Skip to main content

Full text of "Vaderlandsche historie, vervattende de geschiedenissen der nu Vereenigde Nederlanden, in zonderheid die van Holland, van de vroegste tyden af: Uit de geloofwaardigste schryvers en egte gedenkstukken samengesteld"

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  bef  ore  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that 's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
any  where  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  Information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  google  .  com/ 


Over  dit  boek 

Dit  is  een  digitale  kopie  van  een  boek  dat  al  generaties  lang  op  bibliotheekplanken  heeft  gestaan,  maar  nu  zorgvuldig  is  gescand  door  Google.  Dat 
doen  we  omdat  we  alle  boeken  ter  wereld  online  beschikbaar  willen  maken. 

Dit  boek  is  zo  oud  dat  het  auteursrecht  erop  is  verlopen,  zodat  het  boek  nu  deel  uitmaakt  van  het  publieke  domein.  Een  boek  dat  tot  het  publieke 
domein  behoort,  is  een  boek  dat  nooit  onder  het  auteursrecht  is  gevallen,  of  waarvan  de  wettelijke  auteur srechttermijn  is  verlopen.  Het  kan  per  land 
verschillen  of  een  boek  tot  het  publieke  domein  behoort.  Boeken  in  het  publieke  domein  zijn  een  stem  uit  het  verleden.  Ze  vormen  een  bron  van 
geschiedenis,  cultuur  en  kennis  die  anders  moeilijk  te  verkrijgen  zou  zijn. 

Aantekeningen,  opmerkingen  en  andere  kanttekeningen  die  in  het  origineel  stonden,  worden  weergegeven  in  dit  bestand,  als  herinnering  aan  de 
lange  reis  die  het  boek  heeft  gemaakt  van  uitgever  naar  bibliotheek,  en  uiteindelijk  naar  u. 

Richtlijnen  voor  gebruik 

Google  werkt  samen  met  bibliotheken  om  materiaal  uit  het  publieke  domein  te  digitaliseren,  zodat  het  voor  iedereen  beschikbaar  wordt.  Boeken 
uit  het  publieke  domein  behoren  toe  aan  het  publiek;  wij  bewaren  ze  alleen.  Dit  is  echter  een  kostbaar  proces.  Om  deze  dienst  te  kunnen  blijven 
leveren,  hebben  we  maatregelen  genomen  om  misbruik  door  commerciële  partijen  te  voorkomen,  zoals  het  plaatsen  van  technische  beperkingen  op 
automatisch  zoeken. 

Verder  vragen  we  u  het  volgende: 

+  Gebruik  de  bestanden  alleen  voor  niet-commerciële  doeleinden  We  hebben  Zoeken  naar  boeken  met  Google  ontworpen  voor  gebruik  door 
individuen.  We  vragen  u  deze  bestanden  alleen  te  gebruiken  voor  persoonlijke  en  niet-commerciële  doeleinden. 

+  Voer  geen  geautomatiseerde  zoekopdrachten  uit  Stuur  geen  geautomatiseerde  zoekopdrachten  naar  het  systeem  van  Google.  Als  u  onderzoek 
doet  naar  computervertalingen,  optische  tekenherkenning  of  andere  wetenschapsgebieden  waarbij  u  toegang  nodig  heeft  tot  grote  hoeveelhe- 
den tekst,  kunt  u  contact  met  ons  opnemen.  We  raden  u  aan  hiervoor  materiaal  uit  het  publieke  domein  te  gebruiken,  en  kunnen  u  misschien 
hiermee  van  dienst  zijn. 

+  Laat  de  eigendomsverklaring  staan  Het  "watermerk"  van  Google  dat  u  onder  aan  elk  bestand  ziet,  dient  om  mensen  informatie  over  het 
project  te  geven,  en  ze  te  helpen  extra  materiaal  te  vinden  met  Zoeken  naar  boeken  met  Google.  Verwijder  dit  watermerk  niet. 

+  Houd  u  aan  de  wet  Wat  u  ook  doet,  houd  er  rekening  mee  dat  u  er  zelf  verantwoordelijk  voor  bent  dat  alles  wat  u  doet  legaal  is.  U  kunt  er 
niet  van  uitgaan  dat  wanneer  een  werk  beschikbaar  lijkt  te  zijn  voor  het  publieke  domein  in  de  Verenigde  Staten,  het  ook  publiek  domein  is 
voor  gebruikers  in  andere  landen.  Of  er  nog  auteursrecht  op  een  boek  rust,  verschilt  per  land.  We  kunnen  u  niet  vertellen  wat  u  in  uw  geval 
met  een  bepaald  boek  mag  doen.  Neem  niet  zomaar  aan  dat  u  een  boek  overal  ter  wereld  op  allerlei  manieren  kunt  gebruiken,  wanneer  het 
eenmaal  in  Zoeken  naar  boeken  met  Google  staat.  De  wettelijke  aansprakelijkheid  voor  auteursrechten  is  behoorlijk  streng. 

Informatie  over  Zoeken  naar  boeken  met  Google 

Het  doel  van  Google  is  om  alle  informatie  wereldwijd  toegankelijk  en  bruikbaar  te  maken.  Zoeken  naar  boeken  met  Google  helpt  lezers  boeken  uit 
allerlei  landen  te  ontdekken,  en  helpt  auteurs  en  uitgevers  om  een  nieuw  leespubliek  te  bereiken.  U  kunt  de  volledige  tekst  van  dit  boek  doorzoeken 


op  het  web  via  http:  //books  .google  .  com 


IKaL:TRt 


■'    '   N 


\MSTERDAM 


'^  rr,       ^^-v» 


'^J-JZc^^ZS 


%  w 


^^€i^Ji//3'/i/"^=--\<g:^c^o 


Sïarbarïi  College  a,itirarg 


DUTCH   HISTORY 


JOHN    LOTHROP   MOTLEY 
MEMORIAL  COLLECTION 


FROM   AN  ANONYMOUS  GIFT 


J 


''..■«^ 


'T? 


T* 


tm 


} 


VADERLANDSCHE 
HISTORIE. 

^GTST  E    DEEL. 


V 


.♦ 


VADERLANDSCHE 
HISTORIE, 

VERVATTENDE  DE 

GESCHIEDENISSEN 

DER. 

VEREENIGDE  NEDERLANDEN, 

INZONDERHEID  DIE  VAN 

HOLLAND, 

VAN  Dfe  VROEGSTE  TYDEN  AFt 

Uit  de  gdoofwaaidigfte  Schryvers  en  egte  Gedenfei 
ftukken  fimengeftelA  '^'««« 

*  Me  f  Kcnfiflaaten  epgebeUerd. 

AG  T  STE    DEELy 

IZABELLA  KL  ARA  EüGENIA 
Dogter  van  Spanje  ,  in  *t  jaar  1598.   * 
TwxBoz    Druk. 


Te    AMSTERDAM, 
^By  deWed.  ISjfAK  TIRJOI\l. 

Met  Privilegie  ^deEd.Gr.mg.ffeerenStaarenvan 
m  fTe^etland.  ^ 

M  D  C  C  L  X  X. 


\J^. 


^pfi^^ii*,M%r- . ; 


,v'.. 


»  .  /  « 


Motiey    Colleotion     " 


t      ..       .,    .        V    L  1  V         "...         J     - 


^.  J   V      -    .,       .     'v. 


.  - .    1^  ' . 


VADERLANDSCHE 

HISTORIE. 

•NEGENENTWINTIGSTE  BOEK. 


I  N  H  O    Ü  D. 

L  De  vereenigde  Staaten  /lellen  eenenRaadvan 

•  Staate^  en  Graaf  Mavkits  van  Nas- 
sAv  M  hoofd  van  denzehenaan.  IL  Berigt^ 
fcbrift  voor  hem  en  den  RjMd.  Kollegie  vaH 
Gekommitteerde  Raaden  opgeregt.  Joos  de 
Zoete^Heer  van  Villers^voordt  Stadhouder,  van 
Utrecht.  UI.  Staat  der  Nederlanden.  Antwer* 
pen  benaauwd^  door  Parma.  Hy  wint  Dender* 
monde  ^  Vilvoorden  en  andere  Plaat fen.  I  V« 
Imbize  ontbalsd.  Gend geeft  zig  ever  aan  Par* 
ma.  Aanjlag  op  Kampen  en  Nieuwmegen.  Ho* 
benlo  wordt  algemeen  Feldoverfte.  Bergen  op 
Zoom  verzekerd.  Muitery.  te  Ooftende.  V.  'r 

.   Beleg  van  Antwerpen  wordt  voortgezet.   Te* 

•  ligni  gevangen.  VI.  Keulfche  Oorlog.  Moeite 

•  m^t  eenige  Predikanten.  WH.  Handeling  over 
de.  Qpdragt  der  Landen  aan  Fr ankryk.  VIII. 
De  handeling  met  Engeland  wordt  ook  hervat. 
Geheifne  raadpleegingen  over  den  handel  met 
Frankryk.  Vertoog  van  Gr aaveMauritt.  IX. 
WydluftigVertoog  van  Gouda^  tegen  den  Fran* 
fchen  handel.  De  meerderheid  bejluit  tot  de  op* 
dragt  aan  Frankryk.  De  Advoéaat  Buis  legt 

,    yill.  Deel.  A  «y» 


t      VABERLANDSCHE       XXIX.  BoEit 

zy»  amp  fi^4firi'  ^:  Han4eling  met  ^en^n^ 
gelfebett  Gèéant' Damdjhn.  K\:  Gèz'antfcbap 
rfi^arfran^ryk.  Faorwfiarfienyand^jnbulM-, 
^ng  4es  mH^ngf,  XIL  Brufe^eefëlzig  ifafji 

*  Tarma  over.  De  Koning  van  tranlli'yk'Vüei' 
fjÉft  dfN^f^lffifilffi  tg  a0nvéfifrdm.Xl}i.Mn^ 
jlag  der  Siaatfchen  op  *>  Hertogenhofch^  Krygs^ 

K  y4t^inmJ^rmhn4fHoo^eScb$Ql^teFrani- 

l  ker.  ^  Qpger^gt,  XIV.  Tiv^m^f  dm  Gra^ve  v(m 
Ooftfriesland.  Inval  in  de  Feluwe.  Zutfen  en 
J^iewwmegen  tot  de  Spdanfi:be  xyde  overge^ 
hragt.  XV.  Kampen  en  Arnbem  verzekerd. 

^-I)pesburgwordtSpaanfcbyerf€b 

'  verhorend  Nuis  gewonnen^  Maarten  Scbenk 

'  kiefi  de  Staatfche  zyde.  GèvegtbyAmerongen. 

-■'Villers  gevangen.  XVL  GraaffPlilems  aanflag 
•  op  Groningen;  XVIL  ParmasSchipbrugopde 

'*  Schelde  vernield.  Mechelenveroverd door  Par^ 

*  nta.  Antwerpen  geeft  zig  aan  bem  over.  Mis-- 
• "  ftoegen op  Aldegönde.  XVIII.  Tr'esldngvan zynt 

*  kmpten  verlaat  en  envaftgezet.Geflaakt.Zui-^ 
'  ver  verklaard.  XïK.jBezending  derHanze-Ste^ 
'  den.  XX.  Nieuwe  handeling  met  de  Koninginnt 

*  van  Engeland.  Zy  wyfi  de  Opper-beerfchappy 
"  4er  Nederlanden  van  de  band.  Men  fluit  een 

Verdrag  met  baar^over'^t  verkenen  van  bepaal^ 

'  den  byjland.  XXl.Nieuwenaar wördtStadbou^ 

"  der  van  Utrecht.  Bemagtigt  tvoee  f^hanfen  De 

*  Spaanfcben  vallen  in  de  Bommelervoaard^ 
'  XXiL  De  Graaf  van  Leicefier  wordt  Overfte 
'  der  Engel/hbe  bulpbenden.Oogmerk  van  hem  en 
'  van  de  Koningihne.  Zyn geheim  Berigtfchrift., 

XXïïi.  GraafMaurits  wordt  Stadbouder^Ka- 
pitein  'Generaal  en  Admiraal  van  Hollanden 
^eimkL'    Ontwerp  vdn  zyn  Berigt/cbrift. 


.30ax:Bo£if.     historie;    ^ 

XXIV.  A^fkmerhingm over zgineaanfteUtng. .:'    '^ 

^  Misnop^n  vanLeikêftêr.  XXV.  IVankelc 

.  .fiifat4erfijege&inge.Lmiflér'üi>erdÉ0pper' 

;    Landvoogd*  Orvat  gezag  ikm  inbdndtnge- 

,    fi^UX^VLDeEbnift^imèoUdizigJbierover^ 

$e  Qfféred».  XXVü.^Mn  vafiOldenèarnevefd 

wórdt  jidvokaatvdn  üoUandX^Wh  Ta$^ 

fis  valilm  Friesiand:  Oproerige  fcbriften. 

XXIX.  mdertydftbe.  Krygsbedryven.  Par*- 

j  ma  wint  Graave^DtHe&tDanHemert  ont^ 

^  bflkd.XXK.  Lekeftèr  geeft  dett  Krygsievd-' 

•  hebbic»  ongenoimn.Fenlo  verhoren.  XXXL 

Fatmaverover^fttU^ciriHenderbaiid.Mau' 

rits  wintyixeL  Rynberi  behgerd.XXXlh 

V    Lescefkr  wint J^oetburgendeScbanfen over 

Zupfen.  Scbénks  €tanaag  op' Nieuwmegen. 

.  J^odvandegewezéhl^avoogdeffi  envah 

denKardinaal'Va:nX}ran^tle.  ' 

:E*  St;aaten  van  Holland,  ce  Delft  1584, 
Vergaderd. «ynde^  hadden  de  iy-       \^ 
ding  van  's  Prinfeti  dood  gekree*  Voor- 
gen,  een    bögehblik  na   èoiXit^^^^ 
^  vooi-gevaJIen  was,  en  gedroeg|Jh  ^'"h°!. 

ag^ëüaander  en  kloekinoediger,  dan  men',  |  *nd,  u 
^  ziilk  'eêne  onverwugte  en  gewigtige  verr  de  dood 
'ahdertng^  ^ou  ilebben  hjonnén  hoopen.    Zv  ^^  ^""** 
kwamen,  tërRóuJ,  pp  'c  Stadhuis byeen ,  ^^oitnic! 
vaai^igden,'  nog  dien' zelfden  dig,  a^ij  den    ^      * 
Graave*  van'.flohenlo,  aan  Graave  Willeip 
•Lode«ryk  vati'*Nafl&u,  eti  aa:n  de  Bevelliel> 
tefs  van  Oofteniie,  Sluis,  ter  Neuie,  B^r- 
gf  p  op  Zoom  en  'andere  Orensplaacfen ,  brie- 
ven  en  gemagtigden  af,  met  emftigevermaa- 
•ningen ,  om  't  Krygsvolk  «n  de  Veilingen  ia 
^r  Sttafen  eed  en  gehoorzaamheid  te  bewaa- 
A  a  ren, 


4     ^ADERLANDSCHË     XXIX.  Bok. 

1584,  .ren,  onder  belofte  vanAfpoedige  betaaling  , 
*  ;der  agterftallen  (^),  Des  Anderendaags ,  fchik- 
,te  men  ook  brfeven  naar  Antwerpen, dat  nu^ 
4oor  Parma^  begon  benaauwd  te  worden; 
ftrekkende  ^  om  deeze  Stad  aan  te  moedige^  9 
;tot  het  handhaaven  der  dnderlinge  Vereeni- 
^ing.     Ook  gaven  de.Staaten^  kort  hierna ^ 
verlof,  om,  eenige  fchepen  met  R(^e  der- 
>vaards  te  zenden  (by   De  Edelen  en  Steden 
.werden ,  in  grooten  getale ,  te  Delft  befchree- 
yen,  om  orde  te  ftellen  op  \  LandsRegee- 
ringe ,  en  zy  verfcheenen  allen  ,  ten  dee- 
jsen  einde,  gelaft:  terwyl  de  Raad  nevens 
zyne  Doorlugtigheid  verzogt  en  gemagtigd 
.werdt,  ora,  by  voorraad,  in  dienft  te  bly- 
ven:  ook,  om  de  Brieven  te  openen,  die 
^aan  zyne  Doorlugtigheid  komen  zouden,  en 
van  't  gewigtrge ,  daarin  vervat,  den  Staa- 
ten,  dien  't  aanging,  kennis  te  geeven  (^). 
Men  ftelde,  vooraf,  vaft,  de  raadpleegingen 
op  ^t  ftnk  der  Regeeringe  geheim  te  houden, 
en  de  Leden  verbonden  eikanderen  v  om  \ 
gevoelen  der  meerderheid  opditftuk,  voor 
^eeze  reize,  te  laaten  gelden  (//):  wordende 
iJulks  noodig  geoordeeld,  om  dat  de  tegen- 
woordige toeftand  der  zaaken  een  fpoedig 
befluit  vorderde.     Op  den  dertienden  van 

.  ,  Hooimaand,  kwamen,  behalve  de  Edelen, 
ter  Dagvaart,  de  Gemagtigden  der x Steden 
'Dordrecht,  Haarlem,  Delft,  Leiden^  Am- 

fter^ 

{*)  Kefol.  Holl.  10  JhIj  I5t4.  hl    I7«,  171. 
,    f6}  RcW.  HoU.  11,  u  July  1114.  */.  172»  17^  BOK  tlX» 
Bêtk^t  hL  »  [45>] 
•     (r;  Bcfol.  Holl.   1}    Jnly  15I4.  W,  17^.     fiOR  XIX.  £ori^ 

ihl.  1  [4»4l.  •  .    ""  • 

{d)  Refol.  HoU.  II,  15  Jmlj  r5i4.  hU  Jjt,  4^,  ^ 


XXIX.  Boek.      H  I  S  1^  Ö  R  I  E.        5 

llerdamv  Gouda,  Rotterdam,  Gorinchem,  j-jV 
Schiedam,  Schoonhoven,  firiele,  Alkmaar,  »' 

Hoorn,  Ehkhuizen,  Ed^,  Monnikendam ,' 
Medenblik ,  Purmerettde ,  Naarden ,  Wee^  ,* 
Muiden^  Heusden,  Oudewater,  Woerden  en- 
Geertruidenberg.    Men  befloot,  al  ras,  op' 
^n  voet  van  de  Vereeniging  met^Zemnd  ' 
van  den  jaare  1576,  een  ontwerp  op  de  Re-» 
geering  te  maaken^tullchen  Holland,  Zeeland' 
en  Utrecht  te  faraen,  e»  tra^t  dus  in  onder-' 
haadeling  mét  deeze  t wee  geweften  (^e).  Daar-  De  Ver- 
na  vondt  men  geraadeii ,  ■  met  de  overige  ««ofg<lö 
vcreipnigde .  Gewefteri,  op  4it  ftuk  te  h*n<i«-'^n^- 
Ipn  (/^.:  ca  men  kwam,  'eerltog,  op  denUneeoca 
agttlenden  van  *  Oogthn^nd  , '  overeen  ,  om  Raad  raa 
^enen   Raad  van  Stasite  <)p'te^egten-,  aanSf«*ïo 
welkeh^'  by  voorraad,  Voor  deh  tyd  Van  drié^jj^*^ 
maanden,  de  Regeering  ftaari  zou  van  Bra-Mauriti 
bant  en  Vlaanderen, zo  ver  deeze  Landfchap-toc hoofd 
pen  nog  by  de  Verefeniging  geblöeven  waren ,  ^*n  <•♦»- 
en  van  Holland,  ZieeUtMl,  Utrecht,  Meche-*^'**"*  * 
kn  en  Frieslind  (^g).  Graaf  Ma  uri  ts  va». 
N  A  s.  s  A,u ,  tweede  Zoon  van  den  overleeden* 
Prinfe,  werdt  verzogt,  iig'Telaaténgebruti  ' 

ken  tot  Hoofd  van  deezèn  Raftd ,  welkeor 
kflhy,  na  drie  da^en  bevaads^aamiam  (V).  -    '   '     : 

Maurits  bereik]^,  ten  deezen  tyde,  om-Oadcr- 
firent  zeventien  jaaren  i  zyndè  hy ,  op  deadomen 
dertienden  van  Slagtmaahd  des  jaars  1567,^?^^ 

te  DaicBburg,  in  't  Gmffchap  Naffau,  ge^Sj^'' 

boo-Maurits^ 


f  O  Zh  Hefol.  Holl.  17  Jém^  istté  U.  4^ 

(f)  mefol.  HolU  17.; XI,  »ï  .   t^fmfyt  I4t  Xf  ^«X*  "M» 

~    I  Rdbl,  H«11.  )o  Jlug,  I5t4.  ti.  5SI« 

I  ixfoL  UaU«  a^  ^ix«  iit4.  ^.521*  .  .    . 

A3 


Hl' 


\l&. 


^     VADERiLANPSCHE     XXt^.Sd^ 
hqqrm.    Toer^AnJQi^^it  't  jftar  158;:^  ihde 

i^^n^f.  A^n  ioflgeo  -  Gv^f,  maar; :  Eraiikrjf k » te' 
tr^Un .'  Wjaarop  de.  Staaten  vtó!  HcfUabd ' be- 
ifobfenv^  >h^^ 'Op  ^s  L&ü^s  kóften'y  ^jdat^ 
Ij^  J;wafllfiiuj3eri4  ftomdéii  beioojJenfiomieny* 
op.  jjl^fr  Hoogpfchoole)  te,  LeiÜeiK>te:«cfiden4 
alw5lar,:hy-5  «tot  deezen.tyd- toev^rgébleëvteii 
\J5^p,i.  Hp|lftnd'  b«tbalik,>aevondüizend'paiidett; 
top  ideezi^:  k<?ÖQil4?'Jaft«eude  de  averigett  Vyfe 
.i.\^  A^mAd  'VOQF/'refeeiung.,yaH.ZjeElandr:fe  ü^' 
f  :;r-trecht(/)*  DiCiYapH^ulland  droegen  «oved 
:":"  /20JS  yOQ?  ;dölt  i<>ng;^  ..Griaw^Jdab  a^,.  in 
/:':J..^:'Qagfl^aapi'idfeSijaaf»::^s88v::ïoeD  Parfna  zig^; 
\\',\ }  ;..;ter.^eè  begoOijcoe  te-TOftèti^ üyineii  Hófmëes^ 
.:n?::.ter  ui^drukfeBiyfeen Jaft  gEtvöi  .Yan  henihieft  aan^ 
'  ^^ « ' ;  ifeand.^  tö.  KaïWyfc .of  daaromErentf  te  Jaateti 
^  ^^,;."/';kcmteny.opi^^  hy;|)cenfgev^i<3ie^evan'ddöf 
t.;r     .  jdeq^Vyaiid  gejiguerïifordeti  (ïfe); :;    , 
-rTft-Kv.'t  Berigtfchfift  vóot  «Graave.Maarifs  m 
Inkö^d  >.  deït^.Raade^riisan  St^itev  wWk^  dobri  dei  Ver-* 
Bedgtf  ^^^^g^^  SmatfiiiJjQvc» genoemd,  vaftgeftéld* 
fchrift'    ^«^ ^  k^fyam  <:  jft  de/  Bierfewakréi^fte  punten , 
voor       tóerop  ruk  :;:^  ©e;^Raad  xoa.  uit  agttien  Le- 
Graave   ^^  jien  /  beftaaiïi  (irie.vön  Brabjintvn^eê  t^n 
c!f  d"n    ''  •  yiaandere»  > .  vier  tan  HóIteiÜ ,  drie  vatt^ 
KaadVaii;^^  -Zedaftd^  twee:Van_ Utrecht^  efen  van  Me- 
Staate,  •  ^,.chelen.  eri  4tiev«an.EriesIiand; üüirdè^zl^ 
5^*  Leden  zou  éeitrfFhefeuriér,  Jö^i'  liiaande-*' 
.  ,^  lyks ,  een  Rpefidtot.  gekooren  wotóén,'^  Zyw 
^  m  Genade,  Graaf  Maurits,  en  de  Raaden 
,,  zouden  de  eendragt  tuflcheiji^  de  geweften 

(i)  Réfol.  Holl.  trynny,  ft7«5,  29  lV<^.r;S2w  W,  jo«, 
(ORefol.HölL-tJ^iitf.r;j3.i//494.  ^ 


^  4>ewaairen^  4^  Pnvilejgi^-hsLndhaaven^.  de  ijg^. 
,^  ingewilligde .  Itften  Fdoeu ;  .cwvangen ,  ea  dé  '  *  ? 
^^  penningen  ,  ten  geineenen  oorbaar.^  be^ 
^  keernsa».  ponder  dacdeStaaten  .hierin  ietd 
^  ^te  aeggea. gouden  heb^u.  *c  Werven  eïi 
^«^dankeo  van.  Krygsvoll^  ei>  ^c  hegéeveé 
^  ^er  Krygsam{>cen  ^ou,  ook  liaan  aan  zynt 
^  'CpwAQ  en  den  Raad.  2elis  We'rdc  het  op^ 
•^,  piu'opzigtj  over  den  kVy^ie' watefin  huri- 
^,;  ne  hanckn  sédeld^  met  tn^gt  £>m  I^olle^eü 
^;,ter  Adrniraliteit  op  texegtea»  en  zeéovet* 
^^  ften  te.ki^eo.  Za  Vvaa^  ds  l^eüniagetl, 
^^  igefchikt  tot. den  ooirlpg.  te  water,  iet  d- 
^^  verfcboot ,  zou  de  Haad  Jset  doen  befieè^ 
^)  den  tot  den  oóHog  ce  lande.  >^ckopt  *ef, 
^  daarentegen  ^  van  de  penningen  töt  dèü 
-*»  kryg  teYlan4e  verorflend  iet  over^  men  zóix 
;,  het  tot  den  kryg  ter  zee  gebruiken.  De 
^  Steden- zouden  zig,  .by  lioogen  nt>od,  ^  . 
j>  Water  mogen  wapeip^en.  mids  daarvan  , 
^,  terftpnd-,  '£ennis  geevenqe  aan^den  ^üd^ 
^,  voor.  wièn  zy  «ook  tégtoonng  .van  de  kosr 
^  ten  zouden  moeten  open  leggen.  Doch  dé 
;,  f^gtipraak  over  veroverde  fterA^onen, 
^,  fcbefien  en  goederen  zou.  blyyen  aan  dé 
^^.Admiraliteit.  ^  Graaf  Maurics\èn  de  Raad 
^y  zouden  zói:g  draden.,  dat  de  Krygsover- 
1^  den  en  £oldaasen  den  eed  van  getrouwheid 
^,  aan  de  verbond|en ^Landen  .deeden.  Han- 
^  deï  mec»Sp^n|e^  vrede  of.porlog^  verhon- 
^  den  aangaan  en  munten  zou  zyner  Genade 
g^  :en  den  Raade  iiiet  vryflaan ,  buiten  bèwiT- 
99  liging  der  Staaten,  die,  gewoonlyk,  twee- 
^^  maal  ^»  jaars  v  op  befchryvinge  3es  Raads , 
V,  véfgadefea'  zöudèH.-  *De  geftWUen  tuflchefi 

A  4  "^  nÜQ 


8      VADERLANbSCHE     XIHX:  Boe£' 

J584#  w  de  geweften  zouden,  door  onzyd^e  Land- 
— —  „  fchappen,  of  door  derzelver  Afg^aardig- 
„  den ,  beflift  worden.  Graaf  Maurits  zou 
^j  ïigy  zonder 'bewilliging  der  Staaten,  niet 
,,  buiten  de  vereenigde  geweften  mogen  be« 
„  geeven.  Hy  en  de  Raaden  hadden  te  zwee- 
,,  rdn,  dat  zy  alleen  het  gemeen  belang  dep 
„  bondgenooten,  niet  hun  eigen,  of  dat  de« 
„  Landfchappen ,  waaruit  zy  gebooren  of 
„  afgezonden  waren ,  zouden  behertigen  > 
,,  dat  zy  gecne  gefchenken  ontvangen  zou- 
„  den,  noch  deel  neemen  in  verpagtingen 
,,  van  gemeene  middelen.  Elk  der  Raaden 
„  werden  vyftienhonderd  guldens ,  jaariyks  ^ 
„  toegelegd,  waarop  zy  ten  minften  éénea 
„  dienaar  moeften  onderhouden ,  zonder  iets 
„  daarboven  ,  voor  daggelden,  vlragteft  en 
„  diergelyke  reiskoften,  te  mogen  rekenen.'* 
De  Wedde  van  Graave  Maurits  werdt ,  daar- 
na, van  wege  die  van  Holland,  Zeelanden 
Utrecht  alleen,  op  tweeduizend  ponden  van 
veertig  grooten  ter  maand  vaftgefteld  (/}v 
„  't  Verklaaren  en  veranderen  van  dit  Be-» 
„  rigtfchrift  hielden  de  Smaten  aan  zig/* 
Het  was,  op  den  agtti^hden  van  Oogftmaand  ^ 
getekend  (^):  en  de  Landfchappen  hadden 
verklaard  ,  dat  zy,  door  het  beraamen  van 
deezeh  nieuwen  vorm  van  Regeeringe,  niet 
tegreepcn  wilden  worden ,  zig,  ten  opzigte 
der  gemeene  befchermirige  ,  en  der  midde- 
len, tot  dezelve  vereifcht,  te  willen  fchei- 

dea 

(l)  MfoL  Holl   1  Sif$  1514.  IL  S4Z*  '   '        ' 

(m)  Zie  RefoL  Holl.  30  Amw.  1$%^  bL  526.  T^QIlXlX.  B#fK 


XXIX.  Boek/     H  I  S  T  Q-  R  I  E.r     ^ 

ilen  van  de  «od^re  Vereenigde   Geweften.  i^%a, 
Zeeland  hadtook,in  4e  verh^&ig  van  Giia-     ■   ^'*, 
ve  Maurits,  bewilligd.    Alleenlyk  hadc  Mid- 
delburg, by  deeze  gelegenheid  ,  wederom 
goedgevonden,  zulks  niet  te  floen  dan  met  ' 
voorbehoudenis  van  het  regt  der; Stad  op  de 
Privilegiën,  waarin  zy  zig,  feden  de  beroer- 
ten des  jaars  ;566,  hieJdt  verkortte  zyn(»).. 
.  Pe  Staaten  vjan  Holland  vonden  ook ,  om-Opreg« 
trent  deezen  tyd,  geraaden,  eenen  Raad  van'^'^S^^ 
Staate  voor  hun  geweft  in  't  byzonder  op  tejl!^.^^ 
rpgteni,  aan  welken  't  beftierdes  Landfc^ap^GekomT 
en  het  uitvoeren   der,  getomen'.  befluiten  ,.roittccr. 
wanneer  de  Staaten  niet  vergaderd  waren  ,/**  *^«»- 
benevens  de  zorg  voor  de  kfygsaaken  «n  h°ii^"Ji 
voor  het  invorderen  der  gemeene  middelen,    **-^*°^ 
ihan  « zo^.    Men?  noemdp  deezen  Raad-  hec 
Kplhgie  4er  Qekpmmitteerde  of  (Gemagtigde  ' 

ïLaaden  der  Staaten  van  Holland.  Onder  dee- 
zen nikam ,  was ,  reeds  eenige  jaaren  geleeden , 
een  KoUegre  in  Weftfriesland  en  't  Nopcder- 
kwartier  qpgeregt  (ö>,  welk  .nog  in  ftand 
bkef:  waaruit  vplgen  moeftj  dat  hetmeuw 
Kollegie  ,  ten  voomaamen  d^Ie ,  bewind 
kreeg,  over  de  zaaken  van  't  Zuiderkwartier. 
IVIen.hadt,  te  vooren,  meermaalen,  Gemag-  i 

tigden  aangefteld ,  om  een^ige^  zaaken  af  te 
doen ,  wanneer  de  Staaten  niet  vergader^ 
zouden  zyn;  doch,  tot  hiertoe,  waren  deeze 
Gemagtigden,  in  't  Zuiderkwartier, nog  geea 
vaft  Kollegie  geworden.  Nu  werden ,  by  't 
fcheiden  der  Staaten,  in  HerfKmaand,  eeni- 

(n)  Regift.  fcii  Racde.van  Mia<i..f^?yi,7|r/jf  m^./,!,!; 
{$)  Zie  VI.  />#*/,  K  450J  ^ 

•    A5 


Wdk,  éërtt  itiSptokmiiimd-  i«i  mlgeti'i 
4SèR  jttu^,  vnh^mé  UrdfU  Mëc  JKü»^ 
beftotlde  töèn  üie  zëvëh  lJ6<d)»nr  (;^)  r  •W(ulr^$ 

't  Lfepi  «ftët-itóii^i  tot  1i»'t:-jtör-!J55t6;-  éöT 

het  ö^  döh  Vóèt  gebiigt  wëfiiti  ^t^tar^)  b«e 

^ta^  tegMwöof %  l^smat>  ,<  ui^^öfiaéft  dac 

:  jiBt,  dftihïi ,  fiog  ttiet  èèn  <•  iiëiiidè  Lid  V«« 

1-,; :    .f)ieéMéi'(il  a  J^ègën  Bééitïr  Ijédëa  WolOm^ 

.  :v^  èèl&deïeti'tn  ttit  iéler  dér  ittgf  êërft ft«ffi-< 

-  •    Wttsaé^  8«!è<fétyi  mögèfteld,  Wtó^y  Sdh»- 

;;';:',.';da«si  Sckutmhö^n  en  BHde,  béumwyae^ 

;  ;,.:"•,  iüft  fleri^^Vöëgert-.--    "  •       ■"■•::  •-•■■  ■ 

Toosde    .  De  Sttótèfi-Van-Utrtchevinsgielyksbédagt» 

Ê«Van  *t»  '1'*'^  tégéfëh  ^r  tlegêeririge  Vanhöfi  lünd» 

Villew,  fcha^  '^efitclt)rên,   iii  WyaöiaaMj  jïö*  Wfe 

wordt     ^jtejte i-füfei'  iaA  yittérs y  tot 'StaÖhOödeföVét 

stadhou- 1,^(  -a»ivi  y  •«fittkisge!zfeti  ïfiött  ^  to-Holl&iidi 

Uttecht  g"*!*®  gewüd  'Hfedt  j   dat'  'zf  ffg  Hteftned» 

Erftaad*  los^eet'nië('g;éhaaft  hiiddén  (jr>    IndeSad^ 

Inde      Werdf,  ïèn'Éynen  öveHhtöfli  c-êüeu  Ertmd 

Stad  ü-  yaii'  veertig  Pérfböhen  öpgttéJgi,    die,  ge*. 

opge       duürehde  huti  léeVen  bffeëltWteïflheid,  die^ 

legt.       riéfl  zobdéft.    Nieni&nt  ^^é^<»^^'  adi  Lid  =(% 

Syn:'v^n  deëzén.Ra^d,  daa  ^e  'ëen-j^boórcii 

Wger  Wa»  j  of  gegoed  biflneti  hit  hmi*^ 

fchip,  ëö  tën  ittinilen  tieh  jaarért  buii^éf  e» 

iftWöonër  gëtvéeft:  öiF  ëëo  RiddémUatig  bf 

-■■■■■■' -  'tóV- 

,  /f>  Refol.  Holl.  2}  Tfwty  ii  OS.  ist4.  *t  J+T,  «ƒ. 

<r)  Refol.  Holl.  19.  »o,  SI  Vth.  ly  &/>.  ifij.  ti;  nj^ 
1»5>  IHt  J7»-^l  '«*'•  «tl».  *'•  !»•  . 

(«>^üt(aiU  Holl,  i(  va.  is**'  H'  fiU 


goedin  eene  der  kleine  StedM^jof*èn;ptot- --—2—- 
teorlandeir  nüds:(hy,  jV^jaarett^ldesStad'^e-      .4 
woond  tedc  ,.of;:ZQr  ktig  fiitrger  gewetffr  .^  .    ' 
was  .(/)•";   -  '  i....;/;  rr-  -•   '^^      ■•    •,/  :,  .)!      .j  •       •--•  ' 
ri.T^d  zelfd^fDityilerl  ^mddeni  ^eiSiaam^.  vui  G^aaf  ' 
Ffk^land,  hftv  Wdhiwferfchap/'*a*i«t  ge*  WiU^^ 
^l^ft.vön:  nieUüiWi  Qpgtodna^Aoaam  (Gneiviff.^^ " '^^^ 
WoK^m  va6  JNitflad^ijdie^  -  op  Hm  Ynaonlo,  ^^rdt 
d^P:de  tt^eineeneiStaaiinff  iriilritt:  iiëwihd ,  Stadhoa* 
l^cveftigdlwèrdi  («jJ^nWy.  Jiebhenqite  Toopender  van 
(jii)i  gezteh  v'.  dö'hy-zynon  Laftteief  ^^^^f^^^^^ 
Sf^fecjödeifdhfcp  ^vanr;  den  eovetiëödcm!' Prin-  ^ggé  de 
feïgthaxit'-h^ij.i-jvMrM/'   'i  '';;,.'-)   .  •• .'     .•  Staaten. 
z::Gtii3iiMwTii$  ^99/ zó  clet'^kti^atfi^ieileldMen  be« 
t»*rHóoffl  da5::RiEÖds  van  RegBc«ingey-of  de  willigt 

Qifi^.  f  tot  de  iaften  -deB»;0i*logs',  !drtóljoii*rd-^^^|®^ 
dn^nd  gdide» j&er  nikaiiid .  jzo  lahg  deèjte'nieene* 
Regcenngsvorift'ifilmA^  20ü^'  In  tewiHigetirLafieiu 
4fe  /^ver  .idéi  by^zondme^  g^weftrin .  verdesld 
werden.  HoUhhdi,  dSeeJand  ett  Uttwht^  droe- 
gcrf   -er  tWeefacffi4erddafeend'  guldens  vön. 
Vlaanderen  irerhon<Jt:idgSalIe«P't6t  fiet  be-^ 
malen  dcar.  bézetringe  vwïïOend);  2öf fcög  het 
bëlc^rirWeevé^ jqïltdt  hetiöirtfrèrigen  der 
bélaffingen: /#  nde '^eorieetlo  iflltdaeleti  V  die 
Qofe  in  de  anéere^^eweflewïöndfen»  Jn^evoerd 
en  den  Rjaad  Yan'lldgceringe>te:hattdettg^^ 
öeld  Worden:  wöaj?by  menbeftöot/dè  gé* 
'  ,  :.   ..  •.,  :•'■■; /O  jv'    •    •■•  "•  ■■^'      ^-     lei* 

*mi5ÓJl  XIX.  Éoel(.    a   9  [4«ó]i  34  [4J9«].  6'.  W».  Pla- 

^ik)  BOH  XIX.  i^Mi^,  */;  4«  £107]. 


«      VADBRLANDSOHE    XXIXIBoek/ 

IS84.  Wg^Wen  te  voegen,  tot  het  onderhoud  van 
■—     ■  *  den  oorlog  te  water  (w). 

HL        Dus  bereidde  men  zig^  om  den  kryg  met 
Staat  der vereenigde  kragten  te  voeren,  onder  t  op-' 
Neder*     perbeleid  van  den  jongen  Mdurits,  die,  zon-' 
t^^-  derervaarehis,  in  eeneii  hagchelykentyd,aan 
ZC0  tydc.'^  bewind  kwam  ;•  doch  van  wiens  wakker- 
heid en  moed  men  zig',  reeds  voor  eeneft 
geruimm  tyd,  iets  goeds  beloofd  hadf  Hol- 
land, Zeeknd  en  Utrecht  vondt  hy  uit-  en> 
inw^ig  in  tamelyke  ruft.    In: Gelderland, 
"    la^en,  daarentegen,   de  Leden  der  Regee- 
ringe;géw^dig  overhoop,  20 :dat  'er  deStad-^' 
houder.   Graaf  van  Nieuwentór,  naauwlyfcgï 
hérftellen  aa»  wiff:  't  welk  dè  reden  fchynt 
ge  weeft  te  zyn ,  waarom  ^  dit '.  geweft  zig  niet 
onder  *t  x>ppert)ewind  van  Graave  Maurits' 
en  den  Raad  van  Regeeringe  begeven  hadt. 
Ook  hielden  'er  de  Spaanfchen  nog  eenige 
.,.  .     Steden  bezet.    Overyflèl  werdt,  van  den  ee-^ 
nen  kant,  door  Steenwyk^  van  den  anderen, • 
door  Zutfen,^  Steden,  dfe  beide  in  's  vyands 
handen    gevallen    waren  ,  geweldiglyk  be-' 
naauwd:  hoewel  Zutfen,  en  meer  nog  de 
fchans  .daar  tegen  ;over  op  de  Veluwe,  van- 
de  Staatfcben  ftreng  belegerd  werdc.    In  de 
Groninger  Onhnelanden  en  in  Drente,  fpeel- 
de  Verdugo  den  meefter,^ie,  daarenboven, 
uit  de  Zevenwolden  en  Oóftergo:,  deelen  van 
Friedand,  zwaare  brandfchattingen  haalde^ 
waarvoor  Weftergo,  het  overig  deel  dee- 
zes  Landfchaps ,  door  de  fchans  te  Otter- 
dum,  eenigszinsbevryd  werdt,  Maar  Vlaan^: 

■  •      •    dcr 

(•;  BOR  XU.  £$ti,  ki.  S  [4I<]. 


XXIX.  Boek.      HISTORIE.      15 

deren,  daar  Gend  nog  beleKerd  gehouden,  i^g^. 

^n  dagelyks,  door  die  vu  Bmgge,  tot  af- - 

vallen  gepord  werdt,  wts  zo  goed  als  ver*» 
looren,  voor  deStaaten.  In  Brabant,  w^lk 
ook  reeds  gededtelyk  in  *s  vyands  raagt  tras, 
lag  Bruflèl  genoegzaam»  geblokkeerd ,  tus- 
fchen  de  naafte  verlooren'  Steden.  Mechelen 
en  Antwerpen  waren,  al  fedat  eenigen  tfd^ 
jdoor  de  bezettingen  van  Lier  en  Leuven, 
gekweld ;  Antwerpen ,  eeriang,  met  der  daad , 
,belegerdgeworden«  De  overige  NederkDd- 
fche  geweften  hadden,  of  nooit  de  Staatfche 
zyde  gehouden,  of  zig,  al  voor  lang,  met 
den  Spanjaard  verzoend.  Voorts  rekende 
men,  dat  de  vyand,  behalve  de  bezettelin- 

f  en,  drieduizend  Knegten  en  vierentwintig 
hornetten  paarden  hadt  leggen  in  den  Gel* 
derfchen  oor d :  nog,  omtrent  Lillo,  ter  we* 
"derzyde  van  de  Schelde,  vyfduizend  foldaa* 
ten  in  alles :r(mdsom  Gend,  drieduizend,  en 
by  Dendermonde,  vyfduizend:  zo  dat  hy, 
in  ^t  geheel,  meer  dan  agtdenduizend  man 
in  'c  veld  hadt.  Daarentegen,  hadden  deal- 
gemeene  Staaten  fl^ts  drieduizend  knegten 
en  vyfentwintighonderd  paarden  in  *t  veld^ 
die  rondsom  Zutfen  lagen  (x).  In  deezen 
ibtnd  der  dingen ,  de  belcherming  der  Staat* 
fche  partye  te  aanvaarden,  tegen  zulk  een' 
loozen  en  bedreeven  Krygsoverfte  als  Par- 
ma,  was,  zeker,  meer  dan  mannenwerk,  en 
icbeen  te  zwaar  een  laft,  voor  de  zwakke 
fcbouderen  van  Graave  A&urits.    De  ge- 

ne- 

*    (*)  BORXIZ.  9^ek,  hLs  [4|<3.  JLXVD  lU.  *•#<,  hLiU 


^4   YAijEJaAamsem:   xxK/Bdm 

^  ■    *  JHipWiP4  y-;Wik  '«ewfift  -ihMis  4w.t  zvraa^ft 

I^ÓfHe.  haddea  cöegadraagèiY^  was,  ^agc>  ik, 
eeii^  d&t  .VoarzviaAi(fe  '  dorzaakim  ,  waaraöi 

Ü&g^^rif^es  dk'ineQ  wel^vodfJSflg  V  dal  ryiec 
lang  zoOi  kpntwii  d&ur^u-,  ^kirfife  opkbaagéttl 
Wylen        Vga.  't-  -  y aoi-^enofne»:  ^ïdttg  tvan ' AntWëri 
de  Prins  pw,  hadt  wyfen  de  Prte^JWffcOntiijè,  óiór 
van  O-    (T^t  eene.  iiiaaad  véor  zynèii  do^d  ,  r^eds 
^^"^®      k^tmis  gehad  iren  den  Bur^eniettObr  Aliiegbni- 
zórgfte.  4^'  ^n  Atrt.Gn%ÉT.  mikmMar4inl,  ortder 
gcnT'tbe  d^fcfel  van  detil  doop  xyns  joilgtben  2oons  by 
leg  van  te  WQpneh^  naar  Delft  iöntboödcii/oHflïÖi 
^enr^''  zynen  .»aad  mede  te  deêlen:^  vHy-  hielde  fttöi 
^    *       XQCn  VQpr  ,vd«  hy  vaii  litis  wtf$,  de  Stad ', 
,,  al$ze  belegerd  zou  zyn,  binnen  twee mtimi- 
,^  jJien ,  roet  Gods  hulpe ,  telcomeii  ontzetten.'^ 
Hy  raadt  Vports  beval'  hy  hun  ,,  aorg  te  draaien,  dat 
tot  het    ^^  de  Blaauw^^ndyk ,  vati  deA  drie(^'rong 
ken'vaT»'  der  Siïhelde . af ,  cot  aan 't  hoóge  laèd.van 
den        M  Bargen  toè,.  zonder -uitftel,  gfeflegt  wèrdt^ 
Blaauw-  ^^  ako  de  ftroom  Van  Zierifczee  en  t  Haringr 
garen.     ^^  yJïet ,  règt  op  deMölven-  aawflaande .,  ge- 
^y^*       j,  fchaapen  Aondt,  niec  4èn  vloed;  diepte 
^,  genoeg   vioör  de  vloote  V  tot  omzet  ge^ 
y^  fchikt,  m^t  of  door -den  Kouwenftéin- 
„  fthen  'dyk,  toe  voor  dt  poörte  van  Aht* 
^,  weipeit,    te  zuilen  bröngèft;  terwyl  nieii 
^,  zig  van  jdeiHollMdfche  en'  ZeeuwfcheOoc* 
,j  logsfchepetr.bèdietiei!.  moeftVom  den  vyand 
jy  van  den  dyk  te  houden  ,  en  hem,   in  *t 
„  maaken  zyner  fcbanfen ,  te  hinderen.'^  In 
gevolge  van  deezeii  raad>  hadt  41degop4e:i 

ter* 


XX!X.fib£K.     HISTORIE.      19 

cfi  dé  cxseftemningdèir ^VechóockrènenBur- 
gsffaoploiden  rfeod*  wsg.    Doch  '(  Vleefch^  Dat  door 
boUwfirsgfld^'^ttii^het  hé^erv^h  van  een  piek  hec 
lyeüandït  vk^it^py  j^aiiyks,'  twadöuizend  Jj[^^^** 
'Oflea  vet  giemaèkt  werdc^;  groot  nadeel  ceGUdT 
gemoet  utendevilisdc  *er  zig  cegen  gekant  ^belec 
met.  een  Venèog'^  waarin  beweerd  werdt^  worde» 
,,  dftt  Parma.de  3cbeMd,  gf merkt  denfter-^ 
y,  ken  ftraom,  dien  2y  hadt ,  omnooglyk 
y«  ftoppen  kon ,  waarom  men  het  doorfteeken 
ji  d^s  dyks  geheel  noodeloos  houden  moeil.^ 
Aldegonde  bragt  faiermren  in  ^^dat  devyand^ 
^  eene  bnig  ovei  den  raropml^^gende  j  dien  ^ 
y»  by  gewoonhpic  weder,  geflooten  zou  kon- 
^  nen  houden  :   harden  wind ,  dooijen  of 
9,  vriezen ,  daar  de  brug  van  zou  konnen  to 
j,  lyden hebben »  htdt  m^  in  ^ynebiindniet. 
yt  Wie  wift  ook  9  of  Parmag^ene  hegté  viotr 
^,  tep  op  balken  zou  Weeten  toe  te  ftelien ,  die, 
f9  leggende  aan  ankertouwen  ywell^en  men 
,,  vieren. of  iiibaalen  loog,  ziorudeci  ryzen  en 
^,  daajen  inec  bet  water,  zooder  door  wind 
„  of  ysgang  bofchadigd  te  *  worden/'  .  De 
VleefebtuMiwéfi  bleeven  ^gter  onverzetlyk: 
^  eenig^n  hunner  wlften  zelfe,  eerlang,  de 
BurgerlK)plaiden  te  doen  wankelen  ,  zodac 
VI  zig,  eindelyk,  lieten  verluiden,  het  dooi> 
fieeken  des  dyks,'zö  't  ondanks  hunne  veiy 
^eoogeti'  ondernomen  Jwerdt ,  geweldigerhand 
te  zullen  beletten;    Aldegondte  en  de  overi'- 
fjt  Wethoodem  beflooten  toen  \  ftuk  eenlge 
'idagen  uit  |e  jlellpny  en  's  volks  hevigheid 


t6  VAT>ERLANDSCHR  XXIX.  ^tefc" 
\SH*  ^^^  weinig  te  vieren.  Doch  op  den  derdeit 
ifanvang  ^"  Hooimaand,  kwam  Panmveenefchana 
der  be.  gelegd  hebbende  te  Kailo,  in  't  Land  van 
naau  Waas  beneden  de  Stad,  zig  legeren  boven 
wing  van  dezelve^  te  Kalbeek ,  tegen  over  S.  Bemaards. 
Antwer-  y^^^  j^^^^  ^^^^  j^y  ^^^  ^^^  ^^^  krygsvolks  ,- 

onder  Mondragon,  over  de  Schelde,  aan  de 

Brabantfcbe  zyde*     Drie  mylen  beneden  de 

Stad  ^   te  Lillo ,  liadden  de  Antwerpenaars 

een  Blokhuis  opgeworpen ,  .tot  beveiliging 

der  Riviere.    Tegen  over  het  zelve,  aan  den 

,  Vlaarafchen   kant ,   hadden  zy  eene  andere 

Lief-       fchans  ^Liefkensboek  genoemd ,  aangevangen  ; 

kens-      doch  nog  niet  voltooid.    Terwyl  de  Mark- 

ve^o-    S^^^^  ^^^  Rysburg  deeze  fchans  aantaft  en 

ren.    "    ftormenderhand    verovert,  op  den   tienden 

van .  Hooimaand  ,   dag  van  Oranjes  doód^ 

rukt  Mondragon,  met  omtrent  zevenduzend 

man,  agter  Antwerpen  om,  naar  de  fchans 

te   Lillo,  daar,  behalve  een  vendel   Fran- 

fchen  onder  Hopman  Gau,  een  goed  getal 

^'^'^5^"  Antwerpenaars  binnen  lag.  Wat  h»ter,  kwa- 

fcgcrd,    ïïïcn  'er  nog  vier  vendels  Schotten  uit  Zee- 

door   '    land  by,  onder  dw  Kolonel  £kilfour.     De 

Mondra-  bezetting  weerde  zig  zo  wakkerlyk ,   met 

gon.       uitvallen  en  anderszins,  dat  Mondragon ,  na 

verloop  van  omtrent  drie  weeken,  't  beleg 

ppbreeken  moeft,  hebbetide  hy,aan  den  kant 

van  tweeduizend  man,  voor  de  Veiling,  vfer- 

looren.  De  huizen  van  Lilb  en  Kouwenftem 

en  eenigé  andere  plaatfen  in  deezen  oord  liet 

hy  egter  bezet ,  en  onder  deezen  ook  den 

Blaauwgarendyk,    om  welken  door  te  ftee^ 

ken ,  men  nu,  te„  Antwerpen ,.  te  liaat ,, verlof 

-  ge- 


gégèverihadtl 'hebbende 'Pa^^^  Ütdoni  ic^aI 

jïa  iyne .  ïatiêoöiff' hlei*ömtf ent ,  van  de  wé-— — - 
gen,  dèrwaards  nieefter  gamaallt  t  waaröiedè' 
de  fchoónfte  fcan^,  om  Antwerpen  en  gantfch 
Brabant  te  behoilden  /  fchanddyk  vêVkeeken 
was  (ïy).  Heereritals  oök\  waarutt  meü,  on-^J^^'fJ* 
toorzigtelyk,  de  tfezettiüg  géligthadt,  om^SoJj^r 
ze  fiadèr  by  Antwerpen  ce  .léggéh,  Werdt^Konlnj. 
ferfïond  daarna  j  ingenomen  'van  de  Koning-  fchen. 
fcheh  (2).Partna,  dus  eehen  aanvang  gemaakt^*'****    ' 
hebbende  van  het  belemmeren  der  vaarte  naaf  q^öS^ 
AntwerpehVüit  de  fchans  te  Kaftö  en  uitLfef-  mond^ 
kenshoek,  toog,  eerlang,  voor  Dendermoh-' in. 
de,  uit  welke  Stad,  onlangs,  insgelyks,  een 
deel  der  bezettinge  geligt  was.     Ook  was  de 
Overfte  Ryhove  vertrokken  naar  Holland  om 
geld  i  hebbende-  hy  *t  opperbevel  den  Heef  e 
van  Mortaigne  m  handen  gelaatén ,  die ,  gee- 
nen  kans  ziende,  om  de  Plaats  te  houden, 
dezelve,  by  verdrag,  overgaf,  pp  den  2even- 
fietijien  van  Oogftmaand  (a),    TWee  dagen  Ook  VU- 
daarna ,'  trok   het  Leger  naar  WfUebf oek  ^  ^^^'^^^ 
daar   het  •  twee '  Blokhuizen  vei-overde  ,   en  ftbeWeo 
▼oófts  alle  defchansjès  aan  de  Bruflfelfchefchaufca. 
vaart  tot  'Vilvoorden 'toe,  welke  Stad^  Ins- 
gelyks zynde  Belegerd,  op  den  zevenden  van 
Herflhnaarid ,  opgegeven  werdt  ^^). 

Te  Gend,  alwaar  Imbize,  in  Hooimaartd',     iv. 
na  vier  maanden  zittens,  t)m  zynen  heime-lmWzo 
lyken  handel  met  den  vyand  en  andere  eü-'^^*"^^-. 
veld^aden,  openlyk,  onthalsd  was  (r),  zat/^,     . 
^         --        -  *      ;        ineti 

'  ty)  Boa  XfX.  Bêek^  hu  ia  t4«l  #i»*. 
(&)  BOB  X\X.  M*êk,^  hU  14  [4tf9].  \ 

f}^)  30R  XlX.  :Boek,  hl.  I-J  f4tf>]. 
(^)  BOR  XIX,  ƒ..#<,  hl.  15,  17  U70,  41^3. 
(€)   BORXÏX.  fi«i,  hl.  IS  Uéph 

VUL  ETeel.  B 


1.^    VADEi^LLi^ïirosi^    XXIX.B0TO. 

I5j8^  mep  p|^,  w  't  Qyargaap  vanrDqndprmpnde, 

TTT^M  ^rqote  behaau.waheid^^  by  €?^rck  van  toe^l 

yoer , '  ói^,  Pfófxii  geduunglyk.iri  Hwcien  yi^l ; 

Bè^alye  (Jat .  Brab^^^   genoeg*  met iyne  e%ë* 

if^é  vëirwéeniag  té  dö^ ,]  en Hol^p^^  aaa het 

tb^ejeg  dèr'fchanfe/ojx  d^  Velv^we^w 

:  gëcluttr^ë    fchutigevaarten    voorvielen',-  ie 

'  '  ' .  hahèein  óók  vol  werS^s.hadj ,  ^^örobi  ^len. 

-        deii  Géntèpa^en  .wemtg  óndërft^^    Isön'  ioe^ 

Geii.    fchikken  (^>  !Men  liéfloo.t'dan;,  éindeï^^^ 

gaatov^rinet  Parma  tejiapdélen,  ën.gaifiem  de  Sta4 

aan  BaN  óv^f.^  öp  'dcfi  zêvënaêrwen^^n  He^ 

®*        oj>'keer  gUnipige^öofwaajr^^^       uïtgenoineij 

ten'  opzigte  van  den^Godsdiénft.,  alzade  inn 

g^zeteneri  befl'uften  nioelléh ,'  tot  heroefenei^ 

yan  dén  Rooin(chen>  6f  .tpt^heVruimen  deij 

Stede^    pok' wëekén ,  .fectm^:  veele  treflyke 

Onroómfchén  naar  Hbllaiïd  ^, Zeeland  en  an^ 

dërë  óordeiif.  Het  afgeworpen  Slot  wqr^t  eer^ 

Ikrig  wederom  '  herbouwd  ,!,.  op^  d?^^  ouder^ 

f  rond:    Dej^Meër  van  Óbampagïieij^/die,^  tp^ 
et  óverg^a»  dëV*  Stad;  toël^  in  rulme^geyanjj 
"    i'rgënis  gezeten  |tódt,  ^vërdt  tpt'Överile  deïj 
^ •  •■ '  zetv«e verfi^eVep^^)  ,I^?;^W^9y^^ W^^^y 
federt^  vernomen  h^^bbwii^^ 
van'  Sluis  ^  ^ejji.^'ry^am jng ,  hmi  befchurdigd 
badt;  als  dé-'eeni^e  4or^^ai 'van/t  verliep 
^,^    van  Gendjy  .v^rzo^^n^^ 
^ '    .  .lièm^hierömrtë  Vprlaatên  yvi.iynAmpt(/)^ 
.  .Doch  ifc  we^f  ijïet/pf^^^^^ 
A^^ag  .  ■'  Kort  te,  yóoïen,  hagt  yqird]i;igp  vooi^epo-C 
penf*"*  men,  zig'van  "Kampen  ihèeiter  tè  maaken^ 
*^    *  .    .  '  d^r 

(d)  Z»*Rcfol,  HoU.  jö»3l7»fr««-^«'^.ï5if4>/*44Mn*4«i. 

(e)  BQR  XIX.  M9ek^  bU  aj  U96]  Ir»*.     ' 


XXaX;  Boek.     H  ï  S  T  O  R  I  E.      19 

door,  verraad^  teo  wdkm'ainde^^  hjp  islc  1584. 
Steenwyk ,  derwaards  getrokken  wsjs ,  aan  Jt  '    '     ' 
Ihoofd  vap  agcbonderd  man*  Docï^idf  vena^- 
der,  ^^jff^riksJMioh  van.  Amilercbm»  die 
.amgènómen  hadc^  de  Scad  in  den  bnmd  1^ 
ile^ken,  raakie  va  hegtenis,  m  leedt  de  vey- 
diende  ftraffe^). .  Verdi^go,  naar  Steenwyk  Haflfn^ 
te  rug. gekeerd;  zogc,  op  den  ^yenden  van 
Wynmaand»  qiet  l\e(,  ppengaui' derpoone, 
Haifelc  te  verrailèn ;   en  fommigen;  .waren 
reeds  toe  binnen  de  I^qieifK  gekomen  >  toen 
zy  ^ewajir  ^yer4en,  dat  ifien  qp,  zyne  hoescfe 
was  V  waarop   VerdugO;  wed«[  «Bsrok.C^). 
Op  den  ZÉ4ienden.;Van  Slagnpaand»  poogd»^*^^ 
.de  Kbningfcl^^n  den  wal,  yan  Nieuwm^ga  ®y  ®f '^ 
te  beklimmen.  Ook  t^c^  *er  e^nigen  bin-verraft. 
nen.    Dpch  de;0^erfte-Luicep^nc,  geholpen 
tande.bnrgerye.,viel*erpp  a^^  enverfloeg 
zeseimegéntig  vyandlyke  knegt^n.;  maar  d^, 
in  den  yver,  niet  ono^  't  vangen  yan  eeüigen, 
waardoor  't  g/shehn  van  den. toeleg  ^befteken^ 
naar  allen  fchyii)  met  ^eenigen  van  binoati^,  be* 
dekt  bleef  C/^.;      , 

pè  algemeene^  Staaten^  befp^nrende  hoe  Veete 
veel  vóordeefs  de  vyjand  orok  nit  het  platte  Derpen 
Land  van  Breda,  de.  Meiery;  van  's  flerto^  ^^^Jj' 
genbofch,;  Óveryflel,  Drente -«n/t  Graaf- dc,stai. 
ichap  JZufifen,:  hadde^,;  oaoreBii.deezen  tyd,cen;  vexr 
iet  wqonen  in  een 'goed  g^^  yan  Porpei^  in  weeft. 
deeze.WdêA9>rby  opeabaare  Plakaaqe,  vee- 
booden ,  en  daar  op  bevel  gegeven  aan  't  kryg»» 
volk  9  om  veele  Kerfpelen'  te  verwoeften. 

Doch 

(i)  BOR  XIX.  Bêii,  */.  }4  [^wj. 
ik)  Boa  XIX.  BêelC,  K  S4  C49t]. 

Ba 


C3o    VAÓEM'ANDSéHfe     vXXIX  •  BoEic. 

>  'HBL  poch  dit  bever  werdt  20  •  ftrengelyk  uitgé- 
^"'^ — '—-voerde  dét- 'er  byftere  kfegten  over  vielen; 
waal*©!!!  Iïet,'eerfang,  in  Oveiryflcl  erfdaar- 
'emtrent,  wederom  ingetrokken  werdt,  mids 
•^e  Overyflelaars ;  maanddykis,'  zevenduizend 
^,^ ,  .  -èfenhonaerd  g;uldens  opbragtenV  De  algemeë- 
.   ';    1  iie  Staaten'  fcêbben ,  ftdert,  deezen  voèc  gör 
i:W)lgd,  en  *tï>latte  Landin-hmine  befchér- 
'ifting  genonièh^,  onder  zulk  ^ene  fchatting , 
'alSj'van  tyd  tot  tyd,  bedongen  wèïdr  (*). 
De  Graat' /'t  BenaauWen,  van  Antwerpen  ^ing  dèn 
van  Ho.  '.j^caatefi'van^  Holland  én  Zeeland  zo  zeer  ter 
wor<2t>  Ê'erte,  dat  zy  d'én  Graaf  ran  Hohenlo  uit 
ÖéneraaKGeMerkHd-ontbooden',  om  zig  naar  Zeeland 
Veld-     it'e  begeeven,  van  daar  een  waakend  oog  te 
®^f (^^\  'houden  op  't  gene  in  Brabant  voorviel,  en  't 
'ontzet  van  Ahtwerpen  te  bevorderen.    By 
[deeze  gelegenheid,  onderzogt  de  Graaf ,  die 
nu,' met  '^  Prihfên  dood,  van  zynen  dienfl: 
van  Luitenim-Gëneraaü-  oAtflaagen  was  (/), 
.by  dié  van   Holland,  onder  wat  tmam- hy, 
•voorstaan,  over  't  Krygsvolk  gebieden  zou, 
welk,   gelyk  hy  fchreef,  totnog  toe,  ^hirt 
daii  'aan  Graave  Maürits  en  de  Staaténvan 
•;    "'    HoUind  hadt  willeii  z weeren. '  Men  begfeep 
V!  V      ligtelyk,  dat  hem,  dien  't  oi)perbewind  ovet 
If.  *t   Krygsvolk '  der '  Vereenigdé  •  Geiyeften  ift 

•-'  handen  -ftondt  geïfèid  ié  worden,  ook  gtx)0- 
•  ter  titel  toekwam,'  dan  hy  tot  nog  toe  ge- 
voerd hadi',  waarom  hy  ,  ^ mét- goedvinden 
-van  Graave  Maurits  eh  den  Raad  der  Re- 
.geeringe,  »lik*  den  naam  van- die  vtm  Holland 
lén  Zeeland,  verzogt  werdt,  tot  het  aanvaar- 

'den 

15  [499] 


XXIX;  Boek,      Hl  S  T  O  R  I  E-      ai^ 

den  van  den  laft  van  algemeen  Veldoverfte,  left»,- 
hem,  door  den  gemelden  Raad,  op  te  draa- 


gen ,  op  cene  wedde  van  vyfdenhonderd  of 
ten  hoogden  tweeduizend  guldens  ter  maand 
Hét.  KrygsvoJk  zou  den  eed  van  getrouw- 
hjeid  aan  die  van  de  Rege^ringe^  dien  van 
gphoorzaamheld  ^n  den  Graave  .doen  (ni).  • 
Hohenlo  ,  z^   laatcnde   genoegen  met  dit  H7  ver. 
aptwoord  ,    en   zlg  zelfs  ,    naderhand  ,    te  *f '^•^ 
vrede  houdende  met  den  titel  van  Over/h^ir^en 
yeldbeer  of. Luitenant-Generaal,^  onder Graa-  opZoom. 
ve  Maurits  en  den  Raad  van  Staate  (») ,  ver- 
trok nu,  in  alleryl,  naar' Zeeland,  en  van  • 
daar  naar  Bergen  op  Zoom  ,   welke  Plaats 
gpvaar  liep  van  aan  Parma  verraaden  tp  wor- 
den ^  door  den  Oyerüe  Beerwoud ^  die ,  ziende  :        •    - 
dat  men  't  oog  op  hem  hadt,  .overliep  tot. 
dpn  vyandj  waarna  de  Heer  van  Marquette 
Överfte  van  Bergen  op  Zoom  werdt;  onder  •     -   - 
\^iens  beleid,  de  Staaten  de  PÏasMg  merfeelyk 
verfterken  deedèn  (o).    Wat  laater,  floeg  de  Mnltery 
bezettii^  te  Ooftende  aan  't  ijauiten ,  en  fprak  ^  Ooft.  - 
van  zig  met  Parma  re^verdraagen,    Doch!["^^8e- 
de  Admiraal  Treslong,  reeds  in  Zomermaand 
aangefteld  tot  Overfte  der  Plaariè,  begaf  zig 
derwaards ,   en  ftilde  de  muitelingen ,   njet 
bp taaling  van  eene  maand  folds,.  Voorts  her* 
ftelde.  hy,  na  't  verwiflèlenr.4er, bezetting,  de  ' 
ruft  in  dé.  Stad  Q)). 

;Maar  Parma  ^  na  't  bemagtigen  yan  gafitfch     •  V.  ^ '  ■ 
Vlaanderen,  alwaar,  nu  den  Staaten.  niets  o- Bc'^g 

T^)  BOB  XTX.  Bi,ek^^hL  99  [wj.      /  ^^Tp^. 

y«>  Refol.  HoU.  tf  ffcv,  1 ,  lo  Bét.  tst^U  jif^y^r^  771. 

(j»j  BOR.XIZ.  Mjuk^  hl.  51  L5»ïJ.  ,i\,  '. 


a%-   VADÊBLANDSCHE     XXIX.  Boek. 

vericboot  ^  (fan  Oófteiide,  Sims,  Se  fchans 
ter  Neüze  en  éeri^  anderen,  befloot'het 
bekg  van  Aötwei^ön  fterker^oórt  te  zetten, 
dan  totiiog  toe  gefcTued  wasi    Hy  deedtal' 
't  grof  ^efdWit  Van  Getid  naar  *t  Slöt  té  Be- 
veren  brengen:  en  verzamelde ^  ^cEaaf  en  op 
andere    plaatfen ,    eenen  grooten  voorraad . 
van  krygs-  en  mo^behoeften:   Tót  hiertoe, 
liadt  hy  de  vaartlangs  4è  Schelde,  metfchie- 
ten  uit  dö  {chanifen  ,  zo  verre  niet  konnea' 
belemmei^n ,  óf  daar  waren ,  meer  dan  eens  , 
groote  Vlooten  ^et  graanen  voor  de  Stad' 
gekomen ,  zonder  dat  'er ,-  boven  een  of  twee 
vaartuigen ,  ïn  zyne  handen  jge vallen  waren. 
Des  rees  'er  *t  Koóren  weinig,  fchoon  men 
GettI der  rekende,  dat  de  iriwooners,  begroot  op  vyf- 
Ingezc-    eètagtigduizend  ,  jaarlyks  ,   driehonderddui- 
tenen.     ^^^^  viertels  van  agcendertig  op  ^t  laft,  en 
Kooren    elk  honderdeiitién  pond  weégende ,  noodig 
voor  3e-  hstdden.  Doch  toen  de  Overheid  daarna  prys 
v^reifcht  <>P  '^Koören  ftdde,  en  't  opleggen  veiboodt,  [ 
^^'  ^     '  lieten  de  Koopltiiden,  óordeélende,  dat  hun 
'c  gevaar,  dat  zjr  liepen,  niet  naar  behooren 
betaald  wèrdt,  het  tterk  aanbrengen  agter,  ' 
waardoor  de  Stad,  eerlang,  in  merkelyk  ge- 
brek verviel.    Óok  gebeurde  het,'  dat  eeni- 
ge  fchippers  ztg  willens  neemen  lieten,  en 
hunne;  laadhig-,  om  geld,  den  vyaöd  lever- 
den, die,  daarna,  de  fchepen  ten  oorlog 
Voorflag  toerufttè.  FredrikÓïanibelli  van  Mantua, dier 
"^^hm    ^^  ^^  Aiitweipen  gewoond  hadt,en  fchran- 
om*dc  *  ^^'  ^^  uitvindingeti  was  ,  floeg  een  middel  , 
Stadee    voor,  om  de  Stad ,  voor  langen  tyd,  van 
voof-      voorraad  te  voorzien.    „  Men  moeft,  meen- 
**^'       „  de  hy,  een  genootfchap  van  eerlyke  bur- 


XXlX.  BóÈift     H  1  S  T  O  R  i  É.      ii  . 

/       ..."  ,. 

^  gers  oprègten,  en  hwi  zo  veel  gelds  jn  ,5^; 
,,  handen  ftellen ,  als  van  den  omflag  èêps  - 

^j  honderdftén  pennincs  jkomen  kon.  iD.ee- 
^y  zen  moeften ,  in  HoÜand  en  eld^rjs,  op 
„  weelcelyicfche  levering,  voor  zesenden:^ 
„  tonnen  fchats^aan  mondbehoeften  koopen  9 
j^^  een  yjeirde, gereed,  drievierde,  over'twe^ 
„  of  drie .  maanden  ,  te  betaalen.  Voorts 
5,  moeit  men  deezen  voorrad  den  gegóed- 
,^  ften  mgezetenen  t'huis  zenden,  tegen  ver- 
„  fchpt  op .  dit.  pand  van  de  penningen  des 
„  inkopps,  die.Jy,  met  de  verhoopte yinft, 
,,  te  jug  iè  ivagten  hadjlen  „  wanneer  het 
,;  Gehpotfchap  iet  yerkogt;  ;Of  beval  te  véf- 
„kóopeii,  terwyl  zy,' yopr  Jiünne  huisge^ 
,,  ;fim\eh ,  yan  genó^gpatn^n  nooddruft'  yer-»  ].  ^ 
,V  zekerd  Zouden  konnerf  zyn."  Öpch  deézé 
vporflag  yondt  geenen  ing&ng  by  veelen^  dié 
voor  beter  inzagei^ ,  4at  .men  elk  geboo4t, 
zig,,  voq^p  twée  .^aren., .  viah,  yoörradd  te  voor-' 
zich:  Vaattoe  nogtans  de  fchamele  gemeen- 
te onmagtig  was.  Doch  véelligt  beoogde 
iqen  dezelve,  met  dit  gebod  ter  Stad  uit  te 
4ryveh.    De  ryken  nogtans   voorzagen  zig  ^ 

ook  fchaarfelyk,:  vr^eezende,  datmcyi  hlm, 
eerlang,  het  opgedaane  mogt  af  haaien.  *     ' 

'.  Midlerwyl ,  was  het  Parma  gelukt,  wef  parma 
tWee-entwintig  pleiten  ,  van. Denderriionde' bereidt 
tót  aan  Biirgtj'en  daar,..doór  een  gat  iri  4en^8^^Jt^ 
dyk,\over  Het  ^Ltind,;  wélky  dóór  het  door-  ^^^^ 
Iteéken.  vaneden  dyk  by  Zaaftirigen,  eén  werk  Schip. 
4^r  Zeeuwen,  aan  de  .Vlaamrdie^iyde,  on-bnigge 
<iergcloopèn  was ,  door  éeö  aftder  garby  Kallo  i^Zu^ 
wederom  in  de  Schelde  te  brengen.  Van  dee-^  ^    * 
ze  pleiten  wilde  hy  zig  bedienen, tot  het  lég- 
B  4  gen 


,4     VAPERLAND^qHE     X^IX.B9öc^ 

15B4*  gen -ecneif  fcjiipbrugge  tulTcJjeii,  tw;^^^  fchan- 
"^  ■  ^  fin,  ter  wederzyde  der  Rivieréf opgeworpen,* 
en  S,  Filipseij.S.TVIiria  gendeniclf  Behalve  deé- 
jjen,  ftigtte  hy  nog  <?ene  andere  fchaps,,  J)e- 
jiedenwaards  tegen  t»illQ,  dfe  dèh  KbüvSren- 
fteinfch^n  dyk  dekte,  wdke.men*,  uit. de 
3tad,  vergeefs  20gt  te  bemagtigen.  Hiër,^ 
Viel  men  ook  aan  't  makken  eener  vlottpnde 
brugge.;  doch  zy  beantwoordde  het  oogmerk' 
niet ,  welk  men  *er  mede  bedoeld  hadt,  ()ii- 
^ertuflchen,  begónden  e^nige  welgefteldé 
Burgers,  in  Wynmaand^te  fpreeken  van  met 
Parma  te  handelen,  waaróp  grpoté  beroerte, 
„  en  een  ftreng  verbod  yan .  diergelyke  t^al 

fchryft     volgde.    Wat  laater ,    fchikte  Parma  eenen 
aan  de    niinnelyken  Brief  aan  de  Wethouders  ,   pm 
Stad.       lien  over  te  haaien,  tot  handelen/    Zy  b.e- 
Sintwoordden  dien,  in  beleefde  bewoording- 
gen,  te  verftaï^n  geevende,  dat  zy  de  vy^nd- 
fykheden  zouden  willen  ftaakeri,  zo  Parmji 
zwlks  ook  van  zyne  zyde  déedt ,  én  hun  vry- 
)     beid  v^n  geWee^en  gunde  C?). .  Doch  men  be* 
greep  ligtelyjk.,  dat  liy  zo  veel  niet  toegee- 
Teligni   ye^i  zou»    Ook  vaardigde  men,  eerlang,  den 
gevan-     Heer  van  TeÜgni   om  onderlland  af ,  naar 
gen.  '     Zeeland;  doch  hy  hadt  het  ongeluk  van  in  Par- 
mas  hapden  te  vallen.  Te  Middelburg,  werdt 
egter,  met  goedvinden  of  op  aanraaden  van 
.  den  Gr^ye  van  Hohenlo,  beflooten,  *t  ont- 
<  zet  van  Antwerpen  by  der  hand  te  neemen.  De 

benaauw^e  Stad  kreeg  nog  eene  vloot  van. 
honderd  geilen  binnen ,  piptrent  het  einde 
d^s  jaars,  wdk»  aldaar,  was  doorgebragc' 


XXIX,  Boek.      H  I  S  ,T,  p  3L  IE.      aj 

metbyfter  onderling  ftribbeleh  van  Wethou-  i^Qj 
deren;  Burgerhóplüiden ,  Wylaneëfteren* en --^Sli:^ 
Óverluiden  der  gilden,  die,  elk  onj  ^t  zeerft, 
raaden  en  gekend  i;yn  wilden  (/). 

Ten  deezentyde,  werden  de  Staaten  der  VL 
Vereenigde  Nederlanden  ,  te  over  belaaden  Kewïfch^ 
tnet  den  oorlog  tegen  den  Spanjaard ,  nog  oorlog. 
aangezogt,  om  zig  te  fteeken,  in  eenen  uit- ' 
heemfchen  kryg:  Gebbard  Trucbfes  j  Aarts- 
bijfcbop  van  Keulen ,  verliefd  geworden  op  Ag- 
nesy  Dogtër  des  Graaven  Joan  Georgevan 
Mansfeld^  hadt  haar,in  den  aanvang  des  jaars 
1583,  ter  vrouwe  genomen.,,  en  federt  ge- 
poogd, zyne  waardigheid,  onaangezien  zyn 
Huwelyk ,  te  behouden ,  en  den  Onroomfchen 
Godsdienft,  in  zyn  Aartsbisdom,  in  te  voe- 
ren, '  Doch  't  Kapittel  kantte  zig  hiertegen, 
en  wift,  door  Parma  onderfteund,  Ernji  ^ 
Zoon  des  Hertógs  van  Beyeren,  tot  Aarts-  , 
billchop  te  doen  verhefFen  ,  dien  men,  fe- 
dert ,  ook  hielp  aan  de  Bisdommen  van  Luik , 
Munfter  en  Hildesheim.  Midjerwyl,  hadt 
Truchfes  de  Wapenen  opgevat  (^/) ,  en  den 
Hertoge  Joan  Kazimir  eiji  den  algemeenen 
Staaten  om  onderftand  aahgezogt.  Ook  wer- 
den hem ,  van  wege  de  Staaten ,  eenige 
pennmgen,  manfchap  en  krygsbehóéften  be- 
loofd, zo  dra  Kazimir  een  Leger  te  velde 
gebragt  zou  hebben  (/).  Doch  de  ondemee- 
liiingen  van  den  gewezen  Aartsbiflchop 
Haagden  zo  kwalyk,  dat  hy  zig  genoodzaakt      y 

zag, 

ff)  RefoL  Höll.  1 5 ,  »9  ÓO^h.  1 114.  i/.  <)is  »  €4l  •  ^f  >  Mf» 
Bpta  XIX.  B»tkj^  kL  41   [5*7]  r«ft.  s%  [fli]. 
'  (*)  BOB  XVIII.  B^k.^  kt.  }  [Stfoj  M&. 

B5 


a(5    VADERLANDSCHË     XXIX.  Boek. 

1^84/ zag,  de  wyk  te  neemen  naar  Holland.    De 
■   T        Staacen   namen  ,  daarna,  een  gedeej^^  van, 
i;yn  volk  in  dienft  (u}^    jWy  hielde  zyn  ver-, 
blyf  te  DeliTr,  d^  men  hem,,  n?,  of  veel-* 
ligt  al  voor  de  dood  des  frinfen  van  Oranjey 
de  eer  déedt  van  't  wagtwóord  by  hem  te  la;i-, 
tèn  haaien.    Ook  fchynt  hy  'ervrydomyaa 
eenige  laften  te  hebben  geh^d.!0aarenbpven,.; 
leenden»  .,4?  Staaten  van  Holland'^  in  Hooi- 
maand ,  teni   geld  en  geloof,  .om  eenige. 
mondbehoeften   té.,  korden  en  alT.  te  zenden 
naar  Rynberk  en  Ürdingeh ,  welke  Steden 
nog  voor  hem  hielden  (r}.;  Vervolgens,  liet. 
men  2ig  nog  verder  met  nêm  in,  gelyk  wy,. 
hierna,  (laan  te  melden. 
Moeit»        De  Wethouders  van  eenige  Stedeh:  en  de 
roet  ec-   Staaten  van  Holland  zelven  hadden,  in  dee-, 
dlkanteD'  ^^"  i^^^^ ,  we;derom  eenige  moeilykheid,  met- 
in  den  '  fpmmige  Predil^anten.  JanMet^sziion^Vte^ 
Haagc  en  dikant  in  den  Haage  ,  hadt »  eenigeh  tyd  her- 
?  ¥j^    waards^  met  zynen  amp^nóot,  Hieronlmus 
dcnblfc  fj0rf^fiüs\  Zoon  van  Cambeirt^  voorheen* 
Rektor  te  Naarden,  over  hoop  gelegen,  Hor- 
tenfius  ftelde ,  naar  't  oordecr  van  Pietersn 
zoon,  de  waarde  der.  goede  werken  te  hoog.,' 
en  zou  geleerd  hebben,. dat  pod  efenen^  dié! 
voortging  in  't  zondigen,  het  eeuwig  leev^iji 
niet  geeven  kon,  al  wilde  hy  fchoon.    Elk" 
hadt  zynen  aanhang ,  ^n  de  twlft  liep  z6. 
hoog,  dat  mén  'er  geen  fliflen  aai^  wift ,  dan! 
door  het  plaatfen  van  Pieterszoon  te  Kaftri-' 
kom ,  en  van  Hortenlius  te  Waflènaar,  waar- 

(u)  HeCoLHon.  Ig  Feir,  isi^.  IL.  HU  .  ' 

(v>  RefoU  HolK  li,  i}  ,  171  if  July^  10  Au^.  til4.  hU 
tl 5 9  J7>»  40l»4Uf+«». 


XXÏX.  Boek.      HISTORIE.      %7 

na  men  andere  Leeraom,  in  hunne  ftede^be*  \e%M 
riep  (w).    Te  Medenblik,  was  ook  een  he-  ■ 

vige  Kerktwift  ontftaan.    De  Predikant  ^«- 
riaanJIenrikszoon^  voor  zwaarer  onheil  be- 
dugt ,   hadt  zyn  affcheid  genomen  van  de 
Gemeente.    Sonoi  zondt  toen  eenen  anderen 
Leeraar  derwaards ,  die   te  Heerencals  ge- 
ftaan  hadt.    Doch  de  Magillraat  weigerde 
hem  te  ontvangen ,  en  venvierf ,  dat  der 
Gemeente  Petrus  Hakkius  van  Leiden,  voor 
den  tyd  van  vier  maanden,  geleend  werdt. 
Een  ftout  Prediker  was  deeze ,  hebbende  hy 
zig  niet  ontzien ,  tegen  het  laatfte  Huwelyk 
van  deii  overleeden   Prinfe  -,  uit  te  vaaren, 
en  deszelfs  ongelükkigen  dood  aan  te  mer- 
ken, als  cèneJiemelfcheftraf  over  de  praal, 
vertoond  ter  gelegenheid  van  Óen  plegtigen 
Doop  zyns  jongften  Zoons  (^).    Men  bragt 
hem  egter  op  ftoel  te  Medenblik,  tegeh  den 
zin  des  Kerkenraads  en  van  Scfitioi ,  die  den . 
Hopman   der  bezettinge  laft  gaf,  om  Hak- 
kius te  doen  weeren.    De  onluft,  die  hier- 
uit qntliondt,  werdt  niet  geftfld,  voor  dat 
Sonoi,  op  bevel  van  Graave  Maurits  en  den 
Raad  van  ^taate,  honderd  knegten  in  Me- 
denblik bragt,  die  den  Leeraar  aanpakten, 
en  vertrekken  deeden.    De  Slocvoögd ,  Rys- 
VTyk,  en  de  Burgemeefters  vielen  toen  den 
Staaten  klagtfg ,   over  \   fchenden  hunner 
agtbaarbeid.    i)och  de  Staaten  hielden,  in 
dit  geval ,  Sonoi  de  hand  boven  't  hoofd.  Men 
vindt  egter  aiet  aingetekendy  hoe  de  twift 

by 

(«}  BOK  XIX.  M^9k^  hL  ^1  [f  to]  Mft. 


s8     VAÖERt^ANDSCHR    XXIXv  Bow.,* 

1584-  "^yS^^^f^  werdt  (jv).  Pettus  Datbenus  en  nog, 
g-jrj^  een  Leeraar,  na,  t  overgaan  ^yan  Gend,  her-' 
pl^diten  w^ards  geweekcn  iynde,  hadden  zigverftoutj, . 
van  ^e-  < de  eerde .  buUen  Gouda ,.  de  andere  te  Leiden  \ 
trus  Da-  tê  jpredikëa  tegen  den  handel  met  Frankryk,  ^' 
buiten     ^^  ^^  "^^  ^^"  •  >  ^"  Prinft  van  Parma.  De  Staa- ! 
Gouda,    ^^n,  dit  y^rnomen  hebbende^  fchreeven  den  • 
Wethoudc'rètf 'der  Steden  ernftelylc. aan,  dat'  ' 
zy  geene' Predikanten,  uit/ Gend.  of  Brugge  ^ 
komende,  «pilden  hebben  te  ontvangen ,  dan  ] 
niét  bewilliging  def  Staaten.    Voorts,  gaven  ^  / 
zy  'den  Advc^aat  Fiskaal  bevel ,  om  Dathe- ' 
nus  van  .Gouda  .naar  den  Haage  te. brengen. '. 
Doch  d.eezé,  hiervan,   naar* 't  fchynt,  de, 
lugt  gekreegen  hebbende ,-  was  geweeken . 
naar  Viane,' nieenende,  véelligt,  aldaar  vei- '. 
*  Ifjg  .  té  zuïlen  zyn.    Hy  werdt  'er  egter  aan- 1 
gevat  (z)^  en^  by  handtaffing,   öntflaagen ; 
izynde,  anderpiaal  gegreepen,  te  Vreeswyk. 
aan  de  Vaatt.    Men    bragt '  heni,  eerlang j, ' 
njaar  Utrecht ,  daar  hy  ,  eenigen  tyd, 'opf 
Haazén{)erg/;zai;;  doch  in  WiritermaaniJ  oh^^ 
der'  borgto^t  'geflaakt  werdt.     Sedert,  niet  '. 
bérèhüldfgd  wordende ,  ontfloeg  het  Ge^regt 
van  Utrecht  hem- van. den  borgtogt;  waarop,  . 
by ,'    deeze"  Landen  verlaaténde  ,  mét  der  ^ 
v^óon  venro^^  naar  plbing ,  daar  hy  over-. 
l?ede*n  isj^^). ,.  Men  Toedient  zig' nog  vpzy-  . 
ne  béryniing'dèr  Pfalmen,  in.cie  Hervorm- . 
de  Kerken  d^ezer  landen. 
'         '  ^  *         Ten  ' 

/y).  f^t£ül  Boll.  17  Ftbr.  tsis.  il*  los,   BoH  JtlX,  22m^, 
^/.  4^  [sul  ent».  > 

(i;  Refol.  Holl.  12*  1}  OQêb.   t  Kêvtmhé  Ijtf.  ^/«  €l$ 

(a)  Boa  XIX.  Btef^;^  ^/.  ^t  [MS]* 


♦XXIX".'BroiK.    'h  I  S  TORI  'E.     '  49 
• ' '  Ten  ^ deezen    tyde  ;  raakten '  ook  ' eeiiige * . êil 
Priefters  in  hegtenis ,  om  het  prediken  en  ~^ 
'oefenen    \liö    den    Ro6nifchen.  Godsdienft. ?S. 
;Ondèr  anderen- wérdt     te  Haarlem,  gevat  PrleOer  * 
•Meefter  Hertrtk  Fule/ius,  en^  op  ulidrukly- »«  Haar* 
-ken  laft  der  Staateri  ^  gcbragt  op  déTopipóor-  **"»  **' 
•te  van~dén  Hovë  in  den  Haage.     De  Wet-*'*' 
'ïwudérs  van  Haarlem  ,   dugtende ,  dat  dit 
vervoeren   ftrekkcn  "  mogt  tot  lö-eriking  van 
•de  Privilegiën  der  .Stede,  begeerden,  dat  de 
•  gevangen  ;te  rug  gezonden  werdt,  pm  voor 
■gcbepenen  gevonnift  te  worden.:   Poch  de 
-Staaten  begrèepen;,   dat  die  Privilegiën  al- 
leenlyk  zagen  op  gefthiUen ,  Wfelkerf  de  bur- 
gers onderiing  hadden,  hiet  op  zaaien',  die', 
■gelyk  deeze,  den  geméenen'  Landftand  be- 
trofen.     Talefias  werdt'  egtfer  geflwkt ,  na 
^eenige  maaindenr^ittensj  dodi'  kreeg  bevel, 
om  zig  buiten- Haariem  té  houden,  en  de  Pla-  ' 
kaaten,  op  *t  ftuk  V^  den'GÖdsdienil  ge- 
maakt ^  najir  te  komen.     Ook  moeft  hy  de 
■feóftendergevangeniflè  voldoen.    Zyn  Von-     • --- 
nis  was  door  de  fcekömmitteérdeRaaden-        -' 
geveld  (by  Ooch  daami  werdt  hy ,  mids  ^en  '     -\ 
'eed   van    getrouwheid'  eii  gehoorzaamheid    -'.;-b 
'dbendèjWederoiü  in  Haarlem  toegelaatèn(>).   •        " 
'  lVfidlérwyl,'^i[iadt  het  Verlies  van  hetgj-oot-  •  -^.•- 
"fte  deel  van  Vlaanderen,  en  het  gevaar  vaii  ^'^'**' 
'Brabant,  waaraan  dat  van  Holland  en  Zee-opdJatt 
land  Verknog^ .  was  ,  dé'^  algemeène  §taaten  der  Lii- 
doen  haakcn,  naar  een  vöordeelïg  einde  der  ^«n  «"» 
Ibtgonnen'  .ónderhsmdeling  i^et  ;f  rankiyk  ,''"°^- 

van 

t.f *)  «JToI.  HoiB;^27  -7^7,  7,  14  Dtcemh.  15^4-  H.  444  . 
i^l  XcfgL  HoU,  van  24  jTty  toe  i  Jmly  i5t«.  */.  »ƒ«. 


SO    VAPERLANDSCHE     XXIX.  Boa. 

iij84.  van  welke  ons  nu.de  uitkomft  teverhaalen 
— '■■    ftaat. 

Kort  na  het  ovérlyden  des  ïjenogs  van 
Anjou, hadden  de  algemeene  Staacen  d^Hee- 
ren  la  Mouillière  en  Ajfelkrs  naar  Frankryk 
gezonden,  om  Koning  Henrik  de  heerfchap- 
py  der  Landen  aan  ce  bieden»  pp  d^z^lfdb 
vuorwaardeh  ,  als  waarin  de  Hertog. ,  zyn 
Broeder  5  bewilligd  hadt.  Na  's  Prinfendooct, 
voegde  men  hierby  een  nieuw. verzoek,  dat 
het,na4mly|:Vzyner  Majeftèit  gelieven  mogt, 
cehen  agtbaaren  Overfte  herwaards  te  zen- 
den, om.  •s.Prinfèn  plaats,  tebekleeden.    *t 
Scheen ,  in  •t  eerft ,  dat  dè  Gezanten ,  iqnder 
■gehoor  te  hebben  konnen  verwerven ,  afge- 
"weezen  zoüden^eworden  zyn.  Doch  's  Priu- 
fen  dood  maakte  éènigé  verandering..    Men 
begon  zig  nu,  tenHove,  te  verbeelden, 
dat  Holland  en  Zeeland,  ligtelyk,  befluitcn 
zouden ,  zig ,  .zo  wél  als  de  andeire  geweften , 
Bejcg»    aan  den  Koning  tè  onderwerpen*    De  gezan- 
SJcto"  ^^?^^»  ^^^  gehoor  geleid  ty  de  Koningin- 
landfchc  ï^<  Moeder,  werden , minzaam  bejegend,  eii 
Gczan-   kifeegeii  voor  bef<?l»eid,  dat  de  Koning  zyne 
ten  doormeemng,  döorzynen  Gezant  Pruneaux,  den 
^jj^jjj    Staaten  zou  bekejóid  maaken.   Zy  verzogten. 
Moeder.  ^^  eenen /poedigen  ondèrftand  van  zes-^  of 
*  zeyenduizend  man,  tot  ontzet  van  Antwerr 
peii,  en  van  Gend,  welk  toeanog  niet  over 
was;  welke  troepen  te  Opftende  en  te  Sluis 
ionden  aankomen^  en  deeze  jSileden,  tot  ver- 
zekering zyner  Majeftèit,  inhouflen.    Doch 
de  Koniiiginne  Moeder  verklaarde  hun,  dat 
de  Koning  vaflg^fteld  hadt,  zig  niet  in  de 
Nederlandfche  zaaken  te  fteekeo  i  voor  dat 
*  •  Pru- 


X}^X.BoK-     JIIS,TO:RIE.      SI 

Proncaux  zou  th  rug  gekeerd  zyn..   Voorts  j-g. 
töönde  zy  zïg  verwonderd ,  dat  men  van  Ooft-      -Tj 
endè  en  Sluis  gewaagd  hadt;  daar  ,zy  in  'c 
aket  berigt  zeidê  te  zyn  /  dat  irién  dcezé 
zelfde    Stedfen  en^  riog  eenige  anderen  der 
Konihginné  Van  Engeland  aangèbÖoderi  hadt; 
V  welk  dé 'gezanten  verklaarden  niet  te  kon- 
öen  gielJoó^eti.    I^edert.,  vérnamien'zy,-  dat 
de  Koning  dé  Nederlanden,,  zonder 'HpUand 
én  Zeeland 9  niet  Zou  Willet)  aanvaarden,  eq 
dat  Óoftehde  en  Sluis,  in  zyn  oog,  véel  té 
klein  een  onderpand  waren,  pm,  op. het  zêP 
vc;'de  befcherming  der  Landen  te  ondemee- 
nien.    In  Ooglhnaand,  keerden  zy ' wederom  Zfkeo- 
héfWaards,  en  deeden,  te  Delft, verflag  hun-^ren  te 
nêr  verrtgtiögen.  Pnineaux,^  die  ni«  hen  gc;  '"S» 
Eeifid-was,  verfcheen,   den' twee-entwiniig-„™pj^ 
öen;  ift  der  Staaten  Vergadering,  en  verrkoö»  uit 
klaarde,,  kortelyk,  gekomep  te  zvn,  om  te  Friwkryk 
verdaan.,' op  welke  voorvwiar4ep,  men  izig*^?^: 
werp'en^Wli'^e  in  de  atmen  zyoeir  Maje.fteit;^^^^^ 
en  welk  eén^invloêd  dp  yéranderiog  >  onTvoorftd. 
langs  gebeurd ,,  öp  dezelven  gf  U^d  'mogt  hebj 
bén.  '  VOórtó  hadt  hy'te^  vorftaöii  gegeven  ^ 
dat  hy  van'  b;(rzohderen  laft  aan  diè  van  Hol- 
land en  ^eèjaridyoórzi^^^  '     '  • 
Het  vOóriler  van  Prunea^X^  des  .anderenr  Beden. 


zind,'  om  den  Koning,  mids£y!hun -vryheidsta^^^ 
van  GodSdlenft^^en  béhoude^  dejc.fVpórrcg^      het ' 
ten  toeftoiidt,  en  TiiélpL,'' na^v  desacive, 

tègénwöordïgen'  nóods  ,  al" deV gezag  der  * 
voórige  Hertogen  op'  te  draagen*    De  Gel- 
derfghen  A'^zogcen   eerd  iveiflag   te   mo- 
gen 


31     VAÖERLANDSCHË     XKIX/fióEfc 

-lirgi.  gen  doen;;  De  Vlaamingcii  ftemdcn  met  Bra- 
'— ■ —  baiit.    Holland  en  Zeeland  konden  zig  nieC 
uiten,  yóor  zy  den  Heer  van  Pruneaux.,  die 
byzondéren  lalt  aan  hun  hadi^,.in  Vbyzon- 
Ser, gehoord  hadden./ Dé  ütrecKtfchen  brag- 
ten  by/dat  zy  riöoit  gelaft  ge wéêft  waren , 
bm  hiet  den  Hertoge  van' Anjou,  pf  met  deil 
koning*,  zynen' Broeder,'  to^  baiid^lén,  en 
derhalve  noodwendig  verllag'  ipóeften  doen.' 
De  Mechelfcheti  vielen  Bra^Jaiiï'eq,  Vlaande- 
ren toe.    De  Frieze'n. zeiden,  'cjatlxet  hun, 
die  verre  agter  af  gelegen  waren,  hiet  voe- 
gen zou ,    zig  te  verkïaaren  ,  voor  dat  de 
'     '  .^  voorleggende  .  Landfchappen  zig  geuit  had- 
den.  Uc  Överyflëlfchen  fpraken  met  die  van 
' .  ;  Utrecht  uit  'eenèn  raónd. 
^^^jj.^.::     Pruneauxi   daarna,  aan  die  van  Holland 
banèétt.  eti  'Zeeland ,  elk  een'  geloofsbrief  behandigd 
met  Hol- hebbende,  deedf  een  Vertoog   in  de  Ver- 
y°^.  ^'^j;  gadenng  yail  Holland j  uitkomende,  in  kragt, 
^odSm.^I^  hetgenè;hy  dèn'algemeenen  Staaten  hadc 
lyk.        voorgehouden.  ;  tly    voegde    'er   alleeiilyk' 
by,  dat  hy  geloofde,   dat  de  Koning,  ook 
met  Holland  en    Zeeland,   over/t  groote 
punt,  zou  willen  "handelen,  en  deeze  gewes- 
ten aanvaarden  i  op  gely ken  voet  als  de  ove- 
rigen,, i^.^^  hoedanigheid  van  Oppèrvorft, 
E^nftige  niet  van  fiefch^rmheer  (^jT),     Dus  kwam  het 
ratad'plefi--dan^  in  Hollatid''en  Zeefend^  ^an,  op  het 
SV^^®"  .  aan- -of  afftemtn'en  van  een  punt,  dat /naar 

voofflig.*^^^  '^^^^^^l'^^  het  Xid  der  Edelen,  zyns 
•"    ■  *gelyken  niet  gebadt  hadt  in.gewigt,  federc 

den 

■  .  *     .  •  •  •      ■     . . 

.   (d)  Rjibl.  Holl,  »|  t  «f  At^  5»  7  Sept.  U«4.  *i*5C7i  I9«* 
fit»  SSt»  5^* 


JöOX^BoEK.      HISTORIE,       33 

den  aanvang  des  oorlogs.  Men  beflooc,  hier-  jjgj;^ 
om  ,  allen  die  van  edelen  geflagte  waren ,  - 

zelfs  de  jonger  zoonen  op  dit  punccebefchry* 
ven, tegen  den  tweeden  van  Wynmaand  (^e): 
wanneer  ook  de  Gemagtigden  van  alle  de 
Steden  het  befluit  hunner  Vroedfchappen 
zouden  hebben  in  te. brengen.  Zelfs  yerzogt 
men,  tegen  dien  tyd,  het  gevoelen  van  den 
Hoogen  Raade,  van  den  Hove  van  Holland 
en  van  de  Graaflykheids  Rekenkamer ,  op 
dat  men,  in  eene  zaak  van  zo  veel  aangele- 
genheid, niet  dan  na  ryp  overleg,  zou  bc* 
fluiten. 

Lituflchen  ,  trok  Pruneaux,   van  geweftPni* 
tot  geweft ,  ja  van  Stad  tot  Stad  ,  om  de  Re-  °""* 
genten  over  te  haaien,  tot  een  befluit,  over-  \i^j[^^ 
eenkomftig  met  het  gene  hy  voorgaf  te  zynom  de  ' 
de  :begeerte  zyns  Meefters  ( ƒ) ,  wiens  zugt  Leden 
tot  de  Nederlanden  hy  verhief,  met  keur  van  f^  ^^ 
woorden;  fchoon  veelen  oordeelden,  dat  de^°^^^* 
Koning,  zelfs  ten  deezen  tyde,  weinig  trekoings 
hadt  tot  de  heerfchappy  ,  die  hy  fcheen  te  over  te 
zoeken;  en  dat  hy,   met  dit  gezantfchap , ***^«^ 
niet  anders  bedoelde ,  dan  te  verhinderen  , 
dat  men  zig  verdroeg  met  Engeland. 

Zeker  ,  de  onderhandeling  met  dit  Ryk  VIII. 
was,  op  het  voorbeeld  van  wylen  den  Prinr  ^^  oa- 
fe,  die  altoos  met  Engeland  en  Frankryk  tc^^^^^ 
gelyk  plagt  te  handelen,  reeds  voor  eenigen  n^t'Ea. 
tyd,  door  die  van  Brabant,  en  terftond  nageland 
de  aankomft  van  Pruneaux ,  door  de  alge-  wordt 
meene  Staaten,  en  door  die  van  Holland  in*^^*^ 


(•)  fldbl.  HoU.  zêStpr,  xf«4.  K   5t9. 
(f)  ROR  ZTX?  Béti(^  il,  !•  [^2]  ««9U 

Vin.  Deel.  C 


84  VADERLANDSCHE  XXIX.  Boek. 
l<8i  '^  byzonder  hervat  t  waartoe  de  Advokaat 
■  ■^  ■  Bui»,  die  zig,  federt,  meen  ik,  in  perfoon, 
naar  Engeland  begaf  (g),  fterk  hadt  geraa- 
den.  Die  van  Brabant,  zittende  met  het 
vuur  voor  de  fcheenen,   hadden  alleenlyk 

feidligting  en  werving,  en  begunftiging  des 
'ranfchen  handels  verzogt:  waarop  de  Ko- 
ningin te  verdaan  gegeven  hadt,  dat,  men 
haar  geene  nieuwe  koften  behoorde  te  ver- 
gen, zonder  haar  eenige  Plaatfen,  ter  haa* 
rer  verzekering,  aan  té  bieden.  De  Hervorm- 
de Gemeenten  te  Londen ,  Walfche  en  Duit- 
fche,  hadden  nogtans  negenduizendvyf  hon- 
derd guldens  gefchooten ,  waarvoor  vyftien- 
honderd  knegten ,  onder  den  Kolonel  Mor- 
gan, geworven  waren  (i&).    De  algemeene 
.  Staaten  vaardigden  Joacbitn  Ortel^  voorheen 
Agent  der  Staaten  van  Holland  in  Engeland, 
af,  met  eenen  laftbrief ,  op  hem  en  op  Ja^ 
kob  de  GryMy  weker  Hoogbaljuw  van  Brug- 
.  ge,  en  nu,  van  wege  die  van  Brabant,  naar 
Voorftel  Engeland  gefchikt.'    Volgens  twee  byzonde- 
deralgc-jg  Berigtfchriften ,  den  vierentwintigften  van 
StaauTn    Oogftmaand  gedagtekend  ,    mocften  zy  der 
'  Koninginne  „  de  tegenwoordige  gelegenheid 
„  des    Lands  en   der  onderhandeling  met 
„  Frankryk  openen,  en  haar  verzoeken^  om 
,,  onverwylden  en  kragtdaadigen  onderhand 
„  van   zesduizend   knegten  en  drieduizend 
„  ruiters ,  nevens  driehonderdduizend  pon-r 
„  den  buskruids,  mids  de  algemeene  Staa- 
„  ten,  of  eenige  byzondere  Steden,  ter  haa- 

5,  rer 

(i)  I^^rol.  Roll.  6  Aux.  X5<4.  hL  4«x. 
{hj  BOR  XIX.  Baek^  èL  15  [47o]. 


XXIX.  Boek.      HISTORIE.       35 

^  rer  keure  ,  haar  fchiildbrievön  leverden,  1584* 

,,  voor  het  beloop  haarer  verfchooten'  pen-  — ~* 

^  ningen;  en  men  zig,  daarenboven,  ver- 

5,  bondt,  geen  Verdrag  met  Spanje  of.ee- 

„  nige  andere  Mogendheid  te  zullen  aangaan, 

„  dan  met  haare  bewilliging."  Hierbenevens  «1  der 

Jiadt  Ortel  byionderen  laft  vah  dfe  Staaten  van  Stattwi 

Holland,  om  te  beproeven,  wat  de  Konin-|^j^^  ^* 

gin  voor   h\in ,  en  voor  die  van  Zeeland , 

Friesland  en  Utrecht,  zon  willen  doen,  en 

op  welke  .voorwaarden. 

De  Koningin  gaf  Ortel,  die  haar  den  laft^nt- 
van  die  van  Holland  , -buiten,  bywezen  van  woord 
iemant,   dan  den  Geheimfchryver  Walfing- ^« J^®' 
ham,  opende.,,  voor  befcheid  „  dit  zy  ge-^^"^"^* 
„  zind  w^s,  een  magtig -Leger,  onder  eenenyao  Hol* 
„  treflyken  Overfte  ,  herwaards  te  zenden ,  land , 
„  en  ie  toonen ,  dat  zy  het  belang  van  Hol- 
5,  land  en  van  de  drie  andere  geweften , .  1k>- 
^  ven  dat  der  overige  Nederlanden,  beher- 
„  tigen  wilde ,  indien  men  haar  eenige  vas» 
„  te  Plaatfen,  tot  haare  verzekering,  wilde 
„  afliaan.*'    Het  antwoord ,  dat  de  Gryze  en  «"  ^^  ^^ 
Ortel   te  famen ,    als  Gemagtigden  der  al-  ^^^^' 
gemeene  Staatèn ,  ontvingen  ,  kwam  hierop  ten. 
uit:  „  dat  de  Koningin  geenszins  verdaan 
„  kon ,  tot .  het  afzenden  vaii  zó  veel  man- 
„  fchap,  tegen  den  winter,  op  zulke  gerin^ 
„  ge   verzekeringen,  als  dè  fchuldbrieven 
„  der  Staaten  waren ,  van  welken  zy  'er  nog 
„  veelen  in  handen  hadt,  die  niet  werden 
„  afgeloft.    Dat  zy  egter  volharden  wilde, 
„  in  haare  genegenheid  tot  de  Landen ,  én 
„  ten  bewyze  van  dezelve ,  gezanten  zenden 
„  naar  Boiüogne ,  ora  te  beproeven ,  wat  men 
C  2  „  met 


3^     VADERLANDSCHE     XXIX.  Boeic- 

1584.  9^  ^^^  Frankryk  zou  konnen  fluiten ;  kon- 
•— — -„  nende  de  Staaten,  insgelyks,   gemagrig- 
„  den  derwaards  fchikken ,   met  volkomen 
yy  laft,  om,  met  haar,  zo  't  met  Frankryk- 
^  niet  gelukken  wilde,  te  verdraagen."    De 
algemeene  Staaten ,  en  die  van  Holland  in  *c 
byzonder ,  berigt  gekreegen  hebbende  van 
het  antwoord  der  Koninginne,  befpeorden 
de  laatften,  dat  men,  hoe  noode  ook,  ko^ 
men  zou  moeten  tot  het  overleveren  eeniger 
vafte  Plaatfen ,    zo  men  zig  van  Engelfche 
hulpe  verzekeren  zou  wilkn.    Men  was  eg- 
ter  nog  geheel  ongereed  hiertoe  (1},  en  ver- 
genoegde zig,  met  de  Koningin  beleefdelyk 
te  bedanken  voor  haare  aanbieding ,  zonder, 
voor  eerft,   iet  te  reppen  van  de  voorwaar- 
de, op  welke  zy  gedaan  was  (^). 
Iilen  Ondertuflchen ,  badden  die  van  Gend ,  wel^ 

dringt  de  ke  Stad  zig  toen  nog  niet  verdraagen  hadc 
algemee-  met  Parma ,  voor  het  einde  van  Oogftmaand  , 
tOT^'en  ^y  ^®  algemeene  Staaten,  en  die  van  Bruflel, 
vooral  wat  laater,  by  de  Staaten  van  Holland,  fterk 
die  van  gedrongen  op  het  voortzetten  des  Franfchen 
Holland,  handels.  Méchelen  en  die  van  Brabant  hiel- 
voor^  ^^°  '^^'*  insgelyks,  op  aan.  De  Heeren  van 
zetten  den  Hoogen  Raade,  van  het  Hof  en  van  de 
des  Fran- Graaflykheids  Rekenkamer  bragten  hun  ge- 
fchen  voelen  in ,  op  den  zesden  van  Herfïlmaand 
handels.  ^^>j^  hierop  uitkomende,  dat  zy  nergens  wis- 
fen  onderftand  zagen  te  bekomen,  dan  van 
Frankryk.    De  Staaten  van  Zeeland  fchree- 

ven 

f»)  TBUANUf  Uh.  LXXX.  p.  ^14.  A.  ' 
rO  Refol.  HqU.  21  Scpt.  7  oSok.  1514.  */.5*7,  «Ï5.  BO» 
XIX.  B^ehj  hl   13  [4f  1]  eHML. 

(i^  Hdbi.  Holl.  tz  Sept.  1514.  i/«  Sé9. 


XXSK.  Boer.      HISTORIE.     37 

ven,  den  vyftienden^  dat  zy  reeds  diei^lyk  1584^ 

een  befluir  genomen  hadden  («).    De  rede- " 

hen,,  met  welken  men  die  van  Holland,  tot 
dezelfde  gedagten,  en  tot  kort  beraad  zogt 
cehewe^en,  kwamen,  voomaamlyk,  hier- 
op vat :  „  Dat  Frankryk  niet  tot  handelen  Redo- 
„  over  te  haaien  zou  zyn ,  immers  veel  o*"»  ^^** 
„  jzwaarer  voorwaarden  vorderen  ,  wanneer  ^^^"^ 
„  gantfch  Brabant  én  Vlaanderen ,  waar- gebruik- 
i),  voor  met  reden  te  dugten  was,  in'svyandste. 
„  magt  gevallen  zouden  wezen.  Dat  men 
„  den  Spanjaard, na  't  afloopen  der  twee  ge- 
„  noemde  geweften,  in  Gelderland  en  U- 
„  trecbt  te  wagten  hadr.  Dat  de  dood  des 
„  Prinfen  van  Oranje  Holhnd  beroofd  hadt 
„  van  een  Hoofd,  welk  men  volftrektelyk 
„  behoefde,  óm  de  geweften  vereenigd  en 
„  't  Krygsvolk  tot  's  Lands  dienft  genegen 
„  ce. houden.  Datzulk  een  Hoofd  uit Duitfch- 
„  land  niet  te  bekomen  was.  Dat  Ënseland 
„  2;ig.ook  te  koel  hieldt ,  en  gefchaapen  ftondt , 
„  by  een  onvcrwagt  overlydcn  der  Konin* 
5,  ginne,  in  byftere  verwlMtingen  te  ftorten^ 
„  D^t,  uit  den  voorflag  van  %lizaber,  om 
„  de  zaak  der  Nederlanden ,  m  maatfdnppy 
„  met  Frankryk,  te  aanvaarden,  ook  dui- 
„  delyk  te  befpeuren  was,  dat  zy  haare  ei- 
„  gen'  kragten  mistrouwde.  Dat  men  hierom 
„  gedrongen  werdt,2yne  toevlM;t  tot  Frank- 
„  ryk  te  neemen ,  en  den  raad  te  volgen, 
„  door  den  Prinfe,  hoogloffelyker  gedagte- 
5,  niOè ,  zo  dikwils  gegeven.  Frankryk  lag 
„  gereed,  om  den  vyand  den  toevoer  af  te 

(m)  Refol.  HoU.  x;  Sept.  1514*  tL  ni. 

Cs 


fsH 


38ï     yADERDMKDSCHE     XXIX.Sb&RC 

fnydén ,  jen '  om  den  kryf .  tmar  dèn  Wa^- 
fchen  bodem  te  trekken,  ten  miDifteiii  dien 
te  Jioudèn  -van  de  HoUaBdfche.  .genzen. 
De  agtèaarhéid  des  Koniijigé  van  Frank> 
ryk  20U  de  Zondfcfae  toUen.koqoeti  doen 
afTchafBsstt,.  De  jGodsdienft^  dien  hy  toelijei 
in  zyn  Ryk,  zou  hier  ni^van  hem  te  ly^ 
den  hebben:  veeleer  zou  hy,  mistrouwen^ 
de  de  Roomichen^als  gezind tocden Spaur 
jaard,.  de  Onroomfchen  tot  Ampten  en 
Magiftraatfchappen  vorderen;  vDat  hy  d^ 
Steden  den  Spanjaard  zou  leyercin,  of  de 
Nederlanden^  met  hem,  verwiflèlen,  te-^ 
gen  Milaan  en  Napels,  of. een  van  beide, 
was  geenszins  tewagten.  Hadt  hy  't  eerfte 
in  den  zin  gehad;  nooit  zou  hy  geweigerd 
hebben ,  Oofteijde  en  Sluis  te  bezetten. 
Ook  waren  hem  de  Nederlanden  veel  ge* 
legener  dan  eenige  Staat  in  Italië.  Somn 
migen  vreesden  voor  krebkingvan'sfLatids 
vryhedeni  doch  hiartoe ':iou9  zo  hy.  'tal 
voorhadt  ^  Krygsvolk  vefeifcht  worden  4 
welk  hy  ,  -onmogelyk  ^  in  lalïe  Steden  , 
zou  konhen  leggen.  In  allen  geval ,  zou 
„  men^noflit  zo  veel  dwang  Van  hem  te  wag» 
„ten  hebben,  als  ons,-doQr  den  Spanjaard, 
„  gedreigd.  WCTdt.  Ook  wagtte  de  Kroon, 
„  na  zyn  xjverlyden,  op  den  Koning  van  Njv? 
y,  varre,  ;dip.  den  HervOTmden  Godsdienft 
9^  beleedt-v  Eindelyk ,  de  ,hooge  nood  drong 
„  tot  handelen  met  •  Frankryk  ,  wilde  men 
9,  BmbanKCen  Vlaanderen  behouden.  Dedank^ 
„  baarheid  jegens  den  Prinfe,  hoogloffelyr 
„  ker  gedagteniflb ,  zou  elk  zekerlyk  bewee-» 
„  gen,  om  Graaf  Maurits  tot  Opperheer  te 


XXIX.Baiut.      HISTORIE.      $9 

jj  verheffen,  ware  hy  mstgog  de  Landen  te  i^g^. 

„  befchermen;  doch  de  Vad^r  zelf  hadc  ons  " 

,,  naar  Frankryk  geweezen,  daar  men  mid*» 

,,  del  te  over  hadt,  om  de  kinderen,  met 

,,  eenifen  fhac,  te  veréeren»  en  mogt  hy 

,,  opzien,  hy.zou  Holland,  Zeelanden  U- 

„  trecht  den  zelfden  raadgeeven,  naardien 

„  de  Koning  de  andere  Nederlanden,  zon- 

„  der  deezen,  niet  aanvaarden  wilde  (»)."  . 

Alle  deeze  redenen  en  meer  diergelykea.  Geheime 
vervat  in  verfcheiden'  Vertoorn,   werden, ra«dplec« 
in  de  Vroedfchappen  der  Hollandfche  Ste-8*"«^» 
den  ,  rypelyk  .  overwoogen  :  ook  ter  Dag-  ^g^j[  ^^ 
vaan,  alwaar  de  Leden  elkanderen ,  by  eede ,  Prank* 
verbonden  .  hadden,,  om  de  raadpleegingen  ryk* 
op  dit  ftuk  geheim  te  houden  (t?).  Mtdlerwy], 
ontbrak  iset  in  Holland  niet  tan  zulken ,  die 
indien  handel  met  Frankryk  merkelyke  zwaa^ 
rig^eden  zagetL    De  Advokaat  Buis  was  *er 
één  van.    QNok  leverde  Graaf  Maurits,  den  Vertoog 
vierentwhingften    van    Hcrfftmaand ,     een  vanGrtt- 
Velrtoög  -ter  Hollandfche  Staatsvergaderinge.^^^*"* 
over  (^),  waarin  hy,  zonder  den  Franfchen  Vergade- 
handel  af  te  keuren,  nogtans  te  bedenken  riog van 
gaf  „  dat  men  dien  niec  te  haaftig  behoorde  Holland. 
„  door  te  dry  ven.**.  Voorts  herinnerde  hy 
dèn  Staaten  vw  Holland  „hoe  ver  zy,  met 
„  wylen   zyöfi  Doorlugtigheid ,    gevorderd 
„  waren  ^  over  de  opdragt  der  Graaflykheid , 
„  verzoekende ,  dat  zy ,  hierop ,  in  *t  hémde  len 
^,  méi  Frankryk,  geliefden  bedagt  te  zyn, 
„  op  dat  hy  en  zyn  Huis,  daarby,  niet  ver- 
geten 

(u>  BOR  XIX.  Moekj^  hl,  16  [470]  '»^. 

Q)  &efol»  Hall.  xi  Sf9ft  I5S4*  R  itt* 
C4 


(40     VADERtANDSCHE    XXIX.BOTic. 

•Ï584. 9r  getcfn  werde»;  maar  iveeleer-in  ftaat  ge-^ 
"         *  )^  ftêld,'  om  zig  eénigsrins  tes  redden  uit  :de 
f,  zwaare  fchiilden,  met  welfcea  zyn  Vader 
„  den  boedel  ;hadt  belaft  gelaaten."    Hy  te- 
floot   ^,  met  eene  beleeWie  aanbieding  vaa 
y,  zynen  dienft,  in  alles,  waartoe  men  hem^ 
i,  die  zig  nog  te  jong  en  te  onervaaren  kende  y 
„  om  de  vereifchite  hulp  by  te  brengeii ,  cea 
„  'minften  eenigennaate ,  bekwaam  mdgt  oor- 
5y  deelen:  alzo  hy  vaftelyk  gezind  was,  alle 
„  zyne  handAngen  aan  te  leggen,  tot  wel- 
„  vaart  van  den  Lande  (^)." 
Onder-        't  Is  niet  geheel  zeker,  of  ]Vfaurits,.met 
.  zoonaar  jjf  Vertoog,  beoogd  hebbe,  de.  Staat^n  te 
^^g^y^^ljj  vermaafien ,  om,  byr  .den  handel  met  Frank- 
hetzelve,  ryk ,  alleenlyk  eenigc  voordeeleav  in  geld  of 
goederen ,  voor  zyn  huis  te  bedingen ;  dan 
of  hy  verder. hebbe  gezien,  en  begeerd,  dat 
zy   het   Graaffchap    van   Holland .  niet   aan 
"Frankryk  zouden  .afftaan,    raaar  voor  hem 
behouden.     Voor  deeze  laatfte  gedagten  is 
'  eenige   fchyn  ,  :jds  Jtnen  aanrfierkt:,  dat  het 
'Vertoog  zo  omftandiglyk  ontvouwt,  hae  ver 
men,  met  het-  opdraagen   der  Graaflykheid 
van  Holland  aari  deaox^a'leedettrPrirife^  ger 
vorderd  ware.     Op  het  Graaffchap  van  Zee- 
land, kon  nu  geen  bedenkenvallenjby. Crair 
ve  Maurits ,  al2^  de  Staaten  van  dit  ^weft , 
die  den  vyaijdook   na  aan  hunne  grenzea 
begondcn  te  krygen,  zig  zo.  rondelyfc  .voor. 
den  handel  met  Frankryk  verklaard  hadden. 
IX.        Ook  drongen  de  Zeeuwfche  gemagtigden, 
Wydluf-  federt,  zo  fterk  als  die  van  Brabant,  op  het 
^^«^^'-  be. 

(y)  %itf  dit  V€ïtoog  *;  Boa  XIX.  ^«c^g  hL  27  [411}. 


XXBt.BdEKi"     HISTORIE.      41 

beflait  tot  dief)  handel ,  in  de  Staaten  van-  i<gj: 
Holland  (r).  Doch  dit  befluit  wilde,  by  alle,  '  ^ 


de  Leden,  niet  vloocen.  Amftetdam  en  Mon- Gouda 
ntkendam  verklaarden  *er  zig  tegen.  DoclMegen 
op  verre  na  zo  emftig  niet,  ds  die  van  Gon-^"  b*»- 
da,  welken  een  wydluftig  Vertoog  ter  Dag-  p^^ 
vaart  inleverden  ,  waarvan  het  merg  hierop  tyk. 
uitkwam.  Vooraf  verklaard  hehbénde,  dat* 
zy  beflooten  hadden,  nimmer  in  den  ban* 
del  met  Frankryk,  te  bewilligen,  gavenze^ 
voor  redenen  van  dit  hwi  befluit.  ,,'datzyy 
,^  die  deezen  handel  dreeven ,  ^s  Lands  nood 
y,  te  zwaar  fcheenen  te  weegen :  en  het  mid* 
,,  del  te  ligt ,  welk  men  gebruiken  wilde  v 
,9  om  uit  dien  nood  verloft  te  worden.  Drie 
y,  wegen  waren  'er  maar,  om  aan  een  einde 
„van.  den  oortog  té  geraaken:  Verdrag  met: 
„  Spanje,  befcherming  met  eigen*  magt,  of- 
,,  aanzoek  van  uitheemfchen  byftand.  De- 
„  eerflre  weg  moeft/  dit  erkenden  ,  vol- 
,,  ftrekteïyk  gemyd  worden.  De  tweede  was 
„vol  zwaarigheden  ;  maar  behoorde  nog- 
„  tans  gekooren  te  worden,  gelyk  in  *t  be-. 
^,'jgin  van  den  oorlog  gefchied  was,  to  do 
„  derde  niet  open  ftondt.  *t  Was  waar,  dai^ 
„  men,  uitheemfcte  hulp  inhaalen  willende y 
,,  hergens  magdger  dan  in  Frankryk  vindeen 
^  zou ;  maar  zo  deeze  magt ,  naderhand, 
^,  diende^  om  ons  van  onze  vryheld  te  be- 
„  röoven  ^  wie  zouzè  willen  inroepen?  Immer» 
„gedroeg  zig  de  Koning  yverig  Roofnfch- 
^,.geznid,  en  zou,  derlntlve,  onzen  Gods-. 
„  dienft  niet  konnen  handhaaven ,  zo  lang^ 

„  hem 


4a     VADERLANDSOffi     XXIX.BOKK 

-A-Zl  „  ryk,  de  Hervormden  gedo<^de,  gefchied-» 
yy  de  iiegts  uk  nood ,  en  om  flaatkundige  re^ 
,  „  denen ,  tot  dat  menze  handelde ,  ak  op  êsm 
fy  S.  Bartholomeus  dag  des  jaacs  1572* .  .I>e 
,,  Koning  Wc  bet  voorbeeld  van  Kare)  délb 
,,  IX,  zynw  Broeder  >  vaaHénrik  denjlly 
,,  zynen  V^er,  voor  zig;:  Hy  was,  door; 
„  zyne  Moeder ,  Katharina  de  Medicis ,  !op-c 
9>  g^wit^4'in  tcaiKdauTche  fcbalkheid^  ert 
„  zou  't. verbond!  toMtttrooi}mgè:der  Kette^ 
5>  ryer  in  't  jaar  iSsRopgeregt^  en,  zo  mew 
„  zcide^  onlangs,  vernieuwd,  gewifielyk^ 
„  vroege  of  laat,  gedagdg.zyn.  Zyne  looze, 
„  Moeder,  4ie  nu  deozeü  handel  voomaani- 
„  lyk  dreef,  wat  fchyn ,:  (bc  zy  't  emftig  mej^ 
„  ons  meende,?  De  ondemeeming  van  An,- 
^  jou  tegeu  Antwerpen ,  en  tegen  wylende^ 
„  Prinfe,kon  onsleeren^^watmenvanFrankr. 
jy  ryk^te  wagten  hadt.  't  Vleijen  zelfs  vaa 
„  PruHeeu^,.  die.hercOT  trok,  om  Steden  ea 
„  Peribonen  te  winnen-,  moeft  ons  doen  omr. 
„.  zien.  Men  behielp  zig,  te  vergeefs,  mei; 
„het  oordeel  van  den  overleeden  Pirinfe^ 
„  die-t;o(j.  den  handel  met  Frankryk  geraadeu 
^  b^Ci  Wwt,  oöi  tïiw  tó  zeggen^  dat.dee- 
„  ze  doorzig:tige  Vorft^ig,  mex  Anjouvbe.- 
^,  droogeh  hadt  gevonden;^  wanneer  tocU 
„  hj^itihy  igewild,  dat  men,  neveiis  de  ai^T 
,,  dere  geweften-,  oök  UoiUand  en  Zeeland 
yf  iAUc'^ai^kfyk^  opidraagea  zou  ?  Imiiie];s 
„  ha^t  by  deezen  twee;,  altoos,  to^^ecóe  xe^- 
j,  lige  wyfc ,  vdor  rigïfeehojïden  :  niet  uk 
,•  ftfiatzugt ,  zeker !  daarvan  hieldenze  zyn 
,1  gemoed  zuiver,  geweeft  te  zyn^  loaor^om 

,  „  dat 


dat  hy  èm  FrwSAen  de  gamfche  ztak    ^o 


„  niet  durfde  toeveitrouwctt.    Zo  meur  dan 


„  't  ooideel  zyner .  Doorlugrigiieid  voigeo 
„  wïde  r  nimmer  moeft  men  Holland  en 
,,  Zeeland  aan*  dee^e  Kroone'  onderwerpen. 
„  Men  riaemde,  wyders,  VKonings  Regee^^ 
^  ring,  deugd  èn  trouw  ^  eti  bragt  by^dat- 
,,  zyn  belang  hem  noopen'zoutotdebefcher- 
,,  mmg  tder  Nederlanden.  Doch  't  ontbrak 
^  niet-aan  Wyk,-  dat  de  vrede,  zo  dikwilsr 
,;  gemaakt  mtt  de  Hervormden' ,  niet  te 
„  naauwkeurig  onderhouden  Was  van  *s  Ko- 
,,  niogs  lyde,  tot  zo  verre,  dit  de  Koning- 
„  van  Navawe ,  zyn  Schoonbroeder ,  zigy 
„  xot  op'  deeize  uure  toe  ,  nog  riiet  vian  'a 
,,  Kooings  vriendfchap  verzekeren  duHHe. 
„  Weinig  w^  'er  ook  te  telkn  op  de  belot- 
„  temmiittnen  Vorft,  die  't,ve^igt,meer 
,,  eer  zou  rekenen,  ons  dan  den  Spanjaard 
j^  tè  bedrijen;  dewyl  toch  een  van  beide 
^  gefehiedbn  mtjeft.  Zeker,  aan  Spanje  was 
^  hy,  dcföf  de oifde verbonden,  p}%t, eed eo 
^,  godsdienft^verfenogt.  *t  Breeken  dernieu- 
'„  we  verbindtenifle  aan  ons  zou  hy  verde- 
„  Ja^  'konnen  met  de  uiti^rsiik  der  Kerk** 
„  vergaderiiige  van  Conlfaris ,  dat  men  den 
9y  Ketteren  geen  woord  behoeft  te  houden. 
^  En  wy  zouden  <ms  regtekiöh  hébben, ver^ 
,,  raüdeQ'Wbttiende  van  hem»,  dien  wy,  t&* 
„  gens  zynen  eed,  tot  vOTPaad  poogden  te 
„  verleiden.  .  De  ondervinding  moell  ons 
,,  leeren,  dat  Frankryk  gezind  was,  't  Ver-f 
^  bond,,  met'  Spanje  geöiaakt,  geftatid  te 
^  doen.  -  Hoe '-ligt  zou  't -hém  Anders  gevaK 
^  l^n  hebben ,  de  Nederlanden  te  overhce* 

?.  ren. 


44     VADERLANDSCHE     XXIX.  Boek. 

iK%±.  >>  ^^»  in:de  jaaren  agtenzeventdg,  n^enten* 
•-^--^„  zeyentig,  tagrig  en  cenentagtig,  toen  zy 
^9  in  hun  geheel  waren,  en  Spanje  daar  bui- 
,,  tefi.    Zou  hy  toen  Anjou  met  ons  laaten 
^  handelen,  of  zynen  Brpeder  zq  fleuiuwelyk 
^  onderfteund  hebben,  hadt  ons  belang  hem. 
„  ter  herte  gegaan?   Gewiflèlyk,  Fnmkryk 
,,  en  Spanje  wHlonden  eikanderen,  en  trok-. 
3,  ken  eene  lyn.    De  dag  van  &  Bartholo- 
^  meus ,   de  neérlaag  van  den  Heere  vaa 
„  Jenlis,  de  aanflag  óp  Antwerpen,  het  o- 
,,  verleveren    van   Duinkerken    en   andere 
^  voorvallen  beweezen,   hoe  emftig  zy  't 
^  met  ons  meenden ,  en  hoe  fraai  zy  elkan-. 
„  deren  in  de  handwerkten.  Men  dreef  wel., 
„  dajc  wy  den  misflag  des  Hertogs  van  An-. 
„  jou  door  4(5  vingeren  zien  moefte^.   Doch. 
„  dit  mogt  de  Koning  van  Spanje  doen ,  die 
„  begreep,  dat  het  hem  flegts  aan  beleid  ge- 
„  faaid  hadt,  en  die-  den  toeleg,  om  Ant-. 
„  werpen  en  deji  Prins  in  Spaanfche  handen 
^  te  leveren,  goedkeurde;  niet  wy ,  die  'er 
„  al  de  fchade  van  gehad  zouden  hebben, en 
„  ons  hierom  wagten  moéften,  dat  men  ons, 
„  ten  tweede  maale ,  't  net  niet  over 'tiioofd 
„  ftreek.  INfog,  bragt  men  by,  dat  wy  zulke 
,1  voorwaarden  zouden  konnen  bedingen  vau 
„  zyne  M^efteit„  dat  alle  vrees  voor  't  kren- 
^  ken  van  's  I^ai^s  vryheid  zon  iiehooren  te 
^  verdwynen;    Maar  de.  Koning  hadt  im- 
„  mers  nog  niet  meer  dan  algemeene  belof^ 
„  tengedanp,  Brabant  ook,  gewonnen ,  naar 
,,  't  fcheen,  door  Pruneaux,  dreef,  dat  men 
„  op   geene  al   te  naauw  bepaalde  punten 
99  dringen  m^^eft:  waaruit  te  v^nnoeden  was;> 

jf  dat 


9» 

99 
99 


XXIX.BOÉK-      H  I  S  T  O  R  I  £•      45 

^,  dat  de  Koning  zig  de  handen  niet  zou  laa-  jeg^. 
„  ten  binden.    Maar  genomen ,  dat  hy  on3  ' 

^  de  voorwaarden  liet  (lellen  naar  onzen 
9,  zin  ;wat  men  'er  aan  hebben  zou,  was  aan 
Anjou  gebleeken.  Hadt  een  handvol  Ant* 
werpenaars  zig  niet  beter  geweerd,  dan 
de  blyde  Inkomft  van  Brabant;  men  zou 
^  nu  zo  kiaai»  begrypen,  wat  kn^bedon- 
^,  gen'  voorwaarden  hebben,  als  de  Hoge- 
„  nooten  het  vonnis  van  den  S.  fianholo- 
„  meusdag.  Hoe  ligt  zpu  de  Koning  de  ge- 
„  legenheid  waameem^n ,  om  Anjous  mis-, 
flag  te  verbeteren,  en  eenige  fterke  Plaats 
bemagdgen?  Of  al  deedt  hy  dit  niet,  zo 
hy  flegts  eene  wyle  tyds  wel  regeerde,  zou 
„  men  hem  van  zelve  aan  de  hand  gaan,  en. 
„  zyne  bezetting ,  gewiflèlyk ,  ten  minften 
„  in  eenige  voomaame  Steeën  ,  ontvangen. 
„  Een  Huwelyk,  kwaad  in  zig  zelf,  was, 
„  door  de  befte  Huwelyks- voorwaarden, 
„  met  goed  temaaken.  Dewyfteenervaaren- 
,^  fte  Prins  was  bedroogen  uitgekomen  met 
„  Anjou;  en  meenden  wy  verder  te  konnen 
„  zien  ?  wy ,  Hollanders,  onbedreeven  in 
,,  de  ho<^che  Ibeeken  der  Franfchen?  En 
„  genomen  wy  waren  zo  voorzigdg,  dat  de 
„  Koning  geen  voordeel  op  ons  kreeg;  zou 
^  hy  ons  niet,  na  ons  onze  geldmiddelen  te 
hebben  afgemelkt,  ten  prooye  laaten  van 
„  den  Spanjaard,  en  als  men  hem  maande 
„  om  het  volbrengen  zyner  beloften ,  nog 
^  klaagen,  dat  men  hem  geene  volle  onder- 
„  daanigheid  beweezen  hadt?  Men  fcherm- 
^  de  met  het  Utrechtfch  Verbond;  maar  dac 
^  verpligtte  de  geweften  niet,  om  zulk  een' 

Vorft 


9» 

9f 

99 


99 


4$     VADÈRLANDSCHE     XXlX/BoEid 

r<&fi.  99  Vorftian  tetiéetnen,  alseen  oftwee  zou-^ 
■  „  den  mogen  goedvinden.    En  of  de  nood 

,',  Brabaint  en  Vlaanderen  al  dwingen  mogt, 
^,  om,  uit  vêrtwyfeldheid,  al  op  een  te  zet* 
„  ren,'  tóoeften  wy ,  die  nog  zo  veele  fchoo-r 
-     „  ne  fterkten  hadden ,  ons ,  daarom ,  met  hen , 
„  ten  verderve  lakten  fleepen?  Zy,  die  dit 
„  dreevén,  mogtenwel  een  anaèrÏÏerttnHol- 
^Jand  komen  haaien,  daar  het  arme  Gouda 
„  twee  of  drie  jaaren  omringd  geweeft  was^ 
„  zonder  te  krewken;  daar  hfet  kleine  Alk- 
„  maar  ml  de'magt  van  Spanje  geftüit  hadt;- 
,',  daar  d€l  Léidfche  burgery^'  gièflnokên  tot 
„  op  de  helft,  door 'honger  en  élende,  eg^ef 
„  ftandvaftig  gebleeven  was.    Steunden  wy 
„  toen  op  Kottingklyken  bylland?  En  hadden 
„  wy  zo  veel  geleeden ,  om  aan  de  Franfchen 
,^  gelevefd  te  worden  ?  De  nood  der  Stedea 
,,  Bruflèl ,   Mechelen  en  anderen  was  egtep 
,/ onloochenbaar.     Maar  al  verdroe'g  men 
,y  zig,  op  dit  oogenblik,  met  Frankryk,  zy- 
„  ne  hulp  zou,   gelyk  Pruneaux  zelf  beken- 
„  nen  moeft,  te  laat  komen,  onKdeeze  Ste- 
„  den  teverloflèn.  Enzowyze,  met  eigen' 
„  magt ,  tot  in  den  nazomer  behouden  kon^ 
„  den ;  waarom  ook  niet  langer ,  en  tot  in 
„  den  volgenden  winter?   Onze  magt  wasy 
„  voorwaar!  zo  klein  niet,  als  menze maak-^ 
„  te.  Zy  hadt  het, in  den  aanvang  deskrygs, 
^,  ter  zee  en  te  lande ,  vyf  jaaren  uitgehou* 
„  den,  tegen  den  Spanjaard;  en  zou  onsnu 
„  *t  gerugt  van  zyne  aankomft,  en  datPru- 
„  neaux  de  fehouders  optrok  dermaate  ver^ 
„  baazen,dat  wy  hem  zelv%als  een  Franfth- 
,^  man  vermomd  y  gingen   inhaalen  ?  Daa 

„moeft 


XXIX.  Boek.      H  I  S  T  O  R  I  E..     47 

^  moeft.hetGocle^klaagdzya,datdevroo-  ,-g^. 
^  01e  Prins  v^n  Oraoje  en  zo  ^nenig  eerlyk  * 

,,  naan  zyn  leeyen  gelaacen  hadt,  voor  eene 
^  zaalc,.  die  wy  niec  coc  het  uicerfte  toe  zou- 
^.  den.  durven  handhaaven?   Ondertuflchen, 

.  ^  ontkaidenze    den  hagchelyken.  ftaat  der 

^  gemeene  zaake  niet.  Maar  die  was ,  croo-      . 

^  tend^els^  veroorzaakt ,  door  den  Franfchen     ' 

^handel,  waarby,  't  gezag  zyner  Doorlag- 

^  tigheid,  yai\  welk  onze  verdediging  zeer 

,y  veel  af  hing,  >  nierkelyk  geknakt  was.    Zo 

yy  TOeiv  nu  nog  ^o  veel  wilde  opbrengen,  als 

,,  men,  ten  tyde  van  Anjou,  beloofd,  en 

^  Holland  uitgevoerd  hadt;nien^zou  ons,  uit 

y^  Brabant,  niet  om   het  naarkomen  onzer 

^  beloften  behoeven  te  ma^en.   Reden  was 

^y  'er  wel,  om  te  dugten,  dat  de  gemeente 

yy  eens  oorloogens  en.  geevens  moede  wor- 

^  den  zou.   Doch  dit  zou  niet  beteren,  met 

,,  den  Franfchen  handeL  Men  gaf,  uit  liefde  v 

yy  tot  de  vryheid.of  tpt  den  Godsdienft.  Wie 

y^  zou  dit  dpen  koilnen,  onder  eenen  Vorft, 

^  die  beide  verdrukt  hadt  ?  Zou  men  de 

99  goedwilligheid  en  ftandvaftigheid  der  ge- 

^y  meeöte  niet  verliezen  ,  die  meejr  toege- 

yy  bragü  hadt,  tot  het  (leunen  van  ons  bouw- 

^,  vallig  werk,  dan  het  kloek  beleid  der  Re- 

yy  geeringe  in  't  cemeen ,  wasurop  Weinig  te 

„  roemen  viel.    öifear,  zeide  men.  Koning 

„  Hét»:ik  mogt  het  ons  kwalyk  afneemen  , 

^^  zo  wy  nu  te  rug  liepen:  hy  mogt  zelfs  met 

„  Spanje    famenfpannen ,    tpt    ons   bederf. 

,,  Vreemd  befcheid!  Zouden  wy  zyne  bemin-' 

yy  M  en  groots  vrienden  zyn?  zou  hy.,  om  ons, 

^y  mei:  Spai^fe  bre^toiimzou.dltzo.r^Hon- 

„  nen 


4S    VADÉttLANDSGHE     XXlX.ËoÉit; 

1584^  99  ^^^  omflaan  ?  dan  ware  het  ons  dubbel 
^j  on^eraaden,  goed  en  bloed,  op  zulk  eenc: 
,,  ongeftadigheid,  te  waagen.    Zy  beflooten 
„  dan,  dat,  van  de  drie  voorgeftelde  we-v 
„  gen,  die  van  befcherming  met  eigen'  mid-. 
„  delen,  voor  tegenwoordig,  de  heilzaamfta 
^    „  was,  tot  dat  zig  hoop  op  beter'  uitheems 
^    „  fchen  byftand  öpdeedt,  AUeenlyk,  inoell 
99  ^^^  goede  orde  op  's  Lands  zaaken  gêftéld 
„  worden.    Voor  't  overige  ,  wanen  zy  zo 
„  begeerig  als  iemant  naar  's  Lands  verlos- 
„  iing,en  zouden  den  Vorft,  van  wien  men- 
„  ze  met  grond  wagten  kon ,  de  eerfte  te  ge- 
„  moet  gaan.    Zy  zouden  't  zelfs  Frankryk. 
„  doen,  zo  zy  van  de  gegrondheid  der  ge- 
j,  geven'  redenen  hiertegen  niet  ten  volle 
,  overtuigd  waren.    Hiertoe  bragt  hen  geea 
^,  eigen  belang.      Zo  Holland  beoorloogd 
\  werdt,  Gouda  hadt  den  eerften  aanftooc 
*,  te  wagten.    Van  de  nadeelen ,  te  dugten 
',  uit  den  Franfchen  handel,  zou  deeze  Stad 
\  eerft  na  anderen  haar  deel  ktygen.    Doch 
',  geene  vrees  voor  gevaar  hadt  haar  belet,- 
\  uit  de  borft  te  fpreeken,  op  dat  men  nader. 
*„  op   't  ftuk  zou  letten,  en  zig,  door  de 
3,  meeningen  van  den  Hoogen  Raad,  van  't 
,j  Hof,  van  de  Zeeuwfche  Staaten ,  of  van 
de  voorzittende  Leden  piet  laaten  innee- 
^,  men.   Dit  fmeekte  men  dan  op  't  emftigft, 
„  Werden  de  gegeven'  redenen  te  zwak  ge- 
„  keurd;menhadtze  te  houden  voor  het  laat- 
„  fte  bewys  van  vryheid  en  openhertige  ge* 
„  meenfchap,  begeerende  zy,  ten  loon  hunr 
„  ner   trouwhertigheid ,  niets   anders,  dan 
y,  met  een  geruft  geweeten  af  te  wagten,  't 

9,  gene 


99 


kXïK.  Bom.     HISTORIE;     49 

^  gene  hun  de  AUérboodle  mqgt  todchik-  i584. 
^,  ken,  terwyl  zy  zig  onichuldig  hielden  aan   '    ^ '  ■ 
^,  4e  hadeelen^  die  den  Landen  Xdt  deezen   '  » 
,,  handel  over  *t  hoofd  hingen:  om  wellcen 
^  af  tp  weeren  ^  zy  de  Hemelfcfae  genade 
,,  aanriepen  O)*'*  .        ,      '  ' 

Zo  eniftig  een  Vertoog  verhinderde  egter  De  iheef- 
niet)  dat  de  Edelen  en  Steden,  van  Holland^ te  Ledta 
Aniifterdam,  Gouda  en  Monnikendam  .uitge-J'"**J^" 
nomen,  in  't  begin  van  Wynmaand,  t>«floo*  q^j^^^'' 
een  „  dat  men  Frankryk  en  Engeland  ver- tot  de 
^,  zoeken  zqu  ^  om  de  befcherming  der  Lan-r  opdragt 
j^  den  ge^moenlyk  op  zig  te  neemen;  en  zo^®'^*^ 
5^  de  koning  van  Frantayk  zulks  weigeren  p^^j^ 
«^  mogt,  dat  m<$n  hem  dan,  met  kiennis  enryk« 
),  bewilliging    der  Kontnginne  van  Enge- 
^^  land,  voor  Prins  en  Heer  zou  ontvangen , 
„  op  zuike  voorwaarden,  als  de  Vereenigde 
)/  Geweften  zouden  goedvinden^ mids  menze 
„  vooraf  in  beraad  leide  met  Zeeland,  Fries- 
5,  land  en  Utrecht"  waartoe  teribond  eenige 
Heeren  gemagtigd  werden*   Gouda  verklaar* 
de  zig,  in  't  ^^yzonder,  openlyk,  voor  d«i 
handel  met  Engeland:  en  volhardde  hierby* 
Doch  Amfterdam  en  Monnikendam  vielen, 
eerlange  der  meerderheid  toe  (/^.  Men  Ichik- 
te  Gemagtigden  naar  Gouda,  om  deeze  Stad 
te  verzoekspn,  dat  zy  het  overgeleverd  Ver* 
toog  tegen  den  handel  met  Frankryk  geliefd 
de  in  te  arekken,'en  agter  te  houden  («). 
Doch  my  is  niet  gebieeken,oiF zulks  gefchied 
zy*     't  Gevoelen  van  Holland  werdt,  te  ge-  Ook  de 

ïyl^  algcmee* 

is)  BOR  XIX.  B^eKi  R  2f  Uu]  «»C. 
(1)  HefoU  HolU  X  Dtc.  I5t4.  tL  7^6. 
(«)  Refol.  Hol.4,  II  Offé  II M*  hlé  ClI,  4tï. 

VIII.  Deel.  D 


^     VAÖÉRLANDStHE    XXrx.Boi5iu 

'i^i£  lyk  met  dat:  van  Zeeltod ,  -  te^  algefiiiieseiae 

,,  "tl  StaatsVergadcrittge  ingebragt  t  vrassop  mea 
ne  Sw-  i^i^^f^  befldöt,  de  Hooge  Överhei<^der  Lm^ 
veryffel'  den  (ip  tö  dtaagén  aan  den  Kóttihg  'en  Kroo- 
iiitgeno.  tie  van  l^rabkryk ,  op  voorwaarden  y  nader 
»etf.       te  beraamen. .  Gelderland  bewilligde  ook  ia 
dit  béfluit.  Dcfch  niet  Overyflël  Zèffsf  vindt 
ffiéh;»  dit  eetiige  Jonkers  in  dit  geweft  den 
" .     .      Koning  yati  FrankrVk  try^  oefening  van  den 
'  '.'   ■     RoonifchenGddsdiéiAriétfett  aanbieden,  be- 
bogehdehfermede  5  het  fluiten  des  handels  te 
vertraageü,  alzo  zy  Wel  wiften ,  dat  de  andere 
'  ge  wétten  zo  veel  nfet  toeftaan  zonden  (v}é 
De  Ad*       Terwyl 't  zïg,  in  Holland^  fchfkte  tot  den 
vokaat     handel  met'  Frankryk ,  lei  de  Advofcaat  Buis  ^ 
Buis  logt^^ien  dèe2:e  'handel  zeer  tegenfflondt,  zynen 
^yjf^^P'dienft  neder  (w).    Sommigen  meenen,  dac 
hy  onvoldaan  was  over  zyne  wedde  of  be- 
rigtfchrift.  Anderen,  dat. hem  't  hoofd  hing 
naar  den  dicnft  des  Konings  van  Deenemar^ 
ke  (^xy.    Doch  't  is  waarfchytiiyker ,  dat  izyn 
'ongenoegen  uit  den  handel  met  Frankryk 
ontftaanzy.   Graaf  Maurits,  wien  deeze  han- 
del ,  örigetwyMd ,  ook  niet  naar  denzin  was  y 
heeft  ^er  zig,  zo  ver  men  riaargaan  kan,  niet 
'openlyk  tegen  verzet,    't  Is  egter  te  vermoe* 
den,  dat  hy,  door  die  van  Gouda,  gewérkt 
hebbèv  welke  Stad  nooit  van  fendelmet 
Frankryk  gehouden  hadt.  Zy  hadt  thans  ee- 
nen  bek  waamen  Penfionaris  ^  Meefter  Frangm 
Franken ,  die ,  vermoedelyk ,  de  opfteller  gé- 

weell 

(v)  Boa  XIX.  Bo*k^  hl,  1%  [4^1].   HO09T  XXI.  B$tk^  hU 

(i9>  Refoi.  HolU  X  SêpU  jl5t4.  i/«  $Mm 
lx)  BOA  ZIZ.  Bêikt  êl.  u  U»5]* 


V 


JÏXDC.  Bteki      H  i  1$  t  O  !t  1  É.      Jt 

^meeÜ  is  vu  bet  naiéraklyk  Venoos^  welks  jtfi^ 
lahood  wy»  tterbavem^  ic  bo^kgeftdU  heb-  -     "  ■■* , 
beiir  e»  die^  iBderteidv  Ueefc^  eengroot 
vriend  óf  zya.  van  Oraave  Maiirics. 

De  Fiadfebe  Gezsit  Pnmeiujr^  kettsmt  ge^  Pm- 
kretgen  faebbendr  Azan  het  fiefluk  der  Staa*°®^^ 
ten,  keerde,  tïog  voor  't  einde  vm  Wyii-„^ 
aoBLoA^  narPhmkryk)  be&faotdceiiHietee-^rank^ 
KS  grfttde»  keóea,  ter  waarde  van  tweediiè-  ryL 
iÉeitd  giMen..    BrsdmtM:  becaalde  toe  den  bA- 
ven  ^riionderd  guldens;  HoHÉnd,  Zeeland 
eti  Utrecht  Êanen  twaalifhoaderd  ;  Gelder- 
land tweehoaderd;  Fiiednid  cwaehondcrd; 
en  Bieciiekd  'cüitfoeit  (y). 

Men   béAsédde  faet  ovtcig  gedecfce  des     x. 
jiart  mee  faet  verideaen  nati  gegaintn  aaafDavtdron 
FrankryA^v  en  met  het  beniaaien  der  roor-^™»"'' 
waardeo,  op  wéikea  ibeo  den  Koning  A»KdC|^§^^ 
intehnkKgeiL  Ën  men  w^  hier  nog  met  ge>  wuxéu 
reed  mede,  toen  de  Koaingin  ?ta  Ëngelaml 
den  algemeenettScaaten,d<K»rhaaeen  Gezant  9 
Raèert  DavUfMj  edni^^  tea  deaen  eiade 
hetwaards  gearaden  (ij,  <¥  den  agiften  tanZToe 
Waitennaatal^  deedtToorfaDodeii ,,  dat  faaa*l><'^>^ 
^  ce  Ma|efteit  gaarne  de  befehenaiar  der^"^^ 
f^  Nederknden,  gezaafenfyk  met  Franlryk, 
,,  aamraaod  zott  &M)en  ;   doch  dat  Zf  den 
^.  Konang  hnacoe  nièc  hade  koniien  bewee- 
fygen:  dat  zy,  Ueroai^  hén,  Davidfon« 
jy  herwaards  gefehikr  hstit^  om  den  tegen- 
^  woordigea  ftaat  ^an  *»  Lands  2aaken  te 
^  v^iflaaa,  en  op  war  wyze  menze  beft  xou 

w  kon- 

O)  aefoh  HoU.  24  03»h.  i5t4*  ^/.  éfU 
(a)JLsT]|  IV.  M4*i^  kL  SU 

Da 


5^  VADEHLANDSCHfe  XXIX.Boek, 
tKBjL  »>  konnen  redden:  waartoe  haare  Majefteit 
^  ,y  gaarne  de  behulpzaame^  hand  zofu  bieden, 
^,  zonder  dat  zy  van  zins  was,  het  werk  met 
„  Frankryk,  zo  men  daarin  iets  meer  ge* 
,^  daan  hadt,  te  veragteren,  of  zig  ter  Heer- 
„  fchappye  over  de  Landen  in  te  wikke- 
len cay: 


Apt-  Of  deeze  bezending  té  wege  gebragt  wa* 

OD délel  '^9^^^^  zulken  hier  te  Lande, wien  deFian- 
^J  'fche  handel  tegen  de  borft  was,  dan  öf  de 
Koningin ,  uit  eigen'  beweeging  en  vrees , 
dat  men  te  diep  mét  Frankry k  verzeilen  mogt , 
Pavidfon  herwaards  gefchikt  hadt ,  mag  men , 
met  reden ,  in  twyfel  trekken*  De  Staaten , 
de  Koningin  hoöglyk  bedankt  hebbende  voor 
haare  genegenheid,  benoemden  terftond  Ge- 
•  magtigden,  om  den  Gezant  nadere  opening 

te  doen,  terwyl  zy  orde  ftelden,om  hem, op 
's  Lands  koften ,  te  huisveften  en  te  onthaa- 
len  (^).  De  Gpmagtigden  der  Staaten  ver- 
klaarden den  Gezant,  eerlang,  op  zyn  ver-^ 
zoek  „  dat  men,  met  kennis  derKoningin- 
„  ne,  in  onderhandeling  getreden  zynde, 
„  over  de  opdragt  der  Nederlanden  aan 
„  Frankryk, op  gelyken  voet^  ak  Keizer  Ka- 
„  rel  dezelven  bezeten  hadt,  doch  met  be- 
„  houdenis  van  Godsdienft  en  Voorregten  ; 
„  federt  ook  de  overige  voorwaarden  der 
r,  inhuldiging  beraamd  hadt,  zo  dat  dei  Ge- 
„  zanten,  naar  Frankryk  gefchikt,  reisvaar- 
^,  dig  waren,  wagtende  allcenlyk  op  goeden 
„  wind.    Voorts,  gaven  zy  te  verftaan,  dac 

(m)  Refol.  Holl.  S  Dee.  ijf ^  */,  771^ 


> 


\ 


XX!X.BoEK.     H  I  S  TOR  I  E.     53 

^  2y  lïog  evenveel  fchepen  en  volk  van  oór-  1584, 

„  loge  in  dienft  hadden,  als  zy,  voor  eeni-  " '^ 

^y  ge  maanden,  aan  haare  Majefteit  hadden 
„  verklaard»  Doch  zy  wiaren  nogtans,  fe- 
5,  dert  de  dood  zyner  Doorlugrigheid,  der- 
,,  maate  gekrenkt ,  dac  zy  de  hulp  baarer 
„  IVfejefteit  hoognoodig  hadden,  weshalve 
„  zy  'er  op  'tvuurigft  om  fmeekten."  Da-weder* 
vidfon  gaf  hierop  voor  beicbeid  „  dat  hyani- 
,,  geen'  laft  hadt  om  der  Staaten  zaaken  in  ^"^'^ 
„  verwarring  te  brengen,  waa!«öm  hy,  be-^*5fonr 
y,  fpeurende,hoe  ver  men  met  Frankryk  ge- 
„  vorderd  ware,  geene  nadere  opening  be- 
5,  hoefde  te  doen  van  't  gene  de  Koningin, 
„  zyn  Meeltöres,  met  de  Staaten,  zöu  heb- 
„  ben  willen  handelen :  dat  hy  haare  Maje* 
„  fteit  van  't  gehoorde  verwittigen  zou ,  en 
„  haaren  naderen  laft  hier  blyven  afwagten.'^ 
Veelen  namen  goed  genoegen  in  zyn  be^heid, 
en  vooral  in  zyn  verblyf,  «ig  beloovende, 
dat  het  den  Koning  van  Frankryk  rekkely- 
ker  zou  maaken  in  't  bewilligen,  of  ten 
minften  doen  fpoeden,  met  bet  uiten  zyner 
meèhing,  over  de  beraamde  voorwaarden  ^r)i 

Midlerwyl ,  hadt  het  ontwerpen  en  vaft^     XL 
ftellen  deezer  voorwaarden  den  Staaten  veel  ^^*d* 
werks  gekoft.    In  Holland,  waren  de  kleine  jin^^jj^t 
Steden  Woerden  ,   Ondewater  ,  Heusden  ,  Voor- 
Geertruidenberg,  Naarden,  Weesp  en  Mui- waarden 
den,  op  dit  ftuk,    ter  Dagvaart  befchree*  ja° '* 
ven  (d).    Doch  de  raadpleegingen  en  beflui-  j;ïïJS! 
ten  bleeven  geheim  (^).    Men  vindt  alleen:*  ging, 

Ivk 

(c)  Böm  XII.  J»*i,  ht.  4»  [foO.  •  * 

(d)  KefoK  Holl.  zs  Oü^h.  15S4.  »/  ^SU 
{f)  R^foL  HoU.  $  Nt'K  t|t4-  hL  tfif«' 

Pa 


54    vadï:rlandscme    XXECSöek. 

,,-8i  lyt,  dic.*»  v%n/.po«ÈPechc^  <q>  het  negen* 
mi  I  de  en  zeftiewie  I;id  cie*  vporwaiarden ,  waar- 
.fey  bedolven  weiidt  „dat  (i^^iAffipteBaars., 
„  IVe|;ters^  e^i  jfti^gente»^  4oorih^  firinfe 
^,  Vao  Orai^  a«ïg^eW ,  In.idteaft  lu^en 
1^  blyvcsa". verkbtard  heboen^  dat  i^y  Wer^ 
ittider  niet,  b^greipen  deo  HoQgeii  Rö%A,  in 
, Holland, <siigcpegt^  «och  de"  ofde  op^-deti 
gei\^n,.b^.3ftitjrraad,j5ef»aijl4  (ƒ)»  ■  ^Oök 
verbonden,  de  Smaten  der  Vj$reeiiigde  Nfr» 
defla;ideiVa  i»  weeten&^baiwv;  Gddertend^ 
' '  Vlaandewaï ,  jZeeknd' ,  ü^cht  t  Fr»^nd 
;^  Mechelen ,  (HpIJami  ymdikrhieF,  hieit  ge-^ 
poemd)  Eig  pnderiing,  dat  de:yby«ofiiiere<ïeT 
.W^ften,  il>  de  eifchen,  welkeil  «y  op  ^Ifc-. 
anderen  hebbeq  mpg(en,  niei.  ^oad^^iber 
greepen  wordca  yerkort  te  ^ynjj  by. het  gene 
Tnen  met  Frant?:yk  fluipei\,9i0gt  (g).  De 
Edelen  ep  de  Sleden  Dordrecht f^  yaarlem, 
ï)elft  ,  Leiflen.-  .^ipfterdafn^  viRptcerdaipjjj 
'Schiedam  5  Priele,  Schoonfe^ven^  y\ikms»r. 
Hoorn ,  .Ehkhuiaen ,  Eckmr^nMipnniilttsndainï, 
Medenblik:,  Wo^rfen^Oydj^aier/ftHeösdei^ 
Geercmideöbeig  «n  Vmm&^n^^i  ,ug  ft^ii 
inaakende  voor  de  ove%e:  kjlefniivHe^lyk- 
' Rieden  en  D&^n  yan  HaHand'eR.WeftfrjeJtï 
knd,  hadden  J^^né  va©  Porpjeij  .Lodw^ 
Cafembrood beTO^flid,  Qxn^ ^m}miwAWj^ 
ge,  naar  I^ï?rikiyi.>^.g^p,.  jrtet  Vipliw^gt^ 
on\  met  defi  Koning  te  fluiten  „:0p>de  xi^T 
waarden^  hy /dé  algem^aie tranen .beraaaid 
(^>J^flfli9fnde,  bi^rom^  dtit  »ymn]^^ 

,     (f)  Refol.  Holl.  21 1  23  ,  K9V,  X|t4«  *'•  7of,  7^.  ' 
d)  KtCoU  Hollis  N«v.  r5S4.  */.  70», 
(%>  ^ffol,  H9U,  1  4»*..  i|g^  |i.  ;|^f , 


XXIX,»pEr      H  I  S  T  O: R  I  £••     55 

n^  by^on^e^,  laft  voonien  zoudea  wor-  1584. 
deijju    NgigciDs,  gaven  de  Staaren  van  Holland  £ 


luin  een 'heimelyk  Berigtfchrift.  pje^le,  be^uiihet 
areSendej, :  onder  anderen^  de  vryheid,  die  üdmelyk 
men  den  Koning:  toeftaan  iou^  om  den  Room-  J^'l^^" 
fchen  GodsdiQnft,  hier  te  lande,  in  zyne  Ka*  j^'^ 
pel,  te  ,4oen!oefenen,  yoor'ag  z^lv'  en  zjntMnum 
Ha%ezn)  Alleen  t   opk.,   dat  men  hem,  tot  vin  Hok 
^syne. verzekering,  geené  andere  .Steden  dan'^d. 
Ooftendef  Sluis  en  Bergen  op  Zoom,  Brus-; 
iel  of  Mecbelen  zou  mogen  in  handen  (lel- 
len (f).  Doch  de  aljgemeene  Staaten,  eenige 
kennis  .v^  .^it  geheim  Berigtlchrift  gekree- 
gen  hebbende,  hielden  *er  zig  gebelgd  over, 
tot  dat  die  van  Holland  hun  verzekerden , 
dat  hunne  gezanten  volftrekteb  laft  hadden^ 
om  zig,'naar  het  Berigtfchnft  der  algemee* 
ne  Staaten,  te  gedraagen,  en  dat  hun  geen 
heimelyk  bevel,  hiermede  firydig,  was  me- 
degegeyen.    Te  ^elyk  ,  belafhenze  van  Dorp 
en  Cafembrood  nergens  iet  van  hmi  geheim 
Berigtfcbrift  te  laaten  mdekkén  (^3* 

j)e  .gezs^nten  ,  qaar  Frankryk  gefchikt ,  Naaaeè 
\vai:en  Rici/Bird  van  MeroJe.^  Heer  van  Oor-  der  Ne- 
fcbot  ^  jfêan  Hinkaart ,  ifleer  van  Dohain,  f^^^ 
Joan  v0n  Strooien  ^  Heer  van  Merxem,  die  ^[ 
vopr  zy^  vera;^  , .  overleedc  ,  en  Meefter 
KarneSs  ^^ry^,Penfio9arfs  van.BfulIel,uic 
tB^l^ant:  4e  Kanfelier  Elbert  Leoninus,  Joan 
y;^  QeiKi,  Heer  van  Ooye  en  de  Raadsheer 
(Urafd^s  ^^,^  i^t  Geldfrlan^d:  Noërvaa 
fi^pn.  Heer  van  Schoonewal,  uit  Vlaanda- 

len; 

ft)  XeCoU  H0II    |o  K«v.  1  Dffi  tf t4*  it  744«  74#» 

D4 


^6    VAÖEkLANDSCHÉ     XXIX/BoEie, 

igi^.  ren:  Arend  van  Dorp,  Heer  van  Maasdam i 
^"  ■'■  ■  •'•  èn  Meefter  Leonafd  Cafembrood!,  Raadsheer 
van  dpn  Hoye,  uit  Holland;  doch  Cafem-i 
brpod^werdt  ziek  in  den  Briele,  en  ondcbuK 
digde  zig  van  de  reize  (/) :  voorts  Meéfler 
.  Jakob  Falke  ,  ^  Raadsheer  van  Staaie  ,  uit 
Zeeland : ,  Godürd  van  Reede ,  Ridder ;  Heer 
van  Amerpngen,  uit  het  Sögt  vaa  Utrecht; 
doch  deeze  werdt,  ook  in  den  Briele,  van 
eenige  kwa;ile  be2fogt;  waaroin  twee  ande- 
ren ,  Joan  Rengers  en  AmelisvanAmJlelvdn 
Mynden^  jn^yne  ftede,  gekooren  werden: 
uit  Friesland  icwam  3^^/g?r  Feitsma  en  He  fel 
Aisma^  PreiMént  Van  den  Hove.    Van  Me- 
cheléns  wege  ,   waren  die  van'  Brabant  ge- 
laft, rfevens  Antoni  van  Lalaing^  Heer  van 
laiVtouitlier^,  én  Quintyn  Taffyn^  Heer  van 
Zy  ver-   la  Pré;    Levyn  fCaltiart 'wz%  Géheimfchryver 
trekken    van  '^t  gezantfchap  (>»).  •  Het  vertrok  te  wa- 
naar      ter,  op  den  derden  van  Louwmaand,  bege-; 
wk"'^"     ïeid  van  veertienrÓprïogfchepen,'  die,  door 
^Igc.  tegenwind,  te  Bóülogne  inliepen.     Vanhier^ 
•^if/y.  floegen  de  gezanten  op  weg  naar  Parys;  doch 
.    %     zy  kreegen,  op' reize,  laft  van  den  Koning, 
oinzig  veertien  da^en  te  Senlis  op  te  hou- 
den, aJwaar  zy,   den  vierentwintigften,  aan-r. 
kwamen,  yforAtriÓLQ^  alomme,  2eer  heüfeh 
bejegend,  en  oji'  's  Konings  koften  onthaald 
(n).  "ï^rwjX  zy  t;e  Senlis  vertoefden, zpgt  de 
Spaanfche  Ambal&deur,  Dön  BerAardyn  He 
Mendozji ,  'den  Koning  -te  beweegen  ,  óm 


(l)  Re(bl.  Holl.  tt,  17  Oet,  1514.  hl,  jff^  jfj. 

(»)  BOE  XIX.  BtlC,  W  11  [495]. 

(»)  TüUANU»  Lüf^;UXX*  f.  714,  BOA  %Xt.B»tk^  kk  1% 


XXIX.  Boek,      'H  I  S  T  Ó'R  Ï  EJ      57 

hnn  gehoor  te  weigeren  ,   vïK>rgeeveiKle ,  jVg^t 
,,  dat  hun,  als  muiteimgen ,  zo  veel  eers  niet  *^ 

„  toekwam."  Doch  Henrik  voegde  hem 
toe  „  dftt  hy£e  aanzag  als  verdrukten  9  die 
^,  heul  kwamen  zoeken  in  Frankryk ,  daar 
,,  men  't  zig,  van  ouds,  tot  eer  rekende  ^ 
i,  vreemdelingen  ,  en  mishandelde  volken, 
„  Z5  wel  als  vervolgde  Vorften,  goedertie* 
,,  renlyk  te  bejejgenen  (ö).'*  Hy  deedt,  ver-Zy  kry* 
volgens,  de  N^erlanders,  met  eenen  aan-g«o  ge»  , 
Zienlykeé  fleep  van  koetfen  en  ander  «Twig,^^^ 
af  haaien  van  Senlis,  en  verleende  hun,  op^JJ;^ 
den  dertienden  van  Sprokkelióaand ,  gehoon 
De  Gelderfche  Kanfelier  Leoninus  voerde  het 
woord,  ontvouwende,  beknoptelyk,  de  ge- 
legenheid der  Landen ,  welken  zy  zyner  Ma- 
jefteit  kwamen  aanbieden,  en  die  hyzeide, 
nog  van  negentig  vafte  Steden  ,  behalve 
veele  andere  fterkten ,  een  ontelbaar  gecal 
van  fchepen ,  boetsvolk  en  bekwaame  ree- 
den, levens  en  ftróomen,  Vöorrien  te  zyn» 
Hy  merkte  aan,  dat  het  enkel  beletten  van 
toevoer  over  Calaisf  en  Mezieres  zeer  veel 
toebrengen  zou,  fot  krenkinge  van  den  Span» 
jaard,  dien  zyne  Majefteit,  deiliaive,  bee 
overheerde  deel  der  Nederlanden  Mgtelyk 
zou  konncn  ontweldigen.  Hy  fmeekte,  ein« 
dèlyk,  den  Koning  de  beicherminge  enheer^ 
ichappy  te  willen  aanvaarden  van  volken , 
^e,  meeftêndeels,  vte  oiids.  Leden  geweeft 
waren  van  Frankryk  (p).  De  Konmg  hoorde 
^h  (beantwoordde  ^yne  amfpraak  met  toege- 

ne*** 

(•)  BOB  XIX.  B9e(^  èU  Si  [525].  ThVAHUS  Likr.  IJPOO» 
^*(p)  BQB  XIZ.  M$€k,  èU  54  lS^*h 


5f    yADE|tI^^^ip)^fïf{;     ^TX,1icnx. 

