiam,  quod  hoc 
inste  possemus.  Nos  itaque  omnibus  presentibus  huic  sententie 
consentientibus  prefatam  concessionem  nostram  capitulo  factam  con- 
firmavimus  banno  nostro  excommunicantes  omnem  eum,  qui  sepedictum 
capitolum  in  prefata  advocatia  vel  aliquibus  eins  pertinentiis  contra 
nostram  donationem  presumpserit  molestare,  et  presens  scriptum 
nostrum  inde  confectum  ad  perpetuam  gestorum  evidentiam  atque 
memoriam  sigilU  nostri  appositione  fecinnis  roborari  et  ad  firmius 
huias  rei  testimonium  idem  scriptum  sigillis  comitum  placuit  com- 
mnniri.  Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xxxii^.,  xvii^.  kalendas  augusti 
apud  villam  Thetforde  presentibus  et  videntibus  multis  clericis  et 
laicis  fidelibus  nostris,  quonim  nomina  sunt  hec:  Fridericus  pre- 
positus  maior,  Conradus  decanus,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis, 


*)  Or.  honore. 


166  1232. 

Barchardas  prepositiis  sancti  Petri  in  Goslaria,  Conradns  prepositus 
Montis,  Heiiiricus  de  Tossem,  Conradus  plebanus,  Conradus  de  Gos- 
laria, Reinoldus  de  Dasle,  lohannes  cellerarius,  Conradus  de  Fago, 
Heinricus   de   Scalkenberch ,   Fridericus   de  Eversteine  prepositus 
NorthuneusiSy  lohannes  canonicas  sancti  Andree,  Adolfos  comes  de 
Dasle,  frater  Thidericus  de  domo  Theutonica,  Thidericus  de  Cantelsem. 
Thetmarns  de  lubeke,  Lippoldus  de  Escherte^  Siffridus  de  Borsem, 
ßertoldns  de  Antiquo  foro,  Lippoldus  de  Antiquo  foro,  Engelbertus 
et  Rodolfus  fratres  de  Dalem,  Ulricus  et  Eswicnus  et  Heinricas 
fratres  de  Lapideo  monte,  Thidericus  et  Hugo  fratres  de  Holthusen, 
Thidericus  de  Stockem,  Hoierus  pincema,  Alardus  de  Borchtorp, 
Ludolfus  camerariuSy  Bichardus  de  Domo,  Heinricus  de  Ciawenberch, 
Conradus  de  Bodensteine,  Godescalcus  de  Adenstede,  lohannes  de 
Adenstede,  Hugo  de  Insula,  Heinricus  de  Hamelen  minor,  Ludighems 
de  Wedem,  Hermannus  de  Westenem,  lohannes  de  Lewenstede, 
Ludighems  de  Indagine,  Helenbertus  de  Lafforde,  Ecbertus  de  Novali. 
Gherardus  de  Levede,  Hermannus  de  Uslere  iunior,  Heinricus  de 
Barkenvelde,  item  Rodolfus  et  Engelbertus  pueri  de  Dalem,  Hein- 
ricus filius  lohannis  de  Adenstede,  Ludolfus  fllius  Engeiberti,  Con- 
radus de  Antiquo  foro  lustacii  filius,  Conradus  de  Lapideo  monte, 
Willeheimus  de  Rosendale,  lohannes  de  Sutdherem,  Willebrandus, 
Thidericus  de  Eidingen,  Conradus  de  Elvede,  Heinricus  de  Amplede, 
Hartmannus    de    Walede,    Arnoldus    de    Blikenstede,    Hermannus 
Scathenberch,    lordanis  de   Sceninge,    Olricus    de    Brunkenhosen, 
Thidericus  de  Maghedeborch,  Henricus  de  Scelle,  Wulfardus  Mone- 
tarius,  Heinricus  Advocatus,  Henricus  filius  Volcmari,  Henricus  de 
Minda,  Conradus  de  Weschende  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  KgL  SL-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  161  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  grünen  Seidenfäden.  Die  Siegel  der  Grafen  von  Woikldenberg 
haben  nie  daran  gehangen,  Gedr,  DedueL  iurisdici,  meyerdingicae  (1758)  S,  58. 
Regest  WestfäL  ÜB.  VI,  S,  70  Nr.  253,  und  mit  Zeugen  Mecklenburger  ÜB.  /, 
S.  407  Nr.  404,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  65  Nr.  124. 

SS8.  Dechant  Konrad  und  das  Domkapitel  übertragen  dem 
Ministerial  und  Bürger  Vblkmar,  der  zu  seinem,  seines  Sohnes  Johann^ 
Kanonikers  des  Kreuzsüftes,  und  seiner  verstorbenen  Frau  Mathildf 
Seelenheil  ihnen  schon  früher  110  Pfund  aus  dem  Zehnten  in  Rassing 
(Rottingen)  überwiesen  und  jetzt  noch  90  Pfund  zur  Wiedererwerhung 
der  Vogtei  in  Bültum  (Bulthem)  dargereicht  hat,  den  Zehnten  in  Wohle 
(Walethe)  wnd  ein  Haus  in  Harlessem  zu  lebenslänglichem  Gebrauch. 


1232.  167 

Dies  bestätigt  der  Dompropst  Friedrich.  Hildesheim  1232  Jtdi  16 
(Pxyiii.  kalendas  aagasti). 

. . .  interfuimns  ego  C(onradus)  decanus,  Hugo  prepositus  sancte  Orucis 
Hildensemensis,  Hermannns  de  Goslaria,  Rodolfüs  de  Bruneswik, 
C(onradus)  decanus  saucti  Andree,  Gerwicus  scolasticus  et  Sifridus 
de  Barem  sacerdotes,i)  Borchardus  prepositus  sancti  Petri,  lo(hannes) 
prepositus  Verdensis,  Re3moldus  de  Dasle,  Wicbol(dus),  lo(hannes) 
cellerarius,  Meynhardus  cantor  dyaconi,  Thi(dericus)  de  Adenoys, 
Hen(ricus),  Wer(nerus),  LudoUus  subdyaconi,  .  .  .  C(onradus)  de 
Elyethe,  Crachto  de  Ebbelenstede. 

Äbsehr.  des  15,  Jahrh,  in  Cop,  VI,  11,  S,  706  Nr,  1386  im  KgL  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  64  Nr.  123,  wo  Zeile  11  u.  12  des  Textes 
lilirts  Hililonsemensibns  zu  lesen  ist,  auszugsu^eise  Mecklenburg.  ÜB.  I,  S.  408  Nr.  405, 
Kegest  Bode,  ÜB.  /,  S.  497  Nr.  514.  Vgl  auch  v.  Hodenberg,  Verdenei'  GeHchichtH- 
quellen  II,  S.  240 ff.,  wo  dieser  den  Verdener  Dompropst  Johann  nicht  unwahr- 
scheinlich  mit  detn  früheren  Hildesheimer  Dotnpropst  dieses  Namens  für  ein  Person 
erklOrt.  Es  mag  hier,  beim  letzten  Rt^ahnen  des  Dompropstes  Friedrich  von 
Schwerin,  noch  darauf  hingewiesen  werden,  dass  dieser  auch  unter  den  Zeugen 
einer  gefälschten  Urk.  des  Grafen  Gunzelin  von  Schwerin  für  das  Kl.  Diinamünde 
vom  Jahre  1235  genannt  wird,  in  welchem  Jahre  bereits  Reinold  von  Dassel 
Dompropst  war.  Vgl.  das  Genauere  zum  Drucke  dieser  Urk.  Mecklenburg.  ÜB.  I,  ' 
S.  425  Nr.  426.     Friedrich  ist  seit  1238  Bischof  von  Schwerin. 

8S9.  Bischof  Konrad  vidimiert  die  Bulle  des  Papstes  Gregor  IX. 
(l.  d.  RieH  1232  Juli  80  (iii.  kalendas  augusti,  pontificatus  nostri 
anno  sexto),  in  welcher  dieser  den  Besuchern  und  Vnterstützern  der 
MariorMagdalenenkirchen  in  Deutschland  Indulgenz  erteilt.     0.  1). 

Vestra  preterea  noverit  universitas,  quod  idem  dominus  papa 

prout  accepimus  omnibus,  qui  ad  monasteria  sororum  predictarum 
in  snbscriptis  soUempnitatibus  causa  devotionis  accesserint  suas  ad 
SQstentationem  earum  elemosinas  apportantes,  videlicet  in  annun- 
ciatione  beate  Marie  virginis  xx  dies,  in  assumptione  eiusdem  xx 
dies,  in  feste  Marie  Magdalene  xx  dies,  in  dedicatione  ecciesie  sue 
centum  dies,  infra  octavas  pasche  annum  unum  et  in  singulis  men- 
sibus  qnadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  indulget  miseri- 
corditer  et  relaxat. 

Or.  im  Kgl.  St.fA.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr,  14.  Siegel  des  Bischofs 
an  roteti  und  gelben  Seidenfäden.  Eine  andere  Ausfertigung  ohne  obigen  Zusatz 
um  Ende  Or.  a.  a.  0.  Nr.  15,  Siegel  des  Bischofs  in  rotem    Wachs,  von  den  roten 


0  Cop.:  sacerdos. 


158  1232. 

und  gelben  Seidenfäden  zur  Hälfte  verloren^  und  Frankenberg  Nr,  4,  gut  erhaltenes 
Siegel  an  roten  und  grünen  Seidenfäden,  und  Nr.  5,  Siegel  an  roten  und  gelben 
Seidenfäden ;  nach  diesen  beiden  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  497  Nr.  5/5. 

540.  Dechant  Ulrich  und  das  Domkapitel  in  Goslar  bekundm, 
dass  Bischof  Konrad  eine  Kurie  neben  dem  Dome  der  Dechwiei  geschenkt 
habe,  deren  Einkünfle  am  Annivef^sar  des  Bischofs  verteilt  werden  und 
dem  jedesmaligen  Bischof  das  Gastrecht  beim  Dechanten  sichern  sollen. 

Wimenburg  1232  August  18  (xv.  kalendas  septembris). 

Huiiis  rei  testes  sunt  magister  Hermannus  de  Goslaria,  magister 
Conradus  de  Goslaria,  Hinricus  de  Schalkenberge  canonici  Hildense- 
mcnses,  Qoslarienses  vero  Ulricus  decanus  et  Hinricus  de  Weniinge- 
rothe,  Werno  plebanus  de  Wincenburch,  Johannes  canonicus  sancti 
Andre(e)  in  Hildensem,  lohanncs  scriptor;  laici  vero  Ludolfiis  de 
Adenstede,  Johannes  de  Sutherem,  Gerhardus  camerarius,  Bodo, 
Wilhelmus  de  Rosendale,  Hinricus  de  Amplethe. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  162,  geschlossener 
Brief,  Siegel  bis  auf  geringe  Beste  verloren.  Qedr,  Bode,  ÜB.  I,  S.  498  Nr.  517. 
Die  Zeugen  sind  die  des  Actum,  nicht  des  Datum,  wie  auch  in  der  ürk.  angegeben. 

541.  Mehrere  Geistlir.he,  darunter  V(olrad)y  Dmnherr  und  Archi- 
diakon  in  Lengede,  und  der  Rat  twn  Goslar  mdimieren  eine  Bulle  des 
Papstes  Gregor  IX.  d.  d.  Anagni  1232  Oktober  7  (nonas  octobris, 
pontificatus  nostri  anno  sexto),  wori^i  die^ser  detn  Propst  und  den 
Schwestern  der  Maria  Magdalena  in  Deutschland  gestattet^  die  ihnen 
kanonisch  übertragenen  Kirchen  anzmiehmen  und  zu  behalten.  0.  D. 
(nach  1232  Oktober?). 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover^  Frankenberg  Nr.  3.  Unter  den  7  Siegeln 
an  zweiter  SUUe  das  beschädigte  Volrads.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  499  Nr.  518,  tro 
das  Nähere  über  die  Besiegelung. 

84ÜS.  Papst  Oregor  IX.  eiieilt  allen,  welche  die  Kirchen  der 
Maria  Magdalena  in  Deutschland  an  den  Dedikationstagen  besuchen, 
hundert  Tage  Äblass.     Anagni  1232  Oktober  13. 

Gregoriusi)  episcopus  servus  servorum  dei  universis  Christi 
fidelibus,  ad  quos  littere  iste  pervenerint,  salutcm  et  apostolicam 
benedictionem.  Quoniam,  ut  ait  apostolus  (u.  s.  u\  wörtlich  wie  in 
Nr.  260  bis)  vitam  eternam.  Hinc  est,  quod  universitatem  vestram 
rogamus  et  hortamur  atteute  in  remissionem  vobis  peccaminom  in- 

^)    Verlängerte  Schrift. 


1232.  1B9 

inngentes,  quatinns,  cum  ecclesias  dei  in  earum  dedicationibus  debeant 
visitare  fideles,  nt  idem,  in  cnius  memoria  sant  constructe,  memor 
ipsonuD  existat,  ad  ecclesias  panpenim  monialium  sancte  Marie 
Magdaiene  in  Alamannia  in  anniversariis  dedicationom  earnm  et  in 
ipsis  dedicationibus  petituri  miscricordie  divine  suffragium  accedatis, 
nt  per  hec  et  alia  bona,  que  domino  inspirante  feceritis,  ad  eteme 
felicitatis  gaudia  pervenire  possitis.  Nos  enim  de  omnipotentis  dei 
misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorum  eins  ac  ea  quam 
nobis  concessit  auctoritate  conflsi  omnibus,  qui  ad  prefatas  ecclesias 
in  dedicationibus  et  anniversariis  dedicationum  ipsarum  accesserint, 
centum  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus. 
Datum  Anagnie  üi.  idus  octobris,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or,  im  KgL  SLA,  zu  Hannover^  Mar.  Magdal,  Nr.  16  mit  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden.    Auf  dei'  Rückseite  der  Urk. :  f  f rater  Rodnifas. 

843.  Papst  Gregor  IX,  gestattet  den  Nonnen  der  Maria  Magdalena 
in  Deutsehland,  die  ihnen  kanonisch  ilherwiesene^i  Kirchen  zu  behalten. 
Anagnt  1232  Oktober  26. 

Gregorius  episcopus  seiTus  servorum  dei  dilectis  filiis  preposito 
et  sororibus  penitentibus  sancte  Marie  Magdaiene  in  Alamannia 
salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Devotiouis  vestre  zelum 
favore,  qui  religioni  debetur,  benivole  prosequentes ,  ut  ecclesias, 
que  vobis  fuerint  canonice  pia  et  proyida  liberalitate  collate,  possetis 
recipere  et  libere  retinere,  auctoritate  vobis  presentiura  indulgemus. 
Nulli  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s.  w.  Datum  Anagnie 
vii.  kalendas  novembris,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  71,  fof.  7  im  KgL  St^-A.  zu 
Hannover. 

S44.  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  die  Bischöfe  (Konrad)  von 
Minden y  (Johann)  von  Lübeck  und  (Gottschalk)  von  Ratzeburg,  in 
den  Diözesen  Paderbarn,  HUdesheim,  Verden,  Münster,  Osnabrück, 
Minden  und  Bremen  alle  Gläubigen  zur  Ausrottung  der  Stedinger  zu 
irrmahnen.  Anagyii  1232  Oktober  29  (\\\\,  kalendas  novembris,  anno 
sexto). 

.  Gedr.  nach  dem  vatikiin.  Registerband  Mon.  Germ,  epist,  sei.  I,  S.  393  Nr.  489, 
rorher  Reynaldi  Ann.  eccles.  ad  ann.  1232  §  8,  Regest  Westf  ÜB.  T,  S.  178  Nr.  381, 
o.  a.  O.    VI,  S.  70  Nr.  254,  Potthast,  Reg.  pont.  9030. 


160  1232. 

845.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  die  Brüder  Walther,  Süter, 
und  Hennann  von  Oandersheim  ein  auf  der  Burg  (in  urbe)  im  östlichen 
Teile  gelegenes  Haus  ihm  resigniert  und  dass  er  dasselbe  dem  Dotn- 
kapitel  übertrafen  habe,  nachdem  erstere  mit  Siegfried  von  Rutenbergy 
Dietrich  von  Wiisbergholzen  (Holthosen)  und  Dietrich  von  Tossetn  in 
die  Hände  des  Marschalls  Konrad  und  des  Kämmerers  Ludolf  Garantie 
geleistet  hatten.     1232  (vor  November  2). 

Testes  huius  rei  sant  Barchardus  prepositus  maioris  ecclesie 
nostre,  Conradus  decanus,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Rodolfas 
de  Bruneswik,  Sifridus  de  Barem,  Conradus  de  Qoslaria,  Hermannus 
de  Goslaria,  Conradus  decanus  sancti  Andre§,  Gerewicus  scolasticus, 
Johannes  prepositus  in  Alesburch,  Henricus  de  Tossem,  Conradus 
prepositus  sancti  Mauricii,  Wikboldus  de  Metele,  Johannes  celle- 
rarius,  Segebodo  de  Bodenstene,  Sigebodo  de  Scartfelt,  Albertus  de 
Everstein,  Wernerus  de  Bortfelt,  Henricus  de  Scalkesberch,  Hen- 
ricus Advocatisse,  Ludolfus  de  Embike  clerici,  item  Engelbertus 
de  Dalem  et  frater  suus  Rodolfus,  Henricus  et  Esswinus  fratres  de 
Stenberge,  Ekbertus  de  Freden,  Conradus  de  Elvede,  Conradus 
marscalcus,  Ludolfus  camerarius,  Henricus  pincema,  Tidericos  de 
Stokkem,  Tidericus  de  Rothinge,  Lyppoldus  de  Veten  foro,  Lyp- 
poldus  de  Escherte  et  frater  suus,  Sifridus  de  Rutenberh,  Henricus 
de  Hamelen,  Gerardus  camerarius,  Willelmus  de  Rosendal  et  filius 
suus  Willelmus. 

Or,  im  Kgl,  SU-Ä,  zu  Hannover^  Domstifi  Hildeaheim  Nr,  163  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  weissen  und  roten  Seidenfäden.  Qedr.  Zeitschrift  1869  Ä  61, 
J^oebner,  ÜB,  /,  S.  66  Nr.  127,  Regest  Westfäl.  ÜB,  VI,  S.  71  Nr.  258.  Diesr 
und  die  beiden  folgenden  Urk,  gehöreti  vor  den  2.  November,  weil  da  schon  Bein- 
hohl  von  Dasstl  als  Dotnpropst  genannt  wird. 

846.  Bischof  Konrad  vertauscht  Güter  in  Forste  und  Eilstringe 
gegen  die  Zehnten  in  Giften  und  Bevelthe,  damit  daraus  diejenige^i 
Me^norien  Verstorbener ,  welche  aus  den  Gütern  in  Eilstringe  gefeiert 
wurdrUj  und  besonders  feierlich  das  Fest  der  Bekehrung  Pauli  begcmgeji 
werdest  und  die  Domherren  mit  den  J^karen  eine  consolatio  erhieltet}. 
1232  (vor  November  2). 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  ^)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Notum  sit  omnibus,  quod  nos  in  com- 
mutationem  bonorum  in  Vorsethe  et  bonorum  in  Eilstringe  Castro 

*)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1232.  161 

nostro  Rosendal  adiacentiam  decimam  in  Giftenem  preter  avenam, 
quam  Lyppoldus  de  Escherte  a  nobis  in  beneflcio  tenet,  et  decimam 
novem  mansorum  in  Beveltbe  capitulo  nostro  Hildensemensi  con- 
tnlimus,  ita  nt  fratres  memorias  defunctorum,  quas  de  bonis  Eil- 
stringe peragere  solebant,  reverenter  peragant  et  devote.  Diem 
etiam  conversionis  beati  Pauli,  quam  nos  soUempniter  agi  in  ecclesia 
nostra  constituimus,  cum  sequencia,  duplici  ymno  et  feste  soUempniter 
peragant  et  devote.  Ipsi  quoque  fratres  eodem  die  cum  vicariis  chori 
nostri  tam  primitus  quam  noviter  institutis  in  refectorio  consolacionem 
de  fercnlis  duorum  puUorum,  panis,  vini  et  apri  percipiant  annuatim. 
Tempore  autem  commutationis  predicte  et  ordinationis  similiter  per 
nos  facte  presentes  erant  Burchardus  maioris  ecclesie  nostre  pre- 
positns,  Conradus  decanus,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Rodolfns 
de  Brnneswik,  Sifridus  de  Barem,  Conradus  de  Goslaria,  Hermannus 
de  Goslaria,  Conradus  decanus  sancti  Andrej,  Gerewicus  scolasticus, 
lohannes  prepositus  in  Alesburch,  Henricus  de  Tossem,  Conradus 
prepositus  Montis  sancti  Mauricii,  Wikboldus  de  Metele,  lohannes 
cellerarius,  Sigebodo  de  Scartfelt,  Sigebodo  de  Bodenstene,  Wemerus 
de  Börtfelt,  Albertus  de  Everstein,  Henricus  de  Scalkesberch,  Hen- 
ricus Advocatisse,  Ludolfiis  de  Embeke  et  alii  quam  plures.  Ne 
Igitar  imposterum  hoc  vergat  in  dubium,  nos  scriptum  nostrum  inde 
confectum  dedimus  et  illud  sigillo  nostro  firmavimus  ad  cautelam. 
Actum  anno  domini  vaP.  C(fi.  xxxii.,  pontificatus  nostri  anno  xii<>. 

Or,  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  164  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  roten  und  iteissen  Seidenfäden,  Gedr,  Zeitschrift  1869  S.  59. 
y^gh  wegen  der  Datierung  die  vor,  Urk, 

847.  Bischof  Koiirad  bekundet  die  Verwendung  von  2^/^  Hufen 
in  Batienrode,  die  ihm  die  Brüder  von  Tossem  in  Folge  der  letzt- 
itiUigen  Verfügung  ihres  Vaters  auf  der  Synode  in  Hildesheim  resig- 
niert haben,     1232  (1236,  vor  November  2), 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  *)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volumus,  quod  nobis  exi- 
stentibus  in  sinodo  sollempni  Hildenseim  Ekbertus  et  Henricus  de 
Tossem  filil  Ekberti  de  Tossem  duos  mansos  et  dimidium  sitos  in 
Semingeroht  in  manus  nostras  resignaverunt  et  omni  iuri,  quod  eis 
in  eisdem  bonis  competebat,  presente  tota  nostra  sinodo  renuncia- 
verunt.    Nos  quoque  iam  dicta  bona,  sicut  ex  testamento  felicis 


^)  Bis  hier  verlängerte  Schrift, 
HUdeah.  ÜB.    II.  n 


162  1232. 

memorie  patris  eorum  Ekberti  didicimus,  in  remedium  anime  sae  et 
uxoris  sae  Sophie  et  iam  dictorum  filiorum  ad  consolatiouem  fratrum 
et  necessitates  infirmorum  leprosorum  et  pauperum  scolarinm  in 
refectorio  et  ad  lumen  capeDe  beati  Silvestri  in  remedium  anime 
nostre  contulimus  perpetuo  possidenda.  Testes  huius  rei  sunt  Bur- 
chardus  ecclesie  nostre  maior  prepositus,  Hugo  prepositus  sancte 
Crucis,  Rodolfus  de  Bruneswik,  Sifridus  de  Barem,  Conradus  de 
Goslaria,  Hermannus  de  Goslaria,  Conradus  decanus  sancti  Andree, 
Gerewicus  scolasticus,  Johannes  prepositus  in  Alesburch,  Henricos 
de  Tossem,  Conradus  prepositus  sancti  Mauricii,  Wikboldus  de  Metele, 
lohannes  cellerarius,  Sigebodo  de  Scartfelde,  Sigebodo  de  Boden- 
stene,  Wernerus  de  Bortfelde,  Albertus  de  Everstein,  Henricus  de 
Scalkesbefch,  Henricus  Advocatisse,  Ludolfus  de  Embike  derlei, 
item  Engelbertus  de  Dalem  et  f rater  suus  Rodolfus,  Conradus  mar- 
scalcus,  Ludolfus  camerarius,  Henricus  de  Meienberh,  Henricus  et 
Eswinus  fratres  de  Stenberh,  Ekbertus  de  Freden,  Tidericus  de 
Tossem,  Tidericus  de  Holthusen  et  Hugo  frater  suus,  Hugo  de 
Insula,  Tidericus  de  Stokkem,  Tidericus  de  Rothinge,  Lippoldos  de 
Veteri  foro,  Sifridus  de  Rutenberh,  Henricus  de  Kamelen,  Gerardus 
camerarius,  Willelmus  de  Rosendal  et  filius  eins  Willelmus,  Con- 
radus de  Piscina  et  frater  eius  Hoierus  et  alii  quam  plures.  Ne 
igitur  in  posterum  de  premissis  oriatur  dubitatio,  nos  scriptum 
nostrum  inde  confectum  dedimus  et  illud  sigillo  nostro  fecimus 
communiri.  Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xxxvi.,  pontificatus  nostri 
anno  xvi^. 

Or,  im  Kgl,  SL-A,  zu  Hannovet*,  Domutift  Hildesheim  Nr,  179  mit  hesehädigtem 
Siegel  des  Bisehofs  an  weissen  Hanf-  und  roten  Seidenfäden.  Gedr.  Scheidt^ 
Anmerk,  und  Zusätze  S.  664.  Regest  Doebner,  ÜB.  T,  S.  72  Nr.  142,  Westf&l. 
ÜB.  VI,  S.  82  Nr.  304,  Westfäl.  Provinzialblätter  II,  4,  S.  38  Nr.  43,  Bode,  ÜB.  /, 
S.  500,  Nr.  519  nach  Zeitschrift  1869  S.  60  zu  1232  und  S.  527  Nr.  551  zu  1236. 
Die  Urh.  gehört  nicht  in  das  Jahr  1236,  gegen  das  der  Dompropst  Burchard  und 
der  Domscholaster  Gerwich  sprecheti.  Man  müsste  also  einen  Fehler  in  der  Jahres' 
zahl  und  in  den  Pontifikatsjahren  annehmen.  1232  dürfte  das  richtige  sein»  Vgi. 
auch  die  Bemerkung  zu  Nr.  34Ti. 

348.  Bischof  Kanrad  überträyt  detn  Kl.  Riddagshauseti  den 
Zehnten  zu  Harvesse  (Herewardessem).  Hildesheim  1232  November  :i 
(iiiio.  nonas  novembris,  pontificatus  nostri  anuo  s9.), 

Presentes  erant  Reinoldus  maior  prepositus,  Conradus  decanus, 
Hugo  prepositus  sancte  Cinicis,  Heinricus  de  Tossem,  Hermannus 


1232.  168 

de  Goslaria,  Conradus  plebanns,  Sifridns  de  Barem,  Oerwicüs  sco- 
lasticafl,  Conradus  de  Goslaria  sacerdotes,  Conradas  prepositus 
Montis,  Burchardus  prepositus  sancti  Petri  in  Goslaria,  lohannes 
prepositus  Verdensis,  lohannes  cellerarius,  Meinardus  cantor  diaconi, 
Sichbodo  de  Scartfelt,  Sigebodo  de  Bodensten,  Thidericus  de  Adenoys, 
Heinricus  filius  lustacii  subdiaconi. 

Or.  im  Ijandeshauptarchiv  zu  WolfenbüUel,  Kl.  EiddagskauMen  Nr,  66,  Siegel 
de$  Bisehofs  stark  und  des  Damkapitels  wenig  beschädigt  an  roten  Seidenfäden. 
Gedr.  Zeitschrift  1869  S.  64,  Regest  Bode,  ÜB.  /,  8.  500  Nr.  521,  Doebner,  ÜB.  /. 
S.  65  Nr.  125. 

840«  Bischof  Konrad  genehmigt  die  Verleihung  einer  Präbende 
an  den  Bürger  Elias  Institor  durch  das  Domkapitel,  dem  jener  100 
Hildesheimer  Pfund  übertragen  hat.  1232  November  11  (iii.  ydus 
Bovembris). 

Äbschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  600  Nr.  1103  im  Kgl.  St.-A.  tm 
Hannover.     Danach  gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  66  Nr.  126. 

SSO«  Papst  Gregor  IX.  erteilt  allen,  welche  die  Kirchen  der 
Maria  Magdalena  in  Deutschland  innerhalb  der  Oktave  von  Ostern 
besuchen,  ein  Jahr  Ablass.  Anagni  1232  November  18  (xiiii.  kalendas 
decembris,  pontificatus  nostri  anno  sexto). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  17  mit  BleibuUe  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  nach  Cop.  Bode,  ÜB.  I,  S.  501  Nr.  522.  Die  BuiU 
trurde  durch  Bischof  Konrad  mit  denselben  Eingangsworten  wie  die  früheren  vidi' 
miert,  Or,  a.  a.  0.  Nr.  18  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  an  roten  und  gelben 
Seidenfäden. 

SSI.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Neuwerk  bei  Ooslar 
Güter  in  Nauen  (Nowe),  welche  ihm  der  Marschall  Konrad  aufgelassen 
hat.  Winzenburg  1232  Dezember  6  (viii.  idus  decembris,  pontificatus 
nostri  anno  duodeclmo). 

Huitts  rei  testes  sunt  Tidericus  de  Adenoys,  Hinricus  de 
Scbalkenberge,  magister  Bichardus  et  lohannes  clerici,  laici  vero 
Ladolfas  camerarius,  Sifridus  de  Borsem,  Tidericus  et  Hugo  fratres 
de  Holthusen,  Hermannus  et  Ludolfas  fratres  de  Dinkelere,  Lip- 
poldus  de  Veteri  foro,  Hermannus  et  Emestus  de  Uslaria,  Ecbertus 
de  Freden,  Rodolfus  de  Dalem,  Heinricus  et  Eschewinus  fratres  de 
Monte  lapideo,  lohannes  de  Stadio,  Ludolfus  de  Selede,  lohannes 
de  Sutherem,  Wilhelmus  de  Bosendale,   Conradus  de  Veteri  foro, 


164  1232. 

lordanos  de  Hiltem,  lordanus  de  Scheningen,  Gerhai*das,  HeinricaSi 
Bodo  camerarii,  Tidericns  de  Goslaria,  Ricbodo,  Conradns  et  Wil- 
brandns  fratres  de  Emberke,  Gesarius,  Lndbertus. 

Or,  in  der  Beverinischen  Bibliothek  in  Hildeaheim.  Eingenähtem  Siegel  de» 
Bischofs  an  roten  Seidenfäden,  Gedr.  Koken,  Winzenburg  S,  185,  Bode,  ÜB.  /, 
S.  501  Nr.  523,  im  Auszuge  Heinemann,  Beitr.  zur  Diplotnatik  S.  68. 

SS2«  Pcg[>st  Gregor  IX.  beauftragt  den  Bischof  Konrad,  näher 
zu  untersuchen,  in  wieweit  der  Bischof  (Engelhard)  von  Naumburg  an 
einer  Schrift,  welche  in  Wurzburg  öffentlich  verlesen  wurde  und  zu 
grossem  Ärgernis  gegen  den  Legaten  und  Kardinaldiakon  Otto  tit. 
st.  Nicolai  in  carcere  Tullia^no  Veranlassung  gab,  beteiligt  sei,  und, 
wenn  er  unschuldig  befunden  werde,  ihn  zum  Reinigungseide  zuzulassen, 
andernfalls  aber  die  über  ihn  durch  den  Kardinal  verhängte  Suspension 
aufrecht  zu  haltest.  Anagni  1232  Dezetnber  6  (viii.  idus  decembris, 
anno  sexto). 

Oedr.  Mon.  Qerm.  epist.  sei.  I,  S.  399  Nr.  496,  Hofier,  Friedrieh  IL,  334, 
Uuillard'BrSholles  III,  448  Anm.  Regest  Böhmer -Ficker,  Reg.  nnp.  V,  3,  6926, 
Pbtthast,  Reg.  pont.  9055. 

8SS»  Domkafitm'  Meinhardus  unter  den  Schiedsrichtern  bm  der 
Beilegung  eines  Streites  der  Kanoniker  des  Petersstiftes  in  Ooslar  gegai 
ihren  Propst  Burchard  wegen  Oüter  in  Hessen,  Sutburc  und  Langdn. 
0.  D.  (vor  1232  Ende  Dezember). 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Ooslar.  Oedr.  Harenberg,  Monum.  ined,  Stück  II, 
Nr.  6,  Bode,  ÜB.  I,  S.  502  Nr.  524. 

SSSa«  Abt  A(mold)  von  Biddagshausen,  Prior  (Albert)  von 
Amelunxbom  und  Domscholaster  G(ei*wich),  als  vom  apostolischen  Stuhle 
bestimmte  Visitatoren,  befehlen  den  Stiftsdamen  in  Quedlinburg,  im 
Chore  und  im  Schlafhause  die  Disziplin  nicht  durch  unnützes  Oeschwätz 
und  lautes  Sprechen  zu  stören.     1232. 

Oedr.  Erath,  Cod.  dipl.  Quedlefu  S.  154,  Kettmr,  Antiquit.  Qued.  S.  329. 

8S4.  Das  Kl.  Dorsfadt  bekundet,  dass  Wieland,  Pfarrer  in 
Bienrode,  mit  einem  Missale  und  einei^  Hufe  in  Werle  seine  Memorie 
gestiftet  hat.     1232. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Wolterus  dei  gratia 
prepositns  in  Dorstad  et  totus  conVentns  eiusdem  loci  omnibos  in 


1232.  166 

perpetaum.   Qaidquid  ab  hominibas  agitor  in  hoc  mundo  cum  labili 

tempore  penitus  preteriret^  nisi  commendaretur  memorie  per  testi- 

monia  scripturarum.    Ad  noticiam  igitur  presencium  et  futurorum 

capimos  pervenire,  quod  Welandus  rector  ecclesie  in  Bienrode  salutis 

sne  testimonium  disponens  pro  parte  et  volens  se  nobis  et  ecclesie 

nostre  familiärem  efficere  et  nos  ei^  pro  salute  anime  sue  et  pro 

snonun  indulgencia  peccatomm  obtulit  et  dedit  nobis  librum  missalem 

in  sao  genere  valde  bonum  et  assignavit  et  in  proprium  dedit  nobis 

nnnm  mansum  situm  iuxta  villam  Werle,  quem  ipse  de  sua  pecunia 

comparayit,  et  ille  annexus  est  Ulis  tribus  mansis,  quos  emimus  a 

comite  Hinrico  de  Sladem,  tali  tamen  condicione  premissa,  ut  toto^) 

quo  vixerit  tempore  redditus  illius  mansi  expedite  recipiat  annuatim, 

et  cum  disponente  domino  cursum  vite  sue  finiverit,  idem  mansus 

nobis  perpetuo  et  totaliter  remanebit,  ut  sacerdotibus ,  qui  sibi  in 

ecclesia  Bigenrode  successerint,  de  ipso  quatuor  solides  in  feste 

beati  Michaelis  annis  singnlis  persolvamus^  de  quibus  duos  sacer- 

doti  ad  usus  suos  et  alios  duos  ecclesie  ad  parandas  cereas  statuit 

convertendos.    De  residuis  autem  redditibus  eiusdem  mansi  nobis 

remanentibus  memoriam^)  sui  vigiliis  et  orationibus  tamquam  humilis 

et  dilecti  fratris  nostri  specialiter  peragamus,  sicudt  eciam  in  col- 

latione  fratemitatis  pleno  obligamur  erga  ipsum.  Sane  ut  hoc  factum 

tarn  suum  quam  nostrum  nulla  possit  calumpnia  disturbari,  scriptum 

istud  sigillo  ecclesie  nostre  fecimus  roborari.    Actum  est  hoc  anno 

dominice    incamacionis    millesimo    ducentesimo    tricesimo    secundo 

presentibus  istis  testibus  Crachtone  preposito  sancti  Ciriaci,  Zacharia, 

lohanne  Wilkeri,  domino  Wilhelme  Slengerdes,  Stepphano  canonico 

sancti  Blasii,  lohanne  filio  Beinbui-gis,  Engelardo,  Conrado  flliis^) 

Hermann!  et  aliis. 

Nur  erhalten  als  Transsumpt  einer  ürk.  von  1476  Februar  9  (an  snncte 
Appolonien  daghe)  im  Cop,  des  Kl.  Dorstadt  aus  dem  16,  Jahrkundertf  Ms.  545 
foL  HO  in  der  Beverimschen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Regest  Hänselmann,  ÜB. 
der  Stadt  Braunschweig  I/,  8,  539  Nr.  *80  nach  dem  Or.,  das  mir  nicht  bekannt 
geworden* 

8S9.  Graf  Heinrich  von  Schiaden  tritt  dem  KL  Dorstadt  seinen 
SaUdhof  in  Dorstadt  mit  der  Pfarrkirche  und  dem  Patranatsrecht  und 
Ländereien  für  40  Pfund  ab  und  bekundet,  was  et'  schon  früher  dem 
Kloster  verkauft  hat.     1232. 

')  Cop.  tota.      *)  Ck)p.  memoria.      •)  Cov-  filii. 


166  1282. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  H(einricn8)  dictns 
comes  in  Sladem  omnibus  tarn  presentibus  quam  faturis  vitam  sibi 
eternam  temporalibns  lucris  thesaurizare.  Quia  sepius  solet  accidere, 
quod  successornm  propago  maiorum  facta  infringendo  dissoMt^ 
iustnm  videtur  et  securum,  scripture  memorie  transactionem  nostram 
committere,  ne  posteritas  eam  valeat  inmutare.  Ego  Heinricas 
comes  de  Sladem  feci^)  diu  qnerimoniam,  qaöd  prepositns  Walteras 
de  Dorstat  et  eins  ecclesia  iniuriam  michi  fecerunt  in  eo,  quod 
ecclesiam  in  Dorstat  michi  pertinentem  in  tantum  desolatam  reddi- 
derunt,  quod  sacerdos  in  ea  constitutus  sepius  querimoniam  detulit 
de  subtractione  sue  parrochialis  sustentationis ,  et  quasdam  vias 
platearum  de  communi  arvo  sepibus  suis  munientes  curie  sue  adiece- 
runt  et  cum  quodam  molendino  suo  quosdam  agros  meos  irrigantes 
ex  aliqua  parte  steriles  fecerunt  et  infructuosos.  Hac  itaque  durante 
querimonia  de  consilio  amicoimm  utriusque  partis  talis  fuit  inter 
nos  compositio  constituta,  quod  predictus  prepositus  de  consensu 
conventus  sui  dedit  michi  2)  talenta  xl  Bruneswiccensis  monete  et 
tres  mansos  in  yilla  Xisele,  et  ego  versa  vice  de  pleno  consensu 
mee  uxoris  et  liberorum  meornm  ac  domini  Ludolfi  fratris  mei  pre- 
positi  Walbicensis  et  canonici  Halberstadensis  curiam  meam  dome- 
sticam  in  Dorstat,  que  vulgari  nomine  dicitur  sethelhof,  et  ecclesiam 
parrochialem  eidem  curie  attinentem  cum  omni  iure  patronatns  et 
tribus  iugeribus  mee  proprietatis  ibidem  sitis  iam  dicto  preposito 
et  ecclesie  sue  contuli  perpetuo  possidendam,  ita  quod  nee  ego  nee 
aliquis  heredum  meorum  in  iam  dictis  bonis  quicquam  sibi  iuris 
valeat  vendicare.  Ut  autem  hec  ordinatio  inter  nos  constituta  in 
posterum  rata  permaneat  et  inconcussa,  presentem  paginam  exinde 
conscriptam  tam  meo  quam  fratris  mei  sigillo  dignum  duximus  con- 
firmandam.  Huius  rei  testes  sunt  Heinricus  prepositus  in  Heninge, 
Ambrosius  de  Frankenberg,»)  Burchardus  de  Sladem,  Willehelmus 
de  Burcthorp,  Aolfus  de  Werle,  lohannes  de  Dorstat  plebani,  Fride- 
ricus  Friso  et  Ludolfus  frater  suus,  Ludolfus  de  Neinthorp,  Teo- 
dericus  de  Osterwic,  Hermannus  de  Vrethen  et  Alexander  milites 
et  ministeriales  domini  comitis,  Bemardus  de  Dorstat  et  duo  filii 
sui  Conradus  et  Arnoldus,  Bernardus  de  Indagine  et  Teodericus  de 
Sladem  et  alii  quam  plures.  Priori  quoque  tempore  iam  sepe  dicto 
preposito  et  ecclesie  sue  vendideram  vii  iugera  mee  proprietatis  in 


')  feci  übtr  diu  nachgetragen.    ")  michi  über  der  Zeile,    *)  Or.  Frakenber^. 


1232.  167 

eadem  villa  cnm  carte  sita  ad  aqnilonem  corieO  6t  cum  atilitate 
lignorum  pro  vi  talentis.  Hec  sunt  predia  capelle  mee  atünentia, 
qae  ego  iam  dictus  comes  in  Sladem  contuli  ecdesie  in  Dorstat 
sine  onere  advocatie  perpetuo  possidenda:  qnatnor  mansos  in  eadem 
Villa  et  dimidium  ad  asns  sanctorum,  i  in  Bnrnem  et  i  in  Hessen^m 
et  i  in  Stokkem  et  ii  in  Abbenhosen  et  vii  cnrtes  in  villa  Dorstat 
cum  tot  utilltatibus  lignorum  et  singulari  Silva  in  palude  sita.  Actum 
anno  dominice  incamationis  m^  cc^.  xxx^i<>.,  indictione  iiii*. 

Or.  im  Archiv  zu  Darstadt,  Die  beiden  Siegel  beschädigt  an  weisssn  Ztpim^ 
fäden.    Regest  Bode,  ÜB,  I,  S,  504  Nr,  626. 

856.  Bischof  Konrad  bekundet  j  dass  Propst  Hugo  des  Kreuz- 
Stiftes  diesem  eine  Hufe  in  Dellenem  aua  Laienhand  zurückgekauft 
habe  zur  besonderen  Feier  des  Silvestertage^.     1232. 

Conradus  dei  gratia  Hiidensemensis  episcopus.  Notum  esse 
volamuS;  quod  dilectus  noster  Hugo  prepositus  sancte  Crucis  nobis 
exposuit,  quod  laboribus  suis  et  expensis  de  manu  laicali  redemerit 
mansum  unum  in  Dellenem,  qui  diu  ante  tempora  sua  per  quendam 
prepositum  antecessorem  suum  fuerat  irrecuperabiliter  impeditus. 
Rogavit  autem  ipse  nos  diligenter  et  attente,  et  eundem  mansum 
vellemus  pietatis  intuitu  conferre  capitulo  sancte  Crucis  ad  festum 
sancti  Silvestri  ibidem  pro  remedio  anime  sue  perpetuo  peragendum. 
Hoc  fecimus  ad  instanciam  et  peticionem  ipsius  favorabUem  et  do- 
nationem  nostram  presenti  scripto  et  sigilli  nostri  munimine  robo- 
ramns.  Datum  anno  domini  vcfi.  cc^.  xxxiio.,  pontiflcatus  nostri 
anno  xiio. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Kr.  34,  Siegel  ab. 

857.  Reichstruchsess  Gtmzdin  bekundet  den  Verzicht  des  Johann 
Brune  auf  eine  Hufe  in  Dillenem  zu  Gunsten  des  Kreuzstiftes  und 
die  Abfindung  der  Wittwe  nach  dessen  Tods  durch  dasselbe  Stift. 
O.  D.  (zu  1232?). 

Guncelinus  dei  gracia  imperialis  aule  dapifer  omnibus  hanc 
cartolam  inspecturis  salutem.  Notum  esse  volumus,  quod  Johannes 
Bmne  in  lecto  egritudinis  sue  in  veteri  villa  Peyne  recognovit 
coram  nobis,  quod  in  manso  Dillenem,  in  quo  impedimentum  fecerat 
preposito  et  ecclesie  sancte  Crucis  Hildenseim,  nichil  iuris  haberet 
et  8i  quid  videbatur  habere  illi  renunciavit  presentibus  videlicet 

0  cnrie  über  der  Zeile. 


168  1238. 

preposito  iam  dicto  de  sancta  Crace,  Waltero  eiusdem  loci  canonico, 
Bertoldo  de  Herre,  lohanne  de  Adenstede,  Wolberto  et  fratre  suo 
Udone  de  Berkem.  Thiderico  de  Boltessenij  Hermanne  de  Berberge, 
presente  etiam  fratre  lohannis  Brune  et  uxore  eiusdem,  qoi  rennn- 
ci^bverunt  similiter  iuri  sno.  Post  mortem  autem  ipsins  lohannis 
iam  dicti  dominus  prepositus  sancte  Crucis  ad  instantiam  et  peti- 
tionem  Bertoldi  de  Herre  et  Wiperti  de  Winge  et  Olrici  de  Saldere 
et  Ludegeri  de  Thide  et  Hildebrandi  et  Henrici  fratrum  uxoris 
lohannis  Brune  dedit  duo  talenta  nxori  ipsius  lohannis  et  pueris 
suis,  que  misit  eis  per  decanum  sancte  Crucis  et  Conradum  de 
Ylsede  et  soluta  fuerunt  ante  domum  ^Luderi  Broiehane  eodem 
Ludero  presente  et  Ludegero  de  Thide  et  Ekkehardo  de  Swihtemere, 
Olrico  de  Saldere,  Wolberto  et  Udone  de  Berkem,  Hoiero  de 
LafEorde  presentibus.  Interfuit  etiam  Reinboldus  sacerdos  de  Peyna, 
dati  autem  fiierunt  fideiussores^^videlicet  Hildebrandus  et  Henricus 
fratres  uxoris  lohannis,  qui  promiserunt,  quod  nullus  propter  mansum 
istum  molestabit  prepositum  vel  ecclesiam  sancte  Crucis,  et  si  fecerit 
hoc  aliquis,  ipsi  pro  omni  impedimento  et  gravamine  tali  stabunt. 
Promissum  istud  receperunt  Wipertus  de  Winge,  similiter  prepositus 
sancte  Crucis  et  Wolpertus  de  Berkem  et  Ludegerus  de  Thide. 
Igitur  huic  cartule  sigillum  nostrum  apponi  fecimus  ad  cautelam, 
ne  de  eo  quod  actum  est  imposterum  dubitatio  oriatur. 

Or,  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  32,  Siegel  ah.  Gedr.  Asse- 
hurger  ÜB,  I,  S.  63  Nr.  90  zu  1210—20,  tcas  schon  der  Schrift  wegen  zu  spät. 

858*  Papst  Gregor  IX.  befiehlt  den  Bischöfen  (Bernhardj  vm 
Paderborn,  (Konrad)  von  Hildesheim  (Hildemensi),  (Luder)  von  Verden. 
(Ludolf)  von  Münster  und  (Konrad)  von  Osnabrück,  da  er  die  Bischof f^ 
(Gottschalk)  von  Ratzeburg,  (Konrad)  von  Minden  und  (Johann)  roii 
Lübeck  mit  der  Kreuzpredigt  gegen  die  Stedinger  beauftragt  habe,  diesf 
mit  Rat  und  That  zu  unterstützen.  Anagni  1233  Januar  19  (xiv. 
kalendas  februarii,  pontiflcatus  nostri  anno  sexto). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Erzstift  Bremen  Nr.  108  mit  BleihuUe  an 
Hanf  schnür.  Gedr.  Schaten,  Ann,  Paderb.  ad  ann.  1232,  Hartzheim,  Concü. 
Germ.  III,  353,  Lindenhrog,  Script,  rer.  Geiern.  septetU.  171,  OsnabrUcker  US.  //, 
S.  242  Nr.  306  u.  ö.  Regest  Westf.  ÜB.  II,  S.  179  Nr.  384,  Potthast,  Reg.  ponf.  9076. 
Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  6932  u.  ö. 

859»  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bestätigt  auf  Bitten  de$ 
Bischofs  Konrad  die  Schenkung  der  Parochialkirche  in  Osterode  an  das 


1283.  169 

neu  gegründete  JakobiMoster  daselbst  durch  Herzog  Otto  von  Braun- 
schweig.    Erfurt  1233  März  5  (tercio  nonas  martii). 

Or,  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  JakobikL  in  Osterode  Nr,  5.  Wenig  be- 
sehädigtes  Siegel  des  Erzbisehof a  an  roten,  weissen  und  grünen  Seidenschnüren. 

860.  Bischof  Konrad  bekundet  die  Stiftung  und  Dotierung  des 
Cistercienser-Nonnenklostef^s  Wienhausen  durch  Herzogin  Agnes  von 
CeUe  (Schelle),  Wittwe  des  Herzogs  Heinrich  von  Sachsen,  Pfalzgrafen 
bei  Rhein.  Hildesheim  1233  April  24  (viü^.  kalendas  maii,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  xiR)- 

Testes  .  . .  snnt  de  capitulo  nostro  Reinoldns  prepositns,  Con- 
radas  decanus,  Hago  prepositns  sancte  Crucis,  Heinricns  de  Tossem, 
Hermannus  de  Goslaria,  Rodolphus,*)  Conradns  plebanus  sancti 
Andree,  Sifridns  de  Barem,  Gerewicus  scolasticns,  Conradns  de 
Goslaria  sacerdotes,  item  Willehelmns*)  de  Holte  prepositns  Osna- 
bnrgensis,  Wicboldns,  Johannes  cellerarins,  Meinardus*)  cantor 
diaconi,  item  Sigebodo^)  de  Bodenstene,  Conradns  de  Alta  fago, 
Heinricns  de  Veten  foro,  Wemerus  de  Bortvelde,  Lndolphns*)  de 
Embeke  snbdiaconi. 

Or,  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen  Nr.  5,  Siegel  des  Bischofs  Konrad  an 
grünen,  roten  und  gelben  Seidenfäden,  des  Domkapitels  an  roten  Seidenfäden;  an 
dritter  Stelle  hängt  das  Siegel  der  Herzogin  und  des  Konventes,  die  in  der  Urk. 
als  Mitsiegler  genannt  trerden,  dann  das  des  Bisehofs  Heinrich  an  roten  und  gelben 
Seidenfäden.  Eine  zieeite  Ausfertigung  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Wienhausen 
Xr,  1  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  (A).  Gedr.  Orig.  Guelf.  IIT,  S.  715,  Leuckfeld, 
Antiquit.  Katelnburg.  Anhang  S.  124,  Antiquit.  Poeld.  S.  102,  Pfefßnger,  Braunschw. 
Historie  I,  75,  Spiel,  Vaterland.  Archiv  I,  S.  289. 

861«  Papst  Gregor  IX.  schreibt  dem  Konrad  von  Marburg ^  dass 
ihn  die  Berichte  des  Erzbischofs  (Siegfried)  von  MainZj  des  Bischofs 
/^Kanrad)  von  Hildesheim  und  der  seine  über  die  Häretiker  sehr  er- 
."schreckt  habe,  und  beauftragt  ihn,  gegen  diese  mit  dem  geistigen  und 
leeltlichen  Schwerte  vorzugehen,  indem  er  allen,  die  gegen  diese  das 
Kreuz  nehmen,  dieselbe  Indulgenz  und  die^^elben  Privilegien  verspricht, 
irie  den  Kreuzfahrern  nach  dem  Heil.  Lande.  Lateran  1233  Juni  10 
(iv.  idns  innii,  anno  septimo). 

Gedr.  Mm.  Germ,  epist,  sei.  I,  S.  429  Nr.  533.  Hegest  Potihasi,  Reg.  pont. 
9226,  wo  ältere  Drucke  angegeben  werden. 


Alnceichungen  in  A:   0  Kodolfns.    ')  Wilhelmns.    ')  Meinhardus.    *)  Sibodo. 
')  Lndolfns. 


170  1288. 

862.  Papst  Gregor  IX.  schreibt  dem  Erzbischof  (Siegfried)  von 
Mainz,  dem  Bischof  (Konrad)  von  Hildesheim  und  dem  Konrad  von 
Marburg  über  die  Sekten  in  Deutschland  und  fordert  zu  denken  Aus- 
rottung auf    Lateran  1233  Juni  13  (idus  iunii,  anno  septimo). 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist.  sei.  I,  S,  432  Nr.  537,  Regest  Pötthast,  Reg.  poni. 
9230 f  tro  ältere  Drucke  verzeichnet;  vgl.  Westfill.  ÜB  F,  S.  183  Nr.  392,  Böhmer- 
Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  Nr.  6973. 

868*  Bischof  Konrad  genehmigt,  dass  die  Brüder  Dietrich  und 
Ulrich  von  Lengde  zwei  Hufen  in  Lengde  dem  KL  Riechenberg 
schenken.  Pet^sberg  bei  Goslar  1233  Juni  28  (iiii.  kalendas  iulii, 
pontiflcatus  nostri  anno  duodecimo). 

Testes  huius  rei  snnt  Amoldas  abbas  de  Bedageshusen,  Albero 
prior  de  Ämelungesbumen ,  Conradus  decanus,  Meinardus  cantor, 
Tidericus  de  Adenoys  Hildensemenses  canonici,  Johannes  Novi  operis 
et  Hinricns  sancti  Georgii  prepositi  in  Qoslaria,  lohannes  forensis 
ecclesie  in  Goslaria  plebanus,  Ludolfas  custos,  Oerhardus  et  lohannes 
montis  sancti  Petri  in  Goslaria  canonici,  laici  vero  Burchardns  de 
Lengede,  Conradns  de  Otfridessem,  Godescalcus  de  Adenstede, 
Bemhardus  de  Bocthe,  Tidericus  de  Eidinge,  Ludolftis  Bote,  Tide- 
ricus de  Goslaria,  Conradus  de  .Elvede,  Hinricus  de  Adenstede, 
Eckehardus  de  BeiTelte,  Bemhardus  de  Esbeke,  Hermannus  de  Monte. 

Or.  im  diplomat.  Apparat  der  Universität  Göttingen.  Siegel  des  Bischofs 
verloren.  Gedr.  Heineccius,  Aniiquit.  Goslar.  S.  247,  Bode,  ÜB.  I,  S.  507  Nr.  530 
zu  Juli  3, 

864.  Bischof  Konrad  bekundet,  Gilter  in  Langenholzen  (Holt- 
husen  prope  Alvelde),  welche  einst  Dietrich  von  Ordenberg  und  darauf 
die  Brüder  Johann,  Ekbert  und  Hermann  von  Wallenstedt  vofi  ihm  zu 
Lehn  hatten,  dem  Kl.  Riechenberg  verkauft  zu  haben,  doch  solle  das 
Kloster  inzwischen  den  Zehnten  in  Othfresen  (Otfridessen)  erhalten. 
Im  Kapiiel  1233  August  9  (in  vigilia  beati  Laurentii). 

Isti  de  nostro  capitulo  presentes  erant:  Reinoldus  maior  pre- 
positus,  Conradus  decanus,  Gerewicus  scolasticus,  Sifridus  de  Barem, 
Hugo  prepositus,  Heinricus  de  Tossem,  magister  Hermannus  de 
G(oslaria),  Conradus  decanus  sancti  Andree,  ßodolflis  sacerdos. 
C(ouradus)  de  G(oslaria),  I(ohannes)  prepositus  Verdensis,  C(onradas) 
prepositus   Montis,  Wicboldus  diaconus,^)   Meinh(ardus) «)   cantor. 


')  uns  von  anderer  Hand  übergeschrieben,        *)  Or,:  Meih. 


1288.  171 

Heinricus  de*)  Scalck(enberg),  Theodericus  de  Adenois,  Heinricus 
de  Veten  foro,  L(udolfti8)  de  Embeke,  Albertus  de  Ever(stene). 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Dotnstiß  Hildesheim  Nr.  165  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  und  der  Kirche  ton  Biechenberg;  da 8  Siegel  des  Damkapitels  hat  nie 
daran  gehangen.  Gedr.  nach  gleichlautendem  Or.  im  diplatnai.  Apparat  tu  Göt- 
fingen  Bade,  ÜB.  /,  S.  507  Ar.  531. 

86S.  Bischof  Konrad  übereignet  detn  Domkapitel  die  Vogteien 
in  Barum  und  Beddingen.     Hildesheim  1233  August  23. 

Conrados  dei  gracia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibas 
Christi  fidelibus  salutem.  De  negotiis  solet  publica  scriptura  conflci, 
ut,  si  oblivio  interveniat,  eorum  que  gesta  sunt  inspectione  scripture 
possimus  iterum  reminisci.  Presentibus  igitur  litteris  omnibus  iu- 
notescat,  quod  vir  nobilis  Ludegerus  de  Indagine  acccptis  septin- 
gentis  decem  libris  Hildensemensium  denariorum  a  capitulo  maioris 
ecclesie  in  Hildensem  advocatias  duarum  villicationum  fratrnm 
nostrorum  in  Baren  et  in  Bedinge,  quas  a  nobis  tenuit  in  feodo, 
resignavit  renuntians  omni  iuri,  quod  ei  in  rebus  et  hominibus  ad 
predictas  villicationes  attinentibus  competebat,  fratre  suo  Bernardo 
similiter  predictis  advocaeiis  renuntiante,  licet  eas  in  benefitio  feodi 
i}en  haberet.  Hec  renuntiatio  ab  utroque  fratre  facta  ftiit  anno 
incamationis  dominice  m^.  c^cO.  x^x^x^ii^.,  vii.  idus  octobris  in  villa 
Elvede  iuxta  Netelegen,  et  erant  clerici  presentes  ad  hoc  vocati 
maior  prepositus  Beinoldus,  decanus  Conradus,  Gerewicus  scolasticus, 
Johannes  de  Braclo  cellerarius,  Gonradus  decanus  sancti  Andree, 
magister  Hermannus  de  Goslaria,  Albertus  de  Everstene,  Tidericus 
de  Adenoys;  presentes  etiam  erant  laici  ad  hoc  rogati  comes  Ber- 
mannus  de  Waidenberge,  Lipoldus  de  Escherte,  Siffridus  de  Borsem, 
Tidericus  de  Stokem,  Tidericus  de  Holthusen,  Conradus  de  Elvede, 
Ludolfns  camerarius,  Hoierus  de  Piscina  et  Conradus  frater  eins, 
fratres  de  Ebelingerot,  Bertoldus  de  Veteri  foro,  Bernardus  de 
Dorstat  et  filius  eins  Arnoldus,  Tidericus  de  Holle,  Ludolfns  de 
Bortvelde  et  plures  alii.  Quia  autem  advocati  sub  quodam  iuris 
velamento  in  rebus  alienis  sepe  solent  iniuriam  facere  et  premissa 
sibi  abuti  potestate,  propterea  nos  predictas  villicationes  in  Baren 
et  in  Bedinge  ad  raeliorem  statum  reducere  volentes  advocatias 
nobis  a  prefatis  fratribus  de  Indagine  resignatas  cum  omni  iure 
rerum    et  personarum   ad   prebendam  fratrum  maioris   ecclesie  in 


')  de  von  anderer  Hand  ifbergeschriebev. 


172  1238. 

Hildensem  contulimns;  quos  cum  noverimus  amatores  iüsücie,  spe- 
ramus,  qnod  a  pauperibns  nichil  debeant  per  iniariam  extorquere. 
Ut  autem  prefati  fratres  nostri  firmiorem  donationis  nostre  habeant 
titulum,  presens  scriptum  sigillo  nostro  doximas  roborandom  et 
sententiam  excommunicationis  publice  tulimus  in  omnes  eos,  qui 
ecclesiam  iu  predictis  advocatiis  presumpserint  molestare.  Hec 
donatio  a  uobis  facta  fuit  et  banno  nostro  conflrmata  in  capitulo 
nostro  Hildensem  anno  incamationis  dominice  millesimo  c^cP.  x^<>xf>iii^., 
xo.  kalendas  septembris,  et  erant  clerici  presentes  prepositus  maioris 
ecclesie  Reinoldus  et  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Henricus  de 
Tossem,  Hermannus  de  Goslaria,  Conradus  plebanus  in  Hildensem, 
Johannes  Verdensis  prepositus,  Conradus  prepositus  Montis,  Wic- 
boldus,  lohanues  cellerarius,  Menardus  cantor,  decanus  de  Monte 
Henricus,  Henricus  de  Hiddestorp,  Hermannus  Phisicus,  Henricus 
de  Alevelde,  et  laici  presentes  erant  Lippoldus  de  Escherte,  Hugo 
de  Insula,  Tidericus  de  Stockem,  Hugo  de  Holthusen,  Ludolfus 
camerarius  et  frater  eins  Tidericus,  Conradus  de  Wetchenede,  Hen- 
ricus advocatus,  lohanues  Galle  et  alii  multi  clerici  et  laici. 

Or,  im  KgL  St,-A.  zu  Hannover,  Damstiß  Hüdesheim  Nr,  166  mit  dem  Siegel 
des  BiscJiofs.  Gedr,  Deductio  jurisdiH,  meyerding.  (1768)  S,  59,  Zeitschrift  1869 
S.  62.  Hegest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  68  Nr.  129,  Bode,  ÜB.  I,  S.  500  Nr.  520.  Vgl. 
auch  die  Bemet'kung  über  den  Verdener  Propst  Johann  zu  Nr.  338. 

866.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  die  Brüder  Johann  und 
Heinrich  und  die  Brüder  Lippold  und  Heinrich  von  Harste  (Herste)  und 
Hermann  von  Gladeheck,  seine  Ministerieden,  ihm  eine  Hufe  in  Anger- 
stein resigniert  haben,  welche  er,  nachdem  er  vofi  Ludolf  von  Plesse 
mit  zwei  Hufen  in  Hanekenstede  entschädigt  worden  sei,  dem  Kl.  Steina 
übertragefi  habe.  Einbeck  1233  Oktober  8  (octavo  idus  octobris,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  xiii.). 

Testes  huius  rei  sunt  Hinricus  de  Tossem,  Tidericus  de  Adenoys, 
Albertus  de  Ebersten  nostri  canonici,  laici  vero  Godescalcus  et 
Poppo  de  Plesse,  Hermannus  et  Ernestus  de  Uslaria,  Engelbertus 
et  Bodolfus  fratres  de  Dalem,  Eschewinus  de  Monte  lapideo,  Hugo 
de  Holthusen,  Ecbertus  de  Freden,  Conradus  de  Elvede. 

Abschrift  des  17.  Jahrh,  in  Cop,  III  195  fol.  6  im  KgL  St.'A.  zu  Hannoter. 

367.  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  den  Bischof  Konrad,  das 
Hospital  in  Marburg,  das  durch  die  Ertnordung  Konrads  von  Marburg 


1283.  173 

seines  Schützers  beraubt  seif  zu  schätzen.     Anayni  1233  Oktober  21 
(xii.  kalendas  novembris,  pontificatus  nostri  anno  septimo). 

Gedr.  Wyse,  Hess,  ÜB,  I  (PubL  aus  den  Preus».  Staatsareh.  3),  S,  3'}  Nr.  36, 
Regest  Böhmer- Fieker,  Reg.  tmp.  V,  3,  6997.  K.  von  Marburg  wurde  Juli  30 
ermordet. 

868.  Papst  Gregor  IX.  fordert  den  Erzbischof  (Siegfried)  von 
Mainz,  den  Bischof  (Konrad)  von  Hild^sheim  und  Konrad,  Provinzial- 
prior  des  Predigerordens  in  Deutschland,  auf,  mit  Hinzuziehung  frommer 
und  rechtskundiger  Männer  gegen  die  Ketzer  nach  den  Statuten  des 
Konzils  vorzugehen.  Anagni  1233  Oktober  21  (xii.  kalendas  novem- 
bris,  anno  septimo). 

Gedr.  Man.  Oerm,  epiet.  sei,  I,  S.  451  Nr,  558,  Regest  Böhtner-Ficker,  Reg. 
imj).  V,  3,  Nr,  6996,  Potthast,  Reg.  pont.  9314,  wo  die  älteren  Drucke  verzeichnet  sind, 

869.  P(]q>st  Gregor  IX.  teilt  detn  Bischof  Konrad  mit,  dass  er 
den  Landgrafen  K(onrad)  von  Thüringen  und  dessen  Land  in  seinen 
Schutz  genommen,  und  beauftragt  ihn  mit  der  Handhabung  dieses 
Schutzes,  Anagni  1233  Oktober  23  (x.  kalendas  novembris,  anno 
septimo). 

Qedr.  im  Auszuge  Man.  Germ,  epist.  sei.  I,  S.  451  Nr,  557  II,  vgl.  auch 
Codex  dip{.  Saxon,  reg.  /,  3,  S,  339  Nr.  487, 

870«  Papst  Gregor  IX.  schreibt  dem  Erzbischof  von  Mainz,  dem 
Bischof  Konrad  und  detn  Provinzialprior  des  Predigerm-dens,  wie  ihn 
die  Nachricht  von  der  Ermordung  Konrads  von  Marburg  mit  Schmerz 
erfüllt  habe,  fordert  sie  auf,  gegen  die  Ketzerei  zu  predigen,  und 
rerleiht  denen,  welche  zur  Ausrottung  der  Ketzerei  beitragen,  Ablass 
gleich  den  Pilgern  nach  detn  Heil.  Lande.  Anagni  1233  Oktober  31 
(ii.  kalendas  novembris,  anno  septimo). 

Gtdr,  Würdtwein,  Nova  subs.  V,  38,  Mon.  Genn.  epist.  pont.  I,  455  Nr.  561. 
Regest  BlShmer-Fieker,  Reg,  imp,  V,  3,  7000,  Potthast,  Reg.  pont,  9322,  wo  ältere 
Drudee  verzeichnet  sind, 

871«  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bestätigt  die  Schenkung  des 
Zehnten  im  Dorfe  Bunenrod  bei  Osterode  durch  Ambrosius,  Pfarrer 
in  FVankenberg  bei  Goslar,  an  das  Jakobikloster  in  Osterode,  Goslar 
1233  (1234)  Dezember  31  (pridie  kalendas  ianuarii). 

Huius  vero  donationis  nostre  testes  sunt  Conradus  episcopus 
Hildensemensis ,   comes  Hermannus   de   Waldenberh   et   Heinricus 


174  1233. 

frater  saas.  Bernardus  de  Dorstat,  Teodericus  vicedominus  de  Bosten- 
berh,  Conradns  prepositus  montis  sancti  Maaricii,  Gerhardus  abbas 
de  Gella,  Guncelinus  dapifer,  magister  Bodolfus,  Heinricus  de  Nif, 
Conradus  de  Hosterrod. 

Or,  im  Kgl,  St.'A.  zu  Hannover,  Jakobikl.  iti  Osterode  Nr,  €.  Siegel  d€»  Erz- 
bi$ehof»  an  roten  und  gelben  Seidenfäden  in  rotem  Wachs.  Qedr,  Ässehurger  ÜB.  /, 
8.  121  Nr,  175,  Bode,  ÜB,  I,  S,  514  Nr,  539, 

872«  Grraf  Hennann  van  WoMdenberg  verzichtet  auf  alles  un- 
recht an  den  Gütern  des  Kl,  Lanispringe  in  Bnmeshasen.  Wohlden- 
berg  1233, 

Ego  Hermannas  comes  de  Woldenberg  universis  Christi  fidelibus 
presentibns  ac  faturis  notum  esse  cupido,  quod  instinctu  quorandam 
bona  conventus  in  Lammespringe  sita  in  Bmneshnsen  impetii,  nam 
et  mea  tanc  fuit  comitia  in  Amberga,  cnius  et  termino  idem  locus 
annumeratur.  Seniorum  itaqne  ac  proborum  testimonio  didici,i) 
dictum  conventom  eadem  bona  iongis  retroactis  temporibus  quiete 
ac  libere  possedisse^)  et  iure  iusto  debere  in  antea  libere  possidei-e. 
Ne  quis  igitnr  inposterum  hoc  attemptet  infringere,  exquisite  huins 
libertatis  me  testem  scribo  et  mecum  milites  providos,  quonun  hie 
nomina  sunt  conscripta:  Bernardus  de  Beteuern,  Henricus  Drobe, 
Andreas  de  Lüttere,  Hermannus  de  Westenem,  Ludegerus  de  Wedem, 
Hermannus  de  Hethegereshusen,  Burchardus  de  Domo  et  alii  quam 
plures.  Huic  etiam  cedule  sigilli  mei  testimonium  in  roborationem 
est  appensum.  Acta  sunt  hec  Woldenberg  anno  incarnationis  mil- 
lesimo  c(fi.  tricesimo  tertio. 

Ch',  im  Kgl,  St-Ä,  zu  Hannover,  Lamnpringe  Nr,  13  mit  dem  stark  be- 
schädigten Siegel  des  Ausstellers, 

378*  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk,  des  Pfalzgt^afen 
Konrad  von  Sachsen  für  das  KL  Wdlkenried.    Weissensee  1233. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Kl,  Walkenried  Nr,  108,  Regeet 
ÜB.  des  Stiftes  Walkenried  (ÜB.  des  histor,  Vereins  für  Niedersachsen  11)  S.  142 
Nr,  191. 

874«  Bischof  Konrad  unter  den  Zeugen  der  Urk.  des  Herzogs 
Otto  von  Braunschweig  y  in  ^welcher  dieser  auf  Anregung  des  Bischofs 
dein  Jakobikloster  in  Osterode  die  Pfarrkirche  daselbst  mit  dem  gamef% 
Kirchspiel  eignet.     1233. 

0  Or,  didicici.        ')  Or,  possidiMe. 


1238.  175 

Or,  im  KgL  St,-A,  zu  Hannover,  Jakohikl.  in  Osterode  Nr.  7.  Beschädigtes 
Siegel  des  Herzogs  an  roten  Seidenfäden.  Gedr.  Orig.  Guelf.  IV,  S.  136,  Braun- 
schweig.  Anzeig.  1747  S.  943. 

875.  Ritter  Halt  von  Biewende  macht  mit  dem  Kl.  Dorstadt 
einen  Gntertausch  daselbst.     1233. 

Notum  Sit  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  ego  Halt  miles 
de  Biwinde  annuente  fllio  meo  Helmoldo  ex  rogatu  mei  ministerialis 
Heinrici  Noretsen  et  pro  monitione  prepositi  Walten  de  Dorstat 
commatavi  curtem  mee  proprietatis  adiacentem  carie  ipsins  ecclesie 
pro  alia  Sita  in  villa  iam  dicta,  quam  modo  teuet  a  nobis  predictos 
miles,  sicut  et  illam  a  nobis  prius  in  feodo  tennerat.  Nos  vero 
nolentes,  ecclesiam  in  aliquo  molestari,  ne  posterorum  propago  id 
valeat  immntare,  statuimos  id  appositione  sigilli  nostri  roborare. 
Hnins  rei  testes  sunt  Heinricus  prepositns  in  Henige,  Hermannus 
et  Bertoldns  et  Albertus  frati*es,  Florentius  sacerdos  in  Biwinde, 
Bemardus  in  Kissenbrugge,  Heinricus  in  Stekelenberg,  Heinricus  de 
Bamem  sacerdotes,  Cristianus,  Marquardus,  Fridericus  milites  et 
Albertus  de  Biwinde  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  anno  dominice 
incamationis  millesimo  cc^.  xxxiii.  Nos^)  etiam  rogati  utilitatem 
lignorum  curti  attinentem  ecclesie  dimisimus. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.  Gut  erhaltenes  Siegel  des  Ausstellers,  das  drei 
(2:1)  Birnen  zeigt:  f  8IGILLVM  •  HALT  •  DB  •  BIWENDB,  und  Bruchstücke  des 
Konventssiegels  von  Dorstadt  an  weissen  Ztrimfäden. 

876.  Bisehof  Konrad  entschädigt  das  Kreuzstift  für  sieben  Haus- 
steUen,  welche  er  den  Dominikanern  zur  Niederlassung  übergeben  hat. 
1233, 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Notuiu  esse 
volomus,  quod,  cum  honorabiles  viri  fratres  ordinis  Predicatorum 
Hildensem  per  dei  gratiam  mitterentur,  laboravimus,  ut  provideremus 
eis  in  loco  honesto  et  competenti,  et  hinc  inde  in  diversis  locis 
consideratione  habita  prima  facie  difficultatem  habuimus  a  quibusdam, 
tandem  tractatum  habuimus  cum  preposito  et  canonicis  sancte  Crucis 
pro  quibusdam  areis  spectantibus  ad  prebendam  ipsorum,  quas  ad 
petitionem  et  instanciam  nostram  dimiserunt  eis  hoc  pacto,  ut  con- 
snleremus  indempnitati  ecclesie  in  presenti  tempore  et  futuro.  Unde 
nos   debitam  pro  eis  soUicitudinem  gereutes  in  recompensationem 


')   Von  hier  ab  von  derselben  Hand  später  hinzugefügt. 


176  1233. 

Septem  arearum  perpetuo  iure  contnlimus  eidem  ecclesie  sancte  Cracis 
tres  libras  Hildensemenses  in  moneta  nostra,  quarum  quinqaaginta 
solidi  ccdeut  ad  prebendam  fratrum  et  decem  solidi  ad  nostram 
anniversarinm  peragendum.  Dabit  qaoque  eas  quolibet  anno  semper 
in  festo  sancte  Walburgis  magister  monete  sine  contradictione  celle- 
rario  vel  decano.  Ne  igitur  factum  istad  racionabile  et  laudabile 
aut  oblivio  deleat  aut  importunitas  ingenii  malignantis  infriugat, 
fecimus  iliud  conscribi  et  sigilli  nostri  munimine  roborari.  Actum 
anno  domini  ixfi.  ccP.  xxxiii.,  pontificatus  nostri  anno  xiiio. 

Abachrifl  des  18,  Jahrhunderts  in  Ms.  185  S,  37  im  Museum  zu  Hildesheim, 

877.  Dietrich  von  Tossem  bevollmächtigt  den  Kämmerer  L(udolfj, 
da  er  wegen  seines  Streites  mit  den  Bürgern  nicht  persönlich  vor  detn 
Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  erscheinen  könne,  diesetn  eine  Hof  statte 
im  Brühl  bei  dem  Predigerkloster  in  seinem  Namen  zu  resignieren. 
0.  D.  (um  1233). 

Or.  im  KgL  St.'A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  29  mit  dem  Siegel  Dietrichs 
mit  zwei  Balken:  f  SIQILL  •  THIODEBICI  DE  TOSSEM.  Gedr,  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  62  Nr.  121  zu  er.  1231.    Vgl.  Lüntzel,  Gesch.  II,  8. 100. 

878«  Der  Propst  d«s  Stiftes  auf  dem  Georgenberge  verbürgt  sich 
bei  Bischof  Konrad,  dass  Überbringer  des  Schreibens  ihn  nach  erhaltener 
Ordination  wegen  eines  Benefiziums  nicht  belästigen  werde.  O.  D. 
(um  1233?). 

Venerabili  domino  suo  C(onrado)  Hildensemensis  ecclesie  epi- 
scopo  H(einricus)  dei  gracia  montis  sancti  Georgii  prepositus  tam 
promptem  quam  debitam  oracionum  et  obsequii  devocionem.  Scire 
cupimus  maiestatem  vestram,  nos  pro  B.  presencium  latore  meo 
fldeiubere,  quod  post  sacros  ordines  acceptos  idem  in  requirendo 
beneflcio  vel  stipendio  vos  quasi  consciencia  teste  molestare  minime 
temptabit. 

Ahsehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  738  Nr.  1472  im  Kgl.  St.'A.  zu 
Hannover.  Ein  Propst  Heinrieh  des  Georgenherges  erscheint  1227,  ein  anderer  1233 
nach  Bode,  der  obige  Urk.  nicht  hat. 

870.  Abt  und  Konvent  von  Altaich  danken  dem  Godehardikloster 
für  die  gute  Aufnahme  zu^eier  ihrer  Mönche  und  erneuern  die  Gebets- 
brüdei'schaft.     0.  D.  (1233—42). 

Venerabilibus  dominis  et  in  Christo  plurimum  diligendis  L(udoldo) 
reverendo  abbati  sancti  Gk)dehardi  in  Hildnsheim  et  sacro  eiusdem 


1233—46.  177 

ecclesie  conventai  D(ietmarus)  permissione  divina  abbas  et  conventus 
ecciesie  AltaKensis  orationum  et  obsequii  devotissimam  exhibitionem. 
Universitati  vestre  gratiarum  actiones  referimus  copiosas  pro  eo, 
qnod  fratres  nostros  dilectos  V.  et  G.  tanto  karitatis  ardore  receptos 
Um  dulci  humanitatis  officio  pertractastis,  ut  vere  profiteaDtur  ipsum, 
qui  est  karitas,  in  vestris  habere  cordibus  mansionem.  Et  quia 
dignati  estis  societatem  fratemitatis  antique  inter  nos  et  vos  vestris 
litteris  renovare,  ex  parte  nostre  parvitatis  hoc  vobis  promittimus, 
quod  quccumque  uni  nostrum  vivo  vel  defuncto  iure  professionis 
vel  ratione  consuetudinis  exhibentur,  eadem  velimus  apud  nos  uni- 
cuiqne  vestrum  totaliter  exhiberi. 

Or,  im  Kgh  SL-A.  zu  Hannover,  st,  GodeJiard  Nr.  22b  mit  klHnetn  Re$t  des 
KonvenU'  und  der  Hälfte  des  Abtssiegels,  Nach  freundlicher  Mitteilung  des  Beichs' 
arehives  in  München  ist  Abt  Dietmar  1238—42  urkundlich  nachweisbar,  vgl,  auch 
Mon,  Boica  XI  die  Reihenfolge  der  Äbte  von  Altaieh, 

.  880.  Graf  Heinrich  von  Oldenburg  überträgt  der  Hildesheimer 
Kirche  einen  Ministerialen.     0.  D.  (1233—1246). 

Venerabili  ac  reverendo  domino  C(onrado)  Hiidensemensis  ec- 
clesie episcopo  totiqne  eiusdem  ecclesie  capitulo  H(enricus)  dei 
gracia  comes  de  Äldenburg  paratum  iu  omnibus  sue  possibilitatis 
obseqnium.  Noverit  vestra  discrecio,  quod  nos  ob  reverenciam 
beate  dei  genitricis  Marie  Henricum  fllium  domini  Bertoldi  de 
Billenhem  ecclesie  vestre  contulimus  libere  et  absolute.  Ad  cuius 
rei  probacionem  hanc  litteram  sigUli  nostri  munimine  roboratam 
vestre  transmittimus  karitati. 

Ahschr.  des  16,  Jahrh,  in  Cop,  VI,  11,  S.  744  Nr.  1495  im  Kgl  St-A,  zu 
Hannover.  Zeitlich  nach  der  Regierungszeit  Heinrichs  des  Rogeners  und  der  des 
Bischofs  Konrad  angesetzt. 

VLH\m  Bischof  Konrad  bekundet,  d/iss  Ritter  Burchard  von  Salder, 
ütin  Ministerial,  mit  Zustimmung  seiner  Brüder  Bodo  und  Ulrich  dem 
KL  Riddagshausen  eine  Hufe  mit  einer  Hausstelle  in  Lebenstedt  (Leven- 
stede)  verkauft  hat.  Rosenthal  1234  Januar  21  (xü^.  kalendas 
februarii,  pontificatus  nostri  anno  xiii<>.). 

coram  honestis  et  boni  testimonii  viris,  quorum  nomina  sunt 

hec:  Heinricus  de  Tossem,  Conradus  de  Vriberech  canonici  Hildense- 
menses,  Gunscelinus  dapifer,  Tbidericus  de  Eskerte,  Conradus  mar- 
schalcus,  lohannes  de  Kemme,  Thegenhardus  de  Elvethe. 

Hildesh.  ÜB.  H.  ]^2 


178  .   1234. 

Of\  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenhüttel,  KL  Riddagshausen  Nr.  68.  Siegel 
verloren.     Gedr,  Aaseburger  ÜB.  /,  S.  119  Nr.  173. 

382.  Graf  Siegfried  van  Osterburg  überträgt  dem  Kl.  Heimfigen 
das  Eigentum  zweier  Hufen  in  Bomum.     Meinersen  1234  Januar  28, 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ego  Sifridus  dei  gratia 
comes  Osterburchgensis  cunctis^)  literam  inspicientibus  salutem  in 
domino.^)  Notnm  vobis  facio  tarn  presentibns  quam  futaris,  quod 
edificio  beati  Petri  et  Pauli  in  Henincghe  contuli  proprietatem  duorom 
mansorum  in  Bornem^)  et  feodum  cum  consensu  domini  Conrad!  de 
Biwende  et  fratrum  suorum.  Ut  facta  rata  et  inconvulsa  permaneant, 
cum  inpressione  nostri  sigilli  hoc  Privilegium  roboravimus.  Inde 
testatur  dominus  Lutardus  de  Meinersen,  dominus  Henricus  de 
Germersleve,  dominus  lohannes  capellanus  comitis,  ut^  si  cahos  in- 
gruerit,  recurratur  ad  presentem  paginam,  et  expedimini.  Datum  in 
Meinersen  quinto  kalendas  februarii  anno  Christi  incamacionLs 
rao.  cOco.  xOx^xo.  ioioioio. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Ueiningen  Nr.  13.  Siegel  nebst  Befestigung 
verloren.  Auffalle^td  schlechte  Schrift,  nur  die  Hälfte  des  Pergaments  beschrieben, 
die  andere  zu  drei  Finger  breitem  Bug  gehrochen. 

383.  Bischof  Konrad  untn-  d(*n  Zeugen  der  Url\  König  Htin- 
rirfis  für  das  Kl.  Himmelthal.     PrankfuH  1234  Februar  5. 

Regest  Böhmer -Fickerf  lieg.  imp.  V,  4300,  woselbst  das  Weitere.  Auf  dem 
Hoftage  in  Frankfurt  tcurde  auch  über  das  Vorgehen  Konrads  von  Marburg  gegen 
die  Ketzer  verhandelt.  Bischof  Konrad  trat  hier  allein  als  Verteidiger  Konrads 
auf  und  zog  sich  dadurch  den  Zorn  des  Königs  Heinrich  zu,  der  ihm  vortcarf^  so 
viele  gegen  die  Ketzer  mit  dem  Kreuz  bezeichnet  zu  hciben.  Vgl.  Böhmer* Fieker, 
Reg.  imp.  K,  4299  a. 

384.  Bischof  Konrad  untei'  den  Zeugen  der  Urk,  Kmig  Heinrichs 
für  (Uts  Kl.  Pforta.     Frankfurt  1234  Februar  6. 

Regest  Böhmer- Ficker,  Reg,  imp.  V,  4302,  woselbst  das  Weitere. 

385«  Papst  Gregor  IX.  teilt  de^i  Bischöfen  (KonradJ  von  Hildes- 
heim  und  (Kckehard)  von  Merseburg  und  dem  Dompropst  (Wilbrafui) 
ron  Magdeburg  mit,  dass  er  den  Herzog  Otto  von  Braunschweig,  der 
infolge  der  Predigt  Konrads  das  Kreuz  gegen  die  Ketzer  genommen 
habe,  in  seinen  Schutz  genommen,   und   beauftragt  sie  mit  der  Hand- 

')  Or,  cnntis.     -)  Bis  hier  verlängerte  Schrift.     *)  in  Bomem  übergesckrieben. 


1234.  179 

habung  dieses  Schlitzes.    Lateran  1234  Februar  11  (iii.  idus  febraarii, 
anno  septimo). 

Gedr,  Orig.  GueXf.  IV,  139.  R$ge8t  PöttkaHt,  Reg.  pont.  9400,  vgl  auch 
9399  und  BShmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3.  7010. 

886.  Papst  Gregor  IX.  teilt  den  Bischöfen  (Konrad)  von  Hildes- 
h^m  und  (Eckhard)  von  Merseburg  und  dem  Propst  (Wübrand)  von 
Magdeburg  mit,  dass  er  den  Landgrafen  H(einrich)  von  Thüringen, 
der  infolge  der  Predigt  des  genannten  Konrad  das  Kreuz  genommen 
habe,  in  seinen  Schutz  genommen  und  beauftragt  sie  mit  der  Hand- 
habung dieses  Schutzes.  Lateran  1234  Februar  11  (iii.  idus  febraarii» 
anno  septimo). 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist.  aaec.  XIII,  I,  S.  467  Nr.  573,  vgl.  auch  Nr.  672  das 
Schreiben  an  den  Landgrafen ,  und  Codex  dipl.  Saxon,  reg.  I,  8,  S.  344  Nr.  495. 

887.  König  Heinrich  teilt  den  Bürgern  von  Hildesheim  den 
Rechtsspruch  mit,  dctss  derjenige,  welcher  einen  Kleriker  vor  dessen 
Degradation  vor  das  weltliche  Gericht  zieht  in  einer  Sache,  welche 
Bluigericht  erfordert,  in  die  Reichsacht  erklärt  werden  solle,  und  fordert 
m  auf,  mit  Bischof  Konrad  wegen  eines  solchen  Falles  sich  zu  einigen 
oder  sich  vor  ihm  auf  Mittfasten  zu  verantworten.  Frankfurt  (1234) 
Februar  12  (ii.  idus  februarii). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  167,  Siegel,  auf 
der  Rückseite  befestigt,  nur  in  Bruchstücken  erhalten.  Oedr.  u.  a.  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  es  Nr.  131,  Mon.  Germ.  LL.  II,  S.  302,  Regest  Böhmer^Ficker,  Reg.  imp.  4306, 
•Tö  die  älteren  Drucke  angegeben.  Vgl.  auch  die  Erläuterungen  in  Farerga 
Gotting.  IV,  32. 

888*  Papst  Gregor  IX.  genehmigt  die  Entschädigung  des  Kreuz- 
Stiftes  durch  Bischof  Konrad  mit  drei  Pfund  für  die  den  Dominikanern 
überlassenen  sieben  Hausstellen.  Lateran  1234  Februar  26  (iiii.  kalendas 
martii,  pontificatus  nostri  anno  septimo). 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek,  Kreuzstift  Nr.  1.  Bulle  nebst  Befestigung 
tarieren.     Gedr.  Doebner,  ÜB.  III,  S.  639  Naehtr.  Nr.  12. 

889.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  KL  Wie^ihausen  ein  Ällod 
in  Hoheneggelsen,  das  ihm  Ritter  Wolbert  von  Hoheneggelsen  resigniert 
hat.  Bei  Wimenburg  1234  Mai  15  (ydus  maii,  pontificatus  ^ostri 
anno  xiii^.). 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  in  Cop.  III,  130,  S.  26  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Oedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S,  53  Nr.  66  nach  dem  Loccumer 
Copiar  des  16.  Jahrhunderts. 

12* 


180  1284. 

890.  Bischof  Koftrad  überträgt  dem  Moritzstifte  zwei  Hufen  in 
Bierbergen,  welche  die  vom  Alten  Dorf  ihm  verkauft  und  Lippold  vom 
Alten  Mark  ihm  resigniert  hat,     Hildesheim  1234  (1235)  Juni  9. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis  amen.^)    Conrados  dei 
gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi  fidelibus  salutem. 
Notnm  esse  cupimns  omnibus  hanc  paginam  inspecturis,  quod  duos 
mansos  in  villa  Berbereghe  sitos  a  daobus  fratribus  Thiderico  et 
Stephano  de  Veten  villa  nostra  pecunia  expeditos,  quos  in  feodo 
dederamus  Lippoldo*)  de  Veten  foro,  in  reconciliatione  ipsins  Lip- 
poldi^)  cum  Thiderico  de  Holthusen  consanguineo  suo  idem  Lip- 
poldns^)  cum  omnibus  attinentiis  in  manus  nostras  resignavit  acceptis 
ab  ecclesia  Montis  sancti  Mauritii  in  Hildensem  xxv  libris  Hildense- 
mensium  denarionim.    Nos  itaque  de  consensu  et  bona  voluntate 
fratnun  nostronim  maioris  ecclesie  ad  honorem  dei  et  beati  Mauritii 
ob  salutem  quoque  anime  nostre  predictos  duos  mansos  cum  omni 
iure  et  integritate  contulimus  ecclesie  beati  Mauritii  in  Hildensem 
liberos  et  expeditos  ab  advocatia  et  a  theolonio  et  ab  avena  syno- 
dali  a  fratribus  et  canonicis  iam  dicte  ecclesie  sancti  Mauritii  per- 
petuo  possidendos.   Testes  huius  nostri  facti  sunt  de  capitulo  nostro 
maioris  ecclesie  Reinoldus  prepositus,  Conradus  decanus,  Hugo  pre- 
positus  sancte  Crucis,  Gherwicus  scolasticus,  Heinricus  custos,  Her- 
mannus  de  Goslaria,  Rodolphus  de  Bruneswich,  Conradus  plebanus 
forensis,»)  Sifindus  de  Barem,   Conradus  de  Goslaria  sacerdotes, 
Wicboldus,  lohannes  cellerarius,  Meinardus  cantor  diaconi,  Seghebodo 
de  Bodensteine,  Conradus  de  Fago,  *)  Seghebodo  de  Scartvelde,  Thi- 
dericus  de  Adenois,  Heinricus  de  Veteri  foro,  Ludolfüs  de  Embekc 
subdiaconi;  de  capitulo  Montis  sancti  Mauritii  Conradus  prepositus, 
Heinricus^)  decanus,  Beiterammus  custos,  Ludigherus  de  Eemme, 
Fridericus  de  Tserstide,  Albero  de  Tossem  sacerdotes,  Alexander 
scolasticus,  lohannes  de  Plesse,  Heinricus^)  de  Hiddestorpe,  Hein- 
ricus^) de  Stokem   diaconl,   Heinricus*)    de  Alvelde,    Hermannns 
Phisicns,<^)  lohannes  de  Foro,  Ludolfüs  Corvus  subdiaconi;  Richardus. 
lohannes  de  Dammone  canonici  sancte  Crucis,  lohannes  canonicns 
sancti  Andree;  laici  Lippoldus^)  de  Escherte,  Sifhidus  de  Borsem, 
Conradus  marscalcus,  Ludolfiis  camerarius,  Hugo  de  Insnla^  Thide- 
ricus    de    Stokem,    Egelbertus    et    Bodolfus    fratres    de    Ruden, 


*)  Bi8  hier  verlängerte  Schriß  A  u.  B.     *)  LuppoW.  B.    *)  forensis  fehlt  B. 
«)  de  Alta  fago  B.      ^)  Heniic.  B.      «)  Physicns  B. 


1284.  181 

Ascwinusi)  et  Henricus  fratres  de  Lapideo  monte,  Thidericus  de 
Pmmia,  Bertoldus  advocatus  Montis,  Hennannus  et  Ludolfus  fratres 
deDinkelere,  Crahcto^)  et  alii  quam  plures  tarn  clerici  quam  laici. 
Ad  evidentiam  igitnr  gestorum  et  memoriam  perhennem  presentem 
paginam  inde  conscriptam  nostri  et^capituli  nostri  sigillonim  auctori- 
tate  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec  in  capitulo  nostro  maioris 
ecclesie  in  Hildensem  anno  dominice  incamationis  m'^.  c(fi.  xxivo., 
qninto  idus  iunii,  pontiflcatus  nostri  anno  quartodecimo. ») 

Or,  in  doppelter  Ausfertigung  im  Kgl.  St,'A,  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr,  9 
mit  dem  Siegel  des  Bisehofs  an  ireissen  Hanf'  und  dem  des  Kapitels  an  rot-grünen 
Seidenfäden,  und  Nr.  10  mit  den  beiden  Siegeln  an  rot-grünen  Seidenfäden,  Regest 
Doebner,  ÜB.  I,  8.  70  Nr,  135,  Die  Urk.  gehört  in  das  Jahr  1234,  wozu  auch  die 
Pontifikatsjahre  passen,  denn  1235  Juni  1  irird  bereits  Genrich  als  Domdechant 
genannt  und  März  6  desselben  Jahres  Konrad  schon  qaondam  prepositns. 

801.  Bischof  Konrad  überträgt  det*  Kirche  in  Bröckel  (Broclede) 
zum  Unterhalt  eines  Priesters  einen  Hof  in  Benrode,  den  dei'  Pfarrer 
Hermann  von  dem  Ministerial  Engelbert  von  Rosenthal  gekauft  und 
letzterer  dem  Bischof  resigniert  hat.  Geschehen  bei  Sievershausen  (apud 
Sifiideshusen)  1234  Juli  11  {y^.  idus  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno 
quartodecimo),  gegeben  Forste  (Vorsete)  1235  Mai  4  (iiii<>.  nonas 
maii,  pontiflcatus  nostri  anno  quartodecimo). 

Testes sunt  hii  Heinricus  de  Tossem  custos,  Albertus 

de  EversteiU;  Theodericus  de  Adenoys,  Heinricus  de  Schalkeuberge 
canonici  nostri,  Johannes  canonicus  sancti  Andree  notarius  noster, 
Conradus  de  Uttessem,  Geroldus  de  Sifrideshusen,  Heinricus  nepos 
eius  sacerdoteSy  laici  vero  Theodericus  über  de  Depenowe,  Conradus 
marscalcus  noster,  Heinricus  magnus  de  Hamelen,  Burchardus  de 
Soldere,  lohannes  de  Adenstide,  Johannes  de  Eemme,  Cesarius  de 
Welede,  Theodericus  de  Promo,  Herewicus  et  Razzo  de  üttessem, 
Hartmannus  et  lohannes  de  Osbemeshusen ,  Daniel,  Herewicus  et 
lohannes  dicti  de  üttessem,  Heinricus  de  Gerlevesseim. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhausett,  Nr,  7.  Kleines  Bruchstück  des  bischöf 
liehen  Siegels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr.  Heinemann,  Beitr,  zur 
DiplamtUik  S.  146. 

99%.  Bischof  Konrad  bekundet,  wie  die  Dotierung  des  neuen 
Hospitals  in   Goslar  durch  Giselbert  von  Goslar  und  Frau  während 


0  Aschwinus  B.      >)  Graehto  B.      ')  xüii.  B» 


182  12S4. 

seiner  Anwesenheit  daselbst  erfolgt  ist    Wimenburg  (1234)  Juli  15  (in 
divisione  apostolomm,  pontiflcatus  nostri  anno  xiii^.). 

Or.  im  Germ,  Museum  in  Nürnberg,  Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs. 
Gedr.  Bode,  ÜB.  /,  S.  514  Nr,  537. 

808*  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  die  Bischöfe  (Eckehard)  von 
Merseburg  und  (Heinrich)  von  Meissen,  dem  zum  Erzbischof  von  Magde- 
burg erwählten  und  von  ihm  auf  den  Bericht  des  Bischofs  (Konrad) 
von  Hildesheim  bestätigten  Propst  B(urchard)  von  Braunschweig  an 
seiner  Statt  die  Kofisekration  zu  eiieilen.  Rieti  1234  Juli  20  (xiii. 
kalendas  augusti,  anno  octavo). 

Gedr.  Cod.  dipl.  Sax.  reg.  II,  1,  105,  Mon.  Germ,  epist.  pont.  7,  S.  478  Nr.  589. 
Regest  Böhmer-Ficker,  Heg.  imp.  V,  5,   7031,  PoHhast,  Reg.  pont.  9494. 

894*  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wienhausen  ein  AUod 
von  vier  Hufen  in  Bettmar  (Bedmere),  das  es  von  Heinrich  Acco  ge- 
kauft hat.  Bei  Forste  (Vorsate)  1234  August  25  (viü^.  kalendas  sep- 
tembris,  pontiflcatns  nostri  anno  quaito  decimo). 

Testes  huius  rei  sunt  Conradus  de  Goslaria,  Rodolphas  de 
Bruneswic  canonici  nostri,  Johannes  scriptor  noster,  milites  lordaniis 
dapifer  ducis  Ottonis  de  Braneswich,  Ludolphus  camerarios,  Con- 
radus marscalcus,  Thidericus  de  Prome,  Johannes  de  Sudtherem, 
servi  Gerardus  cameraiius,  Conradus,  Theodericns  et  Heinricas  de 
Goslaria,  Conradus  de  Emberke,  Thedmarus  de  Ampledhe. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhat^ev,  Nr.  6.  Siegel  des  Bischofs  an  Hellblauen, 
dunkelblauen,  roten,  gelben  und  weissen  Hanffäden  gut  erhalten.  Regest  Doebner^ 
ÜB.  I,  S.  €8  Nr.  130.     Vgl.  unten  Nr.  1146. 

895.  König  Heinrich  schickt  dem  Bischöfe  Konrad  ein  Recht- 
fertigungsschreibmi  in  Bezug  auf  das  zunschen  seinem  Vater,  dem  Kaiser 
Friedrich  IL,  und  ihm  eingetretene  Zerwürfnis,  indetn  er  auf  zählt, 
was  er  zu  des  Kaisers  Vorteil  und  Deutschlands  Ehre  gethan  habe  und 
une  dagegen  sein  Vater  seinen  Widersachern  Glauben  geschenkt  und  ihn 
mit  Undank  belohnt  habe,  und  ersucht  endlich  den  Bischof,  zu  dem  er 
unzweifelhaftes  Vertrauen  habe,  und  die  anderen  Fürsten,  ihm  zu  rate^i. 
wie  d€ts  Reich  in  Ruhe  und  Frieden  erhalten  tce^'deti  k&nne,  und  deti 
Kaiser  mit  ihm  zu  bitten,  dass  dieser  seine  Ehre,  die  er  von  Gott  umi 
dem  Kaiser  habe,    nicht   mindere.     Bei  Esslingen  (1234)  Septernfn^-  2. 

Gedr.  Schannat,  Vindem.  I,  S.  198,  Uuillanl'BrSholles  IV,  S.  682,  Wirtemberg. 
ÜB.  III,  S.  347.    Regest  Böhmer-Ficker,   Reg.  imp.  V,    434S.     Noch   in   demselben 


1234.  183 

Monat  wird  die  Ver«chicörung  Heinrichs  gegen  seinen  Vater  beschlossen.  „Dies 
tcar  im  Widerspruch  mit  dem  eben  vorhergehenden  Schreiben  und  der  an  seinen 
Vater  geschickten  Botschiifly  durch  welche  beide  Massregeln  der  König  vielleicht 
nur  seine  Absicht  rerdeckcn  und  Zeit  gewinnen  wollte.**     B.-F.  a.  a.  0.  4349 a. 

896.  P(y(>8t  Gregor  IX.  beauftragt  den,  Bischof  Kmirad  und  ge- 
nannte Abte,  ihm  die  von  dem  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  und 
dem  mag.  Konrad  von  Marburg  angestellte  Untersuchung  ühei'  die  Wunder 
der  Landgräfin  Elisabeth  von  Thüringen  innerhalb  fünf  Monate  ein- 
zusendeti,  oder,  falls  diese  Untersuchung  nicht  mehr  vorhanden,  eine 
nette  aiizustellen  und  ihm  einzureichen.  Perugia  1234  Oktober  11 
(v.  idus  octobris,  pontificatus  Dostri  anuo  octavo). 

Gedr.  Man.  Germ,  epist.  sei.  /,  S.  486  Nr.  599,  Würdtwein,  Nora  subs.  >7, 
45,  Cod.  dipl.  Saxon.  reg.  I,  3,  S.  357  Nr.  512  u.  S.  Regest  PotthaMt,  Reg.  pontif. 
9721,  Bohmer-Ficker,  Reg.  imp.  K,  3,  Nr.  7044. 

807.  Landgraf  Heinrich  von  Thüringen  verspricht  beim  Eintritt 
seines  Bruders  Konrad  in  den  Deutschen  Orden  in  die  Hand  des 
Bischofs  Kofirad,  seines  Bruders,  des  Abtes  B.  in  Buch  und  des  Propstes 
D.  in  Frankenhatisen  dem  Deutschen  Orden  und  seinem  Bruder  eine 
jährliche  Rente.     Nordhausen   1234    Oktober  13   (iii.   idus   octobris). 

Gedr.  Wijss,  Hessisches  ÜB.  I  (Publ.  aus  den  Preuss.  St.-A.  3)  S.  43  Nr.  44, 
Cod.  dipl.  Saxon.  reg.  I,  3,  S.  358  Nr.  513. 

898.  Propst  Konrad  des  Moritzstiftes  überträgt  dem  KL  Lam- 
springe  anderthalb  Hufen  in  Ammenhusen,  die  ihm  Ernst  von  Wohlen- 
hausen  resigniert  hat.     Bockenem  (1234)  Oktober  26. 

C(oiiradus)  dei  gracia  sancti  Mauritii  in  Hildenseim  prepositus 
omnibns  Christi  fldelibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  domino. 
Notam  esse  cupimns  universis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 
Ernestns  miles  de  Waldenhusen  mansum  unum  et  dimidium  de  pro- 
prietate  nostra  sitos  in  villa  Ammenhusen,  quos  a  nobis  in  feodo 
tenebat,  in  manus  nostras  resignavit  datis  eidem  Emesto  a  pre- 
posito  et  conventu  in  Lammesprigge  viginti  octo  talentis  Hilden- 
seimmensis  monete,  et  nos  ob  salutem  propriam  et  devotionem  pre- 
positi  et  conventus  iam  dicti  eadem  bona  libere  et  absolute  cum 
omni  iure  et  integritate  contulimus  claustro  in  Lammesprigge  per- 
petuo  possidenda.  Ne  antem  hec  donatio  nostra  tractu  temporis  in 
dubiom  veniat  alicui,  presens  scriptum  inde  confectum  sigilli  nostri 
appensione  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec  vii.  kalendas  novem- 
bris  in  ecclesia  Bukenem  in  publica  sinodo  presentibus  et  videntibus 


184  1284. 

mnltis  clericis,  quoram  nomina  sunt  hec:  Thedolfns  sacerdos  in 
Bukenem,  Widekindus  in  Enden,  Gerhardns  in  Hachen,  Olricns  de 
Bornem,  Hermannus  de  Bonegge,  Conimnndns  de  Nette,  Herebordus 
de  Bnlten,  Alexander  de  Slebeke,  Heithenricus  de  Maledim,  et  laici, 
quorum  nomina  sunt  hec:  Bernhardus  de  Bethenem,  Heinricus  Trobe 
et  frater  eins  Geruggus,  Conradus  de  Copstede,  Waltheitis  de  Nette, 
Bertoldns  Bake,  Conradus  Biz,  Tidericus  de  Domo  et  alii  quam 
plures. 

Or,  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  14.  Siegel  des  Propsiet 
hängt  verkehrt  daran. 

809.  Graf  Heinrich  von  Wbhldenberg  überträgt  and^thalb  ihm 
resignierte  Hufen  in  Ammenhusen  rfe;/?  Kl.  Lamspringe.  Holle  1234 
(zu  Oktober  26). 

H(einricus)  dei  gratia  dictus  comes  de  Waldenberch  omnibus 
Christi  fidelibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  domino.  Notum 
esse  cupimus  universis  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  Emcstns 
miles  de  Waldenhusen  mansum  unum  et  dimidiumi)  de  proprietatc 
nostra  sitos  in  villa  Ammenhusen,  quos  a  uobis  in  feodo  tenebat, 
in  manus  nostras  resignavit  datis  eidem  Emesto  a  preposito  et 
conventu  in  Lammespringe  viginti  octo  talentis  Hildenseymensis 
monete,  et  nos  ob  salutem  propriam  et  devotionem  prepositi  et 
conventus  iam  dicti  eadem  bona  libere  et  absolute  cum  omni  iure 
et  integritate  et  cum  assensu  heredum  meorum  et  Hermanni  filii 
mei,  ad  quem  eadem  bona  iure,  spectabaut,  contulimus  claustro  in 
Lammespringe  pei*petuo  possidenda.  Ne  autem  hec  douatio  nostra 
tractu  temporis  in  dubium  veniat  alicui,  presens  scriptum  inde  con- 
fectum  sigilli  nostri  appeusione  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec 
anno  dominice  incamationis  domini  m.  cc.  xxjfi.  iiii,  indictione  vii. 
in  Villa  Holle  presentibus  et  videntibus  multis,  quonim  nomina  sunt 
hec:  comes  Hermannus  de  Waldenberch,  comes  Conradus  de  Lewen- 
roth,  Heinricus  de  Clawenberch,  Hermannus  de  Hethewershusen, 
Richardus  de  Domo,  Andreas  de  Lüttere,  Bertoldns  et  Teodericus 
frater  eins  de  Holle,  Nicolaus  de  Wagununche,  Olricns  Suevus^ 
Thetmarus  de  Oddincherot  et  alii  quam  plures,  quorum  nomina  non 
sunt  inserta. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover ^  Lamspringe  Nr.  15  mit  beschädigtem  Steffel 
des  Ausstellers. 


^)  et  dimidinm  über  der  Zeile  nachgetragen. 


1284.  1«6 

400.  Bischof  Konrad  bekundet j  dass  der  Abt  Thetmar  d-es 
Michaelisklosters  edle  Güter  in  Dietnarrlen  (Dimerde)  und  eine  halbe 
Hufe  in  Lemshausen  (Lemanneshusen)  für  165  Mark  dem  Kl.  Hilwarts- 
hausen  verkauft  und  ihm  aufgelassen  habe.  Forste  (Vorsete)  1234 
November  1  (kalcndas  novembris,  pontiflcatus  nostri  anno  quarto- 
decimo). 

Testes  . .  .  sunt  hü:  prepositns  Albertus  dictus  de  Everstein, 
magister  Meinardus  cantor,  Heinricns  prepositns  in  Heiligenstat, 
Theodericns  de  Adenoys,  magister  Ludolfns  de  Embeke  ecciesie 
nostre  canonici,  Borchardns  monachns  sancti  Mychaelis,  lohannes 
caDonicns  sancte  Cmcis,  lohannes  canonicn.s  sancti  Andree. 

Or.  im  Kgl,  SL-A,  zu  Hannover,  Hilwartshaiisen  27,  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  an  roten  Seidenfäden.  Gedr.  Scheidt,  Antnerk.  und  Zusätze,  S.  774. 
Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  514  Nr.  538. 

I 

401.  Bischof  Konrad  überträgt   die  von  den  Grafeti  von  Wohl- 

denberg  eingelöste  Vogfei  in  Eggelsen  dem  Domkapitel.    Hildesheim  1234 
November  3. 

Conradas  dei  gratia  Hildensemensis  ecciesie  episcopus  omnibus 

Christi  fldelibus  salutem  in  domino.    Presentibus  litteris  omnibus 

duximus  declarandum,   quod   nobiles  viri  Hermannus   et  Henricus 

comites  de  Waidenberge  acccptis  ducentis  septuaginta  libris  denari- 

omm  Hildensemensis  monete  a  capitulo  maioris  ecciesie  in  Hildensem 

advocatiam  in  Eggelsem,  quam  a  nobis  tenebant  in  feodo,  resigna- 

runt,  qnam  nos  predicto  capitulo  liberaliter  contulimus,  ut  nobis 

meritum  apud  deum  et  memoriam  nostri  apud  ecclesiam  cum  ora- 

tionum  sufFragiis  faceremus.   Ne  autem  de  facto  nostro  et  comitum 

predictorum  fiat  dubitatio  in  postemm,  presens  scriptum  de  hoc  con- 

fectum  sigillo  nostro  duximus  roborandum.    Acta  sunt  hec  Hildensem 

in  urbe  in  parte  australi  maioris  ecciesie  anno  voP.  c<>c<>.  x^ifijfi.  iiii®., 

iii®.  nonas  novembris,   et  erant  preter  canonicos  maioris  ecciesie 

presentes  milites  ad  hoc  rogati  Emestus  de  Uslaria,  Lippoldus  de 

Escherte,  Bertoldus  et  Lipoldus  de  Veteri  foro,  Tidericus  de  Stockem, 

Hugo  de  Insula,  Bertoldus  de  Werre,  Tidericus  de  Holle,  Ludegerus 

de  Wedem,  Bertoldus  de  Holle,  Tidericus  de  Domo,  et  burgensas 

de  Hildensem  Giseco,  Bertoldus  de  Domo,  Ludolfns  de  Alto  puteo 

et  alii  quam  plures. 

(/r.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstifl  Hildesheim  Nr.  168  mit  beschä- 
digtem Siegel  des  Bischofs.  Gedr.  Deductio  iurisdict.  meyerdingicae  (Hildesheim 
1758)  S.  52.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  69  Nr.  132. 


186  1284. 

402I«  Dompropst  Reinhold  bekundet,  dose  das  Johannisstift  tmd 
der  Provisor  des  Hospitales  von  dem  Edlen  von  Schwanebeck  den  Zehnten 
in  Ahstedt  zurückgekauft  und  dass  letzterer  Burgen  für  die  spätere 
Zustimmung  seiner  noch  unmündigen  Kinder  gestellt  hohe.  0.  D, 
(1234). 

Reinoldas  dei  gratia  maior  prepositus  Hildensemensis  omnibos 
hanc  cartnlam  inspecturis  salutem.  Notum  sit,  quod  nobilis  homo 
dominus  Otto  dictus  de  Swanenbeke  et  uxor  eius  domina  Gisla  con- 
stitati  coram  nobis  in  maiori  ecclesia  Hildensem  tempore  iUo,  com 
de  mandato  domini  nostri  episcopi  essemas  ibidem  in  synodo  vicem 
ipsius  gerentes,  recognoverunt  et  protestati  sunt  publice,  quod 
canonici  sancti  lohannis  ad  hospitale  et  dominus  Eyco  provisor 
pauperum  ad  hospitale  conflnentium  redemerunt  decimam  in  Äsen- 
stede  de  manu  laicali  videlicet  ipsius  domini  Ottonis  et  uxoris  sne 
domine  Gisle  hoc  expresso,  quod  medietas  eiusdem  decime  tarn 
minute  quam  maioris  ad  consolationem  canonicorum  illius  loci  et 
medietas  alia  cedat  ad  usus  pauperum,  qui  ad  dictum  veniunt 
hospitale.  Dedit  autem  idem  dominus  Otto  fldeiussores  Lyppoldum 
de  Eskerthe,  Hugonem  de  Insula,  Lyppoldum  filium  lustacii,  Ber- 
toldum  de  Antiquo  foro,  qui  fide  iuterposita  in  manibus  Rikbodonis 
militis  et  lohannis  de  Novali  et  Olrici  Mercatoris  promiserunt  et  etiam 
idem  Otto  cum  eis  in  manus  etiam  nostras  et  nostri  decani  Conradi 
et  domini  Hugonis  prepositi  sancte  Cinicis,  quod  Alias  suas  scUicet 
Bertradim  et  luttham  et  fllios  suos  Lyppoldum  et  Ottonem,  qui 
adhuc  parvuli  erant  tempore  illo,  cum  hec  flerent,  produceret,  cum 
pervenerint  ipsi  ad  annos  suos,  ut  ipsis  renuncient.  Et  si  inpostenun 
de  ipsa  decima  ab  eis  vel  aliquibus  movebitur  questio,  ipsi  flde- 
iussores supradicti  pro  eis,  qui  hoc  fecerint,  stabunt  iuri.  Si  autem 
gravamen  aliquod  in  decima  ab  eodem  domino  O(ttone)  vel  predicta 
uxore  eius  vel  heredibus  eius  factum  fueritj  fldeiussores  intrabunt 
civitatem  Hildensemensem  vel  aliam,  ubi  placuerit,  et  de  ea  non 
exibunt,  donec  de  illato  dampno  et  iniuria  fuerit  satisfactum.  Istud 
factum  ftiit  in  synodo  coram  nobis ;  set  in  curia  nostra  Hoyerus  de 
Piscina,  Olricus  de  Bledenem  et  Lyppoldus  iunior  de  Eskerthe 
dederunt  fldem  comiti  Adolfe  de  Dasle  et  Thyderico  de  Cantelsem 
de  eo  scilicet,  quod  produceret '  heredes  domini  Ottonis  et  uxoris 
sue,  cum  ipse  perveniunt  ad  annos  discretionis,  ut  et  ipse,  sicut 
dictum  est,  renuncient  iuri  suo.  Omnes  etiam  supradicti  fldeiussores 
fide  data  in  manibus  prenominatorum  promiserunt  de  domina  luttha 


1284.  187 

matrc  uxoris  domini  Ottonis,  videlicet  qnod  similiter  eam  producei^t, 
at  etiam  ipsa  renanciet  mii  sno. 

Or.  im  Kgl,  St-A,  zn  Hannover,  Johanitfsstifi  Nr,  10,  mit  dem  bettchädigten 
Siegel  des  Domijropstes.  Auf  der  Rückseite  von  Hand  des  14,  Jahrh.:  de  deciroa 
in  Astcde.     Gedr.  nach  Copie  Würdttcein,  Nova  subs,  [,  S.  297. 

408.  Bischof  Konrad  überträgt  das  Eigentum  des  Zehnten  in 
Ähstedty  den  der  Provisor  des  Johannishospitales  und  die  Kaiumiker 
desselben  von  dem  Edeln  von  Schwanebeck  gekauft  haben,  denselben 
Kanonikern.     1234. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  0  Conradas  dei  gratia 
Hildensemeusis  episcopus.  Nostre  diocesis  universis  Christi  fldelibus 
notnm  facimus  nostro  scripto,  qaod  Eicho  provisor  pauperam  ad 
hospitale  sancti  lohannis  ante  pontem  confluentium  et  canonici 
einsdem  loci  decimam  in  Asenstede  cnm  omni  iure  a  domino  Ottone 
de  Svanenbeke,  uxore  sna  Gisla  et  flliis  sois  Lnippoldo  et  Ottone  et 
filia  sua  Berteradi  et  Inditha  matre  domine  Gisle  uxoris  predicti 
Ottonis  comparaverunt  centnm  triginta  taleutis  Hildensemeusis  mo- 
nete,  quorum  Ix  talenta  de  qnadam  domo  hospitalis  in  civitate 
accepta  et  preterea  quinque  talenta  in  eandem  ex  parte  hospitalis 
decimam  sunt  locata.  Domina  vero  Gisla  una  cum  matre  eins  iuri 
sno,  quod  in  eadem  decima  videbatur  habere,  nobis  Vorsete  libera- 
liter  renuntiavit  2)  presentibus  istis:  Heinrico  de  Scalkenberge 
maioris  ecclesie  canonico,  Johanne  scriptore  nostro,  Bertoldo,  Gerardo 
canonicis  sancti  lohannis,  lohanne  milite  de  Kemme,  Lutberto, 
Gerecone  camerario,  Conrado  de  Emberke,  Bodone  et  aliis  quam 
plnribus.  Nos^)  autem  consensu  capituli  nostri  prefate  decime  pro- 
prietatem  astantibus  comitibus  Hermanno  et  Henrico  fratribus  de 
Voldenberge  et  aliis  quam  multis  viris  honestis  in  quodam  colio- 
qoio  habito  in  australi  parte  monasterii  nostri  hospitali  et  canonicis 
sepedictis  bona  contulimus  voluntate,  ita  tamen  quod  canonicis 
medietas  cedat  et  medietas  pauperibus  hospitalis.  Testes  huius  rei 
sunt  Beinnoldus  prepositus  maior,  Conradus  decanus,  Hugo  prepositus 
sancte  Cnicis,  Conradus  prepositus  Montis  sancti  Mauritii,  Heinricus 
de  Tossem,  Gerwicus  scolasticus,  Johannes  cellerarius  prepositus  in 
Olsburg,  Meinnardus  cantor,  magister  Ludolfiis  de  Embeke  canonici 
maioris  ecclesie,  Lüppoldus  de  Eskei'te,  Hugo  de  Insula,  Bertoldus 


')  Verlängerte  Schrift.       *)  renunciavit  auf  Rasur.       •)  Nos— proprietatem 
auf  Rasur  nachgetragen. 


188  1284. 

de  Veten  foro,  Luippoldus  lustatii  fllius,  Sifridus  de  Butenberge) 
Theodericus  de  Stockem  milites  et^alii  quam  plures.  Actum  auno 
domini  millesimo  G(fi.  xxx^^iiii^.,  pontificatus  nostri  anno  x^üi^. 

Or.  im  KgL  SU-A,  zu  Hannover,  JohannUstift  Nr.  11.  Siegel  von  den  roten 
und  gelben  Seidenfäden  verloren.  Gedr.  Würdtwein,  Nova  sube.  I,  8.  300.  Begest 
V.  Hodenberg  und  Mooyer,  Weetßl.  Provinzialblätter  11,  4,  S.  38  Nr.  42,  WestfSl. 
ÜB.   n,  Ä  77  Nr.  279,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  69  Nr.  133. 

404*  Dietrich  von  Depenowe  übergibt  dem  Oodehardikloster 
zwei  Hufen  in  Algermissen  gegen  Empfang  van  dreissig  Pfund.   1234. 

Universis  Christi  fidelibus  tarn  posteris  quam  presentibus  Theo- 
dericus de  Depenowe  cum  devotione  salutem  in  domino.  Quoniam 
memoria  hominum  labilis  est  et  cito  peri;ransiens ,  duxi  dignum 
actionem  a  me  simul  et  ab  heredibus  meis  cum  ecclesia  beati 
Godehardi  et  eins  abbate  Ludoldo  liberaliter  et  voluntarie  factam 
litteranim  stabili  committere  monimento.  lüde  est,  quod  ego  Theo- 
dericus de  Depenowe  cum  uxore  mea  Alena  et  heredibus  meis  Vol- 
rado  et  Heinrico  duos  mansos  in  Alegremessen  cum  advocatia  et 
omni  iure  ac  proventu  eorundem  xxx  libris  ab  ecclesia  beati  Oode- 
hardi  receptis  presentibus  comitibus  Conrado  scilicet  et  Heinrico  de 
Lowenroth  eidem  ecclesie  in  manus  iam  dicti  abbatis  in  comicio 
resignavi.  Huius  actionis  testes  sunt  comites  iam  dicti  et  milites 
Olricus^)  de  nthenem,  Everardus  de  Alten,  Hildebrandus  de  He^ 
berge,  Volcoldus  de  Hanese,  Volcoldus  Clamator,  Hinricus  de  Winning- 
husen,  Bertoldus  de  Eiem,  Winandus  frater  domini  Bertrammi,  Halto 
de  Netthe,  Bertrammus  de  Croppenstede,  cives  de  Lowenroth 
Eilardus,  Symon  Sutor  et  Bodo  fllius  suus.  lohannes  de  Wlflede, 
Nandvicus  Vitulus,  Conradus  de  Rethen,  Volcoldus  de  Emne,  Wal- 
therus  fllius  Esici.  Albertus  et  Heinricus  de  Uottenem,  Reinbertus 
de  lenhnsen,  Ludolfus  fllius  Eilardi  Pollicis.  Ut  igitur  huius  rei 
actio  maneat  inconvulsa,  sigilli  mei  appensione  roboravi.  Acta  sunt 
hec  anno  dominice  incamationis  vaf^.  cc^.  xxx^.  iiii^. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  et,  Godehard  Nr.  15  mit  dem  dreieckigen 
Siegel  des  Ausstellers,  mit  Wolkensehnitt  geteilt:  f  8IGILLVM  TEODfiRICI  DB 
DIPENOVB.  Gedr.  Grupen,  Orig.  et  Antiquit.  Hannov.  S.  178,  im  Auezug  ÜB. 
der  Stadt  Hannover  (ÜB.  des  histor.   Vereins  für  Niedersachsen  V)   S.  €  Nr.  7. 

405.  Die  Brüder  Basil  von  Wendhausen  und  Gümel  von  Osterode 
verkaufen  dem  Kl.  Frankenberg   bei   Ooslar  neun  Hufen   in  Mechts- 

^)  Ol.  de  Ilth.  über  der  Zeile  nachgetragen. 


1234-^35.  189 

hausen  (Megtegeshusen)  mit  einer  Mühle,  welclie  Güter  sie  dem  Bischöfe 
und  ihnen  Ritter  Siegfried,  der  Sohn  des  Leonhard,  aufgelassen  hat.  1234. 

Or.  im  KgU  SL-Ä.  zu  Hannover,  Frankenberg  Nr,  7,  Gedr.  Scheidt,  Vom 
Adel,  Mantiss.  434,  Bode,  ÜB.  I,  S.  515  Nr.  540. 

406.  Der  Kaiserliche  Tmchsess  Gunzdin  (von  Wolfenhüttel)  und 
seine  Söhne  Ekhert,  Burchard  und  Gumelin  bekunden,  dass  Burchard 
beim  Eintritt  seiner  Tochter  Beatrix  in  das  Kloster  Dorstadt  diesem 
anderthalb  Hufen  in  Dorstadt  und  eine  halbe  in  Gadenstedt  (Godenstede) 
übergeben  hat.     0.  D.  (um  1234). 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt,  Siegel  der  Söhne  des  Ausstellers  beschädigt, 
dessen  eigenes  verloren.  Gedr.  Asseburger  ÜB.  I,  S.  123  Nr.  178,  woselbst  zu 
verbessern  Zeile  3  pradentia  statt  presentia,  Zeile  7  etiam  statt  et. 

407.  Propst  G.  von  Dorstadt  bekundet  die  Erwerbung  von 
anderthalb  Hufen  in  Ohlendorf  zu  den  bereits  in  seinem  Besitz  befind- 
lichen anderthalb.     0.  D.  (1234—35). 

Notmn  Sit  omnibos  hoc  scriptum  legende  percurrentibus^  quod  ego 
0.  prepositns  in  Dorstat  de  consilio  conventus  acceptatis  xxx  talentis 
a  sacerdotibus  H(einricus)  de  Ostbiwinde  et  B(ertoldo)  de  Renninge 
de  parte  ipsius  pecunie  comparavi  aliom  dimidinm  mansum  a  domini 
Steppone  milite  de  Mandere  pro  x  et  viii  talentis  adiacentem  ville 
Aldentliorp  consentiente  suo  berede  filio  Teoderico,  prius  tarnen 
possidens  in  eadem  villa  tantumdem,  hoc  est  eqnipollentem,  aliam 
dimidinm  mansum,  quem  ecclesie  nostre  contulerat  C.  fratruelis  iam 
dicti  militis  cum  sua  sorore  M.  penes  nos  deo  militanti,  quem  itidem 
pro  reliquis  xii  talentis  ad  dies  suos  Ulis  concessimus  sub  ea  con- 
ditione.   quod  mortuo  altero  dimidietas  bonorum  cedat  ecclesie  et 
mortno  secundo  predicta  bona  integraliter  pro  suis  peccatis  sint 
nobis  solttta.    Senior  etiam  inter  eos,  hoc  est  H(einricus)  de  Ost- 
biwinde, recipit  fraternitatem  plenam  sub  hac  forma,  ut,  si  voluerit 
ad  nos  transire,  de  medietate  bononim  ipsorum  procuretur.    Alter 
sie  ordinavit,  ut  in  anniversario  suo  de  tribus  modiolis  tritici  fiat 
apud  conventum  sui  memoria  et  ut  prepositns  loci  villicumi)  in- 
stitnat  et   destituat.     Testes  sunt  Walterus   quondam  prepositns, 
Tidericus  cappellanus,  I(utta)  priorissa,  Q(ertrudis)  de  Wincenburg, 
S.  de  Brenen   seniores   de  conventu,   Gerlacus  et  Hermannus  et 
Lnderos  et  Albertus  fratres,  Johannes  de  AtÜevessen  et  Petrus  de 

^)  TillieiiiD  Ober  der  Zeile. 


190  1235. 

Hethebere,  Ber(uardus)  de  Kissenbrugge,  H(eiuricus)  de  Steckelen- 
burg,  Luderus  de  Degthe*)  plebani  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Archiv  zu  Darstadt,    Kleiner  Best   des   Siegels   des   Propstes    und 
beschädigtes  Siegel  des  Konventes, 

408.    Bischof  Konrad  überträgt  die  ihm  resignierte  Hälfte  des 
Zehnten  in  Rhüden  dem  Kl,  Lamspringe,    Hildesheim  1235  Febmar  22. 

In  nomine  sancte  et  individiie  trinitatis.^)  Conrados  deigratia 
Hildensemensis  episcopns.  Cam  pontificalem  deceat  sollicitadinem 
ecclesiarum  utilitatibus  invigilare  et  contra  varios  futurorum  incarsos 
omni  diligentia  premunire,  notum  esse  volumos  universis  Christi 
fidelibos  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod,  cum  dilectus  nobis  in 
Christo  Heinricus  prepositus  in  Lamespringe  dimidiam  decimam 
sitam  Rüden,  que  ad  nostram  pertinere  donationem  noscitur,  a  Ger- 
harde de  Levede  fldeli  nostro  septuaginta  talentis  denariorum  Hil- 
densemensium  comparasset,  idem  Gerhardus^)  iam  dictam  dedme 
partem  in  manus  nobilium  virorum  comitum  Hermanni  videlicet  et 
Heinrici  fratrum  de  Waidenberge,  a  quibus  eam  iure  tennit  feodali, 
libere  resignavit,  ita  tarnen,  quod  dicti  comites  postmodum  eandem 
nobis,  qnia  de  manu  nostra  eam  tenuerunt,  similiter  resignarent 
Quare  predictus  Gerhardus  a  nobis  humiliter  postulavit,  ut  resigna- 
tione  a  comitibus  recepta  ipsam  preposito  et  suo  conventui  conferre 
cum  omni  integritate  proventuum  dignaremur.  Nos  ergo  ipsius 
precibus  favorabiliter  inclinati  prenominatam  decime  medietatem 
post  resignationem  ab  eisdem  comitibus  factam  sepe  dicto  preposito 
et  ecclesie  in  Lamespringe  ad  usum  sanctimonialium  ibidem  domino 
ittgiter  famulantium  pro  anime  nostre  remedio  perpetuo  contulimus 
possidendam  et  hoc  de  nostri  capituli  beneplacito  fecimus  et  con- 
sensu.  Testes  äutem  nostre  donationis  et  resignationis  facte  a  pre- 
dictis  sunt  hü:  Beinoldus  maior  prepositus,  Conradus  decanus,  Gere- 
wicus  scolasticus,  Conradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte 
Crucis,  Heinricus  de  Tossem  custos,  magister  Meinardus  cantor, 
lohannes  cellerarius,  Albertus  de  Eversten,  Teodericus  de  Adenoys, 
Heinricus  de  Veteri  foro  canonici  nostri,  laici  vero  Conradus  mar- 
scalcus,  Ludolfus  camerarius,  Hugo  de  Insula,  Lippoldus  de  Antiquo 
foro,  Teodericus  de  Stockem^  Theodericus  de  Rothinge,  Bertoldos 
de  Gledinge,  Godescalcus  de  Adenstide,  Richardus  de  Domo,  Wal- 


^)  Verb,  aus  Degge.        *)  Bis  hier  verlängerte  Schrifl.        ")  Or,  Qehardns. 


1285.  191 

therus  de  Heringe,  Heinricus  Trobe,  Qerungus  frater  eins,  Thet- 
maros  de  Odincherot,  Lndegems  de  Windin  et  alii  quam  plures. 
Factum  Hildenseim  in  capitolio  ecciesie  nostre  anno  domini  m^.  cc^. 
xxzy^.,  yiii<>.  kalendas  marcii,  pontiflcatos  nostri  anno  quartodecimo. 
Vemm  quia  iabuntur  cum  tempore  que  fiont  in  tempore,  nisi  debito 
modo  firmata  fuerint,  ne  de  resignatione  dicte  decime  in  Raden  facta 
aliqnis  impostemm  dnbitet,  hoc  scriptum  inde  confectum  dedimus 
et  anctoritatis  nostre  sigillo  hanc  donationem  nostram  rationabiliter 
faetam  ad  huius  rei  evideutiam  confirmamus  et  futuris  ratam  esse 
temporibos  per  auctoritatem  sanctorum  Petri  et  Pauli  et  successorum 
suonun,  nostra  quoque  et  omnium  episcopomm  mandamus  omnem 
malignandi  aditum  imperpetuum  precludentes. 

Or,  im  KgU  St.'A.  in  Hannover,  Lamspringe  Nr,  Iß,  mit  detn  Siegel  des 
hi$ekofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr,  lleinemann,  Beitr,  zur  Diplo- 
tnatik  S,  US, 

409.  Dtf?  Grafen  Hermann  und  Heinrich  vo7i  Wohldenbei^g  he- 
hmd^n,  dass  ihnen  Gerhard  von  Lewe  (Levede)  den  halben  Zehnten 
hl  Ehuden  (Rüden)  nach  Empfang  von  70  Pfund  durch  den  Propst 
Heinrich  des  KL  Lamspringe  unter  der  Bedingung  aufgelassen  habe, 
dass  sie  ihn  detn  Bischöfe  Konrad  zur  Übertragung  an  das  KL  Lam- 
springe resignieren.    Hildesheim  1235  Februar  22  (viii.  kalendas  marcii). 

Presentes  erant  tarn  clerici  quam  laici,  quorum  hec  sunt  nomina  : 
Reinoldus  maior  prepositus,  Conradus  decanus,  Gerewicus  scolasticus, 
('onradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Hein- 
ricus de  Tossem  custos,  magister  Meinardus  cantor,  lohanues  celle- 
rarius,  Albertus  de  Eversten,  Theodericus  de  Adenoys,  Heinricus  de 
Veten  foro  canonici  nostri,  laici  vero  Conradus  marscalcus,  Ludolfus 
camerariuSy  Hugo  de  Insula,  Lippoldus  de  Antiquo  foro,  Theodericus 
de  Stockem,  Theodericus  de  Rothinge,  Bertoldus  de  Qledinge,  Qode- 
scalcus  de  Adenstide,  Richardus  de  Domo,  Waltherus  de  Heringe, 
Heinricus  Trobe  et  Gerungus  frater  eius,  Thetmarus  de  Odincherot, 
Ludegeras  de  Weden. 

Or.  im  Kgl.  SU-A,  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  17,  Das  erste  Siegel  ganz 
ah,  das  zweite  stark  beschädigt. 

410«  Graf  Heinrich  von  Wbhldenberg  verspricht,  von  Gütern  in 
Söhlde,  Reppner,  Hary  und  Stedegem  zwei  Jahre  lang  keinen  Zins 
ufid  Dienst  ausser  genannten  zu  fordern.     Hildesheim  1235  März  6. 


192  1235. 

H(eiDricas)  dei  gratia  comcs  de  Waldenberch  omnibus  Christi 
fldelibus  salutem.  Notum  esse  cupio  universis  tarn  presentibas  quam 
futuris,  quod  ego  promisi  me  nullam  petitionem  vel  servitium  aliquid 
accepturum  ab  hominibus  villicationis  in  Solethe  a  pascha  proximo 
venturo  usque  ad  duos  annos  preter  triticum  advocatie  et  plaustra 
ad  illud  adducendnm  et  preter  pullos.  Idem  promisi  de  bonis  in 
Repanarde  et  de  Heringhe  et  de  Stedegem  et  de  omnibus  bonis 
ubicumque  sitis,  in  quibus  michi  addico  ins  advocatie.  Idem  pro- 
misit  pro^  me  frater  mens  Hermannus  et  ambo  presenü  scripto 
cum  sigillorum  nostromm  appensionibus  protestamur.  Actum  Hil- 
densem in  capitulo  maioris  ecclesie  anno  domini  m^.  ccP.  xxxy<>.,  ii^'. 
nonas  martii,  presentibus  clericis  et  laicis,  quorum  hec  sunt  nomina: 
Beynoldus  prepositus,  C(onradus)  quondam  decanus,  Hugo  prepositus 
sancte  Crucis,  Heinricus^custos,  Hermannus  de  Goslaria,  Rodolfus, 
Sifiidus,  Gerwicus  scolasücus  sacerdotes,  Wicboldus,  lohannes 
cellerarius  diaconi,  Sibodo  de  Scartvelde,  Conradus  de  Fago,  Hein- 
ricus  de  Veteri  foro  et  Wernenis  subdiaconi,  Hugo  de  Insula,  Ber- 
toldus  de  Holle,  Thetraarus  de  Elvete,  Gerhardns  de  Levedhe, 
Thidericus  de  Domo,  Ludolftis  de  Gramme  et  alii  plures. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Domaiift  Hildesheim  Nr.  169  mit  dem  stark 
beschädigten  Siegel  Heinrichs^  das  des  Hermann  mit  der  Befestigung  verloren, 

411.  Papst  Gregor  IX.  gibt  dem  Bischof  (Konrad)  den  Auftragj 
die  Bischöfe  (Hennann)  von  Würzburg  und  (Sibodo)  von  Augsburg,  sowie 
den  Abt  (Konrad)  von  Fidda,  welche  dem  König  Heinrich ,  der  sich 
seinem  Vater  toidersetzen  unll,  Treue  gegen  Jedermann  geschworen  habenj 
vor  den  päpstlichen  Stuhl  zu  laden,  innerhalb  zweier  Monate  zu  er- 
scheinen.    Perugia  1235  März  13  (iii.  idus  martii,  anno  octavo). 

Der  wörtlich  gleichlautende  Befehl  an  den  Bischof  (Siegfried)  von  Regenshurg 
gedr.  Mon,  Qerm.  epist.  sei,  I,  S.  516  Nr.  631,  Würdtwein,  Nova  suhs.  1  54  tu 
März  9,  Huillard-  Briholles  IV,  I,  532,  vgl.  Potthast,  Reg,  pont.  9854,  wo  mehr 
Drucke  angegeben,  und  Böhmsr-Ficker,  Reg,  imp.  F,  3  Nr,  7071, 

412*  Bischof  Konrad  überlässt  detn  Küster  Johann  des  Blasius- 
stiftus  in  Braunschweig  die  Novalzehnten  bei  Münstedt  (Munnenstede), 
Braunschweig  und  Lichtenberg  (Leictenberge)  auf  Lebenszeit  mit  der 
Bestimmung,  dass  sie  nach  dessen  Tod^  an  die  Hildesheimer  Kirche 
zurückfallen.  Rosenthal  1235  April.  15  (xvii.  kalendas  maii,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  quartodecimo). 

^)  pio  Ober  der  Zeile, 


1235.  193 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Dotnutift  Hildesheim  Nr.  170,  An  von  der 
Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen  Siegel  des  Bischofs,  Gemme  (rgl,  darüber 
Heinetnann^  Beitr.  zur  Diplomatik  S.  oS).  Gedr.  HUnselmann,  ÜB,  der  Stadt 
Braimschireig  IL  S,  3S  Nr.  HH,  erinVmt  TJhttzel,  Altere  Diözeae  S.  401. 

418.  Papst  Gregar  IX.  hestätujt  dem  Kreiizstift  die  ihm  von  den 
Bischöfen  Konrad  und  Hermann  erteilten  Primlegien,  Perugia  1285 
Mm  30. 

Gregorius*)  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  flliis  .  . 
preposito  et  capitulo  ecclesie  sancte  Crucis  Hildensemensi  salutem 
et  apostolicam  benedictionem.  lustis  petentium  desideriis  dignum 
est  nos  facilem  prebere  consensum  et  vota,  que  a  rationis  tramite 
non  discordant,  effectu  prosequente  complere.  Ea  propter  dileicti 
in  domino  filii  vestris  iustis  postulationibus  grato  concurrentes 
a^seDsu  libertates  et  immunitates  a  venerabili  fratre  nostro  Conrado 
episcopo  Hildesemensi  et  a  bone  memorie  Hennanno  predecessore 
suo  yobis  et  ecclesie  vestre  capituli  sui  accedente  consensu  pia  et 
provida  liberalitate  concessas,  prout  in  litteris  inde  confectis  plenius 
dicitur  contineri,  rationabiles  quoque  et  approbatas  ipsius  ecclesie 
consuetudines  hactenus  pacifice  observatas,  sicut  eas  iuste  ac  pacifice 
obtinetis,  vobis  et  per  vos  eidem  ecclesie  auctoritate  apostolica  con- 
firmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  NuUi  ergo 
omnino  u.  s.  u\  Si  quis  autem  u.  s,  w,  Datum  Perusii  iii.  kalendas 
ioflii,  pontificatus  nostri  anno  nono. 

Or.  im  Kgl,  St,-A,  zu;  Hannover^  Krenzstift  Nr,  35  mit  Bleibulle  an  rötest 
und  gelben  Seidenfäden. 

414.  Bischof  Konrad  beJcundetj  duss  Graf  Konrad  von  Lauen- 
rode  ihm  die  Kleine  Grafschaft,  die  n'  von  ihm  zu  Lehn  hatte,  für 
ISO  Hildesheimei'  Pfund  auf  fünf  Jahre  verpfändet  und  untei*  Stellung 
rati  Bürgen  versprochen  hat,  die  Grafschaft  während  der  Zeit  nicht 
andenreitig  zu  r  er  äussern,     Hildesheim  1235  Juni  1, 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  Christi  fidelibus 
oniversis  haue  litteram  inspecturis  salutem  in  domino.  Ut  evidentius 
appareant  que  gerimus,  ad  cautelam  futuri  temporis  notum  esse 
volamus,  qnod  comes  Conradns  de  Lewenrode  fidelis  noster  comiciam 
suam  minorem,  quam  de  manu  nostra  tenet  in  feodo,  pro  cxxx  llbris 


*)  Verlängerte  Schrift. 
HUdesh.  ÜB.    IL  13 


194  1235. 

Hildensemensis  monete  nobis  sub  hac  forma  usque  ad  quinquennium 
a  festo  sancti  lohannis  baptiste  futuro  proximo  pignori  obligavit, 
ipse  comes  et  quinque  milites  Everhardus  de  Alten,  Hildebrandns 
et  Otto  fratres  de  Herberge,  Lambertus  de  Honnovere  et  Wulfardus 
de  Reden  interposita  flde  promiserunt  in  manus  nostras  et  mini- 
sterialium  nostrorum  videlicet  Sifridi  de  Borsem,  Conrad!  marscalci 
nostri,  Bodonis  et  Burchardi  fratrum  de  Saldere  et  Cesarii  de  Walede, 
quod  idem  comes  nnlli  obligabit  vel  eciam  alienabit  sive  in  feodo 
sive  per  venditionem  comiciam  predictam  nisi  nobis  vel  nostro  qui 
pro  tempore  fnerit  successori,  et  si  forte  ipsam  vendere  voluerit, 
nobis  vel  nostro  snccessori  vendet  eam  inxta  consilium  et  esti- 
mationem  ministerialium  ecclesie  nostre  ac  suornm  familiarium,  qui 
ad  hoc  fuerint  deputati.    Si  vero  comes  interim  de  medio  snblatus 
fuerit,  fideiussores  soluti  snnt,  qnia  vacat  ecclesie  comicia.    Insuper 
fuit  adiectum,  quod,  si  de  comicia  maiori  ad  minorem  vel  econverso 
aliquos  homines  transire  contingat,  Uli  domino,  ad  quem  pertinet 
ea  comicia,  de  qua  recesserunt,  debite  servitutis  obsequio  sicut  mte 
maneant  obligati.  Quod  si  forte  predictus  comes  attemptaverit  obligare 
alii  quam  nobis  vel  nostro  successori  vel  alienare  ab  ecclesia  nostra 
vel  impedire  comiciam  predictam,  vacabit  nobis  eadem  et  ecclesie 
nostre  et  prenominati  milites  fideiussores  intrabunt  civitatem  Hil- 
denseim inde  non  exituri,  donec  comes  expediendo  comiciam  revocet 
factum  suum.   Preterea  dictum  est  et  promissum,  quod,  si  revolutis 
predictis  quinque  annis  ante  festum  sancti  lohannis  baptiste  pre- 
memorata  pecunia  soluta  non  fuerit,  comicia  per  annum  illum  sine 
spe  liberationis  maneat  obligata  et  ita   siügulis   annis   in   antea, 
quociens  inter  pascha  et  iam  dictum  beati  lohannis  festum  non 
fuerit  integre  pcrsoluta,  ita  quod  non  de  aliena  sed  de  sua  propria 
pecunia  erit  solutio  facienda.    Insuper  ad  maiorem  cautelam  comes 
Conradus  iunior  de  Lewenrode  super  premissis  omnibus  fidem  dedit 
in  manus  nostras  et  ministerialium  nostrorum  C(onradi)  marscalci 
nostri,  L(udolfl)  camerarii  nostri,  Ber(tholdi)  advocati  montis  sancti 
Mauricii,  Th(eoderici)  de  Rothinge,  lo(hannis)  de  Kemme  et  H(iigonis) 
de  Holthusen.  Testes  huius  facti  sunt  R(einoldus)  prepositus,  Gr(ere- 
wicus)  decanus,  C(onradus)  prepositus  Montis,  H(ugo)  prepositus 
sancte  Crucis,  H(einricus)  custos,  Io(hannes)  cellerarius,  magister 
C(onradus)  de  Qoslaria,  R(udolfus)  dictus  de  Brunswich,  S(igebodo) 
de  Bodenstene,  S(igebodo)  de  Schartvelde,  O(onradus)  de  Alta  fago, 
A(lbertus)  de  Everstein,  magistri  L(udolfus)  de  Eimbeke   et  Her- 


1235.  195 

(manuus)  dictus  de  Paderburne  canonici  nostri,  milites  vero  tarn 
receptores  fidei  quam  datores,^  burgenses  autem  nostri  V(olcmarus) 
Dives  et  H(einricus)  filius  eius>  L(udolfus)  iilius  domini  Eckehardi ; 
E(ckehardus)  Marchio,  C(onradus)  de  Wekhinde,  H(ildebrandus)  de 
Suttherem  et  E(ckehardus)  de  Bervelde  famuli  nostri  et  alii  quam 
plures.  Ut  antem  predicta  omnia  nnllus  imposterum  valeat  immu- 
tare,  presens  scriptum  inde  confectum  sigiDorum  appensione  nostri 
'  et  capituli  nostri  necnon  dicti  comitis  C(onradi)  senioris  duximus 
muniendum.  Actum  Hildenseim  in  capitolio  nostro  anno  domini 
mo.  ecfi.  xxxv^.,  kalendas  iunii,  pontificatus  nostri  anno  xliü^. 

Or,  im  KgL  SL-A,  zu  Hannover,  Dmnstift  Hildesheim  Nr,  171  mit  gut  erhaltenem 
Siegel  des  Bisehofs,  Bruchstück  des  Kapitelssiegels  und  gut  erhaltenem  des  Grafen. 
Gedr.  Sudendorf  ÜB.  I,  S,  13,  Grupen,  Orig,  Germ,  II,  S.  346  im  Auszug  ÜB.  der 
Stadt  Hannover  (ÜB.  des  histor.  Vereins  für  Niedersachsen  V)  S.  7  Nr.  7.  Begest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  69  Nr.  134. 

41S«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  dei'  Kämmerer  Ludolf  die 
Vogtei  über  die  Burg  (urbis)  7nit  neun  Handwerksämtem  ihm  gegen 
eine  jährliche  Abgabe  von  3  Pfund  aus  der  Münze  resigniert  und  die 
Bnlder  Engelbert  und  Rudolf  von  Dahlum  und  Heinrich  von  Steinberg 
die  Bürgschaft  für  die  Zustimmung  des  noch  unmündigen  Sohnes  des 
Ludolf  übernommen  haben.    Winzenburg  1235  Juli  3  (v.  nonas  iulii). 

Testes  huius  sunt  magister  Meinhardus  scolasticus,  H(einricus) 
castos  dictus  de  Thosseim,  magister  Suetherus,  Albertus  de  Everstene, 
Heinricns  de  Scalkeberge,  magister  Hermannus  de  Parborne  canonici 
et  capellani  nostri,  Richardus  et  magister  lohannes  yconomi  nostri, 
lohannes  notarius  noster  et  Heithenricus  canonicus  montis  sancti 
Petri  in  Qoslaria,  item  milites  frater  domus  Teuthonice  T(idericus) 
de  Sulinge,  E(ngelbertus)  et  R(udolftis)  fratres  de  Dalem,  Ecbertus 
de  Vredene,  C(onradus)  de  Elvede,  Heinricns,  Aschvinus  fratres  de 
Stenberge,  T(idericus)  de  Holthusen,  Hermannus  de  Ganderseim 
castellani  nostri,  Conradus  de  Wulvinge,  Hugo  de  Holthusen,  lohannes 
de  Alvelde  milites. 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  172  mit  Siegel  des 
Bischofs  an  von  der  Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I, 
fi.  70  Nr.  136.    Regest  Westfäl.  ÜB.  VI,  S.  77  Nr.  28t 

410«  Dietrich  von  Depenowe  überlässt  gegen  102  Pfund  dem 
(rodehardikloster  sein  Erbteil  in  Giesen  an  Kirche,  Menschen  und 
Grundbesitz.     1235  (vor  Juli  4). 

13* 


196  1235. 

Universis  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  Theodericus 
Über  de  Depenowe  io  vero  salutari  salutem.  Ne  de  actione  a  nobis 
cum  ecclesia  beati  Godehardi  rationabiliter  facta  possit  a  qaoqaam 
inposterum  questio  suscitari,  necessarium  duximus  eam  litteraram 
nostrarum  testimonio  confirmari.  Igitur  notum  sit  omnibus,  quod 
ego  Theodericus  über  de  Depenowe  cum  uxore  mea  Halena  et 
liberis  meis  Volrado  et  Heinrico  centum  libris  et  duabus  a  domino 
Ludolde  abbate  sancti  Godehardi  et  ab  eins  ecclesia  acceptis  uni- 
versam  hereditatem  meam  in  lesen  tam  in  ecclesia  quam  in  hominibus 
et  agris  et  silvis  et  aquis  et  aquarnm  discursibus  liberaliter  redona- 
yimus  eidem  ea  super  beati  Godehardi  reliquias  offerentes  et  eius 
conventui  resignantes  primum  abbati  Ludoldo,  dehinc  Haitmanno, 
Gerberto,  Rodolfo,  Friderico,  Sifrido,  Bertoldo,  Theoderico,  Volcmaro. 
Hermanno,  Heinrico,  Bertoldo,  Conrado,  lohanni,  Alberto,  Ecberto, 
huic  actioni  presentibus  maiorls  ecciesie  canonicis  domino  Beinoldo 
preposito,  Heinrico  de  Tossem,  lohanne  de  Bracle,  Alberto  de  Ever- 
stene,  canonicis  sancti  Mauritii  Ludengero  de  Eemme,  Bertrammo. 
Friderico,  Heinrico  de  Hiddestorp,  Heinrico  de  Stokem,  Ludolfo, 
Albei*to  sacerdote  de  Agtem,  laicis  Volcmaro  Divite  et  filio  eius 
Heinrico,  Ludolfo  filio  domini  Eckehardi,  Walthero  de  Bethenem, 
Bertrammo  de  Croppenstide,  Haitone  de^)  Nette,  Bertoldo  filio 
domini  Hermann!  de  Berbergen,  Bodone  de  Bobelte.  Dehinc  eadem 
bona  in  comicio,  quod  yulgariter  dicitur  grevedincg,  cum  dictis 
heredibus  meis  secundario  resignavi  excepto  filio  meo  Volrado,  qui 
presens  esse  non  poterat,  pro  quo  ego, et  Heinricus  filius  mens  fidem 
dedimus  domino  Lippoldo  de  Eschertbe  et  Bertoldo  advocato  Montia, 
qui  eidem  presedit  placito,  ut  eum,  quantotius  rediret,  produceremus 
ad  simile  faciendum.  Huic  placito  preerant  liberi  Widoldus  de 
Embereke,  Theodericus  et  Bertoldus  de  Rothinge,  Theodericus  de 
Civitate  presentibus  clericis  domino  Lippoldo  de  Goslaria,  Conrado 
de  Hamelen,  lohanne  de  Gravestorpe,  Ludengero  de  Honeckelsem, 
Wilhelme  de  Sulta,  militibus  Lippoldo  de  Escherthe,  Bertoldo  ad- 
vocato 2)  Montis,  Hermanno  de  Thinckelere,  Lippoldo,  Wicperto. 
Megenwardo,  Krath  de  Emdesdore,  Emesto  de  Blickenstide,  Thegen- 
hardo  Bucel,  servis  Basilio  de  Escherte,  Sifrido  de  Beminggeroth, 
Conrado  de  Sutherem,  Heinrico  de  Gifthenem,  Thetmaro  de  Veltr 
berge,  Bertoldo  d(e  Berbergen),  Bertrammo  de  Croppenstide,  Haitone 
de  Netthe.    Acta  sunt  hec  anno  domini  m^.  cc^.  xxx^.  yo. 


')  de  Nette  über  der  Zeile.        *)  Vor  advocato  ist  de  getilgt. 


1236.  197 

Or,  im  KgL  St.-Ä.  zu  Hannover ^  st,  Godehardi  Nr,  16  mit  dem  dreieckigen 
Siegel  des  Ausstellers.  Gedr,  Zeitschrift  1868  S,  116.  Regest  Doebner,  ÜB,  I, 
S,  71  Nr,  138, 

417«  Volrad  von  Depenotve  bekundet,  in  dein  Gogericht  (greveding) 
seine  Zustimmung  dazu  gegeben  zu  haben,  dass  sein  Vater  Dietrich 
seine  Erbschaft  in  Giesen  an  den  Abt  Ludold  und  das  Godehardi- 
kloster  überträgt.     1235  Juli  4. 

subscriptis  testium  nominibus,  qui  fuit  Bertoldus  advocatus, 

qui  eidem  presedit  placito,  Lippoldus  iunior  de  Escherte,  Otto  de 
Svanenbeke,  Hoierus  de  Piscina,  Lippoldus  de  sancto  Qodehardo, 
Megenwardus  ibidem,  Qerardus  Hokinchus,  Heinricus  de  Antiquo  foro, 
Halte  de  Netthe,  Eckehardus  de  Lunene,  Bertoldus  filius  domini 
Hermanni  de  Berbergen,  Bertrammus  de  Croppenstide,  Gerhardus  de 
Hemdesdore,  Steceke,  Gerungus  de  Storinge,  liberi  etiam  eiusdem 
placiti  procuratores  Heiinannus  et  Godescalcus  de  Covinge,  Tide- 
ricns  et  Johannes  et  Eilardus  de  Rotdinge,  lordanus,  lodolfus  et 
Thetmarus  de  Barthenem.  Acta  sunt  anno  dominice  incarnationis 
rsfi,  cc^.  xxjfi.  y%  iiii.  nonas  iulii,  anno  electionls  venerabilis  Hildense- 
mensis  episcopi  Conradi  xv^. 

Or.  im  Kgl.  St,-A,  zu  Hannover,  st,  Godehard  Nr,  17  mit  dem  dreieckigen 
Siegel  des  Dietrich  von  Depenau,  Gedr,  Zeitschrift  1868  S.  117.  Regest  mit 
Zeugen  Bode,  ÜB.  I,  S.  516  Nr,  542, 

418.  Bischof  Konrad  beglückuiinscht  den  Papst  Gregor  IX, 
icegen  der  Wiederherstellung  des  Friedens  (mit  den  Römern),  meldet, 
dass  der  Kaiser  dank  der  Unterstützung  der  Kirche  in  Deutschland 
bei  den  Fürsten  keinerlei  Widerstand  finde,  dass  er,  mit  seinem  Sohne 
ausgesöhnt,  am  15,  Juli  in  Worms  seine  Vermählimg  gefeiert  habe 
und  am  15.  August  einen  Hoftag  in  Mainz  abhalten  werde,  und  be- 
glaubigt seinen  Kleriker  mag.  H(einrich?)  wegen  wichtiger  kirchlicher 
Angelegenheiten.     0.  D.  (1235  zwischen  Juli  15  und  August  15), 

Gedr.  Schannat,  Vindetn.  f,  200,  Huiliard-Breholles  IV,  730,  Regest  Böhmer- 
Ficker,  Reg.  imp.  V,  11166, 

410.  Bischof  Konrad  schenkt  dem  Kl,  Wienhausen  den  Zehnten 
in  Stedum  (Stedeiem),  den  er  von  Ritter  Hermann  vo7i  Bierbergen 
fBerbere)  gekauft  und  dieser  mit  seinem  Sohne  Bertold  ihm  resegniert 
hat.  Forste  (Vorsati)  1235  Juli  20  (xül^.  kalendas  augusti,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  xiiiio.). 


198  1236. 

Testes  huiiis  rei  sunt  clerici  Reinoldus  prepositus  maior,  Theo- 
dericus  de  Addeuoys,  Albertus  de  Eversten,  Henricus  de  Scalckes- 
berg,  Ludolphlis  Corvus  canonicus  Montis,  Heindeuricus  de  Sulinge, 
loliannes  scriptor,  milites  Ludolphus  camerarius,  Conradus  marscalcus, 
Bertoldus  de  Holle,  servi  Hugo  de  Holthusen,  lohannes  de  Sudterem, 
Gerardus  camerarius,  Conradus  de  Emberke. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhausen,  iVr.  10.  Siegel  des  Bischofs  an  schtvavz- 
biau-rot-gelben  Seidenfäden.    Regest  Westf  ÜB,  VI,  S.  77  Nr.  282. 

420.  Papst  Gregor  IX.  schreibt  dem  Erzbischof  Eberhard  von 
Salzburgj  detn  Bischof  Konrad  und  dem  Abte  von  Buch,  wie  er  ver- 
nommen,  dass  diejetiigen,  welche  dem  ve7*storbenen  mag.  Konrad  von 
Marburg  wegen  Ketzerei  den  Prozess  gemacht,  ohne  weiteres  absolviert 
und  dessen  Morder  ohfie  geeignete  Verurteilung  und  Bestrafung  an  den 
apostolischeti  Stuhl  gewiesen  worden  seieti,  um  dort  Äbsolutiofi  zu  er- 
halten, und  beauftragt  sie,  mit  d^n  Mördern  nach  der  ihnen  gegebenen 
besonderen  Anweisung  zu  verfahren.  Perugia  1235  Juli  26  (vii. 
kalendas  augusti^  anno  nono). 

Gedr.  Hartzheim,  Concil.  III,  554.  Mon.  Germ,  epist.  sei.  /,  S.  554' Nr.  647. 
Regest  Böhmer -Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  7087  (vgl.  auch  7091).  Pöithctst,  Reg. 
pont.  9977,  wo  ältere  Di^ucke  verzeichnet  sind. 

421.  Papst  Gregor  IX.  nimmt  das  Maria- Magdalenenkloster  in 
seinen  Schutz  und  bestätigt  ihm  seine  Besitzungen.  Perugia  1235 
August  2  (iiii.  nonas  augusti,  pontiflcatus  nostri  anno  nono). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  in  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  19  mit  Bleibulie  an 
roten  und  gelben  Seidenfäden,     Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  71  Nr.  137. 

422.  Bischof  Konrad  überträgt  detn  KL  Wienhausen  die  ihm 
von  Ritter  Herunch  von  Uetze  (Uthtessem)  resignierten  Güter  in 
Wiedenrode.  Sievershausen  (Siferdeshusen)  12S5  August  11  (iii.  idus 
augusti,  pontiflcatus  nostri  anno  decimo  quarto). 

Testes  autem  huius  facti  sunt  clerici  Heinricus  de  Tossem,  Her- 
mannus  de  Goslaria,  lohannes  scriptor,  milites  Borchardus  de  Saldere, 
Cesarius  de  Walede,  Theodericus  de  Proma,  Heinricus  de  Osinge. 
lohannes  de  Osberningeshusen. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  11.  Siegel  des  Bischofs  an  blauen 
und  weissen  Hanffäden. 

438.     Bischof    Konrad    unter    den    Zeugen    der    Urk.   Kaiser 

Friedriclis  II.    betr.    die   Errichtung    des   Herzogtnmes  Braunschrelg. 
Mainz  (in  curia  generali)  1235  August  (21). 


1235.  199 

Gedr,  Orig,  Guelf,  IV,  49  mit  Fakaimüe,  Bode,  ÜB.  /,  S.  518  Nr,  644,  Mon. 
Germ,  LL.  II,  :il8  u.  ö,,  vgl.  Regest  Böhmer- Ficker,  Regeat,  imp.  V,  2104.  Vgl. 
auch  a.  a.  0.  Nr.  2101  für  Graf  Stephan  von  Burgund  und  Nr.  2102  für  den  Abt 
von  $t.  Gislen  (im  Ilennegau),  in  denen  Konrad  ebenfalls  als  Zeuge  erscheint, 

424.  König  Friedrich  IL  gestattet  dem  Damkapitel  auf  Bitten 
des  Bischofs  Konrad  den  Rückkauf  getcisser  Vogteien.  Mainz.  (1235) 
Angtist  23. 

Fr(ideiicas)  dei  gracia  Romanonun  Imperator  semper  augustus, 

Jenisalem  et  Sicilie  rez  preposito,  decano  totique  capitulo  maioris 

Hildensemensis  ecciesie  fldeUbas  suis  graciam  saam  et  omne  bonum. 

Constitutus  iB  presencia  maiestatis  nostre  C(onradns)  venerabilis 

Hildesemensis  episcopos  dilectns  princeps  noster  nostre  celsitudini 

sapplicavit,  quatenns  empcionem  factam  a  vobis  ad  opus  ecciesie 

vestre  iusto  titulo  quarundam  advocaciarum  ab  Hennanno  et  Hen- 

rico  fratribns  de  Woldeberg  et  a  Ludigero  de  Indagine  et  a  qnibus- 

cnmque  aliis  et  easdem  advocacias  ab  eadem  vestra  ecciesia  tenuerunt 

vel  si  quam  empcionem  in  antea  fieri  contigerit  ab  hiis,  qui  similiter 

advocacias  ipsas  ab  eadem  ecciesia  tenent,  ratam  habere  de  nostra 

gracia  dignaremur.    Nos  autem  ipsius  dilecti  principis  nostri,  cuins 

sincera  devocio  et  grata  servicia  nostro  eulmini  grata  resident  et 

accepta,    snpplicacionibus   inclinati   empcionem   ipsam   predictamm 

advocaciarum,  sicut  a  predictis  fratribns  Hermanne  et  Hinrico  et 

a  Ludigero  de  Indagine  et  a  quibuscumque  aliis  et  ipsas  a  pre- 

Dominata  ecciesia  tenuerunt  iuste   et  racionabiliter  noscitur  esse 

facta  vel  in  antea  contigerit  ab  hiis  et  ipsas  advocacias  a  preuomi- 

nata  ecciesia  tenent,   ratam  et  firmam  habemus  de  nostre  gracia 

maiestatis.     Ad   huius   itaque   ratihabicionis    memoriam    presentes 

litteras  inde  fieri  et  nostre  maiestatis  sigillo  iussimus  communiri. 

Datum  Maguncie  xxiii.  augusti,  viii.  indictione. 

AbschHft  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S.  371  Nr.  501  im  Kgl,  Sf.-A,  zu 
Hannover ,  Gedr,  Harenberg,  Hist,  Ganders.  S.  428,  Huillard'  Br^holles  II,  758. 
Regest  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  2105. 

ILfMk.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wienhausen  fünf  Hufen, 
in  Bettmar  (ßethmere),  die  es  von  Ritter  Cesarius  von  Wohle  (Waledhe) 
gekauft  und  dieser  ihm  resigniert  hat.  Schloss  Rosenthal  1235  Sep- 
(etnber  10  (iiiio.  idus  septembris,  pontificatus  nostri  anno  x\^). 

Testes  huius  facti  sunt  Heinricus  custos,  Qerwicus  scolasticus, 
Ludolphus  canonicus  sancte  Crucis  scriptor  noster,  Johannes  sacerdos 


200  1286. 

noster,  Bruno  capellanus  in  Rosendalc  clerici,  comes  Ludolftis  de 
Halremönt.  Tliidcricus  de  Addonoys,  Couradus  inarscalcus,  Bur- 
chardus  de  Säldcrc,  Thegenhardus,  lohannes  de  Kemme,  Tliidericus 
de  Prüme  milites. 

Or,  im  Archiv  des  Kl.  Wtenkausen,  Nr.  12,  Siegel  des  Bischofs  an  treissen 
und  blauet^  Hanfschnilrerif  am  Bande,  beschädigt.  Die  Bezeichnung  des  Dwn- 
dechanten  Gerwich  als  Dowscholaster  kann  nur  auf  einem  Schreibfehler  beruhen, 
da  ein  Fehler  in  der  Datierung  kaum  anzunehmen  ist. 

436.  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  neuerdings  die  Bischöfe 
f Siegfried)  von  Regensburg  und  (Konrad)  von  Hildesheim,  seine  Auf- 
träge gegen  die  Bischöfe  (Hermann)  von  Wilrzburg  und  (Sibodo)  von 
Augsburg  und  den  Abt  (Konrad)  von  Fulda  als  ünterstutzer  des 
Abfalles  König  Heinrichs  von  seinem  Vater  auszuführen,  und  dehfä 
sie  auch  auf  den  Erwählte7i  (Landolf)  von  Worms  wnd  den  Domherrn 
Devard  von  Würzburg  aus.  Assisi  1235  September  24  (viii.  kalendas 
octobris,  anno  nono). 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist.  sei.  /,  S.  558  Nr.  659.  Regest  Böhtner-Ficker,  Ji*g. 
imp,  Vf  3,  7104,  Potthast,  Heg.  pont,  10022,  ico  die  älteren  Drucke  angegeben. 

437*  Papst  Gregor  IX.  überträgt  dem  Bischof  (Konrad)  das  Amt 
des  Kreuzpredigers  in  der  Provinz  Mainz  und  gibt  ihm  Volhnacht, 
Ablässe  zu  erteilen.  Assisi  1235  September  28  (iv.  kalendas  octobris. 
anno  nono). 

Gedr.  nach  dem  Vatikan.  Registerband  Mon.  Germ,  epist.  sei.  I,  S.  561  Xr,  €64. 
liegest  West/.  ÜB.  V,  S.  195  Nr.  415,  Potthast  Reg.  pont.  10027,  iro  ältere  Drucke 
verzeichnet  sind,  BÖhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  7108. 

4lld8.  Dompropst  Reinhold  überträgt  dem  Domkapitel  die  ihm 
resignierten  Güter  in  Bleckenstedt.     1235  November  11. 

R(einoldus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  prepositus  omnibus 
fidelibus  Christi  salutem.  Publica  de  contractibus  scriptura  ideo 
conöcitur,  ut  rei  geste  veritas  in  memoria  firmius  habeatur.  Nos 
igitur  presenti  littera  omnibus  intimamus,  quod  Liudegerus  de  Wedem 
miles  acceptis  a  capitulo  nostro  sexaginta  marcis  bona  in  BUkem- 
stide,  que  a  nobis  in  feodo  tenuit,  de  consensu  filii  sui  Ludegeri 
in  manus  nostras  omnia  resignavit,  que  nos  pro  caritate  fratema 
iam  dicto  capitulo  contulimus,  ut  de  eo,  quod  de  prefatis  bonis 
potuerit  coUigi,  prebenda  fratrum  debeat  augmentari.  Predictus 
autem  Ludegerus   et  quatuor  milites   alii  Esquinus  de  Wabnode, 


1235.  201 

Gerardus,  Hermannus  et  Heino  fratres  de  Levede  data  fide  in 
manus  Olrici  de  Bledenem  et  Tiderici  de  Stockem  et  Hildebrandi 
de  Drismenstede,  Herbrandi  militum  promisenmt,  quod,  cum  Gerardus 
iuuior  fllius  Ludegeri  et  filie  eius  Lutgardis  et  Mecheildis  ad  annos 
pubertatis  pervenerint,  renunciabunt  bonis  supradictis,  et  si  ecclesia 
Hildensemensis  eorum  nomine  passa  fuerit  dampnum  vel  iniuriam, 
intrabont  predicti  milites  promissores  civitatem  Hildensemensem 
Don  exituri  ab  eadem  salva  ipsorum  fide,  nisi  satisf actum  fberit 
ecclesie  de  dampnis  et  iniuriis  in  gratia  vel  in  iure,  üt  ergo  per- 
maneat  memoria  geste  rei,  cartam  presentem  sigillo  nostro  fecimus 
communiri.  Actum  anno  dominice  incainationis  mPccfixxxy^.y  iii<>. 
idus  novembris. 

Or.  im  KgU  St.-A,  zu  Hannover,  Domati ft  Hildesheim  Nt\  173  mit  dem  teettig 
beschädigten  Siegel  des  Dompropstes  an  weissen  Hanffäden. 

4SSO.  Papst  Gregor  IX.  meldet  dem  Bischöfe  (Friedrich)  von  Halber- 
Stadt  und  dem  Bischöfe  Konrad,  dass  Erzbischof  (Wilbrand)  von  Magde- 
burg zur  Befriedigung  seiner  italienischen  Gläubiger  einen  Bevollmäch- 
tigten beim  apostolischen  Stuhle  bestellt  habe  und  dass  daher  die  Richter, 
denen  van  jenen  Mandate  gegen  ihn  vorgewiesen  werden,  nicht  gegen 
ihn  vorgehen  sollen.  Vtterbo  1235  Dezember  19  (xiiii.  kalendas  iauuarii, 
pontificatus  nostri  anno  nono). 

Gedr,  Schmidt,  ÜB.  des  Hoohstißs  Halberstadt  I  (Buhl,  aus  den  Preuss. 
SUtatsareh.  17)  S.  676  Nr,  649.    Regest  Böhmer-Ficher,  Reg.  imp.  V,  3,  7117. 

480.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  dm  Kreuzstift  ein  Achtel 
des  Zehnten  in  Elbe  von  Ernst  und  Dietrich  von  Elbe,  die  Bürgschaft 
stellen^  zurückgekauft  hat     1235. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.^)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Per  presens  scriptum  notum  esse  volumus 
tam  presentibus  quam  futuris,  quod  prepositus  et  canonici  sancte 
C^mcis  in  Hildensem  de  consensu  nostro  redemerunt  octavam  partem 
decime  in  Elvede  de  manu  laicali  Emesti  scUicet  et  Theoderici  de 
Elvede.  Verum  Theoderico  non  habente  aliquem  puerum,  quia 
Kmestus  habuit  heredes,  sciUcet  Thidericum  et  Sophiam  et  Volk- 
sidim,  posuit  fideiussores  avunculos  suos  videlicet  Ludolfüm  April 
et  Amoldum  de  Elvede  et  lohannem  filium  lohannis  de  Welide  et 
Amoldum  filium  Ludolfi  April  et  Ludolfüm  filium  Amoldi  de  Elvede, 


*)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


202  1285. 

qui  fldeiussores  omnes  promiserunt  in  manibas  liippoldi  de  Escheite 
et  Bertoldi  de  Antiquo  foro  et  Theoderici  de  Stokkem  et  Olrici  de 
Bledenem,  quod  pueros  predictos  Emesti  prodacent,  cum  ad  annos 
discretionis  pervenerint,  ut  et  ipsi  venditionem  istam  ratam  habeant 
et,  sicat  pater  eorum  fecit,  ita  et  ipsi  renuncient  iuri  suo.  Pro- 
miserunt preterea,  quod,  si  aliquis  ecclesiam  sancte  Grucis  super 
hac  octava  parte  decime  impetet,  ipsi  ambo  Emestus  scüicet  et 
Thidericus  pro  facto  suo  stabunt  et  eximent  ecclesiam  ab  huiusmodi 
questione.  Preterea  Gonradus  filius  patrui  Emesti  et  Theoderici  i) 
renunciavit  etiam  omni  iuri,  si  quod  ei  competere  videbatur  in 
decima  supradicta.  lohannes  etiam  filius  Ludolfi  conversi  in  Bidages- 
husen,  licet  nullum  ins  in  illa  decima  haberet,  ex  habundanti  tarnen 
renunciavit  similiter  coram  nobis.  Testes  huius  rei  sunt  Hermannus 
de  Goslaria,  Gbnradus  de  Qoslaria,  Theodericus  de  Adenoys,  Hen- 
ricus  de  Scalkeberch,  comes  Adolfus  de  Dasle,  Hermannus  de  Uslere, 
Theodericus  de  Rothinge,  Lippoldus  de  Antiquo  foro.  Ne  autem 
oporteat  aliquem  dubitare  de  hoc  facto,  scriptum  nostrum  inde  con- 
fectum  dedimus  et  illud  sigillo  nostro  munivimus  ad  cautelam.  Actum 
anno  domini  m^.  cc^.  xxxO\^.,  pontificatus  nostri  anno  quintodecimo. 

Or,  im  Kgl.  St,-J.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  36  mit  beschädigtem  Siegel 
des  Bischofs. 

481.  Nachdem  Ritter  Thetniar  von  Oddincrodhe  zwei  Töchter  und 
zivei  seiner  Nichten  in  das  neu  errichtete  KL  Wnlfinghauseti  hatte  treten 
lassen  und  zwei  Nonnen  aus  Dorstadt  (Durstade)  ihnen  zugesellt  hatJe^ 
wurde  der  Pnester  Heinrich  aus  Lamspringe  zum  Propst  der  neuen 
Anlage  erwählt  (1235). 

Or,  im  Kgl,  8t,-A,  zu  Hannover f  Wülfinghausen  Nr.  26.  Bruchstück  de^ 
bischöflichen  Siegels,     Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VIII,  S.  3  Nr.  4  zu  123S, 

489«  Propst  Ekhert  von  Heiningen  bekundet  y  den  Söhnen  de^ 
Burchard  von  Wolf enhüttel  für  d^i  halben  Zehnten  in  Dorstadt  31  Pfund 
und  31  Mark  und  dem  Truchsess  Gunzelin  für  den  Zehnten  in  Klein- 
Biewende  40  Mark  bezahlt  zu  haben.     0.  D.  (um  1235). 

Notum  Sit  Omnibus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  ego 
Ecbertus  dei  misericordia  prepositus  in  Henigge  rogatus  a  domiuo 
dapifero  Guncelino  prestiti  pueris  domini  Burchardi  de  Wlferbotel 
Brunewicensis  monete  xxx  unum  talenta  et  totidem  marcas  super 

>)  So  das  Or. 


1286.  203 

dimidiam  partem  decime  in  villa  Dorstat,  que  ipsos  contingit;  mediam 
partem  reliqnam  iure  feodali  tenemus  ab  ipso  prefato  dapifero  con- 
quisitam  a  nostro  predecessore  iii^.  beate  memorie  domino  Christiano 
c  marcis  presentibus  eius  filiis  et  id  promittentibus,  Dobis  quo- 
qne,  ne  tradatnr  oblivioni,  litteris  annotantibus.  Ipsi  etiam  domino 
dapifero  prefato  circa  domini  nativitatem  propter  instantiam  precom 
ipsins  super  decimam  in  Osterbiwende  prestiti  xl.  marcas  Brune- 
wicensis  monete.  Et  ne  aliquis  eius  flliorum  vel  heredum  possit 
infiingere  vel  immutare,  tenet  ecclesia  nostra  eius  litteras  bulla 
ipsins  flrmatas. 

Or.  im  Kgl.  St,-A.  zu  Hannover^  Heiningen  Nr,  17,  Siegel  abgefallen,  Gedr, 
Asseburger  ÜB.  I,  S.  182  Nr.  266  nach  Cop.     • 

488.  Burchard  von  Glinde,  Domherr  in  Magdeburg,  und  sein 
Bruder  einigen  sich  mit  dem  Kl,  Dorstadt  wegen  zwölf  Hufen  und  eines 
Waldes  in  Flöthe.     0.  D,  (um  1235), 

B(urchardus)  Magdeburgensis  ecclesie  canonicus  de  Glindere 
profiteor  et  recognosco,  quod,  cum  inter  prepositum  de  Dorstat  ex 
una  parte  et  me  et  fratrem  meum  ex  altera  super  xii  mansis  et 
Silva  sitis  in  Vlotede  lis  ageretur,  ego  et  frater  mens  a  prefato 
preposito  et  amicis  ipsins  commoniti  et  vocati  venimus  Helmenstat 
et  cum  adversa  parte  convenimus  in  talem  formam,  ut  nos  et  fratris 
mei  filii  bonis  prenotatis  ad  manus  ipsius  prepositi  totaliter  renun- 
ciaremns  pro  recompensacione  xxx  marcis  ab  ipso  preposito  receptis. 
Nos  igitur  bonis  eisdem  viris  honestis  presentibus  renunciavimus  in 
loco  memorato  presente  preposito  F(ritherico)  sancte  Marie  de 
Helmenstat,  domino  B(emardo)  de  Dorstat,  F(ritherico)  et  H(ein- 
rico)  de  Esbeke,  E(ngelberto)  de  Lellem  et  L(udolfo)  de  Honlege 
militibus.  Postmodum  talis  transaccio  in  comecia,  cui  bona,  super 
quibos  lis  agebatur,  adiacent,  in  villa,  que  Burchdorp  dicitur,  est 
presentibus  viris  honestis  recitata  et  secundo  flrmiter  stabilita  pre- 
sente domino  L.  de  Lengede,  qui  iudicio  presidet  in  eadem  come- 
cia,  domino  E(cberto)  preposito  de  Heninge,  Willehelmo  plebano 
de  Borchdorp,  B.  plebano  de  Immendorp,  lo(hanne)  plebano  de 
Lengede  clericis,  et  presentibus  Con(rado)  fllio  Ber(nardi)  de  Dor- 
stat, lohanne  advocato  de  Harlungeberch,  Thegen(hardo)  de  Burch- 
dorp, Herm(anno)  et  Burch(ardo)  fratribus  de  Lengede,  Herm(anno) 
de  Lengede,  Bert(oldo)  de  Alvessem  laicis.  Nos  etiam  ab  omnibus, 
quibas   de  cetero  super  ipsis   bonis   conveniri   posseut,    reddemus 


204  1286. 

prepositum  et  ecclesiam  absolutos.  Adhuci)  sunt  et  alii  teste« 
Ludigerus,  Hermannas ,  Ericas,  Olricas,  lordanis,  Teodericas, 
lohannes,  Gey(ehardas),  Ganteras  preco,  Bertoldas  de  Lehtene, 
Tidericus  de  Meinem,  Lathardus,  Ladigeras,  Teodericas  cappeilanus 
in  Dorstat,  Gerlagas  frater. 

Or,  im  Archiv  zu  Dorsiadt,    Siegel  des  Ausstellers  gut  erhalten^ 

484.  Propst  Friedrich  des  Stiftes  Marienberg  in  Helfnstedt  be- 
kundet, dass  das  Kl.  Dorstadt  Güter  in  Flöihe  von  Burchard  von 
Glinde,  Domherrn  in  Magdeburg,  und  von  dessen  Bruder  unedergekavft 
und  diese  auf  die  Güter  ve^'zichtet  haben.     0.  D.  (um  1235). 

Omnibus  Christi  fidelibas  hanc  paginam  inspectaris  F(ridericas) 
dei  gratia  prepositas  sancte  Marie  in  Helmestat  salutem  in  Christo 
Ihcsu  omnium  salvatore.  Testimoniam  perhibeo  coram  deo  et  Banctis 
eins  et  omni  homine  iniuriari  volente  ecclesie  in  Dorstat  saper  bonis 
in  Vlotethe,  que  denominata  ecclesia  conquisierat  a  nobili  viro 
B(enihardo)2)  de  villa  predicta  cum  consensu  filie  Adelheidis  et 
eins  marito  nomine  lohanne,  quod  dicta  ecclesia  secando  ipsa  bona 
libere  possidenda  xxx  marcis  redemit  a  domino  Burchardo  canonico 
de  Matheburg  et  eius  fratre  domino  Ottone  de  Glindere  et  eias 
filiis.  Haie  sponsioni  ego  interfui  cum  preposito  de  Dorstat  beate 
memorie  Waltere  et  domino  Bernardo  de  Dorstat  et  domino  Fritherico 
de  Esbeke  et  domino  Heinrico  de  Esbeke,  domino  Ludolfo  de  Hon- 
lege, domino  Engelberte  de  Lellem.  Hi  omnes  ex  parte  prepositi 
iutererant  compositioni  in  civitate  Helmestat  in  haue  modum,  quod 
dominus  B(archardus)  et  frater  suus  O(tto)  et  filii  eius  bonis  pre- 
dictis  renuntiarent  in  cometia,  cui  eadem  adiacent  bona.  Quod^ 
et  fecerunt  in  villa,  que  Burchtorp  vocatur.  Dchinc  preflxo  die, 
cam  denominatum  argentum  esset  persolvendum ,  affuit  in  propria 
persona  dominus  Burchardus  canonicus  de  Matheburg  et  ex  parte 
domini  Ottonis  Burchardus  de  Elmenstat  advocatus  argentum  pre- 
nominatum  recipientes.  Affui  et  ego  F(ridericus)  prepositus  in 
Helmestat  cum  denominato  preposito  in  Dorstat  et  domino  Hermanno 
de  Wereberg  et  Stephane  et  Godefrido,  Berteramo  de  Querenbeke, 
Alberto  et  Eggelberto  de  Lellem  militibus. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt,    Wenig  beschädigtes  Konventssiegel  von  Helmstedt, 

')  Von  hier  ab  von  anderer  Hand.  ^)  Or.  hat  T.  •)  Von  hier  his  zum 
Sckluss  von  anderer  Hand. 


1236—46.  205 

485.  Bischof  Kanrad  transsumiert  ein  undatiertes  grosses  Privileg 
des  Papstes  Gregor  IX,  für  die  hüssenden  Schiresteim  der  Maria 
Magdalena  in  Deutschland.     0.  D,  (um  1235). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.  MagdaL  Nr.  34.  Siegel  des  Biechofe 
heifchädigt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.     Gedr.  Bode,  ÜB.  l,  S.  521  Nr.  546. 

486«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ritter  Konrad  von  Qanders- 
heim  den  Zehnten  in  Bomum  ihm  bei  Bettmar  resigniert  und  dem  Abt 
Ludold  und  dem  Konvente  des  Godehardikloster  nach  Empfang  von 
70  Pfund  übertragen  hat.     0.  D.  (1235—47). 

coram  viris  idoneis  tarn  secularibus  quam  ecclesiasücis  domino 

Reinoldo  maiore  preposito,  Henrico  de  Tossem,  preposito  Alberto 
de  Everstene,  Theoderico  de  Adenoys,  Meinardo  scolastico,  Wernhero 
de  Bortfelde,  Heinrico  de  Sealkenberge,  militibus  Engelberte  de 
Dalem,  Ludolfo  camerario,  Sifrido  de  Hutenberch  et  filio  eins  SifridO; 
Asgnino  et  Henrico  de  Monte  lapideo. 

Gedr.  Leyser,  Hiet.  cotn.  Eberstein.  S,  72,  danach  Koch,  Hist.  ducis  Alherti 
Ar.  88,  fehlerhaft  Harzheim,  Concilia  III,  S.  535. 

487«  Antwortschreiben  des  Mönches  A.  in  Heisterbach  an  den  Dom- 
scholäster  M(einhard),  in  welchetn  er  ihin  mitteilt,  dass  er  bei  Damiette 
gefangen  worden  und  vor  fünf  Jahren  in  das  Kloster  getreten  sei. 
0.  D.  (1235—49). 

Absehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  749  Nr.  1514  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hann&ver.  Oedr.  Sudendoif  Registrum  II,  S.  170.  Zeitlich  bestimmt  nach  dem 
Vorkommen  des  Domscholasters  Meinhard. 

488.  Das  Domkapitel  genehmigt  die  Überweisung  von  sieben 
Hausstellen  an  die  Dominikaner  und  die  Entschädigung  des  Kreuzstlft^s 
aus  der  Münze  durch  Bischof  Konrad.     0.  D.  (1235—46). 

Reynoldus  dei  gratia  prepositns,  Gerewicus  decanus  totumque 
capitnlnm  maioris  ecclesie  Hildensemmensis  omnibns,  quibus  hoc 
scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  esse  volumus,  quod,  cum 
venerabilis  dominus  noster  Conradns  Hildensemensis  episcopus  locaret 
honorabiles  vires  fratres  ordinis  Predicatomm  in  Bruilone  Hildensem  in 
quibusdam  areis  spectantibus  ad  prebendam  capituli  sancte  Crucis,  con- 
talit  iure  perpetuo  eidem  ecclesie  sancte  Grucis  tria  talenta  in  moneta 
sna  in  recompensationem  earundem  Septem  arearum,  et  hoc  fecit  de 


206  1235-61. 

uostro  beneplacito  et  consensu.  Ne  ergo  in  posterum  de  hoc  oriaturO 
aliqua  dubitacio,  scriptum  nostram  inde  confectum  dedimus  et  illnd 
sigilio  ecclesie  nostre  munivirnns  ad  cautelam. 

Abaehrift  des  18.  Jahrhunderts  in  Ms.  186  S.  38  im  Museum  zu  Hildesheim. 
Die  betreffende  ürk.  Konrads  oben  Nr.  376,  Obige  Vrk.  darf  aber  wegen  dei< 
Domdechanten  Gertmch  nicht  vor  1235  angesetzt  werden.  . 

489.  Doivdechant  Gerwich  und  Domscholasfer  Meinhard  entscheiden 
einen  Streit  ztrischen  den  Pröpsten  von  Heiningen  und  van  st.  Georgen- 
herg  bei  Goslar  wegen  einer  halben  Hufe  in  Bugenstide  dahin,  dass 
der  Propst  von  Heiningen  dmn  des  Georgenberges  drei  Hildesheitner 
Pfund  auf  nächsten  Michaelistag  zahlt  und  die  halbe  Hufe,  wenn  sie 
gefunden  wird,  beim  Kl.  Häningen  bleibt.     0.  D.  (1235 — 49). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr.  48a  ohne  Besiegelung,  £»(- 
wurff    Qedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  561  Nr.  604. 

440.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  tauscht  mit  dem  Bischof 
Ministerialen,     0.  D.  (1235—52). 

Venerabili  domino  amico  suo  Hildensemensis  ecclesie  episcopo 
dei  gracia  O(tto)  dux  de  Brunswich  paratiim  et  voluntariam  in 
Omnibus  obsequium.  Discrecioni  vestre  presentibus  innotescat,  quod 
noa  ministerialem  nostrum  Bodonem  nomine  fllium  Olrici  de  Saldere 
ecclesie  vestre  assignavimus  et  dedimus,  loco  illius  Bacen  fllium 
domini  Racen  de  Uttesem  recipientes,  qui  ecclesie  vestre  antea 
pertinebat. 

Äbsehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  8.  559  Nr.  992  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover.  Es  mag  hier  erwähnt  werden,  dass  in  dem  Fonnübuch  des  Ludolf 
von  Hildesheim,  gedr.  Quellen  zur  bayrischen  und  deutschen  Geschichte  IX,  S.  398, 
ein  Schreiben  des  Bischofs  Konrad  an  0.  dnci  Babaric  (Var.  Saxonie  und  M. 
marchioni  de  Brandenburc)  mitgeteilt  wird,  mit  welchem  er  diesem  einen  Boten 
mit  geheimen  Aufträgen  schickt.  Vielleicht  ist  Herzog  Otto  von  Braunschweig  ge- 
meint, vielleicht  liegt  auch  nur  eine  blosse  Formel  vor. 

441.  Das  Godehardikloster  genehmigt  den  Verkauf  des  kleinen 
Zehyiten  und  fünf  Äcker  in  Sibbesse  an  das  Johannisstift  unter  der 
Bedingung,  dass  letzteres  sich  an  der  jährlichen  Prozession  des  Klosters 
am  Dedikationstage  beteiligt.     0.  D.  (1235^61). 

L(udoldus)  dei  gratia  abbas  ecclesie  sancti  Godehardi  in  Hil- 
densem totumque  capitulum  eiusdem  universis  fidelibus  hoc  scriptain 

^)  Cop.  oriat 


1235-61.  207 

visuris  salutem  in  vero  salutari.  Ut  ea  que  ecclesiis  et  ecclesiasticis 
personis  conferuntur  beneficia  rata  permaneant,  prelati,  quoram 
interest,  omni  diligentia  debent  elaborare.  Unde  notum  esse  volumus 
Omnibus,  quod,  cnm  Ludegerns  miles  de  Aivelde  super  emptione 
cuiusdam  parve  decime  et  quinque  agrorum  in  Sibbichtissen  sitomm, 
qaos  a  nobis  tenait,  cum  canonicis  sancti  loliannis  pro  precio  octo 
talentomm  convenisset;  petiit  a  nobis,  ut  eadem  bona  in  manus 
nostras  resignando  canonicis  iam  dictis  possessionem  assignaremns, 
quod  fecimns  capituli  nostri  conniventia  et  voluntate,  tali  tarnen 
adiecta  conditione,  ut  ipsi  in  feste  dedicationis  nostrc  in  processione 
Dobiscum  annuatim  appareant.  Ne  igitur  huius  ordinationis  series 
in  postemmi)  oblivione  deleatur  aut  cuiquam  possit  venire  in  dubium, 
presentem  litteram  sigilli  nostri  appensione  perpetuando  roboramus. 

Or,  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Johannisstiß  Nr,  20a,  Siegel  und  Be- 
festigung verloren.  Auf  der  Rückseite  von  einer  Hand  des  14.  Jahrh.:  De  parva 
ilccima  in  Sybbechtessen.  Gedr.  nach  Cop,  Wilrdtwein,  Nova  suba,  I,  S,  356,  D<i8 
fhp,  des  Johannisstiftes  des  16,  Jahrhunderts,  Ms.  341  fol,  6r  in  der  Beverinischen 
Bibliothek  fügt  am  Schlüsse  der  Urk,  hinzu:  de  predictis  quinque  agris  dantnr 
anonatim  iii  solldi  pro  censu.  Nur  nach  den  Regierungsjahren  des  Abtes  Ludold 
zeitlich  anzusetzen. 

442.  Abt  Ludold  des  Godekardiklostent  verhenseii  die  Abend- 
mihlzeit  des  Konventes,     0.  D,  (1235-~-61). 

Lndoldns  dei  gracia  sancti  Qodehardi  abbas  in  Hildensero  pre- 
sentem  litteram  inspecturis  salutem  in  vero  salutari.  Notum  vobis 
Sit,  quod  nos  pio  et  firmo  usi  consilio  ad  amministracionem  cene 
conventoi  nostro  triginta  libras  in  decima  in  Scelerten  et  quinga- 
ginta  libras  in  dimidia  decima  in  Wennerdhen  assignavimns  eidem. 
Duo  ergo  de  conventu  fideles  ordinentur,  qui  decimas  in  procuracione 
habeant  et  primo  quidem  nobis  in  quinquaginta  libris  ad  debita 
granarii  respondeant  et  deinde  sicut  supra  dictum  est  amministra- 
cionem cene  fideliter  ordinent  et  procurent.  Hanc  itaque  ordinacionem 
in  verbo  veritatis  promittimus  observare  scripti  nostri  et  sigilli 
munimine  roboratam. 

Abschrift  des  t5.  Jahrhunderts  im  Cop,  des  GodehardikL,  Ms.  311  fol.  77 v 
in  der  Beverinischen  Bibliothek,  Nach  der  Regierungszeit  des  Abtes  Ludold 
angesetzt, 

448.  Profess  des  Bruders  Konrad  im  Oodehardiklosfer  unter 
Abi  Ludold.     0.  D,  (1235^61). 


*)  Or,  postrum. 


208  1236. 

f  Ego  frater  Conradus  promitto  Stabilitäten!  et  conversionem 
morum  meorum  et  obedientiam  secundum  regulam  sancti  Benedicti 
prout  scio  et  inplere  valeo  coram  deo  et  sanctis  eius  in  hoc  mona- 
sterio,  quod  dedicatum  est  in  honore  sancti  Godehardi,  in  presencia 
domini  Ludoldi  abbatis  octavi.  f 

Or,  im  Kgl,  SL-A,  zti  Hannover,  st.  Godehardi  Nr,  478  ohne  Besegelung. 
Unier  demselben  Abte  machen  noch  Profess  Bruder  Walther  und  Ulrich  a.  a.  (). 
Nr,  479  und  480 y  alle  fast  wörtlich  unter  sich  übereinstimmend. 

444.  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  meldet  dem  Bischof  Konrad^ 
dass  er,  me  er  ihm  bereits  in  Heiligemtadt  mitgeteilt  habe,  zum  Kaiser 
befohlen  sei,  und  bittet  ihn  wegen  seines  Ausbleibeiis  auf  dem  festgesetzieti 
Tage  beim  Herzog  vmi  Braunschweig  zu  entschuldigen;  nach  seiner 
Rückkehr  werde  er  sich  um  den  Austrag  ihrer  Angelegenheiten  bemühen. 
0.  D.  (1236  Anfang). 

Venerabili  fratri  in  Christo  domino  C(onrado)  episcopo  Hildes- 
heimensi  S(ifridus)  dei  gratia  sancte  Moguntine  sedis  archiepiscopus 
salutem  et  obsequium  benivolum  cum  fraterna  in  domino  caritate. 
Sicut  Yobis  diximos,  cum  mecum  Heiligenstat  essetiS;  quod  Imperator 
nos  ad  suam  presentiam  accersisset,  ita  secundario  postquam  reces- 
sistis  nos  in  tantum  arctius  et  attentius  fecit  vocari,  quod  nnllo 
modo  audemus  omittere,  ut  tota  festinatione  acceleremus  ad  eum 
venire.  Quare  vos  omni  quo  possumus  affectu  rogamus,  quatinos 
per  litteras  vestras  vel  si  esse  potest  personaliter  apud  ducem  de 
Brunswik  dignemini  nos  super  eo,  quod  diei  et  placito  inter  vos 
constituto  et  ipsnm  non  int^rsimus  ista  vice,  habere  propensius  ex* 
cusatos.  Firmiter  enim  habemus  propositum,  cum  ad  partes  istas 
conversi  fuerimus,  ad  hoc  quod  inter  vos  conveniens  ordinatio  fiat 
accedere  ad  eundem  et  sue  optemperare  quatenus  possumus  voluntati. 

Qedr.  Schannat,  Vindem.  I,  193  zu  er.  1225,  Huillard-BrihoUes  IV,  50i. 
Hegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp,  V,  11175,  iroselhst  wegen  der  Datierung. 

445«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Graf  Konrad  von  Lauen- 
rode  ihm  die  Kleine  Grafschaft  verkauft  und  in  Forste  resigniert  habe, 
und  belehnt  dessen  Frau  und  Brüder  mit  der  Grossen.  Hildeshmn 
1236  Februar  16. 

In  nomine  sancte  et  individue^)  trinitatisJ)  Conradus  dei 
gratia  Hildensemensis  episcopus.    Cum  per  oblivionem  res  vergat  in 


^)  Or.  indidue.        *)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1236.  209 

dubium,  oportet  ea  que  fiunt  Id  tempore,  ne  labantur  cum  tempore, 

scriptis  autenticis  roborari,  ut  hominum  deficiente  memoria  scriptura 

perhibeat  testimonium  veritati.   Hinc  est,  quod  notum  esse  volumas 

tarn  presentibus  quam  futuris ,  quod  nos  minorem  comiciam ,  quam 

comes  Conradus  senior  de  Lewenrode  de  manu  nostra  tenuit,  com- 

paravimus  ab  eo  quadringentis  libris  viginti  libris  minus  ad  usus 

nostros  et  successorum  nostrorum  hac^)  conditione  accedente,  quod 

concessimus  comiciam  maiorem   et  omnia  bona,   que   ipse   comes 

Conradus  senior  a  nobis  tenuit,  uxori  sue  et  etiam  fratribus  suis 

Conrado  iuniori  scilicet  et  Henrico  et  matri  ipsorum.    Unde  ipse 

Conradus  comes  senior  iam  dictus  constitutus  in  presentia  nostra 

Vorsethe  resignavit  supradictam  minorem  comiciam  nobis  liberam 

et  absolutam  cum  omni  iure,  quo  eam  ipse  a  nobis  tenuerat,  ita 

quod  warandus  erit  de  eo,  quod  nullus  ibi  aliquid  sibi  iuris  addicet 

nisi  in  sex  mansis  tantummodo,  quos  porrigemus,  quorum  duos  habet 

marscalcus  noster  in  Eilstringe,  et  duos  Burchardus  de  Saldere  in 

Swehlite  et  duos  Thidericus  de  Promen  in  Eilstringe ;  hiis  exceptis 

nnlli  ins  aliquod  ibi  vel  potestatem  aliquam  recognovit.   De  articulis 

antem,  qni  servari  debent  tam  ex  parte  nostra  quam  comitis,  sie 

est  dictum,   yidelicet   quod   si   aliqua    mulier    de   minori   comicia 

napserit  alicui   viro  maioris  comicie,    illa  peitinebit   ad  maiorem 

comiciam,  et  econverso  si  aliqua  de  maiori  comicia  nupserit  alicui 

viro  de  minori  comicia,  illa  pertinebit  ad  minorem  sine  dubio  comiciam. 

Item  bona  habentes  in  utraque  comicia  utrique  domino  servient, 

nisi  Yoluerint  omnino  dimittere  bona,  que  habet  in  altera  comicia; 

quod  si  fecerint,  ad  ins  et  dominium  pertinebunt  illius,  in  cuius 

comicia  retinuerint  bona  sua.    Item  non  habentes  bona  in  aliqua 

istarum  comiciarum,  qui  dicuntur  in  Teutonico  ungehovede,  in  qua- 

comque  comicia  fuerunt  tempore  initi  contractus  in  ea  remanebunt. 

Si  autem  aliquis  existentium  et  manencium  tempore  contractus  initi 

in  aliqua  comicia  fugerit  in   aliam   comiciam,   illum   sequi   debet 

dominus   suus   et  eum  de  loco  illo   ad   comiciam  suam   propriam 

revocabit;  sed  si  profugus  fuit  tempore  contractus  initi  manens  vel 

ultra  Albiam  vel  alibi  extra  terram,  liberum  erit  illi  in   reditu 

suo    remanere    in    comicia    sive    in    minori    voluerit    vel    maiori. 

Testes  autem  renunciationis  comicie  huius  minoris  facte  a  comite 


^)  hac  — et  etiam  auf  Basur  und  von  denelhen  Hand  mit  dunklerer  Tinte 
und  spitzerer  Feder  nachgetragen, 

Hildesh.  ÜB.  IL  ^4 


210  1236. 

Conrado  seniore  et  omnium  etiam,  que  prescripta  sunt,  sunt  hü: 
Theodericus  de  Adenoys,  Hermannas  de  Padebuma  canonici  maioris 
ecclesie  nostre,  magister  Richardus  plebanus  in  Alvelde,  Ludolfiis 
canonicus  sancte  Cnicis,  Johannes  sancti  Andr§e,  Bernardus  sacerdos 
in  Vorsethe  clerici ;  item  Conradus  comes  de  Lewenroht  iunior,  qui 
huic  renunciationi  fratris  sui  predicti  interfuit  et  consensit,  lingua 
et  manu  consensum  suum  exprimens,  licet  nichil  inris  in  ea  haberet; 
idem  fecit  comes  Henricus  f rater  suus;  item  presentes  erant  Ludolfus 
camerarios,  Henricus  pincerna,  Engelbertus  de  Dalem,  Tidericns  de 
Holthusen  et  frater  suus  Hugo,  Henricus  de  Stenberge,  Everardus 
de  Alten ;   Hildebrandus   dapifer   comitis,  Bertrammus,  Volkoldus 
Clamatori)  milites,  Lutbertus  de  Hertbere,  Henricus  de  Frankene- 
berch,  Henricus  de  Goslaria,  Conradus  de  Embrike,  Henricus  de 
Adenstede,  Baldewinus  filius  marscalci,  Hildebrandus  de  Sutherem, 
Hermannus  Pawenvot  et  alii  quam  plures  de  familia  nostra.    Duo 
autem   inde   confecta   dedimus   scripta,    quorum  unum  erit  penes 
ecclesiam  nostram  Hildenseim  et  aliud  penes  comitem,  ut  recursus 
possit  haberi  ad  utrumque,  si  posthac  de  aliquo  articulo  dubitacio 
aliqua  forsitan  oriatur.     Ad  maiorem  igitur  huius  rei  evidentiam 
duobus  sigillis  nostro  videlicet  et  comitis  ista  fecimus  communiri. 
Actum  anno  ab  incamatione  domini  m^.  cc^.  xxx^^.,  pontiflcatus 
nostri   anno   xv^.     Datum   Hildensem   xiiii^.   kalendas   marcii    per 
manum  notarii  nostri  magistri  Ludolfi  canonici  sancte  Crucis. 

Or,  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  174  mit  den  gut 
erJialtenen  Siegeln  des  Bischofs  und  des  Grafen  Konrad  an  roten  Seidenfäden, 
Oedr.  Sudendorf,  ÜB.  I,  S.  15. 

446.  Bernhard  von  Dorstadt  überträgt  der  Kirche  mer  Hufen 
in  Adersheim  (Adersem)  und  bekundet  die  Zustimmung  seiner  Kinder. 
(1236  nach  Februar  21.) 

Conradus  filius  mens  maior  consensit  Vorsethe  vii<>.  kalenda:^ 

novembris  anno  dominice  incamationis  m^.  cc^.  xxx^.  \^.  et  presentes 
erant  dominus  mens  episcopus  Hildensemensis  Conradus  et  maior 
prepositus  Eeinnoldus,  decanus  Qervicus,  Sigboto  cantor,  Meinhardas 
scolasticus  et  prepositus  sancte  Crucis  Hugo,  milites  Ludolfus  came- 
rarius,  Sifridus  de  Borsem,  Conradus  marscalcus,  Ludolfus  de  Bort^ 
velde,  Tidericus  de  Salder.    —  —  iii.  nonas  novembris  eiusdem 

*)  Volk.  Glam.  auf  dem  freigelassenen  Räume  nachgetragen  u4e  hei  *)  auf 
voriger  Seite. 


.  1236.  211 

anni  consenserunt  due  filie  mee  Alheidis  et  Bia  Bronswic  presente 

preposito  maioris  ecclesie  Hildensemensis   Beinnoldo,  decano  Ger- 

vico,  cantore  Sigbodone,  preposito   Crachtone,   lordane  dapifero, 

Wilchino  marscalco,  Baldoino  marscalco,  Ludolfo  et  Gevehardo  de 

Boitvelde.  —  —  xR  kalendas  ianuarii  eiusdem  anni   filius  mens 

Araoldus   consensit  in  publico   placito,   ubi  presens   erat  dux  de 

Brwonsvic,  comes  Hermannus  de  Waldenberch,  lordanis  dapifer, 

Hecbertus  de  Asseburch,  iuvenis  Grubo,  Tidericus  de  Herlingerod. 

Nono  kalendas  martis  ufi.  cc^.  xxx^.  vi^.  anno  consensit  filia  mea 

Lntgardis  in  Sumereschenburc,  nbi  presens  erat  dominus  Conradus 

caDonicus  Hildensemensis,  Boldwinus,  Henricus,  Gerhardus,  laici 

Ladolfas  de  Gramen  et  frater  eins  Tidericus,  Richardus  de  Sehusen, 

Bemhardus  de  Domesle,  Bertoldus,  Henricus. 

Or.  im  KgL  SU-Ä,  zu  Hannover,  Domstiß  Hildesheim  Nr,  175  mit  Siegel  des 
Ausstellers,  Gedr.  Sudendorf,  ÜB,  I,  S.  16  Nr,  18.  Regest  Asseburger  ÜB,  I, 
S.  131  Nr.  182, 

447.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Kl,  Dorstadt  zwei  Hufen 
in  Lühnde,  die  ihm  seine  Ministerialin  Wendelburg  von  Braunschweig 
resigniert  hat,     Hildesheim  1236  März  10, 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  ^)   Conradus  dei  gratia 

Hildensemensis  episcopus.   Per  presens  scriptum  notum  esse  volumus 

tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Wendelburgis  de  Bruneswik 

ministerialis  ecclesie  Hildensemensis  volens  sibi  comparare^)  com- 

munionem  orationum  et  omnium  bonorum,  que  per  dei  gratiam  äunt 

a  sanctimonialibus  in  Dorstat,  que  ibidem  deo  et  beate  virgini  die 

et  nocte  deseryiunt,  in  hunc  modum  ordinavit,  ut  duo  mansi  sui 

siti  in  Lnlelne  ad  usus  cederent  earundem,  et  quia  de  manu  nostra 

ipsos  in  feodo  tenuit,  resignavit  eos  nobis,  et  nos  ad  petitionem  et 

instanciam  eins  pro  remedio  anime   nostre   contulimus   eos   dicte 

ecclesie    dei  in  Dorstat  iure  perpetuo  possidendos.     Testes  huius 

rei  sunt  Renoldus  maior  prepositus,  Gerewicus  decanus,  Henricus 

de  Tossem  custos,  Menardus  scolasticus,  lohannes  cellerarius,  Bodolfus 

de  Bruneswik,  Sifridus  de  Barem,  Conradus  de  Alta  fago  canonici 

maioris  ecclesie  nostre,  Ludolfus  camerarius,  Conradus  marscalcus, 

Bemardus  de  Dorstat  et  duo  fliii  sui  Conradus  et  Arnoldus,  Lude- 

gerus  de  Indagine  et  Bemardus  frater  suus,  Hermannus  de  Herberge 

laici  et  alii  quam  plures.    Ut  igitur  factum  istud  ärmum  permaneat, 

*)  Verlängerte  Schrift,        *)  Or,  compare. 

14* 


212  1236.  . 

scripto  nostro  et  sigiUi  nostri  munimine  illud  flrmavimus  ad  cautelam. 
Actum  anno  domini  millesimo  ducentesimo  xxxM^.,  pontificatas 
nostri  anno  quintodecimo.    Datum  Hildenseim  vi.  idus  marcii. 

Or.  in  der  Beveinnischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Kl.  Doratadt.  Beschädigtes 
Siegel  des  Bischofs. 

448.  Papst  Gregor  IX,  teilt  dem  Bischof  (Konrad)  mit-,  dass 
bald  nach  detn  Fortgang  des  Deutschordensmeister  Hennann  Abgesandte 
der  Lombarden  bei  ihm  erschienen  seien,  welche  zum  Kompromiss  bereit 
erschienen,  und  fordert  ihn  auf,  unterdess  nichts  feindliches  gegen  die 
Lombarden  zu  unternehmen.  Viterbo  1236  März  21  (xii.  kalendas 
aprilis,  pontificatus  nostri  anno  decimo). 

Das  gleichlautende  Schreiben  an  Kaiser  Friedrich  IL  gedr.  Man,  Oenn.  epist. 
sei.  I.  S.  577  Nr.  678.  liegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  Nr.  7129,  Pötthast, 
Reg.  potit.  10124,  ico  die  älteren  Drucke  verzeichnet  sind. 

440.  Paj)st  Oregor  IX.  beauftragt  den  Erzbischof  (Wübrandj 
ro7i  Magdeburg  und  die  Bischöfe  (Konrad)  von  Hildesheim  und  (Ekkhard) 
von  Merseburg,  die  Belästiger  der  Kirche  in  Würzburg  mit  der  kirch- 
lichen Zensur  zu  bestrafen.  Viterbo  1236  März  22  (xi.  kalendas 
aprilis,  pontificatus  nostri  anno  decimo). 

Gedr.  Mon.  Boica  XX XII,  S.  270.    Regest  Potthast,  Reg.  pont.  10126. 

450.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  KL  Neuwerk  bei  Qaslttr 
den  halben  Zehnten  in  Gielde  (^öeledhe),  den  ihm  Graf  Heinrieh  fow 
Schiaden  aufgelassen  hat.  Forste  1236  April  18  (pontificatus  nostri 
anno  xv.  ~  —  xiiii.  kalendas  maii). 

Presentes  autem  erant.  cum  idem  comes  iam  dictam  decimam 
resignaret,  comes  Hermannus  de  Woldenberch  et  Volcmarus,  Gisel- 
bertus  Goslarienses,  Bertoldus  de  Gowisg  et  Amoldus  frater  suus, 
Fridericus  Friso,  Berdoldus  de  Werre.  Testes  autem  donationis 
nostre  sunt  hü:  Geroldus  prepositus  in  Bakkenrod,  Theodericns  de 
Ädenoys,  Hermannus  de  Paderbuma  maioris  ecclesie  nostre  canonici, 
^judolfus  canonicus  sancte  Crucis,  lohannes  canonicus  sancti  Andree 
derici,  Hugo  de  Holthusen  miles  et  ministerialis  noster,  Conrados 
de  Embrike,  Theodericns  de  Goslaria,  Henricus  de  Benrelthe. 
Gerardus  camerarius. 

Or.  in  der  Beverini sehen  Bii>liothek  in  Hildesheim.  Benähtes  Sieget  rfr* 
Bischofs  an  roten  Seidenfäden.  Nach  Cop.  gedr.  ÜB.  des  histor.  Vereins  für  Niede»*- 
Sachsen  I,  S.  20  Nr.  15,  nach  dem  Or.  Bode,  ÜB.  I,  S.  524  Nr.  547. 


1236.  213 

4SI.  Bischof  Konrad,  durch  den  Bericht  des  Propstes  Heinrich 
der  neuen  Anlage  in  Oddingeroht  davofi  unterrichtet,  dass  der  Ort  für 
ein  Nonnenkloster  ungeeignet  sei,  schenkt  ihm  mit  Zustimmung  des 
Domkapitels  seinen  Anteil  an  Burgassel,  Im  Schlosse  Bosenthal  1236 
April  18  (pontificatus  nostri  anno  xyfi,  xiiii.  kalendas  maii). 
. . .  presentibos  et  consentientibiis  Reinoldo  maiore  preposito  nostro, 
Gerewico  decano,  Conrado  de  Lyppa,  Sifrido  de  Barem,  Conrado 
plebano  forensi,  Conrado  de  Goslaria,  Rodolfo  de  Bruneswik  pres- 
biteris,  Conrado  preposito  Montis,  lohanne  preposito  in  Olesburch, 
Menardo  scolastico,  Sigebodone  cantore,  Theoderico  de  Adenoys 
diaconis,  Sigebodone  de  Scartfelt,  Wernero  de  Bortfelt  subdiaconis. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Willfinghausen  Nr.  2,  beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB,  VIII,  S.  1  Nr,  1,  wonach 
Oddingeroht  je/2<  Engerode  bei  Salder  ist,  was  aber  wohl  kaum  richtig,  vgl,  ufUen 
Nr,  731,    liegest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  72  Nr.  139, 

4S2{«  Bischof  Konrad  bekundet  die  Überlassung  des  halben 
Zehnten  in  Grasdorf  durch  Eilika,  Frau  des  Steppo  von  Mahner,  an 
das  Domkapitel  zu  Gunsten  der  armen  Scholaren.  Hildesheim  1236 
Mai  3. 

Conradus  dei  graciaHildensemensis  episcopus.  Per presens  scriptum 
notum  esse  volamas,  quod  in  die  beati  Alexandri,  cum  presedimus 
indicio  Hildensemensi  in  pomerio  nostro,  comparuit  coram  nobis 
Eylica,  quondam  uxor  Bemardi  militis  de  Thidessen,  nunc  uxor 
Stepponis  de  Mandere,  et  dimidiam  partem  decime  in  Gravestorp, 
quam  de  manu  nostra  tenebat,  cum  minuta  decima  et  omnibus  eins 
pertinentibus  de  consensu  et  voluntate  nostra  acceptis  xxv  talentis 
Hildensemensis  monetc  fratribus  maioris  ecclesie  ad  usus  paupenim 
scolarium  Hildensemensium  in  refectorio  obligavit,  et  Johannes  de 
Adenstedlie  frater  eins  et  Henricus  magnus  de  Hamelen  et  Sifridus 
senior  de  Ruthenberch  et  Cesarius  de  Walede  et  Oliicus  de  Bledenem 
promiserunt  fide  data  in  manibus  Ludolfl  camerarii,  Bertoldi  de 
Veten  foro,  Sifridi  iunioris  de  Rutenberch,  quod  iam  dicta  ecclesia 
nostra  a  prefata  Eylica  vel  a  filia  eins,  fllia  lohannis  Scadewolt 
ant  filio  eins  nullum  dampnum  vel  molestiam  in  supradicta  decima 
sustinebit.  Si  autem  gravamen  aliquod  factum  fuerit^  iam  dicti 
fideiussores  intrabunt  civitatem  Hildensemensem  et  de  ea  non  exi- 
bnnty  donec  ecclesie  de  dampno  illato  et  iniuria  in  gracia  vel  in 
iure  ftierit  satisfactum.     Testes   huius   rei   sunt  Reynoldus  maior 


214  1286. 

prepositus,  Gerewicus  decanus,  Hugo  prepositus  sancte  Cnicis,  Hen- 
ricus  custos,  Menardus  scolasticus,  Seghebodo  cantor,  Seghebode 
de  Schartfelt,  Richardus,  lohannes,  Ludolfiis  canonici  sancte  Crucis, 
lohannes  de  Esschereshusen,  Conradus  de  Rivo  clerici,  item  Lippoldus 
de  Veten  foro,  Hoyerus  de  Piscina,  Thidericus  de  Tossem,  Henricus 
de  Winningehusen,  Amoldus  de  Wlvinghusen,  Tidericus  de  Promen, 
lohannes  de  Suttherem  milites,  item  Volcmarus,  Gherardus  Hokyngus, 
Bertrammas,  Conradus  de  Wechene,  lohannes  Minneko,  Amoldus 
et  Henricus  fratres  de  Minda,  Hartbertus  burgenses,  item  lordanis 
de  Ilten,  Hildebrandus  de  Suttherem,  Henricus  de  Adenstede, 
Ghuntherus  de  Bobleten,  Bodo  camerarius,  Thidericus  de  Goslaria 
famuli  nostri,  et  alii  quam  plures.  De  tempore  autem  redimende 
decime  supradicte  sie  dictum  est,  videlicet  quod  pecunia,  pro  qua 
ipsa  est  obligata,  restitui  debet  non  alio  tempore  quam  xiiii  diebus 
ante  festum  lohannis  baptiste.  Ut  igitur  in  posterum  nulla  oriatur 
dubitacio  de  premissis,  nos  ea  conscribi  fecimus  et  sigillo  nostro 
flrmavimus  ad  cautelam.  Actum  anno  domini  w9.  cc^.  xxxvi.,  ponti- 
flcatus  nostri  anno  xxi^.i) 

Abschr.  des  15.  Jahrh,  in  Cop.  V£,  11,  8,  769  Nr.  1577  im  Kgl.  St-A.  lu 
Hannover.    liegest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  73  Nr.  143. 

498.  Abt  Th(etmar)  und  das  Kapitel  des  Michaelishlosters  ver- 
kaufen alle  ihre  Güter  in  Diemarden  (Dimerde)  und  eine  Hufe  in 
Leinshausen  (Lemaneshusen)  dem  Kl.  Hilwartshausen  für  165  Mark. 
1236  Mai  22  (xi.  kalendas  iunii). 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Hiltcartshausen  Nr.  29.  Kleiner  Best  des 
Abtssiegels  und  stark  beschädigtes  Kapitelssiegel,  Qedr.  Seheidt,  Anmerk.  und 
Zusätze  S.  778.  An  demselben  Tage  bekundet  Domdechant  G(encich)  und  dtu 
Domkapitel  den  Verkauf,  Or.  a.  a.  0.  Nr.  30,  kleines  Bruchstück  des  KapiteU- 
siegeis,  gedr.  a.  a.  0.  S.  779,  und  in  einer  undatierten  Urk.  quittiert  das  Miehaelis- 
kloster  Ober  den  Empfang  von  71  Mark,  Or.  a.  a.  0.  Nr.  32,  Bruchstück  des  Kapitels- 
siegeis,  gedr.  a.  a.  0.  S.  777. 

484.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  das  Kl.  Hütcartshausen 
von  dem  Michaeliskloster  Güter  in  Dietnarden  (Dimerden)  wid  ein^ 
halbe  Hufe  in  Lemshausen  (Lenmanneshusen)  für  165  Mark  gekauft 
hat.  Da  aber  von  dem  Kaufpreise  nur  71  Mark  gezahlt  seien,  so  habt 
er  das  Kloster  in  den  Besitz  der  Güter  gesetzt  bis  zur  Be:sahlung  de.< 
Restes.     0.  D.  (zu  1236  Mai  22). 


1)  So  das  Cop.  statt  xvi<>. 


1286.  215 

Or,  im  KgL  SL-A.  zu  Hannover,  HüwarUihauaen  Nr,  31.  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  an  dem  von  der  Urk,  geschnittenen  Pergamentstreifen,  Gedr.  Scheidt, 
Änmerk,  und  Zusätze  S.  776. 

499.  AU  und  Kapitel  des  Godehardiklosters  verkaufen  dem 
Domkapitel  eine  Hufe  und  zwei  halbe  Hausstätten  in  Essem.  Actum 
1236  März  12,  Datum  Hildesheim  Juni  18. 

Ludoldus  dei  gratia  abbas  et  capitulum  sancti  Qodehardi  in 
Hildenseim  omnibus  Christi  fldelibns  salntem.  Quia  cum  tempore 
deficit  hominam  memoria,  ideo  expedit  eis,  nt  de  contractibns  snis 
publica  conflciant  instrumenta.  Propter  quod  etiam  nos  presentibus 
litteris  soUemniter  editis  profitemur  et  publice  protestamur,  quod 
mansum  unum  xxii  iugera  continentem  in  villa  Essem  situm  et  duas 
dimidias  areas  in  eadem  villa  pro  xv  libris  Hildensemensis  monete 
vendidimus  capitulo  maioris  ecclesie  in  Hildensem,  ita  videlicet  ut 
iam  dictum  capitulum  in  pascuis,  silvis,  aquis,  privilegio  decime  non 
solvende  eodem  iure  gaudeat,  quo  nos  usi  fuimus  antequara  mansum 
cum  predictis  dimidiis  areis  venderemus.  Actum  anno  domini 
rsfi.  cco.  xxxvio.,  üiio.  idus  marcii  in  caminata  abbatis  sancti  Gode- 
hardi.  Presentes  erant  ego  abbas  Ludoldus,  Henricus  de  Svechlete, 
Wichmannus  monachi  sancti  Godehardi,  item  Gerewicus  decanus, 
Henricus  custos,  lohannes  cellerarius,  Meinhardus  scolasticus  de 
maiori  ecdesia.  Ne  autem  hoc  factum  nostrum  tractu  temporis  in 
dubinm  venire  vel  aliquo  malo  possit  ingenio  irritari,  presens  scriptum 
inde  confectum  sigillorum  nostro  videlicet  et  capituli  nostri  appensi- 
onibos  fecimus  communiri.    Datum  Hildensem  xiiii.  kalendas  iulii. 

Or.  im  Kgl.  St'Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  176  mit  dem  Siegel 
des  Abtes  und  dem  beschädigten  des  Kapitels.  Oedr.  Vogell,  Geschlechtsgesch.  des 
r.  Sehwicheldtschen  Hauses  IT,  S.  9. 

4S6.  Bischof  Konrad  und  das  Domkapitel  übertragen  dem  KL 
Dorstadt  die  Pfarrkirche  daselbst.     Hildesheim  1236  Juli  4. 

C(onradus)  dei  gratia  episcopus,  R(einoldus)  prepositus,  G(er- 
wicus)  decanus  et  capitulum  Hildensemensis  ecclesie  omnibus  Christi 
fidelibus  salutem  in  domino.  Notum  sit  omnibus  presentem  paginam 
inspecturis,  quod,  cum  famule  dei  sanctimoniales  in  Dorstat,  que 
die  ac  nocte  divino  sunt  obsequio  mancipate,  magna  laborarent 
inopia,  nos  excitati  fervore  karitatis  et  merito  sancte  conversationis, 
qua  predicte  sorores  domino  et  hominibus  sunt  dilecte,  eis  ad  con- 
solationem  et  vite  subsidium  in  ecclesia  parrochiali,   que  est  in 


216  1286. 

Dorstat^  sie  dnximns  providendum^  nt  ab  hoc  tempore  in  antea 
perpetuo  percipiant  fructus  ecclesie  supradicte  et  prepositus  in 
Dorstat,  qui  pro  tempore  fuerit,  eidem  provideat  in  divinis  per 
qualemcumque  volnerit  personam  tamen  idoneam,  quam  ad  cnram 
popnli  et  ad  offltium  ecclesie  duxerit  eligendam,  salvo  in  omnibns 
iure  archidiaconi  de  villa  sibi  provenienti,  in  cnins  preinditinm 
occasione  liberalitatis  nostre  nichil  volnmus  attemptari.  Ne  antem 
contra  pietatis  nostre  benefltinm  temeraria  qnestio  moveatnr  in 
postemm,  presentem  cartam  de  hoc  conscriptam  sigillis  nostris  epL 
scopi  videlicet  Hildensemensis  et  universalis  capituli  duximus  mnni- 
endam.  Actum  est  hoc  annuente  domino  episcopo  ipsoque  promo- 
vente  coram  capitulo  maioris  ecclesie  in  Hildensem  sub  Ottone 
ipsius  loci  preposito  anno  dominice  incamationis  m^.  cc^.  xxx^.  vi®., 
quarto  nonas*)  iulii,  pontificatus  nostri  anno«)  xv^,,  indictione  viii*., 
procurante  tunc  temporis  archidiaconatum  in  Stokkem  nobili  viix) 
Friderico  de  Zwerin  et  de  omni  transactione  iam  prefata  pleno 
consentiente. 

Or,  im  Archiv  zu  DorstadU  Siegel  des  Bischofs  nebst  Befestigung  verloren, 
das  des  Damkapitels  stark  beschädigt  an  roten  und  grünen  Seidenfäden. 

487.  Domdechant  Genrich  bekundet,  dass  Priester  Heidolf  in 
Hannover  dem  Johannishospital  einen  Teil  seiner  Güter  Hbertrageti  hat 
und  weist  ihm  und  seiner  Mutter  auf  Lehenszeit  eine  Leibzucht  an, 
1236  Juli  13. 

Gerewicus  dei  gratia  Hildensemensis  maioris  ecclesie  decanus 
Omnibus  presentem  paginam  inspecturis  in  domino  salutem.  Notnm 
Sit  Omnibus  teuerem  presentium  inspecturis,  quod,  cum  Heidolf us 
sacerdos  de  Honovere  pro  remedio  anime  suc  congruam  de  rebus 
suis  hospitali  sancti  lohannis  in  Hildensem  impenderit  portionem, 
nos  propter  remunerationem,  quam  divinitus  expectabit,  ad  tempo- 
rale commodum  in  hoc  eidem  duximus  providendum,  ut  ipsc  videlicet 
et  mater  eins,  quamdiu  uterque  vel  alter  ipsomm  vixerit,  medietatem 
annone  de  quinque  mansis  in  Magedevelde  et  Bennekyssem  et  Volk- 
nmerissem  percipiant  integraliter  autem  denarios  et  porcos  et  cetera, 
que  minuta  vulgariter  appellantur.  Post  moi-tem  autem  utriusqae 
Heydolfy  videlicet  et  matris  eius  predicti  mansi  erunt  ab  huiusmodi 
prestationis  honere  liberati,  ita  tamen  quod  quicumque  pro  tempore 
provisor  fuerit  hospitalis  de  predictis  mansis  dabit  canonicis  sancti 


^)  Ueber  qnarto  nonas  von  derselben  Hand  ferla  vi*.    *)  anno  über  der  Zeiie. 


1236.  217 

lohannis  ad  memoriam  Heydolfl  agendam  iiii  solidos  annuatim.  Ne 
autem  hoc  factum  nostrum  revocetur  in  dubium,  litteram  presentem 
de  hoc  conscriptam  sigillo  nostro  duximns  roborandam.  Testes  huius 
rei  sant  magister  Meynhardas  scolasticus  snmmus,  dominus  Sechbodo 
cantor  maioris  eeclesie,  dominus  Theodericus  de  Adenoys,  magister 
Hermannus  canonici  maioris  ecclesie,  dominus  Eyco,  Willehelmus, 
Waltherus  canonici  sancti  lohannis,  Gerardus,  Hyldeboldus  sacer- 
dotes  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  mP.  c(fi.  xxx^vi^^., 
iii^.  idns  iulii. 

Or,  im  Kgh  Si,-A,  zu  Hannover,  Johannisstifl  Nr.  12  mit  Bruchstück  des 
Siegels  des  Domdechanten  an  weissen  Hanffäden.  Gedr,  Würdttcein,  Nova  subs.  I, 
S,  302  nach  Copie. 

4S8«  Bischof  Konrad  überträgt  dein  KL  Dernehnrg  die  ihm 
resignierte  Hälfte  des  Zehnten  in  Ottbergen.    Hildesheim  1236  Jidi  17. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  >)  Conradus  dei  gratia 
flildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volumus  tam  presentibus  quam 
fatnris,  quod  Johannes  de  Asle  et  Eyzo  et  Hugo  fratres  medietatem 
decime  in  Otberge,  quam  de  manu  nostra  tenebant  in  feodo,  receptis 
centnm  talentis  Hildensemensis  monete  a  preposito  lohanne  de  Derne- 
burch  et  ab  ecclesia  sua  Demeburgensi  in  manus  nostras  resignave- 
nint>  quam  nos  pro  remedio  anime  nostre  eidem  ecclesie  dei  in 
Demeburch  ad  usus  sanctimonialium,  que  ibidem  deo  et  beate  virgini 
deseryiunt,  contulimus  perpetuo  possidendam.  Testes  huius  rei  sunt 
Renoldus  maior  prepositus,  Gerewicus  decanus,  Henricus  custos, 
Menardus  scolasticus,  Conradus  prepositus  Montis,  Conradus  de  Alta 
fago,  Ludolfus  de  sancta  Cruce,  lohannes  de  lesen  sacerdotes,  comes 
Adolftis  de  Dasle,  comes  Burchardus  de  Woldenberch,  Bemardus 
de  Dorstat  et  fllii  sui  et  fratres  de  Indagine,  Ludegerus  de  Haken- 
beke,  Volcmarus  et  filius  suus  Henricus,  Sifridus  Mortificator,  Ar- 
noldus  de  Minda  et  Henricus  frater  suus,  item  Thidericus  de  Holle, 
Andreas  de  Lutthere,  Hermannus  et  Ludolfus  fratres  de  Thinkelere, 
Berewardus  de  Kemme,  Cesarius  de  Welede  et  alii  quam  plures. 
Ut  igitar  hec  firma  permaneant  in  perpetuum  et  inconvulsa,  nos 
scriptum  nostnim  inde  confectum  dcdinius  et  illud  sigilli  nostri 
munimine  fecimus  roborari.  Actum  anno  domini  m^,  cc^.  xxxOvi<>., 
pontificatus  nostri  anno  xv<>.   Datum  Hildensem  xvi.  kalendas  augusti. 

Or*  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Demehurg  Nr,  6.     Siegel  des  Bischofs  an 
roten  Seidenfäden.    liegest  Doehner,  ÜB.  I,  S.  72  Nr.  140. 

*)  Verlängerte  Schrifl. 


218  1286. 

4SO.  Das  Blasiusstifl  in  Braunschtoeig  einigt  sich  mit  dem  KL 
Woltingerode  wegen  Güter  in  Börssum  und  nimmt  es  in  die  Gebets- 
biüderschaft  auf.     1236  Juli. 

In  nomine  sancte  et  individue  tainitatis.  Prepositus,  decanus 
et  totum  capitulum  sancti  Blasii  in  Broneswic  omnibns  Christi  fide- 
libns  imperpetnnm.  Ne  cum  temporis  mutabilitate  et  humane  con- 
ditionis  teneritate  in  oblivionem  transeat  qnod  ab  hominibos  geritor 
infra  tempus,  privilegiis  solet  ac  testibus  memorie  commendari.  Ad 
noticiam  igitur  nniversorum  presentium  et  futurorum  volnmos  per- 
venire,  quod  contencio  et  discordia,  que  inter  ecclesiam  nostram  ex 
parte  nna  et  abbatissam  et  conventum  de  Woltingerothe  ex  altera 
de  bonis  in  Borsne  multo  tempore  vertebatur,  mediante  serenissima 
domina  nostra  Machtilde  ducissa  de  Broneswic  in  bono  firme  com- 
positionis  et  concordie  taliter  est  sopita.  Abbatissa  et  conventas 
in  Woltingerothe  accedente  bona  volnntate  et  assensn  illustriam 
virorum  Hermanni  et  Henrici  comitom  et  fratrum  de  Woldenberge 
tutorum  ipsamm  usque  ad  nativitatem  domini  proxime  fdtoram 
centnm  marcas  puri  argenti  in  pondere  Bruneswicensi  nobis  d&i*e  et 
persolvere  promisernnt  infra  muros  Bruneswic  absqne  omni  pericolo 
presentandas,  pro  qiiibus  allodium  suum  in  Romesleve  cum  perti- 
nenciis  suis  liberum  ab  omni  iugo  advocatie  nobis  obligaverunt  in 
pignore  tali  modo,  ut,  si  eandem  pecuniam  usque  ad  predictum  tersüiinm 
totaliter  non  persolverint,  sexaginta  maiores  modios  Bruneswicenses 
boni  tritici  accipiemus  de  ailodio  supradicto  et  homines  ad  iUud 
pei*tinentes  Bruneswic  nobis  eos  adducent  suis  curribus  et  expensis. 
Totus  autem  census  ibidem  usque  ad  nativitatem  domini  remanebit, 
donec  in  ipsa  pecunia  vel  in  expressa  modiorum  summa  plene  fueri- 
mus  expediti.  Deinceps  etiam  et  tam  diu  erimus  in  eiusdem  allodii 
possessione  et  tantorum  modiorum  perceptione,  quousque  tota  pecimie 
summa  nobis  totaliter  fuerit  persoluta.  Item  si  in  eisdem  bonis 
aliquid  gravamen  vel  impedimentum  senserimus  ab  amicis  et  fami- 
liaribus  prefati  conventus  forsitan  procuratum,  abbatissa  et  conventus 
nos  expediet  et  absolvet.  Nos  vero  unanimi  volnntate  et  consensu 
renunciavimus  penitus  omni  actioni  et  iuri  nostro,  quod  habnimus 
in  bonis  Borsne  ratam  semper  et  firmam  tenentes  donationem  illam, 
quam  dominus  palatinus  dare  memorie  fecisse  dinoscitur  bona  eadem 
ecclesie  in  Woltingerothe  integraliter  assignando  et  nostro  et  suo 
privilegio  conflrmando.  Kenunciavimus  etiam  plane  omnibus  instm- 
mentis  iudiciariis  et  illa  eis  presentavimus^  que  obtinueramus  litis 


1286.  219 

tempore  contra  illas.  Hoc  quoque  eis  promisimus  non  obstare, 
quod  in  privilegio  karissimi  domini  nostri  0(ttonis)  Romanorum  im- 
peratoris  egregie  memorie  bonorum  in  Borsne  nobis  ex  testamento 
suo  cum  bonis  aliis  collatorum  specialis  mencio  declaratur.  Saue 
nt  hoc  factum  nostrum  a  nobis  et  ab  omnibus  successoribus  nostris 
firmius  obseiTetur,  presentem  paginam  sigillo  ecclesie  nostre  iussimus 
sigillari  et  privilegio  domini  nostri  ducis  et  domine  nostre  ducisse 
petivimus  confirmari.  Ad  stabiliendam  autem  ulterius  compositionem 
istam  sepedictam  ecclesiam  et  personas  eins  sincera  in  domino  ka- 
ritate  et  dilectione  nobis  et  ecclesie  nostre  statuimus  sie  coniungi, 
quod  orationum  nostrarum  immo  pleno  fraternitatis  nostre  eas  parti- 
cipes  esse  volumus  et  consortes,  ita  ut,  cum  aliqua  ex  eis  decesserit  et 
nobis  significatum  fuerit,  memoriam  eins  tamquam  karissime  sororis 
nostre  devotione  debita  peragemus  consimilem  ab  eis  fraternitatis 
vicissitudinem  accepturi.  Actum  est  hoc  in  presentia  domini  nostri 
ducis  et  domine  nostre  ducisse  anno  dominice  incarnationis  m9.  ccP. 
ixxvi®.  in  mense  iulii.  Testes  sunt  Hermannus  et  Henricus  comites 
et  fratres  de  Woldenberge,  Beniardus  de  Dorstat,  Conradus  de 
Baldensele,  Jordanis  dapifer,  Willekinus  marscalcus,  Fredericus  de 
Esbeke,  Ecbertus  de  Wulferbitle,  Thidericus  de  Monte,  Gevehardus 
de  Luneborch,  fratres  de  Bortvelde,  Herewicus  de  Scowen,  Ludolfus 
de  Honlege  camerarius,  Thidericus  de  Dorreworth,  Heino  de  Wenethe, 
Anno  fllius  lordanis  dapiferi,  lusarius  pincema,  Cesarius,  Bothgerus 
de  Cletlinge,  Ludolfus  de  Bienrodhe,  Herewicus  decanus  sancti 
Blasiiy  lohannes  custos,  Zacharias,  Willehelmus,  Winandus,  Anno, 
Thidericus  Rubbo,  Florinus,  Luderus,  lohannes  scriptor,  Crachto 
prepositus,  Wemerus  vicedominus,  Baldewinus,  Ricbodo,  Willekinus 
et  (otum  capitulum,  lohannes  rector  ecclesie  in  Lengedhe  et  alii 
plnres. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  eu  Hannover,  Wöltingerode  Nr,  IL  Siegel  des  Konventes 
an  roten  Seidenfäden  benäht.  Gedr.  Ässeburger  ÜB,  I,  S.  133  Nr,  184,  Äbtissin 
Ida  von  Wöltingerode  bekundet  dasselbe  in  einer  Urk.  mit  demselben  Datum  und 
denselben  Zeugen,  Abschrift  in  Cop,  des  Blasiusstiftes  vom  Jahre  1571  im  Landes- 
hauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  gedr.  Ch'ig.  Guelf.  IV,  S.  169,  Regest  Ässeburger 
ÜB.  I,  S.  134  Nr.  185. 

460.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  und  seine  Gemahlin  Mathilde 
bestätigen  die  Beilegung  eines  Streites  zunschen  dem  Kl.  Wöltingerode 
und  der  Kirche  s.  Blasii  in  Braunschweig  über  Güter  in  Börssum. 
Bei  Braunschweig  1236  Juli. 


220  1236. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Dei  gratia  O(tto)  dnx 
de  Bnmeswic  et  M(achtildis)  ducissa  nxor  eins  omnibus  imperpetuam. 
Quod  temporis  mobilitas  mutabile  facit  et  instabile,  litteralis  solet 
anctoritas  confirmare.  Universis  igitor  presentibus  et  futuris  cnpimus 
esse  notum,  quod  contencio  et  discordia,  que  inter  honorabilem 
dominam  .  .  abbatissam  et  conventum  in  Woltingerothe  ex  parte 
una  et  ecclesiam  sancti  Blasii  in  Brnneswic  ex  altera  snper  bonis 
in  Borsne  dintamo  tempore  vertebatur,  mediante  nostro  consilio  et 
assensu  Brnneswic  in  nostra  presentia  in  bono  pacis  et  Arme  com- 
positionis  omnimodis  est  sopita»  sicut  utriusque  ecclesie  privilegia 
protestantur  modo  et  forma  in  eis  scripta  plenaiie  et  expressa. 
Nos  autem  eandem  compositionem  ratam  semper  et  firmam  observare 
volentes  predicta  bona  in  Borsne  sicut  ecclesie  in  Woltingerothe  a 
patruo  nostro  Henrico  comite  palatino  Eeni  clare  memorie  veraciter 
intelleximus  esse  collata,  ita  ea  predicte  ecclesie  perpetualiter  in 
nomine  domini  confirmamus.  Et  ne  a  nobis  et  a  nostris  heredibos 
aliqua  ei  imposterum  calumpnia  subnascatnr,  presentem  paginam 
sigillorum  nostrorum  iussimus  munimine  roborari.  Actum  est  hoc 
apud  Brnneswic  anno  dominice  incamationis  m^.  cc<>,  xxxvi®.  in  mense 
iulii.  Testes  sunt  Hermannus  et  Henricus  comites  et  fratres  de 
Woldenberge,  Bemardus  de  Dorstat,  Conradus  de  Baldensele,  lor- 
danis  dapifer,  Willekinus  marscalcus,  Fredericus  de  Esbeke^  Ecbertns 
de  Wulferbitle,  Thidericus  de  Monte,  Gevehardus  de  Luneborch, 
fratres  de  Bortvelde,  Herewicus  de  Scowen,  Ludolfus  de  Honlege 
camerarius,  Thidericus  de  Dorreworth,  Heino  advocatus  de  Wenethen, 
Anno  älius  lordanis  dapiferi,  lusarius  pincema,  Cesarius,  Rothgems 
de  Cletlinge,  Ludolfus  de  Bienrodhe,  Herewicus  decanus  et  totmn 
capitulum  sancti  Blasii  in  Brnneswic  et  alii  plures. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Wölfingerode  Nr,  10.  Siegel  des  Otto  und 
der  Mathilde  an  roten  Seidenfäden.  Gedr,  Aeaeburger  ÜB.  I,  S.  134  AV.  IH^ 
nach  Copie, 

461.  Bischof  K(onrad),  Dompropst  Rfeinhold),  Dotndeckanf 
G(€i'wich)  und  das  Domkapitel  verkaufen  ihre  sämtnUichen  Guter  «w 
und  bei  Boppard  der  Abtei  Marienberg  bei  Boppard.  Hildesheim  1236 
August  21  (xü.  kalendas  septembris). 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Koblenz,  Gedr.  Günther,  Cod.  diplom.  Bheno-Mbs,  11^ 
S.  185.   Eltester  u,  Goerz,  ÜB.  zur  Gesch.  mittelrhein.  Territorien  III,  S.  435  Nr.  5tföL 

462.  Bischof  Konrad,  Dompropst  R(einhold),  Domd^Jtani 
G(erwich)   und  das  Domkapitel  verkaufen  dem  KL   Bleidenstadt  Jur 


1236.  221 

120  Mark  ihre  Besitzungen  in  Erbach.     Hildesheim   1236  August  21 
(xii.  kalendas  septembris). 

Gedr.  Bodmann ,  Älierth.  S.  81,  Nassauisches  ÜB.  /,  Ä.  809  Nr,  464,  tvo  die 
Urk,  ßir  eine  Fälschung  Bodtnanns  erklärt  wird,  iretl  Güter  des  Stiftes  Hildesheim 
in  Erhach  nirgends  erwähnt  werden.  Der  Grund  ist  allein  nicht  ausreichend,  denn 
nach  Nass.  ÜB.  S.  312  Nr.  470  hatte  das  Domkapitel  einen  Weingarten  in  Camp 
an  Kl,  Marienberg  verkauft,  und  doch  wird  sonst  nirgends  ein  Weingarten  des 
Stiftes  in  Camp  erwähnt  und  die  Urk.  nicht  angezweifelt, 

468.  Bischof  Konrad  überträgt  d^m  Domkapitel  den  vierten  Teil 
des  Zehnten  in  Giften,  den  ihm  die  Brüder  von  Escherde  resigniert  haben 
unter  Stellung  von  Bürgert  für  die  spätere  Zustimmung  der  unmündigen 
Tochter  des  Lippold  von  Escherde.     1236  August  25. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  ecciesie  episcopos  omnibus 
tidelibus  Christi  salatem.  Innotescat  omnibus  presentem  paginam 
anditaris,  quod  Lippoldos  etBasilius  fratres  de^)  Escherte  acceptis 
qnadraginta  libris  Hildensemensis  monete  a  capitulo  maioris  ecciesie 
in  Hildensem  quartam  partem  decime  in  Giftenem,  qnam  a  nobis 
tenebant  in  feodo,  in  manns  nostras  resignaverant,  quam  nos  post- 
modnm  contulimus  supradicte  maioris  ecciesie  fratribus  ad  prebendam, 
ut  pro  ea  et  aliis  beneficiis  deo  in  orationibns  suis  animam  nostram 
babeant  memoriter  in  posterum  commendatam.  Promiserunt  autem 
Lippoldns  et  Basilius,  Conradus  marscalcns,  Hugo  de  Insula,  Olricus 
de  Bledenem  fide  data  in  manus  maioris  prepositi  Hildensemensis 
Renoldi,  decani  Gerewici,  Bertoldi  advocati,  Henrici  de  Meienberch, 
Tiderici  de  Tossem,  quod  filia  Lippoldi  supradicti,  quam  unicam 
habuit,  prefate  renunciabit  decime,  cum  ad  annos  pervenerit  puber- 
tatis,  et  si  aliquid  dampnum  nomine  dicte  filie  vel  Lippoldi  vel 
Basilii  pro  quarta  dicte  decime  illatum  nostre  ftierit  ecciesie,  pre- 
dicti  promissores  qui  fuerint  superstites  intrabunt  civitatem  Hil- 
densemensem  inde  non  prius  exituri,  quam  satisfactum  fuerit  in 
gratia  vel  in  iure.  Et  ut  constet  imposterum  veritas  huius  rei, 
presentem  cartam  sigillo  nostro  fecimus  communiri.  Datum  anno 
mo.  cPc^.  xxxvi<^.  dominice  incamationis,  viii^.  kalendas  septembris. 

(Jr.   im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,   Domsiift   Hildesheim    Nr,  177a  mit  dem 
Siegel  des  Bischofs. 

494.   Bischof  Konrad  überträgt  dem  Domkapitel  die  Hälfte  des 
Zehnten  in  Kemme,  die  ihm  Bemward  von  Keinme  unter  Stellung  von 

')  de  zweimal  geschrieben,  Ende  nnd  Anfang  der  Zeile, 


222  1236. 

Bürgen  für    die    spätere    Zustimmung    seiner    minderjährigen    Söhne 
re^signiert  hat,     1236  August  25. 

C(oiiradus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  universis 
Christi  fidelibus  salutem.  Presentibus  litteris  omnibus  innotescat, 
quod  Berenwardus  de  Eemme  medietatem  decime  in  iam  dicta  villa, 
quam  a  nobis  in  feodo  tenuit,  acceptis  centnm  libris  Hildensemensis 
monete  a  capitulo  maioris  ecclesie  in  Hildensem  in  manus  nostras 
resignavit  nxore  sna  eidem  decime  nichilominns  renuntiante,  quam 
nos  postmodum  ad  prebendam  fratrum  maioris  ecclesie  contolimus, 
ut  meritum  nobis  apud  deum  et  memoriam  apud  iam  dictam  ecclesiam 
cum  orationum  sufifragiis  in  posterum  faceremus.  Promiserunt  autem 
Berenwardus  predictus  et  lohannes  frater  eins,  Ludolftis  de  Gramme 
et  Tidericns  frater  eins,  Conradus  marscalcus,  Tidericus  de  Werre, 
Tidericns  de  Stockem,  Tidericus  de  Eotinge  singuli  flde  data  in 
manns  prepositi  maioris  Benoldi,  decani  Gerewici^  comitis  Adolfl  de 
Nigenovere,  Tiderici  de  Kantelsem,  Liutfridi,  Hugonis  de  Insula, 
Olrici  de  Bledenem,  Henrici  de  Meienberg,  Volcmari  Diyitis,  quod, 
cum  pueri  prefati  Berenwardi  ad  annos  pervenerint  pubertatis,  re- 
nuntiabunt  decime  supradicte,  et  si  nomine  puerorum  pro  predictis 
bonis  aliquid  dampnum  fiierit  illatum  ecclesie,  predicti  milites  pro- 
missores  intrabunt  civitatem  Hildensemensem  inde  non  prius  exituri. 
quam  satisfactum  fiierit  in  gratia  vel  in  iure.  Et  ut  habeatur 
memoria  huius  rei,  presentem  cartam  sigillo  nostro  fecimus  com- 
muniri.  Datum  möc^^c^x^x^x^vio.  anno  incamationis  dominice,  octavo 
kalendas  septembris. 

Or.  im  KgU  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  177  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs,    Regest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  72  Nr,  141, 

465.  Bischof  Konrad  schenkt  auf  Bitten  der  Brüder  Hennann 
und  Heinrich  Grafen  voti  Wohldenherg  dem  Blasiusstifl  in  Braunscktceig 
den  inerten  Teil  des  Zehnten  in  Üfingen  (Vfingun).  Bramischweig  1230 
September  8  (in  die  nativitatis  sancte  Marie  virginis). 

Testes  sunt  Conradus  marscalcus  noster,  Gunzelinus  dapifer, 
Siflfridus  de  Eutenberge,  Anno  de  Heimborg,  Lodewicos  de  Elve- 
lingerodhe,  Thidericus  de  Prome,  item  clerici  nostri  Meinardos 
ecclesie  nostre  scolasticus,  magister  Hermannus  de  Padelbomem, 
magister  lohannes  Phisicus  et  lohannes  notarius  noster,  Herewieu 
decanus  et  totum  capitulum  ecclesie  sancti  Blasii. 


1236.  223 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  st,  Blaeiua  Nr.  23.  Siegel  des 
Biichofs  gut  erhalUn,     Gedr.  Ässehurger  ÜB.  I,  S,  135  Nr.  187. 

466.  Erwählter  Ludolf  von  Halberstadt  bekundet,  dass  sein 
Bruder,  Graf  Heinrich  von  Schiaden,  deni  Kl.  Dorstadt  acht  Hufen 
daselbst  unter  angegebenen  Bedingungen  verkauft  hat.  Langenstein 
1236  Oktober  17. 

Ludolfus  dei  gratia  Halberstadensis  electus  et  confirmatus. 
Notum  Sit  Omnibus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Heinricus 
comes  de  Sladem  frater  noster  de  consensu  nostro  et  heredum 
suoram  vendidit  preposito  et  ecclesie  in  Dorstat  octo  mansos  sitos 
ibidem  pro  centum  marcis  Halberstadensis  argenti  hac  conditione 
adiecta,  quod  ad  manus  dabunt  ei  de  ipsa  pecunia  sexaginta  marcas, 
quas,  si  ipse  infra  sex  annos  dicte  ecclesie  restituere  voluerit,  po- 
terit  et  ecclesia  restituet  ei  bona  sua,  ita  quod  pro  quolibet  illorum 
amionun  quatuor  marce  dementur  de  pecunia  ipsa  et  quod  residuum 
fnerit  dabit  eis.  Quod  si  infra  sex  dictos  annos  hanc  pecuniam 
uon  restituerit  ecclesie  supradicte,  ecclesia  residuas  quadraginta 
marcas  dabit  ei  et  bona  perpetualiter  possidebit.  Et  si  dictum 
fratrem  nostrum  decedere  contingeret,  heredes  sui  ecclesie  et  ecclesia 
heredibus  ea,  que  premissa  sunt,  inviolabiliter  observabunt.  Et  non 
solmn  mansos  sed  et  attinencia  omnia  secundum  quod  villicus 
hactenus  habuit  tarn  in  silvis  communibus  quam  privatis  dicta  ec- 
clesia comparavit.  Acta  sunt  hec  presentibus  comite  Conrado  de 
Wemingerod,  Wemero  et  Conrado  de  Suseliz,  comite  Heinrico  de 
Kircberg,  Volrado  de  Hessenem  nobilibus,  Conemanno  de  Badesleve, 
Basilio^  Alexandre  de  Werle  militibus  et  aliis  quam  pluribus  anno 
domini  rrfi.  cc^.  xxxvi^.  Et  ut  firma  sint  hec  et  infringi  non  possint, 
dnas  paginas  inde  conscribi  fecimus  unum  et  idem  in  se  continentes 
et  tribus  sigillis  nostro  videlicet  ac  ecclesie  memorate  ac  dicti 
fratris  fecimus  communiri,  unam  preposito  et  ecclesie,  aliam  fratri 
nostro  et  suis  heredibus  in  testimonium  erogantes.  Datum  Langensten 
proximo  sequenti  die  Galli,  electionis  nostre  anno  primo. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.    Die  drei  Siegel  heschUdigt. 

4M7.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Propst  Heinrich  vofi  Escherde 
von  dem  verstorbenen  Dietrich  von  Escherde  drei  Hufen  und  eine  Haus- 
utelle  in  Alt-Escherde  gekauft  und  für  dessen  abwesenden  Bruder  und 
unmündigen  Sohn  Bürgen  erhalten  habe.     1236. 


224  1236. 

Cönradus  dei  gratia  Hildensemeusis  episcopus.     Notam  esse 
volumus,  quod,  cum  essemus  in  exequiis  Theoderici  de  Escherte 
ministerialis  nostri,  dominus  flenricus  prepositus  novi  Escherte  ei- 
posuit  nobis,  quod  comparasset  a  dicto  Theoderico  de  Escherte  ad 
usus  sanctimonialium  suarnm  tres  mansos  et  preterea  aream  nnam 
sitam  iuxta  cimiterium  antique  ville  in  Escherte  et  pro  Luppoldo 
fratre  ipsius  Theoderici  et  pro  fllio  eiusdem  T(heoderici)  defuncti 
puero  nondum  adulto  fldeiussores  cum  instantia  requisivit.     ünde 
dominus  Ludoldus  abbas  sancti  Godehardi  et  Ludolfus  camerarius, 
Cönradus  marscalcus,  Engelbertus  et  Rodolfus  fratres  de  Dalem, 
Hugo  de  Insula,  Sifridus  de  Rntenberch  senior  et  Sifridus  iunior  et 
Luppoldus  de  Antiquo  foro,  Theodericus  de  Stokkem  et  Luppoldus 
et  Basilius  fratres  de  Escherte  tamquam  fldeiussores  promiserunt 
fide  data  in  manus  Theoderici  de  Rothinge,  Hugonis  de  Insnla  et 
Bertoldi  advocati  Montis  et  Luppoldi  de  Antiquo  foro  et  Luppoldi 
de  Escherte  et  Basilii  fratris  eins,  quod  Luppoldus  de  Escherte,  si 
deus  eum  remitteret  de  Lyvonia,  nuncquam  de  iam  dictis  bonis 
movebit  dicte  ecclesie  aliquam  questionem.     Promiserunt  preterea 
fide  data  in  manus  eorundem,  quod  filium  ipsius  Theoderici  nondum 
adultum  producent,  cum  ad  annos  discretionis  pervenerit,  ut  et  ipse 
venditionem  predictorum  trium  mansorum  et  dimidii  et  ar§e  i-atam 
habeat  et  renunciet  iuri  suo.    Similiter  Hugo  de  Insula  et  Luppoldus 
de  Antiquo  foro  et  Luppoldus  de  Escherte  et  Basilius  frater   eins, 
licet  fldeiussionem  receperint  supradictam,   tamen   tamquam    flde- 
iussores  obligaverunt    se    et    promiserunt   de   fllio   Theoderici   de 
Escherte,  quod  eum  producent,  cum  ad  annos  discretionis  pervenerit, 
ut  renunciet  iuri  suo,  si  quod  in  predictis  bonis  habere  dinoseitnr, 
et  quod  ipse  ecclesie  in  Escherte  nuncquam  aliquam  movere  debeat 
questionem.   Testes  huius  rei  sunt  Renoldus  maioris  ecclesie  nostre 
prepositus,  Gerewicus  decanus,  Henricus  custos,  Meinardus  scolasticus. 
Sigebodo  cantor,  Rodolfus  de  Bruneswik,  Albertus  prepositus  sancü 
Petri  Goslarie,  Cönradus  de  Alta  fago,  Theodericus  de  Adenoys, 
Henricus  de  Scalkeberch,  Ludolfus  canonicus  sancte  Crucis,  lohannes 
canonicus   sancti  Andree  et  alii  quam  plures  et  derlei  et   laici. 
Actum  anno  ab  incamatione  domini  m^.  cc^.  xxxvi.,  pontiflcatus  nostri 
anno  xv^. 

Or,  im  KgL  St.-Ä.  zu  Hanfwver,  Escherde  Nr,  7.    Siegel  des  Bi^ehofs  oit 
roten  und  gelben  Seidenfäden, 


1236.  226 

468.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Heinrich  von  Escherde  von 
Dietrich  von  Escherde  drei  Hufen  und  eine  Hausstelle  beim  Kirchhofe 
in  Alt-Escherde  gekauft  hat     1236. 

In  nomine  sancte  et  individue  triuitatis.  ^)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopns.  Per  presens  scriptum  notum  esse  volumus 
tam  presentibus  quam  fatnris,  qnod  Henricns  prepositus  novi  Escherte 
comparavit  viginti  et  qninque  libris  a  Theoderico  de  Escherte  aream 
nnam  sitam  apnd  antiqnnm  Escherte  inxta  cimiterium  et  tres  mansos 
ad  eandem  villam  sitos  liberos  ab  advocatia,  qne  dicebat  ad  se 
racione  proprietatis  pertinere.  Tempore  autem  emptionis  huius  et 
recognitionis  facte  publice  coram  nobis  presentes  erant  Lndoldus 
abbas  sancti  Qodehardi  frater  eiusdem  Thiderici  de  Escherte,  Lyp- 
poldus  filius  lustacii,  Lndolfus  et  Eswinus  fratres  de  Haleboldessem^ 
Conradus  de  Suttherem,  Gerlagus  de  Lohbeke,  Hedenricus  et  Ber- 
nardus  frater  2)  prepositi  eiusdem  loci.  Ne  igitur  de  hoc  facto  im- 
posterum  aliqua  oriatur  dubitacio,  nos  illud  conscribi  fecimus  et 
sigilli  nostri  munimine  roboravimus  ad  cautelam.  Actum  anno  domini 
m^.  cc^.  xxx<>viö.,  pontificatus  nostri  anno  xy<>.  quadraginta  qninque.^) 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover ^  Escherde  Nr.  9,  Beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  grünen  Seidenfäden. 

469«  Bischof  Konrad  nimmt  das  Kl,  Escherde  mit  dessen  Be- 
sitzungen in  seinen  Schutz,     1236. 

In  nomine  sancte  et  individue  triuitatis.  i)  Conradus  dei  gratia  Hil- 
densemensis episcopus.  Tenore  scriptipresentis  notum  esseyolumus  tam 
presentibus  quam  futuris^quod  nos  sanctimoniales  ecclesiedeiin  Escherte 
in  Dostram  recepimus  protectionem  cum  rebus  omnibus,  quas  nunc  pos- 
sident  vel  de  cetero  iustis  modis  poterunt  adipisci,  et  specialiter  locum 
Bovingehusen,  qui  modo  Escherte  dicitur,  ad  quem  translate  sunt 
Heinrico  secundo  preposito  id  procurante  fideliter  et  modis  omnibus 
ad  honorem  dei  et  beate  Marie  virginis  promovente.  Bona  etiam 
per  soUicitudinem  et  laborem  eiusdem  prepositi  acquisita  ibidem  a 
Hermanno  de  Bethenem  et  heredibus  suis  et  Ekberto,  omnia  vide- 
licet,  que  ipsi  in  villa  eadem  et  campo  et  silvis  et  pratis  et  pascuis 
habuerunt,  similiter  triginta  et  novem  iugera  empta  a  domina  Mere- 
garde  et  lustacio  sacerdote  filio  eins  et  duabus  sororibus  eiusdem 
domine,  item  mansum  unum  Hermanni  qui  dicitur  Colink  et  aream 

^)  Verlängerte  Schrift.       *)  frater  später  nachgetragen,       •)  qnadr.  qninque 
«Ol»  anderer  Hand  hinzugefügt;  ob  Verbesserung  des  viginti  et  qninque  im  Kontext  ? 
Hildesh.  ÜB.    II.  ^5 


226  1236. 

infra  yillam,  super  qua  monasterinm  et  clanstram  constructa  sunt, 
qne  Lippoldus  et  frater  eins  Theodericns  de  Escherte,  a  quibns 
tenebantur  in  feodo,  facta  resignatione  iam  dicte  ecclesie  contulerant; 
preterea  quoddam  ins  expeditnm  a  Bodone  de  Honborch  et  filiis 
eins  Bertoldo  et  Henrico,  scilicet  quod  habebant  ratione  comicie 
super  aream  dicti  Hermanni  Colink  quasi  extra  villam  tunc  sitam  et 
super  aream  Henrici  Longi  et  aream  Gertrudis  et  Engelburgis  et 
aliorum  heredum  et  super  aream,  que  fuerat  Meregardis;  item  etiam 
XXX  tria  iugera  cum  duabus  areis  in  Ethingehusen  a  Hermanno  de 
Bethenem  et  veris  heredibus  comparata;  item  decimam  eiusdem  vilie 
Bovingehusen  redempta  ab  Everardo  de  Thingelstede;  insuper  bona, 
que  fuerant  Henrici  Longi  commutata  cum  bonis  in  Alecforde,  que 
a  preposito  loci  qui  fuerit  pro  tempore  tenebuntur  in  feodo,  et  pro- 
prietas  ecclesie  remanebit;  preterea  xl  iugera  comparata  a  Bertoldo 
de  Hoiersem,  que  tenebantur  a  duce  de  Bruniwik,  qui  ea  contulit 
ecclesie  supradicte  iure  perpetuo  possidenda;  item  iiii  mansos  in 
Bogingehusen,  qui  tenebantur  in  feodo  a  liippoldo  et  Thiderico  de 
Escherte,  qui  consentientibus  filiis  ecclesie  contulemnt.   Approbamus 
simili  modo  gratiam.   quam   dominus  Eeinoldus  maior  prepositus 
ecclesie  nostre  et  archidiaconus  in  Reden  fecit  de  consensu  capituli 
eximendo  scilicet  dictum  locum  Bovingehusen  a  iure  plebani   de 
Bethenem  et  ab  omni  iure  archidiaconi,  qui  habuit  mansum  unum 
Bovingehusen,  quem  commutavit  sepedicta  ecclesia  dato  eidem  in 
antiquo  Escherte  manso  uno.   Testes  autem  supradictorum  sunt  hii: 
Renoldus   maior   prepositus,    Gerwicus   decanus,   Henricus   custos, 
Menardus  scolasticus,.  Hugo  prepositus,  Conradus  prepositus  Montis. 
Johannes  cellerarius,  Sigebodo  cantor,  Henricus  de  Scalkeberh,  Con- 
radus de  Alta  fago,  Theodericns  de  Adenoys,  Tancradus  sacerdos 
de  Bethenem  clerici,  comes  Ludolfus  de  Halremunt,  Basilius   et 
Lippoldus  de  Escherte,  Hugo  de  Insula,  Hermannus  de  Bethenem 
et  Ekbertus,  Bertrammus  de  Barenrode,  Ernestus  de  Novali,    Her- 
mannus de  Stenem  et  frater  eins  Ernestus,  Conradus,  lohannes, 
Arnoldus  dicti  de  Wlvinge,  Henricus  de  Himedisdure,  Bertoldus  de 
Desle,  Escwinus  et  Ludolfus  de  Haleboldissem  et  alii  quam  plares. 
Possessiones  igitur  omnes  predictas  et  libertates  et  exemptionem 
ipsius  ville  Bovingehusen  auctoritate  apostolomm  Petri  et  Pauli  et 
nostra  confirmantes  precipimus  sub  interminatione  anathematis   ea 
que  circa  predicta  et  circa  locum  eundem  libera  ab  omni  iure  ad- 
vocatie  iuste  et  rationabiliter  acta  sunt  ita  inviolabiliter  observari. 


1236.  227 

ne  deinceps  in  eis  violentia  vel  gravamen  vel  aliqua  molestia  in- 
feratur.  Si  quis  antem  hnic  nostre  confirmationi  sigilli  nostri  muni- 
mine  roborate^)  ausu  temerario  presumpserit  contraire,  indignationem 
dei  omnipotentis  et  sanctoram  eins  et  nostre  excommonicationis 
sentenciam  se  noverit  incurrisse.  Ceterum  qnia  debitam  sollicitudinem 
pro  ipsa  ecclesia  in  hiis  et  in  aliis  quibns  potuimus  libenter  gessi- 
mns,  dignnm  est,  ut  habeamns  communionem  orationnm  et  omninm 
bonomm,  que  ibidem  per  dei  gratiam  fuerint  procurata.  Datum 
anno  domini  m^.  cc<>.  xxx^vi^.,  pontificatus  nostri  anno  xv^. 

Or,  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  8,    Zerbrochenes  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  Seidenfäden, 

470«    Das  Moritzstift   schenkt  dem  KL  Escherde  das  Eigentum 
und  die  Gerichtsbarkeit  des  Waldes  Ecla.     1236. 

Conradus  dei  gratia  prepositus,*)  H(einricus)  decanus,  A(lexander) 
scolasticns  totumqae  capitulnm  sancti  Manritii  in  Hildensem  omnibus 
hanc  cartulam  inspecturis  salutem  in  vero  salutari.  Pro  dilectione 
venerabilis  prepositi  H(einrici)  et  conventns  in  Escherte  proprie- 
tatem  et  iuriditionem,  quam  in  silva  que  dicitur  Ecla  ratione  bo- 
nornm  in  Bettenem  et  in  novali  habuimus,  pio  et  bono  affectu 
donavimus  eisdem.  Ne  autem  hec  donatio  a  pio  fratrum  et  com- 
muni  consensu  celebrata  in  posterum  possit  infringi,  presens  scriptum 
sigillo  nostro  et  testibus  subscriptis  dignum  duximus  roborare. 
Testes  autem  hü  sunt:  Hugo  prepositus  sancte  Crucis  et  Heinricus 
thesaurarius  et  Sigebodo  cantor  et  Rodolfus  et  Wenierus  de  Bort- 
felde  canonici  Hildensemenses  et  Heinricus  miles  de  Hemdesdore. 
Actum  anno  dominice  incamationis  m^.  cc^.  xxx^.  vi®. 

Or.  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  10.  Siegel  nebst  Befestigung 
verloren. 

471.  Bischof  Konrad  bestätigt  die  eingerückte  Urk.  des  Crrafen 
Heinrich  von  Schaden  vom  Jahre  1232,  in  welcher  dieser  dem  Kl. 
Dorstadt  u.  a.  die  Pfarrkirche  daselbst  übergibt.     1236. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse 
volumus,  quod  scriptum  comitis  Henrici  de  Sladem  sigillatum  duobus 
si^Uis  suo  proprio  scilicet  et  fratris  sui  nobis  fuit  exhibitum  sub 
hac  forma  (folgt  die  Urk.  des  Grafen).  Ut  igitur  supradicta,  que 
sunt  taliter  ordinata,  perpetuum  robur  obtineant,  nos  ea,  sicut  iuste 


>)  Or.  roborante.        ')  prepositus  fehlt  im  Or. 

15* 


228  1236. 

et  rationabiliter  acta  sunt,  conflrmavimns  et  scripto  nostro  presenti 
et  sigilli  nostri  mnnimine  roboravirnos  ad  cantelam  precipientes  snb 
interminatione  anathematis,  ne  aliqnis  in  posterum  ansu  temerario 
ea  presumat  infringere  vel  mutare.  Datum  anno  domini  m^.  cc^, 
xxxyi<>.y  pontificatns  nostri  anno  qnintodecimo. 

Or.  im  Archiv  zu  DoratadL    Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs  an  weissen 
Zwimfäden,    Die  Urk.  des  Grafen  oben  Nr,  355. 

472«     Bischof   Konrad    überträgt    dem    Ändreasstiß    vier    ihn 
resignierte  Hufen  in  Wdllenstedt.     1236. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.  Conradns  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopns.  Per  presens  scriptum  notnm  esse  volmnus 
tam  presentibus  quam  futnris,  quod  Eghardus  et  Hermannus  de 
Wallenstede  fratres  et  uxores  eorum  de  consensu  heredum  quatuor 
mansos  Wallenstede  sitos,  quos  de  manu  nostra  tenebant  in  pheodo, 
receptis  quinquaginta  et  quinque  talentis  Hildensemensis  monete 
a  decano  et  fratribus  sancti  Andree  in  Hildensem  in  manus  nostras 
liberaliter  resignarunt,  et  nos  eosdem  mansos  capitulo  iam  dicte 
ecclesie  sancti  Andree  pro  remedio  anime  nostre  contulimus  perpetuo 
possidendos.  Testes  huius  rei  sunt  Thidericus  de  Adenoys,  Albertus 
de  Eversten  canonici  ecclesie  nostre  maioris,  Florencius,  Marcolfus, 
Johannes  canonici  sancti  Andree,  Ludolfus  camerarius^  Thidericus 
de  Holthusen  et  Hugo  frater  suus,  Johannes  de  Stadio,  lohannes 
de  Sutterem  milites,  Conradus  de  Emberke,  Gherardus  camerarius, 
Wilhelmus  de  Rozendal,  lohannes  Turk.  *)  üt  igitur  hec  firma  per- 
maneant  et  inconvulsa,  nos  ea  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri 
mnnimine  roboravimus  ad  cautelam.  Actum  anno  domini  m^.  cc^. 
xxxvi^.,  pontificatns  nostri  anno  yi^.^) 

Abschrift  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop,  des  Andreasstiftes,  Ms.  320  foL  33  r. 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Abschrift  des  18.  Jahrhunderte 
im  Ms.  XXI,  1257  S.  211  in  der  Kgl.  Bibliothek  zu  Hannover  (B). 

478«  Dofnscholaster  Meinardtis  unter  den  Zeugen  der  Urk.  des 
Grafen  Konrad  van  Limmer,  in  welcher  dieser  deni  Kl.  Marientrerder 
einen  Hof  in  Havelse  gegen  den  Zehnten  in  NordseM  und  den  in 
Asbeke  und  dreissig  Mark  als  Mitgift  für  seine  Schwester  8€ÜOfHe 
überlässt.     1236. 


1)  Erck  B.    2)  B  fügt  hinzu  Conradus. 


1236.  229 

Or.  im  KgL  St-A.  zu  Hannover,  Marientcerder  Nr.  12,  Beschädigtes  Siegel 
des  Grafen.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VI,  S.  16  Nr.  17.  RegestWipper- 
vMm,  JReg.  Schaumb.  S.  66  Nr,  122  a. 

474«    Bischof  Konrad  bestätigt  den  Schuhmachern  in  der  Stadt 
die  Innung  und  ihr  altes  Recht    1236  (pontificatus  nostri  anno  xvi.). 
Gedr.  nach  Copie  Doebner,  ÜB.  HI,  8.  6S9  Nachtr.  Nr.  13. 

475.  Bischof  Konrad  nimmt  die  Güter  des  KL  Demeburg  in 
Cantelsem  in  seinen  Schutz  und  schenkt  ihm  eine  ihm  resignierte  Hufe 
daselbst.     1236. 

Conradns  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibns  hanc 
cartulam  inspecturis  sahitem  in  Christo  Ihesu.  Notum  esse  volumus, 
qnod  sub  protectione  nostra  recepimus  bona  in  Cantelsem,  que 
Tidericus  dictus  de  Cantelsem  vendidit  ecclesie  Derneburgensi  man- 
dantes  et  districte  sub  pena  anathematis  prohibentes,  ne  quis  in 
eisdem  bonis  presumat  eandem  Derneburgensem  ecclesiam  molestare. 
Verom  qnia  inter  bona  illa  erat  mansus  unns  situs  in  Cantelsem, 
quem  idem  Thidericus  et  uxor  sua  de  manu  nostra  in  feodo  tenne- 
runt,  ipsi  resignaverunt  eum  nobis  et  nos  eidem  ecclesie  Derne- 
bnrgensi  contulimns  eum  perpetuo  possidendum.  Testes  autem 
donationis  a  nobis  facte  sunt  lohannes  ^sacerdos  in  Demeburch, 
lohannes  scriptor  canonicus  sancti  Andree  in  Hildensem,  Godefridus 
Scolaris,  Conradns  de  Embrike,  Tidericus  de  Goslaria  et  alii  quam 
plures.  Igitur  ad  huius  rei  evidentiam  nos  scriptum  nostrum  inde 
confectum  dedimus  et  illud  sigillo  nostro  munivimus  ad  cautelam. 
Actum  anno  1)  domini  m^.  cc<>.  xxx^hri^.,  pontificatus  nostri  anno  xvi^. 

Or,  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  7.  Siegel  des  Bischofs  an 
roten  SeidenfSden, 

470.  Grraf  Heinrich  von  Wohldenberg  verpfändet  dem  Kl.  Bingel- 
heim  die  Vogtei  über  vier  Hufen  in  Beinmn.     1236. 

Henricus  dei  gratia  comes  de  Woldenberge  presentibus  et 
fntoris  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  domino.  Notum  vobis 
facimus,  qnod  nos  advocatiam  nostram  in  Benem  super  quatuor 
mansos  domino  abbati  de  Ringlem  et  eins  conventui  pertinentes 
ipsis  pro  decem  talentis  Brunswicensibus  obligamus  in  hunc  modum, 
ut  eadem  nunquam  nobis  cederet  nisi  in  die  sancti  Michaelis  de 
nostra  pecunia  redimenda.  Quod  si  nobis  eodem  die  iam  dictam 
advocatiam  redimere  non  contingat,  prefatus  abbas  et  conventus 

0  «ano  fehlt  im  Or. 


280  1236-89. 

sequenti  anno  usque  ad  preflxnm  terminom  eandem  in  omni  ü-an- 
qoillitate  possideant  et  quiete.  Ut  autem  super  hoc  facto  nnllns 
dubietatis  possit  oriri  scrupulus,  presens  scriptum  sigilli  nostri 
munimine  roboramus.  Actum  anno  incamationis  domini  millesimo 
ducentesimo  trigesimo  sexto. 

Ähsekrift  des  16,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Abtes  Heinrieh  Wirsehius  im 
Archiv  zu  Mingelheim  S.  57. 

477«  Herzog  Otto  von  Braunschweig  ersucht  den  Domkuster 
H(einrich),  den  Domscholaster  M(einhard),  und  den  Domkantor  SOge- 
bodo),  das  Stift  st.  Mathiä  in  Goslar  von  der  Schädigung  des  KL  Königs- 
lutter im  Besitze  der  Güter  in  Bamstorf,  die  jenem  Kaiser  Lothar 
geschenkt  habe,  abzuhalten.     0.  D.  (1236 — 39). 

Ahschr.  d.  15.  Jdhrh.  im  Cop.  VI,  11,  Ä  734  Nr.  1456  im  Kgl.  St-A.  zu 
Hannover.  Danach  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  550  Nr.  586  zu  1235 -—46,  tcas  tregtn 
des  Kantors  Sigebodo  (bis  1239)  nicht  angeht,  Sudendorf,  ÜB.  1,  S.  14. 

478.  Das  Blasiusstiß  in  Braunschweig  verzichtet  gegenüber  dem 
Kl.  Wöltingerode  auf  alles  Recht  an  den  (xütem  in  Börssum  und  ge- 
nehmigt den  Vertrag  des  Klosters  mit  dem  Herzog  von  Braunschweig. 
0.  D.  (1236?). 

Hinricus  *)  dei  gratia  decanus  totumque  sancti  Blasii  in  Bruns- 
wick capitulum  omnibus  presens  scriptum  inspicientibus  yeram  in 
domino  charitatem.  Notum  esse  volumus  tam  posteris  quam  pre- 
sentibus.  quod  omni  iuri  et  impetitioni,  quam  in  bonis  Borsem 
habuimus,  ad  petitionem  et  yoluntatem  domini  nostri  ducis  rennn- 
ciavimus,  ordinationem  et  contractum,  quem  nostro  consensu  et 
voluntate  nostra  cum  eisdem  bonis  in  reconpensationem  castri 
Harlingeborg  cum  claustro  Waltingerodhe  ordinavit,  ratum  habentes 
et  inconvulsum.  In  huius  autem  rei  testimonium  presentem  pag^nam 
sigilli  nostri  appensione  corroboravimus. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop.  VI,  115,  S.  177  im  Kgl  St.-A.  zu 
Hannover. 

479«  Der  Propst  des  Maria  Magdalenen-Ordefis,  der  Dechant 
des  Stephanstiftes  in  Mainz  und  Domherr  S(alomon)  in  Würzbur^ 
vidimieren  eine  Bulle  Gregors  IX.  d.  d.  Interamna  1237  Januar  24, 
worin  dieser  die  Erzbischöfe  und  Bischöfe  in  Detäschlafid  beauftragte 

0  Soll  wohl  heissen  Heiwicos. 


1237.  281 

den  Pfarrern  die  Unterstützung  der  Almosen  sammelnden  Boten  der 
Nonnen  anzubefehlen,  da  trotz  der  Absetzung  des  Propstes  Rudolf  die 
gegebenen  Privilegien  des  Ordens  in  Kraft  blieben. 

Frater  St.  prepositus  ordinis  sancte  Marie  Magdalene,  Th(eo- 
baldns)  decanus  sancti  Stephan!  Magnntini  et  magister  S(aloinon) 
canonicas  Arbipolensis  omnibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 
salutem  in  domino.  Noverit  omnium  tarn  presentium  quam  futurorum 
soUers  industria,  nos  litteras  domini  pape  in  hunc  modum  inspexisse : 

Gregorius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabilibus  fratribus 
archiepiscopis  et^)  episcopis  per  Theutoniam*)  constitutis  salutem 
et  apostolicam  benedictionem.  Ex  parte  dilectarum  in  Christo 
filiarum  sororum  penitentium  sancte  Marie  Magdalene  in  Alemannia 
nostris  est  auribus  intimatum,  quod,  cum  nuntios  suos  ad  loca^)  aliqua 
pro  elemosina*)  acquirenda  transmittunt,  rectores  ecclesiarum  loco- 
mm  ipsorum  eos  vel  de  locis  Ulis  eiciunt  aut  ad  conferendam  eis 
terciam^)  partem  elemosine  a  Christi  fidelibus  suscepte  compellunt, 
propter  quod  dicte  sorores,  que,  cum  existat^)  novella  plantatio, 
non  possint  inopem  vitam  suam  nisi  fidelium  elemosinis  sustentare, 
grave  dispendium  paciuntur.  Verum  cum  predicte  sorores  eo 
magis  ecclesiastico  sint  digne  favore,  quo  fortius  deo  per  opera 
sanctitatis  desiderant  complacere,  universitati  vestre  districte  preci- 
piendo  mandamus,  quatinus  singuli  vestrum  in  sua  dyocesi  subditos 
suos  ut  eosdem  nuntios  benigne '')  ad  elemosinas  petendas  admittant 
et  prorsus  ab  hniusmodi  elemosinarum  extorsione®)  desistant  moni- 
tione  premissa  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  remota 
cogatis.  Ceterum  cum  dicte  sorores  nonnullas  indulgentias  ab 
apostolica  sedc  obtineant  et  nonnulli  pro  eo,  quod  R(odo]fum) 
qnondam  earum  prepositum  ab  ipsarum  prepositura  exigentibus^) 
calpis  suis  amovimus,  prefatas  indulgentias  suo  asserant  yigore 
destitui,  volumus  et  mandamus,  quod  hoc  non  obstante  easdem  in- 
dulgentias in  suo  vigore  servetis  et  faciatis  a  vestris  subditis  obser- 
vari.  Datum  Interamne^o)  viiii.  kalendas  februarii,  pontificatus  nostri 
anno  decimo. 