J5f5.  nfig^hei4:!».W/l>ev^  den  geineen,  hunp^ii 

-'. laft ,  fchrift^yk  ♦  oyer  ,tp  jpy^en ,  op  dat  hy 

'er.?ig,op  wu  ujogen  bpraadfen  (^).      , 
Zytrte-     , Veryolgeiis^  9   tradea  zy  met  Pruneauxih 
onde  **    g^prek  •,• .  w/fi: :  de^  b§i|aafï?de  voorwaarden  , 

ling,o ver 9*^9 'Wïi  Anj^SüH  bedongen  hadt,  heig  en  ,en- 

de  voor  deröïl.»  .&i  %!  «1  (loffe,  veel  te  khf>j  fcUee^ 

^j^^^®*^  neP/,  a«i  dei?  Koning  te  wprdeij  YoqrgBhou-* 

Opdraèt  dWi  W.^wn  d§n  tiandel  niet  plotfeljrk  wilde*' 

der  Ijle-  zien  ^fbi»efce.n^  ^Qe  punten  voj?derde^,  naam- 

derian-    ]y^  ^  dejn  Hervormden  Godsdienft  te  hand-. 

denÉ**-  >f 'ba4^?"J'8^^9€ïi  andere  in, te  voeren;  ee- 

luog.  ^  >•  «eq  ^OWpomfchen  Landvoogd  herwaards 

„  te  arenden;, dien  toe. te .ybegpn  eenenRaad 

^  wan    Onroomfche  inboorliijgen  ,    aai^e-, 

j^^aaam  dw  Staaten  ;  geene, 'UkheeBifiphen 

,^  noch,  Rpooifchen  tot  Wethoi^erlSchappen 

5*  of  Rj^tèrrampt^  te  beroepen  ;  .vïyheid 

^  voQir.idï  by^ondere  ^StWjgn  ,  om,  ionbe- 

,^.fcbiee^e»*)en  zo  dikwil>j^l8  Y hun  goed» 

,f :5.4agt,  vW  Vörgaderw^  5«n  wer  di^elyke 

,p .  voQor^gteB'U  4i€  ^  ?o  d«  iFr^nfeh%.  Heer 

r«n  vecHfaiWPden  r  den  KoQin^  .«er  aanftoon 

wJyk,  zoudett)  (cbjoea,. '  D^  Staatfchenf  }^' 

S^toi^n  «Q'  ven^eFden  {dè>  punten  ;  zo 

vcrrerftk  't  .bun  f  byi^mdpr.  'SwigtfebrifttpeT, 

lfe«  ïof  c»0g  iv^d0r,  (?:) ,  «pf fteldewe ,  reln^ 

ddyk(,  niw;'  b^dfegewteï-  r w»rA  fmeeken^jai^ 

wy^ze  tar  wa^raa»  pp/49«»»i:«fa  uitkw;iL- 

rnen:-  :  \  .i.  >;j    '»'.:.  v  v'/^r'-m  ;    -j-  r  ••  -    , 

Inhoud     , ,,  I .  Zyne  Majefteiï .  «geme  de  Vereenign 

der  zei-  dé 

ven.  ^        ^ 

(f)  THUANUS  ZriSr.  LXXXi:  ^.  f . 

(rj  Boa  ZU*  B9tk^  éA  li  [(»>]•  ,      / 


'f> 


^y  de  N^iorfauDiden.,  Bnésmt^  Gekleriand, 
..  Vlaanderen  ,  Holland  met  Weftfriesland 
„  (  I  )  »'  Zeeland^  Friesbnd ^  Zutfen,  U^ 
j^  trecfat  en  Mechelen  aan,  gplykze  Keizer 
,^  Kawi  beaeten  heeft.  Hy  haitdbaave  der- 
,,  zelver  voorregten,  en  befcliermeze  cegeo 
,-  ^k^  zonderiiig  tegen  den  Spatija^ird. 
-,  „  2.  Hy  bewaare  de  Landzaaten  by  de 
^  o^eiiiag  vtft  den  Hervormden  Godsdienft^ 
„  zo  alsze  thans  plaats  beeft,  zonder  c^  ie^ 
^  iaantss;éloof  onderzoek  te  doen, 
.  ^  S»  Tot  algbn»enen  Landvoi^  ftelle  hy 
^  eenen  Vorft  van  jcynen  Bloede,  ofteneo 
^  anïerett  Heer  vanaaiizi&tf,  nevens  eeiiea 
9,  )Iliiad  i^aaStaate ,  voor  ttvee  derde  uit  in^ 
„  boorlingen.^  voor  een  derde  uit  Pmnfchev 
^  of  inÜeren  beflaande  ,:  wordende  zyne 
^,  Ma^eït  ootmoedelyk  gebeden,  hiertoe 
I,  te  kiezea  p^foooen  9  den  Si&ateD  aaiige- 
j,  naam.  • 

•  ^  4,  H  Böi^tCchcift  -voor  deezea  Raad 
^  worde  bpgpfleld ,  door  agfnè  Majefteic ,  by 
,,  go^ddunkeji  der  Staafcn.  .£>e  Hmden  heth- 

w  ^en 

(1}  De  'rOtan  van  W^é^rieflmdbêtfm  «  piatrent 
Reezen  tyd ,  wedefom  in  gebruik  te  raafcen ,  om  t^  be< 
tekenen  het  Noordelyk  gedeelte  van  Holland,  welk, 
^atï xmds.'gedeeltelyk ,  Weftffieibmi genoemd  werdt. 
De '  Stellen  vin  dit  «K^Urarder  tfègt^ft «  vöómaatelyk » 
om  luiar  byao^dèr  Koilegie van  GiikoaE»itieerdeRaa- 
den  te  behouden  •  zig  té  doen  aanm^rMh*  als  ^en 
JUandfchap  öp  zig  zelf:  zy  wilden  V  hieroip,  inde 
handeling  metPrankryk;  niet,  onder  dengemeeften 
naam  va  TH^kmi^  vervafigeo  zyn ;  tfliar  hadden  üii^ 
drukkelyk  begeerd ;^at  oen  haar, met! dprnaam van 
W^fifiUsUaii4t  beri^hre^v^»als  gevoegd  aan  üoU4Qd« 


158^ 


éo      VADBRLANDSCSIE   JCXDCBoEit 

bén  op  iietzelve  eed  vanf  getrouwheid  en 

van  zuivering  af  te  leggen. 

^y  5^  Hét  bebaage,  den  Koning  de  tegen*r 
^9  wopüdige  byzondere  Stadhouders  in  hun- 
„  ne.  ampten  te  laaten,  op  berigtfchriften, 
^,  als  een  tyde  van  Keizer  Karel. 
„  6.  By  't  openvallen  eens  Stadhouder- 
„  fchaps,  wrvuUe-  hy. hef,  met  een'  agt- 
„  baar'  en  den  geweftea  aangenaam'  Perfoo- 
,»  na^je. 

„  7.  Hy  kgge  nergens  bezetting,  buiten 
,,  goedvinden,  der  Staaten  des  Landf^baps , 
^  d^n  by  dringenden  nood,  en  in  zulk  een 
f»  geval  9  by  .goeddunken  des  Raads  van 
,>  Staate.  Hy  herbouwe  geene  geflegtte  , 
^^  noch  ftigtc  nieuwe  Kafteelen. 

,»  8.  Hy  doe  't  Geregt^.  op  dezelfde  wyze 
„  en  dojcxr  dezelfde  Perfoonen,  bedienen, als 
5,  tegenwoordig,  ten  ware  de  Stöutten  hierin 
„  eenige  verandering  begeerden.  Hy  bege^-» 
;,  ve  de  Regterampten  en  Ma^iftraatfchap- 
j,  pen  aan  eeriyke  en  bekwaame  inbooriint 
9>  gen  9  aangenaam  den  Staaten; 

^  9.  Hy  ftelle  niemant  in  zulk  een'  dienft, 
,,  die,  ten  tyde  der  beroerten,  t'eeniger 
„  plaatfe  uitgezeid  of  gebannen  is ,  of  's 
,^  vyands  zyde  gehouden  heeft. 

,9  iQt,  Hy  aanvaarde  's  l.ands  Domeinen , 
„  zo  alsze  zyn,  met  de  lallen,  en  ftelle  gee-^ 
,9  ne  nieuwe-  tollen  op ,  buiten  wettig  verlof 
5,  der  Stiaat^n. 

,,  II.  Hy  veroorlove  den algemeenen Staa« 
„  ten  1  tweemaal  's  jaars ,  en.  dSi  byzonderen  , 
„  zo  dikwils  als  zy  't  goedvihden,  te  verga- 
^1  deren.  *' 


»t 


IZn 


XXIX.BOBK.      H  I  S  T  o  R  IE.       6t 

„  ia.  Hy  gedóoge,datdePlaatfen,dienu  ^^g^ 
„  in  's  vyands  magc  zyn,  herwonnen  wor>  ■  ■      -• 
,,  dende,  wederkeeren  tot  hun  voorig  Regts- 
,,  gebied,  en  dat  'er  de  Hervormde  Gods* 
,9  dienft  geoefend  worde. 

w  13-  Hy  hegte  de  Landen  onafTcheidelyk 
„  aan  de  Kroone  van  Frankryk. 

„  14.  Ten  opzigte  van  het  Regt  van  y/i^ 
,,  baine^  en  andere  voorreen,  den  Ko<ip- 
,,  handel  betr^flènde^  handele  hy  de  Land« 
,,  zaaten ,  als  inboorlingen  zyns  Koningryks. 

,,  15.  Hy  keure  goed,  't  gene  de  algemee* 

^j  ne  en  byzondere  Staaten  vailgefteldenver- 

,,  rigt  hebben,  en  moeije  niemant,  om  'c 

,99  gene,  ièdert  de  beroenen.  Is  voorgeval- 

„  len. 

^16.  Hy  beveftige  ,  't  gpne  wylen  de 
„  Prins  van  Oranje ,  met  verlof  en  uit  magt 
9,  der  algemeene  of  byzondere  Scaaten,  en  'c 
9,  gene  de  Prins  van  Espinoi,  uit  lail  der  al« 
^9  gemeene  Staaten ,  verrigt  heeft. 

„  17.  Hy  fta  den  algemeenen  en  byzon* 
,,  deren  Scaaten  het  heffen  toe  van  alleriei 
yy  fchattingen,  waarin  zy  zullen  bewilligd 
,,  hebben. 

,,  18.  Hy  brenge  te  wege,  dat  deafgezon- 
„  derde  Landfchappen ,  onder  zyne  gehoor- 
^  zaamheid  gebragt  zynde ,  in  de  reeds  ge- 
,9  maakte  gemeene  fchulden  draagen. 

,,  19.  Hy  beveftige  de  giften  van  eenige 
„  Landen  en  Heerlykheden,  gedaan  aan  wy- 
^y  len  den  Prinfe  van  Oranje,  ten  aanzien  van 
,,  de  zwaare  fchulden,  by  hem,  ten  dienfte 
^y  derLwden,  gemaakt. 

,p  20.  Hy  vergenoege  den  Huize  van  Nas- 

•9  &tt 


6i    VAOÊltLANDSCHË     XJat.tm€, 

.|cg<,  fy  fau ,  waaraan  de  Landen  jdg  groötelyks 

■  ■      -^^  verpligt  rekenen. 

,,  21.  Hy  onderhonde  vriendfchap  met  he» 

'       3,  Roomfche  Ryk ,  met  Engdand ,  Schotland  f 

„  Deeiiemarke,  de  Duttfche  Vorilen,   de 

„  Hanze-Steden  en  de  Ketzerfyken ,  bene 

„  vens  de  andere  gebüuren  en  bondgenoo* 

„  ten  der  Ver eenigde  Pfedetlatiden :  ■  ook  al- 

3,  Ie  verbonden ,  niet  ftrydig  met  dit  Verdrag-- 

„22.  Hy   ontvatlge  ook  bet  Landfchap 

„  van  Overyflel  onder  zyn  gebied,  wanneer 

5,  het  hierom  bidt. 

,,  23.  Hy  fta^  na  't  ontvangen  def  La». 

5,  den  op  deeze  voorwaarden ,  geeneanderew 

„  aan  eenigen  derzelvcn  toe^  £n  by  bewSIi- 

ii  ging  der  overigen. 

„  24.  De  voorwaarden  by  zyne  M^efteit 

„  bezwooren  zynde,  zullende  Stadhotrdersv 

jy  Amptenaars,  Wethouders  en  ingezetenen  ,♦ 

„  ook  de  krygsoverften  en  foldaaten  den  Ko- 

„  ning^by  eede,  trouwe  en  gehoorzaamheid 

j,  belöoven. 

„  25.  \  Ver'drag  zal  te  boek  gefteld  wor- 

,,  den ,  in  alle  de  hooge  Geregtshoven  van 

„  Frankryk,  en  in  de  Geregtshoven  (fcrVeiv 

„  eenigde  Landfchappen. 

„  26.  Ook  doe  de  Koning  het,  tef  eerfter 

„  gelegenheid,   bekragtigen,  door  de  alge- 

„  meene  Staaten  zyns  Koningryks  (^y).  '* 

Aanmer-      ^^  gezanten  vertoonden  wyders  volmagt, 

kingen "  om  den  Koning, zo  dra  hy  deeze  pmiten  aan^ 

over deö- nam, den  eed  vam  getrouwheid  te  doen.  Meiï 

ze  voor-  2iet,  met  eenen  opflag,  hoe  zeerze  verfchil- 
iraarden.  S^'  ^^ 

(f)  Zit  BOB  Xn.  ««r/^t  ^i^  SS  iSi^ 


XXIX.BOÊ]t.      HISTORIE;      6^ 

denvdn  de  punten ,  bedoQgen  by  het  Ver*  ^^g^^ 
drsg  met  Anjon.  Ook  waren  de  Nededao-  ^  ■*■ 
den  nu.  in  tveel  oadeeliger  -omftandigheden 
dan  toen  ^  en  men  handelde  toen  mee  een* 
Henc^,  nU  met  eenen  magdgen  Koning 
Voorts  (ebeen  het  drieencwincigile  punt  ee- 
nigiyk  gerigt,  om  te  voorkomen,  dat  die  van 
Holland  y  nieti  wederom ,  by  een  heimelyk 
Renner  faal  ^  iecsby^onders  bedongen:  hoewel, 
hiertoe,  tegen woord%,  mids  het  groot  ver^ 
loop  der  zaaken  in  Brabant  en  Vlaanderen, 
al  hadt  dtt.pnm  niet  in  't  Verdrageefiaan,  . 
geheel  geen  kans  wax  geweeft  zyn.  Menziet, 
vét  het  negentiende  en  twintigfte  pont,  hoe 
weinig  men  thans  voor  den  Huize  van  Nal&a 
dnrfde  vorderen.  Graaf  Maurits  hadt  zelfs 
te  verwagten,  dat  hy  geen  Hoofd  van  den 
Raad.  van  Staate  zou  blyven,  zo  dit  Ver- 
drag getroffen  werdt.  Alleenlyk,  mogt  hy 
zig, uit  hoofde  van» het  vyfde  punt, het  Stad- 
houderfchap  van  Holland,  en  veelligt  ook 
dat  van  Zeelrad  toeleggen ;  indien  men  be* 
floot,  hem^  voor  het  bekragrigen  van  't  Vea}- 
drag,  met  dtex  waardigheid,  te  vereeren. 
En  dit  was;,  ten  minften  in  Holland,  te  wag« 
ten ,  alwaar  men  hem ,  al  federt  eenigen  tyd , 
als  Stadhouder  van  Holland ,  dus  luidt  de  Refh  ' 
lutie^ÓQ  konynen  toegeweezen  hadt,  die  den 
Scadhoiideren ,  van  ouds,  plagten  geleverd 
te  worden  (/). 

Na  't  befchaaven  der  voorwaarden,  traden 
de  Gezanten  tot  nadere  opening  van  den  ilaat 
der  Landen,  waarover  zy,  door  den  Kanfe* 

lier 

{$)  aefol.  HolL  iHfv.  I5I4.  hl.  tf«;. 


[SSf: 


54     VaÖÉRLANÖSCHEJ     XXlX.BbèiS. 

Wer  Cbeverni^  ondervrai^d  werden.  Bydeé* 
-ze  gelegenheid 4  di'öngen  zy  op  het  onczeccen 
van  Bruflel ,  Waartoe  Chevemi ,  in  geene  twee 
maanden,  kans  2mg.    Voorts  aogthy,  in  'c 
byzonder;  ce  weecen,  wat  de  Landen  zou^ 
den  konnen  opbrengen.     Men  zeide  hem  ^ 
voor  *t  eerfte  hdf  jaar,  tweehonderdenvyf- 
cigduizend  guldens  ter  maand  toe^  mids  daar* 
uit  vooraf  de  bezettingen  betaald  werden.  Dtt 
bod  fchèen  den  Kanfelier  te  gevallen.    De 
beraamde  punten  waren  ^  midlerwyl  ,  den 
Koning  ter  hand  gefteld  ^  zonder  dat  men 
vernam*  dat  hy'er  iets  tegen  hadt:'  Dè  han^ 
del  ftondt  dan,  meende  men,  op.eenen  goe- 
den voet  (^),  en  de  tyding  hiervan  waaide^ 
al  ras,  herwaards  over  (ï').    Ik  vind,  dac 
Jonkheer  Arend  van  Dorp:  op  het  ftuk  der 
verzekering.  Wegens  Holland,  met  den  Ko- 
ning in  eene  byzondere  onderhandeling  ge-» 
treden  was,  waarvan  hy  den  Staaten,  fchrif-: 
telyk,  berigt  deedt.   Doch  wat  hy  gehandeld 
hebbe,  is  niet  tot  myne  kennis  gekomen, 
alzo  men,  ter  Staatsvergaderinge,- befloot, 
het  zelve  geheim  te  houden  (w}. 
XII.    '    Midlerwyl ,  zag  Bruflèl ,  dus  lang  vergeeft 
Bruffel    gehoopt  hebbende  op  ontzet  uitFrankryk^ 
ove/aarf  2*g  genoodzaakt,  met  Parma,  overeen  te  ka- 
Parma.    men.     't  Verdrag  werdt  getekend ,  op  den 
tienden  van  Lentemaand.    De  Oraroomfcheii 
kreegen ,  by  het  zelve ,  verlof,  om  nog  twee 
jaaren  in  de  Stad  te  mogen  blyven,  mids  zy 
zig  ftil  hielden  en  geene  ergernis  gaven.   De 

ff»)     Boa  XIX..  Boek^  kl.  $6  [f}0]. 

(v)  Rcfol.  HolUt)  Feh,  15  Méturt  158  ƒ•  R  14X1 I8U 


Bezetting 'i'vah  buiten  in'gek<)mén%  vetwierf  ,5'^^ 
vryheid  ^  om  tót-  te  güan.  Voorts  véf  klaarde  de  ^^ 

Prins  van  Pirma^  dat  hy  de  Steden  Antwcr-^ 
pen  ^  Befgen  op  Zoom ,  Mécheleti  en  anderen  ^ 
op  gelyfce  voöfi;imarden ,  ontvangen  wÜde^  's 
Daags  na  het  tekenen  derzelVetv,  rettdt  Ho- 
henJo ,  met  fieg^ên  of  tien  Kornetten ,  üit  Ber- 
gen öp  Zoom,  om  Bruflël  te  (Jiy^Igeni  doch 
ondef  weg  vemei^nende^  dat  de  Stad  óver 
was ,  'bragt  hy  deh  voorraad  'binnen  Meche- 
len^  welk  ook,  met  een  naauwer' beleg,  ge* 
dreigd  werdt  (^).        • 

Het  owrgaan  nn  Bruflbl  Tcheeiti  deii  Pitm-  De  io^ 
fchen  handel  agteruit  te  zetten.  Men  verklaar-*  nï«*  ^'^ 
de  den  Nederlaridfchen  Gézènten  „  ^^^^Sjï^ 
)9  Koning  ;^  ras  geen  bekwaam  heir  wift  op^„|  ^ 
jf  de  been  te  brengen  ^  ten  ware  de  Staaten  Neder- 
^,  meer  gelds  konden  verfchaffen  5    dat  delan^^cöto 
^  Spanjaard  'fterk  aan  't  werven  wa^,  en  dat  ^°^*"- 
„  het  zyner  'M^jeftelt  niet  was  te  raaden^  ^* 
9,  zyne  agtbaatheiè  in  de  wfigagicbaal  te-fteU 
3,.  len,  zoiider-den  Landen  eettfg  nut  te  kon-- 
^  nen  doen^"-  De  Gezanten  baden  „  dat 
„  de  Koning,  ^ètfminften,  een  deel  volks ^ 
j,  in  fchepenv^e  de  Scaaten  verfchaiffen 'Zöu-  ' 

„  den,  naar^aitnderen,  Zeeland  en  Brabant 
^  .wüden  fehikken ,  om  de  Plaatiert ,  die  't  nog  ƒ  \  ! 
^  hielden,  te  bewaaren:  ook,  dat  het  h^n 
^y  behaagen  laogt^  de  wegen  van  Calais  en 
^"Mezieres,  Waar  langs  de  Spanjaard  zy nen 
,,  toevoer  Rreegr  te  fluiten  (y)*"  '  En  Che-^ 
vemi  nam  aan,  dit  zyher  Majefteit  nog  een$ 

voor 

(x)  Bon  XX.  B»el(^  hl.  10  [jtfTj' 
(y)  BOR   XIX.  B9c\^  H.  5«  £51  O****» 

ym.  debl.         ë 


«$    VADERLANDSCHB    XXK.  Boek. 
1^9^^  voor  te  flaan.    Kort  hierna,  verklaarde  hf 
♦^^-^.den  Nededanderen  ,   uit  *s  Konjngs  naam , 
d«t  «yne  M^tj^feif ,  hoe  fterk  zyne  zi^  öeA 
warei  <>ni  de  Lauden  by  te  ftaan^  voomeift^ 
Wertoe  geen'  kans  .zag-    Mra  vervoegde  aig 
toen^  nog  .een4>  met  een  ftneekfchrift ,  aatt 
den  KppRigj^  wtórby  eenige  onderftand,  in 
guldjof  manfchap^  ver^ogt  werdt,.  Dochhier- 
pp  k\wa.  beleefd,  maar  weigerend  antwoord. 
Toen  onderftonden  de  gezanten,  of  deKo« 
nin^  van  Navwre,  de  Prins,  van  Condé^n 
andere  Hoofden  der  Onroorafchen  hm  ook 
:cen  ge^  van;  vier-  of  vyfduizend  koegten 
Be  ge^   konden  byzeffc».  Doch  deezen  hadden  tha)OÊi 
laaten    werks,  g^n^peg  met  hunne  eigen'  zaaken.    De 
hiA^ois*  Gezanten  dan  r  openlyk  aflcheid  genomejjt 
'  hebbend^  van  den  Koning ,  vdazyne  Geinaa*. 
linne,  en  van  de  Koninginne  Moeder,  keer* 
den ,  op  den  zeventienden  van  Lentemaand  „ 
'      naar  huisr,(3;).    Op  den  negenden  van  Gras- 
maand 9  deeden  zy,  in  den  Haage,  verflag 
van  hwi  gezantfehap ,  en  werden',  fchoon  ön^ 
verrigter  zaake  te  rug  gekeerd^  flaatswyzc{^ 
voor  hunne  moeite  en  dienft;,  bedatikt  (a\  . 
Oorzaak     Dus  liep  deeze  handel  te. niet,  die  de  Ver?- 
van'sKo-eenigde  Nederlanden  ^  voor  altoos,  aan  d^ 
wdie-    F^^^^*^^  Kroon  zou  onderworpen  hebben, 
lin^      ÏVfe^  was  'er  toen,  tu  'c  algemeen,  rouwig 
over;  fdioon  men  'er,  naderhand,  den  He.^ 
mei,  vuuriglyk,  voor  gedankt  heeft^    Qe 
waafe.  reden ^  waarom  Koning  Henrik  deez$ 
gelegenhdd,  om^  de  heerfdiappy  derNedfcr^r 

lan« 

(t,)  BOR  XIX.  Bêtii»  h\.  59  [714]  ra«« 


XXIX.B0E1C.      H  ISTORIE.     #? 

landen  te  bekcMsen ,  van  de  hwd wees,  fchy»c «  ^^0%^^ 
korcely  k ,  deeze  gewceft  ce  zyp.  De  Komng  h 
van  Spanje  9.  ziende  Konkig  Hentik  lig  ftee» 
ken  in  de  zaaken  der  Nederlanden,  hadt^om 
hem  biervaii  te  doen  afzien^ en  hem  mzynRyk 
de  handen  voi  werks  te  geeven,  het  verbond  f 
eenige  jaaren  geleeden  ,  geflooten  mer  dea 
Huize  van  Guize,  CMilangs,  vernieuwd,  en 
den  Kardinaal  van  Boorbon  en  andere  groo* 
ten  van  de  Roomfche  party  in  het  zelve  v^ee* 
ten  te  betrekken  (^).  Men  gaf  voor,  den 
waaren.  Godsdienft  te  willen  verdedigen  te« 
gen  de  Hugenooten ,  cjn  voonil  tegen  d^n 
Koning  van  JNavarre ;  doch  men  da«^  inh 
derdaad,  deez^n  te  verfteek^n  vtft  de  Kroon, 
die  na  's  Konings  afflerven  <^  hem  komen 
moeft,  en  dezelve,  in  *t  geflagt  v»  Goize^ 
over  te  brengen.  Terwyl  de  Nederland-^ 
fche  gezanten  te  Paiys  waren  ^  kreeg  mtn  ^ 
van  alle  kmitai,  tyding,,diit  die  van  GaiM 
zig  wapenden  ,  en ,  op  den,  dertigften  van 
Lentemaand,  kwam >r  eene  Oorlogsverklaai^ 
ring  in  't. licht,  tegetK  den  Koning  vm  N*, 
varre,  op  den  naam  de$  Kaydinaab  vtn  Boitrr 
bon  (^>  Hierop  volgde  een  inkndlche  kryg 
in  Frankryk,  die  Konit^^Henrik  yarlond^ 
de,  om  te  zien  naar  de  j^ederlandc^. 

De  Krygsbedry ven  deezes  jaara  waren ,  van    Xllh 
de  Staatfcbe  zyde,  begopinen  met  eenen  aan-^^^V 
0ag  op.  's  Hertogenbofch  1  ondemomeii  >  "^^^ta^n  ot' 
overleg  V9(n  den  Graave  yan  Hohenló,  door»gHerc^ 
Hopman  Juiiaan  v0h  lOeerbahge^  die,  den  gen- 

'        twiBh»»^** 

Ih)  TnaANUt  Llhr,  LXXZ.  ^.  7if.  Lihu  LXXZL  P.  i  $  é» 
(c)  BOE  XIZ«  UtiKjt  ifl.  éo»  êi  [$Ut  S%9h 

'      Z2.    ' 


^68     VAÖERLANÖSCHÈ     XXïX.BóEit. 

t^%Kh  twmrigften  vati  Lbüwmaand,  met  het  openen 
*'  d^t  Poorté,  vaó'  omtrent  zeftig  maiï  vérzeld, 

ter  Stad  in  crok^^  en,  fpöedig  van  een  goed 
deel  VoÖts  onder  Hohenlo  ingevdgd  zyndè , 
^éfehaapen  fcliéen  de  Plaats  tè  zullen  over* 
•meëfterenyzo  nfet  een  hbop  Kraters,  *s  daags 
ce'vóoreil  binnen -gekomen  tot  geleide  eeni^ 
'ger  Koopluiden ,  .én  nu,  by  toeval-,  opge- 
geten, om  wederom  uit  te  trekken ,  den  fchrik 
gebragt  hadt  ónder  de  Staatfchen ,  die  waan- 
den ,r  dat  hun  toeleg  ontdekt,  m  diè  san  bin* 
nen*  op  hunne  hoede wareh.  De  Kójiiriglcheii 
kwamen  ^-^  eerlang ,  in  merkelyken  ^gelde ,  iii 
dé'Wdpenetf,  *n  dé  Staatlché»' werden,  eerft 
door  de  poörte,*  en  toen  die  geflooten  was^ 
over  de  wallen,  met  verlies  van*  ruktt  vier* 
hondeM  min ,  ter  Stad  uit  gedreevèn,  Kleer- 
haage ,  die  langft  ftand  gehouden  hadt ,  fprong  ; 
«indelyk ,  van-  den  krüiscóoren  ^  in  de  graft  ^ 
cft  bergde  Zig  ook ,  door  de  vlagt  (^. 
Verdugo, ;    In  Friesland ,  werwaards  Parma  eenen  mer- 
valt  ia     kelyken  hoop  voet-  én  paardenvcdk  gezon- 
tabuu*    ^^  hadt,  werdt  de  fchans  te  Otterdum  nog 
lum.        benaaufwd  door  Verdugo,  onaangezien  nveé 
De  Fric-25yner  fchatifen,  dm  deeze  Plaats  opgewór-^ 
aen  indcp^jj^  ^j^,.  onweder  en  hooge»  vloed,,  veel 
^^^'    geleeden  hadden.     Öok  viel  hy ,  öp^^dèn  ^b- 
éntwintigfton  van-  Sjprokkelmaand,  tè  Sclioo- 
Vterbuurum,  in  dt  Kerk; doeh  werdt  "er,  door 
.    eenig  volk,'  dat  'er  lag,  zo  ontvangeö,  dat 
-  ^'     :/hy,  met  verlies^  w^en'-raoéft;    'yandéah-i 
dere  zyde,  rukten  de  Friezen  in  de  Mame^ 
'  •      daar  -zy  den  brand  ftaken  in  eenige  woonin* 
-   >       '  gCÈ, 


XXIX.3oBir.      «  i  S  T  O  ft  IR     ^ 

gen  9  om.  de  Landluiden  iw  te  dwingen ,  tot  |  mo^ 
bet  opbrengen  der  gevorderde   fchattingen  rr^-^ 
ie).    Doch  nüdden  onder  dit  woelen*  der  wa^  Schoof» 
penen, bonden  de  Staaten  van  Friesland  raad,- Franikcr 
^m,^  eene  Hoogeichoolop  te  regcen teJPntr ^Pfio* 
niker ,  die  nog  in  bloei  is ,.  en  veele  geleer4t  '^6^ 
pannen  heeft  uitgeleverd  ( ƒ)• 

De  Sta^tfche  zaaken ,  hieromtrent,  liepeo    xiv 
wat  agterwaards,    doordien  de   Graaf  vanTwift 
Ooftfriesland  ,  yoorgeevende  ,  zig  ónzydig  ™«t  den 
xe  willen  houden,  een  Keizerlyk  bevel  hadt^"^% 
weeten  te  verkrygeu;  waarby,  aap  beide  deJlJsSSi 
pbrloogeude  partyen, 't  verblyf  in  zyn  Qraaf- 
fchap  verbooden  werdt^    Hy  ruftte,  daarna  , 
eenige  Oorlogsfchepen  uit,  zo  't  heette,  tot 
ieyèiliging  yan  den  Eeinsftroom  en  van  de© 
Koophandel  op  Embderi  (g).    Doch  fommi- 
gen  meenden,  dat  hy  voorhadt,  den  Koning- 
fchen  Staden  mondbehoeften  tpe  te  voeren, 
en  zyne  havens  voor  haar  open  te  houden.  In 
^t  najaar,  doeden  de  Soiatea,  dii^  opk  eenige 
fchepen  op  de  Eems  hielden  ,(&},  om  den 
toevoer  naar  Groningen  te, beletten,, eenige 
Epibder  fchepen* aanhouden ,i  die,  door  de 
Oorlogsfchepen' van  denGraave,  fors-ge^ 
noeg,  te  rug  geëifcbt  werden.    Men  wei- 
gerdeze  egter  te  ontflaan  :  doch  een  opko- 
pende  ftorm ,   die  de  Staatfche  vloot  ver- 
Örooide,  verwierf  hun  de  vryheid.    De  twift  . 
met  den  Graave,die  zo  hoog  liep,  dat  Sonoi, 
in  Lentemaand  des  volgenden  jaars ,  laft 

kreeg, 

f  e)  BOR  XX.  ^««i^,  W.  V,  f  Cl<o,  5tfl]. 
<ƒ>  BOR  XX.  B»e/^rkl,  9t  t«7*]. 
fx)  BOR  XX.  ^•♦^t  hL  7  [/»j]. 

Es        ••  ■       •     •      ' 


7^    VADÊÏlLANDSCffii     ICXIX-Boer 

ir8<.  breeg,  om  tig  van  Embden  en  atidere  ftérk« 
-  ■■  "*"  teq  daaromtrent  te  verzekeren,  werdt,  èin- 
deiyk,  bygelegd,  door  een  Verdrag,  waarby 
de  Gtaaf  zig  verbóndt  den  Spanjaard,  voort- 
aan, geene  krygs-  of  mondbehoeften  te  zul- 
len toevoeren  (i).  ^ 
IB  vtl  in      jjaar  de  Veluwe .  was ,  zo  wel  als  naar  Fries- 
^  ^"'  land,  eenig  Spaanfch  Krygsvolk  geionden, 
dat   zïg '  meefter   maakte  van  verfcheiden* 
fchanfen :  Onder  anderen  van  ecne ,  bezet  met 
honderd    Amfterdamfche    knegten ,    onder 
Hopman  Herman  Roodenburg*    Harderwyk 
tn  Elburg,  waarvoor  men  bedugt  was,  wer- 
^den,  nog  by  tyds,.  van  bezetting  voorzien, 
éoQt  de  Stad  Amfterdam ,  aan  welke  ,   de 
^caöcen  van  Holland  vergoeding  van  haar 
Zutfcn    Yerfckot  beloofden  (*).^Midlerwyl ,  werdt 
K?  ^^^  geweldig  gefoold,  door  de  Spaanfche 
dcnKo-  ibezeeting,  «m:  dat  Parma  der  Stad,  in  Sprok- 
Bjng.      kelmaand ,  eenen    bepaalden   vergifnisbrief 
fpèzondc,  waarby  zy ,  in  haare  voorregten 
„  herfteld  werdt,  tot  wederopzeggens  toe, 
„  mtgenomen,   d^t  het  veranderen  der  jaar- 
,,  lykfche  Wethouderfchap  ,  welk  door  de 
„  Vroedfchap  pfegt  te  gefchieden,  aan  Stad- 
je hoücter  en  Raaden  van  Gelderland  gefteld 
„  werdt.  Ook  moeft  men  de  Roomiche  Re- 
„  geoten  wederom  inhaalen,  en  de  Kerken 
I,  en  .Godshuizen  herbouwen.    Voorts  wer- 
^,  den  verfcheiden*  Perfoonen  uitgeflootén 
I,  van  deczen  zoen,  en  Parma  behieldt  bet 
„  wtfeggen  ,  veranderen  jpn  maatigen  van 
,  „  den- 

(i)  BOft  XXI.  B0%Ks  *'.  »f  [<94l  MC. 


«XIX.  BoÉic;      tt  i  S  if  Ö  H  f  fi.     ff 

,,  dentelVeü  gehëellyk  aan  zig  (/)*•'   Wat  ,»j^ 
laater,  viel  hem  Nieuwm^eti  van  ztlf  in  « 

handen. 

.De  Roomlchgezlnden  httdden  hier^   on- Nieuw. 
langs  >  volgens  den  inhoud  der  Geloofsvre-megen 
de ,  eene  fierlyke  Kerk  verzogt.    De  Graaf ^^^^» 
van  Nieuwenaar  en  Meurs  hieldt  dit  voor^'j    • 
eene  (loutheid »  4atr  mogelyk  meer  agter  Kooisct 
fchool,  eQ  befloot,  hierom,  de  Scad,  daarzydeo* 
maar  tweehonderd  Ruiters  en  driehonderd  J*'^ 
Knegten  in  lagen,  te  voorzien  van  meer  volks*  '**^ 
De  Roomfchgezinden,  hiervan  de  lugt  ge- 
kreegen  hebbende ,  zpgten  't  te  beletten ,  door 
het  honden  van  fcherpe  wagt  aan  depoonen. 
Toen  wendde  de  Graaf  het  over  eènen  tn* 
deren  boeg.    Hy  kwam  in  de  Stad,  en  zogt 
eenigen  der  voomaamfte  belhamels  daat  uit 
te  doen  zetten.  Doch  fleezen ,  't  gemeen  heb^ 
bende  diets  gemaakH!,  dat  men  zig  van  be-- 
zetting  befioorde  te  oadUan,  om,  gelyk 'a 
Hèrtogenbofch,  op  zig  zelven  te  zitten;  wa- 
ren hem  te  fterk,  en  kreegen  zo  veel  toe- 
loops,  dat  hét  hem  zyn  leeven  gekoft  zou 
liebbên ,  zo  hy  zyn  voomeemen  hadt  willen 
voltrekken*     Hy  zag  *t  werk  dan  aan,  dat 
èindelyk ,  den  vyfti^nden  van  Lentemaand  ^ 
op  hèt  verjaagen  der  Staatfche  Ruiteren  en 
Ktiegten  uitliep.  Ten  zelfden  dage, zette  men 
de  Onröomfche  Regenten  af,  en  Roomfchen 
in  de  plaats.    En  toen  leedt  het  niet  lang, 
(^  de  niéuwe  Wethouders,  vergeetende  d^ 
belofte  van  onèydig  te  willen  blyven,  met 
ivelke  men  "c  volk  gemompt  hadt,  traden, 
"'  '  door 

B4: 


f^    VA9é;RLA5JDSCHï£     XXUCBdEKr 

IflSS*  ^^^^  bemiddeling  van  den  Heere  van  H^u^ 
'■'■'?  *wpent|ea  's'Konlnga.  §t^dliou4er  over  Gelr 
derland,  in  onderhandeling  met  den  PrinfQ 
van  Parma,  die  de  Stad^  op  den  vyftiendpn 
van  Grasmaand;,  in  genade,  qntving,  gndei? 
]J>eding ,  dat  zy ,,  niet;,  dan  hy  nood ,  met  anderen 
foldaaten,  dan  dje  ?ïy  reeds  tot  haare  befcher-r 
ming  hadt  aangenomen,  bezwaard  zou  wor^» 
den.  ,  Den  Onroojnfchen  ingez;etei)en  werd? 
'  .  .  ïwee  jaaren  vefgund,  pm  tot  de  Ropmfche 
Kerk?  weder  t;e  keeren ,  of  de  Stad  te  verlaa^ 

XV.        \  Oniflaani    yan  Nieuwmegen  bragt  dq 

toXn"  ï*^^^^  Steden   in  gelyk  gevaar.     Te  Kam-i 

h^m  ver- pen  liepen  de  Spaafnfchgezinden  te  Jaoop,  op 

99kerd.   den  zeventiende]^  van  Lentemaand^  Pe  Staat-i 

iche  burgers  greepen. ook 'naar  't;  geweer, 

en  \  raakte  eerlang  uit  de  fchede,  van  we-» 

der25yd.e.    ï)(jcjj  Hopman  Maarten  JVolfwin-^ 

kei  ftilde  den  oproer  gelukkiglyk.     Sedert^^ 

kreeg  jip?tj  'ef  gieex;  Krygsvolks  binnen ,  en 

zulten,  di^  't  sneeft  ip  't  oog  liepen,  Mverdt  de 

Stad  ontzeid.  De  Graaf  van  Nieuwepaar  wift 

oök  behendiglyk  volk  te  krygen  in  Amliema^ 

daar  mep  gelyHen  toeleg  als  te  N\euwmegen 

^jJJ.y^^^.Mfmeed  tedt.    M^ar  te  Doesburg,  gelukte 

vangt     Mt  den  Roomfchgezinden,  met  hulp  van 

Spann-    penen  grooten  hoop  boeren ,  kw^nswys  uic 

fehebe-  ^^mjs  binneg  g^aat^n,  de  Staatiche  bezet-r 

ss^itmg.  ^.j^g  ^g  g^^  '^^  ^^gjj  ruimen ,  op  den  dcrtigi^en 

van  Ljentemaand ,,  w^raa  zy  bezetting,  van 

'?  Konings  wege ,  iqnam  (ji^  . 

]l.     .  .      '     .  Mid- 

(m)  tLefol.  HoIU  to 'Maart,   IS  4P^U  1$%S^  ^/«  I^S  •  ^'Ct 

^^)  Bqii  JW.  Bi00/^  R  f  U€6}.  . 


XXpCBoEi.     HISTORIE,      ^j 

MidlerWyU  werdt  de  Veluwe,  deerlyk  af-  ,-g-^ 
geloopen  door  Jo;m  Baptifta  Taffis.     Hy  be-.~~- 
niagtigdp  ^t  Hui?  te  Hakfoort,  daar  de  be-mSgt 
zetting,  pp  éénen  fcl^ryverna,  deeriyk  ver-,de  HuU 
moord  werdt.  't  Slot  te  Nieuwbeek  viel  hem  2^°  w 
pok  iq  handen:  doch  hier  liet  hy  de  knegten  ^akfooct 
loopen,  m^v  de  bevelhebbers  ophangen.  InS^^j^^^ 
JGrasijaaand,  viel  hy  in  Gooiland,  pionderde  beek.  * 
Emmenes,  Huizen,  Blarikom,  Laren,  Hil-Hyvalt 
verfom  en  Ankeveen,  en  zo  veelê  gevange-}^  ^^^^'i 
nen  medefleepende  ,    dat  hun  losgeld  meer  "* 
dan  een  tonne.fchats  beliep.    Van  vee,  huis- 
raad en  geld  hadt  hy ,  daarenboven,  een' groo- 
ten  buit  behaald.     Hy  Jceerde,  digt  voorby 
Naarden  en  Amersfoort,  naar  Zutfen;  Waar- 
jiit  vermoeden  re^s,  dat  hy  't  oog  ook  op 
deeze  twee  Steden  hadt,  en  heimelyk  ver* 
iland  hieldt ,  met  die  van  binnen.    Wat  hier- 
van zy ,   de  Heer  van  Villers ,  Stadhouder 
van  Utrecht,  kwam,  kort  hierna,  te  Amers-   . 
foort^  en  deedt  'er  zesentwintig  Roomfch-? 
geminde  Burger^  ter  Stad  uit  leidoi  (^), 

Taffis  ^    dip  zig  geene  ruft  gunde,  ver- De  Hul- 
ineefterde,  in  Bloeimaand,  't  Huis  te  Regte-«en  te 
yen  en  't  Huis  te  Schu|lenburg;  waartegen  ^^^^^ 
Graaf  WUÏem  vap  Naflau,   die  tot  bewaa^schul" 
ying  van  de  Veluwe  afgebonden  was,  verder  lenburf 
^ynde  voortgetrokken,   de  fchanfen  Slyken^ verioo- 
burg  en  Oldeparkt,    waaruit  Verdügo  dejf®-       ^ 
Zevenwolden  kwelde,  innam  (/>),    In  Zo-^7llci» 
mermaand,   vertoonde  Taffis  zig  wederomover- 
fp  de  Veluwe ,  met  ^eltienhonderd  man,  ^igmeeftert 

ue-  ^''ee 
(OBoR  XX.  ««*..*/.,[,«}.  fAanfenJ 

■(^  BO»  XX.  »»tKt  ♦'•  i*  [*«4j, 

P5 


f4     VAÓEkLANDSCHJE    XXÜL  BoEt. 

jwg-f  nèderflaande  by  Wpuwenberg,  in  't  Sri^  van 
i-~2l Utrecht..    Twee  myleA  verder^  by  Ameron- 
gen,  lagen  de  StaadTchen,  onder  den  Graave 
"    •     van  Nieuwenaar,  den  Heere  vari  Villers, 
en  andere  Bevelhebbers. 
ffieowG-      Nieuwenaar  badt,  kort  te  vooren ,  op  den 
«W^^^haam   van  Ttüchfes,  verdreeven ,  Keurvorft 
nftNttis.y^^j  Keulen^,  met  omtrent  duizend  man,  ee* 
'       '  öen  inval  gedaan  in  dat  Aartsbisdom,  en  Y 
was  hem  gelukt,  Nuis  te  verraflen,  op  den 
Schenk    tienden  van  Bloeimaand  (^),    Terwyl  hy  zig 
gaat  tot  hier  ophieldt,  was,  met  hem,  over  het  wifle* 
f  h^'*d'  ^^^  ^^  P^u^y^»  i^  onderhandeling  getreden 
öv€u^  ^Maarten  Schenk  van  Nideghem:  en  op  den 
twintigften,  kwam  men,  binnen  Gelder,  o* 
vereen ,  dat  Schenk  zyn  Huis,  Blyenbeek^ 
den  Staaten  leveren  zou ,  en  voorts  hunne 
zyde  houden,. mids  zy  hem  eenc  Veldmaar- 
fchalks  plaats,  in  hunne  Legers,  opdroegen» 
en  hem  ^en  andef  Huis ,  in  de  plaats  van 
het  zyne  ,  verzorgden,  of  vierduizend  gul» 
dens  in  *t  jaar,  zynde  het  beloop  der  inkom- 
ften  van  Blyenbeek.    Na  het  fluiten  van  dit 
verding,  ruimde  Schenk  zyn  Slot,   en  be- 
magtigde,  nog  voor  het  einde  der  maand » 
het  Slot  te  Overaflèlt,  by  Graave  (r). 
b'iSe       Thans  hadt  hy  zig  ook ,  te  Amerongen» 
roncSu  ^y  Nieuwenaar  en  Villers  gevoegd.     Taflif 
overviel  hier  de  Staatfchen,  met  zyne  mees- 
te Ruitery,   op  den  drieentwintigften,  laa* 
tende  twee  Kornetten  een  Ihik  wegs  agter 
;rig,  met  al  het  voetvolk.    De  Staatfchen  » 

daar^ 

ff)  BOR  n.  J#e^^  hU  54  [é»4]. 

Cr)  KdÜU  HolU  5  fm!j  III5,  ^Z.  si|.  BOA  XX.  J««i^  èi^ 


XKOt-BoEK.      IlISTORIE.      7^ 

durentegen,  ndtcen  aan,  met  alle  Vaanen  1^9 g, 
te  gelyk ;  doch  hadden  geen'  dienft  van  hun       ^ 
voetvolk.    De  ftryd  duurde  eene  wyle,  met 
wederzydfch  voordeel  of  Tchade :  tot  dat  hon- 
derdenvyftig  wejgeflooten*  paarden ,  geleid 
door  de  jonge  Gmayen  van  den  Berge,  Os« 
wald  en  Herman,  op  de  Staatfchen  kwamen 
inftorten ,   waardoor  hunne  matte  Ruitery 
terftond  in  wanorde  geraakte.    Het  voetvolk 
van  Taffis,  midlerwyl  genaderd,  valt  op  dé 
Staatfche   knegten  ,  dif  2ig  ,  gedeeltélyk  , 
dapper  weerden;  doch  eerfamg  te  kort  fcfaoo- 
ten,  en  met  merkelyk  verlies  mimen  moes- 
ten (ƒ)•    Nieuwenaar  ontkwam  't,  binnen 
Amersfoort,  Schenk,  binnen  WykteDuur- 
flede.    Villers,  gewond  zynde  in  't  hoofd, g^g^^ 
werdt  gevangen  genomen ,  en ,  na  lang  zitten ,  van  Vil« 
niet  dan  om  hoog  losgeld,  geflaakt.    De  ty-  len 
ding  deezer  nederiaage  hngjc  den  ichrik  in^^^^ff* 
de  naafte  Steden,  die  (legt  voorzien  warem^'****^ 
Men  vreesde  voor  eenen  inval  in  't  Stiet  en 
In  Holland;  doch  Taffis,  zig  te  zwak  hier- 
toe kennende,  week,  eerlang,  met  grooten. 
buit,  weder  naar  Zutfen.    IMudlerwyT,  hadt 
men  ,  in  aUeryl ,  het  Dorp  Vreeswyk  van 
bezettmg  voorzien,  en  begonnen  te  befchan- 
fen.    Ook  werden  de  üuizeQ  aan  de  vaart 
geopetid,  tn  't  land  daar  door  ondergezet. 
Naarden,  Weesp  en  Zwol  werden  ook  voor* 
zien  van  eenige  Amfterdamfehe  foldaaten,  en 
de  verftrooide  benden  herzameld ,  en  m  Amers- 
foort, Wyk  te  Duurftede  en  Reenen^egd  (Ot 

waar 

(/;  BOft  IX.  ##«<,  kL  SS  [éH]. 


1^84^  waarmede  men  ?ig,    a^.  deieze  zyde  ,  dit 

XVI.       Omtrent  deezen  tyd ,  fineedde  Graaf  Wil^ 
Craaf     lem  van  mlfi      zdXigQzpt 'igoi(  Roelof  Keteï 
WiHems  yan  (Jróningen ,  eenen  aanflag  op  deeze  Stad  > 
cipGro.  <iie.  kwalyk  ^ityjlfel.  Ketelj^v§n,eemgengeholr 
mngen'  I>en,  nam ^ajiv  eene  poqrt  te  overweldigen, 
misTukt*  en  den  Graaf.,  door  dezelye,  ter  Stad  in  te 
laepen,' . ,  'ffin  *  beftemden  tyde , ,  wa^  Graaf 
^WiUeim^  9iec  .vyftienhond^d  man ,  in  Dren* 
te  gekpmèn.    Van  hier',  nioeft.hy,  voorby 
d^  fchans  Noorich ,  Aaar  Groningen  trekken ; 
en  om  dit  te  doen,  zonder  4at  het  in  de  Stad 
gemerkt  werdt,  ftèlde  hy,-  des  nagts,  eene 
^inderlaage  tpe,  welke  hy  beval,  dés  mor- 
gen§,  ten  Aegen  of  tien  uuren,  op  te  ryzen, 
en  de  koeijen  wég  te  dryyém  op  dat  men  ^ 
in'  de  Stad,  ria  't  gerugt  over  bet  rooyen  der 
•  beeften ,    't  gerugt  van  zyne  aankomft  ver- 
-      •   neemende,  denken  zou,  dat  het  nog  'tzelf; 
3e  werk.  was.  ^  Doch  de  laag  werdt  ontdekt  ^ 
door  een'  boer,  die  'er^;op  Nyenoord,  ken-^ 
ni?  van  .  gaf.    .  Terftond  trekt  'er  Hopman 
Henrik  van  Helden  op  af  v  ^oz\ï,  hy  werdt 
^)ejegend  4por  4^n  grooten  hoop,  die  hem 
noodzaakt ^''.de  wyk. te  neemej^binnen  Nqo- 
rich.    Graaf  Willem  oipritigt  jd^  yefting  ter* 
ftond  met  Jionderd  man,. zo jd^  .'er  niemant 
yit  kon,  om  de  iCrpningefSute^waarfchuwen* 
Poch  een  feijant ,!  laft  krygéndc  om  eènige 
foldaaten,  die  onder  de  veftlng  liepen  fcher- 
mytfelen  ,  af  te. haaien,  leidt,  uit  misver* 
|lahd ,  al  de  manfchap  weg.    Van  èi^^zt  ge- 
legenheid bedient  zig  Henrik  van  Delden  , 
tn  rent  fpoorflags  paay  de  St<id,    Ketel  ver- 
neemt 


XXIX.  Boek*      Ift  Ï  S  T  ÓK  I  É/    ^jr 

lietemt  Wer,  ható,  dat  men  op  zyne  hoefle  i^g^^ 
is,  en  fchikt  twee  ibldaaten  naar  buïcen y  om  ■    ■    '^ 
Graave  Wfllèm  fiiervan  te  vérwittfgétt  V  do^ 
zy  vaMéti  den/ Spüïrifdjen  m  Jianéen ,  3ie  heii , 
tóèt  den  brief,  %élke  ongetekend  'eii  hun 
,  niet  door- Ketel  l>ehari^gd  was,  naar  de  Stad 
te  rug  zenden,  '*Dé  luiden,  'êie  de  poort  o- 
verweldigd  zouden  hebben,  waren,  inidler- 
Wyl,  ter  Stad 'uit  gevlugt.  Doch' Ketel,  hun  .    ;,  ^ 
uitgeleide  gedaan  heèbemïeViJims  wederom      '  /. 
StedewuariS'  gefcëéM ', '  iVaan'ende  , '  dat  öjp 
hem   geen  bedenken  vallen  zou.     De  fol-  /      • 
daaten,  fchoün;  zwaar  gejlynigd,  iWftén  ilie- 
tódnr  te  óoömeni-aynde  hun  óók  van  V  ge- 
heim dés  aénflags^  hiéts  anderjr  gemeld,  dan 
dat  het  overweldigen  der  poorte.  öitnen  zou , 
on»  eenen  Koöprattfi  'te  Kgten ,  'die  daar  bui- 
ten plajgt  te  gaan-'»  Wandelen. ,  Evenwel  liej* 
Ketel  by  fommigéii  fa  't  oog.    Deh  Burge. 
meefter,  JodébiinZ)l/bèna\,  dié  hem  hieijnrer    ^ 
ftan(prak,    onder   vièt   oogen  ,  meende  hy 
met  pnlaten   gepaaid  te   hebben  ;   doch^  bjr 
wërdt ,    dén'  volgéhdèh  hagt ,  van  't  bedde 
geligt ,  voorts ,  door*pynigen ,  tot  bekente- 
nis gebragt ,  onthklsd  en  gevierendeeld.    De 
brief  brengers  raakten  vry ,  met  eene  gèes- 
feling.     't   Mislukken    van"  deezen-  aanflag    : 
deedt  Gntave  Willem  befluitfen ,  hooit  meer 
te  bouw;en  op  verftand  met  liiidénvün' bin- 
nen ;  maar  zig  van  andere  Krygsliften  te  die* 
nen,  om  Steden  te  verraden  (u).-        '  ' 

Doch  't  ivas,  ook  te  vooren ,'  o^  het  eih-   xviL 
de  van  Lentemaand ,  den  Spaanfchen  mis- Vrugte- 


fS    VADEaLANDSCHB     XXIX.Bot«, 

i^BSé  ^^^^9  Ooftendet  by  vertafliDg,  in  te  neeinei)» 
-     ^    De  Heer  de  la  Motte,  die  bit¥ien  Grevelini- 


Motteopgen  geboodt^  was  reeds  io  de  oude. Stad, 
Ooften-  daar  Jby  2ig  begon  te  (lerken  en  op  meer 
^         volks  Wigcte.    Doch  de  Scaatfcben  gundm 
hem  hiertoe  geenen  tyd,  deeden  eenen  fel* 
len  uitval,  en  dwongen  hem  de  plaats  te  ruir 
inen(t;).. 
Parma         Anpverpen,  tot  in  0<^nia«id  benaauwd 
▼oltrekt  ^ynde  geyre^ft^  ipoeft , .  eindelyk  ,  bukkea 
fchip.     ^^^^  ^^  Spaaniche  ovennagt»    De  Prins  van 
bnigop  Pamiar  .haat  de  ichipbrug  oyer  de  Schelde; 
de  Schel-  al  vroeg  in  't  vooija^ ,  voltooid  gezien.    Zy 
^®*         befton(k  uit  tweeenderag, pleiten,  verbonden 
door   maften ,  draagende   eenen  vloer  van 
planken,  en  leg^end^  tulTchen  twee  hoofden 
van  paalwerk  ,  die ,  van  de  wederzyd(i:he 
oeveits  af,  naar 't  midden  der  rivkre,  lie- 
pen, en  insgelyks  met  planken  gedekt  wa- 
ren,   De.brug  en  4e pleiten  waren  behoor- 
lyk  t^oorzien  van  gefcbut.    De  Staat  en,  dien 
't  buiten  de  giifing  ging ,  dat  dit  werk  zo 
fpoedig,  en  gelukkig  volorokken  werdt,  zstr 
gen,  te'  laat,  dat:  zy  It  eer  moeften  verhiur 
j^'       oerd  hebben.    Nu  gavenze  den  Graave  van 
hoek  en  tioheniio  en  den  Admiraal  Juftinus  van  Nasr 
andere    ïau  kd,,  om  Liefkenshoek  aan  te  taften  9  ^n 
fchanfen  ware  -'t  mogeiyk  te  herwinnen^  op  dat  men 
5^'*'   de  brujg,^  van  daar,  zou  konnen  vermeefteT 
ren*  't  Gelukte.  De  Vefting  werdt  opgegeveiL 
by  verdrag ,  en  verfcheiden'  andere  fchanfen  in 
deezen  oprd,  in  den  aanvang  van  Grasmaand 

(«>  ;     ^ 

Te 

(v)  noR  ZX.  B<«^,  (/.  I»  [(70}. 
(«i  BOK  ZX.  Suij,  Ui  }I  tS9tJ,' 


JKIX.  BoMC      HISTORIE,     yp 

Te  Aatwei|)Qii^  alwaar  men  begreep,  én  ,-jj^ 
de  behoudenis  der  Stede  af  hing,  van  het  ver-  ,^^-; 
uielen  van  Parraas  fchiphrug,  fpitfte  elk  de^^eip^ 
2lnnen,  op  hec  uitvinden  yan  middelen ,  hier-  naart 
toe  dier^ig. '  Gianibelli  fteWie ,  eerlang,  ee-  ^^^^^ 
nei  foon  van^ïandfchepen  toe,  die,  «J  hyjjjjn«t 
zig;v?rzekerd  Weidt,  de  bnic  moeften  doen  „y jel 
ia  de  lugt  vliegen.    Tien  pleiten  en  twee  van 
Ibbepen  werden  y  behoorlyk  voorzien ,  op^^jmd- 
dea  vierden. van  Graamaand  ,  des  avonds » ""**P^ 
naar  beneden  gezcodden.    Doqh  een  der  twee 
fchepen  bereikte  de  brugge  niet,  maar  laakte 
vaft  ondej  weg,  iprong  daar,  en  doodde  ee-  . 
nige  Spaaia^che  foldaaten,  lellende  in  eene 
fchans ,  aan  den  oever.    Het  ander  fcbijj^, 
gedreeven  tpt  aan  de  brug ,  deedt  heviger 
Tverking.    Het  bórft,  met  zo  geweld^  een* 
(lag,  dat  de. aarde,  drie  mylen  in  't  ronde, 
fchudde,  en  de  Sdielde,  over  haare  oevers 

J;evloog^  X  de  Cchans  S.  Maria  en  de  na^e 
anden  ondqr  water  zette.  De  zwaare  zerk- 
en andere  ikemn,  de  yzeren  bouten,  nagels 
en  fchakêls,  dk  't  brandfebip^  uitwierp,  kwet- 
.  den  en.  doodden  vede  Sps^chen,  die  me; 
den  flag  niet  geftieuveld  waren.  De  brug 
werdt  ^j$r  ^aar  befchadigd.  Parma  zelf, 
die /er,  nog  even  te  vooren,op  geweeft  was, 
^n.  zig  ni|  Qmffent  eene  boqgfcheut  wegs  van 
den  dyk  beyoadt,  werdt,  door  den  flag,  ter 
tarde  gefioeeten^  VyfhcHiderd  of  meerjSpaai^ 
fchen  zyn  ^er ,  by  deeze  gelegenheid,  ge^ 
fiieuyeld,  e»  pnder  dezelveo,:de  Markgraaf 
yan  Rysburg,  de  Heer  van  PUli  en  andere 
luiden  van  naame.  Dat  de  Staatfche  en  Ant-  • 
werpfche  Vloot  toentiietj  terftpnd,  van  bo- 
ven 


Igg^:  vetl  en  van  berieden, aankwam  öp  Scrivyahd^ 
*  ■  ■'   »■  wyt  men  aan  dé*  onkunde  der  AtftWerpenaö-' 
ren  van  de  uitsurerkinge  4»  brandfehepen  ,' 
waaruit  zy,  eerft  op  4eil  detóén  dag<  gered 
Werden  4  döor  fchryven  vtfn  cfen  «Graave  varf 
.  .  Hohenlo ,  hebbende  de  luidèö  ^  die  zy  hadden? 
•     .    afgezonden ,  zig  niet  lia  ge<K>eg  aan  't  gevaat' 
durveri  begeven ,  om  behocfrlyk  ^ef  k6nnett 
berigten ,  waï  'er,  met  de  brindföhepen ,  Wa-^ 
Zy  Wordt  re  uitgevoerd.-  Dit  draaien  gaf'Parma  gele-» 
^J'        genheid  i  om  dé  teug'ce  hérmaifejèn^  -daf  h/ 
^^^     in  drie  dagen  déèdt  Qxy       ^ 
Aanval-       Hohenlo  ondernam,  fe(ïerty''dés  ftagts  ni 
len  op    den  iesden  Van  Bloeimaand,  eènêh  aaiffla^ 
den  Kou-  ^p  j^„  Koüwenfteinfchen  dyk  ;iddcb ,  door  ze-^ 
J^n      kef  misverftaitd^eén  wéinige  té  vröégV't  welk 
dyk.        oorzaak  was^,  dat-hy,    met  fdislde^  wykei< 
moeft.  Parma  zig  toen,  van  riieüws^*  gefterkt 
hebbende  op  dien  dyk ,  ondértidmen  de  Ant* 
weiyènaars  het  breeken  der  brUgge  f^detotn^ 
doch  'een  en  Andermaal ,  met  bngehikkigèn 
uitflag.  Toen ,  een  Spaaöfch  fchan'sje  té  Lilló 
bemagtigd  hebbende  ,   doen  .dé  Staatfcheri^ 
dés   nagts  na  den  vyfèntwintigfteri  ,    eeneil 
tweeden   aanval  op  den   Kouwèéfteinfcheft 
dyk,  'die  in  't  eerft  fcheeh  te  zültert  geluk- 
ken.   Doch  Parma,    zelf  op  deh  «dyk  ver- 
fcheenen,  blies  dèil^yrien  zo  veëf  Hióéd^  itii 
dat  de  Staatfehen  aan  't  deinzen ,'; en' nfids 
het  vallen  des  waters  en  't  vertrekken  iJer 
fchepen,  die  hen  aan  den  dyk  hadden  op- 
gezet, geheel  aan  't  z^^igtën  raakten'.  ^Zf 
lieten  'er  meer  dan  vfcertienhotidéM  mrfn  ; 

.    (xj  Boa  XX.  B9€l^hh:iZ  Cs962.  •     • 


ixIX.BoEK.      H  I^S  T  o  R  I  E.      8f 

onder  welken,  Filips  de  Zoete,  Heer  van  j^gg^ 
Hautain,   in  volle  rufting,  van  den  dyk  ge- p^^^^j. 
fprongen  zyn4e,  verfmoorde  in  den  modder,  van  Hau* 
D^s    anderendaags  ^    veroverde  Parma   eenxain  fneu. 
houten  blokhuis,  door  de  belegerdein  geftigt,^®^ 
op  een  vlot  van  balken  i  en  gefchikt  om  de  • 
brug^  of  's  yyands  fchanfen  daar  uit  te  be- 
iloken.   Zy  hadden  't  den  naam  van  Fin  de 
la  Guerre^  oï Einde  des  Oorloff  gegeven.  Doch 
Parma  deedt  het ,   terftond ,  als  nutteloos , 
floppen  (j). 

In  de  Scad^  werds  nu  de  leeftogt  dagelyksNood  eo 
ichaarfer,  des  men  5  by  de  Wethouders  en^^'w^^r- 
ondpr  de  Gilden, begon  te  fpreeken  van  han-""^^^^"' 
delen  met  den  vyand.     Aldegonde  verzette  werpen, 
zig  hiertegen;  doch  bewilligde,  eindelyk, 
dat  men,  by  Parma,  bedektelyk  onderfïaan 
zou ,   of  hy  de  Stad  ,  op  algemeene  voor- 
waarden ,  met  toelaating  van  den  Hervorm- 
den Godsdienft ,  zou  willen  ontvangen.     Al- 
degonde  zplf  fchrcef  hem  hierover  ;    doch 
kreeg    geen  antwoord.     E>e  gemoeden  der 
Ingezetenen  , .  vooral  der  Roomfcbgezinden 
raakten  ,   midlerwyl  ,    heyig^  aan  't  giften. 
Men  dreigde  Aldegonde  de  dood,  zo  hy  zig 
niet  verdrpeg  met  den  Prinfe  van  Panna.  Hy  Aanvang 
en  eenige  anderen  werden  dan  naar  't  Leger  ^^'^*«ï- 
gezondeui  met  laft  om  over  eeue  algemeene  p'^*^^^ 
verzoening  der  vcreenigde  geweften  te  han- 
delen.    Doch  Parma  wilde  niet  gedoogen  ^ 
dat  het  Verdrag  met  de  Stad,  door  dit  alge^- 
'meen  Verdrag,  welk  nog  veele  voeten  in  de 
aarde  hebben  moeft  ^  vertraagd  zou  worden. 

Men 

(j)  Boa  XX.  I?»*t»  *'•  Ji  [597]  ^^^ 

VUL  Deel.  F 


%i     VADERLANDSCHE    XXIX.  Boeii; 

r«8<.  ^^^  fcheidde  dan  vrugteloos.    t)e  algemee* 
f         -  ne  Staaten  €n  de  Scaaten  van  Holland  lietefi , 
oodércuflcben,  niee  na,  der  benaauw(ie  Stad, 
dodr  brieven  en  gezanten,  moed  in  te  fpree-^ 
Meche-   ken   en  ontzet  te  belooven.     Doch  't  be- 
ien ver-  magtigen  van  alle  de  ftei'ke  huizen  rondsom 
^[       de  Stad,  van  verfcheiden'  fchanfen  omtrent 
Parma.     Mechelen,  en  eindelyk  van  Mechelen  zélve 
op  den  negenöenden  van  Hooimaand  (z) , 
deedt  de  Wéthouderfchap ,  eerlang,  beflui- 
len,  om,  op  zig  zelve,  met  Parma  te  han- 
delen.   Aldegonde  en  nog  twintig  anderen , 
ült  de  Wet,  de  Gilden  en  Schutteryen,  wer* 
den,  ten  deczen  einde,  naar  *t  Leger  afge* 
vaardigd.  Op  den  twaalfden  van  Ooglhnaand  , 
fchreef  Graaf  Maurfts/  en  de  Raad  van  Siaa- 
te  den  Antwerpenaeren  aan,  dat  zy  binnen 
twaalf  dagen  ontzet  te  wagten  hadden.     Ook 
maakte  men  de  vloot  hiertoe  vaardig  (^}. 
p ^Q gggf j.  Doch  op  den  zeftienden,  floot  de  Bezetting, 
2igover,en  des  anderendaags,  de   Stad  het  verdrag 
by  ver-    met  den  Prinfe  van  Parma,  waarby  Antww- 
*^*8'       pen,  na  zulk  eene  langduurige  belegering, 
wederom  onder  's  Konings  gehoorzaamheid 
overging.    Ten  bpzigte  van  den  Godsdienft  ^ 
werdt  hier  ook  beftemd,  dat  men  den  Room- 
fchen   oefenen  ,  of  de  Stad  ruimen  moeft, 
zonder  dat  men  egter  iemant ,  binnen  vier 
jaarcn,  in  't  geloof  onderzoeken  zou.     De 
Stad  moeft,  om  't  Krygsvolk  eenigszms  te 
vergenoegen  ,    viarhonderdduizend  guldens, 
opbrengen.    Aldegonde  beloofde,  bmnen  'k 

jaar. 


Cx.)  Boa  XX.  B*ek^^  hl.  41  [tfe«]. 
is)  Boa  XZ*  MmIC,  bl.  43  [Coi-tf lo]. 


XXIX.  Bofeic-      HISTORIE.     %i 

jaar,  dé^;^«ipötteflniétt^étidèfiKofringtê2iiI-  ,^gc. 
len  toeren  (*)•  Doch  hy  bragc  zlg,  door  hetQ^^Q^J 
fluiten  vaft  (St  verdrag,  in  zulk  eene  klein* ondank, 
*agting  by  de  Staatfchen,  dat  men  hem,  uit  bier  door 
Zeeland,  wemaards  hy  zfg  dagt  te  *>^gee- ^^'"^*» 
Ven,  riedt,  ^ig  daar  niet  te  vertoonen  (O-Snd^ 
Als  hy,  hictop  antwoordende ,  Parmas  deug* 
den  en  de  Spaanfche  magt  ten  hoogften  ver- 
hief, en  dftftiglyk  ried"!!  tof  vrede ,  liep  het 
to  Vér,  dat  hem  dé  Vei^eenigde  Nederlanden 
véfböödén  werden.    Evenwel,  verftoutte  hy 
«ig,   nódethand,  in  Zeeland  te  vérfchynen. 
Doch  hf  werdtf  hie^,  in  zyn  huis,  gegyzeld     • 
(^éf) ,  en  fchoort  hy ,  zig  voor  de  algemeene 
Staafefi    Verdedigd    hebbende  ,     ontheeven 
werdt  van  de  gyzeling,  heeft  men  hem  ^- 
ter ,    federt  ,    genoegKtam  niet  gebruikt  in 
zaaken  van  RegeeriAge.    Men  nam  hem, on- 
der andeten,  zeer  kwaJyk,  dat  hy  dé  eerfte 
aan  PariVtö  had*  gefchreeven-    Ook  liep  het 
in  't  oog,  dat  hy  van  Parma  bedongen  hadc, 
zpte  goederen,  niet  liegt»  voor  vier  jaaren, 
gelyk  de  andere  Önroowifchenh ,   maar  vooi* 
altoos^  té  mogen  Wyvetf  bezitifen.    Men  be- 
floot  Me^it,  dat  hy  te  zeer  helde  óver  de 
SpaaiWehe  zyde  (tf) ,  en  deéze  ottde  boezetn- 
Vriend  v^n  wylen  den  Prinfe  van  Oianjd 
rsLikte,  miaar  ruim  een  jaar  na  *t  óverlyden 
zyner  Doortugtigheid,  t'eenemaal  buiten  be- 
wind van  Kegeêrmgè.     Ut  CJriffier  van  Ant^ 
werpen^  WïHettf  Martini,  te  Dordrecht  ge- 
ko- 
ld) BORXX.  S«<^,   kl  49  [<>o]. 

(c)  Zie  KcfoU  HolU  it  ^•'J-  M«^  ^/*  4t4« 

(d)  Refol.  HoU.  21  N«v.  ijti.  bl,  71  k 
(O  BO&  ZX.  Uêtk^^  il.  4C-<o  [«t4-«Jt]» 

F   2 


«4     VADERLANDSCHE     XXIX..  Boeit. 

^585»  ^^^^^9  was,  van  daar,  naar  den  Haage pnt- 

•■ booden,   alwaar  hy  ook,  ruim  veertien  da-^ 

gen;,  vafl:  ?at,;en  toen  bevel  kreseg,  t>m?/t 
Land  te  ruimen  (ƒ). 
XVUh    •  Doch  cenige  nmnden  te  vooren ,  was  nog 
De  Ad'    een  ander  oud  dienaar  van  den  Staat,  en  van 
2'*^^     zyrie    Doorlugtigheid    verlaaten.  vaij    zyne 
wordc^  ^Atapten.    De   Admiraal   Willem   van  Blois 
van  zynevan  Treslong,  ongenoegd  op  eenige  Leden 
Ampten  ^jer  Admiraliteit  in  Zeeland ,  welken,  onder 
laaten^"  anderen,  verzuimden,  laftbrieven  uit;  fegee- 
cn  vaft-  ven  aan  twee  Hopluiden ,  door  hem  benoemd, 
gezet,     hadt  zulks,  fcherp  genoeg,  te  kennen  gege- 
ven aan  Graaye   Maurits  en  den  Raad.  vgn 
Regeeringe  te  Middelburg,'  en  onder  ande- 
ren gezeid,  idat  hy  den  Lande  geenen  dienft 
wilde  doen,  -zo  de  BLaadsman  Iieim  en  de  Ad- 
vokaat  Fiskaal  Falerius  niet  werden  afgezet. 
Dit  werdt  zo  hoog  genomen,  dat  Treslong, 
op  eenen  voorflag  van  Graave  Maurits  en 
den  Raad  van  Regeeringe ,  van  alle  zyne 
Ampten  verlaaten ,^ en,  op  's  Graayenfteen, 
t^  Middelburg,  in  liegtenis  ge?et  werdt,  op 
den  zevenentwintigften  van  Sprokkelmaand. 
De  Staaten  van  Holland,  hiervan  kennii*  be- 
komen  hebbende  ,    verzogten  terftond  aan 
Graave  Maurits  en  den  Raad^.  djyrmen  hem 
als  een  Edelman  wilde  handelen;  en  ayne 
,   voorgaande-  dienften  jgedagtig  zyn  ,  zo  veel 
ziüks  naar  Regte  gefchieden  mogt  (g}.  Zype 
Huisvrouw,  verfcheiden*  anderen.,  zelfs  de 
Graaf  van  Hohenlo  vervoegden  zig  aan  Graa- 
ve 

(J)  RcfoK  Hofl.  2 ,  3  ,  II,  29  oa.  22  N»v.  I;fi.  hl,  s^U 
<oj,  «29,  «4*-  TH. 
Il)  Refol.  Holl.-st  April  Hts.  blé  205, 


XXIX.  Boek:      HISTORIE.      85 

ve  Maurics  en  den  Raad,  verzoekende,  dat  tgB^. 
hy,  voor  zyne  behoorlyke  vierfchaar,  mogt- — 21. 
te,regt  gefield  worden.    Dooh  Graaf  Mau- 
rits  en  de  Raad  pordeelden  „  dat  de  zaak 
„  hun  aanging,  en  dat  zy  'erRegters  over 
„  ftell^n  konden:  anders  mogt' men  zig  tot 
„  de  algemeene  Staaten  keeren."    Treslong  Befchal- 
werdt ,   eindelyk  ,    in  Grasmaand  ,   te  regt  ^^8"^5 
gefield  voor  't  Geregt  van  Middelburg,  daarjfjj^^ 
de  Baljuw,  David  Zomer ^  hem  Majefleit-tc. 
fch^nnis  en  andere  fnoode  misdaaden  aan- 
tygde  ,  en  zynen  hals  en  goederen  eifehte. 
Hy^  onderfuflchen ,  in  geheel  Zeeland,  nie- 
mant  hebbende   konnen  vinden ,  die  herts 
genoeg  hadt,om  voor  hem  te  pleiten , moeft, 
daartoe,  eenen  Advokaat  uit  den  Haage  doen 
komen,  die  hem,  in  ^yn  afwezen,  deftig  ver- 
dedigde, dingende,  by  voorraad,  oponrilag 
onder  borgtogt.  Terwyl  men  dezaakfleepen-De  Cl- 
de  hieldt,riedt  hem  de  Cipier  te  ontvlugten , P^®' ^ 
en  boodt  hem  daartoe  gelegenheid  aan ,  niids?^^^^ 
hem  vooraf  duizend,  en  na  't  ontkomen  nog 
eens  duizend  guldens  betaald  werden.    Men 
floot  den  koop:  dien  de  Cipier,  meteenen 
fchriftelyk^n  eed  ,   beveftigde.     Doch  alles 
was  gefchied^   met  voorkennis  van  den  Bal- 
juw 9  die  de  duizend  guldens  naar  zig  ftreek, 
,  zo  draze  den  Cipier,   door  Trcslongs  Huis- 
vrouwe,  gebragt  waren,  fchqonze  zyneerf- 
genaamen , .  naderhand ,   in  gevolge  van  een 
vonnis  des  Hofs  van  Holland ,  met  de  in- 
treft,   wederom   hebben   moeten  uitkeeren, 
Voprts,  maakte  hy  veel  ophefs  van  Treslongs 
voorgenomen'  vlugt,  en  vorderde  hem  aan 
4?  paleije.    Doch  dit  ontleiden  zyne  Advoi- 
F  3  kaa^i 


^    VADERLANDSCHE      XXiK.BoM. 

iK^K.  Mat^Hi.    D^  znk  bleef  dan  fteeken.  De  ga- 

,-  ^  .*"  vaöget)  klaagde  vaft ,  •  dat  zyne  Regters  ^m^^ft 

Kpopluid^n,  i>ver  Kxygszaaken,  Wjaarop  zy- 

ne  voornfamffe  bfifchuldigingen  liepen ,  niet 

konden  oorde^lên^  verzoekende  hy, hierom. 

Voor  den  Krygsraad  ^   gefterkc  met  gemag^ 

>  tigden  uit  de  alig^ineene  Smaten ,  of  voor  den 

Hove  van  Holland  te  regt  te  mogen  (laan ;  doch 

iity  en  zelfs  tet  fchryven  der  Engelfche  Ko- 

nipginne,  by  welke  hy  veeie  vrienden  hadt, 

mogt  hem  niet  baatcn.    Hy  zat  op  's  Graa- 

yenlSeen ,.  tot  na  de  verkiezing  van  den  Gr»- 

ve  van  Leic^fter  tot  glgenaeenen  Landvoogd, 

ly^vvan  wy  t^rftond  fpreeken  zullen.    Deez' 

Hy  be*    g^f  hem  ^j^rft  zyn  huis ,  daarna  den  Haage 

korac  zy  ^(^  ^ene  gevangenis,  en  eindelyk,  in  Slagt- 

hci^^    "xuwnd  d^s  jdars  1586,  verlof  om  te  reizen, 

werwaards  by  wilde,   mids  by  eede  beloo- 

vpnde,  op  aÖe  vermaaning,  vpor  den  Hove 

ym  Holland,  te  zuilen  verfchynen.    Daarna, 

Hlpt  Leiceft^r ,   naar  Engeland  getrokken , 

en ,  mee  nieuw  voorfehryven  der  Koningin- 

ne  9    te    rüg  gekeerd  zynde  ,   dagvaarde  hy 

den  Baljuw  Zomer  voor  't  Hof,  welk  dee- 

jen  egter  ontfloeg  van  de  verfchyning.     De 

Wethouders    van    Middelburg  ftelden   ook 

\ïtt  overzenden  van  de  (lukken  des  gedings , 

van  tyd  tot  tyd,  uit.    In 't  jaar  1588,  ver- 

zogt  Treslong,  dat  de  Advokaat  Fiskaal  en 

Prokureur  Generaal  van  Holland  zyne  zaak 

mogten  ter  band  neemen ;  doch  deezen  ver-- 

klaarden  ,  geene  (lof  van  befchuldiging  te- 

^y  .       gen  hem  te  vinden.    Treslong  befloot,  ten 

zuive^r     ^'^^^^i  elk,  die  iets  tegen  hem  hadt,  voor 

ver*        't  Hof  te  dagvaarden,  en  alzo  niemant  ver- 

fcheen» 


XXJK.  Bö«.     HISTORIE.      «^ 
(cheeoy  wer<k  hy,  op  den  negendendeo  vtfn  |rgf. 
Zomennaand  des  jaars  1595  ,  van  alle  mis-  xifard  " 
daaden  zuiver    verklaard  ;    waarvoor   hem  y^g  g||^ 
pok  de  Staacen  van  Hic^aQd  erkenden.  Doch  nrisdaad 
zyn  Ampt  van  Admiraal  van  Zeeland  was, 
al  terftpnd  na  dat  hy,  in  'cjaar  1585,  aan* 
getaft  was»  gegeven  aan  Juftinus  van  Naflau, 
mcuurlyken  Zoon  van  den  overleeden  Prin- 
fe«    Ook  werdc  hy  ^  ip  geene  Krygsamp-en,door 
ten  9  meer  gebtuikt.     Maar  ^yne  Genade,  Graave 
Graaf  Maurirs,  (lelde  hem,  eerlang,  byj^*'*'^^*» 
goeddunken  d^r  Scaaten,  tan  totzynen  Lui*„^g[r 
tenant  Groot  ^Houtvefter  en  Valkenaar  vanHoacves* 
Holland:  in  't  bekleeden  van  welke  hoflyke^^r  «n 
waardigheden,  hy  het  overfchot  zyns  leevens ^*'^®* 
heeft  doorgebragt  (i&>  Sf^ 

In  de  Lente  des  jaars  1585,  waartoe  wy    xix. 
nia  wederkeeren,  zonden  de  Hanze-Steden,  Beien, 
binnen  Lubek  vcigaderd^  hunnen  Geheim-^*' 
fchryver,  MQffvan  Qsnabrug^  aan  de  alge- steden 
meene  Staaten  ,  om  te  verzoeken,  dat  de  aan  deal- 
Regte»  op  de  inkomende  en  uitgaande  got-  gemeeno 
deren  werden  vcraietlgd.     Zy  voegden  'cr*^**^*"* 
eenen  raad  by  tot  vrede  met  Spanje,  fchoon 
men  al  geeoe  gewenfchte  voorwaaiden  mogt 
koonén  bedingen.     De  Staaten  vaardigden 
den  Geheifliichryver  af,  met  eenen  beleef- 
den Brief,   waarin  zy  egter  te  veriban  ga* 
ven,  dat  de  Hanzesteden,  die  haaren  raad 
toe  vrede,  in  dreigende  bewoordingen,  had^ 
den  doen  voordraagen,  regt  nog  gezag  hadt 
den,  om  hun  tegel  van  oorlog  of  vrede  voor 
te  fchryven*    Vqorts  gaf  men  goede  woor- 

deii, 
(*)  Oea  XX.  «•#<,  hu  x»-ii  [J7Ó-5H]» 

F4 


88     VADERLANDSCHE      XXIX.  Boek, 

1585-  ^^^^  zytide  thans  het  groor  belang  van  den 
' — -^ —  Staat,  zig  geene  nieuwe  vyanden  te  maaken  (/}! 
XX,        Na    't    afbreeken  van    deti    handel  met 
Nieuwe   Frankryk,   in  Grasmaand,   war^n  de  alge- 
handc-    meene  Staaten,  eenen  geruimen  tyd,  in  o-r 
de  Kü^^  verweeging  geweeft,   op  het  hervatten  van 
nirginned^ïï  handel  met  de  Engelfche  Koninginne, 
van  En-  Weinige  uuren,   na  dat' de  Gezanten,  uit 
geiajid-   Frankryk   te  rug  gekeerd,   verflag  hunner 
verrigtingen    gedaan    hadden  ,    leverde    de 
Heer  de  Gryze  ,   die,  v^n  Brabants  wege, 
in  Engeland  geweeft  wast,  den  algemeehe^ 
Staaten  eenen  Brief  over,  waarby  de  Konin- 
gin hen  beklaagde^  dat  zy  zig  van  Franfche 
hulpe  verfteken  zagen ,  te  gelyk  betuigende , 
hoe  haare  zorg  voor  hunnen  welftand,  door 
den  tyd,  niet  af-  maar  toegenomen  was.  De 
Gezant  Davidfon  hadt  ook  te  verftaan  gege-s 
ven,  dat  zyne  Meèfteres  genegen  fcheen, 
tot  byftand  der  Staaten.    Men  befloot  dan, 
zig  van  deeze  opening  te  bedienen,  en  dé 
byzonder^  Staaten  te  doen  vergaderen,  om 
te   overleggen  ,   of  men  der  Koninginne  de 
OpperJieeffchappy   zou   aanbieden ,   of  met 
haar  over  eene  altoosduurende  befcherming 
der  Landen  haiklelen  (^k).  De  raadpleegingen 
hierover  duurden,  tot  in  den  aarivahs;  van  Zo- 
mermaand. De  Staaten  van  Holland  hadden , 
al  terftond ,  aan  die  van  Zeeland  gefchree- 
ven ,  om  hunne  geniagtigden ,  op  dit  gewig-^ 
tig  ftuk ,  waarop  ook  alle  de  Edelen  en  de  klei- 
ne Steden  van  Holland  befchreeven  waren, 

.     met . 

(i)  poR  XX.  D»ei^^  bK  SS    [^15]. 

ik'    BOR  XIX.  Bopk:.  bl.  6Z  [|3y].  XX.  Boe^^  èU  3  [|5t], 


XXiX.Botó.      HISTORIE.      89 

met  volkomen  laft,herwaards  te  fchikken(/)*  j^g- 
En  de  Edelen  eii  meefte  Steden  beflooten ,  g~2l^ 
op    den    agttiêndipn  van  Grasmaand ,    derff^^jj,, 
Konlnginne  de    Opperheerfchappy    aan  tegenhier 
bieden  ,.  of,  zo  ?:yze  afwy?en  mogt,  .haar  over  ter 
om  onderftand  te  yerzoeken ,  onder  behoor-  Y^^'g*- 
lyke  verzekerdheid,    Amfterdam,  Gouda  enHf^JJ 
Alkmaar  maakten,  in  't  eerft,  zwaarigheid, 
om  zig  te  voegen  by  de  overige  leden  (m), 
Amfterdam  en  Alkmaar  lieten  ^ig  egter  (poe- 
dig  overhaalen.    Doch  Gouda  kon  alleen  be- 
woogen  worden,  om  in  't  verzoek  van  on-   .. 
derftand  te  bewilligen  ,  niet  in  de  qpdragt 
der  Opperheerfchappyp  Qn).  Wydcrs  beloof- 
den alle  de  Steden ,  behalve  Gouda ,  weK 
ke  Stad  flegts  Brieven  van  verzekerdheid  wil- 
de aangebooden  hebben  (^) ,  dat  zy  Engel- 
fche  bezetting  iwqeemen  zouden,  zo, de  Ko- 
ningin eene  of  twee  HoUandfche  Steden ,  tot 
haare  verzekering ,  vorderen  mogt  (/>).  Men 
ontwierp  twee  volmagten ,  op  den  liaam  van 
Ridderfchap ,   Edelen  en  groote  en  kleine 
Steden ,  vertoonende  de  Staaten ,  en  zig  llerk 
maakende ,  vopr  de  andere  kleine  Steden , 
Heerlykheden  en  VJekken  vian  Holland  en 
Weftfrieslapd.    In  de  eerfte,  waarin  de  naam 
van  Gouda  niet  gefpeld  werdt,  werden  de 
gezanten,  tot  de  aanbieding  der  Opperheer^ 
fchappye;  in  de  andere,   tot  het  verzoeken 
,  yan  onderftand  gemagtigd  (^).  Doch  in  Zee- 
.  Ian4 

(/;  Refol.  Holl.  II  April  !$%$•  hl.  lotf  ,  297. 

(h^)  Refol.  rioU.  f  S  April  15S5.  >/.  %%$- 

in)  Refol.  Holl.  %%  April  i  May  ijt  j.  bU  ai9t  »45* 

Xé)  Refol.  Holl.  s  May  i5«j.  iL  xj^.  « 

{})  Refol.  Holl.  t  May  i$%s.  hl.  146'. 

\q)  JUToL  HoU:  I  MêyM^s.  kU  xiu 

F  5 


90    VADERLANDSCHE      XXIX.  Boek; 

ijggj  hiid  was  men  1:0  fpoedig  ntet  gereed,  't  Liep 

——aan  tot  den  aanvang  van  Zomeitnaand^  eer 

die  Geweft  zig,  met  Holland  en  de  andere 

Landoi  y  vereenigde  (r).    Die  vw  HoUaiul 

vonden  zig  tocn^  om  \  werk  door  te  zetten^ 

gedrongen  ^  te  verklaaren^  dat  zy,  over  geer 

(      ne   zaaken  van  belaftinge  of  Regeeringe  ^ 

begeerden  te  raadpieegen ,  zo  lang  de  Gezan* 

ten  naar  Epgeknd  niet  werden  afgevaardigd 

JbheGe-'^^)'    ^^"  ijiema,  vertrokken  de  Gezanten, 

santen     ^  weeten  jakob  de  Gryze  ,  van  Brabant; 

vertrek-  Rutgert  van  Haarfolte^  Burgemeeftcr  van  Har* 

ken  Daarderwyk,  van  Gelderland ,  Noël  van  Karon, 

l^^     Heer  van  Schoone wil  y  van  Vlaanderen ;  Joan 

van  der  Does,  Heer  vui  Noordwyk,  Joo^ 

van  Menyny  Penfionaris  van  Dordrecht, Joaa 

van  Oidenbameveld ,  Penfionaris  van  Rot* 

terdam  ,  en  Fran^ois  Maalzon ,  Penfionaris 

van  Enkhuizen,   van  Holland  en  Weflfries- 

land;  Jakob  Valke,  Raadsman  van  Staate, 

van  Zeeland  ;  Paulus  Buis,  voorheen  Ad- 

vokaat  van  Holland ,  van  Utrecht ;  Jelger 

Feitsma^  Raadsman  van  Scaate,  Hefiël  Ai»- 

ma ,  Prefident  van  den  Hove ,  en  Laas  Jon^ 

gsma  vat!  Friesland  (2).     Zy  flaken ,  op  den 

agfticndert,  in  zee ;  doch  móeften ,  wel  tweer 

maaien  ,  door»  tegenwind,  wederom  inloo* 

pen  (/).    Terwyl  zy  verwagt  werdcai ,  kreeg 

men^ 

(r)  MK>U  KoU.  ^7imy  iitf.  hl,  taf. 

(s)  fitioU  Holl.  3  juny  15S5.  hL  £99» 
(»;  BorXX.  Boek^  kU  6|  [6H]*B>emonftr.  vanOld^nbam.  ^ 
in  d€  Waar.  Hift.  hl,  i7«. 

(2)  Men  vindt  de  Volmagten  voor  die  van  Gelder- 
land ,  Vlaanderen  en  Utrecht,  en  de  Volmagt  t  den  Ge- 
zanten in  't  gemeeD»ii<K>r  de  algenieeneStaacen^ine^ 
degegeven,  in  i&  j».  PiM.  j6igl,  Tom.  VI.  P.  IV, 
p.  182»  183. 


XXIX.  Bore.     HISTORIE,     jt 

iiien,tn  Engebnd^tydfog^dat  Filips  de  Hol-  j^g^ 
lahdfche  en  Zeeuwfche  niet  flegts;  maar  ook  ^ 

de  Hoogduitfche ,  Oofterfche  en  Engelfche 
icbepetit  m  Spanje,  faadt  doen  beflaan  (tf}^ 
^i  welk  rommigen  Engelfchen  aanleiding  gaf, 
om  de  Koningin  fterk  te  raaden ,   tot  het 
aanvaarden  der  Heerfchappye  over  de  Ne- 
derlanden :  waartegen  anderen    haar  voor- 
hielden ,   d^t  zy  zig  't  bedryf  der  Neder- 
,landeren,  die  men  niet  booger  dan  muite- 
lingen te  agten  hadt,  niet  behoorde  aan  te 
trekken,    't  Gevoelen  dar  eerden ,  die  dree* 
ven ,  dat  men  openlyk  met  Spanje  breeken 
Qioeft  ,    werdt  ten  roinften  in  zo  verre  ge- 
volgd,  dat  de  Koningin  ook  op  alle  Spaan-  , 
firhe  fchepen  beflag  deedt  leggen  (vy    Op  De  Ko. 
den  ze$dcn  van  Hooimaand  ,    kwamen   de'^^^Sg 
Sta^tfcbe  gezanten  in  Londen.    De  Koningin  gdand* 
gaf  hun  den  negenden  gehoor.   Menyn  voer-  wyft  do 
de  bet  woord,  boodt  der  Koninginne  de  Op-Opp«r« 
perheerfcbappy^der  Nederlanden  aan,    ^^r^w^* 
leverde,  te  gelyk,  de  punten  over,  waarop ^^/^S 
zy  verzogt  werdt,  dezelve  te  ontvangen.   Zy derlan- 
beriedt  zig,  maar  weinige  dagen,  en  wees  den  van 
toen  de  aanbieding  der  tooge  Ovbrheid  van*  ^^^ 
de  hand.    Vervolgens ,  zogt  men ,  met  haar , 
te  overkomen,  op  eenc  altoosduurende  be- 
fcherming  der  Landen.    Doch  hiernaar  luis-  Ookdt 
terde  zy  even  weinig.    Men  tradt  dati,  ein%*^®*>«* 
deiyk,  in  onderhandeling,   over  bepaalden  j^'J^ 
OJriderftand,  geduurende  den  oorlog.    Defcber- 

Staat- ming, 

(u)  Mfol.  Holl.4f  20  7«(r  i5«5.  *'•  ISO»  i«9-  Bok  XX. 
ft/)  StrADA  Det.  ll^Z'i^r,  VU.  f,  ifj.  HOOITXXni.ilMitt 


pa     VADERLANDSCfHE     XXIX.  Boek; 

jr^'  Staatifchen  verzogten  tienduizend  knegten  en 
f  ?        tweeduizend  paarden  ,    en  daalden  allengs-: 
kens  tot  op  de  helft,  het  uiterfte  van  Hun^ 
nen   laft,   biedende  zy  haarer  Majefteit  de 
Steden  Briél  en  Vliffingen  aan ,   rot  een  on- 
derpand voor»haar  verfchot,     Pe  Staaten  van 
Holland  en  Zeeland  hadden ,  eindolyk ,  moe- 
ten befluiten ,   tot  het  geeven  deezer  verze- 
kering ,    die  altoos  de  groötfte  zwaarigheid 
in  den  handel  met  Engeland  gemaakt  hadt 
(w).  Doch  de  Koningin  begeerde  niet  meer 
dan  vierduizend  knegten  en  vierhonderd  rui- 
ters herwaards  te  zenden :  welk  aanbod  de* 
Gezanten,  op  't  believen  hunner  mecfteren , 
Men  ver- omhelsden.     Te  vooren,   hadt  zy  reeds  an-: 
draagt      jgj.g  vierduizend  knegten ,  voor  den  tyd  van* 
ha^arcTver ^^^'  niaanden ,  toegellaan ,  om  'c  ontzet  van 
't  verlee.  Antwerpen,  dat  toen  nog  niet  over  was,  te 
rqn  van  vorderen :  waartegen  haar  Sluis  en  Ooftende , 
bepaal-    ^^  onderpand,  aangebooden  waren  (o:).  Ook 
ft^nd.^'    waren ,  in  't  begin,  van  Oogftnj^and ,  reeds  een 
goed. deel  deezer  knegten  in  Zeeland  en  ver- 
volgens in  Holland  aangekomen  (j).     Doch 
zy   hadden  't  overgaan  van  Antwerpen  niet 
konnen  beletten.     Over  den  nfeuwen  onder- 
ftand,    werdt,  federt,  een  verding  gemaakt 
van  den  volgenden  inhoud. 
Vaér-         5,  De  Koningin  belooft,  ten'dienfte  der 
waarden  ^,  algemeene  Staaten  der  Vereenigde  Neder- 
v^(k^^    „  landen,  te  zullen  onderhouden* vierduizend 
ver   ag.  ^^  Kj^ggjieji  en  vierhonderd  Ruiters,  zo  lang 
j^,  de  oorlog  duurt ,  behalve  nog  zevenhon- 

•  „  derd 

f»)  Zie  Rcfol.  Holl.  I  Junj  Ijgj.  BI.  zpl. 
(x)  BOa  XX.  BêeJ^^  hl,  6i   [6)f  ]  en^. 


;i:XIX.  Boek.      HISTORIE;      95 

^,  derd  man ,  te  le^en  in  de  plaaden  van  j -g-^ 
,,  onderpand:  pver  welk  Krygsvolk  zy  ec« -  ^^ ■ 
^,  nen  Overfte  van  naam  en  van  den  waarcn 
^,  Chf iftelyken  geloove  zal  aanftellen.  Bin- 
,,  nen  't  Jaar  na  't  treffen  der  vrede ,  zullen 
;^  de  'Staaten  der  Koningitme  voldoening 
^,  geeven  van  haar  verfchot ,  in  \  eerfte  jaar 
„  gedaan,,  het  overige  fietaalende,  binnen 
„  de  vier  volgende  jaaren,  in  gelyke  dec- 
^,  len.  Binnen  cene  maand  ila  't  voltrekken 
^,  van  dit  Verdrag,  zullen  de.  Staaten  den 
„  Overfte,  door  de  Koningidne  te  ftellen, 
,,  overleveren  de  Stad  Vlisfingen  met  het 
,,  Slot  Rammekens ,  in  Walcheren ,  en  de 
^,  Stad.Bri^l,  met  de  twee  fterkten,  daarby 
^,  behoorende  ,  in  Holland,  om  voor  haar 
„  bewaard  te  worden,  tot  zy  ran  haar  ver- 
^,  fchot  voldaan  zy.  Een  deel  des  gemelden 
^,  Krygsvolks  zal,  op  verzoek  der  Staaten ^ 
„  pok  in  andere  Steden  gelegd  mogen  wor- 
„  den.  De  Plaatfen  van  onderpand  moetqn 
w  vcm  gefchut  en  andere  Krygsbehöeften  be- 
y^  hoorlyk.  voorzien  zyn,,  mids  men  daarvan 
^,  aanrekening  houde  ^  en  verantwoording 
^,  doe.  De  Staatfche  bezetting  alleen  engee- 
„  ne  andere  Perfoonen  zullen,  uit  de  gemel- 
„  fie.  Plaatfen  ^  moeten  vertrekken:  en  de 
„  Overften  der  Koninginne  binnen  dezelven 
^,  zullen  zig  niet.moeijen  met  de  Burgerlykc 
„  Regeering.  Ook  zullen  zy  en  de  knegten 
„  onder  hen  geene  gemeeitfchap  mogen  hou- 
„  den  met  de  vyanden  der  Staaten.  Voorts 
„  zullen  de  gemelde  Plaatfen ,  by  de  Veree- 
„  niging  met  de  algemeene  en  byzondere 
„  Staaten,  en  by  haare  vöorregten  en  ge- 

„  woon*   . 


^4     VADERLaNDSCHE    XXfX,  thEé. 

ï<8<*  5,  gewoonwn,  d0  v^rpatkïirfg  niet  «lakende, 
—i-sl,,  bewaard  waPdenfy  zóridéf,  vm  tfege  haar 
„  re  Majeftöic,  mët  eetiige  beden  of  andere 
^  lafteft,  te  mogen  worden  bezwaard.  De 
^  bezecc^ltagen  ztiUen  tollen  én  laffen  dfaar 
^  gen )  gelyk  de  ancferê  bezéttélmgen  va» 
5,  deti  Srjiiat  ^  dqjch  niét  iJünder  verlof  vaa 
5^  döti  algeffidefien  Stadhouder  haver  Ma- 
,,  jefteky  v^n  nieüW^^  mogen  bezwaard  wof- 
),  den«  De  Koningin  zal  bezorgen,  dat  de 
),  bezettétingen  in  de  verpandde  Plaatfen 
5,  wel  b«iaaW  en  in  goede  krygstugt  gehou- 
ir  den  worden^  De  genleldé  Plaitfen  zuöènr, 
,,  nü  't  voldoen  der  verfehooteri'  pennin- 
y,  gen,  f^m  de  Staaten ,  en  dan  nfieniani- 
5,  anders ,  beboörtyk  w'ederom  geteverd 
5,  worden.  De  OVerflen  ,  aldaar  gefield  , 
5,  midsgaders  de  Hopluiden ,  Éevelhebbers 
fy  en  foldaaten,  zuHett  der  Koninginne  en 
„  dért  algemeeneti  Staatett  trouwe  zwee- 
^,  ren,  ert  dat  zy  de  Plaatféft  behouden  zul- 
„  len ,  by  den  waareii  Chrifl;elyken  God»r 
^,  die»fty  Zó  als  die  iii  Engeland  en  hier  ge- 
„  oefend  wordt.  Ook  zullen  de  burgers  "en 
„  inwoóners  den  eéd  van  getrouwheid  doen 
,  „  aan  haare  Majeftek.  Het  Engöffcb  Krygs- 
,,  volk  ,  et'  velde  léggendfe,-  zaï  nïen,  ten 
^^  tedeiyk^tf  pryze,  herbêfgen  enfpyzïgén^f 
^  en  'ntét  bovè»  'f  at^de^  Krygsvolk  van  den 
^^  Staat  beloften*  De  foldy-  der  bezetting  in 
„  de  verpéttdde  Pteauftn  Éély  vm  mttstné  toe 
^,  maand  ^  agt  of  tiew  dag^n  ófibeg^eepen ,  aan 
,^  de  Bevelhebbers ,  betaald  worden.  De  O 
^  vetfk^ttïï  en  bezetteÜngen  zullen ,  in  elke 
,,  Stad,  ee»e  Kerk  hebbeft,  om  den  Goda^ 

„  dienft. 


^  dienft ,  op  de  E^gelfche  wyie,  vrydyk  , -g^ 
^  te  oefeora.    Voons  zal  men  hen,  in  huis*  -  ^  ^^'^ 
^,  vefUng,  onderhoud  en  verzorgmg,  han- 
delen, gelyk  de  Engelfcbe  bezettelmgen, 
Lar  " 


« 
'5^ 


9» 
9' 
99 
99 

t9 

59 
99 
99 

99 
99 
^9 
99 
99 
9i 
99 


♦9 


Irier  te  Lande,  plagten  gehandeld  te  ifk)r- 
den.  ^t  Zal  haarer  Majefteit  Tzyiban , 
boven  faaaren  algemeenen Stadhouder, nog 
twee  haarer  Ohnderdaanen ,  luiden  van 
rang  en  van  den  geinelden  Godsdieadft,  te 
ftelkn  kt  den  R^  van  Staate ,  tot  weiken 
ook  toegang  zuUen  hebben  de  Ovedlen 
der  verpandde  Plaatfen,  om  iets  voor  te 
diaagcn,  de  gemelde  Ptaatlbn  of  dendiend 
haarer  Ma|eftdt  betreffende ;  zonder  egter 
hierom  geagt  te  worden  voor  Leden  van 
d^n  gemelden  Raad.  In  den  Krygsmd^ 
zal  de  Kovdi^in ,  des  noods, zodanige  Per* 
foonen  mogen  (lellen,  ah  baar  atgemeene 
Stadhouder  raadzaam  zal  vinden.  Ook  zal 
deeze,  met  den  Raad  van  Staate,  de  mis* 
bïuiken  herftellen,  in  't  flnl  derInï|K)s^ 
ten,  4^  óvettollige  Amptenaars  afRiyden, 
en  's  Lawds  pennk^en,  ten  meeften  oor- 
baar ,  doen  beffeeden.  Haare  Majefieit 
of  haar  Stadhouder  en  de  Raad  van  Staa- 
te zullen  ook  bevorderen,  dat  de  krygs*- 
ti^t  en  de  agtbaarheid  der  Regeeringe, 
beide  thans  zeer  vervallen ,  door  de  ge- 
lykheid  van  magt  der  Regeerderen  en  de 
vermenging  éér  Raaden,  in  den/voorigeii 
luifter  herweid  worden.  De  gemelde  O- 
verfte  en  de  Raad  van  Staate  zullen  voor- 
zien op  alles ,  wat  de  gemeene  jwelvaart 
raakt ,  mids  niets  ondemeemende  tegM 
den  waaren  Godsdienft  of  de  Privilegiën^ 

,9  De 


9<5     VADERLANDSGHE    XXIX.  Bom 

tS^S^  ''  ^^   Staaten  zullen  niet  met  den   vyand 

^ — ^  ^^  handelen  ^    zonder    kennis   haarer  Maje- 

5,  fteit,   noch  met  eenige  andere- uitheera- 

,,  fche. Mogendheid  ,    zonder    kennis   van 

„  haar  of  haaren  Stadhouder;     Zy  gelievej 

,,  ook  met  Spanje  of  eenigeri  anderen  vyand 

„  der  Staaten  niet  te  handelen,  van  zaaken, 

^,  de  vereenigde  Landen  betreffende ,  buiten 

„  raad  ,en  to'eftemming  der  algemeene  Staa- 

„  ten  ,  wettiglyk  daartoe- befchreeven.    Al 

^,  *t  uithèemfch  Krygsvólfc.   noodig  tot  be- 

^,  fcherming  der  Landen,  zal,  door  denge- 

j,  melden  Stadhouder  en  Raad  van  Staate, 

5,  met  bewilliging  der  algemeene  Staaten, 

4,  aangenomen  en  betaald  worden.  Tot  O- 
„  verften  der  Landen  of  der  Grensfteden 
„  zullen  de  Staaten  van  't  geweft,-  daarze 
^,  noodig  zyn^  twee  óf  drie  Perfoonen  noe- 
^,  men:  waaruit.de  gemelde .  Stadhouder  en 

5,  Raad  yan  Staate  eenen  kiezen  zullen.  Zo 
5,  haare  Majefteit  eènige  fchepen  tuflchen 
„  Frankryk  en  Engeland  i  of  tuflchen  En- 
^  geland  en  de  Nederlanden  brengen  wil- 
^,  de,  tegen  's  vyands  Vloote  aldaar,-  zuï- 
^,  len  'er  de  Staaten  een  gelyk  getal  byvoe- 
^^  geil,  mids  het  beftek  van  den  jaare  1584 
„  niet  te  boven  gaande:  én  zal,  in  zulk  een 
5,  geval  i  dé  gantfche  Vloot  ftaan  onder  den 
^,  Engelfehen  Admiraal ;  doch  de  buie  gely- 
„  kelyk  gedeeld  worden.  .  De  wederzydfche 
„  Oorlogsfchepen  zullen  elkanders  havenen.  ' 
„  vryelyk  inloopen^en  zig  aldqar  van  'tnoo- 
„  dige  voorzien  mogen.  De  gefchillen  tus- 
„  fchen  de  Nederlanden  of  eenige  Steden 
„  derzelven,  niet  door  den  gewoonen  weg 

.5  van 


XXIX.Bötóü       HISTORIE.      57 

j,  van  Regt«  koiinende  worden  afgedaan,  i<Bsi 

„  zuilen,  door  haare  Majelleic,  of  door  haa^-         ■> 

,;  ren  Stadhouder  ep  den  Raad  van  Scaate, 

„  binnen  de  Vereenigde  Landfchappen ,  be- 

^,  llift  Worden.  .  De  ooderdajoien  der  Konin* 

^^  girinc;  zuilen  de  paarden ,  hier  gekogt  y  onder 

^,  .betaaling  4er  gewoöneregten^vryelyknaar 

„  Engeland  brengen ;  doch  van  daar  nergens 

^,  anders  voeren  niogep.    Ook  zullen  zy  i  op 

„enkel  Paspoort  van  baaren  Stadhouder,  al- 

5,  toos  wederom  naar. Engeland  mogen  kee- 

jj,  ren ,  mids  het  getal  der  beloofde  Krygsluidefl 

„  fteedis  vol  gehouden  worde,  en  de  Staaten 

,,  ongehoüden  blyven^   tot  de  koften  der  o- 

^^  ver-voeringev    De  algemeene  Overfte,  Be- 

^,  vèlhebbers   en  foldaacen  zullen   den.  g^- 

^^  woonlyken  eed  aan  de   Staaten  der  Ladr 

^  den   doen  V  onverkort   hunnen  pligt  van 

^,  hulde  aan  haare  MajefteitX^}*" 

De  meefte  gezanten  keerden,  met  dit  Ver*  De  Ka. 
4ing,  herwaa^ds,  otn  het  te  laaten  bekrag-  {^^"S»n 
tigen,    door  de  algemeene  Staaten^   g^lyk^b/^ee? 
op  den  tweeden ;  van  Wynmaaud^  gefchied-pen^opi 
de  (-a).     Doch  Noordwyk,  Valfce,  Buis  en  den  b«.  • 
Aisma  bleeven  te  Londen  ,  en  verwierven ,  lo^f^n 
na  't  overgaan  van  Antwerpen  ^  dat  de  Ko-  ^^nYt^ 
ningin   den    beloofden   onderftand  vermeer-  vermeer- 
derde op  vyfduizend  knegten  en  duizend  rui-  deren, 
lérs,  boven  de  bezetting  van  deft  Brielé  en 
de  twee  naafte  fchanfen  in  Holland,  nu  ge- 
field op  vierhonderdenvyftig  man ,  en  boven 
die  van  Vlisfingen  en  Rammekens  in  Zeeland, 

wel- 

(«.)  Zie  BOR  XX.  BoeJ^^  hl.  6%  U^}\ 
'-  (i»)  Rcfol.   Htoll.   lo  Se}t.  X  Oüub.  1515.  hU  547»  <00.   . 

VIII.  Deel.  G 


98     YADERLANDSCHE     XXïX.  Boeit, 
1585.  welke  -nu   op  zevenhonderd  man   gebragt 

—  werdt:  waartegen  mèn  der  Koninginne  toe- 
ftaan-ftoeft,  in  iedef  der  andere  Landfchap- 
pen,  eene  Stad  of  Sterkte  te  mogen  iiezen, 
öraze  hiet  Engelfché  knegten ,  uit  dé  vyfdui- 
zend,  te  bezetten:  aan  al  't  welke  de  alge- 
Tneene  Staaten  ,  insgelyks ,  hun  zegel  hin- 
gen C^).  De  Engelfché  hulpberiden  kwamen, 
midlerwyl,  van  tyd  tot  tyd,  hen¥aards,  en 
werden ,  by  voorraad,  gelegd  in  verfcheidea' 
Steden.    In  Wynmaand,  namenze  bezit  van 

•  ^  de  verpandde  Plaatfén  (c).  De  Regeering 
van  Briele  en  VlHfingen  en  Graaf  Maurits, 
als  Markgraaf  der  laatftgemölde  Stede  (3), 
ontvingen  Brieven  van  fchadeloosftelling  van 
de  Staaten  van  HoUwid  en' Zeeland  en- van 
de  algemeene  Staaten,  wegens' alles  wat  zy, 
tef  oorzaake  deezer  verpandinge,  mogten  te 
lyden  hebben  (</).  't  Krygsbevel  over  den 
Briele  werdt,  door  de  Koninginnen  aan T/èo- 
masGecil,  dat  over  Vliffingen  aan  i^V^S/rf- 
- , .  .  nei  opgedraagèn  (e). 
XXL        De    aangelandde   Engelfché  hulpbénden 

De  Graaf  kwamen  al  terftond  te  pas,  tot  het  aantallen 

vidNIeu.  j^^ 

,    .  ,  (*)  DOR  XX*  Boe^j,  bU  57  [HO- 

(c)  See  thee  Cabala  or  Mytteries  a/ State'.?,  II.  P.  1 « t «  34  ^  ir^ 
BOR  XX.   fi»*i^,  */.  72  [<547l.  »»t>»5, 

(d)  Refol.  Holl.  !•,  iQ  Sept.  2,  3,  df  II,  IJ  05«*i.  f#|^ 
*ƒ•  54R,  SIS»   593»^^^'  S99$  6o)»tf<>9»62},tfa,|    é43U  BOR 

XX.  Boek,  W.  74  [«49]. 

•    (e)  AÜ.  PttU,  AngU   Tem,  VI.  P.  IV.  p.  1«>,  iff* 

(3)  De  algemeene  Staaten  (dus  lees  ft,  Tcboon  't 
vreemd  fchynt)  hadden  het  Mar kgraaffchap  van  Veere 
en  VJiÖingen ,  op  verzoek  van  Graave  Maurits,  aan 
hem  overgedraagcné  Zie  Re/oL  UoU.  6  Oftob.  1585. 
bl.  609.  ^ 


XXIX;  fioER.      HISTORIE.     99 

iJer  fchianfe  by  Yflèloord.  DfeGratafvatiNieu-  1585. 
Wenaar  en  Meure,  die,  door  de  Staatehvan 


Utrecht ,    gedrongen  door  eenigen  uit  de  wordt,by 
Burgerye ,    op    den    eenentwintigden    van  voor- 
Herfllmaand  ,  -  by  voorraad,  en  geduurende  "*^» 
de  gevangenis  des  Heeren.van  Villers,   totjg*^2a* 
Stadhouder  van  dat  geweft  verklaard  was  (/),  Utrecht.' 
kwam,  omtrent  veertien  dagen  hater,  in  de 
Betuwe ,  aan  't  hoofd  van  eenige  Engelfche 
en  Duitfchè  vendels ;  belegerde  en  befchoot 
de  fchans  te  Yfleloord,  welke  zig,  eerlang, 
by  verdrag,  aan  hem  overgaf  (g).    Daarna  Hybc- 
bemagtigcte   hy  eene  fchans  by  't  Bergfche  ™*^tlgt 
hoofd,  boven  Heuflen,  die  onlangs  was  in-je  YffeU 
genomen ,  door  Hautepennê.  Hy  en  Schenk, oord  ea 
hdmelyk  verftand  houdende  binnen  Nieuw- aan 't 
megen,  rogten  zig  ook,  byverrasfing,  van^'^Jho 
deeze  Stad  meefter  te  maakeh.   Doch  de  toe-         * 
leg  werdt  otitdekt,   't  wetk  eencn  der  meê- 
wuftigen  den  hals  koftte.     Nieuwenaar,  fe-Hy kwelt 
dert,  écne  fchans  te  Leht  hebbende  öpg^-^^^' 
worpen,  kwelde  de  Stad,  van  daar,  eenigen 
t^d  ,   met  fchieten  ;   doch  regrte  meer  niet 
üit,  dan  dat  hy,  nu  en  dan,  brand  ontftak 
in  eenige  huizen ,  die  egter  fpoedig  geblufcht 
werdt.  Ook  doedt  Hautepennê,  met  omtrent 
vyfduizend  man  in  de  Betuwe  gevallen  zyn- 
de ,  hem  eerlang  van  daar  verhuizen  (i&). 

Omtrent  den,  aanvang  van  Wintermaand,  InVil  der 
deèdr Graaf  Karel  van  Mansfeld,  aan  'thoofd^paaa- 
van  vier-  of  vyfduizend  man ,  overgefcheept  f^^^*^ 

van  KoBiBifi* 

.    (f)  Groot  ütr.  Plakaatb.  I.  Z>eel^  hl.  157,  Boa  XX.  Mêck.  lerwaariL 

h.  S7  l«»7l*  lerwaaro. 

b)  Rcfol.   Holl.  27  oa^  iT«j.  kf.  «44» 

Ga 


loo    VADERI.ANDSCHE    XXIX.  Böe». 

ÏSSs.  v^^  '^  Hertogenbofch,  eenen  inval  in  de  Bom- 
"'  meierwaard.    De  boeren  hadden  kennis  van 


zynen  toeleg  gèkreegen,  en  zig,  te  vooren  ^ 
met   |iunnen  iheeften  voorraad ,    geborgen 
\  •■ .  I?innen  Bommel.    Hohenlo^  eenige  vaartui- 
gen op  de  Maaze  gebragt  hebbende,  pafte, 
hier  en  daar,  de  dyken  door  te  fteeken,  en 
^en  Spaanfchen  't  water  op  *t  iyf  te  j^en^ 
Dit  brkgthèn,  die  met  moeite  de  hpogtenbe-* 
reikt  hadden ^  eenige  dagen,  by  gebrek  van 
leeftogt ,  in  de  uiterfte  oenaauwdheid ,  tot 
dat  een  felle  opgekoiAeri  vorftHohehïo  nood- 
zaakte ,  af  té  zakken  met  zyne  vloote ,  en 
den  Spaanfchen  gelegenheid  gaf,  om  't  v^er 
*     op  te  byten,  en  daar  over  binnen  's  Herto- 
genbpfch  te  geraaken.     Hier  werdenze  van 
de  burgers,  met  medelyden,  ontmoet^ geher^ 
bergd,  en  door  goed  onthaal  verkwikt,  hoe- 
wel veelen,  by  het  ongemak,  op  deezen  togc 
geleeden,  het  leeven  mfchooten,  of  vingers 
of  téenen ,  doojr  de  felle  koude ,  verlooren  (i), 
XXII.       Terwyl  de  winter  de  verdere  Krygsbcdi-y- 
^•^^n'  ^^^  eenigszins  ftremde,   begon  men  zig,  in 
van^En-  Holland^  te  bereiden,  tot  het  ontvangen  van 
geland    den  algemeenen  Overfte  der  Engelfche  hulp- 
ftelt  den  benden,   die,  dag  aan  dag,  te  gemoet  ge- 
L^'**ftör^^^^  werdt^    De  Koningin  hadt  deeze  waar- 
^Q^^a^gg.  digheid   opgedraagen  aan  Robert  Dud-^ 
meenen  lei,Graave  van  LEicESTER(^),die, 
óverfté   tot  hiertoe,  in  de  blaakende  gunft  haarer 
haarer     jyjajefteit,  geftaan  hadt,  en  dien  fommigen, 
bendVn»  hierom,  gaarne  van  de  hand  zagen,  terwyl 
•"  hy, 

♦     '  -  ff)  BOR   XJC,  Doe(^  hl.  17  C9^«]-    Reyd  V.  B^^j  hL  y$^ 

STB\0A    Des.  II.  Libr^  VU,  pi  390. 

(kj  Aa.  Pubji;  Angl.  Tm.  VI.  P.  IV.  p*  iH«  iSf. 


GRAAF   TAN    I[.]ÏÏIC]H:  S  T]EIl, 
Gom^erneiu.^  en  ÏEiipi-lein-Generaftl 
dei'  Tei^eemp-de  ^eclerlaiadea. 


^  ^  4^.fcvA^  j  Vft^^w 


^.  Tim<%i  ixL.K.^^ 


.XXIX,BoEK.   :  H  I  S  T  o  R  I  e:     ion 

Jiy,  gpftrpeid  door  roem-  en  ftaatzugt,  het  1^5^^ 
laangebood^n  bewind  greetiglyk  aanvaard  ■  ■  ■  *■ 
hadt.  Maar  eer  wy  voortgaan ,  tot  het  ver» 
haal  zyner  bedryven  hier  te  Lande,  moeten- 
we  h?m,  zyne  inzigten,  en  die  derHonln- 
ginne  den  l,eezer  een  weinig  nader  doen 
kennen. 

Hy  was  gefprooten  uit  een  oud  en  aan«wiedeo« 
zienlyk  geflagt.    Zyn  Grootvader,  Edmondzewu. 
Pudlej,  die,  onder  Henrik  den  VII,  veel 
deels  aan  de  Rqgeeringe  gebadt  hadt,  was, 
onder  Henrik  den  VIJI ,  openlyk  onthalsd.  *c 
Zelfde  lot  hadt  ajynen  Vader,  Jan  Dudlel, 
getroffen ,  onder  Maria,  om  dat  hy  de  Kroon 
pp  't  hoofd  zyner  Schoondogter ,  Joanna  Gray , 
jiadt    tragten  te  zetten.     Roberts  Broeder, 
Gilford ,    gehuwd  met  Joanna ,    deelde  In 
zyns  Vaders  ongeluk.    Doch  ónder  ElizaUec 
verhief  zig  het  Huis  van  Dudlei  wederom  uit 
de  laagte,  waartoe  he?  vervallen  was.    Onze 
R.oberï,de  jongde  der  ^oonen  van  Jan  Dud-» 
lei ,  geraakte  iri  haare  gunft  ,  werdt  voor- 
zien met  ampt  öp  ampt ,   en  eindelyk  ver- 
heeven,  tot  Graave  van  Leicefter  ^/).  Doch 
deezQ  hoogheid  werdt  hem  benyd  doorandc- 
re  Hovelingen,  die,  hem  vleijende  met  de 
eere  van   't  bewind  over  d^  Nederlanden  , 
ligtelyk  te  wege  bragten,  dat  hy  eene  waar- 
digheid aannam,  welke  hem  verwyderde  van 
t  Hof.    Sommigen  hebhen  gemeend,  dat  hy^yn  ,•^^ 
25elf  het  oog  hebbe  gehad  op  de  Opperheer-zigt, 
fibhappy  der  Vereenigde  Landen ,  die  zyne 
qieefteres  van  de  hand  geweezen  hadt;  doch 

<ï3 


ïio!^    YADERLANDSCHE    XXIX.  Boek. 

•  ^g-^  't  heeft  oa5,  uk  4en  gantfchen  loop  zyner 
■ '       "^  bedryven ,  toegefcheenen^  dat  hy  zig  zelven 
alleieiüyk  de  dgemeene  Landvoögdy  heeft 
toegelegd,  en  verder  willen  voldoen  aan  de 
inzigten  der  Engelfche  Konihginne,  dfe  zy 
gewoon  was  zeer  bedekt  ce  hotiden ,  en  dfe 
men  ,  hierom  ,  niet  dan  by  waarfchynlyke 
giffingcn,  opmaaken  kan,  uk  het  gene,  hier 
en  daar,  van  dezelven  gébleeken  is. 
Helme-       Wy  hebben,  te  vooren,  gezien,  dat  de 
lyk  oog.  ftaatkundige    Vorftin  ,    de  C^perheerfchap- 
EnaeU  'Py^  en  zelfs  de  altoosduurendebefcheiming 
fche  Ko-  der  Nederlanden  van  de  hand  geweezen  heb- 
ningin-    bende,  alleenlyk  bepaalden  onderftand,  zo 
^^^         lang  de  kryg  duurde ,  hadt  willen  belooven; 
't  Was,  naamlyk,  haar  belang,  Spanje,  zo 
weinig  te  vertoornen  als  mogelyk  was.  't  Be- 
wyzen  van    hulpe  aan  de  Nederlanden  kon 
nog  verdedigd  worden  met  de  oude  Verbon- 
den, die,gelyk  zy,in  eene  gedrukte  verklaa- 
ring («w) ,  beweerde ,  meer  met  het  volk  dan 
met  den  Vorft,  geflooten  waren.     Doch  het 
epenlyk  aanvaarden  der  Opperheerfchappye , 
door  iemant,  die  geheel  geen  regt  op  de  Lan- 
den voorwenden  kon,  was  zo  ligt  niet  goed 
te  maaken,  en  zou  den  Koning  van  Spanje, 
ten  rainften,  zeer  geftooten  hebben.    Daar- 
enboven, wift  men  nog  niet,  of  het  opper- 
gebied ,   of  de  altoosduurende  befcherniing 
der  Nederlanden  Engeland,  door  den  tyd, 
niet  in  zwaare  koften  inwikkelen  zou  ;  om 
dat  men  niet  wift ,   of  de  Nederlanden  zig 
met  hijnne  eigen'  middelen  zouden  konnen 

be- 

(m)  Zie  dmive  hy  BoE  XX.  Mêck^  bU  «7  C<«7]» 


XXIX.BOEK-     HISTORIE.     103 

befchermeo.,  of  niet.    De  Koningin  vreesde»  ,58^. 
hierom,  mee  reden,  dat  het  haaren  Onder*  ■ 
zaaten  kwalyk  genoegen  zou,  zo  zy  zig,  ia 
4eeze  onzekerheid,  te  diep  (lak,  in  de  Ne- 
^erlandfche  zaaken.    Dat  zy  nogtans  verder 
gezien  hcbbe,  ^dan  op  het  verlcenen  van  on- 
derhand, en  het  verkrygen  van  zekerheid 
voor  haar  verfchot,is  niet  möeilyk  te  befpeu- 
ren.    Het  verding  ,  op  dien  onderftand  ge* 
maakt,  tocMit  zelfs,  dat  zy  zig  ook  met  de 
burgerlykc  Regeering  der.  Landen  heeft  wil- 
len moeijen  „  dezelve  herftcUende  in  haare 
„  agtbaafiheid',  de  Impoften  regelende,  en 
,,  voorziende  4;>p  alles,  wat  de  gemeene  wel- 
„  vaart  betrof."    In  't  Berigtfchrift  voor  den  Punten 
Graave  van  Leicefter  ,  was  hem  niet  flegts  uit  Lei- 
bevolen  „  na  te  vorfchen,  wat  bezettingen, ^^^^ 
„  door  de  Staaten,  onderhouden  werden, en (^«1^, 
„  op  welk  eene  wyze;  noch  hoe  zyzkdien- 
,1  den  van  het  op-  en  afzetten  der  raunte, 
^,  op  dat  de  foldaat  het  geld  niet  hooger  ont- 
„  vinge  dan  uitgave;''  maar  ook  „  naarftig- 
,,  lyk  te  vemeemen  naar  't  vennogen  der 
^^  Landen ,    alzo  haare   Majefteic  beraaden 
,,  was,  de  Opperheerfchappy  over  dezelven 
^  te  aanvaarden ,  zo  menze  met  {lunne  eigen' 
„  middelen  befchermen  kon  (»):"  waaruit 
"men  zien  kan ,   dat  zy  zo  vreemd  niet  was 
van  het  aanvaarden  der  hooge  Overheid,  als 
zy  zig  hieldt.   Mleenlyk,  heeft  zy,  ten  min- 
ften,  voor  eerft,"  willen  beproeven,  of  zulks 
^efchieden  kon,  zonder  haare  oude  Onder- 
4aanen  te  bezwaaren*    Het  gantfché  beloop 

van 

(9}  zit  HOOFT X^IIL  Bfekjt  hl.  I03f  ,  I04Z. 

G4 


-*  104     VADERLANDSGHE    XXIX.  Boek^. 

15  85*  ^^"  Leicefters  gedrag  zal  ons  leerèn,  4at  hy 

•^— — ^aan    deeze    inzigten   der  Koninginne  heeft 

willen  voldoen;  en  haar,  door  Het  nafpoo- 

rep  van  het  uïterfte  vermogen  der  Landen  , 

door  het  oefenen  van  een  volftrekt  gezag  iri 

de  Regeeringe ,  en  voofal ,  door  hét  bezetn 

ten  en  bemagtigen  van-  verscheiden'  fterke 

Piaatfen ,  den  weg  baanen ,  tot  het  veilig  en 

voordeelig  aanvaarden  der  Öpperheerfchap- 

pyé   over  de  Vereenigde  Nedérfenden  ,   öf 

over  een  vpornaatn  gedeelte  derzelvén.  ' 

Dé  Staa*      Maar  de  Staatfche  Gezanten-  iti  Engeland 

ten  kry-  hadden,    by*  geluk  of  door  behendigheid  , 

nts^van*^'  kennis  bekomen  van  den  inhoud  van  Leicesr  " 

Leices-    ters   Berigtfchrift :   en  het  punt ,   welk  hèE 

tèrs  g0-  aanvaarden  der  hooge  Overheid  betrof,   als 

helm  Be- de   Landen  vermogens   genoeg  hadden  oni' 

J.^|^ïfj^    'zig  zelven  te  befchermen,  hadt  byftere  agr 

terdogt  in  hen  verwekt.  Öldenbameveld  hadt 

ook,  vanterzyde,  gerooken,  Jiat  Leicefter 

óp  het  Stadhóuderfchap  van  Holland  vlam-: 

de.     En  fchoon  't  éen  en  't  ander, by  deGer 

zanten,  en  by  zqlken  onder  de  Staatèn,  welr 

ken  zy  'er  kennis  van  gaven ,  onder  een  diep 

ftilzwygen,  bedekt  werdt,  heeft  het  nogtans 

te  wegé  gebragt,  dat  menXeicefter  met  loo- 

den   fchoén^n  naarging  ,  en  zynen  toeleg  , 

'zelfs  eer  hy  hier  was,  'zógt  te  dwarsboomen. 

XXni.  "  't  Eerft  dat  mèn,  ten' deezen  einde,  on- 

Qraaf    -  demam ,  was  het  opdrqagen  der  Stadhouder- 

IjiaurUs   jyj^^  waardigheid  over  'Holland  en  Zeeland, 

aange-     ^^"  Graave  Maurits.    De  eerfte  voorflag  hier-  . 

fteldtot  toe  werdt  door  Öldenbameveld  gedaan,  na 

Stadhou-dat  men,  ter  algemeene  Staatsvergaderinge, 

fJef  Ka-  geraadpleegd  hadt,  pm  de  öpperlandvóog-:' 


JöfflCBoÉK-      HISTORIE.     105 

éy  4er  Veceenigde  Nederlanden  ,   op  den  1585, 
;jelfden  voet,  als  die,  ten  tyde  van  Karelrr-Tj^^ 
den  V  ,  bekleed  w^s  ,  aan  den  Graave  van  Qeneraal 
JLeicefter  op  te  draagen.  De  fchiandere  Pen-en  Adml? 
fionari^  begreep^  naanalyk,  dat,  onder  <ie'**'^*5 
algeme^ne  Landvoogdy  der  Vereenigde  Lan-  ^^  ;^2r 
4en,   ook  de  byzondere  v^  Holland,  ^^Xuió^ 
konnen  g^gr  worden  vervat  te  zyn ,  even 
gelyk    het   byzoqder   Stadhouderfchap   van 
Prabant,  tot  de  algemeene  Landvoogdy  der 
Nederlanden ,  plagt  te  bebooren.    Doch  hy 
en  anderen  oordeelden  ,  dat  het  gezag  van 
Leicefter  ^er  een  weinig  betoomd ,  dan  zo 
JiQog  opgevyzeld  behoorde  te  worden,     't 
Punt  der    aanfteilinge  van  Graave  Maurits 
«ot  Stadhouder  werdt  dan,  in  Wynmaand^ 
ter  Vergadering  van  Holland,  daar  ook  Ge- 
•magtigden  van  Zeeland  waren ,  overwoogen. 
De  mepfte  Leden  neigden  hiertoe.  Zelfs  hadr 
den   die  vati  Holland  hunnen  Gemagtigden 
naar  Engeland,  reeds  voorheen,  gel^dft,  dat 
:5y,  in  geval  haare  Majefteit  de  Opperheer-r 
fchappy  wilde  aanvaarden,   ten  opzigte  der 
byzondere  Stadhouderen ,  bedingen  moeften, 
-'t  gene   men   van    Frankryk  bedongen  zou 
hebben  (0) :  en  zo  de  Koningin  de  naamen 
4er  Stadhouderen  begeerde  te  weeten ,  zou- 
den zy  mogen  verklaaren ,  dat  Graaf  Mau-r 
rits  voor  Stadhouder  van  Holland  en  Zeeland 
gehouden  weudt  (^).    Nu,  drongen  ook  die 
^an  Zeeland,  dugtende,  veelligt,  dat  men 
hun  eenen  Engelfchen  Stadhouder  mogt  toe- 

fchikT 

(a)  Zie  hiei  voorv,  hU  tfo. 

e?    , 


io6    VADERLANDSCHE    XXIX,  Boek: 

i^8<.  Schikken  ^  q>  de  aanftellinge  van  Graavè 
— £-£1  Maurits  (^).  In  de  Vergadering  van  Holland, 
viel  'er  egter  nog  eeniggefchilover.  Menbe- 
floot  'er  toe,  met  de  meerderheid,  op  dea 
cerflen  van  Slagtmaand  (r).  Te  vooren,  wa- 
pen reexis  eenige  Leden  der  Vergaderinge  ge* 
!  magtigd  geweeft ,  tot  bet  opflrdllen  van  jcen 
Berigtfchrift :  waarin  Amfterdam ,  nevens 
Gouda  verzegt  hebbende  ,  dat  bet  hunwh 
Vroedfchappen 'mogt  worden  medegedeeld, 
nog  eenige  veranderingen  maakte.  Ook  be- 
floot  men,  te  wege  te  l^rengen,  dat  Utrecht 
zig,gelyk  eertyds,  wederom  on<kr  het  Stad- 
houckrfchap  van  Graave  Maurits  begaf  (^)» 
Graaf  Maurits  deedt  den  eed ,  en  nam  zit- 
xmg  in  den  Hove,  op  den  veertienden  vaii 
Slagtmaand.  Ten  zelfden  dage,  werdtvall- 
gefteld,  dat  hem  de  titel  van  gebóoren  Prinfè 
van  Oranje  gegeven  zóu  worden  (/) :  waarom 
wy  hem,  voortaan,  ook  Prins  Maurits  noe- 
men zullen ,  fchoon  het  Prinsdom  va:n  Oran* 
je^  eigenlyk,  op  zynen  oudften  Broeder, Fi- 
Kps  Willem ,  verftorven  was.  Zyn  Laftbrief 
was  geöeld  op  den  naam  der  StaatenvanHoU 
landen  Zeeland  (ü).  Wat  zyn  Berigtfchrift  be- 
treft, het  werdt  eerft  opgemaakt,  na  dat  hy 
den  eed  gedaan  hadt  (y) ,  en  ik  vind  niet  y 
dat  het  iramer  vaftgefteld  is,  hoewel  men, 
hl  denjaare  1587,  Prins  Maurits  hieer  ge- 
^    zags  opdraagende ,  zig,  op  ^yn  Berigtfchrift  , 


(q)  RefoU  Holl.   i6  Sept.  1$%$,.  èt.  $€$. 
(r)  HOOFT  XXIir.  JJ»«i^,  R  ioj>. 

(t)  Refol.  Holl.  14  N#i».  ists»  hU  6%$. 
u)  BOR  XX./?»ei^,  hU  ts  [<M]. 
v;  Kefol.  HoU«  «6  K9V.  ii%i.  hL  724* 


i 


XXK.  BoMc.      HISTORIE.     107 

zo  wel  ^Is  op  rynen  laftbrief ,  beroepen  heeft  i<8^, 
(tü).    Het  ontwerp  van  dit  Berigtfchrift  liep 


op  deezen  zin:  „  De  Stadhouder,  Kapitein-  Ontwerp 
j,  Generaal  en  Admiraal  zy  gehouden  ,   de  van  zya 
^,  hoogheid  ,    voorregten   en  welvaart  der^crfg^- 
*,  Landen,  ook  de  oefening  van  den  Chris- ^^^^^'^ 
„  telyken  Grodsdienft  voor  te  ftaan  ,  en  te 
„  wege  te  brengen,  dat  Utrecht, gclyk voor-         *    " 
„  heen,  met  Holland,  Zeeland  en  Friesland, 
„  onder  zyn  Stadhouderfchap  verecnigd  wor- 
„  de.     Hy  doe  regt  aan  elk,  die  't  hem  ver- 
„  zoekt.    Hy  verleene  Provifien  van  Regte, 
,,  en  doe  alle  Ordonnantien  en  Vonniflen  uit- 
,9  voeren,  by  goeddunken  van  den  Prefident 
„  en  Raaden  over  Holland ,  Zeeland  en  Fries- 
„  land.    Hy  zal ,  met  der  Landen  Gekora- 
,^  mittcerde  Raaden ,  hem  toe  te  voegen ,  de 
„  Burgemeefters ,   Schepcns  en  Wet  veran- 
„  deren,  naar  behooren,  en  daar  't  de  nood' 
„■  vereifcht;  en  de  ampten,  te  vooren,  ter 
„  begeeving^  der  Stadhouderen ,  geftaan  heb- 
„  bende, begeeven  aan  getrouwe  en  bekwaa- 
j,  me  liefhebbers  des  Vaderlands;   doch.o- 
,v.  vergiften  van  Ampten  van  den  een*  aan    ^ 
,,  den  anderen  zullen,  niet  dan  by  bewilli- 
,?  ging  der Staaten, worden toegelaaten.  Ook 
,,  zal  hy,  met  de  genoemde  Gekommitteer- 
„  de  Raaden,  by  voorraad,  'èq  tot  nader or-  . 
„  de  ,  verleenen  alle  Brieven  van  genade ,    - 
„  vergiffenis,    wettiging,   uitftel  van  betaa- 
„  ling  en  diergelyken,   die,  by  den  gehei* 
„  men  Raad  te  Bruffel ,  plag.ten  verleend  te 
„worden,  mids  d^rop,  vooraf,  verftaan- 

.»  de 

{»)  ;?!>«  hier  naj  XXX.  üukj,  (.  XVIII. 


ïq9    VADE^flLANDSCHE     XXIX/Boes, 

1585.  w  de  het.  gOQddunken  van  den  Officiei:  en 

*  '  '  '    »  Mag:iftraat  der  Plaatfe  ,   en  mids  de  ver 
„  kreegen'  Brieven  aldaar  ^eimerineerd  of 
,,.  wettig  verklaard  wofden.  Öoch  van  voor- 
„  bedagte  doodflagen  en  andere  fnoode  mis- 
„  daaden  zal  geene  vergiffenis  worden  ver- 
„  leend.    Hyyporzie,  wyd^rs,  met  de  Gè- 
,,  kommittee'rde  Ra^4en,  qp  de  verzekering 
,  „  en  befcherming  der  Landen!^  en  gedraa- 
j,  ge  zijg,  te  water  en  te  lande,  als  een  goed 
^,  Stadhouder,  Kapiteiq-Generaal  en  Admi- 
,,  raal  behoort :  zo  egter ,  dat  hy  eerbied  toe- 
„  draage  aart  den  algemeenen  Landvoogd, 
yy  door  haar^  Majefteit  van  Engeland,   her- 
,,  waards  te  fchikken ;  en  dat  hy  de  bevelen 
„  van  deezen  en  van  den  iUad  van  Staate, 
„  overeerikomftig  met  derzelver  laftbrief  en 
,,  berjgtfchrift  geg^v?n,  in  de  Plaatfen  van 
„  zyn  Stadhpqderfchap,  doe  ter  uityoeringe 
„  brengen.    Eindelyfe,  behouden  de  Staaten 
,5,  van  Holland  de  magt  aan  zig^  om  dit  Be-' 
,,  rigtfchrift,  naar  den  nQo4  ^n  's  Lands  oor- 
5,  ber,  te, veranderen,  te  venijeejrderen ,  oP 
,j  te  verminderen  C^^-'*  ' 

XXIV.  Prins  Maurits  werdt  dus  de  eerfte  Stad^^ 
SeiTin^^^^^^  ^^"  Holland  en  Zeeland,  die  zynen 
de  aan-  Mbrièf '  ontving  van  de  tyzondefe  Staaten 
ftellingc  deézer  geweftep,  welken,  biörin^'  een  der 
vanPrin-éerfte  en  uitfteekendfte  blykeri  gav^n ,  daü 
5s  en"  ^  ?^§'  voortaan,  als  hebbende  de  opperfte 
der  voor.  niagt  oV^r  hunne  byzondere  Landfchappen , 
gaande  dagten  te  gedraigeri. '  De  voorgaande  Stad-^ 
«tadhou.  houders  en  Ffiqs  Willem  zelf  waren  aange-» 

U)  2ie  BOK  XX.  Boei,^  bl  %$  [Stfj], 


JKXIX.  BöEit.    H  I  S  T  O  R  I  E.^     tö^ 

fteld  geweeft,'  door  de  Graaven;  De  Sttoten  ,-gv 
hadden  hem, in  de  jaaren  1575  en  1576^  niet 
het  Stadhouderschap,  maar  voor  zoveel  in  hun 
was^  de  hooge  Orwrheid  der  twee  Gewes^ 
ten,  gednnrende  -den  oorlog,  opgedmagen. 
Na  't  afzweeiï^n  van  Filips^  arbeidden  de 
Staaten,  om  hein  tot  Graave,  niet  tot  Stad- 
houder, te  kiezen.    Maurits  was,  derhalve, 
de  éerfte,  die  de  waardigheid  van  Stadhou- 
der, van  wege  de  Stsêaten,  bekleedde,    't 
Was,  in  de  byzondere  Landfchaf^n,  in 
deezen  onzekeren  en  wankelen  ftaat  van  's 
Lands  Regéeringe  ,  met  de  aanfteUing  der 
byzondere  Stadhouderen  ^    op.:verfch<*idett' 
tyden,  zeer  ongelyk  toegegaan,  om  dat  men 
overal  niet  eèneriei  begpp  hadt  van* de  op- 
perfte  magt  overreik  Geweft.    in  Holland, 
daar  de  hoogde  Overheid  den  Prinfe  van  O- 
r^nje  toegefchikt  werdt.  Helde  hy,  al  vr^eg;. 
Stadhouders  onder  zig  aan  (^y^i    Doch  in 
Friesland  en  Groningen,  werdt  de  Stadhou^ 
der  aangefteld^)  nu  eens  door  de  algemcene 
Staaten  ,   dan  door  den  Aartshertpge  Mat-' 
thias,  in  den:tyd,datdeezé  Opperlandvoogd 
was  (2>    Toen.  zeifê;.  de  Staaten  van  Fries*^ 
land ,  na  de  dood  vaii  den  Prinfe  van  Oran- 
je, Graaf  Willem  LodeWyk  tot  Stadhouder 
verkooren,  deedenze  hem  beveiligen  m  dee*- 
ze  waardigheid,  'door  de  algemcene  Staaten 
(a).  Maar  de  Staaten  van  Gelderland  Helden 
zelven  hunne  Stadhouders,  zonder  de  alge-^ 
meene    Staaten    of  iemant  anders  te  ken- 
nen 

(;)  VI./VW,  R  a<I,  }to. 

(*)  Vn;Z>«<r/t  hi.  U7,  ié|,  j<^ 


/    110    YADERLANDSCHE    XXK.Boek. 

jrgtf.  »en  (^)*    Zo  deeden  ook  «fie  van  Utrecht, 
p'  na  de  dood  des  Prinfen:  vanr  Onmje  ;    den 

Heer  van- Villers,  en  na  hem,  den  Graaf  van 
Nieuwenaar,  tot  hunnen  byzonderen  Stad<* 
houder,  verkiezende  (r),   onaangeden  zy, 
te  yoorett,  met  Holland  en  2eehnd,  onder 
éénen  -  Stadhouder  geilaan  hadden  ,  ^  en  het    < 
niet  ottbillyk  fcheeuvdat.zy:,  in  ditrOpzigt^ 
met  deeie  twee  geweften,  vereenigd  blee- 
Vfen..    Dt)ch  de  verkiezing  van  Nieuwenaar, 
welke  men  dén  Staaien,:  in  eenen 'Oproer; 
afgedrongen  hadt,  was,  moo^yk,  bewerkt, 
door-iEiXi^éikhen  of  Engelfchgeziuden ,  die  't 
gezag,  welk  men  PrinfeMauritswilde^opdraa* 
gen , pajilen ^ogten te ftellen.  Ookdrong meet 
en  meer  door  het  gevoelen,  dat  de  Staate» 
der  byzondere  Geweffien-,  na  't  veilaaten  desf 
Konings  van  Spanje, de^hooge  Overheid  wa»* 
ren  van  elk  géwefb,  en  hunne  faytondere  huis^ 
houding^  naar  welgevallen,  regelen  mogten: 
't  w*lk  tnen  zag  overeen,  te»  kömén  met  óen 
ouden,  onderfcheiden'  Aaat   der  byzondere: 
Landfchappen:.     D^  byzondere  Staaten,  met 
naame  ;dfe  1  van  Hoikmd ,  hadden ,  na  's  Prih*- 
fen  dood^  ten  blyke:^  hunner  opperfte  magty* 
meer  'dan'  eens,  vergiifenisf  van  misdaaden^ 
verkend  ^d).  .  Qok  hadt  meii;,  in  Hdland'^j 
reeds  voor  horigen  ryd ,    vaftgeftdd.,    eew 
nieuw  zegel  te  doen  maaken,  met  het  om*- 
fchrift,  Sgilium  OrdvmimHölUmduerèsxis^z^^ 
gelderSjtaaten  vanHüUandiw^témékiXmi^W^ 

(*)  VIT. /)**/,  */.  504. 

(e)  Hier  voor,  hl,  lo  en  99.  * 

(d)  Rcfol.  HoU.  9,   15  7*«.  4f  S  M4dirt^  xr^fül  I5tf 
hL  13,  X9f  14*  #   I4Jf   »<>*• 


XXIX.Böïir;     «  I  S  T  O  R  I  E.     lu 

4en  tyde^  vaftgfsfteld,  dat  de  vergaderde  Le-  jrg*    - 
den  deezen  titel  voeren  zouden:  De  Ridder-  r. 

febap ,  Edelen  en^  Steden  van  Halland  "^  ver töo-  ♦rrpf». 
nende  de  Staatsn  van^denzehe  Lande  (^);/««^^- 
witóundt  bleek,  dat  de  vergaderde  Edelen  en*^*^** 
Gemagtigdjcn  der  Steden  zig  voortaan  aange- 
merkt wüden  hebben,  als  s  Lands  opperile 
wagt  verbeeldend?.  En  \  was  op  deezen  voet , 
itat  de  Staaten  van  Holland  en  Zeeland  het 
Stadhouderfchap  deezer  geweften  ^aa  Prinfe 
Maurits  opdroegen. 

Doch  de  Graaf  van  Leicefter,  hiervan  ken- Ooge- 
nis  gekreegen  hebbende,  in  Engeland,  toon-  oo«g«n 
ét  'er  zIg  zeer  geftoord  over ,    waagende,  eefter^^* 
y^  wat  hy  in  Nederland  te  doenhadt,  daarover 
,,  een  ander  het  Stadhouderfchap  van  Holr  Maaritt 
,,.  land  en  Zeeland  bekleedde  (ƒ )/'    Ook  verhef, 
voridt  hy  vreemd,  dat  men  Graave  Maurits^"®*     ' 
den  naam  van  Prinfe  gegeven  hadt,  als  of     • 
men  dien ,  daarmede  boven  hem  hadt  willen  ; 

yerhèffem  Doch  hy  liejc  zig  ter  neder  zetxpn, 
f  oen  hem  vertoond  werdt  „  dat  'er,  van 
„  ouds,  in^elk  geweft,  een  byzondcre  Stadr 
„  houder  plagt  te  zyn,  die  ondtx  den  alge- 
^  meenen  ft^ndt :  dat  ook  de  titel  van 
„  Brinfe  ,  naar  de  Duitfche  .wyze ,  Graave 
„  Maurits  toekwam ,  te  meer ,  doordien 
„  hem  de  Regeering  des  Prinsdoms  Oranje, 
„  geduurende  de  gevangenis  zyns  Broeders, 
„  aaöbevoten  was  (g)/* 
.  Midlerwyl ,  wankelde  's  Lands  algemeene    XX\r. 

Regeermg.  De  Raad  van  Staate,  wiens  laft,  y'^Dkelo 
^  .  '  itaat  vaa 

van  's  Lands 
f  O  Rcfol.  Holl.  9  7*».  iJ«J.  */-  II. 
if)  Reyd.  V.  Bttk^t  hl,  «I, 
(l)  HOOJT  XZZIU.  Bêek^  hl.  lo^u 


fii    VAÖERLANÖJSGriÉ     XXrX.fióétfi 
1^85.  van  drie  maanden  tot  drie  tnaanèen  ,    ver-^ 
Regee^    ïengd  was,   hieldt  2ig  nu  ontflaagèn  vatt  *i? 
riogè.      bewind ,  en  was  bézwairlyk  byeen  te  hoii4 
den.    Men  arbeidde  vdl  aan  een  nieuw  Bcf- 
rigtfchrift  voor  deezeri  Raad  (i&) ;  doch  raert 
maakte  'ér  geen  einde  Van  ,   door<ÖeriLei^ 
cefter,  biririeh  kort, te  gemoet  ge:^en  Werdc  i 
wanneer  'er  toch'  verandering  in  zou  moeten 
vallen.     Ook  beftoïidt  de  vergadering  (fcr  af-* 
gemeene    Staaten    tegenwoordig    flègts  uit 
GemagtigcTen  van  twee  of  drie  Landfchap-^ 
pen ;  zo  dat  men  *er  niets  gewigtigs  beflui- 
j  ten  kon.    AUeenlyk,  werden  Prins  Maurits^ 

de  Graavén  van  Hohenlo   en  Willem- Lo^ 
dewyk ,  en  éeiligê  Leden  der  Vergadering^ 
*  van  Holland  verzogt,  oni  iig,  tot  het  ont- 

vangen va:n  Leicefter  ,    naar  Vlisfingön  te 
Aan-       begeeven  (/).  Die  Graaf,  vari  eenen  aanzien- 
komft     lykerf  üoet  van  Engelfche  Heferén  verzeld  ^ 
j^^ftg^/^'landde   hier  j  öp  den  twintigften  van  Win-t 
termaand(*).  Hyftak,  lia  één  kort  verblyf, 
van  daar,  over,  haar  Dordrecht ,  en  werdt^ 
hier,  en  in  andere  Hollandfehe  Sfeden ,  zeer 
feeftelyk  ingehaald.     De  coeftel  van  tooneer 
len  ,    fpiegelgevegtéfi ,    trfdmf  boógen  ,  ea 
'tódere  pitialge vaareen  ,  liiet  welken  by  ,   ki 
den  Haage,'veréei'd  werdt,'  tnüntte  t<>  zeer 
uit ,   dat  men  eeneri  Vorft  naiauwlyks  heer- 
lyker  hadt  fconnen  ontvangen  (/).    Jonkheer 
Arend  van  Dorp ,  die  geweigerd  hadt ,  de» 

'  Hof- 

(h)  BOR  XX,  /?»<?*,  hL  16  ttHS% 
f  (i)  Kefol.  HoU.  if  Nov,  ijjj.  bL  «I7. 

(l^)   Refol.   Holl.  2»  Dec.  15$ f.  W   774. 
fl)  RcloU  Holl.  24,  i;,  a<  Dec,  ifts*  *'.  7^1  ^jUg  7«f« 


t^mw^^j. 


\ 


StXlX* Bóèk.     tt  1  S  t  O  R  I  E.     tig 

Hofineefi»  d«s  Graaveri  te  huisveften,  wcrdt  irg- 
daartoe,  op.  uitdruklykeh  laft  der  Smten  ^       ^  ■  ■ 
door  den  Prokureur  Generaal  ^  Willem  Maar- 
tenszoon  Kalf,  genoodzaakt.  Immers  ik  vind  ^ 
dat  men  bëflöoten  heeft  ^dee^to  zulk  een*laft 
te  geevén,  (^).    De  Gemeente^  vooral  degene* 
Hervormde,  toonde  den  Graave^  allenthal- 1^^^*** 
ve ,.  uitbundige   blyken  vaik    genegenheid  ,  nweme' 
en  verheugde  zig^  dat  zy ,  in  plaats  van  deta  te  hem* 
Hertog  van  Anjoü,   dagelyks^   ter  Miflè  te^aardi. 
aien  gaain^  nü  deezen  Heer,  openlyk^  mee 
haar ,  het  Chriftelyk  Avondmaal   :iou  zien 
houden.    Ook  ging  hy  ,  inderdaad,  vlytig , 
ter  Kerke.  .Men  begon  zig  dan  meer  van  hem 
te  belóoven^  dan  men  van  wylen  den  Prinfe 
van  Oranje  genooten  hadt:   die,  fprak  men 
nu,  veel  te;  flap  wad  geweeft^  in  het  bevor- 
deren van  d^  belangen  der  waare  Kerke.  Lei-  .    :  • 
cefter  jzelf- liet, zig ^  fomtyds,  iets  diergelyks  ^ 

verliaiden:,  en  gaf  voor^  dat  hy,  in  't. voor- 
Aaan.  vqin  di^n  Godsdienft .  en  van  's  Lands 
welyaaren,  niemant  verfcboonen  zou  (ji). 

Op  den  :zeveiïden  van  Louwinaand,  werdc  De  Op. 
hy,  door  ,4$n  Kanfelier  Leoninus^  verwel- perland- 
komd,  met  eehe  fierlyke  rede,  uit  den  naam  ^^ogdy 
der  algemeene  Sfaaten ,  die,  op  den  tienden,  ^^^' 
beflooten^  hem  de  Opperlandvóogdy  aan  tegedraa. 
bieden,. op  geljicèn  voet,  als  die,  ten  tydegen* 
van  Keizer  Karel  den  V  ^   bediend  ge  weeft  1586. 
was  ((>).    Doch  Friesland  had,  in  *t  eerft,         ~ 
in  decze  opdr^t  >  niet  konnen  bewilligen  (ƒ).  . 
;  !  Ook 

\n)  KXTD  V,  i2«cj^,  hi,  7^.     HOOÏT  XXni.  S««i^,  H.  lO^t. 
;  (f)  BOR  XXI.  Bütk^  hl.  4  [<t4]  «n%. 
(f)  ^fol.  Qencr.  10,  nfan..t  Juny  X5M.  èjBOR  AUÜJU 

Smkk.  II.  ï>iei,  hl.  59,  éo,  (2. 

VIII.  Deel.  H 


:ir4     VADERLANDSGHE    XXIX.  Bóre. 

i<86.  ^^^  bedong  Holland  de  behoudenis  der  Prï- 
^-  vilegien ,  en  byzonderlyk ,  dac  de  gefchillen , 

op  't  (luk  der  belaftingen ,  in  Holland  en  Zee- 
land ontftaande,  door  Prinfe  Maürits  en  ee- 
nigen  uit  den  Hoogen  en  Provinciaalen  Raa- 
de  ^  zouden  worden  beflift.  Het  Noorder- 
kwartier ftondt  op  het  behouden  van  zyh" 
Kollegie  van  Gekommitteerde  Raaden ,  en 
Gouda  beweerde,  dat  men  den  Gocïsdienft 
en  't  geweeten  niet  aan  's  Graaven  gebied 
onderwerpen^  moeft  (^).  Men  hadt  den  Graa- 
ve  van  Leicefter  op  deeze  i^mardigheid  reeds 
in  Engeland  doen  boopen.  Doch  nuze  hem 
opgcdraagen  werdt,  fcheen  hy,  in  't  aan- 
vaarden derzelve,  merkelyke  zwaarigheden 
Verfchil  ^^  vinden.  Men  wees  hem  aatï,  dat  de  ftaat 
met  hem  '<ter  Landen  zulk  een  Hoofd  vereifchte.  En 
over  den  hy  geliet  zi^  te  luifteren,  tot  dat  men  van 
Raadvaaeehen  Raad  van  Staate  fprafc,by  wiens  goed^ 
Staate.  dunken,  hy  alles  te^  verrigten'hadt.  Toeft 
toonde  hy  zig  wederom  af  keerig  van  'f  aan- 
vaarden der  Landvoogdye,  tiiet  fchroomeft- 
de,  zo  vroeg  al  tè  doen  zien^  dat  hem  felle 
.  inbindmgigyns  gezags  mishaagde.  De  Staa- 
ten  hielden  hem  voor,  dat  de  raad  van  lui- 
den, die  grondige  kennis  van  's  Lands  gele- 
genheid hadden,  hem,  die  daar  (Milangs  ge-^ 
komen  was ,  zeer  nuttig  zyn  kon  ^  en  den  laft 
merkelyk  verligten  zou,  Hy  verklaarde ,  ein- 
delyk,  eenen  Raad  van  Staate  by  zig  te  zul- 
len gedoogen,  mids  dezelve  beftondt  uit  twee 
Engelfchen  ,  volgens  het  Vtrdrag  met  de 
Koninginne  gemaakt, '  en  voorts  uit  inbbor- 

lin- 

If)  Kefol.  KolK  6,  t»  10  74*.  ijstf.  bl.  4,  t,  i<^ 


XXIX.BóEk.     RrSTÖRlE.      ti^ 

lingen,  by  hem  te  kiezen,  naar  zytiwelge^  ,^oic. 
vallen.     De  Scaaten  booden  hem  de  keuze  ■ 

aan  uk  een  dubbel  getal :  waaróp  hy  her* 
nam, dat  hy  altoos  wilde  gebruiken,  uit  Gel* 
dérknd,vden  Kanfelier  Elbett  Leoninus,  uit 
Vla^dey^,  .4en  Prefident  Adolf  van  Meec- 
terke ,  uit  Holland,  Walraven,  Heer  van 
Brederode,,  luit  Zeeland,  Jakob  Valke,'en'  •  :  ^ 
uit  Utrecht i  Paulüs  Buis:  voorts  mogt  men 
bèkwaamc' luiden  voordraagen/  *waarliit  hy 
't  X)verig  getal  vol  ttiaaken  zou  {r).  Onderv 
tulTcben,  kon  hy  niet  verbergen,  hoezeer 
hem  tegenftondt,  dat  men  Overftehineetó-» 
ge  Landfchappen,  eri  zelfs  in  gedeelten  van 
Landfchappen,  gelyk  in  het  Noorden  vait 
Holland  r  ■  badt  aangeftdd.  Voorts  begeerde 
hy  zelfs  't  Berigtfchrift  voor  den  Raad  in  te 
ftellen;  doch,  noch  daaraan',  noch  aan  ee-^ 
nig  befluit  des  Raads  gebonden  té  zyn ;  niaar 
alleenlyk  aan  de  bevelen  der  Koninginne.  Fi- 
Jips^  Sidnei ,  Zoon  zyner  Zufter ,  die  zi^ ,  za 
men  nieeht,  'het  Stadhouderfëha|J  vanZèe^ 
knd  toegelegd  hadt^*  dreef  óók,  dat  Berigt-« 
fchriften  en  hië|)aalingöFi  ftrbeaèn'  mét  de' 
viaardigheid  van  Opper-Landvoogdi  die  meir 
Leicefter  wiido  ópdraagen;  -Zeer  hard  dagt 
dit  den^Scaateö> döcH bevroedende^  datnien 
hem  nu  .ingehaald  hadt^'  eiï  op  dè  beffe  wy-' 
ze  vergenoegen  moeft  (/),  ilèótmen,  op 
deni  eerilen  -  vaftt'  Sprokkelmaand  ,  een  ver-^ 
ding  met  hem  'yöp  den  volgenden  voet :  „  De^Verdlng 
,y  StaateiT  zouden*,  behoudens  't 'Verdrag  iper^et  hem 

^      ^  H  2 


u6    VAQERLANDSÖBE    XXIX.  Boek. 

«86  w  ^^^  Majefteit  gemaakt :,  hem  aannee- 
-^  ,,  men  tot  algemeenen  Landvoc^d  der  Ver- 
„  eenigde  Geweften,  te  weejteb ,  Gelderland 
^  en  Zutfen,  Vlaanderen,  Holland  en  Weft- 
,j  friesland,  Zeeland,  Utrecht,  Friesland, 
,,  en  de  an4fc|?Ö9:  met  deezen^  doorbond- 
^  genoQtfchap , .  verknogt.  Hy  zou  het:  op- 
'Mlut.  nr  P??^  ^^  '*  volftrekt  gebied;  hebben  over 
„  zaaJcén  yan  oprloge ,  w  te  water  als  te 
„  lande.  GeJyk  gezag  zou  by: hebben,  in 
y,  zakken ,.  de  hurgerlyke  regeeringe  eri  regt&- 
„  oefening  betreffende,  volgens  de.  wettige 
„  gewoonten  der  tyden  van  Keizer  Karel  den 
^  y.  Der  renten  en  laft^n ,  en  de  wedden 
„der  An^ptenaaren  zouden  betaald  worden, 
,,'  uit  de  Domeinep  van  elk  geweft,.  'zo  ver- 
,,-ze  reikten.  ,  't  Overige. zouden  :de  Staateri 
„verzorgen..  De  voornaamfte  Ampten  Van 
^  Regeeringe  enRegte,  die;  ter  begeevinge 
„■  des  alg^ipeenen^  Landvoogds  plagtèn  te 
^  ilaan  y  zouhy.  /begeeven  aan  Perfoonen, 
„  te  kiezen,  uiteen  twee-  of  driedubbel  ge- 
^y  «ai,  benoemd  door  de  Stapten  van  't-ge- 
„  weft;,  daar  't  voorviel.  Hy  zou,  uit  vee- 
^/le  bekwaame/'inb.Qorlingeny  by  de  Staaten 
'  „  te  noemen,  ,eenen  Raad  van  Staate  optêg-^' 
,,  ten,  die:,r  jnet  de  twee  Raadsheeren,  te 
%9  magtigen;^  door  ^  hawe  Majefteit  zyner 
„jDoorlugtigheid  byftaan  .zouden.,  in  het 
,,.  beleiden  van  'sLands  zaafaen...  De  alge-* 
.,,  riieene  Staaten  zqucjen,  ten  allen  tyde,  ver-» 
.-'^  :  -  n  gaderen^/d^ar  ;hy.  't  goedyondn .  Ook  .zbu«^ 
•  f»  d^^i  zy  en  de  Staaten  der  byzondere  ge- 
•  ,,  weften  zo  dikwils  byeenkonden  /mogen , 
„  als  zy  zulks  zouden  geraadeti  vinden.  Al- 
-  li  n  lo 


XXIX.BoBKi     HISTORIE.      117 

,^  leRegten,  vryheden  ^ , verdingen  ,  orde-  158^. 
„  ningen ,  keuren  en  gewoonten  der  Landen  '- 

„  zouden  in  volle  kragt  blyven :  waarop  zy- 
„  ner  Doorlugtigheid  zou  gelieven  den  ver- 
„  elfchcen  eed  te  doen,  gelyk  de  Staaten  be- 
,,  reid  waren,  hem  hulde  en  trouw,  van  we- 
„  ge  der  Landfchappen ,  te  zweeren  (/)." 
Na  't  maaken  van  dit  Verding ,  ontving  de  Midde- 
Graaf  van  Leicefter  zynen  laftbrief  van  dej®°»^«« 
^Igeraeene  Staaten,  waarby  hy  ook  tot  hetj^n^ 
invorderen  van  alle  ingewilligde  en  nog  in  te  fteld. 
willigen  lafteii  van  den  kryg  gemagtigd 
Werdt.  Voorts  werden  hem  de  middelen  op 
de  verteeringin  Gelderland  en  in  de  Brabant- 
fche  en  Vlaamfche  Steden,  die  't  nog  met  de 
Staaten  hielden ,  len  de  brandfchattingen  ten 
platten  lande ,  daar  men  geene  middelen  op 
de  verteeringe  kon  hefFen,in  hatlden  gefteld* 
]Hollapd,  Zeeland,  Utrecht  en  Friesland  be. 
loofden  hem,  daarenboven,  voor  een  geheel 
jaar^  ingegaan  met  den  tienden  van  Louw- 
maand ,  tweehonderdduizend  guldens  ter 
maand,  benevens  alle  de  middelen,  die  men, 

feduurende  den  zelfden. tyd,  uit-Overyflèl, 
)rente,  de  Ommelanden  en  andere  vyand- 
lyke^  Plaatfen ,  zou  konnen  trekken.  Men 
bewilligde,  eindelyk,  pok;  in  het  aanhouden 
der  gelei-  en  verlofgelden  op  de  uit-  en  in- 
gaande waaren  ,  voor  den  zelfdjen  tyd,  tot 
ondj^rhoqd  der  gewoone  Oorlogsschepen  en 
der  zulken ,  die  de  KQninjgin ,  uit  kragte  van 
het  verding, zou  mogen  vorderen  («).  Doch 
,    ,  toen 

ff)  Zie  Groot.Flakaatb.  IV.  Dêtl,  hl.  tu  JlOR  IXl,  MêgJ^ 

(»)  hom  xzi.  B»€(»  h^  I  [690]. 

Ha 


Ii8    VAÖEÏttANÖSCHE    XXïXBoek, 

.j-g(j^'toen  dit  alies,  ter-Vérgaderinge  van  Hol- 
•*— 5 — lland,  overwoogen  werdt,  hadt  Amfterdam 
verklaard,  dat  deeze  Stad  niet  voót de  fchul* 
den  van  andere-Steden  of  Gcweften,  en  ook 
niet  verder  dan  voor  laftenV  die  zy  zelve  in- 
gewilligd hadt,  verbonden  wilde  zyn.  Ook 
hadden  Gorinchem-  en  Schiedam  begeerd, 
over  de  verdeeling  der  ingewilligde  laften , 
-  gehoord  te  worden.    Hierop  werdt,  van  we- 

derzyde,  de  eed  gedaan,  op  den  vierden  van 
Sprokkelmaand  (ï?)  ;  en  de  aanneeming  des 
Graaven  ,  by  Plakaat  van  den  zesden ,  den 
volke  bekeftd  gemaakt  (w). 
Zyn  na^       Leicefter  nogtahs,   oordeelende  dat  hem 
der  voor- „Qg  ^g  weinig  was  ingewilligd,  deedt,  ter- 
ilond  hierna,  verzoeken,  om  het  leggen  ee- 
ner  nieuwe  belafting  van  vyftig  guldens  op 
het  honderd  fyn  Zouts ,  van  twee  Huivers  op 
de  tonne  biers ,  en  van  twaalf  ftuivers  op  de 
tonne  zeeps.  Voorts  begeerde  hy  nadere  ope- 
nhïg  van  den  ftaat  der  gemeene  middelen,  en 
van  die  van  ieder  Landfchap ,  hem  toegevoegd , 
ook  van  de  laften ,  op  de  GeleJgelden  ftaan- 
de  ,   en^  eindelyk,   ook  vyfentwintig  Oor- 
logsfchepen,  met  Hopluiden  van  vermogen 
voorzien  (a;)»  Dit  voorftel  was ,  in  de  Fran- 
fche  taaie,   gefchied,,  en  werdt  den  Staaten 
Ant-       fchriftelyk  behandigd-  Zy  antwoordden  „dat 
woord    ^^  zy  de  belaftingen  op  het  zout  en  de  andere 
f«n ^^**  „  waaren  zclven  noodig  hadden, om  de  twee 
„  tonnen  fchats  ter  maand  uit  dezelven  te 

„  'vin- 

(v)  Refol.  Holl   4  F**r.  ist€.  hl.  17,  §t. 
ff»)  Groot-PUkaaib.  1.  Deet^  kol.  47.   Boa  IXUBêtJ^^  hL 
10  [691J. 

(apj  z*»  Boa  XXI.  Sê$k^  hL  9  [691}* 


ten.    . 


XXIX.BOEK.':    H  I  S  TOR  1  E.      lip 

^  vinden.    Doch  hoopte^  zy  de  Landfchap-  , -g^^ 

^  pen  te  verwilligen,  tot  eene  belafting  op  ■         ^ 

^y  dé  Lakens ,  te  betaalen^  door  den  eerden 

„  kooper;  zo  haare  Majefteit  wilde  toeftaan, 

„  dat  de  Engelfche  Lakens,  op  hier  of  naar 

^y  't  Ooften  gefchikt ,  in  ééne  van  de  Steden 

^y  der  Vereenigde  Geweften  gebragt  werden» 

5,  mids  op  het  inkomen  niets  betaalende.  Het 

,,  opmaaken  der  laden  op  de  Geleigelden  had- 

^,  den  zy  den  ouden  Raaden  van  Staateaanbe- 

„  volen.  En  om  ophetuitrudenderOorlogs- 

y,  fchepen  te  mogen  letten ,  baden  zy  hem ,         * 

„  te  willen  verklaaren ,  van  welke  foort  hy- 

^,  ze  begeerde  (y)."^ 

Onder  dit  handelen,  werdt  hem  een  ont- Groot 
werp  van  een  Berigtfchrift  voor  den  Raad^®^» 
van  Staate  behandigd;  doch  hy  begeerde  het^ft^j^L 
te  hervormea  naar  zyn  welgevallen.    En  mengedraa* 
moed ,  hierin  ,  na  veele  redenen  over  en  gcn# 
weder  (2),  bewilligen,  ja  hem  zelf  verklaa- 
ren, dat  men  hem  niet,  maar  den  Raad  al- 
leen,  aan  dit  Berigtfchrift  dagt.  te  binden, 
en  dat  hy  zig  niet  naar  de  meede  demmen 
20U .  behoeven  te ïcfaikken ;  maar,  den  Raad 
gehoord  hebbende ,  zelf  mogen  befluiten,  't 
gene  hy,  ten  diende  der  Landen,  heilzaamft 
oordeelde.    Toen  veranderde  hy  't  Berigt- 
fchrift (a):  welk  dealgemeene  Staaten,  fe- 
dert,  op  hunnen  naam,  uitgaven,  en  dat  een 
jaar  zou  dand  houden.    Voorts  koos  hy  de 

Le- 

(y)  KtTuU  HoU.  lx  Feir.  ISU.  hl-  tfo  e»%. B«R  ZXr.  JB#ei( , 
hL  9  [691]. 

(&>  Zi4  ook  KtCol,  Gener.  6^  zó»  21 ,  £x,  tsj^n  jfts  hy 
SiOtL  Aath.  Stukk.  II.  Deel,  fc/.  60,  61 ,  tfz. 

(«J  ZU  hcc  ky  Boa  Ui»  B*el^^  bU  7  [«$>]• 

H4 


110    VADERLANDSCHE    XXÏXJBÖEK- 

1585.  L^^^^  ^^5  Raads,  uit  de  benoeming  van  eea 
^ — -^ruim  getal  doo>  dé  Staaten;  die  hem,  ten 
ópzigte  der  Perfoonen  van  LecMiinus,  Meet^ 
kerke,  Brederode,  Vaike  en  Buis,  ook  to 
wille  waren.    Daama  deedt  hy  den  Graave 
van  Hohenio  het  algemeen  Luitenantfchap 
over  't  Krygsvolk  van  den  Staat  onder  hem 
aanbieden.     Doch  deeze  bedankte  voor  zulk 
•        eene  eer,  en  verkoor,  de  Staaten  van  Hol- 
tand  en  Zeeland,  die  hem,  tot  Luitenant  van 
hunnen  byzonderen  Kapitein- Generaal,  had^ 
dèn  aangenomen,  liever,    tot  zyne  Betaals* 
heeren,  te  hebben  (^).    Maar  Prin«  Maurits^ 
zelf  en  Graaf  Willem  Lodewyk  naipen ,  tot 
hunne  byzondere  Stadhouderfchappen,  laft-^ 
brieven  van  den  Graave  van  Leicefter  (r)^ 
die  zig  nu  ernftèlyk  begon  te  zetten,  tot  het 
fchikken  der  zaaken  van  Regeeringe ,  naar 
zynen  zin. 
XXVI.      Doch,   kort  hierop,  kwam  'er  fchryvens 
^.®  ^^"  uit  Engelarid,  aan  hem  en  aan  de  algemeene 
{IJJifj^j^ig Staaten,  waarby  de  Koningin  zig  hieldt,2eer 
te  on vr e- misnoegd  te  zyn  op  beide,   over  't  opdraa* 
de,  over  gen  en  aanneemen  der  Opper-Landvoogdye , 
•topdraa-?f  welk,  buiten  haare  kennis  gefchied  zyn-^ 
Cnd-^'  de,  haar  of  haareri  Chiderzaat  nogtans  bynsj 
voogdye  ibheen  in  te  wikkelen  ter  hooge  Regeeringe 
aan  Lei-  deezer  Landen,  die,  door  haar,  van  de  hand 
ceftcr.     geweezén  was.  De  Staaten ,  die  wei  begree* 
pen ,  dat  de  Koningin  zo  fchryven  moeft ,  om 
de  gevoeglykhéid  ,  voor  de  we^reld ,  en , 
vooral,  yoor  Spanje,  te  bewaaren,  zo  lang 
het  ipogelyk  ware;  gelieten  zig  haare  vein-? 

«^ 

(è)  BOR  XXr.  Bw^,  */.  14  [«9t]. 
(c^  HOOFT  ^III*  <S9«<|  ^  |04j[« 


tXXK.  Boek.      HISTORIE,     mi 

xery  niet  te  bemerken,  en  antwoorden  haar,  |^g^ 
beieefdelyk  „  dat  het  gebied,  aan  Leicefter  ■  * 
„  opgedraagen,  niet  verder  ging  dan  dat  der 
„  algemeene  Landvoogden,  van  ouds,  plagt 
„  te  gaan.  Dat  bet  viroord  *  volftrekt  flegts  *  gfihê. 
„  diende ,  om  hem ,  boven  de  byzondere 
„  Stadhouders,  te  doen  uitlleeken,  en,  ten 
„  fcherpften  geöomen,  niet  verder  getrok- 
„  ken  kon  worden,  dan  tot  het  beleid  des 
„  oorlogs(4).  Dat  de  hoogfte  Overheid  bleef 
„  by  de  Staaten  der  byzQndere  Geweften,  • 
„  en  by  gevolge  ook  de  magtom  Leicefter» 
^„  laftbrief,  wanneer  't  hun  goeddagt,  te 
„  herroepen."  Welk  fchryven  een  regekegt 
antwoord  was  op  de  fchynklagten  der  Ko- 
ninginne ,  en  te  gelyk  eene  fchrandere  bc- 
paiaïing  van  hetui^ebreid  ge«ag,  welk  men 
Leicefter  fcheen  opgadraagen  te  hebben.  De 
Graaf  zelf  fchreef  ook  aan  de  Koninginne, 
in  de  eerbiedigfte  en  deerlykfte  bewoordin- 
gen ;  waarmede  zy  zig ,  ten  katften ,  naar  *t 
feheen,  zoetelyk,  paaijen  liet  (4). 

Ten 

(d)  ioKXU.BifeJ(j  èU  14  [tfP7f  OS].  HOOIT ZXIII.iV««i^, 
hl.  loftf, 

(4)  Zo  fchreéven  de  Statten ,  zonder  't  Verding , 
met  Leicefter  gemaakt,  beboorlyk  t^  hebben  nage^ 
lezen ,  of,  mogel7k ,  in  verwagting ,  dat  de  Koningtit 
het  niet  ten  fcherpften  naleezen  zou.  Want  wy  heb« 
ben ,  hier  voor  Q>U  116) .  gezien ,  dat  aan  Leicefter  ge« 
l7ke  magt » in  zaaken  van  RegeeriRge^  als  in  zaaken 
van  Oorloge,  opgedraagen  was.  De  woorden  van  het 
oorfprongklyk  Verding  zyn  zeer  nadruklyk.  Dus  lui- 
d^nze  :  /mu  Jal  vpi  ExcelL  vólle  macbt  en  abfolmyt 
geweld  hebeen  in  de  voerfz-  Provintien  en  van  boer  ^« 
affocieerde^  in  %ftuck  van  de  Politie  en  JuflUie.  Zie 
BoR  XXL  Boek,  bL  6  [686].  en  GroehPlakaefb.  iy« 
Deel,  bU  8u 

H5 


122    VADEÏILANDSCHE     XXIX.  Boek. 

i<8<5.      '^^^  deezen  tyde ,  vonden  de  Scaaten  Vaïi 
<^|^  Holland  geraaden,  in  de  plaats  van  Paulus 
loanvan^^^S'   tot  's  Lands  Advokaat,   te  beroepen 
OldeA-    Meefter  JoA¥  van  Oi/Dbnbarnevéld^ 
Nme*     thans  Penfionaris  van  Rotterdam;  doch  te  A- 
^**^,      mersfoort  geboorcn,  en,  te  vooren,  reeds, 
JjJ^     in  verfcheiden' gewigtige  Staats-handelingen, 
Jtaatvao  gebruikt/    Hy  maakte  eenige  zwaarigheden 
Holland,  tegen  het*  aanvaarden  van  deezen  dienft;doch 
nam  dien  eindelyk  aan,  onder. beding,  da( 
•         hy  terftond  ontflgagen  zou  zyn ,  in  gevalle 
van  handel  om  't  Land  aan  Spanje  te  bren- 
gen,  waarvoor  hy  bedugt  was;  én  diat  hy, 
buiten  zyne  bewilliging,  in  geene  uitheem- 
fche  bezending ,  gebruikt  zou  worden  (€). 
Hy  deedt  den  eed,  den  agtften  van  Lente- 
maand;, op  den  laflbrief  en  het  Berigtfchrift, 
den  zesden ingefteld,waarby  zynejaarlykfche 
wedde ,  op  twaalfhonderd  ponden  van  veer- 
tig grooten,  bepaaldiwas  (ƒ).    Ten  zelfden 
dage,  beflooten  de  Hollandfche  Staaten,  aan 
Leicefter  en  den  Raade ,  geene  Vertoogen  te 
doen,  dan  in  de  Nederduitfche  taaie:  ook, 
hem    te    verzoeken  ,    zynè  voordellen  aan 
hun  te  willen  doen  ,    in  de  zelfde  fpraake 
(^)  :  gejyk,   federt,  meen  ik,  altoos  ge- 
fchied  is. 
XXVIIL     De  Krygsbedryven  deezes  jaars  werden  , 
De  Over-  van  de  Spaanfche  zyde ,  byna  met  den  aan* 
fte  Taffis^^j^g  y^  jjgj  zelve,  begonnen.    De  Overfte 

Tas- 


f «)  KemoUftr.  van  J.  f.  Oldsnbarn.  in  dê  Wadr.  Hift.  ^4 
I50.  Boa  XX.  BêtK»  hl,  jt  [647].  IXl.  Bj»ei^  hl,  16  [700]. 
UOOVT  XXIIl.  if««i^,  bl    1047. 

(f)  Hefol.  Holl.  II  Feh.SMMrt  iStS.hU  55,8<,t8ra«,; 

'(3«I^^«1*  HoU*  7  Ms4rt  I58é.  bl.  IQ5, 


s 


XXIX.  Bom.     HISTORIE.       123 

Tasfis  viel,  in  het  afzyn  van  Graave  Wil-  tsS6* 
lem  ,  op  den  drieentwintigften  van  Louw-  -^.  .  ^ 
maand,  in  Friesland,  met  vyfentwinrighon- Frici.^ 
derd  knegten  en  vierhonderd  4Paarden,  liep  land. 
de  Zevenwolden  af,  en  wendde  zig  vervol- 
gens naar  de  hoogte  van  de  Bilt.  Graaf  Wil- 
lem, in  alleryl,  naar  Stavefe  gekeerd,  zag 
^ig  ,  ongelukkiglyk  ,  afeefneeden  van  een 
deel  zyns  volks,  onder  Stein  van  Malfem, 
die,  zig  te  Buxum  nedergeflaagen  hebbende, 
door  de  Koningfchen,  overvallen,  en,  met 
groot  verlies  ,  op  de  vlugt  gejaagd  werdt. 
Graaf  Oswald  van  den  Berge,  zig  vaneen 
Friefch  Vendel  meefter  gemaakr  hebbende , 
werdt,'  hier,  door  de  zynen,.  voor  een'  Staat- 
fchen  Vendrig  aangezien,  en,  uit  misver- 
ftand , doorfteken (Z?).  Zyn broeder, Herman,  . 
werdt  gewond.  Voorts  waren 'er,  ook  van 
de  Spaanfche  zyde ,  een  goed  getal  gefnéu- 
veld.  Een  opkomende  ftofregen,  die  Tas- 
fis  bedugt  voor  dooijen  maakte,  dreef  hem, 
daarna ,  met  agterlaatinge  van  die  zyne  dpo- 
den  en  van  de  yeroverde  Veldftukken,  teil 
lande  uit  CO*  ^^^^  ^^^^^  ^ogt  baarde  zo  veel 
Ichriks,  door  gantfch  Friesland,  dat  beide 
Steden  en  Dorpen  Brieven  van  Vrywaaringe 
kogten  van  Verdugo,  en  deeze  geheele  oord 
in  eene  fóort  van  verzoening  raakte  met  de 
Konin^chen.  Verdugo  ,  die  heet  was. op 
lof  van  heufchheid,  boodt,  federt,  Graave 
Willem   de   brandfchatting    der  Ommelaur 

den 

{h)  REYD.  IV.  Btek^^  bL  61.  STBAOA  Dec.  H.  Libr.  \IU 
p.  196. 

(O  Boe  XXÏ.  Btek^  hl.  !•  [691].  HOQfT  XXIV.  B»tk^ 
bL  IP57» 


W4    VADEftLANDSCHE     XXIX.Boeic; 

^-gg  den  aan,  mids  deeze  hem  die  van  Friesland 
-— ^—  liet  toekomen.  Doch  de  Graaf,  dugtende  dat 
de  luiden,  eens  a^n  de  ruft  gewend,  niet 
wederom  tot  Jiet  weigeren  van  brandfchat- 
ting  zouden  te  krygen  zyfl ,  floeg  deeze  aan- 
bieding van  de  hand.  Hy  gaf,  daarna,  be- 
vel tot  het  hp^den  van  goede  wagt,  in  alle 
bezette  Plaatfen ;  oók  tot  hét  uitzetten  van 
verdagte  Perfoonen,  tot  het  optekenen  der 
éetwaaren  ,  en  tot  het  openbyten  der  be- 
Vrooren*  wateren.  Voorts  werdt  de  derde 
man  uit  de  huisluiden  opontbooden ,  't  welk^ 
in  Friesland ,  drieduizend  koppen  kon  uitle- 
veren (>^). 
Oproer!-  *  Doch  terwyl  Graaf  Willem  zig  dus  teweer 
gefchrifft^lde,  deedt  Verdugo,  doqr  zekeren  .Fr^«- 
F  ?  ^?  d^'*^  jBö<!/^;»(?;;i/,  weleer  Geheimfchryver  de3 
r  ei  an  pj.|^f^^j  ^^^  Oranje,  daarna  GriÖSer  des  Hofs 
ftrooid.  van  Friesland  ,  doch  nu  tot  de  Spaanfche 
zyd^^  pvergegaan ,  boekjes  in  Friesland  ftrooi- 
jen ,  waarin  de  Staaten  werden  uitgemaakt 
,;  voor  baatziigcige  luiden,  die,  ,om  in  'tbe- 
„  wind  te  blyven,  't  volk  ftreelden  met  de 
„  ichoone  naamen  van  Vfyheid  en  Gods- 
,i  dienft,  en.  met  Nafl^ufche  Hoofden,^  wien 
,,  niet  *s  Lands  welvaart;,  maar. eigen  glorie 
„  'ter  hérté  ging.  Voorts  riedt  mpn  deri  Frie- 
„  zefa,'  zig  te  houden  van  den  handel  met 
„  Engeland  ,  daar  eindelooze'  flaavemy  en 
„  gedqurige  oorlog  uit  te  wagten  ftondt. 
„  Veeleer  behoorde  de  Gemeente  zig  te  ver-^ 
„  :?oenen  met  haaren  Koning,  daar  meer  niet 

(O  BOR  XXL  Soeks  hl.  ix  [709].  RS7D IV.  Bttkj^  K  6ju 

7*.    HOOIT  XXlV.  Jh4k^  hl.  lüst  i   1059. 


XXIX.BOEK.      H  t  S  T  o  R  I  E/     105 

,,  toe  vereifcht  werdt,  dan  dat  men  cenigen  jjg^j 
^  bloödieiï  Boeven  "  (dien  naam  ^kreegen  de         *-~ 
Staaten)  ,^  den  kop  kloofde.'*    Eehige  hon-  ^    . 
derden  van  deêze  boekjes  werden  te  Ooft- 
inerhom,  in  eeh-Embderfchip,  aangehaald,  '^  '   "/ 
en  Graave  Willem  toegefchikt  (/).  ., 

TerWyl  friesland  dus  ontruft  werdt;  lie-  xxit 
pen  andere   oorden' niet  vry.     De  Koning- Weder- 
fchen,twee  Sloten  by  Venlo  bémag^tigd  heb-^y^^c**® 
bende,'  toógén  ,:  omtrent  het  *  midden  Van  ^JJ^ 
Lèuwmaaiid,  naar  Lottum,  en  zonden,  van  ven. 
daar,  tweehonderd  oude'  Spaanfché  fóldaa- 
ten  i  over  de  Maazé  ^  die  't  Kloofter  Beeters- 
ivaard  innamen.    Doch  hier   overviel   hun 
Schenk ,  wien  't  onlangs  gelukt  was ,  de  Kor-    ^ 
net  van  yippio  Qonü  te  (laan,  en  die  nu. 't 
Kloofter  in  dèn  brand  ftak,   en  de   meefte 
Spanjaards  verflöeg :  't  welk  hunne  iphsbróe- 
ders,   t^  Lottum,  derwyze- verbitterde,  dat 
zy  eenigeStaatfché- gevangens  in  koelen  blofe- 
de  van  -t  leevenberoofden(w).  Maar  Schenk 
«n  Hermatï  Fr  e  dr  ik  Kloet  ^  OverftevanNuiè,' 
beftonden  ^   op  laftbrief  van  den  vérdreeven 
Keurvpfft  Truchfes,    Werie  in  Weftfaalen 
te  verraflèn ,  in  den  aanvang  van  tentemaand, 
't  Slot  aldaar  weigerde  men  egter  op  te  gee-- 
ven.  OokzondtHautepenne,  weinige  da^.      ♦ 
kater,  den  rêgéerenden  Aartsbifichop  eenige 
benden  te  hulpe ,  waar  door  Schenk  bewoo- 
gen  werdt,  de  Stad  leeg  te  pionderen  en  te 
Terlaaten,  gelyk  op  den  agttienden  van  Len*' 
temaand  gefchiedde.    Hy  begaf  zig  toen  haarScbenk 

Lei-^or* 

(O  llETD.  IV.  Zê9k^  hL  70  HOOFT  XXIV.  2^««i^  (A  I9li9^ 
lm)  BOA  XXh  M0il^  W.  W  [^9^1. 


125    VADERLANDSCHE    XXIX.  Boek; 

j-g^^  Leicefter,<Ue  hera  Ridder  floeg,eq  befchqnk 

-jj- — 1-  m^c  eenen .  fee  ten  van  tweeduizend  guldens  («) . 

Sflat^        ^^  ^^^  Graave ,  binnen  welke ,  Luhbrechl 

|en.  '     Turk ,  Heer  van  Hemert  ^  gel^oodt ,  was ,  eeni- 

Graave,  ge  weeken,  belegerd  g^ weeft,  door  Graave 

door     ^Karel  van  Mansfeld ,  en  ftondt  nu  over  tq 

betegcrd,S^^"?:!^^^  verlaad,  wanneer  d^  fchelmcry 

geliikkiglyk),  ontdekt  en  geftraft  werdt.     In 

\      .  ^toniaa;nd>  wift  Hohenloeenigen  voorraad 

in  de'.  Siad  te^  krygen.    Hy,  en  Norrits  wer-» 

den,  daai-na,  nog  eens,  door-Leicefter,  ten 

zelfden  einde ,  derwaards  gezonden.    Zy  be^ 

magtigden  toen  eene  vyandlyke  fchans  ,   te 

Lithoyen;  en  federt  de, Huizen,  te  Batenburg 

ejx  te  Empel ,  na  't  houden  van  een  fcherg 

gevegt,  met  eenen  hoop  Koningfchep.     Zy 

wiften   de   Stad   toen  ■  van  dertig  of  veertig 

fchuiten ,  met  krygs-  §n  mondbehoeften ,  -te 

voorzien ;  des  Parma ,  gee.nen  kans  ziende , 

oro  haar,  door  gebrek,  te  dwingen,  op  den 

twaalfden  .yanJBIóeimaand,  zelf  in  't  Leger 

kwam  ,   ftraks  Batteryen   opwierp  ,    en  de 

Plaats,'  van., den.  overkant  dor  Maaze  ,  uit 

vierentwintig  ftukken ,  befchieten  deedt.   Na 

'tmaakpn  qen^r  tamelyke  opening,  liet  hy 

ftorm  loopen,   die  egter  njann^lyk  afgeflaa^ 

#      gen  werdt.    IVIaar  als  zig,  des  anderendaags, 

het  gantfche  Leger  in  flagorde  vertoond  y 

f  ing  'er,  zulk:  jeen  byfter  misbaar  op  in  de 
tad  vaq  vf ouwen  en  kinderen,  dat  den  föl- 
daatea,  de»  .  Wetbouderen  en  den  m?efte|> 
.  bevelhebberen.  de  moed  pjitgopk,,    De  He^ér; 
van  Hemert ,  die  ,  's  daags  te  vooi-en ,  nog 
.      .    .  .    , ,   ,  atin 

(»}  Boa  XXL /}««i^»  Rij,  1$  [(99,700].  .     y 


I^ÏX.  Boek.     HISTORIE;      ia? 

aan  Leicefter  gefchreeven  hadc,  dat  hy  de  ,-g< 

Stad  genoeg  zag  te  verdedigen ,  liet  zig  nog 1- 

tans  nu,:  door  eenige  Hopluiden,  gverhaa- 
len  ,   om  te  beproeven  ,  of  Parma  tot  een 
billyk  verdrag  zou  willen  verlhan.    Hoi>- 
jtnan  J)enys  de  Cbarrette  was  fchier  de  eenig-  ^  ^^ 
fte ,  die  zig  tegen  dit  verhaaft  befluit  ver-  vei^ragf 
zettede.    Men  kwam  dan  te  woorde  met  den  opgcgc-* 
vyandlyken  Veldheer,  die  de  Stad,  op  re-vca. 
delyk^  voorwaarden,  overnam,  den  zevenr 
den  van  Zomermaand  (o).    De  tyding  hier- 
van deedt  de  Staatfche  bezettiijg  verloopcn 
uit  Megen.  Ook  werd?  Batenburg ,  kort  hiei^ 
na^  wederom  opgegeven  aan  de  Spaanfchen- 
Leicefter,  ppgetrokken,  om  Graave  te  ont- 
zetten^  en   onder  weg  de  fchanfen  Knod- 
zenburg  qq  aan  't  Bergfche  hoofd  bcmagtigd     .    - 
hebbende ,   ontving  de  maare  van  het  ver- 
lies der  Stad,  terwyl  hy  gereed  ftondt,  om,  ^ 
^derwaards,  over  de  Maaze,  te  zetten,.  Des 
keerde  hy,  met  een  verftoord  gemoed,  naar 
de  Bommelerwaard,  daar  hy  zyn  Leg^r  n?^- 
derfloeg.     Te  Bommel,  kwamen  by  hem  d^ 
Jleer  van  Hemert  eneenige  Hoplyiden,  oip 
hun  gedrag,  in  't  overgeeven  van  Graave,  te   .        £ 
verantwoorden*    Hemert  en  eenige  anderdti 
werden .  terftohd  vaftgezet.     Leicefter  beriep 
eenen  Kcygsra^d^   te  Utrecht-,  voor  welk^i       .. 
zy  te  régt  gefteld  werden.     Hemert  en  tweepe  Heet 
Hopluiden  werden  ,   om  de  beweezen'  laf-vau  He-: 
hertigheid  fai  't  overgeeven  der  Stad ,  ter®^     • 
,dood  veroordeeld;  doch  men  gedroeg  zig, ^^'./^p. 

y         ,  om-geeven 

BA  i>«c  U*  ^^r*  vu.  f.  401. 


148    VAÖERLANDSCHE    KKÏKlËozic. 

l<86.  omtrent  het  uitvoeren  of- vernietigen  vati  *t 
*  \^   *  vonnis,   tot  den  Gfaavé  vail  Leicefter:   die 
ve*!  om-  ^$  ^P^^'  ^^^^  bèweegen  Het ,  tot  het  bewy- 
balfd.     2en  van  gertade.     De  Heer  van  Hemert^  een 
jong  Geldeffch  Edelman  van  aanzienlyken 
Huize,   werdt  ftaande  ohthalsd,     Voor  ïyh 
fterven.   Verklaarde  hy  den  volké,  in  twee 
taaldn,  dat  hy  zig  van  ontrouw  zuiver  ken- 
de ;   doch ,   uit  mededoogen  met  kermende 
vrouwen  en  kinderert ,.  tot  bloodigheid  ver- 
vallen wa«.     De   tviree  Hopluiden  droegen 
dezelfde  ftraf  (ƒ )•  Ik  vind ,  dat  de  Staatén  van 
Holland,  onder  anderen,  fterk  aangehouden 
hadden ,   dat  men ,  thet  den  Heere  v^n  He- 
mert,  naar  ftrengheid  van  Regte,  wilde  han- 
delen (^)., 
XXX.       In  Bloeimaand  ,    hadden   de  Baron  ^Z- 
Spaanfch  hugby  en  de  Ritmeefters  Paulüs  en  Marcel- 
gelelde    /^^  ^^^  gen  ^^^\  Spaartfch  geleide ,  dat  éen* 
leiu*'     groA».en  voorraad  vatt  gralnen,   uit  Luiker- 
lartd  en  het  KleefTche,  naar  Antwerpen  voer- 
'de ,  verflaagen  eri  ber,oofd  (r).     Hohenlo  en 
de  Engelfché  Maarfchalk  JVilliam  Pelham 
deedén,  daarna,  eenen  inval  in  Brabant,  en 
Leicefter  pionderden  de   Langeftraat.     Ook  overviel 
*^®®J"^     Hohénlo,    op  deezen  togt,  de  Kornet  van 
Scheii  Camillo  del  Monte,  by  Breda,  daar.hy  den 
ovcrloo- Engelfchen  Hopman' ^te,   die  voor  dee- 
perinzy-zen  Aalft  ^verkogt ,  en  federt  den  vyand  ge- 
^en&     ^^^^^  hadt,  gevangeh  kreeg. '.  ]V[èn  zondt 
*^  hem  aan  Leicefter,   ii)  verwagting  dat  dee- 

ze  hem ,    niet  minder  ftreng  dan  den  Heer 

van 

(p)  BOR  XXL  Bde^,  bl.  zz  [7o«],  %$  [712]. 
(rj  Boa  XXI,  JB«<,  kl.  13  [70j>]/ 


iCXJt.BóEK;     tï  I  S  T  o  R  I  Ê.      129 

vanHemert^  zou  doen  handelen.    Doch  dit   ijg^, 

viel  anders  uit.    Leicefter  fchonk  den  ver ^ 

raader  niet  flegts  het  léeven  en  de  vryheid ; 
maar  nam  hem  zelfs  aan  onder  zyne  Lyf- 
bende  (5).     Hierdoor  verwekte  'hy  groot  H7  geeft 
misnoegen  bndér  de  luiden  van   oorloge  :  h^'  R»- 
veelen  van  welken  ,  federt ,  nog  verdrieti-  f  g"  ^L 
ger  werden,  als  zy  hem  het  Regement  van  tain  aaa 
den  Heere  van  «Hautain,  die  aan  den  Kou-Sidneü 
wenftynfchen  dyk  gebleeven  was,  aan  zynen 
Neeve,  Filips  Sidnel,  zagen  opdiaagen.  DéMisooe- 
klagcen,  die  twee-entwimig  der  voornaam- gen  hier» 
fte  Bevelhebberen  hier  over,  fchriftelyk,  aan^^^'* 
den  Graave  van  Hohenlo,  gedaan  hadden^ 
werden  Leicefter  overgeleverd.     Doch  hy 
hieldt   zulks   te  fmaaken  naar  muitery  ^  eii 
wees  het  vertoog ,    met  verontwaardiging  , 
van  de  hand  (/)j     ^ 

Na  't  inneemen   van  Batenbufg-,    zondt  Deithani 
Parma  den  Graaf  van  Mansfeld ,  om  't  Huis  ie  Wel 
len  de  fchans  te  Wel  te  overmeefteren.     Hy  veHoo* 
kreeg  de   fchans  ^  na  't  flaaken  van  tagtig  '^®^* 
(chooteïi.  Doch  't  Slot  flegts  opgeëifcht,  en 
van  Hopman  Splinter  van  Helmich ,    die  't 
bewaarde ,  weigerend  antwoord  bekcmien  heb*- 
bende ^  rukte  hy  voor  Venlo,  dat  toen,  b^i-^.^'^ 
de  van  de-  Gelderfche  en  Brabantfche  zyde^      .^^* 
belegerd  werdt.     Schenk,  kort  te  vooren, 
uit  Venlo  .getrokken  ,   om    eene  fchans  te 
ftigten ,   op  den  hoek ,  daar  de  Waal  uit  den 
Ryn  fchiet,   zogt,  een  weinig  te  laat,  door 
het  vyandlyk  Léger,  te  flaan^  en  zyne  Ge- 

maa- 

O)  BORXXT.  Éoeki  hl.  SI  [7fo]. 
{i)  HoOÏtXXïV.  B«<,  bU  loii. 

VUL  Deel.  1 


«30    VADERLANDSCHE    XXIX,  Boek:. 

l586,  lïiaalin,  die  in  de  Stad  gebleeven  was,   te 

verlofTen.     Nogtans  drong  hy  door ,  tot  aan 

de  herberg  van  den  Prinfe  van  Parma,   Doch 

toen  't  gantfche  heir  in  beweeging  ziende  ^ 

was  hy  genoodzaakt,   te  rug  te  keeren,  en 

Schen-    bragt  het ,  niet  zonder  verlies ,  binnen  Wag- 

j^^""        tendonk.     Sedert,  voltrok  hy  de  begonnen* 

geftig^    vefting,  die,  naar  hem,  Scbenkenfchans  g^- 

noemd  werdt  (py 

Voor  Venlo ,    in  de  Maaze ,    lag  eene 
fterkte,  op  een  Eilandje,  waaruit  de  vyand 
zeer  befchadigd  werdt.     Parma  deedt,  der-^ 
halve  ,    een    houten    bolwerk  ftigten  ,   op 
drie  ponten  ,    en   bemannen   met   driehon- 
derd knegten  ,  die  voet  kreegen  op  't  Ei- 
landje,    en  de  Staatfchen,    uit  de  fterkte, 
naar  de  Stad  jaagden.     De  bezetting  toonde 
egter  hcrts  genoeg,  om  't  beleg  door  te  ftaan ; 
Pc  Bur-  doch  werdt,  eerlang,  door  de  burgcry ,  met 
V^enlo^"  de  wapenen  in  de  vuift,  gedwongen,  om  zig 
dwingt    ^^^  Parma  te  verdraagen  ,   gelyk  ,   op  den 
de  bezet,  agtentwintigften  van  Zomermaand ,  gefchied- 
tirg  tot   de.     By  't  Verdrag,  werdt  de  vrye  uittogt 
E-even    ^^^^   Schenks  Huisvrouwe  en  Schponzufter 
der  Stad.  bedongen  ,  die   'er   egter  veel  gelds  laaten 
moeften.  Leicefter  geboodt,  federt,  de  goe- 
deren en  Perfoonen  der  burgeren  van  Venlo 
aan  te  taften,  waar  menze  in  de  Vereenigde 
Landen  wift  te  agterhaalen  (w). 
"^w jr'      Na  't  overgaan  van  Venlo  werdt  het  Slot 
d!>oron.  ^e  Wel  andermaal  opgeëifcht,  door  Haute- 
trouw,    penne.    De  Bevelhebber  van  Helmich  zogt 

de 

ft/)  BOR  XXT.  Boek,  hl.  24f  ^i  [7"i  7M]. 
r»J  BOR  XXI.  Boek,;  bl.  z6  [713].  Strada  Deè,  II.  Ukn 
VII.  ^.  41*» 


MIK.  Boek.     HISTORIE*     131 

de  Plaats  te  houden,  ten  minften  tot  dat  *er  1585. 
behoorlyke  bres- gefchooten  zou  zyn;  doch^-^jj;^— 
.hy  werdt,  door  ontrouw  en  muitzugt  van  zynje^^ 
eigen  volk, genoodzaakt, tot  verdrag  meeden 
vyand  te  komen.  Hautepenne  luifterde  naar 
geene  billyke  voorwaarden.  Nogtans  beloof- 
de hy  Helmich  vryen  uittogt  met  zyn  paard. 
Doch  hy  hieldt  zyn  woord  niet.  De  Hop- 
man en  zyn  gezin  werden,  na  't  overleve- 
-ren  der  Plaatfe,  naakt  uitgefchud  en  van 
iilles  beroofd4  Hy  en  een  groot  deel  zyns 
volks  kwamen  te  Utrecht,  daar  drie  van  de 
muiters,'  op  zyne  aanklagte,  ter  galge  ver- 
weezen  werden*  Een  der  zelven ,  een  Schots- 
man van  geboorte,  was  niet  by  naame  on- 
der de  misdaadigen  genoemd  geweeft;  doch 
hadt,  met  de  overigen,  om  de  galg  moeten 
looten,  en  een  gelukkig  lor  getroffen  (jtr). 

Midlerwyl ,    werdt  het  Stigt  Keulen  en  XXXL 
Weftfealen  ,    door    Nieuwenaar  ,    Schenk  ,Paw« 
Kloet  en  anderen,  in  geduurige  onruft,  ge-^^f^^'* 
houden*    Een  deel  Krygsvolk ,  't  zy  Staatfch  "*^ 
of  Keuifch,  want  dit  's  twyfelagtig,  beftondt 
zélfs ,  op  den  derden  van  Hooimaand ,  eenen 
hoop  van  drieduizend  menfchen  ,  die  naar 
Keulen  ter  markt  toogen,  aan  te  taften,  go- 
deekelyk  te  verflaan ,  en  van  alles  te  beroo- 
ven.     Wat  laater,   flaken  de  Staatfchen  den 
brand  in  omtrent  vyftig  Dorpen  of  Hceren- 
wooningen  te  gelyk  (y).     Diergelyke  over- 
laft  bewoog  den  regeerenden  Keurvorft,  om 
den  Prinfe  van  Parma  aan  te  zoeken ,  om  on- 
der- 

(x)  BOK  XXX.  Boêk^^  hL  2«,  17  C7if  J  7U].     . 
,    Xy)  HOOFT  XXIV.  Btel^  */.  io«j, 

I    il 


1 3ti  ^  VADEllLANDSCHË    XXIX.  fioi!«; 

1586.  derftand,  tot  het  herwinnen  van  Nuis ,  voor 
— ^ — '"  welke  Stad^deeze^op  den  tienden  van  Hooi- 
maand,  't  beleg  floëg,  met  een  Leger  van 
zeftienduizend   knegten   en   omtrent  vyfen- 
twintighonderd  paarden.     De  bezetting  der 
Stede  ,  over  welke  Herman  Fredrik  Kloet 
geboodt ,  was ,  daarentegen ,   maar  zeftien- 
honderd  man  fterk.  Egter  deedt  zy  meer  dan 
«enen  «uitval ,    eer  de  belegeraars  de  batte- 
ryen  gereed  hadden.    Toen  deezen  klaar  wa- 
ren ,  werdt  de  Stad  opgeëifcht.     Men  ver* 
zogt  tyd  van  beraad,  die  vergund  werdt,  en 
te  gelyk  beftemd,  dat  men  zig,  midlerwyl, 
ter  wederzyde,  van  daadelykheden  onthou- 
den zou.    In  deezen  tuflchentyd,  tradt  Par- 
ma  zelf  tot  digt  onder  de  vefte ,  en  zig  ge- 
laatende  ,    eenen    Gemagtigde    te  zyn  van 
den  Keurvorft,  vermaande  hy  den  beleger- 
den ,  hun  befluit  niet  te  verwylen.  Doch  ter- 
wyl  hy  hier  ftondt,  werdt  'er,  van  binnen  en 
van  buiten,  hevig  gefchooten:  en  't  is  twy- 
felagtig,  van  waar  men  eerft  begonnen  heb- 
be :  fchoon  'er  reden  is ,  om  te  vermoeden , 
dat  de  Stedelingen ,   den  Spaanfchen  Veld- 
heer beter  kennende 9"^  dan  hy  waande,  den 
oorlog  hebben  willen  eindigen ,  met  het  ver- 
delgen van  zynen  Perfoon ;  en  dat  zy ,  hier- 
om ,    buiten  weeten  van  Kloet,   'tBeftand 
gefchonden  ,    en  't .  fchieten  begonnen,  heb- 
ben. Parma  nogtans,  fchoón  hem  de  kogels 
om  de  ooren  fnorden ,  kwam  behouden  in  't 
Leger  te  rug.  De  handeling  werdt,  hierop, 
afgebroken,  en  de  Stad,  des  anderendaags, 
zo  hevig  befchooten,  dat  'er  twee  wyde  ope- 

nin* 


XXIX.  Boek.     HISTORIE.      133 

ningen  in   den  muur  door  gemaakt  werden  ieS6^ 

\  Gemeen  der  belegeraaren  toonde  zig  toen  ; ^ 

jookerig  naar  den  ftorm.  Doch  Parma  bevalt 
dat  men  zig,  voor  den  nagt,  alleenlyk  nog 
meefter  van  een'  tooren  maaken  zou,  in  'c 
verdedigen  van  welken ,  Kloet  gevaarlyk  ge- 
wond werdt.  Met  den  dag,  bereidden  de 
belegeraars  zig  tot  den  aanval.  Kloet  zogt ,  ^ 
daarentegen  ,  te  daadingen.  Doch  Parma 
antwoordde,  dat  het  uur  van  genade  voorby 
was.  Soldaaten  en  burgers  vertoonden  zig , 
met  gevouwen  handen  en  geboogen  knieën , 
in  de  breflèn.  Vergeefs.  De  Spanjaards ,  't  De  Stad 
zy  met  of  buiten  laft  van  den  Veldheer,  vlie-  J^^'^' 
gen  de  eerften  ter  breuke  op.  De  Italiaanen  jer'ÏSn'd 
en  de  anderen  volgen.  In  een  oogenbük  zyn  ingeno» 
zy  binnen.  Tweehonderd  bezettelingen  om-  men* 
trent,  de  eenigften  die  zig  te  weer  llelden , 
werden  allen  verflaagen.  Men  riep ,  terftond  ^ 
dat  men  geene  mannen  zou  laaten  leeven. 
Doch  vrouwen  en  kinderen  werden ,  door  de 
voorzorg  van  Parma ,  aan  lyf  en  eere  ver- 
fchoond.  Maar  met  de  lyken  der  mannen  lagen 
deftraacen,  alomme,  of  opgehoopt,  of  be- 
zaaid. Eenige  Koningfchen  vielen  in  't  Huis 
van  den  Overfte  Kloet,  die  't  bedde  hieldt 
aan  zyne  wonde,  en  zeiden  hem  aan,  dat 
hy ,  als  in  den  Ryksban  zynde ,  zig  tot  fter- 
'  ven  te  bereiden  hadt.  Wat  hy  hier  tegen  by- 
brengen  mogt  hielp  niet.  Men  fmeet  hem , 
in  't  byzyn  zyner  Vrouwe ,  eenen  ftrop  onj 
den  hals,  fcheurde  hem  van  't  bed,  worgde 
hem,  eq  hing  hem  dus  ten  venfter  uit.  On* 
4^rtuflcben ,  was  dp  Stad  in  den  brand  geraakt , 
l  3  on* 


134    VADERLANDSCHE    XXIX.Boek. 
j^gg^  onzeker  door  wiens  bedryf.     De  vlam  'hielde 
'-^ — -  den  geheelen  dag  en  den  volgenden nagt aan, 
en  verteerde  de  meefte  huizen  (2).     Parma 
behaalde  veel   eers  door  dit  inneemen  van 
Nuis:  en  oordeelde  men,  dathy,  hieraan, 
alleen ,  verdiend  hadt  het  eerengefchenk  van 
een  zwaard  en  eenen  hoed,  henr,  in  Bloei- 
maand  te  vooren,  gedaan  door  Paus  Sixtus 
den  V  (^).    Kort  hierna,  kreeg  hy  Meurs 
Rynberk  in,  en  de  Sloten  van  Alpen  en  Krakau.     En 
belegerd,  ^p  ^^^  dertienden  vian  Oogftmaand ,  begon  hy 
\  beleg  van  Rynberk ,  dat  agthondera  man  , 
,    Engelfchen  en  anderen  ,  onder  Schenk  en 
Uforgan^  inhadt,en  van  genoeg^aamen  voor- 
raad voorzien  was  (^).  Doch  dit  beleg  werdr, 
in  d^  volgende  maand,  in  eene  blokkéering 
veranderd.  1 

Prins  Terwyl  Nuis  belegerd  was ,  deeden  Prins 

^*"j^^  .Maurits  en  Sidnei,  op  laft  van  Leicëfler,  ee- 
5gn,a,"|l'nen  inval  in  Vlaanderen,  en  maakten  zig, 
gepAxel.op  den  zeventienden  van  Hóoirnaand,  mees- 
ter van  Axel  en  van  eenige.  fchanfen  in  dee- 
£en  oord.  Parma,  hiervan,  voor  Nuis,  ken- 
nis bekomen  hebbende ,  gaf  den  Heere  van 
la  Motte  bevel ,  om ,  met  eenige  bezettelin- 
gen  ,  Axel ,  van  alle  kantefi  ,  te  befluiten. 
Doch  Prins  Maurits  belette  't  hem ,  met  het 
doorfteeken  der  dyken.  En  Sidnei  zelf  on-  ^ 
demam  iet  tegen  Grevelingen ,  daar  la  Motte 
geboodt.  Hy  hieldt  heimdyk  verftand  met 
eenige  bezettclingen  der  Plaatfe ;  doch  toen 

de 

,'  f*)  BORXXT.  Boek^,  hl.  41  [757]«   STKADA  Dec.  II,  L»fef 

yin.  ^  418   &  ftitq. 

'    (a)  BOH  XXI.  Baei^   hl.  41   [73f]. 

.   \t)  Bpn  XXI,  Bofk,  kU  44  [73>> 


XXIX.  Boek.      HISTORIE-     135 

de  aanflag  op  't  punt  ftondt  van  uitgevoerd  irg^. 
te  worden,  krepg  Sidnei  vermoeden ,  dat  men  — ^ — ^ 
Jiem  dagt  op  te  1  jgten ;  waarom  hy  onvcrrig- 
ter  zaake  te  rug  toog  (c). 

Leicefter,  federt^  den  bloera  der  Neder-    XXXïl 
landfcbe  Krygsmagt,   ten  getale  van  zc\'en- ^-^^*^^^-*^' 
of  agtduizend   knegten    en  veertienhonderd  |q^  o^^^' 
paarden,  byeen  gerukt  hebbende,  floeg  zig ,  zet  vao 
<ien  zesden  van  Herfilmaand,  by  Elten,  in^yn- 
't  Kleeffche,  neder,  van  zins,  om  Parma  te^^*^ 
dwingen ,    tot  het   verlaaten  yan  Rynbcrk. 
Ten  deezen  einde ,  vondt  hy  geraaden ,  Does-  j^y  ^, 
'burg  aan  te  taften,  en  begon,  op  den  der-magtigt 
tienden,  de  Stad  te  befchieten,  die  zig,  ter- Does- 
flond  overgaf,    en  Engelfche  bezetting  in-**"^S« 

kreeg  (i).  Van  Doesburg  toog  Leicefter  naar  fjybele- 
^utfen,  bemagtigende  onderweg  de  Huizen  gen  Zutl 
Jiakvoort,  Boksbergen  en  Nieuwbeek.    Zut-^en. 
-fen  was  -flegt  voorzien ,  't  welk  Parma  be- 
woog, Rynberk  geblokkeerd  te  laaten ,  en, 
-met  het  gros  zyns  Legers,  Leicefter  te  vol- 
-gen.    De  Graaf,  midOierwyl,  berigt  beko- 
men hebbende  ,    dat  Deventer  neigde  naar 
■den  Spanjaard ,   verzekerde  de  Stad ,    wcr- 
.waards  hy  zig  in  perfoon  begaf,  met  eenige 
meerdere  gezetting.    Met  zyne  wederkomft, 
vondt  hy  zyh  Leger,  op  de  tyding  van  Par- 
mas  naderen ,  eenigszins  bewald :  't  welk  hy, 
zig  door  Hopman  Roeland  Jorkj  die  wel  eer 
in  Spaanfchen  dienft  geweeft  was,  hebbende 
laaten  diets  maaken,  dat  de  Spanjaards,  in  't 
vlakke  veld,  tegen  de  Engelfchen,  niet  op- 

mog- 

!«)  BOR  XXt.  Boikj^  hl,  43  [7Jf]. 
4)  BOA  XXU  ^0«<,  ^l.  51  [750]. 

u 


8 


>3<?    VAÜERtANDSCriE    XXIX.  Bosr; 

Ig86.  niogten,  fchier  hieldt,   zyne  eere  te  na  te 
»■■      ■*  gaan.     Aan  Jorks  raad,  die  verre  goldt,  bo* 
ven  dien  der  Overften,  welken,  te  vooren^ 
in  Staaren  foldy  geftaan  hadden,  werdt  ook 
toegefchreeven,  dat  men  de  toegangen  naar 
Zutfcn  niet  aan  alle  kanten  floot;  waardoor 
hetParma,  eerlang,  gelukte,  eenigen  voor-» 
raad  in  de  Stad  te  brengen.     Hy  ondernam 
het,   YQor  de  tweede  reize.,   pp  den  twee-- 
encwintigften  van   Herfïïmaand  ,    en  zondt  > 
tot  geleide  der  behoefte,  omtrent  tweedui- 
^cy^&t    zend  man  mede.     Dy  Wamsfeld,  viel,  tus- 
Warns-    ^^en    dit    vo}k   en    de  Engelfehen ,    een 
feld,        fcherp  gevegt  voor,    waarin,  van  wedepzy- 
de,   éehige  manfchap  fneuvelde:   onder  an^ 
Sidnei      deren ,  werdt  Filips  Sidnei  hier  gewond  in  dè 
liieuv^lC.  jyg^  waaraan  hy,  na  eenige  weeken  iydens,, 
ftierf.    De  voorraad  geraakte  binnen  Zutfen  , 
welk,  bmnen  weinige  dagen,  nog  eens  ge*- 
Ipysd  werdt.     Op  den  negenentwintigften, 
hieldt  men  wederom  eenig  fchutgevegt,  aan^ 
gevangen ,   naar  't  fcheen  ,  van  de  Spaan^ 
fche  zyde,  om  de  EngeMcben  in  eené  laage 
te  lokken,  voor  welke  deezen  zig  egter  wi»- 
leicefter  ten  te  hoeden  (^).     Eindelyk  bragt  Parma, 
verlaat    den  twaalfden  van'Wynmaand,   wel  honderd 
do!ph^"be- wagens  met  voorraad  in  de  Stad, 't  welk  LeJ- 
,  magtigt    ceftèr  deedt  afzien  van  het  bemagtigen  deiv 
de  fchan.  zelve.     Hy  taftte,   federt,   de  .drie  vyandly- 
d^it±  i^e^fchanfen  tegen  over  Zutfen  aan,  veroveiv 
w  m^  -  jg  »gj.  ^^ee^  ftormenderhand :  waarna  de  der- 
de en  grootfte  verkaten,  §n  wnder  flagof 
ftoot  ingenomen  werdt.    By  't  beftormen  der 

(O  Bpft  XXI,  Biik,  kk  j*  t;;*^  w}i 


XXIX.BOMC.     HISTORIE.     Ï37 

tweede  fchanfe,  kreeg  Hohwlo  eene  wonde  ig86L 
in  't  aangezigt,  die  mids  'er  't  koud  vuur  in  -- — ^ 
kwam  gevaarlyk  werdt.    Hy  genas  'er  egter 
gelukkiglyk  van.  Voorts  werdt  Roeland  Jork, 
dQor  Leicefter,  tot  Overfte.der  groote-  fchan^ 
(e  over  Zutfen^  fFilHam  S fanlei  tot'Overfte 
van  Deventer,  aangefteld ,  zeer  tegen  den  zin 
der  S taaten ,  alzo  zy  beide  Roomfghgezind  wa- 
ren ,  en  beide  den  Spanjaard  gediend  hadden 
^/),Wen  deezen  tyde,zogt  Schenk /met  eer  Schenkt 
nige  Engelfchên,  Hoog-  enNederduitfchen,*^'*fl^S» 
jSieuwmegen  te  verraflen.    Hy  toog  op  weg,|^^^y^ 
hy  nagt^tot  op  eene  halve  rayle  aan  de  Stad,  megeai 
ijaar  hy  de  Engelfchen ,   eene  poos,  moeft 
Jaatea  ruften.    Doch  toen  het  tyd  was,  om 
voort  te  trekken ,  kon  hyze  niet  wederom  op 
de  been  krygen.     Hy  lluwde  dan  de  andere 
knegten  voort ,  waartegen  de  Engelfchen  , 
zejven  de  eer  vaq  dqn  voortogt;  bege^rende, 
?ig  kanteden  met  gevelde  fpietfen :  't  welk  zo 
veel  verwarring  baarde ,  dat  de  aanflag  t'ee- 
pemaal  te  loor  liep  (g). 

Parma ,  Zutfen  voorzien  hebbede ,  lei  zyn  ^^^ j 
volk  in  de  winterlegeringen  ,  en  begaf  zig  van  Par- 
naar  Bruflèl ,  daar  hy  de  uitvaart  hieldt  van  mas  Va* 
zynen  Vader,  Oftavio  Fameze,  die,  op  den^'  *° 
agttienden  van  Herfftmaand  overleeden  zyn-    ^®^*^ 
de,  hem  de  waardigheid  van  Hertoge  nage- 
laaten  hade  (by  O^vios  Gemaalin ,  Marga- 
reet,  de  gewezen'  Landvoogdes,  was,  reeds 
Yoor  hem,   in  Louwmaand  deezes  jaars,  te 

Or. 

(ƒ)  BOR  XXI.  |f«<,  R  jj  [7f«].       > 
(g)   HOOFT  XXIV*  Boet^^  bU  I09«. 
{h)  QOH  XXI.  ZJ«<,  H.  54  [753]. 


en  van 
den  Kar. 
dinaal 
▼anGran. 


Leice(l§r 
breek c 
liec  Le- 
ger op. 


138      VADERL.     HIST.    XXIX.  Boeit* 

Ortona,  in  't  Ryk  van  Napels,  geftorvea  (/). 
De  Kardinaal  van  Granvelle,  die,  na  zyn 
vertrek  uit  de  Nederlanden ,  dit  Ryk ,  als 
Onderkoning,  beftierd,  daarna,  eenen  tyd 
lang,  tp  Rome  gewoond,  en  eindelyk,  aen 
\  Hof  te  Madrid,  in  's  Konings  blaakende 
gunfte  geleefd  hadt,  was  ook, op  den  eenen- 
twintigften  van  Herflhnaand,  overleeden  (^k). 
I^eicefter  vondt ,  na  't  opbreeken  van  het 
vyandlyk  Leger,  geraaden,  ook  het  zflie  de 
winterlegeringen  te  doen  betrekken .(/).  Zelf 
begaf  hy  zig  naar  Utrecht,  en  eerlang  naar 
den  Haage ;  daar  een  neft  van  misnoegen  te^ 
gen  hem  broeide  ,  waarvan  wy  de  oorzaak 
en  uitkomft  ,  in  'c  volgende  Boek ,  zu]Iea 
cntvQuwen. 


)    (OBOR   XXI.  Bêei^  kl 
{()  BOR  XXI.  Boek^^ 
(O  SOU  UI.  B9€i^ 


L.  W.  II  [. 


754-1. 
751]. 


VA^ 


VADERLANDSCHE 

H  I  S  T  O  R  I  E. 

DERTIGSTE    BOEK, 


I   N   H:  O    U  D. 

I.  Oorzaaken  van  het  misnoegen  tegenLeicefler. 
II.  Onlüji  tüjfchen  de  Burgeryen  van  Utrecht 
en  Amjlerdam.  IIÏ.  Leicefler  boudt  gemeen- 
fchap  met  Reingoud^  Prounink  en  de  Burg-- 
graaf.  Hy  doet  munten^  te  Amfterdam.  Geeft 
een  Plakaat  uit  op  de  Zeevaart.  Vleit  d^  Pre- 
Mant  en.  IV.  Kerktwift  te  Utrecht.  Leerwy- 
ze  van  Huibrecht  Duif  buis.  Sinode  in  den 
Haage.  Kerkenorde.  V.  De  Gekommitteerde 
Raaden  fchryven  tegen  V  Plakaat  op  de  Zee-r 
vaart.  Leicefler  regt  eene  Kctrner  van  Geld- 
middelen op.  Rein  goud  v^ordtThefaurier.  VL 
De  Burger 'bopluiden  te  Utrecht  voillen  de  op- 
perde magt  van  dit  geweft  Engeland opdraa-^ 
gen.  Paulus  Buis  gevangen.  Gejlaakt.  VIL 
Dagvaart  tn  den  Haage.  Buiteng^woone  Bede^ 
JVedde  van  Leicefler.  Eenige  Burgers  uitU- 
tr echt  gezet.  Verandering  der  Regeeringe  al^ 
4aar.  Leicefler  zoektOldenbarneveld  in  handen 
te  krygen.  VIII.  Paret^  fiarbara  Boots  en 
Reingoud  gevat.  De  laatfle  ontkomt  en  loopt 
over  tot  den  vyand.  Agterdogt  op  Leicefler.  IX, 
Vertoog  van  Holland ,  Zeelanden  Friesland^e-^ 


140       VADERLANDSCHE       XXX.Boek* 

gen  bem.  Onderhandeling  met  hem.  K.Prou^. 
flink  geweerd  uit  de  AlgemèenVSt daten.  IMerr^ 
poogt  het  Lid  der  Gekoorèneh ,  te  Utrecht ,  af 
te  zetten.  XI.  Leicejierimleen^  keer  naar  En- 

^ ;  geland  do&n.^  Hy  maakt  de  Duitfche  werain^^ 
vrugteloos.  Onderzoekt ,  waarom  men ,  inHol^ 
landen  Zeiland^de  opperHesrfihappy  Engeland 

.  Afliet  aanbiedt.  xXII.  Hy  draagt  het  bewind ^ 
in  zyri  afzyn ,  defi  Raad  van  Staate  op-.  Be- 
paalt deszelfa gezag ,  beimelyk.  XlIL  De  Staa- 
ten  van  Holland  aanvaarden  de  Kerkenorde. 
Veranderingen  'in  V  Stïgt.  XIV-  Bezending 
iiqar  Engeland.  Handeling  met  de  Koninginnen 
XV.  IVouw  verkop  aan  Farma.  Stanlel  en 
Jork  verraaden  Deventer  en  de  fchans  over 
Zutfen.  XSf\.  Aanflag  van  Norrits  op  Deven- 
ter.De  Engel fchen  vallen  in  Holland:^ tPlakaat 
op  de  Zeevaart  ingetrokken.  XVII.  De  alge-- 
meene  Staaten  fchryven  aan  Leicefler.  Ver- 
andering in  den  Raad  van  Staate.  XVIII. 
Maurits  krygt  nteer  gezags.  fVaardgelders  ge- 
worven. Een  Deenfch  Gè:fanf  geligt.  Vrede- 
Jjandeling  met  Spanje  verworpen.  XIX.  Twifi 
met'  Sonoi^die  Prins  Maurits  en  Hobenlo  bui- 
ten Medenblik  houdt.  XX.  Prounink  woelt  ^ 
om  eenige  geweften  met  Utrecht  4e  doen  famèn- 
fpannen.  Byeenkomft  te  Utrecht.  XXI.  Voor- 
flag  der  Staat fche  gezanten  aan  de  Koninginne 
va^  ingeland.  Leicefïer  begraauwt  hen.  Zy 
vertrekken.  Verzier  de  Brieven^  XXII.  Twifl 
in  Friesland  over  de  bezending  naar  Engeland^ 
Handel  tegen  eenige  Kerkelyken.  XXIII.  Lei- 
cefler  ftyft  de  tweedragt  ^  bier  te  'Lande  ^  door 
f?rievj^n.  XXÏV. Staat  derVereenigde  en  Spaan- 
fche  Nederlanden,  Parm4  belegert  Slui$.  Gel- 
¥'  }ier 


XXX.feoEK:      Mi  S  t  O  R  IE.     i4r 

der  verraaden.  XXV.  Leiceffer  keert  te  rug. 
Verzoent  zig^  eenigszins^  met  de  Staat  en. 
Sluis  gaat  over.  Nieuwe  bezwaarpunten  te^ 
Leicefler.  Hy  /laat  den  Fredehandel  met 
Spanje  voor.  XX  VI.  Handeling  tuffcben  En- 
geland en  Spanje  baart  agterdogt.  Leice fiers 
dubbelheid.  XXVII.  Punten  uit  zyn  geheim 
Berigtfcbrifi.  Hy  zoekt  Maurits ,  den  ^dvo^  , 
kaat  en  anderen  te  ligten.  XXVlll.  Hy  komt 
ie  Utrecht.  Te  Amflerdam.  Zyne  zonder litlge 
cntmoeting  aldaar.  XXIX.  Twift  onder  de 
Stigtfcbe  Edelen.  Leicejler  verandert  de  JVet 
te  Utrecht.  Hy  trekt  naar  Hoorn.  XXX.  Ee- 
nige  Predikanten^  de  St daten  vermaanendcy 
worden  fcherp  afgezet.  XXXI.  Vertoog  over 
den  (laat  der  Regeeringe.  XXXII.  Bewee^ 

f  ing  te  Dordrecht.  Muitery  te  Leiden ,  door 
.eicefler  verwekt.  XXXIII.  Hy  vertrekt 
naarEngeland^en  doet  affiandvan  ^t  bewind 
ever  de  Nederlanden. 

lY  hebben,in 't  voorgaande  Boek,  158^. 
de  Krygsbedryven  deezes  Jaars,  — p— - 
en  wat  deel  'er  Leicefter  in  ge-  Oorzaa- 
had  hebbe,  kortelyk,  verhaald.- ken  van 
Nu  ftaat  ons  te  toonen ,  op  wat  het  mis- 
wyze,   hy  zig  hebbe  gedraagen,  in  zaaken  "^®^^** 
van  Regeeringe  en  Regtsoefeninge ,  en  welke  lIccs. 
de  grond  zy  geweeft  van  het  ongenoegen, ter. 
welk  men,  in  Holland  inzonderheid,  tegen 
hem   opgevat  hadt.     Doch  om  dit  klaarlyk 
en  met  orde  te  doen,  moeten  wy  de  zaaken 
van  wat  hooger  ophaalen. 

.De  Graaf  van  Leicefter  was  hier  gekomen, 
pm,  volgens  zyn  Berigtfchrift,  het  uiterfte 

vaa 


ï4a     VADERLANDSCHE     XXX.BoÊfc 

ic86.  ^^  '^  Lands  vermogen  naar  te  vorfchen  (^)., 
•^-^ — ^  De  byzondere  Scaaten ,  met  naame  die  van 
Holland,  waren  'er,  daarentegen,  altoos  op 
gefteld  geweeft,  om  dit  hun  vermogen,  zo 
veel  't  zyn  kon ,   bedekt  te  houden.     Hier 
kwam  het  van  daan,  datzy^   tot  de  laften 
^es  krygs',  wel  bepaalde  fommen  toeftaan; 
doch  hunne  geraeene  middelen  den  Graaven 
öf  den  Landvoogden  zeer  noode  in  handen 
iftellen  wilden-     Leicefter  moeft  zig ,  derhal- 
ve, groot  gezag  over  's  Lands  Regeeringe 
aanmaatigen,  om  hierin  verandering  te  kon- 
nen  maaken,  en  om  aan  het  voornaam  punt 
van  zyn  Berigtfchrift  te  konnen  voldoen.    De 
Hollanders  en  Zeeuwen  ,   die  ^   door  hunne 
gezanten ,    zynen  grond  reeds  in  Engeland 
gepeild  hadden ,  waren  hem  zeer  in  den  weg 
geweeft,  met  het  verkiezen  van  Prinfe  Mau- 
rits   tot   hunnen  Stadhouder.     Om  's  Lands 
magt  wel  te  kennen ,  moeft  hy  vooral  Hol- 
land en  Zeeland  wel  kennen :  en  om  's  Lands 
meefte  magt  in  zyn  geweld  te  hebben ,  moeft 
hy  ,    inzonderheid   in  Holland  en  Zeeland, 
het  hoogfte  gezag  voeren.  Doch  dit  was  hem 
beide  grootendeels  belet  ^    door  de  verhef- 
Beden,   finge  van  Prinfe  Maurits.    Hy  befloot  ook, 
waarom  waarfchynlyk  om  deeze  reden  ,  ?ig^   door- 
verbfyf    g^^^'  ^^^^  ^^  Holland  of  Zeeland;  maar  in 
te  ü-       een  der  andere  Geweftcn  op  te  houden.     U- 
trccht      trecht  was  hem  hiertoe  ver  het  gelegenfte. 
neemt.   De    Vergaderingen  der  algemeene    Staaten 
plagten  in  de  Hoofdftad  van  dit  geweft  ge- 
houden te  worden.    De  Stadhouder  over  het 

zei- 

(s)  Zit  XXIX.  -ö#*t,  */.  loj,        ,, 


^X.  Boek.      H  I  S  T  O  R  I  E.      143 

zelve  zag  Leicefter  eeniglyk  naarde  oogen,  i58iJL 
en  wa^  te  gelyk  Stadhouder  over  Gelderland^  '■;*' 
welk  aan  't  Stigt  grensde;  terwyl  Friesland^ 
welk  anderszins  ook  te  afgelegen  was^  on- 
der 't  bewindt  ^ftondt  van  eenen  Stadhouder 
uit  den  Huize  van  Naffau,.  Voeg  hier  by^ 
"dat  de  Burgery  van  Utrecht  thans  zeer  ge- 
iloord was  op  de  Hollanders ,  met  naame  op 
die  van  Amfterdam.  Zie  hier ,  om  welke 
reden. 

.    De   algemeene  Staaten ,  aangepord  door     IL 
Prinfe  Maurits  en  den  regeerenden  Raad ,  ^!J.'"* 
hadden, in  Oogftmaand  des  voorleedenjaars^^^  3^^^ 
tot  krenkinge  des  vyands,  die  groot  gebrek  gefy  vaa 
aan  Ipyze  hadt,  den  uitvoer  van  alle  eetwaa-  Utrecht 
ren  verbooden.     De  Staaten  van  Holland,^"  ^® 
vreezende  voor  verloop   des  handels,  had- ^^^^^^^ 
den,  daarentegen,  in  Herfïhnaand,  den  uit- 
voer van  fpy:?e  ,   uit  hun  geweft,  graanen, 
kaas  en  boter  uitgenomen  ,    naar  Breemen 
en  verder  ooftwaards ,    vry  gefteld ,    onder 
borgtogt ,  dat  de  Haring  en  't  zout  niet  naar 
den  vyand  gevoerd  zouden  worden.  Deflxoo- 
naep  bleeven  nogtans  geflooten.     Doch  dit 
verdroot  dien  van  Dordrecht,  alwaar  men  ^ 
hierom ,  fterk  ftondt  op  eene  algemeene  flui- 
ting. De  Staaten  werden  op  nieuws  befchreê- 
ven.    En  terwyl  zy  zaten,  werdt  den  Ont- 
vanger der  Geleigelden  te  Amfterdam,  door 
Prinfe  Maurits  en  den  Raad,    gelaft,   gee- 
nerlei  eetwaaren  te  laaten  uitgaan.  Zeerkwa- 
lyk  kwam  dit  den  Amfterdammeren  ,  die , 
{leunende  op  het  verlof  der  Staaten  van  Hol- 
Jatid  ,   eene  groote  menigte  gelaaden'  fche- 
pen  gereed  hadden  leggen,  welken,  behal- 

ven 


f44     VAÖEé^LANbSCrife     X^}t.  Boek* 

Ig86.  ven  eetwaaren,  ook  vcele  toegelaaten'  Koop^ 
y-  manfchappen  inhadden,  en,  voor  den  win- 

ter, met  graanen,  uit  de  Ooftzee,  te  rug; 
keeren  moeften.  Zy  vertoondeli  die  den  Raad 
van  Regeeringe ,  die  heil  Wees  aan  de  alge* 
tóeenè  Stdaten.  Terwyl  de  zaak  dus  ftondt^ 
ftaken  zig ,  iii  dezelve ,  dé  Btirger-hopluidert 
van  Utrecht,  zig,  zonder  hunne  Wethou- 
derschap gekend  te  hebben  ,  vervoegende 
aan  den  regeerenden  Raad, met  een  vertoog^ 
Waarin  zy  fmaadelyk  fpraken  van  de  Amfter- 
damnlers  ,  als  of  deeze  de  agtbaarheid  des 
Raads  en  der  algemeene  Staaten  met  voeten 
getreden  hadden ,  om  dat  zy  te  verftaan  had- 
den gegeven ,  dat  zy  zig  aan  het  beflüit  der 
'  Staaten  van  Holland  wilden  houden.  Voort» 
booden  de  Utrechtfchen  den  Raad  en  deit 
algemeenen  Staaten  hunnen  dienft  en  de  mid- 
delen der  Stad  en  des  Landsvati  Utrecht  aan, 
begeerende ,  ten  befluite ,  dat  meri  liaèr  En*» 
geland  zonde  of  fchreeve,  om  de  herwaards- 
komft  van  den  Graave  van  Leicefter  te  doen 
fpoeijen;  en  dat  men,  midlerwyl,  den  ver- 
booden  uitvoer  fcherpelyk  verhinderde.  Meü 
antwoordde  hun,  dat  hun  vertoog,  fchoon 
zy  't  wel  aan  hunne  Wethouderfchap  of  aan  dé 
Staaten  van  Utrecht  hadden  behooren  te  rig* 
ten ;  egtér  in  'c  goede  genomen  werdt.  Doch 
Amfterdam  .ftiet  'er  iig  zeer  aan ,  én  fchreef 
'er  over  aan  de  algemeene  Staaten  en  aan  de 
Wethouderfchap  van  Utrecht.  Ook  verde- 
digde de  Stad  zig  ,  fchriftelyk ,  ter  Verga- 
dcringe  van  Holland  (Z').     Daarna^  raakten 

de 

{^)  RefoL  HoU.  2^  ^éc  isti.  bi.  710. 


XXX..BoEït    :  H  1  rT  O  R  I  E:     I4J 

de  üörechtfdle  en  Atafteirdainfche  Hoplui^  ig9^ 

den,  over  dit  ftuk,  aan  't.wiflèlen  van  ee*  * ■■« 

«ige  bvm^i.di^  nogtéis  heufchelyk  inge-» 
Jfteld  waren ,  en  tót  eeadragt  rieden.  Hicö- 
toe  werden  partyen  ook  vferpiaand,  by  fchry- 
ven  van  Prinfe  Maurits  en  den  regeerendén 
Raad.  Ën.9l£o  hec  befluit  der  dgemeene 
Staaten,  zo  ver  het  m^t  <lat  der  Staaten  van 
Holland  ftreedt,  gefcborft  bleef,  liep  de 
.twift,  voor  dien  tyd,  niet  hooger  (c).  Het 
ot^enoegen  tuffchen  de  Utrechtfche  bnrge-  . 
ry  ;ett  Holland  bleef  egter  duuren,  en  was, 
naar  allen  fchyn ,  eene  der  redenen  van  Lei- 
cefters  verbiyf  binnen  Utrecht. 

Doch  derwaards  /chynrhem  ook  te  heb-     Hl.    ' 
ben  getroond  Jakob,ReingoudyéxQ  ,voor  vee-.  J^®^®*®' 
Ie  jaaren,  den  ouden.  Graave  van  ^^ondiy^^^^^j 
voor  Qeheiipfthry ver  ,    gediend  ^  hebbende  jfchaj) 
naderhand,  onder  Granvelle,  ^va  ^n  Re- met  oq, 
quefens,Kommis  der  Geldmiddelen  geweeft  }'"^*® 
do^h ,  na.  de  Gendfche  Vrede ,  van  ontrouw  "hS'nrta; 
in   't  handelen  der  gemeene  penningen  be- zonder-  * 
fchuldigd,  en  van  zyn  ampt  verlaaten  was.  held  met 
Sedert  .^  waren  'er  verfcheiden'  jaaren  ver- J?^.^^ 
loopen,  zonder  dat  hy  in  iets  van  belang  ge-,^^] 
bruikt  werdt.    Doch,  eindelyk,  was  hy  de 
Stsmtfche  Gezanten  naar  Frankryk  gayolgd, 
en  hadt.zig  daar  zo  diep  weeten  te  dringen 
in  de  gunfl  der  Franfche  Grooten,  dat  men 
heiö  het  B^igtfchrift  der  Gezanten  vertoon- 
de,  en  toeliet ,  dat  hy  'ef  aanmerkingen  op 
maakte  y  WQlken  be weezen ,  dat  hy  den  handel 

in 

(«)  BoR  XX.  l?#fit.9  ^'»  7^  [<rK}  9^^ 

VIII,  Deïl.  K    .   . 


14^     VADSRLANDSCHE    XXX.B(iEft. 

tfgHé  ^  <leD  grond  verftondc.  Einddykr  volgde  hy 

^ "'  ook  de  Scaaticbe  Gemagrigden  naar  Lon^^n^ 

en  9  zig  tot  nog  toe  Roomfcb  gedraagen  heb«- 

'bende 9  keerde  by  den^r^kom^  en  ging,  tè 

utrecht  'te  mg  gekomen  ^  IHpt  eer  Hervotm- 

de  Kerke.  ,  Na^^de  berwaardskotiift  van  Lei- 

cefter,  nam  by  'c  zeif  zo  naauw,  dat  hy  gee* 

fie  dienftbdden.  buurde  dan  ^ef  Lidmiiateü 

Gemd    der  Kerke  waren^^«  Hvhieldtgemednrcbap 

▼anProu-^^^  GêfardvanPrcttHinki  genoemd  Dexfentér^ 

zdd  *^'^^  ^^^  Dankl  de  Bur^raaf^  de  eerfté  va»  \ 

venter»  Meftogenbofcb ,   de  andere  uit  Vlaanderen 

en  Dan  iel  berkomftig:  en  't  waren  deeze  drie  luiden  > 

ma^^'  ^® '    ^^  Utrecht ,   eenen  aanhang  maakten 

•'*  ^-     van  vlèijers  van  Leicefter  en  misnoegden  op 

de  Staaten,  welken  men,  Cedevt^Reingoudis* 

EJJzabct  rt«  genoemd  beeft  («).  De  Koningin  van  En* 

minzaam  8*^^^**^  ^^^^  oök^alvoor  Lèiceftersaankomft^ 

aart  die    eenen  vriendelyken  Brief  aan  de  Staaten  van 

van  Ü.    Utrecht  gefchreeven  ,  Waarin  zy  betuigde » 

uecht.    met  genoegen  verftaan  te  hebben  ^  dat  dit  ge* 

wéft  haar,  onder  allé  de  Vereenigde  GeWes* 

tétt  ,  èene  byzondere  agting  toedroeg.     Zy 

.  voegde  'èr  by ,  dat  zy  den  Graavê  van  Lei- 

cëfter,  hierom,  uitdruklyk  gelaft  hadt,  diö 

.   Van  Utrecht  v  voor  anderen ,  by  te  ftaèn ,  met 

ƒ   zynènira4d(]/).    Uit  al  het  Welke,  wy  ziön^ 

dat  dé  Koningin  en  Leicdier  beooj^n  ^  meeft 

door  die  vaö  Utrecht  te  werken. 

Leicefter-   Léicéfteif  dah  begaf  zig,  na  èen  kort  Vör- 

Rooze.   Wyf  ^^  Holland  ^  haar  Utrecht^  d^af  by ,  den 

nobels*   éeffien  van  Grasmaand ,  aankwam*    'c  Eerft, 

dac 


(d)  RETO  V.  Bêê^^  R  7f* 

O)  RftTD  V.  Boeit^  tL  7«.  ÉI( 

(f)  Zii  di»  Blief  >;  S*R  XX.  £êiJ(^  èéi  9i&^tyr 


(*j  RftTD  V.  Boek^  tL  7«.  ÉIÓOVTXIZn.  Boek^kLiosofmK. 


XXXBoEic.      Wfl^StÓRiÈ.      Ur 

dac  hy  ondeitHwn,  wias  het  ópfegten  van  ee-  ijg^ 
fie  Munt  té  Amftei*dam ,   over  welke  hy  ^t^^^j^ 
bewind diti  eenén  Hans  dé  Fldming  gaf^  die  'ei*,  te  Am- ' 
eerlang  y   dubbele  Rbozènobéls  iloeg  ,   metfterdaiiu 
het  wapen  van  Engekttd;  wélken  wel  veer- 
tig ftuivers  boven  de  waafde  werden  uitge- 
geven.   De  Staaten  in 'c  algeiheen ,  en  vooN 
ai.  de  Stad  Dtordrecht,  die  alleen,  in  Hol* 
ismd^  't  Kegc  der  Munte  oordeelde  te  hebben  i 
\yaren  'er  zeer  te  onvrede  over  i(^).    Te 
Dordrecht,  wdgerde  nlen,  om  dee^  reden j 
den  eed  te  doen  aan  den  Graave  van  Leices^ 
ter  (i&)i  Doch  het  munten  té  Amfterdamhadt 
geen  gevolg.    Op  deeze  nieuwigheid,  volg-^Hy geeft 
de  het  üitgeéven  van  eert  Pldkaat,  den  vier- een  Pil- 
den «van   Grasmaand  gedagtekend ,  waarby^**^"^' 
aan  een' iegelyk ,  ingezeten  of  vreemdeling^,-^^^,,^^ 
het  voéPêü  van  e^nigen  voorraad  van  mond 
of  oorloge  ,  naar  Landen  onder  den  Span- 
jaard ftaande,  ten  feherpften  verboodenwerdt 
(I)'.  Hy  beoogde,  met  dit  Plakaat,  de  Spaan- 
fche  Nederlanden , '  daar  't  gebrek  aan  mond- 
behoeften dagelyks  toenam',  en  ^ofgelyke  be- 
roerten begon  te  veroorzaakén  ,  t'eenemaa! 
in  *c  naauw  tèbriaigen.    Oök  hadt  hy ,  reedi 
bk  Wynmaand'  de^  voorleeden  jaars,  den  al*^ 
gemeenen  Staaten  vêrmaaind  ,    den  uitvoet 
van  eetwaaren  naar  den  vyand  te  beletten  (*), 
en  kort  na  zytie  aankomff hier  te  Lande,  ee- 
Bigen  fchepet^,  met  Boter  enKaa$,inNoord** 

hol* 

f^)  HefbL  ttolil  7-17  M^êrt  IStS.  hl.  I^t  $h3U  MITUUUI 
(b)  RcfoU  HoU.  f- 19  A^il  ISU.  hk  tff. 

(O  Boa  XXI.  »•*<,  K  17  tro»]  «»JU 

(i)  BM  XX.  JS»«<,  R  71 1<41]. 


148    VAPERLANDSCHE     XXX.  BoEit. 

holland  gelaaden,.  het  uitloppra  verbok)detf 
(/).  En  hiermede,. maar  vooral  met  hecPkf- 
kaat,  ftreelde  hy  de^Up-echtfche  Gemeente^ 
die,  gelyk  wy  te  vooren  zagen,  ook  op*t 
verhinderen    van  den  uitvper  gefteld  was» 
Onge.     De  Landen,  die  zig  met  de  fcheepvaart  ge- 
noegen   neeren,  waren  'er,  daarentegen,  zeer -mis- 
in^Hol"  noegd  over.  .„  't  Plakaat  fprak,,  meendenze  ^ 
land.   "  ^,  a£  of  Leicefter  de  gantfch^  zee  inzya 
w  geweld  hadt ,    en  onze  Koopluiden  niet 
,,  flegts ,  maar  ook  de^Franfchen ,  Schotfchen  ^ 
„  Deenfchen  en  Oofterfchen  wift  te  doen 
,,  pallen  op  zyne  bevelen,    't  Zon,  oordee- 
y,  denze ,  Ihrekken ,  om  de  Oofterlingeo  te  doen 
"';       „  famenfpannen  tot  ons  bederf,  en  het  her- 
„.  waards  voeren  ftremraen  van  waaren,  die 
'w  wy  hier  meeft  behoefden."  De  Staaten  zei* 
yen ,  welken  hy ,  gelyk  wel  hehoorlyk  geweeft 
was,  op  zo  gewigrig  een  ftuk ,  .niet  geiaad- 
pleegd  hadt,  hielden  Leicefter  deeze  eh  dier- 
gelyke  zwaarigheden  voor;  doch  hy  floeg^e 
in  den  wind,  eindelyk, alleen  het  voeren  van 
eenige  geringe  eetwaaren  ,  naar  Hamburg, 
Breemen  en  verder  Ooftwaards,  veroorloven*» 
de.  Reingoud  en  de  zynen ,  van  welken  hy  zig 
tot  agterraad  diende ,  maakten  hem  diets,  dac 
de  Oofterlingen,  op  de  Spaanfche  Nederlan- 
den willende  handelen ,  zyne  Paspoorten  zou- 
den komen  koopen ,  en  dus  eenen  tol  .op^ 
brengen,  tot  ohderfteuningdesKrygs.(w)/ 
\  D  och  de  Graaf  begreep  niet ,  dat  dit  de  vaart 

en  handel  uit  Holland  en  Zeeland  verjaagen 

zöu^ 

(l)  BOR  XXI.  Soekj,  kl.  II  [tf9Jj. 
(»)  fiOA  XXI.  Bêtk^  bU  19  [7<H]« 


XXX,  Boek.     HISTORIE.     149 

zou,  terwyl  de  vyand,  niet  minder  dan  voor-  i<8^. 
heen,  voorzien  zou  worden.  Ook  gedoogden  j^gkefter 
cReingoud  en  de  zynen,  die  hem  g^duurig  op  uac  zig 
zyde  hingei^,  niet,  dat  hy  hiervan  meerder opbitrea 
be^eep.  Zy  maakten,  dagelyks,  hun  werk^cg**»  <*•' 
van  '5  Lands  Staaten  by  hem  zwart  te  maa-^'**'®"^ 
ken  :  dezelven  afmaaiende  als  eenen  hoop 
Koopluiden ,  die  flegcs  op  gewin  uit  waren ; 
en  hem  raadende  ,,  tot  het  in  't  werk  ftellen 
„  van  een  onbepaald  gezag: alzo  hy  tochniec 
^,  gebonden  was  aan  't  gevoelen  des  Rtrtds 
^,  van  Staate ;  en  veel  minder  nóg  de  alge- 
„  raeene  Straten  behoefde  te  hoorén,dioten 
v„  deele  naar  den  Spanjaard  en '« Pausdom  hel- 
„  den, ten  deele uitgeringé luiden beftonden, 
„  welken  weinig  wiften,  wat  tot  eene  goede 
.„  Regeeringevereifchtwcrdt(»)."  En  t  was 
.hun  niet  genoeg,  met  zulke  redenen , Leices- 
tei:  de  ooren  te  vullen;  asy  zaaidenze,  ook  onh 
.der  de  Gemeente,  dip  den  Staaten  de  fchuld 
leerde  geeyen  van  de  ongelukken ,  welken 
Jen  Landen  ,  in  de  twee  laatfte  jaaren , 
waren  overgekomen ,  zonder  dat  men  's 
yyands  groote  magt ,  en  de  kleine  mid- 
delen, om  diepte  wederftaan ,  de  eigenly- 
ke  oorzaaken  van  's  Lands  rampen  ,  eens 
in  aanmerking  nam.  De  Graaf  zelf  fcheen , 
in  korten  ryd,  zo  overtuigd  van  't  flegt  be- 
leid der  Smten,'  dat  hy  al  wat  zy  voorftel- 
den  verdagt  bieldt,  en  hun  de  agting,  die 
zy ,  by  de  deftigften  en  bedagtzaamften ,  nog  0 

behouden  hadden ,  geheellyk  zogt  te  benee- 
Cnen  (<?).    't  Plakaat  op  de  zeevaart  was  hier 

één 

(n)  RETD  V,   B9f(f  hl,  7f.  , 

Ka 


150    VADERLANDSCHE     «XX.BoEr. 

ir8(J.  *^  ^P  ^^^'    De. tweede  was  het  vleien  der 
|r-^-p^  Predikanten,  die,  doorgaans,  *t  oor  hebben 
j/pj^,  der  Gemeente,  ea  z^,  dikwils^  gebruiken 
l^aoteo»  laacen ,  om  haar  diets  te  maaken ,  't  gene  men 
hun  van  zeiken  van  Regeeringe  ingeboezemd 
ieeft.    En  Leicefter,  door  zynen  yver  voor 
,de  Hervormde  Kerke,  de  gunfl:  van  eenigen 
deezer  luiden  gewonnen  hebbende ,  wift  zig 
sneefterlyk  van  hun  te  bedienen,  tot  bevor* 
dering  zyner  oc^merken. 
.   IV,         Verliefd  op  den  eemaam  van  Voedfter- 
Kerk-     lieer  der  Kerke,  beftondt  hy,  te  Utrecht  ^ 
twiftte   ^en'  Kerktwift  te  fliflen,  die  reeds  eenige 
"^       jaarei^  geduurd  hadt.  Na  hettrefifenderGend- 
fche  Vrede,  hadden  de  Kalvinifchen  of  Hef=- 
yormden,  gelykze  zig,  gemeenlyk,  noem» 
den,  hier  ter  Stede,  wederom,  begonnen  te 
prediken,  met  za groot  een'  toelocq),  dat  de 
Wethouders  geen  beits  genoeg  hadden,  om 
het  te  ftuicen,  en  hun,  eerlang,  de  Minder- 
Leetwy-  broeders  Kerk  vergunnen  moeften.  Ten  zelf- 
26  van     den  tyde ,  ftondt  'er  een  Priefter  in  S.  Jakobs 
^^?  ^      Kerke ,  Huibrecht  Duif  huis  genoemd ,  en  van 
Hut-  ^'   ^^^'^  reeds,  by  eene  andere  gelegenheid,  ge- 
brccbt     njeld ;  die ,  in  't  jaar  1 578 ,  eenen  afkeer  van  't 
Duifhuis.  Pausdom  kreeg,  en,  met  verlof  der  Wethou- 
derfchap,  zyn  begrip  der  Hervorminge  den 
volke  zediglyk  begon  te  leeren.  Hy  liet  nog- 
tans  de  beelden  in  de  Kerke ,  en  hieldt  het  witte 
Koorkleed  aan ,  als  hy  predikte.  Voorts ,  doop- 
^  te  hy  eenvoudiglyk,  vraagende  alleenlyk  den 

mam  van  't  Kind,  en  de  ouders  of  getuigen 
tot  niet  iets  verbindende.  Tot  het  Avond- 
msizl  ontving  hy  elk,  op  eigen'  proeve,  zon- 
der ietóant  belydenis  zyns  gelooft  af  te  vor- 

'     de^ 


XXX.  Bok.     HISTORIE.      151 

deren:  pok  f  onder  boek  ce  houden  vm  naa- 
men.  •  Van  bannen  wift  hy  niet,  agtende^- 
dac  het  4cr  Chriftelyke  Overheid  toekwam, 
openbaare  zondaars  te  beteugelen.  Hy  fielde 
hierom  geene  Confiflorie  ofKerkenraad  aan,  ge- 
iyk  de  andere  Hervormden  deeden;  maar  be« 
diende  zig  vandegewooneKerk-enArmmees^ 
cers  9  in  zaaken ,  die  de  anderen  aan  Ouderlingen 
en  Diakenen  vertrouwden.  Het  trouwen  voor 
de  Magiftraat^  of  in  de  Kerk,  of  in  een  by* 
ponder  huis,  voor  Ouders  en  Vrienden, mids 
*er  drie  geboden  of  afkondigingen  voorgin- 
gen, flondt  hy  toe,  tot  dat  *er  de  Staaten 
nader  orde  op-Zpuden  ftellen.  Voorts  predik- 
pt  hy,  des  Zondags,  over.de  y^rdeeliagen 
der  Evangeliën  en  Epifiejeh,  by  de  Room* 
fche  Kerke  in  gebruik,  meefl  toeleggende  « 
pp  hét  buigen  der  henen  tot  liefde  en  god^- 
zaligheid,  zonder  zig  met  geichillen  en  ver- 
borgenheden  op  te  houden.  De  heilige  ibhrifc 
was,  zeide  hy,  zyn  Catechismus.  Ook  leer- 
de by  geenen  anderen.  Doch  toen  de  Wet» 
houders,  naderhand,  de  beelden  uk  de  Ker- 
ke deeden  neemen ,  liet  hy  ook  't  witte  Weed 
gf,  en  predikte  in  den  langen  zwarten  tab- 
baard. De  andere  'Hervormden  ,  welken 
men  die  van  de  Confi/lorie  noemde ,  gingen 
hem,  eerlang,  aan,  om  zig  iqethen  te  ver- 
cenigen.  Hy  hieldt  dit  riog  ontydig;  fcho'on 
by  v^klaarde,  in  zaaken  desgeloofs,  geeii 
gefchil  met  hen  te  hebben;  doch  toen  hy, 
naderhand^  vernam,  dat  eenigen  hunner  Pre- 
dikanten niet  vreemd  waren  van  het  (Iraffien 
4er  Ketteren  m^t  de  dood, weigerde  hy  hun, 
^       K  4  jrotkb^ 


152     VADERlTANDSdHÉ     XXX.  Boek- 

1^96.  ronduit ,  zyne  gemej^nfchap  (0).  Van  dien  tyd  , 
■■  viel  men  hem  zo  laftig,van  de  ;^de  der  Con- 
fiftorie ,  dat  hy  de  Wethouderrchap  om  ont- 
flag  verzogti  '  Doch  zy  hieldt  hem  de  hand 
boven  't  hoofd  (J>y  ,  En  de  Prins  van  Oran- 
je hoorde  hem,  in  't  jaar  1580  ,  met  veel 
genoegen,  prediken  C^).  :Doch  hyoverleedt, 
op  den  derden  van  Grasmaand  des  volgenden 
_  jaars.  Zyne  gezindheid,  hoe  zeer  *er  zig  de 
andere  Hervormden  tegen[  kante  den,  was  eg- 
ter  niet  met  hem  gèftorv^h.  Zy  was  zélfs  zo 
aangegroeid  y  dat  men  h^r  eené  tweede  Kerk  , 
die  van  S.  Maria,  naamlyk,  moeft  toevoe- 
gen.  En  van  d^  zeven  Predikaiitén ,  die  thans 
te  Utrechi;  ftohden ,  waren  drie  van  Duif  huis 
gezindheid.  Twee  van  deezen  drie,  lieten 
iig  nu,  tegen*  den  zin  dèr  gemejente,  op 't 
aanhouden  van'Lëicefter,  door  den  Graave 
van  Nieüwenaar,'  be weegen,  om  zig,  onder 
zekfere  voorwakï-den'^  te  vereehigen  met  die 
van  de  Confïftorie,,  Dè  derde  nam  zyn  af- 
fcheid  Cr).  De  Hervormden  haddfen  veel  ge- 
wonnen bydeezevèree'niging.  De gunft,  wel- 
ke Leicefter  hun  bewees,  maakte  hen  vry- 
moedig'  genoeg,  om  hem  verlof  te  verzoe- 
ken, tot 'het  nouden'  eener  Kerkelyke  Ver- 
gadering, óm'  de.  eenigheid  in  de  Leere  en 
Kerkentugt,  daar  't,  niet  flegts.te  Utrecht, 
maar  ook  elders, hier  te  Lande, aan  haperde, 
op  eenen  vaften  voet  te  brengen,    Hy  bewil* 

lig* 

f»)  Bob  xxr.  Bttk^^  hl.  ïo<  t»?®]  "»*• 
(f)  Bob  XIV,  Btek^  yi.  it$  [166I. 
r^>  «o»  XXI.  Botkj,  */.  III  [«^71 
•    (r;  BORXXK  i?or^,  */.  lil  [858j     UTTÊNDOGAIBTleFeil 

«O  Vfantw.  Cup,  u  bL  i  $nx,^ 


XXX.  Boek.    '  H  I  S  T  O  R  FE'.      153 

Ugde  hierin,  zotider  de  Smaten ceicennèn (x),  ig^g; 

en  fchreef  den  Scadhouderen  en  Géregtsho- — 

ven  aan,  dat  zy  de  W^^lfche  en  Nederduitfche 
Kerken  deezer  Londen^  tej^n  di^tl  cwintigfcón 
van  Zomermaand ,  op  de  begeeyde  Kefkver* 
gadcring  in  den  Haage ,  iiadden  te  rioodigen 
(r):  gelyk  gefchiedde.     ' 

Jn  deeze  Sinode  öfKerkelykeBy«cnkomft,Sinodelii 
vv^erdt  de   Vereeniging  luflchcn  (Me  van  de  ^^  Hat- 
Confiftorie  en  die  van  S.  Jakobs  Kerke  te  U-  ^oujên. 
crecht  beveftigd  (a).    Voorts  wetóen  ''er  ee- 
nige  gefchilleh  over  de  Leere ,  met  fommige 
Predikanten ,  verhandeld.     Doch  het  voor-  Kerken- 
naamfte  ,   dat  hier  verrigt  werdt ,    was  het^J^^*  J^j' 
inftellen  eener  ^Kerken  -  ordening   (v)  ^  die  maakt/ 
men ,  de  Staaten  voorbygaande ,  in  Oogft-  door  ' 
maand ,  Leicefter  aanboodt ,  en  die ,  terftond ,  ^^^^^^ 
by  voorraad,  door  hem,  bekragtigd  werdt,  Jj^^ 
zonder  het  oordeel  der  Staaten,  welken  hyze 
hogtans  gezonden  hadt,  daarover  af  te  wag- 
ten.    De  Staaten  en  veeie  anderen  vonden , 
ondertuflTchen,  deeze  Kerken -ordening,  in 
verfcheiden'  opzigten  ,  aanftöoielyk.    Men 
hadt  V  in  vaftgefteJd ,  alle  drie  jaaren ,  eene 
diergelyke  Sinode  te  zullen  houden,  zonder 
dat  men  gewag  gemaakt  hadt,  van  eerft  ver- 
lof daartoe  te  verzoeken  aan  de  Overheid. 
Men  hadt  den  Wethouderen  der  Steden  ook 
te  weinig  zeggens  gelaaten,,  in  de  verkiezing 
der  Predikanten,  Ouderlingen  èn  Diakenen ^ 

hoe- 

(t)  Refo).  Heil.  24  Juny  i—  i  Jufy  ifK.  */.  x?^. 

(t)  Groot  PUkaaib.  lil.  />er/,  i/.  44J.  BOUlXUBêt(,  kl^ 

(»j  BOR  XXr.  Btek^t  ^/.  ITZ  [t99]. 

(v)  ZU  deifl?c  I7  Don  XXI.  B9ti^^  hl.  y^  (7,0]. 

K5 


ï54     VADERLANDBCHE    XXX. 

k96.  hbe^^  nu»  9  un  eenen  undeivQ  kanc»  we« 
—2 — Iderom  fcbccn  geborgd  te  hebben ,  Yoor  het 
gezag  da^  MagUbaaceo  9  yaftftellende  ,  dat 
Zf  een. of. twee  ttit  debotmen,  Ledemaatea 
der  Kerke  zynde,  in  d«>  Kerkenraden  mog^ 
ten  2endei)f  met  fleg»  om  tt  hoeren ^  maar 
ook  om  mede  ceberaadüaan,  orer  de  voor-* 
vallende  asaaken*  Verfcheiden'  andere  pon- 
ten war^  'er,  in  dee^e  Kerken -ordening^ 
die  den  Sttaten  k^valyk  gevielen ,  waarom 
het  V  wel  verre  van  af  was ,  dat  zy  'er  hun 
zegel  aan  wuden  gehangen  hebben.  Ook  wa- 
ren  'er  verfcheiden'  Predikanten  in  *t  Sdgc» 
die  9  op  den  voet  van  S.Jakobs  Kerke ,  ge-» 
predikt  hebbende,  de  Sinoikle  befluiten  wei* 
gerden  aan  te  neemen,  waarom  zy,  eerlange 
van  den  dienft  ontzet  werden,  en  voor  lui^ 
den  van  de  Confiftorte  plaats  maaken  moes* 
ten  (w).  ^ 

V*  Het  ongenoegen  tegen  Leicefter,  die  dus, 
ki^mtt  ^  '^  Kerkelyke  en  in  'tburgerlyke,  wetten 
teerde  maakte  of  bev^igde ,  buiten  bei/nliiging 
Raaden  der  Staaten,  vermeerderde  vuft,  hand  over 
van  Hol- hand.  Die  van  Holland,  veraeemende,  dat 
1^^  men  hunne  Gemagtigden  m  den  Raad  van 
1^^  •(  Staate  van  de  hand  zondt,  als  men  voorhadt, 
Plak.iat  iet  door  te.  dryyen ,  dat  met  het  belang  van 
op  <ie  hm  geweft  ftreedt ,  fchreeven  denzeiven  aan , 
S^we*''*  ^  *y  **S  ^^  ^^  bezigheden  hadden  te  ver- 
gens  an-Tchoonen,  die  ^t  meerderded  van  hun,  zy 
derebe*  waren  drie  in  getal,  beletten  zouden,  den 
f^ar-    Raad  geftaadig  by  se  woonen  (at).  Ten  zdf- ' 

den 


aifleo. 


(w)  Boa  TXh  Bêe\t  M.  iit  t><9L 
{«>  BO»  XXI.  Bêfkj,  hU  19  (7191/ 


XXX.  Bom.      H  I  S  T  Ö  R  IE.      15$ 

den  tyde,  fchreevenze  ook  aan  hunne  afge-  irg^. 
iraardigden  ter  Vei^deriDge  der  algèmeene  ^  '■ 
Scaaten,  dat  zy  hiervoor  te  asorgen  hadden. 
£n  als  deeze  tweeërlei  Gemagtigden  nadere 
opening  begeerden  van  ^t  gene  ivaarin  hunne 
Meeftera  meenden  beledigd  te  zyn,  ontvin- 
gen de  Afgevaardigden  Van  Holland  in  de  al- 
gèmeene Staaten  eenen  wydluftigen  Brief 
van  Gekommitteerde  Raaden ,  ymmn  ver- 
toond werdt  „  dat  menIHolland  niet  of  wei- 
^  nig  fcheen  te  agteni^  fchoon  bet  meer  daa  ' 
yy  het  verfchot  der  Koninginne  beliep  moeft 
„  opbrengen ,  ókt  het  Engelfeh  Ktygsvolk 
ij  veeterlei  moedwil  pleegde, en  deBrielfcfae 
^  bezetting  zig  verftoutte ,  onderzoek  te  doen 
^  op  de  in- en  uitvaarendefchepen;datment 
„  over  zaaken,dén  Koophapdél  betreffende, 
„  belloot,  in  rfzyn  der  Raadsluiden,  uk  Hol- 
j,  laïid  gemagrigd;  dat  eenigen  vaiUlelden» 
„  dat  het  jongfte  Plakaat  op  de  zeevaart  geen* 
9)  voortgang  zou-  genomen  hebben ,  zo  de 
„  Holkndfche  Raajdshiiden  daarover  gekend 
„  waren.  Dat  men  éc*,  zonder  Holland,  welk 
„  'er  't  meefte  belang  byliadt,  te  hooren» 
„  bepaald  hadt,  dat  de  Geleigelden  betaald 
,,  moeften  worden,  ter  eerder^  Waadè,  daar 
„  de  goederen  doorkwani^n ;  waartegen  Hol- 
5,  land  altoos  beweerd  hadt,  dat  zulks,  ter 
„  ttaatfe  daarze  gelaaden  of  geloft  werden, 
„  behoorde  te  gelchiedén.  Voorts  noemden- 
„  ze  andere  byzondere  zaaken  op,  die,  t«i 
„  nadeele  van  Holland,  werden  afgedaan^ 
„  klaagende,  wyders,  dat  men  de  HoUan- 
„  ders,  uit  groote  en  kleine  Atöpten,  fcheen 
.,  te  willen  weerra,  onaangezien  die  van  de 

„  Re-  , 


IS6     VADERLANDSCHE    XXX.  BoAk. 

l<8ö.  w  Regeeriog  't  bewind  over 't  HoUandfche 
.-.      /.^  geld,  eri  flegis  over  een  tiende  deel  van 
„  't  Utrechtfche  hadden  ;cerwyl  de  Zeeuwen 
.,,  en  Friezen  de  handeling  van  't  hunne  be- 
,,  hielden,  en  uit  Gelderland,  Brabant  en 
.,,  Vlaanderen  niet  veel  inkwam  (j)."  Doch 
Lcicefter  dit  Vertoog  hielp  weinig.    Lcicefter  ging  zy- 
gebruikt  nen  gang,  zig^  aan  alle  de  fchriften,  die, 
zyn  w$.  yjiji  wege  de  algemeene  Stapten ,    gezegeld 
^^1^'    moeften  worden,  behalve  van  's  Lands  ze- 
genzegel gel,  van  zyn  geheele  wapen,  tot  tegenzegel, 

bedienende  (?}• 
Hy  on-       Doch  kort  hierna ,  beftondt  hy  eene.  nieu- 
derneemt^ighgij.yj^  grooter  invloed,  het  opregten 
roT/vaa  ^^"  ^^'^  Kamer  van  Geldmiddelen.    Rein^ 
geldmid-  goud,  die  op  het  algemeen  Thefaurierfchap 
delen  op  ylamde,  hadt  hem  hiervan .  fmaak  gegeven  , 
teregten.  ^yyende,   onder  anderen,   dat  *er,  in  dit 
fluk,  groot  misbruik  fchuilde,  onder^de  Staa- 
ten  en  Ontvangers,  welk  men  ontdekken  en 
affchafFen  raoeft;  't  gene,   allerbeft,  door 
zulk  eene  Kamer  i,  gel^hieden  kon.    Leices- 
ter  ,  hiervan  ^ .  nu  en  dan ,  een  woord  ge- 
.  waagd  habb^nde;,  in  den  Raad  van  Staate , 
vertoont,  eindelyk,  op  dèn  zevenentwintig- 
ften  van  Zomermaand ,    een  Gefchrift  aan 
dien  Raad,  waarby  deeze  Kamer  ingefteld, 
en  tot  Hoofd  derzjelve  bi^noemd  wordt  de 
Graaf  van  Nieuwenaar.    Voorts  tot  tweeden 
en  derden  Raadsheer  Henrik  Killegrei  en  Rjei- 
nar^d  van  ^zewyn^   Heer  van  Brakel ;  tot 
Thefaurier  Jakob  Reingoud,  Heer  van  Kou- 
'  wen- 

(y)  BOR  XXr.  M9ek^^  hL  |o  [720]. 
C*J  Boa  XXI.  /iéef^  R  i3  C7Uj. 


wehberge;  tot  Kónwnifen,^  Sébaöiaan  Loo-  .icg^y^ 
len,  Joüft  Teeling  en  Paute  Buis,  tot  Ao-         *^ 


diteur  D&ólel  de  Burggraafi  Vreemd  kwam 
^it  Gefchrift  den  Hollandfchen  Raadslüiden 
voor^  alzo  't  ftreedt  met  het  Berigtfchrift 
des  Kaads.  van  Söm«e :  waarby  dteezen  't  werk 
^er  fféldmidrfelen  aanbevolen» was*  Menli)rak 
-er  over  met  Killegrei ,  die  fors  befcheid  gafi 
Leicefter ,  om  't  opregten  i&t  nieuwe  Kamer 
roitt  kragt  d<Jor  te  dry  ven ,  voerde  y  den  twee^  ^ 
tien  van  Hooimaand^  zonder  Omvraag  te 
doen,  den  Graaf  van  Kuilenburg  in  tot  een 
nieuw  Lid  des  Raads  van  Staate.  Daarna  do 
Hollandfche  Raaden  ,  Walraven ,  Heer  van 
Brederode,-^Sebaftiaan  Loofen  en  Wiüeid 
Bardes,  byiig  ontbooden  hebbende;  Vielen 
■er  hevige*  woordeh  ,  over  't  opregten  dér 
5aieuwe  Kamer.  Men-  bragt  veel  in  tegen 
Reingoud  , .  die,  een'  vreemdding  zynde^ 
ottbevoegd/gehoüden  werdt,  tot^hetbeklee- 
den  van  het  ampt  van  Thefaürien  Meft  oor- 
deelde, ook,  dat  de  Staacen ,  in  dicftuk,  ge- 
kend moeften  worden.  -  Maar  Leicefter  ver- 
klaarde, dat  hy  met  het  werk,  voort  wilde, 
en  'c  by^  de  Scaaten ,  die  ook  niet  ter  goeder 
trouwe  meii  hem  gehandeld  badden,  wel  zag  - 
Xfi  vërantwoorden.^  Des  anderendaags,  ver^ 
fchèen  hy,  verzeld  met  de  Qraaven  Willem; 
Lodewyk  van  NafTau  en  Adolf  Van  NieuWe- 
naar ,  Killegrei ,  Teelii^ ,  Brakêl ,  ReingouA 
en  de  Burggraaf,  wederom-in  den  Raad;^ 
daar  Killegrei ,  van  nieuws  ,  drong  op  ^let  op^ 
regten  eener  Kamer  van  geldmiddelen,  door 
welke ,  Reingoud,  ^eidenze,  denJLande  fcba|- 
ten  wift  te  verfchafien.  £q  deezê,  vermaand  ^^^ 

tot  Rein* 


158     VADBWE^ANDSCHE    JCXX-BiMBJc 

fSB6.  ^^  öP^ttiiig  van  «j^en  v<md,  y^rk^ftorde,  hms 
»  ^.■.'  te  zien,  om  twintig  toooen  gouds  fe  trekken 
roede  be-^**  ^^  Lorren  Jroaijers,  20  üoeiode  men  de 
doelde,  luiden,  die,  tegen  de  Piakaaten,  enonaaiir 
gezien  de  borgtogten,  bj:  hen  gefield,  den 
yyand  goederen  toegevoerd  hadden*    Doch 
hy  begeerde ,  dat  hem  dé  borgtogten  wer- 
den geleverd,  en  dat  de  2aaken.i,^  niet  by  de 
Mftgiftraaten,  maar  voor  onparcydJgen,  zig 
jaet  geenen  Koophandel  geneevende.,  ra  door 
syne  Doorlugtigheid  gekooren^  beregt  wetr 
4en.:Den  Graave  van  Leicefter  hadt  hy  reeds 
ie  verdaan  gegeven ,  dat  hy  zig  des  werk$ 
rppften  wil^ ,  zo  men  b0m.  Koinroifen  toe* 
voegde,  en  magt  gave,  om  alle  Ontvangers 
van  Gelelgeld^  en  toUen  niet  fiegts,  maar 
l^otariiTen  en  Koopluidm,  tot  het  overievo- 
yen  hwmer  boeken  en  rekeningen ,  te  be« 
dwingen.    Hy  l»dt  Reque/em,  .^Jeer,  in 
gelyk  geval ^  den  zelfden  raad  gegeven,  die 
teen, uit  vreezci  voor  ondank  en  verbittering^ 
verworpen  was  (^a}^    Doch  't  Week  haaft, 
'^'^  ro    ^^^  ^^^^  logang  dezelve  nu  gevonden  hadt 
kolawde^y  Leieefter,  alzo  fommtge  Steden  gedreigd 
Dry  ver,  werden  met  Ampteniaars^  die ,  óp  dee29en 
te  Gouda,  voet,  souden  waaken  tegen  de  lonendraai^ 
jers.    Te  Gouda^  venoonde  zig,  eerlang, 
:fekere  NihlaOs  de  Dryver ,  die  voorglif  9  hier- 
toe,  door  Leicefter,  gemagcigd  te  zyn,  eil 
den  byOand  des/Baljuws  verzogt.   Disch  alzo 
hy  weigerde  zyn  Berigtfchrift  te  toonen,  ea 
eenen  eed  van  gëtcotn^eid  te  doen  (V) ,  dee^ 

de« 

^BOR  ZZT.  B9e\jt  !/•  |i  litiX tnx.. 


XXX.Bött     HISTORIE.      159 

dsaBttrgemwflcrsheoideScad^  endeStMü-  j^g^ 
ten  9   daarna , .  gamfvh  HoiJlaad  ruimen ;  X-        ■ 
welk  2y  ookbf^éeDdeny  oimrem  diergelyke 
luiden  ^  in  wdef e^  ISt^d^Hii  waargenomen  te 
hebben  ((?>  .  't  Stmflfen  der  LorrendoKujeren 
werdc  van  elk«  ift:  den  Raad  redelyk  g^k^urd , 
fdlieenlyk  ^  Bar^  Ja.  I^denking , .  of  bec 
asondergeva^  van  oproer  ;edo9nw«re.  Doch    i 
over  't  ojni^gten  eener  Kamer,  van  geldmid» 
delen  merkte. by:ft«ny  dat  alle  nieuwigheid 
ongemak  haaide^  en  dat  by  'ef;  zo  ve^I  vooTt 
deels  nü^t  uit  loe  haaien  zag.  In'tvQorbygaan# 
liet  by  ietst  m^rk^n  van  de  klagen»  die  hem 
en  zynen  Amptgcnooten  uitHojiiandgedaiiii 
fmen ,   öveï  't  dringen  van  vreemdelingen 
in  de  Regcerhige^  ;Vifaarover  Leicefter  ^eer 
verfioord  wei:dt,     Bardes  verzog^^  dqit  men 
zyne  wooi^d^  ».  jds  ,j(^ruitende  uit  zugt  toe 
Voorfland  van  '« Lands  yryheden,  tengoed» 
neemën  wilde  :  Waarop  de  Graaf  heitiam  ^ 
dat  de  ijooorden  goe4  y  maar  de  vlerken  gering 
maren.  MsM  met  dit  dribbelen  tegen  's  Graa« 
ven  welbehaagen  wejrdt  niets  gevorderd.  De 
Kamer  werdt  epgeregt^  en  Reingoud  The- 
fiairier  gemaakt.^  Doch  Buis  weigerde  9  fier- 
lyk)  Kommia  onder  hem  te  zyn;  Leicefter 
in  't  aangetSgt  zeggende,  da$  by  Reingoud BvAê^^a 
niet  tot  zynmK0nmif  zȴ  begecreni  z$  by  zig  al  gem 
hekmaam  kennen  mogt^M  bet  waarneemen  van  ^f^ïïl*^ 
bet  Thefaurigrfcbap;  zo  ver  was  ^J  ervan  af ^^^^ 
dat  by^  ah  Kommit ^  miir'Reinsm4  zeuml-  goud 
len  dienen  (d}.  Wp6rdeii> die  don  Graave en  zyo* 

Rdfi- 

(i^  Bom  XXI.  M•ê^J,  kL  se  [jsp]* 
ld)  BOa  Xn.  Sêeka  ^U  11^  i7U\. 


t6ö    VAOEaLANDSCME     XXX.Boejc: 

igSö.  R^togóud  in  den  krop  bleeven  fteekeiiy  en 

•— Buis,  eerlang,  zuur  genoeg  opbraken.         i 

Plakaat       Op  den  \7fden  van  Mooimatod,  tekende 

van  Lei-  Leiceftef  Wederom  een^'Plakwt,  waarhy  dé 

^Irh  r^'Vry  waaringen ,  ten  plattenLande  van  Brabant, 

fingder  Geldertand,  Holland,  F^fe^anden  Ovciys- 

Vr/waa-  fel,  werdiiti  afgefcfaafb,  en dk  bevolen , zig^ 

ringen     binnen-  tieft  dÊgeii ,  naar '  éene -verzekerde 

ten  plat  iyaatfe,.te  begeevèn;  ondel»  bedreiging  van 

de!   ^'  dkarna  vyöftdlyk  behandteld'^  ie  zullen  rwbr* 

tien.    Doch  dit  Piakaiït  j  geiyk  dè  voorigen 

van' dien  aart,  verwekte  jTö- ^Wlare  klagten, 

dathët  meeft  overal  ^efébèril,  en*  in  Brabant 

alleen  flaauwélyk  ingevolgd  werdt  (^).  ;     . 

VL        Te  Utrecht  werkte  men  ^  fterk,  en  met 

DcBur-  ïö  veel  gevolg, onder  de  Burgerye,  bmaanri 

fTden^'  hang  voor  Leicefter  te' winnen,  dat  *er,  ein- 

van  ü-    dèlyk  ,  óp'  den  laattfeii  Van  Zófnermaand^ 

trecht      deor  de  Hopluiden,  een -ftneekfchrift  werdt 

zoeken    ingeleverd.  Waar  by  d€fl  Raa:d  der  Stad  ver- 

f^rft^'    ^^^*  werdr,  by  zyne  Dborlugtigheid  te  wil- 

magt%an  ^^"  bearbeiden  „  dat  men ,  van  wege  de  Stad, 

dat  ge-    „  Stesdéh-  en  Landen  van  Utrecht,  de  gant* 

weft  der  „  fche  -  Regeering  en  volkomen  magt  over 

^''^"^van"  dit' gewèfty  zonder  eenige  voorwaarde  of 

|innevan  ^^  bep^^üj^  ^  opdroege  aan.  de  Koninginne 

laii(tzón-„  van  Engeland,  -behoudens  alieenlyk  den 
der  voor-  ^,  waafen  Chriftelyken  Godsdienft ,  en  die 
^J^  99  voorregten,  waarby  het  gezag  haarer  Ma- 
opdraa.  w  jeftelf  niet  verkort  wèrdt ,  alzo  het  hunne 
gen,  •  „en  aller  vroomen  wenfch  was ,  dat  het  bé- 
.  „  ftier  des^gantfchen  Vaderlands. in  de  magt 
„  der  Koninginne  gefield  werdt  ( ƒ)."  Som- 

O)  BOR  xxr.  Bock,  ku  31  [7141: 

(f)  BOR  XXI.  ^..<,  W.  %z  t7»li. 


kXX..BöEk.      H  1  S  t'  Ö  R  1  Ë.      t6i 

tnigen  vermaanen  van  eefi  Lacybfch  Gefchrifcj  #9^^ 
van  diergelyken  inhoud^  welk  men  Leices-— —*• 
ter  zelv'  zou  hebben  overgeleverd  (g')é  De 
Vroedfchap  van  Utrecht  bewilligde  in  *t  vef- 
^oek^  zo  veel  in  haar  was.  Zo  deedeh  ook 
die  van  Amersfoort  en  Reenen.  Doch  die 
van  W^k  ^n  Montfoort  bedongen  de  behou- 
denis der  voorregten  in  't  gemeen,  zonder 
£ulken  uit  te  zonderen ,  die  't  gezag  der  Ko- 
ninginne  deeren  mogtfefli  De  Utrechtfche  Bui*- 
gerhopluiden^  de  eenigften,  die  dit  rad  open* 
lyk  draaiden,  zogten  eerlang  ook  de  bürge- 
ry  van  Gouda  in  hun  veri^d  Ce  trekken  i 
doch  dit  mislukte*  Ook  vervoegdenze  zigaari 
die  van  Friesland  en  Overyflèl^en  wy zullen^ 
in  't  vervolg,  zien,  hoe  Veel  ingang  ;gy  hief 
vonden.  OndertulTchen ^  toonde  hun  handel^ 
ten  duidelykfte  ^  waar  men  't  van  de  Engel- 
fche  zyde  op  toegelegd  hadt :  want  dat  zy  zo 
veel,  binnen  en  buiten  hun  Landfchap ,  on* 
demomen  zouden  hebben,  zoiider  heimely* 
ke  bewilliging  van  Leicefter  ^  die ,  uit  het 
gemelde  Latynfch  of  een  ander  diergelyk  Ge-^ 
fchrift  i '  grondige  kennis  hebben  moeft  van 
hunne  inzigten,  is  buiten  alle  waafrchyulyk-" 
heid. 

Wat  zy  zig,  binnen  Utrecht,  durfden  ver«DeÈur- ' 
mee  ten ,  bleek  op  den  negentienden  van  Hooi^p'j^^P* 
maand.    Leicefter  was  toen,  met 'den  dag^utiechT 
verzeld  van  den  Raad  van  Staate  tn  vati  dieneemen 
van  de  Geldmiddelen,  vertrokken  iiaar  denPauIot 
Haage.     Doch  hy  was  pas  ter  poorte  uit,  ofl^"*»g«-  ^ 
Jaques  de  Potter >,  een  Vlaaming,  toenSche-^p"^®^T  ' 
.  pen^Q  iQOT 

'  VIII.  Deel.  ,  L 


i6ii    VADERLANDSCHE    JXXX.B<Mfe; 

j-gg  pen  der  Stad,  en  zekej-e  Kommies  van  Lei- 
— — ^ceftei:,  Thomas  Webbes  genoepid,  begeren 
van  Lei-*  van  den  Burgerhopman  ^ ^örw//>  Gyshrecbts- 
ccfter.  ^zoon  van  Kuilenburg^  ,het  byeenroepen  der 
Burgerhopluiden  ,  welken  zy  iets ,  uit  laft 
van  zyne  Doc^lugtigheid ,  hadden  voor  te 
draagen.  't  Gefcbiedt.  En  Potter  en  Webbes 
verzoeken  de  hulp  der  Hopluiden,  tot  het 
vatten  van  Meefter  Paulus  Buis ,  't  welk 
hun,  zeidenze,  door  Leicefter,  gelaft  was* 
De  Hopluiden ,  zonder  fchriftelyk  bevel  te 
vorderen,  begeeven  zig,  terftond,  naar  de 
wooning  eens  oud  Burgemeefters ,  alwaar 
Buis  t'huis  was ;  dringen ,  met  veel  ge- 
druifch  ,  in  zyne  flaapkamer  ,  daar  hy  nog 
ce  bedde  lag,  doen  hem  opflaan,  verzege* 
^  len  zyne  papieren  in  eene  koffer,  en  bren- 
genze,  op  hunne  Kamer;  daarna  op  't  Hof, 
in  bewaaring  van  den  Graave  van  Nieuwe- 
naar. Buis  werdt  ook  eerft  naar  de  gemel- 
de Kamer;  doch,  drie  of  vier  uuren  laater, 
naar  de  Stads  Wynkeldergebragt.  Hier  werdt 
hy,  tot  op  den  vyftienden  van  Oogftmaand, 
door  Burgers ,  bewaard.  Toen  bragt  men 
hem  op  Haa^enberg,  de  Stads  gevangenis, 
daar  hy  zat,  tot  op  den  agtften  van  Slagt-. 
ma^nd  ;  wanneer  hem  vergund  werdt .,  ten 
huize  van  den  Onderfchout,  op  den  plom- 
pen Tooren,  gevangenis  te  houden,  onder 
borgtQgt  van  vyfentwintigduizend  guldens, 
te  verbeuren,  zo  hy  ontvlugtte.  Tot  hiertoe, 
hadt  hy  geene  aanipraak  mogen  hebben"  dan 
in  't  byzyn  van  Potter  of  iemant  anders  m't, 
de  Wethouderfchap.    Oot  hadt  hy  pen  noch 

inkt 


XXX.Ë0È!c.      ttl  S  t  ORIË.      t<?3 

Inkt  mogen  gebruiken.    Ondertuflchen^  wift  i<g(f. 
Inen  to  weinig  tot  zyne  bezwaarnis  m  te  bren-  ^^^    *-^ 
gen,  dat  men  zig  behelpen  moeft,  met  een  tegen 
gefprek  j  by  hem^  in  de  gevangenis,  gehoü-hemhadu 
den ,  zo  een  enkele  Prokureur  vi^rklaafde  < 
en    hierop  uitkomende  „  dat  de  Koningin 
,,  van  Engeland  de  Opperheerfchappy  der 
5,  Nederlanden  nimmer  aanvaarden  zou,  en 
^,  dat  Utrecht  alleen  haar  die  niet  opdraa*  - 
j,  gen  mogt,  alzo  zulks  ftreedt  met  de  U* 
5,  trechtfche  Vereettiging;   dat  ook  Leices-^ 
5,  ter  zelf,  met  het  ontwerp  van  opdragt  der 
^,  onbepaalde   heerfchappye  aan  haare  Ma- 
j,  jefteit,  gegekt  Jiadt.'     Maar  zo  hem  zulk 
zeggen  tot  misdaad  toegerekend  weitlt,moeft 
men ,  in  Engeland ,  zoo  vreemd  niet  zyn ,  als 
men  voorgaf,  van  het  aanvaarden  der  hoo- 
ge  Overheid,  't  Vatten  van  Buis  werdt ,  mid*  Lcfeeftct 
lerwyl ,  in  Holland ,  zo  zwaar  gewoogen ,  dat  ^^^g'^^ 
Leicefter  niet  bekennen  durfde,  ja  zelfs  rond- ven  te  .2 
uit  loochende,  dat  hy  'er  laft  toe  gegeven  hebbe^i, 
hadt.  Zyne  maagen  drongen  tlanby  den  Graa-  o??  *"«■ 
ve  op  zyn  ontflag.  Doch  hy  hieldthettopden*®***** 
tuil.     De  Staaten  van  Holland  zelven  zogten 
hem  te  beweegen,  om  Buis  te  regt  te  doen 
ftellen  (A).  Maar  't  baatte  even  weinig.  Elk 
hadt  vaft  den  mond  vol  van  zulk  eene  hard- 
heid.    Want  fchoon  Buis ,  in  deftigheid  vaïi 
zeden,  op  de  ftrengfte  proef,  niet  beftaan 
kon ;  fchoon  hy  ook ,  naar  veeier  oordeel  (/), 
Leicefter,  in  't  eerft,  veel  te  veel  hadt  in- 
gewilligd, en  hem,  naderhand,  flcgts  fcheen 

je- 

(h)  HefoU  Holl.  14  0^.  I5ltf.  i/.  4^ 
{ij  1L£Ï0.  V.  if«r<«  ^/.  lo. 

La 


i54     VADERLANDSCHE     JCXX-Bowc 
i<86.  fcge^  gevallen  te  zyn,  om  dat  hy,  in  alles, 
^  geen  doen  en  laaten  by  hem  was;   hy  hadt 

egter,  meende  men,  te  veel  aan  de  Landen, 
en  zelfs  aan  den  Graave  verdiend,  om,  zon- 
der reden,  dus  mishandeld  te  worden.  Doch 
de  haat  van  Reingoud,  die  Leicefter  de  oo- 
<  ren  vol  argwaans  blies  ^  deedt  hem ,  <fegt  men  > 
Hy  raakt,  deezen  bitteren  pil  verzwelgen  (*).    Hy  zat, 
na  lang   jqj  i^  \  begin  des  volgenden  jaars,  wanneer 
los?"'    ^^  Onderfchout,  op  aanfchryvens  der  alge- 
meene  Staaten ,  by  welken  zyne  maagen  voor 
vyfentwintigduizend    guldens    borg  ^fteld 
hadden,  dat  hy,  des  vermaand,  altoos  in 
Regte  verfchynen  zou ,   l\em  ter  fluik  ont-. 
floeg(/). 
'^^^^        Leicefter  was,  in  Hooimaand,  naar  den^ 
inXr'^^Haage  vertrokken,  om  den  Staaten  van  Hol- 
Haage.    land  en  Gemagtigden  vaii  Zeeland  ^aldaar  ter 
Leicefter  Dagvaart  befchreeven,  een.e  buitengewoone 
doctce-  Bg^    te  doen  van  vierhonderdduizend  gul- 
tönge-'   ^^^^  •  ^^^  ^  verzoeken ,  dat  men  hem  de  nieu- 
woone    we  middelen  op  bet  zout,  het  bier  en  de  zeep 
Bede, aan m  handen  ftelde,  het  aandeel  van  Holland 
Holland  ^^  Zeeland  in  honderdduizend  guldens,  door 
la"nd/^    hem   geligt ,     op  voorgegaan  verlof,    op- 
bragt,  en  hem  zyne  wedde,  waarop  hy  nog 
maar  tienduizend  guldens  ontvangen  hadt, 
Ant-       maandelyks,  betaalen  deedt  (w).    De  Staa- 
woord     ^^    ftonden ,   in  hun  eerfte   antwoord  op 
te^n.  '"'4^t  voorftel  (»),   den  Graave  van  Leices- 
ter,  de  gevorderde  vier  tonnen  fchatstoe, 
doch  begeerden,  dat  by  een  vierde  deel  der* 

zei- 

(](}  COR  XXI.  Bo€k^^  hl.  34  [7*5]. 
\l)  BOR  XXII.  Boeli^  kL  ±6  £«81]  enz. 

(m)  Rcfol.  Holl.  22  July 9  Au^.  jj|tf,  ||,  i,|. 

(nj  Ker«l.  Holl.  als  btvtnf  bl^  }02«ile» 


XXX;  Boek:     HISTORIE.      155 

zthttn  heffen  deedt,  uit  den  tol  op  den  La-  ir85; 

kens,  dien  zy,  voor  een  Jaar,  in  zyne  han- -- 

den  fteUen,  en  zelfs,  naar  zyn  welgevallen , 
verhoogen  wilden,  zo  hy  den  ftapel  der  En« 
gelfche  Lakenen ,  alleen  in  de  Vereenigde 
geweilgn,  deedt  houden.    Als  de  Raad  van 
Staate  hun  rekening  deedt  van  ontvangft  en 
uitgaave,  wildenze  ook  orde  ftellen,  op  het 
afleren    der   opgenomen*    honderdduizend 
guldens  (0).    Van  de  wedde  zyner  Doorlug-  Wedde 
tigheid  fpraken  zy  niet;   doch  naderhand  ver-  van  Lel- 
klaardenze,  ter  algemeene  Staatsvergaderin-^^'^^» 
ge,  dat  dezelve  op  honderdduizend  ponden 
van  veertig  grooten  in  't  jaar  behoorde  ge- 
field te  worden,  mids  de  onkoflen  der  ge* 
heime  kondfchappen ,  zo  langze  niet  boven 
de  twintigduizend  ponden  beliepen,  ten  zy- 
nen  lafte  bleeven  Q>).    Ondertuflchen,  wa-DeStaa« 
renze  hem, op  den  fweedenvanOogfhnaand,*^  8«e- 
tén.  opzigte  van   het  voomaamfte  gedeelte  ^^j^^^"* 
van  zyn  vooi^el,  nader  te  gemoet  gekomen, voldoe» 
en  hadden ,  in  het  opbrengen  van  de  volle  vier  ning, 
tonnen,  zo  goed  als  bewSligd,  zonder  hem, 
•voor  een  gedeelte  der  zelven,  naar  den  tol 
op  de  Lakens  te  wyzcn,  mids  hy  billyk  be- 
iluitname,  op  twee  hunner  Vertoogen ,  het 
eene,  tegen  het  Plakaat  op  de  zeevaart,  het 
andere  tot  afdoening  van  eenige  andere  be- 
zwaamillën.    Op  het  laatftë  Vertoog,  gaf  hy 
fchriftelyk  eenige  voldoening.    Doch  op  het 
eerde  antwoordde  hy ,  flegts  by  monde,  dat 
hy  niets  dan  der  Landen  welvaart  zogt ,  en  dat 
men  bem  dit  moefi  toevertrouwen.  Ook  gaf  hy, 

kort 

(#)  BOR  XXÏ.  l«r^.,  té  [7^11  *«c, 
•    (p)  Kcfol.  HoU.  Il  N9V.  is%s.  kl.  J07.    - 

L3 


^66    VADERLANDSCHE     XXX-BoEt 

rS^6.  kort  hierop  ,  twee  Plakaaten  uit,  waarvan 

■'■  een  het  ftuk  der  Munte  betrof,  «n  het  ander 

op  nieuws  vcrboodt  het  handelen ,  op  vyand» 

Jyke,  niet  flegts,  maar  ook  op  eenige  onzydi- 

ge  geweften ,  in  Frankryk  en  Duitfchland  (^^)  ; 

doch  dit  laatfte  werdt,  in  't  begin  4bsvoI* 

genden  jaars,  wederom  ingetrokken. 

Eenïge        Terwyl  de  Staaten  van  Holland  .en  Zee-* 

aanzien^  land  nog  vergaderd   waren ,   viel  *«r ,    te 

^^^^^^1^'. Utrecht,  iets  voor,    welk   hun  aan  nieuw 

den  uit   werk  hielp.    De  Vroedfchap  aldaar  beftondt, 

Utrecht  op  *t  aanhouden  vati  een*  Engelfch  Heer, 

geieu     JSforib  genoemd ,  die  ook  gedreeven  hadt ,  dat 

Buis  naauw  bewaard  moed  wórden,  en  nu 

wederom,  gelyk  itöen,  uit  Leicefters  niaam 

boodfchapte  ,   een  groot  getal  ingezetenen 

van  aanzien  ter  Stad  uit  te  zetten.   Onder  de-r 

icelven ,  bevonden  zig  Jonkheer  Nikolaas  van 

Zuilen  van  Draakenhurg^  Schout  der  Stad,  's 

Lands  Advokaat,  Floris  Thin,  en  Jan  R(h 

hertszoon  van  Dreunen j  die,  geweeken  naar 

Montfoort,  den  Staaten  van  Holland  kennis 

gaven  van  hun  wedervaaren.     Deezen,  hen 

houdende  voor  eerlyk^  luiden ,  verwierven 

vrygeleide  voor  hun  van  Leicefter,  en  noo- 

digden  hen ,  en  eenige  andere  uitgezetten  naar 

Holland,  om  zig  daar  in  Regtè  te  komen  ver» 

antwoorden  (^5-    De  Graaf,  voorgeevende, 

dat  hy  flegts  lafi:  gegeven  hadt,  om  verdag- 

te  Perfoonen,  ge^ne  trouwe  lief  hebbers  des 

Vaderlands,  uit  tje  zetten,  fchreef  den  Graa^ 

V^  V4n  Nieuwenaar,  der  Wetbouderfchap  en 

dw 

ff)  BORXTT.  BücJt^  hl.  45  [740], 45 [740 f  47  [74l],5,^ 


l74f],  J?i:748l 


HolJ,  a*  7»(y  -™-  9  ^»^,  I5W,  hL  SU|  314» 


XXX.Bdftc-      HISTORIE.      167 

den^Biirgerhopluiden  aan^  dat  zy  hem  hun-    15$^^ 
ne  red€i^en>  f  lot  het  uitzetten  der  voornoem*     ■  ■  " 
de  en  andere*  Perfoonen^  waarop  hy  vernam 
ge^n  kwaad  vermoeden  te  vallen  ,  hadden, 
bekend  te  maakai.     De  Hopluiden  namen, 
het  antwo<;»d  op  rig,  doch  voeren,  in  hun- 
nen brief,  tó  vinoig  uit  tegen  dc.Staaten  van 
lÉIolland  ,  die  zig  ,  fchreevenze ,  moeiden  y 
ijiet  h^t  gene  hun  niet  aanging',  dat  Leices- 
ter  goedvoiKlt ,  _dien .  agter  ce  houden.    Mid-  ^^HJ**^* 
lerwyl,  bragt  Nieuwenaar  de  Utrechtfchepeeedie 
Staaten  en  de  Wethouderfchap  en  Ampte-Uaecht 
aaars  der  Stad>onder  eenen  nieuwen  eed vangevor-    , 

fetrouwheid  aan  de  algemeene  Staaten,  aan'^^**^* 
.eicefter  als  Landvoogd,  en  aan  zig  zelven, 
als  Stadhouder  .over  het  Land  van  Utrecht. 
By  deezen  eed,  die  naderhand  öok  door  de 
gantfche-  gewapende  Burgéry  gedaan  werdt, 
beloofde  men ^  onder  anderen,  geen  verftand 
altoos  te  zullen  houden  met  de  uitgezetten^: 
en  die  fpraak  van  vrede  met  den  Spanjaard  , 
buiten  eenpaarige  bewilliging  der  Vereeiiig- 
de  geweilen,  te  zullen  mydeh  en  ontdekken.' 
Leicefter ,  op  den  twaalfden  van  Oogilmaand,  ^^  ^^^^  ' 
te  Utrecht,  te  rug  gekeerd  zyfide ,  wördt,  ye^jfoc!^ 
dopr^eeftige  üitgezetten,  welken  hy  vry geleid  ken  legt* 
defverleend  hadc^  verzogt  „  ,dat  hy  hun  on* 
„  party dige  regters  toeftaan,  en  hunnen  par- 
,,  tyen  beveelen  wiide  ,   derzehrer  befchul- 
,y  digiagen,  •  voor  éeezet  regtbank,  te  ope- 
„  nen^'.cifze  hem,  ten  minflen,  ter  hand  te 
1^  Hellen.''    Doch  zy  fereegen  geen  gehoor.  . 
Men  zondt  hun  zelfs  briefjes  t'huis ,  waarby  Zy  wor. 
hun,  van  nieuws,  ^elaft  werdt  „  zig,  bin-^°|?^' 
„  nen  vyf  dagen ,  te  begeeven  naar  onparty- 
L  4  „  di- 


J^ 


i«8     VADEÏlLANDSCriÉ     XXX,  Boer. 

,j  digö  ptaatfen  /'  waardoor  2ulken  verillan 
werden ,  die  noch  Spaanich  noch  Staacfch  wa-r 
vtn  99  anders'  2ouden  hunne  goederen ,  tot  's 
yy  Lands    gebruik,  aangeflaitgen  ,  ên  hunne 
„  huizen  geplpnderd  worden.''    Zy  vertrok- 
ken dan  andermaal  ^^),  en  H^oeften,  federt, 
zien,  dat.  hunne,  ^mpceq   aan   Brafeanders, 
Vlaamingen  en  andere  vreemdelingen  gege- 
Verande-  ven  werden.  Hopi^n  Kar  el  van  Tttllo  werdt , 
vt^t^  kwanswys  by  vocwraad,  tot  Schout  der  Stad, 
rij^etia  aangelteld: //ö«r*-^g/fe«x,  van  's  HeFtogen^ 
Utiechtt  bofch  .herkomftig,  tot  Raad  en  Proküreur- 
Generaal:  en  Jaques  Bellecbere^  een  Vlaamfcho 
*'     Waal,    tot  Prefident  's  Hofs  van  Utrecht, 
Herman  ff^yfdwf.en  Jan  vanden  Berge  wer^ 
den  Raaden ;  FiHps  Biat aller  ^  Griffier ;  de  bo- 
vengenoemde de  Potter  Rentmeefter  der  Stigt-» 
fche  Domeinen.    De  Gekoorenen  en  Edeleij 
keurden , :  op  Leicefters  verzoek ,  de  gemaak- 
te veranderingen   goed  ,  voor  deeze  reize. 
Doch  de  Vroedfchap  der  Stad  moeft  ook^ 
buitens  tyds,  veranderd  worden,  zou  men 
Trillo^  eencn  Y»eemdeling,  ten  Schoutamp- 
Pfóunhik^e  invoeren.  rDio  gefchiedde.  dan  iflsgelyks, 
Wordt      op  laft  van  laaicefter ,   die  Jonkbeer  Pieter 
meeft%.  •^^^-^*  tot  eerden,  en  Gerard  Prounink,  ge- 
zeid  Deventer,    tot  tweeden  Burgemeeftep 
decdt  aanftèllen  (r). 
In  Holr       Doch  tepwyl ,  .^te  .Utrecht ,  de  hekken  der 
if  ^dt^'*  Regeeringe  düs  verhangen  werden ,  zogten  da 
pfen  ten  Staaten  van  Holland  Leicefter  te  be weegen 
voprdee-  tot  bc?  hQoten^der  uitgezetten :  taaar  v^f Wter^ 


XXX.  Boek.      H  I  S  T  O  R  I  1E.      169 

ven  anders  niet,  dan  dat  zy  ^g  eenigentyd  1585^ 
in  Friesland  konden  gaan  onthouden  («).  Zy  |- ■  ^    ^^ 
bleeven  nogtans  in  Holland;   daar  men  van  (r^chc^ 
Zuilen^  Heennale,  Thin,  van  Dreunen,  ^/rfche  uit- 
l^recbs  Foojc  tnRobert  van  Hon4barfi  in  der  gezegen. 
Staaten  hoede  nam.,  hun  aelf  verlof  geevende ,  ^^^^^^^^ 
em  de  fchade ,  die  hun  mogt  aangedaan  wor* 
dén,  wettiglyk,  te  verhaalen  op  zulken,  die 
*er  oorzaak  van  waren  (©}* 

Leicefter^  die  cUt  y veren  voor  de  uitge-  Leicefter 
aette  Utrechtfchen ,  voomaamlyk ,  weet  aan  ontbiedt 
den  Advokaat  Oldenbaméveld  ,    zelv'   een^^^®*** 
Stigtsman^  ontboodt  nem ,  wht  «enen  Brief  ^^[^^"j^ 
van  den  zevenentwintigften  van  Oogftmaand, Utrecht, 
by  zig  te  Utrecht.  Doch,  de  'Staaten  van  Hol- Doch  hy 
land,  onder  Voorgeeven^  dat  zy  hunnen  Adr ^^'^^^yo^ 
vokaat.uit  de -Vergadering  niet  miflèn  kon-"^®'* 
den,  weigerden,  heufchelyk9:ixem  te  laaten 
vertrekken  (w).  Waarfchynlyk ,  vreesden  zy 
ietrergers,   en  dat  men- hem,  veelligt,   by 
Buis  plaatfen  mogt.  Ook  was  'er,  ten  Jeezen 
tyde ,  in  HollaM-,   iet:  ontdekt ,-  welk  de 
agterdogt  tegen  Leicefter  zeer  deedt  toQ^ 
neemen, 

Steven  ParetyVrn  Antwerpen ,  té  Rotter^    VUL 
dam,  met  der  woon  gekomen,  werdt  daar, Steven 
weinige  dagen  laater,  om  't  voeren  van  op- ^j[|^*^V* 
roerige,  taal,  enöp  vermoeden-,   dat  hy  de 
opfteller  was. van  zekere  fchimpfchriften  t^*-. 
gen  de.  StaateaviJp  lalt  derzelven, -met  alle 
^yne  papieren ,  in  hegtenis  genomen  (xy  Hy 

*zat 

•  Xé)  Boft  XXL  fli*^,  hl:  40  [71^]. 

(v)  Rcfol.  Holl.  ji  Ji^ly  -TT--  9U^.  15I4.  ii  1*7. 
'    lé)  Refol.  HbW.  iljHly  ■    9.Aug.  tjjd.  Bl.izji  £oa 

KXU  Boek»  *'.  SI   l749]. 

(*;  Refol.  i|oll.  2A  Juij 9  Aul.  i5^«  kU  Hl. 

.     1^$ 


l^xj     VAOERLANDSCHE     XXX.  Böeè; 

T586.  ^^  ^^  ^^  niet,   of.Reingoud  èragt  te  we-' 
^       '    gëy  dat  de  Haad  van  Staate  aan  de  Staatai 
van  Holland  fchreef  „  men  hadt  Parei: ,  met 
9,  zyne  papiei?en  ,  terilond-  naar  Utrecbt  te. 
,i  zenden ,  op  dat  hy  daar  onderzogt  wierdt." 
Doch  met  dit  fchryven  werdt  niet  uitgerigt. 
Men  badt,  uit:  Parets  fchriften,  reeds  ont- 
dekt^ dat  hy  verftand  met  Reingoud  hieldt, 
en  wat  deezen  twee  zogten.  Men  zondt  dan,, 
terftond ,    gemagtigden  naar  Utrecht ,   om 
den  Raad  van  Staate  voor  te  leggen,  't  gene 
men  gevonden  hadt,  Reingoud  was,  kort  te 
^  vooren^  van  daar  vertrokken^  naar  't  Leger 
voor  Doesburg,  om  Leicefter  te  Ipreeken* 
Do^b    zyne   papieren    werden  agterhaald , 
.  fcboon  hyze  hadt  tragten  te  verdcwikeren  (3^)* 
Ook  Bar- li^  vind,   dat  men,  wat  laater,  te  Middelt» 
^ms.     ^^^S^^^ Zeeland,  zekere  BarbardBo&ts  in  heg-, 
tenis  nam,  die  ook  verftand  hieldt  met  Rein^ 
goud»    Zy  badt  verfcheiden'  koffers  met  pa- 
pieren eiy  fchimpfchriften  by  zig  (z),en  dee- 
zen zyn V  vermoed  ik ,  een  deel  der  papieren 
uit^de^'^^*''  Reingoud  gewéeft :  uit  welken,  én  uit 
2er  ên '  ^^  van  Paret  men  ontdekte  „  dat  zy  kwaad 
iiitRèln-,,  hadden  zoeken  te  ftooken;  tnffchen  zyne 
gonfls    ^^^.Doorlugtigheid  en  deScaaten^;  dat  zy  de 
ori?deLt"''  gemeene    middelen    tot    eene  onmaatige 
ie.      *  rt  hoogte /en  zo  te  niet  hadden  Roeken  te 
^y  brengen;  en  d^tczy  zig  hadden  zoeken  te 
„  verryken,  ten  kofteder  Landen  (^sr)."  Men 

^  dienf 

{yi  Bon  XXI.  Boekt  Bi.  ss  Ith]. 
•^  («.)  Refol.  Holl.  16  ,  17  5*^^  3 , 4  OQoB.  15  ^ov,  151^^  ^/. 

4rt,  4*0,  4JJ,  4J«,   514.  ' 

,  (4»;  Refol.  Holl,  z;  Stft.  me.  kU  410.  .B0&  XXL  Mte^j^ 
*^  SS  [755]  «»*• 


XXX-  Boek.      H  I  S  T  O  R  I  E.     171 

4knclecleeze  punten  Leicefter  aan  5  met  ver-  j-g^^ 

^oek  ,  dat  Reingoud  'er  op  gehoord,  en, ^ 

naat  bevindtenis  van  zaaken,  geftraft  moge 
worden.     Doch  de  Graaf  verichoof  dit  cm* 
derzoek.  Nogtans  kon  hy  niet  vporby,  Rein- 
goud  in  verzekering  te  doen  neemen,  door 
den  algemeenen  Provooft.     In  Slagtm^nd  Reïn* 
daaraan,   cb'öpgen  die.  van  Holland  zeer  opgoad 
zyne  te  regtftelling.  Leicefter,  daarentegen ,  "akt  In . 
wilde  'hem  eerft  onder  borgtc^t  doen  ont-  "«6'«^^ 
liaan,  op  dat  hy  zig,  buiten  hegtenis,  ver- 
dedigen mogt;  doch  by  Tcheen,  eindelyk, 
te  bewilligen,  in  't  gene  de  Staaten  op  hem 
begeerden.    EvenWfeI%   zogt  hy  hem  heime- 
lyk  den  Geregie  te  ontfutfelen*  De  algeraee- 
ne  Provooft,  een  Engelfchman ^  liet  hem  nu 
zonder  wagt.    De  Staaten  van  Holland,  dit 
.  vemeemende ,  fchikten  den  Prokureur-Gcne- 
raal,  met  vier  Boden,  naar  zyne  Herberg, 
om  toe  te  zien ,  dat  hy  hun  niet  ontfnapte. 
Maar  de  Provooft  drepf  de  boden,  met  fla* 
gen,  ter  deure  uit.  Leicefter. vewfedigde  den 
Provooft,  en,  ftaande  nu  op  zyn  vertrek  naar 
Engeland,  beloofde  hy  den  Staaten,  Rein- 
goud  niet  te  gullen  medeneemen ,  maar  on- 
der den  Provooft,  in^  den  Haage,  te  zuilen 
laaten.  Doch  terwyl  de  GraafnaarDordrechtHyont^ 
vertrok,  pafte  Rejngoud  in  den  Briel  te  zyn^komt* 
Van  hier,  zondt  Leicefter  hem  naar  Utrecht, 
en  bewilligde  mondeling  in  dp  .wederleve- 
ring zyner  papieren ,  ten  deele  daar ,  ten  dee- 
le  in  den  Haage  leggende.    De  eerilen  ver- 
kreeg  hy   eerlang  ,   door  toedoen  van  den 
Schout  Trillo;  doch  naar  de  anderen,  durf- 
de by  niet  komen  vr^agen.  Midlerwyl,  hadt 
-  Lei' 


1586. 


ï7a     VADERLANDSCHfi     XXX.  Boek: 

Leicefter  die  van   Holland  verzekerd ,  dat 
Reingoud  ,    buiten  zyn  weeten  ,  naar  den 
Briel  ^gevoerd  was ;  doch  dat  hy  heiii  weder- 
om naar  den  Haage  zou  doen  btfengen.  Maar 
en  be-    hier  kwam.  nieis  van.    Reingoud  begaf  zig, 
geeft  zig  eerlang,  met  der  woon,  naar  VliiSngeh,daar 
naarVHj^jjy^  onder  de,  befcherming  van  den  Engel- 
tngen.    ^^^^^  Bevelhebber,   leefde,   tot  dat  Leices- 
Loopt     ^^^  aflbnd  deèdt  van  de  Landvoogdye.  'J'oen 
over  tot  zag  men  doezen  fynöian,  die  geene  'dlenfl- 
dcn  ;      i)oden  dulden  kon  ,  dan  die  van  den  Her- 
^^*ft^  ft  vormden  Godsdienft  waren,  overloopen  naar 
RoomfchBr'iflfel ,  daar  hy  zig ,   ter  oorzaake  zyner 
fchuldeifcheren ,  verborgen  houden  moeft , 
en  eindelyk,in  de  belydenisvanhecRoomfch 
geloof,  overleedt  (^).     Wat  Peret  betreft, 
hy  zat  tot  in  Zomermaand  des  jaars  1587, 
op  de  Voorpoorte  in  den  Haage.   't  Hof  ont- 
floeg  hem  toen ,  onder  beloften  van ,  des 
vcrzogt  zynde,  binnen  veertien  dagen,  wc' 
derom  in  Regte  te  verfchynen  (c).    Twee 
jaaren  laater,  werdt  hy,  door  't  Hof,  ge- 
vonnift,  om  openlyk  te  verklaaren,  dat  hy 
berouw  hadt  van  't  gene  hy,   ten  lafte  der 
Staacen,  hadt  gefproken  (i).    Doch  hoe  't 

Ïiet  Barbara  Boots  afliep,  is  my  niet  geblee- 
en.  De  Staaten  hadden  van  't  gene  zy  uit 
Reingouds  papieren  ontdekt  hadden  terftond 
kennis  gegeven  aan  den.  Engelfchen  Raads- 
heer van  Staate ,  Thomas  Wilkes ,  die  'er  zeer 
over  geraakt  fcheen ,  en  hun  allen  goeden 
dienft  hierin  beloofde  (^).    Doch  't  bleef  by 

woor- 

(t)  Refol.  HolI«  25  Jmnyi  isg7.  fc/,  17^, 
(d)  Refol.  Holl.  AI  July  i5»9*  hh  5oo« 
(rj  BOA  HU  Btehj  hl.  57  [75t]. 


XXX.BOÊK.      HISTORIE.       173 

woorden.  De  agterdogt  tegen  Ldcefter  was,  iggtf/ 
ondertuflchen ,  zo  fterk .  toegenomen  hier  te  ^^^  ;  - 
Lande  ,   dat  men  ,  naar  fommiger  verhaal,  yermoe* 
)iem,  pmtrent  deezen  tyd,  en,  veelligt,  toen  den  op 
by,  uit  het  Leger,  over  Utrecht,, .naar  den  Leices* 
Haage  reisde  (ƒ),  te  Amfterdam^  wel  ^et^^J^^^ 
veel  uiterlyke  praal,  ohtving;  doch  eenigedam, 
jonge  fchutters,  onder  bevel  van  den  Hop- 
man Jaii  Korneliszoon  Hooft ,  uitmaakte ,  om, 
onder  fchyn  van  hem  tot  lyfwagt  te  dienen, 
by  dage  en  by  nagte,  op  hem  te  paffen :  ja 
men  plaatfte,  op  éene  hangkamer,  in  't  ver- 
trek van  't  Stadhuis  ^  daar  men  hem  onthaal- 
de, een  goed  getal  fchutters,  metgelaaden 
geweer  j  agter  de  tapyten,  die  op  hem  vuur 
gee ven 'moeden,  zo  dra  zy  eenigen  onraad 
van  den  kant  der  Engelfchen  vernamen,     't 
Schynt ,   dat  men  vreesde  voor  eene  over- 
rompeling der  Stad;   doch  men  raakte  met 
de  vreeze  vry  (g). 

Na  't   eindigen  van  den  veldtogt  deezes     IX. 
jaars,  verfcheen  de  Graaf  in  den  Haage,  opl^e'>cefter 
den  zesden  van  Slagtmaand»    Hy  werdt  'er^^*"^^  , 
flaatelyk  verwelkomd,  en,  op  dat  men  hemgrooien 
de  klagten,  die  men  tegen  hem  dagt  in  te  vergul» 
brengen,  te  ligter  zou  doen  verzwelgen,  be-^c°  kop 
fchonken  met  een'  zilveren  vergulden  kop?^^^^*'^"* 
van   negenduizend  guldens ;  die  eens  mans 
hoogte  hadt,  en  van  hem,  dankelyk,  aan- 
vaard werdt  (b).  Men  hadt,  ter  Vergaderin-Gehefmo 
ge  van  Holland,  reeds  federt  eenigen  tyd  ,raadpiee- 

ge-Singen, 

,(f)  Zit  XXIX.'iJ#eit»  *^-  It«- 
(g)  HOOfTXXVl,  B»tkt  hl,  II9I* 
(h)  Refol.  Holl.  4  oath»  9N9V.  ISU,  hl.  4fz,  45 j.  QQ& 

XXI.  B9cktkUs^  [714]. 


174    VADERLANOSCHE    XXÏX.  Boek. 

'  1<86.  geraadpleegd,  op  het  gene  raen  tegen  Lei- 

—5 — ^cefters  Regeeringe  zou  inbrengen,  en  elkan-» 

hem?  terneren  by  eede  verbonden  tot  het  geheim  hou-^ 

Dagvaart  den  deezer  raadpleegingen:   ook  beflooten, 

▼an  Hol- 't  gene  ieipant,  binnen  of  buiten  de  Landen, 

land.       ^Q^  *(  vrymoediglyk  voorftelleil  ^yner  mee- 

ninge  ter  Dagvaart ,  overkomen  mogt ,  te 

bullen  aanmerken ,  als  betrof  het  den  Staat  in 

\  algemeen  (/).     't  Gevolg  deezer  itiadplee- 

gingen  was  het  opftellen  van  een  Vertoog, 

welk  den-Graave^  kort  na  ^yne  aankomft, 

Vertoog  behandigdr-werdt*    Men  vertoonde  hem^  by 

dcrStaa  het  zelve,  dat  de  Staaten  van  Holland,  Zee- 

ten  van    land  en  Friesland,. uit  welker  naam  het  fprak, 

Holland,  ^p  l^^^  jongfte  Vertoog  wel  gunftig  befcheid 

en  Frtes-  g^kreegen ;  doch  geene  verdere  uitwerkmg 

land.       vernomen   hadden  :   en  vorderde ,  wyders, 

„  het  voltallig  houden  der  Engelfche  hulp- 

„  troepen,   het  nionfteren  en  betaalen  der- 

„  zelven,.   ten   overftaan  van  Gemagtigden 

„  der  algemeene  Staaten :  voorts ,  geene  uic- 

„  heemfche  werving  te  doen,  dan  by  verlof, 

„  en  geene  Overften  van  Plaatfen  te  ftellen, 

„  dan  op  benoeming  dier  Staaten ;  het  her- 

„  ftellen  der  krygstugt,  vooral  in  de  bezet* 

„  tingen  der  Grensplaatfen ;    geene  omme- 

,,  flagen  te  doen ,  zo  ais  onlangs  gefchied  was , 

„  buiten  der   Staaten  bewilliging;  niemant 

„  buiten  zyn  gewfeft  in  Regte  te  betrekken, 

„  waarvan  men  ook  reeds  voorbeelden  ge- 

„  zien  hadt:de  algemeene  en  byzondere  Staa- 

„  ten  en  Wethouders  der  Steden,  in  derzel- 

„  ver  agtbaarheid  en  voorregten,  te  Utrecht, 

9J    00- 
(i)  KtCoU  HolU  A»£.  —  O^êk.  1516.  èU  i;!* 


XXX-  Bote-      HISTORIE.      175 

)',  onlangs  zo  zeer  géfchonden,  te  herftellen:  i^g^ 
„  het.Stadhouderfchap  van  Utrecht  te  doen  - 
5,  bekleeden ,  door  Prinfe  Maurits  van  Nas^ 
,,  fau;  den  vryen  handel  op  de  Landen  van 
,i  bondgenooten  en  onpaitypigen  toe  te  ftaan : 
^,  de  zeezaaken  Prinfe  Maurits  en  den  Raa- 
,^  den  ter  Admiraliteit  te  beveelen ;   nieu- 
,,  wigheid  te  weeren  nit  den  ophef  der  ge- 
5,  meene  middelen ;  af  te  flaan  van  den  twift, 
^  aangeheeveü  over  *t  bewind  dergeefiely-  . 
,9  ke  9  verbeurdverklaarde  en  aangetekende 
j>,  goederen,  waaruit  eenige  onruilige  gees<- 
^  ten  zig  hadden  zoeken  te  verryken:  ein* 
99  delyk,  in  zaaken  van  Regeeringe,  belas- 
^,  tingen  en  anderen  9  Holland ,  Zeeland  en 
,9  Friesland  betreffende, geen  gehoor  te  gee* 
„  ven  aan  luiden,  die,  in  Brabant,  VlaahS 
„  deren  of  andere  afgefcheiden^  Landen,  in 
„  Regeeringe  geweeft  waren;  maarzig,  in 
„  alle  zulke  zaaken  ,   te  bedienen  van  den 
,/ raad  der  Staaten:  konnende  de  vertooners 
„  niet  anders  zien  ,    of  veele  ui^eweeken* 
„  Brabanders  ^n  Vlaamingen  ,   de  vroomen 
„  niet  te  na  gefproken,  zogten  het  oor  zy- 
„  ner  Doorlugtigheid  te  winnen,  om  over 
;,  Holland ,.  Zeeland  en  Friesland  te  heer- 
„  fchen,  naar  hun  welgevallen  (*)."    Lei- 
cefter ,   dit   Vertoog  ontvangen  hebbende, 
begeerde  'er,  met  gemagtigden  der  Staaten, 
nader  over  te  handelen.      Hiertoe  werden 
benoemd  de  Adfokaat  Oldenbarneveld,  Ni- 
kafius  van  Silla ,   Penfionaris  van  Amfter- 
dam,  en  Rdnier  Krombout  y  van  wege  Hol- 
land ;   Gaspar  van  Vosbergen ,   van  wege 

Zee- 

(Jk)  Ziê  BOA  XXJ.  Bêtk^  hL  57  [7^«]  *»*• 


176    VADBRLANDSCHE     XXX.Bcttat 

l-gg^  Zeeland,  en  voor  Friesland, ^/«^  van  Kam^ 
»i   1     ■■*-  minga.    De  Graaf,  met  hen  in  gefprefc  ge- 
hande"   ^re^n  ,  vérfchoonde   foramige  punten  va.n 
ling  van  •bezwaamis,    verdedigde  anderen^  ea  eifchr 
Leicefter  te ,  op  anderen',  nadere  opening  (J) ,  die  hem 
^^  ?'^"    gegeven,  werdt.  By  deeze  gelegenheid ,  werdt 
den  der  geklaagd^  over  éenen  brèeden  Jaftbrief^  door 
Staaien    4en  Graave^  verleend  aan  Sonoi^en  zig,  ook 
over  ver- over  de  burgerlyke.  Regeering  van  't  Noor- 
^^^^^^^óevkwvixtieri  uitftrekkende.    Doch  hy  ftondt 
Diffen,  "töc>   dat  de  Staaten,  Graave  Maurits  of 's 
Lands  voorregten,  by  dien  laftbrief,  bena- 
deeld rekenende,  daarop,  nader  orde  mogten 
(lellen  (fw).    Voorts  fprak  .men  van  de  O- 
verften,  buiten  bewilliging  der  Staaten^  ge- 
field,  over  Oudewater,  Viane^  Gorinchem 
ên  Woudrichem :  waarop  weinig  voldoening 
gegeven  werdt.  Over  't  gebeurde  te  Utrecht, 
onderhieldt  Oldenbameveld  den  Graaf,  met 
eene  wydluftige  rede,  waarin  de  Burgerhop- 
luiden  en  de  Predikant  Herman  Modet  met 
gefpaard  werden :    ook  vermaand ,  dat  zy  't 
waren,  die  Leicefter  bewoog^  hadden,  om 
den  Predikanten  van  Gorinchem  te  fchryven , 
ji  dat  zy  den  Overfte  Kleerhaage,   in  zyne 
.  „  aanflagen,  met  hunne  gebeden  én  met  der 
„  daad  ,   zouden  byftaan."     De  Graaf  ant- 
woordde „  dat  men  hem,   te  Utrecht,  ze- 
„  kpr  Gefchrift  hadt  behatidigd,  fpreekcnde 
„  van  't  opdraagen  der  Heerfchappye  over 
„  dat  geweft  aan  de  Koninginne ,  en  vertoo- 
„  nende,  dat  Buis  zig,  over  dit  punt,  in 

^  En- 

(ï)  BOR  XXI.  Boek^^  kt.  60  [7tf  j]   enx* 
{mj  HOOST  XXiV.  B»e<»  ^^.  "Oï. 


XXX.BöÈfe,      HISTORIE-     .177 

^,  Engeland,  niet  behoorlyk  van  zynen  laft  ,-g^^ 
,,  gekweeten  hadt;  hoewel  hy  Buis  hadt  ver-— — ^ 
I,,  dedigd ,  tegen  de  Burgerhoplulden/*  Hy 
voegde  hierby  ,^  dat  het  vangen  van  Buis, 
y,  buiten  lyne  kennis,  gefchiedwas;  hoewel 
^,  deeié  zig,  tegen  haare  Majefteit  en  tegen 
^,  hem,  ver^eepen  hadt;  dat  hy,  Leices-» 
„  ter,  kennis  gekrcegen  hebbende,  dat  de 
„  vyand  heimelyk  verftand  hieldt,  in  Ü- 
„  trecht^  Amfterdam ,  Haarlem  en  Kaïhpen  5 
^,  den  Graave  van  Nieuwenaar  gelaft  hadt , 
,,  agt  te  geeven  op  verdagte  Perfoonen  bin- 
j,  nen  Utrecht;  dat  déeze  hem  hierop  eene 
„  lyft  van  tagtig  of  honderd  Perfoonen  hadd 
„  toegefchikt^  die,  doorhem,  opeenmin- 
„  der  getal  gebragt  waren ;  dat  Nieuwenaar 
„  en  de  Utrechtfchen  beweenden,  dat  zy, 
„  voor  welken  de  Hollanders  fpraken^  wel 
„  van  de  fchadelykften  waren  ^  en  dat  Mees- 
„  ter  Floris  Thin^  na  dé  neêrlaag  by  Ame* 
„  rongen,  zelf  ter  Vergaderinge  vöorgeflaa- 
„  gen  hadt,  dat  de  tyd  geboodt,  met  den 
,,  vyand  te  handelen ;  hoewel  hy  dit  vad 
^,  Thin  niet  gelooven  kon.  Voorts,  verklaar^* 
„  de  hy5  niet  te  weeten,  van  zulk  een  fchry- 
„  ven  tiaar  Gorinchem ,  als  waarvan  meü 
„  vermaand  hadt;  begeerende^  eindelyk,  dat 
„  men  hem  de  zorg  voor  de  agtbaarheid  der 
„  Regeeringe  geruftelyk  toevertrouwde.** 
De  Advokaat  hernam  •  hierop  ^,  dat  men 
),  niet  gemeend  hadt  te  zeggen^  dat  zyne 
„  Doorlugtigheid  iet  tegen  de  agtl^aarheid 
„  der  Regeeringe  gedaan  zou  hebben ;  maar 
y,  alleenlyk,  dat  zulks,  door  de  ütrechtfche 
„  Burgerhop^ttiden  ^  gefcfaied  en  ongeftraft 
VIII.  Deel.  M  „ge* 


i;^     VADERLAND^CHEx    XXX.Bóek, 

gebleeven  was.  't  Stondt  deezen,.  vervt>lg- 
de  hy ,  buiten  *t  (luk  der  wagte ,  niet  vry , 
,,  den  geringften  perfoon ,  veel  min  eenen 
„  Raadsman  zyner  Doorlugtigheid,  in  heg- 
-„.  tenls  te  neemen.  Hem  vaft  te  houden  ^ 
„  xegen  't  bevel  zyner  Doorlugtigheid,krenk- 
„  te  de  agtbaarheid  derRegeeringe.  En  men 
,,  behoorde  hem  te  ontflaan  ,  of  voor  den 
•,,  Raad-  van  Staate  te  regt  te  ftelkn.  Ook 
„  behoorde  men  de  uitgezetten ,  mernaame 
„  Thin,  die  zig  altoos  tegen' den  Spanjaard 
-„  gekant  hadt,  voor  hunne  bevoegde  Reg- 
5,  ters,  te  hooren.  De  brief  aan  de  Gorin- 
.,,  chemfche  Predikanten  was  ,  onder  't  ei- 
-,,  gen  handteken  zyner  Doorlugtiffheidtafge- 
„  vaardigd ,  tot  groote  droefenis  der  Wethou- 
^V  deren,  welker  trouw  men  verdagt  hieldt, 
,,  onaangeziea  zy  hunne  Stad  zo  lang  en  dap- 
^,  perlyk  verdedigd  hadden."  Leicefter,  bly- 
vende  by  zyn  voorigantwoord,  voer, hierop, 
heviger  dan  te  vooren,  uit  tegen  Buis,^  die, 
zeide  hy  ,  niet  wettiglyk  tot  Raadsman  ge- 
kooren  was.  Doch  de  zaak  der  uitgezetten 
wees  hy  aan  de  algemeene  Staaten.  Met  den 
Brief  aan  de  Predikanten  ^n  Gorinehem, 
hadt  hy  alleenlyk  beoogd,  de  agtbaarheid 
van  zo  wakker -een'  Krygsman,  als  Klcerhaa- 

fé'  was,  te^ftyven.  Tot  de  verceniging  van 
Jtrecht  met  Bolland  en  Zeeland  onder  ee- 
tïen  Stadhouder,  verklaarde  hy  zig  genegen  j 
doch  hadt  nu  geenen  tyd,  om  daarop  orde 
te  ftellen.  Brakel  (prak  hier  tuflchen,  dar 
we  f7 ,  als  'r  bier  al  toe  kwam ,  denUtrechtfchen 
Stadhouder  ^als  eerder  gekmren ,  het  StadkoU'* 
derfchap  over  Holland  en  Zeeland  behoorde  in  te 

rui- 


i'uimeHi  'Bö'tfk  te  vermöëaëh^dat  Lèicefte»  \t%^^ 
dit,  voor  tegenwoordig  j  zo  gaarne,*  als  de — '- — * 
Hollanderis  'ên  ZeeuWeti  noode^  gezien  zou 
hebbelk  Daarna  tradt  men  ook  tot  het  over- 
weegen  deF  Plakaaten  op  de  Zeevaart.  Lei- 
cefter  met-kte  aan  „  dat  de  uitvoer  der  eet- 
waaren,al  voor  zyne  aankomft  hier  te  Lan- 
de ,  verbooden  Was  geweeft ;  dat  hy  dit  ver- 
bod flegts  vernieuwd  hadt,  om  dat  hy  't 
^  hieldt  voor  't  eenig  middel  ^  om  den  vyatid 
te  krenken."  Hiertegen  wees  Oldeiibame- 
veld  aan  ,^  dat  men  zytie  Dóoriugtigheid  d^ 
zwaarigheden  in  dit  verbod  io  klaarlyk 
y,  vertoond  hadr,  dat  'er  een  nieuW  befluit 
op  verworven  .was.  Doch  dat  dit  béfluit, 
op  't  aanhouden  van  eenige  amptelooze 
luiden,  meeft  vreemdelingen,  vernietigd 
^was,  om  Reiiigouds  wiHe,  waardoor  de 
Landen,  in  dit  jaar,  by  verval  van  nee- 
ring^  verloop  van  koophandel,  llremming 
van  zeevaart  en  verlies  van  fchepen,  meer 
fchade  geleeden  haddeil ,  dan  in  twaalf  jaa- 
ren  te  vooren,  gelyk  meri,  by  de  (lukken, 
kon  doen  blyken**'  Dit  verhaal  fcheen  deft 
Graaf  te  treffen,  en  deedt  hem  bekennen^ 
dat  de  Landen ,  zonder  zeevaart  en  koophandel^ 
groeijen  noeh  bloeljen  konden.  Menftribbelde, 
nog  eene  wyl?  over  de  andere  punten:  en 
toen  men  tot  het  begeeven  van  ampten  aan 
Vreemdelingen  kwam ,  fprak  Leiceftef  veel 
tot  lof  vto  Daniël  de  Burggraaf,  dien  hy  tot 
buitengewoonen  Geheimfchryver  des  Raads 
vati  Staate  hadt  aangefteld ;  beweerende 
voorts, dat  het  Chriftenen  betaamde,  luiden, 
uit  hun  Vaderland  en  goederen  gezet,  voorc 
Ma  ,^  te 


IJ 

39 


79 

99 


t8o     VADiERLANDSCHE    XXX.  Boek, 

ïkSS.  iï  ^®  helpen".  Men  antwoordde  ,,datdeScaa- 
^     *      ten  meenden,  dat  zy^e  Doorlugtigheid  zo 
groot  een  geloof  aan  Reingoud  gegeven 
hadt,  door  aanraading  van  Meetkerke  en 
de  Burggraaf,   waarom  deezen  twee  by 
hen  verdagt  waren."    Voorts  verklaarde 
men    „  de  vreemdelingen-  gaarne  te  willen 
„  voorthelpen ;  doch  zig  niet  van  hun  laa- 
„  ten.  beheerfchen.'*    't  Gefprek  werdt  be- 
flooten  met  een  emftig  verzoek,  om  gunftig 
antwoord  op  der  Staaten  ve'rtoog ;  't  welk 
Leicefter  toezeide  («). 
X*         Doch  terwylmen,  in  Holland,  arbeidde,, 
'^emee^.'  ^^  Leicefter,  tot  het  ftellen  van  beter  orde 
lerProu-  Op  het  beleid  der  Regeeringe y  te  beweegen> 
nink,  terraakte  Utrecht,  van  nieuws,  in  roere.    De 
aigemee-  Staaten  van  dit  geweft  hadden  den  nieuwen 
^^j.|^j^^'Burgemeefter  ,    Gerard  van  Prounink  ,    an- 
linge  af- ders  Deyenter  ,  gemagtigd ,  om,  van  huti- 
gezon-    nen  wege,   ter  algemeene  Staatsvergaderin- 
den,       ge,  zitting  teneemen:  en  byzonderlyk ,  om 
wordt  als ^j^  van  HoUand  ea  Zeeland ,  daar,  te  over- 
vreemde  reeden,  tot  het  neemen  van  gelyk  befluit, 
liDgge-  als  by  die  van  Utrecht  genomenF  was,  raa- 
wraakt.   kende  de  Opdragt  der  hooge  Overheid  aan 
de  Koninginne  van  Engeland:  waaruit  men, 
in.  't  voorbygaany  wederom  befpeuren  kan, 
wat  de  toeleg  der  Engelfchgpzinden  ,  en  ge- 
vólgelyk  ook  het  heimelyk  oogmerk  der  Ko- 
ninginne geweeft  zy.     Prounink  vervoegde 
•    zig  ,  op  den  elfden  van  Slagtmaand,  in  de 
Vergadering  der  algemeene  Staaten.    Doch 
men  wraakte  hem, als  hetBurgermeefterfchap 
van  Utrecht  verki'eegen  hebbende  tegen  de 

PrL- 

(nj  HOOïT  XXIV.  Soek^  bl,  IIOO.IX07. 


XXK,  Roek.  ;  H  I  S  T  O  R  I  E.      i«i 

Privilegiën,  die  aldaar  geeneisi  Brabander 'Hi  jm^^ 
jde  Regeeringe  gedoog'deh. .  l>c  Staatén  vaifi  -^ — ^ 
JHpUandbëflöoten  zelfty  gcefae  gemagdgden 
ter   algemeene  Staatsverga&ringe  te  zullen    . 
zenden, zo  l«ig  hunfle  wémgfaeid  vaii'PKW-    - 
ninks  Burgemeefterfchaptiiergelïleeken  was; 
QeHr: yöTkkarden  zy ,  ten  <zelfden  dage,  te    * 
v^flaan  ^,    dat  .men,  die  van  't  Vrye  geene 
zitting  meer,  öndbrde!  a^èraeenc^Staaten, 
beboordjB  te  glmnem  {^ö).  'Prdlinink,  ondeN 
tuflichen,  zeen.verftoord  ^  dat  men^  hem  af-< 
ge  weezen  ^  hadt ,    klaagde  hét .  den  Graave  ,* 
die   01denbai:neveld  en  Vyf  anderen^  uit  der 
algenjepne  Staaten  by  zig  oncboodt,  en  huï> 
afvraagde  ,  wat  tóen  tegens-Pcounink  hadt 
in  te  braigea?  Zy;^eideii:?r:.  eaProunink*^ 
vervolgens.,    binnen    geroepen ,   het  zyncf 
dqiir  tegen,     Eindetyk,  gaven  heni  de  alge- 
flipene  Sc^atieortot  afïchdd,  dat  hy  naar  U*. 
trecht .  hadt.  te  gaan ,  om  te  bezorgen  ,*  dax: 
e^n  ander.,  in  zyne  plaatfe,  wiérdt  afgevaar* 
digd.  '  Zee;r  f](>e'et  dit  hernen  Leicefter,  di«, 
ag  zyn  ver;^o^k>,.  eenUng^  eenen  brief  fchreef 
aan  de  Staaten  van  ücrecht,  waarin  hy  ver- 
klaarde,, Prouninks    agebaarhcid    te.  zullen* 
handh^aven:  begecrende:,  dat  zy' 't  zelfde  zou-* 
diSki?  dow(».;ir/ 

Tcrwyl    Pfouhink  nog :ïnr  Holland  Mras,DeBar- 
raakten  deBurgcrhopluidea,TO  Utrecht, we- g^rhop^ 
dpr.on)  aan  'j-lipllen:  en',.ophaalende  'tgefchll  u^^^J® 
van  denja^r:e  J1582 /  begeérdeh.zy,  de  *Ge-,  Of^/,-/ 
kporenefl  in  de  plaatfe  .derj.iGeêftelykheid,fw</rm 

•     ^   ,• ..'■.%   ';'•  •  uit 

|«9  Kefol.  HoIK  f  o  N9V.  isU.  hl,  49^« 
(p)  BOR  XXI.  £o€k^  bU  76  177»]  f»*, 

M3 


,18»     .VADJEKLANDSCHE  .XXX.^óek. 