Or,  im  Kgl.  St,-A,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  20.  (Ä)  Bruchstücke 
des  Siegels  des  Propstes  an  grüner  und  des  Dechanten  an  weisser  Seidenschnur, 
das  des  Salomon  an  roter  Seidenschnur  gut  erhalten  mit   Rücksiegel.    Die  Bulle 


1)  et  fehlt  B.  ^)  Theotoniam  B.  ^)  aliqna  loca  B.  *)  elemosinis  acqui- 
rendis  B.  *)  tertiam  B.  «)  existant  AB.  '')  benigne  fehlt  B.  »)  extors.  fehlt  B. 
>)  exlg.  culp.  snis  fehlt  B.    ^^)  Iterami  A. 


282  1287. 

wurde  auch  durch  Bischof  Konrad  vidimiert  und  hesiegeli,  Or,  a.  a.  0.  mit  dem 
bischöflichen  Siegel  an  tceiss'roter  geflochtener  Hanfschnur  (B)* 

480.  Herzog  Otto  und  seine  Gemahlin  Mathilde  von  Braunschireig 
bekunden  die  Beilegung  eines  Streites  des  Blasiusstiftes  in  Braunschweig 
mit  dem  KL  Wöltingerode  wegen  Güter  in  Börssum.  Bei  Bramischtceig 
1237  Februar  5, 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.^)  Dei  gi*atia  0(tto) 
dux  de  Bruneswic  et  M(achthildis)  ducissa  uxor  eins  omnibus  pre- 
sentibus  et  fntnris  inperpetnum.  Ne  cnm  tempore  transeat  et  in 
oblivionem  deveniat  qnod  ab  hominibus  geritnr  infra  tempns,  tarn 
Scripte  qnam  testibns  memorie  ntiliter  commendatnr.  Universis 
igitnr  presentibns  ac  posteris  cnpimus  esse  notnm,  qnod  cansa 
dissensionis,  que  inter  ecclesiam  sancti  Blasii  in  Brnneswic  ex  parte 
una  et  prepositnm  et  conventum  in  Woltingerodhe  ex  parte  altera 
snper  bonis  in  Borsne  vertebatnr^  mediante  nostro  consilio  et  assensn 
in  bono  pacis  et  compositionis  taliter  est  sopita.  Predicti  conventus 
et  prepositns  de  Woltingerothe  promisemnt  ecclesie  sancti  Blasii 
centum  marcas  puri  argenti  ad  certnm  et  condictnm  inter  se  termi 
nnm  persolvendas,  ut  cessarent  penitns  ab  omni  actione  sua,  quam 
de  bonis  in  Borsne  dicebant  se  habere.  Veniente  siqnidem  termino 
illo  de  prefata  snmma  persolvemnt  eisdem  septuaginta  marcas,  de 
residnis  adhuc  xxx  marcis  alias  inducias  impetrantes  et  de  totali 
assensn  capitnii  obtinentes.  Quibus  exspirantibns  decanns  et 
capitnlnm  sancti  Blasii  ad  nostram  fecimus  presentiam  evocari  amice 
rogantes,  nt  ipsas  xxx  marcas  pro  nostra  dilectione  ac  petitioue 
dimitterent  et  laxarent.  Ipsi  antem  habito  inter  se  consilio  et 
tractatu  diligenti  nostris  voluntatibns  et  precibns  annnernnt  pre- 
dictas  xxx  marcas  omnino  remittentes  et  relaxantes.  Bennncia- 
vemnt  etiam  penitns  omni  actioni  sue  et  iuri  sno,  qnod  in  supra- 
dictis  bonis  habebant.  Sane  nt  forma  hnins  compositionis  firma 
semper  et  inviolabilis  perseveret,  paginam  presentem  binc  inde 
conscribi  et  sigillis  nostris  simnl  et  sigillo  sepedicte  ecclesie  in 
robnr  perpetno  valitumm  decrevimns  sigillari.  Actum  est  hoc  apud 
Brnneswic  anno  incarnationis  dominice  m^.  cc^.  xxx^.  vü^.,  nonas 
febmarii,  Inna  vi*.  Testes  hnins  rei  sunt  Woltmannns  capellanus 
dncis,  Johannes  capeUanns  dncisse,  magister  Regenbodo,  item  scolares 
ducisse  Heinricus  de  Stendale,  Luderus,  Bemardus,  milites  Bemardns 

>)   Verlängerte  Schrift, 


1237.  233 

de  DoTstad,  Guncelinus  dapifer  et  filins  eius  Ecbertas,  lordanus 
dapifer,  Willekinus  marscalcus,  Ludolfus  de  Honlage  camerarios, 
Thidericus  de  Monte,  Heino  de  Wenethen,  Anno  filius  lordanis 
dapiferi,  Everardns  de  Odem,  Arnoldus  filius  Bernardi  de  Dorstat, 
Ludolfus  et  Gevehardus  de  Borthvelde  fratres,  Rockerus*)  de 
Cletlinge. 

Or.  im  Kgl,  St.'A.  zu  Hannover,  Wdltingerode  Nr.  12.  Siegel  des  Konventes 
vtrhren,  tUis  dee  Herzoge  und  der  Herzogin  stark  beschädigt  an  roten  und  gelben 
Seiden flden.     Gedr.  Asseburger  ÜB.  II,  S.  137  Nr.  191. 

481  •  Papst  Gregor  IX.  gestattet  dem  Domkantor  den  Gebrauch 
der  Mitra  an  Festtagen.     Viterbo  1237  Juni  7. 

Gregorius*)  episcopus  servus  servorum  dei  dilecto  fllio  .  .  can- 
tori  ecclesie  Hildesemensis  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
Ad  hoc  ecclesia  dei  variis  decoratnr  insignibus  dignitatum,  ut  pulchra 
fldelibus  et  infldelibus  appareat  terribilis  ut  castrorum  acies  ordinata. 
Qaare  nos,  qui  decorem  domus  domini  tenemur  ex  officio  nobis 
iniuncto  diligere,  decentes  personas  libenter  talibus  honoribus  deco- 
ramas.  Ad  faciendam  igitur  ecclesie  Hildeseniensi  gratiam  specialem 
venerabilis  fi'atris  nostri . .  Hildesemensis  episcopi  precibus  inclinati 
usum  mitre  tibi  et  successoribus  tuis  in  diebus  soUempnibus  de  nostra 
concedimns  gratia  liberali.  Nulli  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si  quis 
autem  u.  s.  w.  Datum  Viterbii  vii.  idus  iunii,  pontificatus  nostri 
anno  undecimo. 

Or,  im  KgL  St.-Ä.  zu  Hannover,  Damstift  Hildesheim  Nr.  160  mit  Bleibulle 
an  roten  und  gelben  SeidenfSden.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  73  Nr.  144. 

482.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Escherde  eine  ihm  re- 
signierte Hufe  m  Eddinghausen,    Hildesheim  1237  Juli  3. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Notum  facimus 
universis,  quod  Ludolphus,  Hermannus  et  Bernhardus  fratres  de 
Bethenem  dicti  Colingi  mansum  nnum  in  Etthingehusen,  quem  tenebant 
in  feodo  ab  Alebrando,  Hartwico,  Heinrico,  Wemero,  Hermanno 
et  Heinrico  Sapiente,  ipsis  libere  resignarunt,  qui  et  eundem 
mansum  Luppoldo  et  Basilio  fratribus  de  Escherte,  a  quibus 
cum  habebant  in  feodo ,  similiter  resignarunt.  lidem  vero  fratres 
de  Escherte  mansum  illum  nobis  multis  astantibus  dimiserunt.  Nos 
autem  dictum  mansum  dedimus  ecclesie  in  novo  Escherte  pro  remedio 


>)  So  das  Or.  statt  Botkerus.        ')  Verlängerte  Schrift. 


284  1237. 

anime  nostre,  nt  cum  possideat  iure  perpetuo  et  quieto.  üt  igitur 
nostre  liberalitatis  donatio  rata  permaneat  et  secura,  presens  scriptum 
de  hoc  compactum  sigillo  nostro  duximus  roborandum.  Testes  haius 
rei  sunt  Gonradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis, 
Heinricus  custos,  Tliidericus  de  Adonois,  magister  Hermaunus  de 
Paderbuma,  Johannes  plebanus,  Heinricus  de  Tossem  clerici,  Lup- 
poldus  et  Basilius  de  Escherte,  Ludolphus  camerarius,  Bertoldos  et 
Luppoldus  de  Veten  foro,  Hugo  de  Insula,  Thidericus  de  Tossem 
milites,  Volcmarus  Dives  et  Heinricus  filius  suus,  Amoldus  et  Hein- 
ricus de  Minda,  Berterammus  de  Domo,  Albertus  Burmester,  Her- 
maunus Puntrocke  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  Hildensem 
ante  rufum  hostium  monasterii  nostri  anno  gi-atie  m^.  cc^.  ixx<hrii<>., 
yfi.  nonas  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno  x^vü^ 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  11.     Siegel  des  Bischofs  an 
roten  und  gelben  Wollfäden.    Regest  Doehner,  ÜB.  I,  S.  73  Nr.  145. 

488«     Bischof  Konrad  überträgt  dem   Kl.  Escherde  zwei    ihm 
resignierte  Hufen  in  Bethein.     Hildesheim  1237  Juli  3. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibns  hoc 
scriptum  intuentibus  salutem  in  nomine  Ihesu  Christi.  Notum  facimus 
protestantes,  quod  Conradus  et  Walterus  fratres  de  Bethenem 
constituti  ante  rufum  hostium  in  australi  plaga  nostri  monasterii 
duobus  mansis,  quos  a  Luppoldo  et  Basilio  fratribus  de  Escherte 
tenebant  in  feodo,  renunciarunt,  et  eosdem  mansos  dicti  fratres  de 
Escherte  in  manus  nostras,  quia  eos  a  nobis  habuerunt  in  feodo, 
resignarunt.  Nos  vero  facta  resignatione  illos  duos  mansos  libenter 
et  liberaliter  donavimus  ecclesie  in  novo  Escherte  propter  deum  hoc 
adiecto,  ut  anniversarii  nostri  dies  in  yigiliarum  et  missarum  decan- 
tationibus  in  commemoratione  fidelium  celebretur.  Testes  huias  rei 
sunt  Conradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Cmcis, 
Heinricus  custos,  Thidericus  de  Addonois,  Hermannus  de  Paderbuma, 
magister  Johannes  plebanus,  magister  Richardus,  Heinricus  de  Tossem 
clerici,  Ludolphus  camerarius,  Bertoldus,  Luppoldus  de  Veteri  foro, 
Hugo  de  Insula,  Thidericus  de  Tossem,  Conradus  et  Hogenis  de 
Piscina  milites  et  alii  quam  plures.  Ut  autem  hec  nostra  donatio 
inconvulsa  permaneat  et  secura,  cartam  haue  super  hoc  confectam 
sigillo  nostro  duximus  roborandam.  Actum  est  hoc  in  urbe  nostra 
Hildensem  anno  domini  rnP.  cc^.  xxxPvii^.,  v^.  nonas  iulii,  pontiftcatas 
nostri  anno  septimo  decimo. 


1237.  235 

Or.  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  E$eherde  Nr,  12.  Siegel  des  Bischofs  von 
den  roten  und  gelben  Wollfiden  zur  Hälfte  verloren, 

484.  NotariatsinsU^mentf  tvorin  Ritter  Rudewin  Scade  ein  Haus 
des  Kl,  Marienberg  in  Boppard  für  50  Kölner  Mark  kauft  und 
das  Kloster  den  Kaufpreis  zum  Ankauf  der  Güter  des  Stiftes  Hildesheim 
in  Boppard  verwendet.     Boppard  1237  Juli  16  (xvii.  kalendas  augusti). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Koblenz.  Gedr.  Eltester  und  Goerz,  ÜB.  zur  Gesch. 
mittelrhein.  Territorien  HI,  S.  435  Nr.  565;  vgl.  auch  das  Urteil  in  der  Streitsache 
S.  457  Nr.  597. 

485«  Bischof  Konrad  überträgt  die  ihm  resignierte  Hälfte  des 
Zehnten  in  Bründeln  der  Kirche.     Hildesheim  1237  August  30. 

In  nomine  sancte  et  individae  trinitatis.  Conradns  dei  gracia 
Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volunins  nniversis  Christi 
fidelibns  tarn  presentibus  quam  fiitaris,  qnod  constitutus  in  nostra 
presencia  Bertoldus  miles  scilicet  fllius  Lippoldi  de  Veten  foro 
resignavit  nobis  medietatem  decime  tarn  minute  quam  maioris  site 
Brundelem,  quam  de  manu  nostra  tenebat,  ita  qnod  in  einsdem 
medietate  decime  nichil  iuris  sibi  retinuit,  sed  libera  erit  et  ab 
omni  eins  onere  expedita.  Idem  fecit  Lippoldus  cognatus  suus 
et  predicte  decime  medietatem  in  manus  nostras  expeditam  et  ab 
omni  impeticione  liberam  resignavit.  Similiter  loliannes  de  Coiarde 
portÄuarius  noster  in  Wincenborch  renunciavit  iuri,  si  qnod  in  ea 
videbatnr  habere.  Nos  autem  post  resignacionem  nobis  factam 
contulimns  pro  remedio  anime  nostre  predicte  decime  medietatem 
ecclesie  nostre  maiori  ab  omni  sicut  dictum  est  inquietndine  in  per- 
petuum  expeditam.  Bertoldus  vero  supradictus  fide  data  in  manibus 
Hugonis  de  Insula  et  Ludolffi  camerarii  et  Hermanni  de  Tinkeler 
promisit,  qnod  neque  per  se  neque  aliqnis  ex  parte  sua  in  illius  dimi- 
dietate  decime  molestabit  ecclesiam  nostram  maiorem  addicendo  in 
ea  ins  alicnius  proprietatis  vel  aliquo  modo  sibi  inferendo  molestiam 
vel  grayamen;  et  si  factum  fuerit,  ipse  ecclesiam  a  tali  iniuria  eximet 
sine  mora.  Idem  promisit  flde  data  in  manus  supradictorum  Lip- 
poldus cognatus  suus  et  Conradum  et  Hogerum  fratres  de  Piscina 
et  Theodericum  de  Tossem  et  Craftonem  de  Hymmedisdore  fide- 
iussores  dedit  ecclesie  nostre  maiori  sepedicte  de  eo,  quod  neque 
ipse  nee  aliquis  ex  parte  sua  de  dimidia  parte  decime  in  Brundelem 
prenominate  umquam  movebit  ei  aliquam  questionem;  et  si  aliquis 


286  1287. 

ex  parte  sna  faceret,  tarn  ipse  quam  fideinssores  ecclesiam  a  tali 
gravamine  liberabunt.  Testes  huius  rei  sunt  Reynoldns  preposit^is 
maior,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Henricus  custos,  Conradns 
de  Goslaria,  Albertus  prepositus  montis  sancti  Petri  prope  Gos- 
lariam,  Theodericus  de  Adonoys,  magister  Johannes  de  Padeboma, 
Henricus  de  Schalkenberge,  Henricus  de  Tossem  canonici  maioris 
ecclesie,  Amoldus  decanus  sancte  Crucis,  Herrandus,  Conradns  de 
Ilsedhe,  magister  Otto,  Walthems  canonici  sancte  Cmcis,  Henricus 
de  Goslaria  canonicus  sancti  Petri  montis,  Conradns  de  Herbere 
plebanus  in  Leyfforde,  magister  Godfridus  scriptor  capellani  nostri, 
item  Ludolfus  camerarius,  Conradns  marschalkus,  Henricus  pincema, 
Hermannus  de  Thinkelere  et  alii  quam  plures.  Ut  itaque  ex  nnlla 
temporis  longinquitate  vel  hominum  malicia  huic  tradicioni  nostre 
possit  impedimentum  aliqnod  provenire,  eam  presenti  Scripte  et 
sigilli  nostri  munimine  roboravimus  et  perpetnis  ratam  esse  tempo- 
ribus  per  auctoritatem  beatomm  apostolomm  Petri  et  Pauli  et  suc- 
cessorum  suorum,  nostram  quoque  et  omnium  episcopomm  man- 
damus  et  precipimus  omnem  violenciam  seu  malignantis  ingenii 
dolum  ab  eadem  medietate  decime  tamquam  ecclesiastica  eadem 
auctoritate  sub  interminacione  anathematis  repellentes.  Actum  Hil- 
densem in  curia  Theoderici  de  Adenoys  anno  domini  m^.  cc^  xxxvii, 
pontificatus  nostri  anno  xvii.,  datum  Hildensem  iii.  kalendas  septembris. 

Abschr.  des  15,  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S.  692  Nr.  1343  im  Kgl,  St.-A.  zu 
Hannover» 

486«  Bischof  Konrad  schenkt  dem  KL  Neuwerk  bei  Goslar  den 
Zehnten  in  Klein-Schladen,  den  der  Propst  Johann  von  Burchard  von 
Lengde  gekauft  hat.  Bei  Steterburg  1237  September  7  (idus  sep- 
tembris vii.,  pontificatus  nostri  anno  septimodecimo). 

Testes  igitur  sunt  Meinhardus  scolasticus,  magister  Hermannus 
de  Paderbuma  canonicus  Hildensemensis,  Bernhardus  prepositus  in 
Stiderburg,  lohannes  plebanus  in  Goslaria,  magister  lohaimes 
canonicus  sancte  Crucis  et  lohannes  canonicus  sancti  Andree,  Hein- 
ricus  pincema,  Godescalcus  de  Adenstide,  Bertolt  de  Brotsem, 
Ludolfus  de  Getlcthe  et  alius  Ludolfus  de  Getlethe  milites,  Gerardns 
camerarius,  ßicbodo,  Conradns  marscalcus. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Eingenähtes  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  nach  Cop.  ÜB.  des  hist.  Vereins 
für  Niedersachsen  I,  S.  21  Nr.  16,  nach  dem  Or.  Bode,  ÜB.  I,  S.  529  Nr.  554. 


1237.  237 

487«  Bischof  Konrad  vidimiert  eine  Bulle  des  Papstes  Gregor  IX. 
d,  d,  Viterbo  1237  September  22  (x^.  kalendas  octobris,  pontificatus 
nostri  anno  xi.),  in  welcher  dieser  den  Besuchern  der  Kirchen  der 
Maria  Magdalena  in  Deutschland  hundert  Tage  Ablass  erteilt,     0.  D, 

Gedr.  nach  Cop.  Bode,  ÜB.  I,  S.  630  Nr.  555. 

488«  Bischof  Konrad  vidimiert  eine  Bulle  des  Papstes  Gregor  IX. 
d.  d.  Viterbo  1237  September  25  (vii.  kalendas  octobris,  pont.  nostri 
anno  nndecimo),  worin  dieser  den  Vnterstützem  der  Nonnen  der  Maria 
Magdalena  in  Deutschland  vierzig  Tage  Ablass  verheisst.     0.  D. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  24.  Siegel  des  Bischöfe 
venig  beschädigt  an  roi^weisser  geflochtener  Hanfschnur.  Die  Bulle  des  Papstes 
sonst  w&rtlich  wie  die  hei  Bode,  ÜB.  I,  8.  497  Nr.  515. 

489«  Papst  Gregor  IX.  befiehlt  den  Prioren  und  Brüdern  der 
Dotninikaner  in  Deutschland,  in  ihren  Predigten  das  Volk  zur  Unter- 
statzung der  Nonnen  der  Maria  Magdalena  aufzufordern.  Viterbo  1237 
September  28  (iüi.  kalendas  octobris,  pontificatus  nostri  anno  xi<>.). 

Im  St.'A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  20,  nicht  Or.,  sondern  gleichzeitige 
Abschrift,  beglaubigt  durch  das  Siegel  des  Bischofs  Konrad  in  rotem  Wachs  an 
rot-weisser  geflochtener  Hanfschnur.  Auf  demselben  Pergament  {a.  a.  0.  Nr.  21) 
ein  gleichlautender  Auftrag  an  die  Minoriten  (ministris  et  fratribns  ordinis  fratnim 
Minonmi  per  Alamaniam  conatitutis),  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  531  Nr.  556.  Eine 
gleichlautende  Vidimierung  der  beiden  Bullen  durch  Bischof  Konrad  mit  derselben 
Besiegelung  a.  a.  0.  Nr.  25.  Beide  Urk.  transsumiert  Bischof  Konrad  in  einer 
iceiteren  Urk.,  Or.  in  der  Bibliothek  des  histor.  Vereins  ftXr  Niedersachsen  zu 
Hannover,  Siegel  von  den  roten  und  gelben  Seidenfäden  verloren. 

490.  Ritter  Halt  von  Bieu^ende  gestattet  dem  Propste  Walther  von 
Dorstadt,  dass  er  von  Dietrich  von  Kissenbrück  vierzehn  Morgen  in 
Kissenbrück  kauft  und  zwölf  Morgen  in  Mnllenstede  eneirbt.  (1237 
vor  November). 

Notnm  Sit  universitati  fidelinm,  qnod  ego  Halt  miles  de  ßiwinde 
annnente  meo  filio  Helmoldo  pennisi  preposito  Waltero  in  Dorstat, 
ut  emeret  a  Teoderico  de  Kissembruge  xiiii  iugera  sue  proprietatis 
acceptis  prius  a  iam  dicto  preposito  tribns  marcis  viroque  iam  dicto 
daüs  ab  ecclesia  vii  mai'cis  argenti  communis,  consentientibns  ipsius 
heredibus,  hoc  est  filia  et  fratre,  quibus  a  iam  dicto  preposito  due 
marce  pro  rependio  sunt  collate.  Nos  vero  id  volentes  in  posterum 
ratom  et  inconvnlsum  teneri,  ne  in  aliquo  ecclesia  iam  dicta  gravetur, 
*d  interpositione  imperialis  bannl  munimus  insuper  et  appositione 


238  1237. 

sigilli  nostri  roboramus.  Huius  rei  testes  sunt  Teodericus  de  Hessenem, 
Heinricus  Kaldun,  Kunemannus  et  Geroldus,  Hugoldus,  Bitsardus 
milites  et  castrenses,  Godescalcus  plebanus  et  Florentius  de  Biwinde 
sacerdos,  Heinricus  de  Ostbiwinde  sacerdos,  Bernardus  de  Kissem- 
bruge,  Heinricus  de  Stekelenberg,  Cristianus,  Heinricus,  Marquardus, 
Fridericus  milites  de  Biwinde,  Albertus  et  Ekkehardus  cives  et  alii 
quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  impeiii  domini  Friderici  X7u9. 
Item  ipso  tempore  datis  nobis  a  iam  dicto  preposito  duabus 
marcis  concessimus  ipsi,  ut  emeret  in  Mullenstede  xii  iugera  a  tribns 
fratribus  heredibus,  quorum  unum  sumpsit  in  conversum  nomine 
Albertum  datis  aliis  duobus  fratribus  duabus  marcis  argenti  communis. 

Or.  im  Archiv  zu  Doratctdt.  Beschädigtes  Siegel  des  Ausstellers  und  Icleiner 
Rest  des  Konventssiegels  an  weissen  Zwimfäden,  Regest  Hänselmann,  ÜB.  der 
Stadt  Braunschweig  II,  S.  540  Nr.  *89.  Da  1236  noch  Otto  als  Propst  von  Dorstadt 
genannt  tcird,  so  dürfte  die  Urk.  erst  in  das  Jahr  1237  fallen. 

491«  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Kreuzstift  Güter  und 
GereA;htsame  in  Giesen.     Hildeskeim  1237  November  29. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.*)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volumus  univei'sis  Christi 
fldelibus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  constitutus  in  presentia 
nostra  Bertoldus  miles  filius  scilicet  Lippoldi  de  Veteri  foro  resig- 
navit  nobis  duos  mansos  sitos  in  superiori  lesen,  quos  de  manu 
nostra  tenebat,  et  aream  unam  ibidem  sitam  et  duo  iura,  que  in 
Theutonico  ehtwert  vocantur,  ita  quod  in  eisdem  bonis  nichil  iuris 
sibi  retinuit,  sed  libera  erunt  et  ab  omni  iure  advocati  et  honere 
expedita.  Idem  fecit  Lippoldus  cognatus  suus  et  predicta  bona  in 
manus  nostras  expedita  et  libera  resignavit.  Nos  autem  post  resig- 
nationem  nobis  factam  contulimus  de  consensu  capituli  nostri  pi-o 
remedio  anime  nostre  eadem  iam  dicta  bona  ecclesie  sancte  Cinicis 
in  Hildenseim  ab  omni  iure  advocatie  sicut  dictum  est  inperpetuum 
expedita.  Bertoldus  vero  supradictus  fide  data  in  manibus  Hugonis 
de  Insula  et  Ludolfi  camerarii  et  Hermanni  de  Thinkelere  promisit. 
quod  neque  ipse  neque  aliquis  ex  parte  sua  in  duobus  mansis  Ulis 
nee  in  area  nee  in  iure  illo,  quod  ethwcrt  dicitur,  molestabit  uUo 
umquam  tempore  ecclesiam  sancte  Crucis  addicendo  in  eis  scilicet 
sibi  advocatiam  vel  aliquo  modo  sibi  inferendo  violentiam  vel 
gravamen.    Et  si  factum  fuerit,  ipse  ecclesiam  a  tali  iniuria  eximet 


*)     Verlängerte  Schrift. 


1237.  239 

sine  mora.  Idem  promisit  fide  data  in  manus  supradictorum  Lip- 
poldns  cognatus  saus  et  Conradum  et  Hogerum  fratres  de  Piscina 
et  Theodericum  de  Tossem  et  Crahtonem  de  Himmedesdore  fide- 
iussores  dedit  ecclesie  sancte  Crncis  sepedicte  de  eo,  qnod  neque 
ipse  nee  aliquis  ex  parte  sna  de  dnobns  mansis  in  lesen  prenominatis 
neque  de  area  nee  de  iure,  quod  ewert  vocatur,  umquam  movebit 
ei  aliquam  qnestionem.  Et  si  aliquis  ex  parte  sua  hoc  fecerit,  tarn 
ipse  quam  fideiussores  ecclesiam  a  tali  gravamine  liberabunt. 
Testes  huius  rei  sunt  Eeinoldus  maior  prepositus,  Hugo  prepositus 
sancte  Crucis,  Heinricus  custos,  Conradus  de  Goslaria,  Theodericus 
de  Adonoys,  magister  Hermannus  de  Paderbuma,  Albertus  prepo- 
situs montis  sancti  Petri  in  Goslaria,  Heinricus  de  Sealkenberge, 
Heinricus  de  Tossem  canonici  maioris  ecclesie,  Hen^andus,  Conradus 
de  Dsede,  Walterus  canonici  sancte  Crucis,  Heinricus  de  Goslaria, 
Conradus  de  Herbere,  Godefridus  scriptor  capellani  episcopi,  Lu- 
dolfns  camerarius,  Conradus  marscalcus,  Henricus  pincema,  Con- 
radus de  Piscina,  Hugo  de  Insula  milites.  üt  itaque  ex  nuUa 
temporis  longinquitate  yel  hominum  malicia  huic  traditioni  nostre 
possit  impedimentum  aliquod  peryenire,  eam  presenti  scripto  et 
sigilli  nostri  munimine  roboramus  et  perpetuis  ratam  esse  tempori- 
bus  per  auctoritatem  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et  suc- 
cessorum  suorum,  nostram  quoque  et  omnium  episcoporum  mandamus 
et  precipimus  omnem  violentiam  seu  nialignantis  ingenii  dolum  ab 
eisdem  bonis  tamquam  ecclesiasticis  eadem  auctoritate  sub  inter- 
minatione  anathematis  repellentes.  Actum  anno  domini  mP.ccfi.  xxxOvii^^., 
pontificatus  nostri  anno  x^vü^.  Datum  Hildensem  in  curia  Theode- 
rici  de  Adonoys  iii^.  kalendas  decembris. 

Or,  in  der  BeveHnischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Kreuzati/t  Nr.  2.  Siegel 
nebst  Befestigung  verloren.     Oedr,  Heinemann,  Beitr,  zur  Diplomatik  S.  148. 

492.  Bischof  Konrad  überträgt  dein  Domkapitel  den  ihm  re- 
signierten Zehnten  in  Bründeln.     Hildesheim  1237  November  27. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.*)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volumus  universis  Christi 
fidelibus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  constitutus  in  nostra 
presentia  Bertoldus  miles  scilicet  filius  Lyppoldi  de  Veteri  foro 
resignayit  nobis  medietatem  decime  tam  minute  quam  maioris  Site 

*)     Bis  hier  verlängerte  SchrifL 


240  1237. 

Brundelem,  qaam  de  mana  nostra  tenebat,  ita  qnod  in  eiosdem 
medietate  decime  nicliil  iuris  sibi  retinuit,  sed  libera  erit  et  ab 
omni  eias  honere  expedita.   Idem  fecit  Lyppoldas  cogoatus  snns  et 
predicte  decime  medietat^m  in  manus  nostras  expeditam  et  ab  omni 
impeticione    liberam    resignavit.      Similiter    lohannes    de    Coiarde 
portanarius  noster  in  Wincenbnrch  renunciavit  iuri,  si  qnod  in  ea 
yidebatnr  habere.   Nos  autem  post  resignationem  nobis  factam  cod- 
tulimus    pro  remedio    anime   nostre   predicte    decime    medietatem 
ecclesie  nostre  maiori  ab  omni  sicat  dictum  est  inquietudine  im- 
perpetuum   expeditam.     Bertoldus   vero   supradictus    flde   data  in 
manibus  Hugonis  de  Insula  et  Ludolfl  camerarii  et  Hermanni  de 
Tbinkelere  promisit,  quod  neque  per  se  neque  aliquis  ex  parte  sua 
in  illius  dimidietate  decime  molestabit  ecciesiam  nostram  maiorem 
addicendo  in  ea  ins  alicoius  proprietatis  vel  aliquo  modo  sibi  inferendo 
molestiam  vel  gravamen,  et  si  factam  fuerit,  ipse  ecciesiam  a  tali 
ininria  eximet  sine  mora.   Idem  promisit  flde  data  in  manns  snpra- 
dictorum  Lyppoldus  cognatus  suus  et  Conradum  et.Hogerum  fratres 
de  Piscina  et  Tbeodericum  de  Tossem  et  Craftonem  de  Hymedis- 
dure  fldeiussores  dedit  ecclesie  nostre  maiori  sepedicte  de  eo,  qnod 
neqne  ipse  neque  aliquis  ex  parte  sua  de  dimidia  parte  decime  in 
Bioindelem  prenominate  umquam  movebit  ei  aliquam  questionem; 
et  si  aliquis   ex  parte  sua  faceret,   tam   ipse  quam  fldeiussores 
ecciesiam   a  tali    gravamine    liberabunt.      Testes    huius    rei    sunt 
Renoldus  prepositus  maior,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Henricus 
custos,   Conradus  de  Goslaria,  Albertus  prepositus  montis   sancti 
Petri  prope  Goslariam,  Tbeodericus  de  Adenoys,  magister  Hermannus 
de  Padeboma,  Henricus   de   Sealkenberge,   Henricus   de   Tossem 
canonici  maioris  ecclesie,  Arnoldus  decanus  sancte  Crucis,  Herrandus, 
Conradus  de  Ylsedhe,  magister  Otto,  Walterus  canonici  sancte  Crucis, 
Henricus  de  Goslaria  canonicus  montis  sancti  Petri,  Conradus  de 
Herbere  plebanus  in  Leyfforde,  magister  Godefridus  scriptor  capellani 
nostri;  item  Ludolfus  camerarius,  Conradus  marscalcus,  Henricus 
pincema,  Hermannus  de  Thinkelere  et  alii  quam  plures.   Ut  itaque 
ex  nuUa  temporis  longinquitate  yel  hominum  malicia  buic  tradicioni 
nostre  possit  impedimentum  aliquod  provenire,  eam  presenti  scripto 
et  sigilli  nostri  munimine  roboramus  et  perpetuis  ratam  esse  tem- 
poribus  per  auctoritatem  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  et 
successorum  suorum,  nostram  quoque  et  omnium  episcoporum  man> 
damus  et  precipimus   omnem  yiolentiam    seu    malignanüs    ingenii 


1237.  241 

dolnm  ab  eadem  medietate  decime  tamquam  ecclesiastica  eadem  anc- 
toritate  sub  interminatione  anathematis  repellentes.  Actum  Hildensem 
in  cnria  Theodericl  de  Adenoys  anno  domini  m^.  cc^.  xxx9vii<>.,  ponti- 
ficatos  nostri  anno  xvii^.   Datum  Hildensem  iüP.  kalendas  decembris. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Dotnstift  Hildesheim  Nr,  182  mit  dem  Siegel 
des  Bisehofs  an  gelben  Seidenfäden.    Qedr.  Heinemann,  Beür.  zur  Diplomatik  S,  148, 

40S.  Dompropst  B(einhold),  Domdechant  0(erunch)  und  das 
Domhqritd  bekunden,  dass  der  Domvikar  Hermann  einen  Garten  in 
Lusbeke  für  12  Pfund  aus  Laienhand  zurückgekauft  habe  mit  der 
Bestimmung^  dass  seine  Nachfolger  den  Garten  vom  Dompropste  em- 
pfangen, an  seinem  Anniversar  zu  jeder  Prähende  fünf  Denare  gegeben 
werden  und  die  sieben  sogen,  neuen  Vikare  vier  Denare  erhalten  sollen. 
1237  Dezember  1  (kalendas  decembris). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  HUdesheim  Nr.  181  mit  dem 
beschädigten  Siegel  des  Dompropstes  und  des  Kapitels.  Oedr,  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  73  Nr.  146. 

494.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Moritzstifte  Güter  in 
Langenholzen  mit  Ausnahme  der  Fischerei.  HUdesheim,  in  der  Kurie 
des  Dietrich  von  Adensen  1237  Dezember  20. 

In  nomine  sancte  et  indiyidue  trinitatis.  i)   Conradus  dei  gratia 

Hildensemensis  episcopus.  Omnibus,  ad  quos  hoc  scriptum  pervenerit, 

etemam  in  domino  Ihesu  salutem.   Inter  plurima  humane  conditionis 

infirma  memoriam  hominum  sie  fragilem  esse  constat,  ut  nee  multi- 

tndini  rerum  nee  longitudini  temporis  sufficientem  se  valeat  exhibere. 

Unde  ratio  docuit  et  consuetudo  didicit,  ut  fragilitati  memorie  per 

quedam  Signa  et  testimonia  succurratur.    Utilem  itaque  ac  neces- 

sariam  scientes  esse  rei  geste  memoriam,  cunctis  in  futurum  tem- 

poribos  notum  facimus,  quod  nos  quedam  bona  in  villa  que  Holt- 

hQsen  dicitur  sita  prope  Alvelde,  que  Philippus  de  manu  nostra 

nomine  et  titulo  homagii  tenuit,  ab  ipso  comparavimus  quadraginta 

nno  talentis  Hildensemensis  monete  duabus  areis  exceptis  theatro 

einsdem  ville  adiacentibus ,  quas  iam  dictus  Philippus  suis  usibus 

reservavit.    Cetera  vero  bona  omnia  de  consensu  filiorum  suorum, 

qoi    tamen  nichil  iuris  in  predictis  bonis  habebant,   nobis  libere 

resignaTit.   Nos  autem  eadem  bona  de  mera  liberalitate  nostra  con- 

tnlimiis  canonicis  et  ecclesie  Montis  sancti  Mauritii  prope  Hildensem 

*)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 
fiildMh.  HB.  n.  IQ 


242  1237. 

cum  omni  iure  et  integritate,  quod  idem  Philippas  a  nobis  tenebat; 
piscinam  vero  et  piscaturam  nobis  tantammodo  decrevirnns  retinere. 
Testes  hoius  rei  sunt  Conradus  prepositus  Montis,  Theodericus  de 
Adonoys,  magister  Hermannus  de  Paderbume,  Heinricus  filiiis 
camerarii  canonici  nostri,  Berterammus ,  Ludingerus  de  Eemme 
canonici  MontLs,  Richardus,  lohannes  canonici  sancte  Crucis,  Hein- 
ricus canonicus  Montis  sancti  Petri  apud  Goslariam,  magister  Gode- 
fridus  canonicus  in  Aisburg  scriptor  noster,  Theodericus  de  Novem 
fontibus,  Thidericus  deProme  vicarius  Montis;  laici  Heinricus  pin- 
cema,  Theodericus  de  Botthinge,  Bemwardus  de  Eemme,  Yolcmams 
DiveSy  Heinricus  fllius  suus,  Heinricus  Heleconis  advocatus,  Qereko 
camerarius,  WiUekinus  de  Bosendale,  Timmo  Claviger,  Thidericus 
de  Qoslaria,  Heinricus  et  Berterammus  de  Bervelthe,  Bodo  lanitor 
et  alii  quam  plures.  Ut  igitur  ex  nulla  temporis  longinquitate  vel 
hominum  malicia  huic  traditioni  nostre  possit  impedimentum  aliquod 
provenire,  eam  presenti  scripto  et  sigilli  nostri  munimine  roboraiuus 
et  perpetuis  ratam  esse  temporibus  per  auctoritatem  beatorum  aposto- 
lorum  Petri  et  Pauli  et  successorum  suorum  nostramque  et  omnium 
episcoporum  mandamus  et  precipimns  omnem  violentiam  seu  mali- 
gnantis  ingenii  dolum  ab  eisdem  bonis  tamquam  ecclesiasticis  eadem 
auctoritate  sub  interminatione  anathematis  repellentes.  Actum  anno 
domini  m^.  cc^,  xxxOyii^.,  pontificatus  nostri  anno  xPvii^  Datum 
Hildenseim  in  curia  domini  Theoderici  de  Adonoys  x<>iiio.  kalendas 
ianuarii. 

Or.  im  KgU  St-A.  zu  Hannover,  Damatift  Hildesheim  Nr,  178  mit  Bntek- 
stück  des  bischöflichen  Siegels  an  rot-taeiss-blauen  Seiden fä den.  Regest  Doebner 
ÜB.  I,  S,  74  Nr.  147. 

495»    Propst  Lambert,  Äbtissin   Ida  und  der  Konvent  des  KL 
Wöltingerode  (Waltingeroth)  verzichten  zu  Gunsten  des  KL  Marienthal 
freiwillig  auf  drei  Hufen  in  Hamersleben  (Hamersleve);  welche  ihn^^i 
Graf  Ludolf  von  Hallermund  streitig  gemacht  hat.     1237. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Marienthal  Nr.  60.  Siegel  stark 
beschädigt.     Gedr.  Würdtwein,  Nova  Subsidia  VI,  S.  86. 

496.  Das  Kl.  Ringelheim  macht  mit  dem  Moritzstifte  einen 
Gütertausch.     1237. 

Gerhardus  dei  gratia  abbas  totusque  conventus  in  Binglem 
Omnibus  Christi  fldelibus  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in  per- 
petuum,  amen.     Actiones  mundane  cum  tempore  preterennt  et  a 


1237.  243 

memoria  hominum  recedunt,  si  non  testinm  et  literali  testimonio 

reserventor.  Ea  propter  sciant  omnes,  qui  hanc  literam  testimonialem 

respexerint,  presentes  et  futuri,  quod  dominus  Aschwinus  de  Walmoden 

de  communi  consensa  heredum  suorum  proprietatem  unins  mansi 

et  aree  dimidie  in  Seelde  site  ob  yeniam  peccatomm  saonim  nostre 

contulit  ecclesie.   Nos  vero  maiori  utilitati  ecclesie  nostre  providere 

volentes  eandem  proprietatem  ipsius  aree  et  mansi  siti  in  Seelde 

in  concambio  pro  manso  altero  et  tertia  parte  molendini  siti  in 

Wenthusen  generali  nostro   conventu   consentiente   ecclesie  beati 

Maoritii  in  Hildensem  contnlimns  perpetualiter  obtinendam.     Acta 

snnt  anno  incamationis  dominice  millesimo  ducentesimo  trigesimo 

septimo,  indictione  decima,  Gregorio  papa  presidente,  Friderico  im- 

peratore  regnante,  pontiflcatus  Conrad!  Hildensemensis  anno  decimo 

qninto^  ordinationis  nostre  anno  qointo.   Ut  autem  huius  concambii 

commutatio  rata  sit  et  inconvalsa,  hanc  paginam  testimonialem  sigillo 

nostro  et  ecclesie  fccimus  communiri. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cap,  des  Abtes  Heinrieh  Wirschius  im 
Archiv  zu  Ringelheim  S.  159. 

AV7.  Propst  und  Konvent  von  Lainspringe  beschliessen  die  grössere 
Feier  der  Memorie  des  Stiftes  und  dessen  Frau  und  Tochter.  Lam- 
springe  1237. 

Heinricns  dei  gratia  prepositos  totnsque  conventus  de  Lame- 
springe omnibns,  ad  qnos  hoc  scriptum  peryenerit,  orationes  et 
salutem  in  domino.  Licet  devota  religiosorum  intentio  fldelium 
memoriam  defunctorum  yidelicet  et  vivorum  cottidianis  orationibus 
proseqnatnr,  speciali  tamen  devotione  illis  prodesse  cupimus  apud 
deum,  de  quorum  elemosinis  Institute  professionis  nostre  locum 
habemns  et  alias  in  huius  yite  necessariis  cottidie  consolamur. 
Quapropter  innotescat  presentibus  et  futuris,  quod,  cum  bone  memorie 
domlni  Biddagi  comitis  fundatoris  nostri  et  uxoris  eins  Imhildis 
necnon  et  filie  sue  Ricburgis  monasterii  nostri  prime  abbatisse  obitus 
dies  anniversarius  sive  per  intervaUa  temporum  sive  per  negligentiam 
antecessorum  nostrornm  et  nostram  minus  celebris  apud  nos  hactenus 
fuerit  et  soUempnis,  de  communi  voto  capituli  nostri  pariter  et 
consensa  duximus  statuendum,  quod,  ut  prenominatus  predicti  comitis 
anniversarius  dies  in  ecclesia  nostra  plus  solito  memorialis  existat, 
in  die  beati  Georii  martiris  singulis  anuis,  cum  predictorum  fundatoris 
nostxi  yidelicet  uxoris  et  filie  obitus  memoria  peragetur,  post  orationes 

16* 


244  1237. 

tarn  in  vigiliis  quam  in  missis  fiat  commune  servicium  de  quataor 
ferculis  fratribus  et  sororibns  nostris  de  bonis  curie  Waldenhusen, 
similiter  in  die  proxima  omnium  sanctorum  in  memoriam  benefactomm 
nostrorum  in  orationibus  et  refectione  consuetudo  per  omnia  simiUs 
habeatur  sumptibus  de  bonis  einsdem  curie  deducendis.  Statuimns 
insuper  omni  die  missam  animarum  decantari  ad  altare  beati  Bar- 
tolomei  apostoli  in  secretario  nostro  pro  remedio  anime  Odilie 
matrone  et  mariti  eins  et  flliomm  et  flliamm  eins.  Ut  igitnr  hec 
ordinatio  nostra  futuris  temporibus  permaneat  inconvulsa,  eam  in 
presenti  pagina  conscribi  fecimus  et  sigillo  ecclesie  nostre  fideliter 
consignari.  Preterea  ut  per  approbationem  superioris  bec  eadem 
scriptura  robur  acciperet  amminiculi  fortiori^,  domini  Conradi  yene- 
rabilis  patris  nostri  et  domini  Hildensemensis  episcopi  bulla  im- 
petravimus  communiri,  sicut  ex  eins  appensione  appai*et  liquido 
manifestum.  Actum  in  monasterio  nostro  Lamespringe  de  conniventia 
dicti  domini  nostri  episcopi  anno  gratie  tn9.  cc<>.  xxx<>Yii<^.y  eiosdem 
domini  Conradi  episcopi  pontificatus  anno  septimo  decimo. 

Or.  im  Kgh  Si,-A.  zu  Hannover,  Lamapringe  Nr.  18,  Siegel  des  BiseKoft 
hesehädigt,  das  des  Konventes  gut  erhalten. 

498.  Bischof  Konrad  vidimiert  die  Beglaubigung  einer  undcUierten 
Bulle  des  Papstes  Gregor  IX.,  in  welcher  dieser  den  Unterstützem  der 
Nonnen  der  Maria  Magdalena  in  Deutschland  vierzig  Tage  Indulgem 
ertettt.     0.  D.  (1237?). 

C(onradus)  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  unirersis 
pastoribus  et  vicariis,  ad  quos  littere  iste  peryenerint^  salutem  in 
domino.  Uniyersitati  vestre  volumus  notum  esse,  domini  pape  nos 
in  hnnc  modum  litteras  perspexisse. 

Cum  gracie  et  indulgencie  ordini  penitentium  sancte  Marie 
Magdalene  a  sede  apostolica  concesse  propter  multiplicationem 
domorum  et  periculum  viarum  ad  diversas  partes  sine  gravi  iactora 
cum  bullis  appendentibus  deferri  non  possint,  ne  hac  occasione 
personas  dicti  ordinis  scrupulo  dubitationis  suborto  contingat  snbire 
indebiti  laboris  dispendium  vel  grayamen,  paci  et  munimini  dicti 
ordinis  consulentes  formam  indulgencie  ipsi  concesse  conscribi  fecimus, 
ut,  et  si  ex  absencia  bulle  dubitationis  questio  yaleat  non  inmerito 
suboriri,  ex  flrmitate  tamen  nostri  testimonii  fldes  indubitata  possit 
litteris  adbiberi.  Forma  igitnr  litterarum  domini  pape  talis  est 
(folgt  die  Bulle). 


1237—40.  246 

Ne  igitar  super  hac  gracia  sive  indnlgencia  dicto  ordini  indolta 
dabitationis  scrapolus  oriatur,  presentem  paginam  sigilli  nostri 
mimimine  fecimus  roborari. 

Or.  im  Kgl,  St,-Ä.  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr.  35  mit  Siegelrest  Die 
BuU$  stimmt  mit  geringen  stilistischen  Abweichungen  mit  der  bei  Bode,  ÜB.  I, 
Ä  497  Nr.  515  überein. 

490.  Domdechant  und  Domkapitel  in  Magdeburg  bekunden  den 
Verzicht  des  Domherrn  Burchard  von  Olinde  auf  zwölf  Hufen  des 
Kl.  Dorstadt  in  Flothe.     0.  D.  (1237—40). 

F(rid6riciis)  dei  gratia  decanns  totumque  capitulam  Magde- 
burgensis  ecclesie.  Constitutis  in  presencia  nostra  venerabili  W(al- 
thero)  de  Dorstat  preposito  Hildensemensis  dyocesis  et  B(iLrchardo) 
de  Glinden  ecclesie  nostre  canonico  idem  B(archardiis)  recognovit, 
qnod  controversia,  que  fiierat  inter  ipsum  et  fratrem  eins  ex  una 
pai'te  et  memoratom  prepositnm  ex  altera  parte  saper  xii  mansis 
et  Silva  sitis  in  Vlothede  ita  flnaliter  decisa  et  per  amicabilem  com« 
positionem  sie  sopita,  qnod  prefatus  B(archardus)  et  frater  einsdem 
et  fratris  fllii  bonis  iam  dictis  rennnciaverunt  a  prenominato  preposito 
et  ecclesia  qoieta  pace  possidendis.  Testes  F(ridericus)  decanns  et 
alii  plnres. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Kl.  Dorstadt  zu  Dorstadt  foU  30. 
Zeitlich  nach  dem  Vorkommen  des  Propstes  Walther  von  Dorstadt. 

SOO*  Bischof  Konrad  bekundet  die  GhUndung  ihrer  Memorie 
durch  die  Brüder  von  DaJdum.     1238  Januar  18. 

Conradns  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns  nniversis  Christi 
fldelibns  presens  scriptum  inspectoris  veritatis  testimonium  acceptare. 
Tenore  presentinm  tarn  presentibus  quam  futuris  notiflcamns,  qnod 
Engelbertns  de  Dalem  Alias  Rodolfl  senioris,  cnm  per  aliquot  tempus 
egrotaret,  assignavit  ecclesie  beati  Adriani  in  Lammespringe  tres 
mansos  sne  proprietatis  in  villa  Solenhusen  et  decimam  illarum  et 
decimam  de  quinqne  mansis  i)  in  Enelissen,  qua  a  nobis  fuerat  in- 
pheodatus,  ut  dies  obitns  sui  et  fratris  sui  Bodolfi  et  omnium 
parentum  suorum  ibidem  perpetuo  peragatur.  Ipso  yero  Engelberte 
defuncto  Eodolfns  frater  ipsius  in  presentia  nostra  constitutus  factum 
fiutris  tam  pium  ratificavit,  dictam  decimam  in  manus  nostras  de 
rolontate  omnium  herednm  suomm  libere  resignavit.     Nos  vero 


^)  über  der  Zeile  nachgetragen. 


246  1238. 

proprietatem  ipsius  decime  de  consensu  nostri  capitnli  predicte 
ecclesie  contulimus  propter  deum.  Protestamur  etiam,  quod  de  ipsis 
bonis  Hildebnrgis  soror  ipsonim  et  Adhela  filia  Engelbert!  defoncti 
nnum  talentam  Hildensemensium  denariorum  ad  sabsidiam  prebende 
percipient  singolis  annis  ad  tempora  vite  ipsarum.  Huius  rei  testes 
sunt  lohannes  cellerarius  ecclesie  maioris^  Rodolfds  de  Dalem,  Hen- 
ricus  et  Escuinus  f ratres  de  Stenberge,  Hermannus  de  Hardenberge, 
lohannes  de  Sutherum,  Rythizardas  de  Horneborg  et  alii  qoam 
plures.  Actum  anno  dominice  Incamationis  m9.  afi.  Tjofivm^  Prisce 
virginis. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr,  19  mit  dem  bischöfliehen 
Siegel, 

501.  Bischof  Konrad  überlässt  dem  Morüzstifle  zur  Gründung 
einer  Vikarie  durch  den  Kanoniker  Bertramm  von  Ptome  ein  Pfund 
aus  der  Münze,  das  der  Gründer  und  dessen  Bruder  Dietrich  ihm  in 
der  Kurie  des  Domherrn  Dietrich  von  Ädensen  resigniert  Aabm. 
^Idesheim  1238  Februar  1  (kalendas  februarii,  pontificatus  nostri 
anno  x<>7ii^.). 

Testes  huius  nostre  donationis  sunt  Conradus  prepositus  Montis, 
Theodericus,  Theodericus  de  Promo  vicarii  Montis,  GodeMdos 
canonicus  in  Aisburg  scriptor  noster,  Ludolphus  camerarius  de 
Tosseim,  Berterammus  de  Berveltte,  Bodo  camerarii  nostri. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Moritzstiß  Nr,  11  mit  dem  bischöfli^en 
Siegel  an  weise-roten  Seidenfäden,    Gedr,  Doebner,  ÜB,  I,  S,  74  Nr,  148, 

502.  Papst  Gregor  IX,  teilt  den  Bischöfen  (Konrad)  von  Kxldes- 
heim,  (Luder)  von  Verden  und  (Wilhelm)  von  Minden  mitj  dass  er 
den  Herzog  Otto  von  Braunschweig,  der  gegen  die  Preussen  das  Kreuz 
empfangen,  in  seinen  Schutz  genommen  habe,  und  beauftragt  sie  mit 
der  Handhabe  dieses  Schutzes,  Lateran  1238  März  25  (viii.  kalendas 
apriliS;  pontificatus  nostri  anno  duodecimo). 

Gedr.  Orig.  Guelf,  IV,  S.  172.    Regest  Pötthast,  Reg,  pont,  10553. 

508«  Bischof  Konrad  befürwortet  in  einem  Schreiben  an  Pcq^st 
Gregor  IX,  zur  Beseitigung  der  Ztoietracht  zunschen  den  Häusern 
Braunschweig  und  Thüringen  den  Dispens  zur  Ehe  zunschen  (Helene), 
der  Tochter  Ottos  von  Braunschweig,  und  dem  Landgrafen  (Hermannj 
von  Thüringen,     0.  D.  (vor  1238  März  26). 


1238.  247 

Gtdr.  Orig.  Qudf,  IT,  173,  Am  26.  März  1238  meldet  Päpat  Gregor  dem 
Herzog  Otto,  dose  er  den  Diepene  erteilt  habe,  gedr.  ebenda,  Regest  Böhmer-Ficker, 
Reg,  imp.  V,  3,  7197. 

S04«  Papst  Gregor  IX,  ermahnt  den  Herzog  Otto  von  Braun- 
schiceig,  du  bedrängte  Kirche  von  Hildesheim  zu  schützen.  Lateran 
1238  März  29  (iiii.  kalendas  aprilis,  pontiflcatus  nostri  anno  dnodecimo). 

Gedr.  Orig.  Guelf.  IV,  174.  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  7198, 
Fbtthast,  Reg,  pont.  10558. 

505«  Bischof  Konrad  legt  einen  Streit  bei  zwischen  dem  KL 
Walkenried  und  dem  Pfarrer  Bertold  in  Seesen  (Sehusen)  wegen  des 
Zehnten  in  Münchehof  (Kemnade)  und  Walshausen  (Walmedehusen) 
unter  Zustimmung  des  Archidiakons  (von  Seesen),  nämlich  des  Pfarrers 
Hugold  von  st.  Jacobi  in  Goslar.  Forste  1238  März  30  (iii.  kalendas 
aprilis,  pontiflcatus  nostri  anno  xvii.). 

Hnius  facti  testes  sunt  Theodericns  de  Adenoys,  Heinricas  de 
Tossem  canonici  nostri,  Sifridus  monachus  in  Sconoe,  Johannes 
prepositns  Novi  operis  in  Qoslaria,  Heinricns  canonicns  montis  sancti 
Petri  apud  Goslariam,  Basilius  de  Wenthusen,  Johannes  et  Heinricas 
fratres  dicti  de  Curia  Oandersem,  Engelbertus  et  Budolfds  fratres 
de  Dalem,  Ekbeitus  de  Freden,  Aswinus  et  Heinricus  fratres  dicti 
de  Lapideo  monte  milites,  Wilkinus  de  Rosendale,  Theodericns  de 
Goslaria,  Gerardus  camerarius. 

Nach  dem  Walkenrieder  Cop.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel  fol.  57 v 
gedr.  Bade,  ÜB.  I,  S.  532  Nr.  558.  Regest  ÜB.  des  Stiftes  Walkenried  (ÜB.  des 
histor.  Vereins  für  Niedersachsen  11)  S.  158  Nr.  219. 

SOO«  Bischof  Konrad  überträgt  die  Hälfte  des  Zehnten  in  Mahlum 

(Maldem),   die  ihm  die 'Brüder  Hermann  und  Heinrich   Grafen  von 

Wohldenberg  resigniert  haben,  den  Nonnen  des  Maria-Magdcdenenklosters 

in   Goslar  zur  Feier  seines  Jahresgedächtnisses.     1238  März  (mense 

marcio). 

Hains  rei  testes  sunt  Otto  dux  de  Brunswich,  Bemardus  nobilis 
de  Dorstat,  Gunzelinus  dapifer,  Ekbertus  filius  eius,  Ludolfus  de 
Honlage,  Basilius  de  Osterrode. 

Or.  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  20.  Siegel  des  Bischofs 
aus  rotem  Wachs  an  weissen  Hanfschnüren  fast  zur  Hälfte  verloren.  Gedr.  Bode, 
ÜB.  I,  S.  531  Nr.  557,  Ässeburger  ÜB.  I,  S.  142  Nr.  198. 


248  1238. 

507.  Bischof  Konrad  erhält  von  Bischof  Wühdm  von  Minden 
Konrad,  den  Sohn  des  Heinrich  von  Himmdsthür  (Himmedesdor),  ob 
Ministerialen  und  gibt  ihm  dafür  Johann,  Sohn  des  Heinrich  wn 
Seinne.  1238  April  23  (viiii.  kalendas  maii,  pontiflcatus  nostri 
anno  x^vü^^.). 

Or,  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr,  13.  Siegel  des  Bisehofs.  Gedr. 
Westfäl.  ÜB.  VI,  S.  84  Nr.  312. 

508.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  der  Edde  Ludinger  tm 
Heckenbeck  (Hachkenbike)  ihm  die  Hälfte  des  Zehnten  in  Adenstedi 
(Adestissen)  resigniert  und  er  selbst  sie  dem  Kl.  Clus  übertreten  habe 
mit  der  Bedingung,  dass  Walburg,  Frau  des  Eüard  von  Oandersheim, 
jene  Hälfte  lebenslänglich  als  Niessnutz  haben  solle.  Nienstedi  1238 
Juni  18  (x9iiii<>.  kalendas  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno  x9vii^.). 

Testes  vero  liuins  nostre  donationis  sunt  magister  Hermannos 
de  Paderbuma,  Heinricus  iunior  de  Thosseim  canonici  nostri,  dominus 
Hermannus  de  Uslaria  miles,  Conradus  einsdem  monasterii  monachos, 
Gereko  camerarins,  Ludolphus  camerarius  noster,  Conradus  marscalcns 
noster,  Berterammus  de  Beryelte,  Bodo  servi  nostri. 

Or.  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttel,  Kl.  Clus  Nr.  13.  Brttchatüdc  da 
Siegels  des  Bischofs. 

500.  Graf  Hermann  von  Wbhldenberg  verkauft  dem  Kl.  Walken- 
ried  ein  Viertel  des  Waldes  Pandelbeke  und  entschädigt  seinen  Ver- 
wandten, den  Propst  Konrad  des  Moritzstiftes,  mit  dem  er  das  Land 
gemeinsam  besitzt,  mit  seinen  Oütem  in  Emne,  wozu  das  Kloster  noA 
18  Mark  und  einen  Klumpen  Kupfer  (massa  cnpri)  fügt.  1238 
Juli  23  (?  octavo  decimo  kalendas  augusti). 

Testes  sunt  Heinricus  comes  de  Waidenberg,  Ludolfns  pre- 
positus  maioris  ecclesie  in  Goslaria,  Beinholdus,  Sibodo  canonici 
maioris  ecclesie  in  Hildensem,  Adolfus  comes  de  Dasle,  Theodericus 
de  Cantilsem,  Engelbertus  de  Achem,  Richardus  de  Domo,  lohannes 
de  Curia,  Waltberus  de  Gandershem,  Heinricus  et  Hogerus  firatres  mei. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Walkenried  Nr.  9  mit  dem  Datum  müleäno 
dacentesimo  zxzyiii^  octaTo  decimo  kalendas  augasti;  das  octavo  dürfte  au  tilgen 
sein.    Siegel  verloren.    Regest  mit  Zeugen  Bode,  ÜB.  I,  S.  535  Nr.  562. 

510.  Bischof  Konrad  bestätigt  die  Bestimmung  des  Propstes  Johann 
von  Demeburg,  dass  die  Einkünfte  des  Zehnten  in  Bremum  und  Klein- 


1288.  249 

Düngen  für  Bekleidung  und  Krankenzimmer  verwendet  werden  sollen. 
Winaenburg  1238  August  6. 

Conradns  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  sancte 
matris  ecclesie  filiis,  ad  qaos  littere  iste  pervenerint,  salatem  in 
domino  sempiternam.  Quoniam  ecclesiam  dei  in  Derneborch  magno 
caritatis  feryore  sicut  tenemnr  diligimns,  inclinamos  animum  nostrum 
libenter  ad  omnia,  qae  utilitati  eins  videntur  congruere,  nt  affectum 
nostram  sincernm  ipsa  sentiat  cum  effectu.  Notnm  itaqne  facimns 
et  presentinm  aactoritate  publice  protestamur,  qnod  nos  considerata 
devotione  et  pio  affectu  dilecti  in  Christo  lohannis  prepositi  in 
Derneborch,  quo  dncitnr  erga  ecclesiam  memoratam^  ordinationem 
snam  rationabilem,  qua  statoit,  at  decima  in  Breyuem  et  decima 
in  parvo  Dongem,  qnamm  redditus  singulis  annis  sunt  ad  talenta 
dnodecim  estimata,  cedant  in  usus  sanctimonialium  in  Derneborch 
hoc  modo  yidelicet  observato:  decem  talenta  deputabuntur  ad  yesti- 
toram  et  reliqua  duo  talenta  ad  inflrmariam  earundem  sancti- 
monialium,  auctoritate  dei  omnipotentis  et  apostolorum  Petri  et 
Pauli  atque  nostra  confirmamus  precipientes  hanc  ordinationem 
motu  pietatis  statutam  sub  interminatione  anathematis  inviolabiliter 
observari.  Si  quis  autem  huic  conflrmationi  nostre  ausu  temerario 
presumpserit  contraire,  indignationem  dei  et  sanctorum  eins  et 
nostre  ezcommunicationis  sententiam  se  noverit  incurrisse.  Sed 
quia  debitam  soUicitudinem  pro  ipsa  ecclesia  in  hiis  et  in  aliis 
quibus  possumus  libenter  gessimus,  dignum  est,  ut  habeamus  com- 
munionem  orationum  et  omnium  bonorum,  que  ibidem  per  dei  gratiam 
fnerint  procurata.  Datum  Wincenborch  anno  gracie  m^.  cc^.  xxx<>viiio., 
vüi®.  idus  augusti,  pontiflcatus  nostri  anno  x^viü®. 

Or.  im  KgL  St.'A,  zu  Hannover,  Demehurg  Nr.  8.  Siegel  des  Bischofs  an 
roten  und  grünen  Seidenfäden, 

511.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wöltingerode  den  halben 
Zehnten  der  Domkirche  in  Rhenen  den  es  von  Laienhand  gekauft  hat, 
FSrsU  1238  August  31. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  i)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Quicumque  episcopatus  honore  funguntur 
urgente  sue  prelationis  officio  ecclesiis  dei  seu  quibuslibet  religio- 
somm  locis  devota  ac  pia  sollicitudine  compelluntur  prospicere  et 


>)  Verlängerte  Schriß. 


260  1238. 

necessitatibns  eomm  snbveniendo  non  tantum  spiritnalia  sed  etiam 
temporalia  qnoad  possunt  eis  sabsidia  providere.  Inde  est,  qnod 
notum  esse  yolamos  omnibas  Christi  fldelibas  tarn  presentibus  quam 
futuris,  quod  nos  pro  remedio  anime  nostre  dimidiam  decimam 
ecclesie  nostre  sitam  in  Benede,  quam  Fridericus  Bok  et  filins  suus 
a  nobis  tenebant  in  feudo,  post  resignationem  ab  eis  factam  con- 
tulimos  de  consensn  et  beneplacito  capitali  nostri  ecclesie  dei  in 
Woltingeroth  ad  usum  sanctimonialium  ibidem  deo  et  beate  virgini 
deservientinm  Lamberto  ipsins  loci  preposito,  qni  eam  de  mann 
laycali  redemit  datis  qnadraginta  sex  talentis,  id  procnrante  fldeliter 
et  modis  otnnibns  promovente.  Memorata  yero  resignatio  facta  est 
apnd  Bis  in  placito  iiii.  kalendas  inlii  coram  viris  honestis  yidelicet 
magistro  Hermanno  de  Paderbnma,  Heinrico  inniore  de  Tossem 
canonicis  nostris,  lobanne  preposito  Novi  operis  Goslarie,  Florentio, 
Godefrido  canonicis  sancti  Andree  in  Hildensem,  Heidenrico  canonico 
montis  sancti  Petri  apnd  Goslariam,  comite  Hermanno  de  Wolden- 
bergy  Ludolpho  camerario  nostro,  Heinrico  de  Maio  monte  pincerna 
nostro,  Heinrico  de  Hamelen,  lohanne  de  Adenstede,  Friderico  de 
Estbike,  Jusario  de  Harlingeberge,  Thiderico  de  Werthe  et  alüs 
qnam  pluribus.  Donationi  antem  nostre  presentes  erant  Theodericus 
de  Addonoys,  magister  Hermannus  de  Paderbnrna,  Heinricns  innior 
de  Tossem,  magister  Godefridus  scolasticns  sancti  Andree  scriptor 
noster,  Heithenricns  canonicns  sancti  Petri  apnd  Goslariam,  magister 
Richardns  canonicns  sancte  Cmcis,  Heinricns  montis  sancti  Petri 
capellani  nostri,  Lndolphns  camerarins,  Hngo  de  Holtbnsen,  lohannes 
de  Suttherem,  Willekinns  de  Rosendale  milites  nostri,  Conradns  de 
Emberke,  Ecbertns  Spade,  Heinricns  de  Bervelte,  Thetmams  de 
Ampiethe,  Thidericns  de  Goslaria  et  alii  qnam  plnres  servi  nostri. 
Ne  qnid  igitur^)  adversitatls  huic  nostre  donationi  futura  dies  pariat, 
hanc  donationem  nostram  sigilli  nostri  mnnimine  consignamns  et 
futuris  ratam  esse  temporibus  per  auctoritatem  sanctomm  apostolorum 
Petri  et  Pauli  et  successomm  eorum  nostramque  et  omninm  epis- 
copomm  mandamns  omnem  malignandi  dolum  imperpetnnm  precln- 
dentes.  Facta  est  autem  hec  nostra  donatio  in  prefato  claustro 
Woltingeroth  universo  sanctimonialium  presente  coUegio  anno  gratie 
ToP.  cc<>.  xxx<>viiio.,  pridie  kalendas  septembris,  pontificatus  nostri 
anno   decimo   octavo.     Sed   qnia  debitam  sollicitudinem   pro  ipsa 


^)  igitor  über  der  Zeile  nachgetragen. 


12S8.  251 

ecclesia  in  hiis  et  in  aliis  qaibns  possomus  libenter  gessimos, 
dignom  est,  at  habeamus  commnnionem  orationnm  et  omninm  bonorum, 
qne  ibidem  per  gratiam  dei  fuerint  procnrata.  Datum  apnd  Vorsatum 
pridie  kalendas  septembris. 

Or,  im  KgL  SU-A,  zu  Hannover^  Wöltingerode  Nr,  13.    Siegel  des  Bischofs 
an  roten  Seidenfäden,    Regest  Bode,  ÜB,  I,  8.  534  Nr,  56L 


Smtm  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Neutcerk  bei  Goslar 
den  halben  Zehnten  in  Gielde  (lelethe),  den  ihm  der  Edele  Helmold 
von  Biewende  aufgelassen  hat.  Geschehen  Ualberstadt  1238  September  2 
(iüi.  nonas  septembris,  pontiflcatus  nostri  anno  xvii.)»  gegeben  Wimen- 
bürg  November  9  (quinto  idus  novembris). 

Presentes  erant,  cum  hec  fierent,  magister  Hermannus  de  Pade- 
buma,  Henricus  iunior  de  Tossem,  Heidenricus,  Oodefridus  notarius 
capellani  nostri,  comites  de  Wemigeroth  Conradus,  Gevehardus, 
comes  Heinricus  de  Waldenberch,  miles  Alardns  de  Borchdorp, 
Waltems  de  Biwende,  Fridericus  Friso,  Ludolphus  camerarius, 
Conradus  marscalcus,  Hugo  de  Holthusen,  Wülekinus  de  Rosendale, 
Lndolphus  de  Selede. 

Nach  Cop.  gedr.  ÜB.  des  hist.  Vereins  für  Niedersachsen  I,  S,  22  Nr.  17, 
Bode,  ÜB.  I,  8.  535  Nr.  563. 

S18*  Ritter  Heinrich  von  KissenbrUck  resigniert  dem  Grafen 
Hermann  von  Wohldenberg  drei  Hufen  in  Ottbergen  zu  Gunsten  des 
KL  Demeburg,  falls  er  das  Eigentum  dieser  Hufen  für  das  Kloster 
beim  Bischof  erwirken  kann.     0.  D.  (vor  1238  September  28). 

Nobili  viro  domino  suo  Hermanne  comiti  de  Woldenberge 
Heinricus  miles  dictus  de  Kissenbruche  cum  affectu  sincero  obsequium 
debitum  et  paratum.  Tres  mansos  in  Otberge,  quos  de  manibus  vestre 
dominationis  in  pheudo  teneo,  ad  manus  claustri  et  conventus  in 
Demeborch  vobis  resigno  litteras  per  presentes  tali  tarnen  interposita 
pactione,  si  proprietatem  dictorum  mansorum  in  Otberge  prefato 
cLanstro  in  Demeborch  apud  dominum  Hildensemmensem  episcopum 
poteritis  obtinere. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  9,  An  dem  von  der  Urk. 
geschnittenen  Pergamentstreifen  zerbrochenes  Siegel,  zeigt  einen  rechtsschreitenden 
Truthahn, 


262  1238. 

514.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Demeburg  den  ihm 
resignierten  halben  Zehnten  in  Ottbergen.  Bei  Bosenthcd  1238  September  28. 

Conradns  dei  gratia  Hildensemensis  episcopos  universiSy  ad  qnos 
iste  littere  pervenerint,  salutem  in  domino  sempitemam.  Anctentica 
scriptnra  ideo  conflcitur,  ut  id,  qnod  publice  actum  est;  memoriter 
teneator.  Notum  igitnr  sit  omnibus  tarn  posteris  quam  presentibus, 
qnod,  com  medietas  decime  in  Otberge  vacaret  nobis  ex  resignatione 
comitum  Hermanni  et  Heinrici  fratrum  de  W&ldeberg,  qni  eam  a 
nobis  in  feodo  tennerunt,  nos  ipsam  pro  remedio  anime  nostre  con- 
tulimas  monasterio  Derneburch  iure  perpetuo  possidendam.  Ne 
autem  liberalitatis  nostre  beneficinm  a  qaoquam  revocetor  in  dubinm, 
nos  presens  scriptum  de  hoc  confectum  sigillo  nostro  dnximus  robo- 
randum.  Testes  hnius  rei  sunt  magister  Hermannus  de  Paderboma, 
Heinricus  iunior  de  Tossem,  Heidenricus  de  Sulinge,  Godefridos 
scolasticus  sancti  Andree,  Bruno  sacerdos  clerici,  Heinricus  de 
Hamelen,  Conradus  marscalcus,  Johannes  de  Adenstide,  Thegenhardns, 
Cesarius,  Theodericus  de  Promo  milites  et  alii  quam  plures.  Actnm 
est  hoc  apud  Eosendale  anno  gratie  m^.  ccP.  zzxOyüi^.;  iüi®.  kalendas 
octobris,  pontiflcatus  nostri  anno  octavo  decimo. 

Or,  im  Kgl.  Si.-Ä.  zu  Hannover,  Demeburg  Nr,  10.    Siegel  des  Bisekofs. 

515.  Bischof  Konrad  übereignet  den  Zehnten  in  Mo/dum  (Maledom), 
den  ihm  Graf  Heinrich  von  Wohldenberg  aufgelassen  hat,  dem  Kl.  Neu- 
werk  bei  Goslar.  Geschehen  auf  dem  Georgenberge,  gegeben  beim 
Schlosse  Wimenburg  1238  November  12  (pridie  idus  novembris,  ponti- 
flcatus nostri  anno  x<>viiiö.)' 

Testes  huius  rei  sunt  magister  Hermannus  de  Paderbuma, 
Heinricus  iunior  de  Tossem  canonici  i)  nostri,  Olricus  decanus  sancti 
Mathye  in  Goslaria,  Alexander  eiusdem  ecclesie  scolasticus,  Al&rdas 
de  Borchdorp,  Hugo  de  Holthusen,  Hogerus  Wl^ove,  Ropertos  et 
Hartmodus  firater  suus,  Bertoldus  de  Werre,  Eckehardos  de 
Nienkerken. 

Or,  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  21  mit  Siegelreet  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden,    Gedr,  Bode,  ÜB.  I,  S,  536  Nr.  564, 

516«  Die  Brüder  von  Homburg  übertragen  dem  AndreassHJi  eine 
halbe  Hufe  und  zwei  Hausstellen  in  Eime  zur  Feier  von  drei  Anni- 
versaren.    Spiegelberg  1238  November  21. 

^)  Or.  canoni. 


1239.  253 

In  nomine  domini   amen.i)     Bertoldas,   Henricns   fratres   de 

Honburcli  ad  cautelam  faturi  temporis  notnm  omnibns  esse  volnmus, 

qaod  Ohysyclio  de  Eygem  dimidium  mansnm  habentum  xv  iugera 

et  duas  areas  solventes  vii  solidos  et  pratom  in  eadem  villa  acceptis 

ix  talentis  a  canonicis  sancti  Andree  in  HUdensem  nobis  resignavit 

Ottone  fratre  suo  presente  et  consentiente.   Nos  yero  ob  remedinm 

anime  nostre  receptis  duobos  talentis  Hildensemensium  denariomm 

proprietatem  ipsorum  bonorum  ad  prebendam  fratrum  ecclesie  con- 

tolimns  memorate,  ita  qnod  de  ix  solidis  tres  anniversarii  videlicet 

Danielis,  Margarete,  Yolcmari  agentur,  qoi  ad  comparationem  ipsorum 

V  talenta  contulerunt.     Compromiserunt    etiam    iam  dicti  fratres 

Gli(ysycho)  et  O(tto)   in   manus   nostras,    Everwini   de    Adenois, 

Conradi  de  Bamroht,  Hartmanni  de  Duthingne,  quod,  si  aliqnis  infra 

annnm  et  diem  ipsa  bona  impetat,  se  pro  ipsis  debere  stare  et  ab 

omni  gravamine  excipere.     Testes  hnius  rei  sunt  Everwinus  de 

Adenoys,  Florentius,  Conradus  deRivo,  Henricus  deBrema,  Alexander 

plebanus  de  Speghelberch,  milites  Conradus  de  Bamroht,  Henricus 

frater  snns,  Hartmannus  et  Siffridus  fllius  snns  de  Dndinge,  seryi 

Johannes  de  Beden,  Eylardus  et  lohannes  servi  Everwini,  Wulve- 

rammns,  Bemardus  accolitus.    Ut  igitur  hoc  factum  nulli  veniat  in 

dubium,  sigilli  nostri  appensione  presentem  paginam  inde  conscriptam 

duximns  roborandam.    Acta  sunt   hec  in  Castro  Speighelberch  xi. 

kalendas  decembris  anno  domini  wfi.  cc^.  xxxviii<>. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Andreästifl  Nr,  6,  Siegel 
nebst  Befestigung  verloren.    Regest  Doehner,  ÜB.  III,  S.  640,  Naehtr.  Nr.  14. 

S17*  Bischof  Konrad  übereignet  detn  Kl.  Neuwerk  bei  Ooslar 
den  Zehnten  in  Jerze  (Gerretche),  den  ihm  die  Grafen  Hermann  und 
Heimich  von  Wohldenberg  in  Hahamen  (Hagenhusen)  aufgelassen  haben. 
1238  November  29  und  bei  Nienstedt  (1239)  Februar  9. 

Hains  rei  testes  sunt  magister  Hermannus  de  Paderbuma, 
Heinricas  iunior  de  Tossem,  lohannes  plebanus,  Alexander  scolasticus, 
Hugoldas  archidiaconus,  Lüppoldus  canonici  Goslarienses,  comes 
Oevehardus  de  Wemingeroth,  Thidericus  de  Herzingeroth,  Bertoldus 
de  Gowis,  Volcmams  de  Goslaria,  Esquinus  de  Walmode,  Bertoldus 
de  Veteri  foro,  Basilius  de  Winthusen,  Bodo  de  Saldere,  Heinricus 
de  Lapideo  monte,  Ecbertus  de  Freden,  Ludolfus  camerarius,  Con- 


1)  Verlängerte  Schrift. 


254  1239. 

radus  marscalcns,  Conradus  de  Mandere. Actum  est  hoc  anno 

domini  m<>ccPxzx^iii<>.;  UR  kalendas  decembris,  pontiflcatos  nostri 
anno  xvw9.,  datnm  apüd  Nienstede  w^.  idus  febmarii. 

Gedr,  nach  dem  Cop.  des  KL  Neuwerk  Bode,  ÜB.  I,  8.  537  Nr.  565. 

518.  Bischof  Konrad  schenkt  dem  Kl.  Wulfinghausen  vier  Hufen 
Landes  in  Alfei'de,  die  ihm  sein  Kämmerer  Ludolf,  dessen  Frau  Add- 
heid  und   Söhne  Heinrich,   Domherr,    und  Ekbert  resigniert  haben, 

Winzenhurg  1238  Dezember  2  (quarto  i)  nonas  decembris,  pontiflcatns 
nostri  anno  zviii). 

Testes sunt  magister  Hermannus  de  Paderborna  canonicns 

ecclesie  nostre,  magister  Geroldus  et  Nicolaus  canonici  sancti  Mar- 
tini in  Minda,  magister  Godefridus  scolasticus  sancti  Andree  scriptor 
noster,  Heidenricus  canonicns  montis  sancti  Petri  apud  Goslariam, 
Engelbertus  de  Dalem,  Asquinus  de  Lapideo  monte,  Heinricns  de 
Grene,  Conradus  de  Elvede,  Conradus  de  Wlfinge,  Willelmus  de 
Rosendale,  lohannes  de  Suthterem,  Ludolfus  de  Selede  milites^  Con- 
radus de  EmberkO;  lohannes  de  Berle,  Thidericus  de  Goshuia, 
Thidericus  de  Brüchen,  Hartmannus  de  Monte,  Gerardus  camerarins, 
Bertrammus  de  Bervelthe,  Engelbertus  fllius  Engelberti  de  Dalem, 
Heinricus  Grube  fllius  Aswini  servi. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Wulfinghausen  Nr,  6.  Siegel  ab.  Gtif. 
von  Hodenberg,  GaUnberger  ÜB,  VIII,  8.  5  Nr.  5.  Regest  Westfäl,  ÜB.  VI,  S.  85 
Nr.  314,  Bode,  ÜB.  I,  S.  538  Nr.  566, 

519.  Papst  Oregor  IX.  beauftragt  den  Bischof  (Konrad),  das 
Kloster  Winthusen,  wenn  es  nicht  im  Augustiner -Orden  reformiert 
werden  könne,  mit  Cisterciensem  zu  besetzen.  Lateran  1238  Dezember  15 
(xYüi.  kalendas  ianuarii,  pontificatus  nostri  anno  duodecimo). 

Gedr.  mich  dem  Vatikan.  Registerband  Mon,  Germ,  epist,  sei.  I,  8,  635  Nr,  739. 
Winthnson  das  heutige  Thale  am  Harz. 

520.  Johann,  Minister  des  Minoritenordens  in  Deutschland,  mmmt 
den  Domherrn  Hennann  von  Goslar  in  die  Gebetsbrüderschaft  auf  wnd 
macht  ihn  teilhaftig  der  guten  Werke  des  Ordens.  Hildesheim  123^"^ 
(1239)  Dezefnber  29. 

Venerabili  in  Christo  multum  dilecto  magistro  Hermanno  de 
Goslaria  Hildensemensi  canonico  frater  lohannes  minister  Theutonie 


^)  Loch  im  Gr.,  ergänzt  nach  Cop,  HI,  220  Nr.  7  im  Kgl.  SU-Ä. 


1239.  255 

fratnun  Minoram  salutem  et  etema  diligere  toto  corde.  Peticioni 
vestre  ac  desiderio  satisfacere  volens  ad  omnia  bona,  que  in  nostro 
fiont  ordine,  vos  suscepi  communionem  et  fraternitatem  vobis  tarn 
in  vita  quam  in  morte  concedens  videlicet  oracionum,  missarum, 
predicacionum,  ieiuniomm,  laboram,  vigiliaram  ceteroromque,  que 
sunt  bona  ordinis  nostri,  et  si  de  presenti  miseria  vos  vocari  con- 
tingat,  sicut  fit  per  ordinem  pro  fratribus  nostris  defnnctis  sie  pro 
Yobis  fiet.  Datum  in  Hildensem  üi.  kalendas  ianuarii,  anno  domini 
mo.  ccfi,  xxxix. 

Abschrift  des  15.  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S,  559  Nr,  991  im  Kgl.  St-Ä.  zu 
Hannover, 

Sftlm   Das  Blasiusstift  in  Braunschweig  erlässt  dem  Kl.  Wöltinge- 
rode  30  Mark  und  tvird  dafür  durch  Herzog  Otto  und  dessen  Gemahlin 
Mathilde  mit  pier  Hufen  in  Sonnenberg  entschädigt.    Braunschweig  1238. 
In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.    Rodolfus  dei  gracia 
prepositus,  Winandus  decanus,  lohannes  custos  totumque  capitulum 
sancti  Blasii  in  Bruneswic  omnibus  inperpetuum.    Scriptorum  in- 
diget  testimonio  que  aliquam  sortiri  debent  perennitatem,  ne  simul 
cum  tempore  a  memoria  evanescant.    Notum  sit  igitur  tam  presen- 
tibns  quam  futuris,  quod  nos  ad  peticionem  et  instanciam  illnstrissi- 
momm  principum  nostromm  Ottonis  ducis  de  Bruneswic  et  Mech- 
tidis  nxoris  eins  relaxavimus  conventui  dominarum  in  Waltingeroth 
triginta  marcas  puri  argenti  de  summa  centum  marcarum  in  com- 
positione  inter  dictum  conventum  et  nos  facta  nostre  ecclesie  per- 
solvenda  de  causa  quadam  longis  temporibus  ventilata.   In  restaurum 
vero  illarum  marcarum  prenominati  principes  nostri  contulerunt  ec- 
clesie nostre  proprietatem  quatuor  mansorum  in  Sunnenberch,  quos 
ecclesia  a  domino  Sifrido  Scathewolt  conparavit.     Ut  autem  hoc 
factum  nulli  in  posterum  habeatur  incognitum,  presentem  paginam 
testimonialem  inde  conscriptam  sigillo  ecclesie  nostre  sigillari  fecimus 
ad  cantelam.    Huius  rei  testes  sunt  Bemhardus  de  Dorstat,  lordanis 
dapifer,  Willikinus  marscalkus,  Bertrammus  de  Velthem,  Ludoltus 
de  Esbeke,  Heino  de  Wenethen,  Thidericus  de  Area,  Ludolfus  de 
Honlage  et  alii  quam  plures.    Acta  sunt  hec  Bruneswich  anno  gracie 
mo.  ccP.  xxxöyiii*^. 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  14.  Zerbrochsnes  Konventssiegel. 

S13S«    Abt  Hermann   von  Corvey   tauscht   mit   der  Hildesheimer 
Kirche  Ministerialen.     Corvey  1239  März  22. 


256  1239. 

H(ermannus)  dei  gracia  Corbeiensis  abbas  universis  fidelibas,  ad 
quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  domino.  Notum  esse  capi- 
mus,  quodnos  Mechtildim  uxorem  EgbertiSpaden  et  pueros  eiasHenricum 
et  Elizabeth  damus  ecclesie  Hildensemensi  in  concambinm  recipientes 
loco  eonim  Luderam  militem  de  Lobbcke,  et  hoc  presenti  sciipto 
manifeste  protestamur.  Datum  Corbeie  xi.  kalendas  aprilis,  pre- 
lacionis  nostre  anno  sextodecimo,  anno  vero  gracie  mOccOxxxix. 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  751  Nr.  1518  im  Sgl.  SL-A.  zu 
Hannover. 

5!28«  Bischof  Konrad  schenkt  den  büssenden  Schwestern  der 
Maria  Magdalena  in  Goslar  die  Hälfte  des  Zehnten  in  Nauen  (Nowen), 
die  ihm  Ulrich  von  Hohenhüchen  aufgelassen  hat,  zur  Begehung  seiner 
Memorie.    1239  März  (mense  martio,  pontiflcatus  nostri  anno  XFÜi®.)- 

Huius  rei  testes  Gerwicus  decanus,  Meinardus  scolasticas,  Con- 
radus  prepositus  Montis,  Henricus  custos,  magister  Hermannus  de 
Paderbuma,  Conradus  de  Altafago  frater  dicti  Olrici,  canonici 
nostri,  comes  Henricus  de  Waidenberg,  Eswinus  et  Lippoldus  de 
Walmethe,  Siffridus  de  Rutenberg,  Conradus  marscalcus. 

Nach  Cop.  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  8.  538  Nr.  567. 

524.  Graf  H(einrich)  von  Schiaden  resigniert  dem  Bischof  Konrad 
auf  Bitten  des  Schenken  H(einrich)  die  Vogtei  in  Marienrode.  O.  D. 
(zu  1239  April  23). 

Testes  huius  facti  sunt  Engelbertus  de  Dalem,  Olricus  advo- 
catus  in  Homeborch,  Fredericus  Friso,  Ludolfbs  et  frater  suus 
Fredericas  Botel,  Henricus  pincema,  Albertus  de  Winningstede. 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  in  Ms.  XXHI,  767  fol  7v  in  der  Kgl  BihUothOf 
zu  Hannover.     Gedr.  Marienroder  ÜB.  S.  27  Nr.  13. 

525.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Propst  Gerold  von  Metrien- 
rode  die  Vogtei  über  die  Klostergüter  von  Heinrich  von  Meienberg, 
Schenken  des  Stiftes,  gekaufl  hat,  nachdem  Graf  Heinrich  von  Schiaden, 
von  dem  jener  sie  zu  Lehn  hatte,  mit  zwei  Hufen  in  Grafeide  (Grafle) 
und  einer  in  Alsbürch  entschädigt  und  auf  die  Vogtei  schriftlid^  ttie 
durch  seinen  Sohn  Heinrich  auf  dem  Gerichtstage  in  Bettmar  mündlich 
verzichtet  hat.  Bettmar  1239  April  23  (viiii^.  kalendas  maii,  ponti- 
flcatus autem  nostri  anno  decimo  octavo). 

Testes  huius  rei  sunt  Ludoldus  abbas  sancti  Godehardi,  lohannes 
de  Bracle  cellerarius,  Heinricus  de  Scalckesberg,  magister  Hermaimiis 


1239.  257 

de  Paderburna,  Heinricus  iunior  de  Tossem  canonici  nostri,  Heiden- 
ricns  canonicns  montis  sancti  Petri  apad  Goslariam,  Qodefridus  sco- 
lasticas  sancti  Ändree,  Lndolphus  camerarius,  Conradns  marscalcas, 
Bodo  et  Borchardos  fratres  de  Saldere,  Heinricus  de  Meienberg 
pincerna,  Johannes  de  Adenstide,  Theodericns  de  Pröme,  Cesarius, 
Thegenhardns  milites. 

Or.  im  Kgh  St-A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  12.  Siegel  des  Bischofs 
von  den  roten  und  gelben  Seidenfäden  verloren.  Gedr.  Marienroder  ÜB.  S.  27 
Nr.  14t  nach  Cop.  ohne  Tagesangabe  ÜB.  des  histor.  Vereins  von  Niedersachsen  I, 
S.  23  Nr.  18.    Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  641  Nr.  57L 

526«  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Johannisstiß  eine  am  Ende 
von  Lothingessen  nach  dem  Moritzberge  zu  gelegene  Hausstätte,  die 
ihm  Johann  von  Kemme  aufgelassen  hat.  1239  Mai  5  (iii.  nonas  maii, 
pontificatns  nostri  anno  viü^x^.)- 

Testes  hnius  rei  sunt  Beinoldas  prepositus  maior,  Gerwicus 
decanus,  Meinardos  scolasücus,  Sigebodo  cantor,  magister  lohannes 
filius  Volcmari  Divitis  clerici,  Hugo  de  Insula,  Thidericus  de  Rothinge, 
Volcmaros  Dives,  Heinricus  Advocatus  layci. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Johannisstift  Nr.  13.  Siegel  des  Bischofs 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Würdtwein,  Nova  subs.  I,  S.  304  nach 
Copie,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  75  Nr.  149  nach  dem  Or. 

527«  Bischof  Konrad  bestätigt,  dass  Graf  Gumelin  von  Schwerin 
die  Vogtei  in  Harxbüttel  (Hertesbutle),  die  er  von  ihm  zu  Lehn  hatte, 
der  Kirche  in  Verden  übertragen  hat.  Hildesheim  1239  Mai  14  (pridie 
idus  maii). 

Gedr.  von  Hodenberg,  Verdener  Geschichtsquellen  II,  S.  109  Nr.  65,  Mecklen- 
burg.  ÜB.  I,  S.  491  Nr.  497.     Wegen  des  Ortes  vgl.  auch  Zeitschrift  1857  S.  91  ff. 

528.  P(»pst  Gregor  IX.  beauftragt  drei  Domherrn  mit  der  Unter- 
suchung der  Klage  eines  Geistlichen  der  Diözese  Bremen  gegen  einen 
Bürger  von  Brcmnschweig  und  die  in  dieser  Sache  ihm  vom  Bischof 
von  Halberstadt  bereits  gesetzten  Richter.     Lateran  1239  Mai  25. 

Gregorins  episcopus  servns  servorum  dei  dilectis  filiis  Sifrido 
de  Barheim,  Rndolffo  de  Bruneswik  et  magistro  lohanni  canonicis 
Hildensemensibus  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Conquerendo 
pauper  clericus  Bremensis  diocesis  nobis  monstravit,  quod  venerabilis 
sancti  Egidii  abbas  et  plebanns  sancte  Eatherine  Brunswicenses  ei 
saper  debitore  sao  einsdem  civitatis  burgense  dati  iudices  a  vene- 
midMb.  tJB.  n.  ]^7 


258  1289. 

rabili  fratre  nostro  Halberstadensi  episcopo,  eam^)  laboribns  et 
expensis  pregravatum  in  exeqaendo  iudicio  neglexerunt,  eciam  qnod 
debitore  predicto  citacionem  ab  eis  perempte  receptam  contomaciter 
negligente  nullam  penam  inferre  yoluemnt,  eo  quod  predicti  plebani 
esset  parrochianus ,  preterea  quod  adhuc  idem  debitor  sibi  solyere 
contradicens  alias  ei  gravis  et  iniuriosus  existat.  Ideoqne  yobis 
per  apostolica  scripta  mandamas,  quatinos  convocatis  partibus 
audiatis  causam  et  appellacione  remota  flne  debito  terminetis  facientes 
quod  decreyeritis'  per  censuram  ecclesiasticam  flrmiter  obseryari. 
Testes  autem  qui  nominati  fuerint,  si  se  gracia,  odio  yel  timore 
subtraxerint,  simili  censnra  cogatis.  yeritati  testimoniam  perhibere. 
Quod  si  non  omnes  hiis  exequendis  potueritis  interesse,  duo  vestrum 
ea  nichilominus  exequantur.  Datum  Laterani  yüi.  kalendas  iauü, 
anno  pontiflcatus  nostri  xiiio. 

Abachr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  555  Nr.  977  im  KgL  SL-A.  zu 
Hannover, 

529.  Propst,  Dechant  und  Kapitel  des  MartinisHftes  in  Minden 
verkaufen  dem  Maria-Magdalenenkloster  Güter  in  Farmsen.  1239  Juni  6. 

W(eraerus)  dei  gratia  prepositus,  H(einrlcus)  decanus  totnmque 
capitul^msancti  Maldini  Mindensis  universis  presentem  paginam  inspec- 
turis  etemam  in  Christo  salutem.  Que  geruntur  in  tempore  ne  labantur 
cum  tempore  scripture  solent  testimonio  firmari.  Notum  igitar  esse 
yolumus  tam  modemis  quam  posteris,  quod  nos  non  solom  domini 
nostri  W(illehelmi)  episcopi  Mindensis,  sed  et  omnium,  quomm  de 
iure  intererat,  consensu  requisito  et  habito  bona  ecclesie  nostre  in 
Vermersen  cum  omnibus  pertinenciis  ipsorum  yendidimus  triginta 
marcis  priorisse  et  conyentui  sancte  Marie  Magdalene  in  Hildensem 
tam  possessionem  quam  proprietatem  bonorum  ipsorum  libere  et 
absolute  quantum  oportet  de  iure  conferentes  eisdem.  Ut  aatem 
super  hoc  in  posterum  dubitari  non  yaleat,  presentem  paginam 
sigilli  nostri  munimine  duximus  roborandam.  Datum  anno  domini 
m<>cc<>xxxOix^.,  yiii.  idus  iunii. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Mar,  Magdal,  Nr,  26  mit  trenig  beadtädigtem 
Konventasiegel    Regest  Westf.  ÜB,  VI,  S,  88  Nr,  324. 

580«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  der  Edele  Anno  von  Heim- 
burg ihm  in  placito  Bethmere,  quo  illustri  duci  Ottoni  de  Bruneswic 

^)  Cop,  cum. 


1239.  259 

et  nobilibus  terre  obviam  veneramas,  den  Zehnten  in  Harher  (Hertz- 
bere)  resigniert  und  er  denselben  detn  Kl.  Wienhamen  übertragen  habe 
mt  der  Bitte,  dass  das  Kloster  sein  Anniversar  mit  Vigilien  und  Messen 
feiere.  Im  Walde  bei  Münstedt  (Monstide)  1239  Juni  15  (xvii^.  kalendas 
iulii,  pontificatus  nostri  anno  xvüR)- 

Hnius  rei  testes  existunt  clerici  magister  Hermannus  de  Pader- 
burna,  Heinricus  innior  de  Tossem,  Wernerus  prepositus  sepedicti 
monasterii,  Qodefridus  scolasticns  sancti  Andree  scriptor  noster, 
milites  Otto  dux  de  Bruneswic,  Baldewinus  de  Blanckenbürch, 
Insarius  pincerna  ducis,  Ecbertus  de  Wlferbutle,  Heino  de  Wenedhe, 
Sifridus  de  Ruthtenberg,  Conradus  marscalcus  noster. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhatisen,  Nr.  13.  Siegel  des  Bisehofs  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden.     Gedr.  Asseburger  ÜB.  I,  S,  146  Nr.  204  nach  Abschrift. 

581«  Bischof  Konrad  und  der  Domscholaster  mag.  M(einhard) 
sind  zugegen  bei  dem  Vergleiche  des  Erzbischofs  Siegfried  von  Mainz 
mit  dem  Herzog  Otto  von  Braunschweig  wegen  der  Vogtei  in  Heiligen^ 
Stadt,  Geismar  und  Northeim.  Actum  Nordhausen  1239,  Datum 
Heiligenstadt  Juni  16  (xvi.  kalendas  iulii). 

Gedr.  Orig.  Guelf.  IV,  S.  177,  Qoehel,  Helmstedter  Nebenstunden  II,  S.  235. 
Regest Böhmer-Ficker,  Reg.  intp.  V,  11229.  Vgl.  auch  die  Gegenurk.  Ottos  a.  a.  0.  S.  179. 

.582«  Bischof  Konrad  entschuldigt  sich  beim  Erzbischof  von  Mainz 
wegen  des  Wegbleibens  vom  Konzil  und  schickt  den  Domscholaster 
Meinhard  als  Vertreter.     0.  D.  (1239  vor  Juli  2). 

Noveritis,  qnod  ad  diera  concilii  a  vobis  indicti  venire  non 
possomus  infinuitate  detenti,  licet  flrmum  habuerimas  propositum 
veniendi.  Quocirca  vestram  clementiam  exhortatam  esse  volumus, 
quatenus  excusationem  nostram  super  hoc  vobis  et  sancto  concilio 
per  magistrum  Meinhardum  scolasticum  ecclesie  nostre  porrectam 
cam  mansuetudine  admittatis.  De  egritudine  autem  nostra  vobis 
fidem  Idem  faciet  iuramento  in  animam  meam^  si  forte  super  hac 
causa  iuramentum  ab  ipso  duxeritis  exigendum. 

Nach  einem  Mainzer  Codex  gedr.  Hartzheitn,  Concil.  Germ.  III,  S.  568. 
Danach  unederhoU.    liegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  11230. 

538«  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  die  Bischöfe  (KonradJ  von 
Hildesheim  und  (Eckehard)  von  Merseburg  und  den  Abt  von  Pforta, 
den  Landgrafen  (Heinrich)  von  Thüringen,   der  aus  seinem  sündigen 

17* 


260  1239. 

Leben  sich  dem  Eungen  zuwenden  woUe,  in  seinem  Vorhaben  zu  unter- 
stützen.   Anoffni  1239  Juli  27  (vi.  kalendas  aagnsti,  anno  ziii.). 

Gedr.  Mon.  Qerm.  epist.  sei.  I,  S.  656  Nr.  753.  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg. 
imp.  V,  3,  7264,  Potthast,  Reg.  ponU  10778,  tro  ältere  Drucke  angegeben  sind. 

584«  Bischof  Konrad  bekundet  den  Verzicht  Genannter  auf  tpier 
Hufen  in  Farmsen,  welche  das  Maria-MagdalenenMoster  vom  Martini- 
stifl  in  Minden  gekauft  hat.     Im  Kapitel  1239  August  9. 

Conrados  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns.  Notum  feuürnns 
Christi  fidelibos  universis,  quod  Conradus  marscalcns  noster  et  filii 
süi  Baldewinns  et  Heino  et  Sifridos  Alias  fratris  eiosdem  Conradi 
et  Sifridns  de  Rutenberch  et  filius  snns  Sifridos  in  nostra  presentia 
constituti  rennnciayerant  quatuor  mansis  in  Vermersse  et  omni  inrl 
si  quod  competebat  eis,  qnos  sorores  penitentes  domns  civitatis 
nostre  a  canonicis  sancti  Martini  in  Minda  cnm  omnibns  attinentibos 
compararunt.  Testes  vero  huins  renunciationis  sunt  Qerwicns  decanns, 
Hugo  prepositns  sancte  Cnicis,  magister  Meinardns  scolasticns, 
Heinricas  castos,  lohannes  cellerarins,  magister  Hermamiiis  de 
Paderbama  canonici  nostri,  Hermannas  et  Heinricas  fratres  comites 
de  Waldenberch,  Ijadolphas  camerarius,  Everhardas  de  Alten, 
lohannes  de  Adenstide,  Qerhardos  de  Lobike,  Qerhardas  de  Winnig- 
hnsen,  Thidericns  de  Berle,  Heinricus  pincema,  Bertoldos  de  Veten 
foro,  Hago  de  Holthasen,  Willehelmos  de  Rosendale,  Lndolphns  de 
Hadeboldessem  milites,  Volcmarns  Dives,  Heinricas  Advocatus, 
Helmmoldas  de  sancto  Georio,  Berterammns  de  Domo,  Ladolphos 
Eckehardi,  Sifridas  Mortificator  bargenses  et  alii  qnam  plores.  Si 
qais  aatem  hoic  facto  aasa  temerario  presampserit  contraire,  in- 
dignationem  omnipotentis  dei  ac  nostre  excommnnicationis  sententian 
se  noyerit  incnrsaram.  Actam  est  hoc  in  capitolo  nostro  anno 
gratie  vfi.  c(fi.  xxxOyiiiio.,  yo.  idns  aagasti,  pontificatus  nostri  anno 
decimo  octavo. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr,  27  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs  an  gelben  und  roten  Seidenfäden,  Regest  WestfiÜ,  ÜB.  VI,  S.  89  Nr.  32\ 
Doebner,  ÜB.  I,  S,  76  Nr.  150. 

585.  Bischof  Konrad  bekundet  den  Verzicht  der  Adelheid^  WtUsre 
des  Konrad  von  Wehre,  auf  vier  Hufen  des  Kl.  Dorstadt  in  Wehrt. 
Hildesheim  1239  September  20. 

Universis  Christi  fldelibns,  ad  qnos  iste  littere  penreaerint 
C(onradus)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns  salntem  in  nomine 


1239.  261 

Ihesn  ChristL  Tenore  presencinm  protestamur,  qnod,  cum  in  ecclesia 
maiori  presidemus  synodo  generali,  domina  Adelheydis  relicta  bone 
memorie  Conrad!  de  Werre  cum  sua  fllia  in  nostra  presentia  con- 
stitata  publice  coram  omni  plebe  et  clero  proclamavit,  quod  heredum 
eios  naUus  aliquod  ins  haberet  in  bonis  videlicet  qnatuor  mansis  in 
Werre  9  que  monasterium  in  Dorstat  xzx  annis  et  amplius  qnieto 
inre  possedit.  Nulli  ergo  hominum  liceat  huius  proclamationis 
warandiam  infringere  yel  ei  ausu  temerario  contraire.  Si  quis  autem 
hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem  omnipotentis  dei  et 
nostre  excommunicationis  sententiam  se  noverit  incursurum.  Datum 
in  monasterio  nostro  Hildensemensi  anno  gratie  m^.  c(fi.  xzx  nono, 
xii.  kalendas  octobris^  pontiflcatus  nostri  anno  xix^'. 

Absehrifl  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop,  des  Kl,  Dorstadt  zu  Dorstadt  fol,  17^ 
^ctkher  der  SeMuss  fehlt.  Von  Datum  ab  ergänzt  nach  dem  Cop,  des  16.  Jahr- 
hundertSf  Ms,  545  fol,  20  v  in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim, 

856«  Rüter  Dietrich  von  Depenotce  verkauft  dem  Bartholomäi- 
sHft  sein  väterliches  Erbteil  mit  dem  Patronat  der  Kirche  in  Hottein, 
Hildesheim  1239  September  25. 

Uniyersis  fidelibus  hanc  litteram  inspecturis  Theodericus  miles 

de  Depenowe  salutem  in  vero  salutari.    Notum  esse  volo  et  pre- 

sentibus  constare,  quod  ego  Th(eodericus)  de  Depenowe  Universum 

Patrimonium  meum  in  Hottenem  cum  patrouatu  ecclesiQ  et  omnibus, 

que  tam  in  campo  quam  in  villa  et  nemore  per  me  vel  per  alios 

habni  inre  hereditario  ad  me  devoluta  paciflce  et  possessa,  ecclesie 

sancti  Bartholomei  in  Sulta  pro  ccc.  xxx.  talentis  Hildensemensis 

monete  vendidi  consentientibus  flliis  meis  Volrado  et  Hinrico  necnon 

sorore^)  mea  Helena  nichil  michi  iuris  in  predictis  bouis  excipiens  vel 

reservans.    Testes  huius  rei  sunt  Eeinoldus  maior  p(Pepositus  in 

Hildensem,  Geruwicus  decanus,  Heinricus  de  Tossem  custos,  Eodolfus 

de  Bmneswic  canonici,  Basilius  de  Escherte,  Wulferus  de  Rethen, 

Sifridus  de  Rutenberch,  Ludolfus  camerarius,  Conradus  marscalcus, 

Heinricus  pincema,  Bodo  et  Burgardus  de  Saldere,  Heinricus  et 

Ascuwinos  de  Lapideo  monte,  Gerardus  de  Winnigehusen,  LudolJftis 

de  Borsem,  Gerlacus  et  Heinricus  fratres  de  Lobeke,  Theodericus  de 

Sudersem,  Heinricus  Buzel  milites,  Yolcmarus  Dives,  Thidericus 

Foscus,   Bertoldus  de  Domo  burgenses.     Datum  Hildensem  anno 

gratie  millesimo  ccP.  xxx^ixo.,  yii<>.  kalendas  octobris. 


')  So  das  Or,f  zu  lesen  ist  aber  wohl  nxore. 


262  1239. 

Or,  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim,  Museum  Nr.  245,  Stark  besehädifftei 
Siegel  des  Ausstellers,  Oedr.  nach  Abschrift  des  IS.  Jahrhunderts  Zeitschrift  18$8 
S.  119,  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  76  Nr.  151. 

587.  Die  Brüder  von  Depenatce  quittieren  dem  Propst  des 
Bartholofnäistifies  über  eine  Summe  Geldes.  0.  D.  (zu  1239  Sep- 
tember 25?). 

Viris^)  probis  et  honestis  fldeiussoribns  domini  prepositi  Suite 
et  aliis  huius  littere  inspectoribns  W(lradas)  et  H(enricus)  firatres, 
fllii  yiri  nobilis  de  Depenowe,  paratnm  obsequinm.  Notum^)  esse 
Yolumus  Omnibus,  qaod  dominus  prepositus  Suite  qua*)  modo 
tenebatur  nobis  presentavit  pecuniam  persolvendo.  Et  ne  hoc  alicai 
dubium  sit,  litteram^)  istam  de  hoc  facto  compositam  sigilli  nostri 
munimine  roboramus. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  in  Ms.  324  foL  80  in  der  Beverinischen 
Bibliothek  zu  Hildesheim  (A).  Abschrift  des  17.  Jahrhunderts  in  Cop.  20  ftfl.  110 
des  OberlandesgerichU  in  Celle  (B).     Gedr.  Zeitschrift  1868  S.  125. 

588.  Das  Kl.  Ringelheim  übergibt  dem  Steppo  (von  Mahner) 
eine  Hufe  in  Beinum  gegen  einen  jährlichen  Zins.  Ringelheim  1239 
Oktober  10. 

üniversis  Christi  fldelibus  presentem  paginam  inspecturis  Ger- 
hardus  dei  gratia  abbas  totusque  conventus  in  Binglem  salatem  in 
domino.  Noverint  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  de  commnni 
consensu  mansum  unum  ecclesie  nostre  pertinentem,  sitnm  in  rilla 
Benem,  duobus  mansis  domini  Stepponis  adiacentem  ipsi  ad  annoalem 
censum  pon*eximus  sub  ea  forma,  videlicet  ut  decem  solides  legaüs 
monete  singulis  annis  in  festo  beati  Michaelis  persolyendos^)  ab  eodem 
ad  anniyersarium  domini  Everhardi  abbatis  representet  expendendum. 
Sed  si  ad  dictum  terminnm  ipse  vel  sui  coheredes  eundem  mansnm 
excolentes  prenominatnm  censum  non  persolverint,  tertiam  parteni 
ipsorum  tam  in  agris  quam  in  areis,  pascuis  et  sylvis  liberam 
restituant  ecclesie  nostre  perpetuo  possidendam.  Ut  igitar  hoc 
factum  flrmum  et  inconvulsum  permaneat,  sigilli  nostri  et  ecclesie 
de  Mandere  appensione  roboramus.  Testes  huius  rei  sunt  Fridericus 
de  Steinlo  sacerdos,  Steppo  et  Conradus  milites  de  Mandere  et  quam 
plurimi  litones  nostri  de  Zherede,  de  Haverla,  de  Herre,  de  Gren- 
stidde.  Actum  anno  domini  millesimo  ducentesimo  trigesimo  nono. 
indictione  duodecima,  sexto  idus  octobris  in  camenata  Kingelem. 

0  Yens  B.   *)  notom  jehU  B.  ')  quam  AB.  *)  literam  B.  ^)  Cop.  persolreiido. 


1239.  263 

Abschrift  des  16,  Jahrhunderts  im  Cop»  des  Abtes  Heinrieh  Wirsehius  im 
Archiv  zu  Ringelheim  S,  58. 

589«  Bischof  Konrad  überträgt  drei  ihm  von  den  Brüdern 
Konrad,  Hoier  und  Dietrich  de  Piscina  resignierte  Hufen  in  Farmsen 
(Vermersseim)  dem  Maria-Magdalenenkloster,  Im  Kapitel  zu  Hildes- 
heim  1239  Oktober  21  (xii<>.  kalendas  novembris,  pontificatus  nostri 
anno  nono  decimo). 

Testes  huius  rei  sunt  venerabiles  domini  Thetmarus  sancti 
Michaelis  et  Lndoldus  sancti  Godehardi  abbates,  magister  Meinardns 
scolasticus,  magister  lohannes  fllius  domini  Volcmari  canonici  nostri, 
Thegenhardos  de  Elyede,  Hildebrandus  de  Drispenstide,  lohannes 
de  Sutherem,  Willehelmns  de  Rosendale  milites,  Volcmarus  Dives 
et  Heinricus  fllius  suus,  Bertoldus  de  Adenem. 

Or,  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Mar.  Mctgdal.  Nr.  28.  Siegel  des  Bischofs 
an  roten  und  weissen  Seidenfäden,  Gedr.  Bode,  ÜB,  I,  S,  539  Nr.  569.  Regest 
Doehner,  ÜB.  I,  S,  76  Nr,  152. 

54W«  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Johannissüß  (sancti 
lohannis  ante  pontem  lapideum  in  Dampmone)  den  vierten  Teil  des 
Zehnten  in  Drispenstedt ,  den  ihm  der  Bürger  Heinricus  dictus  de 
capella  sancti  lacobi  mit  Zustimmung  seines  Sohnes  Heinrich  und 
seiner  Frau  Lutgardis  resigniert  hat  1239  Oktober  31  (ii.  kalendas 
novembris,  pontificatus  nostri  anno  nonodecimo). 

Testes  huius  rei  sunt  Reinoldus  prepositus  maior,  Gerwicus 
decanus.  Meinardus  scolasticus,  Hermannus  cantor,  magister  lohannes 
canonici  nostri,  comes  Ludolphus  de  Halremunt,  Bertoldus  de  Hon- 
barg, Bertoldus  advocatus,  Lippoldus  et  Basilius  fratres  de  Escherte, 
Ladolphus  camerarius,  Heinricus  pincema  milites. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Johannisstift  Nr.  14.  Siegel  des  Bischofs 
an  rot  und  gelb  geflochtener  Hanfschnur.  Gedr.  Würdtwein,  Nova  sübs.  I,  S.  303 
puMch  Copie,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  76  Nr.  153  nach  dem  Or. 

IS41«  Bischof  Konrad  überträgt  de^n  Kl.  Marienrode  den  Zehnteti 
in  Eiizum  (Echzem),  den  ihm  die  Brüder  Eberhard,  Ritter,  und  Gunzelin 
von  Gerzen  (Qerechze)  bei  Hasede  (Hasen)  1239  im  Oktober  und  des 
ersten  Frau  Adelheid  im  Schloss  Winzenburg  1240  Dezember  13  (idus 
decembris,  pontificatus  nostri  anno  vicesimo)  resigniert  haben. 

Testes  resignationis  Everhardi  militis  et  fratris  sui  Gunzelini 
sunt    milites  Olricus  de  Lapideo  monte,  Engelbertus  de  Hafaem, 


264  1289. 

Wedego  de  Gerechze,  Ecbertus  de  Novali,  Gunzelinus  et  Ecbertus 
fratres  de  Osterrod,  Conradus  marscalcus,  Hugo  de  Holthusen, 
WiUekinus  de  Rosendale  und  Bürger. 

Testes  autem  dicte  domine  Alheidis sunt  clerici  magister 

Meinardus  scolasticus,  magister  Johannes  domini  Volcmari,  Heiden- 
ricus  canonicus  sancte  Crucis,  Godefridus  scriptor  noster  scolasticus 
sancti  Andree,  milites  Heinricus  de  Lapideo  monte^  Bodolphus  et 
Engelbertus  filius  suus  de  Dalem,  lohannes  de  Eemme,  Johannes 
de  Suttherum,  servi  Tidericus  de  Goslaria,  Berterammus  de  Bervelt«, 
Ecbertus  de  Fredhen,  Bodo,  Wedekinnus  camerarii,  Thetmanis  de 
Wertbike,  Sigebodo,  lohannes  Legatus,  Alexander  Hopegast. 

Or,  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover j  Marienrode  Nr,  14a,  Siegel  des  Bisekofi 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr,  Marienroder  ÜB,  S,  29  Nr.  15,  Begeti 
Doebner,  ÜB,  I,  S.  77  Nr,  154, 

542«  Bischof  Konrad,  Dompropst  Reinhold  und  das  Domkapitel 
verkaufen  dem  Domkapitel  in  Verden  ihre  Güter  in  Harxbüttd  (Hertes- 
butle).     Hildesheim  o.  J,  (1239)  November  4  (ii.  nonas  novembris). 

Gedr,  v,  Hodenberg,  Verdener  Geschichtsquellen  II,  5. 113  Nr.  70  zu  um  1245. 
Erwähnt  Mecklenburg,  ÜB,  I,  S.  491  Nr.  497, 

548«  Dechant  G(erwich)  und  das  Domkapitel  bekunden,  dass 
die  SHßsdame  B.  von  Velber  zu  Gandersheim  aUen  Ansprüchen  an 
die  Güter  entsagt  hat,  die  ihr  Bruder  dem  Kl.  Marienwerder  vetlcauß 
hat.     1239  November  4  (ii.  nonas  novembris). 

Testes  huius  rel  sunt  R(einoldus)  prepositus,  G(erewicus) 
decanus,  H(ugo)  prepositus  sancte  Crucis,  C(onradus)  prepositus 
Montis,  Conradus  et  Heyiicus  subdiaconi,  Florentius,  Hey  ricus, 
Bertrammus,  Bemardus  de  Vorste. 

Or,  im  Kgl.  St,-A.  zu  Hannover,  Marientcerder  Nr.  16.  Siegeil  verloren. 
Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB,  VI,  S.  19  Nr.  21, 

544.    Graf  Volquin  von   Schwalenberg   tauscht   mit   der  Kirche 

Ministerialen.     Bei  Forste  1239  November  20, 

Volcwinus  dei  gratia  comes  de  Svalenberge  omnibus  hanc  litteram 
inspecturis  salutem.  Scriptura  auctentica  ideo  conficitur,  ut  quod 
rationabiliter  factum  est  memoriter  teneatur.  Presentibns  itaque 
protestamur,  quod  nos  Cunegundim  uxorem  Roderici  et  Conradam 


1289.  265 

ftlimn  eorandem  lege  permntationis  donaviinns  ecclesie  Hildensemensi 
et  DOS  Alheidim  flliam  Bertoldi  Spiring  uxorem  Thetmari  ministerialis 
Dostri  sab  eiüsdem  legis  modo  recipimus  inter  nostros.  Actum  est 
hoc  apud  Vorsate  anno  dominice  incarnationis  millesimo  cc^.  xxx^hdiii^^., 
xii^  kalendas  decembris,  domino  Gonrado  venerabili  Hildensemensi 
episcopo  cathedre  sue  presidente,  pontificatos  sui  anno  jPvsP. 

Or,  im  KgU  SU-Ä,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  183.  Wenig  ver- 
letztes Siegel  des  Auestellers  (aektsträhliger  Stern)  an  ton  der  Urk,  geschnittenem 
Birgamentetreifen, 

545.  Ritter  Ernst  vor  Uslar  bekundet,  dass  nach  dem  Tode 
des  Dietrich  von  Stöckheim  dessen  Frau,  des  Ausstellers  Tochter,  und 
dmen  Kinder  auf  die  Vogtei  über  Güter  in  Lühnde,  die  Dietrich  zu 
Unrecht  besessen,  als  dem  Bartholomäistifi  zustehend  verzichtet  haben. 
1239  Dezember  3. 

Hemestus  de  Hnslaria  miles  omnibns  Christi  fidelibus  salntem 

in  domino.    Notam  sit  omnibus  presentem  paginam  anditnris,  qnod 

dominus  Tidericns  de  Stockem  gener  mens,  cum  michi  executionem 

testamenti  sui  committeret,  inter  cetera  dixit  michi,  qnod  non  bona 

fide  nee  iusto  titulo  advocatiam  super  bona  in  Lulene,  que  ad 

ecclesiam  sancti  Bartholomei  in  Hildensem  pertinent,  habuisset,  et 

manu  et  lingua  eidem  advocatie  renuntians  fidei  mee  commisit,  ut 

azorem  suam  filiam  meam  Lutteradim  et  filios  eins  meos  nepotes 

Lippoldum  yidelicet,  Tidericum  et  Hemestum  efflcaciter  inducerem, 

ue  in  predicta  advocatia  sibi  aliquid  iuris  de  cetero  vendicarent. 

Mortuo  itaque  predicto  Tiderico  post  conditum  testamentum  uxor 

eins  Lutteradis  et  filii  Lippoldus,  Tidericns  et  Hernestus,  postquam 

ad  legitimam  venerunt  etatem,  defuncti  fecerunt  in  omnibus  volun- 

tatem  de  meo  consilio  publice  protestando,   quod  nichil  iuris  in 

predicta  advocatia  haberent,  presertim  cum  intelligerent,  quod  bona 

sancti  Bartholomei,  que  sita  sunt  in  Lulene,  ab  honere  advocatorum 

penitus  fuerint  absoluta.    Ne  igitur  predicta  filia  mea  et  nepotes 

contra  suam  protestationem  veniant  in  futurum,  presentem  paginam 

de  hoc  conscriptam  nostro  et  domini  Henrici  custodis  Hildensemensis, 

qui  facto  interfuit,  sigillis  duximus  muniendam.    Huius  rei  testes 

sunt  Tidericns  de  Rothighe,  Johannes  de  Eemme,   Lippoldus    de 

Antiquo  foro,  Lippoldus  de  Mandesle,  lohannes  de  Slikem,  Ludegerus 

de  Lotigessen,  Bartoldus  de  Gledighe  milites.   Actum  est  hoc  anno 

incarnationis  m^.  (fic^.  xxxoix^.,  iii<^.  nonas  decembris. 


266  1289. 

Or.  in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hüdesheim,  SülteU.  Nr.  2.  BeschOdigUi 
Siegel  des  Ausstellers  und  des  Domküsters  Heinrich  (ton  Tossem).  Gedr.  Lünisel, 
Ältere  Diözese  S.  400. 

546«  Bischof  Konrad  bekundet,  die  gegen  die  Anhänger  du 
Propstes  von  st.  Sebastian  in  Magdeburg  erlassenen  kirchlichen  Strafen 
aufgehoben  zu  haben.     Forste  o.  J.  (1239)  Dezember  11. 

C(onradtts)  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  dilectis  in 
Christo  R(eiiioldo)  maiori  preposito,  C.  (Gerwico?)  decano  totique 
capitolo  Hildensemensi  salutem  et  sinceram  in  domino  caritatem. 
Ut  peticioni  domini  A(lberti)  preposiü  sancti  Sebastiani  Magdebor- 
gensis  satisfacere  videamur,  sentencias,  qaascumque  tolimus  auctori- 
tate  pontiflcatus  ordinarie  in  eos,  qni  astiterunt  ei  in  causa,  qne 
vertebatur  inter  nos  et  A(lbertum)  prepositum  dictum  de  Eversteyn 
ex  una  parte  et  ipsum  ex  altera,  ad  precnm  suarum  instandam 
relaxamus.    Datum  Vorsethe  iii.  idus  decembris. 

ÄhschHft  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  8.  435  Nr.  654  im  KgU  St.'A.  zu 
Hannover.  Reitihold  ist  1233  bis  1246  Dompropat,  Propst  Albert  des  Sebasiian- 
Stiftes  erscheint  bis  1232,  sein  Nachfolger  ist  erst  seit  1241  naehtceishar ,  Albert 
von  Everstein  als  Propst  des  Petersstiftes  in  Goslar  1234  —  45  (als  Dompropst 
daselbst  1247—60  kommt  er  hier  nicht  in  Frage),  Domdechant  Konretd  bis  1235. 
Die  Urk.  dürfte  in  das  Jahr  1239  gehören,  in  welchem  der  Bischof  in  Forste  tfor, 
doch  muss  man  dann  im  Cop.  einen  Schreibfehler  annehmen  und  O(erwico)  decmno 
statt  C(ourado)  decano  lesen. 

547.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Propst  und  Deckant  des 
Kreuzstiftes  ein  Achtel  des  Zehnten  in  Elbe  aus  Laienhand  zurück- 
gekauft haben,  und  Überträgt  es  dem  Kreuzstift.     1239. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  ^)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volumus,  quod  Hugo  pre- 
positus  et  Arnoldus  decanus  sancte  Crucis  Hildensemensis  constituti 
in  presentia  nostra  ex  parte  capituli  sui  exposuerunt  nobis,  quod, 
cum  tres  partes  decime  in  Elvede  pertineant  ecclesie  sancte  Crucis 
in  Hildenseim  et  Thegenhardus  miles  haberet  ibidem  quinque  partes 
decime,  quatuor  videlicet  partes,  propter  quas  nobis  fuit  hominio 
obligatus,  et  quintam  partem,  quam  postea  emit  a  quodam  con- 
sanguineo  suo  Conrado  nomine,  ipsi  canonici  iam  dicte  ecclesie 
sancte  Crucis  redemerunt  de  manu  ipsius  Thegenhardi  quartam 
partem  illarum  quatuor  parcium,  quas  habuerat  antequam  emeret 


*)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1239.  267 

qaintam  partem,  datis  eidem  viginti  quinque  libris  Hildensemensis 
monete,  eo  bene  et  diligenter  expresso,  quod  tantammodo  illam  iam 
dictam  quartam  partem  redimerent  et  nnllo  modo  illam  qnintam 
partem,  quam  postmodum  emit  a  dicto  suo  cognato.  Et  hoc  recog- 
noYit  idem  Thegenhardus,  quod  ita  esset  secandum  quod  prepositus 
et  decanus  fuerant  protestatio  et  resignavit  nobis  illam  quartam 
partem,  quam  redemerant  canonici  et  nos  pro  remedio  anime  nostre 
contulimus  eam  ecclesie  sancte  Grucis  perpetuo  possidendam.  Fide- 
inssenmt  autem  Henricus  magnus  de  Hamelen  et  Gesarius  de  Welide 
promittentes  scilicet  data  flde  in  manibus  Sifridi  de  Butenberh  et 
Sifiridi  fllii  eins,  quod  pueros  Thegenhardi  militis  producent  eo  tempore, 
cum  ad  annos  discretionis  pervenerint,  ut  videlicet  ipsi  ratum  habeant 
factum  patris.  Presentes  erant  eo  tempore,  quando  Thegenhardus 
nobis  ipsam  decimam  resignavit  et  quando  nos  eam  contulimus 
ecclesie  sancte  Grucis,  Hugo  prepositus  de  sancta  Gruce,  Aruoldus 
ibidem  decanus,  magister  Hermaunus  de  Padebuma,  Henricus  de 
Scalkeberch,  Henricus  iunior  de  Tossem  canonici  maioris  ecclesie 
nostre,  Ludolfns  scolasticus  et  Ludolfiis  de  Elvede  canonici  sancte 
Crucis,  Henricus  et  Hedenricus  canonici  sancti  Petri  Goslarie, 
magister  Godefridus  canonicus  sancti  Andr§9  Hildensemensis  clerici; 
Conradus  marscalcus,  Willelmus  de  Bosendale  milites,  Henricus  de 
Bervelte  et  frater  suus  et  alii  quam  plures.  Testes  vero  fideiussionis 
sunt  Henricus  sacerdos  de  Hevenhusen,  Burchardus  et  Bodo  de 
Saldere,  lohannes  de  Eemme.  Ad  perpetuam  igitur  hnius  rei  me- 
moriam  nos  ea  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  ea 
roborayimus  ad  cautelam  volentes,  ut  propter  hec  et  alia  beneficia, 
qae  eidem  ecclesie  sancte  Grucis  fecimus,  canonici  ipsius  loci  et 
saccessores  eorum  sollempniter  anniversarium  nostrum  agant.  Actum 
anno  domini  m^.  cc^.  xxx^.  ix9,  pontificatus  nostri  anno  x^.  ix^. 

Or,  im  Kgl.  SL^A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  37,  Siegel  des  Bischofs  an 
iceissen  Hanffäden.    Regest  Westfäl.  ÜB,  VI,  S,  89  Nr,  328. 

548.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Michaeliskloster  den  von 
diesem  gehauflen  und  ihm  resignierten  Teil  des  Zehnten  in  Everode, 
HUdesheim  1239. 

Conradus  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  universis  Ghristi 
fidelibus  in  eo  qui  salus  est  omnium  salutem.  Offlcii  nostri  est 
decorem  domus  domini  diligere  ac  eam  in  diebus  nostris  quantum 
possumus  exaltare.    Igitur  ad  noticiam  omnium  volumus  pervenire, 


268  1289. 

quod  dominas  Thidericus  de  Frame  partem  decime  in  Evelingeroth 
dilectis  in  Christo  venerabili  abbati  Th(etmaro)  et  conventai  sancti 
Michahelis  pro  xyü  libiis  venditam  fratribus  Ludolfo  et  Asqnino  de 
Harboldessen  militibas,  a  qnibns  eam  in  fendo  tenaerat,  resignavit 
Milites  vero  iam  dicti  L(udoifias)  et  A(sqainas)  de  Har(boldesseD) 
Septem  talentis  ab  eadem  ecclesia  sibi  datis  domino  Conrado  de  Sconen- 
berh,  a  quo  et  ipsi  tennerant  eam,  libere  resignantes  egeront,  qnod  eodem 
C(onrado)  nobis  tamquam  principali  domino  in  villaNorthnsen  liberaliter 
resignante  ad  nos  einsdem  decime  proprietas  est  reversa.  Nos  ergo  vene- 
rabilis  abbatis  einsque  ecclesie  piom  circa  nos  cognoscentes  aflEectmn 
illam  decimam  eis  tamquam  filiis  dilectis  in  Christo  conf  erimos  et  donamas 
et  hoc  snbscriptis  testibns  ^)  et  sigilli  appensione  munimns,  Testes  antem 
sunt  Meinhardus  scolasticns  Hildensemensis,  Berti'ammus  canonicns 
sancti  Mauritii,  Godefridus  episcopi  notarius,  milites  Ludolflis  came- 
rarius,  Ludolfus  et  Asquinus  fratres  de  Har(boldessen) ,  Conrados 
mai*8caicus,  Hinricus  Acco,  Helmoldns,  Sifridns  Mortiflcator  et  alii 
quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  domini  m^.  cc^.  xrx9.  u9.  Datum 
Hildensem  in  parva  curia  episcopi  pontificatus  nostri  anno  xix<^. 

Or.  im  Kgl.  St-A,  zu  Hannover,  Miehaeliskl,  Nr,  33a  mit  dem  Siegel  de4 
Bischofs.  Die  Urkunde  liegt  noch  in  einer  zweiten  Ausfertigung  von  anderer  Hand 
vor  (a,  ö.  0.  Nr,  33h),  welche  folgende  Abweichungen  enthält:  Conradiu  —  fidelibns 
presentem  paginam  inspectnris  —  ezaltare.  Igitor  cum  a  nobis  tarnquam  a  princi- 
pali patrono  partem  decime  in  Eyelingeroth  dominus  Coniadns  de  Sconenbeib 
feodali  iure  tennisset  et  idem  eam  fratribus  Lndolfo  et  Asqnino  de  Harboldessen 
militibns  modo  simili  contniisset,  ipsi  acceptis  tu  talentis  ab  ecclesia  sancti 
Michahelis  Hildensemensi  cnm  sno  patrono*)  iam  dicto  egenmt,  quod  ipso  in 
manns  nostras  liberaliter  resignante  ad  nos  einsdem  decime  proprietas  est  leTeisa, 
Terom  dominus  Theodericns  miles  de  Prumia  possessor  illins  giatia  militom 
eorundem  acceptis  ab  ecclesia  decem  et  septem  Hbris  decime  renontiaTit  Nos 
ergo  etc.  Testes  —  Bertrammns  canonicns  Montis  —  Heinricas  Acco  —  in  pam 
curia  pontificatns  w.  s,  w.  Beide  Ausfertigungen  gedr.  Heinemann,  Beitr.  zur 
Diplomatik  8. 150.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  77  Nr.  155. 

549*  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  die  Kirche  st.  Petri  in  Elzt 
(Aulica)  mit  seiner,  des  Archidiakons  Dietrich  von  Ädensen  und  ihns 
Priesters  Dietrich  Zttstimmung  dem  Kl.  Wülßnghausen  eine  Hufe  L<mdes 
mit  einer  Hausstelle  daselbst  in  Tausch  gegen  eine  Hufe  in  MekU 
(Middelen)  überlassen  hat.    1239  (pontificatus  nostri  anno  wfi). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Wülfinghausen  Nr.  7.  Beschädigtes  SiegH  des 
Bisehofs.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VHI,  8.  7  Nr.  8.  Eine  zweiU  Aus- 
fertigung von  derselben  Hand,  doch  ohne  Corroboratio  und  Datierung  a,  a.  O.  Nr.  7«. 

*)  testibns  fehlt  im  Or.        •)  Darüber  von  ders.  Hand  domino. 


1239.  269 

SSO*  Graf  Oottschcdh  von  Pyrmont  überlässt  drei  Hufen  in 
Ammenhosen,  die  seine  Verwandte  LuUradis  dem  KL  Lamspringe  über- 
tragen, diesem  Kloster  nach  ResigncUton  des  Arnold  von  Bleckenstedf. 
Lügde  1239. 

Godescalcus  dei  gratia  comes  in  Perremnnt  cnnctis  hanc  litteram 
inspicientibos  salntem  in  domino.  Sciant  nniyersi,  quibns  tenor 
littere  presentis  innotuerit,  quod  quedam  religiosa  matrona  dicta 
Lnttradis  linea  consangoinitatis  michi  coninncta  tres  mansos  in 
Ammenhasen  ecclesie  in  Lammesprigge  contolit,  qaos  ea  decedente 
filios  mens  Hermannns  Arnolde  de  Blekenstede  in  feodo  porrexit, 
set  eo  postmodnm  resignante  asstipnlante  nxore  mea  Cnngnnde  et 
filüs  meis  Qodescalco  et  Hermanne  et  filiabos  Cnngonde,  Qerbnrge 
et  Lntgarde  nna  cum  prefato  Arnolde  eosdem  mansos  cum  omni 
proprietate  supra  memorate  tradidi  ecclesie.  Quod  ut  flrmum  dein- 
ceps  permaneat,  hanc  paginam  conscribi  et  appensione  sigilli  mei 
voloi  roborari.  Huius  rei  testes  sunt  Volmams  de  Issem,  Sifridus 
de  Dodenbroke,  Hermannas  de  Qrisme,  Hermannns  de  Hlede,  Here- 
bordos  de  Oderstorp  et  frater  suus  Eggehardus,  Helmoldus  de  Ludhe. 
Facta  sunt  autem  hec  anno  dominice  incamationis  m9.  c(fi.  xxxyiiiio. 
indictione  x'.^)  in  Ludha. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  22  mit  dem  trenig  be- 
schädigten aber  mit  der  oberen  Seite  nach  unten  befestigten  runden  Siegel  des 
Ausstellers.  Ankerkreuz:  f  SIGILLVM  OOSCALCI  BT  HEBMANNI  DB  PERRE. 
Gedr,  Orupen,  Orig.  Pyrm,  et  Suxüenberg.  8,  83. 

551«  Propst  und  Kapitel  in  Riga  schenken  den  Nonnen  der  Maria 
Magdalena  eine  Hausstelle,  die  ihnen  Dietrich  von  Bössing  übertragen 
hat.     0.  D.  (um  1239). 

A(moldus)  dei  gratia  prepositus  totumque  Rigensis  ecclesie 
capitulom  omnibus  hanc  litteram  intuentibus  in  domino  salntem. 
Noverint  uniyersi  tam  presentes  quam  posteri,  quod  donationem  et 
proprietatem  aree,  quam  dominus  Theodericus  de  Rotthinge  pro 
anime  sue  remedio  ecclesie  nostre  contradidit,  monialibus  sancte 
Marie  Magdalene  in  Hildensem  quite  ac  libere  possidenda  donamus. 
Ne  igitur  predictis  sororibus  super  hac  donatione  nostra  calumpnie 
ab  aliquibus  indebite  oriatur  scrupulus,  presentem  paginam  sigilli 
nostii  appensione  roboratam  ipsis  contradimus  in  munimen. 

1)  So  das  Or.  statt  xii». 


270  1239-74. 

Or.  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal,  Nr.  31  mit  gut  erhaltenem 
Siegel  der  Rigaer  Kirche,  Arnold  ist  12S9  als  Dompropst  bei  v.  Bunge,  Liv-, 
Esth-  und  Ourländ.  ÜB.  1,  Nr.  163  nachweisbar. 

552.  Dechant  Heinrich  und  der  Konvent  des  Johannisstiftes 
bekunden,  dass  Gerlach,  der  Sohn  des  früheren  Vogtes  Richmatm  der 
Dammstadt,  nach  Empfang  von  24  Schilling  auf  Güter  in  Lutigesen 
verzichtet  hat,  was  der  Domdechant  G(erwich)  besiegelt.  0.  D.  (1239 — 41). 

Hii  sunt  testes  Henricos  cnstos,  Meinardus  scolasticus,  lohannes 
celerarius,  Hermannus  de  Goslaria  et  Thidericus  de  Tossem  et  alü 
quam  plures. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Johannissiift  Nr.  16.  Siegel  des  Dompropstet 
und  rundes  beschädigtes  des  Johannisstiftes.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  87  Nr.  177. 

SS8.  (E)verwinus,  Propst  des  Bonifatiusstiftes  in  Halberstadtf 
und  Dietrich,  Domherr  in  Hildesheim,  stiften  die  Memorie  ihres  Vattrs 
Dietrich  (von  Adensen),  ihrer  Mutter  Hedwig  und  ihres  Bruders  Johann 
im  Kl.  Wohlda  (Lilienthal)  mit  drei  Hufen  in  Stendoff.  0.  D.  (1239—42). 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  II  149,  S.  190  im  Kgl.  St-A.  » 
Hannover.  Gedr.  Vogt,  Monum.  inedita  11,  8.  82.  Everwin  von  Adensen  ist  ah 
Propst  des  Bonifatiusstiftes  in  Halberstadt  1239—1265  nachweisbar.  Dietrich  ron 
Adensen  wird  1243  Domkantor  in  Hildesheim,  daraus  ergibt  sich  die  Datierung. 

SS4.  Propst  Bruno  des  Maria -Magdalenenklosters  bekundet  die 
Überweisung  eines  Zinses  durch  Brünsten  zur  Aufbesserung  des  Schuh- 
zeuges der  Nonnen.     0.  D.  (1238—74). 

Bruno  dei  gracia  prepositus  sororum  penitencium  beate  Marie 
Magdalene  in  Hildensem  omnibus  hanc  litteram  inspicientibus  salatem 
in  omnium  salvatore.  Notum  sit  omnibus  presens  scriptum  intuentibus, 
quod  famulus  quidam  nomine  Brünsten  ecciesie  nostre  triginta  talenta 
contulit  sub  ea  forma,  ut  quidquid  cum  eisdem  denariis  comparare 
poterimus  idem  iam  dictus  percipiat,  quamdiu  vivat.  Ipso  iam 
extincto  quidquid  de  bonis  illis  provenerit  dabitur  dominabus  nostris 
ad  calciamenta  ipsarum  annuatim  renovanda.  Ne  igitur  aliqua 
dubietas  de  predicto  censu  oriatur,  presentem  paginam  inde  con- 
scriptam  sigilli  nostri  munimine  roboravimus. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Klosters,  Ms.  $57  foL  36 r  in 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Nur  nach  den  Propstjahren  Brunos 
anzusetzen. 


1240.  271 

55S.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Steppo  von  Mahner  Land 
in  Mahner^  Bockenem  und  Haverlah  und  sein  Recht  an  der  Kirche  in 
Mahner  ihm  derart  geschenkt  hat,  dass  sein  Sohn  Dietrich  und  nach 
dessen  Tode  seine  Töchter  damit  belehnt  werden  sollen,  und  verspricht 
ihnen  noch  weitere  drei  Pfund  zu  Lehn,  sobald  diese  frei  werden. 
Forde  1240  März  8. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcoptts  omDibus  hanc 

testimonialem  litteram  intuentibus  salutem  in  domino  sempiternam. 

Scriptlira  auctentica  idcirco  conficitur,   ut   id  quod  rationabiliter 

actum  est  memoriter  teneatur.    Notum  igitnr  sit  omnibus  modemis 

et  posteriSy  quod  dominus  Steppo  de  Mandere  de  pleno  consensu 

fratris  sui  Aswini  yicedomini  Goslariensis  necnon  et  omnium  heredum 

suoram  liberaliter  donavit  de  proprietate  sua  nobis  et  ecclesie  nostre 

Hildensemensi  septem  et  dimidium  mansos  in  Mandere  et  unum  et 

dimidiom  mansum  in  Bokenem  et  tres  in  Haverlo  sitos  et  insuper 

oinne  ins,  quod  ad  eum  in  ecclesia  Mandere  pertinebat,  ita  videlicet 

qnod  filius  eins  Theodericus  bona  illa  in  feodo  a  nobis  recepta  debeat 

qoiete  toto  vite  sue  tempore  possidere.    Quo  in  Christo  defuncto 

sorores  sue  scüicet  fllie  predicti  Stepponis  succedent  fratri  in  bonis 

superius  memoratis  omni  questione  sublata.     Nos  yero  in  huius 

donationis  recompensationem  dabimus  eidem  Theoderico  et  sororibus 

suis  tres  libras  in  feodo,  postquam  a  domino  Wemero  de  Bracle 

et  Ulis  de  Luthterberge  et  illis  de  Escherte  fuerimus  in  prestandis 

feodis  expediti.    Testes  yero  huius  facti  sunt  Conradus  marscalcus, 

Ladolphus  camerarius,  Burchardus  de  Lengede,  Hugo  de  Holthusen, 

Willehelmus  de  Bosendale  milites,  lohannes  cellerarins,  Heidenricus. 

Albertos   de  Monte   sereno   et  Heinricus,   Daniel  yconomi  nostri 

clerid^  Lippoldus  de  Insula,  Ecbertus  filius  camerarii,  Heino  filius 

marscalci^  Thidericus  de  Goslaria,  lohannes  de  Berle,  Conradus  de 

Emberke,  lordanis  de  Bthenem,  Gerardus  capellarius,  Berterammus 

de  Bervelthe  et  alii  quam  plures.    Ne  autem  de  hiis,  que  de  hoc 

negocio  facta  sunt,  aliquid  possit  immutari,  presentem  cartam  de 

hoc    scriptam    sigillo    nostro    et    ecclesie    nostre    etiam    fecimus 

roborari.     Actum  est  hoc  coram  nobis  apud  Vorsate  anno  gratie 

nfi.  ccfi.  xP.,  viü^.  idus  martii,  pontificatus  nostri  anno  nono  decimo. 

Or.  im  KgL  SU'Ä,  zu  Hannover,  Domstifl  Hüdeaheim  Nr.  184  mit  dem  Siegel 
des  Bischofs  an  roter  Seidenschnur  und  Beaten  des  Kapitelssiegels  an  grüner 
Seidenschnur.  Auszug  gedr.  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  401,  wiederholt  Bode, 
ÜB.  I,  S.  541  Nr.  573. 


272  1240. 

556.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  KL  Escherde  den  Zehnten 
in  Eherholzen,.     Forste  1240  März  10. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  fidelibus 
salutem  et  plenitadinem  caritatis.  Quia  memoria  hominnm  est  fra- 
gilis  et  infirma,  ideo  de  re  gesta  scriptura  conficitnr  auctentica,  nt 
illad  quod  rationabiliter  actum  est  memoriter  habeatur.  Ad  noticiam 
itaque  universorum  cupimus  devenire,  quod,  cum  decima  in  EUbere- 
holthusen  nobis  vacaret  ex  resignatione  Hoieri  dicti  de  Piscina, 
qui  eam  a  nobis  in  feodo  habuit  et  tenebat,  nos  pro  salute  anime 
nostre  eandam  contulimus  ecclesie  sanctimonialinm  in  novo  Escherte 
cum  omni  utilitate,  quam  idem  Hoierus  in  ea  sibi  poterat  vendicare. 
Euic  yero  facto  consensit  Theodericus  filius  suus,  qui  tunc  discre- 
tionis  attigerat  bene  annos.  Ne  autem  donationis  nostre  beneficiom 
a  quoquam  in  dubium  revocetur,  nos  presens  scriptum  de  hoc  con- 
fectum  munimine  sigilli  nostri  duximus  roborandum.  Testes  itaque 
huius  nostre  collationis  sunt  Heinricus  custos,  Sigebodo  de  Boden- 
steine,  Conradus  de  Alta  fago,  raagister  Johannes  filius  Volcmari, 
Ludingerns  canonicus  Montis,  Heidenricus  canonicus  sancti  Petri, 
Heinricus  canonicus  sancti  Petri  apud  Goslariam,  Bemardus  pie- 
banus  in  Vorsate  clerici,  Conradus  marscalcus,  Ludolphus  camerarins. 
Johannes  de  Kemme,  Bertoldus  de  Antiquo  foro,  Heinricus  pincerna, 
Thidericus  de  Tossem,  Burchai^dus  de  Saldere,  Heinricus  de  Stein- 
berch  milites,  Ludolphus  et  Albertus  send  prepositi  et  alii  quam 
plures.  Acta  sunt  hec  apud  Vorsate  in  caminata  nostra  anno  gratie 
mo.  cco.  quadragesimo^  yi<^.  idus  martii,  pontificatus  nostri  anno  nono- 
decimo. 

Or,  im  Kgh  St-A,  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  14.  Siegel  des  BiBckof»  w^ 
den  roten  und  gelben  Wollfäden  verloren.  Auf  der  RUckseite  von  Hand  ä€^ 
14.  Jahrh,:  tegeden  Ebreholtesem. 

557.  Bischof  Konrad  gibt  den  ihm  vom  Propste  Johann  des  Kl 
Neuwerk  bei  Goslar  aufgelassenen  Zehnten  nebst  Vorwerk  in  Boden- 
stein dem  Aschmn  von  Wallmoden  zu  Lehn  und  überträgt  dem  Kl^kstn 
den  ihm  von  Aschwin  reMgnierten  Zehnten  in  Wallmoden.  Forste  124H 
März  27  (vi®,  kalendas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  xix^.)- 

Testes  huius  rei  sunt  lohannes  prepositus  in  Alsburch  cellerarini 
Hildensemensis,  magister  Meinhardus  scolasticus,  magister  lohannes 
filius  Volcmari,  Heindenricus  decanus  et  Heindenricus  canonicum 
sancti   Petri,    Albertus    canonicus    de   Monte   sereno,    Qodefridus 


1240.  273 

scriptor  noster,  Thidericus  de  Dorreveit  derlei,  Conradus  marscalcus 
et  Baldewinos  filins  saus,  Hago  de  Holthusen,  Aswinus  mUites, 
Bertoldus  Crane,  lohannes  de  Hamelen,  Ecbertus  fllius  camerarii, 
Conradus  de  Emberke,  Gereko  camerarius,  Henricus  et  Berterammus 
fralres  de  ßervelthe,  lordanis  de  Sceninge. 

Or.  im  Archiv  des  Herrn  von  Wallmoden  auf  Alt-Wallmoden.  Siegel  des 
Bischofs,  Gedr.  Bode,  ÜB.  /,  S.  542  Nr.  574,  nach  Cop.  ÜB.  des  histor.  Vereins 
für  Niedersachsen  I,  S.  24  Nr.  19,  auch  Harenberg,  Eist.  Gandersh.  S.  1508. 

558.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Johannisstifi  zwei  Gärten 
im  Alten  Dorfe,  welche  ihm  in  Essem  Hoyer  de  Piscina  und  diesem 
der  Bürger  Siegfried  Mörder  (Mortificator)  aufgelassen  hat,  Essem 
1240  März  28  (v.  kalendas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  nono 
decimo). 

Testes  huius  nostre  liberalitatis  sunt  Reinoldus  maior  prepositus, 
Gerwicus  decanus,  Heinricus  custos,  lohannes  de  Bracle  prepositus 
in  Alsburgh  et  cellerarius  Hildenshemensis,  magister  Meinardus 
scolasticus,  Conradus  de  Alta  fago,  Segebodo  de  Scartvelde.  magister 
lohannes  fllius  Volcmari  Divitis  canonici  nostri,  Albertus  de  Monte 
sereno,  Heidenricus  Herbersberge,  Godefridus  scolasticus  sancti 
Andree  clerici,  Ludolfds  camerarius,  Conradus  marscalcus,  Hugo  de 
Holthusen,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Bertoldus  advocatus  Montis, 
Theodericus  de  Tossem,  Wilhelmus  de  Kosendale,  Sifridus  (de) 
Rutenherg,  Luppoldus  de  Veteri  foro  miiites,  und  Bürger. 

Gedr.  nach  CopieWürdticein,  Nova  si4bs.  I,  S.  307.  Danach  wiederholt  Doebner, 
ÜB.  I,  S.  77  Nr.  156.  Hierzu  gehört  wohl  auch  die  Aufzeichnung  über  die  Lage  der 
beiden  Gärten  gedr.  Würdtwein  a.  a.  0.  S.  311.  Doebner  a.  a.  0.  5.  82  Nr.  168, 
tcelche  das  Cop.  des  Johannisstiftes,  Ms.  341  foL  16v  in  der  Beverinischen  Bibliothek 
^u  Hüdesheitn  auch  hinter  obige  Urh.  setzt. 

559«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Hoier  de  Piscina  mit 
JZustimmung  seines  Sohnes  Dietrich  dem  Propst  Hermann  und  dem 
Sartholomäistift  drei  Hufen  in  Ahrbergen  für  44  Mark  verkauft  hat. 
JSssem  1240  März  28  (yo.  kalendas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno 
nonodecimo). 

Testes  vero  huias  rei  sunt  Reinoldus  prepositus  maior,  Gerwicus 
decanus,  Conradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis, 
Xobannes  de  Bracle  prepositus  in  Alsburch,  magister  Meinardus 
scolasticus,  Heinricus  custos,  Conradus  de  Alta  fago,  Sigebodo  de 
Soa.rtyelde,  magister  lohannes  filius  Volcmari  Divitis  canonici  nostri, 
:HfldMii.  UB.  n.  lg 


274  1240. 

Albertus  de  Monte  sereno,  Heidenricas ,  GodeMdus  capellani 
nostri,  Sifridus  de  Rutenberg,  Lndolphus  camerarins,  Conradus 
marscalcuS;  Heinricas  pincema,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Hein- 
ricus  parvas  et  Volcmarus  de  Honhamelen,  Hngo  de  Holthusen, 
Theodericas  de  Tossem,  Willehelmas  ianior  de  Rosendale  milites, 
und  Bürger. 

Or.  im  KgU  St.-A,  zu  Hannover,  Bartholomäistiß  Nr,  3,  Siegel  des  Bischof»  an 
grünen  Seidenfäden.  Gedr.  Bode,  ÜB,  I,  S.  543  Nr.  576,  Beitr.  zur  HOdesh.  Gesch.!, 
78.     Fegest  Doebner,  ÜB.  I,  8.  78  Nr.  157. 

S60.  Bischof  Konrad  bekundet  die  Beilegung  eines  Streites  des 
Kreuzstiftes  mit  Werner  von  Bettmar  wegen  3^1^  Morgen  in  Bettmar. 
Rosenthal  1240  April  23. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse 
Yolumus,  quod,  cum  Wemerus  quidam  de  Bethmere  impeteret 
ecclesiam  sancte  Crucis  Hildensem  et  peteret  ab  ea  tria  iugera  et 
dimidium  dicens,  quod  illa  non  fuissent  vendita  eidem  ecclesie  illo 
tempore,  cum  ipsa  emit  quinque  mansos  Bethmere  sitos,  tandem 
missi  fueruut  ad  nos  Rosendale  ex  parte  eiusdem  ecclesie  decanus 
et  magister  Richardus  dicti  Werneri  querimoniam  audituri.  Qua 
audita  compromissum  fuit  in  arbitros,  scilicet  in  magistrum  Richardum 
et  Gonradum  marscalcum  nostrum  ex  parte  ecclesie  et  in  Bodonem 
et  Burchardum  fratres  de  Saldere  et  Cesarium  de  Waledhe  et 
Tidericum  de  Prome  ex  parte  Werneri,  quibus  placuit,  ut  ecclesia 
redimeret  vexationem  suam  et  daret  sepedicto  Wemero  ixx  solidos 
Hildensemensis  monete  et  ipse  Wemerus  renunciare  deberet  omni 
actioni,  quam  habere  videbatur  contra  ecclesiam  sancte  Crucis  et 
tam  ipse  quam  uxor  sua  Adelheidis  et  fllii  sui  Woltherus  et  Thide- 
ricus  recognoscere  deberent,  quod  nichil  iuris  haberent  in  predictis 
tribus  iugeribus  et  dimidio,  et  avunculus  puerorum  Albertus  de 
Elvede  deberet  promittere  pro  Conrado  parvulo  producendo,  cum 
ad  annos  discretionis  peiTenerit,  ut  et  ipse  idem  faciat,  quod  fratres 
fecerunt.  Arbitrio  ergo  isto  publicato  coram  nobis  Wemerus  idem 
predictam  summam  denariomm  acceptavit  et  renunciavit  omni  actioni, 
quam  videbatur  habere  contra  ecclesiam  sancte  Cracis,  et  ipse  et 
Alheidis  uxor  sua  et  Wolterus  et  Thidericus  publice  protestati  sunt, 
quod  in  illis  tribus  iugeribus  et  dimidio  nichil  iuris  haberent^  primo 
iuraverunt  et  postmodum  promisemnt,  quod  de  hoc  nunquam  ecclesie 
moverent  aliquam  questionem;  et  soror  eomndem  puerorum  ^) 

')  Die  Lücke  auch  im  Or. 


1240.  275 

nomine  idem  promisit  et  Albertus  avunculus  pueromm  fideinssit, 
qood  Conrado  parvnlo  producendo,  cum  ad  annos  snos  pervenerit, 
ut  ipse  idem  faciat  quod  fecerunt  parentes  sui  et  fratres  et  soror. 
Similiter  senior  frater  receptus  loco  avnncali  sui  lohannis,  qni  de 
Conrado  puero  producendo  debebat  promittere  cum  Alberto,  iuratus 
promisit  producere  fratrem  suum  iuniorem,  cum  ad  annos  pervenerit 
pnbertatis.  Et  ab  omnibus  biis,  scilicet  Wemero  et  Adelheidi  et 
Waltere  et  Thiderico  et  Alberto  promissionem  et  fldeiussionem  re- 
cepemnt  Conradus  marscalcus  noster,  Bodo  et  Burchardus  fratres 
de  Saldere,  Cesarius  de  Walede,  Albertus  de  ntene,  Thidericus  de 
Prome,  qui  etiam  huius  rei  testes  sunt;  presentes  etiam  erant 
Amoldus  decanus  sancte  Crucis,  Meinardus  scolasticus  maloris 
ecelesie,  magister  Richardus  et  Heidenricus  canonici  sancte  Crucis, 
Godefridus  scolasticus  sancti  Andree,  Conradus  de  Berkem,  Ber- 
terammus  de  Bervelthe.  Actum  est  hoc  Rosendale  anno  gratie 
m®.  cco.  xio.,  bfi.  kalendas  maii,  pontificatus  nostri  anno  xix9. 

Or,  im  KgL  St,-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzsiift  Nr.  38,  Siegel  des  Bischofs  an 
grünTTot-wei^ser  Schnur, 

561.  Bischof  Konrad  transmmiert  die  Urk.  des  Ritters  Ernst  von 
üslar  für  das  Bartholomäistiß  d.  d.  1239  Dezember  5.  Bei  Forste 
mo  Mai  9. 

Hemestus   de  Huslaria  miles iii.  nonas  decembris. 

Nos  autem  Conradus  dei  gratia  fiildensemensis  episcopus  inspicientes 
presentem  teuerem  litterarnm,  quas  Hermannus  sepedicte  ecelesie 
prepositus  impetravit,  de  verbo  ad  verbum  transscriptum  diligenter 
ad  preces  ipsius  in  testimonium  nostro  sigUlo  fecimus  communiri. 
Datum  apud  Vorsatum  anno  gratie  m^.  cc®.  xl^.,  vii^.  idus  maii, 
pontificatus  nostri  anno  xix^. 

Or.  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  Bartholomäistiß  Nr.  4.  Siegelrest  an 
grünen  Seidenfäden.  Die  Urk.  liegt  als  Or.  Nr.  5  noch  in  Äbschrifi  des  17.  Jahrh,, 
beglaubigt  durch  Notar  Johann  Denker,   vor.     Die   Urk.  des   Ernst  oben  Nr.  545. 

562«  Bischof  Konrad  schenkt  den  büssenden  Schwestern  der 
Maria  Magdalena  zum  Frankenberge  bei  Goslar  die  Hälfte  des  Zehnten 
in  Gross 'Nauen,  die  ihm  die  Brüder  Hermann  und  Heinrich  Grafen 
von  Wohldenberg  aufgelassen  haben.  Bei  Hasede  1240  Mai  9  (vü^. 
idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  xix^). 

Testes  huius  rei  sunt  Reinoldus  prepositus  maior,  Conradus 
prepositus  Montis,  lohannes  cellerarius  prepositus  Alsburch,  Meinardus 

18* 


276  1240. 

scholasticus,  Sigebodo  de  Scartvelde,  magister  Johannes  Volcmari, 
Heydenricus  canonicus  sancte  Crucis,  Albertus  de  Monte  sereno, 
Daniel  et  Godefridus  canonici  sancti  Andree,  Conradus  plebanus  in 
Honhamelen  clerici,  Ludolfus  de  Halremunt,  Adolphus  de  Dasle, 
Heinricus  iunior  de  Sladem  comites,  Bertoldus  de  Homburch,  Her- 
mannus  de  Uslaria  nobiles,  Bertoldus  advocatus,  Sifridus  de  Ruten- 
berch,  Ludolphus  camerarius,  Conradus  marschcalcus,  Hugo  de  Insula, 
Eodolphus  de  Dalem,  Heinricus  et  Aswinus  fratres  de  Steinberg, 
Hugo  de  Holthusen,  Ludolphus  de  Seledhe,  Sifridus  de  Aulica. 
Otbertus  de  Novali,  Ecbertus  iunior  de  Fredhen  milites. 

Gedr.  nach  Cop.  Bode,  ÜB.  I,  S.  544  Nr.  577,  älterer  Druck  BaHng,  Bewchrttb. 
des  Saale,  Anhang  S.  254  zu  1246. 

568.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Moritzstifle  die  ihm  von 
den  Grafen  von  Wohldenberg  resignierte  Vogtei  über  die  Meiereien  d^^ 
Stiftes.     Bei  Hasede  1240  Mai  10. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  fidelibus 
salutem  in  nomine  Ihesu  Christi.   Licet  substantia  veiitatis  verborum 
amminicula  non  requirat,  tarnen  expedit  aliquando  scripturam  fieri. 
per  quam  geste  rei  veritas  clarius  elucescat.   Presenti  igitur  littera 
innotescat  omnibus  tam  posteris  quam  presentibus,  quod  nobiles  viri 
Hermannus  et  Heinricus  fratres  comites  de  Waidenberg  in  nostra 
presentia  constituti  advocatiam  super  omnes  villicationes   ecclesie 
sancti  Mauritii  in  Monte  prope  Hildensem,  quam  a  nobis  in  feodo 
tenuerant,  in  manus  nostras  publice  resignarunt,  et  nos  postmodnin 
eandem   sine  omni  exceptione  contulimus   ecclesie  supradicte,  ut 
deus  pro  peccatis  nostris  flat  cicius  exorabilis  et  prefata  ecclesia 
nostri  memoriam  agat  in  ampliori  studio  caritatis.   Hoc  igitur^  qaod 
factum  est  coram  nobis   et  quod  nos  ipsi  rationabiliter  fecimns, 
presentis   scripti  patrocinio   communimus.     Testes   huius   rei    sunt 
clerici  Reinoldus   prepositus   maior,    Conradus    prepositus   Montis« 
Johannes  prepositus  de  Alsburch,  magister  Meinardus  scolasticns, 
Sigebodo  de  Scartvelde,  magister  Johannes  Volcmari,  Heidenricas 
de  sancta  Cruce,  Conradus  plebanus  de  Honhamelen,  Albertus  de 
Monte  sereno,  Daniel  canonicus   et  Godefridus  scolasticus    sancti 
Andree;  laici  vero  comites  Ludolphus  de  Halremunt,  Adolphus   de 
Dasle,  Heinricus  de  Sladem,  milites  Bertoldus  de  Homburch,    Her- 
mannus  de   Uslaria,  Sifridus   de  Rutenberg,   Bertoldus  advoc&tns 
Montis,  Ludolphus  camerarius,  Conradus  marscalcus,  Hugo  de  Xnsabu 


1240.  277 

Rodolphus  de  Dalem,  Heinricus  et  Eswinns  fratres  de  Steinberg, 
Hugo  de  Holthusen,  Ludolphus  de  Selede,  Ecbertus  iunior  de  Freden, 
SiMdus  de  Anlica,  Ecbertus  de  Novali  et  alii  quam  plures.  Acta 
sunt  hec  in  campo  prope  Hasen  anno  gratie  m^.  cc^.  xP.,  vi^.  idus 
maii,  pontiflcatus  nostri  anno  vicesimo. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Moritzstiß  Nr.  12.  Siegel  des  Bischofs  an 
weiss-grünen  Wollfäden.  Gedr.  Struhen,  Observ.  Jur.  et  hist,  Germ.  II,  S.  74,  im 
Auszüge  und  ohne  Datum  Schannat,   Vindem.  litter.  I,  S.  203. 

564.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  der  Edle  Dietrich  von 
Depenawe  seinen  Besitz  und  das  Patronat  der  Kirche  in  Ifotteln  dein 
Bartholomäistift  verkauft  und  seine  Söhne  und  seine  Frau  darauf  ver- 
zichtet haben,  und  bestätigt  dem  Propste  das  Patronat.  Beim  Walde 
von  BeUmar  1240  Mai  22. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi 
fidelibus  plenitudinem  gratie  in  hoc  seculo  et  eterne  beatitudinis 
gloriam  in  futuro.    De  negotiis  et  contractibus  consulte  scriptui'am 
facünus,  ut  res,  que  sub   oculis  modemorum  geritur,   testimonio 
scripture  ad  futui'orum  noticiam  prorogetur.   Notum  igitur  sit  omnibus 
tarn  posteris  quam  presentibus,  quod  nobilis  homo  Theodericus  de 
Diepenowe  Universum  Patrimonium  suum  in  Hottenem  cum  patronatu 
ecclesie  et  aliis,  que  tam  in  campo  quam  in  villa  et  nemore  per 
se  vel  per  alium  possidebat,  ecclesie  sancti  Bartholomei  in  Sulta 
pro  trecentis  triginta  talentis  Hildensemensis  monete  vendidit  con- 
sentientibus  filiis  suis,  quorum  unus  scilicet  Wlradus  predictis  bonis 
renuntiavit  Vorsete  coram  nobis,  alter  vero  scilicet  Henricus   in 
presentia  ducis  de  Bruneswic  et  nostra  in  silva  prope  Bethmere 
malus  presentibus  utrobique,   de   quibus   paucorum   nomina   infra 
ponere  volumus,  ut  eflErenatam  multitudinem  testium  evitemus.   Testes 
de  renuntiatione  Wlradi  hü  sunt:  Basilius  de  Escherte,  Wlferus  de 
Rethen,  Ludolphus  de  Hareboldessen,  Ludolphus  de  Borssem,  Qerardus 
de  Winnighusen,  Gerlacus  et  Henricus  fratres  de  Lobeke,  Theode- 
ricus   de    Sudersen,    Heinricus    Budsel,    Conradus    de   Suttherem, 
Wemerus   de   Borsem,   Theodericus   ßust,   Ludolphus    camerarius 
militesy  Volcmarus  Dives,  Tidericus  Fuscus,  Bertoldus  de  Domo 
burgenses,  Heinricus  de  Gledinge,  Thidericus  Agrestis,  Conradus  et 
Henricus  de  Weminge,  Bodo  de  Muldinge,  Löduwicus  de  Engele- 
borstelde^  Lodewicus  de  Ruschenhagen  servi  et  alii  quam  plures. 
Testes  vero  de  renuntiatione  Heinrici  sunt  isti:  Reinoldus  prepositus 


278  1240. 

maior,  Meinardus  scolasticus,  Rodolphus  de  Broneswic,  Thidericos 
de  Adonois,  Sigebodo  de  Scartvelde  canonici  nostri,  Otto  dui  de 
Bruneswic,  comes  Hermannus  iunioi*  de  Wäldenberg,  comes  Wide- 
kinnus  de  Ponpenburg,  Bernardus  et  Gonrados  filius  8uus  de  Dorstat, 
Gunzelinus  dapifer  et  filii  sui,  Sifridus  de  Rutenberg,  Basilius  de 
Escherte,  Lndolphns  camerarius,  Gonradus  marscalcus,  Heinricus 
pincerna,  Bodo  et  Burchardus  de  Säldere,  Heinricas  et  Ascwinos 
de  Lapideo  monte  milites  et  alii  quam  plures.  Uxor  etiam  prefati 
nobilis  viri  Th(eoderici),  sicut  ipse  ante  data  flde  cum  aliis  quibus- 
dam  militibus  promiserat,  coram  militibus  Ghristi  in  Prucia  renuntiavit 
omni  iuri,  quod  ipsi  in  eisdem  bonis  competere  videbatur,  qui  nobis 
secundum  quod  convenerat  inter  partes  de  facta  renuntiatione  uxoiis 
litteram  transmiserunt,  cuius  tenorem  presenti  pagine  inserendum 
duximus  in  hac  forma: 

Venerabili  in  Ghristo  patri  ac  domino  G(onrado)  dei  Providentia 
episcopo  Hildensemensis  ecclesie  Universum  capitulum  firatrum  domns 
Teuthonice  in  Prucia  constitutum  in  Balga  orationes  et  promptam 
ad  obsequia  voluntatem.  Litterarum  vestrarum  et  domini  prepositi 
de  Sulta  intellecto  tenore  peticionem  vestram  in  eis  factam  iudica- 
yimus  exaudiri  et  non  solum  illam,  sed  et  omnem,  que  ex  desiderio 
vestro  emanaverit  tamquam  patris  et  ordinem  nostrum  iam  ex  molto 
tempore  diligentis.  Igitur  testimonium  perhibemus  attestatione  pre- 
sentium,  quod  uxor  domini  Theoderici  de  Diepenowe  nobilis  viri 
publice  renuntiavit  coram  fratribus  nostris  et  aliis  multis  in  InsoU 
sancte  Marie  omnibus  bonis,  que  habuit  in  villa  et  in  campo  Hottenem 
nichil  sibi  iuris  in  eis  excipiens  vel  reservans,  ita  ut  maritus  sum 
ea  libere  possit  vendere  cui  velit.  Datum  in  Balga  anno  gratie 
m9.  c(fi.  x\\  xiiii,  kalendas  maii. 

Licet  igitur  de  predicta  bonorum  vendicione  et  consensu  filiorum 
et  uxoris  satis  constet  per  testes  et  per  litteram  autenticam,  que 
parem  vim  habet  cum  testibus,  tamen  nos,  ut  faceremus  Botius 
ante  notum  et  ne  falsitas  preiudicet  veritati,  ista  nostro  sub  nomine 
conscribi  iussimus  ad  cautelam.  Nos  autem  considerantes ,  quod 
prefata  ecclesia  sancti  Bartholomei  in  Sulta  circa  emptionem  bonorum 
et  ecclesie  in  Hottenem  graves  fecerit  expensas  atque  dampna,  et 
de  consilio  prudentum  virorum  inducti  pariter  et  rogati  videlicet 
domini  ßeinoldi  prepositi  maioris,  Gerwici  decani,  Meinardi  scolastid. 
Heinrici  de  Tossem  custodis,  Rodolphi  de  Bruneswic  et  alionun 
multorum,  qui  eiusdem  ecclasie  in  Sulta  dolebant  necessitudint-im  et 


1240.  279 

defectnm,  concedimus  et  stataimas,  ut  sepedicte  ecclesie  sancti 
Bartholomei  in  Sulta  prepositus  curam  prememorate  ecclesie  in 
Hottenem  iure  perpetno  habeat  sicut  yerius  probatur  habere  curam 
ecclesie  in  Lulene  et  quemcumque  voluerit  de  fratribus  sue  ecclesie 
divinum  ibi  officium  exequatur.  Et  hoc  auctoritate  dei  patris  et 
in  nomine  Ihesu  Christi  fllii  eins  et  in  virtute  spiritus  sancti  snb 
anathematis  interdicto  eisdem  impei^petuum  sigilli  nostri  testimonio 
confirmamus.  Datum  in  placito  provinciali,  quod  fiiit  inter  dominum 
Ottonem  ducem  de  Bruneswic  et  nos  et  magnates  terre  apud  silyam 
Bethmere  anno  domini  m^.  cc^.  xio.,  xi^.  kalendas  iunii,  pontificatus 
nostri  anno  xviiio. 

Or.  im  Kgl,  SU-Ä,  zu  Hannover,  Bartholomäistifi  Nr.  6.  Siegel  des  Bisehofs 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Die  Pontifikai^jahre  unrichtig  statt  xix^.  Or. 
Nr.  7  enthält  eine  von  Notar  Johann  Denker  beglaubigte  Abschrift  des  17.  Jahr- 
hunderts. Gedr.  ZeitschHfi  1868  S.  120,  Asseburger  ÜB.  I,  S.  148  Nr.  208.  Regest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  78  Nr.  158,  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  11271. 

565.  Bischof  Ludolf  von  Halber  Stadt  genehmigt  y  dass  das  Kl. 
Stötterlingenburg  dem  Kl.  Woltingerode  den  Zehnten  in  Börssum  ver- 
kaufi.     1240  Juni  IL 

Ludolfus  dei  gratia  Halberstadensis  episcopus  omnibus  hoc 
scriptum  audituris  salutem  in  domino.  Noverint  universi,  quod,  cum 
dilecti  nobis  in  Christo  prepositus  et  conventus  in  Stuterlingebui^g 
decimam  cuiusdam  novalis  in  Borsne  ad  ecclesiam  Waltingerode 
pertinenüs  ex  nostra  concessione  possideret,  prefatus  prepositus  in 
Stuterlingeburg  propter  quasdam  necessitates  suas  eandem  decimam 
vendidit  ecclesie  in  Waltingerode  memorate.  Nos  igitur  venditionem 
eandem  ratam  habentes  eandem  decimam  prefate  ecclesie  in  Waltinge- 
rode perpetua  donavimus  donatione  perpetualiter  possidendam.  Huius 
rei  testes  sunt  Burchardus  vicedominus  noster,  Gerardus  et  Lentfridus, 
Conradus  de  IscherstedC;  Ludolfus  de  Sladem  canonici  nostre  maioris 
ecclesie  et  KodoUus  prepositus  sancti  lohannis  et  alii  quam  plures. 
£t  ne  super  eo  dubium  in  posterum  oriatur,  presentem  paginam 
inde  conscriptam  et  sigilli  nostri  appensione  muuitam  super  eo  duximus 
in  testimonium  validum  erogandam.  Datum  et  actum  anno  gratie 
nfi.  ecf^.  xl^.,  iii.  idus  iunii,  pontificatus  nostri  anno  v^. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Woltingerode  Nr.  15.  Siegel  nebst  Befestigung 
verloren* 

566.  Bischof  Konrad  bekundet  Gütertausch  zwischen  der  Kirche 
in  Lengde  und  dem  Kl.  Woltingerode.    Lengde  1240  Juni  17. 


280  1240, 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns.  Omnibus  fldelibns 
Christi  memoriter  innotescat,  qnod  inter  cenobium  sanctimoBialiam 
in  Waltingerot  et  ecclesiam  de  Lengede,  sicut  nobis  innotuit,  quo- 
rundam  bonorum  intercessit  permutatio  in  hunc  modum.  Monasterium 
in  Wältingerot  habebat  in  villa  Lengede  duos  mansos  et  tria  iugera 
in  Westen  Stochem  et  silvam  parvulam  prope  Ekmolen,  que  ecdesie 
in  Lengede  lege  permutationis  imperpetuum  recognovit  suscipiens 
sub  prefate  legis  modo  in  restaurum  ab  eadem  ecclesia  in  Lengede 
de  consensu  omnium  patronorum  et  lohannis  tunc  sacerdotis  ecclesie 
sepedicte  sex  mansos  in  Ysingerot  cum  omnibus  attinentiis  insuper 
et  tria  iugera,  que  sita  sunt  in  campo  cenobii  memorati.  Nos  ergo 
dietamm  ecclesiarum  mutuum  comodum  attendentes  commutationem 
istam  sicut  rationabüiter  est  facta  auctoritate  omnipotentis  dei  et 
nostra  duximus  confirmandam  et  presentis  scripti  patrocinio  muni- 
endam  districtius  inhibentes,  ut  nulli  omnino  hominum  liceat  hanc 
paginam  nostre  conflrmationis  infringere  vel  ei  ausu  temerario  con- 
traire.  Si  quis  autem  hoc  attemptare  presumpserit,  indignationem 
dei  eterni  ac  nostre  excommunicationis  sententiam  se  noverit  in- 
currisse.  Acta  sunt  hec  in  ecclesia  Lengede  anno  domini  m^.  cc®.  üK 
rv^.  kalendas  iulii,  pontificatus  nostri  anno  vicesimo. 

Or,  im  Kgl.  SU-A,  zu  Hannover,  WUtingerode  Nr,  16,  Siegel  des  Bisekof$ 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr,  nach  Cop,  ÜB,  des  histor,  Vereins  für 
Niedersachsen  I,  S,  25  Nr,  20, 

567.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Ändreasstift  zwei  ihm  resig- 
nierte Hufen  in  Lühnde,     Dorstadt  1240  Juni  17, 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  sanct« 
matris  ecclesie  flliis  salutem  in  eo,  qui  est  tocius  seculi  vera  salus. 
Quia  profectibus  ecclesiarum  nobis  familiaritate  aliqua  coniunctanun 
nostri  studii  est  libenter  impendere  favorem  nostrum,  sciant  universi 
Christi  fideles,  quod  Ekhertus^)  et  Winnilburgis  coram  preposito 
Waltere  et  Gertnide  de  Wincenburg  priorissa  in  Dorstath  acceptas 
viginti  sex  talentis  Hildensemensis  monete  a  fratribus  et  canonicis 
sancti  Andree  Hildensem  duos  mansos  in  Lulnne  sitos,  quos  a  nobis 
tenuerunt,  nobis  libere  resignarunt,  quos  nos  incontinenti  pro  remedlo 
anime  nostre  contulimus  ecclesie  sancti  Andree  ad  prebendam  et 
utilitatem  canonicornm  superius  iam  dictorum.  Ne  igitur  llberalitatis 
nostre  beneflcium  possit  in  posterum  permutari,  presens  scriptmD 

^)  EkbertUB  —  priorissa  auf  Rasur  von  anderer  Hand  nachgetrageH, 


1240.  281 

de  hoc  compactum  sigillis  nostro  et  ecclesie  in  Dorstat  fecimns 
roborari.  Testes  huius  rei  sunt  lohannes  cellerarius,  Meinardus 
scolasticus,  magister  Johannes  Volcmari,  Heidenricus  de  Sulinge, 
Godefridus  scolasticus  sancti  Andree,  Albertus  et  LeifEardus  canonici 
Montis  sereni  clerici,  frater  Thidericus  de  Elmmesburg,  Bernardus 
de  Kissenbrucge,  Godescalcus  de  Homburg,  lohannes  de  Ringelem, 
Bertoldus  de  Eenninge,  Winandus  de  Orem,  Ludolphus  de  Nein- 
dorpe,  Aolphus  de  Werlle  plebani,  Hugo  de  Holthusen  miles,  Con- 
radus  de  Emberke,  Gereko,  Berterammus,  Bodo,  lohannes  de  Berlle, 
Thidericus  de  Goslaria  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  Dorstat, 
lohaDne  decano  sancti  Andree  fideliter  promovente,  anno  domini 
TOP.  cifi,  xl^.,  jOyo.  kalendas  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno  nono  decimo. 

Or.  im  Archiv  zu  Dontadt.  Die  beiden  Siegel  an  roten  und  gelben  Seiden- 
fSden  gut  erhalten, 

568«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Windelburg  und  Sohn 
Johann  Rodungen  bei  Klein-Flöthe  dem  Kl.  Dorstadt  zum  Beaten  der 
Bekleidung  der  Nonnen  übertragen  haben  mit  Vorbehalt  der  Nutz- 
niessung  auf  Lebenszeit     Dorstadt  1240  Juni  17. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi 
fidelibas  hanc  litteram  inspecturis  perpetuam  in  deo  patre  salutem. 
Auctenticam  scripturam  plerumque  idcirco  conficimus,  ut  ea,  que 
raüonabiliter  gesta  sunt,  in  memoria  teneamus.  Notum  itaque  esse 
volumus  tarn  posteris  quam  presentibus,  quod  domina  Windelburgis 
de  conniventia  filii  sui  unici  lohannis  clerici  novale  iuxta  parvum 
Flotedhe  contulit  ecclesie  dei  in  Dorstad  liberaliter  in  hunc  modum. 
Ipsa  et  fllius  eins  lohannes  clericus  percipient  fructus  dicti  novalis 
temporibus  vite  sue;  quibus  in  domino  defunctis  eorumdem  bonorum 
proventus  ad  vestituram  dominarum  ordinabantur,  prout  prepositus 
viderit  unicuique  domine  opus  esse.  Ut  autem  huius  donationis 
beneficium  nulli  omnino  hominum  procedente  tempore  veniat  in 
dnbium,  hanc  testimonialem  litteram  de  hoc  compactam  sigillo  nostro 
iuximus  roborandum.  Testes  huius  rei  sunt  lohannes  prepositus  in 
4Jsburch,  magister  Meinardus  scolasticus,  magister  lohannes  domini 
S^olcmari,  Albertus  et  Leffardus  canonici  Montis  sereni,  magister 
7odefridas  scriptor  noster  clerici,  Hugo  de  Holthusen,  Theodericus 
le  Chranune  milites,  Hermannus  de  Frethen,  Thidericus  de  Goslaria, 
/onrados  de  Emberke,  lohannes  de  Siferdeshusen  servi  nostri,  Her- 
Qannus  de  Lenethe,  Aolphus  de  Werte,  Bernardus  de  Kissenbrugge, 


282  1240. 

Hermannus  de  Borsne,  Lüppoldus  de  Stekelenberg  plebani  et  alii 
quam  plures.  Actam  est  hoc  Dorstat  anno  domini  mP.  cc^.  xR,  xv^. 
kalendas  inlii,  pontificatus  nostri  anno  nono  decimo. 

Or.  im  Archiv  zu  DorstadU  Siegel  des  Bischöfe  an  roten  und  gelben  Seiden- 
fäden gut  erhalten, 

569.  Mag.  L(eoniu8)  und  Kanrad  von  HohenbUchen  (de  Alta 
fago),  Domherrn,  unter  den  Zeugen  der  Beilegung  eines  Streute 
zwischen  den  Klöstern  Nienburg  und  Marienihal  wegen  Güter  zu 
Vüzenrode  im  Harz.    Halle  1240  Juni  20  (xii^.  kalendas  iulii). 

Gedr.  v.  Heinemann,  Codex  dipU  Anhalt.  II,  8. 118  Nr.  147. 

570.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Derneburg  den  Zehnten 
in  Heersum.    Hildesheim  1240  Juni  21. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibns  fidelibns 
Christi  salutem  in  dei  filio  Ihesn  Christo.  Ad  homanam  qne  firagilis 
est  memoriam  confirmandam  scriptura  conflci  solet  auctentica,  qne 
contineat  testimoninm  veritatis.  Notum  itaque  facimns  univei'sis, 
quod,  cum  ex  resignatione  nobilinm  viromm  comitnm  de  Waiden- 
berg  Hermanni  et  Heinrici  dimidia  decima  in  Heddherkissen  nobis 
vacassety  et  Theodericns  de  Cantelseheim  et  mater  sua  doniina  Bya 
et  uxor  sua  Bykeza  aliam  partem  ipsius  decime  in  eadem  vilU, 
quam  et  ipsi  a  nobis  in  feodo  tenuerunt,  publice  resignarant.  Nos 
resignatione  facta  ipsam  decimam  incontinenti  pro  remedio  anime 
nostre  contulimus  sanctimonialibus  in  Demeburch  cum  omni  iure 
decimarum  perpetuo  possidendam.  Ne  autem  liberalitatis  nostre 
beneficium  ab  aliquo  malo  ingenio  in  Mumm  valeat  immntari. 
presens  scriptum  de  hoc  conpactum  sigillo  nostro  duximus  communire. 
Testes  huius  rei  sunt  lohannes  cellerarius,  Meinardos  scolasticus, 
Johannes  Volcmari,  Theodericns  de  Addenoys,  Heidenricus  de  Snlinge, 
Albertus  sacerdos,  Godefridus  scriptor  noster  clerici,  comes  Bur- 
chardus  de  Wäldenberch.  Conradus  marscalcus  et  Heino  filius  suus. 
Bodo  de  Saldere,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Thidericus  de  Levedhe, 
Heinricus  Trobe  milites,  Olricus  de  Alta  fago,  lohannes  de  Branden- 
burch,  Ludingerus  de. Holle,  Burchardus  de  Haringhe,  Giseko 
de  Bodenburch,  lohannes  et  Emestus  de  Netthe,  Ecbertus  filius 
camerarii  servi  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  in  ma^a  domo 
nostra  Hildensem  anno  gratie  raP.  cc<>.  xl^.,  undecimo  kalendas  inlil 
pontificatus  nostri  anno  nono  decimo. 


1240.  288 

Or,  in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  KL  Demeburg  Nr.  7. 
Siegel  und  Befe$tigung  verloren.    Regest  Doebner,  ÜB,  III,  S.  S40  Nachtr.  Nr.  15. 

571.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Florentius,  Kanoniker  des 
AndreassH/tes,  dem  Maria-Magdalenenkloster  die  Rente  eines  Pfundes 
übertragen  hat     1240  Juni. 

Conradus  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  universis  fldelibas 
eternam  in  Christo  salatem.  Per  presens  scriptum  notum  esse 
volamns  presentibus  et  fiituris,  quod  Florencius  canonicus  sancti 
Andree  Hildensemensis,  qui  redditus  onius  talenti  habnit  in  moneta 
nostra  Hildensem,  contulit  pro  dei  amore  et  anime  sue  remedio 
talentnm  illud  iure  perpetuo  ciaustro  sancte  Marie  Magdalene  in 
Hildensem  ad  usus  sororum  penitencium,  que  ibidem  die  et  nocte 
deserviunt  deo  et  sanctis  eins,  ita  videlicet  et  sub  hac  forma,  ut 
in  nativitate  domini  nostri  Ihesu  Christi  quinque  solidi  dentur  de 
talento  illo  dictis  sororibus  ad  hoc,  ut  de  eis  consolacionem  habeant 
illo  die,  et  eciam  quinque  solidos  recipiant  in  ephifania  domini  et 
similiter  quinque  solidos  in  puriflcacione,  et  ut  ministrentur  eciam 
eis  quinque  solidi  in  anniversario  suo  ad  ipsum  anniversarium 
soUempniter  peragendum.  Ne  igitur  in  posterum  oriatur  aliqua 
dubitacio  de  hoc  facto,  nos  illud  conscribi  et  sigillo  nostro  flrmari 
fecimus  ad  cautelam.  Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xio.,  mense  iunio, 
pontificatus  nostri  anno  yicesimo. 

Abschr.  im  Cop.  des  Klosters,  Ms.  357  fol.  2Sv  in  der  Beverinisehen  Bibliothek 
zu  Hildesheim. 

SI79.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  KL  Neuwerk  bei  Goslar 
den  Zehnten  in  SöderAo/ (Xzeredhe),  den  ihm  Graf  Ludolf  von  HdUer- 
mund  resigniert  hat.  In  obsidione  insule  domini  Hugonis  1240  Juli  3 
(yo.  nonas  iulii,  pontificatus  nostri  anno  nonodecimo). 

Testes  huius  rei  sunt  magister  Meynardus  scolasticus,  magister 
lohannes  Volcmari,  Albertus  de  sereno  Monte,  Heidenricus  canonicus 
sancte  Crucis,  Qodefridus  scolasticus  sancti  Andree,  Heinricus  de 
Bervelthe  clerici,  Hermannus,  Burchardus,  Heinricus  comites  de 
W&ldenberg,  comes  Otto  de  Everstein,  Conradus  marscalcus,  Richardus 
de  Domo,  Thidericus  de  Holle  milites,  Eckehardus,  Berterammus 
fratres  de  Bervelte,  lohannes  de  Siferdeshusen  servi. 

Or,  in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Eingenähtes  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Danach  gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  545 
2fr,  578,  nach  Cop.    ÜB.   des  histor.    Vereins  für  Niedersachsen  I,  S.  26  Nr.  21. 


284  1240. 

578.  Papst  Gregor  IX.  befiehlt  dem  Bischof  (Konrad),  zu  dem 
bevorstehenden  allgemeinen  Konzil  am  nächsten  März  31  (ad  proximum 
festum  resurrectionis  dominice)  persönlich  beim  apostolischen  Stuhl 
zu  erscheinen;  und  dem  Domkapitel,  den  Äbten  und  Prälaten,  Boten  zu 
schicken.  Apud  Criptam  ferratam  1240  August  9  (v.  idus  augusti, 
anno  xiiii). 

D<M  gleichlautende  Schreiben  an  den  Erzhischof  von  Siena  gedr.  Mon.  Gemu 
epist.  sei.  L  8.  679  Nr.  781,  vgl.  Potthast  Reg.  pont.  10925  ff. 

874«  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Michaeliskloster  einen  Hof 
mit  vier  Hufen  und  dem  Zehnten  dieser  in  Essern.  Hildesheim  1240 
August  13. 

Conradas  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  onmibos 
presentem  paginam  inspecturis  salutem  in  domino  sempitemam. 
Quoniam  ea,  que  fiunt  in  tempore,  lapsu  temporis  succedente  obli- 
vionem  accipiunt,  dignum  duximus  facta  discretorum  vironun  per- 
hennis  scripti  patrocinio  stabilire.  Notum  esse  volumus  tarn  pre- 
sentibus  quam  futnris,  quod,  cum  dilecti  nobis  in  Christo  dominus 
Thetmarus  abbas  totusque  conventus  monasteiii  sancti  Michaelis 
Hildensemensis  ordinis  sancti  Benedicti  a  Hildebrando  milite  diclo 
de^)  Drismenstide  curiam  in  villa  Essern  cum  quatuor  mansis  et 
decima  eorundem,  quam  idem  Hildebrandus  ab  eadem  ecclesia  in 
feodo  tenebat,  pro  centum  et  triginta  talentis  Hildensemensis  monete 
comparassent,  iam  dictus  Hildebrandus  in  nostra  presentia  constitutus 
de  beneplacito  et  expresso  conseusu  Heylradis  uxoris  sue  eisdem 
abbati  et  conventui  prefata  bona  cum  omni  iure,  quod  sibi  in  ipsis 
competere  videbatur,  liberaliter  resignavit.  Nos  igitur  utraromque 
parcium  precibns  inclinati,  ne  ulla  temporis  prolixitas  hoc  factum 
valeat  infirmare,  presentem  paginam  super  hoc  confectum  sigillis 
nostro  et  ecclesie  nostre  duximus  roborandam.  Testes  etiam  hnius 
rei  sunt  Henricus  de  Tossem,  Sifridus  de  Barem,  lohannes  celerarius, 
Meinhardus  scolasticus,  Hermannus  de  Goslaria,  Hermanuus  cantor 
canonici,  Lippoldus  advocatus,  Thidericus  de  Holthuscn,  Thidericus 
de  ßothinge,  Olricus  de  Bledhenem,  Ludegerus  de  Lothingissen 
milites,  lohannes  Bernere,  Sifridus  Mordere,  lohannes  de  Goslaria, 
Symon  Puntrogge  et  alii  quam  plures.  Actum  Hildensem  anno 
incarnationis  domini  m^.  cc^.  xxx^.  x^.,  2)  idus  augusti,  pontificatas 
nostri  anno  ts9.^) 

0  de  fehlt  im  Cop.        «)  Cop.  ÜP.        »)  Cop.  xi«. 


1240.  285 

ÄUchrift  des  14.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  75  fol.  33  im  KgL  SU-A,  zu 
Hannover. 

II7S.  Bischof  Konrad  überfragt  die  Vogtei  in  Lamspringe  den 
Brüdern  vom  Alten  Markt  zu  Lehn  unter  angegebenen  Bedingungen, 
Hüdesheim  1240  September  6. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi 

fidelibas  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in  eo,  qui  est  omnium 

yera  salus.    Negocia,  que  in  nostra  geruntur  audientia,  scribi  fre- 

qaenter  facimns,  nt  scriptnre  testimonio  rei  geste  memoriam  habeamus. 

Igitnr  Omnibus  tarn  posteiis  quam  presentibus  memoriter  innotescat, 

quod  nos  adyocatiam  in  Lamespringe  a  comite  Widekinno  de  Poppen- 

borch  nobis  resignatam  iure  liberorum  concessimus  in  feodo  fratribus 

duobus  Lippoldo  et  Conrado  de  Veteri  foro  in  Hildensem  tali  pacto, 

nt  nee  ipsi  nee  heredes  eorum  eam  vendant  vel  commutent  vel 

obligent  vel  aliter  alienent,  nisi  forte  eam  monasterio  de  Lamespringe 

vendant;  hoc  enim  licebit  eis  pretio  venditionis  taxando  per  com- 

mnnes  arbitros,  quos  ad  hoc  iam  dictum  monasterium  et  prefati 

fratres  vel  eorum  heredes  decreverint  assumendos.    Nos  etiam  cum 

capitnlo  nostro  in  hoc  convenimus,  ut,  si  predicta  advocatia  nobis 

vacaverit,   eam  nuUi  alii  quam   sepedicto  monasterio   conferamus 

eodem  pacto  a  nostris  successoribus  observando.   Et  in  testimonium 

huius  rei  presentem  litteram  nostro  et  ecclesie  nostre  sigillis  fecimus 

communiri.    Ne  autem  Lippoldus  et  Conradus  vel  heredes  ipsorum 

contra  1)  pacta  sua  veniant,  fidem  dederunt  ipsi  et  quidam  milites 

alii  inferius  nominandi  scilicet  Bertoldus  advocatus  Montis,  Hugo 

de    Insula,    Theodericus    de   Rothinge,    Teodericus    de    Tossem, 

Ludolphus  de  Haddeboldissen,  quorum  fidem  receperunt  Ludolphus 

camerarius,  Bodo  de  Säldere,  Asquinus  de  Lapideo  monte,  Hugo 

de  Holthusen,  Everardus  de  Dhingelstede.    Testes  huius  rei  sunt 

Conradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Hein- 

ricus  enstos,  Johannes  cellerarius,  *)  magister  Meinardus  scolasticus, 

magister  Hermannus  cantor,  Johannes  plebanus,  lohannes  Volcmari, 

Johannes  et  Marcolphus  fratres,  Godefridus  scolasticus  sancti  Andree 

clerici,  Hermannus  Bok,  Henricus  de  Hemmedesdore,  Ludolphus  de 

ßorssem,  Ludingerus  de  Hakenbeke  milites;  Volcmarus  Dives  et 

Heinricus  filius   suus,  Ludolphus   de  Foro,  Heinricus  Advocatus, 


^)  contra  —  veuiant  an  das  Ende  der  ürk.  gesetzt  und  durch  Zeichen  hierher 
gewiesen,        ')  Or.  ceUeiius. 


286  1240. 

Sifridus  Mortiflcator,  Theodericus  Fuscus,  Giseko  et  lohannes  frater 
saus  de  Goslaria,  Berterammus  de  Domo  burgenses  Hildensemenses 
et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  in  pomerio  nostro  Hildensem  anno 
domini  m^.  cc^.  xl^.,  viü^.  idus  septembris,  pontificatus  nostri  anno  xx^. 

Or.  im  KgU  SL-ä,  zu  Hannover,  Lanispringe  Nr,  23  mit  dem  Siegel  den 
Bischöfe  und  dem  beschädigten  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfdden. 
Zwischen  beiden  noch  zwei  Löcher  im  Pergamente  wohl  für  das  zuerst  Mein  zur 
Befestigung  bestimmte  bischößiche  Siegel,  Regest  Harenberg,  Hist.  Oandersh.  S.  763^ 
Doebner,  ÜB,  I,  S.  79  Nr,  159. 

S76.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wienhausen  den  ihm 
von  Heinrich  von  Oesingen  resignierten  Zehnten  in  Sandlingen  (Sanleye). 
Bd  Wienhausen  1240  September  17  (xv^.  kalendas  octobris,  ponti- 
flcatns  nostri  anno  yicesimo). 

Testes  vero  huius  rei  sunt  lohannes  cellerarius,  M(einardiis) 
scolasticus,  Geroldus  de  Minda,  lohannes  Volcmari,  Godefridas 
scriptor  clerici,  Olricus  et  Heinricus  cognatus  suus  de  Säldere,  qui 
similiter  eandem  decimam  resignanmt,  Hugo  de  Holthusen,  lohannes 
de  Sudtherem  milites. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Wienhausen,  Nr.  15,  Siegel  des  Bisehofs  an  blauen 
und  weissen  Zwimfäden  wenig  beschädigt, 

577«  Bischof  Konrad  bekundet^  dass,  nachdem  Bodo  von  Salder 
drei  Hufen,  einen  Hof  und  eine  Hausstelle  in  Beddingen,  die  er  von 
dem  Edeln  Ulrich  von  Hohenbiichen  zu  Lehn  haue,  diesem  resigniert 
hat,  letzterer  die  Güter  dem  Kl.  Steterburg  übereignet  hat.  1240 
Oktober  23  (x^.  kalendas  novembris,  pontificatus  nostri  anno  xx^.)- 

Testes  huius  rei  sunt  clerici  Gerwicus  decanus,  Conradus  pre- 
positns  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Hermannns  cantor, 
Thidericus  de  Addeneis,  Conradus  de  Alta  fago,  Wemerus  de  Bort- 
velde,  Sifridus  de  Barem,  magister  Johannes  domini  Volcmari  Divitis, 
Rodolfus  de  Brunswich,  milites  Henricus  de  Lapideo  monte^M 
Ludolfus  de  Getlede,  burgenses  Hildensemenses  Henricus  institor 
dictus  de  Benstorpe,  Henricus  magister  civium. 

Abschrift  des  14,  Jahrhunderts  im  Chron,  Steterburg.  S.  123  und  SL  310  im 
Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel.  Gedr.  Scheidt,  Vom  Adel,  Mantiss,  S.  266, 
Regest  danach  Doebner^  ÜB.  I,  S,  79  Nr.  160, 


^)  S.  123:  de  Lapidea  domo. 


1240.  287 

S79m  Bischof  Konrad  bekundet  die  Verpfändung  von  zwei  Dritteln 

des  Zehnten  in  Drispenstedt  an  das  Johannisstiß.     1240  Oktober  31. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  i)   Conradus  dei  gratia 

Hildenisemensis  episcopns.   Domina  Lutradis  vidua  domini  Theoderici 

de  Stockem  tres  partes  decime  in  DrLsmenstede,  qnas  de  manu 

Dostra  tenet,    canonicis   ecclesie   sancti  Johannis   per   consensam 

Dostrum  in  qninqnaginta  talentis  obligavit  ipsam  Obligationen!  ratam 

habentibas  et  coUandantibus  fiüis  eins  Lippoldo  et  Theoderico,  qui 

easdem  partes  decime  pariter  cnm  matre  eoram  de  mann  nostra 

sascepemnt.    De  hac  antem  obligatione  firmiter  servanda  pro  filio 

eins  Hemesto  et  dnabns  filiabus  snis  Berta  et  Intta  fideinssernnt 

pater  eins  Hemestns  et  frater  eins  Hemestns,  Gonradns  marscalcas 

noster,  Lippoldns  de  Antiqno  foro  et  Hildebrandns  de  Drismenstede; 

lidem  istomm  datam  ad  manns  nostras  recepemnt  Beinoldns  maior 

prepositns,  Gerwicns  decanns,  Meinardus  scolasticns^  Stfridns  de 

Rntenberge.     Forma  yero  hnins  obligationis  hec  est,   nt,   qnando 

predictas  partes  decime  redimere  volnerint,  in  vigilia  beati  Andi*ee 

dent  triginta  talenta  et  xx  talenta  octo  diebns  ante  festnm  beati 

lohannis  baptiste.    Promisit  etiam  domina  Lnttradis  cnm  filiis  eins 

predietis  canonicis  sancti  lohannis,  nt  tres  partes  decime  iam  dictas 

canonici  predicti  dednci  faciant  secnndnm  qnod  ipsis  placnerit  et 

videbitnr  expedire.   Hnins  2)  antem  obligationis  testes  snnt  Reinoldns 

maior  prepositns,  Gerwicns  decanus,  Meinardns  scolasticns,  Her- 

mannns  cantor,  magister  Johannes  canonici  ecclesie  nostre,  comes 

Lndolfns  de  Halremnnt,  Bertoldns  de  Honbnrg,  Bertoldns  adyocatns 

Montis,  Basilins  et  Lippoldns  fratres  de  Esscerte,  Lndolfus  came- 

rarios  noster,  Heinricns  de  Maio  monte,  Theodericns  de  Tossem, 

Hoiems  de  Piscina  ministeriales  ecclesie  nostre,  Heinricns  advocatns 

noster,  Volcmams  Dives  et  Heinricns  filius  eins,  Bertrammns  de 

Domo,  Hennannns  Pnntrocke,  Albertus  magister  civinm,  Heinricns 

icco,  Amoldns  de  Minda,  Heinricns  de  Capeila  et  alii  qnam  plnres 

tarn  clerici  qnam  laici.    Ne  antem  hec  obligatio  facta  in  postemm 

ilicni   in^)  dnbinm  veniat,  presentem   paginam  inde   conscriptam 

ngilli  nostri  appensione  fecimns  commnniri.    Actum  est  hoc  anno 

lominice  incamationis  m®.  cc^.  xl.,  ii.  kalendas  novembris. 

Or.  tnt  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Johannisstifl  Nr.  17.  Beschädigtes  Siegel 
les  Bisehofs.  Gedr.  Würdtwein,  Nova  subs.  I,  S.  309  nach  Copie.  Regest  Doebner, 
TB,  I,  S.  79  Nr.  161. 

*)  Verlängerte  Schrift.  ')  Am  Bande  (Anfang  der  Zeile)  nachgetragen. 
I  in  fehU  im  Or. 


288  1240. 

STO.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kloster  Marienrode  dk 
Vogtei  über  einen  Hof  und  vier  Hufen  in  Quicburne;  welche  der  Prop$t 
Gerold  von  den  Brüdern  Lippold  und  Konrad  vom  Alten  Markt  (de 
Antiquo  foro)  für  acht  Pfund  gekauft  und  diese  dem  Bischof  resigniert 
haben.  Bei  Forste  (in  caminata  nostra  apud  Vorsatum)  1240  Aö- 
vember  12  (ii.  idus  novembris,  pontiflcatus  nostri  anno  vicesimo). 

Testes  huius  rei  snnt  Johannes  cellerarius  prepositus  in  Als- 
burch,  magister  Meinardus  scolasticus,  Tidericus  de  Addenojs. 
magister  Johannes  domini  Volcmari,  magister  Richardus  et  Heiden- 
ricus  canonici  sancte  Cmcis,  Daniel  et  magister  Godefridus  scolasticns 
canonici  sancti  Andree  clerici,  Lippoldns  de  Escherte,  Conradns 
marscalcus,  Ludolphus  camerarius  et  Ecbertus  filius  suus,  lohannes 
de  Suttherem,  Lambertus  de  Vorsato,  Crazfto  de  Hemmedesdore 
milites,  Conradus  de  Emberke,  Qereko,  Berterammus  et  Heinricas 
frater  suus  de  Bervelte,  lacobus,  Sigebodo  servientes. 

Or.  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr,  13.  Siegel  des  Bischof- 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Marienroder  ÜB.  S,  30  Nr.  16,  ÜB,  '/*'• 
histor.  Vereins  für  Niedersachsen  I,  S.  27,  Nr.  22. 

580.  K(onrad)  von  Hohenbüchen,  Domherr,  verkauft  mit  seineti 
Brüdern  Ulrich  und  Hoier  detn  Kl.  Steterburg  fünf  Hufen  in  Geiieldi\ 
Hildesheim,  in  capitolio  1240  November  22  (decimo  kalendas  decembris). 

Testes  huius  rei  sunt  Keinoldus  prepositus,  Gerwicus*)  decanns, 
Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Conradus  prepositus  Montis,  Bodolfos. 
Sifridus  de  Barem,  Hermannus  cantor,  Wemerus  de  Bortvelde. 
Henricus  de  Iburch,«)  Henricus  de  Lewenroth,  magister  lohanoes 
filius  domini  Volcmari  canonici  maioris  ecclesie,  Florencios  sacerdos 
canonicus  sancti  Andree,  Bertoldus  subdyaconus  canonicus  sancti 
lohannis,  Ludegerus  de  Aldendorp,  Ludolfüs  de  Getelde,  Symon 
Puntrocke,  Conradus  Niger,  Hildebrandus  de  Dampmone  et  duo  filii 
sui  Hildebrandus  et  Albertus,  Eckehardus  Marchio. 

Abschrifi  des  15.  Jahrhunderts  im  Chron.  Steterburg.  S.  122  im  Lande^hauft- 
archiv  zu  Wolfenbüttel. 

581.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ritter  Bertold  von  Gleidingen 
sein  Haus  auf  dem  alten  Mark  den  büssenden  Schwestern  der  Marij 
Magdalena  übertragen  und  der  Edslherr  Gerung  von  Bönmen  ihm  tin 


0  Cop.  Gerhardufl.        ')  So  das  Cop.     Sollte  nicht  doch  Driborch  xu  lesrn 
sein?    H,  v.  Iburg  wird  nur  hier  erwähnt. 


1240.  289 

dabei  liegendes  Haus  resigniert  habe,  das  er  denselben  übereignet  Bei 
Flkste  1240  (1241)  Dezember  29  (iiii.  kalendas  ianiiarii,  pontificatas 
nostri  anno  vicesimo). 

Testes  huius  rei  (der  Übertragung  durch  Bertold)  sunt  clerici 
Heinricas  custos  dictus  de  Tossem,  Heindenricns  canonicus  sancte 
CraciSy  Godefridns  scolasticus  sancti  Ändree,  Bemardos  plebanus 
Vorsate,  milites  Theodericus  de  Rothinge,  Ludingerus  de  Lutzhinge- 
wordhe,  lohannes  de  Sutherem,  servi  Bertoldns  Crane,  Gerardus 
camerarins,  Berterammus  de  Beryelthe. 

Testes  bnius  facti  (der  Übertragung  durch  den  Bischof)  sunt  clerici 
Hugo  prepositns  sancte  Crncis,  Heinricns  custos,  lohannes  prepositus 
in  Alsburch,  magister  Meinardus  scolasticus,  milites  Theodericus  de 
Bothinge,  Beri^oldus  de  Gledigge,  Ludingerus  de  Luthiggewordhe, 
lohannes  de  Sutherem,  Theodericus  de  Tossem,  Symon  Mercator. 

Or,  im  KgL  St-A,  zu  Hannover,  Mar,  MagdaL  Nr,  29.  Siegel  des  Bischofs 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.     Oedr.  Doebner,  ÜB.  I,  80  Nr,  162. 

582«  Bischof  Ludolf  von  Haiherstadt  genehmigt  einen  Güter- 
tausch  ztcischen  den  Klöstern  Wöltingerode  und  Büssleben.     1240. 

Lüdolfus  dei  gratia  Halberstadensis  ecclesie  episcopus  omnibus 

banc  paginam  audituris  salutem  in  yero  salutis  auctore.    Ea,  que 

propter  instabilitatem  hominum  firmitatis  perpetue  indigent  robore, 

st-abiliri  necessarium  est  scripture  testimonio  et^)  in  longa  futurorum 

tempora  prorogari.    Inde  est,  quod  notum  esse  yolumus  omnibus 

tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  commutacionem  illam,  quam 

dilectus  nobis  Lambertus  in  Waltiggerodhe  prepositus  cum  dominis 

ecclesie  nostre  in  Bussele  fecit  duos  mansos  et  unam  aream  in 

Somerigge  de  consensu  domine  abbatisse  et  capituli  sui  pro  decima 

nna  sita  in  Isengerodhe  donando  propter  loci  vicinitatem  et  com- 

moditatem  ratam  tenentes  auctoritate  presencium  in  nomine  domini 

confirmamus  statuentes  et  sub  anathematis  interminacione  districtius 

inbibentes,  ne  quis  in  posterum  eidem  preposito  super  ea  commutacione^) 

nllam  inferat  lesionem.  Huius  rei  testes  sunt  Burchardus  vicedominus 

noster,  Godefridus  capeilanus  et  Hermannns  notarius  noster  clerici, 

comes  Gevehardus  de  Wemiggerodhe,  comes  Heinricus  de  Sladem, 

Hellenboldus  nobilis  de  Biwende    et   Teodericus    de   Hartesrodhe 

milites  et  alii  quam  plures.     Et  ne  aliquis  in  posterum  de  hiis 

dubietatis  scrupulus  valeat  suboriri,  presentem  paginam  nostri  sigilli 

1)  et  fMt  im  Or.        ')  Verbessert  aus  commatacionem. 
Hnd<wh.  ÜB.    IL  19 


290  1240. 

impressione,  prepositi  Everwini  et  capituli  in  Busseleve  fecimns 
communiri.  Acta  sunt  hec  anno  gratie  xxfi.  cc®.  xl®. ,  pontiflcatas 
nostri  anno  qnarto. 

Or,  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr,  17.  Siegel  des  Bisehofi 
und  dea  Propstes  und  Konventes  von  Büssleben  (Kr,  Erfurt), 

588.  Abt  Arnold  von  Biddagshausen  und  der  Domscholaster 
stellen  bei  einer  Visitation  mehrere  Missbräuche  im  KL  Heiningen  ah,  1240. 

A(moldus)  dei  gratia  abbas  de  Bigdaberc,  Meinardus^)  scholasticns 
Hildensemensis.  Anno  gratie  mccxl  cum  in  ecclesia  Heimunge 
auctoritate  apostolica  yisitationis  officium  exequeremur,  invenimus, 
deo  gratias,   commendabilem   statum  loci  tarn  intus  quam  extra, 

tarnen —  cavendum  est,  ne  obruatur  harena.    Circa  minora 

soUiciti  Mmus  emendanda.  Auctoritate  igitur  yisitationis  nobis 
iniuncte  prohibemus,  ut  pepla  yel  nimis  crispa  yel  crispata  sorores 
loci  deinceps  non  habeant,  precipimus  etiam,  nt  forma  antiqua  in 
suppelliciis  clanstralibus  observetur,  tecgmina  non  habeant  colorata 
nee  clenodia  faciant  secularia,  que  yanitatem  aliquam  yel  leyitatem 
ostendant,  sed  simplicia  de  Uno  operentur,  que  et  utilia  sint  acci- 
pientibus  et  religionem  in  eis  commendent  et  exhibeant  que  fecenint, 
cirotecas  non  habeant  seculares.    Consulimus  preterea  bona  fide  et 

H.«)  preposito  et  priorisse  tractare ,  ut  temporibus  certis 

de  communi  aliquid  operentur,  quia  hoc  religioni  claustrali  et  utiütati 
communi  credimus  plurimum  expedire. 

Nach  dem  Drucke  Schannats,  Vindem.  I,  203,  wiederholt. 

S84.  Propst  Konrad  des  Moritzstiftes  verkauft  mit  Zustimmung 
des  Kapitels  dem  Maria- Magdalenenkloster  för  sechs  Pfund  eine  Hof- 
stelle  bei  dessen  Kuris,  von  welcher  jährlich  drei  Schilling  der  Kapelle 
der  Klamtralhurie  auf  dem  Moritzberge  bezahlt  werden.  1240  (poati- 
ficatus  domini  nostri  Conradi  episcopi  anno  yicesimo). 

Or,  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover-,  Mar.  Magdal.  Nr.  30  mit  Bruehst&cJt  dea 
Siegels  des  Propstes  und  dem  beschädigten  des  Kapitels  an  roten  und  gelbem 
Seidenfaden.     Gedr.  Doebner,  ÜB,  I,  S.  80  Nr,  163. 

S8S*  Herunch,  Vorsteher  der  Knaben  in  Alfeld,  überweist  dem 
Johannisstift  eine  jährliche  Rente  von  zehn  Mark.     1240, 

1)  8.  hat  G.  >)  So  S.  Wenn  das  Datum  richtig  ist,  so  ist  hier  TOieodovieBs) 
zu  lesen,  vgl.  Nr,  697, 


1240.  291 

Dei  gratia  Gerewicos  decanns»  Meinardus  scolasticus,  Hermannas 

cantor  maioris  ecclesie  Hildensemensis  et  Henricus  decanus  sancti 

lohannis  totumque  capitnlum  einsdem  loci  omnibus  hanc  cartnlam 

inspectaris  salntem  in  domino.   Notnm  esse  volumos  tarn  presentibus 

quam  futuris,  quod  magister  Herewicus  provisor  puerorum  in  Alvelde 

de  bonis  a  deo  sibi  collatis   comparavit  ecclesie  sancti  lohannis 

HUdensemensis  decem  solidornm  redditus   snb   hanc  formam,    nt 

videlicet  ipse  percipiat  eos  tempore  vite  sue  presentandos  sibi  ab 

ecclesia  qnolibet  anno  sine  omni    difficultate   et  impedimento   in 

Yigilia  beati  Martini  vel  ante,  et  post  mortem  suam  dividentor  Uli 

decem  solidi  inter  fratres  tali  modo.    In  anniversario  suo  cuilibet 

fratram  Septem  denarii  et  obulus  debent  dari  et  in  adyentn  reliqniamm 

domine  nostre  totidem  solidi  distribuentur  fratribus  simili  divisione 

et  fratres  cum  seqnencia  solempniter  agent  festum.    De  ortis  in 

Veten  villa  comparatis  xvi  talentis  solventur  predicti  decem  solidi 

vel  de  commnni  prebenda  fratnim,  si  forte  ortos  contigerit  distrahi 

Tel  mntari.    Ut  antem  hec  ordinacio  rata  permaneat  et  perhennis, 

presens  scriptum  inde  confeetnm  sigillomm  nostroram  et  eiosdem 

ecclesie    appensione   duximns    roborandnm.      Datum    anno    domini 

ufi.  cxP.  xio. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Copiar  des  Johannisstifies,  Ms.  341  fol.  16  v 
in  der  Beperinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.   Oedr.  Würdtwein,  Nova  sub,  1, 8.  312, 

S80«    Domdechant  Gend^h  bekundet,  dass  das  Johannisstiß  sich 
mit  Genannten  wegen  dreier  Hufen  in  Eddinghausen  geeinigt  hat.  1240. 

G(erewicus)  dei  gratia  HUdensemensis  ecclesie  decanus  omnibus 
presens  scriptum  inspicientibus  post  hec  transitoria  ad  etema  per- 
yenire  gaudia.  Ea  que  geruntur  in  tempore  ne  labantur  ex  tempore, 
scriptis  et  annotatione  testium  solent  perhennari.  Unde  notum  esse 
Yolumus  omnibus  tam  presentis  quam  futuri  temporis  hominibus, 
quod,  cum  bone  memorie  Hermannus  sacerdos  decanus  canonicorum 
sancti  lohannis  eisdem  canonicis  in  Ettingehusen  tres  mansos  a 
Bertoldo  dicto  de  Domo  et  suis  patruis  et  eorum  legitimis  heredibus  ^ 
comparasset,  predicti  canonici  ipsos  iuste  ac  legitime  multis  temporibus 
possedenint,  tandem  post  multos  annos  Johannes  et  Johannes  Ber- 
nolfus  cum  eorum  complicibus,  licet  nichil  iuris  penitus  haberent, 
cum   ipsi   legitimi  heredes   non   essent,    eadem  bona  inpetierunt. 


^)  heredibns  über  der  Zeile  nachgetragen. 

19* 


292  1240. 

Prefati  vero  canonici,  cnm  a  querimonia  predictorum  seryornm 
mnltas  sustinerent  turbationes,  considerato  presentis  temporis  stata 
et  prehabito  eorum  consilio  iam  dictis  servis  et  eoram  complicibus 
pro  bono  pacis  cupientes  futuris  malis  et  gravioribus  forte  dampnis 
cavere  duas  libras  et  dimidiam  dedenint,  ita  tarnen  qaod  lohannes 
et  Johannes  Bemolfns  cum  eorum  complicibus  videlicet  lohanoe, 
Henrico,  Tyderico,  Herbordo  et  Herbordo,  Bertoldo,  Johanne,  Conrado 
coram  nobis  renunciaverunt  omni  iuri,  si  quid  in  predictis  tribus  mansis 
habere  videbantur.  Promiserunt  etiam  in  manus  nostras,  se  respon- 
suros  pro  eo,  quod  quicumque  predictos  canonicos  sancti  lohannis 
in  bonis  ilUs  de  cetero  inquietarent.  Huius  yero  rei  testes  sunt 
H(enricus)  prepositus  de  Escherte,  Henricus  custos  de  Tossemi 
Bodolfus  de  Bruneswic,  Meynardus  scolasticus  canonici  nostri, 
lohannes  de  Eschei*shusen,  Tethardus  vicarii  nostri,  Conradus  de 
Heno,  Conradus  dictus  Corria  layci  et  alii  quam  plures.  Ne  igitar 
hoc  factum  ab  aliquo  inposterum  infringi  valeat  vel  mutari,  pre- 
sentem  paginam  inde  conscriptam  sigilli  nostri  et  sigilli  ecdesie 
sancti  1)  lohannis  appensione  fecimus  communiri.  Actum  est  hoc 
anno  dominice  incamationis  m9.  c(fi.  il9.,  domino  Conrado  episcopatum 
nostrum  feliciter  gubemante. 

Or,  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Johannisatifl  Nr.  16,  An  roten  und  tptisttn 
Wollfäden  Siegel  des  Dechanten  und  des  Johannisetiftee,  Gedr.  WUrdtwein,  Xoft 
subs.  I,  S,  305  nach  Copie, 

S87.  Abt  Thetmar  des  Mwhaelisklosters  verkauft  Lehnguter  in 
Essem,  welche  er  von  Hildebrand  von  Drispenstedt  für  70  Pfund  zu 
Pfand  erhalten  hat,  dem  Älsith  und  dessen  Frau  Wichmotfür  60  Pfund, 
verspricht  die^e  mit  Gütetm  in  Tossem  zu  entschädigen,  ffeiw 
Hildebrand  die  Güter  zurückkauft,  und  nimmt  sie  in  die  Gebets- 
brüderschafi  auf     1240. 

Huius  rei  testes  sunt  Thetmarus  abbas,  Godescalcus  prior  et 
custos,  Hermannus,  Beilholdus,  lohannes  camerarius,  Bemolfiis 
prepositus,  Godefridus  cantor,  Tidericus  Acco  ceUerarius,  Burkardus 
capellanus  et  tocius  ecdesie  eiusdem  conyentus,  Heynricus  Advocatuä 
und  Ratshetm. 

Cr.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildeaheim,  aU  Michael  Nr.  9  b,  Die 
beiden  Siegel  verloren.     Gedr.  Doebner,  ÜB,  I,  S.  81  Nr.  165. 


0  sancti  über  der  Zeile  nachgetragen. 


1240.  293 

588.  Oraf  Hermann  von  Wohldenberg  verkauft  dem  Michaelis- 
khster  zwei  Hufen  in  Bekum  (1240). 

Hermannus  dei  gracia  comes  de  Woldenberge  universis  Christi 
fldelibas  salutem  in  domino.  Pi-esente  littera  profiteor  et  protestor, 
qaod,  cam  daos  mansos  in  Bekem  sitos  cum  omni  iure  advocatie 
scilicet  et  decime  eorondem  vendidi  altari  sancti  Michahelis,  presente 
domino  Conrado  Hildensemense  episcopo  eciam  ei  hoc  promisi  cum 
filiis  meis  Burchardo  yidelicet  et  Henrico,  quod,  si  aliquis  de  pre- 
dictis  bonis  ei  questionem  moveret,  ego  et  fllii  mei  ipsum  et  con- 
yentam  suum  debeamus  defendere  et  ab  omni  impeticione  sicut 
iustum  fuerit  liberale  (m.  cc^.  xl.i). 

Or.  im  KgU  St.-Ä.  zu  Hannover,  Michaeliskl.  Nr,  34,  Siegel  des  Grafen 
buchädigt. 

S80«  Bischof  Konrad  schenkt  dem  Michaeliskloster  zwei  Hufen  in 
.  Bekumj  die  es  vom  Grafen  von  Wohldenberg  gekauft  hat,  Hildesheim  1240. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  cunctis  Christi 

fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  veram  etemamque  salutem 

in  domino.     Ubi  sincerissime  devotionis   exhibitio^)  defectum  non 

patitur^    non   decet    ut    digne    retributionis    dextera   restringatur. 

Ideoque  notum  esse  volumus  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod 

DOS  pensata  devotione  venerabilis  abbatis  Th(etmari)  eiusque  mona- 

sterii  sancti  Michahelis  nostre  civitatis  Hildensemensis  tradimus  et 

donamns  prefato  monasterio  duos  mansos  sitos  in  villa  Bekem,  quos 

idem  monasterium  titulo  emptionis  a  comite  Hermanne  de  Walden- 

berh«)  et  filiis  suis*)  consentientibus  facta  nobis  resignatione  eorum- 

dem  xxvi  marcis  legaliter  comparavit.  ß)    Haue  igitur  donationem 

nostram  ad  cautelam  dicti  abbatis  et  monasterii  subscriptis  testibus 

et  sigillo  nostro  fecimus  communiri.    Testes  enim  hü  sunt:  milites 

Ludolftis  camerarius,  Conradus  marscalcus,  Bodo«)  et  Burchardus 

de  Saldere    fratres,    Hinricus^)   et  Asquinus    de   Monte    lapideo, 

Oesarius  de  Weledhe,  Bertrammus  de  Domo»)  et  alii  quam  plures. 

Acta  sunt  hec  anno  domini  m^.  cc^.  xl^«,  data  Hildensem  in  magna 

domo  nostra,  pontiflcatus  nostri  anno  vigesimo. 

Or.  in  doppelter  Ausfertigung  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  MichaeliBkl. 
Nr,  35  a  {A)  und  35  b  (B),  beide  mit  dem  bischöflichen  Siegel,  Regest  Doebner, 
ÜB.  r,  8.  81  Nr.  164, 

^)  Die  Jahreszahl  stammt  aus  dem  17,  Jahrhundert,  ^)  exhibito  fehlt  B. 
*)  Waldeberh  B,  *)  suis  übergeschr.  B,  *)  comparaTit  auf  Rasur  B,  •)  Bodo— fratres 
ror  Lud.  cam.  B,       '')  Heinricns  B.       ^)  B.  fügt  hinzu  Hildebrandas  de  Domo. 


294  1240. 

500.  Heinrich,  Domküster  und  Archidiakon  in  Solschen  (Solzinge), 
bekundet  die  Beilegung  eines  Streites  des  Pfarrers  Heinrich  in  Solschen 
mit  dem  Kloster  Loccum  wegen  der  Synodalabgaben  von  den  Gutent 
in  Oedelum  dahin,  dass  der  Abt  statt  der  jährlichen  Synodalabgaben 
einen  freien  Morgen  Landes  in  Bierbergen  der  Kirche  in  Solschen 
überweist     1240. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Loccum,  Beschädigtes  Siegel  des  Ausstdlers  an  dem 
von  der  ürk,  geschnittenen  Pergamentstreifen,  Gedr,  v.  Hodenberg,  CaUnhergtr 
ÜB,  ///,  S,  62  Nr.  78. 

501.  Bischof  Konrad  bekundet  die  Beilegung  eines  Streites  der 
Sophie  von  Schlewecke  mit  dem  Kreuzstifl  wegen  Land  und  Mühle  in 
Elbe.     Nienstedt  1240. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.     Per  presens 
scriptum  notum  esse  volnmus,  quod,  cum  femina  quedam  de  Slebeke 
Sophia  nomine  in  presentia  nostra  Nienstede  peteret  a  preposito 
et  capitulo  sancte  Crucis  Hildensem  quedam  bona  Elvede  sita,  qae 
ecclesia  sancte  Cracis  habuit  in  possessione  sua,  nos  ad  petitionem 
prepositi  et  capituli  eiusdem  precepimus  Conrado  marscalco  nostro, 
ut  verbum   eorum   poneret   coram   nobis.     ünde  ipse  marscalcas 
querebat  in  sententia,  si  femina  illa  deberet  denominare  bona  üIa, 
que  impeteret  vel  non,  et  data  fnit  sententia  et  approbata  ab 
Omnibus,  quod  bona  que  impeteret  denominare  deberet   Denominavit 
ergo  quatuor  mansos  Elvede  et  quartam  partem  decime  ibidem  et 
unum  etiam  molendiuum.    Quo  facto  marscalcus  ex  parte  prepositi 
et  capituli  a  femina  querebat  debitam  warandiam  et  super  hoc 
querebat  sententiam  et  data  fuit  talis  sententia  et  approbata  ab 
Omnibus,   quod  ipsa   deberet   prestare   debitam  warandiam.     Hoc 
fecit  ipsa  et  lingua  et  manu  promisit  debitam  warandiam.     Tunc 
quesitum  fuit  in  sententia  ex  parte  prepositi  et  capituli,  qualiter 
ipsi  deberent  obtinere  bona  ecclesie  sue,  que  haberent  in  possessione 
sua,  et  data  fuit  talis  sententia,  quod  videlicet  obtinere  ea  deberent 
proprio  iuramento.   Unde  ad  hoc  faciendum  elegerunt  lohannem  de 
Suttherem  militem  nostrum,  qui  de  mandato  nostro  bona  supradicu 
obtinuit  ecclesie  sancte  Crucis  in  animabus  omnium  canonicorum 
de  sancta  Cruce  prestito  iuramento.    Quo  facto  mulier  illa  ad  hoc 
inducta  fuit,  quod  lingua  et  manu  coram  nobis  renunciavit  omni 
iuri,  si  quod  in  eisdem  bonis  sibi  competere  videbatur.    ünde  nos 
absolvimus  prepositum  et  capitulum  sancte  Crucis  ab  impetitione 


1240.  295 

molieris  illins  et  bona  illa  supradicta  banno  nostro  conflrmavimds 
ecclesie  sancte  Crucis,  ita  qaod  tulimns  excommiinicationis  sententiam 
sah  hac  forma  et  conditione,  ut,  si  illa  mulier  yel  aliqui  ex  parte 
eins  de  cetero  molestaverint  ecclesiam  sancte  Cnicis  in  bonis  illis, 
sint  excommonicationis  vinculo  innodati.  Testes  huius  rei  sunt 
Hngo  prepositüs  sancte  Cracis,  Johannes  prepositns  de  Alesburch, 
lohannes  canonicus  maioris  ecclesie  nostre,  Amoldus  de  i)  canonicns 
de  sancta  Cmce,  Herrandus,  Bichardus,  Lndolfiis,  Otto,  Hedenricns 
ibidem  canonici,  Godefridns  canonicns  sancti  AndrQ§  clerici,  LudoUns 
camerarins,  Conradns  marscalcns,  Bodo  de  Saldere,  Hngo  de  Holt- 
hnsen,  Hermannus  de  Gandersem,  Conradns  de  Elvede,  lohannes 
de  Snttherem,  Henricus  Trobe,  Bemardus  de  Lydinge,  Lndolfns  de 
Selede  milites,  Ekbertns  fllius  camerarii,  Baldewinus  filius  marscalci, 
Bodo  filius  Bodonis  de  Saldere,  Henricus  de  Bervelthe  et  Gereko 
camerarii  et  alii  quam  plures.  Ne  igitur  imposterum  de  hoc  facto 
dabitatio  oriatur,  illnd  conscribi  fecimus  et  appositione  sigilli  nostri 
mnnivimus  ad  cautelam.  Actum  anno  domini  lafi.  cc^.  xl^.,  pontificatus 
nostri  anno  xxi<>. 

Or,  im  KgL  Stt-Ä,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  39  mit  dem  Siegel  des  Bischofs. 

502«  Bischof  Konrad  fordert  alle  Christgläubigen  zur  Unter- 
sHUzufvg  des  durch  Feuer  zerstörten  Klosters  Pöhlde  tmf    0,  D.  (1240). 

Absehrifl  des  16,  Jahrhunderts  in  Cop.  V,  120  S.  351  im  KgL  St-A.  zu 
Hannover,    Wegen  der  Datierung  vgl.  Leuckfrld,  ÄntiquiU  Foeld.  S.  4L 

508.  Propst  Bernhard  und  der  Konvent  von  Steterburg  bekunden, 
dags  sie  die  Kirche  zu  Melverode  (Meinelverode)  von  der  Abhängigkeit 
der  Mutterkirche  in  Stöckheim  mit  Zustimmung  des  Patrones,  Propstes 
Hugo  des  Kreuzstiftes,  und  des  Pfarrers  Siegfried  in  Stöckheim  gelöst 
herben.     1240. 

Regest  nach  dem  Cop.  von  Steterhur g  in  Wolfenbüttel  Hänselmann,  ÜB.  der 
SUsdt  Braunschweig  II,  S,  37  Nr.  99. 

S04.  Propst  W(alther)  und  der  Konvent  des  Kl.  Dorstadt 
empfangen  von  dem  st.  Blasiusstift  in  Braunschweig  eine  Hufe  in 
Bomumund  eine  halbe  in  Dorstadt  und  gebebt  dafür  jenem  eine  halbe 
Hufe  in  Ingeleben  (IngeUesem),  eine  halbe  in  Köchingen  (Cochinge) 
und  eine  halbe  in  Lehndorf  (Lendorpe).    1240. 

0  Der  Name  fehlt  im  Or. 


296  1240. 

*  Testes  sant  Theodericus  et  Everhardus  canonici  reguläres  ipsins 
ecclesie,  Gerthrudis  priorissa,  Gerbui'gis,  Cecilia,  Oda  et  Gerthradis 
et  lohanna  et  aiii  quam  plures  sorores  ipsins  ecclesie,  Volcmaras, 
Ludolfus,  Laderus,  Hermannus,  Albertus,  Ludolfus  et  Theodericus 
conversi. 

Neuere  Abschrift  im  Diplom.  8t  Blasii  (Bodemeyer)  I,  8. 107  im  Landen- 
hauptarchiv  zu  WolfenhüUeh 

SOS«  Graf  Widekind  von  Poppenburg  genehmigt  den  Gütertausch 
zwischen  den  Klöstern  Heiningen  und  Dorstadt.     0.  J.  (1240). 

W(idekinus)  comes  in  Poppenbnrg  omnibus  hanc  paginam  in- 
specturis  salutem.  Vestra  noverit  uniyersitaS;  quod  pro  commodo 
et  utilitate  utrinsque  cenobii  videlicet  Heninge  et  Dorstat  et  Ekberti 
de  Assebui*g  fllii  domini  Guncelini  dapiferi  et  nepotum  eins,  advo- 
catorum  in  Heninge,  scilicet  Ekberti  iunioris  et  Burchardi  fratriE 
sui  littera  et  sigillo  pulsatus  consensi  commutationi  bonorum,  quam 
in  invicem  fecerunt  ecclesie  iam  predicte,  et  transpositioni  advocatie 
de  loco  ad  locum  et  de  prediis  ad  predia  et  yiUa  ad  villam.  Etiam 
dico,  quod  nec^)  Ekbertus  nee  suus  frater  nee  aliquis  successomm 
ipsorum  aut  heredum  sed  nee  ego  aliquid  iuris  advocatie  sibi  addicere 
poterunt  in  bonis  adiacentibus  yille  Dorstat,  que  aliquando  ecclesie 
in  Heninge  pertinuerant,  sed  idem  ins  in  villa  Werle  et  Flotede 
in  predia  plura  et  meliora  posteri  omnes  transmutata  sdant  et 
transposita.  Ut  autem  ista  varietas  firma  et  stabilis  perseverei, 
hanc  litteram  inde  conscriptam  appositione  mei  sigilli  dignum  duxi 
roborare.  Huius  rei  testes  sunt  Heinricus  prepositus  in  Wlvinchusen, 
Johannes  de  Wlyinge,  Hermannus  Boc  castellani  et  milites  oppidi 
ipsins  et  Teodericus  actor  cause  sacerdos  in  Dorstat  et  alii  quam 
plures. 

Or,  im  Archiv  zu  Dorstadt  mit  beschädigtem  Siegel,  Gedr.  Asseburger  ÜB.  L 
S,  151  Nr.  212, 

596«     Das   Kloster   Dorstadt  macht  mit  KL    Heiningen  einen 

Gütertausch.    An  der  Brücke  von  Kissenbrück  1240. 

W(altherus)  prepositus  et  cenobium  in  Dorstat  omnibus  hoc 
scriptum  videntibus  veram  in  domino  karitatem  et  deyotas  in  Christo 
orationes.   Quouiam  facta  mortalium  mortalem  consecuntur  eyentmn, 


^)  nee  Ober  der  Zeile  nachgetragen. 


1240.  297 

ne  cnm  mortalibns  moriantnr,  poni  debent  sab  Unguis  testiam  et 
perhennis  scripture  memoria  perhennari.    Notam  sit  ergo  tam  pre- 
sentibns  qnam  fnturis,  qnod  talis  commntatio  bonorum  inter  nostrum 
cenobium  et  cenobium  de  Heningen  intercessit.    Nostrum  siquidem 
cenobiom  decimam  de  Werle  cum  curia  quadam  in  ipsa  yilla  sita 
predicto  cenobio  reliquid  et  insuper  tres  mansos^)  in  Ritzardinghe- 
rode  sitos  cum  duobus  pratis  et  tribus  utilitatibus  lignorum  in  silva 
ipsi  ville  attinente,  in  villa  yero  VIotede   aream   unam   et  xlyiii 
ingera  cum  una  utilitate  lignorum  in  silva  Bomeholt  et  medietatis 
silve  ibidem,  que  specialiter  ipsi  cenobio  de  Dorstat  attinebat.    Ad 
homm  autem   recompensationem   cenobium   de  Heningen   in   villa 
Dorstat  allodium  unum  cum  viii  mansis,  molendinum  unum  et  septem 
areas  in  eadem  villa  sitas  et  insuper  xviiii  utilitates  lignorum  in 
Silva«)  que   Ödere   vocatur  cum  omni  iuris  integritate  libere  et 
absolute  et  sine  omni  honere  advocatie  supradicto  cenobio  de  Dorstat 
in  proprium  contulit.    Unde  cum  hec  commutatio  de  conscnsu  et 
Yolnntate  utriusque  cenobii  et  maxime  pro  utilitate  et  commodo 
facta  Sit,  ad  buius  rei  perpetuam  corroborationem  hanc  paginam 
inde  conscriptam  sigillis  utriusque  cenobii  et  advocatorum,  quorum 
coDsensus   accessit  et  qui   omni  iuri  suo  renuntiaverunt.    placuit 
communiri.     Acta  sunt  hec  in  transitu  pontis  Eyssenbrugge  anno 
gratie  mo.  cc^.  xl^.,  indictione  xüi».   Testes  huius  rei  sunt  Tydericus 
prepositus  de  Heninghen,  Waltherus  prepositus  de  Dorstat,  Tydericus 
et  Everhardus  sacerdotes  ibidem,  Winandus  sacerdos  in  Horum, 
Onncellinus  dapifer  et  filii  sui  Egbei*tus  et  Buixhardus  et  Guncellinus. 
item  filii  Burchardi  Egbertus  et  Bui'chardus  advocati  in  Heniggen, 
Bmno  de  Saltdalem,  Herman  de  Veltem,  Johannes  Advocatus,  Ever- 
hardus de  Dengthe,  Bonifacius  de  Biwende  et  alii  quam  plures. 

Or,  im  Kgh  SU-Ä.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr.  14.  Von  den  vier  Siegeln 
nur  Bruchstück  des  Konventes  von  Dorstadt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden 
ehalten.  Die  entsprechende  Urk.  des  Propstes  Dietrich  von  Heiningen  befindet 
sieh  im  Archiv  zu  Dorstadt  mit  fünf  Siegeln,  gedr.  Asseburger  ÜB.  I,  S.  151  Nr.  211, 
Braunschto.  Anzeig.  1751  S.  739. 

S07.  Luthard  von  Meinersen  d.  J.  verkauft  dem  Kl.  Dorstadt 
drei  Hufen  in  Bruchmachtersen.     1240. 

Universis  Christi  fldelibiis,  ad  quos  preseus  scriptum  pervenerit, 
Lnthardus  iunior  de  Meinersem  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  salus. 

^)  Or.  monsos.        *)  Or.  sillia. 


298  1240. 

Sciant  presentes  et  discant  posteri,  quod  ego  Luthardos  vendidi 
preposito  Walthero  et  conventoi  dominarom  et  fratmm  in  Dorstat 
de  proprietate  mea  tres  mansos  in  Machtersem  prope  Lichtenberge 
sitos  com  omni  iure  et  integritate,  quo  ipsos  hucusqne  possedi,  in 
Villa  et  in  campo  et  omnibus  ad  eosdem  mansos  pertinentibas  pro 
yiginti  marcis  argenti  tali  conditione,  si  ego  in  cathedra  beati  Petri 
ad  tres  annos  preposito  iam  dicto  yel  successori  sno  et  conventoi 
ipsius  argentum  predictum  de  meo  et  non  de  alterius  restitaere 
possum,  bona  mea  erunt  sicut  prins  fuerant.  Sin  autem,  prepositns 
memoratns  et  conventus  ipsius  decem  marcas  argenti  michi  super- 
addere  tenetur  et  bona  iam  dicta  libere  et  quiete  sine  contradictione 
qualibet  pei*petuo  possidebit  Ne  igitur  inposterum  aliqua  ezinde 
oriatur  calumpnia,  presens  scriptum  sigiUo  meo  feci  commimiri  in 
testimonium  et  in  Signum.  Actum  anno  incamationis  domini  m9,  ccfi,  xl<>. 
Testes  buius  rei  sunt  Conradus  de  Dorstat,  Ludegerus  de  Indagine, 
lohannes  de  Walethe  milites,  Hillebrandus  de  Luckenem,  Elyas, 
Bemardus  Teigelere,  Ludolfus  de  Gimiterio  burgenses  et  lohannes 
domine  Eeimburgis  et  Burchardus  de  Bischopesdorp  et  alü  qoam 
plures. 

Or,  im  Archiv  zu  Dorstadt.  Siegel  zur  Hälfte  verloren.  In  einer  9ontt 
w&rtlich  gleichlautenden  Urk,  verkauft  derselbe  dem  Kloster  vier  Hufen  ebende 
für  27  Mark  mit  der  Bestimmung  der  eventuellen  Nachzahlung  von  13  Mwrk. 
Or.  a,  a,  0,,  Siegel  beschädigt.  Regest  Hänselmann,  ÜB,  der  Stadt  Braunschtcei^ 
S.  38  Nr.  101, 

S98«  Hermann  von  Ellessetn  bekundet,  dass  Bitter  Ulrich  ron 
Bledeln  zwei  Hufen  in  Nienstide,  die  er  von  ihm  zu  Lehn  hat^  dem 
Godehardikloster  verkauft  und  er  sie  diesem  übertragen  habe.  Im 
Godehardikloster,  1240. 

Hermannus  de  Ellessem  omnibus  hanc  litteiam  inspectoris  in 
vero  salutari  salutem.  Notum  Sit  tam  posteris  quam  presentibns, 
quod  dominus  Olricus  de  Bledhenem  miles  duos  mansos  Nienstide 
sitos,  quos  a  me  in  feodo  tenuit,  cum  bona  voluntate  filiorum  saonm 
Olrici,  Alberonis,  Olrici,  Hartberti  vendidit  reverendis  in  Christo 
domino  Ludoldo  abbati  et  conventui  sancti  Godehardi  in  Hildensem 
necnon  et  de  consensu  et  ratihabitione  fratris  sui  domini  Heinrici 
de  Bledhenem  militis,  licet  nichil  iuris  in  bonis  illis  habuisset 
Indixit  ergo  dominus  abbas  diem  et  locum  Rosendale,  ad  quem 
accedentes  ego  et  fllius  mens  Hermannus  dicta  bona  obtulimos  beato 


1240.  299 

Gfodehardo,  coias  reliqnie  presentes  erant,  datis  ibidem  michi  qnataor  i) 
libris  pro  iure  meo^  quod  in  bonis  illis  habai,  et  promisi,  quod 
Fridericus  alter  filias  meus  idem  faceret,  cum  sui  oportonitas 
haberetnr.  Similiter  et  dominus  Olricas  de  Bledhenem  cum  dictis 
heredibos  suis  rennntiavit  bonis  illis  presentibns  castellanis  et  bur- 
gensibus  eiusdem  civitatis  datis  ei  ab  ecclesia  triginta  libris  Hil- 
densemensis  monete.  Item  iam  dictns  fllins  meus  Fridericus  yeniens 
ad  presentiam  domini  episcopi  Bosendale  approbavit  factum  meum 
et  coram  eo  rennntiavit  bonis  illis  presentibns  castellanis  et  aliis 
qaam  plnribus.  Item  filia  mea  Mechthildis  canonica  in  Quidelinge- 
borh  ins,  quod  in  bonis  illis  habnit,  per  litteras  suas  obtnlit  ecclesie 
prenotate.  Item  alio  tempore  ego  et  fllii  mei  accedentes  ad  locum 
qui  dicitur  Virga  principibus  domino  episcopo  HUdensemense  Conrado 
et  dace  de  Bmneswic  Ottone  omnem  actionem  indicavimus  pre- 
notatam  et  coram  eis  dictis  bonis  renuntiavimus  iterato.^) 

Acta  sunt  bec  in  claustro  beati  Godehardi,  presentes  erant 
reverendi  in  Christo  Ludoldus  abbas,  Hartmannus  prior,  Heini-icus 
prior,  Rodolfus,  Wichmannus,  Fridericus,  Gerebertus,  Syfridus, 
Bertoldus,  Tidericus,  lohanncs,  Heinricus,  Volcmaius,  Hermannus, 
Bertoldus,  lohannes,  Tidericus,  Ecbertus,  Segehardus,  Burhardus.») 
Testes  sunt  canonici  maioris  ecclesie  in  Hildensem  prepositus 
Beinoldus,  Heinricus  de  Tossem,  magister  Meinhardus  scolasticus, 
magister  Hermannus  cantor,  prepositus  Albertus,  Tidericus  de 
Adenoys,  magister  lohannes,  Heinricus  de  Scalckenberg  et  alii 
quam  plores,  milites  dapifer  Guncelinus  et  fllii  sui  Ecbertus,  Bur- 
hardus,8)  Anno  dapifer,  Baltwinus  de  Wenethusen,  dominus  Cesarius, 
Ludengems  et  Bemhardus  fratres  de  Indagine,  Bemhardus  de 
Dorstat,  Ludolfus  camerarius,  Heinricus  de  Maiomonte,  Conradus 
marscalcos,  lohannes  de  Sutherem,  Sifridus  de  Borsem  et  filius  suus 
Sifridus,  Ludolfiis  de  Borsem  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  anno 
domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo. 

Or.  im  Kgl.  SL-A,  zu  Hannover,  st,  Godehard  Nr.  18.  An  weisser  Hanf- 
schnür  das  schildförmige  Siegel  des  Ausstellers,  schräg  geviert:  f  SIGILLVM 
HEREMANNI  DE  ELLESSEM.  Auf  der  Rückseite  von  Hand  des  15,  Jahrh.: 
desolatas  super  ii  maus,  in  Nygenstede  prope  Algermissen.  Gedr,  Asseburger 
ÜB.  I,  S.  149  Nr.  209. 


')  qnatuoi  auf  Rasur,       •)  Dahinter  herer  Raum  von  PU  Zeilen,       •)  So 
das  Or. 


300  1240. 

599.  Mathilde  van  EHessem,  Kelhierin  in  Quedlinburg,  genehmigt 
die  Uebertragung  zweier  Hufen  (in  Nienstide)  durch  ihren  Vater  an 
das  Oodehardikloster.     0.  D.  (1240). 

DUectissimo  patri  suo  honorabili  viro  de  Elsen  M(echthildis) 
eius  humilis  filia  canonica  et  celeraria  dicta  de  Qnidelingeburh  tarn 
paratum  quam  devotum  com  flliali  dilectione  ad  omnia  famalatnm. 
Bogant  me  dilectio  tua,  quod  de  mansis  duobus,  quos  ecclesie  beatl 
Godehardi  in  Hildensem  assignare  proponis,  velim  prebere  assensnm 
inri  meo  renunciando,  quod  gratanter  admitto.  Preterea  te  scire 
volo,  quod  non  solum  in  hac  petitione  verum  in  omnibus,  qnibos 
mea  sufficit  possibilitas,  tue  obsequi  non  dubitabo  paternitati. 

Or,  im  Kgl.  SL'Ä.  zu  Hannover,  8t,  Godehard  Nr.  19  mit  SiegelreHen,  ein 
zweites  Siegel  mit  der  Befestigung  verloren.  Auf  der  ROekseite:  dilectissÜBO 
patri  suo  B.  (!)  M  .  .  hild  ....  Nienstede  und  dilectissimo  patri  sno  B.  de 
Elsen (Rasur,) 

OOO.  Propst  Dietrich,  Priorin  8.  und  der  Konvent  des  Kl 
Heiningen  machen  mit  dem  Kl.  Marienwerder  eine  Gebetsbrüderschafl, 
0.  D.  (um  1240). 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Marienwerder  Nr.  75  b.  Das  Siegel  fferlcren^ 
die  Urk.  stellenweise  unleserlich.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VI,  S.  13  Nr.  15. 

601.  Genannte  verbürgen  sich  dafür,  dass  Konrad  von  Dorstaii 
dem  Kl.  Dorstadt  das  Privileg,  betreffend  drei  Huf efi  in  Machtersen^ 
nicht  bricht.     0.  D.  (um  1240). 

Dominus  Luthardus  de  Meinersem  iunior  et  dominus  Lnd^ems 
de  Indagine  et  dominus  lohannes  de  Walethen  sub  fide  militari 
promiserunt  in  manus  domini  Gonradi  de  Dorstat,  quod  Privilegium 
super  tres  mansos  in  Machtersem  preposito  de  Dorstat  et  conventai 
non  infringat  vel  aliter  commutet,  quam  ut  littera  continet.  Dominos 
Gonradus  eciam  promisit,  ipsum  omnibus  viris^)  claustri  Dorstat, 
qui  presentes  fuerunt,  et  fratri  Hermanno  et  Lutmanno  et  amicis 
claustri  per  triennium  tenendnm. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.     Bruchstück  des  Siegels  des  L.  von  Meinersen. 

OOSS.  Ritter  Konrad  von  Dorstadt  übereignet  anderthalb  Hufen 
in  Hoierinrot,  welche  Ritter  Simon  von  Flöthe  von  ihm  zu  Lehn  hatte, 
dem  Kl.  Dorstadt.     0.  D.  (um  1240). 


0  viris  auf  Rasur;  es  scheint  sanctimonialibns  gestanden  zu  haben. 


1240.  301 

C(o]iradiis)  miles  de  Dorstat  castellanns  de  Littenberg  omnibus 
hanc  paginam  inspectmis  salutem.  Qae  in  tempore  flaut,  ne  cum 
tempore  labantnr,  scriptis  et  sigillis  solent  provida  discretione 
firmari.  Noverint  igitur  universi,  quod  Simon  miles  de  Vlotethe 
mansum  et  dimidium  sitom  in  villa  Hoierinrot  yendidit  ecclesie  in 
Dorstat  pro  zxvi  marcis,  quem  tennit  a  nobis  iure  feodali.  Nos 
qnoqne  ins  proprietatis,  qnod  ad  nos  spectabat,  liberaliter  deo  ibi 
famulanübos  in  remissionem  peccatorum  nostronun  contnlimus.  Et 
ne  qais  super  hoc  in  posterum  dubietatis  scrupulus  possit  suboriri, 
hoc  scriptum  inde  confectum  sigilli  nostri  appensione  munimus. 
Testes  sunt  Bemardus  de  Indagine,  duo  fllii  ipsius  Amoldus  et 
Simon,  Alexander  de  Werre,  Ludolfns  de  Sutberg,  Hermannus  de 
Vrethen,  Heinricus  de  Burcthorp,  Heimicus  Boneke,  Burchardus  de 
Oandersem,  Ekbertus  ciyis  in  Bruneswic  et  alii  quam  plures. 

Or,  im  Archiv  zu  Doratadt  Siegel  verloren.  Begebt  Hänaelmann ,  ÜB.  der 
Stadt  Braunschweig  II,  Ä  37  Nr.  100,  vgl,  S.  540  Nr.  *86. 

•OS.  Propst  Johann  und  der  Konvent  des  KL  Demehurg  ver- 
kaufen dem  KL  Wülfinghausen  unter  Vermittelung  des  dortigen  Propstes 
Heinrich  eine  Hufe  Landes  und  eine  Hausstelle  in  Mehle  (Medele) 
O.  D.  (um  1240). 

Or.  im  Kgl.  St.'Ä*  zu  Hannover,  WUlfinghauaen  Nr.  6.  Siegel  verloren. 
Datierung  nach  dem  Vorkommen  der  Genannten  und  der  Schrift.  Gedr.  v.  Hoden- 
berg, Calenberger  ÜB.  VUI,  S.  6  Nr.  6.  Propst  Heinrich  ist  nur  1236  —  40 
naeheeeiebar. 

04M«  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  Beilegung  eines 
Streites  des  Stiftes  mit  Johann  von  Bledeln  wegen  einer  Hufe  in 
Bleddn.    0.  D.  (um  1240). 

Hugo  dei  gratia  prepositns  sancte  Grucis  in  Hildensem  omnibus 

hanc  cartulam  inspecturis  salutem.   Notum  esse  volumus,  quod,  cum 

lohannes  de  Bledenem  fllius  Hildeburgis  vi(due)  mansum  unum  situm 

Bledenem  diu  impediyisset  ecclesie  sancte  Grucis  ea  occasione,  quod 

dominus  Daniel,  qui  habuerat  mansum  illum  in  obedientia,  pro 

exaviis  patris  iam  dicti  servi  accepisset  quandam  summam  denariorum, 

composuit  tandem  cum  ipso  servo  magister  (Otto)  canonicus  sancte 

Cracis  ex  parte  ecclesie  sub  hac  forma,  ut  videlicet  darentur  eidem 

^ervo  xxiüi  solidi  Hildensemensis  monete  et  recognoscere  deberet 

ipse^  quod  in  manso  illo  nichil  iuris  haberet.   Gonstitutus  ergo  idem 

Jobannes  (coram)  nobis  in  kaminata  nostra  HUdensem,  Wemero 

caslx>de  et  Ludolfo  scolastico  et  magistro  Ottone  et  Conrado  de 


302  1240. 

Ylsede  canomcis  sancte  Cracis  presentibus  renunciavit  omni  accioni 
et  qaestioni,  quam  habnit  contra  ecclesiam  sancte  Cracis  et  recog- 
novit  pro  sc  et  pro  predicta  matre,  quod  nichil  iuris  haberet  ipse 
nee  mater  sua  in  manso  iilo,  set  ita  dictum  fuit,  quod  mater  qiiia 
yetu(la)  et  inflrma  dimittetur  ipsa  quamdiu  vi  Vit  in  area,  qae 
pertinet  ad  mansum  illum,  et  hoc  de  gratia  flet  et  non  de  aliqno 
iure,  ünde  ex  parte  ecciesie  sancte  Crucis  dati^)  sunt  predictb 
lohanni  et  Hildeburgi  xx  et  iüi  solidi  Hiidensemensis  monete,  (qoos) 
magister  Otto  pre(sentavit)  ei  Lulele  coram  civibus  universis,  et 
ipse  servus  similiter  renunciavit  ibi  o(mni  ac)cioni,  quam  habnit 
contra  ecclesiam  sancte  Crucis,  et  quod  nichil  iuris  haberet  in  manso 
illo  fuit  ibidem  coram  omnibus  parrochianis  publice  protestatns. 
Hü  autem  presentes  erant:  de  villa  Bledenem  Conradus,  Bemardiis, 
Thedolfus,  lohannes,  item  de  Boltessem  Thidericus  miles  et  Ohicos 
ülius  suus,  item  de  Weminge  Albertus.  Ad  huius  igitur  rei  evi- 
dentiam  istud  consciibi  fecimus  et  sigillo  nostro  sigillavimüs,  et 
prepositum  Hermannum  de  Sulta  archidiaconum  sciUcet  in  Lnlele, 
qui  presens  fuit  Lulele,  (cum)  predicta  agerentur,  rogari  fecimus, 
ut  etiam  huic  cartule  sigiUum  suum  apponeret  ad  cautelam.  Dominos 
Thidericus  etiam  canonicus  sancti  Bartolomei  ad  Sultam  plebanns 
Lulele  presens  fuit. 

Or,  im  KgU  St,-A,  zu  Hannover  ^  Kreuzstifi  Nr.  64  mit  den  heaehädigtt* 
Siegeln  des  Propstes  und  des  Archidiakons, 

605.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  Verzicht  des  Alexander 
und  seines  Sohnes  Hermann  auf  Ländereien  in  Elbe.    0.  D.  (um  1240). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  in  Hildensem  omnibos 
hanc  cartulam  inspecturis  salutem.  Notum  esse  volumos,  qaod 
Alexander  et  Hermannus  filius  suus  constituti  in  presentia  nostn 
renunciaverunt  quibusdam  iugeribus  sitis  in  Elvedhe,  licet  in  eis 
nichil  iuris  habuerint,  quia  ea  subtraxerant  de  bonis  que  pertinent 
ecciesie  sancte  Crucis.  Et  Hermannus  de  Thynkelere  fideinssit  pro 
eis  et  recepit  etiam  promissum  tale  ab  ipsis,  quod  nuncquam  videlicet 
ipsi  nee  aliqui  ex  parte  ipsorum  de  cetero  ecclesiam  sancte  Cracis 
impedient  in  predictis  iugeribus  nee  movebunt  ei  aliquam  questionem. 
Testes  huius  rei  sunt  Conradus  de  Ylsedhe,  Conradus  sacerdos 
dictus  de  Northene,  Amoldus  clericus  noster,  Hermannus  de 
Thinkelere,  Hermannus  de  Berberge  milites. 

1)  Or.  dftte. 


1240.  803 

Or,  im  KgU  SU-Ä.  ssti  Hcmnaver,  Kreuzstift  Nr.  55  mit  beschädigtem  Siegel 
des  Ausstellers. 

OOO.  Propst  Hugo  des  Kreuzstißes  bekundet  die  Entscheidung 
eines  Streites  zwischen  dem  Kanoniker  Adolf  und  Johann  von  Lech- 
stedt  (Lokstide),  der  jenem  26^/2  Schilling  schuldete  und  durch  Adolf 
an  Grütem  in  Dinklar  (Thinkelere)  geschädigt  worden  sein  unll. 
O.  D.  (um  1240). 

Presentes  erant  Heinricus  Advocatus,  lohannes  dictns  Bernere, 
Conradns  Pentingus,  Bertoldns  de  Ybere,  lohannes  Advocatus, 
Olricus,  Thidericus  Advocatns,  Reinbertns,  Conradns  de  Monte; 
interfuit  etiam  Arnoldns  decanus  sancte  Crucis  et  Lndolfus  canonicns 
eiasdem  loci. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  42.  Siegel  verloren.  Oedr. 
Doehner,  ÜB.  I,  8.  83  Nr.  169. 

007«  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  vergleicht  sich  mit  Bertold 
votn  Alten  Markt  wegen  einer  Hufe  in  Dyllenem.     0.  D.  (um  1240). 

Hugo  dei  gratia  prepositns  sancte  Crncis  omnibns,  qaibns  hec 
littera  fderit  exhibita,  salutem.  Cum  dominus  Bertoldus  de  Antiquo 
foro  nos  diu  molestaret  indebite  in  manso  quodam  Dyllenem,  qui 
est  ecdesie  sancte  Crucis,  ei  sicut  debuimus  movimus  questionem. 
Unde  inter  ipsum  et  nos  quibusdam  amicis  suis  et  nostris  median- 
tibos  foit  compositum  in  hunc  modum,  ut  videlicet  daremus  ei  duas 
libras  et  deinceps  super  hoc  manso  ecclesiam  non  gravaret.  Inter- 
faerunt  autem  huic  compositioni  Lippoldus  de  Escherte,  Hugo  de 
Insala,  Conradns  marscalcus,  Olricus  de  Beka,  Henricus  de  Clawen- 
berh,  Hoierus  de  Piscina,  Nandwicus.  Notum  igitur  esse  volumus, 
quod  sicut  actum  fiiit  nos  pro  redimenda  yexatione  nostra  et  ec- 
clesie  eidem  dedimus  duas  libras. 

ihr.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  69  mit  Bruchstück  des  Siegels. 

•08*  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  den  Verzicht  des 
lAteti  Bernhard  auf  einen  Morgen  und  eine  Hausstätte  in  Klauen. 
Hildesheim  0.  Z>.  (um  1240). 

Hugo  dei  gratia  prepositns  sancte  Crucis  omnibus  haue  caiiulam 
inspecturis  salutem.  Notum  sit,  quod  Bernardus  lito  noster  mansum 
eeclesie  quem  habuit  in  Clowe  et  aream  in  manus  nostras  resignavit 
cant  omni  iure,  quod  habuit  in  campo  et  in  yilla,  vii  libris  Hüdense- 
mensis   monete  datis  eidem  a  domino  Adolfo  et  capitulo  sancte 


304  1240. 

GruciSy  et  uxor  eias  mann  et  lingna  similiter  rennnciavit  omni  iori, 
si  quod  ei  in  eodem  manso  Ciowen  ex  parte  mariti  iam  dicti  com- 
petere  videbatur.  Et  Bertrammns  de  Lobeke  et  Helmoidns  et  Hen- 
ricus  de  Eynem  fideinssores  promisemnt  in  manns  nostras  et  decani 
promissnm  recipientium  ex  parte  ecclesie  et  domini  Hngonis  de 
Insnla  et  Conradi  de  Goqnina  et  Henrici  Qmben  fide  data,  quod, 
si  capitnio  sancte  Cmcis  aliqna  qnestio  mota  fnerit  impostenun  de 
hoc  manso,  stabnnt  pro  facto  sno  secnndnm  qnod  certnm  füerit  et 
capitnlnm  a  qnestione  huiusmodi  liberabnnt  Acta  snnt  hec  in 
domo  nostra  HUdensem  presentibns  Arnolde  decano,  Adolfe,  Hen*audo, 
Henrico  de  Qiedinge,  Conrado  de  Ylsede,  magistro  Ludolfo,  magistro 
Ottone  canonicis  sancte  Cmcis,  Hngone  de  Herste,  Hermanno  de 
Herste,  magistro  Thiderico,  domino  Lamberto  yicario,  Arnolde,  Ber- 
nardo  de  Indagine  clericis  et  aliis  qnam  plaribns.  Bemardos  etiam 
snpradictns  prent  promiserat  coram  nobis,  coram  civibns  snis  omnibns 
de  Ciowen  recognoyit  omnia  que  snnt  scripta^  propter  qnod  dominus 
Adolfiis,  qni  presens  erat  ibidem  in  yilla,  dedit  ipsis  ciyibns  ad 
bibendnm  xii  denarios,  nt  testes  essent  et  ista  tanto  melins  memorie 
commendarent.  Ibidem  etiam  fideiussemnt  pro  Bemardo  Marqnardos 
et  frater  suns  Bemardus  et  postmodnm  hoc  recognoverunt  Hil- 
densem coram  nobis.  Nos  ergo  ad  cautelam  ea  conscribi  et  sigilio 
nostro  fecimns  sigillari. 

Or,  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover ,  KreuzHift  Nr.  44,  Von  dem  Siegd  da 
Propstes  nur  die  obere  Hälfte  erhalten. 

009.  Hugo,  Propst  des  Kreuzstiftes  und  Archidiakon  in  BUdagsen, 
üherlässt  dem  Kl.  Wülßnghausen  gegen  einen  jährlichen  Zins  eine  Hufe 
Landes  daselbst,  die  ihm  Heinrich  Sohn  des  Volkmar  resigniert  hat 
0.  D.  (um  1240). 

Presentes  erant,  cnm  Henricns  resignaret  mansnm  predietnnt 
dominus  Hugo  canonicns  sancte  Cmcis,  lohannes  plebanos  in  Eil- 
dagessen, Heldebrandns  sacerdos  in  Bedingthorpe,  Henricas  io 
Hemethesdore,  lohannes  de  Wlvinge,  Bertoldus  Pil,  Hermannus 
Boc,  Albertus,  Berterammus,  Ludolfus  de  Wlvinghusen,  Henricns 
de  Seine  milites ;  cum  autem  mater  sua  Athelheithis  renunciavit 
presentes  erant  Ludolfus  scolasticus  sancte  Cmcis,  Hugo  eiusdem 
ecclesie  canonicns,  Arnoldus  prepositus,  i)  lohannes  sacerdos  in  Eil- 
dagessen,  Hildebrandus  de  Beding(thorpe) ,   Hermannus   miles  de 

^)  Or.  prepositi. 


1240.  306 

Thinkelere;  cum  autem  soror  einsdem  Henrici  Alheithis  rennnciaret 

j  presentes  erant  Hennannns  cantor  ecclesie  Hildensemensis, 

Ludolfns  scolasticus  sancte  Cmcis,  lohannes  in  Eildagessen,  Hilde- 
brandns  de  Bedig(thorpe),  lohanues  de  Halremunt  sacerdotes,  Hen- 
ricQs  de  Seine,  Olricus  de  Adenoys  milites. 

Or.  im  Kgl,  SU-A,  zu  Hannover,  Wülfinghausen  Nr,  9,  Stark  beschädigtes 
Siegel  dee  AusaUllers.     Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB,  VUI,  S.  7  Nr.  8. 

610.  Propst  Hugo  und  das  Kapitd  des  Kreuzstißes  übertragen 
Guter  in  Linde  dem  Heinrich  Osterland  gegen  einen  jährlichen  Zins^ 
nachdem  dessen  Schunegervater  seine  widerrechäichen  Ansprüche  daran 
aufgegeben  hat.     0.  D.  (um  1240). 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.     H(ngo)  de  gratia 
prepositus  ceterique  canonici  sancte  Crncis  in  Hildensem  omnibns 
hoc  scriptum  inspecturis  eternam  in  domino  salutem.    Notum  sit 
onmibns  tarn  presentis  qnam  futnri  temporis  fldelibus,  quod  lordanis 
de  Lindedhe  quedam  bona  in  eadem  yilla  sita,  que  ecclesie  sancte 
Crncis  attinent,  sibi  hereditario  inre  asscribebat  et  ipsa  uxori  sue 
Bertradi  in  dotem  que  dicitur  morgengave  assignavit.    Cum  autem 
ecclesia  ipsum  super  hac  iniuria  impeteret,  idem  lordanis  in  iudicio 
cum  uxore  sua  comparuit  et  uterque  eorum  se  nichil  iuris  habere 
in  predictis  bonis  recognovit  et  ambo  fatebantur,  quod  liberum  fuit 
ecclesie  pro  suo  placito  de  eisdem  bonis  quicquid  vellet  ordinäre. 
Tandem  accedens  Henricus   dictus   Osterlant  de  Warthekenstede, 
coius  filiam  lordanis  duxerat,  petivit,  ut  sibi  et  filie  sue  ad  tempus 
▼ite  eorum  iam  dicta  tamquam  villico  ecclesie  committerentur.    Quo 
obtento  promisit  se  de  bonis  annuatim  xy  modios  siliginis  pro  censu 
persoluturum,  pro  quo  censu  solvendo  fldeiussit  Henricus  de  Stedegem 
bnrgensis  Hildensemensis  et  pro  omni  gravamine  et  impedimento, 
qnod   ex   hoc   ecclesie  posset   provenire,   se  promisit  respondere. 
Testes  autem  huius^)  confirmacionis  sunt  Sifridus  iunior  de  Buten- 
berge, Hennannns  de  Dinckelere,  Hermannus  de  Herberge  milites, 
Ludolfas  domini  Ekehardi  Bufi,  Henricus  de  Stedegem  burgenses 
Hildensemenses ,   Thidericus    de   Walle,    Conradus    servus    domini 
Hermanni  de  Dinkelere,  Henricus  Qrubo  servus  prepositi,  Eylardus 
senrus   domini  Herrandi  et  alii  quam  plures.    Ut  autem  hec  con- 
firmacio  rata  maneat  et  inconvulsa,  presentem  paginam  sigülorum 
ecclesie  et  prepositi  munimine  duximas  roborandam. 

*)  Uehergesehrieben. 
HildMli.  ÜB.  n.  20 


306  1240. 

Or,  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstiß  Nr.  53  mit  den  stark  beschädigten 
Siegeln  des  Kapitels  und  des  Propstes,    Regest  Doebner,  ÜB,  T,  S.  82  Nr.  167. 

Gll*  Propst  Httgo  des  Kreuzstiftes  bekundet,  dass  der  Stifisherr 
Herrand  dem  Meier  IMetrick  fünf  Hufen  in  Bettmar  auf  drei  Jahrf 
verpachtet  hat,     Hildesheim  0.  D.  (um  1240). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  Hildensem.  Omnibus 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum  salutem.^)  Notum  sit,  qaod 
dominns  Herrandus  canonicus  sancte  Crucis  constitutus  coram  nobis 
in  curia  nostra  Hildensem  in  presencia  etiam  yenerabilis  dommi 
abbatis  sancti  Godehardi  commisit  illos  quinqne  mansos,  quos  habet 
ecclesia  nostra  ad  villam  Bethmere  Tiderico  villico  ad  tres  taniiuD- 
modo  annos  sub  hac  forma,  quod  ipse  dabit  ei  sine  difficaltate 
pensionem  suam  quolibet  anno  videlicet  xxx  solidos  in  vigilia  saocti 
Michaelis  et  duas  libras  in  yigilia  Thome.  Et  quod  hoc  faciat  ad 
terminum  iam  dictum,  posuit  fideiussores  abbatem  sancti  Godehardi 
dominum  Ludoldum  et  Bertrammum  famulum  suum  et  de  hoc 
similiter,  quod  elapsis  tribus  annis  bona  iam  dicta  ab  ipso  villico 
erunt  libera  et  soluta.  Et  hoc  dictum  est  coram  nobis,  et  villici^ 
recognovit,  quod  domus,  in  qua  moratur  villicus,  est  ecclesie  sancte 
Crucis,  set  in  horreo  habet  xvii  solidos  et  nichil  plus.  Si  autem 
in  bonis  aliquid  edificaverit,  in  recessu  suo  ei  solvetur  idem  quod 
competens  videbitur  yel  ab  ipso  villico  deponetur.  Testes  Conradns 
de  Ylsede,  lohannes  Westfalns,  Amoldus,  Henricus  Grube.  Ne  ergo 
istud  alicui  veniat  in  dubium,  conscribi  fecimus  et  sigillum  nostmm 
apposuimus,  et  dominum  abbatem  sancti  Godehardi  supradictAm 
rogavimus,  ut  etiam  sigillum  suum  apponeret  ad  cautelam. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  43.    Beide  Siegel  ab. 

mttm  Bischof  Konrad  bekundet  Beilegung  des  Streitss  zwischen 
Simon  Covot  und  dem  Kanoniker  Mag.  Megenward  des  Kretizstiftü- 
0.  D.  (um  1240). 

Conradus  dei  gratia  Hildeusemensis  episcopus.  Notum  esse 
volumus,  quod,  cum  Symon  cognomine  Covot  violenter  accepisset 
quodam  tempore  a^)  magistro  Megenwardo^)  de  sancta  Cruce  dedman 
in  Menwardingeroht,  que  spectat  ad  altare  sancti  Blasii  in  ecclesia 
sancte  Crucis,  ad  querimoniam  et  instantiam  iam  dicti  Megenwardi 
excommunicavimus  eundem   Simonem  iam  dictum  et  suspendimib 


0  üebergeschrieben.        *)  a  fehlt  im  Or.        •)  mag.  Meg.  auf  Basur. 


1240,  307 

divina  in  Flothede.  Tandem  venit  ad  presentiam  nostram  idem 
Simon  et  cum  magistro  Megenwardo^)  composoit  in  hunc  modnm, 
yidelicet  quod  dedit  ipsi  Megenwardo  xxx  modios  8ilig|nis  illa  vice, 
licet  consueverint  Ix  modii  quolibet  anno  dari,  et  magister  Megen- 
wardus^)  relaxavit  et  remisit  ei  Ix  modios^  quos  ei  deboisset  dedisse. 
Et  coram  nobis  recognorit  ipse  Symon,  quod  nuUum  ius  haberet  in 
decima  illa  et  renunciavit  de  facto  illi  decime,  licet  in  ea  nnllum 
ius  haberet,  et  quod  deinceps  nuncquam  se  de  ea  intromitteret 
iuramento  prestito  conflrmavit.  Testes  huius  rei  sunt  Hugo  pre- 
positus  sancte  Crucis,  Richardns  canonicns  eiusdem  loci,  Bemardus 
sacerdos  in  Vorsete,  Philippus  sacerdos  de  Flothede,  Arnoldus 
CoYot,  Ludolfus  camerarius,  Gerardus  et  Henricus  filius  Rodolfl. 
Ne  antem  istnd  imposterum  yeniat  in  dubinm,  conscribi  fecimus  et 
sigillum  nostrum  huic  scripto  apposuimus  ad  cautelam. 

Or,  im  KgL  St-A.  zu  Hannover,  Kreuzstifl  Nr.  46.  Siegel  verloren.  Regest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  82  Nr.  166. 

618.  Propst  Hugo  des  Kreiizstiftes  bekundet  die  Resignation  des 
Simon  Covot  auf  den  Zehnten  in  Menwardingeroht.    0.  D.  (um  1340). 

Hugo  dei  gracia  prepositus  sancte  Crucis  omnibus  qnibus  hec 
cartula  fuerit  exhibita  salutem.  Per  presens  scriptum  notum  esse 
volnmus,  quod  dominus  Symon  Covot  constitutus  coram  nobis  publice 
recognovit,  se  nichil  iuris  habere  in  decima  Menwardingeroht,  que 
spectat  ad  ecclesiam  sancte  Crucis.  Presentes  erant  dominus 
Amoldns  decanus,  Herrandus,  Henricus  de  Gledinge,  Ludolfus 
canonici  sancte  Crucis,  et  dominus  Johannes  sacerdos  de  lesen. 

Or.  im  Kgl.  8t.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstifl  Nr,  30,    Siegel  verloren, 

II14:*  Burchard  von  der  Asseburg  bekundet,  dass  auf  sein  An- 
suchen Bitter  Simon  Covot  den  Ansprüchen  an  den  Zehnten  in  Mein- 
wardingeroth  entsagt  und  versprochen  habe,  den  Stiftsherm  Herrand 
des  Kreuzstiftes  fernerhin  deswegen  nicht  m^hr  zu  belästigen,  0,  D. 
(um  1240). 

Barcbardus  dictus  de  Asseburg  omnibus  haue  litteram  inspecturis 
salutem.  Cum  Symon  miles  inqnietaret  amicum  meum  dominum 
Herrandum  de  sancta  Cruce  in  decima  Meinwardingeroth  inducenda, 
rogayi  eum  et  commonitum  habui  diligenter,  ut  cessaret  a  vexatione 


^)  ma^.  Meg.  auf  Rasur. 

20* 


308  ,  1240. 

sua  et  ei  parceret  causa  mei.  Unde  licet  ipse  Symon  nichil  iuris 
haberet  in  inducenda  iam  dicta  decima,  renunciavit  tarnen  omni 
iuri,  quod  sibi  dicebat  competere  et  promisit  coram  me,  qnod 
deinceps  ipsum  dominum  Herrandum  non  inquietabit  nee  impedi- 
mentum  ei  faciet,  quin  ducat  quocumque  sibi  placuerit  decimam 
supradictam.  Presentes  erant  dominus  Burchardus  sacerdos  de 
Sladem,  Ekehardus  miles  de  Levenstede. 

Or.  im  Kgl,  8t,- A,  zu  Hannover,  Kretizatiß  Nr.  45,  Siegel  verloren,  Gtdr. 
Aeseburger  ÜB.  I,  S.  147  Nr.  207. 

615.  Otto  von  Schwanebeck  macht  mit  dem  Oodehardikloster 
einen  Gütertausch.     0.  D.  (um  1240). 

Otto  dictus  de  Swanebeke  omnibus  lianc  cartulam  inspecturis 
salutem.  Notum  esse^)  volo  tarn  posteris  quam  presentibns,  quod 
ego  feci  quoddam  concambium  cum  ecclesia  sancti  Godehardi  in 
Hiidensiem  de  consensu  uxoris  mee  Gisie  et  matris  eins  domine 
lutte  et  heredum  meorum  Lippoldi,  Ottonis,  Theoderici,  Everwini 
et  lustatii;  tria  enim  iugera  sita  in  campo  Asenstide,  que  ad  uxorem 
meam  iure  hereditario  devoluta  michi  cum  ipsa,  cum  eam  ducerem, 
tradita  erant,  dedi  iam  dicte  ecciesie  pro  prato,  quod  habuit  ibidem 
Asenstide,  et  similiter  pro  decem  iugeribus,  que  ipsa  habuit  in  campo 
Germwardessem,  dedi  decem  iugera  mea,  que  similiter  cum  axore 
mea  habui  in  campo  Asenstide  eodem  iure,  quo  lutta  et  filia  eins 
G.  habuerant  imperpetuum  possidenda. 

Huic  actioni  presens  fuit  dominus  Ludoldus  abbas,  prior  Hein- 
ricus,  Hartmannus,  Rodolfus,  Gerebertus,  Wichmannus,  Fridericns, 
Sifiidus,  Bertoldus,  Heinricus,  Johannes,  Theodericus,  Heinricus, 
Volcmarus,  Hermannus.  Testes  huius  rei  sunt  lohannes  sacerdos 
de  Berbeke,  milites  Hugo  de  Insula,  Lippoldus  de  Antiquo  foro. 
Bertoldus  advocatus  Montis,  Hoiems  de  Piscina,  Tidericns  de 
Tosseim,  lohannes  de  Germwardessem ,  Theodericus  et  Heinricos 
villici  in  Asenstide,  Lippoldus  frater  sacerdotis  de  Berbeke.  Ut 
igitur  istud  concambium  firmum  maneat  et  perpetuum,  hoc  scriptiUD 
inde  confectum  dedi  ecciesie  et  illud  sigilli  mei  munimine  roborayi. 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  sU  Godehard  Nr.  19a  mit  dem  Siegel  du 
Aueateüera,  Schwan  nach  rechte:  f  SIGILLVM  OTTONIS  DE  SVANEBECK  Atif 
der  Rücheeite  von  Hand  des  15.  Jahrh.:  infra  annum  ccxlvi  et  cdz  saper  bonis 
iu  Asenstede  und  des  16.  Jahrh, :  saper  xiii  ingera  in  Astede.  Begest  Boäe,  ÜB.  L 
S.  494  Nr.  511. 

^)  Or.  esso. 


1240.  309 

616.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Moritzstift  den  halben 
Zehnten  in  Emne,  den  ihm  die  Grafen  von  Wohldenberg  resigniert 
habefi.    0.  D.  (um  1240). 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.i)   Conradus  miseratione 

divina  Hildensemensis  episcopus  omnibus  banc  paginam  inspecturis 

salutem  in  vero  salutari.  Quoniam  in  venditionibns  et  permutationibus 

ex  longitudine  temporis  et  novarnm  snccessione  personamm  ea  qne 

rationabiliter  facta  sunt  solent  obscurari  et  in  dubinm  venire,  nt 

iropedimenta  snrgant  ab  ipso,  que  rite  et  landabiliter  sunt  ordinata 

ideo  presenti  scripto  cavere  volnmns,    nt   que  nostris    acta  sunt 

temporibus  et  presentia   in  sua  maneant  flmütate  nee  temptentur 

ab  aliqno  permutari.   Cum  pro  petitione  canonicorum  Montis  Henede 

prcsideremus  cause,  que  inter  eos  et  advocatum  ipsomm  vertebatur, 

Hermannus  et  Henricus  fratres  comites  de  Waidenberge  in  nostra 

presentia  constituti  reliquerunt  nobis  medietatem  decime  in  Emne 

com  omni  integritate  et  rochone,  quando  illa  provenire  possit,  quam 

fratres  Montis  Ixzx  marcis  emerunt.   Nos  igitur  accensi  zelo  pietatis 

com  essemus  in  Monte  petentibus  eisdem  fratribus  liberaliter  nos 

cnm  consensu  canonicorum  maioris  ecclesie  illi  ecclesie  medietatem 

decime  contulimus  ad  remedium  animarum  nostramm.     Huius  rei 

testes   sunt   Reynoidus    prepositus,    Gerwicus   decanus,    Henricus 

thesaurarius^)    maioris    ecclesie,    Conradus    prepositus,    Henricus 

decanus,    Bertrammus   custos   in  Monte,   Hugo   prepositus  sancte 

Crucis  in  Hildensem;  laici  vero  comes  Henricus  de  Sladem,  Bur- 

cJiardns   filius   comitis   H(ermanni),    Bertoldus    advocatus    Montis, 

Sifridus  de  Borsem,  Tidericus  de  Stochem,  Tidericus  de  Rothighe, 

Tidericns  de  Tossem,  Ludolfus  camerarius,  Conradus  marscalcus. 