1<8(J.  "^^-^'-^'ê^^^^**^'  eitihe^reö^  Lid 
— ^ — ^4er  §«?y|tc!ia  vQuietigd  teihejbbe»;  Dte  Vroed- 
heTud  «fcbapb.der.^tad-ViïeUunstoe,  b^tfitfeöde  tot 
der  Ge-  »frcIwfl5ttg:der.Cei;qï>reaien,  op  Mti  qër&en 
koore-    imti  .Wintèrtniabd;';/  &'mop\  kytaia  Proür 
zetten '^  nmk  rte.'rqg  ijitVdeti;Hdaige,  en  Ycr^ógt,  op 
■•    den,  •dabden jj;^eerflag  va»  zyn  w^dei^aaïen 
ald^tr  ie  'liioèón  doéh  ,!.tian  d*  Edelen  èn 
^teden-v.  ^ynderrtefp  Lid  dèr  Gfeköforënen  af- 
wezig, ,  Doel?  d0i  Edêlötii  verkl^rdeh  zlg  oh^ 
gezind;  om  henltQ  hQorên,'zö  lang  men  de 
Qekooöncn"  buitsénJlQpt,   De- Stad  ftel'de  zig 
ttgeti;  't  gevoclea. der  Edeten,  dlé'-^er  nog- 
tans  by  bleevem    Pfounink  deédc  dan  tUeen 
dec.Vroèdfch^  verflag,  Haagende,  <kt  d© 
ytrecbtfcbe.  .Geiqagagden  zyhe  hardfte  par-» 
eyen  waren  geweeft,  in  de  algemèene' Staa- 
«en.    't  Afzetten  der  Gekporenen  keurde  hy 
nogtans.  af,  rdiigtende^  dat  men  't  nienïant 
meer  .dan  hran '  wjtten  -zou.    Hierop ,  'werden 
de.  ütrechtfchè  Geiöagtigdtfn  HinpikBUtben 
^iirtholomeus.'tkinj(k.fFaal;He^r''&anMoers' 
hrgerty  op  dpi.naam  der  Steden,  t'huis  ge- 
roepen uit.dealgBineene  Stasiten;    rDoch  Üe 
Gefcporenen  en  lEdeten  beyafen  hun ,  rdaaren- 
tegen,  hnnnen  dienft  >aar  té  neemeri,  et? 
zelfs  herftelling  te  vorderen  van- ''t. gêne,  té- 
:•'■    gea't  Verdii^mètTEï^erarid;  tógen-Leices- 
te«5  ,Iaftbrief,j  pn.segen  de" .Stfgtitbe  Voor^ 
yegtén,  onlangs  vgedaan  of:geWandeid  was  rA 
Xh      -OhderditftribbdenvaftdeLedéndeïStaa- 
S S  ^^  ^'^  UtretÜt,-  waardoor  Leiéöfte^^  agt- 
ipuds     ^^'^^^^  S^e'^^  geringe  afbreuk  I§edt,  ftel. 
.-  .s .-'  ••.  •  ■■  ■■'.   ■  .  ■  df 

(y;  SOK  XXI.  £«^,^w.«i  t7>j].'  r  '  -      . 


XXX-BöBK.     HISTORIE.       183 

de  hy ,  in  Reingouds  plaats, ^oriV  de  5fc,tot  158^. 
algem^enen  The&urier,  en  Filips  Doublet  ^^J[^~^^ 
algemeenen  Ontvanger:  luiden ,  die  deezexbefau- 
ampten,  met  zeldzaamen  lof  van  getrouw- rier, 
heid,  hebben  waargenomen  (r).  Doch  kort  doublet 
hierna,  verklaarde  de  Graaf,  dat  hy  van  ^ins^^^j^^JJ.^' 
was,  m^t  den  eerften,  éenen  keer  te  doen  aange- 
naam Engeland..  Hy  gaf,  by  de  iJtaaten ,  voor,  fteld. 
dac  hy  't  Parlement  bywopnen  raoeft,  alwaar  ï-«-*icefter 
hy  ook  de  Nederkndfche  zaaken  bebertigcn^^J^jJ**''^ 
zou.    Onder  't  gemeen,   werdt,   vaft,  ver- gen! keer 
Ipreid  ,  'dij:  by  vertrok  ,   iiit  misnoegen  op  naar  En- 
4e ,  Sta^iten  (O-    Dit  werdt  zelfs  den  volke  /geland 
van  dè.  Prédikftoelen,  ingeflampt:  't  welk/^***^®^ 
<icn  GraaVe.zynde  aangediend,  Iiem  dubbcl- 
^npigl/k  dciödt  ant^woorden   „  dat  men  de 
^  Leeniars..wel  .an^r?  zou  doen  prediken." 
Doch  bet^etgenlyk  oogmerk  vanzyn  vertrek  O05. 
ichynt.gfelveefl:  te  zyn,  der  Koninginne  den  "^^''^  .^5^' 
ilaat  der  Nederlandfche  zaaken,  omftandig- 
lyk,  te  öptvouwên^  en  veelligt  eenige  nieu- 
we middelen  met  haar  te  beraamen,  tot  be- 
reiking van  'c  gene  men  voorhadt,     Olden- 
barneveld\^n. andere  Gemagtigden  dér  alge- 
tpef^ne  Sraaten  .zogten  hem  de  reize  te  ont- 
r^i^den  ,    of  ten.  mtoften  te  doen  uitftellen. 
Doch  hy  liet  zig  niet  verzetten ,  betuigende 
egter,  byna  tnet  eede,  dat  hy  niet  vertrok, 
yitongenOeg-en  op  de  Staaten  (/),  fchoonhy 
zig.  ontyalleii  liet,  dat  hem  het  Vertoog  der 
Staateii  vanHoIiand  eo  eenige  andere  dingen 
wat  tegen  waren  geweeft.     Op  't  verzoek 

der 

{s}  Kefol.  HoU.  II  N«v*  15 «6.  &/•  511. 
(/)  HöoïT  XXV.  Bffi,  ^.  m*. 

M  4 


i84     VADERLANÖSCHE    XXX.  Boeit, 
15S6.  der  algemeene  Staaten,  beloofde  hy,  't  be- 

« wind  der  Regeeringe ,  in  zyn  afwezen-,  den 

Raad  van  Staate  in  handen  te  f  uBen  ilellen, 
Aan  Nerrics  zou  hy  gaame  't  Opperbevel  o^ 
ver  't  Krygsvolk  gegeven  hebben ;  doch  men 
verzogt  hem,  dat  hy  't  bewind  der  zaaken 
van  oorlogi^  ook  aan  den  Raad  v^  Smate 
ftellen  wilde  (r)  ^  gelyk  hy ,  federt ,  in  fchyn , 
Trek  van  deedt.     De  Graaf  van  Nieuwenaar  was,  ee- 
ter. om  de  "^g^^  ^y^  geleeden  ,   door  Leiceft^r ,   naar 
Duitfche  Ooftland  gezonden,  om  tweeduizend' ruiters, 
werving  drieduizend  kn^gcen  en  duizend  delvers  aan 
vrugt^-    te  neemen.     Dit  volk  was  geworven ,  en  *t 
wL^cn.  S^^^'   tot  den  optogt  vefeife-ht,  "byeen  ge- 
bragt.  Nogtans  bleef  het  agter  (^lö),  zonder- 
dat men,  in  eenen  geruime»  tyd,  wift,  waar 
't  haperde.     Eindelyk,  kreeg  men  blyks  ge* 
noeg,  dat  LeiCeftier,  bedugt  dat  dfe  Hoog- 
duitfchen ,  te  zeer  geneigd  tot  den  Huize  va» 
Naflau  en  den  Graave  van  Hohénlo,   hert, 
veelligt,  over  de  hand  zouden  zyn,  befteken 
hadt ,  dat  zy  niet  opkwamen.     Hierover  viel 
ook  gefprek,   voor  Leicefters  veptrek.    De 
Graaf  fchreef  het  marren  der  Hoogduitfchen, 
blaauw  genoeg,  toe  aan  zeker  misverftand, 
waardoor  Nieuwenaar,  't  Kloofter  Lochem , 
by  Brunswyk,  voor  Lochem,  in  Gelderland, 
daar  de  zamelplaats  moeft  geweeflzyn,  ge^ 
nomen  hadt.     Voorts,  drong  by  de-  Staaten 
tot  afrekening  met  Nieuwenaar -en  de  Duit- 
fche  Overften  ,   welken  men  ,  -wat  laater» 
met  zeventigduizend  guldens  voldeedt  (x)^ 

Daar^ 

fv)  Refol.  Holl.  lyNov.  if«5.  hl.  512.  Boa  XXI.  .5***,  ^/.  „ 
£777]  enx..  ^       "-^ 

(m)  BOB  XXI.  Boet^^  hl,   «2,   52   [7*2,   TflJ. 
(^j  BQH  XXl.ir»*^,  hU  7 X  [77ii j.  HftOiTXXV.  êttkJL  lli^. 


XXX.  Poek;      H  I  S  T  o  R  I  E.      185 

Daarna  vertoonde  Ldcefter  den  algemeenen  1585^ 
Staaten,  dat  Gelderland,  Overyflel,  Utrecht j^^j^^ 
en  Friesland  haarer  Majefteit  de  Opperheer- onder- 
fchappy  aangebooden  bdddeti;    doch  de  aUzoekt 
gemeene  Staaten  niet:  ook  niet  die  van  HoI-JJ««»'ow 
land  en  Zeeland.    Maw  men. gaf;,  hierop, ^qj][*^j 
%e  verihan  „  dat  zulk  eene  opdragt ,  zoze  en  Zee- 
„  gefchied  was,  voor  't  bedryf  eener  mmt- land  haai-^ 
„  zieke  gemeente  gehopden  moeft  worden ;'"  Maj©*' 

,,  dat  Holland  en  Zeeland  hunne  genegen- q^^^ 
,,  heid,  om  zig  der  Koninginne  te  onderwer-  hwiC  *    • 
„  pen ,   meermaalen ,  betoond  hadden^,  en  fchappjr 
„  nog  de  laatften  niet  zyn;  zouden  ^  zo  dra"!^^^*®* 
„  zy  wiilen,  dat  haare  Majefteit  de  heer^**'^^^^^ 
9  9  Icbappy,  op  redelyke  voorwaarde^',  begeerde 
„  te  aanvaarden."     Maar  aan  deeze  voor- 
waarden haperde  het ,   naar 't  fchynt,  met 
de  Koninginnen  die  't  hoog  gebied,  zandcr^ 
morv^aardun , .  gely k  men  't ,  te  Utrecht ,  be*  , 

greepen  hadc  ^  liever  zou  hebben  aangeno* 
men.     Den  Qraaf  zig  ook  verwonderd  ge*  - 
toQnd  hebbende.,   d^  men  hem  geene  ken- 
nis gegeven  hadt.vaji  eeae  voorgenomen'  be- 
lending paaf  Engeland ;  behandigde  men  beoi 
den  L^brief  en  'tBerigtfchrift,op  deeze  be- 
zending ingefteld,  die  hem  nietkwalykfchee- 
nen  te  gevallen  (y)*    Doch  hy  begreep,  datHybe- 
ipen  Graaf  IVIaurits  tot  bet  hogfd  der  bezen- geert  dat 
dinge  (lellen  moeft,  en  met  hem  naar  Enge- ^T**^. 
.  land  laaten  reizen  (zj.  De  H^Uandfche  Ede- JJ^^^'^j 
len  zagen  hierin  egter  merkelyke  zwaarig-Enge- 
beid:  pok  lieten  de  iSteden,  fchoon  'er  deUndvtr. 

mees-^ei-c: 'e 

welk  af* 
(jf)  Boe  XXI.  Uw^,  II.  72  [7«o].  ceflaa-  ' 

M5 


tSÖ     VADERLANDSGHÊ     XXX.  Boek, 

f<86'  «heeften  'lóe  neigden^  zig  ctoarétten  ddor  Ol- 
^     *  denbarrfevé'Id:  wa^op  bet,' béleèfdelyk^-af- 


wordt,    g^fl^ag^-^^^^'  Leiceftèf 'was -er  zeer  mis- 

''  nóegd  overv CJ^ 'kon  niet  bedekt  houden,  dat 

';iTy  de  wyt^van  't  genleeh  befluit aan  Oldenbar- 

neyeld*  gaf.    Ook  börft  zyn- •  ongenoegen  te- 

T    :     gen  de^  Staaten ,  van' dag  tot  dag,  'nader  uir  ;- 

.     .  i  :i:(ch^onta&ti  hctn,  van  def  Stakten  zyde,  hèur 

^g^;  'fchelyk  onderging.    Midlerwyl,  hadt  hy  den 

^fo^  algemeeoen  Staaten  zekere  piintên  overgele- 

opzekch  V^nd-,  makende  *t  gene^hy,   tër  zyner  aan- 

retittnp   ikomflr  in 'Engeland,  der  Koninginne  ,  van 

••••        'hunnen  wegc ,  hadt  aan  te  dienen :  de  gewig- 

tigfteh  wai?en  deézen  twee :  ^aP  h&op  hy  baa^ 

rsf^  Majsfi^it  ge&oen  kan^  op  'he^iUigmg  in 

ztvaaret  beden  swór  twee  ^drie  bfvièr  jaaren? 

en ,  wat  be fluit  zy  neemen  'zouden  \iZo  de  Span^ 

jaard  buhofhaarer  Majefieitivred^aanboodt y 

Ant-       ^  ^^^  verpand  zy  begeerden  dat  met  hém  ge^- 

woord     houden  'V^fdt  ?afen-an  t  woördde  'i  óp  htt'è'effle 

der  Staa-  puijt  „  Dat-  ltt^%  fêdèrt  eenigen^yd  ^  voordrie 

tón.        ^^  öf  zies  maandeti ,  «en  feindely  k  Voor  een  jaar ,  in 

j,  Ae  gemeene  'laftert,  'bewilligd  ^batlt:  niet 

„  om  daarna  de  handen  te  {lökefi-;-'maar  om 

„  tte' beter  te  zien,  wat  men  'zou  konn^n  op- 

„  brengen.'   Op  de  veeljaarlge  Beden,  eer- 

:     !„  tyds,  den  Nêderlandfchen  Vorften  inge- 

,, :  wiiKgd  i-  moeil  men  geen  -  agt  flaan  ;   alzo 

;    ;  „  dezeiven,  i»t^cn  gpheel  jaar,  'zo  veel  niet 

,;  .     *  ^y  hadden  uitgebragt,  als  de  tegen woordigen, 

..  »„  in  eene  maön4'4}edroegen.**   Óp  het /7«^tfr 

•*  .::'punt,  werdt-vefklaard  „  hoe  men  dikwils 

-  .•*  .  '„  bevonden  hadt,  dat  de  uitrpoijing  van  den 

'^£/  .,,  waaren  Godsdienfl:  vaft  ware- aan  de  ver- 

"i,  zoening  met  Spanje  ;  waarom  men  zyne 

„  Door- 


jKXX;  öoEit.    :fi  I  s  t^ö'k I^É':    187 

^  Döorlugti^h^id  bèdc ,'  ^len' ïlaïrdél  d^cr  t\^ff^ 
]y  verdrag  met  den  vyancj  'te  will^ti  verboe-  -  ^'' 
^,  dm^  0I20  méo  daarin  niet  wé^en  kon, 
^^  zonder  dé  gebeente  ^nwilli^  te^  maaktn, 
9*^  tot  feet- ^dtkagön 'der  gemééne  ^aiflen  ,  of 
,, '  zonder  dë  'overheid ,  %  'dezeivé ,  in  ver- 
,V-<ïenimg  te-ferén'gen  (^)/'  '  '■;  "'•    -      -   '^   . 

Dé  Graaf  deld&,' wyd^rs,  o])  4èn  vieren-   'xili,  f 
nvirttigften'van  Slagtmaand,   hét  bewind  derLeCceftcr» 
burgerlyke^  Kegfeeringe  ',en  des  öortögs '  te^'*»ét    . 
tm&e  i  gedunrendê  zyn' aft^g-^dèn  Raadw^-Jd^Q' 
rail  Staate  'in  handen  ^  toiteödO'  *fët  beléJdzyn  af. 
\^an  deii  kryg  té  water  'iian^  Frlnfë''']VBturJts i-wezen 
^Is  Admiraal,  en  aan  de  Koflegien  tèr  Adfai-'^enRaad 
i^itèk,-'allesf  m  <idt'-hj  Wé<fer  Wèf  fewaln,^* 
of  tot  bp  niadérHÈ^deV^ë-'^lIèn'by^'dè^alèé-^        ..   ^ 
meène  Slaaten  (*)* '  Des  anderendaags ,  nam  en  neetm; 
hy  -tifecheid  v^n  de  dgenteene  Staaren;  tiun  ^affcbtld.  • 
V(^r-'t  laiïft>,  den  <3ö-dsdierift  eYiTiet  it^voe-JJJJJ^  . 
ren  'der  béraSmde  Kerkernoi-dè  -,  -eniftélyk  ,- 
a-anbeveelende^  •  Het  wederzydfch'  nüsnoegen 
ftiheen  hu '  gèKèel   geflift.     Men  bejegende 
dkaiideren,  met  ved  heiJfbhheidi  •  Maar  de 
Graaf,  te  Dordrecht  ^gekomenyflelde  dafar^ 
zekeren  Jooft  Kouwai  tot  Adiniraal  bvier  den- 
Vlaamfchen  botdi  en  regtte  eene  Adminfli* 
tek'öj>,^te  Óöfténde;  hoewel -&t  werk  Ha- 
perde, ^illéSdë-  dieVin  HoItóW^èW Zëélahd 
gterie  AdmiraKtêk  in  :Vl4andereri  gedoogen 
(vy.     Van  D^dirécht ,  voer  Ldicefter  naarZynrbo. 
Z'deland :  en.  tóefdey t^ee  weeken ,  te  Vliflln-^y^ /n 

C*)'bor  XXL  B«*^,  */.  7ï  [7«t3.    ;        .  ^ 

f^j  Gioot-Plakaaib.  IV.  X>««^  ^^.  SX.  CQR  XZI.  ^«^^^  !/• 

(fj  BQK  XXI.  i?«€i^j  R  75  [7«3]* 


i8$     VADERLANDSCÏffi     XXX.  Bokr. 

r<B6p  8^^»  ^^^  ^^^  win4p  Miölörwyl,  maakte  hy 
•-2 — -de  bezetting  van  Vepre  op,  tegen PriofeMau- 
rirs»(;^)^  fchreefvericheideq*  brieven  aan .^yr 
ne  vertrouwelingen^ en  beval  uynen  Requefl- 
meeRerHofmanj  dfen  hy  iier  liet ,  Sonoien 
de  Overftftn  der  Pliaaifen  ,  by  monde  en:  by 
Hy         brieven,  uit  zynen  naam, te  liefkaozen.  Ein- 
wordt^in  delyk,'  ging,hy  ond^r  zeil,  en  werdt,  in  En- 
f"§^"     geland,   ;jeer  fecftelyk  ontvangep,  door.de 
wclpnt.  Koninginae.    Men, droeg  zorg.,  datdeJBur- 
vangcn.  gerhopluideo :  ^    utrecht   hiervan  terftond 
*  kennis  kreegen,  op  dat  zy  'er;  door  aa^ge- 
^P?digil':werd?n , ;  opi  Qp  deq  begonnen  voet 
•     '    '  voort  te  gaan:-C-^).    »    .  r.r   .     . 
Lciccc-       Leicefters  •  dubbelheid  Jjr^  ^   cerftond  na. 
b  ?h*'M*  ^^^  ye?trek;yaa;Zeeïand,.r?5igthaariyk  iiit.  .Hy- 
f^.^^^^;  badt,  op  den-:ZpJfden,dag,  vwiarop  hy 't  Ibe-r 
paaien-    wind  oyer,  de?  ^Lcyg  te.I,.ajidp.den  Raadvajii: 
van*tge-Sta3Lte  hadt.Qpgedraagens  een  Gefchrift  ge— 
wg^dwr  tekend,,.welk  m  eerft  voor  den  dag  kwam, 
vaï  Staa.  w' waarby .  hy  hun ,   in  de  gf  wigcigffe  Krygs^. 
te*  zaaken ,  de  blijden  ^bogdt, ;  Zy  mogten,  by^ 

voprbeel4  m  g^fi^e.  Qverifl^n  v^n  fterke  Plaat* 
„  fen  af-  of  aanfteljen,^geeïie  hoogq  Kryg«-.> 
jr^mpten  yervuilcn3,  da^i  by  voorraad ,  gee— 
„  ne  g^yi^ngenen  ontflaan^  ge^ne  uitge^etteti/" 
„  c'eeniger^  Stede  irilaateij,.,da^.by  we^e>van  - 
»y  gewopnlykRegtj  niets^doen  in'tftuk  d^r^ 
„  verbcurdyerklaarde  ggcdj?:^^:!  buiten  zyn-. 
.. : .,  „  verlof,  en  4e  jy^n  -^r^^ingHfche  bezpt^  ] 
r,:\  ^,  gingen ,;  by  hem  gei»aakt,\  iüptelyk  yolf^: 
*  '-     «gen  Cf)**'  Volgens  decze  Lyften,  van  wel- 
ken 

(d)  KeYD  V,  Btek^t  */.  it.     •  ■ 

(V)  BOA  XXt;  ff#ir<L>  *'•  '«  >  77  [7«7$  7lf]^ 

(fj  GiüOi.f  lakaatb.  IV*  Petl,  bl,  I4. 


XXX.  BoÊK.     HISTORIE.      189 

ken  men  ook  afTchrifterf  kreeg,  wilde  hy  de  ,-g^ 
Engelfchen,  die  de  Koningin  betaalde,  en--^ — ^* 
de  Engelfchen  en  Ieren,  die  in  der  Statten 
foldye  ftondéh,  verdeeld  hebben,  de  eerften, 
in  de  Steden  Arnhem,  Wageningen,  Tiel, 
Doesburg ,  Kuilenburg ,  Utrecht ,  /ijne^foon , 
Reenen ,  Wyk  te  Duurftede ,  Kampen ,  Zwol , 
Harlingen  en  Ooftende:  de  anderen,  in  Har- 
dcrwyk ,  Elburg ,  Hattum ,  Lochem ,  de  fchans 
voorZütfen,  Goririchem,  Viane,  Deventer, 
Bergen  op  Zoom,  Willemftad  en  Sluis  (g): 
waaruit  men  zien  kan,  van  welke  veilingen 
de  Graaf  zig,  door  middel  zyner  Engelfchen 
en  Ieren,  die  tienduizend  man  fterk  waren, 
dagt  te  verzekeren.  Het  gefchrift,  waarby 
*t  gezag  des  Raads  ingebonden  werdt,  was, 
door  den  Heere  van  Brakel ,  ontworpen  (/>). 
De  Staaten  keeken  vreemd  toe,  toen  het  be- 
kend werdt;  en  oridervonden  'er  haaft  de 
fchadelyke  gevolgen  van. 

Het  prediken  tegen  de  Staaten  ging,  na    XriL 
Leicefters  vertrek,  niet  minder  daA  te  voo-^®  Staa- 
ren, in  zwang.  Men  voer  hevig  uit,  over  'tu'*J*'\ 
weigeren  van  de  bekragtiging  der  Kerken-ne^meu 
orde,   door  de  algemeene  Staaten,    die  'erdeKcr- 
cgter  nog  geenen  laft  toe  hadden  vandeStaa-'^®»^^'* 
ten  van  elk  geweft.    Die  van  Holland  bewil-J^"  *^^* 
Hgden ,  eindelyk ,  tot  wederopzeggens  toe ,  in^ere 
de  Kerkenorde,  mids  de  Lidmaaten  der  Her- voor- 
vormde  Kerke  daarin  alleen  gehouden  zou-^*^^'^». 
den  zyn:  en  mids  de  Staaten,  Edelen,  Wet- 
houders en  anderen,  in  hunne  voorregten  , 
onverkort,  en  de  Predikanten,'  Ouderlmgen 
^  -^  en 

(l)  BOR  XXI.  Bofi^^  hl.  7«   [7S«]. 
(i»>  HOOfT  XXV.  Btek^i  hl.  lil*. 


f^    VJiQERliANDSCm     XX3É:B<^. 

15804  ^tt  Diakenw  «teft  Overhèdw  onderworpert 

* ^bteevQftV  ©^lyk  de  andere. poorters. en  m± 

WOQiiers-4    Dordrecht  dieen  hielidt  zig,  om-» 
ÉTént  de  Kerk^öördeöing^aandfifverilaaring 
Van.Leicefter,  betuigende  egter^  wel:  te  mo- 
gen Jydeni  dat  de  andere  Ledien -hierop  2ulk 
een^befluit  namen  ^  als  zy  goedvonden  (/)• 
Beteer-      £)e  algejneene  Staaten,\uk  het  afzetten 
derStaa-  ^^^  eerften  Staats  te  Utrecht ,  dezelfde  na^ 
ten  van'  deelen  te  gemoét  ziende ,  die  Geud,  Nieuw- 
Utrecht   megen  éü  -andert  Steden  luidden  doen  ver- 
wordt,^ loomn  gaan,  bewoogen,  nog  voor  *i  einde 
md^her-^®^  jaars,   den  Graaf  van  Nieuwen^ar,  om 
ft(jld*       *t9  by  de  Vroedfchap  vati  Utrecht,  zo  ver  te 
brengen^  dat  de  Gekoorenen,  by  voorraad, 
^^    in  hunnen  voorigen  rang,  hexfteld  werden, 
de^r^Oe^^  en  de  Dagvaar?  wederom  by  woonden-  DocK 
koore-     't  eerft,  dat  zy  en  de  Edelen  hier  voordroe-» 
jien  en    gen,  was^  of  men  niet  behoorde  te  beteren 
Edelen.    ^  gene,   eehigen  tyd  herwaards^   tegen  de 
Verdingen  met  de  Koningin  en  Leicefter,  en 
tegen  de  TJtrechtfche  Vereeniging  ^    binnen 

O  tft  1    ^^  ^^^  ^"  *^  ^^^  ^^^  Utrecht,  was  doorge- 
tenis^  *  dreeven.     Deeze  voorflag  ontftelde  óê  pieü-* 
daarover,  we  Utrechtfche  Regenten  ge wéldiglyk.  Prou- 
nink*  die,  tavooren,  het  af^ttett  van  den 
eerften  Staat  lüispreezen  hadt,  begon  'er  nu^ 
Rataller  ^^  ^^^^  ^'^  iemant,  op  te  dringen.  Hy  bragc 
cnModet  te  wege  ,  dat  de  Griffier  ,  Filips  Rataller, 
naar  En-  door  de  Vroedfchap,  naar  Engeland  gezon- 
gdand    ^^^  werdt ,  om  bekragtiging  van  't  gene  in 
dra?°'    dit  (luk  gedaan  was,  by  Leicefter,  te  ver- 
werven.    De  Predikant  Herman  Modet  ver- 
zet 

(O  BOR  XXI.  B»e(^  hL  tx  [7«4j. 


zeld€  R^ler.  De  Kerki^nmd  hddt  bem  ,.*g^^ 
gelali  9  om  de  Koningin  tot  nadei^  ontfer-  ■  ■  f^n 
ming  over  de  benaauwde  Kerke  en  tot  fpoc- 
dige  herzending  van  Leicefter  te  be weegen 
(^),  *  Voorts  weigerde  de  Stad  met  dq  ande- 
re Leden  ter  Dagvaart  te  zitten,  zo  meaButb 
en  Moersbergen  niet  terftond  uit  de  algemeen 
ae  Staaten  herriep.  De  twee  andere  Leden , 
zig  hieraan  riiet  kreunende,  beflooten  her- 
Helling  der  bezwaamiflèn,  vervat  inhunvoor- 
ftel,  aan  de  algemeene  Staaten  te  ver;5oeken,  , 

en  verbooden  hunnen  Geheimfchryver,  een' 
affchrift  van  dit  befluit  te  geeven  aan  die  van 
de  Stad.    Prounink ,  dit  niet  konnende  dul-  Pronnini: 
den,  breekt,  van  eenogen  uit  den  Geregte^l'^^^^ 
en  eenige  Burgerhopluiden  verzeld,  de  Se-j^yetary 
kretary  open ,  en  ligt  'er  't  befluit  uit.    De  der 
twee  eerfte  Leden ,  zig  tot  onderlinge  hand-  Staaten. 
ha^ving   verbonden  hebbende  ,  gaan  hunne 
Vergaderingen  te  Wyk  te  Dmir^ede  beleg- 
gen.   De  Wethouderfchap  verbiedt  toen  al- 
len  inwooneren,  die  tot  de  Gekporenen  of 
Edelen  behoorden ,  ergens ,  bojten  de  5tad , 
ter  Dagvaart^te  trekken ,  of  daaf  w^der  in  te 
komen,  zo  zy  't  egter  deeden.     Leicefter^ 
hiervan   verwittigd ,  door  Ratalier  en  Mqt 
det,  benoemde  eenige  genot^gtigden^  om 't 
gefc^il,  tei^  befte,  by  te  leggen.     Dochjeer'tGefcbrl 
deezèn  twee  te  rug  keerden,  hadt  de  Graaf ^^«^^^^ 
van  Nieuwenaar  eenige  punten ,  by  voorraad ,  l^ j^^ 
ontworpen ,  volgens  welken ,  de  Vroedfchap  ,  wordt,  by 
die,  ondertuilqhen,  ziepde  dat;  de  Raad  van voor- 
Staate  haar  gedrag  afkeurde,  vry  wat  bedaard '^'ï^'j^^ 


iji    VAÖEllLANDSCHÊ    XXX.fiófeicv 

•!<S7.  ^^^'  geraaiden  vondt,  nevens  de  twee  ande* 
»>■■  re  Leden ,  ter  Dagvaart  te  verfchynen/  Kon: 
hierna,  week  men  nogtans  wederom  af  vail 
deeze  puhten,  om  zig  aaii  *t  Verdrag  van  den 
jaare  1582  te  houden  (/):  waarmede  de  een* 
di^gt  tufTchen  de  drie  Leden  van  den  Staac 
eenigszins  herfteld  was. 
XIV.  Nu  brengt  de'  orde  der  gefchiedenifle  om 
Bezen-  tot  de  *  bezending  naar  Engeland  ,  waarvan 
^ing  der  ^^  jeeds  in  't  voorbygaan,  gewaagd  heb- 
naaV^n-  ^^^'  ^^  waarover  lang  by  de  Staaten  geraad- 
geland. "  pleegd  was,  hebbende  verfcheiden*  Holland- 
fche  Steden,  metnaame  Auiftfrrdam^  Gouda 
en  Rotterdam,  zig  niet  of  naauwlyks  konnen 
laaten  beweegen ,  om  haarer  Majefteit  de  hoo- 
ge  Overheid  op  nieuws  aan  te  bieden  (  »0  • 
waartoe  de  andere  Leden  neigden.  TotJiet 
aanneemen  van  den  laft  des  Gezantfchaps 
lieten  zig  overhaalen  Jonkheer  Willem  van 
Zuilen  van  Nyveld ,  Heer  van^  's  Heeren- 
Arendsbèrge ,  Drofl&ard  van  Muiden  en  Bal- 
jüW  van  Gooiland,  Jooft  van  Menyn,  Pen- 
fionaris  van  Dordrecht,  Nikafius  van  Silla^ 
Penfionaris  van  Amfterdam  ,  Jakob  Valke  ^ 
Raadsman  van-  Staate,  en  Vitus  van  Kam*- 
minga,  Ridder.  Joan^  Heer  van  Schagen  f 
verkooren  om  mede  te  gaan,  floeg  het  be- 
Jeefdelyk  af.  Joachim  Ortel ,  Agent  der 
algemeene  Staaten -in  Engeland,  moeft,  in 
celyke  waardigheid  van  Ambafladeur,  nevens 
de  anderen ,  dienen.  Nyveld  en  Valke  waren  ^ 
al  in  Wintermaand ,  te  Londen  geweeft  (n)  ; 

doch 

{/)  BOB  XXII.  Bt(,  hl.  s  Ctn]  enx,. 

(m)  Refol.  Holl.  s  ,  i}  oa^  is  W#v.  i^ttf.  */.  44S457«  St7« 

{m)  UOOVT  ZXV«  ITm^,  K  lixf. 


XXX.  Boek.      H  I  S  f  O  R  t  Ë/     193 

dócM  dé  overigen  verfcheenen  'er  èerft  op  j^g^^ 
déh  feènémwintigiteri  vfeh  Lóuwmaaftd.    Zy  -        * 
werden  tér  gehoor  ingeleid  by  de'  Koningin- 
he^  op  déri  yyfden  van  Sprokkefanaslnd;  Me-Voörftd 
iiyn  voerde  bet  woord;    Na  brêede  üitmee- ^*"  {^^ 
ting  van  de  weldaadèn  der  Köüittgittne,  ettgj^^)^^ 
van  der  Staaten  dankbaarheid ,    Verklaarde 
hy  ii  dat  dé  vereériigde  Landfchlfeppeti  nog 
,^  bleevèn  höopen,  dat  haarè  Majeftelk,  zig 
jj,  nader  bedagt  hebbefidé  i  dé  «angeboöden 
5,  Héferfchappy  övet  Öezelvén  ^  ónder  biüyke 
„  voorwaarden ,  èindelyk^  tóu  g'elieveti  te  aan- 
5,  vaarden ,  alzo  zy  dit  hielden  vóór  't  befte  ^ 
5,  middel  ,     tot  redding   hunner  vervallen* 
i,,  zaake/'  Vervolgens,  wéés  hy  dèn  ftaarder^ 
zelve  béknojjtelyk-aan,  eil  vérzógt/ dat  haft- 
te  Majèftéit  derzelver  hulptroepen^  töt  oj» 
tienduizend  knegten  eti  tWeedüfeehd  paarden^ 
geliefde  te  vertiieerderêh  ^  eti  de  Stiiaten  t€^ 
geryveh ,  met  zéftigduizend  pondeft  (teriing»-, 
tot  hef  ot>règten  vati  een  Leger  (e>).  DeihajE' 
Van  's  Lands  zaaken  was  bfeedér  ontvouwd , 
in  een  gefchrift ,  welk  hy  haai^r  Müjefteit 
overleverde. .    By  het  zelvfe  ^   bleek  „  dat  ^riaè  iüt 
*  „  men,   hier,   in  't  voorleeden  jaar,  boven  j^'ÏS»^ 
5,  de  béloöifde  tweehonderdduizend  guldeiis  * 

5,  ter  tóaand  ^  nog  vyf  tonnen  fchacs  hadc 
^,  opgebragt.  Thans  ^  dieitde  itièn  dertieii- 
5,  of  veertienduizend  kpégte|l,en  vyf-öf  zes- 
5,  duizehd  Ruitórs  te  vdde  te  brérigeiir  Tot 
j,  het  bew'aaren  dér  vaatte  pkatfén ,  werden 
^,  zevenentwimigduizend  knégteft  ,  driédui- 
i,  zend  fpeerruiters^  en  vyfhondêrd  Hgtge-? 


194    VADERLANDSCHE     XXX.Bo!EKé 

^     itSflï.  ^^  wiapen4«  pft^den  yereifchi;.  .  /Hierva^^  bc-» 

i      ■    ^  malde  ha«re]Vlaj>flw  diuzendm^  cepaar^ 

^  de^  en 'vyfdqizend  te  yoec,  behalve  de 

^,  bezettingen  vw  den, Briel/.Vliffingpn  en 

\,,  R^OBisiêl^etiS  y 'ZO  dat  de  $t9Aten  twee-en^ 

•         ^  twintigduizend-    knegten  , .    tweeduizend 

1^  fpeeimitert  ^  en  vyfhpnderd  ligte  paar- 

^f  den  ten' Imnn^  lafte  hielden..   De  koften 

^,  bdlepehi.Wee^endertig  tonnen  gouds  en 

59  zesenzev^tigdpizend  guldens  in   'tjaari 

^  Waaruit  yoj^^i  dat  de  Scaaten,  a^  huq- 

5,  ne  gewoonlyfc^  fchatting  yantweebonderd- 

^5  dttizend  guldens  ter  maand,  tot  het  be?et- 

'^,  ten  der -.fterkten  alleen,  agfhopderdzesen- 

-5^  2eye»tjg4njzepd  guldens  te  kort' kwamen- 

^,  Dto.6h.Ss.-*er;  een  .Leger  te  velde  gebragt 

•5,  weardjcV  zoumen^  uit  de  bezettingen ,  zes- 

,5,  duizend,  fenegt^n    en  drieduizend  xüiteis 

^„  konnen  ligten^u  waarby  men. zevenduizend 

,^  knegten  en  tweeduizend  ruiters  iZou  behoo- 

-^  ren 'te  voegen,  die  j  bebaive  de  <ielvers  en 

,5,  andere  fegerlalten,  in  yyf  maanden,  ze> 

5,  honderdvyfentagtigduizend.  guldens   kos- 

v:  „  ten  zouden.  O)." 

Bits  ant-      Doch  terwyl  Menyn  nog  fprak,  hadt  men, ' 

•(  wooitJ-    in  't  gelaat  der  Koninginne  ,  duidelyke  te- 

^p\   ^kens  van  yerftoQwjh^id  konnen  merken.'  Oc^ 

ftett!'    "  hadt.:hy  naaujwïyks.  gedaan ,'  of  zy  begon  he- 

-rVig.uit:  te  .vaayen  tegen  de  Staaten  ,>  dezel- 

.  5,  ven    befchuWigende  vaa.  ondankbaarheid 

r„  tegen :  baar  ^  van  mishandeling  4es  ÊngeJ- 

>  fchen.Krygsyolks  en  van  fchamperen  hoon 

. ,,  des  Gwayen  yan  Leicefter  %  die»  zy  af- 

M  HOOST  XXV.  ^oiti  hi..  xiiJF« 


^  ge^ooden  had^,   in^  varwftgdng  ^  clet  dj»  igg^t 

^,  Staaten  hem  opening  doqn  2ouden  vatt.dft  •  -  •  "^ 
J  gelegpttheid  huniier  geldmiddelen  enfchat-f 
L  ongeil  i  docb  dien  men^  met  den  Anatt 
^  van  algemeeneq  .Landvoogd  i  gêmömpti 
^  eti,fleg?s.  een'  fchyn^  een  fchaduw  van  ge4 
51  zag  gelaaten  hadt^  om  welken  te  vèrkry* 
'i^  gep^  hy  nog  gevaar  hadc  geloopéö  Vto  lyf 
^,  en  goed^  en  'c  gene  hein  meer  waardig 
^^  was  dan  die  beide^  dé  gunft.zynei;  Vort 
^,  ftinne  te  verliezen;  Slegter  beraaden*  Staa** 
^^  c^n  of  volken  dan  de  Nedetlandfcheö  ww 
5'  ren  'er,  fprakze^  j?.  zWoerze^  by  den  lees^ 
j,  venden  God^  niet  op  deii  gantfében  aard-  •' 
y,  bodemt  Men  ft-ooide  uit^  vervolgdeze*  . 
^,  4at  zy>  buiten  der  Staaten  kennis  §  vaü 
^5  vrede  tnet  Si)anje  wilde  handelen^  Ydel^ 
t^  heid*  De  Staaten  v.érftonden  't  gedrag  der 
i,  Vorften  niet^  die  den  een'  en  den  ander  ^ 

4,  kpndén  hooren  fpreeken^  asondèr  iemanté 
^  benadeeling*  Zó  zy  iets  meer  voor  de  Scaa^' 
^,  téri  doen  zou^  wilde  zy  eerbiediger. beje-ï^ 

5,  gend  zynrook  meer  weeten  van  deNedér-* 
5,  landfche  zaaken :  waartoe  zy  géioigtigdeii 
^  ft^Uen  ZPU  Qy^ 

:  Zo  feherp  eeti  antwoord  was»  tnééöt  löen^ 
niet  flegts  door  't  oorWaazen  van  Leicefler 
en,  dé.  aiynéri  verwekt;  maar  odk^  door  dé 
.  netelige  Qmftandighedefij  waarin  de  Koningin 
'  zig  toeii  bevoridt ;  zynde  zy  bezig  met  te  be- 
fluiten^  tot  het  vt^nnilTen  van  Imria  Stüart  j 
koninginiié  v^nSchoÜandvdic, hegentien jaa-< 
ten,  in  Engeland^  gevangen  gezeten  hebbende.^    , 

«rei- 


t^    VAÜERLAl^DSGHE     XXX:  Boek- 

l-g^:  weiftige  dagen  hierna ,  befchüldigd  van  eenea 
■  ^  ^'-  aailflag  tegen  't  keven  en  dè  regeêfftige  der 
Koninginile  Elizabet,in  *t  openbadf^enthalsd 
werdt.  De  Staatfche  genanten ,  diep  getreden 
door  het  antwoord  der  Koninginnen  beflóo* 
ten  tot  tet  opftellén  en  overleveren  eéner 
fchriftelyke  Verdediging  hunner  me«ftëren; 
;   waarin  vertoond  werdt,  dat  de  Staaten,  aan 
de  gemaakte  Verdingen ,  behoorlyk ,  voldaan 
,    hadden  (f).    Doch  de  flfcgte  tydihsen ,  die 
njen  eerlang  van  htér  ontving,  fteldèi  de  on- 
ten  in  (laat,  öm  zig  zei  ven  ttog  emftiger  te 
verdediffen. 
^ .  XV.        Hec  nebnelyk  Gefchrift,  waarby  de  magt 
Wouw  ^  des  Raadis  vati  Staare  bepaald  Was,  hadt  den- 
wordt     Xwlven  genoodzaakt,  het  Slot  te  Wouw,  by 
aanPdr-  Bergéa  op  Zoom,  te  laaten  orider  't  bevel 
ma  ver-  vatt  een'en  Fraftfchman  ^  iWi^f  ^/^^/^i  genoemd, 
^°8^      die  zeer  verdagt  vfks.  Oök  leverde  hy  't  Slot 
aan  Parma ,    om   tienduizend  guldens  voor 
hem,  en  drie  maanden  folds  voor  zyne  kneg- 
ten ,  op  den  zeventienden  van  Louwmaand 
Stanlci    CO*  ^*^  dezelfde  reden,  moeft  men  William 
cnjork   Stanlei  en  Roeland  Jork  't  bevel  behouden 
verraa-    laaten  over  Deventer  en  de  fchans  over  Zut^ 
J^'^j^^®J^feft,-  welk  hun,  door  Leicefter,  zeer  tegen 
de  fchans  den  zin  der  Staaten,  was  toevertrouwd.  Meil 
over Zut- ontdekte,  eerlang,  eénige  handeling  tuflchen 
fen.        deezen  twee  en  Joan  Baptifta  Taffis ,  Overfte 
van  Zutfen,    Ook  gingen  Stanleis  Ieren ,  een 
woeft  volk,  dat  half  naakt  liep  en  van  gee- 
ne  erbarming.  wift,  dagelyks  te  Zutfen  ter 

mis- 

(r)  BOR   XXII.  Sêtk,^  tl.  X7  r«75l. 


j}2^Y:^^mscAi.yi,  ik  t  imzr  ^8j. 


XXX.B01K.    -H  I  S  T  O  R  I  E..  .197 
mlfe»    Pe  burgery.te  D^^vemer,  die  veel  jcj-f^ 

van  liun  ^e  lyden  hadt  ^n  voor  erger  vreesde , ^ 

ver^gvNorrits.,Qm  eenige  meerdere  en  ver- 
trouwde. ïj^^etting.  Hierdoor  openbaarde  zig 
•c  brpeijend  kwaad  tè  eerder,  5tanlei,  merr 
keqde  d.at  hy  der  burgéryd  in  't  oog  liep ,  jydt, 
de§;ï)agts  na  d^p  agtenitwjnti^en  van  Louw- 
tn^sind ,  n^ef  é^nigQ  paarden ,  ter  Stad  uit ;  hJêb7 
fcend^.hy  dqr  Wethouderichap  diptsgema^ikt» 
dgt  hy  een*  aanflag  voorhadt;  en  der  bezQt- 
fing,  dat  hy,,  t?r  haarer  verzeTcering'tèg;eh 
de  b'urgery ,  nóg  een  of  twee  En|;etfch9  Yen- 
Aéls  ging  haaien.  In  dep .  morgenftpnd ,  om- 
trent vyT  uuren,  kèèrt  hy  te  rug,^  met  deij 
Overïle  Taffis  ]  en  rieg;enhonderd  man ,  niie  j 
lïinnen  gelaaten,  zig  óp*  de  ^^apl^t  fc^aaien, 
Ue  WethpudorfchapV  nog  niet  weetèndèSvac 
^er  gaans  ware,  isendt^  eencn  Burgerhopman 
nikr'4e'm$rkt,'om  kondfc^^  Stanl^i  treedt 
hem  tegen ,  tï>reekf  hen^  moed  in  ^  en  vci^  . 
klaart  hem,  dat  riiethant  eenig  leed  gefchie-, 
den  zou.  Voorts,  brerfgt  hy  hem  by  Taflls» 
dien  hy  mét  naam  eii^ titel  tocfpreekr,  eri  Jeii 
Hopmiri,  zyneq  ffóqden  vrjend,  aanbeveelt.* 
Tóén  eerfl;  raakte  dèe??  üjH;  jijen,  drotpm^ '  en' 
vergeeti^tide ,  wdar  hy  ftoffdt ,  a^b  ƒ  ïprak  hy > 
fm0»  wv  zo  jammer  fyk  verraadehtui^xTi^^' 
fis;''Befcfe^  .Qp,  aht;vifóordde^i,  ^aP  laai 
ik  hem , dien  V  raakt\verdèdigen;tk4ien  de'fi 
Koning  j  mynen  fleer^  yQoxt^.werd);,^?  :^et^  , 
hóüdertchap  vergader^.:  voor  welke -StahrêJ.^  t . 
ftameléhde  en  mëÉieén  verbaasd  gelaat ,  het  .  . 
óvéfgeeven  der  Stad  verantwoordde ,  zo^of d 
%\$  hy  kon,  Nadefhaüd  v  gaf  hy  voor  >'  .npóij 
•    .  •'•  ^T^-^3.'  -  '  ■• }  in 


isi8     VADERLANDSCHE    XXX/idek, 

i  <87.  i'n  der  Staaten , '  mdar  alleen  fn  i.eiè4fters  eed 
g-  ^*  geweefl  te  zyn,'dfé*héiri'j  by  e^ti  Pasj^obrt'', 
'welfcty  toonde, bntfla^eh  Mdt,  Xaffisdeedt 
'-terftond  met  de  trompet  ■ombl^^^n^j  d^t  dé 
ioiiiiig  den  ingezetenen  lyfeji "^ó^^^  fchpnk, 
•Wie  hem  zweerérj  én"  in  't  Rcionirclie  geloof 
t(ïe\ren  Jwilden  kofldën  blyyehVdq'^Qvefigéii 
vertrekken  \  met  'een  Paspoort ;, ';  wfelk. meii 
iïiïn  leveren  zou,  l  'Vópreé  jiandéldV  .Taffls,i 
Iri  allès*,  zeer  heufcheïyk;  mef  dé  .Ing^etenen, 
Hcröjge  Ieren,  die; daft^t  ijJonderert  geV^ileö 
\V^rén'^  deedt  liy  fttaflfeH  rii^t  3e'gatg^.;* 'JÖé 
Ma'giftttiat'Werck  'nj(^t  ^iréranderd;^;  voor  'den 

f'  ewöótllytén  tyd  ;^'^  '^óch  toen  i^ik  efllcdef 
LO(fmrè}igezindeH  è^^^^ 
;  Tén  ielfden  dajgé,*als  Deventer  asun  Tas^ 
iSs^gèlbyefd  werdt^^  gaf  Jork  'V  kennis  van 
^ati  zynè.  föW^  ,'  daarby'  voegende  ,  dat 
iijf  gfézind  wks'§tanlei$  vóqrbeeld  te  volgen^ 
aiëfiiiem:  byi)ly vép '  wilden ' ,  izoildeii :  ^ely ke 
beloQpmg  genletón',^;ds^  de  'bezetting  van 
Devëiitèri  de  -andejrëa/taögtcn.vryéiy^  ver-? 
|ri&1èkeïi/ '  Twee  .flbpïüidèn  Vlooden  V.  hierr 
öpv'tt^èt 'BuAne  vendels ^  ter fchanfe' uit:  de 
overigen Mdeilze;-  terft^nd,  in  dê'ma^Vder 
Spaamch^ö  («}.; ;.  Öititf ent  * dèe'zen  tyd ,  lie- 
pen! ofok  èénige  Èrigeifche  knegten  m  Zwol , 
én   een'ïCörnèt  Ui?  A?nh?w  pyef  to|  den 

tyandc^).  \' ,     \  .  .      .•.^:  /;.  r 

peRaad  *'.  De  over}ever!ftg  ydn  Deventer  end^fchan^ 
van  Staa-öp.  ^  'ViHm  hW^^  ^e|i§|l  ^y%en  roep 

**<**^*  "*  '     '         ; .  /' .-  .  .;\  ; '  ^oQf 

-  (i#j  BQR  XXII.  Jtfei^,  *iL  »p  rt79l, 

(?j  m  wi.  4'^^  */;>o  fsiij; 


^óor  "'t  gantfché  lumdiyervüBe^lfclinetww-  f  5^7. 
iroüweti.op  ;de  Engelfirhen  ,*eöiftrela€jtot  mer-  hjj^ 
kelykè  af tefeiik  ider  agtbaarbfeidr.v^nfL^ces^-delyven 
|:er^  jdfci  na  deeien  tyd,  xoetehrv^n  ZynevanSun- 
afttiHangèren  rveirloor.     De  ïUad; v^n,  Scaate  l^>  ^^ 
ftèlde  drieduizend 'jgqldens  op  de  lyvjen  vaoJ^"' 
StanleJ  en  JcHc?  doch  verboodt^  te  g^lyk» 
tJte  *c  misdryf  van  dcezen  twée/defE.ngeU 
fchen  iii  h-  gemeen  te  :lafteren  <«) : :  OiQk  caf 
Fröünink  een  boekje  iir't  Jicht,  waarin  fiy^eïde 
om  den  .haat  teg^n;  de  Engelfchen  te  koelen  *  digt  den 
dbor  hét  öphaalen.der  verjsiadètyen.Hii  verrEngcl- 
fcheiden*  Nederlandfche  Hebren, zogttjB  toor^^^^^ 
rten-V  darmen Ndehrgamfchenliancbart  aieta^^*!  I 
iiaar  weinige)  i^beliqen   behoorde  ce  fcha^       . \) 
teii^(ttr).  «-.,•'*  /    _^  : .      r    '  /'^^ 

-    fJorrits,  •vémpemenée  JaÈiSjtantó^og  0-.  XV t[. 
v^rfte  .1)innw:D^\ïeiiier  bleef >  asogt Jjera  te  A^pflag;" 
beköoren,"töt)'fcép  houden  der  ^  vögr  4e  J^^?.J^^^ 
Kötiinghme.:  Dfücb  soen'.dit  hiperde.,1)tffon(it  Devèn^^* 
hyde  Siad,by  varraffittgï^teföteirwllseajWlWw^^ 
mofeft ,  met  veifties^  ifwyfcen.Q)?)*^.  , m 
- :  f  In .  Hariingèn'  Jageh  ^'  fedeit  eenige  j^aren  i  Harlin- 
tw^  vendei^i  we^én  door  HolJaftd^et^&Wgen 
werden.  <DeEri<?zen.ydie-,  te  'voorea /Ef^g^t^J^ie 
fche  bezetting   in  deeze  Stad  hadden  jafgöT  bezetting 
mEö^ifeni  wiftpn^  \m^  met  hilnften  Smdhou- w;    r 
Öér  ,'Zö  te  teefteHeii^  dat  «elfg  ide  Holknidfch* .  *      ' ' 
bezetting  vo©Tf^iefcheverwiir^H.we(^^^  ,      "[ 

i    :Doch  de  hadt^têgen.  de  Engdföheni  m^m  tóval  dèf 
töö,  tet  ofömake:^y^':eTOeu.-Snv^l.eeniga'^^^^^^ 

,  /»)  UoR  XXII.  Boek  f  hl.  zt  [Ui]. 
<a;)  BOR  XXII.  B«^r.V-^*i8^"3-..    ..      .    ,   .,,„,   ,    . 
Cr)  BoR  XXII.  B^fk',  */.  14  CM^]-        .     >/,.-.; 

(>^  BQK  xxu.  B(»«i^.  *;.  2«  .t89<:j- ^  ^  ^ .  /•  ^:^  ;  J 
N  4 


M60    VAÏ5ERLANDSCHE     XXX.BöèC 

•fsSr.  bendefh  Eiigelfche  mitéren  in. Holland,  di^ 
'^    ■      *  de  foldy^  wèlkè- de  Koningin i/hun  fchuldig 
was,  indfen  Haage,  wilden  komen  haaien» 
h  Gerugfe  liep,  dat  zy,  door  North  jen  Brar 
kei,    waren  opgemaakt.     Men  paaide  hen., 
eindelyk,  raetagtduizend. guldens.     En  na 
dat  zy  'i  platte  Land  tuflchen  Utrecht,  Amr 
fterdam  en  Gouda ,   benevens  de  Alblaflèr^ 
en..  Krimpenerwaarden  afgeloopen  hadden  y 
"*  \        keerden  zy,  door/t  Stigt,  daar  hun  de  boer 
ren  op  't  lyf  vielen ,  naar  hunne  bezettingen , 
in  Gelderiapd  eij  't  GmaiTcbap  Zutfen ,   té 
rug(^>  . 
J^efcei»       t)n[ltf ent  hfer^inde  van  i^cw^maand ,  maak^ 
^«.        te    men  geetie  ^zwaarigheid  ^  om  Leicefters 
pnda^  Plakaat  op  de  zeevaart  te  herroepen ,  en  den 
aeeyaar;  uitvoer  van  allerlei : waaren ,  behalve  waper 
wordt  in- nen,  bu&krüid  en  Salpeter,  naar  onpanydi? 
Itó'^*    ge  plaatfen,  uitgenomen  Calaisen^Embden, 
>  .^?       vry  te  ftellen ,  by  Plakaat ,  op  den  naam  van 
•^-  Leicefler  en  den  Raadè  van*  Staate  gegeven 
(^).    De  Stapten  viin  Hojlarid  openden ,  wat 
'"  laaterV  de-  vaart  op  Calais  én.Embden,  ins- 
.        gelyks^  alzo  toch  de  EJngeifchen,  Schotten 
/      en  ande^  volken  xip  4eeze  .havens  handel- 
den (^).  ' 
XVIL      Maar  \  ftuk  van  St;aaalei  en  Jork  Mé  djeü 
De  alge- ^Igeïjieenen  Staaten  zo  diep  getroffen,  dat 
Suate^n  ^y  beflooten,  hierover,  en  over  andere  be^ 
ichryveu  z-wa^«ïiflèn,   eenen  brij&f  te  laaten  afgaan  aan 
i^an  [.éU  Lèicefter.    Zy  zonden  'er  éen  ^flchrift  van 
f cften     j^gQ  ae  Kcfninginne ,  welk  een  gepaft  ant« 

woord 

(m)  Bor  XXIU  JB<i«^.i  il,  if  [f  f  O.  •  -^t 

h)  ^op^l  XXV*  Sié{^  hL  1132%  •      -     ^ 


b^r^  JVftajfiHeijc.    Men  Mc  d«n  Brief,  <U»    ^  <  % 
defij  viei;den  van   Sprpkkelma^nd    gedagce^ 
kend  was' , ;  4f  n  Engelibhen .  B^aad^h^er  van 
Staate,.  ïiionvs.Wilkes;^  perft  laaten.fegzen, 
.en  Ijy.badt  hemnppdlg.gewrdWld. .  Docb 
ïiteropi  ^n  om  andere  redenen,,  hieldjp  men 
hem /in  Engejand,  verd^gtvditf  hy  te  ze?r 
heulde  inet  ^  Sca^teih.   Ook  erkent  by«  4n 
^eneri  Wiff  aan  Leicefteir,  die  nog  vporbanr 
ji^n  is.,,  dat  hy  geen  geloof  plagt  te  flaan^ 
j,:öan  't  gene  hem,  by  gerugte,    ter  oo- 
9, .  ren  gekorven  was  van  de  grtreken^  d^r 
„Joideii,  die  men  hi^r  Staa^n  npemd^.** 
Qp^b  by  voegt  'e?  by  „  dat  hem  de  wdet^ 
„  vinding,  federt,  desaan^ndp,  meerge- 
„  leerde  jhadt,  dan  veelen  voor  heip  gewee- 
„  ten  h^ddj&p,  hebbende  by,  in  ben,  njec? 
3,  gevoqden ,  dat  ?yne  gocidkeuring  verdiei).-   :* 
«9  de  G/)V'  Iij  eenen  aoderen  bri^f,  wat^^^rn 
der  gefghrpjövf  n  ,  pnderrigt  Wijfees  Leice&^  '• 
ter^.dïyiV.Lajida  inkojnftgnjfc .van  den  wii-    . 
v$ng  zyns^bewinds,   tot'<»p.dËnrrienden  yan 
Lpiïwmaanddes  ja$rs  IS^J^  dr^e  milliöencin* 
jcn  dö  uitgraven,  daarentegen,  vier  millipe-. 
nen  guldens  beloopen  h^den  (e).  Dochwatlohoad 
den  brief  def  algemeene  Sta^tien  betreft;  di^^anhun- 
klagten  pver  Leiceilers  agter^aad  van  vreem-^^g5f«ef* 
delingen,  die  bem  den  dubbelen  Rozenohel,kend  deïi 
fQ  Amfterdam,  hadden  doen  muptpn,  en  om- vierden 
trent  veertig  ftuiv^rs  bov?n  de  waarde  doen^^'^ 
zetten;  die  hem  ook  't  geqven  vanhet  Pk-r^^[;'^* 

.fegatmaiiii-; 

(i)  Cnbala  »*  Mlvflpriei  #ƒ  State  P.  II.  >.  y. 

(#;  Cabala  P.li.f.^<  ^ 


N- 


i 


i^^fipT  laat  Op'  lïe  ^emit  ifmd4tn  «cümgeikdeti, 
i^^'^^'is^wérckn  V  i»^  -^^ftiPeiÉBiéki  der 

Aftigen  vafi  \fe'éëtödelingen  in  't  f  bewind  af- 
g^flaaalll  met-  ée  liaatelykfte  verwen^    Ook 
vemiimde  meif  iïiét,;-te  kldagèö^  -över'Tfr  htef- 
Inelyk  fcHrifrv  WaWby  *t  géÈBLg  dès'Rjaads 
Vtttt"  Skaate  i^eptild  was  ,c  en  wdk  dé  Staacen 
*èor .  ó«za^k   hidden  van  het  leveren  van 
vèrifcbéldén'  fterictén  aan  den  yymti.    All^iv 
mtéèdy  werdt  .het  verriad  vafa'Séanlei-en  Jork 
afgekeurd,   en  Leicefter,  in  't  voorbygaan, 
Bèrinnerd,  iioe  hy  den  eerften  tot  slgemee- 
nen  'Veldhèeii  badt  willen  vertidFeri^    'Men 
befloót ,'  met-  éen  vepzöek ,  dat  heïKïfg^ólk , 
Vèóf taan  ,  Ikfftierd  mogtr  worden ,   door  de 
Radden  van  Staate',  by  de'algenieeneStaatea 
ie  (lellen,  nevens  twee  BngelfiJbert^^'^VöIgen» 
Stoomis  hfet  verding  met 'de  Könitigtnne '(J;/*)*    Doch 
^xr^u'   ^^^^  Brief  Wórdt' «èer-kwöiyk  gi^noftien, 
Ivcr  dU  m  Êflgelaftd.    'De;Koriidgin  Voer -^öirbevig 
lawyvetïfOver  uit,  tegen- dé  Gezanten.   'Men  iie(  afr 
dru^els  van'  den  Brief ,  hier  «e  Lande,  loo- 
pen,  oridet  't  volkS'.örti'he.t  op  tè^l^itren  te^ 
^etïde  Steatent  -alzö'nien^elk  inftampte,  dai 
alles,  door  hèriyvefiierd  was,  om  Leices-^ 
.  jcer  èn  de  Koningin  van  de  Landen  afkeerig 
te  ffiaaken,  en  xélven  in  \  bewiridtè  blyven, 
't ^ Welk  by  de^4ïieeftén,gewbon  hetergfte 
vdh  bunne  Overheden  te  vermoeden ,  geloofd 
werdt;  en  alléén  by  de  doorisigtigften  ge^i. 
.    nen  ingïAig  vdhdc  (g}.  '  '  « 

y«i4bdcr     De  tyd  van  den  dienft  des  Raads  y^  Staa- 
lt 

(f)  BOR  XXIT.  Boek^^  hl.  is  [941]-  '  4 

If)  BOE  X^ll,  Mftl^  *^-jö*;t*f»> 


jDOêHöfeK^    ^'ifl^i^OkfÊ?    ièS 


ye  de . ilgBmeehe.;Staateh  jbeflpoteii ,  'dït ,  ,by  ^ ,P^ 
yoonraadvT^ï'  *^!^^  tyd  van  drfé  fifttóijd^wj  j^jf^Jj^ 
fe  den 'zelven  te  zitten  hadden  Leonmü^i van Sta«« 
van  Wégè*  Gelderland ,  Brederode ,  van-  Lbo*  te» 
feh;en,BardtóS.;Van  Wege  HoUandv'^falke 
èn  tqpftyÉwoucIszöQiii  Teelink  ,  vjiA  vvfege 
^èeiahd';'  van  IJtrechts  wegè,  Paulüs  Biiis^ 
Ojfèen'aihdè'r,  %  de  algértieene  Staaten  tè 
fiezeni  uit  twee,  door  de  Staateri' van  dat 
^èvfèit;^  benoemd ;  van  Prteslands  wege',  twep, 
uit  Vier ,  óp  gelyke  wyze'benóemd ,  té.  kiezen; 
Van  OverylTels  wege ,  de;  Doktor 'DorH,  of 
één  tLtideTj,  Vbok  dos  gekooren :  vdorés  éé  by- 
zotfdtfrö  StadhoudefsV  Wée  EngéJfche  Hee-   • 
r'en^^  Van'  wöge  de  Konmginne ,  d^  Thefau»   - 
rijcr^ep  tüemam  meer,  als  Lid  des  "R^^  ƒ 

t)()oi'  Jdtt  befluit  werden  Meétkerke  enBrp:-^ 
kèla  ;en  de  Frïefche^emaga'gden 'A^^  eti 
Féitsma,'  alle  aanhatigdirigfenvanXei^^ 
iiit'dénRa^e  geweprd;  De  algemeene  Staa- 
ten  giVen '  voor  redefi  wn  het  wedren  der 
t'riezeö  a  'dat  .hun  nög^^nïet gebJeeken  Was ,  dat 
Friesïand  zig  qnd^r  delRegeerifageVari  Lëi- 
ceftèr  en,  dpn  Raad  begeven ;  en  de  twee ' ge^ 
pielde l^erfoonen  wettiglyk  benoenïd  haÜt  (i;. ' 

pe^tüatpn  vatr  Hofland  en^eeland  nafpéri  XVIH» 
óók ^  lAa^egcils  ,"pm'  iüg'  rfegen  den  aanhang D^Scajif»' 
van  Leicefter  té  fterken',,  magtigendè  P^s^^**  ]^«* ; 
B&aurits  ^  „  om  'rgezag  hemV  ^by liaftttrcf  eö  el  ^ee?' 
„*  IBerigtfchrift,  ds  Stadhouder  en  Kapitein  hnd  geel 
p  C$nsra^l,<opgedniageB',:  met  derddad  teven Priq^ 


„ge/^Ma^. 


(fc)  Bon  XXTI.  É0ek^^  $L  2g*[89»l. 


'lts 


f «8r  w :«^1^.?*^K«  (*)ï  om jall*n;<?yeijften,  h^zec- 

r:  ■^^^■,,'tijg^, houdende  ia  4e  gpróelde  geiyeftea^ 

22^  ^f\r.lafc?f  t?  geeven,  eiy  zig  en  dw  Staatéa 

^'    ,  ^ïgehpqrfaamheid  en  getrouwheidf  t^  ^oen 

,^'.  ,^.  zwwen.      -t  Veranderen  der  bezettipgea 

ftfji^zel  aan  hem  of  aan  Hc^hen}o,A,  ^^ 

neii  ^L^tpnant  ,/.by .  goeddunken  yah.^é.*Stsia- 

te^.jpt^fiewlver  gemagtigderiu  '  'i;  Verleenen 

Öer^.  Patenten,   tot  inlegerijïg  of  ópojtQgc^ 

moëjï  pp'^elyjke  wyze  gefohiéden ;  ep'giéni 

•  fte Jw  i.  r  iSatswy^e  ^  yalf^ '.  Prins  "Madrit^  en 

Hohenlo;,  m  dit  hun  'opgedraagei;  geizie,  w 

zullen .  Iwidhaayen.'  -  Dordrecht  alléén  K^ntr 

te  zig.éen  weinift',  tegen  deeze  genopien* 

Zy  wer-  .maatregels  CO:    ^OQ^s,  beÖoót  'méh,  tag- 

ventag-  tig  veijdefe  knegten  te  weryen,  en,pqder/ï 

tig  ven-  gebied  van  Prinfe  JVIaurits  tê  fiellen  (^)*  Dii; 

dpl«.       yqlk  deedt  den  eed. van  getrouwheid  aan  ^ 

algemeené,  Staatèin ,.  Hryyendje  by  de  Upie  4n 

"    hwdhaftying    van  den'  waaren  ,  Chn(Jeïyken 

Godsdiënil,  metnaanle  'aan  4?'Stai^t9n  van 

Hqlland  ^  ,  Zeeland  in  Wéftfrièslarid.r  dien 

yap  gelu^jorzaamhoid  a^ii  Prlpfe  IVIaüritaii  dén 

Graave'van  rfohenlo,  en  den.HoUapdfchen, 

Zéeuwfchen  ep  Weftfrieji^en  Staat^p  ep  de^ 

zêlver  Gekommitti^'^rde  Raaden^  bélooveödê 

uièn/wyders,  opk  den  èed,  a^p  Leicefter 

Waard--    g^^^°»  ?^  zpllen*naajrkomen.(f?)^    YÖörts 

gcldersln werden  ook,    in  verfchftiden*  HoHandfche 

3eSte-    Steden  j  tot  verzekering  dei-zelveri  ,.  in  ge- 
d?naan-  .     .       v  ^^^^ 

{i)  Kefol.  Ho!I.  s  ^Aj  1517.  ^/.  138. 

(m)  tteföl.  HoU.  16  Jum  1517.  ht.  itf). 

(»)  Gcooc  Flal^aatb.  IV.  buk^  hU  fj.  «on  UXl^En^li^  hl^ 

ie  [»*4|. 


Voïgé  van  ^eti  béfluit'diQf  Staaren  (o^  ^étnige  jtQf' 
kneg^en,.in  w^ardgèldvaarigenometi  (^j.'  pe  -       --^ 
genoetódè;«taaceti<défec|en  de   benden  van^^i^ 
Klèefhaage^  uit  GÖfïnchém  Vèrtteldcëti',    en'Hanne 
fteldèn  4e  Plaats  öndér  be^Vind  van  praavé  verder* 
/V%f  Broeder  VAn  OraaVe  Wfflem^Xodê.^"''*- 
ivyk  van  Naflau:    ^y  veranderden  de  bezet-* 
ting  van  Woerden ,  én  wiften  3^oan  Bax  van 
\  Slot  te  Muiden  te  krygen,  welk  heni,  als 
dé  regtebteidel  ybpr  Amfterdam,  duur  aan- 
bevolen was,  door  Leicefter(^).  'tZeeuvv^fch' 
Regèniê6t,  over  Welk  Sidnei  gebooden,  en 
welk  zig  fniHam  Ruffel:,  tyn  opvolger  in  't 
beyelhebberfchap  over  Viiffingen,  toegelegd 
hadtv  Werdt  aan  den  Graave  van  Solms  ge- 
geven;    De  Baron  van  Hohenftxen  kreeg,* 
by  beWilligiilg  désOraaven  van  Nieuwenaar  ^ 
töezigt  over  de  grenzen  vin  Geldèriaiid  èil 
Ovèr^lTel;    Voorts  ffeldé  men ,  iil  Holland 
en  Zeeland,  ook  orde  op  den  kryg  te  water 
en  op  de  goede  l)étaaling  vdn  't  fcheepsvolk, 
dat,  onlangs,   tweemaal,  te  Rotterdam  aan 
*c  touften  geflaagen,   en  niét  daii  met  vefcfë 
moeite  wederom  geftild  was  (^r).   Met  al  het 
welke ^  dé  byzondere  Staaten  toonden,  hoe 
groot  een' gezag  zy  iJg,  elk  in  zyn  geweft, 
«oefehreeven ,  en  welken 'Weg  zy  dagten  te 
houden,  om  's  Lands  Regeéring  op  eenen 
beteren  voet  re  brengen;    Men  hadt ,   ten 
deezen  zelfden  einde  ,    reeds  te  vöoren,  in 

'  Hol- 

(«),Refol.  HoiU  H  74».  13,   2t  Tehr.  7  Hsy  1517.  hU  |4, 
4«,  67,  141- 

(p)  BOR  Xfl.  B«ekj^  hl.  %79  VMH  dek  twudtM  tfrmi*  , 

iq)  BLEYD  VI.  Boel^^  bl.   lOI, 

{rj  Boa  ZJUl,t  Mêêi,  a  ly  [f93].  . 


tóe  VApEilur^Sd^  1^1^^ 

^- — ^  ringé^  waaneer  .de  fokten  niet  :^ten,  a0qj| 

•Gekóöiöütteerde  R^d^  ^  ^te  doen  tet^ideni 

gelykin  Zeeland»  Utrecht  en  Fi*tóslandge^ 

u:hiedde ;  waardoor  *  dé  Is^nnis  derzelven  •  aed 

Hoye  Provinciaal  onttrèklfeji  werdt  ^s^*^ 


fojüs.;        Midlêrwyl,washetgebéur^^ 
DSfché  Staatfche  ïnegtenf  getrokken; liit.Be^en.  óp 
Gezant,  ^oom.»  tuilcheti  Btwèl  m.Namcn^  eehig^ 
wordt,    luiden  yap  aan:^len   hadj;  opgeligt ; .  eiiv-Om 
door  de  j^j.  dezelven^  eten'  jong:>ÉdeJmani-fii//«f /^^ 
vznht^M  ^^n^^ïp^*.^^^  ^  wégeden  Konwig  van 

ten  op  Deeneinarike  ,  in  Spanje ,  veenigen  voorflag 
ioom ,  van  Vrede  y  tuffcheii  Flli^  en  EL^bet  ^  ge-i 
geligt.  ^^  ^  gjj  daarvan  ook  y  onlangs  i  met  deö 
Hertoge .  vaii;  i?arma  ,  gehandeld  hadt*/  Dé 
foldaat^'^  hem,  zo  men ^  federt,  voorgaf^ 
niet  kennende v^ .  openden ,  onderweg,  zyne 
koffers-^  en  vonden  'er  brieven  in  van  den 
Spaanfchea.ïtoning  en  van  Parma,  't  werk 
der  vrede  bötreflende  (/)i  Voor  eenige  maan-, 
den,  hadt  men^  pok  tot  dees^n  eiiide^eenen 
Deenfchen  Gezant  in  Engeland  gezien ,  ojf 
den  ;?elfden  tyd,  als  Cbr^ofel  SleskoU^  Sö* 
>  kretari$  van  Steven  Ba^ttor ,  Koning  der  Poo* 

len^  In  Holland  gekomen  was,  om  dé  alge-^ 
meene  Staaten,  ^it  naame  zyns  meeflers  ^ 
tot  beyi?ediging  met  d^n  K<»iiflg  van  JSpaiye^ 
hunnen  wettigen  Overheer  ^  te  vermaaneil 
(u)^/,  Doch  met  dit  gezantfchap  wasjpecfr 
ttitgerigt.  kantfóü  werdt,  eerft  naar  Ber- 
gen, ^n  van  daar  naar  den  Haage  gebragt, 

daar, 

(s)  Rcfol.  HoJil.  ij.»4  May 'TS%€.,hi,  199, 

(t)  BOR  XXII.  Boek^^  kk  Z9l%9iy 

(»;  BOA  XXL  Mê€l^  ki.  9S9  fP  kWs  H»h 


XXX.fioÉiu     HIST0,R1Ê.     Ao? 
daar  de  algemeene  Staateij,  zig  ontfchuldi-  ^^^^ 
gende  mét  ,dei, onkunde  der  ibldaateh,  heA  ■      ?■> 
^  vrylieid  ftelden  y  en  tiem  ^ne  pat)ieren 
weder  gayejQ.   .De  KpniugvattDeeneinarkeMoellj** 
nam ,  egter ,  hèt  aiantaffen  'van  zyhén  gezant  hfid, 
en   het  dporlhufrelen  van  deszelfs  papieren  ^^^^f 
*zo  euvel ,  dit  hy  ^  daarna ,  wel  'Zevenhonderd 
HoJlMdfche  fchépeii  in  de  Zond  deedt  be- 
liaan  («) ,  én  niet  yryliet ,  voor  'dat  ?y  hem 
dertigduizéhd    Ryksdaaiders    hadden   opge* 
|)ragt.(t?).    Doch  de  kundigheden^  gefcheptDe  Sua 
uit  Rantfóüi papieren ^bewbpgen  deStaaten,g»J^- 
tot  het  fchryven  van  eénèn  wydlüfdgen  brief  ^j^  ,^^ 
aan  de  Konitiginne,   wrfarby  zy  zig^  gelykdenVif^ 
beeirmaalen "  te'  vooren ,  tegen  alle  vredehan-  dcha».. 
deling  met  Spanje  verklaarden ^'beweerende,^** 
tnet  klem  van  redenen  ^  dat  men  den  Koning^ 
al  ftondt  hy  Tchodn  toe ,  't  gene  men  begeer- 
de, niet  vertrouwen  kon., Men  befpeurt,  uit  , 
deezèn  Brief ',    dat  de  Deeneh  den  Koning 
drie  punten  hadden  vcrorgefteld,  vtyheid  van 
Godsdienft  in  dé  Véreenigde  Nederlanden, 
ibehoudènis  Van  Voörregtèn  in  dezelv^n,  eil 
verzekering  der  Koninginne  ,    tegen  't  bé- 
fchadigen  van  haaren  (laat*    Het  eerftè  punt 
was ,    door    den   Koning ,  vlakuit  afgeflaa* 
gen:  de  twefe  anderen  a^n.Parmi  yerbleeven 
(w).    Het  laatfte  punt  werkte  veéle  békóm^ 
mering  in  de<  Staatei|.    Men  begreep ,  -zon- 
der moeite,  dat 'de  verzekering,  waarvan  die 
punt  'fprak;  m  't  ,be»t  v^n'ein  gedeelte 'déf 
:  '* "  '      Ne- 

/«)  Refol.  Holl.  14.  May  I7  Jnh  JstJ,.  hl^  Htf  >  197.     . 
(v)  RefoU  HoU.  ti' Au£.  1587.  tLt^.  Myd  TI*  Bttk^^U 
IM.  BOR  XXII.  Bnk^  hl,  29  [s»)}»  **  U^?]* 
(m)  BOE  XXII.  Bütk^  hu  d6  [94;  j. 


ioé     VADERLANDSCHE     XXX.  Boek. 

'  i«87.  Nederlanden  tóu  moeten  beftaan  ;  -  waatonl 
km  ^  /■!  men  vreesde,  dat  dèe5:e  haödel,  zo  hy  vooit-^ 
ging»  ligtelyk  ultloópei!  ïovL  öp  eene  ver- 
.  deeling  der  Landen ,  wfichen  Sfanje  en  En- 
gehnd*  .  '  ..  ,    . 

J3ej;ó>       Terwyi  deeze  en  diergelyke  zorgen   de 
"^°S^°.   Staaten  onledig  hielden,  yerzogten  de  Ko- 
cene^bar-^i^gi"  en  Leicefter  bun  om  tienduizend  las- 
ty  Rogge  ten  Rogge  ta  mogen  uitvoeren  naar  Ètlge- 
temogepland.    JDe  Raad  van  Staate  en  Wilkes  In  *c 
dltvoe-    byzonder  drongen  fterk.  op  de  bewilliging  in 
ÏSk  ge- dit  verzoek,    Doch  de  HoUandfche  (*)  en 
'weigerd  algeraeene   Staaten ,    agt  geevende  öp  den 
iKiotdu     kleinen  voorraad   yan  graanen  hier  té  Lan- 
de,  floegen  *t  af  (y)  i  x  welk  veel  origérioe- 
Wilkei   g^n  veroorzaakte,  by  de  Engelfcheri.     Wil- 
^ryftdat  kes  dreef, by  deeze  gelegenheid,  dat  de  Staa- 
de  oppers  ten  's  Lands  hoogheid,  in  /t  ftribbelen  tégeii 
hferby't  ^^  agtbaarheid  van  Leicefter  en  den  Raad, 
gemeene.g^fchonden   hadden:    ^^  dat  ook  de  opper- 
volk  is.  jy  heerfchüppy  niet  by  de  Staaten,  maar,  zo 
„  'er  eehige  in  deeze  geweften  ware,  by  den 
„  getneenen  man ,  gezogt  tnoéft  worden ;  zo 
„  dat  de  Staaten ,  in  "t  op-  en  afzetten  van 
„  Krygsoverften  ,    eii.  in  't^  veranderen  van 
3,  den  eed,  zig,  zyns  óórdeels,  groflyk  ver- 
„  greepen  hadden  («).**    fioch  de  Staateti 
van  Holland  wederleidden  deeze  bedenkingen 
fchriftelyk  C^},  gélyk  hyze  ook, in  een  wyd- 
luftig  vertoog  j  aan  hun  en  aan  de  algemeene 
Staaten VvöOfgedraagen  hadté 

Wy 

(x)  'RcW.   Holi.  I*  Ftfir.  is*7.  IL  4f. 
•    (y)  ttOB  XXII.  Bttk^  bL  19  [89  0- 
(f,)  Zie  Bo&  XXIt.  Boek^^  H.  4«  [9ig], 

(«j  Zit  fioli  XXII.  B^tk^bü  48  £9Mj. 


XXX/Böt3c-     HISTORIE.      S09 

Wy  hebben  ^  in  't  voorbygaan  ^  gc^ieii  (^b) ,  j  jg- 
hoe  die  van  Holland,  te  onvrede  over  het- 


XIX  ' 
gezag  >  door  Leicefter,  aan  Sonoi  opgedraa- j^^K^  *. 

gen  COv  voor  Jeyn  vertrek,  verworven  had-derStta« 
den,  dar  zy  't  bepaalen  mogten^  zo  zy  het ^a en 
hunne  of  dat  vaii  Prinfe  Maorits  daarby  ver-^"j^'**' 
kort  rekenden.    De  Staaten  ontbooden  So-  jf|°  i^^^ 
noi ,  dertialve ,  eti  vergden  hem ,  laftbrief  Sonol. 
te  neemen  yati  Prinfe  Manrits,  en  den  nieu- 
wen eed  te  doen^    Doch  hy  weigerde  het 
beide  ^   zig  befoef^énde  op  den  eed  ,   door 
h^my  aan  Leicefler  gedaan.    De  tyding  der 
verraaderye  van  Stanlei  en  Jork,  hierop  vol- 
gende ,  was  oorzaak,  dat  hy  naar  Gelder- 
land en  Overyflèl  gezonden  werdt,  om  Voor 
de  grenzen  te  zorgen^  zonder  dat  men  hem 
.verder  gedrongen  hadt,  tot;  het  vernieuwen 
yto  laftbrief  en  eedé     Tecwyl  hy  uit  waa, 
zogt  men  één  zyiier  Vendelen  uit  Medeiiblik 
te  doen  vertrekken  ,  en  de  Plaats  Van  een 
ander ,  onder  Jonkheer  ^reHdvan  Duhenvoor- 
jdé,  te  voorzien.    Doch  Sonois  Luitenant  in 
Medenblik  Weigerde  >  bi^iten  feft  van  zynen 
Overfte^  te  mimen.    Sonói,  nazyne'terug- 
komft ,    van  't  gebeurde  kennis  gekreegen 
hebbende^  hieldt  'er  zig  zeer  gebelgd  over. 
Kort  daarna,  werdt  hem,  op  nieuws,  een' 
laftbrief  van  Prinfe   Maurits  aatigebooden, 
Waarby  hy,  mids  doeüde  den  nieuwen  eed, 
tot  Slotvoogd  van  Medenblik,  in  de  plaats 
van  Korrtelis  van   Ryswyk  ,.  eenige  maan- 
den te  vooren  overleeden,  werdt  aangeftelj. 

Doei 

(h)  Hier  voor,  tl.  176. 

(t)  Zie  KefoU  HolU  9  Ö&èh»  t^ltf«  ^^^4U 

.  VUL  Deeu  Ö  ^' 


r^ro     VADERLANDSeHE    XXX.BOTir. 

.1^87.  I^^ch  ^y  ^^^^^  ^y  ^y^^  voonge  weigering* 
^.      "  Men  vondt  dan  geraaden  ,  dat  Prins  Mau- 
Maurfti  ^^  ®"  Hohenlo^  in  perfoon,  »aar  M^den- 
CD  Ho-    blik  gingen ,  om  ocde  te  fteUen*  Sonoi ,  hier- 
henlo      van  verwittigd ,  en  de  gunft  van  de  Konin- 
^'^'^M    8***^^  ^"  ^^  Leicefter  fteüende  boven  die 
draWiltr  v*^  ^®  Staaten  en  van  Prinfe  Maurks,  zondt 
twee  mannen  uit,  om  den  Prins  te  verzoe- 
ken,  dat  by,  voor  deeze  reis,  niet  binnen 
Medenblik  geliefde  te  komen.     Docb  ter- 
Sonoi     ftond  hierop,* kreeg  hy  berigt,  dat  de  Hee- 
iluic  hun  ten  geen  half  uur  van  de  Stad  w^en.    Hy 
de  Poor(  ^^^^  ^ig  dan  door  dezelfde  mannen  verfchoo- 
boofd!    "^"  ^y  ^y*^  Doorlugtigbeid ;  be^Jet  voorts 
de  Poort, en  fluitze  den  Prinfe  vo<Mr  *t  hoofd. 
Maurits^  moetende  geduld  neetnen,  keerde 
naar  Ënkhuizen,  en  voorts  naar  Hoorn.    So- 
noi cradt ,  daarna  ,  door  gemagtigden ,  in 
onderhandeling  met  den  Prinfe  en  de  Staa- 
ren; doch  vrugteloos.    Ook  behielp  hy  2ig 
.   met  de  tuflchenfpraak  eeniger  Predikanten, 
die,  ten  zynen  verzoeke,  verklaarden  „  dat 
^,  hy,  met  het  weigeren  van  den  eed,  niets 
„  onredelyks  bedreef,  maar  Gods  -eer,  en 
„  den  welftand  van  Kerk  en  Staat  bcrtelyk 
„  zpgt  te  bevorderen.'*  Midlerwyl,  vernam, 
hy,  dat  men  ook  van  zins  was,  nieuwe  be- 
^tting  te  leggen,  in  Hoorn  en  in  Enkhui- 
zen.    Des  ontboodt  hy  twee  van  zyne  ven- 
dels uit  Overyffel ,  begeerende  dat  menze, 
-in  deeze  Stede,  inname.    Te  gelyk  waren 
*er  eenige  knegten  van  Hohenlo  voor  Enkr» 
huizen  ,    en    een  Haarlemfch  burgervendel 
voor  Hoorn  gekomen :  doch  de  Steden  wei* 
gerden  zo  Wel  Sonois  volk  als  dit  te  ontvan- 
gen. 


;en.  Wat  laaeer,  otiAtmzm  Dirk  Joofien  ^  te  j^jg-it 
^oorn  ,iut  iaft  van  Prinfe  Maurics ,  een  nieuw  •  ^^^ 


% 


vendel  op  te  regten.  Doch  de  andere  party 
dwong  hem^  't  weA  te  (haken  (i/).  Hohen- 
lo  was  zo  iJeer  geftoord  op  Sonoi,  dat  hy 
dreigde  ^nen  dienft  te  willen  veriaaten ,  zo 
de  Staaten  hein  geen  verlof  gaven,  om  den 
Wddeifpanneling ,  met  geweld  ,  tot  reden 
te  brengen  (ey  Men  fprik  zelfs  van  Sonoi, 
in  Medcnblik,  te  belegeren  (^f).  Doch  de  .  . 
Staaten  van  Holland  en  Prins  Maurits,  be* 
dugt  voor  meerder  verwydering ,  beflodten 
den  tyd  een  weinig  toe  te  geeven,  alzo  So- 
noi  verklaarde ,  niet  args  voor  te  hebben ; 
maar  alleen  te  willen  wagten,  tot  dat  men 
hem 5  uit  Engeland,  van  ^en  voorigen.eed 
ontflaagen  hadt-  Oiidertufïchen,  werdt  hy^ 
Van  daar,  door  fchryvens  van  Leicefter  en 
van  de  Koninginne  zelve ,  gelljfd  in  zyne 
wederfpannigheid  (^g)  :  tot  dat  men  hem ; 
daarna ,  geweldigerhand ,  bedwong:  gelyk 
wy ,  in  *t  verv<dg,  ftaan  te  v^rhaalen. 

De  Burgémeefter  Prounink,  geflooten  uit    3fX. 
de  Vergadering  der  algemeene  Staaten,  be-^^°'/j'"fc 
woog,  geduurende  de  onderhandelingen  met^JJ^^^^ 
Sonoi,  de  Utrecbt&he  Vfoedfchap,  en,  doorgeweven 
deeze,  den  Graaf  van  Nieuwenaaf,   tot  het  met  U- 
aanleggen  eener  Byeenkomft  binnen  Utrecht  ^^J'®<^^^  *® 
waarop  ook  de  Staaten  van  Gelderland  enl®^^^^ 
Overyflfel   verzogt  werden  Ge^iagtigden  te 

zcn- 

{d)  BOR  XXIII.  SmH^  hU  7.  [IQ]. 

(«>  R«(bl.  Holl.  SS  Maart  1517*  ^'«  ^t. 
.  ff>  RfYD  VI.  Boek^^  hl,  loi. 

'  f^J  Cabah  «r  Aivfteries  «ƒ  Scaie  P.  TI.^  9*  Bon  XXII.  ünk  % 
W.  I«*J7  t«9I-9«4T»    ^*ÏD  ^*-  ^"«i.' W.  i»i« 

O  fl 


il  ft     VADERLANDSCHE    XXX.BoEit 

i<87.  ^^^^^  (*)•    ^^  Vroedfchap  hielde  verftand 
1^.^       mee  eenige  luiden,  in  deeze  twee  geweften^ 
in  Groningerland  ,   en  vooral  in  Friesland :  • 
alwaar  zy  dreef  ^  dat  men^  nevens  die  van 
Utrecht,  de  hooge  Overheid  der  Landen  aart 
de    Koningmne    behoorde  op  te  draagen ; 
wanneer,  meendeze^   Holland  en  Zeeland 
Bewee-   wel  volgen  gouden*    In  Fnesland,  waren  't 
gingen  in  ^ig  Precükanten  zo  verre  eens  over  dit  (hik  ^ 
hni"      ^^  ^y^  ^^  '^  houden  van  twee  By^enkom- 
ften ,  tegen  de  vermaaning  van  Graave  Wil- 
lem Lodewyk  ,  die  hun  riedt  ^  zig  niet  in 
Staatszaaken  te  fteeken,  eenen  Leeraar,  op 
koften  der  Kerken,   naar  Engeland  zonden« 
Een  groot  getal  andere  Ingezetenen  van  die 
geweft,  inzonderheid  uit  Ooftergb,  haaken- 
de  naar  verandering,  of  g^ftoord  op  de  Staa- 
ten,  hieldt  ook,  van  tyd  tot  tyd,  Byeeitkom-' 
ften  te  Leeuwaarden,  alwaar  men,  zonder 
Eenige    op  eene  voorgaande  vergadering  van  den 
Snden    ^^^^  ^^  Eigenerfden  hienoe  gemagtigd  te 
Gezan-    zj^^  ^wee  gezanten, fVybrand Aylua tnDami- 
ten  naar  nikus  Ricbaus  van  Poftella^  verkoor,  om,  op 
Enge-      den  naam  der  gemeene  volmagten  van  Oos* 
land.       jg^gQ  gj^  dejrzelver  bondgenooten  van  Wes- 
tergo, de  Zevenwolden  en  de  Steden,  der 
Koninginne  van  Engeland  de  hooge  Over- 
heid van  Friesland  aan  te  bieden.     Hoofd- 
aanleiders  van  dit  werk  waren  Heflèl  Aisma, 
Prefident  van  den  Hove ,    en  zyn  Broeder 
en  Zwager,  luiden,  die,- meent  men,  haak- 
ten naar  eene  Koningklyke  Regeering,  om, 
onder  dezelve,,  't  beleid  der  Friefche Lands- 

zaa- 

(fc)  BOR  XXII.  Eê$k^.  hU  i%  [^07]  #««• 


XXX.  BoBU,  HISTORIE,  ^13 
zaafoen,  wederom,  gelyk  voorheen,  gefteld  ,-0-, 
te  zi^n  aan  .'t  Hof,  dat  :5ig  nu  alleen  met  ■  ^^ 
Rcg^szaaken  ophieldt  (/),  Men  hadt  den  Stad- 
boudef  en  Raaden  goedkeuring  van  dit  ge» 
zantfchap  ,  of  ten  minden  verkla^ring  van 
hun  gevoelen  over  het  zelve  verzpgt.  Graaf 
Willem  Lode^k  badt  zig ,  voorzigtelyk  , 
verklaard,  voor  de  opdragt  d^r  hooge  Over- 
heid aan  de  Koninginne ,  mids  zulks,  in  ge- 
meenfch^p  met  de  andere  Gewe.ften .  wier 
gezanten,  ten  deezen  einde,  reeds  in  Enge- 
land v^ren  ,  gefchiedde.  Doch  die  van  't 
Hqf  hadden  't  Gezantfchap ,  arls  overeenko- 
mende :  met  de  verdingeq  tufl^hen  de  Londen 
en  Engeland  aangegaan,  eenvoudiglyk,goed- 
gekeurdf  De  Fri^fche  Gezanten  vertrokken 
dfin,  en  verwierven,  in  Engeland  gekomen, 
tot  fpyt  van  die  der  algeipeene  St^^ten,  ter- 
ftoud  gehoor  by  de  Kppinginne  (*) ,  die  hen  > 
met  ialgemeene  woof den, bedankte  vogr  hun- 
H^  genegenhei4,  en,  eerlang ^ met  eenenber 
fföbten  brief,  aan  d«  Friefcbe.Staaiïja  t^  rug 
«)ndt.  . 

Ondertuflchen,  was  de  Byeenkomft  te  U-gcvoI- 
tteéht  gehouden ,  ondanks  de  .vermaaningen  een  der 
des  Raads  van  Sraate,  tegen  h^t  houden  van  ^^'^e^'^^* 
zulke  byzondere  Vergaderingen  ,    die  niets  ^^''®  ^I' 
dari  fcheuring  konden  voortbrengen.  Eer  nogk^'ft, 
de  Overyflèifche.  Gemagtigden  aangekomen 
w^en,  badden  de  Gelderichen  en  Utrecht- 
fchen  ook  die  van  Holland  en  Zeeland,  op 
de    Utrechtfche    Byeenko'mft ,    genodigd ; 
:"  dQcb 

O)   ReTD.  VI.    «♦**»  hl,  10». 

(U  BQft  XXII*  £9*^9  ^^*  »)  [«Ml  «»«• 

O3 


-f14:    VADERLANDSCHE'   XXX.  Bóiiki 

11(87;  ^^^^  dee^en  zonden  den  Brief  aan  de  alge- 
^'^  7^  meene  Staaten ,  die  'er  op  antwoordden :  en 
ganweezen  „  dat  men^  't  gene  men  voordel* 
,,  kn  wilde ,  in  hunne  Vergadering ,  kon  voor* 
„  ftellen,  en  dat  men,  afzonderlyk  byeen- 
,,  komende,  't  fpoor  der  Waaien  fqheen  te 
^  willen  houden,  die,  met  hun  rqadflaanop 
„  zig  zelven,  de  eerfte  fcheuring  der  Lan- 
^,  den  veroorzaakt  hadden»**  De  Utrecbtfche 
Vroedfchöp  ,  zig  voelende  gwaakt  door  dif 
'  fchryven,  gaf  eenen  Brief  in  *t  licht,  gerigt 
aan 'de  Wethouders,  Vroedfchappen ^  Bur- 
gerhopluiden  dn  goede  Gemeente  der  St^ 
den  van  Holland  en  Zeeland ,  waarin  't  ge* 
drag  der  Staaten  dee^er  wee  geweften,  ten 
ergften^  werdt  afgemaaid^  Prounink,  in  't 
byzonder  ,  gaf  insgelyks ,  eene  verdediging 
nit^  die  de  8taateit  van  Holland  en  Zeeland 
vinnig  ftak.  De  Staaten  deoden  een  antwoord 
op  den  Brief  der  Vroedfchap  drukken ,  hou- 
dende aan  Schout,  Bui^ehieefteren ,  Sche« 
|)enen ,  Raad  en  de  goede  Gemeente  van  Ut 
trecht,  -t  Bedryf  der  Utrechtfche  Regee* 
ringe  werdt,  in  dit  antwoord,  voor  wette* 
loos  verklaard.  Ook  las  men  *er  iq ,  hoe  ee-# 
nige  Overften  van  Hollandfche  grensveftin-» 
gen  duidelyk  gezeid  hadden,  dat  zy  laft  had- 
den om  dezelven  te  bedwingen ,  niet  tot  be* 
fcherming  der  Landen ,  maar  om  -er  de  heng* 
ften,  zo  noemde  men  de  treflyklte  en  ge^ 
trouwfte  Steden ,  mede  te  bedwingen  (/). 
XXL  Onder  4it  ttribbclen,  met  mond  en  penne^ 
nigSag  ^^^^'^^  li^ni^>  fe^dd^W  de  Gezanten  deraK 

(l)  ?oa  XXII,  «M^,  M  ||.4((,  [to7-^tlJ. 


lEXX-BoEic;:     HISTORIE/    aij^ 

gemcene  StJOtcn  in  Engeland  een  Gefchrift  1587^ 
overgeieverd?  waarby  deScaaten,  boven  de  j^jps^; 
geviropnlyke  ^xwee  tonnen  fch«cs  eer  maand  ^fche  Ce- 
en  vier  :tón^  buitengewoon  op  te  brengen  ,  zan^n 
«og  tweeduiac*nd  ruiters^  drieduizend  kneg- 1^  f*®^ 
een  en  duizeiid  del  vers,  Hoogduitfchen,  be- J^^' 
loofden  te  sullen  onderhouden,  zo  de  Ko- 
ning» ,  boven  de  koften ,  die  zy  reeds  droeg ». 
de  Lapden  wilde  geryven  met  eene  leentag. 
!van  vyfdgr  of  zeftigduizeBd  ponden  fterlings, 
j^ot  ppregtmg  eens  Legers  van  dertien-  of 
yeerti!en(k[iz^  man.  te  voet  4  zesduizend  te 
paarde  ien  duizend  delvers  (w).    Naar  at- Hevige  • 
woord  op  dit  gefchrift  wagtteh  de  gezanteij^^. 
^ene  poos:  handelende,  oirfertuflchen ,  metj^^^i^ 
den  Raad  der  Koninginne  eil  met  Leicefier,hen  ea 
die ,  t'eenigen  tyde ,  hevig  uitvoer  tegen  Buis^  Lclocs^ 
weikcyfoboon  by ,  fprak  de  Graaf,  de  galg  ver^^^^* 
diend  bad$  ^eg$€r  y  door  de  Staaten  geflapt  ^etk    "" 
f»eder(min^den  Rjaad  van  Staaie  getrokhn 
^asp^  Men  antwoordde  „  dat  zyne  Dootli^^ 
^  tigheid  Buis  nimmer  hadt  wilk»  doen  te  rege 
^  £Uen.**  Doch  de  Graaf itemam,i^^/^;2:fl;/^jr 
valfcbwas ,  hebbende  by  BuisRaadsbeêrentoi 
Kegters  geg$ven  (»).  Ook  verneemt  men ,  in'* 
derdaad,  vail?elders,  dat  Leicefter,  pas  vqof 
dat  Buis  ontfnapte,  het  Hof  van  Utrechten 
eenigen  uit  den  Raad  van  Scaate  gemagdgd 
badt,  om  over  hem  te  zitten  (f).   EindeIyk,Affcheii 
kreegen  de.  Gezanten  hun  affcheid  van  de  Ko-^^^^r  staat- 
ninginne,  hierop  uitkomende  „  dat  zy  S^-^!^^.^ 
^  ne  genftgetiheid  tot  het .  aanvaardep  der 


(m)  BOR  XXII.  Sotk^  hL  7«  [f  joj. 
C»;  BORXXII.  |^»#i^,  */.  71  [951J '»*. 
(f)  Zii  BOA  XXU.  99 f K»  ^^*  ^S  L«i«]«. 

04 


•5? 


Hecc 


iT6    VADERLANDSCHE     XXX.  Boek. 
irgw  „  Heerfchappye  hadt:  ook,  voor  dien  tyd, 
>.'  V ■  -C ,,  nog  geene  gelegenheid,  tot  het  verleenen 
„  van  nie,erder  hülpe,  alzo  jzy,  uit  Spanje. 
,,  en  van  eldcF? ,  met  oorlog  gedreigd  werdt ; 
„  dochay  zoii^eerftdaags,  den  Barm  van  Buk-* 
^9  borfi  afvaardigen  ^  om  den  *  ftaat  der  Ne- 
,5  derlandfche  zaaken,  in  den  grond,  te  ver- 
„  ftaan  :   waarna-  zy  *  op  het  herzenden  van 
i  Leicbfter  en  het  vermeerderen  van  haare» 
„  byftand  befluiten  *20U.*'    Van  dit  befcheid 
'deeden  de  Gezanten  verflag  in  den  Haage, 
op  den  eenendertigden  van  Lentemaand  (p). 
DclJ«     ~  Doch  Rataller  en  Modet  waren  ^^eertiea 
t^cht      dagen  te  vooren,  met  gantfch  and^r  berigt, 
bïngen  uit  rEngelattd,  te  Utrecht,  te  rug  gekomen, 
andere    Zy  bragten  mede^  dat  Leicefter,  mft,  mee 
tyviiug  /meerder   luifter  'en   in  breeder  bewind  dan 
uit  Ent::  .'^^j^  ^^  vooreh ,  wederom  herwa^rds  ftondt  te 
ge  ^Qd,    j^Qgj-gj,^     Qpi^  hadt  de  Koningin  hun  weder- 
om eenen  vleienden^Brief,  aan  Burgemeefter^ 
€tn  Schepens  nieo  flegts  ,  ipaar  ook  aan  de 
iGfemeente  van  Utrecht  ter  hian^geftéld,  die 
mxi  't  Stadhuis -weardt  afgelezen,    Xeicefter 
hadt ,  in  't  byzónder ,  gefchreeven-a^n  de  Bur-» 
gerhopiuiden ,  die^  in  hun  antwoord ,  drif- 
tig ukvoeren  tégdn^  de  opftelkrs  van  den 
Brief  ^aan  Leicefter   van  den   vierden  van 
Sprokkdmaand.  Deezen  kreegen  geenen  be-' 
;         '^  teren  'naam  dan  dien  van  Ferraaders ,  en  zou- 
'  '\  déh ,  zeidenze ,  met  alle  de  Staacen ,  op  eenen 
dag ,  door  de  Burgery  ^  verdelgd  geworden  zyn^ 
zo. men  haar niecgezeid  hadt,  dat  de  brief^ 
jjuiteh   bewilliging;  der  byzondere  Staaten  ^ 

{f)  6QR  UM.  nufKj  hU'jx  i9$i\.  .      '.  ; 


JgSCX.  Bowt.     HISTORIE.     017. 
gefchreeven  was*    Men  vertoonde,  omtrent  1587, 

de^zen  iyd>'  oojk  Brieven,  die  gezeid  werden ^ 

uit  Engeland  tQ  komen;  waarin,  met  gelyko 
verfoeijing  9  van  den  Brief  van.  Sprokkel- 
maand  gefprokenj  ^n  geraaden  werdt,  den 
tpom,  der  Koninginne*    hieroyer  QpgQvat, 
9P  de  befte  wyze^  te  ftillen  (jq).   Doch  men  Doncl. 
bieldt  dee;?e  brieven  voor  yensierd,  en  voof.'"^»?ïn*t 
4en  ppftdler  Ht4góI^neUus ^Hoo^^^x2iS^Aw'[^^ 
Regten  te  Leiden,,  die  hierom,  en  om  datcneveo, 
l^y  kwalyk  gefproken  hadt  van  de  Sraaten  enalskwa-* 
van  Prinfe  Maurits(r),  afgezet  werdt,  van™°2e«* 
zyn  ampt  (/).    Nogqms  zpnden  die  van  U"iaSd**afc 
trecht    aflchriftén    of  uittrekfels  van  deeze^ezeu 
Brieven  gaar  Gelderland,  Overyflèl,   Fries* 
land  en  de  Ommelanden ,   zoekende  deeze 
l-andfchjippen  te  b^weegen  ,   toe  eene  ver*- 
klaaring,  dat  zy  geep^n  laft  gegeven  hadden, 
tot  het  inftellen  v^an  den  Brief  des  vierden 
yan  Sprokk^lmgand  (/).  Hun  wroeten  wrogt  Dfe  van 
zo  veel  uit,   dat  die  ;van  Gelderland ,  jl^ö^» Gclder- 
V0n  fVynbergfH ,  hunnen  Geoijigiigde  ter  al-  '*°^ 
geipeene  Sfaatsvergaderinge,  om  't  ftaan  o-^^^^"^ 
v^r  't  afzenden  des  gemelden  Brie^,  ui|  denGemai;. 
H^age  t^  rug  riepen:  doch  lïy  en  de  alge-ögdeirie 
meene  Staaten -voelden  zig,^  hierover,  der-^^^'^e- 
maate  gebelgd  ,.dat  zy  't  den  Stapten  van  Gel- "^3°^^ 
derland ,  in  fcherpe  Brieven ,  tp  kennen  gïi-  te  rug. 
ven.     Ook  meen  ik,  dat  Wynborgen , ^ne 
plaats  in  de  algemeene  Staaten  belkeldt  (t/). 
:   "'■        ;■,..::..  .  .      .    öe    ■ 

f  ^)  BOR  XXIT.  B«i^,  kU  73  t»f3]  "»«••  \ 

.    fr}  RcfoU    Hpll.  %Sj9prH  ,  ♦  15  yuny  15S7.  */.  |2j,  ||j^  i|,, 

(i)   REYD.  VI.  Beek^^  hl.  105.  ' 

(O  BOR  XXïU  /?##<,>/.  7J,  7«  [»5I,  J5IL 
Inj  JiQR  JJtXU.  £9el^.  èU  77  t9*o].  *' 

05 


,«^7^      De  ophef  over  *t  fchryve»  fan  Leicèftei^ 
*-y  „-  verviel  ook  ,  na  4e  aankomft  van  ékn  En- 
De  Kn-   gelfchen  Ambafladeur,  Thomas  Èukhörft ,  dk^ 
gelfche    rondelyk  'verklaarde ,  dat  hy  zig  volkomen*' 
Ambafla-  lyfc  verzeker(^  hieldt  yto  de  goede  meenmg 
deurüukp  j^^.  ^jgemeente  Staaten  en  des  Kaads,  jegens 
dedigtdc*^  Land,  haare  Majeftéit  ea  den  G^ve  van 
ftaacfiDt  Leicöft^  $  in  alles ,  wat  'er ,  na  'e  overgaan  van 
Deventer  ^  gedaan  was.  Hy  fchreef,  op  gelyken 
voet,  aan  de  Kcminginnèy  aan  den  Geheim* 
fchryvèr  Walfingham,  efl  zélfs:  aan  Leicefter, 
ter  verfchooninge  der  Staaten  (tf).  Met  hem  ^ 
beraamde  men  terftond  de  krygskoften  dee* 
zes  jaars  ,  die,   behalve  't  gene  de  Konin* 
gin   gewoonlyk    betaalde,  omtrent  vyftien 
tonnen  fchats  beloopen  zouden  (w).    Enhy 
nam  aan ,  dè  Koningin  ^tot  bet  ppfchieten  van 
Plaktst    een  derde  deezer  fomm^,  te  beweegen.    De 
tegen  bet  Raad  Van  Staate  gaf,  volgens  zyn  goeddim- 
laflej^n   ken,  op  Leieefters  naam,  een  Plakaat  uit, 
Ie?fche'  waarby  élk  verbooden  werdt,  de  Koningin, 
oflfiand-den  EngeUc^en  Landaart,  de  inlandfche  O- 
fch/e  O-  verheden  of  éeni|;e  Perfoonen  in  dienft  van 
Tf^^^*     haar»  Majièlfeit  of  van  de  Staaten,  by  mon- 
^        de  of  by  gèfchrifte ,  te  kfteren  (jr).  Bukhorft 
vertrok,  federt,  naar  Utrecht,  daar  hy  de 
gpmoeden  tot  eendragt  fcheen  te  willen  bren'» 
gien ;  doch  weinig  vrugt  deedt  (jy). 
Olden*        De  Advokaat  Oldenbameveld,  de  weder* 
barne-     komft 'van  Leiccfter ,  tegen  wien  hy ,  dikwils  ^ 
^tr''  *^^^^°  ^^^  ^^^^  afbyten  moeft ,   te  gemoet 
OQtlIag  zien- 

«  (v)  Ste  the  Cabala  «r  Myfteiies  <ƒ  State  T.  II.  f.  lo»  ix  • 

1J>  I4t  u,  »o. 
(»)  Boa  XXM.  «•#*,  hl,  74,  75  [9J«,  w?]- 
fx)  Ztt  \itKhj  BOB  XXII.  Bi**,  bl.  7f  ,  U%i\.  j 

O)  BOB  XXU.  B%tk^  .hu  T9  t»«oJ  *«*• 


I       XXX.  Boek/    HISTORIE.      $19- 

ziende,  begon,  ten  deezen  cyde,aan  te  hoa-  1^9^^ 
den  ,  om  ontilag  van  zynen  dienft,  en  liet  -    ^*  ■  • 
zig,  na  veel  aanhoadens  van  der  Staacen  zy- Amj^ 
de ,  alleenlyk  overhaalen ,  om  >r  nog  vier  Doch  bc- 
of  vyf  maanden  in  te  volbirden;  mids  menboadtbet 
,  hem  y  ter  Dagvaart ,  zo  veel  mogelyk  by-  ^'^^^ 
ilondc ,    bon  niet  bepaalde  aan  zyn  Berigc-  voo?- 
fchrift,  nocb  hem  verbondt,  tot  het  houden  waaiden» 
zynervafte  woonplaatfe  indenïbage.  Voorts 
behieldt  by  de  vryheid,  om,  in  geval  van 
handel  over  vrede,   of  over  het  opdraagen 
der  Landen,  zonder  beding  van  behoudenis 
van   Godsdienft   en  Voorregten ,  zyn  ampt* 
cetftond  te  mogen  nederleggen  (2^}:  waaruit 
men  zteri  kan,  voor  welke  ongemakken,  de 
voor^ige   Staatsman  thans  meeft  bekom* 
merd  was. 

Hienuflcheïi,  waren  oiric  de  Friefche  ge-  verfehif 
zanten  uit  Engeland  wedergekeerd.     Den  onder  do 
brief,  bun  medegegeven  door  de  Koningin-*S»aten 
ne ,  begeerdènze ,  op  eenen  votten  L^nddigyp'"  -.    . 
óver  té  leveren  ,   en  daar  voorts  verflag  »owde 
doen  van  hunne  verrigringen.   Doch  zy  wer-'  bezen- 
den  afgeweezen,  als  niet  beboorlykgemag-^tlngnaar 
rigd  'ge Weeft  zynde.  Moeilyk hierover,  klaag-*.^"^ 
denze  hunnen  nood  den  Ëngelfchen  Ambas* 
iadeur  Bukhorft,  die,  met  de  zaak  verlegen^ 
fn  beraad  nam ,   om  zelf  naar  Friesland  te 
gaan ;  doch  fedect  den  Raadsheer  van  Staa* 
i:e,  Willem  Bardes,  verzogt,  de  reis  voof 
bem  te  doen.  Deeze,  te  Leeuwaarden,  met 
4en  Stadhouder,  en  daarna,  mee  andere  eer* 

Jykc 

(i)  Refol.  HoJL  »o  ^prsl  i;!;.  i/,  uo,  fioa  IZII.  ^t<4j 


ft«o     VAOERLANbSCHE    XXX.  Boa. 

^587.  ^y^^  luiden»  in  gcfprek  getreden,   venwitt 

"*  haaft,  dat  de  belending  naar  Engejand  h^r-' 

voort  kwam  van  eenige  misnoegden ,-  voor^ 
naamlyk  uit  Ooftergo,  die,  door  de  Ucrfcht*' 
fchen,  waren  opgezet.  Hy  hoorde  t  daarna» 
deeze  misnoegden  zelven,  die  brcfid  opga-^ 
ven,  van  hunne  zugt  tot  4e  Engeïfche  Re- 
geering, en  in  hunne  partyen  vry  wat  te  be- 
rispen vonden.  Doch. alzo  hy  alleen  was» 
en  niet  behoorlyk  gemagrigd  tot  het  afdoen 
.  der  gefchillen ,  vermaande  hy  partyen  tot  vre- 
de, en  keerde,  met  genoegen  va(i  een  ieder» 

^  rog  C^)- 

De  Pre-      Maar  te  Utrecht  ontftondt  nieuwe  b^wee- 

dikant    ging,  op  den  vyfden  van  Zomermtand.    Pe 

^^^^    Graaf  van  Nieuwen^aar ,   mi§npegd  op  den 

gevat  enPï^^dikant  Herman  Stryker  of  Modet ,    om 

afgebet,  dat  deeze,  zo. men  meende,  hem  den  voec 

dagt  te  ligten,  eft,  door  beroerte  onder  't 

gemeen ,  den  Baron  North  tot  Si^dhoader  te 

doen  verkieasen;   hadt  hem  doen  aamaften, 

en  hierdoor  zo  veele  gifting  v^erwekt  in  de 

gemoeden,   dat  de  poorf^n  geflooten  wer^ 

den,  de  burgefy  in  '?  geweer  Taakte,  en  de 

agt  Burgerhopluiden  op  's  Biffijbops  hof  kwa* 

'men,  daar  de  Stadhouder  zyn  verblyf  hielde. 

En  't  ftondt  'er  deerlyk  g^fchaapen,  hadden 

de  gewezen  Keurvorft  Truchfes  en  de  ouid 

Veldheer    tJorrits ,    door    hunne   tuflchen 

fpraak,  de  gemoeden  niet  tot  bedaaren  ge-r 

bragt.  De  Magiftraat  ftelde  egter  Modet  van 

Komt     zytien  dienft,    Doch  na  verloop  vap  eenigcj 

S  guX'^^^'^^"»  werdt  het  gefchil  met  Nieuvienaar 

'  lê)  BOB  IXII.  Bul^  W.  II  [9(f|]  tmi 


XXX.  Boek.      Hl  S  T  O  R  I  E.      löt 
bygelegd,  en  de  Predikam  wift  zigj  fedeit,  jjg^^ 

zo  diep  in  te  dringen  in  zyne  gunft,  dat  hy,  - ■* 

dikwils,.van  bcm  geraadpleegd  werdt^  en 
groQte  gemcenfchap  methemonderhieIdt(^), 

Kort  te  yooren ,  hadden  de  Staaten  vanEenige 
Holland,    befpeurende ,   dat  het  uitvaarenKerkely- 
der  Predikanten  tegen  hunne  Regeerihg^nietj^Q  ^^' 
minder  dan  voorheen,  in  zwang  ging,  befloo-aen 
ten ,  Jdriaan  Saravia ,  Hoogleeraar  der  God-Haage 
geleerdheid   te  Leiden ,   nevens  twaalf  der^mbao* 
voomaamfte  HoUandfche  Predikanten^ in  den^®°* 
Haage  te  ontbieden  (c).  Zy  yerfcheenen ,  op 
den  veertienden  van  Bloeimaand.     Eenigewat  men 
Geniagtigden  der  Staaten  en  der  Geregtsho-ha»  i^i 
ven  hielden  hnn  voor  ,,  hoe  veel  onheilsj^j^ 
„  'er,   uit  den  argwaan  der  Ingezetenen  te- 
5,  gen   d«r  Staaten  Regeering,  voor  Land 
„  en   Kerk,  je  wagten  ware :    hun  voorts 
„  hoop  geevende  op  verbetering  van  onder- 
derhoud ,  en  begeerende ,  datze  hunnen 
toehoorderetx  eendragt  en  gehoorzaamheid 
,,  aan  de  Overheid  zouden  infcherfwn."    Zy 
verkkarden  zulks  altyd  te  hebben  gedaan  en 
daarin  te  zullen  volharden :  doch  lieten ,  on- 
'dertuflchen^  geene  kleine  zugt  tot  de  Engel-r 
fehen  blyken,  en  gaven,  in  't  voorbygaan, 
te  verftaan,  dat  een  groot  deel  der  Staaten 
zelden  ter  Kerke,  de  meeften  nimmer  ten  A- 
vondmaal  kwamen.      't  Bleef  hier  niet  by. 
Zy  roerden  verfcheiden'  misbruiken  aan,  in 
Staats-  ەn  Krygs-  en  Regtszaaken,  waarover, 
;z^idenze ,  't  gemeen  morde.    De  gemagtig- 

den 


9» 

?9 


i^;  Hefol.  Uoll.  7 f  f  Méj  II g;.  K  141,  Hl* 


121    VADERLANDSCHE    XXX.B<«ic^ 

r<87.  ^^^  hoo»ten  hen  met  getfbld ,  en  verfchoon-^ 
»i         '  den  alles  met  bondige  redenen.  Doch  einden 
lyk  hielden  de  Leerstars  aan^  (Hn,  over  'c 
Huk  der  Kerkenordening^  in  onderhandeling 
te  treilen,  waartoe  de  gemagtigden  ni«it  ge^ 
kil  waren.    De  Leeraars  verklaarden ,  ckr* 
halve  ^  in  ^c  aflcfaeid  neenien^  dat  zy  e^ni-* 
gen  ttitmaaken  zouden  ^  om  breeder  gehoor 
'    by  dé  Staaten  ce  verzoeken  (S). 
XXin<      Doch  terwyl  de  Staaten  ai^ldden  om  > 
^«'^•^^'volk  COC  eoidragt  te  beweegen  ^  werdt  de' 
JJJI^     twift  en  het  morren  gevoed  door  brieven 
dragt '     van  Leicefter  ^  gerigc  aan  Wethouders  y  Amp 
4oor       tenaars  van  alle  ibonen.  Predikanten  en  by<* 
blieven,  rondere  Pef  foonen  ^  hi  groocen  getale  (e^^ 
Zy  waren,  volgens  gewoonte,  gevuld  mee 
bicfe  klagteiv  tegen  de  Staaten  ,  en  dienden 
om  <le  zugc  te  hemwaards  leevende  te  hou* 
den,  tegen  zyne  aankomil,  die  nu  op  han^ 
den  was.    De  Ambai^eur  Bttkborft  zelf  le« 
verde  den  algemeenen  Staafien  eenige  punten 
van  bezwaarinTO  ovef,    waarop  zy  hem^ 
fchriftelyk,  voldoening  gaven,  te  getyk  den 
vermaarden  Brief  aan  Leicefler  nader  ver- 
dedigende ( ƒ).     Behalve  verfcheiden'  En- 
gelfcbe  brieven,  gerigt  aan  Ütrechtfche  Bur- 
gerhoplüiden,  en  fnorkende  van  de  uitftee^ 
kende  magt,  met  welke  Leicefter  ftondt  her^ 
Zyn  ton-waards  te  komen,  vertoondenze  *erhem  ee- 
.  derjing   nen ,  door  Daniel  de  Burggraaf  gefchreeven , 
Ichryven  ^qq^  Leicefter  getekend,  en  gerigt  aan  ]vh 
*"*^'  '  -    .      nitts^ 

.    (Ü)  BOR  XXIT.  Bóekji  */.  tï  [97fl  ffwt.. 

It)  Cahala  •r  Myfteiies  «ƒ  State  F.  U.  p.  a»,  boa  %XIU 
«w-^,  Wj.  95  [915]. 

(ƒ)  BOA  Uil.  ^kj  bl.  96  [9U]. 


XXX.  Bcjitfc     :H  1  S  T:0  R  I  E,     Mi 

nius ,  Leicefters-Sckretsaris.     De  Advokaat 


OWenbarncvekU  d«  lugt  gekreegjBn  hebben-  ^^^  .  ^ 
de,  <fat  Junius  zulk  e«tf  Brief  ontvangen  eokretarii 
éeezen  en  genen  te  leesen  gegev€in  hadc ,  junios, 
wees  den  Soutten  van  Holland  den  weg^  om 
agter  den  Brief  te  geraaken,    Junius  wcrdc 
aangetaft  en  gemiod^Rakt  den  Bri^f  over  te 
leveren:   dien  hem  de  Staaren,  nadatze  'er 
«en  affdmft  van  genomen  hadden,  nogtana 
wederom  gavoa*    In  den  Brief  kreeg  by  bft, 
om  eenen  kci^  door  de  goede  Sceden  te 
doen,  «de  weigezinden  te  orooften,  met 
de  verzekering  van  de  genegenheid  der 
Koninginne  tot  de  Landen,  en  vin  zynea 
yver  tot  hunnen  dienil.  £n  atngexten  Bük«»  * 
horft ,  of  anderen  verfpreid  hadden ,  dn 
de  Koningin  neigde  t<*M^  vrede  met  den 
Spanjaard ;  hadt  hy  hwi  ronduit  te  ver* 
klaaren  ,  dat  deeee  Ambafladeur  biertoe 
nimmeï  eenigen  laft  onnwgen  hadt,  en 
dat  de  Konmgin  zig,  veeteer,  fterker  dan 
te  vooren ,    zou  toeruften  tegen  Spanjew 
Voorts  moeft  Junius  pulken ,   die  bevel 
voerden  over  de  Gemeenten  (mderrigten, 
dat  hy  ^  Graaf  van  Leicefter  ,  wederom 
herwaards  kwam  ,  in  't  betrouwen  ,  dat 
zy  hem  't  gezag ,  noodig  tot  beleid  der 
hooge  Heerfcbappye  ,  zouden  doen  toe- 
voegen;  zonder  dat  hy  meer  met  het  dwars:- 
dryven  der  Staaten  gekweld  wierd^    Dee^ 
zen  behoorden  zig,  fchreefhy,  te  Verge- 
noegen met  de  behoudenis  van  't  gene  zy, 
ogder  de  Stadhouders  van  Keizer  Karel  en 
Koning  Filips,  gehad  hadden  ^  zullende  hy 
niets  handelen  vajngewigt,  dan  ten  over- 

fy  ftaan 


99 
99 
^9 
99 

^9 


99 
99 
99 
99 
99 
99 

if9 

99 
99 

♦»• 
?9 


ai4     VADERLANOSCHE     XXX.BoÉft 
1587.  »,  ftaan  d&t  Raaden  van-Scaate,  wetriglyk 
■  '    ^' ,,  uit  Lafld:zaacön  gekooren.  Zo  begreep  het; 
„  beflöot  hy,  haare  Majèfteic^  die  hehiber 
„  laft  hadt,  naar  Engetend  te  rng  te  keei^eo» 
,  s     ^,  zo  hy  flegts  Landvoogd  in  fchyn  eri  fehrifi: 
„  zou  moeten  zyn  (g)/*  Wat  zigdeStaaten^ 
uit  zulk  fchryven^  van  Leicefters  wederkomft 
beloovën  moeften^  is  Kgtelyk  te  bevroeden: 
ook  hoé- de  Brief  Bükhorft  gefmaakt  hebbe» 
Vati  zyn  géfpfefc  oveif  dé  vrede  met  Spanj>. 
aullen  wy,  liiemd,  by  bekwaamer  gekgen:' 
heid,  verflag  doen.     Wyders  ontvingen  de 
Raad  van  Staate  en  de  algemeene  Staatei]! 
zeiven  ieder  twee  Brieven  van  de  Koningin- 
ne,  waarby  Leicefters  gedrag  opgehemeld* 
en  zy  iü  't  ongelyk  gefteld  werden  (i&).    Al 
het  welke   veroorzaakte  ^  dat  men  hier  de 
hoop  fchier  opgaf  van  Leicöftpr  tot  het  neef 
men  van  eenen  beteren  voec  op/t  ftuk  der 
Regeeringe  te  siullen  konnen  brengen. 
XXIV,       Onder  dit  woelen,  voor  en  tegen  't  gezag^ 
»Wel.      4at  zig  de  Etigelfchen  hier  dagten  te  verki^T 
vaart  der  g^^  ^  ^ag  men  de  welvaart  der  Vereenigde 
nigdeên  Landen,  hand  over  hand,  toeneemen,  niet 
deeriyke  het  toeneemen  van  den  Koophandel ,  die, 
ftaacder  voor  een  groot  gedeelte^  uit  de  Steden  vaft 
^Pjj^g'J^    Brabant  en  Vlaanderen ,  welken  den  vyand 
derlan-  '  ^  handen  gevallen  waren,  naar  Holland  eö 
den»        Zeelmd  geweeken  was.  In  de  Spaanfche  Ne-? 
derlanden,  Zat  men,  daarentegen,  bynaijee- 
ringloos*   Steden  en  Dorpen  raakten  beroofd 
van  Ingezetenen.    In  de  wooningen  der  Dor- 
pen, 

(g)  2ïff,  Bob  XXIU  B«ei^,  bl,  leo  [ppil. 

I 


XXX.  BoEie.      HISTORIE.      415 

pen,  neftelde  het  wild  gedierte.  Akkers  en  jrf^^ 
weiden  begroeiden  digt  mee  rUigtc.  Gebrek  ■  '  ■  "■ 
van  toevoer  veroorzaakte  byftere  duurte,  in 
de  graanen;  zo  dat  de  rogge  op  agthonderd 
guldens  het  lafl  te  ilaan  kwam  ^  de  tarw  naar 
evenredigheid  meerder  goldt.  De  armen  hiel- 
den /'t  lyfby. ongewoon  voedfel,  daarzeld- 
zaame  ziekten  uit  ontftonden.  De  Edelen  en 
ryke  burgers  verarmden ,  en  jtnen  heeft  fom- 
migen  van  deezen,  by  donkeren  avond,  om 
brood  zien  bidden.  De  renten ,  die  men ,  té- 
gen den  penning  zeftien ,  agttien  of  twin- 
tig plagt  te  fcoopen^waren  thans  te  bekomen , 
tegen  den  penning  zeven.  De  duurte  der 
graanen  nam  egter  eerlang  af ,  van  twintig 
tot  een,  doordien  men  het  loopen en ftroopen 
des  Krygsvolks  emftiger  begon  te  weeren, 
en  zig  meer  op  het  beploegen  en  bezaaijen 
der  verwoede  akkeren  begon  toe  te  leggen: 
waarop ,  in  .'t.  naafte  Jaar,  een  gezegende  oogft 
volgde  (i> 

De  dèerlyke  ftaat  der  Spaanfche  Neder- Pann» 
landen  was  oprzaak,  dat  de  Hertog  van  Par-^^^?S®^^ 
ma,  dit  jaar,  laater  dan  te  vooren,  in  't 
veld  verfche^n.  In  Bloeimaand  eerft,  zondt 
by'Hautepenne,  n^et  vyfduizend  man,  naar 
de  Veluwe  ,  als  hadt  hy  voorgehad ,  daar 
lang?,  in  Hojl^nd  te  dringen»  Doch  hy  hadt 
het  oog  op  Sluis  y  welk  hy ,  op  den  elfden 
yan  Zomermaand,  begon  te  belegeren.  Bin- 
nen d^eze  vefting  geboodt  Jonkheer  Arend 
van  Groeneveld,die  den  belegeraaren,inme- 
nigen    uitval  j.   merkelyke   fchade  toebragt. 

Lei* 

(i)  BOR  XXif.  iïtf^^.,  hl.  9^  [9«4]. 

VIII-  Deeu  P 


ft26     VADERLANDSCHE     XXX.BéEic. 

,-587.  Leicefter,  van  dit  beleg,  in  Engeland,  ken- 
*  nis  gekreegen  hebbende ,  beloofde  den  Over- ' 


Maurits   ^^  onrzet.    In  den  aanvang  van  Hooimaadds 
en  Ho.    deeden  Prins  IVfeiurits  en  de  Gmaf  van  Ho- 
hen  lo      henlo  eenen  inval  in  Brabant,  óm,  ware  *t 
^fj^^„J"inogelyk,    Parma  van  Sluis  af  te  trekken, 
Gelder '  Doch^het  naderen  van  Hautepenne,die,i!g, 
verraa-    door  verraad ,    meefter  gemaakt  hebbende 
den.       van  Gelder,  w^rover  Arifiote  Patoty  een 
Schotsman,!  geboodt,  wederom  nöftir  Brabant 
gekeerd  was^  deedt  hen   den  hertogt  nee- 
men.    Prins  Maurits  begaf  zig  naar  Zeeland. 
Doch  Hohenlo  belegerde  de  ftrhans  ee  Enge- 
Haute-    len.   Hautepenne  kwam  hem  hier  beftooken, 
penne     en  werdt  'er  gefchooten,  dat  hy  *t  beftierf. 
ft  euvele  De  fchans  ging  daarna  over,  en  kreeg,  mer- 
^^^®'     kelyk  fterkei*  gemaakt  zynde,  den  naam  van 
geiligt.    Crevecoeur.    Hohenlo  zou  hierop  iets  tegen 
's  Hertogenbofch  ondernomen  hebben;  doch 
kreeg,  door  beftel,  zo  men  meent,  der  aan- 
hangelingen   van  Leicefter,  zo  veel  volks 
niet,  als  hy  verwagt  hadt ,    weshalve  hy 
zynen  toeleg  ftaakèn  moeft  (ky 
XXV.       De  Graaf  van  Leicefter,  eindelyk,  de  te 
Leicetter  j-^g  .yeize  van  Engeland  hebbende  aangeno- 
ZeeUnd  "^^"  '   ^^^'   den  zesden  van  Hooimaand,' in 
terug,     Zeeland  geland,  en  maakte  terftond  gereed- 
fchap  om  Sluis  te  ontzetten,  de  belegerden, 
midlerwyl ,    opbeurende ,    door    trooftelyk 
fchryven.    Ook  hieldt  men  moed  in  de  Stadj 
onaangezien  het  heftig  fchieten  desvyands, 
die  de  vefting  allengskens  naderde.    Leices- 
ter,  te  Ooftende  gekomen,  vertoonde  zig, 

eer- 

(  o  BOR  XXII,  Buk^  hl.  M  [,13].  XXIIX.  Buk^hL-,  if^i 


XXX.BOER.      HISTORIE,      ftft^ 

eerlang,  met  zeftig  fchepen,  voor  't  Sluifche  ,-o^ 
^t,  zonder  Jecs  uit  te  regten.    Te  rug  ge-    ^  ^*" 
keerd  naar  Ooftende ,  ontfirheepte  hy  daar 
zyn   volk ,  en  trok  'er  mede  naar  Blanken-^ 
berg.     Doch  Parma  deedt  hem  vanhier  wy. 
ken  naar  Ooftende:   vanwaar  hy,   eerlang, 
naar  Zeeland  toog,  de  fchuld  zyner  vrugte- 
loQze   ondemeeming  fchuivende  op  de  Scaa* 
ten  en  derzelver  Amptenaars,  die  hem  vm 
geld   en  volk  onvoorzien  gelaaten  hadden. 
Op  den  vyfden  van  Oogftmaand,  werdt  de  Sluis 
vyand  meefter  van  een  ftuk  Wals  te  Sluis,  'tS^^^'  «» 
welk  zo  veel  (bhriks  br^  in  de  belegerden, ^^*'* 
dat  zy,  de  hoop  op  ontzet  t'eenemaal  ver- 
looren  geevende,  toe  handeling  met  Parma , 
beflooten ,  en  hem ,  den  zelfden  dag  ^  de  Stad , 
by  eerlyk  verdrag,  opgaven.  Leicefter  deedt    - 
de    Hoofden    der  Bezettinge ,   naderhand , 
hun  gedrag  verantwoorden ,  't  welk  zy  wel 
genoeg  deeden;    doch  niet  zonder  van  ter 
zyde  de  Bevelhebbers  der  vloote, die  winden 
ftroam  mede  gehad  hadt,  over  -'t  verzuimen 
van  't  ontzet  der  Stad,  te  befchuldigen  (/). 

Terftond  na  't  verwelkomen  van  Leices- Leicefter 
ter,  vraren  hem,  meeft  door  beleid  der  Staa- raakt  ia 
ten  van  Holland,  eenige  punten  onder  't  oog  ^^'^e'* 
gebragt,  raakende  de  onluften,  ontdaan  fe-ogmae- 
dert  zyn  afWezen ;  vooral  ter  oorzaake  van  tigden 
zyn  fchryven  aan  Junius.     Den  Graave  zigder  sttf. 
genegen  getoond  hebbende  tot  weeringe  van  '®o. 
allen  misverftand ,  kwam  men  wederom  te 
woorde:by  welke  gelegenheid,  Leicefter  uit* 
floeg  „  dat  fomttiige  Leden  der  Vergadering- 

M  van 

Pa 


«a8    VADERLANDSCIIE     XXX.  Boek. 

f<87.  »'  ^^^  Holland  hem  geen  goed  hert  toedroe- 
».^  ^V^^  gen;  dat  de  Graaven  Maurits  en  Willem 
,,  van  Nafl&u,  met  d|e  van  Hohenlo,  Nieu- 
„  wenaar  en  anderen,  tegen  hem  ftmenge- 
„  fpannen-  waren  ;  hoewel  het  den  jongen 
^  Heere  Maürits  niet  te  wyten  ftondt:   dat 
,,.  hy  haare  Majefteit  ook  berigten  zou,  hoe 
„  men  't  geld  ,    bewaard  tegen  zyne  over- 
,,  komft,  aan  't  herwaards  troonen  der  Duit* 
„  fche  Ruiteren  en  Knegten  gefpild  hadt." 
Voorts  fprak  hy  ,  met  veel  veragting,  van 
de  Engelfche  Heeren ,  die  wel  ftonden  by  de 
Staaten,  gelyk  Bukhorft,  Norrits  en  Wilkes: 
zig  niet  ontzienden  den  eerften  eenen  nar  te 
noemen:  en  dreigende,  het  Land  te  zullen 
yerlaaten ,  zo  Sluis ,  dat  toen  nog  niet  over 
was,  den  vyand  in  handen  viel:  welke  be- 
dreiging,   bekend  geworden  onder  't  volk, 
zo  veel  wrogt  op  de  Predikanten ,  dat  zy  hem, 
door  eene  plegtige  bezending ,  lieten  bidden, 
dat  hy  toch  Gods  Kerke  niet  ten  roof  laaten 
wilde,  hem,  daarenboven,  alles  aanbieden* 
Hy         de ,  wat  in  hunne  magt  was  (m).  De  algemee- 
fchynt     ne  Staaten  zelven,  na  't  overgaan  van  Sluis, 
^^S J^®^   geenen  beteren  raad  weetende ,  dan  op  de 
lly^^it*   Engelfche  genade  te  dry  ven,  leverden  Lei- 
verzoe-    cefter  een  Gefchrift  over ,  waarby  zy  hem 
nen.       verzogten  „  ten  goede  te  willen  neemen ,  't 
„  gene  zy ,   te  vooren ,   de  vrymoedigheid 
„  genomen  hadden,   oita  hem  voor  te  hou- 
„  den; en  zo  zy  daarin  de  grenzen  van  'tver- 
„  eifcht  ontzag  mogten  overfchreeden  heb- 
^  ben,  zulks  gunftelyk  te  willen  verfchoo- 

„  nen, 

(f»;  BOB  XXIII.  Bêtk^  hU  15  £ii]  ««JU 


XXX,  Boek.      HISTORIE.      Aap 

„  nen»   hebbende  zy  nooit  voorgehad  het  ,^g- 
„  gemg  zyner  Dporlugtigheid  te  verminde-        ^^  ■ 
„  ren ;  maar  willende  zy ,  in  tegendeel ,  hem 
,,  alle  fchuldige  gehoorzaamheid  en  eer  ben 
,,  wyzen  en  doen  bewyzen:  in  verwagting, 
,,  dat  hy  hen  ook ,  in  hunne  agtbaarheid  en 
r,  voorregten,  handhaaven  zou,  en  in  't  be- 
„  fchikken  der  zaaken  van  Regeeringe  y  goed 
„  verdand  houden  met  de  Staaten ,  die  niet  ^ 
„  ^elyk  fommigen  teri'onregte  waanden,  uit 
„  tien  of  twaalf  Perfoonen  beftonden ;  maar 
y^  uit  de  Ridderfchap,  Edelenen  Raaden  of 
,,  Vroedfchappen  der  Steden  van  alle  de  ge- 
„  weden,  en,  door  derzelver  Gemagtigdea 
jj  ter  algemeene  Staatsvergadering?,  werderi 
„  vertoond."    Met  dit  gefchrift,  welk  met 
dankzegging  aanvaard  werdt ,    fcheen  men 
Leicefter  vergenoegd  te  hebben  («).    Sedert  Men  ar- 
arbeidde  men  ook  om  hem  met  den  Graave^^l,^'» 
van  Hohenlo,  die  grootelyks  op  hem  niis-o^*^^^' 
noegd  was,  te  verzoenen.    Doch  dit  gelukte  henio 
niet..  Hohenlo  hieldt  zig  niet  flegts  inperfoonmet  hem 
verongeiykt  door  Leicefter;  maar  hy  begreep^®  bewtt^ 
ook  ,  dat  Prins  Maurits  en  de  Staaten  van  ^^®°* 
Holland  en  Zeeland,  welken  hy  diende,  in 
verfcheiden'  voorregten  verkort  waren:  wan- 
neer deeze  bezwaamiflèn  waren  weggeno- 
men, en  de  Regeering  gebragc  in  den  ftaat, 
waarin  zy  geweeft  was,  ten  tyde  van  Prinfe 
Willem,  hoogloflyker  gedagtenilTe ,  wilde  hy 
de  Plaatfen ,  by  hem  bezet,  wel  wederom  rui- 
men, en  den  dienftider  Landen  verlaaten  (0). 

De 

(n)  Groot-Flakaatb.  IV,  Deei,  hl.  g«.  UOKlXlli^  BttJ^^bi. 
17  [*♦]• 
(«>  BOE  tXllKS*^  hl.  ift  {i^7]  M4. 

P3 


Nieuw- 


030    VADERLANDSCHE     XXX-Boek^ 

De  verzoening  van  Leicefter  niet  de  Staa- 
•  ten  bleek ,  eerlang,  onopregc  geweeft  te  zyn. 
.Sisnoe.  Hy,  zig  nog  ophoudende  in  Zeeland,  be- 
gen  tus-  fchreef  de  algemeene  Staaten , 'tegen  den  vier- 
fciien      of  vyfencwintigilen  van  Oogftmaand,  te  Doiv 
Leicefter  ^g^jjj,^  en  zondt  midlerwyl  zynen  Geheim- 
Swawn.  fchryver  Junius  naar  Amemüiden,  ora  te  ver- 
ftaan,  hoe  men  daar,  ten- diende  haarerMa- 
jefteit,  gezind  ware.     Dit  verwekte  nieuwe 
agterdogt :  die'gefterkt  werdt ,   door  de  ge* 
uugten  der  Vredehandelinge  taffchen  iEnge- 
land  en  Spanje.    Leicefter  hadt  ook  nieuw 
misnoegen  getoond,  doordien  de  Staaten,  uit 
Bukhorfts  redenen' (/>},  vertrouwen  gefchept 
hebbende,  dat  de  Koningin  hun  vyf  tonnen 
gouds  v«:ftrekken  zou  ,  zo  zy  'tien  tonnen 
buitengewoon   opbragten  ,   gelyk  zy  reeds , 
gedeeltelyk^  gedaan  hadden,  en  nu  verneem 
mende,   dat  haare  Majefteit  de  handen  ge- 
flooten  hieldt ;  oordeelden  ^    ook  niet  aan 
hunne  belofte  gehouden  te  zyn :  'c  welk  Lei- 
cefter geweldig  buiten  de  giffing  ging  (tf). 
Toen  hy  te  Dordrecht  kwam,  waren  'er  de 
algemeene  Staaten  nog  niet  all^n;  Des  zondt 
hy  den  Raadsheer  van  Staate ,  Willem  Bar- 
.des,  aan  de  Staaten  vatt  Holland,  om  te  ver- 
daan ,  welke  middelen  van  oorloge  zy  voor- 
hadden hem  roe  te  voegen  (r}.  Men  gedroeg 
«lig,   in  antwoord,   tot  een  vertoog,  welk 
reeds  gereed  lag ,  en  den  Graa ve ,  kort  hierna , 
De  Staa-  behandtgd  werdt.  Het  behelsde  «^g-^;!  punten, 
ten  van   j.  ,,  Eene  belofte,  om  *t  verding,  met  haa- 
HoUand  .  °  -^ 

(p)  Hier  voor,  hU  sis. 

ff)  BOB  XXiII.  Bo0k,,  hl.  20  [ïo]. 


XXX. BóEK.      H  I  S  T  O  R  IE.      asi 

j,  re  Majefleit  ^niaakc,  getrouwelyk  naar  te  ijg^^ 
„  komen.    a.  Eene  verUaaring,  dat,  by^e-  ycrtoo" 
,^  brek.  van  een*  Vorft,  de  hoc^  Overheid  Denw^m 
„  der  gewcften  wederom  verviel  aan  de  Rid-  merk- 
^,  derfchap.   Edelen  en  Steden  derrelven,.^^[^s« 
jy  die  ook^  in  dceze  hoedanigheid ,  met  haa- ^^'^^. 
,V  re  Majefteh  gehandeld  en  den  Graaf  totcefter. 
^  Landvoc^d  beroepen  hadden,  3.  Dat  men , 
^  teil  onregte ,.  vooigaf ,  dat  deeze  hooge 
^'  oircrheid  niet  verbeeld  werdt,   door  de 
^^  Gemagtigden  ttr  Dagvaart.  4;  Dat,  deeze 
i^  Gemagtigden  maar  byzondere  Perfoonen 
^  zynde,  hunne   byzondere  misilagen  deo 
„,  Staaten  niiet  geweeten  moeden  worden.  5. 
,,  Dat  de  Staaten  9  met  het  kiezen  van  den 
,,  Graaf  tot  Latndvoogd  ,   zig  niet  ontdaan 
,,  hadden  van  de  hooge  Overheid*    6.  Dat 

zyne   Doorlugtigheid  met  den  Raad  van 

Scaate  egter  alle  die  zaaken  te  befchikken 
„  hadt,  die,  door  Keizer  Karel,  aan  de  al- 
,,  gemeene  Landvoogden  verbleeven  waren» 
,^  overeenkomftig  met  het  Berigtfchrift , 
,,  daarop  gemaakt,  of  nog  te  maaken.  7.  Dat 
,,  de  byzondere  Stadhouders,  de  Overften 
,,  van  Steden,  de  Bevelhebbers  enhetKrygs- 
j,  volk ,  den  algemeenen  Staaten ,  den  Graave, 
„  als  algemeenen  Landvtx)gd,  en  den  Gewes- 
,,  ten  en  Steden,  daar  zy  gebruikt  werden, 

hulde  en  trouw  zouden  zwecren :  zullen- 
l\  de  het  Krygsvolk,  in  't  byzonder,  den  eed 
„  van  gehoorzaamheid  aan  zyn^  Doorlug* 

tigheld  en. aan  de  byzondere  Stadhouders 

,^  en  Bevelhebbers  hebben  te  doen,     8.  Dat    *       i 

,j  de  Graaf  wel  volftrekte  magt  over  zaaken 

^  van  oorloge  zou  hebben;  doch  geen  meer 

P  4  „  krygs- 


9> 


ftji     VADERLANÜSCHE    XXX.BkEK: 

ï  r  87   55  krygsvollè  mogen  ligceii ,  dt^  ik  den  onder- 
■  ^  ^'  „  ftand'der  Koninginne  en  verdere  ingewil- 
„  ligde  latten  kon  worden  betaald,  worden- 
5,  de  by  ook  verzogt,  de  zeezaaken  te  belei- 
„  den  by  den  Admiraal ,  eri  't  verkggen  der 
,,  bezettingen  by  de  Stadhouders  van  elk  ge- 
„  weft.    ^.  Dar  het  hem  moge  gelieven,  de 
„  vêrinderlngen,  op  zynen  naam,  door  on- 
„  gerufte  menfchen,  in  't  voorleeden  jaar, 
^^.        „  bewerkt,  te  hel-ftellen."    Op  dit  vertoog, 
woord     antwoordde  Leicefter, den  cerften  van  Herift- 
vanden  maand,  dat  de  eerftez^ji punten  hem  niet 
Oraave.    (^troffen,   hebbende  hy  nimmer  n^ar  meer 
gezag  geilaan  ,   dan  hem  opgedraagen  was^ 
waarby   hy    ook   alleen  wilde   gehandhaafd 
worden.     Den  eed ,  aan  de  byfeondere  Land- 
fcbappen,   Steden  en  Leden,  in  't  zepende 
punt  gevorderd,   vondt  hy  onbehoorlyk  en 
'    van  gevaarlyken  gevolge.  •  Voor  't  gene  hy 
hQt-agt/h  punt  begeerd  werdt^  beloofde  hy 
te  zullen  zorgen.  Op  h^inegende^  begee^rdehy 
nadere  verklaaring  van  't  gene  men  herfteld 
wilde  hebben,  wanneer  hy  doen  ?5ou,  't  ge- 
ne hy,   naar  billykheid,  zou  vinden  te  be- 
hobren  (^). 
Leicefter     jj^g  anderendaags^  verfcheenen,  ler  Ver- 
Vrede-^  gaderinge  van  Hollafld,  uit. Leicelters naam, 
hande-    Jakob  Valke  en  Jooft  van  Menyn ,  met  eene 
ling  met  boodfchap,  voor  welke  men  lang  bedugt  gc- 
Spanje    ^g^ft  was.     Zy  flpegen  voor  ,,  of  het,  zo 
flaan'ter  '1  ^^^  de  Landen,  met  eigen'  middelen  en 
Vergade. $>  met  de  gewoonlyke  hulp. der  Koninginne, 
ring.  •     .        .  .  „  niet 

/        (i)  Groot-PUkzatb.  UI,  Z)*W,  tL  %U  tOB^Xllli.  Bttk^  hU 


XXXiBófeK.    .HISTORIE.     233 

„  niet r^agetöbefchermenygelykzyne  Door-  jr$j, 
,^  lugtigheid/zulks  niet  doenlyk  bieldt;  niet  ■ 

„  geraaóen;  ware ,  op  redqlyke  voorwaar- 
„  den^  vrede,  te  maken  met  den  Spanjaard*. 
^  Ha^areJVfojefteit  wilde,  hiertoe,  den  .Sia«- 
,^  ten  de  hand  leenen.  Of  verjcoos  mea 
^'  Kever,  afzpnderlyk,  te  handelen  met  den 
^  Hertog^  van  Parma  ;  zy  mogt  het  ook 
^  wel  lyden  (^ty  Doch  om  het  oogmerk  van 
dit  voorftel  wel  te  verftaan ,  moeten  wy ,  't 
gene  eenjge  betrekking  tot  het  zelve  heeft,- 
wat  omfemdiger  ontvouwen. 

De  Koningin  .van  Engeland,  bevroedende  ^Oncfer- 
dat  de  kryg  injde  Nederlanden  meeft  gevoerd  zoek  0- 
werdt,  met  penningen,  uit  Spanje  overge-^^^^^J^^^ 
maakt, .en  dat  deeze  penningen,  uit  de  Weft-oogmerk 
indifche  fchatten ,  gevonden  werden  ;  hadtvan  dee- 
zo  dra  niet  beflooten,  den  Nederlanderen  by «en  voor- 
te  ftaan ,  of  zy  zondt  Frangois  Drake ,  met  eenr  ^^• 
cntwintig  fchepen,  naar  Amerika,  om  Filips 
aldaar  afbreuk  te  doen.    Hy  ftak,  in  Herfft-Engel- 
tnaatid  des  jaars  1585.,  in  zee:  en  't  gelukte j^jj^^^j^^^ 
hem,  de  Stad  S.  Jago,  gelegen  op  het  Eiland ^ryven, 
van  den  icelfden  naam;  ook  $.  Domingo,  op  in  de 
Hispaniola,  te  pionderen.     Daarna,  geland ^e^in- 
aan  de^vafte  kuft,  bemagtigde  hy  Kartagena ,  f^|J*  « 
en  nog  twee  andere  Plaatfeo,  en  keerde,  in     ^ 
den  zomer  des  Volgetiden  jaars',  te  rug  Cf^>  ;.  -.      . 
Hy  kwam,  in  't  najaar,  in  Holland,  met  den 
tkri  van  Ambafladeur  der  Koninginne  ,  en 
zogt  de  ^Igemeene  Staaten  te  beweegen ,  on» 
twintig  fchepen  te  voegen,  by  eenigen  van 

haarc 

(f)  BO»  XXTIt.   ^ff^t,    hl.  n    [J4l. 
\tt)  BOB  Bn.  B9èk^   bU  %f  [717]  ir»4, 

P5 


ft34    VADERLANDSCH&    XXX.Bbuc 
,^g^^  Imrt  Majeftdt,  toe  onderfteuiyng  vtm  Don 
«N-^^-^Antonio,  verdreeven  Koning  van  Porti^ai^ 
doch  men  hadc  hier  geeneodren  naar.    Ura- 
ke  ihk  dan  alleen ,  met  ^ne  vloot ,  in  zee, 
en  vernielde,  in  de  Haven  van  Kadix,  een 
merkelyk  getal  van  fchepen,  die,  met  mond* 
én  andere  behoeften,  voor  de  fchepen,  wel- 
ken Filips,  tegen  Engeland,  uitruftte,  gelaa- 
den  waren.  De  Agent  van  Don  Antonio  ver- 
2gogt  toen  de  Scaaten,  op  nieuws,  om  eenige 
ichepen :  breed  opgeevende  van  Drakes  ver- 
rigtingen,  én  van  den  kans,  die  'er  was,  om 
de    Spaanfchè  wapenen  van  Nederland  te 
wenden ,  en  zynen  meefter ,  in  *t  bezit  van  Por- 
tugal, te  herftdlen.    Ook  ftonden  de  alge* 
meene  Staaten  hem  negen  fchepen  toe.  Doch 
Prins  Maurics  en  die  van  Holland  en  Zeeland 
verwylden  de  uitrirfling,  zo  dat  'er  niets  van 
^    kwam,  ten  deezen  tyde.    Zelfs  kon  de  Por- 
tugeefche  Agent  geen  verlof  krygen,  tot  bet 
opregten  eener  Loterye:  waaruit  hy  de  kos^ 
ten  van  eenige  fchepen  meende  te  bullen  kon- 
nen  vinden  (v^ 
XXVI.       Midlerwyl,  hadden  beide  FiUps  en  Eliza- 
Looze     bet ,  om  hunne  oogmerken ,  teh  nadeele  van 
hmit  j^^^^^^^^^^ » bedekter  te  houden ,  al  in  't  voor- 
ling        léeden  jaar,  eene  VredehandeUngbégonnen, 
tuObhen  door  middel  van  t\yee  Koopluiden ,  4ndries  de 
Fil  ips  en  Loo  ^  een'  Antwerpenaar ,  en  Augufiyn  Grafig- 
Elizabet.  ^^^  q^^>  Italiaan;  doch  te  Londen  woon%^ 
tig-     De  laacfte  handelde  met  de  Engelfche 
Staatsdienaaas;  de  I^oo',  die  ook  ^kwilso- 

ver 


{v)  BOR  XXI.  Bnêk^^  hU  54  [7f  o  .  «^  [7<l] 


XXX.  Boer;     H  T  S  T  O  R  T  Ei    ^35 

ver  'en'  weder  rjdsde,  met  den  Ueftoge:'Tm  f^gw 
Parma  (w).    Men  fcheen,  van.wëdelFigyde;--S^^' 
genegen  tot  de  Vrede;  doch  men. beoogde, 
van  wederzyde^  onder  den  fchyordeézer  Vre^ 
dehandeling,-tyd  te  winnen^  en'eJkanderen 
flaauwhenig  te    maaien ;    om   eikanderen , 
daarna-,  met  te  beter  gevolg,  tse  konnen  be* 
fchadigen.    Dit  handelen ,  waarvan  't  genigt  Zy  teut 
haaft  herwaards  over  waaide  (^x)  ^  verwekte  ^^^\ 
veel  agterdogt, vooral  in  de  Staaten:van  Hol-^^^  ^ 
land»  die  toenam,  doordien  Oldenbarneveld,  staateoj 
uk  Bukhorft,  verftaan  hadt,  dat  de  Koningin 
tot  vrede  neigde:  welk  zeggen  de  Ambafla- 
deur  ,    naderhand ,   ten  aanhooreq  van  den 
Advofcaat,  van  den  Prefident  van  dei;  MyJe 
en  van  den  Penfion^is  Mcnyn',  geftand  deedt 
(f) ,  daar  alleenlyk^  tegen  den  Advokaat  in 
't  byzonder ,  byvoegende  ,  dat  het  gehaim 
gehouden  moell  wórden,  alzo  de  Koningin, 
na  de  laatfle  ondemeeming  van  Drake,  van 
welker  gelukkigen  uiiflag  hy ,  nfaar  even  te 
vooren,  de  tyding  gekreegen  hadt,  van  ge* 
dagten  zou  konnen  veranderd  zyn.    De  Ko*  j 

ningin  en  Leicefter  fcheenen  hem,  federt, 
deeze  ontdekking  kwalyk  te  neemen  C^^*  ' 
Maar  men  gaf,  meen  ik ,  deezen  fchyn  flegts, 
om  de  Staaten  te  eér  te  doen  denken,  dat  de 
Vrede  der  Koninginne  emft  was;  doch  dat 
zy  dit  haar  oogmerk ,  welk  zy  wel  wift  den 
'Staaten  niet  te  zullen  {maaken ,  liefll  bedekt 

ge- 

(m)  KtfoU  HoU.  il  Juny  istj»  hU  t€6.  StbaDA  Dee.  VU 
Libr.  IX.  p.  512» 

Xx)  BOR  XXII.  Uaei^,  hl.  %z  [9«6].XXm  iïo«i^,*/.  10  [|0j, 
(j)  Ste  Cabala  «r  Myfteiiês  o  ƒ  State  F.  lï.  M's  .  )7«  40. 
(s.)  KETD  VI.  Bêt^t  bU  107,  HOOVT  UV.ifi««<,  kL  ll|^ 


2^6    VADERLAND8CHE     XXX.  Boeit: 

i<87«  gsho^^*^-^^^*    Midlerwyl,  werdc  de  Vre« 
-iM  ^'.  aehandèl  langs  hoe  rugtbaarer ,  onder  't  volk 
(tf).  7  Elk  fprak  'er  van,  als  of  Engeland  en 
Spanje  de.  zaak  reeds  genoegzaam  eens  wa- 
ren g^weeft.  ^  In  deezen  Hand  der  dingen, 
deeden   Valke  en  Menyq  den  voorflag  aan 
Holland,  van  welken  wy  gefproken  hebben: 
waarmede  Leicefter  ,  naar  't  fchynt,  niets 
anders  beoogd  heeft,  dan  de  Staaten ,  diehy 
wel  willafkeerig  te  zyn  van  de  Vrede, te be- 
,  /    weegen  ,    tot  het  draagen  van  zwaarer  las- 
ten, zonder  welken  de  oorlog  niet  gevoerd 
kon  worden.    OndertuflTchen ,  hadt  de  voor- 
flag eene  geheele  andere  uitwerking.   De  ge- 
moeden. der  aanhangelingen  beide  van  Lei- 
-ceder  en  van  de  Staaten  werden  'er  zeer  over 
<]^ntfteld.    Men  begon  te  vermoeden,  dat  de 
Engelfchen    voorhadden ,    de    Landen  aan 
Spanje  te  verraaden.  't  Haatelyk  bedryf  van 
Stanlei  en . Jork  werdt  opgehaald ,  en  veelen 
landen  zig  niet  onthouden  van  het  den  gant- 
teicefter.fchen  Engelfchen  Landaart  te  wyten.  Leices- 
poogt     j.^j.^  d^rhdve:,  faefpeurende,  dat  de  voorflag 
vowflag  d^  uitwerking  niet  hadt ,  die  hy  'er  van  ver- 
te ver-   .wagtte.^  zogt  de  Staaten  te  doen  gelooven ,  dat 
draaijen.  Valke  en  Menyn  zyne  meening  kwalyk  ge- 
'vat  hadden.    Doch  Menyn,  die  de  voorzig- 
tigheid  gebruikt  hadt  van  den  voorflag,  dien 
hy  fchriftelyk  hadt  overgeleverd,  eerft  in 't 
Italiaanfth  (i)  te  vertaaien,  en  dien  Leices- 
ter  voor  te  leezen,   bewees  het  tegendeel, 

met 

f#)  See  Cabtla  «r  Myfleries  «ƒ  Srate  P,  II.  p.  ip,  n. 

(O  I^efcefter  fprak , behalve  zyne  moedertaal ,  niet 
dan  Itaüaanfch  en  flegt  Laiyn,     . 


XXX.  Boek.      HISTORIE.      137 

met  het  vertaalde  voordel,  welk,  door  Lei-  1^%^^ 
cefter,  hier  en  daar,  verbeterd  was  ^*).  De^,^    * 
Graaf  deedt,  federt,  eene  wydluftige  verde-jJiji^* 
digitig  van  zyn  gedrag  in  druk  uitgaan  (r) ,  zigfchrif- 
waarin  hy,  aan  den  voorflag  van  Valke  en^'yk*     - 
Menyn ,  ë^nen  anderen  draai  gaf.  Hy  zondt- 
ze  den  byzonderen  Geweften  en  Steden  toe : 
ook  den  Raaden  des  Hofs  van  Holland,  die 
'er,  eerlang,  befcheidelyk,opantwoordden9 
en  allen  Vredehandel  ontrieden  (d^.    Doch,  Vtirt  uit 
by  *t  ontvangen  van  dit  antwoord,  beftondt tegen 01. 
Lteicefter  hevig  uit  te  vaaren  tegen  Olden- ^'^^fj* 
bameveld  „  die, in  de  Vergadering  derStaa-"^^^^ 
„  ten 5  gezeid  zou  hebben,  dat  by,  by  een 
„  affchrift  van  's  Graaven  Berigtfchrift,  kon 
„  doen  blyken ,  hoe  deeze  laft  hadt ,  om  zig  te 
„  doen  magtigen ,  tot  de  onbepaalde  Land- 
,,  voogdye ,  waarna  hy  de  Landen  wederom 
„  onder  den  Spanjaard  zou  doen  keeren." 
Diergi^lyk  gefprek  hieldt  hy  ook  met  gemag« 
tigden  der  Staaten  van  Holland  (^).  De  Raads-  Zweert 
heeren    verklaarden,    hiervan  niets,    maar  geen*  laft 
wel  eenige  gerugten  van  Vredehandel  ver-  ^^  ^^ 
nomen  te  hebben ,  die  fcheenen  van  huitenjj/^^^ 
te  komen:  waarop  de  Graaf  hun,  metvloe^Ung  te 
ken  en  zweeren,  dat  hy  geenen  laft  tot  han-  hebben» 
delen  met  den  Spanjaard  hadt ,   tot  andere 
geikgtpn  zogt  te  brengen  ( ƒ).   De  Koningin 
hadt  den  Agent  der  Staaten ,   Joachim  Or- 
tel ,  ook  verzekering  gedaan ,  dat  zy  tot  gee- 

ne 

(b)  BOR  XXIII    BteJ(j,  hl.t%  [34]       ^ 

(c)  Zit  BoR  XXUl.  M0ek^  hl.  i6  [};].  Cabala  «r  Myft<tlM 
«/State  P.  11.^.  9' 

(d)  BOR   XXII.  B»ek^  hl  31  [47]. 

re)  B^fol.  HoU.  I4<  15  Sefu  ifl''.  hl.  »|X«  %SU 

Cf)  BOR  UlIL  /?##<!  hl.  n  [5e]. 


ft38     VADERLANDSCHE     XXX.Boeic. 
i<87.  ^^  eindelyke   Vredehandeling  komen  2011.  , 
^j^j-jr^. zonder  de  Sraaten  te  kennen  Qg).  De  Scaaten 
mige  Ge^^^^  Gelderland  en  Utrecht,  daarna  ook  attt- 
wetten    woordende  op  Leiceft^s  verdediging,'  gaven 
enStcdente  verilaan,  dat  zy  de  gerugten  van  den  Vre- 
Terdcdf-  ^ha»^^*  hielden  te  zyn  uitgeftrooid^    door 
gingant-de  vyanden  der  Engelfche  Regeeringe.    Zy 
woorden» voegden  'er  by^,   dat  zy  gezind  Waren,  den 
Graave  by  't  opgedraagèn  gezag  te  handhaa- 
.     ven.,   of  het. zelfs  te  vermeerdberen,  was  't 
noodig;  en  dat  zy  hem  en  zynen  Raade  hun- 
ne gemeene  middelen  in  handen  wilden  (fei- 
len, gelyk  hy  onlangs  begeerd  hadt.  Doch  die 
van  Holland  (A) ,  Zeeland  en  FMesIand  kon- 
den tot  dit  laatfte  niet  befluiren ,  on^ngezien 
men  ook,  in  het  laacftgemelde  geweft,  on- 
langs, wederom,   zeer  fterk  gewoeld' hadt,- 
ten  voordeele  van  Leicefter.     In  Holland, 
marde  nien  vaft  met  antwoorden  op  Leices- 
ters  verdediging,  om  dat  men  verfchilde,  of 
zulks  ftaatswj'ze ,  of  door  de  byzondere  Ste- 
den ,    behoorde  te  gefchieden.      Dordrecht 
fchreef,    afzonderlyk ,   aan  Leicefter,   niet 
kwalyk  naar  zynen  zin;  doch  met  volftrek- 
te  verwerping  der  handeling  met  Spanje  (/). 
Gouda  hadt  ook  's  Graaven  Brief  afzonder- 
lyk beantwoord,  én,  dat,  met  reden,  vreemd 
fchynen  mag,  in  de  Vredehandeling  bewil- 
ligd (*). 
XXVIL     Wyderi^,  -'t  gene  Leicefter ,  wegens  OMen- 
protcn    denbaröeveld ,   tegen    de   Raadsheeren  des 
vit  Lei-  Hofs, 


(g)  BoR  xxin.  B«/^,  W.  M  [nl. 

\hj  Rclbl.  HOll.  3  Sept,   1187.  kU  i%f. 


i 


XXX.  Bok;      HISTORIE.      039 
Hois,  hadt  aangemerkt,  was  niec  geheel  zon-  i^g^^ 
der  grond.   Ortd  was,  in  Engeland,  beben*^?  ^ 
diglyk  geraakt  aan  eenige  punten  uit  Leices- geheid 
ters  geheim  Berigtfcbrift,  welken  hy  Olden-Berlgt- : 
bameveld  toegezonden  hadt.    Zy  kwamen, fchiifk.  . 
in  *c  voomaamfle,  hierop  uit.    „  De  Graaf 
5,  moeft  zig  in  zyn  voorig  ges^g  doen  her- 
y,  ftellen,  en  zo  de  Staaten  hem,  daarin, 
„  fcKeenen  te  willen  verkorten,  moeft  hy'er 
yj  eenige  Steden  kennis  van  geeven ,  en  'er 
„  de  Gemeenten  van  onderrigten ,    op  dat 
,,  deezen  de  Staaten  tot  eenpaarigheid  brag- 
5^  ten.    Hy  moeft  eenen  Vredehandel  mee 
99  Spanje  voorllaan,  en  zo  de  Staaten  daar*  , 
9,  toe  niet  neigden ,  moeft  hy  hun  verklaa* 
„  ren,  dat  haare  Majefteit  in  de  noodzaak- 
„  lykheid  gebragt  zou  worden ,  om  afzonder* 
5,  lyk  met  Parma  te  handelen.    Hy  moeft 
„  deezen  vooröag,  door  vertrouwde  Perfo- 
„  nen ,  der  Gemeente  fmaakelyk  maaken , 
„  haar  vertoonende,  hoe  men, met  zo  kleine 
„  magt,  zonder  Engelands  byftand,   tegen 
„  Spanje  niet  oorloogen  kon,  en  hoe  men, 
„  daarentegen ,    in   vrede  ,    verligring'  van 
„  laften  te  wagcen  hadt.  Den  Graaven  Mau- 
„  rits  van  Naflau  en  Filips  van  Hohenlo  > 
„  't  flmten  der  vrede  zoekende  te  ftremmen , 
„  moeft  hy  doen  verzekeren,  dat,  by  *t  ver- 
n  drag  ,   voor  hunne  belangen  ,  behoorlyk 
„  gezorgd  zou  worden   (/)."     Van  deeze 
punten  urhynt  Oldenbameveld  aan  fommigen 
iet  ontdekt  te  hebben:  't  welk,  Leicefter  ter 

oo** 

(/)  2m  Boa  XXII.  B9$k^  èL  90^»  907  Vém  dtn  tptfdtt^ 


14Ö     VADERLANDSCHE  '  XXX.  EotK. 

1587.  ooren  gekomen  zynde ,  hem  tiiet  flegts  hevig 
^^^1    ""  deedt  uitvaaren  tegen  den  Advokaac ;  maar 
van  Lei.  hem  ook,  meent  men,  tot  het  befhiit  bragt, 
cefteri     oiti  zig  vart  zynen  Perfoon  en  zelfs  van  dien 
^óe^gopvan  Prinfe  Maürits  te  verzekeren.    Zo  veel 
foonen    ^^  '^^  '   ^^"  minften  ,   van,   dat  hy,   eenige 
van        'Engelfche  Vendels    naar  Maaslandsfluis  en 
Prinfe     Delftshaven  hebbende  doen  trekken,  zelf,  in 
d^^^Ad  '^'"^^y^ '  ^^"   Dordrecht ,    naar  den  Haage 
vokaat     verreisde; en  dat,  's  nagts  na  zyne  aankomft, 
cnande.  Oldénbameveld  ,  door  de  Raadsheeren  van 
ren.        Wyngaar4eil  en  Raafetibrood ,  gewaarfchüwd 
WerdtN,  dat  de  Graaf  voorhadt,  hem  te  ligten 
en  naar  Engeland  te  zenden.    De  Advokaat 
begaf  Zig,  hierop,  nog  voor  den  dag,  naar 
Delft, en  vernam  daar,  hoe,  in* Zeeland,  de 
fpraak  ging,  dat  mcfn  Prins  Maurits,  hem  en 
eenige  andere  Leden  der  Staaten  ,  in  verze* 
kering  genomen  hadt,  omze  naar  Engeland 
te  voeren.    Hydan,  bevroedende,  dat  zuJ^ 
ke  gerugten  ,   fchöon   eerft  valfch ,  egter , 
dikwils,  naderhand,  waar  worden,  bewoog 
Prins  Maurits,  om  den  Haage  te  verlaaren. 
Leicefter  kreeg  'er  haaft  kennis  van  :    en, 
te   gelyk  vertieemende  ,    dat  de    Prins  en 
Hohenlo ,  onder  voorwendfel  van  eenen  aan- 
llag  des  vyands  op  Zeeland  te  willen  voor- 
komen ,    ecnig    Krygsvolk    byeen  bragten 
(«?),  gaf  by  voor,   dat  men  't,  daarmede, 
op    het     verdryven    der    Engelfchen  van 
Maaslandsfluis  en  Delfshaven  gemunt  hadt 
(«).    Hohenlo   heeft,    federt,    tegen  ver- 

fchei- 

•  (m)  See  the  CabaU  «r  Myfteties  9/*  State  P.  XI.  p»  j». 
(nj'BOK  XXIU.  ^»r<,   bl,  }4  [51]. 


3? 
99 


XXX.BOEK.      HISTORIE.     141 

fchdden'  Perfoonea  verklaard^  dat  Leicefter  i^y^ 

een'  aanflag  op  zyn  leeven  gcfineed  hadt  (0). ^ 

Dat  de  Koningin  laft  hadt  gegeven ,  om  hem 
te  vatten ,  blykt ,  uit  eenen  ontcyferden 
Brief  van  den  Gezant  Bukhorft ,  die  nog  voor- 
handen is  ,  en  waarin  hy  de  zwaarigheden 
optelt,  die/  in  zulk  eene  ondemeeming,  ge- 
legen waren.  Zy  kwamen  hierop  üit:  „  dat 
„  de  Graaf  van  Hohenlo  thans  groot  gezag 
5,  hadt,  hier  te  Lande;  dat  men  de  Steden 
„  en  Plaatfen  ,  die  onder  zyn  bewind  fton- 
,5  den, niet  ligt  zou  konnen  meefter  worden, 
„  gemerkt  het  weinig  Ëngelfch  Krygsvolk  , 
welk  thans  hier  te  Lande  was;  en  dat  het 
vangen  van  Hohenïo  Graaf ^Maurits  ,  die 
^,  hem  als  zyn'  Vader  aanmerkte,  ligtelyk, 
^^  zou  konnen  brengen  tot  het  wanhoopigbe- 
„  fluit ,  om ,  met  hulp  van  iemant"  wiens 
naam,  door  een  onbekend  cyfer,  uitgebeeld 
wordt;  doch  dien  ik  meen  Oldenbdmeveld 
ce  zyn  „  de  Vereenigde  geweften  geheellyk 
5,  van  Engeland  te  vervreemden."  Om  dee- 
ze  redenen ,  hadden^  Bukhorft ,  Wllkes  en  Joan 
Norrits  beflooten ,  het  vatten  van  Hohenlo 
uit  te  ftellen,  tot  op  naderen  laft  der  Konin- 
gione  (/  ) ,  die ,  myns  weetens ,  federt ,  niet 
gegeven  is. 