Henricus  pincema  et  plures  alii. 

Or.  im  Kgh  St.'A,  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr.  13  mit  dem  Siegel  des 
Bisehof 8  und  Rest  des  Kapitelssiegels.  Auf  der  Rückseite  von  Hand  des  13.  Jahrh.: 
de  medietate  decime  in  Empne  et  Bothone,  also  zwei  Ortschaften,  während  die 
Stellung  von  rochone  und  der  darauffolgende  Satz  quando— possit  darauf  schliessen 
lassen,  dass  mit  diesem  Worte  kein  Ort  gemeint  ist.  Ob  Rauchhuhn  darunter  zu 
verstehen  ist?    Dann  dUrfte  man  aber  wohl  illnd  statt  illa  erwarten. 

017.  Graf  Adolf  von  Dassel  versichert  den  Bischof,  die  Güter 
und  Hörigen  in  Olipe,  welche  zur  Domkirche  gehören,  Keinetn  zu 
Benefiz  gegeben  und  belästigt  zu  haben,  und  leistet  Gewähr  für  seine 
Enkel.     O.  D.  (um  1240). 

*)  B^  hier  verlängerte  Schrift.        *)  Or.  thesanrins. 


310  1240. 

Adolfus  dei  gratia  comes  de  Daslc  omnibus  Christi  fldelibus 
salutem  in  domino.  Presentibus  litteris  publice  profiteor  et  protestor, 
quod  bona  et  homines  in  Olipe,  que  nou  ad  me  sed  ad  ecclesiam 
Hildensemensem  pertinent,  nuraquam  alicui  in  bcneficio  prcstiti  vel 
commisi,  et  si  dominus  Tidericus  de  Foresto  vel  aliquis  alius  pre- 
fatos  homines  in  bonis  vel  in  personis  molestarc  presumpserit,  non 
debet  autoritatc  mea  aliquatenus  excusari.  Nepotes  etiam  mei, 
fllii  comitis  Ludolfl  de  Dasie  in  pace  defiincti,  nichil  iuris  habent 
in  predictis  hominibus  vel  in  bouis,  et  nuUus  eorum  antoritate 
aliquid  iuris  sibi  in  eisdem  poterit  vendicare.  Cautionem  autem 
iam  prestiti  domino  episcopo  Hildensemeusi,  ut  hoc  efficiam,  ne 
predicti  nepotes  mei  iniuriam  faciant  in  predictis  bonis  Hildeusemcnsi 
ecclesie,  et  scio,  quod  ipsi  contra  suam  honestatem  et  contra  fidem 
mee  cautionis  nichil  in  preiudicium  Hildensemensis  ecclesie  debeant 
attemptare. 

Or,  im  KgU  St-A,  zu  Hannover,  Domstifi  Hildesheim  Nr.  364»  Gut  er- 
haltenes Siegel  an  weissen  und  grünen  Seidenfäden. 

618.  Propst  Lambert,  Äbtissin  Ida  und  der  Konvent  des  KL 
Wöltingerode  bekunden,  von  der  Kirche  in  Ilsenburg  drei  Hufen  ih 
Isingerode  gegen  eine  jährliche  Abgabe  von  einer  halben  Halberstädter 
Mark  Silbers,  zahlbar  auf  Gallustag,  zu  besitzen.     0.  D.  (um  124(h. 

Abschrift  des  16,  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  115,  8.  428  im  KgU  SU-A,  » 
Hannover.     Chdr.  Jakobs,  ÜB.  des  Kl.  Ilsenburg  Nr.  88. 

619.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  gibt  dem  Bischof  Konrad 
die  Tochter  des  Ritters  Bertold  von  Holle  zur  Ministerialin  und  erhält 
von  ihm  Lutchard,  Frau  des  Heinrich  Gogreve.    0.  D.  (um  124:0), 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  622  Nr.  1184  im  Kgh  St.-A.  zu 
Hannover.     Gedr.  Zeitschrift  1864  S.  131. 

620.  R.  von  Lauenburg  aii  den  Scholaster  mag.  B.:  er  hof^, 
dass  es  ihm  gut  gehe  und  bittet,  seinen  Freund  Luther'  zu  grttsi^^n 
(um  1240?). 

Magistro  B.  Lubicensi  scolastico,  special!  amico.  R.  de  Leweu- 
berch  servicium  et  indubitate  dilectionis  affectum.  Longo  tempore 
nuUo  de  statu  vestro  certificatus  nuncio  inter  spem  et  metnm  dubios 
fluctuo;  metum  quidem  incutit  nimia  vestri  laboris  instancia,  sed 
spem   sanitatis   promittit   hilaritas   vobis   domestica,    qui   si   bene 


1240.  311 

yaletiSy  sie  estis  nt  opto;  si  prosperis  gaudetis  successibus,  et  hoc 
plnrimum  affecto.  Valete.  Magistram  Luthernm  amicum  meam 
quam  intime  salutate. 

Abschrift  des  15,  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S.  645  Nr.  1233  im  Kgl,  8i.U.  zu 
Hannover,  Ein  mag.  B.  ist  vom  11.  bis  15.  Jahrh.  in  Lübeck  nicht  nachufm^ar. 
Ob  ettca  för  Lublcensl  zu  lesen  ist  Lnbacensi  d.  h.  Lebus  ?  Hier  findet  sich  nach 
dem  Register  zu  Riedels  Cod.  dipl.  Brandenb,  1236  ein  Scholaster  Bartholomeus 
und  1241  ein  Scholaster  Boruth. 

621.  (Scholaster?)  B.  an  den  Domherrn  R,:  er  freue  sich,  hoch- 
gestellte Personen  zu  seinen  Freunden  zählen  zu  können;  den  nMg. 
Luther  habe  er  von  ihm  gegrüsst,  später  aber  dies  unterlassen,  weil 
er  die  Hildesheimer  verleumdet  habe.  Er  habe  vor,  sich  an  eine  Hoch- 
schule zu  begeben.     0.  D.  (um  1240?). 

Beyerendo  domino  et  amico  suo  B.  Hildensemensi   canonico 

B.  Lubicensis  gracia  dei  quitquit  est  se  totum.   Super  cetera  divine 

misericordie  beneficia,  quibos  miraada  sue  patemitatis  bonitas  meam 

parvitatem  super  humane  possibilitatis  meritum  dotavit,  id  michi 

accumulatum  recognosco,  quod  persone  illustres  et  multa  morum 

lionestate  spectabiles  me  inter  notos  et  amicos  reponere  non  con- 

tempnunt.   Nosse^)  quoque  debet  vestra  benignitas,  quod  affectuosa 

et  iocunda  yestre  saiutacionis  coUacio  me  adeo  deiectat,  quod  multum 

tristicie,   si  quam  adversus  casus  afferret.  me  recreando  suffleeret 

eneeare.     Igitur  vos  exoratum  esse  volo,  ut  commonieionis  et  ex- 

hortacionis  yestre  scripta  memorem  testancia  curam  tempore  michi 

oportuno  non  pigritemini  dirigere.     Latere  vos  non  debet,  quod 

nuper  de  Hildensem  rediens  magistrum  L(utherum)  ex  parte  yestri 

cum  mnlta  deyocione  salutavi,   postmodum  autem  litteris  vestris 

acceptis  eum  salutare  supersedi,  quia  priori  die  ante  litteras  vestras 

receptas   iratis  eum  verbis  argueram  super  eo,   quod  non  cessat 

Hildensemensibus  derogare  et  famam  eorum  livoris  aculeo  in  quantum 

potest  depravare.    Sed  hec  vobis  scribo;  noUem  enim  aput  quem- 

cumque   hominem  ei  inimicicias  generare.     Ego   ad  sacre  pagine 

scolas  ire  proposui  et,  si  haberem  licenciam  vel  scirem  me  impetra- 

turum,  iam  diu  vobis  meum  propositum  intimassem. 

Abschr.  des  15.  Jahrh,  in  Cop.  VI,  11,  S,  455  Nr.  721  im  Kgl  St.-Ä,  zu 
Hannover,  Der  Brief  gehört  wohl  zweifellos  mit  dem  vorhergehenden  zusammen; 
vgl.  daselbst  das  Nähere, 


*)  noylssime  im  Cop. 


812  1240-60. 

633.  Die  Brüder  von  Steinberg  erklären  eine  Verpfändung  ßr 
gelöst,  sobald  sie  vom  Bischof  oder  Domkapitel  6^/2  Mark  erhalten. 
O.D.  (um  1240?). 

As(chwmas)  et  H(eQrictts)  fratres  dicti  de  Steinberghe  omnibus 
hoc  scriptam  videntibus  salutem  in  domino.  Recognoscünns,  qnod 
impignoracio  nobis  facta  in  Hermanno  dicto  Soneman  et  bonis  suis  a 
nobis  soluta  et  Überaus  erit^)  extunc,  qoando  a  domino  episcopo  vel 
capitulo  Hildesemensi  nobis  sex  marce  et  dimidia  examinati  argenti 
fnerint  persolnte,  unde  super  predicta  presens  scriptum  conscribi 
fecimus  et  sigillo  patrui  nostri  Grubonis  militis  roborari. 

Ähschr,  des  14,  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S.  593  Nr.  1079  im  KgL  SU-Ji  zu 
Hannover.  Die  Brüder  von  Steinberg  werden  um  diese  Zeit  urkundlich  gemumi; 
dach  kommen  die  Namen  in  der  Familie  öfter  vor. 

638*  Bischof  Konrad  gibt  den  Minoriten  in  der  Stadt  Hildes- 
heim  eine  Heimstätte.     0.  D.  (1240^46). 

Gedr.  Sehannat,  Vindem.  litter.  I,  S.  202.  Danach  wiederholt  Doebner,UB.l 
8.  98  Nr.  201  zu  1240--46. 

634«  Propst  Bruno  des  Maria-Magdalenenklosters  bekundet,  da» 
Dietrich  von  Drispenstedt  dem  Kloster  40  Pfund  gegen  eine  jährlich 
Abgabe  übergeben  hat,  so  dass  diese  Summe  nach  dessen  Tode  dm 
Kloster  verbleibe.     0.  D.  (1240^50). 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ne  processu  temporis 
et  paucitate  pcrsonarum  ea  que  rationabiliter  aguntur  alicoi  yeniant 
in  dubium,  solent^)  litterarum  testimonio  precaveri.  Noverint  igitar 
tam  posteri  quam  modemi,  quod  ego  B(runo)  dei  gratia  hnmilis 
provisor  et  prepositus  sanctemonialium^)  sancte  Marie  Magdalene 
in  Hildensem  cum  universitate  mei  conventus  recepi  xl  talenta  a 
Theoderico  de  Diismeustede,  que  contulit  ecclesie  nostre  ita  videlicet 
sub  tali  forma  et  conditione,  ut  nos  singulis  annis  in  feste  sancti 
Michaelis  ei  quatuor  talenta  quam  diu  viveret  expedite  daremos. 
Post  mortem  vero  ipsius  pecunia  predicta  ad  ecclesiam  libere  rediret. 
Huius  rei  sunt  testes  Theodericus  de  Rothinhe,  Ludegerus  de 
Lothinessen,  Theodericus  de  Werre,  Heinricus  de  Maio  monte. 
Hildebrandus  de  Drismenstede ,  lohannes  Gallo..  Herebordus  de 
DrismenstedCj  Heinricus  de  Domo  et  frater  suus.  WiUehelmus  de 
sancto  lohanne,  Hildebrandus  et  Bertoldus  de  Sulta,  Sifridus  Mira- 


*)  Cop.  liberaliter  extanc.        *)  Gr.  solet        •)  So  das  Gr. 


1240-60.  813 

bilis,  Volkerns,  Lippoldns  de  Antiqno  foro,  Lippoldus  de  Stochern 
et  frater  snas,  Lippoldus  de  Bothinge  et  alii  quam  plures,  quorum 
nomina  non  snbveniaiit.  Igitur  ne  talem  ordinationem  possit 
attempt&re  caiumpnia,  presentem  paginam  sigilli  nostri  manimine 
dnximas  roborandam. 

Or,  im  KgL  SU'A.  zu  Hannover,  Mar.-MagdcU.  Nr,  73.    Siegel  verloren, 

935«  Heinrich  von  Neindorf,  Stißsherr  von  st  Sebastian ,  und 
L,  Pfarrer  von  st.  Ulrich  in  Magdeburg,  teilen  dem  Domdechanten  und 
Domscholaster  als  päpstlichen  Delegierten  mit,  dass  in  der  Streitsache 
des  Propstes  des  Marienstiftes  mit  dem  Priester  Jakob  in  Frose  letzterer 
an  sie  appelliert  habe.     0.  D,  (1240—50). 

Reverendis  in  Christo  dominis  G(erwico)  decano,  M(einhardo) 

scolastico   Hildensemensibus  iudicibus   a  sede  apostolica  delegatis 

H(eiuricus)  dictus  de  Niendorp  canonicus  sancti  Sebastian!  et  L. 

sancti  Olrici  plebanus  Magdcbnrgenses  obseqniaro  cum  exhibicioue 

sincera.    Exhibitis  nobis  a  venerabili  in  Christo  preposito  sancte 

Marie  litteris  yestris,  in  qnibus  scripsistis  eidem,  quod  causam,  que 

vertitur  inter  ipsum  et  lacobum  sacerdotem  de  Vrose,  nobis  com- 

misissetis   diffinitiva   vobis   sentencia   reservata,   vocavimus,   sicut 

petebat  idem  prepositus,  sacerdotem  eundem  ad  presenciam  nostram 

et  requisivimus  >)  ab  eodem,  si  pro  iudicibus  nos  vellet  habere,  qui 

moram    aliquantam    et   difficultatem    quandam   pretendens  tandem 

respondit,  quod  vellet,  unde  et  litteras  commissionis  vestre  nobis 

exhibuit.    Ad  quarum  iuspectionem  et  recitacionem  diximus  partibus. 

ut  que  veDent  proponerent  coram  nobis.    Ad  quod  prepositus  pro- 

posuit  conquerendo,  quod  ipse  sibi  et  ecclesie  sue  iniuriam  faceret 

et  fecisset  in  sex  mansis,  qnos  yenerabilis  in  Christo  dominus  noster 

Magdeburgensis  archiepiscopus  sibi  per  difflnitivam  sentenciam  ad- 

indicaverat  et  ipsum  miserat  per  vicedominum  et  advocatum  suum 

in  possessionem  ipsorum.    Sacerdos  vero  respondit,  quod  nuUam  sibi 

faceret  nee  fecisset  iniuriam  in  mansis  ipsius,  sed  mansos  sibimet 

pertinentes  vellet  excolere  et  suis  usibus  coaptare.    Unde  licet  lis 

contestata  videretur  inter  partes   ex  proposicione  et  responsione 

predicta,  persuasimus  tarnen  ipsis  partibus  viam  pacis  et  diem  alium 

assignavimus  ad  iusticie  vel  ad  pacis  tractatum.   Idem  vero  sacerdos 

dicebat,   quod  advocatum  habere  non  posse,  sed  si  prepositus  de 


')  Cap.  requiviniüs. 


314  1240—60. 

piano  y eilet  agi  causam,  et  sine  scmpnlo  iuris  libenter  acceptare 
et  facere  vellet  iusticiam.  Quod  cum  prepositus  eciam  libenter 
diceret  se  facturum,  assignato  die  comparait  coram  nobis  priusqnam 
venisset  prepositus  et  repetens  excepcionem,  quam  proposuerat  de 
advocato,  quem  non  posset  habere,  dixit,  quod  nollet  stare^jinri 
coram  nobis,  sed  ad  iudicium  yestrum  redire,  et  ad  vos  eciam  appellayit 
nulla  causa  alia  assignata  nee  peimittens,  quod  aliquid  de  concordia 
tractaretur.  Unde  licet  non  placeret  nobis  ipsius  Processus,  utpote 
quibus  Vota  sunt  incerta  cause  ipsius,  quia  alter  nostrum,  ego 
H(einricus)  sancti  Sebastiani  canonicus,  auditor  testium  electns  ab 
ipso  in  eadem  causa  testes  omnes  audivi  et  Privilegium  productum 
ex  parte  prepositi  inspexi,  ex  cuius  teuere  dominus  noster  archi- 
episcopus  diffinitivam  sentenciam  tulit  adiudicans  mansos  sex  ipso 
preposito,  de  quibus  inter  eum  et  sacerdotem  questio  vertebatv. 
Visum  tamen  nobis  fuit,  ut  cessaremus  a  iudicio  et  acta  vestre 
reverencie  mitteremus,  peticionem  quoque  domini  prepositi,  quod 
racionabilis  nobis  videtur  propter  pericula,  que  sepius  proposuit 
coram  nobis,  qua  petit,  ut  vel  totam  causam,  sicut  vobis  est  delegata, 
quibuscumque  volueritis  delegetis,  ubi  secure  possit  accedere,  aat 
ipsum  a  vestro  iudicio  absolvatis,  litteris  presenübus  duximas 
transmittendam. 

Abschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  421  Nr.  617  im  KgL  St-A.  w 
Hannover. 

626*  Graf  Gebhard  von  Wernigerode  bekundet,  dass  Gebhard 
von  Kissenbruck  und  dessen  Sohn  dem  Kl.  Dorstadt  die  Vogtei  rmi 
zwei  Hufen  in  Dorstadt  überlassen  haben.     0.  D.  (1240—60). 

Dei  gratia  6(evehardus)  comes  in  Wemingerothe  ompnibus  \m 
scriptum  intuentibus  recognoscimus  et  litteris  presentibus  public«^ 
protestamur,  quod  Gevehardus  et  filius  suus  de  Eissenbrucke  daomiD 
mansorum  advocatiam  sitos^)  in  Dorstad  preposito  et  ecclesie  in 
Dorstad  liberaliter  dimiserunt.  Ad  maiorem  autem  huius  rei  evi- 
dentiam  presentem  paginam  sigilli  nostri  munimine  iussimus  insigniri. 

Or.  im  Archiv  zu  Doratadt.     Kleiner  SiegelresL 

627.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wöltingerode  den  ihm 
von   Bernhard  von   Hagen   (de   Indagine)    und   Johann   von   Flcth^ 

0  Cop.  stari.        ^  So  das  Or. 


1241,  315 

resignierten  halben  Zehnten  in  Haverla  (Haverlo).    Bei  Nienstedt  1241 
Februar  26  (iiii.  kalcndas  martii,  pontificatus  nostri  anno  xx<).). 

Testes  autem  resignationis  et  donationis  sunt  lohannes  cellerarius 
et  prepositns  in  Alsburch,  magister  Meinardus  scolasticus,  magister 
lohannes  Volcmari,  Heidenricus  canonicus  sancte  Cnicis,  magister 
Godefridus  scolasticus  sancti  Andree  clerici,  Conradus  marscalcus, 
Bodo  de  Saldere,  Ludolphus  camerarius,  lohannes  de  Sutlherem, 
Godescalcus  de  Adenstide  milites,  Theodericus  de  Goslaria,  Gerardus 
camerarius,  Heinricus  et  Berterammus  fratres  de  Bervelte,  Tethmarus 
de  Wertbike. 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  ffamioveTf  Wöltingerode  Nr.  18.  Siegel  des  Bischofs 
an  gelben  und  roten  Seidenfäden.  Gedr.  nach  Cop.  ÜB.  des  histor.  Vereins  für 
Niedersachsen  I,  S,  28  Nr.  23.    Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  546  Nr.  580. 

628«  Edler  Gerhard  von  Plesse,  Domherr,  unter  den  Zeugen 
der  Urk.  des  Edeln  Poppo  von  Plesse  und  seiner  Söhne  Hermann, 
Gottschalk  und  Otto  für  die  Blasiuskirche  in  Northeim.  1241  Februar  27 
(tertio  kalendas  martii). 

Or.  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttel.  Gedr.  Orig.  Guelf.  IV,  praef.  S.  74, 
Asseburger  ÜB.  I,  S.  152  Nr.  214. 

629«  Bischof  Konrad  überträgt  dein  Kl.  Neuwerk  bei  Goslar 
dm  Zehnteti  in  Baddeckenstedt,  den  die  Bmder  Hermann  und  Heinrich 
von  Wohldenberg  diesem  verkauft  und  ihm  aufgelassen  haben.  An  der 
Leinebrücke  zunschen  Empne  und  Ledhen  1241  März  28. 

Testes  nostre  donationis  sunt  clerici  Beinoldus  de  Dasle  maior 
prepositus,  Gerwicus  decanus,  Conradus  sancti  Mauritii,  Hugo  sancte 
Cnicis,  lohannes  de  Bracle  in  Alsburch  prepositi,  Theodericus  et 
frater  suus  prepositus  Everviuus  de  Addenoys,  Henricus  scolasticus 
et  Ludolphus  Corvus  canonicus  Montis,  Ludoldus  abbas  sancti 
Godehardi,  magister  Meinardus  scolasticus,  Heinricus  canonicus 
montis  sancti  Petri  apud  Goslariam,  Godefridus  scolasticus  beati 
Andree  scriptor  noster,  comites  Ludolphus  et  filius  suus  Ludolphus 
de  Halremunt,  Ludewicus  de  Everstein,  Burchardus  et  Heinricus 
ionior  de  Wäldenberg,  nobilis  homo  Bertoldus  de  Honburch,  milites 
Heinricus  Grubo,  Ludolphus  camerarius  et  Ecbertus  fllius  suus, 
Conradus  marscalcus  et  Heino  filius  suus,  Heinricus  pincema, 
Hogerus  de  Piscina,  Heinricus  et  Aswinus  fratres  de  Lapideo  monte, 
Rodolphus  de  Dalem  et  filii  sui,  Hermannus  de  Gandersheim,  Con- 
radus  et  Ludolphus  frater  suus  de  Elyede  et  omnes  milites  de 


316  1241. 

Poppenburg,   servi  Walterus  et  Ecbertas   fratres  et  Basilias  de 
Fredben,  Johannes  de  Berningerod,  Elyas,  Bodo  de  Iltene,  Bodo 

camerarius. Acta  sunt  hec  in  placito,  quod  erat  inter  Bertoldum 

de  Honburg  et  Ludolphum  camerarium v^.  kalendas  aprilis, 

pontificatus  nostri  anno  jj9.  primo ;  erat  autem  placitum  memoratum 
inter  Empnam  et  Ledhen  super  ripam  Laine  apud  pontem. 

Or.  in  der  Beverin.  Bibliothek  zu  Hüdesheitn.  Eingenähtes  Siegel  des  Bisekoft 
an  roten,  grünen  und  gelben  Seidenfäden,  Gedr,  Bode,  ÜB.  I,  S.  547  Nr.  58t 
Regest  Böhmer-Ficker,  Reg,  imp.  V,  Naehtr,  15  074. 

630.  Papst  Gregor  IX.  beauftragt  den  Archidiakonj  Kantor  und 
Declianten  von  Breslau  y  zu  untersuchen  y  ob  der  Olmützer  Domherr 
Wilhelm  oder  der  Hildesheimer  Domherr  Konrad  (von  Friedberg),  m 
Anhänger  des  Kaisers  Friedrich,  rechtmässig  zum  Bischof  von  Olmutz 
gewählt  worden  sei  und  danach  zu  entscheiden.  Lateran  1241  April  13 
(idus  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  decimoquinto). 

Oedr.  Mon.  Germ,  epist.  sei.  J,  S.  711  Nr.  809.  Regest  Pötthast,  Reg.pont,  11002. 
wo  die  älteren  Drucke  verzeichnet  sind.  Vgl.  über  den  Olmützer  Kirehenstreii 
Dudik,  Geschichte  des  Stiftes  Raygem  I,  S.  190  ff.,  auch  FoUaehy,  Gesch.  t. 
Böhmen  V,  1,  8. 125 ff. 

681.  Rittef*  Günther  von  Bovenden  überträgt  vier  Hufen  in 
Ammenbusen,  die  ihm  resigniert  sind,  dem  KL  Lamspringe  und  ver- 
kauft demselben  einen  Wald  bei  Wbhlenhausen.  Lafnspringe  1241  April  29. 

üniversis  Christi  fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  6(nntenis) 
miles  de  Bobente  salutem  in  eo^  qui  est  salus  omnium.  Universa 
negocia  litteris  commendata  indissolubile  servant  securitatis  vincalooL 
Notum  igitui*  esse  cupimus  üniversis  tarn  presentibus  quam  fatnris, 
quod  Emestus  miles  de  Waldenhusen  quatuor  mansos  de  proprietate 
nostra  sitos  in  Ammenbusen,  quos  a  nobis  in  feodo  tenebat,  in  manns 
nostras  resignavit  datis  eidem  Ernesto  a  preposito  et  conventn  in 
Lammespringe  xxviii  talentis  Hildensemensis  monete,  et  nos  ob 
salutem  propriam  et  devotionem  Heinrici  venerabilis  prepositi  et 
conventus  iam  prehabiti  eadem  bona  libere  et  absolute  cum  omni 
iure  et  integritate  filiis  nostris  consentientibus  Borchardo  viddicet,» 
Guutero,  Hermanno  et  Ottone  claustro  in  Lammespringe  contulimos 
perpetuo  possidenda.  Liqueat  etiam  cunctis  fidelibus,  qaod  predicto 
H(einrico)  preposito  et  conventui  silvam  apud  Woldenhusen  sitan 
filiorum  nostrorum  consensu  pro  xxi  marcis  integraliter  yendidimns« 
que  Teutonica  lingua  sunderen  appellatur.    Ne  autem  hoc  factiua 


1241.  317 

nostrum  tractu  temporis  in  dubium  veniat  alicui^  presens  scriptum 
inde  confectum,  qnia  proprium  sigillum  non  habuimus,  sigillo  nepotum 
nostrorum  G(unteri)  et  Ber(nardi)  fratrum  de  Hardenberge  fecimus 
roborari.  Huius  rei  testes  sunt  Everhardus  abbas  de  Northern, 
Lathems  abbas  de  Stene;  Ludolphus  prepositus  de  Eatelenborch, 
Otto  prepositus  de  Weneden,  Heidenricus  sacerdos  de  Seborch, 
Reinoldus  de  Honstat,  Heinricus  de  Hokelem,  Manegoldus  de  Hildese, 
Godescalcus  de  Bule  sacerdotes,  dominus  Gunterus  et  Bemardus 
frater  suus  de  Hardenberge,  Gunterus  calvus  de  Bobente,  Ludolfus 
de  Medchem,  Heinricus  de  Hokelem,  Crachto  de  Angerstein,  Her- 
mamius  de  Sulinge  milites.^)  Acta  sunt  hec  in  Lammespringe  anno 
mo.  (fi(fi.  xloi<>.,  üi.  kalendas  mai. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover ,  Lamspringe  Nr.  24.  Siegel,  zur  Hälfte  fort, 
lässt  noch  zwei  aufrechte,  mit  den  Bücken  gegen  einander  gekehrte  Schlüssel  er- 
kennen.   Regest  Harenberg,  Hist,  Oanderah.  S,  762. 

863«  Bischof  Konrad  genehmigt  den  Gütetiatcsch  zivischen  den 
Klöstern  Dorstadt  und  Heiningen.     Heiningen  1241  Mai  4. 

ConradusdeigratiaHildensemensisepiscopus.  Notum  essevolumus, 
qnod,  cum  cenobium  sanctimonialium  de  Heninge,  ut  nobis  innotuit, 
in  Villa  Dorstad  haberet  allodium  unum  cum  octo  mansis,  molendinum 
nnum  et  Septem  areas  in  eadem  villa  sitas  et  insuper  decem  et 
novem  ntilitates  in  silva  que  Oder  vocatur,  cum  omni  iuris  integritate 
libere  et  absolute  et  sine  omni  honere  advocatie  supradicto  cenobio 
in  Dorstad  in  proprium  contulit.  Ad  herum  autem  recompen- 
sationem  cenobium  sanctimonialium  de  Dorstad  decimam  de  Werle 
cnm  curte  quadam  in  ipsa  villa  2)  predicto  cenobio  reliquid  et  in- 
super tres  mansos  in  Bitzardingerod  sitos  cum  duobus  pratis  et 
tribus  Qtilitatibus  lignorum  in  silva  ville  attinente,  in  villa  vero 
Ylotedhe  aream  unam  et  lii  iugera  cum  una  utilitate  lignorum  in 
Silva  Bomeholt  et  medietatem  silve  ibidem,  que  specialiter  ipsi 
cenobio  de  Dorstad  attinebat.  Unde  nos  commutationem  istam,  cum 
de  consensu  et  voluntate  utriusque  cenobii  et  advocatorum  et  maxime 
pro  conunodo  et  utilitate  hinc  inde  considerata  facta  sit,  et  quia 
advocati  omni  iuri  suo  liberaliter  renuntiaverunt,  et  hanc  nostre 
approbationis  paginam  ad  perpetue  corroborationis  flrmitatem  muni- 
mine  sigilli  nostri  duximus  roborandam.  Nulli  ergo  omnino  hominum 
liceat  haic  nostre  confirmationi  ausu  temerario  contraire.     Si  quis 

1)  milites  über  der  Zeile  nachgetragen,        ^)  YÜla  Übergeschrieben. 


318  1241. 

vero  hoc  attemptare  presumpserit,  omnipotentis  dei  indignationem 
ac  Dostre  sententie  excommonicationem  sc  noverit  incm-risse.  Datam 
apud  Heninge  anno  domini  m9.  cc<>.  jfih^.,  iüR  nonas^)  maii,  ponti- 
flcatus  nostri  anno  vicesimo. 

Or,  im  Kgl.  St,-A,  zu  Hannover,  Heiningen  Nr,  15,  Beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs,  Gedr,  ÜB,  des  histor,  Vereins  für  Niedersachsen  I,  S.  29  Nr,  24,  Dit 
mut.  mut.  gleichlautende  ürk,  für  das  KL  Dorstadt  im  Archiv  zu  Dorstadt;  Siegd 
des  Bischofs  gut  erhalten  an  gelben  und  grünen  Seidenfäden, 

633.  Bischof  Konrad  überträgt  dsm  Domkapitel  den  Zehnten 
in  Holtensen,  den  es  von  den  Kanonikern  des  Andreasstiftes  zurück- 
gekauft hat.     Hildesheim  1241  Mai  16, 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibns  Christi 
fidelibus  gratiam  in  presenti  et  gloriam  in  futuro.  Conscribere 
solemus  frequenter  id  quod  coram  nobis  geritur,  ne  geste  rei*)  per 
allcuins  calumpniam  inposterum  derogetnr.  Notum  igitur  sit  universis 
presentibns  et  posteris,  quod,  cum  dilecti  filii  capitulum  maioris 
ecclesie  in  Hiidensem  a  canonicis  sancti  Andree  forensis  decimam 
in  Holthusen  pro  septuaginta  et  sex  libris  et  decem  solidis  de  nostro 
consensu  et  beneplacito  redemisset,  nos,  ne  crederetur  nichil  esse 
actum  quamdiu  aliquid  restaret  agendum,  pro  anime  nostre  remedio 
contulimus  eam  iam  dicto  capitulo,  ne  posset  aliquis  ei  impostenm 
viciosum  titulum  opponere  vel  aliene  rei  conscientiam  exprobrare. 
Et  in  huius  rei  perpetuum  indicium  sigillo  nostro  presens  scriptam 
duximus  roborandum.  Actum  est  hoc  coram  capitulo  nostro  Hil- 
densem anno  domini  m^.  cc^.  xli^.,  x^^yii^.  kalendas  iunii,  pontificatQs 
nostri  anno  vicesimo. 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  185  mit  dem  Siegei 
des  Bischofs.    Regest  Doehner,  ÜB.  I,  S.  85  Nr.  172, 

634.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Domkapitel  die  Hälfte  des 
Zehnten  in  Ketnme,  die  ihm  Johann  von  Kemme  resigniert  hat.  In 
der  Kapelle  zu  Poppenburg  1241  Juni  6. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  Christi 
fidelibus  salutem  et  felicitatem  in  omnibus  peroptatam.  Ut  maiot 
fides  adhibeatur  negociis  gestis,  'expedit  aliquotiens  scripturam  fieri, 
que  contineat  testimonium  veritatis.  Presenti  igitur  littera  sigiUo 
et  titulo  nostri  nominis  insignita  tam  posteris  quam  presentibns,  nt 

^)  Or.  nanas.        ')  memoria  wird  hier  fehlen. 


1241.  319 

fidem  veritas  habeat,  declarandum  duximns,  quod  lohannes  de  Eemme 

miles  centum  libras  Hildensemensis  monete  a  maiori  capitulo  Hil- 

densemensi  accepit,  pro  quibus  ipse  cum  uxore  eius  Floria  et  fllia 

utrinsqne  Bia  medietatem  decime  in  Eemme  cum  omni  iure,  quod 

eis  competebat  tam  in  villa  quam  in  agro,  in  nostras  manus  puplice^ 

resipavit,  quam  nos  postmodum  predicto  capitulo  ad*)  honestatem 

ecciesie  et  ad  utilitatem  contulimus,  ut  ex  boc  nobis  meritum  apud 

denm  et  memoriam  apud  ecclesiam  cum  frateme  karitatis^)  aucmento 

et  orationum  participio  faceremus.   Testes  huius  rei  sunt  Heinricus 

de  Tossem  custos,  Albertus  de  Eversten^)  prepositus  Montis  sancti 

Petri  apud  Goslariam,  Sifridus  de  Barem,  Theodericus  de  Adenoys,^) 

magister  lohannes  filius«)  Volcmari  Divitis,  Gerradus'^)  de  Plesse, 

magister  Bichardus    et  magister  Gerardus   domini   Elye    canonici 

sancte   Crucis,   Bruno   prepositus   sororum    penitentium,    magister 

Godefridus    scolasticus    sancti    Andree,^)    Bertoldus    vicarius    de 

Stempne  clerici;  comes  Wedekinnus  de  Poppenburch,  Theodericus 

de  Rotthinge,  Hermannus  de  Stempne,  Heinricus  de  Heymmedesdore 

et  filius  suus  Bertoldus  Pil,  Hermannus  Bok  de  Wlfinge»)  milites, 

Thimmo,  Gerardus  camerarius,  Albertus  de  Wlfinge*),  Waltherus^^^) 

de  Bervelthe,  lohannes  Gruk,  Bertoldus  de  Eihem,   lohannes  de 

Siferdeshusen  servi  et  alii  quam  plures.    Acta  sunt  hec  in  capella 

Puppenburch")  ante  summum  altare  in  choro  anno  dominice  in- 

camationis  millesimo  c^c^.   quadragesimo   primo,   viii^.   idus   iunii, 

pontificatus  nostri  anno  vicesimo. 

Or.  im  Kgl.  SU-A,  zu  Hannover,  Domstift  Hilde$heim,  in  doppelter  Aus- 
fertigung, Nr.  186  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  an  Pergamentstreifen  und  Nr.  187 
(B)  mit  demselben  Siegel  an  weiss-rot^gelben  Seidenfäden.  Regest  Bode,  ÜB,  I, 
S,  549  Nr.  583. 

68S«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Herzog  (Otto)  von  Braun- 
schweig  aus  seiner  Hand  das  Kreuz  gegen  die  Tataren  genommen  habe. 
Braunschweig  1241  (pontificatus  nostri  anno  vicesimo)  o.  T.  (Juni). 

Huias  rei  testes  sunt  de  Riddageshusen  et  de  Valle  beate 
virginis  ordinis  Cysterciensis ,  de  Lüttere  et  sancti  Egidii  in 
Bruneswic  nigri  ordinis  abbates,  frater  Ludolfus  de  ordine  Minonim, 
frater  Thidericus  de  Sulinge,  comes  Hermannus  iunior  de  Wolden- 

Ahweichungen  in  B:  *)  publice.  *)  ad  — util.  nachgetragen.  ')  caritatis. 
*)  Ererstein.  *)  Addenoys.  «)  filius  fehlt.  '^)  Gerardus.  »)  Audree. 
«)  WlfOnire.        ^^)  Waltems.        ^0  Poppenburch. 


320  1241. 

berg,  dominus  Bemardus  de  Dorstad,  Ekbertus  de  Wlferbuüe^ 
Frithericus  et  Ludolfus  de  Esbeke,  Bertrammus  de  Velthem,  Anno 
dapifer,  Heino  de  Wenethen,  Ludolfus  et  Gevehardus  de  Borthvelde. 

Oedr.  Orig.  Guelf,  IV,  190.  Regest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  11351,  mii 
Zeugen  Asseburger  ÜB.  I,  8. 154  Nr.  216. 

636.  Die  von  Schöneberg  resignieren  dem  Bischof  Konrad  ixe 
Zehnten  in  Oddingehusen  und  in  Eddinghausen,  welche  die  voti  Beihein 
denen  von  Halboldessen  und  diese  wiederum  ihnen  aufgelassen  haben, 
nachdem  sie  die  Zehnten  dem  Propst  von  Escherde  verkauft  haben, 
0.  D.  (zu  1241  Juli  5). 

Dilecto  domino  suo  C(onrado)  Hildensemensi  episcopo  Conradns 
et  Bernardus  dicti  de  Sconinberh  paratissimum  in  omnibus  et  ad 
omnia  sue  possibilitatis  obsequium.  Honestati  vestre  significamns, 
quod  decimam  in  Oddingehusen  et  decimam  in  Etthingehnsen,  qnas 
nos  de  manu  vestra  tenemus  in  feodo,  concesseramus  in  feodo  Lndolfo 
et  Eswino  militibus  dictis  de  Haleboldessem  et  ipsi  concesser&nt 
eas  EkbertO;  Conrado  et  Walthero  in  Bethenem,  a  quibus  tribus  vide- 
licet  Ekberto,  Conrado  et  Walthero  redemit  eas  prepositus  Heinricns 
de  Escherte,  et  ipsi  resignaverunt  eas  dominis  suis  scilicet  Lndolfo 
et  Eswino  supradictis,  a  quibus  similiter  redemit  eas  dictiis  frt- 
positus,  et  ipsi  etiam  resignaverunt  eas  nobis  et  nos  eas  vobis 
similiter  resignamus  ecclesie  dei  in  Escherte  conferendas. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Eacherde  Nr.  24,  Siegel  des  Konrod 
wenig  beschädigt,  Schild  geteilt ,  im  oberen  Felde  wachsender  Löwe  nach  rediU: 
t  SIGILLVM  CONRADI  DE  SCONE(BER)G. 

637.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Escherde  die  ihm 
resignierten  Zehnten  in  Oddingehusen  und  Eddinghausen.  Escherdt 
1241  Juli  5. 

Gonradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  Christi 
fidelibus  salutem  in  domino  Ihesu  Christo.  Presentis  scripti  testi- 
monio,  cui  munimen  sigilli  nostri  appendimus,  declaramos,  quod 
dilecto  filio  Heinrico  preposito  in  Escherte  fideliter  procnrante 
Conradus  et  Bernardus  nobiles  de  Sconenberch  decimas  in  Oddinge- 
husen et  Ettingehusen  in  manus  nostras  publice  resignarunt,  quibus 
Ludolphus  et  Eswinus  de  Haleboldissen  milites  easdem  decimas 
libere  dimiserunt.  Ekbertus  autem  cum  Conrado  et  Walttero  de 
Bethenem  Ludolpho  et  Eswino  dictas  decimas  similiter  resignavit 
cum  omni  iure,  quod  eis  in  sepedicüs  decimis  competebat.    Nos 


1241.  321 

ergo  hac  resignatione  facta  decimas  illas  monasterio  ancillarum  dei 
in  Escherte  contulimus ,  ut  propter  hoc  meritum  apud  deum  et 
orationum,  que  ibi  finnt,  nobis  participinm  faceremns.  Testes 
huius  rei  sunt  Heinricus  custos,  magister  Meinardus  scolasticus, 
Theodericus  de  Addenoys,  Heinricus  plebanus  de  Nienstide, 
magister  Godefridos  scolasticus  sancti  Andree,  Johannes  Passer 
clerici,  comes  Wedekinnus  de  Poppenburch,  Hugo  de  Holthusen, 
lohannes  de  Suttherem  milites,  Theodericus  de  Goslaria,  Bodo  de 
Hthene,  Berterammus  et  Wälterus  de  Bervelthe,  Wedekinnus  et 
lohannes  de  Vorsato,  Thetmams  de  Wertbike  servi  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  in  claustro  Escherte  anno  domini  rxfi.  ccfi.  x^uo.^  üio, 
nonas  iulii,  pontificatus  nostri  anno  xx^. 

Or,  im  Kgl,  St.-Ä.  zu  Hannover ,  Escherde  Nr,  15.  Siegel  des  Bischofs  an 
blauen  und  weissen  Hanffäden, 

68S«  Bischof  Konrad  übertragt  dem  Kl.  Demeburg  den  Zehnten 
in  Wesaeln  (Westenem),  welchen  Heimich  de  Cirniterio,  Sohn  des 
Heinrich  Dives  sei.,  für  106  Pfund,  die  ihm  Propst  Johann  von 
Demeburg  gegeben,  dem  Edeln  Dietrich  von  Depenov,  und  dieser  für 
sechs  Pfund  dem  Aussteller  aufgelassen  hat.  Forste  (Vorsati)  1241 
Septetnber  7  (vii<>.  idus   septembris,   pontificatus  nostri  anno   xxi^.) 

Testes  huius  rei  sunt  lohannes  cellerarius  prepositus  in  Als- 
burch,  magister  Meinardus  scolasticus,  magister  Geroldus  de  Minda, 
Bemardus  sacerdos  de  Vorsato,  Godefridus  scriptor  clerici,  frater 
Theodericus  de  Elmesborch,  lohannes  de  Suthterem  miles,  Volradus 
filius  domini  Theoderici  de  Depenov,  Bodo  de  Saldere,  Lenardus 
de  Hottenem,  Theodericus  de  Goslaria,  Theodericus  de  Hedder- 
kessen  servi. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  11,  Siegel  des  Bischofs,  von 
den  gelben  Seidenfäden  abgefallen,  liegt  lose  bei.  Gedr.  Zeitschrift  1868  S.  123, 
Regest  Bade,  ÜB.  I,  8.  549  Nr.  584,  Doebner,   ÜB.  I,  S.  85  Nr.  173. 

OSO.  Bischof  Konrad  überträgt  detn  Kl.  Wieyihausen  den  Zehnte^i 
im  Oockenholz  (Gakenholte),  den  es  von  Ritter  Johann  von  Ethzienrod 
gekauft  hat,  welcher  den  Zehnten  den  Brüdern  Luthard  und  Luthard 
von  Meinersen  resigniert,  die  ihn  tvieder  dem  Bischöfe  auflassen. 
Wienhausen  1241  September  17  (xv.<>  kalendas  octobris,  pontificatus 
nostri  anno  vicesimo). 

Testes  huius  rei  sunt  lohannes  cellerarius,  magister  Meinardus 
scolasticus,  Geroldus  de  Miuda,  lohannes  Volcmari  canonici  nostri, 

HildMh.  UB.    n.  21 


322  1241. 

Godefridus  scolasticus  sancti  Andree  scriptor  noster,  clerici,  Hugo 
de  Holthusen,  lohannes  de  Sudterem  milites,  Bodo  de  Iltenem,  Bodo 
de  Säldere,  Tethmarus  de  Wertbike,  Gereko,  Berterammus,  Bodo, 
WidekinnuB  camerarii  nostri. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhauaen,  Nr.  17,  Siegel  des  Bischofs  an  weissen 
und  blauen  Hanffäden. 

640.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Escherde  den  halben 
Zehnten  in  Brüggen,  den  es  gegen  Oüter  in  Wennerde  eingetauscht 
hat.     1241  November  20. 

Conradas  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns  omnibns,  quibus 
hoc  scriptum  faerit  exhibitum,  salutem  in  domino.  Noverint  nniyersi 
presentes  et  posteri,  quod,  cum  ecclesia  in  Escherte  commatationem 
faceret  cum  domino  Basilio  de  bonis  in  Wennerde  pro  medietate 
decime  in  Bruckem,  quam  tenebat  de  manu  nostra,  resignavit  eam 
nobis.  Et  facta  resignatione  contulimus  eam  iam  dicte  ecclesie  in 
Escherte  iure  perpetuo  possidendam.  De  hac  causa  non  desideramos 
aliud  nisi  communionem  orationum  et  omnium  opeiiim  bonorom, 
que  ibidem  deo  donante  procurata  fuerint  et  ut  anniversarios 
noster  in  loco  illo  sollempniter  peragatur.  Testes  huius  rei  sunt 
dominus  Ludolfus  scriptor,  fratres  duo  de  Holthus  Teodericns  et 
Hugo,  dominus  Teodericns  de  Rothinge,  Ecbertus  camerarius,  Bem- 
hardus  frater  prepositi,  lohannes,  Conradus,  Amoldus,  Albertos 
famuli.  Ut  hec  donatio  nostra  stabilis  et  flrma  permaneat,  sigilli 
nostri  inpressione  roboramus.  Acta  sunt  hec  anno  incamationis 
domini  rsfi.  c(fi.  xl.  i.,  xii.  kalendas  decembris. 

Or.  im  Kgh  SU-Ä.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  16.  Siegel  des  Bischofs  «» 
roten  Seidenfäden. 

641.  Bischof  Konrad  bekundet  den  Verzicht  Siegfrieds  des  ÄUeren 
von  Rutenberg  auf  alle  Rechte  an  den  Gütern  in  Harber  (Herbere),  irefcAf 
Lutbert,  der  Imker  (puticlarius)  des  Bischofs,  dem  Propst  Werner 
von  Wienhausen  verkauft  und  dem  Bischef  resigniert  hat,  und  erneuert 
die  bereits  am  1.  Oktober  bei  Forste  (aput  Vorsatum)  vorgenommene 
Schenkung  dieser  Güter  an  das  Kloster.  Bei  Rosenthal  1241  November  24 
(yiiio.  kalendas  decembris  pontificatus  nostri  anno  vicesimo  primo). 

Testes  huius  rei  sunt  clerici  lohannes  prepositus  in  Alsborch, 
magister  Meinardus  scolasticus,  magister  Geroldus  de  Minda,  magister 
Bichardus  canonicus  sancte  Crucis,  magister  Godefridus  scolasticus 


1241.  828 

sancti  Andree,  Conradus  et  lohannes  sacerdotes  in  Bosendale, 
miljtes  Bertoldns  advocatos  Montis,  Hermannns  iunior  de  Uslaria, 
Luppoldus  de  Veten  foro,  Borhhardus  de  Saldere,  Cesarius  de 
Walede,  Tegenhardus  de  Elvede,  Theodericus  de  PrJme,  Hugo  de 
Holthusen,  lohannes  de  Suttherem^  send  comes  Wedekinnus  de 
Poppenburg,  Conradus  Spade,  Thidericus  de  Oberge,  Widego,  Thi- 
dericos  de  Qoslaria,  Bodo  de  Iltenen,  Bertoldus  Crane,  Bodo  de 
Saldere,  Ecbertus  filius  camerarii,  Gereko,  Berterammus  de  Beryelthe 
et  Heinrieus  frater  suus,  Bodo,  Wedekinnus  camerarii,  Tlietmarus 
de  Wertbeke,  Sigebodo  de  Barem,  Gerardus  de  Nienovere,  lohannes 
de  Siferdeshusen. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  18.  Siegel  des  Bisehofs  an  roten 
Seidenfäden. 

642«  (Ludold)^),  Abt  des  Oodehardiklosters,  unter  den  Zeugen 
der  JJrk.  der  Cyriacütiftes  in  Braunschweig  für  d^xs  KL  Wülfinghausen. 
Benstorf  1241  Dezember  6  (in  die  beati  Nicholai). 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Wülfinghausen  Nr.  12.  Oedr.  v.  Hodenberg, 
Caienberger  ÜB.  VHI,  S,  13  Nr.  15. 

643«  Bischof  Konrad  überträgt  den  Nonnen  der  Maria  Magdalena 
vier  Hufe  und  einen  Hof  in  Hohenhameln,  die  sie  von  Heinrich  von 
Hameln  gekauft  und  dieser  ihm  resigniert  hat.  Poppenburg  1241 
(1242)  Dezember  27. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.^)  Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Per  presens  scriptum  notum  esse  volumus 
presentibus  et  futuris,  quod  Bruno  prepositus  et  conventus  sororum 
de  claustro  sancte  Marie  Magdalene  in  Hildenseim  emerunt  a  Heu« 
rico  paryo  de  Hamelem  ministeriali  nostro  quatuor  mansos  Hon- 
hamelen  sitos,  quos  de  manu  nostra  tenuit,  et  curiam  unam  ibidem 
cum  omni  iure,  quod  mansi  illi  et  curia  illa  habere  ibi  consueverant 
in  campo  et  villa,  datis  eidem  nonaginta  talentis  Hildensemensis 
monete,  et  hoc  fecerunt  de  beneplacito  et  consensu  filiarum  ipsius 
sciücet  Bykeze  et  ludithe  et  Helenburgis.  Et  nos  resignatione 
eorundem  mansorum  et  curie  nobis  facta  contulimus  pro  remedio 
anime  nostre  eos  iam  dicto  claustro  ad  usus  sororum,  que  ibidem 
domino  et  beate  Marie  Magdalene  sub  religionis  habitu  deservient, 


^)  Für  den  Namen  im  Or.  leerer  Raum  gelassen.         *)  Bis  hier  verlängerte 
Schrift. 

21* 


S24  1241. 

iure  perpetuo  possidendos.  Huius  rei  testes  sunt  Thetmarus  sancti 
Michaelis  et  Ludoldus  sancti  Godehardi  abbates,  Beynoldus  maior 
prepositus,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Henricus  custos,  lohannes 
prepositns  de  Olesborch,  Menardus  scolasticus,  Sifridus  de  Barem 
maioris  ecclesie  nostre  canonici,  Wernerus  prepositus  de  Lamspringe, 
item  Henricus  senior  et  filius  suus  Henricus  iunior  comites  de 
Woldenberh,  Ludolfus  caraerarius,  Henricus  magnus  de  Hamelen, 
Hermannus  et  Ludolfus  fratres  de  Thinkelere,  lobannes  de  Aden- 
stede,  Bertoldus  de  Broschem,  Conradus  Spado,  lobannes  de 
Suttberem,  lordanis  de  Ylthene,  Conradus  de  Embreke,  Herewicns 
de  üttcssem,  Burcbardus  de  Saldere,  Cesarius  de  Weledhe  milites, 
Theodericus  de  Goslaria,  Gerardus  et  Bertrammus  camerarii,  Ekbertas 
Spade.  Interfuerunt  etiam  Volkmarus  de  Hamelen  et  Hermaimiis 
de  Olem  milites  et  alii  quam  plures.  Ut  igitur  factum  boc  flrmom 
et  inconvulsum  permaneat  in  perpetnum,  nos  scriptum  boc  nostroiD 
inde  confectum  dedimus  et  illud  sigilli  nostri  munimine  fecimas 
roborari.  Actum  anno  ab  incarnacione  domini  millesimo  ducentesimo 
xP.  ü^.,  pontificatus  nostri  anno  xx^.  Ü9.  Datum  Poppenborcb  vi*, 
kalendas  ianuarii. 

Or.  im  Kgl.  St,-Ä,  zu  Hannover^   Mar.  Magdal.  Nr.  32  mit  dem  Sief^  itt 
Bischofs  an  weissen  und  blauen  Hanffäden. 


644.  Bischof  Wilhelm  von  Minden  genehmigt  den  Verkauf  «m 
Gütern  in  Giften  durch  den  Abt  von  Schinna  an  den  KancnHur 
Heinrich  des  Moritzstiftes  0.  D.  (1241), 

W(ilbelmus)  dei  gratia  Mindensis  episcopus  discretis  viris  . . 
preposito,  .  .  decano  totique  capitulo  beati  Mauritii*)  in  Hil- 
densem eternam  in  Cbristo  salutem.  Universitati  vestre  significamui. 
quod  nos  vendicionem  bonorum  in  Guiftbene,  quam  abbas  Scinnensid 
cum  domino  Heinrico  concanonico  vestro  contraxit,  gratam  et  rataiD 
babemus.  Super  quo  presentes  litteras  sigilli  nostri  munimine 
roboramus. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr.  14.  Siegel  von  dem  um  df 
Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen  ab;  doch  lassen  die  lose  beiliegenden  Stüekf 
erkennen,  dass  Bischof  Wilhelm  der  Aussteller  ist.  Regest  WestfSL  ÜB.  H. 
S.  99  Nr.  360. 


*)  Or,  Maoricitii. 


1241,  325 

645«  Abt  und  Kapitel  des  KL  Schinna  verkaufen  dem  Moritz- 
stifte  fünf  Hufen  und  Hausstellen  in  Giften,  die  sie  vom  Grafen  von 
Oldenburg  gekauft  haben.     1241. 

Conradus  dei  gratia  abbas  Schinnensis  totamque  einsdem  cenobii 

capitulum  universis  presentem  paginam  inspecturis  in  eo  qoi  salus 

est  omniaiu  salutem.    Ea  que  a  nobis  aguntur  ne  oblivioai  intor- 

cidant,  publica  fieri  pcnnittimus  instrumenta.    Ad  noticiam  itaque 

tÄm  futurorum  quam  presentium  cupimus  pervenire,  quod  eo  iure, 

quo  qoinque  mansos  in  Gifthenem  sitos  et  totidem  areas  cum  suis 

pertinentiis  a  nobilibus  in  Oldenburh  videlicet  comite  Heinrico  et 

matre  sua  cum  suis  heredibus  comparavimus,  ecclesie  beati  Mauricii 

in  Hiidensem   pro    scptuaginta   duabus   marcis   Bremensis   argenti 

vendidimus  iure  perpetuo  possidendos.    Ad  maiorem  igitur  cautelam 

nos  dicte  ecclesie  obligamus,  quod  ipsi,  si  qua  in  posterum  orta 

fiierit  questio,    prout    ins    exigit    warandiam   prestabimus   nostris 

laboribus  et  expensis.   Huic  contractui  presentes  fuerunt  venerabües 

viri  Conradus  prepositus,  Fridericus  decanus,  Bertrammus  thesaurarius, 

Heinricus  scolasticus,  Heinricus  de  Scorlemer,  Heinricus  de  Stokem, 

Albero  de  Tossem,  Ludengerus  de  Kemme,  Heinricus  de  Hiddestorp 

canonici  predicte  ecclesie.   Testes  vero  sunt  Bertoldus  de  Olestesen, 

Otto  de  Brochove,  Hermannus  de  Buren,  Heinricus  de  Horsholte, 

Alexander  Camerarius,   Berwardus   et  Heinricus  de  Hemenhusen, 

Lippoldns  de  Mandesle  milites.    Ut  autem  hec  maneant  inconvulsa, 

presentem  litteram  inde  conscriptam  sigillorum  nostrorum  munimine 

dignum  duximus  roborare.  Acta  sunt  hec  anno  domini  m9.  ccP.  xxxx^io. 

Or.  im  Kgl,  St.'A,  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr.  17  mit  den  wenig  beschädigten 
Siegeln  des  Abtes  und  des  Konventes  in  Schinna. 

64S*  Abt  und  Kapitel  von  Schintm  weisen  die  Walburg  in 
Giften  wegen  der  Zinszahlung  an  das  Moritzstift.    0.  D.  (1241). 

Conradus  dei  gratia  abbas  in  Schinna  totumque  einsdem  ecclesie 
capitulum  omnibus  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit  salutem  in 
eo,  qui  est  salus  omnium.  Notum  sit  omnibus  presentem  litteram 
inspectoriS;  quod  neque  Walburgi  neque  eins  heredibus  uUam*)  in 
irea  Gifthene,  in  qua  manet,  ipsam  temere  obtinendi  warandiam 
)restamus;  sed  si  in  gratia  dominorum  montis  sancti  Mauricii  in 
lildessem,  quibus  eadem  bona  integraliter  vendidimus,  et  in  villa 

1)  Or.  TiUam. 


326  1241. 

et  extra  villam  solitnm  censum  dando  poterit  obtinere,  gratam  nobis 
erit  pariter  et  acceptum. 

Or,  im  KgL  St,-Ä.  zu  Hannover  y  Maritzsiift  Nr,  16  mit  den  beschädigte 
Siegeln  des  Äbtes  und  des  Kapitels  von  Schinna, 

647«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass,  nachdem  ßertold  roii 
Waldersburg,  Ritter,  ihm  die  Zehnten  in  Gockenholz  (Gokenholte)  uni 
Sandlingen  (Santleve)  resigniert  hat,  die  Besitzer  die  Zehnten  für  sich 
in  Anspruch  nehmen  können.  Bei  Wienhausen  1241  (pontificatus 
nostri  anno  vicesimo  primo). 

Testes  huius  rei  sunt  lohannes  prepositus  in  Aisburg,  magister 
Meynardus  scolasticus,  magister  Geroldus  de  Minda  ecclesie  nostre 
canonici,  Conradus  sancti  Cyriaci  canonicus,  Godefridus  scriptor 
sancti  Andree  scolasticus  clerici,  Gereko  camerarius,  Lutbertos, 
Thidericus  de  Goslaria,  Bertrammus  de  Bervelte  servi. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  in  Cop.  LK,  266,  S.  11  im  KgL  St-A.  tu 
Hannover, 

648.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Midiaeliskloster  eine  Hau^ 
statte  in  Essern  und  den  Teil  einer  solchen  neben  dem  MariorMa^daUnen- 
kloster.     Forste  1241. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibos  hanc 
litteram  inspecturis  salutem  in  Christo  Ihesu.  Ne  ea  que  coram 
nobis  aguntur  oblivione  intercidant,  puplica  fieri  volumus  instrumeoU. 
Ad  notitiam  itaque  omniura  cupimus  pervenire,  quod  nos  pro  deo 
et  anime  nostre  remedio  obtentu  etiam  singularis  erga  nos  devotionis 
venerabili  abbati  Th(etmaro)i)  et  eins  monasterio*)  sancti  Michahelis 
apud  Hildensem  aream  unam  in  Essem  sitam  conferimus  et  donamos« 
quam  Ecbertus^)  et  Heinricus*)  Pica«^)  fratres  ecclesie  iam  dicte 
pro  quatuor«)  libris  venditam  coram '')  nobis  liberaliter  resignarunt. 
Conferimus  etiam  eidem  abbati  et  ecclesie  sue  partem  aree,  que 
Sita  est  apud  sorores  sancte  Marie  Magdalene  Hildensemensis  civi- 
tatis, quam  dominus  Theodericus^)  de  ßothinge  prenotate  ecclesie 
pro  tribus  talentis  venditam  nobis  voluntarie  resignavit^  et  nos  haue 
donationem  sigilli  nostri  appensione  firmamus  et^)  testibus  annotatis. 
Testes lö)    sunt    huius    rei    Conradus    prepositus    montis    sancti") 

Abweichungen  in  B.:  *)  Th.  fehlt.  *)  ecclesie  ohne  s.  M.  a.  H.  •)  Ecfc. 
—  fratres  auf  Rasur.  *)  Hinricns.  *)  Pica  fehlt.  •)  iüi.  '^)  coram  nobes 
fehlt.  •)  Thidericus  xniles  de  Rodhinge.  •)  et  —  anuot.  fehlt.  >•)  Test« 
yero  smit        ^0  b.  Maur.  fMu 


1241.  327 

Matiritii,  Sifrldus  de  Rutenberh^)  et  fllius  eius  Sifridos,  Volcmaras 
Dives  et  Alias  eins  Heiaricus,  Helmoldus,  Sifridus  Mortificator  et 
alii  qaam  plares.  Datum  apud^)  Vorsate  anno  domini  millesiiuo 
cc^.  xoii<>.,»)  pontificatus  nostri  anno  xxi. 

Or.  in  doppelter  Ausfertigung  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover,  Michaeliski. 
Nr.  36  (Ä)  und  Nr,  37  (B),  beide  mit  beschädigtem  Siegel  des  Bischofs  an  von 
der  ürk.  geschnittenem  Pergamentstreifen.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  86  Nr.  175. 

049»  Das  Moritzstift  verkauft  dem  Domkapitel  sein  Land  in 
Langenholzen.     1241. 

Conradns  dei  gratia  prepositus,  F(ridericus)  decanus  et  totum 
capitolum  montis  sancti  Mauricii  in  Hildensem  omnibos  Christi 
fidelibos  salutem.  Propter  penunam  veritatis  et  inmissiones,  que 
finnt  cottidie  per  angelos  malos,  ita  consuetndinem  temporis  sequimor. 
qaod  ea  qae  legitime  gerimos  et  presentia  testium  et  litterarnm 
testimonio  solidamus.  Notum  igitur  facimas  presentibus  et  futuris, 
quod  nos  predium  nostnim  de  üii  mansis  quemlibet  mansum  nume- 
ratom  de  xxx  ingeribus  et  xv  ingeribus  sine  decima  in  villa  que 
Holthusen  dicitur  situm  prope  Alvelde  comparatum  a  Phylippo  laico 
et  a  venerabili  domino  nostro  Conrado  Hildensemensi  episcopo 
ecclesie  nostre  donatum,  sicut  in  instrumento  exinde  confecto  plenius 
continetur,  capitulo  maioris  ecclesie  pro  xl  talentis  vendidimus  ipsum 
donationis  instrumentum  eidem  capitulo  presentantes.  Ut  autem  hec 
eadem  yenditio  cunctis  temporibus  Anna  et  stabilis  perseveret,  pre- 
sentem  paginam  de  hoc  conscriptam  sigillo  ecclesie  nostre  duximus 
roborandam.  Acta  sunt  hec  anno  incamacionis  dominice  m^.  c^c^.  xl^i»., 
pontificatus  domini*)  nostri  episcopi  anno  x<>x9iö. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  188,  mit  beschädigten 
Siegeln  des  Kapitels  und  des  Propstes  an  blauen  Hanffäden.  Die  ürk.  Konrads 
oben  Nr.  494. 

OSO«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Burchard  von  Salder  und 
Sohn  den  Nonnen  der  Maria  Magdalena  das  Eigentum  von  zwei  Hufen 
und  drei  Hausstellen  in  Barfiten  gegen  vier  Pfund  übertragen  haben.  1241, 

Conradns  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse 
volumus,  quod  Bürchardus  de  Saldere  senior  et  fllius  suus  Gerebertus 
proprietatem  duomm  mansorum,  quos  habuerunt  in  Barenthen,  et 
tres  areas  ibidem  sitas  contulerunt  iure  perpetuo  super  relliquias 

*)  Butenberge.       *)  ap.  Vor.  fehlt.       •)  Dahinter  Rasur.       *)  Or.  domino. 


328  1241. 

beate  Marie  Magdalene  in  Hildenseim  ad  usus  sororum  penitencium, 
que  sub  religionis  habitu  die  et  nocte  deserviunt  deo  et  sanctis  eins 
in  cenobio  iam  dicte  sancte  Marie  Magdalene,  et  data  sunt  eis 
propter  hoc  a  claustro  illo  quatuor  talenta  Hildensemensis  monete. 
Testes  huius  rei  sunt  Theodericus  de  Eothinge,  Hoyerus  de  Piscina, 
Ludegems  de  Lüthingissem,  Theodericus  de  Berle,  Bodo  de  Hesedhe 
milites,  item  Herebordus  de  Drispenstide  et  Lyppoldus  de  Bothinge 
et  Theodericus  frater  suus  et  alii  quam  plures.  Ne  igitnr  de  hoc 
fiicto  aliqua  imposterum  oriatur  dubitatio,  nos  scriptum  nostrum  inde 
confectum  dedimus  et  illud  sigilli  nostri  appositione  fecimus  roborari. 
Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xio.  i^. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdah  Nr,  33  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs  an  weissen  und  blauen  Hanffäden, 

ttSl.  Bischof  Konrad  überträgt  mit  Zusümmung  des  Ärchidiakoni 
(von  Elze)  und  des  Domkapitels  dem  KL  Wülfinghausen  die  Kapeüe 
in  Nord' Stemmen  (Northstemne),  die  Graf  Moritz  von  Spiegelberg 
dem  Propst  des  Moritzstiftes  Konrad  vom  Werder  (de  Insula),  und 
dieser  ihm  resigniert  haben.     1241, 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Wülfinghausen  Nr.  13.  Siegel  verloren. 
Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VIII,  S.  9  Nr.  10.  Vgl.  auch  die  Bestätigung 
des  Besitzes  obiger  Kapelle  u.  a.  durch  Papst  Innocem  IV.,  d.  d.  1246  März  13f 
Or.  Nr.  22,  gedr.  a.  a.  0.  S.  21  Nr.  24. 

652.  Bischof  Konrad  nimmt  das  Kl.  Wülßnghansen  in  seinen 
Schutz.  1241  (pontificatus  nostri  anno  xx<>io). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Wdlfingliausen  Nr.  15.  Siegel  verloren. 
Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VIII,  S.  8  Nr.  9. 

ttS3.  Bischof  Konrad  schenkt  mit  Zustimmung  der  Domprioren 
und  Ministerialen  dem  Kl.  Wülfinghausen  das  Eigentum  und  die 
Gerichtsbarkeit  des  Dorfes  Wülfinghausen,  die  der  Vogt  in  Hilde^heim, 
Bertold  vom  Alten  Markt  (de  Veten  foro),  den  Grafen  von  LauterhetQ 
und  diese  ihm  resigniert  haben.    1241. 

presentibus  et  testibus  hiis:  lohanne  de  Brakel,  Sigebodone 

de  Bodenstene,  Meinnardo  scolastico,  lohanne  filio  Wolmari  cathe- 
dralis  ecclesie  nostre  canonicis,  Heydenrico  de  Sulincge  canonici 
sancte  Crucis,  Godefrido  scriptore  nostro  canonico  sancti  Andree. 
comite  Adolpho  de  Dassele,   Ludolpho   camerario,  Theoderico  de 


1241-^45.  329 

Holthnsen,  Henrico  de  Steinberge,  Woltmaro  Divite  et  Hemico  fllio 
eins  biirgensibus  nostris,  Heinrico  Advocato,  Heinrico  clerico  comitis 
et  Theoderico  famulo  comitis. 

Or.  im  KgU  St.-A.  zu  Hannover ^  Wülßnghausen  Nr.  17.  Bruchstück  des 
Siegels  des  Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenßtden.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calen^ 
berger  ÜB.  VIII,  S.  10  Nr.  11.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  86  Nr.  176. 

654.  Dechant  Johann  und  das  Kapitel  des  Andreasstißes  lassen 
Inmika,  Frau  des  Wicker,  und  Kinder,  die  ihnen  Herzog  Heinrich 
von  Braunschweig  als  Hörige  übertragen,  gegen  zehn  Schilling  Bente 
frei  und  nehmen  sie  unter  die  Ministerialen  auf.  Von  den  zehn  Schilling 
soll  die  eine  Hälfte  beim  Anniversar  des  Herzogs  Heinrich,  die  andere 
auf  Lichtmess  für  Kerzen  verwendet  werden.    In  der  Andreaskirche  1241. 

Actum  in  ecclesia  nostra  anno  gratie  m^  cc<>.  xM^.,  domino 
nostro  Conrado  venerabili  episcopo  Hildensemensi  cathedre  sue  pre- 
sidente  pontiflcatos  sui  anno  vicesimO;  indictione  vcro  quartadecima. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Andreasstift  Nr.  IIa.  Siegel  von  den  gelben 
Seidenfäden  verloren.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  85  Nr.  174. 

CSS«  Domherr  Amelung  von  der  Lippe  (dictus  de  Lippa)  unter 
den  Zeugen  der  ürk.,  in  welcher  die  Brüder  Bernhard  und  Friedrich 
ton  CoUerbeck  auf  ihre  Güter  in  Marsbercli  zu  Gunsten  des  Kl.  Loccum 
verzichten.     0.  D.  (1241). 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum.  Oedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III, 
S.  75  Nr.  98,  Seheidt,  Vom  Adel  S.  232.  Die  ürk.,  welche  v.  Hodenberg  um  1244 
ansetzt,  dürfte  zu  Nr,  154  gehören,  welche  selbst  ins  Jahr  1241,  nicht,  wie  bei 
p.  Hodenberg,  zu  1251  gehört,  vgl.  Westf.  ÜB.  VI,  S.  99  Nr.  359. 

09S«  Propst  Konrad,  Dechant  Friedrich  und  das  Kapitel  des 
Moritzstiftes  bekunden  die  Schenkung  eines  Gartens  durch  den  früheren 
icholaster  Alexander^  zur  Beleuchtung  des  Chores,  und  die  eines 
Hauses  durch  den  früheren  Schulvorsteher  Johann  zur  Erleuchtung  des 
Trabes  des  Hetzelo  und  Erwärmung  des  Scholarenzimmers.  0.  D. 
um  1241). 

Or»  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr.  15  mit  dem  Siegel  des 
*ropstes,  des  Konventes  (zur  H&lfte  ab)  und  des  Johann  (beschädigt).  Gedr. 
>oebner,  ÜB.  I,  S.  98  Nr.  202. 

S97*  Bischof  Konrad  bestätigt  dem  KL  Dorstadt  ein  Privileg 
unes  Vorgängers  Siegfried  über  den  Zehnten  in  Machtersen.  Poppenburg 
K  D.  (1241—45). 


830  1242. 

G(onradns)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopns  imi- 
yersis  Christi  fidelibus  hoc  scriptum  videntibus  salntem.  Nosse 
volumus  probonim  virorum  universitatem,  quod  Privilegium  super 
decima  in  Machtersem,  quod  pie  memorie  noster  autecessor  episcopas 
Sifridus  ecclesie  contulit  in  Dorstat,  vidimus  et  diligeuter  perspeximas. 
Quia  igitur  dicta  ecclesia  robur  malus  quam  yidimus  habere  non 
potest,  antecessoris  nostri  Privilegium  preseucium  litterarum  testi- 
monio  et  sigilli  nostri  appensione  confirmamus.  Datum  Poppenbnrg. 

Or,  im  Archiv  zu  DorstadU  Out  erhaUenes  Siegel  des  Bischofs  an  roten  und 
grünen  Seidenfäden,  Bischof  Konrad  ist  während  der  Jahre  1241^45  in  Ft^ppe^ 
bürg  nachweisbar.  Gemeint  ist  wohl  die  ürk.  Siegfrieds  von  1219  Mai  17,  tgL 
1.  Band  S.  €85  Nr,  725. 

OS8*  Ritter  Basüius  von  Escherde  macht  mit  dem  KL  Esckerdt 
einen  Gütertamch.     Sarstedt  1242  Januar  25. 

Basilius  miles  dictus  de  Escherte  omnibus  hoc  scriptum  visuris 
salutem.  Teuere  presentis  scripti  attestor  et  tam  presentes  quam 
futuros  nosse  volo,  quod  ego  de  beneplacito  et  consensu  amiconm 
meorum  cum  ecclesia  in  Escherte  feci  commutationem  bonorum  in  ^et\r 
velte  vii  scilicet  mansuum  que  dicuntur  lathove  et  medietatis  decirae 
in  Brukim  et  trium  mansuum  in  Giftenem  et  curie  pro  bonis  in 
Wenerde,  que  liberaliter  tenebat  ecclesia.  De  qua  commutatioDe 
si  aliquando  orta  fuerit  questio  aut  turbatio  inter  ipsam  ecclesiam  ^ 
heredes  meos  et  certificare  non  potuerint  de  ipsis  bonis  eos,  qm 
tunc  possident,  restaurum  facient  bona  eadem  restituendo  et  ecclesU 
ecoutra  restituet  bona  commutata.  Acta  sunt  hec  et  ordinata  in 
Zterdede,  datum  anno  m^.  c^c^.  xl^.  ii^.,  vüi.  kalendas  februarü.  Ut 
hoc  ratum  teneatur,  sigilli  nostri  impressione  roboravimus. 

Or,  im  Kgl,  SU-Ä,  zu  Hannover,  Escherde  Nr,  17.  Siegel  des  AussteUers  » 
weisser  geflochtener  Hanfschnur,  zwei  senkrechte  mit  den  Rücken  gegen  iinand^ 
gekehrte  Schlüssel:  SIGILLVM  .  BASILH  ♦  MILITIS .  DB .  BSCRT. 

650.  König  Konrad  (IV,)  richtet  an  Propst,  Dechant  und  Dom- 
kapitel erste  Bitte,  den  Sohn  des  Grafen  Ludwig  von  Eberstein  zun 
Domherrn  anzunehmen,     Hagenau  (1242)  Mai  31. 

Gonradus,  divi  imperatoris  Friderici  filius,  dei  gratia  Bomanonm 
in  regem  electus  semper  augustus  et  heres  regni  Jerusalem,  vaie- 
rabili  prepositO;  decano  totique  capitulo  Hildensheimensis  ecclesie 
dilectis  fidelibus  suis  gratiam  suam  et  omne  bonum.  Si  primitias 
precum  nostrarum  devotioni  vestre  offerimus  pro  hüs,  qui  grati  sunt 


1242.  881 

uostro  colmini  et  accepti,  tanto  reverentins  illas  a  Tobis  credimus 
admittendas,  quanto  in  eis.  cum  sint  nobiles  et  honesti,  yidetur  et 
vobis  et  ecclesie  salubrius  provisum  fore.  Hinc  est,  quod  pro  fllio 
comitis  Ludewici  de  Eberstein,  clerico  et  fideli  nostro«  quem  in 
fayorem  sue  progeniei,  que  semper  nobis  et  imperio  adhesit  fideliter, 
diligimas  ut  devotum,  primitias  precom  nosti*amm  vobis  duximns 
offerendas,  rogantes  et  monentes  attente,  qaatenus  eondem  clericom 
et  fidelem  nostnim  in  ecclesia  vestra  recipiatis  in  canonicum  et  in 
fratrem  providentes  ei  de  prebenda,  si  qua  vacat  ad  presens  vel 
quam  primum  vacare  contigerit,  pro  nostre  reverentia  maiestatis, 
at  exindc  petitiones  vestras,  quotienscumque  nobis  oblate  fuerint, 
teneamur  favorabiliter  exaudire.  Datum  Hagene  ultimo  maii,  xy. 
iQdictione. 

Gedr.  Huiüard'BrSholles  VI,  S.  836;  danach  wiederholt.  Hegest  Böhmer- 
Ficker,  Reg.  intp,  V,  Nr.  4461,  wo  ältere  Drucke  angegeben  werden.  Eine  der 
ältesten  ersten  Bitten  eines  deutschen  Königs. 

660*  Domscholaster  wwd  Damkantor  entscheiden  als  Schiedsrichter 
einen  Streit  um  die  Kirche  in    Wettesingen.     1242  Juni  3. 

M(einardus)  dei  gracia  scolasticus,  H(ermannus)  cantor  ecclesie 

Hildensemensis  universis  Christi  fldelibus  salutem  in  domino.   Notum 

Sit  Omnibus  presentem  paginam  inspecturis,  quod,  cum  Ludoldus 

Frislariensis  ecclesie  canonicus  lohanni  clerico  super  ecclesia  in 

Wetesingen  questionem  moveret,  post  multos  labores  et  coUaciones 

nos  in  nostram  curam  recepimus  negocium  arbitraliter  flniendum  et 

fide  recepta  ab  utraque  parte  de  arbitrio  observando  pronunciavimus, 

nt  Ludoldus  predictus  renunciaret  omni  accioni,  que  ei  super  ecclesia 

prefata  et  aliis  competere  videbatur,  quod  statim  in  nostra  presencia 

factum  fiiit.    Statuimus  eciam,  ut  Johannes  Ludoldo  solvere  debeat 

tres  marcas  gravium  denariorum,  marca  ad  duodecim  solides  com- 

putata,  quarum  unam  solvet  in  festo  beati  Martini,  aliam  in  pascha, 

terciam  in  festo  sancti  Michaelis,    ita  tamen   quod,    si  Ludoldus 

ante  aliquem  de  predictis  terminis  mortuus  fuerit,  Johannes  a  debito 

qno  tenebatur  ad  sequentem  terminum  liberetur.   Si  vero  lohannem 

prius  mori  contigerit,  precavebit  bona  fide  in  suo  testamento,  ut 

Ludoldo  superstiti  debitum  persolvatur.   Preterea  predicti  Ludoldus 

et  Johannes  in  hoc  convenerunt,  quod  eos  ad  observacionem  arbitrü, 

si  opus  est,  compellere  debeamus.    Actum  est  hoc  anno  dominice 

incamacionis  m^  cc^.  xlii^.,  üi.  nonas  iunii. 


332  1242. 

Jbschr.  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop,  VI,  11,  8.  697  Nr.  1858  im  Kgl.  SL-A. 
zu  Hannover. 

661.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  HeinruJt  magnus  von  Hohen- 
hameln,  Ritter,  der  von  Propst  Werner  von  Wienhausen  50  Hildesheimer 
Pfund  erhalten  hat,  den  halben  Zehnten  in  Eilstringe  ihm  resigniert 
hat.  Rosenthal  1242  Juli  17  (xvi.o  kalendas  angnsti,  pontificatos 
nostri  anno  xx^üo). 

Testes  hnius  rei  snnt  magister  Meinardos  scolasticus,  magister 
Godefridus  scolasticus  sancti  Andree  scriptor  noster,  Conradns  et 
Johannes  sacerdotes  in  Rosendale  clerici,  Lndolphns  camerarins, 
Conradns  marscalcns,  Bnrchardns  de  Saldere,  Cesarius  de  Walede, 
lohannes  et  Burchardus  filins  snns  de  Adenstide,  Thegenhardns  de 
Elyede,  Hugo  de  Holthusen,  lohannes  de  Sudtherem,  Conradns  de 
Emberke  milites,  Gereko  et  Bertrammns  camerarii,  lohannes  de 
Bemingerod,  Bertoldus  de  Berberge,  Ecbertns  de  Frieden  servi. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen  Nr.  19.  Siegel  des  Bischofs  an  wmssen 
und  blauen  Ztoirnfäden. 

662.  Bischof  Konrad  überträgt  anderthalb  Hufen  in  Emmem 
(Embere),  welche  die  Grafen  Heinrich  und  Konrad  von  Roden  ihm 
resigniert  haben,  dem  Kl.  Wienhausen.  Rosenthal  1242^)  Juli  17  (i?i®. 
kalendas  augusti,  pontificatus  nostri  anno  xx<>iio.)« 

Testes  resignationis  comitum  hü  sunt  milites  Otto  de  Hereberge, 
Thidericus  de  Endelingeborstolde,  Volcoldus  Clamator,  lohannes  de 
Winhusen,  Conradus  Flamingus,  lohannes  de  Domo  lapidea,  lohannes 

Estiyalis. Testes  donationis  nostre  sunt  isti  Ludolphus  came- 

rarius,  Hugo  de  Holthusen^  lohannes  de  Sudtherem,  Conradns  de 
Emberke  et  omnes  castellani  nostri  in  Rosendale. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhausen,  Nr.  20.  An  blauen  und  tvsissen  Rvsf- 
f&den  das  am  Rande  beschädigte  Siegel  des  Bischofs. 

668.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Riddagshausen  den 
Zehnten  in  Harvesse  (Herwardissen),  den  ihm  Bertold  Krane  und 
Konrad  von  Ilsede  resigniert  haben.  Bei  Poppenburg,  in  horto  nostro 
1242  Juli  25  (yiiio.  kalendas  augusti,  pontificatus  nostri  anno  xxii^) 

Testes  yero  huius  nostre  donationis  sunt  derlei  lohannes 
cellerarius  et  prepositus  in  Alsbürch,  Meinardus  scolasticus,  Gode- 


0  Hinter  der  xl  ist  im  Or.  vP.  wegradiert.    Nach  den  Ptmtißkat^jahren  aber 
gehört  die  Urk.  in  das  Jahr  1242;  vgl  auch  die  vorhergehende  Nr. 


1242.  833 

fridos  scriptor  noster,  milites  Amoldos  de  Wlflnge  et  filii  eins  tres 
Hermannus,  Berterammns,  Albertus,  Conradus  dictus  de  Emberke, 
servi  Gerardus  camerarius,  Berterammus  et  frater  suus  Heinricus 
de  Bervelthe,  Bodo  camerarius,  lohannes  de  Lengelare,  Wolterus 
et  Ecbertus  fratres  de  Friedhen. 

Or,  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenhüttelt  KL  Riddagahausen  Nr.  83,   Siegel 
des  Bischöfe  am  Sande  beschädigt.     Oedr.  Zeitschrift  1864  S.  134, 

664.   Bischof  Konrad  bekundet,  dass  das  Michaeliskloster  einen 

Hof  in  Essern  mit  vier  Hufen  und  deren  Zehnten  von  Ritter  Hildebrand 

vm  Drispenstedt  gekaufi  hat.     Hildesheim   1242  (1232)    August  13. 

Conradus  dei  gracia  Hildeusemensis  ecciesie  episcopus  omnibus 

presentem   paginam  inspecturis   salutem    in   domino    sempitemam. 

Quoniam  ea,  que  fiunt  in  tempore,  lapsu  temporis  succedente  obli- 

vionem  accipiunt,  dignum  duximus  facta  discretorum  virorum  perennis 

scripti  patrocinio  stabilire.    Notum  esse  yolumus  tam  presentibus 

quam  futuris,  quod,  cum  dilecti  nobis  in  Christo  dominus  Tethmarus 

abbas  totusque  conventus  monasterii  sancti  Michahelis  Hildeusemensis 

ordinis  sancti  Benedicti  a  Hildebrando  milite  dicto  de  Drismenstede 

euriam  in  villa  Essern  cum  quatuor  mansis  et  decima  eorundem, 

quam  idem  Hildebrandus  ab  eadem  ecclesia  in  feodo  tenebat,  pro 

centum  et  triginta  talentis  Hildeusemensis   monete   comparassent, 

iam  dictus  Hildebrandus  in  nostra  presencia  constitutus  de  bene- 

placito  et  expresso  consensu  Heylradis  uxoris  sue  eisdem  abbati  et 

conventui  prefata  bona  cum  omni  iure,  quod  sibi  in  ipsis  competere 

videbatnr,  liberaliter  resignavit.     Nos  igitur  utrarumque  parcium 

precibus  inclinati,  ne  ulla  temporis  prolixitas  hoc  factum  valeat 

infirmare,  presentem  paginam  super  hoc  confectam  sigillis  nostro  et 

ecciesie  nostre  duximus  roborandam.    Testes  etiam  huius  rei  sunt 

Heynricus  de  Tossem,  Sifridus  de  Barem,  lohannes  celerarius,  Meyn- 

hardus    scolasticus,    Hermannus    de   Ooslaria,   Hermannus    cantor 

canonici,  Lippoldus  advocatus,  Tidericus  de  Holthusen,  Tidericus  de 

Rothinge,  Olricus  de  Bledhenem,  Ludegerus  de  Lothingissen  milites, 

lohannes  Bemere,  Sifridus  Mordere,  lohannes  de  Goslaria,  Simon 

Puntrogge  et  alii  quam  plures.   Actum  Hildensem  anno  incamationis 

domini  m9.  cd>.  xxx9.  ii^.,  idus  augusti,  pontificatus  nostri  anno  xi<>. 

Or.,  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  s.  Michael.  Nr.  9  a.  Die 
beiden  Siegel  verloren.  Die  Urk.  gehlhrt  nach  den  Zeugen  in  eine  spätere  Zeit, 
wohl  zu  1242,  sodass  im  Datum  sowohl  wie  in  den  POntifikatsjahren  ein  x  aus- 
gefallen ist. 


I 

J 


334  1242. 

66S.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Andreasstifte  zwei  Pfunde 
die  ihm  Hugo  von  Wrisbergholzen  resigniert  und  derentwegen  dieser 
für  seinen  unmündigen  Sohn  Bürgen  gestellt  hat,  1242  Poppenburg 
August  14  und  bei  Wimenburg  Dezember  6. 

(Gonradus)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopas  onmibus  Christi 
fidelibus,  ad  quos  hec  littera  pervenerit,  salutem  et  devotam  in 
domino  karitatem.  Ad  cautelam  futuri  temporis  innotescat  tarn 
presentibus  quam  futuris,  quod,  cum  Hugo  de  Holthosen  miles  a 
canonicis  sancti  Andree  in  Hildensem  xvi  talenta  et  decem  solidos 
accepisset,  de  quibus  bona  in  Estbike  comparavit,  duo  talenta  in 
moneta  nostra  de  denariis  primo  dandis,  qne  a  nobis  in  feodo  tenoit, 
publice  resignavit,  et  nos  ea  continuo  dedimus  pro  remedio  anime 
nostre  canonicis  supradictis.  Ne  autem  hec  nostra  donatio  tracta 
temporis  veniat  in  dabium  vel  aliquo  malo  ingenio  valeat  immataii, 
presentem  paginam  inde  confectam  nostro  sigillo  fecimus  eommaniri. 
Testes  huius  rei  sunt  clerici  lohannes  prepositns  de  Alsborch, 
Meynardüs  scolasticus^  Albertus  canonicus  de  Monte  sereno,  Gode- 
fridus  scriptor  noster,  milites  Gonradus  Spade  et  Ecbertos  frater 
suus,  Gonradus  de  Emberke,  servi  Wolterus  et  Ecbertus  fratres  de 
Freden,  lohannes  de  Lengela,  Tidericus  de  Goslaria,  Gerardus, 
Bertrammus  camerarii,  lohannes  Cocus,  Bertoldus  de  Berberge, 
Bertoldus  de  Alvelde^  Haoldus  de  Bodenburg  et  alii  quam  plures. 
Actum  Poppenburg  ante  ortum  nostrum  anno  domini  m^.  cc^.  ilii<>., 
xixo.  kalendas  septembris,  pontificatus  nostri  anno  xzii^.,  indictione 
xiiii*.  Ad  hec  dominus  Ecbertus  de  Freden  et  Basilius  filius  suus 
data  fide  in  manus  Henrici  et  Esquini  fratrum  de  Lapideo  monte, 
Henrici  pinceme  et  Hermanni  de  Gandersem  promiserunt,  et  Ecbertus 
iunior  filius  dicti  Ecberti  de  Freden  promisit  similiter  data  fide  in 
manus  prefati  Henrici  de  Lapideo  monte  et  Gonradi  Spaden,  quod, 
cum  Hugo  filius  Hugonis  de  Holthusen  ad  annos  discretionis  venerit 
renuntiabit  illis  duobus  talentis  omni  questione  sublata.  Nos  rero. 
cuius  interest  ecclesie  nostre  periculis  cum  soliicitudine  preeavere, 
sub  interminatione  anathematis  precipimus  et  mandamus,  ne  quis 
huic  nostro  facto  presumat  temere  contraire.  Datum  Wincenburg 
viii.  idus  decembris. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop,  des  Andrecustifles,  Ms,  320  fol,  27r 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

666«   Bischof  Konrad  verleiht  dem  Propste  Peter  der  büsseuden 
Schwestern  der  Maria  Magdalena  zum  Frankenberg  in  Ooslar  das  Lekn 


1242.  335 

(donuiu)  des  Altares  dieser  Kirche  und  verbietst  dessen  Belästigung 
durch  den  Archidiakon  von  Goslar.  Poppenburg  1242  August  18  (iv®. 
kälendas  septembris,  pontificatns  nostri  anno  xxOii<>.). 

Or.  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  Frankenberg  Nr.  11,  Siegel  des  Bischofs 
von  den  blauen  Hanffäden  verloren.  Qedr,  Bode,  ÜB.  I,  S,  651  Nr.  588.  In  einer 
undatierten  ürk.  Or.  a.  a.  0.  Nr.  2  (Siegel  verloren)  bitten  die  Kirchengenoeeen 
der  ftterekirche  zum  Frankenberg  den  Bischof  Konrad,  die  von  ihnen  vorgenommene 
Scheiikung  dieser  Kirche  an  die  hüssenden  Schwestern  der  Maria  Magdalena  und 
die  Wahl  Peters  zum  Pfarrer  daselbst  zu  bestätigen,  gedr.  Bode  a.  o.  0.  S.  550  Nr.  587. 

667.  Propst  Hugo  des  Kreüzstißes  verpflichtet  sich,  dem  Andreas- 
stifte  acht  Tage  nach  Martini  zwei  Pfund  zurückzuzahlen.  1242 
November  28. 

Hugo  dei  gratis  prepositus  sancte  Crucis  in  Hildensem.  Omnibus 
banc  cartulam  inspecturis  salutem.  Kecognoscimus,  quod  canonicis 
sancti  Andree  Hildensemensis  adhuc  obligati  sumus  tantummodo  in 
dnobus  talentis  Hildensemensis  monete,  que  solvemns  in  proxima 
octava  beati  Martini,  et  ipsi  canonici  tempore  solutionis  statim 
nobis  restitnent  scriptum  istud.  Datum  anno  domini  m®.  ccO.  xlii^., 
iiüo.  kälendas  decembris. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Ändreasstiftes,  Ms.  320  fol.  20v 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

SttS«  Abt  Arnold  und  der  Konvent  von  Riddagshausen  machen 
mit  dem  Donücapitel  einen  Ländertausch.     1242. 

Frater  Amoldus  abbas  totusque  conventus  in  Riddageshusen 
Omnibus  hanc  litteram  inspecturis  orationes  et  in  vero  salutari 
salutem.  Notum  esse  cupimus  tam  presentibus  quam  futuris,  quod 
pari  consensu  et  unanimi  voluntate  commutationem  cum  capitulo 
Hildensemensis  ecciesie  facientes  dedimus  eis  mansum  nostrum  in 
Lenede  pro  manso  eomm  in  parvo  Levenstede.  Quod  presentium 
testimonio  profltemur.    Datum  anno  gratie  m^.  cc^.  xlii^. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  189  mit  dem 
^gel  des  Abtes. 

G09.  Graf  Ludolf  von  Hallermund  Hbergiebt  dem  Michaeliskloster 
"inen  lAten  als  Ministerial  und  erhält  von  ihm  einen  Liten  wieder.    1242. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ludolfiis  dei  gracia 
omes  in  Halremunt  et  L(udolfns)  eins  filius  nniversis  Christi  fidelibus 
alutem.    Noverit  tam  presens  quam  futura  fldelium  successio,  qua- 


336  1242. 

liter  lohannem  filium  Theoderici  de  Lechstide  litonem  vUlicationis 
nostre  in  Henethe  petitione  ipsins  et  amiconim  suorum  receptis  ab 
eo  quatuor  talentis  consensu  herednm  nostrorum  a  iure,  quod  in 
ipso  habnimus,  liberum  dimisimus  et  ecclesie  sancti  Micbahelis  in 
Hildensim  coram  abbate  Thetmaro  et  fratribus  aliisque  subscriptis 
testibus  manu  nostra  in  ministerialem  pro  salute  nostra  tradidimns 
et  eius  loco  in  concambio  quendam  Hermannum  nomine  in  litonem 
recepimus.  Ne  autem  hoc  factum  nostrum  imposterum  aliquatenus 
irritari  valeat  vel  indigne  commutari,  presens  scriptum  tarn  ecclesie 
prefate  quam  ipsi  Io(lianni)  sigilli  nostri  apensione  commnnitim 
dari  fecimus.  Huius  rei  testes  sunt  Thetmarus  abbas,  lohannes 
prior,  Godescalcus  custos,  Borcardus  camerarius,  Godefridns  cantor, 
Theodericus  Cultellus,  Gerhardus  Ciavier,  lo(hannes)  Grecus,  Her- 
mannus  Magnus,  Borchardus  Parvus,  Conradus  de  Lathusen,  B. 
notarius,  Ludolfus  miles  de  Wlvinchusen,  Heinricus  miles  de  Goltdorne. 
S.  de  Berhusen,  lo(hannes)  de  Lathusen,  L.  de  Lathusen,  Alberdas 
de  Lathusen,  Bertolt  de  Domo,  L(udolfus)  de  Home,  H(einricas)  filius 
domini  Volcmari,  G(iselbertus)  de  Goslaria,  C.  Diabolus,  L.  Clöt 
R(einardus)  de  Henethe,  Reinardus  Diabolus.  Acta  sunt  hec  annü 
dominice  incarnationis  m^.  cc^.  xL  iio.,  indictione  quartadecima. 

Or.  im  Kgh  Si.-A.  zu  Hannover ,  Michaeliski.  Nr.  38  mit  dem  Siegel  des  Jdi- 
stellers.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S,  88  Nr.  179. 

670.  Abt  Thetmar  des  MichaeliMosters  tauscht  mit  dem  Süy 
Gandersheim  Liten.     Denkte  1242, 

Universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit 
Thetmarus  dei  gracia  abbas  sancti  Michahelis  in  Hildensem.  Reium 
gestarum  series  litterarum  apicibus  inscribitur,  ne  per  decursaiu 
temporis  oblivio  suscitetur.  Notum  sit  omnibus  ergo,  ad  quos 
presens  littera  devenerit,  quod  nos  lohannem  yillicum  nostnun  de 
Hedelendorpe  litonem  Gandersemensis  ecclesie  commutacione  fairu 
pro  Hermanno  ipsius  filio  nostro  litone  videlicet  recepimus,  ut  nobi> 
predictus  Io(hannes)  suique  heredes  litonis  ministerio  astringantu: 
et  Hermannus  eiusdem  filius  ecclesie  Gandersemensi  similiter  litoui> 
Sit  astrictus  consenciente  domino  Ludero  officiato  eiusdem  eccle^^ic 
et  Everhardo  domini  Luden  filio  presente  omni  familia  ecclesir 
Gandersemensis  in  Dhegcte.  Ut  hec  autem  commutacio  incoüTuls;: 
permaneat,  sigiUo  nostro  voluimus  roborari.  Huius  rei  sunt  teste> 
Luderus,  Everhardus,  Olricus,  lohannes,  Rodherus,  Ludems,  Cob- 


1242.  387 

radns,  lohannes,  EtheUellns,  Ecbeitus,  lohannes  et  alii  quam  plnres. 
Anno  gratie  m®.  ccP.  xl^.  ii^.    Acta  sunt  hec  in  Dhegcte. 

Or,  im  Kgh  Si.-Ä.  zu  Hannover,  Miehaeliskl,  Nr,  39 v  mit  heachädigtem.  Siegel 
des  Abtes  an  van  der  Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen. 

671.  Bischof  Konrad  überträgt  zwei  Hausstellen,  welche  ihm 
Herhrand  Bttst  aufgelassen  hat,  und  eine  dritte^  welche  Johann  von 
Roden  dem  Schenken  Heinrich  von  Meienberg  und  dieser  dem  Bischof 
resigniert  hat,  sowie  drei  ihm  von  Abt  Thetmar  des  Michaelisklosters 
überktssene  Hausstellen  dem  Maria- Magdalenenkloster.  1242  (ponti- 
ficatus  nostri  anno  xx9io.). 

Hnins  rei  testes  snnt  Henricos  de  Meynberch  pincema,  Hoyerus 
et  Conradus  fratres  de  Piscina,  Lyppoldus  de  Antiquo  foro,  Theo- 
dericns  de  Bothinge,  Hildebrandus  de  Drispenstide,  Bertoldus  de 
Gledynge,  Ludegerus  de  Lnthingissem ,  lobannes  de  Eemme  et 
Berewardns  fratres  milites,  und  Bürger, 

Or,  im  KgU  St-A,  zu  Hannover,  Mar,  Magdal,  Nr,  36  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs  an  blauen  und  weissen  Hanffäden,  Oedr,  Doebner,  ÜB,  I,  S,  87  Nr,  178, 
Regest  Bade,  ÜB,  J,  8,  553  Nr.  591, 

072.  Graf  Heinrich  vonWbhldenberg  verkauft  dem  Kl,  Bingelheim 
vier  Hufen  in  Bingelheim.     1242, 

Henricus  dei  gratia  comes  de  Woldenberg  universis  fidelibus 

hoc  scriptum  inspecturis  salntem  in  vero  salutari.    Ea  que  geruntur 

in  tempore  ut  rata  et  inconvulsa  permaneant,  scripturamm  et  testiom 

debent  testimonio  conflrmari.    Notum  igitur  sit  nniversis  tarn  pre- 

sentibus  quam  futnris,  quod  nos  de  heredam  nostrorom  voluntario 

consensu  quatuor  mansos  cum  curtibus  et  omnibus  pertinentiis  abbati 

de  Ringelheim  et  eius  conyentui  in  eadem  yilla  sitos  pro  centum 

marcis  examinatis  yendidimus  in  perpetuum  possidendos  et  ab  omni 

iure  et  advocatie  siye  alicuius  potestatis,  quam  in  ea  habuimus, 

omnimodis  expeditos.    Ut  autem  nullus  imposterum  super  eo  quod 

fecimos  dubietatis  scrupulus  oriatur  et  ne  aliquis  heredum  nostrorum 

contra  hoc  attentando  malum  aliquatenus  machinetur,  hanc  paginam 

ad  cantelam  super  eo  conscriptam  sigilli  nostri  munimine  roboramus. 

Actum  anno  incamationis  domini  millesimo  ducentesimo  quadragesimo 

secundo.     Testes  huius  rei  sunt  dominus  Bemhardus  de  Indagine, 

Ascwinas  de  Walmoden,  Heinricus  de  Sclaweberg,  Lippoldus  de 

Goslaria,  Tidericus  de  Holle  et  Bertoldus  frater  suus,  Hogerus  et 

nn^^h,  ÜB.  n.  22 


338  1242. 

Bertramus  de  Selede  et  alii  quam  plares,  Tidericos  de  Baren  et 
cognatus  saus  et  Ulricus  scriptor. 

Abschrift  im  Cop.  des  Jahres  1714  S.  15  im  Archiv  zu  Ringelheim.  Regett 
Bode,  ÜB.  I,  S.  553  Nr.  593. 

678.  Dompropst  Reinhold,  Domdechant  O erwich  (Gerewinus!) 
und  das  Dotnkapitel  genehmigen,  dass  Ritter  Dietrich  Struz  voti  Barim^ 
ihr  Ofßdalj  dem  KL  Riddagsha/usen  eine  Hufe  in  Lebenstedt  (Levenstede) 
im  Tausch  mit  einer  Hufe  in  Leinde  (Lenedhe)  gibt.     1242. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  WolfenbüUel,  KL  Riddagshausen  Nr.  85.  Du 
Siegel  verloren. 

674.  Ritter  Hoier  de  Piscina  verkauft  d^m  Bartholomäistift 
84  Morgen  und  eine  Hausstelle  in  Ahrbergen.     0.  D.  (um  1242). 

üniyersis  fldelibas  hanc  litteram  inspicientibus  Hoierns^)  dictos 
miles  de  Piscina  salutem  in  vero  salutari.  Omnibus  yobis  haue 
iiteram  inspecturis  notum  esse  cnpio,  quod  bona  in  Aerberghen,  qoe 
iure  hereditario  et  sorte  michi  specialiter  cessenint,  videlicet  octo- 
ginta  et  quatnor  iugera  cum  area  cam  consensu  herednm  fratrisqae 
mei  Conradi  ecclesie  sancti  Bartholomei  in  Snlta  pro  qainquaginta 
quatnor  talentis  yendidi  et  cum  omni  iure  tam  in  campis  quam  in 
pascuis  et  utilitatibns  lignorum,  sicut  ego  possedi,  in  capitnio^)  sancti 
Bartholomei  resignayi.  Testes  hulus  rei  sunt  Olricus  de  Bemynglie- 
roth,  Hinricus  Bucel,  Wemems  de  Borsum,  Gerhardus  Hokynch,') 
Voickmarus  Diyes,  Hinricus  filius  suus,  Hinricus  adyocatns,  Conrados 
Pentinghus,*)  Conradus  Niger,  ß)  Tidericus  Eccleyi*)  et  alii  quan 
plures  burgenses.  Ne  igitur  hie  contractus  ab  heredibus  et  meis 
successoribus  imposterum  yaleat  immutari,  mecum  Ludolphus  cam^ 
rarius,  Tidericus  de  Tossem,  Bertoldus  adyocatus,  Conradus  frater 
mens  de  Piscina  et  alii  quam  plures  ecclesie  ministeriales  pro  eu 
et  pro  omni  impulsione  sub  flde  militari  se  promiseruut  responsnros 
et  coram  episcopo  et  ecclesia  maiore,  dum  preposito  capitnloque 
suo  placuerit,  id  factum  sub  eadem  fide  promiserunt  confirmandun. 
insuper  et  post?)  decem  annos  yel  amplius  heredibus  in  etate  pro- 
yectis  cum  eis  promiserunt  de  noyo  renoyare.  Hoc  promissnm  in 
manu  ecclesie  et  prepositi®)  susceperunt  Siffridus  de  Rutenberghe 
et  Siffridus   filius    suus,    Hinricus  Bucel,   Wemerus   de   Borsuin. 


1)  Cop.  Her.         *)  Cop.  capite.         »)  Cop.  Hokinth.         *)  Cap.  Pincighvs. 
^)  Cop.  iuger.        ^)  Cap,  Bcclem.        '^)  post  fMt  im  Oop.       *)  Oop.  prepodu. 


1248.  889 

Presentes  autem  erant  Gerlacas  de  Lobeke,  Ludolphus  de  Boltesseme, 
Asswynus  et  Henricus  fratres  de  Steynberghe,  Arthnsias^)  et  Qer- 
hardus  de  Aulica.  Ad  omnem  autem  errorem  et  discordiam  devitandam 
et  nealiquis')  in  postenun  predicta  bona  infestare  presumat,  sigilli 
proprii  fratrisqae  mei  Conrad!  munimine  roboravi. 

Absekrift  des  17,  Jahrhunderts  in  Cop.  20  fol  100  des  Oherlandesgeriehtes 
inCeüe. 

675«  Bischof  Konrad  verbietet  dem  Dompropst  (Ludolf)  in 
Goslar,  den  Propst  des  Klosters  Frankenberg  in  dem  Besitz  des  Altar- 
lehns  zu  beeinträchtigen.     0.  D.  (um  1242). 

Nach  Cop.  gedr.  Bode,  ÜB.  /,  S.  552  Nr.  589. 

676.  Bischof  Konrad  bekundet  mehrere  während  seines  Pontifikates 
erfolgte  Outererwerbungen  durch  das  Godehardikloster.  Hildesheim  1243 
Februar  21. 

In  nomine  sancte  et  individne  tiinitatis.  s)   Conradns  dei  gratia 
Hildensemensis  ecclesie  episcopus.    Qnia  in  brevi  tempore  hnmana 
labitnr  et  transit  memoria,  idcirco  de  hiis  que  coram  nobis  aguntar, 
ne  obliyione  intercidant,  publica  fieri  permittimus  instrumenta.    Ad 
noticiam  itaque  fiituronim  cupimus  pervenire,  quod  dominus  Con- 
radns de  Gandersiem  miles  heredum  suorum  Conradi  et  lutte  et 
Lippoldi  Yoluntarium  habens  consensum  dimidiam  decimam  in  Bomem, 
quam  a  nobis  In  feudo  tenuit,  Ixx  libris  receptis  ab  ecclesia  sancti 
Godehardi  in  Hildensem  eiusque  abbate  Ludoldo  in  nostras  manus 
iaxta  villam  Betbmere  cum  heredibus   iam  expressis  coram  viris 
ydoneis  tarn  secularibus  quam  ecclesiasticis  domino  Reinoldo  maiore 
preposito,  Heinrico  de  Tossem,  preposito  Alberto    de   Everstene, 
Theoderico  de  Adenois,  Meinhardo  scolastico,  Wemhero  de  Bort- 
felde,  Heinrico  de  Sealkenberge,  militibus  Engelberte  de  Dalem, 
Ludolfo    camerario,    Sifrido    de    Rutenberh   et   fllio    eins   Sifrido, 
Asquino    et  Heinrico   de   Monte   lapideo   et   coram   toto   clero  in 
generali  nostra  sinodo^)  libere  resignaVlt.    Nos  yero  resignatione 
facta  pro  deo  et  anime  nostre  remedio,  favore  etiam  religionis  et 
obtentn  singularis  erga  nos  devotionis  iam  dicto  contulimus  capitulo 
in  Perpetuum  ei  beneficium  assignando. 


^)  Cop.  Artnghus.    ^  Cop.  alils.    ')  Bis  hier  verlängerte  Schrift.    ^)  sinodo 
nachgetragen  unter  der  Zeile. 

22* 


340  1243. 

Cum  merito  debeamus  honorem  domus  domini  diligere  immo 
etiam  ipsam  qnantnm  possumus  in  diebus  nostris  beneficiorum 
donationibus  exaltare,  congrunm  videtur  ea  que  a  nobis  a^ntor 
scripto  finnare.  Notum  ergo  sit,  quod  Lndolfas  camerarins  com 
filio  suo  et  ceteris  heredibus  xiiii  talentis  ab  ecclesia  beati  Gode- 
hardi  receptis  eiusque  abbate  Ludoldo  advocatiam  et  ai^eas  in 
plathea  sancti  Godehardi  usque  super  rivum,  qui  preterfluit  valvam 
urbis,  quam  a  nobis  in  feudo  tenuit,  in  manus  nostras  presentibos 
viris  honorabilibus  abbate  sancti  Michahelis  Thetmaro,  preposito 
maiore  Reinoldo,  preposito  Montis  Conrado,  preposito  sancte  Cracis 
Hugonc  et  aliis  quam  pluribus  libere  resignavit.  Nos  vero  iam 
dictam  advocatiam  cum  areis  suis  ob  reyerentiam  dei  et  beati 
Godehardi  presentibus  et  testantibus  Emesto  et  Hermanno  de  Uslerei 
Conrado  marscalco,  Sifrido  de  Rutenberge,  Heinrico  de  Maiomoute, 
Hildebrando  de  Drismenstide  et  aliis  quam  pluribus  dicte  contulimns 
ecclesie  in  perpetuum  ei  beneficium  assignando. 

Ad  cautelam  futuri  temporis  non  incongruum  nobis  visum  est 
scripto  roborare,  quod  a  nobis  circa  ecclesiastica  beneficia  fiierit 
ordinatum.  Itaque  ad  noticiam  peiTcniat  futurorum,  quod  Theod^ 
ricus  de  Astenbeke  cum  heredibus  suis  matre  sua  scilicet  et  soron 
xxxx  libris  ab  ecclesia  beati  Godehardi  eiusque  abbate  Ludoldo 
receptis  medietatem  molendini  viii  solides  annuatim  solyentem,  quod 
est  situm  in  Asenstide,  et  Ivi  iugera  ibidem  sita  coram  capitnlo 
maioris  ecclesie  in  manus  nostras  libere  resignavit.  Nos  igitur,  cum 
ea  que  a  nobis  in  feudo  tenuerat  resignasset,  ob  reverentiam  dei 
et  dilecti  patroni  nostri  Godehardi  presentibus  et  testantibus  maiore 
preposito  Keinoldo,  preposito  Montis  Conrado,  preposito  sancte  Cmds 
Hugone,  Gerwico  decano,  Meinhardo  scolastico,  preposito  Alberto, 
Sigbodone  de  Bodenstene  plerisque  maioris  ecclesie  canonicis, 
militibus  Basilio  de  Escherte,  Ludolfo  de  Borseim,  i)  Conrado 
marschalco,  Thiderico  de  Tossem,  Heinrico  3)  de  Bledhenem  et  aliis 
quam  pluribus  sue  contulimus  ecclesie,  quatinus  apud  ipsam  nostri 
memoria  haberetur  in  perpetuum  ei  beneficium  assignando. 

Quia  hominum  memoria  brevis  est  et  transitoria,  quod  a  nobis 
ordinatur  scripto  non  immerito  commendatur.  Sciat  ergo  tarn  pre- 
sentium  quam  futurorum  pia  devotio,  quod  lappoldus  et  Tidericus 


^)   de    Bors,    von    anderer   Hand   und   mit    dunklerer    Tinte  nadk^traff». 
')  Henrico  de  Bledhenem  desgl,  unter  der  Zeile. 


1243.  341 

de  Escherte  xiüi  talentis  ab  ecclesia  beati  Godehardi  eiasque  abbate 
Lüdoldo  receptis  mansum  unum  inSweglete  sitnm  in  manus  nostras 
coram  maioris  ecclesie  capitalo  resignarunt  Post  hanc  itaque 
resignationem  proprietatera  eins  dilecto  nobis  in  Christo  sancti 
Godehardi  contnlimus  capitnlo  in  perpetnum  ei  beneflcinm  assignando. 
Testes  autem  sunt  Lndolfas  de  Gramme^  Ludolfns  de  Hareboldessem, 
Conradns  de  Sutherem,  Gerlagus  de  Lohbeke,  Lippoldos  de  Goslaria, 
Ludolfns  de  Borsem. 

Hec^  antem  et  alia  bona,  que  ecclesia  beati  Godehardi  diebns 
nostris  conqnisivit,  anctoritate  beatorum  apostolorum  Petri  et  Pauli 
confirmamus  et  nostra.  Datnm  Hildenseim  nono  kalendas  martii 
anno  domini  rxfi.  ccO.  xliü^.,  pontiflcatus  nostri  anno  xx<>iio. 

Or,  im  Kgl.  St,-Ä,  zu  Hannover,  st  Oodehard  Nr,  20  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Der  erste  Absatz  gedr.  Leyser^  Histor. 
c(m.  Everstein,  S.  72  ohne  Datum  und  Heinemann,  Beitr,  zur  Diplomatik  S,  153, 
Regest  WestfäL  ÜB.  VI,  S.  107  Nr.  384,  Westfäl.  ProtinziaWlätier  II,  4,  S.  42  Nr.  62 
zu  „um  1257",  Doebner,  ÜB.  I,  8.  88  Nr.  180. 

6T7.  Bischof  Kofirad  schenkt  dem  Kl,  Loccum  die  ihm  von 
Graf  Heinrich  von  Wohldenherg  resignierte  Vogtei  über  zwei  Hufen 
in  Oedelum,  die  das  Kloster  vom  Kl.  Ringelheim  gekauft  hat,  Poppenburg 
1243  März  5  (iii.  nonas  marcii). 

Testes  huius  sunt  Reinoldus  ecclesie  nostre  maior  prepositus, 
Johannes  prepositus  in  Älsborch,  Conradns  de  Piscina,  Aswinus  et 
Henricus  fratres  de  Lapideo  monte,  Thidericus  et  Hugo  fratres  de 
Holthusen,  lohannes  de  Sutherem. 

Or.  im  Archiv  de»  Kl,  Loccum.  Siegel  des  Bischofs  an  weissen  und  blauen 
Hanffäden.  Gedr.  f>,  Hodenberg,  Ckihnberger  ÜB,  III,  S.  70  Nr.  91,  Regest  Bode, 
ÜB.  I,  S.  653  Nr,  594. 

678*  Bischof  Konrad  schenkt  nach  dem  Verzichte  des  Lippold, 
Brudersohnes  des  Hildesheimer  Vogtes  Bertold  vom  Alten  Markt  (de 
Veten  foro),  dem  Kl.  Wülfinghausen  die  Vogtei  über  Wulfinghausen, 
trelche  die  Grafen  von  Lauterberg  ihm  und  jenen  der  Vogt  Bertold 
vor  dem  Domherrn  Sigebodo  vmi  Scharzfeld  (Scartvelde)  und  den 
Rittern  Hermann  von  Dinklar  (Thinclere),  Johann  von  Wülfingen, 
Hermann  Bock,  Bertramm  und  Albert  von  Wülfingen  und  Berthold  Pil 


')  Van  hier  ab  mit  derselben  Tinte  und  ders.  Hand  wie  bei  *)  und  *)  Seite  340 
bis  zum  Schluss  nachgetragen. 


342  1248. 

in  Braunschweig  resigniert  haben.  Poppenburg  1243  (März  5)  (pontifi- 
catus  nostri  anno  xx^iiio). 

presentibns  et  testibns  hiis:  Meynardo  scolastico,  lohanne  de 

Braken  cellerario  canonicis  ecciesie  nostre  cathedralis ,  Godefrido 
notario  nostro  scolastico  sancti  Andree,  Alberto  et  Arnoldo  de 
Wlvinge,  Hennanno  Büc,  Bertrammo  et  Alberto  fratribus,  lohaone 
de  Wlvinge,  Bertholdo  Pile,  Conrado  de  Embricke  marscalco  nostro. 

Or,  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Wülfinghausen  Nr.  19.  Siegel  des  Bisdwfi 
verloren.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Qalenberger  ÜB.  VIII,  S.  17  Nr.  18.  Die  Tage»- 
angäbe  nach  dem  Ausstellungsort  ergänzt. 

•70.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  KL  Neuwerk  bei  Goslar 
den  Zehnten  in  KleinrElbe,  den  es  von  Lippold  von  Goslar  geimfl 
und  den  dieser  dem  Grafen  Heinrich  von  Wbhldenberg  und  dieser 
wieder  dem  Bischof  aufgelassen  hat.  Hüdesheim  1243  März  14  (iP. 
idus  martii,  pontificatos  nostri  anno  xziiio.)- 

Testes  autem  nostre  donationis  et  resignationis  facta  a  pre- 
dictis  sunt  hii:  Beinoldus  maior  prepositus,  Gerewiens  decanos, 
Conradus  prepositus  Montis,  Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Lam- 
bertus  prepositus  in  Woltingerodt,  lohannes  prepositus  in  Alesbuig, 
Henricus  de  Tossem  custos,  Meinardus  scolasticus,  magister  Her- 
mannus  de  Goslaria,  Sifridus  de  Barem,  Thidericus  de  Adenoys, 
lohannes  filius  domini  Wolcmari,  lordanus  scriptor  noster,  milites 
comes  Hermannus  de  Woldenberg,  Sifridus  de  Kutenberg,  Lippoldss 
de  Escherte,  Conradus  marscaJcus,  Ascviuus  et  Henricus  fratres  de 
Lapideo  monte,  Thidericus  et  Hugo  fratres  de  Holthusen,  Thidericus 
de  Tossem,  lohannes  de  Sutherem,  lordanus  de  Htenem. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hüdesheim,  Siegel  des  Biwd^sfi  •• 
gelben,  violetten  und  weissen  Seidenfdden.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  554  Nr.  5$i. 
Regest  Doebner,  ÜB.  IH,  S.  640  Nachtr.  Nr.  16, 

680«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ritter  Rudolf  von  Dahlem 
den  büssenden  Schwestern  der  Maria  Magdalena  zum  Frankenberg  ix 
Goslar  einen  Hof  in  Cheninghe  mit  drei  Hufen  und  vier  Hausstellfn 
verkauft  und  ihm  den  Zehnten  daselbst  zur  Uebertragung  ctn  diesdhf% 
aufgelassen  hat,  indem  Bertold  und  Lippold  vofn  Alten  Markt  und  dif 
Brüder  Dietrich  und  Hugo  von  Holthusen  in  die  Hände  der  £i#^ 
Aschwin  und  Heinrich  von  Steinberg,  Brüder,  des  MarsckaUs  Kanrad. 


1248.  843 

des  Burchard  von  Salder  und  des  Ceaarius  von  Wohle  Bürgschaft 
leisten.  1243  April  25  (vii^  kalendas  maii,  pontiflcatus  nostri  vice- 
simo  secondo). 

Testes  sunt  dominas  lohannes  prepositus  de  Alesburch,  Mei- 
nardas  scolasticus  Hildensemensis,  Hennannas  et  lordanis  clerici 
nostri,  Ecbertus  senior  de  Fredhen,  Heinricus  pinceraa,  Conradus 
Spado,  Hermannus  de  Gandersem. 

Or,  im  KgU  SU-Ä,  zu  Hcmnover,  Frankenberg  Nr.  12.  Siegel  des  Bischofs 
pon  den  roten  und  gelben  Seidenfäden  verloren.  Oedr.  Leyser,  De  iniquit.  testam. 
S.  7,  Bode,   ÜB.  I,  S.  555  Nr.  597. 

681«  Bischof  Konrad  überträgt  den  büssenden  Schwestern  der 
Maria  Magdalena  ztim  Frankenberge  bei  Goslar  zwei  Höfe  in  Mechts- 
hausen  (Mechtegheshusen).  welche  sie  von  Siegfried,  Sohn  des  Leonhard, 
und  dessen  Verwandten  gekauft  haben  tmd  welche  letztere  dem  Basil 
f^on  Wendthausen  und  Günzel  von  Osterode  und  diese  wieder  dem 
Bischof  aufgelassen  haben.  Winzenburg  1243  April  25  (vii^.  kalendas 
maii,  pontificatus  nostri  anuo  xxii^.). 

Testes  hnius  sunt  dominus  lohannes  celerarius  Hildensemensis, 
Meinardus^^scholasticus,  Hermannns|  et  lordanus  clerici  nostri, 
Ascvinus  et  Henricus  fratres  de  Monte  lapideo,  Thidericus  et  Hugo 
fratres  de  Holtbusen,  Heinricas  pincerna,  lohannes  de  Sutherem, 
Hermannus  senior  de  Huslaria,  de  Helvedhe  Conradus  et  Ludolfus. 

Gedr.  nach  Cop.  Bode,  ÜB.  I,  S.  556  Nr.  598,  Behrens,  Geneal.  Vorstellung, 
Beil.  [,  1. 

682.  Domdechant  Gerwich,  Kustos  Heinrich,  Siegfried  von 
Barum,  Scholaster  Meinhard,  Propst  Albert  des  PeterssHfles  bei  Goslar, 
mag.  Hermann  von  Goslar,  Domherrn,,  bekunden,  dass  die  Brüder 
Ludolf,  Asquin  und  Otto  von  Harboldessen  auf  Güter  in  Mechtshausen 
gegenüber  dem  KL  Frankenberg  verzichtet  haben.  Im  Paradiese  des 
Dotnes  zu  Hüdesheim  (1243?)  Mai  5  (in  die  sancti  Godehardi). 

Or.  in  der  Bibliothek  des  histor.  Vereins  zu  Hannover.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I, 
S.  557  Nr.  600,  woselbstidas  Nähere  über  die  Besiegelung. 

CSS.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Cyriacistift  in  Braunschweig 
die  Hälfte  des  Zehnten  und  zwei  Hufen  in  Sossmar  (Sutterum  iuxta 
Hamelen),  die  ihm  der  Hildesheimer  Bürger  Arnold  von  Minden  resig- 
niert hat.    1243  Mai  15  (idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  xx^iiio.). 


344  1243. 

Testes  hnius  sant  Gerviciis  decanus,  lohannes  prepositns  in 
Alsborch,  Meinhardns  scolasticus  ....  Th(eodericus)  de  Adenoys, 
Wernerus  de  Bortvelde,  lordanis  de  Wonthusen,  Hartmannus  sancti 
Ciriaci  decanas,  Hermannas  et  lohannes  canonici  eiusdem  ecdesie, 
lordanis  clericns  noster. 

Or,  im  Latideshatiptarchw  zu  Wolfenhüttelf  st,  Cyriitci  Nr.  12  in  doppeUer 
Ausfertigung,  beide  stark  beschädigt,  und  die  andere  mit  dem  Datum  .  . .  kalendas 
febraarii.  An  beiden  Siegel  des  Bischofs  irenig  beschädigt  an  roten  SeidenfSden. 
Beide  gedr.  Heinemann,  Beitr,  zur  DiplonuUik  S.  161. 

684«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  das  KL  Heiningen  (Henighe) 
vom  Edeln  Helmold  von  Biegende  acht  Hufen  und  acht  Hausstdlen 
in  Werte  gekauft  hat,  überträgt  diese  detn  Kloster  und  nimmt  sie  in 
seinen  Schutz,  Heiningen  1243  Juni  9  (v^.  idus  iiinii,  pontificatus 
nostri  anno  vicesimo  secundo). 

Testes  autem  buias  sunt  dominus  prepositus  Hildensemensis, 
prepositus  de  Alesburg,  Meinardus  scolasticus,  Thidericus  de  Adencys 
et  alii  clerici  nostri,  Ecbertus  iunior  de  Asseburg,  Bonefacins  de 
Biwindhe,  Everardus  de  Deingthe,  Heinno  de  Walthekessen,  Bar- 
chardus  de  Wlf erbutle ,  Hugo  de  Holthusen,  Conradus  de  Embereke, 
Ecbertus  camerarius. 

Or,  im  Kgl.  Si.-A.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr,  16.  Siegel  des  Bischofs  ab- 
gefallen, Gedr,  Asseburger  ÜB,  I,  S,  160  Nr,  228,  ÜB,  dßs  histor.  Vereins  fw- 
Niedersachsen  I,  S,  30  Nr,  26,  Braunschweiger  Anzeigen  1751  S,  740, 

685*  Dietrich  Freier  von  Depenov  entsagt  mit  seinem  Sohne 
Volrad  edlen  Ansprüchen  an  den  Müller  Ludolf  gegenüber  dem  Michaelis- 
kloster und  verspricht,  die  Zustimmung  seities  Sohnes  Heinrich  vor  den 
Deutschordensbrüdem  in  Preussen  innerhalb  Jahresfrist  zu  beschaffen, 
Poppenburg  1243  August  4. 

Thidericus  dictus  liber  de  Depenov  omnibus  Christi  fldelibns 
salutem  in  Christo.  In  hac  littera  puplice  proflteor  et  protestor. 
quod  ego  et  maior  filius  meus  Wlradus  in  presentia  domini  nostii 
Conradi  Hildensemensis  episcopi  constituti  de  consilio  virorum  bonorum 
renuntiavimus  actioni,  que  nobis  adversus  monasterium  sancti  Micha- 
helis  competere  videbatur  pro  quodam  molendinario  Ludolpho  nomine, 
quem  ego  in  servum  ceperam  vendicarc;  data  etiam  fide  in  manus 
plurium  militum  ego  et  filius  meus  promisimus  efflcere,  quod  filius 
meus  iunior  Heynricus  coram  fratribus  domus  TeuthoiMC  in  Prutia 
renuntiabit   eidem    actioni    et    quod    nos    litteram    de    huiasmodi 


1248.  846 

renantiatione  conscriptam  et  sigillo  predictornm  fratram  sigillatam 
monasterio  sancti  Michahelis  infra  terminum  haias  anni  transmittere 
debeamus  sub  einsdem  fidei  sponsione  nichilominas  promittentes^ 
qaod,  quam  cito  filios  meus  H(eynricns)  de  Pratia  in  patriam 
reversos  fuerit,  renuntiationem  factam  debet  coram  domino  nostro 
episcopo  paplice  protestari  et  quod  monasterio  sancti  Michahelis 
noQ  inferat  molestiam  vel  gravamen  nee  anqaam  predicto  molendi- 
nario  de  conditione  saa  vel  rebus  moveat  questionem.  Beceperunt 
autem  fldem  nostram  comes  Widekinnus,  lohannes  de  Wlvinge, 
Thidericus  et  Hugo  fratres  de  Holthusen,  Hermannus  Caper  et 
frater  eins,  Conradus  de  Sutherem,  Ludolphus  de  Borsem.  Et  in 
memoriam  huius  rei  presentem  litteram  feci  sigillo  meo  et  testimonio 
bonorum  hominum  roborari.  Testes  sunt  lohannes  cellerarius  Hil- 
densemensis,  Meinnardus  scolasticus,  Hermannus  et  lordanus  derlei 
et  milites  supradicti  et  alii  quam  plures.  Actum  est  hoc  Popenborg 
anno  domini  vofi.  ccP.  xl<>iii<>.,  ii.  nonas  augusti. 

Or,  im  KgL  SU-A.  zu  Hcmnover,  Miekaeliskl.  Nr,  40  mit  dem  Siegel  des 
Ausstellers, 

680.  Pctpst  Innocenz  IV.  schreibt  de^n  Bischof  (Nikolaus)  von 
Prag  und  andern  über  den  Streit  und  den  erledigten  Sitz  in  Olmütz, 
für  defi  das  Kapitel  den  Kanoniker  mag.  Wilhelm  erwählt,  der  Erzbischof 
(Siegfried)  von  Mainz  aber  den  Hildesheimer  Domherrn  Konrad  (von 
Friedberg)  bestimmt  hatte,  und  befiehlt  ihnen,  dem  Konrad  einen  Termin 
von  drei  Monaten  zu  stellen,  innerhalb  dessen  dieser  vor  dem  Papst 
persönlich  oder  durch  einen  Stellvertreter  erscheinen  solle,  Anagni  1243 
September  11  (üi.  idus  septembris,  anno  primo). 

Gedr.  Mon.  Gertn.  epist.  pont.  11,  S.  17,  Regest  Potthast,  Reg.  pont.  11 129,  wo 
die  älteren  Drucke  angegeben  werden.    Vgl.  oben  Nr.  630. 

087«  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Provinzial-Prior  des 
Predigerordens  in  Deutschland,  den  Prioren  und  Brüdern  des  Ordens 
in  den  Provinzen  Magdeburg  und  Bremen  und  in  den  Diözesen  Regens- 
bürg,  Passau,  Halberstadt,  Hildesheim  und  Verden  das  Kreuz  gegen 
die  Ungläubigen  in  Livland  und  Preusse7i  zu  predigen.  Anagni  1243 
Septen^er  23  (viiii.  kalendas  octobris,  anno  I). 

Gedr,  Mon.  Germ,  epist.  pont.  II,  S.  19.  Regest  Potthast,  Reg.  pont.  11136, 
iro  die  älteren  Drucke  angegeben  sind.  Ein  gleicher  Befehl  erging  an  demselben 
Tage  noch  besonders  an  die  Predigermönche  der  Diözese  Hildesheim,  vgl.  a.  a.  0. 
S.19  bez.  Nr.  11137. 


846  1248. 

•88*  Bischof  Konrad  überträgt  dem  KL  Wienhausen  die  ihm 
von  Bitter  Eice  von  Berbere  resignierten  Güter  in  Stedum  (Stedem). 
Bosenthal  1243  Septetnber  23  (iz^.  kalendas  octobris,  pontificatos 
nostri  anDO  xxm<>.). 

Testes  huius  facti  sunt  lohannes  prepositns  in  Alsburg,  Meiaardus 
scolasticus  Hildensemensis,  Thidericus  cantor  de  Adenoys,  Heithen- 
ricus  de  Suligge,  lordanis  notarius  noster,  Conradas  marscalcus, 
Burchardus  de  Saldere  et  Alias  suus  lohannes,  Heinricus  de  Hamelen, 
Cesarius  de  Wolede,  Thidericus  de  Prome,  Dhegenhardus  de  Elvedhe, 
lohannes  de  Sndheren,  Lndolphos  advocatas  de  Seledhe  milites. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhausen,  Nr.  22.  Siegel  des  Bischofs  an  leeissen 
Ztcimfliden. 

689*  Bischof  Konrad  überträgt  den  Nonnen  der  Maria-Magdalma 
die  Hälfte  des  Zehnten  in  Wennerde.     Poppenburg  1243  Oktober  Ib. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.  0  Conradas  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Qaia  in  brevi  tempore  hamana  labitnr 
et  transit  memoria,  idcirco  de  hiis  que  coram  nobis  agontur,  ne 
obiivioni  tradantur,  publica  fieri  permittimus  instrumenta.  Ad  no- 
ticiam  igitur  futurorum  cupimus  pervenire,  quod  Thidericus  de 
Rothynge  et  Lyppoldus  et  Tydericus  filii  eins  ministeriales  nostri 
receptis  nonagiuta  talentis  Hildensemensis  monete  a  sororibus  peni- 
tentibus  domus  sancte  Marie  Magdalene  in  Hildenseim  dimidietatem 
decime  in  Wennerde,  quam  de  proprietate  ecclesie  nostre  a  uobili 
viro  domino  Volkwino  de  Swalenberch  tenuerunt  in  feodo,  in  manos 
eiusdem  nobilis  resignarunt,  qui  postmodum  acceptis  novem  talentis 
a  predictis  sororibus  resignavit  nobis  feodum  decime  memorate.  Nos 
igitur  eandem  partem  decime  a  predictis  Thiderico  videlicet  de 
Rothinge  et  flliis  suis  ministerialibus  nostris  et  iam  dicto  nobili 
domino  Volkwino  plenius  expeditam  et  nobis  libere  vacantem  pre- 
fatis  sororibus  pro  deo  et  anime  nostre  remedio  contulimus  domino 
Brunone  tunc  earundem  preposito  id  fideliter  promovente.  Ne  ergo 
possit  aliquis  huic  nostre  donationi  imposterum  titulum  opponere 
viciosum,  sed  ut  factum  nostrum  evidens  sit  et  firmum,  nos  in  hnios 
facti  nostri  perpetuum  iudicium  sigillo  nostro  presens  scriptum  inde 
confectum  duximus  roborandum.  Verum  quia  in  hiis  et  in  aiiis  de 
bona  voluntate  eis  et  loco  earum  studuimus  providere,  dignum  est» 


*)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1248.  847 

at  simus  partlcipes  omnimn  orationnm  et  bonoram  operam,  que  ab 
eis  et  aliis  penitentibns ,  que  succedent  eisdem,  per  dei  gratiam 
faermt  procurata  Hildensem  in  ecclesia  beate  Marie  Magdalene. 
Testes  hoius  rei  sunt  dominus  Beynoldus  maior  prepositus^  lohannes 
cellerarius,  Menardus  scolasticus  et  magister  Geroldus  Hildensemenses 
et  lordanis  scriptor  noster  clerici,  comes  Widekynus  de  Poppen- 
borch,  Tidericus  et  Hugo  fratres  dicti  de  Holthusen,  Hermannus 
Caper,  lohannes  et  Albertus  de  Wlvinge,  Woltherus  de  Haringe, 
Ekbertus  camerarius,  Bertoldus  de  Berberge,  Elyas  de  Esbeke, 
lohannes  de  Berningerod.  Actum  Poppenborcb  xv.  kalendas  novem- 
bris  anno  gratie  m^.  cc^  xl^.  üio.,  pontificatus  nostri  anno  xxo.  üi^. 

Or,  im  Kgl,  SU-Ä»  zu  Hannover,  Mar.  Magdah  Nr.  37.  Siegel  dee  Bischöfe 
an  blauen  und  weieeen  Hanffäden.  Oedr.  Vaterl  Archiv  1843  S.  124.  Eine  etwas 
hOrzere,  aber  im  Wesentlichen  gleichlautende  Fassung  in  Or.  a.  a.  O.  Nr.  38, 
Siegel  des  Bisehofs  in  rotem  Wachs.  Beide  Ausfertigungen  neben  einander  gedr. 
Heinemann,  Beitr.  zur  Diplomatik  8. 163. 

600J  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Cyricunstiße  in  Braunschweig 
den  halben  Zehnten  und  zwei  Hufen  in  Sossmar  (Sntherem),  die  ihm 
der  Hildesheimer  Bürger  Arnold  von  Minden  aufgelassen  hat.  Nienstedt 
(in  Nova  civitate,  1243)  Dezember  4  (xix^  kalendas  ianuarii,  (pontifi- 
catus nostri)  anno  xxii^.). 

Testes  huius  rei  sunt  clerici  Reinoldus  maior  prepositus,  lohannes 
cellerarius  prepositus  de  Alsburch,  Ludolfus  prepositus  de  Goslaria, 
Theo(dericus)  de  Addenoys,  milites  Conradus  (marscalcus  ?),  Henri- 
(cos  et  Aschwinus  fratres)  de  Lapideo  monte»  Lippoldus  (de  Veteri) 
foro Thidericus Berterammus  de  Domo 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenhüttel,  st.  Cyriaci  Nr.  10.  Die  Schriß 
zum  grossen  Teile  abgeblättert.  Siegel  des  Bischofs  am  Rande  beschädigt.  Nach 
den  Foniifikai^ahren,  die  von  September  1221  an  zählen  aber  sehr  oft  falsch  an- 
gegeben  werden,  gehört  die  Urk.  ins  Jahr  1242,  mit  Rücksicht  auf  Nr.  683  aber 
wird  sie  wohl  zu  1243  zu  setzen  sein, 

•Ol*  Herzog  Otto  vo9i  Lüneburg  überragt  dem  MariorMagdalenen- 
klosier  neun  Hufen  und  eine  Hofstelle  in  Farmsen.  Hannover  1243 
Dezember  22. 

Otto  dux  de  Luneborgh  conventui  s(ancte)  M(arie)  M(agdalene) 
apud  muros  Hild(ensemenses)  novem  agrorum  et  unius  aree  pro- 
prietatem,  que  sita  est  apud  curiam  in  Vermersem,  sicut  et  agri 
saprascripti  in  campo  ipsius  curie  siti,  confert.    Testes  lohannes 


848  1248. 

de  Escherte,  Borchardus  de  Gramme,  Thidericus  de  Alten,  Luderus 
de  Hanense  et  frater  eius  Zeghebodo,  Bertoldus  de  Reden  milites, 
Thidericus  de  Escherte.  Actum  anno  domini  mccxlüi,  datum  Honovere 
feria  tertia  post  Exurge  quare  obdormis  domine. 

Auszug  aus  einem  nicht  mehr  aufzufindenden  Cop.  des  Maria  Magdalenen- 
klosters  aus  dem  14,  Jahrh.  im  FHvatbesitz  in  Ms.  187  S.  19  im  Museum  zu 
Hüdesheim. 

692.  Äbtissin  Bertha  von  Gandersheim  tauscht  mit  dem  Michaelis- 
kloster  Liten.     Gandersheim  1243. 

B(ertha)  dei  gratia  Gandersemensis  ecclesie  abbatissa  dilectis 
in  Christo,  ad  quos  p(resens  scriptum  perveneri)t,  salutem  in  domino. 
Noverint  universi,  quod  nos  venerabili  in  Christo  domino  T(hetmaro) 
(sancti  Michah)elis  in  Hyldensem  abbati  et  eius  ecclesie  Hermannum 
de  Hedelendorpe  ecclesie  nostre  litonem  pro  Hermanne  ecclesie 
sancti  Michahelis  eiusdem  ville  litone  dedimus  in  concambium, 
presentem  cartam  in  veritatis  testimonium  conscriptam  sigilli  nostri 
munimine  roborantes.    Datum  Gandersem  anno  domini  m^cc*^^.  üi^. 

Or.  im  Kgl.  St-A,  zu  Hannover,  Michaeliskl.  Nr.  41  mit  guUrhaUenem  Siegel 
der  Äbtissin.     Vgl  Nr.  670. 

698«  Das  Moritzstift  verkauft,  um  die  Vogtei  von  Bertold  tom 
Alten  Markt  kaufen  zu  können,  dem  Kreuzsüft  seinen  Anteil  an  dem 
Hofe  in  Luttrum  und  eine  Hufe  in  Dinklar.     1243. 

Conradus  dei  gratia  prepositus,  Fridericus  decanus  totumque 
capitulum  montis  sancti  Mauricii  Hildensemensis  omnibus  hanc 
cartulam  inspecturis  salutem.  Notum  esse  volumus,  quod,  cum 
emissemus  advocatiam,  quam  Bertoldus  miles  filius  domini  Lippoldi 
quondam  dicti  de  Veteri  foro  habuit  super  bona  ecclesie  nostre,  et 
propter  hoc  indigeremus  pecunia,  rogavimus  dominum  nostrum  Con- 
radum  episcopum  Hildensemensem,  ut  liceret  nobis  vendere  aliqua 
bona  spectantia  ad  prebendam  nostram,  et  ipse  considerata  magna 
necessitate  nostra  secundum  quod  rogavimus  licentiam  dedit  nobis. 
Cum  igitur  fratres  ecclesie  sancte  Crucis  in  Hildensem  et  nos 
haberemus  quandam  curiam  in  Lutthenem  et  mansos  ad  eam  per- 
tinentes  communes,  partem  eandem,  que  ad  nos  spectabat,  et  unum 
preterea  mansum  in  Thinkelere  situm  vendidimus  ecclesie  sancte 
Crucis  iam  dicte  et  renunciantes  omni  iuri,  quod  in  eisdem  habnimus, 
dimisimus  eisdem  eos  possidendos  iure  perpetuo  et  liberos  ab  omni 


1243.  349 

iure  et  honere  alicuius  advocati,  non  recognoscentes  viro  Uli,  qni 
tempore  yenditionis  hains  colait  eosdem  mansos  nostros  in  Luttenem, 
aliqoid  ins  in  eisdem  mansis  nee  etiam  Reynardo  cognomine  Im- 
peratori  vel  pneris  sois,  qoi  erant  in  curia  ad  mansum  Thinkelere 
pertinente  aliquod  ins  recognoscimns  in  eadem  curia  et  manso  eodem 
Thinkelere,  qnia  mansum  illum  cum  curia  liberum  et  expeditum 
yendidimus    ecclesie   sancte   Crucis    predicte,    nisi   solummodo   in 
ediflciis,  que  in  curia  eadem  erant.    Recepimus  autem  a  capitulo 
sancte  Crucis  pro  eisdem  bonis  nostris  in  Luttenem  xxx  talenta  et 
pro  manso  in  Thinkelere  sito  xi  talenta  Hildensemensis  monete. 
Ceterum  canonici  Montis,  quibus  presentibus  et  consentientibus  hec 
sunt  facta,  sunt  hii:  videlicet  Gonradus  prepositus,  Fridericus  decanus, 
Bertrammus,  Henricus  de  Stokkem,  Ludegerus  de  Eemme,  Albero, 
lohannes   sacerdotes.   lohannes    de  Plesse,    Henricus    scolasticus, 
Henricus  de  Hiddestorp    diaconi,  magister  Hermannus,  lohannes, 
Hugo,    Gerardus   subdiaconi,  et  canonici  sancte  Crucis  qui  inter- 
fnerunt  sunt  hii:  videlicet  Hugo  prepositus,  Ricardus  decanus,  Her- 
randus,  Wemerus,  Hedenricus,  Fridericus  s(acerdotes,  Lu)dolfus, 
Otto,  Walterus  diaconi,  Conradus,  Ludolfus,  Hugo,  Qerardus  sco- 
lasticus subdiaconi.    Ut  igitur  predicta  flrma  permaneant  et  rata 
et  perpetuis  temporibus  inconvulsa,  nos  scriptum  nostrum  inde  con- 
fectum  dedimus  et  illud  duobus  sigillis  prepositi  videlicet  et  ecclesie 
nostre  firmavimus  ad  cautelam.   Actum  anno  domini  w9.  cc®.  xl^.  iii^. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  47.  Siegel  des  Propstes 
Perloren,  das  der  Kirche  an  weissen  Hanffäden  stark  beschädigt, 

9>94t.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  die  Vefyachtung 
einer  Hausstätte  in  Dinklar  durch  den  Obedienziar  Ludolf  an  Reinhard 
Kaiser.     1243. 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  in  Hildenseim  omnibus, 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  sit,  quod 
Seinardns  de  Thinkelere  cognomine  Imperator,  qui  habet  aream 
illam  Thinkelere,  que  per(tinet)  ad  mansum,  quem  ecclesia  sancte 
Crucis  emit  a  canonicis  Montis,  venit  ad  presentiam  nostram 
Hildensem  et  recognovit,  quod  non  haberet  ins  in  manso  illo  sed 
peterety  (quod  de)  gratia  ei  dimitteretur.  Unde  magister  Ludolfiis 
tamquam  obedientiarius  dedit  ei  ad  quatuor  annos  mansum  illum 
-colendam;  quibus  elapsis  obedientiarius  erit  absolutus  ab  eo,  nisi 
de  gratia  velit  ei  dimittere  iterato.   Huius  rei  sunt  testes  Richardus 


360  1243. 

decanns,  magister  Ludolfiis,  Gonradas  de  Ylsede,  Henricas  collector 
de(ciiDe  in  Thi)nkelere,  Ludolfas  qui  pertinet  ad  sanctum  Gode- 
hardum.  Ad  censum  autem  dab(it  de)  m(anso)  illo  zii  solidos 
a(niia)a(tim).  Ne  igitar  de  hoc  oriatur  dubitacio,  conscribi  feci(mu8 
et)  sigillo  nostro  sigillari.    Datum  anno  domini  m<>.  ccP.  xl<>.  iii<>. 

Or,  im  Kgl.  SU-A»  ßu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  48.  Siegel  des  I^opHet 
wenig  beschädigt.    Schrift  stellenweise  abgesprungen, 

695.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  tauscht  mit  der  Kirche  in 
Hildesheim  Ministerialen.     1243. 

Dei  gi*acia  Otto  dnx  de  Brunswik.  Notom  esse  volomos  ani- 
versis,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  presentatum,  quod  nos  ministerialem 
nostram  filiam  domini  Henrici  parvi  de  Hamelen  Helenburgim 
nomine  dedimus  et  assignavimus  ecclesie  Hildensemensi,  ut  e& 
condicione  et  iure,  sicut  prius  nos  respiciebat,  deinceps  pertineat 
ecclesie  memorate,  loco  eins  in  quadam  commutacione  recipientes 
duos  filios  domini  Ludolfi  de  Bornem,  ut  nobis  pertineant  fidelitatem 
debitam  nobis  sicut  ministeriales  nostri  alii  facientes.  Datum  anno 
domini  m<>.  cc<>.  quadragesimo  tercio. 

AbschHft  des  15,  Jahrh.  in  Chp.  VI,  11,  S.  584  Nr.  1054  im  Kgl.  St-A.  » 
Hannover. 

696.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  BeiUgung  eines 
Streites  zwischen  dem  Scholaster  Gerhard  und  dem  Dietrich  von  Stenem 
wegen  einer  Hufe  in  Berel.     0.  D.  (1243 — 46). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  in  Hildensem  hiis, 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  sit,  quod, 
cum  Theodericus  de  Stenem  impeteret  mansum  ecclesie  nostne  sitois 
Berle  inter  alia  bona,  que  ibidem  habemus,  tandem  compamit  coram 
nobis  et  respondit  ei  Gerrardus  scolasticus  obedientiarius  et  dixit 
ex  parte  ecclesie,  quod  dictus  famulus  in  manso  illo  nichil  iuris 
haberet,  quia  prescripsisset  ecclesia  contra  eum.  Tandem  super  boc 
dictante  sententia  ipse  obedientiarius  per  suum  iuramentum  deboit 
ipsum  mansum  ecclesie  obtinere.  Famulus  yero  ille  inramentoni 
remisit  et  dixit,  quod  ei  sufficeret,  quod  sibi  iusticia  facta  esset^  et 
renuntiavit  ipse  lingua  et  manu  omni  iuri,  quod  ei  in  manso  pre- 
dicto  poterat  competere,  recognoscens ,  quod  in  eo  nichil  haberet» 
datis  eidem  ab  ecclesia  xx  solidis  Hildensemensis  monete.  Preterea 
warandiam  fecit  per  se  et  per  Theodericum  Stokelet,  quod  nee  ipse 


1243.  351 

per  86  nee  aliquis  ex  parte  saa  iimqaam  de  cetero  impetet  mansum 

illnm.    Hüius  rei  testes  sunt  Hennannns  et  Ludoldus  de  Tinkelere, 

Berwardus  de  Eemme,  Gerrardus  Hokin^as,  ^)  Bertrammas  de  Domo, 

Henricos  Helle,  Theodericns  de  sancto  Michaele,  Henricus,  qui  eun- 

dem  mansom  ecclesie  nostre  situm  in  Berle  ad  annuam  censum 

tenneraty  laici,  item  Rikardns  decanos,  Wolteros,  Fridericos,  magister 

Lndolfas,  Conradus,  Gerrardus  scolasticas  canonici  sancte  Cracis. 

Postmodom  idem  Theodericns  supradictns  predicta  coram  civibns  in 

Borchtorp  recognovit  et  rennntiavit  omni  inri,  si  qnod  in  sepedicto 

mansch)  yidebatnr  habere.    Ibi  presentes  erant  in  yilla  Borchtorp 

Rikardus  decanus,  Lndolfus  de  Elwede,  Gerrardns  scolasticns  ex 

parte  ecclesie,  lohannes  willicns  ducis,  Hildebrandns  de  Veteri  yilla, 

Hildebrandus  Ck)chel  fideiussores,  item  Wasmudns  et  Henricns  frater 

SQos,  lohannes  Magnus,  Sifridus  de  Asle  et  alii  quam  plures.    Re- 

cepit  autem  idem  Theodericus  predictos  xx  solides  Hildensem   a 

ß(errardo)  scolastico  in  domo  Sifridi  dicti  Mordere;  ibi  presentes 

erant  Amoldus   advocatus,   iam   dictus   Siffridus,   Bertrammus   de 

Domo,  Albertus  Burmester,  Gerrardus  Hermanni,  Henricns  Helle. 

In  huius  igitur  rei  testlmonium  scriptum  hoc  inde  confectum  sigillo 

nostro  fecimus  sigillari. 

Or,  im  Kgl,  SU-A.  zu  Hannover,  KreuzsHfl  Nr,  67,  Siegel  verloren.  Regest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  99  Nr.  203. 

697*  Propst  Hugo  des ,  Kreazstißes  bekundet,  dciss  Henrich  der 
Meier  in  Kemme  der  Vikarie  am  Altar  der  h.  Maria  sechs  Morgen 
Land  in  Kemme  verkauft  hat.     0.  D.  (1243—46). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Cmcis  in  Hildenseim  omnibus 
hanc  cartulam  inspecturis  salutem.  Notum  esse  volumus  presentibus 
et  fnturis,  qnod  Henricns  yillicus  noster  de  Kemme,  qul  tenult  de 
manu  nostra  sex  iugera  Kemme  slta,  que  pertlnent  ad  proprietatem 
ecclesie  sancte  Grucis,  vendldit  eadem  sex  iugera  ecclesie  sancte 
Crucis  ad  usus  perpetui  vicarii,  qul  celebrabit  ibidem  ad  altare 
sancte  Marie,  receptis  pro  eis  quatuor  talentis  et  dimidio  Hildense- 
mensis  monete  et  resignavit  ea  nobis  Gunthero  et  Lenardo  filiis 
suis  presentibus  et  consentientibus,  et  nos  ea  contulimus  ecclesie 
sancte  Cmcis.  Et  idem  Henricns  de  Kemme  et  iam  dicti  duo  fllii 
sui  et  Gnnthems  de  Kemme  et  Henricns  de  Thinkelere  tamquam 


1)    Verb,  aus  Hokindos.        ')  Über  der  Zeile. 


352  1243. 

fideittssores  ad  hoc  se  obligaverunt,  quod  filium  paryalnm  ipsins 
Henrici  prodncent  cum  ad  annos  discretionis  peryenerit,  ut  simüiter 
ipse  consentiat  et  ratum  habeat  factum  patris.  Huius  rei  testes 
sunt  Richardus  decanus,  Waltherus  et  Hedenricus  sacerdotes,  Ln- 
dolfus  et  Otto  diaconi,  Conradus,  Ludolfus,  Hugo,  Gerardus  sub- 
diaconi,  Ludolfus  de  Thiukelere,  lohannes  de  Herste  milites,  Her- 
maunus  frater  eiusdem  lohannis  de  Herste,  Tidericus  Botularius, 
Tydericus  serviens  Conrad!  de  Ylsede,  Henricus  de  Bodenborch, 
Philippus  famuli  nostri.  Ne  autem  istud  imposterum  vertator  in 
dubium,  conscribi  et  sigillari  fecimus  ad  cautelam. 

Or,  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  74,    Siegel  verloren. 

698.  Pf'opst  Hugo  des  Kreuzstifles  bekundet  Verzicht  des  Henrich 
mit  Frau  und  Kindern  auf  die  zu  einer  Hufe  in  Berel  gehörigen  Ge- 
bäude.    0.  D.  (1243^46). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  Hildensemensis  omnibus, 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  sit,  quod  prima 
vice  constituti  coram  nobis  uxor  Henrici  que  fuerat  Berle  in  manso 
ecclesie  sancte  Crucis  et  fllius  Bemardus  nomine  rennnciavenmt 
omni  iuri,  quod  dicebant  se  habere  in  ediflcüs  pertinentibas  ad 
mansum  illum,   et  presentes  erant  Richardus  decanus,   Woltenis, 
Ludolfus,  Conradus,  Gerardus,  Hugo^  lohannes  sancte  Crucis  canonici 
et  Amoldus.     Postmodum  secunda  vice   venerunt  ad   presentiam 
nostram  supradictus  Henricus  et  fiiia  et  similiter  renunciayemnt 
et  paratus  erat  idem  Henricus  iurare,  quod  alio  tempore  edificia 
illa  redempta  non  fuerant  et  quod  ad  se  pertinerent;  sed   ei  fuit 
iuramentum    remissum.      Renunciatione    igitur    ab    eis    facta    dati 
faerunt  eis  ab  ecclesia  sancte  Crucis  novem^)  solidi.     Presentes 
etiam  erant,  cum  Heni-icus  idem  et  filia  renunciarent,  Ricbardos 
decanus,  Fridericus,  Ludolfus,  Ludolfus,  Conradus.   Ne')  igitar  hoc 
factum  veniat  in  dubium,  conscribi  ipsum  fecimus  et  sigilli  nostri 
munimine  roborari. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Kreuzatifi  Nr.  68.     Siegel  verloren^ 

699.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet  die  schied^richterlitlu 
Beilegung   eines    Streites    zuAschen    Reinbert    von    Solschen     und    dfW 

0   Vau  anderer  Hand  nachgetragen  auf  detn  leergelassenen  fiaMtit.        ^  V«* 
hierab  von  derselben  zweiten  Hand  nachgetragen. 


1243—46.  353 

Kanoniker  Konrad  von  Usede  wegen  Güte)'  in  Klein- Solschen.     0.  D. 
(1243—46). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  saDCte  Crncis  in  Hildenseim  omnibus, 

qnibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitnm,  salutem.   Notum  esse  yolumus, 

qnod,  cum  per  Reinbertum  de  minori  Solzeke  et  filios   suos  et 

cognatos  bona  ecclesie  nostre  ibidem  Sita,  que  Conradus  de  Ylsede 

habet  in  obedientia^  impedirentur,  vocatus  ad  presentiam  nostram 

Beinbertus  elegit  coram  nobis  arbitros  videlicet  magistrum  Richardum 

decanum  et  dominum  Hermannum  de  Thinkelere  et  Ohtmarum  pro 

se  et  suis  et  dominus  Conradus  de  Ylsede  similiter  pro  se  elegit 

arbitros  scilicet  dominum  Bertrammum  de  Domo  et  Wedegonem  et 

Hildebrandum  de  Berkem,  qui  componerent  inter  eos.   Arbitri  ergo 

tractatu  inter  se  habito  in  arbitrio  statuerunt,  quod,  si  umquam  per 

ipsum  Reinbertum  vel  aliquem  fllium  suum  yel  per  cognatos  suos 

contigerit  impediri  bona  illa,  ipse  Reinbertus  durante  tali  impedi- 

mento   dimittet  predicto   domino  Conrado  obedientiario  bona  sua, 

que  habet  de  ecclesia  nostra,  et  ad  ea  respectum  habebit  dominus 

Conradus  et  de  eis  fratribus  ministrabit  prebendam  tamdiu,  donec 

bona  ecclesie  expediantur  ab  eis.    Ipse  etiam  Renbertus  pro  se  et 

suis   in    manus    nostras   et  Conradi   de   Ylsede   et  Hermanni   de 

Thinkelere  et  Tiderici  de  Tossem  et  Sifridi  de  Bemingeroht  pro- 

misit  firmam  pacem  in  perpetuum  omnibus  eis,  qui  venerant  ad 

domum  suam  Solzeke  ad  querendum  eum,  et  promisit,  quod  nee 

ipsi  domino  Conrado  nee  eisdem  amicis  pro   hac  causa  umquam 

aliqnid  imputabit.    Et  idem  promiserunt  fllii  sui  duo,  qui  pervene- 

rant  ad  legitimam  etatem  et  presentes  erant,  et  alii  paryuli  qui 

absentes  erant  ante  fores   ecclesie   in   maiori  Solzeke   promittent 

cum  faerint  requisiti.    Ne  igitur  istud  in  dubium  veniat,  conscribi 

illud  fecimus  et  sigillo  nostro  munivimus  ad  cautelam. 

Or.  im  Kgl,  8L-A.  zu  Hannover,  Kreuzstifl  Nr.  66,  mit  heschädifftem  Siegel 
des  Propstes, 

700*  Propst  Hugo  des  Kretizstiftes  bekundet  schiedsrichterlichen 
Vergleich  des  Stiftes  mit  Heinrich  von  Solschen  wegen  einer  Hufe  in 
Klein-Solschen.     (1243—46). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  Hildensemensis.  Notum 
Sit,  quod,  cum  Henricus  filius  fratris  Ludolfi  et  Remberti  de  Solzeke 
impeteret  mansum  situm  apud  parvum  Solzeke  et  diceret,  quod 
noncquam  renunciasset  iuri,  quod  in  eo  habebat,  dominus  Hermanuus 

HUd«flb.  X7B.   n.  28 


354  1243-46. 

de  Brnuisrode,  cui  idem  Henricus  tunc  servivit,  prodaxit  ipsam 
coram  nobis  Bruneswik  in  curia  fratris  soi  domini  Werneri  canonici 
sancti  Blasii.  Ubi  cum  proponeret  causam  suam,  ad  hoc  inductus 
fliit,  quod  compromisit  in  arbitros  videlicet  in  cellerarium  de 
Riddageshusen  et  in  dominum  suum  dominum  Hermannum  de 
Brunesrode  et  ex  parte  ecclesie  sancte  Grucis  compromissum  fait 
in  decanum  sancte  Grucis  et  in  dominum  Fridericum  canonicum 
sancte  Grucis,  qui  sie  arbitrati  fnerunt,  quod  scilicet  eidem  Henrico 
dari  deberent  ab  ecclesia  sancte  Grucis  duo  talenta  et  dimidium  et 
ipse  renunciare  deberet  omni  iuri,  quod  diceret  sibi  competere  in 
manso  illo.  Hoc  factum  Mt,  renunciavit  enim  lingua  et  mana 
omni  iuriy  quod  dixit  se  habere  in  manso  illo^  licet  nullum  ins  in 
eo  haberet,  quia  cum  pater  suus  eum  venderet  ipse  yenditioni  con- 
sensit.  Et  venit  idem  Henricus  Eemme  ubi  convenerant  villici  et 
coram  eis  süniliter  renunciavit  et  recognovit,  se  nichil  iuris  in  eo 
habere,  et  ibi  data  sunt  ei  illa  duo  talenta  et  dimidium,  et  posuit 
ipse  fldeiussores  Henricum  patruum  suum,  qui  manet  Bruneswik,  et 
filios  ipsius  et  Henricum  filium  Ludolfi  patrui  sui,  qui  promisenint 
pro  eo,  quod  nuncquam  de  cetero  impeteret  mansum  illum  nee 
deberet  sibi  addicere  aliquod  ins  in  illo.  Testes  huius  rei  sunt 
Richardus  decanus,  Fridericus,  Gonradus,  Ludolfus,  Hugo  canonici 
sancte  Grucis,  Wemerus  de  Brunesrode  canonicus  sancti  Blasii 
Bruneswicensis,  Henricus  sacerdos  de  Syverdishusen ,  Sifridns 
sacerdos  de  Gappelstockem,  Henricus  sacerdos  de  Addenem,  dominus 
Hermannus  de  Brunesrod,  qui  promissum  una  nobiscum  recepit, 
Henricus  et  Ludolfus  et  Renbertus  fratres  de  Solzeke. 

Or»  im  Kgl,  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstiß  Nr.  65»    Siegel  verloren, 

701*  Propst  Hugo  des  Kreuzstißes  bekundet,  dass  Konrtid,  Sohn 
der  Adelheid,  mündig  geworden,  auf  die  Oüter  in  Bettmar  verzichte 
hat,  die  seine  Mutter  vo7'  einigen  Jahren  dem  Stifte  verkauft  hcct.  0. 
Z).  (1243—46). 

Hugo  dei  gratia  prepositus  sancte  Grucis  in  Hildenseim.  Omnibus, 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  sit,  quod 
Adelheidis  femina  constituta  in  presentia  nostra  Hildensem  recog- 
novit,  quod  ante  aliquot  annos  ipsa  et  maritus  eins  et  pneri  eoram, 
qui  ad  annos  suos  pervenerant,  renunciaverant  coram  nobis  iuri 
suo,  quod  dicebant  se  habere  in  bonis  Behtmere  uno  excepto  Con- 
rado  nomine,  pro  quo  producendo  cum  perveniret  ad  annos  suos 


1243—62.  355 

fideiassores  posaerant,  et  ideo  ab  ecclesia  sancte  Crucis  xzx  solidos 
receperant,  et  propter  hoc  dixit  se  produxisse  iam  dictum  filium 
suum  Conradum,  quia  modo  pervenlsset  ad  annos  suos,  ut  yidelicet 
faceret  coram  nobis  secundam  quod  pro  eo  cum  esset  parvulus 
dictum  fuerat  et  promissam.  Unde  idem  Conradus  in  kaminata 
üostra  Hildensem  coram  nobis  rennnciavit  similiter  omni  iuri,  quod 
sibi  dicebat  competere  in  supradictis  bonis  Bethmere  matre  saa 
Adelheidi  presente  et  id  fideliter  procurante.  Huius  rei  testes  sunt 
fiichardus  decanus,  Wolterus,  Ludolfus,  Otto,  Conradus  de  Ylsede, 
Hugo  canonici  sancte  Crucis,  item  Amoldus  clericus  noster,  Hen- 
ricus  Seat  et  frater  suus,  Eylardus  famulus  Conradi  de  Ylsede  et 
alii  quam  plures.  Ne  igitur  de  hac  renunciatione  ipsius  Conradi 
impostemm  dubitatio  oriatur,  nos  scriptum  hoc  nostrum  inde  con- 
fectum  dedimus  et  iUud  sigillo  uostro  firmavimus  ad  cautelam. 

Or»  im  Kgh  St.-A»  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  73  mit  zerbrochenem  Siegel, 

702*  Dechant  Rickard  und  das  Kapitel  des  Kreuzstiftes  bekunde7i, 
dass  der  Kanoniker  Konrad  von  Ilsede  dem  Stift  zur  Löse  von  OUtem 
in  LuHrum  fünf  Pfund  gegeben,  für  welche  zur  Beleuchtung  des 
Johannesaltares  eine  Kerze  aus  einer  Hufe  in  Klauen  unterhalten 
irerden  soUte.     D,  D.  (1243—52). 

Bychardus  dei  gratia  decanus  totumque  capitulum  ecclesie 
sancte  Crucis  Hildensemensis  hiiS;  quibus  hoc  scriptum  fuerit  ex- 
hibitom,  salutem  in  domino.  Notum  sit,  quod  dominus  Conradus 
de  Ylsedhe  confrater  noster  ad  expedienda  bona  in  Lutthenem  a 
duobns  fratribus  Tyderico  et  Thetlevo  de  Levedhe  dedit  quinque 
talenta,  pro  quibus  ministratur  noctumalis  candela  ad  altare  sancti 
lohannis  de  manso  in  Clowen,  qui  vacavit  ecclesie  nostre  de  morte 
Margarete  vidue  Edeleri.  Ne  igitur  impostemm  oriatur  dubitacio 
de  hoc  facto,  ipsum  conscribi  et  sigillo  ecclesie  nostre  fecimus 
sigillari. 

Or.  im  KgL  St.-'A,  zu  Hannover,  Kreuzstiß  Nr.  75  mit  beschädigtem  Konvente- 
Hegel  an  von  der  ürk.  geschnittenem  Pergamenstreifen. 

70S*  Dechant  Richard  des  Kreuzstiftes  bekundet  Vergleich  mit 
Johann  von  Bettmar  wegen  der  daselbst  neu  errichteten  Oebäude.  0. 
D.  (1243—52). 

R(ichardus)  dei  gratia  decanus  totumque  capitulum  sancte 
Cmcis    in  Hildensem  omnibus  haue  cartulam  inspecturis  salutem. 


I 


356  1243-60. 

Notam  Sit  quod,  cum  Hermannus  de  Bethmare  resignaret  bona 
nostra  ibidem  sita,  reqnisivit  a  nobis,  ut  ei  persolverentnr  edificia 
curie,  sed  ex  parte  ecelesie  nostre  esponsum  fuit  ei^  qnod  non  deberet 
pro  edificiis  aliquid  recipere  ab  ecclesia,  qnia  propter  prebendam 
detendam  obligatns  esset  fratribns  bene  in  decem  talentis.  Undei) 
de  Omnibus  compositum  fuit  cum  eo  ita  scilicet,  quod  ex  parte 
ecelesie  nostre  edificia  illa  ab  eo  empta  fuerunt  et  pro  domo  et 
horreo  data  sunt  ei  tria  talenta  sub  hac  forma,  ut,  si  posthac 
heredes  sui  emptionem  illam  ratam  habere  nollent,  predieta  ti-ia 
talenta  ecelesie  nostre  restituerent.  Testes  huius  rei  sunt  Thidericos 
villicus  de  Lafforde,  Gonradus  Puerorum  de  Lafforde,  Thidericns  de 
Bethmare.  Insuper  hoc  dictum  fuit,  quod  heredes  Hermanni  deberent 
restituere  ecelesie  nostre  illa  decem  talenta  detenta,  que  pertinent 
ad  prebendam  fratrum.  Istud  ergo  ne  yeniat  in  dubium,  fuit 
sigillatum  sigillo  ecelesie  sancte  Crucis. 

Or,  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover ,  Kreuzstift  Nr.  71  mit  Siegelrest. 

704.  Dechant  und  Kapitel  des  KreuzsHftes  verschreiben  der 
Wittwe  Adelheid  van  Bierbergen  eine  Getreiderente  für  ztvamig  Pfund^ 
welche  nach  ihrem  Tode  zu  ihrer  Meinorie,  zur  Beleuchtung  und  zur 
consolatio  der  Stiftsherm  verwendet  werden  sollen.  0.  D.  (1243 — 52). 

Rychardus  dei  gratia  decanus^)  et  capitulum   sancte  Gratis 
Hildensemensis.    Notum  esse  volumus  presentibus  et  futuris,  qaod, 
cum  bona  matrona  domina  Adelheidis  dicta  de  Berberge  intelligeret 
ex  relatione  aliquonim,  quod  ecclesia  n^ostra  de  sancta  Gruce  propter 
varias  necessitates  suas  pecunia  indigeret,  contulit  ecelesie  nostre 
primo  decem  talenta,  que  in  usus  ecelesie  sunt  conversa;  postmodom 
iterum,   cum  indigeremus  denariis   ad  allodia  ecelesie  restauranda, 
que  tempore  gwerre  devastata  fuerant  incendiis  et  rapinis,  iterato 
contulit  ecelesie  nostre  alia  decem  talenta  intuitu  pietaüs,  et  nos  pro- 
misimus  ei,  quod  ab  ecclesia  nostra  dabitur  ei  annuatim  in  festo 
Michaelis  tempore  vite  sue   de   communi   domo   nostra   claostrali 
tantum  annone,  quantum  provenit  de  tercia  parte  decime  in  Yngenem, 
quamdiu  eadem  decima  ecelesie  nostre  est  obligata;   sed  postea, 
cum  ipsa  decima  non  habetur,  tunc  de  iam  dicta  domo  nostra  com- 
muni   annuatim    in    festo   Michaelis    dabitur    ei    annona    quamdiu 


')    ünde  —  scilicet    auf   Rasur    und    das   folgeyid^    qnod    übergeschrieben, 
*)  decanns  fehlt  im  Or. 


1244.  867 

vivit  ad  estimationem  dnonun  talentorom.    Post  mortem  aatem  eins 

hec  solntio   annone   exspirabit  et  nichil  aliud   fiel   nisi   qnod   ab 

ecclesia  nostra  quatuor  solidi  annuatim  dabantnr  yicario  ad  altare 

sancte  Made  et  ponetor  ibi  candela  de  ana  libra  cere,  et  dicet  ibi 

vicarias  unam  missam  pro  defunctis  qnalibet  septimana  et  a  fratribus 

agetor  anniversarius  ipsioei  domine  iam  dicte  soUempniter,  et  candela 

de  nna  libra  cere  similiter  ponetar  et  ardebit  illa  ad  altare  malus 

per  vices  tarn  diu,  donec  totaliter  consumatnr.    Et  cousolatio  fiet 

fratribus  quanta  fieri  potest  de  zx  talentis,   que  cedunt  ad  usus 

fratrum  exceptis  iiii  soIidiS;  qoi  cedunt  yicario,  ut  supra  dictum 

est,  et  duabus  libris  cere.   Huius  rei  testes  sunt  Bichardus  decanus 

sacerdos,  Ludolfus,  Otto  diaconi,  Conradus,  Gerardus  scolasticus 

snbdiaconi,   cum  quibus  de   hac  materia  familiarius   et  specialius 

habitus  est  tractatus. 

Or,  im  Kgl,  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  72,    Siegel  verloren. 

705.  Johann  von  Adensen  überträgt  dem  Michaeliskloster  einen 
Hörigen.     0.  D.  (1243—60). 

Io(hannes)  dei  gratia  dictus  de  Adenoys  omnibus  presentem 
paginam  inspecturis  salutem.  Noverint  universi,  quod  ego  Ber- 
trammum  hominem  meum  proprium  de  consensu  patruorum  meorum 
E(vei-wini)  scilicet  prepositi  sancti  Bonifacii  in  Halberstad  et 
Th(iderici)  cantoris  in  Hildensem  liberum  dimisi  pro  eo,  ut  ecclesia 
beati  Michaelis  ipsum  in  proprium  yimm  recipere  posset  et  mansum 
litoms,  quem  pater  suus  iure  hereditario  possiderat,  i)  ipse  possidere 
posset  sicnt  lito.  Unde  cum  idem^)  Bertrammus  de  voluntate  mea 
et  patruorum  meorum  coram  abbate  et  conventu  se  obtulisset  ecclesie 
sancti  Michaelis,  ego  et  patrui  mei  presens  scriptum  sigillorum 
nostrorum  munimine  fecimus  roborari. 

Or.  im  Kgl.  SL-Ä.  zu  Hannover,  Michaeliskl.  Nr.  26,  Siegel  des  Johann  mit 
Sparren  beschädigt,  des  Kantors  gut  erhalten,  das  Siegel  des  Propstes,  das  an 
dritter  Stelle  hing,  verloren. 

700*  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Bischof  Konrad  mit 
dem  Schutze  des  HospitcUes  der  h.  Elisabeth  in  Marburg,  der  dortigen 
Deutschordensbrüder  und  der  dort  zusammenströtnenden  Pilger.  Lateran 
1244  Februar  3  (üi.  nonas  februarii,  pontiflcatus  nostri  anno  primo). 

Oedr.  Wyss,  Hess.  ÜB.  I,  (Pübl.  aus  den  Freuss.  Staatsarchiven  3)  S.  68 
Nr.  74.     JSegest  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  7445. 

')  So  das  Or.        *)  über  der  Zeile  nachgetragen. 


t 


368  1244. 

707.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  das  Morüzstift  dem  Kl 
Ringelheim  einen  Hof  und  sechs  Hufen  in  Wendhusen  verkauft  hat. 
12U(?)  März  16. 

Conradus  dei  gratia  episcopus  ecclesie  Hildesheimensis  omnibns 
Christi  fidelibus  in  eo,  qui  salus  omniura  est,  salutera.  Ut  veritas, 
qne  non  querit  angulum,  manifestius  elucescat,  expedit,  ut  id  quod 
inter  presentes  geritur  perpetuo  etiam  posteris  innotescat.  Notum 
ergo  Sit  omnibus  tarn  presentibus  quam  fiituris,  quod  prepositos  et 
conventus  de  monte  sancti  Mauritii  in  Hildcsheimb  abbati  de  Ringel- 
heimb  et  eins  conventni  pro  quadraginta  libris  Hildesiensis  monetc 
curtemi)  unam  in  Wendhusen  sitam  cum  sex  mansis,  sylviSj  aquis 
et  pascuis  vendiderunt  publice  protestantes  in  nostra  prescntia, 
quod  predicta  bona  ab  omni  adyocatia  et  servitiis  penitus  sint 
exempta,  emptoribus  eandem  immunitatem  et  libertatem  habitoris, 
quam  presentes  habebant  venditores,  cum  id  commune  non  explo- 
ditur,  quod  in  commodo  rei  vendite  emptor  semper  succedere  debeat 
venditori.  Ut  autem  id  quod  factum  est  nemini  revocetur  in  dabiant 
presens  scriptum  nostro  et  prepositi  et  capituli  de  monte  s.  Manritü 
sigillo  duximus  annectendum.  Huius  rei  testes  sunt  Meinardns 
scholasticus,  Segebodo  cantor,  Thidericus  de  Adenoys*)  canonici 
sancte  Marie,  Siffridus  de  Rutenberge,  Conradus  marschalcus,  Thi- 
dericus de  Rhotinge,  loannes  de  Suttherem^)  milites,  Henricus 
burgensis*)  filius  Volckmari  et  servi  Henrici  Bock  Wemerns  et 
Conradus.  Actum  anno  dominice  incamationis  millesimo  ducentesimo 
quadragesimo  quarto,  xvii.  kalendas  aprilis. 

Ähsehrift  im  Cop,  des  Jahres  1714  8, 17  im  Archiv  zu  Ringelheim,  Die  Utk. 
gehihrt  einer  früheren  Zeit  an,  denn  Segehodo  ist  1236—  39  Dotnkantar,  Meinkan^ 
seit  1235  Domecholaster ,  sodass  man  auch  1234  nicht  annehmen  kann.  Die  anderm 
Zeugen  sind  alle  auch  noch  1244  nachweisbar. 

708.  Bischof  Konrad  bekundet,  das  Propst  Heinrich  von  Escherde 
von  Dietrich  von  Escherde  eine  Hausstelle  und  drei  Hufen  in  Alien- 
Escherde  gekauft  hat.     Hildesheim  1244  April  9. 

C(onradus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  nni- 
versis  Christi  fidelibus,  ad  quos  hee  littere  pervenerint,  etemam 
in  Christo  salutem.  Per  presens  scriptum  notum  esse  voloiniis 
Omnibus  tam  futuris  quam  presentibus,  quod  Henricus  prepositis 
novi  Escherte  compai*avit  quadraginta  et  quinque  libris  Hild^sse* 


1)  Cop.  curtauL     *)  Cop.  Adeyons.     *)  Cop.  Sutthem.     *)  Oop. 


1244.  859 

mensis  monete  a  Thiderico  de  Escherte  fldeli  nostro  areain  unam 
sitam  apad  antiquami)  Escherte  ioxta  cimiteriam  et  tres  mansos 
in  eadem  villa  sitos  liberos  ab  omni  adyocatoram  iure,  qae  dicebat 
ad  se  ratione  proprietatis  pertinere.  Postmodom  aatem  Johannes 
filius  prefati  militis  Th(iderici)  in  nostra  presentia  constitatus  ven- 
ditioni  consentiens  publice  renuntiavit  accioni  et  omni  iuri,  quod 
ei  de  predictis  bonis  competere  videbatur.  üt  autem  hoc  quod 
factum  est  coram  nobis  nemini  revocetur  in  dubium,  presens  scriptum 
inde  confectum  nostro  sigillo  apposito  duximus  muniendum.  Testes 
huins  renuntiationis  sunt  comes  Henricus  de  Woldenberge,  Aswinus 
et  Henricus  fratres  de  Monte  lapideo,  Hugo  de  Holthusen,  Reinoldus 
maior  prepositus,  Ludoldus  abbas  sancti  Godehardi,  Hugo  prepositus 
sancte  Crucis,  Conradus  prepositus  Montis,  Menardus  scolasticus 
Hildensemensis,  magister  lohannes  Wolcmari  filius  et  alii  quam 
plures.  Actum  in  sinodo  Hildensemensi  anno  gratie  m^.  ccP.  xliüio., 
r^.  idus  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  yicesimo  secundo. 

Or,   im  Kgk  8L-A,  zu  Hannover,  Eseherde  Nr,  18,    Siegel  des  Bischofs. 

709.  Bischof  Konrad  verkauft  mit  Vorbehalt  des  Rückkaufes 
dem  KL  Wienhamen  sechs  Hufen  und  den  Zehnten  von  vierzehn  Hufen 
in  Ält'Rosenihal  (in  veteri  villa  Bosendale),  die  er  seihst  von  Wilhdm 
von  Rosenthal  gekauft  hat  Geschehen  Winzenburg,  gegeben  RosenÜhal 
1244  April  24  (vüi^.  kalendas  maii,  pontificatus  nostri  anno  rdii<>.)- 

Testes  huius  Rodolpus  de  Dalem,  Ascuinus  et  Henricus  de 
Lapideo  monte,  Ecbertus  de  Fredhen,  Thidericus  de  Holthusen  et 
Hugo  frater  eins,  Hermannus  de  Gandersem,  Conradus  et  Ludolpus 
de  Elvedhe,  prepositus  Wernerus  de  Winhusen,  Menardus  scolasticus 
Hildensemensis^  magister  Godefridus  notarius  noster. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausenj  Nr.  23,    Siegel  des  Bischofs. 

710*  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wienhausen  vier  Hufen 
in  Berkum,  welche  dieses  von  Hermann  von  Berkum  gekauft^  dieser 
detn  Heinrich  von  Hohenhameln  (Hamelen)  und  dieser  dem  Bischof 
resigniert  hat.  Geschehen  Rosenthal  1244,  gegeben  Hildesheim  Mai  26 
(yü.  kalendas  iunii,  pontificatus  nostri  anno  yicesimo  quarto). 

Testes  huius  sunt  Conradus  marscalcus  et  filius  eins  Heno, 
Borchardus  de  Saldere,   Cesarius  de  Woledhe,  Dhegenhardus  de 

^)  Or.  antiqnm. 


360  1244. 

Elvede,  Henricus  de  Hamelen,  lohannes  de  Adenstide.  Thidericas  de 
Prome,  Conradus  plebanus  de  Eosendale,  lordanis  notarius  noster. 

Or.  int  Archiv  des  Kl.  Wienhausetu  Nr.  24.    Siegel  des  Bisehofs  gut  erhalten. 

711.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass,  ah  er  das  Kl.  WolHngerode 
geweiht,  Graf  Hermann  von  Wohldenberg  die  über  die  Vogtei  und  den 
Schutz  des  Klosters  im  Privileg  des  Bischofs  Adelog  angegebenen 
Bedingungen  anerkannt  habe.     1244  Juli. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Offitii  nostri 
debito  urgente  compelllmur,  ut  que  ad  utilitatem  ecclesiamm 
nostrarum  rationabiliter  ordinata  sunt  ante  tempora  nostra  in  suo 
vigore  servemus  et  studeamus  providere  quantum  in  nobis  est,  ne 
cuiusquam  temeritate  turbentm*.  Inde  est,  quod  per  presens 
scriptum  notum  facimus  presentibus  et  futuris,  quod  ex  parte 
domine  Ide  abbatisse  et  Lambert!  prepositi  et  totius  conventus  in 
Wältingerod  innotuit  nobis ,  quod  habent  Privilegium  yenerabilis 
domini  Adelogi  antecessoris  nostri  bone  memorie  de  advocatia 
cenobii  in  Wältingerod,  quod  videlicet  de  ea  decreverit  idem  epi- 
scopus, ut  obeunte  seniore  in  parentela  nobilium  de  Woldenberg 
qui  senior  in  eadem  dicta  parentela  successerit  tutor  ac  defensor 
iam  dicti  cenobii  pro  remedio  anime  sue  exiätat,  qui  nullas  angarias 
aut  perangarias  seu  etiam  aliquod  genus  exactionum  vel  petitionum 
hominibus  iam  dicti  religiosi  loci  possit  imponere,  sed  qoietos  eos 
ab  omni  vexatione  debeat  custodire;  si  qua  vero  inter  homines 
eiusdem  loci  culpa  emerseiit,  pro  qua  eos  pena  pecuniaria  mulctari 
conveniat,  iam  dicto  defensori  pena  illa  promittenda  sit,  sed  tota 
sine  diminutione  aliqua  abbatisse  vel  preposito  ibidem  pro  tempore 
existenti^)  debeat  assignari.  Ista  comes  Hermannus  senior  de 
Wäldenberg  felicis  recordationis,  quando  dedicavimus  monasteriom 
memoratum,  filiis  suis  et  fratre  suo  comite  Heinrico  et  filüs  eins 
et  aliis  quammultis  presentibus  clericis  et  laicis  primo  in  ecclesia, 
iterato  in  claustro  coram  dominabus  fuit  publice  protestatns  re- 
cognoscens,  ea  ita  esse,  in  valetudine  consütutus.  Et  etiam  hoc 
adiecit,  quod  scilicet,  si  quis  pro  tempore  de  sua  parentela  futnni^ 
esset  tutor  cenobii  eiusdem  in  Wöltingerod,  si  ipse  se  ad  aliquod 
dampnum  in  bonis  ipsius  loci  ingereret,  ex  ipso  facto  esset  excom- 
municatus  et  deberet  illa  excommunicatio  publicari  et  ubicumqne 


0  Verbessert  aus  existente. 


1244.  361 

ille  ezcommimicatus  se  receperit,  ibi  divina  tarn  din  deberent  esse 
jiiterdicta,  qnoosque  pro  ipso  facto  sufficientem  exhiberet  emendam. 
Huius  recognitionis  testes  sunt  comes  Heinricus  senior  de  Wälden- 
berg,  comes  Bnrchardus  et  frater  saus  Heinricus,  item  filii  comitis 
Heinrici  Heinricus,  Hermannus,  Hogerus,  item  Bernardus  de  Inda- 
gine,  Alardus  et  Amoldus  fllius  suus  de  Bürctorpe,  Wlradus  et 
Thidericus  de  Hessenden,  Bertoldus  et  Amoldus  frater  suus  de 
Honwis,  Gunzelinus  dapifer,  lusarius  de  Harlingeberg,  Thidericus 
et  Hoyerus  fratres  et  alii  quamplures.  Nos  igitur  ea  que  predicta 
snnt  in  nomine  domini  conflrmantes  ad  maiorem  eorum  evidentiam 
et  memoriam  perhennem  hoc  scriptum  nostrum  inde  confectum 
nostri^)  et  capituli  nostri  ac  sepedictorum  nobilium  de  Woldenberg 
sigillomm  auctoritate  iussimus  communiri.  Actum  anno  domini 
millesimo  cc^.  xieiüio.,  mense  iulio,  poutiflcatus  nostri  xx^iäi^.  anno. 

Or.  im  KgU  St-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  19.  Siegel  de9  BUchofs, 
des  Domkapitels  (stark  beschädigt)  und  der  Grafen  an  braunen  Seidenfäden.  Oedr. 
nach  Cop.  Asseburger  ÜB.  I,  S.  163  Nr.  233.  Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  561  Nr.  605. 
Das  Privileg  Adelogs  s.  Hildesh.  ÜB.  I,  S.  350  Nr.  368. 

Tlft.  Die  von  Escherde  resignieren  dem  Bischof  Konrad  drei 
Hufen  in  Barienrode  und  eine  in  Himtnelsthür,  die  der  Bischof  dem 
Godehardikloster  übereignet     1244  August  11. 

Lippoldus,  Basilius  et  Johannes  milites  dicti  de  Eskerthe 
ministeriales  ecclesie  sancte  Marie  virginis  in  Hildensem  omnibus 
hoc  scriptum  inspicientibus  salutem  etemam.  Notum  esse  volumus 
presentibus  et  fnturis,  quod  nos  de  communi  consensu  heredum 
nostrorom^)  tribus  mansis  in  Bemingerodhe  et'  uni  in  Himdesdore 
renunciantes  eosdem  in  manus  venerabilis  Gonradi  episcopi  Hilden- 
semensis  resignavimus  cum  omni  iure  feodali.  Dominus  autem 
episcopns  de  consensu  nostro  contulit  eandem  proprietatem  ecclesie 
beati  Oodehardi  cum  omnibus  attinentiis  suis  et  idem  factum  suum 
sigilli  soi  munimine  roboravit.  Nos  autem  videlicet  Lippoldus  et 
Basilius  ut  eandem  donationem  ratam  haberemus,  octo  talenta 
recipimns  a  domino  Ludoldo  abbate  et  conventu  monasterii  iam 
predictL  Set  cum  dominus  abbas  iam  dictus  michi  lohanni  con- 
sanguineo  suo  per  multorum  obsequiorum  impensas  se  multociens 
exposuisset,  ego  laboribus  et  beneflcüs  suis  gratuite  cupiens  obviare 
sine  perceptione  alicuius  pecunie  prenominate  proprietati  voluntarie 


')  Or.  nostro.        *)  nostrorum  —  resignavinrns  auf  Rasur. 


362  1244. 

renunciavi.  Ne  autem  hanc  actionem  oblivionis  obscnritas  ant 
malignantiam  perversitas  valeat  iDflrmare,  presentem  cedalam  sigil- 
lorum  nostrorom  appensione  iassimus  roborari.  Testes  hnins  rei 
sunt  dominus  Oeroldiis  canonicas  ecclesie  maioris,  Heinricas^)  de 
Tossem  iunior  canonicus,  Bemhardos  clericus  dictus  Decanns,  dominns 
Egbertus  camerarins,  Heno  fllios  mamscalci,  Meinfridus  senms,  fratres 
dno  de  Ellessen  et>)  alii  quam  plares.  Acta  sunt  hec  in  presentia 
domini  Conrad!  episcopl  Hildensemensis  anno  gratie  mP.  ccP.  zliiii<^.| 
iii.  idns  augnsti,  anno  pontificatus  ipsins  zxiiii. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  8.  Oodehard  Nr.  20  a,  Die  drei  bescMdigte* 
Siegel  lassen  noch  die  beiden  mit  den  Rücken  gegeneinander  gestellten  Schlüsse 
erkennen.  In  einer  undatierten  Urk,  Oherträgt  Bisehof  Konrad  obige  drei  Hufen 
dem  Godehardikloster ;  neuerer  Auszug  in  Cop.  172  Nr,  45  im  Museum  zu  HUi^ 
heim  nach  einem  nicht  mehr  aufzufindenden  Cop.  des  Oodehardiklosters  aus  doi* 
13,  Jahrhundert, 

718.  Bischof  Konrad  schenkt  dem  KL  Isenkagen  die  Zdtnten 
der  Dörfer  Wentorf  Dannhorst  und  Schweimke.  Hildesheim  1244 
September  12  (ii.  idus  septembris). 

Testes Johannes  prepositns  de  Alesborch,  Hermaaiiiis  de 

Goslaria,  Thidericns  de  Adenoys,  Geroldus  de  Minda  canonici  maioris 
ecclesie^  Everwinns  prepositns  de  Bossenleve,  Bruno  prepositvi 
sancte  Marie  Magdalene,  laici  vero  Heinricus  senior  et  Heinricss 
iunior  comites  de  Waldenberch,  Heinricus  de  Stenberech»  Willekinos 
de  Bosendal. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Isenhagen,  Oedr,  ÜB.  des  Kl,  Isenhagen  (lAtneiburgef 
ÜB,  V)  S,  4  Nr.  6,  Den  Zehnten  in  Wentorf  resignieren  dem  Bisekof  an  dem- 
selbeti   Tage  die  Ritter  Konrad,  Werner  und  Walther  tfon  BoUensen,  gedr.  «.«. 

0,  Nr.  5. 

714.  Bischof  Konrad  überträgt  eine  ihm  resignierte  Hitfe  i» 
Farmsen,  die  zu  den  sogen,  freien  Gütern  der  grossen  CrrafsAap 
gehört,  den  Nonnen  der  Maria  Magdalena.     Poppenburg  1244. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  ^)  Couradns  de!  gratia 
Hildensemensis  episcopus.  Per  presens  scriptum  notum  esse  Tolnmns 
presentibus  et  futuris,  quod  Theodericus  Bodestok  receptis  sex 
talentis  Hildensemensis  monete  a  domino  Brunone  provisore  domns 
sancte  Marie  Magdalene  in  Hildensem  et  a  sororibus  penit^itibo^ 
eiusdem  loci  resignavit  nobis  mansum  unum  Vermersem  situm,  qoi 


*)  Or.  HoiricHB.        *)  Or,  eta  aliL        ')  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


1244.  363 

pertinebat  ad  bona  que  dicnntor  libera  in  maiori  comitia  nostra,  et 
nos  pietaüs  intuitu  enndem  mansam  cum  omni  iure,  qaod  solent 
habere  tales  mansi,  contnlimas  ecciesie  sancte  Marie  Magdalene  in 
Hildensem  ad  osas  soromm,  qae  ibidem  deo  et  sanctis  eins  deserviant 
die  ac  nocte.  Hoius  rei  testes  sunt  Rycardas  decanus,  Qeroldus 
canonicus  ecciesie  nostre  maioris,  Henricos  de  Brema  canonicus 
sancti  Andr^Q^  lordanis  scriptor  clerici^  Sifridus  de  Rutenberh,  Hugo 
de  Holthnsen,  lohannes  de  Suttherem,  Wemerus  de  Borsem  milites, 
Bertoldos  Crane,  lohannes  de  Saldere,  Ekbertns  camerarins,  Gesarins 
de  Welede  iunior.  Ne  ergo  de  resignatione  supradicti  Theoderici 
et  nostra  donatione  imposterum  oriatur  dubitacio,  nos  scriptum  hoc 
nostmm  inde  confectum  dedimus  et  illad  sigilli  nostri  manimine 
fecimns  roborari.  Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xV.  iiiio.  Datum*) 
pontificatus  nostri  anno  xx^iii^^. 

Or,  im  Kgh  St,'Ä.  zu  Hannover,  Mar,  Magdal,  Nr.  39.  Siegel  des  Bisehofs 
an  blauen  und  weissen  Hanffäden, 

TLS.  Bischof  Konrad  beauftragt  ein  Kloster  mit  der  Untersuchung 
der  Klage  des  Kanonikers  L(udolf?)  des  Kreuzstiftes  wegen  einer  Geld- 
forderung  an  den  Bürger  Heinrich  Acco,     0.  D.  (1244). 

Gedr.  nach  dem  Formelbuch  des  hudolf  von  Hildesheim  Quellen  und  Er- 
Merungen  zur  bayrischen  u.  deutschen  Gesch.  X,  S.  386.  Hegest  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  90  Nr.  186. 

71 B«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  sein  Befehl  zur  Exkom- 
munikation des  Heinrich  Akko  dadurch  hinfällig  geworden,  dass  dieser 
dem  Kreuzstift  dessen  Eigentum  wieder  zugestellt  habe.  1244  (ponti- 
ficatus nostri  anno  xxOüio.). 

Or.  im  Kgl.  St-A.  in  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  50,  Siegelrest  an  von  der 
ürh.  geschnittenem  Fergamentstreifen.    Gedr.  Doebner,  ÜB,  I,  S.  89  Nr.  181. 

717*  Bischof  Konrad  überträgt  die  ihm  resignierten  drei  Hufen 
in  Schellerten  dem  Kreuzstift  zu  einer  Vtkarie  auf  dem  Marienaltar.  1244. 

Conradus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus.  Notum  esse  volumus 
presentibus  et  futuris,  quod  venerunt  ad  presentiam  nostram  Ernestus 
et  Cesarius  fratres  dicti  de  Lobeke  et  resignaverunt  nobis  tres  mansos 
Schelerthe  sitos,  quos  de  manu  nostra  in  feodo  tenuerunt,  et  hoc  fece- 
runt  Henrico  fratre  et      *)  sorore  ipsorum  consentientibus  et  similiter 

0  J>ie  Lüche  auch  im  Or. 


864  1244. 

resig^nantibns  apnd  Nienstede  presentibus  Hngone  preposito  sancte 
Grncis,  lohanne  preposito  de  Alesbarch,  Bichardo  decano  sancte 
CraciSy  Meinardo  scolastico  maioris  ecclesie,  Hermanne  sacerdote 
et  capellano  nostro,  lordane  notario  nostro,  Engelbeito  canonico 
sancti  AndrQQ  clericis,  item  comite  Wedekyndo  de  Poppenborch 
Hugone  de  Holthasen,  lohanne  de  Snttherem,  Arnoldo  de  Wlfinge 
et  Alberto  fllio  eins,  Conrado  de  Wlflnge,  Olrico  de  Adenoys 
miiitibus,  et  Ekberto  kamerario  nostro  et  Gerardo  camerario  et 
Bertrammo  de  Bervelte,  lohanne  Coco,  Sigebodone,  lohanne  de 
Syverdishusen  et  Bodone  de  Yltene.  Es  nos  contolimns  eos  pro 
remedio  anime  nostre  ecclesie  sancte  Crucis  in  Hildenseim  ad  usus 
perpetni  vicaiii,  qui  celebrabit  ibidem  ad  altare  sancte  Marie.  Post- 
modum  Halte  et  Tidericus  fllii  Arnoldi  de  Elvede  et  Eyeza  soror 
eorum  consütuti  coram  nobis  Hildensem  renanciavernnt  omni  inri. 
si  quod  in  eisdem  mansis  habere  videbantur,  presentibus  Hngone 
preposito,  Bichardo  decano,  WalterO;  Hedenrico,  Lndolfo,  Ottone, 
Ludolfo,  Hngone  de  sancta  Cmce  et  Tiderico  quondam  preposito 
in  Bichenberh  et  Gerardo  camerario  et  Henzone  et  lohanne  de 
Eynem.  Tandem  cum  essemus  in  castro  Poppenburh,  Henricus  de 
Honburch  et  Hermannus  dictus  Laicus  fideiusseiiint  coram  nobis 
sub  hac  forma,  quod  videlicet  ex  parte  predictorum  fratnun,  qui 
vendideinnt  illos  mansos,  nullus  movebit  imposterum  ecclesie  sancte 
Crucis  aliquam  questionem.  Huius  rei  testes  sunt  comes  Hermannus 
iunior  de  Woldenberh,  Bemardus  de  Indagine,  Johannes  de  Aniica, 
Hermannus  et  Bertrammus  et  Albertus  fratres  de  Wlflnge  milites, 
Amoldus  et  Henricus  de  Minda,  Eylardus  de  Brukkem  iunior,  Hen- 
ricus Akko  et  alii  quam  plures.  Et  Amoldus  de  Elvede  pro  eisdem 
et  pro  aliis,  qui  possent  dicere,  quod  ins  aliquod  haberent  in  mansis 
Ulis,  similiter  fideiussit.  Ne  igitur  imposterum  oriatur  dubitacio  de 
hoc  facto,  scriptum  nostrum  inde  confectum  dedimus  et  illnd  sigilli 
nostri  munimine  fecimus  roborari.  Actum  anno  domini  wP.  ccfi.  xliiiiO., 
pontificatus  nostri  anno  xxoiiio. 

Or,  im  KgU  SL-A.  zu  Hannover,  Kreuzstiß  Nr.  49,    Siegel  verloren. 

718.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  genehmigt  den  ztcischen  dem 
Propst  Eberhard  in  Steterburg  und  dem  Priester  Siegfried  in  Sfdckheim 
getroffenen  Vergleich,  dass  die  Kapelle  in  Melverode  (Meynelvyngerod) 
und  eine  Hufe  in  Stöckheim  bei  der  Kirche  in  Stöckheim  verbleiben.  1244. 

Or,  im  Landeshauptarchiv  zu  Wblfenbüttel,  Steterburg  Nr.  l.    Siegel  veriortu. 


1244.  365 

719.   Bischof  Konrad  überträgt  den  Nonnen  der  Maria  Magdalena 
ihm  resignierte  2^1^  Hufen  in  Sossmar.     Hildesheim  1244. 

lu  nomine  sancte  et  individae  trinitatis.  i)   Conradas  dei  gracia 

Hildensemensis  episcopus.   Ne  rebus  gestis  snrrepat  oblivio,  de  eis  qae 

finnt  racionabiliter  coram  nobis  conscribi  facimos  autenticarnm  seriem 

scriptaramm.   Notum  itaque  facimus  Christi  fidelibus  universis,  qaod, 

cum  Albertus  de  Werstede  haberet  bona  quedam  Sattherem  sita, 

computata  pro  duobus  mansis  et  dimidio,   que  tenebat  in  feodo 

yidelicet  a  domino  Sifrido  de  Borsem  viginti  iugera  et  reliquam  partem 

eorundem  bonorum  a  Lyppoldo  et  Tiderico  fratribus  dictis  de  Stokkem, 

accepit  viginti  et  iiii  libras  et  dimidiam  a  domino  Brunone  preposito 

domus  sororum  sancte  Marie  Magdalene  in  Hildensem  et  resignavit 

eadem  bona  iam  dictis  domino  Sifrido  et  Lyppoldo  et  Tiderico  fratri- 

büs^  qni  bona  eadem  tenebant  a  nobis  immediate  in  feodo,  et  ipsi  in 

manus  nostras  libere  ea  similiter  resignaverunt.   Et  dictus  prepositus 

soronim  dedit  propter  hoc  Lyppoldo  et  Tiderico  fratribus  supradictis 

qninque   libras  Hildensemensis    monete.     Nos    igitur   huiuscemodi 

resignatione  hinc  inde  facta  pro  deo  et  pro  remedio  anime  nostre 

bona  eadem  contulimus  sororibus  domus  sancte  Marie  Magdalene  in 

Hildensem   memorato   preposito   Brunone   id   fideliter  promovente. 

Ne  ergo  aliquis  possit  huic  nostre  donationi  imposterum  titulum 

opponere  viciosum,  in  huius  facti  nostri  perpetuum  indicium  sigillo 

nostro  presens  scriptum  duximus  roborandum.    Verum  quia  in  hiis 

et  in  aliis  volumus  iam  dicte  ecclesie  providere^  dignum  est,  ut 

simus  participes  omnium  orationum  et  bonorum  operum,  que  ibi  per 

dei  gratiam  fuerint  procurata.    Testes  huius  rei  sunt  Henricus  de 

Honburch,  Sifridus  de  Borsem,  Conradus  marscalcus,  Lyppoldus  de 

Antiqao  foro,  Henricus  et  Aswinus  fratres  de  Stenberh,  Tidericus 

de  Holthusen,  Tidericus  de  Tossem,   Amoldus  Advocatus  et  alii 

gnam  plures.   Acta  sunt  hec  in  curia  nostra  Hildensem  anno  domini 

xsfi.  ccP.  xliiiio.,  pontificatus  nostri  anno  xx^üi^. 

Or.  im  Kgh  SU-Ä.  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr.AO  mit  dem  Siegel  des 
Bischofs,    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S,  89  Nr.  183. 

7520.  Graf  Ludolf  von  Hallennund  überträft  dem  Michaeliskloster 
Ministerialen.     1244. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Ludolfus  dei  gratia 
comes    in  Halremunt.     Noverit  tam  presens  quam  futura  fldelium 

'^y  Bis  hier  verlängerte  Schrifl. 


366  1244. 

saccessio,  qualiter  Gerthrudem  oxorem  Thegenardi  et  fllios  ipsonim 
Thegenardam,  lohannem  et  Hermannum  petitione  amicomm  saoram 
receptis  ab  eis  vi  talentis  consensu  heredum  nostrorum  a  iure,  qnod 
in  ipsis  habuimus,  liberos  dimisimns  et  ecclesie  sancti  Michahelis 
in  Hildensem  coram  fratribas  aliisque  subscriptis  tesübas  mana 
nostra  in  ministeriales  pro  salute  nostra  tradidimns.  Ne  antem 
hoc  factum  nostmm  in  posterom  a  quoquam  irritari  yaleat,  presens 
scriptum  tarn  ecclesie  prefate  quam  ipsis  sigilli  nostri  appensione 
communitum  dari  fecimus.  Huius  rei  tesüs  sum  ego  LudoUas 
comes,  Johannes  prior,  Gk)descalcus  custos,  Burkardus  capellanns 
cum  aliis  deum  timentibus  monachis,  Ludolfus  de  Hareboldessem, 
Wlvems  de  Beden,  Folmarus  Dives  et  eins  fllii  duo  Heynricus  et 
Foltmams,  Bertoldus  de  Domo,  Hugo  canonicus  sancte  Cmcis, 
Amoldus  cappellanus  prepositi  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  anno 
dominice  incamationis  m^.  cc^xP.  iüio.,  indictione  i*. 

Or,  im  Kgh  St-A,  zu  Hannover,  Miehaeliskl,  Nr,  42  mit  dem  Siegel  det 
Orafen.    Hegest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  89  Nr,  184. 

721.  Äbt  Oerhard  und  der  Konvent  des  Kl,  Bingelheim  verkaufen 
dem  Kl.  Loccum  zwei  Hufen  in  Oedelum  für  39  Mark  Hildesheimer 
Münze.     1244. 

Huius  rei  testes  sunt  Heinricus  comes  de  Waldenberch  et 
Heinricus  filius  eins,  Heinricus  et  Ascwinus  fratres  et  milites  de 
Steinberch,  Theodericus  miles  de  Holthusen,  lohannes  miles  de 
Suthrem,  Achilles  miles  de  Cnizstede,  Heinricus  Grube,  Volcmarns 
Dives  burgensis  Hildensemensis  et  fllius  eins  Heinricus,  lohannes 
Incensor,  Heinricus  iuxta  Capellam,  Heinricus  Lethebur  et  Hermannns 
socer  eins,  Heinricus  Kopert. 

Or.  im  Archiv  zu  Loccum,  Siegel  des  Abtes  an  Hanffäden  wenig  erktmmbar, 
das  des  Kapitels  noch  erkennbar,  vgl,  die  Beschreibung  zum  Druck  bei  v,  Hodenberg, 
Calenberger  ÜB.  III,  S.  72  Nr.  95.    Regest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  89  Nr,  182. 

722.  Graf  Heinrich  von  Wohldenberg  bekundet,  dass,  als  das 
Kl,  Bingelheim  zwei  Hufen  in  Oedelum  dem  Kl,  Loccum  verkauft  hat, 
dieses  die  Vogtei  der  Güter  von  ihm  zurückgekauft  und  Bischof  Konrad 
sie  dem  Kl.  Loccum  übertragen  hat.     Hildesheim  1244, 

Henricus  dei  gratia  comes  in  Woldenberge  omnibus  hoc  scriptum 
inspecturis  salutem  in  domino.  Notum  vobis  esse  yolumns,  qnod. 
cum  dominus  abbas  et  conventus  in  Bingelheim  duos  mansos  com 
areis  attinentibus  sitis  in  Odelem  ecclesie  Lucensi  pro  triginta  sex 


1244.  367 

talentis  Hildensemensis  monete  vendidissent,  ipsi  advocatiam  eo- 

nmdem  bonorum  a  nobis   pro   qaatuor  talentis   de   ipsa  pecunia 

redemenrnt.    Nos  antem  eam  domino  Conrado  Hildensemensi  epi- 

scopo,  de  coins  manu  ipsam  feudali  iure  tenuimus,  in  Castro  Poppen- 

bnrg  publice  resignando  pure  testificamur,  quod  ipse  ibidem  in  nostra 

presentia  iam  dictam  advocatiam  Lucensi  abbati  et  eins  conventui 

tradidit  libere  possidendam.    Ne  igitur  aliquis  flliorum  meornm  aut 

herednm  ecclesiam  Bingelmensem  super  eo  possit  impetere  aut  eam 

in  bonis  de  iam  dicta  pecunia  comparatis  sitis  in  Wenethusen  iure 

advocatie,.  servitio  aut  extoi*sione  violenti  presumat  aliquatenus  in 

posterum  conturbare,  presens  scriptum  sigilli  nostri  munimine  robo- 

ramus.  Testes  huius  rei  sunt  Meinardus  scholasticus  maioris  ecclesie 

in  Hildensem,  Henricus  Orubo,  Conradus  marschalcus,  Henricus  de 

Steinberge  et  alii  quam  plures.   Actum  anno  dominice  incamationis 

millesimo  ducentesimo  quadragesimo  quarto  iuxta  capellam  domini 

episcopi  Hildensemensis  in  urbe. 

Absehrifi  des  16,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Abtes  Heinrich  Wirschius  im 
Ärchit  zu  Ringelheim  S.  113. 

72S.  Dompropst  R(einhold)  und  Domhen*  Hermann  von  Dassel 
überlassen  das  Eigentum  von  fünf  Hufen,  einer  Mühle  und  drei  Haus- 
steilen  in  Westerem  dem  Kl.  Loccum.     0.  D.  (1244). 

Huius  rei  testes  sunt  dominus  Sigebodo  de  Scartvelde  canonicus, 
dominus  Godefridus  de  Visbeke  canonicus  sancti  Andree,  Hillebrandus 
de  Drismenstede  miles,  Henricus  Leithebur  et  socer  suus  Hermannus. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum.  Bruchstück  des  Siegels  des  Dompropstes. 
Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  8.  96  Nr.  132.  Die  Bestätigung  dieses 
Verkaufes  durch  deren  Bruder  Sigebodo  von  Dassel,  Domherrn  in  Verden,  vgl. 
i.  a.  O.  S.  109  m^.  157. 

T24*  Dompropst  Beinhold  (Beinaldus)  übereignet  dem  Kl.  Loccum 
ru  seiner  Memorie  seine  Güter  in  Westenem  und  zwei  Hufen  in 
^olenfeld.     0.  D.  (1244). 

Nach  Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum^  jetzt  nicht  mehr  vorhanden,  gedr.  v. 
lodenberg,  Calenberger  ÜB.  III  8.  72  Nr.  94.  Westenem  nach  v.  Hodenberg  a. 
.  0.  Note  zu  Nr.  101  wüst  bei  Mensen  auf  dem  icesü.  Leineufer.  Datierung 
ach  der   Urk.  bei  v.  Hodenberg  a.  a.  0.  Nr.  101. 

73S*  Graf  Moritz  von  Spiegelberg  bestätigt  die  Schenkung  einer 
alzlie/erung  aus  der  Saline  in  Salzhemmendorf  durch  seinen  verstorbenen 


368  1245. 

Vater  Bernhard  an  das  Kl.  Marienwerder  und  bekundet,  dass  BMof 
Konrad  mit  Zustimmung  des  Domkapitels  diese  Schenkung  bestäi^ 
hat.     1244. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Marienwerder  Nr.  19.  Siegel  verlor». 
Qedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VI,  S.  21  Nr.  24. 

726.  Siegfried  d.  J.  von  Rutenberg  genehmigt  die  Übertrajunj 
zweier  Hufen  in  Sossmar  durch  seinen  Vater  an  das  MariorMagdalem- 
kloster.     D.  D.  (um  1244). 

In  nomine  Ihesa  Chiisti.  Sifridus  iunior  de  Bntenber  ommbos 
hoc  scriptum  intaentibas  salutem  in  eo,  qni  salus  est  omninm.  Ego 
SiMdus  iunior  de  Bntenber  recog^nosco,  quod  pater  mens  daos 
mansos  sitos  in  Sutherem  apud  Hamelen,  emtos  a  preposito  Bnmose 
a  quodam  famulo  nomine  Alberto  de  Werstede  de  consensn  neo 
atque  anniventia  pro  remedio  peccaminum  suorum  contnlit  ecclesie 
atque  sororibus  domus  beate  Marie  Magdalene  in  Hildensem  m 
bona  Yoluntate.  Et  ne  super  eo  in  posterum  aliqua  oriatnr  ambi- 
gnitas,  hoc  factum  sigilli  mei  apensione  protestor  manifeste. 

Or.  im  Kgl.  St-Ä.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  47.  Siegel  des  Auntelk' 
gut  erhalten. 

727.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Wienhausen  zwei  Uuh 
in  Harber  (Hertbere),  die  ihm  die  Grafen  von  Roden  j  Briidtr, 
resigniert  haben.  Rosenthal  1245  Januar  12  (ii.  idus  ianuarii,  ponü- 
ficatus  nostri  anno  xxyO). 

Or.  im  Ärchio  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  28.  Siegel  des  Bisehofs.  Ifi' 
Resignaiionsurk.  der  heidsn  Grafen  H(einrich)  und  K(onrad)  ohne  Datum  in  C^ 
IX,  265,  S.  53  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover. 

728«  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Dechanten  und  df^^ 
Kapitel  des  Kreuzstifles,  dem  Kleriker  7nag.  Gerhard  die  nächste  eriedi^f 
Probende  zu  geben.     Lyon  1245  Januar  15. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  . 
decano  et  capitulo  sancte  Crucis  Hildensemensis  salutem  et  aposUr 
licam  benedictionem.  Cupientes  proni  ad  gratiam  inveniri  libent^r 
ipsam  illis  impendimus,  qui  eam  tamquam  sibi  debitam  proprüs 
Student  meritis  vendicare.  Hinc  est,  quod  pro  dilecto  filio  magistn» 
Gerardo  clerico  Hildesemensi  nullum  ut  asserit  ecclesiasticum  ben^ 
ficium  assecuto  nisi  quandam  vicariam,  quam  est  resignare  paFäto^ 
universitatem  vestram  rogandam  duximus  attentius  et  monendaia 


1245.  369 

per  apostolica  vobis  scripta  mandantes,  quatinus  ipsum  pro  aposto- 
lice  sedis  et  nostra  reverentia  recipientes  in  canonicum  et  in  fratrem 
prebendam,  si  qua  in  ecclesia  vestra  vacat  ad  presens  vel  quam 
primom  ad  id  obtulerit  se  facultas,  ei  liberaliter  conferatis  non  ob- 
stantibus,  si  pro  aliis  vobis  direzimus  scripta  nostra,  quibns  noiumus 
aactoritate  presentium  preiudicium  generari  et  statuto  de  certo 
canonicorum  numero  iuramento  vel  confirmatione  sedis  apostolice 
sen  quacumque  firmitate  alia  roborato.  Alioquin  dilectis  fliiis  .  . 
decano,  .  .  scolastico  et  .  .  thesaurario  Verdensibus  damus  nostris 
litteris  in  mandatis,  ut  ipsi  super  hoc  maudatum  apostolicum  cx- 
equantnr,  contradictores  per  censuram  ecclesiasticam  appellatione 
postposita  compescendo.  Datum  Lugduni  idus  ianuarii,  pontificatus 
Qostri  anno  secuudo. 

Or.  im  KgL  St^A*  zu  Hannover,  Kreuzatifl  Nr.  51  mit  BleibuUe  an  Hanf- 
aeknüren, 

729.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  Ritter  Arnold  von  Heere 
dem  KL  Neutverk  bei  Goslar  zwei  Hufen  und  einen  Hof  in  Klein- 
Elbe  (in  minori  Elvede),  die  er  ihm  resigniert  hat,  verkauft,  Winzenburg 
1245  Januar  25  (viü.  kalendas  febniarii,  pontificatus  nostri  anno  xxv). 

Testes  huius  sunt  prepositus  Thidericus  de  Richenberg,  magister 
Gerholdns  canonicus  Hildensemensis,  lordanus  notarius  noster,  Ber- 
toldus  de  Qowisc,  Henricus  de  Stenberg,  Luppoldus  de  Goslaria, 
Ascuinos  de  Walmede,  Bertoldus  de  Holle,  Bertoldus  de  Herre, 
Conradns  Dux. 

Or,  im  Stadtarchiv  zu  Goslar.  Out  erhaltenes 'Siegel  des  Bischofs  an  gelben 
Seidenfäden,  das  stark  beschädigte  des  Domkapitels  an  blauer  Hanfschnur.  Danach 
gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  565  Nr.  607,  nach  Cop.  ÜB.  des  histor.  Vereins  für  Nieder- 
satksen  /,  S.  31  Nr.  26. 

7SO.  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Bischof  (Nikolaus)  von 
Prag  und  die  Äbte  von  Braunau  und  Hradisch,  den  Hildesheimer 
Domherrn  Konrad  (von  Friedberg),  der  sich  als  Bischof  von  Olmiitz 
geriere,  vor  ihn  auf  nächsten  Johannistag  zu  zitieren.  Lyon  1245 
März  11  (v.  idus  martii,  anno  secundo). 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist.  pont.  IT,  S.  74  Nr.  104,  vgl  auch  S.  106  Nr.  140. 
Redest  Pötihast,  Reg.  pon.  11588,  wo  die  älteren  Drucke  angegeben  sind.  1247 
Mai  beauftragt  derselbe  den  Kardinallegaten  Petrus  tit.  s,  Georgii  ad  velum  aureutn, 
dem  Kanrad,  qxd  in  partibiis  illis  nobilis  est  et  potens  und  den  er  bereits  von 
dem  Sitze  in  Olmütz  entfernt  habe,  von  den  Besitzungen  der  Kirche  jährlich  bis 
zu  300  Mark  zu  Übertragen,  gedr.  a.  a.  0.  S.  264  Nr.  355. 

Hndaah.  X7B.  IL  24 


370  1245. 

781.  Dompropst  Reinhold  bekundet  die  Zustimmung  der  nun 
mündig  gewordenen  Kinder  des  Ritters  Ludger  von  Wedem  zum  Verkauf 
der  Güter  in  Bleckenstedt  durch  den  Vater  an  das  DomkapiteL  Engt- 
rode  1245  April  6. 

Reinoldus  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  prepositus  omnibns 
Christi  fidelibus  salutem  in  domino.  PreseDtibas  litteris  constare 
volumus  universis,  quod,  cum  Liudegeiiis  miles  de  Wedem  bona 
quedam  in  Blickenstide  maiore  filio  suo  Liudegero  videlicet  con- 
sentiente  pro  Ix  libris  nostre  venderet  ecclesie,  iunior  filius  eins 
Gerardus  et  dne  filie,  quas  adhuc  habebat,  Lutgardis  et  MachtUdis, 
quia  nondum  pervenerant  ad  annos  pubertatis,  venditioni  non  poterant 
illo  tempore  consentire.  Qui  postquam  ad  legitimam  venerunt  etatem. 
predicte  venditioni  secundum  quod  pater  ipsorum  datis  fideiussoribns 
promiserat,  similiter  consenserunt  et  nos  fldeiussores  in  huiusmodi 
causam  acceptos  promissione  completa  dimisimus  absolutes.  Actum  j 
est  hoc  Enekenrothe  anno  gratie  m.  cc^.  xl^v^^.,  v<>iiio.  idus  aprilis. 
Testes  sunt  huius  rei  Gerewicus  decanus,  Henricus  de  Scalkeberge,  I 
magister  Johannes  Volmari  filius  canonici  Hildensemenses,  Ludoifiis 
Corvus,  Engelbertus  plebanus  in  Eingelem,  comes  Henricus  senior 
de  Woldenberge,  Asquinus  de  Walmode,  Henricus  de  Clawenberge,  i 
Henricus  Qrubo  et  alii  plures. 

Or,  im  Kgl,  SU-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildeskeim  Nr,  190  mit  dem  Sii^      | 
des  Bischofs  an  weissen  Hanffäden.     VergL  oben  Nr.  428, 

782.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  KL  Neuwerk  bei  Goslar 
den  Novalzehnten  bei  Ysershop.    Goslar  1245  April  17  (xyO.  kalendas     | 
maii,  pontiflcatus  nostri  anno  vicesimo  quarto).  ; 

Testes quorum  nomina  sunt  hec:  Hermannus,  Heidenricas. 

magister  Gerholdus  canonici  Hildensemenses,  lordanus  notarius  nostet.     | 
Rodegerus  plebanus  Goslariensis,  Heinricus  plebauus  sancti  lacobi. 
comes  Henricus  de  Waidenberg,  Conradus  marscalcus  noster,  Lb-     | 
dolphus  de  Selede,  Bertoldus  de  Gowisg.  k 

Nach  Cop.  gedr,    ÜB.  des  hisU  Vereins  für  Niedersachsen  I,  S,  5?,  ^V.  2'.     | 
Bode,  ÜB.  I,  S.  507  Nr,  608.  l 

788«    Bischof  Konrad  bekundet,   dass  der  Edele  Bemkco'd  ro«     | 
Hagen  den  Zehnten  in  Gronstede  ihm  aufgelassen  und  dem  Kl,  Neutren- 
bei  Goslar  verkauft  hat.     Im  Kloster  Neuwerk  1245   April  19  (xiii^--     "^ 
kalendas  maii,  pontiflcatus  nostri  anno  vigesimo  quarto).  j 


1245.  371 

Testes  huius  rei  sunt  magister  Hermannus,  Heydhenricus  de 
SnÜDge,  magister  Geroldus  canonici  Hildensemenses ,  Lambertus 
prepositus  in  Woltingerod,  prepositus  de  monte  sancti  Georgii, 
ßeineras  canonicus  sancti  Mathie,  Rodegerus  plebanus  forensis 
Goslarie,  Henricus  de  sancto  lacobo,  lordanis  notarius  noster,  comes 
Henricus  de  Woldenberch,  Bertoldus  de  Gowisg  et  Arnoldus  frater 
eins,  Giselbertus  et  Volcmanis  fratres,  Conradus  marscalcus  noster, 
Ludolplius  de  Seledhe,  Fridericus,  Richardus  de  Domo. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliofhek.  Eingenähtes  Siegel  des  Bischofs  an 
grünen  und  roten  Seidenfäden.  Oedr.  Bode,  ÜB,  I,  S.  567  Nr.  609,  nach  Cop,  ÜB. 
des  histor.  Vereins  für  Niedersachsen  7,  5.  32  Nr.  28. 

734.  Bischof  Konrad  erteilt  allen,  welche  zu  den  Kosten  einer 
Wasserleitung  des  KL  Neuwerk  bei  Goslar  beisteuern ,  zwanzig  Tage 
Ablass.  Goslar  1245  April  19  (xiii<>.  kalendas  maii,  pontificatus 
notri  [anno]  vicesimo  quarto). 

Or,  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Siegel  des  Bischofs  ver- 
loren.    Gedr.  Bode,  ÜB.  1,  S.  568  Nr,  610. 

78S«  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Bischof  (Konrad)  und 
die  Geistlichkeit  der  Stadt  und  Diözese,  dem  Erzbischof  (Siegfried)  von 
Mainz  den  ihm  vom  apostolischen  Stuhle  gewährten  Fünften  der  Ein- 
künfte zu  entrichten.    Lyan  1245  Mai  11  (v.  idus  maii,  anno  secundo). 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist.  pont.  IT,  S.  84  N7\  119.  liegest  Böhtner-Ficker,  Reg. 
imp.  V,  S,  Nr.  7540. 

7SO.    Dompropst  Beinhold,  Domdechant  Gei'wich  und  das  Dom- 
kapitel   bekunden,    dass   das   Petersstift   bei    Goslar   dem   Hos})ital   in 
Wernigerode   eine  Hufe   in   Langein  verkauft  hat.      Hildesheim  1245 
Mai  20  (xiii^.  kalendas  iunii). 

Or»  im  Stadtarchiv  zu  Wernigerode.  Kleiner  Best  des  Kapitelssiegels.  Gedr. 
Jacobs,    ÜB.  der  Stadt  Wernigerode  S.  5  Nr.  6,  Bode,  ÜB.  /,  S.  568  Nr.  611. 

7S7«  Propst  Konrad  des  Montzstiftes  bekundet^  dass,  da  Hermann, 
Sohn  des  Grafen  Heinrich  von  Wohldcnberg ,  den  Wald  Pandelbeke, 
den  beide  getneinsam  besassen,  dem  Kl.  Walkenried  verkauft  hat,  er 
von  Hennann  mit  Giltern  in  Emne  entschädigt  worden  sei.  Culinp^c- 
rode  1245  Mai  24  (nono  kalendas  iunii). 

Testes  huius  rei  sunt  prepositus  Albertus  montis  sancti  Petri 
apud  Goslariam,  Heinricus  scolasticus  sancti  Mauricii,  Th(idericas  ?) 

24* 


872  1245. 

eiusdem  ecclesie  canonicus,  Conradus  comes  de  Werningerode, 
Burchardus,  Heinricus,  Hoygerus  comites  de  Waidenberg,  comes 
Heinricus  de  Sladem,  Wlradus  de  Hesem,  Alardus  de  Bürchtdorp 
et  Arnoldus  flllus  eins,  Ludolfus  de  Gramme,  Heinricus  de  Clawaen- 
berge,  Tidericus  de  Levede,  Tidericus  de  Barem,  lusarius  (pincer)iia, 
Hermannus  de  Westeneim. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Walkenried  Nr,  12,  Siegel  verloren.  Begat 
Bode,  ÜB,  I,  S.  569  Nr.  612, 

788.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Blasiusstiß  in  Braunschweig 
die  Hälfte  des  Zehnten  in  Üßngen  (Ufinge),  die  ihm  die  Grafen  Herwam 
und  Heinrich  von  Wohldenherg,  Brüder,  aufgelassen  haben.  Bei  Poppen- 
bürg  1245  Mai  29  (iiii.  kalendas  iunii,  pontificatus  nostii  anno  xxiiü^.). 

Testes  huins  sunt  Johannes  prepositns  in  Alesborch,  Meynardns 
scolasticus  Hildensemenses,  magister  Gheroldus  canonicns,  lordanis 
notarius  noster,  item  laici  Siffridas  de  Buthenberghe,  Conradus 
marscalcus,  Hinricus  pincema,  Hugo  de  Holthusen,  Thidericus  de 
Tossem,  lohannes  de  Sutherem,  Ludolfus  de  Seledhe  milites. 

Nach  dem  Ordinär,  st,  Blasii  fol.  8  im  Landeshauptarchiv  zu  WolfenbutUL 

789.  Richter  und  Kapitel  in  Nörten  beauftragen  namens  der  Richter 
in  Mainz  die  Geistlichen  ihrer  Prapstei,  die  Boten  der  Nonnen  der  Maria 
Magdalena,  welche  für  diese  Almosen  sammeln,  gut  aufzunehmen  ^  und 
die  Gläubigen  zur  Unterstützung  derselben  Nonnen  anzuhauen  mit 
Rücksicht  auf  die  verheissenen  Indulgenzien.     Nörten  1245  Juni  9. 

Del  gratia  iudices  Nortunenses  et  eiusdem  ecclesie  capitalnm 
Omnibus  prelatis,  plebanis,  sacerdotibus  et  vicariis  in  eadem  pre- 
positura  constitutis  in  domino  salutem  prosperam  et  amenam. 
Caritati  vestre  auctoritate  presentium  innotescat,  quod  iudices 
Moguntini  tutores  et  conservatores  ordinis  beate  Marie  Magdalene 
per  Alemanniam  a  sede  apostolica  constituti  nobis  districte  suis 
dederunt  litteris  in  mandatis,  quod  sorores  penitentes  eiusdem 
ordinis  in  Hildensem  et  earum  uuncios  in  elemosinis  fldelium,  sine 
quibus  sustentari  non  poterunt,  colligendis  debeamus  pie  et  fideliter 
promovere,  presertim  cum  sanctissimus  in  Christo  pater  noster 
dominus  . .  apostolice  sedis  antistes,  qui  paterne  benignitatis  affecta 
dictas  sorores  prosequitur  dono  gratie  specialis,  omnibus,  qui  ad 
earundem  sororum,  que  divinis  obsequiis  laudabiliter  se  exei*cait 
sustentationem  manum  porrexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  de 


1245.  873 

iniuncta  sibi  penitentia  aactoritate  dei  omnipotentis  et  beatorum 

Petri  et  Pauli  apostolorum  eius  misericorditer  relaxavit.    Ceterum 

venerabilis  pater  et  dominus  Otto  titulo  sancti  Nicholai  in  carcere 

Tnlliano  diaconns  cardinalis  apostolice  sedis  legatus,  cum  esset  in 

legationis  officio  constitutus^  omnibus,  qui  eisdem  sororibus  suffragia 

prestiterint  caritatis,   ea  qua  fungebatur  auctoritate   quadraginta 

dies  similiter  condonavit,  necnon  et  reverendus  pater  nobis  in  Christo 

dilectus  dominus  Conradus  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  a  sanc- 

tissimo  patre  nostro  domino  papa  Innocentio  huius  nominis  quarto 

nuper  tutor  et  conservator  prefati  ordinis  constitutus  cunctis,   qui 

eisdem  sororibus,  ut  valeant  in  sancto  proposito  permanere,  bene- 

ficium  elemosinarum  suarum  procuraverint  aut  per  se  aut  per  alios 

erogare,  totidem  dies  de  iniuncta  eis  penitentia  de  misericordia 

omnipotentis  dei  relaxat.     Cum  igitur  obedientie   bonum   victimis 

preferatur  et  eius  contrarium  sceleri  ydolatrie  comparetur  et  spiritu 

sancto  demonstrante  elemosina  sit  que  lavat,  mundiflcat,  abolet  et 

abstergit  omnia  criminalia  et  venialia  peccata,  quibus  humana  firagi- 

ütas  assidue  sordidatur  et  heu!  ex  primi  parentis  lapsu  cadit  in 

culpam    et  tenebras   viciorum,   universitatem   vestram    in    domino 

monemus  attentius  et  hortamur  immo  et  auctoritate  apostolica  et 

iudicum  Moguntinornm  et  domini  Ottonis  Romane  ecclesie  cardinalis 

pariter  et  domini  Conradi  Hildensemensis  episcopi  ac  nostra  pre- 

cipimas  firmiter  et  mandamus,  quatinus,  cum  sepedictarum  sororum 

nuntU  ad  vos  accesserint  beneficia  petituri,  vos  eos  absque  contra- 

dictione  qualibet,  indignatione  et  omni  exactione  sublata,  nullis 

etiam  obstantibus  litteris  vel  petitoribus  benigne  recipere  et  carita- 

tire   pertractare  curetis,  subditos  vestros  sollicite  inducendo,   ut 

secnndam    mandatum    apostolicum    devote    ad    tantam   indulgentie 

gratiam  conveniant  alacriter  diem  illum,  quo  ipsis  verbum  exhorta- 

üonis  proponitur,  celebrantes  et  de  bonis  a  deo  sibi  collatis  Ulis  taliter 

stndeant  subvenire,  quod  et  vobis  de  favore  et  eis  de  pia  operum 

ezhibitione    crescant  premia  sempitema.     Nos    quoque    ex    parte 

ecclesie  nostre  omnibus  eiusdem  loci  benefactoribus  participationem 

omnium    orationum   et  bonorum   operum,    que  in   nostra   ecclesia 

faerint    auctore  domino  procurata,  et  plenam  fratemitatem  spon- 

demns  consulentes  in  domino  bona  flde,  ut,  si  digne  ultionis  penam 

volneritis  declinare,  taute  auctoritatis  mandatum  temere  nullatenus 

contempnatis.     Datum  Nortuni  anno   domini  millesimo  cc^.  xl^v^^., 

quinto  idus  iunii. 


374  1245. 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr.  4L  Siegel  nebst  Be- 
festigung verloren, 

740.  Papst  Innocenz  IV,  fordert  die  Bischöfe  f Konrad)  ton 
Hddesheim  imd  (Johann)  von  Minden  auf  im  Kl,  Uehnarshausen  auf 
Bitten  des  Abtes  eine  Reihe  bischöflicher  Amtshandlungen  auszuführen, 
Lyon  1245  August  22  (xi.  kalendas  septembris,  anno  tertio). 

Vgl.  West/,  ÜB.  V,  S.  210  Nr,  450,  VI,  S.  127  Nr.  443,  Wenek,  Hess.  Lande»- 
geftchichte  IT,  ÜB.  143.     Vgl,  auch  die  Urk,  oben  Nr.  88. 

741.  Pa](>st  Innocenz  IV,  ernennt  für  das  Königreich  Dänemark, 
für  Kassubien  und  Pommern  den  Erzbischof  {Gerhard)  vofi  Bremen 
und  die  Bischöfe  (Konrad)  von  Hildesheim  und  (Dietrich)  von  Schtcerin 
als  Konservatoren  y  welche  die  Rechte  der  Minoriten  gegen  die  Be- 
einträchtigungen der  Geistlichen  und  anderer  schützen  sollen.  Lyon  12ib 
August  28  (v.  kalendas  septembris,  pontiflcatus  anno  iii.). 

Gedr.  Wadding,  Annal.  Minor  um  III,  S.  443.    Vgl.  Potthast,  Eeg.  pont.  llSiX 

74/4.  Der  Abt  von  Steina,  die  Pröpste  von  Neuwerk  j  Pöhldt 
Riechimherg j  Georgenberg,  Wöltingerode  (Waltingeroth),  Frankefibm 
und  Osterode,  das  Kapitel  st,  Petri  bei  Goslar,  Graf  Heinrich  von 
Wohldenberg  und  der  kaise^'liche  Truchsess  Gnnzelin  bekundeti  dk 
Berechtigung  des  Domstiftes  in  Goslar  zur  Wahl  des  Abtes  von  Zeller- 
feld.     Goslar  1245  August  31  (ii^.  kalendas  septembris). 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Goslar.  Gedr.  Heineccius,  Antiquit.  Goslar.  &  25€. 
Aßseburger  ÜB.  I,  S.  165  Nr.  236,  Bode,  ÜB.  /,  S.  570  Nr.  614. 

743«  Bischof  Johann  von  Minden  überdgnet  dem  Johannishospiif*^ 
eine  halbe  Hufe  in  Wenerden.     Reineberg  1245  September  25, 

lohannes  dei  gratia  Mindensis  episcopus.  Universis,  ad  qnos 
presens  scriptum  pervenerit,  in  vero  salutari  salutem.  Noverint 
univeisi  tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  ob  spem  eterne 
salutis  ad  petitionem  honorabilium  dominorum  .  .  decani  et  tocias 
capituli  Hildensemensis  proprietatem  dimidii  mansi  siti  in  Wenerden. 
quem  Otto  miles  de  Herberge  de  nostra  tenuit  ecclesia,  hospitali 
sancti  lohannis  in  Hildensem  cum  consensu  capituli  nostri  liberaliter 
contulimus  et  absolute.  Ut  autem  liec  rata  peiinaneant,  presens 
scriptum  sigillo  nostro  et  ecclesie  duximus  roborandum.  Datiua 
Reineberge  anno  domini  m^.  cc^.  xIa^.,  septimo  kalendas  octobris- 


1245.  376 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hüdeaheim,  Johannishosp,  Nr.  $, 
Bruchstück  des  Siegels  des  Bischofs  und  stark  beschädigtes  des  Domkapitels  an 
den  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen,  Regest  Westfäl  ÜB,  VI,  S.  127 
Nr,  444. 

744.  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Kreuzstift  zwei  Pfund  in 
der  Münze,  die  Dietrich  von  Drispenstedt  dem  Stift  verkauft  und  ihm 
resigniert  hat.     1245. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  i)   Conradns  dei  gratia 

Hildensemensis  episcopus.    Quoniam  ecclesiam  sancte  Crucis  Hilden- 

semensis  multo  karitatis  feiTore  amplectimnr,  ad  hoc,  ut  ipsa  beni- 

Folentie  nostre  senciat  effectum,  libenter  nostrum  animnm  inclinamus. 

Notum  igitur  esse  volumus  presentibus  et  futuris,  qnod  Thidericns 

de  Drismenstede  duas  libras  denariorum  Hildensemensium  in  moneta 

nostra  Hildensem,  quas  de  manu  nostra  tenebat  in  feodo,  vendidit 

ecclesie  sancte  Crucis  receptis  ab  ea  novem  libris  et  resignavit 

ipse  nobis  easdem  duas  libras  de  beneplacito  fratris  sui  Herebordi, 

qui  similiter  renuuciavit  iuri  suo,  si  quod  in  eis  habuit.    Et  nos 

resignacione  facta   contulimus  de  consensu   capituli   nostri   eidem 

ecclesie  sancte  Crucis  iure  perpetuo  proprietatem  earundem  duarum 

libramm  et  in  ipsam  transtulimus  possessionem  earum,  ut  participes 

simus  orationum  et  omnium  bonorum,  que  ibidem  per  dei  gratiam 

procurata  fuerint.    Et  hoc  fecimus  sub  hac  forma,  quod  videlicet 

predicto  Thiderico  ab  ecclesia  ipsa  annuatim  in  feste  assumptionis 

domine  nostre  dabuntur  viginti  solidi    quamdiu  ipse  vivit,  et  eo 

mortuo  illorum  denariorum  solucio  exspirabit  et  a  canonicis  ecclesie 

agetur  post  mortem  suam  anniversarius  suus  soUempniter,  sicut 

fratrum  anniversarü  agi  solent.   Promiserunt  autem  idem  Thidericus 

et  Herebordus  frater  suus  in  manus  prepositi  sancte  Crucis  scilicet 

domini  Hugonis  et  Conrad!  marscalci  et  Burchardi  de  Saldere  et 

lohannis  de  Adenstede,  quod  in  hiis  duabus  libris  nullus  ecclesie 

sancte  Crucis  uUo  umquam  tempore  inferet  molestiam  aliquam  vel 

gravamen,  et  si  de  eis  imposterum  questio  movebitur,  ipsi  ecclesiam 

ab  omni  eximent  questione.  Huius  rei  testes  sunt  Gerewicus  decanus, 

Hugo  prepositus  sancte  Crucis,  Conradus  prepositus  montis  sancti 

Mauricii,  Henricus  custos,  lohannes  prepositus  de  Olesburch,  Mei- 

nardas  scolasticus  canonici  maioris  ecclesie  nostre,  Otto  et  Ludolfus 

canonici  sancte  Crucis  et  alii  quam  plures  clerici,  et  laici  marscalcus 


1)  Verlängerte  Schrifl. 


876  1245. 

Gonradus,  Burchardus  de  Saldere,  lohannes  de  Adenstede,  Hilde- 
brandus  de  Drismenstede,  Ludegerus  de  Luthingissem  milites.  Cum 
igitur  labantur  cum  tempore  qne  fiant  in  tempore,  nisi  debito  modo 
firmata  faerint,  ne  quid  adversitatis  futura  dies  pariat^  presenti 
scripto  et  auctoritatis  uostre  sigillo  hanc  donationem  no8ti*am  factam 
racionabiliter  conflrmamus  et  futuris  ratam  esse  temporibiis  per 
auctoritatem  sanctomm  apostoiorum  Petri  et  Pauli  et  saccessonun 
suorum,  nostram  quoque  et  omnium  episcoporum  mandamos  omnem 
malignandi  aditnm  iu  perpetuum  precludentes.  Actum  anno  domini 
jd9.  cc<>.  xl^.,  pontiflcatus  nostri  anno  zi9.  \iü9. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Kreuzstifi  Nr.  210.    Beschädigtes  SiegH  d«9 
Bisehofs  an  roten  Seidenfäden. 


74S.  Propst,  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstiftes  erneuern  die 
Bestimmungen  über  das  Gnadenjahr  und  treffen  eine  neue  über  die 
Feier  des  Anniversars  gestorbener  KanofUker.     1245. 

Hugo  dei  gratia  prepositus,  Richardus  decanus  totumque  c&pi- 
tulum  sancte  Crucis  Hildensemensis  hiis  quibus  hoc  scriptum  fnerit 
exhibitum  salutem.     Cum   Privilegium   Sit  ecclesie   sancte  Cmcis, 
quod  in  morte  alicuius  canonici  ipsius  ecclesie  fructus  de  prebenda 
sua  collecti  per  annum  unnm  cedant  ad  sarta  tecta  et  ad  aUas 
utilitates  ecclesie  et  fructus  alterius  anni^  qui  nunc  vocatur  annos 
gratie,   cedant  defuncto,  si  est  obligatus  debitis,  si  non,  cedant 
ecclesie  sue  pro  anima  ipsius^  volnmus,  ut  sicut  predicta  hucusque 
in  ecclesia  sancte  Crucis  servata  sunt  ita  ea  deinceps  serventnr, 
et  de  consensu  tocius  capituli   nostri   liec   adicimus  de  novo  et 
statuimus  de  anno  gratie,  ut  videlicet  sive  discedat  ab  ecclesia 
sancte  Crucis   canonicus   ipsius   loci   in  vita  sive  in  morte  sire 
emantur  bona  de  fructibus  coUectis  de  prebenda  sua  per  annun 
illum  sive  non,   dummodo   convertantur  in  usus  ecclesie  et  hoc 
constct  per  scriptum  vel  alio  quocumque  modo,  anniversarius  suq^ 
soUempniter  agatur.   Huic  ordinationi  consenserunt  Hugo  prepositos, 
Richardus   decanus,    Herrardus,  Wolterus,    Fridericus  sacerdotes. 
Ludolfus  et  Otto  diaconi,  Conradus,  Ludolfus,  Hugo,   Grerardn& 
lohannes  subdiaconi,  et  cartulam  hanc  inde  confectam  sigillo  ecclesie 
sancte  Crucis  fecimus  sigillari.    Actum  anno  domini  m^  cd>.  xP.  ^. 

(h\  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,   Kreuzstift  Nr.  52,   Stifisiegei   wenig  be- 
schädigt. 


1246.  377 

746.  Bischof  Konrad  bestätigt  einen  durch  den  Edeln  Heinrich 
rm  Homburg  beigelegten  Streit  ztvischen  dem  KL  Amelunxborn  und 
den  Bürgern  von  Eschershauseti  tcegen  des  Waldes  Quathagen.    1245. 

Testes  sunt  dominus  Theodericas  abbas  in  Amelungesburn, 
Johannes  camerarius,  Conradus  cellerarins  dictns  de  Kaminatis, 
milites  dominus  Henricus  dictus  de  Homborch,  Hermannus  Laicus, 
Lambertns  de  Hucenhusen,  Henricus  de  Brach,  Henricus  Haseke, 
civcs  de  Eschershusen  Henricus  ßichardi,  Henricus  ßotbardi,  Gode- 
fridns  Pistor. 

ÄbBchrift  des  14,  Jahrhund er(8  im  Diplom,  des  KL  Amelunxborn  foL  106  im 
Landeshauptarchiv  zu  WolfenhütieL 

747«   Abt  und  Konvent  des  Kl.  Reinhausen  machen  mit  Heinrich 

twi  Lengden,  Ministerialen  des  Dompropstes,  einen  Ländertausch.    1245. 

In  nomine  domini.  i)   Thetmarus  dei  gracia  abbas  in  Beinehusen 

et  totus  eiusdem  loci  conventus  omnibus  Christi  fidelibus  presentem 

litteram  inspecturis  salutem  et  presentis  scripti  perpetuum  valorem. 

Ad  imprimendam  memoriam  rerum  presentium  faturi  temporis  homi- 

nibus  gesta  memorie  digna  scriptis  nos  expedit  commendare,  ne 

si  hoc  facere  omiserimus  nostram  negligentiam  incnset  ignorantia 

futuroram.   Noverit  igitur  tam  presentium  quam  futurorum  discretio, 

qnod  nos  bona  quedam,  que  sunt  sita  in  villis  Lengede  et  alio 

Lengede  pertinentia  ad  claustrum  nostrum   de  communi  consensu 

dimisimns  Henrico  de  Lengede  ministeriali  domini  prepositi  maioris 

Hildoneshemensis  et  a  iam  dicto  Henrico ,  f ratribus   eins  scilicet 

lordane  sacerdote  et  Friderico  consentientibus ,  recepimus  in  con- 

cambium   bona  quedam  sita  Adeluuardeshusen,  et  hoc  fecimus  de 

licentia  et  permissione  domini  Beinoldi  maioris  prepositi  Hildenes- 

hemensis,  a  quo  eadem  bona  in  feodo  tenebat.    Reverendo  igitur 

domino  Conrado  episcopo  Hildeneshemensi  presidente  ac  annuente, 

domino  eciam  Reinoldo  maiore  preposito  iam  dicto  assidente  con- 

tractus  huius  concambii  est  firmatus.    Testes  autem  sunt  venerabiles 

domini  Conradus  prepositus  montis  sancti  Mauricii,  Gcrwicus  decanus, 

lohannes  cellerarius  maioris  ecciesie  et  alii  quam  plures,  qui  tunc 

in   preseBtia  domini  episcopi  affuerunt.     Ne  igitur  de  hoc  facto 

dabitatio  in  posterum  oriatur,  scriptum  hoc  nostrum  inde  confectum 

dedimas  et  illud  nostro  sigillo  munivimus  ad  cautelam.   Actum  anno 

domini  millesimo  cc^.  xl<>.  y^. 


1)  Bis  hier  verlängerte  Schrift. 


378  1246. 

Or,  im  KgL  St.'A.  zu  Hannover,  Domstift  Hüdeaheim  Nr,  191,  mit  gut  er- 
haltenem Konventssiegel. 

748.  Dompropst  Beinhold  bekundet,  dass  sein  Ministerial  Heinrich 
von  Lengdefi  Güter  in  Nikolausberg  (Adelwardeshnsen),  die  er  von 
ihm  zu  Lehn  hat,  dem  KL  Beinhausen  überlassen  und  von  diesem 
dafür  Güter  in  Gross-  und  Klein-Lmgden  (Lengede  et  altero  Lengcde) 
erhalten  hat,  und  dass  Bischof  Konrad  diesen  Tausch  genehmigt.   1245. 

Testes  aatem  sunt  venerabiles  domini  Conradus  prepositos  montis 
sanctiMaaricii^  Gerwicus  decanus,  lohannes  cellerariasmaioris  ecclesie. 

Or»  im  KgL  St.-Ä,  zu  Hannover,  Reinhausen  Nr.  6.  Siegel  des  Dompropstes 
am  Rande  beschädigt.  Eine  kürzere  Ausfertigung  der  Urk.  in  Abschrift  des 
16.  Jahrhunderts  in  Cop.  HI,  181,  fol.  xxxvi. 

749.  Fapst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Scholaster  des  Kretu- 
Stiftes,  den  Subdiakon  Gerhard  zu  prüfen  und  im  Falle  der  Würdig- 
keit den  Bischof  von  Minden  anzuhalten,  dass  er  ihm  ein  kirchliches 
Beneßcium  verschaffe.     Lyon  1246  Januar  10, 

Innocentias  episcopns  serms  serroram  dei  dilecto  fllio  .  .  sco- 
lastico  ecclesie  sancte  Crucis  Hildensemensis  salatem  et  apostolicam 
benedictionem.   Cum  dilectus  filius  Gerardus  lator  presentium  fiierit 
a  venerabili  fratre  nostro  .  .  episcopo  Mindens!  sicut  asserit  in 
subdiaconum    ordinatns    nee    ullnm    sit   ecclesiasticum    beneficium 
assecatus,  nos  felicis  recordationis  I(nnocentii)  pape  predecesBoris 
nostri,  qui  ordinatis  sine  certo  titnlo  per  ordinatores  vel  presenta- 
tores  seu  successores  eorum  provideri  voluit,  vestigiis  inherentes 
eidem  episcopo  nostris  damns  litteris  in  mandatis,  ut,  si  ta,   cni 
examinationem  ipsias  dnximns  committendam,  enm  ydonenm  esse 
reppereris  et  ecclesiastico  beneficio  non  indignnm,  tamdin  ei  yite 
necessaria  congrue  subministret,  donec  per  eum  competens  faerit 
ecclesiasticum  beneficium  assecutus.  Quod  si  eum  ad  representationem 
alicuius  vel  aliquorum  virorum  ecclesiasticorum,  qui  ei  providere 
possint,  in  competenti  ecclesiastico  beneficio  episcopus  ipse  promovit, 
per  representantem  vel  successorem  ipsius,  si  ille  forte  decessii. 
inxta  prescriptam  formam  ei  faciat  provideri.    Quocirca  discretioni 
tue  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  eodem  episcopo  citato 
legitime,  ut  per  se  ipsum  vel  ydoneum  responsalem  intersit  et  tam 
super  ydoneitate  persone  quam  etiam  super  qualitate  et  quantitate 
beneficii  proponere  sibi  liceat  quicquid  rationabiliter  doxerit  pro- 
ponendum^   inquiras,   que   circa  personam   et  ydoneitatem    ipsius 
fuerint  iuquirenda,  et  si  eum  ad  obtinendum  ecclesiasticum  bene- 


1246.  379 

ficium  reppereris  non  indignum,  dictum  episcopum  ad  providendum 
ei  iuxta  formam  mandati  apostolici  diligentius  inducere  et  monere 
procures.  Quod  si  monitis  tuis  acquiescere  forte  noluerit,  quod  super 
hiis  inveneris  tuis  nobis  litteris  intimare  procures,  ut  eum  ad  pro- 
visionem  ipsius  si  dignus  fuerit  compelll  sicut  expedit  faciamus. 
Datum  Lugduni  iiii.  idus  ianuarii,  pontiflcatus  nostri  anno  tertio. 

Or,  im  KgL  SL-A.  zu  Hannover,  Kreuzsftft  56,  Bleihulle  an  Hanfschnüren, 
Gedr,  Weatf.  ÜB.  V,  S.  212  Nr.  454,  Regest  a.  a.  0.  VI,  S,  130  Nr,  453. 

750.  Erzbischof  Wilhrand  von  Magdeburg  vidimiert  eine  Bulle 
des  Papstes  Innocenz  IV.  d.  d,  Lyon  1246  Januar  25 y  in  welcher 
dieser  dem  General,  den  Provinzialen  und  Kustoden  der  Minoriten 
erlaubt j  Exkofnmunizierte ,  die  in  ihren  Orden  treten  wollen,  zu  absol- 
vieren.    0.  D. 

W(ilbrandus)  dei  gratia  sancte  Magdeburgensis  ecclesie  archi- 
episcopus  universis  Christi  fidelibus  presentem  litteram  inspecturis 
salutem  in  omnium  salvatore.  Noveritis,  nos  domini  pape  vidisse 
litteras  sub  hac  forma: 

Innocentius ')    episcopus    servus    seiTorum    dei    dilectis    filiis 

generali  ac  provincialibus  ministris  et  cnstodibus  ordinis  fratrum 

Minonim   salutem    et    apostolicam    benedictionem.     Celcstis    araor 

patrie  mentes  vestras  sie  allexisse  perspicitnr,  ut  quasi  hoc  solum 

delectationem  vobis  tribuat,  quod  divinc  voluntati  sit  placitum  ac 

salutem  proferat  animarum.   Procedit  ex  hoc,  quod  nos  vestris  piis 

peticionibus  favorem  benivolum  largiri  delectantes,  maxime  cum  ex 

apostolici  cura  teneamur  officii  circa  religionis  augmentum  attcnti 

et  vigilcs  inveniri,   vobis   auctoritate  presentium  indulgemus,  ut 

volentibus  vestro  aggregari  collegio,  qui  suspensionis  aut  interdicti 

vel  excommunicationis  sententiis  sunt  ligati,  absolutionis  beneficium 

iuxUa  formam  ecclesie  impertiri  et  ipsos  in  fratres  recipere  ac  eos, 

qni  post  assumptum  habitum  recolueriut,  se  talibus  in  seculo  fnisse 

sententiis   innodatos,   secundum  formam  ipsam  absolvere  valeatis, 

ita  tameu   quod,  si  aliqui  ex  eisdcm  huiusmodi  sententiis  propter 

debitum   sunt  astricti,  salisfaciant,ut  tenentur.    NuUi  ergo  u.  s.  w. 

Si  quis   autem  u.  s.  w.     Datum  Lugduni  viii^.  kalendas  februarii, 

pontiflcatus  nostri  anno  tercio. 

Qnia  vero  ipsum  autenticum  cum  bulla  propter  varia  pericula 
non  poterat  circumferri,  presentem  litteram  sigilli  nostri  munimine 
duximus  roborandam. 

>)  Verlängerte  Schrift. 


J 


380  1246. 

Or.  in  der  BeveHnisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  FrancUeanerh^  Nr,l. 
Beschädigtes  Siegel  des  Erzbischofs.  Die  Bulle  gedr.  Sbaraläi,  BuUar.  Franeisc  h 
S.  409  Nr.  125.    Regest  Pötthast,  Heg.  pont.  11998. 

7Slm  Die  Grafen  von  Wohldenberg  bekunden  die  Verpfändung 
des  Zehnten  in  Astenheck  durch  Hoyer  Wolfgrove  an  das  Kl.  Denie- 
bürg.     0.  D.  (zu  1246  April  10). 

H(ermaniius)  et  H(eiiiricu8)  dei  gratia  comites  fratres  de  Wolden- 
berg  nniversis  hanc  litteram  inspecturis  salutem  et  onme  bonom. 
Notum  esse  yolamns  presentem  paginam  inspecturis,  quod  dominiis 
H(oyerus)  qui  dicitur  Wltcrove^)  miles  famiiiaris  nobis  decimam 
quandam«)  in  Astenbeke»)  videlicet  conyentui  in  Dernebrooch  ei 
consensn  nostro  pro  nonaginta  marcis  obiigavit,  super  quo  aposnimas 
formam  nostre  bulle. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  S7.  Kleiner  Siegelrest.  Auf- 
fallend schlechte  Schrift. 

7S2»  Bischof  Konrad  überträgt  den  ihm  resignierten  Zehnten  in 
Ästenbeck  dem  Kl.  Demeburg.     HUdesheim  1246  April  10. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.^)   Conradus  dei  gratia 
Hildensemensis  ecclesie  episcopus.    Quoniam  varios  successus  tem- 
porum  varii  rerum  comitantur  eventus,  decet  omnia  que  aguntur 
sub  tempore  scriptis  et  testimoniis  firmari,  ne  simul  cum  tempore 
a  memoria  evanescant.     Notum  igitur  facimus  tam  futuris  quam 
presentibus  universis,  quod  Hoyerus  miles  dictus  Wl^ove  receptis 
centum  et  quinque  talentis  Hildensemensium  denariorum  a  preposito 
et  conventu  de  Demeburch  decimam  in  villa  Astenbeke,  quam  de 
proprietate  ecclesie  nostre  a  nobilibus  viris  Burchai*do  videlicet  et 
Henrico  comitibus  de  Woldenberg  tenuit  in  pheodo,  de  consensa 
heredum  suorum  eisdem  fratribus  resignavit.    Qui  postmodum  dicti 
prepositi  et  conventus  devotionis  respectu  pheodum  decime  memorate 
in  manus  nostras  cum  omnibus  eins  pertinenciis  et  fructibus  et  pro- 
ventu  libere  resignarunt.    Nos  igitur  eandem  decimam  ab  utroque 
gradu  et  ordine  plenius  expeditam  et  nobis  sine  questione  vacantem 
de  bona  capituli  nostri  voluntate  preposito  et  prefatis  ancillis  Christi 
contulimus  in  titulum  perpetui  beneficii  flrmam  spem  ftduciamque 
tenentes,  quod  preces  earum  et  merita  nobis  in  subsidium  vite  eteme 
debeant  suffragari.   lam  dictam  etiam  decimam  recepimos  in  pacem 

1}  So  das  Or.  statt  Wl^oye.      ^  Or.  qaendam.      ')  ÄBtenbeke  über 
radierten  und  durchstrichenen  Worte.        *)  Verlängerte  Schrift 


1246.  881 

et  protectionem  ecclesie  ita  videlicet,  nt  qaisquis  eam  maliciose 
invaserit,  sentenciam  excommunicationis  se  uoverit  incurrisse.  et  in 
huius  rei  testimoniam  presens  scriptum  cum  sigillo  nostro  duximns 
maniendum.  Testes  huius  rei  sunt  Gerewiens  ecclesie  nostre  maior 
decanos,  Renoldns  maior  prepositus^  lordanos  notarius  noster,  Ber- 
toldos,  Wenemams,  Qumpertns  canonici  sancti  lohannis^  comes 
Henricus  senior  de  Woldenberh,  Bertoldus  advocatus  de  Veteri 
foro,  Tidericus  de  Holttiusen,  Luppoldns  Heye,  Hildebrandus  de 
Snttherem,  Bertrammus  et  Gerardus  camerarii  nostri,  Oiselbeitus, 
Bertoldus  de  ßodhen  et  alii  quam  pinres.  Actum  Hildenseim  anno 
gratie  m^.  cc<>.  xl^^.^  üüo,  jdixs  aprilis,  pontificatus  nosti*i  anno  ix<>v^. 

Or,  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  12.  Siegel  des  Bieehofe  an 
roten  und  grünen  Seidenfäden.    Begeet  Doebner  I,  S.  90  Nr,  187, 

7S8.  DecharU  Richard  des  Kreuzsüftes  bekundet  Beilegung  eines 
Streites  zwischen  dem  Stiftsherm  Konrad  von  Ilsede  und  dem  Meier 
Simon  wegen  des  Allodes  in  Eltze  und  einer  Laihufe  in  Itzum.  Hildes- 
heim 1246  April  15. 

Bichardus   dei  gratia   decanus   sancte   Crucis   Hildensemensis 
biis,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.    Notum  sit, 
quod  dominus  Conradns  de  Ylsethe  canonicus  sancte  Crucis  Sipionem 
villicum  suum  de  relictis  bonis  suis  et  recepto  allodio  domini  mei 
episcopi  in  Aulica  convenit  in  hunc  modum.   Asseruit  allodium  suum 
et  mansum  litonis  in  Ettsiem  sibi  vacare,  ita  quod  posset  cui  vellet 
Ijbere  locare,  Simon  autem  dicebat  econtra,  quod  sua  interesset 
bonorum  locatio  predictomm,  eo  quod  eadem  a  domino  Conrado 
qooad  vlyeret  recepisset  sine   contradictione    qualibet    excolenda. 
Tandem  lite  ista  aliquamdiu  agitata  compromissum  est  ab  utroque 
in  arbitros,  videlicet  ex  parte  domini  Conradi  in  dominum  Gerungnm 
de  lesen  et  dominum  Thidericum  de  Tossem  et  dominum  Sifridum 
de  Bemingeroht  milites,  et  ex  parte  Simonis  in  Bodonem  de  Ylthene 
adyocatum  episcopi  in  Poppenburch  et  in  duos  fratres  ipsius  Simonis 
scilicet  Thiderum  de  Hardessem  villicum  epis.copi  (et  Conradum) 
de  Emne^  hoc  adiecto,  quod  super  arbitros   ego  essem.     Arbitri 
igitur  iam  dicti  me  diligenter  hincinde  ad  bonum  concordie  laborante 
sie  sunt  de  consensu  parcium  arbiti'ati,  quod  scilicet  dominus  Con- 
radns reliquid  Simoni  antedicto  omnes  segetes  tarn  hiemales  quam 
estivales  saivo  iure  curie  sue,  in  quam  debet  eas  ducere  et  triturare 
ibidem   ad  commodum  futuri  viliici  stramina  relinqueüdo,  et  ipse 


382  1246. 

Simon  in  anno  isto  dabit  domino  Conrado  secundnm  consuetudinem 
suam  debitam  pensioncm.  Quam  cum  persolvit  ipse  Simon,  tanc 
dabit  ei  dominus  Conradus  duas  libras  Hildensemensium  denarioram. 
In  arbitrio  etiam  sie  actum  fuit,  quod  scilicet  sepedictus  Simon 
reliquid  domino  Conrado  tarn  mansum  litonis  in  Ettsiem  quam  alios 
mansos  allodii  renuncians  omni  iuri,  quod  in  eisdem  sibi  competere 
videbatur.  Fideiusserunt  etiam  pro  ipso  et  suis  heredibus  fratres 
sui  Thiderus  et  Conradus  villici  domini  mei  episcopi  et  filius  Con- 
radi  Werno,  quod  bona  predicta  ab  hinc  in  antea  nuncquam  petent 
Sponsioncm  istam  rcceperunt  Gerungus  de  lesen,  Tidericus  de  Tossem, 
Sifridus  de  Bemingeroht  milites,  Beitoldus  de  Gledinge  fratraelis 
suus,  qui  et  huius  rei  testes  sunt,  et^testis  est  similiter  dominns 
Fridericus  canonicus  sancte  Crucis  et  alii  quam  plures.  Ne  igitur 
in  posterum  oriatur  dubitacio  de  hoc  facto,  ego  qui  ex  parte  domini 
mei  huic  composicioni  interfui,  formam  arbitrii  conscripsi  et  sigülom 
meum  apposui  ad  cautelam.  Actum  Hildensem  in  claustro  sancte 
Crucis  anno  domini  m^.  cc^.  xl^.  vi^.,  xvii^.  kalendas  maii. 

Or.  im  Kgh  St.-A.  zu  Hannover y  Kreuzstift  Nr.  57,  mit  dem  Siegel  des  Ah^- 
stellers, 

7S4.  Bischof  Konrad  bekundet  y  dass  in  der  Entscheidung  ^fr 
Streitsache  der  Kanoniker  des  Andreasstiftes  mit  deni  Ritter  Deg*n- 
hard  von  Erkle  wegen  zweier  Hufen  in  Klein -Algermissen  sein  Offin^^ 
Bertold  vom  Alteti  Markte,  Vogt,  in  der  Kurie  des  Propstes  Johann 
von  Oelsburg,  zugleich  Domkellners  und  -Küsters,  die  beiden  Hnff-u 
dem  Stifte  zugesprochen  habe,  wie  schon  früher  der  bischöfliche  Offici'il 
Bodo  von  Gleidingen  in  Sarstedt  (Chyarstide).  1246  April  19  (liii®. 
kalendas  maii). 

Presentes  erant clerici  Reinoldus  prepositus  maior,  loannes 

cellerarius  et  custos,  magister  Richardus  decanus  sancte  Crucis. 
magister  Johannes  plebanus  et  decanus  sancti  Andree,  Florentins 
canonicus  ecclesie  nostre,  Albertus,  Conradus,  Godefridus,  Marcolphn^, 
Godefridus  scolasticus,  Conradus,  lordanis  canonici  sancti  Andret\ 
Heinricus  sacerdos,  Theodericus  Pusteke,  Heinricus  Peine  milite-. 
Lüppoldus  advocatus  de  Antiquo  foro,  Theodericus  de  Rotthins*. 
Ludolphus  de  Borssem,  Rodolphus  de  Dalem,  Bodo  de  GlediuLC 
Theodericus  de  Holthusen  und  Bürger. 

Or,  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Andreasstift  Xr,  7,  l  • 
schädigten  Siegel  des  Bischofs  und  Bruchstück  des  Siegels  des  Dompi^opstes,  «'  • 


1246.  383 

dritte,  zwischen  den  beiden,  verloren.     Gedr,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  90  Nr.  188  und 
lU,  S.  640  Nachtr.  17  nach  Cop. 

7SS»  Bischof  Konrad  bestätigt  den  büssenden  Schwestern  der 
Maria  Magdalena  zum  Frankenberg  in  Goslar  den  Besitz  der  Kirche 
Petri  et  Pauli  und  bestimmt,  dass  ihr  Propst  von  den  Parochianen 
zum  Pfarrer  daselbst  gewählt  werde.  Hildesheim  1246  Mai  1  (kalendas 
maii,  pontificatus  Dostri  anno  vicesimo  quinto). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Frankenberg  Nr.  13.  Gut  erhaltenes  Siegel 
des  Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Bode,  ÜB.  T,  S.  572  Nr.  616, 
Lüntzel,  Ältere  Diözese  S.  402. 

7SG.  Ritter  Bernhard  von  Dorstadt  und  sein  Sohn  Konrad 
tauschen  mit  Kl.  Demeburg  Güter  und  verpfänden  ihm  den  Zehnten 
in  Sottrum.     1246  Mai. 

Omnibus  hoc  scriptum  videntibus  B(ernardu8)  miles  de  Dorstat  et 
C(onradus)  miles  filius  eius  paratam  ad  obsequia  voluntatem.  Teuere 
presentis  littere  protestamur,  quod  nos  cum  preposito  et  conventu 
de  Demeburc  quoddam  coucambium  bonorum  fecimus  in  hunc  modum. 
^o&  recepimus  ab  eis  decimam  in  Lengethe  preterea  sexaginta  et 
duas  marcas  Halberstadensis  argenti,  pro  quibus  eis  dimisimus 
medietatem  decime  in  Holle  insuper  quatuor  mansos  in  eadem  villa 
cum  omni  iure,  quod  nos  habuimus  in  eisdem.  Hü  etenim  mansi 
erant  nostra  proprietas,  ex  quibus  tres  erant  üben  et  quartus  a  nobis 
in  pheodo  tenebatur.  Obligavimus  preterea  eidem  cenobio  decimam 
in  Suththerem  pro  sexaginta  et  octo  talentis  Hildensemensis  monete, 
quam  decimam  eis  ad  usus  suos  dimisimus  sine  omni  gravamine 
nostro  libere  possidendam,  quamdiu  ab  ipsis  fuerit  non  redempta. 
Dt  igitnr  hec  facta  eidem  cenobio  rata  permaneant  et  illesa,  pre- 
sentem  paginam  hinc  inde  conscriptam  sigillis  nostris  duximus  robo- 
randam.  Datum  anno  dominice  incamationis  vcfi.  cc^.  quadragesimo 
vio.,  in  mense  maio. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Demeburg  13.  Rundes  Siegel  des  Bernhard, 
Reiter  zu  Pferde  nach  rechts,  von  zwei  Hunden  begleitet ^  auf  der  linken  Faust 
Falken:  SIQILL.  BEBNARDI.  Schildförmiges  Siegel  des  Konrad  geteilt,  der 
untere  Teil  gegittert,  und  mit  doppelreihig  geschachtem  Schrägrechtsbalken:  f  SIGIL. 
CONBADI  DE  DORSTAD. 

TS7.  Bischof  Konrad  gestattet  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  Johannisstift,  seine  Kirche  in  die  Neustadt  zu  verlegen,  und  ühei^- 


384  1246. 

weist   ihm   den    Zins   aller  nicht   ausgenommenen   Hausstellen.      1246 
Juni  16  (xyii.  kalendas  iunii). 

Or,  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  JohannUstift  Nr»  18.  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  grünen  Seidenfäden,  Oedr, 
Würdtwein,  Nova  subs.  I,  S.  314  nach  Cop.,  Doebner,  ÜB,  I,  S.  91  Nr.  189  nach 
dem  Or. 

758.  Papst  Innocem  IV.  befiehlt  dem  Erwählten  (Philipp)  vm 
Ferrara,  da  Bischof  Konrad  zu  resignieren  beabsichtige ,  das  Dom- 
kapitel zu  einer  Neuwahl  innerhalb  der  bestimmten  Zeit  aufzufordern, 
sonst  aber  selbst  einen  neuen  Bischof  einzusetzen.     Lyon  1246  Juli  7. 

.  .  Elccto  Ferrai-iensi,  apostolice  sedis  legato.  Cum,  sicnt  ac- 
cepimns,  venerabilis  frater  noster  .  .  Ildesemensis  episcopus  cedere 
regimini  ecclesie  Ildesemensis  intendat,  yolumus  et  presentiam  tibi 
anctoritate  mandamus,  qnatinus,  si  eundem  episcopum  cedere  forte 
contigerit,  tu  cessionem  eias  recipiens  vice  Dostra  capitalo  ecclesie 
dicte  precipias,  ut  infra  cei*tam  terminum  a  te  prefigendom  eis- 
dem  sibi  de  pastore  idoneo  cnm  tuo  consilio  et  assensa  providere 
procurent.  Quod  si  forsitan  taliter  sibi  non  daxerint  providendam, 
tu  ex  tunc  eidem  ecclesie  personam  providam  et  honestamy  prout 
expedire  videris,  auctoritate  nostra  preficias  in  pastorem,  faeiens 
ei  a  prefato  capitulo  et  ipsius  ecclesie  subditis  obedientiam  et  re- 
verentiam  debitam  exhiberi,  contradictores  etc.  Datum  (Lugdani 
iii.  nonas  inlii,  anno  quarto). 

Oedr,  Rodehberg,  Mon.  Oerm.  epist.  pont,  II,  S.  162  Nr.  215,  Regest  BSkmer- 
Ficker,  Reg.  imp.  V,  3,  7669,  woselbst  frühere  Drucke  angegeben  sind. 

759.  Der  päpstliche  Legat  Philipp^  Erwählter  von  FerrarOy  erklart 
mehrere  deutsche  Erzbischöfe,  Bischöfe  und  Äbte,  darunter  den  Bischof 
Konrad,  weil  sie  weder  zur  Kurie  kämen  noch  sich  entschuldigten,  auf 
Andringen  der  Fürsten  für  exkommuniziert  und  suspefidiert  und  gibi 
ihnen  Termin  vor  dem  Papste  zu  erscheinen.  Mainz  1246  Juli  25 
(in  festo  beati  lacobi), 

Vergl.  Rodenberg,  Mon.  Genn.  epist.  pont.  II,  S.  153  Note  2  und  162  Note  i 
und  Hdfer  in  Publ.  des  Litterar.  Vereins  in  Stuttgart  XVI,  Abt.  2  S,  122.  Vtrgl. 
auch  Böhmer- Ficker,  Reg.  imp.  V,  4869a  u,  V,  3  (LegaUn)  101721  und  dts 
Schreiben  von  August  13  HuiUard -Briholles  VI,  450. 

760«  Bischof  Konrad  übereignet  dem  Kl.  Isenhagen  den  Z^ntr** 
in  Bockel  (Bochlc) ,   Hage7i  (Hagene),  Emmen  (Emenem)  und  AUrf- 


1246.  385 

sM  (Olerdesem)   zu  seiner  Memorie.     Sarstedt   (Stherstede)   1246 
August  8  (vi^.  idus  augusti,  pontificatus  nostri  anno  xivi<>.)- 

Testes  huios  rei  sunt  lordanns  notarins  noster,  Engelbertus 
capellanus,  Hoierus  de  Piscina,  Bruno  de  Gustede,  Bertrammns 
camerarius,  Timmo,  Segebodo. 

Or»  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  Isenhagen  Nr.  1.  Siegel  des  Bieehofe  an 
roten  und  gelben  Seidenfäden,  Oedr.  nach  Cop,  ÜB.  des  histor.  Vereine  für  Nieder- 
eacheen  IV,  S.  31  Nr.  17,  und  I,  S.  33  Nr.  29.  Regest  Lüneburger  ÜB.  V,  S.  7 
Nr.  12,  Bode,  ÜB.  I,  S.  574  Nr.  620. 

761»  Papst  Innocenz  IV.  verleiht  dem  Kreuzstift  das  Privileg 
dass  es  durch  päpstliche  Urkunden  zur  Aufnahme  oder  Provision  eines 
Klerikers  fernerhin  nicht  mehr  gezvmngen  werden  könne.  Lyon  1246 
August  21. 

Innocentiiis  1)  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  .  . 
preposito,  .  .  decano  et  capitulo  ecclesie  sancte  Grucis  Hildesemensis 
salatem  et  apostolicam  benedictionem.  Ecclesie  vestre,  que  sicut 
intimantibas  vobis  accepinms  tarn  de  predecessorum  nostrornm  quam 
nostro  mandato  saper  plorinm  clericorum  receptione  plaries  est 
gravata,  paterno  compatientes  affectu  ac  per  hoc  alicuius  relevationis 
solacio  Yos  gaudere  volentes  anctoritate  vobis  presentium  indulgemus, 
ut  ad  receptionem  seu  provisionem  alicuius  compelli  de  cetero  non 
possitis  per  litteras  apostolicas,  que  de  indulgentia  huiusmodi  plenam 
non  fecerint  mentionem.  NuUi  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si  quis  autem 
u.  s.  tr.  Datum  Lugduni  xii.  kalendas  septembris,  pontificatus  nostri 
anno  quarto. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  58  mit  Bleibulle  an  gelben 
und  roten  Seidenfäden* 

TOiS.  Bischof  Konrad  gestattet  dem  Johannisstift,  die  Einkünfte 
einer  durch  den  Tod  des  Inhabers  oder  sonst  erledigten  Präbende  ein 
Jahr  lang  vom  Tage  der  Vakanz  ab  zu  sammeln  und  zum  Nutzen  der 
Kirche  zu  verwenden.  Hildesheim  1246  August  27  (pontificatus  nostri 
anno  xxo.  yi<>.,  vi^.  kalendas  septembris). 

Or.  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover,  Johannisstift  Nr.  20.  Siegel  des  Bischofs 
und  des  Domkapitels  an  roten  Seidenfäden.  Danach  gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  92 
Nr.  193.  A.  a.  0.  Nr.  19  befindet  sich  eine  gleichlautende  Urk.,  nur  mit  der  Ab- 
u-eichung  sancti  Martini  statt  sancti  Johannis,  wie  auch  der  Druck  Würdtweins^ 
Nova  subs.  I,  S.  317;  Siegel  des  Bischofs  allein  an  derselben  Befestigung. 

1)    Verlängerte  Schrifl. 
HUdaah.üB.    U.  25 


386  1246. 

768.  Bischof  Konnxd  bekundet,  dass  Ludolf  von  Cramme  gegen 
59  Pfund  auf  drei  Hufen  in  Bledeln  verzichtet  und  er  diese  dm 
Godehardikloster  übertreten  habe.  In  der  Kapelle  zu  Poppenburg 
1246  September  28, 

Gonradns  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibns 
Christi  fideiibus  salatem  in  domino.  Ut  maior  fldes  adhibeatar 
negotüs  gestis,  ezpedit  aliquotiens  scriptnram  fleri,  qne  contineat 
testimonium  yeritatis.  Presentibas  igitor  litteris  sigillo  et  titiüo 
nostri  nominis  insignitis  tarn  posteris  qaam  presentibns,  ut  fidem 
veritas  habeat,  doximus  declarandam,  qnod  Ludolphos  de  Cramme 
ministerialis  noster  sexaginta  libras  Hildensemensium  denarioram 
nna  minns  a  dilecto  nobis  .  .  abbate  et  conventn  sancti  Godehardi 
in  Hildensem  accepit,  pro  qnibus  ipse  cum  nxore  eins  Dangbnif;! 
et  filiis  utriosqne  yideiicet  Lndoipho,  BurchardOy  Hngone  necnon 
filiabus  Adhela,  Dangcburgi  tres  mansos  sitos  in  Bledhenem,  quos 
a  nobis  tennit  in  pheodo,  in  nostras  manus  publice  resignavit  et 
nos  postmodum  eadem  bona  predicto  conventui  ad  ntilitatem  et 
consolationem  temporalem  contulimns,  ut  ex  hoc  nobis  meritum  apnd 
deum  et  memoriam  apud  ecclesiam  cum  orationum  participio  face- 
remus.  Testes  huins  rei  sunt  lohannes  custos  Hildensemensis, 
lordanus  notarius  noster,  Engelbertus  capellanus  noster,  comes 
L(udolphus)  de  Halremunt,  C(onradus)  marscalcus,  H(einiicüs)  de 
Lapideo  monte,  Sodhardus,  Ekbertus  Clincke,  Hermannas  et  B^- 
trammus  et  Albertus  fratres  de  Wlvinge,  Bertoldus  Pilo,  Hermanniis 
de  Stemne,  Conradus  de  Mandere,  Ludolphus  de  WlyninhuseD. 
Qiselerus  de  Bemhusen,  Ger(ardus)  et  Bertrammus  camerarii  et  alii 
quam  plures.  Actum  in  capella  Poppenburg  anno  gratie  m<*ccftdvi®.: 
iiiio.  kalendas  octobris,  pontificatus  nostri  anno  xxyi<>. 

Or,  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover ,  st.  Oodehard  Nr.  21.  Siegel  des  Biseksft 
van  den  gelben  Seidenfäden  verloren. 

764.  Papst  Innocenz  IV.  befiehlt  dem  Dechanten  (Johemn)  dfs 
Andreasstiftes  und  dem  Propst  {Albert)  des  Stifts  auf  dem  Peiersberge 
bei  Goslar,  die  Stephanskirche  in  Helmstedt,  über  dessen  Patronatsrfcht 
der  Abt  von  Werden  und  die  Kirche  der  h.  Maria  auf  dem  Berge  oi 
Helmstedt  stritten,  dem  mag.  Johann,  Kanoniker  des  BonifcUiusstifle^ 
zu  übertragen.  Lyon  1246  Oktober  18  (zv.  kalendas  novembris. 
anno  vi.). 

Oedr.  Man.  Oerm.  epiet.  pant.  II,  S.  187  Nr.  250. 


1246,  387 

7ft5.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  leenhagen  das  Dorf 
Sprakensehl  und  den  Zehnten  daselbst  mit  drei  Hufen  in  Mannhausen, 
die  ihm  die  Brüder  Heinrich  und  Otto  Grafen  von  Lüchow  resigniert 
haben.  Hildesheim  1246  Oktober  23  (z<>.  kalendaa  novembris,  ponti- 
flcatos  nostri  anno  xxyi®.). 

Testes  huins  sunt  Theodericus  cantor  Hildensemensis,  magister 
Geroldas  de  Minda,  lordanis  notarius  noster,  Lndolphus  de  Ampeleve, 
Hildebrandas  de  Drespenstede  miles,  Berterammus  camerarius,  Theo- 
dericus Cocos. 

Or,  im  Archiv  des  Kh  Isenhagen.  Oeär.  ÜB.  des  Kl.  Isenhagen  (Lüneburger 
ÜB.  V.J,  8.  7  Nr.  14.  Die  Resignation  der  Grafen  von  demselben  Tage  gedr. 
a.  a.  0,  Nr.  13. 

766.  Domdechant  Oenmch  bekundet,  dass  das  Johanniskapitel 
bei  seiner  Versetzung  an  die  Martinikirche  der  Neustadt  die  Seelsorge 
dem  Hospital  überlassen  habe,  da  die  Geistlichen  wegen  der  Entfernung 
die  Sakramente  nicht  mehr  haben  administrieren  können,  und  bestimmt, 
dass  als  Ersatz  den  Kanonikern  jährlich  von  dem  Provisor  des  Hospitals 
zehn  Schilling  gezahlt  werden.    1246  November  2  (iv.  nonas  novembris). 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Johannisstifies,  Ms.  341  fol.  20v 
in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Danach  gedr.  Würdtwein,  Nova 
8ubs.  I,  S.  313,  danach  wiederholt  Doebner,  ÜB.  I,  S.  92  Nr.  191, 

767.  Bischof  Konrad  übergibt  drei  ihm  von  den  Brüdern  Heinrich 
und  Hermann  Bokelar  resignierte  Hufen  Landes  in  Machtersen  dem 
Domkapitel  zur  Unterstützung  der  armen  Scholaren.  Hildesheim,  in  der 
Kurie  des  Domkellners  Johann  1246  November  15  (xvii<>.  kalendas 
decembris,  pontificatns  nostri  anno  vicesimo  septimo). 