In  deczen  ftand  der  zaaken ,  ftonden,  deGroote 
trouwftc  liefhebbers  des  Vaderlands  als  voor^*^»®''.'**: 
't  hoofd  geflaagen,  niet  weetende,  wat  keer  l^^jJ*^ 
dezelven  neemen  zouden.    De  grootfte  hoop 
der  Hervormden  bieldt  het  met  Leicefter , 

en 

(9)  S«e  tht  Cabala  #r  Myfteries  •ƒ  State  P.  II.  /•  t ,  »7« 
(p)  Cabala  P.  II.  /.  zi ,  76. 

VIII.  Dztu  Q 


«(5     VADERfcANDSCHE    XXX.*i«jc; 

1^87.  en  beicbuldlgdb  <lö  ScüiateD»  Eéhe  i^enigté 
»■  ■  van  war-  en  woelzieke  geeften  roeide  hier- 
onder. De  groote  Steden  ftondenineenblyk- 
baar  gevaar  van  oproer.  Om  dit  te  ftuicen , 
hadc  men  ,  ce  Amllerdam,  eenige  metaalen 
ftukken,  voor  't  Stadhuis,  geplant,  en  'er 
deeze  regels,  op  een  gefchilderd  bord,  by 
doen  hangen  (^); 

^  n  Oft  'er  verraadt  ofc  opioer  quaadt,  wierde  vemoomeu; 

,1  Men  zal  cot  baat»  gefchut  op  ftraat »  hier  uit  d(»eii  koomen* 

XXVIII.     Leicefter,  pein2ende  op  het  ftyven  zyner 
Xcicefter  partye ,  begaf  zig,  uit  ^en  Haage,  over  U- 

Utrecht  ^^^^^^7  ^^^  ^^^^^  ^^^  CO-  t^  Utrecht  hadt 
*  hy  heimelyke  gcfprekken  gehouden  met  ver- 
fcheiden'  luicfen  ,  die,   tegen  de  aanftaande 
verandering  der  Regeeringe ,  zyne  gunft  zog- 
Meppen  ten.    Ook  vondt  hy  'er  veelen  ^eer  misnoegd 
tngeno-  ep  den  Graave  van  Nieuwenaar,  wiens  kneg- 
Sederom^^^'  onlangs,  het  Steedje  Meppen  in  Weil- 
veriaa-    faaien  bemagtigd  hebbende,   tot  vordering, 
ten.        meent  men ,  van  de  aankomft  der  Hoogduit- 
fche  benden; doch  het, na  hetverloopendee» 
zes  Krygsvolks,  wederom  hebbende  verlaa- 
ten  Q\  veel  overlaft  in  't  Stigt  bedreeven 
Jiadden.    Doch  Nieuwenaar  hadt  den  mecs- 
gen  <^'  ^^"  ondank  behaald ,  met  het  ftyven  eeniger 
Ntouw^  Edelen,  die  herftelling  begeerden  van  't  gene, 
piw#      ^enigen  tyd  herwaards,  tegen  d^  voorregten, 
gedaan  \yras,    Leicefter,  zig  hebbende  laaten 
pnderrigten  van  de  gefteldheid  der  dingen  te 
Utrecht,  was  van  d^^r  naar  Amfterdam  ver» 

trok' 

(il)  HOQFT  XXVI.  Boek^f  kU  U96p 
(w)  BORXXil  .  B»ek^,   hl.^i  t^a]. 


«XX.  BóEK.     Hl  S  T  O  R  1  E.     a4j( 
trokken  i  op  den  derden  vaii  Wyrimaand  (ty.  158^^ 
Men  kreeg  hier  van  ryne  aanfeande  Iwwnft£5J^ 
geeiie  kennis,'  voor  hy  op  weg  floeg;  des  komt  te 
moeft  men  alles,  in  der  yl,  tot  zyne  ontvan*- Amfler « 
genis,  vervaardigen.    Midlerwyl,  bevonden  don- 
zig de  Wethouders  in  geenen  kleinen  kom-  Wat  hf 
mer,  alzo  men  hun  aangediend  hadr^  dat  de  ^*"^ 
Graaf  voomeemens  was  ,  iig  van  ife  ^'"^^hadu 
zo  noemen  zyne  aanhangers  Amfterdam ,  te 
verzekeren.     *t   Wantrouwen  was  tpegeno* 
men ,  doordien  men ,  eenige  dagen  geleeden , 
Fredrik  Gianibelli ,   uitvinder  der  vuurwer- 
ken tegen  Parmas  brug  by  Antwerpen^  en 
^  thaüs  Ingenieur  der  Engelfche  Koninginne  t 
in  de  Stad  gezien  hadt.   Om  op  deezen,  wen 
de  Staaten,  onlangs  9  Oktro!  toe  het  maaken 
van  watermolens  en  fonteinen  verleend  had- 
den («) ,  te  pallen,  hadt  men  eenen  man  te- 
gen over  zyne  herberg  geplaatft,  die  agt  gaf^ 
waar  hy  ging,  en  wie  met  hem  te  woorde 
kwam.    Met  den  avond,  naderde  Leicefter 
-de   Reguliers  poort.      De   Burgerhopman, 
Laurens  JaltohzoonReaal^hieldt  hier  de  wagt, 
mer  zyn  vendel.    Hy  hadt,  bedugt  voor  on- 
raad, zynen  Seijant,  JVillem  van  Buil^  ter 
póorte  uit  laaten  gaan,  en  deeze  hadt  aan- 
gebooden,   een  teken  met  fluiten  te  zullen 
geeven ,  als  hy  bevondt.,  dat  Leicefter  meer 
volks  by  zighadt,  dan  men  liefll  binnen  ge- 
laaten  zou  hebben.  Doch  van  Buü  deedtgeen 
teken',   waarop  men  den  Graaf  inliet.    Hy 
werdt^  hl  'i  Latyn,  verwelkomd,  door  det 

(m)  lüelbK  HolU  €  f  tbr.  24  M^iirt  1517.  hU  42  f  4S« 


Mii    VADERUNDSCHE     XX^vBokk. 

11(87.  S^^^P^^  J^"  VerbeiB,  alzo  Meéfter  Maarten 
é  r  ^v'Kofi^rj  Ai;ts  en  Oud  Burgemeefter,  om  dac 
^yn  hoofd,  welk  hem  naar.  Leicefter  hing, 
niet  gevolgd  werdc,  der  Stad  deezen  dienft, 
waartoe  hy  niemant  dan  ^g  zelvên  bekwaam 
.    kende,    geweigerd  hadt.     De  Landvoogd  , 
?reedende  door  de  Kalverftraat ,   daar,. ten 
allen  huizen  uit,  Lantaarnea  hingen,  werdc 
wederom,  gelyk  voorleeden  jaar,  in  't  Prin- 
fênhof  geherbergd.     Tegen  over  eene  der 
Poorten  van  dit  gebouw  9  hadp  Meefter  Maar- 
ten ,  die  in  de  Doeleftraat  woonde ,  eene  ^^ 
t^rdeur,  waaruit  's  nagts  een  man,  die  hem 
aeer  wel  geleek ,  t^n  Hove  inÖoop ,  en  kort 
daarna  wederkeerde.  Des  anderendaags,  hadt 
Lciceller  dP  Burgerkolonellen  ,  Kapiteinen 
en  Juuitenants  ter  maaltyd,  Na  't  omgajtn  van 
;•  eenen  ftyven  dronk,  werdt  hun ,  door  Daniël 

de  Burggraaf,  yvel  niet  rondclyk  gevergd, 
maar  genoegzaam  in  den  mond  gegeven,  dat 
zy  van  zelven  behoorden  te  verklaaren ,  ge- 
mind te  zyn,  om  de  Burgeraeefters  by  denhals 
te  grypen.  Duidelyk,  verzogt  by,  dat  men, 
alle  avonden ,  zo  lang  de  Landvoogd  in  de 
3tad  was,  't  woqrd  van  hem  haaien  liet.  On-. 
der  dit  gezelfchap  ,   hadt  zig,  fchoon  geen 
J^id  van  den  Krygsr^ad,  ook  vervoegd  Her- 
pian  Betfen  Roodenburg ,  een  driftig  aanhanger 
van  Leicefter,  milTchien,  om  \  eerfle  woord 
te  flaaken,  als  'er  iets  vreemds  mogt  voor- 
Burgöf     g^^^^^  worden.  Terwyl  men  vaft  de  hoofden 
meefter   ^1^^^  fteekt,  om  te  raadfla^n,  of  men  dea 
»oom      Landvoogd  eene  eer  zou  konnen  ontzeggen , 
belet dft  die,  doorgaans,  den  Grooten,  daar  zy  ver- 
lS^%nn^^^^^^'  SPgwn4  wordt,  treedt  PieferKpm^- 


JÖfX.  Boük.     :tt  t  S  r  Ö  R  1  Ë.     tL4S 

bcThiè,  als  Opperkolonel,  den  degen  op  zy-^  ^^'■' 
de  gehangen^  terKamer  in.  Naauwlyks  ver-voornc* 
neemt  hy  Roodenburg,  of  by  vfaagt  hem  ^  men. 
wat  by  daar  te  doen  badt?DQ  ander^  beteuterd^ 
wift  ftiets  by  te  brengen,  dan  dat  hy  daar  ook  j 
aksen  opregt  Patriot ,  gekomen  was-.  Boom  ge* 
biedt  -  hem  vterftond,  te  vertrekken :  waarop 
Roodenburg ,   hoe   fors  hy  anders  ook  zyti 
mogt', zonder IJïreekeni afdroop.  Boom  toen, 
óhderrigt  van  de  Burggraafs  vbcM^el  ^  liet 
het  haatelyke  daarvan,  Welk'de  Werthotidert 
betrof,  onbeantwoord;  doch  verkïdardö^  dat 
nientant  dan  Je  Vroedfcbap  x^ef ander  ing  maa^ 
ken  mogt^omtrentbet  baaien  van  V  ^agtwoord. 
Elkdagt  tacM  agterwaards.  Niemant  wilde  Lel- 
cefter  middel  geeven ^  om,  met  hét  uitfpreef- 
kén  van  't  woord^i  alle  wagten  weerloos  te? 
uiaftken,  de  burgery  te  vermeefteren  ^  deoü- 
déiRegenten  af-,  en  nieuwen  iii  de  plaats  te 
zetten:   't  welk  het  minft  WslS,   dat  hy  zig 
voorgefteld  hadt.     Naderhand,  vernam  men 
zelfs  ^  dat  hem  een'  lyft  van  veertien  der  • 
vroomfte   voorftanderen  van   's   Lands  vry-     .     .    ' 
heid  en  van  den  Huize  van  Naflau  geleverd 
was,  onder,  welkea,  ook  de  naam  des  Oud- 
burgemeefters,  Komelts  Pieterszoon  Hooft,       '• 
gefpeld  werdt:  alle  welken  hy^  meent  men, ^      '  '  ' 
voorhadt,  eenen  fchandelyken^  dood  te  doen 
fterven..  Zialfccnv  die  raeeft  by  hetfl  in  't' o^      . :  ;  ^ 
liepen,   waren,  derhalve,  op  hunne  hoede» 
Reinier  Kant  ^ging  met  eene  ruftfng  ofnder 
iyh*  Kazak  ,  èh  kwam  den  Graaf 'niet  fpree- 
ken,  dan  verzeld  van  eeneri . ftoQt  gewapen-    . 
de  fchuttèrs^  die.hem,  voor  de^deur,  opwag- 

Q  3  '         ?cs 


iï4(J    YADERLANDSCHE    XXX:BaE!ü 

i<87*.  ^^^  C^)*    ^*^^^^  ^^f  ziende  zyn  oc^* 
—2^  merk  te  leur  gefteld,  keei'de,  den  voIgeEH. 
. ;   den  dag,  wederom  naar  Uttecht  (w).    Hy; 
g^,  omtrent  deezen  tyd,  te  kennen,  dat 
hy  van  zins  was,  een'  keer  te  doen,  door 
e^enigQ  Holkndfche  Steden:  't  welk  de  Wet«r 
houders  der  zelven  zo^  bekommerd  maakte 
yoor  eenigen  geweldigen  toeleg ,  dat  zy ,  gee*^ 
ne  buitengewoone,befoherming  hebbende  da» 
vap  4e  onlangs  geworven*.  Waardgdders  y 
ffaustts^yyze  ^  beflooten ,  zyne  Do<»rlugtigheid> 
te  verzoeken  van  met  nies  meer  dan  wee-' 
honderd  Perfpon^en  fai  de  Steden  te  komen v 
wanneer  men  hem,  alomme,  eerlyk  ontvan- 
g.en  zou  ^x}.    Ruim  eene  maand  te  voorent 
bidt  de  Koningin  hem  gelaft,  om,  vooral^ 
zorg  te  draagen,  dat  hy  meefter  bleeve  vsn> 
Wdcheren  i  m ,  dat  de  Graaf  van  Hohenlo 
Veere  niet  voorzage  van  bezetting, gelyk  hy, 
onlangs,  hadt  zoeken  te  doen  (y).    Dochiit 
Utrecht   vid.meer  te  verroten,    voor  dew 
Oniave. 
XXIX.      Agt  Stigtfche  Edefeii,  die  men  ter  Staats- 
Hevige  vergaderinge  plagt  te  befdiryven^  kwamen 
mifton-|jpjjj  hier,   terftond  na  zyne  aankomft,  vér*t 
Stigtiche^^eken,  om  betering  vanr! 't \gene^, voorleer 
Edelen    den  jaar,  tegen  de  voorregten  en  verdingen, 
^^^  d?'  6®^^^  ^^^    Leïcefter  begeerde  nadereiope* 
gen  der   ^*"S*    ^Y*  Om  hun.ftuk  wis  teneemen^ric- 
Voorreg- Fjeii  de  Gekoorenen  en  de  andereti  Edelen  by^ 
ten.         '•■''..;.:•      '  •'  cen^ 

(v)  Oeffa^trèk.  'vaneden  Huize  fsa  Hssmsxerk,  kU 

tl.  M8,  ï  !       .    .      \'     .  r    .    : 

r* j  KefoU  rioll.  17.  OdoB.  1587:  V'  281,  206. 


XXX.B0Bfc?     MIST  Oa  I  Ê.     H7 

een,  hun  afvi^iageiMje-,  of'ZrigtpMdvsaren^  ^S^r^ 

duur  op  gedéMfi^fe  belpesk^ffcbaffèn.  De  Ge-^    ^ 
koorenenafltwoorddenwn/^»  DeEdeleDver*-  .   v 
fchiliJenis  .jBï^^Hel  en  Zu^wöi  waakten  .00^       ■ ' 
derfcheidt  tulTchen  voorf^t^n  en  vooireg-f  'J;;    ' 
ten^  enbegMir4enfomïBigeH{te,hapdèa»vfln^  ..;^; 
ai^^r^  r^ju   Qy  mlrdap:d^:Pwre^n,Hkti    t  •' 
bandè^fO^P  8  hef vatjte  Moer aliergen  ^  zig  wèiMr  ^ 
dende'iiaaf*^i4oor^,  :<$ie  jbi^  gefpr^fcttf  . ; ' 
Imdt:  eji  üetL  :*er  teFftand.OfffV^lgen»  fpreeyr    Tv 
kende  tege»  em'  NocariS;*  daar  jt^genweioü^i .{ ..: 
ÓA^^Tei6Ad0^»ff^  MaarZw4Qörd^i?érgfWiHfej 
dat:  Hj?» c^m,.d«$.  d|igt :pal  tejyettiep ^rdr^ef. 
4e^  aipfdf $en. to^?.-»  Gj?  tiegh'J^^f: ik^zegda*  m§i 
m('    Opr4«()^osyd^  pakt^iizgltapdgemeï»^/ 
Mderöbergeft.ftiec  2mdootd>l  i»6c.h*c geireftr - 
vai>  di^fi  degep^op  de  borft^^Jettaoalheftidóor-fj 
fteken  Wbb?ri:»:^lnid<itea  '^de jöidf  i»n  niet.^jgn 
let.    -2tti^<?f  i  iiep , '  eipdejjk  ,.fier  deiire:iiii!#j 
Do«;h.  nn  ^ii>jmx9^m/^  dqfi^i wüy Wbeid  5: 
daariüjt, gevolgd -V  deredt  Prpyjjflit,,,  vw,vjff< 

(ter^  agt  Xdftteli  ^  .iw.uh^i^eiimg^ó»fMiéft!l^ 
keo'  begperd^hlöcfca,,  weröwk  bègteró  gen» 
n0i»e8tf'.4f>öt-A*^  .S<ibpi^^  ^M^hrm  TtillQ^i 

dri§. .  dpr»eji«ep,^:^r  van,  ,AtQ^r0ogen  ^^JBsmm, 
eji,Renf(fe;i  3y:^de9.  terftbnd/igpflajOit  ^;4eï 
drie .  ki^^f^ ,  jMpembefewïil  Ey«enb«rg:  m 
Iï^eld^ft$iK>k^  f.in;  'c,  HpriV'H-d^dr.  bieyel  .va« 
Leicefter,  (^e;»  «^njifey  ^v^wnsm-y  l^W;gifm; 
©^  roep  het  aantaften  van  eenige  Edelen  , 
om  een  enkel  v^i^oefe/dóor/t^iiSfctieLand, 
verwekt  hadt,  je<^t*feifd^^^ 

Q  4  zyae 


24«     VADERLANDSCHE    XXX.  Boiat- 

1587.  ^y^^  fc^tinis  gefchied  was  (z).  Naderl^nd 
Leiceftêr  ^^^a^^^""^^  Leicefter  de  Wet  te  Uö-echt ,  Aaar 
verandert  zyne»  zin,  onadngezien  de  Graaf  van  Nfeu- 
de  Wet,  wen^r  beweerde,  dat  dit  hem,  ats  Stadhou- 
teU-      <ier,  te  doen  ftendt.  Prooni^kbleefaan,  als 

vanNteu-     Dat  hy,  itr  BaUaifd,  dit  zelfde  niet  doen 
wenaar.   kon,  was  oonotak,  dat  dit  gewell  hem  zo 
Hy  trekt  wétning  aan  de- hand  ging;    In  't  midden  van 
jl^^^jgy  Wynmaand,  befloot  hy  egter,  re  beproeven, 
deel  van' wat  hy,  door  middel  van  Sonoi,  in  *t  Noor- 
HollanA  derkwartier,  zou  konnen  uitvoeren.    Doch 
dié  van  Ënkhuizen,  kennis  bekomen  hebben- 
de, dat  hy  derwaards  ftondt  te  reizen,  ba- 
den hem,   tot  verhoeding  vaii  ongelukken, 
voor  dien  tyd,   daar  niet  te  komen.     Men 
mompelde, -dat  hy,  mi  't  hem  met  óq  Kerke ^ 
dat  's  Amfterdtm,   geniift  was,  zig  van  de 
Kapel  j  zonoemdemen  Ënkhuizen ,  dagt  mees- 
ter te  raaakeh.-   Hy  trok  egter  riaar  Hoorn, 
daar  hy  ecrlyk  ontvangen  werdr*     Hierna, 
zig  verbeeldende^   dat  die  van. Ënkhuizen  , 
Welken  hy,  door  eenen  vriendèlyken?  brief, 
hadt  zoeken  geruft  te  fteöen,  hem  dePborc 
niet  voor  't  hoofd  zouden  döf ven  fluiten , 
floeg  hy  derwaards  op  weg.  Doch  men  zonde 
hém  Gemagifgden  te  gémoèt ,  die  hem  za 
(fiep  'een'  iöcfrük  gaven  van  den -hoon,  hem 
befchöoren,,  dat  hy  zyn  oJ>zet  vaaren  lier, 
én  in  de  Sfnekhhèf  vemagtèn.  Voorts  toog 
hy  niar  Medertblik>  daar  Sonoi  hem,  eeni- 
ge  dagen ,  creffelyk  onthaalde  (k). 

De 


XXX-  Boek.    HISTORIE.     349 

De  fFcfid^K  Msmsi  en  anderen  fatdden.|^f^^. 
hem  i  reeds  te  vopren^  de  jreis  naar  Friesland  ^^^.^^^** 
zo  fterk  s^geraadeüy dat  by ,  den  Sctdboiuier  («r ,  naar 
eji  Ciea^agttgdeSüaaien  voorbjrgaande^  deirfriesland 
Grieccnyea   en    Steden,,  uit.  McdènbKk^J^Wl«ndi^ 
fchr^fc,,|5y  ;s<»idjei)  .fijme  Dagvaan  i^el^ggen,^^^ 
waarop  by  zelf  vcrfchynen  wilde.  .Doch  eer^yi^  „i, 
ipen  deezen  Biief  in  Friesland  ontving  ^  had- der- 
den de  ;.Qi5i|Skgeig<k  ,S»ateii^.  deó  \P4»fid«tf w"^*^ 
Aisroa  afgezer.  vw;::^ïcn.Atiipc»:  Hierop,  ^^^^"ftaJu»^ 
d^denze  eenen  ScJ<^f:^^anLeicefter^waarby 
hem  vertoond  yfstdf:^  hoe  't  alleeo^aan  biw 
liojtdt ,   eenen  ianddag^.te-beicbrjryèn  ,  'c 
welk  zy  than$  pndienftig  hieldjsDii  hfem  voorts 
verzoekende,  zytk^,  rm  naar  Frteslwd^i.voor; 
tegenwoordig,  te  willen  ilaaké».^.  Alzo.  soen;    ' 
d^ruit ,  door :  bet  bedryf  van  fertmige  Woel- 
geeilen,  die  hem  deeze  reis  in  -trrböofd  ge-    ' 
bjiagc  hadden*  met  dan  onluft  voorzien  kon. 
Ten  zelfden  tydci^  weigerden^Sei  met  dieivaii      '       ; 
Gelderland,  Utrecht  en  O very0el;,eeiie' af- 
zofiderly^e  yergaderijag,  ^ver  d0  Vredchaiv      .'. :  - 
delipg,  te  houdeti  (c)..  t,eiceftér:,  i».Frie^ 
land  ook  bet  hoofd ftoo?ende ,  begon,  deitioop 
fcbi/er  op  te  geeven,  om  zyne  d^al^üdeag- 
tpig  fraande  te  houden.  , .  . . ..  J  r t. 

_,In   de^ezen  ïtMd  •  der  dingQn-»  namen  de  De  Pre- 
HöH^ïdfche  Predikanten  de  viymoedigh'eid,^'^^^»'®» 
o»^4e  Stjjaten.van^Hollaod.,  fchriftelyk,  te"f^!f 
v^fn^^nen    „  tot  het  bapdhajayfih.  der-een- moedig- 
„..  dragt ,    en   het  voorkomen  van  verdere  beid  vaa 
„verwy dering ,   fuflfrhen  zyne  D^or^ugtig-^^en  S»*- 
5,:  bdid.  en  h^a >  wairfee  zy^  hen  baden  y  zonder  ^Ji2!ü? 
7  -  w  bQtnii>g 

O)  BOR  XXUL  êêtit  JtLi^i  >4>  47  Éh>  r«>  7^1^  '       ^®  *^«^« 

(^5 


a5«r    VADERLA?rtJSCHe    XXX.  Botk^ 

jÉtg^^i  W'  üóC' te^viercsi  aan  hitklérlyke  Ihiértscogceti  ^ 

■        '  yy  en  zonricr  byzondere  inrigtetf,   tö  wille» 

„  arbeideii.'V  Meiï  ümwoordde,  in  'teerCt^ 

,t.L.  j:.  cloch  •  dfiafhii  doeden  dé  Séaacën  den  Pfeifi- 
^.'  ;;  kanten^'  door  den  Advokaat  Öldenbarnéveldr 
2^ ioil" aanzeggen,  ^a,  in  bunveftoog^fHeUfimj^^ 
den  .  •  ofJe^Heerenmifhn  't^en  no^'oed  méér  daartoe  i 
^chojftydof/déeaen  ULani^  vdlvaa^inittmmderdan 
**^'  \zfUPbprükkmen:^^ehdatzyiffetfhu^^ 

gaan  lamen  (^d).     Wat  laater^^  kreegenze 
fcliriftdyk  amWoord,   waarïn'de  oorzaakeii 
der  oneenigbdd  cafièbeii  Lêkeftér  en  de  Seaa- 
tenteen  'wëitiig  nader  geopend ,  en  de  Predi- 
kawan<>vörm«md  Wedden  ^  zlg^n  het  voor- 
Schriftc  beeld  A^an  Vlaanderen  ce  fpiegelen  (e).     Die' 
lykehan-van  Holland  ontvingen  ook  eenen  Brief  van 
ïffdfc     de  Ütf&ètafche  Vroedfchap  ^  een-  zelfden  einde 
HoMand  als  deüvemiaaning  der  Predikanten,  beha/ve 
en  ü-      dat  'ieï'-de  .têgettwoörd!>e^  ftegeering  der  Stad- 
trecht.     irt  vèrÖedi'gd'WèrdüC/^;    De  Staaten  beant- 
woordden vilieiT.  Brief  eerfc  d^  zeftienden'vaii^ 
Wyflftiakid  f  niét- zónder  Prouninkvancerzyde^ 
tefteekeri^gj):  waarop  ecii  nader  BeHgt  van 
die  van  Utrecht  volgde,'  Wëlkihen,  zo  weF 
^   •    -  ak'heDflPOörige^,' ^  houdt ,  door  Prounink,  óp- 
'?!*.'    'gefteld-fezyw.     Hierin  wer<k  rohdelyk  be- 
.:  ..^.   'wöetdiii  dat'dfe  meefte  yèélên  der  opperfte 
.V  ;    «"'  niagt  Leicefter  waren  afgèfcaan,  de  overi- 

•::;:. -^'"'v  ''';  r  :\  -.\-r'.V.     ^^'s^»^ 

''    '  "  ■■'  (»  9.i^U H9\Ui6^^ aaoKis*T*  il;iiOyi)o. OoAlXIBU' 

;n         (f)  BOA  XXI II.  B«it,  ^/.  4t  [72]. 


XXX- Bow:     MISTORIE-     5151 

99  gen  g^batcoi  bim  hec  wdbehaagen  haatér 
„  Majefteic.  Ook  dreef  men,  in^leeaenBrief^- 
^,  dat  het  ligter  gezeid  dan  beweèzett  was^. 
9  4aclJcrecta'aUe  Brabanders  en  VJaamingen    : 
yy  floot  uit  de  Regeermge.    In  Zeeland/wer-       -     » 
9,  denze  t.toegdaaten.      De.  Adroiott  vw    • 
,,  HoUmd  iflself  en  vyf  f^enfionariflëniderraor-^  ^         ! 
^  Q^anifter  iStedffi  waren  bühên  dit  gevn^  :  /    , 
^.  gebooreo.*".  Vecicheiden'  andere  aamnec^     :  . 
kin^n  verviitte  dit  gefchrift  (b)y  welk  did    * 
yaj9.'HoUaiidv:agtende  reeds  genoeg geiseidce   ;   ,  ;;.  . 
heb$en,  onbeantwoord  lieten. .  2eker ,'«01001   i^    ^  ^ 
begon,  uat  deezeri  tyd^  mHoHsuid,  te  oor^    >>     •  1' 
deëlen,  dstt  iemant,  die,  binnen  de  veree4 
mgde  fcbatdiigdraagende  gewefiiea:(:i),  af 
zel&  in  zulken,  die  de  HolIa1ldemnietuhr' 
flooteiI^  gebQóren  was,  sddaar.  welAfaptea 
bekleeilenlniogt.  i 

Leicefteira  rds  naar  Noordholiand  hadt  zoDagva^ 
veel  agterdogc  veroorzaakt  ih  de  HoUandfdie^e  Haar^ 
Staaten,  dat  zy   geraaden  vonden ,  hunn^^*®* 
Dagvaart  m  eene  beilooten'  Stad  te  houden^ 
en  hiertoe  Haarlem. te  vericiézen.  <  De  verga- 
dering was  op  verre  na  niet  voltallig,  toen 
de  Raadsheer  \^lke  :haar  kwam  ai^aagen 
„  of  Hobtala  vpprhadt^  m»t;  hetiKï^gsvolk„ 
„  door  hemnrerzameldV  de  Ëngelfchen  van 
^  Maaslands&nisv  'Maasknd  en  Delftshaven 
^  te  verdi*yven,  gelyk  men  den  G«uive  van 
,,  Leicdffaor  hadt  aangediend,  en  dee%  irsm 
^  deniRaad  van  Staate  hadt  willen  weetent'? 
Men  antwooilide,  dat  men  't^hieldt  vooreen 

•     ;  uit- 

/  •  j .  •  .  '\  "       "  ' 

(h)  Zie  hef  hy  BOA  XXIII.  IT^fi^,  it.  «dt^Y]« 
(i)  KefoL  -SMUi  OSêk.  Hté^  tl^^T^   V 


as2    VADERLANDSCHE    XXX.  Öoék. 

1x87.  uiöftrooifel ,  welk  geen  geloof  verdiende  5 
■  ■■  ^    ■■  waar  mede  Valke  zig  fcbeén  te*  laaten  ge- 
zeggen (A). 
XXXL      '^^'  Haarlem  befloot  men ,  den  zelHenden 
De3taa-  van  Wynmaand^  drie  vertoogen,  te  vooren 
ten  van    ^eeds  opgefteld ,  in  openbaaren  dnik  ^  uit  te 
Holland  ge^ven:  te  weeten^  een^  nader  Veitlaaring 
drlc^wyd-^^  punten,  in  't  laatft  van  Oogihmand,  aan 
lufti  ge    Leicefter  overhandigd  ^  en  door  hem ,  reeds , 
Vertoo-   fchriftelyk ,  beantwoord  (/} ;  een  Anewoond  op 
*^n*LT-  ^^  Vertoog,  in  't  begin  van  Heif&natnd  , 
cefter  Jn  ^^  Dordrecht,  omgezönden^en  eene  vettoo- 
;c  llchl    ning  van  het  Regt  der  Edelen  en  Steden  van 
Holland^  in  zaaken  van  Regeeringe.    In  hec 
eerfte  Vertoog,  verklaarden  de  Staacen,  ron- 
delyk  „  dat  zy  Leicefter  geen  grooter  gezag 
„  toefcbrèeven,  dan  de  Landvoogden ,  ten 
„  tyde  van  Keizer  Karel,  wettelyk  bekleed 
.     -    ^  hadden,  en  dat  zy  verftonden,  zelven.te 
.,,  mogen  doen,  't  gene, op  's  Keizers  naanr^ 
*     n  P'^g^  gedaan  te  worden,  als  'c  maaken  van 
^  vrede  of  beftand ,  't  aanneemen  van  nien- 
„  wen  oorlog,  't  maaken  van  verbhidteni^ 
„  fen   met  uitheeftifche  Mogendheden  ,  't 
„  maaken  van  Plakaaten,  op  !t  veranderen 
„  der  Munte,  tot  bepaaling  van  den  Kóop- 
„  handel  op  vreemde  en  onpartyd%e  Lan- 
„  den,  en  tot  invoering  van  nieuwe  regten 
,,,  en  gewoonten:  benevens  hec  opleggen  van 
„  hieuwe  laften,  en  diergelyken  (/»)•"    Het 
tweede  Vertoog  fprak,  uit  den  naam  van 
de  Ridderfchap, Edelen  en  meefte  Steden vsai 

Hol- 

(i)  BOR  XXIIL  S0ei,  tl.  41  [71],  51  [7<]. 

il)  Zie  hiCt  VOOC»  bh  S|2. 

(m)  Zie  het  iy  B0«  mi|«  B$t^j  kh  f4  fl^. 


XXX.  BoeKp    H  I  s  t  o  r  r  e.     t$z 

Holland  en  Weflftiesland,  alzo  Dordrecht^  i^g^^ 
Goud$i,  Hoprn  en  eraige  andere  Leden.dea  -■   ^^m 
Graave    van   Leicefter    afzonderlyk   geanc-^ 
woord  hadden.    Het  baalde,  van  vroeg  af^ 
op  al  't  gene  men, met  Engeland,  en  meeden 
Graave  van  Leicefter,  in  't  byzonder,  ge- 
handeld badt,  en  verdedigde,  omftandiglyk, 
het  gedrag  der  Staaten  van  Holland  (/i).  Van 
het  derde  Vertoog,  welk  by  het  eerïle  ge- 
voegd wa3,  en  het  begrip  behelsde,  welk 
de  Staaten,  ten  deezen  tyde,  van  de  gron- 
den van  ^s  Lands  Regeering  hadden,  of  gaar- 
ne inboezemen  wilden,, moeten  wy  ean  wei- 
nig omftandiger  verflag  doen.    Het  kwam, 
grootendeels  ,    overeen,    met  het  vertoog, 
welk  men ,  voorheen ,  den  Raadsheere  Wilkes. 
overhandigd  hadt  (0) ,  en  liep  op  deezen  zin , 
,,  De  Regeering  van  Holland  met  Weftfries-lnhoud 
„  lapd  en  Zeeland  hadt,  federt  agthonderd^J*»  «en 
„  jaaren,  geftaan  aan  Graaven  en  Graavin-^|J^^*^ 
„  nen,  welken,  door  de  Ridderfchap,  Ede-ftaardcr 
„  len  en  Steden,  uitbeeldende, de  Scaatenl^egee- 
„  der  gemelde  Landen, de  hoogeHeerfchap-^^^g®*^ 
»•  py  wettelyk  was  opgedraagen.    Deezen  ,j^*^*' 
„  doorgaans   verzeld  van  eenen  Raad  van 
„  Edelen  en  Inboorlingen,  hadden  nooit  oor- 
„  log  aangevangen,  vrede  gemaakt,   fchat* 
„  tingen  geheeven,  of  iets  anders  verrlgt,  de 
„  gemeene  zaak  beprefiende,  zonder  bewil- 
„  liging  der  Staaten  ,  hiertoe  wettelyk  be- 
„  ichrecven  C^)^  welken  zy,  daarenboven, 

„  over, 

(»)  zie  het  BoR  XXIII.  Bttk.,  èU  50  [7e]. 
(ê)  Zie  hiei  vooi,  bU  tos* 

p(^)  In  de  meeile  uicgaaven  van  dit  Vertoog,  Iüi« 
^Q  de  iroordfn»  die  wy  hier  verkorten,  dat  de  £• 

49' 


«54    VAIIEIUiAFIÖSC3ia    XX«.  Bbêir; 

^S87^  i^  o^^  Lktidsmkehv  akj^'  güAffig^yk'hoor- 
■       ■  „  den  ,  goed  geloof  eir  goed  befcheid  ga- 
^,  ven.  Op  OTlk  een'  grond  vkn  Régeeringe, 
,y  was  de  grootheid  der  GraaVen  cèn  hoog- 
9,  ften  top  opgeklommen.    Holland  en  Zee- 
^,  land  waren,  in  agthondcfrdjaapen,  nimmer 
„  overwonnen  geweeft.  Dé  Straten  verfcteif^ 
„  ten  den  Vortt  middel  <  om  de  Amptenaars 
5,  te  betaalen.    Zy  bragten  henï  tot  reden, 
„  als  hy,  door  kwaaden  raad,  misleid  was, 
„  zelfs  m^t  IkafFen  zyner  raadsjuiden.     Zy 
,,  gaven  den  minde  rjaarigen  en  kraakziilni- 
„  gen  •mombers  of  voogden,  kooren  eenen 
„  Ruwaard^  by  verfcheiden*  gelegenheden, 
„  en  aanvaardden  ,  by  aflyvigbeïd  van  den 
,,  Vorft ,  's  Lands  hooge  Regeering.    Fi- 
^    „  lips,  de  Staaten,  door  uitheerafch  Krygs- 
^,  volk, willende  dwingen ,  tot  het  gene  men, 
„  ftaatswyze ,  fchadelyk  gevonden  hadt ,  was , 
5,  wat  men  'er  ook  van  zeide ,  de  eenige  oor- 
3,  zaak  van  den  oorlog  geweeft.     Doch  dk 
„  gezag  der  Staaten  beruftte  niet  in  denig 
„  of  veertig  Perfoonen ,  die  ter  Dagvaart  ver- 
y,  fcheenen.    Maar,  gelyk  niemant  ooit  wet- 
„  telyk  Regeering  voerde,   dan  by  opdragt 
„  en  bewilliging  der  Landzaaten ,  die  zig  al- 
5,  toos  vöori:ien  hielden  van  middel,  om  zig 
„  te  verzetten  ^    tegen    de  looze  aanOagen 
„  der  grooten ;  zo  waren  hier  de  Landzaatea 

„  ver- 
liet en  Steden  van  den  Lande  -  •  v)erden  befcbregven^ 
€n  vergadert ,  zonder  meer.  Doch  fommigqp ,  (als  S.  v. 
Leeuwbn  ffandv.  van  RynL  bl.  614.  en  Handv.  en  Fru 
vil  der  Graaven,  Haage  1663.  N.  10)  \eezen,befckree^ 
ven  en  vergadert^  voer  't  Hef  van  Hoilandt:  't  welk 
«ene  merkwaardige  verandering  in  den  zin  ffiaakc» 


XXX.B0EIC1   :hist/o.r:iie/   ^^ 

,,  Steden.    De  Edeka,  gehouden  voor  een  •-^-S- 


«t 


Lid  van  den  Saat,  ten  aanzien  hunner  af- 
komft  en  Heeilykheden ,  meeft  alJen  voqt- 
^  zien  van  hoog,  middelbaarden  laag  Regcs- 
^  gebied,  raadflaagden ,  onderlipg,  opLands- 
„  zaaken,  en  bragcen  hun  gevoelen,  nevens 
,,  de  Gemagtigden  der  Steden ,  ter  Dagvaart 
„  in*  De  Steden  hadden  omtrent  eenerieiwy- 
„  ze  van  Regeering,  te  weeten,eene.Vroed- 
„  fchap  van -veertig,  zesendertig,  agtentwiij- 
^>  tig ,  vierentwintig. of  twintig  Perfooneu, 
9,  uit  de  aanzienlykilen  der  Burgerye  gekoo* 
99  ren,  en  dienende,  zo  lang  als  hun  leeven 
,,  of  Poorterfchap  jiuurde.    En  deeze  KoUer 
„  gien  waren  zo  oud  als  de  Steden,  ten  min- 
„  ften  men  vondt  geen  geheugen  van  hun 
5,  begin  (3).    Aan  hun  flondt  het  ftemmen 
5,  en  befluiten  op  zaaken,  die  't  Land  of  de 
„  Stad  in  't  gemeen  aangmgen.     De  opeur 
39  gevallen'  PUtatfen  werden ,  doordeoveri- 
„gen,  vervuld.   De  Vroedfchappen  kooren 
^,  de  jaarlykfche  Magiftraat,te  weeten,  vier, 
„  drie  of  twee  Burgemeefters ,  en  zeven  of 
„  meer  Schepens.    Sommige  Steden  hadiien 
9,  volkomen  keuze;  doch  anderen  alleenlyk 
„  de  benoeming  van  een  dubbel  gucil,  waar-» 
„  uit  de  Stadhouder  der  hooge  Overheid  de 
„  verkiezing  deedt.    De  burgerlyke  Regee^ 
„  ring ,  de  bewaaring  van  en  't  bewind  over 
9»  de  goederen  der  Stad  wasBurgemeefteren,  - 
99  de    Regtsfpraak    Schepenai   aanbevolen^ 
9,  Voorts  ftelde  de  Graaf ,  van  ouds,  eenen 

,^  Hoofd- 
O)  Hoe  dU  ie  veiftaan  zy^  xie  III.  Declp  U.  363. 


^S6    VADESLLANDSCHE    XXX.B<»!:iC. 

^Sy,  ,9  Hoo^óf&cier  in  elke<Staii;  om  *c  Regc, 
-  '  ■  ^^  uk  zynen  naam,tevordereni(DeézeVroedT 
„  fchappènnu,  gevoegd  ty  de  Vergadering 
„  dep  Edelen,  verbeelddeh  höt^gantfche  lig-  % 
,,  haam  der  Landzaacem  Doch  alzo  zy  de 
,y  Regeering  der  Sceden  niet  konden  laaten 
^  dry  ven,  werden  hun  de  hoofdpunten  ,  die 
,,  ter  gemeene  Dagvaart  te  verhandelen  fton- 
^  den,  fchriftelyk  bekend  gemaakt, mee  ver- 
„  zoek,  dat  zy-,  daarop,  Gemagtigden,  be- 
,,  hooriyk  gelaft,  ter  Dagvaart  wilden  zen- 
,^  den.  De  Edelen  verfcheenen  dan,  in  h^r 
•5,  hoorlyken  getale  ,  en  uit  ^Ike  Stad  een 
,,  Burgemcefter  en  eenigen  uit  de  Vroed- 
„  fchap.  Deeze  Gemagtigden  verbeeldden  , 
3,  uit  kragt  van  den  laft,  hun  medegegevcn, 
3,  's  Lands  Staaten :  en  't  was  niet  te  vermoc- 
<  ,,  den,  dat  icmant,  in  deezen  Jkommerlyken 
„  tyd,  uit  ftiaatzugt,  deezen  lail:  zou  willen 
„  aanvaarden.  Ook  waren  de  Gemagdgden 
),  gehouden,  op  hunne  wederkomft,  hunnen 
j,  magtigers  getrouw  verflag  te  doen.  Dit 
„  was  de  grondflag  van  's  Lands  Regeering: 
,,  van  welke  men  zelf»  aan  veele  kleine  Ste- 
„  den  deel  gegeven  hadt,  en  den  Leden  toe- 
„  gelaaten,  ter  Dagvaan  te  verfchynen,  met 
3,  zo  vede  Perfoonen,  ais  zy  goedvonden, 
3,  mids  dezelven,  by  geen  Privilegie ,  werden 
5,  uiegeflooten.  Zo  iemant  der  Gemagtigden 
,,  zynen  laft  te  buiten  ging;  zy,  die  't  ont- 
„  dekten ,  deeden  den  Staat  dienft ;  doch 
„  grooten  ondienft  zy,  die  de  Gemagtigden 
„  valfchelyk  verdagt  maakten,  en  Vorft  en 
„  Staaten  tegen  eikanderen  zogten  op  te  hit- 
^  fcn*  Zy,di6  beweerden,  dat  de  hoogeOvgr- 

5,  heid 


iCXX.  Boek.    '  H  I  S  T  O  R  I  E.     ^57 

y,  beid  der  Landen  by  de  Staacen  was ,  verfton-  |  ^g-^ 

^,  den,  door  Staaten^  niet  de  Gemagtigden ^ 

,,  ter  Dagvaart;  maar  derzelver  magtigers^ 

),  de  Edelen  en  Steden  zelven.  Enzodeezen 

„  thans  de  hooge  Overheid  niet  waren,  dan 

5,  badden  zy  niet  wettiglyk  met  de  Konin* 

^,  ginne  ,  over  de  opdragt  dier  Overheid , 

,,  konnen  handelen ,   ja  zelfs  geen  verding 

„  met  baar  maaken.  Uit  al  het  welke  bleek, 

9,  hoe  noodzaaklyk  het  gezag  der  Staaten  ge- 

^,  handha^fd  moeft  worden,    en  beweenl, 

„  dat  by  hen,  niet  min  dan  by  'sLands  Vor- 

^,  ften  eertyds,  het  Regt  was ,  om  de  opper-  '  ^ 

^,  heerfchappy  te  voere^  CP)*" 

Doch  dit  en  de  andei^e  vertoogen  hielpen  XXXIL 
weinig,  om  Leiceftcr  van  maatregels  te  doen^cwee- 
yeranderen.    Zyn  voomeemcn  ontdekte  zig^fjof.^^ 
van  dag  tot  dag,  klaarér.    De  Gemagtigden  jj^g^-h^^ 
van  Dordrecht  toonden,  op  den  zeventien- 
den van  Wynmaand,  ter  Dagvaart  van  Haar- 
lem, een  Verzoekfchrift  (^)^  welk  Prounink 
ter  hand  gefteld  hadt  aan  Gover d  Havens  ^vzn 
>  Hertogenbofch  herkomftig  ,   doch  nu  te 
Dordrecht  woonagdg,  mét  verzoek,  dat  hy 
het  eenigen  Poorceren ,  .ter  ondertekening  ^ 
wilde  voorleggen.    Het  was  gerigt  aan  cfen 
Landvoc^d,  en  klaagde  „  over  eenige  Les 
^,  den   der  Vergadering  van  Holland,   die 
„  voorgaven,  dat  men  de  Engelfchen,  als 
„  die  de  Landen  den  Spanjaard  zogten  te 
„  leveren , niet  betrouwen  mogt,  daar  zy  zei- 
„  ven  niet  beter  dan  verraaders  waren»"    Wy^ 

ders 

ip)  ^«BorXZIII.  Buk^j  kL  5<»  [u].  Gtoot  flakaatb.  i« 

(q)  GLefoLHoli.  \J  ,0&9ê*  lSt7^  ^^*   ^%U 

VUL  Deel.  R 


^^8     VADERLANDSCHE    X5^X.BoMt. 

J-g-  ders  v^ndc  men  'er  eene  belofte  in  der  Dor» 
^— 2-^  drechtfchc  Burgerye,  om  goed  en  bloed  te 
willen  uvaagén,  ter  beveftigiog  van  het  ge- 
sag  zyner  Doorlugdgheid;  en  eene  verkka- 
lingy.dat  andere  Steden  gelykeii  mx  hadden* 
Havens  hadt  dit  fchrift,  in  de  tegenwoordig- 
heid van  Luiai  Jamzoon ^  Schilder,  aan  den, 
Predikant  Henrik  van  Korpm  vertoond, en  V 
fchym,  door  geenen  anderen  Burger,  gezien 
te  zyn.    Ook  h$dt  de  Predikant  het  overleve- 
ren, voor  dien  tyd,  ontraaden;  zodat  de 
saak  geen  verder  gevolg  hadt  (r). 
iffuitery       ^^%t  te  Leiden  was  eene  gevaarlyker  mni- 
den"/^'    tery  ontdekt,  waarvan  de  Gei|»gtigden  dier 
Stad,  ten  zelfden  tyde,  ter  Dagvaart  kennis 
gaven  (y).   Eenige  duizenden  vin  &ubander$ 
W  Vhamingeu,  govlugt  om  den  Godsdien(l, 
waren ,  al  federt  eenige  jaaren*,  binnen  deeze 
Stad,  ontvangen,  en,  met  geen  minder  min- 
zaamheid dan  de  ingebooren'  burgers ,  g-e- 
koefterd.    Dit  volk  egter,  moeiziek  van  aart 
en  heethooKdiger  dan  de  Hollanders ;  gedree- 
wn,  daarenboven  V  van  yver  voor 't  geloof, 
^laakte  zig  l^telykwys,  datdeSteaten,  en 
in  't  byzonder  de  Lesdfche  Heere^^  onge^k 
hadden,  in  den«  twift,  die  tu0chen  Leicefter 
^  hen  iii  zwang.  ging.     Eenige  woelzieke 
Ijeeften  flfóokten  dit  vui»,  onder  welken  de 
iioorbaarigften  ge  weeft  zyn  Adolf  van  Meet- 
kerke,  die,  onlangs,  do^  de  Stastten,  uit 
den  Raad  van  Staate,   gezet  was;  Adrianus 
Saravia ,  Hoogteevaar  der  Godgeleerdheid  ^ 

^0 


(r)  BOR  XXIII.  B94k^^  kk  49  [yt] 
1$)  ILefol.  UolL.  17  OOêb^  i|.f ;,  ki. 


*tu 


XXX.  Boek.      Hl  S  T  O  R  t  fe.      ft^ 

de  Predikaïjc  <:^Hjimémvünde^nfi^^riM  ,i$v 
OnètrXïttgJakobFoimar:,  Jèkób  Scèat^  oud       ■    ■ 
Schepen, /ftttfeJ^/<)rwfe(w)/;;w  '  • 

iGèrrii  Janszoon  du  Syn ;  Jan  JCdhbblfaauw  en 
M^Hem  van  der  Weege.  méit  hitfte  eïkandereri 
opi  te^en  de  Lèidrchè  Regëeringe.  «Zy 
5.  was  't,  ribp  meti;  die  de  Sifiode  hadt  zófc- 
5,  ken  te  ftremmen,  zeggende,  dat  dezélvfe 
„  hièt  dan  door  de  Staaten  kon  beroepen 
„  worden,  daar  wyléh  de  Prins  vari  Oranje 
,,  zulks  tWeetti^al  gedaan  hadt.  2y  hieldt  ön- 
„  ztiivere  Lèeraarsj  de  hand  bo\ren  't  hootH, 
„  onder  wdken  Hakkius"  hadt  durven  uit- 
,j  flaan,  'dat'dë  Heferen  van  Leldeö,  na  't 
„  ivederrtaan  van  dëh  Spanjaard  én  Frahfch- 
„  man ,'  wel  wég  met  den  Ehgélfchman  Mee- 
^,  ten  zouden  (f)."  Öoor  zulke  en  dierge- 
lyke  redenen,  werden  de  gemoeden,  meet 
en  meer,  gaande  gemaakt  tisgen  de  Reèee- 
fiiige.  in-  den  aanvang  van  Öogftmaand  , 
kreeg  zy  kennis ,  dat  'er  een  verderflyke  aan- 
flag  finetddè  tégen  de  Stad,  waarop  zy  be- 
floot,  dé  geWoonlyke  Wagt  van  vyftig  mah, 
met  nog  honderd  te  verrtèerdereh  (u):  én 
op  den  éerftèh  van  Wynmiand ,  werdt  haar, 
iiit  Gouda,  èen  ^flcfifrft  toegezonden  vati 
ëehén  öpén'  brief  ^  Waj(rby  Kapiéèin  0?^w^ 
Pescaréngti^y  dié  te  Leiden  gewoond  eri  de 
bank  Van  Leeninge  gehouden  iiadt  (v) ,  ver- 
Zogt,  dat  men  de  knegtén,  welken  hy^  door 
Gouda,  naar  Sdnoi  zondt,  fpofedrglyk  Wfldè 

voort- 

(t)  HOOFT  XXVtf.  Bêik^  U,  lUu  ■ 

(»)  Kefoi*  HoU.  7  ^ffg*  Uih  ^U  109«    BOA  XXIII.  B^ff^ 
hl.  ^o  [19]. 

(v)  ULYD  VI.  Bukji  H   *H* 

Ri 


^     VADERLANDSCHE    XXX.  Boesx 

^«y^  voonhelpen  (w).  't  Luidde  vreemd,  dat  een. 
^^d    Ï^^P*^^*^ ^*g  vemoutte,  op  eigen'  naam^ be- 
oproer?-^  zetting  te  verplaatfen.  Men  kreeg  dan  kwaad 
een  wor-yemioeden  op  Pescarengis,  die,  terwyJ  Amr. 
c^n  ge*  fterdam  en  eenige  andere  Steden  zorg  dtoer 
^^^       ^cn ,    dat  zyne   knegten  afgedankt  en  ver-,» 
ftrooid  werden,,  te  Leiden,  in  hegtenis  *ge- 
nonaen  werdt  (rr),    Leicefter  hadt  deezen  , 
al  voor  eenige  maanden  ,  Xchriftelyken  laft 
gegeven ,  om  een  nieuw  vendel  van  driehon- 
derd koppen  te  werven ;  waartoe  hy  verzogc 
hadt,  de  trom,  binnen  Leiden,  te  mogen 
roeren;  doch  dit  was  hem,  van  der  Scaaten 
wege,  verbooden  (jy).  Zo  dra.hy  zat,  maak* 
ten  verfcheiden'  anderen,  die  deel  aan  den 
aanflag  gehad  hadden,  zig  t'zoek.    Cosmo^ 
onderwyle    fcherpelyk  ondervraagd  zynde  ^ 
beleedt,  dat  de  toeleg  was,  met  behulp  van 
de  knegten  van  Kapitein  Nikolaas  de  Maulde  y 
en  van  het  vendel  van  Heraugiere,  beide  on- 
langs van  Sluis  gekomen,  de  Stad  te  over- 
meeftcren ,  eenigen   uit   de  Regeeringe  en 
uit  de  Burgerhopluiden  in  hegtenis  te  nee- 
men,  en  de  hekken  geheellyk  te  verhangen. 
Volmaar  werdt,  midlerwyl,   pok'gevat,  en, 
beroepen Maulde,  te  Woerden,  agterhaald.    Cosmo 
aigop     en  Volmar  beriepen  zig 'beide  op  Leiceftec 
laftvaa    ^2):  Maulde  op  Cosmo.,  die  hem,  uit  Lei- 
Leices-    ^^ftg^s  naam ,  geboodfchapt  hadt.     Eenige 
Gemagtigden   der  Staateh  en  Prins  Maurits 
zelf  hoorden  de  gevangenen  (o).    Men  hadt 


ter. 


w}.]lerol.  HoU»  %  Oüêh,  ifi7.  f/.  U9 
X)  BOR  XXUL  Bêejr»  bL  4t  il^l 


ver- 


(x)  BOR  XXUL  Beek»  bL  4t  [71]. 
(y)  Refol.  HoII.  I7  7»(r  «J«7.  *'•  lJ»I. 
f*;  Refol.  Holl.  17  OUob.  ISI7.  hL  if  i. 


XXX  BoÉït;     H  I  S  T  o  R  I  e;     hSx 

vermoedeftr  dat  JoosdeMenyn^  Prafionaris  le^y^ 

vzri  Dordrecht ,  zig  ook  met  die  werk  ge ^ 

moeid  hadty  en  vroeg  het  Pescarengis  af  (*). 
Doch  'c  bleekt  dat  dit  vermoeden  geenen 
grond  hadt.    De  gevangenen  werden ,  eer-  worden 
lang,  allein  drie  ter  dood  veroordeeld,  en;^"***^*^* 
voor  's  Graavenfteen,.  te  Leiden,  onthalsd^ 
X)p  den  vyfentwintigften  van  Wynmaand  (c}^   /      ^ 
Ten  zelfden  dage,  werdt,  op  den  naam  van 
Prinfe  Maurits ,  van 't  Raadhuis.,  te  Leiden  ^ 
eene  algemeene  vergiffenis  afgekondigd,  voor 
zulken,  die  zig,  uit  onnozelheid,  in  dit  ver- 
raad, hadden  laaten  inwikkelen;  doch  Meet-        *  "^ 
ierke,  van  den  Wou  were,  Sara  via,  die  naar 
•Engeland  week,  en  nc^  eentocn  werden  vall 
'deeze  vergiffenis  uitgeflooten  i^^i  In  de  von- 
niffen,  was  niet  uitgedrukt,  dat  de  misdaat- 
digen  laft  van  Leicefter  hadden  voorgewend. 
•Doch  de  bekenténiflen ,  waarby  't  bleek ,  wer- 
'dea  aan  dë  Steden  gezonden ,  met  M  vanze 
geheim  ^e  houden  (d^).    Ook  wetdt  het  ge-  1 

'iioegza^m  erkend,  in  eene  verdediging  der  .  ^  fi 
gènew,  dié  van  d^en  zoen  uitgeflooten  waren  ^ 
'welke  naderhand  in  't  licht  kwam  (f).  Sa- 
-ravKi  zogt  zig,  federt  y  voor  den  Hove  van 
tHollaiid  te .  zuiveren  (g) ;  doch  hierop  Is  niets 
)gevolgd.  Te  Gouda,  raakte,  omtrent  dec- 
^en  tyd ,  bok  zekere  Engdfchman ,  Jakob 
:Williams  genoemd /in  hegtenis,die  iets  dier- 
gelyks,  als  njen  te  Leiden  in  den  zin  hadt  ^ 

'    (e)  BOR  XXIU.  B0el(^s  *'.  41   [f  i)  *»«. 
(i)  BOR  XXIII.  Jl'»»^.  */.  66  C»7]. 
.  it\  Hefol.  HpUi'24  oa§k.ist7'  9U  SfZ. 
(f)  Zit  BoR  XXm.  Bêtl^,  hl,  67  [9fl]. 
(j)  Bob  XXm.  Bêil^hU  7*  [»<»0-  -  .'  . 

R3 


i6a     VADERLANDSGHE     XXX.  Boe*. 

J-Q7.  ieG«tó»i  fahynt  voorgehad  té  hebbetii'  hn- 

»-r  ^-  iQ^s  hy  wèrdtt  als  fchuldig  aan  de  misdaad 

van  gekwelde  Hoogheid,  zo  d^r  Koningin** 

ne  als  d«r  Scaacen ,  teir  dood  veroordeel<L 

Ook  werdt,  ter  zclfder  Stede,  en,  naar  't 

|chynt,  om  diergelyké  reden  y  Meefter  ./^- 

f;)rofius  Martini  gebannen  (A).    . 

Znüen    ^   In,  \  begin'  vuq  Slagtmaand ,  zogt  Leicefter 

^an  Ny-  jonkhew  Wilteïn  van  Zuilesi  van  Nyvèld  te 

loopt  gc-^en  ligtcn;.  doch  hy,  gewaarfchuwd  door 

vaar  van  teoigc  bOeren,  ontwSeejk  «te  laage,  die  hem 

geligi  te  gelegd  w»^  (iii)*    Wat  laatet^  poogde  Nyvcld 

worden*  ^jg  .^^  Naarden,   dat  geteel  op  Leicefiers 

2yde  wa5 ,   en  Engelft^e  bezetting  inhadt, 

.yoor  de  Staaicen  ^^n  Holland,  te  verzekevenl 

£)o.ch  2syn  toeleg,  door  den  Schobt  der  Ste- 

.de ,  op  wjen  hy.  zig  veirtrbuwd  hadt,  ontdekt 

.jsynde^  naidukte  (è)^ 

XXXiil.     t^iceftër.9  midkrwyl,  alommc  zyne  aan- 

Leicefter  flagen  ziende  te  loor  loppeb  ^  zelfe  m  Fries- 

■aaiviis-^^'  en- in  Utrecht,,  de, gemoeden  der  voot- 

fiugen.    naamfteijE.,    meer  en  meer,   vto  zig  ziende 

yervreeujden  ,    bevoodt:,reindelyk,  dat  by 

j^ynen.tpelf^^  om  een  onbepaald  gebied  over 

de  l^an^n  te  voeren,  obabogelyk  zou  ioo- 

net^  volccekkea  *  Men  vindt  zelfs,  in  egte 

Gedenkfchriften,  vermeld,  dat  de  tydipg  van 

het  .niisluWfceft.'zynet  onderoeeming  te  Lci- 

4^  6^10  \tQ  ^eer  verbaal,  dat  hy  zig  Ket 

aagten:  waarop  hy,  fchielyk,  ennietzon- 
^der  vréèié  y\At  Noordholjttffdy  tt^ar  utrecht , 

'V  voprts 

(h)  Refol.  Holl,  ift.  19  N«v.  x^tr*  ^i  JoS||o)»  |o#,»o7« 

.      O)  BOR  XXIU.  Uêek^^  hu  7»  [l«<}> 
(O  BOA  XUIL  Boek,  èi.  loj  ChiJ. 


XXX.BoEJt.     H  I  S  T  O  R  I  E.     ^63 

Toorcs  na«r    Dordrecht ,    en  van   daar ,  in  j^^ 
Slagcmaand,  naar  Vliffingen  week(/),   al-      '■  > 
waar  hy  nog  een%e  weeken  vertoefde. 

Midlerwyl ,  drogen  de  algemeene  Staliten  Dc  Scaa. 
's  Lands  Regeering,  in  zvn  afwezen,   dentenfteU 
Rdmd  Tan  Scaate  opi    Hy  hadt  het  0{>perbe-  ^^^  <?'<• 
velover'tgEngcJfche  Krygiv^lk  PeregrinJBar-^J^ 
tyyBarm  tM^ifVlaugby^in  btoden  gefteW  (w),  rinL  ' 
De  Kooingin^  die  deesen,  reeds  in  Ooglid     *^ 
maand  V  tor  Jmren  Scedehouder  en  algenaee^ 
tien  Legeroverfte,  in  Lekefters  plaats,  veitY 
'  klaard  tadt  («) ,  en  nu  »er  te  otirrede  was, 
over  't  ftiaiFen   der  oproerigen  ce  Leideo^ 
zondt,  nog  vóór  't  eiilde  dca  jaars,  den  Heer  Herben 
übr^fi/t  berwaards,  die»  cp- nieuws,  ecne^^^^op 
Vredehsindeling  met  Spanje  voorflocg  en  Mn^"|^"^* 
riedt.    De  Staaten,  nu,  M*^  '^  fehy»»  «tóvan  eeno 
fierke  toeroftingen  in  Spanje  m  aanmerking  Vrede- 
neeincnde.,  fcheene»  wat  meer  gezind  too^an^^e* 
ém  baödel,  en  befloooe»,,  efaidelyk,  .ee«ig©'*'^8t 
Perfoanbo  naar  Engeland  vt  zende&,  mef  zo^ 
damgexK  laft  op  £t  fiuk ,  da£  zy  vertrouwden.^ 
haare  Majefteit,  daarmede,  temllen  vergr^ 
iioegett  {ü!)l    Uekneiyk  nogtras  neigden  ijf 
geenszins  tos  verdn^  mee  dim  vyand :  en  om 
'er  ook  't  :gfifraeGn  af  keerig  va*  tè  maakeh  ^ 
gaven  zyizefceren  Fra»fchen  fchryver  ^  Strili^ 
genoemd ,  «h  ftiite  ,  verlpf ,  om  'er  zeker  Ver- 
toog tegen  te  doen  dmkken ;  hem ,  om  den 

fchya 

(/)  Hemofiftr.  van  J.  v.  Oldenbarnev.  m  ds  Wiax.Hift» 
'  hL  U<-  ^««  ook  RftVO  VI.  Bwk^t  él,  H4» 
.     im}  Bö&  xxni.  a»«i,^/l  9if  f»  [14S»  I4^]« 

(n)Aet.  Publ.  Aiigl.  nm.  Vil.  P.  1.  p.  ;. 

(♦)  BOA  XXttl.  A«4f  >^*^tJt"«a3  «^-  '» 

R4 


604    VADERLANDSCHE    XXXBoEitC 

«87.  fcï^y"  ^^  bewaaren.,    dat  het  tegen  hunne 
— ' — -zin  gcfchiedde^  beveefende,  voor  het  zelve. 


noch  zynen  naam ,  noch  dien  des  drukkers; 

noch  zelfs  de  PIsrats  9  daar  *c  gedrukt  weidt, 

te  doen  ftellen  (p). 
Leicefter     Leicefter,  ondertullchen ,  met  eenen  Brief 
vertrekt  van  den  zesdep  van  Wintermaand,  afTcheid 
»*^'^.|'^-.  genomen  hebbende  van  de  algemeene  Staa- 
geiftiia*   ^^^^  Q^^^  j^Qj^  daarna,  van  Vliflingen  in  zee 

Zyne      (f).  In  Engeland  gekomen  zynde;  envemo-: 
oncmoe-  men  hebbende,  dat  Bukliorfl:  en  anderen  zig 
tlng  al-  gereed  maakten,  om  hem  te  befchuldigen , 
^'      wegens  vrangedrag  in  het  bewind  over  de 
v        Nederlanden^  fmeèkte  hy  de  Koningin,  met 
traanen ,  dat  zy  hem,  door  haar  gezag,  voot 
,    ^       deeze  fchande  behoeden  wilde.    Zy  gaf  hem 
.  haar  woord.:)  Des:  anderendaags,  ih  \  Hoo- 

gerhuis  geroepen  zynde',  om  onderzogt.te 
-'-  worden,  phatfte  hy  zig;,  in  zynen  rang, 
'^  *  onder  de  Heeren,.  en  niet,  knielende,  aan 
\  einde  ,van-.de^  tafel,  gelyk  de  misdaadigen 
plagten.  En  zo  dra,  hadt  de  Gehéimfchry- 
ver  de  punten. zyner  befchuldidng  niet  ter 
ginnen  te  leezen,  of  de  Graaf  viel  heih  ia- 
de  reden,  zeggende  ,,  dat  zyne  openbaare 
„  Berigtfchrtften ,  door  heimelyken ,  be- 
^  paald  ge  weeft  waren."  Voorts  beriep  hy 
zig  op  de  Koningin,  =  waardoor  hy.  den'op- 
brf,  die  tegen  hem. gemaakt  was,,:tot  befchaa-; 
ining  izyner  partyen ,  t'eenemaal  verydelde  (r). 

.,.  ......  '••-  .'.■',  On- 

(p)  Refol.  Holl.  ia  DecemK  *fl7.  */.  14|. 
(il)  B0&  JCXIIU  öw^,  hU  9€  tHo],  tnK.  MIV.  Beek,  iU 
♦  ItSi]'  '■,,.■ 

(rj  R.  BAX£a  Oicoaicle  of/ïo£lafld.^*}7l«>,  ,^ 


Jöüt  Bokk:      H  r  S  T  o  R  l  E.      t6s 

OndjBrtuflchen  ,   wordc  hierdoor  beveftigd ,  . -g^ 
'c  gene  wy,  te  vooren  (^),  hebben  aange- -^-i-I« 
merkt  ^  dat  Leicefter,  in  de  Nederlanden  , 
beantwoord  heeft  ^   aan  bet  heimelyk  oog** 
merk  der  Kpninginne^  die  hec.  oppergebied 
bedektelyk  zogt,  Icböon  zy  •t,  ten  dede, 
om  Spanje  niet  te,  ^eer; te.  ftooten ,  ten  dee- 
ièj  om  dat  Ijet  hawr^niet  te.veele  bepaalin^ 
gen  ,  werdt  aangebooden ,  openlyk  van  de 
hand-we^s.  ElKzabet  begreep  <ïgtér  zo  klaar, 
dat  dit  haar  oogmerk,   voor  'eerft  en  dóór 
middel  van  Leicefter,  niet  te  bereiken  was , 
dat  zy  hem  beval,  aflland  te  doen  van  't  be-Hy  doet 
wind  over  de  Nederlanden,  en  het  den  alge-afibind 
meenen  Staaten  wederom  óp  te  df^agen,  ge-^*"  ''^®* 
lyk  hy,  den  zeventienden  van  Wintermaand, ^^"^^^ 
deedt  (/),  hoewel» de  Staaten  de  Brieven  , Neder- 
waarby  zulks  gefchie^i  was ,  niet  voor  den  landen* 
eerden  van  Qrasmaand  des  volgenden  jaars, 
ontvingen  ^u}.         ^  *^     < 

Dus  eindigde  de  Leicefterfche  Regeêring,  * 
over  de  Vereenigde  Geweften.    D^  verwar- 
ringen, die  dezelve,  dit  gantfche  jaar,  hadt 
veroorzaakt,  hadden  de  krygsbedryven,  van 
de  zyde  der  Staaten ,  grootelyks  belemmerd. 
Alleenlyk  was  het  Schenk,  die  Roeroord, i^^^^. 
in  Louwmaand,  beraagtigd ,  en,  in  Gras- oord 'en 
maand,  wederom  verlaaten  hadt  (t?),  nog  Bon  in- 
op  den  drie-entwintigften  van  Wintermaand, 5®"°' . 
gelukt,  op  den  naam  vanden  Oud-Keurvorll °^®°' 

Truch- 

it)  XXIX.  BceK^  BI.  t«». 

(t)  Zit  Gr^ot  PUkaatb.  IV.  2>er/,  hU  tj. 

in)  OpR  XXIV.  5««^,  hL  4  [153]. 

\v)  Boa  XXll.  Aoêk^  H.  19  [S7tj. 

•f  ■/ 


%66      .  VADERL.  HIST.      XXX.  Bofcic^ 

^^i^y  Truchf»,  dieüg thans,  niet  der  woon,  op 
Zr  ^'  het  Huis  Hoilshoïredffe;  öttthteWt  (w>,  de 
,  Stad  Bon^'  atii  den  Ryri,  by  verraffing,  mié 
oeecnea  (jr);  *it  Vertrekr  en  de  aflland  VanLei- 
oeftèr  gaf,  eietlang,  aan  de  Regeerfng  der 
Vereenigde  Nederlanden,  tyna  dezi^Se ge* 
daan  te,  welke  zy,  fedeit,  altoos,  ofoder  bet 
Sradb(puderlyk  bewind,  jgëliadiieeft;       '    ' 

f jfj  ItoR  XXIII.  J^^eK,  bl,  99  UMi«  . 


VA- 


VApEÏ^LANpSCHE 

H  I  S^  E. 

EENENDERTiaSTE   BOEK- 


.  l-N   H   O    U  D. 

<  V  Kry§f^k,  U.  Opfian^.f^M^4^biJk.  Prins 
MaurUs  b^hs^rt  dé  St^d.  .^y^wdfir^werpt  zig. 
Sofi»ik^t  ?^yn  affihid^  Sterft..  \l\.  Mui- 
fery  p^,Qji^¥{i/;md^nberg^  JMaurUs  hjibia  de 
^tfids^4^,  mn  Farfnéi^vwkigi  uoordt.  ÏV\De 

.  kryë  M  i<?^?  v^rfiamfff^^  *  V.  Magtige  Floot 
in  Spai^^nitg^rufl,  Z^mkmder Engelqnd. 
V^rfi.^mfdopr/iorm.  J^eic^k^fi^rfi.  VL  ^n- 
fi^g  %  Pöö/^»,  Parma^  kihg^rP  Jd^rg^  op 
ZoQfJh^  Verlifat  de  Stad.  VIL  ^m  verleren. 
JJaffis  Jmtf^elt.    Man^febf  mnt  IVagtendonk. 

.  YHf^  Ver^kil  met  Engflmd.  É^zending  mar 
Spkotl^;  IX.  B^^gmg.  tü  Utrecht.  Ver- 
0ridering4^rJiege^rmgeaida0r'  Handehan 
Profinitfi.  ffy  y  Trilla^  m  md^en  worden 
gemh  Pnittmnk gehmn^n-  X.  Fervofg'van 
'a  belieg,  vm  J^ynkerk*  V  Gaatoper.  Aanflag  op 
Nieuwmegm^  Scbmk  V€rdr,mkt^  XI  Nkusve- 
ifaar  kmf  Qfnf  He^s^e^hhg^d^  Xl\.  Par- 
tn^'mords-^iek'f  Kr:^pi!e,d^v^n  in  Frinlapd. 
XilL  'OndetMndeiüng  mnP  Mngeland.  XIV, 
Vcr^mderinginJ^^S^kryk^Fi^rf^       Bej^ne- 

mar^ 


%€i  VADERLANDSCHE  XXXI.  Boer. 
marke.  Geneve  onder flmnd^  XV,  Hêorn^ 
Enkbuizen  en  Medenblik  beweer  en  ien^enve/i 
cp  zig  zelven  te  zyn.  De  f  wift  hierover  wordt 
by gelegd.  XSfl.  Verandering  iti  4e  Jidmiirali- 

'^  teits  Kollègien.  Verfcbil  met  ïeeland.  Hande- 
Ung  over  iVverden  en  andere  verpandde  Heer^ 
lykheden. "  XVlT.  Twee  KoÜegièn  van  Gekom- 
fnitteerde  Raaden  opgeregt.  Prins  Maurits 
wordt  Stadhouder  van  Utrecbt^Overyjfèl  en 
Gelderland.  XVIII.  Schets  van  den  tegenwoor- 
digen  ftaat  der.iRegeeringevandeFereenigde 
Nederlanden.  Tvervan  Prin/è  Maurits  ter  be^ 
vefiigihgvan  den  Staat.  XlX.Hèraügiere^ver^ 
raft  het  Kafleel  van  Breda ,  door  middel  van 

'    eenTurffchip*  Mansfeld  belegert  Breda.  Ver^ 

-  laat  het.  Wint  Zevenbergen.  Maurits  ftigt 
Knodfenburg.  Wint  verfcheiden^  Sterhten.Ven- 
h  wordt  Staatfch.  XX.  Klagten  der  Duit fche 
Vorflen.  XXL'  Verdugo  wint Ementil.  Gronin-- 
oen  benaauwd^door  Graave  WillemiMuiiery^ 
AXII.  Handel  met  de  Koninginne  van  Enge- 
land.  Woudrkbem  en  ^Itena  ^  door  de  Staaf  en 
van  Holland^  g^kogt.  Foordeeligetoeftandder 
Vereenigde  geweien.    XXIII.  Prins  Maurits 

'  wint  Zutfen  en  Deventer.  Hy  belegert  Groniff^ 
gen.  Ferldat  bet.  Bemagtigt  Huift,  XXIV. 
Verüvert  Nieuwmegen.  Verjtelt  aldaar  deWet. 

•  XXV.  Ontwerp  eener  nieuwe  Kerkemrde. 
XXVL  Krygsbedryven  in  Frankfyk.  Maurits 
wint  Steenwyk^  Ootmarfum  en  Koèverken. 
XXVII.  Pdrma  fierft.Mansfeldwordt  Land- 
voogd ,  hy  voorraad.  Staat  van  Oorlog.  Pla^ 
kaaten  op  "'t  affchaffen  der  vrywaaringen. 
•XXVIII.  Franfcbe  zaaken.  Maurits  bemag- 

-  tigt  Geertruidenberg.  XXIX.  Krygsbedryven 

in 


X;CXI.  Boek.      H  I  S  T  O  R  I  E.     ^69. 

,    in  Friesland,  yerfcbeideri'  fcbanfen  vtrloo- 

\ ,  ren.  Koever  den  belegerd.  Muiter^  onderst  '       * , 
Spaanfcb  Krygsvolk.  XKX.  ^wa^r  onwe*       , 
Jen  Bommel  en  de  Bommelerwaard  beree- 
Mgd  met  Gelderland.  XXXI.  Ernfl ,  Aarts- 

,  hertog  van  Oojienryk^  Viordt  Landvoogd. 
Kaakt  in  veragting.  XXXII.  Aanflagen  van 
Frinfe   Maurits.      Koeverden  verlaaten. 

;  XXXIII.  Prins  Maarits  en  Graaf  milem^ 
helegeren  en  hemagtigen  Groningen* 

(£c  ophouden  der  Akte ,  waarby      !• 
Leiccfter  van  de  Regeering  der?'^^  ** 
Nederlanden  afftondt,  ftelde  ^tri^^^^%^'' 
flaac  derzelve   in  merkelyk  ge- (landman 
vaar,  alzo  men  nietivift,  waarLeicei- 
men  't  oppergezag,  voortaan,  zoeken  moeft*^* 
De  Engelfche  Ambafladeur  Herbert  ontving  j-gg^ 
deeze  Akte  niet  voor  den  twee-eptwintigften  *^i 

van  Louwmaand  ,  toen  hy  op  zyn  vertrek 
llondt  naar  Engeland.  Hy  namze  dan  weder^ 
cm  derwaards ,  voörgeevende ,  dat  het  over* 
leveren  derzelve  zyne  reis  te  zeer  vertraagen 
zou  ia).  Leicefters  aanhangers  namen,  hier^ 
uit,  gelegenheid,  om  kwaad  te  ftooken  tegen 
de  Staaten,  breed  opgeevende  van  bet  onge^ 
coegen  der  Koninginne,  over  's  Graaven  on- 
ver wagt  vertrek,  't  Morren  werdt  gevoed, 
door  brieven  van  Leicefter,  en  van  de  Konin- 
ginne zelve ,  aan  zulken ,  die  's  Graaven  ftreng , 
hier ,  getrokken  hadden  tegen  de  Staatem 
De  Predikanten  roeiden  'er  onder  (by  En 
ibmmigen  ontzagen  «g  niet ,  de  Staacen ,  die^  ' 

zei- 
'if*)  BoR  XXIV.  -«•#tf  ^^  4  [in]. 

\ki  BJTO  vu.  $99Kjt  ^^  f  SU 


d-fo     vAÓÉkLANDSCPfe    KKÉl.hoRK. 

1588-  ^^i^^ï^ze^  Leicêftfer  mislióè^d  hadden  laacen 
-^ — ^vertrekken,  aan  te  merken  afe  dé  oorzaaken 
der  elendèn,  die  de  Landen  dreigden,  Wan- 
neer men  de  Engelfclie'  hulp,  gèlyk  tedugttn 
tvas,  eens  mFflert  zou.  Doch  na  't  overleve- 
ren der  Akte  van  Aflland,  óp  den  eerden 
van  Grasmaand ,  door  den  Raadsheer  Hènrik 
/  Killegrei  (^),  hernamen  dé  Staatèn  't  gezag, 

welk  men  hun  zogt  af  handig  te  maaken ,  en 
de  Regeering  kreeg  allengskens  eènfc  beften- 
diger  gedaante.    . 
MuitèrV      Maar  eer  't*  zo'  ve^  kwam ,  wis  de  muitêry 
onder cfe  OTder  dé  bezettingen,  in  verifchèidèn'  Ste- 

ï^n^fcr^^^"^  ^  hevigedaadelyhliedenuifgebörften; 
fchfcfden''t  Krygsvdt  van  den  Staat  badt  zig,  al  federt 
PUatfenreenige  jaaten,  iaaten  genoegen  i  met  de  bc- 
*""        tsuilinge  van  twee  derde  deêlen  der  foldye^ 
***         lerwyl  hun ,  voor  't  overig  derde  deel ,  fchuld- 
brieven  geleverd  werden ,  die ,  by  geded ten , 
en  wanneer  's  Lands  peraiir^n  wat  nSmer 
omkwairien,  voldaan  werden.   Nu  vorderden 
zy  volte  beesaling,  én  weigelden  den  Staöteti 
en  Priiïfe.Maurits  gebooTzaamheii;  zig  be- 
roepende op  den  eed,  taan  Leicefter  gedaan. 
Onder  Sonois  volk,  te  Mèdenblik,  werden 
de»  begfefefs  dér  muiterye  aÖdreeW:  befpeurd  ^ 
ui:  den  laanvang  van  Louwmaand;    Vaa  hier 
floeg  zy  over  naar  Heusddn^  Woö^ichem , 
Schoonhoven,  Geertraideöberg,  ISfear^n, 
Veere ,Amemuiden, Bergen  4>p  Zoom  en  an- 
te Heus-  ^^^^  Plaatfen.  Te  Hetisdeny  werden  de  Wet-* 
.  dgn  ^    *  houders ,  op  't  Stadhuis  fgevangen  genomen  y 
door  het  Krygsvolk ;  de  Overfte  Ylfelftein 

op 

(t}  Refol.  HolU  i  April  i^%.  kk  $$^ 


XXXI.  hou.     H  I  S  T  O  R  ï  E*     £71 

op  '1  Slot  bejegend  (/)•  EMers  viel  men  am  i^^ 
't  pionderen,  en  aan  *t  (ïroopen.  ten  pfottea  ■■        ■■ 
lande- ilafer/iS^^r  of  5#f^«»^^,e^iEngeirch-  te  Wil- 
m&n^  misbruikende  den  tHtatn  der  Koningin- lenii^cL. 
ne  t  ZQgt  de  bezetting  te  Willemftad  ook  aan 
't  muiten  cè  helpen  j.  en  ^ïiig  van  de  Pbats  èn 
van  den  PerfoOö  .do^, Bevelhebbers  meefter  te 
maaken.     Doch  «ynen  toeleg  ontdekt  tyn^ 
de,  werdc  hy,  gevfing;ea>  naar  de»  Haage 
gevoerd  Hy  beleedthier,  dM  byvoorhadt,. 
de  vefting  aan  Parma  te  levéren :  waarop  hy 
%er  dood  veroordeeld  werdt  (e}.  Op  die  mees*- 
te  Plaatfen  nogtana»  lieten  de  mokers,  die 
hier  en  daar  m^  geen  twee  derden  der  be* 
dongen'  foldye  on tvapgen  hadden ,  «ig,  met 
eef%e  maanden  betaalinge ,  ftil}en ,  en  wUIèl* 
den,  op  bevel  van  Prinfe  Mauriis»  vanleg* 
pkats  (ƒ>  ^  WiUougbys  fcbryven  bragt  veelte  Veer© 
toe,  tot  het  ftillen  der  muitery,  te  Veere, 
alwaar  Prins  Mauriis  , .  op  den  twintigfteii 
van  Slagtmaand ;  als  Marl^aaf ,  werdt  in- 
gehuldigd*   Te  Vlilfingen,  werdt  de  inhid-» 
diging,  op  verzoek  van  de  Regeeriage  zelve, 
die  vópr  opfcbuddinge  bedugt  Was  ^.  voor  ^diea 
tyd^  verfcbooven.  Zy  gefehiedde  Wer^  êerft 
op    den    zesentwintigften    van  OogHmsand 
des  jaars  15^  (g>    Maar  de  nntiiery  onder 
de  Staatfche  bezettingen,  in  den  jaare  1588,^ 
badt  nergens  gevaarlyker  gevolgen,-^  (kn  te 
J^denblik  en  te.  Geertruidenbafg,  waarom 

wy 

(d)  Hefol.  HoH.  1  Febr.  %»%%.  hl.  i%. 

(e)  Rciol.  H«1L  «,  l^sAffUlslt.bl   104.1  UI.  OORJUtVr* 

ir#*^,  kL  40  [4i7i. 

.  if)    REVD-  vu.    Bêtkf  hl.  I|«  ,   I4T« 

f/)  Boa  ZXIV.  S»*!^,  hU  lo^i^^ii.  XZV.^«<j  ki^^»^ 


bliJu 


371     VADERJLANDSCHE    XXXLBoek. 

rs88.  ^y  '^^»  ^^^  weinig  byzonderer,  van  geww- 
'  gen  moeten, 
jj^        Te  Medenblik,  hadt  het  Krygsvolk  volle 
Oevaar   betaaling  gevorderd  (A),  en  Sonoi,  die  hun 
lyke  op-  goede  woorden  gaf,  ten  minften  in  fchyn 
ftindte  Q^  genoodzaakt,  te  wyken  op  't  Slot  (^), 
hiifc^^°'  De  muiters ,  de  burgery  ontwapend  ,  het 
Stadhuis  ingenomen^,  en  nieuwe  Hopluiden 
gekoorett  hebbende  (/) ,  fcheenën  alles  te 
willen  doen  buigen  naar  hunnen  zin.    De 
Staaien  ,    Spnoi ,    die   vierhonderdetivyftig 
knegten  meer  in  Medenblik  gebragt  hadt , 
dan  hem  belaft  was,verdagt  houdende  van  het 
ftyven  der  muiterye ,  zonden  Gemagtigden 
af,  om  hem  en  zyn  volk  tot  reden  te  bren- 
gen.   Doch  zy  zagen  'er  niöts  te  verrigten, 
met  gemoede;    Men  hadt,  tevoorenal,  op 
den  naani  van  Leicefter ,   een  deel  der  be- 
zetting, die^  in  't  geheel,  omtrent  vyfhon- 
derdenvyftig  man  fterk  wa^  (w),  uit  de  Stad 
willen  ligten;  maar  de  muiters  floegengee- 
ne  agt  op  zulke  bevelen.    Ook  zogt  Prins 
Maurits,  met  even  weinig  vrugt,  in  byzon- 
dere,  onderhandeling  met  hen  te  komen.   So- 
noi  was  reeds  met  hen  verdraagen,  dat  men 
geene  andere  bezetting  in  de  Stad  ontvangen 
zou ;  en  dat  zy  dezelve  niet  vcrlaaten  zou- 
den ,  voor  dat  zy  volle  becaaling  bekomen 
hadden.    Ook  wift  men,  dat  hy  zes  tonnen 
Buskruid  van  Amfterdam  hadc  doen  komen  > 

waar- 

(h)  Refol.  HoU.  li  Jan.  ijst.  ^/.  to. 

(i)  G.  A.  W,  Bcl€g  Tan  McdenW.  Af.  S.  f.  3  wr/. 

(h   B^BYD.  VII.  Boel;^^  kl.  Ut. 

(/)  Kefol.  Holl,  2,  14,  if  Fibr,  i;si.  W.2i>,  3S,  t».    G, 
A.  W.  Beleg  van  Mcdeubl.  M.  S.f.  s.^ 
(m)  G.  A.  W.  Beleg  vaA  Mcacobl.  Ui.  $.  f.  z  verf.    v 


XXXL  BoEit.      tt  I  S  t  O  R  ï  É.     4?3 

^vaaruit,  ten  klaarften  bleek,  dat  hy  zig  dagt  ,-gg^ 
te  befchermen ,  binnen  Medeöblik.  De  Staa*  — ^ — ^ 
ten  en  Pritis  Mauriti  beflooten  ,  derhalve  j 
tot  het  uiterfte  te  komen,  êri  zig,  metge-» 
weid ,  mieefter  te  maaken  van  de  Stad  («)*  InP"»* 
Sprokkelraaand  ,  begaf  zlg  Prins  Matirits ,  JJj jjj 
verzeld  van  's  Lands  Advokaat  Oldenbame-j^Sttd* 
veld  en  vah  eeiiigö  andere  Heeren ,  der- 
waards,  over  Hoorn,  alwa^  't  heih,  niet 
zonder  veel  moeite  en  gevaar,  gelukt  was  , 
eeti  vendel  van  Sonoi ,  onder  Dirk  vanDreu-^ 
nen ,  genoemd  Haaflrecbi^  ter  Stad  uit  te  fchik* 
Kpn  i  waarna  hy  'er  een  zynet  Vendelen  bln-^ 
tiett  gebragt  hadt,  VoorMedenblik,  vertoon-* 
de  hy  zig,  op  dén  Ëevenentwindgflen,  meÉ 
eenige  veödelen  Nóórdhollandiche  Pooners 
en  weinig  Krygsvolks  (<>)•  De  Raad  van 
Staate ,  nog  iti  Leicefters  eed  ,  hadt  hem 
deezert  togt,fchriftelyk,  ontraaded.  Doch  hy 
hadt  geantwoord,  dat  hy  ni^tMügt  te  g^n, 
buiten  de  paaien  van  den  laft,  hem,  door  's 
Lands  Staaten,  opgelegd.  De  Raad  zondt^ 
daarna,  WiUem  Bardes  tiaar  Medenblik,  die 
de  bezetting,  nogmaals,  zogt  te  beweegen^ 
om  zig  zyner  Dporlugtigheid  van  Naflau  te 
onderwerpen.  Doch  zy  bleef  onveraettelyk. 
Dé  Pritts  begon  zig,  derhalve,  teVeHchan- 
fen ,  op  de  toe^ngen  naar  de  Stad.  Men 
fchoot,  van  wederzyde,  nii  en  dan,  op  ei- 
kanderen. Ook  werden  'er,  van  tyd  tot  tyd, 
fchutgevegten  gehouden,  tuflchen  del>el^e- 

raars 

(»)  Boa  XX!V.  B»9l^  hL  a9>t4  tit?  i9f]. 

(ê)  vsLlus  Uooxn,   &/.  4tx.    SOR  XXIV.  B0tl^  hh  I4 

[195]  ««&. 

Vm.  Deel.  S 


ft74    VADEIRLANDSCHE    XXXI,  Boeit. 

1^88.  ^^^^  ^  ^^  bezetting  (/))•    De  haven  werdt 
—  -     -.  beflooten  met  Oorlogsfchepen  (^),  uit  wel- 
ken ook ,   fomty:4s ,    op  de  Stad  gevuurd 
werdt  (r^^yzynde  men  bedugt,  d^t  de  En- 
gelfchen  bndemeemen  mogcen  ^  haar  te  wa« 
ter  te  cmtzetten   Q).     Ook  vertoonde   de 
gjj^^l^'^  Admhaal,  KarelHoward^  zig,  omtrent  he: 
fchynen  midden  vaa  Lentemaand,  in  Zeeland^   met 
haar  te    agt  g/oote  fphepen  en^zes  Pinaflèn,  welken, 
willen     volgens  het  fchryven  vzn  Jan  Micbklszoan  ^ 
tenf^^'    Predikant  te  Grootebroek,  aan  Soooi-^   tot 
zyn  ontzet  ^ .  gefchikt  waren»  Daniel  de  Dieu , 
Handel    Predikant  te,  Vliflïngen ,    hieïdty    omtrent 
der  Pre.  Meezen  tyd ,  ook  briefwiffèling  met  Sonoi': 
in  Enge-  ^n  deqze  kerkelyke  luiden  arbeidden,  in  En- 
land.       geland, zond^ï  dat  my  gebleeken  is  uit  wiens 
kft,  om  Prins  Maurits  tot  algemeenen  Stad- 
houder te  doen  verklaaren ;  mids  het  bewind 
over  al  't  Krygsvolk  eenen  Engelfchen  Hee- 
re  in  handen  gefteld  werdt  (r).    Ook  werdr 
'er,  wat  laater,  eene  algemeene  bezending 
der   Nederhndiche   Kerken  naar  Engeland 
gedaan,  ftrekkende  om  de  Koningin  te  be- 
weegen,  tot  het  handhaaven  van  den  Her- 
vormden Godsdienft  hier  te  Lande,  by  de 
Vredebandeling  met  Spanje.*  De  Hollandfche 
Kerken  al|een  hadden  ,geen   deel  in  deeze 
beze;iding  gehad.  De  Gemagtigden  der  overi- 
gen ,wer4eii^  met  goede  woorden ,  afgevaar- 
digd (t^j,  Oh- 

(p)  èi  A.  w.  Beleg  van  Medcnbl.  JU.  S.  ƒ•  5  v«f.  «,  f 

verf,  10,  11,  14.  verf,  Sf, 

(41)  BOR  XXIV.  ncek,^  hl.  Uf  57  [l97-lWl. 

(f)  G.  A.  W.  Beleg  vanMedenbl.  M,  S.  f.  % 
(s)  Kefol.  HolL  u,  14  Msart  utS.'R  t49  $!•  t«». 
(t)  BoR    XXIV.  Bitek^  hL  44»  ^S  [log,  »oj>], 
(v;  BOR  XXIV.  J5#t<,  >/.  74  %$  ItSi'Zef,  a«^> 


OndeFOtflcfaen^  hadc  Sonoi  tweeKnegten  tiSSé 
tMt  Kanipén  en  Harderwyk  gezonden,' OTürj-T—j- 
te  vemeemenf  of  het 'gé(feel«e  van  zyn  Rö^blik^* 
gèmentv  welk  daar  hg^  gezind  was,  ^vnederwerpt 
«yde  te  houdem  Een  Vendrig  ert  twee  Kor-z^S* 
poraals^  afgevaardigd,  om  Sonoi  hierc^  te 
antwoorden ,  vielen  deii  Nai&nfchèn  in  ban* 
den,  eii  werden  te  Hoorn  vaftgezet.  Sonoi 
fchikte,  eerlang,  Willem  Moftaard,  dié  zy- 
ne  ifreng  trok, naar  En^land  («;)•  Willoug* 
by  en  Kiilégrei  arbeidden ,  op  bevel  der  Ko- 
ninginnen tot  een  verdrag  (re),  terwyl  'er^ 
voor  en  tegeti  Sonoi  •  blaauwboekjes  in  't 
licht  kwamen.  De  Utrechtfche  Burgemees-^ 
ter  Próunirtk  fchreef  *er  een ,  meent  nien^ 
tot  zyne  verdediging ,  waarin  de  Staaten  vin- 
nig wefdendöorgeftreeken  (jr).  Midlerwyl^ 
hadt  Sonoi  ondernomen  ^  den  dyk  by  Me- 
denbiik  door. te  delven, om  dus  't  binnenland 
onder  Watèf  te  tetten ,  en  't  Sta^tfche  Legeif 
te  verjaageii ;  tegeti  de  nitdrukkelyke  aan* 
tuiging  van  Jelle  Adriaanszoon  ff^yns^  Dyk- 
graaf  van  Medenblik^  en  van  dè  tegenwoor- 
dige Heemraaden :  waartegen  de  Kogmeèfter 
Kornelis  Kiaaszoon  Mam  en  eehige  andereii 
hem: de  behulpzaame  hand  booden(:i;).  Doch 
dit  werk- bleef  ileeken.  Voorts  bewoog  Sonoi  ^ 
door  beloften  en  bedreigingen,  eenigen  uit 
de  burgery,  tot  omtrent  zeftig  in  getal,  ^m 
hem  en  der  bezetting,  by  eede ,  hunne  hulp 

to« 

C»)  Boe  XXIV.  /?«it,  hL  jt»  19  [199,  ïoi]. 

(«)  Rèfol/  HoiU  14,  «It  Jo  MAsri  ijgf.  1/  %j,  19,  99. 
iy)  HOR  XZlV.  Bêek^   bL  39-4)  [toi-2ot],  5S|  54  L2209 

(X.J  G«  A.  W.  Beleg Ttn  MedenbU  M*  S.f.  7,  is  vtrf,  isvtt/l 

Sa 


„j6    VADBRLANDSCHE    XXXLBomt. 

1488.  ^^  ^^  zeggen:  waarop  zy  hun  geweer  te  rug 
■  "■'  kreegen ,  en  onder  een  vendel  gefchaard 
werden.  De  overige  'burgets  waren ,  te  voe- 
ren, met  hém  overeengekomen,  dat  zy  de 
bezetting  noch  helpen  noch  krenken  zouden: 
aan  welk  verdrag, de  meeften  zig hielden ^^}., 
Midlerwyl ,  rrooftte  Sonoi  de  zynen  met  de 
hoop  op  Engelfche  hulpe,  vertoonende ,  van 
ty4  tot  tyd,  brieven,  die  hy  voorgaf,  uit 
Engeland  y  ontvangen  te  hebben.  Doch  fom- 
migen  hielden  Jeanms  Peiri^  Grietman  van 
Stellingwerf ,  die  toen  binnen  Medenblik 
Was^  voor  den  verdigter  deezcr  brieven ,  en 

^  ^  bet  oofteinde  van  Twisk  voor  het  Londen, 
vanwaar,  de  nieuwe  tydingen,  met  jagten, 
naar  de  Stad ,  gehaald  werden  (}?).  De  Vroed- 
fchap  Allert  Pieterszoon  Kofter  ^  befchuldigd, 
gezeid  te  hebben ,  dat  'er  geen  ontzet  uit 
Engeland  te  wagten  was,  werdt  in  hegtenis 
genomen  (c).  Dus  ftondt  het,  te  Medenblik, 
in.  den»  aanvang  van  Grasmaand ,  wanneer 
Sonoi  berigi  kreeg,  uit  Engeland ,.  dat  Lei - 
xrefter  afftand  van  de  Regeeringe  gedaan  hadt; 
waaruit  volgde,,  dat  hy  en  zyn  volk  van  den 
eed,  den  Graave gezwooren ,  omflaagen  wa- 
ren. Op  den  twaalfden ,  werdt  zulks,  by 
Plakaat  der  algemeene  Staaten ,  den  volke 
bekend  gemaakt  Qd).  De  Engelfche  Bevel- 
hebber in  den  Briele  weigerde,  in  't  eerft, 
dit  Plakaat  te  laateh  afkondigen  (^);  doch 
liy  werdt  'er,  eerlang,  toe  genoodzaakt.  De 

zaa- 

i4)  G.  A.  W.  Beleg  van  Medenbl.  Af.  5./.  6  wrr.17.it»- 
h)  Q,  A.  W.  Beleg  van  Medenbl.  iW.  S.  ƒ»  u,  m. 
c)  G.  A.  W   Beleg  van  Medenbl  3f.  S.  f.  itf, 
dl  BOK  XXIV.  DêMk^  kU  sy  [lil]  euK. 
(#)  Refol.  UoU.  %l  Jipril  ijtt.  kU  HQ. 


XXXI,  Soer;     H  I  S  T  o  R'  t  E.     077 

zaaken  t?  Medenblik  veranderden  toen  van   j^gS. 
gedaan^?.     Prins  Maurits  tradt,  door  bewer-  ~^ — 1 
kijig  van  WiHougby  en  andere  Gemagtigden^  ^l[  ^ 
op  nieuws,  met  Sonoi,  in  onderhandeling:  noi. 
en  men  kwam  eerlang  overeen  „  datSonoi 
5,  in  bewind  en  binnen  Medenblik  zou  bly- 
„  ven,  met  zo  veel  volks,  als  Graaf  Mau- 
„  rits  ea .  de   Gemagtigden  van  WiHougby 
,,  zouden  raadzaam  vinden ,  mids  hy  beloof* 
„,.de,  geen^  nieuwigheid  te  zullen  «aanreg- 
^j .  ten,'  r^ónder  uitdrukkelykje  bewilliging  van 
„den,  genoemden  Graave,     Voorts,  zou  4e 
„  R^ad  van  Staate  Sonoi  eenen  billyken  laft- 
„^^ brief  dpen  leveren,   of  anders  eei?  eerlyk 
„^aflcheid  .verzorgen.    J^en  Knegten  werdt 

5,  drie  maande  folds  m  gereeden  gelde  toe-  * "  " 

,,;geïeg4,  mids  zy  lang  genoeg  gediend  hadr 
„  den  ,  om  zo  veel  te  goede  te  hebben.'* 
Prins  Maurits  deedt,  den  negenentwintigften 
van  Grasmaand,  zyne  intrede , binnen  Me- 
denblik , ,  en.  bQ vai ,  des  anderendaags  ,  by - 
opeijhapiren  Plakaate  ,  vergetenis  en  vergif- 
fenis van.  al  't  yoorleedene. '  De  bezetting 
wqrdt^aemonfter4  ,  >  en -gedeelp^lyk  verlegd 
(^):^w^Wwedc  d?  ruft  in  deezen  oordL,  voor 
,  eene  wyle  tyds^i  herfteld  was.  't  Leedt  egterSonoi 
niet  lang,  of  .Sonoi  klaagde  m,  dat  men^^*^ 
^  gemaakt  verdrag  kwalyk  Hiqldt ;  dat  dé  ,j*^*^®^ 
^,  .)yetbbud€j:fchap  der  Stad-feem  geenen  be- houdt. 
„  iioorlykeij)eerbied;  toedroeg,  en  met  goe»- 
y,  de  oogen,  aanzag^  dat^  twintig  of  dertig 
y,  ki^tersi  hem,  voor  dp  tweede  brugge  van 

..:■-.    ■     „  :c 

(f)  Gort  Verhacl  van  't  ghohanddde  met  Soaoy.  ledtnl^ 
Ijgg.  Uott  XXIV.  Mêika  *^  l«-*»  [»»?»«Jl]* 

S3 


•478    VAÖÊkLAiSfDSGHÈ    XX3&.  Boek; 

•  ïS88.  ^^  't  Huis,    kwambti ,  liopnen  eri  ijreigen'% 
éii  ■  V  I  ^I  Zeker,  de  gantreUe  burgery  fcheen* déïwyze 
tegen   hem  verbitterd ,  '  dat^Priné  'Maürïts 
...   hem,  in  zyne  byzondere  befcherriifng,  nee* 
men  moeft  ^  om  hem  voor  den  overlafl:  vian 
*t  gemeen  te  beveiligen.  •  Óó^  viel  men  hem 
laftig  met  regtsgedingen.-    AUèsi'fcheeh  aan- 
gelegd ,  om  hem  wars  te  maafcen  van  -^s  Lands 
dienft,    'De  Staatert  van  Holland  i  ^bok  mis-f 
noégd  op  Sonbi',   om  d^t  hy  nog  handelde 
jnet  de  muitende   khegten  aan  verfchéiden* 
borden  (g) ^ verklaarden  3elfs  j  rondelyk,  ter 
^ïgèmeené  'Stafevefgaderinge ,  dat '  zy  zynen 
Hy  be.    dienft  niet  meer  begeerden.    -Hy  yerzógt  en 
j^^^"  Verkreeg  dan  zyn  'aflchèid  vari-dè  aigemecno 
^      *  Staaten,    Doch  men  bleef  hem,  meende  hy^ 
l^og  veel  Ichutd^,.  waarvan  hy  voldoening 
vorderde.    Tnn«  Maurits    zelf  beval   zyne 
iaaic  den  Staateii  vaii  Holland.    Soriói  deedt, 
ohdermflbhen ,  eene  reis.  naar  Engeland ,  en 
yèrwiéff  oot  voorfcl^ryvens  der  Koningitme 
aan  de  Staatèn  <^i6).V  In  Lentemjtaild  des  jaarsl 
1593 ,  'werdt  hem,  door  dé  Staatëh  van  lioU 
land , bj^  afrekeningitweedirizendpQnden vol«» 
daan,  en  daarenboven  één  jaargeld  y^n  dui-» 
^erid  ponden  ^toegelegd  rwell^,  hazynöver-r 
lyden,  op  zynë  Dö^er  ^  Emerehnaha  Sonoi^ 
i       verderven  zou  (i).  /r^ietjang  hierna,  keerde 
l^y,  uitEngelatid,  terug,  en  begaf zig, mee 
dèr  woon  ,   naar  Nprdén    irt '-'Oóftfriesiahd. 
Van  dav  31   Icwam  hy,   na'tovei^an  van 

•••'■'   -Gro. 

^Cf)'^c^oL  HolL  zi  M*y  iftl.  hl,  }y6* 

(b)  Vide  Aft.  Publ.  Aftgh  Tm.  VU.  P,  ï.  p.  41,     K^<4. 
)(0lU  ««If  Jm/  I»9K  V*  5  f* 


XXXL  Boek.     H  ï  S  T'  O  R  IE.      079 

Groningen  5  ^  *t  jaar  1594,  öp-t  Kafteel  ten  ijjgR. 
Dy  te  5    in  Gfóningerland,   woonen,  alwaar  ^-^^^^^ 
hy ,  in  Zomennaand  <les  jaars  1597,  *"  ^^^! 
ouderdom  van  agtenzeftig  jaaren ,   overlee- 
den  is  (^ky.  \  "  i 

Te  Géercmidenberg,  hadt  de  muitery  nog  ^ïï- 
erger  gevolgeh  dan  te  Medenblik.  De  Staa-JJ^^^^N 
een  van  H<3land  verzogten,  in  den  aanvang^trui^ear 
van-Grai^niaand,  die  van  Dordrecht,  dat  zy berg, 
éenigen  iiaar'  Geercruidenberg  wilden  fchik- 
ken  ,  oni  der  bezettinge  te  vertoonen  , '  dar 
Leiceftet  aflland  gedaan  hadt  van  de  Regee- 
ring^^éh  om  haar  beloften  van- goede  betaa- 
lingiete  doen  (/).  -DocH  zyjuifterden  naar 
^eiie  'redenen ',^'voorgceTCnde,-  met  niemanc 
éan-riiet'WfllQugby  te  willen  handelen,  en 
ivel  te  wèetëti',  waar  zy  geld  ^zouden  konneil 
torygèn.  ^  Willougby  kwam  'er ,  eindelyk  , 
óp  'deti  derti^ndèfi  'van  Bloeiihaand,  van  ee- 
nigen  uit  de  Dordrechtfche  Wethouderfchap 
verzéld^  juift  als  men,  's  nagts  te  vooren, 
eénén  heimelyken  handel  met  den  vyand  ont- 
dekt hadi?,"dife  eenen  Hopman  en  een'  ge- 
meeneti  den  hals  kortte.  Willougby  vertrok 
na  twee  dagen ;  de  bezetting  bewoogen  heb- 
bende,- eén^  maand  te  toévèn  naar  betaaling. 
De  Staateh  en  Prins  Maurits  zogten ,  federc , 
fiader  te '  handelen  mét  de  bezetting  (w) ,  doch  % 

xy  beriep  zig'op  Willougby.  'Men  was  dan 
getibodzaafkt ,  .deezen  \  bevel  der  'Stede ,  ée- 
ne  Heerlykheid  van  den  Huize  van  Oranje, 
r.  '    :  ^  op 

'  f  ki  BOR  XXIV.  Btekji  t'.  94-ioj  [l79»i9o]. 
(l)  Rcfol.  Holl.   )  ^pril  I58g.  hu  99. 
(m)  Refol.    Holl,  31  Atay  z»  2+,  27  Junj  1588.  hU  l^» 

f92,  217,  2l^iZl$* 

'       54 


a8o    VADERLANDSCHE    XXXI.  Boeic, 

i<88    ^P  ^^  draagen,  onder  belofte,  dat  byze  voor 
—2 — 1 4en  Graav^  van  Njiflau  bewaaren  zoa.  Doch 
hy  was  niet  in  ftaat,  om  'tKrygsvolk  eq  ftil- 
len,  by  gebrek  van  gfeld.    2y  qifphten  wel 
eenendertig   maanden  folds ,  die  meer    daj3, 
drie  tonnen  fcha^s  beliepen.    In  Hooiraa^nd  , 
kwam  men  overeen,  ömt  bun  twintig  maan^ 
den  of  twee  tomien  fchats  en  tiGjg  is^ftienduj- 
?end   guldens  daarboven  t§  voldoen  ,    mid& 
zy  den  eed  deeden  aan  de  algemeene  Staaren 
^n  Prinfe  Maurits  («).    Doch  de  bezetting 
fchondt  dit  verdrag.    Zy  ontwapende  eerlang 
de  burgery,  enlietzig,  noch  door  de,  rede- 
nen van  Willougby,  noch  dPprhet.fchryven 
der  Engelfcbe  Koninginne,  'VQpr.'Wtef-belang. 
zy  egter  voorgaf  te  waaken  ,  tot  bed^areu 
brenge^i.    't  Ontbrak  ondertuflch^n  piet  aan 
zulken,  die  Willougby  verdagt  hielden  van 
eenen.  toeleg  op  de  Stad;  welke  hy,  yotpr  't 
einde  des  jaars  ,*  rykelyk  voorzag  van  En-^ 
gelfch  Krygsvolk.     't  Muiten  hieldt ,  mid- 
lerwyU    ^^^9    waarom  de  Staaten  en  Prins 
Maurits,  wederom  berigt  gekreegen  hebben-i 
de  van  eenigen  handel  met  den  H.ertc>ge  van 
Maurits  Parma,   fchoon  iiet,  naderband,   bleek  ver^ 
belegert  zierd  geweeft  te  zyn  (0).,  in  Lentemaand  des 
fchi^et  deï^^^^  ^^89,  bpflooten,  dé  StJ^d,  ZO  wel  als 
Ctad.       Medenblrk ,  te  belegeren.  Willougby  was  'er , 
federteenige  maanden,  niet  binneia  geweeft, 
en  't  bevel  ftondt  'er  nu  aan  zynen  Zwager , 
Joan  fFingfield:  die  de  Stad  den  Prinfe  wei-r 
gerde  te  leveren  ,    voorgeevende ,   dezelve 

voor 


XXXI.  Boek.      HISTORIE,     281 

voor  zyne  xneeftereflè ,  de  Koninginne  van  1588* 

'Engeland,  te  bewaaren,    Maurics  dQcdt  'er^ ^ 

derhalve  ,  zevenden  ftukken  gefchufs  voor. 
planten,  na  dat  by  de  toegangen,,  alomme, 
flerk  bezet   hadt,  .  't  Gerugtvan   dit  beleg, 
vloog  haaft  over  naar  Engeland,  daar  men 
't  zeer  vreemd  vondt*    Wiïlougby,  die  nu 
€enen  keer  derwaards  gedaan  badt ,  dreef, 
^en  Hove ,  dat  de  Stad,,  binnen  veertien  da- 
gen ,    in   Parmas  handen  zou  overgeleverd 
wordgn ,  zo  men  der  bezettinge  geene  betere 
voldoening  gave.    Op  den  laatften  van  Len- 
temaand,  ..befchoot  Prins  Maurits  de  Stad 
Èevig,  en  dreigde  fl:orn\  te  zuUeqloopen  (p) ;  ^^  »» 
'c  welk  de  bezetting  egter  voorkwam,  door^*'"* 
cene  looze  handeling,  die  zy  zolang  wift  te  j^^, 
rekken,   tot  datParma  zig  met  zyn  Leger  woedt. 
vertoonde  omtrent  de  Stad,     iPrins  Maurits 
was  toen  genoodzaakt,  het  beleg  op  te  bree* 
ken.    De  Stad  werdt  terftond  aan  Parma  ge-, 
^  leverd ,  op  den  tienden  van  Grasmaand  ( j). 
Hy    ftondt   der  ^  bezettinge  vyftien  maaiuieu 
folds  toe ;   der  burgerye  4q  vporige  vryhe- 
den,  midsze  niet;  met  's  Kbnings  hoogheid 
^n  's  Lands  welvaart  fli:eeden, .  De  algenjee- 
ne  Staaten  .gaven ,  federt,  een  fcherp  Pla- 
kaat  uit  (r).,   waarby  de  Överjeveraars  van 
Geertruidenberg  ,   of  Bergis^rkoêpers'^  gelyk 
menze  noemde ,  met  naame ,  befchreeven ,  en 
voor  doodfchuldige  fchelmen. verklaard  wer- 
den, wprdende,  daarbenevehsi,  eene  zekere 

{b)  Refol.  Holl.   1,4  /llfril  I5t9-  hl.  ZZ%. 

f^)  Refol.  Holl.  14  Aprilist9'  hl,  249.  Rf TD  VIU.  Buk,^ 

^r)  ZU  RefoL  HoU»  is  ^prii  ift9.  kL  is6^ 


2«2     VADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

f<88'  ^^™^^  beloofd i  aan  elk,  die  'er  eenèn  ge- 
—5 — 1- vangen  leverde,  Eenige  maanden  laater,  ver- 
fciaardenze,  daarenboven,  allen ^  die, voort- 
aan,' eenige  verkeering  zoudOT  tiouden,  niet 
ée  verraaders  van  Geermiidenbérg,  te  zullen 
aanmerken  ;als   derzelver  tnèdeftanders  C^O- 
Zo  feheip-  oordeelden  de  Staaren  te  moeten 
handelen  mee  de  ovcrleveraars  deezer  Grens- 
ftad;  om  het~KrygsvoIk  ftérk  af  te  fchrikken 
van  zulke  euveldaaden ,  en  teven^yan  demui- 
tery,  die  *er  gelegenheid  toe  gegeven  hadt. 
ÏV.         *t  Was  èen  groot  gehiR  voor  ^e  Vereenig- 
Ootzaa-  de  Nederlanden ,  dat  de  He^og  van  Parma , 
k€«i  vatt'i^Qrt  na   't  orttftaan  der  itiüiterye  onder  de 
^^^"*^ ;Staaifcbe  bezetting,  in  verfcheiden'  Steden 
wen  dë*' ^^^^  ♦    '^^^^^   ondernam,. tegen  Holland  en 
kryé*  t© '  Zeeland.     De  verwarringen ,   waarin  deezé 
Lande,    jvveé  geweften  en  Utrecht  tlrans  ftaken,  zou- 
dèh  '  hem'  fchoonen   kans  gegeven  hebben  , 
,  om   meer  dan  eene  Grensydfting'te  bemag- 
ttgèh.   'Doch'  hy   én  Koning  Filips  hadden 
andere  oogmerken,   en  de  gedagten,  federt 
eenigen  tyd ,    byna  geheèllyk  gewend  naar 
Engeland.  Wy  Tieljben,  reeds  meer  dan  eens, 
in  't  voórbygaan ^  gewaagd,  van  de  Vloore, 
die  te  Lisbon  werdt  verzameld,     Parma  hadt 
iig  ook  té  watei-  beginnen  te  wapenen-   "Hy 
hadt  verfctiefden'  fchepen  gebouwd  en  voor- 
zien, en  hieraan 'ZO  veel  gelds  hefteed,  dat  hy 
niets  van  belang  te  lande  onderneemen  kon. 
Midlei'wyl  5  wordt  de  Koningin  van  Enge- 
land ,  met  eene  looze  vredehandeling ,   op- 
.     :       •:     "■^■"     '  ^  ge- 

(s)  BoR  XXy^Boe(,  hl  «9,[}(ï5],4<ft  [*74].  XX^UB^eJk^ 
hU  S-15  £+oj-4ip],  16  [41»,  4iiJ,  34  [^48]. 


XXXI.  BoÈK-     H  I  S  T'  Ö> R ^/K     fe«3 

geborqdën,  op  datt«y  rig  ntet'irapen^i  adu,  fj^ 
te  waccr ,  geiykfee ;  inderdaaD*;,  kkt  géjdeg  -^      -, 
Heedr,    In  de  Ireme  Üee^tós  jadi^r^a»,- be- 
gon zy  éérft  Vaff  tè ;  ftellen  /  d«:Ket  op  haar 
gemunt' was? "en  in  Zomermaand '^;  tertoohdö 
zig  de  Spaanfche  Vloot  rwds',"  atfftredt  de 
Etigelfohe  kuftwi. 'Tor den  iésdefidféf  mtféndï 
töe,  was  rte  Vredefeandding,  't^flbhèn  Spfen-* 
je  en  'Engeland,  >érft  te  Brugge,  efi  daafnsi' 
teflourbo*^;  -^öottgeijet  (r)^:  .  ónaangezieti' 
E'liiebet  'feeds'lce'nnis  gekteëgeiï^adt;,  dat 
3Paus  S  ixros  de  V^  *  haar ,  by  éene^ulle  i  Ver-' 
vallen  v&rïdaai!d-)iadt  van  haare  'Rykien ,  en^ 
ntet  FflipS'  ovöróeilgekomen  Wa$V  on}*  haaf 
vatr  (tezeïven^  met  der  daad  ce  ötüSs^éAV  DögH 
het  naderen-der  Spaanfche  VlöètpiêéeStülè 
ohderhandelingten,  pïotfélyk,  raf^réekeh  (u^ 
V^hoe  v^V^^^mgt  V  Kónings^'4»öraffin|    t'  >.v 
'geweeft  zy^  en  welken  littflag:^^441iöb'-     '-'    '^ 
tev  ftïtkr onfi^,  ibier,  b^knoptelyk^  te- ötir^    ! ; 
vouwen;' ■- ^' "'.''•  •'•-   ■      -    '- :-i  r'^-' ••    ^:    '    ■'^"' 
, ;  De  Vloot  y  dfe ;  1»  alle-»  ha??efle)V5ïfl"  Spanje     v. 
en  Italië V  msiiiigëriift/beftofldt'ijit  omtrent  De  Ka- 
honderdenyeeirtigt^meeft  zeer  grbote  én  2Waa-  "*"«7a»> 
re  fthepen:  behalve  een- goedi getal  van  ntin-„fft"^„^ 
dère  vaartuigen. '  Zy  was,  ttiettünö-ent  twin-  magtige 
tigduizend  koppen  ^'  bemand.  '  't ' Opperbevel' vioot  uit, 

ge  van  MeJinè  Sidonia^vpgedmz^t[(6y  In  't  ^^  •  * 
inidden  der^Lente^  Werden  defchépen ,  te  Lis- 
b<m,byeengehragt;Midlerwyli  hadtParmaeen 
{:.eger  van  derögduxj^end  tmt'j  -In^'Vfoande- 

ren, 

(r)  BOR  XXIV.  Boek,^  hU  ttf-««  [167-270]. 

(u)  MetBREN  XXIV.  ^oel(^^f,i6yviTf.2S6-^  '26^  verf. 


i«4    VAPERLANDSCHE    XXXI.  Boek. 
I<38,  ten,.  .<>p  diö-teetir  gereed  om  gefcheept.  te 
*^-^ — worden    iti    agtentwintig  .  Ooripgsfchepen  , 
die, in  de  haven  vaa  Duinkerken,  verzameld 
waren*     Vierhonderd   pfatbodemde  vaartui- 
gen, ten  d«ele,  nieuwIings^';gebouwd,  ten 
deele,  nm  alle.  kanten,  opgekogt,  diencjen 
hem,  om  't  volk  en  den  voorraad  aan  boord 
te  voeren V  langs  v^rfcheiden*^  Vaartea,  wel- 
ken hy  zelf,  onlangs^  hadt  doen  graaven(«;). 
In  Engeland ,  :en  hier  te:  I^nde  f  fohêen  men 
weinig  vrees  te  hebben  y4>or  ideSpaanfche 
Vlopte.  Sommigen  maakten  zigjdiets,  dat  zy 
flegt§  dieneii  ?Q»,  pm  de  Wcftindifchcfehe- 
pen  te  gel^idea^    Anderea  drecven ,  üat  zul- 
ke gnoQije  ifehepen ,  in  de  eOgerEggelfché  »e- 
cn%  .weiftig  »^uden  iHonnen  löivoeren;    Men 
ft^lde  2ig^, -naar  gelang  van  .'É.gev^r;\in 
Vrede-    grenen,  behoorlykea  ftaac  vm  tègenweér-  rÓe 
hande-    VredebaRdeling  vertra^de.,CK>Jc».  meer  of 
SMDfT'  ïnin,4e  t^uftingeq  ten'0ó!flog.'ïfaHolIapd, 
•  ^   '  •    hadt  meri ,  in  de  groote  en  kleine  Stedenbeide , 
'      reeds  geraadpteegd  ,  over  dé  voorwaarden, 
^  wejke    m^n  van.  Spanj'e  jbehciorde  te*  bedin- 
,  gen  (4^).  .2ejfs  hadt  Prins Mauritsdienftig  ge- 
'  .       vonden^i' den  Predikanten  af'tö  vraagert,  ef 
\,       *  meu  vpede  .zou  .mogen  m&kea.^   zonder  de 
vrye   oef^ing  van  .den:  Hervormdetr  Gods- 
dienft  tevbefet^üden, .  Hy  wfft^naamlyk,  wel, 
wat  zy  bt^oprató woorden  zouden ,  en  meen^ 
de  ben,  die  door  Leiceft^r  zo  'zeer  gevleid 
waren,  in  diti  g^val,  ..veflig  te  omogen  flree- 
len,  iö0t  .-de  ,Q€re  der.raa^Jeeginge.     Ook 

om- 

(H^)  rnOTllHiftoi.  Libr.  I.  p  'nj^ 

(^;  RcfoJ.  HoiU  H,   lé,  ZQMay  isU.kL  I6l,  I6j,  170. 


XXXLBoEK.     HISTORIE-     tZff 

ontriedenze,  gelyk  hy  verwagt  hadt,  alle  ,«gg^ 
vredehatidelbig,  waarby  de  vrye Godsdienft- -2— 
oefening^  niec  vooraf  vaftgeftcld  werdt  (y). 
D.och  de  fterke  toèruftingen  in  Spanje,  en  in 
de  Spaanfche  Nederlanden ,  .  en  eenige  hei- 
melyke  berigten  van  het  oogmerk  derzelven 
deeden  de  Engelfohe  Koningin  ,   eindelyk  , 
ontwaaken  uit  haare  zorgeloosheid.   In  Gras^ 
maand,  hielde  zy  by  deStaaten  aan  ,   om 
twintig    Oorjogsfchepen ,    en  men  beflooc 
haar  met  dezelve  te  dienen ,  fchoon  men  toen  , 
hier  te  Lande,  nog  onkundig  fcbeen,  of  Fi- 
lips  het,  op  Engeland,  of  op  de  Vereenig- 
de  geweften ,  gemiint  hadt.  In  Zeeland ,  waa 
men  ook  op  zyne  hoede,  en  begon zig,  te 
wapenen  (2).  Sommigen  hadden  den  Koning 
geraaden,  zig  van  Vliffingen  meefter  te  maa- 
keh  ,  •  eer  hy  iets  op  Engeland  ondemame. 
Parma  zelf  was  van  dit  gevoelen.    Doch  de 
Koning  begreep  het  anders  (^),  In  Engeland, 
werdt,  in  alleryl,  eene  vloot  uitgeruft,  en 
de  oever  van  de  Theems ,  ter  plaatfp ,  daar  de 
landing  gevreesd  werdt,  bezet  met  Krygsvolk, 
De  Spaanfche  Vioot ,  aan  welke  men ,  üit  hoog- De 
moed,  ol  om'  fchrik  te  baaren,  den  naam  vanSpaan- 
Onverwinnelyke  gegeven  hadt ,  ftak,  eindelyk ,  ^^^^^ 
omtrent  het  einde  vanBloeimaand,  van  Lisbon  ^ggj^^j^ 
in  zee.  Zy  was  niét  verre  van  Engeland,  toen  lec, 
de  Koningin,  misleid  door  een  loos  gerugt, 
dat  zy  niet  komen,  immers  lang  agterblyven 
rou,  haaren  Admiraal  Howard.  belaftte,  zy- 

OCl 

fy)  BOE  XXIV.  J^rJ^,    W    6%   [i^l]  W.  74  [ifoj 
(z)  Hefol.  Holl    Itf  f  tf  ^pril  Z ,  6  Maj  15S8.  kl.  X2^,  Z4U 
I44,    149. 

(4j  STBADA  Dêt^ll.  lihu  IX.  p.  f3«. 


186    VaUERLANDSOm    }^XtBüK«; 

t$88.  ^^  zvmxOk  fjzh&pen  te.ontwepeQ^i.  Ëp.  dü 

n- ^  ■■■  was  maar  'even  geféhied  ^  toen  tnen  de  vyand- 

Komt  on-,  ,    -^ ,        •,.     »  «Z^  i  j« 

der  En-  ^XH^  fcfaepen  m  t  gezigt  kceeg^  die^  meem 

geland*  men,rih  djpezé  verlxilisdheid  ^  Jiec  overige 
der'ËiigelicheVlQoce  zouden  hebben  konnen 
(laan ^  en  Ëngekibd  overvallen,  zq  zy  gee- 
neh  laft  gehad 'hadden ,  om  niecs  Ut  onder- 
neemén;  voor  dat/j^y  zig^inecParmas  iche- 
pen ,  .vereetxigd  hadden^  Maar  deezen  wer- 
den  vaft  beflo(»cen  gehouden ,  binnen  de  ha- 
ven van  D4iinkerken«  dooriien.Ëngelfchen 
Admiraal,  Henry  Sekmurs^  en  doordeHoI- 
landfche  'en  Zeeawfghe  fchepen,  onder  den 
.  Heere  van  Warmond  en  Juftinus  van  Nas- 
flaags  ^*"'  ^^  Spaanfche  enEngelfche  Vloocen 
met  de  raakten  ,  niet  voor  den  eenendertigden  van 
Engel-  Hooimaand ,  aan  eikanderen ,  voor  Plei- 
fchcn.  mouth.  Ben  Spaanfch  Gallioen ,  zwaar  be- 
fchadigd^  door  het  fchieten  der  Engel  fchen, 
werdt,  den  volgenden  dag,  veroverd,  door 
den  Admiraal  Drake*  Wat  laater,  floeg  de 
brand  in  't  fchip  van  den  Spaanfchen  Onder^ 
Admiraal ,  Micbiel  £Oquendo  ,  welk  ,  met 
verfcheiden  menfchen  ,  voor  een  gedeelte  ^ 
verteerd  werdt ,  en  voorts  den  Engclfchen 
in  handen  vieL  ^Des  anderendaags^  den  twee-" 
den  van  Oogftmaand, raakten  de  Vlooten  we- 
derom flaags.  De  Spaanfchèn  verlooren  toen 
verfcheiden'  ichepen  en  een  goed  deel  volks. 
Vier  dagen  laater ,  ankerde  de  Spaanfche  Vloot 
voor  Calais-  Qby  Herwaards  zonden  de  En? 
gëlfblien  agt  branders,  die  zo  gelukkige  wer- 
king deed»,  dat  de  Spaanfche  Vloot  geheel 

in 

{h)  ILefol.  HoU.  t  du^.  is%%.  hh  XJ7» 


XXXÏ.  Boek?    :H  I  S  T  O  R  I  B.    487^ 

m' wanorde  mkte,  en^  nuet  verlies  van  ver*  i^gg^ ' 
fcheiden'  fbh^pe»;,  de  wyk  neemen  moelL-^    *»% 
Het  Gélio^av^nDonDiegodePiemomel^ge-De  On. 
Jieel  reddeloos  gefchoóten ,  werdc,  ohderder-Ad. 
Öuinkerken,  genomen ,  door.  het  HoUandfcb™^'"^ 
(chip  van.  Joïiklieer  Pieur  van  der  Boesj  On-^^^^^ 
der-Admiraal::Van  den  Héere  van  Warmond,  neemc 
die  een*  veroverden  wimpel ,  in  de  Kerke  te  een 
Leiden^  ophing  (O-    D^n  DiegoV  i^  dengj^»*^^^ 
Haage  ondervraagd  zynde ,  gaf  opening  van 
de  gelegenheid  en  het  oogmerk  der  vloote , 
verklaarende  ,    dat  men  't ,    daarmede  ,  op 
Engeland  gemunt  hadt,   zonder  iets  te  wil- 
len weeten  van  eenen  toeleg  op  de  Veree-, 
nigde  Nederlanden.     Midlerwyl,  hadt  men 
zig,  in  Holland  en  Zeeland,  op  zyne  hoede 
gehouden,  wagten  langs  de  ftranden  gefield, 
€tt  tonften,  kaapen  en  bakens  weggenomen 
(d).  Een  ander  Spaanfch  fchip ,  omtrent  dee- 
zen  tyd  i  by  Blankenburg  geftrand  zyndc  , 
werdt,  door  de  bezetting  van  Ooftende,  ge-De 
plónderd.  't  Gros  der  Vloote,  toen  niet  veelSpaan- 
boven  de  zeventig  fchepen  fterk  (tf),  geenen^^^®^ 
kans  ziende,  om  zig  met  Parmas  fchepen  tcj[gg^j 
vereenigen»  en  de  Èngelfchen  niet  durvende naarbuisr 
afwagten ,  befloot ,  eerlang  ,  noordy^aards  aan  ^  . 
agter  Ierland  om,  naar  huis  te  keeren,  door 
eene  zee ,  öp  welke  de  Spaanfche  Stuurluiden 
t'eenemaal  onbedreeven  waren.    Hier  werdtBeloopc 
het,  in  Wj^maand,  van  eenen  hevigen  en  een' 
aaahoudenden  ftorm   beloopen ,    die  vêéfe^^*^'®'* 
fchepen  op  de  lerfche  kirflen  deedt  ftran-™'^"*' 

den 

(tf)  MflTERBN  XV»  Boek»  /•  171. 

\d)  Refol.  Holl.  30  July^  4  Aug.  I5«f,  kU  aS»,  ip|,  % 

\e)  Refol.  HolU  19  ^ug.  is%%.  èL  ioo. 


.     «8«    VAÖERLAf^DSCriE    XXXLBoeié. 

f58».  ^^^  C/)*    '^^^  wili  dat '«r  vandegantfchö 

" '  Vloot  maar  ruim  vyftig  fehepen  in  Spanje  te 

fug  gekomen  zyn.  Ook  was  de  helft  der  man- 
fchap  gefiieuveld  op  deezen  hagchelyken  togt , 
en  onder  deeze  zo  veelen  van  edelen  geflag- 
te  i  die  zig  vry willig  fcheefi -begeven  hadden  * 
dat  de  Koning  het  rouwdraagen  ^  ha  verloop 
van  eenigé  dagen ,  alomme  ^  vei'bieden  Het  (g)  , 
op  dat  de  grootheid  van  't  veHles ,  aan  de  al- 
gemeenheid van   het   treurgewaad ,  niet  te 
zeer  blyken  mogt.     In  Slagtmaand ,  kreeg 
men  hier  nog  tyding  uit  Schotland,  dat  'er^ 
kort  te  vooren,  een  groot  Spaanfch  Oorlogs- 
-fchip,  in  't  weften  van  Engeland,  geftrand 
was.  Aanmerklyk  is  *t,   ondertuflchen ,  dat 
de  Engelfcheti,  door  't  gefchut  der  Spaan* 
fchen  ,  wel  vry  waf  fchade  geleeden ,   doch 
geen  een   fthip  verloorerl  hadden  (A)*    In 
Holland ,  hadt   men  reeds  beflooten  i   nog 
dertig  Koopvaardyfchepen  in  beflag  te  nee- 
men,  en  ten  oorloge  uit  te  ruften  (/);  doch 
*t  vertrek  der  vyandlyke  Vloote  ftremde  de 
uitvoering  van  dit  beflüit  (k).    Omtrent  hon- 
derdenzeftig  Spanjaards,   die  men  hier  ge- 
vangen   bekomen    hadt ,    werden ,    in  ver- 
fcheiden'  Steden  en  iti  den  Haage ,    eenen 
gerulmen  tyd ,  bewaard,  en  niet  geflaakt , 
zonder  losgeld,  welk,  door  den  Hertoge  van 
Parma,  verfchaft  werdt  (/).  De  zege^  op  de 
Spanjaards  behaald^  werdt ^  in  "Engeland  en 

hier 

(f)  Hefol.  Holl.  3  Nêv.  i$u.  hl,  47U 

ig)  STRADA  bec»  II.  Libr,  IX.  p.  5^0. 

ik)  UOR  XXV.  BoeKj,  «.  I-U  [JM-I2t],  4t  [|77]. 

1$)  RefoU  Holl.  Il  Aug,  ts%U  hU  los. 

{k)  aefol.  HoU.  9  Stpu  i5St.  hu  ifé. 


XXXI.  BóÊK.      H  I  S  T  O  K  I  E.     agp 

hier  te  Lande,  als  een  byzonder  gunftbewys  i#gj|^ 

der  Hemelfche  voorzienigheid,  aangemerkt, — 

en  op^  plegtige  dankdagen  gevierd. 

De  Graaf  van  Leicefter,  wien  de  Konin- De  Graaf 
gin  het  opperbevel  over  haare  Landraagt  in^^^Lcl- 
Engeland  opgedtaagenhadt,  overleedt,  kort^^^fj 
na  't  vertrek,  der  Spaanfche  Vloote,  op  den 
veertienden  van  Herfihnaand  Qm}^  ten  tieö 
uuren  des  morgens  (»).    Men  was,  hier  te 
Lande,  niet  rouwig  over  zynen  dood,  alzo   . 
hy^  tot  kort  voor  den  zelven ,  het  misnoe- 
gen tegen  de  Staaten,  door  brief  op  brief, 
gevoed  hadt. 

Maar  Parma,    verdrietig  over  den  onge*      VI; 
Jukkigen  uitflag  der  ondemeeminge  op  En-^*"p^5^ 
geland,  liet  zig,  als  tegen  zynen  zin,  over- m" op'* 
haaien ,   tot  het  ondemeemen  der  belegerin«-  Thoo- 
ge  van  Bergen  op  Zoom ,  de  eenigfte  Stad  iü  ie»* 
Brabant ,    zo  men  Willémftad  niet  rekent  ^ 
die  thans  de  Staatfchc  zyde  hieldt.     De  Stad      ^ 
en  het  Eiland  Thoolen  in  Zeeland  waren, 
flegts  door  eenen  arüi  der  Schelde,  de  Fos*- 
femaar  genoemd,  afgefcheidén  van  het  Land    ' 
van  Bergen  op  Zoom,  en  zeer  gelegen,  om 
de  veiling,  van ^ daar,  van  al  het  noodige  te 
voorzien.    Doch  om  dit  te  beletten,  beflooc 
parma  zig  eerft  van  Thoolen  te  verzekeren. 
Montigni  en  Oktaaf ,  een  der  jonge  Graa*- 
ven  van  Mansfeld,  werden,  met  agthonderd 
man,   derwaards  gezonden:   die,  't  laagfte 
water    waameemende,    door  de  Voflfemaar 
lobberden ,  gedekt  van  tweeduizend  fchut-^ 

ters, 

im)  RSTD  VIII.  Bi>tk^hl.  i4t.  BOR  XZV.  BukghL  H [l|ll; 
(n)  Refol.  HoU.  lo  Stpu  I5tl.  W,  171,  • 

VIU.  Deeu  T 


«po    VADERLANDSCHE    XXXI.  Boek. 

t<88.  ^^^^»  ^*^  ^P  ^^  dyk  lagen.    Doch  Everard, 
m^ — ^  Graaf  van  Solms,  die  op  'c  Ëüand  geboodc^ 
belette  hun  de  landing,  en  dreef  hen»,  met 
verlies  van  vierhonderd  man,  door  *t  water, 
te  rog.    Montigni  en  Mansfeld  raakc«n  vafl 
in  't  flyk ,    en  werden  ,  niet  dan  met  veel 
moeite ,  gered  door  de  hunnen.    Naderhand 
fcragten  de  Staaten.meer  voiks  in  *t  Eiland ; 
zo  dat  Parma  den  moed  om  het  te  bemagti- 
gen  veriooren  gaf  (o). 
Hy  bele-     't  Beleg  van  Bergen  op  Zoom  werdt  egter 
gert  Ber-  ondernomen.    Op  den  drie-entwintigften  van 
Renop    Herfttmaand,  vertoonden  zig  de  Spaanfcben 
^^"^'    voor  de  Stad  ,  "die  nu,  uit  Zeeland  en  uit 
.  Holland,  van  al  't  noodige  voorzien  werdt. 
Prins  Maurits  en  de  Gemagtigden  der  Siaa  • 
een  begaven  2ig,  eerlang,  derwaards*     Ook 
bevondt  zig,  binnen  de  veiling,  de  Engel- 
fcbe  Krygsbevelbebber  WiUou^y.    De  be- 
legerden vielen  wakker  uit,  «i  deeden  den 
Aanflag  vyand  veel  afbreuk.    Vap  de  twee  fchanfen, 
op  de     tuffchen  de  Stad  en  de  Schelde  gelegen,  zogt 
Noord-  p^^^  Je  eene,  de  Nmrdfchans  genoemd, 
^  ^**   cerft  door  geweld,  en  toen  dit  niet  gelukte, 
tioor  verraad,  %t  bemagtigen.  Een  ZoeteJaar 
£n  een  Engelfche  Venérig,  Grimfion  gehee- 
ten,  lieten  zig,  naar 't  fcheen ,  beweegen, 
om  Parma  den  weg  te  wyzen  tot  het  innee* 
meia  der  fchanfe:  doch  Thomas  Morgan,  Be- 
velhebber van  Bergen  op  Zoom  ,  beftierde 
deezen  handel;  die,  met  zyne  kennis,  on- 
dernomen werdt ,   om  Parma  te  misleklen. 
De  Hertog  nogtans,  meenende  zyn  ftuk  wis 

te 

(O  Boa  ZXV.  S9*l^.  êl.  st  [i2t]« 


XXXlJ  BoBK.    H  I  S  T  Ö  R  t  É.     ^^t 

te  néetnen  5' lièt  zig  niet  in  met  de  gewaan*»  jrgj, 
^e  verraadert,    dan  onder  bedingt   dat  zy  ,    '  ■  "  *- 
geketend  aan '  twee  gewapende  Krygsknég*. 
tcn^  eeneiv  hoop  Van  drieduizend  mail  naar 
de   fchanfe  geleideri  zouden*     Dit  namenzö 
aan.  Men  vondt^voor  de  fchans  gekomen , 
de  poort  opea*  Deieidsluiden, van  de  eerflen 
vyftig  man   gevolgd  ^  trokken  haar  binneh. 
Doch  térftond  hierop  ^  Het  nien  het  tweede 
winket  vallen:    De  ingekomen'  Spanjaards, 
zig  overmand  ziende,  durfden  hunnen  Leids- 
luiden  niet  aanvallen.  Die  van  buiten  i  fchoon 
befpêurende  dat  zy  bedroogen  Waren ,  had- 
den egter  herts  genoeg,  om,  door  de  Waad- 
baare  graft,    tegett   de  borftweering  op  te 
klauteren;   doch-zy  werden  hier  zó  ontvan- 
gen ,  dat  ':«y  ,  mét  verlies   van  agthonderd 
man  '(/>)i  te  tug  moelfeii.  't  Mislukken  dce-*f  Beleg 
zer  ondemeeminge^  en  it  geduurige  regen  J^JJ  ^^^' 
die  'er  op  volgde,  deédt  Parma,  eerlang  ^^^r^jt 
befluiten  ^  tot  JS.et  opbreeken  vail  het  Beleg  opge|)to- 
van  Bergen*    Tuflehen  den  twaalfden  «n  der*  ken* 
tienden  van  Slagtmaand ,  verliet  hy  de  Stad 
(^).    Willougby  trok  hem  na,  cii  floeg,  irl 
\  ge%t  'van  den  wykenden  vyand,  eenige       ^  ^ 
Engelfche  tti  Nederlandfche  Heeren  Rid-* 
der,  uit  den  naam  zyncr  Koninghme  (r). 

Doch  kcMt'  voor  dat  het  belég  van  Bergen  ^^ 
ondernomen  werdt ,    was  Bott,  dat /op  'tjJJ^^^^* 
einde  des  vóörgaahdett  jaar^^   door  Schenk, 
Verraft  was^  by  verdrag,  hernomen  door  de 
Spaanfchên.    Rrma  hadt  de  Stad,  vm  Lett- 

tc- 

(p)  ïlefol.  Heli,  11  O^0h    ijsf.  */.  44«. 

ff)  Refol^HoU.  r,  17-  ««  N#v  MSg.éi  4<ï7,47«»4Vtf 4W. 

(r)  BOA  XXV.  Séik^  bi*  *«  *4  [u<-»4i]. 

T  a 


^  r 


^2    V^ERLANDSCHE    XXXLB0»fc 

jg^^^XtmzsLTïd  af,    doen  belegeren ,   4oor   den 
=— —  Prinfe  van  Chimai.     In  Grasmaand  ,  hadc 
Baptift    JoQXi  Baprift  Taffis,    die   zig  in  't  Spaan- 
Taffis     fche  Leger  bèvondt,  en  de  vefting,  by  nagt, 
ineuveltl  kwam  befpieden,  het  ongeluk  van  door  ee- 
nensjongen,  dien  men  buiten  geOooten  hadt, 
met  een  lood,   door  't  hoofd,  getroffen  te 
worden,  dat  hy  't  beftierf  (if).    De  Spaan- 
ichen  verlooren  aan  hem  eenen  hunner  dap- 
perfte  Krygsluide;i.    't  Beleg  van  Bon  duur- 
de wel  zes  maanden.     Schenk  en  de  Oud- 
Keurvorft  Truchfes  hielden  fterk  aan  by  de 
Staaten,  om  ontzet.  Doch  alzo  's  Lands  ge- 
reedfte  middelen,  ten  deêzen  tyde,  tot  den 
oorlog   te  water  hefteed. moeft§n  worden, 
vondt  men  zig  buiten  ftaat,  om  hun  behoor- 
lyk  by  te  fpringen.    Panna  zondt,  na  't  ver- 
trek der  Spaanfche  Vloot^,  ook  meer  volks, 
voor  Bon;  waarom  Schenk^  eindelyk,.den 
Baron  van  Poddtts^  die  in  de  Stad  geboodt, 
bevel  gaf,  oni  zig,  ten  beften  doenlyk,  te 
verdraagen  met  den  vyand.    Op  den  negen- 
tienden van  Herfftmaand,  werdt  de  Stad  op- 
gegeven. De  bezetting  trok  'er  uit,  in  volle 
rufting  ,  wordende   begeleid  naar  Rynberk 
èn  Wagtendonk  (^r  de  naafte  veftingen,die 
Mansfddde  Staatfche  zyde  hielden.    Doch  Wagten- 
wint       donk  viel,  eerlang,  den  Spaanfchen  in  han- 
Wagteü-  den.    Graaf  Pieter  Emft  van  Mansfeld  floeg 
'er,  terftond  na  het  overgaan  van  Bon,  't 
beleg  voor.     't  Liep  egter  aan,  tot  op  den 
mintigften  van  Wintermaand ,  eer  hem  de 
Plaats ,    daar  weinig  volk  en  voorraad  bin- 

f/)  BOB  XXIV.  Bi^ekj,  hi.  é4  [«!«],  «4  r»7$5, 

(O  Boa  XXV,  Bo»k,,bU  II  t»2ia.  ^  "* 


XXXLBowt-     HISTöRTE:    ft93 

öen  was,  iwerdt  oj^egeven.  '  Mangeld  ont-  , -gg 
vingze,.  in  den  naam  vati  Erhft. van  Beyereii'^  ■■■  ^m 
Aarcsbiflchop  vani  Keulen ;  fchpon  hy  *er 
Spaanfche  bezetting  in  lieti  *t  Groszyner 
benden  deedt  hy  tbew  de  wim^rlegerihgeh 
l^etcekkeii  fn'tLand  van^Gulikr  dat,  fcböoti 
onzydig  ,_dcn:  overlaft  dër  Spaanfchen  dul- 
den moeft  (»).  Het  Leger  dés  Hertogs  ^n 
Parmafchopr,.  deezen? winter i  Brabant  kaal; 
g^elyk  faec  f  té  vóoren ,  Vlaanderen  gedaan 
jiadt,   ,,  ^    -  .•,.'..:* 

Ten  deezen  tyde ,   weiden  verfcheidea?    VIII. 
HoUandfehe  fchepe». in  Engelimd  beflaagen  >  Verfchil 
ter  oorzaake  van  oude  fchuMen  ,  S^^^^^^hndJ 
door  de  Nederlanden  in  *t  gemeen  (y)'.  Ook  Bezen* 
hadtff^iliam  ^/«irrv  voor  deezen.  Kolonel  J'mgnaai: 
in  Staatfchen  dienft,  sm-Jakok4on  VL  Ko-fj^'* 
Ming  van  Schotland ,   Brieveo  van  fchdverr 
haaling  op  de  Nederlanders  verzogt:  alzo  hy 
iheer  5an  zes  tonnen  fchatsby  hen  meenda 
te  goede, te ibchben*    Ko»mg;:Jakob  liet  hem 
nogtans  niet  toe,   zig  va»  "dfeöze  Brieven  te 
bedienen,    voor  dat  By^i&taaten  ,    door 
eenenHefaqt,  gewaarfchuwd  hadt.  Terftond 
hieropi!  zandèai  de  Staate©  Meefter  Leqnard 
de  ^a?g^,  Penfionaris  van  Delft,  naar  Schot- 
land.    Hy  nam  zynen'  wfeg  over  Engeland; 
doch  ala>  de  IConingin  de  Nederlanders  ei^ 
Schotten  niét  gaarne  naamver  verbonden  zag, 
wift  zy,  onder  belofte  datzy  Koning  Jakob, 
ten  voordeelc  der  Staaten,  fchryven  zou,  te 
wege  t<f  brengen  r  ^dat  de  Afoogd  de  reis  naar 

Schot- 

4[vJ  M&TSKKH  XV.  Mê€ij,  ƒ.  171  t"»f-^  * 

T3 


^94  VADERLANDSCME  XXXI.  Boek. 
1  <88  Schotland  ftaakce ,  ;en  m '  *t  fcegfei  .des  jaars 
ü  .^  ■  *- 1589  naar  huis  keerde  (w).  Hy  en  Joanvan 
der  Werke^  PenGonaris  Tan  AmfterdSm,  wer- 
den egter,  watiaaiter,  regelcegt  naar  Schocr 
land  afgeva^digdy.  en  hadden^  den  denden 
van  Bloeimaand  ^  '  te  Ëdenburg:,  gehoor  by 
den  Konmg^  die  hen  gunftig  ontving,  Zy 
.vertoonden  hèm^v^  flat  Stuaft  op  verre  na 
9,  zo  veel  niet  te  eülchen.iiadt;,  en  dat  alle 
9^  de.  Nederlanden  y  zel&  di^  thans  in  de 
„  magt  van  Spanje  waren ,  voor  't  gene  hy 

\       \^  njet  rtgt/kon  vorderen ,  waren  verbonden  ; 

yv  dat  Holland  en  Zeeland  zig  nimmer  in  ge- 

.  ,/  meenfcbap  van  lalten  niet  de  andere  ge-» 

y^  weden  in  't  g^njeeii  begeven  hadden ,  en 

• ,,  derhalve  niet  -aanfpraakelyk  waren  voor 

„  de  gemeejtiè  fchuWent  dat  het,  eindelyk, 

*  *'  ,,  met  alle  regtm  en  gebruiken  ftreedt,  eene 
^,:fcbuld  ,  vairwas^e  fchoon  Xv^tdg^  door  't 
„  I^and  in 't  gemeen,  gemaakt ^  op  de  by- 
9,  zondere  ingeitctenen ,  te. wiüfiö  i^rhaalen," 
Alle  welke  rttknen ,  onderfcunddoor  de 
voorfpraak  des' Eögeïfchen  Gezants^  zo  veel 
ingang  Vonden  :by .  dch  Koning  v  dak  hy  den 
Staatfchen  toeflöndt  ^  naar  hirisrte  keereni, 
en  hunnen  meefterenvverflagi«^;doen  van  dte 
redenen ,  waarop  Scuarc  zynen  eifch  grond- 
veftte.  Koning  Jakob,  daarna i  vérneemende, 
dat  Stuarts  eifch  weinig  reden  hadt^  en  veel-r 
ligc  ook  vermoedetsdt,  g^yk  famimgen,  dac 
de  Hertog  van  Parnia  hiei^QiïAetySrQeide,  be*' 
gunftigde  hem  niet  vecder  :^  wgannede  .dee-^ 
ze  ophef  verdween  (jxi). ,  Stuaft  egter,  iri  't 
'*--•»       :  "^  / '  /  ...."  Jaar 

(»)  BO»  XXV.  Bo»k,^  èU  47  [Jjfl  #»«►     •      f   .■  • 
lx)  Boa  XXV.  Bêti(^  bl^i%  £,g2j  ,»*, 


XXXI.  Boek;     HISTORIE.     595 

jaar  1590,  in  dienft  des  Konings^  van  Dee-  1588. 
nemarke  getreden  zynde ,  wift,  door  voor-— — — 
fpraak  vaa  deezen  Vorft,  zo  veel.tewege 
te  brengen,  dat  de  algemeene  Sttaten  hem, 
in  't  jaar  1593,  nog  zesenvyftigduizend  gul-. 
dens  toeftonden,  die*  op  widerfcheiden'  ty- 
den,  betaald  werden  (jy).  Met  Engeland, 
hadt  men  zig,  wegens  'tbeflaan  der  fche- 
pen,  reeds  in  den  aanvang  desjaats  1589, 

verdraagen.  ,  ,     .  ««       »» 

Te  vooren ,  in  Wynmaand  des  jaars  1588 ,     i*- 
was  de  Regeering  te  Utrecht  t'eenemaal  ver-°^^*-yj 
anderd,    waartoe  de  gelegenheid  van  watutrecht. 
hooger  moet  opgehaald  worden.  Wy  hebben,  wwniit 
in  't  voorgaande  Boek  (2) ,  gezien ,  hoe  agt  de  ge- 
Stigtfche  Edelen,  kort  voor  Leicefters  ver-J^^J^^ 
trek,  by  hem,  op  de  herftelling  van  eenige,i„gdet 
misbruiken  ,    aangehQuden   hebbende  ;    om  Re^ee-  . 
het  fterk  ftaan  hierop,  meeft  allen  in  hegte-ringe 
nis  genomen,  doch,  federt,  wederom  ge-^^^^J* 
flaakt  waren.    Zy  hadden  zig,  hierop,  naarnoegde 
Woerden  begeven,  alwaar  zy,  op  den  laat- Edelen 
ften  dag  des  jaars  1587,  een  fcherp  Proteft teken eo 
tekenden  ;  waarin   de  tegenwoordige  Wet^"''^ 
houderfchap  van  Utrecht,  die  door  Leices- proteft, 
tergefteldwas,  vinnig doorgeftreekenwerdt-tegen  d^ 
Zy  zonden  dit  Proteft  aan  den  Graave  van.Regee- 
Nieuwenaar,  by  wien  zy,  met  meer  hoopJ^^SJJJ 
dan  voorheen  by  Leicefter,  om  verbetering 
der  misbruiken  aanhielden  (tf).    Nieuwenaar 
was  zelf  t'oovrede  op  de  Utrechtfche  Wet- 
houderfchap ,   die  Leicefter  gefield  hadt ,. 

zon*» 
O)  Boa  XXVIII,  !»•»<»  **.  «  l»J7l. 

(*1  BOK  XXIIU  A«<#  *»•  W»  ['♦♦]• 
T4 


a9<5    VADERLANDSCHE    XXXI.  Boek- 
1588.  zonder  hem  te  kennen:  eti  hy  begreep ,  dat 
•-2 — Igyn   Stadhouderlyk  gezag  nooit   behoorlyk 
erkend  zou  worden  in  't  Stigt,  zó  de  aan- 
hang  van  Leicefter  de  Regeering  der  Stad  in 
handen  hieldt.    Verandering  in  de  Wet  te 
maaken  hadt ,  ondertuflchen  ,  veele  voeten 
in  de  aarde.   Het  Krygsvolk,  welk  bezetting 
hielde  in  *t  Stigt,  was  nog  in  den  eed  van 
Leicefter,  en  de  BürgerhojJuiden  hielden  't 
met  de  tegenwoordige  Regeeririge.  De  Stad- 
houder hadt ,    derhalve  ,  geduld  en  beleid 
noodig,  om  de  zaaken  in   t  Stigt  eenen  an-^ 
deren  keer  te  doen  neemen. 
Nieuwe-      't  Eerft  dat  hy  ondernam  was  den  Staaten 
^^^l  .     des  Landfchaps  kennis  te  geeven  van  de  klag- 
den  Sraa*  ^^"  ^"  ^^"  ^^^  Proteft  &r  misnoegde  Ede- 
ten ken-' len:  waarover  die  van  de  Stad  zeer  geftoord 
oisvap.  waren.    Midlerwyl,  hadden  de  misnoegden 
zig  ook  met  een  verzoekfchrift  vervoegd  aan 
de  algemeene  Staaten ,    die  Gemagtlgden 
noemden,  om,  nevens  de  Gemagtigden  des 
Raads  van  Staate  en  der  Staaten  van  Utrecht, 
te  Woerden ,  met  hen  in  onderhandeling  te 
treeden.    Dit  gefchiedde  in  Sprokkelmaand 
deezes  jaars.   Men  hoorde  elkanders  klagten: 
men  wlflèlde   verfcheiden'  fchriften  ;  doch 
fcheidde  vrugteloos.    De  Edelen  vorderden 
eene   groote  verandering  in  de  Utrechtfche 
Wethouderfchap  i  waartoe  de  Regeering  der 
Stad  niet  verihian  kon  (*).  InHooimaand,le* 
Terden  zy  een  nieuw  verzoekfchrift  over  aan 
de  algemeene  Staaten,  die  Leoninus  en  Val* 
ke  naar  Utrecht  zpnden,  om,  met  den  Graa- 

YC 

(h)  BOK  XXIV.  ^tel^  hl.  ^-2}  (;x«o.i7yJ. 


XXXLBoE?;    HISTORIE.      1197 

ve  van  Nieuwenaar,  uïiddelen  teberaamen,  i<8g. 

tot  het  befliflTen   der.  zweev^nde  gefchillèn ^ 

onder  de  Leden  der  Staaten.  Dodbi  dit  aan- 
houden by  de  algemeene  Staaten  werdt  deti 
misnoegden  Edelen,  door  de  overige  Ledea 
der  Sdgtfche  Regeeringe  ,.  zo  kwalyk  genor 
men,  dat  zy  den  Prokureur-Genejraal,  Hen- 
rik  Agileus  ,  laft  gaven,  om  hen,  deswege y  • 
voor  't  Hof,  te  dagvaarden;  gelyk  hy  deedt. 
De  Edelen  verzogten  uitftel:  ,doch  eer  dit 
geding  vervolgd  werdt ,  was  Agileus  reeds 
geweeken  naar  Engeland,  en  de  Regeering 
te  Utrecht  veranderd  (c).  ..   .; 

De  Staj^ten  van  Utrecht,  me,t  naam.e  diep^  ^^^ 
van  de  Stad,  befpeurende,  hoe  zeer  'er  tegen  geering* 
hen  gewoeld  werdt,  en  geenen  kans  ziende, dèr  Stad 
om  zig, zonder  hulp  v^n  Engeland,  in  't  ver-^|P^^^^ 
kreegen   bewind,    te.  handha^^eo^  vaardig- "f^e^o!* 
den ,  ten  deezen  tyde ,  Nik^olaas  van  Meetker-  ningin   • 
ke  af,  naar  Engeland,  met  laft,  ojn  nog  eens  van  En- 
te  onderftaan,  of  de  Koningin  zou  konnen^^^^^^J^ 
bewoogen gorden,  oni  de  hooge  Regeering h/^^!^' 
der  Nederlanden  ,    of  ten  minften  die  vanfchappy 
Gelderland,  Utrecht,  Dveryflel  en  't  befte  zou  wH- 
deel  van  Friesland  te  aanvaarden.    De  Bur-*®"  ^^°' 
gerhopluiden  van  Utrecht,  zig,  vooraf,  hy^^l^^^^ 
eiede,  verbonden  hebbende,  tot  het  geheim  vanProo. 
houden  hunner  raadpleegingen,  zonden  ooknink* 
eenen  hunner,  Frans  Gerritszoon  Brouwer y 
naar  Engeland,  om  te  bewerken,   dat  Lei- 
cefter  en  de  Koningin  den  BurgemeefterProu-, 
njpk  ri^d^n ,   tot  h?t  behouden  der  Burge- 
mees- 

(f^  pon  JDCIV.  Botli^hl.  lot-iu  [i97-3o>3. 


apS     VADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

1^88.  ™cefterlyke  waardigheid ,   die  hy  voorgaf  te 
■■  ^     *■  willen  afleggen 9 al  fchoonze  hem,  by  de  aan- 
flaande   verandering  der  Regeeringe ,    van 
nieuws-,  mogt  opgedraagen  worden  (//)•  Nie- 
manc  twyfelde  egter,  of  Prounink  hadc  die 
zelf  zo  befteken  met  de  Hopluiden ,  op  dat 
de  Stadhouder  hem,  op  aanpryzmg  der  Ko- 
ninginne ,  in  de  Regeering  laaten  zou.  Brou- 
wer daagde  gelukkiglyk.     Hy  keerde  (poe- 
dig  te  rug,  met  brieven  van  de  Konihginne 
en    van   Leicefter,   waarby  de  Graaf  van 
Nieuwenaar  verzegt  werdt,  den  Burgemees- 
Nieavre-  ter  Prounink  in  't  bewind  te  houden.    Nieu-- 
naar .      wenasur,  gantfch  andere  gedagten  hebbende  , 
Jj^U^I    hieldr ,   federt  eenigen  tyd,  heimelyke  by- 
ke  By-    eenkomften   met  eenige  ontflaa^n'  Burger- 
eenkom-  hopluiden  en  anderen,  die  op  Prounink  en 
ften  met  op  (Jen  Leicefterfchen  aanhang  gebeeten  wa- 
flaaeen'  ^^^'    ^^^  vertoonde  hy  de  Engelfche  brie- 
li*urger.  ven  aan  de  Staaten,  te  gelyk  verklaarende , 
hop! ui-    dat  hy  niet  gezind  was  naar  te  komen,  't  ge- 
den.       ne  'er  hem  in  verzogt  werdt.     Zelfs  gaf  hy 
dit  der  Koninginne   te  vcrftaan,   in  eerien 
Brief,  dien  hy  haar,  in  Herfllmaand,  fchreef 
en  waarin  hy  zeer  klaagde ,  over  de  heerfch- 
zugt  van  Prounink.    Térwyl  deeze  Brief  on- 
.  derweg  was,  ovèrleedt  Leicefter,  zeer  on- 
tydig  voor  Prounink,  alzo  'er,  kort  hierna, 
fchryvens  uit  Engeland  kwam,  dat  de  Ko- 
ningin, met  haaren  voorigen  brief,  niet  be- 
oogd hadt ,  Nieuwenaar ,    in  de  vrye  ver- 
kiezing der  Utrechtfche  Wethouderfchap,  te 
hinderen. 

De 
(d)  BOR xxiY.  ir#f i^.,  hl.  1 14 C1043. XXV.  Bui^ êu  14  [3 «i. 


J^XXLBowL     H  IS  TfO;ftl'B:    «99 

De  gcwoonlyke  cyd  V8n'4e 'vemndering  _gg 
der  Regeflpringe  ,    te  Utrtcht,    vkl  op  den  5 -^-^ 
eerften  van  Wynmaand  ouden  y  dat  is  ,   op  gery  van 
den  elfden,  nieuwen  ftyl,  tegen  welken  tyd,  beiderlei 
elk  zyne  banden  zogt  te  l^gcaa,:  oinde  keu^  aaohaag 
, ze,  naar  Z3^en  zin,  te  doen  uic^aUen*  Proü-  ^^^  ^^ 
ninfc  verzogt  Willöugby ,  tegeft  dien  tyd,  te  nenl*^' 
U4:recht  te  .willen  komem  :  Ook  deedt  hy  het 
vendel  van Kteeihaaró  in  de  Stad  trekken; 
en  hieldt/'er  dat  vaii  Hopman 'jS/^,  een*Ën* 
gelfchman,op^cotiiiWynmaand(^)4  Voorts^ 
lag^/'er  nog.^ii^Walfcb  vendel  van  Hopman 
Mattbieu ilé^Ftilsrs^nde  Stad. ^E«nige dagen 
voofdcn  tyd  der  verandêr^^  9  w^dt  •fer 
dublele 'Wagtg^ehoüden^   do«  de  bürger$    * 
van  beiderlei  a«nfaiang;  'Hénrik  Janszoon  van 
Jlafingeffj  gew^eti^Burgerhopman,  zig  tc^ 
gen  de  Walfrhé  knóglen  Vdn^-Vüleré  hebben- 
de laaten  onrraDen,  dai  zy  niet  wijlen  wien 
zy  diendenidêcBidatzy^twelbaaftweetjsnzoU'' 
den^  werdci'op  bevel  def  Wethouderfchap, 
gevat,  en  op  Haazöiberg  gelegd.    Dit  ver- 
oorzaakte .  merkelyk^    beweegiög    qnder  't 
Volk/  Op ^den  vierden  van- WytMnaand ,  hadt 
Frans  OerricszoonT'  Brouwer  de  wagt  op  de 
IJIaats  voor  *t  Stadhuis,     De  burgers^, 'die 't 
met  Nieuwenaar  hielden  ,  in  den  waan  ge- 
bragt ,   dat  inenr'deezen  tyd  gefchikc  hadt, 
om  eenigcii  hunner' te  ligten,  waren  op  hun- 
ne hoede,  en  waakten,  den  gantfchen  voor* 
gaandeh  nagt.- •  Nieuwenaar  was  ook  by  der 
hand  5  in  zyne  wóönlng.    Prounink  en  eeni- 
ge  Raadén  kwam^,  's  nagts,  op  't  Stadhuis , 

:  (O  BOT  tVl,  Béik^  hl.  J4*tC  [|Zfl|2]t 


SOP    yADERLANDSCHE   XXXLBoek. 

i<88.  ^^  deeden  Kocnelis  GysbjFecfatszoon  van  Kuh 
•^— ^ — •  lenburg,  in  wiens  huis  eenige  burgers  de  wagt 
hieldeö >  met  nog  twee  anderen,  die  me^" 
*  daar  vondc^.door  den  Schout,  in  hegtenis 

neemen.   Midlerw^U  baddtin  de  buigers  van 
Nieuwenaars  aanhang  zig  van  eenig  bi^kruid 
en  kegels  :meefl:er  gemaakt,  en  daarna  van 
't  gantfche:  Tuighuis,   ..Ook.  hadden  zy  de 
toegangen  naar  *t  Stadhuis^  met  bierftellin- 
gen  ,    geflopt  ;    so  dat  'er  dè  Ruiters  niet 
door  konden.    Kleerhafage  zelf,  naar  't  Stad- 
huis willende  ,.werdt  g^wetftjöti  gevat.  Zyn 
vendel  werdt,,  eerlang.,    ter  Stad  uit  ge- 
fchikt,in  turfrchoüwen,op  dat  mende  poor- 
ten niet  zou  bel^oeven   te  openen.    Toen 
hieldt  men. aan  om  't  ontflaan^er  gevangen' 
Poorteren,  daar  Prounink  noode  toe  kwam; 
doch,  verneemende ,  dat  Villers,  met  zyne 
Waaien,  de  zyde  van  Nie«wenaar  gekooren 
Prou-      badt,  gedwongen,  toe  befluitenmoeft.    Pas 
lïink       waren  de  gevangenen  tos,  ofHenrikJanszoon 
^^v^t      ^^^  Raitingen  begeeft  zig,  aan  't  hoofd  van 
6®^^  •     eenen  gróoten  hoop  burgeren,  naar  't  Sad- 
huis , .  en  zegt  Prounink  :aan ,  dat  hy  terftond 
by  den  Stadhouder  komen  moeft.    Het  Bur- 
gervendel van  Reinier  Vereim ,  dat  de  wagt  op 
de  Plaats  van  S.; Maria  hadt,  was,  ondèrms'» 
fchen,  op  laft  van  den.  .Ijc^nnan ,  die  doof 
Nieuwena^r  gewonnen  was ,   uit  elkandc- 
ren ,  en  naar  huis  gegaan ,  en  de  fchutters , 
^die ,  onder  Fr^s  ^JerritszóOn ,.  voor  't  Stad- 
huis ftonden ,  toonden,  zig  ongezind,  om 
zyne  bevelen  te  gehoorza^imen.     Prounink 
4an  9  ziende  hoe  't  gefchaapenilondt,  lief  zig, 
door  Ratingen  en  de  zynen,.  agter  uit  bec 

Stad- 


XXXL  Boek.     H  I  S  TOR  I  £•     joj 

Stadhuis  9  naar  des  Stadhouders  wooning  lei-  irgg^ 
iden ,  daar  hy  eene  wyle  tyds  bewaard  werdt.         !■ 
Toen  werdc  de  Schout,  Karel  van  Trillo^ook  de 
die  op  het  Toorentje  van  't  Stadhuis  ge- Schout , 
vlugrwas,  aangetaft,  en  op  Haazenberg  ge- Karel vta 
bragt.  Hopman  Frans  Gerritszoon,  zig  zien-^"*^^ 
de  veriaaten  van  zyne  fchutters,  week  naar^^nf" 
zyn  huis,  en  verihtk  zig  onder  't  hooi;  doch 
men  ontdekte  hemha^^  en  bragt  hem,  ins- 
gelyks,  in  hegtenis.    Ook  vindik(/),  dat 
de  Heer  van  Bmkel  gevat  werdt. 