Testes  huins  rei  sunt  Hermannus  prepositus  dictus  de  Glithe, 
Theodericus  de  Adennoys  cantor,  Gerardus  de  Hoya,  Wlradus  de 
Goslaria  ecclesie  nostre  canonici,  Conradus  marscalcus,  Henricus 
piflcama,  Ecbertus  camerarius,  Theodericus  de  Tossem,  Bertoldus 
Crane,  Heino  filius  marscalci,  Bertoldus  de  Novali,  Gerardus  et 
Bertrammus  camerarii  nostri. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hüdesheim.  Kleines  Bruchstück  des 
bisehöflichen  Siegels  an  rot^elber  Seidenschnur,  Oedr,  Doebner,  ÜB.  I,  S,  93  Nr.  192. 
Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  574  Nr.  621. 

74IS.  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  das  Krettzstift,  den  Kleriker 
Johannes  de  Queren  als  Kanoniker  aufzunehmen  und  ihm  eine  Probende 
zu  geben.    Lyon  1246  November  27. 

26* 


388  1246. 

Innocentias  episcopos  servus  servoram  dei  dilectis  flliis  . .  pre- 
posito,  .  .  decano  et  capitulo  ecclesie  sancte  Cracis  üdesemensis 
salutem  et  apostolicam  benedictionem.    Offlcii  nostri  debitnm  ei- 
eqnentes  digne  agimns,  si  clericis  de  Christo  mandamns  patrimonio 
Provider!  et  Ulis  precipue,  qui  pro  talento  acquirendo  scientiein 
agro    studii   sollicitudine    sedola   laborarunt.     Attendentes    itaqne 
iandabile  testimoniam,  qaod  dilecto  filio  magistro  lohanni  clerico 
Udesemensi  dicto  de  Quercu  de  honestate  morum  et  dono  scientie 
perhibetor,  ntpote  qui  diu  scolasticis  disciplinis  insistens  adeo  pro- 
fecisse  dicitnr  laudabiliter  in  eisdem,  qaod  cathedram  memit  ascen- 
dere  magistralem  ac  per  hoc  necnon  consideratione  dilecti  filii . . 
electi  Olomacensis  nobis  pro  eo  supplicantis  instanter  volentes  ipsum 
gratia  proseqni  et  favore  oniversitatem  vestram  attente  rogandam 
duximns  et  monendam  per  apostolica  vobis  scripta  mandantes,  qna- 
tinos  eundem  magistrum  ob  reverentiam  apostolice  sedis  et  nostram 
recipientes  in   canonicum  et  in  fratrem  prebendam  ei,  si  qua  in 
ecclesia  vestra  vacat  ad  presens  vei  quam  cito  se  facultas  obtolerit 
liberaliter  conferatis,  non  obstante  Statute  de  certo  canoniconuD 
numero  inramento  yel  confirmatione  sedis  apostolice  seu  quacomque 
alia  flrmitate  yaUato  vel  indnlgentia  si  qua  vobis  est  ab  eadem 
sede  concessa,  ut  non  possitis  ad  receptionem  seu  provisionem  ali- 
cuius  per  litteras  apostolicas  compelli,  que  de  indnlgentia  ipsa  non 
fecerint  mentionem  aut  si  vobis  direximus  scripta  nostra  pro  aliis. 
quibus  auctoritate  presentium  nolumus  preiudicium  generari,  preces 
nostras  et  mandatum  taliter  impleturi,  quod  eodem  assecuto  qaod 
optat  nos  devotionem  vestram  merito  commendemus.    Älioqoin  ne 
nostre  gracie  retardetur  eflectus,  damus  dilectis  filiis  .  .  abbati  et 
.  .  priori  de  Bedageshusen  Halberstatensis  diocesis  nostris  litteris 
in  mandatis,  ut  vos  ad  id  monitione  premissa  per  censuram  ecde- 
siasticam  appellatione  remota  compellant.  Datum  Lugduni  v.  kalendiis 
decembris,  pontiflcatus  nostri  anno  quarto. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  69  mit  Bleibullen  an  BaMf- 
schnüren.     Erwählter  von    Olmütz  war   Oraf  Bruno    von   Holstein-Sehattmhmf 

769.  Bischof  Kanrad  verlegt  den  Tag  der  Konsekration  der 
Blasitiskirche  in  Braunschweig  auf  den  Tag  der  translatio  sawt 
Thomae  mart,  und  erteilt  allen,  welche  die  Kirche  an  diesem  FtsU 
besuchen,  vierzig  Tage  Ahlass,  Hüdesheim  1246  Dezember  9  '(y^.  idii3 
decembris,  pontiflcatus  nostri  anno  zxvi^.)- 


1246.  389 

ÄhBckHft  des  14.  Jahrhunderts  im  Ordinarius  st,  Blasii  fol,  2b  im  Landes^ 
hauptarchiv  zu  Wolfenbüttel. 

770.  Bischof  Konrad  erlässt  zur  Vermeidung  fernerer  Misshellig- 
ketten  den  Einwohnern  der  Neustadt  Hildesheim  den  Zoll  im  Verkehr 
mit  der  Altstadt.    Hildesheim  1246  (Anfang  Dezember?) 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hüdesheim  Nr.  1421  mit  dem  Siegel  des  Bisehofs  an 
Ptrgamentstreifen.  Oedr.  Supr,  eathedr.  Hüd.  eecl.  iura  S.  21,  Neues  vaterl.  Archiv 
mo,  n,  S.  270,  Doebner,  ÜB,  I,  S,  94  Nr.  193.  Regest  Höhlbaum,  Hans,  ÜB,  I, 
8,111,  Nr.  341, 

TTl.  Bischof  Konrad  bestätigt  den  Bürgern  von  Ooslar  das  ihnen 
ton  seinen  Vorgängern  bewilligte  Recht,  dass  sie  von  geistlichen  Richtern 
ungerechter  Weise  aus  der  Stadt  nicht  gefordert  werden  dütfen,  solange 
sie  bereit  sind,  vor  dem  vom  Bischof  der  Stadt  vorgesetzten  Archidiakon 
zu  erscheinen,  und  dass  sie  nur  durch  Appellation  oder  bei  schweren 
Verbrechen  vor  den  Bischof  gezogen  werden  dürfen.  Hildesheim  1246 
Anfang  Dezember  (in  sinodo  nostra,  pontiflcatus  nostri  anno  xxvR). 

Or,  im  Stadtarchiv  zu  Goslar.    Gedr.  Bade,  ÜB,  I,  S.  573  Nr.  619. 

772.  Bischof  Konrad  überträgt  dem  Kl.  Neuwerk  bei  Goslar  den 
Zehnten  in  Immenrode,  welchen  ihm  die  Grafen  Heinrich  der  Ältere 
und  Burchard,  Sohn  des  verstorbenen  Grafen  Hermann  von  Wohlden- 
^^9t  aufgelassen  haben.  Goslar,  in  der  Kemnade  des  Klosters  1246 
Dezember  23  (x^.  kalendas  ianuarii,  pontiflcatus  nostri  anno  vicesimo 
sexto). 

Testes  hnins  rei  sunt  lohannes  prepositns  dicti  monasterii, 
Rodhegeros  plebanns  Goslariensis,  Lndolphns  sacerdos  noster,  Gode- 
fridos  canonicus  sancte  Crncis  clerici,  Conradus  de  Piscina  advocatus 
Goslariensis,  Bertoldus  et  Arnoldns  tratres  dicti  de  Gowish,  Bodolphns 
et  Olricus  fratres  de  Ebelingeroth,  Burchardns  de  Lengedhe,  Fride- 
ricos  de  Indagine  milites,  Conradus  Dux,  Hertzo  de  Barem,  Ger- 
wardns offlciatus  Novi  operis  cives  Goslarienses,  Berterammus  de 
Bervelthe  et  Wedekinnus  camerarii  nostri. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Siegel  des  Bischofs  von 
den  roten  und  gelben  Seidenfäden  verloren.    Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  575  Nr,  622, 

TT8.  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  der  Propst  (Hermann)  und 
der  Konvent  des  Bariholomäistiftes  für  210  Pfund  sechs  Hufen  in 
Bredelem    und  den   Zehnten   daselbst   dem  Kl.   Riechenberg  verkauft 


890  1246. 

haben  und  nimmt  letzteres  in  seinen  Schutz.    1246  (pontiflcatns  nostil 
anno  vicesimo  quinto). 

Huias  aatem  protestationis  sunt  testes  Beinoldus  noster  maior 
prepositus,  Conradus  Montis  prepositus,  Hngo  sancte  Cmcis  pre- 
positnS;  Gerwicns  decanus^  preposituB  Albertus,  Meinardus  scolasticos, 
prepositus  Ludolphus,  Richardas  decanos  sancte  GruciSy  Gerhardns 
de  Hoya. 

Or.  tm  diplomatitehen  Apparat  der  Universität  OötHngen,  Siegel  de$  Bisduft 
in  rotem,  des  Domkapitels  in  gelbem  Wachs.  Gedr.  HeineeduSf  AnHq.  Gotlar. 
S.  267,  Ltidetvig,  Beliq.  manueer.  I,  265,  nach  dem  Or.  Bode,  US.  I,  8.  672  Nr.  ei7. 
Die  entsprechende  ürk,  des  Propstes  Hermann  und  des  Konventes  ohne  Datw^ 
ebenda,  gedr.  Heineccius  a.  a.  0.  8.  266,  Ludewig,  a.  a.  0.,  Bode  a.  a.  0.  Nr.  €18, 

774.  Bischof  Konrad  genehmigt  den  Rückkauf  von  36  Morgen 
in  Elbe  durch  das  Kreuzsüfi.     1246. 

C(onrada8)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopos.  Notnm  sit, 
qnod  de  bona  volantate  et  beneplacito  nostro  est,  qnod  canonici 
sancte  Crncis  Hildensem  redemerunt  de  manu  laicali  zxzvi  iugera 
Elvede  sita,  que  ab  ipsorum  preposito  in  feodo  tenebantur.  Datom 
anno  domini  mP.  afi.  xio.  yi^.,  pöntificatus  nostri  anno  zxOvi<^. 

Or,  im  Kgl.  St-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  6L  Siegel  des  Bischofs 
verloren. 

779«  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  bekundet,  dass  Dietrich  ron 
Elbcy  Bürger  der  Neustadt,  nach  dem  Tode  seines  Vaters  Arnold  dem 
Kreuzstift  36  Morgen  in  Elbe  (Elvede)  verkauft,  und  dass  Ludolf  «m 
Elbe,  Kanoniker  des  Kreuzstiftes,  Konrad  Puntrocke,  Bruno  de  Nova 
civitate  und  Konrad  Meier  in  Elbe  vor  dem  Domdechanten,  Eber- 
hard von  Lutter  und  Bertold  von  Bierbergen  Bürgschaft  gd^isiet 
hätten.    1246. 

Testes  huius  rei  sunt  Richardus  decanus,  Herrardus,  Waltems* 
Fridericus  sacerdotes,  Ludolfus,  Otto  diaconi,  Conradus,  LudoUus, 
Hugo,  Gerardus  scolasticus,  Johannes  subdiaconi. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  62  mit  beschädigtem  Steffi 
des  I^opstes.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  96  Nr.  196. 

776«  Bischof  Konrad  bekundet,  dass  die  Wittwe  des  Riäerf 
Ludolf  von  Geitelde  allen  Ansprüchen  an  vier  und  eine  halhi  Huu 
in  Geitelde  und  fünf  Hufen  in  Stedere  entsagt  und  deren  Tochter  al'^ 
Nonne  in  das  Kl.  Steterburg  aufgenommen  worden  ist.     1246. 


1246.  891 

Hniüs  rei  testes  sunt  viri  ydonei  lohannes  plebanns  ecclesie 
sancti  Martini  in  Brnnswich,  Bertrammns  de  Getlede,  Lambertns 
de  Brutzem,  Fridericus  de  Stedere  clerici,  Bnrchardus  de  Wolfls- 
bntel,  BasiUas  de  Osterrode,  Bodo  de  Saldere,  Gonradns  marscalcos 
noster,  Henricas  et  Asqninus  fratres  de  Lapideo  monte,  Thidericus 
de  Saldere,  Lndolfiis  de  Gtotlede  milites,  Hermannas  advocatus  dncis, 
Edelems,  lohannes  de  sancto  Michahele,  Henricas  Holtnicker,  Hen- 
ricas Bonecho  bargenses  in  Branswich. 

Absehriß  des  14.  Jahrhunderts  im  Cap,  des  Stifts  Steterburg  S.  128  im  Landes- 
hauptarchiv  zu  Wolfenbüttel  Gedr.  Asseburger  ÜB,  I,  S.  168  Nr.  242.  Regest 
Hänselmann  ÜB.  der  Stadt  Braunsehweig  U,  S.  45  Nr.  116.  Der  Marschall  Konrad 
auch  unter  den  Zeugen  der  gleichen  ürk.  des  Stiftes  Steterburg,  gedr.  a.  a.  0. 
S.  167  Nr.  241. 

innt»  Dompropst  Reinhold,  Domdechant  Gertoich  und  das  Dom- 
iapitel  bekunden  y  dass  das  Johannisstiß  vierzehn  Schusterhallen  und 
1^1^  Kaufbuden  den  Bürgern  unter  der  Bedingung  verkauft  habe, 
dass  letztere  dem  Stifte  jährlich  28  Schilling  in  zwei  Terminen  zahlen. 
Hildesheim  1246. 

Testes  hoias  rei  sant  Hedenricas,  lohannes,  Florencias  sacer- 
dotes,  magister  Meynardas  scolasticos,  Henricas  de  Monte  diaconi, 
Gerardus  de  Hoy,  lordanis  de  Blankenborch,  magister  lohannes 
filias  Volkmari  canonici  Hildensemenses,  Bertoldas,  Amoldas  canonici 
sancti  lohannis,  und  Bürger. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  HUdesheim  Nr.  784.  Beschädigte  Siegel  des  Damkapitels 
und  der  Stadt.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  95  Nr.  195,  nach  Copie  Würdtwein, 
Nova  9uhs.  I,  S.  316.  Regest  Hoyer  ÜB.  VIU,  S.  62  Nr.  55,  WestßL  ÜB.  VI, 
S.  134  Nr.  464. 

T78«  Abt  Ludold  und  der  Konvent  des  Oodehardiklosters  be- 
stimmen bei  Strafe  des  Bannes,  dass  der  Zehnte  in  Achtum  (Ahtem) 
ausschliesslich  der  Fabrik  des  Klosters  zugute  kommen  solle.     1246. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  st.  Godehard  Nr.  22  mit  den  beschädigten 
Siegeln  des  Konventes  und  des  Abtes  Ludold  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 
Gedr.  Doebner  ÜB.  L  S.  94  Nr.  194. 

779«  Äbt  und  Konvent  des  Oodehardiklosters  bitten  die  Gläubigen 
um  Beisteuer  zur  Wiederherstellung  der  baufälligen  Gebäude  und  ver- 
sprechen Anteil  an  den  Gebeten  und  guten  Werken  ihres  Klosters  und 
43  anderer,  die  genannt  werden.     0.  D.  (1246). 


392  1246. 

Ludoldus  gratia  dei  abbas  ecclesie  sancti  Godehardi  Hildense- 
mensis  ordinis  sancti  Benedict!  totnsque  einsdem  loci  conventüs, 
Omnibus   Christi  fldelibus,   quibns   hoc  scriptum  fuerit  exhibitam, 
salutem  in  nomine  Ihesu  Christi.    Inter  cuncta  opera,  que  de  fönte 
karitatis  procedunt,  elemosina  celebrius  commendatur  et  sollempnio- 
ribus  preconiis  commendata  excellere  dinoscitur  quelibet  agmina  pie- 
tatum ;  per  illam  namque  fit  ablutio  scelerum  et  contra  omnia  mundi 
pericula  flrmamentum.   Hinc  est,  quod  necessitate  cogente  signiflcai^ 
compellimur  singulis  ac  universis  hanc  cartulam  inspectüris,  nos 
tantis  ac  talibus,  sicut  est  notorium,  conquassatos  periculis  atque 
dampnis,  quod  ob  prediorum  devastationem  ac  redditnum  nostroram 
minorationem  in  statum  quocumque  modo  prins  habitum  neqaaqnam 
posse  resurgere  formidamus,  monasterii  etiam  nostri  edificia  nimia 
iam  vetustate  collapsa  adeo  stillicidiis  sunt  pervia,  ut  non  solom 
in  eo,  sed  nee  etiam  in  dormitorio  et  refectorio  et  in  aliis  locis 
claustri  sine  molestia  mauere  possimus.    Propter  que  omnia  et  ali& 
perplura  que  permittente  domino,  cuius  iudicia  abyssus,  molta  hac- 
tenus  passi  sumus  incommoda  non  inmerito,  ut  scire  potestis,  sns- 
pendimus  in  salicibus  organa  nostra  illic  sedentes  et  gementes  in 
medio  flumine  Babilonis;^  sedet  enim  in  tristicia  nobilis  sponsa 
Christi  et  heu!  non  est,  qui  consoletur  eam  ex  caris  onmibus  cruci- 
flxi.   Cum  igitur,  dilectissimi,  ad  restaurandas  ruinas  prefati  monasterii 
nostri  in  honore  gloriosi  principis  sancti  yidelicet  Qodehardi  honoriflce, 
sicut  liquet  omnibus,  fabricati  et  aliorum  locorum,  que  aput  nos  r^ 
paratione  indigent  non  exigua,  et  ad  recuperandos  multiplices  de- 
fectus  quos  graviter  sustinemus  proprie  non  sufficiant  fistcultates, 
nos  cogitantes,  quod  magna  est  elemosina  aput  deum,  quia  ipsa  ex- 
tinguens  peccatum  pro  nobis  dominum  interpellat,  vestnun  auxilium 
imploramus  supplicantes  humiliter  et  devote,  quatinus  de  bonis  a 
deo  Yobis  collatis  pias  nobis  ad  hoc  elemosinas  et  grata  caritatis 
subsidia  prout  cuique  divinitus  inspiratum  fuerit  erogetis,    nt  per 
vestram  subventionem  sepe  dicta  ecclesia  nostra  opere  sumptuoso 
extructa  in  aliquo  valeat  reformari  et  vos  per  hec  et  alia  bona,  que 
domino  inspirante  feceritis,  ad  eteme  possitis  felicitatis  gaudia  per- 
venire.    Nos  enim  de  omnipotentis  dei  misericordia  eonfisi  omnes, 
qui  Spiritus  sancti  gratia  elemosinas  suas  mittendo  manum  nobis  ad 
hoc  porrexerint  adiuti*icem,  in  plenam  fratemitatem  redpimua  et 


1)   Vgl.  Psalm  136,  1-^2. 


1246.  893 

damas  eis  commanionem  orationum  et  omniam  bonorum,  qae  dante 
domino  apnd  nos  die  ac  nocte  faerint  procarata.    Preterea  omnes 
ecclesie,  qne  in  fratemitatis  nnitate  nostre  coniuncte  sunt  ecclesie, 
insnper  ecclesie,  quarum  sigilla  presentibus  sunt  appensa,  omnibus 
elemosinas  suas  nobis  dantibus  ipsam  quam  et  nos    communionis 
orationum  et  bonorum  operum  gratiam  devotissime  largiuntur,  ut 
riventes  beneiactorum  sint  participes  et  defnncti  cum  ceteris  fra- 
tribns  nostris  et  sororibus  memoriam  habeant  sempitemam.     Hec 
sunt  nomina  ecclesiamm,  que  in  pleno  fratemitatis  debito  nostre 
ecclesie  sunt  annexe:  in  Hildensem  ecclesia  sancti  Michaelis,  sancte 
Marie  virginis,  sancti  Mauricii,  sancte  Grucis,  sancti  i)  lohannis  ewan- 
geliste,  sancti  Andree,  sancti  Bartholomei,  ecclesia  in  Backenroth, 
Goslarie  ecclesie  regularium  in  Bichenberche  et  in  monte  sancti  Georgii, 
ecclesia  in  Bichelem,  Corbeiensis  ecclesia,  ecclesia  sancte  Marie  virginis 
in  Hnsburch,  et  sanctorum  apostolorum  Petri  et  Pauli  in  Useneburch, 
ecclesia  sancte  Marie  virginis  in  Halverstat,  ecclesia  monachorum 
in  Svalenberchy  ecclesia  sancti  Petri  canonicorum  in  Minda,  ecclesia 
monachorum  in  Nienburch,  ecclesia  regularium  in  Schenighe,  ecclesia 
maiorS)  in  Osenbruche,  ecclesia  sancte  Gertrudis  sanctimonialium 
ibidem,  ecclesia  monachorum  in  Palbume,  ecclesia  monachorum  in 
Lesbeme,   ecclesia  monachorum  in  Helmwardeshusen,  ecclesia  mo- 
nachorum in  Beinhusen,  ecclesia  monachorum  in  Bredighe,  ecclesia 
sancti  lacobi  monachorum  in  Leodio,  ecclesia  sancti  lohannis  baptiste 
monachomm  in  Machedheburg,  ecclesia  sancti  Egidii  monachorum  in 
Bnmeswich,  ecclesia  sanctorum  Petri  et  Pauli  in  Luttera  monachorum, 
ecclesia  regularium  in  monte  sancti  Petri  in  Hallis,  Colonie  ecclesia 
sancti  Pantaleonis  monachorum  et  sancti  Martini  monachorum  ibidem, 
ecclesia  monachorum  in  Duscen  ibidem,  ecclesia  monachorum  in 
Radstede,  ecclesia  sanctimonialium  in  Stedereburch,  ecclesia  sancti- 
monialium in  Dhrubeke,  ecclesia  sanctimonialium  in  Henighe,  ecclesia 
sanctimonialium  in  Dorstat,   ecclesia  sanctimonialium  in  Hustorp, 
ecclesia  sanctimonialium  in  Lippoldesberche,  ecclesia  sanctimonialium 
in  Gcrdeneim,  ecclesia  sanctimonialium  in  Wilbodesheim.    Hec  sunt 
numero  quadraginta  due  ecclesie.     Insuper  adhuc  sunt  alle  quadra- 
ginta  quatuor  ecclesie,  que  nobis  in  eadem  fratemitatis  gratia  sunt 
coniuncte,  quarum  nomina  singillatim  exprimere  tediosum  nimis  re- 
putavimus  atque  longum.    Set  in  verbo  veritatis  et  in  nomine  Ihesu 


0  saacti  Joh.  ew.  über  der  Zeile  nachgetragen,       ')  maior  desgl. 


894  1246. 

Christi  protestamar  hec  et  damos  testimoiünm  super  istis,  at  malonnn 
cayillationes  penitns  obmatescant. 

Or,  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  sL  Godehard  Nr.  22a.  Es  sind  14  Em- 
schnitte  ßlr  Siegel  vorhanden  und  von  vier  Siegeln,  darunter  des  Michaeliskhsten, 
BruehstHeke  erhalten.  Durch  Hinzufllgung  des  Johannisstifles  sind  es  43  geworitn. 
Im  kurzen  Auszuge  gegr.  Holstein,  ÜB.  des  Kl.  Berge  (Gesch. 'Quellen  der  Prof, 
Sachsen  IX),  S.  59  Nr.  82.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  97  Nr.  199. 

780.  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstiftes  bekunden  die  Be- 
legung eines  Streites  mit  dem  Hörigen  Werner  des  Herzogs  vtm  Braun- 
schweig.    1246. 

Bychardus  dei  gratia  decanns  et  capitolum  sancte  Cmcis  in 
Hildensem.  Notum  esse  volamns  presentibus  et  faturis,  quod  dominas 
Gevehardas  de  Bortfelt  advacatna  in  Lichtenberh  impedivit  nobis 
annonam  nostram  Fredensem  et  non  pennisit  eam  tritorari  et  dixit, 
quod  quidam  homo  domini  sni  dncis  Wemems  nomine  sibi  conqaestos 
esset,  quod  in  bonis  Ulis  ab  ecclesia  nostra  dampnum  sibi  illatnm 
foisset.  Unde  nos  misimns  dominum  Conradam  de  Tlsede  confratrem 
nostmm  ad  advocatum  iam  dictum  ad  impedimentum  huiusmodi  d^ 
ponendum.  Qui  sie  egit  cum  advocato,  quod  ipse  interposuit  se  ad 
bonum  pacis  ita  videlicet,  quod  Wemerus  ille  acceptavit  quatuor 
solides  et  renunciavit  omni  accioni,  quam  contra  ecdesiam  nostnm 
dicebat  se  habere,  et  pro  Ulis  quatuor  solidis  fldeiussit  Henricos 
fliius  Segebodonis  et  ex  parte  domini  Conradi  et  nostra  eos  eidem 
Wemero  persolvit.  Et  quod  ipse  Wemerus  vel  aliquis  ex  parte 
sua  nuncquam  movebit  pro  hac  causa  ecclesie  nostre  aliquam  qae- 
stionem,  promisit  ipse  et  similiter  pro  eo  promiserunt  hoc  Heniicos 
et  frater  suus  fllii  HerebordL    Datum  anno  domini  m^  ccfi.  xlif'. 

Or.  im  Kgl.  St-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  63  mit  beschädigtem  KayUd*- 
Siegel. 

781«  Propst,  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstifles  bekunden 
Gründung  einer  Memorie  durch  Gerhard  von  Wernigerode ,  Kanoniker 
des  Moritzstiftes.     1246. 

H(ugo)  dei  gratia  prepositus,  B(ichardus)  decanus  totnmqne 
capitulum  sancte  Crucis  Hildensemensis  omnibus  quibus  hec  cartnb 
fuerit  exhibita  salutem.  Becognoscimus ,  quod  dominus  Oerardns 
dictus  de  Wemingerod  canonicus  ecclesie  montis  sancti  Hauridi  con- 
tulit  ecclesie  nostre  ad  sanctam  Crucem  decem  libras  intnita  pie- 
tatiSy  et  nos  pensato  bono  affectu,  quem  erga  ecclesiam  nostna 


1246.  895 

habuit,  hoc  egimos  inter  nos  de  commnni  consensu,  quod  ab  ecclesia 
nostra  dabnntar  ei  annaatim  in  feste  beati  Michaelis  viginti  solidi 
Hildenseinensis  monete  qnamdia  ipse  vivit.  Ipso  aatem  mortuo 
agetur  ab  ecclesia  nostra  anniversarias  ipsias  et  patris  sni  et  matris 
sue  soUempnitnr,  sicnt  fratrnm  anniversarii  agi  solent.  Et  cum 
locabitar  predicta  summa  pecunie  in  aliquibus  certis  bonis,  de  parte 
illornffl  bonorum  in  anniversario  fratres  consolationem  habebunt  et 
lesidnum  dabitur  eis  in  feste  lohannis  ante  portam  Latinam.  Huius 
rei  testes  sunt  Richardus  decanus,  Herrandus,  Wolterus,  Frideiicus 
sacerdotes,  Ludolfus,  Otto  diaconi,  Conradus,  Ludolfus,  Hugo, 
Gerardus  scolasticus,  lohannes  subdiaconi.  Ne  igitur  in  posterum 
aliquis  dubitet  de  hoc  facto,  nos  ipsum  conscribi  et  sigillo  nostre 
ecclesie  fecimus  sigillari.    Actum  anno  domini  m^.  cc^.  xio.  vi®. 

Or,  im  Kgl,  SUA,  zu  Hannover,  KreuzsUfl  Nr,  60  mit  Bruchstück  des 
KapiteUsiegeU. 

783«  Das  Domkapitel  genehmigt,  dass  der  Domherr  Rudolf  dem 
Kl.  Dorstadt  eine  Hufe  in  der  Rodung  bei  Flöthe  verkauft  hat. 
O.D.  (1246?). 

B(ei]ioldus)  dei  gratia  prepositus,  6(erwicus)  decanus  totumque 
maioris  ecclesi^  in  Hildensem  capitulum  omnibus  Christi  fldelibus 
hoc  scriptum  videntibus  salutem  in  vero  salutari.  Quoniam  rerum 
gestarum  memoria  sepe  deperit  et  in  obliyionem  cadit,  fulciri  debet, 
ne  pereat,  et  Unguis  testium  et  testimonio  litterarum.  Notum  sit 
ergo  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  Bodolfus  sacerdos  noster 
concanonicus  de  communi  consensu  et  voluntate  nostra  mansum 
onum  in  novali  iuxta  Vlotede,  qui  ecclesie  nostre  fuit,  cenobio  de 
Dorstat  pro  sex  marcis  vendidit,  et  ecclesia  nostra  omni  proprietati 
et  iuri,  quod  in  eo  habuit,  prorssus  renunciavit  et  liberum  et  ab- 
solutum  iam  dicto  cenobio  reliquid  quiete  possidendum.  Unde  ne 
huius  rei  memoria  quocumque  modo  possit  aboleri  et  vetustate 
temporis  in  obliyionem  deduci,  haue  paginam  inde  conscriptam 
sigillo  ecclesie  nostre  fecimus  muniri. 

Or.  im  Archiv  zu  DorsUidt.  Beschädigtes  Siegel  des  Domkapitels.  Ob  während 
der  Sedisvakanz  ausgestellt? 

788«  Bischof  Konrad,  Dompropst  R(einhold),  Domdechant 
G(ertmch)  und  das  Domkapitel  bekunden  die  Zugehörigkeit  der  Haus- 
statu  des  Ritters  Megenward,   dessen  eine  Hälfte  Margarete,    Wittwe 


896  1246. 

des  Edeln  Johann  von  Adenaen,  bewohnt,  zum  Hause  der  Predtgef- 
mönche  und  die  erfolgte  Entschädigung  der  Dompropstei,  der  die  Harn- 
Stätte  früher  gehörte,  durch  eine  Hufe  in  Eantelsem,  welche  Bertramnj 
der  Kämmerer  des  Bischofs,  zu  Lehn  hat.     0.  D.  (1246). 

Or.  im  Kgh  St.-A.  zu  Hannover,  bU  Godehard  Nr.  19  b  mit  dem  Siegel  des 
BiaehofM  und  dem  des  Propstes.  Auf  der  EOckseite  der  Urk.  von  Hand  de$ 
14.  Jahrh.  littera  de  domo  nostra  sita  in  platea  inter  noTiim  conTentmii  (et) 
eccleiiam  sancti  Nicolai,  dazu  von  anderer  Hand  et  dicitar  domns  Woldenbeq^ 
Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  97  Nr.  200.  Dass  Bisehof  Konrad  in  der  Urk.  von  sich 
mit  a  nobis  tono  temporis  episcopo  spricht,  läset  darauf  sMiessen,  dass  die  (Jrfe. 
nach  seiner  Resignation  ausgestellt  ist.  Wahrscheinlich  gehM  sie  in  die  Zeil 
seines  Aufenthaltes  im  Dominikanerkloster  vor  seiner  üehersiedelung  nach  SchSwM. 
Hier  ist  er  1249  Dezember  18  gestorben,  vgl  Vaterland.  Archiv  1840  S.  114,  1849 
S.  405,  Chronic,  episc.  Hild.  in  Mon.  Germ.  SS.  VTI,  S.  860,  Böhmer- Ficker,  Reg. 
imp.  V,  3f  Nr.  €360. 

784«  Propst  H(einrich)  von  Heiligenstadt  teilt  dem  Domkapitd 
mit,  dass  er  Boten  an  den  Erzbischof  von  Mainz  gesandt  habe,  und 
bittet  es,  seine  Konfirmation  mit  Bücksicht  auf  die  der  Kirche  drohenden 
Gefahren  beim  Erzbischof  zu  befördern.     0.  D.  (1247). 

Venerabilibus  in  Christo  fratribos,  dominis  et  amicis,  preposito, 
decano,  scolastico  totique  capitulo  Hildensemensis  ecclesie  H(einriciis) 
dei  gracia  prepositas  in  Helegenstad  cum  oracionibus  gaudium  et 
pacem  in  spiritu  sancto.  Conservacioni  honoris,  dignitatis  et  renun 
Hildensemensis  ecclesie  et  tarn  prelatomm  quam  sabditomm  pro- 
mocioni  pietate  sollicita  providere  curantes  ad  yenerabilem  patrem 
et  dominum  archiepiscopum  Magontinum  pro  conflrmacione  nostra 
solempnes  nnncios  nostros  premisimus  et  fideles,  et,  ne  yelnt 
accelerantes  nimiam  in  offensionis  lapidem  inpingamos,  com  matora 
festinacione  preenncinm  nos  vestigia  snbsequimur.  Pradentmn  qnippe 
virorum  consilio  fore  utiUus  est  provisum,  qnoasque  certi  simas, 
ubi  dictus  archiepiscopus  valeat  inveniri,  in  loco  personis  et  rebus 
nostris  tuto  et  expensis  commodo  nos  manere  quam  in  incertom  cdid 
periculis  et  dispendio  subsequi  precurrentem.  Vestro  igitur  devocionis 
affectum,  quem  erga  ipsam  ecclesiam  nostram  geritis,  dignis  in 
domino  laudibus  commendantes  rogamus  humiliter  et  monemus,  qua- 
tinus  periculorum  eidem  imminencium  aditus  consiliomm  yestromm 
repagula  precludentes  conservacioni  honestatis  et  rerum  et  alias, 
que  ad  nostram  promocionem  proflciunt,  intendatis. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  669  Nr.  1299  im  Kgl.  St.^A.  n 
Hannover. 


1247.  397 

789.  Propst  B(einhold),  Dechant  0(erwich)  und  das  Domkapitel 
verkaufen  Güter  in  Oedelum,  deren  Einkünfte  zum  Teil  der  Kirche,  zum 
Teil  den  Scholaren  zu  Oute  kommen,  dem  KL  Loccum  und  versprechen 
die  Bestätigung  des  zukünftigen  Bischofs  zu  erwirken.  0.  D,  (1247 
vor  April). 

Or.  im  Archiv  des  KL  Loccum,  Siegel  verloren.  Gedr.  v,  Hodenberg,  Calen- 
herger  ÜB.  Hl,  S.  92  Nr.  126.    Die  Datierung  nach  der  Sedisvakanz. 

786«  Domdechcmt  0(erwich)  und  das  Domkapitel  verkaufen  dem 
Kl  Loccum  zwei  Hufen  in  Oedelum  (Odelem)  für  35  Pfund  und 
kaufen  mit  dem  Erlös  Güter  in  Machtsum  (Machtelsem),  welche  zur 
Unterstützung  der  armen  Scholaren  des  Chores  bestimmt  sind.  0.  D. 
(1247  vor  April). 

Or.  im  Archiv  des  KL  Loccum  mit  dem  Kapitelsaiegel  an  weissen  und  blauen 
Honffäden.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  HI,  S.  101  Nr.  142.  VgL  die 
Bestätigung  des  Bischofs  von  1250  Juli  29  unten  Nr.  836. 

787.  Propst  Albert  des  Kreuzstißes  weist  dem  lAten  Konrad  von 
Klauen  wegen  seiner  Ansprüche  an  eine  Hufe  in  Klauen  zurück  und 
einigt  sich  mit  ihm  wegen  der  Hufe  und  seiner  infolge  verweigerter 
Bürgschaß  erfolgten  gefänglichen  Einziehung.  Hildesheim  1247 
Februar  14. 

A(lbertns)  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  in  Hyldenseim. 

Omnibus   hanc   litteram  inspectoris   in   eo   qui   est  salus  omnium 

salntem.    Nosse  debent  tarn  posteri  quam  presentes,  qaod  quidam 

ecclesie  sancte  Crucis  lito  Conradns  nomine,  Alias  Hermanni  de 

Ciowen,   patruelis  Bernhardi  et  Marquardi  fratrum,  in  nostra  pre- 

sentia  constitntns  petivit  mansum  unnm  in  Clowen  situm,   quem 

idem  Hennannas  vendiderat  antiquitas  fratri  sao,  et  ille  vendidit 

eam  coidam  Bernharde  et  Bemhardas  vendidit  ecclesie  sancte  Cracis, 

et  antedicti  fratres  Bemhardas  et  Marquardus  promiserant,  qaod 

pro  eodem  manso  nallas  in  aliquo  molestaret  ecclesiam  sancte  Gracis, 

sicat  liqaet  in  scripto,  qaod  habet  eadem  ecclesia  saper  eiasdem 

mansi   emptione.     Nos   aatem   vocatis   eiasdem  ville  litonibas   et 

qaibasdam  aliis  in  cariam  nostram  Hyldensem  fecimas  ipsi  Conrado 

ab  ecclesia  qaicqaid  dictabat  sententia  exhiberi,  et  cam  ipse  de 

prestanda  secaritate,   qaod  ex  parte  saa  nemo  deinceps  peteret 

mansam   illam,  fldeiassores  habere  non  posset,  ipsnm  Conradam 

compedibus  mancipavimas  sententia  sie  dictante.   Post  aliqaot  vero 

dies  sepe  dicti  fratres  Bemhardas  et  Marqaardus  eripaerant  eandem 


398  1247. 

de  vincalis  spondentes,  quod  nee  ipse  nee  frater  snus  nee  alias  de 
parte  ipsorum  nmquam  pro  haiusmodi  seilicet  pro  manso  et  pro 
detentione  sna  ecclesiam  molestabit,  et  idem  inravit  ipse  Conradns  et 
similiter  promisit.  Promiserunt  equidem  in  manas  nostras  et  magistri 
Richardi  decani  et  Hermanni  de  Thinkelere  et  Heinrici  de  Blithenem 
et  Liudolfl  de  Borseim  militam,  et  nos  enndem  Conradnm  xii  solidis 
ei  datis  ad  sna  peimisimns  remeare.  Testes  hnius  sunt  dominns 
Wemerus  de  Boretvelde  canonicns  maioris  ecclesie,  Frethericus  et 
Woltherus  sacerdotes,  Otto  dyaconus,  Conradns,  Lndolfns,  Hngo, 
Oerhardus  scolasticus  subdiaconi,  Olricns  de  Blithenem,  Hemricns 
Grnbo  fllius  Aschvini,  Tidemannus  de  Rothinge,  Boldewinus  de 
Honovere  fllins  domini  Lamberti  et  alii  qnam  plures.  Actam  in 
lobio  nostro  Hyldensem  anno  incamationis  dominice  m.  cc.  xItü., 
xvi.  kalendas  martii. 

Or,  im  KgU'  SU-Ä,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  76.    Siegel  verloren, 

788«  Papst  Innocenz  IV.  schreibt  dem  Erzbischof  (Siegfried)  tm 
Mainz,  dass  er  dessen  Vorgehen  bezüglich  des  kanonisch  zum  Bischof 
von  Hildesheim  gewählten  Propstes  H(einrich)  von  Heiligenstadt  genehmige, 
und  fordert  ihn  auf,  denselben  gegen  den  von  der  ausserdem  noch 
exkomunizierten  Minderzahl  der  Dofnherm  postulierten  Domherrn  Hfer- 
mann)  von  Gleichen  zu  schützen,  welcher  nun  mit  Anhängern  FViedricki 
den  Erwählten  und  die  Kirche  bedränge.  Lyon  1247  Aprü  29. 
....  Archiepiscopo  Maguntino.  Etsi  qnibnslibet  defensionis  adesse 
presidio  teneamnr,  hos  tarnen  debemns  precipne  favoris  nostri  gratia 
confovere  ac  apostolice  protectionis  clipeo  a  malignonim  incnrsibas 
defensare,  qui  tyrampnidi  sevientinm  in  matrem  eoclesiaun  et  per- 
secntorum  ipsius  conatibns  pro  snis  resistunt  viribus  et  totios  forti- 
tudinis  sne  brachio  ad  redemptoris  gloriam  se  opponnnt.  Sane  lecU 
coram  nobis  tua  petitio  continebat,  quod  olim  sede  Hildesemensi 
post  cessionem  venerabilis  fratris  nostri  C(onradi)  yacante . .  cantor 
et  se{)tem  alii  canonici  Hildesemenses  non  absoluti  a  suspensionis 
et  excommunicationis  sententiis,  quas  tu  in  capitulum  Hildesemense 
quintam  proventuum  ecclesiasticorum  suorum  tibi  a  nobis  de  gralia 
speciali  consessam  tibi  solvere  denegantes  exigente  iustitia  pn>- 
mulgasti,  H(ermannum)  de  Glichen  eorum  concanonicum  minorem 
annis  non  congregato  capitulo  nee  die  ad  hoc  statuta  in  Hfldes^ 
mensem  episcopum  minus  provide  postulanmt.  Verum  cum  post- 
modum  prefatus  episcopus  et  dilecti  filii  . .  prepositus,  . .  decanus, 


1247.  899 

. .  scolasticus,  . .  thesanrarius  et  sexdecim  alii  canonici  ecclesie  Hil- 

desemensis  per  te  predictis  sententiis,  quas  in  eos  toleras»  relaxatis 

convenientes  in  unom  die  ad  hoc  per  ipsos  legitime  assignata  dilectnm 

filinm  H(enriciun)  prepositum  Heilgestadensem  concanonicum  säum, 

Yinim  providam   et  honestom  ac  in  spiritaalibus  et  temporalibus 

circamspectüm,  invocata  spiritus  sancti  gratia  in  eorum  pastorem 

et  episcopnm  canonice  ac  concorditer  elegissent,  ac  idem  electos 

electione  sna  rite  per  te  aactoritate  metropolitica  confirmata  ad 

ecclesiam  memoratam  accedens  ab  aniverso  clero  et  popnlo  Hilde- 

semensi  honeste  receptus  necnon  castra  et  alias  monitiones  einsdem 

ecclesie  adeptos  fuisset,  memoratus  H(ennannQs)  taliter  postolatus 

nobilinm  vironun  .  .  dacis  de  Bransuwic,  .  .  de  Glichen  et  •  .  de 

Keyernnberg  comitnm  et  qüoromdam  aliorum  F(riderici)  quondam 

imperatoris  fautorum  süffiiltus  potentia  electam  ipsnm  multipliciter 

inqaietat   possessiones  Hildesemensis   ecclesie  in  ipsorom  electi  et 

ecclesie  preindicium  hostiliter  invadendo.     Volentes  igitor  prefati 

electi  y  qui  tibi^  sicut  asseris,  in  negotiis  ecclesie  per  se  ac  snos 

viriliter,  utUiter  astitit  et  potenter,  in  hac  parte  providere  quieti 

et  gravaminibus  precavere,  processnm  tuum  super  hoc  habitnm, 

sicnt  est  providos,  gratum  et  ratnm  habentes  ac  anctoritate  apo- 

stolica    confirmantes    mandamas,    quatinns    eidem    electo    presidio 

defensionis  assistens  non  permittas,  ipsum  saper  premissis  a  prefato 

H(ermanno)  vel  aliis  quibuscumque  postulatione  non  obstante  pre- 

dicta  indebite  molestari,  molestatores  hoiusmodi  etc.   Datum  Lugduni 

iii.  kalendas  maii,  anno  quarto. 

Qedr,  Berger,  Les  Registr,  d'Innocent  IV.  I,  S.  385,  Man.  Oerm.  epiet.  panU 
ü,  S.  247,     Regest  Böhmer-Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3  Nr.  7776. 

780«  Erzbischof  Siegfried  von  Mainz  bestätigt  dem  Abte  des 
Michaelisklosters  gewisse  bischöfliche  Recht,  die  ihm  Papst  Innocenz  IV. 
erteilt  hat,  unter  Wiedergabe  des  päpstlichen  Schreibens  d.  d.  Lyon 
1246  Dezember  5.     Bei  Fulda  1247  Juni  12. 

Sifridus  dei  gracia  sancte  Maguntine  sedis  archiepiscopus,  sacri 
imperii  per  Qermaniam  archicancellarius  dilecto  in  Christo  . .  abbati 
monasterii  sancti  Michahelis  in  Hildensem  ordinis  sancti  Benedicti 
salutem  et  sinceram  in  domino  caritatem.  Litteras  domini  pape  re- 
cepimns  in  hunc  modum. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  venerabiU  fratri  . . 
archiepiscopo    Maguntino    salutem    et    apostolicam    benedictionem. 


400  1247. 

Dignum  te  inter  ceteros  ecclesiarum  prelatos  special!  sedis  apostolice 
gracia  reputantes  tais  supplicacionibus  inclinati  fratenütati  tue  con- 
cedendi  dilecto  fllio  .  .  abbat!  monasteri!  sanct!  Michahelis  in  Hil- 
densem annli,  drothecaram,  sandaUorum,  dalmatice  ac  tnnice  asom 
necnon  benedicendi  pallas  altariom  et  tarn  ley!t!ca  quam  sacerdotalia 
yestimenta  et  largiendii)  ben6d!ct!ones  saper  popolum  more  pon- 
tificum  finitis  missarum  soUempnüs  et  vespertinis  offlcüs  in  predpnis 
eiusdem  monasteri!  festivitatibus  triboimas  aactoritate  presendum 
potestatem.  Datum  Lugduni^)  nonas  decembris,  pontificatus  nostri 
anno  quarto. 

Igitur  ut  pulchra  et  decora  filia  Jerusalem  tam  fidelibus  quam 
infidelibus  terribilis  ut  castrorum  acies  appareat^)  ordinata»  ecdesia 
militans  variis  insignitur  titulis  dignitatum,  per  quas  tamquam  omaU 
monilibus  et  circumamicta  varietate  venustatem  preferat  virtütnin 
illustrium  ecciesie  triumphantis,  quod  que  tandem  habebit  in  re,  in 
specie*)  gerere  se  ostendens  veritatem  indicet  per  flguram;  qaare*) 
sedes  apostolica  mater  ecclesiarum  omnium  et  magistra  ecdesias 
alias  tamquam  adolescentulas  suas  bonorum  insignibus  libenter  adornat 
pro  meritis  singularum  sperans,  ut  omate  tanto  se  immacalatas 
debeant  diligencius  conservare,  quanto  propensius  tenentur®)  diligere 
decus  proprium  et  decorem.  Ea  propter  devotis  tois  predbns 
inclinati  usum  anuli,  cyrothecarum,  sandaliorum,  dalmatice  ac  tomce 
necnon  facultatem  benedicendi  pallas  altarium  et  tam  levitica  quam 
sacerdotalia  vestimenta  et  in  precipuis  tui  monasterii  festivitatibus 
tam  foris  quam  intus  finitis  missarum  soUempniis  ac  officüs  vesper- 
tinis tibi  tuisque  successoribus  imperpetuum  auctoritate  apostolica 
duximus  concedendum.  Null!  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si  quis  autem 
u.  8.  w.  Datum  apud  Fuldam  pridie  idus  iunii  anno  domini  mülesimo 
cco.  quadragesimo  septimo,  pontificatus  nostri  anno  septimodedmo. 

Äbachrifl  des  14.  Jahrhunderts  in  Gop.  VI,  75  foU  37  im  KgL  SL-A.  s% 
Hannover,  Von  der  päpstlichen  Bulle  befindet  sich  das  Or.  in  der  Beveriirisehfn 
Bibliothek  zu  Hildesheim,  Bleibulle  an  Hanfschnur, 

790«  Propst  Albert  des  Kreuzstiftes  bekundet,  dciss  Heinrieh  rv« 
Adenstedt  die  ihm  bei  der  Erbteilung  zugefallenen  drei  Hufen  in  Klau^ 
dem  Kreuzsüfi  verkauft  hat,     Hildesheim  1247  Juni  21, 


')   Cop.  iarg^endi.        »)  Cop,  Lngdunis.        *)  Cop,  apparet.       *)  Cap,  spe. 
^)  Cop,  quarnm.        •)  Cop,  tenetor. 


1247.  401 

A(lbertus)  dei  gratia  prepositos  sancte  Crucis  in  Hyldenseim 
oumibus  hanc  litteram  inspectaris  in  eo  qni  est  omnium  saln»  salntem. 
Notum  esse  volnmus,  quod  Heinricus  miles  et  Johannes  frater  suns 
filii  Alberti  militis  de  Adenstide  tenentes  a  nobis  in  feodo  tres 
mansos  in  Clowen  sitos,  universa  bona,  qne  ad  ipsos  patre  defancto 
fuerant   hereditarie  devoluta,   quibnsdam   amicis   suis  mediantibus 
diyisemnt,  et  cum  aliis  bonis  dicti  tres  mansi  cesserunt  in  partem 
Heinrici  militis  supradicti,  quos  idem  Heinricus  nobis  et  ecclesie 
sancte  Crucis  vendidit  xl  libris  novorum  denariornm  et  in  manus 
nostras  resignavit  Johanne  fratre  suo  consentiente  ac  cum  ipso 
pariter  resignante.    Nos  vero  eadem  bona  cum  omni  iure,  quod 
nobis  in  eis  ratione  prepositure  competebat,  contulimus  liberaliter 
ecclesie  sancte  Crucis.    Quod  ut  ratum  permaneat,  presens  scriptum 
inde  confectum  sigilli  nostri  appensione  duximus  roborandum.   Testes 
huius  sunt  dominus  Wemerus  de  Boretvelde,  Hermannus  de  Wolden- 
berge   canonici  maioris  ecclesie,   Richardus   decanus,   Frethericus 
sacerdos,   Otto  dyaconus,  Liudolfus  de  Eivede,  Hugo  subdiaconi 
canonici  sancte  Crucis,  Marcoiphus  sancti  Andree  canonicus,  lohannes 
Yicariuß  sancte  Crucis,  layci  comes  Lodewicus  de  Everstene,  comes 
Burchardus   de  Woldenberge,    Heinricus    pincerna    et    filius   suus 
Emestus,  Tidericus  et  Thietlevus  fratres  de  Lievethe  milites,  Hein- 
ricus et  Volkmarus  filii  Volkmari  Divitis,  Helembertus  de  Herste, 
Hyldebrandus   de   Vrilethe,    Syveko    de  Rutenberge,    Olricus    de 
Blithenem,  Heinricus  Lupus  et  quamplures  alii.    Actum  in  curia 
nostra   Hyldensem   anno   incamationis  dominice    m.  cc.  xlvii.,  xi. 
kalendas  iulii. 

Or»  im  KgL  St-A,  zu  Hannover^  Kreuzstift  Nr,  77t  Siegel  verloren.  Regest 
Doebner,  ÜB.  I,  S,  99  Nr.  204. 

791«  Graf  Heinrich  von  Wohldenberg  übereignet  dem  Kl.  Bingel- 
heim  drei  Hufen  und  eitlen  Hof  in  Ringelheim.     1247  Juli  18, 

In  nomine  domini  amen.  Nos  Henricus  dei  gratia  comes  de 
Wohlenberg  et  fllii  nostri  Hermannus  et  Henricus  notum  esse  volnmus 
universis  tam  presentibus  quam  futuris,  nos  cum  consensu  Sophie, 
generi  nostri  domini  Henrici  de  Hombergh  et  omnium  heredum 
nostrorum  presentium  et  futurorum  proprietatem  trium  mansorum 
in  Ringelheimb  cum  curia  adiacente  et  omnibus  attinentiis  tam  in 
Villa  quam  extra  villam  ob  spem  retributionis  eterne  contulimus 
conyentui  et  ecclesie  sanctorum  Abdon  et  Sennes  in  Ringelheimb 

HUdeth.  ÜB.  n.  26 


m  1247. 

perpetQo  possidendam.  Dictus  vero  conventus  dicti  loci  nobis  grata 
yicissitudine  cupiens  respondere  nos  in  snam  recepit  confraternitatem, 
ita  ut  participes  esse  debeamas  omnium  orationam  et  bonoram,  qne 
in  eiusdem  ecclesia  iagiter  procorantnr.  Ut  igitar  hec  nostre  übe- 
ralitatis  donatio  flrma  et  inviolabilis  perpetnis  temporibus  perseveret, 
presentem  paginam  inde  confectam  et  sigilli  nostri  munimine  robo- 
ratam  sepe  dicto  conventoi  donavinins  ad  cautelam.  Com  aatem 
antedicti  filii  nostri  Hermannns  et  Henricas  adhnc  sigillis  propriis 
non  utantor,  contenti  sumns  ono  et  eodem  sigillo  pariter  in  hac 
parte.  Hnins  rei  testes  sunt  Lippoldns  de  Lüttere  et  Andreaa  filios 
eins,  Engelhardns  de  Nanekessen,  Bertrammns  de  Langele,  Andreas 
de  Banekenfeldt,  Elgerns  milites  et  alii  qnam  plnres.  Datum  anno 
millesimo  ducentesimo  qnadragesimo  septimo,  xv.  calendas  aogusti. 

Abschrift  im  RingeJheimer  Cop,  vom  Jahre  1714  S,  10  im  Archiv  zu  Singelheim. 

702.  Bischof  Heinrich  befiehlt  dem  Domkapitel,  ohne  Genugthumg 
der  Kirche  und  des  Geschädigten  den  Gottesdienst  nicht  icieder  auf- 
zunehmen und  zu  verhindern,  dass  dies  anderswo  geschehe;  er  hoffe,  in 
kurzem  mit  Hilfe  des  Erzbischofs  von  Mainz  zu  einem  günstigen  Ab- 
schluss  zu  kommen.     0.  D,  (1247  vor  Oktober). 

H(einricus)  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus  dilectis  in 
Christo  preposito,  decano  totiqne  capitulo  eiusdem  ecclesie  salutem 
cum  affectu  benigne.  Qui  verberat  filium  duplicem  irrogat  ininriam. 
Cum  ergo  plurimum  de  nostra  lesione  et  ecclesie  tribulacione  merito 
contnrbemur,  dilectioni  vestre  mandamus  districte  inhibentes,  qnataniis 
sine  satisfactione  et  ecclesie  necnon  et  lesi  divina  nnilatenus  resa- 
matis,  ne  resumantur  alibi  districtius  inhibentes,  scituri,  quod  ad* 
iutorio  venerabilis  patris  in  Christo  et  domini  archiepiscopi  MagontiBi 
tribulaciones  et  amicorum  nostrorum  pressuras  speramns  in  bi'eyi 
fine  laudabili  terminari. 

Ahschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  S.  748  Nr.  151L  Die  ürk.  gehdri 
zweifellos  in  die  Zeit  vor  der  Beilegung  des  Wahlstreites.  Deshalb  wfuss  der 
Ausdruck  episcopus  auffallen. 

708.  Die  Erzbischöfe  Siegfried  von  Mainz,  Arnold  von  Trier 
und  Gerhard  von  Bremen,  die  Bischöfe  Engelbert  von  Osnabrück  und 
Rutger  von  Toul,  die  Erwählten  Hermann  von  Hüdesheim,  Heinrick 
von  Lüttich,  Otto  von  Münster,  Simon  von  Paderborn  und  Johann  nm 
Verden  geben  auf  Bitten  des  Erzbischofs  Konrad  von  Köln,    der  dit 


1247.  403 

nett  erbaute  Cunibertskirche  in  Köln  einweiht,  dieser  Indulgem.    Worms 
1247  Oktober  4  (in  crastino  duorum  Ewaldoniin  martyrum). 

Gedr.  Kreuser,  Cölner  Dombrisft  S.  378,  Eegeat  Böhmer-Ficker,  Reg.  imp. 
r,  4888. 

794.  Papst  Innocenz  IV.  verheisst  allen,  tvelche  das  Godehardi- 
kloster  am  Tage  des  h.  Godehard  besuchen,  vierzig  Tage  Ablass.  Lyofi 
1247  Dezefnber  11. 

Innocentius  1)  episcopus  servus  servonim  dei  universis  Christi 

fidelibüs  presentes  litteras  inspecturis  salutem  et  apostolicam  bene- 

dictionem.    Vite  perempnis  gloria,  qua  mira  benignitas  conditoris 

omniam  beatam  coronat  aciem  civium  sapernorum,  a  redemptis  pretio 

sanguinis  fusi  de  precioso   corpore   redemptoris   meritorum   debet 

acquiri  virtute,  inter  que  illud  esse  pregrande  dinoscitur,  quod  ubi- 

que,  sed  precipue  in  sanctomm  ecclesiis  maiestas  altissimi  collau- 

detor.  Bogamos  itaque  universitatem  vestram  et  hortamur  in  domino 

in  remissionem  vobis  peccaminom  iniungentes,  qnatinns  ad  mona- 

steriam  sancti  Godehardi  Hildensemense  ordinis  sancti  Benedicti^ 

cnius,   pront  accepimns,  miracalomm   diversitate   ftilgentis   capud 

habetur  ibidem,  imploraturi  a  domino  delictorum  yeniam  in  humiii- 

täte  Spiritus  accedatis.   Nos  enim,  ut  Christi  fideles  quasi  per  premia 

salubriter  ad  merita  invitemus,  de  omnipotentis  dei  misericordia  et 

beatorom  Petri  et  Pauli  apostolorum  eins  auctoritate  confisi  omnibus 

cum  debita  reverentia  et  devotione  in  feste  predicti  sancti  illuc 

accedentibus  annuatim  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia 

nüsericorditer  relaxamus.   Datum  Lugduni  iii.  idus  decembris,  ponti- 

ficatus  nostri  anno  quinto. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim,  Muuum  Nr.  246.  BleibuUe  an  roten  und 
gelben  Seidenfäden. 

79S«  Propst  Albert  des  Kreuzstiftes  bekundet,  dass  der  lAte 
Alward  bei  seiner  Übersiedelung  jenseits  der  Elbe  Bürgen  dafür  gestellt 
hat,  dass  er  das  Stift  nicht  schädigen  werde.    Hildesheim  1247. 

A(lbertus)  dei  gratia  prepositus  sancte  Crucis  in  Hyldenseim 
omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem.  Cum  audiremus,  quod 
AlwBxAas  lito  noster  frater  Otmari  proponeret  ire  ad  partes  Trans- 
albinas, Yocayimus  eum  ad  presentiam  nostram  et  requisivimus 
fideiossoriam  cautionem,  quod  in  nullo  molestaret  ecclesiam  sancte 


i>    VerlängerU  Sehriß. 

26* 


404  1247-52. 

Crucis,  quam  nobis  et  ecclesie  fecit  per  quatuor  cives  de  Clowen, 
videlicet  per  lohannem  villicum  nostrum  et  per  Heinricum  villicum 
domini  episcopi  et  lohannem  fllium  Woltberti  bedellum  episcopi  et 
per  Reinoldum  litonem  sancte  CiiiciSy  qui  promiserant  in  maii\is 
nostras  et  decani  et  Heinrici  de  Blithenem  et  Hermann!  de  Thynke- 
lere,  quod  idem  Alwardus  non  gravabit  ecclesiam,  set  si  quid  habet 
proponere  contra  eam,  aget  in  amicicia  vel  in  iure,  et  si  secas 
fecerit  predicti  quatuor  restituent  omne  dampnum,  quod  inde  con- 
tigerit  provenire.  Ipse  vero  de  voluntate  nostra  obligavit  eisdem 
quatuor  mansum,  quem  habet  in  Helperte.  Actum  in  curia  nostra 
Hyldenseim  anno  dominice  incamationis  m^.  cc^.  xlvii^. 

Or.  im  KgL  St-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  78,    Siegel  verloren, 

796.  Aht  G(erhard)  und  der  Konvent  des  Kl,  Ringelheitn  über- 
lassen die  Elisabeth  von  Wackersieben  der  Kirche  st.  Blasii  in  Braun- 
schweig,     1247, 

Ahachr,  des  14,  Jahrhunderts  im  Ordinarius  st.  Blasii  fol,  24  im  Landis- 
hauptarchiv  zu  Wolfenhüttel, 

797.  Graf  Burchard  von  Wohldenberg  beku^vdet,  dass  die  Brüdff 
von  Lewe  allen  Ansprüchen  an  Güter  des  Kreuzstiftes  in  Luttrum  ent- 
sagt haben.    0.  D.  (1247—52), 

Burchardus  dei  gratia  comes  de  Woldenberch  omnibus  hanc 
cartulam  intuentibus  salutem.  Notum  sit,  quod  constituti  coram 
domino  meo  episcopo  Henrico  Hildensemensi  et  coram  me  etiam 
Tidericus  et  Thetlewus  fratres  dicti  de  Levedhe  recognoverunt  se 
nullum  ins  habere  in  bonis  Lutthenem,  in  quorum  possessione  est 
ecclesia  sancte  Crucis  Hildensemensis,  et  ex  habundanti  omni  iari 
quod  dixerunt  sibi  competere  in  eisdem,  renunciaverunt  de  fiacto. 
cum  tamen  de  iure  in  eis  nullum  penitus  ins  haberent  Ex  pam 
etiam  iam  dicti  Tiderici  de  datis  fldeiussoribus  videlicet  Thetlero 
fratre  suo  et  Sifrido  de  Rutenberh  iuniore  et  Henrico  de  Netthe  fitio 
Ludolfi  et  Eizone  de  Cop,  qui  promiserunt  in  manibus  domini  Richanü 
decani  de  sancta  Cruce  et  domini  Ludolfi  quondam  filii  donüBi 
Ekkehardi  burgensis  Hildensemensis  et  domini  lohannis  dicti  de 
Äsle,  quod  nuncquam  super  bonis  iam  dictis  in  Lutthenem  ecdesie 
sancte  Crucis  movebunt  ipsi  vel  aliquis  ex  parte  eonun  aliquaa 
questionem,  et  quod  Qeradum  filium  eiusdem  Tiderici  et  Adelheidisa 
filiam  eiusdem,  qui  renunciationis  et  recognitionis  tempore  parwli 


1247-67.  406 

erant,  prodacent  cum  Uli  pervenerint  ad  legitimos  annos  snos,  nt 
similiter  et  ipsi  faciant  secundum  quod  fecit  pater  eorum  et  se 
nallam  ins  habere  in  predictis  bonis  Lutthenem  recognoscant. 
Ä  Theüevo  autem,  qnia  heredem  non  habuit,  fldeiossores  non  fuerant 
reqaisiti.  Testes  hoias  rei  sunt  Conradus  marscalcas,  Bertoldos  de 
Holle,  Conradus  de  Vemelhusen,  Henricus  de  lesen  milites,  item 
Lndolfas  Ekkehardi,  lohannes  de  Asle,  Henricus  Elye  burgenses 
Hildensemenses,  item  lohannes  de  lesen  sacerdos  et  alii  quam  plures. 
Ne  igitur  imposterum  oriatur  dubitatio  de  hoc  facto,  ad  peticionem 
decani  et  canonicorum  de  sancta  Cruce  huic  littere  super  hoc  con- 
scripte  sigillum  meum  apposui  ad  cautelam. 

Or,  im  KgL  St^A.  zu  Hannover,  Kreuzsiift  Nr.  79,  Siegel  von  dem  von  der 
ürh  geschnittenen  Pergamentstreifen  ab.    Regest  Doebner  ÜB.  I,  S.  115  Nr.  229. 

708.  Bischof  Heinrich  überläset  dem  Domkapitel,  das  seinetwegen 
Güter  in  Hevensen  verpfändet  hat,  bis  zur  Einlöse  dieser  die  jährlichen 
Früchte  eines  Ällods  in  Harsum  und  verpfändet  ihm  den  Zehnten  in 
Harsum.    0.  D.  (1247—57). 

Henricus  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus 
Christi  fidelibus  salutem  in  nomine  salvatoris.    Presentibus  litteris 
constare  volumus  universis,  quod,  cum  capitulum  ecclesie  nostre 
bona  in  Hevenhusen  ad  prebendam  fratrum  pertinentia  domino  Her- 
manne de  Hardenberge  causa  nostri  pro  ducentis  libris  obligasset, 
ne  pro  sna  benivolentia  incomodum  aliquod  reportaret,  vorewercum 
nostmm  in  Hardessem  eidem  assignavimus  tali  moderacione  adhibita, 
ut  tarn  diu  annuos  fructus  percipiat,  donec  predicta  bona  in  Heven- 
husen ei  plene  et  perfecte  fuerint  restituta.    Preterea  pro  centum 
Uhris^    qnas  prefatum  capitulum  solyit  pro  nobis  comiti  Hermanne 
de  Woldenberge,  obligavimus  ei  decimam  in  Hardessem,  ut  de  eadem 
[ta  recolligat  Universum  debitum,  quod  ex  pietate,  quam  nobis  sub- 
ireniendo   prestitit,  nuUum  sentiat  detrimentum.     Hec  autem  sub 
iigillo  nostro  fecimus  conscribi,  ne  de  eis  contingat  in  posterum 
lubitari. 

Or^  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  192.  Siegel  des 
Bischof»  atn  Bande  beschädigt.  Gedr.  Wolff,  Gesch.  des  Geschlechts  v.  Hardenberg, 
^B.  S.  6. 

799*  Bischof  Heinrich  transsumiert  eine  Urk.  des  Papstes 
reffor  IX.  d.  d.  Lateran  1227  Dezember  2  (iiii.  nonas  decembris, 


406  1247—64. 

pont.  nostri  anno  primo),  worin  dieser  der  Geistlichkeit  den  Orden  der 
Predigerbrüder  empfiehlt.    0.  D.  (1247 — 57). 

Or.  im  KgL  St-A.  zu  Münster,  Dominik,  in  Warhurg  Nr.  1.  Vgl  Wesif. 
ÜB.  V,  S.  160  Nr.  343,  Regest  a.  a.  0.  IV,  S.  104  Nr.  155, 

800.  Propst  Albert  des  Kreuzstiftes  bekundet,  dass  Heinrich  vm 
Giesen  den  Ansprüchen  an  zwei  Hufen  des  Stiftes  in  Giesen  entsagt 
hat  wie  vorher  zu  Holle.    0.  D.  (1247—  64). 

Albertus  dei  gratia  prepositns  ecdesie  sancte  Crncis  in  Eil- 
denseim  uniyersis  hanc  cartnlam  inspecturis  salntem.  Notom  esse 
volumus  tarn  presentibus  quam  faturis,  qiiod  Henricus  de  les^ 
constitutus  in  presentia  nostra  recognovit,  quod,  com  interdixisset 
canonicis  de  sancta  Cruce  Hildensem  dnos  mansos  ad  villam  lesen 
sitos  et  eos  ad  se  diceret  pertinere,  ipsi  canonici  composuenint  com 
eo  et  yexationem  suam  data  eidem  pecunia  redemerant,  et  renon- 
ciayit  ipse  lingua  et  manu  coram  nobis  Hildensem  in  curia  nostra, 
sicut  antea  Holle  rennnciavit,  omni  actioni,  quam  moverat  contn 
ecclesiam  sancte  Crncis,  et  omni  iuri,  quod  in  iam  dictis  mansis 
lesen  se  habere  dicebat,  et  dedit  fldeinssores  Thidericum  et  Thet- 
levnm  fratres  de  Levedhe  et  Conradum  de  Vimelhnsen,  qui  fideiasse- 
runt  pro  eo  et  pro  uxore  einsdem  Conradii)  et  pneris  eins  subhac 
forma  y  scilicet  quod  nee  ipse  nee  aliquis  ex  parte  sui  vel  oxom 
sue  vel  predictomm  de  mansis  eisdem  ullo  unqnam  tempore  morebit 
aliquam  qnestionem.  Et  si  aliqnis  hoc  fecerit,  ipse  tamqnam  warandns 
eximet  ecclesiam  sancte  Crucis  ab  hninsmodi  questione,  et  ipse 
Gonradus^)  renunciayit  ex  parte  ipsornm  et  comes  Henricus  filios 
comitis  Hermanni  recepit  promissum  et  prepositns  et  decanns.  Testes 
huius  rei  sunt  Lippoldus  de  Lüttere,  Amoldus  et  Bertoldus  fratres 
de  Herre,  Johannes  et  Hedenricus  fratres  de  Hetigereshusen,  Heii- 
ricus  de  Wagenunge  et  alii  quam  plures. 

Or  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Kreuzsiift  Nr.  3:  5«>.^ 
nebst  Befestigung  verloren.    Datiert  nach  detn  Vorkommen  des  Ausstellers^ 

801.  Papst  Innocenz  IV.  fordert  den  Abt  (Gerhwd)  von  Uarde- 
hausen  auf  den  Hildesheimer  Domherrn  Hermann  von  Gleichen  ^  «/"* 
nach  der  Klage  des  Bischofs  (Heinrich)  sich  underrechütch,  unterstvi^ 
von  Kaiser  Friedrich  H.,  der  bischof  lichen  Wohnung  und  der  Güt^ 
der  Hildesheimer  Kirche  bemächtigt  habe  und  trotz  der  Exkommunikaüt^ 

*)  So  das  Or.  statt,  wie  oben,  Heinrici. 


1248.  407 

durch  Erzbischof  (Siegfried)  von  Mainz  diese  herauszugehen  sich  weigere, 
zu  veranlassen,  dass  er  innerhalb  zweier  Monate  vor  dem  Papste  zur 
Ablegung  der  Rechenschaft  erscheine.    Lyon  1248  Januar  31. 

.  .  Abbati  in  Hersedehusen  Padebumensis  diocesis.    Sua  nobis 

venerabilis  frater  noster  . .  Hildesemensis  episcopas  petitione  mon- 

8tra?ity  quod  Hennaniius  de  Glichen  canonicus  Hildesemensis  ecclesie 

qnorumdam  F(rederici)  qnondam  Romanoram  imperatoris  (fantomm) 

favore  snfFiiltas  domnm  episcopalem,  ciTitates,  oppida,  vUlas,  moni- 

tiones  et  bona  ipsins  ecclesie  per  violentiam  detinet  occnpata  in 

eoromdem  episcopi  et  ecclesie  non  modicmn  preindiciom  et  gi'avamen, 

propter  qnod  yenerabilis  frater  noster  . .  Magnntinns  archiepiscopns 

in  dictum  Hermannum  ezcommnnicationis  sententiam  exigente  iostitia 

anctoritate  apostolica  promnlgavit.    Sed  idem  H(ermannas)  hnius- 

modi  sententia  yiüpensa  predicta  bona  detinere  presnmit  in  anime 

sne  periculnm  et  scandalum  plorimorum.   Qaare  nobis  prefatns  epi- 

scopns  dnxit  hnmiliter  supplicandum,  ut,  cnm  ipse  in  partibus  Ulis 

propter  malitiam  et  potentiam  einsdem  H(ermanni)  effectnm  institie 

aequeat  invenire;   providere   sibi   super  hoc  patema  sollicitudine 

curaremus.    Mandamus,  quatinus  dictum  H(ermannum)  anctoritate 

nostra  peremptorie  citare  procures,  ut  infra  spatium  duorum  mensium 

post  citationem  tuam  compareat  coram  nobis  facturus  et  receptums 

super  hüs   quod  ordo  dictaverit  rationis.     Quicquid   autem  super 

premissis  duxeris  faciendum,  nobis  fideliter  rescribere  non  postponas. 

Datum  Lugduni  ii«  kalendas  februarii,  anno  i^. 

Gedr.  nach  dem  vatikanischen  Registerband  Berger ,  Lee  registr.  d'Innoc.  IV.,  I, 
S.  539  Nr.  3584,  Mon.  Germ,  epist.  pont.  11,  S.  345  Nr.  489.  Regest  Weetf.  ÜB.  V, 
S.  226  Nr.  491  zu  1247. 

802.  Die  Brüder  von  Meinersen  entsagen  allen  Ansprüchen  an 
Zehnten  und  Kirche  des  Kl.  Dorstadt  in  Bruchmachtersen.  1248 
Februar  24. 

L(uthardus)  et  L(uthardus)  fratres  de  Meinersem  universis  hoc 
scriptum  videntibus.  Notum  vobis  esse  cupimus,  quod  nos  in  decima, 
in  ecclesia  et  allodio  de  Mehtersem  cenobio  de  Dorstat  pertinentibus 
nobis  quiddam  iuris  quandoque  addiximus  et  super  eo  cenobium 
prefatnm  inpetere  cepimus  et  infestare  iuste  et  rationabiliter  nos 
procedere  existimantes.  Sed  a  domino  Bemardo  de  Indagine  et 
ceteris  amicis  nostris  et  ecclesie  inducti  et  ammoniti,  ne  ipsum 
cenobium  indebite  grayaremus^  ab  omni  infestatione  et  invasione 


408  1248. 

eiusdem  cessavimas  decem^)  talenta  pro  compositioDe  ibidem  accep- 
tantes  et  omni  accioni  quam  habuimus  pure  et  simpliciter  rennn- 
ciantes.  Unde  ne  quisquam  prememoratum  cenobium  occasione 
Dostra  in  posteram  super  eadem  causa  quoquomodo  gravet  aut  in- 
festet,  haue  cartam  inde  conscriptam  sigillis  nostris  in  perpetanm 
testimonium  corroborari  fecimus.  Acta  sunt  hec  anno  dominice  in- 
camationis  m^  ccP.  xlviii.,  vi.  kalendas  marcii. 

Or,  im  Archiv  zu  DorstadU  Die  drei  Siegel,  des  Bernhard  ron  Hagen  und 
der  beiden  Aussteller,  am  Rande  beschädigt, 

808.  Graf  Ludolf  von  Hcdlennund  übereignet  mit  sünem  Söhnt 
Ludolf  dem  Bürger  Ludolf  von  Home  und  dessen  Sohne  Hennam 
einen  früheren  Weinberg  bei  Heinde  mit  sechs  Morgen  und  den  Zehnten 
des  Weinberges  und  des  Landes.     1248  April  2  (iüi.  nonas  aprilis). 

Huic  accioni  interfuerunt  et  huius  rei  testes  sunt  lohannes 
sacerdos  in  Castro,  Henricus  dictus  de  Golthome,  Ludolfus  dictos 
de  Wulvenkhusen  milites,  Arnoldus  de  Hemedhesen,  Conradus  de 
Volkersen  servientes,  domina  Cunigundis  comitissa. 

Abschriß  des  15.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Godehardiklosters,  Ms.  311  fol. 
137  in  der  Beveriniseheti  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Gedr.  Beitr.  zur  HiUi. 
Geschichte  III,  S.  123,  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  99  Nr.  205. 

804«  Papst  Innocem  IV.  beauftragt  den  Dechanten  (Heinrich) 
und  den  Scholaster  (Hermann)  von  Nienkerken,  die  Klage  des  Kreuz- 
Stiftes  gegen  Gunzelin  von  Peine  zu  untersuchen.    Lyon  1248  Mai  30. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  flliis  .  . 
decano  et . .  scolastico  Nove  ecclesie  Padeburnensis  diocesis  salutem 
et  apostolicam  benedictionem.  Dilecti  filii  . .  prepositos,  . .  decanus 
et  capitulum  ecclesie  sancte  Crucis  Hildesemensis  nobis  conquerendo 
monsti*arunt,  quod  Guncelinus  de  Peima  (!)  mUes  et  quidam  alii 
laici  Hildesemensis  diocesis  ipsos  quodam  manso  in  Woltdorp  et 
manso  uno  in  Cochige  et  rebus  aliis  contra  iusticiam  spolianmt. 
ideoque  discretioni  vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  quatinos 
partibus  convocatis  audiatis  causam  et  appellatione  remota  fine  debito 
terminetis  facientes  quod  decreveritis  per  censuram  ecclesiasücam 
flrmiter  observari.  Testes  autem  u.  s.  w.  Datum  Lugduni  iü.  kalendas 
iunii,  pontificatus  nostri  anno  quinto. 


0  Darüber  fett  mit  dunklerer  Tinte  zi. 


1248.  409 

Or.  im  Kgl,  St-A,  zU  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  80.  Bleibulle  an  Hanfeehnüren, 
Regelt  West/.  ÜB.  V,  S.  230  Nr.  601. 

HOS.  Papst  Innocenz  IV.  heauftrc^gt  den  Scholaster  (Alexander) 
und  den  Kanoniker  Reinardus  de  Domo  von  Goslar,  die  Klage  des 
Dechanten  und  Kapitels  des  Kreuzstiftes  gegen  das  Moritzkloster  wegen 
Güter  in  Thidekissen  zu  untersuchen.  Lym  1248  Mai  30  (iii.  kalendas 
innij,  pontiflcatns  nostri  anno  qointo). 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannoverf  Kreuzstiß  Nr.  81.  Bleibulle  an  Hanfschnüren. 
Gedr.  Bade,  ÜB.  I,  8.  578  Nr.  630. 

806*  Papst  Innocenz  IV.  gestattet  dem  Herzog  Otto  von  Braun- 
schweig  den  Gottesdienst  in  seiner  Kapelle  während  der  Zeit  eines  aü- 
gmeinen  Interdiktes.  Lyon  1248  Juni  19  (xiii.  kalendas  iulii,  pontifl- 
catns nostri  anno  quinto). 

Gedr.  Sudendorf,    ÜB.  I,  8.  23  Nr.  33.    Regest  Potthast,  Reg.  pont.  12960. 

HOTf»  Basil  von  Escherde  bekundet,  dass  Johann  von  Himmels- 
thür  detn  Grafen  von  Poppenburg  Güter  in  Giften  resigniert  und  letzterer 
diese  dem  Kl.  Escherde  übereignet  hat.     1248  Juni  24. 

Ego  Basilins  dictns  de  Escherte  recognosco,  qnod  lohannes 
dictus  de  Himmedesdore  bona  in  Giftenem  resignavit  ore  et  manu 
coram  comite  Widekindo  de  Poppenborch  et  ipse  predictns  comes 
Proprietäten!  dedit  ecclesie*)  in  Escherte  presente  me,  et  hoc  sigillo 
meo  protestor.  Acta  snnt  hec  anno  domini  miUesimo  dncentesimo 
qüadragesimo^)  octavo,  in  die  beati  lohannis  baptiste. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  19.  Beschädigtes  Siegel  des 
Austellers  an  weissen  geflochtenen  Hanfschnüren. 

808*  Graf  Widekind  von  Poppenburg  schenkt  das  Eigentum  von 
drei  Hufen  in  Giften,  die  Johann  von  Himmelsthür  ihm  resigniert  und 
dem  KL  Escherde  verkauft  hat,  diesem  Kloster.  Poppenburg  1248  (zu 
Juni  24). 

Widekindns  dei  gratia  comes  de  Poppenborch  omnibns,  quibus  hoc 
scriptum  fiierit  exhibitnm,  salntem  in  domino.  Notnm  esse  yolumus 
Omnibus,  qnod,  cum  prepositns  in  Escherte  unam  curiam  cum  tribus 
mansis  in  Giftenem  a  Johanne  de  Himmedesdore  comparasset  et 
idem  lohannes  ipsos  mansoS;  quos  a  nobis  in  feodo  tenuit,  in  manus 


*)   Uebergesehrieben.        *)  Or.  qnaragesimo. 


410  1248. 

Dostras  resignasset,  nos  pro  remedio  anime  nostre  com  proprietate 
et  cam  omni  iure  et  utilitate  ecclesie  in  Eroberte  donayimns  et 
presentibus  donamus  propter  deum.  üt  autem  bec  donatio  Anna  et 
inconvulsa  permaneat,  presens  scriptum  inde  confectom  sigillo  nostro 
fecimus  communiri.  Datum  in  Poppenborcb  anno  domini  vfiifi(fi 
quadragesimo  octavo. 

Or,  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  Eseherde  Nr.  20.  Siegel  des  AusHeUen  an 
weissen  g^ochtenen  Hanfscknüren* 

809«  Papst  Innocenz  IV.  gestattet  den  büssenden  Schwestern  der 
h.  Maria  Magdalena  in  Deutschland,  in  Frankreich  Klöster  zu  gründen. 
Lyon  1248  Jtdi  5. 

Innocentius^)  episcopus  servus  servorum  dei  dilecto  fllio  . .  pre- 
posito  ac  dilectis  in  Cbristo  fliiabus  • .  priorisse  et  sororibos  peni- 
tentibus  ordinis  beate  Marie  Ma^dalene  in  Alamania  salatem  et 
apostolicam  benedictionem.  Cum,  sicut  ex  parte  vestra  fuit  pn>- 
positum  coram  nobis,  ad  honorem  dei  ordinem  vestrum  in  partibos 
Francie  propagare  ibique  monasteria  construere  annuente  domino 
intendatis,  nos  yestris  supplicationibus  inclinati,  quod  priyilegiis  et 
indulgentiis  vobis  et  ordini  vestro  in  Alamania  ab  apostolica  sede 
concessis  in  Frantia  uti  et  gaudere  possitis,  quandiu  Tigamt  in 
vobis  eiusdem  ordinis  obseryantia  regularis,  vobis  anctoritate  pre- 
sentium  indulgemus.  Nulli  ergo  omnino  u.  s.  tv.  Si  quis  autem  u,  s.  ir. 
Datum  Lugduni  üi.  nonas  iuüi,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  42.  BleibuUe  au  rttsn 
und  gelben  Seidenfäden. 

810.  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  die  Bischöfe  (WUhdm)  von 
Schwerin  und  {Lvdolf)  von  Ratzeburg,  die  Klagen  des  Uamhurfer 
Kapitels  gegen  den  Erzbischof  Gerhard  von  Bremen  zu  untersud^ 
und  innerhalb  sechs  Monate  dem  päpstlichen  Stuhle  das  Ergdmif  zu 
unterbreiten,  widrigenfalls  er  die  Bischöfe  f Rutger)  von  BrandeiJmrg 
und  (Johann)  von  Minden  und  den  Prior  der  Dominikaner  in  HiU»- 
heim  dazu  auffordern  werde.  Lyon  1248  August  17  (xvL  kalendas 
septembris,  anno  sexto). 

Gedr.  Lappenberg,  Hamburger  ÜB.  I,  S.  459  Nr.  546.  Regest  WestßL  VB.  t; 
S.  231  Nr.  503,   VI,  S.  141  Nr.  493,  Fbtthast,  Reg.  poni.  12997. 

0   Verlängerte  Schrift. 


1248.  411 

811«  Papst  Innocem  IV,  teilt  dem  Bischof  und  detn  Dompropst 
von  Naumburg  mit,  dass  er  den  Bischof  und  die  Kirche  von  Hildes- 
heim  in  seinen  Schutz  genommen  habe,  und  fordert  sie  auf,  die  Be- 
lästiger  jetier  zu  bestrafen,     Lyon  1248  Oktober  31. 

Innocentius  episcopus  servus  servorum  dei  yenerabili  fratri  .  . 
episcopo  et  dilecto  fllio  .  .  preposito  ecclesie  Nuemburgensi  salutem 
et  apostolicam  benedictioaem.  lustis  postulationibus  venerabills  firatris 
nostri .  .  episcopi  Hildesemensis  grato  concorrentes  assensu  personam 
saam  et  ecclesiam  Hildescmensem  cum  omnibus  bonis,  que  impre- 
sentiarum  rationabiliter  possidet  aut  in  futurum  iustis  modis  pre- 
stante  domino  poterit  adipisci,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione 
duximus  admittendos.  Quocirca  discretioni  vestre  per  apostolica 
scripta  mandamus,  quatinus  predictos  episcopum  et  ecclesiam  non 
permittatis  super  hiis  contra  protectionis  nostre  tenorem  ab  aliquibus 
indebite  molestari  molestatores  huiusmodi  per  censuram  ecclesiasticam 
appellatione  postposita  compescendo.  Datum  Lugduni  ii.  kalendas 
noYembris,  pontiflcatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  Domstiß  Hildesheim  Nr,  193,  Bleibulle  an 
Hanfschnüren, 

812.  Papst  Innocenz  IV.  beaußragt  den  Abt  von  Amelunxbom, 
dem  mag.  Gottfried  von  Bremen  den  Kanonikat  des  Hartmann  von 
Minden  im  Kreuzstifte  zu  geben,  das  diesem  genommen  worden  sei, 
weil  er  die  vorschriftsmässige  Residenzpflicht  nicht  innehalten  könne, 
Lyon  1248  November  3. 

, .  Abbati  de  Amelungesbrune,  Cisterciensis  ordinis,  üdesemensis 
diocesis.  Ex  parte  dilectorum  flliorum  .  .  prepositi,  . .  decani  et 
capituli  ecclesie  sancte  Crucis  Ildesemensis  fuit  propositum  coram 
nobis,  quod,  licet  in  ipsorum  ecclesia,  in  qua  solum  quindecim  cano- 
niconun  numenis  est  statutus  de  antiqua  et  approbata  cousuetudine 
ac  pacifice  hactenus  observata,  quilibet  canonicorum  ipsorum  teneatur 
personaliter  residere  et  ad  hoc  singuli  tempore  sue  receptionis  pro- 
missionis  vinculo  se  astringant,  nichilominus  tamen  Hartmannus 
dictus  de  Minda  quondam  eorum  concanonicus  post  adeptum  deca- 
natnm  in  ecclesia  sancti  Mathie  Goslariensis  et  canonicatum  ecclesie 
maioris  Ildesemensis  locum  in  eadem  ecclesia  sancte  Crucis  detinet 
occupatum  nee  curat,  sicut  nee  libere  potest,  ibi,  sicut  promiserat, 
residere  pluries  requisitus,  propter  quod  dicti  prepositus,  decanus 
et  capitulnm  eundem  H(artmannum)  prebenda  sua,  quam  obtinebat 


412  1248. 

ibidem,  exigente  iastitia,  prout  ad  eos  ex  antiqna  et  hacteniis  ob- 
servata  consuetudine  pertinet,  privavenmt.  Cum  igitur  dilectus  filius 
magister  Gotifridus  de  Brema  iam  diu  in  eadem  ecclesia  sit  auctori- 
tate  nostra  receptus  et  nullam  adhuc  consecutus  prebendam,  nos 
volentcs  obtentu  eorundem  prepositi,  decani  et  capituli  supplicantimD 
pro  eodem  magistro  de  dicta  prebenda  sibi  provideri,  mandamos, 
qaatinus,  si  est  ita,  sapradictam  prebendam  ipsias  H(artmaDDi) 
vacantem,  dummodo  nulli  alii  debeatur,  ipsi  magistro  Gr(otifrido) 
auctoritate  nostra  conferas  et  assignes  inductums  enndem  in  cor- 
poralem  ipsias  prebende  possessionem  et  defendas  indnctnm,  contra- 
dictores  etc.  Nos  enim  decemimns  irritnm  et  inane,  quiqoid  de 
ipsa  prebenda  etc.  asque:  attemptari.  Datum  Lugduni  iii.  nonas 
novembris,  anno  Y'fi. 

Gedr,  nach  Ms.  latin  4039  der  NaUonaUBibl,  in  Paris  Berger,  Les  registret 
d'Innocent  IV.,  II,  S,  30  Nr.  4275.  Danach  wiederholt.  Regest  Westf.  ÜB.  T, 
8.  232  Nr.  508. 

818.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  überträgt  der  Kirche  in 
Isenhagen  die  Kirche  in  Bockel  (Bokle).     Braunschtveig  1248. 

Huius  rei  testes  sunt  Heinricus  iunior  comes  Ascharie,  comes 
Ludolfus  de  Halremunt  et  Ludolfus  fllius  suus,  comes  Burchardos 
de  Lutterberge,  Hermannus  nobilis  de  Werberge,  Ecbertus  de  Asse- 
borch,  Baldwinus  de  Blankenborch,  lusarius  pincema,  Heinricus  Grubo, 
Anno  dapifer,  Herwicus  de  Uttessem,  Gevehardus  de  Bortvelde, 
Tidericus  de  Area,  Everhardus  de  Odem. 

Or.  im  Kgl.  St'A.  zu  Hannover,  Kl.  Isenhagen  Nr.  2.  Oedr.  Marienrodtr 
ÜB.  S.  32  Nr.  18  nach  Cop.,  Verbesserungen  nach  dem  Or.  S.  417,  Sudendorf  ÜB.  1. 
S.  21,  Nr,  30  nach  dem  Or.,  Asseburger  ÜB.  I,  S.  175  Nr.  252.  Regest  mit  Zeugen 
V.  Heinemann,  CodexAnhalt.  II,  S.  140  Nr.  178.  In  einer  ürk.  mit  derselben  Datierung 
und  denselben  Zeugen  überträgt  Herzog  Otto  die  Vogtei  aller  Güter  der  Kirdte  <> 
Bockel  der  Kirche  in  Isenhagen  und  erhält  dafür  den  Zehnten  von  Gamsen 
(Oamenhasen),  Or.  a.  a.  0.  Nr.  3,  gedr.  a.  a.  0.  S.  33  Nr.  19,  bez.  S.  22  Nr.  31,  bez. 
S.  175  Nr.  253.    Regest  mit  Zeugen  a.  a.  0.  Nr.  177. 

814.  Herzog  Otto  von  Braunschweig  appelliert  mit  anderen 
Fürsten  zum  Schutz  des  Erwählten  Hermann  nach  Rom.  Braun- 
schweig 1249  April  25. 

Quia  nos  dei  gratia  Otto  dux  de  Bruneswic  dati  sumus  uns 
cum  illustribus  principibus  rege  Dacie,  duce  Saxonie,  marchionibns 
de  Brandenborch,  comitibus  Asscharie,  duce  lucie  tutores  ac  defeo- 
sores  venerabili  consanguineo  nostro  domino  Hermanno  Hildensemensi 


1249.  413 

electo  a  domino  Ferrariensi  electo  tunc  apostolice  sedis  legato,  qoi 
ei  special!  mandato,  quod  a  domioo  apostolico  snper  provisione 
Hildensemensis  ecclesie  receperat,  eundem  nostrum  consaiigaineam 
dominum  Hennannum  prefecit  dicte  ecclesie  in  pastorem  et  solemp- 
niter  confirmavit,  ut  nos  illad,  quod  nobis  cum  prefatis  principibus 
tarn  racionabiliter  et  tarn  publice  est  iniunctum,  pro  posse  nostro 
nunc  exsequamur  et  in  antea  disponamus  exequi  deo  dante  nostrum 
consangineum  tuendo  et  pro  viribus  defendendo,  ne  aliquis  seu 
legatus  seu  subdelegatus,  arckiepiscopus,  episcopus,  abbas,  prepositus, 
clericus  religiosus  aut  secularis  vel  etiam  simplex  clericus  seu  alius, 
de  quo  timendum  sit  occasione  alicuius  mandati,  nos  gravare  valeat 
ex  hoc  facto  per  sententiam  qualemcunque  vel  etiam  interdictum, 
pro  nobis  et  uniyerso  clero  et  ecclesiis  nobis  subiectis  sedem  apo- 
stolicam  appellamus.  Acta  sunt  hec  in  Brunswic  anno  domini 
mccxlviUL,  die  Marci  coram  fratribus  Minoribus  et  omnibus  aliis 
clericis  dicte  ville. 

Gedr,  nach  dem  nicht  mehr  vorhandenen  Or.  Orig,  Ouelf.  IV,  8,  210,  danach 
r.  Heinemann,  Codex  Anhalt,  II,  S.  141  Nr.  180  und  hier. 

815.    Graf  Heinrich  von  Schiaden  verkauft  mit  Zustimmung  seiner 
Brüder  dem  Kl.  Dorstadt  seine  Besitzungen  in  Dorstadt.    1249  April  25. 

Henricus  dei  gratia  comes  de  Slathem.   Cum  usque  adeo  multi- 

plicata  Sit  iniquorum  superbia  et  iniquitas  superborum,  quod  inter 

sanctum  et  prophanum  minime  discementes  ecclesias  impie  per- 

sequantnr  et  que  a  iustis  iuste  peracta  sunt  eorum  ausu  temerario 

inmutare  aut  infnngere  laborent,  eorum  malicie  occuiTcndum  esse 

decrevinius,  ut  quod  iuste  et  rite  geritur  Unguis  testium  commendetur 

et  testimonio  litterarum.   Notum  igitur  esse  yolumus  tam  presentibus 

quam  faturis^  quod  nos  de  libero  et  voluntario  consensu  fratrum 

Dostrorum  videlicet  Ludolfi  canonici  Halverstadensis  et  archidiaconi 

in^)  Kissenbrucke  et  Hermanni  canonici  Magdeburgensis  et  Meinardi 

fratris  nostri  laici  universa  bona  in  Dorstat  sita,  que  ad  nos  iure 

proprietatis  spectabant,  in  agris,  in  silvis,  in  pratis,  in  aquis  et 

piscationibus,  et  iurisdictionem,  quam  in  eadem  villa  habuimus,  cenobio 

in  Dorstat  in  proprium  vendidimus  pro  cc  et  xl  marcis  de  octoginta 

marcis  et  una,  quas  super  eadem  bona  prepositus  nobis  concesserat, 

nos  omnino  dimittens  liberos  et  absolutes.   Et  nos  omni  iuri  nostro 


1)    Vor  in  ist  et  getilgt. 


414  1249. 

in  eisdem  renunciaTimus  prefato  cenobio  de  volnntate  patris  nostri, 
aput  quem  tota  dominacio  predictornm  bonorum  spectabat^  proprietatem 
conferentes  et  eins  consensu  factum  nostrum  legitime  confiimantes, 
plenam  et  legitimam  warandiam  supradicto  cenobio  in  omni  iudicio 
prestantes,  adicientes  etiam,  quod,  si  qui  malicie  stimulo  agitati 
contra  hoc  factum  nostrum  venire  voluerint  aut  ausu  temerario 
quoquomodo  violare,  nos  quamdiu  vixerimus  patenter  et  potenter 
resistemus,  donec  sepe  dictum  cenobium  libera  et  quieta  gandeat 
possessione.  Ut  igitur  hec  omnia  rata  semper  permaneant  et  in- 
convulsa,  hanc  cartam  inde  conscriptam  sigilli  nostri  testimonio 
communiri  decrevimus  ac  roborari  et  eorum  sigillis,  qui  hole  facto 
interfuerunt  et  testes  huius  rei  sunt,  Conradus  de  Dorstat,  Bemardus 
de  Indagine,  Thidericus  de  Hesnem,  Bemardus  Ealdune,  Conradus 
Kaldune,  Bonefacius  de  Bywende,  Wolterus  Spyrinc,  Everhardns  de 
Dengte,  Conradus  et  Conradus  de  Kissenbrucge  fratres,  Bemardus 
de  Halhtere,  Qheroldus  de  Silstide,  Fridericus  Friso,  Alexander  de 
Werre,  Henricus  de  Borchdorp,  Ludolfus  de  Nendorp,  Amoldus  de 
Santberghe,  Ludolfus  de  Sudborch,  Ghevehardus  de  Osterwic,  Johannes 
de  Borsdorp,  Ludolfus  de  Dinkelere,  Gunzelinus  de  Lengede,  Gerardas 
de  Gustede,  Fridericus  Templarius,  Conradus  de  Sudtherem,  Fride- 
ricus et  Themarus  de  Bywende,  Geltmams  prepositus  de  Heninghe, 
sacerdos  de  Slathem  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  domini 
Tcfi.  cco.  x^x^xöxOyiiii.^  yü.  kalcudas  maii. 

Or,  im  Archiv  zu  DoratadL  Siegeln:  1.  das  des  Ludolf  von  Schiaden  an 
roten  Seidenfäden,  2,  wohl  das  des  Hermann  von  Schiaden  von  gelben  Seidenfidfn 
verloren,  3,  das  des  Ausstellers  an  roten  Seidenfäden,  4.  beschädigtes  des  Dietrick 
von  Hessen  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  5,  das  des  Bernhard  van  Hagen  a» 
gleicher  Befestigung,  6,  mit  Befestigung  verloren,  7.  Bruchstücke  des  des  Konrad 
von  Dorstadt  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

816.  Das  Kreuzstift  kauft  von  Dietrich  von  Drispenstedl  eine 
Refite  zurück.     1249  Mai  25, 

Fidelibus  omnibus,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  capi- 
tulum  sancte  Crucis  Hildensemensis  salutem  in  domino.  Notum  esse 
cupimus  presentibus  et  futuris,  quod  Theodericus  de  Drismenstede 
recepit  a  nobis  sex  talenta  Hildensemensis  monete  et  renundayit 
lingua  et  manu  Uli  talento,  quod  ab  ecclesia  nostra  ei  dari  debnit 
annuatim  tempore  rite  sue.  Et  hoc  factum  fiiit  presentibus  nobis 
videlicet  Kichardo  decano  ecclesie  sancte  Cracis  et  Wolthero  et 
Friderico  sacerdotibus  ibidem  et  Ludolfo  diacono  et  Conrado,  LndoUo, 


1249.  415 

Hugone  sabdiaconis  eiusdem  loci,  Ludolfo  ibidem  yicario.  Testes 
Iiaias  rei  sunt  Herebordns  frater  eiusdem  Tiderici  de  Drismenstede, 
Meynardus  Thelonearius,  Engelbertus  Auceps,  Henricus  de  Netheloge, 
Phylippus,  Udo,  Eylardas.  Ne  igitur  imposterum  factum  istud  veniat 
in  dubium,  ipsum  conscribi  fecimus  et  illud  sigillo  ecclesie  nostre 
sigillavirnus  ad  cautelam.  Actum  anno  domini  rn9.  cco.  xl^.  Ix^-.,  viiJ) 
kalendas  iunii^  scilicet  in  die  Urbani. 

Or,  im  KgL  SU-A,  zu  Hannover,  Kreuzatift  Nr.  82,  Bruchstück  des  Konvents- 
Hegels  an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 

817«  Papst  Innocenz  IV,  erteilt  allen,  welche  die  Moritzkirche 
(sanctorum  Mauricii  et  Candidi)  am  Tage  dieser  Heiligen  und  am 
Dedihationstage  bestachen,  vierzig  Tage  Äblass.  Lyon  1249  Juni  2 
(iüi.  nonas  iunii,  pontiflcatus  nostri  anno  sexto). 

Gedr.  nach  Cop.  des  Moritzstiftes  aus  dem  15.  Jahrhundert,  Ms.  514  fol.  36 
der  Beverinischen  Bibliothek,  Doebner,  ÜB.  III,  S.  641  Nachtr.  Nr.  18. 

818.  Bischof  Heinrich  übergibt  den  Bürgern  wegen  ihrer  Treue 
im  Kriege  und  der  Ausgaben  an  Wachen  und  Stadtbefestigung  das 
heim  Oodehardihloster  gelegene  Burgthor  und  die  ganze  Mauer  mit  dem 
Wege  um  die  Stadt,  sodass  sie  das  Thor  wie  jedes  Stadtthor  öffnen 
und  schliessen  können,  sowie  die  Macht,  die  kleineren  Thore  zu  ver- 
schliessen.     Hildesheim  1249  Juli  23  (x.  kalendas  augusti). 

Angebliches  Or.  im  Stadtarchiv  Nr.  23.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  100  Nr.  206, 
Lauenstein,  Bist.  dipl.  I,  412;  Tripart.  demonstr.  Atd.  Nr.  73. 

810.  Dominus  Hermannus  Hildensemensis  electus  unter  den 
Zeugen  der  Urk.  des  Herzogs  Otto  von  Braunschweig  für  das  Kl. 
Riddctgshausen.     1249  Dezember  11  (iii.  idus  decembris). 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Kl.  Biddagshausen.  Gedr. 
Asseburger  ÜB.  I,  8. 178  Nr.  256. 

820*  Der  Konvent  des  Kl.  Wöltingerode  übergibt  der  Vorsteherin 
des  Krankenhauses  ein  Allod  in  Isingerode  und  den  kleinen  Zehnten 
daselbst  zu  angegebener  Verwendung.     1249. 

Ida  dei  gratia  abbatissa,  Lambertus  eiusdem  gratia  prepositus 
totusque  conventus  in  Waltingerode  omnibus  in  perpetuum.  Actiones 
mundane  cum  tempore  pretereunt,  si  non  testium  vel  litterali  testi- 
monio    conseryantur.    Eapropter  sciant  universi,  ad  quos  presens 


^)  Muss  yiii.  heissen. 


416  1249. 

scriptum  pervenerit,  quod  nos  nnanimi  fratrum  et  conventus  nostii 
voluntate  magistre  inflrmaram  vel  quecumque  sibi  hac  in  cura  snc- 
cesserit,  allodium  Ysingherode  cum  tredecim  mansis  colendum  por- 
reximus  iure  perpetuo  possidendum.  Predictorum  autem  mansonun 
sex  nostre  solvent  ecclesie,  de  quibus  anno  quolibet  xxvi  solidos 
ministrabit,  de  tribus  vero  domino  Giselero  de  Cella  vel  quicumqne 
suus  successor  exstiterit  dimidiam  marcam  Halberstadensis  argesti 
procurabit,  quatuor  autem  reliquos  suis  usibus  libere  deputabit.  Pre- 
terea  decimam  pretaxate  curie  agrorum  et  pecudum,  quod  vulgariter 
ochteme  dicitur,  sibi  sub  hac  constitutione  donavirnus,  ut  singulis 
annis  ei,  que  custos  nostri  loci  fuerit,  ad  comparanda  lominaria 
duas  marcas  examinati  argenti  debito  tempore  subministret.  Hains 
rei  qui  interfnerunt  sunt  testes  ego  I(da)  abbatissa  et  L(ambertos) 
noster  prepositus  et  Adel(heidis)  priorissa,  frater  Thiethardus  de 
Ovili,  frater  Johannes  Sutor,  frater  Herbordus,  frater  Ecbertos  et 
alii  quam  plures.  Ne  quis  igitur  successorum  nostronim  factum  hoc 
nostrum  possit  vel  audeat  inflrmare,  presentem  paginam  ecclesie 
nostre  sygillo  confirmatam  sibi  donavimus  ad  cautelam.  Acta  sunt 
hec  anno  gratie  jific^cP.  jMjfi, 

Or.  im  KgU  St.-A.  zu  Hannover,  WöUingerode  Nr.  20.  Regt  des  KohmhU- 
siegele. 

821.  Propst  Bertoldf  Priorin  Johanna  und  der  Konvent  des 
KL  Dorstadt  verkaufen  dem  Marienhospital  in  Braunschweig  viertAalb 
Hufen  in  Biewende  (Biwende).    1249. 

Huius  rei  testes  sunt  humiles  ancille  Christi  et  fratres  nostri 
cenobii  Qertrudis  de  Wincenborh,  Oda  et  Gecilia  de  Wittenvils, 
Eckehardus  sacerdos,  fratres  Winandus,  lordanis,  Luderus,  Albertos, 
und  Braunschweiger  Satsherren. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Braunschweig.  Siegel  gut  erhalten.  Oedr.  Pitterims, 
Amoenit.  pol.  VIII,  S.  2332,  Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  Braunsehweig  U,  S.  SO  Nr.  /Ä 

822.  Graf  Heinrich  von  Schiaden  und  seine  Bruder  verpfand^i^ 
dem  Kl.  Dorstadt  vierzehn  Hufen  (in  Dorstadt)  für  81  Mark  auf  27 
Jahre  und  stellen  dem  Orte  einen  WaldtheU  zurück.     1249. 

H(einricus)  dei  gratia  comes  de  Sladem  et  fratres  sui  dominiis 
L(udolfus)  canonicus  Halberstadensis  et  Her(mannus)  canonicus 
Magdeburgensis  omnibus  hoc  scriptum  inspecturis  salutem.  NoTerint 
tam  presentes  quam  posteri,  quod  bona  nostra  xüii  mansos  pro  Ixzx 


1249.  417 

marcis  et  una  examinati  argenti  claustralibus  in  Dorstadt  obligavirnus 
tali  adiecta  couditione,  quod  singoiis  annis  peccunie  prenotate  iii 
marcis  decrescent  itaque  xx  et  vii  annis  revolatis  bona  nostra 
libera  nobis  et  expedita  remanebnnt.  Hec  igitnr  bona  ante  nativi- 
tatem  sancti  lohannis  babtiste  sunt  redimenda.  Quando  vero  clau- 
stralibus xl  marcas  novissime  accommodatas  restituimus,  dicta  bona 
nostra  in  statu  priori  persistent,  sicuti  in  privilegio  episcopi  L(udolfl) 
Halberstadensis  felicis*)  memorie  continetur.  Partem  quoque  silve 
attinentis  ville  in  Dorstat  ipsis  civibus  et  ville  restituimus  ex- 
peditam.  Hü  fuerunt  presentes  dominus  Fridericus  Friso,  dominus 
Alexander  de  Werre,  dominus  Ludolfus  de  Sudborch,  dominus  Qunce- 
linas  de  Lengede  et  alii  quam  plures.  Acta  sunt  hec  anno  gratie 
ro.  cc.  xl.  viiii. 

Or.  im  Archiv  zu  Darstadt.     Beschädigtes  Siegel  des  Grafen  Heinrich, 

828*  Herzog  Otto  von  Braunschweig  schenkt  dem  KL  Loccum 
den  Bach  (Meerbach),  tvelcher  aus  dem  Steinhuder  Meer  (de  stagno, 
quod  Tocatur  Mare  aput  Wunnestorp)  ßiesst.  Im  Lager  bei  Hildes- 
heim  (in  castris  apud  Hildensem)  1249. 

Huius  rei  testes  sunt  comes  Olricus  de  Regensten,  comes 
Lndolfiis  de  Halremunt,  Ecbertus  de  Wulferbutle,  Boldewinus  de 
Blankenborch,  Heinricus  de  Lobeke,  Otto  et  Hillebrandus  fratres 
de  Herberge,  Johannes  de  Brunesrothe. 

Or»  im  Archiv  des  Kl.  Loccum.  Gedr.  v.  Hodenbei'g,  Calenberger  ÜB.  III, 
S.  91  Nr.  124.  Also  Belagerung  Hildesheims  durch  Otto  infolge  der  ZuHewahl  / 
vgl,  Lüntzel,  Gesch.  v.  Hild.  II,  S.  258. 

Hf^.  Vogt,  Bürgermeister,  Satsherrn  und  die  Bärger  von  Hildes- 
heim  einigen  sich  mit  detn  Propst  Dietrich  und  dem  Bartholomaistifte 
dahin,  dass  dessen  Mühle  nach  dem  Graben  der  Stadt  verlegt  und  aus 
ihr  zwei  Mühlen  gemacht  werden,  sotvie  dass  dessen  Wasser  in  den 
Graben  der  Stadt  geleitet,  aber  nicht  so  gestaut  werden  solle,  dass  die 
Garten  und  Gebäude  des  Stiftes  dadurch  leiden.  Die  Stadt  zahlt 
dafür  eine  jährliche  Abgabe  von  Getreide,  die  auch  dann  dem  Stifte 
entrichtet  werden  soll,  tvenn  die  Mühlen  eingehen.     1249. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Bartholomäistift  Nr.  8  mit  Rest  des  älteren 
Stadtsiegels  an  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Beitr.  zur  Hildesh.  Gesch.  /,  S.  419, 
Doebner,   ÜB.  1,  S.  101  Nr.  208. 

*)  Or.  felici. 
Hildesh.  IIB.    U.  27 


418  1249. 

825«  Der  Rat  verkauft  dem  Bürger  Arnold  vom  Damme  die 
Stätte  der  zerstörten  Burg  Bennoburg,  die  ihm  Eberhard  von  Lütter 
für  130  Pfund  aufgelassen  hat.     1249. 

Angebliches  Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim,    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  lOu 

Nr.  207.  I 

I 

826.  Bischof  Heinrich  besiegelt  das  Stadtre4:ht  von  Hildesheiw. 
0.  D.  (1249). 

Or.  itn  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr.  790.  Beschädigtes  Siegel  des  Bisehofi 
an  violetten  Seidenschnüren.  Oedr.  Grupen,  0^'ig.  Hannov,  S,  233,  Pufendorf, 
Observ.  IV.  append.  S,  282,  Orig.  Ouelf.  IV,  S.  242,  Doebner,  ÜB.  J,  S.  102  JVr.m 

827.  Domherr  F(riedrich)  in  Goslar  schreibt  dem  Domscholaster 
M(einhard),  tme  er  gehört  habe,  dass  der  Bischof  ihm  und  dm 
Dechanten  (des  Andreasstiftes),  Johann  von  Göttingen,  die  Untersuchwifj 
einer  Streitsache  zwischen  dem  Domstift  Goslar  und  der  Hildesheimer 
Kirche  übertragen  habe.  Er  (M.)  habe  jetzt  Gelegenheit,  die  Oaslarer 
Kirche  zu  ehren,  wie  das  der  verstorbene  Bischof  Konrad  gethan  habe. 
0.  D.  (1249). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstifi  Hildesheim  Nr.  195.  Siegel  nAft 
Befestigung  verloren.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S,  578  Nr.  629  zu  1246—49.  Da  Bisck^ 
Konrad  erst  1249  gestorben  ist  und  Domscholaster  Meinhard  nur  bis  zu  dinm 
Jahre  nachweisbar  ist,  muss  der  Brief  in  dieses  Jahr  gehlen. 

828.  Volrad  vofi  Depenau  resigniert  dem  Bischof  (Heinrich)  den 
Zehnten  in  Gamsen  (Qammenhusen)  zu  Gunsten  des  Kl.  Isenhagm. 
0.  D.  (um  1249). 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Isenhagen.  Gedr.  Zeitschrift  1868  S.  125,  ÜB,  des 
Kl.  Isenhagen  (Lünehurger  ÜB.  V)  S.  11  Nr.  23;  wegen  der  Datierung  vgl  2fr.  2:. 

Hft9m  Bischof  Heinrich  berichtet  den  Hergang  seiner  Wahl  »** 
Beweise  ihrer  Rechtmässigkeit.     0.  D.  (1249). 

H(eiiiricus)  dei  gratia  EUldesheimensis  episcopns  omnibas  fidelibas 
salutem  in  domino.  Presentis  temporis  generatio  hoc  sibi  habet 
Vitium  innatum,  ut  erga  prelatos  ecclesiarum  invidie  facibns  moTe- 
atur  et  preterea  omne  meritum  et  beneflcia  eorum  obscarare  wn 
erubescat.  Ne  igitur  electio  raea  inpostemm  aliqua  detractionis 
nota  aspergatur,  noverint  universi  fldeles,  quod  defancto  pie  memorie 
C(onrado)  episcopo  predecessore  meo  ad  substitutionem  alteriua  ep- 
scopi  tota  ecciesia  nostra  consedit.   Omnibus  ita  hinc  inde  secimdii» 


1249—52.  419 

votorum  snorom  opinionem  mnlta  dicentibas  iv  persona  tandem  pro- 
posite  sunt,  et  dum  fere  pertinaciter  quilibet  persone  denominate 
adheret,  pluribus  visum  est,  ut  religiosorum  viroruin  consilio  elec- 
(ionem  deberemns  submittere.   Sed,  fateor,  non  consensi,  quia  circa 
Imiasmodi  consilia  favor  et  gratia  plenunqae  solet  equitatis  iudicium 
declinare.   Hac  igitar  occasione  tempns  protelatum,  quantum  canones 
instituernnt.    Iteram  autem  missas  ab  ecclesia  apud  dominam  im- 
peratorem  obtinui,  ut  reditus  episcopales  non  distraherentur  usque  ad 
electionem  episcopi;  quod  autem  apud  ipsum  ad  commodum  meum  nou 
laboraverim,  novit  dominus  et  dominus  Imperator,  qui  hoc  ipse  coram 
prelatis  et  ministerialibus  et  liberis  est  testatus.   Die  autem  statuta 
nobis  ad  electionem  residentibus  invocato  spiritus  sancti  auxilio 
pretermissis  personis,  que  competitores  videbantur,  ad  insufflcientiam 
meam  oculos  iniecerunt  uno  tantum  reclamante,  qui  commonitus 
feliciter  acquievit.    Sic  ergo  electione  celebrata  tempore  congruo 
a  domino  imperatore  investitus  et  subsequenter  a  domino  Moguntino 
sacerdotalem  et  episcopalem  benedictionem  presente  et  rogante  ec- 
clesia mea  snscepi.   Ne  igitur  hanc  veritatis  seriem  Tel  iuvidia  vel 
ignorantia  valeat  obumbrare,  hoc  scriptum  duobus  sigillis  scilicct 
meo  et  ecclesie  mee  feci  annotari. 

Q^dr,  Schannat,  Vindem,  I,  205,  wonach  hier  wiederholt  und  Zeitschrift  1896 
S,  130.  Hegest  Böhmer-Ficker-Winkelmann,  Heg,  imp,  V,  4,  Nr,  11508.  Da  Bischof 
Konrad  als  verstorben  bezeichnet  wird,  so  kann  die  Urk,  nicht  vor  1249  ausgestellt 
sein.  In  diesem  Jahre  aber  scheint  der  Kampf  um  den  Bischofssitz  besonders 
^rftig  geführt  worden  zu  sein  (vgl.  Nr.  823)  und  wir  haben  in  obigem  Schreiben 
vielleicht  eine  Flugschrift  zu  sehen.  Aldinger  in  Zeitschrift  a.  a.  0.  hält  das 
Schreiben  ßkr  unecht  oder  für  eine  Siilprobe.  Unrichtig  ist  jedenfalls  auch  die 
Angabe,  dass  die  Wahl  erst  nach  Konrads  Tode  erfolgt,  da  Konrad  nicht  im 
Amte  starb,  und  die  Angaben  über  die  Vorgänge  bei  der  Wahl  weichen  von  denen 
des  Chron.  Hildesh.  Mon.  Germ.  SS.  VI,  S.  861  wesentlich  ab. 

SSO*  Propst  und  Konvent  des  KL  Dorstadt  bekunden  über 
mehrei'e  Schenkungen  des  Priesters  Zacharias,  Kanonikers  des  Stiftes 
st.  Blctsii  in  Braunschweig.     0.  D.  (1249 — 52). 

Dei  gratia  B(ertoldus)  prepositus  totusque  conventus  in  Dorstat. 
Quecumque  geruntur  a  viris  religiosis  ad  laudem  dei  et  salutem 
animarum  irritari  non  debent,  sed  perhenni  scripture  memoria  con- 
firmari.  Notum  slt  ergo  omnibus  tarn  presentibus  quam  fhturis, 
quod  Zacharias  sacerdos  et  canonicus  sancti  Blasii  in  Bruneswic 
maosum   quendam  in  Betmare  situm  xxyiii  solidos  solventem  pro 

27* 


m  1250. 

xii  marcis  puri  argenti  comparavit  et  eundem  cenobio  in  Dorstat 
contulit  in  proprium  usum  fnictuum  sibi  et  lohanni  clerico  suo 
quoadusque  viverent  retinendo.  Insuper  tres  mansos  in  villa  Rodhe 
sitos  tria  talenta  et  yi  solidos  solventes  pro  xl  libris  comparavit 
et  eosdem  predicto  cenobio  contalit  sab  hac  forma,  ut  ipse  et  pre- 
fatus  clericus  snus  lo(hannes)  usum  fructuum  temporibus  vite  eoran 
inde  perciperent.  Verumtamen  unum  de  predictis  talentis  in  morte 
W(indelburgis)  mulieris  bone  memorie  pro  salute  anime  sue  relaxavil 
Procedente  vero  tempore  de  consensu  predicti  Z(acharie)  facton 
est  concambium  inter  cenobium  de  Dorstat  et  cenobium  de  Henincke, 
in  quo  concambio  predicti  mansi  in  dominium  cenobii  de  Henincke 
devenerunt.  Ipse  vero  censum  predictorum  mansorum  ad  petitionem 
prepositi  et  conventus  de  granario  cenobii  de  Dorstat  exspectabit. 
Devoluto  vero  tempore  mansum  et  dimidium  in  Hogenrodh  situm  a 
domino  Simone  de  Wlotedhe  pro  xxv  libris  comparavit  redditos 
inde  provenientes  filiabus  suis  in  eodem  cenobio  deo  famulantibos 
assignando  et  lo(hannem)  fratrem  earum  procuratorem  constitoendo. 
ut  ipse  eis  necessaria  temporibus  suis  fideliter  amministret.  Si  vero 
ipsum  discedere  contingerit,  in  potestate  earum  erit,  ut  sibi  pro- 
curatorem eligant  quem  velint.  Si  vero  una  illarum  vel  dne  migra- 
verint,  tercia  in  plena  perceptione  permanebit.  Post  mortem  vero 
omnium  spectabit^)  ad  cameram  ad  consolationem^)  panperum  et 
infirmarum.  Postmodum  sepe  dictus  Z(acharias)  quandam  decimam 
in  Nienkerke  sitam  super  xi  mansos  pro  xii  talentis  comparavit, 
quam  ipse  et  lo(hannes)  clericus  suus  temporibus  vite  eorum  possi- 
debunt  fructus  inde  provenientes  recepturi.  Post  mortem  vero  eorum 
vacabit  ecclesie  libera  et  soluta.  Ut  ergo  hoc  presens  factum  semper 
firmum  maneat  et  inconvulsum,  sigillo  nostro  et  ecclesie  feeimns 
roborari.    Acta^)  sunt  hec  anno  domini  m^.  cc».  lxvi<>. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt,     Die   beiden  Siegel  beschädigt  an  iceis9em  ge- 
flochtenen Hanfichnüren.    Die  Vrk,  Simons  von  Flöthe  oben  Nr.  602. 

881.    Die   Grafen  von  Wohldenberg  als  Patrone  der  Kirche  in 

Ottbergen  tatischen  mit  detn  Kreuzstift  eine  Hufe  in  Otibergeti  ff^g^ 
eine  in  Lesse  ein.     Wohldenberg  1250  (?)  Mai  30. 


0  spectabit  über  der  Zeile.  -)  Or.  consalationem.  ')  Das  Datum  jfpJ/rr 
nachgetragen  und  unrichtig,  da  Propst  Bertold  nur  bis  1252  nachtreisbar  i^,  ^« 
Nachfolge}'  Konrad  seit  1255. 


1250.  421 

Borchardus  et  HeiDiicas  fratres  comites  dei  gratia  et  Sophia 

mater  eorum  eadem  gratia  comitissa  de  Woldenberg  omnibus  hoc 

scriptum  inspecturis  salutem  in  domino  Ihesu  Christo.    Presencium 

testimonio,  qae  parem  vim  habent  H^um  testibus,  declaramos,  quod, 

cnm  ecclesia  sancte  Cmcis  haberet  mansnm  unam  situm  in  villa 

Otberg  et  ecclesia  Otberg  alteimm  mansam  haberet  in  villa  Lesse 

iacentem,  ntrobiqne  ntilitate  inspecta  placoit  capitulo  ecclesie  sancte 

Cmcis  et  nobis  tamquam  patronis,  Tiderico  sacerdoti  et  parrochianis  in 

Otbei^  commutacionem  de  mansis  fieri  snpradictis,  ita  quod  ecclesia 

sancte  Cmcis  mansam  illam  in  Lesse  ab  omni  iure  advocacie  teneat 

expeditum^  sicnt  liberum  ab  advocacia  ecclesie  in  Otberg  tradidit 

mansum  suum.   Ut  autem  huiusmodi  commutacio  in  futurum  maneat 

inconvalsa,  presentem  paginam  scribi  fecimus  et  sigillorum  nostrorum 

munimine  roborari.     Testes  huius  rei  sunt  Lippoldus  et  Andreas 

filius  Sans  de  Lüttere,  Heinricus  de  Gesen,  Engelhardus  de  Nane- 

kessen  et  Elgerus  de  6rone  milites,   et  Heinricas  de  Dunchem, 

Ludolfus  filius  Hedenrici  de  Otberg,  Tidericus  de  Otberg,  Tidericus 

de  Bettenem  et  Beinwardus.   Datum  Woldenberc  iii.  kalendas  iunii 

anno  domini  m9.  cc^.  1. 1) 

Or»  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover y  Kreuzsiift  Nr,  8.    Beide  Siegel  verloren. 

HSftm    Das  KreuzsHß  einigt  sich  mit  Bitter  Heinrich   WtUfgrave 
wegen  des  Zehnten  in  Eüper.     1250  Juni  9. 

Richardus  dei  gratia  decanus  et  totum  capitalum  ecclesie  sancte 

Crucis  Hildensemensis  omnibus  haue  cartulam  inspecturis  salutem. 

Notum   Sit,  quod,  cum  Henricus  miles  dictus  Wlfgrove  occasione 

magno  decime,  quam  ipse  habet  Rubere,  auferret  nobis  per  violentiam 

decimam  novalis  scüicet  Ruberehop,  quam  episcopus  Hartbertus  olim 

dederat  ad  ecclesie  nostre  lumen,  tandem  pro  bono  pacis  a  probis 

viris  ad  hoc  inductus  fuit,  quod  coram  Lippoldo  de  Escherte  et  filio 

patrui  sui  lohanne  nomine,  a  quibus  in  feodo  tenuit  iamdictam  illam 

decimam  maiorem,  promisit,  quod  dabit  quinque  libras  cere  annuatim 

in  feste  Michaelis  ad  lumen  ecclesie  sancte  Crucis  de  decima  supra- 

dicti    novalis  scilicet  Ruberehop,   que   est  ecclesie  sancte  Crucis. 

Preterea  hoc  dictum  fuit  et  promissum,  quod,  si  heredes  sui  im- 

postenun  non  sint  voluntarii  ad  has  quinque  libras  cere  dandas, 

^)  X>a«  1  kaum  sichtbar,  und  es  muss  dahingestellt  bleiben,  ob  hinter  1  nicht 
toch  ein   Buchstabe  (eine  Zahl)  gestanden  hat. 


422  1260. 

ecclesia  sancte  Crucis  debet  habere  liberam  potestatem  faciendi  de 
decima  sua  iam  dicta  quod  sibi  placet  et  quod  videbitnr  expedire. 
Preseotes  erant  Richardus  decanus,  Woltherus,  Fridericus  saeerdotes, 
Ludolfus  diaconus,  Conradus,  Ludolfus,  Hugo  subdiaconi  canonici 
sancte  Crucis,  itena  lohannes  de  Arbeke*)  et  Conradus  de  Berkem 
milites  et  Reynardus  sacerdos  de  Rubere  et  alii  quam  plures.  Ne 
igitur  imposterum  hoc  veniat  in  dubium,  conscribi  et  sigillo  ecclesie 
nostre  fecimus  sigillari.   Actum  anno  domini  vaP.  cc^.  R,  v^.  idns  innii. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  85.  Beschädigtes  SHftsti^ 
an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen, 

888.  Albert,  Propst  des  Kreuzstifles,  Konradj  Otto,  Ludwig  und 
Hermann,  Brüder,  Grafen  von  Eberstein  genehmigen,  dass  das  Dorf 
Wellersen  (Welderekeshusen)  von  der  Kirche  in  Sieboldshausen  eximiert 
werde  unter  der  Bedingung,  dass  das  (in  MariengaHen)  zu  errichtende 
Kloster  eine  Abgabe  an  die  Kirche  zahle,  1250  Juni  19  (xü?^. 
kalendas  iulii). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Mariengarten  Nr.  5.  Von  den  fünf  Siefdn 
das  des  Propstes  gut  erhalten,  die  anderen  beschädigt. 

884.  Bischof  Heinrich  erteilt  allen,  welche  zum  Bau  der  Michaelis- 
kirche beitragen,  dreissig  Tage  Ablass.  Hildesheim  1250  Juni  26 
(iiii.  kalendas  iulii,  pontificatns  nostii  anno  quarto). 

Gr.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Michaeliski  Nr.  47.  Beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  8. 106  Nr.  210. 

885.  Bischof  Heinrich  überträgt  mit  Zustimmung  des  DomkapüA 
dem  Kl.  Loccum  drei  Hufen  in  Oedelum,  die  das  Kloster  von  Eberhard 
von  Berken  gekauft  und  dieser  dem  Grafen  Heinrich  d.  Ä.  von  WoUden- 
berg  und  dieser  dem  Bischöfe  resigniert  hat,  sowie  drei  Hufen  äpenda, 
welche  das  Kloster  von  den  Brüdern  Dietrich  und  Rathard  von  Oedefi» 
gekauft  und  diese  dem  Bischof  aufgelassen  haben.  Bethein  1250  Juli  »^^ 
(quarto  kalendas  augusti,  pontificatus  nostii  anno  quarto). 

Huius  rei  testes  sunt  Renoldus  maior  prepositus,  lohannes 
thesaurarius,  Conradus  de  Alta  fago,  Henricus  de  Toshem,  Volradus 
de  Goslaria  canonici  Hildensemenses ,  Henricus  de  Honburg ,  Con- 
radus marscalcus,  Ecbertus  camerarius,  Hartungus  de  Aulica,  Thit- 
hardus  dictus  Clericus,  Gerhardus  de  Howardeshem. 


^)   Von  hier  ab  andere  Hand  und  Tinte. 


1250.  423 

Or.  im  Archiv  des  KL  Loccum  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  und  des  Dom- 
hapUeh  an  weissen  und  blauen  Hanffäden.  Gedr,  Orig.  Ouelf  IV,  Ä  491,  von 
Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  HI,  8. 124  Nr.  181  zu  1254  August  1,  was  den  Ponti- 
ßkaUjahren  und  dem  Umstände  nicht  entspricht,  dass  Reinhold  1252  bereits  cUs 
gewesener  Dompropst  bezeichnet  wird.    Vgl.  auch  die  folgende  Nr. 

886.  Bischof  Heinrich  genehmigt,  dass  das  Domkapitel  OUter  in 
Oedelum  dem  Kl.  Loccum  für  35  Mark  verkauft  und  aus  dem  Erlös 
solche  in  Machtsum  zur  Unterstützung  der  Scholaren  ersteht.  Kl.  Escherde 
1250  Juli  29.  (pontificatus  nostri  anno  quarto^  quarto  kalendas 
angusti). 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  an  weissen,  blauen 
and  roten  Hanffäden.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  IIl,  S.  104  Nr.  148. 
Die  entsprechende  Urk.  des  Domkapitels  unten  Nr.  785. 

8S7«  Bischof  Heinrich  überträgt  den  Nonnen  der  Maria  Magdalena 
fünf  Hufen  in  Sorsum  und  den  Zehnten  des  Dorfes,  den  sie  von  dem 
Ministeried  Lippold  vom  Werder  gekauft  haben.  Hildesheim  1250 
August  2.  (?) 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.^)   Heinricas  dei  gratia 
Hüdensemensis  episcopus.    Quia  labente  tempore  labi  solent  a  me- 
moria que  gernntur  in  ipso,  expedit  et  honestum  censetur,  ut  scrip- 
tare  testimonio  rei  geste  noticia  teneatnr.   Presentibns  itaqne  litteris 
notom  facimus  universis,  qnod,  cnm  dilecti  in  Christo  Bruno  pre- 
positus   et  conventus  soromm  domos  sancte  Marie  Magdalene  in 
Hildensem  penitentium  quinqne  mansos  sitos  in  Sudtherem  prope 
Embreke  cnm  omnibus  eomm  attinentiis  et  decimam  etiam  yille 
einsdem  a  Lippoldo  dicto  de  Insula  ministeriali  nostro  et  a  suis 
fratribns  pro  ducentis  libris  et  quindecim  comparassent,  nos  indncti 
zelo  caritatis  et  favore  religionis,  quam  etsi  non  habeamus  tu  nobis 
tarnen  fovere  tenemur  in  aliis,  ipsos  quinque  mansos  cum  omnibus 
Bomm  attinentiis  et  iure  quolibet  nobis  ex  resignatione  dictorum 
Lippoldi  et  fratrum  ac  heredum  suorum  vacantes  et  liberos  ac  ple- 
larie    expeditos  in   anime  nostre  remedium   contulimus   conventui 
roromin  penitentium  prelibato  una  cum  decima  supradicta,  quam  a 
lobis  tenentes  in  feodo  viri  nobiles  Johannes  et  Gerardus  fratres 
omites  dicti  de  Scowenburch  domini  Holtzatie  sibi  prius  resignatam 
.  sepedictis  videlicet  Lippoldo  dicto  de  Insula  et  suis  fratribus  ac 
oheredibus  nobis  libere  resignarant,  plenam  habentes  flduciam  et 


1)    Verlängerte  Schrift. 


424  1250. 

spem  firmam,  qiiod  hec  nostra  donatio  cum  consensu  nostri  fiicta 
capituli  perpetao  duratura  et  dictarum  sororum  pia  orationam  parti- 
cipatio  nobis  multum  prodesse  debeant  apud  deum.    Ut  autem  hec 
nostra  donatio  immobilis  permaneat  atqiie  firma,  präsentes  litteras 
scribi  super  Iioc  et  sigillis  nostro  et  ecclesie  ad  cautelam  fecimus 
communiri.     Testes  vero  huius  rei  sunt  Wemerus  prepositos  in 
Lammespringe,  Hartmannus  decanus  Goslariensis,  Heinricus  dictos 
de  Tossem,  prepositns  sancte  Crucis,  Wlradns   cantor,  Amoldns 
plebanus  in  Alvelde,  Heinricus  et  Heinricus  in  Chyerstede  et  in 
Gledinge   plebani   clerici,   Lippoldus   et  Basilius   fratres   dicti   de 
Escherte,  Heiniicus  de  Lapideo  monte,  Ecbertus  camerarius,  Ever- 
ardus  de  Lutthere,  Theodericus  de  Rothinge,  Hoierus  de  Piscina, 
Willebrandus  de  Bedhen,  lohannes  de  Sudtherem,  Ernestus  filios 
Emesti,  Theodericus  frater  Willebrandi  de  Redhen,  Luppoldus  dictos 
de  Rotthinge,  Ludolfus  de  Boltessem,  Wemerus  de  Borsem,  lordanos 
de  Ilthem,  Crafto  de  Hemmedesdore,  Hermannus  de  Stemne,  Bern- 
hardus  dictus   Strikh,  Heinricus   de  Lodhen  milites,  Theodericus 
camerarius  noster,  Albertus  dictus  de  Osedhe,  Grereco  camerarius 
et  alii  quam  plures  tam  clerici  quam  layci.   Actum  Hildensem  anno 
incamationis  domini  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo,  ^)  ponti- 
ficatus  nostri  anno  quarto,  quinto^)  nonas  augusti. 

Or.  im  Kgl,  SL-A,  zu  Hannover,  Mar,  Magdal,  Nr,  43.  Siegel  des  Bi^^J* 
und  des  Domkapiiela  an  blauen  und  weissen  Hanffäden, 

8S8.  Bischof  Heinrich  fordert  zur  Hülfe  der  armen  Nonnen  i^ 
Maria  Magdalena  auf  und  verleiht  den  TJnterstützern  Äblass  von  vierzig 
Tagen.     Hildesheim  1250  September  11. 

Henricus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi 
fidelibus  per  suam  diocesim  constitutis  salutem  in  dominomm  domino 
dei  filio  Ihesu  Christo.  Cum  sorores  domus  sancte  Marie  Hagdalene 
in  Hildensem  penitencium  de  propriis  facultatibus  sustentari  non 
valeant,  nisi  fidelium  elemosinis  adiuventur,  nos  ipsarum  compasri 
inopie  cupientes  eisdem  pietatis  aminiculo  quo  possumus  subTeoire 
universitatem  vestram  rogamus,  monemus  et  hortamur  attente  in 
remissionem  vestrorum  vobis  peccaminum  iniungentes,  quatinns  prp 
divina  reverencia  et  nostra  nuncios  ipsarum,  cum  ad  vos  accesserint. 
benigne  recipientes  ac  favorabilHer  pertractantes  eis  pias  elemosittas 
et  grata  caritatis  subsidia  erogetis,  ut  pro  modico,  quod  ipsis  iii- 

0  Or,  qumquasJmo.        *)  Im  Datum  steckt  ein  Fehler. 


1250.  425 

spirante  domino  contnleritis,  centaplum  in  presenti  et  Titam  etemam 
Taleatis  recipere  in  fdtnro  omnium  orationum  et  bonorum  operum, 
qne  apad  eas  sacre  religionis  fiunt  exerciciis,  participes  constituti. 
Nos  eciam  de  omnipotentis  dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et 
Pauli  apostolornm  eins  et  beate  Marie  perpetue  virginis  meritis  et 
aactoritate  confisi  omnibns  yere  penitentibns  et  confessis,  qui  eis 
mannm  porrexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi 
penitentia  misericorditer  relaxamus  presentibus  post  nunc  instans 
qninqaennium  minime  yalituris,  quas  deferri  per  questuarios  districtius 
iDhibemus  eas,  si  secus  actum  fuerit,  carere  viribus  decementes. 
Datum  Hildensem  iü^.  idus  septembris  anno  domini  millesimo  cc^.  1^. 

Or.  im  Kgl,  St.^Ä.  zu  Hannover,  Mar,  MagdaL  Nr»  44.  Beschädigtes  Siegel 
den  Bischofs  an  weissen  und  blauen  Hanffäden, 

880.  Abt  Gerhard  und  der  Konvent  des  KL  Ringelheim  (Ringelem) 
verkaufen  für  62  Bremer  Mark  dem  Kl.  Schinna  ihre  Güter  bei 
Wildeshausen,  die  sie  wegen  der  Belästigungen  der  Menschen  und  wegeti 
des  weiten  Weges  nicht  gaiügeiid  nützen  und  schützen  klhuien,  nämlich  in 
Aldrup,  Damme,  Sierhausen  (PSutterhusen),  Carum,  Beckein,  Rechterfeld, 
Düngstrup  und  Pestrup.   Düngstrup  1250  Oktober  9  (vii.  idus  octobris). 

Testes  liuius  rei  sunt  Heiuricus  comes  de  Aldenborchi,  Otto  de 
Brokhofe  et  Conradus  filius  suus,  Heinricns  de  Lobeke,  lohannes, 
Nicolaus,  losep  canonici  in  Wildeshusen,  Warmundus  *)  plebanus  in 
Hanovere,  Bertoldus  sacerdos  sancti  Egidii,  Olricus  scriptor  comitum 
de  Woldenberch,  Heinricns  camerarius  de  Ringelem. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Celle  Or.  Des.  13,  XI,  22  Nr.  18.  Das 
stark  beschädigte  Siegel  des  Konventes  liegt  lose  bei,  das  des  Abtes  verloren.  Gedr. 
V,  Hodenberg,  Hoyer  ÜB.  VII,  S,  21  Nr.  27.  In  einer  undatierten,  aber  wohl 
gleichzeitigefi  Urk.  des  Abtes  Gerhard  überträgt  dieser  dem  Kl.  Schinna  die  Güter 
in  Düngstrup  und  anderen  Örtem,  kann  aber  für  die  freie  Vogtei,  die  ihm  mit 
Gewalt  entrissen  sei,  keine  Garantie  übernehmen,  gedr.  a.  a.  0,  S,  22  Nr,  28. 

H4iO.  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  die  Dechanten  (Gerwich) 
des  Domes  und  (Richard)  des  Kreuzstiftes,  nicht  zu  gestatten,  dass 
Bischof  (Meinhard)  und  das  Domkapitel  in  Halberstadt  wegen  der 
Provision,  welche  der  Propst  (Albert)  von  Stendal  auf  Bitten  einiger  der 
Kirche  feindlichen  Grossen  verlangt  hatte,  belästigt  werden.  Lyon  1250 
Oktober  12  (iüi.  octobris,  anno  viü^). 

Gedr.  Mon.  Germ,  epist,  pont.  III,  S,  11  Nr,  14. 
^)  So  das  Or.  statt  Warmannas. 


426  1260. 

841.  Bischof  Heinrich  genehmigt  die  Verwendung  der  Einkünfte 
der  Güter  in  Isingerode  durch  die  Vorsteherin  des  Krankenhauses  im 
KL   WbUingerode  zu  Gunsten  der  Kranken.    1250. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.  ^)  Heniicus  dei  gratia 
Hildensemensis  episcopns.  Qaoniam  innotoit  nobis,  quod  domina 
Adelheidis^)  infirmarum  magistra  in  Walthingerode  credens,  quod 
spectaret  ad  officium  säum,  si  ea  procurante  infirme  possent  aliqnam 
specialem  consolaüonem  habere,  cum  frequenter  de  commnni  prebenda 
nequeant  delicata  et  alia  quibus  indigent  ministrari,  egit  hoc  auxilio 
amicorum  suorum  et  elemosinis  fidelium,  quod  bona  in  Tsingerod 
deserta  et  impedita  per  annos  plmimos  claustro  in  Walthingerod 
per  eam  expedita  fuerant  sub  hac  forma,  ut  videlicet  onmes  pro- 
ventus  illorum  bonorum  imperpetuum  cedant  ad  utilitatem  et  com- 
modum  infirmarum.  Cum  igitur  hoc  opus  pietatis  fuerit  et  merito 
debeat  commendari,  volumus  et  mandamus  et  sub  interminatione 
anathematis  inhibemus,  ne  imposterum  aliquis  prepositos  in  Wal- 
thingerod vel  abbatissa  loci  yel  ipsa  infirmarum  magistra  yel  con- 
versi  yel  dicte  ecclesi§  defensores  possint  hoc  factum  tam  laudabile 
infringere  vel  mutare.  Et  ad  huius  rei  evidentiam  et  ad  cautelam 
scriptum  hoc  nostrum  inde  confectum  dedimus  et  illud  sigillo  nostro 
fecimus  communiri.  Datum  anno  domini  m^.  cc^.  l\  pontificatus') 
nostri  anno  üi^. 

Or.  im  KgU  St-A.  zu  Hannover,  WöUingerode  Nr.  21.  Beschädigtes  SUgel 
des  Bisehofs, 

842.  Propst  Werner  und  der  Konvent  des  KL  Lamspringe 
verkaufen  dem  KL  Demehurg  zwei  vogteifreie  Hufen  und  eine  HausstdU 
in  Astenbeck  (Astenbeke)  für  achtzehn  Hildesheimer  Pfund.    1250. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Derneburg  Nr.  14.  Siegel  des  Konventen 
von  Lamspringe. 

84S.  Daß  Kreuzstift  bekutidet,  dass  der  Diener  und  die  Magd  <fej 
Kanonikers  Herrafid  ihm  eifie  Rente  von  einetn  Pfund  überwiesen  kabffi, 
die  nach  ihrem  Tode  zu  ihretn  Anniversar  verwendet  werden  solle.  125o. 

Rich(ardus  dei)  gr(atia  d)ecanus  totumque  capitulum  sancte 
Crucis  Omnibus  haue  car(tulam  in)specturis  salutem.  Notum  esse 
volumus,  quod,  cum  ecclesia a  indigeret,  recepimas  ab 

*)  Verlängerte  Schrift,  *)  Der  Name  später  von  anderer  Hand  auf  frei- 
gelassenem Räume  nachgetragen.      ')  Von  hier  ab  von  dritter  Hand  nachgetragen. 


1260.  427 

Eylardo  famulo  domini  Her(ran)di  et  ab  ancilla  eiusdem  Gertrude 
nomine  x  talenta  videlicet  (sab)  hac  forma,  quod  annuatim  xiiii 

diebns  post  festnm  Michaelis  (no)b(is .  an)am  talentum 

Hildensemensis  monete  de lowen ,  quod  talentam  ipsi 

duo  recipient  tempore  vite  sue.  Altero  autem  mortao  non  dabuntur 
snperstiti  nisi  decem  solidi  annuatim,  utroque  antem  mortao  tocias 
talenti  solacio  exspirabit  et  nichil  flet  nisi  quod  in  morte  anius 
ponetar  candela  de  dimidia  libra  cere  et  in  morte  alterios  de  dimidia 
libra  cere  et  in  ann(iversa)rio  unias  flet  consolacio  fratribus  de 
qomque  solidis  et  alterius  similiter  de  v  solidis.  Datum  anno 
domini  m^.  ccO.  R 

Or,  im  KgL  St,-A.  zu  Hannoverf  Kreuzstifl  Nr,  86,  Bruchstücke  des  Stifts- 
Siegels.     Die  ürk,  stark  beschädigt. 

844.  Graf  Hennann  von  Woldenberg  schenkt  zwei  Hufen  in  Achem, 
die  ihm  Engelhard  Suring  resigniert  und  dem  Kl.  Escherde  verkauft 
yt,  diesem  Kloster,     Im  Schloss  beim  Werder  1250. 

Hermannus  dei  gratia  comes  dictus  de  Woldenbcrch  omnibus, 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  esse  cupimus 
presentibus  et  futuris,  quod  tempore  domini  Henrici  prepositi  in 
£scherte  Engelardus  cognomine  Suring  dictus  de  Bethenem  duos 
mansos  sitos  in  Achem,  quos  tenuit  a  nobis  in  feodo,  yendidit  ec- 
clesie  in  Escherte  de  nostro  beneplacito  et  consensu,  et  nos  resig- 
nacioni  ab  eo  nobis  facta  donavimus  eos  iam  dicte  ecclesie  iure 
perpetno  possidendos  ad  usus  videlicet  sanctimonialium  et  eorum, 
qui  ibidem  deo  et  beate  virgini  et  sanctis  serviunt  die  et  nocte. 
Httius  rei  testes  sunt  Henricus  de  Clawenberch,  Johannes  et  Hedeu- 
ricus  fratres  dicti  de  Hederereshusen  milites,  item  famuli  scilicet 
Lippoldus  f rater  dicti  Engelardi,  Johannes  de  Eversdorp,  Conradus 
Stokelet,  Bemardus  servus  prepositi  supradicti  et  alii  quam  plures. 
Ne  igitur  super  hiis  impostemm  dubitacio  oriatur,  nos  scriptum  hoc 
inde  confectum  dedimus  et  illud  sigillo  nostro  fecimus  sigillari. 
Datum  in  Castro  ad  Insulam  anno  ab  incamatione  domini  m^.  cc^.  1. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  21.  Schönes  Siegel  des  Grafen 
an  weissen  geflochtenen  Hanfschnüren, 

H4iS.  Ritter  Basil  von  Escherde  schenkt  dem  KL  Escherde  eine 
Hufe  in  Achem,  die  Engelhard  Suring  und  die  Brüder  von  Rode  ihm 
resigfiiert  und  ersterer  demselben  Kloster  verkauft  hat.     1250. 


428  1250. 

Basilius  miles  dictus  de  Escherte  hiis,  quibus  hoc  seriptnm 
fuerit  exhibitum,  salutem.  Notum  esse  cupio  universis  presentibus 
et  futuris,  quod  tempore  domini  Hearici  prepositi  in  Escherte 
Engelardus  cognomine  Suring  vendidit  eidem  preposito  et  ecdesie 
sne  in  Escherte,  coi  ipse  per  dei  gratiam  prefoit,  mansnm  onum  in 
Achem  situm,  quem  ipse  Engelardus  tenuit  a  fratribas  yidelicet 
dictis  in  Tentonico  van  mei-cEodhe  a  Thiderico  scUicet  et  Bertoldo, 
et  hoc  fecit  de  volnntate  eorundem  fratrum  iam  dictonun  et  meo 
beneplacito  et  consensn,  a  quo  ipsi  fratres  predicti  enndem  mansTun 
in  feodo  tennerunt.  Et  idem  Engelardus  et  fratres  sepedicti  re- 
signaverunt  enndem  mansum  et  ego  facta  resignacione  donavi  ec- 
clesie  supradicte  in  Escherte  ipsum  ad  usus  sanctimonialiam  et 
eorum,  qui  deo  et  beate  virgini  et  sanctis  ibidem  deserviunt,  per- 
petuo  possidendum.  Huius  rei  testes  sunt  Lodewicus  de  EngelsDge- 
burstel,  Amoldus  de  Hethessem,  Tidericus,  Lodewicus,  Conradus 
fratres  de  Stokkem,  f rater  Bodo  de  Hesedhe,  Bemai-dus  de  Coyc, 
Henricus  camerarius  famulus  prepositi  et  alii  quam  plures.  Xe 
igitur  imposterum  super  hoc  dubitatio  oriatur,  ego  quod  a  me  el 
supradictis  factum  est  conscribi  feci  et  illud  sigillo  meo  proprio 
sigillavi.    Actum  anno  domini  m^.  cc<>.  1. 

Or.  im  Kgl.  St-A,  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  22.  An  roten  uftd  gelben 
Wollfäden  das  Siegel  des  Ausstellers, 

840.  Propst  Heinrich  von  Escherde  bekmidet  den  Ankauf  einer 
Hausstelle  in  Oddingehusen,     0.  D.  (um  1250). 

H(einricus)  dei  gratia  prepositus  in  Escherte  omnibos  hoc 
scriptum  inspecturis  salutem.  Notum  esse  volumus  universis  tarn 
presentibus  quam  futuris,  quod  comparavi  a  vidua  Bertoldi  et  filio 
eins  Bert(oldo)  aream  sitam  in  Oddingehusen,  quam  manuten(ueraiit 
a  no)bis,  qui  et  facta  resignatione  ipsi  aree  tot(i  resig)naYerant. 

quam  aream  et  nos  trans  veterem locavimus  et  nostra  sepe 

circumsepsimus.  H(uius)  rei  fldeiiussores  sunt  Conradus  et  lohanne^ 
filii  Herbordi,  Hennannus  et  Heinricus  fratres  Gcrd(rudis?)  vidue  de 
Oddingehusen. 

Or.  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  97.  Zerbrochenes  Siegel  de* 
Propstes  Heinrich.    Die  Urk.  durch  Stockflecken  stellenweise  unleserlich. 

847.  Die  Grafen  von  Schiaden  gestatten  dem  Kl.  Darstadt  den 
Bau  eines  Grabens  für  eine  neue  Mühle  und  leihen  von  ihm  vien^ 
Mark  auf  ein  Jahr  unter  Stellung  von  Bürgen.     0.  D.  (um  12b0}> 


1250.  429 

H(inricas)    dei    gratia    senior    et  iunior    comites   de   Sladum 
Omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salutem.    Uniyersis  notnm  esse 
cnpimos,  quod  conventus  in  Dorstat  fossatnm  fodit  ad^)  novum 
molandinum  constiiiendum  ex  nostro  consensn  et  permissione.  Iterato 
notnm  sit  presentibas  et  posteris,  quod  idem  conventus  xl  marcas 
examinati  argenti  nobis  accommodavit  a  purificatione  usque  ad  ter- 
minum  unius  anni  item  in  purificatione.    Quo  revoluto  predicta«) 
snmma  marcarum  est  restituenda.    Ut  igitur  sepedictus  conventuiSi 
plena  gaudeat  securitate,  quatuor  milites  nostri  nobiscum  flde  mili- 
tari promiserunt,  se  Brunswic  yel  Halberstat  yel  6oslariam  intra- 
turos  sequenti  die  pnrificationis  scilicet  dominus  Alexander,  Frede- 
ricus  Friso,  Ludolfns  Friso,  dominus  Hinricus  de  Borchtorp.    Ex 
istis  vero  prenominatis  tres  civitatem  'predictam  intrabunt.   Si  autem 
in  primis  iiii  ebdomadibus  se  non  absolverint,  ego  comes  H(inricus) 
innior  ad  ipsos  intrabo  et  unus  militum  emittetur.    Si  entm  quis 
ex  nostris  fideiussoribus  infra  tempus  fideiussionis  humane  natura 
debitum  persolverit  moriendo,  altera)  in  ipsius  fideiussionem  refor- 
metur.    Hii  promissum  acceptaverunt  dominus  Theodericus  de  Hes- 
senem,  dominus  Bernardus  de  Indagine,  dominus  Conradus  de  Dor- 
stat, dominus  Symon  Covot,  dominus  Bernardus  de  Haiechtere.   Ut 
hec  actio  stabilis  et  inconvulsa  perseveret,  sigilli  nostri  appensione 
duximns  muniendum. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.    Siegel  verloren. 

S48.  Das  KL  Drüheck  verpfändet  dem  Propste  Bertold  und  dein 
KL  Dorstadt  zwei  Hufen  in  Dorstadt,  welche  der  verstorbene  Graf 
Elger  v(m  Hohenstein  bei  der  Aufnahme  seiner  Tochter  Luttrud  ihm 
geschenkt  hat,  gegen  einen  jährlichen  Zins  von  24  Braunschweiger 
Schilling.     0.  D.  {um  1250). 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.  Von  dem  Siegel  nur  ein  kleines  Bruchstück  er- 
halten. Gedr.  Jacobs ^  ÜB.  des  Kl.  Drüheck  (GescK-Quellen  der  Prov.  Sachsen  V) 
S.  25  Nr.  22. 

S49«  Der  kaiserliche  Truchsess  Gunzelin  (von  Wolfenbüttel)  und 
mne  Söhne  verkaufen  dem  KL  Dorstadt  den  Zehnten  daselbst.  0.  D. 
<um  1250). 

G(uiicelinus)  dei  gratia  imperialis  aule  dapifer,  E(cbertus), 
3(urchardus)  et  G(uncelinus)  fllii  sui  omnibus  hoc  scriptum  inspici- 

^)  ad — consensn  auf  Rasur.    <)  predicta  summa  desgl.    P)  alter—fideinss.  desgl. 


430  1260. 

entibus  salutem  et  obsequiam.  Ne  factis  hominam  in  posterom 
derogetor,  Unguis  testium  et  scripture  memorie  commendantar.  Hiac 
est,  quod  probornm  virorum  nosse  volumos  honestatem,  qnod  a 
domino  B(ertoldo)  preposito  in  Dorstat  quinqaaginta  marcas  examinati 
argenti  sub  pondere  Brunswicensi  recepimus  sub  hac  forma.  Decimam 
ville  predicte  cum  omni  utüitate  dimidiam  pro  x  marcis  observabit 
tribus  annis,  postea  residuas  quadraginta  marcas  nos  decimam 
nostram  redimere  volentibus^)  ipsi  et  ecclesie  sue  restitaemos^  et 
quod  dampnum  vel  impedimentum  ex  parte  nostra  creverit  ecclesie, 
pro  eo  satisfaciemus  eidem.  Ut  igitur  hec  actio  nostra  rata  maneat 
et  firma,  sigillorum  nostrorum  appensione  scriptum  presens  fecimus 
roborari.  Testes  huius  facti  sunt  Lu(doldus)  abbas  sancti  Godehardi 
et  alii  plures.    Datum  etc. 

Abachrifi  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  KL  Dorstadt  zu  Dorstadt  foi  & 

850.  Abt  Ludold  und  der  Konvent  des  Oodehardiklasters  über- 
tragen Güter  in  Wackenstide  dem  Bertold  vom  Hause  und  seiner 
Frau  Siburgis,  welche  die  Einkünfte  zweier  Gärten  zu  ihren  Anmversafrn 
und  der  Unterstützung  kranker  Mönche  bestimmen,  und  nehmen  sie  in 
die  Gebetsbrüderschaft  auf.     0.  D.  (um  1250). 

Huic  accioni  presentes  fuimus  prior  Hartmannus,  Hinricas, 
Rodolfus,  Wichmannus,  Fredericus,  Gerbertus,  Sifridus,  Bertoldus, 
Johannes,  Tidericus,  Heinricus,  Wolcmarus,  Hermannus,  Bertoldus, 
Conradus,  lohannes,  lohannes,  Segehardus,  Burchardus,  Ecbertos. 

Abschrift  des  15,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Oodehardikl.,  Ms.  311  foi.  ^'f 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  IH,  S.  C4^ 
Nachtr.  Nr.  26, 

851.  Dechant  Richard  des  Kreuzstiftes  bekundet  die  let^mUigtn 
Schenkungen  des  verstorbenen  Kanonikers  Herrandus  an  das  Stift- 
0.  D.  (um  J2r>0). 

Rycliardus  dei  gratia  decauus  totumque  capitulum  sancte  Crncis 
Hildensemensis  hüs,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem 
in  Christo  Ihesu.  Notum  esse  cupimus  presentibus  et  futuris,  quod 
dominus  Hen*andus  bone  memorie  de  bonis  in  Kamelen  pro  remedio 
anime  sue  taliter  ordinavit,  ut  videlicet  vii  solidi  et  vi  denarii 
dentur  fratribus  in  anniversario  suo,  vicariis  sex  denarii,  campanariö 


')  So  das  Cop,     Man  erwartet  volentes  oder  vorher  nobis. 


1250.  431 

et  camerario  duo  denarii,  pauperibus  scolaribns  x  denarii,  unus 

solidus  ad  candelam.    Qni  etiam  emit  dnos  mansos  in  lesen,  de 

qnibns  dari  constitnit  dno  talenta  hoc  modo:  panperibns  scolaribns 

isolidos,  in  anniversario  lohannis  de  Berle  v  solides,  in  festo 

Eaterine  y  solidos,  in  festo  lohannis  ante  portam  Latinam  x  solidos 

fratribas  presentibns,  nnnm  solidnm  ad  candelam,  vicariis  ix  solidos, 

campanario  et  camerario  tres  denarios,  et  hoc  festum  agetur  sol- 

lempniter,  ad  vesperas  cantabitur  Vox  ton(itrui)  super  Magniflcat 

In  fenrentis,  ad  matutinas   ix  responsoria,   ad  missam  sequentia 

lohannis  Ihesn  Christo.    Item  de  eisdem  dnobus  talentis  procnra- 

bitur  noctnmalis  candela  de  octo  solidis  ante  altare  beate  virginis, 

quam  ibidem  poni  pro  se  et  pro  domino  suo  Herrando  dominus  Con- 

radus  de  Ylsedhe  ordinavit.    Contulit  etiam  iam  dictus  dominus  Her- 

randus  xiiii  talenta  ad  comparationem  bonorum  in  Ahtem.    Dedit 

etiam  xii  talenta  et  duos  matutinales,  qui  venditi  erant  octo  talentis, 

que  cessemnt  ad  restaurationem   bonorum,   que   tempore  gwerre 

fnerant  devastata  incendiis  et  rapinis^  propter  quod  ecclesia  sancte 

Cmcis  ordinavit  pro  memoria  anime  eins  et  pro  animabus  omnium 

fidelinm  defnnctorum  dici  a  conventu  duas  missas  animarum  qualibet 

septimana  qualibet  quarta  feria  et  sexta  feria  vel  quo  die  commodius 

fieri  potest.     Dedit  etiam  missale  in  duobus  voluminibus  ecclesie 

sancte    Cmcis.     üt  igitnr  in  posterum  super  hoc  nuUa  dubitacio 

oriatur,  conscribi  hoc  fecimus  et  sigillo  ecclesie  sigillari. 

Or,  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  70,  Siegel  verloren. 

882.  Die  Ritter  Konrad  und  Werner  von  Bollensen  resignieren 
dem  Bischof  Heinrich  den  Zehnten  in  Wentorf  zu  Gunsten  des  Kl. 
henhagen.     0.  D.  (um  1250). 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Isenhagen.  Gedr.  ÜB.  des  Kl.  Isenhagen  (Lünehurger 
ÜB.  V)  S.  12  Nr.  27. 

8S3.  Graf  Ludolf  von  Hallermund  schenkt  der  Hildesheimer 
Kirche  eine  Ministerialin.     0.  D.  (um  1250). 

üniversos  presencium  inspectores  et  auditores  ego  Ludolfus 
comes  in  Halremunt  scire  cupio  veraciter  et  protestor,  quod  acce- 
dente  consensu  meorum  heredum,  quorum  consensus  requirendus 
foit  in  causa  presenti,  liberam  dimisi  Aggenesam  filiam  Rabodonis 
de  Bechen  meam  ministerialem  a  ministerialitate,  qua  michi  tene- 
batur,   et  eam  beatc  Marie  virgini  Hildensem  in  ministerialem  coutuli 


432  1250, 

et  eins  liberos  cum  bona  mea  voluntate  sub  testimonio  domini  Al- 
berti  et  domini  Hartmanni  et  domini  Gonradi  fratrum  de  Lathusen 
et  domini  Heynrici  de  Pattenhusen  militum,  qui  mee  donacioni 
interfuerunt,  et  presentem  litteram  meo  sigillo  super  eo  datam  tradidi 
roboratam. 

Abschr.  des  15,  Jahrh.  in  dop.  VI,  11,  8.  712  Nr.  1404  im  KgL  St.-A.  zu 
Hannover, 

854.  Dechant,  Scholcister  und  Domherr  Heinrich  von  Paderborn 
ersuchest  das  Hildesheimer  Domkapitel,  den  Mag,  Dietrich  gemäss  ian 
Briefe  des  Papstes  gut  aufzunehmen.     0.  D.  (um  1250) 

Honorabilibus  et  in  Christo  utique  plurimum  dilectis  dominis 
et  confratribus  suis  decano  et  capitulo  Hildensemensis  ecclesie  B(&- 
bodo)  decanus,  lo(hannes)  scolasticus  et  H(einricus)  canonicus  Pader- 
(bomenses)  executores  a  domino  papa  constituti  cum  dilectione  et 
caritate  fratema  oracionum  suarum  et  obsequii  devocionem.  ßogamu? 
et  monemus  in  domino  fideliter  consulentes,  quatinus  ob  reverenciam 
sedis  apostolice  ma^strum  Thidericum  secundum  formam  litteramm 
domini  pape  benigne  recipiatis  et  pertractetis  taliter  facientes,  qnod 
idem  de  gracia  sedis  apostolice  et  vestra  fructum  reportet  optatom 
et  vos  exinde  non  immerito  retribucionem  expectare  debeatis  etcrnam. 

Äbschr,  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  719  Nr.  1423  im  Kgl.  SU-A.  rfc 
Hannover. 

855.  Burchard  von  Wolfenhüitel  gibt  dem  Propst  Bertdd  und 
der  Kirche  in  Dorstadt  seinen  Hof  im  Tausch  gegen  einen  dabeiliegendm 
des  Klosters,  mit  Zustimmung  seines  schon  erwachsenen  Sohnes  GtmzeHn. 
0.  D.  (1250—52). 

Abschrift  des  17.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Kl.  Dorstadt  in  Dorstadt  foi.  37. 
Gedr.  Asseburger  ÜB.  /,  S.  184  Nr.  268. 

856«  Konrad  vo7i  Dorstadt  vherträgt  dein  Kl.  Dorstadt  J?^ 
Kirche  in  Bruchmachtersen.     0.  D.  (1256—1300). 

Conradus  dei  gratia  dictus  de  Dorstat  omnibus  presens  scriptui 
inspecturis  salutem.  Convenit,  ut  acta  temporum  presentiam  digna 
memoria  scriptis  et  sigillomm  appensionibus  sie  servemiis  integra. 
ne  per  oblivionis  exitum  excedant  scientiam  futurorum.  Noverint 
tam  presentes  quam  ftituri,  quod  nos  ecclesiam  in  Machtersem 
claustro  de  Dorstat  cum  omni  iure  et  cum  promissione  heredam 
nostrorum  liberaliter  dedimus  possidendam. 


1251.  433 

Or.  im  Archiv  zu  Daratadt.  Siegel  verloren.  Die  Urk.  kann  nur  nach  der 
Sehrifl  in  die  zweite  Hälfte  des  13,  Jahrhunderts  angesetzt  u^erden.  Der  Name 
des  Ausstellers  kommt  in  der  Familie  von  Dorstadt  mehrfach  vor^  ein  Konrad 
erscheint  1232—69,  ein  zweiter  1278—1313,  vgl  die  Stammtafel  in  Zeitschrift  1888 
S.  44-45,    Vgl.  auch  oben  Nr.  802. 

857.  Graf  Ludolf  van  Hallermund  verkauft  detn  Kl.  Escherde 
acht  Hufen  in  Ahghem  und  zwei  in  Oddyngehusen.  Levinge  auf 
der  Leinebrücke  1251  Januar  13. 

Ladolfus  senior  dei  gratia  comes  de  Halremunt  omnibns,  quibus 
hoc  scriptum  fuerit  exhibitam,  salutem.  Notnm  esse  cupio  presentibus 
et  faturis,  quod  vendidi  domino  Henrico  preposito  in  Escherte  et 
conventui  sanctimonialium  ibidem  Ihesu   Christo  et  beate  virgini 
deseryientium  octo  mansos  in  Ahghem  sitos  et  duos  in  Oddynge- 
husen cnm  omni  iure,  quod  habent  in  yillis  et  campis  et  silvis 
et  hoc  feci  de  beneplacito  et  consensu  filii  mei  Ludolfi  et  uxoris  m^^ 
doffline  Conigundis.   Huius  rei  testes  sunt  dominus  Tidericus  cantor 
Hildensemensis,  prepositus  Everwinus  fifater  eins  canonicus  Halbersta- 
densis  dicti  de  Adenoys,  lordanis  canonicus  Hildensemensis,  Heinricus 
plebanus  in  Eyldagessem,  Nicolaus  sacerdos  ipsius,  comes  Widikindus 
de  Poppenburh,  comes  Mauritius  de  Spegelber,  Ascwinus  de  Halbol- 
dessem,  Conradus  de  Wlvinge,  Conradus  de  Lathusen,  Ludolfus  de 
Wlfinkhusen,  Ekbertus  Knikke,  Henricus  de  Sene,  Eabodo  et  Wil- 
brandas  de  Halboldissem,  Sifridus  dapifer,  Ludegems  et  Arnoldus 
de  lenhnsen,  Hermannus  de  Stemne,  Bertoldus  Pil,  Hermannus, 
Albertus,  Bertramnus  Hirci,  Hermannus  de  Bethenem  et  frater  eins, 
lohannes    de  Eyersem,   Conradus   de   Volkersem,   Bemhardus   de 
Bethenem y  Arnoldus,  Conradus,   Bemhardus   famuli   prepositi  de 
Escherte   et  alii  quam  plures.    Ne  igitur  imposteram  oriatur  dubi- 
tatio   de    hoc  facto,  ipsum  conscribi  feci  et  sigilli  mei  munimine 
roborari.    Actum  anno  domini  m^.  cc^.  lo.  io,^  in  octava  epifanie  infra 
pontem  in  villa  Levinge  iuxta  Laynam. 

Or.  im  Kgl,  St.-Ä.  zu  Hannover y  Escherde  Nr.  23,  Siegel  des  Ausstellers  an 
roten  und  gelben  Hanffäden, 

SS8*  Gtaf  Ludolf  von  Hallenmind  bekundet,  mit  KL  Escherde 
wegen  des  Verkaufes  von  acht  Hufen  in  Ahgem  und  der  Fischerei  in 
Bethein  übereingekommen  zu  sein.     0.  D.  (zu  1251  Januar  13). 

Eg'o  Ludolfus  dei  gratia  comes  de  Halremunt  una  cum  fllio 
neo  dicto  L(udo1fo)  per  presens  scriptum  notum  omuibus  esse  volo, 

HUdesb.  ÜB.  IL  28 


434  1261. 

quod,  cum  dominus  Henricus  prepositus  in  novo  Escherte  tractatmn 
haberet  mecum  de  octo  mansis  in  Ahgem  et  una  piscatione  in 
Bctenum  ecclesie  sue  acquirendis  inter  nos  diu  habita  deliberatione 
eonvenimus  sub  hac  forma,  quod  videlicet  dictus  prepositus  de  con- 
sensu  couventus  sui  pro  iam  dicta  proprietate  mea  promisit,  se 
daturum  michi  nonaginta  talenta  Hildensemensis  monete.  De  qua 
summa  peeunie  michi  promissa  incontinenti  ipse  prepositus  persolvit 
michi  quinquaginta  et  sex  talenta  et  de  residuis  xxx  et  iiii  hbiis 
exspectabo  per  tres  annos  a  feste  nativitatis  domine  nostre  ventviio 
proxime  computandos.  Sed  si  infra  hos  tres  annos  iam  dictos  de- 
venero  ad  talem  statum,  ut  possim  ipsi  preposito  et  ecclesie  predicte 
restituere  quinquaginta  et  sex  talenta  michi  data,  ad  ipsum  aceedam 
prepositum  et  ecclesiam  supplicaus  eis,  quatinus  admittant  hoc,  ut 
pecuniam  restituam  supradictam.  Qua  petitione  mea  admissa  summaiD 
illam  peeunie  restituam  eis  totam,  quam  pecuniam  a  nullo  hominniD 
pro  acquirendis  aut  solvendis  eisdem  bonis  recipiam,  sed  de  proprio, 
si  dominus  ita  donaverit,  erario  eadem  bona  sub  gratia  ecclesie 
expediam.  Si  autem  infra  hos  tres  annos  non  possum  habere  sepe- 
dictam  summam  peeunie,  quam  dare  possim  ecclesie  et  preposito 
sepedicto,  extunc  prepositus  et  ecclesia  dabunt  michi  residuam  ill&m 
summam  videlicet  xxx  et  iiii  talenta,  et  sie  de  consensu  heredma 
meorum  proprietas  illorum  octo  mansorum  predictorum  in  Ahgem  et 
piscationis  in  Betenum  ad  ecclesiam  in  Escherte  iure  perpetno  per- 
tinebunt.  Hoc  factum  sigilli  mei  inpressione  roboravi.  Huiiis  rei 
fidei  datores  sunt  comes  Ludolfus  et  fllius  eins  Ludolfus,  Ludolfos 
de  Wlvinghusen  et  Bemhai*dus  de  Hitdestorpe,  Wizelus  Westvalos, 
fidei  receptores  sunt  Ludolfus  de  Halbodessem  et  frater  eins  Ascyinuä, 
Ludolfus  de  Borsem,  Gerhardus  de  Winnihusen,  Bertoldus  Pil. 

Or.  im  Kgl.  SL-A,  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  96,  Siegel  des  AussieUen  «■ 
weissen  geflochtenen  Hanffäden  am  Bande  beschädigt 

859.  Papst  Innocenz  IV,  beauftragt  den  Ei'wahlten  (Simon)  ton 
Paderborn,  dem  Johann  von  Göttingen  (Dechanten  des  Afidreasstifl^^)- 
für  den  sich  Bischof  Heinrich  von  Hildesheim  und  Herzogin  Sophii  fv« 
Brabant  ve^-wendet  hätten,  zwei  Pfründen  in  Deutschland  zu  verschaffen^ 
Lyon  1251  Februar  15  (xv.  kal.  martii,  pontificatus  anno  viii). 

Gedr,  Wesif  ÜB.  V,  S.  239  Nr.  522.  Begest  Westf.  ÜB.  IV,  S.  277  Ar.  4^^ 
Berger,  Les  registres  d'Tnnocent  IV,  II,  S.  259  Nr.  5414,  Böhmer- Wintelm$im. 
Beg.  imp.  V,  3,  Nr.  8321;  vgl.  auch  Mon.  Oerm.  epist.  ponU  III,  S.  11  J«*^ 


1251.  435 

SSO.  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  Maria- Magdalenenkloster 
das  Eigentum  einer  von  Eckbert  von  Essern  für  30  Pfund  gekauften 
zehntfreien  Hufe  in  Sorsum  (Sutherem  prope  Embreke).  Hildesheim 
1251  Februar  15  (in  crastino  Valentini  martiris,  pontiflcatus  nostri 
anno  quarto). 

Testes  huius  rei  sunt  Conradus  marscalcns  noster  et  filii  sui 
Baldewinns  et  Heno,  Cesaiins  de  Welede,  Degenardns  de  Elvede, 
lohannes  de  Adenstede,  lohannes  de  Saldere,  Thidericus  de  Bothinge, 
Henricus  de  Steinberge,  lohannes  de  Sutherem,  Thidericus  de  Tossem, 
Bertoldus  Crane  et  insuper  Hartmannns  et  Volradus  canonici  Hil- 
densemenses. 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Mar,  Magdal.  Nr,  49,    Siegel  des  Bischofs. 

861«  Bischof  Heinrich  überträgt  detn  ProjM  Bruno  und  dei7i 
Konvente  des  Maria-Magdalenenklosters  zwei  Hufen  in  Sossmar  (Suthei'cm 
apud  Hoenhamale);  welche  sie  von  dem  Bürger  Johann  t^on  Asel  ge- 
kauft haben,  und  welche  dieser  dem  Johann  von  Escherde  und  dieser 
wieder  dem  Bischof  resignirf  hat.  Hüdesheim  1251  Februar  15  (in 
crastino  Valentini  martiris,  pont.  nostri  anno  quarto). 

Testes  huius  rei  sunt  Hartmannns  canonicus  Hildensemensis, 
Henricus  de  Steinberge,  Thidericus  de  Rothinge,  Hinricus  pincema^) 
noster,  Eckebertus  camerarius  noster,  Gerhardus  Huken  et  filius 
suus  lohannes,  Henricus  filius  Elye,  Gerhardus  Ummate. 

Or.  im  Kgl.  SUA.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  50.  Siegel  des  Bischofs. 
Oedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  107  Nr.  213. 

^03.  Propst  K(onrad),  Dechant  G(erhard)  und  das  Kapitel  des 
Moritzstiftes  verkaufen  dem  KL  Riddagshausen  zwei  Hufen  in  Klein- 
Solschen  (in  minori  Zolzehei)  mit  Genehmigung  des  Bischofs  und  des 
Domkapitels,     1251  März  SO  (iii.  kalendas  aprilis). 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenhüttelf  Riddagshausen  Nr,  99.  Siegel 
verloren  von  roten  und  gelben  Seidenfdden. 

SOS.  Bischof  Heinrich  bekundet  detn  Michaeliskloster,  dass  Lippold 
vom  Altrnarkt,  Ministerial,  kein  Recht  an  der  Vogtei  des  sogen.  Michaelis- 
gartetis  habe.  Hildesheim  1251  April  5  (nonas  aprilis,  pontiflcatus 
nostri  anno  quarto). 


<)  Or,  piscema. 

28* 


436  1251. 

Presentes  erant lohannes  prior  maioram  fratram  in  H&- 

denshem,  Henricus  de  Tossem,  Volradus  de  Qoslaria,  Hartmanniis 
de  Minda  canonici  Hildensemenses,  Arnoldus  plebanns  in  Alvelde, 
frater  lohannes  de  Dammone,  Rndolfns  de  Dalem,  Thidericus  de 
Rothinge,  Henricus  de  Steinberge,  lohannes  de  Sutherem,  Hogeros 
de  Piscina,  Henricus  de  Levede,  Albertus  Spoie. 

Or,  im  KgU  St-A.  zu  Hannover,  Michaeliski.  Nr.  43.  Beschädigtes  Siegtl 
des  Bischofs.  Oedr.  Doehner,  ÜB.  I,  S.  108  Nr.  214.  Hierzu  gehört  wohl  die 
Resignation  Lippolds  auf  die  Vogtei  der  Neuen  Strasse,  Or.  ohne  Tagesangabe  a. 
a.  0.  Nr.  45  mit  dem  Siegel  des  Ausstellers  an  weissen  Schnüren,  gedr.  a.  a.  0. 
S.  110  Nr.  218. 

864*  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  Blasiusstifte  in  Braunsdueeig 
die  Hälfte  des  Zehnten  in  Ölper  (Elbere  apud  Bruneswick),  die  ihm 
die  Brüder  Liidolf  und  Oebhard  von  Bortfeld,  Ritter,  und  zwei  Driäd 
des  Zehnten  in  Oross- Wohle  (Woledhe),  die  ihm  die  Brüder  Bertold 
und  Johann  von  Wedtlenstedt  reMgniert  haben.  Rosenthal  1251  April  d 
(vi<>.  idus  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  y^.). 

Testes  hnius  sunt  decanus  sancti  Ciriaci  in  Bruneswick  frater 
Lodewicus,  Conradus  marscalcus,  Cesarius  de  Wolede,  Thegenhardns 
de  Elvedhe,  Burchardus  de  Asseburg,  lohannes  de  Saldere,  Henricus 
de  Hamelen. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wblfenbüttel,  Blasinsstift,  mit  gut  erhaltenem 
Siegel  an  roten  Seidenfäden.  Oedr.  Asseburger  ÜB.  I,  S.  183  Nr.  266.  Begtsi 
Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  BraUnschu^eig  II,  S.  543  Nr.  *137. 

86S*  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  der  Dechant  und  das 
Kapitel  des  Moritzstiftes  zum  Hufen  in  Klein-Sol-schen  (in  minori 
Salzeke)  mit  seiner  Zustimmung  dem  Abte  und  Konvente  des  KL 
Riddagshausen  verkauft  haben.  Hildesheim  1251  April  10  (üii.  idns 
aprilis). 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbilttel,  Biddagshausen  Nr.  100.  Siegri 
verloren  von  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 

866«  Domdechant  Gerunch  errichtet  eine  Pfarrei  an  der  Johannis- 
kirche  und  bestimmt  die  Rechte  und  Pflichten  des  Pfarrers.    1251  April  24. 

G(erewicus)  dei  gratia  maioris  ecclesie  Hildensheimensis  decanus 
Omnibus  presens  scriptum  inspectuiis  salutem  in  domino.  Com  ea, 
que  geruntur  in  tempore,  labantur  cum  tempore,  ad  perpetuitatem 
conservandam  litteris  ac  testibus  non   inmerito   debent   robarari. 


1261.  437 

Notnm  igitur  sit  nniversis  tarn  presenübns  quam  fdtaris,  ad  quos 
presens  scriptum  pervenerit,  quod  canonici  sancti  lohannis  in  Hil- 
densheim nostro  consensa  legitime  interreniente  taliter  ordinavernnt, 
quod  ad  parrochiam,   que  usque  ad  ista  tempora   de  provisione 
omnimn  ordinabatur,  clericns  institnatur  a  nobis,  qoi  eidem  parrochie 
quo  ad  ntilitatem  et  honestatem  preesse  possit  et  prodesse  et  qnid- 
quid  ab  ipsa  parrochia  proveniat  idem  institntns  liberaliter  percipiat 
loco  prebende  et  canonicus  sit  et  nominetor  et  costos  omnia  ser- 
rando,  que  de  iure  canonicus  servare  tenetur.     In  tribus  autem 
precipuis  festivitatibus  videlicet  nativitatis,  pasche  et  pentecostes 
qnidquid  oblatum  fuerit  tribus  prefatis  diebus  in  ix  partes  diyidatur 
ipsis  canonicis,  ita  quod  plebanus  idem  nonam  partem  diyidat  cum 
canonico  in  minori  prebenda  existente.   In  diyiuis  autem  celebrandis 
et  campanis  pulsandis  certa  tempora  taliter  obsenret,  quod  iuxta 
consuetudinem  eiusdem  ecclesie  canonici  in  divino  officio  non  in- 
pediantur.    Insuper  canonici  eiusdem  loci,  qui  specialiter  celebrare 
Yoluerint,  ante  completum  offertorium  eiusdem  plebani  non  inchoa- 
bnnt    Si  yero  aliquo  casu  interreniente  prefatos  canonicos  ad  alium 
locum  transferri  contingat,  institutus  plebanus  manebit  in  ipsa  ec- 
clesia  sancti  lohannis  et  parrochiam  servabit  canonicus  permanens 
sicut  ante.    Dabit  preterea  pro  festivitatibus  predictis  talentum,  ut 
dividatur  sicut  dictum  est.     Providebit  nichilhominus  ecclesie  in 
campenario,  in  oblatis  et  in  vino  ad  divinum  officium  celebrandum 
et  alia  servabit ,  que  de  iure  custos  servai*e  tenetur.    Huius  rei 
testes  somus  nos  et  ipsum  capitulum.    Ut  autem  hec  rata  et  firma 
permaneant,  presens  scriptum  sigillo  nostro  et  sigillo  eiusdem  ecclesie 
duximiis  roborandum.   Acta  sunt  hec  anno  domini  millesimo  cc^  li^., 
in  crastino  beati  Georgii  martiris. 

Or.  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover,  Johannisstifi  Nr.  21.  Beide  Siegel  nebet 
Befestigung  verloren.  Gedr.  nach  Cop,  Würdttcein,  Nova  eube.  I,  319,  nach  dem 
Or.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  109  Nr.  215. 

907.  Propst  Bertold  von  Dorstadt  verkauft  dem  Konrad  (von 
Dorsiadt)  und  dessen  Frau  den  Zehnten  in  Machtersum  so,  dass  nach 
deren  Tode  der  Zehnte  wieder  an  das  Kloster  falle,  und  verspricht 
die  Gründung  eines  AUares  und  die  Feier  der  Memorie  jener  und  deren 
Eltern  und  Söhne.     1251  Mai  26. 

Bertoldus  prepositus  in  Dorstat  totusque  conventus.  Ne  gestarum 
remm  memoria  processu  temporis  evanescat  et  pereat,  discretorum 


438  1251. 

rirornm  pradentia  solet  eas  per  litteras  eternare.  Innotescat  igitnr 
presentibus  et  sciant  posteri,  quod  nos  videntes  debitornm  cumalos 
in  ecclesia  nostra  a  domino  Conrado  et  antecessoribus  suis  fandata 
de  commuiii  consensu  prefato  domino  Conrado  et  uxori  sue  decimam 
in  Machtetsem  pro  sexaginta  marcis  vendidimns  sub  hac  forma,  ut 
eandem  ad  tempora  vite  ipsorom  possideant  post  discessnm  eorom 
sine  omni  inpedimento  heredum  omnium  relinquentes  illam  nostre 
ecclesie  liberam  et  solntam.  Altare  etiam  unum  in  medio  mona^terio 
Gonstruemus,  ad  qnod  singulis  diebus  memoria  patris  et  matris  dicti 
domini  Conradi  et  sua  et  domine  Ghertrudis  uxoris  sue  et  jBliornm 
suorom  habebitnr  perpetua  et  solempnis.  Ut  autem  hulusmodi  ven- 
ditio  semper  flrma  permaneat,  presentem  paginam  sigillo  ecclesie 
nostre  fecimus  communiri.  Testes  huius  rei  sunt  lohanna  priorissa, 
Gertrudis  de  Wincenborh,  Ghertnulis  Nigia,  Mehthildis  et  Windel- 
burgis  sorores  de  Lere,  Oda,  Eufemia,  Hoburgis,  Adhellieidis  de 
Eissenbrucke,  Everhardus  sacerdos^  Bertoldus,  lordanis.  Albertos. 
Rodolfas  fratres  conversi.  Acta  sunt  hec  anno  domini  nfi.  ifi(P.  li®., 
vii.  kalendas  iunii. 

Or,  im  Archiv  zu  Dorstadt.     Bruchstück  des  Konvent$siegeU, 

H^H.  Bischof  Heinrich  übereignet  dem  Maria-Magdalenenldo^fr 
eine  Uausstelle  hei  dessen  Kirche,  welche  Propst  Bruno  von  den  Brüdens 
Lippold  und  Dietrich  von  Stöckheim  gekauft  hat.  Hüdesheim  1251 
Juli  15  (idus  iulii). 

Testes  huius  rei  sunt  prepositus  Ludolfus  de  Waidenberg,  Sibodo 
de  Scartvelde,  Henricus  de  Tossem  canonici  Hildensemenses,  comes 
Henricus  de  Woldenberg,  Henricus  de  Steinberge,  Th(iderictts)  de 
Rothinge,  Ludolfus  de  Bursem ,  Lippoldus  de  Bothinge,  Lippoldas 
de  Antiquo  foro,  Conradus  marscalcus  et  Heno  fllius  suus,  lohannes 
de  Saldere,  Cesarius  de  Welede. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar,  MagdaL  Nr.  51.  Beschädigtes  ^9^ 
des  Bischofs.     Gedr.  Doebner,  ÜB.  I.  S.  110  Nr.  216. 

869.  Bischof  Heinnch  übereignet  dem  KL  Wöltingerode  den 
von  diesem  gekauften  iimd  ihm  resignierten  Zehnten  in  Gross-Lenfde. 
Hildesheim  1251  Juli  17. 

Henricus  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  universis  Christi 
fidelibus  audituris  presentem  litteram  vel  visuris  salutem  in  omnioiD 
salvatore.    Ea  que  per  nos  et  in  nostra  geruntur  audlencia  scribi 


1251.  439 

freqaenter  f acimas,  ut  scripture  testimonio  rei  geste  noticia  teneatur. 

Eine  est,  qnod  notam  facimus  universis  tarn  presentibus  quam  faturis, 

quod  dilecti  in  Christo  Lambertus  prepositus,  Adeledis  abbatissa  et 

conventus  sanctimonialium  ordinis  sancti  fienedicti  in  Woltingerode 

decimam  in  maiori  Lengede  a  Thiderico  milite  de  Lengede  fideli 

Dostro  centum  et  triginta  qoinque  marcis  empcionis  tituio  compara- 

rant  flliis  et  fratre  suo  Ulrico  ac  omnibus  heredibus  suis  plenam 

addentibns  et  integram  volontatem.     Nos  vero^)  ipsam  decimam 

nobis  ab  eodem  Thiderico  resignatam  liberam  et  plenarie  absolntam 

sive  expeditam  contolimus  in  anime  nostre  remedium  L(amberto) 

preposito,  A(deledi)   abbatisse  et  conventui   supradicto   liberaliter 

propter  deum.    Et  ne  factum  huiusmodi  oblivio  deleat  vel  versucia 

iogenii    malignantis   infringat,    fecimus   presentem   paginam  sigilli 

nostri  indicio  et  proborum  virorum  testimonio  communiri.    Testes 

hoius  empcionis  et  resignacionis  sunt  Conradus  montis  sancti  Mauricii, 

Albertus  sancte  Grucis  in  Hildensem  et  Ludolfus  sancti  Mathie  in 

Goslaria  prepositi,   magister   Hermanuus   de  Qoslaria,  Florencius 

canonici  Hildensemenses,  comes  Henricus  et  filii  sui  Hermannus  et 

Henricus  comites  de  Waidenberg,  Amoldus  et  Henricus  fratres  dicti 

de  Minda  cives  Hiidensemenses.    Actum  Hildensem  xvi.  kalendas 

augusti  anno  domini  mo.  cc^.  ]i%  pontificatus  nostri  anno  y^. 

Or,  im  KgU  8i,'A,  zu  Hannover,  Woltingerode  Nr,  24,  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  an  roten  Seidenschnüren,  Regest  Doebner,  ÜB,  L  S,  HO  Nr,  217, 
Bode,  ÜB.  n,  S.  109  Nr,  2, 

870«  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  Basti  und  lAppold,  Söhne 
des  Edeln  Ekhert  von  Freden  und  der  Gertrud,  allen  Ansprüchen  an 
defi  dem  Kl,  Walkenried  gehörigen  Teil  des  Waldes  Pandelheke  entsagt 
haben.  Sarstedt  (Tserstede)  1251  Juli  21  (xii^.  kalendas  augusti, 
poDtificatns  nostri  anno  quinto). 

Hnins  rei  testes  sunt  comes  Her(mannus)  de  Waldenberch, 
Basilius  de  Escerthe,  Conradus  marscalcus,  Rudolphus  de  Dalem, 
Thidericus  de  Bothinge  et  Lippoldus  filius  eins,  Henricus  pincerna 
et  Amestus  filius  eins,  Henricus  de  Stenberg,  Hu(go)  de  Holthusen, 
Bodo  de  Aulica,  Bichardus  de  Domo,  Lippoldus  de  Stokkem,  Ger- 
ardus  et  Bodo  camerarii. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  in  doppelter  Ausfertigung  von  verschiedenen 
Händen,  Walkenried  Nr,  14,  Siegel  von  den  hinuen  und  weissen  Hanffäden  ver- 
loren,  und  Nr,  14  a,  Siegel  nebst  Befestigung  verloren, 

^)  vero  über  der  Zeile  nachgetragen. 


440  1251. 

871.  Graf  Ludolf  von  Hallermund  schenkt  der  Domkircke  ändert' 
halb   ihm  resignierte  Hufen  Landes  in  Machtsum.     1251  Oktober  14. 

Ludolfus  dei  clemencia  comes  de  Halremunt  omnibos  Christi 
fidelibos  etemam  in  domino  felicitatem.  Nnnquam  fallit  aliquem 
spes  eteme  retribncionis,  qui  studiose  intendlt  operibns  pietatis, 
quia  exerciciam  bonorum  operum  delet  mnltitadinem  peccatomm. 
Propter  qnod  nos  spiritu  dei  preventi  et  doctrina  bonorum  hominum 
informati  mansum  et  dimidium  in  Mactelsem  sitos  nobis  yacantes, 
quos  a  nobis  in  feodo  tenuerant  Henricus  et  Hermannus  dicti 
Bockeiariiy  contnlimus  ecclesie  maiori  in  Hiidensem  ad  elemosinam 
paupemm  scolarium,  ut  firmiorenn  faciamns  nobis  spem,  qnod  in 
etema  reqnie  sumus  futuri  de  numero  salvandomm.  Consensit 
autem  donacioni  nostre  Ludolffas  filius  noster,  paterne  voluntatis  in 
Omnibus  imitator,  et  similiter  uxor  nostra  Conegundis  deo  devota, 
que  nobis  non  cessat  snggerere  quitquit  ad  salutem  animarum  nostra- 
rum  intelligit  pertinere.  Ut  autem  donacio  nostra  firmiter  seryetnr 
in  posterum,  prcsens  scriptum  sigillo  nostro  duximus  muniendam. 
Datum  anno  domini  m^.  cc^.  li«.,  pridie  ydus  octobris. 

Abachr,  dts  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  546  Nr,  944  im  Kgl,  Ä.-X  zu 
Hanttove*', 

872.  Bischof  Heinrich  bekundet  y  dass  Johann  von  Salder  mit 
seinen  Brüdern  und  den  Söhnen  seiner  Schwester  Adelheid,  Bodo  und 
Burchard,  nach  Empfang  von  zehn  Mark  auf  die  Oüter  des  Kl.  Sid- 
dagshausen  in  Lebenstedt  (Levenstede)  verzichtet  hab^.  HUdesheim 
1251  November  26  (in  crastino  beate  Katerine,  pontiflcatns  nostri 
anno  y^.), 

Presentes  erant  Lippoldus  de  Escherte,  Henricus  de  Hamele. 
Lippoldus  de  Insula,  Lippoldus  de  Rotthinge,  Conradus  dictus  Spade, 
Ludolfus  de  Elvede,  Henricus  dictus  SpiriuC;  lohannes  de  Birkem, 
Hermannus  de  Birkem,  Gerhardus  de  Woledc,  loliannes  de  Aden- 
stede,  Ludolfus  de  Borsem,  Henricus  de  Bruneswic,  Elerus  de  Domo, 
Heno  iUius  marscalci. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  WolfenbüiteL  Siegel  verloren»  Regent  Himstl' 
mann,  ÜB,  der  Stadt  Braunschweig  II,  S,  57  Nr,  130, 

878.  Die  Grafen,  Johann  und  Gerhard  von  Schauniburg  uwi 
Holstein,  Brüder,  resignieren  dem  Bischof  Heinrich  deti  Zehnten  i» 
Sorsum  (Sudtherem  prope  villam  Emberke),  den  ihnen  Lippold  vom 


1261.  441 

Werder  (de  Insula),  Sohn  des  (f)  Hugo,  aufgelassen  hat,  zu  Gunsten 
des  Maria-Magdaleiienklosters  und  erhoffen  von  diesem  Anteil  an  seinen 
Geheim  und  guten  Werken.  Schloss  Segeberg  1251  Dezeinher  18  (xv^. 
kalendas  iaunarii). 

Testes  vero  huius  nostre  resignationis  sunt  isti  Ludbertus  mo- 
nachus  ordiois  sancti  Benedict!  in  Segeberge,  Gervasius  canonicus 
in  Hamborch,  Hugo  canonicus  montis  sancti  Mauritii  apud  Hildensem, 
milites  Heinricus  de  Barmmestede,  Otto  dlctus  de  Barmmestede, 
Marquardus  dictus  de  Bennowe,  Burchardus  Dus  et  frater  suus 
flartwicus  Duus,  Marquardus  de  Beinvlete.  Borchardus  de  Oteshudhen, 
servi  Heinricus  de  Franckenberch,  Theodericus  Overbode,  Hermanuus 
de  Biscopingeroth,  Thetlews  dictus  de  Monte  sancti  Mauritii  apud 
Hildensem. 

Or.  im  KgL  St-A,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal,  Nr.  52.  Bundes  Reiter  Siegel 
den  Grafen  Johann  an  roten  und  grünen  Seidenfäden, 

874«  Herzog  Albert  von  Braunschweig  gibt  dem  Bischof  Heinrich 
den  Johann  von  Harste  als  Ministerialen  und  erhält  von  diesem  im 
Tausch  den  Ludolf  von  Medem.  Münden  1251  Dezember  24  (ix.  ka- 
lendas iannarii). 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  626  Nr.  1194  im  Kgl.  St.-A.  zu 
Hannover. 

S7S«  Graf  Heinrich  von  Wohldenberg  und  seine  Frau  Sophie 
übertragen  dem  KL  Wöltingerode  sechs  und  eine  halbe  Hufe  in  Klein- 
Elbe  und  eine  Mühle  an  der  Innerste  zur  Feier  ihres  Jahrgedächt- 
nisses.     1251. 

Henricus  senior  dei  gracia  comes  dictus  de  Woldenberch  et 

uxor  eins  Sophia  omnibus  fidelibus  hanc  cartulam  inspccturis  salutem. 

Xotum  esse  cupimus  universis,  quod  nos  pro  remedio  animarum 

nDstrarum  contulimus  ecclesie  in  Walthingerod  sex  mansos  et  dimi- 

dium  sitos  in  minori  Elvedhe  et  unum  molendinum  iuxta  Indistriam, 

quod  Pepermole  dicitur  in  vulgari,  et  hoc  fecimus  de  filiorum  nostro- 

rum  videlicet  Ludolphi  prepositi  ecclesie  sancti  Mathie  in  Goslaria 

et   Hermanni  et  Henrici  et  Hoyeri  beneplacito  et  consensu.     Et 

agetur  apud  locum  iam  dictum  anniversarius  noster  sollempniter 

sicat  fratrum  et  sororum  anniversarii  agi  solent.    Huius  rei  testes 

sont  Henricus  de  Alvelde  canonicus  montis  sancti  Mauricii  Hilden- 


442  1251. 

semensis,  item^)  lohannes  de  Sudeburch,  Bodericus  de  Lohtene, 
Bertoldus  Wlfgrove,  Bodo  de  Buntem,  Conradus  de  Rode  milites, 
item^)  Ordemarus,  Hermannas  de  Soderre,  Harbertus  deBledenem, 
lohanues  de  Bethmere  et  alii  quam  plnres.  Ne  ergo  de  hac  dona- 
cione  nostra  inposterum  aliqaa  dubitacio  oriatur,  scriptam  inde  con 
fectum  dedimus  et  illnd  sigillis  nostris  et  flliorum  nostrorum  supra- 
dictorum  fecimus  sigillari.    Actum  anno  domini  m^.  cc.  R  R 

Or,  im  Kgl,  SU-A,  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  26.  Van  den  Siegeln 
nur  das  erste  eingenäht  und  zerbröckelt  und  die  stark  beschädigten  des  Ludolf 
und  Hermann  erhalten.    Begest  Bode,  ÜB.  II,  S.  111,  Nr.  6, 

876«  Graf  Heinrich  von  Wohldeiiberg  verpfändet  dem  KU  Bingei- 
heim  die  Vogtei  mehrerer  Güter.     1251. 

Henricus  dei  gratia  comes  de  Woldenberge  omnibus  hoc  scrip- 
tum inspecturis  in  eo  qui  salus  omnium  est  salutem.    Notum  sit 
universis  tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  nos  de  consensa  here- 
dum  nostrorum  advocatiam  nostram  super  quedam  bona  Bingelmensi 
ecclesie  pertinentia  abbat!  eiusdem  loci  et  conventui  eius  pro  qna- 
dam  summa  pecunie  dedimus  in  pignore  sub  ea  forma,  ut  in  omiü 
iure,  quo  nos  eam  possedimns,  ipsi  ea  libere  perfruentes  neqne  a 
nobis  vel  filiis  nostris  aut  heredibus  petitione  aut  exactione  indebiti 
vel  aliqua  penitus  violentia  in  ea,  priusquam  redempta  fuerit»  ali- 
quatenus  perturbentur.   Summa  bonorum  et  pecunie  hec  est:  aUodinm 
in  Watenstede  et  allodium  in  Viotede  pro  decem  et  octo  talentis 
Hildensemensis  monete,   quatuor  mansi   in  Benem   pro  dnodecim 
talentis  Brunswicensibus,  in  Tzerede  et  in  Wenethusen  pro  triginta 
quinque  marcis  examinatis,  in  Haverla  allodium  pro  qninqaaginu 
maldratis  siliginis,  maldi*atam  pro  quatuor  solidis,  sicut  tunc  tem- 
poris  emebatur.    Ne  igitur  ista  que  fecimus  alicui  in  dubiom  veniant 
imposterum  et  ut  ea  contra  iusticiam  aliquis  infringere  non  pre- 
sumat,  presentem  paginam  super  eo  conscriptam  sigilli  nostri  im- 
pressione  fecimus  communiri.    Actum  anno  domini  millesimo  ducen- 
tesimo  quinquagesimo  primo.    Testes  huius  rei  sunt  Hogerus  come^, 
Henricus  de  Borchtorp,  Hogerus  et  Bertoldus  Wulfgrove,  Conradus 
de  Boden,  Boderus  de  Lochtene,  lohannes  de  Suthberg,  Hog^^ns 
de  Selede  et  alii  quam  plures. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Abtes  Heinrich  Wirsehius  im 
Archiv  zu  Bingelheim  S.  133. 

')  itom  verlängerte  Schrift. 


1251.  443 

877.  Propst  Johann,  Äbtissin  Offemia  und  der  Konvent  des  Kl. 
Neuwerk  hei  Goslar  verkaufen  dem  KL  Frankenherg  den  Zehnten  in 
Mahltm  (Maldem).     1251. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  25  mit  dem  Siegel  des 
Klosters  und  des  Propstes.     Qedr.  Bode,  ÜB.  II,  S.  112  Nr.  8. 

878.  Propst  Konrad  des  Moritzstiftes  Überträgt  dem  Kl.  Escherde 
40  Morgen  in  Oddingehusen,  die  ihm  die  Brüder  Hermann  und  Ernst 
von  Bethein  (Bethenem)  aufgelassen  haben.     1251. 

Hnias  rei  testes  suut  comes  Widekindus  de  Poppenburh;  comes 
Mauricius  de  Spegelberh,  dominus  Tidericus  de  Redhen,  Hermannus 
de  Stemne,  Bertoldus  Pil,  Hermanims,  Bertrammus,  Albertus  Hirci 
fratres  et  alii  quam  plures. 

Or.  im  Kgl,  8t.'Ä.  zu  Hannover,  Escherde  Nr,  25,  Siegel  des  Propstes  von 
den  roten  und  gelben  Hanffäden  verloren. 

879.  Propst  Konrad  des  Moritzstiftes  überträgt  dein  Kl.  Escherde 
drei  Hufen  in  Oddyngehuseu,  tvelche  Hennann  von  Bethein  und  Söhne 
Hermann  und  Ernst  dem  Propste  Heinrich  von  Escherde  verkauft  und 
ihm  aufgelassen  haben.  Mitsiegler  die  Grafen  Konrad,  Hermann  und 
Ludivig  von  Everstein.     1251. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  26.  An  weissen  Hanffäden 
rundes  Siegel  des  Grafen  Konrad,  das  schildförmige  des  Grafen  Hennann,  rundes 
des  Grafen  Ludwig  und  spitzovales  des  Propstes.     Die  XJrk.  stark  beschädigt. 

SSO«  Ritter  Heinrich  von  Homburg  heisst  gut  die  Schenkung 
seines    Vaters  und  Bruders  an  das  Kl.  Escherde.     1251. 

Henricus  mlles  dictus  de  Honborch  omnibus,  quibus  hoc  scrip- 
tum fiierit  exhibitum,  salutem.  Notum  esse  cupio  presentibus  et 
futuris,  quod  ego  ratum  habeo  factum  patris  mei  domini  Bodonis 
et  fratris  mei  Bertoldi  bone  memorie,  qui  contulerant  quondam  in- 
tnita  pietatis  ecclesie  dei  in  Escherte  quatuor  areas  infra  curiam 
Escherte  sitas  et  unum  Ettyngehusen  et  quosdam  agros  attinentes 
ad  areas,  que  libera  bona  dicuntur.  Huius  ratihabitionis  et  recog- 
uitionis  m§e  testes  sunt  Harttungus  de  Aulica,  Gerardus  de 
Howardissem,  Conradus,  Bertrammus,  Henricus  fratres  de  Baren- 
rodhe,  Hermannus  de  Stemne,  item  tres  fratres  Hermannus,  Ber- 
trammus, Albertus  Hirci,  Bertoldus  Pil,  Tidericus  de  Beden,  lohannes 
de  Suttherem,  Hermannus  Leye  milites,  Lambertus  dapifer  mens. 


444  1261. 

Henricus  Hase,  Geroldus  de  Wallenhusen  et  alii  quam  plares.  üt 
igitnr  firmnm  et  stabile  permaneat  quod  coram  predictis  probis  7iris 
sum  publice  protestatns  et  ne  super  hoc  imposterum  dubitatio  oriatüTp 
haue  cartulam  conscribi  feci  et  sigillum  meam  apposui  ad  caatelam. 
Actum  anno  domini  m^.  cc^.  R  i^ 

Or,  im  Kgl,  St.-Ä,  zu  Hannover,  E$cherde  Nr,  28,    SiegelrtsL 

881.  Propst  Helmtvich  von  Marienrode  überlässt  dem  Kl,  Eseherde 
käuflich  den  Zehnten  eines  Hofes  in  Boyngehusen.     1251. 

Helmwicus  dei  gratia  prepositus  in  Bakkenrod  omnibus  hanc 
cartulam  inspecturis  in  vero  salutari  salutem.  Notum  esse  yolmnns 
Christi  fidelibus  universis  presentibus  et  futuris,  quod  nos  dimisimas 
ecclesie  dei  in  Escherte  decimam  super  curia  in  Boyngehusen  et 
super  omnibus  agris,  qui  pertinent  ad  curiam  illam,  iure  perpetao 
possidendam  recepta  ab  eadem  ecclesia  quadam  summa  pecunie, 
quam  in  usus  ecclesie  nostre  convertimus,  et  hoc  fecimns  de  fratnun 
nostrorum  videlicet  Rantwici  et  Henrici  de  Freden  sacerdotom  et 
Hermanni  (et)  aliorum  beneplacito  et  consensu.  Testes  hoins  rei 
sunt  Tidericus  de  Reden,  lohannes  de  Suttherem,  Hermannas  de 
Stemne,  dominus  Widekindus  de  Poppenb(urg)  comes,  Bertoldns 
Pil,  tres  fratres  (Hermannu)Sy  Bertrammus  et  Albertus  Hirci,  item 
Hermannus  de  Bethenem  et  Emestus  f(rater)  eins,  Luppoldus  Snringos 
et  frater  eins  Engelardus  milites,  Lippoldns  et  Ekbertns  famoli, 
item  Conradns  de  Bethenem,  Bemardus  frater  prepositi.  Ne  igitur 
imposterum  infringi  valeat  hoc  factum  nostrum,  ipsum  conscribi  et 
sigillo  ecclesie  in  Bakkenrod  fecimus  roborari.  Actum  anno  ab 
incarnacione  domini  m^.  cc<^.  R  i^. 

Or,  im  Kgl,  St,-A,  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  27,  KonoenUsiegd  an  roitm 
und  gelben  Hanffäden, 

888«  Bischof  Heinrich  überträgt  detn  Michaelisidoster  vier  Hufen 
in  Essem,  welche  die  Bürger  Arnold  von  Minden  und  Heinrich  Eliae 
dein  Äbte  Gottschalk  verkauft  und  ihm  resignirt  haben,     1251, 

Or,  im  Kgl,  St,-Ä.  zu  Hannover,  Michaeliski,  Nr,  44.  Siegel  des  BiseMefs 
und  Bruchstücke  des  Kapitelssiegels,    Qedr.  Doehner,  ÜB,  I,  S,  111,  Nr.  219, 

888*  Das  Kreuzstift  bekundet  den  Verzicht  des  Bitters  Didrick 
von  Holle  und  Söhne  auf  eine  Hausstätte  und  drei  Morgen  in  Luärmm, 
die  es  von  ihnen  gekauft  hat,     1251, 

Albeitus  dei  gratia  prepositus,  Rychardus  decanus  totnmqne 
capitulum  ecclesie  sancte  Crucis  in  Hildenseim  omnibus  hanc  Btterajn 


1251.  445 

andientibus  salutem  in  Christo  Ihesu.    Notam  esse  volnmus,  quod 
dominus  Theodericus  miles  de  Holle  haboit  in  villa  Luttenem  aream 
nnam  et  tria  ingera  in  campo,  qne  pertinebant  ad  cnriam  nostram 
ibidem,  in  qna  curia  etiam  sibi  dominium  addicebat,  et  nos  pro  bono 
pacis  tarn  dominium  illud  quam  ius  ininriose  usurpatum  quam  aream 
et  dicta  iugera  comparavimus  ab  ipso  vii  talentis  Hildensemensium 
denariorum,  et  ipse  i-esignavit  hec  omnia  in  manus  nostras  flliis 
sais  Ludegero  et  Tiderico  et  Bertoldo  consentientibus  et  similiter 
resignantibus  et  pro  Ashwino  annum  xii.  tunc  agentem,  quod  idem 
faciat  in  proximo  pascha,  spoponderunt  milites  videlicet  dominus 
Tjrdericus  de  Eothinge,  dominus  Henricus  de  Stenberge,  dominus 
Johannes  de  Suttherem  et  dominus  Bertoldus  Pil  et  pater  ipsius  et 
Ladegerus  et  Tidericus  fratres  sui,  et  haue  sponsionem  dominus 
Tidericus  de  Redhen    et  dominus   Johannes    de  Hethegereshusen 
milites  una  nobiscum   ad   manum   capituli  reccperant.     Presentes 
erauty  cum  hec  flerent,  milites  predicti  et  Conradus  frater  domini 
Bertoldi  Pil,  Swetherus,  Bertoldus  de  Novali  et  alii  quam  plures 
In  rennnciatione  Bertoldi  apud  Behtmere  fuerant  abbas  de  Byd 
dageshusen,  dominus  Johannes  cellerarius  et  firater  Conradus  con 
versus,  prepositus  Albertus,  Sychardus  decanus,  Hugo  de  Yemelhusen 
item  milites  dominus  Hermannus  de  Westenem,  Cesarius  de  Woledhe 
Lodewicus  de  Lyndethe,  Winandus  Advocatus,  Tydericus  pater  Ber- 
toldi.    Actum  anno  domini  nfi.  cc9,  R  i®. 

Or,  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover f  Kreuzstift  Nr,  87.  Beschädigtes  Siegel  des 
Propstes. 

884«  Das  Kreuzstift  ernennt  einen  neuen  Meier  für  die  Güter 
in  Wehmingen.     1251. 

Albertus  dei  gratia  prepositus,  Bychardus  decanus  et  capitulum 
ecclesie  sancte  Crucis  in  Hildensem  omnibus  haue  cartulam  inspec- 
tnris  salutem.  Noverint  presentes  et  posteri,  quod,  cum  Albertus 
de  Weminge,  qui  fiiit  yillicus  in  curia  nostra  Weminge,  male 
tractaret  nos  singulis  annis  non  dando  censum  de  curla  illa 
dandum,  placitavimus  cum  eo  tam  diu,  donec  resignavit  nobis  curiam 
illam  recognoscens,  quod  nichil  iuris  in  ea  habuisset,  uisi  quod 
irillicus  in  ea  fuisset  et  hoc  tam  diu,  quam  diu  nobis  posset  dare 
prebendam  nostram,  et  idem  fecerunt  fllii  sui  Beitrammus,  Tidericus, 
[ordanis,  Bertoldus,  Conradus,  quod  fecit  iam  dictus  pater  eorum, 
?t  resignaverunt  nobis  de  facto  eandem  curiam  Weminge  recogno- 


446  1251. 

scentes  publice  coram  nobis  et  coram  multis  honestis  viris,  quoram 
nomina  inferius  notata  sunt,  quod  nichil  iuris  sibi  addicerent  in  e&. 
Uude  uos  eandem  curiam  liberam  a  predictis  dedimus  flenrico  de 
Weminge  ad  idem  ius,  ad  quod  eam  habuit  .iam  dictus  Albertos,  et 
hoc  fecimus  sub  hac  forma,  ut  scilicet  bona  illa,  que  pertinent  ad 
curiam  illam,  debita  servicia  faciant  curie,  sed  censum  dandnm 
cellerario  representent.    De  ipso  autem  Henrico  dictum  est,  quod 
dabit  ecclesie  nostre  de  curia  Weminge  debitum  censum  suum,  et 
si  hoc  contingit,  quod  tempore  precedente  non  vult  vel  non  potest 
excolere  bona  illa,  que  pertinent  ad  curiam,  yel  si  non  vult  de  bonis 
Ulis  darc  debitum  censum  suum,  dabuntur  ei  et  filiis  suis,  si  fiüos 
habet,  ab  ecclesia  sancte  Crucis  viginti  talenta  et  sie  libera  emnt 
bona.   Si  autem  ipse  prius  moriatur  quam  uxor  eins,  uxori  dabontnr 
XX  talenta  illa  et  filiis,  si  quos  habet;  ipso  autem  et  uxore  et  filiis 
defunctis  de  illis  xx  talentis  agetur  memoria  eorum  in  ecclesia  sancte 
Crucis.  Testes  huius  rei  sunt  Albertus  preposltus,  Bychardns  decanos, 
Wolterus,  Fridericus,  Ludolfus,  Otto,  Conradus,  Ludolfns,  Hugo, 
Gerardus,  Godefridus  canonici  sancte  Crucis,  Volkmarus  de  Domo, 
Simon  Puntrokke,  Henricus  venditor  linei  panni^  Conradus  Spoge, 
Hermannus  Accipiter,  Albertus  de  Dammone,  Herebordus,  Markwardus 
et  Eylardus  et  alii  quam  plures.   Actum  anno  domini  m^.  cc^.  li<>. 

Or»  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzsiift  Nr.  88,  Kapitehsieffei  fast  :nr 
Hälfte  ah.    Regest  Doehner,  ÜB,  I,  S.  111  Nr.  220. 

885.  Das  Kreuzstift  kauft  von  Ulrich  von  Elze  eine  Rente^  «w 
eine  solche  von  Dietrich  von  Drispenstedt  zu  lösen,  1249,  und  eiur 
andere  zum  Kauf  hea.  Wiederkauf  von  Gütern  in  Luttrum.     1251. 

B(ichardus)  dei  gratia  decanus  et  capitulum  sancte  Crucis  Hil- 
densemensis  omnibus  hanc  cartulam  inspecturis  salutem.  Notnm  esse 
volumus,  quod,  cum  a  Tiderico  de  Drismenstede  redimeremos  tatentmn 
illud,  in  quo  ad  solvendum  tempore  vite  sue  eidem  fuimus  obligatio 
recepimus  ab  Olrico  de  Aulica  quinque  talenta  Hildensemensis  monele 
et  dedimus  ea  iam  dicto  T(iderico),  ut  penitus  absolveremur  ab  eo, 
et  hoc  fecimus  sub  hac  forma,  quod  videlicet  predicto  Olrico  quam- 
diu  vivit  dabuntur  ab  ecclesia  sancte  Crucis  per  manum  cellerarii 
X  solidi  annuatim  in  feste  beati  Martini  et  post  mortem  snam  in 
ecclesia  sancte  Crucis  a  fratribus  sollempniter  agetur  anniyersarin^ 
eins  sicut  fratrum  anniversaiii  agi  solent.  Datum  anno  domini 
mo.  cc».  xio.  ixo.    Dedit  etiam  idem  Olricus  ad  comparationem  uiiiu^ 


1251-57.  447 

are§  et  trium  ingeram  in  Luttenem  et  ad  redemptionem  dominum  quod 
dominas  Tidericos  de  Holle  sibi  iniuriose  in  curia  nostra  Luttenem 
yendicabat,  v  talenta  Hildensemensium  denariorum  hoc  pacto,  quod 
obedientiarius  eorundem  bonorum  in  Luttenem  dabit  ei  x  solidos 
tempore  vite  sue.    Actum  anno  domini  m^.  ctfi.  1.  i^. 

r 

Or.  im  Kgh  SL-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  fi9,  BeaeMdigtes  Siegel  des 
Kapitels.     Gedr.  Zeitschrift  1864  S,  132. 

886«  Gräfin  Sophie  von  Wohldenberg  üherweht  ihren  beiden 
Töchtern  im  Kl.  Wöltingerode  eine  Hofstätte  in  Bomum,  die  nach  deren 
Tode  an  die  Kellerei  fallen  solle.     0.  D.  (um  1251). 

S(ophia)  dei  gratia  comitissa  in  Woldenberg  universis  Christi 

fidelibus  presentem  paginam  inspecturis  salutem  in  vero  salutari. 

üniversa  negocia  litteris  commendata  indissolubile  servant  securitatis 

yinculum.    Noverint  universi,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 

qnod  nos  de  communi  consensu  filiorum  nosti^orum  fiüabus  nostris 

in  Wöltingerode  L.  et  I.  aream  in  Boiiiem  xii  solidos  et  x  pullos 

solventem  assignavimus  eamm   usibus   inpendendam,   quod  tenore 

presentinm  protestamur.  i)    Ut  autem  hoc  factum  ratum  permaneat, 

presens   scriptum  filiorum  nostromm   sigillis   decrevimus   roborari. 

Volumus^)  etiam,  ut  predicta  bona  cedant  ad  officium   cellerarie 

post  nostrarum  obitum  filiarum. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  23.  Von  den  drei  Siegeln 
nur  Bruchstücke  des  zweiten  und  des  dritten  erhalten. 

887*  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  Graf  Heinrich  von  Wohlden- 
berg dem  Kl.  Wölfingerode  eine  Mühle  bei  Klein -Heere  zur  Unter- 
stützung kranker  Nonnen  überlassen  habe.     0.  D.  (1251 — 57). 

H(einricus)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  salutem 
in  vero  salutari.  Noverint  universi,  ad  quos  presens  scriptum  per- 
venerit,  quod  pie  recordationis  Heinricus  comes  de  Waldenberch 
ommnxa  heredum  suorum  favente  consensu  de  proprietate  sua  molen- 
dinam  situm  apud  villam  Herre,  quod  dicitur  Pepermole,  ob  reniedium 
unime  sue  assignavit  ecclesie  in  Waltingeroth  in  ministerium  ibidem 
infirmantium  dominainim,  de  quo  singulis  annis  recipiet  triginta 
»olidos  Hildensemensis  monete  et  porcum  valentem  sex  solidos  vel 
ibsolute  sex  solidos  quecumque  statuta  fuerit  huius  offlcii  procuratrix. 


i)    Vor  prot,  ist  getilgt:  sub  aigilli  noBtri  munimine.        *)  Fow   hier  ab  auf 
er  S'Ochseite  der  ürk. 


448  1252. 

Huius  rei  qui  interfaerunt  sunt  testes  prepositas  Ladolfus  filios 
predicti  comitis,  Lambertns  prepositas  in  Waltingerode,  Heinricos 
de  Alvelde  cappellanus  prepositi  Lndolfi  et  alii  quam  plnres.  Ne 
igitur  snccessorum  aliquis  prepositas  vel  abbatissa  statutam  hoc  nisi 
in  melius  possit  vel  audeat  inmutare,  sab  excommanicationis  sen- 
tentia  presentem  paginam  sygilli  nostri  appensione  manivirnos  ad 
cautelam. 

Or,  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr,  26,  Siegel  nebst  BefesUgung 
verloren,  Graf  Heinrich  erscheint  bis  1251,  Bischof  Heinrieh  stirbt  1257,  danach 
ergibt  sich  die  Datierung,    Vgl,  auch  Nr.  875, 

888.  Hugo  Kardincdpriester  tit,  sancte  Sabine,  apostolischer  Legat, 
erteilt  allen,  welche  die  Ändreaskirche  am  Tage  des  Apostels  Andreas 
und  der  DedikaHon  sotüis  an  deren  Oktaven  besuchen,  vierzig  Tage 
Ablass,  Magdeburg  1252  Februar  12  (pridie  idus  februarii,  pontifi- 
catus  domini  Innocencii  pape  iiii.  anno  nono). 

Abschrift  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Ändreasstiftes  Ms,  320  fol,  45  r 
in  der  Beverinischen  Bibliothek.    Hegest  Doebner,  ÜB.  III,  S.  642  Naehtr,  Nr.  lif. 

889«  Kardinalpriester  Hugo  tit,  st.  Sabine,  päpstlicher  Legat, 
gewährt  dein  Domkapitel  die  Gnade,  dass  es  ohne  seine  Erlaübmss  raw 
keinem  delegierten  Richter  in  den  Kirchenbann  gethan  werden  dürft. 
Magdeburg  1252  Februar  15, 

Frater  Hugo  miseracione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbiter 
cardinalis  apostolice  sedis  legatus  dilectis  in  Christo  decano  et 
capitulo  ecclesie  Hildensemensis  salutem  in  domino.  Devodonis 
vestre  aput  nos  merita  interpellant,  ut  supplicacionibus  yestm 
favorem  benivolum  largiamur.  Yestris  itaque  precibus  inclinati 
auctoritate  vobis  presencium  indulgemus,  ut  nullus  iudex  delegatos, 
conservator  seu  eciam  executor  auctoritate  litterarum  nostramin  in 
yos  suspensionis  vel  interdicti  seu  excommunicationis  sentencias 
valeat  promulgare  absque  nostro  speciali  mandato  faciente  plenam 
et  expressam  de  indulgencia  huiusmodi  mencionem.  Datum  Magde- 
borch  XV.  kalendas  marcii,  pontificatus  domini  Innocencii  pape  iiii. 
anno  ix. 

Abschr.  des  15,  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  660  Nr,  1279  im  Kgl  St^-A.  zu 
Hannover, 

890*  König  Wilhelm  erklärt  nach  dem  Vorgange  des  König-' 
Heinrich  (VIL)  die  Neustadt  von  Hildesheim  derart  für  frei,  dass  fie 


1252.  449 

nur  dem  Dompropsts  unterworfen  sein  aolle,  und  oerleiht  ihr  einen 
Wochenmarkt.    Braunschweig  1252  Februar  27  (iiii.  kalendas  marcii). 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hilde$heim  Nr,  189,  danach  gedr.  Doebner  ÜB.  1,  S.  112 
Nr,  221,  woselbBt  die  älteren  Drucke  angegeben  sind,  Rege$t  Böhmer- Ficker,  Beg. 
imp.  V,  5062. 

891.  KardinaUegat  Hugo  tit.  st.  Sabine  beauftragt  den  Abt  von 
Biddagshausen,  das  Andreasstift  vor  Vergewaltigungen  durch  Anwendung 
hirchlicher  Strafen  zu  schützen.  Braunschweig  1252  (Februar  27—29, 
k&Iendasi)  marüi,  pontiflcatus  domini  Innocentii  pape  iiii.  anno  nono). 

Or.  im  Kgl,  St.'A.  zu  Hannover,  Ändreasstift  Nr.  12.  Siegelrest  an  weissen 
HanfsehnOren.  Das  Datum  nicht  sicher,  nach  den  Regesten  Hugos  Böhmer-Ficker, 
Beg.  imp.  V.  3,  S.  1559  ist  Hugo  vom  27—29  Februar  in  Braunschweig.  Gedr. 
Doebner,  JJB.  I,  8. 113  Nr.  223  zu  März  1,  Sonnemann,  Lidta  legitimaque  defensio 
(1703)  registr.  Nr.  9.    Regest  Böhmer-Ficker  a.  a.  0.  Nr.  10317. 

892«  Bischof  Heinrich  übereignet  dem  Blasiusstift  in  Braunschiveig 
den  halben  Zehnten  in  Büningen  (Runinge),  den  es  von  den  Edeln 
Bernhard  von  Hagen  (de  Indagine)  und  Johann  von  Wohle  (Wolethe) 
gekauft  und  diese  ihm  aufgelassen  haben.  Braunschweig  1252  Februar  28 
(iii.  kalendas  marcii,  pontiflcatus  nostri  anno  sexto). 

Testes  sunt  Conradns  scolasticus  et  Hogerus  frater  suus  de 
Alta  fago  et  Hartmannus  dictus  de  Minda  canonici  Hildensemenses 
et  Leonins  notarius  noster,  Widekindus  comes  de  Poppenborch  et 
Lodolfus  miles  de  Bortvelde,  und  Bürger. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  st.  Blasii  Nr.  39.  Siegel  des 
Bisehofs  gut  erhalten.  Oedr.  nach  dem  Or.  Orig.  Guelf.  IV,  S.  241.  Regest  Doebner, 
ÜB.  I,  8. 113  Nr.  222,  Westfäh  ÜB.  VI,  S.  161  Nr.  5€4a,  v.  Campe,  Regesten  und 
ürk.  des  Qesehl.  v.  Blankenburg-Campe  1,  S.  195  Nr.  326. 

SOS.  Kardinallegat  Hugo  von  st.  Sabina  gestattet  den  Nonnen 
der  Maria  Magdalena^  Kapuzen  zu  tragen.    Hildesheim  1252  März  5. 

Hugo  miseracione  divina  sancte  Sabine  presbiter  cardinalis, 
ipostolice  sedis  legatus  .  .  dilectis  in  Christo  .  .  priorisse  ac  con- 
^entni  penitencium  beate  Marie  Magdalene  Hildensemensis  salutem 
n  domino.  Religionis  vestre  fervor  merito  nos  inducit,  ut  suppli- 
acionibus  vestris  favorem  benivolam  largiamur.  Vestris  igitur 
•recibus  inclinati,  quod  scapulariis  sive  capucijs  uti  possitis,  auctori- 
ite  vobis  presencium  indulgemus.  NuUi  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si 
DJs  autem  u.  s.  w.  Datum  Hildensem  iii.  nonas  marcii,  pontiflcatus 
3nuBi  Innocencil  pape  iiii.  anno  nono. 

O    Vor  kalendas  ist  die  Zahl  ausgefallen. 
HUdMb.  TJB.  n.  29 


450  1252. 

Äh8ckriß  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Klosters,  Ms.  357  foL  42  in  der 
Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

894«  Kardinalpriester  Hugo  von  st,  Sabina,  päpstlicher  Legat, 
verspricht  den  Unterstützem  des  Maria-Magdalenenklosters  vierzig  Tagt 
Ählass,     Hildesheim  1252  März  6, 

Universis^)  Christi  fidelibus  per  Alamanniam  constitatis,  ad 
quos  presentes  littere  pervenerint,  frater  Hugo  miseratione  divina 
titali  sancte  Sabine  presbiter  cardinalis  apostolice  sedis  legatos 
salutem  in  domino  sempitemam.  Quoniam,  ut  ait  apostolos  fk  $,  v, 
bis  etemam).  Cum  igitur,  sicut  dilecti  in  Christo  prepositns  et  con- 
yentus  sororum  penitentium  in  Hildesem  nobis  exponere  curayeront, 
ad  sustentationem  suam  fldelium  suffragia  noscantur  plurimom 
oportuna,  uniyersitatem  yestram  rogamus,  monemus  et  hortamor 
attente  in  remissionem  yobis  peccaminum  iniungentes,  quaciniis  de 
bonis  yobis  a  deo  collatis  pias  ad  id  elemosinas  et  grata  eis  caritaijs 
subsidia  erogetis,  ut  per  subyentionem  yestram  yaleant  sustentari 
ac  yos  per  hec  et  alia  bona,  que  domino  inspirante  feceiiüs,  ad 
eteme  possitis  felicitatis  gaudia  peryenire.  Nos  enim  de  omni- 
potentis  dei  misericordia  et  beatorum  Petri  et  Pauli  apostolorom 
eins  auctoritate  confisi  omnibus  yere  penitentibus  et  confessis,  qoi 
eis  ad  hoc  manum  porrexerint  adiutricem,  quadraginta  dies  de  ia- 
iuncta  sibi  penitentia  misericorditer  relaxamus,  presentes  yero  nütti 
per  questuarios  districtius  inhibemus,  eas,  si  secus  actum  fnerii 
carere  yiribus  decementes.  Datum  Hildesem  ii.  nonas  mareii,  ponu- 
ficatus  domini  Innocentli  pape  iiii.  anno  nono. 

Or.  im  KgL  St.-Ä,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal  Nr.  53.  Siegel  des  AussUlUn 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.    Regest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  113  Nr.  224. 

89S.  Kardinalpriester  Hugo  von  st.  Sabina,  päpstlicher  Lega\ 
verordnet  die  Feier  des  Festes  der  h.  Maria  Magdcdena.  Htlde^ein- 
1252  März  7. 

Venerabilibus  patribus  archiepiscopis  et  episcopis  et  dilectis  id 
Christo  abbatibus,  prioribus,  prepositis,  decanis,  archidiaconis  ceteiis- 
que  prelatis  ecclesiarum  et  eorum  yicariis  per  Alamanniam  consti- 
tutis,  ad  quos  presentes  littere  peryenerint,  frater  Hugo  miseatione 
diyina  tituli  sancte  Sabine  presbiter  cardinalis  apostolice  sedis  l^atui 
salutem  et  sinceram  in  domino  caritatem.    Quanto  militans  ecclesi* 


0   Verlängerte  Schrift. 


1252.  451 

devota  filia  ecclesie  triumphantis   eandem   matrem    snam  puriori 

mentis  occuloi)  contemplatar,  tanto  ipsam  in  suis  actibus  nititnr 

diUgentias  imitari  et  omnia  facere  ad  exemplar,  qnod  ei  in  illo 

monte  celesti  et  nberi  fderit  demonstratum.   Com  igitur  certum  Sit, 

eandem  filiam  inter  illa  snpeme  matris  gandia  purificate  mentis 

intelligentia  intueri,  illam  beatissimam  peccatricem,  que  pedes  dei 

et  domini  nostri  Ihesu  Christi  devotis  lacrimis  inigavit  et  capillis 

capitis  sui  tersit  et  sanctis  oscolis  deitatem  in  illo  beato  homine 

honoravit,  dignnm  est  et  consonum  rationi,  ut  qne  a  matre  in  celis 

etiam  inter  apostolos  honoratur,  a  filia  in  terris  honore  debito  non 

privetur.     Qnocirca  universitatem  vestram  rogamus,  monemns  et 

hortamur  attente  ac  in  remissionem  vestromm  peccaminnm  vobis 

iniangimus  vobis  nichilominns  qua  fungimur  auctoritate  in  virtute 

obedientie   precipiendo   mandantes,  quatinus  festum   beate    Marie 

Magdalene,  que  post  beatam  yirginem  spem  venie  tribuit  desperatis, 

cum  novem  lectionibus  et  responsoriis  speciali  devotione  et  officio 

annuatim  de  cetero  celebretis  et  a  yestris  subditis  faciatis  ab  omni 

servili  opere  sicut  diem  unius  apostoli  observari,  quatinus  deus  et 

Christas  eins  eiusdem   pecatricis^   sancte  orationibus  beneplacitis 

complacatus  mundo  ex  diversis  casibus  naufraganti  sue  clementie 

dignetar  ostium  aperire.   Datum  Hildesem  nonas  marcii,  pontificatus 

domini  Innocentii  pape  iiii.  anno  nono. 

Or,  im  KgL  SU-Ä,  zu  Hannover y  Mar.  MagdaU  Nr,  54,  Beschädigtes  Siegel 
an  Hanfsehnüren. 

806«  Kardinalpriester  Hugo  erteilt  denen,  welche  das  Michaelis- 
kloster  an  bestimmten  Festtagen  besuchen,  vierzig  Tage  Äblass,  Hildes- 
heim 1252  März  12, 

Frater  Hugo  miseratione  divina  tituli  sancte  Sabine  presbiter 
cardinalis  apostolice  sedis  legatus  dilectis  in  Christo  abbati  et  con- 
ventoi  monasterii  sancti  Michahelis  Hildensemensis  ordinis  sancti 
Benedicti  salutem  in  domino.  Licet  is,  de  cuius  munere  veuit,  ut 
sibi  a  fldelibus  suis  digne  ac  laudabiliter  serviatur,  de  habundantia 
pietatis  sue,  que  merita  supplicum  excedit  et  yota,  benefacientibus 
multo  maiora  retribuat,  quam  valeant  promereri,  volentes  tamen 
popalum  domino  reddere  acceptabilem  Christi  fideles  ad  complacendum 
ei  quibusdam  illectivis  rauneribus  indulgenciis  scilicet  et  remissionibus 

*)  So  das  Or, 

29* 


452  1262. 

invitarnns,  at  exinde  reddantur  diyine  gracie  aptiores.  Capientes 
igitar,  ut  monasteriom  vestram  cong^ois  honoribus  frequentetar, 
Omnibus  Christi  fldelibus  yere  penitentibus  et  confessis^  qui  ad  ipsum 
in  festiyitatibus  sancti  Michahelis  archangeli  ac  depositionis  et  trans- 
lationis  sancti  Bemwardi  confessoris,  in  quoram  honore  fondatum 
existit,  ac  infra  octavas  ipsorum  annis  singnlis  causa  deyotionis 
accesserit.  quadraginta  dies  de  iniuncta  sibi  penitentia  relaxamos. 
Datum  EQldessem  üii.  idus  marcii,  pontiflcatus  domini  Innocentii 
pape  üii.  anno  nono. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  in  Cop.  FT,  76,  foL  52  im  KgL  SL'A,  tu 
Hannover, 

H97.  Kardinalpriester  Hugo  Ht  sancte  Sabine,  päpstlicher  Legatj 
erteilt  auf  Bitten  des  Rates  der  Stadt  allen,  welche  zum  Wiederaußau 
des  iterstörten  Johannishospitals  beisteuern,  vierzig  Tage  Ablass.  Hildes- 
heim  1252  März  14  (ii.  ydus  martii,  pontiflcatus  domini  pape  Inno- 
centii iiii.  anno  ix^). 

Abschrift  des  15.  Jahrhufiderts  in  Cop.  180  fol,  7  im  städtischen  Museum 
in  Hildesheim.     Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  114  Nr.  225. 

81I8.  Kardinqllegat  Hugo  tit.  sancte  Sabine  erteilt  allefi,  trelehe 
die  Domkirche  am  Feste  der  Verkündigung  Maria  besuchen,  einen  Ab- 
lass  von  hundert  Tagen.  Hildesheim  1252  März  14  (ii.  idus  mardi, 
pontiflcatus  domini  Innocentii  pape  iiii.  anno  nono). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  196.  Besckädi^Us 
Siegel  des  Ausstellers  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,  Qedr.  Doehner,  ÜB,  I, 
S.  114  Nr.  226. 

899.  Kardinalpriester  Hugo  tit.  s.  Sabine,  apostolischer  Legat, 
erteilt  allen,  welche  zur  Herstellung  der  Kirche  und  Oebäude  des  Moritz- 
Stiftes  beitragen,  vierzig  Tage  Ablass.  Braunschweig  1252  März  IS 
(xv^.  kalendas  aprilis,  pontiflcatus  domini  Innocencii  pape  iiii.  anno 
nono). 

Abschrift  des  15.  Jahrhmiderts  im  Cop.  des  Maritzstifles,  Ms.  514  foL  36  r 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Qedr.  Doebner,  ÜB.  III,  S.  642  Naehtr, 
Nr.  20.  Ebenda  fol.  36  ein  gleicher  Ablass  mit  demselben  Datum  für  die  Besucher 
der  Kirche  am  Tage  des  h.  Moritz,  des  Dedtkationstages  und  deren  Okia»en. 

900.  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  Konrad  van  Sorsum  twirf 
andere  Bürgschaft  geleistet  haben  für  die  Zustimmung  des  minderjäkri^en 
Sohnes  Konrads  zu  dem  Verkaufe  von  Gütern  in  Sorsum  an  das  Mcaria- 
Magdalmenkloster.     Bei  Sarstedt  1252  März  20. 


1252.  468 

H(einricus)  dei  gr^tia  Hildensemensis  episcopns  omnibus,  ad 

qnos  hec  littera  pervenerit,  salutem  in  domino.     Notum  facimos 

nniversis,  qnod,  quia  Bertoldus  Alias  Gonradi  de  Sndtherem  militis 

minor  annis  non  potuit  resi^are  bona  in  Sndtherem  sita,  qne  pater 

saus  de  consensu  herednm  snomm  vendidit  Brunoni  preposito  sororum 

penitentinm  domns  Hildensemensis,  dictns  Conradns  pater  eins  et 

Johannes  patmns  snus  de  Sndtherem ,  Bertoldns  Pil,  Conradns  de 

Sudtherem,  Olricns  et  Heinricns  fratres  pneri,  Conradns,  Theodericus 

et  Heinricns  avnncnli  einsdem  pneri  yidelicet  Bertoldi  data  fide 

promisemnt  in  manns  Brnnonis  prepositi  snpradicti,  Lippoldi  de 

Rothinge,  Lippoldi  de  Insnla  et  Wilbrandi  de  Rethen  militnm,  qnod, 

postqnam  pervenerit  ad  annos,  bona  eadem  in  manns  domini  episcopi 

Hildensemensis,  qui  pro  tempore  fnerit,  resignabit.    Actnm  Zchiar- 

stide  in  nemore  qnercino  anno  gratie  m^.  cc^.  liio.,  i)  xüio.  kalendas 

aprilis,  pontiflcatns  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  KgU  St-Ä,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr,  55.  Bruchstück  des  Siegels 
des  Bischofs,  Auf  der  Rückseite  von  Hand  des  15.  Jahrh.  promissio  de  resignando 
boütL  in  Soczeram  yendita. 

901.  Bischof  Heinrich  bestätigt  dem  Kl.  Wienhatiseft  alle  Über- 
tragungen seines  Vorgängers  Konrad.  Braunschweig  1252  März  24 
(ix.  kalendas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  sexto). 

Presentes  erant  Hartmannns  canonicus  Hildensemensis,  Leonins 
notarins  noster,  lohannes  de  Osberneshnsen  et  Sigebandus  fllins 
suns,  Lippoldns  de  Escherte,  Thidericns  de  Sndershem,  Conradns 
marscalcns  noster,  Cesarins  de  Wolede,  Hogems  de  Piscina  milites. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhausen,  Nr.  33.  Siegel  des  Bischofs  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden. 

OO^B«  Propst  Werner  von  Lamspringe  tamcht  mit  dem  Kreuzstifl 
Hörige.     Hildesheim  1252  März  31. 

(Wernhems)2)  dei  gratia  prepositns  in  Lamspringe  omnibns, 
quibus  hoc  scriptum  fnerit  exhibitnm,  salutem  in  domino.  Notum 
esse  yolnmns  presentibus  et  futuris,  quod  nos  Adelheidim  et  Ger- 
tradim  et  Hermannnm  pneros  Lndolfi  de  Levenstede,  qui  pertinebant 
ecciesie  nostre  iure  litonnm,  dedimus  in  concambium  ecclesie  sancte 
Grucis  in  Hildensem  pro  Christina  et  Gert^rude  etHermanno  pueris 
Everoldi  de  Woltwish,  qui  pertiinebant  ecclesie  sancte  Crncis,  et 

^y  Im  Or.  ii®.  von  anderer  Hand.     *)  Für  den  Namen  leerer  Raum  gelassen. 


454  1252. 

eosdem  pueros  iam  dictos  eidem  ecclesie  sancte  Grucis  ab  omni  iure 
advocaciQ  dedimus  liberos  et  exemptos.  Istud  recognoscimus  et  pre- 
senti  littera  protestamur.  Datum  Hildensem  anno  domini  nfi.  afi.  M, 
pridie  kalendas  aprilis. 

Or,  im  Kgl,  SU-Ä.  zu  Hanthover,  Kreuzatift  Nr.  90,  Siegel  von  dem  tw 
der  Urk.  geschnittenen  Pergantentatreifen  verloren, 

908.  Bischof  Heinrich  übereignet  dem  Maria-MagdcUenefikloster 
die  Güter  in  Sorsutn,  die  er  von  den  Brüdern  von  Soreum  gekauft  hat 
Bei  Sarstedt  1252  April  19. 

Heinricns   dei  gratia  Hildensemensis    episcopos   onmibus  hoc 
scriptnm  intuentibus  salutem  in  nomine  Ihesu  Christi.    Ut  incoo- 
cussa  serventur  que  solent  inferre  dispendium  t^merata,  notam  sit 
presentibus  et  futuris,  quod,  cum  Conradus  dictus  de  Sndtherem 
miles  frater  lohannis  dicti  de  Sudtherem  militis  recepisset  trigiBto 
unom  talenta  ab  honorabili  viro  Brunone  preposito  soromm  peni- 
tentium  sancte  Marie  Magdalene  domos  Hildensemensis,  idem  Con- 
radus et  uxor  sua  Alheidis  et  fllii  Olricus  et  Heinricus  et  filie  eonun 
Alheidis,  Lutgardis  et  Gertrudis  et  ceteri  eorum  heredes  univerea 
bona  sua  in  eadem  villa  sita  cum  omnibus  iuribus,  que  tam  in  agris 
quam  in  villa  necnon  et  in  nemoribus  videbantur  habere,  in  manns 
nostras  de  consensu  pari  et  voto  unanimi  resignantes  nobis  suppli- 
care  humiliter  curaverunt,  ut  propter  retributionem  divinam  eadem 
bona  cum  omnibus  eorum  attinentiis   ad   sustentationem    soronun 
penitentium  sancte  Marie  Magdalene  domus  Hildensemensis  conferre 
liberaliter  dignaremur.    Cupientes  igitur  iusta  petentium  desidem 
et  Vota,  que  a  rationis  tramite  non  discordant,  effectu  prosequente 
complere,  predicta  bona  in  Sudtherem  cum  omni  integritate  eorum 
pro  deo  et  anime  nostre  remedio   prefatis   sororibus  penitentibas 
domus  Hildensemensis,  que  obsequiis  divinis  die  ac  nocte  laadabi- 
liter  se  exercent,  contulimus  iure  perpetuo  possidenda  sub  distric- 
tione  anathematis  prohibentes,  ne  quis  temerarius  supradict&s  sorores 
in  predictis  bonis  presumat  aliquatinus  molestare.    Igitur  ut  hec 
nostra  collatio  inviolabiliter  conservetur,   presens  scriptum  sigilli 
nostri  munimine  roboratum  inde  conscribi  mandavimus  ad  cautebun 
volentes,  ut  simus  participes  orationum  omnium  et  bonorum  openun. 
que  ibidem  fuerint  auctore  domino  procurata.   Testes  autem  hnius  wi 
sunt  Sifridus  senior  de  Buthenberg,  Lippoldus  de  Escherte,  Hein- 
ricus de  Lapideo  monte,  Bodolphus  de  Dalem,  Theodericus  et  filios 


1252.  465 

saus  Lippoldns  de  Bodthinge,  Lippoldns  Hoye,  lohannes  de  Eemme, 
Lndolphns  de  Borssem,  Bertoldns  Pil,  Lippoldus  de  Insula,  Her- 
mannus  Hyrcus,  Hoyerus  de  Piscina,  Conradus  et  Ludolphus  fratres 
dicti  de  Elvede,  lohannes  de  Sudtherem,  Wilbrandus  de  Kethen 
milites,  frater  Ludewicus,  Conradus  de  Sudtherem,  Conradus,  Theo- 
dericus  et  Heinricus  avunculi  predictorum  puerorum,  Alebrandus  et 
Ludolphus  fratres  dicti  de  Boltessem  servi  et  alii  quam  plures. 
Actum  in  nemore  quercino  apud  Zchiarstide  anno  verbi  incarnati 
vfi.  c(fi.  liio.,  xüio.  kalendas  maii,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or,  im  KgL  St,-A,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  56.  Siegel  des  Bischofs 
an  blauen  und  weissen  Zwimfäden. 

9<I4«  Dm  Kreuzstift  übergibt  zwei  Hufen  in  Bleckenstedt  den 
Vettern  Ltidolf  und  Dietrich  gegen  einen  Zins  unter  der  Bedingung 
der  Unteilbarkeit  der  Hufen.     1252  April  21. 

Albertus  dei  gratia  prepositus,  Bychardus  decanus  totumque 

capitulum  ecclesie  sancte  Crucis  Hildensemensis  hiis,  quibus  hoc 

scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem  in  domino.   Notum  esse  volumus 

presentibus  et  futuris,  quod  Ludolfus  et  Tydericus  sobrini  emerunt 

dnos  mansos  sitos  Blikkenstede  a  lohanne  litone  nostro  cognomine 

Nigro,  quos  idem  lohannes  et  sui  heredes  videlicet  lohannes  fllius 

snns  et  Adelheidis  et  Ermingardis  filie  sue  nobis  resignaverunt,  et 

nos  antedictis  porreximus  eosdem  ad  eundem  censum  ipsis  et  eorum 

iustis  heredibus  iure  hereditario  possidendos  tali  conditione,  quod, 

si  processu  temporis  abinyicem  separari  decreverint,   mansos   non 

scindant,  sed  singuli  singulos  habeant  indivisos.    Huius  rei  testes 

sunt  Bychardus  decanus,  Wolterus,  Ludolfus,  Otto,  Conradus,  Ludolfus, 

Hugo,  Gerardus,  Godefridus  clerici,  Beynbemus  laicus.   Actum  anno 

domini  m9.  cc<>.  P.  iio.,  xi.  kalendas  maii. 

Or.  im  KgL  St-Ä..  zu  Hannover,  Kreuzstifi  Nr.  91.    Siegel  verloren. 

90S«  Bischof  Dietrich  von  Wietiand  erteilt  als  Vertreter  des 
Erzbisehqfs  Gerhard  von  Mainz  den  TJnterstützem  der  Nonnen  der 
Maria  Magdalena  Indtdgenz.  Hüdesheim  1252  Juli  10  (in  die  sanctorum 
Septem  fratrum). 

Or.  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,  Mar.-Magdal.  Nr.  57.  Siegel  verloren. 
ledr.  ZeiUchHfi  1859  S.  66. 

009«  Abt  L(udold)  des  Godehardiklosters  zitiert  auf  Grund  eines 
ingerückten  Schreibens   des  Kardinallegaten  Hugo  tit.  sancte  Sabine 


456  1252. 

d.  d.  Braunschweig  1252  Februar  28  (iii.  kalendas  marcii,  pontiflcatns 
domini  Innocentii  pape  qnarti  anno  nono)  die  Ritter  Hermann  von 
Wehrberg  und  Heinrich  von  Wenden  und  andere  Laien,  welche  im 
Aegidiikloster  in  Braunschweig  geschädigt  haben,  auf  den  2.  Okiober 
(quartam  feriam  proximam  post  festum  sancti  Michaelis)  vor  sich  in 
den  Dom  zu  Hildesheim.   Schwiecheldt  (1252)  August  5  (nonas  angosti). 

Qedr,  Schetdt,  Vom  Adel,  Mantiss.  S.  349,  Vogell,  Geaehlechtsgesdt,  da 
V,  Sehwicheldf  sehen  Hauses  II,  S,  13  im  Auszug, 

907«  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  KL  Wienhausen  die  Hafte 
des  Zehnten  in  Bekum  (Bekem),  die  Ritter  Heinrich  von  Hohenhameh 
(Hamele)  ihm  resigniert  und  dem  Kloster  verkauft  hat.  Rosenikal 
1252  September  7  (pontiflcatns  nostri  anno  sexto^  septimo  idns  sep- 
tembris). 

Testes  sunt  lohannes  de  Bosendale,  Wilhelmus  de  Peinna  ple- 
bani^  Gesarins  de  Waledhc,  lohannes  de  Aldendorp,  Engelbertns  de 
Bosendale,  nterque  Conradus  de  Berkem,  Eermannus  de  Berkem^ 
lohannes  de  Berkem,  Henricus  de  Vriledhe  milites,  Heino  marscalcos, 
lohannes  de  Saldere,  Eyerhardus  de  Berkem,  Henricus  de  Wagennsge, 
Conradus  de  Waledhe  et  Henricus  frater  suus. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Wienhausen  Nr,  35,  Gut  erhaltenes  Siegel  des  Bisch^fi 
und  beschädigtes  des  Damkapitels. 

908.  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  Ernst  von  Wülfingen  allen 
Ansprüchen  an  Güter  in  Holtensen  (Holthusen  apud  Eildagessen)  mit 
der  Vogtei  über  das  Dotf  zu  Gunsten  des  Kl.  WÜlfinghausen  entsag 
habe.  Sarstedt  1252  Oktober  8  (yw9.  ydus  octobris,  pontiflcatns  nosöi 
anno  sexto). 

Huius  facti  testes  sunt  Everbardus  de  Lüttere,  Lippoldns  de 
Insula,  Her(mannus  Bok),  Ludolfus  de  Bo(ltessem)y  Iasta<äiis  de 
lesen  y  Echardus  de  Walleste(de)  milites,  Lodhewicus  de  Hupedhe: 
Conradus  de  Lathusen,  Ech(ardus)  et  lohannes  fratres  de  Bilnem, 
Ernestus  de  Blic(ken)stede;  Tidericus  de  Otvredhessen,  Herraamiiis 
de  Wlvinge. 

Or,  im  Kgl,  St,'A.  zu  Hannover,  WÜlfinghausen  Nr,  29.  Siegei  rerion*. 
Die  Urh.  beschädigt,  die  Ergänzungen  nach  Cop.  III,  220,  S.  19  ebenda.  Gedr, 
V,  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VIII,  S.  25  Nr.  27.  Die  Güter  in  HoUen^en 
ein  Geschefik  des  Stiftes  Corvey,  vgl.  a.  a.  O.  Nr.  26. 


1262.  457 

Bisehof  Heinrich  überlässt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dm  Kreuzkloster  bei  Braunschweig  dis  Hälfte  des  Zehnten  in  Zweidorf 
(Tvedorp)  als  Ersatz  für  zwei  Hufen  in  Bekum  (Beekem),  welche  der 
Edele  Johann  von  Wohle  der  Kirche  in  Hildesheim  Hbertragen  hat. 
Sarstedt  (Scerstede)  1252  November  12  (pridie  idns  novembris,  pon- 
tificatus  nostri  anno  vi®.). 

Hains  antem  rei  testes  sunt  Johannes  prepositus  montis  sancti 
Manritii,  Hartmannns  de  Minda,  Sibodo  de  Scartvelde,  Volradus  de 
Goslaria  canonici  Hildensemenses,  Henricns  de  Glawenberch,  Hec- 
bertiis  camerarins,  Lippoldns  de  Esscherte,  Lippoldns  de  Insula, 
Hermannns  Hoya,  Lndolfns  de  Boltessem,  lordanis  de  Hiltene,  Her- 
mannas  Lepel^  lohannes  de  Ummenem. 

Or,  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttel,  st  Crucia  Nr,  9.  Siegel  des 
Bisckcfs  und  des  Domkapitels  an  braunen  und  u>eissen  Hanffäden  wenig  beschädigt, 

910»  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  Kl,  Dorstadt  den  halben 
Zehnten  in  Heieringerot  als  Ersatz  für  zwei  Hufen  in  Bekum.  Sarstedt 
1252  November  13. 

H(einricas)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  nniversis 
tarn  presentibns  quam  futuris  hanc  paginam  inspecturis  salutem  in 
omninm   salvatore.     Ex  tenorc  presentium  omnibus  volumus  fieri 
manifestnm,  qnod  nos  ecclesie  sancte  Grucis  et  beate  virginis  Marie 
in  Dorstadt  preposito  et  sacramm  monialiumi)  medietatem  decime 
in  Villa,  qne  dicitnr  Heieringerot,  de  consensu  nostri  capitnli  con- 
tolimus   propter  denm   et  >anime  nostre  remedium   inre  perpetno 
possidendam  in  restanrum  dnornm  mansornm  in  villa  Bekein,  qnos 
contniit   nostre  ecclesie  nobilis  miles  lohannes  de  Wolethe.     Ne 
antem  banc  donationem  tractn  temporis  deleat  oblivio,  fecimns  has 
litteras   nostro  et  capitnli  nostri  sigillis  commnniri.    Hnins  antem 
rei  testes  snnt  lohannes  prepositus  montis  sancti  Mauritii,  Hart- 
mannns de  Minda,  Sigebodo  de  Scai*tvelde,  Volradns  de  Goslaria 
canonici  Hildensemenses ,  Heinricus  de  Clawenburg,  Lippoldns  de 
Esscerde,  Luppoldns  de  Insula,  Hermannus  Hole,  lordanis  de  Hiltene, 
Hermannns  Lepel,  lohannes  de  Ummenem  et   alii   quam   plures. 
Datnm    Starstede  anno  domini  m®,  cc®.  lii®.,  idns  novembris ,  anno 
pontificatus  nostri  vi<>. 

Or.    im  Archiv  zu  Dorstadt,     Beschädigtes  Siegel  des  Domkapitels,  das  des 
Bischofs  verloren. 

^)  Es  fehlt  hier  conrentai,  imiversitati  oder  dergl. 


468  1262-67. 

911«  Bischof  H(einrich),  Dompropst  L(udolf)y  Domdeckcmt  G(er- 
toich)  und  das  Domkapitel  bekunden,  eine  Urkunde  gesehen  zu  habefij 
in  welcher  der  Domscholaster  K(onrad)  und  der  Domherr  Hoier  von 
Hohenbüchen,  Brüder,  und  Ulrich  von  Hohenbüchen,  auf  aUes  Recht 
an  den  Gütern  in  Stedere  und  Geitdde  (Getlede)  mit  den  homines 
und  an  drei  Hufen  in  Beddingen  (Beddinge),  die  von  ihnen  Sitter 
Bodo  von  Salder  zu  Lehn  hatte,  derart  verzichtet  haben,  dass  die  homines 
Ministerialen  des  Kl.  Steterburg  werden,  Hildesheim  1252  Dezember  6 
(viii.  idus  decembris).  Hildesheim  1252  Dezember  20  (in  vigilia  Thome, 
pontificatas  anno  nostri  sexto). 

Testes  hoins  rei  sunt  dominus  Eeinoldus  de  Dasle,  dominus 
Ludolfns  maior  prepositus,  dominus  lohannes  cellerarius  dictos  de 
ßrakle,  dominus  Thidericus  cantor,  dominus  Hermannus  de  Dasle, 
dominus  Henricus  de  Alvelde  clerici,  iayci  vero  dominus  Thidericus 
Sterne,  1)  dominus  de  Bazhem,  Heidenricus  de  Helmenstet  dapifi^ 
in  Stederburch. 

Nach  dem  Chron.  Siederburg,  S,  132  im  Landeehauptarchiv  zu  WolfenbüHtL 
Die  Zeugen  sind  die  der  vidimierten  ürk.  Letzte  Erwähnung  des  Domdedumttn 
Oerwichf  der  am  18,  Februar  1253  gestorben  ist,  vgl,  Mooyer  im  Archiv  des  hisi. 
Vereins  1849  S,  398. 

913.  Propst  Bertold  des  KL  Dorstadt  verkauft  mit  Zustimmung 
des  Konventes  dem  Heinrich  Boneco  drittehalb  Hufen  in  Gramme  mä 
Zubehör.     1252. 

tam  domine  quam  fratres  sub  hüs  nominibus:  Oda  priorissa, 

Eufemia,  Sophia,  Mechthildis,  Windelburgis  (de  Lere)*),  Everhardus 
sacerdos,  lordanus,  Albertus,  Bertoldus,  Henricus,  Badolfus,  Tide- 

ricus homines  claustri,  dominus  Hildebrandus  de  Luckenem, 

lohannes  Longus,  Hermannus  domini  Wlverammi  filius. 

Or,  im  Archiv  zu  Dorstadt,  Beschädigte  Siegel  des  Propstes,  des  Kowtemles 
und  der  Stadt  Braunschweig,  Regest  Hänseltnann,  ÜB,  der  Stadt  Braunsdiweig  H. 
S,  57  Nr.  140. 

918,  Gerburg  und  ihre  Söhne  Heinrich  und  Otto,  Grafen  ron 
Lüchow,  schenken  den  Mönchen  von  Isenhagen  den  Zehnten  in  Hagene. 
0.  D.  (1252—57). 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Marienrode  Nr,  14b.  Das  Siegel  verlorm. 
Auf  der  BUckseite  von  Hand  des  17.  Jahrhunderts :  conceniit  bona  in  Ha^n  cira 
Malam  (d,  i.  Mahlum)  et  Bockenem,  wodurch  die  Lage  von  Hagene  {auch  Acbcn, 


^)  soU  wohl  Strus  heissen.        ^)  Im  Or.  Lücke. 


1253.  459 

Hachem    genannt)  hesHmmt  wird.    Gedr.  Marienroder  ÜB.  S.  33  Nr.  20,  ÜB.  des 
Kl  henkagen  {Lüneburger  ÜB.  V),  S.  12  Nr.  26. 

914.    Bischof  Heinrich  überträgt  dem  Michaeliskloster  drei  Hufen 
in  Essern.     Hildesheim  1253  Januar  10. 

Heinricas  dei  gracia  Hildensemensis  episcopus.  Omnibus  fidelibus 

hanc  litteram  inspicientibus  gratiam  in  presenti  et  gloriam  in  faturo. 

Qaoniam  malicia  conditionis  humane  ad  malum  prona  est  pocius 

gaam  ad  bonum,  idcirco  ea,  que  salubriter  acta  sunt  et  bene,  ut  in 

fdtarum  non  aliqua  malignitate  valeant  retractari,  et  testium  debet 

manimine  et  scripti  testimonio  conflrmari.    Hinc  est,  quod,  cum 

dilecti  nobis  in  Cliristo  dominus  Qodescalcus  venerabilis  abbas  et 

conventus    monasterii    sancti  Michahelis    ordinis    sancti   ßenedicti 

Hildensemensis  a  Nandwico  de  Wlflnge  et  fratre  suo  Gerardo  de 

Gandershem  et  luthta  sorore  ipsorum  necnon  Adelheide  uxore  pre- 

dicti  Nandwici  tres  mansos  in  Essem  ab  omni  advocatie  potestate 

solntos  cum  universis  iuribus,  que  eisdem  bonis  in  aquis,  campis, 

pratis  et  nemoribus  attinere  noscuntur,  nonaginta  talentis  Hilden- 

semensium  denariorum  de  nostro  consensu  et  beneplacito  compa- 

rassenty  prefati  Nandwicus  et  Gerardus  fratres  et  soror  eorum  luttha 

et  Adelheidis  uxor  Nandwici  eosdem  tres  mansos,  quos  a  nobis  in 

feudo   tenuerunt,  in  manus   nostras   liberaliter  resignarunt.     Nos 

igitur,  sicut  sincerius  loca  religiosa  diUgimus,  ita  Ubentius  super 

hüs,  que  ad  ipsorum  profectum  respiciunt,  favorem  eis  benivolum 

impertimur,   et  quia  predictos  abbatem  videlicet  et  monasterium 

sancti  Michahelis  meritis  suis  exigentibus  specialis  dilectionis  privi- 

legio  amplexamur,  securitati  atque  utilitati  sacri  coUegii  providere 

volentes   supradicta  bona,   que  nobis  ex  predictorum  resignatione 

vacabant,  ob  remedium  peccatorum  nostrorum  contulimus  monasterio 

sepedicto  volentes,  ut  simus  participes  omnium  orationum  et  bonorum 

operum,    que  ibidem  fuerint  auctore  domino  procurata.    Ut  itaque 

ex  nnlla  temporum  longinquitate  aut  hominum  malicia  huic  donationi 

nostre  possit  impedimentum  aliquod  provenire,  eam  presenti  Scripte 

et  sigilli  nostri  munimine  roboramus  mandantes,   eam  sub  inter- 

minatione  anathematis  perpetuis  temporibus  inviolabiliter  esse  ratam. 

Testes  hnius  rei  sunt  Hartmannus  de  Minda,  Theodericus  de  Appolde, 

Sigebode  de  Scartvelde,   Wlradus   de   Qoslaria,   Johannes   domini 

Volcmarii)  canonici  nostri,  comes  Widekinnus,  Rodolphus  de  Dalem, 

^)   Or.  Volcmari  domini  mit  Zeichen  des  Umstellens. 


460  1263. 

Luppoldus  de  Escherte,  Ekbertns  camerarius,  Ekbertns  Niger,  Her- 
mannus  de  Stempne,  Hermannus  Bok  de  Wlyinge,  Bertoldns  Pil, 
Heinricus  de  Lapideo  monte,  Hennaiinus  Hoye,  Lippoldus  etTheo- 
dericus  de  Stockem  fratres,  Walterus  de  Bervelthe  ministeriales 
nostri,  Sifridus  Mortiflcator,  Hildebrandus  Seneca,  Albertus  et  Hein- 
ricus fratres  Burmester,  lohannes  de  Asle  et  filii  sui  lohannes  et 
Heinricus  et  Qerardus  Camerarius  burgenses  nostri  et  alii  qoam- 
plures.  Actum  Hildensem  in  curia  quondam  prepositi  lohannis  Mard 
in  domino  defuncti  anno  domini  m^.  cc^.  liü^.,  iiii^.  idus  ianaarii, 
pontiflcatus  nostri  anno  sexto,  indictione  quintadecima. 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Beschädigtes  Steffel  dt9 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.   Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  116  Nr.  230. 

915«  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  Domstifte  drei  Hufen  in 
Drispenstedt  (Drispenstede)  mit  dem  Zehnten,  welche  Adelheid,  Wiätct 
des  Bürgers  Arnold  von  Minden,  diesem  für  90  Hüdesheimer  Pfmd 
verkauft  und  mit  ihrem  Sohn  Hartmann  ihm  resigniert  hat,  indem  sie 
für  ihre  unmündigen  Kinder  Bürgen  stellte.  Hildesheim  1253  April  U^ 
(xiiio.  kalendas  maii)  und  April  25  (yi\\  kalendas  maii). 

Testes  vero sunt  isti  Ludolphus   de  Wäldenbei^  prepo- 

Situs  maior,  Conradus  de  Insula  quondam  prepositus  montis  s&ncti 
Mauritii,  Reinoldus  de  Dasle  quondam  prepositus  mador,  magister 
Geroldus  de  Minda,  Heidericus  de  Sulinge,  lohannes  plebanns,  Flo- 
ren tius,  Hartmannus  de  Clinda  sacerdotes,  Heinricus  de  Scalkenberg. 
Heinricus  de  Antiquo  foro,  magister  lohannes  domini  Volcmari 
Divitis  dyaconi,  Sigebodo  de  Scartvelde,  Conradus  de  Alta  fago 
scolasticus,  Wernerus  de  Bortvelde,  Heinricus  de  Driburch,  Her- 
mannus de  Wäldenberg,  Otto  de  Eversten,  Hildebrandus  de  Uslaria. 
Hermannus  de  Dasle,  Volcwinus  de  Svalenberg,  Heinricus  dictos 
Mortiflcator  subdyaconi  omnes  canonici  nostri;  Otto  de  Syanenbeke, 
Theodericus  de  Rotthinge,  Hildebrandus  de  Drispenstede,  Hugo  de 
Holthusen  milites,  und  Bürger. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  198.  Sie^  W« 
Bischofs  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Zeitschrifl  1859  Ä  71,  DoAnrr. 
ÜB.  I,  S.  116  Nr.  231.  liegest  Westfäl.  ÜB.  IV,  S.  321  Nr.  531,  ery?ähMi  «.  a.  0. 
VI,  S.  168  Nr.  589. 

916.  Ekbert  der  Ältere  von  der  Asseburg  überträgt  dem  Ki 
Heiningen  (Henigge)  zu  seiner  und  seiner  daselbst  beigesetzten  GemaUxn 


1263.  461 

Bertha  Memorie  zwei  Hufen  in  Oross-Bieioende  (Westerbiwende).    1253 
Mai  8  (viii.  idus  maii). 

Or.  im  Kgl,  St.-Ä.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr,  18,  Siegel  des  Ausstellers 
terlwen.  Gedr.  Asseburger  ÜB.  /,  S,  189  Nr.  274,  Schmidt,  ÜB.  des  Hochstifts 
Halberstadt  II  (Puhl  aus  den  Preiiss,  Staatsarchiven  21),  S,  Hl  Nr.  876. 

917.  Dechant  und  Kapitel  de^  Kreuzstifles  bekunden,  dass  sie  dem 
Eilhard  Dumeke,  Bürger  in  Hannover,  eine  Hufe  in  Laafzen  verliehen 
und  derselbe  einen  Hof  in  Braningerod  von  dein  Obedientiar  unter 
geunssen  Bedingungen  erhalten  hat.     1253  Mai  28. 

L(udolfas)  dei  gratia  decanas  et  capitulnm  ecclesie  sancte  Crucis 

Hildensemensis  hiis,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem. 

Mtam  Sit  nniversis,  quod  nos  receptis  a  domino  Eylardo  Domeke 

burgense  in  Hanovere  vii  talentis  et  dimidio  Hildensemensis  monete 

difflisimus  ei  tempore  yite  sue  mansum  ^)  unum  situm  Lathusen,  qni 

est  ecclesie  nostre,  et  hoc  fecimus  sub  hac  forma,  ut  videlicet  ipse 

eam  habeat  et  faciat  eum  excoli  et  percipiat  quamdiu  yivit  omnes 

fructas  inde  provenientes.    Post  mortem  autem  suam  fructus,  qui 

proveninnt  de  eodem  manso,  ad  ecclesiam  nostram  libere  revertentur. 

Et  propter  beneficia,  que  ipse  dominus  Eylardus  iam  dictus  im- 

pendit  ecclesie  nostre  et  nobis,  agetur  post  mortem  suam  anuiver- 

sarius  snns  in  ecclesia  nostra  et  uxoris  sue  domine  Helemburgis, 

sicnt  apnd  nos  fratrum  et  sororum  anniyersarii  agi  solent.    Curiam 

autem  Bruningerod  dominus  Fridericus  obedentiarius  ipsius  curie  de 

consensu  nostro  commisit  eidem  domino  Eylardo   sub  hac  forma, 

quod  videlicet  de  ipso  idem  dominus  E(ylardu8)  dabit  tria  talenta 

flüdensemensis  monete  annuatim,^)   et  si  tenuerit  eam  usque  ad 

mortem   suam,  omnia  que  edificavit  in  curia  illa  cedent  ecclesie 

nostre,  et  si  ante  mortem  suam  sponte  cedit  de  curia  illa,  similiter 

edificia  ecclesie  nostre  cedent.    Si  autem  per  dominum  Frideiicum 

^el  per  alium  obedientiarium  idem  dominus  E(ylardus)  sepedictus 

ile  illa  curia  removetur,  edificia  illa,  que  ibi  sunt  per  eum  edificata, 

3i  solventur;  et  sive  retineat  curiam  eandem^)  usque  ad  mortem 

mam  sive  cedat  ante  mortem  suam,  hoc  quod  dictum  est  de  manso 

liathusen  flrmum  manebit.    Actum  anno  domini  m^.  cc^.  P.  m^.,  in 

igiüa  ascensionis  domini. 

Or.  itn  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  92,     Ohne  Besiegelung,  wohl 
'Konzept»       lieber  Bruningerod  s,  Lüntzel,  Alt,  Dioz,  S.  46, 

^)  mansum — nostre  auf  Basur.    ^j  annaatim  übergeschrieben,    ')  Or.  easdem. 


462  1253. 

918«  Kardinalpriester  Hugo  tit  st.  8(ünne,  apostolischer  Legate 
verbietet  auf  die  Klage  der  Äbtissin  von  Gandersheim  dem  Bischof 
(Heinrich),  dem  vom  päpstlichen  Stuhle  gestattet  worden  ist,  die  FHichie 
der  kirchlichen  Benefiden,  die  in  seiner  Diözese  erledigt  seien,  während 
eines  gewissen  Zeitraumes  ein  Jahr  lang  zum  eigenen  Nutzen  zu  ver- 
wenden, dies  Privileg  gegen  das  Stift  Gandersheim,  das  von  HUdeskeim 
eximiert  sei,  anzuwenden.  Lüttich  1253  Juni  5  (nonas  iunii,  pontifi- 
catus  domini  Innocentii  pape  iiii.  anno  decimo). 

Gedr.  Lünig,  Spicileg.  eccles.  UI,  Gandersheim  S.  49,  Leuekfeld,  Mtiq. 
Gandersh.  S.  436. 

919.  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  Bitter  Eizo  von  Sf^dwn, 
noch  ohne  Kinder,  dem  verstorbenen  Bischof  Konrad  vier  Hufen  in 
Stedum  (Stedem)  resigniert  habe  und  dass  die  nach  der  Resignation 
geborenen  Kinder  kein  Anrecht  an  den  Hufen  hätten.     Schloss  Rosen- 

thal  1253  Juni  15  (in  die  beati  Viti,  anno pontiflcatas  nostri 

septimo). 

presentes  fuerunt  Henricus  de  Hamele,  Henricus  de  Bnmhenit 

Hartmannus  et  lohannes  de  Osberneshnsen,  Johannes  et  Conrads 
de  Birkem,  Henricus  de  Svegelte  et  Herwicus  de  Wackerwinkelc 
milites  et  Heno  marscalcus  noster. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen  Nr.  39.    Siegel  des  Bischofs  gut  erhaUeiL. 

920.  Bischof  Heinrich  bekundet  den  Vet*zicht  der  von  Essern  auf 
die  dem  Maria-Magdalenenkloster  verkauften  Güter  in  Sorsum.  Rosen- 
thal  1253  (Mute  Juni). 

H(einricus)  dei  g^atia  Hildensemensis  episcopus  recognoscimuä 
presencium  sub  tenorO;  quod  Egbertus  fllius  Egberti  de  Essern  ta 
nostra  presencia  constitutus  bona  in  Sntherem,  que  pater  yendiderat 
sanctimonialibus  in  Hildensem,  resignavit  Bmnone  tone  temporis 
preposito  procurante,  super  quo  inferius  positis  eorum  nominibas 
qui  intererant  cum  fieret  presens  scriptum  dedimus  sigilli  nostri 
munimine  roboratum.  Testium  yero  nomina  sunt  hec:  Oerhardns  de 
Leggedhe,  Hermannus  de  Edemissen  clerici,  Cesarius  de  Woledhe. 
Conradus  et  lohannes  de  Berekem  milites,  servi  yero  Heino  mar- 
scalcus, Eathardus  de  Odelem,  Bertoldus  Grus,  Bertoldos  de  Nethe- 
ligge  et  alii  quam  plures.  Datum  Rosendal  anno  gracie  m^.  ccP.  liü*., 
pontiflcatus  nostri  anno  septimo. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  59.    Beschädigtes  Sie^ 
des  Bisehofs  an  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Fergamentstreifen.    Datiert 
dem  Ausstellungsort. 


1253.  463 

921.  Bischof  Heinrich  bekundet  den  Verzicht  des  Pfarrers  WH- 
brand  in  Eschershausen  (Eszershusen),  des  Bruders  des  Lippold  vom 
Werder  (de  Insula),  auf  fünf  Hufen  mit  dem  Zehnten  in  Sorsum 
(Satterhem)y  die  das  Maria- Magdalenenkloster  gekauft  hat.  0.  ü, 
(1253  MiUe  Juni). 

Haius  rei  testes  sunt  Geroldos  decanus,  Hendenricus  et  Wolrados 
canonici  Hildensemenses,  Hoigenis  miles  dictus  de  Piscina,  Burgardus 
de  Asseburg,  lordanus  de  ntene,  Gerrardus  camerarius,  Wernerus 
Scolaris,  Hermannus  plebanus  de  Etmissen. 

Or,  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal,  Nr,  45,  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  an  dem  von  der  ürk,  geschnittenen  Pergamentstreifen,  Gedr.  Ässeburger 
ÜB,  I,  S.  181  Nr,  261,  Regest  Bode,  ÜB,  I,  S.  587  Nr.  642,  beide  zu  1250  wegen 
Nr.  837;  doch  ist  Gerold  erst  seit  1253  Dompropst;  vgl.  auch  Nr,  920. 

922.  Bischof  Heinrich  bekundet,  dass  sein  Vorgänger  Konrad 
dem  Kl.  Wienhausen  die  Hälfte  des  Zehnten  in  listeringe  nach  Resig- 
nation des  Heinrich  und  Volkmar  von  Hohenhameln  (Hamelen)  über- 
tragen hat  und  überträgt  ihm  die  andere  Hälfte  nach  Resignation  der 
Erben  jener.     Rosenthal  1258  (Mitte  Juni). 

Huins  autem  donacionis  nostre  testes  sunt  lohannes  plebanus 
de  Rosendale,  Bodo  de  Saldere,  Hermannus  de  Gandersem,  Hein- 
ricus  de  Bomem,  Conradus  de  Berchem,  lohannes  de  Berchem, 
Hartmannus  et  Segebandus  de  Osbemeshusen  milites. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  37.  Siegel  des  Bischofs  beschädigt. 
Wegen  des  Ausstellungsortes  in  den  Juni  zu  setzen.  • 

9SBS.  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstiftes  bekundet^  dass  der 
Kanoniker  Konrad  von  Ilsede  fünf  Schilling  aus  der  Obediem  Freden 
zur  Beleuchtung  des  Grabes  des  Herrn  von  Karfreitag  bis  zum  Oster- 
morgen  gestiftet  hat.     1253  Juni  23. 

Ludolfus  dei  gratia  decanus  et  totum  capitulum  ecclesie  sancte 
Cracis  Hildensemensis  omnibus  fidelibus  salutem.  Notum  esse  cupimus 
presentibus  et  futuris,  quod,  cum  confratri  nostro  domino  Conrado 
de  Ylsede  videretur  indecens  et  minus  honestum,  quod  non  esset 
lumen  circa  sepulcrum  domini  in  parasceve  et  sabbato  sancto  usque 
ad  dominicam  diem  mane,  bono  zelo  ductus  de  consensu  et  bene- 
placito  nostro  hoc  egit,  quod  de  bonis  in  Freden  obedientiarius 
dabit  annuatim  quinque  solides  Hildensemensis  monete  ad  ceram 
emendam,  et  illi  quinque  solidi  presentari  debent  custodi  tempestive 


464  1253. 

videlicet  in  festo  beati  Michaelis,  at  possit  comparare  tot  libras 
cere,  de  qnibns  possint  fieri  quatuor  candele  honeste,  qne  ibidem 
ponantuT  ad  honorem  dei  et  ardeant  ibi  temporibns  snpradictis  die 
ac  nocte,  et  superflua  accipiat  custos  et  in  usns  ecclesie  nostre 
convertat.  In  restaorum  antem  horum  quinque  solidorum,  qui  sole- 
bant  diyidi  inter  fratres,  renunciavit  ipse  dominus  Conradns  de 
Ylsede  decem  solidis,  qui  annaatim  dabantnr  ei  ab  ecclesia  nostra, 
qnos  ad  hoc  ordinaverat,  nt  de  eis  suus  anniversarius  ageretur,  et 
dixit  se  firmum  habere  propositum,  quod  de  anniversario  sno^)  apud 
nos  soUempniter  agendo  ordinabit  de  aliis  rebus  suis  tempore  pro- 
cedente.   Datum  anno  domini  m^.  cc.  liii..  in  yigilia  lohannis  baptiste. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzatift  Nr.  93,  Rest  des  Konventsiepds, 
Regest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  117  Nr.  232. 

924.  Domscholaster  Konrad  und  Domherr  Haier  (Edele  ron 
Hohenbiichen)  entsagen  allen  Ansprüchen  an  den  halben  Zehnten  in 
Nauen  (Nowen)  zu  Gunsten  des  Kl.  Frankenherg.  Goslar  1253  August  24 
(in  die  beati  Bartholomei). 

Testes  huius  rei  sunt  dominus  Conradus  de  Piscina,  Ludolfas 
de  Vinkelere  milites,  Volradus  canonicus  montis  sancti  Petri,  Hdn- 
ricus,  Peti'us,  Heinricus,  lohannes  sacerdotes  de  Qoslaria,  Heinricus 
dyaconus  de  Bremen. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Frankenberg  Nr.  16.  Beide  Siegel  verloren^ 
Qedr.  Bade,  ÜB.  II,  S.  121  Nr.  19. 

925.  Truchsess  Gunzel  von  WolfenbiUtel  verwahrt  sich  den  Dom- 
herrn Konrad  und  Hoier  von  Hohenbüchen  gegenüber  gegen  deren  An- 
sprüche an  den  halben  Zehnten  in  Klein-Nauen,  den  Ulrich  von  Bit- 
stein  von  ihm  zu  Lehn  hatte,  und  unll  letzterem,  in  Betreff  des  Zehnten 
volle  Gewähr  leisten.     0.  D.  (zu  1253  August  24). 

Gedr.  nach  Cop.  Bode,  ÜB.  II,  S.  122  Nr.  20. 

929.  Dompropst  Ludolf,  Domdechant  Gerold  und  das  Domkapiiei 
verkaufen  mit  Genehmigung  des  Bischofs  Heinrich  dem  KL  Reinhaufen 
vier  vogteifreie  Hufen  in  Schneen.  Hüdesheim  1253  September  3fJ 
(pridie  kalendas  octobris,  pontificatus  venerabilis  in  Christo  patri;s 
domini  Heynrici  nostri  episcopi  anno  septimo). 

^)  sno  übergeschrieben. 


1253.  465 

Testes  haias  venditionis  sumus  nos  Ludolfds  prepositas,  Qeroldus 
decanas,  Conradus  dictus  de  Insula  quondam  prepositus  montis 
sancti  Mauricii,  Beinoldns  dictus  de  Dasle  quondam  prepositus  Hil- 
densemensis,  Heyndenricus  dictus  de  Sulingen,  lohannes  plebanus 
sancti  Andree,  Hartmanuus  dictus  de  Mynda,  Florentius  sacerdotes, 
Heynricus  dictus  de  Sealkenberg,  Heinricus  Advocatisse,  magister 
lohannes  dictus  domini  Yolcmari  diaconi,  Sygebodo  dictus  de  Schart- 
velde,  Heynricus  dictus  de  Dryburg,  Hildebrandus  dictus  de  üslaria, 
flermannus  dictus  de  Dasle  subdiaconi,  Heynricus  monachus  de 
Reynhusen  dictus  de  Sulinge,  Theodericus  sacerdos  de  Bodenhusen. 

Abschrift  des  16,  Jahrhunderts  in  Cop,  III,  181  foL  xii  im  KgL  St.-Ä,  zu 
Hannover.     Gedr.  Zeitschrift  1859  S.  73,    Regest  Doehner,  ÜB,  /,  8.  118  Nr,  233. 

027«  Bischof  Heinrich  schenkt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  Kl,  Loccum  eine  Hufe  in  Oedelum,  die  Bodo  von  Ütze  (ütessen) 
and  Ludolf,  Sohn  des  Bruno,  dem  Heinrich  von  Dinklar  und  dieser 
dem  Bischof  resigniert  haben,  luxta  pontem  Addenhem  1253  Oktober  14 
(tercia  feria  post  Dyonisii). 

Testes  huius  rei  sunt  magister  lo(hannes)  de  forensi  ecclesia, 
magister  lo(hannes)  filius  domini  Yolcmari  canonici  Hildensemenses, 
comes  H(einricus)  de  Hagen,  B(urchardus)  et  H(einricus)  comites 
de  Woldenberge,  dominus  Heinricus  de  Honborch,  Gunzelinus  dapifer, 
Bertoldns  de  Gowisch,  Heinricus  Grube. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Loccum  mit  dem  Siegel  des  Bischofs  und  dem  des 
Domkapitels,  Gedr,  Orig,  Guelf.  IV,  S.  490,  v,  Hodenberg,  Calenherger  ÜB,  III, 
S.  118  Nr.  172.  liegest  Asseburger  ÜB.  I,  8. 190  Nr.  276,  Doebner,  ÜB.  I,  8,  118 
Nr.  234. 

928«  Herzog  Albrecht  übereignet  dein  Kl,  Wöltingerode  die  Kirche 
in  Barssum.     Goslar  1253  Oktober  23, 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Dei  gratia  Albertus 
dux  de  Bruneswic  omnibus  in  perpetuum.  Ut  maior  fides  adhibeatur 
negotiis  gestis,  expedit  aliquociens  scripturam  fieri,  que  contineat 
testimonium  veritatis.  Presenti  igitur  littera  tam  posteris  quam 
presentibus,  ut  fidem  veritas  habeat,  duximus  declarandum,  quod, 
cum  ecclesiam  in  Borsne  vacare  contigisset  Willekino  canonico 
sancti  Blasii  in  Bruneswic  decedente,  nos  eo  quod  patruus  noster 
Keinricns  illustris  palatinus  comes  Rheni  dux  de  Bruneswic  patro- 
natum  habebat  et  porrexerat,  eam  similiter  duximus  conferendam. 
Visis  antem  et  perlectis  quibusdam  priyilegiis  et  instrumentis  ecclesie 

HOdMli.  UB.  n.  80 


j 


466  1253. 

in  Woltingerothe,  que  super  isto  negotio  testabantor,  coUegimos  ipsam 
ecclesiam  in  Borsne  cum  aliis  bonis  coUatam  postmodum  a  dicto  patrao 
nostro  prefate  ecclesie  in  Woltingerothe  et  collationem  huiusmodi  a 
patre  nostro  felicis  memorie  conflrmatam.  Propter  quod . .  domina  abba- 
tissa  nobis  humiliter  supplicavit,  ut  propter  deum  nullam  eins  conyentai 
faceremus  iniuriam  et  quod  fecimus  nostra  dignaretur  benignitas  reyo- 
care.  Unde  ad  eius  instantiam  et  ut  nostri  memoriam  apud  con- 
ventum  in  Woltingeroth  cum  fraterne  caritatis  aucmento  et  orationom 
participio  faceremus,  revocavimus  factum  nostrum  liberaliter  con- 
ferentes  dicte  ecclesie  de  consensu  fratrum  nostromm  quodcumque 
ins  nobis  tam  in  ecclesia  Borsne  quam  aliis  bonis,  que  titulo  com- 
mutationis  possidet;  competere  videbatur.  Ne  autem  super  eo  quod 
factum  est  a  nobis  questio  moveatur  in  posterum,  nos  presens 
scriptum  sigillo  nostro  apposito  duximus  roborandum.  Hoius  rei 
testes  sunt  comes  Hermannus  de  Woldenberge,  Conradus  de  Dorstad, 
Lnthardus  iunior  de  Meinersem,  Bernardus  de  Indagine,  Bertoldus 
de  Gowische,  Yusarius  de  Harlungebei'ge ,  Ekbertus  de  Luttwe, 
Ekbertus  iunior  de  Asseborh,  Baldewinus  de  Blankenborh,  Thit- 
marus  prepositus  sancti  Cyriaci,  Rothengerus  plebanus  Goslariensis, 
lordanis  notarius  noster,  Gevehardus  de  Borthvelde,  Ludolfus  de 
Honlage,  Herewicus  de  Osinge  et  alii  quam  plures.  Actum  in 
ecclesia  sancte  Cecilie  Qoslarie  anno  gratie  vfi.  c<fi.  WüP.,  decimo 
kalendas  novembris,  xi^  indictione. 

Or,  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover ^  Wöltingerode  iVr,  27,  Beschädigtes  Siegel 
des  Auestellers  an  roten  Seidenfäden.  Oedr,  Asseburger  ÜB,  I,  S.  190  Nr,  277, 
Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  122  Nr.  21. 

929.  Herzog  Albert  von  Braunschtceig  überträgt  dem  Maria- 
Magdcdenenkloster  drei  Hufe  in  Sorsum,  welche  der  Hildesheimer 
Kämmerer  Ekbert  detn  Kloster  verkauft  und  ihm  resigniert  hat.  Bei 
Bettmar  1253  November  18  (xiiii  kalendas  decembris). 

Dei  gratia  A(lbertus)  dux  de  Bruneswic  omnibus  imperpetuim. 
Quia  de  preteritis  uegociis  non  sine  dampno  erroris  posteritas  mol- 
tociens  dubitat,  expedit,  ut  compendio  alicuius  scripture  veritas  rei 
geste  posteris  etiam  innotescat.  Notum  sit  igitur  tam  posteris  quam 
presentibus  universis,  quod  Ecbertus  camerarius  Hildenshemensis 
ecclesie  acceptis  quadraginta  et  duobus  talentis  denariomm  Hildeo- 
semensium  a  preposito  et  conventu  sororum  sancte  Marie  Magdalene 
in  Hildensem  tres  mansos  sitos  in  yilla  Sutdherem,  qnos  a  nobis  in 
pheodo  tenuit,  in  manus  nostras  publice  resignayit,  qnos  nos  post- 


1263.  467 

modnm  de  consensu  fratnim  nostrorum  preposito  et  prefatis  sororibus 
contulimus  cum  omni  iure  et  ntilitate,  ut  ex  hoc  nobis  meritum  apud 
deum  et  memoriam  apud  conventum  cum  frateme  caritatis  aucmento 
et  orationum  participio  faceremus.  Ut  autem  factum  nostrum  evidens 
Sit  et  stabile  perseveret,  presenti  scripto  sigillum  nostrum  duximus 
apponendum.  Huius  rei  testes  Conradus  de  Dorstad,  L(uthardus)  et 
L(uthardus)  fratres  de  Meinersem,  Bernardus  de  Indagine,  Henricus 
de  Homburg,  Qevehardus  de  Bortvelde,  W.  advocatus  noster,  Ludolfus 
de  Honloge,  Henricus  de  Monte  lapideo,  Hermannus  de  Gandersem, 
lohannes  de  Brunesrod,  Bertrammus  de  Veltbem,  Heno  marschalcus 
Hildensemensis  et  alii  quam  plures.  Actum  in  placitis  apud  Beth- 
mere  xiiii.  kalendas  decembris  anno  gratie  millesimo  ccP.  lüi^. 

Or,  im  Kgl,  St.-J,  zu  Hannover,  Mar.-Magdal.  Nr,  68.  Out  erhaltenes  Siegel 
an  roten  Seidenfäden, 

OSO.  Pcepst  Innocenz  IV.  bestätigt  die  gegen  den  unrechtmässigen 
Bischof  Ludolf  von  Hcdherstadt  durch  den  Kardinalpriester  Hugo  von 
s.  Sahina  verhängte  Exkommunikation  und  deren  Verkündigung  durch 
die  Erzbischöfe  von  Mainz  und  Magdeburg  und  die  Bischöfe  von 
Hildesheimy  Naumburg  und  Merseburg.  Lateran  1253  November  29 
(iii.  kalendas  decembris,  anno  xi<>.) 

Gedr.  Mon.  Oerm.  epiet,  pont,  III,  S,  205  Nr.  240,  Meermcm,  Geschied,  van 
Graf  Willem  v.  Holland,  Anh.  v,  d.  4.  Deel  S.  151,  Schmidt,  ÜB.  des  Hochatifla 
Halberatadt  II  (Publ,  aus  den  Preuaa.  Staatsarchiven  21)  S,  146  Nr.  882. 

081«  Propst  Werner,  Priorin  Beatrix  und  der  Konvent  des  Kl, 
Lamspringe  verkaufen  dem  Kl,  Biddagshausen  für  15  Mark  eine  Hufe 
in  Lebenstedt  (Leyenstede).    1253, 

Huius  rei  testes  sunt  dominus  Heinricus  antiquus  prepositus, 
Godefridus  custos,  Tidericus,  Heinricu«,  Symon  sacerdotes  et  filii 
nostre  ecclesie,  laici  yero  Ethelerus  cum  filio  suo,  Conradus  de 
Domo  et  Henricus  fllius  suus,  Heinricus  Advocatus,  lohannes  de 
Veltzstede  et  fllius  suus,  Heinricus  Longus  et  alii  plures  amici 
ecclesie  de  Riddageshusen,  burgenses  in  Brunswic. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  WolfenhÜttel,  Kl,  Riddagahauaen  Nr.  111,  Siegel 
dea  Konventea  am  Bande  beschädigt.  Regest  Hänselmann,  ÜB,  der  Stadt  Braun- 
schweig II,  S.  62  Nr.  150, 

082«  Propst  Oelthmar  von  Heiningen  gibt  dem  Herbord  von 
Wostenhagen,  Bürger  in  Halberstadt,  fünf  Hufen  in  Quenstedt  in  Pacht, 
Halberstadt  1253. 


468  1253. 

Ego  Gelthmarus  dei  miseratione  prepositus  in  Heninge  notam 
esse  cupio  omnibus  hanc  paginam  inspecturis,  quod,  com  Erpo  et 
pueri  sui  et  pueri  Henrici  quondam  yillici  litones  ecclesie  adeo 
rapinis  et  incendiis  devastati  foissent  et  pre  nimia  paapertate 
quinque  mansos  in  minori  Quenstide  coram  litonibns  ecclesie  michi 
Yolontate  libera  resignassent  et  a  provincia  recessissent^  ne  ecclesia 
in  Heninge  censu  debito  fraudaretur,  dictos  mansos  cum  suis  perti- 
nentiis  domino  Herbordo  de  Wostenhagen  ciyi  Halberstadensi  et 
Zacharie  uxori  sue  et  legitinüs  heredibus  eorum  cum  omni  iure  et 
utilitate  de  pleno  consensu  domine  Mechtildis  priorisse  et  tocius 
conventus  ad  debitam  et  consuetam  annuam  pensionem  porrexi  per- 
petualiter  possidendos,  quam  pensionem  nullus  eis  aggravare  ultra 
censum  yel  inmutare  yalebit.  Huius  rei  testes  sunt  Bicbodo  cano- 
nicus  ecclesie  sancte  Marie  in  Halberstad,  Albertus  et  lohannes 
sacerdotes,  Henricus  miles  de  Qoslaria,  Heidenricus  ciyis  Halber- 
stadensis  et  alii  litones  ecclesie  de  vUla  Quenstide.  Actum  Halber- 
stat anno  domini  m^.  cc^.  liü^.  Et  ut  hec  dictis  personis  et  eorum 
heredibus  flrma  semper  permaneant  et  quieta,  hanc  paginam  duobus 
sigillis  meo  videlicet  et  conventus  feci  inviolabiliter  roborari.  Nos 
Mechtildis  priorissa  totusque  conventus  in  Heninge  continentiam 
huius  pagine  gratam  et  ratam  habemus  et  hoc  per  appensionem 
sigilli  ecclesie  ad  tocius  firmitatis  habundantiam  fldeliter  et  publice 
protestamur. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr.  19.  Siegel  n^at  BeftMtigtmf 
verloren. 

988«  Die  Grafen  von  Pyrmont  verkaufen  dem  KL  Escherde  drei 
Hufen  in  Oddingehusen  und  genehmigen  den  Verkauf  von  Gutem  durci 
ihren  Schwager,  den  Grafen  von  Hallerfnund,  an  den  Propst  dessdbeu 
Klosters.     Eldagsen  1253. 

Godescalcus  et  Hermannus  comites  de  Perremunt  uniyeisb 
Christi  fidelibus  in  perpetuum.  Quoniam  inpretermisse  calcat  it^r 
mortis  terre  generatio  tota  et  tempora  pretereunt  more  finentis 
aque,  ne  res  gesta  in  tempore  oblivione  seu  errore  aut  maliYolentu 
possit  aliquando  confundi,  a  plerisque  provide  scripto  perhennatv. 
Innotescat  igitur  presentibus  ac  futuris,  quod  nos  de  consensu  fllioran 
et  coheredum  nostrorum  vendidimus  ecclesie  in  Eskert  tr^  mansos 
in  Oddingehusen  1)  sitos  cum  omni  usufructu  infra  et  extra  TiUan, 

^)  Mit  blasserer  Tinte  nachgetragen. 


1253.  469 

agris,  pratis,  pascuis,  silvis,  aqnis  aquaramqne  decorsibns.   Preterea 

Fenditionem  eomm  bonorum,  que  prepositus  eiusdem  ecclesie  a  sororio 

nostro  seniore  Lndolpho  et  a  filio  ipsius   nepote  nostro   inniore 

Ladolpho  comitibus  in  Halremunt  ^t  eomm  heredibus  comparavit, 

nos  omnesque  coheredes  nostri  ratam  habemus.    Ut  antem  prefata 

ecciesia  eadem  bona  quiete  perpetuo  possideat,  ad  precavendam  a 

nobis  deinceps  omnem  molestiam  et  a  nostris  heredibus  in  posterum, 

presentem  litteram  diligentius  consciiptam   sigillo  nostro  fecimus 

roborari.   Acta  sunt  hec  in  Eyldagessen  anno  gratie  m^.  c^(fl.  1.  i^ioio.^ 

presentibus  hiis  Mauricio  comite  de  Spigelberg,  Ashwino  de  Hale- 

boldessen,  Conradus  de  Wlving,  Hartungo  et  Bodone  de  Ellece, 

Henrico  de  Sejrn,  Arnolde  et  Luthardo  de  lenhusen,  lohanne  de 

Adenoys,  Egelmaro  dapifero  et  aliis  quam  pluribus. 

Or,  im  KgL  SU-A,  zu  Hannover^  Escherde  Nr.  29.  Gemeinschaftliehes  rundes 
Siegel  der  Grafen  an  roten  Hanfschnüren, 

984«  Graf  Hermann  von  Pyrmont  teilt  dem  Dietrich  von  Rössing 
mitj  dass  er  drei  Hufen  in  Odingehusen  dem  KL  Escherde  verkauft 
hatf  und  ersucht  ihn,  das  Kloster  im  Besitz  der  Hufen  nicht  zu  stören. 
0.  D.  (1253). 

Hermannus  dei  gratia  comes  de  Pememunt  discreto  viro  Th(i- 
derico)  militi  dicto  de  Rothinge  salutem.    Vestram  scire  Yolumus 
discretionem,  quod  nos  quondam  consentientibus  flliis  et  coheredibus 
nostris  vendidimus  ecclesie  in  Escherte  tres  mansos  sitos  in  Odinge- 
husen com  omni  usufructu,  in  quibus  comiti  Ludolfo  de  Halremunt 
defuncto   et  fllio  eins  adhuc  superstiti  vel  alicui  alii  nichil  iuris 
recognoscimus,  qui  super  hiis  bonis  predictam  ecclesiam  valeat  in- 
cusare.     Ut  autem  eadem  ecciesia  bona  iam  dicta  cum  omni  iure 
pacifice  possideret,  scriptum  super  hac  vendicione  confectum  sigilli 
nostri  mnnimine  fecimus  roborari.    Quapropter  vestram  discretionem 
ezorandam  duximus  et  monendam,  quatinus  sepedictam  ecclesiam  vos 
et  nepotes  vestri  super  eisdem  bonis  de  cetero  non  turbetis,  quia, 
sicut  tenemur,  eidem  ecclesie  predictorum  bonorum  quotienscumque 
requisiti  fuerimus  plenam  prestabimus  warandiam. 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  45,  Siegel  von  dem  von  der 
Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen  abgefallen. 

9SS«  Das  Godehardikloster  bekundet  die  Stiftung  des  Ritters 
Mathiaa  zur  besonderen  Feier  des  Festes  der  Oktave  der  Geburt 
Maria.     1253. 


470  1258. 

Anno  gracie  mo.  cc^.  liii.  domino  Ladoldo  abbate  et  nostra  con- 
gregacione  consenciente  in  id  ipsam  constitutum  est  a  pie  memorie 
domino  Mathia  milite,  ut  nos  singulis  annis  octayam  nativitatis 
sancte  Marie  virginis  in  albis  soUempniter  peragamos  et  ipso  die 
sequenciam  Ave  preclara  cantemus.  Constitiiit  eciam,  ut  missa  de 
beata  yirgine  ad  altare  ipsius  dicatur  singulis  diebus  et  ad  eandem 
missam,  si  nullum  festum  impediat,  collecta  scilicet  Inclina  dicatur 
pro  defunctis.  Cui  constitucioni  cum  nos  omnes  assentire  videretuT, 
ipse  nostre  devocioni  obvians  xvii  marcas  examinati  argenti  contolit 
ecclesie  nostre.  Cuius  summe  partem  expendimus  in  commnnes  usus 
ecclesie  nostre  et  cum  parte  reliqua  decimam  in  Olem,  que  habetur 
de  yii  mansis,  que  tnnc  obligata  fuit,  absolvimus  eandemque  decimam 
inter  sacerdotes,  qui  missam  de  domina  nostra  dicunt,  statnimos 
parciendam.  Si  quis  autem  hiis  devotis  constitucionibus  contraire 
presumpserit;  omnipotentis  dei  et^)  pie  matris  eins  timere  potent 
ulcionem.    Amen. 

Abschrift  des  15,  Jahrhunderts  im  Cop,  des  GodehardikL,  Ms.  311  foL  77  in 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

986.  Abt  Oottschcdk,  Propst  Ernst,  Prior  Burchard  und  da^ 
Kapitel  des  Michaelisklosters  verkaufen  dem  Kl.  Loccum  eine  Hufe  m 
Oedelum  1253. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum.  Siegel  des  Abtes  verloren,  das  des  KmpiUif 
beschädigt.    Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S.  116  Nr.  168. 

987.  Bischof  Heinrich  schenkt  dem  Kl.  WUlfinghausen  den 
Zehnten  von  zehn  Hufen  Landes  daselbst,  den  ihm  Johann  wm  Adenaen 
mit  Zustimmung  seines  Oheims,  des  Propstes  EveruHn  (des  Bonifaetuf- 
Stiftes)  in  Halberstadt,  in  Mehle  (Middelen)  resignirt  hat  1253 
(pontificatus  autem  nostri  anno  septimo). 

presentibus  et  testibus  hiis:  Witkindo  comite,  Herm&ono  de 

Bethenem  advocato  nostro,  Bertoldo  Pile,  Hermanne  de  Stenme* 
Hermanno  Buc,  Henrico  et  Bertrammo  de  Barenrothe,  Gferhaxdo  de 
Howardessem Dithardo  Pape  de  Lewenstene. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kl.  WiUfinghausen  Nr.  30.  Siegel  9«HorrL 
Oedr.  V.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VIII,  S.  25  Nr.  28. 

988.  Propst  Dietrich  und  dm  Kapitel  des  Bartholomäisiiftes  am/ 
der  Sülte  verkaufen  dem  Kl.  Loccum  zioei  Hufen  in  Oedelwf^     1253. 

')  et  fehlt  im  Cop. 


1253-58.  471 

Or.  im  Archiv  des  Kl,  Loccum.    Beschädigtes  und  unkenntliches  Siegel  des 
Stiftes  (?).    Otdr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S.  117  Nr,  169. 

989«   Das  Kreuzstiß  überträgt  dem  Konrad  von  Fummelse  Güter 
in  Stöckheim  unter  angegebenen  Bedingungen.     0.  D.  (1253). 

L(udoUas)  dei  gratia  decanas  et  capitolam  sancte  Crucis  Hil- 

densemensis.    Notum  sit,  quod,  cum  lohannes  Crispus  de  Stokkem 

male  daret  censum  de  bonis  in  Stokkem,  tarn  diu  placitatum  foit 

com  eo,  quod  renunciavit  b^nis  eisdem  et  ecclesia  nostra  dedit  ei 

iiii  talenta.    Tunc  commissa  faerunt  eadem  bona  domino  Conrado 

de  Vemelhusen  ad  tres  annos  sab  hac  forma,  quod  yidelicet  ipse 

donünus  Conradus  hoc  anno  presenti  dabit  tria  talenta  et  v  solides 

in  feste  sancti  Michaelis  pro  annona,  que  crevit  in  bonis  eisdem 

hoc  anno.    Ad  tres  antem  proximo  sequentes  annos,  qui  incipiunt 

in  feste  cathedre  sancti  Petri,  dabit  annuatim  quatuor  talenta.   Sed 

si  bona  contigerit  emendari,  obedientiario  plus  dabit,  et  si  aliquid 

edificaverit  in  bonis,  illud  eo  cedente  de  bonis  solvetur  ei  secundum 

taxationem  bonorum  virorum;  sed  dictum  est,  quod  in  ediflcando 

non  faciet  magnam  expensam.    Quod  autem  censum  dabit  expedite 

in  festo  Michaelis  et  quod  non^)  impediet  ecclesiam  in  bonis,  quando 

ea  voluerit  expedita  habere,  fldeiussit  dominus  Henricus  de  lesen 

et  promisit  ipse  in  propria  persona  et  promittet  adhuc  de  Levede 

nnus  fratrum  et  dominus  Hugo  pro  fratre  se  etiam  obligavit. 

Or.  im  KgL  SU-Ä,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  224,  Siegel  verloren.  Vgl, 
teegen  der  Datierung  die  ürh.  unten  Nr.  990. 

940*  Der  Ärchidiakon  von  Berlin  und  der  Propst  von  Spandau 
befehlen  im  Auftrage  des  Papstes  dem  Domkapitel ,  den  Ärchidiakon 
H.  von  Ameburg  als  Domherrn  aufzunehmen.  Brandenburg  o.  J. 
(1253—58)  August  23. 

Eximie  discrecionis  viris  magisto  6(eroldo)  decano  et  conventui 
Hildensemensibus  Symeon  dei  gracia  archidiaconus  de  Berlin  et 
I(acobus)  prepositus  ecclesie  de  Spandowe  executores  a  sede  apo- 
stolica  deputati  affectuosam  in  domino  caritatem.  Veniens  ad  nostram 
presenciam  H.  archydiaconus  de  Arnsburg  nobis  significavit,  quod 
vos  pluribns  a  nobis  receptis  litteris  in  negocio  suo  nobis  a  domino 
papa  commisso  duri  adhuc  eidem  existatis  nimium  et  rebelles. 
Miramnr  enim  et  pleno  mirari  non  sufficimus,  ex  quo  vos  nobiles, 
discretos  et  litteratos  vires  esse  a  multis  intelligimus,  quod  tam 

1)  non  über  der  Zeile  nachgetragen. 


472  1264. 

providum  yiram  et  discretam  et  magna  gracia  dignnm  et  yestre 
ecclesie  utilem  in  proyisione  sibi  facta  indebite  impeditis  mandatxun 
apostolicum  et  preces  nobilium  contempnentes.  Cum  igitor  mandatnm 
apostolicum  ulterias  dissimulare  nullatenus  audeamus,  discrecionem 
vestram  rogamus,  monemus  ac  salva  gi*acia  nostra  auctore  qua 
fungimur  vobis  mandamns,  quatenus  ipsum  ob  reverenciam  apostolice 
sedis,  sicut  vobis  pluries  scripsimus,  recipiatis  in  canonicum  et  in 
fratrem  ac  ei  prebendam,  qne  longo  ^tempore  vacavit,*)  assignare 
liberaliter  procuretis.  Alioquin  sentenciam  excommnnicacionis  dadom 
in  vos  iuste  latam  a  nobis  per  discretos  vires  et  fratres  Pi-edicatores, 
quos  de  novo  super  hoc  domini  pape  mandato  quavis  indnlgenda 
concessa  ordini  non  obstante  possumas  cohercere^  faciemos  sine 
more  dispendio,  sublato  appellacionis  obstaculo,  publicari.  Datam 
Brandeborch  x.  kalendas  septembris. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI,  11,  S.  600  Nr,  827  im  KgL  St.-A.  » 
Hannover.    Propst  Gerold  ist  1253  —  68,  Propst  Jakob  1251—67  nachtceisbar. 

041.  Bischof  Heinrich  bekundet  und  genehmigt,  dass  das  Kl^ 
Marienrode  (Backenrode)  deni  Johannissüft  drei  Hufen  in  Wehrstidt 
für  28  Hildesheimer  Pfund  verkauft  hat.  1254  März  11  (quinto  idus 
marcii,  pontificatus  nostri  anno  octavo). 

Abschrifl  des  16,  Jahrhunderts  im  Copiar  des  Johannisstiftes,  Ms*  341  fcl,  5r 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Gedr.  Würdtwein,  Nova  mbs,  I, 
S,  328. 

942.  Propst  Helmwich  des  Kl.  Marienrode  verkauft  notgedrungen 
dem  Johannissüft  drei  Hufen  und  den  Zehnten  von  zwei  Hufen  in 
Wehrstedt.     1254  März  23. 

Universis,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  H(elmwicus) 
dei  gratia  prepositus  de  Backenrode  cum  aflfectu  sincero  devot&s 
orationes  in  Christo.  Cum  ea,  que  geruntur  in  tempore,  labantor 
cum  tempore,  ad  pei'petuitatem  debitam  obtinendam  non  immerito 
litteris  et  testibus  debent  communiri.  Novennt  igitnr  universi  tarn 
presentes  quam  futuri,  quod  propter  urgentem  et  gravem  nostre 
ecclesie  necessitatem  tres  mansos  sitos  in  Werstede  habentes  nona- 
ginta  iugera  cum  pratis,  pascuis,  silvis  et  aquis  eosdem  mansos 
liberos  et  absolutes  ab  advocacia,  comicia  et  quolibet  consinüli  im- 

^)  Cop,  vocftvit. 


1254.  473 

pedimento  et  decimam  similiter  duoram  antiqaonuni)  vendidimus 
canonicis  sancti  lohannis  in  Hildensem  pro  yi(^nti  et  octo  talentis 
HUdensemensium  denariornm  prestantes  eisdem  canonicis  de  iam 
dictis  mansis   et  omnibus   iuribus   et   pertinentiis    eorum    plenam 
warandiam,  respondentes  pro  eis  pleno  iure,  ubicnnque  utile  faerit 
eis  et  necesse.    Ut  autem  hec  rata  et  firma  permaneant,  presens 
scriptum  sigilli  appensione  nostri  munimus.    Huius  rei  testes  sunt 
maioris  ecclesie  Hildensemensis  G(eroldus)  decanus,  H(eidenricus) 
dictus  de  Sulinge,  lo(liannes)  plebanus,  magister  lo(hannes),  Th(eo- 
dericus)  de  Appolt,  V(olradus)  de  Goslar  canonici,  Hoyerus  de  Pis- 
cina, Bruno  de  Gustede,  lordanus  de  Uten,  Cesarius  de  Woledhe, 
Hildebrandus  de  Drismenstede,  lohannes  de  Eemme,  Ludegerus  de 
Lotingesen  milites,  Luppoldus  et  Thidericus  de  Stockem,  Sifridus 
Mortificator,  Bertrammus  de  Inferno,  Hermannus  Thegenhardi  filius 
burgenses,  Baldewinus  et  Hildebrandus  de  Lapidea  domo,  Amoldus^) 
deDammone  et  lohannes  Procella,»)  Bertoldus  et  Olricus  de  Bervelte 
et  alii  quam  plures.    Actum  anno  domini  m^.  cc^.  liiii<>.,  x.  kalendas 
apriüs. 

Nach  einem  verlorenen  Copiar  des  Johannisstiftes  gedr.  Würdtwein,  Nova 
subs,  I,  S.  329.    Danach  wiederholt. 

948«  Die  Grafen  von  Hallermund  bekunden,  dasa  ihr  Meier  in 
Volksen  den  Ansprüchen  an  die  Güter  des  Michaelisklosters  entsorgt 
habe.     1254  März  24. 

Nos  Ludolfus  senior  et  Ludolfus  iunior  comites  de  Halremunt 
presentibus  publice  protestamur,  quod  Hermannus  noster  proprius 
villicus  in  Volkerseym  bonorum  ecclesie  sancti  Michahelis  in  Hil- 
denseym  coram  nobis  positus  confessus  est,  se  nil  iuris  habere  vel 
summam  pecunie  in  bonis  predicte  ecclesie  vel  aliquem  filiorum 
suorum  post  mortem  suam  aliquod  iuris  in  predictis  sibi  posse  ven- 
dicare.  Hec  autem  ut  firma  et  inconvulsa  permaneant,  sigilli  nostri 
appensione  duximus  roboranda.  Huius  rei  testes  sunt  ego  Ludolfus 
senior  et  Ludolfus  iunior  comites  in  Halremunt,  Arnoldus  de  Hasten- 
beke,  Rothardus  de  Bernhusen  et  alii  plures.  Acta  sunt  hec  anno 
domini  m^.  c^c<>.  1.  üii.,  ix.  kalendas  aprilis. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Michaeliskl.  Nr.  46.    Siegel  des  einen  Aus- 
stellers an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 


1)  Soll  wohl  aliomm  heissen.      *)  Amoldus  fehlt  bei  W.      •)  W.:  ProceUus. 


474  1254. 

944.  Papst  Innocenz  IV.  beaußragt  den  Erwählten  (WiddändJ  ron 

Minden,  die  Klage  des  Bischofs  (Heinrich)  gegen  den  Abt  von  ZdUrfdi^ 
der  jenen  underrechtlich  exkommuniziert  habe,  zu  untersuchen.  Lateran 
1254  April  8  (vi^.  idus  aprilis,  anno  xi^.) 

Gedr.  Man.  Germ,  epist.  pont.  IH,  S.  241  Nr,  277,  Westfäl  ÜB.  F,  Ä  2ii 
Nr.  534,  Regest  a.  a.  0.  VI,  S.  177  Nr.  610,  Böhmer- Winkelmann,  Reg.  imp,  V,  3, 
Nr.  8710. 

945.  Papst  Innocenz  IV.  beauftragt  den  Erwählten  (Widekmdj 
von  Minden,  die  Klage  des  Bischofs  (Heinrich)  gegen  den  Domherrn 
Hartmann  (von  Minden)  daselbst,  der  als  Procurator  gewisser  Einkünftt 
des  Bischofs  Rechenschaft  über  sie  zu  geben  und  einige  päpsüuk 
Urkunden  herauszugeben  sich  weigert,  zu  untersuchen.  Lateran  1254 
April  9  (v.  idus  aprilis,  anno  xi^). 

Gedr,  Weetf.  ÜB.  V,  S.  244  Nr,  535,  erwähnt  a.  a,  0,  VI,  S,  177  Nr.  610  Änm. 
Vgl,  auch  für  diese  und  die  folgende  Nr.  Mon,  Germ,  epist,  pont.  III,  S.  241  Änm.  4, 

946.  Papst  Innocenz  IV.  ernennt  den  Erwählten  (Widekindi 
von  Minden  zum  Richter  in  dem  Streite  des  Bischofs  (Heinrich)  gegen 
den  Dechanten,  den  Scholaster  und  die  Kanoniker  Bertold,  Bonostus, 
mag.  Friedrich  u.  a.  des  Domstiftes  in  Goslar,  welche  ihn  hinderten, 
die  Einkünfte  des  ersten  Jahres  der  vakanten  Benefizien  in  der  Stadt 
und  Diözese  Hildesheim  in  Empfang  zu  nehmen  und  deshalb  bereite 
von  ihm  exkommuniziert  worden  seien,  aber  trotzdem  noch  geisüich 
Funktionen  verrichteten.  Lateran  1254  April  9  (v.  idus  aprilis, 
ano  (!)  xiö ). 

Gedr.  West/.  ÜB.  Fj  S.  245  Nr.  536. 

947«  Das  Johannisstift  einigt  sich  mit  dem  Kl.  Escherde  ir^ 
3^/2  Hufen  Landes.     Neu-Escherde  1254  April  19. 

Wenemarus  dei  gratia  decanos  et  capitulum  sancti  lohanni^ 
ante  pontem  lapidenm  Hildensemensem  omnibus  hanc  litteram  insp€<:- 
turis  salutem  et  orationes  in  Christo.  Notum  esse  volumi«  universis. 
quod,  cum  super  tribus  mansis  et  diniidio,  qui  continent  ceutum 
quinqne  iugera,  et  de  censu  eorundem  mausorum  per  aliquot  annos 
nobis  subtracto  .  .  preposito  et  conventui  in  novo  Escherte,  qui  eos 
nomine  ecclesie  nostre  colebant,  questionem  multociens  moTissemns, 
tandem  inter  eos  et  nos  talis  compositio  intervenit.  Nos  dimisimos 
eis  et  successoribus  eorum  dictos  tres  mansos  et  dimidium  et  ai«as 
necnon  et  omne  ins,  quod  in  nemoribus  ^t  pascuis  habebaniiis.  .. 


1264.  476 

prepositus  vero  et  conventus  predicti  de  bonis  iam  dictis  solvent 

nobis  et  ecclesie  nostre  perpetuo  singulis   annis  in  festo  sancti 

Michahelis  qaatuor  mdltia  siliginis  et  totidem  avene  de  annona  bona 

et  bene  porgata,  et  hoc  facient  ipsi  omni  occasione  cessante  et 

snblata,  nisi  forte  per  grandinem  et  mures  plaga  calamitatis  evenerit, 

qnam  .  .  prepositns  et  conyentns  veraciter  potemnt  demonstrare; 

tunc  gratia  si  eam  petierint  fiet  eis,  qne  videbitnr  expedire.   Testes 

bains  rei  sunt  Geroldns  decanns,  Heidericas  de  Sulinge,  magister 

Johannes  domini  Volcmari  Divitis,  Wemems  de  Bortvelde  prepositus 

in  Alsburch,  lordanus  de  Blanckenborch  canonici  Hildensemenses, 

Theodericus  de  Rotthinge,  Ludingerus  de  Lotingissen,  Hildebrandus 

de  Drispenstede  milites,   Luppoldus   et  Theodericus   de   Steckern 

fratres  send  militares,  Amoldus  de  Dampmone,  lohannes  Bernero 

iunior,  Hermannus  dictus  Potus,  Meinardus  et  Hildebrandus  frati-es 

de  Dampmone  burgenses  Hildensemenses  et  alii  quamplures.     Ut 

aatem  hec  compositio  permaneat  inconvulsa,  haue  cartam  inde  con- 

scriptam  sigillorum  nostri  et  conventus  in  novo  Escherte  roborari 

fecimus  munimine  ad  cautelam.   Actum  in  novo  Escherte  anno  gratie 

millesimo  cc».  liiiio.,  xiiio.  kalendas  maii,  pontificatus  patris  nostri 

domini  Heinrici  venerabilis  episcopi  ecclesie  Hildensemensis  anno 

septimo. 

Or,  im  KgL  SU-Ä.  zu  Hannover^  Escherde  Nr,  30»  Siegel  des  JohannissHfiee 
und  des  Kl.  Escherde.  Die  mut,  muU  gleichlautende  ürk.  des  Propstes  Heinrich 
und  des  Konventes  des  Kl.  Escherde  a.  a,  0,  Johannissiift  Nr.  22.  Die  gleichen 
Siegel  an  weissen  Ztoirnfäden,  gedr.  Würdtwein,  Nova  subs.  I,  S.  326  nach  Cop., 
Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  118  Nr.  235. 

948.  Bischof  Heinrich  verleiht  edlen  Wohlihätern  des  KL  Frankenberg 
bei  Goslar  vierzig  Tage  Ablass.    Hildesheim  1254  Mai  1  (kalendas  mai). 

Nach  (Kotzehue)  Chronic.  Moni.  Franc.  S.  24:  gedr.  Bode,  ÜB.  II,  S.  123  Nr.  23. 

949.  Papst  Innocenz  IV.  gestattet  dem  Bischof  Heinrich,  das 
Jahreseinkommen  der  m  der  Diözese  und  Stadt  innerhalb  dreier  Jahre 
ledig  werdenden  Probenden  zur  Abzahlung  der  Schulden  zu  verwenden, 
die  er  wegen  Verteidigung  der  Rechte  der  Kirche  gemacht  hat.  Assisi 
1254  Mai  14. 

Henrico  Hildesemensi  episcopo.  Pro  defensione  iurium  imperii 
et  Hildesemensis  ecclesie  te  oportuit,  prout  asseris,  magna  subire 
onera  debitorum.  Nos  itaque  propter  hoc  et  obtentu  carissimi  in 
Christo  filii  nostri  W(illelmi)  regis  ßomanorum  illustris  pro  te  apo- 
stolicam  gratiam  implorantis  volentes  tibi  gratiam  facere  specialem 


476  1254. 

percipiendi  omnes  redditus  et  proventos  primi  anni  omninm  bene- 
flciorum  ecclesiasticorum ,  que  in  Hildesemensi  civitate  ac  diocesi 
usque  ad  triennium  vacare  contigerit,  convertendos  in  solutionem 
huiusmodi  debitorum  necnon  contradictores  per  censoram  ecdesiasti- 
cam  appellatione  postposita  compescendi  fratemitati  tue  liberam 
coDcedimus  auctoritate  presentium  facultatem,  non  obstante  si  est 
aliquibus  ab  apostolica  sede  indultam,  quod  interdici  etc.;  proyiso 
quod  interim  beneflcia  ipsa  debitis  obsequiis  non  fraudentor.  Datum 
Asisii  ii.  idus  maii,  anno  xi^. 

Gedr,  Mon,  Germ,  epist,  pont,  III,  S.  257 ^  Meerman,  Geschied,  van  Willem 
r.  Holland  V,  S.  182.  Regest  Böhmer- Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3,  Kr.  8731, 
Potthast,  Reg.  pont,  15362. 

9S0«  Papst  Innocem  IV.  gibt  dem  Moritzstift  die  Vergünstigungf 
Niemanden  als  Propst  aufnehmen  zu  brauchen,  der  nicht  das  ror- 
schriftsmassige  Alter  hat,  es  sei  denn  auf  besonderen  päpstlichen  Befehl. 
Assisi  1254  Mai  15. 

Innocentins^)  episcopns  servus  servorom  dei  dilectis  filiis  capitolo 
ecclesie  sancti  Mauricii  extra  muros  Hildesemenses  salutem  et  apch 
stolicam  benedictionem.  Desideriis  vestris  in  hiis  affectu  benivolo 
debemns  annuere,  qae  vos  et  ecciesiam  vestram  digne  possint  a 
dispendiis  preservare.  Sane  restra  petitio  nobis  exhibita  continebat, 
quod . .  prepositus  ipsius  ecclesie  maiorem  locum  obtinet  in  eadem 
et  ei  onus  gubemandi  ecciesiam  ipsam  incumbit;  propter  quod 
expedit,  ut  ei  morum  honestas,  litterarum  scientia  et  alia  probitatis 
merita  suffragentur.  Nos  itaque  vestris  supplicationibus  inclinati 
auctoritate  vobis  presentium  indulgemus,  ut  ad  recipiendum  aliquem 
patientem  in  etate  defectum  in  prepositum  ecclesie  predicte  codi- 
pelli  minime  valeatis  per  litteras  sedis  apostolice  vel  legatomin 
ipsius,  nisi  littere  sedis  eiusdem  de  defectu  ipso  et  indulgentia 
huiusmodi  plenam  et  expressam  ac  de  verbo  ad  verbum  fecennt 
mentionem.  NuUi  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si  quis  autem  w.  ä.  w.  Datum 
Asisii  idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  undecimo. 

Or,  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr.  18.  Bulle  nebst  Befestiftatf 
verloren.    Gedr.  nach  Cop.  Doebner,  ÜB.  III,  S.  643  Nachtr.  Nr.  21. 

951.  B(einoldus)  die  gratia  prepositus  et  arcMdlaconus  sancti 
Andree  in  Hildensem  quondam  maioris  ecclesie  prepositus  ibidem, 

^)  Verlängerte  Schrift. 


1254.  477 

der  als  Dompropst  die  Hausstätte  des  Bitters  Megenward  im  Brühl 
den  Dominikanern  übertragen  hat,  bekundet,  dass  der  verstorbene  Bischof 
Konrad  d^e  Dompropstei  durch  eine  Beute  aus  der  Münze  und  eine 
Hufe  in  Gantelseni;  welche  der  bischöfliche  Kämmerer  Bertramm  vom 
Aussteller  zu  Lehn  erhält,  entschädigt  hohe.  Beden  1254  August  9 
(in  octava  beati  Stephan!). 

Or.  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,  sU  Oodehard  Nr,  23.  Rundes  Siegel  des 
Ausstellers  an  von  der  Urk.  geschnittenem  Pergamentstreifen.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  118  Nr.  236;  vgl.  oben  Nr.  783  und  1048. 

952«  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  Kl.  Biddagshausen  den 
Zehnten  in  Meerdorf.  Sarstedt  (Scerstede)  1254  August  20  (tertio 
decimo  kalendas  septembris,  pontificatus  nostri  anno  octayo). 

Hnius  rei  testes  snnt  L(udolfas)  prepositus  maior,  G(eroldus) 
decanns,  Io(hannes)  prepositus  Montis,  H(eidenrictts)  de  Sulingen, 
Th(eodericus)  de  Apolt,  magister  Johannes,  Wolrados,  milites  vero 
B(urchardus?)  de  Saldere,  H(einricus)  de  Lapideo  monte,  H(ogerus) 
de  Piscina,  B(urchardus)  de  Assebnrg. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolferibüttelj  Kl.  Biddagshausen  Nr.  116.  Siegel 
verloren.     Gedr.  Ässeburger  ÜB.  I,  8.  192  Nr.  280. 

9SS»  Dompropst  Ludolf  Domdechant  Gerold  und  das  Domkapitel 
genehmigen  die  Uebertragung  des  Zehnten  in  Meerdorf  durch  Bischof 
Heinrich  an  das  Kl.  Biddagshausen.  Hildesheim  1254  Oktober  9  (vii. 
idns  octobris). 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  WolfenbiUtel ,  Biddagshausen  Nr.  117.  Siegel 
des  Propstes  und  des  Dechanten  beschädigt. 

9S4.  Abt  Ludold  und  der  Konvent  des  Godehardiklosters  ver- 
kaufen den  Bürgern  der  Dammstadt  eine  Hofstätte  vor  dem  Steintore 
neben  dem  Damme.  1254  November  29  (in  vigilia  sancti  Andree 
apostoli). 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr.  117.  Beschädigtes  Konvent ssiegel. 
Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  119  Nr.  237. 

OS5.  Abt  Hermann  von  Corvey  tauscht  mit  dem  Bischof  (Heinrich) 
Ministerialen.     1254. 

Venerabili  domino  Hildensemensi  episcopo  Her(mannus)  dei 
gratia  Corbeiensis  abbas  salutem  et  obseqniosam  ad  beneplacita 
yolnntatenL   Tenore  presentium  protestamur,  quod  nos  Burchardum 


478  1254. 

fllium  Alheidis  sororis  Qerlagi  de  Holdelsem  ministerialem  nostnuD 
vobis  et  ecclesie  vestre  in  concambio  damus  absolventes  eum  ab 
omni  iure  et  fidelitate,  quo  nobis  actenos  fuerat  obligatns,  jta  tarnen 
quod  loco  suo  Thidericnm  filium  ipsius  Gerlagi  ministerialem  vestram 
cum  eo  iure,  quo  vobis  est  astrictus,  recipimus  in  ministerialem 
ecclesie  Corbeiensis.  Quod  ut  ratum  permaneat,  utrobique  presentem 
litteram  in  rei  testimonium  vobis  damus  sigilli  nostri  appensione 
firmatam.  Datum  et  actum  anno  domini  m^^ccOliiiio.  presentibns 
Lothowico  comite  de  Eversten,  Arnolde  de  Porta  et  aliis  quam 
pluribus. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  197.  Siegel  det 
Abtes  an  dem  von  der  Urk,  geschnittenen  Pergamentstreifen  wenig  be8€^tädigt, 

9S6.  Everwin,  Dompropst  in  Halberstadt,  Dietrich,  DomkarU&r 
in  Hildesheim,  und  Johann  Edele  von  Adensen  schenken  dem  Kl 
Wülfinghausen  zwei  Hufen  Landes  in  Boitzum  (Butzem),  die  Johann 
von  Alferde  von  ihnen  zu  Lehn  hatte  und  dem  Kloster  verkauft  hat 
Eldagsen  1254  (pontificatus  autem  domini  Henrici  Hildensemensis 
episcopi  anno  octavo). 

Presentibns  et  testibus  hiis:  Nicholao  sacerdote,  Asftwino  de 
Haiboldessen,  Ülrico  de  Adenoys,  Arnolde  et  Lutthardo  de  Yehnsen, 
Henrico  Agreste,  Wernero  Vlote,  Henrico  Volcmari  armigeris,  Hilde- 
brando  iuxta  Cimiterium  et  Hildebrando  fllio  ipsius  civibus  in  Eyl- 
dagessen. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Wülfinghausen  Nr.  31,  Das  erste  Siegtl 
verloren,  vom  zweiten  und  dritten  nur  Bruchstücke  erhalten;  das  dritte  liegt  lost 
bei.     Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  VIII,  S.  27  Nr.  30. 

957«  Der  Bat  von  Braunschweig  bekundet,  dass  Johann  tim 
Freden  de^n  Kl.  Dorstadt  eine  Hufe  daselbst  verkauft  hat.  Braun' 
schweig  1254. 

Nos  Brunewicensis  civitatis  consules  Conradus  de  Domo,  Hen- 
ricus  Enghellardi,  Conradus  Sophie,  Henricus  Timmonis,  Amoldus 
de  Calve,  Burchardus  de  Gandersem,  Rodolfus  iuxta  sanctnm  OlricniiL 
Henricus  Longus,  Henricus  iuxta  sanctum  Michahelem,  Heiso  iuxta 
cimiterium,  Henemannus  Holtniker,  Eico  presentibns  litteris  sigillo 
nostre  civitatis  roboratis  recognoscimus  et  testamur,  lohannem  filion 
domini  Hermauni  militis  de  Vredhen  mansum  suum  Dorstat  clanstro 
eiusdem  ville,  quem  de  ipso  pheodali  iure  tenuit,  cum  omnibns 
attinentiis  tam  in  villa  quam  in  agro  voluntarie  vendidisse  sab 


1264.  479 

condicione  proprietatis  et  libertatis  perpetualiter  possidendum.  Pre- 
terea  ad  maiorem  huius  Tendicionis  evidentiam  testen  sab  hiis 
nominibus:  milites  dominus  Ludolfas  Friso,  dominus  Henricus  Friso, 
burgenses  vero  Hildebrandus  de  Luckenem,  Henricus  Boneco,  lohannes 
Longus,  Hermannus  Wlverami,  Conradus  Holtniker,  huic  pagine 
sunt  inscripti.  Datum  Bruneswic  per  manus  Bertoldi  Brunewicensis 
Dotarii  anno  incaniationis  dominice  m^'.  cc^.  l^iiio. 

Or,  im  Archiv  zu  DorstadU    Stark  beschädigtes  Stadtsiegel. 

058.  Graf  Meiner  von  Schiaden  bekundet,  dass  die  Brüder 
Wulfinge  vor  dem  Landding  in  Bocla  aUetn  Anrecht  an  dem  väterlichen 
Erbe  in  Dorstadt  entsagt  haben,     1254, 

Meinems  dei  gratia  comes  in  Sladem  tarn  presentibus  quam 

Altans  hanc  paginam  intuentibus   omnibus  Christianis  salutem  in 

domino   Thesu   Christo.     Presentium   testimonio    profitemur,   quod 

Ludollus,  lohannes,  Tidericus  fratres  cognomine  Wulvinge  omnibus, 

qua  eis  a  patre  suo  in  Dorstat  poterant  hereditario  iure  contingere, 

coram  nobis  et  iudicibus,  qui  tunc  presederunt  in  Bocla,  lohanne 

de  Beddinge  et  Thethmaro  de  Werre,  et  omni  populo,  qui  convene- 

rat»)  ad  placitum,  penitus  renuntiarunt.   Testes  huius  rei  sunt  ipsi 

iodices.  lusarius  de  Harlungeberg  et  Michahel  advocatus,  Alexander 

de  Werre,  Fridericus  Friso  et  Heinricus  Friso,  Ludolfus  de  Neindorp, 

lohannes  de  Borsdorp  et  alii  quam  plures.    Ne  igitur  contra  hec 

inpostemm  alicuius  erroris  possit  oriri  scrupulus,  presens  scriptum 

sigillo   nostro   et  domini   Conradi  de  Dorstat  fecimus   communiri. 

Actum  anno  2)  dominice  incarnationis  m^  c^c<).  1.  iiii. 

Or»  im  Archiv  zu  Dorstadt,  Out  erhaltenes  Siegel  des  Grafen  ^  das  immer 
nur  allein  an  der  Urk,  gehangen  hat. 

OSO*  Abt  G(ottschalk)  und  der  Konvent  des  Michaelisklosters 
übertragen  dem  KL  Wienhausen  Güter  in  Süpplingen  (Supelligghe) 
und  erhalten  dafür  von  diesem  im  Tausch  vier  Hufen  in  Bettmar 
(Bethmere);  zugleich  übereignen  sie  ihm  Güter  in  Stedum  (Stedem) 
auf  Bitten  des  Ludwig  von  Hüpede  (Hupedhe).     0.  D.  (um  1254), 

Testes  Tidericus  Cultellus,  Widekindus,  Conradus  de  Holthusen, 
Tidericus  Acco  prefate  ecclesie  monachi,  milites  Hoyerus  de  Piscina; 
Conradus  de  Berkem,  lohannes  de  Berkem,  lohannes  de  Osberns- 


')  Or.  conyenenerat.        *)  anno  fehlt  im  Or. 


480  1254-57. 

husen,  Luppoldus  Hole,  borgenses  Sifridus  Mortiflcator,  lohannes 
de  Asle,  Henricus  Bundeschin. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  40.  BrüehstHek  des  Kanventssiegeh. 
Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  107  Nr.  212  nach  Abschrift  zu  er.  1250. 

960.  Bischof  Heinrich  bekundet  die  vorläufige  Beilegung  eines 
Streites  des  Andreasstißes  mit  dem  Kl,  Dorstadt  wegen  zweier  Hufen 
in  Lühnde.     0.  D.  (1254—57). 

H(einricus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omaibas. 
quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitam,  salutem  in  domino.  Notnm 
esse  volumus  presentibus  et  futuris,  quod^  cum  decanus  et  capitolnm 
ecclesie  sancti  Andree  forensis  in  Hildensem  emissent  a  preposito 
et  conventu  in  Dorstat  duos  mansos  sitos  in  Lalne  yiginti  sex 
talentis  et  mansi  Uli  diu  eis  impediti  fuissent  nee  permitterentar 
eos  paciflce  possidere,  moverunt  tandem  eisdem  preposito  et  con- 
yentui  iam  dicti  loci  in  nostra  presentia  questionem  et  petebant 
cum  instantia,  ut  consulerent  indempnitati  eorum.  Unde  actum  fait 
et  promissum  ex  parte  prepositi  et  conventus  sui,  quod  usqae  ad 
proximum  festum  beati  Martini  expedirentur  mansi  illi  ab  omni 
impedimento  per  eos  vel  ipsi  restituent  decano  et  fratribas  de 
sancto  Andrea  xx  et  yi  talenta.  Quod  si  illa  xxyi  talenta  non 
possunt  restituere  usque  ad  terminum  iam  dictum,  extunc  prepositas 
et  conventus  in  Dorstat  de  bonis  ecclesie  sue  iam  dicte  tres  mansos, 
yidelicet  qui  fuerant  domini  Zacharie  BrnnswiccensiS;  dimittent 
ecclesie  sancti  Andree  Hildensemensis,  et  eadem  ecclesia  in  Dorstat 
ministrabit  de  eisdem  mansis  dicte  ecclesie  sancti  Andree  annuatim 
duo  talenta  et  sex  solides.  Huius  rei  testes  sunt  lo(hanBes)  pre- 
positus  sancti  Mauritii,  Reynoldus  quondam  prepositns  maior,  Yol- 
radus,  Hartmannus  canonici  maioris  ecclesie  Hildensemensis  et  alii 
plures  layci  et  clerici.  Ut  igitur  de  ordinatione  ista  de  cons^isi 
utriusque  partis  coram  nobis  habita  nulla  in  posterum  dubitatio 
oriatur,  eam  conscribi  et  duobus  sigillis  nostro  yidelicet  et  ecclesie 
in  Dorstat  fecimus  sigillari.    Actum  etc. 

Abschrift  des  14,  Jahrhundet'ts  im  Cop.  des  Kl,  Dorstadt  zu  Dorstadt  foi.  IJ^. 

961.  Bischof  Heinrich  gestattet  dem  Dechanten  und  den  Kanamkem 
des  Kreuzstiftes,  die  Feier  des  Gottesdienstes  ihren  Verhälimssrs 
entsprechend  zu  gestalten  und  bis  zur  Besserung  ihrer  Lage  aus  «i«-* 
Pfi-ünden  der  abwesenden  Kanoniker  die  der  Anwesenden  aufzubtsserv. 
Hildesheim  1255  April  7, 


1255.  481 

H(emriciis)  dei  gratia  HildensemenBis  ecclesie  episcopus . .  decano 
et  canonicis  ecclesie  sancte  Cracis  in  Hildenseni;  cmn  quibus  dispensa- 
yimus,  salutem  et  patemam  in  domino  karitatem.  Quoniam  omnibus 
Yobis  denm  timentibus  placere  debet,  quod  sint  divina  in  ecclesia 
vestra,  mandamns  vobis,  ut  quocnmque  modo  potestis  yidelicet  sive 
soUempniter  sive  minus  soUempniter  diyina  offlcia  celebretis  et  tarn 
diu,  donec  per  gratiam  dei  Status  vester  in  melius  reformetur,  de 
prebendis  absentium  necessitatibus  presentium  qui  deservient  sub- 
Feniatur  in  aliquo  competenter  et  prout  videbitur  expedire.  Datum 
Hildensem  pontificatus  nostri  anno  viü^.  et  yii<^.  idus  aprilis. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  96.  Bruehatück  des  bischöf- 
Uehen  Siegels  an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen, 

962.  Bischof  Heinrich  und  das  Domkapitel  übertreten  dem  KL 
Riddagshatssen  den  Zehnten  in  Farmsen  (Wennersen),  den  es  von  seinen 
Ministerialen  Hüdebrand  Münch  (Monachus)  und  dessen  Schwägern 
(soceri)  Ludger  und  Eckehard,  Ministerialen  des  Bischofs,  gekauft  hat. 
ffüdesheim  1255  April  9  (yo.  idus  aprilis,  pontificatus  nostri  anno 
nono). 

Huic  rei  interfuerunt  simul  et  sunt  testes  maior  prepositus 
Ludolfus  de  Woldenberc,  Geroldus  decanus,  Wlradus  et  alii  plures 
de  canonicis,  comes  Widikindus,  Hermannus  de  Bethenem,  Bertoldus 
Pil,  flennannus  ßok,  ßerterammus  Bok,  Albertus  Bok,  Heinricus 
pincema,  Ecbertus  camerarius,  Burchardus  milites. 

Or.  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttelf  Riddagshausen  Nr,  121,  Wenig 
beschädigte  Siegel  des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben 
SeidenfSden. 

9A8*  Bischof  Heinrich  schenkt  dem  KL  Riddagshausen  mit  Zu- 
stimmung des  Domkapitels  den  Zehnten  in  Meerdorf  Hildesheim  1255 
Apil  9  (y^.  idus  aprilis). 

Huins  rei  testes  sunt  Ludolfus  de  Woldenberch  maior  pre- 
positus, Geroldus  decanus,  Tidericus  de  Adenoys  cantor,  Conradus 
de  Alta  fago  scolasticus,  lohannes  de  Bracle,  magister  Johannes 
Wolcmari,!)  Heithenricus,  Wlradus  canonici,  Heinricus  de  Steinberge, 
Hogems  de  Piscina,  Burchardus  de  Asseborc  milites. 

Or,  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttel,  KL  Riddagshausen  Nr.  120,  Be- 
sehädiffte  Siegel  des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seiden- 
fäden.    Gedr.  Asseburger  ÜB,  I,  S.  194  Nr.  284. 

')  Or.  Woclmari. 
HildMh.  X7B.   n.  81 


482  1256. 

964.  Bischof  Heinrich  überträgt  die  Vogtei  über  genannte  Güt^, 
welche  Lippold  vom  Altmarkt  den  Grafen  von  Wohldenberg  und  diese 
ihm  resigniert  haben,  dem  Michaeliskloster,  welches  den  von  Bischof 
Konrad  verpfändeten  halben  Zehnten  in  Bethein  löst.  Hildesheim  1255 
April  10. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.  ^)  Heinricas  dei  gratia 
Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus  hiis,  quibus  hoc  scriptum 
fuerit  exhibitum,  in  yero  salutari  salutem.   Quoniam  ecclesiam  sancti 
Michahelis^)  in  Hildensem  molto  caritatis  fervore,  sicut  tenemnr, 
diligimus,  animum  nostrum  libenter  ad  omnia  inclinamus,  qae  atili- 
tati  eins  videntnr  congruere;   ut  aifectum  nostrum  sinceram  ipsa 
sentiat^)  per  effectum.   Notum  igitur  esse  volumus  universis  Christi 
fldelibus  presentibus  et  futuris  hanc  litteram  inspectoris,  qnod,  cum 
Lippoldus  dictus  de  Yeteri  foro  Hildensemensi  ministerialis  ecclesie 
nostre   advocatiam   omninm   bonorum    monasterii  sancti   Michaelis 
Hildensemensis,  quam  tenebat  in  feodo  a  nobilibus  viris  Bnrchardo 
et  Henrico  fratribus  filiis  quondam  comitis  Hermanni  senioris  dicti 
de  Woldenberche*)  et  Hermanne,  Henrico  et  Hoyero  fratribus  ftlüs 
quondam  comitis^)  Henrici  senioris  etiam  dicti  de  Woldenberche*) 
eisdem   resignasset,    datis   sibi   a  prefato    comite  Henrico    fratre 
comitis«)  Burchardi  duobus^)  talentis  pro  singulis  mansis  sitis  in 
villis    subsequentibus    videlicet   Ekkelsem,    Netologen,»)   Soledhe. 
Hemstide,  Huddessem,  Eddessem,  Bledhenem,  Sutherem,  Oslevessem, 
Helperthe,  Hesedhe,  Qoderinge,^)  Drote,  Arberge,  Hymedhesdore, 
Holthusen,  Segeste,  Grafle,  Evenigheroth,  Eyeshusen,»®)  Wallea- 
stide,   Heynen,")   Dothessem,i2)  Bethenem,i^)  Bervelte,   Stenme 
Levinge,  Osedhe,  Medele,  Swallenhusen,  Volkersem  et  in")  Nethel- 
redhere  et  litonum  eiusdem  monasterii  sancti  Michaelis  cum  omnibus 
mansis  et  bonis,  que  pertinent  ad  eosdem  litones,  et  ipsi  iam  dicti 
comites,   qui   eandem   advocatiam  predictorum  bonorum  de  manu 
nostra   in   feodo   tenuerunt,   eam   de   communi   voluntate   omninm 
heredum  suorum  nobis  similiter  cum  omni  iure  dominii  resigoassent 
datis  iam  15)  dicto  comiti  Henrico  a^«)  domino  Godescalco  abbate  et 
conventu  sancti  Michaelis  i^)  emptionis  tituloi»)  tribus  talentis  pro^*) 

1)  Verlängerte  Schrift  Äu.  ß.  B  hat  folgende  Abweichungen:  ■)  MidiMlii- 
^)  senciat  ^)  Woldenberch.  ^)  Henrici  senioris  comitis.  *)  sapradieti  eoiiiüs. 
'^)  emptionis  titolo  duobus  talentis.  ^)  Netelogen.  *)  Goderinhe.  ^^  Sieskisesi. 
")  Heynem.  **)  Dotessem.  i«)  Betenem.  **)  et  in  fehlen.  ")  sepe.  **)  »k 
abbate  Godescalco.  ^'^)  Michaelis  monasterii  iam  prefati  pro  manso  qnolibc 
^*)  tribus  talentis  emptionis  titolo.        '^)  pro  sing.  an.  fehlen. 


1255.  483 

singolis  mansis  predictamm  ^)  villarum  similiter  et  litonum,  nos  de 

consensu  et  beneplacito  capituli  nostri  eam  cum  omni  et  pleno  iure, 

quo  eam  predicti  viri  habuerant,  contulimus  sepedicto^)  monasterio 

saDcti  Michahelis^)  perpctno  iure  habendam.   Et  in  huius  donationis 

nostre  recompensationem  medietatem  decime  in  Betenem  a  credi- 

toribus  venerabilis   patris   domini   Conradi  episcopi^)   antecessoris 

nostri  pro  quinqnaginta  quinque  libris  per  iam  dictum  monasterium 

obligatam  recepimus  absolutam.     Testes   huius   rei   sunt   dominus 

Ludolftis  dictus  de  Woldenberche*^)  maior«)   prepositus,   Geroldus 

maioris'')  ecclesie  decanus,  Tidericus  de  Adenoys  cantor,  Sygebodo») 

dictus  de  Scartvelde,  Heidhenricus  dictus  de  Sulinge,^)  Hartmannus 

dictus  10)  de  Minda,  Tidericus  dictus  de  Appolt,")  Volradus  dictus 

de  6oslaria,  Henricus  dictus  de  Triborch,  Hillebrandus  dictus  de 

Uslaria,  Henricus  dictus  i^)  Mortificator  canonici,  dominus  Godescalcus 

abbas,i8)  Burchardus  prior,  Wedekindus,  Tidericus   dictus  Acko, 

Emestus,  Hermannus  dictus  de  Alegremessen ,  Henricus  dictus  de 

Rothinge  monachi  ecclesie**)  sancti  Michahelis,  Otto")  de  Swane- 

beke,  Rodolphus  dictus  de  Dalem,  Tidericus  dictus  de  Rothinge, 

Hugo,   Tidericus   fratres**)   de   Holthusen,   Hermannus   dictus   de 

Stemne,  Henricus  dictus  de  Monte  mayo,  Ecbertus^'Q  camerarius, 

Henricus    dictus   Trobe,    Henricus   dictus   de   Wagenighe    milites, 

Tidericus  dictus  i^)  de  Stockem,  Emestus  dictus  i»)  de  Monte  mayo, 

Gerrardus  camerarius,  Engelbertus  servus  episcopi  servi  et  alii  quam 

plures.    Ne  igitur  hoc  factum  nostrum  aut  oblivio  deleat  aut  im- 

portunitas  ingenii  malignantis  infringat  imposterum,  scriptum  nostrum 

super  hoc  confectum  dedimus  et  illud  nostro  ac  capituli  nostri  sigillo 

roboravimus  ad  cautelam  volentes  et  sub  pena  anathematis  districte 

inhibentes,  ne  aliquis  ausu  temerario  sepedictam  ecclesiam  sancti 

Michahelis    in   prefata   advocatia   sua   aliquo   modo    impediat    vel 

offendat.     Actum  Hildensem  in  curia  intra  urbem  domini  lohannis 

dicti  de  Bracle  prepositi  Montis  anno  domini  m^.  cc^.  Iv^.,  iiiio.  idus 

aprilis,  pontificatns  nostri  anno  vlii^. 

Or,  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Michaeliakl,  Nr.  48  (Ä).    Siegel  des  Bischofs 
an  hlau'iceissen  und  des  Domkapitels  an  weissen  geflochtenen  Hanfschnüren,   Ein 


^)  yülarnm  predictarnm.  ^)  sepedicto  fehlt.  ^)  Michaelis  iam  dicto. 
*)  episcopi  fehlt.  ^)  Woldenberch.  *)  piepositas  maior.  '^)  mal.  eccl.  fehlen. 
^)  Segebodo.  ^)  Hier  folgt  erst  lohnsüies  ^lehtOiUB.  *^)  dictns/«Ä/*.  ^^)  Appolte. 
")  filins  Mortificatoris.  ^^)  abbas  monasterii  sancti  lüehahelis.  ^*)  eccl.  s. 
Mich,  fehlen.    i>}  Otto  dictus.     i«)  fratres  dicti.     ^'')  Skbertns.     ^^)  dictus  fehlt. 

81* 


484  1255. 

zweites  Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildeeheim,  MichaeliekL  Nr.  13  (B). 
Out  erhaltenes  Siegel  des  Bischofs  und  beschädigtes  des  Domkapitels  an  roUn, 
gelben  und  grünen  Seidenfäden,  Oedr.  Hildesh,  Sonntagsblatt  1809  S.  274,  Bei- 
träge zur  Hild.  Gesch.  I,  S.  75,  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  120  Nr.  238. 

065.  Bischof  Heinrich  und  das  Domkapitel  versprechen  dm 
KL  Walkenried  Anfeil  aller  guten  Werke  und  Gebetsbrüderschaff. 
Hildesheim  1255  April  15  (xvii.  kalendas  maii,  pontificatus  nostri 
anno  ix.). 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel.  Beide  Siegel  verloren.  Begebt 
ÜB.  des  Stiftes  Walkenried  (ÜB.  des  histor.  Vereins  für  Niedersachsen  11)  S.  21i 
Nr.  305. 

066.  Bischof  Heinrich  übereignet  dem  Maria-Magdalenenklosfer 
eine  Hufe  in  Sorsum,  die  es  gekauft  hat,  und  einen  Morgen  in  Sossitiar. 
Hildesheim  1255  April  18. 

H(einricus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopas  omnibos 
presentem  litteram  inspecturis  salutem  in  domino.  Ne  ea  que 
geruntm*  labantur  a  memoria  tempore  defluente,  decet,  nt  sub 
attestacione  veridicorum  litteris  auctenticis  roborentur.  Nos  igitnr 
sub  attestacione  presencium  scire  volumus  presentes  et  ftituros, 
quod  ecclesia  beate  Marie  Magdalene  penitencinm  nostre  civitatis 
titnlo  empcionis  mansum  anum  in  Satterem  pro  decem  tAlentib 
comparavit  a  Gonrado,  Henrico  et  lohanne.  Quibus  enndem  mansum 
resignantibus  Thederico  de  Stockem,  ipso  etiam  Thederico  nobis 
resignante  ins  feodale  eiusdem  de  consensu  nostri  capitoli  pleoi' 
iure  proprietatis  ipsum  cum  quodam  iugere  in  Sutterem  aput  Hamelen 
simili  titulo  nobis  resignatum  a  quadam  matrona  Mehchildis  nomine 
contulimus  ecclesie  antedicte.  Nomina  autem  testinm  hec  sunt 
prepositus  Suite  Th(edericus) ,  Bertoldus  custos,  Hillebrandib 
Busscel,  Th(edericus)  de  Apolt  maioris  ecclesie  canonici,  milite5 
Rutdolfus  de  Dalhem,  Th(edericns)  de  Rottingen,  Th(ederictts)  de 
Holthusen,  Hugo  frater  suus,  L(udolfus)  de  Borsem,  servi  Th(ed^ 
ricus)  de  Rottingen,  G(erardus)  camerarius,  Engelbertus,  Io(hanDes) 
dictus  de  Scherestede.  Acta  sunt  hec  Hildensem  anno  domini 
m^.  cc^.  \y^.,  pontificatus  nostri  anno  nono,  xiiii.  kalendas  maii. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä,  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  60.  Siegel  des  Bi*ch^r 
an  blauen  und  weissen  Hanffäden. 

967.  Propst  L(udolf),  Dechant  0(erold)  und  das  Damkajrtfr' 
übertragen  dem  Kl.  Loccum  drei  Hufen  in  Oedelum,  die  zur  Obedit^z 


1255.  485 

Garmsen  (Germerdessem)  gehören,  mit  der  Bestimmung,  dass  der 
Obedienziar  bis  zur  Bezahlung  der  Summe  von  dem  Kloster  jährlich 
36  Schilling  erhalte,    Hildesheim  1255  April  20  (xii.  kalendas  maii). 

Or,  im  Archiv  des  KL  Loccum,  Siegel  verloren.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calen- 
herger  ÜB.  III,  S.  125  Nr.  183. 

968.  Bischof  Heinrich  übereignet  mit  Zustimmung  des  Dom- 
kapitels dem  Maria- Magdalenenkloster  vier  Morgen  und  eine  Hofstätte 
in  Sorsum  (Sutterem),  die  es  von  Konrad  von  Uten  gekauft  und  dieser 
dem  Bischof  resigniert  hat.  Hildesheim  1255  Mai  7  ^ontificatus  nostri 
anno  nono,  nonas  maii). 

Nomina  autem  testium  sunt  hec:  canonici  Th(eodericus)  de 
Äpolt,  Volradns  dictus  de  Goslaria,  milites  Eckebertus  camerarius, 
Henricus  pincerna,  Hermannus  de  Betenem,  servi  Qerrardus  came- 
rarius, Engelbertus,  lo(liannes)  dictus  de  Scherstede. 

Or.  im  Kgl.  8t.-Ä.  zu  Hannover,  Mar.-Magdal.  Nr.  61.  Siegel  des  Bischofs 
an  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen  wenig  beschädigt. 

969*  Papst  Alexander  IV.  bestätigt  dem  Michaeliskloster  seine 
Privilegien  und  Freiheiten.     Neapel  1255  Mai  10. 

Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo 
fllüs  .  .  abbati  et  conventui  monasterii  sancti  Michahelis  Hildense- 
mensis  ordinis  sancti  Benedicti  salutem  et  apostolicam  benedictionem. 
Solet  annnere  sedes  apostolica  piis  votis  et  honestis  petentium 
precibus  favorem  benivolnm  impertiii.  Ea  propter,  dilecti  in  domino 
filii,  vestris  devotis  precibus  favorabiliter  inclinati  omnes  libertates 
et  inmunitates  a  predecessoribus  nostris  Romanis  pontificibus  sive 
privüegia  seu  alias  indulgentias  monasterio  vestro  concessas  necnon 
libertates  et  exemptiones  secularium  exactionum  a  regibus  et  prin- 
cipibus  vel  aliis  Christi  fidelibus  rationabiliter  vobis  indultas  auctori- 
tate  apostolica  confirmamus  et  presentis  scripfci  patrocinio  communimus 
non  obstantibus  aliquibus  litteris  a  sede  apostolica  vel  legatorum 
eins  impetratis  aut  etiam  impetrandis,  per  quas  huiusmodi  conflrmatio 
valeat  impediri.  Nulli  ergo  omnino  u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s.  w. 
Datum  Neapoli  vi.  idus  maii,  pontificatus  nostri  anno  primo. 

Abschrift  des   14.  Jahrhunderts  in  Cop.   VI,   75,  fol.  38  im  Kgl.  St.-Ä.  zu 
Hannover. 

970«  Papst  Alexander  I V.  gewährt  denen,  welche  das  KL  Wöltingerode 
beim  Neuhau  des  Klosters  unterstilt^en,  Indulgenz.    Neapel  1255  Mai  11. 


486  1255. 

Alexander  1)  episcopus  servus  servonim  dei  imiversis  Christi 
fidelibus  presentes  litteras  inspecturis  salutem  et  apostolicam  bene- 

dictionem.    Quoniam,  ut  ait  apostolus, vitam  eternam. 

Cum  igitur  dilecte  in  Christo  filie  .  .  abbatissa  et  conventus  mona- 
sterii  in  Walthingeroth  Hildensemensis  diocesis  ordinis  sancti  Bene- 
dict!; 2)  sicut  saa  nobis  peticione  monstrarunt,  monasterinm  ipsam 
nimia  vetustate  coUapsum  reparare  ceperunt  opere  sumptuoso  nee  ad 
hoc  eis  proprie  suppetant  facultates,  universitatem  vestram  rogamus 
et  hortamur  in  domino  in  remissionem  vobis  peccaminum  iniongenies, 
qaatinus  de  bonis  vobis  a  deo  coUatis  pias  eis  ad  hoc  elemosinas 
et  grata  caritatis  snbsidia  erogetis,  ut  per  sabventionem  vestram 
opus  huiusmodi  valeat  consummari  et  vos  per  hec  et  alia  bona, 
que  domino  inspirante  feceritis,  ad  eteme  possitis  felicitatis  gaudia 
pervenire.  Nos  enim  de  omnipotentis  dei  misericordia  et  beatoram 
Petri  et  Pauli  apostolorum  eins  auctoritate  confisi  omnibus  vere 
penitentibus  et  confessis,  qui  eis  ad  hoc  manum  porrexerint  ad- 
iutricem,  centum  dies  de  iuiuucta  sibi  penitentia  et  annuro  venialium 
peccatorum  misericorditer  relaxamus  presentibus  post  quinquennium 
minime  valituris,  quas  mitti  per  questuarios  firmiter  inhibemus,  eas 
si  secus  actum  fuerit  carere  viribus  decernentes.  Datum  Neapoli 
V.  idus  maii;  pontificatus  nostri  anno  primo. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  28,  BleibuUe  an  pelbm 
und  roten  Seidenfäden. 

971.  Papst  Alexander  IV.  bestätigt  dem  Bartholoniäistiß  sein* 
Privilegien  und  Freiheiten.     Neapel  1255  Mai  14. 

Alexander  1)  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  filiis  .  . 
preposito  et  capitulo  ecclesie  beati  Bartholomei  in  Sulta  apud  Hil- 
denshem  ordinis  sancti  Augustini  salutem  et  apostolicam  benedicti- 
onem.  Solet  annuere  sedes  apostolica  piis  votis  et  honestis  petentium 
precibus  favorem  benivolum  impertiri.  Ea  propter  dilecti  in  domino 
filii  vestris  devotis  precibus  favorabiliter  inclinati  omnes  libertates 
et  immunitates  a  predecessoribus  nostris  Romanis  pontificibus  sive 
privilegia  seu  alias  indulgentias  ecclesie  vestre  concessas  necnon 
libertates  et  exemptiones  secularium  exactionum  a  regibus  et  prin- 
cipibus  vel  aliis  Christi  fidelibus  rationabiliter  vobis  indultas  aactori- 
täte  apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  commom- 


*)  Verlängerte  Schrift.        *)  Richtiger  Cisterciensis,  wie  auch  Nr.  1/53. 


1255.  487 

mns,  non  obstantibas  aliquibas  litteris  a  sede  apostolica  vel  lega- 
tornm  eins  impetratis  aut  etiam  impetrandis,  per  quas  huiusmodi 
confirmatio  valeat  impediri.  Nulli  ergo  omnino  «.  s.  w.  Si  quis 
aatem  u,  s.  w.  Datum  Neapoli  ii.  idns  maii,  pontiflcatus  nostri  anno 
primo. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Bartholomäistift  Nr,  9.  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden. 

972.  Bischof  Heinrich  übereignet  mit  Zustimmung  des  Damkapitels 
dem  Kl.  Wienhausen  den  Zehnten  in  Schamhorst  (Scherenhorst)  und 
deti  Zehnten  von  zwei  Häusern  in  Offensm  (UfiFenhusen);  welche  ihnen 
Baldiiin  voti  Blankenburg  resigniert  hat.  Hildesheim  1255  Mai  21 
(xiR  kalendas  ianii,  pontiflcatus  nostri  anno  nono). 

Testes  vero  huius  rei  sunt  Ludolphus  prepositus,  Geroldus 
decanus,  Conradus  de  Insula,  lohannes  de  Bracle  prepositus  Montis, 
Heidericus  de  Sulinge  cellerarius,  lohannes  plebanus,  Florentius, 
lohannes  domini  Volcmari,  Theodericus  de  Appolde,  Hartmannus  de 
Minda  scolasticus,  Sigebodo  de  Scartvelde,  Heinricus  de  Dribrüg, 
Hermannus  de  Woldenberg,  Wlradus  de  Goslaria,  Heiniicus  Morti- 
ficatoris  canonici  nostii,  Hartmannus  de  Obbemeshusen,  Heinricus 
de  Osinge,  Herwicus  de  Osinge,  Herwicus  de  Wackerwinkele,  Lut- 
hardus  de  Gropere  milites. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  44,  Wenig  beschädigte»  Siegel  des 
Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  Hanffäden.     Gedr.  Zeitschrifi  1859  S.  74. 

978.  Äbt  Konrad  von  Biddagshausen  teilt  dem  Domdechanten 
und  Archidiakon  von  Solschen  (Golcica),  Gerold,  mit,  dass  er  eine 
Bulle  des  Papstes  Alexander  IV.  d.  d.  Neapel  1255  Mai  12  (iüi.  idus 
raaii,  pontif.  anno  primo)  erhalten  habe  des  Inhalts:  der  Pfarrer 
Lambert  in  Solschen  (Golcika)  habe  ihm  mitgeteilt,  dass  der  Kardinal- 
legat Hugo  tit,  st  Sabine  dem  Domherrn  Jordan  befohlen  habe,  ihm 
(L.)  ein  kirchliches  Benefiz  mit  Seelsorge  in  der  Stadt  oder  Diözese 
Hildesheim  zu  verschaffen.  Lambert  habe  von  ihm  die  Kirche  in  Solschen 
auch  erhalten,  sei  aber  von  dem  Domdechanten  als  angeblichen  Archi- 
diakon des  Ortes  und  Inhaber  des  Kollationsrechtes  entfernt  und  an 
seine  Stelle  der  Mindener  Kleriker  Winand  gesetzt  worden.  —  Da  er 
(Konrad)  mit  der  Entscheidung  des  Streites  beauftragt  sei,  so  zitiere 
er  den  Domdechanten  auf  den  1.  Oktober  (feria  vi.  post  s.  Michaelis) 
mich  Braunschweig  in  die  Blasiuskirche.    0.  D.  (1255  Juni — September). 

Gedr.  Meibom,  SS.  rer.  Germ.  III,  S.  356.    Regest  Potthast,  Reg.ponU  15852. 


488  1266. 

974.  Qraf  OoUfried  von  Arnsberg  tauscht  mit  dem  Bischof 
(Heinrich)  Ministerialen.     1255  Juli  25, 

Godefridus  comes  de  Arnisberg  universis,  ad  quos  presens 
scriptum  pervenerit,  etemam  in  domino  salntem.  Noverint  miiversi 
tarn  presentes  quam  futuri,  quod  nos  de  consensu  heredum  nostioram 
personarum  transmutacionem  facientes  Ghertrndim  filiam  HermaDni 
de  Ense  venerabili  domino  episcopo  et  ecclesie  Hildensemensi  dedimos 
in  ministerialem,  Alheidim  filiam  Ruberti  militis  de  flesnem  recipi- 
entes  pro  eadem.  Datum  in  die  beati  lacobi  apostoli  anno  domioi 
mo.  cco.  10.  yo. 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S,  455  Nr,  720  im  Kgl,  St.-A,  zu 
Hannover, 

975.  Domherr  Jordan  von  Blankenburg  unter  den  Zeugen  der 
Urk.  des  Bischofs  Hermann  von  Camin,  in  der  dieser  dem  Stift  Güstrmc 
den  Zehnten  des  Landes  Cirdpanien  schenkt  1255  September  24  (viii^. 
kalendas  octobris). 

Gedr.  Mecklenburg.  Jahrb.  Xfl,  S.  316,  Mecklenburg.  ÜB.  11,  S.  69  Nr.  75^ 
Pommersches  ÜB.  11,  S.  25  Nr.  614. 

976.  Das  Bonifatiusstift  in  Halberstadt  gibt  dem  JusaritiS  eimn 
Wald  beim  Schlosse  Harlungeberge  und  eine  Hufe  bei  Bistiden  »w 
Tausch  gegen  eine  Hufe  bei  Hodale.     1255. 

Universis  Christi  fldelibus  presentem  paginam  inspecturis  capi- 
tulum  ecclesie  sancti  Bonifacii  in  Halberstat  orationes  in  Christo 
devotas.  Noverit  universitas  vestra  veneranda,  quod  proptcr  ci-ebras 
iniurias,  quas  nostra  frequenter  sustinuit  ecclesia  in  quodam  lac^ 
sito  apud  castrum  Harlungeberge,  uuanimo  consensu  et  consilio  cum 
domino  lusario  honorabili  viro  castri  predicti  castellano  eiusdem 
luci  et  cuiusdam  mansi  in  Bistiden  fecimus  commutationem  pro 
quodam  manso  sito  Hodale,  cuius  annua  pensio  est  marca  Halber- 
stadensis  argenti,  quem  etiam  mansum  dominus  Otto  illostris  dox 
de  Bruneswic,  a  quo  prefatus  dominus  lu(sarius)  ipsum  tennit,  aA 
instantiam  eiusdem  domini  Iu(sarii)  nostre  contulit  ecclesie  et  soo 
privilegio  confirmavit.  Testes  herum  sunt  Zacharias,  Gonradus  de 
Aldendorp,  Henricus  domini  Werini;  magister  Johannes,  Alexander 
de  Magdeburg,  Henricus  de  Molebuig,  Johannes  de  Gandersea, 
Fridericus  de  Hersleve,  Conradus  de  Clettenbei-ge,  Henricns  sco- 


1255.  489 

lasticaS;  Cristianas  de  Nienhagen  predicte  ecclesie  canonici.   Acta 
sunt  hec  anno  dominice  incarnationis  m^^c^c^lv^. 

Or,  im  KgU  SL-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  29,     Siegel  verloren. 

9T7.  Propst  Heinrich  von  Escherde  bekundet  eine  Stiftung  de^ 
Laienbruders  Jordan  zur  Aufbesserung  der  Beleuchtung  des  Klosters 
und  zum  Anniversar  des  Propstes.     1255. 

H(enricus)  dei  gratia  prepositns  secandns,  qui  transdnxit  dominas 

de  yeteri  Escherte  in  hunc  locum  etiam  dictum  Escherte,  universis 

hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  domino.    Quia  sunt  vagi  sensus 

hominum  et  memoria  mori;alium  labilis  adeo,  nt  ea  que  aguntur  per 

tempora  non  memorentur  in  secula,  opus  est  cunctis  pie  laborantibus 

facta  sua  posteris  scienda  scriptis  perpetuare.     ünde  nos  quoque 

inter  alia  multa   laborum   nostrorum   exercicia   studiosius   quidem 

conscripta  dignum  duximus  cunctis  Christi  fidelibus  insinuare,  coope- 

ratores  nos  et  fautores  extitisse  bone  illius  voluntatis,  qua  lordanis 

conversus   noster  humilis  Christi  ac  beate  Marie  fldelis  minister 

Iiiminaria  pro  honore  dei  augmentare  summo  curavit  studio.    Qui 

iamdictus  lordanis  licentia  et  ope  nostra  simul  et  gratia  factum 

hoc  primo  cepit  ab  humilibus  tribus  scilicet  oviculis  ac  aliis  paucis 

pecoribus  a  nobis  sibi  donatis.    Sed  pius  dominus,  cui  bona  cuncta 

placent,  favit  voluntati  sue,  quod  per  fetum  ipsorum  et  proventum 

et  etiam  elemosinam  quorundam  viginti  iugera  in  ministerium  dei 

et  beate  Marie  ad  augenda  luminaria  pie  devotionis  affectu  con- 

quisivit  et  ecclesie  contulit,  ex  quibus  annuatim  recipiet  xx  solides 

in  feste  Michahelis.    Quem  taliter  ordinavit,  ut  cum  duobus  solidis 

candela  pendens  ante  summum  altare  augeatiir  et  alii  denarii  pro 

acquirendo  adipe,  ut  sit  indeficiens  lumen  in  domo  dei,  totaliter 

expendentur.   Ad  anniversarium  etiam  nostrum  sex  solidos  assignavit 

de  hoc   censu  eo  rationis  tenore,  ut  cum  uno  solido  xii  misse  ipso 

die  celebrentur,  cum  iiii  solidis  albus  panis  conventui  et  cum  uno 

solido  preposito  et  priorisse  vinum  administretur.    Agri,  in  quibus 

censns  iste  recipiendus  est,  intermixti  sunt  agris  nostris  in  Oddinge- 

husen,    et   qui  pro  tempore   rexerit   curiam  illam   pro   censu  isto 

respondebit.     Hec  ordinatio  facta  est  favore   et  consensu  tocius 

capituli  nostri.    Idcirco  et  qui  hanc  infringere  et  aliter  statuere 

presumpserit  anathema  in  Christo  sit.  Testes  huius  rei  sunt  Christus 

Ihesus  eiusque  pia  mater  totumque  capitulum  nostrum.  Datum  anno 

incarnationis  domini  anno  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  v. 


490  1255. 

Or.  im  Kgl.  SU'Ä.  zu  Hannavet',  Escherde  Nr,  31,  Beschädigtes  K<mvent9- 
siegel  an  weissen  geflochtenen  Hanfschnüren. 

978.  Abt  Gottschalk  des  Michadisklosters  überträgt  dem  Johann 
von  Emmerke  eine  von  diesem  gekaufte,  dem  Kloster  zinspflichtige 
Hufe.     1255. 

6(odescalcus)  dei  gracia  abbas  saacti  Michaelis  in  Hildensem 
Omnibus  hanc  litteram  inspecturis  salatem.  Notum  esse  cupimos 
tarn  presentibus  quam  futuris,  quod  Johannes  filius  Chiistiani  de 
Embercke  quendam  mansum  nobis  pertinentem  et  octo  solidos  eo 
clesie  nostre  annuatim  solventem  a  Ghristina  vidua  in  Embercke 
et  filio  eins  Tiderico  de  consensu  nostro  pro  duodecim  talentis  com- 
paravit.  Nos  vero  iam  dictum  mansum  ad  censum  persolvenduin 
prescriptum  ipsi  porreximus.  Hec  autem  ut  firma  et  inconvnlsa 
permaneanty  sigilli  nostri  appensione  duximus  roborauda.  Huius  rei 
testes  sunt  Burk(ardus)  prior,  Ernestus,  Tidricus,  Otto  et  alii 
plures.    Acta  sunt  hec  anno  domini  jrfi.  cc^.  1.  v. 

AhschHft  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  MichaeliskL,  Ms.  277  foL  4^r  in 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim, 

979.  Graf  Hoier  von  Harzburg  (Hartesburg)  verpflichte  i  ^ich 
dem  Abt  (Gerhard),  dem  Prior  Dietrich  und  dem  Konvente  des  Kl 
Ringelheim  gegenüber,  ihm  drei  Hufen  in  Söderhof  (Zerede)  vor  Johannis 
bapst.  zu  übereignen,  übergibt  ihm  ein  Haus  mit  Hofstdle  in  Ringel- 
heim  und  bekundet,  ihm  die  Vogtei  über  drei  Hufen  in  Klein- Heere 
(in  minori  Herre)  und  über  Güter  in  Heissum  (Hoysum)  mit  Vorbehalt 
übertragen  zu  haben.     Goslar  1255. 

Huius  rei  testes  sunt  Heinricus  de  Clawenberg,  Wemerus  de 
Dolgen,  Herzo  de  Barem,  Bertoldus  Wlfgrove,  Hogerus  de  Selede, 
Bertoldus  et  Amoldus  fratres  de  Gowisce. 

Gedr.  nach  Cop.  des  Kl.  Neuwerh  Bode,  ÜB.  II,  S,  126  Nr.  27, 

980.  Abt  G(ott8chalk)  und  der  Konvent  des  Mchaeliskla<t^rs 
überlassen  dem  Heinricus  de  Alta  domo  und  seiner  Frau  Eva  serk- 
Hufen  und  zwei  Hausstellen  im  Alten  Dotfe  und  eiiie  Wiese  und  vier- 
zehn Hatisstellen  beim  Kirchhofe  des  Klosters.     1255. 

Testes  sunt  hü  Burkardus  prior,  Tidericus  Cultellus,  Ernestus 
prepositus,  Tidericus  Acco,  Hermannus  de  Alegremissen  wd  LaiffL 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Michaelishl.  Nr,  49.  Beschädigtem  Sif<i''^ 
des  Konventes  und  Siegel  des  Ahte^.     Gedr.  Doehner,  ÜB.  I,  S,  120  Nr,  240. 


12B6.  491 

981.  Graf  Gehhard  von  Wernigerode  bekundet  zugegen  gewesen 
zu  sein,  als  Ritter  Gerold  von  Runstedt  dem  KL  Dorstadt  sechs  Morgen 
und  zwei  Höfe  in  Dorstadt  übertragen  hat.     1255. 

G(evehardus)  dei  gratia  comes  de  Wernigeroht  omuibus  haue 
paginam  inspecturis  salutem.  Kecognosco  coram  presentlbus  et  post 
futuris,  me  colloquiis  interftiisse  et  promissiones  audiisse,  quod 
Geroldns  miles  senior  de  Runstedhe  contulit  cenobio  in  Dorstat  sue 
proprietatis  sex  ingera  et  duas  curtes  campo  et  ville  adiacentes  et 
hoc  cum  voluntate  fllii  sui  Oeroldi  iunioris  in  Hornebuhc  castellani. 
Et  ne  qois  iam  dictum  ceuobium  super  hiis  audeat  inquietare,  dignum 
duxi  hanc  litteram  appensione  sigilli  mei  roborare.  Testes,  qui 
interfuerunt  etviderunt,  sunt  hü:  Theodericus  de  Hesnem,  Ludolfus 
de  Getledhe,  Conradus  Coldune,  Hugoldus  senior  et  iunior  de  Rodhen, 
Hermannus  Thupeke,  lohannes  Scikke  milites,  Theodericus  sacerdos 
eiusdem  loci,  Reinnerus  convei^sus.  Acta  sunt  hec  promovente  Con- 
rado  ipsius  loci  preposito  anno  gratie  m^.  cc®.  1^.  \^, 

Or,  im  Archiv  zu  Dorstadt.  Bruchstück  des  Siegels  des  Ausstellers  an  dem 
von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 

982.  Ritter  H(ermann)  von  Bliesen  resigniert  dem  Bischof  H(ein- 
rich)  den  Zehnten  in  Gross-  und  Klein- Eicklingen  (in  duabus  villis 
Ecleghe)  und  von  zwei  Häusern  in  Habighorst  (Havechorst).  0.  D. 
(1255). 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  in  Cop.  IX,  265  S.  19  im  Kgl.  St,-A.  zu 
Hannover.  Datiert  nach  der  Resignation  derselben  Zehnten  durch  denselben  an 
Kl.  Wienhausen,  a.  a.  0.  S.  18. 

988*  Rat  und  Bürger  verbinden  sich  mit  dem  Herzog  Albrecht 
von  Braunschweig  und  den  Städten  Braufischweig,  Goslar  und  Hannover 
gegen  Bischof  Heinrich.    Hildesheim  1256  Januar  6  (viii.  idus  ianuarii). 

Or.  in  Wolfenbüttel,  danach  gedr,  Hänselmanny  ÜB.  der  Stadt  Braunschweig, 
nach  Cop.  Orig.  Guelf.^IV,  S.  489,  Doebner,  ÜB.  1,  S.  121  Nr.  241,  ÜB.  der  Stadt 
Hannover  (ÜB.  des  histor.  Vereins  für  NiedersacJisen  V)  S.  19  Nr.  18,  Hode,  ÜB.  11, 
S.  127  Nr.  28.  Regest  Höhlbaum,  Hans.  ÜB.  I,  S.  174  Nr.  488.  Vgl.  Mon.  Germ. 
Deutsche  Chroniken  II,  S.  558. 

984«  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Dechanten  (Konrad) 
des  Martinistiftes  in  Minden,  geivisse  abtrünnige  Liten  des  Kreuzstiftes 
zum  Gehorsam  zurückzuführen.     Lateran  1256  Januar  11. 

Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  dilecto  filio  .  .  decano 
ecclesie  sancti  Martini  Mindensis  salutem  et  apostolicam  benedicti- 


492  1256. 

onem.  Dilecti  fllii . .  prepositus  et  capitalnm  ecciesie  sancte  Cmds 
Hildesemensis  nobis  conquerendo  monstrarunt,  quod  Arnoldus  et 
Margareta  oxor  eins  ac  quidam  alii  homines  de  corpore  ipsiüs  ec- 
ciesie Hildesemensis,  Halberstadensis  et  Mindensis  civitatiim  et 
dlocesium  ab  ipsorum  dominio  se  temere  subtrahentes  eis  debita  et 
consueta  servitia  denegant  exhibere.  Ideoqne  discretioni  tue  per 
apostolica  scripta  mandamus,  quatinus  partibos  convocatis  andi&s 
causam  et  appellatione  remota  debito  fine  decidas  faciens  qaod 
decreveris  per  censuram  ecclesiasticam  flrmiter  observari.  'Testes 
autem,  qui  fiierint  nominati,  si  se  gratia,  odio  vel  timore  subtraxe- 
rint,  per  censuram  eandem  appellatione  cessante  compellas  veritati 
testimonium  perhibere.  Datum  Laterani  iii.  idus  ianuarii,  pontiflcatns 
nostri  anno  secundo. 

Or.  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Kreuzatift  Nr.  96.  BletbuUe  an  Hanf- 
schnüren. Unten  rechts  auf  dem  Bug  P.  B.,  auf  der  Rückseite  H.  de  Ber.  und 
pro  capitulo  sancte  Cnicis.  Gedr.  Westfäl.  ÜB.  V,  S.  260  Nr.  564,  Regest  a.a.0, 
VI,  S.  185  Nr.  641. 


985«  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Dechanten  und  den 
Scholaster  des  Krettzstißes,  die  durch  Bischof  Heinrich  auf  Veranlassung 
des  Kl.  Dorstadt  über  einige  Laien  verhängte  Exkommunikation  ^«  bt- 
stätigen.    Lateran  1256  Januar  13. 

Alexander  episcopus  servus  servorom  dei  dilectis  flliis  . .  decano 
et  .  .  scolastico  ecciesie  sancte  Crucis  Hildesemensis  salatem  et 
apostolicam  benedictionem.  Dilecti  fllii  . .  prepositus  et  conventus 
monasterii  de  Dorstode  ordinis  sancti  Benedicti  sua  nobis  petitione 
monstrarunt,  quod,  cum  ipsi  Henricum  dictum  Winverii  et  quosdam 
alios  laicos  Hildesemensis  diocesis  coram  venerabili  fratre  nostro 
.  .  episcopo  Hildesemensi  super  quibusdam  domibus,  terris  et  rebu> 
aliis  auctoritate  ordinaria  convocassent,  quia  iidem  laici  ab  eodem 
episcopo  citati  legitime  comparere  coram  eo  in  preflxo  sibi  tennino 
peremptorio  contumaciter  denegarunt,  dictus  episcopus  in  eos  propter 
huiusmodi  contumaciam  manifestam  cxcommunicatiouis  sententiam 
exigente  iusticia  promulgavit.  Quare  dicti  prepositus  et  conventus 
nobis  humiliter  supplicatunt,  ut  eandem  sententiam  robor  faceremus 
firmitatis  debitum  obtinere.  Quocirca  discretioni  vestre  per  apostolica 
scripta  mandamus,  quatinus  sententiam  ipsam  sicut  rationabiliter  est 
prolata  facialis  auctoritate  nostra  usque  ad  satisfactionem  condignäm 


1256.  493 

appellatione  remota  inviolabiliter  observari.    Datum  Lateran!  idus 
ianuarii,  pontificatus  nostri  anno  secnndo. 

Or,  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  99.    Bietbulle  an  Hanf  schnüren, 

986.  Papst  Alexander  IV.  gestattet  dem  Bischof  (Heinrich),  da 
sein  Stift  durch  den  Krieg  mit  dem  Herzog  von  Braunschiveig  grosse 
Schulden  gemacht  habe,  zu  dereti  Deckung  die  Einkünfte  des  ersteht 
Jahres  erledigter  Benefizien  innerhalb  dreier  Jahre  zu  verwenden.  Lateran 
1256  Januar  28. 

. .  Episcopo  Hildesemensi.    Tua  nobis  exhibita  petitio  continebat, 
qnod  tu  propter  gnerrarum  discrimina,   que  tibi  et  ecclesie  tue 
nobilis  vir  . .  dux  de  Bruneswich  non  eipavit  inferre  bona  predicte 
Hildesemensis  ecclesie  per  rapinas  et  incendium  devastando,  tantam 
compulsus  es  contrahere  sarcinam  debitorum,  quod,  nisi  eidem  ec- 
clesie per  sedem  apostolicam  succurratur,  non  poterit  aliquatenus 
relevari.  Propter  quod  nobis  humiliter  supplicasti,  ut  tibi  super  hoc 
dignaremur  patema  Providentia  subvenire.    Nos  igitur  tuis  suppli- 
cationibus  inclinati,  ut  ad  relevationem  debitorum  huiusmodi  bene- 
ficiorum   ecclesiasticorum ,   quod  in   solutionem  ipsorum  debitorum 
solummodo  convertantur,  in  tua  civitate  et  diocesi  vacantium  infra 
triennium  proventus  per  annum  unum  recipere  possis  ac   contra- 
dictores  et  rebelies  per  censuram  ecclesiasticam  compellere  auctori- 
tate  tibi  presentium  indulgemus,  proviso  quod  beneflcia  huiusmodi 
debitis  obsequiis  non  fraudentur  et  animarum  cura  in  eis,  quibus 
imminet.  nullatenus  negligatur.    Nulli  etc.  nostre  concessionis  etc. 
Datum  Laterani  v.  kalendas  februarii,  anno  secundo. 

Gedr,  West/.  ÜB.  V,  S.  261  Nr.  566,  Man.  Qerm.  epist.  pont.  IH,  S.  384  Nr.  427. 
Hegest  Böhmer 'Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3,  Nr.  9040.  Vgl.  hierzu  auch  Bode, 
ÜB.  II,  S.  128  Nr.  29. 

9S7*  Graf  Ludolf  von  Hallermund  entsagt  allen  Ansprüchen  an 
die  Fischerei  in  Dhrote  gegenüber  detn  Michaeliskloster.  Hallermund 
1256  Februar  9. 

Lndolfus  dei  gracia  comes  de  Halremunt  universis  fidelibus,  ad 
quos  hec  littera  pervenerit,  salutem  corpomm  et  requiem  animarum. 
Ut  res  geste  memoriter  habeantur,  notum  esse  volo  preseutibus  et 
fnturis,  quod,  cum  a  viris  prudentibus  timentibus  deum,  quibus 
veritas  amica  est,  fuissem  plenariter  expeditus  super  eo,  quod  pisca- 
turam    in   Dhrote    minus   iuste   possiderem,    quia    ipsa   pertineret 


494  1256. 

ecclesie  sancti  Michaelis  in  Hildeusem,  sicut  esset  omnibus  mani- 
festum, ego  de  libero  arbitrio  et  de  mea  bona  voluntate  una  cum 
pleno  consensu  uxoris  mee  lutte  ac  omnium  heredum  meorum  re- 
stitui  eandem  piscaturam  prefate  ecclesie  sancti  Michaelis  assignans 
eam  eidem  sicut  prius  habuerat  iure  perpetuo  possidendam.   Dominas 
vero  Emestus  supradicti  monasterii  tunc  electus  et  suus  conventus 
tali   devotioni   mee   optata   gratitudine   occurrentes   animam   bone 
memorie  patris  mei  Ludolfi  et  matris  mee  Cunegundis,  me  et  pre- 
dietam  uxorem  meam  luttam  in  suam  fratemitatem  receperunt  dantes 
nobis   communionem   et  participium   orationum,    elemosinarum  ac 
omnium  bonorum  operum,  que  in  sepe  dicto  monasterio  suo  nunc  et  in 
omne  tempus  die   ac  nocte   prestante    domino   fuerint    procurata. 
Huic  actioni  mee  intei*fuerunt  et  huius  rei  testes  sunt  dominus 
Emestus  iam  dictus  electus,  Albertus  monachus  capellanus  saus, 
dominus  Henricus  prepositus  in  Wulvenkbusen,  Henricus  de  Goltome 
clericus,  Henricus  de  Qoltorne,  lohannes  fllius  suus,  Arnoldus  de 
Astenbeke  milites,  Sifridus  dapifer,  Arthus  de  Ooltorne,  Hedhenricns 
de  Bokenem,  Arnoldus  de  Germerdessen,  domina  lutta  comitissa. 
In  Pattenhusen  huius  facti  testes  sunt  Ludolfus  plebanus,  Ludolfos 
sacerdos  suus,  Richardus  de  Barkhusen,  lordanis  frater  saus,  Her- 
mannus  de*)  Meringhe  milites,  Conradus  dictus  Grelle  advocatos. 
Henricus    de  Pattenhusen,    Rabodo    de   Harboldessen,    Bemardns 
Monetarius   servi   et   quamplures   alii.     Ne    autem    de    hoc   facto 
dubitatio  in  posterum  oriatur  et  ne  a  quoquam  in  irritum  valeat 
revocari,  scriptum  meum  inde  confectum  dedi  super  illud  et  sigilli 
mei  munimine  roboravi.    Actum  in  Halremunt  anno  dominice  in- 
carnationis  m^.  cc^.  Ivi^.,  v^.  idus  februarii.s) 

Or,  im  KgU  St-A,  zu  Hannover,  Michaeliski,  Nr,  50,  Zerbrochenes  Sie^ 
des  Ausstellers  an  blauen  und  weissen  Hanffäden. 

988«  Das  KL  Marienrode  verkauft  denn  Priester  Johann  in  Iht- 
furth  zwei  Hufen  und  eine  Hausstätte  in  Wesseln.     1256  März  6, 

Thetmarus  dei  gratia  prepositus  sancte  Marie  in  Backenrod  ei 
capitulum  eiusdem  loci  universis  presens  scriptum  inspecturis  salutem 
et  ad  salutis  gaudia  pervenire.  De  rebus  preteritis  apud  postero« 
sepe  questio  movetur,  cum  fides  rei  geste  nee  indicio  scripture  nee 
testibus  adiuvatur.   Hinc  est,  quod  insinuacione  presencium  onmibib 


1)  de  Mer.  mil.  von  anderer  Hand   auf  leergelassenem  Raum  nachgetm^** 
2)  V®.  id.  febr.  desgl. 


1256.  495 

declaramas,  quod  nos  pro  necessitate  ecclesie  nostre  de  fratram 

unanimi  volnntate  lohanni  sacerdoti  in  Dhetfordia  vendidimus  duos 

mansos  cum  area  in  Westenem  pro  qnindecim  talentis  liberaliter  et 

solnte,  ita  tarnen  quod  dictus  lo(hannes)  de  sna  liberalitate  et 

Yolnntate  propria  nobis  dictonim  bonoram  reemendi  talem  contalit 

facultatem,  quod,  si  eadem  bona  reemere  vellemus,  eidem  lo(hanni) 

in  festo  Martini  proximo  totidem  talenta  novorum  denariorum  Hil- 

densemensium  et  ßruneswiscensium  redderemus.   Ad  cuius  rei  noti- 

ciam  presens  scriptum  conscribi  fecimus  et  sigillo  nostre  ecclesie 

sigillari,  non  obstante,  quod  Randewicus  sacerdos,  qui  tunc  anctori- 

tate  episcopi  et  nostra  fuit  excommunicatus  et  tamqnam  membrum 

putridum   a  nostra  ecclesia  abscisus,   ausu   temerario    contradixit. 

Testes  huins  contractus  sunt  canonici  maioris  ecclesie  in  Hildensem 

Hartmannus   de  Minda,  magister  lohannes  Volcmari,   Hermannus 

sacerdos  novo  civitatis,  dominus  Bodo  sacerdos,  Ludolfus  de  Borsem 

miles,  Henricus  de  Stidiem  et  Thidericus  frater  suus.    Acta^)  sunt 

hec  anno  domini  m^.  cc^.  M9.,  pridie  nonas  marcii. 

Or.  im  Kgh  SU-A,  zu  Hannover,  Demehurg  Nr,  15.  Siegel  verloren  von  dem 
Ton  der  Urk,  geschnittenen  Pergamentstreifen,   Regest  Doebner,  ÜB.  /,  8, 122  Nr.  242. 

989«  Bischof  Heinrich  überträgt  dem  KL  Frankenberg  wiederholt 
die  Güter  in  Zeheninge,  welche  Rudolf  von  Dahlum  dem  Kloster  ver- 
kauft und  dessen  Sohn  Johann  nach  erlangter  Volljährigkeit  ihn  resig- 
niert hat.  Winzenhurg  1256  März  18  (xv^.  kalendas  aprilis,  pontifi- 
catus  nostri  anno  nono). 

Testes  huius  rei  sunt  Henricus  cappellanus  in  Wincenborch, 
Godefridus  canonicus  sancte  Crucis  notarius  noster,  lobannes  Engel- 
hard! canonicus  sancti  Andi^ee,  lohannes  Sporn  clericus,  Conradus  et 
Lndolphus  fratres  de  Elvede,  Hermannus  de  Gandersheim,  Richardus 
de  Papinghusen,  Bodo  de  Hesede,  Striger  milites,  Engelbertus  et 
Rodolphus  de  Dalem,  Ludolphus  de  Freden,  lohannes  et  Olricus 
fratres  de  Betmere,  Gerhardus  camerarius  servi. 

Gedr,  Bode,  ÜB,  II,  S.  129  Nr,  31, 

OOO«  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstiftes  verhandeln  mit  dem 
Kanoniker  Hugo  von  Fummelse  wegen  der  Bürgschaft,  die  er  für  seinen 
Bruder  ffeleistet,  der  dem  Stifte  den  Zins  von  sechs  Hufen  in  Stöckheim 
vorenthält.     Hildesheim  1256  März  28. 


')  Von  hier  ab  auf  der  Rückseite  der  Urk. 


496  1256. 

L(u(lolfas)  dei  gratia  decanns  et  capitolum  sancte  Cracis  in 
Hildensem   Mis,   qaibns   boc   scriptum   fiierit   exhibitom,   salntem. 
Notum  esse  cupimus,  quod,  cnm  de  mandato  domini  nostri  episcopi 
special!  impeteremns  Hagonem  confratrem  nostrum  dictum  de  Vemel- 
busen  racione  cuiusdam  fldeiussionis,  eo  quod  fideinsserit  in  solidnm 
pro  fratre  sao  domino  Conrado  milite  pro  censu  expedite  dando 
nobis  de  sex  mansis  Stokkem  sitis,   qai   commissi  faerant  eidem 
domino  Conrado   tantnmmodo  ad  tres  annos  snb   annuo  censa  et 
qaod  eisdem  tribus  annis  elapsis  idem  dominus  Conradas  non  deberet 
se  intromittere  de  eisdem  bonis,  sed  libere  deberent  ad  ecclesiam 
nostram  redire,  et  diceremus  eidem  Hngoni,  quod  respectum  habnerit 
ecclesia  nostra  ad  ipsum  principaliter  de  censu  dando  et  de  bonis 
libere  dimittendis,  quia  dicto  militi  nuncquam  bona  aliqua  commissi 
fuissenty  nisi  quod  factum  fiiit  propter  ipsum,  ad  hec  dictus  Hugo 
respondit,  quod  super  hiis  libenter  vellet  indempnitati  ecclesie  con- 
sulere  modis  omnibus,  quibus  posset.    Et  consilio  habito  obligayit 
ecclesie  medietatem  prebende  sue  et,  ut  perfectius  et  melius  esset 
cautum  ecclesie,  obligayit  similiter  eidem  domum  et  curiam  su&m 
claustralem  videlicet  sub  hac  forma,  ut  scilicet  ipse  eam  inhabitet 
per  annum  istum  instantem  tercia  hac  feria  post  Letare,  et  si  infr& 
hunc  annum  ita  potest  agi,  quod  detur  census,  quem  dominus  Cod- 
radus  supersedit^  et  quod  expediantur  bona  illa  et  dominus  Conradus 
deinceps  non  intromittat  se  de  eis  requirendo  de  novo  censum  ali- 
quem  et  ecclesia  sit  in  quieta  possessione  eorum  et  libere  permit- 
tatur  uti  bonis  suis,  tunc  Hugo   extunc  quiete  possideat  domom 
suam.    Si  autem  perseveraverit  dominus  Conradus  in  errore  suo  et 
censum  non  dederit,  quem  supersedit,  et  impedire  voluerit  bona  illa. 
tunc  elapso  hoc  anno  quicquid  dampni  ab  eo  factum  fnerit  eedesie 
totum  de  medietate  prebende  ipsius  Hugonis  restitnetur  ecclesie. 
que  medietas  iam  est  ecclesie  obligata,  et  de  domo  sua  et  corii 
claustrali  similiter  ut  dictum  est  a  tercia  feria  post  Letare  proximä 
post  annum  istum,  de  qua  domo  sua  ipse  exibit  et  ecclesia  nostra 
in  possessione  ipsius  erit  et  vendet  eam,  si  potest,  et  faciet  de  ea 
quod  videbitur  expedire.    Cum  ergo  de  iure  et  consuetudine  fratres  de 
eo  quod  agitur  in  capitulo  possint  testimonium  perhibere,  nos  videlicet 
Ludolfus  decanus,  Fridericus  de  Tossem,  Ludolfus  dictus   de  ß- 
vedhe,  Gerardus  scolasticus,  Conradus  de  Ylsedhe  huius  rei  te^^^ 
sumus.    Datum  Hildensem  anno  domini  m^.  cc^.  1.  vio.,  70.  kalendss 
aprilis. 


1256.  497 

Or.  im  KgU  8t, 'A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr»  100,  Von  den  beiden  Siegeln 
an  den  van  der  Urk,  geschnittenen  Pergamentstreifen  nur  kleiner  Beet  des  Siegele 
des  Dechanten  erhalten, 

091«  Äbtissin  M(argarete)  von  Gandersheim  überträgt  das  Ach- 
wort  eines  Busches  bei  Rosenthal  dein  Bischof  H(einrich),  Gandersheim 
1256  März  31. 

VeDerabili  in  Christo  patri  ac  domino  H(enrico)  Hildensemensis 
ecclesie  episcopo  M(argar6ta)  dei  gracia  in  Gandersem  abbatissa 
cum  devotis  oracionibus  benivolenciam  asseqaendi.  Inter  contiguas 
ecclesias  et  personas  iuste  celebratur  offtcium  mutue  caritatis,  cum 
longe  positos  constringat  beata  dilecüo  et  eadam^)  operum  in  propa- 
tulo  sepios  demonstretor.  Predilectam  igitur  nobis  vestram,  vene- 
rande  pater,  necnon  et  ecclesie  Hildensemensis  reverenciam  omni 
honore  quo  possumns  ymmo  et  sincere  caritatis  amminicolo  provenire 
cupientes  affectoi  vestro  libenti  animo  paroimus  et  peücioni  dantes 
vobis  ex  benivolo  consensu  capituli  nostri  quitqait  habnimns  proprie- 
tatis  in  inrisdictione  qne  dicitur  achworde  rubi  videlicet  aput  Rosendal 
siti  ad  usus  vestros  et  successorum  vestrorum  excolendi  et  perpetuo 
possidendi,  firmam  proinde  spem  tenentes,  quod  nostris  et  ecclesie 
nostre  profectibus  et  in  facto  simili  paracior  existatis.  Ne  autem 
disturbacio  labilis  oblivionis  generet  ambiguum  in  futuris,  trans- 
donacionem  in  litteris  presentibus  suprapositam  nostro  et  capituli 
nostri  sigillis  affirmari  fecimus  perpetuo  duraturam.  Datum  Ganders- 
heim anno  domini  m^.  cc^.  Ivi.,  pridie  kalendas  aprilis. 

AbsehHft  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  616  Nr,  1151  im  Kgl,  St,-A,  zu 
Hannover» 

99ftm  Bischof  Heinrieh  befiehlt  den  Pfarrern  in  Braunschweig 
und  in  den  Archidiakönaten  Barum  und  Lengede,  den  Ritter  Konrad 
von  Fummelse  fiir  exkommuniziert  zu  erklären,  bis  er  dem  Kreuzstift 
Genugthuung  geleistet  habe,     Hildesheim  1256  Mai  18, 

H(einricus)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus 
rectoribus  ecclesiarum  in  Bitinswic  et  in  archidiaconatibus  de  Barem 
et  Lengede  constitutis  et  aliis  sacerdotibus  dyocesis  Hildensemensis, 
quibns  hoc  scriptum  fderit  exhibitum,  salutem.  Quoniam  Conradus 
miles  dictus  de  Vimmelhusen  detinet  contra  iusticiam  sex  mansos 
sitos  Stockem,  qui  sunt  ecclesie  sancte  Cracis  Hildensemensis,  quos 
canonici    eiusdem   ecclesie  eidem  locaverant  tantummodo   ad  tres 

')  Cop*  eftDdem. 
Had0sb.  TTB.  IL  82 


498  1266. 

annos,  qui  nunc  sunt  transacti,  et  quia  non  solvit  censum  de  mansis 
iam  dictis  ad  duos  annos  scilicet  octo  libras,  dominus  Heidenricns 
archidiaconus  Hildensemeusis  super  hiis  responsurum  canonicis  iam 
dictis  auctoritate  nostra  peremptorie  citavit  eundem.  Sed  quia  non 
comparuit  coram  eo  nee  sufficientem  pro  se  misit  responsalem, 
ipsum  pro  contumacia  excommunicavit.  Nos  igitui*  huiusmodi  senten- 
tiam  ratam  habentes  eam  confirmamus.  Quapropter  vobis  mandamns 
in  virtute  obedientie  preciplentes ,  quatinus  predictum  Conradum 
publice  denuncietis  excommunicatum  usque  ad  condignam  satis- 
factionem  quocienscumque  a  canonicis  sancte  Crucis  vel  eonun 
nuncio  fueritis  requisiti.  Datum  Hildensem  xv^.  kalendas  iunii, 
pontiflcatus  nostri  anno  x^. 

Or,  im  Kgl.  SL-A.  zu  Hannover,  Kreuzstifi  Nr,  100a.    Siegel  des  Bi$ekoft 
von  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen  abgefallen. 

998*  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstiftes  verpachten  detn  Dietrich 
Bock  und  Sohn  eine  Hufe  in  Thiede.     Hildesheim  1256  Juni  2. 

L(udolfus)  decanus  et  capitulum  sancte  Crucis  Hildensemensis 
hiis,  quibus  hoc  scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem.  Notom  esse 
volumus,  quod  mansum  ecclesie  nostre  situm  Thidhe,  quem  haboit 
Qerardus  Cyrurdicus,i)  locavimus  Thiderico  dicto  Buc  et  lohanni 
filio  eins  ad  annuum  censum  yiii  solidorum^  et  promisit  idem  Thide- 
ricus  pro  se  et  pro  eodem  filio  suo,  quod  ecclesia  nostra  nullom 
propter  eos  in  iure  suo  sustinebit  detrimentum  et  quod  censuia 
predictum  expedite  et  sine  diminutione  solvent  singulis  annis  in 
feste  sancti  Mychaelis  vero  nuncio  ad  hoc  deputato  a  capitulo  nostro. 
Alioquin  locandi  eundem  mansum  cui  magis  placuerit  capitolam 
nostmm  habebit  sine  contradictione  cuiusquam  liberam  facoltatan. 
Testes  autem  huius  rei  sunt  dominus  Wemerus  prepositos  in  Als- 
borch,  Hugo,  Ludolfus,  Henricus  canonici  sancte  Crucis  HUdensemensis, 
magister  Thidericus,  magister  Luderus,  Amoldus  canonici  et  magister 
Lippoldus  rector  scolarum,  Henricus,  Hermannus  vicarii  sancti 
Cyriaci  Bruneswicensis,  Johannes  de  Welethe  miies,  Conradus  Holt- 
nikker,  Henricus  Longus  cives  Bruneswicenses.  Datum  Hüdensem 
anno  domini  m^.  cc«.  Ivi^.,  iiiio.  nonas  iunii. 

Or.  im  KgL  St.-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  102,  Bruchstück  des  KapiUlr' 
siegeis  an  detn  von  der  Urk,  geschnittenen  Pergamentstreifen.  Regest  Hänsehmmmm, 
ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  75  Nr.  169  zu  Juli  5. 

*)  Soll  heissen  Cyrorgicas. 


1256.  499 

99A.  Papst  Alexander  IV.  eximiert  die  Konventual-  und  Paroehial- 
kirchen  der  Stadt  Braunschtceig  vom  Dtözesanverbande  für  Hüdesheim 
und  Haiberstadt  Anagni  1256  August  12  (pridie  ydus  aogusti, 
pontificatas  nostri  anno  secundo). 

Qedr.  Behtmeier,  KirchenhUL  II  Beilage  172,  ÜB.  der  Stadt  Braun$chweig 
LXX,  Schmidt,  ÜB.  de$  Hochatifts  Halberstadt  II,  (Publ.  aus  den  Preus$.  Staats- 
archiven 21)  S.  161  Nr.  907.    Begest  Potthast,  Beg.  pant  16521. 

995«  Herzog  Albert  von  Braunschweig  übereignet  deni  Maria- 
Magdalenenkloster  zwei  ihm  resignierte  Hufen  in  Sorsum.  Bei  Sarstedt 
1256  August  20. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.     Dei  gratia  Albertus 

dnx  de  Brnnswic  omnibus  presens  scriptum  audituris  salutem  et 

bone  Yoluntatis  affectum.     Quia  labilis  est  memoria  hominum  et 

nemJni  ceri^  est  dies  crastina,  commendari  necesse  est  scripto  ea 

que  rationabiliter  aguntur,  ne  aut  obliyione  temporum  aut  perver- 

sitate  pravorum  hominum  in  posternm  retractentur.     Cognoscant 

igitur  tarn  posteri   quam   presentes,   quod  Luderus  de  Suttherem 

vendidit  duos  mansos  sitos  in  ipsa  villa  domino  Brunoni  preposito 

et  conventui  sororum  sancte  Marie  Magdalene  in  Hildenshem,  quos 

ipse  Luderus  intuitu  accepte  pecunie  domino  Conrado  de  Dorstat, 

a  quo  eos  tenebat,  et  idem  dominus  Gonradus  ipsos  in  manus  nostras 

libere  resignavit.    Nos  itaque  memoratos  duos  mansos  nobis  sie  ab 

atroque  gradu  et  ordine  resignatos  contulimus  dicto  preposito  et 

eins  conventui  sororum  penitencium  sancte  Marie  Magdalene  Hilden- 

semensi  plene  de  consensu  fratrum  nostrorum,  ut  ipse  domine  de 

bonis  eisdem  consolationem  temporalem  habeant  nosque  retributionem 

et  meritum  a  domino  perhenniter  habeamus.    Sane  ne  dictis  sororibus 

de  ipsis  coUatis  a  nobis  mansis  aliqua  questio  moveatur  imposterum, 

presens    scriptum  hincinde  super  resignatione  et  coUatione  nostra 

confectum  dedimus  sigilli  nostri  munimine  roborandum.    Testes  sunt 

et  präsentes  aderant  comes  Henricus  de  Woldenberg,  comes  Adolphus 

de  Dannenbergy  Lutbardus  et  Luthardus  nobiles   de  Meynersem; 

dominus   Bemardus  de  Indagine,  Anno  dapifer,  lordanis  pincema 

noster,    Heno  de  Hemborg,  Henricas  de  Homburg,  Baldewinus  de 

Dalem,  Ijudolphus  de  Wenethem,  Qodefridus  de  ßarvelde,  Thidericus 

de  Walmethe,  Ludolphus  de  Gramme,  Henricus  prepositus  sancti 

Biasii,    lordanis  notarius  noster  et  alii  quam  plures.     Datum  in 

castris  apud  Tserstede  anno  gi*atie  millesimo  cc^.  Ivi.,  xii.  kalendas 

septembris. 

32* 


500  1256. 

Or,  im  KgL  SU-A.  zu  Hannover^  Mar.-Magdal.  Nr.  62.  Beaehädigiu  SUgti 
des  ÄuBMtelUrs  an  roten  und  grünen  Seidenßlden. 

996«  Bischof  Heinrich  befiehlt  den  GeisÜichen  der  Stadt  md 
Diözese,  den  Ritter  Konrad  von  Linde  und  Genossen  zu  exkommvm- 
zieren,  f  ivenn  sie  innerhalb  der  gesetzten  Frist  nicht  dem  Kreuzstifl 
das  vorenthaltene  Getreide  und  den  Zins  herausgeben.  Alfeld  1256 
Sej)tember  11, 

H(einricas)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns  .  .  decanis, 
plebauis  et  sacerdotibus  universis  in  Hildenseniensi  civitate  et 
diocesi  constitatis  salutem  et  paternam  in  domino  caritatem.  Qood 
Gonradus  miles  dictus  de  Lindetbe  de  mandato  comitis  Heinriei 
dicti  de  Indagine  spoliat  canonicos  ecclesie  sancte  Crucis  annoim 
sua  et  censu,  satis  est  omnibus  manifestum,  et  sicut  dicitnr  habet 
conscios  clericos  et  laycos  in  hoc  facto,  qui  de  predicto  spolio 
accipinnt  portionem.  Verum  quia  facientes  et  consentientes  par 
pena  constringit,  discretioni  vestre  presentium  auctoritate  districte 
mandamus,  qnatinus  prefatos  et  dicte  annone  senratores  pariter  ^ 
emptores  post  receptiouem  presentium  commonitos  habeatis,  ut 
infra  quindecim  dies  canonicis  sancte  Crucis  satisfaciant  competenter, 
alioquin  ipsos  extunc  Inantea  de  parte  et  auctoritate  nostra  publice 
nuncietis  populo  excommunicatos  facientes  eos  sub  pena  exeommuni- 
cationis  usque  ad  satisfactionem  aitius  evitari,  et  si  vobis  faerint 
nominati,  eosdem  expressis  nominibus  nuncietis.  Datum  Alvelde') 
iii.  idus  septembiis,  pontificatus  nostri  anno  nono. 

Or.  im  Kgl.  8t.-A.  zu  Hannover,  Kreuz$tift  N.  97.  Siegel  von  dem  nm  dv 
Urk,  geschnittenen  Pergameniiireifen  verloren. 

997*  Propst  Werner,  Priorin  Beatrix  und  der  Konvent  rö« 
Lamspringe  genehmigen,  dass  Johann  von  Wunstorf,  Priester  und 
Kanoniker  in  Gandersheim,  drei  von  ihnen  gekaufte  Hufen  in  Ebolds- 
hausen  (Elboldeshusen)  dem  Stifte  Gandersheim  überträgL  12ö6 
Oktober  17  (xvi.  kalendas  novembris). 

Testes  sunt  Gonradus  abbas  de  Glusa,  Johannes  prepositos  in 
Brunsteshusen,  Theodericus  plebanus  in  Gandersem,  Theodericos 
cappellanus  domine  abbatisse  Gandersemensis,  Henricus  de  Wides- 
husen,  Henricus  et  Volquinus  fratres  dicü  de  Paderbome  canooid 
ecclesie  Gandersemensis,  laici  vero  Henricus  camerarius  domine 
abbatisse    Gandersemensis,    Waltherus    et    Hermannus    fratres  et 

^)  Von  hier  ab  von  anderer  Hand  nachgetragen. 


1266.  601 

Conradns  milites  dicti  de  Gandersem,  Gerardns  dicttts  de  Curia  et 
filii  8ni  Gerardns  et  Hermannus,  Henricns  de  Hollenstat,  Henricus 
de  Lengede,  Manegoldas  de  Brachem. 

Or,  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttel,  Gandersheim  Nr.  67,  Siegel  des 
Konventes  stark  beschädigt, 

098*  Eddkerr  Widekind  vofi  Plesse  schlichtet  einen  Streit  des 
Michaelisklosters  mit  dem  Pfarrer  in  Dorstadt  wegen  einer  Hufe  in 
Landolfshausen.    1256  November  2. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.^)    Wedekindus  nobiüs 

de  Plesse  universis  hanc  litteram  inspecturis.    Que  agantiir  inter 

homines  sueverunt  scriptis  et  testibus  faturomm  memorie  intimari. 

Noscant  igitur  presentes  et  sciant  posteri,  quod  causa,  que  vertebatur 

inter  venerabilem  dominum  Emestnm  abbatem  sancti  Michahelis  in 

Hildensem  et  conventnm  eins  ex  nna  parte  et  Wedekindum  plebanum 

in  Dorstat  ex  altera  super  manso  in  Landverdeshnsen  sopita  est 

amicabiliter  sub  hac  forma,  videlicet  quod  predictus  W(edekindus) 

piebanns  in  Dorstat  domino  abbati  et  conventui  de  antedicto  manso 

singulis   annis  sicut  laicus  villicus  dabit  diebus  vite  sue  censum 

debitnm  et  consuetum.    Post  mortem  vero  supradicti  W(edekindi) 

plebani   in  Dorstat  mansus  sepedictus  cum  omni  iure  et  locandi 

ipsnm  potencia  ad  dominum  abbatem  et  conventum  libere  revertetur, 

nee  prorsus  aliquis  aliquid  iuris  sibi  in  ipso  manso  sine  yolnntate 

domini  abbatis  et  conventus  ulterius  usurpabit.    Huius  rei  testes 

sunt  Thidericus  prior  in  Northern,  Amelugus  de  Westerhove,  Thide- 

ricns  de  Ricmanneshusen,  Hermannus  villicus  et  alii  quamplures. 

Ut  Tcro  huic  facto  fldes  adhibeatur,  presentem  litteram  super  hoc 

conscriptam,  quoniam  sigillo  proprio  non  utor,  sigillo  venerabilis 

domini   Everhardi  abbatis  in  Northem  et  sigillo   fratrum  meorum 

nobilinm  de  Plesse  volui  roborari.    Acta  sunt  hec  anno  dominice 

incamationis  m^.  cd*.  Ivi^.,  iiiio.  nonas  novembris. 

Or.  im  KgU  St.'Ä.  sm  Hannover^  MichaeliskL  Nr.  51.    Die  beiden  Siegel  wenig 
hesehädigU 

009*  Bischof  Heinrich  beauftragt  den  Archidiakon  in  Hildesheim, 
den  Konrad  von  Fümmelse  bez.  dessen  Bürgen  bei  Strafe  des  Bannes 
zur  Zahlung  des  dem  Kreuzstiße  schuldigen  Zinses  anzuhalten.  Winzen- 
bürg  (1256)  November  12. 

1)    VerlängerU  Schrift. 


502  1256. 

H(einrica8)  dei  gratia  Hildeusemensis  episcopos  dilecto  sno 
H(eidenrico)  dicto  de  Sulinge  archidiacono  Hildensemensi  salatem 
in  domino.  A4  nos  peiTenit^  quod,  cum  Bichardus  decanns  ecclesie 
sancte  Cmcis  in  domino  defunctns  bona  ecclesie  sancte  Cruds  in 
Villa  Stokkem  sita  Conrado  militi  dicto  de  Vimmellessem  tantommodo 
ad  tres  annos  censualiter  locavisset,  Heinricas  miles  dictus  de  lesem 
pro  eodem  milite  fideiussit,  quod  ecclesiam  sancte  Gracis  in  censn 
fideliter  expediret  et  tribas  annis  iam  evolntis  dicta  bona  libere 
redirent  ad  ecclesiam  sancte  Crncis.  Qnia  igitor  dictus  miles  infra 
dnos  annos  censum  minime  iam  persolvit  et  timetnr,  qnod  dictam 
ecclesiam  in  eisdem  bonis  debeat  molestare,  anctoritate  presentiom 
discretioni  tue  districte  mandamus,  quatinus  supradictum  Conradum 
tamquam  principalem  commonefacias  debitorem  et  eundem  Hdnriciun 
de  lesem  velut  fideiussorem  moneas  et  inducas,  ut  ita  efficiant 
quod  pensio  ecclesie  infra  mensem  debita  admonitione  premissa 
fideliter  persolvatur  et  bona  memorata  libere  ad  sancte  Cmcis 
ecclesiam  revertantur.  Quod  si  minus ,  extunc  in  antea  eosdem  ad 
id  ecclesiastica  censura  compellas.  Datum  Wincenburch  ii.  idis 
novembris. 

Or,  im  Kgl,  St-Ä,  zu  Hannover,  Kreux$tift  Nr.  98,  Siegel  und  Be/e9iigMn§ 
verloren, 

lOOO.  Bischof  Heinrich  beauftragt  den  Dechanten  des  Kreuz- 
Stiftes,  dem  Kanoniker  Hugo  van  Fümmelse  zu  befehlen^  dass  er  seinen 
Bruder  zur  Zahlung  des  rückständigen  Zinses  und  HerausgtMbe  van  «eA* 
Hufen  in  Stöckheim  an  das  Stift  veranlasse.  Winzenburg  o.  J.  (1256* 
November  12. 

H(einricus)  dei  gratia  Hildeusemensis  episcopus  dilecto  in  Christo 
L(udolfo)  decano  ecclesie  sancte  Cmcis  Hildeusemensis  salutem  in 
domino.  Ad  audientiam  nostram  noveris  pervenisse,  quod,  cum  bone 
memorie  magister  Richardus  decanus  antecessor  tuns  ecclesie  tue 
bona  yidelicet  sex  mansos  in  yilla  Stokkem  sitos  Conrado  militi 
dicto  de  Vimmelessem  ad  tres  annos  tantummodo  locavisset«  tait« 
concai^onicus  Hugo  frater  eiusdem  militis  pro  eo  in  solidum  fideinssi^ 
quod  idem  . .  miles  frater  suus  ecclesiam  tuam  siugulis  annis  in 
debita  pensione  fideliter  expediret  et  post  eosdem  tres  annos,  qm 
ut  dicitur  transierunt,  predicta  bona  ecclesie  tue  dimitteret  absque 
omni  difficultate  libera  et  soluta.  Nunc  autem,  qnia  iamdictai 
miles  infra  duos  annos  censum,  quem  debet,   scilicet  octo  libras 


1256.  503 

DondTun  persolvit,  timetnr,  quod  sicut  in  censu  defraudat  ita  in 
dictls  bonis  intendat  ecclesiam  molestare.  Quocirca  discretioni  tne 
litteramm  auctoritate  harum  districte  mandamus^  quatinus  eundem 
Hagonem  diligenter  moneas  et  indacas,  ut  a  receptione  presentium 
ita  infra  mensem  cum  fratre  suo  disponat,  quod  ecclesie  tue  oensum, 
quem  reddere  supersedit,  persolvat  videlicet  octo  libras  nee  de 
bonis  Ulis  se  amplins  intromittat.  Alioqoin  post  dictum  terminum 
contra  iaibdictum  Hugonem  per  excommunicationis  sententiam  de 
anctoritate  nostra  procedas.  Quodsi  contumaz  existens  claves  ecclesie 
contempserity  ipsnm  pro  contumacia  et  dampno,  quo  ecclesiam  tuam 
lesit,  et  pro  aliis  auctore  domino  pnniemus  super  beneflcio  suo 
secundum  quod  iure  poterimus  procedentes.  Datum  Wincenburche 
ii.  idus  novembris. 

Or,  im  KgL  SL-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  93a.  Bruchstück  des  Siegels 
des  Bischefs. 

lOOl«  Die  Pröpste  von  StöUerlingenburg  und  Abbenrode  bekunden 
defi  Verzicht  des  Heinrich  von  TJplingen  auf  alle  Ansprüche  an  das 
KL  Dorstadt  nach  Enypfang  von  drei  Mark.  Stötterlingenburg  1256 
Dezember  1. 

H(enricus)  et  H(enricus)  dei  gratia  in  Stoterlincborh  et  Abben- 
rorh  prepositi  universis  hanc  litteram  inspecturis  salutem  in  domino. 
Notum  esse  volumus  universis,  quod  in  sinodo  Stoterlincborh  multis 
viris  honestis  tum  clericis  tum  laicis  presentibus  super  questione, 
que  vertebatur  inter  prepositum  ac  conventum  dominarum  in  Dorstat 
et  Henricum  de  Uplincke  suosque  filios  ac  heredes  alios  sie  exstitit 
concordatum,  quod  prepositus  iam  dictus  Henrico  iam  prenominato 
dedit  tres  marcas  argenti  et  ipse  cum  suis  flliis  aliisque  heredibus 
Omnibus  renunciavit  omni  actioni,  quam  adversus  claustrum  habuit 
iam  predictum.  In  cuius  rei  testimonium  presentem  litteram  con- 
scribi  fecimus  sigillorum  nostrorum  munimine  roboratam.  Acta  sunt  hec 
in  Stoterlincborh  anno  domini  m^.  cc<>.  lvi<>.,  sequenti  die  beati  Andree. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt,  Siegel  des  Propstes  Heinrich  von  Stöttsrlingen' 
burff  gut  erhalten^  das  des  Kl,  Abbenrode  beschädigt, 

1002«  Bischof  Heinrich  erteilt  allen,  welche  an  der  Dedikations- 
feier  des  Altares  der  h.  Maiia  und  Johannes  d.  T.  in  der  Peterskirche 
in  Braunschweig  sich  beteiligen,  vierzig  Tage  Abläse,  Braunschweig 
1256  Dezember  3  (die  dominico  post  festum  beati  Andree,  pontifl- 
catus  nostri  anno  decimo). 


504  1266. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Braunschweig,  Beschädigtes  Siegel  an  roUicmm 
Seidenschnur,     Gedr,  Hänselnuinn,  ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  H,  S.  76  Nr.  172. 

1008.  Abt  Ludold,  Prior  H(artmann)  und  der  Konvent  des 
Oodehardiklosters  verkaufen  dem  KL  Wülfinghausen  eine  Hüft  in 
Farmsen  (Vermersem).  Hildesheim  (in  claustro  nostro)  1256  Dezember  li 
(xiiii^.  kalendas  ianuarii). 

Testes  haius  facti  sunt  ego  Ludoldus  abbas,  Wichmannns, 
Tidericns,  Henricus,  lohannes  dictus  de  Sulinghe,  lohaones  dictas 
Berberche  presbiteri  et  monachi,  BurcgarduSy  Gonradas  dictas  de 
Sutherem  monachi. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.-Magdal,  Nr.  63.  Siegel  des  KafiifU 
an  blauen  und  weissen  Hanffäden,  des  Abtes  an  roten  und  gelben  SeidenßdtK. 

1004.  Abt  und  Konvent  des  Godehardiklosters  übertragefi  dm 
Rudolf  von  Flöthe,  Bürger  in  Braunschweig,  eine  Hufe  in  Flöthe  nad 
Meierrecht     Hüdesheim  1256. 

Ludoldus  dei  gracia  abbas  et  conventus  mouasterii  sancti  Gode- 
hardi  Hildensemensis,  ordinis  beati  Benedicti,  universis  fidelibns, 
ad  quos  hec  littera  pervenerit,  salutem  in  nomine  salvatoris.  Ct 
res  geste  memoriter  habeantur,  presentibus  et  futnris  volumus  esse 
notum,  quod  nos  ßodolfo  dicto  de  Vlotedhe  civi  in  Bnmswich 
commisimus  iure  villicali  unum  mansum  nostrum  in  eadem  yilla 
Vlotedhe  situm  solventem  octo  solidos  annuatim,  et  hoc  fecimns 
tali  modo,  quod  idem  B(odolfus)  eundem  mansum  quiete  possideat 
et  fllii  sui  post  ipsum  quamdiu  nos  ac  ecclesiam  nostram  in  annno 
censu  nostro  bene  pertractaverinti)  ac  honeste.  Datum  Hildensem 
anno  domini  m<>.  cc<>.  Ivi^. 

Abschrift  des  15.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  GodehardikL,  Ms.  311  foL  7^ 
in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim. 

1005«  Das  Moritzstift  beschliesst  über  Bestrafutig  der  Kanomker, 
welche  aus  ihrer  Obedienz  nicht  die  Präbende  entrichten.  Hüdesheim  1256. 

lohannes  dei  gratia  prepositus,  Gerardus  decanus  totomqa« 
capitulum  sancti  Mauricii  Hildensemense  omnibus,  quibus  hoc  sciiptom 
fuerit  exhibitum,  salutem  in  domino.  Cum  quidam  canonici  nosUi 
habentes  obedientias  alüs  concanonicis  suis  prebendam  debitam  ex 
eisdem  non  mioistrabant,  perpendimus  discordia$  oriri  inter  firatres 

0  Cop.  pertractaverit. 


1^66.  506 

et  odia  pnllulare,   qne   evidens   indoxerunt  periculnm  animarom, 

iasnper  ex  eo  bonestati  ecclesie  nostre  et  communi  utilitati  fratram 

et  divino  servitio  cognovimas  non  modicum  derogari.     Nos  itaqne 

hnic  morbo  previda  dellberatione  obviare  volentes  imanimi  consensu 

statoimas,  ut  quicumqae  canonicomm  nostroram  aliqnam  obedientiam 

iam  consecutus  est  vel  inposterum  consequitur,  si  prebendam  debitam 

ex  obedientia^  quam  habet,  sive  in  denariis  sive  in  aunona  non 

ministrayerit  infira  tv  dies  numerandos  a  die,  quo  ex  ea  consuevit 

consolatio  fratribus  provenire,  nisi  iusta  de  causa  de  licentia  decani 

et  consensu  fratrum  eidem  indutie  prorogate  fuerint,  cadat  a  iure 

obedientie  illius  et  eadem  per  decanum  et  capitnlnm  alii,  qui  fide- 

liter  amministret ,   libere   conferatur.     Nichilominns   tarnen   contra 

hoiusmodi  detentorem  probende  fratrum  capitiüo  salva  maneat  actio 

de  subtractis.     Verum  si  notorium  fuerit  per  rei  evidentiam   vel 

huiasmodi  obedientiarius  probaverit  evidenter  coram  decano  et  capitulo, 

qnod  bona,  de  quibus  prebendam  ministrare  dcbet,  vel  incendio  sunt 

destructa  vel  rapinis  ablata  vel  sterilitate  seu  detrimento  alio  diminuta, 

ita  quod  nee  totam  prebendam  nee  aliqnam  eins  partem  dare  possit, 

cum  de  dolo  vel  negligentia  reprehendi  non  possit,  quia  immunis 

est  a  reatu,  debet  a  pena  huius  statuti  non  immerito  excusari.   Ne 

igitur  super  hoc  Statute  possit  dubitari  in  futurum  et  ut  ipsum 

permaneat  inconvulsum,  ego  lohannes  prepositus  et  ego  Gerardus 

decanns  sigillis  nostris  una  cum  sigillo  capitnli  nostri  presentem 

cartam  inde  confectam  duximus  roborandam.  Huius  statuti  ordinationi 

intcrfuerunt  expressum  consensum  ei  adhibentes  lohannes  prepositus, 

Gerardus  decanus^  HenricuS;  Ludingerus,  Henricus,  lohannes  sacer- 

dotes,  lohannes,  Ludolfus  diaconi,  Gerardus,  Tidericus,  Volcmarus, 

lohannes,  Hermannus  subdiaconi.     Actum  in  capitulo  nosti*o  anno 

domini  mP.  c(fi.  R  vi®.,  pontificatus  domini  Henrici  episcopi  Hildense- 

mensis  decimo. 

Or,  im  KgL  St-A,  zu  Hannover,  Maritzstifl  Nr,  19.  Siegel  des  Kapitels 
Hnd  des  PrapsteB  beschädigt,  das  des  Dechanten  gut  erhalten, 

lOOC.  Oraf  Ludolf  von  Wunstorf  überträgt  dem  KL  Wöltingerode 
sechs  Hufen  in  Egenstedt     Hannover  1256, 

Ludolfus  dei  gratia  comes  de  Wunstorp  omnibus  salutcm  in 
domino  Ihesu  Christo.  Notum  esse  volumus  omnibus,  ad  quos  presens 
scriptum  pervenerit,  quod  nos  domini  Hilleboldi  prepositi  Bostringie 
et  canonici  maioris  ecclesie  Bremensis  fratris  nostri   et   aliorum 


606  1256-67. 

herednm  nostrorum  favente  consensu  sex  mansos  hereditatis  nostre 
sitos  in  Villa  Egenstede  apud  Tossem,  quos  ad  maniis  nostras 
resigDaverunt  dominus  Henricus  et  Volcmarus  fllii  domini  Volcmaii, 
qui  eos  a  nobis  in  feodo  tennerant,  ecciesie  in  Waltingerode  con- 
tulimas  omni  advocatia  liberos  et  absolutos,  sicut  a  nostris  progeni- 
toribus  ad  nos  devenerunt^  cum  omni  proprietatis  iure  in  agris,  in 
pratis,  in  silvis  et  pascuis  iare  perpetno  possidendos.  Hains  rei 
snnt  testes  dominus  Warmannas  canonicus  Mindensis  et  plebanus  in 
Honovere,  dominus  Hermannus  de  Heimbere,  dominus  Bertrammns 
de  Boltessen  sacerdotes,  Halmarus  scriptor,  milites  dominus  lordanis 
de  EckerO;  dominus  Engelbertus  de  Leuthen,  Eckehardus  et  Engelike 
de  Lenthen  seiTi,  Arnoldus,  Waltmannus  et  Alvericus  burgenses 
in  Honovere.  Ne  igitur  successorum  nostrorum  aliquis  factom  hoc 
nostrum  possit  inmutare,  presentem  paginam  sygillo  nostro  mnniviinas 
ad  cautelam.    Datum  Honovere  anno  domini  m^.  ccP.  Ivi®. 

Or,  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover f  Wölting&rode  Nr,  30.  B€9chädigi€M  Steffi 
des  Grafen,  Im  Cop.  des  Kl.  WöHingerode,  VI,  115  S,  275,  heisH  es:  „sie  trimmt 
nicht,  wo  Egenstede  Hege  oder  gelegen  habe**,  aber  jedenfalls  ist  Egenstedi  gew%eint 
nach  dem  Zusätze  apnd  Tossem. 

1007«  Ritter  Lippold  Vogt  vmn  Alten  Markte  übereignet  mif 
Zustimmung  seiner  Söhne  Lippold  und  Ernst  dem  Kl,  Escherde  eine 
Hof  Stätte  und  vierzig  Morgen  in  Escherde,  welche  ihm  der  Bürger 
Heinrich  Westfal  aufgelassen  hat.     1256. 

Or,  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr,  32,  Siegel  des  Ausstellert 
an  weissen  gefloclitenen  Hanfschnüren,     Oedr,  Doebner,  ÜB.  I,  S.  123  Nr,  243, 

1008«  Der  Bat  von  Braunschweig  bekundet,  dass  die  Brüder 
Dietrich,  Ludolf  und  Bertold  von  Lehndarf  dem  Kl.  Frankenberg  dr*^^ 
Hufen  in  Ohlendorf  (Olenihorpe)  verkauft  haben.    Braunschweig  1256. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt  mit  detn  Stadtsiegel.  Gedr.  Bode,  ÜB.  II,  S.  1^ 
Nr,  35,  Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  71  Nr.  162. 

1009*  Bischof  Heinrich  übereignet  dem  netten^  Hospitale  in  Goslar, 
den  halben  Zehnten  in  Haverlah,  1257  Januar  24  (in  die  Thimothei 
apostoli,  pontificatus  nostri  anno  decimo). 

Testes  huius  rei  snnt  Ludolfus  prepositus  maior,  Geroldus  decanus, 
Hartmannus  scolasticus,  Hedenricus  cellarius^  Florentins,  Johannes  pre- 
positus Montis,  Wernherus  prepositus  in  Alsborch,  magister  lohanDes, 
Henricus  de  Driborg,  Hermannus  de  Dasle,  Bemardus  deDorstai^Hoyervs 


1257.  507 

dictns  Wul^rofe  canonici  HUdensemenses,  comes  Henricns  iunior 
de  Woldenberch,  Ecbertus  camerarins,  Ladolfas  de  Borshem,  Lndolfus 
de  Yinkelere  milites,  Heinricus  de  Minda,  Eylardns  de  Bruckem, 
Johannes  filins  domini  Elye  de  Brnnsvic. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Gotlar,  Guterhaltmes  Siegel  des  Bischofs  an  roten 
Seidenfiden  mit  RUcksiegel,  das  des  Domkapitels  von  gleicher  Befestigung  verloren. 
Gedr.  Bode,  ÜB.  II,  S.  134  Nr.  39.    liegest  Doebner,  ÜB,  III,  S.  643  Nachtr.  Nr.  22. 

lOlO»  Bischof  Dietrich  von  Wierland  verheisst  den  reuigen  Besuchern 
und  den  WbhUcUem  des  Maria-Magdalenenkloste^-s  Ablass.  Höxter  1257 
Februar  (mense  febrnario,  pontificatns  nostri  anno  xi<>). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Mar.-Magdal.  Nr.  64.  Siegel  des  Bischofs 
an  weissen  Zwimfäden.     Gedr.  Zeitschrift  1859  S.  66. 

1011*  Dotnpropst  L(udolf),  Domdechant  G(erold),  Domscholaster 
H(artmannn)  und  das  Domkapitel  verkaufen  dem  Kl.  Schinna  zwei 
Hufen  Landes  in  Bergen.   Hildesheim  1257  März  2  (vi^.  nonas  martü). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Celle  Or.  Des.  13,  XI,  19  Nr.  1.  Siegel 
verloren.     Gedr.  v.  Hodenberg,  Hoyer  ÜB.  VII,  S.  29  Nr.  39. 

1012«^  Bischof  Dietrich  von  Wierland  ernennt  mehrere  Domherrn 
zu  seinen  Testamentsvollstreckern.     1257  März  11. 

Bonitate  divina  Th(idericus)  episcopus  Vironensis.   Notum  esse 

cnpimus  Christi  fidelibns   nniversis  tarn  presentibus  quam  fdtnris, 

quod  nos  karissimos  in  Christo  lo(hannem)  Montis  et  Al(bertnm) 

sancte  Cracis  prepositos,  Hartmannnm  scolasticnm  germanum  nostrom, 

magistmm  Io(hannem)  consangnineum  nostrnm  et  dominum  Volradum 

de  Goslaria  canonicos  Hildensemenses,  testatores  nostros  constitnimns 

super  Omnibus  rebus  nostris  mobilibus  et  immobilibus,  ut  secundum 

quod  eis  prescripserimus  vel  si  forsan  ex  negligentia  nullum  scriptum 

dederimus,  de  consilio  fratris  Henrici  capellani  nostri  taliter  ordinent 

et  disponanty  ut  de  hoc  in  districto  examine  eterno  deo  vivo  et  vero 

reddere  valeant  debitam  racionem.    Si  vero  peregrinacionibus  vel 

aliis  occupationibus  aliquem  vel  aliquos  ex  ipsis  in  hiis  exequendis 

contigerit  impediri,  Wer(nerum)  prepositum  de  Alesborch,  S(egebo- 

donem)  de  Schartfelde,  H(eidenricum)  cellerarium,  lo(hannem)  plebanum 

vel  Flo(rencium)  canonicos  Hildensemenses  unum  ex  hiis  prenominatis 

quilibet  snpradictorum  testatorum  substituat  loco  sui.   Becognoscimus 

autem  et  tenore  presenciüni  protestamur,  quod  nee  dominus  Pad(er- 

bomenBis)  episcopus  nee  abbas  Corbeiensis  nee  aliquis  hominum  in 


608  1267. 

reciüis  nobis  a  deo  coUatis  aliqnid  habet  iuris,  qaia  non  de  dioctei 
nostra  nee  de  patrimonio,  sed  de  officio  et  de  bonorum  hominnm 
snbsidio  et  nobilium  dono  ea  que  possedimus  habebamns,  nnde 
nolumus,  ut  aliquis  hominum  aliquid  sibi  iuris  usurpet.  Ad  omnem 
ambignitatis  scrupulum  ammovendum  presenti  pagine  sigülum  nostrum 
decrevimns  apponendum.  Datum  et  actum  anno  domini  m^cc^viR, 
in  dominica  qua  cantatur  Oculi  mei  semper. 

Ab$ehr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  S.  623  Nr.  1185  im  Kgl.  SL-Ä.  lu 
Hannofoer.    Gedr.  Zeitschrift  1859  S.  69.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  123  Nr,  244. 

1018.  Bischof  Heinrich  gestattet  dem  Dechanien  und  Kapitd  des 
Kreuzstiftes,  gewisse  notwendige  geistliche  und  weltliche  Handlungen  in 
Abivesenheit  des  Propstes  vorzunehmen.     Hildesheim  1257  Mai  20. 

H(einricus)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  in  Christo  dilectis 
. .  decano  et  capituio  ecclesie  sancte  Crucis  Hildensemensis  salntem 
in  domino.  Cum  prepositus  vester  ex  debito  offlcii  sui  apiid  ecdesiam 
vestram  teneatur  facere  residentiam,  ut  paratior  sit  ipsam  in  suis 
iuribus  fideliter  promovcre  et  contra  molestatores  suos  eamdem 
sollicite  defensare,  noiumus,  quod  eius  absentia  vobis  et  ecclesie 
vestre  sit  dampnosa,  quibus  sua  presentia  debet  esse  tarn  consilio 
quam  auxilio  fructuosa.  Quapropter  si  electiones  vel  prebendanuD 
assignationes  in  capituio  vestro  imminent  iure  peragende  et  alia, 
que  iuris  spiritualis  sunt,  et  si  locationes  bonorum  et  peticiones 
ezuviarum  de  litonibus  vestris  et  alia,  que  sunt  iuris  tämporalis, 
fieri  urgeus  necessitas  et  evideus  utilitas  expostulat,  quamdiu  prepo- 
situs vester  alias  demoratur,  ne  per  suam  absentiam  iura  ecclesie 
vestre  negligantur,  agendi  et  disponendi  de  hiis  ad  profectum  vestnun 
et  ecclesie  vestre  vobis  auctoritate  presentium  liberam  concedima^ 
facultatem.  Datum  HUdensem  xiiio.  kalendas  iunii,  pontificatos 
nostri  anno  x^. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  101,  Siegel  wm  dem  te^ 
der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen  verloren. 

1014.  Das  Kl.  JUari^nrode  verpflichtet  sich,  die  Zustimmung  di.^ 
Bischofs  zum  Verkaufe  von  zwei  Hufen  und  einer  HaussteUe  in  Wessdn 
an  de7i  Pfarrer  zu  Detfurth  beizubringen.     Marienrode  1257  Mai  24. 

Thetmarus  dei  gratia  prepositus  in  Backenrod  et  eiusdem  loa 
conventus  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  salutem.  Notom 
esse  volumus,  quod  nos  penuriam  pacientes  de  commoni  conseoso 
lohanni  plebano  in  Detfordia  duos  mansos  in  Westenem  com  am. 


1267.  609 

qnos  ecciesia  uostra  ibidem  habebat,  pro  quindecim  talentis  Hildense- 
mensinm  libere  et  absolute  vendidimas  sab  hac  forma,  qnod  nos 
venerabilis  patris  nostri  Hildensemensis  episcopi  consensum  et  ipsius 
litteras  sigillatas  dicto  lohanni  super  tali  contractu  utiles  procura- 
remus  nostris  laboribus  et  expensis,  ad  quod  faciendum  nos  ipsi 
caacione  fideinssoria  presentibus  litteris  obligamus  ad  interesse  et 
d&mpna,  que  idem  Johannes  ex  defectn  predictorum  consensus  videlicet 
et  litteramm  episcopi  medio  tempore  susünuerit,  nichilominus  obli- 
gantes.  Testes  huius  contractus  et  obligacionis  sunt  fratres  eiusdem 
loci  Hinricus  de  Bervelte,  Johannes  Qallicus,  lohannes  de  Monte, 
Hermannus  de  Vordem  sacerdotes,  Hinricus  de  Indagine  eiusdem 
lod  confi*ater,  Hermannus  nove  civitatis  apud  Hildensem  plebanus. 
Datum  in  ecciesia  nosti-a  anno  gratie  m^.  ccfi.  Ivü^.,  nono  kalendas 
innii,  pontificatus  domini  nostri  Hinrici  Hildensemensis  episcopi 
anno  xi». 

Abackriß  des  15.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  106  S.  29  im  Kgh  Si.-A.  zu 
Hannover,     Begest  Doebner,  ÜB.  /,  S.  123  Nr.  245. 

1015.  Propst  Thetmar  von  Marienrode  verkauft  dem  Pfarrer 
Johann  in  Detfurth  zwei  Hufen  und  eine  Hausstelle  in  Wesseln.  Marien- 
rode  1257  Mai  24. 

Thetmarus  dei  gratia  prepositus  in  Backenrod  et  eiusdem  loci 

conventus  omnibus  presens  scriptum  inspecturis  salutem.     Notum 

ense  volumus,  quod  nos  penuriam  pacientes  de  communi  consensu 

lohanni  plebano  in  Dethfordia  duos  mansos  in  Westenem  cum  area, 

quas  ecciesia  nostra  ibidem  habebat,  pro  quindecim  talentis  Hilden- 

semensium  libere  et  absolute  vendidimus  sub  hac  forma,  quod  nos 

venerabilis  patris  nostri  Hildensemensis  episcopi  consensum  et  ipsius 

litteras  sigillatas  dicto  lo(hanni)  super  tali  contractu  utiles  procu- 

raremus  nostris  laboribus  et  expensis,  ad  quod  faciendum  nos  ipsi 

caacione  fideinssoria  presentibus  litteris  obligamus  ad  interesse  et 

dampna,   que  idem  lo(hannes)  ex  defectu  predictorum  consensus 

videlicet  et  litteramm  episcopi  medio  tempore  sustinuerit,  nichilominus 

obligantes.     Testes  huius  contractus  et  obligacionis  sunt  fratres 

eiusdem  loci  Henricus  de  Bervelte,  lohannes  Galliens,  lohannes  de 

Monte,   Hermannus  de  Vordem  sacerdotes,  Henricus  de  Indagine 

eiusdem   loci  confrater,  Hermannus  nove  civitatis  apud  Hildensem 

plebanus.    Datum  in  ecciesia  nostra  anno  gratie  rxfi,  cco.  lvii%  nono 

kalendas   iunii,  pontificatus  domini,  nostri  Henrici  Hildensemensis 

episcopi  anno  xi. 


510  1257. 

Or,  in  der  Beverinisehen  Bibliothek  zu  Hilde$keim,  KL  Marienrode  Nr.  L 
Siegel  des  Konventes  an  dem  von  der  ürk,  geschnittenen  Pergamentstreifen.  Begni 
Doebner,  ÜB.  III,  S.  643  Nachtr.  Nr.  23.  Bischof  Heinrieh  starb  am  25.  Mai, 
vgl.  Mon.  Gemu  SS.  VII,  S.  862. 

1016.  Das  Andreasstift  erlässt  dem  Kl.  Dorstadt  eine  jährliche 
Abgabe.     1257  (vor  Mai  25). 

lohannes  dei  gratia  decanus  et  capitulum  ecclesie  saacti  Andree 
in  Hildensem  hiis,  quibus  hoc  scriptum  faerit  exhibitnm,  s&latem  in 
domino.  Notum  esse  cupimns  universis  tarn  presentibus  quam  fataris, 
quod  dominus  Conradus  prepositus  in  Dorsat  et  domina  Oda  prioiissa 
et  totus  conventus  eiusdem  loci  ita  egerunt  nobiscum,  quod  de 
penslone  duarum  librarum  et  sex  solidorum^  in  qua  tenebantur  nobis 
annuatim,  dimisimus  eos  imperpetuum  absolutes,  et  super  hoc  ad 
cautelam  futuri  temporis,  ne  videlicet  successores  nostri  possint 
hanc  peQsionem  iam  dictam  petere  ab  ecclesia  in  Dorstat  iam  dicta, 
dedimus  hoc  scriptum  eidem  ecclesie  sigilli  nostri  munimine  robo- 
ratum  et,  quod  ipsa  ecclesia  est  penitus  absoluta  a  pensione  aupra- 
dictorum  denariorum,  in  eo  recognoscimus  et  publice  protestamur 
volentes,  ut  non  valeant  littere,  si  alique  apud  nos  invente  fdeiial, 
que  faciant  mentionem  huiusmodi  pensionis.  Datum  anno  domiBi 
Tsfi.  QcP.  P.  viio.,  pontificatus  domini  Heinrici  Hildensemensis  episcopi 
anno  xi^. 

(h\  im  Archiv  zu  Dorstadt.    Out  erhaltenes  Siegel  des  Stiftes  an  dem  vom  der 

Urk.  geschniUenen  Pergamentstreifen. 

1017.  Volrad  von  Depenouwe  bekundet,  den  Zehnten  in  Meerdorf 
(Merthorp),  von  dem  die  Hälfte  die  Brüder  Ludolf  und  Gebhard  um 
Bortfeld  und  die  Hälfte  Burchard  von  Wolfenbiittel  ihm  resignirt  haben, 
dem  Abte  Konrad  und  dem  Konvente  des  Kl.  Biddagshausen  deshalb 
aufgelassen  zu  haben,  weil  Bischof  Heinrich  den  Zehnten  dem  Kloster 
übereignet  hat,  und  erklärt  sich  zur  nochmaligen  Resignation  bereu, 
sobald  die  Kirche  einen  neuen  Bischof  habe  und  er  dazu  aufgefordert 
icerdm  würde.  0.  D.  (1257  ^ai  25— Juni  13). 

Huius  rei  testes  sunt  prepositus  Volradus  et  dominus  Volcmanis 
canonicus  sancti  Mauritii  in  Hildensem,  lohannes  Bars,  Hermaimiis 
de  Ellesem,  Heinricus  de  Swechlithe  advocatus  in  Honovere,  Ecbertns 
iunior  de  Asseborc,  Heinricus  Boniko,  lohannes  Longus,  lohannes 
de  Monstede. 


1257.  611 

Or,  im  Landeshauptarehiv  zu  Wolfenbüttel,  KL  ßiddagshauaen,  Oedr,  Seheidt, 
Vom  Adel,  MantisM  S.  437,  Asseburger  ÜB,  I,  8.  206  Nr,  199,  Vogell,  QesehUchU- 
gmhkhte  der  v,  Schwieheldt  II,  S.  11,  im  Auszug  ÜB,  der  Stadt  Hannover  (ÜB, 
de»  histor,  Vereins  für  Niedersachsen  V),  S.  27  Nr,  27.  Vgl,  auch  Zeitschrift 
1868  S,  46  ff.  Die  Urh,  gehört  in  die  Zeit  der  Vakanz  vom  Tode  des  Bisehofs 
Heinrich  bis  zur  Wahl  Johanns, 

1018.  Papst  Alexander  IV.  befiehlt  dem  Bischof  (Heinrich) y  das 
iurch  päpstlichen  Erlass  detn  Bischof  (Simon)  und  dem  Dotnkapitel  von 
Paderborn  erteilte  Recht,  im  Lande  Burgen  zu  bauen,  detn  Erzbischof 
(Konrad)  von  Köln  und  andern  gegenüber  nötigenfalls  durch  Ex- 
hommunikation  zu  wahren.  Viterbo  1257  Mai  30  (iii.  kalendas  iunii, 
pontificatus  anno  tercio). 

Or.  im  Kgl.  St,-A.  zu  Münster.  Gedr.  Westf.  ÜB,  V,  S,  273  Nr.  586.  Regest 
a.  a,  0.  S.  390  Nr.  704,  Archiv.  Zeitschr.  III,  S,  54  Nr.  98.  Obwohl  Bischof 
Heinrieh  bereits  am  25  Mai  gestorben  ist  {vgl.  Vaterl,  Archiv  1842  S.  452  und 
1849  S.  400),  dürfte  das  Schreiben  doch  noch  an  ihn  gerichtet  sein.  Bischof  Johann 
v>urde  am  13.  Juni  gewählt,  vgl.  unten  Nr.  1020, 

1019.  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Domscholaster  und 
den  Domherrn  Volrad,  dem  Kanoniker  Johann  des  Kreuzstißes  eine 
Pfründe  zu  verschaffen.     Viterbo  1257  Juni  12. 

Alexander  episcopos  seryus  servorum  dei  dilectis  filiis  .  .  sco- 

lasüco   et   Volrado    canonico    ecclesie    Hildesemensis    salutem   et 

apostolicam  benedictionem.  Dilectns  Alias  lohannes  canonicns  ecclesie 

sancte  Crncis  Hildesemensis  nobis  exposoit,  quod^  cum  ipse  auc- 

toritate  venerabilis  fratris  nostri  .  .  Coloniensis  archiepiscopi  tunc 

in  paiübus  Ulis  apostolice  sedis  legati  liabentis  potestatem  beneflcia 

conferendi  in  eadem  ecclesia  canonice  sit  receptns  in  canonicnm  et 

in  fratrem^  nondnm  in  ea  est  prebendam  aliqnam  assecutus,  licet 

iaxta  constitntionis  nostre  tenorem  sit  in  eadem  ecclesia  de  qnatnor 

reservatis.     Quia  vero  indignnm  existit,  nt  idem  I(ohannes)  inane 

canonici  nomen  gerat,  nos  receptionem  hniusmodi  ratam  habentes 

et  gratam  ipsamqne  anctoritate  apostolica  confirmantes  discretioni 

vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  qnatinus,  si  est  ita,  eidem 

I(olianni)  de  prebenda,  si  qua  nuUi  alii  de  iure  debita  in  ecclesia 

ipsa  yacat  ad  presens  vel  quam  cito  yacaverity  providerc  curetis 

emnqae  faciatis  ipsius  prebende  paciflca  possessione  gaudere,  contra- 

dictores   per  censuram  ecclesiasticam  appellatione  postposita  com- 

pescendo.  Datum  Viterbii  ii.  idus  iunii,  pontificatus  nostri  anno  tercio. 


612  1257. 

Or,  im  KgL  St-A,  zu  Hannover,  Kreuzsiift  Nr.  103.  BleibMe  an  Hanf- 
schnüren. Unten  rechts  auf  dem  Bug  Ben.  per.  Auf  der  Rückseite  MreA  lux. 
Gedr,  Westf.  ÜB,  V,  S.  274  Nr.  588. 

1030.  Papst  Alexander  IV.  erteilt  allen  denen,  welche  die  Kreuz- 
kirche  am  Tage  der  Weihe  besuchen,  vierzig  Tage  Ablass.  Viterho 
1257  Juni  13  (idas  iunii,  pontificatus  nostri  anno  tercio). 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstifi  Nr.  104.  BleibuUe  an  roten  und 
gelben  Seidenßden.  Unten  rechts  auf  dem  Bug  P.  Aug.  Gedr.  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  124  Nr.  246. 

1031.  Der  Dompropst,  Domkantor  und  Propst  von  Ölsburg  be- 
kunden Beilegung  eines  Streites  des  Kreuzstiftes  mit  dem  Marsdiall 
Heino  wegen  des  Zehnten  in  Ingein.     1257  Juni  16. 

L(adolfas)  dei  gratia  maior  prepositus  et  T(heod6ricas)  cantor 
et  V(emerus)  prepositus  in  Olesburch  hüs,  quibns  hoc  scriptiUD 
faerit  exhibitum,  salatem.  Notum  sit,  quod  qnarta  die  elecüoBis 
domini  nostri  I(ohannis)  electi  nostri  idem  dominus  electns  noster 
et  Ger(oldus)  decanns  ecclesie  (nostre  et  a)lii  concanonici  nostri 
videlicet  H(eidenrictts)  cellerarius,  lo(hannes)  plebanus  et  Io(haDn6s) 
de  Schillesseke  et  S(igebodo)  de  Scartfelt  et  H(einricas)  de  Scalke- 
berch,  Wiradas  et  magister  lo(hannes),  Henricus  de  (Dri)bareb, 
Her(mannus)  de  Woldenberh  convenerunt  in  claustro  snperiori  eodeäe 
maioris  et  in  causa,  que  vertebatur  inter  decanum  sancte  Grads  et 
capitulum  suum  ex  una  parte  et  H(en)one  marscalcum  ex  altera  super 
decima  in  Yogenem  iuterposuerunt  se  ad  bonum  pacis  et  iam  dicti 
decanus  et  capitulum  sancte  Crucis  elegerunt  nos  arbitros  et  H(eiio 
pro  se)  et  fratribus  suis  elegit  similiter  arbitros  videlicet  Cesarien 
de  Weledhe  et  L(udolfum)  de  Borsem  et  E(kbertam)  camerariim 
et,  sicut  premissum  est,  interposuit  se  dominus  no(ster  electns). 
coram  quo  per  ipsum  et  per  arbitros  prenominatos  fuit  compositan 
in  hunc  modum  et  pronunciatum,  quod  scilicet  Heno  publice  recognovit 
quod  ipse  et  frater  saus  Balduinus  (cum)  patre  ipsorum  obligayerafit 
dictam  decimam  in  Yngenem  ecclesie  sancte  Crucis  pro  Ix  taleatis 
et  data  fide  in  manus  electi  nostri  et  in  manus  Thiderici  de  Bothingc 
et  Ludolfl  de  Borsem  et  Hoyeri  de  Piscina  et  Henrici  pinoene 
promisit  idem  Heno,  quod  producet  alios  duos  fratres  suos  imdorfe 
scilicet  Conradum  et  Ludolfum  coram  domino  nostro  nunc  decto. 
qui  similiter  eandem  decimam  obligabunt  ecclesie  sancte  Crucis  et 
hoc  facient  statim  post  conflrmationem  ipsius  domini  nostri  decü 


1257.  613 

infra  XV  dies  et  ipse  Heno  et  fratres  sui  omnes  dimittent  possessionem 

dicte  decime  in  Yngenem  decano  et  capitulo  sancte  Crucis,  sicnt 

eam  ante  violentiam  et  ininriam  eis  factam  consneverant  habere 

et  deinceps  in  fractibas  eiosdem  non  inferent  eis  aliqaam  molestiam 

et  homines  et  litones  per  exactionem  aliqaam  non  gravabunt.  Dictum 

est  etiam  ex  parte  Henonis,  quod^  si  fratres  suos  non  potest  producere 

infra  xv  dies  post  conflrmationem  domini  nostri,  ut  faciant  qaod 

ipse  promisit,  extanc  ipse  intrabit  civitatem  Bmniswicensem  et  de 

ea  non  exibit,  nisi  efflciat  quod  promisit.    Ita  dictum  fuit  et  pro- 

nunciatum  ex  parte  Henonis.    Ex  parte  autem  decani  et  capituli 

sancte  Crucis  ita  dictum  fuit,  videlicet  quod  de  summa  Ix  talentorum, 

pro  qua  primo  obligata  fuit  decima  illa  in  Yngenem,  decanus  et 

capitulum  relaxaverunt  eidem  Henoni  et  fratribus  suis  xv  talenta, 

ita  quod  tempore  illo,  quo  rediment  ipsam  decimam,  non  oportebit 

eos  dare  nisi  xl  et  v  talenta.  Preterea  dampna,  que  fecerunt  sepe- 

dicti  Heno  et  fratres  sui  in  decima  illa  auferendo  fructus  ipsius 

decime  pluribus  annis,  ea  decanus  et  canonici  similiter  remiserunt. 

Testes  huius  rei  nos  arbitri  sumus  et  testes  sunt  Bodolfiis  de  Dalem, 

Henricus   pincera,    Ludolfus  de  Borsem,    Tidericus   de  Rodtinge, 

Hermannus   de  Thinkele,    lohannes   de  Adenstede,    Conradus   de 

Elvedhe,  Tidericus  de  Gramme,  Henricus  de  Bornem,  Ekbertus 

camerarius,  Hugo  de  Holthusen,  Hoyerus  de  Piscina,  Bertoldus  Pil, 

Cesarius  de  Weledhe,   Gerardus  Hokin,   Ludegerus  de  Valeberch 

milites,  Ernestus  filius  pinceme  et  alii  quam  plures.    Ne  igitur  de 

hiis,  que  in  arbitrio  acta  sunt,  imposterum  dubitacio  oriatur,  nos 

e&  conscribi  et  sigillis  nostris  fecimus  firmari;  et  dominus  noster 

electus  sigillum  suum  huic  cartule  fecit  apponi,  et  hoc  dictum  est, 

quod  dominus  noster  idem  electus  noster  ea  post  confirmacionem 

suam  sigillo  et  scripto  suo  ad  maiorem  huius  rei  evidentiam  roborabit 

et  sigillum  ecclesie  nostre  apponetur  litteris  suis  super  hiis  de  novo 

conf  ectis.  Acta  sunt  hec  anno  domini  w9.  cc^.  F.  vii®.,  xvi.  kalendas  iulii. 

Or.  im  Kgl,  Si.-Ä,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  105,  Spitzovales  Siegel  des 
IVtPpstes  Johann  des  Moritzstißes  beschädigt,  Bruchstück  eines  Konventssiegels,  das 
gjUs  Domkantors,  spitzoval,  und  rundes  Siegel  Werners,  zwei  kreuzweise  gelegte 

leiten  mit  Stengel:  f  SIGIL.  WERNE BOETVELDE.    Ein  anderes  Siegel, 

besonders  das  des  Erwählten,   Jiat  nie  an  der   ürk.  gehangen.    Regest  Doehner, 
ÜB.   I,  S.  146  Nr,  247, 

1033.   Papst  Alexander  IV.  erteilt  allen,  welche  die  Domkirche 
an  den  Festen  der  Oeburt  und  der  Himmelfahrt  Maria  besuchen,  einen 

HUdeah.  ÜB.   TL  83 


514  1257. 

Ablass  von  vierzig  Tagen.    Viterbo  1257  Juni  17  (xv.  kalendas  iulii, 
pontificatus  nostri  anno  tertio). 

Or.  im  Kgh  St-A,  zu  Hannover,    DomsHft   Hildesheim  Nr,  199.     Bleibulk 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.     Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S,  124  Nr.  248. 

103S.   Bischof  Johann  übereignet  dem  Andreasstift  drei  Hujm 
und  einen  Hof  in  Hohenhameln.     Hildesheim   1257  Juli  (Juni  17). 

lohannes   dei   gratia  Hildensemensis    episcopos   omnibus    hoc 
scriptum  inspecturis  i)  imperpetuum.    Ne  rerom  gestarum  memoria 
lapsu  ac  varietate  temporis  evanescat,  auctenticis  decet  scriptis  et 
hominum  testimoniis  adluvari.    Sciant  itaqne  universi  presentiom 
inspectores,  qnod,  cum  dilecti  nobis  in  Christo  decanus  et  capitnlum 
ecclesie  sancti  Andree  Hildensemensis,  qui  ad  nos  nostrosque  sac- 
cessores  Hildensemensis   ecclesie   episcopos   nuUo   medio   spectare 
noscontur,  a  Berenwardo  dicto   de  Eemme  milite   com   consensu 
omnium  heredum  suoiiim  tres  mansos  et  cnriam  unam  sitos  in  vüIa 
Honhamelen  com  universis  eorum  attinentiis  in  pascnis,  nemoribos 
et  iu  campis  emptionis  titulo  compararint,  idem  Berenwardas,  Theo- 
dericus  filius  saus  laycns  et  Ludingeros  filius  suns  et  Ladingeros 
frater  canonici  Montis  eadem  bona  nostras  in  manus  libere  resig- 
narunt.    Nos  autem  dncti  zelo  caritatis  et  fervore  religionis,  qnas 
erga  predictos  .  .  decanum  et  capitulnm  sancti  Andree  habemos« 
ipsos  tres  mansos  et  cnriam  cum  iure  quolibet  nobis  de  prefatonun 
resignatione  vacantes  in  anime  nostre  remedium  contulimus  . .  decano 
et  capitulo  predictis.   Ut  autem  hec  coUatio  nostra  secura  consist&t» 
presens  scriptum  de  hoc  confectum  appensione  nostri  sigilli  doximiii 
muniendum.    Testes  huius  rei  sunt  Geroldus  decanus,  Hartmannas 
scolasticus,  Theodericus  de  Adenoys   cantor,   lohannes   plebanos, 
Wlradus  de  Qoslaria,  Heinricus  de  Brema,  Hermannus  de  Woldca- 
berg,  Heinricus  de  Driburg  et  Halte  nostri  canonici,  Theodericus 
de  Botthinge,  Heinricus  pincema,  Ludolphus  de  Borshem,  Sifridus 
iunior  de  Rutenberge,  Bertoldus  Pil,  Hugo  de  Holthusen  milites, 
Heinricus  Acco,  lohannes  de  Empna,  Hildebrandus  Seneca,  Hilde- 
brandus   Storm,   Heinricus  de   Asle,  Symon   Puntroke,   lohannes 
Pepersac,  Gyseko  de  Gosslaria,  Hermannus  de  Lapidea  domo,  Mathias 
de  Dammone  consules  et  alii  quam  plures.    Actum  Hildensem  in 
curia  nostra  minori  anno  gratie  m®.  cc^.  R  y\\0,^  mense  iulio,  ponti- 
ficatus nostri  anno  primo. 

^)  inspectiiris  fehlt  im  Or. 


1267.  615 

Or,  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Andreasttift  Nr.  10.  Stark 
heschädifftes  Siegel  des  Bischofs.  Eine  abweichende,  aber  im  Wesentlichen  gleiche 
Ausfertigung  mit  der  Tagesangabe  xv^.  kalendas  inlii  ebenda,  Or,  Nr.  9.  Siegel 
stark  beschädigt.  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  125  Nr.  249  und  III,  S.  6U  Naehtr. 
Nr.  24,     Die  Bezeichnung  Johanns  als  episcopiu  statt  electns  muss  auffallen. 

1024.  Dompropst  Ludolf  bekundet  die  Beilegung  eines  Streites 
zwischen  Herbord  von  Hagen  und  dem  Kreuzstiß  wegen  eines  Achtels 
vom  Zehnten  in  Elbe.     Hildesheim  o.  J.  (1257)  Juli  30. 

Ludolfas  dei  gi*atia  maioris  ecclesie  Hildensemensis  prepositus 

Omnibus  hoc  scriptum  audituris  salutem  in  domino.  Vacante  ecclesia 

Hildensemensi  Herbordus  filius  Herbordi  de  Indagine  coram  nobis 

in  indicio  petiit  a  decano  et  canonicis  sancte  Crucis  Hildensemensis 

octavam  partem  decime  in  Elvede  venditam  olim  ecclesie  sancte 

Crucis  a  Tegenbardo  milite  sine  suo  et  parentum  suorum  consensu, 

quam  dicebat  ad  se  iure  feodi  pertinere.    Ex  parte  vero  capituli 

sancte  Crucis  fuit  responsum,   quod  ecclesia  sancte  Crucis  olim 

habuit  tantnm  tres  partes  decime  Elvede  *)  et  predictus  The(gen- 

hardns)  v  partes  habuit  ibidem,  quatuor  quas  habuit  ab  antiquo,  et 

quintam,  quam  postea  emit  a  Conrado  cognato  suo.  Tandem  canonici 

sancte  Crucis  redemerunt  a  prefato  The(genhardo)  de  beneplacito 

episcopi  Conradi  unam  quartam  de  illis  iiii  partibus  decime,  quas 

habuit  ab  antiquo,  et  protestati  fiierunt  coram  eodem  episcopo  et 

multis   honestis^)  viris,  quod  illam  paiiiem  noUent  redimere  nee 

redimerent,  quam  predictus  The(genhardus)  emerat  a  Conrado,  et 

istud   per  Privilegium   episcopi   Conradi    datum    ecclesie    sancte  s) 

Crucis   evidentissime  probaverunt.     Prefatus  igitur  Herbordus  in- 

telligens,  quod  ecclesia  sancte  Crucis  illam  partem  decime,  quam 

petebat,  non  habuit  nee  quasi  possedit,  sicut  evidenter  patet  per 

autenticum  scriptum  episcopi  C(onradi)^),  habito  consilio  decanum 

et  canonicos  sancte  Crucis  ab  actione,  quam  contra  eos  instituerat, 

reddidit  absolutes.  Ne  igitur  super  hiis  contingat  dubitari  iuposterum, 

presens  scriptum  inde  confectum  sigillo  nostro  duximus  roborandum. 

Actum  Hildensem  in  curia  nostra  ii.  kalendas  augusti. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  18.  Beschädigtes  Siegel  des 
L>ampropstes.  Die  Urk.  des  Bischofs  Konrad  oben  Nr.  547.  Der  Ausdruck 
vacante  ecclesia  muss  auf  die  Zeit  zwischen  der  Wahl  und  der  Konfirmation 
Johanns  bezogen  werden. 

')  dec.  Elv.  auf  Rasur.  *)  Or.  henestis.  ')  sancte  übergeschrieben. 
^y  episc.  C.  auf  Rasur. 

88* 


516  1257. 

1035.  Domherr  Jordan  von  Blankenburg  unter  den  Zeugen  der 
ürk.  des  Bischofs  Hermann  von  Camin  für  die  Kirche  in  Ziethen, 
Ziethen  1257  September  14  (xviiio.  kalendas  octobris). 

Gedr.  Biedel,  Codex  dtpl.  Brand,  I,  27  S,  4  Nr,  6,  P&mmerschea  ÜB.  IT,  S.  4$ 
Nr,  643,  wo  die  älteren  Drucke  angegeben  sind, 

1036.  Kl,  Escherde  verkauft  dem  Maria-Magdalenenkloster  drei 
und  einen  halben  zehntfreie  Morgen  in  Sorsum.  Neu- Escherde  1257 
September. 

Heinricas  dei  gratia  prepositus, . .  prioiissa  et  totus  conventos 
in  novo  Escherte  omnibus  presentem  litteram  videntibns  salntem 
in  nomine  salvatoris.  Tenore  presentinm  publice  confltemnr,  qnod 
nos  domino  Brononi  preposito  et  conventni  sancte  Marie  Magdalene 
domus  Hildensemensis  vendidimus  tria  iugera  et  dimidiomi)  ab  omni 
decimatione  libera  in  villa  Suttherem  prope  Emberke  Sita  inre  pro- 
prietatis  et  dominii  perpetno  eidem  domui  possidenda.  Ne  igitnr 
hnic  nostre  venditioni  aliqnod  suboriatur  dubium  in  fiituro,  pres^os 
scriptum  de  hoc  confectum  sigillo^)  ecclesie  nostre  fecimns  roboiari. 
Actum  in  novo  Escherte  anno  gratie  m^.  cc^.  R  vii^,  mense  sep- 
tembri,  electionis  tempore  lohannis  Hildensemensis  electi,  regni 
Richardi  Romanornm  regis  viri  incliti  anno  primo. 

Or,  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover,  Mar.-Magdal,  Nr.  65,  Beschädigtes  Konrtntt- 
Siegel,  Da  nach  Nr,  1020  die  Wahl  Johannes  am  13,  Juni  erfolgte,  so  wiri 
electionis  tempore  in  dem  Sinne  von  Zeit,  in  welcher  Johann  Erwählter  aber  noch 
nicht  Bestätigter  war,  Elektenzeit  Johanns,  aufzufassen  sein. 

1037.  Erwählter  Johann  überträgt  dem  Kl.  Neuwerk  hei  Goslar 
vier  Hufen  und  einen  Hof  in  Gielde  (Geledhe).  Moritzberg  vor  Hildes- 
heim  1257  Oktober  6  (ii.  nonas  octobris). 

Testes  huius  rei  sunt  Geroldus  decanus,  Hartmannas  scolasticns, 
Theodericus  cantor,  Heindericus  cellerarias,  Sigebodo  de  Scartvelde, 
Wiradas  de  Goslaria,  magister  lohannes,  Hildebrandas  de  Udarii, 
Hermannus  de  Dasle,  Otto  de  Eversten,  Henricus  de  Dribürdi, 
Theodericus  de  Barem,  Ekbertus  camerarius,  Bertoldus  PIL 

Or.  in  der  Beverinischen  Bibliothek  in  Hildesheim.  Benähte  SiegeL  Geir, 
Bode,  ÜB.  II,  S.  136  Nr.  41,  nach  Cop,  ÜB.  des  histor.  Vereins  für  Niedersach^en  l 
S.  35  Nr,  31, 

1038.  Dompropst  Ludolf  schenkt  dem  Domkapitel  einen  Hof 
und  drei  Hufen  in  Losbeke,  welche  Heinrich  von  der  Kapelle  von  ihm 

1)  et  dimidiom  später  eingeschoben.     ')  Hinter  sigillo  ein  Wart  frcyrv^Mfi. 


1257.  617 

zu  Lehn  hat,  wofür  ihm  das  Domkapitel  eine  Schuld  von  36  Pfund 
erlässt.     1257. 

Or,  im  Kgl,  SU-A,  zu  Hannover ,  Domstifi  Hildesheim  Nr.  200.  Beschädigtes 
Siegel  des  Ausstellers.     Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  126  Nr.  253. 

1099.  Otto,  Ludwig,  Hermann,  Konrad,  Albert  Propst  (des 
Kreuzstiftes)  und  Friedrich  Propst  (des  Bonifaciussüfies  in  Hameln), 
Brüder,  Grafen  von  Everstein  befreien  die  Kirche  in  Mariengarten  von 
der  Zugehörigkeit  der  Kirche  in  Sieboldshausen  und  entschädigen  den 
Pfarrer  von  Sieboldshausen  mit  einem  halben  Allod  in  Dramfeld.    1257. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mariengarten  Nr.  8.  Fünf  beschädigte 
Siegel.    Gedr.  Meinardus,  ÜB.  von  Hameln  S.  32  Nr.  43. 

lOSO«  Ludolf  von  Elbe  (dictus  de  Elvede),  Kanoniker  des 
Kreuzstißes,  unter  den  Zeitgen  der  Urk.  des  Grafen  Burchard  von 
WofUdenberg,  in  welcher  dieser  dem  Kl.  Neuwerk  bei  Goslar  Güter  in 
Baddeckenstedt  und  Söderhof  verkauft.     1257. 

Or.  in  der  Beverinischen  BibU  in  Hildesheim.  Gedr.  Bode^  ÜB.  II,  S.  137 
Nr.  42. 

1081«  Abt  Bernhard  von  Walkenried  verspricht  detn  mag.  B.  des 
Kreuzstiftes  Anteil  an  den  guten  Werken  seines  Klosters.     1257. 

Frater  Ber(narda8)  dei  gratia  dictus  abbas  in  Walkenrid  hono- 
rabili  viro  magistro  B.  apud  sanctam  Cracem  in  Hildensem  sincere 
dilectionis  affectnm  in  domino  salutarem.  Inextingnibile  vestrum 
desideiium^  quod  nobis  per  fratrem  vestrum  i)  Th(ietmarum?)  mo- 
nachum  est  oblatum^  devote  recepimus  et  cum  benigno  affectu.  Igitur 
propter  vestram  excellentem  devotionem,  quam  preterire  non  potuimus, 
concedimus  vobis  participium^)  omnium  bonorum,  que  apud  nos  ad 
honorem  dei  in  missis,  vigiüis  fuerint  adinpleta,  ut  nobiscum  com- 
munionem  habeatis.  Ut  autem  factum  istud  gratum  vobis  magis  sit 
et  acceptum,  presentem  litteram  vobis  transmittimus  cum  sigillo 
nostro  sigillatam.    Datum  anno  domini  m^.  ducentesimo  \\\i^. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  106.  Beschädigtes  Siegel  des 
Abtes   in  grünem    Wachs  an  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 

1082«  Graf  Ludolf  von  Wunstorf  übereignet  mit  Zustimmung 
seines  Bruders  Hildebold,  Propstes  von  Bustringen  und  Domherrn  in 
Bremen,  und  auf  Bitten  des  Bürgers  Volkmar  Dives  dem  Kl.  Wölünge- 

1)  So  das  Or.,  ob  statt  nostnun?       *)  Or.  partipiam. 


618  1257-60. 

rode  (Waltingerodh)   drei  Hufen  seines  Erbteiles  in  Egenstedt  (Egen- 
stede)  mit  einer  Hofstelle  und  einer  halben  Wiese  vogteifrei,     1257. 

Testes  autemi)  aderant  dominus  Warmannas  Mindensis  cano- 
nicus  et  plebanns  in  Honovere,  dominus  Hermannus  de  Hembere, 
dominus  Bertrammus  de  Boltessen  sacerdotes,  dominus  lordanis  de 
Ecbere^  dominus  Engelbertus  de  Lenthen  milites,  Eckehardos  et 
Engelike  de  Lenthen  servi,  Amoldus,  Walthmannus*)  et  Alyericus 
frater  eins  et  Thidericus  de  Dedelessem^)  burgenses  in  Honoyere. 

Or.  im  KgL  SU-Ä,  zu  Hannover  in  doppelter  Ausfertigung  von  vertdUedeim 
Händen,  Marienrode  Nr.  15a  (Ä),  stark  beschädigtes  Siegel  des  Grafen  wA 
wenig  beschädigtes  des  Propstes,  und  16  b,  Siegel  des  Propstes  verloren,  doi  äet 
Grafen  beschädigt,  Gedr,  Mdrienroder  ÜB.  S.  34  Nr.  21.  Regest  Doebner,  ÜB.  I, 
S.  126  Nr.  251. 

1088.  Bischof  Johann  entscheidet  y  dass  die  Ablieferung  df$ 
Synodalholzes  durch  die  Eingesessenen  des  Bannes  an  den  Archidiakon 
des  Altklosters  keine  freiwillige,  sondern  Pflicht  sei.    0.  D.  (1257—60). 

lo(hannes)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  dilectis  in  Christo 
clericis  et  laycis  universis  ad  bannum  Veteris  monasterii  pertinen- 
tibus  salutem  in  eo,  qui  est  vera  salus  omnium.  Querimoniam  ec- 
clesie  montis  saneti  Mauricü  de  quibusdam  lignis  synodalibus  archi- 
diacono  Veteris  monasterii  ex  antiquo  diu  debitis  audivimas  conti- 
nentem,  quod  cives  eidem  banno  attinentes  in  ipsis  lignis  daBdis 
semper  suis  archidiaconis  sicut  adhuc  hodie  restiterunt  malician 
suam  taliter  excusando,  quod  ex  nuUo  iure  sed  ex  quadam  gracis 
ligna  dare  si  voluerint  dare  possint,  invitos  autem  compellere  neno 
possit  Cum  tamen  certissime  verum  sit;  quod  ab  ipso  fandatore 
ipsius  ecclesie  de  consensu  omnium  tunc  temporis  viventium  et 
eidem  banno  attinentium  pro  laboribus  et  expensis  archidiaconi  hec 
ordinatio  fuerit  instituta,  presertim  cum  nemo  cogatur  suis  stipendiis 
militari,  quapropter,  cum  ex  officio  nobis  iniuncto  ecclesiamm  nobis 
commissarum  iura  et  predecessorum  nostrorum  institutiones  defi^dere 
teneamur,  hanc  ordinationem  auctoritate  dei  omnipotentis  et  ea  qu 
fungimur  conflrmamus  sub  anathematis  vinculo  stricte  precipientes. 
ut  ab  Omnibus  civibus  eidem  banno  attinentibus  in  posterum  semper 
inyiolabiliter  observetur  executionem  sententie  late  contra  eos,  qii 
rebelles  fuerint,  ipsis  archidiaconis  relinquentes,  non  obstante  eo» 
si  bona  aliqua  forsitan  laycorum,  que  primitus  archidiacoms  serrie- 

1)  etiam  B.       <)  Waltmannus  B.       ')  Deselessem  A. 


1258.  619 

bant  et  postea  ad  cenobia  cainscnmque  ordinis  fiierint  devoluta,  quod 
propter  hoc  suum  ius  arcbidiacono  denegetor. 

Or,  im  KgL  St.  A,  zu  Hannover,  Moritzstifl  Nr,  25,    Siegel  des  Bischofs, 
Über  das  Altkloster  vgl,  Lüntzel,  Ältere  Diözese  S,  192, 

1054.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Äbte  und  den  Mönchen 
von  Isenhagen,  welche  er  nach  Backenrod6;  jetzt  genannt  Monasterium 
novalis  sancte  Marie,  verpflanzt  hat,  alle  Güter  der  Kirche  in  Backeo- 
rode  und  bittet  sie  um  Feier  seines  Anniversars,  Die  Übertragung  und 
Änderung  des  Namens  habe  Papst  Alexander  IV,  genehmigt.  0,  D. 
(um  1257—60). 

Gedr.  Leibniz,  SS,  rer,  Brunswic,  II,  8,  436, 

1055.  Dechant  Gerhard,  Scholaster  Dietrich  und  das  Kapitel 
des  Moritzstißes  verkaufen  mit  Zustimmung  des  Bischofs  Johann,  der 
die  Propstei  des  Stiftes  mit  dem  Seelsorgeamt  verwaltet,  dem  Kl.  Loccum 
19  Hufen  in  Oedelum,  zwei  in  Getlethe  prope  Volcmeressen  und  zwei 
in  der  Dammstadt  für  30  Hildesheimer  Pfund  und  überlassen  ihm  die 
Kirche  mit  dem  Patronatsrecht  in  Oedelum,  1258  Januar  7  (vii®.  idus 
ianuarii). 

Hains  rei  testes  sunt  Ludolfus  maior  prepositus,  Geroldns  maior 
decanns,  Emestus  abbas  sancti  Mychahelis,  Ludoldus  abbas  sancti 
Oodehardi,  Gerhardas  abbas  de  Binglem,  Thidericus  cantor  maioris 
ecclesie,  lohannes  filius  domini  Volcmari,  Volradus  canonici  maioris 
ecclesie,  Bertoldus  Pil,  Sifridns  de  Rntenberch  et  fllius  eins  Sifridns, 
lohannes  de  Adensten,  Wemerns  de  Borsem,  Hermannns  de  Thinglere, 
Hermannns  Boc,  Hermannns  de  Stemne,  Heinricns  de  Bledenem 
milites,  Bodo  fllius  domini  Heinrici  deHomburch,  Heyno  marscalcus*) 
et  Ck>nradn8  frater  suns. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Loccum  mit  den  Siegeln  des  Bischofs  Johann,  des 
Propstes  Johann  des  Morüzstifstes  und  des  Kapitels  desselben  Stiftes,  alle  wenig 
beschädigt,  an  grünen,  roten  und  weissen  Seidenfäden,  Demnach  hat  also  Johann 
von  Brakel  in  diesem  Jahre  zwei  Siegel  geführt,  eins  als  Bischof  und  eins  als 
lyopst  des  Moritzstiftes,    Gedr,  v,  Hodenberg,  Galenberger  ÜB,  III,  S.  135  Nr,  195, 

1086«  Ritter  Burchard  von  Goslar  gelobt,  den  Bischof  Johann 
und  das  Domkapitel  wegen  des  Schlosses  Depenoe  nicht  zu  schädigen 
und    seinen   Anteil    daran   keinem    anderen   als   ihnen   zu   verkaufen. 


1)  Or,  matcsalcns. 


520  1258. 

Hüdesheim   1258  Januar  21   (xiii.  kalendas  febniarii,   pontiflcatas 
domini  mei  lohannis  episcopi  anno  primo). 

Abschrifl  des  15.  Jdhrh,  in  Cop.  VI,  11,  S,  566  Nr.  1013  im  KgU  SL-Ä.  zu 
Hannover.    Gedr.  Sudendarf,  ÜB.  I,  S.  298,  Bode,  ÜB.  II,  S.  138  Nr.  44. 

1037.  Bischof  Johann  fordert  zur  Unterstützung  des  Mam- 
Magdalmenklosters  auf  und  erteilt  den  Wohltätern  vierzig  Tage  Ahlass. 
Moritzberg  (Hildensem  in  monte  sancti  Manricii  extra  moros)  1258 
Januar  22  (zi^.  kalendas  februarii,  pontiflcatas  nostri  anno  primo). 

Or.  im  KgU  St-Ä.  zu  Hannover,  Mar.  Magdal.  Nr.  66.  Siegel  des  Bitchtfi. 
Regest  Daebner,  ÜB.  I,  S.  127  Nr.  255. 

1088.  Bischof  Johann  bekundet,  dass  Abt  Ernst  des  Michaelis- 
klosters  eine  Hausstätte  in  Himmdsthür  (Himdesdor)  und  iß  Morgen, 
welche  zum  Archidiakonat  von  st.  Andreas  gehören  und  diesem  «ns- 
pflichUg  sind,  für  12  Pfund  gekauft  hat.  1258  Januar  22  (xi^.  kalendas 
febrnarii^  pontiflcatas  nostri  anno  i^). 

Or.  im  Kgl.  SU-A.  zu  Hannover,  Michaeliski  Nr.  53.  Siegel  des  Bischoft 
und   wenig  beschädigtes   des   Domkapitels.    Gedr.   Doehner,   ÜB.  1,  127  Nr.  254. 

1039.  Johann  von  Escherde,  Ministerial,  gelobt,  dem  Bisehof 
Johann  und  dem  Domkapitel  an  dem  Schlosse  Depenowe,  d(M8  er  rm 
ihnen  zu  Lehen  hat,  keinen  Schaden  zuzufügen  und  es  keinem  andern 
als  dem  Bischof  zu  verkaufen.  1258  Januar  22  (xi.  kalendas  febroarii, 
pontiflcatas  domini  mei  Johannis  episcopi  anno  primo). 

Ahschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  S.  167  Nr.  241  im  Kgl.  SU-A.  zu 
Hannover.    Gedr.  Sudendorf,  ÜB.  /,  4^.  298. 

1040.  Lippold  von  Escherde,  Hildesheimer  Ministerial,  verkauft 
dem  Bischof  Johann  seinen  Anteil  an  dem  Schlosse  Depenoe  /ör  70 
Mark.  Hildesheim  1258  Januar  22  (xi.  kalendas  febrnarii,  pontiflcatas 
domini  Johannis  episcopi  anno  primo). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover,  Celle  Or.  13  Sehr.  X  Caps.  6  Nr.  2,  mit 
dem  Siegel  des  Ausstellers  (Querhaiken).  Danach  gedr.  v.  Hodenberg,  Ho^er  UK  l 
S.  11  Nr.  15,  nach  Cop.  VI,  11,  Nr.  975  Sudendorf,  ÜB.  I,  S.  298. 

1041.  Ritter  Burchard  von  Goslar  bekundet  dem  Bischof  Jokw^ 
und  dem  Domkapitel,  dass  er  das  Schloss  Depenoe  ihnen  qfenkaltm 
und  seinen  Anteil  daran  keinem  dritten  veräussem  werde.  Hüdesheim 
1258  Januar  22  (xi.  kalendas  febraarii,  pontiflcatas  domini  mei 
lohannis  episcopi  anno  primo). 


1268.  621 

Or.  im  KgU  8i.-Ä.  am  Hannover,  CeUe  Or.  13  Sehr.  X,  Cape.  S  Nr.  3  mü 
dm  Steffel  des  AuesUUers,  Querbalken:  f  SIQILLVM  BOBGHARDI  IN  GOSLABIA. 
Gedr.  v.  Hodenberg,  Hoyer  ÜB,  I,  S.  11  Nr.  14,  Sudendorf,  ÜB,  I,  S.  298. 

1042.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Maria-Magdalenenkloater 
fünf  ihm  von  Wulfhard,  Bruder  des  Lippold  vom  Werder  (de  Insnla), 
resignierte  Hufen  in  Sorsum  (Suttherem).  Bei  Moritzberg,  in  generali 
placito  snb  tilia  1258  Januar  28  (y^.  kalendas  febmarü^  pontiflcatas 
nostri  anno  primo). 

Testes  hnins  resignationis  et  nostre  donationis  sunt  Sigebodo 
de  Scartvelde,  Vnlradns  de  Goslaria,  Heinricns  de  Driborg  canonici 
nostri,  Qerardns  decanns,  Lndolphns  Corvus,  HartmannnSy  Voicmarns 
canonici  Montis,  Lnppoldns  et  frater  snns  Basilins  de  Escherte, 
Theodericns  et  snns  fllins  Theodericns  de  Bodthinge,  Lndolphns  de 
Borshem,  Ecbertns  camerarins,  Theodericns  et  Ecbertns  de  Tossem, 
Conradns  de  Elvede,  Sifridns  innior  de  Rnthenberg,  Heinricns  pin- 
cema,  Bertoldns  Pil,  Bertrammns  de  Barenrodh,  lohannes  de 
Sndtherem,  Bmno  de  Gnstede,  lohannes  de  Bemiggerodh,  Hngo  de 
Holthnsen,  Bodolphns  de  Dalem  ministeriales  ecclesie  nostre. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar,-Magdal.  Nr.  67.  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs.  Gedr,  Sudendorf,  ÜB.  IX,  8.  49,  Regest  Doebner,  ÜB.  1,  S.  128 
Nr.  256. 

14148«  Ritter  Burchard  von  Goslar  gelobt,  den  Bischof  und  die 
Domkirche  wegen  des  Schlosses  Depenoe  nicht  zu  belästigen,  und  hofft 
meinerseits  ein  Gleiches  von  jenen.  HUdesheim  1258  Februar  13  (idus 
febmariiy  pontiflcatns  domini  lohannis  yenerabilis  episcopi  anno  primo). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Celle  Or.  Des.  9  Sehr.  VIII,  Caps.  2  Nr.  1. 
Das  am  Rande  beschädigte  Siegel  des  Ausstellers  an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen 
Pergatnentstreifen  zeigt  einen  Querbalken.  Gedr.  Sudendorf,  ÜB.  /,  -S'.  298.  Vgl. 
die  ürk,  von  Januar  22,  oben  Nr.  10411 

1044«  Das  Kl.  Loccum  macht  mit  dem  Dechanten  G(erhardJ, 
dem  Scholaster  D(ietrich)  und  dem  Kapitel  des  Moritzstiftes  eine 
Gebetsbrüderschaft.    Loccum  1258  Februar  28  (ii.  kalendas  marcii). 

Abschrifi  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Moritzstifles,  Ms.  514  fol.  35 
in  der  Beoerinisehen  Bibliothek  zu  HUdesheim. 

104S«  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Domdechanten  (Gerold) 
und  den  Domscholaster  (Hartmann),  die  Klage  des  Domdechanten 
(Otto)   und  des  Domkapitels  in  Bremen  gegen  den  Dompropst  wegen 


522  1258. 

unrechtmässiger  Entziehung  von  Präbenden  zu  entscheiden.    Vüerbo  1258 
März  7  (nonis  martii,  pontificatus  nostri  anno  qnarto). 

Or.  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover,  Erzstift  Bremen  Nr.  137.  BUibuüe  an 
Hanfschnüren. 

1046.  Propst  Ludolf,  Dechant  Gerold  und  das  Domk(^td 
bekunden  die  Entschädigung  des  Archidiakons  in  Solschen  wegen  des 
Verkaufes  der  Oüter  in  Oedelum  durch  das  Moritzstift  an  das  KL 
Loccum.    Hildesheim  1258  März  8. 

Lttdolfiis  dei  gracia  preposituS;  Geroldos  decanns  totnmqae 
capitolum  maioiis  ecclesie  in  Hillensem  omnibos  in  perpetanm. 
Notam  Sit  universis,  ad  quos  presens  scriptnm  pervenerit,  qao<L 
cum  honprabilis  abbas  Hermannus  et  coUeginm  monasterii  in  Lucka 
a  capitulo  sancti  Mauricii  bona  in  Odelem  iuste  emptionis  titolo 
comparasset  et  per  hoc  archydiacono  in  Solceke  aliquantnlam  de- 
periret,  tandem  anctoritate  yenerabilis  domini  lohannis  episcopi 
nostri  et  nostmm  consensnm  inter  nos  ex  una  parte  et  ipsos  frat^es 
taliter  est  conventum.  Curia  de  Odelem  secundum  antiquam  consue- 
tudinem  persolvet  archydiacono  annonam  synodalem,  item  illi  oxorati, 
qui  sunt  de  familia  curie,  ad  synodum  Solceke  venient  et  obsenra* 
bunt,  magister  curie  et  qui  nou  sunt  uxorati  pro  querelis  contra  eos 
propositis  in  synodo  respondebunt.  De  speciali  etiam  gracia  eisdem 
fratribtts  de  Lucka  permissum  est  familiam  ipsius  curie  yisitare, 
inungere  et  sepelire.  Insuper  ad  memoriale  et  in  recognidonem 
omnium  istorum  magister  curie  dabit  domino  episcopo  duos  bottos  et 
duos  archydiacono  annis  singulis  in  festo  omnium  sanctomm.  Acta 
sunt  hec  in  capitulo  nostro  anno  domini  m^.  ccP.  Iviii^.,  viii®  idw 
marcii.  Et  ut  hec  rata  permaneant,  presens  scriptum  sigillo  nostro 
et  sigillo  archydiaconi  fecimus  communiri. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Loccum.  Siegel  des  Domkapitels  an  roten,  grünen 
und  weissen  Seidenfäden,  das  des  Archidiakons  verloren.  Gedr.  v.  Hodenh^g. 
Calenberger  ÜB.  III,  S.  137  Nr.  197. 

1047.  Bischof  Johann  bestätigt,  dass  Dechant  Gerhard  und  da^ 
Kapitel  des  Moritzstiftes,  dessen  Propstei  mit  dem  Seelsorgeamt  er  ver- 
waltet, dem  Kl.  Loccum  Güter  in  Oedelum  verkauft  und  das  PairanaiS' 
recht  der  Kirche  daselbst  übertragen  und  dies  in  der  Synode  vom  3,  März 
(Letare)  bekannt  haben.  Hildesheim  1258  (zu  März  8,  ponüficatss 
nostri  anno  primo). 


1268.  523 

Huius  rei  testes  sunt  Lndolfos  maior  prepositus,  Geroldos  m&ior 
decanns,  Thidericns  cantor  maioris  ecclesie,  lohannes  filins  domini 
Volcmari;  Volradus,  Heinricos  de  Scalkeberge  canonici  maioris  ec- 
clesie,  Heinricns  de  Brema,  Godefridus  notarius  noster. 

Or.  im  Archiv  des  KL  Loeeum,  BuchädigUB  Siegel  des  Bischofs  an  roten, 
grünen  und  weissen  Seidenfäden*  Qedr.  Orupen,  Orig.  et  antiq,  Hannov.  S,  47, 
r.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S,  138  Nr.  198. 

1048.  Dompropst  Ludolf  bestätigt,  dass  sein  Vorgänger,  der  ver- 
storbene Reinhold,  die  Hofstätte  des  Ritters  Megenward  im  Brühl  den 
Dominicanern  übertragen  und  der  verstorbene  Bischof  Konrad  die  Dom- 
propstei  durch  eine  Rente  aus  der  Münze  und  eine  Hufe  in  Cantelseni; 
die  der  Kämmerer  Bertramm  von  Reinhold  zu  Lehn  hatte,  entschädigt 
habe.    Hildeshdm  1258  März  10  (vi<>.  idus  marcii). 

Testes  horam  sunt  Heidenricas  i)  cellerarins,  magister  lohannes 
Volmari  canonici  maioris  ecclesie,  frater  lohannes  supprior,  frater 
Theodericns  de  Hildensem,  frater  Theodericus  de  Huxaria,  frater 
Heinricns  Canno  ordinis  Predicatonim. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä»  zu  Hannover,  st.  Godehard  Nr.  24.  Siegel  des  Dompropstes. 
JF'asi  wörtlich  übereinstimmend  mit  Or.  Nr.  23,  vgl.  oben  Nr.  951.  liegest  Doebner 
ÜB.  I,  S.  128  Nr.  257. 

1049«  Bischof  Johann  genehmigt  die  Vertauschung  zweier  Haus- 
steilen  durch  das  KL  Wienhausen  und  die  Kirche  in  Hoheneggelsen. 
Hildesheim  1258  März  14  (ii.  idns  marcii,  pontiflcatus  nostri  anno 
primo). 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Riddagshausen  Nr.  130.  Be- 
schädigtes Siegel  des  Bischofs  an  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 
Gedr.  nach  dem  Loccumer  Cop,  des  16.  Jahrhunderts  S.  12  Nr.  43  Grupen,  Orig. 
et  aniiq.  Hannov.  S.  47,  v,  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S.  139  Nr.  199. 

1080.  Bischof  Johann  bestätigt  dem  Dominikanerkloster  den 
Besitz  der  ihm  von  Bischof  Konrad  und  dem  Dompropst  Reinhold 
geschenkten  Hofstätte  im  Brühl  und  bestimmt  sie  zur  Predigt  und  zum 
Begrähniss  für  die  Mönche.  Hildesheim  1258  März  14  (pridie  idus 
marcii). 

Or.  im  Stadtarchiv  Nr,  1234  a.  Beschädigtes  Siegel  des  Bischofs.  Gedr. 
noebner,  ÜB.  I,  S.  128  Nr.  258.     Vgl.  Nr.  1048. 


>)   Verbessert  aus  Heindeniicns. 


624  1258. 

1051.  Dompropst  Ludolf,  Domdechant  0(erold)  und  das  Dom- 
kapitel bestätigen,  dass  Bischof  Konrad  und  Dompropst  Beinhold  dem 
Dominikanerkloster  eine  Hofstätte  im  Brühl  geschenkt  haben.  HUdedum 
1258  März  15  (idus  marcii). 

Or,  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr.  1234  b.  Beschädigtes  KapitOssie^el 
an  roten  und  gelben  Seidenschnüren.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  129  Nr.  259. 

1052.  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Domdechanten  (Gerold) 
und  den  Domscholaster  (Hartmann),  das  Domkapitel  in  Bremen  ror 
Belästigungen  der  Präbendenjäger  zu  schützen,  Vtterbo  1258  März  18 
(xy.  kalendas  aprilis,  pontificatas  nostri  anno  qnarto). 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Erzstift  Bremen  Nr.  139.  BleibulU  an 
Hanfsehnur.  Gedr.  Lünig,  Reichsarchiv  XXI,  SpidL  eccles.  Centin.  UI  S.  954 
Nr.  68.    Regest  Potthast,  Reg.  pont.  17215. 

10S8.  Das  Domkapitel  bestimmt,  dass  im  FaUe  des  Todes  de$ 
Bischofs  Johann  dessen  Nachfolger  schw^en  soll,  die  Bürgen  jenes  «m 
der  Bürgschaft  zu  entbinden,  ehe  er  die  weltliche  Verwaltung  des 
Stiftes  übernimmt.    Hildesheim  1258  März  27. 

L(adolfas)  dei  gratia  prepositus,  Gf(eroldn8)  decanus  totamqne 
Hildensemensis  ecclesie  capitulum  omnibns  hoc  scriptum  videntilws 
salntem  in  domino.  Recognoscimas  et  presentibns  protestamnr,  qaod, 
si  venerabilis  dominns  noster  lohannes  ecclesie  nostre  antistes  domino 
Yocante  debitum  camis  exsolyerit»  subrogatus  eidem  episcopos  iuraie 
debebit,  quod  illos,  sive  sint  canonici  seu  laici,  qni  fideinssenmt 
pro  domino  nostro  episcopo  supradicto,  a  fideiossione  absolvet.  Pre- 
terea  ad  cautelam  idem  subrogatos  episcopos  inrabit,  qnod  de  ad- 
ministratione  temporaliam,  de  munitionibus  et  de  castris  se  nnlU- 
tenas  intromittet,  nisi  fldeiussores  Uli  sint  antea  expediti.  üt  antem 
hec  nostra  recognitio  inviolabiliter  observetur,  hoc  scriptum  inde  cod- 
fectnm  domini  nostri  lohannis  episcopi  et  ecclesie  nostre  sigillisrobonri 
fecimus  ad  cautelam.  Datum  Hildensem  anno  gratie  m^'.  ccP.  1^.  tüj^^ 
vi^.  kalendas  aprilis,  pontificatus  sepedicti  domini  nostri  lohaimis 
episcopi  anno  primo. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  203.  BrmehMche 
des  Siegels  des  Bischofs  und  des  Domkapitels. 

1054.  Pfarrer  Witiand  in  Solschen  (Solece)  unter  den  Zeugen 
der  Urk.  des  Bischofs  Widekind  von  Minden  für  Kl.  Wennigsen  beir. 
Ländertausch.  Hannover  1258  März  29  (iüi.  kalendas  aprills). 


1268.  525 

Or.  im  Kgl,  St.-Ä,  zu  Hannover,  Wennigsen  Nr.  39,  Gedr,  v.  Hodenberg, 
Calenberger  ÜB.  Vn,  S.  26  Nr.  39.  Begest  Westf.  ÜB.  VI,  S.  201  Nr.  693.  Vgl 
oben  Nr.  973. 

1055.  Bischof  Johann  beauftragt  den  Pfarrer  Johann  (zu  st. 
Andreas)  und  den  Domherrn  Johann  Volcmari,  die  Klage  des  mag. 
Burchard,  rector  scolarium  ecclesie  sancte  Cruds,  gegen  drei  Bürger 
wegen  Beeinträchtigung  in  seinem  precium  scolasticum  zu  untersuchest 
und  zu  entscheiden.  Hildesheim  1258  April  6  (vüi.  idus  aprilis,  ponti- 
ficatus  nostri  anno  primo). 

Or.  fffi  Kgl.  8t. 'A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  107.  BruchetÜek  des  Siegels 
an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen.  Qedr.  Doebner,  ÜB.  8. 130 
Nr.  260. 

1056.   Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Abt  von  Amelunxbom 
auf  Bitten  des  Bischofs  (Johann),  die  Einkünfte  der  Propstei  des  Moritz- 
Stiftes  ufid  der  Domthesaurarie  fünf  Jahre  lang  zu  Deckung  der  Schulden 
des  Stiftes  einzuziehen.     Viterbo  1258  April  29. 
. .  Abbat!  monasterii  de  Amelongesbemen  Cisterciensis  ordinis  Hil- 
desemensis  ^)  diocesis.     Cum  ex  iniuncto  nobis  apostolatus  officio 
omninm   ecclesiarum   curam   et   sollicitudinem   gerere   teneamar,^) 
libenter  qoantum  cum  deo  possumos  atilitatibus  ipsarum  intendimos 
et  indempnitatibns  precavemus.   Exhibita  siquidem  nobis  venerabilis 
fratris  nostri . .  episcopi  et  dilectorum  flliorum  . .  decani  et  capitnli 
ecclesie  Hildesemensis  petitio  continebat^  quod  bone  memorie  Hen- 
ricns  Hildesemensis  episcopus  predecessor  episcopi  snpradicti  pre- 
fatam  ecclesiam  obligavit  nonnollis  creditoribus  non  modica  pecnnie 
qnantitate,  propter  quod  magno  grayata  est  onere  debitorum;  cuius 
redditns  guerra  per  dnodecim  annos  in  partibns  illis  durante  de- 
strncti  sunt  et  adeo  diminnti,  quod  non  solnm  idem  episcopus  cre- 
ditoribus satisfacere  nequit,  quin  immo  sustentari  non  potest  de 
redditibns  memoratis.   Cum  autem  capitulum  ecclesie  sancti  Mauricii 
Hildesemensis  de  antiqua  et  approbata  et  hactenus  paciflce  obscrvata 
consuetudine  ad  preposituram  ipsius,   cum  eam  vacare  contingit, 
teneantor  eligere  in  eorum  prepositum  aliquem  de  capitulo  ipsius 
ecclesie  Hildesemensis  dictaque  prepositura  et  thesauraria  eiusdem 
Hildesemensis  ecclesie  per  promotionem  ipsius  episcopi  ad  predictam 
Hildesemensem  ecclesiam,  qui  ipsas  olim  obtinuit,  vacare  dicantur, 


1)  B.:  Hadesemensis.       ')  B.:  tenemu:. 


526  1258. 

nos  eorundem  episcopi,  decani  et  capitoli  ecclesie  Hildesem^isis 
supplicationibns  inclinati  circa  eandem  ecclesiam  gereutes  super  hoc 
pie  compassionis  affectam  mandamas,  quatinos  prepositure,  si  ad  hoc 
capitulorum  ipsoram  accedat  assensus,  necnon  et  thesaurarie  pre- 
dictarum  proventas,  si  dictis  episcopo^  decano  et  capitulo  Hildese- 
mensibus  placeat,  per  quinquenniom  ad  tuas  manns  recipiens  pro- 
ventus  ipsos  conyertas  integraliter  in  solationem  huiusmodi  debitorum. 
Contradictores  etc.;  proviso,  quod  prepositnra  et  thesauraria  pre- 
dicte  debitis  non  fraudentur  obsequiis  et  animarom  cura,  si  qua 
ipsis  imminet,  nallatenos  negligatar.  Datum  Yiterbii  iii.  kaleudas 
maiiy  anno  quarto. 

Nach  BegiHerband  26  fol.  136v  Nr,  126  im  Vatikan,  Archiv  (R.)  gsdr. 
We8tf.  ÜB.  V,  S.  280  Nr.  597,  Man.  Germ,  epist.  pont.  III,  444.  Begeti  Bökmtr- 
Winkelmann,  Beg.  imp.  V,  3  Nr,  9168. 

1057.  Süter  Lippold  von  Escherde  schenkt  mit  seinem  Bruder 
Basti  eine  Hufe  in  Achem  dem  KL  Escherde.     1258  Aprü  30. 

Omnibus  presentes  litteras  audituris  Lippoldus  de  Eroberte 
miles  salutem  in  eo,  qui  est  omnium  vera  salns.  Ex  tenore  pre- 
sencium  omnibus  fleri  volumus  manifestum,  quod  mansum  unom  sitiun 
in  Achem  nobis  et  fratri  nostro  Basilio  liberum  et  solutum,  quem 
dominus  Engelhardus  de  Surink  Bertoldo  de  Noyali  ac  Bertoldus 
nobis  et  fratri  nostro  B(asilio)  predicto  domino  Henrico  preposito 
in  Escherte  id  procurante  fldeliter  resignavit,  nos  et  frater  noster 
sepedictus  donavimus  ecclesie  sanctimonialium  in  Escherte,  ut  nostri 
memoriam  habeant  in  suis  orationibus  et  aliis  pietatis  operibus  apud 
deum.  In  quarum  resignacionum  et  donacionis  testimonium^  que  de 
consensu  omnium  heredum  facte  sunt,  presentes  li(tt6)ras  scribi  ec 
sigilli  nostri  appensione  in  perpetuum  munimen  et  memoriam  fecimvs 
communiri.  Acta  sunt  Escherte  in  presen(ci)a  conventus  anno  domini 
millesimo  cc^.  lyiii.,  in  vigilia  apostolorum  Philipp!  et  lacobi. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Eacherde  Nr.  33.  Siegel  des  ÄutsUUen 
an  weissen  geflochtenen  Hanfschnüren  zeigt  die  Schlüssel. 

1058.  Herzogin  Mathilde  von  Braunschweig  bekundet^  dass  das 
Kl.  Wienhaasen  keinen  Vogt  habe,  sondern  dass  allein  der  Bischof  nw 
Hildesheim  sein  Herr  sei.  Lüneburg  0.  J.  (1258)  Mai  2  (in  proximo 
festo  beatorum  apostolorum  Philippi  et  lacobi). 

Qedr.  Orig.  Quelf.  IV,  S.  251.  Das  Datum  ist  auffaUend,  der  2.  Meu  wr 
Himmelfahrt  und  dürfte  wohl  gemeint  sein,  der  4.  war  Sonntag. 


1258.  527 

1050.  Die  Brüder  von  Biewende  bekunden,  dass  ihr  Vater  dem 
Deutschen  Orden  beigetreten  ist  und  diesem  drei  Hufen  in  Lengde 
üb&iragen  hat     Homburg  1258  Mai  14. 

Helmoldus,   Ganzelinus   fratres   de  Biwende   omnibus    hanci) 

litteram  inspecturis  salntem.   Ne  gestarum  rerum  memoria  processu 

temporis  calumpniam  paciatur  et  pereat,  necessarium  est  eam  testium 

assertionibus  et  scripture  testimonio  conflnnari.    Notnm  igitnr  tarn 

presentibns  quam  fnturis  esse  volamus,  qaod  dilectus  pater  noster, 

qui  milicie  salutaris  habitum  Teuthonice  domus  assumpsit,  ob  reve- 

rentiam  Ihesn  Christi  et  sancte  virginLs  Marie  iii  mansos  proprie- 

tatis  in  Lengede  sitos  cum  pratis  et  silvis  et  breviter  omnibus 

attinentiis  ac  omni  iure  domui  eidem  de  nostro  consensu  et  volun- 

tate  duxit  liberaliter  conferendum.   Ut  igitur  facti  eiusdem  memoria 

firma  pennaneat  et  inconvulsa  nee  in  posterum  valeat  inmutari,  de- 

creyimus  hanc  litteram  sigilli  nostri  munimine  cum  diligentia  roborari, 

testibus  qui  hoc  viderunt  et  audiemnt  nichilominus  annotatis,  quorum 

nomina  sunt  hec:  lohannes  de  Hessenem,  Ritsardus  de  Langele, 

Sigebodo  de  Hekelinge,  Hugoldus  de  Roden,  Gereko  de  Silzstede,^) 

Conradus  de  Roden,  Heine  de  Strobeke,  Conradus  de  Biwende  et 

cognatus  suus  Conradus  milites  et  alii  quam  plures.    Acta  sunt  hec 

anno  gratie  millesimo  ducentesimo  quinquagesimo  vüi.,  apud  castrum 

Homburg,  ii.  idus  mai. 

Or.  im  KgU  SL-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  31.  Das  achildflirmige 
Siegel  de»  Helmold,  beschädigt,  zeigt  drei  (2:1)  Birnen  mit  Stengeln. 

lOBO«  Bischof  Johann  überträgt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  Maria- MagdcUenenkloster  drei  Hufen  in  Dingelbe,  (Elvedhe  prope 
Netheloge),  die  ihm  die  Brüder  Luder  und  Albert  von  Uten  aufgelassen 
haben.  Hildesheim  1258  Mai  17  (xyi^.  kalendas  iunii,  pontificatus 
nostri  anno  primo). 

Testes  autem  huius  rei  sunt  Wlradus  prepositus  Montis,  Hart- 
mannus  scolasticus,  Theodericus  cantor,  Sigebodo  de  Scartvelde, 
magister  lohannes  domini  Yolcmari,  Heinricus  de  Dribürch  et  alii 
canonici  nostri,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Theodericus  de  Rot  hinge, 
Bertoldos  Pyl,  Theodericus  de  Barem,  Hermannus  de  Qandershem, 
lohannes  de  Suthterem,  Conradus  de  Elvedhe  milites. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Mar.-Magdal.  Nr.  68.  Siegel  des  Bischofs 
und  des  Domkapitels  an  blauen  und  weissen  Hanffäden. 

^)  Or.  han.        ^  Verbessert  aus  Silsestede. 


628  1268. 

1061.  Bischof  Johann  bekundet,  daas  der  verstorbene  Rr^ypst 
Eberhard  von  Steterburg  anderthalb  Hufen  in  Fummdse  (Vimmelhiuen) 
und  eine  halbe  Hufe  in  Mahnder  (Mandere);  die  Sitter  Konrad  von 
Fämmelse  und  Bertold  von  Mahnder  von  der  Kirche  in  Steterburg  zu  Lehn 
hohen,  für  die  Kirche  erworben  habe,  so  dass  der  Zins  von  den  anderthalb 
Hufen  zur  Bekleidung  der  Nonnen  und  der  von  der  halben  zu  ihrer 
Consolatio  am  Anniversar  des  Schenkers  verwendet  werden  solle.  Hildesheim 
1258  Mai  17  (xyi.o  kalendas  iunii,  pontificatos  nostri  anno  primo). 

Aus  dem  Stederburger  Cop,  I,  135  und  308  im  Landeshauptarckh  2M 
WolfenbüUel. 

1062.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Moritzsüft  zwei  ihm 
resignierte  Höfe  und  zwei  Hausstätten  mit  Mühle  und  Fischerei  in  BeAdn^ 
die  dieses  von  Hermann  von  Bethein  gekauft  hat  Moritzberg  125S 
Mai  18. 

Johannes  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopns  omnibns 
fidelibus  hoc  scriptum  videnübus  salutem  in  domino  cum  dilectione 
patema.  Ne  rebus  gestis  subrepat  oblivio,  scripturam  consnlte 
facimus,  per  quam  rerum  gesta  clarius  elucescant  Ad  noticiam 
itaque  universorum  volumus  pervenire,  quod,  cum  dilecüs  in  Christo 
. .  decano  et  capitulo  ecclesie  sancti  Mauritii  extra  muros  Hildeuse- 
menses  Hermannus  dictus  de  Bethenem  miles  duas  curias  in  viUa 
Bethenem  sitas,  quarum  maior  yidelicet  curia  septuaginta  tria  hab^ 
iugera,  minor  yero  curia  quadraginta  tria^  necnon  et  duas  areas 
cum  iuribus  suis,  que  ethwart  in  theutonico  nuncupantnr,  similiter 
et  molendinum,  quod  Ö  dicitur,  cum  piscatura  eiusdem  herednm 
eins  accedente  consensu  pro  sexaginta  quinque  talentis  Hildense- 
mensibus  publice  vendidisset,  idem  Hermannus  eadem  bona  nobilibos 
yiris  Ludolpho  de  Limbere  et  Heinrico  dicto  de  Lewenrod  comitibiis. 
a  quibus  ea  tenuit  in  feodo^  resignavit.  Preterea  ipsa  eadem  bona 
dictus  Hermannus  lohanni  de  Blanckenburch,  qui  Wegeleve  nunc 
moratur,  a  quo  etiam  illa  bona  habuit,  resignayit  Prefati  vwo 
comites  et  Johannes  predicta  bona,  quia  illa  a  nobis  tenebant^  in 
manus  nostras  nobis  unanimiter  resignarunt  cum  omni  iure,  quod 
ipsis  in  bonis  eisdem  competere  videbatur.  Testes  autem  hnios 
resignationis  sunt  dominus  Hermannus  venerabilis  abbas  de  Lucka. 
frater  Theodericus  conversus  de  Odelem,  Theodericns  cantor,  Hein- 
ricus  de  Brema,  Heinricus  de  Driburch  canonici  nostri,  Heinricvä 
de  Alvelde,  lohannes  Westfalus>  Ludolphus  Corvus,  Hartnuaums 


1268.  629 

canonici  Montis,  magister  Gtodefridos  canonicos  sancte  Grucis,  Ber- 

toldus  Pyl,   Hermannas   de  Stempne,  Berteramnms,   Hermannus, 

Albertus  fratres  dicti  Bok,  Qerrardus  Hokin  milites,  Bodo  de  Hon- 

bürch  filius  Heinrici  de  Honbürch^  lohannes  de  Wlflnge,  Emestus 

de  Bethenem.  Hermannus  de  Reihen,  Conrados  de  Slikem  et  alii 

quam  plnres.   Nos  vero  credentes  niclül  esse  actum,  quamdiu  aliquid 

restaret  agendum,  . .  decano  et  capitulo  sancti  Mauricii,  ecciesiam 

quomm  de  bono  in  melius  desideramus  proficere,  predicta  bona  de 

consensu  ecclesie  nostre  contulimus  pro  remedio  anime  nostre  firmam 

spem  flduciamqne  tenentes,  ut  inde  . .  decano  et  capitulo  supradictis 

temporale  provenit  solatium,  inde  nobis  crescat  premium  apud  deum. 

Testes  quoque  huius  nostre  coUationis  sunt  Ludolphus  prepositus 

maior,   Hartmannus   scolasticus,    lohannes   plebanus,   Theodericus 

cantor,  Sigebodo  de  Scartvelde,  Wlradus  de  Goslaria,  Heinricus  de 

Driburch,  Hildebrandus  de  Uslaria,  comes  Heinricus  de  Lewenrod, 

Ludolphus  de  Borssem,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Ecbertus  camer 

rarius,  Sifridus  de  Ruthenberg,  Hugo  de  Holthusen,  Theodericus  de 

Rothinge,  Theodericus  de  Tossem  et  alii  quamplures.    Ad  exclu- 

dendum  igitur  omnem  dolum  et  omnem  maliciam  falsitatis  presenti 

Scripte  de  hoc  confecto  sigilla  nostrnm  et  capituli  nostri,  que  parem 

vim  habent  cum  testibus,  duximus  apponenda.     Actum  in  Monte 

sancti  Mauritii  anno  gratie  m<>.  cc^.  1«.  viii<^.,  xv^.  kalendas  iunii, 

pontificatus  nostri  anno  primo. 

Or.  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr,  20,  Siegel  des  Bischofs  und 
beschädigtes  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden, 

1008»  Bischof  Johann  überträgt  dem  Moritzstift  zwei  ihm  resig- 
nierte  Hufen  in  Klein-Escherde  zum  Unterhalt  ztreier  vom  verstorbenen 
Stifisherm  Bertramm  eingesetzten  Vikare,     Moritzbei*g  1258  Mai  18. 

lohannes  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  presens 

scriptum  intuentibus  salutem  in  domino  sempiternam.    Ad  noticiam 

fatarorum  et  presentium  volumus  peiTenire,  quod,  cum  Conradus 

miles   frater  Bertoldi  dicti  Pyl  Luppoldo  militi  dicto  de  Antiquo 

foro  dnos  mansos  in  parvo  Escherte  sitos,  quos  ab  eodem  Luppoldo 

tenuit,  resignasset,  idem  Luppoldus  de  Antiquo  foro  dictos  duos 

jnsLnsos  in  manus  nostras  contiuuo  resignavit.    Nos  vero,  ne  nichil 

crederetur  esse  actum,  quamdiu  superesset  aliquid  agendum,  pro 

etema  retributione  predictos  duos  mansos  de  conseusu  capituli  nostri 

contulimus  ecclesie  montis  sancti  Mauritii,  ut  ad  institutionem  domini 

0iid«ik.  UB.  n.  34 


680  1258. 

Berterammi  in  domino  defiiiicti  eiasdem  ecclesie  canonici  de  ipsis 
duobus  mansis  debeant  duo  vicariii)  presbiteri  in  predicta  ec- 
clesia  deservire.  Testes  huius  coUationis  nostre  sunt  Lndolphus 
prepositus  maior,  Vulradus  de  Goslaria,  Theodericus  cantor,  Hart- 
mannus  scolasticus,  Heydenricus  cellerarius,  lohannes  plebanns,  Sige- 
bodo  de  Scartvelde,  Heinricus  de  Driburch,  Hildebrandns  de  üslaria 
canonici  nostri,  Gerardus  decanns,  Ludingems  de  Eemme,  Theode- 
ricus de  flonovere  scolasticus,  Heinricus  de  Alvelde,  lohannes  West- 
falus,  Ludolphus  Corvus,  Gerardus  de  Dreleve,  Hermannus  Holtnikker 
custos,  Hartmannus,  lohannes  Marcolphi,  Volcmarus  Dives  canonici 
Montis,  magister  Godefridus  notarius  noster  canonicus  sancte  CnieiS; 
Heinricus  comes  de  Lewenrodh,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Ludolphos 
de  Borssem,  Ecbertus  camerarius,  Sifridus  de  Rutenberg,  Theodericus 
de  Rodthinge,  Hugo  de  Holthusen,  Theodericus  de  Tossem  milites 
et  alii  quam  plures.  Ut  igitur  ab  hoc  nostro  facto  dubitationis 
scrupulus  auferatur,  presens  scriptum  de  hoc  confectum  sigillis  nostro 
et  capituli  nostri  roboravimus  ad  cautelam.  Actum  in  Monte  anno 
gratie  m^.  cc<>.  1^.  viü^.,  xv^.  kalendas  iunii,  pontificatus  nostri  anno 
primo. 

Or,  im  Kgh  St.-A.  zu  Hannover,  MoiHtzstifi  Nr.  21.  Siegel  des  Biithoft 
beschädigt,  des  Dotnkapitels  zur  Hälfte  fort.    Regest  Doehner  ÜB.  I,  S.  130  Nr.  26L 

1064.  Bischof  Johann  schenkt  mit  Bewilligung  des  DofnkapittU 
detn  Stifte  Gandersheim  den  halben  Zehnten  in  Adenstedt  (Adestessen), 
den  Johann  von  Wunstorf  ^  Kanoniker  in  Gandersheim  ^  von  Dietrich 
von  Gandersheim  gekauft  und  den  dieser  dem  Edeln  Robert  von  Hecken- 
beck (Hakenbeke)  und  dieser  ivieder  dem  Bischof  aufgelassen  hat. 
Hildesheim  1258  Mai  18  (xyo.  kalendas  iunii,  pontificatus  nostri  anno 
primo). 

Testes  autem  huius  nostre  donationis  sunt  Ludolphus  prepositus, 
Heidenricus  cellerarius,  lohannes  plebanus,  Sigebodo  de  Scartvelde, 
Vulradus  de  Goslaria,  Harmannus  dictus  de  Minda  scolasticus, 
Wemerus  prepositus  in  Alsburch,  magister  lohannes  domini  Vole- 
mari,  Heimicus  de  Driborch,  Hildebrandns  de  Uslaria  canonici  nostri. 
lohannes  Westfalus  canonicus  montis  sancti  Mauritii,  Godefridus 
canonicus  ecclesie  sancte  Crucis  notarius  noster,  lohannes  Engdardi 
canonicus  sancti  Andree. 

0  Or.  Tacarii. 


1268.  631 

Or,  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Gandergheim  Nr,  68.  Siegel  dee 
Domkapitels  stark  beschädigt,  von  dem  des  Bischofs  nur  ein  Bruchstück  vorhanden, 
beide  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

1065.  Bischof  Johann  erteilt  edlen,  welche  das  KL  Steterburg 
beim  Neubau  der  Kirche  und  Offizinen  unterstützen,  vierzig  Tctge  Ablass. 
Hildesheim  1258  Mai  18  (xv^.  kalendas  iunii,  pontificatas  nostri  anno 
primo). 

Or,  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Steterburg  Nr,  6.  Beschädigtes 
Siegel  an  roten  und  gelben  Seidenfäden* 

1066.  Bischof  Johann  bestätigt  dem  Moritzstifte  die  Schenkung 
eines  Pfundes  aus  der  Münze  durch  den  verstorbenen  Ritter  Johann  von 
Kemme,  Bruder  des  Kcmonikers  Ludinger,  Hildesheim  1258  Mai  26 
(viio.  kalendas  iunii,  pontificatas  nostri  anno  primo). 

Abschrift  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Moritzstiftes,  Ms,  514  fol,  27  in 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Gedr,  Doebner,  ÜB,  III,  S,  644 
Nachtr,  Nr.  25. 

1067*  Die  Brüder  von  Meinersen  resignieren  dem  Bischof  Johann 
den  Zehnten  in  Wähle.     0.  D,  (vor  1258  Juni  5), 

Beverendo  domino  suo  lo(hanni)  Hildensemensis  ecclesie  epi- 
scopo  L(uthardus)  et  L(uthardns)  fratres  dicti  de  Meinersem  paratam 
semper  ad  eins  obsequia  volnntatem.  Dominationi  vestre  notum 
facimns,  quod  decimam  in  Waletlie,  qnam  a  vobis  habemns,  presenti 
littera  et  per  fratres  de  Gai-snebutle  vestre  gratie  resignamus,  et 
cam  ad  vestram  presentiam  venerimns,  id  idem  tacere  volumns 
mannaliter  viva  voce. 

Or.  im  KgL  St.-Ä,  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr.  201.  Beschädigtes 
Siegel  an  dem  von  der  Ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen,  geschachtet:  SI(QILL)VM 
LVTHARDI  IVNIORIS. 

1068.  Bischof  Johann  überträgt  auf  Bitten  der  Brüder  Ludger 
und  Wedekin  von  Gerstenbüttel  den  Zehntefi  in  Klein -Wähle  (in 
pai-vo  Waledhe),  den  ihm  die  Brüder  Luthard  und  Luthard  von 
Meinersen  resigniert  haben,  dem  st,  Blasiusstift  in  Braunschweig ,  und 
erhält  von  dm  Brüdern  von  Gerstenbüttel  das  Eigentum  von  drei  Hufen 
in  Üfingen  (Vuinge)  und  drei  Hufen  in  Bettmar  (Bethmere).  Poppen- 
burg 1258  Juni  5  (nonas  ianii,  pontiflcatus  nostri  anno  primo). 

Huius  igitnr  rei  testes  sunt  Hartmannns  scolasticns,  Theodericus 
eantor,  celerarius  Hedhenricus^  Vulradas  prepositns  Montis,  Sichbodo 

84* 


532  1258. 

de  Scartvelde,  Wemerus  de  Bortvelde,  et  milites  Heynricas  de 
Lapideo  monte  et  Aswinus  filius  suus,  Ecbertus  kamerarius. 

Or.  im  Landes'nauptarchiv  zu  Wolfenhüttel,  st,  Blasii  Nr.  44.  Sifgel  rf« 
Bischofs  irenig,  des  Domkapitels  stark  beschädigt. 

1060.  Abt  Liidold  und  der  Konvent  des  Godehardiklosfm  ge- 
wahren den  Nannen  in  Hecklingen  Anteil  an  ihren  Gebeten  und  gutäi 
Werkest.  1258  Juni  19  (xiii.  kaleiidas  iulii,  in  die  scilicet  sanctomm 
martirum  Qervasii  et  Prothasii). 

Or,  im  Haus-  und  Staatsarchiv  zu  Zerbst.  Siegel  verloren.  Gedr.  Beckmaii*!, 
Eist.  d.  Fürst  Anhalt  Ilf,  S.  151,  v.  Heinemann,  Codex  dipl.  Anhalt.  //,  Ä  11^ 
Nr.  238. 

1070.  Bischof  Johann  befreit  das  Barth olomäistiß  von  den  An- 
sprüchen rf^r  Erben  des  verstorbenen  Johann  Magnus ,  Bürgers  von 
Sarstedt,  an  den  Zehnten  in  Ahrbergen.     1258  Juni  25. 

lohannes  dei  gratia  Hildensemensis  episcopus  omnibas  presens 
scriptum  inspecturis  salutem  in  domino.  Notum  esse  yolumas  sin- 
gnlis  ac  universis,  quod,  cum  venerabilis  pater  H(enricus)  episcopos 
antecessor  noster  lohannem  dictum  Magnum  civem  de  Sziarstede 
pro  suo  homine  habuisset  et  in  huiusmodi  servitutis  possessione 
idem  mortuus  fuisset,  dictus  episcopus  secundum  consuetudinem 
terre  inter  alias  res,  quas  pro  relictis  et  exequiis  eiusdem  viri 
occupavit,  etiam  decimam  in  Arberge  dicto  viro  ac  uxori  sue  et 
heredibus  a  capitulo  ecclesie  sancti  Bartholomei  in  Sulta  pro  trigintä 
libris  Hildensemensibus  obligatam  occupavit  et  domino  Bninom  de 
Qustede  pro  triginta  libris  iure  pigneris  obligavit.  Cum  igitur  pre- 
positus  sancti  Bartholomei  cum  suo  capitulo  cum  gravi  dampno 
ecclesie  sue  de  prudentum  consilio  ac  nostra  voluntate  iam  dicto 
B(runoni)  de  Gustede  per  advocatum  nostrum  dominum  Ber(toldD]D) 
dictum  Pyl  soluta  summa  predicta  eandem  decimam  redemisset, 
relicta  lohannis  et  heredes  prepositum  et  capitulum  antedictmn 
multis  modis  molestant  indebite  et  infestant,  ins  pigneris,  quod 
prenominatus  episcopus  nomine  lohannis  defuncti  in  eadem  decun^ 
receperat,  contra  iusticiam  repetentes.  Verum  quia  ex  eis,  que 
adeo  publice  gesta  sunt,  veritas  latere  non  potest,  nos  dictum 
prepositum  ac  suum  capitulum  ab  impetitione  heredum  lohannis  pro 
huiusmodi  querela  duximus  absolvendos  dantes  eisdem  presentes 
litteras  in  testimonium  nostri  facti.    Datum  sub  tilia  in  pede  Monü^ 


1258.  533 

in  placito  generali  anno  domini  nfi.  cc®.  P.  viü^.,  vvP.  kalendas  lulii, 
pontiflcatus  nostri  anno  primo. 

Or,  im  Kgl,  St-A,  zu  Hannover,  Bartholowäistift  Nr,  10.  Bruchstück  des 
bischöflichen  Siegels  an  dem  von  der  Urk,  getrennten  Pergamentstreifen,  Gedr. 
Sudendorf,  ÜB.  IX,  S.  49. 

1071«  Burchard  voti.  Wolfenbüttel  und  seim  Söhne  Burchard, 
Ekbert  und  Hermann  bekunden  y  von  Bischof  Johann  die  Hälfte  des 
Schlosses  und  der  Stadt  Peine  zu  Lehn  erhalten  zu  haben,  sodass 
weder  sie  noch  der  Bischof  ohne  die  andere  Partei  jenes  veräussern 
kann  noch  einer  den  andern  deswegen  belästigen  darf.  Hildesheim  1258 
Juni  28  (iiii.  kalendas  iulii). 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover^  Domstift  Nr.  204.  Siegel  Burchards,  Oft 
gedruckt,  zuletzt  Sudendorf  ÜB,  I,  S.  33  Nr.  49,  Asseburger  ÜB.  I,  S.  202  Nr.  292, 
woselbst  die  älteren  Drucke  verzeichnet  sind. 

1072»  Herzog  Albert  von  Braunschweig  schenkt  dem  Kl.  Dorstadt 
eine  Hufe  in  Kalbicht  und  erhält  dafür  von  dem  Edeln  Bertihard  von 
Hagen  eine  Hufe  in  Beinum.     Braunschweig  1258  Juni. 

In  nomine  sancte  et  individne  trinitatis.    Dei  gratia  Albertus 

dux  de  Bruneswic  omnibus  presentibus  et  posteris  in  perpetuum. 

Nc  veritas  calumpniam  patiatnr,  expedit.  ut  processns  negociorum 

fide  testium  et  scripture  memoria  muniantur.    Universis  igitur  tarn 

futuris  qnam  presentibus  innotescat,   quod  ad  preces  uobilis  viri 

domini  Bemardi  de  Indagino,  qui  nobis  obsequiosus  existit,  de  con- 

sensu  fratris  nostri  lohannis  dedimus  et  in  proprium  assignavimus 

conventui  sanctimonialium  in  Dorstat  mansum  unum  situm  in  villa 

Colcbechte  cum  omni  ntilitate  ac  iure,  quo  ipsum  habuimus,  tam  in 

campo  quam  in  agris,  pascuis  et  villa  perpetuo  possidendnm,  reci- 

pientes  tarnen  a  dicto  domino  Beruardo  in  restaurum  nostri  dicti 

mansi  alium  mansum  in  villa  Benem,  sicut  ipse  eum  habebat,  ciiius 

qiiidem  mansi  proprietas  est  versa  vice  apud  nos  et  heredes  nostros 

perpetualiter  permansura.   Verum  ad  consenciendum  predicto  nobili 

eo  facilius  poteramus  induci,  quia  scimus,  (quod)  preces  earum  et 

merita  nobis  in  eteme  vite  subsidium  debeant  suffragari.    Sane  ut 

hoc  factum  nostrum  prefato  conventui  ratum  sit  et  stabile  perseveret, 

presentem   litteram    dedimus    sigilli    nostri    munimine    roboratam. 

Presentes  aderant  huic  facto  Conradus  de  Dorstat,  Luthardus  de 

Meinershem  et  frater  suus  Luthardus,  Hermannus  Hodo,  Heno  de 

Wenethen,  Anno  dapifer  noster  et  Baldewinus  et  Heno  fratres  sui, 


684  1258. 

Bertoldus  de  Godenstede,  lohannes  de  Wetelemestede,  Godefridos 
de  Varsvelde,  lordanis  notarius  noster  et  alii  quam  plures.  Actum 
in  domo  Henrici  Engelhardi  anno  gratie  mOcc^lviiio.,  mense  iunio. 

Or.  im  Archiv  zu  Dorstadt.  Stark  beschädigtes  Siegel  des  Äussieüers. 
liegest  Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  Braunschiceig  II,  S.  81  Nr.  183. 

1078«  Bischof  Volrad  und  das  Domkapitel  von  Halberstadt  ver- 
kaufen dem  Kl.  Marienrode  für  sechs  Mark  den  Zehnten  in  Rade. 
Halberstadt  (1258)  Juli  1  (kalendas  iulii,  pontiflcatus  anno  ÜR). 

Qedr,  ÜB.  des  Kl,  Isenhagen  (Lüneburger  ÜB.VJ,  S.  16  Nr.  34,  Regest  Schmidt, 
ÜB.  des  Hochstifts  Halberstadt  11,  (PubL  aus  den  Preuss.  Staatsarchiven  21)  S,  202 
Nr.  969  a.     Vgl  auch  Isenhagener   ÜB.  Nr.  32,  Ässeburger  ÜB.  I,  S.  202  Nr.  290, 

1074.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Kl.  Demeburg  neun  und 
eine  halbe  ihm  resignierte  Hufen  in  Ottbergen.    Hildesheim  1258  Jtdi  4. 

lohannes  dei  gratia  Hildensemensis  episcopos  omnibos  hanc 
litteram  yidentibus  salntem  in  nomine  salvatoris.  Notnm  esse  voiamus 
et  constare^  quod,  cum  novem  mansi  et  dimidins  in  Othberge  ex 
Theoderici  de  Tossem  militis  et  heredum  suorum  resignatione  nobis 
vacare  cepisset,  nos  eosdem  novem  mansos  et  dimidium  de  consensn 
capituli  nostri  contulimus  pro  remedio  anime  nostre  sanctimonialibos 
in  Demebürch  lohanne  eiusdem  loci  preposito  promovente.  üt  autem 
huius  nostre  collationis  beneflcium  nulli  veniat  in  dnbium,  preseos 
scriptum  de  hoc  confectum  sigillis  nostro  et  ecclesie  ad  cautelam 
fecimus  roborari.  Testes  vero  huius  rei  sunt  Vulradus  prepositns 
Montis,  Hartmannus  scolasticus,  Heidericus^)  cellerarius,  Theodericns 
cantor,  lohannes  plebanus,  Sigebodo  de  Scartvelde,  Heinricns  de 
Driburch,  Halte  de  Weie  canonici  nostri,  magister  Godefridas  cano- 
nicus  ecclesie  sancte  Crucis^  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Ekbertos 
camerarius,  Ludolphus  de  Borssem  et  filius  suus  Everhardus,  Liip- 
poldus  et  lohannes  de  Escherte,  Bertoldus  Pyl,  lohannes  de 
Bemiggerod,  Conradus  de  Elyedhe,  Bruno  de  Gustede,  lohannes  de 
Sudtherem,  Hoyerus  de  Piscina  milites,  Bernardus  de  Antiquo  foro, 
Bertoldus  Krane,  Hermannus  de  Dershem,  Heinricus  Scippe,  Theo- 
dericns de  Rothinge,  lordanis  de  Escherte,  Albertus  de  Osem  servi 
et  alii  quamplures.  Actum  Hildensem  anno  gratie  m^.  cc9.  R  viii^., 
iüi^  nonas  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno  primo. 

Or.  im  Kgl,  St'A,  zu  Hannover,  Demeburg  Nr.  16.  Siegel  des  Bistikefs  und 
Bruchstück  des  Kapitelssiegels.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  ISO  Nr.  262. 

*)  So  das  Or. 


1258.  685 

1079w  Bischof  Johann  übereignet  dem  Kl.  Wienhatisen  den  Zehnten 
in  Oppershausen  (Osbenieshusen),  den  ihm  Ritter  Johann  von  Aden- 
stedt  resigniert  hat  Hildesheim  1258  Jtdi  12  (iiiio.  idus  iulii,  ponti- 
ficatas  nostri  anno  primo). 

Testes  vero  huius  rei  sunt  Wlradus  prepositus  Montis,  Hart- 
mannns  scolasticus,  Thidericus  cantor,  Heidenricas  cellerarius,  Hen- 
ricas  de  Brema  canonici  nostri^  Thidericos  de  Boddinghe,  Ludolfns 
de  Borsam,  Henricas  de  Lapideo  monte,  Hermannas  de  6andersem, 
Bertoldus  Pyl,  lohannes  de  Bemingherode,  Henricus  pincerna,  Thi- 
dericns  de  Tossam,  Hoyeras  de  Piscina  milites. 

Abschrift  des  U.  Jahrhunderts  in  Cop,  IX,  265  S.  13  im  Kgl,  St-A.  zu 
Hannover» 

1076«  Bischof  Johann  schenkt  dem  Blasittsstift  in  Braunschweig 
den  halben  Zehnten  in  Köchingen  (Chochinge)  mit  einer  nausstelle, 
die  ihm  die  BrUder  Luthard  und  Luthard  von  Meinersen  aufgelassen 
haben.  Hildesheim  1258  Juli  22  (xi^.  kalendas  augusti,  pontificatus 
nostri  anno  primo). 

Testes  autem  nostre  donationis  sunt  Valradas  prepositus  sancti 
Mauritii  in  Monte,  Hartmannus  scolasticus,  Theodericus  cantor, 
Heidenricus  cellerarius,  lohannes  plebanus,  Wemerus  prepositus  in 
Alsbürch,  magister  lohannes  domini  Volcmari  Divitis  canonici  nostri, 
magister  GodeMdus  notarius  noster  et  Ludolphus  de  Bruneswic 
canonici  ecclesie  sancte  Crucis,  Heinricus  et  Asquinus  filius  suus 
de  Lapideo  monte,  Bertoldus  Pyl  et  Gonradus  frater  suus,  Hermannus 
Lepel,  lohannes  de  Escherte,  Ludolphus  de  Borssem,  Hermannus 
de  Gandersem  milites. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  st.  Blasii  Nr.  46.  Beschädige 
Siegel  des  Bischofs  und  des  Dotnkapitels,  In  einer  undatierten  Urk.  resignieren 
die  von  Meinersen  dem  Bischöfe  obigen  Zehnten,  Or.  a.  a.  0,  Nr.  45. 

low«  Bischof  Johann  überträgt  dem  Bla»iusstift  in  Braunschweig 
den  dritten  Teil  des  Zehnten  in  Gross -Wohle  (in  maiori  Waledhe), 
den  ihm  Heinrich,  Sohn  des  verstorbenen  Heinrich  voti  Wedtlenstedt 
(Wethlenstede)  resigniert  hat.  Hildesheim  1258  Juli  22  (xi^.  kalendas 
augasti,  pontificatus  nostri  anno  primo). 

Testes  vero  huius  rei  sunt  Vulradus  prepositus  Montis,  Hart- 
mannas scolasticus,  Theodericus  cantor,  Heydenricus  cellerarius, 
lohannes  domini  Volcmari,  lohannes  plebanus,  Wemerus  prepositus 


636  1258. 

in  Alsburch,  Oodefridns  notarius  noster  et  Lndolphas  de  Branswic 
canonici  ecclesie  sancte  Crucis,  Heinricus  et  Asquinus  filios  saus 
de  Lapideo  monte,  Bertoldas  Pyl  et  Conradus  frater  saus,  Hermannns 
Lepel,  lohannes  de  Escherte,  Ludolphus  de  Borssem,  Hermannus 
de  Gandersem  milites. 

Of,  im  Landeehauptarchiv  zu  Wol/enbüttel ,  sL  Blasii  Nr.  47.  Gut  erhaltene 
Siegel  des  Bischöfe  und  des  Domkapitels. 

1078«  Bischof  Johann  überträgt  dem  Moritzstift  drd  Hufen  und 
eine  Hofstätte  in  Machtsum,  die  der  Bürger  Johann  votn  Damme  den 
Grafen  von  Wbhldenberg  und  diese  ihm  resigniert  haben.  Hildesheim 
1258  Juli  27. 

lohannes  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns  omnibns  hoc 
scriptum  inspicientibus  salutem  in  nomine  Ihesn  Christi,  i)  Anc- 
tentica  scriptnra  ideo  consulte  conflcitnr,  at  res  gesta  memoriter 
habeatnr.  Notnm  itaque  sit  presentibus  et  fatnris,  quod,  postquam 
Conradus  dictus  de  Dampmone  civis  Hildensemensis  nobilibus  yiris 
comitibus  de  Wäldenberch  Burchardo  et  Heinrico  fraüibus,  Her- 
manno;  Heinrico  et  Hoyero  fratribus  tres  mansos  et  unam  aream  in 
Mattheisem  libere  resignasset,  iidem  nobiles  viri  comites  de  Wälden- 
berch eosdem  tres  mansos  et  aream  in  manus  nostras  liberaliter 
resignarunt.  Nos  autem  huiusmodi  resignatione  facta  petentibos 
predictis  nobilibus  comitibus  iam  dictos  tres  mansos  cum  area  pro 
remedio  anime  nostre  contulimus  dilectis  in  domino  . .  preposito,  . . 
decano  et  capitulo  montis  sancti  Mauritii,  quos  auctore  domino  in- 
tendimus  semper  speciali  gratia  prosequi  et  favore.  Testes  resigna- 
tionis  comitum  sunt  Ludolphus  prepositus  maior,  Theodericns  de 
Levedhe,  Lodewicus,  Hildebrandus  et  Conradus  fratres  de  Lindedhe, 
Heinricus  de  Iliesen,  Theodericns  de  Redhen,  Heinricus  de  Knistede 
milites  et  alii  quamplures.  Testes  vero  nostre  coUationis  sunt  Vnl- 
radus  prepositus  Montis,  Hartmannus  scolasticus,  Theodericns  cantor, 
Heidenricus  cellerarius,  Heinricus  de  Dribürch,  magister  Godefridos 
notarius  noster  canonicus  ecclesie  sancte  Crucis  clerici,  Heinricas 
de  Lapideo  monte,  lohannes  de  Escherte,  Hermannus  de  Gandershem, 
Bertoldus  Pyl,  Hermannus  Lepel  milites  et  alii  quamplures.  Ut 
autem  hec  nostra  collatio  nuUi  veniat  in  dubium,  presens  scriptum 
de  hoc  confectum  sigillis  nostro  et  capituli  nostri,  de  consensa  caias 
antedicta  collatio  est  facta,  mandavimus  roborari.  Actum  Hildenseoi 

')  Or.  Xpicti  mit  dem  Ahkürzungsstrich  darüber. 


1268.  537 

anno  gratie  m^i  cc^.  lo.  vüR^  vi^.  kalendas  augusti,  pontificatus  Dostil 
anno  primo. 

Or,  im  Kgl.  SU-Ä,  zu  Hannover,  Moritzstifl  Nr.  22,  Siegel  des  Bischofs  und 
des  Domkapitels,  liegest  Doebner,  ÜB,  I,  S,  131  Nr,  263,  Die  Rcsignationsurk, 
der  oben  genannten  fünf  Grafen  mit  den  genannten  Zeugen  a,  a,  0,  Nr,  23,,  d,  d. 
1258  ohne  Tagesangabe,    Die  fünf  Siegel  beschädigt. 

1079«  Bischof  Johann  erteilt  allen,  welche  zur  Herstellung  der 
durch  Alter  baufällig  gewordenen  Oebäude  des  Maria-Magdalenenklosters 
beitragen,  vierzig  Tage  Ablass,  Hildesheim  1258  Juli  28  (v^.  kalendas 
augusti,  pontificatus  nostri  auno  primo). 

Or.  im  Kgl,  St.'A,  zu  Hannover,  Mar.-MagdaL  Nr,  69.  Siegel  verloren. 
CIrk.  beschädigt.    Regest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  131  Nr,  131  Nr.  264. 

1080*  Rat  und  Bürger  von  Bramischtveig  bekunden,  dass  die 
Wittwe  des  Hennann  Holtnicker  drei  Hufen  bei  Timmerlah,  die  dein 
Kreuzstift  zinspßichtig  sind,  käuflich  erworben  habe.  Braunschiveig 
1258  Juli. 

Honorabilibus  dominis  L(udolfo)  decano  ecclesic  saucte  Cinicis  Hil- 
densemensis  totiqae  capitulo  eiusdem  loci  consules  et  burgenses  civitatis 
Brnniswicensis  bonam  ad  eorum  beneplacita  voluntatem.  Notam  esse 
volamus,  quod  domiua  Elizabeht  vidua  domini  Hermanni  Holtnikker 
constitnta  coram  nobis  recognoyit,  quod  consentientibus  vobis  et  de 
bona  volnntate  vestra  comparaverit  sibi  et  iustis  heredibus  suis  tres 
mansos  sitos  ad  villam  Tymberlo  iuxta  Bruniswic  solventes  ecciesie 
vestre  singulis  annis  unum  talentum  et  xv  denarios  iu  festo  Mychaelis 
sine  difficultate  qualibet  persolvendos.  Becognovit  etiam  iam  dicta 
domina,  quod  ipsa  et  heredes  sui  iam  dictos  mansos  quiete  possi- 
debunt  y  qnamdiu  ecciesie  vestre  iam  dictum  censum  persolveririt 
expedite  in  tcrinino  siipradicto.  Cavit  etiam  coram  uobis  pro  se  et 
heredibus  suis,  quod  eosdem  mansos  inter  diversas  personas  non 
divident,  ne  nuncius  ecciesie  vestre  iam  dictum  censum  cogatur 
exigere  a  diversis.  Ne  igitur  super  liiis  in  posterum  dubitetio  oriatur, 
presens  scriptum  inde  confectum  sigillo  nostre  civitatis  duximus 
roborandum.  Datum  Bruniswic  anno  domini  m^.  cc^.  R  viü^.,  mense 
iulio. 

Of'.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  108.    Zerbrochenes  Stadtsiegel, 
Gedr.  Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  544  Nr.  *1S3. 

1081.  Bischof  Johann  bekundet,  dass  Konrad  und  desseti  Schwestern 
mit  ihren  Söhnen  allen  Ansprüchen  an  drei  Hufen  in  Oedelum  entsagt 


688  1268. 

und  in  die  Hände  der  Ritter  Konrad  von  Elbe  und  Justaz  versprochen 
haben,  das  KL  Loccum  derentwegen  nicht  weiter  zu  belästigen.  Sarstedl 
(Chyarstede)  J258  August  26  (vii.  kalendas  septembris,  pontificatas 
üostri  anno  primo). 

Presentes  vero  erant lohannes  Westfalus  canonicus  Montis^ 

inagister  Godefridus  canonicus  ecclesie  sancte  Crucis,  lohannes  cano- 
uicus  sancti  Andree  Hildensemensis,  lohannes  sacerdos  dictus  Hud- 
dissein,  lohannes  de  Escherte^  Gonradns  de  Elvede  et  Gonradns 
fllins  eins,  lustatios  milites,  Olricus  de  Olem,  Gerardus  camerarius, 
Bodo  et  Wedekinus  camerarii,  Ludolphus  de  Boltessem,  Borchardos 
de  Wackerwinckele,  Ernestus  Hake  servi. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Loceum  mit  dem  beschädigten  Siegel  des  Bist^fi, 
Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB.  III,  S.  140  Nr.  201. 

1082.  Bischof  Johann  schreibt  an  die  Äbtissin  Ida  von  Herford. 
Poppenburg  1258  September  5  (?  nonas*)  septembris,  pontificatns 
nostri  anno  primo). 

Vgl.  Westfäl.  ÜB.  IV,  S.  406  Nr.  756  das  Nähere.  Der  hthaU  des  Sckreihens 
ist  nicht  erhalten. 

1088.  Bischof  Johann  vertauscht  mit  dem  Domkapitel  Tafelgüter 
gegen  Güter  in  Gielde,  Ödelum  mid  Wehre.  Hüdesheim  1258  Sep- 
tember 11. 

lohannes  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopns  universis 
presentem  litteram  andituris  salntem  in  omnium  salvatore.  Qae 
gernntur  a  viiis  prudentibus,  ne  qua  possint  attemptari  calumpnia, 
litterarum  solent  testimonio  perennari.  Noverint  itaque  tarn  pre- 
sentes quam  posteri,  quod,  quia  nonnunquam  secondum  diTersos 
Situs  bonorum  diversi  plusve  minusve  utilitatis  recipere  poteriint 
ab  eisdem,  deliberacione  diligenti  prehabita  et  utilitate  tarn  nostra 
quam  ecclesie  nostre  evidenti  pensata  cum  capitulo  nostro  ad  nostram 
tandem  in  hac  parte  voluntatem  et  consilium  inclinato  commutacionem 
bonorum  facere  decrevimus  subscriptorum.  Nos  itaque  ipsi  capitulo 
bona  nostra  ad  mensam  episcopalem  pertinencia  videlicet  dedmam 
in  Reiden  et  ibidem  allodium  de  quatuor  mansis  et  sex  mansos 
litonum  in  commutacione  pro  aliis  bonis  infra  scriptis  ad  ipsum 
capitulum  spectantibus  assignamus  et  dimittimus  libera  et  soluta  ab 
eodem  pleno  iure,  quemadmodum  nos  possedimus,  perpetois  tem- 


0  Cop.  nono. 


1258.  689 

poribns  possidenda.  Litones  etiam  cum  dictis  mansis  ad  capitulnm 
transire  debent  et  eodem  iure  quo  litones  prepositure  maioris  amodo 
censebuQtur.  Hec  autem  sunt  bona  ad  prebendam  fratrum  perti- 
oencia,  que  in  commutacione  pro  predictis  bonis  assignatis  eisdem 
recipimus  nostris  de  cetero  usibus  applicanda  videlicet  quatuor 
mansi  in  Gelede,  quinque  mansi  in  Odelem  et  bona  eomm  in  Werre. 
In  cuius  commutacionis  testimonium  presentem  litteram  scribi  et 
sigillis  nostro  et  ecclesie  nostre  fecimus  communiri.  Acta  sunt  hec 
Hildensem  in  die  beatorum  martirum  Prothi  et  lacincti  anno  domini 
mülesimo  ccPlviü^.  presentibus  prelatis  et  canonicis  nostris  Hartmanno 
scolastico,  Hedenrico  cellerario,  lohanne  plebano  sancti  Andree, 
Henrico  dicto  de  Brema  sacerdotibus,  Volrado  preposito  montis 
sancti  Mauricii,  Theoderico  cantore,  Sibodone  de  Scartvelde,  Henrico 
de  Sealkenberge,  preposito  Wemero  de  Alsburch,  magistro  lohanne 
domini  Wolcmari  diaconibns,  Henrico  de  Driburch,  Hermanne  de 
Woldenberg,  Hildebrando  de  Uslaria,  Hermanne  de  Dasle  et  magistro 
Leonio  et  aliis  quampluribus  subdiaconibus,  laicis  vero  Henrico  de 
Lapideo  monte,  Ecberto  camerariO;  Ludolfo  de  Borshem,  Bertoldo 
dicto  Pil. 

Or,  im  Kgl,  St.-A,  zu  Hannover,  Dotnstift  Hildesheim  Nr,  205.  Siegel  des 
Bischofs  und  Bruchstück  des  Siegels  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seiden- 
fäden.   Regest  Doehner,  ÜB,  /,  8. 131  Nr.  265, 

1084.  Bischof  Johann  überträgt  dem  KL  Riddagshausen  sechszig 
Morgen  in.  Farmsen  (Vermerssen),  welche  die  Brüder  Johann  und 
Eckehard  von  Bilm  (Bilnem)  der  Jutta,  Wütwe  des  Bertold,  de  Antiquö 
/o9'o,  und  deren  Tochter  Bertha,  und  darauf  diese  ihm  aufgelassen 
haben.  Pappenburg  1258  September  12  (ii.  idus  septembris,  pontifi- 
catus  nostri  anno  primo). 

Testes  huius  rei  sunt  lohannes  Westfalus  canonicns  Montis, 
magister  Godeftidus  canonicns  ecclesie  sancte  Crucis,  lohannes  cano- 
nicns sancti  Andree,  Ecbertus  camerarius,  Aswinus  de  Lapideo  monte, 
Heinricas  Grubo,  Gerardus  de  Lutthere,  Gerardus  et  Bodo  camerarii. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenhüttelf  Riddagshausen  Nr.  132.  Be- 
schädigte Siegel  des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden. 

lOHS»  Anno,  Brost  des  Herzogs  von  Brau7ischiveig ,  gibt  dem 
Bischof  Johann  als  Ersatz  für  einen  Hof  in  Ofensen  einen  Hof  mit 
drei  Hufen  in  Thiede  und  die  Vogtei  über  eine  andere  Hufe.  0.  D. 
(zu  1258  September  27). 


540  1268. 

Omnibas  hoc  scriptum  videntibas  vel  visnris  Anno  dapifer  daci£ 
de  Brnneswic  cum  obsequio  promtam  et  bonam  ad  omnia  yoluntatem. 
Notum  Sit  omnibas  hoc  scriptam  videntibas  et  presenti  littera  pro- 
testamar,  qaod  nos  venerabili  domino  uostro  lohanni  Hildensemensi 
episcopo  in  restaarum  carie  Offenhasen;  quam  dominus  noster  epi- 
scopus  nobis  dedit  et  nos  eam  pro  salute  anime  patrui  nostri  Balde- 
wini  de  Blankenborh  et  etiam  pro  nostre  anime  salute  damus  claustro 
WinhuseU;  damus  curiam  nostram  sitam  in  villa  Thithe  cum  tribus 
mansis  propriis  ad  eandem  attinentibus  et  advocatiam  de  uno  manso 
extra  curiam  sitam,  que  non  attinet  ad  curiam  supradictam,  sicnt 
nos  et  heredes  nostri  habere  hactenus  consweyerunt.  Ne  autem 
aliquis  hanc  bonam  nostram  yoluntatem  super  hoc  facto  infringere 
valeat  yel  mutare,  hanc  litteram  inde  conscriptam  sigillo  nostro 
fecimus  conflrmari.  Et  sicut  illa  de  yestra  gratia  habuimus  bona, 
ita  ista  bona  de  yestra  yolumus  gratia  obtinere. 

Or.  im  KgL  St.-Ä,  zu  Hannover,  Domstiß  Hildesheim  Nr.  202,  Beschädigtes 
Siegel  des  Ausstellers  an  dem  von  der  Urk,  geschnittenen  Pergament^treifmp  zeigt 
rechts  springenden  Hirsch  mit  Decke  auf  dem  Bücken:  f  SIGILL  .  ANNONIS  . 
DA DVClö.DB.BR... . 

1086.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Kl.  Wienhausen  den  Zehnten 
in  Gross-  und  Klein- Eicklingefi  (in  duabus  yillis  Ecleghe)  und  den 
halben  Zehnten  in  Habighorst  (Hayekhorst) ,  die  ihm  Hermann  von 
Ellessen,  und  einen  Hof  in  Offensen  (Oflfenhusen),  den  ihm  Anao^  Drosi 
des  Herzogs  von  Braunschtveig,  resigniert  hat.  Hildesheim  1258  S<5p- 
teinber  27  (v^.  kalendas  octobris,  pontificatus  nostri  anno  piimo). 

Testes  —  sunt  Wlradus  prepositus  Montis,  Hartmannus  scolasticos, 
Heidenricus  cellerarius,  Voltwinus  prepositus  Angarie  canonici  nostri, 
Johannes  Westfälus  cauonicus  Montis,  magister  Godefridns  canonicus 
sancte  Crucis,  Heinricus  et  filius  suus  Asquinus  de  Lapideo  monte, 
Ecbertus  camerarius,  Hermannus  de  Ganderssem,  Bertoldos  Pjl, 
Heinricus  pincerna,  Gerardus  de  Lutthere  milites. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Wienhausen,  Nr.  51,  Beschädigfes  Siegel  des  Bischof* 
und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Hermann  von  Ellessen 
resigniert  die  Zehnten  dem  Bischof  Johann  und  teilt  die  Resignation  dem  Domt- 
kapitel  mit  in  undatierten  Urkunden,  Abschrifi  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  IX, 
265,  S.  19  bez.  20  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover. 

1087.  Bischof  Johann  verkauft  dem  neuen  Hospital  m  Ga^ar 
fünf  Hufen  in  Gross  -  Wehre  (in  magno  Wen^e)  auf  Veranlassung  df$ 


1258.  541 

Heinrich  von  Dornten  (Dhoniedhe).  Hildesheim  1258  Oktober  16 
(xyii<>.  kalendas  novembris,  pontificatus  nostri  anno  primo). 

Testes sunt  Reinnerus  decanus,  Alexander  scolasticus, 

Bertoldus  Honestus,  magister  Fredericus  dictus  de  Brema,  lohannes 
dictus  de  Gosa  canonici  beati  Mathye,  lohannes  fori,  Heinricus 
sancti  lacobi,  Heinricus  sancti  Stephani  ecclesiarum  rectores  in  Gos- 
laria,  magister  Godefridus  notarius  noster  canouicns  ecclesie  sancte 
Crucis  in  Hildensem,  Bertoldus  et  Ainoldus  fratres  dicti  de  Gowish, 
Heinricus  de  Lapideo  monte,  Bertoldus  Pyl,  Conradus  advocatus  dictus 
de  Piscina,  Olricus  et  lohannes  fratres  de  Bylsten,  Godescalccus 
sacerdos  de  Dhomede. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Goslar»  Siegel  des  Bischofs  und  des  Domhapitels  an 
roten  und  gelben  Seidenfäden,     Gedr.  Bode,  ÜB.  II,  S.  140  Nr.  48. 

1.0HHm  Herzog  Albert  von  Braunschweig  verspricht  in  Gegemcart 
des  Bischofs  W(olrad)  von  Halberstadt  und  des  Markgrafen  Johann 
von  Brandenburg  dem  Bischof  Johann  Sicherheit  für  seine  Person  und 
sein  Eigentum  bis  zum  Sonntage  nach  Pfingsten  (Juni  8)  und  schliesst 
hierin  deti  Burchard  von  Wolfenbiittel,  Johann  von  Esche^rle  und  Ekbert 
von  Lutten'  ein.  Braunschireig ,  im  Egidienkloster  1258  Dezember  17 
(xvi.  kalendas  ianuarii). 

Abschrift  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11,  S.  599  Nr.  1098  im  KgL  St.-A.  zu 
Hannover.  Gedr.  Sudendorf  ÜB.  l  S.  34  Nr.  51,  Asseburgei^  ÜB.  /,  S.  203  Nr.  293, 
teoselbst  die  alleren  Drucke  r einzeichnet  sind. 

1089.  Das  KL  Bingelheim  verkauft  dem  Heinrich  von  Steinberg 
zwei  Hufen  in  Esbeck.     1258. 

Gerhardus  dei  gratia  abbas  totusque  conventus  in  Kinglem 
Omnibus  fidelibus  tarn  presentibus  quam  futuris  hoc  scriptum  in- 
taentibus  in  eo,  qui  salus  omnium  est,  salutem.  Ea,  que  geruntur 
in  tempore,  ut  rata  et  inconvulsa  permaneant,  scripturamm  debent 
testimonio  conflrmari.  Unde  yobis  notum  esse  volumus,  quod  nos 
unanimi  consensu  duos  mansos  in  Esbeke  sitos,  ecclesie  iiostre 
pertinentes  domino  Henrico  de  Steinberge  pro  decem  talentis  cum  i) 
omni  iui*e  et  attinentiis  vendidimus  ipsi  et  suis  heredibus  perpetuo  ^) 
possidendos.  Ne  igitur  super  eo  inposteruni  alicuius  erroris  oriri  possit 
scnipnlus,  hanc  paginam  ad  hec  conscriptam  sigillorum  nostrorum 
duximus  munimine  roborandani.    Testes  huius  rei  sunt  Gerhardus 


*)  Cop.  in.        2)  (jQp^  perpeta. 


542  1258. 

abbas  in  Kinglem,  Heuricas  abbas  in  Cella,  Thidericns  prior,  Gode- 
fridus,  Florentins  monachas^)  in  Binglem.  Acta  sunt  hec  anno 
domiui  millesimo  duceutesimo  quinquagesimo  octavo. 

Abschrift  des  15,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Abtes  Heinrich  Winschius  im 
Archiv  zu  Ringelheim  S.  75.  Gedr.  Falke,  Tradit.  Corb.  addit.  S.  891.  Regest 
Bode,  ÜB.  II,  S.  149  Nr.  55. 

1090.  Ludolfvon  Ahrbergen,  einst  Priester  im  Alten  Dorf  bei  Alfeld, 
verspricht^  dem  Kl.  Lamspringe  alle  Ausgaben  an  den  ihm  von  diesem  auf 
Lebe^iszeit  übertragenen  Gütern  in  Warzen  zu  ersetzen.     Alfeld  1258. 

Ludolfus  sacerdos  Veteris  ville  apud  Alvelde  quondam  dictns 
de  Areberge  omuibus  hoc  scriptum  iuspicientibus  salntem  in  domino. 
Tenore  presentium  protestor,  quod  ego  omnes  expensas,  qnas  in 
bonis  ecciesie  de  Lamspringe  sitis  in  Wardessen  michi  ab  eadem 
ecclesia  temporibus  vite  mee  assignatis  in  ediflciis  sive  in  aliis  ntili- 
tatibus  fecero  vel  quicquid  post  mortem  meam  in  eisdem  bonis  ex 
parte  mei  inventum  fiierit  sive  in  2)  pecudibus  sive  in  aliis  quibos- 
cumque  fructibus,  totaliter  iam  dicte  ecciesie  pro  remedio  meonim 
peccaminum  assignavi.  Ne  autem  cuiquam  veniat  in  dubium,  hanc 
cedulam  sigillis  domini  Ar(noldi)  plebani  in  Alvelde  et  ipsins  ciri- 
tatis  supplicavi  firmiter  roborari.  Datum  in  Alvelde  anno  domini 
mOcc^lviü^.  Eecognosco  etiam,  quod  de  eisdem  bonis  singulis  annis 
ad  coquinam  dominarum  ipsius  conventus  quatuor  solidos  teneor 
ministrare.  Testes  s)  Arnoldus  plebanus  in  Alvelde,  Hinricas  de  Holt- 
huseu,  Wolterus  de  Wardessen  plebani,  Conradus  Spado,  Ludegerns 
de  Veteri  villa  et  fratres  Bertoldus  et  Bertoldus  de  Westvelde  milites, 
Olricus  Claro  et  frater  suus  Tidericus,  Wrowinus  de  Westvelde, 
Bemardus  burgenses  in  Alvelde. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  26.  Siegel  des  Pfarrers 
und  de7'  Stadt  Alfeld  icenig  beschädigt. 