De   Stadhouder,    zig   toen  genoegzaam  Nieuwe* 
ineefter  ziende  van  de  Stad,   deedt,  terwyl n>a^  ver- 
de  bui^ers  nog  in  de  wapenen  bleeven,  de*°^"» 
Sxaaten  vergaderen;  die  hem,   op  zyn  ver-^^J^er 
2pek,   en  tot  voorkoming  van  meerder  on-Staaten, 
heil,  magtigden  ,   tot   het  veranderen  derde  Re- 
Regeeringe,   *t  welk,   op  den  zesden  van8^™6» 
Wynmaand ,  én  dus  vyf  dagen  voor  den  ge- 
woonlyken  tyd,  gefchiedde*     In  de  plaats 
van  Ruifch  en  Proünink,  werden  Burgemees- 
ters Jonkheer  Dirk  Kamer  en  Dirk  de  Goyer. 
In  de  Schepens  èn  Raaden,  kwam  ook  groote 
verandering.     De  Burgerhopluiden  werden 
allen  vernieuwd.     De  uicgezeiden  kwamen 
ook  *  wederom  binnen  ;  en  Jonkheer  Niko- 
laas  van   Zuilen  van  Draakenburg  werdt  in 
het  Schoutampt  herfteld.    De  nieuwe  Wei^ 
houderfchap  gaf  van  de  gemaakte  verande- 
ring terftond  kennis  aan  den  Baron  van  Wil< 
lougby ,    de  ongeregeldheden ,  die  dezelve 
verzeld   hadden  ,   zo  veel  mogelyk  ware , 
verfchoonende.     Ook. verzuimd  de  Graaf 

van 


3oa    VADERLAÏ^DSCHE    XXXI.lk>tx. 

ii?88.  ^^  ^Reuwcnaa^  niéc^    de  niqgczeidén,   die 
— .^ — ^  hem  getrouwheid  zweeren  moeften ,   open- 

lyk,  in  hunnen  goeden  naam,  te  herftellen. 
DeStna-      Dé  Staaren  vaa  Holiaad ,.  van  't  gebeurde, 
H^ir^^d  ^^   Utrecht  verwittigd ,  vonden   geraaden , 
b^zwraa.  ^^^  P^^^^  Maurits  en  eenigcn  hunner  Gemag- 
len  Proa- tigden  zig  te  Schoonhoven  vervoegen  zou- 
ninit.      den,  om  van  naby  te  arbeiden,  aan  de  her- 
ftelling  der  eendragt ,    mfichen  Holland  en 
't  Stigt  (g).    Ook  bragtenze  verfcheiden*  be- 
zwaamiffèn  in  tegen  Prounink  ,  op  welken 
zy  begeerden,  dat  hy  gehoord  werdt  (*)• 
DaarentEgens    kwamen   !cr  eerlang  brieven 
van  voorfchryving  uit  Engelaiid,  zo  ten  be- 
hoeve  van  hem ,  als  van  de  andere  gevange- 
Trilloennen.     Trillo,  beweezen  hebbende^  dat  hy, 
*"ord'^n    ^^^  Schout,  niets  verrigt  hadt,  <kn  op  fchrif- 
geflaakt.  telyken  laft  van  hun ,  onder  welken  hyftondt, 
'  werdt  ras  uit  zyne  hegtenis  ontflaagen.    Ook 
werdt  Frans  Gerrinszóon,  koa:tna-hem,  on- 
der borgtogt ,  geflaakt.   De  Heer  van  Brakel 
raakte  insgelyks  los.    De  Graaf  van  Hohenlo 
hadt  zig,  in  't  voorleeden  jaar,  meefter  ge- 
maakt van  deszelfs  Huis  te  Brakel  ki  de  Bom- 
melerwaard ,  alzo  de  bezetting:  van  het  zel- 
ve aan  bet  muiten  geflaagen  was.    De  Heer 
vari  Brakel  fdireef  dit  inneemen  van  zyn 
Slot   toe'  atn  byzonderen  haat  tegen  zynen 
Perfoón,  '€»  gaf  'er  heimelyk  den  misnoeg- 
den Stigtfchen  Edelen  de  wyt  van.  Hy  maak- 
te veel  beweeging,  om  wederom  herfteld  te 
worden,  in  *t  bezit  van  zyn  Slot.    Ook  be- 
loofden de  Staaten  vftn  Utrecht,  bem  te  zol'^ 

(h)  Refol.  UoU.  |o  O^iê.  is$U  iL  4I7« 


XXXLBoEK.    H  I  S  T  O  R  I  E.      303 

kn  bevryden  van  de  fchade ,  die  hy  reeds  jjgg^ 

geleeden  ,  en  verder  te  wagcen  hadt.    De • 

Raad  van  Scaate  beval,  federt,  het  Slot  te 
ontledigen  van  de  bezetting,  die  'er,  door 
Hohenlo,  op  gdaaten  was.  Zelfs  fprak  men 
van  deezen  in  re^en  te  willen  betrekken. 
Doch  de  verandering,  die ,  ten  deezen  tyde , 
in  Utrecht ,  voorviel ,  en  het  vertrek  van 
den  Heere  van  Brajcel  naar  Engeland ,  bragt 
ite  wege,  dat  deeze  zaak  niet  verder  ver- 
volgd werdt  (ïy  Met  Prounink  viel  meer  te 
doen.  Die  van  Holland  hadden  eenendertig 
punten  tegen  hem  ingebragt.  De  Schout 
Draakenburg  flelde  eenen  fchriftelyken  eifch 
in,  die  uit  vierhonderd  Leden  beftondt.  Prou- 
nink, een  fchrandere  geeft,  wiftzignogtans, 
op  de  meefte  befchuldigingen  ten  zynen  las- 
te ,  zeer  wel  te  verdedigen.  De  haat  tegen 
bem  was  egter  zo  groot,  dat  hy  *er  zynen 
hals,  dien  de  Schout  geëifcht  hadt,  bezwaar- 
lyk  zou  afgebragt  hebben;  zo  niet  de  Konin- 
gin van  Engeland,  haar  Geheimfchryver 
Walfmgham  en  andere  Engelfchen ,  zo 
eroftig ,  in  zyn  voordeel  gefchreeven  had- 
den ,  dat  hy  aileenlyk  uit  de  Stad  en  vry-pfou- 
hdd  van  Utrecht  gebannen^,  en  tot  alle  amp-nink  ge- 
ten  onbekwaam  verklaard  werdt,  Hy  zat  tot  bannen* 
m  Hooimaand  des  jaars  1589,  wanneer  dit 
vonnis  geveld  werdt.  Kleerhaage  was,  reeds 
te  vooren,  geflaakt,  op  voorfchryvens  der 
Koninginne.  Prounink  begaf  zig,  terftond, 
naar  Eogdand.  Hy  heeft  naderhand  nog  ee-  Zyn  W 
nige  poogingen  gedaan,  om,  U&t  te  Lan-derbe- 

oe ,    • 
(f)  Bok  xxiy.  Bpti»  tk  ix«  £io<]« 


304    VADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

1588.^^»  immers  in  Holland,  wederom;  in  zyne 
— ^ — '  agtinge  herfteld  te  worden.     Doch  't  heeft 
hem  niet  mogen  gebeuren.     In  Engeland , 
hieldt  hy  't  niet  lang.     In  den  aanvang  des 
jaars  1590,  keerde  hy  wederom  naar  Hol- 
land, met  Brieven  der  Koninginne,  welken 
hy  den  Staaten  gaarne  in  peifoon  zou  over- 
geleverd hebben.    Doch  men  weiger4e  hem 
deeze  gunft  (^).     Nogtans  meen  ik,  dat  hy, 
rot  zynen  dood  toe,  in  Holland,  doch  bui- 
ten openbaare  bediening ,  geleefd  heeft.    Hy 
hieldt  zig ,  voortaan  ,  met  andere  oefenin- 
gen, bezig,  en  gaf,  in  -t  jaar  1605  (i),  een 
boek  in  't  licht ,  over  de  uitneemendbeidvan  bet 
gebed  des  Heer  en  (/)•  Doch  waar  en  wanneer 
by  geftorven  zy,  vind  ik  nergens  aangete- 
kend. 
X^         Na  't  overgaan  van  Bon  en  Wagtendonk, 
•t Beleg  befloot  Parma,  het  beleg  Vjln  Rynberk,  dat, 
van  Ryn-  voor   ruim  twee  jaaren  ,   was  aangevangen , 
^®'^,      fterker  voort  te  zetten.  De  laft  hiertoe  werdc 
voortge-  Graave    Karel   van  Mansfeld  opgedraagen , 
2et.        die,   eerlang,  met  zeventig  vendelen,  voor 
1589.  dé  Stad  kwam.     In   den  aanvang  des  Jaars 
"  1589,  hadden  'er  de  Staatfchen  nog  eenigen 

voorraad  weeten  binnen  te  krygen.  De  O- 
verfte  Schenk ,  wien  de  zorg  voor  deeze  Stad 
aanbevolen  was,  hadt  zig,  na  't  verlies  van 

Bon, 

f  kj  Refot.  HoU.  21  Jan,  t  Febr.  i|^.  bL  164.,  21 1. 
(l)  Bok  XXV.Stek^  hl.  24-J6  [J4I-I««].  XXVIU  Jietk^iL 

(O  Ik  vind,  dathy  dit  Doek,  reeds  in  't  jaar 
lóoi,  in  de  Fi^anfche  taaie,  gefchreeven,  en  den  Scaa* 
ten  van  Holland  aangebooden  hadt,  die 'er  hem  twee- 
honderd guldens  voor  vereerden.  Refol.  HqIU  13  A- 
pril  i6oi.  bh  113. 


XXXL  Boek.     HISTORIE.      305 

Bön^  wdk  men,  zyns  oordeels,  hadt  moe-  ,-5^ 
ten  ontzetten  9    ten  hoogfté  misnoegd, ge- ^-7—^ 
toond  op  de  Staaten,  zelfs  tot  zo  verre,  dat  Nieuwe. 
men  hem,  in  den  Haage,  verdagt  hieldt  vonoaar  en* 
eenen  aanflag  op  't  Huis  té  Wyk  (iw) ,  en  op  Viliers 
andere  Plaatfen.     Ook  .Waren  zyne  kncgtenjPy|'^^'» 
zeer  muitziek :    waarom  men  zig  van  hem  ^ 
en  zyn  volk  weinig. dienft  belooven  kon,  tot 
behoudenis  van  Rynberk.    Zelfs  liet  hy  2% 
verluiden ,    dat  hy  den   dienft  der  Staaren 
verlaaten  wilde :  'c  welk  de  Staaten  zeer  be- 
kommerd maakte  voor  Rynbei*k.     Nieuwe- 
naar en  Viliers,   Welke  laatfte,  op  *t  einde 
des  jaars  1587,  tegen  tweeSpanjaards,  uit- 
gewiflel^,  en  tot  Veldmaarfchalk  aangefteld 
was  (1?),  hadden  egter,  in  *t  fpyzigen  van 
Rynberic,  nog  eenige  hulp  van  Schenk  wee- 
ten  te  trekken  (0).    Ook  werdt  hy,  in  zo 
verre ^  te  vrede  gefteld^  dat  hy,  reeds  ge- 
lloord  op  de  Spaanfchen  om  het  bemagtigen 
van  zyn  Huis  JBlyenbeek  ,   dat ,  in  Zomer- 
maand, verloören  werdt  (^},  zig  beweegen 
liet,  om,  op  nieuws,  voorraad  binnen  Ryn- 
berk  te  brengen:  't  welk  hèm,  omtrent  her 
«inde  van  Hooimaand,  gelukte  Qq).    De  be- 
legeraars waren,  midlerWyJ,  gtfterkt  gewor- 
den ,  dooreenen  hoop  volks  onder  Markus  van 
Rycj  Markgraaoe  vafpFarrabon^  die  thans 
Stadhouder  van  Gelderland  was  van 's  Konings 
wege.     Weinige  dagen  hierna  ,  geraakte  , 

Schenk 

ifn)  Kefol.  Holl.  II  On»b.  lint.  il.  447.         \ 

(n)  BOR  XXIII.  U»ré,  éi.  96  [i?pj. 

(0)  BoR  XXV.  fioêk,,  kl  4$  [J^O.  5«f  U79jt  S*  II»* 

ip)  BOH  XXVI.  Bofk,  kt.  }i  [444]. 

(if)  poR  XXVI.  BotA..  hl,  41  [4f<]. 

'   Vin.  Deel.  V 


.       ^o6    VADERLANDSCHE    XXXLBomL 

t<80.  Sthenk  «igelukkiglyk  aan. 2yn  einde,  gelyfc 
—  ■  ^-^  wy,  in  't  vervolg,  zullen  melden.  De  cy ding 
hiervan  verbaasde  de  belegeWea  geM^ldig* 
lyk.  Men  zondt,  op  nieuws,  aan  <te  Sbatèn 
om  önverwylde  huipc  (r).    Doch  't  liep  aan  • 
tot  in  Wynraaand,  eer  de  Stad  wec^oni 
♦oorzien  wetdt  van  voorraad,  die  'er,  do€^ 
OVcrftcin,  Podelits  en  Frangois  Vere\  met 
gA)ot  gevaar,  werdt  binnen  gebragt»    Graaf 
Karel  van  Mani^feld ,  daarna ,  de  fchans  voor 
-Ree»  belegerd  en  ingenomen  hebbende  (>)  , 
Zy  geeft  -bemauvirde  de  Stad  meer  en  meer.    't  Lie^ 
zig  over.^ggjc,.  aan,  tot  op  den  derden  van  Sprokkel- 
maand des  jaars  1590,  eer  zy,  by  verdrag, 
aan  hem  opgegeven  werdc.    Men  rekende, 
dat  Gelderland  bet  nleefte  leedt,  by  't  verlies 
van   Rynberk ,  welk  ^  voor  de  Vereesigde 
geweften  in  't  gemeen ,  zo  zwaar  nret  ge- 
woogen  werdt  (/}.  De  Oud-Keurvorft  Truch^ 
fes,  op  wiens  naam,  de  kryg  in ;dee2!en  oord 
gevoeni  was,  kreeg,:  na  't  verlies  van  Ryn- 
berk ,  eencn  weeren  ia  deiizelven.    Hy  hadt 
den  Staaten ,  met  naante  die  van  Holland , 
veel  gelds  gekoft  (flt),  en  was,  reeds  in  Zo- 
mermaand des  jaars  1589,  uit  Hdland,naa]r 
Duitfchland  vertrokken  (t).    Het  Huis  te 
Honfel  of  Hontsholredyk  ,  alwaar  hy  zyn 
verblyf  gehad,  en  welk,  onder  de  verbeurd 
verklaarde    goederm   van  den  Gi^ave  van 
Arembeii;,  behoord  hadt,  werdt,  federt^ 
'  door 

(t)  BoR    XXVI.  Bo.k:,  hl.  Si  [47 J]. 

iti  Bon.  XXVI.  Mtekj,  bU  SS  f 475>]  enz. 

(O  BOR  XXVII.  È^ei^  hl,  SmI  [jot-jotf]. 

(u)  Rcfol.  Holl.  I4t   19  Oa.isi».  ki.  417»  4I4» 

(v)  Rcfol.  HolU  I4f  17^  liynnjf  i,g^,  */.414,4I^i47« 


door  de   Staatea  van  Holland  ^  aan  Prinfe  |^g^^ 
Maufks  gefchottken  (w>  ^  ^ 


Mee  het  begiir  des  jaars  1589^  waarvan  hetAmflag 
verbaat  van  den  uitflag  det  Belegeringe  vanop 
Rynberk  ons  een  weinig  heeft  afgeleid,  hadc^^®"^* 
de  Overfte  Schenk  wederom  eenenaanflagge*™^^*^ 
fmeed  op  Nieuwmegen,  door  beimelyk  ver- 
iland  met  eenige  bufgefs.    Doch  gebrek  van 
volk  en  boog  water  in  de  Waale  Was  oor-» 
raakt  dat  dezelve ,  voor  dien  tyd,  niet  voort- 
ging (^x).    Hy  hervatte  dien  dait,  in  Oogft- 
ttisand,  en  konw^  op  den  tienden  5  in  'tholft 
van  den  nagt,  met  omtrent  twmtig  fcbeptn 
«n  vyf  pleiten*  gepropt  met  krygsvolk,  van 
-»    GraavémvaiEU'd   of  Schenkenfchans ,    de 
Waal  afzakken ,  tot  voor  de  Stttd.    De  S. 
Antonis  Poort  werdtopgeloopen.  Ook  deedt 
hy  de  yzerên  traliën  breeken  uit  een  huis, 
waardoor  hy  op  de  markt  meende  te  geraa» 
ken.    Doch  't  ongeluk  wilde ,  dat  men  hier 
Juift  bruiloft  hieldt,  en  derhalve  op  de  been 
was.  Dus^  kon  de  toeleg  niet  verhoolenblyven. 
In  een'  oogenblik ,  raakte  de  burgery  en  de 
bezetting  in  *t  geweer.    *t  Ingenomen  huis 
werdt  befchooten  en  overweldigd.     Schenks 
Volk  werdt  'er  uit,  en  naar  de  poort  gedree- 
.ven.    Hier  zogt  elk  zig  te  bergen  in  de  fche- 
pen  en  pleiten ,  die ,  door  den  Iterken  ftroom , 
gedeeltelyk ,  d^  Stad  f  oorby  gedreeven  wa- 
ren.  Eettige  vaartuigen  werden  zo  zeer  over- 
laaden  met  volk ,  dat  zy  omfloegen  of  zonken. 
De  Overfté  Schenk,  die 9  zwaar  gewapend 

zyu- 

(»)  Refbt.  Hall.  13  JMj  UH^  ^/.  47»«  27  Jffésrtisf^.  ^k 
(atJ  Boa  XXV,  ^tk^^'hL  50  [f  te}« 

Va 


1589 

Schenk 

▼er- 

drlokc. 


De  be- 
zetting 
van 
Schen- 
l^en- 
fchans 
muiu 


308  VADERLANDSCHE  XXXï.Bo«ici 
zynde  ,  in  eene  fchuit ,  gefprongen  was  , 
■  raakte ,  door  't  omflaan  der  selve^  in  -t  wa- 
ter,-en  ging.terftond  te  grande.  Die  van 
Nieuwmegen  vonden^  naderhand^  zyn  lyk, 
waarvan  zy  't  hoofii  en  de  vier  deelea^  op 
en  omtrent  de  S.  Antonis  poorte  ^  ten  toon 
fielden.  Vartabon  deedt  egter  de  ftukken, 
kort  hierna »  in  eene  kift  bewaaren ,  die 
Prins  Maürits^  twee  jaaren  laater^  »a  'c  o- 
vergaan  der. Stad,  eeriyk  begr&avöa  liet.  Zo 
deerlyk  een  einde. hadi  Mamen  Schenk  van 
Nideghcm,  die,  van  de  la^ef  Krygsdien- 
ften ,  tot  de  waardigheid  van  Veldoverfte , 
opgeklommen,  en,  door  Leicefter,  Ridder 
geflaagen  was.  Men  wil,  dat  het  hem  nim- 
mer aan  moed,  fomtyds  ^n  beleid  en  voor- 
2igtigheid  gehaperd  hebbe.  Drie  dagen  voor 
^ynen  dood,  hadt  hy,  op  de  Lipperheide, 
nog  eenen  hoop  Spaanfchen,  die  naar  Fries- 
land toog,  geflaagen.  Voor  Nieuwmegen 
liet  hy  omtrent  tweehotiderdenvyftig  der 
2ynen.  De  overigen  bergden  zig,  door  de 
vlugt  (yy  De  bezetting  van 's  Graavenwaard 
iloeg,  terftond  na  het  omkomen  van  haaren 
Overfte,  aan  't  muiten,  vorderende  volle  be- 
taaling, of  van  de  Staaten,  of  van  Schenks 
Weduwe,  de  Vrouwe  van  Afferden.  'c  Liep 
aan  tot  in  Wynmaand,  eer  zy  zig  ftillen  liet. 
De  Staaten  ,  haar  eenige  voldoening  ver- 
zorgd hebbende,  deeden  haar  naar  Utrecht 
eti  naar  verfcheiden  Steden  in  Gelderland 
vertrekken ,  en  bragten  nieuw  volk  in  de 
Ichanfe  (z).  Om- 

.   iy)  üoa  XXVI. /Jw^  R  4*  [4J9l.  GrotiI  Hlft.  Lihr.U 

(*;  Boa  xxvx^  Jiêtk^  hl.  ^i  [♦<©]  én^ 


.XXXI. BoEê.    :H  I  S  T  O  R  I  E.     309 

.     Omtrem  twee  mawden  na  het  omkomen  i^gow 
van  Schenk,  nuükte  ds  Graaf  van  Nieuwe-  -er- 
naar even  ongelukkig  aan  zyn  einde.    Te  U-oe  CrW 
«echty  herig  njet  het-  berigtigen  der  krygs-vanNictf- 
Jbehöeftw,  gefchikt  toe  het. ontzet  van  Ryn^wenaar 
berky  welfctojjn  nog  niet<t)ver  was,  valt  'er^^j"^^^^^* 
ciea  vonk  .ii^i'ti  buskruid;  twee  nieuwlyksffg"y|[ 
yitgevondenlf.  fchietgereedfchapiJen  fpringea  om. 
ios, :  ert  Hwetfen  den  Graaf  zo  gcvaarlyks 
tiat  hy,  m  óemdageD,  overleedr;    Hy  was 
'Uiet  'de  W^uwe  ian:den  ontbalsden  Graave 
3rati  Hpqrtie  gehuwd  geweeft;;.  doch  hadt 
^eene.  kindwen  by  haar  verwekt.  Met  zynen 
4ood ,  .yiden    de  StadboiÖcrfchapperi  van 
<5elderland^,    Utrecht    en    Overyflèl   opcm 
J>och.  zy  werdjen  eeril,  in  dé  twee  volgende 
^aareli ,  vervuld  (^).  De  Graaf  van  Nieuwe-  oe- 
naar  h^dt ,  ^  weinige  djigen  iroor  dat  hem  dit  woonly 
<)ngciluk  wof,  t^  &men  mee  de  Staaten  'fe kever- 
Land9:van  Utrecht,  de  Wet  der  Stad,  ïiaal-Jj^^"^»"6 
gewoomcf  ^\  vernieuwd.    Hy  beweerde  eerft ,  te  u. 
4^c:bem  dit  fegi  alleen  toekwam,  zig,,  on<-trecbt. 
derandeien,  jbebelpende,  met  hét  gevoelen 
viui^den  Advojmat  Oldenbaraéveld,  hem,  iö 
't  jaar  1587,,.  overgefchreeven..  Doch  de  ^ 

Staaten  .hei»  ^ebbende  doen  verftaan  ,  dat  r 

^y>,  J>y  35yite  sMtnftelKng  tot  Stadhouder,  hier-      ^^    • 
omtrent ,   een  byjeonder  verding  met  hem 
gemaakt    hadden,,   waaraan  zy;zig  gaarne 
zouden  boydw^  «onder  dat  zy  egter  voor- 
hadden, ,?yn  gezag  eenigszin^tebefnoeljeo;  . 
Ikt   hy   zig  gezeggen,   en  gefchiedde  de 

ver- 

(s)  Dom  xzvi.  JBêik»  ^'*  i(  i^9}^  3cxvn.  Jiat(t  ^i^t 
I..O.  .  V  j 


t%io    VADERLANDSCHB    XXXL  Bow; 

t<89.  vernieuwing  der  Wet,  met  onderling  ovcr« 

^Jl2L  leff  van  hem  en  *k  ^Staacen  (^, 

'Ktrelnm      t  Mislukken  van  den  aannog  op  Nieuw-^ 

MaHsfèMmegen  foheen  dèn  StaacTcbm  éc  luit  ^beno^ 

beleg^rr  ^en  te  hebben ,  om  dit  jaaf  iee$  vian  belang  ^ 

*®^      hieromtrent ,  te  ondemeemen;  Daarentegen, 

maakte  de  Hertog  van  Parma,  na  dat  bem 

Geeromidenberg  in  handen  gevallen  wa$^  zig 

tot  èene  nieuwe  belegering  get^ed*  Men  ver* 

nam  haaft,  dat  hy,  t  opHeusckm  gemunt 

'badt  (c).    Deondemeemhig  werdt  Graave 

Karel  van  Mahsfdd  toevertrouwd,  die  £tg, 

irooraf,  4oor  vetn^,  Mgt  meefter  te^  maa* 

jcen  van  Bommel 4»  alwaar  zyn  toeleg  ontdekt, 

en,  in  de  mèdewuftige  inwt>oner$,  ge(fa%ft 

werde.    Maar  't  beleg  van  Hensden  v^rdt , 

.   ,  in  den  aanvalig  i^n'Eomemiattnd,  ondemo- 

<     .  boodt  bitinéi  deeee^  vefHng.-  Hy  fèhreef  dea 

^/:;'\;  Staat^n  en::Pi^fiie^auri€^  tirftönd  öm' volk 

"  ,  \,ett  voon«ad;/De  PHnszogtvfn  Ooj^hnaaod, 

eenige  vendden  Jn  de  Stadi;ebr€»hgem  Dodi 

zy  werden, i  gtdeeltelyk,  geflaagen  door  de 

Spaanfchen,  die,  in  de  Bommeiierwtiaitl  ^ 

A  Huis  te  vallen,  't  Hui»  te  Heel  belegel^ft  en  inna- 

ijïeelver-intenr  Mansiêld-^gt,  daarna J^ook  de  Voor- 

loorcm  iierftham  a&Mttagrtgön;  ax^hr  Maurits;  <Ho 

gig,  geduuriglyk,  in  deezen  oord  onthieldt, 

«laangezien  de  Staaren  hem  i^hier  dagelyks 

vermaanden,  dat  hy  zig  buiten  't  gevaar  zou 

faegeeven  (/^), noodxaakee  hem  i^oedig  w 

bet  opbfeok«n  \%n  fc«  otHHrnomen  b^teg, 

(*)  BQR  XJ^VI.  B##K  H.  st  f47«ï. 


JCXXÏ.  PoEK.      H  I.  S  T  OR  I  Ei     gï* 

ere  HHtlt^  der  Spaanfche  knegten  in  de  j^So. 

JBommeleBWWrd ,  die  ^ewe^erd  hadden  over ^- 

d^  Waale  te  trekken  ^  zo  men  hun  vooraf 
geen§..hwa^Ung  bezorgde,  ftremde  de  voor- 
paaiöftc:  awflagen  des  vywds.»  welken,  door 
h  vertrek.  49r  mpitpren  na^ai  Graave,  gcheelr 
}yk  yipryd^ld  werden  (^).  't  Beleg  van  Heij^^  Heusdcn 
4feii  werdt  '^w  nog  yoprtgi§z€;t  tot  in  Wyn-t  ^^'^^ 
pi^andj  dftc^  toen  ook  vrugteloos  opgebray  ^e^  ^** 
kén  Cf).  .  .  • 

:  De  Hefo?g  van  Pgrwt,  b^^,  of  uit  vei^j    xir. 
^riet.  smx  de^  ongelukMgen  uitflag  der  oiv  J^^^^i® 
4cmecmii«c  9P  Engeland,  of  on»  't  mislukt  Hertoge 
ken  d^  betegeringe  van  Bergen  op  Zoom,  of  van  Par- 
pi):    gemeener  oorzaaken,  omtrent  deezenma, 
(yd,   ee^  :;iekte  op  den  baU  gebaald;  di(^ 
bem  e^n  reisje  na^r  Spa  deedt  doen;  om  al: 
óm  de  wateren  te  gebruiken*  DQchhy  kreeg 
nimm^  ^yn^  voorige  gezondheid  weder.   De 
Italiaanen  hebben  geklaagd  ,.  ^^  i^Yy  door 
de  ISp^njwcd^,  vergiftigd  wa«.    Zeker  is  't, 
4m  ny:.veeie..vyan^en  hadt.^   wder  deczen 
I^andavt:*  die  hem,  ter  oiorzaake  dat  hy  de 
Sp^anftbe  Vloot ^  in  't  voorleeden  jaar,  nief; 
te  ^Ip. gekomen  w«s,  ten  deezen  tyde,  zog- 
ten zwapt»t^  maaken  wn  Hove  (g).    Doch 
hy  ,  Ri<?hardot  afgevaardigd  hebbende  naqjr. 
Spanje,  wift  zig,  tegen  de  lafteringen  zyner, 
partyen,  zo  wel  te,  verdedigen  (i^),  dat  hy 
's  Konings  gunft,  nog  eenen  geruimen  tyd^  ■ 
of  veeWigt  wej  tot  zynen  dood  toe,  behou- 
den heeft.  In^ 

it)  BOR  XXVI.  Boeii^  hU  41  [4^7]  enx^ 
^  (ƒ)  BOR  XXVI.  Btek^^  kl.  54  [477]  '»*. 
*  (g)  iLRf»  VMl.  .#»«t,  bl.  15* 

{h)  BOR  XXVL  B$ek^.  H.  3«  [443]  t  4o  Usih  * 

^V4 


3ié     VADÈïlLANDSCfflE    XXtl.Éotk. 

is8o.      I"  Friesland,  voerde  Graaf  Willem  van 
Naflau,  federt  eenigen  tyd,  den  krygflegts 


^dfyvcnverweerendcr  wy^e,  zonder  dat  hy  egter  na- 
inFries-  liet,  geduuriglyk  toe  te  leggen,  op  het  be- 
land*     naauwen  van  Groningen.    In  Lentemaand  , 
bcmagtigdé  hy  Ementil ,  een  fchansjè  be- 
weften  de  Stad,  aan  eene  vaart,  waarlangs, 
2y.  haaren  toevoer  uit  Friesland  küreeg.     Hy 
'  2ogt  zig  ook  van  Delfzyl  meeftet  te  niaaken, 
over  weljie  Pliaats,  uit  Groningen,  op^Emb- 
•*      ,,den,  gehandeld  wardt.    Doch  dit  mislukte 
hem  (O»    Daarna  befchanfte  hy  de  Jouwer  , 
;     öp  dat  hy  de  brandfchattingen ,  hieromtrent, 
te  beter  zou  konnen  invorderen  (*).   Verdu- 
go,  daarentegen,  herfteldé,  in  Zomermaand, 
4e  oudefchans  aan  den  Opflag,  m^énende, 
door  dezelve,  de  fchanfen  te  Eraendi  en  te 
Nieuwzyl  te  benaauwen.  Graaf  Willem,  ver- 
geefs- gepoogd- hebbende ,  hem  hierin  te  hin- 
deren, voerde,  zonder  dat  'er  Verdugo  op 
verdagt  was,  een  deel  volkst,  over 't  Rei- 
derdiep,  naar  de  Eéms,  en  bémagtigde  eerft 
de  .  fchans    te  Zwaagfterzyl ,    ert  daarna  de 
twee  fehanfen  te  Reide,  in  plaats  van  wel- 
ken,  hy,  daaronki*ent,  eene  groote  en  vafte 
fchans  ftigtte.     In  Hooimaand  ,  overviefen 
de  Spaanfchen  de  fchans  te  Zwaagfterzyl , 
daar  eenige  Staatfchên  omkwatnen^  eenigen 
gevangen  werden.  Op  den  vyfden  van  Wyn-» 
maand,  toog  Graaf  Willem,  met  agthonderd 
man,  voor  de  fchans  op  den  Zoltkamp,  ee- 
ien  uithoek ,  digt  ^an  't  Reiderdiep  gele- 
gen, 

(i)  RSTO  Vllh   B$êkj   hl,   150.    Boa  ZXV.  Mê^kj  bi^  i% 
(  O  W?D  VXIL  t$tk^  H.  Ui. 


3ÖCXÏ.BÖEK    JHISTOÏIIE/    513 

gen.    Zy  wer<iir4i#vig  béfchooten^  en  ftori.  ,589; 
^ei^derhaad  ViCiiQ^ejjd*    Gxaaf  Willem  ftigcte  — ^ 
hkr ,  n^g  vooriiett.  winter,  o^  eenc  fcboo- 
ne :  fterkte,    Vo[(?rt$ .  viel .  'er  ni^t  Veel  ge  wig- 
y gs  voor  i ,  in  deezenr  oord  (/>     ... 
. ,  ';  Vertarek  en  de  afftand  van  Letcefter  zou  ^    xiir. 
waarfchynlyk  *   ffli^rkolyk^,  verkoeling  ^ verwonder-* 
oofzaakt  hebben  in  de  vrieödfctetp:  tuflchenj^.^"^®" 
Eögejand  en  deea JLanden,?5o  meideSpaannS^^" 
fchc  toernftingi«r'i?ee,in  't  voorieeden  jaar^iaul 
de  Kcmingia:ei|  ^de» Seantjen  béide  geleerd  ^ 

teid^,  dac  men  ^elkanders  lm\p  niet  nMen 
kon*  Meé  hieldt  4eR  de  vriefldfdiap ,  doop 
w:ed$i^ydfche  g#a^ntfchappen  >  leéwade.  .De 
RlddepJowi]>Jorrits  kwain,  opftiofteiide'des  . 
jaars  1588»  herwaqirdjs*, ;  Meg. vertoonde -dee^ 
zen,  in  hoe  groot. een  gevaar, i.tJtcecht  e» 
■t  gantfche  Land  gebragt  wajjefi  i  door  defi 
nzd  van  SpaMfehgezinden  en.  vjtcemdelin- 
gen.  Men  deedc  b^m  zien,  hoe  ooadig'de 
eeiidragt  tuflche«  M  by^onidéce.  geweften 
war^/  En  by  «n  Willqugby  begrfndew,  dow 
deti  tyd,'  de  middelen^  w^iken  mêndKr  htind 
geflaagen  hadr,  ouiz^.te  beveH^^i^  goed  te 
keuren  (^>  öe  Swanen  kjaagdert vondemis- 
fchep ,  dat  de  Eingelfche  Imlptroepen  niet 
voltallig  gehpuden  werden  :,  waartegen  de 
ïCoi^ingin,  met  de  n;pnfterroIlen  ,  bewees, 
dat  zy  't  ver^ifchte  getal^  van.tyd  cot  tyd, 
gekve/d  hndt  <»)•  Doch-'tWeek,  eerlang, 
■  ,1.  •  •■,..:••;      dat 

(/)  af.yO  VITL  iJ«i^.,  bL  If41f9.  BOR  XXVI.  B$e(    hl.  ^i 

I4J9],  S7  148^  XXVII.  Baei^  kL  ^  [^s]  en%, 
(,»;.B9li'XXVc^^#^,  ^i.  a7-3V  Cj«i-3tff]-  * 
(I»;  Refol.  Holl.    j,  4  (jfutu  Ut^.  K  I,  |*  ^fioi^  X^VI» 

i<#<,  bl.  15  [4l5>]f      .  ... 

V  5 


814    VaDERLANDSGHÈ    XXXI.Boiiè: 

I  j;89>  ëftt  de  Eogelfche  Hopluid^n  geleend  valk  i 

^     ^  voor  voè,  haddetf  ^öett'Monfte^n,  en  dat  de 

Konlngiir  -veel  minder  matiföKap  in  daade« 

lyken  fUenft  badt,  dbn '  zy^  of  de  Staaren  be-* 

taalden  (0).     Van  tyd  tM  tyd,  vielen  'er, 

.    wyderTv  ft^idére  2aaken-ce  veFeffenen,   tus- 

Icben  Engeknd  en  de  Staaten,  dèn  Koop* 

handel  en  de  bew^egingen  onder  de  zoge-* 

naamde  JËngelfchgezinée!!  dëeeer  Landen  be^ 

treffiende ;  zo  dat  *et  jg*eduurig  gezanten  over 

Engel-    en  weder  reisden  (p).  In  h  iöatft  Wn*tvoor- 

fche  toe- leeden  jaar,  badt  de  Konkigin  eenige  Hol* 

Tuiking    landfche    Ko<^ntaardyfthepisn  doen  befkan 

te^en^    in  Engeland,, '  om  zig  van  dezelven  té  bedie- 

Spanjc.   nen  in  de  Vtoooj^  diezy,  tegen  Spanje  uit- 

niftce.  '  Doch  Antonio,  verdreeven  Koning 

van  Potm^U  voegde  zIg  op  deeze  Vloote. 

De  Staacen  haddin  hem  verlof  gegeven,  om 

eenige  ibofaien  te  mogen  koopen  in  Holland 

(^) ,  en  om  vjrfüetthonda'd  knegten  te  mogen 

werven,  die  onder  béve!  ftonden  van  Ni- 

kolaas  van  Meetkerke.     De  Vloot  ftak,  in 

de  Lente  deezes  jaars,  in  zee,  en  behaalde 

eenige  voordeelen  op  de  Spanjaards.    Dodi 

DcMi  Amonlo  -won  'or  niets  by:  *t  zy  dat  de 

Portugeezen'hèni  zogenegen  lïiet waren,  als 

h/  zig  zelven  cSi  'den  Erfgelfchen  diets  ge* 

liiaakt  hadt:  't  zy  ook,  dat  de  Ei^elfchen, 

xpeer  op  buit  vlammende ,  dan  gezet  op  de 

berftélling  van  den  verjaagden  Vorft,  hen^ 

zo  veel  byftand  niet  beweezen,  als  hy  van 

,  .  hun 

(»)   KeTO.  Vni.   Êêêkf  hl.  I4f . 

tp)  Rcfol.  Holl.  U  Maj^  14,  10  Tuly  ff  19.  hl.  9}|»4fl« 

{q)  RcTol.  HolU  %o  Jan.  iiS9.  hl,  t^..  * 


'hün  venwgc  biidfc(r).  De  Vloot  bemagrigdcf  ,-^-j^ 
^p  b«aFe  ie  Irugkotnil ,  een  goed  getal  van  ^  ^ 
Oofteribhe  ftbüpen>  die  mei  mond-  en  krygs» 
laiehoeftfisi  nut  Li&bon  z^Uden,  De  Hanze«* 
Reeden  Uaagden  ten  hoogde,  over  deeze 
yjfandlykheid.  j  Doch  Eiü»bet  verdedigde 
jsig, tegen  deez^  khgteo , in  opeiibaaren  druk 
Q)i  Midk];wyr,  Ueef  de  hoofdzaak ,.  die 
de  I^edefflAndCclu^  Gesinten,  m  Engeland, 
ce.  verhai^delen  badden ,  1^  aantnoéd^ea 
dectKooinginne,  tot  bet  vermeerderen  van  /  . 
Itaaren  oi)lnrftarid;  doch  abvi  szyibierin  niet 
(teagden.  nwr  genoegen,  keerden  zy ,  in  dw 
ftanvang  van  Si^cmaandt  herwnards,  otn 
v^füift;  van:  ém  mu  der  maken  ift  £ng«l^ 
te  do^n,  aan  d9' vergaderde  Staaien  (/).  De 
Engelfche  iHeeUea ,  die  zig  tóbr  te  JUnd^ 
onhelden-»  zoigteh  de  Koningin'  te  overxut^ 
gen:,  dat  <y  de*  Heere  WüöÉoÉgby,  hier^ 
bet  zelfde.'  setag.  moeft.  ^Mcj  opdraagen^, 
^relk  de  Graaf;  van  LeicefterjgabQ^ihadt  (m)u 
Dook.  M  \gfóMn»  d^  Regeeringe  wa^,  fy- 
itert  LdfiStewi  afliawlt  «a^eto  vjcranderdt 
dat  fne6  dit  met  geene  reden  vanifagten  icon» 
Mavrifs^  diei  toen  Leicefter  nc«  jn  'tLKnd 
Viu  ,  de. .  ^r^Qfheid  zyns  veiftainct,  jonder  een 
diep  ftiWygen,^  Verholpen  hadjt  (t^) ,  gaf 
'er  nu,  dagalyk»,  duidelyke  bewyzen  van^ 
pa  toonden  eerlang,  ten  klaarfle ,  dat  by 
{uer  geaind  wis,  den  Ëngelfchen  zo  veel  ger 
>•".  zagt 

(r)  iiiirojfm,Jf#M.»>/.  »5iJ, 

(s)  BOR  XIVI.  Botkt  ki,  12  [490]  ««*. 
;.  i$)  BOR  XXVU  /J»*i^,  hUso  [471]  ^»*.  S%  [4«jJ  *»*.AÖ« 
fubl.  AngU  T»i».  VII.  A  I.  ^.  16,   17,  II. 

{u)  a5.  Publ.  A»gl.  r^OT.  VII,. P,  I. ^^.«f. 

(f)  GWTII  Alil»^,  V.  jp,  l«|,  . 


3i6    VADERLANDSCHË    XXXI.  Boer 

1589.  zags  over  de  Regeeringe  af  te  flaati^  alszy 

"  en  bunne  tanfaangers  hier  te  Lande  gaarne 

gehad  zouden  hebben.  Dit^  in  Engeland  gei» 

merkt .  zynde  v  bragt  te  wege ,  4öt  'de  onder* 

ftand  niet  aUeen  niet  vermeerderd  werdt^ 

inaar  zelfs,  dat  de  beloofile  tro^n  nimmer 

vokalltg  geboaden  werden. 

XIV.   .1  in  Frankryk,  viel,  dit  jaar,  eene  merk- 

Gewigti-  viraardige    vefandering    voor »,    die  grooten 

^nderlng  *flvïöe<^  *>**  ^P  ^^  ^**^  ^^^  Vcfeenigde 
hl  Frank-  Nederlanden :  waarom  wy  'er  een  kon  berigt 
lyk.  van  geeven  moeten.  Wy  hebbcii,  op^ync 
plaats  Ctt^)^  gemeld,  dat  Kojiing  Henrikde 
IIL  de  oppermagt  over  de  Nederknden  van 
de  hand  gèweezen  hadt ,-  voomaamlyk  ter 
oorzaake  van  den  binnenland&hen  kryg ,  in 
de  Lente  ^ès  jaars  1585 ,  door  die  van  Gui- 
ze,  verwekt  tegen  den  Koning  van  Navar- 
re  en  de  Hugenooteni  Deeze  kryg  duurde 
.verfcheiden'  jaarren.  De  Koning  van  Navarre 
«dreef  dien  ook  te  watel",  en  verzegt,  ia  de 
Lente  des  jaars  1587,  eene*  vrye  mveii  van 
de  Vereenigde  Stnaten,  en  regt^mk  aldaar^ 
over  zyne  pryzen  en  buiten :  ook  dat  de  Fran* 
fche  fchep^^  dié  toen  hier  te  Lande  waren, 
vryelyk  vertrekken  mogcen^  >  't  Laatfte  werdt 
hem-toegeflaan-;  doch  't  eerfte  geweigerd 
(^x).  Nc^can^  onderhieldt  by  de  vriendfcbap 
mer  de  Staaten ,  zendende,  in  'f  volgende jaar^ 
den  Heer  Hu  Fay  aan  hun  af,  om  een  ver- 
bond met  hen  te  fluiten.  De  Staaten  van 
Holland   toonden  *er  zig  r^rftond.  genegen 

/toe 


XXXI.  BóÈK.     M  I  S  T  O  R  IE.     317 

toe  (y).    De  algemeene  Sjtwtten^  tasgplyks, 
snids  zulks,  met  goedvinden  der  Koningin-r- 
ne  van  Engeknd,  gefchiedde*  :  Sedert  liet 
men   den  Koning  van  Navarre  toe,  2ig  van 

fefchut  en  andere  krygsbehoefcen ,  hier  te 
«ande,  te  komen  voorzien  (z),.  Midlerwyl, 
hadden  die  van  Guize  zig  mf  efter  gemaakt 
van    Parys ,  en   den  Koning  vnn  Frantaryk 
zelv*  genoodzaakt  dei  Hqo^ifaui  zyns  Ryks 
te  ruimen  (^a).  --  Hy  .floot  toep  een  verdnqg; 
met  hen,  waarby  hy  hun  verfcheiden*  Plaa.^ 
fen  afllaan  moed  (by  De  hoon,  dien  zyhem 
aandeeden,  flak  hem  nogtans^p  zeer  in  den 
Icrop,  dat  hy  den  Hertoge  van.Guize  en  den 
Kardinaal,    deszelfs  Broeder,   in  Winter^» 
Tnaaiid  des  jaars  1588  ,  te  Blois,^  deedt  van 
kant    belpen  (r).     Doch  hierop  verklaar- 
de hun  gantfche  aanhang  en  de  Stad  Parys 
2ig  tegen  hem.    Hy  zag  zig,  derlialve,  ge^ 
noodz^kt,  zyne  toevlugt  te  neemen  tpt  den 
Koning  van  Niavarre  ^n  de  Hugenooten  (Jyy 
en  ondernam  het  beleg  vap  Parys,  m^t  der- 
zelve  hulpe.     Hy  was  op  h^t  punt  van  de 
ingezetenen  tot   onderwerping  te  noodzaa- 
ken ,  toen  Jak^ Klement\ eenDominikaaner 
Monnik,  hem,  met  een  mes,  ia  den  buik 
griefde;  aan  Welke  wonde  hy,  des  anderen- 
daags ^overleedt,  op  den  tweeden  van  Oogft- 
maand  deezes  jaars  (ey    Hy  hadt  den  Ko- 
ning 

-  (yy  Refol.  Holl.  6^  l|»  S4  May  %$%%.  hL  14.^,  159,  t;i« 
<«>  Refvl.  Hoil.  II  Aug.  ]f8«,  kL  iii* 
\a)  B0«  XXIV.  B9tk^  bU  il  [£7l]  enx^ 
H)  BOR  XXIV.  B9tl^  hl.  117  [308J. 
lc\  30R   XXV.  B9ek»  */.  41-45  [ltf<-J73]. 
(d)  BOR  XXV»  JJ(»e>t,   W.  fS-'Sl  U>I-3MJ. 
{9}  Tyy^MUS  LibuTiQSU  p.  4i6« 


^tV  VADERLAMDSCME  }0öa.BoM; 
ïjlp^  ning  vün  NavaiTé  b^oemd  tot  ^yoen  Op- 
■  '  "  '  volger  ^  dfe  deti  ttaam  van  Henrikdeniy.  aam 
nam  (^).  De  Gul^ifche  aanhangt  den  Her* 
tog  van  Mayenne  nu  aan  hun  hoofd  hebben^ 
de,-  weigéfdM  hem  ce  CTkennen,  enitepen, 
eerlang,  den  ouden  Kardinaal  van  fiourbon, 
die  ttens  in  hegtenis  zat,  voor  Koning;  uit, 
onder  den  naam  vun  Karel  den  X  Wyden 
móeft  Konit)^  Henrik,  om  de  meefteGroo^ 
ten  te  yoWoen,' briooven,  dat  hy  rig  in  den 
Hoomfchen  Oodddiei^  zou  laaten  ondemy 
'ien  (i&),  dat  Is,  met  andere  woorden,  dat 
hyzig,  ecft'Iang,  Roomikh-Katholyk  zou 
verklaaren,  ^etyk  hy,  in  *t  jaar  1593, derft. 
De  binnenlandfiAe  kryg  dmirde ,  öndertas- 
fchen,  in  Franbryk,  en  Komi^  Hcnrikag 
2rg  genoodisaakti»  beide  Engeland  0eflde 
Staaten  der  Véteénigde  Nederlanden,  van 
tyd  tot  tyd,  aan  te  zoeken  om  onderihnd. 
Vanhier  werden  hem,  op  emftige  aanbevee- 
iinge  van  Prihfe  Manrits,  in  HerfflmiatMi 
deezej  jaars  <^*)  ^  dertigduizend  krooncn 
'ter  leen  opgefchooten  (/)•  Ook  Meef  liyzig» 
hier  y'  voorzien  VUtt  verfcheiden^  krygs-  en 
mondbehoeften  Qity  De  Koning  van  Spanje 
verklaarde  zig ,  daarentegen ,  openlyk  voor 
den  gevangen  Kardinaal ,  di«n  iiy  KmH 
^arei  den  X.  itoemdte.  De  Gulrtfche  aanhang 
droeg  Fllips  zeltó  «den  titel  op  vMBtfibertncr. 
der  Ks'oone  van  Frankryk  (n).  De  Hertog  van 

Par- 

(g)  BoR  XXVt.  E^ekj^  H.  4f-47  C4«I*4W]* 
{h^  trid*  Aa.  PttM.  Aogl.  Tom.  VII.  P.  f.  p.  X6. 
(f^  Aéè.  Pubi»  Angl.  Tem.  Vit.  P.  I.  p.  It»  i). 
(  <)  Refol.  HoU,  z|  Amt.  9  Stpt.  iftf.  hU  sji»  ^"« 
(Ij  BOR  XXVI.  B*0kj,  kL  5  J  U?*] .  «2  [4«f]. 
{m)  K^fol.  HoU.  i»,-t|,  s^Sfyrf.  i|fr9.ii.«t^yO;i(ll* 
(»j  AA.  PubU-  Angl.  r«».  VIL  P.  I.  p.  17. 


XXXI. BbM.    :«  IS.  T  o ;R: ü ëj   319 

Parma  zomdt  een  goe^^et  volks^Baar  Fttnk*  j-j^. 
ryk,  welk  zig  by  den  Hertt)ge  i^w  JMaycn- -       ■* 
në  voegde  ((?>,Ete;bttcg^rkrygJn:I^anki^^  -   . 
hielp  dos  de  Nederlanden  aan  ademtogc  O}; 
Van  dessirifs  aanvang  <tf ,  werdi  de  oerlog 
hielr  flaauwter  voortgezet,  van.  de  Spaaoftfae 
zyde^  en  Prihs.Maurioi  kreeg  ^  eerlaög,  ge- 
legenheid, om  merkeiyke  voordeden  te  be*  j 
haaien  op  de  Spaanfirhein. 

.    Mee  Deeneriïarke  viel,  in  den  zomer  dee^Verfchif 
zes  jaars,  wederom  eenig  ge&hil,  ovtr  demetDee. 
vefhooging  dor  tollen  ép  het  Houc,   welk,°^°^^^^* 
in  Noocw^en,  f^aad^  werdt.  De  Staatm 
wendden,  feden  eenigen  tyd,  alles  aaft,  wat 
in  hun  vermogen  wis,. om  de  goede  vriendi» 
fch^   met   Deenesoiarke    te   onderhouden* 
Zelil  hadden  2y  dbntegenwdordigen  Koning  ^ 
CbniJUofn  den  iV\  iè&  zynen  Vader ,  Fredrik 
den  .11 ,  ^  't  ^vporieeden  jaar ,  of^volgd 
was,   door  een  plegcig  Gezaütfclup,  welk 
den  Graaf  van  Hohenlo  aan  't  hoofd  badt  C^)  ^ 
over  £yne  koB^  tot  de  kroon  ^  ^hik  ge- 
wenfcht  (r)*    Doch  deeile  heufchheid  vw)r-» 
kwam  de  moeUykheden  niet,  die,  van  tyd 
tot  tyd,  ov^  den  handel,  ontftonden..   De 
Staaten  van  Holland,  wier  onderzaaten  mee(( 
leeden,  door  bet  verhoogen  der  toUen,  eu 
door  verfcheidèn'  kwvdaaryen  van  's  Ko- 
nings  bedienden  ,    vaardigden  ,    in  Zomer- 
maand ,  e^nen  beleefden  Brief  aan  Koning 

Chris- 


• 


<•>  B«R  XXVIÏ.  B«eK.<^hU  it-il  [f  U-;»!]. 
'  if)  RïYO  Vin.  totk^^  hU  i«o. 

f^)  acfol.  HoU.  If  9  \\  Maj  1581.  */.  I«tf  ,   ƒ«>. 

(r)  Boa  XX^V.  Jrc<|  hl.  Ï07  [2^6].     XXV.  Quk^.  hU  41 
U70. 


Sio    VAÖERLANDSCFHE    XXXLBoek; 

ijgp.  driftiaan  af  (s}  ,  diè^  meen  ik,  niet  ge- 
>  heel  vhigceloos  was. 


De  Ver.      Op  faec  dnde  van  dit  jaar  ,  werden  de 
cenfgde  Scaateq  •  der    Vereeirfgdè    Nederlanden  om 
Staaten    onderftand  vcrzogt ,  door  die  van  Geneve  (/), 
ftcanen    wdfcen,  in  't  voórleeden  jaar,  doorHenrik 
die  van    den  III,  Koning  van:  Frankrylc,  waren  in- 
Geneve.  gewikkeld,  in  eenen  kryg  mee  Émanuel  Fi- 
libert,*  Hertog  van  Savoye,  dien  wy,  in  't 
begin  der  Regeferinge  van  Koning  FUips, 
als  algemeenen  Landvoogd  deezer  Landen, 
gekend  hebben.     De  Henog ,    verbonden 
mee  die  van  Bern ,  hadc  hec  beleg  geflaagen 
voor  de  Stad.    De  algemeene  Scaacen  fchree- 
ven  aan  de  byzondere  Geweften,  en  biagten 
te  wege ,  dat  elk  geweft  den  Genevoizen) 
met  eenige  penningen,  onderfteunde  (u).  h 
den  Hertft  des  volgenden  jaars,  toefde  Stad 
op  't  ftrengft  belegerd  was  ,  *  betfooten  die 
van  Holland  haar  nog  twaalfduizend  ponden 
-  over  te  maaken  (v^.    De  kryg  duurde  tot  in 
't  jaar  1593^  wanneer  de  Staaten  van  eenige 
Geweften   der  Stad  nog  eenigen  onderftand 
in  geld  toeftonden  (w).    Kort  hierna,  nam 
men  ,    van    wederzyde.,   Jiet  Beftand  aan» 
welk  tufifchen  Koning  Henrik  den  IV.  en  die 
van  de  Ligue  of  het  Verbond  geflooten  was. 
Doch  toen ,  eenige  jaaren  laater,  de  Her- 
tog 

fs)  Kftfol.  Holl.  7  funy  i^^lp.  êl.  i^f.  j, 

(t)  Kcfol.  HoU.  s  Decemh.  ijg^.  hi.  773.  iCjén,  «>••  •*• 

(u)  Rcfol.  Holl.  I»  Sift.  Js90.il.  I4f,  BOB  XXVII.*"^ 

*/.  4  [497J. 

(vj  Kt(oU  Holl.  9  Offers  \S90    ^U  4T4.  -tT 

(w)  Rcfol.  Holl.  sfl  Maj^sji^ny  15^1.  W.  ">•  ^0»^*^ 

B$4k^  bL  6$  [75t]. 


XXXI.  BotiU     H  I.  S  T  Q  !l  I  Ê*      gM 

tog  van  Savoye,  awgeapjc,  dpor  den  faus  ik^a; 
en  den  Koning^  van  Spanje,,  wederom  eeni-  — — ^ 
ge- vyjindlykhedcn  a^nvinj^  tegen  c.Géneve,, 
zou^t  de  Stadyin 'tjaar  i5$8,  dein /r^(?r,^ 
Sully  naar  Holland,  om  nieuwen  onderftand^ 
en  kwytfcjielding  van  deü, verleenden  .(^y^ 
De  .Staatep  jan  HoHaqd,,,  diè  vierentwintig^ 
duizend  ponden  te  yordereri  hadden,  kour 
den,  in  . Wintermaand^  .^lleeenlylf:  be^uiteh/ 
om  de  yerlopgén'  Renfé  deezer  fomme  kwyx  ^ 
te  fchelden,,en  öfa.,  tot  onderhoud  van  ee^i 
yendel .  knegten ,  op  nieuws  5^.  jcwaalfduizend 
ponde^  eens.  tqé  te  ilaa^  ,  mids  de,  andei*^ 
gewefteti  Geneve ,  insgeljrks , ;  faielpen  pnder- 
ftfcuncn  C:?).  Jrfoe  't  hier  verder  niede  afliep,  ik 
my  ,  uit  het  Üegifter  der  StaïUsb^fluit^n^ 
niet  gebjeeken.  ^  Sommigen  n^elden  ^  Jax  t 
algemeen,  dat  de  Heer  de, Sul^y; vergenoegd 
vertrok  (aj.  Anderen,  dat  Holland. der ,S|(^ 
^e  vierentwintigduizend  jonden  kwytfcholdt 
Q^.  2ekèr  is  't^  (dat  zy  toen  ook,  m  ^eVreJ- 
de,  te  yeryinsi  tuftchfri  .Frapkryk  en  Span- 
je getroffen ,  begreepei^  werdc  (.c)i.   /    ,  .  j 

Terwyl ,  de  Staaten  /du3  pieerr  en  meer  gö- 1^  ^* 
mengdr^  werden    iii  buitenl^dfche  ^^ken.^gl^^^j'^ 
was   'er   eep ,  fievig  ^efchij^  ontftaan  ,  .^.metzen  ca* 
éenige* Steden^ van  ^^t  Noprderkwartjer  vanMeden*-' 
holland.    De  Steden  Moom,Ë^^  en^^'^b^f 

A(ledenhiik,  ^gelegen,  binnpn  de  aloude  paa-^^^^®^ 
len  vag  dé.  Heérlykheid  Wéftfrii^sland ,  oor-  oppérrfê 
.    .  .  ,  ,    '  (ied-Reg«t^ 

(>')  Refol.  Holl.  »o,  %s  7»ny^  i  Jmlj  I59t.  hU  I94«  »««f 

(«.)  Refol.  Ho».  uVenfimh.  l^tf.  il.  4Mi. 

f|>  BoR  X*CV.  Btek,  tU  59  [f»7L 
(€)  MUTRBK    XX.  4^M<,  K  311» 

VIIL  Dbêi^  X 


gia    VADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

lc8o.  ^^Wén,   dat -dcf  ^opperfté  magt  over  deezc 
Hèerlykhéid  y"  na   de  afzweering  des  Ko- 


lig^zel-  tjingp  van'Spaftjé^  aan  liaar  vervallen  was, 

ven  te    Ipet  al  2?o  Teel  regt,  als  de  Staaren  van  Hol- 

styn-        fattd  "en  vaft  Zèêkhd  zig  dé  oppërfte  magt 

mer  'hunüe  byzbntlefe  geweften  toefchree- 

Ven.     In  gevolge  van  dit  begrip,  hadden  zy, 

-ft  gelyk  met  de'^dêfe  Steden  van  hetNoor- 

^e«warrier,  ftèfk  geftaan  op  de  behoudenis 

van   het  byzontfcr  Kallegie  van  Gekommir- 

^eërdè  Raadën,  welfcfn  den  jaarc  1573  ecnen 

'atirtvaitg  genomen' htidt'(if>.    Hier  kwam^t 

txök  Nran  da^n  j'tiat.teeh,in  de  bndérhandelin- 

■gen  rtet  I^rankryk,  in  \  jaar  1585  y  Weft- 

friesland  afeohderlyk  genoemd,  en  rtiec  on^ 

dtr'Hoifaiïd  vertrtliigen' wilde  hfebbén  (tf)- 

éelïs  ha:édèn'*dè 'drie  Steden,'  in-'ideil  jaare 

fi" 5BÖ  i  géM -^n  'tnimten ,  met  het  opfchrift 

^MONÉTA  NWA,  DoMiNï  WestfrisiMj    dat  is, 

'Phbui)t;e  wufff  dit  Hèerlykheid  fFeJl friesland 

X^fy^  Ett  oriKithjt/xi^^^deh  zdfden  t^d,  regtte 

'  fie  G Aaf -vun  Lëicefter ,  die  deèzen  oord ,  daar 

hy  ,   door  üftidèl '^n'Soooi ,  veel  gezag»  ; 

Mitdt ,  gaartie  töt  Wh  byzondèr  geweft  zou 

/   * .    .  gemaakt  hebbert/eett  Kdlegie  nëi  Admira- 

Ma^lzón  *^i^  ^P  f  Wnrieii  Hi5<»n  <§);•  Ffan^ójs  IVfaal- 

y7ert  '  -zcAi,  daarna 'aah^èfteld  tot  SyndkM  «tf  Ad- 

toor "   *vbkaat  van  Wcftfi?ièsland,  yverde  zeer  voor 

Sn/*^*  afeonderiyk' oppergezag  Van 'ét  geWeft 

m^^^S'.^jf^y  ï«y^»Öd6  wel gedoogetiV  dai  EöamcB 

;       ,    _  Moo- 

(d    vu  Otei^  */.  4ye. 

ie)  XXIX. 'Bi^i  %/.  ii.  Mnf.  (t)*         ' 

if)  veliüs  Hoorn,  »/.  470.  fladöv.  vaa  Xaldv'  Wé  57, 

f/;  VELIÜ8  Hooia,  ït  4>i.         .  ' 

{hj  Handv,  vaa  £iikb«^^/.  9%^  j^f. 


XXJtt  tröfefc    tt  1  s  t  o  R  1  é:    S43 

Monnikendam',  ak  van  deii  aanvang  dér  be-*  i^gn; 
iroerteri  af,  lüet  de  drie  Steden  i  veréenigd        ■  ■? 
geweeft  ;2ynde  ,    ter  Staatsvèrgadpringe  vaii  ; 

-Weftfriesland ,  zitting  hadden;  doch  hy  bè;-  . 

f  eerde  Pürmeretide  ^  als  .eene  byzondere  • 
leerlykheid,  uit  te  fluicen:  van  deeze  Staatse 
yergaderinge*  Ook  moeft,  zyns  oordeels  ^ 
(de  oud^  iWeilfriefche  Stad  Medenblik,  id 
rang,  na  Enkhuizeh  volgen^  niet  na  £danl 
èn  Monnikendam*  Alkmaar  wilde  zlg,  .  zo 
ibmmigen  fchryvefl  (0<  "^^^  örider  Wel^- 
friesland ,  maar  qnder  Holland,  gerekend 
hebben i  hoewel  anderen  het  tegendeel,  uil 
fchrlftèfi  vaii  deezen  tyd^  meeden  te  hebben 
önïdpkt  (/)-.  Zeker  ts  't ^  dat  deeze.Stad^ 
eeqe  Jyn  trekkende  met  Edam,  Monniken- 
dam en  F^urmereftdei  beiöi^eerde,  datdezaa- 
kèqi  blyveni  móeften  in  den  ftaat^  Waarin  zy; 
tot  nogtoei  geweeft  waren.  De  drie  Steden; 
daarentegen  ,  verbonden  zig  onderling,  in 
Hooimaand  dcezes.jaars  1589,  oni  het  op* 
j)erft  gezag  van  Wfcftfriesland  voor  te  ftaan;  * 

èn  Maaizdö,  die  *ig  vèriiüdén  liet,  dat  hy 
pyneii  dienft  wilde  verlaaten ,'  te  handhaavea 
in  het  Ij^Wind ,  hem  toevertrouwd  0^).  Maal* 
^on  todt^  onder  anderen,  voor,  het  getal  der 
Gekpmimtteerde  Raaden  in  *t  Noorderkwar- 
im  te  verminderen ,  of  zelfs  een  afzonderlyk 
koUegIf  yoor  dé  drie  Steden  op  te  regten; 
Hiefvgtï  g?tf  hy  den  Staaten  van  HoUand  ken-^pe  Staa- 
hisi  die  Vze/er  vreemd  vanden,  en,  van  ten  van 
toeriaf,'  nevens  Prins  Maurits,  arbeidden ,  Holland 

.     .  6m^'^^'^'^* 

($)  non  XXVI.  Èeek^  1/.  $i  Uui. 
'j(Ji)  "BiKEytnU.  AHcm.  */.  u.  ^ 


324     VADERLANDSCHE    XXXLBoEtt 

j-gg 'om  de  gefchillen  in  't  Noorderkwartier  by 
■^     .     te  leggen  (/>    Zo  ver  liep  eerlang  de  ver* 
ftc«ken  "^y^iering,  dat  de  drie  Steden  noch  bewil 
zig  in  't  figden  in  de  gemeene  laften ,  noch  ter  gemee- 
gefcbil.  ne  Dagvaarten  verfcheenen  (»i)*    Eindelyk, 
beflooten  dè  Staaren^  op  eene  Dagvaart,  ten 
deezen  einde ,  in  Wynmaand,  te  Alkmaar, 
befchreeven,semftelyk  de  hand  te  leggen  aan 
het  beflegten  der  gereezen*  gefchillen.    Hier 
werdt  den  drie  Steden  vertoond  „  dat  Weft- 
),  friesland ,  oulings ,  door  's  Lands  Graa- 
^,  ven,  met  de  wapenen^  overwonnen zyn* 
^,  de,  onder  Holland  gebragt  was;  en  dus 
5,  geenans  voor  een  geweft   op  zig  zelve 
>,  gehouden  kon  worden;  dat  men  ook, met 
,^  reden  ^  het  regt  der  Weftfriefcbe  raunte 
„  in  twyfel  zou  konnen  trekken";  met  meer 
andere  bedenkingen,  die  gefchaapen  fchee- 
nen,  verdere  verwydering  te  zullen  veroor- 
't  Wordt  zaaken.  Doch  de  Prins  en  andere  Gemagtig- 
J^^l'     den,  toen  wederom  tuffchen  beide  getreden» 
^^  "      troffen   eerlang  een  verdrag  ^  by  voOTraad , 
volgens  welk  het  KoUegie,  cot  den  eerden 
van  Bloeimaand  aanllaande ,  op  den  voorigen 
voet ,   blyven  zou ,   mids  voortaan  de  ftem- 
meti  der  drie  Steden  famen  zo  veel  golden, 
als  de  anderen  vier,  en  dat  alle  Oi'donflan' 
tien ,  door  eenen  uit  de  drie  en  eenen  uir  de 
vier  Steden,  getekend  zouden  moeten  wor- 
den, of  anders  kragteloos  zyn  (;^).    't  Ver- 
drag was  den  twintigften  van  Wynmaand  ge- 

trof- 

(l)  Keibl.  HoIU  30  Msy  i ,  9  y^nj^  t5l9«  R  S^4»  f7*' 
397. 

(m)  Refol.  Hoir.  4,'<l,  i|  Jttly^t  *Au^.  Ut9>  >/.44r|45^i 
477,  5U. 

(0;  Kefol.  HoU.  !•  OHêk^  I5S9.  ^/.  éjU 


XX'XJ.BoEK.     HISTORIE.      3*5 

troffen.     En  fchoon  't,  alleen  by  voorraad,  i^g^ 
gemaakt  was,  heeft  men  'er  zig,  federt,  aan  ■  " 

gehouden.  De  Advokaat  Maakon ,  diefterkft 
voor  de  opperfte  magt  van  Weftfrieslaod 
geyverd  hadt,  werdt,  kort  hierna,  tot  Raad 
nevens  zyne  Doorlugtigheid  aangcfteld :  waar- 
ip^de  zyn  laft  als  Syndicus  ophieldt.  Dit  wa» 
^ene  der  voornaamfte  redenen ,  waarom  het 
voorig  gefchil  niet  verder  geroerd  werdt  (0). 
De  Weftfriefche  Steden  verfcheenen  ,  ter-» 
ftond  na  bet  treffen  van  'c  verdrag,  wederom 
in  de  Vergadering  van  Holland,  en  droegen 
in  de  geraeene  laften  (/>). 

In  het  beftier  van  de  zaaken  der  Admira-    XVI. 
liteit  hier  te  Lande,  kwam,  in  dit  jaar,  ookVerande- 
eenige  verand^^ring,  die  hier  verdient  gemeld '^"^^'"^* 
^e  worden.   De  Graaf  van  Leicefter  hadt,  in  J^e^'^'** 
den  jaare  1586,  niet  alleen,  gelykwy  reeds Kolle- 
gemeld  hebben  (^),  *n  Kollegie  ter  Admi-gieo. 
raliccit ,    te  Hoorn  ,    opgeregt  ;    maar  nog 
twee  anderen  ^  te  Rotterdam  eq  te  Veere  (r) , 
zynde  te  Amfterdam  ,  federt  de  omkeering 
des  jaars  1578,  i^e  zeezaaken,  door  eenige 
Gemagtigde  Raaden  %qt  Admiraliteit,  waar- 
genomen, zonder  dat  *er,  totnogtoe,  een 
yaft  Kollegie  geweeft  was.    Evenwel  kreegen 
deez?  KoUegien  toen  nog  hunne  volkomen' 
gedaante  niet;  fchoon  zy,  niet  lang  hierna , 
il)  't  bewind  raakten.     Men  nam ,  al  in  den 
aanvang  ^es  volgen^ep  jagrs  ,  in  overleg , 

om 

O)  Boe  XXVI.  B»t(^  hl  s<  E4H]. 
(/»)  Kefol,  Holl.  3«  oSêlf,  en  if  0&^  — —  15  Ktv»  is%9» 
ft,  tfl)*  73t. 
(q)  Hier  voor,  bl.  izi» 
(r)  R«fol.  Holl.  17.1^  J»ly  ijW.  */,  lé;,  2,>  pokBAJLIM 

xa 


7589' 


§ft6    VADERLANbSCHE    XXl^I.  Bqek- 

om  een  Opper-Kollegie  ter  Admiraliteit  in  te 
fteilen ,  waarvan  Prins  Maurits  het  hoofd 
zon  zyn  (f).  Doqh  't  ble<efby  overleggen, 
tot  in  Zomermaand  déezesjaars  1589.  Dé 
algemeene  Staaten  ftelden  toen  een  Su- 
jberintendeni  Kollegie  ter  Admiraliteit  over  de 
Vereenigde  Geweften  ,  beftaaride  uit  zyne 
Doorlugtigheid,  als  Admiraal-Generaal,  en 
ies  Raaden ,  gekooren  uit  Holland  met  Weft- 
friesland,  uit  Zeeland,  en  uic  Friesland; 
doch  Gelderland  en  Uttecht  behielden  aari 
^ig,  om  hunne  Raaden,  wanneer  zy  't  goed- 
vonden, by  deezen  zes,  te  voegen  (/).  Men 
raadpleegde  toen  ook,  om  de  ondergefchik- 
te  KoUegien  ter  Admiraliteit  op  eenen  goe- 
den voet  te  brengen ,  en  yan  bekwaarae  Le- 
den te  voorzien.  Het  Kollegie  te  Hoorn  was, 
zo  ik  meen,  na  het  einde  van  Leicefters  Re-; 
geeringe,  naar  Amfterdam  ovcrgebragt;  al- 
waar men  't  begeerde  te  houden.  Doch  die 
mishaagde  den  Noordhollanderén ,  die  't  we- 
derom in  hunnen  oord  wilden  hébben ,  be^; 
•fuhnp^  weerende  ,  dat  het,  *  met  loosheid,  naar 
iivelyk.  Amfl-erd|am  verplaatft  was  («),  Amfterdam 
ftondt  het  Noorderkwartier  wel   een  Kolleg 

f  ie  toe,  mids  het  zelf  zyn  Kollegie  behieldt: 
och  Hoorn,  Enkhuizen  en  Medenblik  dree- 
ven  fterk ,  dat  'er  te  Amfterdam  geen  Kolle- 
gie zyn  pioeft  (v^  De  Prins  begreep  het  an- 
ders ,  en  ftelde,  in  ieder  der  drie  ffóUegien, 
te  Amfterdam,  te  Rotterdam  enteHoom, 
'  ■  -    '  ^  vier. 

fs)  Rcfol.   HoH.   )p  y^m.   4  Ftir.  6  Ma^trt^  z  Det*  «Ö/- 
hl,  il,  ^9,  •'P,  J??- 
:  (t)  BO»  XX VL  B#*J^,  hl.  3}   [446 1. 

(u)  Refol.   Holl.   24  FeffT,    IS99'  tl.  lo«. 

(v)  Rdol.  HoU.  4,  9  MitéTf  IJ83».  */.  m/  UP» 


XXXi.  BoBïC*     H  IS  ;T:p  BL  'I  E.     3127 
vier  Raaden,   voor  4pn  tyd  van  ^t  maan-,'  jgg^^ 

den:,  aan  (w),  welke  tyd,  padèrhand,^  ver-  ~ -. 

lengd  werdt  (:v).  Henrik  Laurens?son  Spiegel^ 
Koopman  te  Amfterdam  ,.  geweigerd  heb-.  ^ 
bende  den  laft  van  Raad  't^r  Admiraliteit  iq 
Hoorn  te  aanvaarden,  werdt  in  eene  hoete,^ 
ten  behoeve  der  arme  Godshuizen  in  den 
Haage,  veroordeeld  (;y).  Het  Opper-Kolle- 
gie  ter  Admiraliteit  hadt,  zo  lang  het  in  ftan<ï 
was,  het  voornaam  bewind  der  ^aaken,  die, 
door  de  ondergefchikte  Kollegipn,  werden, 
uitgevoerd.  Deezen  waren ,,  in  't  volgende 
jaar, reeds  vyf  in  getal; en  zaten  toen  te  Rot- 
terdam, te  Amfterdam,  te  Hoorn,  te  Mid- 
delburg, en  in  Friesland  (z). 

Doch  die  van  Zeeland  hadden  niet  willen.Verfchil 
t>ewüligen  in  het  Superintendent  Kollégie  ter  j"®'^®^* 
Admiraliteit  (a)y  waarvan,  ten  miuften^on-\^*e"  ^^^ 
der  anderen,  oorzaak  was,  zeker  gefchil met  vorderen 
die  van  Holland,  welk,  omtrent  deezen  tyd,  van  de^ 
ontftondt,    en   waarvan   de   grond  nimmer  J^^^J?" 
geheellyk  beeft  konnen  weggenomen  wor-njiy^u/ 
den.    De  Vereenigde  Geweften  waren  over-  teit» 
eengekomen ,  om  de  uitgaande  en  inkomen- 
de Regten ,  alomme ,  te  doen  heffen  op  ee- 
jien  eenpaarigen  voet,  en  geene  *  Gelei- of  f  Cwvö- 
t  Verioigelden  te  vorderen  van  goederen, die-^'^^. 
van  een  dier  geweften  naar  een  ander  var^l^J^^" 
voerd  werden.   Maar  de  geeuwen  kla^^den, 

tei| 

f»)  «Lcfol.  Hoil,  7  Mddrt  I5t9.  *'•  14^- 
•  (x)  Rtfól.  «crtl.  14,  »S  NoW  I5S9.  */.*7J*j  7H*  '3**^ 
jipril,  2ï-!I  May  1590.  *'.   3J»  4©. 

(y)  Rcfol    Holl.  17  Djtemh.  1589;  ^/.  794*     Zie  ook  H.Li 
S^il&GHELS  Leeven  vor  den  Hertfpicghel. 
»  (x,)  Refol.  Holl.  4  y^»f  15  F**>.  1590.  bU  i«. 

(4)  Rcfol.  HoU.  jo  JOff.  159X.  — a+J*».  9-iiii-i4irM59^. 

X  4 


3a8    VADERLANDSGHÉ    XX3tl.BoE|: 

ijgx;  ten  deezeii  tycïe,  4at  de  Hollanders  verlof^ 
-^- — ^  geld'  volderden  Van  gpëderén  ^  die  uit  Höl- 
"  land  naar  Zeeland;  werden  gebragt.  '  Onré- 
delyjc  fcheén  dit, in  den^érftetr  opllag.  Doch 
de  Hollanders  ihërkteh ;  óp'  de  klagten  der 
Zeeuwen, "^art  „  dat  zy  geen  verlofgeld be- 
5V  geerden  van  goederen  ,' jlic  in  Zeeland 
,;  verbruikt  werden ;  maar  alleen  yatf  zul- 
;,  ken,  die,  'over  'Zeeland,  naar  vyaridlyke 
,*,  of  onzydigé  Plaatfen  ,  werden  vervoerd, 
,i  Dat  'zv,  tot  het  invorderen  van  dit  ver- 
,;  lofgeld,  bewoógeh  wairèh  geworden,  om 
,;  dat  'Zeelancf  dé  gelei-  én  verlofgeïdén  niét 
,',  bragt  in  Öe  kaflè  van  't  gemeene  Land, 
;,  gelyk  de  ander^  getveftèn' déeden ;  enoirt 
,,  dat  meri  ^ig  ,  aldaar;  niet  hi'eldt  aan  de 
,,  gemèene  lyft  van  's  Lands' Regten ;  maar, 
„  oni  rjeering  te '  trekken  ,  ïtiindér  verlof^ 
„  geld,  dari  de'lyft  in Hiéldt,*  vorderde  van 
„  goederen,  die  naar  Frankryk  en  elders  ge- 
j,  zonden  werden  (*)."  *  '^t  GefchirtufTchen 
de  twee  gewefteh  kWam  vóór  dè  algemeene 
Staatén',  dié,  in  't  ecrft,  zeer  neigden  naar 
de  zyde  vari  Holland  ("(:);  Doch  naderhand 
werdt  geoordeeld ,  dat  de  zaaken , '  by  voor- 
raad ,  op'  dèn  ouden  voet ;  behoorden  te 
blyven. '  't  Leedt  nog  eèneri  gèrufmen  tyd, 
eer  dè  hoofdzaak  werdt  afgedaan.  Ik  vind,* 
dat  die  van  Holland  ,'  by  gelegenheid  vaii 
deèzen  twift,  aanmerkten,  dat  de  g^lei-  en 
yprJo%elden,  q  hun 'gebeft,  ^én  ^lillioen 
'^     -  /  ^    *  '•  •       had^ 

f*)  Effol,  ïfoJI,  31  Off.  «,  ïo,  i4N«v.  ljfS>.  //.  W,7»| 
y>9.j  7x9  ♦  7*4;  Jaü.  1591.  bL  j. 


5^XXL  Bo«!U    HÏSTORIJE,;    gap 

haddett  op8eJ)ragt,  ep  pjaar  weinjg  minder  ,-Oo 
iii  Zeeland  (O.  ^^^' 


JDe  H,eerïykheÜ  yan  Wo^wdep  »    di.e  hetpandc- 
Huis   v^n  Brunswyk   in  pandichap  bezeten  üng  we* 
liadt,  jyerdt',;jn.den  H.efAWdes  juïMrs  i5Ö9>|S"e. 
^   tgn  behoeve  def  Gi;aaflykhe|i  ^van  Hcjll^ind,^^^  g* 
verbeurd  ^f^x^^^j.    De  St^tefj  hadden,  naindere 
4e   doo4   ym  Hertog  Erik  vpi)  P;unswyk  ,  Heerly- 
die,   op   den  zeventiendei)  yan  Slagtmaand^®  soe- 
^es  jaars  1584.  vofirgeyallen  was  (/),  'tbe-^n^den 
lyind   deéz^r  Heerjykheid  aanyaardf      Zyn' Huize 
natuurjy ken  Zoon » IVillem  va^  Brfifiswyky  aan  van 
•wien,  en  a^g  wi|?ns  ^uftier,  Katbapna^hy^^^^' 
iyne  Heeriykj?  gQ^der^n  in  Jfolland  gemaakt^  • 
t^dc,  ïf^xt  ook  overlee4?n  zynde,  vprzpgt 
Hertog  JuUus  van  Brtfmuiykj  dat  de  Staatea. 
het  opzigt  oveü  deeze  Heprlykheid,  en  over 
die   van  Liesveld  en  andere  Brunsvi^ykfchQ 
goederen  hier   te  Lande  7   ten  behoeve  vaq: 
ijen  regtbebbenden ,  wilden  blyyen  behouden ; 
^elyk  fy  doeden  (ƒ)-  Hertog  Juliusoverleedt, 
op  den  tweeden  yan  Bloeimaand  deezes  jaars 
1 5  89  (g) .  Zyn  Zoon  en  Opvolger,  Henrik  Jur 
iius ,  begeerde  toen ,  4^t  d^  ?taajen  hem  dq 
I|eerlykheden   Woerden  ep  Liesveld,    mee 
;^kere  Huizipge  in  den  Haage,  b€;nevens  dq 
gntvapg^p'  inkqmften  deezer  goederen,  wel- 
ken de  St^atep  ingehouden  hadden,  zouden 
pverdraagen.    Doch  de  Staaten  begreepen, 
dat  dee^e  goeder^p  ,  na  het  afllerven  van 
' '       ■  '      '   *  'Wil. 

(d)  BOR  XXVn.  l^oe(^  hl,  j  f494]. 
.  (*)  BOR  XIX.  Bttkj,  */.  40  [507]. 

"  (ƒ;  Rcfol    HólU  7,  IS  ^ug^  1585.  il.  454i  47««  «  ^fril 
I5»7.  bU  100.  ^  .  f 


330^    VADERLANbSCHB    XXXLBoeï, 

1580,  Willem  van  Brunswyk,  op  deszelfs  Zufter, 
,ir  ?r  Katharina,  vcrvaDen  waren.  Deezeiluwas 
met  Andreas  Deria  getrouwd»  die  den  Ko- 
ning van  Spanje,  tegen  de  Staaten,  diende: 
uit  welken  hoofde, de  Heerlykheden  en  goe- 
deren van  den  Huize  van  Brunswyk,  hier  te 
Lande ,  allen  verbeurd  verklaard  werden. 
Men  liet  den  Hwtoge  de  vryheidwel^  om 
zig,  hier,  tegen  deeze  yerbeurdverklaaring, 
:  van  de  gewoone  middelen  van  Regte  te  be- 
dienen (hl).  Doch  ik  vind  niet,, dat  hy  dee^ 
ze  zaak  vervolgd  heeft,  voor  't  jaar  1593, 
wanneer  hy  den  voorgaanden  eifch  vemieuw- 
de*  Ten  zelfden  tyde ,  deedt  Katharina  van 
Brunswyk,  die  toen  Weduwe  was  van  An* 
dreais  Doria,  de  Staaten,  om  de  Brunswyk- 
fche  goederen,  voor  haar  zelve,  verzoeken^ 
De  Staaten  beflooten  toen ,  den  Hertoge 
handligting  der  zelveh  am  te  bieden,  mids 
hy  borg  ftelde  voor  de  wedergeeving,  wan* 
neer  de  Weduwe  bewees,  dat  zy  eenena* 
tuurlyke  Dogter  van  Henoge  Erik  was,  'c 
welk  hy  ontkend  hadt:  hoewel  de  Staaten, 
in  zulk  een  geval ,  hun  regt  nog  voorbehiel- 
den tegen  haar,  als  gehiiwd  geweeft  zynde 
met  eenen  vyand  deezer  Landen  (i).  De 
Graaf  van  Hohenio,  federt ,  het  regt  ver* 
kreegen  hebbende ,  welk  Hertog  Henrik  Ju-^ 
lius  op  de  Brunswykfche  goederen  in  Hol- 
land gehad  hadt,  bragt  zo  veel  te  wege  bjf 
de  Scaaten ,  dat  zy  hem  dezelven  afïlonden, 
Zyne  Weduwe, ifc&m  t?^iVi^i^,meiwel- 

ka 

ih)  Kefol.  HoU.  i  0&9b.  X  S0».  tst9.  H.  6s*,  éH' 
(ij  aefoi.  Uoll.  i'19  Sept.  ^10  iy«v,  isj^i.  §U  Wi  '^ 


tce  hy,  in 't  begin  des  jaars  1595  jgenroiiwd  1^89 

was  (^),  heeftze,  nog  na-^j^ndood,  be - 

zeten  (/).  Doch  het  Panjifdittp  van  Woer- 
ideh  is,  indenjaarfe  1617^  afgéloft,  en  dce? 
ze  Heeriykheid  vjrpderpni,  met  de  .Gnmflykr^ 
heid  van  Holland  j  yereenigd  geworden. 

De  Regecring  van  Holland  eö  Zè^jfoid  x^U 
>vas,  na  -t  vértrelf  van  Leipetter^  nog  opOpreg- 
geenep  vallen  voet  giöbragt/^  Men  begi«ep/j^^vai| 

dat  het  Kollegie  vap  Gekommicteerde  Raa*  bolle- 
den in  Holland  berfteld  diende  te  virorden  ,gien  van 
jen  dat  men  Prlnfe  Maurits  meer  gezags,  danGpJ^oro*  r 
hy,  tot  no§  toe,  geoefend  hadt,  ^^^^^^^^^de^Raa- 
pp  te  draagen.    Ook  moeft  de  ei^nigheid  on- den,  in 
iier  de  Geweften  bq waard,  en  middelen  be-Holland^^ 
raamd  worden,  pm  de  gefchillen  mflchen  dp 
Steden,   bekwaamlyk,  af  te  doen.     Deeze 
ien  diergelyke  zaaken  hielden  de  Staaten  van 
Holland, in  deezen  jaare  1589,  dikwils  bezig 
(m).  Dqch  men  kwam  ^omtrent  eenigen  der-  1590^ 

zelven ,  niet  voor  den  aanvang  des  volgen^. 

den  jaars ,  tot  een  befluit.  De  Staaten  van 
Holland  en  Weftfriesland  ftelden  toen  twee 
jCoUegien  aan,  ectn  tot  het  beleid  der  zaaken 
van  Regeeringe ,  genoemd  het  Kollegie  vim 
Gekommkteerde  Raaden^nevens  zyne  Doorlug^ 
tigbeid;  en  een,  tot  het  beleid  der  zaakeq 
van  bèlaftinge  en  geldmiddelen  ,  blootelyfe 
het  Kollegie  van  Gekommitteerdei  B^aaden  ge* .  , 
lioemd.    li^t  eerftgem^lde  Kojlegie  b^ftondt 

(k)  BOR  XXXT.  B*tl^.  hk  t9  [t9l]. 

(/)  Refol.    Holl.  21  Juny  Ulo.  bU  2f.    BOR  XXXv  Bêtk^ 

'  (m)  KefoL  Hoü.  l-tljuly^  7-1^  ^H-  ^S  J^êv.  i|t^  ii* 
5H«  517»  S5ii7,i7* 


33^     VADERJLANDSCHE    XXXI.  Boek; 
1590.  uit  den  Prinfe  en  vier  Raaden,  en  diende  op 
V  een  Bcrigtfchrift,  welk  dein  twee-entwintig-r 

ften  van  Louwmaand  was  vaftgefteld  (^n). 
Het  Berigtfchrift  voor  het  ander  Kollegie , 
welk  uit  negen  Raaden  beilondt,  was,   op 
den  zelfden  dag ,  beraamd  (o).    Voorts  ar-. 
beicUe  men,  om  Uiyecht,  gelyk  voorheen, 
met  Holland  en  Zeeland,  onder  eenen  Sc^d^ 
^louder,   te  brengen,  waartoe  de  Advokaac 
Oldenbameveld ,  die  met  Thin  ,  Heennaa- 
le  en  andere  Stigtf^hen  verftand  hieldt,  zeer 
Prln«      veel  vlyts  aanwendde.     In  Sprokkelmaand, 
Maurits  droegen  d$  Staaten  van  't  StigtPrinfe  Mau? 
Wordt      rits  het  Stadhouderfchap  op.     Het  Berigt- 
der  va?*  ''^^"^^  >   Waarnaar  hy  aaqnam  te  regeeren  , 
Utrecht  werdt ,   cerlanff  ^  door  hem ,  getekend  en 
Oveiys-  beëedigd..   Hy  beloofde,  by  het  zelve  „  U- 
G^^d       ''  ^recht  te  zullen  beftieren,  als  een  byzon-, 
1^^®'"  „  der  Geweft,  en  de  Wet,  in  de  Steden, te 
„  zullen  ftellen,  hy  Kiade  en  believen  der 
„  Staaten.    Doch  in  de  Stad  Utrecht ,   al- 
„  leenlyk,  by  raade  en  believen  van  zulken 
„  uit  de  Staaten,  die  in  dezelve  tegen woor- 
„  dig-  zouden  zyn.    Voorts  zqu  hy  de  Staar 
„  ver\  ook  kennen ,  in  't  begeeVen  van  Amp- 
„  ten  (p )/'     Omtrent  deezen  tyd  ,  werdc 
Prins  Mauritii  pok  vereerd  met  het  Stadhou- 
derfchap  van  OveryfTel.  De  Raaden  van  Staa- 
te  hadden  geoordeeld,  dat  zy,  hier,  de  vcr- 
'      kiezing  van  eenen  Stadhouder  moede»  deeg 

uit 

f»)  Rcfol.  Holl.  K,  »2  f  dn.  I590f*/.  114,  U2.  BOB  XXVIL 
(•)  Refol.  Holl.  17,  izJan^JS90»  hl.  ijtf  ,  157,  BoaXXVIL 
O)  BOA  XXnU  Sp^kj,  hl.  14  [510] ,  14  £jui 


XXXI.  BoÉit.     HISTORIE.     333 

uit  eene  benoemittg  van  drie  Perfoonen  door  iggo^ 
de  Staaten  van  Overyflel ,  in  gevolge  van  ■  *■ 
'h€t  verdrag,  met  de  Koninginne  van  Enge- 
land ^  in  't  jaar  i  $85 ,  gemaakt  (  ^ ).  Doch 
die  van  Overyflèl  bïagten  hiert^en  ih^  dat 
zy  dit  verdrag  nimmet  hadden  aangenomen  ^ 
^èr2oekende  ^  wyders-,  dat  de  algemeene 
Staaten  den  Stadhouder,  dien  zy  verkooren 
hadden ,  laftbrief  verleenén  Wilden ,  op  derzel- 
vVernaam(r)tgleIyk,federt,gefchiedde.  Prins 
Manrits  werdt,  na  *t  overgaati  van  Zutfen, 
op  gelykê  wyze ;  tot  Stadhouder  van  Gelder 
^n  Zutfen  verkooren  ,  door  de  Stèaten  des 
Landfchaps.  Hy  ontving  van  deezen  zyn 
Berigtfchrift  ,^  en  van  de  algemeeae  Staaten 
7ynen  Laftbrief ,  in  Bloeimaand  des  volgen- 
den jaars  (5):  en  zag  zig  dus  Stadhouder  van 
vyf  der  Vereenigde  Geweftch.' 

Omtrent  deezen  tyd,  kreeg.de  Regeering  XVIII. 
deezer  Landen  byna  dezelfde  gedaante ,  die  Schets 
zy,  federt,  altoos,  onder  het  Stadhouderlyk ^^°  ^^ 
bewind,  gehad  heeft;    waarom  wjr  agten ^ J^^^°J|^ 
dat  het  hier  de  regte  plaats  is,  om  den  ftaat^cn  ftaac 
derzelve  beknoptelyk  te  befchryven.     Zulk  der  Re- 
eene  befchryving  zal  van  dienft  zyn  ,    om  §®®'^se 
den  Leezer  *t  veryolg  deezer  Hiftorie  beter  cênigde' 
te  doen  verdaan*  Neder- 

Dé  Vereenigde  Nederlanden. waren,  om* landen, 
trent  deezen  tyd,  zes  in  getal ,.  Gelderland  7®^*^- 
met  Zutfen,    Holland  met  Weftfriesland,^»;'^ 
Zeelaod,  Utrecht,  Friesland  en  Overyflèl:  na  den  * 

fchoonafftand 

4f)  STtf  XXIX.  Bêeh^  hi.  9€. 

ir)  KefoUHoU.  S  fehr,  1590.  hU  1%U 

{$)  Zie  Boa  XXVII.  £»tk^  hl^  si$  Tan  dea  twndtn  Dm/K 


ii4    V^ADERUNÖ^€HJB    XXXiBöfcic 

^êoo.  fchoon  eeöfge  Stédeii  van  fdmmigecf.deezer 
^^■^  ^^^  Geweften  nog  in  éé  magi  vaa  Spanje  waren. 
öefttr.  'Groning^ri  éti  d^  Ommelanden  zyn  hier , 
èerft  in. 't  jaar  1594^*  bygekoraert.  Deeze 
^eweflien:  en  vferfcbeiden'  anderen  waren, 
Xchoon  onder  verfchillende  titels  i  hogcans 
allen  ^  door  Keiztt  Karel  den  y^  en  na  hem, 
door  «ynen  Zoon  ^  Filips^  beheerd  ge  weeft, 
èn  werden  i  hierom  i  en  om  dit  zy  V  in« 
de  andere  Nederlanden  i  aan  eikanderen 
grensden  4  dikwils  aangjemerkt  ;  als  (amen 
één  geweft  mtmaakende«  .  Het  Utréchtfch 
«Verbond  vatt  den  jaare  I579  vjereènlgde  ver- 
fcheiden'  Van  deeze  geweften  20  naauw, 
dat  zy,  ^elyk  het,  in  't  hoofd  van  dit  Ver- 
bond ,  uitgednikt  wordt  4  maar  één  Land- 
fchap  fchéenen*  Voor  en  n^  de  afzweering 
van   Koning  Filips  i    bajlt   Willem  ;   Prins 

ji taii  Oranje^. en  na  deszelfs  dood 5  de  Graaf 

-      van  Leicefter  hét  hoog  bewind  over  deeze 

(eweften  gevoerd.  De  l^iatfte  mpt  merkely- 
e  tegenkanting  der  Staaten ,  mpt  naame  van 
ïolland,  die .  oordeelden ,  dat  hy  zyn  gezag 
te  wyd .  incftrekte ,  ten  nadeek  vaji .  V  volks 
vryheden.  De  Staaten  dan,  geleerd  door  de 
ervaarenis ,  1  vonden ,  na  zyn  vertrek  én  af- 
.ftand,  geraaden,  de  opperfte  magc  over  de 
Landen  onder  veelen  té  verdeetep'  en  een 
nieuwen  Regéeringsvorm  in  te  iteÜen,  die 
[  veüiger  fchèen  voor  de  gemepne  vryheïd , 

fchoon  hy,  hi  fommige  getegcaiheden ^  gè- 
vaariyker  bevonden  is  voor  de  eendragt  (/). 
Op  dat  egter  de  Gemeente, gewq'ón  '$  Irunds 

boo- 

(tj  GuOTii  Aaiial.  V.  f.  io|« 


XXXI.  BoÉk.     H  I  S  t  O  H  i  Ë;    335 

hoogè  Règeering  te,  zien  m  htfnden  vanee-  ^.^ 
ncn  Vorft^  die;  ;'ic;  ontasag  cUtr  2elve  wift  te  -^  *■, 
bewaaifen,   en  de  liefde  der  Landzaaten  te  ; 

-verwekken  tot 's  Landsbeft,  een  voorwerp 
iwinagtingcv  voor 't  geiagt»  hebben  mogt ,  stad* 
droeg  mea  PrittfeMaurits  de,  waardigheid  houder 
op  vatf  Sttfufliüudler ,  Kapitein  en  Admiraal- Kapitein 
Oenéraal    van    verfcheiden*  ge  wetten ,    «M^-aa1l 
jdaatfte  -temsoan  k  Jïoöfd  van  deft  Raad  vauoene/ 
&5:iate^  dk^  onder  Leicefter^  /t  hoog  berraal. 
wind  owrdia  algemeene  Regeeringe  plagt  te  ' 
fcebbeh.    Zulke  trfeflyke  Ampten  zetten  den 
IPdfife  groot  aaniziefi  by,.  fchoon  Prins  Wil- 
iem ,  zyn  Vader  i  die-  toÉ  £fo&f4  m  'Ifo^gfle  O- 
iberJkid  vérheeven  geweèft  wa».,'  boven  hem^ 
4iicgeft<ïken  badtV  in  waardi^id  en  vermo^ 
gen;  en  fcfaoon;  lAen  den  h^isAy0ogi  Lei- 
H^efter  ook  meer  igezaga  teidt  opgedtaagen. 
Maar  *t  g&at  bet  Sta^iuméetfdu^  .^mi  gt- 
zag'veriooreobftdt',  faadc  het  gewtmnea^  aan 
gtmft  der  Gemeente.    Eeiiïn{|)tQn  ^vergif- 
fenis kwamen.  v»n  den  (S^iÉdteo^ 
fchattii^en  van.  de  «Staaten  9  dte  .daarenbo* 
ven  nog  dc'^wytvtaeegen^  \mi  de  ;cgen{poe^ 
-den;  cerwj^  :de  eer  der:  werwmmptn  den 
Kapkein*Gene9aal  opgedraiagen  wjeridc  (u)^ 
De  luifter  eu  .rt)exn  der  jopp^cfte  tmgc  ver^ 
/toonden  zig  dus  mcG&  M  .den  ^diboiiden 
£)e'  Statten  droegen  'er  egttsrdeniiadin  van, 
*en  hielden  diea .  J^em  der^ w ,  4oorgaws  > 
•in*raiaden.  .      /  "  - 

Twyfelagi%  fcheen  im  egter^  -töi  deezeoverfchf» 
«yde,  of  deeze  opperfte  magt,  in  de  Staa-o?erde 
;  ...    ._  ten  opperde 

V<iJ  GROTJi  Anaal.  V.  >.  101,  _  .     magt  ia 


S3<^    VAÖERLANDSCKE    S^XXLBcft*: 
i<oo.  t^n.vafi  elk  Getveft,  móeft  ge|)l8atft  worden^ 
g  ^  ■ '  dan  of  mettie  zoekéff  moeft,  bf  de  algeitnee* 
eenigde  ^^  'StfAten;  kn  doezen  ak  de  opperde  tnvtgt 
ticótt-    der  Vereenigde   Geweftèn  mee  efkahderen 
iandeot  aanttiörkei);     De   algeifleene  Staacen  zelvea 
fchynten  zig  fomtyds  4o '  te  hebben  aknge- 
merkt;  Kort  vk  dé  dobd  *afaf  Pifefe  Willeto  ^ 
verkk^den  27,   toen  te  zyn  de  beogflè  Over-^ 
beid  va/i  den  Lande^ (y\  Ookfdiynt  men ^  in 
fommige  Ge  weden  ^    t  ftiik  v  dikwi^s,   dus 
*  te  hebjben  ingezien  ^'  en^  tóei^om'  laftbinevett , 
.  tot  zulk  «0n  voornam  Ampcv   als  dat  vaA 
Stadhouder  was/ van  de  aigemeentc  Staaten 
Verzogt  fe  tebbeh.  Mendagr^  vermoedelyk, 
dac,  gelyk  Keizer  Karel  en  Koning  Filip^^ 
die*  Heeren'  van  alie  de  Nederlahden  geweeft 
waren.  Stadhouders  in  de  byzofadere  gewes^^ 
ten  plagten*  tö  Mlen 5  diï  nu,  daór  de  alger 
meene  SiaaccfA^  behoctrde  te  gefchieden ;  al^ 
aaYi  welken ,'  uir  hoofde  van.ihft  Utrechtfch' 
Verbond,  ook  bewind  toekwató,  over  het 
gene   den  Vereenigde  Gcwefteir^-  met  el- 
kanderen^,  aanging.    Maa?  in  andere  Land- 
fchappen^  vooral  in  Holland/  werdt  dit  an^ 
ders  begreepérs.  De  opperde  öi^  Was ,  oor^ 
deelde  men ,  na  \  afzweeren  van  Filips  ,  ver- 
vallen san  de  Staaten  der  byzondere  Land 
fchappen  ,    die  ,  zelfs  toenzè   oiider  éénea 
Heer  donden,  naar  verfchiltcride  wetten  en 
gebruiken,    eo  als  onderfdieidèn'  Heeflyk- 
heden  of  Vordendommen  ,   geregeerd  Wer- 
den;  Scexk  dreef  men  dit  gevoelen ,  ten  tyde 

vai 

(v)  Refol.  Gcnci.  t  Am^  X5I4«  h  S9>^  ^^^  Stuklu  II« 


XXXI.  Boek.      HISTORIE;     337 

▼an  Leicefter ,    toen  alle  de  gewefteti  niet  ig^^^^ 
©ens  waren,  over  het  g^zag,  welk  hy  zig,    ^^  ^ 
met  regt,  aanmaatigen  mogt.    De  Advokaat 
Oldenbameveld  ftondt  toen  zeer  op  de  op-=v 
perfte  magt  der  byzondeté  Géweften :  ti^ar- 
door  *t  gezag  van  Léieeftef  eft  van  defff  Raad 
van  Staate  geenen  kleinen  krak  kreegi    En  i 
gclyk  het  den  mftnfch  eigen  is,  zyn  gevoe- 
len in  «IteHlen  te  dryven;  Maalzon,  zo  als 
-wy  boven  (v}  zagen,  beweerde  zelfs,  dat 
Weftfnesland,  op  zigzelf,  eene  opperraag-     , 
tige  Heerlykheid  uitmaakte,     't  Gevoelen  ^    ^ 
dat  de  opperfte  magt  over  dé  byzondete  ge-< 
^iveften  by  de  Staaten  van  elk  Gewefthuis-^ 
veil,  heeft  ook  den  meèften  ingang  gevon-^ 
den,  en  is,  doorgaans,  by  de  fehranderfte 
kenners  tan  deesen  Staat^  Vooi*  gegrond  aan^ 
gezien  (w). 

De  Staateri  def  byzondere  Oewefllen  nu'l^iecW 
beftaan  niet  in  dé  Gemagtigden  ter  Staats- ^^"^y° 
vergaderinge ;  itfaar  id  het  gantrchelighaamsoDderè 
der  Edelen  en  Steden;    De  eerffen  worden  Gewoé- 
vertoond  en  vervangen  ^  doot  den  befchree-^^ï^  »y^ 
ven  Adel,  die,  gemeefllyk^  de  Dagvaarten 
bywoont ;  de  anderen  ^   door  de  Raaden  of 
Vroedfchap^en    van  elke  (temmende  Stad^ 
vit  welken,  een*  of  meer  Gemagtigden  telf 
Dagvaart  gebonden  wof den.  ËndeezeËdfslen 
en  Gemagtigden  der  Steden  vertoonen,  ver-  - 
gaderd  zynde ,   de  Staaten  van  den  Lande. 
Zy  worden,   op  gewoone,  of,  des  noods> 
op  bttiteng^woone  t^den,  op  zekere  punten , 

bi- 

.    Cp)  Bladz.  9ti. 

(»)  Vide  C.  T.  BTNKSBSHOalk  Qnxfttf  JOS.  FuU.  Léh^  % 

Cétp.  xxni  p,  i^|. 
Vm.  Ditu  V 


338    VADERLANDSCHE    XXXLBm 

jr^o.  befchreeven;  en  doen,  zo  zy  'er  al^emeenen 
•— ^ — ^  of  byzon.deren  laft  toe  hebben,  ook  andere 
zaaken  af,  die  voorkomen,  terwyl  zy  ver- 
gaderd zyn.    Doch  de  uitvoering  van  't  ge- 
ne zy  beflooten  hebben  wordt,  na  dat  zyge- 
Cetnag.  fcheiden  zyn,  een  Kollegie  van  gemagtigde 
tigde      Raaden  of  Staaten  aanvertrouwd.    In  Hol- 
Raaden  land,  hadt  dit  Kollegie,  tegenwoordig,  al- 
of  Staa-  i^^  bewind  over  zaaken  van  geldmiddelen. 
**°'        De  zaaken  van  Regeeringe  ftonden  daar  nu 
aan  het  Kollegie  van  Gekorarajtteerde  Raa- 
den nevens  zyne  Doorlugtigbeid :  *t  welk  zeer 
veel  toebragt  tot  vermeerdering  van  's  Prin- 
fen  aanzien  in  Holland.    Doch  dit  Kollegie 
is,  naderhand,  met  dat  van  Gekommitteer- 
de  Raaden  der  Staaten  vereenigd  geworden 
Advo-     (*)•     's  Lands  Advokaat,  die  de  vcrgaderin- 
kaat  van  gen  der  Staaten  en  der  GekommitteerdeRaa- 
Holland,  den  van  Holland  ,  gewoonlyk  ,   bywoont, 
vraagt  de  gevoeleas,  uit  den  naam  der  Ede- 
len ,    wier  Penfionaris  hy  is,  vereenigtze, 
zoze  verfchillen,  en  is,  binnen  en  buiten  de 
vergadering  ,   amptshalve  ,   verbonden ,  de 
welvaart,  vryheden  envoorregten  desLanè 
te   vorderen  en  te  verdedigen.    Zyn  Anipt 
wa3,  na  dat  de$  Stadhouders,  het  aanzien- 
lykfte  in  dit  Geweft.    De  Regeering  der  an- 
dere Landfchappen  verfchilt ,  hier  en  daar, 
van  de  HoUandfche.    Doch  ons  beftek  ge- 
hengt  niet>  dat  wy ,  in  deeze  byzonderheden, 
treeden. 
Alge-  De   Afgevaardigden  van   de   Staaten  der 

nicene    ^byzondere  Geweften  maaken  de  algemeene 
Staaten.     ^  ^    ^^. 

(«}  STu  GROT.  Vexaatw,  Csp.  XII.  hl.  xii. 


XXXL  Boek.     H  I  S^t  Ö  R  I  ,Ê.     33^ 

Staaren  uit  ^  die  eerft  te  Utrecht  plagten  te  |-g^^ 
vergaderen:  daarna  te  Delft  en  in  den  Haa —      m, 
ge  byeen   kwamen;  doch  niét  altoos  zaten. 
Ten  tyde  van  Leicefter,  begon  hunne  verffa- 
dering  gcduurig  te  worden.  De  Staaten  hadden 
toen    verfcheiden*  zaaken   te  verhandelen  , 
van  welken  zy  den  Raad  van  Staace  geene 
kennis  wilden  geeven.     Huiine  Afgevaardig- 
den vergaderden  hierom  dikwils;  en  kwamen, 
allengskens,   gedüuriglyk   byeen  (j^).     Zy 
handelen ,  op  bepaalden  of  onbepaalden  lall 
der  Gew-eften,  van  Welken  zy  afgevaardigd 
zyn,  over  zaaken  van  vrede  en  oorlog,  en 
anderen  ,   het  Bondganootfchap  betreffende. 
Zy  doen  bezendingen  en  ontvangen  uitheeni*- 
fche  Gezanten^  insgelyks  Qver  zaaken,  den 
Bondgenooten  in  't  gemeen  raakende.    De^^*^^^^ 
Raad  van  Staate,  die,  onder  Leicefter, groot ^^*^^ 
gezag  over  zaaken  van  Rege^eringe  hadt^  be- 
ftondt  uit  Afgevaardigden   der  verfcheiden* 
geweften,  te  weeten,  drie  uit  Holland,  twee 
uit  Zeeland,  twee  uit  Friesland,  en  een*  uit 
ieder  der  anderen.    .Na  't  vertrek  van  Lei-^ 
cefter,  kreeg'  deeze  Raad  een  nieuw  Berigt- 
fchrift,  waarby  de  bezorging  van  't  gene  tot 
den  oorlog  te  Lande  vereifcht  wordt,  en  de' 
invordering  der  penningen,  die,  ten  deezen 
einde,  door  de  byzondere  geweften,  opge- 
l>ragt  worden  ,  aan  denzelven  toevertrouwd 
werdt  (2).  Tot  het  beleid  vau  den  oorlog  te  A-fmfr*-    / 
water.  Waren,  geïyk  wy  boven  C^)  ^gen,j[^^«^' 
onlangs ,  in  de  voomaamfte  Zeelieden  van^^^^^^* 


(y)  GROTII  AnntU  V.  p.  99. 

(c)  Ziê  BOa  XXiV.  #f#<,  kL  U  [tlt]^ 

(4j  BUdz.  127. 


Hol.^ 


94^    VADERLANDSCHE     XXXLBoek. 

159Ö.  Holland,  Zeeland  en  Friesland,  vyf  KoUe- 
^■"  gien  ter  Admiraliteit  ingeftefd,  en  nog  een 
opperft  KoUegie,  boven  deezen  vyf,  waarvan 
zync  Doorlugtigheid  het  Hoofd  was.  Doch 
dit  laatfte  bleef  niet  lang  in  ftand  (b).  En  in 
't  jaar  1597»  werden  de  vyf  KoUegien  ook 
af  hanglyk  gemaakt  van  de  algemeene  Staa- 
ren, daar  ^y,  te  vooren,  afhingen  van  de 
byzondere  Geweften.  Zy  kreegen  toen  een 
nieuw  Berigtfchrift ,  dat,  fchoon  flegts  by 
voorraad,  en  voor  den  tyd  van  een  jaar  ge- 
geven (c) ,  tot  heden  loe ,  nog  niet  veran- 
derd is.  Wy  fpreeken  niet  van  de  algeiflcene 
en  byzondere  Reken-  en  andere  Kamers  en 
van  veelerlei  Amptenèars ,  in  deeze  Landen. 
Wy  beoogen,  alleenlyk,  een  kortberigtte 

feeven  yan  den  tegenwoordigen  ftaatvan's 
.ands  Regeeringe  ;   waartoe  deeze  fchec, 
zo  wy  agten,  zal  konnen  volftaan.    Nu  her- 
varten  wy  den  afgebroken  draad  der  ^efcbie- 
denifle. 
Yvcrvatt     Van  den  aanvang  deezes  jaars  af,  begon 
Prinfe     zig  een  guiiftiger  beloop  der  dingen  te  ont-  : 
Maurlts  dekken.     De  vyand  ,    verzwakt,'  door  de 
ftaat^des  ondemeeming  op  Engeland ,  en ,  van  nieuws, 
Lands  te  ingewikkeld  in  den  Franfchen  kryg,wasbri- 
bcvefti»   ten  ftaat  geraakt,  om  den  oorlog,  in  de  Ne- 
gen,      dierlanden,  met  emft,  door  te  zetten.   Pnö^ 
Maurits  hadt  zig,  daarentegen,  van  den  t)^^ 
af,  dat  hem  *t  opperbeleid  des  oorlogs  toe- 
vertrouwd was,  zo  zeer  bevlytigd,  in  de  oe- 
fening der  Krygskunde,   dat  hy  'er,  khi^^ 

da.' 

ih)  Ziê  Reibt.  HoII.  14*2]  Dnêmh,  iS9i»  iU  X^ 
(Ó  Gtoot-lflakaatb.  lu  09d^  ks^*.iiiy* 


nuH]!Muii  iMuiflüJiihiüftuMMiüüH  tK'i  I '  tt!  LLujiUpmiiHiinflntturHWHujit^uuttiiuirrtinnuiiritiff 


M':^;:iLJ]a;i:,irgi';s, 

ji;-  '  /.Prins  ■  Vaii    Oraiije»,,iir's^i  j 

StadKoudei'    vau  .GeI(!ierIa»4>,''''^,<^i'tWi4|i| 


Zeelaiitl  .  Uti-eclit !' *!!ti"'Ovet'yr 


'^ir 


XXXI.  Boek.     H  I  S  T  O  R  t^  E,     341 

dagelyks,  in  vorderde,  bov^n  veny^gting,  ,^pp^ 
Voortvaarend  en  wakker ,  in  *t  Voortzetteij  ^■*  '  ■■ 
zyner  Taaken,  wift  by  denvyand,  dikwils^ 
cenen  kans  af  te  zien ,  en  deszelfs  aanflagen 
te  verydelen.  De  geringde  dingen  zelve» 
pntflipten  zyn^r  ppmerkinge  niet.  Hy  hieldt 
(ie  veftingen  in  behoorlyken  ftaaj  vap  fe- 
genwjsrer,  en  bezorgde,  dat  alomrae  goed* 
wagt  gehouden  wérdt.  Zgnderjing  bedree- 
ven  toonde  hy  zigj  in  het  uitkippen  der  be- 
kwaamfte  Legerplaatfen,  Het  ftormtuig 
hieldt  hy,  in  belegeringen,  altoos  by  der 
hand.  Het  krygsvolk,  tot  hiertoe,  zeer  on- 
bedreeven  in  veldflagen  en  aantallen  van 
(terkten,  leerde  hy.,  uit  eigen' oefening,  op 
eene  nieuwe  wyze,  te  paarde  ryden,  de  ge- 
lederen bewaaren,  Ipys  met  zig  voeren,  en 
aan  loopgraaven  en  borftweeringen  arbeiden, 
Zyn  Leger  werdt„  feerlang,eene  oefenfchool, 
daar,  inzonderheid  na  dat  heni  't  geluk  de^ 
óorlogs  begon  mede  te  loopf  n ,  d?  uitheem^ 
fcbe  adel  de  Krygskonft  kwam  leeren  C4)t 
Kortom ,  hy  heeft  d^  ^gakep  der  V^reenigdQ 

{jeweften  tot  eengn  ftgnd  van  vafth^id  ^n  vei-i 
igheid  gebragt,  waafvan  zyn  Vad^  weinig 
meer  dan  de  grondfl^gen  hadt  beginnen  te 
leggen, 

't  VerraflTen  van  Bred?  w^s  de  aerfte  zyner    xrx* 
gelukkige  onderneemingen, in  de  Lente  dee- Kweivan 
zes  jaars.    Karel  vaq  Heraugiere  hadt ,   op  ^?®""- 
aanraading  van  Gr^ave  Filips  .van  Naflavi  ^^1^^'®!,^"* 
dèn  aanflag  overlegd  met  Prinfe  Maurits;  en  Ktfteel 
Lambert  Cbarf^f  f  een'  wakker  krygsman ,. van  Bre- 

Yer-^»  ^^* 

(il)  G&OTU  A»m1.  V.  /.  srs. 

¥3         • 


841  VADERLANDSCHE  XXXLBobc; 
verkooren ,  om  dien  ,  nevens  hem  ,  uit  te 
voeren.-  Adriaan  Janszoonyan  Bergen  was 
gewoon  turf  en  brandhout  te  leveren  op  \ 
Kaft^el  te  Breda,  en  voer,  op  wederzydfch 
vrygcleide,  geduuriglyk,  'af  en  aan.  Vanhes 
Turflchip  van  deezen  mart  ypndt  men  geraa» 
den  zig  te  bedienen.'  Tegen  het  einde  van 
Sprokkelmaand ,  verkoor  Heraugiere-  om- 
irent  zeventig  foldaateri ',  uic  verfcheiden 
vendels,'  met  welken  hy'zig,  des  nagts,  te 
Zevenbergen ,  in  *t  Turflchip  begaf,  zonder 
vari  iemani;  gezien  te  worden.  Het  fchip  was 
met  eeiie  zoldering  van  planken ,  in  't  mid- 
den, voorzien,  en  boven  bedekt  met  turf, 
Veel  ongemaks  leedc  het  'volk  ,  op  deezen 
korten  'togt,  zo  door  koude  en  honger,  als 
door  tegenwind, die  te  wcgc  bragt,  oatraen, 
langer,  dan  twee  dagen  ,  *  óp  ééne  plaats, 
moeft  blyven  leggen.  /  Eindelyk,  genaakte 
men  't  Kafteel  ,  en  Icwam  binnen  de  laat- 
fte  boom ;  dte  terftond  agter  't  fchip  gefloo- 
ten  w'crdt.  Hier  kwam  Qen  Korporaal  tiet 
fchip  bQzigtigen  ;  doch  *zo  ónagtzaam,  dat 
hy  geen  onraad  vernam.  *t  Was  een  geluk, 
dat  niemantzig  toen  openbaarde,  door  hoes- 
ten, waarmede  veelen,  egter,  degantfche 
reize  door ,  zeer  gek^yJ9ld  geweeft  waren. 
Een,  di^  ,*t  niet  myden  kon,  boodt  zynen 
fpitsbroedereh  zyn  'leeven  aan  ,  óp  dat  q 
ook  het  hunne  niet  verliezen  raogten  (4 
De  Itaiiaanfche  bezetting  van  't  KafteeU  g<^' 
brek  aan  brandftof  beginnende  te  krygenji 
fleepte  het  fchip,  'dat  aaa den  groiad g^^* 

.      •  \  "0 


'p,  iri  t  jaar  J^pe. 


/ 


XXXI.  Botó.     H  1  fi  T  O  R  I  E.     343 

was  en  eeiï  lek  gekreegen  hadti  op  den  der-  irno. 
den  van  Lentemaand,  doör  't  ys,  naar  bin-  - '     * 
nen.    Terftcmd  viel  men  aan  't  loflcn  ,  tot 
zo  ver  zelfs,  dat  de  fóldaatenr,  in  'tfchip^ 
het  daglicht,  door  de  recten  der  zolderingen 
begonden  te  ontdekken ,  wanneef'  de  Schip- 
per, en  zyne  knegts,  zig  gelaarende  vermoeid 
van  wefkefn  te  zyn  ,  '  het  Verder  ontlaadeu 
uitftelden  ,  tot  's  anderendaags.     Ter  mid- 
demagt ,    doch    niet   modder  maanefchyn  i 
deedt   Heraugiere   de  laiegten ,  .  die  reeds 
verdrietig  begonden  te  worden,  en  morden ^ 
dat  men  hén  op  de  flagtbankbragt,'  uit  het 
TuriTchip    tfeeden  ,  terwyl   men  fterk.aan- 
hieldt  met  pompen,  waardoor  de  fchildwagi 
belet  werdc ,    het  gerugt ,    daz  de  kn^ten 
maakten,   te  hooren.    Terftond,  werdt  de 
wagt  ovtervallen  en  afgemaakt ,    de  overige 
bezetting  gedreeven  tot  in  't  binnenftevan/t 
Kafteel ,  daar  Paulcf  Anténio  Lantifavecbia^een 
onbedreeven  jongelitïg,  -in^  't  afzyn  zyns  vat 
dérs ,  /geboodt.     Deez'  onderneemt  eenen 
uitval,  met  zesendertig  man,  die  meeft  al- 
len verflaagen  werden.     De  burgers  ,  drei^ 
^ende  óp  't'Kafteèl  in  te  ftorten  ,  werden, 
döor  't  volk  van  Heraugiere,  met  musket* 
ten,  afgekeerd.    Ek  Graaf  van  Hohenlo  en 
Prins.  Maurits  zelf,  't  gelukken  des  aanflags 
vernomen  Hebbende,  nadtt^den  de  Stad,  mee 
een  groot  deel  des  Legers ,  rukten  't  BLafteel 
in,  en  dreigden,  van  daar,  de  Stad  te  over-* 
vallen,  die  toen  de  plondering  afkogt,  voor 
twee  manden  folds,  ten.  behoeve  der  ver- 
rafleren.    OndertuJTchen  ,  was  de  bezetong 
gevlugt.  .^aurits  deedt  egn^  deftige  intre- 
^    Y  4  de 


S44    VADEIiLLAWDSCIE    ^ÖP3.Boek, 

igöp.  ^  "^  ^^y^  Vaderlyke  erfenis ,  pfim  den  in-r 
i"     ••••   wooneren  den  eed  van  getrouwheid  ^f ,    c^ 

f^f  Heraugiere  ^c  bevel  over  de  Stad,  in  wel* 
e  eene  bekwaame  b«zcttü?g  vjin  ruitery  pn 
voetvolk  gelaaten  werdt*     De  Roomfcl^i^n 
behielden  'er  eene  openbaare  Kerk.;  de  an- 
deren werden  den  Hervormden  ingeruimd 
(ƒ).    Maurics  fcbreef ,  zonder  uitftpl»    om 
voorraad  van  krygs-  en  mondbehpofcen  naar 
Holland  9  alzo  hy  wel  voorzag ,  dat  Pamu| 
terftond  zyn  weri^  makken  zou  van  het  her* 
winnen  der  veftinge»    Opk  werdt  zy  ipoedig 
voorzien  van  het  noodige  (g).    De  fchipper 
en  zyne  rwe^  kncgts;  werden,  door  de  Staar 
ten,  met  een  gefcbenk  in  gereeden  gelde, 
en  met  een  jaargeld  voor  hun  leev^p  begif- 
tigd.    Ook   kreeg  ieder  foldaat,  die  in  't 
TurfTchip    seweeft   was,    boveq   de  cwe^ 
maanden  foldsr,  eenen  gouden  |te(ining,  ter 
waarde  van  vyfentwintig  guldens  Q^^     De 
Advokaat  Oldenharpeveld ,  die,  in*  deezen 
aanflag,  ook  zeer  vee}  gearbeid  hadt^  werdt 
vereerd  met  eenen  fchpppen  vergulden  kop, 
waarop  de  gantfche  geipbiedenis,  konftelyk, 
gedreeven  was  (/).    T?r  gelegenheid  van  de 
geboorte  zyns  2oons,  ffllhm^  fchonkende 
Staaten  van  Holland,  die  over  den  Doop 
geftaan  hadden,  kejq,  wgt  laater,  tót  eene 
Pillegave  ook  eenen  kop  van  zeshpnderd  gul- 
dens, en  aan  zynen  Zoon  eene  Ly^ent^  y?^ 
tweehonderd  gul4ens  *s  jagrj  (*)♦ 

De 


(ƒ)  BOR  XXVII.  M9e](^,  h^.  ii-tf  rj^t-fz-rj. 
f^)  RefoU  Huil.  1,  (  MéUit^  i|»o.  M.  ifo»  ain 

O   BOB  XXVIl.   ^.ek     h.  a,  [51«], 

k)  &€^  HofL  lo  H9V.  ij^o.  ^i.^7^»  «7K    • 


^XXI-  BoEip.      H  I  S  T  OU  I  Ey    345 

De  Hertog  van  Panna,  van  Spa  en  Aken,  iggq^ 
te  Binch  in  Henegouwen  ,  te  rug  gekeerd,  j^^-^^ 
ftondt  geree4  »  Q.m., ,  njef  een  Leger  ,  naar  be?egert 
Frankryk  ïe  trekken,  tot  onderfteuning'  der  Breda,    ;- 
Ligueurs.  of  Verbondelingen  (/)^  toen  hy  de 
^yding  ontving  yan  h<?t  inneemgh  van  Brfeda,:     .     -^  *^ 
TerftpD^  gafTiy  Gr^ay?  Kare|  van  jMansfeld         .  s 
bevel,  pm  zig  ^e^erojm  nieefler  té  niaaken'^ 
van  4e  Stad.    MaijsfeW  berende  ,haar,,  nog. 
VQpr  lipï  ein4e  van  iyentêmaand?  floegeene' 
fch4n3  op  de  Merk,  by  het  Dorp  ter  Beide , j^int z^, 
en   bemagtigde.  Zevenbiergen  ,  dat  deerlykyenbw- 
geploriderd  wérdt.    In  BJoeiriis^d,  viel.byS®^* 
aan  op  de  fcharis  vati  Nporddaip,  by  Zeven-.^ 
bergen  ;binnen  welke  M^tchys  Held gèboodt,'     .     .  ^ 
die  hem  zo  wakker  te  ke^r  ging,  (fat  hy.^:      . 
eerlang  ,    af^vy|ien  mpeft,    Prins  Maurits  , 
midlej-vyyl,  om  h^m  van  Bred^  af  te  trekken,     ^<     ■: 
toQg,  mét  vierduizend  knegten  ëii  wéinige; 
paafdefi,  naar  de  Betuwe,  al^hadt  hy  ee- 
nen  a^nflag  op  Nieuwmegen  in  dep  ?in  ge- 
had. Mïinsftld,geènen  kans  ziende  om  Breda  yerfaa^ 
raet  geweld  tc  winnen,  verliet,  eind^lyk,  de  Breda, 
Stad  (/»)  ,  volgde  prins  Mauritp ,  en  flPeg      ,      .^ 
zig ,    omtrent  Ni?uwmcgeh ,    tuflchen    de    . 
IVlaaze  en  Waale,  neder,    Maurits  bleef  ia 
4e  Betuwe ,  met  zyn  Leger ;  doch  hieldt  den 
Waalftroom  met  fchepen,  en  deszelfs  oever  **^ 

njci  krygsvolk  bezet,  tot  aan  de  plaats  toe, 
^t  'er  de  Maas  in  valt.  Zelfs  wierp  hy  eene  j^u^^jj^  \ 
fchans  op,    tegen  Nieuwraegen  over,    dieftigt 
den  naam  kreeg  van  J^ödfenbur^j  waar  me-  Knod- 

im)  &9a  XXVII.  Mêtk^yL  ts  \ufl  tn^ 


34<J     VADÉRLA!^SCHE    XXXLBoÉê 

i^óo.  ï^cde  eed  groot  deel  van  den  Zomer  geflee- 
-^tcn  werdt  (»).. 

Tegen  't  einde' van  den  ièl ven,  toog  Par- 
ma,  op  uitdrukkelyk  bevel  des  Konings,  mee 
het  grootfte  deel  zyns Legers, naar Frankryk, 
laatehde  *t  tioog  bewind  der  Nederlandfche 
zaaken  in  handen  van/Graave  Pieter  Emft 
van  Mahsfel A,  wiens  Zoon  Karel  \  voornaam 
beléidr  deS;  Oorlogs^ppgedraagenwerdt.  Doch 
hy  hadt  geérien  laft  om  iét  te  pndemeèmen: 
maar  iöoeft  het  overfchot.  dés  Legers  tér- 
Hond   in  '.de  vafte  Plaatfen  yerdeelen  (^o). 
Schóorie' gelegenheid  gaf  dit^  Prinfe  Maurit» 
om  *t  platte', Land,  tpt  Duitfchland  toe ^  al- 
Mauriti   dmme,,  af  te  loopen.  ^  Ook  bemagtigde  hy, 
wint  ver  in  Her^-  en  Wynmaand ,  met  een  klein  Le- 
fchclden'gg,.'^  hcVHuis  te  Heniert,  de  fchanfen  Tels- 
ter  len•J^Q^^  ^  Crevecoeur,  benevens  het  Huis  re 
lieel  ófHedel  en  de  fchans  ter  Heide  (py  ^  daar 
dé  iDezetting  van  Breda  en  Bergen,  op  Zoom, 
'    kort  te  vooren,  eenen  vergeeflchen  aanval 
op  gedaan  nadt.    Nog  vielen  hem  Steenber- 
gen Co,  en  de  fchans  te  Roozendaal  in'  han- 
IVenlo     den  Tr^!     De  Burg^ry  van  Venio  dreef,  ora- 
yerjaagt  xxém  deèzen  tyd^/ 's  Konings  bezetting  ter 
^.^'l^^  Stad  uit.,  fchoon'  zy  den  Graave  van  Mans- 
Mtüng/feld  fchrècf,    dat  zy,  desonaangezien,  zy- 
ner  Majeft^it  getrouw  blyven  vjrilde  Q). 

•V  ^^\       Midl^rwyl,  vernam  men,  by  gerugte,  dat 
PeRyki-     -^    .  «^^  ?  Duit- 

•    (ë)  non  XXyill.  JBêtl^^  hi,  %:UM]  tnK. 
,     .     .  (c)  BOR  XXVm,  BtêJi^  hu  4  [5H]*««- 

(p)  Hefol.  HolU  IX  oa^h,  1590.  bU  41 1* 
Cf)  Kêtoi.  itoU.  it  0M0h.  u 9Q.  M.  ^z6» 
(f)  BOR  XXWm.BütKjB  */.4  [snJV  «[Mf]»  l4tJ4«3. 
Öj  BOR  XXVIU.   Buk»  bi,  1%  [144] 


XXXÏ.  BoEit.    H  I  S  T  O  R  I  £•     ^4;;^ 

Duitfchland  zig  ten  oorloge  toeruftte»  om  jroo, 
het  fchenden  van  den  Ryksbódem ,  beide  op  — g— -^ 
de  'Sptianfdieni  en  Staatfcheh  ,   te  wreeken.  k^aagca 
Doch  de  ,raadplóegingen  der  Kreitfen,   die  over 't 
voor  ïiërUger  beflult  deeden  dugten ,  liepen  fchendea 
uit ,    op  eèrie '  bezending  aah  den  Hertöge  ^*'*.^^'* 
van  Param  en  aan*  de  algemeene   Staaten.  fchen 
Parma,   die  de  Duitfche  gezanten  ontving ,  bodem» 
terwyl  hy  reisvaardig  was  naar  Frankryk , 
gaf  trots  ;befcheid  op  hunne  klagtcn  ^  dry- 
vende,  onder  anderen,  dat.zy  degeleeden' 
fchade' gaarne  behoorden  te  draageu  ,    onx 
datze   hun  , '  tot  voorftand   van  den  ouden 
Godsdienft  ,    aangedaan  was.     Maar  by  dé  Ant- 
Staatén,  daör-zy  de  inruiming  van  '5  Graa-J^^^^** 
venwaard  en  andere  Sterkten  op  den  Duit;  J^ ƒ '*** - 
fchen' bodem,'  en  opening  van  de  ftroomén 
den  Ryn  én  "dê  Eems  vorderden ,  werden  zy 
befcheidener  bejegend. '  *,V  Meri  weet ,  hier , 
,, 'de  rampen, die  DultfcTiIaiid  geleeden  hadtj 
„eeniglyk.    aan    de    gpweldenaaryen    der 
„  Spanjaarden'v,    waardoor  dé  Nederlanders 
,,  gedrongen  waren  geworden ,  tot  het  op- 
„' vatten  der  wapenen;     Men  verfchoonde 
,,  het  afloopén  der  Duitfche  grenzen ,  mefv 
„  de    gewooilQ    balddaadigheid    der  Krygs- 
,,  knegt'én ,  die  zig,  door  het  gezag  der  O- 
„  verifeh,  'hóoit  geheellyk  liet  beteugelen^ 
,,  't  Regt  op  's  Graavenwaard  was  betwift- 
„  baar;  doch  't  werdt,  hoé  't  ""er  ook  mede 
„  we?en  mogt ,   alleenlyk   tot  verdediging 
,,  der  grenzen,    ingehouden.    De  overige 
,/ Sterkten  wilde  men  gaarne  ruimen.    Doch 
^,  de  ib-Qomen  te  openen  hieldt  men  niet 


148    VADERLANDSCHB    XSXI.B0KIL: 

,Q^  ^  veilig,  alzo  zy,  cerftond,  door  den  vyand, 
*•  n  bezet  zoudeu  worden  (/>"    Mee  die  ant- 
woord »  waarop,  eerlang,  liet  overleveren 
eeniger  afgelegene  Sterkten  volgde,  werden 
de  gezanten  afgevaardigd  Qu^.    De  Steden 
;Keulen  en  Luik  deeden,  ten  deezen  tyde  9 
ook  eene  bezendii^  aan  de  Staaten,  om  ge- 
lyke  reden.  De  Aarjsbiflchop  Emft  van  Beye- 
ren  was  Heer  van  beide  deeze  Steden ,  en  de 
Staaten  hadden  den  Oud-KeurvorflTruchfes, 
tegen  hem,    onderfteund.    Na  beloofdenze 
Keulen  volle  veiligheid,  zo  de  Stad  zig,  van 
baaren  kant,  onzydig  hieldt.  Maar  Luik,  dat 
zig  dikwils  vyandig  getoond  hadt,    werdt 
fcherper  bejegend,    t  Slot  was,  hogtans,  dat 
de  Stad  op  de  vriendfchap  der  Staaten  hoo-* 
pen  mogt,  zo  zy  zig  dezelve  waardig  roaak^ 
te  (ü).    Doch  diergelyk  antwoord  werdt, 
naderband,  dikwils,  op  diei^elyke  kissen, 
gegeven  ;  alzo  de  vyandlykbeden  tegen  de 
Puitfche  volken,  beide  van  de  Staatkrhe  eq 
Spaanfche  zydOi,  bleeven  duuren  ,  naar  dat 
ieder  volk ,  uit  moedwil  of  vreeze ,  te  veel 
belde,  naar  de  eene  of  de  andere  partye.  De 
Hertog   van   Parma    ruimde  geheel  gcene 
Sterkten  op  den  Duitfchen  bodem;  fchoon 
hy  zulks  beloofd  hadt  te  zullen  doen,  wan-* 
ijeer  de, Staaten  Hem  zouden  voorgegaan  zyn* 
Hierover  vielen  klagten  van  onze  zyde;  doch 
j5y  vonden  geenen  in^ng,  't- welk  den  Staa* 

ten 

(t)  SfU  RefoU  Holl.  4*15  5«^>.  1590.  hi.  7€. 

(»)  Bon  XXXin*  «««Aj  ^i«  12  [144]  '««^  MSTKllw  ZVl. 

Mitk^  ƒ.  »f  l  wrjf. 

Cv)  aoA  xxvni.  jBi^ik.  ku  n  [14}].  xxa.  /rtfKii.  u 


XXXLBoek:     H  I  S  T  o  k  I  Ë.     34^ 

ten  te  meer  voet  gaf,  om  zig  zelven  regt  te  i^g^^ 
doen,  door  de  wapenen.  Midierwyl,  droiig  ■* 

Keizer  Rudolf  de  IL  de  Staaten,  ten  deezen 
tyde,  en  federt,  dikwils,  tot  het  aangaan, 
van  eene  vrede  met  Spanje;  doch,  alzo  men, 
^ hier,  üit  onderfchepte  Brieven  (w) ,  ontdelct 
hadt,  dat  Koning  Filips  nog  even  zeer  ver- 
bitterd bleef  tegen  de  Onroomfchen,  leende 
men  geheel  geene  ooren  aan  *s  Keizers  ver-  ^ 
maaningen. 

Verdugo,  eenige  hulp  uit  Brabant  gekree-    XXL 
gen  hebbende,  taftte,  in  Zpmermaand,  de^^'^^S^' 
fthans  te  Ementil  aan,  en  verraeefterdeze,{]^^^' 
by  verdrag.     Graaf  Willem,  die  nogal  nietmentiL 
afliet,  Groningen  te  benaauwen,  floeg  zig,GroDin« 
eerlang,   te  KoUum  neder,  niet  verre  vartê*"  he- 
den vyand;  die  egter  niet  geraaden  vondt,^^"^^ 
hem,  in  zyn  voordeel ,  aan  te  taften  (re}.  Tenöroave 
deezen  tyde ,    werden  twee  Spaanfche  fol-  Willemi 
daaten  onthalsd,  die  beleedeü  hadden,  uit- 
gemaakt  te  zyn  van  Verdugo  ,  '  om  Graaf 
Willem  van  kant  te  helpen  (jy).    Wegens  de 
aangelegenheid  van  Groningen ,  binnen  wel- 
ke Stad, de  Staatfcheö  heimelyk  veriland  hiel- 
den, met  eenigen  uit  de  Wet,  hadt  men  zel^ 
de  Koningin  van  Engeland  onderrigt;  en  zy 
hadt  Brieven  herwaardis  gezonden  ,  waarby 
zy  de  Stad  van  haare  gunft  en  befcherming 
verzekerde, zoze  de  Staatfche  zyde  koos  (2); 
doch  daar  verliepen  nog  omtrent  vier  jaaren, 
-eer  dit  gebeurde. 

Te- 

(w)  Refol.  HolU  ijDet.  If90**/.  I«T»  ƒ!»•  5l4t  ftS*  Aft, 
Pttbl  Angl  Ta»*  VII.  P.I.^  14.  BORXXVlILiSr«#4«A/.4Sr5|fl| 


(X)  Bo&  ZXVIII.  Hêtk^  kl.  4  [Slll. 

iyi  R*YD  Vlll.  Bukj  hfj  léj. 

(ij  Aft»  rubl.  Asgl.'  Têm.  Vil,  i».  L  /.  40» 


fH 


350    VADERLANDSCHE    XXXÏ.ÉaEii. 

1590       Tegen  'c  einde  des  jaan>  keerde  Panna  te 

£-^ rug  uit  Frankryk ,  daar  't  hem  gelukt  was  ^ 

k^rt^uitP^s,  Welk,  door  Koning  Henrik  den  IV ^ 
Frankryk  ftrengelyk  belegerd  werdt,  te  ontzetten, 
te  rug.    Doch  de  Gemeente  in  Frankryk  mistrouwd^ 

hem  zo  zeer,  dat  men  zyne  bezetting  ter  gee-      1 
ner  Stede  wilde^  inneemen ,  zo  dat  hy  ge- 
noodzaakt was^  zyne  benden,  midden  door 
Maitery  's  vyands  Leger,  te  rug  te  leiden.    Op  zyne 
ond«f  't  te  rugkomft,  vondt  hy  de  bezetting  van  ver- 
*^Tk''    Scheiden'  Steden  aan  't  muiten,  by  gebrek 
^*  *      van  betaating.     De  Staaten  hadden  van  dit      | 
ongemak  ook  bevinding  gehad,  in  dit  en  in      j 
het  voorleeden*  jaar,  en  de  bezetdngen  van      ! 
^  Tiel  (a) ,  van  Lief kenshoek  (^) ,  van  Schen- 
kenlchans  (c)  en  van  Zwartfluisf(/),  aan 't 
muiten  zien  (laan.    Doch  dee^e  beweegingen 
waren  fpoedig  en  gelukkig  geftild,     In  de 
Spaanfche  Nederlanden,  hadden  zy  zwaarer 
gevolgen.    De  bezettingen  van  Dieft,  Leu- 
ven en  Heerentals  ftondefi  op  tegen  de  O- 
verften,  en  bragten  de  gantfche  Brabantlche 
Kempen  onder  brand  fchatting,  plonderende 
en  verWbeftende  al  't  platte  Land  in  deezed 
oord,  zo  deerlyk,  als  of  'er  de  vyand  huis- 
gehouden hadt  ((?).    't  Liep  eenen  geruimen 
tyd  aan,  eer  zig  de  muitende  menigte  bevre- 
digen liet  (ƒ).  De  Hertog  van  Parma  zöndt, 
kort  na  zyne  herwaardskomft,  den  Prins  van 
4$koUj  met  eenige  benden,  naar  Frankryk, 

toe 

(n)  BoR  XXV.  Boekje  hL  s\  [sti]* 
(h)  BoR  XXVI.  B^êk^  kt.  5?  [4txl« 

(c)  BOR  XXVll.B0ê{,^êL  14  [f*9]. 

(d)  BOR  XXVII.  Bti^^  kL  st  Cf»i7. 

(e)  BOR  XXVni.  /J#«^,  êU  11  [J4t> 

(/)  Boa  XX VUL  iTM^,.  hL  1»  O^S}. 


X3tXL  BoÉK.     «  ï  S  T  O  R-I  E.     351 

tot  onderlfeuning  van  den  Henoge  van  Ma-,  j- 
yenne.    De  Staaten-  hadden  ^  dMrentegen  ,  g^r% 
vyf  Oorlogsfchcipen  in  zee  gebragt,  totfae-J^®^* 
fcherming    der   kutten  van  Nonnandye  en  fchcrmen 
Brecagne,  zynde  zvj  door  Koning  Henrik  ,dekufltQ 
berigc  geworden,  dat  Filips  bezig  was,  om^*^^'c- 
éene  Vloot  uit  te  ruften,  met  we&e  hy  't  op"*°^ 
deeze  kutten  gemunt  hadt.  De  Heer  van  S.  Al*  Alde^ 
degonde ,  die ,  dus  lang ,  buiten  openbaiare  be-  R^ödt  Ia 
diening,  geweeft  was,  bekleedde ,  ten  deezen^^'^' 
tyde,  de  waardigheid  van  Gezant  der  alge-^ 
meene  Staaten  aan  het  Franfche  Hof  (g)..  Na- 
derhand, te  n^  gek^rd^  werden  hem  agt- 
honderd  ponden  toegelegd,  voor  *t  gene  hy, 
wegens  agterftallen  van  zyne  wedde,  tot  den 
jaare  158*  toe,  te  vorderen  hadt(i&.    Ook 
werdt  hy,  in  't  jaar  1594,  door  de  algemee- 
ne  Staaten,  op  eene  wedde  van  viereütwin-   , 
tighonderd  guldens,  in  't  jaar,  behalve  drie- 
honderd guldens,  voor  huishuur,  a^ngètteld, 
om  den  Bybel ,  uit  het  Hebreeuwfch ,  over  te 
zetten  (i).  Doch  dit  werk  is ,  met  zynen  dood, 
die,  op  't  einde  des  jaars  1598,  voorviel, 
blyven  fteeken  (k). 

\   Met  Engeland,  viel,  , dit  jaar,  weinig  by-   XKIU 
zonders  te  handelen.  De  Koningin  hadt  eene^***^®^  * 
groote  menigte  kleederen,  hoeden  en  fchoe-xonii^ 
nen,  voor  haar  Krygsvolk ,  herwaards  ge-ginnevau 
;zottden,  welke  zy,  zonder  't  bctaalen  der  ge- Enge-     ^ 
woonlyke  regten,  dagt  in  te  voeren,  waar-**'*^ 
toe  de  Staaten  niet  verttaan  konden.    Hier: 

oveij   • 

(g)  Bon  ZXVm.  Ifêekj,  hl.  II,  I»  [hS»  544]* 
'    ik^  Reibl.  floll.  1,  APrH  is9Ap  ^L  lo^« 
i$}  UOR  ZZXL  B»0ka  ii*  74  [t74]. 
(k)  BOJl  XZXV.  Jiêtif^  hU  il  [;io]. 


35*    VADERLANDSéHE    XXXL  Boeic. 

1590.  over,  en  over  andere  zaaken  van  klein   be^ 
*  '      *  lang,  viel  eenfg  gêfchil.    Voorts,  bleevert 
de  Staaten  dringen  op  het  voltallig  houden' 
der  Engelfclïé  htfl|^troepen  (/)•    Ook  brag- 
ten  zy  cewegé,  dat  de  Koningin',  in  Bloei* 
maand,  eene  verfcïaaWng  uitgaf,  waarby  zy 
de  beweegingen,  die,  01*  haaren  ftaam  ,  of, 
io  men  voorgaf,  ten  haareti  dtenfte ,  eenigen 
tyd  herwaards,  verwekt  waren,  Veroordeel- 
de ;  de  ingezetenen ,  te  gelyk ,  Veffnaanende, 
tot  gehoorzaamheid  aan  *s  Lamli  Overheid 
DcAgent^^).  JoachimOftel,  die,  veelfc  jaaren,  A- 
ft"ft.      gent  der  Staaten  van  Holland,  te  Londen, 
eeweeil  was,  óverleedt,  öpden  derden  van 
Wynmaand  deézes  jaars  (/?).  Noël  van  Karon , 
Heer  van  Schoonewal ,  bekleedde  ,  nader-^ 
hand,  zyne  plaats  (0). 
De  Staa-      Vrouw  Walburg ,  Weduwe  van  den  Graave 
55"^  Y*^.  Van  Nieuwenaar  en  Meurs  ,  zig  ,   na  haars 
kTOpoQ   ^^^^  overlyden ,    met  veele  fchulden  be- 
lle Heer-  zwtórd  vindende ,  befloot ,  de  Heerfykheid 
lykheld    der  Stede  Woüdrichem  en  des  Lands  van 
w*udii  ^^^^^^  havLT^  door  haaren  eerften  Man ,  deil 
^^2Smmi  Graave  van  Hoöme,  nagelaaten,  voor  rwee^ 
Akeoa.    ennegentigdufzeftd   guldens ,    te  verkoopen 
aan  de  Staaten  vart  fiöUand,  die,  hierdoor, 
deeze  Heerlykhéid^  Welke  men,  {omtydsj 
beweerd  hadt,  tot  Brabatit  te  behooren,  mei 
Holland  vereenigdén.    De  opdragt  gefchied^ 
de,  voor  Leenmanneö  der  Graaflykheid  vaö 
Holland,  op  den  tweeden  van  Wynmaand, 

met 

(/)  Aft.Fubl.  Afigl.  Tom.  Vil.  7*.  I. •.  17 •  29 »  %•% tl •  }•  jr4«É 

(m)  Aft.  Publ.  Angl,  Tom.  VIL  P.  I.  p.  is- 
(n)  Mfol.  HoU.  6  O&ok.  15^0.  il.  41^0  /»  mêfF^ 

(fj  Boa  XXVIII.  noó^  hU  i«  istsl. 


Bqm.     H  I  S  T  o  rib.      zsi 

met  de  gemeene  plegrigbeid  va»  de  ovei>  i5p<j. 
leveringe  van  eenen  halm  (^). 


De  voordeelen^  door  de  Vereenigde  Staa- voon 
ten,  dit  jaar 5  op  den  vyand^  behaald ^  kwa-deeJige 
men  niet  in  vergelyking,  by  de  overwinnln-^**^^^' 
gen  des  jWs  1591,  waarin  wy  nu  treeden  nigj^/ó^^ 
moeten.    De  Hertog  van  Panna  hadt  zyneweftciu 
Krygsmagt  moeten  verdeelen ,  en  grooteti* 
deels  naar  Frankryk  zenden.    Het  overfchot  ' 
Tvas ,  by  mangel  van  betaalinge  ^  onwillig  ^ 
om  te  dienen,  en,  op  verfcheiden' Plaatfen ^ 
zelfs  in  Groningerland  en  in  den  Gelderfchen 
^oord,  aan  't  muiten  geflaagem    Men  hielde 
voor  zeiker,  dat  het  Spa^fche  Leger  nooit 
in  zulk  eenen  flegten  fiaat  geweeft  was«  als 
tegenwoordig  (^).    De  voorspoed  des  jong- 
Hen  Krygstogts  gaf  den  Staaten  ook  merke- 
lyken  moed.    Graaf  Willem  van  Naflau  hadt 
hun^  reeds  voor  eénigen  tyd  *  geraaden ,  niet 
meer  verweerender  maar  aanvallender  wy- 
ze,  te  oorioogen  (r)i     Öok  hadt  de  Konin*- 
gin  van  Engeland  hen  en  Prins  Maurits  em- 
ftelyk  aangefpoord ,  pra  eenen  inval  in  Vlaan- 
deren te  doen  (s).    Èn  zy ,  die,  te  vooren 9 
naauwlyks  in  ftaat  waren  geweeftj  om  hun-  . 
ne  eigene  grenzen  te  befchermen  ^  lieten  zig 
fiu ,  door  deeze  aanfpooringen  ^  en ,  door  de 
gelegenheid,  opwekken ^  omdenvyftjd,  op 
de  zynen,  aan  te  taften.  De  Raad  van  Staa^ 
te  hadt,  op  't  einde  des  jaars>  den  ftaat  van 

Oor- 

'  (p)  Kefbl.  Hotl.  t|*2d  Apr.  ii|T  Af4jr,  i,  t  Oütk,  Tf9«, 
*i.  15»  fit  40f  ,  411.  Bob  XXVIIX.  /?«*<,  ♦/.  19  [553]. 

(^)  BOR  XXVII.  lioek^^    hu  *7  [sji]. 

ir)  RF.YO   VII l.  Bolek,^  hU  l«o. 

is)  Aft.  Publ.  Angl.  T«OT.  Vil.  P.  I. /.  4|. 

VIII.  Deei.  Z 


15^(5.  Oottog,  voor  't  voIg;feride  jéar^  iügélevérd, 

^" '   ■"•  en  geraamd,  dfet  ttlen.  Boven  omtfëtM:  twin* 

'  tfgdui*nd  man^  die  de  Staatéti^  teéehWóor- 

•  dig,  in  dienft  hiddirti  (/},,nog  drieduizend 

knegcen  en  dnéfioiidere  Pèardert  mdëft  lig- 

téti,     Dë  géWeftèn  hadden  iig  taiüélyk  ge- 

tted  getoond^  om  té  bewilligen  in  -êè  kos^ 

1591,  ten,  dié  hiertoe  Vöreifcht  ^érdën.     Zy  ftoii- 

• den  zelft  Kohing  HertWk  deh  IV.  wédérori 

eèti'  óiiderftitid  toe  v4n  hóndërtldüizedd  ^1- 
den,  om  welken  hy  hen  4  ih^Lóuwmèaiitfi 
flöor  i:ynen  Geitót  Paut  CbèküHj  Éeère  van 
Buzamal  ^    Verzögt  Hadt  {ti).    Hun,  eigen 
Léger  werót  20  wel  voorzie ,  dat'  het  lü 
ftaat  geraakte,  önl,  mèt  dé  nadeféhdê  Leti- 
te ,  iets  van  géwigt  té  önderhééöiéh, 
XXin.       De  vyandlyke  betettingen  langs. defl  Ys- 
doir    f^l  ^^^^^^^  de  Veluwe  en  't  Sd^t  onder  brand- 
Prinfc     fchattirig»     Meri  vondt ,'  derhalve ,   geraa- 
Afaurks  dén,  de  Steden  en  Sterkten,  die  de  Spaan- 
gewon-   fcHen   hier  inhaddén  ^^   met    meer  gèwelds 
"•"•       idari  tot  nog  toe  géfchied  was,  aan  té  tafteh. 
Terwyl  iMaurits ,  wien  een  goédé  Krygs^ 
raad,  en  éertigen  uit  den-Raadé  van  Staaté 
bygevoégd  waren,  met  hét  Leger  der  Staa* 
fen,  liit  agtdüizétid  khégten  én  tWèedüiiend 
paarden    befta&nde,    in    aaiitögt    w^s   naaf 
Zütféii*  gelukte  heï  den  Ridder  Fran^ois 
Verej    Wieri   nu  't  bevel  óvéf  't  En^elfch 
Krygsvolk  opgëdraagen  was-,   dë  fchahs  té- 
gen over  deeze  Stad  ,   by  verraffing ,   in  te 
neemen,  op  den  drieentwintigften  van  Bloei- 

maan& 

ff)  REYD  VITT.  ir*#it,  \U  X6U 
-       ,       {uj  fiOK  «yilU  £0€/^  bl.  14  [1473,  u  [«c]  in^ 


ftia^iid*    Éénigé  Weinigen  Van  iyri  vólK  had-  ^é^f 
dèrt  £ig  töMötnd,  in  bbèreri-  eh  boerinnen- -^^ 
kleedefên,  eri  waf  en,  veiiizende  öièt  eénigé 
goederen  te  vlugtéri  Vöoi*  het  naderend  Léf* 
ger^  ter  fchanfë  ingelaatéri  :   daai*  zy  ^  ter-^ 
ftond,  dé  bé^ètóng  oVerWèldlgd  hadden  (^3* 
Des  an<fer«ndaagii,. vertoonde  Prins  MauritS 
jrig  voor  Zutfen,  daarmeti  |ienj  in  't  geheel 
niet  VèrWAgtte ,  alaio  hy ,  té  Vóören ,  vèrfpreici 
hadt  i    dat  hy  Geertrüidênbèrg  ^   of  éenige' 
Stad  in  Êrabant  belegeren  Wilde;  en  om  den 
vyattd  te  fttotöpen,  ^ênftukwegs,  deMaa* 
Ke  fóngs' gètt'okkön  #fts.    De  beiretting  vaft 
Zütfen  was  geding,  en  de  Stad  flëgt  voor-- 
2ien  van  mondbehoeften.    GTtóifJoan  Filip^ 
van  Falkenfleln  ^  diei   den  Oud-Keurvorè 
Truchf€!3  gediend  hadt  ^  Wetdt^  in  eenèn  uit- 
val der  belegerden ,    doórfthooten.    Pi^inaf 
Maurits^  de.  Stad/ driemaal ,   uit  al  *t  ge- 
fchut,  hebbende  doen  béfchiecen,  eifchtezé, 
daarna  ,  öp  , .  haar  ^  té  gêlyk ,  het  üitèfftè 
dreigende ,  zó  ty  \  aangebooden  Verdfa|;  niee 
üftnnafti.     Men  véri:ogt  tyd  van  beraad,    't 
Werdt  geweigerd.    Waarop  dé  Stad  zig  tër- 
ftond  ovör^f,  oj^  de»  déftigftéh  van  Bloei-' 
maand.    De  bezetting  bedortg  den  vf-yeln  uit- 
togt :  de  !&ta'd  behoudenis  van  to'ört^êgten.  In  't 
ftuk  van  den  ötodsdienft V^ou  rtien  haa(r,gelyk 
de  andere  Stèdèrt  dei-  Vèréenigde  Geweftéh, 
handelen  (-w^)* :  Op  déêzen  Voet ,  gingen  daarna 
de  Steden  geiöeenlyk  over :  wataróni  wy  *t 
noodelöos(  rekenen ,  2ulks  geduüriglyk  tè  her- 
haaien*     ,  Vto 

\v)  BoR  XXVIII.  Bttkj,  IL  %s%  »<  [;ix,  S^i]. 

(»j  aoa  xxviu.ir«e<,  hu  26  {5  62}. 

Z    2 


95«    VADERLANDSCHB   XXXI.  Boek 

KOK      ^^^  Zutfen,  rukte  Prins  Maurits,  zonder 
g-^^  toeven,  naar  Deventer,  dat  beter  verfterkt, 
▼cmcr/  ^^^^  ^^  voorzien  was.    Graaf  Herman  van 
den  Berg  geboodt  binnen  deeze  Stad.     De 
Prins  egter,  uit  eenige  vlugtelingen,  berigt 
bekomen  hebbende ,  dat  de  bezetting  anee- 
nig,  en  de  voorraad  zo  groot  niec  was,  ais 
men  gewaand  hadt,  maakte  zig,  op  'c  fpoe- 
digfte,  raeefter  van  de  toegangen,  en  deedt, 
daarna,  de  Stad  heviglyk  en  lang  befchleten 
en  beftormén,  daar  veelen,  van  wederzyde, 
onder  fneuveldem     De  belegerden  en  Graaf 
Herman,  wien  een  Spanjaard,  ten  onregte, 
nagegeven  hadt,  dat  hy  zig,  met  zynen  Nee- 
ve,  Prinfe  Maurits,  verilondt,  weerden  zig 
dapperlyk.    Voor  den  tweeden  ftorm  nog- 
tahs,  gaf  de  Stad  zig  over,  by  verdrag ,  op 
den  tienden  van  Zomermaand  (^)* 
Hybele.      Zulke  gelukkige  beginfcls  fpoorden  den 
ftcrtGro-pjins  j-q^  yerdere  ondernefemingcn  aan.     Op 
Dingen,  y^  ^^^^.j^  aanhouden  der  Friezen,  deedt  hy  't 
Leger  trekken,  over  de  veenen  en  moeras- 
.    fen  van   Drente,  naar  Groningen,    welke 
Stad,  met  een  beleg,  gedreigd  werdt.  Maar 
Verdugo ,  den  aantogt  der  Staatfchen  ver- 
nomen hebbende,  hadt  zig,  na  'c  bezetten 
van  Koeverden  en  Steenwyk  5  in  de  Voor- 
ftad  van   Groningen    gelegerd.     Ook  liep 
het  gerugt ,  dat  Parma  zig  gereed  öïaakte, 
tot  het  ontzet  van  Groningen.  De  Prins  dan^ 
bevroedende ,  dat  het  verder  benaauwen  der 
Stad  haar  ligtelyk  noodzaaken  zou,  tor  het 
Mtyangen  van  Verdugos  Leger  binnen  haa- 

ro 


XXXÏ.  BoÈÏc;      H  1  S  T  o  R  I  E.     357 

re  muuren  ,  Waarna  zy  niet  te  bemagtigen    ,-qj^ 
«OU  zyn;  ook  bedugt  voor  deaankomft  van^-~-^ 
Parma,  bèflöot,  maar  zes  dagen  na  'zyne  aan-  verlaat 
komft\  op  te 'breekeri  van  voor  de'Srad  (y}.  het  wo. 
Üy  benaaüwde  haiar  egter  zeer,  door  het  in^deroia. 
«eemen  der  oftileggetfdé  fferkten,  den*  Op- 
Jlag  ,  Ementil  en  Lettebert.    i^eHs  maakte 
hy  zig  me'efter  van  de  fchans  P^lftyl ,  wel- 
icer  veftingwfifkétt ,  federt ,   liierkelyk  ver*, 
beterd' werden  (z).    Doch  Verdugo,  loeren- 
de öp  geJegenheid,  om  de  Stad  te  voorzien 
van  voorraad,  feerwón  Slo'gtéren,  eehe  der 
EWakfte  fchanfen,  waardoor  haar  een  weg 
uit  Weftfaalen  naar  de  Boartange  geopend 
werdcC^). 

i    Dt'  Hertog  van  Parma  was,  Inderdaad ,  Parma 
óp  weg  geflaagen  ,   om  Groningen  te  ont-^ele^n, 
zetten;   doch  hy  werdt  afgefchrifct  van  deii^"^^^^^ 
togt,  door  de  woeftheid  der  wegen  ^en  wend-  ^'^' 
de  zig,  federt,'naar  den  Wialkant-,  daar  hy 
'c  beleg  floeg  voor  de  nieuwe  fterkte  Knod- 
fenburg,  tegen  over  NieuWtnegen,  die,  door 
Gerard  de  Jonge ,  een*  wakker*  krygsman ,  mee 
zeshonderd  bezettelingen,  verdedigd  werdt. 
Oktaaf,  .Graaf  van  Mansfeld ,    fncuvelde 
^oor  deeze  vefting.    Prins  Maurits,  die,  na 
't  verkatenvan  Gïoningén^  *t  oog  óp  Steen* 
wyk  geworpen  hadt,  vernam  zo  dra  *t  beleg 
van  Knodfenburg  niet;    of  hy  fpoedde  zig 
derwaards,  en  trok,  by  Arnhem,  de  Betuwe 
in  y  yanwaar  hy  den  belegerden  ,   door  te* 
kenen  ött  boden,  kennis  ^af  vait  .^yne  aan- 

•      -    '  '  ^    komft. 

(j)  BóRXXVm.  MiftKs  hl  tf ,  jo  liM^  jf7]. 
(x.)  EOR  XXVm.  Boek,  bU  si,  31  [fit.jéyj. 

Z3 


358    VAPSl^IiANDSCME    XXXI.  Boek. 
iKQi.  ^omft.  .  J^n  lïgop  Rpitjef^i,  door  Parma  af- 

pnderk^nwn^  w^dt  gdokf  in  eeoc  lunder- 
Breekt    Jaage,   gri.graot^ndefils  ^fgetna^kt:.  >  welk 
op  yan    zo  yfiijl  k}»iU  bftaf^  i»  paripas  Li^^T  >  ^t 
voor  de  hy^  tprftopdj  Opbrak  van  v^ftf'KwdfeiiIwg, 
fchanfc.  ^p  2yn  S^K  nq^r  4e  :wint^iegeriogen  zondt 
(è),  J)e  J^yt,  dien  hy  hierover  gevoelde, 
en  eeiiig^  onbeuftbe  b^j^nfegen , .  hem  aan- 
gedaan w  ?}ieuwm0g«i  j  veroprfö^kten  hem, 
fïo  men  wU»  een^  »ieuyw  onpallelykbfid, 
dip  henj  w.ed^^qm  naaf  Spa  (ieedi;  v«reü:en. 
Maurits      Mattxits<4i*  't  oogop' Nfewwmegen  hadr, 
valt  in  't  i^pjk ,  mids  d«  hoogte:  der  Wagle  ,  thaJis 
Land  van  tjQg'  niet  aangetaft  kon  worden,  dieedt,  om 
J^^/'^'^den  yyand  te,myeid?Bi  ^mirnidéuj  die 
ti%tB«lft.  toen  ,:qp  ^sdw?end  Begenlfcondefdvyfen  veer- 
tig  ^m^^n  m  Yyf|lmbpndÉrd,yyfenderdg 
paardpq «  g^nwft^rd  rnxm-i  ook  naar  de 
wimerlfgeriiigpn  Bfekkfin,  •w.b^g^f  zig,  eejr 
kng,  i9«r  dnQhpnderd  vj^rtuig^  yol  ypJks, 
uit  Zeebnd »  na^r  't  l4nd  van ,  Waas  ^  daar 
hy  2ig  «^fft  vgn.dip  fchanfe^  w^dciezieii  -oord, 
qn  to«n  i  binnen. vyfd^««vvfts  de  Stid  Huift 
Hieedej'   pia^ktB ,   pp  den/  vyfeotwinn^^n 
van  tferflitn^avid.    't  Irand  nn  Wa^,  e«i 
vrugib^ïi?  geweft  y  M^rdt  het  Krygsvolk  ter 
pl<nk«?rltlg$.  QWrg^v>en,  wt  dat  de  Qjigeze- 
tenpn  Moofdi^n,  br^ndfehatfótig 'C0  OTUen 
ljemail^n;/dï,e-ify:^gtef^  p*  dat;  Mondragon, 
Pdvelb^hbei?  yan  k  %iik§l  vmi  -^(S^werpen, 
kort  hiöt^^p^  de:  ft^rkien  PW  Hnift  herwon- 

nm  hi^h  w^d^rom  weigerden^    De  Stad , 
^  ^  /  '    '    '  bin-» 


( 


XXXI.  Btm,     H  I  ^  T  O:  R  |.  E.     jigi 
\iim^n  welkcvde  Graaf  A^nJSolnis 't ^jev^i  leni 
hadt,  l)leef 'nomnsi  ^tv'cLe  'raagt  fjér.  S^a^M  '.''.'l'!.' 

èude  ,  ha* ,  ia.  I^qtewai^d',."  ^è  fchans  !^  fcbeiJea' 
Blankcqt^erg ,  :  i(tQirnjen^è%h4  r'  verovercC'^JJJJ^i 
geiflf  gt  eq,  wje^eVojn  vcda;^?9Jj.;  ^qqh  zy  y^erd^  door  de 
daagia ,   yaf .  lie  Sp^nr^hea^  v^el  flierfceif Staat- 
ftërlj>puw^  «p-.tMét  (</)•  -iW^Vf^t^ï  iia<3(^'chea. 

hout  en  5^  .W^eripi^qjagdgd-^e^-  >    •     -jü 
.  m  '?.:6v^afan  yp  WH^t ,,  .i?n  tpen  jju  xxiV. 
Gelperl^  Qmf)looc  \jira&van  yx^pdiyK]^r¥gs-i>^.j^»w 
y9U'»:.9f?5#elde;^rin^jy^B%};^gelegênhf^^ 
ryp.  Qw.)>I^]i»yviwg9p„35K».«etïftlkQi  jYeenm^^J. 
Ie  I»geze;eqoq  npkaen,  ^^ipyr,  ygods  tot  ver^   -^     - 
^Rd9riB^';aI'?o:<^"Si3Ji^  pjj*^^^^^ 
defl,  fl^t^^.^opr  beftf Uinjg  vap  eefn^B  !>vein^ 
gen ,  Earri»a^'«5;dp  gekqo»;? 9  fedt. :  l)9ph  _4e 
be?ftttin"g,l)W4t  zp,  goede  'vjigg^  dat  de  Stöd, 
dpoE  petpi^^k  yerftapd  q|j^tegpjg€B  vaa  bin-j 
nen,  tójit^i?  wy^®P  wais. ,  Ij/ïfiig  'pioeft  jd^fji 
ijeflpiten,  tot,  eépie  belegering-j  ,  0e  t'rins  i  ;i; 
volk,'  Iq.  aJJefjrï,  yfe^^om  gel^t;  Ije^bep^Q 
^it  (ie  ,ü[i|pi;efi^ei)ingen ,  fpyedt.jsig. naar  Gèl?ï 
derl^4».  Pn  fliïatii  infi?  ó»»^  yi^n^elen,  ,óivt 
4e<:  pra^yje,^i}leiTi  JLodcw^,  .y^ffterkt.z'ypii 
4e,.  'j;!fepJék:V5>w;de  Sta4»"..1imffeijt  het'ni^n 
den  y^n.Wyninwpd.,    Die  Yf  iViJjinjïen  ho^-, 
ten,  in''i:€^rft,  oj-qnpet  vaa.yef;dugo, 
\vieh,  na,  *t  fcheiden[vjii  Pgnnas  Leger,»  ,d^, 
?org  voor  Gelderland  aanbevolen  was,  pqqji 
Yerneemeg^ftj'^^t  hy  ge^gk  a^n  y^Ik  hadt ,. 

■     en 

(e)  BOR  XXVIII.  Bttk^  U.  $4,  3»,  i(  [171,  J71 ,  J74J. 

•  (o  Boa  öviir.ï«.i^.»/,  »ilq«j{,     , 

zi 


$»a    yAÖESJLANDSCHÉ    XXXI.  Boer, 

«gj^cn  de  Stadibn,;;dbprh.èthevi  eq 

»  het  werpen  ^vah'  griqaaten  en  andere  vuur- 

.      r*  ;  wérken  » *  in  ^t  qkerfte  gèva^ar  diende  gebragt , 
ontzakte  dëii  péeftcn  de  mpcd.  •  Sommigen , 
; ..     V  ftpffende  Qp^VKoni^gs  magt,  vleiden  ^g,  ^ 
nogcjtns  ,  iöet  ólit^et/  dqt  uit  Friesland  en  C 
''    .'Vla^nderë|t'>erw?igt  werdt.  3^faa^  'tgemecB,   ' 
*        fchi^lyk  famengêrptSt  ttpof  ten  Raadhuize 
öp ,'  fett  dïQng .  daar ,  met  kragt  v^n  redenen , 
op  het  overgeèyen  ^er  Stad;  waartoe  einder 
•'  ';  \}yk  ;;.op  den    eenentwfnfi^n  yan    Wyn- 
Byver:'  paaapd ,    beÖpótén  werdt.  /DêVPrins  ver- 
J«J^>.ï .  ftel^p  !er  terftondde  Re^ermg,  behouden, 
geerióg.  dé, 'naderharidV gédüut^nde  'den  borfog,  de 
^       ^'  öiagt  van  hici:  verkiezen  d©r"|iiar}ykfi:he  Wet- 
hpuderfchap  aan  iig,-.  die  aiidérs  aan  de  GHr 
fferi  ,pla§t'  te  ftaan.    De  bezetting  trqtk  uit  ^ 
inètatte  tekêheii  van  eeire.  Doctrde  vryeoer 
fening  van  den'Roomfchen  Gó4sdTenfl:^  wel- 
ke m«i  begeerdrhadt,  werdt  öfge{laè:gi?n  (f)^ 
Met  het  overgaan  deezer  Stad^  -de^ëerite  in' 
rang  pnderide  Gelderfchè  Steden  ,jvas  gantfch 
Gelderland' byna  veroverd.  ^  Prins^  ttlaurits , 
het  Krygsvolfc,  vo^r  goedy  gézondëti  hebr 
bende  haar  dé  winterle^eringep ,  keerde  te 
fug  itóar  Holland,  daar  hy,  van  grócrten  en 
kleinen  ,   met  de  ^  uitbui^digiffe  t-ekenen  van 
^érbiedenis  en- vréugde,-    ontvangen  werdt. 
Men  inerktè  Kern;  mét  flêgtstian'ais  *s  Lands 
befch^rmer;  maar  als  den  yitbreider  der  ge- 
meenè  grenzen ,  en  in-  en  uitheemrohen  za- 
gen zyn  béleitf  en  Wakkferheid,  -in-  zulke  jon- 

V.     '  ;.  .  :  ,.•   .   /    •  /.•■•  '^ 

(f)  BOE  XXVm.  Bè:e^\  hl.  jS^p,  3|,  Jf^  4»  CJ7**  17;, 
f7«,  S77^  sn}.  REYö»  Ui  Méek^  *A-i7fé  ^    ' 


XXXI.  Boek.    CH  I  S  T  O  R  I  E;      ^6ï 

gejaaren,  niet  jósoï  met  de  hoogde  verwon-  irgi 
dering.'    Het  be-magtigen  van  zulke  treffe-  '-* 

lyke  Steden,   ak.den  Prinfe  ,  dit  jaar ,   in 
haiKlen>  gevallen -warê'n,    maakte  dè  Staaten 

fenoegzaam  ^me^fter  "^van  de  ftroomen  ,  en 
eveUlgde  een  voornaam  gedeelte  van  den 
handel  ^  fcheëpvaart  der  Ingezetenen.    Ge- 
fl«urende  den  .winter  en  ^c  Volgend  voorjaar, 
'wöden-,  van  wederzyde,   nog  éenige  aan» 
flagen  ondernomen  ;   van  de  Staatfchen  op 
Geertniidenbejgv  Maaftricht  en  Sluis;  van 
de  Spaanfchen  op  Breda:  doch  zy  mislukten 
aHcn  Qg^  -De  oorlog  In  Frankryk  ging  y 
midferwyl  y  zynen  gang. :  H^^nrik  den  IV.  de 
Koningin  van  Engeland ,  om  eenigen  onder- 
ftand  in  volk^   verzogt  hebbende  ^   bewoog 
zy  de  Staatenv  in  't:  vooiijaar,  p'm'  tweeduiip 
zend  £ngelfchen>  van  hier,  naar  F^arikryk , 
te  voeren:  waarvoor;  in  Bloetmiand,  niéuwe 
IwKjden',  lut  Engeland  ,  herwaards  werden 
overgefcheept  {i&)^  •:.'.     .         .     -  . 
i  In  Holland,  was  . hes  ftufc' der  l&rkclyke  XXV, 
Regéeringe,  tor  nog  toe'^  op  ^eenéh  vaften^eStaa-- 
YO^t  gebragr.'   Wy  hebben:,  éö-^voöfen  CO^h^ii^^"! 
^eer  dan  eens,  aangetekend ,  dat  de  Ker-doen  eo. 
ken-ordenirigeri;  in  deSinoden,  ontwórpen,pe  Ker-  * 
den  Scaaten  nie^c  gevielen,  vóorat,-óifi-dat,fcenordo 
daarby V  der. Overheid  te  weinig  ^zags  ge-^"'^^'^' 
toaten  wetfdt,  'overoide.  Verkieaiifg  iddr  Kef-^®"* 
temDienaaren,     Hierom  hadden  de  Staaten , 
^  voor  eenige  jaaren,   geraaden  gevonden, 
l^elven;  4e,  hand  te. leggen ^an  bet  qwwerpon 

ee-' 

,/t)  BoilXXVHl.iï»e^,  Kaï  £^55]  '^    '"^^ 

(•;  VU.  D(»h  A/.  $$7*  ai  hÜK  véif  }i%t.Bttl^  W.i/i; 


36%     VAOmLmDSCHE    XXXLBoEt 

KOJ.  ^^^^  JK€Aen-Qr4e:  3yaam)e.zf,  inden  jaa- 
e  .^'*.  re  xsSa,  cenige^n  (uit  huo,  mvens  die  van 
4€n^  Hoqg^n.  Raïde.t.  .geimagtigd  hadden. 
i)eezfiï  Uyerdea,  in  "-'t  wlgende  gaar,  cch 
^oicwerp  in  (^),  welk  toeti,  sn  fèdert^  midM 
4èn  liKyfleren  (laat  van..'^  Lands^xaakcin^  den 
nioprd  des  Prinfeti  yan  Qrajgev.eo  de  be-i 
zwaarlyke  tyden  vaji  Lteioefter,  niet  tot  üzxté 
gebragc  w^.  De  Adverfu^c  Oldenbarneveld, 
4ien.  f.  l^gygnal.  vQrdroQt^.dae  dit' ftuk  dM 
poerde,  en  die  «elf  de  hand.grfad  hadt,  la 
't  pnt^erp  van  den  jaare^^is^s  ^riedt  de  Staa^ 
ten,  omtrent' dèezen  tyd^  ditjiintwerp,  door 
agt  Qcmagtigde»  uit  hunne  Vergadering  en 
uit  4e  Geregtshoven ,  en  door  agt  Pred^n- 
ten ,  t^  doen  overzien ,  en  in  orde  brengen : 
p;elyk ,  in  Sprokkel-  en  Leh(;^maand'  d^ez^ 
jaar^  ^59^  v  g^fcbi^dde.  M<sn  meende  dus 
den  Kerfc^lylMm  genoeg  te  hebben  toegege* 
yen  r :4oP?  hiH  opfl;eI  ook  aan  hun^oorcteel 
té  onderwerpen,  't  Werdt,  o,ver2ien  en  m 
,  ^  orde  gebiagt  zyöde  y  aan  de  Geregtshoven 
'gezpiidqn.,  'dij9  bet  goed  vkeurden..  Qe Edelen 
en  njQefte  Stkdêxi  zoiidcn  *ef  oc^  niét  tegen 
geglad  h^l?!bifn^v  d<5*h  Delft »  Gouda,  iUtr 
tejfdAHi,  V  HoQim.  en  JMedenbUk  ;hieldén ,  dat 
.  *er  dep.  K^ijkelyken-  te  V«l  gezaga  m *gege« 
ven  wierdt>  Dit  zag , !  voowaimlyk ,-  op  de 
verkiezing  der  Pl^dikanten-^  .die,  by  de  ont« 
worpen': K;?rjtewordeaiog : CO»  geflcid  was, 
•  •'    ."•  •:  '     • '  aan 

(k)  Zie  aefoU  HoU.  hf  BOR  Auth.  Stukk.  IIT.  Decl^  hU 


XXXI.  BgBjr-     W  ï  8  T  P  R  I  &.    ?(Ï3 

jaan  een  gjslyk..gei;a|  van  (Jemagpgd^n  uit  de  j-^j^ 
JElegeerinjg^  der  Steden  ep  porpen  en  uit  de      <^  *  ■ 
Kerkenraaden '  of  Klaflènf  .  V^n  de  andere 
jcyde,  ftieten  de  Kerjcelyken  zigook  aan  ver- 
jTcljLe^den'  px^t^t^  ^   öjet  najfli^  ».  aan  een  , 
wa^rby  der  O-yerheid  eepijg?  kennis  over  de 
JC^rkelyke  mgt  en  ban  mr^l  ijoteg^eft^an,  Opk 
^egecfdep  zy  ^ ,  d^  de  JCerkenor/je ,  zo  zy  aj 
by  alle  de  SiexJei)  aji^enomen  werdt,  niet 
in  gfbruik  è^^^gf  zofvi  wprjde? ,  4}in  pa  jdfit 
zy  ^  V.j^ije  JRrovinci^ale  Sinpde,  zpu  zyn. 
goedgel^^iH'^.    -|Ên  fmn  M§ft.5  aaderhapd  ? 
be\tteer4  r  d^t  de  Stad  "Apaftf rfj^m^  hiejpvopr , 
in^elyk^^jgjeftenjd  zoubebbep',.fcbpon  zulks , 
m  4^  gJiitek^njiDgen  der  IJjiigva^^ten ,   niet 
gen^fd  Wpr^t  (f»}.     De  Klerkenor^e  wecdt^die  niet 
derj^aivf!^ ^ ,  9iöt  .beveftigd.  dopf  jip  Staaten,  bqyes-  „ 
Q^^^g^^W  .  %,  AdvQkg^ti'OJ^f^Jp^i^v^ld  >  ^g       , 
di^r'dit.cW^r:^  doB  yerre .  voofcgezet  badt^^^*^^' 
diarpB>-;Sft4efiha^^;i  bleef  aan^ 

bouden(a).',  ....  .     . '  : 

^   Ps  g8l!*kigie.Kfyg^ogt.,dgeze?.j}iars  h^dt;E«taa. 
dCTf,  Sjoa^i^?^  d^r,  V^^Ujg^ö  Rewpften  ,'  za,  ten  bc- 
veeiinQ^ds^egeven,  4^tsi^y.^:ff,hw^  Ver-.^"»'eu 
g^r}p%:m^A?nkh^^ 

aangeyji3g^p?yprdrv:en>ftJ®9,:J[?ePuJt^li  o^-ten  des 
ö)^^  S^crbef,  vport^tten  .van/^l^n  oprlog  5,  ooriog», 
ip  het  ^olgqn^^j^^f;  Qiy.  ^  De  vier  Oeweftenf  • 
Holland -^r.2^^ej?n4.,  .Offec^ï  eii'  Fjie^Iiat?d  ,: 
die  j^'tqt.opg- tQé^  allep^^Pï?  I^ft  ?des  ^enjee- 
nen  krygs  droegen  ,    hebbende -4e  andereu- 
^     r     .r'-Mi--  '  .•^'  .  .    ge- 

f*»)  Grot.  Vcrantw.  C4f.  VII.  hU  to. 
fotml  I.  #>*//>  IA'  ««5 »  771. 


§54    VADÊRLANDSCïiE    XXXr.BoEit. 
^joi    genoeg  te  doen,  met  hunne  eigene  befcber- 
^         ■  ming,  bragten  hunne  Confenten\,  op  denftaat 
i<02.  desoorlogs,  ook  fpoedig  in.  Holland  bèwil- 
,    ^7  1.  ligde»  omtrent  den  aanvang  des- volgenden 
jaars  ,  voop  zyh  aandeel ,  in  nwehonderd- 
duizend  guldens  ter  maande  eotde  gewoone, 
en  nog  negenhonderdduizend  ^Idens  ,   tot 
de  buftengewoone  laften  des  oorlógs  (^3^  ^^ 
ik  meen,  dat  dè  drie  andere  geweftén •  h^c 
voorbeeld  van  Holland,   kort  hierna,   volg»- 
den.     Prins  Maurits  deedt,  in  'i  Voorjaar  , 
een  reisje  naar  Overyflèl,  naar  Gelderland  ,i 
naar  Breda,   en  naar  Zeeland,   om  or4e»  te 
ftellen  op  verfchddèn'  «aaken,  eii  omóe  ge^ 
weften  ,    toe  het  vaardig  bewilligen  in  do 
•  noodige  laften  des  krygs ,  te  beweegen  ^^), 
,  XXVI.      Henrik  dè  IV,  verfterkt 'met  twintig  vei^ 
Krygfbe-  delen  voetvolks,'  hem,  door  de  Staaten,  toe- 
dryveii in gefchikt ^  en  meteenige  Düitfeheregemen- 
Frank-    ^^^  j^adt  nU  't  beleg  geflaagen  voor  Rpuan, 
'^  JDerwaards  begaf  zig,  diep  indeLérite,  de 

.    •    Hertog  van  Parma ,  met  eène  aanirienlyk? 
magt,'om  de  Plaats  te  ontzetten:  \  welk  hem 
gelukte.  Toen  flpeg  hy  den  weg  op  haar  Pa- 
,  rys,  omtrent  welke  Stad,  verfcheideö^fchut^ 
gevegten  voorvielen,  in  welken  béide  Paiv 
ma  en  de  Koning  gekwetft-  werden.      De 
Hertog   ^)ègaf'z}g  toen  wederom  naar  Spa. 
Zyn  Leger  keerde,  door  de  grehzen  van  Ver-^ 
mandois,  !n  den  irtazomer ,(  haar  dè  ï^f  der-» 
ïanden,  te  rug  (r). 
Steen.         Het  afzyn  van  den  Spaanfchen  Landvoogd 
wyk.  ,  g*f 

fp)  Refol.  Holl.  *«  Dee.  1591  — --  hT*»-  ^SPl-  W.  i,' 
(q)  BOR  XX\X,  Boekjf  */.  9»   lO  [<5^j  ,  «I4,  6isl. 
(rj  BOJl  XXIX.  JJ##^,  bk  16  [6tf}  «»*.   ^  ** 


XXXI.  Bom.     HISTORIE;     365 

gaf  Prinfe  Maurics  wederom  gelegenheid,  om  ,-g^^ 
iets  te  ondemeemcn.  Omtrent  het  einde  van        -  * 


Bloeimaand,  rukte  hy,  met  een  Leger  van^aurits. 
agt-  of  negenduizend  man,  voor  Steenwyk  ^ belegsrd 
dat,  federt  dat  *er  de  Spaanfchen  meefter  ge- 
weeft  waren,  aan  de  landzyde  inzonderheid, 
merkelyk  Terfterkt  was.  jlntonio  de  Coquel 
geboodt  over  de  bezetting ,  die  duizend  kneg^ 
ten  en  zeftig  ruiters  fterk  was.  De  Prins  en 
Graaf  Willem,  die  *t  beleg  ook  bewoonde ^ 
hadden  zig  zorgvuldiglyk  verfchanft;  doch 
werden n  in, 't  maaken  der  Joopgraaven,  nu 
€n  dan,  gehinderd,  door  ^e  uitvallen  der  be- 
legerden. Daarna  werdt  de  Plaats  lang  en  he- 
vig befchooten.  Lodewyk, Broeder  des Graa- 
ven  van  den  Berge  ,  fneuvelde  ,  in  dit  be- 
leg. De  belegerden  droegen  zig  dapperlyk  ^ 
zonder  te  willen  hooren  van  verdrag:  zelfs 
toietv  na  dat  de  Staatfchen  den  buitenften 
wal  reeds  vermeefterd ,  en  de  graft  gedempt 
hadden.  De  onderhandeling,  waarin  men 
toen  tradt ,  werdt  vrugteloos  afgebroken.  * 
Ook  ontvingen  de  belegerden,  kort  hiema, 
driehonderd  man  van  Verdugo,  't  welk  hun 
den  moed  deedt  wakkeren.  Maurit3  dreef, 
ondercuflchen  ,  uit  vreeze  voor  ontzet,  't 
beleg  emftig  voort.  In  den  aanvang  van  Hooi- 
maand,  waren  'er  twee  mynen  gereed  onder 
de  Bolwerken,  die  egter,  ontfteken  zynde, 
weinig  fchade  deeden.  Doch  't  beir,  dat 
vaft  gereed  ftondt,om  ftorm  teloopen,vuur* 
de,  daarna,  zo  vinnig  op  de  vefting,  dat  'er 
verfcheiden'  Bevelhebbers  omkwamen.  In 
de  Stad ,  bleef  men  den  belegeraaren  niet 
fcbuldig  met  fchieten,  naar  alle  kanten:  by 

wel- 


36(5    VAÖEttLANÖSCHÈ    XtXf .  Soèic; 

K012   welke  gelègenhiöia-.  Prins  Maurlts  eeft  koget^ 
m  ^^  *  door  de  linkerwang,   krêè^g.     Doéh  h;f  ge-^ 
nas  (poedi|  v*i  deeiJe-  woilidè-    Dé  Kolonel , 
^//(?/w  t;^«  Z)e?rp,  Wérdt,  ten  a^elfden  tydé, 
door  de  d^ö  gefchooten ,  en  Overteedt  de5 
andèrendaatgS*    Dè  StóatfcHerf  tódden  liu  op 
twee  plaatferi  poft  gevat  ^  en  fèkendendeStad 
en  ge*    zo  goed  als  ge  Wonnen.    Gocjuel  i  g;eehe  höö|) 
wonnen,  hebbende  tét  ontvet,  béffdot,  eihdelyk^  rot 
het  overgeéveö  der  Séad,  op  den  vyfden  vari 
Koolmaand.    De  bezetting  trok  uit  inet  haar 
zydgeweer,  en  moeft  zweeren,  ésit  «y,  in 
zes  maanden  5  bêooftén  den  Ryn,  niet  die- 
nen zoü.    De  driehonderd  maör,  door  Ver-» 
dugo  afgebonden  ^    Was  hJerfoe  egter  mtt 
vérpligt.     De    overleveraars  van  Geettrui* 
denberg,  die  zig  In  de  Stad  bevonden,  wa-* 
ren  niét  begreepen  in  dit  verdrag;    De  Sraa- 
ten,  met  riaame  die  van  Holland,  oordeel- 
den, dat  men  't,déezen  zomer, by  dit  bele^, 
.     behoorde  te  laaten ,  en  fchrèeveft  't  den  Prifi- 
fe ,  dien  zy  ook  rieden ,  zig  voor  iherkelyK 
gevaar  te  hóeden,  en  'èenige  ruft  te  nèèmen, 
vooral    tegen    de   nadéretide  Hondsdagen  ^ 
waarin  de  -  meefte  wonden  gevgtarlykfc  zyn 
(5).-  Dóch  de  Prins  liet  zig  zo  ligt  niét  ftui- 
ten.    Zó  dra  hadt  hy  geene  orde  geffeld  op 
dé   ver ftèrkin^' '  van   Steeliwyt ,   welks  ves- 
tingWêrken    deerlyk   bèfchadi^d  waren ,    of 
hy  maakte  zig  gereed  tot  het  beleg  van  Koe- 
verden, tVelk ,  nog  voor  \  einde  van  Hooi» 
maand,     met    göedvinderi    dër  Vereenigde 
Staaren ,  ondernomen  werdt.       * . 
Ootmar-     Van  veel  aangelegenheid  was  deeze  Plaats, 

üic 

(O'  BOR  XXIX.  Boek^  hl.  19  [tf  26]  enx,. 


XXXI.  Bóik-     H  I  S.T  O  R  I  E.      3«7 

nit  welke  mm  Grooningen  benaaaweü^  en  -^^^ 
Friesland  voor  de  ftrooperycn  des  vyandd  -^-   -■* 
beveil^en  kon.    Om  den  toevoer  naar  *t  Le-^"™'"^^^ 
ger  voor  Koeverden  te  Verzekeren,  beflooÉ°^°*^°* 
de  Prins  tig  meefter  ce  maaken  van  Oocmar^ 
fum ,   gelegen  op  de  Twemfche  grenaen. 
JDerwaardiB  gerukt,  met  een  deel  ayner  ben- 
den, verdred*  hy  dé  Sjbanjluurds,  en  bemag* 
dgdd  het  Stekje.  Doch  hier  verloor  hy  Ka^r 
jrcl  van  Levin ,  Heer  van  Famars,  Overfte 
over  't » Gdfchut  ^  die  «^ .  in  't  jaar  1566,  *t 
verbond  der  Edden  getekend,  en  federt  da 
Sföatfehe  iydé  gehouden  hadt  (/).    Na  datflei 
bet  Legér  voor  Kqev^rden  verfcjanft  was,van^Kac- 
viel  men  aan  't  graaven.    Graaf  Fredrik  vanverdeo. 
den  Bergj  die  'tKéfteel  vanKoeverdeh  ver- 
dedigde,  Kadt  het  vlek,  welk  niet  te  hou^ 
den  was>  in  den  brahd  gefl:eken,"en  deedt, 
»u  eti  dan ,  gelukkige  uitvallen ,  zynen  grond       '    ' 
verdedigende, >  voet  voor  voet.     MauHtSi 
genaderd  tot  binnen  't  Vlek,  kreeg  berigt, 
dat  op  *t  Kfefteel  oVe^loed  rm  iües  was  ^ 
behalve  van  water ,   welk  meh  ,    uit.  njaaÉ" 
ééne  put  binnen  dfcveffing,  6f,  bynagt,nièt 
gevaar,  uit  de  graft^  bekomen  moeft.    Dé 
Friiis  deedt  dan  eenigé  middelen  in  't  wetk 
Hellen,  om  de  put  te  doen  droog  loopen; 
doöh  zy  gelukten -niet.    De  püt  bleef  voor- 
dien vari  water.  .  Toeiï  viel  raeii  aan  't  aflei- 
den van  't  water  der  grafie ,  en  begon  te  graa- 
ven in  de  bolwerken.    Maar  omtrent  deezeri 
tyd,  was  Pairoas  Leger  ^   uit  Frankryk,  té 
rug  gekéeW;  met  een  ded  van  welk.  Ver* 

du. 
(t)  Boa  xm.  f$»Kt  ^f'  ^s  Hnh 


868    VADEF0LANDSCHE    XXXI.  Boübj; 

Igpa^dugo,  door  eenen  Jarigen  omweg,  by  Ryn-» 
*         *  berk,  over  den  ftroom  getrokken  zynde ,  iri 
aantogt  i^as^    om  Koevai^en  «e  onczectenw 
Mauricis,    ook  verfterkiog  van  volk    beko- 
men hebbende  ^  beflöot,  zigi   door  eenige 
nieuwe  werken,  te  verfterken^  en  Verdugo, 
voor  Koevérden,  v£te  wagten*    Deez'  floeg 
zig,  eerlang  y  neder  byEmlichem,  niet  ver- 
re vari  Maurits:  en  beflóoc^  op  eenen  vroe-» 
'  gen  morgen  j  het  water  de  Vege  over  te  trek- 
ken^ en  op  't  Leger  der  Staatfchenaan  te 
vèUen»    Doch  hy  werdt,  met  verlies,  afge- 
flaageii.     Graaf  Willem  van  Naflau  werdc, 
by  deeze  gelegenheid,  gekwetft.    De  Prins 
vondt  ongeraaden,  den  vyand  te  vervolgen* 
die  zig  federt,  dag  aan  dag,  in  flagorde  ver^ 
toonde.,  zonder  dac  Maurits  zig  lokken  lier^ 
uit   zyn  voordeel.    Midlerwyl  i   verzuimde 
De  Plaats  hy  \  voortzetten  des  belegs  niet.     De  belo 
l^^^^y'^^'gerden,  eindelyk,  de  hoop  op  ontzet  verr 
drag,  "    looren  geevende,  beflooten  tot  verdrag,  op 
den  twaalfden  van  Herfllmaand. .    De  Prins 
ftondt   der.  bezettinge  den  mttogt  met  alle 
krygseer  toe.     Hy  gaf  het  Slot,  ^ama,  deo 
iFriezen.te  bewaareo,  zeer  tegen  den  zin  der 
Overyflelfchen ,  die  dreeven ,  dat  Koeverden 
met  de.gantfche  omleggende  Landftreek  toe 
hun  geweft  behoorde  ,    terwyl  de  Friezen 
ftaande  hielden,  dat  die  van  Drente,  in  welk 
Landfchap ,  Koeverden  gelegen  was  y  van  ouds, 
hun  eigen  gebied  gehad  hadden,  en  nimmer, 
dan   by  byzonder  verdrag,    met  Overyflèl 
verbonden  ge  weeft  waren.     Eindelyk  werdc, 
door    Gemagtigden  der  algemeene  Scaaten, 
verftaan ,  dat  de  Friezen  bezetting  in  Koev^- 

dCQ 


XXXL  Boek.    H  1  S  T  O  51  I  E.     369 

den  houden;  doch,  daarentegen,  hun  volk  159^. 

ligten   zouden  ,   uit  Haflelt ,    waarin  ook  , ^ 

federt  eenigen  tyd,  Fricfche  bezetting  lag 
(«).  Doch  de  Friezen  namen^  hieruit,  ge- 
legentieid,  om  de  Hollanders,  naderhand, 
te  dringen  ,  tot  het  ligten  der  HoUandfche 
bezettinge  uit  Staveren :  waartoe ,  met  moei* 
te,  beflooten.werdt  («;)• 

De  wederzydfche  Legers  bleeven ,  na  *t  XXVIL 
overgaan  van  Koeverden,  nog  eenigen  tyd,p®^*'' 
ongefcheiden,  houdende  eikanderen  in  vree-p^,^^^ 
zé,  zonder  iets  te  onderneemen.    Doch  Par- jierft. 
ma,  eerlang, bevel  uit  Spanje  bekomen  heb- 
bende ,  om  wederom  naar  Frankryk  te  kee- 
ren,floeg,  nog  voor  't  einde, van  Wynmaand, 
vj^n  Brunei,  op  weg*    Tcrwyl  het  Leger  op- 
trok,  hieldt  hy  zig,  de  gantfche  Slagtmaand 
door,  te  Atrecht,  alwaar  hy,  op  den  twee- 
den van  .Wintermaand,  van. zulk  eene  zwaa- 
re  flaaywte?  overvallen  werdt,  dat  by>  den 
volgenden  dag,  ovcrlecdt.    Kon  tevooren, 
was,  uit  Spanje,  in  de  Nederlanden  geko- 
men J)on  Pedro  tïenriques  d^Azevedo^  Graaf 
^an  Fuentes ,  met  laft ,  om  een  waakend  oog  op   , 
de  Nedêrlandfche  zaaken  te  houden,  en  in- 
dien de;5elvcn,    ter  oorzaake   van   Parmas 
zwakheid^. in  eenig  verloop  mogten  geraakt 
zyn,de>hand  te  flaan  aan  de h'erftelling.  Som- 
migen., hebben  gemeend,  dat  hy  ook  bevel 
hadt,  om  Parma  te  ontflaan  van  't  bewind, 
en  in  hëjgtenis  te  heemen,  en  dat  deeze  hier- 
om, te  fpöediger,  den  togt  naar  Frankryk 

on- 

Vin.  Deel.  Aa 


3^o    VADfeftLANDSCHE    XXXLBoek. 
irn^  onden»ttti  >   zonder  den  Graaf  Van  Fuentes 
•^■^- —  gezien  te  hebben.    Voorts  heeft  men  zyiren 
dood  ook  tpegerchreeven' aan  vergif^    zon- 
der dat  iemanc  bepaalen  durft,  wie  't  hem 
hebbe  ingegeven.     V^rtien  jaaren  Tvas  hy 
"s  Konings  Ltodvoo^d  over  de  Nederlandea 
getv'eeftr    Het  fcrygsgéiuk,  hem,  in  de  ne- 
gen eerfte  jaaren,  gediend  hebbende,  begon 
hem,  in  de  vyflaatÖen,  geweldigïyk,  tegen 
te  kiopen:  welt  laatfte,  veeïHgt,  meer  dan 
iets;  anders, 'töt  sryhe  kwynende  ziekte  enr 
Graaf:  .  ojigetolgde   dood^,  toegebragt  heeft.    *  De 
^^^*'  „Ltinivoogdye  werdt,  by  iropfraad,  aan  den 
ÏÏnsfeW^t^den  'Graave  Pieter  Ernft  van  Marisfeld  op- 
wordt     gediraagcn;   fchoon  de  klem  van  *t  bewind 
Land-     iir/handen  bleef  van  twee  Spanjaarden ,  den 
voogd  by  (jraave  van  Fuentes  en  Bm  £ftévan  d^Ibar- 

De  Ad-  '  5Dfe  Advokaat  OldenbameveW  'hadr ,  in 
vokaat  den'aaffvang  dèezes' jaars,  wederbni  onrifag 
2J^^  vèm)gtvanzyn'Ampt,'twélkhy,reed^Tneer 
^Ad  vér.<^^  ^^^9  ^  vooren,  gedaan  hadt(rc)'.  -  My 
20€kt  hadt  zig  egter  altoos  nog  laaten  bewéegen 
van  zy.  bm  in  %  Lands  dienft  te  volharden^  totdat 
«^^  *s  Lands  zaaken  op  eeden  béteren  voet  zou- 
ontaaa-  ^^  gcraakèn^  niïds^'meè  behr, 'ondertus- 
geote  fchens  'niet  bcffide  aan  'zyri  Berigtfchrift- 
worden.  X)och  nu  beriep  hy  zig  óp  zyne  zwaHieid, 
Iregeerende  érriftelyk,  onrhecven .  te  Worden 
laat  lig  van:^yn  zwavwigtig  ampt.  B.e  Staateitbe- 
bewee-  ^oögcn  hèm  egtèr  ivederoiii ,.  oiii  te-  volhar- 
vo?hT-^^.^®°^  verhoogettdc  ,- ten  dietf  ^inde-i  zyne 
den*  jaar*' 


XXXI,  Boek,     JHTST.QRJE;      %?i 

}Wrlykfchi8;S«e4*^  m  Qp  cwcedm^nd  pon*  leg^i, 
'd^n.  vtin   veertig  groQt^:  g^lyk^,  qm*        ■   i 
trept  deezeij  £y4 ,  ?€):•  óoFzsiate.  der;  toeneer 
mende  -di^MBe  y^p .y.Q.efe 'wAareo  ,  .ook  de 
yredde^t  van/^nde?¥ :  Amptengaren!  ijierkelyk 
verhgogdw  (y).  *         )  j 

Tegen  't  einde  des|aars^  werdc  de  ibaCgtagt  f  ut 
v^n  P9rfQg.,.  4QQr, zyne  Dpöf lugtigheid  enOorlpg. 
éfin  R^td  yan  Staate,  jceralgempene.Staats-! 
V/erg*dpl?ngei  in^detiHaage,  iDgoJeverd ,  en 
vrederom,  gejyk  vpprieedên  jiar;  boven  de 
tweehonderdduizend '  guldens  f^n  maand^  ne- 
gen tonnen  Tchats  van  dfe  geweftejj  gövor- 
4erd.  Die  Prins  mrdiffde  dieven  ^f  aatf 
de  geweften  , .  over  .welkjen  hy  Stadh9udet 
was,  -pm  dezelverf  te  bewéegej)  tot  fpoedige 
bewilliging.  De^Staaretttcbeidiöi",, in  Win- 
termaand, om  verflag  van  verfcheiden*  puft- 
ten^  en  vpof^l  vto-'t  ftuk  der  bteloftingén  té 
doen  aan  4e  bytondefe  Geweften  ♦  en  der- 
zelver  befluit ,  desa^ng^nde  , ,  tei;  naader 
Dagvaart,  in  te  brengen  (i).'_0ok  viöd  ik^  1593. 
dat  Holland ,.  al  vroeg  ui  >  .volgend  jaar^ 
yoor  zyn  aandeel  in  de^eVordèrde  ooxipgs, 
laften,  bewilligd  heeft  (^).  •      . 

Met  de  verandering  der  Rc^eei'inge  tyveru^$Mi 
de  Spaanfchè  Nederlanden,  wejrdt  pót  ver-fchaft  dd; 
andering  gemaakt,  in  't  beleid  der  dingen^^n^^*^* ! 
Fuentes,  die  van  eenen  ftrengen  aart  was,ïj°^^^'^ 
dreef,  e,erlang,  door  in  den  Krygsraad,  die  der  ge- 
thans  't  voornaam  bewind  derRegeeringeaan^«"ge- 
zig  getrokkeiji  hadt ,  dat  inen  de  Vry waaringen  "^^^  **• 

ten 

(y)  BOR  XXIX*  Bê0\j^  hl,  z  {«03]. 
.  (^)  BOA  XXW.  /i«*<,  ^/. 43, 44,47  [<(40^<tf2i(UM^M^l]« 
(a)  Refol.  Holl,  5.17  Jan.  1593.  */.  i, 

Aa  %  • 


37i    VADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

-^^^  ten  platten  lande  moeft  affchaffen ,    en  de 
,-  ^^r.1  gevangenen  niet  meer  op  losgeld  llellen  of 
wiilelen ;  maar ,  gelyk  in  den  aanvang  des 
oorlogs ,  zqnder  genade  ter  dood  brengen. 
Terilofld  bien»,  kwam  hiervan  een  Plakaat 
in  *t  licht,  op  den  naam  van  den  Graave  van 
Ftakaat   Mansfeld.    Doch  de  Vereenigde  Staaten  ver- 
09)1  Ver»  zuimden  niet  dit  Plakaat  tegen  te  g^an,  door 
eenlgde  ^en   diergelyk,    waarby  't  zelfde  gedreigd 
h!ertc-    w^^^^^  ^^^  ware  Mansfeld  het  zyne,  binnen 
gen.  '    zekeren  tyd,  herriep  (k).    Me»  begon  reeds 
aan  't  rooven  en  pionderen  te  gaan,  ten  plat- 
ten lande;  de  foldaaten,  die  men  in  hanéen 
kreeg,  werden  opgehangen:   toen  'er,  aan 
de  Spaanfche  zyde,  zo  zwaare  klagten  vie- 
kn  van  de  Geeftelykheid  en    den  Adel  in 
Brabant,  die  brandfchatting  aan  de  Staaten 
plagten  te  geeven ,  en  nu  voor  den  moedwil 
des  Krygsvolks  bloot  ftondten,  datdeuitge 
komen'   Pkkaaten  ,  allengskens  ,  i»  onbruik 
raakten  ,  en  men  ,  ter  wederzyde  ,  keerde 
. '        tot  de  voorige  gewxxwite ,    brandfchatting 
•^    "      vorderende  van  Landftreeken,   die  zig  niet 
befchermen  konden,   en»  met  de  gevangenen 
handelende  naar  krygsgebmik  (r). 
XXVni.     ^^  onderftand ,  dien  .de  Staaten ,  m  't  voor- 
ftanfche  leeden'  jaar,  onder  Graave  Filips  van  Nas- 
ziaken.    fóu,  naar  Frankryk,  gezonden  hadden,  was^ 
vandaar  ,  merkelyk  gefmolten  ,   te  rug  ge- 
keerd,   poch  Koning  Henrik  hadt,  federt, 
den  Heere  van  Buzanval ,   zynen  AmbaflTa- 
deur,  herhaalden  laft  gegeven,   om  nieuwe 

hulp 

(h)  BOR  XXX.  B»*k^,  U.  tf»  7  C<7«9  «77 ]• 

f<j  M1«BR»  XVII.  J5##^^,  ƒ.  301  vtrf.  GBOTU.HÜt.  l^* 

XII.  p.  17»  &  ft^^^ 


XXXI.  Boek-     HISTORIE.     3^3 

hulp  van  de  Staiatcn  ce  verzoeken.  Die.  van  ,5^^ 
Holland  be willigdeii ,  de  eerfteri,  in  een  re-  ■     f 
gement   knegten ,  'voor  den  tyd  van  vier 
-maanden,  waartoe  vyfentwintigduizend  pon- 
den ter  maand  vereifcht  werden  (^.  En  toen 
nu  V  met  den  aanvang  deezes  jaars,  de  Her- 
tog van  Mayenne  de  Franfcjbe  Edelen  en 
Grooten  byeen  geroepen  hadt,    om,  inde 
plaats    van  den   overleeden'  Kardinaal   van 
Bourbon,  een'  nieuwen  Koning  te  kiezen, 
terwyl  <jraaf  Karel  van  Mansfeld  zig  gereed 
maakte,   om,   met  het  Leger,   doorParma 
verzameld,  dit  voomeemen  te  onderftetmen , 
befloot  men,  om  hem  op  de  grenzen  op  te 
houden  ,   cwntrent  drieduizend  m^n ,    onder  Inval  der 
Graave  Filips  van  Naflau,  naar  Luxemburg  |^^»^* . 
te  zenden;  daar  't  hem  byna  gelukt  was ,  S-Luxem^ 
-Vit  te  verraflTen,    Nu  regtte  hy  weinig  meer  burg  en 
uit,  dan  dat  hy  eenige  Dorpen,  hier,  en  in  Limburg. 
Limburg,   pionderde  en  verbrandde;  waar- 
na hy,  mee  merkclyken  buit,  te  rug  keerde 
(^)l    Mansfeld,  Pikardye  zynde  ingerukt , 
,maakte  zig  meefter  van   Noyen  en  daarfia 
van  Inibercourt  en  S.  .Valeri.  Op  de  Vergade- 
dering ,    die ,  tot  het  kiezen  eens  nieuwen 
Konings  ,    byeen  geroepen  was ,  verfcheen 
ook  de  Hertog  van  Feria,  Ambafladeur  des 
.Konings  van  Spanje,  met  laft,  om  het  regt 
der  Infante  Izabella  Klara  Eugenia,  voor  te 
ftaan,   en  te  bewerken,   dat  de  Koninglyke 
waardigheid  aan  eenen  haarer  Nepven ,  Ernfi 
'  of 

(d)  BOR  XXÏX.  noek^,  hl.  i7,  2«,  4I  [tfj«^  ^17.  «19]. 
(O  UOR  XXIX*  Botl^,  hl.  4<  t<«3].     XXX.  BocJ^  kt   1 .  7 

Aa  3 


574^    VADERLANÖSCHÈ    XXXI.ïBofek. 

-  ^^^1  draagen ,  diön  !£y  ddn  ten  Hüwelyk  gegeven 
zou  worden.  Filips  rtfeigde  egtct  miedl  tot 
den  eerften  van  dteezeri  tWfec.  Doch  dé  voor- 
Tiaamften  hadden  geenen  zin  in  deezeti  voor- 
slag. Somraigeri,  Jwevröedende,  dat  de  ge- 
wigtigfte  reden,  \Va4t)om  me»  Henrik  den 
IV.  onbevoegd  hleïdc,  tot  \iet  bejdeedeit  van 
den  Fi'anfchen  Troon  ,  zyne  zogenaamde 
Kettery  was,  waarom  hy  zelf,  door  dén 
Paus,  in  den  ban  was  gedaan ,  dongen  hem 
to  fterk ,  tot  het  Verlaaten  der'  Hervormde 
Leere  (/},  dat  hy  *er,  elndelyk,toe  beflooc 
Iri  Bloeimaartd  deezes  jaars,  deedt  hy  open- 
baare  helydenis  van  den»  Roomfchen  Gk^ds- 
dienft,  zonder  welke,  geéli  kans  fcheen  tot 
herftelling  van  de  ruft  en  eetidragt  fcn  't  Ryk. 
Hy  gaf,  terftond,  kennis  van  zyne  verande- 
ring aan  de  Veïeenigde  Staaten ,  die  'er  niet 
zeer  mede  vergenoegd  Waren;  doch  evenwel 
zorg  droegen,  dat  men  'er,  hier  te  Lande, 
op  de  PrediWloelen ,  geen  nadeelig  gewag 
van  maakte.  Op  den  Liatftcn  van  Hooiraaand, 
werdt  'er  een  Bettan d  voor  drie  maanden  in 
Frankryk  geiloöten.  Rouan ,  Orleans  en  Parys 
onderwierpen  zig  daarna  aan  den  Koning. 
De  ruft  in  't  Ryk  Werdt  allengskens  herfteld. 
Doch  de  Koning  van  Spanje  liet  niet  na, 
Frankryk,  nog  eenige  jaaren,  van  den  kant 
der  Nederlanden ,  te  beftooken  :  waardoor 
de  Vereenigde  Staaten  genoodzaakt  wer- 
den, den  Koning  van  Frankryk,  in  krygs- 

be- 

(f)  Boa  XXX.  Mêek^t  hl.  «'15  [«So-^gp],  29  [710]. 


XXXI.  Bow.     HISTORIE.     375 

behoeften,  geld  en  manfcbap,  by  aanhoo-  ^^g^ 
ding,  te  onderfïeunen  (g).  -  ^^  * 

In  Holland,  werdt  de  veldtogr  deezeii; MamSts 
jaats  begonnen, met  de  belegering  van  Geer- belegert 
truidenberg,  waartoe  men,  geduurende  den ^?^'"^ 
winter ,  de  noodige  toebereidfels  gemaakt  * 
hadt.  De  Stad  was  rykelyk  voorzien  van  be- 
zetting, die  onder  bevel  Hondi  Yzn  Dismas 
van  BergCyHeerevanfFaterdyk.  ÖeRuitery, 
die  te  Breda  en  te  Heusden  bezetting  hieldt, 
berende  de  Stad,  op  den  zevenentwintigften 
van  Lentemaand*  Des  anderendaags  ,  ver- 
toonde Prins  Maurits  zelf  zig  voor  de  Stad: 
terwyl  het  voetvolk,  zevenenzeftig  vende- 
len flerk ,  vaft  aankwam.  De  Prins  wendde 
al  zynen  vlyt  aan,  om  de  Stad  te  bemagti- 
gen,  eer  zy,  door  de  benden,  die  uit  Frank- 
ryk  verwagt  werden,  ontzet  kon  worden. 
Op  den  vyfden  van  Grasmaand ,  overmees- 
terde hy  de  fchans  Steelboven,  niet  verre  van 
de  Stad.  Wat  laatcr,  leeden  de  loópgraa- 
ven  ,  welken  men  reeds  hadt  beginnen .  te 
maaken,  veel  van  het  hoog  getj^de,  aange- 
zet door  eene  (lyve  koelte ,  uit  den  Noord- 
weften.  Ook  decden  de  belegerden,  nu  en 
dan ,  eenen  gelukkigen  uitval.  Maar  het 
onftuimig  weder  en  de  zwaarè  regen  hinder- 
.den  den  Prins  meer  dan  iets  anders.  Hy  was 
nog  maar  weinig  gevorderd  in  den  aanvang 
van  Zomermaand,  toen  men  berigt  kreeg, 
dat  de  Ruitery  des  Graavèn  van  Mansfeld 
reeds  tot  by  Turnhout  gekomen  was.    Doch 

Mau- 

f^)  BOR  XXX.  Btekjt  BI.  2^-i9  [704«7lo],  itf.41  [7.1^.717]. 
n%llS7'i*  65-75  tTJ»-??*!»  77  [77^.  776].  XXXI., fioe^. 
él.  19-2+  L«oo-«o«]>  5*  tH4]»  SI'S?  [«♦6-Sio],  6otS;i]^ 
•1,  17  [««J*  «^oj. 

Aa  4 


37<5    VADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

'593-  ^^""^s  ^^^^   ^^  toegangen  naat  Geertrui- 

•- -denberg  zo  wel  bezet,  dat  zy  nergens  door- 

breekcn  kon ,  en  zelfs  gedeeltelyk  geflaagen 
werdt.    Ook  lag  's  Prinfen  Leger,  naar  ge- 
woonte ,    zo  fterk  begraaven  ,   dat  het  b^ 
zwaarlylc  zou  hebben  konnen  aangetaft  wor- 
den :   behalve   dat  eenige  fchcpen ,  halve- 
maanswyze  voor  de  Stad  gelegd,  haar,  ook 
van  den  waterkant,    ongenaakbaar  maakten. 
Mansfeld,  die  zjig,  metzyn  Leger,  in 't  ge- 
zigt  der  belegeraaren ,  nedergeflaagen  hadt, 
werdt ,  mids  hem   de    toevoer  afgefneeden 
werdt,  door  de  bezetting  van  Breda,  een  en 
•  andermaal,  genoodzaakt  van  Legerplaats  te 
wiffèlen,  zonder  iets  te  konnen  toebrengen 
tot  ontzet  van   Geertruidenberg.    Tuflchen 
de  wcderzydfche  benden ,  vielen  egter  eenige 
fchutgevegten  voor  ,    in  eene  van  welken, 
de  Graaf  van  Hohenlo  gekwetft  werdt.  Mau- 
rits,  midlerwyl,   nog  vier  Franfche  vende- 
len bekomen  hebbende ,    zcttede  zyne  wer- 
ken zo  vlytig  voort,  dat  hy  zig  in  ftaat vondt, 
om  een  der  Ravelynen  voor  de  Stad  aan  te 
taftcn,  en  op  den  vierentwintigften  van  Zo- 
De  Stad  mermaand   te   bemagtigen.      Toen  floegde 
geeft  zigfchrik  in  de  belegerden ,  die,  nog  dien zelf- 
^^'         den  dag,  de  Stad  opgaven,  bedingende  de 
bezetting  den  vryen  uittogt  met  zydgeweer 
en  pakkaadje.     Doch  drie  foldaaten,  diede 
Stad,  vyf  jaaren  te  vooren,   hadden  helpen 
verraaden,  werden  gegreepen  en  opgehan- 
gen. .  De  Graaf  van  Mansfeld,   bekoranierd 
voor  's  Hertogenbofch ,  zogt  zig,  na  'cover- 
gaan  van  Geertruidenberg,   meefter  te  maa- 
ien van  de  fchans  Crevecoeur,  die  Staatfchc 


XXXI.  Boek.     H  I  S  T  O  R  IE.    ^  %yy 

bezetting  inhadt,  en  's  Hertogenböfóh  zeer  jgg,^ 
benaauwde.    Doch  Maurits  voorkwam  hem ,  — ^— - 
zig  nederflaande  tuflchen  hem  en  de  fchan- 
fe  ;   en  hem  eerlang  noodzaakende ,  de  wyk 
te  neemen  naar  het  Land  vanKuik.  De  Prins, 
federt,   eenige  looze  beweegingen  .gemaakt 
hebbende,  als  hadt  hy  voorgehad,  's  Her- 
togenbofchaan  te  taften,  zondt ,  eerlang, 
een  deel  zyns  Legers  naar  Friesland, zonder, 
dit  jaar,  eenige  verdere  belegering  te  onder- 
neemen.    De  Graaf  van  Solms  viel,  op  den 
dag  van  het  overgaan  van  Geenruidenberg, 
in  't  Land  van  Waas,  en  bemagtiffde , aldaar, 
wederom  eenige  Sterkten ;  doch  Mondragon 
dwong  hem  dezelven,  eerlang,  te  verlaaten. 
Het  bevel  van  Geertruidenberg  werdt  den^'^os  . 
jongen  Prinfe  Henrik  Fredrik  opgedraagenp^'V^^ 
(i&).   De  Staaten  van  Holland  hadden  deezentJ^gt  ^et 
ook  ,   onlangs  ,   een  Regement  van  twintig  bevel 
vendelen  knegten  vereerd  (/),  op  dat  zyne«>^er 
Vrouw  Moeder ,  uit  de  inkomften  van  het?®®/!'"^' 
zelve,  een  deel  der  koften  zjner  opvoedin-  ^"^     ** 
ge  zou  konnen  vinden  (k). 

Na  't  overgaan  van  Koeverden  en  Steen-  XXIX. 
wyk,  en  't  bezetten  der  Friefche  Steden  en ^'^Fg»*^^- 
Sterkten,  was  Groningen  alle  gemeenfchap,p^][^^^° 
met  de  Plaatfen  langs  de  binnenzyde  des  Ys-ian^' 
fels,    en  met  de  zee  en  ftroomen  afgefne,e- 
den.  De  weg  naar  Duitfchland  over  de  Boiir- 
tange,  eene  moeraflige  heide,  was  de  eenig- 
fte,  die  der  Stad  toevoer  verfchafte.    Vcr- 
dugo  lag,  ten  deezen  tyde,  met  vyftienhon- 

derd 

iU)  BOR  XXX.  Uitk^    kU  17.21  [«90.^99]. 
(i)  Relol.  Hoil.  f-27  y^n.  ijy».   ♦/,  20. 

Aa  5 


3/8     YADERLANDSCHE    XXXLBoek. 

i-gn^,  cterd  tnza^  onder  de  Stady  én  hadt  nog  een 
*  goed  deel  knegteniin  Drente  en  Twente;,  zo 
dathy,  binnen  kort,  vierduizend  man  byeen 
brengen  kon..    Met  dit  volk,  beftondt  hy  't 
platte  land  van  Friesland  af  te  loopen.  Waar- 
om Grarf  Willem  van  JNJaflau ,    die  reeds 
befchuldigd  werdt,   dat  hy'zig  niet  genoeg 
aan  Friesland  gelegen  liet  leggen  (^l^ ,    oia 
den  haat  ^geen  verder  voedfel  te  geeven  ^  bj 
tyds,  in  de. weer  was,  om  de  grenzen,  te- 
gen de  vyandJyke  invalléir,  te  dekken,  ende 
jfterkten,  metnaame  K-oevcrden,  daar  thans 
groot  gebrek  aan  alles  was,  te  voorzien  van 
voorraad  (w).    Ook  ftigtte  hy  eenp  fteritte 
op  de  Bourtange,  en  trok,  da^na,  met  den 
gröotften  hoop  zyns  Legers,  voort,  tot  agter 
Groningen  ,    in  verwagting  ,    dat  de  Stad , 
nu  van  alle  ;zy den  beflooten,  zig  voor  hem 
verklaard  zou  hebben;  w^aarin  hy  2!g  nog- 
tans  bedroogen  vondt. 
Oottntt-      JMidleüwyl  ^    maakte»  Graaf  Fredrik  van 
Sbhei.^^^  Berg,- door  den  Graave  van  Mansfeld, 
^n*      '  met  eene  aanzienlyke  magt ,   herwaards  ge- 
fcbaofen  zonden ,  zig  meefter  van  het  Steedje  Oot- 
vef loo-    marfum ,  en  van  Aduwarderzyl ,  Slogteren , 
jren.        Wedde  en  Winfchooten  ,,  allen  fclianfen  in 
'  deezeri  oötd ,  te  vooren  door  Graave  Wil- 
lem bemagtigd,    waardoor  Groningen  we- 
derom aan  eenigen  ademtogt  geraakte.    Toen 
begeeft  hy  zig^  van  Verdugo  Verzeld,  naar 
de  Bourtange ,   om  ,  ware  't  mogelyk ,  de 
nieuwe  flerkte  aldaar  te  overweldigen  ,   't 

welk 

(l)  BOR  XTX     Beek,,  hl,   Zï  [70T]  rit, 
im)  BOR  XX2C.  Bit^  bU  i^,  25  [;o.^  ,  704J, 


XXXI.  BofcK.     Ha  S  T  O  R  ï  B.     579 

welk  de  moer^ffi^  grond  hem  y  in  't  yc^Ug  15^3^ 
jaargetyde^  ondoenlyk  maakte;    Hierop  bOr-Roever/ 
fluit  de  vyand  Koeverden  aan  te  taften  ;  docji  den  belc- 
de  PlaatiJ'  wa3  1^  wel  voorzie»,  om  fchielyk  gerd.  . 
te  Konnen  bemagtigd  Worden.    De  bevelheb- 
ber ,  Kaspar  van  Eufum  ^  aangezogt  door  Ver- 
dugo,  liet  zig,  noch  door  vreeze^noch  door 
beloften,  beweegen,  om  in  zyne  trouWe  te 
wankelen.    Midlerwyl,  was  in  't  Spaanfche 
Leger  zo  groot  ëen  gebrek  aan  voorraad , 
tegen  het  naderen  van  den  winter  ^  dat  de 
kiiegten,  by  hoopen,  ja  by  geheêle  vendelen 
tevens,  verliepen.     Desonaartgesifcn,  beleef 
Verdugo  ,   met  het   overfchot  zyns  beirs , 
den  géheeleö  winter  over,  voor  Koeverden 
leggen.    DoCh '  Graaf  Willem  brftk  op  met 
;zyn  Leger,  omtrent  het  midden  van  Wyn- 
maand ,  voorts  weinig  uirregtende ,  in  dit  jaar  ^ 
AUeenlyk  hernam  hy  't  Huis  te  Wedde,  Win- 
fchooteh  en  Midwolde ,  en  belegerde  Adu- 
warderzyl.     Verdugo  veroverde  Ruwynen  : 
waarmede  de  veïdtogt  in  deezen  oord  beflpo- 
ten  werdt  (n). 

Ook  viel  elders  niet  veel  meer  te  doen. 
In  Slagtmaand,  ondernam  Graaf  FilipsVan 
Naflau  Limburg,  en  Prins  R&urits  Brugge 
te  verraflfen.  Doch  beide  deeze  aanflagen 
mislukten.  Zo  ging  't  ook,  aan  de  andere 
zydc  ,  met  eehen  toeleg  op  Zuidbeveland , 
dien  de  Graaf  van  Mansfeld,  ten  zelfden 
tyde,  in  den  zin  hadt  ((?).  Eenige  maanden 
te  vooren ,  hadt  'er  een  flerk  gerugt  geloo- 

pen, 

(n)  BOR  XXX.  J5«A.f  ^^'  3i"3*  [jH-?"].  XXXI.  Bock^  bU 
4,  «  [781,   78<5]. 

(•^  ÜOR  XXX.  Bcfi^,  hU  £^$  65  [757,  75«]- 


38o  VADERLANDSCHE  XXXLBÓEt 
.j-g^.  pen  ,  dat  hy  voorhadt  0|oftende  te  beleg^ 
■■  ^     "  ren :  welk  egter  naderhand  in  rook  verdwee- 

nen  is  (ƒ ). 
Mttltery      Gebrek  aan  betaaling  en  mondbehoeften 
onder  *c^^n  eenige   oorden  hadt,    omtrent  deezen 
Spaanfchtyd,  wederom  eene  gevaarlyke  muitery  ver 
^7?*'    ^^'^^^  onder  het  Krygsvolk.    Het  Staatfclic 
was  *er  niet  geheel  vry  van  (^) ;  doch  dii 
kwaad  toonde  zyne  meefte  kragc,  onderde 
vyandlyke  knegten.    Te  Rynberk,  nanide 
bezetting  hare  Overfteir  gevangen,  verkoor 
zig  eenen  Raad  van  drie  Perfoonen  uit  kk 
vendel,  die  de  Biflchoplyke  Regcen  en  Tol- 
len ontvingen,  en,  uit  dezelven,  leeningen 
•  deeden  onder  de  fbldaaten.    Te  Nuis,  n 
de  helft  der  bezetting  om  buit  uitgetoogen 
op   vrienden-land.     Doch   de  andere  heilt 
werdt,  midlerwyl,  ter  Poorten  uitgejaagd, 
door  de  Burgerye,  die,  federt,  meederder 
Plaatfe  bleef.    Graaf  Herman  vandenBeig 
moeft  de  bezetting  van  Rynberk  ten  volle 
betaalen,  eer  zy  de  Stad  ruimen  wilde, waar- 
na hy  'er  ander  volk  binnen  bragt.  Op* 
grenzen  van  Frankryk,  waren  deSpanjaards 
ook  aan  't  muiten  geflaagen,en  hadden Gm- 
ve  Karel  van  Mansfeld,    hnnnen  Veldheer, 
beroofd  van  zyn  pakkaadje  en  zilverwerk, 
daarna  zig  meefter  maakende  van  S.  Pöli« 
Artois ,    was^ruit  zy    't  naafte  Land  onder 
brandfchatting  bragten.    Toen  men  ben  met 
geld  te  vrede  gefteld  hadt,  volgden  de  Waa- 
fen  en  Italiaanen,  die  minder  ontvangen  bad- 


ip)  Bon  XXX.  Bêêk^f  hl.  it;  19  [<?95j, 
(i;  BOA  XXX.  B^ek^  bU  IS  [711]. 


XXXI.  Boek.      HISTORIE.     381 

den  ,   hun  voorbeeld,  veroverden  Pont  op  ,-g«^ 
de  Sambre,  in  Henegouwen,  en  leefden  , — ^^^ 
eenen  geruimfen.  tyd,  van  de  brandfchattin- 
gen^  die  zy,mt  Henegouwen  en  Luikerland, 
ophaalden  (O* 

,   Doch  terwyl   de  Spaanfche  Krygsmagt,   xxx. 
door  deeze  onorde  ,  gezwakt  werdt,  leedtZwaare 
de   HoUandfche  en  Zeeuwfche  Koopvaardyftoim, 
veel,  door  eenen  geweldigen  ftorm,  die, den 
vierentwintigften  van.  Wintermaand,  opftak. 
In  't  Marsdiep,  Texel  en  't  Vlie,  lagen  toen 
omtrent   honderdenveertig  Koopvaardyfche- 
pen  zeilreede,  meeft  naar  Italië;  werwaards, 
mids   het  groot  gebrek  aan  graanen  federt 
twee  of  drie   jaaren  C^)  ,  een  zeer  voor-» 
fpoedige  handel  gedreeven  was*     De  ftorm 
floeg  de  meeften  deezer  Schepen  van  hunne 
ankers,    en  ftiet  'er  meer  dan  twintig  aan 
ftukken,  waarby  een  groot  getal  van  boots- 
gezellen omkwam.    Dit  ongeval  ftelde  veele 
voomaame  Koopluiden  buiten  ftaat,  om  hunr 
ne  fchulden  te  voldoen ,  en  veroorzaakte  een 
deerlyk  verloop  ,  in  verfcheiden'  neeringen 
Q).  Kort  te  vooren ,  Hdt  Henrik  ^ntoniszotm 
Wljfel^  met  ^ne  medeftanders,  een  ontwerp 
gefmeed,  om,  hier  te  Lande,  Komptoire^ti 
van  Wiflel,  Banken  van  Leeninge  en  Hallen 
op  te  regten ,  tot  voortzetting  van  den  Koop- 
handel ,    verhindering    van    ongeoorlofden 
woeker  ,    en  voorkoming  der  menigvuldige 
bankbreuken  ,    onder  de  Koopluiden.    De 
algcmeene  Staat^i  kreegen  kennis  van-dic 

ont* 

(r)  BOR  XXX.  B^tkj,  W.  »9,  31  [710,  711]. 
(1)  »oR  XXVin.   ÜQth^  hl.  \%  [J49]. 


3ffa     VADERLANDSeHE    XXXlBoEt 

1593'  ^'^^^^'P  W*  ^^^  ik  vind  niet,  d»  'er  iets 

— —  Qp  befloóten  werdt.  .    . 

Bommel  '  ^?  den  Gelderfchen  Landdag,.. die,  in 

en  de     Wintermaand,'  te  Arnhem  gehouden  werdt, 

Bomme.  handelde  men ,  onder  anderen,  pvea:  de  her- 

JJ^^^qJj^  eörüging  van  Bommel  en  de  Bpmmelefwaard, 

dcrhind  dic  zig  nog  als  *  verbonden  aan  Holland  wil 

heree-^   den  gehouden  hebben,  met  het  Hertogdom 

jigd.      Gelder  :  waartoe  ,  eindelyk,  een  voet  k- 

€k^^  Faamd  wenk,  in  welken  men,  van  weder- 

«yde,  genoegen  nam  (^vy. 

XXXI.      Weinige  wceken  te  vooreri,  hadtmeD, 

DeLand-jji^r  té   Lande,   tydiog  gekreegen,  datde 

der^Ne.  Koning  van  Spanje  de  Landvoogdy  der  Ne- 

derlan-    derlanden>  hadt  -opgediraagen  aan  Ernst, 

den        Aartsïiertooe'van  OosTENRYKen 

^^^v   n^^^^^  ^^^  Keilers,  en  dat  deezemeteen 

J3"  Q^l^tianzlenlyk  Leger  op  weg  was,  met  Mom 

tenryk    den   kryg  hier  fterk  door  te  zetten,  of  de 

opge-     Staateri  te  noo4zaaken  tot  de  vrede.  Men 

draagcn.  jjadt  zelfs  eenige  Brieven  onderfchept,TOr- 

by  Filips  zynen  Gezant  ten  KeizerlykeHo- 

9^Q  laft  gaf  5  om  den  Aartshertog  te  vemm- 

nen,  tot  het  fpoeden  der  reize  herwaards, 

^n-  om  naauw  agt  te  geeven  op  deszelfsbe- 

dryf'  (w).    De  Staaten  van  Holland,  in 't 

4>yzondêr  hiervan^  verwittigd,  bdlöoten,  op 

9^nen  voorilag  van   Prinfe  Maurits  en  den 

Raad  van  Staate,   terftond  tè  bewilligen  ia 

,      twialfmaalhdnderdduizend   guldens ,  bo^^ 

de   twee  tonnen  fchats  ter  maand,  tot  de 

oorlogslafteh  des-a&nftaanden  j^tar^»  ^^^^ 

^  vier 

(m)  Boa  XXX,  n»ikjhli  71  [7705  tnx,. 

(v)  Boa  XXX.  Boe(^   W.  71   [77©]. 

(ipj  Boa  XXX,  B,il^  bL  74,  77  f774,  77i^I' 


XXXI.  Boek.      H  IS  T  O  R  IX    ^83 
vier  gewefteoi  Holknd,  Zeeland,. Uttecht:. 
en  Friesiatid^  op  -te  brengen.    Ook  «ogcen  .J21 
de  algémeene  Staaten  de  Koningin  van  Ent. 
gela^  ce  beweegen ; '.  om  haaren  oaderfland     - 
met  mQtdmteif^'^mm  tevcrmeerde^n;  en 
dèzelviön,  voor  dgnayd  van  viei?  maanden  ,^ 
te  ^^nderboiidei».  Doch  zy»kreegen  ajleenlyk 
verlof,-?  om.  tweeduizend  inan,i,teo  hunnen 
eigen'l  feöfte ,  •  in  Ewgeland',  te»  mogen  wer- 
ven (x).     In  den  aanvang;  des  jaars  1594  y  15^4, 
kwam'  de  nieuwe  Landvoogd  cé  I-«»emburg^ 


en  van -daar^*  over  Nèièea,  te  Bruflei^  alwaar Hy  doet 
hy^  op  den  deragfteri  ian  Louwmaand,  zynezynein- 
imrede  deedt.    HyiJwasvan  eeneö  aanzien-» t*^®^®  J^ 
lyken  Hpfitoet  vergeld;  doch  van  geen  tal-i  ^^'*!"^'* 
ryk  Leger,  gelykmen  verfpreidbaidc..;  Men? 
ontving  Aem  niet^  uitbun4ige  .tekenen  van 
vreugde.  .  Ook  hadtrFilips  hem  breeden  lafl: 
gegeven,  over  de  zaaken  van  Regjeeringe  ,  ; 

na  't  verÉoöben'^van  welken,  de  Graaf,  van  • 

Manfsfeld  afllóndt  van  de  magt,  .dic^liem, 
by  vooïTaad^  opgédraagen  was  (^yy.  Men 
beloofde  feigy  in  't  eerft,i  vjcel  van  de  régee-  ' 

riögö  4les  Aartsbertogs,  wiens  deftige  mbx-       .-   j 

zaa^eid  rVeek  faeiaiettinBain.    Ook  hadt  de      ' 

zagtbeid  van  zyoed .  aart  ,;  die  zig  Hgtelyk 
leiden  Üet,  door  ;raad  of  bevel,  ,den  Koning 
van  Spanje  derwyze  bekoord  ,  dat  by  hem  , 
met  4e-Laiidvo<>gdye^-ryne3Kogtèr  ter  Vcour^ 
we  hadt'ftöegefcbïkt.  'Doch toen  men;  door 
den  tyd , '  ondervondr  ,^dat  de.  Vereenigde 
Seksten,  lii^  Doiifcblwd.,lvierxiiuzatid[.^ 
....,  ten 

(x)  ^OR  XXX.  Beek^ 'êl.4i  bi7^*  ''■'    '^     *        * 

Oj  Boa  XXXi.  ifl«^,  */,fi[^8«l.  . 


384    VADERLANDSCHE    XXXI.  Boek. 
1594*  ^^^  ^'^  eenige  Ruiters  geworven  hebbende 
Taakt  ras  ^^)*  ^^™  ^^^  bycenbrengen  van  Krygsvolk 
in  ale«-    öp  de  Duitfche  grenzen  wiften  te  befetten, 
meene    verdween  de  hoop ,  die  men  van  h^m  opge- 
vcr^.     yaj  hadr^  allengskens.  Zyne  poogingen ,  om 
^**      ^paanfche  bezetting  te  leggen  in  Ryil^I  en 
Yïamen^  die   dezelve  .voMbndiglyk  weiger- 
den  te  onurangen;  zyne  vadzighcdkl  en  zyne 
geneigdheid  tot  d^  vrouwen  bragten  hem , 
daarna ,  in  de  algemeene  kleinagting ,  tot 
zo   verre  zélfs.,    dat  iten  zigniec  ontzag, 
hera,  in   fmaal-  en  fchimpfchriften  ,  lelyk 
door  te  ftryken  (^)  :al  het  welke  niet  weinig 
toebragt  om  het  .aanzien  van  Prinfe  Maurits 
en  van  de  Vereenigde   Staaten,    by  in-  ea 
uitheemfchen,  te;hooger  te  doen  ryzen. 
XXXII.      De    krygsbedryven   deezes  jaars  .werden  , 
Aanfla-    van  der  Staaten  zyde ,  aangevangen  ,  met 
P^lnfe"  ^^^^  aanflügen  tegen  twee.  voomaame  Ste- 
Maurlts   ^^" »  welken  beide  mislukten,    In  SprokteJ- 
op  'f       maand^  dagt  Prins  Maurits  's  Hertogenbofch 
fterto-    te  verraden,  en  hadt  reeds  eenige  knegten, 
en^M^a^'l*^  ftilte,  over  dehameye,  doen  klimmen; 
tricht.    'doch* 't  onverhoeds  vallen  van  eenen  fteen 
uit  den  muur  wekte  dé  fchildwagt,  en  deedt 
hem  zo  veel  gerugts  maaken,dat  de  Staatfche 
knegten  bevel  kreegen,   om  af  te  trekken. 
Wat  laater ,    meende   de  Prins  Maaftricht , 
daar  hy  heimelyk  verftand  hieldt ,   te  over- 
rompelen;  doch  de  Hopluiden,  Welkende 
aanflag  toevertrouwd  was,  werden,  toen  *t 
op  't  uitvoeren  aankwam ,  van  vreeze  bevan- 
gen, 

ft.)  BOR  XXXI.  S9ek^^  hl.  7  [7t«], 

{s)  GttOTii  aiO.  Lihé  UU  f.  ISi,  It4« 


XXXL  Bojtr,     HISTORIE,     ggjf 


;en,  terwyl  het  Krygsvolk  zig  tt  wer  op-  1594^ 
leidt, -mee  vrybuiten  ten   platten   lande  ^      '  ;- ^ 


waar(^or  de  toeleg  in  ropk^  verdween  (^}» 
Yan  de  Spaanfch«  i^yde,  .broeide  ,Vi  ten  dee-  A;infla.< 
zeïttyde,  ook  een  bedekte  aanflag  op  Theo-  opTbdo- 
ien  en  Bergen  op.  ^oom*  die^  door  «enen/g^^^^     ■ 
djpr    medewuftigcn  4  cp^.   uit  onderfchept©  opZoom* 
brieven  9  ontdekt  zynde^  insgelyks,  te  nicc 


liep  (c). 

V^r4ugo  viel  9  terwyi,  't  y§  nog  1 
lag,  aany  op  de  fchans  te  Delfzyl,  daar  ver- breekt 


r4ugo  vieU  terwyl/t  y§  nog  ih  \  Water  Verdiigo 


fcheidenVStaatfche  bevejhöbbers  keuvelden.  JjJ^^^JjJ 
Nogtans  moeft  hy  ,  na  een  vinnig  gevegt « verden  * 
K  rug.keeren  (d).  Doch  in  Bloeimaand,op, 
overmeefterde  Eduard  Norrits^  Bevelbebbeif 
Tan  Óoftende  ^  eenige  vyaiidlyke  fchanfen 
in  Vlaanderen  1  welken  hy  egter  (legten 
deedt,  en  verliet  (tf)%  't  Voomaamfte  geweld 
des  kryg^  fcheen  zig  naar  den' Friefchen  bo- 
dem te  zullen  wenden  ,  werwaards  Prips 
Maurits,  van,  by  Maaftricht^.over  d^n  Ryn, 
op  weg  floeg.  Graaf  Willem  en  het  nieuw 
geworven  Krygsvolk  voegden  zig  by  hemé 
Zyn  Leger,  dat  uit  tienduizend  Knegten  en 
eenige  Ruitery  beftondt ,  trok  legt;  aankop 
fLoeverden.  Verdugo  lag  nog  voor  deeze 
Vefting ,  en  ftelde  zig ,  op  't  vomeemen  van 
Maurits  aankomft,  voor  dezelve  in  flagorde* 
Hy  hadt  egter  niets  minder  in  den  zin  dan 
eenen  veldflag.  Zyne  magt  was 'er,  inderdaad^ 
te  gering  toe«     T^rwyl  Maurits  dan  in  be^ 

raadr 

{b)  'non  XXXI.   S„ek^,  hl.  §  [7*3]. 

h)  BOR  XXXI.  fi«<.,  kl,  tf»  7,  l7«J  .  7t^l. 

(d)  Bo*   XXXI.  4«e<,  kt.  s  [7»»] 

(f)  Boa  XXXI.  Boek,^  kU  7t  •  ['«J»  7«tf3. 

VIIL  Deeu  Bb  , 


,<K4,  rtód  néènft%;of  hy  de/ötoétóffën  öëvigéri  , 

*-; ctt   zig  binhefi   dè^  vefèihg  -wièrpeif  wil  ,    óf 

«anvallen-op  's  vyands  vericharififigen,  breekÉ 

:  Verdugè^  des  nagts  m  den  zesdeitvan  feloéi- 

ufóifnd,  raet  ftïltó  ^aiii^  óp  van  vooi*  Koe^ 
vèrdéii ,  nêemeHde  zynen  wegnaar  Olden^eel , 
.  vanwaar  by  zyn  yolfc^  voor  welk  hy  geen^ 
b'etjialitig  van  den  Aértshérwgé  fcrygcn  kon, 
toeliet  te  ftroopen  op  den  Duitfcheit  bodem. 
Diama,  voerde  liy  een  gedeelte  van  het 
zelve  over  de  Êé'rtis  naar  Lingeri ,  d»c  %aan- 
fthe  bezetting  inhadt,  een  ander  gedeelte 
naar  Groningen  ,   em  de  burgery  ,    die  nu 

féfchaapen   ftöndt  liet  oog  té  wenden  naaf 
titife  MauKt«,  te  beter  in  bedwang  te  hou- 
den.    Met' het  aanbreekén   van    den  dag, 
Vernam  men  ,  in*  en  om  Koeverden ,  dat  de 
vyand  geweeken  en  de  vefting  ontzet  was  (/). 
XXXIII.     En  nu  ftondi  het  Beleg  van  Groningen  voor 
Belegvande  deur;  want  fchoóii  fommigen  gaarne  ge- 
Gronin-  zien  zouden  hebben,   dat  men  zigeerftvatt 
«^ö.        Tlvente  en   't  Gra^jfTcha^  Zutfén  verzekerd 
hadt ,   begréepen  nogtans  de  P«ns  ,   Graaf 
Willem  en  de  Raaderi  van  Staacè  ^   dié  zig 
tt  Zwol  onthielden,  en  aan  welke  allen,  dé 
ilgemeene  Staaten  't  ftuk  verbleeven  hadden, 
dat  men  hef  aanüaften  Vaö-  Groningen  liiet 
knger  moeft  uitftellén.    't  Gefchut ,  fchoon 
Vitus  Van  Kamminga,die,  wegens  Frieslaiid, 
in  den  Raad  van  Sraatê  zat ,   meende ,  dit 
de  Stad,  mids  de  tweeditgt  tuflchen  de  bur- 
gers en  bezetting  ,  ,  zonder  gefchut  wel  te 
winnen  ware;  werdt  egter  té  Zwol  fcbèép 

(f)  BOA  XXtU  Jioc\,  hU  \i,  \%  [75>7.7M].  . 


gedaan  ^  nh  ^  ^«  ^  Ziiiéeiïzae  ea  Wa4^  ,1194. 
dep-,  daótr'E.Rdftdfep-^  voöjr^förQBingen  gc»-.^ — =--- 
fan|g(.  .  Dfii  hnoB  ^  -GipÊrf  WiHem  en  't  gant- 
fcbe  ;  Le$Pi^  V  <den  tiegebti^deir  le^n  Bhmh^ 
maand  opgeteókenajinde^  üoegen  a^#  op 
den^  éctési  dagi  dwm^?  neder  aan  (te  ;iuidf 
-zydfe-idór^ööwi  ,  die  hier  ,   door  üaorew  fn 
boiteiiwerJciert  ,  ■  alkwibeft;  v^fifterht  was.    '1 
Heir  b^  göKrekt-  óp  ^etde  rhoög^.  én  droor 
gfei  vtakoa^i  tufFehen   iwee.  watertjes-,     heo 
Hoofnfchi-rert  Scbutemdlop    die,  fpruiten- 
d«   uit  de  moeralTen  .van  Drfence  v  ée  StiA 
éooïiQOpét\:4  m  7^1^^  door/t  {Idtdiqp,  ver^ 
itB!ngeni*metjdéWadd«n'derl-«3jifera.  l\feürita 
xettè  r,  doöfi  ^0,  opftoppew  döeaer  ftröompjes  ^ 
bet   naG^elégeH   ka^    knd«  ohder.  waterg 
Oofc  dèédtiy,  hiér«mitmrit^  ftenigfl  v^rtei» 
^advpn ,  Idngs  vé^lkjm*  't^fcknt  werdt  aan*r 
gevoerA^  legeü  verfeltóidien'  fdmnfen  v  dte ,' 
Mei!  en*  dawr,  .  door  '«  land  4  r verfprrfd  k^' 
gen.    •  Ediigdii  t^  .  déew  :fcJia|ifenf  waceü 
tóedsj  voi^^ten  ^  en  warden  v  ^cwrder  tnoei'» 
té.,    iagénoniea    Doch  défchans'te  Aéif  n 

wwdcarijyl  wrdt  ^ppeirlyk  fVerdedigd  ,    en 
eerlang  .  üomhfsiéea^hmd  'V9t&yeirA^   waarna  ' 

dé  triwbetoM  YfedigenfftklyfaMT  nit  Friesknd 
in  'r  Leger  kwait^..  Die  vsm  Embden  zan- 
den óok  mei?  weinig,  tot  dat  zy  'er,  door. 
ée  ^wajuro  bedreigingen  van  Verdugo ,  vm 
weiden,  afgefcbriki.  r  Midterwsyl'^  werden  . 
de;belegeraah,'ln  hujipe  vsrfchaniingen  en 
nademiflèn' ,  -  gehinderd ,  •  ••  door  meer  dad 
cenen  gelukkigen  uitval  der  belegerden,  en 
door  eenenaanhoudenden  regen.  -Desnagt^na 
Bb  2  den 


388    VADERLANDSCHE     XKl^^Bcns. 

I-Qj   den  derden  vtn  Zomermaand,  bragt  men  , 
^—-^  tegen  over  de  Oofter^  en  Heeren-Poorte  ^  'c 
wordt*    gefchut  op  de  Batteryen,  waaruit  hevig  ge- 
bevfgbe-donderd  werdt  op  de  Stad.    Bruggen  ^  poor* 
fchoo-    ten,  toorens,  huizen  raakten  em  ?erre«r    Van 
^"*        binnen,  vrerdt  ook  geweldiglyk  sefcbooten 
op  de  belegeraars.   Maurits,  de  'tad  iciirif^ 
telyk   vermaand    hebbende  tot  6e  overga- 
ve ,    kreeg  (lout  befcheidé     Nogtans   cradc 
men,  omtrent  het  einde  van  Zonmnnaand, 
in  befprek,  terwyl  de  beleerden  naar  Bras- 
fel  gezonden  hadden ,    om  onderfland ,  of 
verlof  om  zig  den  Hertoge  van  Bninswyfc 
te  onderwerpen  ^  waartoe   fommigen  neig- 
den.    Doch  'e  katfte  werdt  afgeflaagen,  't 
eerfte  verfqhojwen.    In  de  Stad,  kreeg  men 
vaft  gebrek  aan  buskruid.     Maar  Maurits , 
na  *t  afbreeken  der  onderhandelingen ,  her- 
haalde 't  geweldig  fchicten  en  werpen  van 
handgranaaten  en  vuurballen,  die,  by  don- 
keren nagt,  aan  verfcheiden'  oorde»  tevens^ 
brand  verwekten  ,   en  de  inwooners  in  de 
Oproer    uiteffte  verlegenheid  bragten.    Ook  was  de 
In  dczel-  Stad  verdeeld ,   fpreekende   fommigen  van 
^c-         overgeeven  ^   terwyl  de  Burgemeefter  Mar- 
ges, die  *t  graauw  op  zytie  hand  hadt,  de 
Jezmten  en  anderen  fnoefden  van  de  trouw , 
die  m^n  den  Konmg  fchuldrg  was.    Hieruit 
rees  eene  byftere  beroerte,  die,  door  •taf- 
leggen  van  eenen  nieuwen  eed  aan  den  Ko- 
ning, geftild  werdt <|:).    De  Prins,  zig  ge- 
hatende  de  werken,  die,  door  't  gefchnt, 

bel 

U)  Bom  XXXI.  JSP.f^  */.  »4.t7  [lö7.tioJ. 


XXXI-Bott:     HISTORIE.     389 

be&htHigd  waren ,  ftormenderhand ,  te  |^g.^ 
¥rillen  bemagdgen ,  deedt  onderwyle  het— ^^-^ 
groocft*  Ravelyn,  dat  binnen  de  graft  en 
een  pverblyfiel  van  *c  Kafteel  des  Hertogs 
van  Alva  was,  ondergraaven ;  by  welke  ge* 
legenheid,  zyne  Doorlugtigheid  groot  ge- 
vaar ayns  leevens  liep  ^  wordende  ,  onder 
h  bezigtigen  van  *t  werk,  met  een*  kogel , 
getroffen ,  die  hem  byna  ter  aarde  wierp , 
doch  op  zyne  rondalfë  afftuicée.  Op  den 
vyftienden  van  Hoöimaand  ,  deedt  de  myn 
onder  't  Raveiyn  haare  w^ing,  vernie- 
lende ruim  veertig  man  ,  die ,  onder  het 
dekfel  van  ilormen  ,  derwaards  gelokt  wa- 
ren«  Graaf  :  Filips  van  Naflau  ,  gevolgd 
van  eenea  hoop  Schotten  ,  maakte  zig  , 
hierop ,  meefter  van  't  Raveiyn,  Men  re- 
kende de  Stad  nu  zo  goed  als  gewonnen  , 
en  de  foldaat ,  vlammende  op  roof,  (loeg 
openlyk  uit,  dat  zy  verdiend  hadt,  hem 
ten  prooije  te  worden  overgeleverd.  Doch 
de  Prins  en  de  Raaden  van  Staate  begree- 
pen  't  anders.  Zy  hoorden  de  Gemagtig- 
den  der  Stad;  die  kort  hierna  in  't  Leger 
kwamen,  gunftiglyk.  Ook  ontvmg  de  Prins, 
eenige  dagen  laater ,  afgezondenen  uit  de 
bezetting,  't  Hadt  egter  neg  veele  voeten 
in  de  aarde ,  eer  men  eens  was  over  de 
voorwaarden ,  die  ,  eindelyk ,  den  twee*  Zy  geeft 
entwintigften  van  Hoöimaand ,  beraamd  zig  over« 
werden,  op  den  volgenden  voet:  „  De  Stad 
^  zou  \  Verbond  van  Vereeniging  aannee-. 
^  men,  en  den  algemeenen  Staaten  getrouw 
^  zyn.  Voom^  onverkort  blyven  in  haa- 
Bb  3  „re 


59^    VADE&LAN1»GH£    IBtm. 

JSy^^i  ^^  wofd,en  ,   Graaf  Wiljöai  i/pahw^ki-vöór 
^,  Stadhouder  Mnneemén  ,  fy;^/of  zes  i 


,^  deien  vo&Wolftb  omvangen.,  ie*  zigv    ne- 
„  vens  de  Ommeiondeiiv  ihi  'it  ftnm^ab  eer 
,,  algemeenè-  $caa(svisxga6brii|g&,  :ai  sÉkalce& 
,^  daaraan  paidinvde  ,'  fchMdo^  JÉaaf  '4e  'or«=' 
^  d^  ,  daarop  ,   by  de  a^igcnseeiie  - JSmiioen  ^ 
^  met  golede  kenniAe^,  .  ce!  bahuitnm.     Oc 
y,  Hervormde  ..'Oodsdienft"^zau..  alloen   baa- 
^  ncn  de  Scad  geoefend  worden :  ^d^  lia€)is^ 
j,  ters  en  goeft«lyke  goederen  blyven  -^  m 
,,  den  tegenwóordigen  ftaat,  tot  róp  de  na- 
,,  dere  fcbikking 'der^lgeroeene  SoBLcen^  De 
5^  Wethoudörfcbap  'ssau,  .isröor  dcoze  refcw 
„  alleen  ,    door  Prinfe'IV^iiribrefl  iGraffire 
,,  WiHera  ,•  <by  made   vsan  .'déiii>'Raad  ven 
,/  Staate^  wonülèn  gefteld;  rdöch'ldMnia  ^ 
y^  koopen  w<J|«ien  ,  naar  oudec  :gewo«tate^ 
„  alleenlyk  '^anet    deeze  ^verandsning^   ^ 
„  Graaf  Willem  ,  als  Stadhouder^  vyf  «ait 
„  de  vierent^Wntig  geavdoDénVCemednte^ 
,,  zou  mdgen  «Dcmen ,  die  de  Wethouckst^ 
,,  fchap    zouden  kleiden/'.     J^W'de  jfiez&Cf 
ring    werdc  vryo  uitcogt. , '  :rtiet  ivotien  ^ 
weer  ^   toegeftaan.    Ook  krfeegen  ^    by  iiec 
ver^i^g  y-cmetibaar  gemaakt  v  'de  G^fbefy* 
Jten  en  audere^fov^rooners  "verlpfom'deScad 
te  veriaaièn  (A)v    Op  d^i|.vier^n«trfiKigfteii» 
depdt  ^de  Prins  zyne  jfritrede  an  ^de  Stèd ,  :ea 
veffteldd  4e:  .'Wet,     *H^t^in-f^  ênfroithöpfijfii 
Kryg^vpUf/vgrcrcrfc,  'ten  ^elfdwri  drfge ,  ïende 


in.  gevf^, v^n  liet  gemsiakc,,ye,rdi?ig.,  ti9j(j 
Stadhouder  van  Groning;en  en  Omn>^n(^ 
verkooren  zynde,  ontving,  in  Zoniarmana 
des  volgenden  j^arsj,  ^zynen  *  l^hrief.xan  •  Cóm- 
de  algemeene  Staaten  (^).  Op  duscknig  ee-mlP^. 
ne  wyze,  werdt  Groningen  gehegt  aan  het 
lighaam  der  Vereenigde  Staaten.  Eenigen 
der  voornaamfte  Leden  van  Friesland  had^ 
den  ongaarne  gezien  ,  dat^^eê  -dceze  Stad 
.tot  het '■Boi>dgcnoot(chüp  zogt  cc  brengen, 
bediigt ,  dat  zy ,  gcenc  vj'aiidin.  |neer  ^yndc 
der  Bondgcnootcn,  een  grpot  deeldci>  Krie- 
fcheit_JCi)ophand.eIs  na^r  zigjtekkcn  zóü  (/). 
Doch  't  gemeten  belang  der  gcweileij  woog 
zwaarer-.'dan.diit  ^êr* F^ ic^^en-  Het  bemag- 
rigcn  vüQ  Cröoiogen  ftrefcte  tg  z^cr  tot  be- 
veiliging der  TSmatfche  Plaatfen  over  den 
Ryn,  dan  dat  men  het  langer  zou  hebben 
willen  verwylen.  De  Vereenigde  Gewes- 
ten, die,  tot  hiertoe,  maar  zes  in  getal  ge- 
weeft  waren,  werden  nu,  met  het  zevende 
en  laatfte,  vermeerderd.  De  Staaten,  ge- 
noodzaakt eene  fterke  bezetting  te  houden 
in  Groningen,  daar  't  nog  vol  was  van  kwa- 
lykgezinden  ,  en  ,  daarenboven  ,  verpligt , 
den  Koning  van  Frankryk  te  onderfteunen, 
beflooten,  na  't  bemagtigen  van  Groningen, 

geen 

(f)  BoR  XXXI.  i^ffei^,  R  41-45  [Sjc-fjs]. 
(O  Zi^BOR  XXXII.  £«e^,  hL  115  [l54]« 
(/)  GAOTJI  Hift.  Libu  UU  ?•  iStf* 

Bb  4 
f    f 


i^%     VADÉRL    HIST:      XXXLBoek. 

I W4.  ^™  liieuw  beleg  te  oridemeeraert.      Het 

-'  aantaftijn  van  Grpl  ,  waartoe  reeds  befloo^ 

feh  wais,  tööéft  ,  by  gc/brek  van  manfchap  ^ 

tot  in  *t  volgende  jaar  i   verfchoovéo  woN 

den  (w), 

\'     (»)  BOB  XXXÉ.  9*ek,H  II  [«4<J. 


VA- 


Bladz. .  ^91 

VADERLANDSCHE 

H  IS  TOR  I  E. 

TWEE-]^NDERTIGSTE  BOEK- 

wmmmmmmmm 

I  N  ff  O  V  d: 

!•  Aanvang  eener  Fredebandeüng  metdtVeree- 
éenigde  Gewejlen.  II.  Aanjlagen  op  bet  lee* 
ven  van  Pfinfe  Mcfurits.  De  Staatenjtaan 
êver  den  Doop  van  dèn  jongen  frtnfevan 
Scbopijand.  UI.  Handel  met  Deenéntarke.  De 
Spaahfcben  winnen  Kameryk.  Müitery  onder 
V  Italiaaftfhb  Krygsvolk,  Ferdugo  valt  in 
Friesland:  ^  W.Jonkbefer  Arend  van  Dorp  in 

-  verzekering  genomen.  Ont/laagemV.Fran^ 
ftbeKrygsbemyöen.HeraugiereverraflHuy. 

•  l,a  Motte- berwMt' de  ^tad.  VI.  De  Aarts- 
hertog Érif^/hrfi{   De  Graaf  van  Fuentes 

'^  ^wórdt' Landvppgd^by  voorraad. VII; Opening 
tot  eenen  nieü'st^enf^edèbandël.  Bedettkingen 
hierop,  pé  banM  hapert.  \Vlll.Kleeffebe 
êniupen:  'DeStéatenneemen  ^er  deel  in.  IX. 

;  Tvoijl  \  tuffèhen-dén  Graave  van  Öoftfriestand 
en  de  StadEmbden ,  door  de  ^faaten  bygefegd. 
X*  ffederzydfcbe  Krygsbedryven.  Ferdugp 
flerfi.  'La  Motte  fneuvelt.  XL  Maurits  be- 
legert Grol.  Ferlaatbet.  FiKpsvanNafau 
fneuvelt.  Dood  van  Mondragon.  Lier  verrafi^ 
fifiurte.  XlLDè Kardinaal Alkems^  Aarts- 
>b  5f  hertog 


|lj#  .  :\Ötf>ERLANDSCHP     XXXIT.  Bom. 

berfog  van  O^enry^,  vjordt  Landvoogd.  Fiüf$ 

vit  Spanje.  XIII.  De  Aartshertog  bemagtigt 
Calait^enjirj^res,  ifywiÈfHuf&.  DMSfa^n 
*>■  neemée  tüit^dgeldfrs  aM.  XVtf.KkzerSltfi. 
doif  arketdtjt0,.bfi:iwier'mg4er^rfi4e^  Klefif- 
fiée^-zaistken.-'XV.^  71^  rkr-Êngefcbef*  en 
Staat fcben  naar  Spanje.    Kadix^eplonderd. 
'  Geldg^h-ek- tó^^nje.  i%Tfb^itm»gJer 
'  Sf'aafén  fnèttrahkryk  tnEn^tahd^  Toerus- 
ting ter  zef-^  in,SpameenPor»ugal,  verydeld^ 
door  een'fförm.  XVII.  Virbonétuffcben  Frank- 
■■^■M  ém4!m4.'>  waar-in,d^^f0ifltm^4^ir, 
..£yxfiti^r,.r^l^^  ff^Jfclm\Praf^r^  m-fie 
y  ^t0(^. ,  ,F^rMaaring  pmKón\^  M^m-üi^en 
,  JK.4im.^^pc^d6gktim's,Lafit^'ifyoge^.^^ 
-yf^ei^ef^fMmMmet^pee^ 

:J^^  ^mm^^^">^^^W.W^' ..  Qewgt-b^ 
,  Turfi^fif,:,,^6i^  mie^or^én^Ji^^i^^^men. 
.  f^3andlskeon,d!Bimmi^g^.^^Ji^^^.^r. 
...  4>^H^ifsny,^ïaè,erJr.,  ^^tu^f^^-^/^êmn, 
.fyfAba^,ïQot!tfaf^uift,,x9^^;¥ei\fiff.  jüuig^n, 
•  ^m^4ir^^ifn.!d^nB^^!M^inde;^^n- 

x.^^'^^oifffraa^K-^.'f^^féMxI^dehmfitht 

:.$^  \^M^(ii^AQ§Mtf^é^^  ^^\^  Xkiiji 

«  .gf^'  ^%'^^m.egkmm-<(f4fp»ffaMteit 

-'>sÊg^m^vWy'  .mmèhv(M>m£mm»tfei 


,r5*,  die;  zig,,.ierfliW8J:;na  zyn^ 
*i^>triftti;*a  Röawg>^'0*  *«ytedj««ncf dchandi- 


l^ 


faeiigtagoIfaA^egoii^ifianobbt  pogneck  yatftrde^^ 
zen 'cvfiQS)fieik  lUahtiosv  'esifir^ktt\)nbiegeba^ 
Tatt^eb!»idlfSb'49ra9rbeiiB!fii%^         a]^  wbiaQ? 

Denr  oeftfendèitl  noii  BJAéima^itd^!  iksvfadfaic^ 

^y  )d(drt;lStt^te&  V.  ini  4^n,:üai^V'^^ni  J^i^ 


596    VADmLANDSCHË  XK^IJBou. 

f594»  ^^^^^*»  wefk  ay  *er  nevens  deeden  ,  ftrei- 
te»  om  cc  vertdönen  „  welke  nadeelen  de 
^,  Landen  leeden.  door  den  oorlog,  en  hoe 
;,  veele  voordeelen  zy  te  wagten  hadden, 
„  zozy  zig,  op  redelyke  voorwaarden,  wil- 
9,  den   begee^en  onder  de  voorige  gehöor- 
,,  zaamheid:''   wordende^  daarin,  wyders, 
aatigémerkt  „dat  de  Aartshertog,  gelproo- 
yy  ten   uit  het  beroemde  Huis  van  Ooften- 
„  ryk ,   van  geene  trouwloc^eid ,    by  de 
9,  Staaten,  verdagt  gehouden^  en  daarom  , 

.,  .      yj  als  bemiddelaar  deezer  voorwaarden,  vei- 
j    '  jy  Mg  aangenomen,  kon  worden.     Dat  by, 

....,-    9,  om  de  vrede  in  de  Nederlanden  te  bewer- 

„  kfen,  zyn.  eigen  Vaderland  en  zyns  Broe- 

;  :  „  dprs  Hof  ver|?uiten  hadt.    Dat  de  Staaten 

_  .,;.  Hj,  zig,  door  het  yoorfpoedig  beloop  hunoer 
.      1  i^  zaaken ,  niet  moeften  laaSen  verblinden, 

-  •,^  maar  de  gelegenheid,  die  hun  nu  voor- 
,,  kwam ,  waameemen ,  eer  de  kans  des  oor- 
„logs  wederom  keerde."  .In  den  Brief  des 
Aart^ertogs.,  werdt  den  Staaten  de  titel  ge- 
geven van  ivdlge6oêrên\  ^delen^  erenrfefien, 
eerzaamen^  iworzéeni^en,  lieven^  byzonderen 
{by  In'tancwoord^welkzydentwecafgezon- 
ddncn^  gaven,  weezen  zy  aan  „  hoe  hunne 
„zaak,  eenyds,  door  Keizer  Maximfliaan 
„  den  II,  en^  door  den  Aartshercoge  Mat- 
^  thias ,  goedgekeurd  en  verdedigd  was; 
„  hoe  de  voorzienigheid  hen  nu,  door  eigen 
^  'dapperheid, en  door  den  hyihnd  van  mag* 
^V^tige  bond^nooten,  in  ftaat  gefield  hadc, 
^^'om  der   Spanjaarden  hoogmoed  ce  faau 

„ken; 

(#)  RtfoU  Holl.  1 7»v  "i#4.  i'*  177, 


XXXn.Bo«K.     HISTORIE.     397 

,,  kèn:  trttfOm  2y  die  «eliae.voortièftigheid  ^^^^ 
„  liever,  4m  eenen  trouwloozen  vyand.dce — 22ï: 
,,  2e  hunne  zaak  bevolen  wilden  laaten/* 
Ook  verzuimden  zy  niec^  door  voorbeelden « 
en  ^  uit  onderfchepte  brieyen  (r) ,  te  toonen^ 
hoe  .weinig  'er  te  tellen  ware,  op  de  belof- 
ten, die  Filips  nu  mogt  goedvinden  te  doen: 
daar  by  voegende  „  dat  het  bèraamen  der 
,,  Vredepunten  den  Landvoogden  aanbe* 
„  trmwd  werft ;  terwyl  het  onderhouden 
9,  derzelven  aan  den  Koning  ilondt;  en  ^t 
,,  'er  geene  hoop  tot  vrede  zyn  kon,  zo  lang 
^  het  uitbeemfch  Krygsvolk  in  de  Neder- 
9,  landen  bleef  ,^  en  de  Spaanfche  Heeren ,  al 
),  't  bewind  in  faandeq  houdende,  de  vreed- 
„  zaame  oogmerken  des  Aartsherto]g$  om 
„  verre  (tieten  (</)."  Uit  dit  Antwoord,  welk, 
naderhand ,  van  de  Spaanfche  zydci ,  in  o^ 
penbaaren  druk ,  wedprJegd  werdt  (e) ,  was 
ligtelyk  te  fpewen,  hoe  w^mig  men  hier  ge- 
neigd was  tot  de  vrede.  Om  t  gemeen  ook 
van  dezelve  afkeerig  te  maaken»  verfpreid- 
de  men,  hoe  veelen  onder  de  Roomfchge- 
zipden  dreeven,  dat  men  niet  verpligt  was, 
den  ketteren  zyn  woord  te  houden:  waaruk 
men  wilde  afgenomen  hebben  ,  hoe  weinig 
•er ,  op  een  verbond  met  den  Koning  van 
Spanje,  te  tellen  ware.  De  voorflag  des  Aarts- 
hcrtogs  vondt  dan  nergens  ingang.  Ook  hadt 
de 'ontdekking  van  eenen  toeleg  tegen  't  lee- 
ven  van  Prinfc  Maurits  veel  bygebragt,  om 
dien  van  de  hand  te  doen  wyzen. 

(0  ^e'eieenigenf/Boa  XXXI»  Bti^^  ^^«t-irrTSé-?»?! 
(d)  Rcfol.HoU.i7«»jri594.^/.iU.BoaXXXI.^M*.*/.27. 
|«[tiotlf] 
(f)  BOB  XXXi.  Mêéi,  hl.  11  lilJl  M«. 


gen  op    Iwaxmeeé&iy  ttifèióa^ëk^mééi^^gifmt^  en, 

;j^?  -^^'^  èfgfy^  alAifif , . ««'  ^ma  tüofi,  het  leCTCB 

*  owdtffrföjigd  'zyftde,  bekdtölP  *ftk ,  dat  hy, 
dow 'delf  C^^vè  1^  Bftfkin^^MV  MOTkco* 
11106^  vtHi :  ^ten '  AtortöftéTIègér  ^  dlögétegr  was, 
6iti  Prili»  M^ffm  vafi  k^c  ü  4iWi|«f;  ren 
Wéïkën.étedef^  h^eii  tn^ér  «flft^r  PeiCocmea 
^ig  •6ef*a^s-feegététl  hSaddlW :    ^ö  van 

'Wr^^  Öen^low^  Heflrïk'-ffrgditk'^  dtc  thans 

.W€#gen.'  MyVbégde^'erby,  <itec*  Oldmtai-' 
•fleveld ,  A^ktegotide  en-  anféte'fe « l^&SfMiÈmt 
ttSfden  èdk'^ê\^aar  öèpéö  -vötf  ii«  Jée?v«B. 
Al  hei  'l^rèïke  be'ken^d  gewéf-afeft  i»» ,  nfet 
laftg'  voor  de  tfankomft  tan  H&Aim  en  Ko» 
löatts.  Doch  de^zsen  beweerden  ^  dit  de  g^ 
y^geö  i  éie  y  nogt&ns,  zyriebe1yë«te,  k 
bmhé  üegetWvèoftiigHdd  ^'  bévéffigae^  attes 
ref dSgt  ha^.  Zelfs  tefzógt»  2ry,  éktt  Ky, 
^det  góéde  vérzekériflg ,  gév^feré  iflogt 
Wördeti^ 'ria^r  AntWeppén  öf  B^  otfi, 
^«af ,  tegëri  deü  Graavé  vaA  Ba^fóinSom,  g^ 
lioörd  te  worden :  ctf,  zo  dié  de»  Sca'acéJfi  nkt 
^ièl^  zon  Barfeilnïönt,  itie'éndénzé^,  4^, op 
*êheérlyke  zekeffedd  ^  Wel  naar  Bf èö^  begee^ 
ven  willen,  daar  nieft  hem  én  Ré*ieban  zok 
iiöftnen  onderzoeken.  In  deezen  laatften  voor- 
flag,  fchöon  men  veeïe  öioeice  mer  het  vin- 
den van  zekerheid  gehad  zpu  hebben,  z(m 


3Ê50aKBotóL  :^ttXS  T  O  R  I/Ei    $^ 

den  de.  SltKmrIo^errheb6fen..teWüjldgd^  M  .^^^ 
éSsdüf^Miéni^mw hndden  koataw Yterklaareri ^  -^^ 
ctot  ay  dl^ny  uit  deit  n^m  vïin  detiGraave^ 
o^  Vt»  ,den  Aaitsheceoge ,  gedajm-hadaeö* 
By  gebfoi  vtdn  anikeené  vert^Hatis^^  bleef 
hcft  verder  OHHerzoek. van:  dit  ftukagtör,  en 
Retiich(m  irardt,   nolgem  een  vonnis  van 
e%hige.Rastd0ri^  iicrtoé:,  byzondeijyk,  ^ 
lïiagcigd  do^r  <de  sdgemeehe  Sttiaten  f.  op  den 
dé^dsn  van  Zbmecniaitid ,  c^thalsd  eii  ge*» 
t1ö-eiidieWd:</)ci  Ook  wérdtv  in  SÜgtnaand 
^IcTf^an  VOlg0nderv>4e.Bei^g6B.Qqpr.JZüoiii,  ter 
éoód^gébragi:  ifleketYold&at^  Fie^rre  du  Fwt 
g^öëmd  ,  'dfe'i '.  insgdyks  ^   beleedcn  hadt  ^ 
Iterild  Motet  9r(AfibnYiile  én  de  Aacti^rtog 
zelf' Heiti  had4ett/a8iige2ety  om  ^ios  Man^ 
fi^i  te  v^hïïöotdéif ;  en  dat  hy  a^,  met  zulk 
een^  vx>d(meè^n  ^   hei'waards  begeven  hadt 
(j:)v    tt0f  omdekkch .  vanr-  zulke.  fntK)dheden 
bfagt  hfet  2ó^*gi-o6öm  afkeer  voort  van  de 
VredehanHdteg  ,^  dat  'er,  vswt  de  Spaaiifdie 
zyde  zblve  ^  vob^eerft,  jtriet  meer  óp  gedron- 
gen tverdt*  :•      y'\  . 

Ift  deft  itöimnrg  ran  filofeiöiaand  deezesDeStat- 
jaarsv  Waren  de  «Igemeéne  Scaateh ,  doorten  ftaan 
een  plegtig  Oezati4(clmp^  van  wege  den  i^o-over  dea 
ning  van  &cfaotland,  veriogt,  om,  n«fvens^^5 

de  Koningew  van  Frankryk  en  Deeiieroarke^  Jongen" 
en  de. Koningin  vati. Engeland,  als  getuigen Prinfe 
te  vi?illen  ftaan ,,  over  den  Doop  vati  's  Kot  "^^^ 
laifïgs  eerften  Zoon,  dien  hem  zyne  Gemaa-f^^?'' 
Ijnr  Anna  ,  PrinfelTe  van  Deenemarke  ,   gje-  ^"  * 

baard 

M    »»  [«»0»   n  [815]. 

1^)  BOm  XXX*..  M^êkj.  hUli  Ut^j.   ...  ^, 


4oa    VADERLANDSCHE  XKXtlBótt 

fMQA.  board  bsdc  (i^).  Dé.vnendfchtp;tuflchenKo'| 
■■  ning  Jakob  en^MJen  Staat  was  vdkomenljt 

hemeld  geworden ,  federt  dat  men ,  in  Sck 
Itnd,  eene  famenzweerii^  van  Spaanfè 
en  Roomfchgezinden :  tegen  de  Regeerin; 
ontdekt  hadt:  waardoc»:  de  Koniag,  è 
reeds  verdagt  geworden  was  van  te  grooie 
geneigdteid  tot  de  Romnfchgeanden,  mit 
re  maatregels  hadt  beginnen  teneemed.  Hier* 
op  9  hadt  hy  Willkm  Stuart^  in  deLeotejo 
voorleeden  jaacs^  herwurds  gezoadeo,  on 
een  Verbond  vati  VriendTchap  en  onderlinge 
befchemiing  met  de  Verecmgde  Geweftea 
te  fluiteni  En  hoewel  dit  werk  toellzynl)^ 
flag  niet  kreeg,  befloot  men^.egter^  eeaca 
Agent  in  Schodand  te  houden  f  totMnbee- 
king  der  onderlinge  vriendfchap  (O-  ^ 
Staaten  vaardigden  nu  ff^alrane^HicrvanEn- 
derode ^  en  Meefter  Jakob  ValkeraaD  'tbéi 
van  veele  E^delen,  naar  Schodand  rf,  offlr 
uit  hunnen  naam ,  te  ftaan  over  's  Prinfen 
Doop,  die,  op  den  negenden  yanflenll' 
maand  ,  gefchiedde.  Tot  eene  Pükgaw» 
fchonken  de  Scaaten  den  jonggebooien  twee 
gouden  koppen,  benevens  eencn  Lyircate' 
brief  van  vyfduizend  guldens  in 'cjV,  leg- 
gende in  eene  gouden  doöze.  De  oude  Vci^ 
bonden  van  Vriendfchap  werden,  ten^* 
den  tyde,  vernieuwd  en  beveiligd  (i)  J* 
Koningin  van  Engeland  zag  deeze  mildlj 

(h)  RefoJ.  Hol!.  to7»nytS9^.  èl,  lytf  ^99.   EW^'^ 

*#«4l,  */    3«  [«*3l  «»*•  .    ,   i,  ,r-|fl, 

(i)  BOU  XXX.  i..i,  kl.  29  [7IC].  XXII.  B«A>^;; 

(i)  Refol.  Holl.  it  Juiy,  7,  i}  Ntv.  1594-  ^rV,Vu»l. 


ten  erfgepajim  p. ,^ mes  -^guj^fliigf! r;POg?n ;,   en!  '»  j  ■% 
,  liet  'er  zig,  &;|ierp  jQvqr . iiijt,  ,te^ea  4€^  Gezan v 
ten,  dkiaar;^  op  4e  te  rug  reue;,  wwon4oi* 
iiien-j^roirtjenr; .  verdelende,  yolgens  haaf^, 
gewaoBte  ^;  wanneer,  zy  misnoegd  was ,.  de 
agterftailen ,  welkende  S  taa  ten  haar  fchuldig 
•waren*  Dpch-pien  jöaide  l?«r,  eerlang,  jneC  , 
eenige.  fchepw  (/),  dio  zig>  by  haare  vloo- 
te  ,   voegden,  om  de  Spanjaards  te  verdry 
yen  van ;  de^.kuftèn  van  Bretagne ;  alwaar  zy , 
fcidert  cénigeq  tyd,.  de  vaart  naai:  't  Weften, 
gr ootely ks ,,  belemmerden  (/»).    Ete  S taatea 
van  Bretagne  zelven  haddeoi ,   onlangs ,   de 
Vereenigite,  Ofweften  om  pnderftand  ver- 
zogt,,  en  deylelvQr  p^magtigden-war^n,  niec 
zonder  hoog'  op  eenigehdpe:,.  te  rug  gezon- 

.    IVIet  Deenejparke ,  zogi  mei%  pok  goed  ver-,    "j* 
ftand*  te,  houden.  Tm  dim  einde ,  was ,  reedt  n,e"pe^^ 
voor  *t  eii^;de&.jajars  i593y.beflooten,  eennemarke* 
gezatitfcbap^  defvwaards  te.  zenden  (o)  :  welk 
egt^r.t  eerfiin  dei)  zomer  de^ez^s  jaars,  op 
reis  ging:    iÓe  jonge  Koning^  -Chriftiaan  de-    ■ 
ÏV ,  verKendjï  den.  Gezamcn  gunftig  gehoor; 
doch  /het^  yernieu^Yen -der  .V0orige  verbind* 
töiiflen  werdt  wgelield,  jtoting  dat  de.Ko* 
nmg  zelf  de  Rjegeering  aanvaard  zou  hebben 
Q>y.    De/Aartsbertog  JEnift. deedt  ook,  Icort 

'•.':••  r.     ■    ..i     \  '     '       ,  i:.  .  'hier- 

(l)  Rcrol.  Holl.  10,  *?  j^anjr,  3  ^uly  1$$^.  hl.  199%  *37. 

{ji)  GROTUHift.  |i/*;'.^lll.  y».  Hfi;       .'  ' 

in)  Refol.  Hi^if^May  1,55»^.  H^i27*  B^XXXI.  l)o«i(,  ^i> 

(4)  fCefoI*  HoU.  6.18  Stft.  1593.  ^/.  1^9*  BOR  XXX.  B»e(^  BL 
S7  C74«]»  •: 

ip)  Refol.  Holl.  i-is  Mrt9r^itf7«»y.it7«/y»4w#«;f  ifH» 
*/.  iJf  •  »0U?t«tj#W,.3*V  «PRXXX!.  ,C«<,  ♦/,-|g  [jiéj, 

VUL  Db5l.  Cc 


4öa    VAt>ÉKLANDSCHE  XXXII.  Bcex. 

1594-  '^^^™*  ^  ^™*  bczeiiffing  naar  Deenemai^e  , 
*■    ^  '  om  den  Koning  te  vensoeken ,  dat  hy  den 
Vereenigden  geweften  allen  iK^el  in  zyn 
Ryk  verbieden  vdldé,  zo  zy  zig  niet  lieten 
bevredigen    met  den  Koning  van   Spanje; 
docb   dit   verzoek  werdt   platuit  ai^;efltui- 
gen  (^). 
Bdeg  en     Het  Spoanfch  Krygsvolk,  tot  nu  toe ,  in  *t 
overgang  muiten  volhard  hebbende  ^  en  buiten  de  Sic- 
^•■V^*'  den  geflooten  zynde,  werdt,  in  Herflfanaand 
^"^^      deezes  jaars,  gezonden,  om  Kameryk  te  be- 
legeren.   Deeze  Stad  was,  voor  eenige  pa- 
fien,  bemagtigd,  door  de  Franichen,  en  de 
Heer  van  Baligm  was  'er  thans  Bevelhebber 
over.    *t  Beleid  der  Belegeringe  werdt  den 
Prinfe  van  Chimai  ipevertrouwd.      Terwyl 
zy  duurde,  verktaatde  Henrik  de  IV.  open* 
lyk  den  oorlog  aan  Filips  (r) ,  zoekrade,  té 
gelyk,   die  van  Artols  en  Henegonweo  te 
bewéegen,  om  heèSpaanfch  Krygsvoik,  dac 
Kameryk  van  verre  bèflooten  hiddt,  en,  op 
hunnen, zo  wel  als  op  den  Franfchen  bodem, 
Veel  overlaft  deedt,  uit  het  Kamerykfche  te 
verdryven.     Doch  de  vrees  verhinderde  de 
Waaien  Henriks  begeerte  en  hmine  e^e 
te  voldoen.     Van  Frankryks  wege  ^  hadt, 
hieromtrent,  het  beleid  des  krygs  Henrik  k 
la  Tour  tAwoergne^  nu  verheeven  tot  Hertogs 
tan  Bouilioni  en  onlangs  gehuwd  met  Elia- 
bet  van  Nafl&u ,  halve  Zufter  van  Prinfe  Mao- 
fits  (O-  F%s  ^^  Naflau  hadt  zig,  met  den 
onderftand  der  Vereenigde  Geweften ,  ge- 

yocsA 
fq)  BOB  xxxf.  Bti^,,  hl.  to  [til].  • 

Cr;  B0&  XXX  ^  lUtkj^  hU  I  £4]. 

(IJ  Aoa  XXtt.  BuKt  W.  7f,  77  Ö7»i  %77h 


Voegd  by  ayn  Legér  y  dat  nogöns  te  xwak  j^ua 
was ,    om  iet  vüu  belang  te  ondemeemen.   m  f% 
Kemei^k  bleef  belegerd  ^  tot  in  Wynmaand 
des  vokendeA  jtEtars^  Wanneer  de  S(ad#  mé^ 
bet  KafteeU  aa>^  dètl  Güaave  van  Fuentes^ 
oyergegeveti  werdt  (/)• 

Eene  nieuwe  niuicery  óndet  de  ItaliaanënMoUefir 
HfUS  oorawk*  d^t  de  A|irtshiertogy  dit  najaar  ^^'^^^^  <** 
xp  weinis  kon  üitvoet^en.    De;  muiters,  "^'^'^ebcn^ 
noegd  i  &t  de  Spanjaards  betaald,  en  zy  Vpor^deit 
byge^an  War^n4  maakten  zig  meeliei^  vait 
V  Ste^dje  i^cHem  in  Brabant^  vifaaruit  ty  V 
tolatte  landt    a^pmme^   amepen^  ^f  ondei: 
liiandfcba^ting  fielden^     Ook,  vor^rden  xy, 
i^kei:^  regte^  van  de  uitgaaiide  goederen  V 
(?n  kreegepr»  eerlang ,  zo  veel  toelpops  Va!|' 
allerlei  ICrygi^lk  1  dat  6>  eene  A>pi^  vatf 
geregelden  Regeeringsvorm  öpregtedeo<>  eii 
Jüg  ^ .  boertö^ze,  de  AaUa4f^bé  Aêpu^iek      '     . 
noemden^     Prins  Maurits  en  ÜA  Staatfcbqil 
pookten  *t  vuui*  deezer  muiterye^^  en  flooteii 
zelfs  eea  Beftand  met  de  xnoi^eUngefl.    TezL 
Hpve  des  Aa^Cshertogs,  werdetl  vaft  ftrengtf 
maatregels  tegen  hen  genomem     poch  7^ 
hadden  kondfchap  van  al{e$4  en  v^nsekerdeil 
iig,  zo  veel  zy  kónden^  tegen  een  Legeü 
yatt  S^nja^en:»  dat  op  heo;  .^kWam,  ed 
ben  ,  eerkng  ^  üic  Sichem  i    «ol  digi  by  *n 
Hcrtogenbófch,  wykcn  dee4t:C«^>  Hiervoor* 
ieag  Maurfts  lictl  vaq  gefchüC  en  rüitery  \ 
waarop  hf  t  pionieren  en.  bnindfcbatten .  vad 
VM\f!ti%^  f^^lOg^  De  be2i0tdDgen  van  X)uls»< 

fi)  Boa  XXXII,  J9#<4 »  !/•  4<»-4i  Ü^^l?}- 

Cc» 


,!i^4> 


404    VADEkLANbSériÉ   XXXILÏKobVc. 

kerken,  S.  AmanJ  en  andere  Plaatfen^  :?elfi 
de   Spanjaards  i  dien  *c  Wederotn  aan  geld 
begon  teóntbréeken,  volgden,  daarna^  hec 
voorbeeld  der  Itóliaanén  (v^  Al  deeze  wan- 
orde fpróot ,  uit  den  flegteii  ftaaé  der  geld- 
middelen,  in  de  Spaanfche  Nederlanden  en 
-      in  Spanje,  -  Eh  't  was  niet  Vreemd,    dat  *s 
Kpnings'k'tis- uitgeput  was.    DeWeftindifche 
Vloot  w^s,  door  onftuimig  weder,  eiïdoor 
..    ziekte  onfder 't  fdheepsvolk,  agtergebleeven. 
Ook  hadden  de  Engelfchen  Femambuk  in 
Brazil'  bemagtigd ,   en  aldaar  eenen  ryken 
buit  'bekomen.     Hierbenevcns  ,  'werdt  ge- 
^  klaagd,  over  * 't-  flégt  beftier  van  's  Konings 

penningen;  in  de  Nederlanden:  alle  welke 
fampfen '  zigtbafarlyk'  medewerkten ,    tot  den 
toenéefnendèn-^welftand  der  Verèenigde  ge- 
weften.    '    '     *  *  * 
Vcrdügo  •'  Dfe  ftrcsnge  ttorft,  die,  deezen  winter,  om- 
valt in    ^gj^f  tien  wéeken  düürde  (w)  ^  gaf  Vercfu- 
lanS'     ê^y  ^^  Wintermaand,'  gelegenheid,  tot  het 
ondcmeemen  van  eenen  inval  in  Groninger- 
land  en  in' Friesland  ;  doch  hy  deedt  geen 
nadeel  van  belang.     AUeenlyk  ,   fleepte  hy 
eenigen  buit  én  weinige  gevangenen  met  zig 
té  rug  Qxy.       . 
IV.    •    Omtrent  den  aanvang  van  Wintermaand, 
Jonkheerwas 'Jonkbéc*  Arend  van  Dorp ,  die,  tenty- 
^^^^^    de  van '  Pi-infé  Willem,  in  veele  gewigtige 
wo°rdt1ïf2aftken,'gèbr"^kt  was;  doch  nu  buiten  be- 
verzeke-ivind. leefde;  <yp  vermoeden  van  handeling 
tingge-  titet'^en  vyand>  inzyn  Hi^s,  in  den  Haa-» 
nomen.     •  :v  ge 

fv)  BOR  XXXI.  Btikjf  hl,  77  [177]  fa*. 
(w)  R£TD  XI.  Boek^  bhisi* 


XX25Ii'Bo?K.  -H,  I:  €i  T  O,  %|;yB.     4c^ 

Ipoowe  v«n  den  Hqre ,  ovetgebragt^^^.  Qx^-  -Mff^f 

jder  «yii9;,papkï?ren ,    dié  terftóntj,  dooriögt        "* 

werden.,   .vondi.jnen)  verfqjjf ide^V. jpnevw 

vaft:Hamqs/,..afeevas»rdig;(^  jffn  dcn.Aart^- 

fhertoge  Epft;  opk,3«  kbd^én  vaib.^niget^, 

«loorr .  Dcypi  t ^?^  :UaEtiu»^geic^rèêyen  ;  ëp 

jzdfs  «ekww-  yerbejterde^'  ^néif  v;an  Dorpj,^ 

wrtartly  hy  voorfloeg:  „  «ktdf  j^tshercog 

.,j  Ernft.i  »?«;.'kl€i»  gevolg  en.  Heimélyk,  in 

i,  detk  Haagp..;Hpniep  rao^(l.,."en  idaar  den 

:,;  Staaten  de. vrede  aanbieden,, o^ |,uJik^  vooe- 

„', .  waarden  ,  als  ^zy  .zelven-heaeeiren  .zóudenj 

•i*-'t  .Wölk.i;:.n»?Sid£f;%',JaiJ^^  naar 

«,  \t^fi.-;W^imx'Ï^V^o^4è^^  zpü, . om  zig 

^,'  tft'  opgaven  >/  en  -aqujeri^n ,  die  'c,  vopr?- 

^^  EeB€n  des:.,pcwrl^s  ^ogten ,,  yrees  voor  dep 

^,  gemeerbeq  inu^pk.  kihocfremep.  ..In  allen 

„  gpyaU.W^^t  ?JP^  ^W^e's??'  dëStaatep 
,#'blyde  zya-,,-.^t  zy,den,Aai;tshèrtog,'  dip     ..  „"^^ 
T,,  veyklaaren.-nPiQsft,»  4e  w^Jfé'^nwmer  i^-  .:'.'i^;.„5 
^y.gBn  heag(?vqe«d,te.hf^,^a»  voügmbg-       .-^i 

,,;Wi%l%?^;te,rugAefireiv;.,,,M^^raagdp  ot  »fj] 

jy^Jl:  .öeap  ^  ?W5 J^i^n  .hy ^^SWfP.^WejC  ge-  "'.; ', Iv; 
/cbjkt;  hadjïi-<|wl>;JH{  >iï*;mw,i?ig.: hierop  v,;.,,^^ 
^  yerklaaren  (^2),!yQprwen^^^iIIés  öegrs  .vv.rv) 
-gefthfeeyen;  t%;fi^bb«p,,  9ift.iy,9gij.^§^ft ,  fp- :  4i  .^i  ^■ 

,;gev<wd^n-.#e^,Aff'KWf  ya^  /yjflfg^ejalaüi- 

ilflyfcgeiBa^kt  Wt  den  IConui^.vajn,J5)eeij^r 

ijpörke  , .  &^^m.  ^Jerïpe  .gÉ;%^p.;g(^ou4èn, 

Uy  hadc  die  AfTchrifc  bekomen  van  Joqs  de 

.-...■  :■.:  ,  Me- 


•  ...  4 

.IX 


Cc3 


46*   VADE^tAMpSCrtfe  ItXXltïk» 

't^iük.  "Mcnyn ,  eencn  der  g^^tménfnaiar  Dcen^mar. 

%3ZIlle,  en  men  méchd*,  4at  hy  't  den  vyand 
badc  tnedegedeeld ,  alzo  de  gezanten  des 
yiaFöhcwgs  Koning  Chriftiaan  il  'eentejen  tyd 

S'    ïleedén  ,  'dit  Verdrkg  verweeten    (iaddes, 
och  Kièmn  wifde  van  Porp  niets  bêkeiK| 
(han.    Menyn»  gedagvaard  voor  *t  Hof,  ep- 
>^oode ,  dat  hy  Van  Dorp ;  die»  by  altoèi 
Voor  eenen  Vouwen  liefhebber  des  Vader- 
lands gehOÜden.H^dt,  het  gehielde  AflRrhrift^ 
waarin  hy  meende  geen  geheim  ie  fteelceq 
Tiadt  doen  leveren,     -t  Bïe^k ,  eerlaqg,  dat 
*^eq  iüet5  van  gewJgïhadfc,  ten  lafte  deezej 
Juiden?  doch  alzo  ^  der  E;ngelfche  R^ee- 
rfage  tp  zeer  waren  löegedaan  geweeft^  ^ 
Tyienyn ,   inzonderheid ,   van  eenea  oprulB- 
genuart  ^as  (/i},wilde  men  hen  g;aarne]oo« 
ien:  Van  Dorp  tóeeg  zyn-huis  éot'eene  heg- 
Hy        'tenis  (0 ,  van  welke  li^  egter,  daarna ,  on- 
wordt     -^er   borgtogt,  'QtttflOjagep'Werd^     Me^yii, 
ontflav   cerft  vaniyn'l^hflonarisrfyiè^  vön  I^^ 
r""  ê     wrkaienf,  jpii  voorts' büiifèn'h^Mfilid  gebkd- 
Menyn    Ven  zyh,<ïe,werdt,op  éctówêdde  vbxi  irwaalf- 
wofdt     londerd  guldens,  'In  *V  jwf ^5  »'  Mngeftdd 
Hmoric.^^Qt;|^i{|fó*i^^  ^fcm  Hölkiid.     Doch  4e 

*^**^H^i  ^vra^tên'HraRi  ?ynen  ai*^  welken  hy 

JJ'^^^  'rtaattWlyks^^  »  heb- 

W  nimtj(jé^  het** licht  gezien.:  Alleenfyt  k 
^6T  een  verhaal  Van  Wet  gevégi  by  'TumhoiUt 
van  dep  jaaré  1(597,  zonÜter  uitg^o- 

juén.  Vélk'm^n  houdt /49Py|keqi,  o|xgeftel(i 
tezyn(#)i'  '  De 

tmi  GROTli  Hlfu  Ail^r,  UU  f.  ?ol. 

(k)  RPXP  *»•  ^^<%  *^-  »^* 

it}  R«fol.  Hol!,  f-.if  «n  9«  JfWjf  Itvf-  R  241»  »?a»lSl« 


d€n  gaptïcaen  wmter  4oor^  yoori;,  :aoor  den  ■ -^' - 
H^rtpge  Y>a;;&9uilloii;  di^egiiej:  weinig  m^gr  Pranfch^ 
uitregïtij^  .^  d^  by  zig,  vjip   de  klei^^  Krygsbci 
Sleden  van  Luxemburg^  meèfter  maakte,  ^«^yven. 
*c  platte .  ^nd .  daaromcrent  deedyk  afliep*     . 
De  Aartshertog  Ërofly  i^j)a^l3^ 
.  kpforis ,.  d^  éénatig  pp.  èctn?,  teering  uitliep' ,  v^^sf^t 
jraac^lèfigde  ^  midjerwyl,' . ..van  'eyd  tpt  lyd  ,  ^^^^^ 
over  de  gémeene  zaaW  ,   aan  welken  hy  hertogs, 
fchier  geen  redden  wift.^  Met  dép  aanvang  over 't 
des  vpkenden  jaar»,  riep  hy  de  twcic  eerfte'^^^^^^' 
Leden  der  Staaten„  de  Geeftelykheid  en  dep^'^jj: 
Adel,  te  Brüflel,  byeea(tf),  en  kennende *s  ^595*^ 
volks  geneigdheid  tot  vrè^^    vraagde  Ijy 
hun ,  naar  middel ,,  om  V  aw,  ,tfs  goraaken^ 
hun  te'gelykï  verklaarende.^  dat^ de  ^Koning 
ook  verlangde^  naar  eène  jiro^konsenj  bevre* 
digingzynêr  Nederlanden.    Eioq  Eftjevan  ejti 
pon  Diego.d'Ibarra  woonden  deeze  vergade* 
ring  by.     Dpch  de  Graaf Jv^;Fuerites  wf^ 
agtergeWeeyenï,  oqi  dat.  by  nietbegeerde  te 
zitten  ^bi^neden.  den ;  Herige/       Aarfchot, 
d|e  hem  ge^e  hpog^r .  plaats  ^£ou  hebbea 
töe^ilaan.     En  vindt  inen,  d^  Aarfchot ,  Viymoe* 
in  deeze  vergfidering  ^  rondelyk  verklaard  «J^e  vcn 
h^eft  ,,  dat  ;€ïr  geene  yrede  te  wagten  ware.,^'**j'°ff 
„zo  lang  mjèi^  t  lütheemfch  Krygsvolk  in  *c  J*,^^^^ 
,,,■  Land  l^iéMtf  en  dep  ^Spanjaarden  't  voor-Awfchot. 
„,  ijapm  bewind  der  Regeeringe  gaf,"  De  Le- 
den der  Staaten  hoorden  deeze  verklaaring  ^ 
ijiet  verwondering  .en  genoegen.    Doch  de 
A^jTtshéjTtog  gaf  voor ,  êkt  men^  hierop ,  niets 

i:    " "     '         '  '        .        be- 

(O  Boa  ZXXII.  Aoi^  li.  t  [f].    . 

Cc  4 


V8    VADÉkÜAitoSértfe   "SS^^.^ojl^ 

.,jge,  KèÖuit^i  kón;  büicett  den  Kofefti^y'Vfén  by 
-  f       van  alles  -Berfgi  ^^é^nl'éiy^pc/f^ét 

•a'crèn  der  vrë'<te>,  errtfl^iyk V'i^^dfeiï  zóttX^f): 
•  waarmede  d^  rai3plöe^'ngefl*'^ercten  afge- 
Broken,     "    ;-    '    •-*  ^      ''-^^  '"'    '*  -     ' 
Hertu-      -  KarcI '  van'  Hefanpefie; , '  DeVëlheïiber  van 
8!?«J<*'-flréda ,  ondemitt^^tett**'detóefi'tyaë^'^  Hby 
l««.«<7,^^  verraflènV" oin,\dbbf  dèéié  Söds  éeóen 
•:--ƒ,  weg;  Over  'afe'Maafl:èJ'ife''hèï)ï)en3f  èh  j"2angs 
den  *  zéïven  i'  den  fleitöge  yah  Bfouïfloit,  in 
Luxemburg,' als  Vnoód  deëdt,**^ttT^oofefen 
'    v^n  ofipder(hhd^   'De  Kaar*  1^  m.' ttiikét- 
.. ,    land  ,  ^eri*  düs-'Qp/^ë^^      ötiz^W^pn^  gcond  ; 
docl^  alzo'  Efnflf-viri'  BeJeret^y'-Bfflchc^  van 
iCeulen'  en  Duffr^*ijigf  difcw%'vyandèlyk  ge- 
noeg ^tpthj'fhzAttè^éndcSikfitén\  enden 
Sj)afiiaardèri-\toeliet'v -'zp    -^fterké-  Plaatfen 
bezet  te-ïftïdfn  ;  pbrdeèlde^fee^  te 

hfebfeen-,^  Öf^' 'zig;''van  Hay.^t^é^i^eirikere^ 
*'Hëpaügiere  dkA,:  deh  atmfling*  Öy6riegd  'héb- 
'bende  merPHnfe\1Vfóprftó  ,  tl^,/den  zes- 
den '!van  Spi^kelm^3 ,'  ifieiV'^Hvarif hon- 
'derd  knegten  éir/«Sh8itderd- pata'rdfen ,   naar 
•Diepenbeek/  '^Hièr"^fïal  houtïehtfe ,  **ièhdt  hy 
'   '^ : ;  romtreiA'deJ^jfr  nfè^;répï!fe  gaflten,  naar'-fJify, 
.:  V .    die  zig  verftëteëti'  in  ^ifölcër  qffqS',  'afer^He- 
.  1- '  7'  '  rauj^iere  '-fiéïjg^jf 8'-' vtrffi^    ^ieMt  ^-^eti  dat 
..  in-'c'b'aTlgon'vm-»aên^'hhiv^  \mx. 

'-    -"öp    't  'Kaft^yi'-^iSi  Tï.ör  èejfik^^'^ate:  -Des 
-hagts, .  ond&«e^iftV-a«?zè  ;ihi«R?ïi^  f  ■  V  Ra^- 
-teel  te'  beklimmen ,  óvert^eïdjrgé^-béiÈtong, 
die  huW  ni^V'ö\^èrtr6f^in  :^ettfF,':èil  laat  He- 
'■'rnugiere ,  *  beft-  heir-ovéagè  ^ëlftlj:''-  tërflöntf , 

4^  'J»"^ 


<Wnpc»bdeMreflfaglr.viDe»  buq^ery  VOT  Hüy,  .j.^^^^ 

•Hüy :  -vöÉierOftij  AMOijgélftiftiïdo^^rdbrw  ?E)boh  V.  j/ vj 

^d^ydfahaft^gftf  <d^r.  vrapcoen  '^otom  ^^i^rui- 
•IDTO  iffei-J^afifenH'jIdieialè  fipanjafccé'onder 
n's  flifi(^9|(^(gfbitdfiAAièiicV'i^ 
«fobfödenu  i£^e^(QifiQb)>prx]a^    ibd[pëu]:endev...vv-..>i 
-dekjmQO'  b^m-^-idén  tiüilrhwldr;  :TVertQégdëi'--'^'*"M 
-«gj'>y  :dlfitt:üAeHfeliö«»ge^'i^  d^mMéer!  vatLaMötü 
ist  Mücae.^rwrifesremRp9B»ii^teDi^0Bivc)Ika)>  hervind 
fnAriaa^digdd  >ö«rtijl^öy .  tB'.rtaönvinnenoj'ièly  ^®  ^ud. 

.$ii^tfd,  viB^'jAi  Blaata,  fljfiV'lnidetxèn  kor- 
^«wn^aiBfeberfiydU-iróci  BehfecBrijric?teö4l-Ifcrti-....:  i    ' 

vlsmk,  (Voeffdef>hig^i^[  ippt*  ^ttrgoAjöen^riLuiltd-"^  *'  ^    ' 
,«a^;v\*y Apipl  -aaa  Plató  ifrewkV  ctöcftootf,     '''*  -'"^ 
-ynmigoKefdiQOtttft, ::: \  «n  j  tfer3ugiorky-  g^csi 
,t«c»C1WQfMlHlml^{aadev^^^         orer,oby 
(:irfcf4r^g|t>^'  ^^rotgetaffi.r^elk:^.  Kynenvdetzyimisit 
«mte^Mipes^  tm^aegblai'eispaiciaaöjëv  tdp- 

)terte|^  fi:efftsmA  9f%ttJUBf<9ie  .4ie2eiting  Unneh 

-»«Ari3rbfidöO;:-lklix)9fd3weijk>C^>hr^^  \ï 

r  ,i;Dp€b;«eö^g3riali»y  Jiog  in; jd§  ihaodanj  dér     vr, 

t^acfclïen  was,   hadt  de  ziekte  des  Aarts- j^®^*'^'^ 

(f)  BOB  XXXII.  JI*e«i')S^f ;  7>'  «  C^f  :i%i  -. 

"Ce  5 


4IO    VAMMiSKSSCBR  JQOQLI 

J5^.  Xf  hem,  n  em  otèrval  «m^Uoeden  ,  op 
t>eOra«f^*^  wnÉiigflea  van  SpboUoetemnd,  nir-  het 
vanFocivl**^^  ^^^  .  .Vpitv':^  oveiljdea,    lade 
jMsaan.  hydeB  (k^af  VBD.FDeméi,  ^Voofcaad,  be- 
narde de  noeaul,  eoc  synoi  cpvolger  te  het  bewmd: 
tSJi-   die,iiav!erloopwnceiilgeiïiid,doorFa9is, 
by  ^;.  to  ltetzdve,bewftigd  «eidc(d'>  De  Neder- 
sui,     -hndfaie  Grooten  aageaizigutarirMterom  ge- 
4icagt  «inAeir  eene  ^Ntt&fcbe  La&dvoogdjre» 
«»  molden  'er  heunelyk  co  openijrk  over. 
Fvenes  en  fiiana  Uddaii  lim4>ok,  neer  ea 
KarelvtaJneer,  bniwn  bedryf;  GnaifiKaid  vaa  Matt- 
IfauMdft^d^die  *c  voovnaaia  beldd:des  oorlogs  idagc 
9^  — cé  hebben,   werdc  naar  Ho^UTe  gesdn- 
jden,  .om  den  Keizer,  in  tcntn  togt  oegea  de 
'  Tiricen,  tedtenen-  (i)<,^akm9u  hy,-  xuddm 
in  \  gevaar,  «aa  eene  iiektt>\o(vet]eeck,  op 
•den  vierentwincig&en  van  Oogffaoeand  ^i), 
Aarfchoc^le  Hertog  van  Aarftboc  zelf,  deaaazien^- 
vertrekt  4be  derNederiandfthe  eddea,:.veifier<beae 
•J«|?y»'-Iimden,  en  begaf izi|g,; insider  woon,  aair 
'^       ;^iBa9tie^daar  V  A«»,  zéide  by^immit^^ 

Jeedtihy  ^,op:  den  èlfilen.vaa^W^tennaaod, 
Jaetende  aynen  ZoQn,  ÏSaM^v^Kroiy  Prias 
^rin  .Chimai,  ip  .*t  bezie  iyner  Heerlykhedea. 
Hb^  Graaf  vtti  FiNÉtes,  hebbende Brofièivrï- 
den  Vborzwn  van  Spau$Hi«4}ezetdi)g,.badc 
•a^iodhuby'^  gemeen  fapihtfrgebr^  J>odi 
hy  bekreunde  't  zig  iHctèl,  volgende ,  in  vee- 
.1"     -ié  opügceh ,  den  voet  van^geetinge»  dien 

-"::..  ■■'  ■••  _    ■:■■:•  -  ■■■■  de 

(fc>  BBa  zfltn^  *.<j  tt.7  P»J.  oaom  ttift.  £«r.  it. 

*.  xet< 

O)  som  xnu  '««^>  M  7<  [ty^T. 


ide  a«écrpj5^«tófc|io  Lqi4wi:!©0*i»,   voor  ,-q- 

-    MWIeiwyl,:  rees  V,  inj*  Sij^fthe I^eir    \TI. 
Meritod^n,  onder  gï?poten  «n.weisen,  €?ij<vWi>8 
amuögV«rbitgetf^r.de  vrede,  dai;,va}i  on-JJJJ^ 
lÉe  zydi^v-fgevood  ytifdt » ':«ioi> 4e>gen)ocd9p vivde-i 
«Idaiir  te  '^k^dger  i^e  ia«sk«n  .vtta  de  Spaq-  haadeU 
|aarde»<    Pe,  MukgraM*  vso  Havrecb  deedt 
jÈdf  eejiJgè'jYeoffligen  tot  yriede  ,,  in  eenèp. 
iirief ,  oflttigt  Ma;?*»*^*  pmMnkkré ,  wel  e^ 
■cynm  vHuMgem^ot  >,  en  ihftns  inc^epft  v^ 
Prinfe  MioritSj '  Malderé  -  gaf  'er  d<en  Prinfe 
-ifibms.'iVan?,  .die,  / met ide  Staten: geraad' 
fJeègd.hebhcade,.  hem  belj(fttft,  jt.eao«¥oo?^ 
•deo»  4k(  r'eü  gs^ene  lioop.  t9t  yD9d«  >w^.,  tqn 
.\fare  !t  ^SjiaaEfcfa  Kryg$vcik  ^et  alleen  de 
'ï^derlanden  niunde<,  tisaar  zelfs  bet  jGra^> 
xfehap  fiJïurgoncUe  ;  ulyimt  Ye^ko  ,  Kon* 
■ftajïel  san  ^Kaffilie ,  toen  óa  M^ap^en-  voer- 
ede  jtegett-^dso  llereoge  van  Bouillon.    Ha- 
■yt^  ijHu^e,   in  .  zyn  ;wederantw<K>rd  op. 
•«Ht  fchryveB^Sgeheel  ^eeö  gewag  yan  ,de€«e 
'jvoorwaarden^  ini^^op.  Malderé,  andermaal, 
•bevelr.ixeeg  „  om  hëm  t«  Öffen  ^etO^m ,  dat 
-de  Vereeh^dö  -^taaitoiwel  ine$  de  Staaten 
"dttr  Wdcre^geweften;-  docli  ceenszins  met  de 
'gponjaaiidfi  bégelsrden  t«  hancyen.    De  He^> 
'tD^  lom  AaifcfaQC,  die  toeti  nog  in  't  l^and      ,  . 
-wqu^y  bi^t»  hierna, ♦  ,eetie;4>e2ending  h«8r-         / 
,iKEaid8:te;!wege^:beftaand«iótZ)^r^XiVw>*/^,' 
/fertydir  Ksnftlie^'  van  Brabant,  Jakob  Maas  '  ' 

••■'■;."  ,:•.•  ..••■       .      •   .     -  .:;:      :  '  'W       ''*  ' 

'IV./i'f^»-'  ■••■■■'  •     ■    ■■  ■  ..^..    .^  ' 


iKok  *Wi  Ottó^-Rawhtó-q  kc^tsgltfe«^ev  4ie^^   is 
— ^^  Grashiaatid,  'te  «MMdetbing,  gekomen ^r  den 
Prinfe  ed"*  Weitiigen  abderèii*iittD»eft.  laft  o- 
•'"v^peHden.     Zy  verfooiiden';:  dai:'da' -Regee- 
^^"'^j)  riag  te^hündèni  gfeftdd  wartaa  deiï  Raad 
^aatt^ !  <,  ^^n  Sfltórte^'^eyWeleer^de  Ijifitteiiiajidfche 
fcheik  '  ^^fhéroiëïteaii' gèftild  liadt;  kn  het:ukteein/cli 
^  Krygsvolk  doeii^  yeitre^dfr::^>welk  iaatfte 
•9)  mi  ook-  niec  moeilyk  vdlen  2:011,  warneer 
'^,  de  geweftfeft  ;tniar  eerft  bevredigd  wéresu 
',^  'Dac  zy  de  Vëreeiiigde  ScaateiftiimoeiiB^ 
1^^  men  Tfoiiptn^^'mtt  twyfetoii^z^'IbfiMaur 
syrics  zoii  den  i^qem^^^^a  hy:iree<&^«verwo)> 
^5  veil  tfadr^TieVër^inxvoifi^heidiwIIleiiT^ 
Vf'lerfi  <kh  .\*iföef  aart  (len:'oi»ekei*en  kaiis 
^5,^  deö  'O05^Iogs  ^iptfaugen;  ^  Daj  htc  Haais  Tan 
;.i  Naiïau  ^g^  -ifipvredei«o:i«fbka^in:oarfogi 
-t^V  fas^e^ei*li^d0s»t4ugtig'ité  maaken.iOf  was 
V' '  hem  gfe«fc'lbf:^'  waardig^f  d^idiè  iirden 
^^,  kryg  'telKèfld-'^werdt ;  .  daar  ^asriye/egiea- 
-j,'  'heid  clóve^s  *om  deezelfcegjftërot^eldeipsrfce 
;,,  voldoc«;i :  Jïy/^adc  zig,  «dmtr-a^  beleid 
-".;  en  heldjWttft^diy^-ïeédg.igkf  «M^n  -gr66- 
rbtmtiiSLm'^iWórvG^j  d«t  feD^-ïon^  de 
%^'  Europlfohe  Mogendhèdwi»  ,r  in^i3bn&\  gc- 
'^^  vonden  zou  ^wjrdeöj  dfe  hëjürftjoppêrbe- 
i,;  wind  èèÉ''kïygs^niet:vryyi^i^ 
^l^oY'zuIkf^^r^cdên,  meéndeiiae  SAsmiisap 
Ant-     ^^'  i^ökll/tö  hebben  aaugeöifL:/.  Bocli  óe 
woord  -FrinSv 'verwittigdS'dat'zy^urchogn'Vopig 
jaDP"»^'VWdê  te'  Itwieèteeö'Uit  Üeri  naöoder.  Sbaateny 
J?g^***'^ evenwel,  i;nie4?'2dlider.imed^^        vai?:  den 
'Graave  van  Fuentes,  vertrokken  waren,  wiA 
.fcW'r^^rfaSS»  J^  antwoorden  ,^..^t  hyjniets 
„  liever  wenfchie  dan  een  emdé  de&jn^^l 

„  fcnca 


99 
99 

99 


XXXII-BoM-:  Hl  S  TOtR.IcB./  413 

,4.fcheaoQrlögs  te  zien^  en  den TX)em. yap  ^-^ 
,^  Mertoe  :^^>Wi;«feel3bQn  Jiopger  r^ken-  -^S!^. 
^  dö%  danfdieönicanovewinriAar..  Docb  dat         ;.,/ 
,,  i  menr,  .oHl  hiercpie  ?e  ^eraal^ïOr ,  ,met  met    ,.  ^ 
de  Spanjaards .  of  nict;d#9:  ^Spuiai^c^en  Ko- 
tring  j  die  niét  te  .v0r0:oiiwen  waren ,  han- 
^  jdeleii  «loeft.  iDroeg  ïflen^inde-aiiderè  ge-  •""*', 
,.,  wetten  ,  den  .Sp$n^ar(ien  ?o.. groot  een* 
,.,» haat  toe,  iils  hier;,  men  moeft  fsig  yan.hun- 
y,  ne  overheerfehHig    onflkftn,:    waarna  de 
^  Staaten^ailen^.als  yrye^  njetvryen  pver;^ 
y,:  eengekoöien  «ynde ,  door  de,  magtige  bond-' 
,y  genooGen  der  Vere^higds;  ^ggweften  ^  zou- 
5^  den  k<w>nen  büfcheimad  worden,     't,  Yer- 
^  fchU.Yan'  G&dsdienft  zon,;  jijeiTy.  zo.  weinig" 
„oorzaak  tot:  onegpigb9i4TWiQ(?vqn  t^gee- 
^,  ven  ,  als  het  fegenwopri^  inFrankr-yk 
^,'  deedt*" '  tifsyeld ,  toen,. 't  ^opf d  vatten- 
de, betuigd^_,  M  zy  alleeniyk;;^n/lart;der 
Nederlandfche/Stfltatjen  kwa^^  ^itvo^Qn; 
zonder  dat  de  ,Spïai)a^rds .  geme^^d ,  warem  V 
in  't  gen^z.y:zoi.id€n  handelen..   Doch-Mau- 
rits,  die  beter  ond^rrigtw?5b;/tajJi;e-hpm;,  zó 
men  wil,  in  den  hóezem,  en  trolf;  'er  de  yryV 
^eibrieven  uit,  welken,  hent,,  door  Fliien^! 
tes,'  vwen  medeg^even,;i^;4ie  bewéezeri, 
hoe  men  he4ld^,met  den  Sp^^jaard..  Sedert, 
bleek  ook ,  dat  de  gezantejv  niets  Uui^n  mög- 
tén^  .dan , op  'siKgning^  naam^:.  waaijpni  zy 
hm  .affobei4  ikfeeg^n»  vm-  de  Staaojn ,  'eii 
onvetrigter  zaa}ce  ,t^  rug.kse^d(?Pv.  ^e  Spaan^ 
fche  aanhang,  dreef  tpendeij^  fpQt  met  deezé 
bczending,^  dic^jsy,  reeds.te  jjfooren,.  hadden 
afgek-eurd.    Poch  andere  Nederlaiï^ers  blee-  Beden; 
ren  Jjogal  aanholden  op.-t/ygorjzetten  deïj|2^^"^u 


j 


4t4    VADËftLAKDSOm  J^^^^SOt.BoeMé 

«95,  Vrcdehaödellttgé  ,    beweefto<Je   ,^  dat   hef. 
*;;  ^^^  -  ^,  verzenden  Van  *t  uithcëmfcb  Kryg^rdk  9 
derlan-    4i  waarop  de  Vef eentódé  Staaten  Itondea  4 
dersop  ^,  gancfch  niet  onredélyk^  én  allef  Pfeder « 
de  Vw-  ^^  iandet^en  wenfch  was*    0<*  moge.  FiUf^^ 
Mtose.  ^^  meendenze,  in  *€  ftufc  van  den  Oddsdfonft^ 
^^  wel  iet  door  de  vingeren  üen^  èuthymct 
j^  goedkeurde*     Iti  allen  ^eval,  da  I^der^ 
,,  landen,  die  nog  oflde*  s  Koaings  geltfatoi'- 
^,  zaamheid  ftönden.  Waren,  door  verloop 
^  van  neering^   moedwil  des  Ki^^oli»  « 
^,  zwaafe  liften  en  andere  rampett»  m^nx^ 
^,  re  buiten  adem  gebragt^  dat  h^  hun  on 
4,  mogelyk  viel^  kriger  te  oorloogen**'  Som* 
löigeii  voegden  hierby    ,^  dat  de  vereenlgde 
^  ^,  Geweftcn,  wars  van  den  kryg^  veeUigc^ 
^  befluicen  zouden,  om  zig  eenen  ukbeem* 
^  fchen  of  inlandfohen  Vófft*  es  kiezen  f  in 
^V  welk  geval,  men  geene  dan  eene  fchénde- 
^  lyke  en  nadeeüge  Vre^  zou  weecen  re 
,^  Vexkrygeot  daiar  men  hóóp  hadc  op  eeae 
„  eerlyke,  zolang  *t Gemeenebe(t nog lioiH 
,;  der  hoofd  was.**     Wyders  ^  waïen  ook 
éenigen  van  gedagcen,   dat  ilien  een  Beffamd 
voorflaan  moeft.    2y  dreéveft  ^,  dat  de  Vet 
^,  eenigde  geweften  ftaande  bleèven '  4ooif 
„  ecnckagt,  die  gevoed  wef de ,  door  vree* 
,,  ze.  'Dat,  dé  vreeze  vefdweenen   2Jfikfe 
l,  door  *t  Beftand,'  de  gebreken ,  w^elfcen  de 
„  gelyklieid'  ondfeirwor^én  is,  herleèven  «w 
p  den.   Dat  men  naaryver  onder  de^  l^tedeny 
,,  tweedragt  en  ontrouw,    door  giften  ca 
,,  omkoopingeri,^  zou  konnèn  verwekken  ert 
„  voeden.     Dat  ^het  volk ,  onch^vm  van 
^  k|Iien  ^duurende^  het  Beiland  >  jdsaamg  , 


9,  zelven ,  zou  konneft  ibewDogen  wonknu  ■  ?^^1ü 
,,  D«t  cyd  g|efmsie&  veel  cewoahen  itet 
^yvoor  den  Koiiim^t  ^5  M'  Veitenigde 
^,  Stadeen  onder  de  knie^ekret^en  he^beh^  • 
,,  de>  ayne  wapenen  ^  teget^Franktyk,  of 
99  te^  Engelend)  zott  koBnenrkeeren, naar 
^  hy  *t  geraadéa  vüiidr  (m)/'  Ën  voor  dee«» 
ze  meenine  yvente',  onder  «deren,  Ji^t^ 
Lipfiui^  Hodgleafier  in  de  oudheid  en  wel* 
i^reekendhdd^v  te  Leuven,  die,  hiemeer, 
:q^e«gedagten  opende,*  in:eenen  ftrief,  wek- 
ke  n<^  voorhandcsn  ii  (ii>  ïkHAiJoanBaff^ 
A^i»  7W^^  Uoedvera^c  ^^ 
den  Spatmfbben^  VeldoveiAevandenzelfilca 
naam>  Zweerde,  da&  de  Nederianden,  dit 
onder  's  Koiiki^  gebomeaaoifteid  (tonden  ^ 
groocer  (ctMte  uitbec  Beftand  té  wagcenhad«» 
den ,  dbn  dr  Veieenigde  G«ieeften«  Qo% 
riedc  hy  den  Koniag ,  ia^  eemen  Brief,  die 
onderfchepc  wer<k  „  dat  hy  cito^  imdeisryd* 
^  ibhe  Scaami  wet,  als  ge^lom,  nogtfat- 
,,  ten^  h»delen$ '  docb  't  opperbdeU  vaa  ab 
„  les  a^  dien  Graave  vaki  F^entea  bebooidê 
„  ce  verfilyven,  mistratfwende  de  bevidde^ 
„  liüg  des  Keiz^s,  en  iKMmd  heé  l^teanfeb 
„  Krygsvolk  ib  't  Laqi  kaaeode  (»**  2^ 
tor,  de  Kei^r  badc,  oniaogK,  wederom  der 
vteiiehandeUfeigv  door  hrievQi,  engten  vooél 
ce  zeemt.  Doch  de  SJEawM  aacwooiddeii  ioih 

'    i.iiéf  tti»  lts  «  ii|« 

(JHjUy  Boft  XXXIU  Bêti,  kU  %  [«]• 
(#i  BOft  ZXIU,  3ê€k^  èL  ff  l^^ 


4i<$.  VADERIiAND8CD«    XXXIL.Bóék;; 

OeVre*  ^^^vn^èxpetj^  daffv,  m^en?  g^W9.Qtic<e.^  de 
dehaode- Vredetendéliog.  .  U^de;.  SfiaaoiHheï  Nederlan- 
ling  hl-  dco'ii  *8tfj!n>s«^  Yoor^ji.ditdyTflfcgts  uicgefleld 
P^'**       was,iTOor:«enön  qid..  rj>(iêh.liiejr  d«^4ciiiea 
2yti  bèftt$>^)knrt'c  vo&^e  b^jtfossJigiQg  aiec  dea 
l^njaard  («cd  da^n.aaiUMn  0U^:atHw>gelyk  y 
zo^  laog  .iDen^ttnelaieer .rritoi/  hatic  ^  om  zig 
op .  zyne  •  «müw  *  te  veiflaaien.  ( ;:i>ö  .gew^/lén 
nighe'id  bl^veniibofoièen  .naatödle^yefhöndc^B  tegta 
indeVcNden  g^niiBeheiLnvjrand;  ibboqn  de  oi^edmge 
cenigde  e^dragtv'.ifr  «ide<e  ppfeigitoifriwelrg^boter 
fn'^""  geweeft;z5aiJtnogt.   .öader-iaodéreny  reezfea 

ver  dcnpryside^geid6y.die.y.>lmtds  elk  geweft 
jig  'c  r^^'  dbt  Mnncef  j9ai^^mnaj%d'  tedc , 
ai;!de  waardfi  Aer^^eHmogea,  mu  zyn  wél- 
getallenvi^facfttflldev  Qp^qgeèhea  eeopaan^n 
voet,  te  {iren^m  was  (^f()'''^^^^^^  merkeiy* 
ke^ftréiQQring'ii)  den  handel. <miO(l(9ide«  -  , 
VIII.       in  deraabiiafige.  geWeflfenr*  \«ceiï ,  onlatlgs^. 

lufte^"  der  Verefeiiigde.Nederlandenv  ook,  dopr  dea 
tyd ,  deel  namen.  3^an.iJierf9g  vah  -KJeeve^ 
Güiiken'Bergi.Yi^^  federtjeeóigen  $yd,  ver- 
vollen in^  éenerfbod  ^niiwaarmoedigheid  of 
mymering-,  di^i  eerlang,  tot  dolheid  oveige- 
fiaagen  zytide,  ^elegeciheid  g^,  dat  men  hem 
in  eenei  kamer^of^^QEOtetbJbieldc* .  Tetilond 
hierna,  viel  *er  gefchil  over  de  Regeering; 
die  de  H^tpgin,  oyderfteund  door  de  Span- 
jaai-ds,  'wier  Koitfti 


(f)  BOR  XXXII.  Böêkjèf  a«' [?«]• 

(f)  CROTtx  Hift.  Libf.  IV.  /•  aiii  iit« 


daaaryen,  jeeds  .Quder  de^ 

VOO- 


Voorige  R^ërtnge  ƒ?  in  ^ié^  VörftétMloni^^  j 
meni  bekend  geworden  Waren  (r),'  zfgzogt- 
aan  cc;maadgefi.  ï>cfc\iJêimSi^isfHund;^Mark'^ 
graaf  van  BrandêHburg ,  die  rtiet  efetie  Zuften  * 
Dogrér,  eii  i%>P  Zrfifowjf*^  Pahsgraaf^an^ 
Nèemxxliurg'i  die  met  fceneZuftöF^efe  Hertogs  ? 
yan  Kleeve;gehTr«rd  was,  fcanl^dfeh  2ig  hiei*- 
tegen  ,  beWeierende  y  dat  bud  v  als  tiaafteti' 
erfgenawBén  uit  hoofde  htiHöéf  Gte!toaaiii*^ 
aen,   het  bfewind  der  Rege^èringfe,  voor  de' 
Hercoginne,  toekwam t  on^tiges^n  de  Kei^. 
zer  begreep,    dat  de  Vdfftendomttieh  Vfttl 
Kïeevev  G^ik  en  Ber^  niet  ^dnliuh  ^  inaarv' 
b^  niangel  Van  .raanlyk  oifii  4tóin:!t  Ryk  ver-i 
vallei  moéften.  De  Proteftaftteff  dee^èf  Vot^ 
ftendommeti:    en.^eenige    Róomicifge^^Adeti' 
Yfeléh    den    Vörftèh   van   B^afidenbiirg   en' 
Nicuwburg  cèe;  die  eèrlattg  ttfcwerfccen  ^  dat 
ét  krankzinBige  Vorftt  door  dcfnlgen  uit  deit^ 
adel,   in  TTylieié 'gefteld,  eit^dè  Hertögta'^: 
^aarentége»  r'i^  hegtenis  genomen  werdt* 
Tegen  deefe ,  werden  toen  j  aswaafre  befthul-* 
digingeiiy*ingsl>ragc,  onder  dtidtètm^  dat  isy-i 
voor   haar   Huwelyk  4    gemeertchap   gehad 
hadt.en*  rtAoofé  geweeil  was:vimt  (ten  Cïraa^ 
ve  yan  A^irdfer&^eid:  waamic  men  befloot  ^ 
dat    haar   Huwelyk  met  den    Hertoge  vaiï 
Eleeve  wetteloos  verklaard  tnöeR  worden^ 
l^och  de  Roömfcfa^  en   SpaanfH^gednden  ^  , 
die  op  döji&yde  der  Henogiime  wat-en,  brag^ 
ten  te  wege^  dat  'er  eenig  volk  geworvefi 
ifietdt  r   door    den    Graave    van  Zwartfen- 
burg ,  waarvan  meh  zigt  d^gt  te  bédietieti ,  óiil 

dn 

VUL  Debu  Dd 


mL 


4i8    VADEaWfcAWDSCHE   XIöaiiBote; 

wo«€  de  Her«0!ginte  fceirtftdien  in  't  be^iiuL     ; 
ji  j^^"     Tefwyl  d^  zaaiJkeor  di^  ftooderi,  zogt  Bran-^ 
eenlgdi  donbuTg    4^    vrie^dfchap    rier   Vereem|^ 
Staaicn    Sia*teti  (O*    2«yjï.  toeteg  wts^^  een  verb<»id 
neeroen  ^  ^uken ,  tuflSb^ein  .hm  ^m  de  Ridderlciiap 
•er deel  e^.St^dpoJer  VöiflendotnmecL  des^^Henogs 
^°'         vsm  Klecvie :  wwrvap  hei  -oopncrk  .zyn  kou , 
dctóe  VorftepdPBinjen  teb^«raarca^  by.der- 
zdtrfer;jvrjt^dftn  en:  wettige  Régeariage*     De 
Smwi  £eJven:  z^mdeb^.  in  Herffltnaand  dee- 
zi6^  j^ars  ,rie&iai^^  >i»^> Emmerik,  af ^  on&  na-» 
<ter^  doch.  ^eec.  in  't  heimelyk,  met  eenvge 
v,pmo»M''dö!Kk«ffoh^  Grootén^  tév^ipreeken* 
Men  )Viejrfcogt;rjcpen  eene  goede  fomme  gelds 
v^n  de  ^raaten^  wanoecc  men  2ig.fbrk  maak* 
W  9/de  jEUgefiring  op  :eenen^  goeden  en  vas- 
tpn  v^ec  te  zi^t^nrrkonnen.liréngen;     Doch 
de:jS)t£Mai>  jt«2f^aid$9  dat.  het  Land  vol 
Bioötöfcbgeaiwkii  ftak  »  dieV  tot  nog  roe,  de 
ipeefte:  m^  in-  handen,   ea:de  naaffe  Bis- 
d0mment!f)pf  hunne  .zyde  hadden  y  oordeelden^ 
vd€tf3igifely.k r/dat. de  zsLik^èas P/itrioften  ^  ge- 
lyfegerüig<nöemden  (/i>,.n,og.  tca  geene  ge^ 
liotfgfaa^pei  ajyphfiid  gpkomeii  Was^,.  om  'er 
«^ .  ia .  te)  fte«*en> H^uy.    Watrgeiloiff  zy ,  na- 
^eFh*ind,ïgchadiihebbe,  zullen  wy^i  Ier  zyner 
jiaatfe  ^  flanifckenen. 
ÏX-    ..r  Te ^mbden,  Lontftonden^   ten ^deezea  ty-» 
uïffchen  ^^''  ook piöli^n, 'die ^eénen  kleinen. nafieep 
denGraa  lw«ldfen.  -Der  Siad  ftondt  i  federt  yeele  j'ttar^;, 
ve  van    onder  de  böfcbei^Emng  der  Graaven  ^van  Oaft* 
.,..   '..  />;   .;:/     t.*.,;.-   -     i.-:>     .  .  •:<     .  fyies* 

,  (s)  BOR.XJCXr.»  i*êk^  kt.  91^  C«^4rJ. 

f/)  Zie  BOR  XXxrV.  \B«ri^,  R  66  [a83]. 
t  <«}  BOR  XXXU.  B4tk^,  bl.  1X6  [H4l  w*.  METEaXN  XVHL 
B9tk^  f.  %ll  verf.  •^ 


friesiattd.;''doch  behieldi'hiaredgene  wet-  j-^^ 
tóo i ; vr^èedffü en  Regcferiri^w    Oök  beleectei» ^^^ 
de  IlB^esBèoen«n*.iifi  't  gemeen  den  Hefvörm-  f^i^ïani 
den  Godsdieiift..  Doch  hièmir^  en  uit  andere  en  d« 
oorzaak^ r(T;)^  ivas,.  in.*t  voorleedenjaar,  stad 
eienig  vetfchil  geréezea,  mtfOraai^  £dfe^/-^^°*^***^^ 
4k» //^  dié  der  AugSbiB^jfiSie  1>èlyd^^  ... 

gedaan. was,  en^  door  2yrr&  Getmalin  ^  keer 
tegen  Idie  van.Embden  wcrdro^geaJCt.  Oiri 
deeseni  .oiider  ;dé  küie  cé  >fcrygën,  deedc  tfy^ 
I^eJbAiiigeaj  iéggen  op  xle  koopwaaren  ^  err 
Yoérde  ;;W<eda<3udiérs'  en  'Raaden  naat  z^meik 
aintserRcgeeEiqgèfin.  Eindelyl;*,  dryvenrfey 
dar  de  Qddsdtenftige  Byeenkbmftent  der^ 
Embdeireó  rojirfaei-ige  VSergaderingen^  en  dé 
aalriufetfon  ^  vwëikén  men  id&ar 'Verzamelde  v 
gcfctókiD '!iMalen ,  om  ih^m ,  met  géw»ld  ^  ie 
wederiteaa,  ibragf  hjr  bczetdó^  «^  »'t  Kaifteel  ^ 
met  'wejkct'  by;zig  de  Stad'göheeBykida^  té 
cpde^MPerfièir;  öebucgery^r  ueedsce  Vöorettf 
ieer!.gé^fl»ord'op  den:? Graav^e ^  veirïoor  caeti 
aÜentgöd^dt  !Men  hadohaar  i  ^esoörheen/^  rcfedji 
gewreezört  opu'het.  Vöörtfecld  ^halarer  tabrnx-^ 
len , '  dé:  HoHattders  en  Friffeen-T-èn.  verniaafidv 
«n9, :.ex«fi»  gelyfc.  deezen;  haarén  Godsdiénft 
énrivi^tódvfaw  de  wapenen  ^  Oï  bdcheitnen  ^ 
oakfom,  >^att  '^cmogdyky  een^ verbond  aan 
té, gaan  mee  de  Vereenigde  Geweften:*  Na  ..  ; 
fabeéiieo  Tdcéze '  rfeden^n  :te  vkleihn^  :Dè  . 
IngezDCtoen ., .  zig  ■  eén  <jpperhoofd  verkowew 
^ebbettdc,:g!ryppn  ,de  wapenen  op,  en-ver-< 
sekeren  zig  van  't  gefchut,  van^'t  Raadhuis 
en  -van  de  Poorten*     Voorts,  verftellen  zf 

■de 

f v)  Zit  KWD-XI;  Bitl^  */.  ifo. 


430    VADERLANDSCHE  XXXILBoik: 

t  eor   ^  ^^^  *  ^^  nooifaaaken  's  Gmaven  bezetting , 

-  ^"^\  door  honger,  tot  het  ruimen  van  't  Slot  (w). 

^aar  io  Toen  Avenden  de  Graaff  en  de  Stad  beide  het 

deVeree-  oog  naar  ^e  Vereeiïigde  Geweften ,  om  on- 

nigde      derftand.     Men  ontving  beide^r  afgezonde* 

Satten    n^^  j^  den  Haage.    Elk  fprak  zyn  fchoonil. 

kW  wór-De    Graaflyke    gezanten   befchuldigden  de 

den.        Stedelingen  van  muitzugt.    De  Ëmbders  den 

Graave  van  het  befnojeijen  hunner  vryheden. 

in  't  burgerlyke  en  in  't  GodadienlUge;  gee* 

Vende  zy ,  voorts  ^  niet  donkerlyk ,  te  veiÜaan  , 

dat  de  Graaf  Spaanfche  hulp  zogt,  ja  gezind 

fcheen ,  de  Stad  aan  den  Spanjaard ,  tegen 

andere  goederen,  af  te  ftaan.    De  Staaren, 

beiderlei  gezanten  gehoord  hebbende,  gaven 

zulk  antwoord, dat  noch  Graaf  Edzard  buiten 

vrees  gefteld  wetdt,  noch  de  Embders  zig 

verzekeren  konden  van  hunnen  byfland  (x). 

Doch  toen ,  daarna  ,  tyding  kwam ,  dat  's 

Graaveu  Zoon^  Ennoj  Krygsvolk  te  hoop 

tukte  t  en  zig  verfterkte,  tegen  over  Delfzyl 

(y),  verfterkten  zy  ook  de  Vloot,  die  ge- 

woonlyfc    den    Eemftroom    bewaafde ,    ca 

deeden  een  Regement  Friezen  naar  Embdeo 

trekken,  welky  met  open'  armen,  ontvangen 

die  een    werdt.  Graaf  Edzard ,  geene  andere  uitkon^ 

Verdrag  diende  ,  nam  ^  kort  hierna  ,  de  Staaten  tot 

df^Sr  middelaars,  aan  ,   tuffchen  hem  en  de  Stad. 

lyel^hQ.  Ook  bevredigden  zy  partyen,  door  een  Ver- 

midde-     drag  (2);    dat,    op   den    vyftienden   van 

len.        Hooimaand,   te  Delfzyl ,   geflooten  werdt, 

en 

(ir)aEYD.  XI    ff«e*,^/.  2fl.   BOAZXXI.^^.R  yorftffl. 
(X)  WfctRRFH  XVm.  BofA^  ƒ.  Hï  vtrf. 
;   (y)  RFYO  XI.  «•#<,  K  »J2. 

(&)  ztt  het  hy  Boa  llTiil,  Bukj,  kU  46  [tfoj* 


XXXIL  Boek.    H  I  S  T  Ö  R  I  ÊI     -451 

en  van  deezen  inhoud  was  :   „  In  de  Stad,  len^ 

.5,  zou  de  gewoone  Godsdienft  vryelyk  ge ^ 

,^  oefend  worden.  Den  Graave  zou  ook 
5,  de  zyne,  daar  buiten,  vry  ftaan.  In  dé 
•„  Kerkelyke  Byeenkomftcn  ,  waarby  ^de 
^5,  Raad  der  Stad  een'  Gemagtigde  zou  mo- 
,,  gen  zenden ,  zouden  geene  dan  Kerkelyke 
5,  zaaken  mogen  worden  verhandeld.  De 
„  Predikanten  zouden  ,  door  deeze  Verga- 
5,  deringen,  verkooren,  door  den  Graave, 
i,  goedgekeurd  worden.  Van  de  vier  Bur- 
^,  gemeefteren  en  negen  Schepenen  zou  , 
„  jaarlyks,  de  helft  afgaan;  zo  dat  niemant, 
„  langer  dan  twee  jaaren ,  in  *t  bewind  zou 
^,  konnen  blyven.  In  de  plaats  derafgaanden^, 
„  zou  de  Graaf  andere  kiezen ,  uit  een  dub- 
„  bel  getal,  door  ^en  Raad  benoemd.  De 
„  Raad  ,  uit  veertig  Perfoonen  beftaande , 
„  zou  zyne  eigen'  Leden  kiezen.  Alle  be- 
',  laftingcn  ,  ftrydig  met  de  vryheden  der 
„  Stad ,  zouden  afgefchafc  blyven.  De  Graaf 
„  zou  't  Kaftecl  flegten ,  en  der  Stad  onder- 
,,  werpen.  Hy  zou  de  vaart  voorby  de  Stad, 
,,  door  geene  nieuwe  fterkten ,  hinderen :  en» 
^  deeze  weldaaden  des  Graaven  'zou  de  Stad 
^,  aan  hem,  met  eene  goede  fomme  gelds, 
„  erkennen.  Zyne  opvolgers  en  de  Regen- 
^  ten  der  Stad  zouden  deeze  punten,  in  ver- 
,,  volg  van  tyd ,  ook  bezwecren  moeten.** 
Het  wederzydfch  aangenomen  Kcygsvolk 
werdt,  na  't  fluiten  van  dit  verdrag,  afge- 
dankt, en  de  Staatfche  bezetting,  naar  Fries-^  ' 
knd,  te  rug  gezonden  (^).    ï)och  de  een- 

Dd  3 


,^M    VADERtAWDSCHE  XKXII.Bóeic. 

K9S.  *^^S^  ^^^  ^^  ^*^^  herftdd,  of  dezelfde  on^ 
-  ^     ■  luften  borrelden,  vari  tyd  tottyd^  wederom 
op:  gelykwy,  ter  zyner  pbfttfe ,  nader  (ban 
je  melden.    . 
X.         De  veldtogt  deezes  jaars ,  die  ,    van  der 
Weder-  Staaten  zyde,  laai  begonnen  werdt^  flaagde 
^ydfchc   ongelukkiglyk.    In  Luxemburgs  hieldt  men 
^'dm^nZÏg  flegts  bezig,  met  het  veroveren  eeniger 
der         fterkten  (h}:  waarna  Fiïips  van  NaJ&u,  die 
ppatn-    hier  de  Staatfche  benden  geboodt,  zyri  vóec- 
fchen  en  y^jj.  ^^^  ^q  naafte  zeehaven  in   Frmkryk 
^**^^°'  zondt,  om,  vandaar,  naar  Holland overge- 
^    fcheepc  te  worden ,  terwyl  hy  zelf,  met  de 
Ruicery,  diep  door  Duitfchland,  herwaards 
fc^erde  (r).  '  De  meelle  ondemeemingen  der 
Spanjaarden  gelukten  ,  .  daarentegen  ,    naar 
wenfch.    De  Graaf  van  Fuentes,  de  muiten-^ 
'de  Italiaanen  te  vrede  gefteld  hebbende,  ver- 
pynde;  zig  ,   om  den  Koning  van  Fninkryk, 
die  tbaiis  in  .Bourgondie  oodoogde ,  op  de 
grenzen  zynsRyks,  af  breuk  te  doen.    Ver- 
dügo  belegerde  la   Ferté  ,  en  ftondt  op  't 
punr  .om  de  Stad  te  bemagtigen,   toen  zy, 
door    eetlen  hoop  Franfchen,  gelukkiglyk, 
ontzet 'werdC',     Vetdugö,  't  beleg  hebbende 
opgebroken,    veroverde,    daarna,-    eenige. 
Plaatfen  van  minder  aangelegenheid  ;    doch 
werdt,^  ,  ia  dien  loop  zyner  ofecrWinriingen, 
Dood      gefluit,  door  eene  ziekte ,  die  hem,  op  den 
vanPran  tweeden»  van  Herfllmaand;^    uit  het  leeven 

Sois  Ver  j.^y/j^Q  Q^y    Midlerwyl ,  vermeefle'rde  Fuen' 
^^°'      les  Chatekt ,  ui  V^rniandóis :  ook  Han ,  door 

■    '-    .;-  :     .  -  ^    veiv: 

.(*)  BOR  XXX!T.  Boek^^    hl.  l  [5]  ♦  19  [l?]. 
■{c)  FOR  XXXIÏ,  Biteii^  hl.  zo  [28].    . 
W>  ÖO^  ?XXtl.  /ïo«<.  t'.  I»  [i«J,  2*  [i|J. 


XXXÏDL.BOEK.    'H  ï  S  T  O.KTEr    ^ii% 

vKJPraads;  doch  't  Kafteel  atóaar  bleef  in  de  i^jj 
HmgC'  der  Franfctièn  (^).    Toen'  floeg  hy  1:  ■*  '    "^ 
beleg  voor' Dóurlans  ,  alwaar  Valenrin' de  Lj,i^o«irf 
Pardieu , ,  Heer  van  la  Momé ,  door  *  eeh'-mus-i  fnett;^it;' 
Jcétfchöot,  va^  't  leéven  beroofd  werdr.    Dö       '      ' 
Stad  en vt'KifteèL  wierden,  flormendörtatin*^ 
overweldigd  (/)^-    ü  Bemag8igen(vaniDour4 
lans.  baande  d^n  weg,   tot' het  innwmèn  mi 
Kameryk  ,.  wdlce  Stad,  wet  het  Kafteel^  itt 
IVynmaand. ,  r  by  verdrag  ;i  ::oveFgtng ,   gelyfe    ' 
vry.  reeds  hbbbcniaarigetekend  'Koning  Heö<^'     / ' 

rik,  die  eea  geheel- Leger, -önfer-VdaskoV  "  \ 

in  't  Graaflchap'  Bourgondiër  tógénxigrge-f 
had\  hadt,'  was  egter  meefter  gewordeii'Vaö? 
de  Stad  DijoB,':en  nu  op  weg,'iifin  Kameryte 
te.  ontzetten ,  toen  'hem'»de  tydlng  tan'  hed 
overgaan ufer  Stad  ter  ooren  kwam.'  'HygaF 
'er  den  Staaren  de  vooma^mfte -fchuld  vön  ;- 
als  h^ddenze  hem  (}en  boloofdètt!  en  Verleen-» 
den  byftarid,  ontydig,  onttrokken.  Doch  zf 
verdedigden  'zig  met  den  algemeenèn  nood; 
van  dit  jaar,  en  zonden  den  Koning,  die zig  •  ^ 
hadt  katen  verluiden  s,  dat  hy  zig-met  Span^  . 
je»  verdraagen  wilde,  op  nieuws  f  twee  Re- 
gementen  voetvolk^  en  eenigéur  onderftantl 
in  geld  en  graanen  toe,  zig-^  d€$^efgéP,^by 
de  Koninginne  van  Engeland  ,  die  hieruit 
i|vederom .  aanleiding .  nam ,  om  op  de  betaa- 
Ung  van  't  gene  men  haar  fchuldig  was  te 
dringen  ,  ten  befte  mogeJyk ,  verfchoo^  ^ 
nende  (g). 

'  Midi 

(f)  BoR  ?X]CIL, B^el^,  U  U  inj^  *o  [it].  ..       ^ 

(f)  Dor:  XXXIl.  Boek^   ht,  19  [jji]  ens.\ 
'  (g)  GKOTli  Hift.  Lihr.  IV.  p.  ztj.  BOA  XXXIII.  But^^  hl. 