1091.  Der  Rat  von  Braunschweig  bekundet,  dass  Frau  Wemeco 
dem  Kl.  Dorstadt  eine  Badestube  auf  dem  Werder  im  Hagen  (stapam 
in  Indaginis  insula  constructam)  unter  der  Bedingung  überlassen  hat, 
dass  es  ihren  drei  Nichten  Mathilde,  Wemeke  und  Gertrud,  Notmen  in 
Steterburg,  jährlieh  ein  Pfund  zahle,  ebenso  ihren  anderen  drei  Niehien 
Margarete,   Elisabeth  und  Gertrud,  Nonnen  in  Dorstadt,  und  dass  ts 

')  Soll  tcohl  monachi  heissen.  *)  in  über  der  Zeile.  ')  Von  hier  ab  ivr 
anderer  Hand  und  mit  dunkelerer  Tinte. 


1258.  543 

nach  deren  Tode  diese  beiden  Pfund  zur  Comolatio  und  zu  ihretn  und 
ihres  ff)  Mannes  Konrad  Anniversar  am  2.  Mai  verübende.     1258. 

Gr.  im  Stadtarchiv  zu  Braunschireig.  Gedr,  Hänselmann^  ÜB.  der  Stadt 
Braunschtceig  II,  S,  77  Nr,  175. 

1092.  Bischof  Johann  verkauft  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dein  KL  Loccum  fünf  Hufen  in  Oedelum,  von  denen  drei  zur  Pfründe 
der  Domherrn  und  zwei  den  Scholaren  gehören,  und  die  er  für  Oüter 
in  Reihen  von  den  Domherum  eingetauscht  hat;  eine  Hufe  davon  hatte 
Rathardus  (von  Oedelum)  dem  Burchard  von  Wolfenbüttel  und  dieser 
dein  Bischof  resigniert,  eine  andere,  zur  Kleinen  Grafschaft  (comitia 
Dostra  minor)  gehörige,  war  vom  Grafen  Konrad  (von  Wunstorf)  ge- 
kauft und  dem  Bischof  von  Johann  und  Christian  aufgelassen  worden. 
Im  Dom  zu  Hildesheim  1258  (pontificatus  nosti'i  anno  secundo). 

Hnius  rei  testes  sunt  Heithenricus  cellerarias,  Johannes  ple- 
banns,  Hartmannus  scolasticus,  Heinricns  de  Brema  sacerdotes, 
Sibodo  de  Scartvelde,  Heinricns  de  Scalkenberch,  Thidericus  cantor 
de  Adenoys,  Heinricns  de  Veteri  foro,  prepositus  Wernerus  de  Bort- 
velde,  magister  Johannes  fllius  domini  Volcmari,  Volradns  prepositus 
sancti  Mauricii  dyaconi,  Heinricns  de  Driburch,  Hermannns  de  Walden- 
berch,  Otto  de  Eversten,  Hermannns  de  Dasle,  Bemardus  de  Dorstat,*) 
lasarius  de  Harlungesberg,  Heinricns  Mortarius,^)  magister  Leonius 
subdyaconi,  omnes  canonici  maioris  ecclesie,  Heinricns  miles  de  Monte 
lapideo,  Ekbertus  camerarius,  Ludolfus  de  Borsem,  Bertoldns  Pil, 
lohannes  de  Snthrem,  Conradus  de  Bernrothe  milites. 

Or.  im  Archiv  des  KU  Loccum.  Siegel  des  Bischofs  und  des  Domkapitels 
an  roten  und  grünen  Seidenfäden.  Gedr.  Grupen,  Orig.  Ilannov.  S.  47,  Assehurger 
ÜB.  I,  Ä  204  Nr.  294,  v.  Hodenberg,  Calenherger  ÜB.  III,  S.  133  Nr.  193,  encähnt 
Westfäl.  ÜB.  VI,  S.  208  Nr.  707,  Regest  Doebner  ÜB.  I,  S.  131  Nr.  266.  Die 
Resignation  des  B.  v.  Wolfenhüttel  a.  a.  0.  8.  132  Nr.  192,  Assehurger  ÜB.  I,  S.  205 
Nr.  295.     Ueber  die  Kleine  Grafschaft  vgl.  Lüntzel,  die  ältere  Diöcese  Hild.  S.  112. 

lOOS.  Dechant  Gerhard,  Scholaster  Dietrich  und  das  Kapitel  des 
Moritzstiftes  genehmigen,  dass  Bischof  Johann  als  Venvalter  ihrer  Propstei 
dem  Kl.  Loccum  einen  Hörigen  übereignet.     0.  D.  (1258). 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum,  Siegel  verloren.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Cahnberger 
ÜB.  IIL  S.  134  Nr.  194. 

1094«  Die  Junker  von  Pyrmont  bekunden,  dem  Grafen^  von  Eber- 
stein  nur  eine  Hufe  in  Altersheim  verkauft  zu  haben.     0.  D.  (1258). 

1)  Or.  Dorsten.        ^)  So  das  Or.  statt  Mortificator. 


544  1259. 

Nos  Hermannas  et  Hildeboldas  fratres  cognatasque  noster  Con- 
radus  dicti  domicelli  de  Perrement  tenore  presenti  publice  protestamor, 
nos  nuUa  bona  in  Elersen  excepto  uno  manso  comiti  Ottoni  de 
Eversteine  vendidisse.  Si  aatem  fratres  de  Amelungirbome  in  dicta 
curia  eorum  aliqua  alia  bona,  que  ad  nostram  hereditatem  pertineant, 
preter  supradictum  mansum  possident,  illorum  proprietatem  a  nostris 
progenitoribus  diu  ante  nostra  tempora  possederunt,  sicut  in  privi- 
legiis  ipsorum  manifestius  .contineri  credimus  ex  antiquo. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop,  des  Abtes  Heinrich  Wirsehius  im 
A^'chiv  zu  ]i Ingelheim  S,  65.  Darauf  die  Bemerkung:  Obgesetzter  Brief,  daran 
wenig  gelegen,  kumpt  nicht  diesem,  besonder  dem  closter  Amelunksbom  zw,  tu  s.  tr. 
Wegen  der  Datierung  vgl.  Westfäl.  ÜB.  IV,  S.  411  Nr.  768,  t».  SpiUker,  Oest^  der 
Gr.  von  Eberstein,  ÜB.  Nr.  112. 

1095«  Bischof  Volrad  von  Halberstadt  tauscht  mit  dem  Abt  Ernst 
des  Michaelisklosters  Ministerialen.     Langenstein  1259  Februar  1. 

Volradus  dei  gratia  Halberstadensis  ecclesie  episcopus  universis 
fidelibus  hoc  scriptum  visuris  eterue  felicitatis  augmentum.  Tenore 
presencium  volumus  esse  notum,  quod  nos  Eylikam  et  fratrem  eias 
Theodericum  dictum  Kage  ministeriales  nostre  ecclesie  lege  commn- 
tacionis  dedimus  venerabili  viro  Emesto  abbat!  sancti  Michahelis 
in  Hildensem  in  ministeriales  ecclesie  memorate  recipientes  Theo- 
dericum dictum  Hake  donatum  nobis  et  nostre  ecclesie  ab  eodem 
abbate  in  concambium,  ut  gaudeat  libera  libertate,  qua  ministeriaies 
nostri  gaudere  noscuntur.  Ut  autem  hec  commutacio  permaneat 
inconvulsa,  eam  conscribi  fecimus  et  sigilli  nostri  munimine  roborari. 
Datum  Langensten  anno  domini  m^.  c(fi.  lix<>.,  kalendas  febmarii, 
pontificatus  nostri  anno  quarto. 

Or.  im  Kgl.  St.-A,  zu  Hannover,  Michaeliskl.  Nr.  54.  Beschädigtes  Siegel 
des  Bischofs  an  dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 

1096«  Kanoniker  Ludolf  Comts  des  Moritzstift^s  verkauß  dem 
Stifte  die  Hälfte  seiner  Kla%istralkurie.     1259  März  21. 

Ludolfus  dei  gracia  canonicus  ecclesie  sancti  Maurieii  apnd 
Hildensem  dictus  Corvus  omnibus,  quibus  hoc  scriptum  fnerit  ex- 
hibitum,  salutem  in  domino.  Notum  esse  cupio,  quod  tractato  habito 
cum  decano  et  aliis  fratribus  meis  yendidi  ecclesie  sancti  Maoricü 
unam  partem  curie  mee  claustralis  pro  sex  libris  Hildensemensib 
monete,  quas  olim  dederat  pro  remedio  anime  sue  bone  memorie 
domrna  lutta  dicta  de  Brema  ad  mandatum  in  cena  domini  in  nostra 


1269.  545 

ecclesia  peragendam.  Yeram  dominus  Qherardas  decanus  et  capitolum 
ecclesie  mee  de  ananimi  consensa  eandem  partem  a  me  venditam 
michl  locaverant  pro  zii  solidis  singolis  annis  exsolyendis,  ita  quod 
ego  vel  qnicumqne  pro  tempore  eandem  curiam  habuerit,  iam  dictos 
duodecim  solidos  persolvat  in  cena  domini  ad  mandatum  dominicum 
celebrandum.  Actum  in  capitulo  nostro  anno  domini  m^.  cc^.  lix^., 
xii.  kalendas  aprilis,  pontificatus  domini  lohannis  HildeDsemensis 
episcopi  anno  secundo. 

Absehriß  des  14,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Moritzstifles,  Ms.  514  foL  15v 
in  der  Beverinischen  Bibliothek. 

1097.  Bischof  Johann  schenkt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  Äbte  Thetmar  und  dem  Kl.  Isenhagen  den  Ort  Marienrode  (Baken- 
rodhe)  mit  Gebäuden  und  24  Hufen  und  den  Zehnten,  damit  sie  nach 
Entfernung  der  unverbesserlichen  ("Augustiner-)  Mönche  ein  Cisterzienser- 
kloster  daselbst  errichten,  und  befreit  ihre  Oüter  von  aller  Vogtei  und 
allen  Diensten.  Hildesheim  in  synodo  nostra  1259  März  24  (ix^. 
kalendas  aprilis). 

Or.  im  Kgl.  8t.'A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  16.  Siegel  des  Bischofs 
von  den  roten  Seidenfäden  abgefallen,  Siegel  des  Domkapitels  nebst  Befestigung 
verloren.  Oedr.  Marienroder  ÜB.  S.  35  Nr.  22,  nach  Cop.  ÜB,  des  hist.  Vereins 
für  Niedersachsen  /,  S.  36  Nr.  32,  Leuckfeld,  Antiquit.  Poeld.  S.  106,  Hartzheim, 
Concüia  lU.  S.  587.    Regest  Lüneburger  ÜB.  V,  S.  15  Nr.  33, 

1098«  Bischof  Johann  bekundet,  dass  Hermann  von  Bethein  zwei 
Morgen  in  Bethein  als  den  Rest  seiner  sämüichen  dem  Moritzstift  früher 
verkauften  Besitzungen  daselbst  dem  Moritzstift  ebenfalls  verkauft  und 
auf  die  Gesamtheit  der  Oüter  verzichtet  hat.     1259  März  31. 

Johannes  dei  gratia  Hildensemensis  episcopns.  Omnibns  hoc 
scriptum  visuris  perpetuam  in  Christo  salutem.  Tam  futuris  quam 
presentibus  volumus  esse  notum,  quod,  postquam  Hermannus  de 
Bethenem  miles  de  consensu  heredum  suorum  . .  decano  et  capitulo 
ecclesie  montis  beati  Mauritii  vendidisset  universa  bona  sua,  que 
habebat  in  yilla  Bethenem  in  agris,  nemoribus  et  in  pratis,  duo 
iugera,  sicut  idem  Hermannus  assemit,  yenditorum  bonorum  inyendita 
remanserunt.  Predicti  yero  decanus  et  capitulum  metuentes,  quod 
propter  illa  duo  iugera  deberet  eis  per  heredes  ipsius  Hermauni 
tempore  successiyo  incomodum  proyenire,  dederunt  pro  dictis  duobus 
ingeribus  unum  talentum  eidem,  ut  nichil  communitatis  haberent 
cum  eo  in  bonis  superius  memoratis.    Et  ne  nichil  crederetur  esse 

HUddih.  ÜB.    n.  85 


546  1259. 

actum,  quamdin  aliquid  restaret  agendum,  sapradictus  Hermaiums 
renunciavit  en  altera  vice  publice  coram  uobis  omnibus  bonis,  que 
aliquando  habnerat  in  villa  Bethenem  et  protestatione  manifesta  et 
publica  proclamabat,  quod  Universum  ius  illorum  bonorum  recogno- 
sceret  .  .  decano  et  capitulo  antedictis.  Isti  autem  renunciationi 
presentes  erant  et  pro  testibus  advocati  Heinricus  de  Alvelde, 
Ludolphus  Corvus,  Theodericus  scolasticus  dictus  de  Honovere 
canonici  montis  ecclesie  sancti  Mauritii,  Heinricus  de  Lapideo  monte 
et  fllius  suus  Ascwinus,  Grubo  fllius  Ascwini,  Conradus  et  Gerrardos 
fratres  dicti  de  Lutthere,  Hermannus  de  Gandershem,  Theodericus 
de  Tossem  milites^  Gerrardus  de  Reden  et  alii  quam  plures,  quorum 
nos  turba  fatigat.  Ut  autem  hec  renunciatio  non  intereat  temporis 
yetustate,  presens  scriptum  de  hoc  scribi  fecimus^)  et  sigilli  nostri 
munimine  roboraii.  Actum  Hildensem  anno  domini  m^.  ccO.  Wifi., 
pridie  kalendas  aprilis,  pontiflcatus  nostri  anno  secundo. 

Or,  im  Kgl,  SU-A.  zu  Hannover,  Moritzstifi  Nr.  24.  Siegel  des  Bisehofi  zur 
Hälfte  abgefallen, 

1099.  Graf  Heinrieh  von  Roden  resigniert  dem  Bischof  johann 
die  Güter  des  Hennann  von  Bethein  in  Beihein.  0.  D,  (zu  1259 
März  31). 

Venerabili  domino  suo  Io(hanni)  Hildensemensi  episcopo  H(eD- 
ricus)  comes  de  Kothen  paratum  in  omnibus  obsequium.  Bona,  qua 
dominus  H(ermannus)  miles  de  Bethenem  a  nobis  tenuit  in  villa 
Bethenem  sita,  testimonio  litterarum  presentium  in  manns  vestras 
libere  resignamus. 

Or.  im  Kgl.  St-A.  zu  Hannover,  Moritzstift  Nr.  2$,  Siegel  des  Grafm, 
spitzoval,  zeigt  zwei  mit  dem  Bücken  gegen  einander  gekörte,  widerbliekemde  umd 
»ich  schnäbelnde  Pfauen,  zwischen  den  beiden  Hälsen  eine  Lilie:  SIOILL  •  BSN- 
RICI  •  COMITIS  •  DELEVENR  . . .  Ebenso  resignieren  Mitter  Johann  von  Blanken^ 
bürg  und  GrafL(udolf)  von  Limmer  dem  Bischof  die  Oüter,  Absäir^  des  15.  JUbr- 
hundei'ts  im  Cop.  des  Moritzstiftes,  Ms.  514  fol.  18v.  bez.  19  in  der  Beterinistkem 
Bibliothek  zu  Hildesheim. 

1100.  Pctpst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Abt  (Ernst)  und  dem 
Prior  (Burchard)  des  Michaelisklosters ,  die  zur  Tafel  des  Erzbisckofs 
von  Bremen  gehörigen  aber  verpfändeten  oder  sonst  veräusserten  Omter 


*)  Auf  Bustir  mit  dunklerer  Tinte. 


1269.  547 

Virer  Bestimmung  zurückzuführen,   Anagni  1259  April  27  (v.  kalendas 
maiiy  pontiflcatus  nostri  anno  qainto). 

Or,  im  Kgl,  8t,' A.  zu  Hannover ^  Erzatift  Bremen  Nr.  142.  Bleibulle  von  den 
Hanfschnüren  verloren, 

1101.  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Prior  (Hartmann) 
des  Godehardiklosters,  die  widerrechtliche  Überweisung  der  Stadt  Ham- 
burg durch  den  verstorbenen  Erzbischof  G(erhard)  von  Bremen  an  die 
Grafen  Johann  und  Gerhard  von  Holstein  wieder  rückgängig  zu  machen, 
Anagni  1259  Mai  11  (y.  idus  may,  pontiflcatus  nostri  anno  quinto). 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  im  Cop,  III,  43  Nr.  14  und  18  im  Kgl.  St.-A. 
zu  Hannover. 

U02*  Abt  Ludold  des  Godehardiklosters  überträgt  mit  Zustimmung 
seines  Kapitels  dem  Kl.  Frankenberg  den  Zehnten  von  drei  Hufen  in 
QrosS'Nauen  (in  maiori  Noen),  den  ihm  Ritter  Lippold  (von  Lutter), 
Sohn  des  Andreas,  und  sieben  Hufen  und  eine  Hausstelle  in  Mahlum 
(Maldem),   die  ihm  Konrad  von  Story  (Sthoringe)   aufgelassen   hat. 

HUdesheim  1259  Mai  16  (xvii^,  kalendas  iunii,  pontiflcatus 

lohannis  HUdensemensis  episcopi  anno  secnndo). 

Or.  in  der  Bibliothek  des  hist.  Ter,  für  Niedersachsen  zu  Hannover.  Beide 
Siegel  verloren.     Gedr.  Bode,  ÜB.  II,  S.  146  Nr.  59. 

IIOS*  Bischof  Johann  genehmigt  den  Verkauf  von  zwei  Hufen 
und  einer  Hausstelle  in  Wesseln  durch  das  Kl.  Marienrode  an  den 
Pfarrer  in  Detfurih.  Geschehen  1259  (1257)  Mai  24,  gegeben  HUdes- 
heim Oktober  15. 

lohannes  dei  gratia  HUdensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus, 
ad  quos  presens  scriptum  pervenerit,  salutem  in  domino  sempiternam. 
De  negociis  et  contractibus  consulte  scriptura  conflcitur,  ut  res,  que 
sab  oculis  modemorum  geritur,  testimonio  scripture  ad  noticiam 
faturorum  cercius  prorogetur.  Notum  igitur  sit  omnibus  tarn  posteris 
quam  presentibus,  quod,  cum  ecclesia  Backenrodensis  ob  sui  inopiam 
eguisset  quadam  pecunie  quantitate,  Thetmarus  prepositus  et  con- 
yentus  iam  dicti  loci  domino  lohanni  plebano  in  Thetforde  duos 
mansos  et  aream  in  Westenem  ab  omni  advocacia  liberos  yendide- 
runt  cum  omni  utilitate  et  iure,  quod  in  eis  sibi  dicta  ecclesia 
yendicayit,  ita  quod  habet  liberam  facultatem  dandi^)  eos  pro  remedio 


')  Cop.  dando. 

85* 


548  1259. 

anime  sne  yel  alias  pro  necessitate  sua  distrahendi  et  faciendi  de 
ipsis,  prout  sibi  videbitur  expedire.  Testes  autem  hoias  rei  sunt 
Hartmannus  scolasticus,  magister  lohannes  domini  Volcmari  canonici 
Hildensemenses,  lohannes  Gallicus,  Hinricas  de  Bervelthe,  lohannes 
de  Monte,  Albertus  de  Indagine,  Albertus  et  Hinricus  fratres  dicti 
loci,  Hermannns  plebanus  Novo  civitatis,  Hermannns  de  Breynem 
sacerdos,  Ludolfus  de  Borsem  miles  et  alii  quam  plures.  Huic 
itaque  contractui  consensum  damus  et  assensum  ipsumque  conflr- 
mantes  yolumns  inviolabiliter  observari.  Ut  autem  huic  facto  per 
maliciam  hominum  non  possit  impedimentum  aliquod  provenire,  illnd 
presenti  scripto  et  sigillo  nostro  roborari  fecimus  ad  cautelam.  Acta 
sunt  hec  anno  domini  m^.  cc<>.  Ivü^.,  is9.  kalendas  iunii,  datum  antem 
Hildensem  idus  octobris  pontiflcatus  nostri  anno  secundo. 

Abschrift  des  15.  Jahrh,  im  Cop,  VI,  106  S.  29  im  Kgl,  SL-Ä,  zu  Hannover, 
Regest  Doebner,  ÜB,  I,  S.  125  Nr.  250  zu  1257,  was  wegen  der  PUmtifikatsjahrt 
und  des  Todestages  des  Bisehofs  Heinrieh  (stirbt  1257  Mai  25)  nicht  möglidt  ist. 

1104.  Papst  Alexander  IV.  befiehlt  dem  Abt  (Ernst)  und  dem 
Prior  (Burchard)  des  Michaelisklosters  auf  die  Klage  des  Erzbischofs 
(Hildebold)  von  Bremen,  dass  sein  Vorgänger  0(erhard  11.)  ohne  Zu- 
stimmung des  Domkapitels  die  der  Bretnischen  Kirche  gehörige  Stadt 
Hamburg  dmn  Grafen  Adolf  von  Holstein,  jetzigem  Minoriterüfruder, 
verliehen  und  auf  dessen  Söhne  und  Neffen  übertragen  habe,  diese  Ver- 
leihung für  ungültig  zu  erklären  und  die  Grafen  zur  Auslieferung  der 
Stadt  an  den  Erzbischof  zu  veranlassen.  Anagni  1259  Juni  18  (xiv*. 
kalendas  iulii,  pontiflcatus  nostri  anno  quinto. 

Gedr.  Orig.  Guelf,  IV,  S.  125,  Lappenberg,  Hamburger  ÜB.  S.  526  Nr.  6i0, 
Hasse,  Schleswig  -  Holstein  -  Lauenburg.  Reg.  und  ürk.  11,  S.  78  Nr.  ISO  w.  9. 
Regest  Fotthast,  Reg.  pont.  17612,  Böhmer- Winkelmann,  Reg.  imp.  V,  3  Nr,  9:i03. 

1105.  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Abt  (Ernst)  und  den 
Prior  {Burchard)  des  Michaelisklosters,  den  Rat  und  die  Getneinheii 
dn  Stadt  Hamburg  bei  Strafe  des  Interdiktes  und  der  Exkotnmunücaüon 
zu  veranlassen,  dass  sie  von  den  Grafen  Johann  und  Oerhard  von 
Holstein  ablassen  und  zur  Treue  und  Unterwürfigkeit  der  Bremer 
Kirche  zurückkehren.  A^nagni  1259  Juni  20  (xii^.  kalendas  iolii^ 
pontiflcatus  nostri  anno  quinto). 

Gedr.  Orig.  Guelf.  IV,  S.  126,  Lappenberg,  Hamburger  ÜB.  S.  526  Ar.  «i. 
Hasse,  Sehlesung  -  Holstein  -  Lauenburg.  Reg.  und  Urk.  II,  S.  78  Nr.  181.  Itepest 
Potthast,  Reg.  pont.  17613. 


1269.  549 

1106.  Propst  Burchard,  Prior  R(einer)  und  der  Konvent  des 
Marienstiftes  in  Magdeburg  inachen  mit  Propst  V(olrad),  Dechant 
G(erhard)  uiid  dem  Kapitel  des  Moritzstiftes  eine  Gebetsbrüderschaft. 
Magdeburg  1259  Juni  28  (in  vigilia  beatoram  apostolonun  Petri  et 
Pauli). 

Abschrifl  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop,  des  Moritzstiftes,  Ms.  514  fol.  35  in 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  HUdesheim. 

U07«  Bischof  Johann  Überträgt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  Kl.  Loccum  vier  Hufen  Landes  und  zwei  Hausstellen  in  Oedelum, 
welche  ihm  Johann  und  Friedrich,  Söhne  des  verstorbenen  Johann  von 
Stedere,  und  deren  Oheim  Friedrich  resigniert  haben.  Hildesheim  in 
pomerio  nostro  1259  Juli  3  (quinto  nonas  ialii,  pontificatus  nostri 
anno  secnndo). 

Huius  rei  testes  sunt  Ludolphus  prepositus  maior,  Wolradus 
prepositus  Montis,  Hartmannus  scolasticus,  Heindericus  celrarius, 
Heinricus  de  Brema,  Sigebodo  de  Scartvelde,  Heiniicus  de  Sealken- 
berg,  magister  lohannes  domini  Wlcmari,  magister  Leonius  diaconi, 
Heinricus  de  Driburg,  Otto  de  Eversten,  Hildebrandus  de  Uslaria, 
Hermannus  de  Dasle,  Lippoldus  de  Antiquo  foro,  Heinricus  Moriii- 
ficatoris,  Heinricus  de  Piscina,  Hoyems  Wlfgrove  subdiaconi,  canonici 
nostri,  Heinricus  de  Lapideo  monte  et  fllii  sui  Aswinus  et  Con- 
radus,  lohannes  de  Escheri;e,  Beri;oldns  Pil,  Theodericus  de  Tossem, 
Heinricus  pincema  et  fllius  suus  Emestus,  Hogerus  de  Piscina, 
Hugo  de  Holthusen,  Theodericus  de  Bodthinge  milites,  Theodericus 
et  Emestns  de  Stokkem,  Heinricus  Acco  et  fllii  sui  duo  lohannes 
et  Wolmarus. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loecum.  Siegel  des  Bischofs  an  blauen  und  weissen 
Zicim^  und  roten  Seidenfäden  ^  des  Domkapitels  an  weissen  und  blauen  Zwirn- 
und  roten  und  grünen  Seidenfäden.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calehberger  ÜB,  HI, 
8. 141  Nr.  202.  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  132  Nr.  267.  Encähnt  Westfäl.  ÜB.  VI, 
S.  210  Nr.  715.  Vgl.  die  Urk.  desselben  Inhalts  und  von  demselben  Datum  a.  a.  0. 
Nr.  203;  die  Zeugen  sind  dieselben,  nur  ist  an  dritter  Stelle  Albertus  prepositus 
ecdesie  sancte  Cracis  hinzugefügt. 

1108«  Arnold  und  Heinrich  von  VorenhoUe  resignieren  dem  Bischof 
Johann  den  Zehnten  in  Achem  zu  Gunsten  des  Kl.  Escherde  auf  Er- 
Stichen  des  Propstes  Heinrich.  Poppenburg  1259  Juli  17  (xvi^.  kalendas 
angusti). 


550  1259. 

Hains  rei  testes  sunt  dominus  Tidericus  dictus  de  Adenoys 
cantor  Hildensemensis ,  Heinricus  sacerdos  de  Escherte,  Heinricus 
sacerdos  de  Poppenburch,  Tidericus  de  Kothinge,  Hfermannus  de 
Stemne,  tres  fratres  qni  dicuntnr  Hirci  et  Emestus  de  Beteuern 
milites. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover ^  Escherde  Nr,  35,  Schildförmiges  Siegel 
des  Heinrich  von  Vorenholte  an  weissen  geflochtenen  Hairfschnüren,  zeigt  schwebendes 
Andrextskreuz  mit  Ringen  in  den  Winkeln, 

1109.  Ritter  Rudolf  von  Dahlum  verkauft  mit  seinen  Söhnen 
d^n  Godehardikloster  den  Zehnten  in  Ohlenrode,     1259  (vor  August), 

Universis  Christi  fidelibus,  ad  quos  presens  scriptum  pervenerit, 
Rodolphus  miles  dictus  de  Dalem,  Rodolphus  et  lohannes  filii  einsdem 
in  vero  salutari  salutem.  Que  geruntur  in  tempore  ne  labantur  simid 
cum  lapsu  temporis,  necesse  est,  ut  a  viva  voce  testium  vel  a  scripti 
memoria  recipiant  flinnamentum.  Noverint  igitur  tam  posteri  quam 
presentes,  quod  ego  Rodolphus  dictus  de  Dalem  et  filii  mei  Rodolphus 
videlicet  et  lohannes  decimam  in  Aldenroth  monasterio  sancti  Gode- 
hardi  Hildensemensis  pro  centum  et  sedecim  talentis  Hildensemensis 
monete  yendidimus  et  fldem  dedimus,  quam  Hugo  de  Holthusen  et 
Thidericus  de  Gramme  milites  nobiscum  dederunt  super  eo,  quod 
eandem  decimam  dicto  monasterio  resignabimus  quam  cito  proprie- 
tatem  eiusdem  decime  dictum  monasterium  a  domino  nostro  Hilden- 
semensi  episcopo  potuerit  impetrare.  Hoc  promissum  fidel  receperont 
ex  parte  dicti  monasterii  dominus  Ludoldus  abbas  eiusdem  monar 
steril  cum  suo  conventu,  Heinricus  de  Lapideo  monte,  Hermannus 
de  Gandersem,  Ekbertus  camerarius,  Ludolphus  de  Borsem,  Theo- 
dericus  de  Tossem  milites.  Ne  autem  huiusmodi  yenditionem  nostram 
postmodum  alicuius  yaleat  impedire  calumpnia,  presentem  inde 
paginam  cum  eorum  nominibus,  qui  eidem  yenditioni  cum  fieret 
affuerunt,  conscripsimus  et  sigilli  nostri  flrmayimus  munim^ito. 
Nomina  yero  testium  sunt  hec:  Heidenricus  de  Sulinge  cellerarios 
maioris  ecclesie  Hildensemensis,  Wemherus  de  Bortvelt  canoniciis 
ibidem  et  in  Olsborch  prepositus,  lohannes  plebanus  in  lesen ,  Eä- 
bertus  de  Lüttere  miles,  Heno  marscalcus  et  Conradus  frater  suns, 
Heinricus  Grubo  et  Baldewinus  de  Lapideo  monte,  Eyerardos  de 
Borsem,  Hildebraudus  Monachus,  Daniel  Bemere,  lohannes  filius 
Thegenhardi,  Hermannus  fllius  Thegenhardi  et  alii  quam  plures. 
Acta  sunt  hec  anno  domini  m^.  cc^.  lo.  ix^. 


1269.  651 

Or»  im  KgL  St,'A,  zu  Hannover,  st.  Godehard  Nr.  25,  Schüdßrmiges  Siegel 
der  von  Dahlum  an  weissen  g^flo^Uenen  Zwims€hnüren ,  geteilt,  im  unteren 
Felde  zwei  Pfähle  gewölkt:  f  S.  KODOLPl .  KT .  EGHELBERTI.  Regest  Doebner, 
ÜB.  I,  8.  134  Nr.  274.  Die  Urh.  ist  vor  August  anzusetzen,  weil  später  Heinrich 
als  Propst  von  Oelshurg  erscheint 

lllO.  Bischof  Johann  schenkt  den  Cisterziensem  des  KL  Marien- 
rode  sämtliche  Besitzungen  der  daraus  verwiesefien  Äugustinermönche 
mit  Ausnehme  des  halben  Zehnten  in  Hahghem,  des  halben  Zehnten  in 
Barfelde  (Bervelthe),  zweier  Hufen  in  Bohre  (Sodhere)  und  der  Güter 
in  Qnicburne,  die  er  dem  Domstiße  vorbehält.  Hildesheim  1259  August  1 
(kalendas  augusü,  pontiflcatas  nostri  anno  secundo). 

Huic  yero  facto  presentes  erant  et  pro  testibus  advocati  Lndol- 
phns  maioris  ecclesie  prepositns^  lohannes  decanus,  Wiradas  pre- 
positns  ecclesie  Montis^  Albertos  prepositus  ecclesie  sancte  Cmcis, 
Hartmannus  scolasticus,  Heidenricns  cellerarios,.  lohannes  plebanus, 
Heinricas  de  Brema,  magister  lohannes  domini  Yolcmari,  magister 
Leonias,  Hermannas  de  Dasle,  Hildebrandas  de  Uslaria,  Heinricas 
de  Driborch,  Lappoldns  de  Antiqno  foro,  Heinricus  Mortiflcatoris, 
Cesarins  et  Heinricus  prepositas^)  in  Alsborch  et  alii  omnes  canonici 
nostri,  lohannes  Westfalns  canonicns  Montis,  magister  Qodefridus 
notarius  noster  canonicns  ecclesie  sancte  Gracis,  lohannes  canonicns 
beati  Andree  clerici,  Heinricas  et  Aswinus  et  Conradns  filii  sai  de 
Lapideo  monte,  Hermannas  de  Oandersem,  Ludolphus  de  Borssem, 
Ekbertns  camerarius,  Bertoldus  Pil,  Heinricus  pincema  et  Ernestus 
filius  suus,  Theodericus  de  Rothinge,  Hermannns  Lepel,  lohannes 
de  Escherte,  Conradns  et  Qerardus  fratres  de  Lutthere,  Hogerus 
de  Piscina,  Theodericus  de  Tossem,  Conradus  Pil  milites,  Theode- 
ricus et  Gerardus  et  Bodo  camerarii,  Bernardus  de  Antiquo  foro, 
Albertus  de  Osede,  Ernestus  Hake,  Aswinus  de  Lutthere,  Theode- 
ricus de  Rodthinge,  Ludolphus  Coquus,  Heinricus  Scippe,  Hillebrandus 
Monachus,  Engeleko  servi. 

Or.  im  Kgl.  St.'A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  17.  Beschädigte  Siegel  des 
Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Leuckfeld, 
Antiq.  Poeld.  S.  107,  Heineceius  Antiq.  Goslar.  S.  278,  Marienroder  ÜB.  S.  37 
Nr.  23,  Begest  Doebner,  ÜB.  I,  8. 132  Nr.  268. 

Uli*  Die  Brüder  von  Biewende  übertragen  dem  Kl.  Ueiningen 
ihnen  resignierte  Guter  in  Oross-Biewende.    Braunschweig  1259  August  1. 

>)  Or.  propositas.        *)  Or.  prepositi. 


652  1259. 

In  nomine  domini  amen.  Helmoldus  et  Oanzelinus  fratres  de 
Biwende  omnibus  hoc  scriptum  yisaris  in  vero  salutari  salntem.  Ne 
rei  geste  dubietas  oriatnr  in  posteris,  non  inmerito  ea  que  genmtnr 
in  tempore  scriptis  anctenticis  perhennantar.  Sciant  igitnr  präsentes 
et  posteri;  quod  Conradus  Steckemesces  et  nxor  sua  Margareta  de 
beneplacito  nostro  et  voluntate  mansum  et  dimidinm  et  aream  nnam 
cum  Omnibus  attinenciis  sitis  in  Westerbiwende,  que  de  manu  nostra 
racione  homagii  tenuerunt,  vendiderunt  domino  Theoderico  deEissen- 
brugge  burgensi  in  Bruneswic  pro  yiginti  marcis  ezaminati  argenti 
resignantes  ea  bona  nobis  iibere  et  solute,  et  nos  accipiente«  tres 
marcas  de  eodein  argento  pro  voluntate  prius  positi  Theoderici 
dedimus  liberaliter  prememorata  bona  dilecto  nobis  claustro  beati 
Petri  in  Henigge  in  vere  proprietatis  perpeituam  possessionem  pro- 
inde  etiam  dei  misericordiam  exspectantes  cum  eiusdem  claustri 
benefactoribus  universis.  Ut  autem  supradicta  vendicio  et  resignado 
ac  nostra  donacio  rata  permaneant,  presentem  paginam  nostro  sigillo 
roboratam  dedimus  in  testimonium  super  ipso.  Huius  rei  testes 
sunt  dominus  Luthmarus  sacerdos  in  Vimmelhusen,  Lud^ems  de 
Osterroth,  Heiniicus  de  Kissenbrugge  milites^  burgenses  vero  Hein- 
ricus  Eggelhardi,!)  Hermannus,  Heinricus  Boneken  fratres,  Heinricos 
et  Conradus  Stapel,  lordanus  apud  sanctum  Paulum,  Heinricus 
Thimmonis,  Herbordus  Pape,  Conradus  Stike,  Daniel  Monetarius, 
lohannes  de  Eissenbmgge,  lohannes  de  Orem,  Wicpertus  Gallina, 
Johannes  de  Burnem,  Werherus  Burmester  et  quam  plures  alii. 
Acta  sunt  hec  in  Bruneswic  apud  forensem  ecclesiam  anno  domini 
m^.  cc<>.  1.  nono,  kalendas  augusti,  lohanne  tunc  temporis  in  Henigge 
preposito  fideliter  procurante. 

Or.  im  KgL  St.-A.  zu  Hannover,  Heiningen  Nr,  20.  Das  gemeinsame,  sekäd- 
förmige  Siegel  der  Aussteller y  am  Rande  beschädigt,  zeigt  drei  (2:1)  Birnen  mit 
Stengel:  t  S.  H(EL)MOLDI .  ET  .  GV(NZELI)NI .  DB  .  BIWENDE.  Gedr.  Hänsti- 
mann, ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  U,  8.  83  Nr.  187. 

lUft.  Bischof  Johann  bekundet,  dass  der  Dompropst  Luddf, 
Domdechant  Johann,  die  Äbte  Ernst  des  Michaelis-  und  Ludald  da 
Godehardiklosters,  Volrad  Propst  des  Moritzsüftes  mit  ihren  Konvenim^ 
die  Kanoniker  des  Johannisstiftes,  Dietrich  von  Rössing,  Ekhert  Käm- 
merer, Heinrich  Schenk  und  Ekbert  von  Tossem  ihm  den  Rotsbery 
(Westerholt,  que  habet  ad  orientem  Lapideum  montem,  ad  aquilonem 

0  Or.  EggehardL 


1259.  558 

montem  sancti  Manritii,  ad  aastrum  yallem  Eovoldesdal,  ad  occasnm 
vero  yillam,  qne  Sudtherem  appellatur)  geschenkt  haben  zur  Bezahlung 
der  Schulden,  welche  der  Ankauf  und  Unterhalt  der  Festen  Peines 
Depenoe  und  Lutter  verursacht  haben,  und  überläset  dem  KL  Marien- 
rode  davon  22  Hufen  mit  Zehnten.  Hildesheim  1259  August  7  (?) 
(septiino  nonas^)  augosti,  pontificatns  nostri  anno  secundo). 

Testes  autem  hnius  rei  sunt  dieselben  Geistlichen  wie  in  Nr.  1110, 
dann:  Heinricas,  Asquinus  et  Gonradns  filiisui  de  Lapideo  monte, 
Hermannas  de  Ganderssem,  Ladolphos  de  Borssem,  Theodericas  de 
Bodthinge  et  Theodericas  cognatas  suas,  Ekbertus  camerarius, 
Heinricas  pincema,  Ekbertns  de  Tossem,  Bertoldas  Pil  et  Gonradns 
frater  snas,  Hennannas  Lepel,  Johannes  de  Escherte,  Gonradns  et 
Gerrardas  fratres  de  Latthere,  Hogems  de  Piscina  et  Heinricas 
filias  saas,  Theodericas  de  Tossem  milites,  Emestns  de  Maio  monte, 
Gerrardns,  Theodericas  et  Bodo  camerarii,  Albertas  de  Osede,  Ber- 
nardns  de  Antiqno  foro,  Emestns  Hake^  Aswinns  de  Lutthere,  La- 
dolphas  Gocas,  Heinricus  Snippe,  Engeleko,  Hildebrandus  Monachus. 

(h;  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  18,  Von  den  neun  Siegeln 
an  weissen  Zwimfäden  das  letzte  verloren,  von  den  anderen  nur  Bruchstücke 
erhalten.  Gedr.  Vogell,  Geschlechtsgesch.  der  v.  Schwicheldt  S.  13,  Aaseburger 
ÜB.  I,  S.  130  Anm.  Nr.  21 ,  Leibniz,  Scrip.  rer.  Brunsv.  II,  S.  436,  Leuckfeld, 
Antiq.  Poeld.  S,  110,  Struben,  Ohserv.  iur.  S.  79,  Marienroder  ÜB.  S.  39  Nr.  24. 
Regest  Doebner,  ÜB.  I,  8. 132  Nr.  269. 

U18*  Bischof  Johann  überträgt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  Kl.  Wienhausen  den  Zehnten  eines  Hauses  in  Helmerkaynpy  den 
ihm  Ludolf  von  Wackerwinkel  resigniert  hat.  Hildesheim  1259  August  10 
(iiii<>.  idas  augasti). 

Or*  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen,  Nr.  52.  Siegel  des  Bischofs  stark  be- 
schädigt, das  des  Domkapitels  verloren, 

1U4*  Ritter  Johann  von  Blankenburg  überträgt  dem  Kl.  Escherde 
drei  von  diesem  gekauße  und  ihm  resignierte  Hufen  in  Bethein.  Hildes- 
heim 1259  August  15. 

Johannes  miles  dictns  de  Blankenborch  omnibas  hoc  scriptum 
visuris  salatem.  Notum  esse  cupimas  tam  presentibns  qaam  fiituris,. 
quod  Heinricas  secandns  prepositas  ecclesie  in  Escherte  comparavit 
ab  Emesto  dicto  de  Betenem  tres  mansos  sitos  in  eadem  villa,  qnos 


1)  So  das  Or.,  wohl  für  idos. 


554  1250. 

tenait  a  nobis  in  feodo,  et  hoc  fecit  de  beneplacito  nostro  et  con- 
seusa  heredam  uostrorum,  et  nos  rcsignatione  ab  eo  nobis  facta 
donavimas  eos  iam  dicte  ecclesie  iure  perpetuo  possidenda  ad  usus 
videlicet  sanctimonialium  deo  et  beate  Marie  die  noctuqae  ibidem 
deservientinm.  Hains  rei  testes  sunt  Lothiwigns  de  Engelborstelber, 
Johannes  de  Sutherem,  Ludolfns  de  Borssem,  Amoldns  de  Hethessem, 
Conradns  et  Tidericns  fratres  de  Stokem  milites»  Symon  Puntronge, 
Berti*ammas  et  Yolcmarus  fratres  de  Domo,  lohannes  de  Gfoslaria 
et  alii  quam  plnres.  Ne  igitnr  in  posterum  super  hoc  dubitatio^ 
oriatur,  scriptum  hoc  inde  confectum  sigillo  nostro  muniri  fecimos. 
Datum  in  civitate  Hildensem  anno  domini  m^.  cOcO.  Iviiii.,  octavo  i9. 
kalcndas  septembris. 

Or,  im  Kgl,  St-A.  zu  Hannover,  Eacherde  Nr»  37,  Beschädigtes  Siegel  des 
Ausstellers,  mit  Spitzen  geteilt. 

1115.  Abt  Gerhard  und  der  Konvent  von  Ringelheim  rerzidUen 
zu  Gunsten  des  KL  Neuwerk  bei  Goslar  auf  Güter  in  Söderhof{CliereAhc), 
welche  ihnen  Graf  Hoier  von  Wohldenberg  geschenkt  hatte.  Ringelheim 
1259  August  22  (xi^.  kalendas  septembris). 

Huius  rei  testes  sunt  Bodingerus  quondam  plebanus  forcnsis 
ecclesie,  lohannes  plebanus  forensis  ecclesie,  lohannes  plebanus  de 
Haringe,  Bemardus  capellanus  Novi  operis,  magister  Heinricas  de 
Geismaria  derlei,  Thidericus  de  Barem  roiles,  Borchardus  de  Len- 
gede  miles. 

Gedr,  nach  Cop   Bode,  ÜB.  II,  S.  148  Nr.  61, 

1116.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Kl.  Escherde  den  Zeknkn 
in  Achem,     Escherde  1259  (1258)  September  14. 

Johannes  2)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopns  omnibus 
presentes  litteras  intuentibus  salutem  in  omnium  salvatore.  Ut  a 
rebus  gestis  excludatur  obliyio  et  de  ipsis  scripture  testimonio 
memoria  habeatur,  notum  esse  volumus  et  constare,  quod,  can 
Engelardus  miles  dictus  Surink  receptis  a  H(enrico)  preposito  ei 
conventu  sanctimonialium  in  Escherte  xl  taleutis  medietatem  deciiae 
in  Achem  domino  Henrico  militi  de  Vomholt,  a  quo  eam  tenebat 
in  feodo,  i^esignasset,  idcm  Henricus  recepit  sex  marcas  Bremensis 
argenti  a  preposito  et  conventu  predictis  et  nobis  totam  decioiam 
dicte  yille  Achem  consentientibus  suis  heredibus  resignavit»  nosque 


')   Verbessert  aus  dubutatio.        *)  Verlängerte  Schrift, 


1269.  556 

decimam  ipsam  contolirnns  propter  deum  preposito  et  conventui 
prelibatis.  Testes  hamm  resignationnm  nostreque  coUationis  sunt 
Ernestns  sancti  Michaelis  et  Ludoldus  sancti  Qodehardi  abbates, 
Henricus  et  Brema  et  Leonias  canonici  Hildensemenses,  Wernerus 
de  Lamspringe  et  Henricas  de  Wolyenkhnsen  prepositi,  Bodo  de 
Betenheim  et  Eckehardns  de  Bervelte  plebani,  Henricas  fllius  fratris 
prepositi  et  Henricas  de  Brak  sacerdotes,  Theodericas  de  Bothinge, 
Theodericns  de  Thossem,  Ecberi;as  camerarias,  Theodericas  de  Bedhen 
et  Theodericas  Alias  eiasdem^  Beri^oldas  Pil  milites,  Bernhardas 
frater  prepositi  et  Bernhardas  de  Coven  et  alii  quam  plares  tarn 
clerici  qaam  laici.  üt  aatem  hec,  que  premisimus^  yigorem  debite 
firmitatis  perpetais  temporibas  valeant  obtinere  et  ne  aliqaa  in 
posternm  saper  prefata  decima  preposito  et  conventui  sepedictis 
possit  qaestio  suscitari,  eos  presentibus  litteris  munivirnus  sigillis 
nostro  et  ecclesie  roboratis.  Acta  snnt  hec  in  choro  Escherte  in 
presentia  totins  conventas  dominica  infra  octavam  nativitatis  beate 
Marie  anno  domini  m®.  cc^.  loviii^.,  pontificatas  nostri  anno  secando. 

Or.  im  Kgt.  SU-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  34,  Beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs  an  weissen  geflochtenen  Hattf schnüren.  Das  Siegel  des  Domkapitels  hat 
nie  daran  gehangen.  Im  Datum  steckt  ein  Fehler,  denn  1258  fällt  nativ.  Marie 
selbst  auf  einen  Sonntag.  Die  Pontifikatsjahre  weisen  aber  auf  1259,  in  welchem 
der  8.  September  ein  Montag  ist  und  demnach  innerhalb  der  Oktave  der  nativ. 
Marie  ein  Sonntag  fällt. 

1117.  Dechant  und  Kapitel  des  Kreuzstiftes  bekunden  die  Über- 
Weisung  zweier  Lathufen  in  Freden  durch  den  Scholaster  an  die  Tochter 
des  Liten  Meinhard,  deren  Zugehörigkeit  zum  Stift  sie  nachweisen. 
Hildesheim  1259  Oktober  2. 

Ladolfus  dei  gratia  decanus  et  capitalam  sancte  Crucis  Hil- 
densemensis  omnibus  lianc  cartam  inspectaris  salutem  in  domiuo. 
Notam  esse  volamas,  quod  magister  Gerhardas  scolasticus  ecclesie  nostre 
obedienciarius  in  Wredhou  recognovit  duos  mansos  litonum  iure  peili- 
uentes  ad  allodiam  in  pai-vo  Wredhen  singnlis  annis  solventes  xvi  solidos 
fllie  Meinardi  litonisse  ecclesie  nostre  et  daobus  filiis  eiusdem,  quos 
habet  ex  lohanne  litone  nostro  fllio  Wasmodi  de  Wredhen,  recepto 
ab  eadem  fidelitatis  debite  iuramento.  Et  nt  evidens  sit  omnibus 
imposteram,  qaod  predicta  mulier  et  prcfati  filii  eias  sint  de  familia 
ecclesie  nostre,  statum  eorum  presenti  pagina  duximas  declarandum. 
Cam  enim  prefata  mulier  olim  faisset  litonissa  sancti  Michahelis, 
sicat  pater  eius,  nnbens  lohanni  predicto  litoni  nostro  persoluto 


666  1269. 

iure  pudicicie  abbati  sancti  Michahelis  sequens  familiam  mariü  sui 
translata  est  ad  las  et  proprietatem  ecclesie  nostre  secandnm  con- 
suetudinem  approbatam.  Datum  Hildensem  aimo  domini  m^.  cc^  hj9., 
vi®,  nonas  octobris. 

Or,  im  Kgl,  St.'A,  zu  Bcmnover,  Kreuzstifl  Nr.  109.  Beschädigtes  Konvents- 
Siegel. 

1118«  Bischof  Johann  überträgt  dem  KL  Latnspringe  die  Vogtei 
daselbst  für  250  Mark.    Hildesheim  1259  Oktober  25. 

lobannes^)  dei  gratia  episcopus  Hildensemensis  ecclesie  omnibas 
inperpetuum.  Que  geruntur  a  viris  prudentibus,  ne  aliquam  processa 
temporis  recipere  possint  caliimpniam,  scriptis  solent  auctenticis  per- 
ennari.  Eapropter  ad  noticiam  omnium  pervenire  volumus,  quibos 
hoc  scriptum  videre  contigerit  vel  audire,  quod,  cum  nos  pro  ecdesia 
nostra  essemus  onere  debitorum  gravati,  habito  consilio,  cum  ad 
solucionem  eorum  non  posset  alia  via  melior  inveniri,  advocadam 
in  Lamspringe  vacantem  nobis  et  a  nobis  possessam  aliqaandia 
pacifice  et  quiete  ecclesie  sancti  Adriani  in  Lamspringe  receptis  ab 
ipsa  ducentis  quinquaginta  marcis  puri  argenti  contulimns  ab  eadem 
quiete  et  libere  cum  omni  integritate  et  iure  perpetuis  temporibos 
possidendam.  In  huius  coUacionis  nostre  de  consensu  capituli  uostri 
facte  evidenciam  presens  scriptum  sigillorum  nostri  et  capituli  nostri 
indicio  et  bonorum  virorum^  qui  presentes  aderant  et  quorom  nomina 
sunt  subscripta,  testimonio  roboratum  dedimus  predicte  ecclesie  in 
perpetuum  munimen  et  memoriam,  quod  de  cetero  in  omnibas  bonis 
suis  ab  omni  advocati  iure  et  dominio  plane  et  plenarie  sit  exempta, 
quinimmo  de  ipsa  advocacia  per  sc  gandeat  pleno  iure.  Presentes  erant 
et  testes  sunt  Ludolfus  maior  prepositus,  lohannes  decanns,  Hart- 
mannus  scolasticus,  Hedenricus  cellerarius,  lohannes  plebanas  forensis 
ecclesie,  Henricns  de  Brema,  magister  lohannes  domini  Volcmari, 
Leonius,  Hermannus  de  Dasle  canonici  ecclesie  nostre,  Ecbertos 
camerarius,  Henricus  de  Steinberge  et  Ashwinus  filius  eins,  Her- 
mannus de  Gandershem,  Bertholdus  dictus  Pil  et  Conrados  frater 
eins  milites  et  lohannes  dictus  de  Goslaria^)  civis  Hildensemensis 
ac  alii  quam  plures  clerici  et  laici.  Datum  et  actum  EUldensem 
anno  ab  incamacione  domini  ufi.  c(fi.  quinquagesimo  nono,  pontifi- 
catus  nostri  anno  tertio,  in  die  bcatoiTim  martimm  Crispini  et 
Crispiniani. 

*)  Verlängerte  Schrift.        «)  Or.  Golaria. 


1259.  567 

Or.  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr,  27,  Siegel  des  Bischofs 
und  das  nur  zur  Hälfte  erhaltene  des  Domkapitels  an  roten  Seidenfäden.  Regest 
Harenberg,  Hist.  Gandersh,  S.  780,  Doebner,  ÜB,  I,  S.  133  Nr.  270, 

1119.  Bischof  Johann  verordnet,  an  welchen  Tagen  die  Weihe 
der  Altäre  in  der  Kirche  Johannes  des  Täufers  vor  dem  Bamtnelsberge 
bei  Goslar  feierlich  begangen  tverden  solle,  und  verheisst  den  Besuchern 
der  Kirche  einen  vierzigtägigen  Ablass.  Burg  Lutter  1259  (1260) 
Dezember  27  (in  die  beati  lohannis  ewangeliste). 

Or.  in  doppelter  Ausfertigung  im  Stadtarchiv  zu  Goslar.  Von  beiden  das 
Siegel  an  roten  und  gelben  Seidenfäden  verloren,    Oedr,  Bode,  ÜB,  II,  S.  152  Nr.  69. 

IISO.  Bischof  Johann  bestätigt  die  Brüderschaft  an  der  Kirche 
Johannes  des  Täufers  vor  dem  Bammelsberge  bei  Goslar  zum  Nutzen 
armer  Bergleute  und  verleiht  den  Unterstützem  der  Kirche  vierzig  Tage 
Ablass.    Burg  Lutter  1259  (1260)  Dezember  28  (in  die  Innocentum). 

Or.  in  doppelter  Ausfertigung  im  Archiv  der  Stadt  Ooslar,  An  beiden  Siegel 
des  Bischofs  an  gelben  Seidenfäden.    Gedr.  Bode,  ÜB,  II,  S.  157  Nr.  70, 

llSl*  Ritter  Ludolf  von  Cramme  verkauft  mit  Zustimmung  seines 
Bruders  Burchard  dem  Kl,  Frankenberg  in  Goslar  zwei  Hufen  und 
einen  Hof  in  Mahlum  (Maldem).     1259. 

Or.  im  Kgl,  St,-A.  zu  Hannover,  Lamspringe  Nr.  28.  Siegel  des  Ausstellers, 
drei  (2 : 1)  Lilien,  und  des  Arnold  von  Ootcische,  Schrägrechtsbalken,  an  weissen 
Hanf  schnüren ,  nur  wenig  beschädigt.  Gedr.  Bode,  ÜB,  II,  S.  150  Nr.  65  nach 
dem  Copiar  des  Kl.  Lamspringe. 

112S*  Bischof  Johann  Mitsiegler  der  ürk.,  in  welcher  Propst 
Albert,  Dechant  Konrad  und  das  Kapitel  des  Stiftes  auf  dem  Petej^s- 
berge  bei  Goslar  dem  Bat  von  Ooslar  eine  Mühle  bei  der  Stadt,  eine 
Hufe  Landes  beim  Walde  Ol  und  eine  Wiese  beim  Sudmerberge  (apud 
montem  Sutborch)  verkauß.    1259. 

Or.  im  Stadtarchiv  Ooslar.  Siegel  des  Bischofs  stark  beschädigt,  Oedr. 
Bode,  ÜB.  II,  S,  156,  Nr.  64. 

1128.  Domherr  Hennann  vmi  Dassel,  Ärchidiakon  in  Barum, 
bekundet,  dass  der  Pfarrer  Ulrich  in  Barum  eine  Hausstelle  und  zwölf 
Morgen  in  Flachstöckheim  (Stockem)  dem  Kl.  Neuwerk  bei  Goslar 
verkauft  hat.     Hildesheim  1259. 

Or.-  in  der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim,  Siegel  zur  Hälfte  ver- 
loren.   Oedr.  Bode,  ÜB,  II,  S.  149  Nr.  63. 


658  1259. 

1124.  Propst  Albert,  Dechant  Ludolf  und  das  Kapitel  des  Kretas- 
Stiftes  verkaufen  den  Bürgern  eine  Wiese  gen.  Wolfswerder.    1259. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr.  868.  Beschädigtes  Siegel  des  Propstes 
und  des  Kapitels.    Gedr.  Doebner,  ÜB.  I,  S.  133  Nr.  272. 

1125*  Abt  Ernst  und  das  Kapitel  des  Michaelisklosters  bekunden, 
d<iss  der  Prior  Burchard  und  der  Küster  ihres  Klosters  dem  KL 
Wülfinghauseti  vier  Hufen  ebenda  verkauft  haben.  1259  (ordinationis 
nostrc  anno  quiuto). 

Testes  huius  rei  sunt  Heynricus  de  Goslaria,  Widekindas,  Tide- 
ricus  Acco,  Hermannus  de  Alegrimmessem,  lohannes  de  Homborch. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  KL  Wülfinghausen  Nr.  32.  Stark  he- 
schädigtes  Kapitelssiegel  an  weisser  Hanfschnur.  Qedr.  v.  Hodenberg  ^  Galen- 
berger  ÜB.  VIII,  S.  27  Nr.  31.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  8. 133  Nr.  271. 

1126.  Arnold  von  Vorenholte  bekundet,  dem  Ernst  von  Bade 
nichts  von  dem  Zehnten  in  Achem  übertragen  zu  haben.    0.  D.  (1259). 

Arnoldus  de  Vornholte  Ernesto  de  Novali  salutem.  Pervenit 
ad  noticiam  nostri,  attestari  vos  et  confirmare  hoc,  quod  partem 
decime  in  Achem  a  nobis  receperitis,  quod  omnimodis  negamos,  qnia 
ignoramus  umqnam  vos  vidisse  aut  noticiam  yestri  habuisse.  ünde 
et  verissime  negare  possumns  aliquid  ex  eo  vobis  porrexisse.  Pre- 
terea  et  cessare  vos  de  hoc  verbo  volumus. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Escherde  Nr.  36.  Beschädigtes  Siegel  an 
dem  von  der  Urk.  geschnittenen  Pergamentstreifen. 

1127.  Domscholaster  Hartmann  von  Minden  macht  sein  Testament 
0.  D.  (vor  1260). 

elegi  et  constitui  testatores  meos  Heidenricom  cellerarimii, 

Johannem  plebanum,  magistram  lohannem  Wolcmari  et  Wlradum 

de  Goslaria, prepositus  Veraerus  ii  talenta  et  vi  solides  — 

—  X  talenta  choro  sancti  Godehardi  ad  comparandum  bona.  Curiam 
meam  confero  beate  Marie  ad  remedium  anime  mee.  Domino  Ho(iero) 

cognato  meo  et  Hen(rico)  fratri  meo  confero  prebendas  meas 

fratribus  Minoribus  culcitram  et  cussinum,  scolaribus  in  dormitoriam 

cappam  nigram,  superpellicium  et  culcitram testatoribus  mas 

cuilibet  ipsorum  ii  ollas  et  mannterium  parvum,  dominabns  sancie 
Marie  Maddalene  ii  scistas  et  mensale  i  et  ii  lagenas,  fratribus 
maioribus  ii  lagenas  et  mensale,  fratribus  Minoribus  mensale 


1260.  569 

domino  Her(manno?)  vicario  episcopi  tedale,  patella,  ferra  iiii,  cum 

quo  1)  balmatm* testatoribos  meis  cappam  et  fibolam  choralem 

sancte  Marie  pro  etema  remaneracione,  decanus  maior  michi  x  solidos, 
Otto  de  Svanebeke^)  quicquid  a  debitis  superest  totum  ecclesie  detur. 
Preterea  pontiflcalem  anulnm  beate  virgini. 

Or,  im  KgU  SU-A.  zu  Hannover,  Domstift  Hildesheim  Nr,  211.  Oedr. 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  138  Nr.  287,  woselbst  das  Nähere.  Enrähnt  auch  Hänselmann, 
ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  80  Nr.  180. 

1128.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Kl.  Riddagshamen  den 
Zehnten  in  Bründeln  (Bnmdelen) ,  der  dem  Domkapitel  gehört,  und 
entschädigt  letzteres  durch  ein  Allod  in  Essern.  Hildesheim  1260 
Jantwr  12  (pontificatus  anno  tertio,  pridie  idus  iannarii). 

Hnius  rei  testes  sunt  Lndolfus  maior  prepositas,  magister 
lohannes  decanns,  Hedenricas  cellerarius,  Henricus  de  Brema, 
Theodericns  cantor  canonici,  Henricus  de  Steinberge,  Hermannus  de 
Gandersheim,  Bertoldns  Pil  et  Conradns  frater  snns,  Hermannas 

Lepel  milites,  und  Bürger.   Datam per  manam  Leonii  notarii 

nostri. 

Or,  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Kl.  Riddagshausen  Nr.  143. 
Wenig  beschädigte  Siegel  des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben 
Seidenfäden.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  135  Nr.  276. 

1139.  Bischof  Johann  gibt  dem  Domkapitel  für  den  Zehnten  in 
Bründeln  ein  Allod  in  Essern  in  Tausch.    Hildesheim  1260  Januar  12. 

lohannes^)  dei  gratia  Hildensemensis  episcopas  omnibus  in  per- 
petanm.  üt  a  rebus  gestis  excludatur  oblivio  et  de  ipsis  scripture 
testimonio  memoria  habeatur,  notum  esse  yolumus  universis,  quibus 
hoc  scriptum  videre  contigerit  vel  audire,  quod  nos  de  consensu 
capituli  nostri  tandem  ad  hoc  per  multam  instanciam  nostris  pre- 
cibus  inclinati  dedimus  eidem  in  commutacione  pro  decima  in  Brun- 
delen  allodium  nostrum  in  Essem  de  quatuor  mansis  cum  omni  in- 
tegritate  et  iure  ab  ipso  quiete  et  libere  ab  omni  advocati  iure  et 
dominio  et  onere  serviciorum  inmune  perpetuis  temporibus  possi- 
dendum,  quinimmo  ad  prebendam  fratrum  sine  diminucionc  qualibet 
suorum  proventuum  convertendum,  cupientes,  ut  in  hac  commuta- 
cione capitulum  sit  indempne.  Huius  rei  testes  sunt  Henricus  de 
Steinberge  et  Aschewinus  filius  suus,  Hermannus  de  Gandersheim, 


*)  So  das  Or,        *)  Or.  Sannebeke.        »)  Verlängerte  Schrift. 


560  1260. 

Bertoldns  Pil  et  Conradus  frater  suns,  Hermannns  Lepel,  Burchardus 
de  Goslaria,  lohannes  de  Escherte  milites,  Henricas  Acko,  HenricuB 
de  llinda,  Hermannas  de  Lapidea  domo  cives  Hildensemenses  et  alii 
quam  plures.  Ne  autem  hoc  factnm  nostrum  alicuius  invertat  malicia 
inposterum,  litteram  hanc  inde  conscribi  et  sigillis  nostro  videlicet 
et  ecclesie  nostre  fecimus  communiri.  Datum  Hildensem  anno  domini 
mo.  cco.  1x0.,  pontificatus  nostri  anno  tercio,  pridie  idus  iannarii. 

Or.  im  Kgl.  St.-Ä.  zu  Hannover ,  Domstift  Hildesheim  Nr,  206.  Siegel  des 
Bisehofs  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden,    Regest  Doehner, 

ÜB.  I,  S.  135  Nr,  275, 

IISO«  Bischof  Johann  überträgt  dem  Kl.  Marienrode  mit  Zu- 
stimmung des  Domkapitels  die  Hälfte  des  Zehnf^en  in  Barfelde  (Ber- 
velte).    Hildesheim  1260  Februar  10  (in  die  beate  Scolastice). 

Huius  rei  testes  sunt  Henricus  de  Brema  et  magister  Leonius 
canonici  Hildensemenses,  Henricus  et  Aswinus  et  Conradus  fllii  sui 
de  Steinberge,  Bertoldns  Pil  et  Conradus  frater  suus. 

Or,  im  Kgl,  St,-A,  zu  Hannover,  Marienrode  Nr,  19,  Beschädigte  ^gti  des 
Bischofs  an  Pergamentstreifen  und  des  Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seiden-^ 
fäden,  Gedr,  Marienroder  ÜB.  S,  42  Nr,  25,  ÜB,  des  hisU  Vereins  für  Nieder- 
Sachsen  1,  S.  37  Nr,  33, 

llSl*  Abt  Ludold  und  der  Konvent  des  OodehardUdosters  ver- 
kaufen dem  DotninikanerMoster  zwei  Hofstellen  im  Brühl.  1260 
Februar  10  (in  die  beate  Scolastice  virginis). 

presentibus  venerabili  domino  Johanne  Hildensemensis  ecclesie 

episcopo,  canonicis  eiusdem  ecclesie  domino  Harthmanno  scolasticD, 
domino  Heinrico  de  Brema  et  domino  Leonio,  presentibus  eciam 
militibus  domino  Heinrico  de  Stenberch  et  domino  Bertoldo  qai 
cognomine  Pyl  vocatur. 

Or,  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim  Nr,  1234  c.  Siegel  verloren.  Gedr.  Beiir.. 
zur  Hild,  Gesch.  II,  S.  313,  Doehner,  ÜB.  I,  S.  135  Nr.  277. 

11813.  Bischof  Johann  überträgt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 

dem  Kl.  Marienrode  das  Eigentum  von  viertehalb  Hufen  in  Fartnsen 
(Vermerssen)  und  zwei  Hufen  in  Clauen  (Clowen).  HMesheim  1260 
März  5  (iiio.  nonas  martii). 

Testes  huius  rei  sunt  Hartmannus  scolasticus,  Henricus  de  Bremis, 
magister  lohannes  Volcmari  ecclesie  nostre  canonici,  Henricus  de 


1260.  661 

Stenberge,  Hermaniias  Lepel,  Bertoldns  Pil,  Conradus  Pil  ecdesie 
ministeriales. 

Or.  im  Landeahauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  KL  Biddagshauaen  Nr.  144,  Siegel 
des  Biaehofs  und  des  Domkapitels  stark  beschädigt. 

1188.  Abt  Johann,  Prior  Johann  und  der  Konvent  von  Marien- 
rode  übereignen  detn  KL  Riddagshaasen  das  Eigentum  von  viertehalb 
Hufen  in  Farmsen  (Vermersen)  und  zwei  Hufen  in  Clauen  (Clowen). 
Riddagshausen  1260  März  5  (iii.  nonas  martii). 

Testes  vero  sunt  monachi  domus  nostre  lohannes  prior,  Rein- 
fridas subprior,  Albertus  cellerarius,  Henricus  camerarius,  Marcwardus, 
Conradas  de  LafEorde,  Balduinus. 

Or.  im  Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Kl.  Biddagshauaen  Nr,  145,  Siegel 
an  dem  von  der  ürk.  geschnittenen  Pergamentstreifen  verloren, 

1184.  Bischof  Johann  überträgt  dem  Godehardikloster  den  ihm 
resignierten  Zehnteti  in  Ohlenrode,     Hildesheim  1260  März  18, 

lohannes^)  dei  gratia  Hildensemensis  ecclesie  episcopus  omnibus  in 
perpetanm.  Ut  a  rebus  gesüs  excludatur  oblivio  et  ipsarum  noticia 
sive  memoria  scripture  testimonio  habeatur,  ad  noticiam  omnium 
cupimus  pervenire,  quibus  hoc  scriptum  videre  contigerit  vel  audire, 
quod,  postquam  Rudolfus  de  Dalem  miles  fidelis  noster  receptis 
centum  et  sedecim  talentis  ab  .  .  abbate  et  conventu  monasterii 
sancti  Godehardi  Hildensemensis  nobis  de  consensu  heredum  suorum, 
Bodolfi  scilicet  et  lohannis  fratrum,  decimam^)  in  Aldenrode  fratribus 
eisdem  ipsi  decime  renunciantibus  resignasset,  nos  decimam  eandem 
nobis  liberam  et  plenarie  expeditam  contulimns  .  .  abbati  et  conventui 
supradictis  propter  deum  in  anime  nostre  remedium  ab  ipsis  quiete 
et  libere  perpetuo  possidendam.  In  quarum  collacionis  et  resigna- 
cionis  ac  renunciacionis  evidenciam  presens  scriptum  sigilli  nostri 
indicio  et  bonorum  virorum,  quorum  nomina  sunt  subscripta,  testi- 
monio fecimus  communiri.  Testes  sunt  Ludolfns  maior  prepositus, 
Hedenricus  cellerarius,  Hartmannus  scolasticus,  Theodericus  de 
Adenhus  cantor,  Henricus  de  Brema,  magister  lohannes  domini 
Volcmari,  Hildebrandus  de  Uslaria,  Hermannus  de  Dasle,  magister 
Leonius  canonici  HUdensemenses,  Henricus  de  Steinberge  et  Aswinus 
et  Conradus  filii  sui,  Hermannus  de  Gandershem,  Conradus  de  Elvede, 
lohannes  de  Sutherhem,  lohannes  de  Escherte,  Bertoldns  dictus  Pil 

*)  Verlängerte  Schrift,        *)  Vor  decimam  ist  nobis  getilgt. 
HUdMh.  ÜB.  II.  36 


562  1260. 

et  Conradus  frater  sims^  Hugo  de  Holthusen,  Conradus  dictus  Spade, 
lordanus  de  ntene  et  alii  quamplares  tarn  clerici  quam  laici.  Datum 
Hildensem  anno  domini  millesimo  cc^.  sexagesimo,  pontificatus  nostri 
anno  tercio,  quintodechno  kalendas  aprilis. 

Or.  im  Kgl,  SU-A.  zu  Hannover,  at.  Godehard  Nt\  26,  Siegel  des  Bischofs 
an  dunkelbraunen  Hanffäden.  Gedr.  Behrens,  Geneal.  Vorstellung  (1703)  Beilage  KK. 
Regest  Doebnei%  ÜB,  /,  S.  136  Nr.  278. 

118S»  Bischof  Johann  erteilt  altert,  welche  an  bestimmten  Fest- 
tagen die  Peterskirche  in  Braunschweig  besuchen  und  beim  Kirchenbau 
unterstützen,  vierzig  Tage  Ablass.  Braunschweig  1260  April  4  (pridie 
nonas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  iii^'.). 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Braunschweig,  Siegel  von  den  rot-weisseti  Seidenfäden 
verloren»     Gedr.  Hänselmann,  ÜB.  der  Stadt  Braunschtreig  II,  S.  85  AV.  190, 

1186.  Bischof  Johann  übereignet  dem  Marienhospital  in  Braun- 
schweig  anderthalb  Hufen  in  Wat^nstedt  (Wadenstede),  die  ihm 
Bernhard  von  Hagen  aufgelassen  hat.  Braunschweig  1260  April  5 
(nonas  aprilis,  pontificatus  nostri  anno  tercio). 

Testes  huius  sunt  Hartmannus  scolasticus,  Henricus  de  Brema, 
Leonius  canonici  Hildensemenses,  Henricus  de  Steinberge,  Bertoldos 
Pil,  Theodericus  de  Barem  milites,  Conradus  domine  Sophie,  Hen- 
ricus dictus  Holtnickel. 

Gr.  im  Stadtarchiv  zu  Braunschweig,  Siegel  des  Bischofs  und  Bernhards  vom 
Hagen,  Gedr.  Pistorius,  Amoenit.  i)olit,'jurid.  VIII,  S.  2360,  Hänselmann,  ÜB. 
der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  85  Nr.  191. 

1187*  Bischof  Johann  überträgt  auf  Bittest  der  Herzogin  Mathilde 
von  Braunschweig  dem  Kl,  Wimhausen  fünf  Hufen  in  Lobke  (Lobeke) 
nach  Besignation  des  Heinrich  Buce  und.  den  halben  Zehnten  in  Süd- 
gleidingen  (Suitgledinge) ,  den  Heiso,  Bürger  von  Braunschweig,  dem 
Bittet'  Johann  von  Geitelde  (Geitlede)  und  dieser  ihm  resigniert  hat. 
Hildesheim  1260  April  19  (xiii.  kalendas  maii,  pontificatus  nostri 
anno  tercio). 

Huius  rei  testes  sunt  Hartmannus  scolasticus,  Hemicus  de 
Brema,  Leonius  canonici  maioris  ecclesie,  Johannes  West?aliis 
canonicus  sancti  Mauricii,  lohannes  canonicus  sancti  Andree  Hfl- 
densemenses,  lohannes  de  Escherte,  Henricus  de  Steinberge,  Ber- 
toldus  Pil  milites,  Hermannus  Boneke,  Henricus  domini  Engelhaiili, 


1260.  563 

Hermannus  domini  Wolframmi,  Hermannns  dictus  Papa,  Heraiannus 
filius  domini  Bertoldi  de  Qowise. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Wienhausen  ^  Nr,  55.  Stark  beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs  und  kleines  Bruchstück  des  Kapitelssiegels  an  roten  Hanffäden,  Oedr, 
Orig,  Quelf.  IV,  S.  252. 

1188.  Ptxpst  Alexander  IV.  nimmt  das  KL  Marieiwode  mit  allen 
Besitzungen  in  seine^i  Schutz.  Anagni  1260  April  25  (vii.  kalendas 
maii,  pontiftcatus  nostri  anno  sexto). 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  20.  Bleibulle  an  roten  und 
gelben  Seidenfäden.  Gedr.  Marienroder  ÜB.  S.  44  Nr.  27.  Vgl.  Potthast,  Reg. 
pont.  17839. 

1189*  Domdechant  Johann,  Dotnkellner  H(eidenreich),  Sßgebodo) 
von  Scharzfeld,  Johann,  Sohn  des  Volkmar,  und  U(einnch)  von  Drie- 
burg,  Archidiakon  in  Solschen,  Domherrn,  bekunden  den  Vergleich  des 
KL  Loccum  mit  dem  Pfarrer  in  Oedelum.  Hildesheim,  in  maiori 
claustro  1260  April  30  (pridie  kalendas  maii). 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum.  Die  fünf  Siegel  verloren.  Oedr.  v.  Hoden- 
berg, Calenberger  ÜB.  III,  S.  145  Nr.  210. 

1140*  Bischof  Johann  übei^trägt  dein  Kl.  Loccum  drei  Hufen  in 
Oedelum,  die  ihm  die  Brüder  Hermann  und  Ludolf  von  Dinklar,  Ritter, 
resigniert  und  auf  die  Hugo  von  Assel  verzichtet  hat.  Hildesheim  1260 
Mai  28  (y^.  kalendas  iunii,  pontificatus  nostri  anno  iü^.). 

Huios  rei  tcstes  sunt  Lndolftis  maior  prepositns^  lohannes 
decanus,  Heinthenricus  cellerarins,  lohannes  plebanns,  Hartmannus 
scolasticns,  Henricns  de  Brema,  Sigebodo  de  Scartvelde,  Henricus 
de  Scalkeberge,  Theodericus  cantor,  lohannes  domini  Volcmari  filias^ 
Volradus  prepositus  sancti  Mauricii,  Henricus  de  Driborch,  Her- 
mannns de  Waidenberge  canonici  maioris  ecclesie,  Henricus  pre- 
positus de  Escerthe,  comes  Henricus  de  Waidenberg,  Bertoldus  Pil, 
Lippoldus  de  Escerthe,  Hugo  de  Stenberge,  Henricus  de  Bothinge 
miiites. 

Or.  im  Archiv  des  Kl.  Loccum.  Siegel  des  Bischofs  und  des  Domkapitels 
an  weissen,  roten  und  blauen  Hanffiiden.  Gedr.  v.  Hodenberg,  Calenbei'ger  ÜB.  III, 
S,  146  Nr.  211. 

1141*  Bischof  Johann  überträgt  dem  Maria -Magdalenenkloster 
drei  Hufen  in  Sossmar.     Hildesheim  1260  Juni  2. 

36* 


664  1260. 

lohannes  dei  gi*atia  Hildensemensis  episcopus  omnibus  in  per- 
petuom.  Ut  a  rebus  gestis  excludatur  oblivio  et  ipsaram  noticia 
scripture  testimonio  habeatur,  tenore  presencium  notum  facimas 
universis,  quibus  hoc  scriptum  videre  contigerit  vel  audire,  quod, 
postquam  Bruno  prepositus  et  conventus  sororum  penitencium  ecclesie 
sancte  Marie  Magdalene  Hildensemensis  duos  mansos  sitos  Satherem 
prope  Hamele  a  Henrico  de  Wagenschelle  et  unum  mansnm  ibidem 
situm  a  Methilde  vidua  de  Bomhem  et  Gonrado  filio  eins  empcionis 
titulo  comparassent,  et  iidem  Henricus  mansos  duos  primos  Sifrido 
de  Ruthenberge  seniori  ac  Sifrido  ipsius  fllio,  Methildis  yero  et 
Conradus  natus  eius  Theoderico  et  Emesto  fratribus  de  Stochern 
mansum  tercium  resignassent ,  nos  mansos  illos  dicto  preposito  id 
fideliter  procurante  nobis  a  iam  dictis  Sifrido  seniore  et  Sifrido 
nato  eius  et  a  Theoderico  et  Emesto  de  Stochem  fratribus  resig- 
natos  ac  plenarie  expeditos  prefato  conventui  sororum  penitencium  in 
anime  nostre  remedium  contulimus  perpetuo  possidendos.  Testes 
huius  sunt  Ludolfus  maior  prepositus,  Yolradus  prepositus  Montis, 
Gerhardus  decanus  Montis,  Henricus  de  Alvelde  canonicus  ibidem, 
Theodericus  de  Rothinge,  Theodericus  de  Toshem,  Theodericus  de 
Barem,  Hugo  de  Holthusen,  Bertoldus  Pil  milites  et  alii  quam  plures 
clerici  et  laici.  In  quarum  eciam  resignacionum  ac  coUacionis  evi- 
denciam  dedimus  sepe  dicto  conventui  presens  scriptum  sigillis 
nostro  et  capituli  nostri  plenum  ad  premissa  consensum  adhibentis 
roboratum  in  perpetuam  memoriam  et  munimen.  Datum  Hildensem 
anno  domini  m^.  cc<>.  h9.,  quarto  nonas  iunii,  pontificatus  nostri 
anno  tercio. 

Or.  im  Kgl,  SL-A.  zu  Hannover,  MaK-MagdoJ.  Nr.  70,  Beschädigtet  Siege} 
des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  weissen  Zwirnßden. 

1142*  Das  Moritzstift  einigt  sich  mit  detn  Propste  wegen  (Ur 
Verteilung  dei'  Einkünfte  einiger  Güter.     Moritzberg  1260  Juni  5. 

G(erhardus)  dei  gratia  decanus  totumque  capitulum  ecclesie 
montis  sancti  Mauricii  apud  Hildensem  omnibus  presens  scriptum 
visuris  salutem  in  domino.  Notum  esse  volumus  et  presentibus 
protestamur,  quod  honorabiles  domini  H(eidenricus)  ceUerarius  et 
H(artmannus)  scolasticus,  Io(hannes)  plebanus  et  magister  lohannes 
canonici  Hildensemenses  ad  ecclesiam  nostram  accedentes  cum 
frateme  caritatis  afFectu  quedam,  que  in  dubium  venire  et  materiam 
discordie  suscitare  poterant,  de  nostro  consensu  unanimi  taliter  ter- 


1260.  566 

minarunt.  Dominus  noster  prepositus  reditus  advocatie  bonorum 
ecclesie  nostre  capitulo  nostro  faciet  presentari  equis  poitionibus 
secundum  prebendas  singulas  dividendos,  emendas  vero  et  penas 
pro  duabus  partibns  capitulum  nostrum  recipiet,  tercia  parte  domino 
nostro  preposito  remanente.  Prenominatus  item  dominus  noster 
prepositus  ex  nunc  in  antea  prebendam  diligenter  requiret  et  quic- 
quid  de  illa  receperit^)  sine  dilatione  fideliler  amministrabit.  Mansum 
etiam  in  Heymdesdore,  quem  prepositus  Conradus  ad  anniversarios 
sui*)  et  fratrum  suorum  peragendos  contulerat,  qnamdiu  sub  se  habere 
voluerit,  quinque  denarios  in  quolibet  anniversario  predictorum 
firatribus  dabit  Liberum  etiam  est  ei  dictum  mansum,  si  haberd 
voluerit,  uni  de  fratribus  nostris  relinquere  cum  honere  supradicto. 
Bona  de  novo  comparata  aut  adhuc  comparanda  de  precio  bonorum 
nostrorum  in  Odhelem^)  in  locum  et  yicem  eorundem  bonorum  hoc 
modo  succedent.  Fructus  dictorum  bonorum  per  unum  de  fratribus, 
quem  ad  hoc  dominus  noster  prepositus  deputare  curaverit,  fideliter 
colligentui*,  a  quo  dominus  noster  prepositus  oventiones  suas  antiquas 
recipiet.  Prebendam  etiam  consuetam  in  denariis  ebdomodalibus 
dictus  amministrator  debitis  temporibus  ministrabit.  Dominus  Lu- 
dolfus  Corvus  etiam  loco  beneflcii  a  predicto  amministratore  quinque 
talenta  Hildensemensis  monete  in  feste  sancti  Michahelis  recipiet 
annuatim.  Si  vero  per  casum  fortuitum  dictorum  bonorum  proventus 
contigerit  impediri,  antedictus  Ludolfus  pro  rata  recipiet  portionem. 
Si  quid  autem  superexcreverit  pro  numero  prebendarum  equaliter 
dividetur,  ita  tamen  ut  sepedicti  amministratoris  laboribus  satisfiat. 
Cum  vero  dictorum  bonorum  precium  per  omnia  fuerit  persolutum 
et  exinde  aliquid  predium  ecclesie  perpetuo  fuerit  comparatum,  ad 
omnia  que  premisimus  memorati  domini  de  nostro  consensu  et  con- 
silo  reditus  singulos  et  perpetuos  deputabunt.  Ut  autem  hec  ordi- 
natio  inviolabiliter  observetui-,  presens  scriptum  sigillis  prememora- 
torum  dominorum  et  nostro  fecimus  communiri.  Actum  anno 
jßP.  cc<>.  1x0.  incarnationis  domini,  in  capitulo  ecclesie  montis  sancti 
Mauricii  apud  Hildensem  in  die  beatorum  martyrum  Bonefacii  et 
sociorum  eins. 

Or.  im  Kgh  St,-A.  zu  Hannover,  Moritzatifi  Nr.  27.  Die  sechs  Siegel  ver- 
loren bis  auf  ein  BmehstOck  des  Kapitelssiegels  und  kleine  Rester  von  dem  des 
Dechanten  und  des  Kellners.    Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  136  Nr.  280. 


*)  Or.  reciperit.        *)  Bui  et  fr.  suor.  im  Or.  doppelt  geschrieben.        •)  Es 
scheint  im  Or,  Odheilem  zu  stehen. 


666  1260, 

1148«  Bischof  Johann  bekundet  das  Versprechen  des  Grafen  Hoier 
von  Wohldenberg,  innerhalb  eines  Jahres  das  Eigentum  von  drei  Hufen 
in  Ringelheim  dem  Kloster  daselbst  beim  Herzog  von  Braunschtceig  zu 
erwirken.     Hildesheim  1260  Juni  16, 

loannes  dei  graüa  episcopus  Hildensemeusis  universis  litteram 
presentem  audientibus  salutem  in  vero  salutari.  Tenore  presentiam 
protestamar,  quod  comes  Hoieras  de  Woldenberg  in  nostra  et  nostii 
capituli  presentia  constitutus  promisit  fide  data,  quod  a  feste  beati 
loannis  baptiste  nunc  instante  infra  annum  procurabit  proprietatem 
trium  mansorum  sitornm  in  Ringelheimb  a  domino  dnce^)  de  Braon- 
schwieck  Bingelheimensi  ecclesie  conferri  ab  ipsa  perpetuo  possi- 
dendos.  Sin  autem,  ipse  comes  ex  tnnc  intrabit  Goslariam  non 
exiturus,  donee  perfecerit  quod  promisit  vel  maneat  in  gratia  dicte 
ecclesie.  Saper  eo  nos  et  milites,  quorum  subsequuntur  nomina, 
fidem  suam  recepimus  Henricus  de  Steinberge,  Henricus  pincema, 
Sebertus  de  Toshem,  Beitoldus  Pyll,  quod,  si  idem  comes  morte, 
quod  absit,  preventus  fuerit  vel  alias  premissum  suum  non  tenaerit 
in  hac  parte,  fratres  sui  Hermannus  et  Henricus  comites  de  Wolden- 
berge  nobis  et  dictis  militibns  promiserunt,  quod  fratris  sui  comitis 
Hoieri  sepe  dicti  ad  premissa  omnia  teneantur.  In  cuius  rei  testi- 
monium  presentes  littere  sunt  sigillis  nostro  et  nostre  ecclesie  robo- 
rate.  Datum  Hildesheim  anno  domini  millesimo  ducentesimo  sexa- 
gesimo,  in  crastino  beati  Viti,  pontificatus  nostri  anno  quarto. 

Abschrift  im  Cop»  des  Jahres  1714  S.  18  im  Archiv  zu  Ringelheim, 

1144*  Bischof  Johann  übereignet  dem  Kreuzsüft  vier  Hufen  in 
Wackenstede,  die  die  Brüder  von  Barenroth  diesem  verkauft  und  ihm 
resigniert  haben,     Poppenburg  1260  Jtdi  1, 

lohannes^)  dei  gratia  Hildensemeusis  ecclesie  episcopus  onmibus 
hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  domino.  Constituti  in  presentia 
nostra  Conradus  et  Heinricus  fratres  dicti  de  Bai*enroth  proposue- 
nmt,  quod  quatuor  mansos  sitos  Wackenstede,  quos  a  nobis  in  feodo 
tenebant,  yendidissent  ecclesie  sancte  Grucis  Hildensemeusis  pro 
octoginta  talentis  petentes  a  nobis,  quod  iam  dicta  bona  eidem 
ecclesie  curaremus  conferre,  et  ut  hec  ipsorum  petitio  plenum  sor- 
tiri  posset  effectum,  idem  fratres  Conradus  et  Heinricus  et  Beatrix 
uxor  eiusdem  Heinrici  et  duo  filii  eorum  Conradus  et  Bertrammos 


')  Cop.  dicte.        ^)   Verlängerte  Schrift, 


1260.  567 

et  duo  filii  fratris  ipsorum  Bertrammi  defuncti  scilicet  Conradus  et  Ber- 
trammns  predictos  iiii  mansos  cum  omni  iure,  quo  ipsos  predicti  duo 
fratres  habebant,  in  manus  nostras  insimnl  resignarunt.  Nos  igitur 
predictorum  fratrum  precibus  annuentes  ob  reverentiam  sancte  Crucis 
predictos  iiii  mansos  cum  decima  proveniente  ex  ipsis  et  areas  pei- 
tinentes  ad  ipsos  cum  omni  iure,  quo  idem  fratres  ipsos  habebant 
in  Villa,  in  campis,  in  nemoribus  consensu  capituli  ecclesie  nostre 
maioris  accedente  transferimus  ad  ius  et  proprietatem  ecclesie  sancte 
Crucis  iure  perpetuo  possidendos.  Et  ut  perfecte  cautum  sit  in 
futurum  ecclesie  sancte  Crucis,  sepedicti  fi*atres  Conradus  et  Hein- 
ricus  data  fide  promiserunt  in  manus  nostras,  quod,  si  quisqnam  in 
posterum  in  predictis  bonis  sibi  aliquid  iuris  addicendo  impetat 
ecclesiam  sancte  Crucis,  ipsi  eam  ad  evictionem  obligati  eximere 
tenebuntur.  Fideiussores  etiam  dedernnt  Harthuugum  de  Aulica  et 
Emestum  de  Betenem,  qui  idem  in  manus  nostras  flde  prestita  pro- 
miserunt. Nos  igitur  predicta  bona  ecclesie  sancte  Crucis  iusto 
titnlo  acquisita  sub  banno  nostro  confirmamus  sub  pena  excommuni- 
cationis  proliibeutes,  ue  quis  ipsam  ecclesiam  ullo  umquam  tempore 
in  predictis  bonis  audeat  molestare.  Testes  liuius  rei  act«  coram 
nobis  sunt  magister  Leonius  notarius  noster,  lohaunes  canonicns 
sancti  Mauritii,  Fridericus,  Walthems,  Ludolphus,  Gerardus  sco- 
lasticus,  Bertoldus,  lohannes,  lohannes  canonici  sancte  Crucis,  Tide- 
ricus  de  Redhen,  Hermannus  de  Ösen,  Bertoldus  de  Netelegen, 
Gerardus  camerarius.  Ne  igitur  super  hiis  dubitari  contingat  in 
posterum,  presentem  cartam  super  hoc  negotio  confectam  sigilli 
nostri  munimine  duximus  roborandam.  Datum  Poppenburhc  anno 
domini  nfi.  cc<^.  Ix^.,  pontiflcatus  nostri  anno  tercio,  kalendas  iulii. 

Or.  im  Kgl,  Staatsarchiv  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr»  HL  Siegel  des  Bischofs 
an  roten  und  gelben  Seidenfäden.    Regest  Doebner,  ÜB,  F,  S.  136  Nr,  281, 

1145.  Bischof  Johann  iiberträyt  dem  Kl,  Marienrode  den  Zehnten 
und  vier  Hufen  in  Quicborne,  die  früher  zum  Kloster  gehört  haben. 
Hildesheim  1260  Juli  2  (in  die  Processi  et  Martiniani,  pontiflcatus 
nostri  anno  quarto). 

Testes  huius  sunt  Henricus  de  Steinberge,  Ecbertus  camerarius, 
Bertoldus  Pil  et  Conradus  frater  eins  milites,  Henricus  dictus  Acke, 
lohannes  de  Goslaria,  Hermannus  de  Lapidea  domo. 

Or.  im  Kgl.  St,-Ä,  zu  Hannover,  Marienrode  Nr,  21,  Siegel  des  Bischofs 
und  Bruchstück  des  Siegels  des  Dotnkapitels  an  roten  Seidenfäden,    Gedr,  Marien- 


668  1260. 

roder  ÜB.  S.  45  Nr.  28,  ÜB.  des  histor.  Vereins  für  Niedersachsen  I,  S.  38  Nr.  34. 
Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  137  Nr.  283. 

1146*  Bischof  Johann  et'neuert  die  Schenkung  seines  Vorgängers 
Konrad  von  fünf  Hufen  und  dem  Zehnten  in  Bettmar  (Bethmare  prope 
Hildensem),  welche  Heinrich  Äcko  letzterem  resigniert  hatte,  an  das 
Kl.  Wienhausen  auf  Bitten  des  Herzogs  Albert  und  dessen  Mutter 
M(aihilde).  Hildesheim  1260  Juli  2  (in  die  beatorum  martiram  Pro- 
cessi et  Martiniani,  pontiflcatus  nostri  anno  qaarto). 

Testes  huius  sunt  Ludolfus  maior  prepositus,  Hedenricns  celle- 
rarius,  Hartmannas  scolasticus,  lohannes  plebanns  sancti  Andree, 
Sibodo  de  Scartvelde  canonici  Hildensemenses,  Henricus  de  Stein- 
berge, Henricus  pincema,  Theodericus  de  Rotiiinge,  Bertoldus  Pil, 
Lippoldos  de  Escheite,  lohannes  de  Escherte. 

Or.  im  Archiv  des  KU  Wienhausen,  Nr.  51.  Siegel  des  Bischofs  und  des 
Domkapitels  an  roten  und  gelben  Seidenfäden  gut  erhalten.  Gedr.  Orig.  Gueif.  IV, 
S.  253.  Regest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  137  Nr.  282.  Die  Urk.  betr.  Heinrich  Aceo 
9.  oben  Nr.  393. 

1147«  Das  Domkapitel  genehmigt  die  Übertragung  von  vier  Hufen 
in  Wackenstede  durch  Bischof  Johann  an  das  Kreuzstift  Hüdesheim 
1260  Juli  4. 

Ludolphtts  dei  gratia  prepositus,  lohannes  decanus  totmnqne 
capitulnm  maioris  ecclesie  Hildensemensis  omnibus,  qnibus  hoc 
scriptum  fiierit  exhibitum,  salutem  in  domino.  Nosse  volomas  tarn 
posteros  quam  presentes,  quod  venerabilis  pater  noster  lohannes 
episcopus  ecclesie  Hildensemensis  de  nostro  beneplacito  et  consensu 
iiii  mansos  sitos  Wackenstede,  quos  Conradus  et  Henricus  fratres 
dicti  de  Barenroth  ab  ipso  nomine  ecclesie  nostre  in  feodo  tenuerant, 
post  resignationem  eorundem  mansorum  ab  ipsis  factam  com  con- 
sensu heredum  ipsorum  cum  omni  iure  pertinente  ad  eosdem  trans- 
tulit  ad  ins  et  proprietatem  ecclesie  sancte  Crucis  Hildensemensis 
ab  eadem  ecclesia  iure  perpetuo  possidendos,  et  hoc  litteris  pre- 
sentibus  protestamur.  Datum  Hildensem  anno  domini  m^  cxP.  1x5^., 
iiii<>.  nonas  iulii. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  121.  Beschädigtes  KapiteU- 
Siegel  an  roten  und  gelben  Seidenfäden, 

1148.  Bischof  Johann  bekundet  den  Verzicht  des  Schwestersohnes 
der  Brüder  von  Barenroth  auf  die  Hufen  in  Wackenstede,  welche  die$e 
dem  Kreuzstift  verkauft  haben.     Hildesheim  1260  Juli  i. 


1260.  669 

lohannes*)  dei  gratia  Hildenseroensis  ecclesie  episcopus  omnibus 
hoc  scriptum  inspecturis  salutem  in  domino.  Cum  Conradus  et  Hein- 
ricus  fratres  de  Barenroth  heredes  suos  producerent  ad  renunciandum 
iiii  mansis  sitis  Wackenstcde,  qnos  idem  fratres  yendiderunt  ecclesie 
sancte  Crucis,  petebant  canonici  sancte  Crucis  produci  similiter 
Godefridum  fllium  sororis  eorundem  fratmm,  nt  et  ipse  consentiret 
in  eo,  quod  predicta  bona  transirent  ad  ins  et  proprietatem  ecclesie 
sancte  Cmcis.  Quapropter  predicti  fratres  produci  fecerunt  prefatum 
Godefridum  in  Aulica,  qui  coram  Walthero  custode  et  Johanne  cano- 
nicis  sancte  Crucis  in  audientia  multorum  protestatus  fnit,  quod 
venditionem  predictorum  bonorum  in  Wackenstede  gratam  et  ratam 
haberet  et  super  ipsis  numquam  impeteret  ecclesiam  sancte  Crucis. 
Presentes  autem  erant  lohannes  sacerdos  in  Aulica,  Conradus  de 
Wlvinge,  Bodo  milites,  Bodo,  Ekbertus  de  Beteuern,  Lambertus  de 
Selethe.  Ut  igitnr  huius  negotii  memoria  indeficiens  habeatur, 
presens  scriptum  inde  confectum  nostro  sigillo  munivimus  ad  cau- 
telam.  Datum  Hildensem  anno  domini  m^.  c(fl.  lx\  iiä^.  nonas  iulii, 
pontificatus  nostri  anno  üi^. 

Or.  im  Kgl,  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr,  112,    Siegel  des  Bischofs, 

114fl*  Bischof  Johann  überträgt  dem  KL  Marienrode  zwei  Hufen 
in  Eitzum  (Eyscheim),  tvelche  ihm  Bitter  Budolf  von  Dahlum  (Dalem) 
und  dessen  Söhne  Budolf  und  Johann  und  diesen  wieder  Johann  von 
Sievershamen  resigniert  hat,  Hildesheim  1260  Juli  4  (anno  —  ponti- 
ficatus nostri  quarto,  üü^.  nonas  iulii). 

Testes  sunt  Conradus  de  Rothinge  et  Hermaunus  de  Vurden 
sacerdotes,  Hermannus  de  Gandershem  et  Bertoldus  dictus  Pil  milites, 
und  Bürger. 

Or,  im  Kgl,  St,-A,  zu  Hannover,  Marienrode  Nr,  23,  Beschädigtes  Siegel  des 
Bischofs  und  Bruchstücke  des  Kapitelssiegels  an  roten  Seidenfäden,  Gedr,  Marien- 
roder  ÜB.  S.  4.1  Nr,  31,  liegest  Doebner,  ÜB,  I,  S,  137  Nr,  284,  Die  Resignation 
derer  von  Dahlum  ohne  Datum  gedr,  a,  a  0.  S,  46  Nr.  30  nach  dem  Or,  a,  a,  0, 
Nr,  22  mit  dem  unkenntlichen  Siegel  Rudolfs  an  dem  von  der  Urk,  geschnittenen 
Pergamentstreifen;  die  Resignation  Rudolfs  allein  in  Ms»  XXI H,  767  foL  49  in 
der  KgL  Bibliothek  in  Hannover,  gedr.  a,  a,  0,  Nr,  29, 

IISO.  Das  Kreuzstift  verpflichtet  sich,  detn  Michaeliskloster  den 
diesem  zustehenden  Zins  von  Gütern  in  Wackenstede,  die  ersteres  ge- 
kauft hat,  zu  zahlen.     Hildesheim  1260  Juli  5. 

0  Verlängerte  Schrift. 


670  1260. 

Albertus  dei  gratia  prepositus,  Otto  decanus  totamque  capitnlum 
ecclesie  sancte  Crucis  HildeDsemensis  omnibas,  quibus  hoc  scriptom 
faerit  exhibitum,  salutem  in  omnium  salvatore.  Notum  esse  volnmus 
et  constare,  quod  nos  comparavimus  quedam  bona  sita  Wackenst<;de 
a  Conrado  et  Henrico  fratribus  dictis  de  Barenroth,  de  qoibos  idem 
fratres  conventui  sancti  Michaelis  Hildensemensis  xi  solidos  annis 
singulis  exsolvebant.  Verum  quia  eadem  bona  ad  ecclesiam  nostram 
transiernnt,  ad  prefatnm  ceusum  xi  solidorum  conventui  sancti 
Michaelis  amodo  persolvendnm  pro  annua  pensione  in  feste  sancti 
Michaelis  nos  litteris  prcsentibus  recognoscimus  obligates.  Datum 
Hildensem  anno  domini  m^.  cc^.  Ix^.,  tercio  nonas  iulii. 

Or,  im  KgU  St.-A.  zu  Hannover,  Michaeliski,  Nr.  55.  Beschädigtes  Siegel 
des  Kreuzstiftes. 

1151.  Das  Michaeliskloster  gefiehmigt,  dass  das  Kreuzstift  Güter 
in  Wackenstede  von  den  Brüdern  von  Barenroth  kauft,  doch  mit  der 
Bedingung,  dass  es  den  von  diesen  ihm  zu  zahl^iden  Zins  übernimmt. 
Hildesheim  1260  Juli  5. 

Ernestns  dei  gratia  abbas,  Thidericus  prior  totusque  conventus 
monasterii  sancti  Michaelis  Hildensemensis  omnibus,  quibus  hoc 
scriptum  fuerit  exhibitum,  salutem  in  domino.  Notum  esse  cupimns, 
quod  de  consensu  et  beneplacito  nostro  et  conventus  nostri  ecclesia 
sancte  Crucis  Hildensemensis  comparavit  quedam  bona  sita  Wacken- 
stede a  Conrado  et  Heinrico  fratribus  de  Barenroth,  de  quibus  idem 
fratres  nobis  xi  solidos  annis  singulis  exsolvebant,  ita  tarnen,  quod 
iam  dicta  ecclesia  sancte  Crucis  prefatnm  censum  xi  solidorum 
nobis  pro  annua  pensione  in  feste  sancti  Michaelis  amodo  persolvere 
teneatur.   Datum  Hildensem  anno  domini  m^.  cc^.  h9.,  HR  nonas  iulii. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Kreuzstift  Nr.  119.  Siegel  des  Abtes  und 
Konventes.    Erwähnt  Doebner,  ÜB.  I,  S.  137  Nr.  285  Anm.  zu  1263  Juli  7. 

1152.  Papst  Alexander  IV.  befiehlt  dem  Bischof  rofi  IVierland, 
das  Kl.  WöÜingerode  vor  Belästigern  zu  schützen.    Anagni  1260  Juli  6. 

Alexander  episcopus  servus  servorum  dei  venerabili  fratri  epi- 
scopo  Vironensi  salutem  et  apostolicam  benedictionem.  Sub  religionis 
habitu  vacantibus  studio  pie  vite  ita  dcbemus  esse  propitii,  ut  in  divims 
beneplacitis  exequendis  malignorum  non  possint  obstaculis  impedirL 
Cum  itaque  dilecte  in  Christo  filie  abbatissa  et  conventus  monasterii 
de  Waltingrode  Cisterciensis  ordinis  Ildensemensis  diocesis  a  nonuullis, 


1260.  671 

qui  nomen  domini  recipere  in  vacuum  non  formidant,  graves  desuper 
possessionibns  et  aliis  bonis  snis,  sicnt  accepimns,  patiantur  molestias 
et  iacturas,  nos  earum  providere  qiiieti  et  malignorum  maliciis  ob- 
yiare  volentes  fraternitati  tue  per  apostolica  scripta  mandamus, 
qaatenns  easdem  abbatissam  et  conventum  pro  divina  et  nostra 
reverentia  favoris  oportuni  presidio  prosequens  non  permittas,  eos 
contra  indulta  privilegiorum  apostolice  sedis  ab  aliquibns  indebite 
molestari  molestatores  hninsmodi  per  censnram  ecclesiasticam 
appellatione  postposita  compescendo,  presentibus  post  qninqaennium 
minime  valituris.  Datum  Anagnie  secundo  nonas  iulii,  pontificatus 
nostri  anno  sexto. 

Abschrift  des  16.  Jahrhunderts  in  Cop.  VI,  115  S.  33  im  KgL  SL-A.  zu 
Hannover, 

1158.  Papst  Alexander  IV.  erlaubt  dem  KL  Wöltingerode,  die- 
jenigen Güter  dei'  Nonnen,  welche  diesen  rechtmässig  zti/allen  und  über 
die  sie  frei  verfügen  könnest,  ausser  den  LehnsgiUem,  an  sich  zu  tiehmen, 
Anagni  1260  Juli  6. 

Alexander  >)  episcopus  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo 
filiabns  .  .  abbatisse  et  conventui  monasterii  de  Waltincgerode 
Cisterciensis  ordinis  Ildesemensis  diocesis  salutem  et  apostolicam 
benedictionem.  Devotionis  vestre  precibus  inclinati  presentinm  vobis 
aactoritate  concedimus,  ut  possessiones  et  alia  bona  mobilia  et 
immobilia,  qne  liberas  personas  sororum  vestrarum  mundi  relicta 
vanitate  ad  vestrum  monasterium  convolantium  et  professionem 
facientium  in  eodem  iure  successionis  vel  alio  iusto  titulo,  si  reman- 
sisset  in  seculo,  contigissent  et  ipse  potnissent  aliis  libere  erogare, 
rebus  feudalibus  dumtaxat  exceptis,  valeatis  petere,  recipere  ac 
etiam  retinerc.  Nulli  ergo  u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s.  u\  Datum 
Anagnie  ii.  nonas  iiilii,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  KgL  St,-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  32.  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden, 

1154.  Papst  Alexander  IV.  beauftragt  den  Scholaster  des  Kretin- 
Stiftes  mit  der  Entscheidung  des  Streites  zmschen  detn  Kanoniker 
Rodherus  des  Stiftes  st.  Cyriaci  in  Braunschweig  und  Egidius  von 
Braunschweig  j  Heinrich  und  anderen  Laien  der  Diözese  Hildesheim 
und  Verden.  Anagni  1260  Juli  7  (nonas  iulii,  pontificatus  nostri 
anno  sexto). 

0  Verlängerte  Schrift, 


672  1260. 

Or,  im  Kgl,  St.'Ä,  zu  Hannover ,  Kreuzstift  Nr,  114.  Bleibulle  an  Hanf- 
schnüren,    Gedr,  Hänsehnann,  ÜB.  der  Stadt  Braunschweig  II,  S.  544  Nr.  *191. 

1155.  Ritter  Johann  von  Adensen  übereignet  dem  KL  Marienrode 
einen  Hof  und  zivei  Hufen  in  Quecborne,  welche  ihm  die  Brüder  Albert 
und  Gieselbert  von  Qxiecbome  resigniert  haben,  nachdem  ihnen  der  lVop«< 
des  Klosters,  Johann,  achtzehn  Pfund  ausgezahlt  haL  1260  Juli  8 
(octavo  idus  iulii). 

meo  sigillo  et  sigillis  patruorum  meorum  videlicet  domini 

Tiderici  Hildensemensis  cantoris  et  prepositi  Everwini  feci  presentem 
cartulam  communiri.  Testes  huius  rei  sunt  dominus  Hermannna  de 
Stempne  miles,  und  Bürger. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Marienrode  Nr.  24.  Die  beiden  ersten  Siegel 
stark  beschädigt,  das  dritte  verloren.  Gedr.  Marienroder  ÜB.  S.  54  Nr.  40,  Rsgest 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  152  Nr.  314,  beide  zu  12(i8  Juli  15.  Die  Urk.  gehSrt  aber 
zweifellos  ins  Jahr  1260,  einmal  wegen  der  Datierung  im  Or.,  die  deutlich  octaTO 
von  sexagesimo  durch  einen  Punkt  scheidet,  ferner  weil  1268  Dietrich  ran  Adensen 
nicht  mehr  Domkantor  war.   Evenoin  ist  Propst  des  Bonifaciusstiftes  in  HaXberstadt. 

11 56«  Papst  Alexander  IV.  nimmt  das  Kl.  WöUmgerode  mit 
allen  Besitzungen  in  seinen  Schutz.     Anagni  1260  Juli  11. 

Alexander  9  episcopos  servus  servorum  dei  dilectis  in  Christo 
filiabus  .  .  abbatisse  et  conventui  monasterii  de  Waltiggerode 
Gisterciensis  ordinis  Hildesemensis  diocesis  saiutem  et  apostolicam 
benedictionero.  Cum  a  nobis  petitor  quod  iustum  est  et  honestam, 
tarn  vigor  equitatis  quam  ordo  exigit  rationis,  ut  id  per  soliicitadinem 
officii  nostri  ad  debitum  perducatur  effectum.  Eapropter,  dilecte  in 
Christo  fiiie,  vestris  iustis  postulationibus  grato  concnrrentes  assensu 
personas  vestras  et  locum,  in  quo  domino  estis  obsequio  mancipate, 
cum  Omnibus  bonis,  que  impresentiarum  rationabiliter  possidetis  aat 
in  futurum  prestante  domino  iustis  modis  poteritis  adipisci,  sab  beati 
Petri  et  nostra  protectione  suscipimus,  specialiter  autem  terras, 
possessiones,  molendina  et  alia  bona  vestra,  sicut  ea  omnia  laste 
ac  pacifice  possidetis,  vobis  et  per  vos  monasterio  vestro  auctoritate 
apostolica  confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  commnnimiis. 
Nulli  ergo  u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s,  tv.  Datum  Anagnie  v.  idos 
iulii,  pontificatus  nostri  anno  sexto. 

Or.  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover,  Wöltingerode  Nr.  33.  Bleibulle  an  roiem 
und  gelben  Seidenfäden. 

0  Verlängerte  Schrift. 


1260.  673 

U57«  Bischof  Johann  überträgt  mit  Zustimmung  des  Domkapitels 
dem  KL  Loccum  20  Hufen  in  Mölme  (Muilnem),  von  denen  elf  Bertold 
von  Gadenstedt,  drei  Ludolf  von  Bortfeld,  drei  Werner  von  Borsum 
und  drei  Johann  von  Salder  dem  Kloster  verkaufi  und  dem  Bischöfe 
resigniert  haben  y  wofür  das  Kloster  jährlich  vier  Pfurid  Wachs  dem 
AUare  der  h.  Maria  liefern  soll.  Hildesheim  1260  August  21  (ponti- 
ficatns  nostri  anno  quarto,  in  yigilia  Thimothei  et  Symphoriani 
martirnm). 

Presentes  erant  et  testes  sunt  Ludolfus  maior  prepositus  ecclesie 
nostre,  Hedenricus  cellerarius,  Hartmannas  scollasticus^  i)  Henricus 
de  Brema,  Sibodo  de  Scartyelde,  magister  lohannes  domini  Volc- 
mari,  Theodericus  cantor,  Leonius,  Henricus  de  Driborch,  Hermannus 
de  Woldenberg,  Hildebrandus  de  Uslaria,  Hermannus  de  Dasle, 
Lippoldus  de  Antiquo  foro,  Henricus  de  Olmaiz  et  alii  canonici 
ecclesie  nostre,  Henricus  de  Steinberge,  Asquinus  et  Conradus  nati 
eins,  Bertoldus  et  Conradus  fratres  dicti  Pil,  Theodericus  de  Barem, 
Hermannus  dictus  Hircus  milites. 

Or,  im  Archiv  des  Kl,  Loccum.  Siegel  des  Bischofs  an  blauen,  grünen,  roten 
und  weissen  und  des  Domkapitels  an  grünen  und  roten  Seidenfäden,  Gedr, 
r.  Hodenberg,  Calenberger  ÜB,  IJI,  S.  148  Nr.  214.  Die  Resignation  des  von 
Gadenstedt  a.  a,  0.  Nr,  212,  des  U.  von  Bartensieben  namens  seiner  Frau  a,  a.  0, 
Nr,  213. 

1158.  Bischof  Johanvn  tauscht  mit  dem  Bäcker  in  Sossmar  Land 
daselbst  gegen  solches  in  Aichchem  ein  und  überträgt  es  detn  Maria- 
Magdcdenenkloster.     Hildesheim  1260  September  3. 

lohannes  dei  gratia  episcopus  Hiidensemensis  universis  Christi 
fidelibus  presentes  litteras  audituris  salutem  in  omnium  salvatore. 
Ad  noticiam  omnium  cupimus  pervenire,  quod,  cum  nos  haberemus 
yiginti  agros  iacentes  in  Aichchem  et  pistor  noster  haberet  alios 
yiginti  agros  sitos  Suttherem  prope  Hamele  ad  suum  officium  per- 
tinentes,  placuit  utrobique  pro  commodo  utriusque  permutacionem  de 
agris  facere  supradictis.  Nos  vero  viginti  agros  predictos  sitos  Sut- 
therem, quos  in  commutacione  pro  aliis  viginti  recepimus,  ut  est 
dictum,  et  mansum  unum  ibidem  iacentem  nobis  a  lohanne  pistore 
nostre  curie  resignatum  contulimus  cum  omni  iure  ecclesie  sororum 
penitencium  Hildensemensium  de  consensu  capituli  nostri  perpetuo 
possidendos.  Ut  autem  hec  permutacio  et  nostra  collacio  firme  maneant, 
presentes  littere  inde  confecte  sunt  et  sigillis  nostro  scilicet  et  capituli 

J)  So  das  Or. 


674  1260. 

nostri  in  testimonium  roborate.     Datum  Hildensem   anno   domini 
m9.  cc^.  hP.,  pontificatus  nostri  anno  quaito,  tercio  nonas  septembris. 

Or,  im  Kgh  St.-A,  zu  Hannorer,  Mar.-Magdal.  Nr.  71.  Besehädigtes  Siegel 
des  Bischofs  und  des  Domkapitels  an  weissen  Zwimfäden. 

1159.  Bischof  Johann  iibey'lässt  dem  Moritzstifte  für  100  Pfund 
21  Hufen  Wald  am  Westerherg  zur  Rodung.  Hildesheim  1260  September  4. 

lohannes  dei  gratia  episcopns  Hildensemensis  uniyersis  Christi 
fidelibus  presentes  litteras  audituris  salutem  in  virginis  filio  lesu 
Cliiisto.  Quia  labente  tempore  labitur  a  memoria  quod  in  ipso 
geritur,  expedit^  nt  rei  geste  noticia  scripture  testimonio  roboretar. 
Ea  propter  ad  noticiam  omninm  cupimus  pervenire,  quibus  hoc 
scriptum  yidere  contigerit  vel  audire,  quod,  cum  ecclesia  montis 
sancti  Mauricii  nobis  centum  talenta,  que  pro  necessitate  et  utilitate 
ecclesie  nostre  expendimus,  mutuasset,  nos,  nt  ipsam  ecclesiam  de 
credita  nobis  pecunia  reddemus  indempnem,  pro  dictis  centum  talentis 
viginti  et  unum  mansos  in  loco  sibi  propinquiori  et  magis  commodo 
de  montc,  qui  Westerbercli  vulgariter  nuncupatur,  ab  hiis  quomm 
intererat  nobis  in  subsidium  dato  eidem  ecclesie  assignari  fecimns 
et  tradidimus  perpetuo  possidendos,  ti'es  mansos  preposito,  qui  sue 
curie  et  agris  directius  opponuntur,  unum  decano  et  decem  et  septem 
inter  canonicos  iuxta  personarum  et  prebendarum  numerom  ipsius 
ecclesie  universaliter  et  equaliter  dividendos,  ut,  si  placuerit,  fi'utices 
et  arbusta  extirpari  faciant  et  ad  usus  suos  novalia  preparari.  Huius 
testes  sunt  capitnlum  nostrum,  Henricus  de  Stenberge  et  Aschwinus 
filius  eins,  Bertholdus  Pil  et  Conradus  frater  suus,  Theodericus  de 
ßothinge,  Theodericus  de  Toshem,  Ekbertus  de  Toshem,  Hugo  de 
Holthusen,  Henricus  pincerna,  Wernerus  de  Borsem,  Ekbertus  came- 
rarius,  Ludolfus  de  Borsem  milites  et  alii  quam  plures  elend  et 
laici.  Ut  autem  hec,  que  premissa  sunt,  firma  permaneant  et  per- 
petuis  temporibus  perseverent,  ut  nee  ea  oblivio  deleat  vel  alicuius 
malicia  subvertat  imposterum  vel  infinngat,  dedimus  presentes  litteras 
sigillo  nostro  signatas  ecclesie  sancti  Mauricii  prelibate  in  perpetnom 
testimonium  y  memoriam  et  munimentum.  Datum  Hildensem  anno 
domini  idP.  c(fiAj9.,  pontificatus  nostri  anno  quailo,  pridie  nonas 
septembris. 

Abschrift  des  14.  Jahrhunderts  im  Cop.  des  Moritzstiftes,  Ms.  514  fol.  11  t« 
der  Beverinischen  Bibliothek  zu  Hildesheim.  Bischof  Johann  stirbt  am  14.  Septetmber, 
vgl.  Vaterland.  Archiv  1843  S.  45  und  Mon.  Germ.  SS.  VT,  S.  863.  Nach  VateH. 
Archiv  1849  S.  403  starb  er  am  16.  September. 


Nachträge  und  Berichtigungen 


zum 


ersten  Bande. 


Nachtrag:  e. 


1.  Utto  Hiltinensis  episcopus  unter  den  Urhebern  (quomm  iadico 
et  auctoritate  id  comprobatnm  est)  und  Zeugen  der  Urk,,  in  welcher 
Bischof  Hennann  von  Augsburg  den  Domherrn  daselbst  die  Güter  in 
Straubing  und  Geisenhausen  restituiert.  Regensburg  1104  Januar  14 
(xviiii.  kalendas  februarii). 

Gedr.  nach  dem  Or,  Nagel,  Orig.  domus  Boieae  II,  S,  276. 

2.  Uto  Hildin.  episcopus  unte^'  den  Zetigen  der  Urk.  der  Kanoniker 
Konrad  und  Walther  in  Augsburg  für  das  Kapitel  daselbst  betr.  das 
Vogteirecht  in  Straubing  und  Geisenhausen.     Regensburg  1104. 

Qedr.  Man,  Boica  XXXIII  p.  1.  S.  13  Nr.  15. 

3.  Bischof  Udo  unter  den  Zeugen  der  Bestätigungsurk.  des  Kaisers 
Heinrich  V.  für  das  Kl.  Schaffhausen.  Mainz  1111  September  4  (iL 
nonas  septembris). 

Gedr.  als  Transsumt  einer  Urk.  Kaiser  Heinrichs  VIT.  i>on  1309  Mai  31  bei 
Fickler,  Quellen  u.  Forsch,  zur  Oesch.  Schwabens  und  der  Ost-Schtceiz  Ä  99. 
Stumpf  Nr.  3077.    Die  Urk,  ist  verdächtig. 

4.  Äbtissin  Bertha  von  Gandersheim  überträgt  in  Gegenwart  des 
Bischofs  Bertold  (in  presentia  domni  Berhtolfl  venerabilis  Hildens- 
heimensis  ecclesie  episcopi)  dem  Kl.  Clus  drei  Hufen  und  Zubdior 
in  Lutolflsun.     Gandersheim  1127  Juni  17  (xv.  kalendas  iulii). 

Gedr.  Harenbet^g,  Hist.  Gandersheim.  S.  704,  Leuckfeld,  Antiquit.  Gandersh. 
S.  176. 

5.  Propst  Bertold  (des  Kreuzstiftes)  unter  den  Zeugen  der  Urk. 
des  Bischofs  Rudolf  von  Halberstadt,  in  welchem  dieser  einen  Güter- 
tausch  ztvischen  detn  Johannisstift  in  Halbei'stadt  und  detn  Stift  auf 
dem  Petersberge  bei  Goslar  genehmigt.     1139. 

Or.  im  Kgl.  SU-Ä.  zu  Magdeburg.  Gedr.  Schmidt,  ÜB.  des  HotheHftei 
Haiherstadt  I,  164,  Bode,  ÜB.  I,  8.  225  Nr,  194. 


1141—90.  577 

6.  Bischof  Bernhard  bestätigt  dsm  Michaelükloster  den  Besitz 
eines  Gutes  in  Heisede.     1141. 

In  nomine  sancte  et  individue  trinitatis.  Notum  sit  omnibus 
Christi  fidelibos,  qnaliter  Liutoldos  sanct§  Marie  ministerialis  predium 
saom  hereditario  iure  possessnm  in  villa,  que  dicitur  Hesede,  cenobio 
s.  Michahelis,  cuius  etiam  advocatus  erat,  loco  vadii  dedit  acceptis 
a  domino  Theoderico  eiusdem  loci  abbate  xxx  marcis  igne  probati.^) 
Et  ne  forte  in  posterum  contradictio  huic  pacto  a  cognatis  illius 
oboriretur^  flrmatum  est  coram  multis  testibus  et  asstante  et  annu- 
ente  legitima  berede  sua  filia  scilicet  Liudgarde^),  ut  absque  inquie- 
tudine  predium  illud  eidem  deserviat  monasterio,  donec  ab  ipso  vel 
berede  sua  denominato  solyatur  precio.  Transactis  autem  sex  annis 
huius  pactionis  contradictio  quedam  oborta  est,  qu§  eousque  venti- 
lata  est,  donec  superadditis  priori  argento  dccem  talentis  in  pro- 
prietatem  ecclesi^  perpetuam  idem  predium,  quod  prius  erat  vadium, 
consentiente  itidem  berede  predicta^)  cederet.  H§c  autem  acta  sunt 
presente  Thiedvinos  cardinale  ßomanQ  sedis  legato.  Unde  ego  Bem- 
hardus  sancte  Hildensheimensis  QCclesiQ  dictus  episcopus  eiusdem 
loci  abbatis  petitione  presentem  actionem  sigilli  nostri  auctoritate 
TOuniri  feci,  ne  forte  obliyionc  vel  dissimulatione  faciente  gravamen 
aliquod  loco  postmodum  proyeniret.  Actum  anno  dominicQ  incama- 
üonis  voP.  c^.  xli^.,  indictione  v.  Huius  rei  testes  sunt  Bertholdus 
prepositus,  Bruno  canonicus  s.  Marif ,  Sifridus  de  Monte,  Lambertus 
de  s.  Cruce,  Lambertus  capellanus,  Thidcricus  de  Riclinge,  Berin- 
geros  et  Fridericus  de  Poppenburg,  Hildebold  de  Rode,  Arnold  de 
Cantelessem,  Ekbertus  camerarius^  Emest  de  Rothinge,  Liuppod^) 
et  Hugo  fratres  Liudoldi  advocati,  Wichman  de  Harlesse,  Arnold, 
Wipertus,  Arnold,  Thideric  et  Beringer  de  Lusbike,  Hecelo  de 
Essim  et  alii  plures. 

Or.  im  Archiv  der  Stadt  Düren  mit  gut  erhaltenem  auf  der  rechten  Seite  der 
Urk.  befestigtem  Siegel  des  Bischofs  Bernhard,  Oedr.  nach  dem  Cop.  Janicke, 
ÜB.  l  S.  203  Nr.  222.     Vgl.  auch  Neues  Archiv  23  S.  765  Nr.  222. 

7.  Bischof  Adelog  tatischt  das  dem  Kl.  Amelunxhom  gehörige 
ÄUod  Reinwardessen  von  dem  Ökonotn  des  Klosters,  Wilhelm,  gegen 
eine  aus  der  bischöflichen  Münze  zu  zahlende  jährliche  Abgabe  von 
sechs  Pfund  ein.     0.  D.  (1171—90). 

*)  So  das  Or,  *)  Liadgarde  mit  dunkelerer  Tinte  auf  Rasur  nachgetragen. 
^  predicta  über  der  Zeile  mit  derselben  Tinte  nachgetragen. 

mideah.  ÜB.   n.  87 


578  1177—90. 

Ähaehrift  des  13.  Jahrh.  im  Cop.  des  Kl,  Antdunxham  VIT  B.  111  fol,  lOv 
im  Landeahauptarchiv  zu  Wolfenhüttd.    Gedr.  Zeitschrift  1897  8.  92. 

8.  Bischof  Adelog  bekundet,  dass  Abt  Heinrich  von  Königslutter 
von  dem  Domdechanten  Erewbert  in  Goslar  einen  an  seine  Mühle 
grenzenden  Platz  gegen  eine  jährliche  Zahlung  von  einer  halben  Mark 
eingetauscht  hat.     Goslar  1177. 

Testes  autem  huius  actionis  sunt . . .  (Coiira)dus  sancti  Georgii 

preposituSy  Heribordus,  Ovo,  Hugoldus,  Udo  canonici therns, 

Erembertus,  Hedenricas,  L(iappold)as  advocatus  Hildenesheimensis, 
Fridericus  et 

Or  im  Landeshaupiarchiv  zu  Wolfenhüttel^  Königslutter  Nr.  2.  Siegel  des 
Bischofs  an  grauer  Hanfschnur.    Gedr,  Zeitschrift  1897  S,  91. 

9.  Stiftsherr  Wolframm  in  Ichtershausen  erhält  von  Propst  Osto 
und  Äbtissin  Hedwig  von  Stbtterlingenburg  Reliquien  des  A,  Godehard, 
die  Propst  Amebold  von  Bischof  Bernhard  erhalten  hat.  1178  (nath 
Juni  18). 

Regest  Dobenecker,  Reg.  hist.  Thur,  H  S.  101  Nr.  536.  Vgl  auch  Janieke 
ÜB.  l  Nr.  435  und  437  und  Dobenecker  a.  a.  0.  Nr.  742. 

10.  Propst  Wolframm  von  Ichtershausen  bekundet,  Reliquien  des 
h.  Oodehard  von  Gerhard,  Propst  in  Steterburg,  die  dieser  vor  neun 
Jahren  von  Dompropst  Otto  (!)  erhalten  hat,  bekommen  zu  haben. 
1186  Juli  16. 

Regest  Dobenecker,  Reg.  hist.  Thur.  11,  S.  141  Nr.  743. 

11.  Oiso,  Kanoniker  in  Fritzlar,  und  sein  Bruder  Rudolf,  Dom- 
hetr,  unter  den  Zeugen  der  ürk,  des  Erzbischofs  Konrad  van  Mainz, 
Bischofs  von  Sabina,  für  Kl.  Walkenried.  ErfuH  (1189)  FOnnar  25 
(v.  kalendas  martii). 

Oedr.  ÜB.  des  Kl.  WalkenrUd  (ÜB.  des  hist.  VerHns  für  Ntedersaduem  B) 
Nr.  30.  Regest  v.  Heinenuinn,  Cod.  dipL  Afihalt.  I,  S,  488  Nr.  665,  Dobetutker, 
Reg.  hist.  Thur.  IT,  S.  154  Nr.  814,  Böhmer-Will,  Reg.  Mag.  Nr.  907,  u.  ö. 

Vim  Domdechant  Bemo  unter  den  Zeugen  der  ürk.  des  Erzbisc^fi 
Konrad  von  Mainz,  Bischof  von  Sabina,  für  das  Kl.  Ichtershausen^ 
Erfurt  (1190)  März  8. 

Oedr.  AnemüUer,  ÜB.  des  Kl.  PaulinzelU  Nr.  34  u.  ö.  Regest  Bl^tmer-WiH 
Reg.  archiep,  Magunt.  227.  Dobenecker,  Reg.  hißt.  Thur.  II,  S.  160  Nr.  845,  u.  3^ 


1193.  679 

18«  Papst  CSUstm  IIL  nimmt  das  Michaelikloster  in  seinen  Schulz 
und  bestätigt  ihm  seine  Besitzungen  und  Rechte.  Lateran  1193  Jaguar  27. 

Gelestinns  episcopns  servns  servoram  dei  dilectis  flliis  Theo- 
derico  abbat!  ecclesie  sancti  Michaelis  Hildesemensis  eiusqne  fra- 
tribas  tarn  presentibns  quam  futoris  regulärem  yitam  professis  in 
Perpetuum.  1)  Quoüens  a  nobis  petitur  quod  religioni  et  honestati 
convenire  dinoscitur,  animo  nos  decet  libenti  concedere  et  petentium 
desideriis  congruum  su£Eraginm  impertiri.  Eapropter,  dilecti  in  domino 
fllii,  yestris  iustis  postnlationibus  clementer  annuimus  et  prefatam 
ecclesiam  sancti  Michaelis  Hildesemensis,  in  qua  divino  mancipati 
estis  obsequio,  sub  beati  Petri  et  nostra  protectione  suscipimus  et 
presentis  scripti  privilegio  communimus  imprimis  siquidem  statuentes, 
ut  ordo  monasticuSy  qui  secundum  deum  et  beati  Benedicti  regulam 
in  eodem  loco  institutus  esse  dinoscitur,  perpetuis  ibidem  temporibus 
inyiolabiliter  observetui*.  Preterea  quascumqne  possessiones ,  que- 
cumqne  bona  eadem  ecclesia  inpresentiarnm  iuste  et  canonice  pos- 
sidet  aut  in  futurum  concessione  pontiflcum,  largitione  regum  vel 
principum,  oblatione  fidelium  seu  aliis  iustis  modis  prestante  domino 
poterit  adipisci,  flrma  v6b\s  vestrisqne  successoribus  et  illibata  per- 
maneant.  In  qmbus  hec  propriis  duximus  exprimenda  vocabulis: 
locum  ipsum,  in  quo  prefata  ecclesia  sita  est,  cum  omnibus  suis 
pertinentiis;  universa,  que  beate  memorie  Bemowardus  quondam 
Hildesemensis  episcopus  ipsi  ecclesie  a  prima  sui  fundatione  con- 
cessit  et  bone  memorie  Benedictus^)  papa  suo  privilegio  conflrmavit; 
capellam  etiam  sancti  Lamberti  eo  iure,  que  memoratus  Bemwardus 
episcopus  ecclesie  vestre  sie  univit,  ut  altare  illius  inter  altaria 
monasterii  numeretur  et,  sicut  hactenus  est  observatum,  sacerdos 
donum  illius  altaris  ab  archidiacouo  non  recipiat,  sed  in  abbatis 
Sit  arbitrio,  utrum  per  monachum  vel  alium  in  ipso  altari  divina 
faciat  celebrari;  in  Hessem  decem  mansos  cum  decima,  quinque 
mansos  in  Iggenem,  quatuor  mansos  in  Ingeleye,  quinque  mansos 
in  Haddenstede,  duos  mansos  in  Verdessem,  quatuor  mansos  et 
decimam  in  Ouddenem  super  unam  domum,  in  Wlvecusen  duos 
mansos,  in  Dhrothen  octo  mansos,  in  Rodhinge  quadraginta  et 
dno  iugera,  in  Tbossem  quinque  mansos  cum  molendino  et  uno 
manso  in  Wackenstede  et  uno  manso  in  Sudhere,  in  Hor^m  Septem 
mansos  cum  areis  attinentibus,  in  Illedhe  tres  mansos,  in  Wennerde 


*)  Bi€  hier  verlängerte  Schrift,        *)  Bened.  verl  Schrift. 

37* 


680  1193. 

duos  mansos,  in  Medele  quinque  mansos  cum  decima,  in  Harberge 
duos  mansoR,  quos  dedit  Albertus  clericnS;  et  alios  duos  mansos 
cum  areis,  in  Holdendhorp  quinque  mansos  et  quatuordecim  ingera 
cum  decima  et  duabus  areis,  in  Drismenstede  decem  et  octo  ingera 
cum  una  area,  ecclesiam  in  Holthusen  cum  dote  sua^  in  Levedlie 
duos  mansos,  in  Beinelevessen  mansum  unum  et  quedam  ingera,  in 
Himedhesdur  septem  mansos,  in  Dennestorp  quinque  mansos,  in 
Hedessem  tres  mansos  et  bona  in  Bosenhusen  culta  et  inculta,  in 
Stochem  mansum  unum^  in  Honhamele  mansum  unum  et  undecim 
ingera  cum  duabus  areis,  in  Gesem  tres  mansos  et  viginti  ingera, 
que  resignayit  Godescalcus  ministerialis  ecclesie  yestre,  et  bona  in 
Helvede  et  quecumque  tuo  studio,  Ali  T(heoderice)  abbas,  et  ante- 
cessomm  tuorum  et  sollicitudine  faciente  ipsi  ecclesie  sunt  adaucta, 
et  universa,  que  in  silvis,  pascuis,  pratis,  aquis  aquammve  decursibus, 
molendinis,  piscationibus,  planitiebus,  montibus,  ten*is  cultis  et  in- 
cultis,  vineis  seu  rebus  aliis  possidetis.  Libertates  etiam  et  immuni- 
tates  in  ecclesia  vestra  tam  in  baptisterio,  sepultura  ministerialiam 
maioris  ecclesie  et  aliorum  fidelium  et  in  missamm  soUempnüs 
celebrandis  loco  episcopi,  cum  absens  fuerit)  yel  in  rebus  alüs  a 
longis  retro  temporibus:  hactenus  sine  inquietatione  servatas  per- 
petuis  temporibus  illibatas  permanere  censemus.  Sub  interminatione 
quoque  anathematis  ai*ctius  inhibemus,  ne  quisquam  ecclesie  vestre 
advocatus  in  bonis  ipsi  ecclesie  tua  sollicitudine,  Ali  abbas  T(heo- 
derice),  ac  labore  adauctis  vel  in  aliis  rebus  ipsins  ecclesie  pre- 
sumat  exactionem  indebitam  exercere  vel  yos  super  bis  temere 
fatigare.  Cum  autem  generale  interdictum  terre  fnerit,  liceat  vobiB 
clausis  ianuis  exclusis  excommunicatis  et  interdictis  non  pulsatis 
campanis  suppressa  voce  diyina  offlcia  celebrare.  Sepulturam  pre- 
terea  ipsins  loci  liberam  esse  decernimus,  ut  eorum  devotioni  et 
extreme  voluntati,  qui  se  illic  sepeliri  deliberaverint,  nisi  forte  ex- 
communicati  vel  interdicti  sint,  nuUus  obsistat,  salva  tamen  institia 
illarum  ecclesiarum,  a  quibus  mortuorum  corpora  assomontar. 
Obeunte  yero  te  nunc  eiusdem  loci  abbate  yel  tuorum  qaolibet 
successomm  nuUus  ibi  qualibet  surreptionis  astutia  seu  yiolentii 
preponatur,  nisi  quem  fratres  communi  consensu  yel  fratmm  pars 
consilii  sanioris  secundum  dei  timorem  et  beati  Benedict!  regulam 
proyiderint  eligendum.  Decernimus  ergo,  ut  nuUi  omnino  hominun 
fas  Sit,  prefatam  ecclesiam  temere  perturbare  aut  eins  possessiones 
auferre  yel  ablatas  retinere,  minuere  seu  quibuslibet  yexaüonibas 


1193.  681 

fatigare,  sed  omnia  integra  conserventur  eoram,  pro  qaomm  guber- 
natione  ac  snstentatione  consessa  sunt,  usibus  omnimodis  profiitura^ 
salya  sedis  apostolice  auctoritate  et  diocesani  episcopi  canonic& 
iustitia.  Si  qua  igitur  in  fdtonim  ecclesiastica  secularisye  persona 
hanc  nostre  constitntionis  paginam  sciens  contra  eam  temere  venire 
temptaverit,  secondo  tertiove  commonita  nisi  reatnm  siium  congma 
satisf actione  correxerit,  potestatis  honorisque  sni  dignitate  careat 
reamqae  se  divino  indicio  existere  de  perpetrata  iniqnitate  cognoscat 
et  a  sacratissimo  corpore  et  sangoine  dei  et  domini  redemptoris 
nostri  Ihesn  Christi  aliena  iiat  atque  in  extreme  examine  divine 
ultioni  subiaceat.  Canctis  autem  eidem  loco  sua  inra  servantibns 
Sit  pax  domini  nostri  Ihesu  Christi,  qnatinns  et  hie  fructnm  bone 
actionis  percipiant  et  apnd  districtnm  indicem  premia  eteme  pacis 
inveniant.    Amen.^)    Amen.    Amen. 

(B.)    Ego  Celestinus  catholice  ecclesie  episcopus  ss.    (M.) 

f  Ego  Albinns  Albanensis  episcopns  ss. 

f  Ego  Octavianns  Hostiensis  et  Velletrensis  episcopus  ss. 

f  Ego  lohannes  Prenestinns  episcopns  ss. 

f  Ego  Petrus  Portuensis  et  sancte  Bufine  episcopus  ss. 

f  Ego  Pandulfus  basilice  xii  apostolorum  presbiter  cardinalis  ss. 

f  Ego  Melier  sanctorum  lohannis  et  Pauli  presbiter  cardinalis 
tit.  Pamachii  ss. 

f  Ego  lohannes  tit.  sancti  Clementis  cardinalis  Viterbiensis  et 
Tuscanensis  episcopus  ss. 

f  Ego  lohannes  Felix  tit.  sancte  Sussanne  presbiter  cardinalis  ss. 

f  Ego  Romanus  tit.  sancte  Anastasie  presbiter  cardinalis  ss. 

f  Ego  Hugo  presbiter  cardinalis  sancti  Martini  tit.  Equitii  ss. 

f  Ego  lohannes  tit.  sancti  Stephan!  in  Cello  monte  presbiter 
cardinalis  ss. 

f  Ego  Cinthius  tit.  sancti  Laurentii  in  Lucina  presbiter  cardi- 
nalis SS. 

f  Ego  Gratianus  sanctorum  Cosme  et  Damiani  diaconus  cardi- 
nalis SS. 

-{-  Ego  Soffredus  sancte  Marie  in  via  lata  diaconus  cardinalis  ss. 

•f  Ego  Bemardus  sancte  Marie  novo  diaconus  cardinalis  ss. 

-f  Ego  Gregorius  sancti  Georgii  ad  velnm  aureum  diaconus  car- 
dinalis SS. 

f  Ego  Nicolaus  sancte  Marie  in  Cosmidyn  diaconus  cardinalis  ss. 

^)  Amen  A.  A.  verlängerte  Schrift, 


682  1194-97. 

Datum  Laterani  per  manum  Egidii  saneti  Nicolai  in  carcere 
Tulliano  diaconi  cardinalis  vi.  kalendas  febniarii,  indictione  xi*., 
incarnationis  dominice  anno  m^.  (fi  xc^.  ü.,  pontiflcatus  vero  domini 
Celestinii)  pape  iii.  anno  secundo. 

Or.  im  KgL  St,'Ä.  zu  Hannover,  MiekaeliakU  Nr»  17a.  Bleibulle  an  roten 
und  gelben  Seidenfäden.  Sota  fmit  dem  Spruch  Perfice  gressüs  meos  in  semitis 
tnis)  und  Monogramm,  dazmeehen  Unterschrift  des  Fapstes  von  der  Ibnd  des 
Schreibers,  darunter  die  eigenhändigen  Unterschriften  der  Kardinalbischöfe,  links 
davon  die  der  Kardinalpricster,  rechts  davon  die  der  Kardinaldiakone,  Vgh  im 
Übrigen  Janicke,  ÜB.  I,  S.  467  Nr.  492.    Die  Urk,  ist  zweifellos  echt. 

14*  Papst  Cölestin  III.  beauftragt  die  Pröpste  von  Hadmersl^en, 
Kaltenborn  und  (Gerhard)  von  Lamspringe,  einen  Streit  zwischen  dein 
KL  Riechenberg  und  dem  Stift  auf  dein  Georgenberge  bei  Goslar  zu 
entscheiden.  Lateran  1194  April  21  (xi.  kalendas  maii,  pontiflcatus 
nostri  anno  qnarto). 

Or,  im  diplöm.  Apparat  der  Universität  Göttingen.  Gedr.  Bode,  ÜB.  h 
8.  367  Nr.  343. 

l(i.  Domkellner  Bruno  und  Scholaster  LitUhard  des  MoritzsH/Us 
(canonicus  saneti  Mauricii  et  scolasticus  in  Monte)  unter  den  Zeugen 
der  Urk.,  in  welcher  Bischof  Gardolf  von  Halberstadt  dein  Stift  auf 
dem  Petersberge  bei  Goslar  den  Besitz  von  vier  Hufen  in  Siröbeck 
bestätigt.     Bei  Osterwiek  1194. 

Or.  im  Stadtarchiv  zu  Goslar.  Gedr.  Bode,  ÜB.  I,  S.  364  Nr.  3S8,  Schmidt, 
ÜB.  des  Hochstiftes  Halberstadt  I,  317. 

16.  Bischof  Konrad  L,  imperialis  aule  cancellarius,  rekognosziert 
die  ürk.  des  Kaiset^s  Heinrich  VI.  für  den  Erzbischqf  und  die  Kirche 
in  Capua.     Messina  1197  September  24. 

Vgl.  das  Transsumt  des  kaiserliehen  Diploms  in  der  BuUe  des  Btpstes 
Nicolaus  IV.  hei  Langlois,  Les  registres  de  Nieol.  IV.,  S.  717  Nr.  5164. 

17.  Bischof  Konrad  L,  kaiserlicher  Kanzler,  rekognosziert  das 
Diplom  Kaiser  Heinrichs  VI.,  in  welchem  er  den  Bürgern  von  Luce6 
dasselbe  Recht  verleiht,  welches  die  IHsaner  am  Zoll  in  allen  Häfen 
des  Königreichs  Sicilien  haben.     Messina  1197  Septetnber  27. 

Gedr.  nach  Transsumt  in  der  Bulle  des  Papstes  Alexander  IV.  d.  d.  Nmf^ 
1255  Januar  28  Mon.  Germ,  epist.  pont.  III.  S.  330  Nr.  364.  VgL  Stmnpf, 
Reichskanzler  Nr.  6080. 


»)  Gel.  Verl.  Schrift. 


1197^1906.  688 

18«  Domherr  mcy.  Hugo  unier  den  Zeugen  der  Urk,^  in  welcher 
Erzbischof  Ludolf  von  Magdeburg,  Abt  Reinbodo  von  Berge  und  Propst 
Ludolf  von  Kaltenbom  als  von  Papst  Cölestin  IIL  eingesetzte  Schieds- 
richter einen  Streit  der  Kloster  Pforte  und  Goseck  über  16  Hufen  ent- 
scheiden.    (1197.) 

Gedr.  Böhme,  ÜB.  des  Kl.  Pforte  f,  S.  66  Nr,  48,  v.  Heinemann,  Cod.  dipl. 
Anhalt.  I,  Nr.  721,  SchöUgen,  Anal.  Fortens.  8.  Vgl.  Dobeneeker,  Beg,  hist  Thur.  IT, 
8.  203  Nr.  1065  das  Weitere. 

19*  Pc^st  Innocenz  IIL  befiehlt  dem  Erzbischof  (Ludolf)  von 
Magdeburg  und  seinen  Suffraganen,  den  Bischof  Konrad,  der  ohne 
päpsäiche  Erlaubnis  seine  Kirche  verlassen  und  nach  Würzburg  gegangen 
sei,  falls  er  innerhalb  20  Tage  seinen  Befehlen  nicht  nachkomme,  für 
exkommuniziert  zu  verkünden.  Spoleto  1198  August  21  (xii.  kalendas 
septembris,  pontiflcatns  nostii  anuo  primo). 

Vgl.  Potthast,  Reg.  pont.  3b2.  In  derselben  >  Weise  an  den  Bischof  Konrad, 
den  Klerus  und  die  Laien  von  Würzburg,  an  Erzhisehof  (Adolf)  von  Köln  und 
dessen  Suffragane,  Erzhisehof  (Ädalhert)  von  Salzburg  und  dessen  Suffragane,  den 
Bisehof  (Thimon)  von  Bamberg  und  den  Scholaster  Peter  von  Mainz. 

SO*  Bischof  Hartbert  bekundet,  dass  Chraf  Bernhard  von  Poppen- 
bürg  in  Wennigsen  (Wenekessen)  vor  dem  Pfalzgrafen  Heinrich,  den 
Grafen  A(lbert)  von  Everstein,  Ä{dolf)  von  Schaumburg,  (den  Edeln) 
Berthold  von  Schönberg,  Bernhard  von  Horstmar,  (den  Grafen)  Konrad 
und  Hildebold  Brüdern  von  Roden,  Ludenger  von  Wohldenberg,  Moritz 
von  Oldenburg  und  Heinrich  von  Schwalenberg  nach  Empfang  von 
24  Mark  auf  die  Verwaltung  des  vom  KL  Amelunxbom  seinem  Vater 
Albert  Übertragenen  Salzwerkes  in  Svalenhusen  bei  Hemmendorf  ver- 
zichtet hat.     0.  D.  (1199—1206). 

Abaehrifi  des  13,  Jahrhunderts  im  Cop.  des  KL  Amelunxsbom,  VlI,  B,  lU, 
foL  10  im  Landeshauptarchiv  zu  WolfetibüUel  Gedr.  Zeitschrift  1897  S.  93, 
woselbst  auch  wegen  der  Datierung. 

fty.  Dofnherr  Rudolf  bittet  den  Bischof  (Hartbert?),  einen  Kanoniker 
des  Kreuzstiftes  wegen  Geburtsfehlers  als  Domherrn  nicht  zuzulassen. 
O.  J.  (Ende  des  12.  Jahrhunderts). 

Vobis,  venerande  pater,  significo  ego  Rodolfusi)  Hildensemensis 
ecclesie  canonieus,  quod,  cum  canonici  sancte  Crncis  in  ecclesiam 
nostram  utpote  maiorem   ad  staciones   faciendas   venire   soleant, 

1)  Bodolffns  A. 


684  1201. 

qaendam  snum  noviter  electum  Beynoldum  nomine  conventni  nostro 
nituntur  inserere,  quem,  quia  infamia  publica  notatnm  agnovi,  ntpote 
genitom  a  sacerdote  regularis  professionis  preposito  scilicet  in  Baken- 
roth de  matre  sanctimoniali  eiusdem  loci,  ego^)  vicem  ecclesie 
dolens  eum  a  consorcio  nostro  removere  decrevi,  ne  per  talem  per- 
sonam  ecclesia  nostra  infametur  aut  scandalum  paciatnr.  Pete  ergo 
a  sancta  patemitate  vestra,  qnatinos  hanc  causam  viris  discretis 
discuciendam  et')  iuris^)  equitate  terminandam  committere  dignemini, 
ita  nt;  si  de  predictis  eis  constiterit,  prefatam  personam  propter 
scandalum  ecclesie  removeant.  Procuratorem  menm  in  hac  causa 
Hermannum  subdyaconum  latorem  presencium  constitui  ratnm  habi- 
turus,  quitquit  per  eum  et  cum  eo  fnerit  ordinatum. 

Abschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop,  VI  11  S.  686  Nr.  1320  (A)  «.  S.  767  Nr.  1569 
(B)  im  Kgl.  St.-A.  zu  Hannover.  Ein  Domherr  Rudolf  erscheint  1181—1203,  ein 
Subdiakon  Hermann  1146—1203,  Die  Urk.  dürfU  demnach  noch  an  das  Ende  4^s 
12.  Jahrhunderts  gehSren. 

22.  G.,  Magdeburger  Domherr,  achreibt  an  den  Hüdesheimer 
Domherrn  R(udolf?).    J.  D.  (vor  1200). 

Special!  suo  domino  B(udolfo?)  canonico  Hildensemensi  O.  suus 
deyotus  canonicus  in  Magdeburg  obsequium  et  in  Christo  devotas 
oraciones.  Ex  radice  karitatis  que  in  vobis  pullulat  emanare  non 
dubito,  quod  me  indignum  et  immeritum  tanto  affectu  litteramm 
yestrarum  dignabamini  visitare.  Proprium  siquidem  karitatis  est, 
ut  ad  desiderandum  bonum  cuiuslibet  proximi  sui  dilatetur.  Sane 
arbori  fructifere  yos  iuste  comparaverim,  que  diversis  suis  officüs 
diversa  commoda  multipliciter  impartitur:  arbor  enim  avibus  erra- 
bundis  et  parturientibus  ramos  suos  expandit  et  frondium  densitatem 
accommodat,  fructus  sui  amministracione  prodest,  ameuo  virore 
delectat,  odore  reflcit,  gratum  eciam  umbre  sue  beneficium  omni 
venienti  communicat  et  largitur.  Ad  umbram  ergo  illius,  de  qua 
loquitur  Salomon  in  Canticis:  sub  umbra  illius  quem^)  desiderabam 
sedi,  pro  vobis  invicem  orando  pervenire  mereamur  prestante  domino 
nostro  Ihesu  Christo.    Valete  et  bonis  operibus  habundate. 

Ahschr.  des  15.  Jahrh.  in  Cop.  VI,  11  S.  438  Nr.  668  im  Kgl.  St.-A.  su 
Hannover.     Die  Stelle  der  Vulgata  findet  sich  Cant.  2,  3. 

28«  Kardinalbischof  Guido  von  Präneste  bekundet,  dass  die  dfiixA 
den  Bischof  (Bernhard)  von  Paderborn  im  Kl.  Corvey  vorgenommtm 

')  ccce  A.       *)  et  fMt  A.       «)  virig  B.       *)  Cop.  quam. 


1201--1208.  586 

Weihe  des  Bischofs  (Hartbert)  van  Hildesheim  auf  seinen  Befehl  ge- 
schehen sei  und  d(zss  daraus  für  spätere  Zeiten  dem  genannten  Kloster 
keine  Bechtsschmälerung  erwachsen  solle.    Corvey  o.  D,  (1201  August). 

Gedr.  Abel,  Phüipp  S.  278,  Weatfäl.  ÜB.  III,  Äddii.  S.  72  Nr.  86.  Regest 
Böhmer-Winkelmann,  Reg.  imp.   V,  3  Nr.  9974. 

24.  Dompropst  Johann,  Domdechant  Hilarius  und  Propst  Ludolf 
des  Kreuzstiftes  entscheiden  als  delegierte  Richter  einen  Streit  des  Kl. 
Obemkirchen  mit  Hermann  von  Ämheim.     1203. 

Im  Auszuge  gedr.  Wippermann,  ÜB.  des  Stifts  Obernkirchen  S.  8  Nr.  27a. 
Vgl.  auch  Nr.  27h. 

24»«  Papst  Innocenz  HI.  bestätigt  dem  Domkapitel  den  Besitz 
einiger  Hausstellen.     Rom  1205  Mai  5. 

Innocentius  sorvus  servorum  dilectis  flliis  chori  ecclesie  beate 
Marie  Hild.  salutem  et  apostolicam  beuedictionem.  Solet  annaere 
sedes  apostolica  piis  votis  et  honestis  petencium  precibus  favorem 
benivolam  impertiri.  Eapropter,  dilecti  in  domino  filii,  vestris  instis 
postttlationibus  annaentes  areas  nuper  vobis  intuitu  pietatis  coUatas 
sicut  eas  inste  et  pacifice  possidetis^  auctoritate  vobis  apostolica 
confirmamus  et  presentis  scripti  patrocinio  communimus.  Nulli  ergo 
u.  s.  w.  Si  quis  autem  u.  s.  w.  Datum  Bome  apud  (sanctum)  Petrum 
tertio  nonas  maii,  pontiflcatus  nostri  anno  octavo. 

Abschrift  des  16.  Jahrh.  in  Ms.  197  fol.  221  (Copiar  der  Domvikarien)  in 
der  Beverin.  Bibl.  zu  Hildesheim. 

25.  Dompropst  Bertold  spricht  als  delegierter  Richter  dem  Kl. 
Northeim  das  Gut  Hnserbergh  zu.  Huserberch  1208  Juli  7  (die 
nonis  iolii). 

Regest  Bode,  ÜB.  I,  S.  391  Nr.  375. 

29«  Beilegung  eines  Streites  zuischef}  Herrandus  und  seinem 
Schwestersohn  Albert  wegen  Erbschaft.     0.  D.  (spätestefis  1208).    , 

Ego  Herrandns  notnm  esse  cupio  omnibus  pagine  presentis  in- 
spectoribus,  qnod^  cum  Albertus  sororis  mee  fllius  quinque  marcas 
ex  parte  avie  sue  et  duas  ex  parte  Grerlagi  decani  montis  sancti 
Mauricii  in  Hildensem  et  unum  pelliciumi)  varium  et  xxv  oves  et 
ollam  eream  a  me  requireret  et  ego,  quia  de  hiis  omnibus  michi 

^)  Verbessert  aus  palliom. 


686  1209. 

concius  non  eram,  penitus  negarem  et  me  saper  hoc  iodticie  ez- 
sponerem,  dominus  Hugo  de  Herste  et  dominus  Robertus  maioris 
ecclesie  canonici  et  magister  Megenwardus  pro  bono  concordie  partes 
suas  interposuerunt,  quorum  consilio  et  ordinatione  compositum  est 
sub  hac  forma.  Ego  Herrandus  dedi  Alberto  xviii  oves  et  vi  solides, 
dedi  etiam  xxx  solidos  dominis  nostris  in  restaumm,  quia  eos 
dampnificaverat  in  bonis  suis  in  Vredon^  ut  dampno  resarcito  ipsnm 
in  voluntate  ecclesie  ab  excommunicationis  vinculo  facerem  absolntum. 
Hec  quidem  pro  bono  pacis  et  concordie  dedi,  cum  tamen  amplius 
quam  ad  x  marcas  me  dampniflcaverit  Albertus.  Modo  autem  ipse 
Albertus  et  eins  uxor  in  facie  ecclesie  constituti  publice  confessi 
sunt,  quod  iniuste  me  impetiverant  et  omnibus  hiis,  que  a  me  requi- 
siverant,  penitus  renunciaverunt.  luraverunt  etiam,  ne  deinceps  a 
me  quicquam  requirerent  nee  de  hiis  nee  de  aliquibus  hiis  similibus 
me  aliquatenus  molestarent.  Huius  ordinacionis  et  compositionis 
testes  sunt  hü:  Hugo,  Erekembertus ,  Wicboldus  canonici  maioris 
ecclesie,  magister  Megenwardus,  Themarus,  lohannes  de  Waltdorpe, 
Heimannus  scolasticus,  Adolfus,  Daniel,  Wemherus  canonici  sancte 
Crucis;  Volcmarus,  Tidericus  Advocatus  burgenses  in  Hüdensem, 
Tidericus  dapifer  prepositi  maioris,  Gunzelinus  quondam  dapifer 
comitis  Hermann],  Hildebrandus  de  Dammone. 

Or,  im  KgL  St-A.  zu  Hannover,  DamsHfl  Hilde$heim  Nr.  159  mit  a*rfi 
Siegeln,  das  erste,  von  dem  nur  etwa  ein  Viertel  verhanden  ist,  zeigt  ganze  Figur: 

SIQ VGON 0  (?},   das   zweite    spitzoval    utUen    unter    Rundbogen 

knieende  Figur,  darüber  Maria  sitzend  mit  dem  Chriettishinde :  f  ROBERTO  DI 
GBACIA  QVOD  EST.  liegest  Doebner,  ÜB.  I,  S.  €0  Nr.  117  zu  um  1230.  Die 
Urk.  gehört  aber  nach  Schrift  und  Zeugen  einer  früheren  Zeit  an,  vgl.  ÜB.  £,  Nr.  635, 
734  u.  754,  ICO  mehrere  der  Zeugen  fast  tn  derselben  Reihenfolge  wie  oben  genannt 
werden ;  Dechant  Gerlach  des  Moritzstiftes  ist  nur  bis  1208  urkundUth  beglembigi. 

27.  Domkaivtor  K(onrad)  und  Domscholaster  L(tUhard)  als  vom 
Papste  delegierte  Richter  bekunden,  dass  Hennann  vofi  Rode  (de  NoTali) 
auf  seine  Ansprüche  an  den  halbeti  Zehnten  des  Kl.  Walkenried  in 
Obernfeld  verzichtet  hat.     (1209.) 

Regest  ÜB.  des  Kl.  Walkenried  (ÜB,  des  hist,  Vereine  für  Niedereaekeem 
II)  Nr.  75,  Dohenecker,  Reg.  hisL  Thur.  II,  Nr.  1446.  Vgl.  auch  Nr.  74  u.  76 
bez.  1451  und  1452  und  Bode,  ÜB.  I,  Nr.  381  und  382. 

28.  Rodolfus  sacerdos  Hildensemensis  unter  den  Zeugen  der 
Urkunde  des  (Grafen)  Konrad  von  Roden  betr.  Schenkung  eines  Gutes 


1216.  687 

gen.  Almannesbrohc  an  das  KL  Marienwerder.   Lauenrode  1215  Mai  35 
(yiii.  kalendas  ionii). 

Or.  im  KgL  St-A.  zu  Hannorer,  Maritmctrder  Nr.  2,  Gedr.  r.  Hodenbergt 
CaUnberper  ÜB.  VI,  S.  5  Nr.  4. 

39«  C.  schreibt  dein  Domherrn  R(udolfJ,  wegen  des  beklagens- 
werten Zustandes  der  Hildesheimer  Kirche  vorerst  dieser  die  Kräfle  zu 
widmen,  da  sie  ihn  nötig  habe,  und  später  zum  Studium  nach  Paris 
zu  kommen.  Er  sehne  sich  nicht  nach  Hüdesheims  Leckerbissen  und 
unerlaubten  VergnUgungen  und  schicke  ihm  ein  Käppehen,  0.  D.  (vor 
1216?). 

Dilecto  ac  diligendo  domino  et  precordiali  amico  suo  B.  Hil- 
densemensis  ecclesie  canonico  C.  homilis  et  per  omnia  suas  cum 
debito  sae  dilectionis  affecta  optabilem  diviDi  amoris  fervorem. 
Inspectis  litteris  vestiis  iteram  iterarnque  perlectis  quid  in  animo 
meo  succreverity  deiis  seit,  nee  ad  presens  sed  adhuc  in  posternm 
intimabo.  Gnm  in  prioribns  litteris  meis  vos  ad  Studium  citaverim 
et  vobis  sicut  vere  est  vita  sanctissima  vitam  bonorum  scolarium 
laadayerim,  vos  legitimis  causis  detentum  cognovi.  Quapropter  cum 
mnltum  vestrum  desideraverim  adventum,  malui  tarnen  hac  vice 
propter  multimodas  ecclesie  necessitates,  pro  quibus  gemitibus  in- 
cessabilibus  suspiro,  remanere,  quoniam  vos  utilem  ecclesie  certissime 
scio  fore.  State  virilitery  agite,  et  confortetur  cor  vestrum  deus 
pads  et  tocius  consolacionis  consoletur  vos  in  omni  tribulacione 
vestra.  Post  annum  vel  duos,  cum  dominus  hanc  abstulerit  ab 
ecclesia  sua  tribulacionem,  veniatis,  michi  tamen  ante,  ut  vobis 
locum  mansionis  preparem,  demandate;  me  enim  adhuc  Parisius  iii 
vel  iüi  annis  mansurum  spero.  Studium,  locus,  bona  societas  et 
gracia  dei  et  hominum,  qnam  magnam  inveni,  me  multum  delectat. 
Non  me^)  illa  refectorii  trahit  gulositas,  non  illa  quam  Hildensem 
ezercui  revocat  caniis  illicita^)  voluptas;  obediencias  et  alia  bene- 
flcia  Uli  qui  appetunt  accipiant,  ego  alia  quero  et  appeto.  Pilliolum 
licet  parvi  precii  tamen  ex  maximo  affectu  vobis  ad  presens  trans- 
mitto  considerans  non  quantum  sed^)  ex  quanto.  Dominus  Heidenricus 
Nuwenburgensis  mecum  moratur,  qui  vobis  de  magno  affectu  vestro 
gracias  agens  salutat.    Valete,  karissime  domine  Bodolphe. 

ÄbBchr.  des  15.  Jahrh.  im  Cop.  VI,  11,  S.  768  Nr.  1575  im  KgL  St-A.  zu 
Hannover.  Der  Verfaseer  des  Briefes  ist  vielleicht  derselbe  C,  tcelcher  in  der 
Urk.  ÜB.  I,  Nr,  684  als  aus  Paris  zurückgekehrt  bezeichnet  wird. 

0  Cop*  noune.       *)  Cop.  ülioitas.       *)  Cop.  qaantnsqae. 


688  1216-21, 

80.  Dechant  und  Kapitel  des  Andreasstiftes  bestimmen  Über  die 
von  den  Gläubigen  der  Kirche  gestifteten  Gelder.     0.  D,  (1216—20). 

C(oiLradas)  dei  gratia  decanus  totnmqne  capitolum  sancti  Andree 
in  Hildensem  omnibns  hanc  paginam  inspitientibas  caritatis  donnm 
ad  eterne  vite  premium  conseqaendnm.  Notum  esse  desideramus 
Omnibus,  qnod  ad  commune  bonum  omnium  ecclesie  nostre  tarn 
futurorum  quam  presentium  canonicorum  in  talem  unanimiter  compro- 
missionem  vota  nostra  contulimus  et  consensum,  ut,  si  a  quoqaam 
fldclinm  quantulacumque  summa  pecunie  ecclesie  nostre  fiierit  ero- 
gata,  si  Sit  marca  vel  due  marche  vel  iii,  tertia  pars  daü  cedat 
fratribus  tantum  presentibus  dividenda,  relique  vero  due  partes  ad 
conquisitionem  prediorum  eidem  ecclesie  nostre  deponantur  in  armario 
reservande.  Si  autem  id,  quod  datum  fuerit,  iiii  marche  sint  vel 
amplius,  nulla  portione  ad  distribuendum  inde  sublata  totalis  summa 
ad  antedictos  usus  ecclesie  in  aimario  recludatur.  Si  vero  minus 
quam  marcha  conferatur,  tunc  totum  id,  quod  datum  est,  cedat 
distribuendum  inter  presentes  nuUo  fratrum  contradicere  presumente, 
nisi  forte  ab  ipso  dante  id  quod  dat  ad  aliquos  speciales  usus  ecclesie 
deputetur.  Preterea  a  prenominato  C(onrado)  decano  hac  gratia 
gaudere  fratribus  et  concessum,  ut  quicumque  in  ecclesia  nostra  sire 
etiam  in  tota  parrochia  petiturus  admittatur,  talis  terciam  partem 
eins,  quod  ibidem  petit,  ad  utilitatem  ecclesie  nostre  habendam 
porrigat  fratribus  nulla  se  contradictionis  excusatione  defendendo. 
Ne  igitur  huic  ordinationi  quisquam  fratrum  ansu  temerario  contra- 
boando  presumat  obyiare,^  hoc  scriptum  inde  datum  munimine  sigilli 
nostre  ecclesie  duximus  roborandum.  Testes  huius  rei  sunt  Nicholans, 
Benignus,  lordanis,  lohannes  sacerdotes,  Winandus,  Willems  diaconi, 
Daniel,  Albertus  subdiaconi,  omnes  ecclesie  nostre  canonici. 

Or,  im  Stadtarchiv  zu  Hildesheim,  Museum  Nr.  8.  Siegel  verloren.  Gedr. 
Doebner,  ÜB.  I,  S.  84  Nr.  171  zu  1218-40.  Ich  möchie  die-Urk.  nach  Zeugen  und 
Schrift  kaum  nach  1220  ansetzen. 

81.  Bischof  Siegfried  bekundet,  dass  der  Domherr  Ludolf  «m 
Hessen  (Hessenheim)  den  zur  Zeit  seiner  Minderjährigkeit  durch  seinen 

Vater  Dietrich  vorgenommenen  Verkauf  von  vier  Hufen  Landes  in 
Bruchschauen  (Brockschowen)  an  das  KL  WaJkenried  gutkeisse. 
0.  D.  (1216—21). 

')  Or,  oviare. 


1216—19.  589 

Nur  im  Regest  erhalten,  vgl.  ÜB.  des  Stiftes  Walkenried  (ÜB.  des  histor, 
Vereins  ßlr  Niedersachsen  II.)  S.  383  Nachtr.  Nr.  L  Hegest  auch  Doenecker,  Reg- 
hist.  Thur.  II,  8.  352  Nr.  1936. 

8Jd.  Bischof  Siegfried  bekundet,  dnss  sein  Bruder  Werner  von 
Lichtenberg  (frater  noster  Wernerus  de  Lichtenberch)  dein  Jacobi- 
kloster  hei  Halbersfadt  zwei  Hufen  in  Quensfedt  verkauft  hat.  0.  D. 
(1216—21). 

Gedr.  Schmidt,  ÜB.  der  Stadt  Haiherstadt  /,  S.  585  Nr.  IV  aus  Niemans 
Excerpten  im  Staatsarchiv  zu  Magdeburg,  Die  Urk,,  deren  Or.  sich  vielleicht  in 
der  bisher  sticht  zugänglichen  Hechf sehen  Sammlung  in  Halberstadt  befindet  (s. 
Schmidt  a.  a.  0.  Vorwort  S.  xi),  ist  insofern  von  besonderem  Interesse,  als  sie  den 
Familiennamen  Siegfrieds  I.  feststellt. 

88«  Donnkantor  Konrad  von  Bodenstein  bekundet,  die  Kirche  in 
Beuren,  die  sein  Grossvater  gegründet,  aber  weder  dieser  noch  seine 
Söhne  Otto  und  Konrad  eine7n  bestimmten  Orden  unterworfen  haben, 
von  seinen  Brüdern  Johann  und  Otto  und  seinen  Verwandten  über- 
kommen,  kurze  Zeit  mit  Erlaubnis  des  Metropolitanen  geleitet,  und  mit 
Zustimmung  des  Kardinals  Guido,  Bischofs  von  Präneste,  und  mit  dem 
Abte  Heinrich  von  Walkenried  und  dem  Abte  von  Reifenstein  dxtselbst 
dsterziensemonnen  aus  dem  Kl.  Wöltingei'ode ,  die  Bischof  Hartbert 
gesandt,  unter  Bestätigung  des  Papstes  Innocenz  HI.  und  des  Erz- 
hischofs  Siegfried  von  Mainz  eingesetzt  und  den  Nonnen  bei  ihrer  An- 
kunft seine  Höfe  und  Hofstätten  in  Erfurt,  anderthalb  Hufen  in  Ohm- 
feid  (Onvelde)  zu  seifietn  und  seiner  Mutter  Woltswidis  Anniversar  am 
22.  Juli,  einen  Hof  bei  st.  Johann  in  Erfurt  unter  Vorbehalt  der  lebens- 
länglichen Nutzniessung  für  Godehard,  den  Sohn  seines  Bruders  Otto, 
geschenkt  und  später  'noch  fünf  Hufen  mit  Zubehör  in  Geilenrothe  zu 
Messen,  sowie  seine  in  einer  besonderen  Kiste  niedergelegten  Bücher  ve)-- 
macht  zu  haben.     0.  D.  (um  1217). 

Gedr.  GhidenuSj  Sylloge  306,  Wolf  Cotnment.  de  archidiacon.  Heiligenstad. 
29  il.  5.     Vgl.  Regest  Dobenecker,  Reg.  hisL  Thur.  II.  S.  324  Nr.  1775. 

84.  Abt  Volkard  des  Godehardiklosters,  Domkellner  Robert  und 
Dotnscholaster  Konrad  bekunden  einen  von  ihnen  gefällten  Schiedsspruch 
in  dem  Streite  des  Propstes  Hildeward  von  Wildeshausen  und  des  Osna- 
brücker Ministerialen  Hugo  Bar  tvegen  des  Zehnten  und  des  Meierhof ts 
in  Haien.     Hildesheim  1219  Januar  30  (iii.  kalendas  februarii). 

Testes  huius  ordinationis  suut  Wilbrandus  maior  prepositus 
Hildeshemensis,  Hermannus  Verdensis  scolasticus,  lohannes  Marcus 


590  1269. 

prepositus  Bartwieensis,  Wilhelmus  canonicus  HildeshemensiSy  ma- 
gister  Godescalcas  Bremensis,  Henricus  sacerdos  de  Satherem, 
Henricus  sacerdos  capellanus  episcopi  Verdensis,  Bodericos  de 
Hamelen. 

Gedr.  Westfll,  ZeUsehnft  VI,  8.  241,  Phüippi,  Osnabr,  ÜB.  II,  8.  80  Nr,  109. 

85.  Papst  Honorim  IIL  beauftragt  den  Dofndeehanten ,  Dom- 
scholaster  und  Domkantor,  den  bereits  exkommunizierten  Anhängern 
des  ehefnaligen  Erzbischofs  Waldetnar  von  Bremen  die  kirchlichen  Ein- 
künfte zu  entziehen,     Lateran  1220  Dezember  23. 

Honorius  episcopus  servos  servorom  dei  dilecüs  flliis  decano 
et  scolastico  et  cantori  Hildensemensibus  salatem  et  apostolicam 
benedictionem.  Ex  parte  Hamenborgensis  capitali  fnit  propositnm 
coram  nobis,  quod,  cum  boue  memorie  I(nnocencias)  papa  predecessor 
noster  in  Waidemarom  tanc  ecclesie  Bremens!  intrasnm,  ÜE^ntores 
suos  et  commnnicantes  eidem  excommanicacionis  sentenciam  pro- 
tnlisset,  et  S.^  I.  et  quidam  alii  canonici  Bremensis  ecclesie,  coi 
eorum  ecclesia  est  nnita,  communicantes  ei  sentenciam  incnrrissent 
eandem,  ipsi  nondom  absolucionis  beneflcium,  licet  moltnm  temporis 
effluxerit,  postolaront  a  celebracione  divinomm  et  illorom  partidpio, 
qui  favendo  prefato  W(aldemaro)  predictam  incnrremnt  sentenciam, 
non  cessantes  in  animamm  soamm  pericnlum  et  eomm  preiadidam 
et  gravamen.  Unde  provideri  snper  hoc  per  apostolice  sedis  con- 
silium  postolarunt.  Cnm  ergo  illi  merito  proventus  ecdesiastici 
subtrahantur,  cui  communio  ecclesiastica  denegatnr,  discredoni 
vestre  per  apostolica  scripta  mandamus,  qnatenns  eisdem  canonids 
usque  adeo  auctoritate  nostra  sua  beneficia  snbtrahatis,  donec  ad 
cor  redeant  et  imploratnm  cum  hnmilitate  absolucionis  benefidnm 
assequantar.  Quod  si  non  omnes  hiis  exequendis  potneritis  inter* 
esse,  duo  vesti*um  nichilominus  exequantur.  Datum  Laterani  i. 
kalendas  ianuarii,  pontiflcatus  nostri  anno  quinto. 

AbMchr.  den  15,  Jahrh.  in  Cop,  VI.  11  8.  470  Nr.  762  im  KgL  Ä.-J.  » 
Hannover^ 


Berichtig*  ung*en. 


Nr.  28.  Ober  die  Echtheit  der  Urk.  vgl.  auch  Moti.  Oerw.  DD.  11,  S,  58 
Nr.  49. 

Nr.  36  ist  auch  gedr,  Mon.  Qerm.  DD.  II,  S.  489  Nr,  81  und  Krühne,  ÜB. 
der  Klöster  der  Grafschaft  Mansfeld  (ÜB.  der  Provinz  Sachsen  XX)  S.  535  Nr.  1. 

Nr.  39  und  67  und  69  ist  das  im  Regest  als  wüst  bezeichnete  Wosthalmcsbnsen 
teohl  zweifellos  Wöllnwrshausen  so.  von  Oöttingen. 

Nr.  41.  Die  yilla  Darnede  in  pago  Leriga  ist  nicht,  wie  im  Regest  und 
int  Register  angenommen  wird,  DOhren  bei  Hannover,  sondern  Dornten  oder  wohl 
noch  richtiger  Gross-  und  Klein-Döhren  n.  r.  Goslar. 

Nr.  72.  Vgl.  hierzu  die  Bemerkungen  Giesebrechts  in  s.  Gesch.  der  D.  Kaiser- 
zeit,  5.  Aufl.  II,  S.  710. 

Nr.  120.  Das  (!)  hinter  ei  kann  getilgt  werden,  da  peccare  mit  dem  Dativ 
im  Kirchenlatein  vielfach  sich  findet,  z,  B.  misereie  mei,  quia  peccavi  tibi. 

Nr.  139.  Das  Verzeichnis  der  deutscheti  Bischöfe,  welche  sieh  von  Gregor  VIL 
lossagen,  ist  neuerdings  nach  Ms.  195  der  Faulineschen  Bibliothek  zu  Münster  i.  W, 
gedr.  «oH  Finke  in  der  Westfäh  Zeitschi-ift  B.  44^  S.  205-6. 

Nr^^  145  Z.  29  lies  super  tecta  statt  semper  recta  und  vergl.  zu  der  Stelle 
Matth.  10, 27:  Qaod  dico  yobifl  in  tenebris,  dicite  in  lumine,  et  qnod  in  anre  auditis 
piaedicate  snper  tecta. 

Nr.  152  hat  Finke,  Westfäl.  ÜB.  V,  8.  34  für  eine  Fälschung  des  12.  Jahr- 
hunderts aber  mit  echtem  Siegel  erklärt. 

Nr,  153.  Wegen  der  Fälschung  dieser  Urk.  vgl.  auch  v.  Uslar-Gleichen,  Udo, 
Gr.  V.  Reinhausen,  Bisch,  v.  Hild.  8. 13. 

Nr.  158  lies  im  Regest  Schlanstedt. 

Nr.  159  lies:  Inseriert  in  die  Urk.  K.  Friedrichs  I.  votn  21.  Juni  1156. 

Nr.  161.  Die  Urk.  wird  von  Stumpf  RK.  S.  484  Nr.  3029a  genauer  datiert: 
Merseburg  1108  Ende  Mai. 

Nr.  164,  Z.  32  ist  mit  dem  Or.  ab  abavo  im  Sinne  von  a  proayo,  Urgrossvater, 
zu  lesen;  das  würde  Konrad  II.  bezeichnen,  auf  den  wirklich  die  Anfänge  des 
Georgenberges  zurückgehen. 

Nr.  174  ist  im  Regest  24  Morgen  zu  lesen. 

Nr.  176.  Nach  dem  Texte  Z.  23—24  ist  in  Gandersheim  nicht  die  Wahl, 
sondern  die  Ungültigkeitserklärung  der  Wahl  Brunings  vorgenommen  worden.  Da- 
nach ist  das  Regest  zu  verbessern. 


592 

Nr.  185,  Über  den  Ort  Dnidenberch  vgl  v,  Uslar-Gleichen,  Udo,  Qrafv.  Rein- 
hausen  S.  17  Antn,  1. 

Nr,  210.    Im  Regest  fehlt  der  Ausstellungsort  Hildesheim, 

Nr,  222,    Die  Jahreszahl  am  Ende  der  Urk.  muss  heissen  m9,  c^.  xl. 

Nr,  240  ist  bereits  gedruckt  Doebner,  ÜB,  /,  S.  8  Nr,  21, 

Nr,  241,  Die  Urk,  häU  Heinemann,  Beitr,  zur  Diplomatik,  S,  75  für  eine 
nach  dem  Tode  des  Ausstellers  gemäße  Neuausfertigung, 

Nr.  253,  8,  236  letzter  Zeuge  ist  zu  lesen  Heinthenricns  de  Asie. 

Nr,  340,  Das  Or,  dieser  Urk,  befindet  sich  nicht  im  Diplomatischen  Apparat 
der  Universität  Gottingen,  sondern  im  Stadtarchiv  zu  Goslar,  CäcüienkapeUe  Nr,  2, 
vgl,  Heinemann,  Zeitschr,  1897  S,  90, 

Nr.  342  lies:  Gedr.  Doebner  I,  S,  13  Nr.  33. 

Nr,  343  lies  im  Regest  Wittwe  statt  Vetter, 

Nr.  365  will  Heinetnann,  Zeitschr.  1897  S,  89  wegen  einer  grösseren  Anzahl 
gleicher  Zeugen  une  in  Nr.  368  in  das  Jahr  1074  setzen,  wozu  auch  die  Indiktions- 
und  die  Ordinationsjahre  passen, 

Nr,  399,    Das  Datum  im  Regest  muss  heissen :  Dezember  18. 

Nr,  430  (und  599).  Die  hier  im  Transsumt  gegebene  Urk.  des  Bischofs  Adelog 
befindet  sich  im  Original  im  Diplomatischen  Apparat  der  Universität  GÖttingen 
Nr.  70,  vgl.  Heinemann,  Zeilschrift  1897  S.  90, 

Nr.  431  lies  im  Regest:  eine  halbe  Hufe. 

Nr,  456  zu  1187  gesetzt,  ist  in  den  Annal.  Stederburg.,  Mon,  Germ.  XVI, 
S,  220  zum  Jahre  1190  angeführt,  Lüntzel,  Gesch,  I,  S  475  setzt  die  Urk,  in  das 
Jahr  1189. 

Nr,  555.  Das  Or,  befindet  sich  jetzt  im  Kgl.  Staatsarehiv  zu  Hannover, 
MichaeliskL  Nr.  22a.  Die  Urk,  ist,  zugleich  mit  dem  Or,  von  Nr,  492,  aus  dem 
Nachlasse  Seibertz'  nach  der  Herausgabe  des  1.  Bandes  erworben. 

Nr,  570,  „Seines  Amtes  entsetzt*'  im  Regest  ist  nicht  korrekt;  saspenaio  ist 
nicht  vollständige  Beraubung  der  Stelle  oder  des  Amtes  (depoaitio,  amotio,  remotio, 
prlyatio,  auch  wohl  degradatio),  sondern  bedeutet  nur  zeitweilige  Verhinderung  in 
der  Ausübung  der  Amtsbefugnisse,  wobei  der  Behinderte  im  vollen  Besitze  des 
Amtes  selbst  bleibt, 

Nr,  582,  Z,  20  dürfte  die  Bezeichnung  des  Schreibfehlers  (!)  nicht  an  der 
richtigen  Stelle  stehen.  Die  Reihenfolge  der  Ordinanden  ist,  wie  noch  heute, 
acoliti,  snbdiaconi  etc.  Demnach  wird  in  diesetn  Absätze  das  erste  snbdiftconi 
{Z.  19  Mitte)  verschrieben  sein  statt  acoliti. 

Nr.  647.  Die  Einkünfte  im  Regest  ist  unrichtig.  Der  Text  besagt  vielmehr > 
Die  vier  Hufen  gehören  dem  Dotne,  sie  sind  mit  einer  Obedienz  vereinigt  worden, 
deren  Inhaber  die  Einkünfte  erhält,  jedoch  mit  der  dinglichen  Belastung,  von  den 
Einkünften  ein  servicium  (Abgabe,  Charität,  PräsenzgebührJ  an  bestimmten  Fest- 
tagen den  Stiftsherrn  von  st,  Andreas  zu  leisten. 

Nr.  649  lies:  Zeitschrift  .  .  .  1868  S.  107. 

Nr,  690  im  Regest  lies  34  Mark. 

Nr.  698  S.  666  Z.  3  steht,  dem  Or,  entsprechend,  Hereboldesscni.  Dennoch 
dürfte  Gereboldessem  zu  lesen  und  das  heutige  Garbolzum  (im  Regest  Garhdlzen} 
gemeint  sein,  das  zu  dem  in  derselben  Nr.  genannten  Sillium  der  Lage  »uicA  besser 
passen  würde.   Hereboldessem  wüst  bei  Kreiensen  ist  daher  im  Register  zu  Hlgen, 


593 

Nr,  737  könnte  im  Begest  besser  Provinz  Mainz  statt  Erzdiözese  gesetzt  werden. 

Nr.  751  ist  auch  gedr,  Hannov.  Gelehrte  Anzeigen  III,  Sg.  1427 ff. 

Nr.  763,  Der  S.  716  Z.  13  genannte  Northwaol  ist  höchsticahrseheinlieh  der 
ehemalige  Noixluxüd  zunschen  Lehrte  und  Peine,  jetzt  Hämeler  Wald  genannt,  und 
der  ehemalige  Steinwedeier  Wald,  vgl,  Correspondenzblatt  des  Oesamtvereins  Jahrg.  VI, 
(1858)  Nr.  6,  S.  68. 

Nr,  765.  Heinemann,  Zeitschrift  1897  S.  91  vermutet  in  Budolplnip  notarins 
einen  Schreibfehler  für  den  öfter  genannten  Ludolphns  notarins. 


Zum  zweiten  Bande. 


S.  1  unten  lies:  Hildesh.  ÜB.  IL  statt  Klosterurkunden. 

Nr.  25  Z.3V.U  lies  de  statt  äg. 

Nr.  275  Z.  4  v,  o.  lies  Böbber  statt  Löbber. 

Nach  Nr.  360  ist  folgende  Nr.  einzuschieben: 

860a*  Papst  Oregar  IX.  beauftragt  den  Bischof  (Konrad)  und 
den  Domscholaster  fOerwich),  nachdem  der  Prior  der  Prediger  und 
der  Domdechant  und  -Scholaster  von  Bremen  durch  den  Kardinallegaten 
Otto  tit.  8.  Nicolai  in  carcere  Tulliano  als  Vtsitatoren  der  Diözese 
Bremen  bestdlt  waren,  und  der  genannte  Prior  in  dem  Prozesse  gegen 
den  Propst  L.  von  Reepsholt  wegen  Symonie  nach  der  Appellation  des 
Propstes  an  den  apostolischen  Stuhl  die  Entscheidung  detn  Papste  über- 
lassen hat,  die  Angelegenheit  kanonisch  zu  entscheiden.  Lateran  1233 
Juni  4  (ii.  nonas  iunii,  anno  septimo). 

Regest  nach  dem  Vatikan.  Registerbande  Auvray,  Les  Registres  de  Chrigoire  IX., 
I,  Sp.  764  Nr.  1365. 

Nr.  363  letzte  Z.  lies  Hartmannas  de  Monte. 

Nr.  574  ist  als  Dublette  von  Nr.  664  zu  tilgen. 

Nr.  631  ist  gedr.  Wolf,  Gesch.  des  Geschlechts  von  Hardenberg  I,  Nachtr.  S.  4. 

Nr.  703,  S  356  Z.  3  v.  o.  lies  responsnm. 

Nr.  934  gehört  nach  dem  Jahre  1254,  in  welchem  Graf  Ludolf  d.  Ä.  von 
Hallermund  noch  als  lebend  bezeichnet  wird,  vgl.  Nr.  943. 


HUdadi.  ÜB.  IL  88 


Personen-  und  Orts-Reglstep. 


A,,  Laie  (1228)  264.  —   Vgl.  Dassel,  y. 

--  Heisterbach  mon.  —  Soest,  canon. 
Aachen  48  A.  —  ecclesia  178  A. 
AbbeUhnsen,  trüat  zw.  Eherholzen  u.  Sib- 

h€iie  102. 

—  unhestimmt  855. 

Abbenrode,  -rorh,  so.  Vienenburg,  prepos. 

Heinrich  (1256)  1001. 
Accipiter,  Hermann,  ciy.  Hild. 
AccO|  Acko,  Acke,  Dietrich,  monach.,  cel- 

lerar.  st.  Michaelis.  —  Heinrich  (1284) 

894.  —  Heinrich  u.  Ss.  Johann  u.  Vol- 

mar  (1259)  1107.  —  Heinrich,  ciy.,  cons. 

Uildesh. 
Accon,  episcop.  Jacob  (1226)  185. 
Achem,    Acheim,   Aichcheim,   Ahghem, 

wüit  bei  Eddinghausen  802,  803,  844, 

845,  857,  858,  1067,  1108,  1116,  1126, 

1158. 
Achilles  s.  Eniestedt,  y. 
Achim,  Achem,  Engelbert  y.  (1238-89) 

509,  541.  Hermann  y.,  ciy.  Brannschw. 
Achtnm,  Ahtem,  Agtem,  ö.  Hildesheim, 

112,  291,  307,  778,  851. 

—  fnagister  civ.  Bernhard  (1224)  112.  — 
cives:  Bertramm,  Wichmann  y.  Ach  tum, 
Hermann,  Johann  y.  Uppem,  Ulrich  n. 
Heinrich  y.  Einnm,  Werendagas,  Diet- 
rich yillicns  (1224)  112.  —  villieua  Al- 
bert, 9.  Fr.  Irmgard  u.  Kinder  Thegen- 
hard,  Albert,  Heinrich,  Immeka.  Ma- 
thilde, Irmgard,  Bikaza  (1224)  112.  — 
sacerd.  Albert  (1224-85)  112,  416.  — 
campanarius  Albert  (1224)  112.  —  par- 
ochiani  112. 

—  von:  Albert,  canon.  st.  Manricii.  — 
Bernhard  (1224)  112.  —  Hoier  S.  des 
Lndolf  (1230)  291.  -  Wiebmann,  ciy. 
in  Achtnm. 

Addenhem,  Addenem,  pons,  Ausstellungs- 
ort 927. 

—  von:  Bertold  (1239)  539.  —  Bruno, 
mü.  (1226)  188. 


Adela,  Adhela  vgl.  Gramme,  y.,  Dahlom,  t. 

Adelheid,  Adelbeidis,  Athelheithis,  Alhei- 
this,  Adcledis,  Aleidis,  domina  (1228) 
262.  —  Schw.  d.  DK  M.  (1225)  141. 

—  Fr.  des  camerar.  Lndolf  (1288)  51& 

—  Fr,  des  Heinrich  (um  1240)  609.  — 
u.  S.  Konrad  (1243-46)  701.  —  Frau 
des  Heinrich,  Hörige  des  Kreuzstißs 
{um  1230)  810.  —  Vgl.  Bettmar,  y.  — 
Bierbergen,  y.  —  Brflggen,  y.  —  Diyes. 

—  Dorstadt,  y.  —  Hessen,  y.  —  Hisce. 

—  Hnldelsem,  y.  —  Jense,  y.  —  Kissen- 
brück, y.  —  Lebenstedt,  y.  —  Lewe,  y. 

—  Minden,  y.  —  Niger.  —  Ordenberg, 
y.  —  Bonneberg,  y.  —  Salder,  y.  — 

—  Sorsnm,  y.  —  Spiring.  —  TosewUe. 

—  Wehre,  y.  —  Wettebom,  y.  —  Wöl- 
tingerode,  abbat,  priorissa,  mtg.  in- 
firm. —  Wflifingen,  y. 

Adelindis  vgl.  Hanteln,  y. 
Adelogns  s,  Hildesheim,  episc 
Adelwardeshnsen  s.  Nicolaosbnig. 
Adensen,  Haddonois,  Adenois,  Addonoja, 
Adenos,  Kr,  Springe  235. 

—  von:  Dietrich,  mil.  (1224—  km  1242) 
111,  144,  285,  249,  294,  425,  55S,  «. 
Fr.  Hedwig  (enr.  1239-42)  553,  s.  Ss. 
Dietrich  canon.,  cantor  Hild.,  areki- 
diacon.  in  Elze,  und  Eyerwin  canon. 
Hild.,  prepos.  st.  Bonifac.  Halberst.  — 
Johann  S.  des  Dietrich  {enr.  1239—41) 
553.  —  Johann,  Neffe  des  Eyerwin  «. 
Dietrich  (1243-60)  705,  933,  ^7,  966, 
1155.  —  Johanns  Witttre  Mamrete 
(1246)  783.  -  Ulrich  mil.  (um  1240- 
1254)  609,  717,  956.  —  lHo  der  v.  705. 

Adenstedt,  Haden-,  Adenst«de,  Ade- 
stissen,  Adensten,  Adestessen,  Jifr. 
Springe  508,  N.  13. 

—  Kr.  Alfeld  1064. 

—  von:  Albert  {erw.  1247)  790.  — 
Bnrchard,  S.  des  Johann,  mil.  (1242) 
661.  —  Eilika,  Schw.  des  Johann, 
Wittwe  des  Bernhard  y.  Thidessen,  Fr. 
des  Steppe  y.  Mahner  (1236)  452.  — 


Adersheim  —  Alfeld. 


595 


Gottschalk  (1227—41)  287,  243,  262, 
269, 825, 887, 868, 406, 409, 486, 627.  - 
Heinrich  (1282-86)  887,  368,  445,  452. 

—  Heinrich,  S.  des  Albert  (1247)  790. 

—  Heinrich,  8.  des  Johann  (1282) 
337.  -  Johann,  mil.  (1226-58)  188, 
296,  831,  832,  837,  357,  391,  452,  511, 
514,  525,  534,  643,  661,  710,  744,  860, 
872,  1021,  1035,  1075.  —  Johann,  S. 
des  Albert  (1247)  790.  —  Ludolf  (1226- 
32)  198,  287,  243,  340. 

Adersheim,  Adersem,  Amt  Wolfenhüitel, 
446. 

Adolf  s.  Dannenberg,  y.  —  Dassel,  y.  — 
Hildesheim,  st.  Crncis  canon.  —  Kölo, 
archiep.  —  Osnabrück,  episc.  —  Schaum- 
barg,  com.  y. 

Adyocatisse,  Heinrich,  canon.  Hild. 

Adyocatos,  Alexander  (1224)  109.  — 
Arnold  (1244)  719.  —  Dietrich  (um 
1240)  606.  —  Dietrich,  ciy.  Hild.  — 
Heinrich,  ciy.  Brannschw.  —  Heinrich, 
ciy.  HUd.  —  Johann  (1240)  596,  606. 

—  Winand  (1251)  883. 

Agnes  5.  Beknm,  y.  —  Celle,  dnc.  — 

Sachsen,  com.  palat. 
Agrestis,  Dietrich,  seryns  (1240)  564.  — 

Heinrich,  armiger  (1254)  956. 
Agtem  s.  Achtom. 
Ahghem  s,  Achem. 
Ahrbergen,  Harberge,  Aerberghe,  Are- 

berge,  Arberge,  s.  v.  Sarstedt  304,  817, 

559,  674,  964,  1070,  N.  13. 
—  von,  Ludolf,  sacerdos  im  Altendorf 

b.  Alfeld. 
Ahstedt,  Asenstide,  Kr.  Marienburg  402, 

403,   615   u.  A.,   676.   —   villiH  des 

Godehardikl.     Dietrich  und  Heinrich 

(um  1240)  615. 
Ahtem  s.  Achtum. 
Aichchem  s,  Achem. 
Alardus,   frater  domus   Theuton,,    ufo? 

(1228)  268.  -   Vgl.  Burgdorf,  y.  - 

Minden,  Predicat.  lector. 
Alatri,  Ausstellungsort,  45,  46. 
Albano,  episeop.  Albinos,  cardin.  (1193) 

N.  18.  -  Pelagius  (1223)  73.  —  *. 

cleric.  Heinrich  (1223)  73. 
Alberge,  viUicus  Bernhard  (1224)  112. 
Albero,  gandersh.  Ministerial  (1226)  198. 

•—  Vgl.  Amelunxbom,  prior.  —  Ble- 

deln,  y.  —  Hildesheim,  st.  Maur.  canon. 

—  Wansleben  y. 
Alberstadensis  s.  Halberstadt. 
Albert,    Albrecht  fam.  (1241)   640.   — 

sacerdos  s.  Lauterberg,  canon.  —  cleric. 
(1198)  N.  13.  —  Schwesters.  des  Her- 
rand (vor  1208)  N.  26.  —  servus  pre- 
positi    in   Escherde    (1240)   556.    — 


Vgl.  Achtom,  sacerd.  campanar^  yillic, 
y.  —  Adenstedt,  y.  —  Angarie  dox.  — 
Biewende,  y.  —  Bock.  —  Braonschw., 
dox.  —  Burmester.  —  Dammone,  de. 

—  Dorstadt,  conyers.  —  Eibe,  y.  — 
Eyerstein^  com.  y.  —  Heinin|gen,  sacerd., 
frat.  —  Hüdesheim,  mag.  ciy.,  st  Andr. 
canon.,  st.  Qodeh.  monach.,  st.  Mich, 
monach.  —  Hottein,  y.  •—  Uten,  y.  — 
Indagine,  de.  —  Kissenbrttck,  ciy.  — 
Königslutter,  abbas.  — -  Laatzen,  y.  — 
Lauterberg,  canon.  ^  Leim,  y.  — 
Lobke,  y.  —  Magdeburg,  archiep.,  st. 
Sebast  prepos.  —  Marienrode  prepos., 
cellerar.,  frater.  —  Osede,  y.  —  Poppen« 
borg,  com.  y.  —  Quickbume,  v.  — 
Sachsen,  dox.  —  Salzburg,  archiepisc. 

—  Spoie.  —  Stendal,  prepos.  —  Ther. . ., 
V.  —  Tossem,  y.  —  Trient,  episc.  — 
Wehmingen,  yillic,  y.  —  Wehrstedt,  y. 

—  Winnigstedt,  y.  —  Wülfingen,  y. 

—  Wülfinghausen,  y. 

Albinos  vgl.  Albano,  episc.  —  cardin. 

Albus  s.  Boyenden,  y. 

Aldenburch  s,  Oldenburg. 

Aldendorp,  Ludeger  y.  (1240)  580.  —  Jo- 
hann V.,  mil.  (1252)  907.  —  Konrad  y., 
canon.  st.  Bonifac.  Halberst. 

—  s.  Ohlendorf. 
Aldenrod  s.  Ohlenrode. 
Aldrup  bei  Wildeshausen  839. 
Alebrand  (1237)  482.  —  Vgl.  Bolzum,  v. 
Alecforde,  Lage  ?  469. 

Alemannia  s,  Deutschland. 

Alcna  vgl,  Depenoe,  y.  —  s.  Helene. 

Alethe  s.  Alten. 

Alexander  u.  S.  Hermann  (um  1240)  605. 

—  Ministerial  der  Edeln  y.  Dorstadt 
(1232)  855.  —  Vgl.  Adyocatus.  — 
Bosseleye,  canon.  —  Camerarius.  — 
Hildesheim,  st.  Mauric.  scolast.  —  Hope* 
gast.  —  Friso.  —  Goslar,  st.  Mathie 
scolast.  —  Magdeburg,  y.  —  Northeim, 
st.  Blasii  abbas.  —  Oldenburg,  comit. 
camerar.  —  Päpste.  —  Schlewecke, 
der. — Spiegelberg,  pleban.  —  Wackeur 
stede,  V.  —  Wehre,  y.  —  Werte,  y. 

Alfeld,  Alyelde  364,  494,  649, 1090.  Aus- 
stellUDgsort  996,  1090.  —  plebani: 
Richard,  mag.  (1236)  445.  Arnold 
(1250-58)  837,  868,  1090.  —  cives: 
Ulrich  u.  Dietrich  Claro,  Brdr.,  Frowin 
y.  Westfelde,  Bernhard  (1258)  1090.  — 
provisor  puerorum  Herwich  (1240)  585, 

—  von:  Bertold,  seryus  (1242)  665.  — 
Heinrich  canon.  st.  Maoricii,  capellan. 
prepos.  Hild.  —  Johann  miL  (1285) 
415.  -  Ludeger,  mil  (1285-61)  441. 

88* 


696 


Alferde  —  Arnold. 


Alferde,  Kr,  Springe  618.  —  von:  Johann 

(1254)  966. 

AUgrimm  «.  Ibnig^,  y. 

Algermissen,  Alegremessen,  Alegrim- 
messem, n,  Hildesheim  404,  598  A.  — 
Klein-  754. 

—  ton:  Hermann,  monaeh.  st.  Michaelis. 
Allersehl,  Olerdesem,  Kr,  Isenhagen  760. 
Allersheim,  Elersen,  Amt  Holzminden  1094. 
Almannesbrohe,    bei    Marientcerder    zu 

suchen,  N.  28. 
Alremnnt  s,  HaUermnnd. 
Alsbrok,  Alesbnrg  s,  Oelsbnrg. 
Alsblürch,  icüst  hei  Rotenhirdien  525. 
Alsith  und  Frau  Wichmot  (1240)  587. 
AlCa  domo,   Heinric   de,   u.   Fr,   Bra 

(1255)  980. 

Alta  fago  «.  Hohenbfichen. 

Altaich,  Altahensb,  Niederbaffem,  Kloster 
379.  —  abbas  Dietmar,  fratres  V.  u, 
G.  (1288-42)  379. 

Alten,  Alethe,  Dietrich  y.,  (enr.  um  1280), 
s,*T,  die  Fr.  des  Bmno  y.  Gnstedt 
296.  -  Dietrich  y.,  mü.  (1248)  691.  ~ 
Sberhard  y.,  mU.  (1280-89)  285,  404, 
414,  445,  584. 

Altenselle,  Kloster,  Diözese  Meissen, 
110a  n,  A. 

Altesdorf,  Vetns  yiUa,  Holdendhorp, 
wüst  bei  Alfeld,  558,  585,  N.  18.  — 
sacerdos  Ladolf  y.  Ahrbergen  (1258) 
1090.  —  von:  Dietrich  w.  Stephan,  Brdr. 
(1235)  890.  -  Hildebrand  (1243-46) 
696.  —  Johann  (1226)  164.  —  Lndeger, 
mit  (1258)  1090. 

—  Antiqna  yilla,  wüst  bei  Hildesheim 
558,  980.  —  mag.  civium  Bothmannus 
(1224)  112. 

Altkloster,  Vetns  monasterinm ,'  bannns 

1033. 
Altmarkt  y.,  s,  Veteri  foro,  de. 
Alto  pnteo,  Lndolf.  de,  ciy.  Hild. 
Alyench  s,  Hannoyer,  oiy. 
AWessem,  Bertold  y.  {um  1235)  433. 
Alwardns,   Brdr.  des  Otmar,   lito   des 

Krenistifts  (1247)  795. 
Ambeiga,  comitia  in,  gehört  den  Grafen 

von  Wohldenberg  872. 
Ambleben,  Ampeleye,  Ladolf  y.  (1246) 

765. 
Ambrosins  s,  Goslar,  st.  Sim.  et  Jnd. 

decan.,  Frankenberg,  pleban.,  Nenwerk, 

conyers.  — -  Heere,  y. 
Amelnng  s.  Lippe,  y.  —  Westerhoye,  y. 
Amelnnxbom,   Amelnngesbnmen,    -gir- 

bome,  Kloster,  746,  N.  7,  20.  —  abbas 

Dietrich  (1245)  746.  ungenannt  (1222) 

46,  49,  (1223)  91,  (1227)  235A.,  (1^ 

812,   (1258)   1056.    -  prior  Albero 


(1282-33)  353a,  368.  - 
Johann  (1245)  746.  —  ceUerar.  Komrad 
y.  Kemnade  (1245)  746.  —  fratres 
(1258)  1094. 

Ammenhnsen  wüst  zw.  Lamspringe  und 
Wohlenhausen  119,  396,  399,  550,  631. 

—  s.  Ammensen. 

Ammenscn,  Ammenhnsen,  Ami  Qreene 
102.  —  ecdesia  102. 

Ampeleye  s,  Ambleben. 

Amplede,  -dhe,  -the,  Heinrich  y.  (1282) 
387,  340.  ^  Thetmar,  y.  (1234-88) 
394,  511. 

Anagni,  Ausstellungsort  39,  88,  226,  227, 
230,  233,  341,  842,  313,  344, 350,  362, 
358,  367,  368,  369,  870,  533, 686,  687, 
994,  1100,  1101,  1104,  1105,  1138, 
1152,  1153,  1154,  1156. 

Andreas  s.  Banekenfeld,  y.  —  Lnttor,  y. 
—  Sehlde,  y. 

Aneboldessem,  Thetmar,  y.  (1227)  249. 

Angaria  s.  Eniger. 

Angarie  dnx  Albert  (1223)  66. 

Angerstein,  Kr,  GöUingen,  866.  —  von: 
Graehto,  mH  (1241)  631. 

Anhalt,  comites  s.  Ascharia. 

Anno  (1227)  220.  —  s.  Brannschweig, 
St.  Blasii  canon.,  dncis  dapiL  —  Heim- 
bnrg,  y. 

Antiqna  yilla  s,  Altesdorf. 

Antiqno  foro,  de,  s,  Veteri  foro,  de. 

AoIAls  s.  Werte,  pleban. 

Appolde,  Appolt,  Apolt,  Dietrich  y., 
canon.  Hild. 

April,  Lndolf,  aynnonL  des  Ernst  y.  Elbe, 
u,  s.  8.  Arnold  (1235)  430. 

Arbeke  s.  Arpke. 

Arberge  s.  Ahrbeigen. 

Arbipolensis  s,  Würsbnrg. 

Area,  Dietrich  de  (1238-48)  521, 818 1.  A. 

Amöboid  vgl,  Stötterlingeborg,  prepos. 

Amebnig,  Amsbnrg?,  archidiaeon.  H. 
(1253-58)  940. 

Amheim,  Hermann  y.  (1203)  N.  24. 

Arnold  prepos,  wo?  {um  1240)  60B.  — 
zwei  d,  N.  (1141)  N.  6.  -  fam.  (1241) 
640.  —  mag.  (1226)  192.  -^  u.  Fr. 
Margarete,  Liten  des  Krenastifles 
(1256)  984.  -  Vgl  Adyoeatns.  — 
Alfeld,  pleban.  —  April.  —  Bleeken* 
stedt,  y.  — -  Brannschweig,  stCpiac. 
canon.  —  Bnrgdorf,  y.  —  (3albe,  y.  — 
Cantelsem,  y.  —  Cioyot.  —  Danunone, 
de.  —  Dorstadt,  y.  —  Einnm,  y.  — 
Elbe,  y.  —  Escherde,  prepos.  fam.  — 
Garmissen,  y.  —  Gowisch,  y.  —  Halbe^ 
Stadt,  decan.  —  Hannoyer,  ciy.  — 
Hastenbeck,  y.  —  Heere,  y.  —  Heme- 
dhesen,  y.  —  Hethessen,  y.  —  Hildes- 


Arnsbexg  —  Bureiuode. 


597 


heim,  st  Crncis  decan.,  canon.,  der., 
st  Joh.  canon.  —  Holle,  y.  —  Jeinsen, 
T.  —  Indagine,  de.  —  Minden,  v.  — 
Porta,  de.  -—  Riddagshansen,  abbas.  — 
Biga,  prepos.  —  Bnfus.  —  Santberge, 
T.  —  Seat  —  st  Scrvätii,  canon.  — 
Trier,  archiep.  —  Vomholte,  v.  — 
Wfllfingen,  t.  —  Wfllfinghansen,  ▼. 

Arnsberg,  Amesberich,  Amisbeig.  West  f., 
com.  Gottfried  {um  122t  — 1255)  81, 
974.  —  Ministerialen  dee  81,  074,  vgl. 
Ense,  ▼.;  HessMi,  y.;  Hugo;  Johi^. 

Arpke,  Arbeke,  Johann  y.,  mil.  (1250)  882. 

Arthns,  Artas  $.  Borsam,  y.  —  Elze,  y. 
— -  Ooltem,  y. 

Asbeke,  wüst  bei  Rehhurg  478. 

Aflchaffenbnrg,  Ausstellungeart  176. 

Ascharie,  Ascarie  comites  (1249)  814.  — 
Heinrich  (1222-28)  48,  68.  —  Heinrich 
inn.  (1248)  818  u.  A. 

Aschwin,  Essewinns,  Sscwinus,  Asch- 
winns,  Esqninns,  Eswinus,  Escniniis, 
Aswinus,  Asqoinas,  Eswicnns,  Esche- 
winns,  Ascawinns,  Esqninns,  Assyinns 
mit  (1240)  557.  —  Vgl.  Hareboldessen, 
y.  —  HoUe,  y.  —  Goslar,  st.  Simon, 
et  Jad.  canon.  —  Grube.  —  Lntter,  y. 
—  Mahner,  y.  —  Steinberg,  y.  — 
Wallmoden,  y. 

AseJ,  Asle,  n.  Hildesheim,  76.  —  van: 
Johann  u.  Ss.  Johann  u.  Heinrich,  ciyes 
Hild.  —  Heinrich,  cons.  Hild. 

Asenstide  s.  Ahstedt 

Asle  s,  Asel  und  Assel. 

Assebnrg,  Bnrchard  y.  d.  (1240—54)  595, 
614,  864,  921,  952,  962,  968,  s.  Brd. 
Ekbert  inn.  (1240-57)  595,  684,  928, 
1017.  —  Ekbert,  8.  des  Gnnzelin,  Vogt 
des  KL  Heimngen  (1240)  595,  596.  — 
Ekbert  (1232-53)  382,  446,  818  o.  A., 
916,  s.  Fr.  Bertha  (erw,  1253)  916.  — 
Vgl.  WolfenbütteJ,  y. 

Assel,  Amt  Salder  76.  —  van:  Hngo 
(1285-60)  458,  1140,  «.  Brdr.  Johann 
und  EiBO  (1235)  458.  —  Siegfried 
(1243-46)  696.  —  Vgl.  Bargassel. 

Assilliensis  epiffcop.  o.  N.  (1221—46)  87. 

Asaisi,  Ausstellungsart  256,  257,  258, 259, 
426,  427,  949. 

Astenbeck,  -beke.  Kr.  Marienburg  164, 
751,  752,  842. 

—  van:  Dietrich  (1224-37)  112,  222, 
676,  s.  Brd,  Eckehard  (1227)  222.  - 
Segehard  (1226)  164. 

—  vgL  Hastenbeck. 
Athelheithis  s.  Adelheid. 
AtHeyessen  s.  Atsom. 

Atsom,  Attleyessen,  n.  Wolfenbüttel, 
pleban,  Johann  (1234-35)  407. 


Aaceps,  Engelbert  (1249)  816.  —  Johann 
{um  1280)  809.  ^  Vgl.  Yinkelere. 

Aolica  s.  Elze. 

Aogsba];g,  episcap.  Hermann  (1104)  N.  1. 
Sibodo  (1235)  411,  426.  -  Domkapitel 
N.  2.  —  canan.  (allgem.)  N.  1.  Kourad 
tt.  Walther  (1104)  N.  2. 

Aagastiner  (1259)  1110.  —  Orden  519, 
1097. 

B. 

B.  (1231-83)  828.  -  (1238?)  878.  - 
Vgl.  Bndi,  abbas.  —  Hallermond,  not 
com.  —  Hildesheim,  st  Crncis  canon. 

—  Lübeck,  scolast  —  Yelber,  y. 
Babarie    dnx    0.     (v.    Braunschweig?) 

(1235-46)  440 A. 
Backenroth,  -rode  1097.  —  ecclesia  1084. 

—  Vgl.  Marienrode. 
Baddockenstedt,  Badekenstede,  Kr.  Ma- 

rienburg,  629,  1030.  —  van:  Heinrich 
(1226)  164. 

Badenleben,  Badesleye,  Conemann  y.,  mil. 
(1236)  466. 

B&ntorf,  Bedingtorpe,  Kr.  Hameln,  sacerd, 
HUdebrand  {um  1240)  609. 

Bär,  Ursos,  Hago  u.  T.  Helwif  (1221-24) 
24.  —  Hago,  osnabr.  Minister.  (1219) 
N.  34. 

Bake,  Bertold  (1284)  398. 

Baldensele  s.  Boldensel. 

Baldnin,  Baltwinas,  Bälde  winns  (1260) 
1183.  —  cleric  (1236)  446.  —  8.  d. 
marscalc.  Konrad,  s.  y.  Emmerke.  — 
Brd.  des  dapif.  dacis  Saxon.  Jordan 
(1222)  50,  8.  desselb.  (1258)  1072.  — 
Vgl.  Blankenborg,  y.  —  Braanschweig, 
st  Blasii  canon.,  dacis  marsc.  —  Dah- 
lam,  y.  —  Emmerke,  y.  —  Hannoyer,  y. 

—  Lapidea  domo,  de.  —  Marienrode, 
frat  —  Steiuberg,  y.  —  Wenden,  y.  — 
Wendhansen,  y.  —  Winthem,  y. 

Balga,  Ostpreussen,  Ausstellungsart  564. 

Balke,  Heinrich  (1280)  283,  284. 

Bamberg,  episc.  Thimon  (1198)  N.  19A. 

Banekenfeldt,  Andreas  y.,  mlL  (1247)  791. 

Banteln,  Bantelem,  Adelinde  u.  S.  Ber- 
told y.,  gandersheimer,  dann  hild.  Mi- 
nisterialen {um  1290)  300. 

Barbecke,  Berbeke,  Amt  Salder,  sacerd. 
Johann,  s.  Brd.  Lippold  {um  1240)  615. 

Burdowiek,  Bardwicensis,  Fürsten -Ver- 
sammlung (1224)  107,  112.  —  prepa- 
situs  Johannes  Marens  (1219—27) 
193,  237,  243,  244,  N.  34. 

Barem  s.  Barom. 

Barenrode,  Bamroht,  Barenrothe,  -rodh, 
-roth,  Berenrode,  Bertramm  y.,  hild. 
Ministerial  (1236-53)  469,  880,  937, 


698 


Baifelde  —  Benstorf. 


1042,  {enc,  1260)  1144,  8.  Sa.  Konrad 
u.  Bertramm  (1260)  1144.  —  Heinrich, 
mil.,  Brd.  des  vor.  (1233—60)  516,  880, 
1144, 1147, 1148, 1150, 1151 .  -  Konrad, 
ndl.,  Brd.  des  tor.  (1238-60)  516,  880, 
1092,  1144,  1147,  1148,  1150,  1151,  s. 
Fr.  Beatrix  u.  Ss.  Konrad  u.  Bertramm 
(1260)  1144,  9.  Schwesters.  Gottfried 
(1260)  1148. 

Barfelde,  Bervelte,  -velthe.  Kr,  Gronau, 
102,  336,  658,  964,  1110,  1130.  - 
pleban.  Eckehard  (1259)  1116. 

^  von:  Bertold  (1254)  942.  —  Bertramm 
(1237-44)  494,  518.  541,  655,  557, 
560,  572,  579,  581,  627,  637,  641,  647, 
663,  717,  camerarius  (1231-58)  322, 
501,  508,  639,  643,  661,  665,  752,  760, 
763,  765.  767,  772,  783,  951,  1048.  - 
Eckehard,  Brd.  des  vor.,  (1233-40) 
363,  414,  572.  —  Gottfried  (1256)  995. 

—  Heinrich,  Brd.  des  Bertramm  (1236 
-41)  450,  494,  511,  547,  557,  579, 
627,  641,  663,  camerarius  (1231-40) 
826,  851,  591.  —  Heinrich  cleric.  (1240) 
572.  —  Heinrich,  frater  in  Marienrode. 

—  Heinrich  fil.  camerarii,  canon.  Hild. 
(hierher?;  —  Ulrich  (1254)  942.  — 
Walther,  hild.  MinisUrial  (1241—54) 
634,  637,  942. 

Barienrode,  Bemingg-,  Bemingerodhe, 
•rod,  -roht,  Bemiff-,  Bemiggerod,  s.  v. 
Hildesheim,  347,  712. 

—  von:  Johann,  hild.  Ministerial  (\2il— 
58)  629,  661,  689,  1042,  1074,  1075. 

—  Konrad  (1227)  223.  -  Siegfried 
(1222-46)  47,  112,  222,  223.  416,  699, 
753.  -  Siegfried  serv.  (1235)  416.  - 
Ulrich  (1227  —  um  1242)  223,  237, 
248,  263,  271,  292,  296,  307, 336,  674. 

Barkenvelde,  Heinrich  y.  (1232)  837. 

Barkhansen,  -hnsen,  Bichard  u.  Jordan 
V.,  mü.,  Brd.  (1256)  987. 

Barmmestede,  Heinrich  y.,  mil.,  u.  Otto 
y.  (1251)  873. 

Bamardns  s.  Bernhard. 

Bameyelde,  Hermann,  Heinrich  u.  Die- 
trich y.,  Brd.  (1230)  283,  284. 

Bamstorf,  Amt  Schöppenstedt  477. 

Bamten.  Barenthen,  s.  v.  Sarstedt  650. 

Bare  mil.  9.  Ursin,  y. 

Bars,  Johann  (1257)  1017. 

Barsinghansen,  Kloster  316.  —  Krenz- 
altar  316.  —  prepos.  Bnrchard  y.  Bick- 
lingen  (erw.  1231)  816. 

Barthenem,  Jordan,  Jodolf  u.  Thetmar  y. 
(1235)  417. 

Bartensieben,  H.  y.  (1260)  1157  A. 

Bartholomens  s.  Lebns,  scolast 


Barom,  Barem,  Baiheim,  Baren,  Barim, 
Amt  Salder,  365.  —  Arehidiakonat 
992.  —  archidiacon.  Hermann  y.  Dassel 
(1259)  1128.  —  pleban.  Ulrich  (1259) 
1123. 

—  von:  Dietrich,  mil.  (1242—60)  672, 
737,  1027,  1060,  1115,  1136,  1141, 
1157.  —  Dietrich  Stms,  mU.  (1242) 
673.  —  HeriBO  (1266)  979.  —  Herxo, 
ciy.  Goslar.  -  R.  (1225  -  27)  145.  - 
Siefried  canon.  Hild.  —  Sigebodo  (1241) 
641.  —  Ulrich  {um  1225-27)  145, 164. 

Basel,    episcop.   37   Var.   —    Heinrich 

(1221-26)  3,  9,  10,  78,  177.  —  eapi- 

tulum  73. 
Basilins  liber  (1231)  322.  -  Vgl  Esekerde, 

y.  —  Freden,  y.  —  Geitelde,  y.  — 

Osterode,  v.  —  Wendhausen,  y.  — 

Wennerden,  y.  —  Werle,  y. 
Bazhem,  dominus  de  (1252)  911. 
Beatrix  vgl.  Barenrode,  y.  —  Lamspringe, 

priorissa.  —  Wolfenbtlttel,  y- 
Beanyais,  episcop.  (1226)  177. 
Bechen,  Bechenem  s.  Beknm. 
Beckein,  hei  Harpstedt  839. 
Beddingen,  Bedinge,  -gen,  Amt  Wolfen- 

hütiel  865,  577,  911.  —  von:  Johann 

(1254)  958. 
Bedingtorpe  s.  Bftntorf. 
Behrensen,  Bemersen,  Dietrich  y.  (1229) 

276. 
Beinberch,  Volcmar  (1229)  274. 
Beinum,  Beinom,  Benem,   Kr.  Ooslar, 

134,  185,  476,  538,  876,  1072. 
Beinyiethc,  Marqnard  y.  (1251)  878. 
Beka,  Ulrich  y.  {um  1240)  607. 
Bekam,  Bekehem,  Bekam,  Bechern,  Bee- 

kem.  Kr.  Peine,  102,  588,  589,  907, 

909,  910. 

—  von:  Agnes,  T.  des  Babodo,  Aolfer- 
munder,  dann  hild.  Ministenalin  {um 
1250)  853. 

Beleke  s.  Harbke,  y. 

Benedict  s.  st  Seryacii  canon.  —  Wacken- 

stede,  y. 
Benedict!  regnla  443,  N.  4,  13.  —   ordo 

574,  664,  779,  789,  794,  869,  873,  896, 

914,  969,  970,  985,  1004,  niger  ordo 

635. 
Benedictns  vgl.  Päpste. 
Benem  s.  Beinnm. 

Benignus  vgl  Hild.,  st.  Andr.  canon. 
Bennenhusen,  wüst  bei  Einbeck  324. 
Bennere,  Ludolf  y.  (1224)  112. 
Bennigsen,  Benekyssem  457. 
Bennoburg,  wUst  b.  Hildesheim,  825. 
Benrode,  Kr.  Burgdorf,  391. 
Benstorf,  -torpe,  ö.  v.  Hemmsndorf,  Aus- 

Stellungsort  642. 


Borbeke  —  Bertold. 


699 


—  von:  Heinrich  Institor  gen.,  ci?.  Hild. 

—  Thegenhard,  Ministerial  der  Qr,  r. 
F6pp€t3>urg,  dann  des  Michaeliski,  {um 
1230)  301. 

Berbeke  s,  Barbccke. 

Berbero,  Berborge  s,  Bierbergcn. 

Berchingehosen,  unbestimmt,  102. 

Berel,  Beile,  Berile,  Amt  Salder,  696, 
698.  —  Obedientiar  des  Krensstifts 
Gerhard  soolast  (1243-46)  696.  — 
in:  Heinrich  u.  8.  Bernhard  (1243-46) 
696. 

—  von:  Dietrich  (1289-41)  534,  650.  - 
Johann  (1288-40)  518,  555,  567  (mr. 
um  1250)  851. 

Berengar,  Boringar  vgl,  Poppenbnrg,  com. 

V.  —  Losbike,  v. 
Berge,  com.  s,  Monte,  de. 

—  hei  Magdeburg,  abbas  Beinbold  (1197) 
N.18. 

Bergen,  unbestimmt,  1011. 

Bergrep,  Lndeger  (1227)  24L 

Berhnsen  «.  Bemhnsen. 

Berknm,  Berken,  Berkem,  Birkem,  Kr. 

Peine    710 

—  fwi .-'Eberhard  (1250-52)  835,  907.- 
Hermann  (1244-52)  710,  872,  907.  — 
iiildebrand  (1248--46)  699.  — Johann, 
mlL  (1251-54)  872,  907,  919,  920, 
922,  959.  -  Konrad,  mU.  (1240-54) 
560,  832,  907  (zwei  d.  N.),  919,  920, 
922,  959.  -  Wedego  (1248-46)  699. 

—  Velbert  u.  Udo,  Brdr.  (1282?)  357. 
Berlin,  archidiaeon.  Simeon  (1258-59) 

940. 

Bemere,  Bemero,  Daniel  (1259)  1109.  — 
Johann  und  Johann  inn.  ciyes  Hild. 

Bernersen  s,  Behrensen. 

Bernhard,  Bemardos,  Bamardns  (1247) 
787.  —  Brd,  des  Heinrich  in  Klanen 
(Min  1230)  310.  —  S,  des  Heinrich  in 
Berel  (1243-46)  698.  —  Brd.  des 
prepos.  Heinrich  in  Escherde  (1286— 
59)  468,  640,  1116.  -  Brd,  d,  prepos. 
Helmwich  in  Marienrode  (1251)  881. 
Brd,  des  Marqnard  (um  1240)  608.  - 
lito  st  Gmcis  {um  1240)  608.  —  in 
Bledein  (mim  1240)  602.  —  in  Bockenem 
(1225)  119.  —  in  Klanen  (1247)  787. 
Vgl.  Achtnm,  v.  —  Alfeld,  civ.  — 
Bethein,  y.  —  Brannschweig,  st.  Blasii 
scolar.  dnc  —  Buchten,  ▼.  —  cardi- 
nales.  —  Coling.  —  OoUerbeck,  v.  — 
Cove,  V.  —  Cnmme,  v.  —  Dannen- 
berg,  com.  v.  —  Decanns.  —  Disel- 
dissem,  v.  —  Domesle,  v.  —  Dorstadt, 
▼.  —  Emmerke,  v.  —  Esbeck,  v.  — 
Escherde,  prepos.  fam.  —  Forste,  pleb. 

—  Goslar,    Neawerk,    capellan.   — 


Halchter,  ▼.  —  Hardenberg,  ▼.  ^  Hary, 
y.  —  Hiddestorf,  y.  —  Hüdeiheim, 
episc,  canon.,  st  Andr.  acolit  -*•  Horst- 
mar,  y.  —  Idestorp,  y.  —  Indagine, 
de.  —  Kaldnn.  —  Kissenbrflck,  pleban. 

—  Lewe,  y.  —  Monetarins.  —  Moyali, 
de.  —  Paderborn,  episc  —  Pattttisen, 
y.  —  Poppenbnig,  com.  y.  —  Quedlin- 
burg, marsc.  —  Spiegelberff,  y.  — 
Steterbarg,  prepos.  —  Stnckh.  — 
Teigeier.  —  Thidessen,  y.  —  Veteri 
foro,  de.  —  Walkenried,  abbas.  ^ 
Wölpe,  com.  y. 

Bemhnsen,  Berhnsen,  von:  Giseler  (1246) 

763.  —  Kothard   (1254)  943.  —  8. 

(1242)  669. 
Bemingerod  s.  Barienrode. 
Bemo  vgl.  Hild.  docan. 
Bemolfns,   Johann  (1240)  686.  —  Vgl. 

Hildesheim,  st.  Mich,  prepos.,  monach. 
Bemrothe  s.  Barenrode. 
Bemward  s.  Hildesheim^pisc— Kemme^y. 
Beromttnster,  prepos.  Dietrich  (1223)  69. 
Bertha  vgl  Assebnrg,  y.  —  Gandersheim, 

abbat  —  Hisce.  —  StOckheim,  y.  — 

Veteri  foro,  de. 
Bertold  (1236)  446.  -  Bertold,  S.  des 

(t)  Bertold  (mhi  1250)  846.  —  (1240) 

586.  —  yillan.  in  Solschen  (1227)  188. 

—  dapifer  s.  HoUe,  y.  —  adyocat  s. 
de  Veteri  foro.  —  Vgl.  Addenhom,  y. 

—  Alfeld,  y.  —  Alyessem,  y.  —  Bake. 

—  Banteln,  y.  —  Barfelde,  y.  —  Bier- 
bergen, y.  —  Bihn,  y.  —  Brakel,  y.  — 
Brannschweig,  not  nrbis.  —  Brixen, 
episc  —  Broitcem,  y.  —  Gopstede,  y. 

—  Grane.  —  Desle,  y.  —  Domo,  de. 

—  Dorstadt  prepos.,  conyers.  —  Sime, 
y.  —  Einbeck,  cnstos.  —  Forste,  y.  — 
Gadenstcdt,  y.  -^  Gleidingen,  y.  — 
Goslar,  st.  Sim.  et  Jnd.  canon.  —  Go- 
wisch,  y.  —  Grus.  —  Hannoyer,  st 
Egidii  sacerd.  —  Heere,  y.  —  Heyer- 
snm,  y.  —  Heiningen,  nat  —  Hildes- 
heim, episc.  prepos.,  cnstos,  canon., 
st  Andr.  canon.,  st  Cmcis  prepos, 
canon.,  st  Godeh.  monach.,  st  Johann, 
canon.,  st.  Manric  decan.,  st  Michael, 
monach.  —  HoUe,  y.  —  Homburg,  y.  — 
Honestus.  —  Httddessum,  y.  —  ftere,  y. 

—  Ibemei,  y.  —  Insula,  adyoc  — 
Kaltenbom,  prepos.  —  Lehndorf,  y.  — 
Lehtene,  y.  —  Mahner,  y.  —  Mercator. 

—  Nettlingen,  y.  —  Noyali,  de.  — 
Olestesen,  v.  —  Pil.  —  Beden,  y.  — 
Bemlingen,  pleban.  —  Bössing,  y.  — 
Scharafeld,  y.  —  Schönbeig,  y.  — 
Seesen,  pleban.  —  Sellenstedt,  y.  — 
st  Seryacii  canon.  —  Sorsum,  y.  — 


600 


Bertteda  ^  Bilm. 


Spiring.  —  Stemmen,  yicar.,  ▼.  — 
SteteiSnrg,  prepos.  —  Strassburg, 
piepos.  —  Siilta,  de.  —  Tossem,  ▼.  — 
TackeTot  —  Uderde,  ▼.  —  Veteri  foro, 
de.  —  Wadendorf,  ▼.  —  Waldeisbnig, 
▼.  —  Wano,  ▼.  —  Wedtlenstedt,  ▼.  — 
Wehmingen,  in.  —  Wehre,  ▼.  —  Wer- 
nigerode, com.  T.  —  Westfelde,  ▼.  — 
Wn^groye. 
Bertrada,  -dis,  vfl.  Linde,  ▼.  —  Oster- 
lant.  —  Qnedlmbarg,  abbat,  prepos. 

—  Sohwanebeck,  t. 

Bertramm  (12d9)  548.  -  (1240)  667.  — 
hm.  (im  1240)  611.  -  in  Bettmar 
(um  1240)  611. 

—  camerarins  s.  Barfelde,  t.  —  lito  des 
Joh.  ▼.  Adensen,  dann  des  Michaeliskl. 
(1243-46)  705.  -  u.  Brd.  Winand 
(1234)  404.  —  Vgl  Achtnm,  civ.  — 
Barenrode,  ▼.  —  Barfelde,  t.  —  Bock. 

—  Bobram,  sacerd.  —  Clamator.  — 
Domo,  de.  —  Geitelde,  cleric.  —  Hildes- 
heim cItIs,  st.  Manric.  cast,  canon.  — 
Hoym,  T.  — -  Inferno,  de.  —  Eroppen- 
stedt,  V.  —  Langein,  ▼.  —  Lobke,  ▼. 

—  Promo.  —  Qnerembeche,  ▼.  —  Roden, 
▼.  —  Sehlde,  ▼.  —  Velthem,  ▼.  — 
Wehmingen,  in.  —  Wfllfingen,  ▼.  ~ 
Wfllfinghansen,  ▼. 

Berrelte  «.  Barfdde. 

Berward  vgl.  Heimsen,  ▼. 

Berwich  vgl.  Lechstedt,  t. 

Bessingen,  Besinge,  Dietrich  t.  (1280) 
283  284. 

Betheb,  Betenlm,  Betenem,  Bett-,  Bethe- 
nem.  Kr.  Gronau,  102,  470,  488,  835, 
858, 964, 1062, 1098, 1099, 1114.  -  Aus- 
steUungaart,  835.    —     ecclesia    102. 

—  Mühle  0  1062.  —  Wald  Ecla  470. 
-~  pleban.  (allgem.)  469.  Bodo  (1259) 
1116.  —  «acenfo^Tancradns  (1286)  469. 

—  vm:  Bodo  (1260)  1148.  —  Bernhard 
(1225-51)  119,  372,  398,  857.  — Die- 
trieb  (um  1250)  831.  —  Ekbert  (1236  - 
60)  469,  636.  637,  1148.  -  Engelhard 
Snring  T.  (1250)  844.  —  Ernst,  S.  d. 
Hermann  (1251)  878,  879,  881.  —  Ernst 
(1258-60)  1062,  1108,  1114,  1144.  - 
Hermann,  8.  des  Hermann  (1230—58) 
293,  469,  857,  878,  879,  881,  937,  962, 
968, 1062, 1098, 1099,  advocat.  episcopi 
937.  —  Konrad  (1237-51)  483,  636, 
637,  881,  8.  Brd.  Walther  (1235-41) 
416,  483,  636,  637.  —  Lndolf,  Hermann 
u.  Bernhard,  Brdr.  gen.  Collinge  (1237) 
482. 

Bettmar,  Betmere,  Beth-,  Bebt-,  Bedmere, 
Behtmare,  Kr.  Marienburg,  21,  242, 
292,  394,  436,  525,  530, 160,  564,  611, 


676,  701,  703,  898,  1146.  -  pladtnm 
525,  530,  564.  -  Wald  bei  564.  — 
Au88teUung8ortb2b. — rillicas  st  Grads 
Dietrich  (um  1240)  611. 

—  Amt  Vechelde  425,  436,  830,  929, 
959,  1068. 

—  von:  Hermann  «.  Dietrich  (1243—52) 
703.  —  Johann  (1251-66)  875,  989, 
8.  Brdr.  Ulrich  (1256)  939.  —  Werner, 
8.  Fr.  Adelheid,  8.  Se.  Dietrich,  Walther 
u.  Konrad,  deren  Oheim  Johann  (1240) 
560. 

Beoren,  ecdes.  N.  33. 

BcTelthe,  wUst  bei  Cfieeen  346. 

Bia  vgl  Cantelsem,  y.  —  Dorstadt,  y.  — 
Komme,  y. 

Bienrode,  Bigenrode,  Bienrodhe,  Amt 
Riddagshaueen,  ecdesia  354.  —  rectar 
ecclee.  Wieland  (1232)  354.  —  mm: 
Lndolf  (1236)  459,  460. 

Bierbergen,  Berbeige,  -bergen,  -bereghe, 
-bere,  -berehe.  Kr.  Peine,  390,  590.  — 
eacerd,  Heinrich  (1226)  188.  —  vorn: 
Adelheid  (1243-52)  704.  —  Bertold, 
S.  dee  Hermann  (1235-46)  416,  417, 
661,  665,  689,  775.  -  Hermann  (1285 
-43)  416,  417,  419,  689.  —  Eikc,  mlL 
(1243)  688.-  Heinrich  (1226)  188.  — 
Hermann  (1226—  um  1240)  188,  292, 
308,  809,  310,  357,  416,  419,  447, «», 
610.  —  Johann,  monach.  st  QodehardL 

Biewende,  Biwende,  Biwinde,^ifi<  Wolfen- 
büttel  821.  "pUban.  Gottschalk  (1237) 
490.  —  eacerdoe  Florentins  (1233-37) 
875,  490. 

—  Gross-,  Westerbiwende  916,  1111. 

—  Klein-,  Ost-,  Osterbiwende  261,  432. 

—  pleban.  Heinrich  (1228—37)  261, 
407,  490.  —  comitia  dee  Halto  v.  B. 
261.  —  gograv.  Marqnard,  seultheL 
Bobert,  preco  Bndolf  (1228)  261. 

—  von:  Albert  (1233)  375.  —  Bonifai 
(1240-49)  596, 684,  815.  -  Christiaii, 
Heinrich,   Marqnard,  Friedrich,   mlL 

(1237)  490.  —  Friedrich  (1249)  815.  — 
Halto  (1226-37)  207,  261,  281,  375, 
490,  tHU  in  den  Deutschen  Orden 
(1258)  1059,  8.  88.  Helmold  (1228-59) 
261,  375,  490,  512,  582,  684,  815, 1059, 
1111  und  Ganselm  (1258-59)  1069, 
1111.  -  Konrad  (1222-58)  50,  382, 
1059,  8.  cognat  Konrad  (1258)  1069. 

—  Themar  (1249)  815.  —  Walther 

(1238)  512.  —  Mlnisterial  <i«r  y.  B.  375. 
Bigenrode  e.  Bienrode. 

Bilm,  Billenhem,  Bilnem,  ton:  Bertold^s 
8.  Heinrich,  hild.  Miniet,  (1233— 4Q 
380.  —  Eckehard  und  Johann,  Brär. 
(1252-58)  908,  1084. 


BilsteiB  —  Miwtun. 


601 


Bilsteln,  Bristen,  Johann  t.  (1258-58) 
925,  1087,  s.  Brdr.  Ulrich  (1258)  1087. 

Bingen  8,  Flngaensis. 

Birkem  «.  Berknoi. 

Bischofrode,  Ar.  WorhU,  N.  11. 

Bischopesdorp,  Bnrchard  y.  (1240)  597. 

Biscopingeroth,  Hermann  v.,  servns  (1251) 
873. 

Bisüden  (unhestimnU)  976. 

Biwende  b.  Biewende. 

Bix,  Konrad  (1284)  898. 

Blankenbnrg,  -bnrch,  -borh,  comites  v,: 
Baldoin  (1289-55)  580,  813  n.  A.,  823, 
928,  972,  (erw.  1258)  1085.  --  Johann 
(1258-59)  1062, 1099A.,  1114.- Jordan, 
canon.  Hild.  —  Siegfried  {um  1221-29) 
28,  101,  223,  229. 

—  von:  Insarius  iun.  (1221-29)  2a  — 
Ludwig  (1226-27)  207. 

Bleckede,  Austeilungsort  106,  107. 
Bleckenstedt,  Blickem-,  Blicken-,  Blekken- 
stede,  -stide,  Amt  Salder,  428, 781, 904. 

—  von:  Arnold  (1232-39)  337,  550.  — 
Emat  (1227-52)  222,  223,  263,  307, 
386,  416,  906. 

Bledeln,  Blethenem,  Bledenem,  Bledhe- 
nem,  Blithenem,  Bletene,  nö.  v.  Sar- 
stedt,  47, 604,  763,  964.  —  obedientiar. 
St.  Cmcis  Daniel  (um  1240)  604.  — 
in:  Konrad,  Bernhard,  Thedolf,  Johann 
{um  1240)  604. 

—  von:  Hartbert  (1251)  875.  —  Heinrich, 
mU.  (um  1225-1258)  146,  598,  676, 
787,  795,  1035.  —  Johann,  8.  der  (f) 
Hildburg  (um  1210)  604.  —  Ulrich, 
Brdr,  des  Heinrich  (1225-47)  121, 
229,  244,  296,  402,  428,  430,  452,  463, 
464,  574,  598,  664,  787,  790,  s.  Ss, 
Ulrich  (1227-40)  244,  598,  «.  Albero, 
Ulrich,  Hartbert  (1240)  598. 

Bleidenstadt,  Nassau,  Kloster  462. 

Biese,  Konrad,  mil.  (um  1230)  310. 

Blesinck,  Hermann  (1230)  293. 

Blickenstide  s.  Bleckenstedt. 

Blithenem  s.  Bledeln. 

Bobelte,  Bodo  (1235)  416.  —  vgl  Bo- 
yenden. 

Bobente,  Bobentun  s,  Bovenden. 

Bock,  Bok,  Boc,  Harens,  Buc,  Bhc,  Caper, 
Albert  (1251-59)  857,  878,  880,  881, 
1062, 1108.  —  Bertramm,  Brd,  des  vor. 
(1251-59)  857,  878,  880,  881,  1062, 
1108.  —  Dietrich  (1256)  993. — Friedrich 
(1238)  511.  —  Heinrich  (1244?)  707.  - 
Hermann,  Brdr.  des  Albert  u.  Bertramm 
(1240-60)  576,  595,  609,  678,  685, 
689,  857,  878,  880,  881,  903,  908,  937, 
962, 1035, 1062,  1108, 1157.  —  Johann, 
S.  des  Dietrich  (1256)  993. 


—  ▼.  Wfllfingen,  Hermann  (1241—58) 
634,  914.  -  Vgl.  y.  Wülfingen. 

Bockel,  Bochle,  Bocle,  Kr.   Isenhagen, 

760.  —  ecclesia  813  u.  A. 
Bockelarii,  Bokelar,  Heinrich  u.  Hermann 

(1246-51)  767,  871. 
Bockenem,  Bukenem  555,  918  u.  A.  — 

Ausstellungsort  119,  898.  —  sinodus 

(1284)  398.  —  domus  Bemhardi  119. 

—  eodesia  898.  —  sacerdos  Theo- 
dolfus  (1284)  898.  —  von:  Heidenreich 
(1256)  987. 

Bocla,  wüst  hei  Sehladen,  iudictum  958. 

—  advocatus  Michael  (1254)  958. 
Bocthe  s.  Buchten. 

Bodcllus,  Thomas  (um  1230)  810. 
Bodenburg,  -burch,  von:  Giseko,  sery. 
(1240)  570.  — Haold,  sery.  (1242)  665. 

—  Heinrich,  fam.  prepositi  st  Cmcis 
(1243-46)  697.  —  Stececo,  S.  des 
Suider  (1227)  244.  -  Wicker,  hild. 
Minist.  (1228)  262. 

Bodenhusen,  wüst  bei  Bheinhausen, 

sacerd.  Dietrich  (1253)  926. 
Bodenstein,  -stene,  Amt  ijutter  a.  B.,  557. 

—  von:  Konrad  (1232)  387.  —  Sigebodo 
(1225-27)  145.  —  Sigebodo,  canon. 
Hild.  —  Konrad,  cantor  Hild.,  Johann 
u.  Otto,  Ss.  der  Woltswidis,  Qodehard, 
S.  des  Otto,  Otto  u.  Konrad  Brd. 
(um  1217)  N.  33.  —  Wicbold,  canon. 
HUd. 

Bodo,  Bode  (1282)  340.  (1284)  403. 
(1240)  564.  -  S.  des  Simon  (1221-29) 
28.  -  camerarius  (1230-60)  289,  851, 
452,  501,  508,  541,  567,  629,  689.  641, 
668,  870,  1081,  1085,  1110,  1112.  - 
mil.  (1260)  1148.  -  Vgl.  Bethein, 
pleban.,  y.  —  Bobelte.  —  Bönnien,  y. 

—  Btmdheim,  y.  —  Elze,  y.  —  Qlei- 
dingen,  y.  —  Heiscde,  y.  —  Hildesheim, 
canon.  —  Homburg,  y.  —  lanitor.  — 
Uten,  y.  —  Minden,  canon.  —  Muldinge, 
y.  —  Salder,  y.  —  Sutor.  —  Uetze,  y. 

—  Wanzleben,  y,  —  Wibbecke,  y. 
Böbber,  Kr.  Springe,  274. 

Bönuien,  Bonigge,  Buninge,  Bonnigen, 
Bonegge,  Kr.  Marienburg,  119.  — 
cleric.  Hermann  (1234)  398. 

—  von:  Bodo  (1225-27)  119,  135,  217. 

—  Haold,  Brdr.  des  vor.  (1225)  119. 

—  Gerung  nobil.  (1226-40)  193,  581. 

—  Konrad  (1225)  119.  -  Widekind 
(1225)  119. 

Börssum,  Borseme,  Borsinem,  Borsne, 
Borshem,  Borsem,  Bursem,  Amt  Wolfen- 
hüttel,  50,  58,  207,  459,  460,  478,  480, 
565.  —  ecclesia  50,  928.  —  pleban. 
Hermann  (1240)  568.  —  parochiani  50. 


602 


Bogingtthasen  —  BrakeL 


Bo^gehnsen,  unbestimmt  102,  469. 
Boineburg,  Boyminibnrch,  com.  Friedrich 

V.  (1221)  4. 
Boyngehasen  8.  Bovingeh. 
BoitzaiD,  Bntzem,  Kr.  Springe,  956. 
Bokfel,  Johann,  civ.  Nild. 
Bolanden,  Boniant,  Werner  y.,  imper.  aale 

dapifer  (1221-23)  7,  61. 
Boldenkoven,  bei  Eodenbeck  zu  suchen, 

167. 
Boldense],  Baldensele,  Konrad  y.  (1236) 

469,  460. 
BoUensen,  Werner,  Konrad  u,  Walther  t. 

(1244  -  um  1250)  713  A.,  852. 
Bolznm,  Boltessen,  -sem,  -seme,   n.  r. 

Hildesheim,  sacerd.  Bertramm  (1256— 

57)  1006,  1032. 

—  von:  Alebrand  (1252)  903.  —  Dietrich 
{um  1232-40)  357,  604,  «.  5.  Ulrich 
(um  1240)  604.  —  Lndolf,  Brdr.  des 
Alebrand  (1252)  903.  -  Lndolf  (1225 

-  52)  146,  674,  837,  903,  1081. 
Boneke,  Boneco,  Bonecho,  Boniko,  Hein- 
rich (um  1240-52)  602,  912.  —  Hein- 
rich, civ.  Brannschw. — Hermann  (1260) 
1137.  —   Hermann,  civ.  Brannschw. 

Bonifacius  vgl,  Biewende,  v.  —  Langn- 

illia,  de. 
Boninge,  Bonigge  s.  BOnnien. 
Bonostns  vgl,  Goslar,  st.  Sim.  et  Jnd. 

canon. 
Bonstide,  Johann  v.,  monach.  st  Michaelis. 
Boppard,  461,  484.  Ausstellungsort  484. 
Borchdorp  s,  Bnrgdori 
Borge  San  Donino,  Borgom  sancti  Dom- 

nini,   Ausstellungsort  173,   174,   175, 

179,  180,  181,  182,  183,  184  n.  A., 

185,  186. 
Bomeholt,  silva,  bei  Flöthe,  596,  632. 
Bomhansen,  Bomemehnsen,  Amt  Seesen, 

101. 
Bomnm,   Bnmom,   Bomem,    Bomhem, 

Bumhem,  Amt  Wolfenbüttel,  220,  355, 

382, 436, 594, 886.  —  sacerdos  Heinrich 

(1233)  375. 

—  Bomem,  «.  v,  Bockenem,  436,  676.  — 
sacerdos  Ulrich  (1234)  398. 

—  von:  Heinrich  (1227)  217.  —  Heinrich, 
mil.  (1253-57)  919,  922,  1021.  -  Jo- 
hann, Braunschiü,  Minist,  (1226—27) 
207, 220.  —  Johann,  civ.  in  Brannschw. 

—  Lndolf,  zicei  Ss,  des,  hild,,  dann 
braunschw.  Minist,  (1243)  695.  —  Ma- 
thilde, Wittwe,  u,  S.  Konrad  (1260) 
1141. 

Borsinem,  Borsem,  Borsne  s,  Börssnm. 

Borsnm,  Borseim,  nd,  v,  Hildesheim,  282, 
283,  284,  560.  —  gogravius  Eilhard 
(1224)  112.-  advocat,  Hngo  (1224)  112. 


—  von:  Artns  (1227)  223.  —  Eberhard, 
hild.  Minist,,  (1222-59)  47,  121,  144, 
145,  188,  249,  291,  296, 1074, 1109.  - 
Lippold  (1229)  274.  -  Lndolf  (1227- 
60)  249,  274,  336,  536,  564,  575,  598, 
676,  685,  754,  787,  858,  868,  872,  903, 
909,  966,  988,  1009,  1021,  1023,  1042, 
1062,  1063,  1074,  1075,  1076,  1077, 
1083,  1092,  1103,  1109,  1110,  1112, 
1114,  1159.  —  Siegfried,  hikL  Minist, 
(1225-44)  121,  188,  222,  229,  237, 
243,  281,  285,  291,  296,  327,  836, 337, 
351,  365,  890,  414,  446,  598,  616,  719, 
s.  S.  Siegfried  (1240)  598.  -  Ulrich 
(1225-27)  146.  -  Werner  (1240-60) 
564,  674,  714,  837,  1035,  1157,  1159. 

Bortfeld,  Bort-,  Borth-,  BoretTelde,  von: 
Friedrich  u,  s,  Brd,  Lndolf  (1229)  269. 

-  Gebhard  (1236—57)  446,  459,  460, 
480,  635,  780,  813  n.  A.,  864,  928,  929, 
1017,  advocat.  in  Lichtenberg  780.  — 
Lndolf,  Brd,  des  vor.,  (1236-60)  446, 
459,  460,  480,  635,864, 892, 1017, 1157. 

-  Lndolf  (1225-33)  134,  135,  207, 
365.  —  Lndolf  invenis,  minister,  dncis 
Sax.  (1222)  50.  —  Werner,  canon. 
Hild.  M.  prepos..  in  Oelsbnrg. 

Bomth  vgl,  Lebns,  scolast. 
Bosenhnsen,  wUst  b.  Mehle,  N.  13. 
Bossenleye,  Basseleve,  tvü^t  bei  Halber- 

Stadt,   Kloster   40,    582.    —  prepos. 

Eyerwin  (1240—44)  582,  713.  -  canon. 

Alezander,  Bmno,  Heinrich,  Wilhelm, 

Winand  (1222)  40. 

Bote,  Lndolf  (1233)  363. 

Botel,  Lndolf  u.  Friedrich,  Brdr.  (1239) 
524. 

Bovenden,  Bobenton,  Boblethem,  Boyente, 
Bobente,  von:  Günther,  sery.  (1236) 
452.  —  Gttnther,  mil.,  u,  Ss,  Bnrchard, 
Günther,  Hermann,  Otto  (1241)  63L  — 
Günther  albns  (1229)  276.  —  Günther 
calyns  (1229-41)  276,  631. 

Boyingehnsen,  Boyngehnsen ,  jetzt  Haus 
Escherde,  102,  469,  881. 

Boyminibnrch  s,  Boiuebniig. 

Boz,  Dietrich,  castellan.  u.  adyocaL  in 
Lüneburg  (um  1230)  311. 

Braak,  Brach,  Brak,  s.  v.  Stadtoldendorf, 
sacerdos  (oder  in  Escherde?)  Heinrich 
(1259)  1116.  -  von:  Heinrich  (1245) 
746. 

Brabant,  duc.  Sophie  (1251)  859. 

Brakel,  Bracle,  Braclo,  von:  Bertold 
(1227)  235.  —  Heinrich,  prepos.  in 
Bnsdorf,  s,  Paderborn.  —  Johann, 
canon.,  ceUerar.,  cnstos,  episc.  Hild, 
prepos.  st  Manricii,  prepos.  in  OeU- 


Braken  —  Brannsohweig. 


603 


bnrg.  —  Werner,  Brdr.  des  Bertold 
(1227-40)  235,  555. 

Braken,  Brake,  Udo  v.  (1221-24)  24. 

Brandenburg  a,  d,  Havel,  Ausstellungs- 
ort 940. 

—  tnarchiones:  M.  (1235—46)  440  A.  — 
Johann  (1249-58)  814,  1088. 

—  episcopi:  Gerrand  (1223—25)  61,  62, 
72,  128.  -  Rutger  (124S)  810. 

—  von:  Johann,  sery.  (1240)  570. 
Braunan,  abbas  o.  N.  (1245)  790. 
Brannschweig,  Bronswick,  Brnneswich, 

Bronswic,  firwonvic,  Brnneswic,  Stadt 
79, 140, 187  A.,  412,  446,  469,  460,  678, 
700,  847,  864,  983, 1021, 1080.  -  Aus- 
steUungsort  79,  135,  206,  220,  253,  460, 
465,  480,  521,  635,  818,  814,  890,  891, 
892,  899  a.  A.,  901,  906,  957,  1002, 
1008,  1072,  1080,  IUI,  1135, 1136.  - 
Qeid  355,  432,  476,  848,  849,  876,  988. 
—  pondas,  modins  459.  —  stnpa  in 
indaginis  insnla  1091.  —  Marienhospi- 
tal 821,  1136. 

—  advocatus  dncis:  Gottfried  (1226 
-27)  134, 135,  207.  —  Hermann  (1246) 
776. 

—  Bat,  consnles  821, 1008, 1060, 1091. 

Calbe,  Arnold  y.  (1254)  957. 
Cimiterinm,  Heise  inzta  (1254)  957. 
Domo,  Konrad.  de,  (1254)  957. 
Eico  (1254)  957. 

Engelhardi,  Heinrich  (1254)  957. 
Gandersheim,  Bnrchard  y.  (1254)  957. 
Holtnicker,  Henemann  (1254)  957. 
Longns,  Heinrich  (1254)  957. 
Michaelem,  Heinric.  inxta  sanctnm 

(1254)  957. 
Olricnm,  Bndolf  inxta  sanctnm  (1254) 

957. 
Sophie,  Eonrad  (1254)  957. 
Timmonis,  Heinrich  (1254)  957. 

—  notarins:  Bertold  (1254)  957. 
-—  rector  scolarnm  992. 

—  cives,  bnrgcnses  528,  1080. 

Achim,  Hermann  ▼.  (1228)  253. 
AdYocatns,  Heinrich  (1253)  931. 
Boneco,    Heinrich  (1246—59)  776, 

957,  1017,  IUI,  s.  Brd,  Hermann 

(1259)  Uli. 
Bornnm,  lohann  t.  (1259)  Uli. 
Bnrmester,  Werner  (1259)  Uli. 
Breiten  Strasse,  Wolframm  v.  der 

(1228)  253. 
CJimiterio,  Lndolf.  de  (1240)  597. 
Domo,  Eonrad.  de,  u.  S.  Heinrich 

(1253)  931. 
Eckbert  {um  1240)  602. 
Edelems  (1246-53)  776,  931. 
EUas  (1240)  597. 


£ngelhardi,Heinrich  (1258-60)  1072, 

Uli,  1137. 
Flöthe,  Rndolf  y.  (1256)  1004. 
Gallina,  Wiebert  (1259)  1111. 
Heiso  (1260)  1137. 
Holtnicker,  Heinrich  (1246—60)  776, 

1136. 

-  Konrad  (1254-56)  957,  993. 
Kissenbrtlck,  Dietrich  u,  lohann  ▼. 

(1259)  Uli. 
Longns,  Heinrich  (1253-56)  931, 
957,  993. 

—  lohann  (1252-57)  912,  1017. 
Lncklam,  Hildebrand  y.  (1228-54) 

268,  597,  912,  957. 
St.  Michaele,  EUnann.  de  (1228)  253. 

—  lohann.  de  (1246)  776. 
Monetarins,  Daniel  (1269)  Uli. 

-  Hoier,  (1228)  253. 
Ohrnm,  lohann  y.  (1259)  Uli. 
Pape,  Herbord  (1259)  Uli. 
Pattenson,  Bernhard  y.  (1228)  253. 
stPanlnm,  Jordan,  apnd  (1259)1111. 
Bembnrgis,  Johann  (1^^)  ^3- 
Sophie,  Konrad  (1260)  1136. 
Stapel,  Heinrich  u.  Konrad  (1259) 

Uli. 
Stike,  Konrad  (1259)  Uli. 
Thegelere,  Bernhard  (1228—40)  253, 

597. 
Thimmonis,  Heinrich  (1259)  1111. 
Vallstedt,  lohann  y.  (1253)  931. 
WlYerammi,    Hermann    (1252—64) 

912,  957. 

—  Parochial-  und  KonYentnal- 
Kirchen  994.  —  eUrieus  Widego 
(1221-46)  33. 

—  st.  Blasii Stift,  st.  lohann.  bapt., 
Blasü  et  Thome  133,  140,  191,  206, 
207,  469,  460,  465,  478,  480,  521,  594, 
738,  769,  796,  864,  892,  973,  1068, 
1076,  1077. 

—  —  vicedomini: 

ungenannt  (1225)  139,  140. 

Werner  (1236)  459. 

prepositi:  Burcbard  y.  Wohlden- 

berg  (1226-34)  29,  193,  393. 

Rudolf  (1238)  521. 

Heinrich  (1256)  995. 
deeani: 

ungenannt  (1225)  139,  140. 

Herwich  (1236)  459,  460,  465,  478 
{wohl  falsch  Heinrich). 

ungenannt  (1237)  480. 

Winand  (1238)  521. 
custos: 

lohann  (1235-38)  412,  469,  521. 

—  —  canonici: 

Anno  (1236)  459. 


604 


Biaimschweig  —  Bremen. 


Baldnin  (1236)  459. 

Brnnsrode,  Werner  y.  (1243—46) 

700. 
Florin  (1236)  459. 
Johann  (1236)  459. 
Lndor  (1236)  459. 
Lttnebnrg,  Friedrich  ▼.  (1227)  220. 
Oesingen,  Heinrich  y.  (1227)  220. 
Bodendicke,  lohann  y.  (1227)  220. 
Bnbbo,  Dietrich  (1236)  459. 
Stephan  (1232)  354. 
Werner,  yicedom.  (1236)  459. 
Wienhanson,  lohann  y.  (1227)  220. 
Wilhelm  (1236)  459. 
Willikin  (1236-59)  459,  928. 
Winand  (1236)  459. 
Zacharias  (1228-  um  1257)  253, 

459,  830,  960,  «.  cleric.  lohann 

(1249-52)  830. 

—  scdares  dueisae: 
Bernhard  (1237)  480. 
Lnder  (1237)  480. 

Stendal,  Heinrich  y.  (1237)  480. 
Cyriacistift  642,  683,  690. 

—  prepositi: 

Crachto  (1232-36)  354,446,459. 
Thietmar  (1253)  928. 

—  decani: 

Hartmann  (1243)  683. 
Lndwlg  (1251)  864. 

—  rector  seolar.  Lippold  (1256)  993. 

—  canonici: 
Arnold  (1256)  993. 


Dietrich,  mag. 

Hermann  (1243)  683. 

Johann  (1243)  683. 

Konrad  (1241)  647. 

Lader,   mag.  (1225-56)   139, 

140,  993. 
Boder  (1260)  1154. 

-  —  vicarii: 

Heinrich  (1256)  993. 
Hermann  (1256)  993. 

-  Egidiikloster  779,  906,  1088. 

-  —  abbatea: 

ungenannt  (1222—26)  46,  191. 
Dietrich  (1228)  253. 
nn^nannt  (1239—41)  528,  635. 

-  Katharinenkirche,    pleban,    an- 
genannt (1239)  528. 

-  Kreazkloster  bei  (1253)  909. 

-  Martiaikirche,     pleban,     Johann 
(1246)  776. 

-  Minoriten  814. 

-  -  firUer:  Lndolf  (1241)  635. 

-  Peterskirche  1002,  1135.  —  Altar. 
St.  Marie  et  Johann,  bapt^  1002. 

-  Herzogtam    {seit    1235)    423.   — 
Haas  508. 


—  daces  {auch  y.  Lflneborg,  vgl,  auch 
Sachsen). 

Heinrich,  Pfalzgr.b.  Rhein,  s,  Sachsen. 

Otto  (1222-49)  43,  68,  79,  269, 
359,  374,  385,  386, 440  a.  A.,  444, 
446,  459,  460,  469,  477,  478,  480, 
502,  bOß  a.  A.,  504,  506,  521,  530, 
531,  564,  598,  619,  635,  691,  695, 
780,  788,  806,  818  a.  A.,  814,  819, 
828,  {erw.  1253)  928,  {erw.  1255) 
976,  8.  Frau  MathUde  (1236-60) 
459,  460,  480,  521,  1058,  1137, 
1146,  «.  T.  Helene  Fr.  d.  Lander. 
Hermann  y.  Thflringen  (1238)  503. 

Albert  (1251-60)^4,  928,  929, 
983,986,995,1072,1088,1143,1146. 

Johann,  Brd,  des  Albert  (1258)  1072. 

—  dncam  capellani:  Johann  u.  Welt- 
mann (1237)  480.  —  notarii:  Johapn 
(1228)  253.  Jordan  (1253-58)  928, 
995,  1072.  —  camerar.:  Ladolf  y.  Hon- 
lage (1236-37)  459,  460,  480  — 
dapiferi:  Jordan  (1232-38)  332,  394, 
446,  459,  460,  480,  521,  s.  8.  Anno 
(1236-58)  459,  460,  480,  598,  6%, 
813  n.  A.,  995,  1072,  1085,  1086.  — 
marscalc.:  Willikin  (1229-38)  269, 
446,  459,  460,  480,  521.  Baldnin  (1236) 
446.  —  pineeme:  lasarios  (12^6-48) 
459,  460,  530,  737,  813  u.  A.  Jordan 
(1256)  995.  —  ministerial.:  26,  440, 
619,  695,  874,  883,  vgl.  y.  Bomam, 
Gogreye,  y.  Holle,  y.  Modem,  y.  üetae. 

—  von:  Eckbert  (1240)  567.  —  Egidios 
(1260)  1154.  -  Heinrich  (1251)  872. 

—  Johann,  8.  d.  Elias  (1257)  1009, 
vgl.  Elie.  —  Ladolf,  canon.  st  Grads. 

—  Badolf,  canon.  Hild.  —  Windelbarg 
(1236-40)  447,  567,  568,  {env.  1249- 
52)  830?,  ihr  8.  Johann  der.  (1240)  568. 

Bredelem,  Kr.  Goslar  773. 

Bredighe,  Kloster  779. 

Breinnm,  Breynem,  Kr,  Alfeid  111,  510. 

—  sacerd.  Hermann  (1259)  1103. 
Breiten  Strasse,  Wolf  ramm  y.  der,  ciy. 

in  Brannschweig. 
Bremen,  Brema,  Stadt  1105.  —  Geld 
645,  839,  1040,  1116. 

—  proyincia  124.  —  priores  Predicator. 
in  (1243)  687. 

—  diocesis  344,  528. 

—  Stift  79,  1105,  N.  35.  -  Tafelgttter 
1100. 

—  arohiepiscopi: 

Waldemar  (1220)  N.  35. 
Gerhard  (1222-48)  53,  80, 127, 741, 
793,  810,  {erw.  1259)  1101,  1108. 
HUdebold  (1259)  1103. 

—  capitnlam:  53,  1045,  1052,  HOL 


Brenem  —  BnrgasseL 


605 


—  prepos.  maior.:  (1222)  89.    (1258) 


-  pre 
1046. 


—  canon.  maior.: 

mag.  Oottsehalk  (1219)  N.  84. 

S.  u.  J.  (1220)  N.  85. 

WoDstorf,  «om.  Hildebold  ▼.  (1256— 

57)    1006,    1032,    auch    prepos. 

RnstriB^e. 

—  Ansehariistift  89. 

—  Jacobikirohe  39. 

—  Willehadistift  39. 

—  von:  Friedrich,  canon.  st.  Math,  in 
Goslar.  —  Gottfried,  canon.  st.  Cnicis. 

—  Heinrich  (1258)  1047.  -  Hebrich 
diacon.  (1258)  924.  —  Heinrich,  canon. 
Hild.  —  Heinrich,  canon.  st  Andree. 

—  Jntta,  geb.  y.  Escherde  (1229-59) 
274,  1096. 

Brenem  (?)  S.  ▼.,  sanctimon.  in  Dorstadt 
Breslau.    archidLao.,    decan.    u.   cantor 

(1241)  630. 
Brindisi,   Bnmdnsinm,    AussUUungsart 

289  A.,  245,  246,  247. 
Brixen,  episcop.  Bertold  (1223)  61,  62,  72. 
BrochoTe,  Otto  ▼.,  mil.  (1240—50)  645, 

839,  8.  S.  Konrad  (1250)  889. 
Bröckel,  Broclede,  Kr.  Celle,  eccles.  891. 

—  pleban.  Hermann  (1284)  891. 
Broiehane,  Lnder  (1282?)  857. 
Broitaem,  Brotsem,  Broschem,  Bratsem, 

Amt  Veehelde,  clerie.  Lambert  (1246) 
776. 

—  von :  Bertold  ,miL  (1237-  41)  486, 643. 
Bmchschanen,  Brockscowen,  Kr.  Oster- 

vnek,  N.  81. 

Bmchmachtersen,  Machtersem  prope 
Lichtenberg e,  Mehtersen,  Ami  Salder, 
597  o.  A.,  §}2.  —  ecdesia  802,  856.  — 
Vgl.  Machtersen. 

Brtlggen,  Bmken,  Brachen,  Brackem, 
Brokim,  Amt  Gronau,  640,  658.  —  von: 
Adelheid,  Fr.  dea  Manegoid,  hild.,  dann 
ganderah.  Miniat.  (1226)  198.  —  Dietrich, 
serr.  (1288)  518.  -  EUhard,  m.  HUd. 

—  Johanna,  Sehw.  dea  Heinrich  und 
Hermann,  ganderah.,  dann  hild.  Miniat. 
(1226)  198.  —  Manegold,  Brd.  der 
Adelheid  (1226-56)  198,  199,  997,  a 
Fr.  Lefgarde  ▼.  Bethen  (1226)  199. 

Brflndeln,  Brandelem,  Kr.  Peine,  485, 

492,  1128,  1129. 
Broilone,  Megenward.  de,  civ.  Hild. 
Brokim  «.  Brtlggen. 
Brnne,  lohann  Jerw),  die  Brdr.  aeiner 

Fr.  midebrand  u.  Heinrich  (1282?)  357. 
Brancshasen,  wHat  b.  Steinberge,  U9^2. 
Bmningerod,  ufHat  bei  Hannover,  917.  — 

obedientiar.  st  Cracis  Friedrich  (1253) 

917. 


Brankenhasen,  Ulrich  t.  (1282)  337. 
Brano  sacerd.  (1238)  514.  —  u.  S.  La- 
dolf  (1258)  927.  —  Vgl  Addenhem,  ▼., 

—  BosseiüeTe,  canon.  —  Gostedt,  ▼. 
Hildesheim,  cellerar.,  canon.,  st  Mar. 
Magd,  prepos.  —  Meissen,  episc.  — 
Neastadt,  t.  —  Bosenthal,  capelian.  — 
Salsdahlom,  t.  —  Schaamborg,  com.  ▼. 

Branshansen,  Bransteshosen.  Amt  Oan- 
deraheim,  prepoa.  lohann  (1256)  997. 

Bnmsrode,  Brnnesrod,  -rothe,  Bmnisrode, 
Amt  Eiddagahauaen,  von:  Hermann 
(1243—46)  700,  a.  Brd.  Werner  can. 
st  Blasii  in  Brannschw.  —  lohann 
(1225-53)  146,  828,  929. 

Bronsten,  fam.  (1289-74)  554. 

Bmnward  a.  Schwerin,  episc. 

Brataem  a.  Broitiem. 

Bncel,  Bndsei  a.  Bnzel. 

Bnch,  tc.  V.  Meiaaen,  dbbaa  B.  (1234—35) 
397,420. 

Buchten,  Bochte,  Bernhard  ▼.  (1288)  863. 

Btthle,  Bnle,  Kr.  Northeim,  aaeerd.  Gott- 
schalk (1241)  681. 

Bttltnm,  Bnlthem,  Kr.  Marienburg,  887, 
88a  -  clerie.  Herbord  (1234)  398. 

Blindheim,  Bnntem,  Bodo  ▼.,  mil.  (1251) 
875. 

Büren,  Hermann  ▼.,  mil.  (1241)  645. 

Bngenstide,  wüat  bei  Halfter,  439. 

Bifenem  a.  Bockenem. 

Bnndeschin,  Heinrich,  ciT.  Hild. 

Bnnenrod,  u>üat  bei  Oaterode,  371. 

Bnninge  a.  Bdnnien. 

Bnntem  a.  Bündheim. 

Bnrchard,  Borhhardos,  Borch-,  Borcardns, 
mil.  (1255)  962,  wohl  ▼.  d.  Assebaig. 

—  Vgl.  Adenstedt,  ▼.  —  Asseborg,  ▼. 
d.  —  Bischopesdorp,  y.  —  Bovenden, 
V.  —  Gramme,  ▼.  —  Domo,  de.  — 
Dos.  —  Gandersheim,  camerar.,  ▼.  — 
Glinde,  t.  —  Goslar,  st  Sim.  et  Ind. 
canon.,  ▼.  —  Halberstadt,  yicedom.  — 
Hary,  t.  —  Helmstedt,  ▼.  —  Hildes- 
heim, st  Gmcis  rect  scoL,  st  Godeh. 
monacL,  st  Michael  prior,  camerar., 
monach.,  capelL,  stManric.  canon.  — 
Hnldelsem,  ▼.  —  lechabnrg,  prepos.  — 
Lengede,  ▼.  —  Liedingen,  ▼.  —  Lntter- 
beig,  com.,  ▼.  —  Magdeburg,  st  Marie 
prepos.  —  Oldenburg,  com.  ▼.  —  Otes- 
haden,  ▼.  —  Parvns.  —  Bicklingen,  ▼. 

—  Salder,  ▼.  —  Schanfeld,  ▼.  — 
Schiaden,  pleban.  —  SchGnebeig,  ▼.  — 
Wackerwinkel,  ▼.  —  Wohldenberg, 
com.  T.  —  Wolfenbttttel,  ▼. 

Bargassel  451.    Vgl.  AsseL 


606 


Bnigdoif  —  CaTaleabö. 


Bnrgdorf,  Borchtorp,  -dorp,  Bnntorpe, 
Amt  Salder,  696.  —  viUic.  ducis  lobann 
(1248-46)  696.  —  eivea  696. 

—  Kreis  Ooalar,  488,  434.  —  phban. 
Wilhelm  (1282-  um  1285)  855,  488. 

—  von:  Alhard  (1227-45)  217,  332,  887. 
512,  515,  711,  787,  8.  S.  Arnold  (1244 
-45)  711,  787.  —  Heinrich  (um  1240 
-51)  602, 815, 847, 876.  —  Thegenhard 
{um  1285)  438. 

Bnigos,  Spanien^  297. 

Boi^nd,  com.  Stephan  t.  (1285)  423  A. 

Bnrmcster,  Albert  u.  Heinrich,  Brdr.,  ciy. 

Hild.  —  Werner,  civ.  Brannschw. 
Bnmem  $.  Bomnm. 
Bnrsem  s,  Borsnm  u.  Börssnm. 
Bnsdorf  «.  Paderborn. 
Bnsseberg,  BoBsiengrand,  hei  Pyrmont, 

167. 
Basseleve  s.  Bosseleye. 
Bntsem  a.  Boitznm. 
Bnxtehnde,  Altkloster  829  n.  A. 
Basel,  Bashcel,  Bacel,  Badsd,  Bosseel, 

Heinrich  (1282—  um  1242)  881,  536, 

564,  674.  —  Hildebrand,  canon.  Hild. 

-  Thegenhard,  mU.  (1285)  416. 

C  (vgl.  K). 

C.  (vor  1216)  N.  29.  -  Vgl.  Diabolas.  — 
Isenkagen,  v.  —  Mahner,  v. 

Calbe,  Calve,  Arnold  v.,  cons.  in  Braan- 
schweig. 

Calbicht,  Golcbechte,  Amt  Salder,  1072. 

Calvos  vgl  Bovenden,  v. 

Cambrai,  epiacop,  Gottfried  (1226)  175  A., 
177. 

Gamerarios,  Alexander,  mil.  (1241)  645. 

—  Gerhard,  oiv.  Hild. 

Camin,  epiacop,  Hermann  (1225—27)  975, 
1025. 

Camp,  Rheinland,  462  A. 

Canno,  Heinrich,  frater  Predicat.  in  Hild. 

Canthelsem,  Kantheisem,  Cantilsem,  Can- 
telseheim,  irüst  zw,  Demehurg  u. 
Hockelem,  476,  783,  951,  1048.  — *  von: 
Arnold  (1141)  N.  6.  —  Dietrich  (1227 
-40)  237,  296,  887,  402,  464,  475, 
509,  570,  8.  Mutter  Bia,  «.  Fr,  Rikesa 
(1240)  570. 

Capella,  Heinric.  de  (1257)  1028. 

—  St.  lacobi,  Heinric.  de,  s.  Fr,  Lat- 
gard  u,  S,  Heinrich,  civ.  Hild. 

Capellam,  Heinric.  iaxta  (1244)  721. 

Caper  s,  Bock. 

Cappelstokkem,  Kleinstöckheim,  eacerd, 

Siegfried  (1243-46)  700. 
Capaa,  Aasstellangsort,  60,  61,  62,  63.  — 

archiep.  und  eccles.  N.  16. 


cardinalos  64,  192. 
Albinos  Albanens.  episc.  (1193)  N.  18. 
Bemhardns  st  Marie  nove  diao.  card. 

(1193)  N.  18. 
Cinthins  tit  st  Laarentii  in  Lncina 

presb.  card.  (1198)  N.  13. 
Dietrich,  Rom.  sedis  leg.  (1141)  N.  6. 
Qratianas  st  Cosme  et  Dam.  diac.  card. 

(1193)  N.  13. 
Gregorlas  st  Geoigii  ad  velam  aar. 

diac.  card.  (1193)  N.  13. 
Gaido  episc.  Prenestin.  (1201— um  1217) 

N.  23,  88. 
Hogo,  tit  st.  Sabine  presbiter  cardinafia, 

apostol.  sedis  legatas  (1252—55)  888, 

889,  891,  893,  894, 885, 896, 897, 898, 

899  XL  A.,  906,  918,  930,  973. 

—  presb.  card.  st  Martini  üt  Eqoitii 
(1193)  N.  18. 

Johannes  Prenestin.  episc.  (1193)  N.  18. 

—  üt  st.  Clementis  Viterb.  et  Tnscan. 
episc.  (1193)  N.  13. 

—  Felix  tit  st.  Sassanne  presb.  eard. 
(1193)  N.  18. 

—  tit  st.  Stephani  in  Celio  monte 
(1193)  N.  13. 

Konrad,  episcop.  cardinal.  Portnensis 
et  st  Rafine  (1224—27)  51 A.,  97, 
103,  107,  108,  124,  126,  127,  128, 
129,  182,  139,  140,  150,  154  a.  A., 
155, 156, 157, 159, 162, 186, 189, 226, 
227, 238, 8,  capellan.  Rudolf,  canon.  st 
Maoricii  (1227)  226, 227, 280,  288. 

Melior  st  lohannis  et  Pauli  presb.  card. 
tit  Pamachii  (1193)  N.  18. 

Nicolaos  st.  Marie  in  Cosmidin,  diac 
card.  (1193)  N.  18. 

—  in  carcero  Tolliano  diae.  card.  (1193) 
N.18. 

Octavianns  Hostiens.  et  Velletr.  epise. 

(1193)  N.  18. 
Otto,  tit  st  Nicolai  in  carcere  Tolliino 

diacon.  cardiu.,  apostol.  sedis  legatas 

(1229-45)  272,  273,  352,  789. 
Pandalfas  bnaiL  xii  apost.  presb.  eard. 

(1193)  N.  13. 
Petras  Portaens.  et  st.  Rafine  episc 

(1193)  N.  13. 

—  tit  st  Georgii  ad  velom  aarenm 
diacon.  cardinal.,  apostol.  sedis  legm- 
tas  (1247)  730  A. 

Philippas  episcop.  Ferrariensis,  apostol. 

sedis  legatas  (1246—49)  758,758,814. 

Romanas  tit  st.  Anastas.  presb.  card. 

(1193)  N.  13. 
Soffredas  st  Marie  in  via   lata  diae. 
card.  (1193)  N.  13. 
Caram,  Amt  Vechta  889. 
Cavalcabö,  marchio  v.  (1226)  17a 


Gedlia  —  Cianime. 


607 


Cecili&  pgl.  Dontadt,  soror. 

Gecns,  B.  (1225-27)  144,  145. 

Celesün  s.  Päpste. 

Cella  s.  Zellerfeld. 

Celle,  Schelle,  duc.  Agnes,  a.  Sachsen. 

Gesarias,  mehrere  d.  K  (1228—40)  68, 

351,  469,  460,  514,  525,  598.  —  Vgl. 

Hildesheim,  canon.   —  Lobke,  ▼.  — 

Wohle,  T. 
Gheninge,  Zeheninge,  trüst  b,  Kl.-Bhüden^ 

680,  989. 
Gherede  s,  Söderhof. 
Ghiaravalle,  bei  Mailand,  Kloster  178  A. 
Ghyaistide  s.  Sarstedt. 
Ghochinge  e,  Eöchingen. 
Ghramme  «.  Gramme. 
Christian  (1258)  1092.  —   mU.    (1233) 

375.  —  Vgl.  Biewende,  ▼,  —  Emmerke, 

T.  —  Esekenrode,  t.  —  Heiningen, 

prepos.  •—  Nettlingen,  ▼.  —  Nienhagen, 

V.  —  Bodewald,  ▼.  —  Woltwiescho,  t. 
Christine,  Witttee,  in  Emmerke   (1255) 

978. 
Chnr,  episcop.  Budolf  (1226)  177. 
Gimlteno,  Heinric.  de,  S,  des  Heinrieh 

Dives  (1241)  638.  —  Ludolf.  de,  civ. 

in  Brannschw. 
Gimrterinm,  Heise  inxta,  civ.  in  Brannschw. 

—  Hiidebrand  inxta,  u.  S.  Hildebrand, 
cives  in  Eldagsen. 

Cinthios  vgl,  eardinales. 
Gircipanien,  Mecklenburg,  975. 
Cymrdicas,  Gerhard  (1256)  993. 
Cistereiensis  ordo  255,  360,  519,  635, 

812,  970,  1056, 1097, 1110, 1152, 1153, 

1156,  N.  33. 
aritate,  Thideric.  de  (1235)  416. 
Glamator,  Bertramm,  mil.  (1236)  445.  — 

Volcold  mU.  (1234-42)  404,  445,  662, 
Glaro,  Ulrich  u,  Dietrich,  civ.  in  Alfeld. 
ClaTiger,  Clavier,  Gerhard  (1242)  669. 

—  Timmo  (1237)  494. 
Clawenberg,   -berch,  -berh,   Sdaveber^, 

Heinrich  y.  (1227-55)  241,  269,  307, 

887,  399,  607,  672,  731,  787,  844,  909, 

910  979 
Glericiis,  Thithard  (1250)  835. 
GletUnge,  Botger  t.  (1236-37)  459,  460, 

480. 
Glettenberg,  Konrad  ▼.,  canon.  st  Bonlf. 

in  Halberstadt. 
Glincke,  Bothard  u,  Ekbert  (1246)  763. 
Clot,  L.  (1242)  669. 
Clowe  8.  Klanen. 
Gins,  bei  Qanderaheim,  Kloster  508  N.  4. 

—  abbas  Konrad  (1266)  997.  —  monach, 
Konrad  (1238)  508. 

Gnisstede  «.  Kniestedt. 

Gochel,  Hildebrand  (1243-46)  696. 


Gochinge  a.  KOchingen. 

Cocns  8.  Goqnns. 

Goiarde  a,  Kaierde. 

Colcbechte  a.  Calbicht 

Goldane  a.  Kaldnn. 

Geling,  Golink,  Hermann  (1236)  469.  — 
Lndolf,  Hermann  u.  Bernhard  y.  Bethein, 
Brdr.,  gen.  (1237)  482. 

Gollerbeck,  Bernhard  u.  Friedrich  y.,  Brdr, 
(1241)  655. 

Colocsa,  epiac.  Ugrinns  (1227)  214  A. 

Comitia  maior  312,  414,  445,  714.  minor 
285,  414,  445,  1092. 

Conemann  vgl.  Badenleben,  y. 

Cono  8,  Kono. 

Constantin  vgl.  Hildesheim,  yicar. 

Gonstanz,  Auaatellungsori  154,  155,  272, 
273. 

Cop,  Kizo  de  (1247)  797. 

Copstede,  wüai  zw.  Bültum  u,  Bönnien, 
Bertold  y.  (1225)  119.  —  Konrad  y. 
(L234)  398. 

Coqnina,  Konrad.  de  {um  1240)  608. 

Goqans,  Cocns,  Dietrich  (1246)  765.  — 
lohann  sery.  (1242-44)  665,  717.  - 
Lndolf  sery.  (1259)  1110,  1112. 

Corria,  Konrad  (1240)  586. 

Corvey,  Kr.  Höxter,  Stift  522, 779, 903  A., 
N.  23.  —  abbates  {allgem.)  1012.  — 
Hngold  (1222)  43.  Hermann  (1223- 
54)  81,  95,  522,  955.  —  portenarius 
Hermann  tnrd  Abt  (1223)  81.  —  mini- 
aterialea  95,  522,  955,  vgl.  y.  Hnldel- 
sem,  y.  Lobke,  Spade,  y.  Wimmenhnsen. 

Goryus,  Lndolf,  canon.  st.  Manricii. 

Goye,  Coyen,  Bernhard  y.  (1250—59) 
845,  1116. 

Goyinge,  Hermann  u.  Gottschalk  y.  (1235) 
417. 

Covot,  Knynt,  Arnold,  (1227-  um  1240) 
224,  612.  —  Simon  mil.  (um  1230-50) 
296,  612,  613,  614,  847. 

Crachto,  Crahto,  CrcJicto,  Krath,  Craafto 
(1235)  890.  —  Vgl.  Angerstein,  y.  — 
Brannschweig,  st.  Cyriac.  prepos.  — 
Ebbelenstede,  y.  —  Himmelsthür,  y. 

(^amme.  Kramen,  Ghramme,  Amt  Salder 
912. 

—  tH)n:  Bernhard  (1225)  119.  — Bnrchard, 
Brd.  dea  Lndolf,  miL  (1243—50)  691, 
1121.  —  Dietrich,  Brd.  dea  Lndolf 
(1236-59)  446,  464,  568,  1021,  1109. 
-  Lndolf,  Hild.  Miniai. (1227-59)  217, 
237,  248,  410,  446,  464,  676,  737,  763, 
995,  1109, 1121,  8.  Fr.  Dangburg  (1246) 
763,  8.  Kinder  Lndolf  (1227-46)  217, 
763,  Bnrchard,  Hngo,  Adela,  Dangburg 
(1246)  763. 


608 


Craae  —  Demebnrg. 


Crane,  Bertold  (1240-58)  557,  581,  641, 
663,  714,  767,  860,  1074. 

Creatora,  lohann,  eapell.  st.  Nicol.  in  d. 
Altstadt  Hild. 

Cromona  177,  178  A.,  184  A.,  192.  Aus- 
stellungsort 178. 

Cripta  fenata,  Ausstellungsort  573. 

Crispus,  lohann,  ▼.  Stockem  (1253)  989. 

Croppenstide  s,  Kroppenstedt 

Crak,  lohann,  serv.  (1241)  634. 

Crntneintorpe  s,  Neindorf,  Klein-. 

Cnlingerode,  wüst  bei  Abbenrode  u.  Loch- 
tum  737. 

Cnltellns,  Dietrich,  monach.  st  Michaelis. 

Curia,  Gerhard  de,  Gandersh.  Minist, 
(1226-56)  198,  283,  284,  299,  300, 
997,  s.  Fr.  MathUde  (um  1230)  299, 
8.  Ss.  Qerhard  u.  Hermann  (1256)  997. 

—  Heinrich,  Brd.  des  Gerhard  (1226 
-38)  198,  283,  284,  299,  300,  505,  «. 
Brd,  lohann,  Gandersh,  Minist.  (1230 
-38)  299,  800,  505,  509. 

1>. 

D.  vgl.  Frankenhaosen,  prepos. 
Dänemark,  Dacia  74.  —  rex  Waldemar 

(1223-25)  82,  87,  104,  131.  nngen. 

(1249)  814. 
Dahlnm,  Dalem,  Dalheim,  Dallem.  von: 

Adhela,  T.  des  Engelbert  (1238)  500. 

—  Baldnin  (1256)  995.  —  Baldoin 
advocat  (1226)  207.  —  Engelbert,  hild. 
Minist.  (1224-36)  101,  121,  223,  229, 
281,  322,  336,  337,  436,  445,  {erw.  1238) 
500.  —  Engelbert,  Brd.  des  Rndolf 
(1227-56)  229,  239,  262,  289,  337, 
845,  347,  366,  415,  436,  445,  467,  505, 
524,  541,  676,  989.  —  Engelbert,  S. 
des  Engelbert  (1238)  518.  ^  Engelbert, 
;S'.  des  Rndolf  (1239)  541.  -  Hüdbnrg, 
T.  des  Rndolf  sen.  (1238)  500.— Johann, 
;S'.  des  Rudolf  (1256-60)  989,  1109, 
1184,  1149  n.  A.  —  Rndolf,  zwei  d.  N. 
(1227-56)  239,  262,  289,  337,  345, 
347,  351,  366,  415,  467,  500,  505,  541, 
562,  563,  629,  680,  709,  754,  863,  870, 
903,  914,  964,  966,  989,  1021,  1042, 
1109,  1134,  1149  u.  A.  -  Rudolf,  S. 
des  Rndolf  (1238-60)  500, 1109, 1134, 
1149  u.  A. 

Dalsen,  Dalenhusen,  n.  v.  Bockenem  237. 

Damiette  437. 

Damme,  am  Dümmersee,  839. 

Dammone,  Dampmone,  de:  Albert,  Arnold, 
Eonrad.  die  Brd.  Hildebrand  u.  Mein- 
hard,  cives  Hild.  —  Hildebrand  u.  Ss. 
Hildebrand  u.  Albert,  ciyes  Hild.  — 
HUdebrand  (vor  1208)  N.  26.  —  Konrad 


canon.  st  Crucis.  ^  Johann  canon. 
St.  Michaelis.  —  Mathias,  cons.  Hild. 

Dangburgis  vgl.  Oramme,  y. 

Daniel  (erw.  1233)  516.  —  Vgl.  Bemere. 
—  EQldesheim,  j^conom.  episc,  st  Andr. 
canon.,  st.  Crucis  canon.  —  Hflddessum, 
y.  —  Monetarius.  —  Uetie,  y. 

Dannenberg  comit.  von:  Adolf  (1256) 
995.  -  Bernhard  (1227)  250. 

Dannhorst,  Kr.  Celle,  7ia 

Dassel,  Dasle,  Dassle,  u.  Nienoyer,  comites 
von:  A.  comitissa  u.  S.  Ludolf  (1231) 
317.  —  Adolf  (1222-41)  52,  207,  817, 
337,  402,  480,  458,  464,  509, 562,  563, 
617,  653,  s.  der.  Heinrich,  s.  £un. 
Dietrich  (1241)  658.  —  Hermann  canon. 
Eüld.,  arohidiac  in  Barum.  —  Ludolf, 
;S'.  des  Adolf  (1231,  erw.  um  1240)  317, 
617.  —  Reinholdf  canon.,  prepos.  Hild., 
prepos.,  archidiac.  st  Andree,  archidiac. 
in  Reden.  —  Sigebodo,  Brd.  des  Rein- 
hold,  canon.  Verden. 

Decanus,  Bernhard  gen.,  deric.  (1244) 
712. 

Dedelessem  s.  Diehnissen. 

Def^the,  Deingthe  s.  Denkte. 

Deithard  s.  Lebenstedt,  y.  —  Vgl.  Diet- 
hard. 

Dellenem  s.  Dillenem. 

Deuker,  Johann,  notar.  (17.  Jh.)  561 A., 
564  A. 

Denkems  (1228)  262. 

Denkte,Degthe,Dhecte,Dengthe,Deingthe, 
Amt  Wolfenbüttel,  ^O.^AussUüungs- 
oH  670.  —  pleban.:  Luder  (1234-85) 
407.  -  von:  Eberhard  (1240-49)  596, 
684,  815. 

Denstorf,  Dennestorp,  w.  v.  Braunschw., 
N.13. 

Depenoe,  -nowe,  -noy,  wüst  bei  Stein- 
wedel,  1036,  1039,  1040,  1041,  1048, 
1112. 

—  Über  von:  Dietrich,  nobil.  (1226-43) 
137  A.,  164,  193,  244,  291,  304,  891, 
404,  416,  417,  »^6,  564,  638,  685,  hOd. 
Minist.  291,  s.  Fr.  Alena  (1234-40) 
404,  416,  536?,  564,  s.  Schw.  (?)  Helene 
(1239)  536,  s.  Ss.  Volrad  (1234-57) 
404,  416,  417,  536,  537,  564,  638,  686, 
828,  1017,  und  Heinrich  (1234-48) 
137  A.,  404,  416,  536,  537,  564,  685. 

Demeburg,  -burch,  -borch.  Kr.  Marien- 
bürg,  Ort  56.  —  Kloster,  ecdes.  st. 
Marie,  Andree  et  Servatü,  55  56,  111, 
117,  222,  277,  287,  468,  475,  510, 618, 
514,  570,  603,  638,  751,  752,  754,  842, 
1074.  —  prepositi:  Werenboldns  quon- 
dam  (1222-24)  55.  Johann  sae.  (1224 
-58)  111, 116,  222,  276,  277, 287,  468, 


Dernewaldo  —  Dietrich. 


609 


475,  510,  603,  638,  752,  1074.  -  in- 
firmaria  uiigeu.  (1238)  510.  —  sancti- 
moniales  56,  227,  287,  458,  510. 

Dernewalde,  unbestimmt,  102. 

Dersem,  Dershcm,  HoTmann  y.,  serv. 
(1258)  1074.  -  Widekind  v.  (1226- 
27)  207. 

Desle,  Bertold  v.  (1236)  469. 

Detf  iirth,  Thetforde,  Detf  ordla,  Kr.Marien- 
burg,  Ausstellungsort  337.  —  pleban, 
lohann.  sacerd.  (1256—59)  98S,  1014, 
1015,  1103. 

Deutscher  Orden  60,  69  A.,  165,  238,  280, 
397,  1059.  -^  magister  Ilermann  v. 
Salza  (1226-36)  165,  280,  448.  - 
fratres  288,  Alardus  (1228)  263.  Die- 
trich (1232)  337.  Snlingen,  Dietrich  y. 
(1227-41)  244,  415.  635.  Thüringen, 
Landgr.  Konrad  v.  (1234)  397. 

Deutschland,  Deutsches  Reich,  Imperium, 
Alamannia,  Teutonia,  44,  62, 122, 168, 
237,  262,  395,  418,  859.  —  Fürsten, 
Grosse  64,  418.  —  Geistliche,  Pr&laten 
18,  226,  257,  258,  259,  418,  479,  895. 
—  Ministerialen  9,  61,  829.  —  Predi- 
catorum  prior  proviucial.  Heinrich 
(1233)  368,  870.  ungen.  (1287-43) 
489,  687.  fratres  489.  —  Minoriten 
489  A.,  750.  general.,  proyincial.,  cn- 
stodes,  ministri  (1246)  750.  minister 
lohann  (1238)  520.  —  Maria- Mugda- 
lenen-Orden  256,  257,  258,  259,  272, 
273,  334,  335,  339,  341,  342,  343,  350, 
435,  479,  487,  488,  489,  498,  739,  809. 
prepos.  Rudolf  quondam  (1237)  479. 
8t.  (1229-37)  272,  341,  479.  —  Sekten 
u.  Kotzer  362,  368,  370. 

Dentz,  Dnscen,  a.  Mein,  Kloster  779. 

Devard  vgl,  Würzburg,  canon. 

Dhegte  s.  Denkte. 

Dhrothen  irüst  bei  Ruthe  u.  Coldingen 
8.  Drote. 

Diabolus,  G.  u.  Reinhard  (1242)  669. 

Dldcrkingehusen  s.  Wrisbergholzen. 

Diekholzen,  Holthuscn,  Kr,  Marienburg, 
1(»2. 

Dielmissen,  Dedelessem,  Dietrich  y.,  ciy. 
in  Hannover. 

Diemarden,  Dimerde,  Kr.  Göttingen,  400, 
453  u.  A.,  454. 

Diepenowo  s.  Dopeuoe. 

Dietenbom,  stc,  v,  Sondershausen,  ecclos. 
N.  11. 

Diethard  «.  Papa.  —  Vgl,  Deithard. 

Dietmar  s.  Tbietmar. 

Dietrich,  Tidericus,  Thco.loricns,  Thide- 
ricus,  Thedericus  {um  12B5)  433.  (1240) 
586.  (1259)  1111.  castollan.  in  Lüne- 
burg {um  123C)  311.  -  S.  des  Leonard 
UildoBb.  UB.    JI. 


(1229)  269.  —  Brd.  des  Hoyer  (1244) 
711.  —  Brd.  des  Simon  (1246)  758.  — 
Brd.  des  Dh.  M.  (1225)  141.  —  Vetter 
des  Ludolf  (1252)  904.  —  S.  der 
Christine  in  Emmerke  (1255)  978.  — 
Brd.  des  Domh.  M(arcolfus?)  (1225)  141. 

—  Brd.  des  camerar.  Ludolf  (1231-83) 
327,  365.  —  frater  dom.  Teuton.  (1232) 
337.  —  yillicus  st  Crucis  in  Bettmar 
(um  1240)  611.  —  fam.  des  com.  Adolf 
y.  Dassel  (1241)  653.  —  magister  (um 
1240-50)  608,  854.  -  mil.  (1243)  690. 

—  camerar.  (1250-59)  837, 1110, 1112. 

—  dapifer  prepos.  maior.  (vor  1208) 
N.  26.  —  Vgl.  Acco.  —  Achtnm,  ciy.  — 
Adensen,  y.  —  Adyocatus.  —  Agrestis. 

—  Ahstedt,  yillic.  —  Alten,  y.  —  Altes- 
dorf, y.  —  Amelunxbom,  abbas.  — 
Appolde,  y.  —  Area,  de.  —  Astenbeck, 
y.  —  Bameyelde,  y.  —  Bamm,  y.  — 
Behrensen,  y.  —  Berel,  v.  —  Bero- 
münster,  prepos.  —  Bessingen,  y.  — 
Bethein,  y.  —  Bettmar,  y.  —  Bock.  — 
Bodenhusen,  sacerd.  --  Bolzum,  y.  — 
Boz. — Braunschweig,  st.  Gyriac.  canon., 
St.  Egid.  abbas.  —  Brüggen,  y.  — 
Gantheisem,  y.  —  cardinales.  —  Ciyi- 
tate,  de.  —  Claro.  —  Coquns.  — 
Gramme,  y.  —  Cultellus.  —  Depenoe, 
y.  —  Dentschorden,  frat.  —  Dielmissen, 
y.  —  Dolberge,  y.  —  Domo,  de.  — 
Dorreworth,  y.  —  Dorstadt,  capell., 
canon.,  convers.  —  Drispenstedt,  y.  — 
Eccleyl.  —  Echeke.  —  Elbe,  y.  — 
Eldint^on,  y.  —  Elmesborch,  pleban.  — 
Elze,  sacerd  ,  yillic.  ~  Engelborstel,  y. 

—  Escherde,  y.  —  Foresto,  de.  — 
Fuscus.  —  Gandersheim,  pleban.,  ca- 
pellan.  abbat.,  y.  —  Goslar,  y.  — 
Hacheim,  y.  —  Hake.  —  Hannover,  v. 

—  Harlingerode,  y.  —  Harsum,  yillic. 

—  Hasserode,  y.  —  Heersum,  y.  — 
Heiningen,  prepos.  —  Herzingerodh,  y. 

—  Hessen,  y.  —  Hildesheim,  ciyis, 
St.  Bartholom.  prepos.,  canon.,  st.  Gode- 
hard.  monach.,  st.  Michael  abbat.,  prior, 
monach.,  st  Mauric.  deean.,  canon., 
yicar.,  y.  —  Höxter,  y.  —  Holle,  y.  — 
Hoyemeier.  —  Huldelsem,  y.  —  Kage. 

—  Kcmme,  y.  —  Kissenbrück,  y.  — 
LafiEerdc,  yillic.  —  Lamspringe,  sacerd. 

—  Lauenstein,  y.  —  Lechstedt,  y.  — 
Lchndorf,  v.  —  Lengede,  y.  —  Lowe, 
v.  —  Losbcke,  y.  —  Lühnde,  pleban. 

—  Magdeburg,  y.  —  Mahner,  y.  — 
Marienwerder,  prepos.  —  Michaele,  de 
siincto.  -—  Minden,  y.  —  Monte,  de.  — 

—  Mudzeyal.  —  Musekoye.  —  Naum- 
burg, episc.   —   Northeim,  st  Blasii 

39 


610 


Dies  —  Dorstadt 


prior.  —  Novali,  de.  —  NoTem  fontibns, 
de.  —  Oberg,  v.  —  Oedelom,  v.  — - 
Oesingen,  v.  —  Ordenberg,  t.  —  Oster^ 
wiek,  ▼.  —  Othfresen,  t.  —  Ottbergen, 
sacerd.,  t.  —  Overbode.  —  Ovili,  de. 

—  PiL  —  Piscina,  de.  —  Prome.  — 
Pnsteke.  —  Qnedlinbnrg,  dap.,  pinc. 

—  Reden,  ▼.  —  Bedinkyshnsen,  ▼.  — 
Ricklingen,  ▼.  —  Bicmauneshosen,  v. 

—  Riecheuberg,  prepos.  —  Ringelbeim, 
prior.  —  Rode.  —  Rodestock.  —  Rös- 
sing,  V.  —  Rotolarins.  —  Rabbo.  — 

—  RuBt  —  Rnsteberg.  —  Salder,  v. 
Schiaden,  ▼.  —  Schwanebeck,  t.  — 

—  Schwerin,  episc  —  Seryatii  canon. 

—  Sorsnm,  ▼.  —  Stedegem,  v.  — 
Stenem,  v.  —  Sterne.  —  Stöckheim,  ▼. 

—  Stokelet.  —  Stnrz.  —  Snlingen,  v. 

—  Torrevelde,  v.  —  Tosewlle.  —  Tos- 
sem, V.  —  Trier,  archiepisc  —  Walle, 
V.  —  Wallenstedt,  v.  —  Wallmoden, 
V.  —  Wehmingen,  in.  —  Wehre,  v.  — 
Werthe,  v.  —  Wrisbergholsen,  v.  — 
Wnlfinge. 

Diez,  Dhiez,  com.  Qerhard  (1221)  4. 

Dillenem,  Dellenem,  Dellem,  trüst  bei 
Bledeln  u  Lühnde,  356,  357,  607. 

Dimerde  8.  Diemarden. 

Dingelbe,  Eivedhe  inzta  (prope)  Netelege, 
Kr.  Marienhurg,  365,  1060. 

Diugelstedt,  Thingel-,  Dinghelstede,  Eber- 
hard, V.  (1231-~40)  327,  469,  575. 

Diuklar,  Tinkeler,  Thingelere,  Thinkelere, 
Thinkele,  Kr.  Marienburg,  606,  693, 
694.  —  obedient.  st.  Cracis  Lndolf 
(1243)  694.  —  colloctor  decime  st 
Cmcis  Heinrich  (1243)  694. 

—  von:  Heinrich  (1243-53)  697,  927.  — 
Hermann  mU.  (1232-60)  351,  390,  416, 
458,  485,  491,  492,  605,  609,  610,  643, 
678,  696,  699,  787,  795,  1021,  1035, 
1140, 8.  servns  Eonrad  (1227—  um  1240) 
241,  610.  —  Eonrad  (1227)  241.  - 
Lndolf  mil.,  Brd.  des  Hermann  (um 
1230-60)  296,  351,  390,  458,  643,  696, 
697,  815, 1140.  —  Reinhard  gen.  Impe- 
rator (1243)  693,  694. 

Diseidissem,  Bernhard  y.,  Hüd.  Minist. 
(1230)  291. 

Dives,  Divitis,  Volcmari,  Heinrich  u.  «. 
S.  Heinric.  de  Cimiterio  (1241)  638.  — 
lohann.  canon.  Hild.  —  Volomar  mil. 
u.  S.  Heinrich  (1227)  244.  Volcmar, 
8.  Fr.  Adelheid  m.  Kinder  Heinrich, 
Volcmar  u.  Adelheid,  cives  Hild.  — 
Volcmar,  canon.  st.  Manricii. 

Dedenbroke,  Siegfried  y.  (1239)  550. 

Dornten,  Dhomode,  n.  v.  Goslar,  sacerdoa 


Qottschalk  (1258)  1087.  —  ton:  Hein- 
rich (1258)  1087. 

Döteberg,  Thodeberge,  Kr,  Linden  bei 
Hannover,  306. 

Dötzheim  8,  Thnssenheim. 

Dötznm,  Dotessem,  Dothessem,  Kr. 
Gronau,  964. 

Dolberge,  Dietrich  ▼.  (1230)  292,  296,  s. 
Brd.  Herebrand  (1230)  292. 

Dolgen,  Dolgem,  Kr.  Burgdorf^  102.  — 
von:  Werner  (1255)  979. 

Domesle,  Bernhard  ▼.  (1236)  446. 

Domo,  de,  y.  Hanse,  Bertold  (1240—  um 
1250)  586,  669,  720,  850,  8.  Fr.  Sibnrg 
(um  1250)  850.  —  Bertold  dy.  Hild. 

—  Bertramm  (1240—46)  589,  690,  696, 
699. — Bertramm,  ciy.  Hild.  —  Bnrchard 
(1233)  372.  -  Dietrich  (1284-35) 
398,  401,  410.  —  Eier  (1251)  872.  - 
Friedrich  (1245)  733.  —  Heinrich  (1240 
-50)  624.  —  Hüdebrand  (1240)  589  A. 

—  Eonrad,  ciy.  in  Braonsohw.  — 
Richard  (1226-51)  217,  237,  243, 269, 
337,  399,  408,  409,  509,  572,  733, 870. 

—  Richard  canon.  st  Sim.  et  lüde  in 
Qoslar.  —  Volcmar,  Brd.  des  Bertramm, 
ciy.  Hild. 

Domo  lapidea,  de,  s.  Lapidea  domo,  de. 

Deren,  Gerhard  y.,  castellan.  in  Lüneburg 
(nm  1230)  311. 

Dorin  (Döhren,  Kr.  Goslar?),  Gerkin  y., 
mil.,  minist,  dncis  Sax.  (1222)  50. 

Dorreyelt  s.  Tonreyeld. 

Dorreworth,  Dietrich  y.  (1236)  459,  460. 

Dorstadt,  Dorstat,  Dnrstade,  s.  v.  Wolfen' 
büttel,  Ort,  yilla  93,  269,  311,  355, 
375,  406,  432,  466,  594,  595,  596,  626, 
632,  657,  815,  822,  848,  849,  957,  958, 
981.  —  Anstellnngsort  567,  568.  960. 

—  sethelhof,  curia  domesliea  der  y. 
Schiaden  855.  —  cives  822.  —  preeo 
Günther  (um  1285)  488.  —  ecclesia 
parochialis  355, 456, 471.  —  plebani: 
Johann  (1282)  855.  Wideklnd  (1266) 
998.  —  capella  Heinrici  de  Scbladen 
355.  —  capellan.  Dietrich  (um  1234— 
35)  407  433. 

—  Eloster  b.  yirginis  92,  93, 114,  224, 
253,  261,  269,  311,  832,  354,  355,  875, 

406,  407,  431,  433,  434,  447,  456,  466, 
471,  490,  499,  535,  567,  568,  594,  595, 
596,  597  n.  A.,  601,  602,  626,  632,  657, 
779,  782,  802,  815,  821,  822,  830,  847, 
848,  849,  855,  856,  867,  910,  912,  957, 
958,  960,  981,  985,  1001,  1016,  1072, 
1091.  —  altare  in  medio  monasterio 
867.  —  Camera,  Eämmerei  830.  — 
missale   354.   —  preposiii:    (allgetm^ 

407,  456,  597.    ongen.  (1223—24)  92, 


Dramfeld  —  Eberhard. 


611 


lU.  Walther  (1224-83)  144,  191, 
253,  261,  311,  382,  354,  356,  375, 
qaondam  (1234-85)  407,  (erw.  um  1235) 
434.  G.  (1234-35)  407.  Otto  (1235 
-36)  433,  434,  456,  466.  Walther 
(1237-40)  490,  499,  567,  568,  594, 
596,  597,  601,  602.  Bertold  (1249- 
52)  821,  830,  848,  849,  855,  867,  912. 
Eonrad  (um  1254-1257)  960,  981,  985, 
1001,  1016.  —  priotHsse:  Jutta  (1228— 
um  1235)  253, 407.  Gertrud  ▼.  Winzen- 
bnrg  (1240)  567,  594.  Johanna  (1249 
-51)  821,  867.  Oda  (1252-57)  912, 
1016.  —  8(yrore8,  domine  431,  447,  456, 
568.  Brenen(?),  S.  t.  (1234-35)  407. 
Gecilia  (1240)  594.  Elisabeth  (1258) 
1091.  Eofemia  (1261-52)  867,  912. 
Flöthe,  zwei  Tt,  des  Simon  t.  (1249— 
52)830.  Gerborsr  (1240)  594.  Gertrud 
(1240-58)  594, 1091.  Hoburgis  (1251) 
867.  Hohnstein,  Lnttmd  com.  t.  (um 
1250)  848.  Johanna  (1240)  594. 
Kissenbrttek,  Adelheid  y.  (1251)  867. 
Lehre,  Mathilde  und  Windelbnrg  v., 
Schw.  (1251-52)  867,  912.  Mahner, 
M.  ▼.  (1234r-85)  407.  Margarete  (1258) 
1091.  Nigra,  Gertrud  (1251)  867.  Oda 
(1240-51)  594,  867.  Sophie  (1252) 
912.  Winsenburg,  Gertrud  y.  {um 
1234-1251)  407, 821,  867.  Wittenyils, 
Oda  w.  Cecilie  y.  (1249)  821.  Wolfen- 
bttttel,  Beatrix  y.  (um  1234)  406.  — 
fratree^  canon.  regulär, :  Dietrich  sacerd. 
(1240-55)  594,  595,  596,  981,  985. 
Eberhard  sacerd.  (1240-52)  594,  596, 
867,  912.  Johann  (1249-52)  830.  - 
fratres  conversi:  Albert  (1233-52)  375, 
407,  490,  594,  821,  867,  912.  Bertold 
(1^-52)  375,  867,  912.  Dietrich 
(1240-52).  594,  912.  Gerlach  (um 
1230-35)  407,  433.  Heinrich  (1252) 
912.  Hermann  (1234-40)  375,  407, 
594,  601.  Jordan  (1249-52)  821,  867, 
912.  Luder  (Mm  1234-1249)  407,  594, 
821.  Ludolf,  zwei  d.  N.  (1240)  594. 
Reiner  (1255)  981,  985.  Rudolf  (1251 
-52)  867,  912.  Volcmar  (1240)  594. 
Winand  (1249)  821. 
-  nobilea  von:  Adelheid,  Bia  u.  Lutgard, 
Tt.  des  Bernhard  (1236)446,  Adelheid's 
Mann  Johann  {um  1235)  434.  —  Arnold, 
S.  des  Bernhard  (1229-37)  269,  355, 
365,  446,  447,  480.  -  Bernhard  (1223 
—46)  90,  207,  220,  269,  296,  332,  355, 
365,  371,  433,  434,  446,  447,  458,  459, 
460,  480,  506,  521,  564,  598,  635,  756. 
—  Bernhard  canon.  Hild.  —  Konrad, 
S.  des  Bernhard  (1282-58)  355,  488, 
434,  446,  447,  564,  597,  601,  602,  756, 


815,  847,  866?,  867,  928,  929,  958,  995 
1072,  oasteUan.  in  Lichtenbeig  6()2,  s. 
Fr.  Gertrud  (1251)  867.  —  Mimatenal. 
der  V.  D.  353. 

Dramfeld,  Kr.  Oöttingen,  1029. 
Dreileben,  Drcleye,  Gerhard  y.,  canon. 

St.  Mauricii. 
Drieburg,  Triburch,  Heinrich  y.,  canon. 

Hild.,  archidiac.  in  Solschen. 
Drispenstedt,  Drismen-,  Dristnen-,  Dris- 

pen-,  Drespenstide,  n.  v.  HUdesheim, 

640,  578,  915,  N.  13.  —  yiUicus  ffilde- 

brand  (1224)  112. 
-  von:  Dietrich  (1240-49)  624,  744, 

816,  885.  —  Herbord,  Brd.  des  vor. 
(1227-49)  223,  292,  330,  624,  650, 
744,  816.  -  HUdebrand  (1224-54) 
112,  274,  428,  539,  574,  578,  587,  624, 
664,  671,  676,  723,  766,  915,  942,  947, 
8.  Frau  Heilradis  (1240-42)  574,  664. 

Drobe  s.  Trobe. 

Drote,  Dhrothe,  wüst  hei  Ruthe,  964, 

907.  N.  14. 
Drttbeck,  Dhrubeke,  nw.  v,  Wernigerode, 

Kiost^  779  848. 
Drütte,  Truttethe,  Amt  Wolfenbüttel,  261. 
Dru|:esilyor,  lohann  (um  1230)  309. 
Dudtnge  s.  Duthingne. 
Dttnamflnde,  in  Livland,  Kloster  838  A. 
Dttngen,  Düngern,  Dunehem,  Kr.  Marien- 

bürg,  Gross-  222.   Klein-  222,  610.  — 

von:  Heinrich  (1250?)  831. 
Düngstrup,  bei  Wildeshausen,  839  u.  A. 
Daensen,  Dudenszen,   Kr,  Hameln^  167. 
Dumeko,  Eilhard  u.  Fr,  Helemburg,  ciy. 

in  Hannoyer. 
Dus,  Duas,  Burchard  u.  Hartwich,  Brdr. 

(1251)  878. 
Duscen  s,  Deuts. 
Duthingne,  Dudinge,  Hartmann  y.,  mil., 

u.  S.  Siegfried  mU.  (1238)  516. 
Dux,  Konrad,  ciy.  Goslar.  —   Konrtd 

(1245)  729. 

E.  ygl.  Harbke,  y. 

Ebbelenstede,  (Jrachto  y.  (1232)  338. 

Ebelingeroht,  -rot,  -roth,  Rudolf  u,  Ulrich 
V.,  Brdr.  (1229-46)  270,  271,  366,  772. 

Eberbach,  Oberfranken,  abbas  Erkenbert 
(1221-28)  27. 

Eberhard,  S.  des  Luder  (1242)  670.  — 
Vgl.  Alten,  v.  —  Berkum,  y.  —  Borsum, 
y.  —  Denkte,  y.  —  Dingelstedt,  y.  — 
Dorstadt,  canon.  —  Gandersheim,  offi- 
ciat.  —  Jerze,  v.  —  Lutter,  y.  —  Milnem, 
y.  —  Northeim,  st.  Blasii  abbas.  — 
y.  Odem.   —  Ringelheim,  abbas.  — 

89* 


612 


Eberholzen  —  Ekbert 


Salder,  y.  —  Salzbarg,  archiep.  — 
Seesen,  pleban.  —  Steterbnrg,  prepos. 

—  Warendorf,  v. 

Eberholzen,  Eilbereholthnscn,  Kr,  Gronau, 
556. 

Eberstein  s.  Everstein. 

Eboldshansen ,  Elboldeshnsen,  Kr,  Oste- 
rode, 997. 

Ebrach,  Kloster  84. 

Ebstorf,  Kloster  250. 

Ecbere,  Jordan  ▼.,  mil.  (1257)  1032. 

Ecbertas  s,  Ekbert. 

Ecclevi,  Dietrich,  civ.  Hild. 

Echeke,  Dietrich  m.  ä  Heinrich  (1221— 
29)  28. 

Echim,  Echzem  s,  Eitznm. 

Eckere,  Heinrich  y.  (1231)  316.  —  Jordan 
y.,  mil.  (1256)  1006. 

Eckehard,  Eggehardos,  vgl,  Astonbeck,  y. 

—  Barfelde,  pleban.,  v.  —  Bilm,  y.  — 
Kissenbrück,  ciyis.  —  Lebenstedt,  y. 

—  Lenthon,  y.  —  Lühude,  y.—  Marchio. 

—  Merseburg,  episc.  —  Mtincb.  — 
Neneukirchen,  y.  —  Oestorf,  y.  —  Rnfns. 

—  Swihtomere.  —  Wallenstedt,  v. 
Eckehard],  Eggehardi,  Heinrich,  ciy.  in 

Branuschw.  — -  Ludolf,  ciy.  Hild.,  s. 
Rnfns. 

Eda,  silya,  hei  Beihein,  470. 

Ecleghe  s,  Eiklingen. 

Eddessem,  Hedessem,  untst  hei  Hild., 
964,  N.  13. 

Eddinghansen,  Ethiuge-,  Ettiugehnsen, 
Kr.  Gronau,  469,  482,  586,  636,  637, 
880. 

Edelems,  Ethelems,  s,  Wittwe  Margarete 
(erw.  1243-52)  702.  —  Vgl.  Braun- 
schweig, ciy. 

Edemissen,  Etmissen,  Kr,  Einheck,  ple- 
ban, Hermann  (1253)  920,  921. 

Egelmar,  dapif.  comit.  do  Pyrmont  (1253) 
933. 

Egenstedt,  -stede,  s.  v.  Hild.,  102,  1006, 
1032.    Ausstellungsort  222. 

Egestorf,  Esodestorp,  Kr.  Springe,  316. 

Eggelsem  s.  Hohcnoggclscn. 

Eggersen,  Egersom,  Eyersem,  s.  v,  Salz- 
hemmendorf,  102.  —  von:  Johann 
(1251)  857. 

Egidius  vgl.  Branuschweig,  y. 

Eichstedt,    episcop.  (1221—49)  37  Var. 

Eico,  Eiko,  Heico,  Eicho,  Eike,  vgl,  Bier- 
bergen, y.  —  Braunschweig,  cons.  — 
Hildesheim,  st.  Johann,  proyis.  hospit, 
canon. 

Eyersem,  s,  Eggersen. 

Eyeshusen  964. 

Eihem,  Eigcm  a.  Eime. 


Eiklingen,  Gross-  und  Kloin-,  Ecleghe, 

Kr.  Celle,  982,  1086. 
Eilbert  canon.  HUd.  u.  prepos.  wo  f  (1231) 

319. 
Eilboreholthnsen  a.  Eberholzen. 
Eilbredcn,  hei  Pymwni  und  Griessem  zu 

suchen,  167. 
Eildagessen  s.  Eldagsen. 
Eileringehnsen,  icHat  hei  Diekholzen,  102. 
Eilhard,  Eilardus  (um  1230)  309.  (1246) 

816.  —   fam.  des  Herrand  canon.  se. 

Crucis  (1240-50)  610,  848.  —  fam. 

des  Konr.  y.  Hsede  (1243-46)  701.  — 

Ministerial  y.  Qandersheim  (1226)  198. 

—  seryus  des  Eyerw.  y.  Adensen  (1238) 
516.  —  Vgl.  BoiBum,  gogray.  — 
Brttggen,  y.  —  Dumeke.  —  Ganders- 
heim,  y.  —  Heisede,  y.  —  Hiidesheim, 
ciyis.  —  Hsede,  y.  —  Lapidea  fosaa, 
gogray.  —  Lauenrode,  ciyis.  —  Rös- 
sing,  y. 

Eilika  vgl.  Adenstedt,  y.  —  Kage. 
Eilstringe,  Eilestringe,  Ustrige,  wüst  hei 

Rosenthal  90,  346,  445,  661,  922. 
Eimbsen  vgl.  Embehusen. 
Eime,  Eiem,  Eihem,  Eigem,  w.  v,  Gronau, 

275,  516.  —  villicus  Wicker,  s.  Fr. 

Immeka,  s.  T.  MathUde  (1223)  76.  — 

von:  Bertold,  sery.  (1234-41)  404, 694. 

—  Gisicho  u.  Otto,  Brdr.  (1238)  516. 
Einbeck,  Eynbike,  Em-,  Ein-,  Eimbecke, 

324.  Ausstellungsort  866.  —  Stift 
st.  Alexandri  134,  185.  ins  patronat 
135.  —  preposit.  Ottrayen  (12^-26) 
134,  147,  148,  151,  152,  153  u.  A.  — 
decan.  Udo  (1225)  134.  —  scolast,  Lu- 
dolf (1225)  184.  -  custos  Bertold  (1225) 
134.  —  canonici:  Hermann,  Konrad, 
Otherayen,  Wigmann  (1225)  184. 

—  von:  Ludolf,  mag.,  canon.  Hild. 

Einum,  Einem,  d.  v.  Hild,,  112.  —  tum: 
Arnold  Rufus  (1224)  112.  —  Heinrich 
(um  1240)  608.  —  Heinrich  ciy.  in 
Achtnm.  —  Heinrich  Longus,  lito  episc. 
(1224)  112.  -  Helmold  (um  1230-40) 
310,  608.  —  Heuzo  u,  Johann  (1244) 
717.  —  Ulrich,  ciy.  in  Achtum. 

Eitznm,  Echim,  Ethsem,Echzem,Ei8cheim, 
n,  V.  Gronau,  102,  541,  1149.  —  von: 
Gisoler  (1226)  179,  180,  181. 

Eizo  vgl.  Assel,  y.  —  Cop.  —  Stednm,  v. 

Ekbert,  Ekkebertus,  Hecbertus  (1236) 
469.  (1242)  670.  —  camerarius  (1141) 
N.  6;  (um  1225-126Ö)  140,  239,  555, 
557,  640,  684,  689,  712,  714,  717,  767, 
835,  837,  861,  909,  914,  929,  %2,  964, 
968,  1009,  1021,  1027,  1042,  1062, 
1063,  1068,  1074,  1088,  1085.  1086, 
1092,  1109,  1110,  1112,  1116,  1118, 


Ekkelsen  —  Emmerke. 


613 


1145.  1159.  —  S,  des  camerar.  Ludolf 
(1238-41)  518,  557,  570,  579,  591, 
629,  641.  -  fam.  (1251)  881.  -  über 
(1281)  322.  —  hild.  Ministerial.  (1221) 
8,  9.  (1258)  1042.  -  Vgl.  Assoburg, 
V.  d.  —  Bothein,  v.  —  Braunschweig, 
ciyis.  —  Clincko.  —  Esaem,  v.  — 
Freden,  v.  —  Heiningen,  prepos.  — 
Hildesheim,  st  Godehard.  monach.  — 
Knikke.  —  Lnttcr,  v.  —  Niger.  — 
Ndrten,  canon.  —  Novali,  de.  —  Oste- 
rode, ▼.  — -  Pica.  —  Spade.  —  Tossem, 
V.  -—  Wallenstedt,  v.  —  Wöltingerode, 
frater.  —  Wolfenbttttel,  v. 

Ekkelsen  «.  Hoheneggelsen. 

Ekmolen  566. 

Elbe,  Albia,  die,  445,  795.  partes  Trans- 
albine  795. 

~  Elvede,  Elvedhe,  Elvete,  Helvedhe, 
Kr.  Marienhurg,  480,  547,  591, 
605,  774,  775,  792,  1024,  N.  13. 
-—  yilücua  st.  Crucis  Eonrad  (1246) 
775.  —  minor,  Klein-  679,  729,  875. 

—  von:  Albert  (1240)  560.  ~  Arnold 
(1235-44)  430,  717.  —  Dietrich  (1234) 
430.  —  Dietrich,  S.  des  Arnold  (1244) 
717.  —  Dietrich,  S.  des  Ernst  (1235) 
430.  —  Dietrich,  S.  des  Arnold,  civ. 
Hild.  Neustadt.  —  Ernst  u.  S.  Ernst 
(1235)  430.  —  Eveza,  T.  des  Arnold 
(1244)  717.  —  Halte,  S.  des  Arnold 
(1244)  717.  —  Konrad,  hiJd.  Minist. 
(1228-60)  262,  289,  322,  327,  337, 
338,  345,  863,  865,  366,  415,  430,  518, 
591,  629,  681,  709,  903,  989,  1021, 
1042,  1060,  1074,  1081,  1134,  s.  S. 
Konrad  (1231--58)  827, 1081.  -  Lndolf 
canon.  st.  Gmcis.  —  Lndolf,  S.  des 
Arnold  (1235)  430.  —  Lndolf,  Brd.  d. 
Konrad  (1241-56)  629,  681,  C96,  709, 
872,  983,  989.  —  Sophie,  T.  d.  Ernst 
(1235)  430.  ~  Thegenhard  (1227-51) 
237,  243,  327,  331,  332,  381,  539,  641, 
661,  688,  710,  860,  863.  —  Thetmar 
(1227-35)  237,  243,  410.  —  Volcsidis, 
T.  des  Ern«t  (1235)  430. 

Elbere  s.  Olper. 

Elboldeshnsen  s.  Eboldshansen. 

Eldagsen,  Eildagessen  609.  Ansstellnugs- 
ort  933,  956.  —  civis  Hildebrand,  iuzta 
Cimiterinm  u.  S.  Hildebrand  (1254) 
956.  —  archidiacon.  Hngo  prepos.  st 
Cmcis  (um  1240)  609.  —  plebani: 
lohann  (um  1240)  609.  Heinrich  (1251) 
857.  —  sacerdos  Nicolaus  (1251-54) 
857,  956. 

Eldlngen,  Eidinge,  Dietrich  v.  (1232-33) 
337,  363.  -  Wübrand  t.  (1232)  337. 

Elersen  s.  Allersheim. 


Elgerus  mil.  (1247)  791.  —  Vgl.  Hohen- 
stein,  com.  v.  —  Goslar,  st  Sim.  et 
lud.  prepos.  —  Grone,  v. 

Elias,  vgl.  Braunschweig,  civis,  v.  — 
Esbeck,  v.  —  Uten,  v.  —  Institor. 

Elle,  Gerhard  canon.  st  Crucis.  —  Hein- 
rich civ.  Hild.  —  lohann,  v.  Brann- 
schweig (1257)  1009. 

Elisabeth,  Hilsebe,  vgL  Dorstadt,  soror. 

—  Holtnickcr.  —  Spade.  —  Thüringen, 
Landgr.  —  Wackersieben,  v.  —  Wim- 
menhusen,  v. 

EUece  s.  Elze. 

Ellessem,  Ellesen,  Elsen,  wohl  Elze  Kr. 
Burgdorf,  Hermann  V.  (1240-58)598, 
599,*  982,  1017,  1086  u.  A.,  s.  Ss.  Her- 
mann u,  Friedrich  (1240—44)  698,  599, 
712,  s.  T.  Mathilde,  cellerar.  in  Qued- 
linburg. 

Elmannus  vgl.  Michaele,  de  sancto. 

Elmenstat  s  Helmstedt. 

Elmcsborcb,  Helmesborg,  Elmesburg,  wüst 
bei  TwiefUngen,  ecclesia  207.  —  plehan. 
frater  Dietrich  (1240-41)  56?,  638. 

Elsass,  com.  Sigebert  v.  (1221)  4. 

Elvede  s.  Elbe. 

—  iuzta  Neteloge  s.  Dingelbo. 

Elvelingerodhe,  Ludwig  v.  (1236)  465. 

Elze,  Aulica,  EUece,  Kr.  Gronau,  293, 
753,  1148.  —  ecclesia  st.  Pctri  549.  — 
archidiacon.  Dietrich  v.  Adensen  (1239 

—  41)  549,  651.  —  vilUcus  st  Crucis 
Simon  u.  Brd.  Dietrich  u.  Konrad  (1246) 
753.  —  sacerdotes:  Dietrich  (1239)  549. 
lohann  (1260)  1148.  —  von:  Arthus  u. 
Gerhard  (um  1240)  674.  —  Bodo  (1251 
-53)  870,  933.  -  Härtung  (1250-60) 
885,  880,  933,  1144.  1148.  —  lohann 
(1230  —  44)  293,  717.  -  Siegfried 
(1227-40)  217,  562,  563.  —  Ulrich 
(1249)  885. 

Embehusen,  oh  Bimsen?  102. 
Embeke,  -bike  s.  Einbeck. 
Emdesdoro  s.  Himmelsthür. 
Emmen,  Emeiiem,  Kr.  Isenhagen,  760. 
Emmer,  die,  167. 

Emmerke,  Emberko,  Embriko,  -breke, 
-bereke,  w.  v.  Hild.  837,  860,  873,  978. 

—  von:  Bernhard  (1225-30)  144,  249, 
294.  —  lohann,  S.  des  Christian  (1255) 
978.  —  Konrad  (1230-43)  290,  327, 
332,  361,  394,  403,  419,  445,  450,  472, 
475,  511,  518,  555,  557,  567,  568,  579, 
643, 661, 662,  663, 665, 684,  marscalcus, 
mehrere  d.  N.  (1221-52)  3,  9,  47, 121, 
164,  188,  222,  223,  229,  237,  243,  244, 
263,  265,  269,  281,  285,  287,  290,  291. 
292,  296,  322,  325,  326,  327,  331,  332, 
336,  345,  347,  351,  381,  390,  391,  394, 


614 


Emmern  —  Escherde. 


406,  409,  414,  419,  426,  445,  446,  447, 
463,  464,  465,  467,  485,  486,  491,  492, 
508,  512,  514,  517,  528,  525,  530,  534, 
536,  541,  547,  548,  555,  556,  557,  558, 
559,  560,  561,  562,  663,  564,  570,  572, 
578,  579,  589,  591,  598,  607,  616,  227, 
629,  661,  676,  678,  679,  680,  688,  690, 
707,  710,  712,  719,  722,  732,  733,  738, 
744,  763,  767,  776  u.  A.,  797,  835,  860, 
868,  868,  870,  902:  Söhne  des  marsc. 
Konrad:  Baldoin  (1836-57)  445,  446, 
539,  557,  591,  860,  868,  872,  1021, 
Konrad  (1257-59)  1021,  1036,  1109. 
Lndolf  (1257)  1021,  Heino  (1239-51) 
534,  555,  570,  629,  710,712,  767,860, 
872,  marscaleus  (1259-59)  907,  919, 
920,  929,  1021,  1035,  1109,  Bruderss. 
dess.  Siegfned  (1239)  534.  —  Bicbodo, 
Brd.  des  Konrad  (1232)  851.  -  Widold 
(1235)  416.  —  Wübrand,  Brd.  des 
Konrad  [1232]  332,  351. 

Emmern,  Embere,  Hembere,  Heimbere, 
Kr,  Hameln,  662.  —  sacerd.  Hermann 
(1256-57)  1006,  1032. 

Emne,  Empne,  Empna,  wüst  uro  jetzt 
Cfronau,  208,  509,  616,  629,  737.  ~ 
Tillicns  episcopi:  Konrad  u.  S,  Wemo 
(1246)  753.  —  von:  lohann,  cons.  Hlld. 

—  Volkold,  clv.  in  Lanenrode. 
Bnelissen,  unbest,  500. 
Enekenrode  s.  Engerode. 

Engelbert,  llggelbertns  (1255)  966,  968. 

—  aerma  epiac.  (1256)  964.  —  Vgl, 
Anceps.  —  Dahlnm,  t.  —  Hacheim,  t. 

—  ^ilde8heim,capellan.  episc,  st.  Andr. 
canon.  —  KOln,  archiep.  —  Leim,  y. 

—  Lenthen,  y,  —  Osnabrück,  episc.  — 
Bhttden,  y.  —  Bingelheim,  pleban.  — 
Rosenthal,  y. 

Engelberti,  Ludolf  fil.  (1232)  337. 

Engelborstel,  Engeleborstelde,  Endelinge- 
Dorstolde,  Engelengebnrstel,  Engel- 
borstelber,  von:  Dietrich  (1242)  662.  ^ 
Lndwig  (1240-59)  564,  845,  1114. 

Engelbnrgis  (1236)  469. 

Engeleko,  Engelike,  seryns  (1259)  1110, 
1112.  —  Vgl.  Lenthen,  v. 

Engelhard,  ;S'.  des  Hermann  (1232)  354. 

—  Vgl.  Beknm,  y.  —  Nanekessen,  y. 

—  Nanmbnrg,  episc.  —  Snring. 
Engelhard!,  Engellardi,  Heinrich,  ciy., 

cons.  in  Brannschw.  —  lohann,  canon. 

st.  Andree. 
Enger,  Angaria,  Kr,  Herford,  prepos. 

Volqnin  y.  Sohwalenberg,  canon.  Hild. 

(1258)  1086.  —  dux  s.  Sachsen. 
Engerode,    Enekenrotho,    Amt   Salder, 

&1A.  —  AnssteUnngsort  731. 


Ense,  Hermann's  y.  T.  Oertnid,  ams- 
berger,  dann  hild.  Ministerialin  (1255) 
974. 

Erbach,  Rheingau,  462. 

Erembort  (1177)  N.  8.  —  Vgl.  Goslar, 
s.  Sim.  et  Ind.  decan. 

Erfnrt  10  A.,  33.  —  Ausstellnngsort  359, 
N.  11,  12.  —  st.  lohann  33. 

Erich,  Ericns  (um  1235)  433. 

Erk  s.  Tork. 

Erkenbort  vgl  Eberbach,  abbas.  — 
Hildesh.  canon. 

Erkle,  Thegenhard  y.,  mU.  (1246)  754. 

Ermentmdis  s.  Jrmtmd. 

Ermgardis  s,  Inngard. 

Ernst,  Amest,  Emestns,  t#.  S,  Ernst, 
miüt.  (1250)  837.  —  dapifer  u.  hild. 
Minister,  (1222-26)  47,  112,  160.  s. 
Brd.  Heinrich  (1224)  112.  —  Vgl. 
Bethein,  v.  —  Bleckenstedt,  y.  — 
Elbe,  y.  —  Gleichen,  y.  —  Hake.  — 
Hildesbeim,  st  Michael,  abbas,  prepos., 
monach.  —  Lobke,  y.  —  Meienbeig, 
V.  —  Nette,  y.  —  Noyali,  de.  —  Bössing, 
y.  —  Stenem,  y.  —  Stöckheim,  y.  — 
Uslar,  y.  —  Veteri  foro,  de.  —  Wohlen- 
hansen,  y.  —  Wfilfingen,  y. 

Erpo  lito  des  Kl,  Heiningen  (1253)  932. 

Esbeck,  Esbeke  Estbeke,  tr.  v.  Gronau, 
665. 

—  8.  V,  Gross 'Freden  1089. 

—  von:  Bernhard  (1233)  363.  —  Elias 
(1243)  689.  —  Friedrich  (1226-41) 
207,  433,  434,  459,  460,  511,  685.  - 
Heinrich  (um  1236)  433,  434.  -  lo- 
hann (1226)  193.  -  Lndolf  <1238-41) 
521,  635. 

Escherde,  Escerte,  Esscherte,  Escfaere, 
Eskorte,  Esscerte,  Escerthe,  Eskert, 
Escherte,  tr.  v.  Hildesheim,  274,  880, 
977,  1007.  —  AnssteUnngsort  637, 
1026,  1057,  1116.  —  antiqnnm,  yetos 
467,  468,  469,  708,  977.  -  noynm  947, 
1025.  —  parynm  1063. 

—  Kloster  274,  308A.,  467,  468,  469, 
470,  482,  483,  556,  636,  637,  640,  658, 
807,  808,  836,  844,  845,  846,  857,  858, 
878,  879,  880,  881,  933,  934,  947  n.  A., 
977  1026,  1057,  1108,  1114,  1116.  — 
cimitermm  467,  468.  —  cnstona  274  A. 
prepositi  (allgem,)  469.  Heinrich 
<1236-60)  467,  468.  469,  470,  686, 
636,  637,  640,  708,  808,  844,  845,  846, 
857,  858,  879,  983,  947  n.A.,  977, 
1007,  1026,  1067,  1108,  1114,  1116, 
1140,  s,  Brd,  Bnrchard.  s.  das.,  s.  fa^ 
muH  Arnold,  Konrad  (1251)  857  und 
Bernhard  (1250  —  51)  844,  857.  — 
camerar.  Heinrich  (1250)  845.  —  eustos 


Escheishansen  —  Florinns. 


615 


(allgemj  274.  castoria  274  A.  —  so- 
cerdotes:  Heinrich,  Brdraohn,  des  pief, 
Heinrich,  u.  Heinrich  t.  Braak  (1259) 
1108,  1116.  -  Insarins  in  E.?  (1236) 
469.  —  conver8.  lordan  (1265)  977.  — 
servi  prepos.  Lndolf  u.  Albert  (1240) 
556. 

—  von,  die  (1240)  556.  —  Basil,  Brd. 
des  Lippold,  hild.  Miniaterial  (1225— 
58)  146,  416.  463,  467,  469,  482,  483, 
486,  586,  540,  664,  578,  640,  658,  676, 
712,  807,  837,  845,  870, 1057.  -  BasU, 
Brd.  des  lohann  (1258)  1042.  -  Die- 
trich, Brd.  des  Lippold  (1225-44)  121, 
274,  281,  881,  469,  676,  691,  708.  - 
Dietrich,  Brd.  des  Lippold  {erw.  1236) 
467,  468.  —  lohann,  S.  des  Dietrich 
(1244)  708.  —  lohann,  hild.  Ministerial 
(1243-60)  691,  832,  861,  1039,  1040, 
1042,  1074,  1076,  1077,  1078,  1088, 
1107,  1110,  1112,  1129,  1134,  1137, 
1146.  -  lordan  serv.  (1258)  1074.  - 
Intta  T.  Bremen,  Schtv.  des  Lippold  u. 
Dietrich  (1229)  274.  —  Lippold,  mehrere 
(1222-60)  47,  121,  146, 188,  223,  239, 
244,  270,  271,  274,  281,  289,  307,  337, 
345,  346,  365,  390,  401,  402,  403,  416, 
463,  467,  468,  469,  482,  483,  540,  578, 
579,  607,  676,  679,  712,  832,  887,  872, 
902,  903,  909,  910,  914,  1057,  1074, 
1140,  1146.  —  Lippold  iun.  (1234-36) 
402,  417,  430,  467,  469.  -  Lndold, 
Brd.  des  Lippold  u.  Dietrich,  abbas 
st.  Godehardi. 

Eschershansen,  Esscheres-,  Eszershnsen, 
in  Braunschweig,  cives:  Heinrich 
Richardi,  Heinrich  Rothardi,  Gottfried 
Pistor  (1246)  U6.—pUban.  Wilbrand. 
de  Insnla  (1253)  921.  —  von:  lohann, 
yicar.  Hild.  —  lohann  cleric.  (1236) 
452. 

Escninns,  Esqninas  s.  Aschwin. 

Esekenrothe,  Christian  y.  (1228)  261. 

Esesdorpe  s.  Egestori. 

Esici  fil.  Walther,  ciy.  in  Lanenrodo. 

Essem,  Essim,  Hessem,  wUst  bei  Steuer- 
wald,  455,  558,  559,  574,  587,  648,  664, 
882,  914,  1128,  1129,  N.  13.  Ansstel- 
Inngsort  568, 559.  —  von:  Ekbert  (1251 
-63)  860,  920,  s.  S.  Ekbert  (1253) 
920.    Hecelo  (1141)  N.  6. 

Es8lin£;en,  Ansstellnngsort  395. 

EstivaUs,  lohann  (1242)  662. 

Eswinns  s.  Aschwin. 

Ethelems  s.  Edeler. 

Ethellellas  (1242)  670. 

Ethsem  s.  Eitznm. 

Ethzienrod  (wohl  Essenrode),  lohann  y., 
mü.  (1241)  639. 


Etmissen  s.  Edemissen. 

Ettingehnsen  s.  Eddinghansen. 

Ettsiem  s.  Itznm. 

Eafemia  vgl.  Dorstadt,  soror. 

Eva  vgl.  Alta  domo,  de. 

Eyeningeroth  964. 

Eyerode,  Eyelingeroth,  Kr.  Alfeld,  548. 

Everold  vgl.  Woltwiesche,  t. 

Eyersdorp,  lohann  t.  (1250)  844. 

Byerstein,  comites  v.:  (1226-27)  208, 
235.  —  Albert  canon.  Hild.,  prepos.  st. 
Cmcis  «.  st.  Petri  in  Goslar.  —  Albert 
(1199-1206)  N.  20.  -  Friedrich,  Brd. 
des  vor.,  prepos.  in  Nörten,  prepos.  st. 
Bonifac.  in  Hameln.  —  Heinrich  (1223 
-24)  61,  109.  —  Hermann  (1226-57) 
167,  832,  879,  1029.  -  Konrad  (1221 
-57)  4,  90,  109,  832,  879,  1029.  — 
Ludwig  (1241-57)  629,  659,  790,  832, 
879,  956,  1029,  s.  S.  nngen.,  cleric. 
(1242)  659.  -  Otto  (1223-58)  90, 109, 
572,  832,  1028,  1094.  -  Otto  canon. 
Hild.  —  Ministerial  der  109. 

Everwin  vgl.  Adensen,  v.  —  Bossenleye, 
prepos.  —  Schwanebeck,  y. 

Eyeza  vgl  Elbe,  y. 

F  (ygl.  V). 

F.  s.  Isenkagen  y. 

Fago,  de  s.  Hohenbüchen. 

Farmsen,  Vermersen,  Vermersse,  Wer-, 
Vermerssen,  Kr.  Marienburg,  529,  534, 
589,  691,  714,  962,  1084,  1132,  1133. 

Feldbergen,  Veltberge,  von:  Thetmar  sery. 
(1235)  416. 

Ferentino,  Ansstellnngsort  66  A,  69, 70, 72. 

Ferrara,  elect.  Philipp  apost.  sed.  leg. 
(1246-49)  758,  759,  814. 

Flachstöckheim,  Stockem  353?,  1123. 

Flamingns,  Eonrad  (1242)  662. 

Flöthe,  Vlotede,  Ylothede,  Kr.  Goslar, 
433,  434,  499,  595,  596,  612,  632,  782, 
876,  1004.  —  capella  224.  —  sacerd. 
Philipp  (um  1240)  612.  —  Klein-,  Ost- 
ylotede  224,  568.  —  silya  Bomeholt 
bei  596,  632. 

—  von:  lohann  (1241)  627.  —  Intta 
(1230-46)  313.  —  Rndolf.  ciy.  in 
Brannschw.  —  Simon  mil.  (um  1240 
—52)  602,  830,  «.  Tt.  Nonnen  in  Dor- 
stadt. —  Werner,  armiger  (1254)  956. 

Florentins  (1239)  543.  -  Vgl.  Biewende, 
sacerd.  —  Hildesheim,  der.  episc, 
canon.,  st.  Andree  canon.  —  Nörten, 
canon. 

Floria  s.  Kemme,  y. 

Florinns  vgl.  Brannschweig,  st.  Blasii 
canon. 


616 


Forste  •—  Gandersheim. 


Forste,  Vorsethe,  Vorsate,  Vorsatnin, 
Vorsede,  n.  v.  Hildesheim,  291,  296, 
301,  346,  403,  445,  446,  564.  Ans- 
Stellungsort  290,  321,  322,  323,  327, 
391,  394,  400,  4(^3,  419,  450,  505,  511, 
544,  546,  555,  556,  557,  561,  579,  581, 
638,  641,  648.  —  caminata  episcopi 
579.  —  Insel  Rossewerder  hei  304.  — 
pleban,  Bernhard  sacerd.  (1236—41) 
445,  543,  556,  5S1,  612,  638. 

—  von:  Bertold  (1224)  112.  —  Lambert 
mil.  (1240)  579.  —  Widekind  u.  lohann 
servi  (1241)  637. 

Loggia,  Ausstellungsort  192. 

Folkmar  s,  Volcmar. 

Foresto,  Thideric.  de  {um  1240)  617. 

Foro,  de,  Markte,  vom:  lohann,  canon. 
st.  Mauricii.  —  Ludolf,  civ.  Hild.  — 
Volcmar  (1227)  193,  237,  243. 

Frankenberg,  Heinrich  v.  (1236-51)  445, 
873. 

—  Kloster,  s.  Goslar. 
Frankenhausen,  prepos.  D.  (1234)  397. 
Frankfurt   3.     Ausstellungsort   9,    383, 

384,  887. 

Frankreich,  Francia,  141,  809. 

Fredelsloh,  Kr.  Northeim,  Kloster,  52. 

Freden,  Verdenem,  Freyden,  Vriden, 
Vrethen,  Vredene,  Frieden,  Fredhen, 
Wredhen,  Kr.  Alfeld,  780,  N.  26.  Gross-, 
ecclesia  102.  —  sacerdotes:  Bantwich 
M.  Heinrich  (1251)  8S1.  —  Obedienz 
St.  Crucis  923.  obedientiar.  Gerhard 
scolast.  St.  Crucis  (1259)  1117.  —  homo 
ducis  Werner  (1246)  780.  Klein- 1117. 

—  von:  Basü,  5.  des  Ekbert  (1241-51) 
629,  665,  870.  —  Ekbert,  Hild.  Mini- 
sterial  (1228-51)  262,  289,  322,  345, 
347,  351,  505,  517,  541,  629,  661,  663, 
665, 680, 709, 870,  s.  Fr.  Gertrud  (1231- 
51)  322, 870.  —  Ekbert,  S.  des  vor.  (1240 
-42)  562,  563,  665.  —  Hermann  (1232 
—54)  355,  568,  602,  957.  —  lohann, 
S.  (20«  Hermann  (1254)  957.  —  Lippold, 
S.  des  Ekbert  (1251)  870.  —  Ludolf 
(1256)  989.  —  Walther,  Brd.  des  Ek- 
bert sen.  (1241-42)  629,  663,  665.  — 
Wasmod'«  S.  lohann,  s.  Fr.  die  T.  des 
Meinhard,  liton.  st.  Crucis  (1259)  1117. 

Friaul,  Ausstellungsort  333. 

Friedberg,  Vriberg,  -berch,  Konrad  v,, 
canon.  Hild.  u.  electus  in  Olmütz. 

Frieden  s.  Freden. 

Friedrich,  Frethericus,  Fri-,  Fredericus 
(1177)  N.  8.  -  mil.  (1233)  375.  -  Vgl. 
Bioweude,  v.  —  Bock.  —  Boineburg, 
V.  —  Bortfeld,  v.  —  Botel.  —  Bremen, 
V.  —  Collerbeck,  v.  —  Domo,  de.  — 
Ellessem,  y.  —  Esbeck,  y.  —  Eyerstein, 


com.  y.  —  Friso.  —  Goslar,  st.  Bim. 
et  lud   canon.  —  Halberstadt,  episc. 

—  Heere,  y.  —  Heisedo,  y.  —  Helm- 
stedt, prepos.  —  Hcrsleve,  y.  -  Hildes- 
heim, canon.,  st.  Cruris  canon.,  st. 
Godehard.  monach.,  st.  Manne,  dccan., 
canon.  —  Indagine,  de.  —  Kaiser.  — 
Leiningen,  y.  —  Lengden,  y.  —  Lüne- 
burg, y.  —  Magdeburg,  decan.  —  Pop- 
peuburg,  y.  —  Rössing,  y.  —  Sarstedt, 
y.  —  Schwerin,  com.  y.  —  Stedere,  y. 

—  Steiniah,  sacerd.  —  Templarius.  — 
■Tossem,  y.  —  Walkenried,  abbas.  — 
Winnigstedt,  y. 

Friso,  Alexander,  mil.  (um  1250)  847.  — 
Friedrich  (1232-54)  355,  450,  512, 
524,  815,  822,  958.  -  Heinrich  (1254) 
957,  958.  —  Ludolf,  Brd.  des  Friedrich 
(1232-54)  355,  847,  957. 

Fritzlar,  Frislariensis ,  prepos. ^  decan., 
custos  ungenannt  (122r>)  130.  —  canon. 
Giso  (1189)  N.  11.    Ludold  (1242)  601». 

Frose,  Vrose,  nw.  v.  Aschersleben,  so- 
cerd.  lacob  (1240—50)  625. 

Frowin,  Wrowin  vgl.  Wostfelde,  v. 

Fttmmelso,  Vimmelse,  Vemel-,  Vimel- 
husen,  Vimmellessom ,  Amt  Wolfen- 
hüttel,  1061.  -  sacerdos  Luthmar  (1259) 
1111.  —  von:  Hugo,  canon.  st.  Crucis. 

—  Konrad,  Brd.  des  Hugo,  mil.  (um 
1230-1258)  311,  797,  800,  883,  939, 
990,  992,  999,  1000,  1C61. 

Fulda,  Ausstellungsort  318,  789.  —  abbas 

Konrad  (1235)  411,  426. 
Fuscus,  Dietrich,  ciy.  Hild. 

G. 

G.  laicus  (1228)  264.  —  T.  der  lulU 
{um  1240)  615.  —  Vgl.  Altaich,  frater. 

—  Dorstadt,  prepos.  —  Hildesheim, 
St.  Mauric.  canon.  —  Isenkagen,  v.  — 
Blagdeburg,  canon. 

Gadonstcdt,  Godenstedo,  Kr.  Peine,  406. 

—  von:  Bertold  (1258-60)  1072,  1157. 
Gakonholte  s.  Gockenhois. 

Galgano,  st.,  abbas  lohann  (1223)  6o. 

Galle,  Gallo,  lohann  (1233—  um  1250) 
365,  624. 

Galliens,  lohann,  frater,  in  Marienrode? 
(1257)  1014,  1015,  1103. 

Gallina,  Wieport,  ciy.  in  Brannschweig. 

Gamsen,  Gamenhusen,  Amt  GifhofTtj 
813  A-,  828. 

Gandersheim,  Ghan-,  Gandersem,  Aus- 
stellungsort 692,  991,  N.  4.  -  pleban. 
Dietrich  (1256)  997. 

—  Stift,  ecclesia  79,  670,  918,  991. 
997,  1064.  —  abbatisse:  Bertha  (1127) 


Oarbolznm  —  Gerhard. 


617 


N.  4.  Bertba  (1222-43)  46, 198, 199, 
$99,  300,  692.    Margarete  (1256)  991. 

—  canonici:  Paderborn,  Heinrich  u. 
Volquin  t.,  Brd.,  u.  Wildeshansen, 
Heinrich  v.  (1256)  997.  Wnnstorf, 
lohann  t.  (1256-58)  997,  1064.  — 
canonica:  B.  v.  Velber  (1239)  543.  — 
capellan.  abhatisse  Dietrich  (1256)  997. 

—  officiatu8  Luder  u.  S.  Eberhard 
(1242)  670.  —  camerarii:  Bnrchard 
(1226-30)  193,  283,  284,  299,  300. 
Heinrich  (1256)  997.  —  vicedapifer 
Oiselbert  (um  1230)  299,  300.  - 
mtnisterialea  198,  199,  299,  3C0.  Vgl 
Aibero ;  Banteln,  ▼. ;  Brttggen,  y. ;  Chiria, 
de;  Eilhard;  Giselbert;  Heisede,  v; 
Beden,  v.;  Bobert;  Wacljerwinko]; 
Weltebom,  t.  —  litones  670,  692. 

—  ton:  Bnrchard  (um  1240)  602.  — 
Bnrchard,  cons.  in  Brannschweig.  — 
Dietriih  (1258)  1064.  -  Eilhard  u. 
Fr.  Walbnrg  (1238)  508.  —  Gerhard, 
Brd.  des  Nandwig  v.  Wülfingen  (1253) 
914.  -  Giselbert  (1230)  283,  284.  — 
Hermann,  canon.  Hild.  ~  Hermann 
mil.  (1231-60)  327,  345,  415,  591, 
602,  629,  665,  680,  709,  922,  929,  989, 
997,  1060,  1075,  1076,  1077,  1078, 
1086,  1098,  1109,  1110,  1112,  1118, 
1128,  1129,  1134,  1149.  -  lohann, 
canon.  st.  Bonifac.  in  Halberstadt.  — 
lohann  (1230)  289.  —  Konrad  mil., 
Brd.  des  Hermann  (1223—56)  91,  436, 
676,  997,  8.  Kinder  Konrad,  Intta  u. 
Lippold  (1243)  676.  —  Walther,  Brd. 
des  Hermann  (1226  —  56)  164,  327, 
345,  509,  997. 

GarboJznm,  Gorboldissem,  Kr.  Marien- 
burg, 89,  287. 

Garbsen,  UtTboldessen,  Germersen,  Kr. 
Neustadt  a.  i?.  89,  306. 

Gardolfns  vgl.  llalberstadt,  cpisc. 

Garlebseu,  Gerlcvcsscim,  Heinrich  v. 
(1234)  391. 

Garmisscn,  Germardissem,  Gcnncrdessem, 
Germ  wardessen.  Kr.  Marienburg,  287, 
615,  967.  —  Obedienz  des  Doracap.  967. 

—  von:  Arnold  (1256)  987.  lohann 
(1230-  wm  1240)  287,  615,  s.  Brd. 
Thegenhard  (1230)  287. 

Garsncbnttle  s.  Gerstcnbüttel. 

Gattersleben,  lohann  v.  (vor  1224)  96. 

Gebhard,  Gevcbardus,  Giyehardns  (um 
1235)  433.  —  Vgl.  Bortfeld,  v.  —  Gei- 
telde,  pleban.,  v.  —  Hildesheim,  canon. 

—  Kissonbrück,  v.  —  Lüneburg,  v.  — 
Ostcrwick,  v.  —  Wernigerode,  com.  v. 

Gehrden,  Gerdeneim,  Kr.  Warburg  i.  TT., 
Kloster  779. 


Geilenrothe  wüst  b.  Ober-Gebra,  N.  33. 

Geisenhausen  N.  1,  2. 

Gcismar,  6.  Göttingen,  531.  —  von:  mag. 
Heinrich,  cleric.  (1259)  1115. 

Geitelde,  Getlethe,  Geitlede,  Getledhc, 
AnU  Wolfenbüttel,  580,  776,  911.  — 
ecclesia,  sacrarium,  parochiani  23.  — 
pleban.  Gebhard,  auch  canon.  Hild.  (um 
1221)  23.  —  cleric.  Bertramm  (1246) 
776. 

—  von:  Basil  u.  Gunzelln,  Brd ,  u.  Basil 
(1230)  283,  284.  —  Gebhard  canon. 
Hild.  ~  lohann  mil.  (1260)  1137.  — 
Lndolf  mU.,  zu:ei  d.  N.  (1237-55)  486, 
577,  580,  776,  931.  -  Ludolf «  Wittwe 
(1246)  776,  deren  T.  Nonne  in  Stetcr- 
bnrg. 

Geldern,  com.  Gerhard  y.  (1228)  69  A. 

Gelede  s.  Gielde. 

Geltmar  vgl.  Heiningen,  prepos. 

Genua  187. 

Georgio,  Georio,  Helmold.  de  sancto,  ciy. 
Hild.  —  Hermannns  de  sancto  (1226) 
193. 

Gerbert  vgl.  Hildesheim,  st  Godehard. 
monach.  —  Salder,  v. 

Gcrboldessem  s.  Garbolzum  u.  Garbsen. 

Gerbrand  (um  1230)  310. 

Gerburg  vgl.  Dorstadt,  soror.  —  Lüchow, 
com.  V.  —  Pyrmont,  com.  v. 

Gerdeneim  s.  Gehrden. 

Gerechze,  Gerretche  s.  Jorze. 

Gereco  s.  Gerhard  u.  Gerold. 

Gerenroth  s.  Gernrode. 

Gerhard,  Gerardus,  Gereco,  -ko,  (1240) 
579.  —  (um  1240)  612.  -  (1259)  1109. 

—  u.  Fr.  Werenburgis  (um  1230)  308. 

—  camerarius  (1227—60)  239,  268, 
322,  326,  340,  345,  347,  351,  394,  403, 
419,  450,  472,  486,  494,  505,  508,  518, 
557,  567,  581,  591,  627,  634,  639,  641, 
(143,  647,  661,  663,  665,  717,  752,  753, 
757,  763,  767,  837,  870,  921,  964,  966, 
1»89,  1081,  1110,  1112,  1144.  -  cleric. 
(1236)  446, 457.  —  Vgl.  Bremen,  archiep. 

—  Camerarius.— Cyrurdicus.—  Claviger. 

—  Curia,  de.  —  Dietz,  v.  —  Deren,  v. 

—  Dreileben,  v.  —  Blie.  •—  Elze,  v. 

—  Gandersheim,  v.  —  Geldern,  com. 
V.  —  Goslar,  Petersberg  canon.,  t.  — 
Gustedt,  T.  —  Hacheim,  sacerd.  — 
Halbcrstadt,  canon.  —  Hardehausen, 
abbas.  —  Hermanni.  —  Himmelsthür, 
Y.  —  Hildesheim,  capellarius  episc, 
st.  Crucis  scolast.,  canon.,  st.  lohann 
canon.,  st.  Michael,  custos,  st.  Mauric. 
decan.,  canon.  —  Hoya,  com.  t.  — 
Hokinch.  —  Hoyerdesseu,  y.  —  Buken. 

—  Lamspringe,  prepos.  —  Lengede, 


618 


Qerkin  —  Qodeliardo. 


cleiic.  —  Lewe«  ▼.  —  Lobke,  t,  — 
LoidiiighoTe.  T.  —  Latter,  t.  —  Mainz, 
archiep.  —  Kienover,  t.  —  Plesse,  t. 

—  Qnerembeche,  t.  —  Beden,  t.  — 
Biechenberg,  canon.  —  Bingelheim, 
abbas.  —  Bosenthal,  t.  --  Schanmbnrg, 
com.  V.  —  Sehlingdorf,  t.  —  Steter- 
boig,  prepos.  —  Ummate.  —  Wedem, 
T.  —  Wehrstedt,  v.  —  Wernigerode, 
T.  —  Winninghaasen,  t.  —  Wohle,  v. 

—  Zeilerfeld,  abbas. 
Gerldn  vgl.  Dorin,  y. 

Gerlach,  Gerlacns.  -gas,  vgl,  Dorstadt, 
conyers.  —  Hildesheim,  Dammstadt, 
adTOcat ,  st.  Manric.  decan.  — -  Haldel- 
sem,  T.  —  Lobke,  t. 

Gerlevisseim  «.  Garlebsen. 

san  Germano,  Aasstellangsort  64. 

Germann*  8.  S.  lohann  (1221—29)  28. 

Germerdessen,  Germardissen  9.  Garmissen. 

Germersen  s,  Garbsen. 

GermersleTe,  Heinrich  ▼.  (1234)  382. 

Germwardessen  s,  Garmissen. 

Gemrode,  Gerenroth,  lohann  ▼.  (1228 
-30)  262,  289. 

Gerold,  Gereco  {um  1230),  301.  —  mil. 
(1237)  490.  —  Vgl  Hildesheim,  decan., 
canon.  —  lernsaiem,  patriarch.  — 
Marienrode,  prepos.  —  Minden,  st. 
Martin,  canon,  v.  —  Oyle,  t.  —  Ban- 
stedt,  ▼.  —  Sievershaasen,  sacerd.  — - 
Silstide,  y.  —  Solchen,  archidiac.  — 
VOlksen,  gogray.  —  Wallenhasen,  y. 

Gerrandns  vgl.  Brandenbarg,  episc. 

Gerstenbttttcl,  Garsnebnttle,  Ladeger  u, 
Wedekind  y..  Brdr.  (1258)  1067, 1068. 

Gertrad  (1236)  469.  -  übera  (1231)  822. 

—  ancilla  des  canon.  st  CJrnds  Her- 
rand (1250)  848.  —  Fr.  des  Thoffen- 
hard  u.  Ss.  Thegenhard,  lohann,  Her- 
mtainjHallermund,,dann  desMichaeliskl. 
Minister.  (1244)  720.  -  Vgl.  Dorstadt, 
soror.,  y.  —  Bnse,  y —  Freden,  y.  — 
Lebenstedt,  y.  —  Nigra.  —  Oddinge- 
hasen,  y.  —  Sorsam,  y.  —  Steterbarg, 
monial.  —  Winienbnrg,  y.  —  Wolt- 
wiesche,  y. 

Gerangas,-cha8  vgl,  BOnnien,  y.  —  Giesen, 

y.  —  Störy,  y.  —  Trobe. 
Geryasins  vgl,  Hambarg,  canon. 
Gerward  vgl.  Goslar,   ciyis,   Neawerk, 

procar. 
Gerwich,  -wicas,  -wigas  vgl.  Hildesheim, 

decan.,  scolast,  canon.,  st.  Cracis  scolast. 
Genen  s,  lerze. 
Gesen  s,  Giesen. 
Gestorf,  Gestorp,  Herbord  y.,  mil.  (1225) 

125,  8,  Ss.  Wilbrand  und  Herbord  y. 

(1225-30)  125,  294. 


Gethere  s.  Saljsgitter. 

Getlede  s  Geitelde. 

Getlethe  propeVolcmeressen,  Lage?  1035. 

Gevehardas  s,  Gebhaid. 

Gielde,  Geledo,  lelethe,  Geledhe,  Kr. 
Ooslar,  450,  512,  1027,  1083. 

Giesen,  Gesem,  Gesen,  lesen.  lese,  lesem, 
Ibesen,  n.  v,  Hildesheim,  416,  417,  491, 
800,  851,  N.  13.  —  saperior  491.  — 
ecclesia  416.  417.  —  pUban.  lohann 
sacerd.  (1227-59)  244,  309,  458,  613, 
797,  1109. 

—  von:  Gerang  (1280—46)  293,  753.  — 
Heinrich  mU.  (1233-58)  797,  800, 831, 
989,  999,  1077.  -  lastai  (1252)  908. 

Giften,  Giftenem,  Gnifthene,  bei  Sarstedt, 
77,  83,  346,  463,  644,  645,  646,  658, 
807,  808.  -  von:  Heiniich  (1235)  416. 

Gisela  vgl,  Bodo.  —  Schwanebeck,  y. 

Giselbert,  Giseko,  Gisicho,  Brd,  des  Volc- 
mar  (1245)  733.  —  gandersL  MiniBter. 
(1226)  198.  —  Vgl,  Bodenbarg,  y.  — 
S&ne,  y.  —  Gandersheim,  yicMap.,  y. 

—  Goslar,  adyoc,  ciyis,  Neawerk.  con- 
yers., y.  —  Hayerlah,  v.  —  Hildes- 
heim,  ciyis,  scolar.  —  Oanabrack, 
castos.  —  Qaicbame,  y.  —  Boden,  y. 
Wimmenhasen,  y. 

Giseler  val.  Bemhasen,  y.  —  Bitsam,  y. 

—  Zeilerfeld,  v. 

st  Gislen,  Hennegau,  abbas  angen.  (1235) 

423  A. 
Giso  vgl.  Fritslar.  canon. 
Giyehardas  s,  Geobard. 
Gladebeck,  -beke,   Hermann  y..   Hüd. 

Minist.  (1229-83)  276,  366. 
Gleichen,  com,  Ernst  y.  (1247)  788.  — 

788.    —   Hermann   y.,   postaL   Hild. 

(Gegenbischof) . 
Gleidingen,  Gledinge,  -ghe,  n,  v,  Sarstedt, 

Sfld-,    Saitgledmge  1137.  —  pleban. 

Heinrich  (1260)  837. 

-  von:  Bertold,  mU.  (1226-46)  193, 
408,  409,  545,  581,  671,  753.  —  Bodo 
(1246)  754.  —  Heinrich,  canon  st 
Cracis.  —  Heinrich  sery.  (1240)  564. 

Glinde,  Glindere,  Ottoy.  (um  1235)  438, 

434,  s.  Bd.  Barchard,  canon.  Magde- 

barg. 
Glithe,  Hermann  y.,  prepos.  s.  Baitholo- 

mei,  archidiacon.  in  Lühnde. 
Glttsingen,  Kr.  Harburg,  329  n.  A. 
Gnifthene  «.  Giften. 
Gockenhols,  Gaken-,  Gockenholte,  Kr, 

Celle,  639,  647. 
Godefridas  s.  Gottfried. 
Godehardo,  de  sancto :  Lippold,  dy.  Hild. 

—  Lippold,  mü.  (1222-35)  47,  112, 


OodehardiiB  —  Qoslar. 


619 


223,  244,  807,  417.  -  Megenward 
„ibidem''  (hierzu?  1235}  417. 

Godehardns  vgl  Hildesheim,  episc. 

Oodenstede  s,  Gadenstedt. 

Gödnngen,  Goderinge,  nd,  v.  Sarstedt,  964. 

GOttingen,  lohann  t.,  docan.,  pleban.  st. 
Androe. 

Gogreye,  Heinrich'^  Fr.  Lntchard,  Hild.y 
dann  Braunschtc,  Miniaterialin  (um 
1240)  619.  -  TL  (1225-27)  144. 

Golcica  8.  Solschen. 

Golteni,  Goltdorne,  -thorne,  -torne,  von: 
Arthns  (1256)  987.  —  Heinrich,  mil. 
(1242-56)  669,  808,  987,  s.  S.  lohann 
(1256)  987.  —  Heinrich  cleric.  (1256) 

Gose,  Gosa,  lohann  y.  der,  canon.  st. 

Sim.  et  Ind.  in  Goslar. 
Goseck^  nö.  v,  Naumburg,  Kloster  N.  18. 
Goslar,  Goslaria,  Gosslaria,  Stadt:  82, 

149,  150,  151,  195,  196,  202,  847,  983, 
1122,  1143.  Ansstellnngsort  269,  371, 
731,  734,  742,  772,  924,  979,  N.  8.  - 
scriptor  regia  lohann  (1231-32)  325, 
340. 

advocati:  Giselbert  (1223— 27)  91, 

189,  229,  238,  qnondam  (1229)  269, 
8.  Brd.Volcmar  (1223-26)  91, 169, 
229.  Koniad.  de  Piscina  (1246-58) 
772,  1087. 

Rat:  341,  1122. 

civee:  169,  189,  771. 

Bamm,  Herzo  y.  (1246)  772. 
Dnx,  Konrad  (1246)  772. 
Gerward  (1246)  772. 
Giselbert  miL  a,  adyocat. 

—  Stifter  u.  KlOster. 

—  A.  Domstift,  st  Simonis  et  lade,  st. 
Mathie,  st.  Marie,  122,  147,  148,  149, 

150,  151,  152,  153,  154, 155,  156,  159, 
162,  169,  170,  173,  176, 189, 190, 195, 
196,  202,  215,  247,  251,  477,  742,  827. 

capitulum:  51,   154A.,   J59,  169, 

170,  173,  195,  196,  202,  204,  210, 
211,  213,  305,  310. 

—  —  prepositi: 

Biger  (1223-26)  70,  159,  169, 

170,  173. 
Lndolf  y.  Wohldenberg  (1238-51) 

509,  675,  690,  773,  869,  875. 

—  —  decani:Mlgem.)34tO.  Dechanei340. 

Erembert  (1177)  N.  8. 
Hartmann  (1223)  77. 
nngenannt  (1226)  159, 169,170, 173. 
Ambrosins  (um  1226-32)204,210, 

211,  212,  213,  269. 
Ulrich  (1232-38)  340,  515. 
Hartmann  y.  Minden  (1248-50) 

812,  837. 


Beiner  (1254-58)  946,  1087. 
custodea: 

Hoier  (1222-  um  1226)  45,  204. 
8cola9iic%: 

Hngoldns  {um  1221-1230)  28, 291. 

Alexander  (1237—58)   515,   517, 
805,  946,  1087. 

-  —  iHeedominue: 

Aschwin  y.  Mahner   (1225  —  40) 
134,  185,  191,  555. 

-  —  canonici:  189. 

Aschwin  a,  yicedom. 
Bertold  (1231-54)  825,  946. 
Bonostns  (1254)  946. 
Bremen,  Friedrich  y.,  mag.  (1254 

-58)  946,  1087. 
Bnrchard  (1226-32)  211, 212, 213. 
Domo,  Bichard  de  (1248)  805. 
Friedrich  (1249)  827. 
Gose,  lohann  y.  d.  (1258)  1087. 
Honestns,  Bertold  (1258)  1087. 
Hngold,  mag.  (1227)  214. 
lohann,  mag.  (1226-32)  202,  203, 

211   212. 
Kono  0226-27)  196,  247. 
Konrad  (1222-23)  40,  77. 
Lowe,  lohann  y.  (1226)  191. 
Lippold  (1222-38)  45,  325,  416?, 

0.  (1228)  264. 

Osterode,  Lippold  y.  (1226)  191. 
Beiner  (1245)  788. 
Bndolf  (1226-38)  191,  871. 
Ulrich  (1227)  244. 
Wernigerode,  Heinrich  y.  (1282) 
840. 

-  B.  Frankenberg,  st^Marie  Magdal., 
St.  Petri  et  Panli  323,  405,  506.  523, 
562,  666,  680,  681,  682,  755,  877,  924, 
918,  989, 1008, 1102, 1121.  -  Altarlehn 
666,  675.  —  erhält  die  Peterakirche 
(1242)  666  A. 

prepoaiti  (allgem,)  755. 

Petins  (1242-45)  666,  675,  742. 

plebani: 

Ambrosins  (1232-33)  355,  371. 
Petms  (1242)  666. 

/  sacerdoUa:  Heinrich,  Petms,  Hein- 
rich, lohann  (1253)  924. 

-  C.  Georgenberg  147, 148,  229,  290, 
515,  779,  N.  14. 

-  —  prepoaiti: 

Konrad  (1177)  N.  8. 
nngenannt  (1225)  129. 
Henrich  (1227)  229. 
Heinrich  (1238-45)  363,  378?, 
439,  738,  742. 

-  D.  Neu  werk,  Noyi  Operis,  Marien- 
g^nen  28,  71,  72,  75,  120,  13S,  229, 


620 


Gottfried  —  Qottschalk. 


290,  825,  851,  450,  486,  512,  515,  517, 
572,  629,  679,  732,  733,  734,  772,  877, 
1027,  1030,  1115,  1128.  AussteUongs- 
ort  733.    Eemnade  772. 

prepositi: 

Heinrich  (1222-24)  51  n.  A.,  59, 

71,  72,  103,  107,  108. 
unfi:enannt  (1225)  129. 
lohann  (1227—51)  229,  363,  486, 
505,  511,  557,  742,  772,  877. 

abbatiase: 

ungenannt  (1223)  72. 
OfiSmia  (1251)  877. 

capellan:  Bernhard  (1259)  1115. 

procurator  Gerward,  civ.  (um  1221 

-1246)  28,  772. 

eonversi:    Amforosios,    Giselbert, 

Heinrich,  lohann,  Eonrad,Marqaoif , 
Swither,  Ulrich,  Ulrich  Longas, 
Volcmar,  Wühelm  (1225)  120. 

-  D.  Petersberg,  Mons  st.  Petri,  368, 
736,  N.  5,  15.    Ausstellungsort  363. 

capitulum  1122. 

prepositi: 

Burchard  t.  Wohldenberg  (1222— 
32)  55,  121,  136,  151,222,223, 
224,  225,  277  U.A.,  316,  325, 
337,  338,  348,  353. 
Albert  y.  Everstein  (1230?  1234 
—59)  287  u.  A.,  400,  436,  467, 
485,  491,  492,  516,  598,  634, 
676,  682,  737,  742,  764,  773, 
1122,  auch  canon.  Hild. 

-  —  decani: 

T.  hierzu?  (1221-40)  80. 
Hoidenrcich  (1240)  557. 
Eonrad  ^(1259)  1122. 

CU8t08: 

Ludolf  (1233)  863. 

canonici  353. 

Gerhard  (1233)  363. 

Goslar,  Heinrich  v.   (1237)  485, 

491   492  494. 
Heidenreich  (1235-40)  415,  611, 

518,  525,  547,  555,  556,  557, 

auch  capellan.  episc. 
Heinrich  (1237-41)  494,  505,  511, 

547,  556,  629,  auch  capell.  episc. 
lohann  (1233)  363. 
Volrad  (1253)  924. 

-  archi  diacon.  666,  771. 

-  Eirchen:  147,  148,  149,  150,  151, 
152,  153,  159,  162,  170, 173, 177, 185, 
186,  189. 

Dom  202,  340,  vgl,  Domstift 

forensis  ecclesia,  Marktkirche,  164. 

—  plebani:  ungenannt  (1221—46) 
38?  lohann  (1229-38)  269,  290, 
325,  363,  486,  517.  Botger  (1245 


-58)  732, 783, 772,  928,  quondam 

(1259)  1115.     lohann  (1258-59) 

1087,  1115. 
eccl.  st  lacobi,  pleban.  ungenannt 

(1221-46)    38.      Hugold   (1238) 

505, 517,  auch  archidiac.  in  Seesen. 

Heinrich  (1245-58)  732, 733, 1087. 
eccl.  st  lohannis  bapt  vor  dem 

BammeUberg  1119,  1120. 

eccl.  st.  Mathie  s.  Domstift 

eccl.  st  Petri  «.  Frankenbeig. 

eccl.  st  Stephan],  reetor  Heinrich 

(1258)  1087.  —  saeerdoß  Womems 

hier?  (1224)  111. 

—  —  eccl.  St.  Thome  147, 148, 149, 150, 

151,  152,  153,  155,  156,  159, 162, 
189. 

—  Eapellen: 

st  Gecilie  (ecdes.)  928. 

—  —  st  Viti,  inclusa  E.  (1231—33)  328. 

—  Hospitäler: 

Neues  Hospital  392,  1009,  1087. 

des  deutschen  Ordens  238. 

—  von:  Burchard,  mU.  (1260)  1129.  — 
Dietrich  serr.  (1231-37)  322,  351, 
363,  394,  450,  452,  475,  494,  505,  511, 
518,  541,  555,  567,  563,  627,  637,  638, 
641,  643,  647,  665.  -  Gerhard  (1230) 
289.  —  Giselbert  od.  Giseko,  cons., 
civ.  Hild.  —  Giselbert  {um  1280-1242) 
296,  392,  450,  669.  —  Heinrich  (1230 
-53)  289,  394,  445,  932.  —  Heinrich, 
canon.  st  Petri  in  Gfoalar.  —  Heinrich, 
monach.  st  Michaelis.  —  Hermann, 
mag.,  canon.  Hild.  —  lohann  (1230) 
293.  —  lohann,  Brd.  des  Giseko,  cIt. 
Hild.  -  Eonrad  (1234)  394.  -  Eon- 
rad, canon.  Hild.  —  lappold  (1242— 
45)  672,  676,  679,  729.  —  Lippold, 
cleric.  (1285)  416,  ob  der  canon.  st. 
Sim.  et  lud.?  —  Volcmar  (1236—38) 
450,  517.  —  Volrad,  canon.  Hild. 

Gottfried,  Gode-,  Gotefridus,  (um  1285) 
434.  —  Vgl,  Arnsberg,  com.  v.  —  Ba- 
renrode,  v.  —  Barfelde,  v.  —  Braun- 
schweig,  adyocat  —  Bremen,  t.  — 
Gambrai,  episc.  —  Halbcrstadt,  capell. 
episc.  —  Hildesheim,  capellan.,  not. 
episc,  scolar ,  st  Andr.  scoiast,  canon  , 
st  Crucis  canon.,  st.  lohann.  canon., 
st  Michael,  cantor.  —  Lamspringe, 
custos.  —  Oelsburg,  canon.  —  Pistor. 

—  Visbeke,  t.  —  Vorsfelde,  v.  — 
Wunstorf,  t. 

Gottschalk,  Godcscalcus,  -scalccns,  Ift- 
nisUr.  des  Michaeliskl.  (1173)  N.  13. 

—  Vgl,  Adenstedt,  v.  —  Biewende, 
pleban.  —  Bremen,  canon.  —  Bllhle, 
sacerd.  —   (Geringe,  t.  —  DOmton, 


Gowisch  —  Halbentadt 


621 


sacerd.  —  Hildesheim,  st,  Michael. 
abbas,  prepos.,  prior,  cnstos.  —  Honi- 
hwrgy  pleban.  —  Pyimont.  com.  y.  — 
Plesse,  T.  —  Ratsebnrg,  episc. 

Oowisch,  Gowisc,  -wis^,  -wis,  -wish, 
-wisce,  -wise,  Honwis,  von:  Arnold 
(1236-59)  460,  711,  733,  772,  Ö79. 
1087,  1121 A.,  8.  Brd.  Bertold  (1229 
-60)  269,  450,  517,  711,  729,  782, 
733,  772,  927,  928,  979, 1087, 1137.  — 
Hermann  S.  des  Bertold  (1260)  1137. 

Grafeide,  Grafle,  Kr.  Alfeld,  525,  964. 

Grafschaft  s.  comitia. 

Grasdorf,  Grayestorpe,  Kr.  Marienburg, 
452.  —  cleHc.  lohann  (1235)  416. 

Gratianas  vgl.  cardinales. 

Grecns,  lohann  (1242)  669. 

Greene,  Grene,  u?.  v,  Oanderaheim,  275. 

—  von:  Heinrich  (1228-38)  262,  518. 
Gregor  s.  Päpste.  —  cardinales. 
Grelle,  Konrad  (1256)  987. 
Grenstide,  Gronstede,  tvüat  bei  Gustedt, 

638,  733. 

Griessem,  Grlsme,  Gryszem,  Kr.  Hameln^ 
167.  —  von:  Hermann  (1239)  550. 

Grone,  Elger  y.,  mil.  (1250?)  831. 

Gropere,  Lnthard  de,  mil.  (1255)  972. 

Gmbe,  Gmbo,  inyenis  (1236)446.  —  Asch- 
Win  (1238-47)  518,  787,  s.  S.  Heinrich 
(1225-69)  146,  309,  518,  608, 610, 611, 
629,  721,  722,  731,  787,  813  u.  A.,  927, 
1084,  1109.  —  Vgl.  y.  Steinbeig. 

Gnis,  Bertold,  sery.  (1253)  920. 

Gnddenem,  unbeat.  N.  13. 

Gümmer,  Gnmmere,  Kr.  Linden,  306. 

Gttnther,  Gonthems,  vgl,  Boyenden,  y. 

—  Dorstadt,  preco.  —  Hardenberg,  y* 

—  Eefemberg,  y.  —  Komme,  yillic,  y« 
Güstrow,   Mecklenburg,  Ansstellongsort 

166.  —  Kloster  166,  975. 

Gnmpert  vgl.  Hildesheim,  st.  lohann.  canon. 

Gnncelin,  Gnncelinns,  dapifer  s.  Wolfen- 
büttel, y.  —  qnondam  dap.  com.  Her- 
manni  {vor  1208)  N.  26.  —  Vgl.  Asse- 
burg, y.  d.  —  Biewende,  y.  —  Geitelde, 
y.  —  lerae,  y.  —  Lengede,  y.  —  Oste- 
rode, y.  —  Peine,  y.  —  Schwerin,  com. 
y.  —  Wolfenbttttel,  y. 

Gnrk,  eccles.  245. 

Gasted,  -stede,  -sto,  von:  Bmno  (um  1230 
-1258)  296,  760, 942, 1042, 1070, 1074, 
8.  Fr.  die  T.  des  Dietrich  y.  Alethe 
(um  1230)  296.  -  Gerhard  (1249)  815.  - 
Heinrich,  8.  des  Bruno  (1227-  um  1230) 
241, 296.  -  Ludolf  (1229-um  1 230)  296. 

H.  (1227?)  236.  -  hild.  lito  (1221-46) 
34.  —    Vgl.  Ameburg,  archidiac.  — 


Bartensieben,  y.  —  Hasede,  y.  —  Hil- 
desheim, canon.,  ciyis.  —  Soest,  canon. 

—  Wimmenhusen,  y. 

Habighorst,  Hayekhorst,   Kr.  Celle,  982, 

Haekenstedt,  Hayekenstede,  Kr.  Marien- 
burg, 276,  277. 

Hacheim,  Hachim,  Hachen,Hahem,Hagene, 
Hahghem,  wüst  beiBockenem,  102,  913, 
1110.  —  sacerdos  Gerhard  (1234)  398. 

—  von:  Engelbert  u.  Dietrich,  Brd. 
(1225)  119.  -  Engelbert  (1238-39) 
509,  541. 

—  Hachem  s.  auch  Achim. 
Haddenois  s..  Adensen. 
Hadenstede  s.  Adenstedt. 
Hadeboldes^en,  Haddeboldissen,  s,  Hare- 

bold. 
Hadmersleben,  prepos.  o.  N.  (1194)  N.  14. 
Hagen,  bei  Sprakensehl,  760. 

—  von,  s.  de  Indagine. 
Hagenau,  Ausstellungsort  252,  659. 
Hagenhusen  s.  Habausen. 
Hahem,  Hahghem  s.  Hacheim. 
Hahausen,  Hagenhusen,  Amt  Lutter  a.  B., 

517. 
Hahnensee,  Hanese,  Hanense,  Luder  u. 
Segebodo  y.,  Brd.,  milit  (1243)  691. 

—  Volcold  y.  (um  1230-1234)  301, 4Ö4. 
Hake,  Dietrich,  Minister,  des  Michaeliski,, 

dann  des  Bisch,  v.  Halberstadt  (1259) 
1095.  -  Ernst,  sery.  (1258-59)  1081, 
1110,  1112. 

Hakenbeke  8.  Heckenbeck. 

Halberstadt,  Alberstad.,  Stadt  847,  984. 

—  Ausstellungsort  114,  124,  512,  932, 
1073.  —  Geld,  marca  307,  466.  618, 
756,  820,  976.  —  dves:  Heinrich  (1253) 
932.  Wostenhagen,  Herbord  y.  u.  Fr. 
Zacharia  (1253)  932. 

—  diocesis  46,  264,  687,  768. 984,  994. 

—  priores  Predicator.  (1243)  637. 

—  Stift  40,  41,  79.  —  episcopi:  Rudolf 
(1139)  N.  5.  Gardolf  (1194)  N.  15. 
Konrad,  quondam  (1223)  78.  Friedrich 
(1222-1235)  43,  48,  228,  318,  429. 
Ludolf  L  y.  Schiaden  (1236-40)  466, 
528,  565,  682,  (enc.  1249)  822.  Mein- 
hard  (1250)  840.  Ludolf  IL  y.  Schiaden 
(1263)  930.  Volrad  (1258-59)  1073, 
1088,  1095.  —  vicedominus  Burcharil 
(1240)  566,  582.  —  notar.  episc,  Her- 
mann (1240)  682.  —  capellan,  episc. 
Gottfried  (1240)  582.  —  capitulum  92, 
114,  840, 1073.  —  prepositus  Meinhard 
(1223-24)  92,  114.  —  decanus  Arnold 
(1223)  92.  —  canonici:  Gerhard,  Lent- 
fried,  Ischerstede,  Konrad  y.  (1240) 
565.    Schiaden,  Ludolf  y.  (1232-49) 


622 


Halchter  —  Harlessem. 


355,  565,  815,  822,  auch  archidiac  in 
Kissenbrttck  u,  prepos.  in  Walbeck.  — 
ministeriales  1095.    Vgl,  Hake,  Kage. 

—  st  Bonifacii  976.  —  preposit. 
Eyerwin  t.  Adensen  (1239-60)  553, 
629,  705,  857,  937,  956,  1155.  - 
acolast.  Heinrich  (1255)  976.  —  canonici : 
Aldendorp,  Eonrad  y.  (1255)  976. 
Clettenberff,  Eonrad,  y.  (1255)  976. 
Gandersheun,  lohann  y.  (1255)  976. 
Hersleye,  Friedrich  y.  (1255)  976. 
lohann,  mag.  (1246-55)  764,  976. 
Magdeburg,  Alexander  y.  (1255)  976. 
Molebnrg,  Heinrich  y.  (1255)  976. 
Nienhagen,  Chriatian  y.  (1255)  976. 
Werini,  Heinrich  (1255)  976.  Zacha- 
rias  (1255)  976. 

—  St.  lacobi  N.  32. 

—  st.  lohannis  N.  5.  —  prepos*  Rudolf 
(1222-40)  40,  565. 

—  St.  Marie  96,  779.  —  canan.  Ricbodo 
(1253)  932. 

Halchter,  Halhtere,  Haiechtere,  Bernhard 

V.  (1249-  um  1250}  815,  847. 
Haleboldissem  s.  Hareooldessen. 
Haien,  Amt  Cloppenburg,  N.  84. 
Halle  a.  d.  Saale,  Ausstellungsort  569. 

—  st  Petersberg,  Kloster  779. 
Hallendorf,  Hedelendorpe,  tr.  v,  Wolfen- 

büttel,  692.  —  lito  des  Michaeliakl. 
lohann  u.  S.  Hermann  (1242)  670.  lito 
des  Stifts  Ganderaheim  Hermann  (1243) 
692. 
Hallermnnd,  Alremnnt,  Halremont,  -mnnt, 
wüst  im  Deisler,  Ansstellnngsort  987. 

—  sacerdos  lohann  (1230—1848)  294, 
609,  803. 

—  comites  von:  Lndolf  (1224—51)  99, 
111,  144,  146,  164,  249,  294,  332,  425, 
469,  495,  540,  562,  563,  572,  578,  629, 
669,  720,  763,  803,  813  n.  A.,  823,  853, 
857,  858,  871,  (enc.  1253)  933,  934, 
{erw.  1256)  987,  a.  Fr.  Ennignnde 
(1248-56)  803,  857,  858,  8717987.  - 
Lndolf,  8.  des  vor.  (1241-56)  629,  669, 
803,  813  n.  A.,  857,  858,  871,  933,  934, 
943,  987,  8.  Fr.  Intta  (1256)  987,  a.  S. 
Lndolf  (1254)  943.  —  Wühiand  (1225 
—27)  144.  —  notar.  comit.  B.  (1242) 
669.  —  dapifer  Siegfried  (1251—56) 
857,  987.  —  miniateriales  720,  853.  — 
villicua  in  VOlksen  (1254)  943.  — 
litonea  669. 

—  von:  Lnthard  (1230)  294. 
Halmaras,  vgl.  Wanstorf,  comit  scriptor. 
Halte  vgl.  Biewende,  y.  —  Elbe,  y.  — 

Hildesheim,  canon.   —   Nette,  y.   — 
Weie,  y. 
Hamburg,  Stadt,  ciyes,  Bat  1101,  1104, 


1105.  —  archiepiae.,  Titel  53.  —  capi- 
tulum  80, 810,  N.  35. — prepoa.BtmBSOL 
(1232)  329  n.  A.  —  canon.  Geryasins 
(1251)  873. 
Hameln,  Hamelen,  st  BoväUm  prepoa. 
Friedrich  com.  y.  Eyerstein  (1257)  1029. 

—  8.  Hohenhameln. 

Hamersieben,  -leye,  Kr.  Aacheralehen,  495. 

Hanekenstede  366. 

Hanense,  Hanese,  a.  Hahnensee. 

Hannoyer,  Honoyere,  Stadt  983.  Ans- 
stellnngsort 691 ,  1006, 1054.  —  advocat. 
1017.  -  civea:  Alyerich  (1256-57) 
1006,1032.  Arnold  (1256)  1006.  Diel- 
missen, Dietrich  y.  (1257)1032.  Domeke, 
Eilhard  u.  Fr.  Helembnig  (1253)  917. 
Waltmann,  Brd.  des  Alyerich  (1256— 
57)  1006,  1032.  —  aacerdoa  Heidolf 
(1236)  457. 

—  st  Egidii  sacerd.  Bertold  (1250)  839. 

—  st  Georgiif>^6an.Wannann,  canon. 
Minden.  (1250-57)  839,  1006,  1032. 

—  von:  Baldnin,  iS'.  dea  Lambert  (1247) 
787.  —  Dietrich,  scolast  st  Manrieii. 

-  Lambert  mU.  (1230  -35)  285,  414. 

-  Lambert  (1247)  787. 

Haoldns,  Haolt,  vgl.  Bodenborg,  y.  — 
BOnnien,  y. 

Harber,  Herbere,  Hert-,  Hertabere,  Kr. 
Burgdorf,  530,  641,  727.  —  von:  Kon- 
rad, pleban.  in  Leilerde,  capell.  episc 

-  Lntbert  (1236)  445. 
Harberge  a.  Ahrbergen. 

Harbke,  Hartbeke,  von:  EermtJOi'aWUhte 
£.  oder  Beleke  (1227)  228  n.  A.,  229. 

-  Otto  (1226-27)  207. 
Hardehansen,  Hersedehnsen,  abbaa  Ger- 
hard (1248)  801. 

Hardenberg,  Gflnther  u.  Bernhard  y., 
Brd.  (1229-41)  276,  277,  631,  ihr  Brd. 
Hermann,  y.  0229—  um  1252)  276, 
277,  500,  798. 

Hardessem  a.  Harsnm. 

Hareboldessen,  Hade-,  Hadde-,  Haie-, 
Harboldessem ,  -dissem,  von:  Aschwin 
(1236-54)  468,  469,  548,  636.  687, 
682,  857,  858,  933,  956.  -  Lndolf, 
Brd.  des  vor.  (1236-51)  468,  469,  534, 
548,  564,  575,  636,  637,  676,  682, 7», 
858.  —  Otto,  Brd.  des  vor.  (1243)  682. 

-  Babodo  (1251-56)  857,  937.  - 
Wübrand  (1251)  857. 

Hary,  Heringe,  Haringe,  w.  v.  Bockenem, 
119,  410.  -  pUhan.  lohann  (1259) 
1115.  -  vott:  Bernhard  (1225)  119,  a. 
Brd.  Walther  (1225-43)  119, 408,  409, 
689.  —  Bnrehard,  sery.  (1240)  570. 

Harlessem,  wüst  aö.  von  Hildeaheim,  338. 

-  von:  Wichmann  (1141)  N.  6. 


Harlhöfe  —  Heimsen. 


623 


HarlhOfe,  Herlede,  bei  Windheim,  Kreis 
Minden,  1,  22. 

Harlingeberg,  HarloDgeberge,  -berch,  wüst 
bei  Vienetiburg,  castmm  478,  976.  — 
advocaU  loliann  t.  {um  1235)  488.  — 
Insarins  t.,  canon.  Hild.  —  Insaiins  y. 
(1238-66)  611,  711,  928,  968,  976. 

Harlingerodo,  Herlingerod,  Dietrich  y. 
(1234)  446. 

Harste,  Heiste,  von:  Helembert  (1247) 
790.  —  Heinrieb,  Brd.  des  lohann,  m. 
Heinrich,  Brd,  des  Lippold,  Uild. 
Minister,  (1238)  866.  —  Hennann 
(1248—46)  697.  —  Hermann  m.  Hngo 
clerici  (um  1240)  608.  —  Hugo  (vor 
1208)  N.  26.  —  lohann,  Braunsehw,, 
dann  Hild.  Minist.  (1233-61)  366, 
697,  874.  —  Lippold,  Hild.  Minist. 
(1233)  366. 

Harsnm,  Hardessem,  Kr.  Marienburg^  798. 
—  yillicas  episc.  in:  Dietrich  (1246) 
763.  —  von:  Odde  (1224)  112. 

Hartbert  vfl.  Bledeln,  y.  —  Hildesheim, 
ciyis,  episc. 

Hartesrodhe  «.  Hasaerode. 

Hartmann  serriens  (1230)  290.  ->  castellan. 
in  Lüneborg  (um  1230)  311.  —  canon. 
Hild.  s.  y.  Minden.  —  Vgl  Brann- 
Bchweig,  st  Cyriac  decan.  —  Dntingne, 
y.  -  Goslar,  st.  Sim.  et  Ind.  decan.  — 
Hildesheim,  stGodehard.  prior,  monach., 
st  Manrlc.  canon.  —  Laatzen,  y.  — 
Minden,  y.  —  Monte,  de.  —  Oppers- 
hansen,  y.  —  Wohle,  y. 

Hartmod,  Brd.  des  Robert  (1235)  515. 

Härtung  vgl.  Elze,  y. 

Hartwig  (1237)  482.  —  Vgl.  Dns. 

Haryesse,  Herewardessem,  Herwardissen, 
Amt  Vechelde,  348,  663. 

Harxbüttel,  HertesbaÜe,  Kr.  Oifhom, 
527,  642. 

Harsborg,  com.  Hoyer  y.  (1265)  979. 

Hase,  Heinrich  (1261)  880. 

Hasede,  Hasen,  n.  v.  Hildesheim,  Aus- 
stellungsort 641,  662,  568.  —  von:  H. 
(1225-27)  146. 

Haseke,  Heinrich  (1246)  746. 

Hasserode,  Hartesrodhe,  Dietrich  y.,  mil. 
(1240)  682. 

Hastenbeck,  Astenbeke,  Arnold  y.,  mil. 
(1264-66)  943,  987. 

Hayekenstede  s.  Hackenstedt. 

Hayelse,  Kr.  Neustadt  a.  R.,  473. 

Hayerhih,  -lo,  -la,  Kr.  Goslar,  102,  184, 
186,  538,  655,  627,  876,  1009.  -  von: 
Giselbert  (1226)  186. 

Hecelo  t.  Heailo. 

Heckenbeck,  Hakenbeke,  Hachkenbike, 
von:    Heinrich   (1230)    289,   s.   Brd. 


Ludeger,  Hild.  Minist.  (1280—40)  289, 
291,  468,  608  (nobilis),  676.  —  Robert 
(1268)  1064. 

Hecklingen,  w.  v.  Stassfurt,  Kloster  1069. 

—  Hekelinge,  Sigebodo  y.,  mil.  (1258) 
1069. 

Hedderkessen  s,  Heersum. 
Hedelendorpe  s.  Hallendorf. 
Hederereshusen  s.  Hetjershausen. 
Hedessem  s.  Eddessem. 
Hedwig  vgl.  Adensen,  y.  —  StStterlingen- 

bure,  abbat 
Hedw^burg  bei  Wblfenbüttel  s.  Steke- 

lenberg. 
Heere,    Herre,    Kr.    Marienburg,    688, 

minor  979.     Die  Pepermole  in  876, 

887. 

—  von:  Ambrosius  (1227)  229,  237,  248. 

—  Arnold  (um  1247-64)  729,  800.  — 
Bertold,  Brd.  des  Arnold  (1227—  um 
1264)  222,  867,  729,  800.  -  Friedrich, 
canon.  HUd.  —  Werner  (1227)  229. 

Heersum,  Heddherkissen ,  Hedderkessen, 
Kr.  Marienburg,  670.  —  von:  Dietrich 
sery.  (1241)  688. 

Heico  s.  Eico. 

Heidelberg  27. 

Heidenreicb,  Heithen-,  Henden-,  Heiden-, 
Hedenrieus  (1177)  N.  8.  -  (1236)  468. 

—  Nuwenburgensis  (vor  1216)  29.  — 
canon.  Hild.  s.  y.  Sulingen.  —  Vgl. 
Bockenem,  y.  —  Goslar,  Peters- 
berg, decan.,  canon.  —  Helmstedt,  y. 

—  Herbersberge,  y.  —  Hetjershausen, 
y.  —  Hildesheim,  capellan.  episc,  st 
Chrucis  canon.  —  Ottbergen,  y.  —  Rock- 
lum,  yillic.  —  Rusteberg,  y.  —  Man- 
lum,  cleric  —  Seebuig,  sacerd.  — 
Sulingen,  y.  —  Ummein,  y. 

Heidolfüs  vgl.  Hannoyer,  ciyis. 

Heieringeroth,  Hoierinroth,  Hogenrodh, 
wüst  bei  Bingelheim,  602,  880,  910. 

Heyersum,  Hoiersem,  Bertold  y.  (1286) 
469. 

Heiligenstadt,  Helegenstat,  444,  581. 
Ausstellungsort  681.  —  preposit,  Hein- 
rich com.  y.  Wernigerode  (1284-47) 
400  784  788. 

Heiliges  Litnd  64,  127,  137,  163,  168, 
179,  180,  209,  282,  236,  246,  288,  361, 
370. 

Heibadis  vgl.  Drispenstedt,  y. 

Heimbere  s.  Emmem. 

Heimburg,  Hemburg,  Anno  y.  (1236-39) 
466,  680.  -  Heno  y.  (1266)  996. 

Heymdesdore  s.  Himmelsthflr. 

Heimsen,  Hemenhusen,  Berward  u.  Hein- 
rieh  y.,  miUt  (1241)  646. 


624 


Heinde  —  Heinrich. 


Eeinde,  Henethe,  Henede,  Kr,  Marien- 
bürg,  249,  294,  616,  669,  803.  Ads- 
stellnngsort  296.  —  von:  Reinhard 
(1242)  669. 

Heiningen,  Heiningin,  Hennge,  Henincghe, 
Henigge,  Heninge,  Henighe,  Henincke, 
Kr.  Goslar,  Kloster  st  Petri  et  Pauli, 
50,  382,  432,  489,  583,  595,  596,  600, 
632,  684,  779,  880,  916,  932,  1111. 
Ansstellangsort  50,  632,  684.  —  pre- 
positi:  Christian  (ertr.  um  1235)  432. 
Heinrich  (1222-33)  50,  191,  355,  375. 
Ekbert  (um  1235)  432,  483,  439.  Die- 
trich (1240)  583  (falsch  Heinrich),  596 
n.  A.,  600.  Qeltmar  (1249-53)  815, 
932.  lohann  (1259)  nW,-- prior isse: 
S.  (um  1240)  583.  600.  Mathilde  (1253) 
932.  —  saeerdoies:  Albert  u.  lohann 
(1253)  932.  —  fraires:  Albert,  Bortold, 
Hermann  (1233)  375.  —  advocati:  die 
Y.  d.  Assebnrg  595,  596.  —  litones 
962. 

Heino,  Heno,  fil.  marscalci  und  marsc. 
s.  V.  Emmerke.  —  Brd,  des  hraunschw, 
dapif.  Anno  (1258)  1072.  —  Vgl,  Em- 
m^ke,  T.  —  Heimbnrg,  v.  —  Lewe, 
V.  —  Strobeko,  v.  —  Watzom,  v.  — 
Wenden,  v. 

Heinrich,  Henricus,  Hinricns,  Hoyricns 
(1226)  124.  -  (1236)  446.  —  (1237) 
482.  -  (1239)  543.  -  (1240)  586.  - 
(1255)  966.  -  (1260)  1154.  —  Brd, 
des  Bernhard,  in  Clanen  (um  1230) 
310.  —  in  Berel  (1243-46)  698.  —  in 
Brannschweig  (1260)  1154.  —  in  Leinde, 
8.  :Fr.  Adelheid  Toscwlle  (1228)  261. 

—  Brd,  des  dapif.  Ernst  (1224)  112. 

—  Brd,  des  Hermann  (um  1250)  846. 

—  Brd,  des  Wasmnd  (1243-46)  696. 

—  S.  des  camerar.  Lndolf  s.  canon. 
Hild.  —  S,  des  Alexander  (1240)  605. 

—  S,  des  Volcmar  u,  der  Adelheid  (um 
1240)  609.  -  S.  des  Herbord  (1246J 
780.  —  S,  des  Hovicns,  lito  prepositi 
(1224)  112.  -  S,  des  Rudolf  (um  1240) 
612.  -  S,  des  Segebodo  (1246)  780.  - 
S.  der  Siburgis,  civ.  Hild.  —  lito  st. 
Crucis,  s.  Fr.  Adelheid,  s,  Brd,  Bern- 
hard, s.  Schw,  Hcrradis  {um  1230)  810. 

—  S.  des  H.  lit.  des  Kl,  Heiningen 
(1253)  932.  —  sacerdos  (1246)  754.  - 

—  subdiac.  (1239)  543.  —  cleric.  (1236) 
446.  —  advocatus  s,  Hild.,  ciyes,  Ad- 
Yocat  —  venditor  linei  panni,  ciy.  Hild 

—  camerarius  s.  v.  Barieide.  —  camo- 
rarii  fil.  s.  Hild.,  canon.  —  pinceitui 
s,  V.  Heienberg.  —  mag,  machine  (1227) 
241.  —  Vgl,  Abbenrode,  prepos.  — 
Acco.  —  Achtum,  villic.  —  Adenstedt, 


V.  —  Adyocatisse.  —  Adrocatus.  — 
Agrestis.  —  Ahstedt,  villic.  —  Albano, 
cleric.  episc.  —  Alfeld,  v.  —  Alta  domo, 
de.  —  Amplede,  t.  —  Anscharie  com. 
-  Asel,  V.  —  Baddeckenstcdt,  t.  — 
Balko.  —  Barenrode,  v.  —  Barfelde, 
▼.  —  Barkcnfelde,  v.  —  Bannmestede, 
V.  —  Banievelde,  v.  —  Basel,  episc.  — 
Benstorf,  v.  —  Bierbergen,  sacerd.  — 
Bieweude,  pleban.,  t.  —  BÜm.  —  Blc- 
deln,  V.  —  Bock.  —  Bockelarii.  — 
Bodenburg,  v.  —  Boneke.  —  Bomum, 
sacerd.,  v.  —  Bossenleve,  canon.  — 
Braak,  sacerd.,  v.  —  Brakel,  v.  — 
Braunschweig,  st  Blasii  prepos.,  st. 
(^riae.  vicar.,  dux,  v.  —  Bremen,  ▼. 

—  Bräggen,  y.  —  Brune.  —  Bunde- 
schin.  —  Burgdorf,  v.  —  Burmester.  — 
Busel.  —  Canno.  —  Capeila,  de.  — 
Capella  st  lacobi,  de.  —  Capellam, 
iuxta.  —  Cimiterio,  de.  —  Clawen- 
berg,  V.  —  Curia,  de.  —  Dassel,  cleric. 
der  V.  —  Depeuoc,  t.  —  Deutschland, 
prior,  provinc.  Predicat  —  Dinklar,  v. 
Dives.  —  Dornten,  v.  —  Domo,  de.  — 
Dorstadt,  convers.  —  Drieburg,  y.  — 
Dangen,  y.  —  Echeke.  —  Eckerc,  y. 

—  Eckehardi.  —  Einum,  y.  —  Eldag- 
sen,  pleban.  —■  Elie.  —  Engelhardi.  — 
Esbeck,  y.  —  Escherde,  prepos.,  came- 
rar., sacerd.  —  Everstein,  com.  y.  — 
Frankenberg,  y.  —  Freden,  sacerd.  — 
Friso.  —  Gandershcim,  camerar.  — 
Garlebsen,  y.  —  Geismar,  y.  —  Ger- 
mersleYc,  y.  —  Giesen,  y.  —  Giften, 
Y.  —  Gleidingen,  pleban.,  y.  —  Go- 
groYO.  —  Goltom,  y.  —  Goslar,  Fran- 
kenberg sacerd.,  Georgenberg  prepos., 
Neuwerk  prepos.,  convers.,  Petersbei;^ 
canon.,  st.  lacobi  pleban.,  st.  Stephani 
rector,  y.  —  Grccne,  y.  —  Grube.  — 
Gustedt,  Y.  —  Halbcrstadt,  civis,  st. 
Bonifac.  scol.  —   Harstc,  y.  —  Hase. 

—  Haseke.  —  Heckenbeck,  y.  — 
Heimsen,  y.  —  Heiningen,  prepos.  — 
Heisterbach,  abbas.  —  Heleconis.  — 
Hevensen,  sacerd.  —  Hiddeatorf,  y.  — 
HildesheiiD,  mag.  civ.,  notar.,  capellan., 
cleric,  ycouom.  episcopi,  canon.,  st 
Crucis  canon.,  st.  Godehard.  prior., 
monach.,  st  lohann.  decan.,  st.  Mauric. 
decan.,  scoiost,  canon.,  st.  Michael, 
cantor.  —  Himmelsthtlr,  villic,  v.  — 
Hisce.  —  Höckelheim,  sacerd.,  v.  — 
Hohenhameln,  v.  —  Hoja,  com.  v.  — 
Holienstedt,  v.  —  Holtnicker.  —  Hom- 
burg, Y.  —  Horsholte,  v.  —  Hottein, 
v.  —  Howici.  —  Iburg,  v.  —  Indagine, 
de.  —  Institor.  —  Kaiser.  —  Kaldun. 


Heinüm  —  Henede. 


625 


—  Kemmei  TÜlic.  —  Kind.  —  Kirch- 
berg, T.  —  Kissenbrttck,  t.  —  Klanen, 
villic.  —  Kniestedt,  t.  —  Königslutter, 
abb.  —  Lamspringe,  prepos^  sacerd.  — 
~  Lanenrode,  com.  ▼.  —  Lengden,  y. 

—  Lengede,  v.  —  Lethebnr.  —  Lewe, 
V.  —  Lobke,  t.  —  Lohden,  y.  —  Longns. 

—  Lüchow,  com.  y.  —  Lttnebnrg,  y.  — 
Lüttich,  elect.  —  Lnpns.  —  Lnthar- 
dessen,  y.  —  Magdeburg,  st.  apostol. 
prepos.  —  Marienrode,  camerar.,  frat. 

—  Meienberg,  y.  —  Meissen,  episc.  — 
Merseburg,  episc.  —  Minden,  st.  Mar- 
tini deean.  —  Moleburg,  y.  —  Monte, 
de.  —  Mortificator.  —  Neindorf,  y.  — 
Nette,  y.  —  Nettlingen,  y.  —  Nien- 
kerken,  decan.  —  Nienstedt  pleban. 

—  Nif,  y.  —  Noretse.  —  Nossen,  y. 
— Noyali,  de. — Oddingeroth,  prepos.  — 
Oelsburg,  prepos.  —  Oddingehusen,  y. 

—  Oesingen,  y.  —  Oldenburg,  com.  v. 

—  Olmais,  v.  —  Osterland.  —  Pader- 
born, canon.,  y.  —  Pattensen,  y.  — - 
Peine,  y.  —  Pica.  — -  Pingnensis.  — 
Pyrmont,  com.  y.  —  Piscina,  de.  — 
Poppenburg,  sacerd.  —  Puntrocke.  — 
Quedlinburg;  st  Wiberti  canon.  — 
Regenstein,  com.  y.  —  BichardL  — 
Bingelheim,  camerar.  —  Rössing,  y.  — 
Ropert.  ~  RothardL  —  Ruce.  —  Ruten- 
berg, sacerd.  —  Sachsen,  com.,  comit. 
camerar.  —  Salder,  y.  —  Sapiens.  — 
Sarstedt,  pleban.  —  Sayona,  y —  Sca£ 

—  Scelle,  y.  —  Schalksberg,  y.  — 
Scheme,  y.  —  Schiaden,  y.  —  Schor- 
lemer.  —  Schwalenberg,  y.  —  Schwerin, 
com.  y.  —  Schwiecheldt,  y.  —  Scippe. 

—  Seesen,  y.  —  Seyn,  y.  —  Sieyers- 
hausen,  sacerd.  —  Solschen,  pleban.,  y. 

—  Sorsum,  sacerd«,  y.  —  Spade.  — 
Spiring.  —  Stapel.  —  Steckelenburg, 
pleban.  —  Stedegem,  y.  —  Steinbeig, 
y.  —  Stendal,  y,  —  Stemberg,  com.  y. 

—  Stöckheim,  y.  —  Sulingen,  y.  — 
Thimmonis.  —  Thtlringen,  Landgr.  — 
Torrevelde,  y.  —  Tossem,  y.  —  Trobe. 

—  Tuckeyot.  —  üplingen,  v.  —  Velber, 
y.  —  Verden,  capell.  episc.  —  Veteri 
foro,  de.  —  Volcmari.  —  Vomholte,  y. 

—  Vrilethe,  y.  —  Wageninge,  y.  — 
Wahneberge,  y.  —  Walkenried,  abbas. 

—  Wehmingen,  y.  —  Wedtlenstedt,  y. 

—  Wenden,  y.  —  WerinL  —  Wernige- 
rode, y.  —  WestfaL  —  Wiboe,  y.  — 
Wideshusen,  y.  —  Wierland,  capellan. 
episc.  —  Winnigstedt,  y.  —  Winning- 
hausen,  y.  —  Winyerii.  —  Winzenburg, 
capellan.  —  Wohle,  y.  —  Wohlden- 
berg,  com.,  capellan.  comit.  ~  Worms, 

HUd«ih.  UB.  n. 


episc.  —  Wrlsbergholzen,  pleban.  — 
Willfinghausen,  prepos.  —  Wunstorf, 
com.  y.  —  Wulfgroye.  —  Zellerfeld, 
abbas.  —  Zweibrttcken,  com.  y. 

Heinum,  Heynem,  so.  v.  Gronau,  964. 

Heisede,  Hesede,  Hesethe,  n.  v,  Sarstedt^ 
964,  N.  6.  —  von:  Bodo  frater  (1250) 
845.  Bodo  mU.  (1241-56)  650,  989. 
lohann'tf  Ss.  Friedrich  u.  Eilhard, 
Gandersh.,  dann  Hild.  Minister.  (1226) 
199. 

Heiskeshusen ,  lohann  y.  u.  Pr.  lutta 
{um  1230)  298. 

HeiBO  vgl.  Braunschweig  ciyis.  —  Cimi- 
terium,  iuxta. 

Heissum,  Hoysum,  Kr,  Goslar,  979. 

Heisterbach,  ablas  Heinrich  (1228)  7a 

-  mmacK  A.  (1235-49)  437. 
Heleconis,  Heinrich,  adyocat  (1237)  494. 
Helembert  vgl,  Harste,  y.  —  Hildesheim, 

canon.  —  LafFerde,  y. 
Helena,  Alena,  vgl.  Braunschweig,  duc. 

—  Depenoe,  y. 
Helenburgis  vgl,  Hohenhameln,  y. 
Helle  8.  Elle. 

Heimarshausen,  Kloster  85,  88,  248,  740. 
~  abbas  ungen.  (1245)  740. 

Heimerkamp,  Kr.  Celle,  1113. 

Helmesborch  s.  Elmesburg. 

Helmold,  Helenboldus  miL  (1226)  188.  — 
Vgl,  Biewende,  y.  —  Binum,  y.  — 
Georgio,  de  sancto.  —  Hildesheim, 
ciyis.  —  Lttgde,  y.  —  Velber,  y. 

Helmstedt,  Elmenstat,  Helmenstedt  438, 
434.  ->  Stephanskirche  764.  —  st  Marie 
in  Monte  433, 434, 764,  prepos.  Friedrieh 
(um  1235)  433,  434. 

—  t^on:Burchard(Mnil235)434.  Heiden- 
reich, dapif.  des  Kl,  Steterburg  (1252) 
911. 

Heimwardeshusen  s.  Hilwartshausen. 

Helmwig,  Helmicus,  vgl.  Bftr.  —  Hildes- 
heim, st.  Mauric.  canon.  —  Marienrode 
prepos. 

Helpersen,  -ssen,  nw.  v.  Hameln,  ecclesia 
167. 

Helperthe,  Holperte,  ufüst  bei  Heisede  u. 
Sarstedt  281,  795,  964.  —  von:  Lam- 
bert« Schw,  (1230)  281. 

Helyedhe  s,  Elbe  (Ort), 

Hembere  s.  Bmmem. 

Hemburg  s.  Heimburg. 

Hemdesdore,  Hemethes-,  Hemmedesdore 
s,  Himmelsthttr. 

Hemedhesen,  Arnold  y.,  sery.  (1248)  808. 

Hemenhusen  s.  Heimsen. 

Hemmendorf  su>,  v.  Hannover,  N.  20. 

Hemstide  s,  Himstedt 

Henede  s,  Heinde. 

40 


626 


Henemann  —  Heno. 


Henemann  vgL  Holtnicker. 

Heno  a.  Heino. 

Hensenflheim,  unbeatimnU  27. 

Henzo  vgl,  Emam,  y. 

Herandus  s,  Herrandns. 

Herbere  s.  Harber. 

Herberge,  von:  Hildebrand  mil.  (1280— 
49)  285,  404,  414,  823,  s.  Brd.  Otto 
miL  (1280-49)  286,  414,  662,  748,  823. 

Herbersberge,  Heidenreich  y.  (1240)  558. 

Herbipolis  s,  Wttrsbnrg. 

Herbord,  Heribord,  zwei  (1240)  586.  — 
Sa,  des:  Konrad  u.  lohann  (um  1250) 
846.  —  (1246)  780.  —  Vgl  Bültnm, 
doric.  —  Drispenstedt,  v.  —  Gestorf, 
y.  —  Hildesbeim,  civis,  canon.  — 
Indagine,  de.  ~  Oestorf,  y.  —  Papa. 

—  WOltingerode,  frater.  —  Wosten- 
hagen,  y. 

Herbrand,  Herebrandns  mil.  (1235)  428. 

—  Vgl  Dolbergon,  y. 
Herewardesaem  «.  Haryesse. 
Heringe  s,  Hary. 

Herford,  abbat  Ida  (1268)  1082. 
Herlede  «.  HarlbMe. 
Herlingerod  a.  Harlingerode. 
Hermann  (1230)  292;  -  (um  1230)  301. 

—  (um  1285)  483.  -  (1237)  482.  - 
(1247)  787.  —  u.  Ss.  Engelhard  u. 
Konrad  (1232)  354.  -  S.  des  Thegen- 
hard  (1259)  1109.  —  Brd,  des  Heinrich 
(um  1250)  846.  —  Brd,  des  prepos. 
Helmerich  y.  Marienrode  (1251)  881. 

—  8,  des  Alexander  (um  1240)  605. 

—  lito  St.  Michaelis,  vorher  des  com. 
y.  HaUermnnd  (1242-63)  669,  692. 

—  ;S^.  des  Thegenhard  u,  den-  Gertrud 
(1244)  720.  —  Vgl  Accipiter.  —  Achim, 
y.  —  Achtnm,  ciy.  —  Algermissen,  y. 

—  Amheim,  y.  —  Angsbnrg,  episc.  — 
Bameyelde,  y.  —  Berknm,  y.  —  Bethein, 
y.  —  Bettmar,  y.  —  Bierbergen,  y.  — 
Biscopingeroth,  y.  —  Blesinck.  —  Bock. 

—  Bock  y.  Wfllfingen.  —  Bockelarii. 

—  Bönnien,  cleric.  —  BOrssnm  pleban. 

—  Boneke.  —  Boyenden,  y.  —  Brann- 
schweig,  st  (^yriae.  canon.,  yicar.  ^ 
Breinom,  sacerd.  —  Brtfckel,  pleban. 

—  Brflggen,  y.  —  Bmnsrode,  y.  — 
Büren,  y.  —  Camin,  episc.  -^  Geling. 

—  Coryey,  abbas,  portenar.  —  Coyinge, 
y.  —  Curia,  de.  —  Dassel,  y.  —  Dersem, 
y.  —  Dinklar,  y.  —  Dorstadt,  conyers. 

—  Edemissen,  pleban.  —  Einbeck, 
canon.  —  Ellessem,  y.  —  Emmem, 
sacerd.  —  Ense,  y.  —  Eyerstein,  com. 
y.  ~  Freden,  y.  —  Gandersheim,  y. 

—  Georgio,  de  sancto.  —  Gladebeck, 
y.  —  Gleichen,  y.  —  Glithe,  y.  — 


Goslar,  y.  —  Gowisch,  y.  —  Griessem, 
y.  —  Halberstadt,  notar.  episc.  — 
Hallendorf,  y.  —  Hamburg,  prepos.  — 
Harbke,  y.  —  Hardenberg,  y.  —  Harste, 
y.  —  Heiningen,  fiater.  —  Hetjers- 
hausen,  y.  —  Hildesheim,  Neustadt, 
St.  Lamberti  pleban.,  episc,  capellan., 
cleric.  episcopi,  cantor,  canon.,  yicar. 
episc,  yicar.,  st.  QmsÄa  canon.,  st. 
Ghodehard.  monach.,  st.  lohann.  decan., 
proy.  hospit,  st.  Manne  canon.,  st 
MichaeL  monach.  —  Hodo.  —  Hoye. 

—  Holtnicker.  —  Home,  y.  —  Hoyer- 
dessen,  y.  —  Hilddessum,  yillic  — 
Ilde,  y,  —  Klauen,  in.  —  Laicus.  — 
Landolf shausen ,  yillic.  —  Lapidea 
domo,  de.  —  Lebenstedt,  y.  —  Leinde, 
pleban.  —  Lengede,  y.  —  LepeL  — 
Lethebur.  —  Lowe,  y.  —  I^cenm, 
abbas.  —  Magnus.  —  Marsleye,  y.  — 
Meringe,  y.  —  Nienkerken,  scolast  — 

—  NOrten,  scolast  —  Noyali,  de.  — 
Oddingehusen,  y.  —  Ohlum,  y.  —  Oyle, 
y.  —  Oldershausen,  y.  —  Osede,  y.  — 
Paderborn,  y.  —  Papa.  —  Pawenyot 

—  Phisicus.  —  Pyrmont,  com.  y.  — 
Plesse,  y.  —  Potus.  —  Puntroeke.  — 
Quedlüiburg,  st  Wiberti  canon.  — 
Reden,  y.  —  SaUsa,  y.  —  Sattenbeke, 
y.  —  Scatenberch.  ~  Schiaden,  y.  — 
Schneen,  y.  —  Söder,  y.  —  Soneman. 

—  Stemmen,  y.  —  Stenem,  y.  —  Su- 
lingen,  y.  —  Thüringen,  Landgr.  y.  — 
Thnpeke.  —  Uslar,  y.  —  Velthem,  y. 

—  Verden,  scolast  —  VOhnim,  sacerd. 

—  Völksen,  yillic  —  Wallenstedt,  y. 

—  Wehrbergen,  y.  —  Wernigerode, 
com.  y.  —  Wesseln,  y.  —  Wohlden- 
berg,  com.  y.  — *  Wolbrechtshanseii,  y. 

—  Wolfenbüttel,  y.  —  Wolframmi.  — 
Woltwiesche,  y.  —  Wülfingen,  y.  — 
Würzburg,  episc 

Hermanni,  Gerhard  (1243—46)  696. 
Herradis,  Schw,  des  Heinrich  u,  Bernhard 

(um  1230)  310. 
Herrandns    (vor   1208)    N.  26.   —   Vgl 

Hildesheim,  st  Cmcis  canon. 
Herre  s,  Heere. 
Hersedehusen  s,  Hardehausen. 
Hersleye,  Friedrich  y.,  canon.  st  Bonifiic 

in  Halberstadt 
Herste  s,  Harste. 
Hertbere,  Hertsbere  s,  Harber. 
Herwich,   Herwigus,   -cus,    vgl   Alfeld, 

proy.  puer.  —  Braunschweig,  st  Blasü 

decan.  —  Hildesheim,  canon.  —  Schauen. 

y.  —  üetse,  y.  —  Waekerwinkel,  y. 
Herzingerodh,  Dietrich  y.  (1288)  517. 
Herze  vgl  Banim,  y. 


HerwaidiBsen  —  Hildeaheim. 


627 


Herwardlssen  a,  Hanresse. 
Hesethe  8,  Heisede. 
Hessem  s,  Essem. 

Hessen,  Hessenem,  Hesnem,  Hossende, 
Hesem,  Amt  Schöppenstedt,  863,  866. 

—  von:  Dietrich  (um  1216—20)  N.81. 

—  Dietrich,  mil.  (1237-55)  490,  711, 
815,  847,  981.  —  lohann,  mU.  (1258) 
1059.  —  Lndolf,  8.  d.  Dietrich,  canon. 
ITild.  —  Ruhen'«  T.  Adelheid,  Hild,, 
dann  Arnsberg,  Ministerialin  (1255) 
974.  -  Volrad  nohil.  (1236-45)  466, 
711,  787. 

Hethebere  s.  Headeber. 

Hethessem,  Arnold  t.  (1250—59)  845, 
1114. 

Hetjershansen,  Hethewers-,  Hethegeres-, 
Hetigeres-,  Hederereshnsen,  von:  Hei- 
denreich (um  1247—64)  800,  844.  - 
Hermann  (1233-34)  372,  899.  - 
lohann,  miL,  Brd,  des  Heidenreich  (um 
1247-64)  800,  844,  883. 

Headeber,  Hethebere,  w.  v,  Halberstadt^ 
pUhan,  Peter  (1234-35)  407. 

Heostorf,  Hnstorp,  hei  Apolda^  Kloster 
779. 

Heyensen,  Heyenhnsen,  Kr,  Northeim, 
798.  —  saeerdos  Heinrich  (1236)  547. 

Hesilo,  Hecelo,  vgl,  Hildesheim,  episc.  — 
Essem,  ▼. 

Hiddestorf,  Hitdes-,  Hiddestorpe,  von: 
Bernhard  (1251)  858.  —  Heinrich, 
canon.  st.  Maoricii. 

mddo  (1226)  188. 

Hilarins  vgl.  Hildesheim,  decan. 

Hildebold  vgl.  Bremen,  archiepisc.  — 
Hildesheim,  canon.,  st.  lohann.  canon. 

—  Noyali,  de.  —  Pyrmont,  com.  v. 

—  Wunstorf,  com.  ▼. 
Hildebrand,  vgl  Altesdorf,  v.  —  Bäntorf, 

sacerd.  —  Berkum,  t.  —  Brune.  — 
Bazel.  —  Gimiteriom,  inxta.  —  Cochel. 

—  Dammone,  de.  —  Domo,  de.  — 
Drispenstedt,  TÜlic.,  t.  —  Herberge,  y. 

—  Lapidea  domo,  de.  —  Lauenrode, 
comit  dap.  —  Linde,  y.  —  MüncL  — 
Ronneberg,  y.  —  Seneca.  —  Sorsom, 
y.  —  Storm.  —  Snlta,  de.  —  Uslar, 
y.  —  Vrilethe,  y. 

Hildeborga  domina  (1221  —  46)  31.  — 
Vgl.  Bledeln,  y.  —  Dahlnm,  y.  —  Hisce. 
Hildese  s.  Hillerse. 

Hildesheim, 
i.  Stadt,  ciyitas,  oppidinm  6,  20,  57,  278, 
285,  286,  301,  309,  402,  403,  414,  428, 
452,  463,  464,  575,  621,  694,  696,  701, 
717,  800,  823,  946,  949,  973,  984, 1154, 
N.  29.  —  Ausstellungsort  1,  22,  40, 


41, 108, 109, 116, 121, 136, 198, 201, 224, 
229,231,263,268,269,281,287,310,825, 
826,336,338,348, 360, 864, 365, 390, 401, 
408,  409,  410,  414,  445,  447,  455,  456, 
458,  461,  462,  482,  483,  485,  491,  492, 
494,  501,  520,  527,  535,  536,  589,  542, 
548,  570,  574,  575,  580,  589,  608,  611, 
633,  664,  676,  679,  682,  710,  718,  719, 
722,  736,  752,  753,  754,  762,  765,  767, 
769,  770,  771,  777,  787,  790,  792,  795, 
818,  834,  837,  838,  860,  861,  865,  868, 
869,  872,  893,  894,  395,  896,  897,  898, 
902,  905,  911,  914,  915,  926,  948,  953. 
961,  962,  963,  964,  965,  966,  967,  968, 
972,  983,  990,  992,  993,  1004,  1005, 
1011,  1013,  1023,  1024,  1036,  1087, 
1040,  1041,  1043,  1047,  1048,  1049, 
1050,  1051,  1053,  1055,  1061,  1064, 
1065,  1066,  1071,  1074,  1075,  1076, 
1077,  1078,  1079,  1083,  1086,  1087, 
1092,  1097,  1098,  1102,  1103,  1107. 
1110,  1112,  1113,  1114,  1117,  1118, 
1123,  1128,  1129,  1130,  1132,  1134, 
1137,  1139,  1140,  1141,  1142,  1143, 
1144,  1146,  1147,  1148,  1149,  1150, 
1151,  1167,  1158,  1159,  N.  34.  - 
Altstadt  770. 

-  Topographisches:  Xarkt  326.  — 
Alter  Markt  326,  581.  —  Brflhl,  Bruüo 
377,  438,  951,  1048,  1050,  1051, 1131. 

—  platea  sancti  Qodehardi  676.  — 
Neue  Strasse  863A.  —  Stadtthore  676, 
818.  —  Burffthor  beim  Godehardikl. 
818.  —  Paubthor  826.  —  Steinthor 
954.  —  Steinerne  Brttcke  326.  —  die 
Steine  326.  —  Stadtmauer  818.  — 
Stadtgraben  824.  —  Stadtbefestignng 
818.  —  pomerium  episcopi  2HB1,  452, 
675.  —  Michaelisgarten  868.  —  urbs 
327,  345,  401,  415,  964. 

-  Kirchen: 

Dom  239,  271.  279,  320,  321,  365,  400, 
402,  403,  485,  779,  898,  906,  1021, 
1022,  1092,  1127.  monasterium  403. 
claustmm  superius  ecdesie  maioris 
1021.  —  hospitale  (hier?J  54.  — 
Chorus  b.  yirg.  141.  —  dormitorium 
1127.  —  refectorium  346,  347,  452. 
—  paradisus  682.  —  rufam  ostium 
in  australi  plaga  483.  —  capitoUum 
40,  408,  414,  580. 

—  vgl.  die  übrigen  bei  Stifter  u.  KlOster. 

-  Kapellen: 

s.  Laurentii  193. 

s.  Nicolai,  capellan,  lohann  Oreatura 

(1226-30)  200,  294. 
claustralis  capella  s.  Pauli  225. 
s.  Silyestri  239.  347. 
capella  episcopi  722. 

40* 


628 


Hildesheim. 


-  Einielne  Häuser:  anla  episeopi 
222.  —  curia  episeopi  719.  —  magna 
domos  episeopi  570,  689.  —  Hans  des 
Domkapitels  327.  —  Knrie  des  Dom- 
propstes Beinhold  402,  früheren  Dom- 
propstes lohann  Marens  914.  —  Knrie 
des  Domkellners  n.  Propstes  y.  Oels- 
bni;^,  lohann  y.  Brakel  754,  767.  — 
Knne  des  Dh.  Dietrich  ▼.  Adensen  485, 
491,  492,  494,  601.  -  Knrie  des  Mar.- 
MagdaL-Kl.  584.  —  Hans  des  Krens- 
stiftes 810,  Knrie  dess.  611,  787,  790, 
795, 800,  Hans  des  Propstes  Hngo  810. 
—  Knrie  des  DomschoL  Hartmann  y. 
Minden  1127.  —  Hans  des  hospit.  st. 
lohannis  403.  —  Hans  des  SiegMed 
Mordere  696.  —  Hans  gen.  Woldenberg 
788  A.  —  Kanfbnden  777.  —  Mflnce 
376,  415,  438,  501,  571,  666,  744,  951, 
1048, 1086,  N.7.  ~  SchnsterhaUen  777. 

-  Geld,  moneta,  talenta,  libra, 
Pfnnd  36,  83,  111,  160,  286,  288, 
289,  810,  312,  317,  827,  837,  840,  349, 
365,  376,  390,  398,  399,  401,  403,  408, 
414,  439,  452,  455,  468,  463,  464,  472, 
494,  600,  516,  636,  647,  660,  664,  667, 
674,  598,  604,  608,  631,  634,  643, 660, 
661,  664,  667,  689,  693,  694,  696,  697, 
707,  708,  714,  721,  722,  744,  752,  753, 
756,  763,  781,  816,  842,  843,  868,  876, 
883,  886,  887,  914,  915,  917,  923,  929, 
941,  942,  988, 1014,  1036,  1062,  1096, 
1109,1142.  solidi  604, 608, 631, 634,781. 

-  Stadtrecht  (1249)  826. 

-  Handwerksämter  416. 

-  Innnng  der  Schnhmacher  474. 
Geistlichkeit  785,  788,  996. 

opnlns  788. 

'ogt  121,  663,  824.    Heinric.  Adyo- 
catns  8.  unter  ciyes,  Adyocatns. 
magister  monete  376.  —  Moneta- 
rins  8,  unter  ciyes,  Monetär. 
•  magistri   ciyinm,   Bflrgermeister 
824. 

Heinrich  (1240)  577. 

Albert  (1240)  678. 
Bat,  eonsnles  687,  824,  825,  897, 

QQO 

Acco,  Heinrich  (1257)  1023. 
Asel,  Heinrich  y.  (1257)  1023. 
Dammone,  Matthias  de  (1267)  1023. 
Bmpna,  lohann  y.  (1257)  1023. 
Goslar,  Giseko  y.  (1267)  1023. 
Lapidea  domo,  Herm.  de  (1257)  1023. 
Pepersao,  lohann  (1267)  1023. 
Pnntroke,  Simon  (1257)  1023. 
Seneca,  Hildebrand  (1267)  1023. 
Storm,  HUdebrand  (1267)  1023. 


z\: 


—•  ciyes,  bnrgenses  67, 109, 121, 263, 
271,  294,  818,  830,  877,  387,  641,  568, 
659,  621,  671,  764,  777, 818,  824,  892, 
916,  988,  1056,  1124,  1128,  1149,  die 
Hildesheimer  621. 
Accipiter,  Hermann  (1251)  884. 
Acco,  Heinrich  (1222-60)  47,  223, 

394,  548,  678,  714,  716,  716,  717, 

1129,  1146,  1146. 
Adyocatns,  Dietrich  (vor  1208)  N.  26. 

-  Heinrich  (1224--43)  109,  121, 

292,  387,  866,  526,  634,  676,  578, 

687,  606,  663,  674,  696. 
Alto  pnteo,  Lndolf.  de  (1234)  401. 
Asel,  lohann  v.  (1247-54)  797,  861, 

914,  969,  8.  88.  lohann  u.  Heinrich 

(1235)  914. 
Benstorpe,  y.  «.  Institor. 
Bemere,  lohann  (1240—64)  574, 606, 

664  947. 
Bertramm  (1236)  452. 
Bokfel,  lohann  (um  1230)  308. 
Brtttten,  Eilhard  inn.  y.  (1244—67) 

717,  1009. 
Brühl,  Megenward  y.  (1227)  223. 
Bnndeschin,  Heinrich  (1264)  959. 
Bnrmester,  Albert  (1237-68)  482. 

696,  914,  8.  Br.  Heinrich  (1868) 

914. 
Camerarins,  Gerhard  (1253)  914. 
Capella,  Heinric  de  (1240)  578. 

-  sancti  lacobi,  Heinric.  de,  8.  Fr. 
Lntgard,  s.  S.  Heinrieh  (1239)  540. 

Damme,  Albert  y.  (1261)  884. 

-  Arnold  y.  (1249—64)  825,  942, 
947. 

-  Hiidebrand  y.  (1228-64)  265, 
580,  947,  8.  S8.  Hildebnnd  u. 
Albert  (1240)  580. 

-  Konrad  y.  (1268)  1078. 

-  Meinhard  y.  (1254)  947. 
Dietrich,  posterior  adyocatns  (1224) 

112. 

Diyes,  Volcmar  (1222-57)  47,  249, 
301,  414,  416,  458,  464,  482,  494, 
526,  634,  536,  639,  664,  575,  578, 
648,  653,  674,  720,  721,  790, 1006, 
1032,  8.  Fr.  Adelheid  (um  1240) 
609,  8.  88.  Heinrich  (1230-56) 
292,  301,  837,  414,  416,  468,  482, 
494,  526,  536,  539,  676,  578,  648, 
653,  669,  674,  707,  720,  721,  790, 
1006,  und  Volcmar  (1244-47)  720, 
790,  8.  T.  Adelheid  (um  1240)  609. 

Domo,  Bertold.  de  (1227—42)  249, 
401,  586,  664,  686,  669. 

-  Bertramm,  de  (1222-59)  47, 265, 
482,  534,  575,  578,  696,  1114,  •. 
Br.  Volcmar  (1251-59)  884, 1114. 


Hildetheim. 


629 


Eokehardi  s.  Bnftts. 

EcdeTi,  Dietrich  (um  1242)  674. 

Eilbard  (1251)  884. 

Elye,  Heinrich  (1243-52)  696,  797, 

861   882. 
Foro,  Lndoli  de  (1240)  575. 

—  Volcmar.  de  (1225)  121. 
Fasciis,  Dietrich   (1239  —  40)  586, 

564,  575. 
Geoigio,Helmold.  de  sancto  (1239)584. 
Giseko  (1234)  401. 
Godehaido,  Lippold.  de  aancto  (l227) 

OQQ 

Goslar,  Giselbert  y.  (1227—40)  249, 
575,  s.  Br.  lohann  (1227-60)  249, 
574.  575,  664,  1114,  1118,  1145. 

H.  (1221-46)  82. 

Hartbert  (1236)  452. 

Heinricns  yenditor  linei  panni  (1251) 
884. 

Helmold  (1222-41)  47. 223, 548, 648. 

Herbord  (1251)  884. 

Hokinch,  Gerhard  (1236-43)  452, 
674,  696. 

Home,  Lndolf  y.  u.  s,  S,  Hermann 
(1248)  808. 

Inferno,  Bertramm,  de  (1254)  942. 

Institor,  Büas  (1232)  349. 

—  Heinrich,  gen.  y.  Benstorpe  (1240) 
577. 

loseph  (1227)  223. 

Lapidea  domo,  Hermann,  de  (1260) 
1129,  1145. 

Marqnard  (1251)  884. 

Minden,  Arnold  y.  (1232—51)  337, 
452,  458,  482,  578,  683,  690,  717, 
882,  869,  «.TTf^tre  Adelheid  (1253) 
915,  8.  Br.  Heinrich  (1232  —  60) 
337,  452,  458,  482,  717,  869, 1009, 
1129. 

Minneco,  lohann  (1286)  452. 

Monetanns,  Wolfhard  (1232)  337. 

Mortificator,  Mordere,  Siegfried 
(1222-54)  47,  249,  308,  468,  534, 
548,  558,  574,  575,  648,  664,  669, 
696,  914,  942,  959. 

Niger,  Konrad  (1240-42)  580,  674. 

PentiDgns,  Konrad  (1224—42)  112, 
606,  674. 

Potna,  Hermann  (1254)  947. 

Pantrogge,  Hermann  (1237  —  40) 
482,  578. 

—  Konrad  (1246)  775. 

—  Simon  (1240-59)  574,  580,  664, 
884   1114 

Rnfosi  Sckehard'8  S.  Lndolf  (1227- 
um  1252)  249,  414,  416,  534,  610, 
797. 

Seneca,  Hildebrand  (1253)  914. 


Sibnigis  fil.  Heinric.  (1227)  249. 
Siegfried  (1227)  223. 
Spoffe,  Konrad  (1251)  884. 
Stedegem,  Heinrieh  y.  {um  1240)  610. 
Stockem,  Dietrich  y.  (1254)  942. 
Thegenhardi,  Hermann  (1254)  942. 
Volcmar  (1224-36)  112.  223,  388, 

452,  8.  Fr.  tfathUde  (erw.  1232) 

338.    Vgl  Diyes. 
-  (vor  1208)  N.  26. 
Volcmari  8.  Diyes. 
Wesohende,  Konrad  y.  (1282-86) 

387,  365,  452. 
Weat&a,  Heinrich  (1256)  1007. 

—  thelonearins  Meinhard  (1249)  816. 

II.  Neustadt  197,  770,  890. 

—  Kirchen: 

8.  Lamberti  326,  N.  13.  —  phban. 
Hermann  sacerd.  (1256-59)  988, 
1014,  1015,  1103,  aueh  Dh. 

—  civis:  Elbe,  Dietrich  v.,  S.  des  (f) 
Arnold  (1246)    775. 

III.  Dammsiadt  330,  757,  766, 1035.  der 
Damm  954. 

—  Kirchen: 

s.  Nicolai  783  A. 

s.  Martini,  dahin  das  Johannisstifl 
verUgt  (1246)  757,  762  A.,  766. 

—  adyocatns  qnondam  Bachmann'«  iS'. 
Geriach  (1239-41)  552. 

—  ciyes  330,  954. 

IV.  Hochsiifl,  episcopatos,  ecdesia  10, 
95,  235,  484;  vgl.  Domstift 

—  Synoden  (1221)21,(1224)108,  (1227) 
223,  (1230)  292,  (1232)  347,  (1284)  402, 
(12^9)  535,  (1243)  676,  (1244)  708, 
(1246)  771,  (1268)  1047,  (1269)  1097. 

—  Vögte.  Vogteien  161,  171,  964. 

—  Archiaiaconate  8.  Altkloster^  Ba- 
rom,  Eidagsen,  Elze.  Goslar,  Hildes- 
heim,  Andreasstift,  Hohenhameln,  Holle, 
Lengede,  Ltthnde,  Beden,  Seesen,  Sol- 
schen,  StOckheim. 

—  Erbämter:  pineeme  8.  Hoyer,  y. 
Meienberg,  Ulrich,  y.  Wohldenberg. 
—  dapiferi  8.  Ernst,  y.  Holle,  Sigehard. 
officinm  dapiferatns  160.  —  marscalci 
8.  y.  Enmierke.  —  eamerarii  s.  y.  Bar- 
felde, Dietrich,  Ekbert,  Gerhard,  Lndolf, 
Thetmar,  y.  Tossem,  Widekind. 

—  Ministerialen  1,  2,  3,  4,  5,  6,  7, 
8,  9,  11,  15,  26,  81,  34,  57,  61,  64,  95, 
101,  109,  121,  143,  160, 182, 183, 198, 
199,  208,  237,  241,  243,  262,  269,  271, 
285,  291,  299,  800,  338,  366,  380,  881, 
391,  414,  438,  440,  447,  450,  453  n.  A., 
454,  467,  507,  522,  544,  578,  619,  643, 
653,  674,  689,  695,  712,  763,  837,  853, 
863,  874,  883,  914,  956,  962,  964,  974, 


680 


HUdeshdm« 


1089,  1040,  1042,  1182,  N.  6.  18.  - 
Vgl  Altenmarkt,  v.  —  Bantem.y.  — 
Baifeld,  y.  —  Barenroth,  v.  —  Barien- 
rode,  ▼.  —  Beknm,  ▼.  —  Billenhem, 
▼.  —  Book.  —  Bodenbnrg,  v.  —  Bor- 
nnm,  ▼.  —  Borsam,  y.  —  Braun- 
sohweiff,  V.  —  Brüggen,  y.  —  Gramme, 
y.  —  Curia,  de.  —  bahlom,  y.  — 
DiaeldiBsem,  y.  —  Ekbert.  —  Elbe,  y. 

—  Bnse,  y.  —  Ernst.  —  Escherde,  y. 

—  Freden,  y.  —  Oladebeck,  y.  —  Go- 
greye.  —  Gnstedt,  y.  —  H.  —  Harste, 
y.  —  Heckenbeck,  y.  —  Heisede,  y. 

—  Hessen,  y«  —  Himmelsthür,  y.  — 
Heye.  —  Hohenhameln,  y.  —  Holle, 
y.  —  Holthnsen,  y.  —  Hngo.  —  Hul- 
delsem,  y.  —  Insnla,  de.  —  lohann.  — 
Kemme,  y.  —  Eonrad.  —  Ennigonde. 

—  LepeL  —  Lobke,  y.  —  Lndold.  — 
Modem,  y.  —  Meienbeig,  y.  —  MflnclL 

—  Niger.  —  Pil.  —  Piscina,  de.  — 
Beden,  y.  —  Bodo.  —  BGssing,  y.  — 
Bonneberg,  y.  —  Bosenthal,  y.  — 
Bntenberg,  y.  —  Salder,  y.  —  Sein, 
y.  —  Sorsnm,  y.  —  Spade.  —  Spiiing. 

—  Steinberg,  y.  —  Stemmen,  y.  — 
Stockem,  y.  —  Tossem,  y.  —  Uetse, 
y.  —  Volcmar.  —  Wackerwinkel,  y.  — 
Wettebom,  y.  —  Wimmenhnsen,  y.  — 
Wohle,  y.  —  Wrisbergholaen,  y.  — 
Wnnstorf,  y. 

—  Vasallen  287,  289. 

—  officiati  182,  188. 

—  Liten,  Hörige  84,  112,  144. 

V.  DiOceae  5,  40,  41,  46,  99,  100,  129, 
182,  216,  255,  264,  278,  820,  821,  844, 
408,  499,  804,  812,  946,  949,  970,  973, 
984,  985,  992,  994,  1056,  1152,  1158, 
1154,  1156. 

—  Geistlichkeit  5,  64,  100,  278,  785, 
996* 

—  priores  Predicatornm  687  n.  A. 

VI.  Domatift,  ecdesia  3,  4,  9,  12,  15, 
20,  25,  26,  86,  48,  44,  46,  54,  64,  67, 
77,  79,  89,  95,  143,  145,  152, 157, 160, 
161,  166,  171,  180,  182, 188, 194, 198, 
199,  202,  208,  287,  246,  251,  262,  285, 
288,  296,  299,  800,  812,  883,  412,  414, 
424,  428,  445,  446,  481,  484,  485,  492, 
504,  511,  522,  555,  617,  665,  674,  689, 
695,  752,  788,  792,  801,  811,  814,  827, 
853,  871,  909,  910,  915,  954,  975,  991, 
1017,  1108,  1110,  1112,  1118,  1147, 
N.  29.  —  Kirchengnt  40,  49,  802.  — 
Tafelgttter  57,  1088.  —  ViUicationen 
145.  —  Statat  über  Tonsnr  (1224)  100. 

—  episcopi  (aügetnj  3,  11,  15,  182, 
188,  237,  243,  262,  285,  312,  340,  414, 

"^B,  1058. 


Bemward  (erw.  1228)  265,  (ene.  1198) 

N.  13. 
Godehard  (erw.)  N.  9,  10. 
Hesilo  (eruf.  um  1241)  656. 
Uto  (1104-11)  N.  1,  2,  3. 
Bertold  (1127)  N.  4. 
Bernhard  (1141)  N.  6,  {erw.  1178)  N.  9. 
Hermann  (enc.  1285)  418. 
Adelog  (1171-90)  N.  7,  8,  {erto.  1244) 

711. 
Eonrad  I.  (1197-98)  N.  16,  17,  19. 
Hartbert  (1190-1204)  N.  20,  21,  28, 

295,  (erw.  um  1217)  N.  88,  (erw. 

1222—25)  56,  (erw.  1280)  296,  {erw. 

1250)882. 
Siegfried  y.  Lichtenberg    (1216—21) 

N.  81,  82,  gewes.  Bisehof  (1222— 

27)  40,  41,  49,  108,  149,  151.  193, 

194,  207,  225,  {erw.  1241-45)  657. 
Sedisyakans  (1221)  1,  12,  13. 
Eonrad  IL,   magister,  capellanns   et 

Senitentianis  pape,  (y.  Beisenberg? 
A.),  (geweiht  1221  Septbr.  19)  lOA., 
conseryator  et  tntor  ord.  b.  Marie 
Magdalene  (1245)  739.  —  Bischof 
(1221-47)  2,  3.  4,  5,  6,  7,  8,  9, 10, 

II,  12,  13,  17,  21,  22,  25,  26,  27,  28, 
29,  30,  31,  32,  33,  34,  36,  86,  37,  88, 
40,  41,  48,  44,  45,  46,  47,  48, 51,  54, 
55,  56,  57,  59,  60,  61,  62,  63  o.  A., 
64,  65  XL  A.,  66,  67,  68,  69  n.  A., 
70,  71,  72,  78,  75,  76,  77,  78,  81, 82, 
83,  84,  85,  86,  88,  90,  91,  94,  95,  98, 
99,  100,  101,  102,  108,  104,  105, 
106,  107,  108,  109,  110,  110a  n.  A., 

III,  112,  116,  120,  121,  122,  123, 
124,  126,  127,  128,  133,  134,  185, 
186,  187,  146,  147,  148,  149,  150, 
151,  152,  153,  154  n.  A.,  155,  156, 
157,  158,  159,  160,  161,  162,  163, 
164,  165,  168  n.  A.,  169,  170,  171, 
172,  173,  174  u.  A.,  175  n.  A.,  176, 
177,  178  n.  A.,  179,  180,  181,  182, 
183,  184  u.  A.,  185,  186,  187  n.  A., 
189,  190,  191,  193,  194,  195,  196, 
198,  199,  201,  202,  2(fö,  204,  206, 
207,  208,  209,  210,  211,  212,  213, 
214,  215,  217,  222,  223,  224,  225, 
228,  229,  231,  232,  235,  236,  237, 
238,  239,  240,  242,  243,  244,  245, 
246,  247,  248,  249,  251,  252,  256, 
259,  262,  263,  265,  267,  268,  269, 
271, 273, 274, 275,  276, 277,  278,  279, 
281,  282,  283,  284,  285,  286,  287, 
288,  289,  290,  291,  292,  295,  296, 
297  n.  A.,  298,  299,  300,  305,  312, 
313,  318,  320,  321,  822,  328,  825, 
326,  327,  328,  331,  332,  335,  ^6, 
837,  339,  340,  845,  346,  347,  348, 


HUdesheim. 


681 


849,  8M)A.,  351,  852,  866,  858,  859, 
860,  861,  862,  868,  364,  865,  366, 
367,  368,  369,  370,  371,  373,  374, 
376,  378,  380,  381,  383  u.  A.,  884, 
385,  386,  387,  388,  889,  390,  391, 
392,  898,  894,  395,  396,  397,  400, 
401,  402,  403,  405,  408,  409,  411, 
412,  413,  414,  415,  417,  418,  419, 
420,  422,  423  n.  A.,  424,  425,  426, 
427,  429,  430,  435,  436,  438,  440, 
444, 445,  446,  447, 448,  449, 450,  451, 
452,  454,  456,  458,  461,  462,  463, 
464,  465,  467,  468,  469,  471,  472, 
474,  475,  479 A.,  481,  482,  488,  485, 
486,  487,  488,  489  A.,  491,  492,  494, 
496,  497,  498,  500,  501,  502,  503, 
505,  506,  507,  508,  510,  511,  512, 
513,  514,  515,  517,  518,  519,  523, 
524,  525,  526,  527,  580,  531,  532, 
533,  534,  535,  539,  540,  541,  542, 
544,  546,  547,  548,  549,  555,  556, 
557,  558,  559,  560,  561,  562,  563, 
564,  566,  567,  568,  570,  571,  572, 
573,  574,  575,  576,  577,  578,  579, 
581,  584,  585,  586,  588,  589,  591, 
592,  598,  612,  616,  617,  619,  622, 
623,  627,  629,  632,  633,  634,  635, 
636,  637,  638,  639,  640,  641,  643, 
647,  648,  649,  650,  651,  652,  653, 
654,  657,  661,  662,  663,  664,  665, 
666  u.  A.,  671,  674,  675,  676,  677, 
678,  679,  680,  681,  683,  684,  685, 
688,  689,  690,  693,  706,  707,  708, 
709,  710,  711,  712,  713  n.  A.,  714, 
715,  716,  717,  719,  722,  725,  727, 
729,  782,  783,  734,  785,  738,  739, 
740,  741,  744,  746,  747,  748,  752, 
753,  764,  755,  757,  758,  760,  762, 
763,  765, 767, 769, 770,  771,  772, 778, 
774, 776, 783,  gewesener  Bisch.  (1247) 
788,  792,  (t  1249  Dez.  18)  783  A, 
(erw.)  827,  829,  901,  919,  922,  951, 
964,  1024,  1048,  1050,  1146. 

Sedisyakanz  (1247)  785,  792. 

Hennann  v.  Gleichen,  GegeiAischof 
(1247-49)  788,  793,  801,  814,  819. 

Heinrich  von  Wernigerode  (1246—47) 
360  A.,  784,  788,  792,  797,  798,  799, 
801,  811, 818,  826,  827, 828, 829, 834, 
835,836,837,838,841,852,859,860,861, 
862,  863,  864, 865, 868, 869, 870, 872, 
873,  874,  882,  887, 892, 900, 901, 903, 
907,  908,  909,  910, 911, 914, 915, 918, 
919,  920,  921,  922, 926, 927, 930, 937, 
941,  944,  945,  946, 947, 948, 949, 952, 
953,  955,  960,  961, 962, 963, 964, 965, 
966,  968,  972,  975, 982, 983, 985, 986, 
989,  990,  991,  992,  996,  999,  1000, 
1002,  1005,  1009,  1013,  1014,  1015, 


1016,  1018  n.  A.,  (t  1247  Mai  25) 
1015  A.,  Certc.)  1017,  1056,  1070. 

Sedisvakans  (1257)  1016,  1024. 

lohann  von  Brakel  {gewählt  1257  Juni 
13)  1018  A.,  1021.  ~  Bischof  (1257 
-60)  1021,  1023,  1026,  1027,  1033, 

1034,  1035,  1036,  1037,  1038,  1089, 
1040,  1041,  1042,  1048,  1046,  1047, 
1049,  1050,  1058,  1055,  1056,  1060, 
1061,  1062,  1068,  1064,  1066,  1066, 
1067,  1068,  1070,  1071,  1074,  1076, 
1077,  1078,  1079,  1081,  1082,  1088, 
1084,  1086,  1886  n.  A.,  1087,  1068, 
1092,  1093,  1096,  1097,  1098,  1099, 
1099,  1102,  1103,  1107,  1108,  1110, 
1112,  1113,  1116,  1118,  1119,  1120, 
1122,  1128,  1129,  1180,  1131,  1182, 
1134,  1135,  1136,  1137,  1140,  1141, 
1148,  1144,  1145,  1146,  1147,  1148, 
1149, 1157, 1168, 1159.  Verwalter  der 
Propstei    des    Moritzstifles    (1258) 

1035,  1047,  1093. 

-  Otto  (1275)  303  A. 

-  Weihhischof  37. 

-  scriptores,  notarii  episcopi: 
Gottfried,  canon.  in  Oelshnrg,  dann 

scolast.  st  Andree  (1237—48)  485, 
491,  492,  494,  501, 511, 512, 518, 541, 
548,  557,  568,  570, 575, 576, 629, 638, 
639,  647,  653,  661, 668, 665, 678. 

Gottfried,  mag.,  canon.  st  Gracis  (1244 
-59)  709,  989,  1047,  1063,  1064, 
1076,  1077,  1078,  1087,  1110,  1112. 

Heinrich,  canon.  st.  Cnicis  (um  1280) 
296. 

Heinrich  Pingnensis  (1280)  290. 

lohann,  canon,  st  Andree  (1223—36) 
77,  289,  331,  890,  891,  894,  408, 
415,  419,  422,  425,  466,  475. 

lordan  (1231-46)  322,  679,  680,  681, 
683,  685,  688,  689, 710, 714, 717, 729, 
782,  733,  738,  752, 760, 763, 765. 

Eonrad  (1236)  472  Var. 

Leonins  (1252-60)  892,  902,  1128. 

Lndolf,  canon.  st.  Cmcis  (1229—41) 
268,  425,  445,  640. 

-  capellani  episcopi  290,  416,  485, 
491,  492,  511,  512. 

Engelbert  (1246)  760,  763. 
Goslar,  mag.  Eonrad  y.  (1227)  243. 
Gottfned,  (1240)  559. 
Harber,  Eonrad  y.,  pleb.  in  Leiferde 

(1237)  485,  491,  492. 
Heidenreich,  canon.  st  Petri  Goslar. 

(1238-40)  511,  512,  559. 
Heinrich,    canon.    st    Petri    Goslar. 

(1238)  511. 

-,  canon.  st  Crucis  (1227)  237,  243. 
— ,  (1224)  110a. 


682 


HUdesheim. 


Hetmann,  saoeid.  (1244)  717. 

lohaim,  mtig.  (1280)  290. 

Eoniad  (1280)  285. 

Lambert  (1141)  N.  6. 

Marcolphiu  (1224)  110  a. 

Bichaid,  mag.  (1290)  290. 

—I  mag.,  oanon.    st  Andree   (1227) 

287,  243. 
— ,  mag.,  canon.  st  Cracis  (1288)  511. 
Bndolf  (1230)  285. 

-  cleiici  episoopi: 
Floientias  (1228)  262. 
Hermaim  (1248)  680,  681,  685. 
H(6iiuioh?)  (1235)  418. 

Heinrich,  canon.  st.  Grncis  (1228)  262, 

263. 
lohann  (1282)  351. 
Koniad,  mag.  (1228)  262,  268. 
Richard,  mag.   (1228-82)  262,   289, 

296,  351. 

-  aacerdotes  episcopi: 
lohann  (1235)  425. 
Lndolf  (1246)  772. 

-  vicarii  episcopi: 
Her(mann?)  {wr  1260)  1127. 
lordan  (1231)  317. 

-  capellarins  episcopi: 
Gerhard  (1240)  555. 

-  yconomi  episoopi: 

Daniel  und  Heinrich  (1240)  555. 
lohann,  mag.,  und  Richard  (1235)  415. 

-  thelonearins  Meinhard  (1249)816. 

-  coqnns  8.  Goqnns  und  de  Coqnina. 

-  pnticlarins  episoopi: 
Lntbert  (1241)  641. 

-  pistor  episcopi: 
lohann  (1260)  1158. 

-  bedeiins  episcopi: 
lohann  (124*^  795. 

-  iitones  episcopi  112. 

-  Domkapitel  1,  8,  5,  10,  11, 12, 13, 
16,  21,  22,  29,  33,  36,  41,  55,  56,  57, 
77,  111,  115,  129,  136,  145,  148,  149, 
164,  194,  225,  237,  240,  262,  269,  282, 
288,  288,  289,  290,  295,  296,  303,  316, 
327,  837,  338,  840,  845,  346,  349,  360, 
864,  365,  376,  380,  390,  401,  403,  408, 
410,  418,  414,  424, 428, 438, 451, 453  A., 
455,  456,  461,  462  n.  A.,  463,  464,  469, 
472,  491,  492,  493,  500,  511,  534,  539, 
542,  543,  546,  578,  575,  622,  633,  634, 
649,  651,  659,  668,  673,  674,  676,  725, 
736,  743,  744,  752,  757,  758,  762,  767, 
777,  782,  783,  784,  785,  786,  788,  792, 
798,  811,  835,  836,  854,  862,  889,  909, 
910,  911,  915,  926,  927,  940,  953,  962, 
963,  964,  965,  966,  967,  968,  972, 1011, 
1028,  1036,  1039,  1041,  1043,  1046, 
1051,  1053,  1066,  1060,  1063,  1064, 


1074,  1078,  1088,  1086  u.  A.,  1092, 
1097,  1107,  1118,  1118,  1128,  1129, 
1130,  1132,  1143,  1144,  1147,  1157, 
1158,  N.  24  a. 

—  Dompriores  658. 

—  preposlti  maiores  (aUgemJ  197, 
493,  674,  890,  —  Dompropstei  194, 
225,  788,  951,  1048.  -^  capellan.  pre- 
poslti Heinrich  y.  Alfeld  (1251—52) 
887,  911.  —  dapifer  Dietrich  (vor  1206) 
N.  26.  —  ministeriales  747,  748;  vgl 
y.  Lengden.  —  serri  556;  vgl.  Lndolf 
u.  Albert.  —  Iitones  112. 

Otto  (erw.  1186)  N.  10. 

Eilbert  (1186)  N.  11  (wohl  Dompropst 
in  Goslar f  nicht  in  HildJ. 

lohann  (1203-1204)  295,  N.  24. 

Bertold  (1208)  N.  25. 

WUbrand  y.  Oldenburg  (1219-25)  1, 
10,  11,  21,  22,  40,  41,  80,  113, 115, 
118,  125,  186,  209  A.,  N.  34,  dann 
Bischof  in  Paderborn, 

Eonrad  (1226-27)  149,  151,  191,  193, 
194,  197,  209  (?). 

lohannes  Marcos  (1228—81)  263,  269, 
(1229  falsch  Burchard)  277,  285, 
286,  295,  296,  803,  316,  (erw,)  914. 

Friedrich  yon  Schwerin  (1231)  326, 
329  n.  A.,  332,  387,  338  u.  A.,  dann 
prepos.  t»  Verden  u.  Bisch,  in 
Schwerin. 

Bnrchard  yon  Wohldenberg  (1282)  845, 
846,  347. 

Beinhold  yon  Dassel  (1282  -50)  8d8A., 
345  A.,  848,  360,  864,  865, 890, 402, 
408,  408,  409,  410,  414,  416,  419, 
428,  486,  438,  446,  447,  451,  452, 
456,  458,  461,  462,  463,  464,  467, 
469,  485,  491,  492,  493,  526,  586, 
540,  542,  543,  546,  658,  559,  562, 
563,  564,  578,  580,  598,  616,  629, 
648,  659,  673,  674,  676,  677,  679, 
684,  689,  690,  707,  708,  723,  724, 
731,  736,  747,  748,  752,  754,  773, 
7T7,  782,  783,  784,  785,  788,  792, 
835,  gewesener  (12152'-  um  1257)  911, 
915,  926,  951,  960,  (erw.  1258)  1048, 
1050,  1051,  auch  Archidiakon  in 
Reden  und  Propst  u.  Archid.  des 
Andreasstifles. 

Lndolf  yon  Wohldenberg  (1251—60) 
871,  887,  911,  915,  926,  952,  953, 
962,  963,  964,  967,  972,  1009, 1011. 
1021,  1024,  1028,  1035,  1046,  1047, 
1048,  1051,  1053,  1062,  1063,  1064, 
1077,  1107,  1110,  1112,  1118,  1128. 
1134,  1140,  1141,  1146,  1147,  1157. 

—  decani  maiores  (aUgem.)  36,  239, 
1127. 


HUdesheim. 


688 


Beno  (1190)  N.  12. 

Hilariiu  (1206-1204)  295,  N.  24. 

Konrad  (1220-85  Febr.)  1, 10, 11,  21, 
22,  40,  41,  68,  55,  77, 111, 115, 121, 
129,  186,  198,  222,  228,  224,  225, 
226  (falsch  L.),  287,  248,  277,  288, 
284,  285,  292,  295,  308,  816,  825, 
827,  387,  888,  845,  846,  848,  860, 
868,  864,  865,  890  n.  A.,  402,  408, 
408, 409,  N.  85,  (1285  März  qnondam) 
410. 

Gerwioh  (1285,  f  1258  Febr.  18)  414, 
425  n.  A.  (faUch  scolast),  488,  489, 
446,  447,  451,  452,  458  A.,  455,  456, 
457,  458,  461,  462, 468, 464. 467, 469, 
498,  528,  526,  584, 586,  540,  548,  546 
(falsch  C.),  552,  558,  559,  564,  577, 
578,  580, 585,  586, 616, 625, 629, 648, 
659,  678,  676,  679, 682, 688, 781, 786, 
748,  744,  747,  748, 752, 766, 778, 775, 
777,  782,  788,  784, 785, 786, 788, 792, 
840,854,866,889,  911  n.A. 

Gerold  (1258-58)  921,  926,  940,  942, 
947,  952,  958,  962, 968, 964, 967, 972, 
978,  1009,  1011,  1021,  1028,  1027, 
1085,  1045.  1046,  1047,  1051,  1052, 
1058,  1056,  auch  Archidiakon  in 
Solschen. 

lohann  von  Sohildesohe  (1259—60) 
1110,  1112,  1118,  1128,  1189,  1140, 
1147. 

-  cantores  maiores   (aUgem.)  815. 
bekommt  die  Mitra  (1287)  481. 
Konrad  y.  Bodenstein  (1209-81)  21, 

40,  55,  77,  88,  96, 111, 121, 186,  224, 
225,  277,  816,  N.  27,  88,  85. 

Meinhardos  mag.,  diacon.  (1281—85) 
825,  888,  848,  858, 860, 868, 864, 865, 
890,  400,  408,  408,  409,  dann  Dom- 
seholaster. 

Sigebodo  (1286-89)  446, 451, 452, 457, 
467,  469,  470,  477,  481,  526,  707 
n.  A. 

Hermann  (1289-42)  540,  574,  575, 
577,  578,  580,  585, 598, 609, 660, 664. 

Dietrich  von  Adensen,  diacon.  (1248 
-60)  688,  690,  705,  707  n.  A.,  718, 
765,  767,  788,  857, 911, 950, 968, 964, 
1021,  1028,  1027,  1085,  1047,  1060, 
1062,  1068,  1068,  1074,  1075,  1076, 
1077,  1078,  1083,  1092,  1108,  1123, 
1184,  1140,  1155,  1157. 

-  cellerarii  maiores  (aUgem.)   86. 
—  thesanraria  1056. 

Bmno  (1194)  N.  15. 

Bobert  (1219)  N.  84. 

lohann  von  Brakel,  snbdiac.  (1226) 
198,  diacon.  (1228-52)  265,  277, 
816,  827, 887,  888, 845, 846, 847, 848, 


860, 865,  890,  406, 408, 409, 410, 414, 
447,  455,  469,  500, 525, 584, 552, 555, 
557,  558,  559,  562, 568, 567, 570, 574, 
575,  576,  579,  581, 627, 688, 689, 658, 
668,  664,  678,  681, 685, 689, 690, 747, 
748,  764,  767,  888,  911,  auch  Dom^ 
küster  u.  Propst  in  Oelsburg,  dann 
Bischof. 
Heidenreich  von  Snlingen  (1255—60) 
972,  1009,  1012,  1021,  1027,  1048, 
1068,  1064,  1068,  1074,  1075,  1076, 
1077,  1078,  1088,  1086,  1092,  1107, 
1109,  1110,  1112,  1118,  1127,  1128, 
1184,  1189,  1140,  1142,  1146,  1157. 

-  cnstodes,   thesaurarii  maiores, 
Domthesanrarie  1056. 

Barchard  von  Wohldenberg  (1226) 
151,  auch  prepos.  montis  st  Petri 
Goslar. 

Heinrich  von  Tossem  (1227—45)  289, 
264,  265,  268,  269, 277, 285, 296, 325, 
826,  827,  887,  845, 846, 847, 849, 857, 
360,  864,  865,  866, 881, 890, 391, 403, 
408,  409,  410,  414, 415, 416, 422, 425, 
486,  447,  452,  455, 458, 467, 469, 470, 
477,  482,  488,  485, 491, 492, 528, 584, 
586,  545,  552,  566, 558, 559, 560, 564, 

575,  581,  586,  590, 598, 616, 684, 637, 
643,  664,  676,  679,  682,  744,  auch 
Archidiakon  in  Solschen, 

lohann  von  Brakel  (1246—50)  754, 
768,  788,  885,  auch  Domkellner  u. 
Propst  in  Oelsburg,  dann  Bischof, 

Bertold  (1255)  966. 

-  soolastici  maiores: 
Lnthard  (1209)  N.  27. 

Konrad  von  Velber  (1219-25)  21,  40, 
55,  180,  136,  N.  84,  85,  au<^  Archi- 
diakon in  Holle. 

lohannes  Marcos  (1226-28)  149, 151, 
193,  216,  224,  244,  254,  auch  Propst 
in  Oelsburg  und  Bardowik,  dann 
Dompropst. 

Gerwich,  mag.  (1229-85)  269,  270, 
271,  280,  316,  327, 838,  845, 346, 847, 
848,  358a,  360,  864,  865,  890,  408, 
408,  409,  410,  425  (unrichtig  Schol. 
genannt),  dann  Domdechant. 

Meinhardns,  mag.,  diacon.  (1235—49) 
415,  486,  437,  439, 446, 447, 451, 452, 
455,  457,  458,  465, 467, 469, 473, 477, 
486,  528,  526,  581, 532, 534, 589, 540, 
541,  548,  552,  557, 558, 559, 560, 562, 
568,  564,  567,  568, 570, 572, 574, 575, 

576,  578,  579,  581, 583, 585, 586, 598, 
625,  627, 629,  687, 688, 639, 641, 643, 
647,  658,  660, 661,  663, 664, 665, 676, 
678,  679,  680,  681, 682, 688, 684, 685, 


684 


Hilde8h«im. 


688,  689,  707,  708, 709, 717, 722, 788, 
744,773,777,784,788,827. 
Konrad   von    Hohenbüchen,    snbdiac. 
(1252-66)  892,  911,  916,  924,  925, 
963. 

Hartmann  von  Minden  (1256-60)  972, 
988,  1009,  1011,  1012,  1019,  1023, 
1027,  1046,  1062,  1060,  1062,  1063, 
1064,  1068,  1074,  107Ö,  1076,  1077, 
1078,  1083,  1086,  1092,  1103,  1107, 
1110,  1112,  1118,  1127,  1131,  1132, 
1184,  1136,  1137,  1140,  1142,  1146, 
1167.  8,  curia  1127. 
-  canonici  maiores  (allgemJ  29,  94, 

145,  296,  346,  365,  390,  401,  452,  463, 

464,  621,  788,  798,  1092,  1129. 

Adensen,  Dietrich  v.  (1230—43)  287, 
316,  317,  338,  348,  351,  363,  364, 
366,  366,  390,  391,  400,  408,  409, 
.419,  430,  436,  445,  450,  451,  467, 
467,  469,  472,  482,  483,  485,  491, 
492,  494,  501,  605,  511,  649,  563, 
564,  670,  677,  679,  598,  629,  634, 
637,  676,  679,  683,  684,  707,  auch 
Archidiakon  in  Elze,  dann  Dom- 
cantor, 

—  Eyerwin,  y.,  Brd.  des  Dietrich 
(1238-60)  616,  629,  1156,  auch 
Propst  des  Bonifaciusstifts  in  Halber- 
Stadt. 

Advocatisse,  Heinrich  (1282—63)  345, 

346,  347,  926. 
Antiquo  oder  Veteri  foro,  Heinric  de 

(1233-58)  360,  364,  390,  408,  409, 

410,  915,  1092. 

—  Lippold.  de  (1269-60)  1107,  1110, 
1112,  1157. 

Appolde,  Dietrich  v.  (1263—66)  914, 
942,  952,  964,  966,  968,  972. 

Barom,  Siegfried  y.  (1224-43)  111, 
141,  265,  277,  338,  345,  346,  347, 
348,  360,  364,  390,  447,  451,  628, 
574,  677,  580,  634, 643, 664, 679, 682. 

Bernhard  (1225)  225. 

Bertold  (1226-27)  193,  225,  vgl  v. 
Tossem, 

Blankenburg,  lordan  y.  (1246—57) 
777,  947,  975,  1025. 

Bodenstein,  Sigebodo  y.  (um  1222— 
1248)  66,  283,  284,  316,  345,  346, 
347, 348, 360, 390,  414,  556,  663, 676. 

—  Wicbold  y.  (1222-25)  55  Var. 
Bodo  (1256)  988. 

Bortfeld,  Werner  v.  (1232—69)  345, 
346,  347,  360,  436,  461,  470,  677, 
580,  676,  683,  787,  915,  947,  1009, 
1064,  1068,  1076,  1077,  1083,  1092, 
1109,  a^ch  Fropst  in  Oelshurg. 


Brake],  lohann  y.  (1222-65)  40,  817, 
416,  963,  auch  Domküster  u.  s.  tr. 

Brannschweig,  Rudolf  y.  (1230—40) 
298,  325,  327,  331,  838,  846,  846, 
347,  360,  364,  390,  394,  414,  447, 
451,  467,  528,  536,  564, 577, 580, 686. 

Bremen,  Heinrich  y.  (1238—60)  516, 
1023,  1062,  1075,  1083,  1092,  1107, 
1110,  1112,  1116,  1118,  1128,  1130, 
1131,  1132,  1134,  1136,  1137,  1140, 
1157. 

Brono  (1141)  N.  6. 

Bnssoel,  Hüdebrand  y.  (1265)  966. 

Cesarins  (1269)  1110,  1112. 

Dassel,  Hermann  y.  (1244-60)  723, 
911,  915,  926, 1009, 1027, 1083, 1092, 
1107,  1110,  1112,  1117,  1123,  1184, 
1157,   auch  Archidiahon  in  Barum. 

-  Eeinhold,  y.  (1222-32)  40,  61,  52, 
55  V.,  277,  283,  284,  326,  327,  337, 
338,  dann  Dompropst  u,  s,  tr. 

Dlyitis,  Voicmari,  lohann  mag.  (1239 
-60),  526,  639,  540,  541,  556,  657, 
658,  559,  662,  663,  567,  668,  670, 
572,  675,  676,  577,  678,  679,  580, 
627,  634,  639,  653,  679,  708,  731, 
777,  914,  915,  926,  927,  942,  947, 
952,  963.  972,  988, 1026, 1035, 1047, 
1048,  1055,  1060,  1064,  1076,  1077, 
1088,  1092,  1103,  1107,  1110,  1112, 
1118,  1127,  1132,  1134,  1139,  1140, 
1141,  1157,  vgl.  auch  lohann,  mag. 

Dorstadt,  Bernhard  y.  (1257-68)  1009, 
1092. 

Dribnrg,  Heinrich  y.  (1268—60)  580  A, 
916.  926,  964,  972, 1009, 1021, 1028, 
1027,  1042,  1060,  1062,  1063,  1064, 
1074,  1077,  1083,  1092,  1107,  1110, 
1112,  1139,  1140,  1157,  auch  ArM- 
diakon  in  Solschen. 

Eilbert,  prepos.  {wof  1231)  319. 

Einbeck,  Lndolf  y.,  mag.  (1282—35) 
345,  346,  347,  360,  364,  390,  400, 
403,  414. 

Erkembert  (tor  1208)  N.  26. 

Eyerstein,  Albert  y.  (1230-46)  289, 
336,  345,  346,  347, 364, 365, 366, 391 , 
400,  408,  409,  414, 415, 416, 419,  436, 
467,  472,  485,  491, 492, 598, 676, 778, 
aiuk  Propst  des  Kreuzstiftes  u.  des 
Petersberges  b.  Goslar. 

-  Friedrich  y.  (1232)  337. 

—  Otto  y.  (1263-69)  915,  1027,  1092, 
1107. 

—  S.  d.  Lndolf,  canon.?  (1242)  659. 
Florentius  (1238-67)  516,  754,  777, 

869,  916,  926,  972,  1009,  1012. 
Friedberg,  Eonrad  y.,  mag.  (1227—45) 


HUdesheiitt. 


686 


229,  269,  290,  825,  881,  680,  686, 
780  n.  A.,  auch  Erwählter  in  Olmütz. 

Friedrich  (1226-27)  191,  198,  225. 

Gandersheim,  Hemuum  ▼.,  mag.  (1280) 
290 

Qebhurd  (1222-25)  55  Var. 

Geitelde,  Gebhaid  y.  {um  1221—1222) 
28,  40. 

GleidieD,  Hermann  v.  (48)  801,  auch 
Gegehbiaehof. 

Gerold  (1281)  822,  vgl.  Minden,  ▼. 

Gerwich  (1227)  225. 

Goslar,  Hermann  y.  (1222—51)  40,  55 
Var.,  111,  121,  186,  141.  151,  269, 
270,  271,  277,  288,  284,  290,  297  A., 
298,  814  o.  A.,  816,  817,  827,  888, 
340,  845,  846,  847, 848, 860, 864, 865, 
390,  410,  422, 480, 457, 520, 552, 574, 
664,679,682,718,869. 

—  Konrad  y.,  mag.  (1226—87)  1S8, 
222,  228,  287,  248, 277, 292, 296, 816, 
817,  827,  881,  887, 840, 845, 846, 347, 
848,  860,  864,  890, 894, 414, 480, 451, 
485,  491,  492. 

—  Volrad  y.  (1246-  um  1260)  767, 
835,  868,  909,  910, 914, 921, 942, 952, 
960,  962,  968,  964,  966,  968,  972, 
1012,  1017,  1019,  1021,  1028,  1027, 
1085,  1042,  1047,  1062,  1068,  1127. 

Halto  (1257)  1028,  vgl.  Weihe,  y. 
Harlnngeberg,  Insarins  y.  (1258)  1092. 
Hartmann  «.  Minden,  y. 
Heere,  Friedrich  y.  (1222)  40. 
Heidenricns  8,  Solingen,  y. 
H(einrioh?)  mag.  (1285)  417. 
Heinrich  (1230)  280. 

—  diacon.  (1227)  225. 

—  snbdiac.  (1282)  888. 

—  Propst  in  OeUhurg  (1259)  1110, 
1112. 

—  Propst  in  Heiligenstadt  (1284)  400. 

—  S,  des  Kämmerers  Ludolf  (1237— 
38)  494,  518. 

—  S.  des  Justaz  (1232)  348. 
Helembert  (1222)  40. 
Heribord  (1177)  N.  8. 
Hermann  (1245)  782,  733. 

—  sacerd.  (1223-27)  77, 88, 193,  225. 

—  sacerd.  der  Neustadt  (1256)  988. 

—  mag.,  s,  Goslar,  y. 

—  snbdiac.  (Ende  18.  Jh)  N.  21. 
Herwich,  mag.  (1226)  200. 
Hessen,  Lndolf  y.  (1216-20)  N.  31. 
HUdeboid  (1225)  121. 
Hohenbttchen,  Hoyer  y.  (1252—53)  892, 

911    924  925 

—  Konrad'y.  (1231-50)  824, 332,  837, 
860,  390,  410,  414, 447, 458, 467, 469, 
528,  556,  558,  559, 569, 577, 580, 835. 


Hoya,  Gerbard  y.  (1246)  767,  778,  777. 
Holte,  Wilhehn  y.  (1222-25)  44,  55 

Var. 
Hugo,  diacon.  (1227)  225. 

—  (vor  1208)  N.  26. 

—  mag.  (1197-1222)  40,  N.  18. 
Hngold  (1177)  N.  8. 

Ibnrg,  Heinrich  y.  (1240)  580. 
Insnla,  Konrad.  de  (1255)  972. 
lohann  (1225)  182? 

—  (1240)  591. 

—  diacon.  (1227)  225. 
~  sabdiacon.  (1227)  225. 

—  sacerdos  (1246)  777. 

—  mag.  (1228-57)  264,  528,  591,598, 
1009,  1012,  1021,  1027,  vgl  Diritifl. 

—  (y.  Göttingen)  pleban.  s.  Andree 
(1287-60)  482,  483,  485,  575,  915, 
926,  942,  972, 1012, 1021, 1028, 1062, 
1063,  1074,  1076,  10T7,  10S3,  1092, 
1110,  1112,  1118,  1140,  1141,  1146. 

—  prepos.  Verden.  (1232-83)  388, 348, 
864,  865. 

lordan  (1225-55)  141,  857,  978,  vgl. 

Blankenbnrg,  y.,  Wendhansen,  y. 
Konrad,  diacon.  (1227)  225. 

—  sacerd.  (1226-27)  198,  225  (zwei 
d.  NJ,  237. 

—  pleban.  st.  Andree  (1224—36)  111, 
121,  277,  283,  284, 296, 325, 326, 337, 
348,360,865,390,446,451. 

Lanenbnrg,  B.  y.  {um  1240?)  620.  621. 
Lanenrode,  Heinrich  y.  (1240)  580. 
Leonins,  mag.  (1240—60)  569.  1088, 

1092,  1107,  1110,  1112,  1116,  1118, 

1180,  1181,  1184,  1136,  1137,  1144, 

1157,  auch  notar.  episc. 
Lippe,  Amelnng  y.  der  (1241)  655. 
-,  Konrad  y.  der  (1286)  451. 
Lndolf  (1282)  838. 

Lnidinkhoye,  Gerhard  y.  (1227)  239. 
Marcolfns  mag.  (1222-26)  55  Var.,  77, 

83,  111,  121,  136,  141  (?),  191. 
Marens,  lohann  (1225)  134,  185,  auch 

prepos.  in  Oelsbnrg. 
Meinhardns,    mag.    (1225-31)     121, 

141  (?),  198,  228,  225,  244,  280,  316. 
Medereke,Wikbold  y.  (1229)  277. 
Metele,  Wikbold  y.  (1232)  345,  346, 

347,  Vgl.  Wicbold. 
Minden,  Gerold  y.,  mag.  (1240—53) 

576,  638,  639,  641, 647, 689, 712, 713, 

714,  729,  782,  738, 738, 765, 915. 

—  Hartmann  y.  (1251—55)  860,  861, 
863,  892,  901,  909, 910, 914, 915, 926, 
945,  960,  964,  dann  Domscholaster. 

Monte,  Heinric.  de  (1281-46)  816, 777, 
vgl.  Schalksberg,  y. 


686 


Hüdesheim. 


-^  lohannes  de,  mag.  (1221—27)  21, 

40,  77,  83,  151,  191,  223. 
Mortificator,  Heinrich  (1253-59}  915, 

964,  972,  1092,  1107,  1110,  1112. 
Nienover  s,  Dassel. 
Olmaiz,  Heinrich  v.  (1260)  1157. 
Ovo  (1177)  N.  8. 
Paderborn,  Hermann  y.  (1285-39)  414, 

415,  445,  450,  457,  465,  482,  483, 

485,  486,  491,  492,  494,  508,  511, 

512,  514,  515,  517,  518,  523,  525, 

530    534    547. 
Piscina,  Heinric.  de  (1259)  1107. 
Plesse,  Gerhard  y.  (1241)  628,  684. 
PrebescUns  (1224)  111. 
Reinhold  (1227  —  38)   225,   509,    vgl, 

Dassel,  v. 
Bichard,  mag.  (1287)  488. 
Rivo,  Konrad.  de  (1238)  516. 
Robert  {vor  1208)  N.  26. 
Rudolf  (1223?-36)  94,  193,  327,  360, 

470. 

—  (1189-1215)  N.  11,  21,  22,  28,  29. 

—  saceidos  (1226-46?)  193,  364, 410, 
782. 

Schalksberg,  Heinrich  v.  (1281  —  60) 
327,  336,  337,  340,  345,  346,  347, 
351,  364,  391,  403,  415,  419;  430, 
436,  467,  469,  485,  491,  492,  525, 
547,  598,  676,  731,  777,  915,  926, 
1021,  1047,  1083,  1092,  1107,  1140, 
vgl,  Monte,  de. 

Scharsfeld,  Sigebodo  y.  (1230-60)  283, 
284,  345,  346,  347,  348,  360,  390, 
410,  414,  451,  452,  558,  559,  562, 
563,  564,  678,  723,  868,  909,  910, 

914,  915,  926,  964,  972, 1012, 1021, 
1027,  1042,  1060,  1062,  1063,  1068, 
1074,  1083,  1092,  1107,  1139,  1140, 
1146,  1157. 

Schildesche,  lohann  v.  (1257)  1021. 
Schwalenberg,  Volqnin  y.  (1253—58) 

915,  1086,  auch  Propst  in  Enger. 
Schwerin,  Friedrich  y,  (1222—33)  42, 

55  u.  Var.,  87,  131,  234,  250,  364, 
auch  Dompropst  in  Verden, 

Schöppenstedt,  Ludolf  y.  (1230)  289. 

Sigebodo,  Sibodo  (1238)  509. 

—  subdiac.  (1226—27)  193,  225  (zwH 
d.  N.) 

Siegfried  sacerd.  (1226--35)  193,  225, 

410. 
Salingen,  Heidenreich  y.   (1235—55) 

419,  514,  567,  570,  688,  732,  733, 

777,  915,  921,  926,  942,  947,  952, 

964. 
Syethems  mag.  (1235)  415. 
Ther...,  Albert  (1222)  40: 


Tossem,  Bertold  y.  (1222—29)  55  Var., 

111,  121,  223,  244,  277. 
~  Dietrich  y.  (1230-60)  285,  512, 

514,  515,  517,  552,  887. 

—  Heinrich  (1222—27)  40,  47,  55  n. 
Var.,  77,  83, 121, 141, 151, 191, 193, 
222,  224,  237,  244,  dann  DomhOster; 
auch  Archidiakon  in  Solschen, 

—  Heinrich,  inn.  (1287-51)  482,  483, 
485,  491,  492,  505,  508,  511,  512, 
514,  515,  517,  525,  530,  536,  547, 
574,  664,  712,  835,  863,  868. 

Udo  (1177)  N.  8. 

Uslar,  HUdebrand  y.  (1258-60)  915, 
926,  964,  1027,  1062,  1063,  1064, 
1083,  1107,  1110,  1112,  1134,  1157. 

Volrad  (1251-55)  860,  962,  963,  vgl. 
Goslar,  y. 

—  prepos.  s.  Manricii  s,  das. 

—  archidiacon.  in  Lengde  (1232)  341. 
Weihe,  Halte  y.  (1258)  1074,  vgl.  Halto. 
Wendhansen,  lordan  y.  (1243)  683. 
Werner  (1226-35)  191,  225,  338,  410. 
Wicboldus  (vor  1208-35)  53,  55  n. 

Var.,  191,  193,  225,  296,  316,  888, 
360,  364,  365,  890,  410,  N.  26.  Vgl 

Wilhelm  (1219)  N.  34. 

Wohldenberg,  Hermann  y.  (1247—60) 

790,  915,  972, 1021, 1023, 1083, 1092, 

1140,  1157. 

—  Lndolf  y.  (1251)  868. 
WuUgroye,  Hoyer  (1257-69)  1009, 

—  yicarii  maioris  ecoiesie,  die 
sieben  neuen  498.  —  chori  346.  —  Dom- 
yicarie  239. 

Constantin  (1226)  188. 
Eschershansen,  lohann  y.  (1240)  586. 
Hermann  (1237)  493. 
Tethard  (1240)  586. 

—  scolares  maioris  ecclesie  141, 
314,  452,  767,  785,  786,  836,  871, 1092, 
1127. 

Giselbert  (1230-40)  314. 
Gottfried  (1236)  475. 
Werner  (1253)  921. 

Vit.  Stifter  und  Klöster  in  der  Stadt. 

A.  Andreasstift  76, 139, 140,  216,  231, 
232,  254,  263,  472,  516,  567,  654,  665, 
667,  754,  779,  888, 891, 960, 1016, 1023, 
N.  30.  —  Kirche  654.  —  parochia  326. 

—  Ministerialen  654.  —  Uten  76.  — 
Statut  über  Gnadeniahr  (1227)  231. 

—  arohidiaconi,  Archidiakonat  29, 
1038. 

Reinhold  y.  Dassel  (1222-54)  66, 951, 

auch  Domherr. 
Heinrich  y.  Solingen  (1256)  992,  999. 


Hildesheim. 


637 


-  prepositns: 

Reinhold  ▼.  Dassel  (1254)  951. 

-  decani: 

Eonrad  {um  1216-33)  76,  80,  151, 

209A.,  216,  232,  263,  338,  345,  346, 

347,  364,  365,  N.  30. 
ungenannt  (1286)  472. 
lohann  y.  Qöttingen  (1240-57)  567, 

654,  754,  764,  827,  859,  960,  1016, 

1023,  auch  pleban. 

-  scolastici: 
ungenannt  (1225)  130. 

Gottfried,  mag.  (1238-46)  511,  512, 
514,  518,  525,  530,  541,  547,  558, 
560,  562,  563,  567,  572,  575,  576, 
579,  581,  591,  627,  629,  634,  637, 
639,  641,  647,  653,  661,  678,  754, 
auch  scriptor  episcopi. 

-  canonici  76,  472,  516,  567,  633, 
665,  667,  N.  30. 

Albert  (1228-46)  263,  330,  754. 

—  snbdiac.  (1216-20)  N.  30. 
Benignus  sacerd.  (1216-20)  N.  30. 
Bertold,  mag.  (1228)  263. 
Bremen,  Heinrich  y.  (1244) '714. 
Daniel  (1228-40)   76,  263,  562,  563, 

579. 

—  subdiac.  (1216-20)  N.  30. 
Engelbert  (1231-44)  322,  717. 
Engelhardi,   lohann  (1256-58)  989, 

1064. 
Florenx  (1228-40)  263,  292,  806,  472, 

511,  571,  580. 
Gottfried  (1238-46),  511, 562, 591, 754. 
lohann  (1228-37)  263,  326,  327,  337, 

340,  390,  391,  400,  445,  450,  467, 

472,  475,  486,  auch  notar.  episcopi. 

—  sacerd.  (1216-20)  N.  30. 

—  (1258-60)  1081,  1085,  1100,  1112, 
1137. 

lordan  sacerd.  (1216-20)  N.  30. 

—  (1246)  754. 

Eonrad  (1228)  263,  (1246)  754,  zwei  d.  N. 
Markolfos  (1236-47)  472,  754,  790, 
Nicolans  sacerd.  (1216—20)  N.  30. 
Eichard,  mag.  (1227-32)  237,  243, 

263,  326,  327,  auch  capell.  episc. 
Visbek,  Gottfried  y.  (1244)  723. 
Werner  (1228)  263. 
Widekind,  hierzu?  (1223)  76. 
WiUeros  diac.  (1216—20)  N.  30. 
Winand  dUc.  (1216-20)  N.  30. 

-  acoliti: 
Bernhard  (1238)  516. 
Marcnlftis  (1228)  263. 

-  plebani: 

Eonrad  (1221-36)  29,  111,  121,  132, 
244,  277,  288,  284,  296,  325,  826, 


337,  348,  360,  365,  390,  446,  451, 
auch  Domherr, 
lohann  y.  GGttingen  (1237—60)  482, 
483,  485,  575,  754,  764,  827,  915, 
926,  927,  942,  972, 1012, 1021, 1023, 
1055,  1062,  1063,  1064,  1074,  1076, 
1077,  1083,  1092,  1110,  1112,  1118, 
1127,  1140,  1141,  1146,  auch  Dotn- 
herr, 

B.  Bartholomaeistift,  st.  Barthol.  in 
Snlta  201,  289,  304,  586,  537,  545, 
559,  661,  564,  674,  773,  779,  824, 
938,  971,  824,  1070.  -  Zähl  der 
Nonnen  (1226)  201.  —  Mllhle  in  d. 
Stadt  824. 

—  prepositi: 

ungenannt  (1224—25)  109,  132. 

lohann  (1227)  216. 

Werner  (1230)  289. 

ungenannt  (1239)  537. 

Hermann  y.  Glithe  (1240—46)  559,  561, 

564,  604,  767,  778,  auch  Archidiakon 

in  Lühnde, 
Dietrich  (1249-55)  824,  938,  966. 
ungenannt  (1258)  1070. 

—  canonici  564. 

Dietrich,  pleban.  in  Ltthnde  (um  1240) 

604. 
Wilhelm,    cleric.    de   Sulta,    canon.? 

(1235)  416. 

C.  Kreusstif  t,  st  Cmcis,  21, 112, 142, 
219,  221,  270,  271,  291,  292,  808  A., 
307,  308,  309,  310,  326,  327,  356,  357, 
376,  388,  413,  430,  438,  491,  547,  560, 
591, 604, 605, 607, 608, 609, 610, 611, 612, 
613,  614,  693,  694,  696,  697,  698,  699, 
700,  701,  702,  703,  704,  716,  717,  728, 

744,  745,  753,  761,  768,  774,  775,  779, 
780,  781,  787,  790,  792,  795,  797,  800, 
804,  805,  812,  816,  831,  832,  848,  851, 
883,  884,  902,  904,  917,  923,  939,  961, 
984,  990,  992,  993,  996,  999,  1000, 
1013,  1018,  1020,  1021,  1024,  1080, 
1117,  1124,  1144,  1147,  1148,  1150, 
1151.  -  ecdesia  291,  292,  357,  1018, 
1020.  altare  st  Blasii  612.  altare  b. 
Marie  697,  704,  717,  851,  yicarii  per- 
pet  697,  704,  717.  altare  st  lohannis 
702.  —  Statut  betr.  Gnadenjahr  (1245) 

745,  betr.  Hinterlassenschaft  ycrst. 
Stiftsherm  {um  1225)  142.  —  Missale 
851.  -  curia  310,  611,  787,  790,  796, 
801.  —  kaminata  604,  701.  —  lobium 
787.  -  adyocat  Eonrad  (1230)  292.  — 
Utones  810,  608,  787,  795,  902,  904, 
984,  1117. 

—  prepositi: 
Bertold  (1139)  N.  5. 
Ludolf  (1203)  N.  24. 


688 


Hildeshemi. 


Hugo  (1221-46)  21,  40,  55,  111, 112, 
121, 136, 139, 140, 142, 161, 193, 200, 
223,  237,  243,  268, 283, 284, 285, 289, 
290,  291,  292,  296, 807, 309, 310, 325, 
326,  332,  336,  337, 338, 345, 346, 847, 
348,  356,  860,  364, 365, 376, 377, 390, 
402,  408,  408,  409, 410, 413, 414, 430, 
446,  452,  469,  470, 482, 483, 485, 491, 
492,  534,  543,  547, 559, 575, 577, 580, 
581,  591,  593,  604, 605, 606, 607, 608, 
609,  610,  611,  612, 613, 616, 629, 648, 
667,  676,  679,  693, 694, 696, 697, 698, 
699,  700,  701,  708, 717, 718, 744, 745, 
768,  773,  774,  776,  781,  auch  Ärchi- 
didieon  in  Eldagsen.  —  capellan.  pre- 
positi  Arnold  (1244)  720.  —  famnl. 
prepos.  Heinrich  y.  Bodenbnrff  u, 
Philipp  (1243-46)  697.  Heinrich 
Grabo  (um  1240)  610. 

Albert  v.  Everstein  (1247-60)  787, 
790,  795,  800,  804, 812, 833, 837, 869, 

883,  884,  904,  984,  1012, 1013,  1029, 
1107A.,  1110,  1112,  1124,  1150. 

-  decani  (allgem.)  376. 

Konrad  (1221-23)  21,  49,  53,  80. 

Marsilins  (1224)  112. 

Eonrad  (1225)  134,  135,  142. 

Arnold  (1226-40)  200,  221,  291,  307, 
308,  309,  310,  357, 486, 492, 547, 560, 
606,  608,  613. 

Richard  (1243-52)  693,  694,  696,  697, 
698,  699,  700,  701, 702, 703, 704, 714, 
717,  745,  753,  754, 768, 773, 775, 780, 
781,  787,  790,  793, 795, 797, 800, 804, 
805,  812,  816,  832, 840, 843, 851, 883, 

884,  885,  904,  {erw.  1256)  999,  1000. 
Ludolf  (1253-59)  917,  923,  939,  961, 

985,  990,  993, 1000, 1013, 1021, 1024, 
1080,  1117,  1124. 
Otto  (1260)  1150. 

-  cantor: 
Volrad  (1250)  837. 

-  cellerarins  (allgent,)  376,  884,  885. 

-  cnstodes  (allgem.)  923. 
Megenward  (1226)  200. 
Werner  {um  1240)  604. 
Walther  (1260)  1148. 

-  scolastici: 

Gerwich,  mag.  (1222)  52  n.  A.,  falsch 

für  Thetmar. 
Thetmar  (1221-27)  21,  200,  216,  291, 

292,  307,  308,  310. 
Lndolf  (1239-  um  1240)  547,  604,  609. 
Gerhard  (1243-60)  693,  696,  697,  698, 

704,  749,  768,  775, 781, 787, 884, 985, 

990, 1117,  1144, 1154,  auch  Obedien- 

tiar  in  Berel  und  Freden. 


—   canonici,   fratres   200,   219,   291, 
292,  376,  413,  547,  610,  693,  704,  745, 
774,  800,  851,  961,  996,  1024,  N.  21. 
Adolf  {vor  1208-  um  1240)  21,  112, 

200,  291,  292,  310,  606,  608,  N.  26. 
Arnold  (1221-  um  1240)  21,  112,  591, 

605,  611. 
B.  mag.  (1247)  1031. 
Bertold  (1260)  1144. 
Brannschweig,  Lndolf  v.  (1258)  1076, 

1077. 
Bremen,  Gottfried  v.,  mag.  (1248)  812. 
Dammone,  lohann.  de  (1234)  390. 
Daniel  {vor  1208-  um  1240)  21,  200, 

291,  292,  308,  604,  N.  26,  audb 
Ohedientiar  in  Siedeln. 

Elbe,  Lndolf  v.  (1239-57)  547,  696, 

775,  790,  990,  1030. 
EUe,  Gerhard  (1241)  634. 
Friedrich  (1243-60)  693, 696,  698,  700, 

745,  753,  775,  781,  787,  790,  816, 

832,  884,  917, 1144,  auch  Ohedientiar 

in  Bruningerod. 
Fttmmelse,  Hngo  y.  (1251  —  56)  888, 

939,  990,  1000. 
Gerhard  mag.  (1245  —  52)  728,   745, 

749   904. 
Gleidingen,  Heinrich  y.  (1230-fim  1240) 

2917292,  307,  308,  310,  608,  613. 
Gottfried  mag.  (1246^59)  772,  884, 

904,  989,  1062,  1063,  1064,   1074, 

1076,  1077,  1078,  1081,  1085,  1086, 

1087,  1110,  1112,  dann  Seholaster; 

auch  notar.  episc. 
Heidenreich  (1^9-44)  541,  560,  562, 

563,  572,  579,  581,  591,  627,  693, 

697,  717,  vgl.  Solingen,  y. 
Heinrich  (1221-56)  28,  112,  200,  237, 

243,  262,  263,  296,  694,  993,  auch 
collect  dedm.  in  Dinklar  und  ca- 
pellan. episc. 

Hermann  (1243)  693. 

Herrand  (1221-50)  21,  112,  200,  291, 

292,  307,  308,  309,  310,  485,  491, 
492,  591,  608,  610,  611,  613,  614, 
693,  745,  775,  781,  843,  {erwj  851. 
famnl.  iälhard  und  ancilla  Gertnid 
(1250)  843. 

Hngo  {um  1240-1256)  609,  693,  697, 

698,  700,  701,  717,  720,  745,  775, 
781,  787,  790,  816,  832,  884,  904, 
993 

Ibere,  Werner  y.  {um  1230)  310. 

Usede,  Konrad  y.  (1230-56)  291,  292, 
307,  308,  310,  357,  485,  491,  492, 
604,  605,  608,  611,  694,  697,  699, 
701,  702,  753,  780,  851,  923,  990, 
auch  Ohedientiar  in  8ol$ehen;  «•  hun. 


Hilddsheim. 


689 


Eilhard  (1243-46)  701,  s.  servus 
Dietrich  (1243-46)  697. 

lohann,  mehret-e  (1230-60)  289,f^291, 
327,  336,  400,  452,  486,  492,  494, 
698,  745,  775,  781, 1019,  1144, 1148. 

Isaac  (1221)  21. 

Eonrad  (1224—52)  112,  200,  291,  693, 
696,  697,  698,  700, 704, 745, 775, 781, 
787,  816,  832,  884,  904. 

Lambert  (1141)  N.  6. 

Lndolf,  mehrere  (1222-60)  40,  112, 
141,  268,  291,  292, 807, 809, 310, 831, 
425,  445,  450,  452, 458, 467, 591, 606, 
608,  613,  693,  694, 696, 697, 698,  700, 
701,  704,  715,  717, 744, 745, 775, 781, 
787,  816,  832,  884,  904,  993,  1144, 
auch  soriptor  episc,  Ohedientiar  in 
Dinhlar;  vgl,  auch  Elbe,  v. 

—  qni  pertinet  ad  st.  Qodehardam 
(1248)  694. 

Meginward  (1230-  um  1240)  291,  612. 

—  mag.  {vor  1208)  N.  26. 
Minden,  Hartmann  t.  (1248)  812. 
Nörten,  Eonrad  y.  (um  1240)  605. 
Otto,   woU  mehrere   (1224—52)    112, 

200,  292,  308,  309, 810, 485, 492, 591, 

604,  608,  693,  697, 717, 744, 775, 781, 

787,  790,  884,  904. 
Queren,  lohann.  de  (1246)  768. 
Reinhoid  {Ende  des  13.  Jh.)  N.  21. 
Richard  (1232-41)  336,  390,  452,  494, 

511,  560,  579,  581, 591, 612, 634, 641, 

auch  capellan.  episc. 
Snlingen,  Heidenreich  y.  (1241)  653. 
Themar  {vor  1208)  N.  26. 
Thietmar  (1224-57)  112,  1030? 
Tossem,  Friedrich  y.  (1256)  990. 
Volcmari,  lohann  (1232)  338. 
Waltdorpe,  lohann  y.  {vor  1208)  N.  26. 
Waifcher  (1230-60)  310,  357,  485,  491, 

492,  693,  696,  697, 698,  701, 717, 745, 

775, 781, 787, 816, 832, 884, 904, 1144. 
Werner  {vor  1208-43)  21,  112,  200, 

291,  292,  693,  N.  26,  vgl.  y.  Ibere. 
Westfal,  lohann,   canon.?  {um  1240) 

611. 

-  yicarii  697,  704,  717,  851.  yicaria 
728. 

lohann  (1247)  790. 
Lambert  {um  1240)  608. 
Lndolf  (1249)  816. 

-  reotor  scolarnm: 
Bnrchard.,  mag.  (1258)  1055. 

-  campanar.,  camerar.  200,  851. 
>  soolares  851,  1092,  1127. 

-  clericns  Arnold  (1243-46)  698,  701. 

-  litones  608. 


D.  Dominicaner,  Predicatores  376, 
377,  888,  438,  783,  951,  1048,  1050, 
1051,  1131. 

—  prior  ungenannt  (1248)  810. 

—  snpprior: 
lohann  (1258)  1048. 

—  fratres  (1258)  1050. 
Canno,  Heinrich  (1258)  1048. 
Hildesheim,  Dietrich  y.  (1258)  1048. 
Höxter,  Dietrich  y.  (1258)  1048. 

B.  Godehardikioster  1,  22,  47,  223, 
288,  379,  404,  416,  417,  436,  441,  442, 
455,  598,  599,  616,  676,  694,  712,  768, 
778,  779,  794,  818,  850,  935,  954, 1003, 
1004,  1069,  1102,  1109,  1112,  1127, 
1131, 1134.  —  Aas8teUnnfi;8ort  598.  — 
Eopf  des  h.  Godehard  794.  —  fabrica 

778.  —  doimitorimn  und  refectorinm 

779.  —  caminata  abbatis  455. 

—  abbates: 

Volchardus  (1219-  vor  1224)  47,  96, 
N.34. 

ungenannt  (1230)  288. 

Lndold  yon  Escherde  (1233—60)  379, 
404,  416,  417,  436, 441, 442, 443, 455, 
467,  468,  525,  539, 598, 611, 615, 629, 
642,  643,  676,  708, 712, 763, 778, 779, 
849,  850,  906,  935,  954,  1003,  1004, 
1035,  1069,  1102,  1109,  1112,  1116, 
1131,  1134. 

—  priores: 

Heinrich  {um  1240)  615. 
Heinrich  und  Hartmann  (1240)  598. 
Hartmann  {um  1250-1259)  850, 1003, 
1100. 

—  monachi,  fratres: 
Albert  (1235)  416. 

Bertold,  zwei  d.  N.  (1235—  um  1250) 

416,  598,  615,  850. 
Bierbergen,  lohann  y.  (1256)  1003. 
Bnrchard  (1240-56)  598,  850,  1003. 
Dietrich,  zwei  d,  N.  (1235-56)  416, 

598,  615,  850,  1003. 
Ekbert  (1235-  um  1250)  416,  598, 850. 
Friedrich  (1235-  um  1250)  416,  598, 

615,  850. 
Gerbert  (1235-  um  1250)  416,  598, 

615,  850. 
Hartmann  (1235-  um  1240)  416,  615. 
Heinrich,  zwei  d.  N.  (1235-56)  416, 

598,  615,  850,  1003. 
Hermann,  zwei  d,  N.  (1235-  um  1250) 

416,  598,  615,  850. 
lohann,  drei  d,  N.  (1235-  um  1250) 

416,  598,  615,  850. 
Eonrad  (1235-  um  1250)  416,  443, 

850. 
Rudolf  (1235-  um  1250)   416,  598, 

615,  850. 


640 


Hildesheim. 


Schwiecheldt,  Heinrich  ▼.  (1236)  455. 
Sefirehard  (1240-  um  1250)  598,  850. 
Siegfried  (1235-  um  1250)  416,  5d8, 

615,  850. 
Sorsum,  Eonrad  y.  (1256)  1003. 
SalingeD,  lohann  v.  (1256)  1003. 
Ulrich  (1235-61)  443  A. 
Volkmar  (1235-  um  1250)  416,  598, 

615,  850. 
Walther  (1235-61)  443  A. 
Wichmann  (1236-56)  455,  598,  615, 

850,  1003. 

F.  lohan nis Stift,  st. lohannis  inponte, 
ante  pontem  lapidenm  in  Dampmone, 
240, 241, 242, 326, 402, 403, 441, 457, 526, 
540,  552,  558,  578,  585,  586,  762,  776, 
777,  779,  941,  942,  946,  947,  1112.  — 
wird  Pfarrei  (1251)  866.  —  verlegt 
nach  der  Martinikirche  in  der  Damm- 
stadt (1246)  757,  762  n.  A.,  766.  - 
Statut  hetr.  Gnadenjahr  (1246)  762. 

—  decani: 

Hermann  {erw.  1240)  586. 
Theodolfus  mag.  (1231)  317. 
Heinrich  (1239-41)  552,  585. 
Wenemar  (1254)  947. 

—  cnstos  (allgemj  866. 

—  canonici  240,  241,  242,  402,  403, 
441,  457,  578,  585,  586,  766,  866, 1112. 
Arnold  (1246)  777. 

Bertold,  mehrere  (1227-46)  241,  244, 

326,  403,  580,  752,  777. 
Eico  oder  Heico  (1227-36)  241,  296, 

326   457. 
Gerhard  (1227-36)  241,  403,  457. 
Gottfried  (1227)  241,  244. 
,     Gumpert  (1246)  752. 
HUdebold  (1236)  457. 
Lndolf  (1227—  um  1230)  241,  296. 
Thiedolfns  (1227)  244. 
Walther  (1231-37)  326,  457. 
Wenemar  (1246)  752. 
Wilhelm  (1286)  457. 
—  canon.?  (1240-60)  624. 

—  campanarins  (aUgemJ  866. 

—  hospitale  st.  lohannis  402,  408, 
467,  743,  766,  897.  —  Tom  Stift  ge- 
trennt (1246)  766. 

provisor,     magister     hospitalis 

(allgemj  467,  766. 
Hermann,  qnondam  (1227)  242. 
Eico  (1234)  402,  403. 

G.  Maria-Magdalenenkloster  266, 
267,  268,  259,  260,  266,  272,  273,  421, 
629,  634,  689,  661,  554,  671,  681,  584, 
624, 643, 648, 650,671, 689, 691,714,719, 
726,  739,  837,  888,  860,  861,  868,  873, 
893,  894,  900,  903,  905,  920,  921,  929, 


966,  968,  995,  1010,  1026,  1087, 1042, 
1060,  1079,  1127,  1141,  1168.-  curU 
584. 

—  prepositns: 

Bruno  (1239-60)  564,  624,  634,  648, 

689,  713,  714,  719, 726, 837, 861, 868, 

900,  903,  920,  929,  996,  1026,  1141. 

H.  Michaeliskloster  22,  HO,  249,  294, 

301,  326,  463  o.  A.,  454,  648,  674,  687, 

688,  689,  648,  664,  669,  670,  685,  692, 

706,  720,  779,  789,  834,  863,  882, 896, 

914,  936,  943,  964,  969,  978,  980,  987, 

998,  1112,  1125,  1160,  1151,  N.  6,  18. 

—  advocat  Lndold  (1141)  N.  6.  — 

cimiterinm  980.  —  Miohaelisgarten  868. 

—  abbates,  (allgemj  N.  14.  —  be- 
kommen bischöfliche  Rechte  (1247)  789. 
Dietrich  (1141)  N.  6. 

Dietrich  (1193)  N.  13. 

angenannt  (1222)  49. 

Thetmar  (1224-43)  HO,  207,  249, 
265,  270,  271,  294, 801, 326, 332, 840, 
400,  453,  639,  648, 674, 687, 689, 643, 
648,  664, 669,  670,  671, 676, 692. 

ungenannt  (1247)  789. 

Gottschalk  (1251-66)  882,  914,  986, 
959,  962,  978,  980. 

Ernst  electus  (1256)  987,  abbaa  (1256 
-60)  998,  1035,  1038,  1095,  1100, 
1104,  1105,  1112,  1116,  1117,  1125, 
1151. 

—  prepositi: 

Gottschalk  (1230-31)  294,  326. 
Bernolf  (1240)  687. 
Ernst  (1253-65)  936,  980. 

—  priores: 
lohann  (1227)  249. 
Eonrad  (1230)  294. 

Gottsehalk  (1240)  587,  auch  custos. 
lohann  (1242-61)  669,  720,  863. 
Burchard  (1253-59)  986, 964, 978, 960, 

1100,  1104,  1105,  1125. 
Dietrich  (1260)  1161. 

—  camerarii: 
lohann  (1240)  587. 
Burchard  (1242)  669. 

—  cantores: 

Heinrich  (1227-30)  249,  294. 
Gottfried  (1240-42)  687,  669. 

—  capellanus: 
Barchard  (1240)  687. 

—  cellerarius: 
Dietrich  Acco  (1240)  587. 

—  custodes: 
Gerhard  (1280)  294. 

Gottschalk  (1240-44)  687  (auch  prior), 

669,  720. 
ungenannt  (1259)  1125. 


HUdesheiüL 


641 


—  monachi,   fratres,   maiores   fiatres 

863  1127 
Acco/ Dietrich  (1254—59)  959,  964, 

1125. 
Albert,  capellan.  abbatis  (1256)  987. 
Algennissen,  Hermann  y.  (1255—59) 

964,  980,  1125. 
Bemolf  (1227)  249. 
Bertold  (1240)  587. 
Bonstide,  lohann  y.  (1227)  249. 
Bnrchard  (1284)  400. 
—  capeUan.  (1244)  720. 
Cnltellns,   Dietrich  (1242  —  55)  669, 

959,  980. 
Dammone,  lohann.  de  (1251)  863. 
Dietrich  (1255)  978. 
Ernst  (1255)  964,  978. 
Goslar,  Heinrich  y.  (1259)  1125. 
Hermann  (1240)  587. 
Holthnsen,  Konrad  y.  (1254)  959. 
Hombnrg,  lohann  y.  (1259)  1125. 
Lopke,  Albert,  vorher  miles  (1228)  265. 
Monte,  lohann.  de  (1230)  294. 
Otto  (1255)  978. 
Rössing,  Heinrich  y.  (1255)  964. 
Widekind  (1254-59)  959,  964,  1125. 

—  ministeriales  HO,  249,  301,  669, 

720,  1095,  N.  13.  —  s,  Benstorf,  y. 

—  Gertnid.  —  Gottschalk.  —  Hake. 

—  Ka^e.    —    Schöningen,    y.    — 
Thegenhard.  —  Thetmar. 

—  molendinar.  Lndolf  (1243)  685. 

—  litones  294,  310,  669,  670,  692,  705, 

964,  1117. 

I.  Minoriten,  fratres  Minores  623, 1127. 

K.  Moritsstift,  st.  Manricii  in  Monte, 
Montis  st.  Manricii,  st.  Manricii  et 
Candidi  125,  302,  303(?),  390,  470, 
494,  496,  501,  563,  584,  616,  644,  645, 
646,  649,  656,  693,  694,  707,  779,  805, 
817,  862,  865,  899  n.  A.,  950,  1005, 
1033,  1036,  1044,  1046,  1047,  1056, 
1062,  1063,  1066,  1077,  1093,  1096, 
1098,  1106,  1112,  1142,  1159.  -  Grab 
des  Hezilo  656.  —  Scholarensimmer 
6^.  —  Obedienzien  1005. 

—  prepositi  (öligem.)  950,   1159.    — 

Propstei  1056. 
Eonrad  y.  Werder,  de  Insnla  (1222—51) 
40,  47,  55,  132,  136,  138,  151,  193, 
237,  243,  263,  271,  296,  302,  337, 
345,  346,  347,  348,  364,  865,  371, 
390,  398,  403,  408,  409,  414,  451, 
558,  469,  470,  482,  483,  494,  501, 
509,  523,  543,  559,  562,  563,  575, 
577,  580,  584,  616,  629,  644,  645, 
648,  649,  651,  656,  676,  679,  693, 
707,  708,  787,  744,  747,  748,  778, 
HUdMh.  ÜB.    n. 


862,  869,  878,  879,  qnondam  (1253) 
915,  926,  {erw,  1260)  1142. 

lohann  y.  Brakel  (1252-57)  909,  910, 
952,  960.  964,  972, 1005,  1009,  1012, 
ah  ^McAo/administrator  prepositnre 
(1258)  1035,  1047,  1093. 

Volrad  (1257-60)  1017,  1060,  1068, 
1074,  1075,  1076,  1077,  1078,  1083, 
1086,  1092,  1106,  1107,  1110,  1112, 
1140,  1141,  1142,  1159. 

-  decani  (allgem,)  1159. 

Gerlaoh  (erw.  wr  1208)  N.  26,  (erw. 

um  1230)  308. 
Bertold  (1221)  21. 
Dietrich  (1222-25)  39,  125. 
ungenannt  {um  1230)  302. 
Heinrich  (1233-  »m  1240)  365,  390, 

470,  616. 
Friedrich  (1241-43)  644,  645,  649, 

656,  693. 
Gerhard  (1251-60)  862,  865,  1005, 

1085,  1042,  1044,  1047,  1062,  1063, 

1078,  1093,  1096,  1098,  1106,  1141, 

1142. 

-  custodes,  thesanrarii: 
ungenannt  (1222)  39. 

Bertramm  (1284—41)  390,  616,  645. 
Hermann  Holtnicker  (1258)  1063. 

-  scolastici: 
Linthard  (1194)  N.  15. 

Alexander  (1221-36)  21,  39,  125,  390, 
470,  qnondam  (um  1241)  656. 

Heinrich  (1241-45)  629,  645,  693,  737. 

Dietrich  y.  Hannoyer  (1258—59)  1035, 
1044,  1063,  1093,  1098. 

-  canonici:   fratres   390,   494,   616, 

1005,  1159. 
Achtnm,  Albert  y.  (1235)  416. 
Albero  (1243)  693. 
Alfeld,  Heinrich  y.  (1233-60)  365, 

390,  875,  1062,  1063,  1093,  1141. 
Bertramm  (1221-58)  21,  40,  125,  263, 

296,  416,  494,  548,  693,  1063. 
Bnrchard  (1225)  125. 
Coryus,  Lndolf  (1234-60)  390,  419, 

629,  731,  1042,  1062,  1063,  1096, 

1098,  1142. 
Dietrich  (1245)  737?,  (1256)  1005. 
Diyes,  Volcmar  (1258)  1063. 
Dreileben,  Gerhard  y.  (1258)  1063. 
Foro,  lohannes  de  (1234)  390. 
Friedrich  (1235)  416. 
G.  presbit.  (1225)  138. 
Gerhard  snbdiac.  (1243-56)  693, 1005. 
Hartmann  (1258)  1042,  1062,  1063. 
Heinrich  (zwei  d.  N.)  (1221  —  56)  21, 

264,  296,  644,  1005. 
Helmwicns  (1225)  125. 
Hermann  (1243-56)  693,  1005. 

41 


642 


Hildesheim  —  HohenhameliL 


Biddestorf.  Heinricli  y.  (t225— 48)  125, 

365,  390,  416,  645,  693. 
Hugo  (^243-51)  693,  873. 
lohami,  mehrere  (1221  —  60)  21,  693, 

1005,  1144. 
K«mme,  Ludinger  y.,  zwei  Brüder  d. 

N.  (1234—58)  390,  416,  494,  556, 

645,  693,  1005,  1023,  1063,  1066. 
Lndinger  s.  Kemme,  t. 
Ludolf  (1226-56)  125,  416,  1005. 
Marcolfi,  lohann  (1258)  1063. 
Phislcas,  Hemann  (1233-35)  335, 390. 
Plesse,  lohann  ▼.  (1225-43)  125,  390, 

693. 
Prome,  Bertramm  (1238)  501. 
Budolf,  capellan.  episc  Konradi  Port. 

et  Bnfine  (1227)  226,  227,  230,  233. 
Sarstedt,  Friedrich  t.  (1234)  390. 
Schoriemer,  Heinrich  y.  (1225-41)  125, 

646. 
Siegfried  (1141)  N.  6. 
Stoekem,  Heinrich  y.  (1234—43)  390, 

416,  645,  693. 
Tossem,  Alhero  y.  (1234-41)  300,  645. 
Volcmar  (1256-68)  1005,  1017,  1042. 
Walther  (1225)  125. 
Wernigerode,  Gerhard  v.  (1246)  781. 
Westfalns,  lohann  (1258  —  60)  1062, 

1063,  1064,  1081,  1085,  1086,  1110, 

1112,  1137. 

—  yicarii  1063. 
Dietrich  (1238)  501. 

Noyem  fontibns,  Thideric.  de  (1237)  494. 
Prome,  Dietrich  (1237)  494,  501. 

—  scolarinm  proyisor: 
lohann,  qnondam  {um  1241)  656. 

—  adyocati  a.  Veteri  foro,  Bertold.  u. 

Lippold.  de. 
L.   Noyns  conyentns  783  A. 


Hildesheim,  von:  Dietrich,  frater  Predi- 
cator.  in  Hild. 

Hildeward  val,  Wildeshansen,  prepos. 

Hillerse,  Hildese,  Manegold  y.,  eacerdoe 
(124l)  631. 

Hillethe  s.  Ilde. 

Hiltene,  Hütern  s,  Dten. 

Hilwartshansen,  Helmwardeshusen,  Klo- 
ster 400,  453  Q.  A.,  454,  779. 

Himmelsthttr ,  Hemmedes  - ,  Hymnes  -, 
Hemedes-,  Emdes-,  Himedis-,  Hemdes-, 
Hymmedes-,  Hommedes-,  Homethes-, 
Heymedes-,  Hymedhesdore,  Himnes- 
dore,  tr.  V.  Hildesheim,  712,  964,  N.  13. 
—  villicus  Heinrich  (1225-27)  145.  — 
von:  Gräfte ,  mil.  (1237  —  50)  485, 
491,  492,  579,  837.  Gerhard  (1235) 
417.  Heinrich  (1227-41)  249,  293, 469, 


470,  507,  575,  634,  «.  S.  Bertold  PU.  s. 
Pil.  lohann  (1248)  807,  808.  Eonrad, 
S.  des  Heinrich,  Mindener,  dann  Hild. 
Ministerial  (1238)  507.  Lippold,  Wic- 
pert,  Megenward,  Krath,  milit  (1235) 
416.   —  in:  Heinrich  (um  1240)  609. 

Himmelthal,  Kloster,  888. 

Himstedt,  Hemstide  964. 

Hircns  s,  Bock. 

Hisce,  Hiao,  Heinrich,  mil.  (1222—25) 
47,  125,  s.  Fr.  Herta,  «.  Kind.  Wnlf- 
hard,  Heinrich  Petronilla,  Adelheid  u. 
HUbnrg  (1222)  47. 

Hobnrgis  vgl.  Dorstadt,  soror. 

Hodale,  ttüst  hei  Pahstorf,  Amt  Wolfen- 
büttel,  976. 

Hodo,  Hermann  (1258)  1072. 

Hoddeshem  s.  Httddessnm. 

Höckelheim,  Hokelem,  sacerdos  Heinrich 
(1241)  631.  —  von:  Heinrich,  miL 
(1241)  631. 

Höningen,  Pfalz,  abbas  ungenannt  (1227) 
233. 

Höxter,  Hozar.,  ücsar.,  AassteUimgsort 
1010.  Geld  285.  —  von:  Dietrich, 
frater  Predicator.  in  Hild. 

Hogenrod  s.  Heieringerod. 

Hohenbttchen,  Honboke,  von,  de  Alta 
fago:  Hoyer,  canon.  Hild.  —  Hoyer 
(1231-40)  324,  580.  -  Konrad,  Brd. 
des  Hoyer,  canon.,  scolast  Hild.  — 
Konrad  (1222-28)  40,  91,  179,  180, 
181,  262.  —  Ulrich,  Brd.  des  Konrad 
u.  Hoyer  (1231  —  52)  324,  523,  570, 
577,  580.  911. 

Hoheneggelsen ,  Ekkelsen ,  Eggelsem, 
Honeckelsem,  Kr.  Marienburg ,  145, 
389,  401,  964.  ecclesia  1049.  —  eleric. 
Lndeger  (1235)  416.  —  von:  Wolbert, 
miL  (1234)  389. 

Hohenhameln,  Hamelen,  Honhamelen, 
Hoenhamalen,  Kr.  Peine,  244,  643,  851, 
861,  1023,  N.  13.  —  Archidiakonat  193. 
—  archidiaeon.  lohann  (1226)  193.  — 
pleban.  Konrad  (1226  —  40)  188,  416, 
562,  563.  —  von:  Heinrich  (um  1230 
-53)  296,  845,  347,  511,  514,  688, 
710,  863,  872,  907,  919,  922.  -  Hein- 
rich magnns  od.  maior  (1221—42)  21, 
188,  391,  452,  547,  643,  661.  -  Hein- 
rich paryns  od.  minor,  Hild.  Minist. 
(1221-43)  26,  337,  559,  643,  695,  s. 
Fr.  Helenbnrg  (1221  —  27)  26,  «.  7Y. 
lotta,  Braunschw,,  dann  Hüd.  Minister. 
(1221-27)  26,  Helenbnrg,  desgl.  (1241 
-43)  643, 695,  Bikesa  w.  Inditha  (1241) 
643.  -  lohann  (1240)  557.  -  Boderieh 
(1219)  N.  34.  -  Siegfried  (1227)  217. 
Volcmar  (1227-53)  2^,  559,  648,  922. 


Hohenrode  —  Hoyerdessen. 


643 


Hohenrode,  Kr,  Goslar,  217. 
Hohenstein,  cwn.  von:  Elger  (um  1250 

eru>.)  848,  s,  T.  Lnttrad,   Nonne  in 

Dorstadt. 
Hohnstedt,  Honstat,  n.  v,  Northeim,  sacerd, 

Reinold  (1241)  631. 
Hoya,  com,  v,:  Gerhard,  canon.  Hild.  — 

Heinrich  (1226-27)  207. 
Hoye,  Hoia,  Hermann,  Hild.  Minister, 

(1253)  909,  910,  914.   -  Lippold  miL 

(1246-54)  752,  903,  959. 
Hoyer,  Hoger  (um  1230)  307.  —   Brd. 

des  Dietrich  (1244)  711.   —  pincema 

(1232)  337.  —  Vgl.  Achtnm,  v.  Goslar, 

8t.  SinL  et  lud.  cnstos.  —  Harzbarg,  y. 

Hohenbttchen,  y.  —  Indagine,  de.  — 

labere,  y.  —  Lafferde,  y.  —  Minden,  y. 

—  Monetarias.  —  Piscina,  de.  — 
Sehlde,  y.  —  Wohldenberg,  com.  y.  — 
Walferoye. 

Hoierinroth  s.  Heieringerot. 

Hoiersem  s,  Heyersam. 

Hoym,  Hoyen,  Anhalt,  96.  —  von:  Ber- 
tram, Siegfried  u.  Wilhelm,  Brd.  (1224) 
110. 

Hoysom  s.  Heissom. 

Hokelem  s.  Höckelheim. 

Hokingas,  -chas.  Hokin,  Gerhard  mil. 
(1231-58)  827,  417,  1021,  1062.  - 
Gerhard,  ciy.  Hild. 

Holdendhorp  s.  Altes  Dorf. 

Holle,  Kr.  Marienburg,  54,  116,  287,  296, 
756,  800.  AnsstellangBort  399.  —  ec- 
clesia  55.  —  Malstatt  bei  295.  —  ple- 
ban.  lohann  (1222—25)  55.  —  arehi- 
diacon,  (allgem,)  55.  Konrad  y.  Velber, 
scolast  HUd.  (1222-25)  55. 

—  von :  Arnold,  Brd.  des  Dietrich  (1224 
-27)  111,  222,  229,  237.  243.  -  Asch- 
wln,  S.  des  Dietrich  (1251)  883.  — 
Bertold,  mil.  Brd.  des  Dietrich  (1225 

-  um  1252)  134,  135,  237,  248,  326, 
336,  899,  401,  410,  419,  619,  672,  729, 
797,  (2ai>i/^  (1228-30)  263,  269,  281, 
290,  291,  291,  296,  s.  T.  Braunschw., 
dann  Hüd.  Minist.  (1251)  888.  -  Ber- 
told, S.  des  Dietrich  (1251)  883.  — 
Dietrich  (1224-51)  111,  222,  229,  336, 
365,  399,  401,  458,  572,  672,  883,  885. 
Lndinger,  iS^.  des  Dietrich  (1240—51) 
570,  883.  -  Nicolaas  (1224)  111. 

HoUenstedt,  -stat,  Heinrich  y.  (1256)  997. 
Holstein,  Holtzatia,  comites,  s.  Schaam- 

barg. 
Holte,  Wilhelm  y.,  canon.  Hild.,  picpos. 

Osnabr. 
Holtensen,  Holthasen  apad  Eildagessen, 


Holthasen  s.  Diekhoken. 

—  prope  Eildagessen  s.  Holtensen. 

—  prope  Alyelde  s.  Langenholzen. 

—  s.  Wrisbergholzen. 

—  von:  Konrad,  monach.  st.  Michael. 
Holtnicker,   -nickel,  Heinrich,   ciy.  in 

Braanschweig.  —  Henemann,  consnl 
in  Braanschweig.  —  Hermann'«  Wittwe 
Elisabeth  (125^  1080.  —  Hermann, 
castos  st.  Maaricii.  —  Konrad,  ciy.  in 
Braanschweig. 
Hombarg,  Honbarch,  -borg,  nobiles  von: 
Bertold,  S.  des  Bodo,  (1229-41)  275, 
469,  516,  540,  562,  563,  578,  629,  (erw, 
(1251)  880.  —  Bodo  (1224—26)  99, 
179,  180,  181,  (erw.  1227)  235,  236, 
275,  s.  Br.  Bodo  (1227-36)  235,  236, 
275,  469,  «.  Fr.  Lackardis  (1229)  275. 
—  Bodo,  S.  des  Heinrich  (1258)  1035, 
1062.  —  Heinrich,  S.  des  Bodo  u.  Brd. 
des  Bertold  (1229-58)  275,  469,  516, 
717,  719,  746,  791,  835,  880,  927,  929, 
995,  1035,  1062,  s.  Fr.  Sophie  com.  y. 
Wohldenberg  (1251)  880.  —  dapifer 
der:  Lambert  (1251)  880. 

—  von:  lohann,  monach.  st.  Michaelis. 
Honboken  s,  Hohenbttchen. 
Honeckessem  s.  Hoheneggelsen. 
Honestns,  Bertold,  canon.  st  Mathie  in 

Goslar. 

Honhamelen,  -malen,  s,  Hohenhameln. 

Honlage,  -lejgfe,  -löge,  Ladolf  y.,  mil.  (um 
(1235-1253)  433,  434,  506,  621,  928, 
929,  camerar.  dacis  Branswic.  459, 
460,  480. 

Honorias  s.  Päpste. 

Honstat  s.  Hohnstedt. 

Honwis  s.  Gowisch. 

Hopegast,  Alexander  (1239)  541. 

Hombarg,  Homebnrg,  Kr.  Halberstadt, 
castnim  1059.  —  castellani  981.  — 
pleban.  Gottschalk  (1240)  567.  —  ad- 
vocat.  Ulrich  (1239)  524.  —  von:  Ry- 
thizardas  (1288)  500. 

Home,  Ladolf  y.  (1242)  669.  —  Ladolf 
u.  S.  Hermann,  ciy.  Hild. 

Horsholte,  Heinnch  y.,  mil.  (1241)  645. 

Horstmar,  Bemhard  y.  (1199-1206)  N.20. 

Horam,  Horem  s.  Ohrom. 

Hospitalis  domas  s.  lohanniter. 

Hosterod  s.  Osterode. 

Hottein,  Hottcnem,  nö.  v.  Sarstedt,  289, 
536,  564.  ecclesia  536,  564.  —  von: 
Albert  u.  Heinrich,  ciy.  in  Lanenrode. 
Lenard,  sery.  (1241)  638. 

Hoyemeier,  Dietrich  (1224)  114. 

Hoyerdessen,  Howardesshem ,  -dissem, 
-dessem,  von:  Gerhard  (1250—58)  835, 
880,  987.  -  Hermann  (1226)  167. 

41* 


644 


Howici  —  Indagine. 


Howici  fil.  Heinrich,  lito  piapos.  Hild. 
(1224)  112. 

Hradisch,  Böhmen,  abhas  (1245)  730. 

Hucenhusen  s,  Hansen. 

Haddissem,  lohann,  sacerd.  in  Oedelnm 
irohl  (1258)  1081. 

Hflddessnm ,  Hoddeshem ,  Hnddeshem, 
nö,  V,  Hildesheimj  964.  —  villicus  st. 
Michaelis  Hermann  (1224)  112.  —  von: 
Bertold  u.  Daniel  (1224)  112. 

Httpede,  Hnpedhe,  Ludwig  t.  (1252—54) 
906,  959. 

Hngo,  Hild,,  dann  Amaberger  Minister. 
(1221—46)  81. — advocatua  (st  Cracis  ?), 
mü.  (1224-  um  1230)  112,  810.  - 
Brd,  des  Lndold  (1141)  N.  6.  —  Vgl 
Assel,  V.  —  Bär.  —  Börssmu,  advocat. 

—  Cardinal.  —  Gramme,  y.  —  Eldagsen, 
aichidiac.  —  Fttmmelse,  y.  —  Haiste, 
y.  —  Hildesheim,  canon.,  st.  Cmcis 
prepos.,  canon.,  st  Manric.  canon.  — 
Insnla,  de.  —  Mnrbach,  abbas.  — 
WrisbergholEen,  y. 

Hngold,  mU.  (1237)  490.  —  Vgl  Coryey, 
abbas.  —  Qoslar,  st.  Sim.  et  Ind.  de- 
can. ,  scolaat,  st  lacobi  pleban.  — 
Hildesh.  canon.  —  Boden,  y.  —  Seesen, 
archidiac.  —  st  Seryatii  canon. 

Hagonis  insula  572. 

Hnisbnrg,  Kloster  st  Marie  779.  —  abbas 
angenannt  (1226-27)  207. 

Hnken,  Gerhard  u.  S.  lohann  (1251)  861. 

Hnldelsem,  Gerlach  y.,  a.  Schw,  Adelheid, 
deren  8,  Bnrchard,  Corveyer,  dann 
Hild,  Minister,,  Dietrich,  S.  des  Ger- 
lach, Hild.,  dann  Corv.  Minister.  (1254) 
955. 

Hanzen,  Hacenhosen,  Lambert  y.  (1245) 
746. 

Haserbergh,  unbest,  N.  25. 

Haslaria  s.  Uslar. 

Hastorp  s.  Heosdorf. 

Hoxaria  s,  Höxter. 

I.  yergl.  Bremen,  canon.  —  Wohldenberg, 

com.  y. 
lacob,  sery.  (1240)  579.  —  Vgl,  Accon, 

episcop.  —  Frose,  sacerd.  —  Spandau, 

prepos. 
lanitor,  Bodo  (1237)  494. 
Ibere,  Ybere,  Bertold  y.  {um  1240)  606. 

—  Werner,  y.,  canon.  st  Crncis. 
Ybemei,  Bertold  y.  (1227)  237,  243. 
Ibarg,  Yboiff,  von:  Al^im  (1221—24) 

24.  —  Heinrich,  canon.  Hild. 
Ichtershaasen,  Amt  Gotha,  Kloster  N.  12. 

—  prepos.  Wolframm  (1186)  N.  10.  — 
canon.  Wolframm  (1178)  N.  9,  10. 


Ida  vgl,  Herford,  abbat  —  WOltingerode, 
abbat 

Idestorp,  Bernhard  y.  (1280)  294. 

lechabnrg,  prepos.  Barchard  (1226)  147, 
148,  151,  152,  153  o.  A. 

leinsen,  lenhasen,  Yehnsen,  von:  Arnold 
(1251-54)  857,  933,  956.  —  Lndeger 
(1251)  857.  -  Lathard  (1253)  933, 
956.  —  Reimbert,  ciy.  in  Laaonrode. 

lelethe  s.  Gielde. 

lerasalem,  Aasstellnngsort  267.  regnnm 
659.  —  patriarcha  Gerold  (1226)  168, 
185.  —  rex  s,  Kaiser  Friedrich  IL 

lerze,  Gerrotehe,  Gerechze,  s.  v.  Bocke- 
nem,  517.  —  von:  Eberhard,  mil.,  s. 
Fr,,  Adelheid,  s.  Brd.  Ganxelin  (1239) 
541.    Wedego  (1239)  541. 

lesen,  Ihesen,  lese,  s.  Giesen. 

Iggenem  s.  Ingein. 

Ilde,  Hillethe,  Illethe,  Illede,  Kr.  Marien- 
bürg  119,  N.  13.  maios  119.  ~  ran: 
Hermann  (1225-39)  119,  550. 

Ilse,  Nebenfl.  d.  Ocker,  50. 

Ilsede,  -the,  von:  Eilhard,  mil.  (1224) 
112.  —  Konrad,  canon.  st  Cracis.  — 
Konrad  (1242)  663. 

lUenbnrg,  Hseneborch,  Kloster  st  Petri 
et  Pauli,  618,  779. 

Ilstrige  s,  Eilstringe. 

Uten,  Iltene,  Hiltem,  Ilthenem,  Ilthem, 
Htenem,  von:  Albert  (1240-58)  560, 
1060.  —  Bodo  (1241-46)  629,  637,  639, 
641,  717,  753,  adyocat  in  Poppenbuig 
753.  —  EUas  (1241)  629.  -  loidan, 
sery.  (1230-40)  244,  289,  851,  452, 
555.  —  lordan,  mil.  (1241-60)  643, 
679,  837,  909,  910,  921,  942, 1134.  — 
Luder,  Brd.  des  Albert  (1255—58)  968, 
1060.  -  Ulrich  (um  1225-47)  146, 404. 

Imbshausen,  Immedeshusen,  Kr.  NarU 
heim,  23. 

Imhildis,  Fr.  des  com.  Riddag  (ent.  1237) 
497. 

Immeka,  Fr.  des  Wicker,  Ministerialin 
des  Andreasstiftes  (1241)  654.  —  VgL 
Achtam,  yillic.  —  Eime,  in. 

Immendorf,  Ymmendorp,  Amt  Wolfen- 
büttel,  33.  —  pleban.  B.  (um  12%)  483. 

Immenrode,  nö.  v.  Goslar,  772. 

Imola,  episcop,  ungenannt  (1223)  61. 

Imperator,  Beinhard  y.  Dinklar  gen. 
(1243)  693,  694. 

Imsen,  Lnmesim,  Kr.  Alfeld,  102. 

Incensor,  lohann  (1241)  721. 

Indagine,  de,  Hagene,  y.,  nobiles:  Arnold, 
S.  des  Bernhard  (um  1240)  602.  — 
Bernhard,  (1232  —  60)  355,  365,  447, 
458,  598,  601,  627,  672,  711,  717,  738, 
802,  815,  847,  892,  928,  929,  995, 1072, 


Indago  —  Johann. 


645 


1136.  —  Friedrich  (um  1225-47)  146, 
772.  —  Heinrich  eomes  (1253-56)  Ö27, 
996.  —  Herbord  u.  S.  Herbord  (1247 
-57)  792,  1024.  -  Hoier  (1222)  40 
u.  A.,  41.  —  Lndeger,  Brd.  des  Bern- 
hard (um  1230-1240)  296,  337,  365, 
424,  447,  458,  597,  598,  601.  —  Simon, 
S.  des  Bernhard  {um  1240)  602.  — 
Werner,  Brd.  (?f«Hoier  (1222)  40u.A..41. 

—  de,  Hagen  ▼.:  Albert,  frater  in  Marien- 
rode?  (1259)  1103.  -  Bernhard  u. 
Arnold  clerict  (um  1240)  608.  —  Hein- 
rich confrater  in  Marienrode?  (1257) 
1014,  1015. 

Indago  8,  Nienhagen. 

InfemO;  Bertranun.  de,  oiv.  Hild. 

Ingeleben,  Ingellesem,  Amt  Schöningen, 

594,  N.  13. 
Ingein,  Iggenom,  Tngenem,  n.  v.  Sarstedt, 

704,  1021,  N.  13. 
Innerste,  Indistria,  Flusa,  296,  676,  875. 

Pepermole  an  der  875,  887. 
Innocentins  «.  Päpste. 
Institor,  Elias,  cIt.  Hild.  —  Heinrich 

gen.  y.  Benstorf,  civ.  Hild. 
Insnla,  Werder  bei  Hildesheim  43  n.  A. 

castmm  ad  Insnlam  844.    comitatns 

119.  —  advocat.  Bertold  (1225)  119. 

—  nobihs  de:  Hugo  miL  (1222-40)  47, 
109,  121,  223,  268,  270,  281,  307,  310, 
337,  337,  365,  390,  401,  402,  403,  408, 
409,  410,  463,  464,  467,  469,  482,  483, 
485,  491,  492,  526,  562,  563,  575,  607, 
608,  615,  («w.  1251)  873.  —  Konrad, 
canon.  Hild.,  prepos.  st.  Manricii.  — 
Lippold,  S.  des  (f)  Hngo  (1251)  873. 

—  Lippold,  Hild.  Minister.  (1240-58) 
555,  837,  872,  900,  903,  908,  909,  910, 
921, 1042.  -  Lndeger  comes  (1228—25) 
90,  101,  119,  (erw.  1227)  237.  -  Wil- 
brand,  Brd.  des  Lippold,  pleban.  in 
Eschorshansen.  —  Wnlihard,  Brd.  des 
Lippold,  (1258)  1042. 

Insnla  Hngonis  572. 

—  st.  Marie  «.  Marienwerder. 
Interamna,  Interampna,  Ansstellnngsort 

297  A.,  479. 
lodolfns  vgl,  Barthenem,  ▼. 
lohann  (um  1235)  433.  —  drei  (1240) 

586.  —  drei  (1242)  670.  -  (1255)  966. 

-  (1258)  1092.  -  der.  (1242)  660.  - 
S.  des  Germann  (1221—29)  28.  —  S. 
des  Herbord  (um  1250)  846.  —  S.  des 
Lndolf  (1235)  430.  -  S.  des  Thegen- 
hard  u.  der  Gertmd  (1244  —  59)  720, 
1109.  —  socer  des  Hoier  (um  1230) 
307.  —  lito  St.  Gnicis  s.  Freden.  — 
mag.  machine  (1227)  241.  —  nepos 
des  can,  Hild.  M*  (1225)  141.  -  Brd. 


des  Marcolf,  deric.  (1240)  575.  — 
Amsberger,  dann  Hild.  Minister.  (1221 
—46)  31.  -  fam.  (1241)  640.  -  serv. 
des  Everwin  ▼.  Adensen  (1238)  516. 

—  Vgl,  Acco.  —  Adensen,  ▼.  —  Aden- 
stedt,  V.  —  Advocatas.  —  Aldendorp, 
▼.  —  Alfeld,  ▼.  —  Alferde,  ▼.  —  Altes- 
dorf, ▼.  —  Amelnnxbom,  camer.  — 
Arpke,  ▼.  —  Asel,  v.  —  Assel,  y.  — 
Atznm,  pleban.  —  Anceps.  —  Barbecke, 
sacerd.  —  Barienrode,  y.  —  Bars.  — 
Beddingen,  y.  —  Berel,  y.  —  Berknm, 
y.  —  Bemere.  —  Bemolftas.  ->  Bett- 
mar,  y.  —  Bierbergen,  y.  —  Bilm,  y. 

—  Bilstein,  y.  —  Blankenbnrg,  y.  — 
Bledeln,  in,  y.  —  Bock.  —  Bodenstein, 
y.  —  Bokfel.  —  Bonstide,  y.  —  Bor- 
nnm,  y.  —  Brake],  y.  —  Brandenburg, 
marchio,  y.  —  Brannschweig,  st.  Blasii 
cnstos,  canon.,  st  Cyriaci  canon.,  st 
Martini  pleban.,  dnx,  dncis  capellan., 
notar.,  y.  —  Bmne.  —  Bninshansen, 
prepos.  —  Bmnsrode,  y.  —  Bnrgdorf, 
villic.  —  Coqnns.  —  Creatnra.  — 
Crispns.  —  Cämk.  —  Gnria,  de.  — 
Dahlnm,  y.  —  Dammone,  de.  —  Derne- 
bnrg,  prepos.  —  Detfarth,  pleban.  — 
Dentschland,  Minor,  minist.  —  Diyes. 

—  Dorstadt,  pleban.,  canon.,  y.  — 
Dmgesiker.  —  Eggcrsen,  y.  —  Einnm, 
y.  —  Eldagsen,  pleban.  —  Elle.  — 
Else,  sacerd.,  y.  —  Emmerke,  y.  — 
Emne,  y.  —  EngelhardL  —  Esbeck,  y.  — 
Escherde,  y.  —  Eschershaosen,  y.  — 
Estiyalis.  —  Etzienrod,  y.  —  Byers- 
dorp,  y.  —  FlOthe,  y.  —  Forste,  y.  — 
Foro,  de.  —  Freden,  y.  —  st.  Galgano, 
abbas.  —  Galle.  —  Galliens.  —  Gan- 
dersheim,  y.  —  Garmissen,  y.  —  Gat- 
tersleben, y.  —  Geitelde,  y.  —  Gem- 
rode,  y.  —  Gieson,  pleban.  —  Göttingen, 
y.  —  Goltem,  y.  —  Gose,  y.  d.  — 
Goslar,  Script,  regis,  st.  Sim.  et  Jnd. 
canon.,  Frankenberg  sacerd.,  Nenwerk 
prepos.,  conyers.,  Petersberg  canon., 
pleban.  forens.,  y.  —  Grasdorf,  deric. 

—  Grecns.  —  Halberstadt,  st  Bonifac. 
canon.  —  Hallendorf,  in.  —  Hallormnnd, 
sacerd.  —  Hary,  pleban.  —  Harlinge- 
berg,  y.  —  Harste,  y.  —  Heiningen, 
prepos.,  sacerd.  —  Heisede,  y.  — 
Heiskeshnsen,  y.  —  Hessen,  y.  — 
Hetjershansen,  y.  —  Hildesheim,  notar., 
capellan.,  deric,  yconom.,  pistor,  bedel- 
1ns  episcopi,  prepos.,  canon.,  st  Andree 
canon.,  st.  Barthol.  prepos.,  st.  Crnds  ca- 
non.,yicar.,Dominican.  snpprior,  stGode* 
hard.  monach.,  st.  Manric.  canon.,  scoL 
proyis.,  st.  Michael,  prior,  camerar.  — 


646 


lohanna  —  Kaieide. 


Himmelsthttr,  ▼.  —  Hohenhameln,  archi- 
diac.,  ▼.  —  Holle,  pleban.  —  Hombnrgf, 
y.  —  Hnddissem.  —  Haken.  —  Incensor. 

—  Kaierde,  v.  —  Kalb.  —  Kemme,  ▼. 

—  Kissenbrttck,  v.  —  Klauen,  villic, 
bedelL  —  Laatzen,  ▼.  —  Lapidea  domo, 
de.  —  Lebenstedt,  ▼.  —  Lechstedt,  ▼. 

—  Legatns.  —  Lengde,  pleban.  — 
Lengela,  ▼.  —  Lewe,  v.  —  Longns.  — 
Lttbeck,  episc.  —  Magnus.  —  Marcolfi. 

—  Marcus.  —  Marienrode,  abbas,  prior. 

—  Michaele,  de  sancto.  —  Minden, 
episc.  —  Minneco.  —  Monte,  de.  — 
Mttnstedt,  ▼.  —  Muldinge,  y.  —  Nepos. 

—  Nette,  ▼.  —  Nienstedt,  v.  —  Niger. 

—  NoTall,  de.  —  Oberg,  ▼.  —  Oels- 
burg,  prepos.  —  Ohrum,  ▼.  —  Oyle, 
▼.  —  Oppershausen,  ▼.  —  Osterburg, 
comit  capell.  —  Paderborn,  custos.  — 
Päpste.  —  Passer.  —  Pepersak.  — 
Pbisicus.  —  Plesse,  ▼.  —  POhlde. 
prepos.  —  Quedlinburg,  st.  Wiberti 
canon.  —  Queren,  de.  —  Badenhusen, 
y.  —  Beden,  ▼.  —  Biddagsbausen, 
cellerar.  —  Bingelheim,  pleban.  — 
Boden,  v.  —  Bodendike,  ▼.  —  Bors- 
dorp,  ▼.  —  Bosenthal,  pleban.  —  Buf  as. 

—  Sachsen,  ducis  notar.,  phisic.  — 
Salder,  ▼.  —  Scadewolf.  —  Schaum- 
bury,  com.  ▼.  —  Schierstedt,  ▼.  — 
Schildesche,  ▼.  —  Schliekum,  ▼.  — 
Schwanebeck,  ▼.  —  Scikke.  —  Seyn, 
▼.  —  Sieversbausen,  v.  —  Solschen, 
pleban.  —  Sorsum,  ▼.  —  Sporn.  — 
Stadio,  de.  —  Stedere,  ▼.  —  Stöckheim, 
▼.  —  Storm.  —  Sudburc,  ▼.  —  Sulingen, 
▼.  —  Sutor.  —  Suwlken,  ▼.  —  Turk. 

—  Tuscan.  episc.  —  üetie,  ▼.  — 
ümmeln,  ▼.  —  Uppen,  ▼.  —  Yallstedt, 
▼.  —  Verden,  episc,  prepos.  —  Verdun, 
episc.  —  Viterbo,  episc.  —  Yolcmari. 

—  Wallenstedt,  ▼.  —  Waltdorpe,  v. 

—  Wedtlenstedt,  ▼.  —  Westfal.  — 
Wettesingen,  cleric.  —  Wienhausen, 
▼.  —  Wildeshausen,  canon.  —  Wilkeri. 

—  Wohle,  V.  —  Wülfingen,  v.  — 
Wulfelade,  ▼.  —  Wulfinge.  —  Wun- 
storf, ▼. 

lohanna  vgl  Brfiggen,  y.  —  Dorstadt, 
priorissa,  soror.  —  Wettebom,  y. 

lohanne,  Wilhelm,  de  sancto  (1240-50) 
624. 

Johanniter-,  Hospitaliter-Orden  234.  — 
Meister  (1223)  64. 

lordan  {um  1235)  433.  —  Vgl.  Barkhausen, 
y.  —  Barthenem,  y.  —  Blankenburg, 
y.  —  Braunschwelg,  ducis  notar.,  dap., 
pinc.  —  Dorstadt,  conyers.  —  Ecbere, 
y.  —  Escherde,  conyers.,  y.  —  Hildes- 


heim, notar.,  yicar.  episc,  canon.,  st. 
Andree  canon.  —  Uten,  y.  —  LeDgden. 
y.  —  Linde,  y.  —  Paulum,  apud  sanctum. 

—  Sachsen,  ducis  dap.  —  Schöningen, 
y.  —  Wehmingen,  y.  —  Wendhausen,  y. 

loseph  vgL  Hildesheim  ciyis.  —  Wildes- 
hausen canon. 
Irmgard,  Ermeogardis  vgl,  Achtnm,  yillic. 

—  Niger. 

Irmtmd,  Ermentrudis  vgl.  Wohle,  y. 

Isaac,  Isac  vgl.  Hildesheim,  st.  Crucis 
canon. 

Ischerstede,  Konrad  y.,  canon.  Halberstad. 

Isenhagen,  Kloster  713,  760,  765,  813 
u.  A.,  828,  852,  913,  1034,  1097.  - 
abbas  Thetmar  {um  1257-60)  1034, 
1097,  dann  in  Marienrode.  —  monachi 
1034. 

Isenkagen,  F.  y.,  mil.,  «.  Mutter  G.,  «. 
Vater  F,,  s.  Schw.  C.  (1221-46)  36  u.  A. 

Tsershop,  unbestimmt,  732. 

Isingard  vgl,  Wunstorf,  y. 

Isingerode,  Isengerode,  Tsingerod,  wüst 
n.  V.  Harlingerode,  566,  582,  618,  820, 
841. 

Iso  vgl,  Verden,  episc 

Italien  66.  —  legatus  per  (1221)  5. 

Itzum,  Isnem,  Issom,  Ettsiem,  Kr,  Marien- 
bürg,  145,  753.  —  von:  Konrad,  mil. 
(1225)  132.    Volcmar  (1239)  550. 

lubere,  lubeke,  Hoyer  y.  (1231—32)  322, 
337.  --  Thetmar  y.  (1232)  387. 

Itttland,  Incie  dux  (1249)  814. 

Insarius,  Brd,  des  dapifcr  lordan  (1227) 
220.  —  Vgl,  Blankenburg,  y.  —  Braun- 
schweig,  ducis  pincerna.  —  Escherde, 
sacerd.  —  Harlingeberg,  y.  —  Bocklum, 
y.  —  Sachsen,  ducis  pinoem. 

lustacius  (1229-36)  270,  271,  402,  403, 
468.  —  sacerd.,  Sohn  der  Meregardis 
(1236)  469.  —  mü.  (1258)  1081.  —  s. 
S.  Heinrich  canon.  Hild.  —  Vgl  Giesen, 
y.  —  Schwanebeck,  y.  —  Veteri  foro,  de, 

lutta,  ludita  libera  (l^D  322.  —  Vgl 
Bremen,  y.  —  Dorstadt.,  priorissa.  — 
Escherde,  y.  —  Flöthe,  v.  —  Ganders- 
heim,  y.  —  Heiskeshusen,  y.  —  Hoben- 
hameln,  y.  —  Schwanebeck,  y.  — 
Stöckheim,  y.  —  Veteri  foro,  de.  — 
Wackerwinkel^.  —  Wehrstedt,  y.  — 
Wohle,  y.  —  Wttifingen,  y. 

K  (ygl.  C). 

Kage,  Eilica  u,  Brd,  Dietrich,  Halberst, 
Minist,,  dann  des  Michaeliski  (1259) 
1095. 

Kaierde,  Goiarde,  lohann  y.,  portenar.  epi- 
scopi  in  Winzenburg  (1237)  485,  492. 


Kaiser  —  Kono. 


647 


Kaiser  iL  K<)nige,  dentsohe: 

HeiniMk  Y.  (1111)  N.  3. 

Lolbar  (erw.  1236-39)  477. 

Friedrich  I.  (1173)  69,  (erw,  1226)  184. 

Heinrich  VI.  (1196-97)  65,  N.  16, 17. 

Otto  IV.  (erw.  1222)  50,  (enr.  1226-27) 
207,  (erw.  1236)  459. 

Philipp  (erw.  1226)  172. 

Friedrich  n.,  rex  SiciUe  (1221-49)  3, 
8,  10,  11,  60,  61,  62,  63  n.  A.,  64, 
65  u.  A.,  66,  67,  69  u.  A.,  70,  71,  82, 
84,  87,  115,  131,  158, 159, 160, 161, 
162,  168,  169,  170.  171,  172,  173, 
174,  175  IL  A.,  177,  178,  179,  180, 
181,  182,  183,  184,  185,  186,  187, 
190,  192,  217,  218,  245,  246,  247, 
267,  333,  395  n.  A.,  411,  418,  423 
u.  A.,  424,  426,  444,  448  A.,  490, 
496,  630,  659,  788,  801,  829. 

Heinrich  (VH.)  (1221-35)  3,  8,  9, 10, 
11,  43  A.,  63,  66,  82,  84,  85,  86,  87, 
106,  lila,  118,  122,  123,  131,  168, 
173,  189,  190,  197,  212,  252,  318, 
383  n.  A.,  384,  387,  395  n.  A.,  411, 
418,  426,  (erw.  1252)  890. 

Konrad  IV.  (1242)  659. 

Wilhelm  (1252-54)  890,  949. 

Richard  (1257)  1026. 

—  8.  Imperator. 

Kalb,  VitoloB,  Johann,  canon.  Osnab.  — 

Nandwig  civ.  in  Lauenrode. 
Kaidan,   Kaldnne-,    Coldnne,   Bernhard 

(1249)  815.  —   Heinrich  (1237)  490. 

—  Konrad  mil.  (1249-55)  815,  981. 
Kaltenboni,  Kaldenbumen,  wüst  bei  Eis- 

leben,  Kloster  295.  —  prepoa.  Lndolf 

(1194-1204)  295,  N.  14,  18.   Bertold 

(1230)  295. 
Kaminate  s.  Mttnchhof. 
Kaminatis,  de,  a.  Kemnade,  v. 
Kassnbien  741. 
Katlenburg,  Katolenborch,  Kr.  Northeim, 

prepos.:  Konrad  (1226)  147,  148,  152, 

153    a.   A.     ungenannt   (1229)    276. 

Lndolf  (1241)  631. 
Kefernberg,  Keyeronberg,  com.  Gttnther 

V.  (1247)  788. 
Komme,  Kemen,   Kr.  Marienburg,  200, 

464, 634, 697,  700.  —  TÜlicns  st.  Crucis 

Heinrich,   8.  Sa.  Günther  u.  Lenard 

(1243-46)  697. 

—  von:  Bemward  (1222-57)  47,  223, 
296,  832,  458,  464,  494,  671,  696, 
1023,  8.  Sa.  Dietrich  (1257)  1023, 
lohann  (erw.  1258)  1066,  und  Ludinger 
u.  Ludinger  canonici  st.  ManriciL  — 
Gttnther  (1243-46)  697.  —  Johann, 
Brd.  des  Bemward,  Hild.  Minist.  (1222 
-54)  40,  47,  111,  121,  223,  262,  296, 


332,  381,  891,  403,  414,  425,  464,  526, 

541,  545,  547,  556,  634,  671,  903,  942, 

8.  Fr.  Floria  u.  T.  Bia  (1241)  634.  - 

Thegenhard  (1285)  425. 
Kemnada  a.  Mttnchhof. 
Kemnade,  Kamiaata,  bei  Bodenwerder, 

Kloster  235,  275.    —    von:   Konrad, 

cellerar.  in  Amelnnxbom. 
Kind  ▼.  Lttnebnrg,   Otto,  Wasmod  u. 

Lndolf,  8$.  dea  Heinrich  (um  1230)  311. 
Kirchberg,  Kircberg,  com.   Heinrich  v. 

(1286)  466. 
Kissenbrttck,  -bmgge,  -bmggen,  220, 490. 

—  pons  596.  —  archidiae.  Lndolf  ▼. 
SeUaden,  canon.  Halberst.  (1249)  815. 

—  pleban.  Bernhard  (1233—40)  375, 
407,  490,  567.  568.  —  civea:  Albert  u. 
Eckhard  (1237)  490.  —  castrenses  490. 

—  von:  Adelheid,  sanctimon.  in  Dorstadt. 

—  Dietrich  (1237)  490.  —  Dietrich, 
civ.  in  Brannschw.  —  Gebhard  (1240 
-60)  626.  -  Heinrich  mü.  (1238-59) 
513,  514,  IUI.  —  lohann,  ciy.  in 
Brannschw.  —  Konrad  u.  Konrad, 
Brdr.  (1249)  815. 

Klanen,  Clowe,  Clawe,  Clowen,  Kreia 
Peine,  121,  310,  608,  702,  787,  790, 
795, 1132, 1133.  —  cives  310,  608,  796. 

—  yillic.  episcopi:  Heinrich  (1247) 
795.  —  yillic.  st.  Cmcia  lohann  (1247) 
795.  —  bedellns  episcopi:  lohann,  S. 
dea  Woltbcrt  (1247)  795.  —  litones 
st.  Grncis:  Konrad,  S.  d.  Hermann  u. 
patmells  der  Brd.  Bernhard  u.  Mar- 
quard  (1247)  787. 

Kniestedt,   Cnizstede,   von:   Achill  mil. 

(1244) 721.  -  Heinrichmü. (1258)  1077. 
Knikke,  Ekbert  (1251)  857. 
Köchingen,   Cochinge,    Chochinge,    Amt 

Vechelde,  594,  804,  1076. 
Köln,  Stadt  118.  —  Geld  484. 

—  dioces.  99. 

—  Stift  118.  —  apoatoL  Richter  53.— 
archiepiscopi:  Adolf  (1198)  N.  19  A. 
Engelbert  (1221-55)  8,  14,  43  n.  A., 
44,  122.  Konrad  (1247-57)  793, 
1018,  1019. 

—  Snäragane  (1198)  N.  19  A. 

—  Cnnibertsstift  793. 

—  Martinikloster  779. 

—  Pantaleonsstift  779. 
Königslutter,  Lüttere,   Stift  st.  Petri  et 

Pauli  477,  779.  —  abbates:  Heinrich 
(1177)  N.  8.  Albert  (1226-28)  207, 
253.    ungenannt  (1241)  635. 

Kolenfeld,  Kr.  Neustadt  a.  R,,  724. 

Konimund  vgl.  Nette,  clcric. 

Kono,  Gono  vgl.  Goslar,  st  Simon,  et 
lud.  canon.  —  Wohle,  ▼. 


648 


Koniad  —  Lambert 


Konnd,  Ghmindiis,  Canradna  (1240)  686. 

—  (1242)  670.  -  (1256)  966.  -  (1258) 
1081.  —  s.  Wittwe  Wemeco  (1258) 
1091.  -  5.  der  Adelheid  (1243-46) 
701.  —  S.  des  Boderich  u.  der  Enni- 
gonde,  Sehwalenberger ,  dann  Hild, 
MinisteHal  (1239)  644.  —  S.  des  Her- 
mauDj  in  Klauen  (1247)  787.  —  8,  des 
Heibord  (um  1250)  846.  —  8.  des 
Hermann  (1233)  354.  —  fam.  (1241) 
640.  —  sen.,  Brd,  des  Wymand  (1226) 
164.  —  Brd.  des  Simon  in  Else  (1246) 
758.  -  in  Bledeln  (um  1240)  604.  ~ 
seryns  des  Heinr.  Bock  (um  1244)  707. 

—  snbdiacon.  (1289)  648.  —  cognat. 
des  mil.  Thegenhard  (1289  —  57)  547, 
792, 1024.  —  marscaleus  s.  ▼.  Emmerke. 
Vgl*  Aldendorp,  y.  —  Au^bnrg,  canon. 

—  Barenrode,  t.  —  Barienrode,  ▼.  — 
Berknm,  ▼.  —  Betteln,  ▼.  —  Bettmar, 
▼.  —  Biewende,  ▼.  —  Bi».  —  Bledeln, 
in.  —  Blaae.  —  Bodenstein,  t.  — 
BOnnien,  t.  —  Boldensel,  ▼.  —  Bollen- 
een,  t.  —  Bomnm,  ▼.  —  Brannschweig, 
st.  (^yriac.  oanon.  —  Brochove,  v.  — 
Cardinal.  —  Glettenberg,  ▼.  —  Clns, 
abbas,  monach.  —  Gopstede,  ▼.  — 
Coqoina,  de.  —  Corria.  —  Dammone, 
de.  —  Dinklar,  ▼.  —  Domo,  de.  — 
Dorstadt,  prepos.,  ▼.  —  Dax.  —  Ein- 
beck, canon.  —  Elbe,  yillic.,  y.  — 
Else,  TÜlic.  —  Emmerke,  ▼.  —  Emne, 
T.  —  Escherde,  prepos.  hm,  —  Ever- 
stein,  com.  ▼.  —  Flamingas.  —  Fried- 
berg, y.  —  Fümmelse,  y.  —  Folda, 
abbas.  —  Gandersheim,  y.  —  Goslar, 
st  Sim.  et  Ind.  canon.,  Georgii  prepos., 
Nenwerk  conyers.,  Petersberg,  deoan., 
y.  —  Grelle.  —  Halberstadt,  episc 

—  Harber,  y.  —  Hildesheim,  episc, 
episcopi  notar.,  capellan. ,  cleric,  prepos., 
decan.,  canon.,  st  Andree  decan.,  canon., 
pleban.,  st  Cmds  decan.,  canon., 
st  Godebard.  monach.,  st  Michael, 
prior.  —  Himmelsthttr,  y.  —  Hohen- 
bttcheu,  y.  —  Hohenhameln,  pleban. 

—  Holthnsen,  y.  —  Holtnicker.  — 
Hsede,  y.  —  Insnla,  de.  —  Ischerstede, 
y.  —  Itznm,  y.  —  Kaiser.  —  Kaldnn. 

—  Kaüenbiurg,  prepos.  —  Kemnade, 
y.  —  Kissenbrttck,  y.  —  Köln,  archiep. 
-^  Laatzen,  y.  —  Lafferde,  y.  —  Lanen- 
rode,  com.  y.  —  Linde,  y.  —  Lippe,  y. 

—  Latter,  y.  —  Mahner,  y.  —  Mains, 
archiep.,  scolast  —  Marbnrg,  y.  — 
Mets,  episc.  —  Michaelem,  ioxta  sanc- 
tam.  —  Minden,  episc,  st  Martin, 
decan.  —  Monte,  de.  —  Niger.  — 
Nörten,  pleban.,  canon.,  y.  —  NoyalL 


(1251)  880.  —  Vgl.  Broitsem,  cleric. 

—  Osterode,  y.  —  Othfiresen,  y.  — 
Petingns.  —  Pil.  —  Pyrmont,  com.  y. 

—  Piscina,  de.  —  Paerorom.  —  Pont- 
rooke.  —  Qaedlinbarg,  st  Wiberti 
prepos.  —  Beden,  y.  —  Begensborg, 
episc.  —  Beno,  de.  —  Boden,  y.  — 
BLddagshaasen,  abbas,  conyers.  —  Biyo, 
de.  —  BössiD^,  sacerd.  —  Bosenthal, 
pleban.  —  Sabina,  episc.  —  Sachsen, 
com.  y.  —  Schinna,  abbas.  —  Schlieknm, 
y.  —  SchOneberg,  y.  —  Sophie.  — 
Sorsam,  y.  —  Spade.  —  Speier,  epiac. 
Spoge.  —  Stapel  —  Steckemesces.  — 
Steinberg,  y.  —  Süke.  —  StOckheim. 

—  Störy.  —  Stokelet  —  Snselits,  y.  — 
Thüringen,  Landgr.  y.  —  üetse,  sacerd. 

—  Upite,  y.  —  Velber,  y.  —  Yeteri 
foro,  de.  —  Yölksen,  y.  —  Wadendorf, 
y.  —  Wahneberge,  y.  —  Wechene,  y. 

—  Weetscn,  y.  —  Wehmingen,  in,  y. 

—  Wehre,  y.  —  Wekhinde,  y.  — 
Wernigerode,  com.  y.  —  Weschende, 
y.  —  Wetscheuede,  y.  —  Wohle,  y. 

—  Wölpe,  com.  y.  —  WtUfingen,  y.  — 
Wanstorf,  com.  y. 

Koyoldesdale,  hei  Hüd.  zu  sudten,  1112. 

Krenxfahrer  18,  74. 

Kroppenstedt,  Groppenstide,  -stede,  Ber- 
tramm y.  (1284>d5)  404,  416,  417. 

Knnemann,  miL  (1287)  490. 

Kanignnde,  Gonigandis,  Frau  des  Bode- 
rich, u.  8,  Konrad,  8chu>alenberger, 
dann  Hild.  Minist.  (1239)  644.  —  Vgl. 
Hallermand,  com.  —  Pyrmont,  com.  — 
üppen,  y.  —  Wölpe,  com.  y. 

Knyat  s.  Coyot 

L.. 

L.  (1227?)  236.  —  Vgl.  Clot  -  Lengede, 
y.  —  Magdebarg,  st  Ulrici  pleban.  — 
Wobldenberg,  com.  y. 

Laatsen,  Lathnsen,  Kr.  Hannover,  917. 

—  von:  Albert  (1242>-  um  1250)  669, 
853.  Hartmann,  Brd.  des  Albert  (mim 
1260)863.  lohann  (1242)  669.  Konrmd 
sery.  (1227)  244.  Konrad,  Brd.  des 
Albert  (1242—52)  669,  863,  857,  9üa 
L.  (1242)  669. 

Laffeide,  Laiforde,  Kr.  Peine,  pülicus  st 
Cracis  Dietrich  (1243  —  52)  703.  — 
von:  Helembert  (1232)  337.  Hoyer 
(1232?)  357.  Konrad,  monach.  in 
Marienrode?  (1260)  1133.  Konrad. 
pneroram  (1243-52)  703. 

Laicas,  Leye,  Hermann  (1244-61)  717, 
746,  880. 

Laina  s,  Leine. 

Lambert,    dapifer    nobiL   de  Homborg 


Lamspringe  —  Lemingen. 


649 


de.  —  Ochtersem,  y.  —  Oneoampe,  v. 
Forste,  ▼.  —  Hannover,  v.  —  Helperte, 
V.  —  Hildesbeim,  st.  Crucis  canon.  — 
Hunzen,  v.  —  Lebensted  t,  v.  —  Sefalde, 
V.  —  Solschen,  pleban.  —  WöltiDge- 
rode,  prepos. 
Lamspringe  >  Lammesprigge ,  -springe, 
Kloster  st.  Adriani  119,  293,  372,  398, 
399,  408,  409,  431,  497,  500,  550,  575, 
631,  842,  902,  931,  997,  1090,  1118. 
Ansstellnngsort  497,  681, 1090.  altare 
st  Bartolomei  in  secretario  497.  coqnina 
1090.  —  prepositi:  Gerhard  (1194) 
N.  14.  ungenannt  (1284)  398,  399. 
Heinrich  (1235-41)  408,  409,  497, 
631,  antiqaus  prep.  (1258)  931.  Werner 
(1241-59)  643,  837,  842,  902,  931, 
997, 1116.  —  abbatissa  Bicborgis  (erw. 
1237)  497.  —  priorissa  Beatm  (1253 
-56)  931,  997.  —  custos  Gottfried 
(1253)  931.  —  sancHmon.  408,  409.  ~ 
sacerdotes:  Dietrich,  Heinrich,  Simon 

(1253)  931.    Heinrich  wird  prepos.  in 
WfUfinghaa8en(1235)431.—  Htone8902. 

Landolf  vgL  Worms,  elect 
Landolfshausen ,  Landverdeshasen ,   Kr, 

GöUingen,  998.  —  villicus  Hermann 

(1256)  998. 
Langein,  Langele,  «d.  v,  Osterwiek,  353, 

736.    —   von:  Bertramm  mil.   (1247) 

791.  Bichard  (1222)  40.   Bitsard,  mil. 

(1258)  1059. 
Langeisheim,  Amt  Lutter  a.  B,^  325. 
Langenholzen,  Holthnsen,  H.  prope  AI- 

▼elde,  364,  494,  649.    theatrum  491. 
Langenstein,  -sten,  bei  Halberstadt,  Aus- 

stellnngsort,  466,  1095. 
Langmllia,  Bonifac.  y.  (1226)  184. 
Lapidea  domo,  de:  Baldoin  m.  Hildebrand 

(1254)  942.  —  Hermann,  civ.,  cons. 
Hild.  —  lohann  (1242)  662. 

Lapidea  fossa,  Godink  im,  Gograf  Eilhard 

(1224)  112.    Vgl.  Borsum. 
Lapideo  monte,  de,  «.  v.  Steinberg. 
Lateran  s.  Born. 
Lanenborg,   Leyenberch,   bei  Neinstedt, 

B.  y.,  canon.  Hild. 
Laaenrode,Lowenrode,Lowenroth,Lewen- 
rod,  -rode,  Ansstelluogsort  N.  28.  — 
cives : 
EilardQS  (1234)  404. 
Emne,  Yolcold  y.  (1234)  404. 
Esici,  Walther  (1234)  404. 
Hottein,  Albeit  u.  Heinrich  y.  (1234) 

404. 
leinsen,  Beimbert  v.  (1234)  404. 
Pollex,  Lndolf,  S.  des  Eilhard  (1234) 

404. 
Bethen,  Eonrad  y.  (1234)  404. 


Sutor,  Simon  u.  S.  Bodo  (1234)  404. 
Yitalns,  Nandwig  (1234)  404. 
Wnlfelade,  Johann  y.  (1234)  404. 

—  comites:  Heinrich  (1284-68)  404, 445, 
1062,  1063.  —  Heinrich,  canon.  Hild. 

—  Konrad  (1226-36)  164,  207,  285, 
312,  399,  404,  414,  445,  s.  Brd.  Kon- 
rad ian.  (1234-36)  399,  404,  414.  445. 

—  comit.  damf.  HUdebiand  miL  (1236) 
445. 

Lanenstein,  Lewenstene,  Diothard  Pape 
y.  (1253)  937. 

Lanterberg,  Mens  serenus,  canonici:  Al- 
bert sacerd.  (1240-42)  555,  557,  558, 
559,  562,  563,  567,  568,  570,  572,  665. 
Leiffart  (1240)  567,  568. 

—  Lnthterberge,  comites  v,:  ungenannt 
(1240-43)  555,  653,  678.  -  Bnrchard 
(1248)  813  a.  A.  —  Vgl.  y.  Scharzfeld. 

Lebenstedt,  Leven-,  Lewenstede.  -stide, 
Amt  Salder,  381,  663,  673,  872,  931. 

—  von:  Adelheid,  Gertrud  u.  Hermann, 
Kind,  des  Ludolf,  litones  des  Kl.  Lam- 
ppringe,  dann  st  Crucis  (1252)  902. 

—  Eckehard  mil.  (1230-  um  1240)  292, 
614.  -  lohann  (1227-32)  217,  237, 
241,  243,  296,  337.  —  Lambert,  Brd. 
des  Eckard  (1230)  292.  —  Diethar.l 
Pape  (1253)  937. 

Lebus,  Stadt  u.  Burg  172.  —  scolast. 
Bartholom.  od.  Boruth?  (um  1246?) 
620  A. 

Lechstcdt,  -stide,  Lokstide,  von:  lohann 
(um  1240-1242)  606,  669,  s,  S.  Die- 
trich (1242)  669.  —  Beinhard,  S.  des 
Berwich  (1230)  294. 

Lechtenberg  s.  Lichtenberg. 

Ledhen,  wüst  bei  Gronau,  629. 

Le^arda  vgl.  Brüggen,  y.  —  Beden,  y. 

Legatus,  lohann  (1239)  541. 

Legede,  Leggede,  s,  Longcde. 

Lehmke,  Kr.  Uelzen,  250. 

Lehndorf,  Londorpe,  Amt  Riddagshausen, 
594.  —  von:  Dietrich,  Ludofr  u.  Ber- 
told  (1256)  1008. 

Lehre,  Lere,  Mathilde  u.  Windelburg  y., 
Schw.,  sorores  in  Dorstadt 

Lehtene,  Berthold  y.  (um  1235)  433. 

Le^e  s.  Laicus. 

Leiferde,  Leyfforde,  s.  v.  Braunschweig, 
pleban.  Konrad  y.  Harber  (1237)  485, 
491,  492. 

Leiffard  vgl.  Lauterberg,  canon. 

Leinde,  Lenethe,  Lenede,  Amt  Wolfen- 
büttel,  261,  668,  673.  —  pleban.  Her- 
mann (1240)  568. 

Leine,  Laina,  die,  2^b,  629,  857. 

Leiningen,  Lininge,  com.  Friedrich  y. 
(1221)  4. 


660 


Leim  —-  Lintfridos. 


Leim,  Lellem,  von:  Albert,  mll.  {um  1235) 
484.  —  Engelbert,  mil.  {um  1236)  433, 
434. 

Lemsbausen ,  Lenmannes- ,  Lemannes- 
husen,   Kr.  Oöttingen,  400,  453,  454. 

Lenard  8.  Leonhard. 

Lendoldns,  lito  st  Michaelis  (1280)  294. 

Lencthe  s.  Leinde. 

Lengdc,  LeDgede,  Kr,  Goslar,  363,  566, 
756,  869,  1059.  Ansstellangsort  566. 
ecclesia  566.  —  plehan,  lohann  {um 
1235-1240)  433,  459,  566.  -  von: 
Dietrich  u.  Ulrich,  Brüder  (1233)  363. 
-  Ulrich  u.  Sohn  Dietrich  (1251)  869. 

Lengden,  Lengede,  Gross-  u.  Klein-,  Kr. 
Oöttingen,  747,  748.  —  von:  Heinrich, 
Minist,  des  Dompr.,  s,  Brd,  lordan 
sacerd.  «.  Friedrich  (1245)  747,  748. 

Lengede,  Legede,  Leggede,  Kr.  PeinSf 
Archidiakonat  922.  —  archidiacon. 
Volrad,  canon.  Hild.  (1232)  34t.  - 
cleric,  Gerhard  (1253)  920. 

—  von:  die  (1226)  164.  —  Burcbard 
(1227-59)  237,  243,  363,  433,  486. 
555,  772,  1115.  —  Gnnzelin  (1249) 
815,  822.  -  Heinrich  (1256)  997.  - 
Hermann,  Brd.  des  Bnrchard  (um  1235) 
433.  —  Hermann  (um  1235)  433.  — 
L.  (um  1235)  433. 

Lengela,  -iare,  lohann  ▼.  (1242)  663,  665. 

Lentfried  vgl,  Halberstadt,  canon. 

Lenthen,  von:  Eckehard  u,  Engelike, 
seryi  (1256-57)  1006, 1032.  —  Engel- 
bert, mü.  (1256-57)  1006,  1032. 

Leodiom  s.  Lüttich. 

Leonhard,  Lenard  (1229)  269.  -  (1234) 
405^  681.  —  Vgl,  Hottein,  v.  —  Kemme, 
yillicas. 

Leonius  vgl,  Hildesheim,  notar.  episc, 
canon. 

Lepol,  Hermann,  mil.,  Hüd,  Minister, 
(1252-60)  909,  910,  1076,  1077, 1078, 
1110,  1112,  1128,  1129,  1132. 

Lermnnde,  jetzt  Neuhof  hei  Lamspringe, 
119. 

Lesberne  s,  Liesbom. 

Lesse,  Amt  Salder,  831. 

Letgast,  Thetmar  (1230)  283,  284. 

Letbebnr,  Leithebur,  Heinrich  u.  s.  soccr 
Hermann  (1244)  721,  723. 

Levenberch  s,  Lauenburg. 

Levenrod,  Lowenrode  s.  Lauenrode. 

Leyenstedt  s.  Lebenstedt. 

Leyinge,  wilst  bei  Poppenburg,  857,  964. 

Lowe,  Leyede,  Lievethe,  Levethe,  -dhe, 
Kr,  Goslar,  N.  13.  —  von:  Adelheid, 
T,  des  Dietrich  (1247)  797.  —  Bern- 
hard u,  S.  Bernhard  (1227)  217.  — 
Dietrich,  mil.  (1240-58)  570,  702,  787, 


790,  797,  800,  1077.  -  Gerhard,  miL 
(1232-35)  337,  408,  409,  410.  -  Ger- 
hard, S,  des  Dietrich  (1247)  797.  — 
Gerhard,  Hermann  u.  Heino,  Brdr, 
(1235)  428.  -  Heinrich  (1251)  863.  — 
lohann,  canon.  st.  Mathie  in  Goslar. 

—  Thetlov,  mil.,  Brd.  des  Dietrich 
(um  1243-52)  702,  790,  797,  800.  — 
einer  der  Brd.  (1253)  939. 

Lichtenberg,  Lechten-,  Leichten-,  Littem- 
berg,  Amt  Salder,  164,  412,  597,  602, 
780.  —  advocat,  164,  760.  —  easteüani 
602.  -  w«:Wemer(12l6-20)N.32, 
s.  Brd.  Siegfried  episo.  Hüd. 

Liedingeu,  Lydinge,  Bernhard  y,  mit. 
(1240)  591. 

Liesbom,  Lesberne,  Kr.  Beckum  t.  W., 
Kloster  779. 

Lievethe  s.  Lowe. 

Limmer,  Limbere,  comites  v.,  «.WunstorL 

—  plantatio  inxta  s.  Marien werder. 

Lilienthal,  nö.  v,  Bremen,  Kloster  553. 

Linde,  Lindedhe,  Lyndethe,  Oster-  u. 
Westerlinde,  Amt  Salder,  610.  —  von: 
lordan  w.  Fr,  Bertradis  Osterlant  {um 
1240)  610.  Konrad,  miL  (1256-58) 
996,  1078,  s,  Brd,  Hildebraad,  mil. 
(1258)  1078,  s.  Brd,  Ludwig,  mU.  (1261 
-58)  883,  1078. 

Linigen  s,  Leiningen. 

Lyon,  Lügdunom,  Ausstellungsort  728, 
730,  735,  740,  741,  749,  750,  758,  761, 
764,  768,  788,  789,  794,  801,  804,  805, 
809,  810,  811,  812,  817,  840,  859. 

Lippe,  Lippa,  Amelung  und  Konrad  t. 
der,  canon.  Hild. 

Lippold,  Liup-,  Luppold.,  Luppold.,  ad- 
▼ocat.  s,  de  Veten  foro.  —  Über  (1281) 
322.  -  fam.  (1251)  881.  -  S.  de» 
lustacius  (1229-36)  270,  271,  402, 
403,  468.  —  Brd,  des  sacerd.  lohann 
in  Barbecke  (um  1240)  615.  —  Brd. 
des  Ludold  (1141)  N.  6.  —  Vgl.  Bor- 
sum,  y.  —  Braunschweig,  st.  Qyriac. 
rector  scolarum.  —  Escherde,  v.  — 
Freden,  y.  —  Gandersheim,  y.  —  Gode- 
hardo,  de  sancto.  —  Goslar,  st.  Sim« 
et  lud.  canon ,  y.  —  Harste,  y.  —  Him- 
melsthttr,  y.  —  Heye.  —  Insula,  de. 

—  Lutter,  y.  —  Mandelsloh,  y.  — 
Osterode,  y.  —  Bössing,  y.  —  Schwane- 
beck, y.  —  Seblde,  y.  —  Steckden- 
burg,  pleban.  —  Stöckheim,  y.  — 
Suring.  —  Veten  foro,  de.  —  Wali- 
moden,  y. 

Lippoldsberg,  Lippoldesberche,  Kr.  Hof- 
geissmar,  Hessen,  Kloster  779. 

Liutfridus,  Liudgardis  s.  Lutfried,  Lnt- 
gard  u.  s.  w. 


Liyland  —  Ladoll 


651 


Liyland,  Liyonia,  467,  687.  —  episcopi 
(allgem.)  117. 

Lobke,  Lobeke,  Lohbeke,  Lobbeke,  Lobikc, 
ö.v.SarsUdt  102,265,268,1137.  —  von: 
Albert,  mil.,  dann  monach.  st.  Michaelis 
(1228)  265.  Bertramm  {um  1240)  608. 
Cesarius  u.  Ernst,  Brd.  (1244)  717. 
Gerhard  (1239)  534.  Gcrlach  (1236 
-43)  468,  536,  564,  674,  676.  Heinrich 
(1225-50)  146,  536,  564,  717,  823, 
839.  Lader,  Hüd.,  dann  Corveyer 
Minist.  (1239)  522. 

Lobmachtersen  s,  Maehtersen. 

Loccam,  Lacka,  Kloster,  590,  655,  677, 
721,  722,  723,  724,  785,  786,  623,  835, 
836,  927,  936,  938,  967,  1035,  1044, 
1046,  1047,  1081,  1092,  1093,  1107, 
1139,  1140,  1157.  Ansstellnngsort 
1044.  altare  st  Marie  1157.  —  dbhas 
Hermann  (1258)  1046, 1062.  —promor 
967.  —fratres  1046.  —  convers.  (in  L  ?) 
Dietrich  y.  Oedelum  (1258)  1062. 

Lochtnm,  Lohteue,  Lochtene,  Boderich 
y.,  mil.  (1251)  875,  876. 

Lodhen,  Heinrich  y.,  mil.  (1250)  837. 

Lokstide  s,  Lechstedt 

Lombarden  168  a.  A.,  192,  218,  448. 

Longus,  Heinrich  ciy.,  cons.  in  Braun- 
schweig. —  Heinrich,  y.  Eime,  lito  episc. 
(1224)  112.  -  Heinrich  (1236)  469.  - 
lohann  (1257)  1016.  —  lohann,  ciy.  in 
Braunschweig.  —  Ulrich  (1227)  229.  — 
Ulrich,  couyers.  Noyi  operis  Goslar. 

Losbeke,  Lnsbeke,  tcust  bei  Hildesheim, 
493,  1028.  —  von:  Dietrich  u.  Beren- 
gar  (1141)  N.  6. 

Lothar  s,  Kaiser. 

Lothingissen  s.  Luth. 

Lowenroth  s,  Lanenrode. 

Lncca,  ciyes  N.  17. 

Lnckardis  s,  Lutgard. 

Lucklum,  Luckenem,  Hildebrand  y.,  ciy. 
in  Braunschweig. 

Ludbertus  s,  Lutbert 

Lude  s.  Lttgde. 

Ludegeras,  Luideger,  Luder,  Ludegher, 
Ludiger,  Ludenger,  Lutherus  (1242) 
670.   -   zwei  des  K  (um  1235)  433. 

—  Brd,  des  Meinhard  (1227)  223.  — 
mag.  (um  1240)  620, 621.  —  Vgl.  Alden- 
dorp,  y.  —  Alfeld,  y.  —  Altesdorf,  y. 

—  Bergrep.  —  Braunschwei^,  st.  Blasii 
canon.,  scolar.  duc,  st.  Cynac.  canon. 

—  Broiehane.  —  Denkte,  pleban.  — 
Dorstadt,  conyers.  —  Gandersheim, 
officiat  —  Gerstenbüttel,  y.  —  Hahnen- 
see, y.  —  Heckenbeck,  y.  —  Hohen- 
eggelsen,  cleric.  —  Holle,  y.  —  leinsen, 
y.  —  Uten,  y.  —  Indagine,  de.  — 


Insula,  de.  —  Komme,  y.  —  Lobke,  y. 

—  Luthingessem,  y.  —  Lutzingeworden, 
y.  —  Mttnch.  —  Osterode,  y.  —  Pil. 

—  Sorsum,  y.  —  Steina,  abbas.  — 
Thicde,  y.  —  Valeberg,  v.  —  Verden, 
episc.  —  Wedcm,  y.  —  Winde,  y.  — 
Wohldenberg,  com.  v. 

Ludold,  Liutoldus,  in  Bettmar  (um  1240) 
611.  —  Brd.  des  Lippold  (1141)  N.  6. 

.  —  Hildesh.  Minist.  (1141)  N.  6.  —  Vgl. 
Escherde,  y.  —  Fritzlar,  canon.  — 
Hildesh.,  st.  Mich,  adyoc. 

Ludolf,  Liydolf,  Liudolf,  Ludoph,  5.  des 
Bruno  (1263)  927.  —  S.  des  Engelbert 
(1232)  337.  —  Brd.  des  camerar.  Ek- 
bert  (1227)  239.  —  Brd.  des  marsc. 
Heino  s.  y.  Emmerke.  —  Vetter  des 
Dietrich  (1252)  904.  —  camerarius 
(1221-43)  21,  40,  47,  121,  188,  222, 
223,  229,  237,  243,  244,  263,  265,  268, 
281,  289,  290,  291,  292,  296,  326,  327, 
332,  336,  337,  345,  347,  351,  365,  377, 
390,  394,  408,  409,  414,  415,  419,  436, 
445,  446,  447,  452,  467,  472,  482,  483, 
485,  491,  492,  501,  508,  511,  512,  517, 
518,  525,  534,  536,  540,  548,  555,  556, 
558,  559,  562,  563,  564,  575,  678,  579, 
589,  591,  598,  612,  616,  627,  629,  643, 
653,  661,  662,  674,  676,  s.  Fr.  Ailel- 
heid  (1238)  518,  s.  Ss.  Heinrich  u.  Ek- 
bert,  s.  Br.  Dietrich  s.  unter  diesen, 
vgl.  auch  v.  Tossem.  —  miles  (1228) 
261.  —  molcndinarius  (12'13)  685.  — 
lito  (1221—46)  34.  —  qui  pertinet  ad 
s.  Godehard.  (1243)  691.  —  soryus  pre- 
positi  in  Escherde  (1240)  556.  —  Vgl. 
Achtum,  y.  —  Adenstedt,  y.  —  Ahr- 
bergen, y.  —  Alto  puteo,  de.  —  Amb- 
leben, y.  —  April.  —  Bemere,  y.  — 
Betiteln,  y.  —  Bienrode,  y.  —  Bolzum, 
y.  —  Bomum,  y.  —  Borsum,  y.  —  Bort- 
feld,  y.  —  Bote.  —  Botel.  —  Braun- 
schweig, Minor,  frater,  y —  Cimiterio, 
de.  —  Geling.  —  Coquus.  —  Coryus. 

—  Gramme,  y.  —  Dassel,  y.  —  Dink- 
lar,  y.  —  Dorstadt,  conyers.  —  Ecke- 
hardi  —  Einbeck,  scolast,  y.  —  Elbe, 
y.  —  Emmerke,  y.  —  Engelberti.  — 
Esbeck,  y.  —  Foro,  de.  —  Freden,  y. 

—  Friso.  —  Geitelde,  y.  —  Goslar, 
Petersberg,  custos.  —  Gustedt,  y.  — 
Hallermund,  com.  y.  —  Hareboldisson, 
y.  —  Hessen,  y.  —  Hildesheim  episc. 
notar.,  sacerd.,  canon.,  st  Crucis  pre- 
pos.,  decan.,  scolast,  canon.,  st.  lohann. 
canon.,  st  Mauric.  canon.  —  Honlage, 
y.  —  Home,  y.  —  Kaltenbom,  prepos. 

—  Katlenbnrg,  prepos.  —  Kind.  — 
Lebenstedt,   y.    —   Lehndorf,  y.   — 


652 


Lndwig  —  LntihiDgewoidhe. 


Lüneburg,  y.  —  Magdeburg,  archiep. 

—  Medem,  v.  —  Münster,  episc.  — 
Neindorf,  pleban.,  t.  —  Nette,  ▼.  — 
Ottbergen,  ▼.  —  Pattensen,  pleban., 
sacerd.  —  Flosse,  ▼.  —  Pollex.  — 
Batzebnrg,  episc.  —  Biddagshausen, 
convers.  —  Bnfos.  —  Scbladen,  v.  — 
Schöppenstedt,  v.  —  Sehlde,  v.  — 
Solschen,  v.  —  Sndbnrc,  v.  —  Tossem,  ▼. 

—  Vinkelere.  —  Wackerwinkel,  v.  — 
Wenden,  v.  —  Wohldenberg,  com.  ▼. 
— -  Wülfinghansen,  ▼.  —  Walfinge.  — 
Wunstorf,  com.  v. 

Lndwig,  Lodowicus,  Lodwictts,  Lothe- 
Wiens,  Lotbiwigns,  frater,  tco?  (1252) 
903.  —  Vgl  Blankenbnrg,  ▼.  —  Brann- 
scbweig,  st.  Cyriac.  decan.  —  Engel- 
borstel,  v.  —  Everstein,  com.  v.  — 

—  Hüpede,  v.  —  Linde,  v.  —  Magde- 
burg, canon.  —  Pinguis.  —  Buseben- 
hagen,  v.  —  Thüringen,  Landgr.  v.  — 
Wanzleben,  v. 

Lübeck,  cives  175  A.  —   episcop.  lobann 

(1232-33)  344,  858.  —  scolasL  B.  {um 

1240)  620  n.  A.,  621. 
Lüchow,   com.   Gerbnrg  w.  5.  Heinrich 

(1253-57)  913.  —  Heinrich  u,  Otto, 

Brd,  (1246)  765. 
Lügde,  Lnde,  s.  v.  Pyrmont,  167.    Ans- 

stellangsorc550.  —  von:  Helmold  (1239) 

550. 
Ltthnde,    Lnlelnde,    Lulone,    Lnnene, 

Lnlnno,  Lnlne,  nö,  v.  Saratedi,  417, 

545,  567,  604,  960.    ecclesia  564.  — 

cives  604.  —  pleban,  Dietrich,  canon. 

st  Bartholom.  (um  1240)  604.  -  archi^ 

diacon,  Hermann  ▼.  Qlithe,  prepos.  st. 

Bartholom.   {um   1240)  604.   —   von: 

Eckehard  (1235)  417. 
Lüneburg ,    Luneborg ,    Ausstellungsort 

1058.  —  castellani  311. 

—  Michaeliskloster,  abbaa  lohann  {um 
1230)  311. 

—  dnces  s.  Brannschweig. 

—  von:  Friedrich,  canon.  st.  Blasii  in 
Braunschweig.  —  Gebhard  (1236)  459, 
460.  —  Heinrich  Kint  u.  Ss,  Otto, 
Wasmod  u.  Ludolf  {um  1230)  311. 

Lütticb,  Leodium,  Ausstellungsort  918. 

—  electus  Heinrich  (1247)  793. 

—  lacobikloster  779. 
Luidegerus  s,  Ludeger. 
Luidinkhoye,  Qcrhard  v.,  canon.  Hild. 
Luithere  s.  Lutter. 

Lulelnde,   Lulcne,   Lunene  u.  s,  w.  s. 

Lühnde. 
Lupus,  Heinrich  (1247)  790. 
Lusbeke  s,  Losbeke. 
Lutbert,  Lütbert,  Ludbert  (1232j  351.  — 


(1234)  408.  —  servus  (1241)  647.  — 
Vgl,  Harber,  v.  —  Hildesheim,  puti- 
cular.  episc.  —  Segoberg,  monach.  — 
Uppen,  V. 

Lutfried,  Lintfridus  (1236)  464.  seryiens 
(1224)  112. 

Lutgard,  Liudgard.,  Luckardis,  Lutchar- 
dis,  Luttgardis,  T.  des  Ludold  (1141) 
N.  6.  —  Vgl.  Capeila  st.  Jacobi,  de.  — 
Dorstadt,  v.  —  Gogreve.  —  Homburg, 
V.  —  Sorsum,  v.  —  Wedem,  v.  — 
Wimmenhuson,  y. 

Luthard,  Liuthardus,  {um  1235)  483.  — 
Vgl.  (Jropere.  —  Hallermund,  ▼.  — 
Hildesboim,  scolast,  st.  Manrit.  scoL 
—  leinsen,  v.  —  Meinersen,  v.  — 
Pyrmont,  com.  v. 

Luthardesscm,  Heinrich  y.  (1227)  235. 

Lutherus  s,  Ludeger. 

Lutliingcssem ,  Lothing-,  Lotigessen, 
Lothingissen,  Lothinessen,  Luthin- 
gessem,  -gissem,  Lotingesen,  trüst  s. 
der  Dammstadt,  526,  552.  —  von: 
Ludeger  mU.  (1289-54)  545,  574,  624, 
650,  664,  671,  744,  942,  947. 

Luthmarus  vgl,  Fümmelse,  sacerd. 

Lutmannns  {um  1240)  601. 

Lutolfisun,  in  Dankeishausen  aufgegangen, 
N.4. 

Lutter,  Luithere,  Luthere,  Lüttere, 
Lutthere,  castrum  1112,  1119,  1120. 

—  von:  Andreas  (1224-59)  111,  217, 
269,  372,  399,  458,  791,  831, 1102.  — 
Aschwin  (1221-23)  21, 91.  —  Aschwin, 
sery.  (1259)  1110,  1112.  -  Eberhard 
(1246-52)  775,  825,  837,  908.  -  Ek- 
bert  (1253-59)  928,  1088,  1109.  — 
Gerhard  (1258-59)  1084,  1086,  1098, 
1110,  1112.  —  Konrad,  Brd,  des  vor. 
(1259)  1093,  1110,  1112.  -  Lippold, 
Vater  des  Andreas  (1224—  um  1250) 
111,  791,  831.  —  Lippold,  d,  des  An- 
dreas (1227  -  59)  217, 1102.  -  Lippold 
(1247-64)  800. 

—  8,  auch  Königslutter. 

Lutteradis  matrona,  consang.  comit  Pyr- 
mont (1239)  550.  —  Vgl,  üslar,  y. 

Luttcrberg,  comites  y.  s,  Lauterberg. 

Luttorshusen,  unbestimmt,  27. 

Luttrudis  vgl.  Hohonstein,  com.  y. 

Luttrum,  Lutthenem,  Luttenem,  Kr. 
Marienburg,  693,  702,  775,  797,  883, 
885. 

Lutzhingewordhe,  Lutsingewurthen,  ttüst 
s.  der  Dammstadt,  presbiter  Ludold 
(1232)  330.  -^  von:  Ludioger,  miL 
(1240)  581, 


M.  —  Margarete. 


653 


M.  vgh  Brandenburg,  marchio  v.  — 
Mahner,  y^ 

Maastricht,  eccles.  st.  ServatU  63  A. 

Machterden,  Mehtersem,  Amt  Salder,  601, 
657,  767,  867.  —  Vgl  fimchmachtersen. 

Machtsum,  Mahtelhem,  Maohtel-,  Mactel-, 
Mattheisem,  nö,  v.  Hildesheim,  786, 836, 
871, 1077.  —  von:  Othaldag  (1224)  112. 

Magdeburg,  Matheburg,  Maghedeborg, 
Machedheburg,  Stadt,  Ausstellungsort 
126,  127,  128,  129,  888,  1106. 

—  provincia  124,  687.  —  priores  Predi- 
cator.  (1243)  687.  —  SufEragane  N.  19. 

—  Erzstift,  archiepiacopi :  Ludolf  ( 1 1 97 
—98)  N.  18,  19.  Albrecht  (1221-26) 
19,  61,  62,  72,  94  U.A.,  105, 113, 115, 
126, 128, 172, 177.  Burchard  v.Wohlden- 
berg  (1234)  393.  Wilbrand  (1236-53) 
429,  449,  625,  750,  930.  —  vicedominus 
u,  advocatus  625.  —  capitulum  499. 

—  preposit  Wilbrand  (1234)  885,  386, 
wird  archiep.  392.  —  decan,  Friedrich 
(1237-40)  499,  625.  —  canonici:  G. 
{vor  1200?)  N.  22.  Glinden,  Burchard 
▼.  (um  1235-40)  433, 434, 499.  Ludwig 
(1226)  195,  202.  Schiaden,  Hermann 
▼.  (1249)  815,  822.  —  ministerial.  48. 

—  Apostelstift,  st  Petri  et  Pauli,  prepos. 
Heinrich  (1226)  195,  202. 

—  st  lohann.  bapt  779. 

—  st  Laurentii  19.  abbat.,  prioHss., 
cellerar.,  acolaat  (1221)  19. 

—  Marienkloster  625,  1106.  —  prepos. 
Wichmann  (1226)  195,  202.  ungen. 
(1240-50)  625.  Burchard  (1259)  1106. 

—  prior  Reiner  (1259)  1106. 

—  Nicolaistift,  prepoa.  Wilbrand  (1223?) 
94  U.A. 

—  St.  Sebastian!  prepos,  Albort  (1239) 
546.  —  canon,  Heinrich  von  Neindorf 
(1240-60)  625. 

—  st  üdalrici  i>/eftan.  L.  (1240—50)  625. 

—  von:  Alexander,  canon.  st  Bonifac. 
in  Halberstadt  —  Dietrich  (1232)  337. 

Magedevelde,  tcüst  bei  Springe,  457. 

Magnus,  Hermann,  (1242)  669.  —  lohann 
(1243  —  46)  696.  —  lohann,  civ.  in 
Sarstedt  —  Otto,  castellan.  in  Lüne- 
burg (um  1230)  311. 

Mahlerten,  Malerthe,  Kreis  Gronau,  102. 

Mahlum,  Maledim,  Maldem,  Maledom, 
Amt  Lutter  a.  B.,  506,  515,  877,  913  A., 
1102, 1121.  —  cleric.  Heidenreich  (1234) 
398. 

Mahner,  Mandero,  Kr.  Ooslar,  556, 1061. 
ecdesia  538,  555.  —  von:  Aschwin, 
ylcedom.  in  Goslar.  —  Bertold  (1258) 


1061.  —  Dietrich  S.  des  Steppo  (1234 
-40)  407,  555.  -  Konrad  (1238-46) 
517,  638,  763.  —  M.,  Schw.  des  Steppo, 
sanctimon.  in  Dorstadt.  —  Budolf 
(1230)  290.  —  Steppo,  Brd.  des  Asch- 
win, (1227-36)  217,  237,  243,  407, 
452,  538,  655,  s.  Fr.  Eilika  v.  Aden- 
stcdt,  Wittwe  des  Bernhard  v.  Thi- 
desscn  (1236)  452,  s.  fratruelis  C. 
(1234-  5)  406. 

Mahtelhem  s,  Machtsum. 

Mainz,Ma-,Moguntia,  Stadt,  Ausstellungs- 
ort 20,  130,  132,  147,  149,  424,  759, 
N.  3.   Reichstag  (1235)  418,  423,  424. 

—  provincia  74,  97,  98,  117,260,427. 
iudices  archiep.  739.    suffiraganei  218. 

—  diocesis  216,  279. 

—  Stift  153.  —  archiepiscopi:  Eonrad 
(1189-90)  N.  11,  12,  Siegfried  IL 
(1217-28)  2,  10,  11,  12,  13,  20,  122, 
130.  147,  148, 149  u.  A.,  160, 151, 152, 
153  U.A.,  r6,  156,  159,  162,  170, 
173,  176,  218,  226,  251,  N.  33.  Sieg- 
fried IIL  (1230-49)  359,  361,  362, 
368,  370,  371,  396,  444,  531,  532,  686, 
735,  784,  788,  789,  792,  793,  801,  829. 
Gerhard  (1252-53)  905,  930.  —  capi- 
tulum 149  u.  A.  —  prelati  156.  — 
scolast  Petrus  (1198)  N.  19  A.  Konrad, 
wird  episc.  Hild.  (1221)  2. 

—  st  Albani  150. 

—  st  Stephan!  (fecan.  Theobald  (1229 
-37)  272,  479. 

Maio  monte,  de  s.  v.  Meienberg. 

Maldene,  Maldem  s.  Mahlum. 

Malerthe  s,  Mahlerten. 

Mandclsloh,  Mandesle,  Lippold  ▼.,  mil. 
(1239-41)  645,  645. 

Manegold  vgl,  Brttggen,  y.  —  Hillorse,  y. 

Mannhausen,  Kr,  Gardelegen,  765. 

Mantua,  Ausstellungsort  165. 

Marburg,  Hessen,  hospit.  st.  Elisabeth 
367,  706.  —  Deutsch-Orden  897,  706. 
—  von:  Konrad,  mag.  (1233,  stirbt 
Juli  30)  361,  362,  367,  370,  (erw.  1234) 
383,  396,  (erw.  1235)  420. 

Marchio,  Eckehard,  fam.  (1235-40)  414, 
580. 

Marcolfi,  lohann,  canon.  st.  Mauricii. 

Marcolfus,  -culfns,  -quolfus,  Brd.  des 
lohann,  cleHc.  (1240)  576.  —  Vgl.  Gos- 
lar, Nouwcrk,  conyers.  —  Hildesheim, 
capellan.  episc,  canon.,  st  Andree 
canon.,  acolit 

Marcus,  lohann,  canon.,  prepos.  Hild., 
prepos.  in  Oelsburg  u.  Bardowiek. 

Marcwardus  s.  Marquard. 

Margarete  (erw.  1238)  516.  —  Frau  des 
lito  st  Crucis  Arnold  (1266)  984.  — 


654 


Marieaberg  --  Meinfridos. 


Witttee  des  Edelems   {erw.  1243-52) 

702.  —  Vgl  Adensen,  v.  —  Dorstadt, 

soroT.  —  Eime,  ▼.  —  Gandersheim, 

abbat.  —  Steckemosces. 
Marienberg,  bei  Boppard,  Erlöster,  461 

n.  A.,  484. 
Mariengarten ,   Kr.   G^ttingen,  Kloster, 

833,  1029. 
Marienmttnster,  Svalenberg,  Kloster,  779. 
Marienrode,  Bakkonrod,  Novale  st.  Marie, 

8.  V.  Hildesheim,  Ort  102. 

-  Kloster  102,  886,  524,  525,  541, 
579,  779,  881,  941,  942,  1014,  1015, 
1034,  1073,   1097,  1110,  1112,   1130, 

1132,  1133,  1138,  1145, 1149, 1155.  — 
prepos.  nngenannt  CEnde  des  13.  Jh.) 
N.  21.  Albert  (1224-32)  102,  336. 
Gerold  (1236—40)  450, 525, 579.  Helm- 
wich (1251-54)  881,  942.  Thetmar 
(1256-57)  988, 1014, 1016.  -  abbates: 
Thetmar  (1259)  1103.    lohann  (1260) 

1133,  1155.  -  prior  lohann  (1260) 
1133.  —  supprior  Reinfried  (1260) 
1133.  —  camerar.  Heinrich  (1260) 
1133.  —  cellerar.  Albert  (1260)  1133. 

—  sacerd.  Randwig  (1256)  988.  — 
fratres:  Albert  u,  Heinrich  (1259)  1103. 
Baldnin  (1260)  1133.  Barfelde,  Hein- 
rich V.  (1257)  1014,  1015.  Galliens, 
lohann  (1257-59)  1014,  1015,  1103. 
Indagine,  Albert,  de  (1259)  1103. 
Lafforde,  Konrad  ▼.  (1260)  1133.  Marc- 
ward (1260)  1133.  Monte,  lohann.  de 
(1259)  1103.  Vöhrnm,  Hermann  ▼. 
sac.  (1257-60)  1014,  1015,  1149. 

Marientbai,  Yallis  st.  Marie,  bei  Helm- 
stedt, Kloster  495,  569.  —  abbas  un- 
genannt (1241)  635. 

Marien werder ,  Novella  plantatio  iuxta 
Limbere,  bei  Hannover,  Kloster  89, 
306, 473, 543, 600, 725,  N.  28.  Kämmerei 
306.  —  capittdum  89,  306.  —  prepos. 
Dietrich  (1223-  um  1230)  89,  306.  - 
priorissa  C.  {um  1230)  306.  —  Käm- 
merei 306.  —  sanctimon.  306.  Salome 
com.  ▼.  Limmer  (1236)  473.  —  subdiae. 
(hier?)  Konrad  u.  Heinrich  (1239)  543. 

—  Westpreussen,  564. 

Marquard,  Marcward,  Brd.  des  Bernhard 
{um  1240)  608.  —  miles  (1233)  375. 

—  in  Klauen  (1247)  787.  —  Vgl.  Bein- 
vlethe,  V.  —  Bie wende,  gograv.,  ▼.  — 
Hildesheim,  civis.  —  Marienrode,  frater. 

—  Eennowe,  v. 

Marsberch,  wüst  bei  SchlUsselburg,  Kr. 

Minden,  655. 
Marsilins  vgl.  Hildesheim,  st  Gmcis  decan. 
Marsleve,  wüst  bei  Quedlinburg,  Hermann 

V.  (1224)  110. 


Mathias,  miles  (1253)  935.  —  Vgl.  Dam- 
mone,  de. 

Mathilde,  Mech-,  Mehtildis,  Mecheildis, 
Machtildis,  Mechildis,  matrona  (erw. 
1255)  966.  —  Vgl.  Achtnm,  villic  — 
Bomnm,  ▼.  —  Brannschweig,  dnc.  — 
Curia,  de.  —  EUessem,  ▼.  —  Heiningen, 
priorissa.  —  Lehre,  v.  —  Spade.  — 
Steterburg,  monial.  —  Wedem,  y. 

Mauricius  s.  Moriti. 

Mechtshausen,  Meg-,  Mechtegeshusen, 
Kr.  Marienburg,  4(5,  681,  682. 

Medem,  Medchem,  Ludolf  ▼.,  Hild.,  dann 
Braunschw.  Minister.  (1241—51)  631, 
874. 

Medele  «.  Mehle. 

Medereke,  Wikbold  ▼.,  canon.  Hild. 

Meerbach,  fliesst  ins  Steinhuder  Meer, 
823. 

Meerdorf,  Amt  Vechelde,  952,  953,  963, 
1017. 

Megenward  (1235)  417.  —  miles  (um 
1230-1254)  292,  810,  783,  951,  {erw. 
1258)  1048.  —  Vgl.  Bruilone,  de-  — 
Godehardo,  de  sancto.  —  Hildesheim, 
St.  Crucis  custos,  canon.  —  Himmels- 
thür,  V.  —  Ochtersem,  ▼. 

Mehle,  Middelen,  Medele,  Kr.  Oronau, 
549,  603,  937,  964,  N.  13. 

Mehtersem  s.  Machtersen. 

Meienberg,  von,  de  Maio  monte,  de  Monte 
maio:  Ernst,  8.  des  Heinrich  (1247— 
59)  790,  870,  964,  1021,  1107,  1110, 
1112.  —  Heinrich,  Hild.  Minister. 
(1230-55)  296,  336,  347,  463,  464, 
578,  598,  624,  964.  —  Heinrich,  pin- 
cema  (1232-60)  345,  347,  445,  485, 
486,  491,  492,  494,  511,  524,  525,  534, 
536,  540,  556,  559,  564,  578,  616,  629, 
665,  671,  676,  680,  681,  788,  767,  790, 
861,  870,  962,  969,  1021,  1023,  1042, 
1075,  1086,  1107,  1110,  1112,  1143, 
1146,  1159,  8.  8.  Heinrich  (1289)  525. 

Meinbroxen,  Meinbretthesen,  w.  v.  JKlen- 
over,  52. 

Meine,  Meinem,  Dietrich  ▼.  (um  1235) 
433. 

Meinerdingeroth,  Mein-,  Menwardinge- 
roht,  wüst  bei  Nienover,  120,  612,  613, 
614. 

Meinersen,  -sem,  -shem.  Kr.  Gif  hörn, 
Ausstellungsort  382.  —  nobiles  v.  (1230) 
287.  -  Luthard  (1226-56)  164,  205, 
207,  220,  269,  882,  597  u.  A.,  601. 
639,  802,  928,  929,  995,  1067,  1068, 
1072. 1076,  s,  Brd.  Luthard  (1241-56) 
639,  802,  929,  995,  1067,  1068,  1072, 
1076. 

Meinfridus,  serv.  (1244)  712. 


Meinhard  —  Münch. 


655 


Meinhurd,  Meinardas,  Brd,  des  Lnder 
(1227)  233.  —  8.  T,  lito  st.  Crucis  «. 
Fr.  des  lohaun  ▼.  Freden  (1259)  1117. 

—  Vgl,  Dammone,  de.  —  Halberstadt, 
prepos.  —  Hildesbeim,  thelonear., 
cantor,  scolast,  canon.  —  Schladen,  t. 

—  Thelonearins. 

Meissen,  Ausstellnngsort  110a.  —  episeop. 

Bnino  (1224)  110a  A.   Heinrich  (1234) 

893.   —    capiiuL  110  aA.    —   Kreuz- 
kloster 113. 
Melior  vgl,  P&pste. 
Melverode,  Meinelyerode,  M  eynelvingerod, 

Amt  Eiddagshausen,  ecclesia  593.   ca- 

peUa  718. 
Menwardingeroht,  Meinw.  s.  Meinerdinge- 

roth. 
Mercator,    Bertold  (um  1230)   810.    — 

Simon,  miL  (1240)  581.  —  Ulrich  (1234) 

402. 
Meregardis  domina  (1236)  469. 
Meringhe,  Hermann  v.,  mil.  (1256)  987. 
Merseburg,  diocesis  46.  —  episeop.  Ecke- 

hard  (1224-39)  106,   126,  128,  177, 

385,  386,  393,   449,  583.     Heinrich 

(1253)  930. 
Messina,  Ausstellungsort,  N.  16,  17. 
Metele,  Wicbold  ▼.,  canon  Hild. 
Metz  und  Speier,  episeop,  Eonrad,  imper. 

aule  caucell.,  legat.  per  Italiam  (1221) 

3,  5,  6,  9,  10. 
Michael  vgl,  Bocla,  advocat 
Michaele,  de  sanoto:  Dietrich  (1243—46) 

696.  —  Elmannns,  civ.  in  Brannschweig. 

—  lohann  desgl, 

Michaelem,  Eoniad.  inxta  sanctum,  cons. 

in  Braunschweig. 
Middelen  «.  Mehle. 
MUnem,  Eberhard  y.  (1229)  274. 
Minden,  Stadt 984.  —  Dom,  st.  Petri  779. 

—  diocesis  99,  216,  344,  984.  —  clenc. 
der:  Winand  (1255)  973. 

—  Stift,  episcopi:  Ronrad  (1222-33) 
43  n.  A.,  88,  89,  143,  207,  248,  302, 
344,  358.  Wilhelm  (1238-41)  502, 
507,  529,  644.  lohann  (1245-48)  740, 
743,  749,  810.  Widekind  (1254  —  58) 
944,  945,  946,  1054.  —  capitulum  1, 
22,  302,  743.  —  canonici:  Bodo  (1230) 
287.  Warmann  (1250-57)  839,  1006, 
1032,  auch  pleban.  st.  Georg,  in  Han- 
nover. —  ministeriales  143,  507;  vgl. 
▼.  Himmelsthür,  Bode,  ▼.  Bonneberg, 
▼.  Sein. 

—  stMartini  529, 534.  -^jr^po«.  Werner 
(1239)  529.  -  decani:  Heinrich  (1239) 
529.  Konrad  (1256)  984.  —  canon. 
mag.  Gerold  u,  Nicolans  (1238)  518. 


—  Predicator.  prior  ungenannt  (1230 
—40)  314.  -  lector  Alardos  (1230-40) 
314. 

—  von:  Arnold  u.  Fr.  Adelheid,  civ. 
Hild.  —  Dietrich,  Brd.  des  Hartmann, 
episeop.  Yironens.  —  Gerold,  canon. 
Hild.  —  Hartmann,  5.  des  Arnold, 
canon.,  scolast.  Hild.,  canon.  st.  Cmcis, 
decan.  st.  Mathie  in  Goslar,  s,  Brd, 
Heinrich  u.  s.  cop;nat.  Hoyer  (um  1260) 
1127.  —  Heinrich,  Brd,  des  Arnold, 
ciy.  Hild. 

Minneco,  lohann,  ciy.  Hild. 

Minoriten  (1245)  741. 

Mirabilis,  Siegfried  (1240—50)  624. 

Modena  174  u.  A. 

Modeshusen,   wüst  bei  Lamspringe^  119. 

MOllensen,  Molinhus,  Mollem,  Kr.  Gronau, 

240,  241. 
Mölme,  Mnilnem,  Kr,  Marienburg,  1157. 
Molebnrg,  Heinrich  y.,  canon.  st.  Bonifac. 

in  Halberstadt. 
Molenberg,  der,  bei  Reine,  Kr,  Hameln 

167. 
Molinhus  s.  MöUensen. 
Monachus  s.  Münch. 
Monetarins,  Bernhard,  sery.  (1256)  987. 

—  Daniel,  ciy.  in  Braunschweig.  — 
Hoier,  desgl.   —  Wulfhard,  ciy.  Hild. 

Monstede  s.  Münstedt. 
Monte,  de:  Dietrich  (1236-37)459,460, 
480.  -  Hartmann  (1233-38)  363,  518. 

—  Heinrich  (wohl  y.  Schalksberg), 
canon.  Hild.  —  lohann,  mag.,  canon. 
Hild.  —  lohann,  frater  st.  Michaelis. 

—  lohann,  frater  in  Marienrode? 
(1257-59)  1014,  1015,  1103.  -  Kon- 
rad (um  1240)  606. 

—  lapideo,  de,  s.  Steinberg,  y. 

—  maio,  de,  s»  Meienberg,  y. 

—  san  Giovanni,  AussteUungsort,  65. 

—  sereno,  de,  s.  Lauterberg. 
Morbah  s.  Mnrbach. 

Moritz,  Mauricins  vgl.  Oldenburg,  com. 

v.  —  Poppenburg,  com.  v.  —  Spiegel- 

beig,  V. 
Moritzberg,    Mons    st.   Mauricii    extra 

muros,    apud   Hildensem    526,    1112. 

Ausstellungsort  1027, 1037, 1042, 1062, 

1063.  tilia  in  pede  1070.  placitum  sub 

tilia  1042.  capella  584.  —  f07i;Thetlev 

(1251)  873. 
Mortificator,  Mordere  (1092  falsch  Mor- 

tarius),    Heinrich,    canon.    Hild.    — 

Siegfried,  civ.  Hild. 
Moule,  wüst  bei  Verden,  286. 
Mudzeval,  Dietrich  (1230)  283,  284. 
Münch,  Monachus,  Hildebrand,  Minister. 

des  Kl.  Eiddagshausen  (1255—59)  962, 


656 


Mflnchohof  —  Nörten. 


1109,  1110,  1112,  8.  soceri  Ludwjer  u. 

Eckehurd,  Hild,  Minister,  (1255)  962. 
Mttnchehof,  Kaminate,  Kemnada,   136, 

505. 
Mttnden,  Ausstellungsort  874. 
Münstedt,  Monstede,  Mnnnenstede,  Mon- 

stide,  bei  Peine,  309,  331,  412.   Ans- 

stellungsort  530.  —  von:  lohann (1257) 

1017.  —  lohann  Drugesilyer  (1280)  309. 
Münster,  dioces.  844.  —  episcopi :  Lxidolt 

(1233)  358.  Otto,  elcct.  (1247)  793. 
Muilnem  s,  Mölme. 
Muldinge,  Bodo  v.  (1240)  564.  —  lohann 

V.,  lito  ecclea.  Hild.  (1225-27)  144. 
Mullcnstede,   leüst,    wohl  s,   v.   Gross- 

Biewende,  490. 
Mnrbach,  iforoah,    Ober-Elsass,  ahhas 

Hugo  (1221-26)  3,  9,  10,  61,  177. 
Musecoye,  Dietrich,  serv.  (1227)  244. 


Nandvigus,  Nandwicus  (1227)  228.  — 
{um  1240)  607.  —  Vgl,  Gandersheim, 
▼.  —  Kalb.  —  Veteri  foro,  de.  — 
Wttlfingen,  v. 

Nanekessen,  Engelhard  v.,  mil.  (1247— 
50?)  791,  831. 

Nauen,  Nowen,  Nowe,  Noen,  Amt  Lutter 
a.  5.,  91,  138,  351,  523,  562,  924. 
Klein-  925.    Gross-  1102. 

Naumburg,  Nuen-,  Nuemburg.,  oder  Zeitz, 
episcopi:  Engelhard  (1223-32)  61,  62, 
72,  llOau.  A.,  177,  352.  Dietrich 
(1248-53)  811,  930.  —  prepos.  unge- 
nannt (1248)  811.  —  aus  N.:  Heiden- 
reich {vor  1216)  N.  29. 

Neapel,  Ausstellungsort  969,  970,  971, 
973 

Nege,'Wezel  v.  (1221-24)  24. 

Neindorf,  -dorp,  Nondorp,  Neinthorp,  so. 
V.  WolfenbüUel,  pleban.  Ludolf  (1240) 
567.  —  von:  Heinrich,  canon.  st.  Se- 
bast  in  Magdeburg.  Ludolf  (1232—54) 
365,  815,  958. 

—  Klein,  Crutneinthorp,  wüst  bei  Gross- 
Biewende,  261. 

Nenstedo,  paryum,  unbestimmt,  92,  114. 

Nepos,  lohann  u.  Reinhard  y.,  litones 
(1227)  249. 

Nette,  Nethe.  Kr.  Marienburg,  cleric, 
Konimund  (1234)  398.  —  von:  Halte 
(1234-35)  404,  416,  417.  Heinrich,  S. 
des  Ludolf  (1247)  797.  lohann  w.  Ernst 
(1240)  570.    Walther  (1234)  898. 

Nettelreder,  Netelredhere,  Kr,  Springe, 
964. 


Netüingen,  Nethelethe,  Nethelogen,  -löge, 
Netelege,  -llgge,  Netologen,  Kr,  Marien- 
bürg,  365,  964,  1060. 

—  von:  Bertold,  serv.  (1253—60)  920, 
1144.  —  Christian  u.  S,  Christian 
(1227)  242.  -  Heinrich  (1249)  816.  — 
Udo  (1227)  217,  242. 

Neuenkirchen,  Nienkerken,  Kr,  Goslar, 
830.  —  von:  Eckehard  (1238)  515. 

Neustadt,  Nova  eivitate,  de :  Bruno  (1246) 
775. 

Nicolaus  vgl,  cardinales.  —  Eldagsen, 
Bacerd.  —  Hildesh.,  st  Andr.  canon. 

—  Holle,  ▼.  —  Minden,  st.  Martini 
canon.  —  Päpste.  —  Prag,  episc.  — 
Wageninge,  ▼.  —  Wildeshausen,  canon. 

Nicolausburg,  Adelwardeshnsen,  hei  G^t- 

tingen,  747,  748. 
Nienburg,  Anhalt,  Kloster  569,  779. 
Nienhagen,  Indago,  Kr,  Einbeck,  52. 

—  bei  Schwanebeck,  Christian  y.,  canon. 
St.  Bonifac.  in  Halberstadt 

Nienkerken,  Nova  ecclesia,  bei  Höxter, 
decan.  Heinrich  und  seolast,  Hermann 
(1248)  804. 

—  s,  Neuenkirchen. 

Nienoyer,  Nigenover,  -vere,  ^enovere, 
Kr,  Uslar,  Ausstellungsort  232.  —  co- 
mites  V,  s,  DasseL  —  von:  Gerhard 
(1241)  641. 

Nienrode,  Nigenrod,  Kr,  Goslar,  92,  93, 
114. 

Nienstedt,  -stide,  -stede,  -stidde,  Nova 
civitas.  Kr,  Gronau,  591.  Ausstellungs- 
ort 508,  617,  591.  627,  690,  717.  — 
pleban,  Heinrich  (1241)  637.  —  von: 
lohann  (1230)  293. 

Nienstiede,  wüst  bei  Algermissen,  698 
u.  A.,  599. 

Nif,  Heinrich  ▼.  (1233)  871. 

Niger,  Bkbert,  Hild,  Minister,  (1258)  914. 

—  lohann  «.  Kinder  lohann,  Adelheid 
u,  Ermingard,  litones  st.  Cmcis  (1252) 
904.  —  Konrad,  civ.  Hild. 

Nigra,  Gertrud,  sanctimon.  in  Dorstadt 
Nörten,    Northunensis,   Northene,    Aus- 
stellungsort   789.      iudices    archiep. 
Magunt.  (1245)  789.  —  pleban,  Konrad 
(1227-29)  216,  276. 

—  Propstei  276,  739.  —  prepositus 
Friedrich  ▼.  Everstein  (1228—82)  266. 
276,  387.  —  decan,  ungenannt  (1223 
—29)  59,  276.  —  custos  ungenannt 
(1229)  276.  —  seolast,  Hermann  (1228 
—29)  59,  276.  —  canonici:  Floreni, 
Ekbert  u,  Konrad  pleb.  (1229)  876. 

—  von:  Konrad,  oanon.  st  Cnieis. 


Noidhaasen  —  Ohlom. 


657 


Nordhausen  548.  —  Ansstellmigsort  84, 
85,  86,  87,  122,  123  A.,  397,  531.  - 
Kloster  70,  86. 

Nordsehl,  bei  Stadthagen,  478. 

Nordstemmen  s.  Stemmen. 

Nordwald,  Northwalt,  der  312. 

Noretse,  -sen,  Heinrich,  miL  (1228—38) 
261,  375. 

Northeim,  Northem,  531. 

—  st  Blasii,  ecdesia  628,  N.  25.  — 
ahbates:  Alexander  (1226  —  27)  147, 
148,  151,  152,  153  n.  A.,  207.  Eber- 
hard (1241-56)  631,  998.  —  prior 
Dietrich  (1256)  998. 

Nossen,  Heinrich,  Ulrich,  Otto  u,  Peter 
y.,  milit.  (1224)  UOa. 

Nora  ciyitate,  finino  de  (1246)  775. 

NoTa  ecclesia  «.  Nienkerken. 

Noyali,  de,  vanme  Bode,  Berthold  (1246 
-58)  767,  845,  883,  1057.  —  Dietrich 

(1250)  845.  ~  Ekbert  (1232-40)  337, 
541,  563.  —  Ernst  (1236-59)  469, 
1126.  —  Bernhard  u,  Konrad  (1229) 
276,  277.  —  Heinrich  (1227)  222.  — 
Hermann  (1209)  N.  27.  Hildebold 
(1146)  N.  6.  —  lohann  (1234)  402.  - 
Otbert,  mU.  (1240)  562, 568.  —  Swether 

(1251)  883. 

Novem  fontibns,  Thideric.  de,  vicar.  st. 

Maoricü. 
Nowe,  Nowen  s.  Nanen. 
Nnenborg,  Nnemb.  8.  Naumburg. 

0.  vgl,  Barbarie  dux.  —  Goslar,  st.  Sim. 
et  lud.  canon. 

0,  molendinum,  bei  Bethein,  1062. 

Obbemeshusen  s.  Oppershausen. 

Oberg,  -berghe,  von:  Dietrich,  serv. 
(1241)  641.  -  lohann,  mü.  (1224)  111. 

Obemfeld,  bei  Duderatadt,  N.  27. 

Obernkirchen,  Kloster,  N.  24. 

Ochtersum,  Ohtersem,  Megenward  u, 
Konrad  v.  (1230)  292. 

Ocker^  Ovakara,  Fluss,  50. 

Octayianus  vgl,  cardinales. 

Oda  vgl.  Dorstadt,  priorissa,  soror. 

Odde  vgl.  Harsum  ▼. 

Oddingehusen,  Odingeh.,  wüst  wohl  bei 
Escherde  u.  Bethein,  636,  637,  846, 
857,  878,  879,  933,  934,  977.  -  von: 
Gertrud  (?),  Wittwe  des  Bertold,  ihr 
S.  Bertold,  ihre  Brdr.  Hermann  u. 
Heinrich  (um  1250)  846. 

Oddingeroth,  Kloster,  später  nach  Wülfing- 
hausen  verlegt,  451.   —  prepos.  Hein- 
rich (1236)  451. 
HUdMh.UB.  n. 


—  von:  Thetmar,  miL  (1284—85)  899, 
408,  409,  431,  zwei  TL  u.  zwei  Nichten 
Nonnen  in  Wülfinghausen. 

Odelem  s.  Oedelum. 

Odem,  Eberhard  ▼.  (1287-48)  480, 
813  n.  A. 

Oderwald,  Ödere  sÜTa,  s.  v.  Wol/enbüttel, 
596,  632. 

Oderstorp  s.  Oestorf. 

Odilia  matrona  {erw.  1237)  497. 

Oedelum,  Odelem,  Odhelem,  Kr.  Marien^ 
bürg,  590,  677,  721,  722,  785,  788, 
885,  927,  936,  938,  967,  1035,  1046, 
1047,  1081,  1083,  1092,  1107,  1189, 
1142.  ecclesia  1035,  1047.  —  pleban. 
lohann  Huddissem  (1258)  1081.  un- 
genannt (1260)  1139. 

—  von:  Dietrich,  conyers.  in  Loccum? 

(1258)  1062.  -  Dietrich  (1250)  835, 
836.  -  Bathard,  serv.  (1260-58)  885, 
836,  920,  1092. 

Oelper,  Elbere,  Ami  Riddagshausen,  864. 
Oelsburg,  Alesburch,  Olsburg,  Alsburch, 
Olesborch,  Amt  Vechelde,  164. 

—  Stift  35.  Propstei  35.  -  prepositi: 
lohann  Marcus  (1221-27)  21,  47,  55, 
77,  83,  Hl,  121,  134,  135,  136,  191, 
222,  223,  224,  225,  237,  auch  canon. 
Hild.  lohann  v.  Brakel  (1232-  46)  345, 
346,  347,  403,  451,  557,  558,  559,  562, 
563,  568,  579,  581,  591,  627,  629,  638, 
641,  643,  647,  663,  665,  677,  679,  680, 
683,  684,  688,  690,  713,  717,  738,  744, 
754,  auch  celler.,  custos  Hild.  Werner 
▼.  Bortfeld  (1254-59)  947,  993, 1009, 
1012,  1021,  1064,  1076.  1077,  1088, 
1092. 1109,  auch  canon.  Hild.  Heinrich 

(1259)  1110,  1112,  auch  canon.  Hild. 
—  canonici:  Gottfried  (1237—88)  494, 
501,  auch  scriptor  episc  lohann, 
Bamund  u.  Simon  (1224)  111. 

Oesingen,  Osingin,  Osigge,  Osinge,  von: 

Dietrich  (1229)  274.  -  Heinrich  (1235 

—55)  422,  576, 972.  —  Heinrich^canon. 

st  Blasii  in  Braunschw.  —  Herwig 

(1253-55)  928,  972. 
Oesselse,  Oslevessem,  n.  v.  Sarstedt,  964. 
Oestorf,  Oderstorp,  Herbord  u.  Eckehard 

V.,  Brd.  (1239)  550. 
Offemia  vgl.  Goslar,  Neuwerk,  abbat. 
Offensen,  Uffen-,  Offenhusen,  Kr,  Celle, 

972,  1085,  1086. 
Ohlendori;  Alden-,  Olendorpe,  Kr.  Ooslar, 

407   1008. 
Ohlenrode,  iddenroth,  Kr,  Alfeld,  1109, 

1184. 
Ohlum,  Olem,   Kr,  Peine,  985.  —  von: 

Hermann  (1221-41)  21,  648,  s.  Brd. 

42 


668 


Ohmfeld  —  Otto. 


Walther,  mU.  (1221-30)  21, 188, 292, 
308.    Ulrich  serv.  (1258)  1081. 

Ohmfeld,  Onvelde,  n.  v.  Worbis,  N.  33. 

Ohnun,  Hoiem,  Orem,  Hornm,  Kr,  Goslar, 
N.  13.  —pleban,  Winand  sacerd.  (1240) 
567,  59o.  —  von:  lobann,  civ.  in 
Brannschweig.    • 

Ohtmarns  s,  Ottmar. 

Oyle,  lohann,  Gerold  u.  Hermann  y. 
(1230)  294. 

Ol,  Silva,  bei  Goslar,  1122. 

Oldenburg,  Aldenbnrch,  -borch,  eomites 
V.:  Borchard  (1225)  125.  Heinrich 
(1225-60)  125,  380,  645,  839.  Moritz 
(1199—1206)  N.  20.  —  eamerar.  comit, 
Alexander  mil.  (1241)  645. — tninisterial. 
380. 

Oldendorpe  s,  Aldendorp,  Altesdorf  u. 
Ohlendorf. 

Oldershaosen,  Oltwerdeshusen,  Hermann 
▼.  (1230)  283,  284. 

Olem  s.  Ohlnm. 

Olerdesem  s.  Allersehl. 

Olesbnrch  s.  Oelsbnrs:. 

Olestesen,  Bertold  y.,  mlL  (1240)  645. 

Olipe  d.  i.  ?  617. 

Oliyer  vgl,  Paderborn,  episc. 

Olmeiz,  Heinrich  y.,  canon.  Hild. 

Olmütz,  electus  Eonrad  y.  Friedberg, 
canon.  Hild.,  gegen  ihn  Wilhelm,  canon. 
01m.  (1243)  630,  686,  730  n.  A.  Bmno 
y.  Holstein-Schanmborg  (1246)  768.  — 
Domkapitel  686. 

Olricom,  BodolL  inxta  sanctom,  cons.  in 
Brannschweig. 

Oltwerdeshusen  «.  Oldershansen. 

Onecampe,  üncampe,  Eonrad  y.  (1221— 
30)  21,  292. 

Oppenheim,  176. 

Oppershansen ,  Obbemes- ,  Osbemes  -, 
Ösbemingeshnsen,  Kr,  Celle,  1076.  — 
von:  Hartmann,  miL  (1230-55)  391, 
919,  922,  972.  lohann  (1280-54)  391, 
422,  901, 919,  922,  959,  s.  S.  Sigebrand 
(1252)  901. 

Ordemar,  vgl.  Söder,  y. 

Ordenberg,  Orchenberge,  Dietrich  y. 
(1227)  249,  (enc.  1228)  262,  s.WiUtre 
Adelheid  (1228)  262.  —  Dietrich 
(1233)  364. 

Orem  s,  Ohrom. 

Orsleye,  wüst  bei  Hordorf,  288. 

Osbemeshasen,  Osbemingesh.  s.  Oppers- 
hansen. 

Osede,  Osedhe,  Osem,  Ösen,  wüst  bei  Elze, 
125,  964.  —  von:  Albert  sery.  (1250 
-59)  837,  1074,  1110, 1112.  Hermann 
(1260)  1144. 


Osinge,  Osingin,  Osigge  s.  Oesingen. 

Osleyessen  s.  Oesselse. 

Osnabrück,  Osenbmche,  diocesis  344. 

—  Stift  779.  —  episcopi:  Adolf  (1221 
—24)  24.  Eonrad  (1240-33)  287,  858. 
Engelbert  (1247)  793.  —  prepos,  Wü- 
helm  y.  Holte  (1233)  360.  —  deean. 
Wicbold  (1221—24)  24.  —  eustos  Gi- 
seko  (1230)  287.  —  canonici:  Ealb, 
Vitnlus,  lohann  (1221—24)  24.  Sege- 
bodo (1221—24)  24.  —  ministeriaUs 
N.  34,  vgl.  Bär. 

—  St.  Gertrudis  779. 

Osterbiwende  s,  Biewende,  Elein-. 

Osterburg,  Osterburchgensis  comes  Sieg- 
fried (1234)  382.  —  capellan.  eomü, 
lohann  (1234)  382. 

Osterlant,  Heinrich  s.  T.  Bertradis  Fr. 

des  lordan  y.  Linde  (um  1240)  610. 
Osterode,  Osterroth,  -rod,  Hosterod,  371. 

—  eccles.  paroch.  359,  374. 

—  st  lacobi  359,  371,  ^RL—prepos. 
ungenannt  (1245)  742. 

—  von:  BasU  (1225-46)  146,  406  „y. 
Wendhusen",  506,  776.  —  Kkbert 
(1239)  541.  —  Gunzelin,  Brd.  des  vor. 
(1235—43)  405,  541,  681.  —  Eonrad 
(1233)  371.  -  Lippold  (1226)  164.  - 
Lippold,  canon.  st.  Mathie  in  Goslar. 

—  Ludeger,  mU.  (1259)  1111.  -Wer- 
nor  (1224)  HO. 

Osterwiek,  -wie,  Ausstellungsort  N.  15. 

—  von:  Dietrich  (1232)  355.  —  Qeb- 
hard  (1249)  815. 

Osto  vgl.  Stötterlingenburg,  prepos. 

Ostia  u.  Velletri,  episcop.  Octayian.,  s. 
cardinal. 

Ostylotede  s.  Flöthe,  Elein-. 

Otbert  vgl.  Noyali,  de. 

Oteshuden,  Burchard  y.  (1251)  873. 

Othaldag  vgl.  Machtsum,  y. 

Othfresen,  Otfredessem,  Otfridessem,  Ot- 
yredhessen.  Kr.  Goslar,  54,  364.  — 
von:  Dietrich  (1252)  908.  Eonrad 
(1233)  363. 

Ottbergen,  Otberge,  Otberg,  Othberee, 
Kr.  Marienburg,  458,  513,  514,  881, 
1074.  ecclesia  ^1,  patroni  die  com.  y. 
Wohldenberg  831.  —  sacerdos  Dietrich 
(um  1250)  831.  —  parochiani  831.  ~ 
von:  Ludolf,  S.  des  Heidenreich,  «. 
Dietrich  {um  1250)  831. 

Ottenheim,  abbas  ungenannt  (1228)  252. 

Ottmar,  Othmar,  Otmar  (1243-46)  699. 

—  Brd.  des  Alward  (1247)  795. 
Otto,    Brd.   des    pincem.   Dietrich    in 

Quedlinburg  (1224)  HO.  —  Vgl.  Barm- 
mestede,  y.  —  Bodensein,  y.  —  Bo- 
yenden, y.  —  Braunichweig,  dux.  — 


Ottrayen  —  Penigia. 


659 


Brochoye,  ▼.  —  cardinaL  —  Dorstadt, 
piepos.  —  Eime,  y.  —  Eyentein^m. 
y.  —  Glinde,  y.  —  Harbke,  y.  —  Hare- 
boldessen,  y.  —  Herbeige,  y.  ■—  Hil- 
desheim, episc,  prepos.)  st.  Gracis  de- 
can.,  canon.,  st  Michael,  monach.  — 
Kaiser.  —  Kind.  —  Ltinebnrg,  y.  — 
Magnns.  —  Nosseu,  y.  —  Plesse,  y. 
—  Sohwanebeck,  y.  —  Weende,  pre- 
pos.  —  Würzbüig,  episc. 

Ottrayen  tfgl.  EinbedL,  prepos.,  canon. 

Oyakara  8   Ocker 

Overbode,  Dietrich,  sery.  (1251)  873. 

Ovili,  Thidericns  de,  frater  in  Wöltinge- 
rode. 

Oyo  vgl  Hildesheim,  canon. 

Ozam  (bibL)  15. 

P. 

Paderborn,  Parbome,  Paderbomem,  Pade- 
bnma,  Palbnme,  Ausstellnngsort  315. 

—  diocesis  315,  344,  801,  804.  yisi- 
tatores  315.  —  Arohidiakonate  315. 

—  Stift,  episeopi  (allgem.)  1012.  Bern- 
hard (1201)  N.  23.  Oliyer  (1223)  78, 
(mr.  1230)  280.  Wübrand  (1225-27) 
129, 144, 145, 194.  Bernhard  (1231-33) 
324.  358.  Simon  (1247-57)  793,  859, 
1018.  —  capitulum  280, 1018.  —  decan, 
Rabodo  {um  1250)  854.  —  cantar  (all- 
gem,) 315.  —  cellerar,  Wilhelm  (1225 
—27)  145.  —  scolast  lohann  {um  1250) 
854.  —  canon.  Heinrich  {um  1250)  854. 

—  Abdinghof,  ecdesia  monachomm 
779. 

—  Bnsdorf,  prepos,  Heinrich  y.  Brakel 
(1223)  78. 

—  von:  Hermann,  canon. Hild.  —  Hein- 
rich u.Volqoin,  Brd,^  canon.  in  Ganders- 
heim. 

P&pste: 

Benedikt  Vni.  {enc,  1193)  N.  18. 

Coelestin  HI.  (1193-97)  N.  13,  14, 18. 

Innocenz  III.  (1198—  um  1217)  N.  19, 
24a,  33,  (erw.  1220)  N.  35. 

Honorins  HI.  (1220-27)  12,  18,  14, 
15,  16,  17,  18,  39,  44,  45,  46,  48, 
49,  58,  59,  64,  66,  67,  73,  74,  75, 
78,  80,  81,  88,  97,  98,  99,  100,  103, 
104,  105,  117,  164,  168,  214,  215. 
(falsch)  217,  N.  35. 

Gregor  IX.  (1227-41)  88  A.,  216,  217, 
218,  221,  222,  226,  227,  230,  233, 
248,  251,  254,  255,  256,  257,  258, 
269,  260,  264,  267  A.,  278,  279,  280, 
288,  321,  834,  335,  339,  341,  342, 
343,  344,  350,  352,  358,  361,  862, 
867,  868,  869,  870,  885,  886,  888, 


893,  396,  411,  413,  418,  420,  421, 
426,  427,  429,  435,  448,  449,  479, 
481,.  487,  488,  489,  496,  498,  502, 
508  n.  A.,  504,  519,  528,  533,  578, 
630,  799. 
Innoceni  IV.  (1248-54)  88  A..  651 A., 
686, 687, 706, 728, 730  n.  A.,  735, 739, 
740, 741, 749, 750. 758, 759,  761,  764, 
768,  788,  789,  794,  801,  804,  805, 
809,  810,  811,  812,  817,  840,  854, 
859,  888,  889,  891,  892,  893,  895, 
896,  897,  896,  899,  906,  918,  980, 
940,  944,  945,  946,  949,  950. 
Alexander  IV. (1255-60)  969,  970,  971, 
973,  984,  985,  986,  994, 1018, 1019, 
1020,  1022,  1084,  1045,  1052,  1056, 
1100,  1101,  1104,  1105,  1138,  1152, 
1153,  1154,  1156. 
Nicolans  IV.  (o,  JJ  N.  16  A. 
Pandelbeke,  Wald,  822,  509,  737,  870. 
Pandnlfos  vgl,  oardinales. 
Papa,   Pape,   Herbord,   dy.   in  Brann- 

schweig.  —  Hermann  (1260)  1187. 
—  y.  Lewenstene,  Diethard  (1258)  937. 
Papinghnsen,  Richard  y.  (1256)  989. 
Paris,  N.  29.  —  Hoehsehule  2  A. 
Parma,  Ansstellnngsort  158,   159,  160, 
161,  162,  163,  168.  169, 170, 171, 172. 
Parms,  Bnrchard  (1242)  669. 
Passau,  dioc,  priores  Predicator.   der 

(1243)  687. 
Passer,  lohann,  clerieus  (1241)  637. 
Pattensen,  Pattenhasen,  s.  v.  Hannover, 
987.  —  pleban,  Lndolf  u.  saeerd,  Lu- 
dolf  (1256)  987.  —  gogreve  Wnlfhard 
(1280)  294.  —  von:  Bernhard,  ciy.  in 
Brannschweig,  Heinrich,  mlL  (um  1250 
-1256)  853,  987. 
Panlnm,  lordan.  apnd  sanctnm,  ciy.  in 

Brannschweig. 
Pawenyot,  Hermann  (1236)  445. 
Pegan,    Pigayiensis    ahbas    ungenannt 

Tl222)  46. 
Peine,  Peinna,  yiUa  1071.  yetns  yiUa 
357.  —  castrom  1071,  1112.  —  ple^ 
ban.   Beinbold    sac.    (um  1232)  357. 
Wilhelm  (1252)  907.  -^  von:  Gnnxe- 
lin,  miL  (1248)  804,  vgl.  y.  WolfenbfltteL 
Heinrich  (um  1230)  309.  Heinrich  miL 
(1246)  754. 
Pelagins  vgl.  Albano,  episc. 
Pentingns,  -ghns,  Konrad,  dy.  Hild.  — 

Konrad  (1226  ~  um  1240)  193,  606. 
Pepermole,  die,  bei  Heere  an  der  Innerste 

875,  887. 
Pepersac,  lohann,  cons.  in  Brannschweig. 
Perremnnt,  s.  Pyrmont. 
Perugia,  Ansstellnngsort  260,  264,  896, 
411,  418,  420,  m. 

42* 


660 


Pestrap  —  Procellus. 


Pestrap,  bei  Wildeshausen,  889. 

Petronilla  vgl,  Hisce. 

Petrus  vgl.  cardinaL  —  Goslar,  Fratüfen- 
berg,  prepos.,  pleban.,  sacerd.  —  Hcudc- 
ber,  pleban.  —  Mains,  scolast»  — 
Nossen,  y. 

Pforta,  Kloster  165,  384,  N.  18.  ahhm 
ungenannt  (1289)  538. 

Phüipp  (1287-41)  494,  649.  —  (1249) 
816.  —  famnl.  prepos.  st  Cmcis  (1243 
—46)  697.  —  Vgl  cardinal.  —  Ferrara, 
elect.  —  FlOthe,  sacerd.  —  Kaiser, 

Phisicos,  Hennann,  canon.  st.  Maniicü. 

—  lohann,  mag.  (1286)  465. 

Pica,  Ekbert  u.  Heinrieb,  Brd.  (124!) 
648. 

Pil,  Pile,  Pilo,  Bertold,  8.  des  Heinrich 
y.  Himmelsthttr  (1241)  684.  —  BeitoH 
ndl.,  Hild.  Ministerial  (1240-60)  r>()i>, 
678,  763,  857,  858,  878,  880,  88L  883, 
900,  908,  914,  987,  962,  1021,  1023, 
1027,  1035,  1042,  1060,  1062,  1070, 
1074,  1075,  1076,  1077,  1078,  1083, 
1086,  1087,  1092,  1107,  1110,  1112, 
1116,  1118,  1128,  1129,  1180,  1131, 
1182,  1134,  1136,  1137,  1140,  IUI, 
1148,  1145,  1146,  1149,  1157,  1159, 
s.  Vater  Dietrich  (1251)  888,  s.  Brdr, 
Lndenger,  Dietrich  (1251)  888  ttnd 
Konrad  (1251-60)  888,  1063,  1076, 
1077,  1110,  1112,  1118,  1128,  1129, 
1130,  1182,  1134,  1145,  1157,   1159. 

Pingnensis,  Heinrich,  notar.  episc. 

Pingois,  Ludwig  (1221—29)  28. 

Pyrmont, Perremnnt, comites y.:  Heinrich 
(1226)  167.  —  Hermann  u.  Hild«boU[, 
domicelli,  Brd.,  u.  cognat.  Kour^d 
(1268)  1094.  -  Gottschalk,  *.  Fr. 
Knnigonde,  «.  Tt.  Knnigonde,  Gerbiir^, 
Lnttard,  5.  consanf.  Lnttrad  (1239) 
550,  s.  Ss.  Gottschalk  u.  Herrn  aun 
(1239-59)  550,  938,  934.  —  dapifer 
canUt.  Egelmar  (1253)  933. 

Pisaner  N.  17. 

Piscina,  de :  Dietrich,  8.  des  Hoyer  (1240) 
556,  559.  —  Dietrich,  8.  des  Ulrich 
(1229-89)270,271, 296, 589. -Hein  rieh, 
8.  des  Hoyer  (1259)  1112.  —  Heinrich, 
canon.  Hild.  —  Hoyer  (1232—59)  847, 
865,  402,  417,  452,  488,  485,  491,  492, 
589,  556,  558,  559,  578,  607,  615,  (>29, 
650, 671, 674, 760, 887, 868,901,908,921, 
942,  952,  959,  968,  1021,  1074,  1075, 
1107,  1110,  1112,  Hild.  Minister.  578. 

—  Konrad,  8.  des  Ulrich  (1229-39) 
270,  271,  539.  —  Konrad,  Brd.  des 
Hoyer,  mü.  (1282-47)  847,  365,  671, 
674.  -  Konrad  (1237-53)  483,  485, 
491,  492,  677,  924.  —  Konrad,  advocat. 


Goslar.  (1246-58)  772,  1087.  -  Ul- 
rich (1228-  um  1280)  91,  229,  270, 
271,  296. 

Pistor,  Gottfried,  ciy.  in  Eschershansen. 

Plesse,  nohiles  y.:  Gerhard,  canon.  Hild. 

—  Gottschalk  (1229-41)  276, 366,  628. 

—  Hermann,  8.  des  Poppe  (1241)  628. 

—  Lndolf  (1229-33)  276,  866.  — 
Otto,  8.  des  Poppe  (1241)  628.  — 
Poppo  (1238-41)  366,  628.  -  Wide- 
kind  (1256)  998.  —  von:  lohann,  canon. 
St.  Manricii. 

Pöhlde,  Kloster,  106,  592.  —  prepositi: 
lehann  (1226)  147,  148,  151,  152,  158 
n.  A.   ungenannt  (1245)  742. 

Pollex,  Lndolf,  8.  des  Silhard,  ciy.  in 
Lanenrode. 

Pommern  741. 

Pontremoli,  zw.  Pisa  u.  Genua,  Aasstel- 
Inngsort  187. 

Poppenbnrg,  Popenboroh,  Ponpen-,  Pop- 
pembnrg,  Poppenborch,  -borhc,  eastrum 
25,  287,  293,  717,  722.  AnssteUnngs- 
ort  293,  684,  648,  657,  663,  665,  666, 
677,  678,  685,  689,  788,  768,  808, 
1068,  1082,  1085,  1108,  1144.  —  hor- 
tns  episcopi  668,  665.  —  castellani 
598.  —  eavella  684,  768.  —  sacerdos 
Heinrich  (1259)  llOa  —  advocat.  episc. 
Bodo  y.  Uten  (1246)  753.  —  müües 
629. 

—  comites  von:  Berengar  (1141)  N.  6. 

—  Bernhard,  8.  des  (f)  Albert  (1199 
—1206)  N.  20.  —  Bernhard  u.  8.  Morit« 
{um  1230)  801.  -  Friedrich  (1141) 
N.  6.  -  Friedrich  (1221)  21.  -  Wide- 
kind  (1280  —  55)  293,  564,  575,  596, 
634,  637,  641,  685,  689,  717,  807,  808, 
857,  878,  881,  892,  914,  937,  962.  - 
ministeriales  der  301,  vgl.  y.  Benstorf. 

Poppo  vgl.  Plesse,  y. 
Porstendorf,  Amt  Jena,  an  der  8aaU,  165. 
Porta,  Amoldos  de  (1227-54)  285,  955. 
Portnensis  et  st.  RnSfine  episc  Petras  n. 

Konrad  s.  cardinales. 
Postehols,  -holte,  Kr.  Hameln,  167. 
Potns,  Hermann,  ciy.  Hild. 
Praeneste,  Prenestinos  episc  Gnido  und 

lohann,  s.  cardinales. 

,  episcop.  Nicolans  (1243-45)  686, 

Prebesclans,  vgl.  Hildesheim,  canon. 
Predicatores  940.  —  ordo  799. 
Prenestinos  episc.  s.  cardinales. 
Prenssen,  die,  502,  687. 

—  Prucia,  Pmtia,  fratres  domns  Theaton., 
milites  Christi  187  A.,  564,  685. 

Procellus  s.  Storm. 


Prome  —  Beinfried. 


661 


Prome,  Prome,  Promen,  Prome,  Pnimia, 
Proma^  Prfime,  Bertramm,  canoiL  st. 
Maoricii,  s,  Brd,  Dietrich,  miL  (1221 
-44)  28,  40,  222,  244,  268,  331,  332, 
890,  391,  394,  422,  426,  445,  452,  465, 
501,  514,  525,  548,  560,  641,  688,  710. 
—  Dietrich,  vicar.  st.  Maoricii. 

Prfim,  abbaa  ongenannt  (1226)  177. 

Poerorom,  Eonrad,  y.  Lafferde  (1243— 
52)  703. 

Pontroke,  -rocke,  -rogge,  -ronge,  Hein- 
rich, Hermann,  Konrad,  Simon,  oives 
Hild.  —  Simon,  eons.  Hild, 

Posteke,  Dietrich,  nül.  (1246)  754. 

Q. 

Qoathagen,  silya  746. 
Qoedlinborg,  eives  128. 

-  Abtei  105,  110,  126,  128.  Chor, 
Schlafhaos  853  a.  —  abbatiase:  Sophia 
(1224-25)  105,  110,  126,  128.  Ber- 
trada  (1225)  126.  —  prepo8.  Bertrada 
(1224-26)  105,  126.  —  eeüerar.  Ma- 
thUde  ▼.  EUessem  (1240)  598,  599.  - 
eanoniee  853  a.  —  pineema  Dietrich 
(1224)  110.  —  dapif,  Dietrich  (1224) 
110.  —  marscalc.  Bernhard  (1224)  110. 
ministeriales  110,  vgl,  y.  SchOningen, 
Thetmar. 

—  st  Wichberti,  prepos.  Eonrad 
(1224)  110.  —  canon.  Heinrich,  Her- 
mann, Heinrich,  Johann  (1224)  110. 

Qoensted,  -stide,  nd.  v.  Halberstadt,  932, 

N.32. 
Qoerco,   lohann.   de,  mag.,   canon.   st. 

Crocis. 
Qoerembeche,  Qoerenbeke,  wn;  Bertramm 

mU.  {um  1235)  434.  -  Gerhard  (1224) 

110. 
Qoicbome,  Qoecborne,  wüst  b.  Eldagsen, 

102,  579,  1110,  1145,  1155.  -  von: 

Albert  w.  Giselbert,  Brd.  (1260)  1165. 

R.   (1223?)   94.   —   Vgl   Barom,  T.  — 

Cecos. 
Babodo  vgl.  Bekom,  ▼.  —  Haieboldessen, 

y.  —  Paderborn,  decan. 
Bade,  Kr.  Isenhagen,  1073. 
Badenhosen,  lohann  y.  (1230)  283,  284. 
Bäht,  Ällod  des  Kl.  Darstadt,  253. 
Bamondos  vgl.  Oelsborg,  canon. 
Bandwigos,     Bantwicos     vgl.     Freden, 

sacerd.  —  Marienrode,  sacerd. 
Bastede,  Badstede,  in  Oldenburg,  Eloster 

779. 
Bathard  vgl.  Oedelom,  y. 


Batisponensis  5.  Begensborg. 
Batieborg,  episeopi:  Gottschalk  (1232— 

38)  344,  358.  —  Lodolf  (1248)  810. 
Baotenberg  s.  Botenberg. 
Bayenna,  eccles.  st  Marie  in  porto  63. 
BaEO  vgl.  Hetze,  y. 
Bechtenfeld,  Amt  Vechta,  839. 
Bedageshosen  s.  Biddagshaosen. 
Beddelszem  s.  Beher. 
Beden,   Bethen,  Beiden,  bei  Pattensen, 

1092. 

—  «.  V.  Gronau,  951,  1083.  —  archi- 
diacon.  Beinhold  y.  Dassel  (1286)  469. 

—  von:  Bertold,  miL  (1243)  691.  — 
Dietrich,  mü.  (1240-50)  837,  878, 
880,  881,  883,  1077,  1116,  1144,  •.  8. 
Dietrich,  miL  (1250-59)  887,  1116.  — 
Gerhard  (1259)  1098.  —  Hermann 
(1258)  1062.  lohann,  sery.  (1288)  516. 
—  Eonrad  (1225-47)  146.  —  Eonrad, 
ciy.  in  Laoenrode.  —  Le^^arda,  jFV. 
des  Manegold  y.  Brttggen,  Hild.,  dann 
Gandersh.  Minister.  (1226)  199.  — 
WUbrand,  mü.  (1252)  900,  903.  - 
Wolfhard  (1227-44)  249,  285,  414, 
536,  664,  720. 

Bedinkyshosen,  Beiershausenf,  Dietrich 

y.  (1223)  276. 
Begenbodo  mag.  (1236)  480. 
Begensborg,  Batisbonensis,  Aostellongs- 

ort    N.  1,    2.    —    diocesis,   priores 

Predicfttor.    (1243)  687.   —  episeopi: 

Eonrad  (1221)  3,  9,   10.      Siegfried 

(1235)  426. 
Begenstein,  -sten,  eomites  v.:  Heinrich 

(1224)  110.    Ulrich  (1249)  828. 
Beher,  Beddelszem,  Kr.  Hameln,  167. 
Beiden  s.  Beden. 
Beif enstein,  ad2»a«  ongenannt  {um  1217) 

N.83. 
Beinbemos  (1252)  904. 
Beinbertos  {um  1240)606.  —  Vgl.  leinsen, 

y.  —  Solschen,  y. 
Beinbold  vgl.  Berge,  abbas.   —  Peine, 

pleban. 
Beinborgis,  Bemb.  flL  lohann  (1232—40) 

354,  597.  —  lohann,  ciy.  in  Braon- 

schweig. 
Beine,   Kr.  Hameln,  ecdesia  167.   — 

Molenberg  bei  167. 
Beineberg,  Kr.  Lübbecke,  Aosstellongs- 

ort  743, 
Beineleyessen,  wüst  bei  Sehlde,  N.  13. 
Beiner  vgl.  Dorstadt,  conyers.  —  Goslar, 

St.  Sim.    et   lod.   decan.,   canon.  — 

Magdeborg,  st  Marie  prior. 
Beinerbeck,  Kr.  Hameln,  167. 
Beinfried  vgl.  Marienrode,  sopprior. 


662 


Beinhaid  •—  Boohone. 


Bernhard  vgl.  Diabolns.  —  Dioklar,  v. 

—  Heinde,  y.  —  Imperator.  —  Leoh- 
stedt,  y.  —  Nepos.  —  Bttpen,  sacerd. 

—  Tosewlle. 

Beinhansen,  Bein-,  Beinehnsen,  Kr. 
Göitingen,  Kloster  747,  748,  779,  926. 

—  abbatea:  nngenannt  (1223—29)  59, 
216,  276.  Thetmar  (um  1230-  1245) 
801,  747.  —  monach.  Heinrich  y.  Su- 
lingen  (1258)  926. 

Beinhold,  lito  st.  Cmcb  (1247)  795.  — 
Vgl.  Dassel,  y.  —  Hildesheim,  canon., 
st  Cmois  canon.  —  Hohnstedt,  sacerd. 

Beinleph  vgl.  Stniyo. 

Beinwardessen,  teilst  h.  Eldagsen,  N.  7. 

Beinwardas  (um  1250)  881. 

Bemlingen,  Benninge,  Amt  Wölfenbüttel, 
pleban.  Bertold  sacerd.  (um  1284— 
1240)  407,  567. 

Benede  s.  Bhene. 

Bennowe,  Marqnard  y.,  mil.  (1251)  878. 

Beno,  Eonrad.  de  (1240)  586. 

Beppener,  Bepanarde,  Amt  Lichtenberg, 

Bethen  s.  Beden. 

Bhein,  com.  palatin.  s.  Sachsen,  com.  y. 

Bhene,  Benede,  Kr.  Gronau  511. 

Bhoden,  Bodhe,  so,  v.  Homburg,  880.  — 
von:  Hngold  mil.  (1258)  1059)  sen.  et 
inn.  milit  (1255)  981.  —  Eonrad, 
mü.  (1251-58)  875,  876,  1059. 

Bhttden,  Bnden,  Kr.  Marienburg,  408, 
409.  —  saeerdos  Widekind  (1284)  898. 

—  von:  Engelbert  u.  Bndolf,  Brd. 
(1234)  390. 

Bicbodo,  Bikbodo  (1287)  486.  -  mil 
(1234)  402.  —  Vgl.  Brannschweig,  st. 
Blasii  canon.  —  Emmerke»  y.  —  Haiber- 
stadt,  st  Marie  prepos. 

Bicbnrgis,  T.  des  com.  Biddag  u.  der 
ImhildiB,  abbat  in  Lamspringe. 

Bichard,  Bicardns,  vgl.  Alfeld,  pleban.  — 
Barkhausen,  y.  —  Domo,  de.  —  Hildes- 
heim, capellan.,  cleric,  yconom.  episc, 
canon.,  st.  Andree  canon.,  st  Cnicis 
decan.,  canon.  ~  Eaiser.  —  Langein, 
y.  —  Papinghnsen,  y.  —  Seesen,  y. 

Bichardi,  Heinrich,  ciy.  in  Eschershansen. 

Bichmann  vgl.  Hildesheim,  Dammstadt, 
adyocat 

Bieklinjgen,  von:  Bnrchard,  prepos.  in 
Barsinghansen.  —  Dietrich  (1141)  N.  6. 

Bicmanneshnsen,  Dietrich  y.  (1256)  998. 

Biddagshansen,  Bidages-,  Bedageshnsen, 
Kloster  848,  381,  663,  668,  673,  819, 
862,  865,  872,  981,  952,  953,  962,  963, 
1017,  1084,  1128,  1133.  —  abbates: 
nngenannt  (1223-26)  91,  191.  Arnold 
(1282-42)  353a,  363,  588,  635,  668. 


nngenannt  (1246-52)  768,  888,  891. 
Eonrad  (1255—57)  973,  1017.  — 
prior  nngenannt  (1246)  768.  —  celU- 
rar.  nngenannt  (1248—46)  700.  lohann 
(1251)  883.  —  convers.:  Konrad  (1251) 
883.  Lndolf  (1235)  340.  -  ministe- 
riales  962,  vgl.  Mfinch. 
Biddagns  comes,  s.  Fr.  Imhildis,  s.  T. 
Bicburgb,  abbat  y.  Lamspringe  (erw. 

Biechenberg,  bei  Goslar^  Eloster  363, 
364,  773, 779,  N.  14.  —  preposUi:  nn- 
genannt (1225—26)  129, 191.  Dietrich 
(1244  qnondam)  717.  Dietrich  (1245) 
729,  742.  -  canon.  Gerhard  (1244) 
717. 

Bieti,  Beate,  Ansstellnngsort  254  A.,  255, 
339,  393. 

Biga,  capitul.  und  prepos.  maior  Arnold 
(um  1239)  551. 

Bikesa,  Bikaza,  vgl.  Achtnm,  yillic.  — 
Canthelscm,  y.  —  Hohenhameln  y. 

Bingelheim,  Bingelem,  -Ime,  Binglem, 
Bichelem,  w.  v.  Salzgitter,  Ort  184, 
135,  538,  672,  779,  791,  979,  1143. 
Ansstellnngsort  538,  1114.  —  plebani: 
lohann  (1240)  567.  Engelbert  (1245) 
731. 

—  Kloster,  st  Abdon  et  Sennes  ecdes. 
91,  134,  135,  217,  476,  496,  538,  672, 
677,  707,  721,  722,  791,  796,  839,  876, 
979,  1089,  1115,  1143.  -  abbates:  nn- 
genannt (um  1221—46)  38,  91.  — 
Eberhard  (1225-27)  134,  135,  191, 
217  (erw.  1239)  538.  Gerhard  (1237— 
60)  476,  496,  538,  672,  707,  721,  722, 
796,  839  n.  A.,  979,  1085,  1089,  lllö. 

-  prior  Dietrich  (1255-58)  979. 1089. 

—  camerar.  Heinrich  (1250)  839.  — 
monachi:  Gottfried  u.  Florens  (1258) 
1089. 

Bis,  wüst  bei  Berel,  Ansstellnngsort  269, 
382,  511. 

Bythisardus  s.  y.  Homebnig. 

Bitsardns  mil.  (1237)  490.  —  vgl.  Lan- 
gein, y. 

Biteardingherode,  -gerod,  wüst  bei  Hei- 
ningen u.  Flöihe,  596,  632. 

Biyo,  Konrad.  de,  canon.  Hüd.  —  Eon- 
rad, de,  cleric.  (1236)  452. 

Bobert,  Bopertns,  Bnbertos,  scnltetos 
in  Ostbiewende?  (1228)  261.—  Brd.  d€s 
Hartmod  (1235)  515.  —  Gandersh. 
Minist.  (1226)  198.  —  Vgl  Biewende, 
Klein-,  scnltet  —  Heckenbeck,  y.  — 
Hessen,  y.  —  Hildesheim,  oellerar. 
canon. 

Bochone,  Ort?  616  n.  A. 


Bocklnm  —  Rndolf. 


663 


Rooklnm,  Bokele,  n.  v.  Fallersleben, 
114.  —  yiUicns  Halberstftd.  Heiden- 
reich (1224)  114.  —  van:  Insarins 
mil  (1224)  114. 

Rode,  Dietriches  T.  Gisela,  Mind.,  dann 
um,  Minister,  (um  1225)  148. 

—  Roden,  von:  lohann  (1242)  671.  — 
Bertramm  u.  Giselbert  (1246)  752. 

—  «.  Rhoden. 

—  8.  de  Novali. 

—  comites  von  «•  Wnnstorf, 
Rodenbeck,  -beke,  Kr»  Hameln  167. 
Rodendicke,  lohann  ▼.,  canon.  st.  Blasii 

in  Brannschweig. 

Roderich's  Fr,  Ennignnde  u.  a.  Konrad, 
Schwalenberg, ,  dann  Hild,  Minist, 
(1239)  544.  —  Vgl,  Hohenhameln,  ▼. 
—  Lochtnm,  v.  —  Toledo,  archiepisc 

Roderus,  Rodherus  (1242)  670.  —  Vgl. 
Brannschweig,  st  Cyriac.  canon.  — 
S,  auch  Rotger. 

Rodestock,  Dietrich  (1244)  714. 

Rodewald,  Christian  y.  (1223)  90. 

Rössing,  Rodh-,  Rotth-,  Rottinge,  Ro- 
thigge,  Rnch-,  Rathtinge,  Rotdinge, 
Rothighe,  Rothinhe,  Rodthinge,  Ro- 
tinge, Kr,  Springe  338,  N,  13.  — 
sacerdos.  Eonrad  (1260)  1149. 

—  von:  Bertold  (1235)  416.  —  Dietrich 
ndl.  (1222-60)  47,  121,  223,  262,  265, 
292,  346,  347,  408,  409,  414,  416,  417, 
430,  464,  467,  494,  526,  545,  551,  574, 
575,  581,  616,  624,  634,  640,  648,  650, 
664,  671,  689,  707,  754,  887,  860,  861, 
863,  868,  870,  883,  903,  915,  934,  947, 
964,  966,  1021, 1023, 1042, 1060, 1062, 
1063,  1075,  1107,  1108,  1110,  1112, 
1116, 1141, 1146, 1159,  Hild.  Minister. 
689,  1042.  —  Dietrich,  S.  des  Dietrich 
(1241-59)  650,  689,  966,  1042,  1074, 
1110,  1112.  ~  Eilhard  (1235)  417.  — 
Ernst  (1141)  N.  6.  —  Friedrich,  Hild, 
Minister.  (1228)  262,  265.  —  Heinrich 
(1260)  1140.  —  Heinrich,  monach.  st. 
Michaelis.  —  lohann  (1235)  417.  — 
Lippold  (1240-52)  624,  650,  689,  837, 
868,  870,  872,  900,  903.  —  Tidemann 
(1247)  787. 

Rokele  s,  Rocklnm. 

Rom,  Ansstellnngsort  215.  —  Romani, 
Römer  (1235)  418.  —  Rom.  ecclesia 
3,  221.  -  Rom.  cnria  192.  —  st.  Peter, 
Ansstellnngsort  254  n.  A.  —  Lateran, 
AussteUnngsort  12,  13,  14,  16,  16,  17, 
18,  48,  49,  58,  59,  73,  74,  75,  98,  99, 
100,  103,  105,  117,  214,  216,  218,  221, 
248,  251,  278,  279,  ^0,  361,  362,  386, 
386,  388,  502,  504,  519,  528,  630,  706, 


799,  930,  944,  945,  916,  984,  965.  986, 
N.  13,  14,  24a,  35. 

Romanas  vgl,  cardinales. 

Romesleye,  wüst  b,  Hessen,  Amt  Schoppen- 
stedt,  459,  460, 

Ronneberg,  Hüdebrands  y.  T.  Adelheid, 
Hild.,  dann  Mind.  Minister,  {um  1225) 
143. 

Ropert,  Heinrich  (1244)  721. 

Rorsdorp,  lohann  y.  (1249-54)  815,  958. 

Rosenthal,  -dale.  Kr.  Peine,  500,  598, 
991.  castmm  90,  346,  451.  Vetns 
yilla  709.  Ansstellnngsort  290,  831, 
381,  412,  425,  451,  514,  560,  641,  661, 
662,  688,  709,  710,  727,  864,  907,  919, 
920,  922.  castellani  146,  598,  662.  — 
plebani:  lohann  sacerd.  (1241  —  53) 
641,  661,  907,  922.  Eonrad  sacerd. 
(1241-44)  641,  661,  710.  —  eapellan. 
Bmno  (1235)  425. 

—  von:  Engelbert,  Hild.  Minister.  (1234 
-52)  391,  907.  —  Gerhard  (1229)  274. 

-  Wilhelm  (1221-44)  21,  90,  164, 
188,  193,  287,  296,  332,  336,  337,  340, 
345,  347,  351,  472,  511,  518,  534,  539, 
547,  555,  658,  709,  s.  S.  Wilhelm 
(1232-40)  345,  347,  559.  -  WiUikin 
(1231-44)  827,  494,  506,  611,  612, 
541   547  713. 

Rostock,  Fürst  EeijmGh  y.  (1226)  166. 
Rostringia  s,  Rnstringen. 
Rossewerdere,  bei  Flh-ste,  304. 
Rotenburg,  o,  v,  Bremen,  Ansstellnngsort 

286,  319. 
Rotger,  Rflt-,  Rüther,  vgl.  Brandenburg, 

episc.    —    Gletlinge,   y.   —    Gosliff, 

pleban.  forens.  —  Toni,  episc. 
Rothard  vgl,  Bemhnsen,  y.  —  Clincke. 
Rothardi,  Heinrich,  ciy.  in  Bschershansen. 
Rothinge  u.  s.  w.  s.  Rössing. 
Rothmannns  s.  Altesdorf,  mag.  ciy. 
Rotnlarins,  Dietrich  (1243—46)  697. 
Rotzberg,  Westerholt,  so.  v,  Hildesheim, 

1112. 
Rnbbo,   Dietrich,   canon.    st.  Blasii   in 

Brannschweig. 
Rnbenwingarden  27. 
Rubere  s,  Rüper. 
Ruce,  Heinrich  (1260)  1137. 
Ruchtinge  s.  Rössing. 
Rüden  s.  Rhttden. 
Rudewin  vgl,  Scade. 
Rudolf,  Rutdolfns,  frater  (1232)  342  A. 

—  mag.  (1233)  371.  —  u.  8.  Heinrich 
(um  1240)  612.  —  Vgl.  Biewende, 
Elein-,  preco.  —  Braunschweig,  st 
Blasii  prepos.,  y.  —  Chur,  episc.  — 
Dahlnm,  y.  —  Deutschland,  st.  Marie 
Magdal.  prepos.  —  Dorstadt,  conyers« 


664 


Bttningen  —  Santedt. 


—  Ebeling^erot,  y.  —  FlOthe,  t.  — 
Ooslar,  st  Sim.  et  Ind.  canon.  — 
Halbeistadt,  episc,  st  lohann.  canon. 

—  Hildesheim,  capellan.  episc,  canon., 
st  Godehard.  monach.,  st.  Manne, 
canon.  —  Mahner,  y.  —  Bhttden,  y. 

—  Steterbor^,  piepos. 

Bttningen,  Bnninge,  s.  o.  Braunschweig, 

892. 
Bttper,  Bnbere,  Kr,  Feine,  832.    noyalis 

Bnberehop  ^.  —  eacerdoe  Beinhard 

(1260)  882. 
Bnfos,  Arnold,  y.  Einem  (1224)  112.  — 

lohann,  yillan.  in  Solschen  (1226)  188. 

—  Lndolf,  S.  de$  Eckehard,  ciy.  Hild. 
Bnnstedt,  -stedhe,  Gerold  y.,  mlL  m.  S. 

Gerold,  castellani  in  Homborg  (1255) 

981. 
Bnschenhagen,  Ludwig  y.,  sery.  (1240) 

564. 
Bust,  Dietrich  (um  1225-47)  146,  564. 

—  Herebrand  (1242)  671. 
Bustenberg,  -berh,  viced&m.  Dietrich  y. 

(1288)  ^1.  Heidenreich  y.  (1226)  193. 

Bustringen,  Bostringie  prepoe.  Hildebold 
com.  y.  Wnnstorf,  canon.  Bremen. 
(1256-57)  1006,  1032. 

Bntenberg,  -berge,  Bathtenberg,  eacerd, 
Heinridi  (1226)  188.  —  von:  Siegfried 
(1227-60)  223,  332,  345,  347,  403, 
436,  452,  465,  467,  523,  530,  534,  536, 
547,  558,  559,  562,  563,  564,  578,  641, 
648,  674,  676,  679,  707,  726,  738,  790, 
903,  1035,  1062,  1063,  1141,  s.  S. 
Siegfried  (1235-60)  436,  452,  407, 
534,  547,  610,  648,  674,  676,  726,  797, 
1023, 1042,  1141,  Hild,  Minister.  1042. 

Bnthe,  Yirga,  n.  v,  Sarstedt,  598. 

S.  s,  Bemhansen,  y.  —  Bremen,  canon., 

y.  —  Heiningen,  priorissa. 
Sabina,  episcop.  Konrad  archiep,  Colo- 

niens.  (1186-90)  N.  11,  12. 
Sachsen,  Sazonia  179.  —  Landfrieden 

(1222)  48  a.  A. 

—  dux  Heinrich  d.  LOwe  {erw,  1227)  219. 

—  comes  palatin.  Konrad  (1233)  373. 

—  dux,  comes  palatin,  Heinrich  (um 
1199-1227)  10,  11,  17,  26,  43,  48,  50, 
58,  66,  76,  79,  127, 134, 135, 163, 179, 
180, 181, 191,  206,  207,  219, 220,  N.  20, 
(erw.  1236)  459,  560,  (erw.  1241)  654, 
(erw.  1253)  928,  s.  Wittwe  Agnes  (y. 
Landsberg)  dncissa  y.  Celle  (1233) 
860.  —  ducis  notar.  lohann  (1222-23) 
50,  76.  —  eamerar.  Herwich  (1226— 
27)  207.  —  dapifer  lordan  (1222—27) 


50,  76,  207,  220.  —  marscalc.  Wühehn 
(1222)  50.  Willikin  (1223-27)  76, 
207,  220.  —  phisicus  lohann  (1223) 
76.  —  pincema  losarins  (1226  —  27) 
207.  —  ministeriales  26,  50,  220,  rgU 
y.  Biewende,  y.  Bomnm,  y.  Bortfeld, 
y.  Dorin,  y.  Hohenhameln,  y.  Uetze, 
y.  Veitheim,  y.  Wenthem.  —  Vgl. 
Brannschweig,  duces. 

—  Engem  n.  Westfalen,  dux  Alheit  (1228) 
66. 

—  Lanenborg,  (2u«  ungenannt  (1249)  814. 
Salder,  Saldere,  Salderen,  Soldere,  wm: 

Bodo  mil,  Brd.  des  mrchard  (1226 
-54)  188,  223,  265,  285,  296,  331, 
332,  381,  414,  517,  525,  536,  547,  560, 
564,  570,  575,  577,  589,  591,  627,  776, 
911,  922,  952?,  Hild.  Minister.  286, 
413.  -  Bodo,  8.  des  Bodo  (1240)  591. 

—  Bodo,  S.  des  Ulrich,  Braunschw., 
dann  Hild.  Minister.  (1235-52)  440, 

—  Bodo  sorv.  (1241)  638,  639,  641.  — 
Burchard  mil.,  Brd.  des  Bodo  (1226— 
54)  188,  223,  265,  285,  331,  832,  881, 
891,  414,  422,  425,  445,  525,  536,  547, 
556,  560,  564,  589,  641,  643, 650,  661, 
680,  688,  710,  744,  952?,  Hild.  Minist. 
285,  381,  414.  -  Dietrich  (1229-46) 
269,  446,  776.  -  Eberhard  (1227)  223. 

—  Gerbert,  S.  des  Burchard  (1241) 
650.  —  Heinrich,  mil.  (1240)  576-  — 
lohann,  S.  des  Burchard  (1243)  688. 

—  lohann  (1244-60)  714,  860,  863, 
868,  872,  907,  1157,  s.  Schw.  Adelheid 
mit  8s,  Bodo  u.  Burchard  (1251)  872. 

—  Ulrich,  Brd.  des  Bodo  u.  Burchard, 
Hild.  Minister,  (um  1282—1240)  357, 
381,  440,  576. 

Salome  vgl.  Wunstorp,  com.  y. 
Salomon,  der  bibl.  N.  22.  —  Vgl  Wfln- 

burg,  canon. 
Salza,   Hermann  y.,  D.  -  Ordensmebter 

(1226-36)  165,  280,  448. 
Salzburg,    ecclesia   245.   —    archiepise. 

Albert  (1198)  N.  19  A.  Eberhard  (1235) 

420.  —  Suffiragane  N.  19  A. 
Salzdahlum,  Saltdalem,  Bruno  y.  (1240) 

596. 
Salzeke  s.  Solschen. 
Salzgitter,  Gethere,  Kr.  Ooslar,  102. 
Salznemmendorf,  Kr.  Hameln,  725. 
Sandlingen,  Sanleye,  Kr.  Celle,  576,  647. 
Santbergbe,  Arnold  y.  (1249)  815. 
Sapiens,  Heinrich  (1237)  482.  —  lohann, 

mag.  (1226)  164. 
Sarrazenen  (um  1230)  297. 
Sarstedt,  Zerstede,  Schirstede,  Tserstide, 

Zterdede,Sther8tede,Cl^erstede,Zchiai^ 

stide,  Starstede,  Scerstede,  Sziarstede, 


Sattenbeke  —  Schwerin. 


665 


Chyarstede  146,  764.  castnun  57, 121. 
Ausstellungsort  658, 758, 870,  900,  908, 
908,  909,  910,  952,  996.  1081.  - 
nemns  qnercinns  bei  900,  908.  —  civis 
lohann  Magnns  (erw.  1258)  1070.  — 
pleban.  Heinrich  (1250)  887.  —  von: 
Friedrich,  canon.  st.  Manricii. 

Sattenbeke,  Hermann  v.  (1221—29)  28. 

Sayona,  marchio  Heinrich  y.  (1226)  184  A. 

Saxonia  s.  Sachsen. 

Scade,  Bndewin,  mil.  (1287)  484. 

Scadewolt,  Scathewolt,  lohann  (1236) 
452.  -  Siegfried  (1238)  521. 

Scartyelde  s,  Scharzfeld. 

Seat,  Heinrich  (1243-46)  701,  •.  Brd. 
Arnold,  cleric.  st  Cmcis. 

Scathenberch,  Hermann  (1232)  337. 

Scelle,  Heinrich  y.  (1232)  387. 

Scellenstede  s.  Sellenstedt. 

Sceninghe  8,  SchOningen. 

Scerstede  s,  Sarstedt. 

Scha£fhansen,  Kloster,  N.  3. 

Schalksberg,  Sealkenberg,  Heinrich  y., 
canon.  Hild. 

Schamhorst,  Scherenhorst,  Kr,  Celle,  972. 

Scharzfeld,  Scartyelde,  Schartyelde,  Scart- 
feld,  comües  v,:  Bertold  (1230)  283, 
284.  -  Bnrchard  (1230)  282,  283  (auf 
dem  Siegel  y.  Lanterberg),  284,  s.  Brd. 
Bnrchard  (1230)  284.  —  Sigebodo, 
canon.  Hild. 

Schanen,  Scowen,  Herwich  y.  (1236)  459, 
460. 

Schanmbnrg,  Scowenborch,  -bnrch,  -Hol- 
stein, eomites  v.:  (1251)  873.  —  Adolf 
(um  1199-^1224)  111,  N.  20.  —Adolf 
MinoHt  (1259)  1104.  —  Bruno  elect 
in  Olmfitz.  —  lohann  u.  Gerhard  (1250 
-59)  837,  1101,  1105. 

Schellerten,  See-,  Schelerten,  Kr.  Märten- 
bürg,  442,  717. 

Scheninge  a.  Schöningen. 

—  8.  Cheninge. 

Scheppenstide  s.  Schoppens tedt. 

Scherenhorst  s.  Schamhorst 

Scheme,  Heinrich  y.  (1222)  HO. 

Scheyerlingenburg,  jetzt  Walle  im  Kr. 
Gifhom,  207. 

Schierstedt,  Schire-,  Scherstede,  lohann 
y.  (1255)  966,  968. 

Schildesche,  Schillessoke,  lohann  y.,  ca^ 
non.,  decan.  Hild. 

Schinna,  Kloster  644,  645,  646, 839  u.  A., 
1011.  —  abbae  Konrad  (1241)  644, 
645,  646. 

Schiaden,  Sladen,  Sladem,  Slathem,  Kr, 
Goslar,  pleban.  Bnrchard  sacerd.  (1232 
—  um  1240)  355,  614.  ungenannt 
(1249)  815. 


—  Klein-  486. 

—  eomites  v.:  Dietrich  (1282)  355.  — 
Heinrich  (1226-  um  1250)  164,  229, 
354,  355,  450,  466,  471,  524,  525,  582, 
616,  737,  815,  822,  847.  —  Heinrich 
iun.  (1289-  um  1250)  525,  562,  563, 
847.  —  Hermann,  Brd.  des  Heinrich, 
canon.  Magdeburg.  —  Ludolf,  Brd,  des 
Heinrich,  canon.  episc.  (ü.)  Halber- 
stad.,  prepos.  in  Walbeck,  archidiac 
in  Kissenbrttck.  —  Ludolf,  elect.  Hal- 
berstad.  —  Meinhard,  Brd,  des  Hein- 
rich u.  Ludolf  (1249-54)  815,  95a  — 
comitum  ministerial.  355. 

Schlewecke,  Slebeke,  Amt  Lutter  a.  B,, 

cleric.  Alexander  (1234)  398.  —   von: 

Sophia  (1240)  591. 
Schlieknm,   Slikem,   von:   lohann,  miL 

(1239)  545.  -  Konrad  (1258)  1062. 
Schneen,  Sne,  Kr,  Göttingen  ^  926.  — 

von:  Hermann  (um  1230)  301. 
SchOnau,  Sconaugia,  Sconoe,  bei  Heidd' 

berg,  27,  783  A.  —  monach.  Siegfried 

(1238)  505. 
Schöneberg,  Sconen-,  Sconinberh,  von: 

Bertold(1199— 1206)N.20.  —  Bnrchard 

(1241)  636,  637.  -  Konrad  (1239-41) 

548,  636,  637. 
Schöningen,  Sehe-,  Soeninge,  Kloster,  779. 

—  von:  lordan  (1224-40)  HO,  337, 
351,  557,  8.  Ss,  lordan  u,  Thetmar 
Quedlinb.,  dann  des  Miehaeliskl,  Minist, 
(1224)  HO. 

Schöppenstedt,  Scheppenstide,  Ludolf  y., 

canon.  Hild. 
Schorlemer,  Scorlemere,  Heinrich,  canon. 

st  Manricii. 
Schwalenberg,     Swalen-,     Syalenberg, 

monaster.,  Marienmttnster  779. 

—  nobihs  v.:  Heinrich  (1199-1206)  N. 
20.  Volquin  (1239-48)  544,  689.  — 
Yolquin,  canon.  Hild.,  prepos.  in  Enger. 

—  Minister,  der  544. 
Schwanebeck,  Swanen-,  Syane-,  Swane-, 

Sannebeke,  nö.  v.  Halberstadt,  229.  — 
von:  lohann  (1227)  229.  —  Otto  (1227 

—  vor  1260)  229,  402,  403,  417,  615, 
915,  964,  1127,  s.  Fr.  Gisela  T.  der 
lutta  (1234-  um  1240)  402,  403,  615, 
s.  Ss.  Lippold  (1234-  um  1240)  402, 
403,  615,  Otto  (1234—  um  1240)  402, 
403.  615,  Dietrich,  Eyerwin  u.  lustaz 
(um  1240)  615,  s,  Tt.  Bertradis  u.  lutta 
(1234)  402,  403. 

Schweimke,  Kr.  Isenhagen,  713. 
Schwerin,    Zuirin,    Ausstellungsort  42, 
234,  329  u.  A.  —  Dom  42. 

—  episcopi:  Brunward  (1222)  42.  —  Fried- 
rich  y.   Schwerin   (1238)   338  A.    - 


666 


Sohwertbrtlder  —  Simeon. 


Dietrich  (1245)  741.  —  Wilhelm  (1248) 
810. 

—  eonUtes  v,\  Friedrieb,  oanon.,  prepos. 
Hild.,  archidiac.  in  StOckheim,  prepos. 
Verden,  episc.  Schwerin.  —  Gnnselin 
(1227-39)  250j  329  n.  A.,  338  A.,  527 
n.  A.  —  Heinnch,  Brd,  des  Friedrich 
(1223-27)  87, 104,  131,  234,  260  {erw. 
1282)  329. 

Schwertbrttder  (1226)  158. 

Schwiecheldt,  Swehlite,  Sweg-,  Sveglete, 
Swechlithe,  Snechlete,  Kr.  Peine,  445, 
676,  906.  Ausstellnnffsort  906.  —  von: 
Heinrich,  mil.  (1253)  919.  Heinrich, 
advocat  in  Hannover  (1257)  1017.  — 
Heinrich,  monach.  st.  Godehardi. 

Scikke,  lohann,  mil.  (1255)  981. 

Soippe,  Heinrich,  serr.  (1258-59)  1074, 
1110,  1112  (falsch  Snippe). 

Sclawebeig  s.  Clawenberg. 

Sco-  s.  S(£o-. 

Scowen  s.  Schauen. 

Sebert  s.  Sigebert 

Seebnrg,  Seborch,  sacerd.  Heidenreich 
(1227-41)  216,  631. 

Seesen,  Sehnsen,  archidiac,  Hagold, 
pleban.  st  lacobi  in  Goslar  (1238) 
605  617.  —  plehani:  Eberhard  (1225) 
136.    Bortold  (1227-38)  244,  505. 

—  von:  Heinrich  sery.  (1227)  244.  — 
Richard  (1236)  446. 

Segebandus  s.  Sigeband. 

Segeberg,  hei  Kiel,  Ansstellnngsort  873. 

—  Kloster,  ord.  st.  Benedict],  monach, 

Lntbert  (1251)  873. 
Segebodo  s.  Sigebodo. 
Segehardns  s.  Sigehard. 
Segeste,  Kr.  Alfeld,  964. 
Seffnii  Ausstellungsort  78,  80,  81. 
Senlde,  Selede,  -te,   -dhe,  Kr.  Marien- 

bürg,  496.  —  von:  Andreas  u.  S.  Lip- 

pold  (1227)  237,  243.   Bertramm  (1242) 

672.     Dietrich    (1227)    217.     Hoyer 

(1242-55)   672,   876,  979.     Lambert 

(1260)  1148.    Ludolf  (1230-45)  290, 

322,  351,  512,  518,  562,  563,  591,  688, 

732,  733.  738. 
Sehlingdorf,    Selincdorpe,    Gerhard    y. 

(1221-24)  24. 
Sevn,  Seinne,  Seine,  Sene,  von:  Heinrich 

(1230-53)  294, 507,  609, 857, 933,  s.  S. 

lohann,   Hüd,,  dann  Mind.  Minister. 

(1238)  507. 
Sellenstcdt,  Scellenstede,  Bertold  y.  (um 

1230)  301. 
Seneca,  Hildebrand,  ciy.,  cons.  Hüd. 
st.  Servacii   (woV   canonici:  Benedikt, 

Hugold,    Arnold,    Dietrich,    Bertold 

(1224)  110. 


Sibbesse,  Sibbiohtissen,  Kr.  Gronau,  441. 

Siburgis  fil.  Heinricns,  ciy.  Hüd. 

Sicilien  82,  N.  17.  —  rex  «.  Kaiser 
Friedrich  IL 

Sieboldeshausen,  Kr.  OÖUingen,  ecclesia 
883,  1029.  —  pleban,  (allgem.)  1029. 

Siegfried,  Syfridus,  Siffiidus,  Syyeco 
(1225)  135.  -  (1226)  193.  —  annes 
s,  y.  Blankenburg.  —  mü.,  8.  des 
Leonhard  (1234-43)  405,  681.  -  firater 
(1223-25)  77,  121.  -  Bruderss.  des 
marsc.  Konrad,  s.  y.  Emmerke.  —  Vgl. 
Assel,  y.  —  Barienrode,  y.  —  Banun, 
y.  —  Blankenburg,  y.  —  Borsnm  y.  — 
Cappelstockem,  sacerd.  —  Dodenbroke, 
y.  —  Dutingno,  y.  —  Else,  y.  —  Em- 
merke, y.  —  HaUermund,  dapif.  — 
Hüdesheim,  ciyis,  episc^  canon.,  st. 
Godehard.  monach.,  st  Mauric.  canon. 

—  Hohenhameln,  y.  —  Hoym,  y.  — 
Lichtenberg,  y.  —  Mains,  archiep.  — 
Mirabüis.  —  Mortificator.  —  Oster- 
bürg,  com.  y.  —  Begensburg,  episc.  — 
Butenberg,  y.  —  Scadewolt  —  SchOnan, 
monach.  —  Stöckheim,  pleban.  —  Thn- 
ringus.  —  Westerhausen,  y. 

Siena,  ciyes  69  A.  —  archiepisc.  (1240) 
573  A. 

Sierhansen?,  Suterhusen,  Amt  Damme, 
Oldenburg,  839. 

Sieyershausen,  Sifrides-,  Siferdes-,  1^- 
yerdishusen,  Kr,Burgdorf,knssUtlijakf^ 
ort  391,  422.  —  sacerdotes  Gerold 
(1234)  391,  s.  Neffe  Heinrich  0234— 
um  1246)  391,  700.  —  von:  lohann 
(1240-60)  568,  570,  634,  641,  717, 
1149.    Sigebodo  (1244)  717. 

Sigebandus,  Segeb.,  Brd,  des  Dietzich, 
casteUan.  in  Lüneburg  (um  1280)  311. 

Sigebert,  Sebert,  vgl.  Elsass,  com.  y.  — 
Tossem,  y. 

Sigebodo,  Sibodo,  Sichbodo,  Segebodo, 
Sigbodo,  Sechbodo,  Zeghebodo  (1239) 
541.  -  (1246)  760.  -  senriens  (1240) 
579.  —  u.  Ss.  Heinrich  u.  Herbord 
(1246)  780.  —  Vgl.  Augsburg,  episc 

—  Barum,  y-  —  Bodenxtein,  y.  — 
Dassel,  y.  —  Hahnensee,  y.  —  Heck- 
lingen,  y.  —  Hüdesheim,  cantor,  canon. 

—  Osnabrück,  canon.  —  Scharsfeld, 
y.  —  Sieyershausen,  y. 

Sigebrand  vgl.  Oppershausen,  y. 
Sigehard,  Sichehard,  Segehard  vgl.  Asten- 

beck.  y.  —  Hildesheim,  st  Godehard. 

monach.  —  Magnus.  —  Wohldenberg, 

dapifer  comit 
Süstide,  Süsestede,  Slisstede,  Gerold  od. 

Gereco  y.  (1249-58)  815,  1059. 
Simeon  vgl.  Berlin,  archidiac 


Simon  —  Speier. 


667 


Simon  TÜlicas  st.  Crncis  in  Else  (1246) 
753.  -  u.  Ä  Bodo  (1221-29)  28.  - 
Vgl,  Covot.  —  Flöthe,  v.  —  Indagine, 
de.  —  Lamspringe,  sacerd.  —  Mer- 
cator.  —  Oelsbnrg,  canon.  —  Pader- 
born, episc.  —  Pimtrocke.  —  Sutor.  — 
Tyms,  archicpisc. 

Syveco  «.  Siegfried. 

Siebeke  s,  Scblewecke. 

Siengerdes,  Wilhelm  (1232)  354. 

Slikem  8,  Schliekum. 

Slizstede  «.  Silstide. 

Sne  8,  Schneen. 

Snippe  8.  Scippe. 

Söder  {oder  Söhre?)  Soderre,  N.  13.  — 
von:  Ordemar  u.  Hermann  (1251)  875. 

Söderbof,  Zerthe,  Zherede,  Xseredhe, 
Tzerede,  Scerede,  Gheredhe,  Kr.  Gos- 
lar, 217,  538,  572,  876,  979,  1030, 
1115. 

Söhlde,  Solethe,  Soledhe,  Kr,  Marienburg, 
410,  964. 

Söhre,  Sodhere,  Sndere,  Kr,  Marienburg, 
102,  1110.  —  Vgl.  Söder. 

Soest,  Snsaciensis  prepos,  angenannt 
(1224-27)  99,  215.  —  scolasi.  un- 
genannt (1224-27)  99,  215.  —  cano- 
nici: A.  mag.  (1224)  99.  H.  (1227) 
215. 

Soffiredns  s.  cardinales. 

Soldere  «.  Salder. 

Solenhasen,  icüst  bei  Irmenseul,  500. 

Solschen,  Solescen,  Solzeke,  Solzinge, 
Zolzehei,  Salseke,  Solceke,  Golcica, 
Kr.  Peine,  Gross-  188,  699,  700.  — 
Klein-  188,  699,  700,  862,  865.  obe- 
dientiar.  st.  Cracis  699.  —  yillicas 
episcopi  188.  —  yillani  188.  —  ecclesia 
243,  590,  973.  —  archidiaconi:  Hein- 
rich y.  Tossem  (1226-40)  188,  243, 
590.  Gerold,  decan.  Hild.  (1255)  973. 
angenannt  (1258)  1046.  Heinrich  y. 
Driebarg  (1260)  1139.  -  plebani:  Jo- 
hann (1226)  188.  Heinrich  (1240)  590. 
Lambert  (1255)  973.  Wiuand  (1255 
-58)  973,  1054.  —  8acerdo8  lohann 
(1226)  188,^ von:  Ladolf  u.  Heinrich 
Brd.  (1243-46)  700.  Lndolf,  «.  8. 
Heinrich,  s,  Brdss,  Heinrich,  dessen 
patruas  Heinrich  (1243  —  46)  700. 
Beimbert,  Brd.  des  Ladolf  (1243-45) 
699,  700. 

Somerigge,  wüst  bei  Pabstorf,  582. 

Sommerschenbarg,  Samerschenbarc  446. 

Soneman,  Hermann  (1240?)  622. 

Sonnenberg,  Sannenberch,  Amt  Vechelde 
521. 

Sophia  vgl,  Brabant,  dac.  —  Dorstadt, 
soror.   —   Elbe,   y.   —    Qaedlinbarg, 


abbat  —  Sohlewecke,  y.  —  Wohlden- 
berg,  com.  y. 

Sophie,  Eonrad,  cons.,  ciy.  in  Braan- 
schweig. 

Sorsam,  Satherim,  Sutherem,  Sadtherem, 
Satdherem,  Sadterem,  Sadersen,  Sad- 
hcrem,  Sathrem,  Sadterhem  prope  Em- 
berke,  Satherem  prope  Emberke,  Sa- 
dershem,  Satterhem,  -rem,  Sathterem, 
Satherhem,  w.  v.  Hildesheim  102,  837, 
860,  873,  900,  903,  920,  921,  929,  964, 
966,  968,  995,  1026,  1042, 1112,  N.14. 
—  advocat.  ducis:  W.  (1253)  929,  — 
sacerd.:  Heinrich  (1219)  N.d4. 

—  von:  Adelheid,  T.  des  Eonrad  (1252) 
903.  —  Bertold  S.  des  Eonrad,  s.  ayan- 
cali  Eonrad,  Dietrich,  Heinrich  (1252) 
900,  903.  —  Dietrich  mil.  (1239-52) 
536,  564,  902.  —  Gertrad,  T,  des  Eon- 
rad (1252)  903.  —  Heinrich,  S.  des 
Eonrad  (1252)  900,  903.  —  Heinrich, 
S.  des  Eonrad  (1252)  900.  —  Hilde- 
brand (1230—46)  289,  414,  445,  452, 
752.  —  lohann  seryas  (1227—35)  239, 
244,  268,  289,  332,  836,  337,  840,  351, 
394,  419.  —  lohann  mü.  (1236—60) 
452,  472,  600,  511,  518,  539,  541,  564, 
576,  579,  581,  591,  698,627,  637,  638, 
639,  641,  643,  661,  662,  677,  679,  681, 
688,  707,  714,  717,  721,  738,  837,  860, 
863,  880,  881,  883,  900,  903,  1042, 
1060,  1074,  1092,  1114,  1134,  Hild, 
Minister.  1042.  —  Konrad  (1235-52) 
416,  468,  564,  676,  685,  815,  900, 903, 
s.  Fr,  Adelheid  (1252)  903.  —  Eonrad 
(1252)  900,  903.  —  Eonrad,  monach. 
St.  Godehardi.  —  Lader  (1256)  995.  — 
Latgard,  T.  des  Konrad  (1252)  908.  — 
Ulrich,  S.  des  Konrad  (1252)  900,  903. 

Sossmar,  Satherem,  Sattherem  iaxta 
(apad,  prope)  Hamelen,  Kr,  Peine, 
683,  690,  719,  726,  861,  966,  1141, 
1158. 

Sottram,  Saththerem,  Kr,  Marienburg, 
756. 


S  Spado,  Ekbert  S.  des  Konrad 
(1238-42)  511,  522,  643,  665,  s.  Fr. 
Mathilde,  s.  Kind.  Heinrich  u.  Elisa- 
beth Corveyer,  dann  Hild.  Ministe- 
rialen (1239)  522.  —  Konrad  (1241- 
60)  641,  613,  665,  680,  872, 1090, 1134. 

Spandau,  Spandowe,  prepos.  lacob  (1253 
-58)  940. 

Spanien  297. 

Speier,  dioces.  227.  —  epicop.  Konrad, 
imper.  aale  cancellar.,  legatns  per  Ita- 
liam  (1221)  8,  5,  6,  9,  10. 


668 


Spiegelberg  —  Steterbnig. 


Speigel-,  Speighel,  Spegel- 
berch.  -ber,  Er.  Hameln,  Aasstellmigs- 
ort  516.  —  plebati.  Alexander  (1238) 
516. 

—  eamiteav.:  Bernhard  (1226—27)  179, 
180,  181,  237  (ertc.  1244)  725,  s.  8. 
Morits  (1241-58)  651,  725,  857,  878, 
933. 

Spiring,  Spinne,  Bertold,  s.  T,  Adelheid 
Fr.  des  Thetmar  Hild,  dann  SchwaUnb, 
MinUt  (1289)  544.  -  Heinrich  (1251) 
872.  —  Walther  (1249)  815. 

Spege,  Konrad,  ciy.  Hild. 

Spoie,  Albert  (1251)  868. 

Spoleto,  Ansstellnngsort  384,  335,  N.  19. 

Sporn,  lohann,  eleric.  (1256)  989. 

Sprakensehl,  Kr.  Isenhagen^  765. 

St  vgl,  Deutschland,  Mar.  Magdal.  prepos. 

Stadio,  lohannes  de,  miL  (1282—36)  851, 
472. 

Stalloe,  Stallen,  StaUikon  in  d,  Schweiz 
oder  Stallen  hei  Freiburg  i.  Br,^  Aus- 
stellnngsort  156,  157. 

Stapel,  Heinrich  u.  Eonrad,  ciyes  in 
Brannschweig. 

Starstede  «.  Sarstedt 

Stececo  (1285)  417.  —  Val,  Bodenbnrg,  ▼. 

Steckelenbnrg,  Stekelenberg,  jetzt  Hed- 
wigeburg hei  WolfenbUttel.  plebani: 
Heinrich  (1283-37)  875,  407,  490. 
Lippold  (1240)  568. 

Steckemesces,  Konrad  u.  Fr,  Margarete 
(1259)  Uli. 

Stedegem,  Stidigem,  Stidiem,  wüst  zw, 
Wohldenherg  u,  Bockenetn^  410.  —  von: 
Dietrich  u.  Heinrich,  Brd.  (1256)  988. 
Heinrich,  ciy.  Hild. 

Stedere,  wüst  hei  Steterhurg,  324.  776, 
911.  ^  von:  lohann  u,  Aiedricm,  Ss. 
des  (t)  lohann.  ü.  deren  Oheim  I^ed- 
rich  (1259)  1107.  Friedlich  eleric.  (1246) 
776. 

Stedinger,  die  (1232-33)  344,  358. 

Stednm,  Stedeiem,  Stedem,  Kr.  Peine, 
419,  688,  919,  959.  —  von:  Eizo,  miL 
(1253)  919. 

Steina,  Stene,  Kloster  366.  —  abhates: 
ungenannt  (1229)  276.  Lnther  (1241 
--46)  631,  742. 

Steinberg,  Stenberge,  Mons  lapidens, 
Lapidens  mons,  hei  Hildesheim,  1112. 

—  von:  Aschwin,  Brd.  des  Heinrich 
(1227—46)  222,  289,  337,  845,  347, 
351,  866,  390,  415,  486,  500,  505,  518, 
536,  562,  568,  564,  575,  589,  622,  629, 
665,  674,  676,  677,  679,  680,  681,  690, 
708,  709,  719,  721,  776.  —  Aschwin, 
8.  des  Heinrich  (1258-60)  1068, 1076, 
1077,  1084,  1086,  1098,  1107,  1110, 


1112,  1118,  1128,  1129,  1130,  1184, 
1157,  1159.  —  Baldoin  (1259)  1109. 
—  Gmbo  {um  1240)  622.  —  Grabe, 
S.  des  Aschwin  (1259)  1098.  —  Hein- 
rich, Brd.  des  Aschwin  (1227  —  60) 
222,  289,  836,  337,  345,  347,  351,  390, 
414,  415,  436,  445,  500,  505,  517,  536, 
541,  556,  558,  559,  562,  563,  564,  570, 
577,  589,  622,  629,  653,  665,  674,  676, 
677,  679,  680,  681,  690,  708.  709,  718, 
719,  721,  722,  729,  763,  776,  837,  860, 
861,  863,  868,  870,  883,  903,  914,  929, 
952,  963,  1060, 1062, 1063,  1068, 1074, 
1075,  1076,  1077,  1078,  1083,  1086, 
1087,  1089,  1092,  1098,  1107,  1109, 
1110,  1112,  1118,  1128,  1129,  1130, 
1131,  1132,  1134,  1136,  1137,  1143, 
1145,  1146,  Hild.  Minister.  914.  — 
Hngo,  mil.  (1260)  1140.  —  Konrad 
(1231-32)  322,  387.  —  Konrad,  S.  des 
Heinrich  (1259-60)  1107,  1109,  1111, 
1130,  1134,  1157.  -  Ulrich,  Brd.  des 
Heinrich  u.  Aschwin,  Hüd.  Minister. 
(1227-39)  240,  241,  337,  541. 

Steinhnder  Meer,  stagnnm  apnd  Wnn- 
nestorpe  823. 

Steiniah,  Steinlo,  Kr.  Goslar,  saeerdos 
Friedrich  (1239)  538. 

Stekelenbnrg  s.  Steck. 

Stemmen,  Stempne.  Northstemne  25,  270, 
271,  964.  capelia  651.  —  viear.  Ber- 
told (1241)  634.  -  von:  Bertold  (1230 
-31)  293,  317.  Hermann,  mlL  (1280 
-60)  293,  634,  763,  837,  857,  878, 
880,  881,  914,  937,  964,  1035,  1062, 
1108,  1155,  Hild.  Minister.  914. 

Stendal,  Stendale,  prej^s.  Albert  (1250) 
840. 

—  von:  Heinrich,  scolar.  dneisse  des 
Blasüst  in  Brannschweig. 

Stendorf,  Kr.  Blumenthal  n.  v.  Bremen, 
553. 

Stene  s.  Steina. 

Stenem,  wüst  hei  Burgdorf,  Amt  Salder, 
Dietrich  y.  (1243-46)  696.  —  Hermann 
u.  Ernst  y.,  Brdr.  (1236)  469. 

Stephan  (um  1235)  434.  -  Vgl.  Altes- 
dorf,  y.  —  Brannschweig,  st.  Biaaii 
canon.  —  Bnrgnnd,  com.  y. 

Steppe  vgl.  Mahner,  y. 

Stemberg,  comes  Heinrich  y.  (1226)  167. 

Sterne,  Dietrich  (1252)  911,  soU  wohl 
Stmz  heissen. 

Steterbnrg,  Stitere-,  Steterenborch,  nw. 
V.  Wolfenbüttel,  Kloster  324,  486,  577, 
580,  5'93,  776  n.  A.,  779,  911,  1061, 
1065.  Ansstellnngsort  486.  —prepositi: 
Gerhard  (1186)  N.  10.  Bertold  (1222) 
40  n.  A.,  41.    Bndolf  (1226-27)  191, 


Stheistede  —  Tataren. 


669 


237,  248.  Bernhard  (1231—40)  324, 
496,  593.  Eberhard  (1244)  718.  (erw, 
1258)  1061.  —  moniales:  Geitefde,  T. 
des  Lndolf  Y.  (1246)  776.  Mathüde, 
Wemeke  u.  Gertrud  (1258)  1091.  — 
dapifer  Heidenreich  y.  Helmstedt  (1252) 
911.  —  miniserialea  911. 

Stherstede  s,  Sarstedt. 

Stidiem  «.  Stedegem. 

Stike,  Konrad,  dy.  in  Brannschweig. 

StöcUieim,  Stockem,  Stocheim,  Stocken, 
Stokkem,Stackem,  Stochern,  beiWolfen- 
büttel,  54,  355?,  593,  718,  939,  990, 
992,  999,  1000,  N.  13.    ecciesia  593, 

718.  patron.  593.  —  archidiaeotu 
(aUgemJ  456.  Friedrich  y.  Schwerin 
(1286)  456.  —  pleban.  Siegfried  (1240 
~44)  593,  718. 

—  vgl,  Oappelstokkem,  Flachstöckheim, 
Wostenstochem. 

-  vsn:  Dietrich  (1224-35)  101,  121, 
223,  262,  289,  336,  337,  345,  847,  365, 
390,  401,  403,  408,  409,  428,  430,  464, 
467,  (erw.  1239)  545,  (ef^,  1240)  578, 
Hild,  Minister.  262,  s.  Wittwe  Lutte- 
radis V.  Uslar  (1239-40)  545,  578.  — 
Dietrich,  8.  des  vor.  {um  1240—1260) 
545,  578,  616,  719,  868,  914,  947,  964, 
965,  1107,  1141.  —  Dietrich,  Brd.  des 
Konrad  (1250—59)  845,  1114.  -  Die- 
trich, ciy.  Hild.  —  Ernst,  S.  des 
Dietrich  (1239-60)  545,  578,  1107, 
1141.  —  Ernst,  8.  des  Dietrich,  u.  Ti. 
Berta  u.  lutta  (1240)  578.  —  Heinrich, 
canon.  st  Mauricii.  —  Konrad  (1250 
-59)  845,  1114.  —  Lippold,  8.  des 
Dietrich  (1239-54)    545,    578,   624, 

719,  868,  870,  914,  947.  -  lohann 
Grispus  y.  (1253)  939. 

Störy,  Storinge,  von;  Gemng  (1235)  417. 

—  Konrad  (1259)  1102. 
Stötterlingenburg,  Stuterlingeburg,  Sto- 

terlincborh,  w,  v.  Osterwieck,  Aus- 
stellungsort 1001.  —  Kloster  565, 1001. 

—  prepos.  Amöboid  (f),  dann  Osto 
(1178)  N.  9.  ungenannt  (1240)  565.  - 
abbat.  Hedwig  (1178)  N.  9. 

Stokelet,  Dietrich  (1243  —  46)  696.  — 

Konrad  (1250)  844. 
Storm,  Proeellus,  Hildebrand,  ciy.  Hild. 

—  lohannes  (1254)  942. 
Strassburg,  episcap.  Bertold  (1227)  233. 

—  capitulum  233. 
Straubing  N.  1,  2. 
Strlger,  mU.  (1256)  989. 
Strickh,  Bernhard,  mil.  (1250)  837. 
StrObeck,   Strobeke,   f#.   v.  Halberstadt, 

N.  15.  -  von:  Heino.  mU.  (1258)  1059. 
Struyo,  Beinleph  (1224)  110. 


Strnz,  Dietrich,  y.  Bamm,  mlL  (1242) 
673.  —  Vgl  Steine. 

Stuckern  s.  Stöckheim. 

Sadbnrc,  Sut-,  Sudeborch,  u^st  am 
8udmerberge  bei  Goslar  353,  1122.  — 
von:  lohann,  mil.  (1251)  875,  876.  Lu- 
dolf  (um  1240-1249)  602,  815,  822. 

Sudere,  Suthere  s.  Söhre  u.  Söder. 

Suechlete  s.  Schwiecheldt 

Sttdgleidingen,  Suil^ledinge  1137. 

Sfipplingen,  Supelligghe,  Amt  Königs- 
lutter, 959. 

Snlingen,  Sulinge,  Suli^ge,  woM  SoJUin- 
gen  Kr.  Uslar,  von:  Dietrich,  Deutsch- 
Ordensritter  (1227-41)  244,  415,  635. 

—  Heidenreich,  canon.  st  Cruds, 
canon.,  cellerar.,  archidiac  Hild.  — 
Heinrich  (1227)  241.  —  Heinrich, 
monach.  in  Beinhausen.  —  Hermann, 
mil.  (1241)  631.  —  lohann,  monach. 
st  Godehardi. 

Sulu,  Hildebrand,  u.  Bertold.  de  (1240— 

50)  624.  —  Wilhelm,  de,  canon.  st 

Bartholom.?  (1285)  416. 
Sunderen,  Wald  bei  WbhJenhausen,  681. 
Snnnenberch  s.  Sonnenberg. 
Suring,  Surinc,  Engelhard  miL  (1250— 

59)  844,  845,  881,  1057,  1116,  s.  Bdr. 

Lippold  mU.  (1250-51)  844,  845,  881. 
Susaciensis  s.  Soest 

Suseliz,  Werner  w.  Konrad  y.  (1236)  466. 
Sutburc  s.  Sudburc. 
Sutor,  lohann,  frater  in  WOltingerode.  — 

Simon  u.  8.  Bodo,  dyes  in  Lauenrode. 
Sutterhusen,  ob  SierYiATiBen  Amt  Damme, 

Oldenburg?  839. 
Suttherem,  Sutherem  u.  s.  w.  s.  Sorsum 

u.  Sossmar. 
Suwiken,  lohann  y.  (1229)  276. 
Syalenberg,  Swal-  s.  Schwalenberg. 
Syaienhusen,  u)üst  bei  Hemmendorf,  N.  20. 
Syanebeke  s.  Schwanebeck. 
Syetherus,   Suider.,  Swither.,   Swether., 

vgl.  Bodenburg,  y.  —  Hildesheim,  canon. 

—  Goslar,  Neuwerk,  conyers.  —  No- 
yali,  de. 

Syeyus,  Ulrich  (1284)  399. 
Swallenhusen,  u>üst  bei  8dlzhemmendorf, 

964. 
Sweglete,  Swehlite  s.  Schwiecheldt. 
Swihtemere,  Eckehard.  de  (um  1232)  357. 
Saiarstede  s.  Sarstedt 

T. 

T.  vgl.  Gk>slar,  Petersberg,  decan. 
Tancrad  vgh  Bethein,  sacerd. 
Tataren,  die  (1241)  685. 


670 


Teigelere  —  Trient 


Teigelere,  Theghelere,  Bernhard,  civ.  in 
Brannschweig. 

Templarins,  Friedrich  (1249)  815. 

Templer-Meister  (1223)  64. 

Terra  sancta  s.  Heiliges  Land. 

Thale  a.  Harz,  s,  Wenedhnsen. 

Thedolfos,  Thie-,  Teo-,  Theodolfns  vgl. 
Bledeln,  in.  —  Bockenem,  sacerd.  — 
Hildesheim,  st.  Johann,  decan.,  canon. 

Thegenhard,  Theghen-,  Degonhardos, 
mil.  (1227-67)  237,  243,  425,  514, 
525,  547,  792,  1024,  s.  cognat.  Eon- 
rad (1239-57)  547,  792,  1024.  -  Sco- 
laris (1223)  94.  —  8.  Fr.  Gertrud,  «. 
Ss.  Thegenhard,  lohann  u.  Hermann, 
HaUermunder  Minister.^  dann  des 
Michaeliski  (1244)  720.  —  Vgl.  Ach- 
tnm,  yillic.  —  Benstorf,  v.  —  Bnrg- 
dorf,  ▼.  —  Bnzel.  —  Elbe,  v.  —  Erkle, 
T.  —  Garmissen,  v.  —  Komme,  v, 

Thegenhard!  flüi  lohann  u.  Hermann 
(1259)   1109.  —  Hermann,  ciy.  Hild. 

Thegelere  s.  Teigelere. 

Thelonearins,  Meinhard  (1249)  816. 

Themar  vgl.  Biewende,  v. 

Theobald,  servns  episcopi  {um  1221—28) 
27,  157.  —  Vgl.  Mains,  st.  Stephan! 
decan. 

Ther ....  Albert,  canon.  Hild. 

Thetforde  «.  Detfarth. 

Thetlevus  (1231)  317.  —  Vgl.  Lowe,  v. 

—  Moritzberg,  v. 

Thetmar,  Teitmar,  Diet-,  Dhet-,  Thed- 
mar,  camerar.  (1221—29)  28.  —  Mi- 
nister, des  V.  V.  Schwalenherg,  s.  Fr. 
Adelheid  Spiring  (1239)  544.  —  mil.,  u. 
S.  Thetmar,  Minister,  des  MichaelisTcL, 
dann  des  Kl.  Quedlinburg  (1224)  110. 

—  Vgl.  Altaich,  abbas.  —  Amplede,  t. 

—  Aneboldessem,  y.  —  Barthenem,  v. 

—  Brannschweig,  st.  Cyriac.  prepos.  — 
Glericos.  —  Elbe,  t.  —  Feldbergen, 
V.  —  Hildesheim,  vicar.,  st  Cracis 
scolast,  canon.,  st.  Michael,  abbas.  — 
Isenhagen,  abbas.  —  Inbere,  y.  — 
Letgast  —  Marienrode,  prepos.,  abbas. 

—  Oddingeroth,  y.  —  Reinbansen, 
abbas.  —  SchOningen,  y.  —  Walken- 
ried, monach.  —  Wehre,  y.  —  Wert- 
bike,  y.  —  Wibbecke,  v. 

Thidemann  vgl.  Rössing,  y. 

Thidessen,  Thidekissen,  trüst  hei  Salz- 

detfurth,   805.   —   von:  Bernhard,   s. 

Wittire  Eilika  y.  Adenstedt,  Fr.  des 

Steppo  y.  Mahner  (1236)  452. 
Thiede,  Thide,  Thidhe,  Thithe,^iM<  Wolfen- 

büttel,  998,  1085.  —  von:  Ladeger  {um 

1282)  357. 
Thiedolfbs  «.  Thedolfos. 


Thimmo,  Timme  (1246)  760.  —  seryns 
(1241)  634.  —  Vgl.  Bamberg,  episc 

—  Clayier. 

Thimmonis,  Heinrich,  ciy.,  cons.  in 
Brannschweig. 

Thingelstide  s.  Dingelstedt. 

Thinkelere  s.  Dinklar. 

Thomas  vgl.  Bodellns. 

Thossem  s.  Tossem. 

Thoteberge  s.  Döteberg. 

Thüringen,  Haus  (1238)  603.  ~  Land- 
grafen: Elisabeth  d.  h.  (1284)  396.  — 
Heinrich  (1234-39)  386,  397,  533. 
Hermann,  s.  Fr.  Helene  y.  Brann- 
schweig (1238)  503  n.  A.  —  Eonrad, 
Brd.  des  Heinrich  (1233-34)  869,  397. 
u>ird  D.-Ordensritter.  —  Lndwig  (1224) 
110  a. 

Thnpeke,  Hermann,  mil.  (1255)  981. 

Thnringeroth,  wüst  hei  Ohlhof  an  der 
Ocker,  nö.  v.  Goslar,  290. 

Thnringns,  Siegfried  (1224)  110. 

Thnssenheim,  ob  Ddtzheim?  27. 

Timmerlah,  Tymberlo,  AmtVedielde,  1080. 

Tyms,  archiepisc.  Simon  (1226)  185. 

Toledo,  archiepisc.  Boderich  (am  1230) 
297  n.  A. 

Torreyelde,  Dorreyelt,  Dietrich  y.,  deric. 
(1240)  557.  -  Heinrich  y.  (1230)  283, 
284. 

TosewUe,  Dietrich,  s.  Brd.  Reinhard,  a. 
T.  Adelheid  J^.  des  Heinrich  in  Leinde 
(1228)  261. 

Tossem,  Thossem,  Thosseim,  Tosheim, 
mlst  s.  V.  Hildesheim,  587,  N.  13.  — 
von:  Albero,  canon  st.  Maaricii.  — 
Bertoid,  canon.  Hild.  —  Dietrich,  canon. 
Hild.  —  Dietrich,  mU.  (1228-60)  268, 
268,  291,  296,  307,  327,  336,  345,  347, 
377,  452,  463,  482,  483,  485,  491,  492, 
556,  558,  559,  575,  578,  581,  615,  616, 
674,  676,  679,  699,  719,  738,  753,  767, 
860,  1042,  1062,  1063,  1074,  1075, 
1(98,  1107,  1109,  1110,  1112,  1116, 
1141,  1159,  Hild.  Minister.  291,  578, 
1042,  s.  socer  lohann  {um  1230)  807. 

—  Ekbert,  s.  Wittwe  Sophie,  ••  Ss. 
Ekbert  u.  Heinrich  (1232)  347.  —  Ek- 
bert camerar.  s.  Ekbert  —  Ekbert, 
Hild.  Minister.  (1258-60)  1042,  1112, 
1159.  —  Friedrich,  canon.  st  (^cis. 

—  Heinrich,  canon.,  castos  Hild.,  archi- 
diacon.  in  Solschen.  —  Lndolf  camerar., 
Brd.  des  Heinrich  (1226-  38)  188,  501, 
vgl.  Lndolf.  —  Sebertns  (1260)  1143. 

Toni,  episcop.  Rntger  (1247)  793. 
Triburg  s.  Driebnrg. 
Trient,  Tridentinns  episcop.  Albert  (1228) 
61,  62,  72. 


Trier  —  Verden. 


671 


Trier,  archiepisc.  Dietrich  (1221)  3, 9, 10. 
Arnold  (1247)  793. 

Trobe,  Drobe,  Gerung  (1234—85)  398, 
408,  409,  8.  Brd,  Heinrieb,  mil.  (1225 
—55)  119,  372,  398,  403,  409,  570, 
591,  964,  8.  Brd.  Heinrich  (1225)  119. 

Truttethe  <.  Drütte. 

Tserstede  8,  Sarstedt. 

Tnkeyot,  Bertold  m.  Heinrich,  Brd.  (1230) 
294. 

Tnrk  (▼».  Krk),  lohann  (1236)  472. 

Tnscanensis  epi8c.  lohann,  8,  cardinales. 

Tvedorp  8.  Zweidorf. 

Tzerede  8,  Soederhof. 

U. 

ücsariensis  8.  Höxter. 

üderde,  Bertold  y.,  mil.  (1227)  216. 

Udo,  Uto  (1249)  816.  —  Vgl.  Berknm,  v. 

—  Braken,  y.  —  Einbeck,  decan.  — 
Hildesheim,  episc,  canon.  —  Nettlin- 
gen, T. 

Uefingen,  Yfingan,  üfinge,Yninge,  Winge, 
Amt  Salder,  465,  738,  1068.  —  wm: 
Wipert  (1232?)  357. 

Uetze,  Utsen,  ütt-,  Uthessem,  Uthtessem, 
Kr,  Burgdorf,  saeerdos  Eonrad  (1234) 
391.  —  von:  Bodo  (1253)  927.  —  Daniel 
(1234)  391.  —  Herwig,  mil  (1222-48) 
50,  76,  391,  422,  643,  813  n.  A.  — 
Herwig  (1234)  391.  —  lohann  (1234) 
391.  —  Razo,  mil.  (1222—  um  1252) 
50,  391,  440,  8.  S.  Bazo,  Hild,,  dann 
Braun8ckw,  Minister,  (um  1235  —  52) 
440. 

Uffenhnsen  8.  Offensen. 

ügrinns  vgl.  Colocza,  episc. 

Ulm,  Ansstellnngsort  118. 

Ulrich,  OdelricQfl,  Olricns,  Ölricns  (um 
1230)  433.  -  {um  1240)  606.  —  (1242) 
670.  —  pincema  (um  1230)  296.  — 
Vgl.  Adensen,  v.  —  Barfelde,  y.  — 
Barienrode,  y.  —  Barum,  pleban.  — 
Beka,  y.  —  Bettmar,  y.  —  Bilstein, 
y.  —  Bledeln,  y.  —  Bolznm,  y.  — 
Bomnm,  sacerd.  —  Borsnm,  y.  — 
Brankenhnsen,  y.  —  Claro.  —  Ebe- 
lingerot,  y.  —  Sinnm,  y.  —  Elze,  y.  — 
Goslar,  st.  Simon,  et  Ind.  decan.,  canon., 
Nenwerk,  conyers.  —  Hildesheim,  st 
Godehard.  monach.  —  Hohenbttchen, 
y.  —  Homburg,  adyocat  —  Uten,  y. 

—  Lengede,  y.  —  Longos.  -  Mercator. 

—  Nossen,  y.  —  Ohlnm,  y.  —  Pis- 
cina, de.  —  Begenstein,  com.  y.  — 
Salder,  y.  —  Sorsnm,  y.  —  Steinberg, 
y.  —  Syeyns.  —  Wohldenberg,  comit 
scriptor. 


—  Vgl.  Olricnm. 

Ummate,  Gerhard  (1251)  861. 

Ummein,  Ummenem,  von:  Heidenreich  y. 
U.?  (1228)  261.  —  lohann  (1252)  909, 
910.  —  Wipert  (1227  —  30)  223,  292. 

Uncampe  8.  Onecampe. 

Upithe,  Konrad  y.,  mil.  (1224)  112. 

Upiingen,  -lincke,  Heinrich  y.  (1256)  1001. 

Uppen,  Uppem,  von:  lohann,  ciy.  in 
Achtnm.  —  Lntbert  u.  T.  Ennigonde 
(1224)  112. 

Ursin,  Baro  mü.  y.  (1225)  134,  135. 

Ursofl  8.  Bär. 

Uslar,  Uslere,  Uslaria,  Hnslaria,  nohüee 
V.:  Ernst  (1229-43)  276,  351,  366, 
401,  545,  561,  676,  8.  T.  Lntteradis 
WUtwe  dee  Dietrich  y.  Stockem  (1239 
-40)  545,  578.  -  Hermann  (1229-43) 
276,  337,  851,  366,  430,  508,  562,  663, 
676,  681.  —  Hermann  ian.  (1241)  641. 

—  Hildebrand,  canon.  Hild. 
Uto  8.  Udo. 

Uttessem  8.  Uetze. 

V  (ygl.  F). 

y.  vgl.  Altaich,  frater. 

Valeberch,  Lndeger  y.,  mil.  (1257)  1021. 

YalUs  st  Marie  8,  Marienthal. 

Yallstedt,  Yelzstede,  lohann  y.,  ciy.  in 
Brannschw. 

Yarendorp  s.  Warendorf. 

Yarenholte  8.  Yorenholte. 

Yarsyelde  s.  Yorsfelde. 

Yelber,  Yelbere,  Yeltbere,  von:  B.,  canon. 
in  Gandershelm.  —  Helmold  u.  Hein- 
rich, Brd.  (1230)  287.  —  Eonrad 
scolast  Hild.  u.  archidiac  in  Holle. 

Yelletri,  episc.  8.  Ostia. 

Yeltberge,  Yeltbere  s.  Feldbeigen. 

Yelthem,  Yeltem,  vofi:  Bertramm  (1222 
—53)  50.  207,  521,  635,  929.  —  Her- 
mann (1240)  596. 

Yelzstede  8.  Yallstedt. 

Yemelhnsen  8.  Fümmelse. 

Yerdelikessem,  wüet  hei  Eldagsen?  102. 

Yerden,  Stadt  1154. 

—  Domstift,  ecclesia  79,  286,  319,  527. 
Yogtei  286.  —  epiecopi:  Iso  (1222-31) 
69  A.,  191,  207,  250  n.  A.  (falsch 
Lnder),  286,  319.  Lnder  (1233  -  38) 
358,  502.    lohann   elect  (1247)  793. 

—  eapitulum  542.  —  prepositi:  Fried- 
rich com.  y.  Schwerin  (1225-27)  131, 
234,  250.  lohann  (1232-33)  338,  348, 
364,  365,  auch  canon.  Hild.  —  ecolast. 
Hermann  (1219)   N.  34.     ungenannt 

il245)  728.  —  ihesaurar.  ungenannt 
1245)  728.  —  canon.  maior.:  Dassel 


672 


Verdenem  —  VnrdeiL 


oder  NienoYer,  Sigebodo  t.  (1222)  52. 
—  capeUan,  epise.  Heinrich,  sacerd. 
(1219)  N.  34. 

—  diocesis:  344,  1154.  —  priores  Pre- 
dicator.  (1243)  687. 

Verdenem  s.  Freden. 

Yerdessem,  u?Ü8t  bei  Eld<ig$en,  N.  13. 

Verdnn,  episc.  lohann  (1223)  61,  62,  72. 

Yermersen  s,  Farmsen. 

Veteri  foro,  Antiqno  foro,  de:  Bernhard 
serv.  (1258-59)  1074,  1110,  1112.  - 
Bertold,  advocat.  st.  Manrioii,  Hild, 
Minist.,  8,  des  (f)  Lippold,  (1282-46) 
836,  337,  365,  890,  401,  402,  403,  414, 

416,  417,  430,  452,  463,  467,  482,  488, 
491,  492,  517,  534,  540,  556,  558,  562, 
563,  575,  578.  607,  615,  616,  641,  653, 
674,  678,  680.  693,  696,  752,  754,  (cnr.) 
1084,  s.  Wittice  InttÄ  (1258),  1084,  «. 
S.  Bertold  mil.  (1237)  482,  483,  s.  T. 
Bertha  (1258)  1084.  —  Ernst,  8,  des 
Lippold  (1256)  1007.  -  Heinrich  (1235) 

417.  —  Heinrich,  canon.  Hild.  —  Instaz 
(1224-32)  112,  337.  -  Konrad,  8.  des 
Instaz  (1232—40)  337,  351,  575,  578, 
579.  —  Lippold,  Vater  des  Bertold, 
adyoc.  st  Manricii  (1225  —  37)  146, 
270,  330,  482,  483,  491,  492,  {erw. 
1248)  693.  —  Lippold,  Brd,  des 
Bertold  (1227-43)  237,  243,  263,  289, 
296,  837,  401,  482,  558,  578,  579, 
615,  680,  s,  8.  Lippold  (1227—43)  248, 
296,  485,  491,  492,  678.  —  Lippold, 
8,  des  Instai  (1224-40)  112,  348, 
575,  578,  579.  —  Lippold,  advocat. 
(1177)  N.  8.  —  Lippold,  advocat.  st.  Man- 
ricü,  Hild,  Minist.  (1246  —  56)  574, 
664,  754,  964,  1007.  -  Lippold 
(1229-58)  270, 271,  281, 296,  345,  347, 
851,  390,  401,  408,  409,  430,  452, 
467  (zwei),  545,  624,  641,  671,  690, 
693,  719,  863  n.  A.,  868,  1063.  - 
Lippold,  canon.  Hild.  —  Nandwiff  mil. 
(1232)  830. 

Vetos  monasterinm  s.  Altkloster. 
Vetos  yllla,  de  Veteri  yilla  5.  Altesdori 
Vfinge  s.  Ueffingen. 
Vimmelse,  Vimelhosen  s.  Fümmelse. 
Vinkelere,  Lndolf,  mil.  (1253— 5*0  924, 

1009.  —  Vgl  Aoceps. 
Virga  s.  Bothe. 
Vironensis  episc.  s.  Wierland. 
Visbeke,  Gottfried  y.,  canon.  st  Andree. 
Viterbo,  Aosstellongsort  429,  448,  449, 

481,  487.  488,  489,  1018,  1019,  1020, 

1022,  1045,   1052,   1056.  —   episcop. 

lohannes  s.  cardinales. 
Vitolos  8.  Kalb. 
Vitsenrode,  im  Harz,  569. 


Vlotede  s.  Flöthe. 

Vöhrom,  Verden,  Vordem,  Vorden,  £r. 
Peine,  Aosstellongsort  76.  —  sacerdos 
Hermann,  frater  in  Marienrodef  (1257 
-60)  1014,  1015,  1149. 

Völksen,  Volkersem,  -sen,  -seym,  Ar. 
8pringe.  294,  943,  964.  —  gogramus 
Gerold  (1230)  294.  —  viUieus  comit  de 
Hallerm.  Hermann  (1254)  943.  -  von: 
Konrad,  serv.  (1248-51)  803,  867.  — 
Vgl.  Volknmerissen. 

Vohborg,  marchio  v.  (1223)  61. 

Volchardos  vgl.  Hildesheim,  st  Godehard. 
abbas. 

Volcmar,  Folkmar,  Hild.  Ministerial 
(1232)  338.  —  Brd.  des  Giselbert  (1227 
-45)  229,  733.  —  8.  des  Heinrich  u. 
der  Adelheid  (um  1240)  609.  —  (ertc. 
1238)  516.  —  Vgl.  Acco.  —  Beinberch. 

—  Dives.  —  Domo,  de.  —  Dorstadt, 
convers.  —  Foro,  de.  —  Goslar,  ad- 
vocat, Neowerk  convers.,  v.  —  Hil- 
desheim,  cives,  st.  Godehard.  monach., 
st.  Maoric.  canon.  —  Hohenhamein,  v. 

—  Itzom,  V. 

Volcmari,  Heinrich,  armiger  (1254)  956. 

—  lohann,  canon.  st  Crocis. 
Volcmeressen,  Lage?  1035. 
Volcoldos  vgl.  Clamator.  —  Emne,  v.  — 

Hahnensee,  v. 

Volcsoidis  vidoa  (1226)  188.  —  Vgl. 
Elbe,  V. 

Voldenberg,  s.  Wohldenberg. 

Volkeros  (1240—50)  624. 

Volknmerissem,  Völksenf  457. 

Volqoin  vgl.  Paderborn,  v.  —  Schwalen- 
berg,  V. 

Volrad,  Vol-,  Wol-,  Wlrados,  vgl.  Depe- 
noe,  V.  —  Goslai,  Petersberg,  canon., 
V.  —  Halberstadt,  episc  —  Hessen, 
V.  —  Hildesheim,  canon.,  st  Crocis 
cantor,  st.  Maoric.  prepos.  —  Lengede, 
archidiac. 

Vorden  s.  VOhrom. 

Vomholte,  Vorenholte,  Vomholt  (Wahren- 
holz?),  von:  Arnold  (1259)  1108,  1126. 

—  Heinrich  (1259)  1108,  1116. 
Vorsete  s.  Forste. 

Vorsfelde,  Varsvelde,  Gottfried  v.  (1258) 

1072. 
Vriberg  s.  Friedberg. 
Vriden  s.  Freden. 
Vrilethe,  Vriledhe,  Heinrich  v.    (1252) 

907.  -  Hüdebrand  v.  (1247)  790. 
Vromoldos  (1221-24)  24. 
Vrose  s.  Frose. 
Voinge  s.  Üfingen. 
Vorden  s.  Vöhrom. 


Wack«iuitede  —  Wehmingen. 


673 


w. 

Wackenstede,  -stide,  icüst  n.  v.  HUdes- 
heim,  860,  1144,  1147,  1148,  1160, 
1161,  N.  13.  —  von:  Alexander  u. 
Benedict,  Brd,  (1224)  112. 

Wackersieben,  Elisabeth  y.  (1247)  796. 

Wackerwinkel,  -winkele,  von:  Bnrchard, 
serv.  (1258)  1081.  —  Herwich,  mil. 
(1263-66)  919,  972.  —  Ludolf  (um 
1230-69)  299,  1113,  «.  Fr.  lutta, 
Oanderßh.,  dann  HilcL  Minister,  (um 
1230)  299 

Wadendorf,  konrad  u.  Bertold  v.  (1223)  90. 

Wagenige,  -nnnge,  Wachenigge,  Wagu- 
nanche,  Wagenigho,  von:  Nicolans 
(1227-34)  217,  237,  243,  899.  - 
Heinrich  (um  1247—1255)  800, 907, 964. 

Wagenselle,  -schelle.  Kr.  Hannover,  1141. 

Wähle,  Woledhe,  Walethe,  Waledhe, 
AmtVechelde,  Gross-  864, 1077.  Klein- 
1067,  1068. 

Wahnebergen,  Eonrad  u.  Heinrich  y., 
Brd.  (1230)  286. 

Wahrenhok  s.  Vomholte. 

Walbeck,  e,  v.  Aschersleben ^  prepos. 
Ludolf  y.  Schiaden,  canon.  Halberstad. 
(1232)  355. 

Walbnrg  (1241)  646.  —  Vgl.  Ganders- 
heim,  y. 

Waldemar  vgl.  Bremen,  archiep.  —  Däne- 
mark, rex. 

Waidenberg  «.  Wohldenberg. 

Waidenhasen  «.  Wohlenhansen. 

Waldersbarg,  Bertold  y.,  mil.  (1241)  647. 

Walede,  Walete  s.  Wähle  u.  Wohle. 

Walkenried,  Kloster  101,  123,  136,  322, 
373,  606,  509,  737,  870,  966,  N.  11,  27, 
31.  —  abbates:  Heinrich  (um  1217, 
1226  qnondam)  136,  N.  33.  Friedrich 
(1226-28)  147,  148,  161,  162,  168  n. 
A.,  165,  251.  Bernhard  (1257)  1031. 
•—  fratres  30.  Th(ietmar?)  monach. 
in  W.?  (1257)  1031. 

Walle,  Dietrich  v.  (um  1240)  610. 

Wallenhusen,  Gerold  v.  (1251)  880. 

Wallenstedt,  -stide,  -stede,  Kr.  Gronau, 
472,  964.  —  wn:  Dietrich  (um  1230) 
301.  -  Eckehard  (1228-52)  262,  864, 
472,  90a  -  Bkbert  (1233)  364.  - 
Hermann,  Brd.  des  vor.  (1228—36) 
262,  364.  —  lohann,  Brd.  d.  vor. 
(1228-33)  262,  301,  364. 

WaUmoden,  Wolmote,  Wolmuthe,  Wal- 
meden,  Walmethe,  Kr.  Ooslar,  567.  — 
von:  Aschwin  (1224-45)  111,  296,  428, 
496,  617,  623,  657,  672,  729,  731. 
Dietrich  (1227-56)  237,  243,  296, 
996.    Lippold  (1289)  623. 

HUdaflh.UB.  n. 


Walshaasen,  Walmedehnsen,  Kr.  Marien- 
bürg,  101,  505. 

Waltdorpe,  lohann  y.,  canon.  st  Cmcis 
HUd. 

Walther  (1225)  135.  —  Vgl.  Augsburg, 
canon.  —  Barfelde,  v.  —  Bethein,  v. 
—  Bettmai,  y.  —  Biewende,  y.  — 
BoUensen,  y.  —  Dorstadt,  prepos.  — 
Freden,  y.  —  Gandersheim,  y.  —  Hary, 
y.  —  Hildesheim,  st.  Crucis  custos, 
canon.,  st.  Godehard.  monach.,  st.  lo- 
hann. canon.,  st  Mauric.  canon.  — 
Nette,  V.  —  Ohlnm,  y.  —  Spiring.  — 
Warzen,  pleban. 

Waltmann,  Woltmann,  vgl.  Braunschweig, 
ducis  capellan.  —  Hannoyer,  ciyis. 

Wanzleben,  Bodo,  Ludwig  u.  Albero  y., 
Brd.  (1221-29)  28. 

Warburg,  Westfalen,  archidiaconat  816. 

Warendorf,  Eberhard  y.  (1221-24)  24. 

Warmann  vgl.  Hannoyer,  st  Georgii 
pleban.  —  Minden,  canon. 

Warro,  Bertold  y.  (1227)  217. 

Wartjenstedt,  Warthekenstede,  Kr.  Mo- 
rienburg,  610. 

Warzen,  Wardessen,  Kr.  Alfeld,  1090.  — 
pleban.  Walther  (1268)  1090. 

Wasmod  vgl.  Freden,  v.  —  Kind.  — 
Lüneburg,  y. 

Wasmund,  Brd.  des  Heinrich  (1243—46) 
696. 

Watberoh,  der,  bei  Ooslar,  28. 

Watenstedt,  Waten-,  Wadenstede,  Amt 
Salder,  876,  1136. 

Watzum,  Wathekessem,  Heino  y.  (1243) 
684. 

Wechene,  Konrad  y.,  ciy.  Hild.  —  Vgl. 
Weschende,  Wetchenede. 

Wedego  s,  Widego. 

Wedekind  s.  Widekind. 

Wedem,  wüst  bei  Beerte,  von:  Ludeger 
mü.  (1232  —  45)  387,  872,  401,  428, 
731,  s.  Ss.  Ludinger  u.  Gerhard,  s.  Tt. 
Lutgard  u.  MathUde  (1235-45)  428, 
731.  —  Vgl.  Winde. 

Wedtlenstedt,  Weteleme-,  Wethelenstede, 
von:  Bertold  (1261)  864,  s.  Brd.  lohann 
(1251-68)  864,  1072.  —  Heinrich, 
S.  des  (t)  Heinrich  (1258)  1077. 

Weende,  Weneden,  Kr.  Oöttingen,  prepos. 
Otto  (1241)  631. 

Weetzen,  Wezene,  Konrad  y.  (1226)  193. 

Wegeleben,  -leye  1062. 

Wehmingen,  Weminge,  nö.  v.  Sarstedl^ 
884.  —  villici  st.  Crucis  Albert  (ab- 
gesetzt 1251),  s.  Ss.  Bertramm,  Dietrich, 
lordan,  Bertold,  Konrad  (1251)  884. 
Heinrich  (1251)  884.  —  von:  Albert 

48 


674 


Wehrbergen  —  Westerberg^. 


{um  1240)  604.  Koniftd  u,  Heinrich, 
servi  (1240)  564. 

Wehrbergen,  Wereberge,  Werberge,  Her- 
mann nobiL  T.y  mil.  {um  12^  —  52) 
434,  813  n.  A.,  906. 

Wehre,  Werre,  Kr.  Goslar,  536,  1083. 
Gross-  1087.  —  von:  Alexander  {um 
1240-54)  602,  815,  822,  958.  Bertold 
(1234 --38)  401,  450,  515.  Dietrich 
(1236-  um  1250)  464,  624.  Eonrad'ir 
WÜtwe  Adelheid  (1239)  535.  Thetmar 
(1254)  958. 

Wehrstedt,  Werstede,  -stide,  Kr,  Marien^ 
bürg,  102,  263,  941,  942.  —  ihm:  Al- 
bert (1244)  719,  726.  Gerhard'ir  (f) 
T,  Intta  (1228)  263. 

Weie,  Halto  y.,  canon.  Hild. 

Weissenbnrg,  Wicen-,  Wisen-,  Wiisen- 
bnrc,  3,  9.  Aasstellnngsort  8.  — 
abbatea:  Wolframm  (122^  8,  9,  10. 
ungenannt  (1227)  227. 

Weissensee,  Ansstellongsort  373. 

Wekhinde,  Konrad  von,  fam.  (1235)  414. 

Welandos  8,  Wieland. 

Welede,  Welethe,  Welide  s,  Wohle. 

Wellersen,  Welderekeshnsen,  ö,  v,  Dräns- 
feld,  833. 

Weminge  s.  Wehmingen. 

Wendelbnrgis  s,  Windelborgis. 

Wenden,  Wenethem,  -the,  -then,  -dhe, 
von:  Baldoin  (1226)  164.  —  Heino 
(1236  —  58)  459,  460,  480,  521,  530, 
635,  1072.  —  Heinrich,  mil.  (1252) 
906.  —  Lndolf  (1256)  995.  —  Vgl. 
Winthem. 

Wendhansen,  Went-,  Wint-,  Wenethnsen, 
von:  Baldnin  (1240)  598.  —  Basil 
{um  1221  —  1243)  23,  405,  505,  517, 
681,  s.  Brd.  Gunzel  v.  Osterode.  — 
lordan,  canon.  Hild. 

—  Wendt-,  Wenet-,  Went-,  Wendhnsen, 
wüst  hei  Ringelheim,  217,  496,  707, 
722,  876. 

Weneden  s.  Weende. 

Wenedhnsen,  Winthnsen,  jetzt  Thale  a. 
Harz,  Kloster  519.  —  preposita  un- 
genannt (1228)  94. 

Wenemar  vgl.  Hildesheim,  st  lohann. 
decan.,  canon. 

Wennerden,  Wenerde,  wüst  bei  Sarstedt, 
442,  640,  658,  689,  743,  N.  13.  -  von: 
BasU  (1240)  640. 

Wennigsen,  Wennekesen,  Kr.  Linden, 
Kloster,  1054,  N.  20. 

Wentorf,  Kr.  Isenhagen,  713,  852. 

Werberge,  Wereberge  s,  Wehrhergen. 

Werden  a.  d,  Ruhr,  abbas  ungenannt 
(1246)  764. 


Werder,  y.  s.  de  Insula. 
Werenbold  vgl.  Demebuig,  prepos. 
Werenburgis,  JFV.  des  Geriiani  {um  1290) 

308. 
Werendagus  vgl.  Aehtum,  ciTis. 
Werini,  Heinrich,  canon.  st  Bonil  in 

Halberstadt 
Werl«,  Werlle,  wüst  bei  Schiaden,  832, 

354,  355,  595,  596,  632,  684.  -  pleban. 

Aolfns  (1232-40)  855,  567,  56a  - 

von:  Alexander  u.  Basil,  milit  (1286) 

466. 
Wermersen  s.  Farmsen. 
Wemeco,  Wemeke,  Wittwe  des  Konnd 

(1258)  1091.  —  Vgl.  Steterbuig,  moniaL 
Werner,  Wemherus  (1224)  110.  —  (1287) 

482.  -  prepos.,  wof  {um  1260)  1127. 

—  in  Solschen  (1226)  188.  —  homo 
ducis  (1246)  780.  —  serms  des  Heiniich 
Bock  {um  1244)  707.  —  Vgl.  Bettmar, 
V.  —  Bolanden,  T.  —  Bollensen,  ▼.  — 
Borsum,  y.  —  Bortfeld,  y.  —  Brakel, 
y.  —  Braunschweig,  st  Biasii  yicedonL, 
canon.  —  Brunsräe,  y.  —  Burmester. 

—  Dolgen,  V.  —  FlOthe,  v.  —  Heere, 
y.  —  Hildesheim,  canon.,  scolar.,  at 
Andree  canon.,  st  Bartholom.  prepos., 
st.  Cnkios  custos,  canon.  —  Ibere,  y. 

—  Indagine,  de.  —  Lamspringe,  prepos. 

—  Lichtenberg,  y.  —  Minden,  st  Mar- 
tini prepos.  —  Osterode,  y.  —  Suselis, 
y.  —  Wienhausen,  prepos. 

Wernigerode,  Hospital  in  736. 

—  comites  v.  (1221—46)  35.  —  Bertold 
(1225-27)  138,  207.  -  Gebhazd  (1238 
-55)  512,  517,  582,  626,  981.  —  Her- 
mann, prepos.  in  Heiligenstadt,  canon., 
electus  Hild.  —  Konrad  (1225—45)  138, 
207,  466,  512,  737. 

—  von:  Gerhard,  canon.  st  ManrioiL  — 
Heinrich,  canon.  st  Sim.  et  lüde  m 
Goslar. 

Wemo  vgl.  Bmne,  in.  —  Winsenbuig, 

pleban.,  capellan. 
Werre  s.  Wehre. 
Werstede  s.  Wehrstedt 
Wertbike,  ob  Warpke?  Thetmar  y.,  sery. 

(1239-41)  541,  627,  637,  689,  641. 
Werthe,  Dietrich  y.  (1288)  511. 
Wesohende,  Konrad  y.,  ciy.  Hild.  —  Vgl. 

Wechene. 
Weser,  die  167. 
Wesseln,  Westenem,  -neim,  Kr.  Marien- 

rode,  102,  638,  988,  1014,  1015, 1103. 

—  von:  Hermann  (1227—51)  217,  222, 
237,  243,  337,  372,  787,  883. 

Westenem,  Westerein,  wüst  bei  Idensen, 

723,  724. 
Westerberg,  der  1159. 


Westerbiwende  —  Winand. 


876 


Westerbiwende  8.  Biewende,  Gross-. 
Westerhansen,  -hosen,  Siegfried  ▼.  (1224) 

110. 
Westerholt  8.  Botibeig. 
Westerhoye,  Amelnng  ▼.  (1256)  998. 
Westfkl,  Westfalns,  Westvalns,  Heinrich, 

ciy.  ffild.  —  lohann,  canon.  st  Maoii- 

eii.  —  lohann,  canon.  st.  Cmcis?  (um 

1240)  611.  —  Wiselns  (1251)  858. 
Westfelde.  Bertold  u.  Bertold  y.,  milit, 

Brd.  (1258)  1090.  —  Frowin  y.,  ciy. 

in  Alfeld. 
Wetohenede,  Eonrad  y.  (1283)  365.  — 

Vgl.  Wechene. 
Wettebom,  Wetebome,  Adelheid  y.,  u. 

T,  lohanna,  Hild,,  dann  Oanderaheim, 

MiniBter.  {um  1230)  300. 
Wettesingen,  Wetesingen,  n^,  v.  Volk- 

maraen,  ecclesia  660.  —  cleric,  lohann 

(1242)  660. 
Wezeins  8.  Wicelns. 
Wezene  8,  Weetsen. 
Wibbecke,  Wikbeke,  Thetmar  w.  Bodo  y. 

(1229)  276. 
Wiboe,  Heinrich  y.  (1224)  110. 
Wicboldns,  vgl.  Bodenstein,  y.  —  Hildes- 
heim, canon.  —  Medereke,  y.  —  Metele, 

y.  —  Osnabrfick,  decan. 
Wicelns,  Wizelns,  Wezhclns  (um  1230) 

301.  —  Vgl.  Nege,  y.  -  Westfal. 
Wicenbnrch  s.  Weissenbnrg. 
Wichmann,  Wih-,  Wigmann,  (1226)  188. 

—  Vgl.  Achtum,  y.  —  Einbeck,  canon. 

—  Harlesse,  y.  —  Hildesheim,  st  Gode- 
hard.  monach.  —  Magdeburg,  st  Marie 
prepos. 

Wichmot,  Fr.  de8  Alsith  (1240)  587. 

Wickems'  Frau  Immeka,  Ministerialin 
d€8  Ändreasstiftes  (1241)  654.  —  Vgl. 
Bodenbnrg,  y.  —  Eime,  y. 

Wicpertns  s.  Wipert 

Widego,  sery.  (1241)  641.  —  Vgl.  Berknm, 
y.  —  Brannschweig,  cleric.  —  lerze,  y. 

Widekind,  Wi-,  Wedekindos,  -kinnns, 
-kinns,  presbiter  (1223)  76.  —  camera- 
rius  (1239-58)  541,  639,  641,  772, 
1081, 1085.  —  Vgl.  Bönnien,  y.  —  Der- 
sem,  y.  —  Dorstadt,  pleban.  —  Forste, 
y.  —  Gerstenbfittel,  y.  —  Hildesheim, 
st  Michael,  monach.  —  Minden,  episc. 

—  Plesse,  y.  —  Poppenbnrg,  com.  y. 

—  Bhttden,  sacerd. 

Wideshnsen,  Heinrich  y.,  canon  Ganders- 

heim. 
Widoldns  vgl.  Emmerke,  y. 
Wiedenrode,  Kr.  Celle  (1235)  422. 
Wieland  vgl.  Bienrode,  rector  eccies. 


Wienhansen,  Winhnsen,  Kr.  Celle,  Aus- 
stellungsort 576,  639,  647. 

-  Kloster  268,  831,  360,  889,  394, 
419,  422,  425,  530,  576,  639,  641,  647, 
661,  662,  688,  709.  710,  727,  901,  907, 
922,  959,  972,  982A.,  1049,  1058, 
1086,  1086,  1113,  1137,  1146.  —  pre^ 
po8.  Werner  (1229-44)  268,  381,  530, 
641,  661,  709.  -  Banetiman.  (1229) 
268. 

—  von:  lohann  (1242)  662.  —  lohann, 
canon.  st.  Blasii  in  Braunschweig. 

Wierland,  Vironensis,  diocesis  1012.  — 
episeop.  Dietrich  y.  Minden  (1252—60) 
905,  1010,  1012,  1152,  8.  capeUan. 
Heinrich  (1257)  1012. 

Wihmannus  8.  Wichmann. 

Wikbeke  «.  Wibbecke. 

Wilbrand  vgl.  Eidingen,  y.  —  Emmerke, 
y.  —  Gestoif,  y.  —  Hallermnnd,  com. 
y.  —  Hareboldessen,  y.  —  Insola,  de. 

—  Magdeburg,  archiep.,  prepos.,  st 
Nicolai  prepos.    —   Paderborn,  episc. 

—  Reden,  y. 

Wildeshausen  839.  —  prepos.  Hildeward 
(1219)  N.  3i.  —  canonici:  lohann,  Nico- 
laus, loseph  (1250)  839. 

Wilhehn,  Wülehnus  (1171-90)  N.  7.  - 
Vgl.  Bossenleye,  canon.  —  Braun- 
schweig, st.  Blasii  canon.  —  Burgdorf, 
pleban.  —  Goslar,  Neuwerk,  conyers.  — 
Hildesheim  canon.,  st  Bartolom.  canon., 
st.  lohann.  canon.  —  Hoym,  y.  —  Holte, 
y.  —  lohanne,  de  sancto.  —  Kaiser.  — 
Minden,  episc.  —  Paderborn,  cellerar. 

—  Peine,  pleban.  —  Rosenthal,  y.  — 
Sachsen,  ducis  marsc.  —  Schwerin, 
episc.  ^  Slengerdes.  —  Sulta,  de. 

WUkeri,  lohann  (1232)  354. 

Willebadessen,  Wilbodesheim,  Kr.  War- 
burg i.  W.,  Kloster  779. 

Willems  vgl.  Hildesheim,  st  Andr.  canon. 

Willikinus  vgl.  Braunschweig,  st  Blasii 
canon.,  ducis  marsc.  —  Rosenthal,  y. 

—  Sachsen,  ducis  marsc. 
WUmerus  (1226)  188. 

Wymandus,  Brd.  des  Konrad  (1226)  164. 

Wyngestede  a.  Winnigstedt 

Wimmenhusen,  H.  y.,  s.  T.  Lutgard  Cor- 
veyer,  dann  Bild.  Minister.  (1223-41) 
95.  —  Giselbort  y.,  s.  T.  Hilsebe  Hild., 
dann  Corveyer  Minister.  (1223-41)  95. 

Wimpfon,  Ausstellungsort  189,  190. 

Winand,  Brd.  des  Bertramm  (1234)  404. 

—  Vgl.  Adyocatus.  —  Bossenleye, 
canon.  —  Braunschweig,  st  Blasii 
decan.,  canon.  —   Dorstadt,  conyers. 

—  Hildesheim,  st  Andr.  canon.   — 

43* 


676 


Winde  —  Wohldenberg. 


Minden,  dioc.  cleric.  —  Ohmm,  pleban. 
—  Solschen,  pleban. 

Winde,  Windin,  Wendin,  Ladeger  v. 
(1237)  408,  409.  -   Vgl,  Wedem. 

Windelbnrgis ,  Wendel-,  Winnelbnrgis, 
vgl.  Brannschweig,  ▼.  --  Lehre,  ▼.  — 

Winge  8.  Uefingen. 

Wingerode,  Brüder  v,  (1226)  164. 

Winnigstedt,  Winninc-,  Winning-,Winge- 
stede,  f7on;  Albert  (1228-39)  261,  524, 
8.  Brd.  Friedrich  (1228)  261.  —  Hein- 
rich (1227)  217. 

Winninghaasen,  Winninge-,  Winnihnsen, 
von:  Gerhard  (1239-51)  584,  636, 
564,  858.  -  Heinrich  (1234-36)  404, 
452. 

Winthem,  ob  Wenden?,  Baldoin  v.,  mi- 
nist, ducis  Sax.  (1222)  50. 

Winthusen  8.  Wenedhnsen  u.  Wend- 
hansen. 

Winverii,  Heinrich  (1256)  985. 

Winxenborg,  Wincenborch,  so,  v.  Alfeld, 
castmm  121,  322.  Ansstellongsort 
289,  340,  351,  389,  392,  415,  510,  512, 
515,  518,  541,  665,  681,  709,  729,  989, 
999, 1000.  -  pleban.  Wemo  (1230-32) 
289,  340.  —  capellani:  Wemo  (1228) 
262.  Heinrich  (1256)  989.  —  castel- 
lani  146,  415.  —  portenar.  485,  492. 
von:  Gertrud,  sanctimon.,  priorissa  in 
Dorstadt 

Wipert,  Wicpertus  (1141)  N.  6.  —  Vgl. 
Gallina.  —  Himmelsthttr,T.  —  Uefingen, 
V.  —  Ummein,  v. 

Wittenvils,  Oda  u.  Cecilie  ▼.,  ancille 
Christi  in  Dorstadt. 

Wiselns  s.  Wicelus. 

Wlflede  6.  Wnlfelade. 

Wlferove  8,  Wnlfgrove. 

Wlotedhe  s,  Flöthe. 

Wlvinge,  -husen,  «.  Wttlfingen,  Wttlfing- 
hansen. 

Wohle,  Welethe,  Wolethe,  Wolede,  We- 
lede,  Walede,  Waledhe,  Welide,  Wa- 
lethe,  Wolede,  Kr,  Marienburg,  228, 
338.  —  von:  Cesarins  (1227-57)  242, 
285,  331,  391,  414,  422,  425,  452,  458, 
547,  560,  589,  641,  643,  661,  680,  688, 
710,  714,  860,  863,  868,  883,  902,  907, 
920,  942,  1021,  Hild,  Ministerial  285, 
413.  Cono  u.  Tt.  Lrmtrad  u.  Intta  (1227) 
223.  Gerhard  (1251)  872.  Hartmann, 
S.  de8  Cono  (1227-32)  223,  337.  Hein- 
rich (1252)  907.  lohann,  S.  de8  lohann 
(1235-52)  430,  597,  601,  892,  909, 
910,  993.  Eonrad,  Brd,  des  Heinrieb 
(1252)  907. 


WOlpe,  comes  Bernhard  y.,  8,  Wittwe 
Eonigunde  (1223)  90.  -  Konrad  (1223) 
90  A. 

Wöltingerode,  Wal-,  WÖtingerot,  JSr. 
Go8lar,  Aosstellangsort  511. 

—  Kloster  19,  58,  220,  255,  459,  460, 
478,  480,  495,  611,  521,  666,  666,  582, 
618,  627,  711,  820.  841,  869,  876,  886, 
887,  928,  970,  1006,  1032, 1162, 1168, 
1156,  N.  38.  —  preposU,  (allgemj  841. 
Lambert  (1237-  um  1257)  496,  511, 
582,  618,  679,  711,  733,  742,  820,  869, 
887.  —  ohbaHsse  (aUgemJ  841.  Ida 
(1236-49)  459  n.  A.,  460,  496,  582, 
618,  820.  Adelheid  (1251)  869.  un- 
genannt (1253—  um  1257)  928,  1166. 
—  priori88a  Adelheld  (1249)  820.  — 
eelleraria  886.  —  mag.  infirmarum 
(allgemj  820, 841.  Adelheid  (1249-50) 
820,  841.  —  sanctimon.  611,  N.  88. 
Wohldenberg,  L.  u.  L  com.  y.  (um  1250) 

886.  —  Jratres:  Thideric.  de  Oyili, 
lohann  Sntor,  Herbord,  Ekbert  (1249) 
820. 

Wohlda,  (Lilienthal)  n.  v.  Bremen,  Kloster 

553. 
Wohldenberg,  Wolden-,  Waiden,  Volden- 

berg,  n.  v.  Bockenem,  237.  Anastelliuigs- 

ort  872,  831.  —  eomitia  93.  —  eapel- 

lanus  Heinrich  (1227)  241. 

—  comites  von:  (1244)  711.  patroni  ee- 
cles.  in  Ottbergen  831.  —  Bnrchard  U.^X 
cnstos,  prepos.  Hild.,  prepos.  st  Petri 
Goslar.,  prepos.  8t.  Blasii  Brannschw., 
archiep.  Magdeburg.  —  Bnrchard  IIL, 
S.  des  Hermann  L  (vor  1208-58)  248, 
458,  570,  572,  588,  589,  616,  629,  711, 

737,  762,  772,  790,  797,  831,  927,  964, 
1080,  1078,  N.  26.  —  Heinrich  L 
(1223-51)  61,  93,  111,  144,  179,  207, 
208,  217,  222,  229,  237,  240,  241,  243. 
269,  305,  318,  837,  371,  399,  401,  403, 
408,  409,  410,  424,  459,  460,  465,  476, 
506,  509,  512,  513,  514,  517,  623,  534, 
562,  563,  570,  572,  616,  629,  643,  672, 
677,  679,  708,  711,  713,  721,  722,  781, 
732,  733,  737,  738,  742,  751,  772,  791, 
798,  835,  868,  869,  875,  (erw.  1251) 

887,  (1265)  964,  pincema  61,  s.  Fr. 
bez.  WiUufe  Sophie  (1251)  875,  886, 
887.  —  Heinrich  III..  8.  des  Heinrich  L 
(1238-60)  609,  629,  635,  648,  711, 
713,  717,  721,  722,  731,  732,  783,  787, 

738,  772,  791,  869,  875,  876,  964.  995, 
1009, 1078, 1140, 1148.  —  Heinrich  EL, 


^)  Vgl.  wegen  dieser  Zahlen  die  Stamtn- 
tafel  der  Grafen  von  Bode  in  der  ZeU- 
Schrift  des  Marzvereins  23  (1890). 


Wohlenhansen  —  Wülfingen. 


677 


S,  des  Hennann  I.  (1240  —  58)  572, 
588,  589,  629,  711,  761,  798,  800,  881, 
927,  964,  1078.  —  Heimann  I.  (1228 
-48)  93,  111,  144,  179,  207,  208,  217, 
222,  237,  240,  241,  248,  269,  296,  305, 
332,  337,  365,  371,  372,  399,  401,  403, 
408,  409,  410,  424,  446,  450,  459,  460, 
465,  506,  509,  511,  512,  513,  514,  517, 
528,  534,  562,  563,  570,  572,  588,  589, 
616,  629,  679,  (erw.  1244)  711,  (erw. 
1246)  772,  799,  (erw.  1255)  964,  s. 
Frau  Sophie  (um  1250)  831.  —  Her- 
mann m.,  S.  des  Heinrich  L  (1284—60) 
399,  509,  664,  572,  711,  787,  738,  761, 
791,  798,  844,  869,  870,  876,  928,  964, 
1078,  1143.  —  Hermann  ü.,  Sohn  des 
Hermann  I.,  canon.  Hild.  —  Hoier,  S. 
des  Heinrich  I.  (1238  —  60)  509,  711, 
737,  875,  876,  964,  1078,  1115,  1143. 
—  Ludinger  (1199  —  1206)  N.  20.  - 
Lndolf,  8.  des  Heinrich  I.,  prepos. 
Ck>8lar.,  canon.,  prepos.  Hild.  —  L.  u. 
I.,  Tt,  des  Heinrich  I.,  sanctimon.  in 
Wöltingerode.  —  Sophie,  T.  (?)  des 
Heinrich  I..  Fr,  des  Heinrich  y.  Hom- 
hurg  (1247)  791.  —  comitum  scriptar 
Ulrich  (1242-60)  672,  839.  —  dapifer 
qaond.  Gnnzelin  (vor  1208)  N.  26. 
Sjgehard  (1227)  217,  237,  241,  243.  - 
tninisteriales  313. 

Wohlenhansen,  Waiden-,  Woldenhnsen, 
Kr.  Marienhurg,  119,  497,  631.  Wald 
Sonderen  bei  631.  —  von:  Ernst,  mil. 
(1284-41)  898,  899,  631. 

Wolbert,  Woltbert,  vgl  Berknm,  v.  — 
Hoheneggelsen,  y.  —  Klanen,  in. 

Wolbrechtshansen,  Wolbrehtishnsen,  Her- 
mann y.  (1229)  276. 

Wolcmams  s.  Volcmar. 

Woldems,  sacerdos  st.  Stephan!,  in 
Goslar?  (1224)  111. 

Wolfenbttttel,  Wolferbotle,  Wnlferbitle, 
Wlferbutle,  Wolfisbutle,  von:  Beatrix, 
T.  des  Barchard,  sanctimon.  in  Dor- 
stadt.  —  Bnrchard,  S.  des  Gnnzelin 
(1223-58)  68,  406,  432,  696,  598,  684, 
776,  849,  856,  1017,  1071,  1088,  1092 
n.  A.  —  Bnrchard,  S.  des  vor,  (1240 
—58)  596,  1071.  —  Ekbert,  S.  des 
Bnrchard  (1240-58)  596.  1071.  - 
Ekbert,  8.  des  Gnnselin  (um  1234- 
1249)  406,  459,  460,  480,  506,  530, 
595,  596,  698,  635,  823,  849.  —  Gnn- 
zelin dapifer  (1223—53)  61,  67,  146, 
357,  371,  381,  406,  432,  465,  450,  606, 
564,  595,  596,  598.  711,  742,  805 
(„y.  Peine"),  849,  855,  926,  927,  s.  S, 
GnnzeUn  (um  1234-50)  406,  596,  849. 


—  Hermann,  S.  des  Bnrchard  (1258) 
1071.  —  Vgl.  Assebnrg,  y.  der. 

Wolframm,  Wnlyerammns  (1238)  616.  — 
Vgl.  Breite  Strasse,  y.  d.  —  Ichters- 
hansen,  prepos.,  canon.  —  Weissen- 
borg,  abbas. 

Wolframmi,  Wnlferammi,  Hermann  (1260) 
1137.  —  Hermann,  ciy.  in  Brann- 
schweig. 

Wolfswerder,  TViese  hei  Hildesheim,  {i2i, 

Wolmari  s.  Volcmari. 

Wolmote  s,  Wallmoden. 

Wolradns  s.  Volrad. 

Woltberti  fil.  lohann  s,  Klanen. 

Woltcroye  s.  Wnlfgroye. 

Weltmann  s.  Waltmann. 

Woltorf,  -torp,  Amt  Vechelde,  804. 

Woltwiesche,  Woltwish,  Christine,  Ger- 
trud n.  Hermann,  Kinder  des  Eyerold 
y.,  litones  st.  Cmcis,  dann  v,  Lam- 
springe  (1252)  902. 

Wolyinge  s,  Wülfingen. 

Wostenhagen,  Herbord  u.  Fr.  Zacharia 
y.,  ciyes  in  Halberstadt. 

Wostenstochem  666. 

Worms  418,  793.  —  episcop.  Heinrich 
(1223-26)  61,  62,  72,  177.  Landolf, 
elect.  (1236)  426. 

Wreden  s,  Freden. 

Wrisbergholzen,  Holthusen,  Diderkinge- 
hnsen,  Kr.  Alfeld,  102,  262,  964. 
ecclesia  N.  18.  —  pleban.  Heinrich 
(1258)  1090. 

—  von,  y.  Holthnsen :  Dietrich  (1226—56) 
164,  193,  239,  262,  289,  327,  832,  386, 
387,  345,  347,  851,  365,  390,  415, 445, 
472,  574,  640,  653,  664,  677,  679,  680, 
681,  685,  689,  709,  721,  752,  754,  964, 
966,  Hild.  Ministerial  262.  —  Hngo, 
Brd.  des  vor.  (1227-60)  237,  239, 
243,  268,  269,  289,  322,  332,  336,  337, 
347,  351,  365,  366,  414,  415,  419,  445, 
450,  472,  511,  612,  515,  534,  641,  555, 
657,  558,  559,  562,  563,  567,  568,  575, 
676,  591,  637,  639,  640,  641,  661,  662, 
665,  677,  679,  680,  681,  684,  685,  689, 
703,  709,  714,  717,  738,  870,  915,  964, 
966,  1021,  1023,  1042,  1062,  1063, 
1107,  1109,  1134,  1141,  1159,  Hild. 
Ministerial  413,  1042.  —  Hngo,  8.  des 
vor.  (1242)  665. 

Wrowin  s.  Frowin. 

Wülfingen,  Wolfinge,  Wulyinge,  -che, 
Wlyinge,  WJfinge,  WWing,  von:  Albert 
(1230  —  46)  293,  634,  663,  678,  689, 
717,  763.  —  Albert,  8.  des  Arnold 
(1243-44)  663,  678,  717.  —  Arnold 
(1230-44)  293,  469,  663,  678,  717.  - 
Bertramm,  Brd,  des  Albert  (1242—46) 


678 


WlUflDghansen  —  Zweidorf. 


663,  678,  717, 763.  -  Ernst  (1228-62) 
262,  298,  908.  —  HermanD,  Brd.  des 
Bertramm  (1242-52)  663,  717,  763, 
908.  —  lohann  (1236-58)  469,  695, 
609,  678,  685,  689,  1062.  —  Konrad 
(1236-60)  416,  469,  518,  717,  857, 
933,  1148.  —  Nandwlg,  s.  Fr.  Adel- 
heid,  8,  Schuf,  Intta,  8.  Brd,  Gerhard 
y.  Gandersheim  (1263)  914.  —  Vgl, 
Book,  Wnlfinge. 
Wülfinghansen ,  Wulfecnsen ,  WWing-, 
Wime-,  Wnlvenk-,  Wlfinkhnsen,  Kr, 
Springe,  549,  609,  653,  678,  937,  N.  13. 

—  Kloster  481,  618,  549, 603, 609,  642, 
651,  652,  653,  678,  908,  937,  956, 1003, 
1126.  —  prepoeit,  Heinrich  (1236—69) 
431,  451,  595,  603,  609,  987,  1116.  — 
8anetiman.:  zwei  Ti.  u,  zwei  Nickten 
des  Thetmar  t.  Oddincrodhe  (1235)  431. 

—  wm:  Albert,  mil.  (um  1240)  609.  — 
Arnold,  mil.  (1236)  452.  —  Bertramm, 
mil.  (um  1240)  609.  —  Ladolf,  mil. 
(um  1240-1251)  609,  669,  763.  803, 
867,  868. 

Wflnbnrg,  Her-,  Er-,  Arbipolis  862, 
N.  19.    Ausstellungsort  197. 

—  ecclesia  449.  —  episeapi:  Otto 
(1221-28)  10,  82.  Hermann  (1235) 
411,  426.  —  canonici:  Devard  (1235) 
426.  Salomon  (1224  —  37)  98,  272, 
479.  —  cleHci  N.  19. 

Walfelade,  Wlflede,  lohann  y.,  ciy.  in 

Lanenrede. 
Wnlfhardns,   Wolferas,  vgl.  Hisce.  — 

Insnla,  de.  —  Monetarins.  —  Pattenien, 

gogray.  —  Beden,  y. 
Wül^ove,  Wliigrove,   WMgrofe,  Wolt- 

eroye,  Bertold,  mU.  (1251-55)  875, 

876,  979.  -  Heinrich,  mU.  (1260)  882. 

—   Hoyer,   canon.   Hild.    —    Hoyer 

(1238-61)  515.  751,  762,  876. 
Wnlfinge,   Ladoli,  lohann  u,  Dietrich, 

Brd,  (1254)  958.  —  Vgl,  y.  Wttlfingen. 
Wnlradns  8,  Volrad. 
Wolferammns  «.  Wolframm. 


Wnnstorf^  Limmer  u.  Roden,  comiUs  v.: 
Heinrieh  (1242  —  59)  662,  727  il  A., 
1099.  —  HUdebold,  Brd,  des  Liidolf, 
canon.  Bremen.,  preposit  Bnstringie. 
-  Konrad  (1215)  N.  28.  —  Konrad  u. 
HJldebold,  Brd,  (1199-1206)  N.  20.  — 
Konrad,  Brd.  <iM  Heinrich,  (1236-45) 
478,  662,  727  u.  A.  —  Konrad  (1288) 
1092.  -  Lndolf  (1256-59)  1006, 1082, 
1062,  1099  A.  —  Salome,  Schw,  des 
Konrad  u,  Heinrich,  sanotimon.  in 
Marienwerder.  —  camitum  scriptor 
Halmaros  (1256)  1006. 

—  von:  Gottfried'«  Fr.  Isingard,  Hiid. 
Ministerialin  (1224)  109.  —  lohaiin, 
canon.  Gandersheim. 


Xisele,  unbestimmt  355. 
Xzeredhe  s,  SOderhof. 

Y  8,  I. 

Z. 

Zacharia  vgl.  Wostenhagen,  y. 
Zacharias  (1227)  220.  —  (1282)  854.  — 

Vgl,  Brannschweig,  st.  Blaadi  eaaoib 

—  Halberstadt,  st.  Bonifac.  canoiL 
Zchiarstlde  s.  Sarstedt 
Zeheninghe  s,  Cheninge. 
Zeitz,  episeop  s.  Nanmbnrff. 
Zellerfeid,  Gclla,  abbates:  (allgem,)  743. 

Gerhard  (1233)  871.  ungenannt  (1254) 

944.    Heinrich  (1268)  1089. 
-  von:  Giseler  (1249)  820. 
Zerede,  Zerthe,  Zherede  s.  Söderhof. 
Ziethen,  Fr,  Brandenburg,  AusatellungB- 

ort  1026.  —  ecclesia  1025. 
Zokehei  s,  Solschen. 
Zterdede  s.  Sarstedt 
Zuirin  s.  Schwerin. 
Zweibrflcken,  de  duobui  Pontibus  e&mss 

Heinrich  (1221)  4. 
Zweidorf,  Tyedorp,  Ami  Vechelde,  909. 


Glossar  und  Sachliches. 


Abendmahlzeit,  cena  442. 

Abgaben,  petitio  410.  —  Freiheit  von 
197.  —  Erlass  yon  1016.  —  Streit 
wegen  590.  —  synodalia  690. 

Ablass,  Indolgens  20, 117,  206,  260,  266, 
272,  278,  320,  321,  823,  334,  335,  339, 
342,  850,  361,  370,  427,  487,  488,  498, 
734,  769,  793.  794,  817,  884,  838,  888, 
894,  896,  897,  898,  899  n.  A.,  905, 
948,  970,  1002, 1010, 1020, 1022,  1087, 
1065,  1079,  1119,  1120,  1135. 

Ablösung  der  Filial-  yon  der  Mntter- 
kirche  593. 

Abmeiening  884. 

AbsetEnng  479. 

Absolntion  420. 

achworde  «.  echtwort. 

administratio  temporaliom  1053. 

advocare,  Vogt  sein  296. 

advoeatio,  Yogtei  114, 161, 171,  217, 221, 
229,  243,  244,  282,  288,  284,  388,  365, 
390,  404,  424,  433,  434,  459,  468,  476, 
491,  524,  525,  531,  545,  568,  575,  579, 
588,  595,  596,  626,  676,  677,  678,  693, 
707,  708,  711,  721,  876,  908,  926,  964, 
979,  980,  1085, 1097, 1118, 1129, 1142. 

-  -recht  193.  -*  -frei  842,  926,  1032. 

—  triticnm  adTocatie  410. 
adyocatos  121,  207,  292,  311,  434,  552, 

616,  625,  653,  824,  958, 1058, 1070.  — 
„  posterior  112. 

Ämter  der  Handwerker  197,  415. 
Afterlehn,  nterqne  gradns  et  ordo  752. 
allodiom  188,  253,  389,  394,  459,  557, 

596,  632,  704,  753,  798,  876,  1029, 

1083,  1117,  1128,  1129,  N.  7.  -  Vgl 

Vorwerk. 
Almosen  258,  479,  739. 
Altarlehn,  donnm  altaris  666,  675,  N.  13. 
AltersTersorgong  604. 
ambo,  erhöhter  Platz  im  Dam,  271. 
Amtshandinngen,  bischöfliche  88,  740. 
Amtmänner  e.  oMciati. 


anathema  maranatha  89. 

angaria  et  perangaria  711. 

anni  discretionis,  pnbertatis  «.  Volljährig- 
keit 

anniversarins,  Jahrgedächtnis  200,  270, 
274,  306,  376,  407,  483,  493,  497,  506, 
530,  538,  547,  571,  585,  610,  654,  705, 
744,  745,  843,  850,  851,  875,  885,  917, 
923,  977,  1034,  1061,  1142,  N.  33. 

annona  pnrgata  947.  -^  synodalis  1046. 

annns  et  dies  516. 

annlns  pontificalis  789,  1127. 

appellatio  625,  814. 

arbitri  807,  699,  700,  753,  N.  18,  84. 

armarinm,  Schatz,  N.  80. 

Arme,  panperes  145. 

Armenpflege  238. 

armigeri  ^5. 

arvnm,  Feld  355. 

Ausgaben,  Ersati  der  1090. 

Aussteuer  223. 

Auswanderung  445,  795. 

Autonomie  der  bisch.  Städte  333. 

avena  synodalis  890. 

B. 

Badestube  «.  stupa. 

Baldachin  115. 

balniare,  baden?  1127. 

bannus  episcopalis  193,  207,  222,  223, 
271,  296,  337,  591,  1144.  -  imperialis 
490.  —  Vgl  Exkommunikation. 

baptisterium  N.  13. 

Bauermeister,  magister  ciyium  112. 

Bauten  a,  Gebäude. 

beddemund  s.  ins  pudicicie. 

bedellus,  bodellus  310,  795. 

Beerdigung,  Begräbniss  s,  sepultura. 

Bekleidung,  Stiftungen  für  510, 568, 1061. 

Belagerung  57^,  823. 

Beleuchtung  274,  702,  704,  820,  923,  977. 
Vgl,  auch  candela. 

benedictiones  789. 


680 


benefidum  —  divina. 


beneficiom  9,  Lebn. 

—  ecclesiasticom  «.  prebenda. 

Beranbnng  996. 

Ber^Iente  1120. 

Beriebt  an  d.  EOnig  212. 

Bestätigung  von  Besitz  102,  158,  421, 
969,  971,  N.  14,  24  a.  -  von  Privi- 
legien 85,  86,  174,  175,  177,  418.  - 
von  Verkauf  91.  —  des  Biscbofs  784. 

Besuch  bei  Kranken  1046. 

Bibel  141. 

Bibliothek,  Bttcher  94,  N.  88. 

Bildliche  Darstellung  dei  Himmelfahrt 
Christi  270. 

Bitte,  erste  288,  659. 

Blut  Christi,  Verehrung  des  42. 

Blutgericht  887. 

bona  libera  s.  Freigüter. 

bottus,  Stiefel  1046. 

Briefe  80,  699,  620,  621,  827,  1082, 
N.  22,  29. 

Buden  auf  dem  Markte  826. 

Bürgen  s.  fideiussores. 

Bürger  ist  Ministerial  888.  —  ist  Ritter 

Burgen  s,  Schlösser, 
burmester  482,  696,  914,  1111. 


cahos  =  chaos  882. 

calciamenta,  Schuhe  554. 

calix,  Becher  87. 

campana,  Glocke  866. 

candela  704,  882,  848,  851,  928.  —  noc- 

tumalis  702.  —  Vgl,  Beleuchtung, 
canones  829. 

eappa,  Mantel,  Kappe  1127. 
capsa,  Kasten,  Schrein  87. 
carbones  91,  805. 
cathedra  magistraliB  768. 
cautio  fideiussoria  1015. 
census  s.  Zins. 
chrisma  248. 
Chorus  1116,  1127. 
cirotheca,  Handschuh  588,  789. 
circumvenire,  betrügen  80. 
cives,  Bauern  810  u.  ö. 
claves  ecclesie  1000. 
clenodia  secularia  588. 
clerus  et  plebs  585. 
clippeus,  herschilt  62. 
Collationsrecht  239,  978. 
collecta  „Inclina'*  935. 
eolloquium  51,  408. 
coloni  145. 

comitatus,  comitia,  goding  119,  261. 
comitium  a.  placitum. 


compedibus  mancipare  787. 

concilium  generale  255. 

condescendere  =  consentire  820. 

conflrmatio  s.  Bestätigung. 

Consecration  238,  893. 

consuetudo  terre  112. 

consolatio,  Magentrost,  Abendessen  346, 

402,  456,  571,  704,  763,  1061,  1091. 
contumacia  164,  216,  985. 
coquina  145. 
Corona,  Tonsur  100. 
culcitra,  Bettdecke  1127. 
curia  claustralis  827,  990,  1096.  --  im- 

perialis  61.  —  domestica,  sethelhof  356. 
currus,  Wagen,  Verpflichtung  zur  Zufuhr 

der  Lieferung  459. 
cussinus,  Kissen  1127. 

dalmatica,  geistL  Gewand,  789. 

debitores  s,  Schuldner. 

decima.  Zehnten  88,  282,  240,  241,  276* 
277,  287,  325,  331,  332,  336, 846,  371. 
408,  409,  419,  480,  482,  436,  442,  460t 
452,  458,  463,  464,  469,  473,  486,  500. 
505,  506,  508,  510,  511,  512,  513,  614. 
515,  516,  528,  540,  541,  647,  648,  656. 
567,  662,  670,  672,  574,  576,  678,  682» 
588,  596,  616,  627,  629,  632,  633,  634. 
686,  637,  638,  639,  640,  647,  661,  663« 
664,  676,  680,  688,  689,  690,  709,  718. 
752,  765,  772,  778,  798,  802,  808,  828. 
830,  882,  827,  864,  867,  869,  873,  877. 
881,  907,  910,  921,  922,  924,  926,  986. 
937,  942,  952,  963,  962,  968,  964,  972. 
975,  982,  1009, 1017, 1021, 1026, 1064. 
1067,  1068,  1078,  1076,  1076,  1077, 
1083,  1086,  1097,  1102,  1108,  1109, 
1110,  1111,  1112,  1113,  1116,  1128, 
1129,  1130,  1184,  1137,  1146,  1146, 
N.  27,  34  u.  ö.  -  maior  402,  486,  492, 
832,  magna  831.  —  minor,  minuta  402, 
441,  457,  485,  492,  832.  —  novalis  237, 
414,  665,  732,  882.  —  coUeotor  decime 
694. 

decollatio  112. 

Degradation  887. 

denarii  ebdomadales  1142.  —  novi  790, 
988. 

detentio,  Gefangensetzung  787. 

Deutsche  Urkunde  167. 

Dingbiergeld  310,  608. 

Diöcesanrecht,  -gerichtsbarkeit  147—166, 
159,  162,  170,  173,  185, 189, 190, 262. 

discipline  scolastice  768. 

divina  impedire,  prohibere,  suspenders 
216,  612,  792. 


Dom  —  g^erra. 


681 


Dom,  Ban  320,  821.  —  kupfernes  Dach 
279.  —  Vgl,  Hildesheim,  Dom  im  Pen.- 
n.  Ortsreg. 

donom  altaris  s.  Altarlehn. 

Dotieran^  392. 

echtwardus,  ethwert,  ewort,  achworde, 
echtwort  224,  491,  991,  1062. 

edificia  «.  Gebäude. 

eheliche  Pflichten  298. 

Eiche,  Malstadt  anter  der  296. 

Eid  des  snkttnft.  Bischofs  1068.  —  Lehns- 
262.  -  Tren-  1117. 

Einlager  57,  285,  402,  428,  452,  463, 
464  847. 

Eintritt  ins  Kloster  265,  1059. 

EinTerleibong,  incorporatio  374,  456,  718, 
755,  818,  856,  928. 

emenda,  emendatio,  Busse  237,  1142. 

Empfehlnngsschreiben  124,  266,  314,  799, 
854. 

emongere,  rülpsen  30. 

Enthauptung,  pena  decollationis  112. 

Entschuldigung  wegen  Krankheit  532. 

erarium,  Schatzkammer  858. 

ErbUchkeit  des  AUods  258. 

Erbrecht  der  Kinder  919. 

Erbschaft  416,  417,  1079.  —  der  Nonnen 
1153. 

evictio  317,  1144. 

exactiones  et  petitiones  711. 

exceptio,  Eintcand  21. 

exequie  1070. 

Exkommunikation  67, 163, 168, 176, 191, 
196,  211,  213,  215,  216,247,255,278, 
365,  449,  510,  546,  612,  716,  750,  759, 
801,  930,  944,  946,  985,  988,  992,  996, 
1000,  1018,  1105,  N.  19,  26,  36.  —  be- 
schränkte 889.  —  Exkommunizierte 
164.  —  Vgh  Interdict 

exemptio  46,  248,  469,  833,  918,  994, 
1029. 

exuyie  604,  1013. 

F. 

famUia  327,  1046,  1117. 

Fehde,  guerra  179,  180,  208,  235,  246, 
377,  572,  704,  823,  1056. 

feodum  s.  Lehn. 

fermm,  cum  quo  balniatur  (d.  h.?)  1127. 

Feier,  besondere,  des  Festes  loh.  ante 
port.  Latin.  851,  der  Octaya  natirit. 
Marie  935,  der  h.  Maria -Magdalena 
895,  des  h.  SÜTOster  356,  Pauli  Be- 
kehrung 346. 

Feuerstätte  74. 

fideiussores,  Bürgen,  242,  810,  357,  414, 
430,  464,  467,  485,  491,  492,  547,  560, 
605,  608,  611,  696,  697,  700,  701,  731, 


753,  787,  785,  797,  846,  847,  915,  999, 

1053,  1144.  —  fideinssio  990.  —  Vgl. 

warandus. 
fibula  choralis  1127. 
Fischerei,  piscina,   piseatura  494,  858, 

987,  1062. 
FlussableituDg  50. 
firatemitas  s,  Ghebetsbrttderschaft. 
Freie,  liberi  822.  —  ius  liberorum  575. 
Freigüter,  bona  libera  188,  714,  880. 
Freilassung,  dimissio  24,  654. 
Fünfte,  der  725. 
FuBsfaU  285. 
Fusswaschen,  mandatum  1096. 

Gärten  558,  585,  656,  824,  850,  863.  — 
Vgl,  pomerlum. 

Garantie  s.  warandia. 

Gastfireundschaft  117. 

Gastrecht  340,  879. 

Gebäude,  edificia  23,  57,  285,  693,  698, 
703,  824,  917,  937,  1090,  1097. 

Gebetsbrüderschaft,  fratemltas  50,  235, 
236,  295,  354,  879,  407,  459,  469,  511, 
520,  587,  600,  739,  791,  850,  873,  965, 
987,  1031,  1044,  1069,  1106,  1120. 

Geburtsfehler  N.  21. 

Geld,  Währung  s,  Orisreg,  die  Städte- 
namen. 

Geleit  1038. 

gener  =  Toehtermann  545. 

Gericht,  iudioium  452,  771.  —  Gerichts- 
barkeit 653,  815.  —  sententia  291, 
808,  337,  diffinitiYa  652.  —  sententiam 
querere  591.  —  in  sententia  querere 
292.  —  sententiam  facere,  sentenliare 
271,  296.  —  sententiam  dare  292.  — 
iusticie  defectus  257.  —  instrumenta 
iudiciaria  459.  —  VgL  ius,  goding, 
gogreye  u.  s.  w, 

Getreideabgabe  824.  —  VgL  annona. 

Gewähr  s,  warandia. 

Gläubiger  429. 

Gnadenjahr  231,  745,  762. 

godink,  comicia  112,  261,  433,  434,  469, 
525.  —  Vgl,  placitum,  greveding. 

gogreve,  gomyius  112,  261,  294. 

Grab  des  Bisch.  Hesilo  656. 

Grabenanlage  847. 

granarium  145,  442. 

Grenzberichtigung  167. 

greyeding,  comicium  416,  417.  Vgl. 
godink. 

Gründung  y.  KlOstem  19,  165,  809. 

gulositas,  Schlemmerei,  Feinschmeekerei 
N.29. 

gwerra  s,  Fehde. 


682 


H.  —  Messen. 


Hagel-  n.  M&nseschaden  947. 

Häretiker  s,  Ketzer,  Sekten. 

Handweiksämtei  197,  415.  —  -meister 
197. 

Hansgerät  «.  ntensiUa. 

Heizung  666. 

herschiit,  clipeus  62. 

Hergewette  1079. 

hymnns  846. 

Hörige,  homo  proprins,  homines  705.  — 
Heirat  der  445.  —  werden  Ministerialen 
720, 911.  —  transennt  ad  dominnm  414. 

Hof  tag  192,  417. 

Holznntzong  8.  ntilitas  lign. 

homaginm  285,  494. 

homininm  262,  547. 

homines  libeii  237,  812. 

höre  noctnme  et  diome  820. 

horreiun  611. 

I. 

idolatria  789. 

Imker,  pnticlarins  611. 

ymnos  846. 

incorj^oratio  8.  EinTerleibnng. 

indncie,  Abkommen  480. 

Indolgenz  s.  Ablass. 

infirmi  847,  1016. 

Innung  der  Schulter  474. 

insignia  62. 

instrumenta  indiciaria  459. 

Interdikt  168,  255,  806,  1105. 

inyestitara  10,  11. 

ins  hominnm  262.  —  feodale  8.  Lehn. 
—  secnlare  296.  —  pndicicie  =  bedde- 
mnnd  1117.  —  clanstralinm  cnrianun 
827.  —  ministerialiom  262. 

insticie  defectns  257. 

inrisdictio  8.  Gericht 

K. 

Kämmerer  61. 

Kapnzen  fttr  die  Nonnen  898. 

Ketzerei,  Ketzer  71,  108,  107,  108,  861, 

862,  868,  870,  885,  420.  —  Vgl  Sekten. 
Kirchen,  geschenkte  841,  848. 
Kirchengat,  -schätz  45,  49. 
Kloster^ttndnng  19, 165, 809. reform 

519.  —  Eintntt  ins  265,  1059. 
Knabennnterricht  180. 
Kohlen  91.  —  -brennen  805. 
Konzil  532,  578. 
Kranke,  infirmi  847, 1046.  —  Pflege  510, 

841,  850,  887. 
Kreuzfahrer  18,  74,  209  u.  A.,  214,  282, 

820,  246,  361. 
Kreuzpredigt  163,  226,  227,  885,  386, 

427,687. 


^.««-6  67,  78,  97,  98,  121.  127,  168, 
179,  180,  192,  214,  218,  267,  509.  — 
gegen  die  Preussen  502.  —  VgL  auch 
Pi^erfahrt 

Ladung,  Ziüemn^  906,  978. 
Landdüig  «.  placitnm. 
Landesyerweisung  235. 
Landfrieden  (1222)  48,  (1228)  66,  67, 

(1229)  269,  (1249)  814. 
lagena,  JSrug,  Flasche  1127. 
lathove,  mansus  litonicus  102,  658,  705^ 

758,  1088,  1117. 
lectiones  895. 
Lehn,  feodum,  beneficium,  prestare  555. 

—  Anwartschaft  121.  —  erledigt  237, 
262.  -  Eid  237,  262.  —  Gfiter  1158. 

—  Register  205.  —  Afterlehn  752.  — 
Beichsiehn  60.  —  ins  feodale  712,  966. 

libera  bona  «.  Freigtlter. 

li^edin^he  287,  262. 

ligius  siYC  Über  homo  287. 

llgna  sinodalia  1083. 

litones   werden   ministeriales    34,   249, 

669,  720,  911.   —  ministerium  litonis 

670.  —  Tausch  «.  <Im, 
litonissa  1117. 

livor,  Miesgunst  621. 

lobium.  Laube  787. 

lucus  976.    Vgl.  Wald. 

luminaria  s,  Beleuchtung. 

luna,  Mondalter,  in  der  Datierung  480. 

Mäuseschaden  947. 

magister  ciyium,  Bauermeister  112. 

magnates  tene  564. 

Malstatt  296. 

maldratum  876. 

mancipium  78. 

mandatum,  Fusswäsche  1096. 

mansus  litonicus  s,  lathoye. 

manumissio  249. 

manuteigium,  Handtuch  1127. 

marca  =  18  soL  112.  —  igne  probate 
N.  6. 

Markt  197,  890. 

Marschall  61. 

matutinalis,  Messbuch  851. 

membrum  putridum  ecclesie  988. 

Memorienstiftnng  52,  838,  846, 864, 401, 
407,  457,  468,  464,  483, 497,  600,  616, 
523,  568,  634,  676,  724, 763,  7tfl,  861, 
867, 884,  929, 1057.  -  Vgl.  annlTOFsar. 

mensale,  Tischtuch  40,  1127. 

Messen  285,  820.  —  pro  def  onctis  70L 


miles  —  Beichsaeht 


688 


miles,  Bfirger  ist  m.  244.  —  wird  MOnch 

265. 
militari  snis  stipendiis  1083. 
Ministerialen  301,  858.  —  Tausch  s,  das. 

—  ins  262.  —  Bfirger  als  M.  888.  — 
litones  werden  M., «.  Ut  —  wirdschl^ffen- 
barfrei  813.  —  Belohsm.  61. 

missale  854,  851. 

mitra  darf  der  Domhantor  gebrauchen  481. 

moltia  497. 

Mondalter  in  der  Datierung,  lana  480. 

moneta  legalis  588. 

monilia,  Sehmuck  überhaupt  789. 

morgengave  610. 

Mfthie,  molendinnm  102,  217,  855,  405, 
496,  591,  596,  682,  676,  728,  824,  847, 
875;  887,  1062, 1122,  N.  8.  —  molendi- 
nanns  685. 

Namensänderung  von  örtem  469,  1084. 

nepos,  Enkel  545,  617. 

nemus  quercinus  900,  908. 

NiessnutB  508. 

naTale,  Rodung  224,  470,  565,  568, 1159. 

—  decima  novalis  «.  decima. 

O. 

obedientie,  obedientiarii  604,  694,  696, 
699,  885,  917,  923,  937,  967,  1005, 
1117,  N.  29. 

ochteme,  ohteme  188,  820. 

Oel,  heiliges  248. 

Oelung,  letite  1046. 

Offenhaus  1041. 

offertorium  866. 

officia  divina  961.  —  yespertina  789.  — 
Vgl.  diyina. 

officiati  61,  182,  188,  670,  754. 

oUa  erea,  Gefäss  N.  26. 

operari,  opfern  583. 

ordinatio  46,  208,  378. 

oyentiones,  Unterstützungen  1142. 

P. 

Pacht  8.  Verpachtung. 

palla  eltmjm,Jltardecke  87,  789. 

panis  albus  977. 

panstel,  Salzpfanne  102. 

patella,  Pfanne  1127. 

Patrimonium  47,  536,  564. 

Patronatsrecht  185,  855,  536,  564,  764, 

1035,  1047. 
peccata  criminalia  et  yenialia  739. 
peregrinatio  s,  Pilgerfahrt 
pellicium  varium,  Pelzkleid  N.  26. 
pensio  s,  Zins. 


pepla  crispa  et  orispata,  gekrauste  Sehleier 
oder  Tücher  588. 

petitio.  Abgabe  410. 

Pfarrei,  Abgrensung  326.  —  Einrichtung 
866. 

Pflichten,  eheliche  29a 

pigritari,  lästig  sein  621. 

Pilgerfahrt,  peregrinatio  187,  141,  209, 
1012. 

pilliolum,  Käppchen  N.  29. 

pistoris  officium  1158. 

placitum,  comidum  112,  404,  416,  417, 
444,  446.  511,  580,  564,  629,  929, 958, 
1042,  1070.  -  sub  tdlia  1042.  -  Vgl. 
grcTcding. 

plebs  et  derus  585. 

pomerinm  281,  452,  575. 

Prftbende,  beneficium  ecclesiasticum  78, 
94,  281,  288,  268,  849,  856,  376,  878, 
428,  438,  468,  493,  500,  516,  567,  585, 
587,  699,  703,  728,  745,  749,  762,  768, 
812,  859,  918,  940,  946,  948,  961,  978, 
986,  990,  1005, 1013, 1019, 1045, 1052, 
109k  1127,  1129,  1142,  N.  29.  —  ver- 
schaffen 78, 94^  233, 859, 940.  —  yacante 
918,  946,  986.  —  abwesender  961.  — 
an  Bfiiger  849. 

preces,  prime  583,  659. 

precium  oastrense  262.  —  scolasticura 
1055. 

preco  261,  483. 

Predigt  1050. 

predium  649,  N.  6. 

prescribere,f^oe'Aren696.— prescriptio21. 

Privilegien  s.  Best&tigung. 

Profess  443. 

Propst,  abwesender  1013.  —  lu  junger 
950.  —  Propstei  verwaltet  durch  den 
Bischof  1085,  1047,  1098. 

provisio  761,  768,  840. 

Proiession  195,  196,  441. 

putidarius,  Imker  641. 


quercus  s.  Eiche, 
questuarius  888. 
Quittung  537. 

reoeptio  canon.  761,  768. 
Rechenschaft  945. 
Rechtfertigung  895. 
Rechtsspruch,  kaiserlicher  61,  62,  387. 
reeule,  Demin.  v.  res  1012. 
Reform  d.  Klöster  519. 
rendia  8,  8,  10,  11. 
Reichsacht  887.  —  -dienst  246.  —  -lehn 
60.  —  -ministerialen  61. 


684 


reisa  —  theatmm. 


reisa  285. 

Reliquien  133.  —  des  h.  Godehard  698, 

794,  N.  9, 10.  -  der  h.  Maria  585.  — 

der  h.  Mar.  Magdal.  650. 
Residenzpflicht  812. 
Resignation  276,  758. 
responsoria  851,  895. 
Ritter  8,  miles. 

rochone,  Ranchhnhn?  616  n.  A. 
Rodnng  8.  novale. 
rota,  päpstl.  N.  13. 
rotniarins,  Schreiber,  Notar  697. 

sacrariom  23. 

sacrilegium  278. 

sandalia  789. 

sarta  tecta  745. 

scapnlarJam  Tel  capncinm  898. 

scepenbar  313. 

SchadenersatE  194. 

Schenk,  pincema  61. 

Schlösser,  mnnitiones  146,  1036,  1039, 
1040,  1041,  1043,  1053, 1071,  1112.  - 
Bau  57,  1018.    • 

Schmähschrift  352. 

Schulden  49,  57,  142,  157,  264,  280, 
429,  528,  606,  715,  716,  867,  942,  949, 
986,  1056,  1112,  1118.  —  yerstorbener 
Kanoniker  142.  —  Zwang  zum  Be- 
zahlen 264,  280.  —  debitor  999. 

Schutzbriefe  32,  174,  219,  221,  255,  369, 
385,  386,  652,  706,  741,  811,  891, 1138, 
1152,  1156,  N.  13. 

sdsta  1127. 

scola  sacre  pagine  621. 

scolares,  Anzahl  der  254.  —  ducisse  480. 

scriptor  regis  325. 

segetes  hiemales  et  estivales  753. 

Sekten  362.  —  Vgl.  Ketzer. 

sententia  s,  Gericht 

sepulcrum  domini  in  parascene  928. 

sepultura  256,  1046,  1050,  N.  13. 

sequencia  346,  851. 

serri  milltares  947. 

servitium  410,  497,  722,  884,  984,  1097, 
1129. 

sethelhof,  curia  domestica  855. 

Sicherheit  an  Person  u.  Eigentum  1088. 

Siegel,  sstcei  für  dieselbe  Person  1035. 

Siegelbeschreibungen:  Anno  dap.  ducis 
1078.  —  Biewende,  Halt  v.  375,  Hel- 
mold  T.  1059.  —  Blankenburg,  y.  1114. 
—  Bortfcld,  V.  1021.  —  Gramme,  v. 
1121.  —  Dahlnm,  ▼.  1109.  —  Dassel, 
com.  V.  317.  —  Depenoe,  v.  404.  — 
Dorstadt  756.  ^  Ellessem,  ▼.  598.  — 
Escherde,  y.  188,  658.  —  Eyerstein, 


com.  y.  285.  —  Goslar,  y.  1041.  — 
Gowbche,  y.  1120.  —  Hallermiind, 
com.  y.  249.  —  Hardenberg,  y.  276, 
631.  —  Hugo  {?),  Domherr  N.  28.  — 
Kaltonbom.  Kloster  513.  —  Kissen- 
brtlck,  y.  513.  —  Lauenrode,  y.  285.  — 
Meinersen,  y.  1067.  —  F^rrmont,  y. 
550.  —  Robert,  Domherr  N.  26.  — 
Roden,  com.  y.  1099.  —  Schanfeld, 
com.  y.  283.  ~  Schwanebeck,  y.  615. 

—  Schöneberg,  y.  686.  —  Tossem,  y. 
877.  —  Veten  foro.  de  270.  —  Vom- 
holto,  y.  1108.  —  WWpe,  com,  y.  90. 

—  Wohldenberg,  com.  y.  237. 
Silentium  imponere  296. 

silya  s.  Wald. 

synodns  21,  108,  223,  292,  347,  398,  402, 
708,  771,  1046,  1047,  1097.  -  gene- 
ralis 535,  676.  —  Abgaben  590.  — 
synodalis  annona  1046,  ayena  390, 
liena  1033. 

SpoBenrecht  182,  183. 

Stadtrecht  826. 

St&dtebttndnis  983. 

Status  malus  terre  276. 

Stipendium  =  prebenda  378. 

Streit  1154.  ->  wegen  Güter  291,  292, 
307,  433,  434,  439,  459,  460,  478,  480, 
499,  505,  560,  569,  604,  660,  699,  758, 
805,  960,  998,  N.  14,  18,  24,  26.  ~ 
wegen  Wald  746. 

stramen,  Stroh  753. 

Studium  314,  N.  29. 

stupa,  Badestube  1091. 

Sflhne  fttr  Todtschlag  285. 

subminister  61. 

subofficiatus  61. 

sunderen  631. 

superarbitrium  307. 

superpellicium,  suppellicium  583,  1127. 

sutor  820.  —  Vgl.  Sutor  im  Personenreg. 

T. 

Tafelgttter  57^  1083,  1100. 

Taufe  8,  baptisterium. 

Tausch  yon  Gütern  od.  L&ndem  92,  114, 
224,  346,  375,  496,  566,  581,  596,  615, 
631,  658,  668,  678,  747,  748,  756,  830, 
831,  855,  947,  959,  976,  1048,  1054, 
1080,  1092,  1129.  -  yon  litan  249, 
669,  670,  692,  902.  —  yon  Ministerialen 
26,  31,  95,  110,  198,  199,  299,  300, 
507,  522,  544,  595,  874,  955,  974, 1095. 

tedale,  Brandeisen,  Rost  1127. 

tegmen,  Rleid  für  Nonnen  583. 

Testament  141,  347,  545,  851,  1012, 
1127.  —  testatores  1127. 

theatmm,  Qildehaus  494. 


theoloninm  —  Znrflckgabe, 


685 


theolonium  a.  ZolL 

trda  145. 

tilia,  plaeitnm  snb  1042,  1070. 

TodtBchlag  91,  2S5. 

Tonsur,  eorona  100. 

Trinkgeld  fflr  die  Zeugen  310,  608. 

triticnm  adyocatie  410. 

tritorare,  dreschen  758. 

Tmchsess  61.  —  Amt,  dapiferatns  160. 

tnnica,  Oewand  des  Bischofs  789. 

Toroneser,  Geld  74. 

r. 

ongehovede  (bona)  445. 
Unteilbarkeit  der  Hnfe  904,  1080. 
Unsicherheit  der  Wege  750. 
ntensUla^  Hausgerät  182,  183. 
utilitas  lignoram,  silyanun  102,  855,  375, 

596,  682. 
nxorati  et  non  nxorati  1046. 

V. 

yadinm,  Pfand,  N.  6. 

venialis,  verzeihlieh  739,  970. 

Verbot  y.  Häaserban  235. 

Vergleich  1139.  ~  Vgl.  Streit. 

Verj&hmng  21. 

Verlegung  v.  ElOster  469,  1034. 

Verleihung  184. 

Verpachtung,  Pacht  611,  932,  993,  998, 
999   1000. 

Verpfindung  285,  476,  578,  751,  876. 

yestimenta  leyitica  et  sacerdotalia  789. 

Vieh  1090. 

Vikariengründung  501. 

yillieatio,  TiUici  54,  112,  114,  145,  188, 
249,  282,  288,  284,  288,  837,  865,  407, 
410,  466,  568,  610,  611,  615,  669,  670, 
696^  697,  795,  932,  943.  998  u.  ö.  — 
▼iUicum  destituere  et  instituere  407. 
—  Tillani  188.  —  Abmeierung  884. 

vinum  s,  Wein. 

Visitation  der  ElOster  588. 

Vogtei  s,  Adyocatia. 

Volljährigkeit,  anni  disoretionis,  puber- 
tatifl,  legitimi,  legitima  etas  402,  428, 


480,  468,  464,  467,  547,  556,  560,  665, 
697,  699,  701,  731,  797,  989. 

Toluptas  lllicita  N.  29. 

Toremundus,  yormund  118,  296. 

yorewerch,  yorwerkum  102,  557,  798.  — 
Vgl.  allodium. 

Wachen  818. 

Wahl  des  Bischofs  2,  8,  4,  6,  7,  8,  12, 
13,  15,  78,  758,  1122.  —  des  Abtes 
742.  —  doppelte  788.  —  -recht  8,  4, 
6,  7,  9,  15,  71.  —  -streit  792,  801, 
823,  824,  829,  989. 

Wald,  sUya  91,  805,  322,  855,  438,  434, 
466,  470,  499,  509,  530,  564,  566,  596, 
681,  682,  787,  746,  822,  870,  1122, 
1159,  lucui  976,  nemus  quercinus  900, 
903,  sunderen  681.  —  communis  u. 
priyata  466.  —  redacta  in  carbones 
91.  —  Vgl.  utilitas  silyarum. 

warandia  98,  291,  845,  591.  645,  646, 
696,  815.  —  warandus  292,  445,  800. 
—  Vgl.  fideiussores. 

Wasserleitung  784. 

Weiber,  gefallene  226,  230. 

Weihe  des  Bischofs  10  A.,  N.  23.  — 
priesterliche  191,  210.  —  y.  Kirchen 
u.  Altären  118,  206,  207,  1119. 

Wein  977.  —  -berg  803.  —  -gärten  27, 
462. 

Wiesen  1122,  1124. 

Wochenmarkt  890.  —  Vgl.  Markt. 

Wunder  896. 

Z. 

Zeugen,  auffallende  Angabe  der  977.  — 

-gebflhr,  ad  bibendum  310,  608. 
Zins,  census,  pensio  441 A.,  696,  753, 

767,  848,  885,  904,  932,  978,  990,  993. 

996,  999,  1000, 1004, 1038, 1061,  1080, 

1150,  1151,  1157  tt.  ö. 
Zinsen,  usure  132. 
Zitation,  Ladung  906.  978. 
Zoll,  theoloniumB90, 770.  —  theolonearius 

816.  —  -fireiheit  197. 
Zurückgabe  you  widerrechtlich  Genomm. 

1100,  1101,  1104. 


•^oEDcao— 


Beschrelbungr 

der 

beigregrebenen  Slegrelabblldungren. 


1.  Bischof  Konrad,  bis  1228  ausschliesslich  im  Gebrauch,  bis 
1238  mit  dem  folgenden  gemeinsam,  dann  von  diesem  verdrängt^)  Der 
Bischof  sitzend  im  Ornate  mit  Inful  auf  dem  Haupte,  in  der  Rechten 
den  senkrechten  nach  innen  gebogenen  Bischofsstab,  in  der  Linken  ein 
geschlossenes  Buch  haltend,  das  an  den  vier  Ecken  und  in  der  Mitte 
mit  Nägeln  (Steinen  ?)  belegt  ist.  —  Das  abgebildete  Siegel  besteht  aus 
braunem  Wachs  mit  roter  Füllung,  eins  der  ältesten  Siegel  dieser  Art. 
t  CONRADVS  .  DEI .  GRATIA  •  HILDENSEMENSIS .  EPC. 

Domstifl  158.  —  um  1230, 

%.  Bischof  Konrad  (kleines  Siegel),  seit  1228  im  Gebrauche 
neben  dem  grösseren  bis  123S,  dann  dieses  verdrängend.^)  Der  Bischof 
sitzend  im  Ornate,  in  der  Rechten  den  nach  innen  gekrümmten  Bischofs- 
stab, in  der  Linken  geschlossenes  Buch  haltend. 

t  CONRADVS  DEI  GRATIA  HILDENSEMENSIS  EPC. 

Maria-Magdalenenkl  18.  —  1232. 

S.  Bischof  Konrad.  Nur  einmal  1235  vorkommend,  Gemmen- 
sieget,  und  zwar  ein  Abraxas,^)  Menschenleib  mit  Hahfienkopf  und 
SchlangenfCissen,  in  der  Linken  einen  sogen.  Morgenstern,  in  der  Rechten 
Schild.      Von  der  Umschrift  ist  nichts  mehr  zu  sehen. 

Domstift  Hildesheim  170,  —  1235. 

4.  Bischof  Heinrich  (1247—57).  Der  Bischof  im  Ornate 
sitzend,  in  der  Rechten  den  nach  innen  gekrümmten  Bischofsstab,  mit 
der  Linken  das  in   der  Mitte  und  an  den  vier  Ecken  mit  Knöpfen 

')  Vgl.  Heinemann f  Beitr.  zur  Diplomaiik  S.  52.  *)  Vgl.  Heinemann  o.  a.  0. 
S.  63,  der  Ftitsche  staU  Morgenstern   sagt.    Doch  sieht  man  den  Stern  deutlich. 


687 

(Steinen?)  versehene  und  auf  dem  linken  Oberschenkel  ruhende  Buch 
haltend. 
t  S\  HEINEICI  DEI  GRA  HILDENSHEÄffiN  ECCL'IE  .  EPl 

4a«  Das  Rücksiegel  zeigt  aufgerichteten  Löwen  nach  rechts: 
t  S.  LEO  HILD(ENS)EMNIS.i) 

Stadtarehiv  eu  Ootlar,  Neues  Hospital  4,  —  1257, 

S.  Bischof  Johann  von  Brakel  (1257—60).    Der  Bischof  im 
Ornate  sitzend^   die  Rechte  segnend  erhöhen,  in  der  Linken  den  Stab 
haltend. 
t  JOANNES  :  DEI :  GRA  :  HILDENSEMENSIS  :  ECCLESIE :  ETS. 

Maria-MagdalenenkL  66.  —  1258. 

6«  Domkapitel,  seit  dem  Anfang  des  13.  Jahrhunderts^)  im 
Gebrauch  bis  ins  16.  Jahrhundert.  Die  Himmelskönigin  sitzend  in 
ganzer  Figur,  auf  dem  linken  Arm  den  Christusknaben,  mit  der  Rechten 
eine  Rose  vor  der  Brust  haltend.  Auf  der  einen  Seite  stehend  in  ganzer 
Figur  der  h.  Godehard  im  Ornate  mit  der  Inful  auf  dem  Haupte,  in 
der  Rechten  senkrecht  den  Bischofsstab,  in  der  Linken  vor  der  Brust 
ein  Buch  haltend;  auf  der  andern  der  h.  Epiphanius  in  derselben 
Weise,  in  der  Rechten  den  Bischofsstab,  der  schräg  vor  dem  Leibe  her 
liegt,  in  der  erhobenen  Linken  ein  Buch  haltend.  Längs  des  inneren 
Schriftrandes  Verzierung. 

t  SIGILLVM  HILDENSEMENSIS  ECCLESIE. 

Oodehardikl.  57.  —  1309. 

7m  Dompropst  Reinhold  von  Dassel  (1232 — 50).  Ganze 
stehende  Figur  des  Propstes  im  Ornate^  in  der  Rechten  Palmzweig,  in 
der  Linken  Buch  vor  der  Brust  haltend. 

(t)  S.  REINNOLDI .  SVMI .  PPOSITI .  Hn.DENSEMESI[S]. 

Oodehardikl.  19h.  —  12^6. 

8«  Dompropst  Reinhold  von  Dassel  (1232 — 50).    Der  Dom- 
propst  in  ganzer  Figur  stehend,  in  der  Rechten  Palmzweig,  im  linken 
Arme  Buch. 
t  REINOLD».  DI .  GRA  .  DE  DASSELE  [MAIOR]  PPVS  HILDEN. 

DomsHfl  Hildesheim  173.  —  1235. 

>)  Oh  Slim  leo  Hild.?  *)  Das  ältere  (:  Bd.  I,  letzte  Abbildung)  hia  1202 
nachweiBbar,  dieses  seit  1217. 


688 

9.  Beinhold  von  Dassel,  Propst  (1254)  und  Ärchidiakon 
de9  Andreasstiftes  (1222 — 54),  Kopf  mit  vollein  Haupthaar  ohne 
Bedeckung. 

t  S  .  REINOLDI .  DE  DASLE. 

Oodehardfkl.  23.  —  1254. 

10.  Dompropst  Ludolf  von  Wohldenberg  (1251— 6Sj).  Der 
Dompropst  knieend  nach  links,  die  Hände  zum  Gebet  erhoben,  unter 
einem  Bundbogen,  der  von  zwei  kleineren  mit  spitzen  Türmen  ver- 
sehenen Bundbogen  beseitet  ist,  unter  denen  je  eine  freischwebende  Lilie. 
Auf  dem  grösseren  Bundbogen  und  die  Türme  überragend  die  Himmels- 
königin in  halber  Figur,  in  der  Bechten  Lilienszepter,  auf  dein  linken 
Afyn  den  Christusknaben. 

t  S.  LVDOLFI  PPOm  MAIORIS  I  HILDESE. 

QodehardikU  24.  —  1258. 

11.  Domdechant  Ger  wich  (1235 — 53).  Ganze  Mgur,  stehend, 
mit  beiden  Händen  vor  de^^  Brust  das  Kreuz  haltend. 

t  GEREWICVS  .  HILDEJr .  DECAN». 

Johannisatift  16.  —  1240. 

Ift.  Domdechant  Gerold  (1253 — 58),  spitzoval,  zeigt  einen 
Adler,  der  auf  dem  Bücken  eines  Hasen  sitzt  und  diesen  in  den  Kopf 
hackt. 

(t  S.)  GEROLDI .  HTLDESEMEN  .  DEC(ANI). 

Landeshauptarchiv  zu  Wolfenbüttel,  Riddagshauaen  117.  —  1254. 

18«  Domkantor  Dietrich  von  Adensen  (1243 — 65).  Ganze 
Figur  nach  rechts  im  Priestergetvande,  *)  den  Kopf  geneigt,  das  Gesicht 
nach  vorn  gekehrt,  vor  einem  Stehpidte  mit  aufgeschlagenem  Buche,  die 
Bechte  erhoben,  die  Linke  auf  dem  Buche. 

t  S.  CANTORIS  HILDENSEMMENSIS. 

Michaeliskl.  26.  —  um  1243—46. 

14.  Domküster  Heinrich  von  Tossem  (1227 — 45),  Archi- 
diakon  in  Solschen.  In  einer  Nische,  über  der  sich  ein  Bauwerk  er- 
hebt, der  Domküster  stehend  in  ganzer  tigur,  in  der  erhobenen  Linken 

^)  Es  scheint  fast  WhMhsgeufand  zu  sein,  doch  ist  Dietrich  als  Mönch  nicht 
nachweisbar. 


689 

ein  Kelch,  an  der  erhobenen  Rechten  hängt  ein  WeihwedeL    Zu  beiden 
Seiten  des  Kopfes  hängen  aus  der  Nische  Ampeln. 

t  [S.  HEINRICI  HI]LDENSEMENSIS  THESAVRARII. 

Archiv  zu  Loccum  78,  —  1240, 

IS.  Domherr  Volrad,  Ärchidiakon  in  Lengede  (1232), 
Der  Domherr  knieend,  die  Hände  zum  Oebet  erhoben,  nach  rechts,  dar- 
über Christus  in  halber  Figur,  die  Rechte  segnend  erhoben,  in  der 
Linken  ein  Buch  haltend, 

t  S.  VVLR[ADI .  CANO]NICI .  HILDENSIMENSIS. 

Frankenberg  3.  —  1232, 

16«  Bartholomäistift,  Der  h,  Bartholomäus  stehend  in  ganzer 
Figur,  in  der  Rechten  ein  Messer,  mit  der  Linken  ein  Buch  vor  der 
Brust  haltend,     Links  davon  zwei,  rechts  ein  Stern. 

t  S.  ECCE  :  SCI :  BARTHOLOMEI .  HILDESEM. 

Lose  Siegel  66.^) 

17«  Hermann  von  Glithe,  Propst  des  Bartholomäistifts 
und  Ärchidiakon  in  Lühnde  (1240 — 46).  Rundes  Siegel,  der  h, 
Bartholomäus  in  halber  Figur,  die  Rechte  segnend  erhoben,  in  der  Linken 
ein  Buch  haltend, 

(SANCTVS  BARTO)LOMEVS. 

Kreuzaiift  64.  —  um  1240, 

18«  Johannisstift,  Der  h,  Johannes  nach  links  gewendet  vor 
einem  Lesepult,  worauf  ein  geöffnetes  Buch  liegt,  sitzend,  in  der  Rechten 
einen  Oriffel. 

t  SIQILLVM  .  SCI .  lOHANIS  .  IN  .  HILDSEM. 

Johannisstift  16.  —  1240. 

19.  Oodehardikloster.  Bischof  Oodehard  sitzend  im  Ornate 
mit  der  Inful  auf  dem  Haupte,  in  dei*  Rechten  den  Bischofsstab,  in  der 
Linken  ein  aufgeschlagenes  Buch  haltend,  worauf  die  Buchstaben  A  u, 
0  (?).  Rechts  neben  ihm  halbe  Figur  des  ersten  Äbtes^  mit  der  Rechten 
Buch  vor  der  Brust  haltend,  mit  der  Linken  das  untere  Ende  des 
Bischofsstabes  fassend.  Darüber  in  drei  Absätzen  parallel  mit  dem 
Schriftrande:  FRIDERIC»  II  EP  SER  II  VVLVS.       _ 

t  BEATVS  .  QODEHARDVS  .  HILDENESHEIMSIS  EPS. 

Oodehardikl.  47a.  —  1302.^) 

^)  Im  13.  und  14.  Jahrhundert  in  Qehrauch.  ')  Aber  das  älteste  Siegel  des 
Klosters  und  schon  im  12,  Jahrh,  im  Gebrauch, 

HildMh.  ÜB.   U.  44 


690 

20.    Abt  Ludold  des  Godehardiklosters  (1233—61).     Der 
Abt  sitzend  im  Ornate^  den  Stab  in  der  Rechten,  in  der  Linken  ge- 
öfnetes  Buch. 
t  LVDOLD[VS  DEI  Q]ßA  ABBAS  S  GOD[EH]ARDI  I  HILD. 

Domstift  Hüdesheim  176.  —  1236. 

ftl.  Kremstift.  Doppelarmiges  Kretiz,  dessen  oberster  Querbalken 
im  Schriftrande  liegt,  rechts  davon  der  h.  Petrus  in  halber  Figur  mü 
Schlüsseln  und  Buch,  links  der  h.  Paulus  in  halber  Figur  mit  Buch, 
neben  dem  Schaft  rechts  links 

S  S 

P  P 

E  A 

T  V 

ß  L 

V  V 

Si)  _  Si) 

t  SIQILLV  ECCLESIE  SCE  CRVCIS  I  HILDENESHEDf«) 

Michaelishl.  75.  —  1283.^) 

22.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes  (1220—46).  Der  Propst 
stehend,  in  der  Linken  Palmzweig,  in  der  Rechten  geöffnetes  Buch.  Zu 
beiden  Seiten  spriesst  je  eine  Lilie  aus  de^n  Boden. 

t  HVGO  .  DI .  GRA  .  S  .  (CRVCIS) POSIT» 

Kreuzstift  64.  —  um  1230. 

28.  Albert  von  Everstein,  Propst  des  Kreuzstiftes 
(1247 — 64),  auch  Propst  des  Stiftes  auf  dem  Petersberge  bei  Goslar. 
Der  Propst  im  Kniestück,  in  der  Rechten  die  Palme,  in  der  Linken 
vor  der  Brust  ein  Buch  haltend,  unter  einem  Mauerbogen,  welcher  in 
der  Mitte  einen  gezinnten  Turm  und  an  den  beiden  Ecken  kleinere 
Türme  trägt,  auf  dem  rechten  der  h.  Paulus  (?)  mit  Palme  und  Buch^ 
auf  dem,  linken  der  h.  Petrus  in  halber  Figur  mit  Schlüssel  und  Buch. 
Ztvischen  den  Heiligen,  diese  überragend,  ein  Ankerkreuz,  das  in  der 
Mitte  und  an  den  vier  Ecken  mit  Steinen  besetzt  ist.^) 
t  S.  [PP]OSITI  AIB'TI  SCE  C'CIS  HIL  ET  SCI  PET'  GOSL' 

Mariengarten  5.  —  1250. 

0  VS  in  Ligatür.  *)  NB  in  Ligatur.  *)  Während  des  ganzen  13.  Jahrh. 
gebraucht.      *)  Nach  weniger  gut  erhaltenem  Siegel  auch  abgebildet  Bode,  ÜB.  II, 

Nr.  15. 


691 

tML.  Dechant  Richard  des  Kreuzstiftes  (1243 — 52).  Ein 
aufrechtes  Kreuz. 

t  S.  ßlCHARDI .  SACERDOTIS. 

Kreuzstifl  57.  —  1246. 

Jt8«  Konvent  des  Maria-Magdalenenklosters.  Die  h.  Maria 
Magdalena  stehend,  mit  beiden  Händen  vor  der  Brust  eine  Salben- 
büchse  haltend. 

t  S.  SOROß.  PENITENTVM  IN  HILDENSEM 

Mar.'Magdalenenkl.  72.  —  um  1260—70. 

26.  Propst  Bruno  des  Maria- Mag dalenenhlosters  (1239 — 
74).     Der  Propst  in  verziertetn   Siegelfelde  stehend  in  ganzer  Figur, 
mit  beiden  Händen  vor  der  Brust  ein  Buch  haltend. 
t  SIQILLVM  .  BßVNONIS  .  PAßVI. 

Maric^MagdaUnenkloaier  78.  —  1265. 

587«  Michaeliskloster.  Der  h.  Michael  auf  dem  Drachen  stehend, 
die  Rechte  mit  dem  Schwert  zum  Schlage  erhoben,  in  der  Linken  die 
Lanze,  mit  der  er  den  Drachen  in  den  Rachen  stösst.  Zu  seiner  Linken 
der  h.  Bemumrd  in  ganzer  Figur  im  Ornate  mit  Inful  auf  dem  Haupte, 
auf  dem  Schwänze  des  Drachens  stehend,  in  der  Linken  den  Bischofs- 
stab, der  schräg  vor  dem  Leibe  her  liegt,  mit  der  Rechten  dem  Heiligen 
die  Kirche  darbietend. 

t  SIGILLV  .  ECCLIE  .  SC[I .  MICHJAHEL' .  ABCHANGL'I .  IN  . 

HILDENSEM. 

Michaeliski.  127.  —  1308.^) 

28.  Abt  O Ottschalk  des  Michaelisklosters  (1251 — 55).  Der 
Abt  sitzend  im  Ornate,  auf  dem  Haupte  die  Inful,  in  der  Linken  ein 
Buch  haltend,  die  Rechte  segnend  erhoben. 

[f  S.]  GODESCALCI  ABB  ST  MICHAEL«)  IN  H[IL]DENSEYM. 

Michaeliakl.  49.  —  1255. 

29.  Abt  Ernst  des  Michaelisklosters  (1256—97).  Der 
Abt  sitzend  im  Ornate,  in  der  Rechten  den  Stab,  in  der  Linken  vor 
der  Brust  ein  Buch  haltend. 

(t)  S.  EßESTI  ABBIS  SCI  MICAHEK  HILDESEMEN. 

Michaeliakl.  52,  —  um  1260. 


^)  Während  des  ganzen  13.  Jahrh.  im  Gebrauch.        *)  AS  in  Ligatur. 

44* 


692 

80.  Moritzstift  Der  h,  Mauritius  stehend  in  ganzer  Figur 
nach  vom  in  voller  Rüstung  und  mit  Mantel,  der  vor  der  Brust  mit 
einer  Schnalle  zusammengehalten  mrd,  in  d^  Reckten  das  Banner  mit 
drei  Zipfeln,  die  Linke  auf  den  neben  ihm  stehenden,  mit  Buckeln 
versehenen  Schild  gelegt  Zu  seiner  Rechten  Bischof  Hezilo  auf  Dreiberg 
knieend,  in  der  Rechten  den  senkrechten  Bischofsstab,  mit  der  Linken 
dem  Heiligen  die  Kirche  darreichend. 

SCVS  MAVRITIVS  f  HETTILOi)  EPC  HILDEN. 

MarUzsUfl  6.  —  1195. 

81.  Arnold  vom  Werder,  Propst  des  Moritzstiftes 
(1222—51).  Der  Propst  in  halber  Figur,  die  Hände  betend  erhoben, 
unter  einem  Kleeblatihogen.  Darüber  der  h.  Moritz  in  Rüstung  mit 
Heiligenschein,  in  der  Rechten  das  Banner,  in  der  Linken  den  vom 
Körper  abgehaltenen  stark  gewölbten  Schild  in  Hüfthöhe,  darauf  eine 
fünf  blätterige  Rose,  auf  dem  obem  Schildrande  das  Kreuz. 

t  c.  D.  G.  s.  MAVßrrn  l  hild  ppositvs. 

DomtHft  midesheim  188.  —  1241. 

83.  Propst  Johann  von  Brackel  des  Moritzstiftes 
(1252^57),  dann  Bischof.  Der  Propst  stehend,  in  der  Rechten  die 
Palme,  mit  der  Linken  vor  der  Brust  ein  Buch  haltend. 

t  S.  lOmS  PPOTTI  SCI  MAVRICII  HILDENSEOmN. 

Moritzsiifi  19.  —  1256. 

88.    Dechant  Gerhard  des  Moritzstiftes  (1256—60).    Der 
Dechant  nach  rechts  gewendet  vor  einem  Altare  das  Messopfer  verrichtend. 
t  S.  GERHI  DECAI  S  MAVRICH  T  HILDMS. 

Maritzstift  19.  —  1256. 

84*  Kloster  Derneburg.  7n  der  Mitte  sitzend  die  h,  Jungfrau, 
in  der  Rechten  Lüienszepter,  auf  dem  linken  Arm  den  Christusknaben. 
Zu  ihrer  Rechten  steht  der  K  Andreas  in  ganzer  Figur,  barfuss,  über 
dem  rechten  Arm  Buch  haltend,  in  der  Linken  das  Kreuz,  zu  ihrer 
Linken  ebenso  Bischof  Bernhard  im  Ornat  mit  Stab  und  Buch. 

t  SIGILLVM  .  SANCTE  .  MARIE  .  IN  .  DERNEBVRCH. 

Derneburg  51.  —  1305.^ 


1)  HE  in  Ligatur.        *)  Während  des  13.  Jahrhunderts  im  Oebraueh. 


693 

85*  Kloster  Dorstadt.  Gott  Vater  sitzend  in  ganzer  Figur, 
zwischen  den  Beinen  ein  Kruzifix  (Sohn),  dessen  Querbalken  auf  den 
beiden  Unterarmen  liegt  und  an  den  beiden  Enden  von  unten  her 
erfasst  uird.  Zunschen  dem  Kopfe  des  Gekreuzigten  und  dem  Kinne 
des  Ersteren  eine  Taube  (h.  Geist),  in  Schulterhöhe  rechts  1,  links  5. 
t  S;  ECCL'IE  .  SCE  .  CßVClS  .  ET  .  SCE  .  MARIE  .  VIRGIN  . 

IN  .  DORSTAT 

Archiv  zu  Dorstadt  Nr.  75.  —  1278. 

86.  Propsteisiegel  des  Klosters  Dorstadt,  spitzoval,  zeigt 
ganze  männliche  Figur  steherid  nach  vom,  die  rechte  Hand  segnend 
erhoben,  im  linken  Arme  Buch  haltend. 

t  SIÖILLVM  .  PREPOSITI  .  DE  .  DORSTAT. 

Wölfenbüttel,  st.  Orucia  in  Braunschweig  1.  —  1228. 

87«  Kloster  Escherde.  Auf  schraffiertem  Grunde  in  der 
Mitte  die  Himmelskönigin  sitzend  mit  der  Rechten  vor  der  Brust  eine 
Rose,  mit  der  Linken  das  auf  dem  linken  Oberschenkel  sitzende  Christus- 
kind  haltend.  Rechts  davon  das  Haupt  Johanns  des  Täufers  auf 
einer  Schale  mit  rundem  Fuss,  lings  davon  in  Flammen  ein  Fass,  aus 
dem  der  Kopf  des  h.    Vitus  ragt. 

t  S.  ECCE  .  SCE  .  MARIE  .  IN  .  ESSCHERTE. 

Lose  Siegel  34. 

88«  Kloster  Heiningen.  Unter  einem  mit  Aufsatz  versehenen 
Kleeblattbogen  Brustbilder  der  h.  Petrus  und  Paulus;  im  unteren 
Zwickel  des  Siegelfeldes  Blattverzierungen. 

t  S.  APOSTO"  PETRI  ET  PAVL  IN  HENIQGE. 

Kl.  Heiningen  43.  —  1292.^) 

39»  Kloster  Lamspringe.  Der  h.  Adrian  stehend  in  ganzer 
Figur,  mit  langem  Mantel,  der  durch  die  nach  den  Seiten  in  HüfÜiöhe 
erhobenen  Arme  ausgebreitet  und  vor  der  Brust  mit  einer  Kette  zu- 
sammengehalten wird.  In  der  Linken  Palmzweig,  in  der  Rechten 
Schwert. 

t  SCS  .  ADRIANVS  .  MARTIR  .  IN  .  LAMMESSPRIQGE  f 

Kl.  Demeburg  14,  -    1250. 


')  Im  13,-16.  Jahrhundert  in  Gebrauch. 


694 

40«  Kloster  Wöltingerode.  Die  h.  Jungfrau  sttzmd,  in  der 
Rechten  den  Lilienstengel,  auf  dem  linken  Arm  den  Christusknaben, 
der  die  Rechte  segnend  erhebt  und  in  der  Linken  eine  Frucht  hält, 
beide  mit  den  Köpfen  den  Schriftrand  durchbrechend. 

SCA  .  MAEIA  .  IN  .  WALTINQERODE  . 

Kl.  Wöltingerode  165.  —  1364. 0 

41»  Christus  am  Kreuze,  davor  knieende  Person,  die  Hände  zum 
Gebet  erhoben.  Unter  den  Armen  des  Gekreuzigten  rechts  PETRVS, 
links  PAVLVS  (?).*)     Die  Legende  bildet  einen  Hexameter. 

CßVX  DNI  MEC  VOX  E  QVAM  SEMPV  ADORO. 

Kreuzstift  27.  —  1230. 

42*  Propst  Poppo  des  Moritzstiftes.  Das  Siegel,  welches 
wegen  seiner  Eigenart  hier  noch  als  Nachtrag  zum  ersten  Bande  gegeben 
werden  mag,  zeigt  Hne  Schwurhand.  ^) 

DEXTERA  .  DOMINI .  FACIT  .  VIRTVTE. 

MoHtzstiß  6.  —  1195. 

*)  Auch  im  13.  Jahrhundert  hn  Gebrauch.  •)  Auf  der  linken  Seite  scheint 
zuerst  R  zu  stehen,  oder  soll  es  Ligatur  von  PA  sein?  Heinemann,  Beitr.  zu 
Diplom.  S.  54  liest  HEIN  — RICYS  und  schliesst  daraus,  dass  das  Siegel  das  des 
Archidiakons  in  Solschen,  Heinrich  von  Tossem,  sei.  Doch  wird  dieser  gar  nicht 
in  der  ürk.  genannt  (vgl.  Nr.  291),  kommt  auch  nicht  in  Betracht,  da  Achtum 
nicht  zu  seinem  Archididkonat  gehört.  Ich  möchte  deshalb  eher  an  ein  (Sekret-) 
Siegel  des  Kapitels  des  Kreuzstiftes  denken.  Vgl.  auch  Nr.  14  das  Siegel  Heinrichs 
von  Tossem.        ^  Vgl.  Heinenunnn  a.  a.  0.  S.  55. 


Tafel  I. 


4a.  Rücksiegel  von  Nr.  4. 


4.  Bischof  Heinrich  (1247-57). 


Tafel  II. 


J     ^l. 


7,  Dompropst  Rudolf  v.  Dassel 


5.  Bischof  Johann  v»  ßrakd 
(1257-60). 


6.  Domkapitel,  seit  1217. 


Tafel  III. 


8.  Dompropst  Reinhold  v,  Dassel 
(1233-50). 


.  Dompropst  Ludolf  v.  Wohldenberg 
(1251 -ö9). 


9.  Dompropst  Reinhold  v,  Dassel  (1254). 


12.  Domdechant  Gerold 
(1253—58). 


Domküster  Heinr.  v. 
Tossem  (1227—45). 


11.  Domdechant  Qerwich 
(1235-53). 


13.  Domkantor  Dietr.  v.  Adensen 
(1243-65). 


Tafel  IV. 


15.  Domherr  Volrad 
(1232). 


lö,  Bartholomäistift. 


19,  Qodehardik[osten 


17.  Propst  Hermann  des  Bartholomaistiftes 
(1240-46). 


la  Johannisstift. 


Tafel  V. 


20. 


Abt  Ludold  des  Oodehardiklosters 
(1233-61). 


21.  Kreuzstift. 


22.  Propst  Hugo  des  Kreuzstiftes 
(1220-46). 


23*  Albert  v,  Eversteln,  Propst 
des  Kreuzstiftes  (1247—64). 


24. 


Dechant  Wchard  des  Kreuzstiftes 
(1243-52). 


Tafel  VI. 


25.  Maria-Magdalenenkloster. 


2S.  Abt  Oottschalk  ±  Michaelislclosters 
/..%^  (1251-55). 


26.  Propst  Brano  des  Maria- 
Magdalenenklosters  (1239—74). 


29.  Abt  Ernst  des  Michaelisklosters 
(1256-97). 


Tafel  VII. 


M^ 


33*  Propst  Johann 

des  Moiitzstlftes 

(1252^57), 


31.  Propst  Arnold 
des  Moritzstiftes  (1222-51). 


33.  Dechant  Gerhard 
des  Moritzstiftes  (1256-60). 


Tafel  VIII. 


35.  Kloster  Dorstadt 


36.  Propste!  des  Klosters  Dorstadt 


Tafel  IX. 


37.  Kloster  Escherde. 


38.  Kloster  Heimns:en. 


39.  Kloster  Lamspringe. 


Tafel  X. 


40.  Kloster  Wöltingerode. 


41.  Sekretsiegel  des  Kreuzsüftes  ?        '^-  ^^^P^*  P?PP°  des  Moritzstiftes 

(llol — IJUl). 


Phot.  und  Druck  von  F.  H.  Bödeker  in  Hildesheim. 


Phot.  und  Druck  von  F.  H.  Bödcker  in  Hildesheim. 


r^  •  ^ 


^>:- 


r^C 


i^^^'-^ 


•^v^ 


'J^^:-.^^' 


.>rr» 


«»''IS, 


:^' :  r'.^txjKrv. 


'~-::.-'^^ 


»j^^ 


?:"^:.K 


ir-Pv 


•f^*? 


,  ^.    ..  ■«^•T-^ 


-^  r7  -^ 


-:S^ 


^'^•k 

•.-.•i^ 


?i  ^v 


.•V:;  r 


r^  ,i>r^^-?«^ - 


7^J^- 


%^^^ 


s^^:^-.:  r^'^^^rs^^ 


r^>  r- 


3  2044  098  650  773 


!  IllfUlliüilll 


:t\s 


J. 


■tf^ 


^        'ik< 


™ 


.•-*• 


•J^:>^'     / 


.'^'.