JÖd  4 


Il$4    VADERDANDSCHE   XXXH.BoEiï^, 

ïf95,       Midlerwyl ,  was  Prins  Maurits ,    met  het 
— ^.   *-  Leger  der  Staacen,  pu  verfterkt  door  deben- 
lliurtei    do^  otider  Filips  ran  Naflau^  in  Hooimaand, 
^\9g$n  getrokken  voor. Grol ^  daar  zeshonderd  man 
Gtol.      hinnen  lag.  Doch  Mondragon,  die  laft  hadr, 
pm  een  waakend  oog  te  houden  op  de  bewee- 
gingen van  den  Prinfe,   vx)Igde.  hem,   mer 
vyfduizend  raan.,  op  de  hielen,  en  noodzaak- 
te hem,   door  vree^"  voor  't  affnyden  van 
den  toevoer,  tot  bet  ophreeken  van  her  psts 
breekt     b(»goni)en  beleg,    Mondragon,  daarna,  ge^ 
J*^  ^'*^  weeken  over  deLippe,  werdt,  doorMau* 
^        rits,  Wien  men  's  vyands  m^gt,   vooriieen, 
t^  groot  befchreeven  hadt,.terftond  ageer  na 
gezet.     Filips   van  Nafftu  trok ,    mét  vyft 
honderd  Paarden,* over  den  ftroom,  om  de 
vyandlyke  voederhaalors  te  overvallen :  docfc 
Mondnigon  ,  berigt  van  den  toeleg  ,   door 
eenige  ^verloopers ,  ging  hem  te  keer,  met 
zyne  gaptfche  Ruitery ,  en  bragt  de  Naffka^ 
fcbe  Paarden  ha^ft  in  wanorde  en  opdevlugt. 
Fillpi      Filips  zelf  kreeg  hier  ccne  wonde,  die  bera, 
fm  komt  ^^^^^^S^  d^  dö^^  deedt.  Zyn  broeder,  Emft, 
Qm^         vanNaflau,  die,  nevens  hem,  gevangen  ge- 
nomen was,  kogt  zig*,  naderhand,  vry.  Êvnd 
een  der  Graaven  van  Solms  ,  liet  hier  ook 
Aannag  •  het  leeven  (i^).  Eer  de  heide  Legers  de  win- 
JP    ^       terkwarcieren  betrokken ,  ondernam  het  volk 
**^^*'    van  Prinfe  Maurit«,  by  nagt,  de  S^d  Meurs, 
die  de  Spapjaards  bezei  hadden,  by  vejvas' 
fing,  in  te  neemen.    Doch  deeze  toeleg  mis^ 
Juktf  ,    doordien  de  aanbreekende  dag  den 
jinegtcn   fppediger  overviel ,    dan  zy  gei^fd 

hid- 


XXXII.  Boek.     H  I  S  T  O  R  IE.     4*5^ 
hadden  (/);   Maar  eène  hoop  Staatfche  Rui-  15^^ 
ters  bemagtigde,  daarna,  het  Slot  te  Weerd,  ^ceié  ' 
in  *t  GraafTchap  Hoome,  welk  zy  ^gter,  a|s  gewon. 
te  afgelegen 9  om  bezet  gehpuden  te  worden,  nen  en 
naderhand ,  wederom  verlieten.    Ooi?  gelukte  wederom 
bet  hun,,  een  Spaanfch  geleide  op  te  V^gten^^^J^^' 
(k).    Heraugiere  hadt  Cier  vêrraft,  op  den  Lier 
veertienden  van  Wynm^iand;   doch  de  an-vcrrafl. 
gebondenheid  zyn^r  knegcen  ,    die  ,  tegen 
2;ynen  laft,  a^n  't  pionderen  gedragen  waren, 
was  oorzs^ak  ,    dat  hy  ,    overvallen  van  de  , 
Spaanfcheh  ,  de  Plaats,   met  merkelyk  ver- 
lies, wederom  ruimen  moeft  (/).    Ondertus-  . 
fchen ,  hadt  Mondragon  eerft  het  veld  ver- 
laaten.    Hy  overl^edt^  kort  hierna  (i),  in  Dood 
4en  o^derdQm  yan  omtrent  twee-ennQgencig,^*"^^'** 
j.aaren  (/yi).  Doch  nog  in  dit  jaar  1595,  ver-  "^^°* 
maard  door  de  dood  van  verfcheiden'  aan- 
iienlyke  mannen ,  ftierf  ook,  te  Parys,  op  den  en  van 
yierentwintigften  van  Oogftmaand,  Don  An- l>onAn- 
tonio,  verdreeven  Koning  van  Portugal,  niec^^°^^* 
zonder    fterk   vermoeden  van  vergiftigd  te  ^^^  ^^^^ . 
;^yn,  door  de  Spanjaards  («).    Prins  Maurits  ning  van 
deedt  zyn  Leger, eerlang,  ook  de  winterkwar-PprtugaU 
tieren  betrekken.  Het  werdt;  by  monftering, 
j^esduizend  tweehonderd  twee-endertig  kneg- 
ten ,    en    eenduizendzevenenvyftig    Ruiters 
fterk  bevonden  (0), 
Men  hadt,  in  HoUaqd,  ditjVr,  zo  groot ö^ni'tq    ; 

een|"*J<^h^ 

(i)  BOR  XXXtl.  Boek^  kl.  104  t'Jo]-  *^°^* 

(k^)  ^ORXXXll.  6oei,  ki.^S^  [*?],  i<>4[tJo],lof  [UI], 
(i)  BOR  XXXIU  B^*^,  hl.  m  [ifo], 
(m)  BOR  XXXÜI.  B»ek^^  hl.  5  [1*7]. 
,  (»)  BOR  XXXI U  Bêek^,  hL,  \%  [joj, 
(•)  BOR  XXXI l.  Bécl^^  bl.  jj   U;. 

(1)  Op  dpa  derden  van  l^ouwmaand  desjaarsisptf. 
Pd  5 


436    VADERLAl^éHÉ    SXMI;Boe& 

j-g^^  een  gebrek  aafi  graanen  ,    dat  de  prys  der 
*;■:!;  Ro^e ,  aan  fotnm^e  oorden  ,   van  yyfrig 
tot  honderdenvyftig   goudguldens  fteigerde. 
Te  Amfterdam^  vondt  men,  by  opneeroing, 
den  voorraad  zo  klein,  dat  de  Wethouders 
eikanderen,  by  eede,  verbonden,  zii^ks  ge- 
heim te  houden.    Ook  gavenze  'er  niemanr 
kennis  van  ^  dan  den  Advokaat,  Oldenbame- 
teld.     Zy  vreesden  ,  aan  de.n  eenen  kanr , 
▼oor  ëenen  opfland  onder  't  gemeen  ,    en 
aan  den  anderen,  voor  een  verbod  van  o/f- 
voer,    wanneer  de 'weinige  voorraad   van 
graanen    in  •  hunne  Stad   rugtbaür   gemaakt 
werdt.     De  duurte  óntftondt,  voómaamlyk, 
uit  'gebrek  van  aanvoer  te  Dantzig,;    daar 
veele  Hollandfche   fchepen  lagen  ,    zonder 
vragt  te  konheti  krygen  (/>).    Doch  zy  ver- 
minderde ,   toen  deeze  fchepen  y   belaaden, 
t'huiswaards  keerden. 
XIL        De  voorfpoed  der  Spaanfche  wapenen,  in 
Rlip»      Frankryk  en   elders  , .  hadt  de  Ingezetenen 
^^Kf^^  van   's  Konings    Nederlanden  vervuld  met 
Bwd-       nieuwen  moed  :  die  nog  hooger  rees ,  toen 
Aartlher-2y  vernamen,    dat   Filips   de  Landvoogdy 
tog ,  Al-  den   Kardinaal  -  Aartshertoge  ,    Albertüs 
^*^Oos.^^^  OosTENRYK,  joTigften  Broeder  van 
]J^jy^  den  Landvoogd  Ernft,    opgedraagen  hadt, 
tot  Land- en  dat  deeze,  met  eenen  aanzienlyken  on- 
voogd     derftand,  in  gelden  in  manfchap,  herwaaids 
op  weg  was  (^).  Dq  Koning  hadt  hem ,  reeds 
eenigen  tyd  ,   beproefd  ,  in  de  Landvoog- 
dye  van  Portugal :  en    oordeelde  hem  be- 

kwaaio» 

(p)  BOR  XXXIU  Baekt  hl.  m  [xjl]. 
.  J(9}  Ban  JXXil*  ü^ti^  hl,  98  ,  107  [Uj.  IH].  - 


JKXXIL BóBfe.  :  H  ï  S  T  a R: IS.    447 

.kw«am,töt  die  der  Nedêrlanderi.  Hy:kwam,.^-g^ 
mt  Portugal,. 'door  Spanje  in  Italië,  enjp-^^ 
hieldt  zig,  feenige  wecken  ,  te  Genua,  op^l^^^^ 
^r),  Eindèlyk. nam  hy  zynen  weg,  door  SzTUrióea  ^ 
voye  en  Boürgondie  j  naar  Luxemburg ,  daar  komt»    ' 
by,  den  negenentwintigften  van  Louwmaand  ,j^^^ 
lies   jaars    1596    aankwam.    Hy  bragt  om-i£22li^ 
rrent  drieduizend  Spanjaarden  mede,  die, 
om  de  koften  van  nieuwe  Bevelhebberen  uic 
je  winnen ,    gedeeltelyk  ,    gefteken  werden 
onder  oude  Regeménten.  Ook  voerde  hy  een 
deel   ongemunt  zilvérs  herwaards ,  om  de 
fchade  te  ontwyken,  die  op  het  overmaaken 
der  penningen,  door  wiflèl,  geloopen  zou« 
hebben.  Op  den  elfden  van  Sprokkelmaand , 
deedt  by  zyne  intrede  te  Bruflel,  alwaar  de 
Staaten  hem,  na  't  vertoonen  van  zynen  L'aft- 
ferief,   als  Landvoogd,  'aannamen^    Hy  be^ 
relktae ,  ten  deezeh  tyde ,  omtrent  vyfcndertig 
jaaren  (;y),  en  de  meeften  meenden,  dat  de        •   ^ 
Spanja^rds  nu  hun  gezag  in  de  Nederlanden 
kwyt  zouden  zyn.    Doch /"t.omffchoót  hun: 
want  fchoon[  Fuentes  en  Ibarra  te  rug  ónt* 
booden  werden,  zag  men,  eerlang,  hetop- 
perbeleid.  des   oorlogs .  opdraagen  "aan  JDon 
franc  WO  4e  Mendaza ,  AdrmranivanArra'' 
gon  (V),  en  Yèrfcheiden' andere 'Spanjaarden 
voorzien  met  hooge  ampten :  waaruit,  mej 
reden,,    beflooien  werdt ,    dat    dé  nieüw^ 
Regeering  de  oude  kwaaien  niet  verdryvea 
^ou(«).  .  ^ 

V  Mid. 

f#)  Boa  XXXII.  B»el^,  bl,  I»I  [I5I]. 
'f*;  BOR  XXXm.  Boel^^  bl.   5,  9  [i<i7,  X73]- 
,0)  UqR  XXXIII.   Boek^  bL  99  [^91]. 

{u)  G ILOTU  Hift.  (fibu  V.  f,  2t9. 


4a«    VADBRLANDSOffi   XXXIL  Boer . 
1596.'     Midlerwyl,  hielden  de  Véreenigde  Sm- 
j^jjr- — ten    een  waakend  oog  op  de  bedi^ven  vaa 
Willem.  d«^  Kardinaal- Aartshertoge.     Hy  hadt  zig, 
PrlBs  van  reeds  voor  eenigen  tyd^  bemind  zoeken  te 
Oranje,  maaken,  by  de  Hollanders  en  Zeeuwen,  te 
B^hem  T^^  brengende  /  dat  een  groot  getal  van 
lier-        fchepen  ,  in  de  Spaanfche  en  Portugee/c/ie 
waardih    havens,  in  beflag  genomen,   wederom  onr- 
ilaagen  waren  (v).    Daarbenevens  ,  bragr  hy 
met  zig  herwaards  Filips  Willem,   oüdften 
Zoon  van  wylen  den  Prinfe  van  Oranje,  cffe, 
nu  omtrent  agtentwintig  jaaren  in  Spanje  ge- 
vangen gezeten  hebbende,  geflaakt  was,  op 
dat   hy,   of  een  werktuig  zou  ftrekken  tot 
bevordering  der  vrede  ,   of  tweedragt  ver- 
wekken ,  ondör  de  Véreenigde  Staacen.  Men 
hieldt  zig,   in  Spanje,    verzekerd  van  zyne 
trouwe,   doordien   hy   belydenis   deedt  van 
den  Roomfchen  Godsdienft ,   in  weJien  hy 
Wat  de    opgebragt  was.    Doch  hierdoor,  maatre  A7 

SeiTe.  ^^S  ^^  ""^^^  "^^^^^^  *^y  ^^  Ve,reenigde  Staa- 
ken han-  ^^">  ^^^'  ^^"^'  fchriftelyk,  geluk  gewenfcVii 
delen,     hebbende  over  zyne  verloffing,  te  gelyk  ver- 
klaarden   „  dat    de  tegenwoordige    oorlog 
,      i,  zyne   komft   binnen  hunne,  grenzen  nier 
.,,  gedoogde  ,   «onder  vrygeleide;  welk  zy 
„  hem,  by  betere  gelegenheid,  wilden  toe. 
„  fchikken,    terwyl  zy  zig  verzekerd  hiel-* 
j,  den^  dat  hy,  die  de  Spaanfche  wreedheid, 
^,  zo  veele  jaaren,  beproefd  hadt,  jiiets  on- 
.,  demeemen  zou,  welk  de  vryheid  van  ee^ 
^,  nen  Staat,   gegrondveft  door  de  wakker- 
„  heid,  <i§n  raad  en  het  bloed  zyqji  V^^ersj 


(r;  BpF  xxxn.  i?.f^..R  ,u  [1,^1. 


„  zou 


XXXiLBoEit.      HISTORIE/   419 

„  zou  konnen  krenken."    De  Priiw  Filips  ^^^ 
antwoordde  beieef^elyk  op  dk  fchryvea ,  be-  ■  ^^ !> 
tuigende,  niets  te  willen  ondemeemeri,  dati 
't  gefie  hy  vertrotuwde,  aön  beide  de  partyen 
Ce  Zullen  behaagen.    Doch  't  gene  eynen  Va- 
cler  betrof  ging  hy,  met  ftilzwygen,  voorby. 
Ook  heeft  hy^. naderhand,  een  bedryveloos 
Iceven  verkoorefn;  ziende  zig,  om  zyneaf- 
komft,  in 'kleinagting  onder  de  Spanjaards^ 
en,  ter  oorzaake 'zyns  geloofs^  veniagc  in  de 
Vcreenigde  geweften.    De  Graayin  van  Ho-^ 
hèulo^  2ync  volle  Zufter,  en  Prins  Maurits     ^ 
2etf  hadden  een  mondgefprek  met  hem  ge- 
houden, in  't  Land  van  Kleeve,  en  hém  ce- 
nt  aanzienlyke  fomme  gelds,  uit.de  inkom*'  -- 1 

ften  der  •  Vaderlyke  goederen,  aangeboodem  ; 

Veelligt ,  hebben  <  iy.  hem  toen  ook  bcwoo*  ^ 

gen  ,  om  zig  ftil  re  houden.     Wydcrs:,  ver-      ,    .\ 
leende  de  Koning  van  Spanje  hem  ^  door  den 
tyd,  handligting  van  zyne  goederen  in  Bour* 
gondie ,.  welker  inkomftcn  hy,  ;geduurende 
zyn  leeven ,  genooten  heeft  (to). 

De   Kardinaal -Aartshertog   hadt  nu  een    xiIL . 
Leger  van  vyftienduizend  man  byeén,   enDoAattf 
oordeelde  zig  in  ftaat  ,   om  iet  vaa  gewigt^^^^* 
té   onderneemen.    Eerft  wendde  hy  -t  oog^^ 
naar  Frankryfc  ,    werwaards  de  Vweenigde  prank- 
Staaten,  in  Wynmaand  des  voorleeiden  jaars,ryiu 
twee  Regementen  voetvolks,  onder  Juftinus 
van  Naflau,  gezonden  hadden  (x):  Koning 
Henrik  ,  die  den  Heer  de  la  Tuilkrie.,  tea 
deezen  einde,  herwaards  hadt  a%evaardigd$ 
c  daar- 

iw)  BoaXZXU.  ê»el^^bL  11»9   124  [llif   U3lk  XXXilU 
S^eK.t  ^i'  S  [itf7].     GllOTfl  Hift.  Li^.  V.f^  141,  X4A.    . 

(x)  fioa  UXli,  B^iKf^t*  to*  Iw}^ 


4^0    VADERtANQSCÖE   XXXfï.BöWs. 

tKQÓ.  daarbeneirrts  ^  verlof  geevcnde,  oöivyftig. 
fr  duizend  ponden  buskroids,  op  hun  geloovey 

iaHoUand^  te  doen  koopen  (y).  De  Koning;^ 
dus  ve^fterkt^  hadt,  .na.  ;t  overgaan:  van  K^ 
merykr  het  beleg  geflaagenvoor  la  Fere  in 
Vermandois^  van  welke  Stady  jde'Kardin^ 
hem  .20gt  .of  ^e  trekken;  '  lieniik  ^  das^eilte-^ 
-gen,  deedt  de  Staatcn,  door  den  Heere  vw 
Büzanvali^/in  den  aanvang  deeises  jaairs.,  ver-? 
xóeken;,  om /de  manfchap  onder  Juftinw  van 
Naflau,diéyanders^met.faet  einde  v&n  Loiw^ 
maand;  wiedenom.  naar  Jbuis.  keeren  QioeKl., 
nog  ecnigen  tyd,  f»  mogea  behouden  (:^) ;  'c 
¥telk  hém  wèrdt  toege&^n.    lb&  Fere  Werdï 
belegert  toen'  naaüwèr  beflooten.  *  De  Aartshertog^ 
^"  ^"     gcönen :  l^ans  ziende ,  om  de  Stad  te  ontzet-^ 
^3l^n ten,  nikte  voor  Calais,  in  den  atavangviW 
Ardret.   Grasmairid.  Agt  vendelen  knegten  bgea  hier 
binnen,  onder  welken  twqe  Staatfttien. wa- 
ren. De  Stad'werdt,  fpofidig.,  oVerweidigd^ 
ehde^ bbzi^ting  genoodzaakt,  te  wyk^o  pp 
't  Kafteel,  welk,  eeriang,  ook  ftonneitd^- 
,      '    hand  ingenomen  werdtr  Beide  gebènrde  hét 
*v  . .;.  ^    nog  in-  dezelfde  Grasmaand.    €hntreiitzö(|ig 
-;    .    S^atfche:  ime^env  zig  *akie|iyk  geweerd 
*'^';/    hebbönde,  bfedongeri  vryfen  uittogt.    DeEa- 
-:.   .  g^ibhc-en  orae  fi^epen,  dra  vboi*  Calais- ge- 
•     kroifl:  iradtiehs    en  vierduizend  Franfchep^ 
van  vo^rJatFere  derwaardsf gebonden,  vi^teri 
niet^in;  ftw^eWéefti,  ota.  de; Plaats  te  <Hit- 
«tten  <;'^)-^  De  K^e^leo  van  Gi^iofes  .öi 
tfeunesi  wcf jiön  .tofen '  oofc,  oysér^ddigd». .  Aih 

dres, 

.:(y)  BOlCXXX|i.>/rbtf<t,  R!tn«  ïH  [141,  X4ll- 

(*)  Ro^axxuL'-fiiw^;  kL  t  [iToO.^ft. 


éix^j)  dieper  lOTciwaar^s^iB  gelegen,  viel  den  .-^ 
Aar&hmi^-Afoertus  in  Bloeimaand dajuna^  ^^*^ 
iB^iyks^.  19:  banden  (^).  ,Zyn Legex^.gebmk 
^n;:mötldbi^W)eften  krygende ,  verliet  toeii 
iai^Fi^ffhra  J?p^^  ,  €n  keerde^^  naar  Vlaauft 
4eren.te  ryg.  Hier  zögt^nen  den  Aartsher- 
tog te  bevi^ègQny/tQt  bet^bejegvan  Ooften-* 
4é<.  ;Doöb  Maurits  kreeg  'er  de^Uigt  van,  en 
^oorzag  ^de  Stad  zo  rykelyk  van  krygs* .  c»ii 
inondhehoeften  Qc^ ;  dajt  AÏ^rtus^  befloot  ^dci 
9nderneènjiiiQgn^  tot  betere  ger 

legOThgid*;  'P©  StasRfcèe  RjUitersJiiepen ,  bidf ' 
lerwyl ,  ^hqt  platte  land  van  Brabant  af.  Ook 
«^^^«gr^Wig^enizy  't  &eed^f  Éj>temach/:,ii5i 
Lyx^Ojbtttj'g»:  Voprts -werdt 'er:^  dit: jaar, ^vai> 
de  'S^aatfche  !zy<ie^  niets  v%n  belang,  te lande^ 
ondernomen,  (^^-.'^  r 

.  Maw  deiKlirdkMiafrAartsheftog,  ia,  Vlaan-jHy  üm 
4öJ!ep.  J??.  rijg  ,  gekomen  , .  wierp  bet  oog  op^®^  *«'^ 
Huift  -C?).,  «a»  het  bemagtigen  van  welk^erSJSa 
Stad;,  de.jyeaigbeid  van  Bröbant,-  gedeeltes 
l^fc,  hipg^rPn  yiaandei^n  pok Kjiehft  gefiph|g-! 
den  -zou. ,  B^rin&  J\feurit§  hadt ,  na  't  ^inneenwf^ 
van  IJulft i 'In  't  jm  1 59 1 ,  de , graften  wytijeö 
gepiaajct  *,  en  van  -eenig^  werken  ypar^S^n.  ^  ^  ^     ' 
Doch  4e  Zeeifwen,  qp  zigf  genomen  h^bbenr  ^  *  '  - 
de , rtde  Pl^ï^  jvcrder-te  ftörJ^^pr^  i>Mden  ?ig^    ■    '  \ 
hierin  ;zulk^  gekw^pteq ,  ^  d|at.  r byför.-^aarging  ^    . . .  :  / 
dat  zy  fli^e?  z^  yoorr  't  owgejiögön  land  ge-r 
drar^g^n  had4§Q  1  dan  Tooi^die  St^*     Zeker,; 
'jï  .-ylakke^  veld  was  bezet  met?  benige  -fchan-/ 

---  •:...•  \.;;.  : -    '  -'  .      ••  fen^ 

?cj  feoR  XXitlI.  Z?^.ei^,  R  ^  ti,i],   38  [lilt  ^  ^ 

-<Ü>lkj!k  XXXIIL  Boel^,  hl.  x<,  76,  80  [ïpj  ,  16I,  z*;! 


4J4    VAÖÉkLAfïÖSCHE   XXJttl.ÈotK* 

,vpö.  fen ,    én    aan  dè  Stad  weinig  gedaan  C/)* 
■"        De  Aartshertog  dan^  den  Heer  van  BJbóne 
gelaft  hebbende  ^   pver  de  Schelde ,  in  Bra- 
bant, te  i'ukken,  als  hadt  hy  't  op  Breda  of 
Befgeti  op  Zoom  gemunt  gehad,  lokt  Mau- 
rits  niet   's  Lmds  meefte  magt  dei'waards. 
George ,  Graaf  van  Sülms ,  was  ^  met  eene  maa* 
tige  bezetting^  gelaaten  binnen  Hulfti   Claude 
ld  Sar  lotte  y  een  wakker  Krygsmaix,  wcrdt, 
terftond  hierop,  met  èenige  manlchap,  afge^ 
zonden,  tegeil  deezé  Stad.  En 'c gelukte  hem, 
by  nagt,  in  ^t  begin  van  Hooimaatid^  ovet  de 
Vaait  te  geraden  ^  daar  het  Staaitiche  Boots 
Volk  veel   te  flordigef  wagt  hleldt.     Voorö 
vermeefterdö   hy  eenlge  hoogten  en  dykjcs 
emtrent  de  Stad.   't  Beleg  zo  gelukkig  zynde 
begonnen ,    vervoegde   Albeftu*    zig   voof 
"  '     'Huift,  met  nieuwe  manfchap.    Prifis  Maurits 
V  toog  ook  wederom  derwaards,  en-fteideorde 

^     -  in  de  Stad;  doch  vondt  zig  niet  in  ftaat,  om 
de  bemagtigde  Plaatfen  te  herwinnen:  waaf 
om  hy  zig,  te  Krulningen,  op  het  uiterfte 
van  Zuidbeveland,  nederfloeg^  Vanwaar  hy 
Huift  ^  van  tyd  tot  tyd,  volk  toefchikteé" 
De  Staa-      Het  Leger  der  Staaten  waS  geweldig  ver- 
Scn"^*'  2^*^^*'  ^^"  deezen  tyde.  Men  hadt,  omkos- 
Waard-   ten  te  fpaaren^  beflootett,  de  Duitfche  kneg- 
geldcrs    ten  af  te  danken.  De  manfchap  ^  naar  Frank- 
aan.        ^yk  gezonden,  en  een  goed  deel  volks,  ge- 
legd op  de  fchepen,  die  men  der  Koninginnc 
xiXï  Engeland  toegefchikt  hadt,  hadden ^ daa^ 
enbóven,  's  Lands  kleine  krygsmagt  zeer  ge* 
fmaldeeld.     Voons ,    moeften  verfcheiden* 

Grens* 

(/;  GaOTU  Kift.  Lih*  V.  f.  HS* 


XXXIj^iBpEK,     H  I  S  T  Q;R:  X  ,E/     439 

Gr^nsplawfen,'  langs :deö  R$n  eia.eldprs,  be--  Jtgfl4 
zet  gehouden  WQrden :,  29  A^^  Prins  ^auri;s^  «SSTj» 
tegenwoordig,  naauwlyks  cw^ed^i^e^d  9}R9 
ty een  hadt.  .;De  Zeeuwen,,  jrictend^tnet;.}^     ,   ..^ 
vuur  vooF  de  fcheenen, 'drongen,  derhalve;, 
zo   fterk  op  nieuwq  vverykig.,    dat  men  de     -  .  ' 
jSceden  over  den  Ryn  ei^  elders^  me;  twee-     *  '* 
duizend  man,  aangenpmen.^ls  waardgelders; ^ 
of  ^op  halve  foldye .,  voorzag;,  en  d^  geoe^^ 
Tende  bezetting  herwaardsombóodc.-  Ook 
werden-  tweeduizend  kqegtep  , geworven  in 
Engeland :  waarby  dè  Kpningin , «op  verzoek 
•  der  Staaten,  qog  twee^ijE.^dan{leren,Yoegr 

den  (5).  ; 

Wyders,  zö  dra  de  K^rdin^z-Aartsher- Huift 
tog  den  moeraifigen  groijd  omjcrent  Huljft  ,!^o'^<itbe« 

met  takkea  en  rysboffen , .  gefleyigd ,  ên  eene^^^^°* 
fchjpbrug  over  de v^orcg^iflaagea  ^adc^vper^ 
'de  hy  'tgrof gefchut  voor  dei^i^d,  die,.j?p 
wei  als  zek^r  R^yelyn'tJgehegc.aan.dpn  wal^, 
en  uitziende  op  de  Sc|ielde,  yaiji.ioenafyJif-.^  _.  ^.^ 
vig  befchooten  \yerjit.  .  Het  R^sjelyn  .wei:4t|i^-7J:i.!s 
eerlang,    veroverd  -dqor.  Rhóse  ,  die.  ag.-,  •it>v >' 
hierdoor,  den.toevoer  ,te , waff r  bevei|}g4f .     -^    ' 
Niet  lang  hierna  f  feeuvelde  fay  aan  een'  ko-Rhöne 
gel,  die  uit  de  Stad  op  hem  af  kwam.    Iïefncavclt# 
belegerden  deeden   ook  verfcheiden'r  uitval' 
len,  van  welken  zy,  doQrgaans^  met  buic 
eU;  gevangenen , .  te  ;rug'  ke^^den.    Spmtyds , 
gelukte  hec  hun  ^  het  vyandlyk  gefchut  te 
vernagelen,    Óok  deeden  zy -eene  myn  fprin- 
gen  <ï^nder. een  bolwerk,  welk  4e  vyand  be- 
..        ...  /  .    mag- 

(ƒ)  BOE  XXXtll.  Bêekt  W»  »f  »  41f  5*  [iP»f  tlj,  a»tf]« 
GROTll  Hift.  Lthr,  V.  p.  t^^  ,  ^♦7. 

VIII.  PïEL,  Eè 


434    VAÜBRÊAfïDSCflE  JS^t^Bouu 

«tf6.  *^8*  ^^^  'Doch  al  dit  verhindercfe  iriet, 
•i*22L*^t  de4)elegCTaars^>  eindelyk,    tot  aan  den 
wal  doorgedPëtigen,  de  Stad,  naar  krygsge- 
De  Stad  bruik  ,•  opeiftrfifteii^    op  den  zeffiendeii  van 
wordt     Oogftmaand.  M«n  gaf  hun  moedig  belcheid : 
^hL    '^'^^^^P  ^y  nie^  ^^<^d  aan  /t  ftormen  vie- 
**         leri  ;  gelyk'  men  ♦etwagt  hadt ;  maar ,  afge^ 
fchrikt  door  't  vériiéis  Van  omtrent  tweedaf- 
zend  man  ,   dlè ,'  in  de  roorige  aanvaZJen , 
gefiieuveld  waren',    beflooten,    den  wal  te 
todergraavéèv'En  térwyl  dit  werfc,  in  flffre', 
«ynén  gang-  gaat,  bekruipt  eene  heimelijke 
vrees,  Voor  dé  overmagt  des  vyands  en- voor 
zyne  bedekte  laagen,  de  herten  der  meefte 
bezettélingéri  ,    bevelhebbers  tn  gemeenen. 
Men  fpreekt  den  Graavé  van  Solnis  ^  en  raadt 
heni  tot  het  c^eeven  der  Scid ,  <Ee  toch  siei 
fiingf  meer  te.  houden  2ou  zynV'  De  eenige 
*3HatÖiys  Held- ktotte  zig  tegen  aük  een* 
«^raad ;  <loch  de  Graaf  leende  ^er  ooreo  naan 
en  geeft  Ite  Stad  èn  de  fchans'Nafliii  Werden,  by 
aigo?er,i^(erdra^-,-  overgegeven >  op  den  agtdenden 
by  ver.  ..^  Obgftmaarid  (i&),  to  men  wH,  boven  A> 
'      *'     'Verwagting'^vaii  den  Aartshertoge  ^   die  zé( 
'3  !■  ":  i^kêiidef  dat  hy  'er  zeftig  Overften,  ennfct 
•   -     *"  ramdeT:  dan  yyfdüizetid  gemeenen  vow^tt- 
looren  hadti-    Groot  nadeelleeden  de  Ver- 
-  èenigdê  Staaten,'  by  het  Verlies  van  Huift, 
.  ^aarmeÜe  -ify  *  ook  de  brandfchattingen  ow 
"^én  gedèeirê  Van  Vlaanderen  kwyt  raakten. 
l>e  ZeeuWèn  waren  zeer  te  onvrede  op  den 
"Graave  vaö  Solihs,  die  zig,-!iieéndenze,  te 
•  laf  gedraagen  hadt.    Gok  zeidenze  hem,  eer- 

(h)  Boa  XTOaiUS^iJ^  W.  s^.;*  [iiwu]. 


XXXILBoEK.     H  I  S  T  Ö  Ri'i  :Ê.     435 

lang^  't  bevel  over  hmlnë  regementén  op, .'   ^^ 
yootgjèevetide  SQrneö  «dienft-  niet  èieer  èe  be*-    ^^ 
hoeven,    Daö  deVereehigde  Steateö,  vooi:   .,   .. , 
welken'  hy  zig  fchrifeelyk  vei^dedJgd  hadt  0.  . 
gaven  hem^  ifedêits  een  nieüW  Regement^    -    - 
zoiidér  dat  Zeeland  zig  dafaftégen  ftelde  (^).  :  '    '  * 
De    Kolonel    Piron'  ondernam;  -in  Wyii-  '     // 
miand  hierna )'  H*ilft  te  verralfètt."  Ook  was  "     '  - 
hy  reeds,  öp  eenên  donkereh' öagt,  óver^^t 
verdronken- Land ^  geraakt yè;n  tiaar  de  Stad 
in  aahtogt.-^    Doch  die  'van  4iiii!ten,  verwit- 
tigd van  dén  toeleg,  wdren  op  hunne  hoedö; 
waaronï'%  ,  oftvérrigter  zaakey  te  rug  toog 
(/).    Na  't  'Veroveren  van  Huift,  was  menv 
hier  te  Lande',  bedffgt ,  vöot  verdere  ondefr 
neenung^fl  dés  vyands  ,  ^  die' nog  een  goed 
deel  van  't  jaar  voor  de  borft  hadt;  doch  dfe 
Kardinaal- Aarcshertdg ,   deri  rbielöófden  on-  '   *'' 
deriland  uit  ^anje  milïèrtdé ,  "en'^daarbeilë-  - 
ven^  tdemfnerdl  doör  dè  ftinitéryJ  dèr  Hooë-,  • 
duitfcliett^  dié  zig  verzekfei^en -Vatt  Hèerért- 
tals ,  ifcheiddè  vroeg  uit  dén  veldtogt',  en ' 
keerde  «i^r Bmlfèl ,  -daaSp  hy <■  nöét  eené  dgé- 
jtoeéne  ■toejuiching,  ontvórigeh  werdr.  -  Men  - 
begon  hem  reeds^aah  te  mei'fcen  ak  dén  W- 
fteöer  Véri  's-  Konings  ifaaken,'  iii  dé  Nedtóf- 
l^ndén,r  en  als  den  berbrèngcr  van  't  geluk. 
Welk,  fedeit  2e^n  jaaren;  de  Spaanfche  'zy- 
dé  fchéen'Vérliatèti  té  hébben  (m')i  Doch  deê- 
ze  gunftigé  hoop  verdween,  door -den  tyd: 
gelyk  öns  •  t  ^  gevolg "  deezer  G^fchicdenlflë 
leeren  2afv-    •'   '  -  -    ijv  :    -^  :  ,   /ivMec 

(f>  Zie  BOR  ZXXflI.  Bêti(jf  ht  SI  [tl7]  ei^« 

(l)  BOR  XXXlli:  >Ëêei^  hl  ^5  C*47]. 
\m)  G&OTIX  Uift;  £ri>r«  V.  pt  zs^     .    . 

Ee  a 


43€    VADERLANDSCHE   XXXII.Bo». 
iröfi.     Met  den  aanvang  van  Herfflmaand  ^  deedc 
g,    ■  -jde  Maarfchalk  van  Biron,  op  bevel  des  Ko- 
viïnn   '^^^&  ^^  Frankryk  ^  aangezet  door  de  Ver- 
Artolf.    cenigde  Staaten  («) ,  eenen  inyal  in  Artois. 
Varen-  .Varenbon,  Stadhouder  van  dit  geweil,  trok 
bon  en  'hem .tegen,  m^t  e^ne  .bende  Paarden:  doch 
Chimai  .fcreeg  de  nedeyla^g,  en  werdt,  nevens  den 
^en**"     Graave,  van  MmtecucuU  en  anderen  ,  gevan- 
*    *      :gen  genomen^:  waarna  't  pktte  land  van  Ar- 
;tois  en  van  Vlaanderen  deerlyk -afgeioopen 
.3yerdc,  door  de  Franfchen ,  ^ie,  wat  laater, 
rOok  den  Prins  van  Chimai  op  de  vlugt  floe- 
;.gen  (py    Meer  zouden  zyen  de  Staatfchen, 
„die ,  in  fcbepen ,  voor  Bergen  op  Zoom ,  la- 
gen, ondernomen  hebben,  zo  *t  bun  de  aan- 
'was  der  ftroomen  en  het  koude  jaargetyde 
oiet  belet  ,hadtQ>)- 
XIV.       Midlerwyl;,  was  Keizer  Rudolf ,  aangc- 
Rudolf    ^^'^^^   ^^^    ^^^  Kardinaal -Aartshercqge, 
arbeidt,  iWcderom  te  raade  geworden,  omeenGezanr- 
op         fchap  herwaards  te  zenden ,  tot  bevorderit^ 
nieuws,  der  vrede.    Sommige  Ryksleden  hadden,  op 
^^^rdc-    ^^^  jongden  Ryksdkg  ,  gedreeven  ,  dat  de 
lingdcr  Vereenigde  Staaten  den  Koning  van  Spanje 
vrede,     behoorde  te  vertrouwen  ,  wanneer  de  Kti- 
-zet  en  't  gantfche  Ryk  borg  voor  hem  Wee- 
ven:  waartegien.. andéren,  nogtans^  badden 
aangemerkt,  hoe  weinig  h^t  ^on  Staaten  ge- 
Jyken  zou ,  zo  de  Spaanfcheh  't  verdrag  niet 
hielden  yeerft  aan  't  Ryk  te  JUaagpn^  en  daai- 
na  gf.tewagten,  dat  partyen. gedaagd,  ge- 
hoord en  geoordeeld  werden.    Men  voegde 
.  'er 

f «)  Kefol.  Holl.  s  Sept,  l|9f.  hu  44)« 
r«)  BOR  XXXIII.  Bêtk^  hL  S6  [»s;]. 
(^)  G&oTll  Hifr,  Lihr.  Y.  p.  2<t. 


XXXILBoek:     H  I  1S  T  O  R  I  E.     437 

'er  by ,    dat  de  Stfuiten  ,  al  werdt  fchoon  ,^^ 
Spanje  in  'tongelyk  gefteld,  zig  geene  hulp-'   ^  '■ 
van  't  Ryk  zouden  konnen  beloov^n,   alzo 
zelfs  de  Weftfaalfche  Kreits,  die^  naar  den 
inhoud  der  Landvrede,   door  't  Ryk,  tegen 
vreemd  Krygsvolk  ,    befchermd  moeft  wor- 
den, hulpeloos  gelaaten  werdt  (^r).  De  Kei- 
zer belïoot  nogtans,  voort  te  vaaren  met  het 
bewerken  der  vrede.    Vooraf,  deedt  hy  vry- 
geleide  voor  zyne  gezanten  verzoeken  van 
de  Vereenigde  Staaten.    Doch  deezen  wei- 
gerden, heufchelyk,  in  eenige  onderhande-' 
ling  te  treeden  met  Spanje  (r):  waarom  men 
hun,  in  Duitfchland,   befchuldigde,  dat  zy 
de  vrede  niet  zogten.  Don  Guilliam  deS.  Cle- 
ment ,  Gezant  van  Spatijé  in  Duitfchland ,  trok 
voordeel  uit  deezé  omlfeindigheden.  De  Herto-  Kleef- 
gin  van  Kleeve  was  onlangs  zeer  fchielyk  over*  ^^^^  ^ai- 
leeden:  waarna  's  Hertogs  Raaden ,  de  be-*^^"* 
terfchap  van  den  krankzinnigen  Vorft  voor- 
geevende,  hem,  terftond,  eene  andere  Ge- 
maalin,    uit  den   Huize*  vaq  Lotharingen, 
toefchikten ,   en ,  ondertuflchen  ,  't  bewind 
der  Regeeringe  in  handen  hielden.     Zo  zeer 
fteundenze  zelfs  op  den  voorfpoed  derSpaan- 
fchen ,  hunne  vrienden ,  dat  zy  de  afgevaar- 
digden   der    Vorften    van  Brandenburg  en 
Nièuwburg  ten  Lande  uit  deeden  vertrekken, ' 
etl  den  algemeenen  Staaren  ftoutelyk  afvraag- 
den ,  ixjatze  van  bun  te  wagteh  badden?  waarop 
deezen  befcheidencr  antwoordden  „  dat  zy, 
„  fchoon  vrienden  der  Vorftea  van.  Branie  ^ 

»  den- 
7^)  BOR  xxxm.  2r*#i^,  */.  ^  [X7t]. 

(rj  Boa  ZXXiU.  Uêekjt  hl,  z%  [i9i]« 

Ee  s 


43»    VADERLANDSCHE   XXXH.Bott. 

tfó6:  *  ^l^^^  ^"  Nieuwbtirg ,  Vrede  mee  hen 
JL52 — ^  houden  wildep,  mids  zyze  zelven  héilig- 
^  lyk  hielden,   en  geene  uithcemfche  magt 
y,  in  Dnitfchlaqd  hwJdjen," ,  De  Sp^infche 
Gezant  by  deli  Keizer  en  Don  frskncisko  de 
Mendoza,  Admirant  van  Arragon,  dié,  ten 
deezen  tyde,  Duitfchland  doorreisde  ,  wïften, 
hieruit,  en  uit  het  verder  gebeurde ,  fie^Ver- 
eenigde  Staaten  te  vertoonen,  als  c'eenemaal 
afkeeng  van  de  vrede,  en  bragten  te  wege, 
dat  de  tegenwoordige  Regeering  van  Kleeve 
tn  Gulik ,  die  geheel  Spaanfchgezind  was , 
dpor  een  KeiZerlyk  Phkaat,  beveftigd  werdt 
(i)  :  van  welke  en  andere  byzonderheden, 
men,  eerlang,  hier  te  Lande,  uit  verfcbei- 
den'  onderfchcpte  Brieven  (/},  kennis  kreeg. 
XV;        Terwyl  het  rilips  dus,  met  handelen,  en, 
Togt  der  met  den  kryg  te  lande ,  fchier  alomme ,  geluk- 
Ej>6eU     te ,  bragten  de  Eugelfche  en  S taatfche  fcbepen 
Staat" ^"  hem,  in  zyn  eigen  Ryk,  geoné  kleine  fcbade 
fchen      toe.     De  Koningin  van  Engeland ,  berigt  ge- 
baar,      kreegén  hebbende  y  dat  de  Koning  van  Span- 
Spmje.    jg  jrig  wederom. ter  zee  toerulhte,  en,  niet 
zonder  reden  ,    vaftftellende  ,  dac  hy  't  op 
haare  Staaten  gemunt  hadt ,   befloot ,  voor 
hém  ,  gereed  te  zyn ,  en  eene  aanzien/yke 
Vloot  naar  Spanje  te  zenden.  In  Lentemaand, 
vjiardigden  zy  den  Ridder  Franfois  Vere  her- 
waards  af,  om  vierentwintig  fchepen  te  vef- 
sfoeken  van  de  Vereenigde  Staaten,  die  baar, 
fchoon  tnen  de  koften ,  op  meer  dan  vyf  ton- 
nen fchats,  in  den  tyd  van  vyf  maanden,  be- 

re- 

(s)  ROR  XXXllVBp»k>^''99  [29 J].  CnOTllHifuLihr.V. 
(tj  Zie  dezelven  kjf  BOR  XXXUUBoei^Bt,  pa-^tf  [ssj-xif]. 


^PÜÜLBOK.     «  I  S  T,0  R  I  B..   435> 
rekend  ha^t ,   «gtcy  gereedelyk  toegeftaan  ,5^5^ 
wer4ca  (t^).  Ook  w^csn-dce^g.fchepen  fpocr-      '    ■- 
<jig  uiq;eruft,  en  liepen,  den  zefiiendei}  van 
Grasmaand,  ijit' Texel,  iq  ijee',  onder  't  be- 
leid va»  ^-eww»  van  Duivenvoorde.^  Heere  van 
tf^arm^.  Te  Pleimouth ,  v^reenigdep  zy  zig 
met  de  Engelfche  Vloote  (v) ,  die  honderd- 
^nzeftig^  fchepen  fierk  was,  en,  op  den  der- 
tiet^en  van  Zomenpaand,  onder  zeil  ging. 
Karel  Howard  hadt  het.  opperbevel  over  de 
Vloote:  doch  de  t^andfoldaaten  ïlonden  on* 
der  't  gebied  van  Robertfiraave  vanEffex(w). 
Zy  hadden  laft,  om  alleenlyk  de  Spanjaards.,. 
i^n  zulken,  die  de  Spanjaards  met  krygs-  of 
rjiondbehoeften     ftyfden,    te-  tefchadigen. 
Mydende  voorts  de  Franfche  en  Spaanfche 
l^uften,  om  niet  ontdekt  te  worden,  zeilden- 
ze,  door  de  ruime  zee,  opKadix  aan,  daar 
thans  eene  aanzienlyke  Vloot  in  de  haven 
lag ,  gedeeltelyk  ten  oorloge  ,  gedeeltelyk 
ter  Koopvaardye  uitgeruftv     De  vereen jgde 
Vloot  kreeg  zo  dra  deeze  fcbepen  en  de  Stad 
niet  in  'tgezigt,  of  EfTex  dreef,  dat  men  'er 
op  invallen  moe{L    De  Heer  van  Warmond 
gaf  'er  zyne  Hem  toe.    Maar  Howard,  wien 
de  Koningin  uitdruklyk  belafl:  hadt ,  haare 
fchepen  in   geen  gevaar,  te  (lallen  van  den 
wind,  die  toen  juift  heviger  opgefteken  was, 
drong  door,  dat  men  den  (ïag,  tot, 's  ande- 
rendaags^ uitftelde.    Toen,  't  was  dé  eer- Scheepf- 
fte.van  Hooimaand,  vielen  de  Engeïfche  envoorKa- 
onze  fchepen  ajm  op  de  ^aanfcheiy ,  die  ,!<iix. 

•  (u)  Bon   XXXIII.  n»ek^  hl.  IS  [itel  fjijc 
tv)  ROR  XXXni.  *•#<,  W.  ftiXf^i^, 
(m)  Bo&  XXXXll.  £•<,  kU  %t  [»07]. 

Ee  4 


440    VADERLANDSCHE   3t5CXÏI.Boa. 

tSO^.  gc^c^'f^ly'^  5    ntar  Porto  Red  geweeken, 
*  gedeeltèlyk,  omtrent KadfxgeWeevcn  waren, 
en,  wd  haaft,  'de- Straat  door,  naarde  Md- 
dellandfche  zer,  of/by  de  pkats,  daar  27 
lagen ,   op  't  drooge  gejaagd  werden.'    Een 
MoUandfch  fcWjr,'gevoerd  door  fPillem  Hen- 
rikszoon 9  geraakte,   by  deeze  gelegenheid, 
door  z^r\  eigen  kfyid,  in  den  brand.    Een 
Eiigelfch  envericheiden'  Spaanfche  féhepen 
werden  ook  ,  door  *t  vuur,  verteerd*    Na't 
óvérraeeftereri   of  verjaagen  der    Spaaniciie 
Vloote ,'  deedt  Eflex  't  Krygsvolk  ,    op  dcir 
uithoek,  *t  Punt  al  genaamd,  aan  Land  gaan: 
waarna   't  Hollandfch  Boocsvolk  'x  Kafteel, 
dat  aan  den  zeekant  lag,  geweldigerhand , 
veroverde.  De  brug ,  die  Kadbc ,  op  een  Eiland 
gelegen ,  hegt  aan  de  vafte  kufl: ,  werdt ,  hierop, 
afgebroken*    Lodewyk  van  N^flau,  Broeder 
van  Graavc  Willem  Lodewyk,  trok,  dzn  'c 
hoofd  van  vierhonderd  Engelfche  /piet/en, 
op,  tegen  omtrent  zeshonderd  Spaanfche  E- 
delen,  te  paarde  geftcegen,  tot  verdediging 
der  Stad,  Doch  deezen,  onbedreeven  inden 
kryg,  werden,  zonder  moeite, overwonnen: 
Kadïx      voorts, ' werdt  de  Stad  ingenomen ;  daarmea 
wordt  in-  ^^^  verdrag  floot ,   volgens  welk ,   de  plon- 
dering,  voor  twee  ihillioenen  guldens,  wctdt 
afgekogt.    Maar  de  Hertog  van  Medina  Si- 
.donia.  Landvoogd  van  deezen  oord,    wei- 
jep!o&«    gerde  dit  verdrag  te  bekragtigen :  vt^arop  de 
^^*N*      ötad   geplonderd  werdt.     De  Koopvaardy- 
•  ^loot,  die  m  de^ Haven  kg,  werdt,  door  de 
Spanjaards  zelveji,  verbrand;  en  wil  men, 
dat,  by  deeze  gdegenheid,  wel  den  millioe- 

nen 


geno- 
men, 


XXXII.  Boek.     HISTÖKIE.    441 

nm  fchats  aan  de  vlarii  opgeofferd  isyn.  Docfr  i^a^  • 
de  HoUandfche  Koopiuidea,  die  op  Spanje,  en,  ~  ,  l«u 
op  den*-naam  van  Spanjaarden ,  op  Amerika 
handelden  ,.  droegen  wel  driemaalhohderd- 
duizend  guldens ,   in  deeze  fchade.     Zelfs 
werdc  een  HoUandfch  fchip,  door  de  Engel-' 
fchen^  bö-oofd  van  vyftigduizOTd  guldens  , 
onder  voórwendfel ,    dat  het  vyanden  geld 
was:  al  het  welke  te  wege  bragt,  dat  de  ty- 
ding  van  het  inneemen  van  Kadix,  hier  te 
Lande,   kleine  vrengde  veroorzaakee.    De 
Graaf  van  Eflèx  floeg  voor ,  de  Stad  in  te  hou-  ♦ 
den;  doch  de  Admiraal. Howard  wees  aan, 
dat  men  haaft  gebrek  aan  mondbehoeften 
hebben  zou:  en  fchoon^  de  Heer  van  War- 
mond aanboodt,  de  Engelfcbe  Vloot,  eene 
maand  lang,  uit.zyne  fchepen ,  te  fpyzigen ; 
terwyl  men,  naar  dat  de  wind  diende,  uit 
Italië  ,  juit  Engeland ,  of  zelfs  uit  Afrika  ^ 
voorraad  zou  konnen  haaien ;   dreef  cgter 
Howards  gevoelen  boven.    Men  Ifcik  dan  ,verbrind 
na .  't  glonderen,  den  brand  in  de  Stad  en  inen  ver- 
cenige  Dorpen ,  en  verliet  de  Spaanfcbe  kuft  ,taa«éik 
op   den  zeftiènden  van  Hooimaand  ,   koers" 
zettende  naar  Engeland.  JDc  Engelfche  Vloot 
kwam,  den  agttienden  iran  Oögftmaand,  in 
de  Haven  van  Pleimouth,  behouden  aan.  De  - 

Heer  van  Warmond  werdt,  fchriftelyk, voor 
zynen  dienft,  bedankt,  door  de  Koninginne. 
Doch  't  fcheen,  dat  zy  hem  liefft  niet  ten 
Hove  zag.  Hy  keerde  dan  naar  Holland,  in 
't  verflag ,  welk  hy  van  zyne  verrigtingen 
deedt  aan  de  algemeene  Staaten,  zeer  klaa- 
gende  over  de  Engelfchep,  die  den  Hollan- 
deren hun  aahded  in  den  gemaakten  buft 
Ee  5  ont- 


44^    VADERLANDSCHE  XXXH.  Bok. 

i«96.  W^b^^den.  badden  (jc^     De  Koning  van 
^      '"  Spanje  hadt  veel  geleeden,  door  deezen  in- 
Teml     ^  ^°  Kadix.    De  inkomften  dés  volgenden 
aer  geld- jaar$  waren  'er  in  gefmolcen,  de  Spaanfche 
middelen ;^emagc    geknakt,    twaalEhimderd  fttxUen 
des  Ko-  gefchuts  gescmken»  Al  het  welke  de  Koning- 
£2ie  *°  lyl^«   fchatkift ,    die  reeds  veel  xea  agteretf 
was,  in.zo.deerlyken  ilaac.bragcv  dat  Filips, 
in  Slagtmaand ,    de  tollen  des  Ryks  ,  die, 
meeft  allen  verpand  waren  voor  ^&  Konings 
fchulden ,  en  voor  rekening  van  hyzoadem 
Koopluidfen  geheeven  werden,  wederom  naar 
zig  nam,  om  aan  geld  te  geraaken.    Doch 
door  dit.  nüddel ,  gehouden  voor  niec  z^tr 
eerlyk,  verloor  hy  al  zyn  geloof  by  de  Ren- 
teniers en  Koopiüiden:  iiifaarom  hy  genood- 
zaakt werdt,de  gefltakte  tollen  zynen  fchuld- 
eifcheren  wederom  ui  handen  te  ilellen  (y). 
J)o  groote  behoefte  des  Konings  was  ^orzaak, 
dat  de  veldtogt  in  de  Nederlanden  4  in  't  vol-^ 
gende  jaar,,  zo  gelukkig  niec  flaagde ,  voor 
den.  Aartshertogen  , 

In  Hol*  In  de  Vereenigde  Geweflen,  waren,  met 
land  i^t  afheemen  der  duurte  in  Italië  (^z^ ,  de  ge- 
^^^  te  ^^^"^  ^^  byzondere  inkomften  ook  merke- 
vcrgêefs,lyk  geminderd.  Des  meii,  in  Holland,  te 
dckoft.  raade.werdt,  eene  jiieuwe  belafting  teleg- 
baare  g^n,  op  de  góuden,  zilveren  en  zyden  la- 
JriScn?  ^^^'  welken  tot  kleedinge  gebruikt  werden, 
*  Doch,  't  gene  vreemd  fchynen  mag,  zy,  die 
verdroegöi ,  dat  de  noódige  leevensmidde- 

len 

fx)  Vcrbatl  in  de  Kefol,  Holl.  xj  A*^,  lyptf,  kl.  14^ 
B«E  XXXni.  ««*•  i/.  f4-5<  [*|i-HJr. 
(y)  GKOTll  Hia.  Li6r.  V,  p»  ssp,  l4o. 
(x)  Zie  XtlU  But^  bl.  %%u 


XXXIL  Bóöc.    HISTORIE.     443 

len.  belaft  werden,  zagen  het  bejaften  Van  't  j-^^ 
overdaadige ,  en  't  gene  flegts  tot. pronk -^^~- 
dicndev  aan,  als  eene  inbreuk. op  hunne  vry- 
hcid :  hoewel,  miflchicn,  de  maaken  der 
kóftbaare  ftoffen,  meer  dan  de  gebruikers, 
zig  aan  den  Impoft  op  dezelvengeftaoten  heb- 
ben. Men  kantte  zig',  in  vcrfcheiden'  Stö- 
den,  met  naame  te  Amfterdam  ,  tegen  de 
Pagters  van  deezen  Impoft  ,  met  woorden 
cedl,  en  toen  met  daaden,  20  hevig  en  hals- 
fterrig,  dat  de  Staaten  genoodzaakt  waren, 
ftil  te  ftaan  met  het  invorderen  deezer  be- 
laftinge  (^a). 

.  Een  gróót  deel  van  't  jaar  Werdt^  wyders,    XVL 
gefleetefi,in  eene  onderhandeling  met  Frank- Hande- 
ryk  en  Engeland^  die,  vroeg  in  't  voorjaar, ''"5  ^cr 
begonnen  was.     Ieder  deezer  twee  Ryken,^^j^^^ 
badt,  tot  hiertoe,  den  Staaten  hulp  toege- Frahkryk 
fchikt  ©f  afgevorderd,  naardat  het  hun  ge- en  Engc- 
legen  kwam:   en  beurtelings  geklaagd  oVer!*°^ 
de  Staaten;    hun  zelfs  dreigende,  met  het 
fluiten  eener  afzonderlyke  vrede  «met  Spanje; 
waarby  de  Vereenigde  Geweften ,  die  deeze 
magtige  nabunren  gaarne  met  Filips  in  oor- 
log zagen,  zekerlyk,  hunne  rekening  niet  ge- 
vonden zouden^bebben.  Zy  zogten  ésxi ,  door . 
h^t  zenden  van  onderftand  naar  hunne  gele- 
genheid, beide  de  Mogendheden  te  vriend 
te  houden,  zonder  dat  zy  egter,  of  uit  on- 
magt,  ofuit  voorzigtigheid,  dien  onderftand 
zo  groot  maakten ,  dat  Filips  tot  de  vrede  met 
Frankryk   of  Engeland    gedwongen  wferdt. 
Doch  dit  gebrek  van  onderftand  veroorzaak- 
te geduurige  klagten:   ook  nam  .'er  Koning 

Hen- 

(«;  BOE  XXXIII.  Buk^.  hl.  76  U«j]. 


444    VADERLANDSCHE   XXXII.  Bere. 
j-^g^  Henrik  gelegenheid  uit,  om  de  hulp,   den 
,■  ^^  ■  Staacen  toegefchikc  toe  ontzet  van  Huift,  te 
rag  te  houden.     Elizabec ,  die  den  minften 
ondehhnd,    welken  men,   van  hier^  aan 
Frankryk  zondt,  met  afgunftige  oogen  aan- 
zag, drong,  van  den  anderen  k^ic,    (eden 
eenigen  tyd  ^    op  de  betaaling  van  *t  gene 
men  haar  fchnidig  was.    De  Staaten  vonden 
zig  dan  dikwils  bedremmeld ,  en  buiten  fiaac, 
om  Frankryk  en  Engeland,  tegelyk,  genoe- 
gen te  geeven.  Zy  zogten, om  uit deezezwsa* 
righeid  te  geraaken ,   een  vaft  verbond  van 
onderlinge  befcherming  ,met  beide  de  Ryken 
te  fluiten:    en  hunne  Gemagtigden  traden, 
ten  deezen  einde,  in  Lentemaand,  eerilmet 
Voörflag  den  Engelfchen  Raad  van  Staate ,  Thomas  Bod- 
van  den  lei^m  onderhandeling.  Bodlei  floeg  voor, als 
'^sel-    uit  zig  zelven  „  dat  de  Koningin  en  de  Staaten 
Raad      ^^  ^^g  verbinden  zouden ,  óm  met  Spanje  in 
Bodici    „  oorlog  te  blyven,  geene  vrede  maaiende 
»an  de    ^,  dan  met   wederzydfch  goedvinden.    Dat 
Staatcn«  ^^  jg   Staaten  hunne  Oorlogsfchepen  by  de 
„  Engelfchen  zouden  voegen ,  wanneer  de 
„  Koningin  befluiten  mogt,  Spanje,  te  wa- 
„  ter,  te  beoorloogen.     Dat  zy,  daarenre- 
„  gen,  zouden  verzoeken,  om  een  goed  gc- 
„  tal  van  Engelfchen  in  hunne  foldy  te  mo- 
„  gen  houden.  En  om  der  Koninginne,  ook 
„  wegens  haard  agterftallen ,  genoegen  te  gec^ 
„  ven,  moeften  de  Staaten  haar^  jaarIyks,zo 
„  lang  zy  leefde,  een  gezantfchap toezenden, 
,y  om  haar, op  haaren  geboortedag,  te bedan- 
„  ken  voor  den  onderftand ,  den  Landen  be- 
„  weezen;  baar,  of  haaren  opvolger,  daarbe- 
„  nevens, zo  lang  de  oorlog duurenzóu,  eene 

„  jaar- 


X^lXILBoK.    Hl  S  T  O  R  I  E.     445 

„  jaarlykfche  erkentenis  van  twindgdaiaend  jj^. 

,,  ponden  fterlings  of  tweemaalhonderddui-  ■^^■' 

.,,  zend  guldens  overmaakende.    Doch  zo  de 

^5,  oorlog,  by  haar  leeven,. eindigde,  of  zo 

:„  alle   de  Nederlanden,    met  elfcanderen, 

-,,  vereenigd  werden  ;  zou  men*  haar ,  vier 

,,  jaaren  agtereen  ,  jaarlyks ,  tagtigduizend 

„  ponden  Iterlings  aanbieden:  waattegenzy 

•„  den  Staaten  dies,    wat  zy  te  vorderen 

„  hadt ,   kwytfchelden  zou  ;   en  waarmede 

„  ook  het  verdrag- van  i den  jaare  1585  ver- 

-,,  nietigd  zou  zyn:  terwyl  het  aan  ite  he- 

,,  fcheidenheid  der  Koninginne  flaan  zou  , 

.„  de  verpamide  Steden  wederom  over  te  le- 

„  veren ,   of,  gediiurende  den  oorlog ,  te 

„  blyven  bewaarend* 

De    Staaten,    weinig-  fmaaks  hebbende DgfStaa- 
in  deezen  voorilag,    vonden  nogtkns  onge-ten  anc- 
raaden,  daarop  weigerend  antwoord  te  gee-voor<L 
ven.     Zy  vaardigden   dan  Bodlei  af ,   met 
een  emftig  verzoek  ,',  dat  de  Koningin,  hy 
„  't  verdrag  vaatf  den  jaare  1585,  blyven  wil- 
„  de,  hun  den  onderftand,  in  het  zelve  «be- 
"„  loofd,  iliptelyk. toezendende»    Doch  kon 
„  men  dit  niet  verwerven;   dan  verzogt»* 
„  ze  verlof, 'om  vier*  of  vyfiluizend  Engel-...       ^ 
„  fchen ,  óp  hunne  eigene  kollen ,.  te  mogen    : 
jy  ligten  m  onderhouden,  zo  long  's  Lands  >  '     • 
„  dienft  zulks; vorderen  zou:  ook,  dat  haare  '      ^ 
-  „  Majefteit  de  hulptroepen,  tot  nu  toe,hiet 
'  „  te  Lande  yin  dienft  geweefi:,  metnaame  de 
•  „  bezetthjgen  der  verpandde  Stedea,.  niet  te 
Vj  rug  ontboodt,  dan  twee  maanden  na  het 
99  fluiten  van  dit  verdrag;  ten  zelfden  tyde , 
j9  den  $rtaktèh..4e  gemelde  Steden  wederom 
/  5?  iö. 


446    VADERLANDSCHE   XXXn-BotK. 

I59<J*  "  ™  haödëu  ftellende.    Of  Indien  zy  dezd- 
■■i    ■■      ^  Ivcny  geduurende;  den  oorlog,  nog  gelief- 
,,  de  in  bewaarmg-ce  houden,  zou  zulks, 
V,  ionder  Kenad^eüng  yan  't  R^gt  dör  Staa- 
,,  ten  ender-Stedeiij  euöiei,  dan  volgens 't 
,,  verdrag^  van  den; jaare  1585 ,   mogen  ge- 
,,  fchieden."  Voorts  booden  de  Staacen  aan, 
,,  }aarIyks,^o  lang  de  Koningm  leefde,  een 
„  plegdg  Gezantfchap  naar  Engeland  ce  zen- 
yj  den  V  om  de  Koningin  te  bedinken  voor 
„  den  verleenden  onderftarid;  haar  te  gelyk 
^twintigduizend   ponden  fterlings  aanble* 
,9  dende,  welke  fomme  zy  liaar,   jaarlyks, 
„  geduurende  den  kryg ,  zoaden  betaalen. 
„  Maar  na  't  iluiten  der  vrede,  of  na  de  ver- 
„  eeniging  van  alle  de  Nederlanden,  zouden 
„de  Staateh.9  vier  ^area  agtereen  ,  een  Ge- 
„  antfdiap  afvaardigen,  en  javlyks  tagtig- 
„  diazénd  ponden  betaalen.  Doch  alie  deez^ 
.,,  .betaalingen   zouden  niet  gefchieden  dan 
,5  tegen  eigen*  handtekening  der  Konin^- 
9,  ne,  elk  jaar  gedaan/*     Welk  katlle  men 
zogt  te^  bedinge;!!)  om  dat  men  niet  van  zins 
was,  zig  omtient  de  opvolgers  der  Konin- 
ginne  te  verbinden.  ,  . 

Gezant-      Met  dit  bèfcheid ,    vertrok  Bodlei  naar 
fcbap    .  Engeland  i'C^:)«    De  Staaten  beflooten,  in 
"^^"^  ^«?  Zomermiand  >  tot  het  afvaardigen  van  een 
geland,  Gezantfchap  derwaards  (;:c);  waartoe  Leo- 
niiius^  Loo^n.en  Frankena  bcftoemd  wer- 
den: die  nogtans,  niet  voor  't  niidden  van 
Hedftmaa^,  in  zee  fiaken.     Zy  bleeven , 

.  .  W 

(h}  BOR  XZXIIt.  B#tK  hl.  it,  Xf  Citl-Ittf1« 
(rj  fioft  XXXUU  M9fkab^  I^UiO* 


XXSQESöÉf-  :H  IS  TOR  ï;Ê/    447 
COC  omtrent  ïec  ^inde  van  't  jaar^  te  Lohden^  , -^ 
zonder  veel  te  venrigten:  al2o*de  |Ccmifag&i  ^ 
óprdeelde^   dat  de  twintigduizend  ponden 
^erlingSy  die  toen  haar  aanboodt,  idft  het 
onderhoud  ;der  ^bezettingen  in  Briete  en  Vlis* 
IfitigWi.  niet  ionden  goedmaakjeh  ;  zodat  ty 
nog  jaarlyks  koften  zou  moeten  doen,  zon* 
d«r  van  haare  agtéribllen  ^enigszins  voldaan 
Tö  worden.  .Zeker,  is  't  weh^  dat  de  Staaten 
tikts  liever  gezien  zouden  hebben,  dan  dat 
^  dêeze  Plaatfen  ontledigde ,  en  zig*  dus  van 
:het  onderhand  deezer  bezettingen,  ontfloeg. 
>Doch^  hiertoe  ;hadt  zy  geenen  zjfsi.    De  Staa* 
ten-dan ,  befpeurende ,  dat  zy  zig^  in^ditop^* 
^igt,  aan  het  verdrag  van  Vjaa,r  i585.hou- 
-dep  wilde v^^geo  haar,  om  '«r,oolrin an- 
dere op^igtenv-by  té  blyven  Qd).  De  Kémdr 
gin  vondi^bet  5  daarentegar ,  vreemd,   d&c 
-men  uitftelde,  haare  a^jterftaljen  te  voldoen, 
tot  na  ^ene-vyede,.  die  de  Scaimpn  zp  laög 
verfchuiven  konden ,  als  zy  iiöldén:!  en  drong-:.  :i  '* 
fterk,  op  het,  opbrehgén^  van-  meer  ^elds  fo  '  ' : '  t 
*c  jaar.    De.  Srnaten  beriepen  2ig,  op  hurni^.  V  ];;] 
'behoefte ;  docfh.  de  Koningin  mtrp  -  bun  te^      ,  Ja 
•gen  den^'Vóorfpqiïd  hunner  wapfe^en  en  deii 
aanwas  chüpnës  Kadphandels,  blykbaar^  Uit 
de    tQeneemendè.  pragt  bonnet^  gebouweik; 
ikkr  ha,ate  inkomftèn  uitéef«?f  wedden,  dpör 
;zwaa{é  toemftin^en  tegen  Spanje  , .  zonder 
dat  zy,  j^elyk  Filips.,  goud-.en  zilvèr-myBep 
té  baat  badt,  pm  haare  fcb&tkift/  tp^A^iAfeb. 
Maar  fommigehs  die  den  /te^wJ3;§friJ@dti 
Öaat  beide  van  Engeland  en  van  de  Vereenig- 

.        .;-.      , ....-de 

<ij  BOB  IXHIL  Bitkj  êU  <li/tf4{244-^H^li        ;-; 


448    VADERLANDSCIffi  XXXII.SoÉr. 
fcö«  ^®  Geweften  wel  meenden  te  kenncii,  oor- 
^  r       deelden ,  dat  de  Koningin. zo  behoeftig  niet 
was^  ais  zy  voorgaf,  en  de  Staaten  alleenlyk 
«o  fterk  drong,  tot  het  voldoen  der  agter- 
-fiallen,  op  (kt  zy  hen  te  beter  .onder  be- 
dwang houden  zou,  en  op  dat  de  becaaiing 
-van  *t  gene  zy  te  vorderen  hadt  niec  van  de 
.goedwilligheid  haarer  fchuldenaaren  zou  af- 
hangen:  dat  ook  de  Staaten  de  .voldoemng 
hunner  fchülden  niet  uit  onvermogen  uic- 
Ibelden;  maar  om  de  Koningpoi,  door  'c  be- 
.lang,  welk  zy  by  hunne  welvaart  hadt,  te 
nader  aan  zig  te  verbinden  (^).    Het  twilleti 
over  dit  (hik  duurde,  tot  dat  men,  ce  Lon- 
den, tyding  kreeg,  dat  de  Koning  van  Span- 
je zig  wederom  (lerk  wapende  tegen  Enge- 
land.   Ëlizabét ,  toen  bevroedende ,  dat  zy 
den  byftand  der  Staaten,  te  water,  wederom 
behoeven  zou,:  liet  voor  eengn  tyd  af  van  het 
dringen  op  betaaling  haarer  agterftalleir  (f). 
Tocnif-      Men  hadt  reeds,  in  Wynmaand,  in  den 
ilngter  Haage,  -^omflandig  berigt  gekreégen  van  de 
I®*  l'^^^toerufting  eener  magtige  Vloote,  in  de  ha- 
Portugal. vens  van  Spanje  en  Portugal ,   en  op  eene 
Dagvaart,  in  Slagtmaand  gehouden^  hadden 
de  Staate^.  van  Holland,  emftelyk,  geraad- 
pleegd op  de::voorzDrg,  die  men  te  gebtm- 
ken  hadt,  tegen  de  aankomft  der  Spaanfche 
Vloote.    Deeze,   honderdagtentwintig  fche- 
pen  fterk,  was,  onder  heyelvm  Don  Martin 
.Pedilla\  van 'Lisbon  in  zee  gefteken :  doch 't 
behsu^e  der  j voorzienigheid,  even  als  voor 
)      •   .  agt 

(t)  GR0TII  Hift.  tihu  V.  p.  Uit   2<i* 
{/)  Kk^l»  Tffi*  VI.  p.Ai^  .-^ 


iBLXIl;B<feK.  :K  I  S  t  Ö  R  I  Ëf    ^49 

agt  jaarenvÜeeze' onderneeming  re  veryde-  i^g^i 
Jen^  door  eenen  hevigen  ftormv  dfe  wel  veer-^^^j^.  ^ 
tig  fchepen,by  Kaap  Flnisterre,  op  her  droo- wederom 
ge^  en  vier-  of  vyfdüiiend  menfcheh  aan  hunverydeld 
einde  hielp  Q)i  Men  weer  deéze  ranip  ^  groó-^^of 
tendeels^  aan  her  wantrouwen  der  Spanjaard  ^^^ 
den  j  die  de  Nederiandfche  en  Hoogduitfche 
Sruurluiden;  welken  op  de  Vloote.  waren » 
en  een*  anderen  koers  houden  wilden ,  mee   ' 
den  degen  rin  de  vuift^  gedwongen  hadden , 
de  vlag  te  votgen  van  hun,  die,  Vooruir,  in 
hun  eigen  bederf  liepen.    De  agterfte  fche- 
pen  alken  gaven  geloof  aan  'zekeren  HoUand- 
fchen  Sehipper,  die^  voor  agt  jaaren^  ook 
verftheiden*.Spaanfche  fchepen  gered  hadt-, 
keerden  te  rug;  en  kwamen ,  behouden ,  doch 
pnverrigtet  zaake ,  wederom  t*huis.  De  Duin- 
kerkfche  Oorlógsfchepen  ,   dié  laft  hadden  j 
de  Spaanfche  Vloot:  in  te  wagten^  deeden, 
om  deeze  reden  ,dit  jaar^y  geeti  nadeel.  Daar-^  .         . 
entegen,  gelukte  het  den  onzen ^  twee  fche- 
pen, die  te  JSieuwpoort  op  ftapel  ftonden, 
te  verbranden  («&); 

Doch  eer  dit  alles  gebeurde,  was  de  bur   xVif. 
derhandeling  tuflchen  Frankryk  en  Engeland  ^^^J^°^ 
len  einde  gebragt ,  en  eèn  onderling  Verbond  pya^kl^yk 
getroffen  r  waarin  ook  de  Sraaten^deel  na-en  Enge- 
Snen.  r  De  Hertog  van  Bouillon  ^n  de  BüroH  land, 
van  Sancy^  omtrent  dén  tyd  van  heftinnee* 
men  van  Calais., ,  naar  Engeland  gezonden 
zynde^  om. i dit -Verbond  te.  bewerken  (/)^ 
hadden  meer  niet  dan  eenen  onderiland  van 

vyf- 

(l)  Uoa  XXXIII.  A«e^.  hl.  êS^ST  E247*2i«]. 

(//)  GaoTII  Hift.  Llbr»  V.  p    269. 

(/j  Zie  Boa  XXXill*  4««<.  kil  f&  [zot]  enu 

Vm.  Deel.  Ff 


450    VADERLANDSCHE  IXKJLBax. 

1^9^*  vyfentwimigdtiizend   luroonen   kcpnisa   vttr 

m     .  /■  werven.    BopUIon  nogtaos  keerde,  na  ver-. 

laop  van  eenigen  tyd,  nog  eens  na^ £age^ 

land,  exi%yQt  toen  een  befcfaadigend  en  veir« 

dedi^d  Veii>ond  niflcfaen  de  twee  Kix^q* 

nen :  waarby ,  onderanderen ,  bèdcMQgen  werdi^ 

^  dat  men  geene  vrede  maaken  zon ,  dan  met 

„  wedersydicb  goedvinden^  en  ;ig  benaafftn 

,,  gop,  om  ook  andere  ]y[c^;endheden,  tot 

r,  het  aanneemen  van  dit  Verbond ,  te  be-* 

,^  weegen  (*>"    In  gevolge  van  dit  hatfle 

beding,  begaf  BouiUon  zig,  tedlcmd,  naai 

waarlndc  Holland  (/).    De  algemeene Staaren  traden, 

ookttce-^*  kort  beraad  met  PrinfeMMpts  en  den 

den.      'Biiad  van  §taate,  ook  in  dit  Verbond.   Zelfi 

Byzon.    flooten  zy,  op  den  laatften  van  Wynmaand, 

der  Ver-  nog  een  byzonder  Verbond  met  den  Koning 

fuffchen  y^    Frankryk,   wtarby    bedongen  werdt, 

Frankryk99  ^^  Uenrik,  jnet  den  aanvang  der  naafle 

en  hen.  „  Lente,  een  Leger  op  de  grenzen  van  Pi* 

„  kardye  en  Artois  voereazóu;  en  dat  de 

9,  Staaten^  yan  4e  andere  zyde,  met  agjcdm? 

5,  zend  knegten  en  vy'ftienbonderd  paarden, 

5,  in  't  veld  zouden  verfchynen;  ten  wdken 

„  einde  zy,   by  de  twee  regementen,  den 

•         ,;,  KonUig  ceeds  ter  hulpe  toegefchikt,  nog 

„  twee  anderen  voegen  zouden:  welken  on-- 

„  derftahd,   vermeerderd  met  nog  duizend 

„  paarden ,   zy  wederom  van  Fiankryk  te 

^,  wagten  zouden  hebben,  zó  dra  's  Koning^ 

„  zaaken  zulks  geheugen  zouden.    Elk  zou, 

„  op  zynen  bodem,  het  opperbevel  hebhen 

„  over 

(kj  Kcfol.  Holt  t  0&.  i|^<.  H.  417  enjL.     Bo&  Xl^XUI. 
(O  Z1V80K  XMIU.  ^vit,  K  71  i25S]  tnx^  y4  lUz}. 


^^  over  syné  hniptroepen*     't  Zou  den  Ko,-  ,-^|;^ 
^^  ning  geliewn^  te  volharden  inzyne  by- — — 


^,  zoTSidere  ,gunft  over  dc^  Steden  der  Veree* 
5,  nigde  Geweften,  en  vooml  ev^r  den  Hui* 
^y  È^  nn  Naflau  ^   om .  deszetfs  onfteifelykd 
9)  dienden,^  den  Lande  gedaap*    Voorts  zou^ 
))  den  de  oude  verbinf^hideii ,  omtrent  het 
9,  Regt  van  ^ti&^//id9  dönvryen  handel^  en 
5^  in  andere  opzigten^  fbradgrypen^  zover 
,,  zy>  door  het  tegenwoordig  verdrag*  niet 
yy  .vemiderd  werden  (my*  Wegens  het  regt 
van  Aub^ine^^  gaf  de  Koning  eene  byxondere   . 
verklaaring  *   in  Oog(lmaa»d  des  volgenden 
jaars.(«);;:  Het  fluitep  deezer  Verbonden  weidt,  .* 
in  de  Vereenigde  Geweften  ^  met  openbaaï»ede  |^fii. 
vreugdecekenen, gevierd  (<?):en  'twas,  voor- te  lande, 
waar,  geene  kleine  eer  voojr  de  Staateti,  ipecoverdee- 
Koningen,  als  «et  huns  gelyken,  in  naaat*?^^^'* 
fchappye  te  mogen  treeden*  Hierdoor  werden 
%Y ,  in  fpyt  van  Spanje ,  openlyk ,  aangemerkt, 
als  hebbende  in  zig  zelven  het  regt  van  op^ 
perfte  magt»   Koning  Henrik,  die  zulks,  cea 
dienfte  zyner  eigene  zaaken,  en  in  erkentcH- 
nis  derhulpe,  hem,  door  de  Staaten,   be« 
weezen, gevoeglyk  ootdeelde^  hadc  het  door^ 
gedrongen  tegeti  de  Koninginne  van  Enge- 
land; die,  ih  't  eeril,,  dreef,  dat  men,  met 
de  Staaten,  als  ftaande .onder  haare  befcheiv 
ming ,  handelen  moeflr*   '  Zo  noode  befioot 
2y,  vQlként,  die  zig  naauwlyks  van  eensan* 
ders  heQrfc^appye  ontflaa^^  hadden  ,    met 

gei. 

{m)f  Traite  entre  la  Fratice  &  les  Pfovin:.  XJnies  M.  S.  itoa 
MXIII.  Boel^^  bl,  78   [165]  eng,, 
(»)  DecUracion  du  Droit  d'Aubaine.  Jtf*  S^ 
\*j  Grotii  Hift.  Lth*  V.  p'  t6f . 

Ffa' 


451    VADERLANDSCHE  XXXIL  Bom. 

1  <o6.  g^J^r^^önde  hoofden  j  gelyk  te  ftellen.      De 
,   ^  --Staaten  hielden  *t  Verbond,  met  Frankryk 
gemaakt.     AUecnlyk  zonden  zy  ,    in,  plaats 
rón  volk,  geld  derwaards:  waarmede  de  Ko- 
ning beter  gediend  was.    Doch  ook  dit  baar- 
de wederom  argwaan  in  Engeland  y  daar  men 
Frankryk  gaarne  altoos  in  oorlog  zou  gezien 
.  Verklaa-  hebben.    IVIaar  Henrik  erkende  de  gunft  der 
ïlag  van  Staaten  ten  deezen   tyde ,   door  eene  ver- 
un^voor-^^^^^^^S'  ^^  ^^  getiiigeniflèn  der  HoogJee- 
deele  der  naren  van  's  Lands  Hooge  Schoole  te  Lei- 
Holland-  den  ,  voortaan  ,  ook  ïn  Frankryk ,  zouden 
fche        yan  waarde  gehouden ,  en  derzelver  titels 
Schoole  ^^"  bevorderihge ,  aldaar,  aangenomen  wor- 
teLei.    den  (/)> 

<jen.  Omtrent  deezen  tyd  ,  hadden  de  Veree- 

Gezant-  nigde  Staaten  wederom  een  Gezantfchap  ge- 
^^^^^^^^  zonden  nzasDeQnemzrke^  om  Chriftiaan  den 
BcmarkeilV,  die  nu  meerderjaarig  geworden  en  ge- 
kroond was ,  deswege  ,  te  begroeten  ,  en 
de  oude  verbindteniflen  met  hem  te  vernieu- 
wen. De  plegtigheid  der  Kroonii^e  was, 
op  den  agtften  van  Herflhnaand  y  verrigc 
Doch  de  Staatfche  Gezanten  haddenze  niet 
willen  bywoonen,  om  over  den  rang  geen 
gcfchil  te  hebben  met  den  Spaanfchen  Ge- 
zant, Joan  Baptifta  Taflis,  die  hen  niet  voor 
afgevaardigden  van.  eenen  onafhangkelyken 
Staat  zou  hebben  willen  erkennen.  Zy  werden 
beleefdelyk  ontvangen  van  den  Koning ,  dien 
zy  een  fraai  gebouwd  vaartuig,  groot  veertig 
laften ,  en  zes  fchoone  merrien  vereerden. 

Ook 
(p)  AfETEREA  xvin.  B9^k^  ƒ.  349«  ïlcfal.  HpIL  >c  F<h. 

is  Maatt  IS97*  K  li9» 


,XXXII.BoEK.    HISTORIE.     453 

Ook  werden  de  voorregten,  den  Amfterdaw-  j-^^^ 
meren  verleend,  door  den  Koning,  beve$- '  ^  % 
tigd.  Doc6  de  beveftiging  der  oude  vryhe- 
den  van  Enkhnizen  en  Schiedam  werdc  uit- 
gefteld:  om  dat  menze,  ook  niet  van  's  Ko- 
nings  Vader,  hadt  konnen  verwerven  Qq)i 
\  zy  dat  de  Koning  zelf  redenen  hadt ,  om 
deezen  Steden  minder  gunftig  te  zyn ;  *t  zy 
dat  hy  'er,  door  ^e  Stad  Amfterdam,  wier 
Penfionaris,  Nikafius  SiUa,  een  der  gezanten 
was,  heimelyk,  toe  bewoogen  ware.  De 
Gezanten,  elk  met  eenen  gouden  keten  be- 
fchonken,  kwamen,  in  Sl^igtmaand,  weder* 
om  in  Holland. 

In  Wintermaand,  werdt,  te  Veere,  gevat  james  '^ 
j0me^  fVimes ^  een  Schotfch  Edelman  ,   dieWimes^ 
Hopman  Rollé  hadt  tragcen  te  beweegen ,  onthalsc^ 
om  de  Stad  aan  den  Spanjaard  te  verraaden.  ^^,^e- 
Hy  beleedt,   dat  hy,  tot  dit  ftuk,  door  ee- nomen* 
nen  Schotfchen  en  twee  Spaanfchejezuiten,  verraad 
in  Brabant,  was  omgekogt,    Rollé  hadt  zig,?l^ 
met  kennifle  derRegeeringe,  cerftgelaaten,      '®^ 
ak  of  hy  hem  behulpzaam  wilde  zyn ;  doch , 
fchrift  van  zyne  hand  bekomen  hebbende, 
hem  aangebragt.  Hy  werdt ,  op  den  agtften  van 
Louwmaand  des  volgenden  jaars ,  onthalsd 
en  gevierendeeld  (r). 

Het  afllerven  van  Pieter  de  .Ryke^  die  den  xviil 
ftaat  van  cerfien  Edele^^  in  Zeeland ,  bekleed  pieter  d« 
hadt,  en,    in-Sprokkelmaand,  overleedenRyke, 
was  (O  >  g^f  >  dit  jaar  ,  aanleiding  tot  een^^"^^- 

(^)  BOBXXXIILSteit.  W.  57  [»lO.  MeTEKMXVIIX.Z^mA, 

AVbor  XXXIII.  B««i^,  hU  91  r»Itl. 
(O  BOB  Xf^dU.  t^A*  ^'.  M  (I7f> 

Ff  3 


45+    VADERLANDSCttE    XXXII.Boei:. 

g  gcfchil ,  tuflchen  de  Zeeuwfche  Staaten  en 
JÜs^  Prinfc  Maurits,  welk,  in  laat^r*  tyden,  ge- 
5®?  ^"  wigtige  gevolgen  gehad  heeft.  Om  den  aan; 
Zeeland, van  dit  gefchil  wel' te  verdaan ,  moqten  wy 
fterft-  'de  zaaken  van  wat  betoger  ophaalen. 
Oor-  Lang  voor  den  aanvang  der  Nederlandfche 

fproDg    beroerten ,  b>eftonden  de  Staaten  van  Zeeland 
van  het  ^j^  ^y}^  Leden,  den  Abc  der  Lieve  Vrouwen- 
eel%n     Abdtdye  te  Middelburg,  de  Ridderfchap  en 
EdeU.     Edelen  des  Lands,  en  de  vy f  goede  Steden  ^ 
en  ver»    Middelburg ,  Zicrikzee ,  Reimerswaale ,  Goes 
haal  der  ^^  Thoolen.  Deeze  drie  Leden  bragtènmeer 
fgn   |l"j.niet  dan  drie  ftemmen  ter  Staatsvergaderinge 
wege       uit;  waarvan  de  Abt  de  eerfte  hadt,  de  Ede- 
{cv4llQn.  len  de  tweede,  en  de  Steden  met  eikanderen 
de  derde»    Sommigen  willen,  dat  dë  Staars- 
vèrgaderingen  ,*  }n  overoude  tyden  ,   alleen 
uit  de  Edelen  en  Steden  béftonden,  en  dat 
de  Abt ,   met  den  aanwas  zyner  goederen , 
een  der  breedfte  geërfden  v&n  2êelancf  ge- 
worden zynde^  eérft  in  laater'  tyd,  op  de^ 
icelven,    töegekfaten  werdt:   Wanneer  men 
bem  ,  ris  een'  geeftelyke  ,  de  eerfte  ftem , 
cershalve ,  zou  hebben  opgedmagen  C^).  Doch 
hiervan  is  my  geen  duidèlyk  blyk  vooi^eio' 
men:  en  nog  minder  van  de  wyze,  waarop 
men  ,  zonder  den  Abt ,   ter  Staatsvergade^^ 
finge  ,  ftêmdö.     Veel  waarfchynlyker  is  \ 
my^  dat  'er,  in  overoude  tyden ^  zelden  of 
nóóit,  byzondere  Staatsvergaderingen  gehou- 
den 2yn,  in  Zeeland  :  n^^rhand,    ook  niet 
nftonderlyk,  dan  over  Beden;  en  dat  toen 
4e  Abt  reeds  aan?ieiis  ?h  g;tje4eren  genoeg 


■W:^ 


:&!an.BöÉit.    HISTORIE.     455 

verkréegen  haHtj-  ofn ^nevefts  de  Edelenen  ,^^5^ 
Steden,  zirting  en  ftem  te  hebben  eer  Dag->  ■< 

vaart.  Ten  tyde  Vaö  iCarel  den  V,  muntte^ 
onder  de  Zcenwfche  Ede^len  , .  uit ,  in  aan- 
zienlyke  titels  en  Amp^tèn,  Maxhïiiliaan  van 
Bonrgondie  y  Heer  van  Bevereffi  enz.  Hf 
was  Markgraaf  van  Veere  ^n  VHffingén  » 
Stadhouder  van  Hdllaild  e^  Zeeluid,  en  Ad- 
iniraal-Generaal  (»).  Deeze^  om  ^rne  uit^ 
fteekcndhéidtte  doen  kenfi^ii,  6am  den  titel 
vüneerjien^Edeleéztii  gelykhy  waiYlykWas, 
hieldt  den  voorrang  btfven  de  aiïdere  Edelen 
ter  Dagvaart ,  ens  béfchikte  veele  zaaken  » 
naar  zyn  welgevallen :  waarmede  hem  de  an- 
dere Edelen,  om  zyhiatóieö  ten  Move,  en 
de,dienften,die  by  hun  doen  koft, doorgaans^ 
beworden  lietcta*  Hj,  in  't  jaar  155»^  over- 
Jeeden  zynde  (t^),w'erdt  zyn  boedel  bezwaard 
gevonden  met  ±0  veele  fchulden,  dat  zyner 
Zufters  Zooii ,  MaxiAiiKaant  tweede  Zoon 
vaii  Jan  de  Hénnin,  Heere  van  Boflu,  dien 
hy  tot  erfgenaam  vefklaard  tiadc  (w>,  niet 
aan  dé  erfênfcJ  gér^ikeii  kon;  Wy  hebben 
reeds,  by  éene  aödere  gelegenheid^  gemeld, 
boe  eórngen  zynêr  goedeten ,  met  naamé  \kl 
Markgraaffchap  vari  Veere  en  VlMGngen , 
nadefhdnd^  opéfilyk  verkop,  en  in  hatidcn 
van  Willem,  Prtitfe  van  Oranje,  gekomen 
xyn  (x).  Mét  de  dood  nu  van  Heere  Maxi^ 
miHaan ,  én  tér  oorzaEake  vtn  den  verwarden 

(f.)  ÈU  Va  DiêU  *'•  *wv  4tl. 
(v)  VI.  Z)««/,  hl.  J^« 

(1/)  Ztitzet  uit  het  Teftam.  hy  BOXHOtN  •/  MlMUMBi  U 
J^eel^  HU  i.%4. 
{€}  VU.  D^h  '^'  HN 


45«    VADËRLANDSCHE   XXXILBoEjr^ 

'ï59<?.  ^^^  ^y^^  boedels,  was  de  üvélvaneer/lenEi 
'^         •  dele  verdweenen;  dien  niemant  zig  aanmaa- 
tigde,  tot  dat  Prins  Willera,  als  Voogd  van 
2ynen  Zoon^  den  jongen  Gmaf  van  Buuren, 
wien  de  Hèerlykheid  van  S.  Maartensdjk  in 
't  Eiland  Thoolen,  van  zyne  Moeder,  aan- 
beftorvcn  was,  zig  als  den  aanzienlykflen  oi 
'eerflen  Edek  van  Zeeland  begon  aah  te  mer-r 
ken,  en,  op  den  twaalfden  van  Wynmaand 
des  jaars  1 5(^2  ^Filibert  van  Serêosharke  en  ^- 
dolfvan  Borfekn ,  Zeeu  wfche  Edefen ,  bügaf, 
om  den  perfoon  zyns  Zoons,  als  eerften Ede- 
le ,  ter  Dagvaarten  van  Zeeland ,  te  verbeelden: 
den  eerften ,  naar  'c  fchynt ,  met  opzigt  op 
Zeeland  Bewefter-Schelde ;  den  tweeden ,  met 
opzigt  op  Zeeland  Beoofter-Schelde.     Ten 
zelfden  tyde ,  magtigde  hy  Pieser  Haak ,  Bal- 
juw van  Middelburg,  FUibei:t  var^  Seroos- 
kcrke  en^aques  vanHeerenthout ,  tot  het  boo- 
ten en  fluiceft  van  's  Lands  Rekeningen  Be-. 
wefter-Schelde ,  en  AdolfvofiHaamfiede^Joos 
vaff  der  Wervè  en  Adolf  vanr.Borfelen,  ten 
zelfden  einde,  Beootter-Schelde  (jr).  De  be-; 
zorgers  des  boedels  van  Heere  Maximiliaan 
kantten  zig  hier  wel  tegen,  beweerende,  dat 
de   titel   van   eerften  Edele  tot  het  Mark^ 
graaffchap  van  Veere  en  Vliffingen  behoor-; 
de;   doch  de  Prips,  geftyfd  door  de  Land- 
Voogdefle   Margareet ,  bleef  in  't  bezit  des 
nieuwe  waardigheid  QC).     Het  Markgraaf? 
fchap  van  Veere  en  Vliffingen,  daarna,  in 
't  jaar  1557,    voor  den  grooten  Raad  te 
..  ".    .      '   '  JVTeche- 

(y)  Zie  de  Btieven  hy  AIT2EMA  III.  Detl^  hl.  619,  tfzo.' 
fs:.)  Remonftr.  du  Prince  d'Orangef^Lc^tredefon  Aiuire<>« 
Km,%yi^h,  111.  X><«/»  */•  ^sj,  isc  '        ^  T>  ,f 


^3^XXIL9W!C.     HISTORIE,     45? 

JVIechelwi  ,*  te  koop  geveild  ,  en  door  den  155^^ 
Koning  van  Spanje  genaaft  zyndp,  oordeelde  ■? 

ilecze,  te  gelyk,  in  het  bezit  der  waardigr 
iieid  van  eerftien  Edele  geraakt  te  zyn,  ca  ' 
llelde  Adoif  yan  Bpurgondie ,  H^er  van  Wak- 
kenerKapelle ,  aan ,  om  zynen  Perfogn  en  het 
Jighaam  der  Scpden  Veere  en  Vliflingen,  in 
fle  Staaten  van  Zeeland ,  te  vertoonen  (^), 
Dit  dijur^e  ,tQt  na  den  invang  der  Neder-r 
jandfdie  beroerten,  qn  het  omflaan  van  Vlis- 
^ngen  en  Veere.  Pe  Heer  van  Wakkene- 
Kapelle  v^eek  toen  ten  Lande  uit,  en  Prins; 
,WilIem  ftelde ,  na  dat  gantfch  Zeelaqd  zynQ 
zyde  gekooren  hadt,  C&rifioffèl  Roel^  ^  Pen- 
jBonaris  van  Zee|and,  aan,  om  den  perfoon 
^yns  Zoons,  als  Heer  van  S.  Maartensdyk 
en  eerftea  Edele  ,  te  verbeelden,  op  ééne 
ijer  eerfte  Pagvaarten  n^  't  omflaan  van  air 
Je  de  Zeeuwfche  (Steden  ;  die  in  Grasmaand 
des  jaars  157^  gehouden  werdt  (^), 

Midlerwyl ,  v^s  \r  merkelyke  verande- 
ring gekomen,  in  de  wyie  van  Hemmen  ter 
Staatsvergaderinge.  De  Abt  was  *er  geen* 
trid  meer  van:  veele  Edelen  blèeven,  ins- 
gelyks^  agter.  De  Gemagtigde  van  den  eef- 
ften  Edele  bekleedde. ,  veeltyds ,  de  plaats 
des  gatntfchen  i\dels  (2).    De  Steden  Vlis- 

.     linr 

• 

'  f4)  zie  zyne  Gommiffie  hy  BoxqORM  êp  Rkigbesb.  IL  Deei, 
f/,  ft),  en  by  AlTZSMA  lU*  J>**1  b  k^  <20* 

{b)  Kemonfcr.  diei  Staat,  van  ZtéÜvan  A.  1579.  */*r».  XZZIV. 
l^fiOXHORN  op  RSIGERSB.  II.  Deel^  hL  f  9^. 

(2)  Nogtans ,  vind  ik ,  dat,  op  eene  Dagvaart ,  in  den 
jaare  1575 ,  te  Middelburg,  gehouden ,  Mr.  Adriamda- 

f^nge^  als  repf^efeiueerendf  de  edele  van  Zeeland^  endt 
,  P.  Loper  au  reprejtntèerende  de  heede  geirjde  ver» 
Ff  5    "'■'■'   '  '    'fche^: 


45«    VAOÉRLAKOSCttfe   XJt^II.Boit. 

i?0<5.  ^^è^  ^^  Veere  haddeft,  by  Ökcrói  irscn  den 
>■  Prliifë  van  Örnijé  ,    het  regt  Vèrkreegen , 

otn,  in  phatft  van  dfcti  Abt,  ter  Ihigvaarr, 
tt  vöffchyneft  (t).     Zo  men  daii  nu  ibaar 
drie  ftfcftimeh  gehttdt  hadt,  geïyk  vöor  dee- 
ten ;  zou  «yiie  Doórlugtigheid  de  éérffé ,  de 
Steden  Vliffltigèn  én  Véefe;  dfe  véél  aandeö 
frinre  verfchtüdlgd  waréli;  als  gjëkomén  ii 
4e  plaatfe  van  den  Abt ,  éené  andere,  én 
allé  de  overige  goede  Steden  zïltéülyk  de 
flerde  fteta  gehad  hebbén ;  *t  welfc  dtezéti 
bngeraaden  dagt.     Öm  eVetiwél  lïïet  gètee- 
delyk  en  gehéellyk  te  *yken  van  dé  öüde 
gew^oofite,   floeg  meti  voof ,  dat  houdende 
den  eerftén  Edele  de  eérffe  ftènï,   Middel- 
burg en  Zierikzée  dé  tweede,  en  Refmers* 
waaïe,  Goes,  Thoolétt,  Vliffingén  en  Vee- 
te  de  derde  hebben  iouden:  of  anders,  Mid- 
delburg, VHflingen  en  Veere,  aïs  Steden  van 
het  zelfde  Eiland,  de  titeede,  en  Zierfkzee, 
Reitaerswaalè,  Ooes  én  Thocrlén  de  détde. 
Üoch  beide  déeze  vooi^flagen  Wèrdfen  ver- 
'•teorpen  (i):  \*a4rotïï  men  dö  ftémmen,  van 
den  eerffeii  Edele  eerit,  en  daarna  vian  de 
Steden,  eene  voor  eene,  in  haaien  rang, op- 
ftam;  io  dat  •er  geéne  drie,  gélyk  van  6ü^, 
iiiaat  agt  ftemfrfen  wa^eft^  of  iiever  zeven, 
alzo  Reimerswaale ,  grootendeels  van  *t  zee- 
water ingezwolgen  ^  geene  Gemagtigden  meer 
ter  Dagvaart  2oödt.  Msdt  'm  Blöefimaand  des 

jaars 

O)  fi'  VI.  i>w/,  i/.  4«J. 

(d)  Remóhltf.  dér  Sttól.  van  Zéél.  i/itt  A,  ïi7^.*/lrr.JtXVli.«« 

iititt.  hl.  s9i. 

{th€efï&ti  tftï.    Éeilji.  teti  Rdede  vmi  WUelb.  st  De* 

c6mb.  i57^.  ƒ.  ix%. 


^XmèöEk.     M  ï  S  f  o  R  1  É.    459 

jfafs  1579,  zögt  Jortkheér-^rtfffrft^iiiD^rj),  ^-^^^ 
die ,  toen ,  wegens  den  Graave  .van  Buuren , '  •\  ■» 
als  Heer  van  S.  Müattensdyk,  ter  DagVaart 
vetltheen,  dè  ftemihi^n  Wederohi  tèt  drie  te 
bttngen  (e^  Doch  Middelburg ,  Zterikzee. 
GoeS  en  Thoolen  kanteden  zig  hier  emftelyk 
tegen,  leverden  eeti  Vertoog  over  aan  den 
Prinfe,  te  Antwetpen,  en  verzbgten,  daar- 
by  „  dat  'er,  gelyk  federt  eenigen  tyd,  agt 
„/ftemnien  blyveti  taogten ,  immers  geduü-^ 
,,  rende  den  oorlog:  na  't  eindfgèii  vah  We^ 
„  ken ,  men  de  zaaken ,  naar  behooren ,  zou 
,,  konhen  herfchikkeh  (ƒ)."  De  Prins,  ba- 
fpeurende ,  dat  'er  geene  'beflüiten  tér  Dag^ 
vaart  genomen  zouden  worden  ^  zo  lang  't 
èuk  van  't  ftemmen  hangeft  bleef,  was  den 
vïèt  Steden  gedeeltelyk  te  willé,  beveèïen- 
tdè  „  dat  'er,  geduürêndé  den  ooriog ,  agt 
^,  ftemmeti  zyn  zouden ,  te  Wéétéil  van  dé 
i,  Edelen,  eti  van  de  Steden,  Middelburg, 
;,  Ziêrikzee,  Reimerswade ,  Goes^  Thoo- 
„  len,  VHsfingen  en  Veere,  !n  Miren  tUög; 
„  doch  ïia  't  iluiteti  van  de  vrede  nièèi'  Me, 
;,  eene  voor  de  Edelen,  de  tWèedevóórdé 
.,  vyf  goede  Stedeo,  6n  de  deMé  voor  Vlis- 
„  tingen  en  Veere  (gy*  Men  heeft  zigègtei» 
^an  deezè  orde  niet  gehouden,  en,  ook  lia  'e 
eindigen  van  den  ooriog,  gelyk  te  voöreh; 
Stad  voor  Stad,  geftemd.  Na  van  Dölt>i  be- 
yeedde  pi?ter  de  Ryke  de  plaats  dw  Graa- 

vett 

.  (()  Remonfu.  der  Staat.  ?an  Zeel.  vdh  A.  1579*  Art,  V.— 

XI.  bL  5i9. 

'    (f)  Remoüftt.  als  haven  Art.  LXXII.  LXXVn.BLs99» 

(g)  A€tc  van  zyne  Eycell.  I;;  ISQXifQBil «/» RlLtqEAm.  XX. 


46o    VADERLANDSCHE    XXXILBoek 

1kq6  ^^^  ^*^  Buiireny  als  Heer  van  S.  Maartens< 
B         '  dyk.      Prins  Willem,    die  hem   aangefteld 
hadc,  £^f  hem  geenen  nieuwen  lafl,  fchoou 
hy,  in  't  jaar  1581 ,  het  MarkgraafTchap  van 
Veere  en  Vlisfingen,  in  't  openbaar,  gekogc 
hadt  (i^),  met  het  Regt,  om,  uit  hoofde  van 
dit    MarkgraafTchap  ,   den  flaat  van  eerften 
Edele  te  bekleeden.    Prins  Maurits  zelf,  al- 
hoewel ,  na  zyns  Vaders  dood  ,   tot  Mark- 
graaf ingehuldigd  (i),  liet  de  Ryke  dienen, 
op  zynen  voorgaanden  lait.     De  Gntaf  vsq 
Buuren,  Heer  van  S.  Maartensdyk  ,  wasin't 
leeven,  en  't  fcheeu  ongerymd,  eenen  laft 
in  te  trekken,  die,  uit  zynen  naam,  gege- 
ven was.     Maar  toen  de  Ryke  nu  overlees 
den  was  ,  en  een  ander  in  zyne  plaats  ge- 
field moeft  worden,  deedt  zig  eene  nieuwe 
f  waarigheid  op.    Den  Graave  v^n  Buuren , 
die  nu  zyne  vryheid  wederom  bekomen  hadt, 
^n  in  de  Nederlanden  te  rug  gekeerd  waS|^ 
deeze  aanilelling  over  te  laaten,  was  onge- 
iraaden  '^  alzo  hy  de  Spaanfche  zyde  hieldt. 
De  Heerlykheid  van  S.  Maartensdyk,  tenbe- 
}ioeve  van  Prinfe  Maurits,  verbeurd  te  ver- 
Üaaren,  ftreedt  met  de  refielykheicL     iVfen- 
rits  beflpot,  derhalve, zig  te  bedienen  van  de 
voorwaarden ,   waarop    het  MarkgraafTchap 
van  Veere  en  Vlisfingen  verkogt  w^s,  en,  'm, 
de  hoedtoigheid  van  Markgraaf,    Jonkheer 
Jakob  van  maldere  aan  te  ftellen ,  om  zyneq 
perfoon,  als  eerften  Edele,  te  verbeelden. 

Doch  hierin  leedt  hy  dubbele  tegenkan- 
ting, zo  van  de  zyde  des  Graaven  van  Ibh 

beolo 

ih)  VI.  Bêêl^  bU  %%u 


KXJtïtÊöEfc    historie;    4^1 

iienlo  en  eeniger  Zeéuwfete  Edelen^  als  vari  j-x^^ 
de  zyde  der  Staatön  va»  Zeeland*.  .  Hofa^nlo  — ^--ii 
was   met  de  volle  Züller  des  Graaven  van 
Buuren* gehuwd,  en  beweerde-,  dat  men 
hem  behoorde  coe  te  laaten ,  om  den  ftaat 
van  eerilen  Edele  ^  of  ^If ^  of,  door  eenett 
anderen,  te  doen  békléeden<    Dé  Ifeef^  van 
Kruiningen  en  fVillem  van  Kats^  Zeeuwfchè 
Edelen,  betwiftten  Prinfe  Maurits  het  Regt 
van  eérften  Edele  niet;  doch  begecfrdeq,  ge^ 
lyk  hunne  vooriaaten ,  ook  ter  Dagvaart  be^ 
fcKreeveri  te  wordfeil.   De  Staaten  vonden  zig 
zeer  bedremmeld  ^   oih  dfeezen  » Heeren  en 
Prinfe  Maurits  tevens  te  vergenoegen.  \  Zj 
beflooten  egter,  den  Prinfe,  als  tegen woor*'^ 
dig  den  vooniaamften  Edele  van  Zerfand  ,- 
het  vervullen  der  Phatfe  van  de  Ryke^  mets 
èenen  Perfoon,  den  Staaten  aangenaam^  to© 
te  ftaan ,    zonder  dat  zy  verftaan  konden  , 
dat  de  Staat  van  eerften  Edele,  aan  èenige 
Huizen ,   Geflagten  'of  Plaatfen  gehegt  was. 
De  Prins  hadt,  in  't  eerft,  weinig  genoe- 
gen in  dit  befluit.    Hy  fchikte 'er  zig  egter 
haar.    Dè  laftbrief,  dien  hy,  als  Markgraaf, 
aan  Maldere  gegeven  hadt,  werdt  wederom 
Ingetrokken  ,    en ,    iiaar  het  oogmerk  det 
Staaten,  veranderd*    Voorts,   hadt  hec  dea  ' 
Staaten,  en  den  Steden  Zierikzee,  Gdes  en 
Thoolen,  inzonderheid,  vry  wat  geftoöten , 
dat  Maldere^  een  Vlaamfch  Eidelman^  mei; 
deeze  waardigheid,   bekleed  werdt.    Doch 
Thoolen  werdt  pvergebaald,  door  den.  Prin- 
fe; waarna  Zierikzee  en  Goes  zig  overftem^ 
men  lieten,  zonder  egcer  Maldere  voor  aan- 
genaam^ te  willen  verklaaren.     De  Staaten 
-  ftöl. 


j 


4«»    VADERLANDSCHË  XXKltBoEt. 
1596.  *«Weii  den  Graaf  ym  Hob^slo*  met  goede 

^ woorden^  te  vredci  hem  vgrWaar^iuJe ,  dac 

ry  4  ter  oorzaake  van  's  Prinfeïi  f^hielykeö 
togt  Haar  Calais^   ^  Haa(t  h^^d^a.  fnoeten 
befluken,  om  hem^  m^t  hft  vervullen  .  der 
Plaatfe  va»  Pieter  de  Ryl^e ,  te  laace^  bet 
worden;  doah  daf  Bolki  onverminderd  eens 
legölyks  geregcigbeid  géfchied  Was.      Den 
twefi  Zeeuwfeben  E^delen  werdc  i^ts  di^rge- 
lyks  geantwoord ,  en  daarenboven ,  4at  m^n , 
tot  nadere  gelegenheid^  badt  uli^efiaU,  op 
hun  Vertoog  te  befluiteji  (i>    De  zaak  vwi 
den  ettrfteti  Edele    Weef  hierby  berpften, 
voor  deeze  reize^  en  Maldere  begaf  zig,  in 
Wintermaand  dee^es  jaars^  met  dor  woon, 
oaar  Zeeland  C*>    In,  't  jaar  161 5  5  deedea 
de  Zeeuwfcbe  Edelen  een  nieuw  Vertoog, 
ten  zelfilcn  einde  ftrekkende  (/) ;  doch  m^i 
gelyken  vrugteloozen  uiffl^g*    Na  van  Md- 
dere ,  heeft  ^driaanrvm  Mmmaker  den  flaac 
van  eerften  Edele  bekleed  («»)  ,  tot  na  4® 
doöd  van  Prinfe  jVïauf it?.   :  Dpeh  eenige  qiaan? 
den  vpor  dezelve,  was  zyn^  Poor^igtigheid 
in  opderhandeling  getr^d^n ,  over  dit  ^ya 
Regt  ^  met  Jonkheer  Henrik  v^n  T^fi  ^nSe- 
TOQskèrh^   als  Qemagtigde  van  de  bekende 
nakomelingen  der  oude  ^^awfche  Ër^lens 
die^  m  dpeze  hoedanigb^idi  d?n  Prinfe  af- 
ftondt  „  het  Regt,  'om  aJig«n  den  ^e^aw- 
^  fch^n  Adel  ui.tfébeeld<?ii,  mids  hy  altoos 


(f  J  Zie  yexCj^  Stukken  ^j/  Aitzs^a  Hl.  Dtel^  hU  6ii 
f»£.  en  LeéveQ  van  Willem  i;    h  !>««/;  .Hz»i  enx,» 

(O  Ziê  Kotul.  Zeel.  9  Ma^rt  i6'i6.  Il,  ts»  AitzsmA  IIT, 
Veel,  hu  614  tnx..    • 
.  {ff)  Notul.Zeel.it  Dec.  i6ij.  bU  ft<f  j.x  fthu  KiS.  kU  j^«  ' 


^ 


^,  ^nen  uit  ^e.JeeayiCfh^  ^dejen  verkopri  1595, 
„  om  ?y»«n.Perfppn  te  yer^toonpn.  «n  o^~tïl- 
„  «Ie  «Mffptp'^  ei)  ü^^fen  ^  i)^kte«4en,  4i?. 
„  v^  /0iMb,.9)t.<ten  eerften  Edele  ^ehopr4 
„  Mdén."  Maiffits  iwro  ^ezep  »fïhiod  *ap, 
en   de.  V^PfW^ar)^  ,    ¥^rop  dezelve  spi 

fcl\ied  ?K«??  1  '^y-  *e"®  ^'^^^  ^0  "^e"  eerfte^l 
Vap  Spïökfc^lmwnd  deis  J9^;s  i<J»s ,  w^n 
v«i  my'iBjfp  ijef  Aflcbrift  tej;  hand  gekptne^ 
is.  Pop^  ^50  njpii  V^n  dpeze  haijdelipg  gee^  , 
ne  (»aa|ceè§9Jngyj[^dt  ,m  #  Nofuien  der  Staa? 
teo  v«i  '^i^pl^ttd?  fchynt  f^y  ,iü^£  fta^wy^e  , 
bevejlig4  geweeft  «^  ?yn,  ep  du?  1?^  vol 
beflag  pjiii  fiejureegen  te  he^n. .  '  ^ 

Het  JagJ^  ï$9f  Vep,  beide  ^^^  de  Sp?|inr    XIX. 
fclje  e^'(gï,^e  ^d§,  tf^  ejpde,  met  h?t  ma^rToebe* 
kep  va9  4^,  oogdige  tpebejrej^fel*  ti^t  ^j^reidfeis 
asmftaandeu  y^ldfogt.,   die,   beter  dm»  dp'°*g» 
batfte,  voor  de  5jtaatcn,  ft*(een  te  zwÜeocjen        • 
uityallj?n,-   "iPe  Aawshcrtpg  optyiqg  ge^pe^veldtogt» 
onderlid  uit  Sp^je,  €jiJiJ^?£4p,  ip  ee^eu 
Brief  v^  den  negendj?!^  va^.  \^intej-njaand  > 
die  gejli»kkigiyk  ondej-fchept  w^^t»  over  4^ 
ewakbeid  ?yiis  Legers  Cp)  ?  welk ,  in  't  Beleg 
van  Holft  ,.  rsa. ,.  in  •  vei&l^iflen  gevegt^n » 
gewel4ig    |efnM)lten    w?ts.      p^aarentegen  j 
vonden,  de  ^t^»n  ag  g^fted^t,  4Qor  h^ 
V«rb<^4.  "*®^  '^^^  Koning  Viap .  Frapkry^ , 
y^n  'wien  jy  grpoten  4ip.niï  <;»B 'de  Ne4?r^ 
landfc|ie  grenzen  te  ^m^  ?»g^r  Vooytf  ^ 
hadt    me9   deji-;  ftaat    4e5   oprlogs   opge^ 
ma^iktj  en  n)id4elen  befaamd ->  tot  voldoe-r 
ning   Vftji  'den.  welven;    fch5>9jj  4^e2e  mid->. 

4e^ 
(»)  Bo»  xxxiy.  ^.fjt.  .*'.  j  U»u 


4^4    VAbÉRLANÖSCfe  KXtlhBöëié 

j*-q5^  delen ,'  thans,  met  naanie  m  Holland,  zeeif 
£  ^       bekrompen  omkwamen  (d).     Eit  't  volgende 
by^Turn-  J^^  ^^^  naauwlyks  begonnen^  of  Prins  Maih* 
boüté      rits  ,    vyfdtiizend .  Kne^ten    en    agtTiofederd 
Paarden  uk  dè  bezettmgen  gelige,-    en' te 
Geiertruidénbefrg  verzameid  hebbende*^    oti- 
flernam  het  vyandlyk  Legefr  Onder  deii  Graa- 
ve  vdn  Tarax  ^  vf  élk  by  Turnhout  lag,  eri 
Vierduizend   Knegten   en  vyfHöriderd  Pafar- 
den  fterk  vstis'^  te  beftookeri.     Op  den  drie- 
èntwintigften  van  Loüwmaatld^  tyókhyop,' 
piet  het  Leger,  én  kwairi,  tegen  middemagt, 
té  '  Ravel^  i  otticrent  eéti  uur  gaans  van  de 
vyandlyke  Legerplaats,  aan,  van  zins,-  met 
^den  ogtetldftönd,  aan  te  vallen  op  de  Spaan- 
fche  verfchanfmgefil^  of  den  Graa^ve  van  Va- 
raxJ,  in  't  open  veld,  flag  té  Icfverèh.     De 
Vyand  hadt,  midlerwyl,  in  deh  iianagt,  dé 
J>akkaadje  gezonden  naar  Heerèntals ,-    wer- 
waards  men  dagt  te  wykeiï , .  als  de  riood  aari 
den  man  koriien  mogt.'  Maurits ,  uit  de  groo- 
te  ftilte  in  's  Vyands  Leger,  afiieemetide,  dat 
men  daar  vol 'vreeze  was,  ^ondt,  met  deö 
dag,  de  ruitery  eii  tweehonderd  uitgelezen' 
knegten  naar  de-Thieltfche  heicfe,  hehdlehdé 
het. overig  vóetyolk,  van  verre -^  té  volgen* 
Fran9ois  Vere ,  ittet  eénigef -ligt  gewapende 
knegten  ,  yoofuft  gerukt,    verdryft  eehige 
foldaateii ,  die  eeii  klein  ftrbompjê  bewaar- 
den ,   welk  men  óver  itfoéft,  én  valt  den 
vyand  ,  reeds  ;op  weg  haar  Hèeiientals  j    in 
den  ftaart.     Tbeii  reiit  Hohenlov  niet  vier-^ 
honderd  paaiden,   do  Spaanféheh  óp  zyde^ 

(•)  Zie  Rcfol.  Moll.  24  Vtc,  ïS^S  H.  4<ti^  .    '^ 


XXXIL  Boek.     H  IS  T  O  R  I  E;     4^5 

en  eerlang  voorby:  waarna  hy,  wendende^  i^^y^ 
den  eerften  aanval  doet.    Varax ,  een  jong         ■■' 
Krygsmah ,  hadc  de  onvoorzigdgheid  gehad 
van  zyne  Regemèmen  ^   niet  digc  op  een  ^ 
maar  vjerlpreid  te  plaatfen^  't  welk ,  nevens 
den  fcilrik ,  oorzaak  zyner  nederlaage  was. 
Ineen  oogenblik,  raakten  ruiters  en  knegtenNecieiP* 
in  wanorde  en  aan  't  vlugten.    Doch  terwyl^^ag  eil 
de  onzen  zig^  ten  deele  metafmaaken,  ten^^J*^ 
deele  met  pionderen,  bezig  hieldeh^  lieerde ye'Viui 
Nicolo  Bafia^^t  's  vyands  Ruitery  geboodtfVarax, 
met  loffien  toom,  naar  't  flagveld  te  rug,  en 
zou   den  Prinfe   de  zege  byna  ontwrongen 
hebben ,   hadt   deèze  geene  vier  Kornetten 
Paarden  uit  het  gevegt  gehouden:  die 4  tobti 
aanvallende^  Bafta  andermaal  ivyken  deéden. 
Van  's  Prinfen  zyde ,  waren  niet  boven  tien 
man,  in  dit  gev^t,   gefneuveld.    Van  den 
anderen  kant,  werden  'er  meer  dan  twee* 
duizend    begraaven ,   vyf honderd   gevangen 
genomen.     De  Graaf  van  Varax  zélf  was  ^ 
in  den  eedlen  aanvaU  gedood. .  Het  Kafteel 
van  Turnhout  gaf  zig,  den  volgenden  dagj 
over,   by  verdrag.,    Agtendertig  veroverde 
vendels  en  de  kornet  van  Mondragon  wer* 
deii  naai:  den  Haage  gevoerd,  en,   op  de 

goote  zaale  van  't  Hof  ^  ten  toon  gehangen^ 
e  Pruis  zoiidt  het  lyk  van  den  verflaagen* 
Graave  den  Aartshertoge  Albertus  toe,  me£ 
eenen  beleefden  brieft  die  heufchelyk  he^ 
antwoord  Werdt^  IV&urits  ^  het  voetvolk 
wederom  naar  de  winterlegeringën  gezonden 
hebbende,  keerde,  terftpnd^  naar  den  Haa- 
ge, wordende,  óver  dit  éeffte  proeflïuk  zy- 
ner bekwaamheid  in  't  open  veld,  taet  al-' 
yUL  Deel/  Gg  gt- 


466    VADERLANDSCHE  XXXILBoèk. 

I597*  g^"^^®°®  toejuiching,  begroet  (^).      Toen 
■  hy  ,   ter  Staatsvergaderinge  ,   verflag    deedc 

van  deeze  2ege ,  verklaarde  hy,  dat  dezei- 
ve,  grootendeels,  toe  te  fchryven  was,  aan 
het  verzuim  des  vyands  van  het  afbree&en 
eener  kleine  twrugge  (^). 
AmieM       De  Aartshertog  ^   bedrukt  over  zo  groot 
verloo-   eene  nederlaag ,    die  gevolgd  werdt  van  'c 
2^«"    verioopen  zyner.  befte  knegten,  by  mangeJ 
^y^***  van  bctaaling,  werdt,   eerlang,   wederom 
een  weinig  verkwikt,  door  de  tyding  yaa 
het   verra&n    van   Amiens.,    't    welk  den 
Spaanfchen  Bevelhebber  over  Dourlans ,  Don 
Fernandei  Portocarrera^m  Lentemaand, ge- 
lukt was.    De  Koning  van  Frankryk,   ver- 
geefs gepoogd  liebbende,   Atrecht,   Kame;- 
ryk  en  Dourlans ,  op  zyne  beurt ,  te  verfchal- 
ken  (r),  floeg,  in  Bloeimaand,  het  beleg 
voor  Amiens ,    welk  ,    na  't  fneuvelen  van 
Portocarrera,    die  de  Stad  dapperlyk  verde- 
digd hadt,  niet  voor  den  negeotienden  van 
Herfftmaand ,  by  verdrag ,  aan  hetn  over- 
ging(0. 
Aanfla-        De  Lente  en  een  groot  deel  van  den  Zo- 
gen des  ^gr  verliep,  zonder  dat  'er,  van  de  Spaan- 
vyan  s*  g^i^g  ^f  Staatfche  zyde,  iet  voorviel  van  be- 
lang.    De  eerften  ondernamen  te  vergeeft 
Schenkenfchans  te  verraflTen  (/).     Ook  mis- 
lukte hun  een  weibelegde  aanflag  op  Steen- 
wyk ,  daar  zy  den  wal  reeds  beklommen,  en, 
aan  verfcheiden'  oorden,  met  ftormen,  be- 
gon- 

(p)  BOR  XXXIV,  n9ekc^  hl.  tf-S,  lo  [}ol-.}*4«  jo^]. 
(tl)  Rcfol.  Holl.  14,  %%  Jan.  i|97j  ^'.  »♦>  »5. 
(r)    BOR  XXXIV.  Bvek^  bU  l6 ,  Jy  [|I4f  3I5]* 
O)  BOR  XXXIV.  fi#«Jfe,  U  24s  «4»'<X  Lus»  3lo,  |tll 
(O  BOR  XXXIV.  J8«r<.i  *^«  1«  [Iï43. 


XXXIL  Boek.    H  I  $  T  O  a  IEL     4^ 

gorinen  hadden:  dpch^  door  dts  ivftkkerheid  ,j«m 
der  bezettelingeny  met  vexMes  j  Werden  afge>         '■>* 
weeien  (u).  Prins  Maufiö. ook,  den  tWimigtMnurlcs 
ften  vanüloeinmand,  met  ecnig  volk  ^  in  twéé  poögt 
fchepen,   uit  Nieuwmegea  Vertrokken  zyn^Y^'^ 
de,  om  Venlo^  door heimelykVerflani metdie  1,"^^^^ 
van  binnen,  te  vcrmeeftcreh,2ag  zyne  ondeN 
necming  ^  door  't  ftillen  van  óm  Mrtnd ,  *t  welk 
één  der  twee  Va,artuigen  te  mggp  hieldt,  en 
.  door  de  tegenWeer  der  Stedelingen ,  vM'ydelea. 
De  dappere  Hopman  Matthys  Held  verlooi* 
hier  het;  leeven.  Anderen^  gevangen  genomen 
zynde,  werden  tef  dood  veroordeeld  ([tr^é 
De  Staatfche  Ruitery,  uit  de  bezettingen  van  De  Staat* 
BrabMt  en  Gelderland,   op  voordeel  uitge-j^be 
toogen,  weidt,  omtrent  deezen  tyd,  aaUg^^*^^^' 
verfcheiden*  oorden ,  geflaagen  («;)•  *t  Scheen,  gen, 
dat  hét  Krygsgelukt  Welk  den  onzen,  vroeg 
in  't  jaar  ,   hadt  begonnen  te  begunffigen , 
hen,  in  't  gröotfté  gedeelte  van  het  zelve ^ 
voorbadt.te:  veirlaaten. 

Doch  in  den  nazomer,    keerde  de  kausJ    XX. 
waartóe  't  ikngduürig. beleg  v«ii  Amiens  aan-^eïegea. 
leiding  gaf.  De  Kardinaal  Aartshertog,  vóorr  J||J,^,[J 
hebbende  deeze  Stad  te  ontzetten,  hadt  zyn|er  on^ 
Leger,  uit- Brabant,  derwaards  gevoerd^ 'en demee- 
den  onzen  't  veld  vry  gelaafen.    Van.deeze°*"^gea 
gelegenheid  bettoot  men  zig  ce  tedienenrp*?^^ 
Prins  Maurits^   Graaf  Willem  Lodewyk  eöMaurltgi 
de  Raad  van- Staate , .  welken  de  Ge^eften  *t 
beleid  Van  den  vaorgenoniea  krygstogt  o* 
vergela;u:en  hadden ,   vpnden  raad^m ,  de 

Spaan*» 

f.)  MlSTEH.XTX.I?«?K/,«f.BoRXXX|V.irw^i/.ii£liol. 

)*)  Bouixxif  ir.*]i,R  19  Ui9i  * 

Gg  4 


4^«    VADERLANDSCHE  XXXILBwc. 

tKoy.  Spaanfchcn  ee  verdryven  uic  Overyffel  en  't 
i»->2^  Graaflcbap  Zutfen,  daar  zynogeenige  wei- 
nige Plaacfen  inbadden :  waarna  de  zetel  des 
krygs  zou  verplaacfl:  zyn,  aan  de  linkerzyde 
des  Rynsftrooms,  en  de  r^teroever  bevryd 
van  *c  opbrengen  van  brandfchatrïngen  aan 
den  vyand.    Doch  hiertoe  was  dienftig^  dat 
men  zig,  vooraf  9  verzekerde  van  de  Plaat- 
fen,  d^r  de  vyand,  zo  hy,  verdreeven  zyn- 
de,  te  rug  wilde,  of  zo  hy  te  raade  werdi 
Amiens  te  verlaaten,  over  den  Ryn  zou  Jron^ 
nen  trekken:  waardoor,  te  gelyk ,  de  handel 
op  Duitfchland  zou  beveiligd  zyn.     De  Prins 
dan,    verzeld  van  zyuen  jongen  Broeder, 
Henrik  Fredrik,  die  nu  van  de  Hooge  Schoo- 
lt te  Leiden  gekomen  was;  en  van  de  voor- 
naamfte  Legerhoofden,  begeeft  zig^  in  dea 
aanvang  van  Oogftmaand,  naar*»  Chraaven- 
waard,  waaromtrent^  een  Leger  van  zeven- 
duizend kncgten  en  twaalfhonderd  paarden 
verzameld  was,  welk,  terftond,  met  ponten, 
over  den  Ryn,  en  met  eenc  fchipbrug,  over 
de  Waale,  gezet  zynde,  langs  den  Imkeroe^ 
ver  der  eeritgemelde  Riviere,  opwaards  troL 
Hy  Prins  Maurits,  de  Stad  en  'rKafieel  Al/èn, 

wemt    in  't  voorby  trekken,  by  verdrag y  hebbende 
Alfen  iB.j^ggj^Qj^gjj  (:r),  deedt ,  nog  dien  zelfden  a- 
Belegcri  v^^^  >  Rynberk  berennen.      Daarna  verze- 
Ryn*      kerde  hy  zig  van  een  Eilandje  of  Waard ,  voor 
berk.      de  Stad,  in  den  Ryn  leggende,  befluicende, 
voorts ,  de  toegangen  naar  de  Plaats  ,   die 
van  allen  voornlad,  en  bovenal  van  geicbut, 
tykelyk  voorzien  was.    Terwyl  men  aan  de 
ioopgraaven  arbeidde,  werdt  Lodewyk  van 

Nai- 

(*;  Boa  XXXIV.  B0tk^  ki.  37  [^4^ 


XX3CII.B0EK.    HISTORIE.     459 

NalEiu,  uit  de  Stad,  met  een'  kogel,  in  de  j^n^^ 
dye  ,  getroffen ;  terwyl  eèn  andere  door  '$  ^       ■  ■ 
Prinfen  tent  vloog,  niet  zonder  zyn  merke- 
lyk  gevaar.    Het  regénagtig  jaargetyde  ver- 
traagde het  werk  aan  de  loopgraaven.    Toen 
dezelven,  eindelyk^  voltooid  waren,  werdc 
de  graft  gevuld ,  de  Stad  befchooteti ,  eik  eea« 
en  andermaal  opeeeifchtJ  't  welk,. voor-do 
tweede  reize,  zo  fcherp  gefcfaiedde ,  dat  den. 
^legerden  de  mped  ontzonk,  en  de  Stiad, 
by  verdrag,  ovei^ng,  op  den  negentienden  De  Sta4 
van  Oogftmaand  ^^.    De  Aartsbiffchop  vai^geeftzig 
Keulen  zondt,  terflond,   een  GezantfchapSJ®^* 
aan  Pnnie  Maunts,  en  m  den  aanvang  desbiff^hop 
volgenden  jaars,  aan  de  algemeene  Staaten~ivaiïK^u. 
verzoekende  de   herlevering  4^n  Rynbcrk,ïen 
als  onzydig  zynde,  en  ónder  zyn  gebied  be4**^^^^2« 
hoorende.   Doch  men  hadt  geene  ooren  ria»^^'' 
dit  verzoek.    De  Staaten  antwoordden,  egtAnt- 
ter,  heufcbelyfc  ^,  dat,  fchoonal,  wafde^oord 
„  vyand  bezeten  hadt ^ bun,  naar  het  regt  des!^®'^^**' 
„  oorlof,  fcheen  toe  te  kotóea;  zy  egter  ^°* 
„  de  Scad  den  Aartsbiffchop  ftiruunen  zou* 
„  den,  ware  hy  magtig  deasdve  te  befcher- 
^,  men.    Mtar  tin  hyze  overliet  aan  de  eer- 
„  fté  begeerte  des  Spanjaards,  en  hierdoor 
,,  eenr  gedeelte   der  Vereenigde  Geweften 
y,  bloot  (lelde   voor  de»vyandlyke  ftroope- 
,.,  ryen  ,  kwam  het  hun  niet  gelegen  ,  de 
„  Plaats,  voorak  nog,  te  ruimen*  Zy  wilden- 
y^  ze V  veel  Kever ,  nog  eenen  tyd  lang ,  tege» 
,^  dea  Spanjaard,  befchermen,  of,  zo  men< 
^  wikle,  tegen  huime  gemaakte  kollen,  m 

,,  den 

f^)  Refvl.  Hoïl  ts  Ans.  if97.  hL  jtfo.  Boa  XJUVi.  Mê^kt 

9&» 


47©    VADESIKANDSCHE   XXXir.BoEK\ 

„  den  voorigén  kryg,  tepatide  houdeiu    De 

-1521:  ^  tol,   diea  de  AtrtsMflchop,  in  de  Stad, 

))  plagt  te  doen  heffen;  ZQumen  hem  laatcn 

^y  geworden  (zy*    Met  welk  antwoord, de 

KeulfghQ  Gezanten,  Voor  dfcn  tyd,  werden 

afgeweeaen.    Voorts,  fcHr^öreü  de  •  Staaten 

aan  de  Vorftcn  van  Brandenburg  eti  Nieuir- 

\^ürf  jj  dat  zy'hun  den  weg-paair  Kleeve,.lie- 

^,  ver  met  de  d«id:  dan  qi^t  woorden,  Jiad- 

^  den  willoi  baanen^  hun,  voor  'r  overge, 

?       .  yi  b<?vblen  hatende  'tr  :waaröeanjen  van  dea 

;  •  *      „  bekwaamen  tyd,  omhtin regrw  yerz^c- 

„  ren  C^y  •   •    '   > 
Maunu       MaarMaurits,-  eérft  in  beraad  gelegd  heb- 
nèemt     bender crfrhy»  "^  '^  veroveren  van  üynberk, 
W««^sJn»GrQlzo^iaaniaften,;Jcwam>  op  den  negenen- 
'  twtttigftcn ,' mee  het  Leger ,  voor  Meurs  5  een 
wemig  boven  Rynberk,  landwaards  in ,  gele- 
gen, ett\' nevens  het  fterk  Kafteel,  voor  om^ 
'       'trent  elf  jaawn,'  ingenomeiT  door  de  Span- 
faa!pds,  die  *t  nog  bezet  hielden,    Graaf  Her-» 
nian  van  den  Bwge ,  's  Konfags  Stadhouder  in 
Gelderland^   Radt  de- be?»tting  "ooiangs  ver- 
meerderd, onder.anderen^,  ten:  de«OTi  einde, 
verlaatfende  dcXamlk-^ScAam  \^tamtvenc,die 
Wlaürits,  naderhand,  ffegcen 'decï^t    Vooc 
Jrfeurs',  légerde  hy  zig,  aan  twee  xyden,  yit\ 
tefftond  aari'fc  maakerivanloopgraaven,  en, 
0^  den  derden  dag , :  aan  -*f  vullen  dep  grafte  ^ 
op  dWê  plaatfei- :  De  beveHlebber  der  Vcsr 
ting,  Jndreits  de'Miranda^  w^gtté  egter  den 
ftorm  niet  af;  maar  «gaf^e  dvw, .  by:  eerlyk 
Verdrag ,  .  00^.  iixm^  tumlfd^ii   va».  HTerfll^. 

inastnd 

f «.)  BÓR  XXXtV.  B^ef^/hU  40  [H<J,     XXXV.  kick  ,  hl.  J 
[♦16]  ent,,  \ 

*  (4»J  Qa«T.  Hift,  Likr.  Vj,  ^  a^j. 


XXXILBoKC     HISTORIE.    47» 

maand  (^>  DeStadenhetGraaflfchapMeurs  ,«^^ 
was^  door  de  Graavinn^  Weduwe  van  Nieu-  — ?^' 


wenaarenMeurs,  reed$in  ^t  jaar  1594,  aan 
Prinfe  Maurita  afgedaan:  welke  afftand,  in 
Sprokkel-  en  Zomermaand  des  jaar^  1598 ,.  in 
den  Haage ,  en  te  Delft ,  daar  zy  toen  haar  ver- 
blyf  hadt,  bekragtigd  werdt(<^. 

Kort  na  't  inneemen  van  Meurs^  ontvlng^Vyaiid* 
men ,  in  't  Leger ,  berigt ,  dat  Graaf  ftedrik  vanjj^?  ^"" 

den  Berge, met  de  bezettingen  van Lingenea^^en- 
andere  Plaatfen » eenen  inval  in  de  Zevenwol-wolden. 
den  gedaan,  vcrfcheiden'  hoeven  afgebrand; 
en  eenigen  buit  bekomen  hadt*  Het  afzyn  van 
't  Friefch  Krygsvolk,  welk  het  Leger  volgde, 
hadt  hem  ,   hiertoe ,  gelegenheid  gegeven. 
Maurits  bcfloot,  hierom^  te  eerder,  over  den 
Ryn  te  trekken,  en  den  vyand  nader  te  ko-GroI  he- 
men (^,  Des  doet  hy ,  by  Orfoi, eene  fchip-lcgercL 
brug  leggen ,  en  voert  'er  't  Leger  over ,  het 
zelve,  op  den  elfden  van  Herfftmaand,  ne- 
derflaandQ  voor  Grol ,  daar  agthonderd  kneg- 
ten  en  drie  Kornetten  ruiters ,  onder  Graaw 
JanvanSiyrum ^hinnml^en.  Naarftigdeeck 
de  Prins  aan  de  verfchanfingen  en  loopgraa- 
ven  arbeiden  :  ook  f  eerlang ,  het  water  dcsr 
gyafte  aftappen^  in  welken  axbei4,  de  uitvai- 
len  der  belegerden  hem  egter  dikwils  belem<^ ' 
merden.  Doch  de  Prins ,  de  Plaats  hebbende 
doen  'befchieiten ,  met  gloeijende  kogels ,  waar*  . 
door  .wel  zeftig  Jbuizen  in  brand  raakten ,  en 
daarna  vierentwintig  ftukken  geplant  heb^ 

ben- 

(h)  a^fol.  Holl.  4  Sift.  I5«7.  il.  4H.    60^  ZXXIV.  Jitek,^ 

{()  Zit  Regt  van  zyneHoQgh.J.  W. F^iso op  Meurs  e  ntig^a 
MykkAg.  hi.tts.  Suppl.  «f#  Corps  Dipl.  Tom.  IL  /»,  Lp.  »|p,  241, 
(4)  GROTU  Hifi.  Uh,  VI.  ^  291.  '^  .    ^  ' 

Gg4 


47%    VADERLANDSCHE   XXXII.  Bom; 

K07.  ^^^^^  teeen  den  wd,  bewoog  die  van  bin-^ 
^:^^  nen  tot  de  overgave ,  op  den  2evenentwiB- 
nomeiu"  tlgften  vsin  Hermmaand/   De  bezetting  be- 
loofde, binnen  drie  maanden  ^geene  wape- 
nen, aan  deeze  tyde  van  de  Maaze,  te  zul- 
len voeren  (*). 
Bel^  Van  Grol ,  toog  de  Pqns  naar  Breêvoort, 

vanfoeé- eone  Plaats, gehowien  voor  zeerdork  vange- 
vooxc  legenheid,  als  zynde  omringd  van  mceraSènj 
en  werwaards  men  geenen  toegang hadr,dao, 
langs  eenen  dyk,  die  door  de  Stad  liep,  en,- 
langs  een  fmal  voetpad.  Maurits,  Breêvoon 
opgeëifcht ,  en  moedig  befcheid  bekomen 
hebbende ,  naderde  de  Plaats ,  van  <kJa  kanten , 
ten  wedereinde  van  den  dyk ,  en  over  den 
weeken  |rond,  die,  met  óngetooflyken  ar- 
beid ,  gettevigd  werdt :  waarna  hy  «enè  ho<^e 
inkreeg,  op  welke  twintig  (lukken  geplant 
konden  worden.  In  agt  dagen  tyds  ,  was  hy , 
tot  aan  de  graft  genaderd;  doch  zag  geen' 
kans ,  omze  drpog  te  maaken ,  alzo  zy ,  door 
den  regen  en  de  wellen ,  die  de  grond  opgaf, 
geduurig  wederom  gevuld  werdt.  Deibtdaac, 
heet  op  roof,  jpokte  vaft  naar  den  ftorm,zy- 
nen  mond  maaiende  op  het  plondereo  der 
veftinge.  "(^Getchut  hadc  nu  reeds  geweldige 
breuken  gemaakt  in  de  mimren,,  wanneer  de 
belegeraars  eene  kurkbrug  (3) ,  toegefteld 
.  door  de  bootsgezellen,  m  de  graft  wi«rpen^ 
tn,  over  dezelve,  den  wal  naderden  en  be- 
welki^      klommen,  mee  zo  veel:  felheid  etl aandrang, 

dat 

f4)  Kefo?.  Holl.  17  'Sept,  if^y.bl.^yt.  'BOR  XXXI V.  S**k, 

(%^  Zie ,  wegens  de  uitvinding  (JeezeiKurkbnififica; 
?0R  XXXIV-  Boek,  il.  28  [s^].^  .  ^  ^  * 


JtXXII.  BoEr.   «  I;  S  T  O  R  I  E;    475 

^c  de  befegerden ,  allen  inoedt«v0n$  aakkw  |  ^gy 
laatcnde,  .^hoeden,  om  hoog  (laken,  ^^^Swe"! 
i;eken  datzy  begeerden  ce  verdr^agen,\Dochder'i^n°^^^^ 
hiertoe  fcheen  't  nu  telaf^r.Zevent%  omtrent  ingeno- 
werden  'er, ia  den  Qerft^n  aanval,  afgemaakt,  mei)  _.^ 
4^  overigen  gedreeven  naar  't  Kafteeli  welk , '^^^'^^^    , 
terftond   hierna,    by    verdrag ,    opgegevea     - .     .; 
wcrdt.    Doch  dp  Prins  bedong  eene  fomflie 
gelds  voor  't  Krygsvolk,  welke  den  Stede- 
lingen egt^r  , .  paderljand  , .  kwyfgefcholden: 
werdt.  De  Bevelhebber,  Damiaan  Gardot^ 
zig  gehaat  gemaakt  hebbende  by  de  Burgerye,. 
wcrdt,  door  Maurits,  eerll,,  met  de  dood 
gedreigd;  doch  verwierf ,  dawn^ , door  fmee- 
ien ,  bet  leevep.  't  Veroveren  van  Brêevoore. 
was  voorgevallen ,   op   den  ,n^enden  v*tf 
Wynmaand  (ƒ).     Eenigen  tyd  te  voorcn  , 
hadt  Maurics.Goor,  dat  door  de  Sp»anfchea 
verlakten  was,  doen  bezetten  (g)..       ,  -. 
.    Het  Leg^rhadtp  te  Breêvöoi-c,  mwr  wei-'Mauriti 
pigi?  dagep  uitger^ft,  toen  de  Prins  bet  deedt Goor  bo, 
voorttrekken;  naajr  OverylTel :  een  togt,  die,.^®'  ^^^• 
in  dït  jaarg^^de^  la^S;  glibberige  ^w^gen^^g^^^^^ 
pngelyk  v^el  moeilyker  was,  ,dan.  bpt  verö-lugt 
veren  derPlaatfen,  die  de;  Spaanfthen  hieii 
nog  inhielden-:  |^nfGired€,.v#irteaten, van  eemEnfchc- 
gedeelte  xyner  be;jettinge^,    welk  de  Prins  ^^*^»^^^ 
pndpr  weg,  ;geflaagen  rha^ï^.  ^K^rdt,,  lo  dra  o  ^^  o? 
ve^egeyen  akopgeëifch£,op  den  agttiendendcntec^U 
van  Wyntnaand^ ,  OotiBarf9m;  yolgde ,  drie  da^ 
gen  hater; na  dajt  !er  't  g^fthm^^^p  den  twiöt 
tigftcn,  voor  gebragt  was.     Óndertuflchen, 
was  Oldenaeel  ook  opgeëifdit,  en,  op  't  om;- 

vaa- 


% 


BOR  XXXiy.  ^#«A.r  hl.  4S  £JS«3.<»«* 

Og  5 


474    VADERLANÖSCMÊ   XXXn.Bo». 

fM7.  ^"8***  ^^  weigerend  befcheid,    hevig  be- 
— ^^^-^  fchooten:  waarna  de  Stad  zig,  den  twee-«i- 
cwincigftén  9  opgaf*  Enfcbede  en  Ootmariïini 
werden,  federt,  ontmanteld  (b'). 
Hvbele-        ^"  wendde  de  Prins  het  oog  naar  Lin- 
cert        gW  9  gel^g^n  <>v^r  ^^^  Ëemsftroom.   De  Stad 
Ltogeiu  en  bet  Graafichat>  waren,  weleer,  door  Ka- 
tA  den  V,  dieze,  in  den  Duitfchen  oorlog 
des  jaari  154^9  op  den  Graave  van  Tekelen- 
burg,  veroverd  badt '(/),  aan  Maximifiaan, 
Graave  va»  Buuren ,  ter  leen  gegeven :  docfi 
de  Keizer  badt  zig,  ha  \  Graaven  aflflerven 
tonder  zoonen  ,  dit  leen  wederom  toegeëi- 
gend :  't  bewind  Over  het  zelve  opdraagende 
aan  den  Stadboader  van  Friesland  (>f).    Wil- 
k«,  'Prins  van  Oranje,  die  met  's  Graaven 
Erfdogtêr  gehuwd  geweeft  was  ,    oordeelde 
f  egt  te  hebbeii  op  Lingen,  en  fchonk  het  zig 
zelve ,  by  Brieven ,  op  den  naam  -^n  Koning 
;   :.      Filips,  in  deri  jaare  1578,  gegeven:  waarby 
'  liy  zig  verbondt,   het  van  Overyïïèl  ter  leen 
ee  zuUen  handen,  en  'er  zynef  Dogter,  Ka- 
tbarina  Belgica,   drieduizend  guldens,  jaa^ 
.    lyks,  uit  te  zullen  betaalen  (/),    Sedert  was 
Lingen,  döor  de  Spaanfchen, ingenomen.  En 
Graaf  Ff edrik  van-  den  Bèrgé  was  V ,  onlangs , 
>innen  getrokken,  met  bet  pulk  der  Spaan- 
febe  knegten  in  deezen  oord, '  Maürits,  Lin- 
gen aanmerkende-als  isyil  erfgöied,'  vertoonde 
zig ,  na  't  overtrekken  van  deDinkel ,  en  daarna 
VM  den  Eemsftroöm,  ópdenagtentwmtigften 
'  van 

(fc)  RcfoU  HoU.  »1  i^^*  1J»7-  */.50J.    aoaZUIV*  -ff«rit» 
hL  $1  [l6a]  enx»* 
'  {iy2^ie  V.  Dtel^  hl,  %9U 

(k)  Zie  V.  Detl,bUit%.  VI.  Dtel^hLihiti»  VIT.  Deel,iL\^t^ 

(l)  Sapplem«  4»  Coips  Diftlpm.  T«/».  II.  F.  i.  p.  lyu 


XXXir.BoÈit,-    Hl  Sï  T  OftI  E.    475 

van  WynlBaï^nd,  r^  vppr  de  Stad»  uk  wcU  j^^^y. 
kfc,Jn  Veérft,  bêvig,|efcboQtien  Mïcrdt.  Dct    ^^^^ 
Pjcim  tódc ,  om  weg.  te  goeden  9  aile^ölyk ,  ee^ 
nige.  Hgce.  (lukken  gefcbuts  mecSzig  geVoe^d  # 
^n  bekiA »  dts  jcwaaren  9  door  den  mond  Vim  dd 
Beins  ^  te  &hdl)^ ,  »to.  te  brengen.  Dit  vertraagd- 
de  't  beleg  bèni^  dc^em  Dóchizó  dra  't  grof 
gefchw  in  ^  *t  Xegcr .  aangekomen  wias ,  Werdi 
&l  't  i^weld  .van  het  zélve  gekeerd  tegen  'c 
K^eel  Veel  moeite  hadt  men  met  het  aflel-f 
^3en'  en  vullen  der  grafte ;  doéö  toen.  dit  werk ; 
«indelyk,  volbragtwas^  wenk  hetKafteel  en 
de^  Scad  opgeeifcbt.    Graaf  Fredrik  van  dénD©  Stad 
Berge  t  bevel  ontvallen  hebbeüde  van  den^^^^^^^^ 
Kardinaal-Aartshertoge,  om  zig  zelven  en  zyn 
volk  tefpaaren,  tot  betere  gelegenheid ,  :gaf 
de  veftihg  over,  op  den  twaalfden  van  Siagih^ 
maan4  (w).  Met  de  verovering  vdn  Lingen-^ 
maakte  Maurits  een  ^inde  van  idJen'^negen-* 
woördigen  veldtoge^  waarin  by  zig  yan  verr 
&heid^n'  ft^oómen  verzekerd  9  en  eette  ruime 
ftre^k  Lanite  van  de  vyandlyke  brandfchatJtin- 
gfit  verloft»  hadc,  -Z^n  voik  béïirofcy/terflond 
hierna^,  de  ïwimerkgeringeni  .Hy-jaeirfceerde 
öaar.den  Hsage,-ïdair  hy,  met  maer  dan  ge* 
BJeéne  toejuichingcniy' verwelkomd  werdt- 

De  ondemaemiiigen  tegen  SpaiJje  wdren,    xxh 
dit  jaar ,  ter  zee ,  i  ongelukkiger  dm  te ,  lande  ^  Qnge- 
uhgevalkn;.  De  Gwaf  van  Efiè»;  •, ver kkkerd^"|^^^'8« , 
door  den  iiirihgTahriJenjongflBiritogtnïarKa::;^^^^^ 
dix,*hadt  ^  Kéiingia  vaR-Ei^^ndbetvcBi-f Engel- 
gen,  om .zeftien /groöta.  Oofelogïibbetieu  omfchen  eijï 
der'  zyn  opp^ilreTêl  té;ft^en^:  Ji^Tby  A^f^^^^' 


476    VADEtUJ^NDSCHB  XXXn.B6£ 

f^^^  Scaaten  cieti  anderen  voegden,  oiul^'  den 
■  ?^^*  Heere  van  Wannond    IVfen  hadt  voor,  de 
fipaanfche  Vloot  jX^ndtt  Dm  Martin  de  PoéUU 
la  j  te  Ferol  leggende ,  ce  vernielen  :^voons  op 
dé  Ittdifche  fchepen  te  paflen ,  m,  daarenboven, 
Terfera,  een  der  Vlaamfche  Eilanden^  in  tt 
Memen.    De  Vlooten  verzamelden  te  Pleï^ 
mouchy  en  gnsgeh,  van  daar,. onder  zeil,op 
den  cwintiglcen  vanHoohnaand,  zyode,  mee 
de   mindere  vaaztuigen ,    omtrent   hcmderd 
fchepen  fteric.  Een  zagte  koelte  uit  den  NoqT'- 
den  voerde  baar  tot  op  de  hoogte  van  Gs&U*^ 
cie,  daar  zy  van  eenen  geweldeen  üona  uit 
den  Zuiden  bekx^n  werden ,  dre  de  ichepen 
verre  van  een  verftrooide,  Veelenliepen ,  voor 
wind,  terug.  Eflèx,  fchoon  3yn (chip zwaar 
befcfaadigd  was,  wUde  de  reis  voortzetten; 
doch  't  yflelyk  weder  en  de  angft  van  't 
fcheepsvolk  drong  hem  ce  wenden.  Hy  bragt 
het,  met  de  meefte  fchepen ,  nog  voor  't  einde 
van  Hooimaand ,  behouden  ,  in  Engeland  aan. 
Daarna,  ondernam  hy  eenen.  tweeden  togi 
'  naar  de  Vlaamfche  EUanden, alwaar  hydeho 
difche  Vloot  dagcte  onderfthoppen  ^doch  zy- 
.ne  fchepen,  andermaal  door  Aorm*  verttrooid 
zynde ,  heefb  hy  zig  moeten  te  vrede  houdeiw 
met  het  pionderen  van  eenige  Eitanden.Mld- 
lerwyl,  was  de  Spaanfche  Vloot  de  haven vai^ 
Angra  agter  Terfera  ingeloapen  j  daeec  de  En- 
.   .gelfchra,   door  tegenwind  verhinéetd,  haar 
niet  befchadigen  k^nden^    Drie  fchepen  al- 
leen, afgedwaald  van  de.  overigen,  werden 
veroverd,. of: op  flnmd  gejaagd,  éoorWdlter 
Rawlelgb ,  wien  de  onzen  nogtahs  befchuldig^ 
den,  dat  by  huq  een  Spaaitóch  fqhip,  door 

ka 


XXXU:ftoÉK.     Hl  S  T  o  R  I  Ë.     477 

hen  genomen,  oncweldigd  hadt,  terwyl  zy  ,-p^^ 
jagt  op  een  ander  maakten.  Voons,  hebben  -^-   ^  - 
de  Engelfcheh,  öp  deezen  togt^  nogeenige 
open'  Steedjes  in  brand  gefteken :  waama  zy,    _     , 
tegen  den  Winter,  te  rug  keerden  Qi).  Eeni-De 
gen  tyd  te  vooren,  hadt  Don  Martin  de  Pa- Spaaa- 
dilla,  met  hónderdenagt  fchepen,  naar  En- yf^^ 
geland,  in  zee  gefteken  zynde,  een  deerlykej».jydt  we* 
lot  getroflfen.  Een  noordelyke  ftorm  hadt  drie  derom 
Gallioeneii  en  zes  andere  fchepen  doen  ver-^eei, 
gaan :  waarna  hy ,  met  de  ontheifterde  Vloote  4JJi; 
t'hufe  gekomen  zynde,  verlaaten  werdt  van 
zyn  Admiraals -ampt  ,   welk  aan  Don  Diego 
'Brocafo  werdt  opgedraagen  (ö)é    De  Span- 
jaard» waren  dus  s,  zo  wel  als  de  onzen  eii  det 
Engelfchen ,  dit  Jaar ,  ongelukkig  ter  zee. 

Doch  terwyl  meii,  van  onzen  kant^  dea  XKXU 
kryg  inzonderheid  te  lande,  zogt  voort  te  zet*  De  Ko- 
ten, waren  versheiden  Mogendheden,  in  d^^jn|  J^«^ 
weer,  om  de  Vereenigde  Staaeen  te  dringen^j^^^  ^- 
tot  vrede  met  Spanje.  Sighmond  de  III ^  Kp-Sfaaien 
ning  van  Poolen,  zondt,  ten  deezen  einde ,  tot  vredd 
een  Gezant  herwaards ,  die ,  op  den  eenentwin-  petSpan. 
tigften  van  Hooimaand ,  gehoor  kreeg ,  in  de^^' 
Vergadering  der  algeme^ne  Staaten.  Hydeed? 
zyn  voorftel  in  't  Latyn ,  en,  nadat  hy  breed      ^ 
hadt  uitgeweid,  over  de  pligten  der  onder- 
daanen  omtrent  hunne  Vorften ,  dreigde  hji 
den  Vereenigden  geweften  eenen  jewiflèn  on- 
dergang, door  de  magt  van  't  Hms  van  Oos* 
tenryk,zo  zy  niet,by  tyds,fchuld  bekenden, 
én  hunnen  zoen  zogten  by  Filips ,   wien^ 

goer 

-  (n)  Hcfol.HolL  11  N#w.  1597.  *'•  154-  BOE  XXXIV»  Mêtk^ 
l  Q.)  Boa  KXIV,  S9Mk^  K  »J  [u;].  ' 


4?8    VADERLANDSCÖE   XXXILBok* 

t<97*  goedertierenheid  en  trouw  hy  hemelhoog  ver* 
—  ■     "  hief:  waartoe  de  Koning,  «ynraeefter^  hun 
«.        t.^yne  bemiddeling  aanboodt^     De  algemeene 
woorl"  Staacen  antwoordden  hem,  m  eenig  beraad, 
„  dat  de  kryg,dien  zy  tegen  Spanje  voerden, 
,,  regtvaardig,  en  de  vrede  vol  gevaar  was, 
. ,     „  waarom  zy,  voorals  nog^  tot.geene  hande- 
,,  ling,verftjum konden.'*  Én  wanneer  de  Ge- 
zant hen ,  hiertoe ,  op  nieuws  5  fterk  drong ,  m'ec 
zonder  bedreiging ,  dat  de  Koophande/  op 
Poolen  geïlremd  fiondt  te  worden  fZO  zy  lan- 
ger weigerig  bleeven,fchroomden  hunne  Ge- 
fiiagtigden  niet ,  te  kennen  te  geeven  ,  dat ,  in- 
dien Poolen  goedvinden  kon,  *$ Regt der  volken 
te  fcbenden  ;  zy  zo  wel  de  vrugten  van  dit  Ko- 
ningkryk  ,als  dipRyk  bun  geld,  zouden  kennen 
Mtbeeren.  Met  welk  befcheid,  verzeld  van  heu- 
fche  brievenaandePoolfcheMajefteit,  deGe« 
zant  werdt  afgevaardigd  Qp\ 
Handel  >     De  Keizert^  de  Duitfche  Vorften  en  verfchei- 
mec  het  j^n'  Steden  des  Ryks  hadden  ook  vrygekide 
5yk ƒ**  verzogt  voor  een  aanzienlyk  gezantfchap:  en 
*      als  de  Staaten  zig  daarvan  beleefdelyk  ont- 
fchuldigd  hadden ,  Karel  Nutzel  afgezonden 
met  brieven  ,waarby  zy  zig  beklaagden  „  over 
„  de  weinige  eerbiedenis,  die  nmx  hier  den 
„  Ryke  toedroeg,  weigerrade  men,  denou- 
„  denpuitfchenBondgenooten,  vrienden  en 
„  weldoen|ren  ,  't  gene  zelfe  den  vyanden 
„  plagt  toegeftaan  te  worden.    \  Welk  te 
,,  vreemder  fcheen,  om  d^t  de  gezauten  niet 
„  flegtslaft  hebben  zouden,  om  ^»i>  yrede  te 
„  handelen; maar  ook  van  andere  zaaken,  de 

„  wel* 

(f)  Bo&XXXIV.  Bo*kj,kU  19  [1 32]  enx,.  RftfoL'  Holl.  &i,  zz» 

*i 7»iJ  ii97*^^« IS7> ni> h;.  Ghoth HKt.lih,  ri.f.  i$u 


XXXItBoEK.    H  I  S  T  O  m  £•     479 

^  welvaart  der  Vereenigde  Geweften  niet  j-^^^ 
^^  minder  betreifende  9  dan  die  des  Düitfchga   ^^1 
„  Ryks:"  door  welke  zaaken ,  zo  Nutzel  vooór* 
gaf,  het  vernieuwen  der  oude  verbindteniflèiii 
i       verftaan  werdt*  Voorts  dreigdea  ook  de  Duit- 
i       fche  Brieven,  daf  niemantfie  Majefieit  4e$  Rykf 
t       ong^Praftbefpottenzou.  De  Staaien  antwoord- 
r       den  ,    fehriftelyk  „  dat  eerbiedenis  tot  het 
\       „  Duitfche  Ryk  alleen  hen  tot  het  doen  der 
I       „  gemelde  waarfchuwing  bewogen  hadt,  op 
f       ,,  dat  men  de  moeite  fpaaren  zou  van  het  zen- 
I       ,,  den  eens  Gezantfchaps,  welk  toch  vrugte- 
^j  loos  zou  zyn  :  alzo  niemant  bi^te^  keunis 
,,  hadt  van  hunne  zaaken,  dan  zy  zelveq/* 
Voorts ,  vaftftellende ,  dat  het  Duitfch  Gezant^ 
Tchap ,  zo  't  komen  mogt ,  ook  over  *t  ftroopea 
op  den.  bodem  des  Ryks  klaagen  zou,  ver- 
fchoondenze  dit,  met  de  oude  redenen,  hej 
regt  en  de  noodzaakelykheid  des  oorlogs,  en 
diergelyk  bedryf  der  Spanjaarden :  w;aarby  zy 
nog  voegden  „  dat  zy  nu  meer  hoop  hadden 
!       „  dan  immer  ,  om  de  ongebondenl^pid  der 
'       yj  knegten  tè   konnen  beteugeJen,  alzo  zy 
„  ten  deezen  einde,  hunpe  fdldy,  nog  on- 
f       „  langs,  verhoogd  hadden  (g')." 
^  De  Koning  van  Deenemarke  zondt ,  wat  laa-  Cezaot- 

ter ,  een  Gezantfchap  herwaards ,  welk  de  Staa-  fchap  des 
I  ten,  insgelyks,  tot  vrede  kwam  veripajanen. Konfngs 
•  Hem  was  zo  ve^  1  gelegen  aan  den  Koophandel  ^*°  ^?^ 
op  Spanje ,  dat  hy ,  meent  men,  Filips  deezen °^°Jje* 
'*  dienft  niet  hadt  durven  M^eigeren ,  fchoon  'tstaaten 
'  verfchil  in  den  Godsdienfl:  anders  maakte  ,toc  vrede 
dat  hy  den  Spanjaardenniet  ve^l  goeds  toe- ^^^^'^" 

(il)  Kefol.  Hall.  2»  July  15^7.  kt.  i^i  wnx,.  J^OA  JUIV. 


48ö    VADEkLAïtosCHE  XXXIÏ.  Bom. 

fff^%  vertrouAvde.    De  Scaaten,  uit  de  minzaame 
^      ■  *■  wyze,  waafop  de  D&nen.hurt  de  vrede  aan* 
preezen^  llgcelyk  konnende  opmaaken,    dac 
zy ,  van  deezen  kant,  geenen  fterken  aandrang 
te  walgten  zouden  hebben  (r)^  vonden  raad- 
Vcrtoog  zaam,  hun  de  omflandigfte  opening  te  doen 
van  de    van  de  redenen ,  Waarom  zy ,  voorals  nog  ,  alle 
^^^^^^^ » Vredehandelihg  verwierpen.    En  opgehaald 
de  Staa-  hebbende  „  hoe  zy ,  met  Franki*yk  én  Engeland 
ten  nog   „  verbonden ,  aati  Prinfe  Maurits  ten  boog- 
gecne     ^^  ften  verpligt  zynde,geene  byzondere vrede 
konnen   ''  konden  aangaan  ;venoonden  zy^doorwel- 
aaogaao. »»  ^^^  nood, zy, tot  het  opneemen  derwape- 
*  „  nen ,  gedrongen  waren  ^  en  hoe  dik  wils  men , 
„  vrugteloos,  gehandeld  hadt  van  vrede;  die 
^,  Spatije  in  fchyn  aanboodt,  oin  de  Veree- 
•  ,,  nigde  Geweftett  gehaat  te  maaken  by  uit- 
^j  heemfche  Mogendheden,  of  om  ^  zo  hyze 
„  verwierf,  zyiie  magt  te  keeren  tegeli  ande- 
„  ren,  die  met  hem  fn  Godsdienft  verichil- 
„  den ,  zynde  deti  Spanjaarden  in  den  mond 
„  bederven,  ^^/  men  keften  met  ketters  dem- 
„  j>en  fnoefi :  onder  welke  fchandelyke  benaa- 
„  ining,zy,zoweldievandeAügsbiirglcfiebe- 
Aanmer-  ^^  lydenis  als  de  Hervormden  verftonden." 
bcfch^-  Voorts -was,  in  hun  antwoord  *aanmerkelyk, 
iing  der  dat  zy  van  de  tegenwoordige  Regeeringefpra- 
tegen*     ken, als  beftondc  dezelve  nog^gelyk  ten  tyde 
wootdl-  der  Vorften ,  in  eene  alleenheerfching ,  bepaald 
1®^^®'    door  *sLands  wetteil  en  gewoohten :  't  zy  datze 
t  ftuk  waariyk  dus  begreepen ,  of,  gelyk  lom- 
migen  meenen  (ƒ),  zo  fpraken,  enkelyk  om 
aig  te  voegen  naar  de  Deenen,  onder  welken 

%  eene 

•   (f)  GrOTII  Hift.  LUr,  VU  p.  2g|. 
(s)  GAoTll  Hifc.  Lihf.  VI.  p.  xtf.  .  . 


XXXILBöÉic.  H  I  S  T  O  R  I  E.      48^1 

cene  bepaalde  alleenheerfching  plaats  hadt: 
„  De  Nederlanders  waren,  zeidenze,  nooit -^2l1 
,,  dienftbaar  ge  weeft  dan  aan  de  wecken,  aan 
^,  welken  ook  de  Vorften  onderwcA^n  wa- 
,,  ren.  De  Vorftelyke  Regeering  was  wel,  van 
,j  de  ouders,  afgedaald  op  de  ktnders;  doch 
„  nooit  hadden  de  Vorften  onbepaald  gebied 
^,  gevoerd.  Vorft  en  volk  waren  eikanderen, 
„  trouw  gebleeven,  totdat  Filips,zyneneed 
^,  en  Goddelyke  en  menfchelyke  wetten  met 
„  voeten  treedende,  de  onderzaaten  genood- 
^y  zaakchadt,de  wapenen  aan  te  neémen,toc 
„  hunne  eigene  befcherming:  *t  welk  egter, 
j,  niet  los  en  verwardelyk ,  maar  onder 't  wys 
„  beleid  des  Prinfen  van  Oranje  gefchied  was. 
^  Filips^  daarna  aangezogt,  door  Koningen 
„  zelven,  om  zig  met  dé  Nederlanders t;elaa-  , 
„  ten  bevredigen, en  onvermurwbaar  geblee- 
„  Ven  zynde ,  was ,  *t  gene ,  zelfs  by  volken,  die 
),  onder  Koningen  leefden,  niet  ongemeen 
„  was,openlykafgezwooren.  Eenigen waren 
„  toen  te  raade  geworden, 't  hoog  bewind  der 
„  Regeeringe  op  te  draagen  aan  den  Broeder 
„  des  Konings  van  Frankryfc ,  Anderen  hadden 
„  Oranje  verkooren :  onder  wiens  Regeering, 
„  zy  gebleeven  waren ,  tot  dat  hem  de  fchel* 
,^  raery  der  Spanjaarden  van  't  leeven  beroofd 
„  hadt.  Toen  hadden  zy  Maurits  tot  zynen 
„  opvolger  in  de  Regeering  verklaard;  die 
„  nu,onderfteund  door  het  bondgenootfchap 
5,  van  magtige  Koningen,  de  grenzen,  door 
„  de  wapenen ,  uitbreidde  (/).".  Hoe  weinig 
verzagting  'er ,  wyders ,  in  't  ft  uk  van  deh  Gods- 

dienft, 

(t)  Rcfo).  HoU.  u,ii-a7  0Ö.  I5»7.  fc/.  j«i,5ii,fi5.    Ro« 

VUL  Deel.  Hh 


^2    VADERLANDSCHB  XXXH.Bow; 

ï"597*  ^^*  ^^  wtgten  ware,  werdt,  met  een  verfch 
y^^^^^^-  voorbeeld, bévreezeir.  Anneke  van  denJHhvey 
van  den  Dienftnvugd  ce  Bniilèl,  was,   onkogs,   al^ 
Hove,    daar^  oift  de  ftaadvaftige  belydetiis  van  der 
om  den  Hervormden  of  Doopsgezinden  Leère  ^  Jee- 
Senft     vende   in   de  aarde  gedolven  ,  niet  zonder 
gedood  Itcnnis  van  den  Kardimud- Aartshercoge  ^  die, 
zo  men  wil ,  gezeid  hsiAi^dat  men  baar ,  naar 
de  Plakaaten^badt  te  handelen.  Haar  omko- 
men verdient  te  meer  gedagt  te  worden ,  om  dat 
men  niet  vindt,  dat  'er,  na  baar,  iemant,  om 
den  Godsdienil,  in  de  Spaanfche  Nederlan- 
den, ter  dood  gebragt  is.  Midlcrwyl,  bedien- 
den de  Staaren  der  Vereenigde  Geweften  zig 
van  haar  voorbeeld,  om  hunne  afkeerigfaeid 
van  de  Vredehandeling ,  binnens  Lafub  en  by 
Htcbeemfchen,  te  billyken  (u). 
•      De  Poolfche  en  Deenfche  Gezanten  ver- 
gokken „  van  hier,  naar  Engeland ,  met  Jaft, 
om  by  de  Koninginne  te  bewerken ,  dat  de 
handel  der  twee  Ryken  op  Spanje  cKibelem* 
merdbleeve  van  de  Engelfchen.  Doch  Elizabet 
weigerde  hmi  dit  rondelyk.     In  den  Haage, 
was  het  hun ,  daarentegen ,  uitdrukkelyk ,  ver- 
gund (yy  -De  Hollanders, in  'tby2onder,be- 
grcepen ,  dat  men  allen  andei*en  volken  het 
regt  Jaaten  moeft,  om  mondbehoeften  naw 
't  weften  te  voeren;  waarvan  zy  zei  ven  hun 
werk  5iaafcten,  als  't  hun  niet  fcherpelykver- 
booden  werdt:  (w). 
XXIII.       Terwyl  de  Staaten  dus  de  Vredehandeling 
Twift      met  Spanje  van  de  hand  weezen, lietenze  niet 
dfstad    ^^^  ^^  geweften,  onderling,  en  met  elkande* 

ren, 

(«)  Metbii  XïX.  Uêtk^  ƒ.  H7*  GROTilHiff.Xri^r.  VI.*.aii. 
(*^  BOK  XXXIV   &UK*  ktl.  4.2  [350],  «1  lijfW 
(»j  GftOTU  Uift.  Likt,  VI.  ^  2té. 


rentte  h^vtodigem  De  Stad  Groningen ch de 
Ommelanden  tuflchen  de  Lauwers  en  de  Eems , 


ftaken  nog  in  de  oude  tweedragt,  d!e^  aange^  ^ Jn  "„"^ 
groefd  in  den  oorlog,  en  cerwyl  de  Staddeómme- 
Spaanfcbe  zy de  hielde,  zo  ligt  niet  wa«  uit  te  landeiu 
f  ooijen.  Dë  Stad  ftondt  ftyf  opde  behoudenis 
ceniger  vöorregten ,  haar ,  door  tuflchenfpraafe 
van  den  Hef toge  van  Parma ,  fchoon  niee  ak 
tene  eeuwigduurende  Wet^  toegéftaati«    De 
Ommelanden,  daarentegen,  gewoon  op  zig 
zei  ven  te  (laan ,  merkten  alle  vërbindtenis  mee 
de  Stad  aan ,  als  eene  inbreuk  op  hunde  vry« 
heid,  en  dreigden  het*  oude  bondgenöotfchap 
%é  breeken:  waarby  der  Stid  groot  gezag  in  den 
Koophandel  en  in  't  ftuk  der  Regtspléeginge 
over  de  Ommelanden  was  toegeftaan.    DocH 
'dit,  oudityds,  vry Wiiliglyk  gefcbied ,  hadtn» 
kragt  van  Regt  bekomen,  en  *t  fcheen,inde 
tegenwoordige  omftandigheden,  ongeraadén^ 
!t  vermogen  der  bondgenooten ,  dat  door  een- 
'  dragt  magt  kreeg,  te  verdeelen ,  en  dé  banden , 
te  breeken,  die  de  Leden  verknogt  hielden , 
op  welken  voet,  die  ook,  eertyds,  gelegd 
mogten  zyn.  De  algemeéne  Staaten  dan,aan-bygelegè 
gezogt  tot  bet  effenen  der  gefcbillen,  fielden  door  de 
ten  dien  einde,  indenjaare  1595,  eerft  drie  *^S?°®** 
(^),daamuagt  of  negen  regters;  Welker  uit*  "g^^'*** 
fpiaak,  in  Louwmaand  deezesjaars,  door  de 
aigcmeehe  Staaten ,  beveftigd  werdt,  en ,  on-»» 
der  anderen  ^  behelsde  „  dat  de  Stad  en  de  Om- 
„  melanden  famen  ééne  Heerlykheid  en  Land- 
^  fchap  uitmaaken ,  en ,  door  de  gezamenlyke ' 
5,  Staaten  van  Stad  en  Lande,  geregeerd  wor- 
^,  den  zouden.  Dat  men  z&ketl  van  groot  ge* 

„  wigt, 

^x)  BOE  XXJIU  M0tKj,  kl.  t  [14]  #»«• 

Hhs 


484    VADERLANEW5CHE   XXXIL 

»597.  >»  wigt,inecnealgemeeneLandfchaps  Verga- 

,1 M  dering  5  zou  af  handelen:  de  overigen,  door 

„  Gcmagrigden  der  Staaten,die  ook  't  beleid 
„  der  fchattingen,  gemeene  middelen,  heer- 
,,  lyke  en  geeftelyke  goederen  hebben  zóu- 
,1  den.  In  *c  ftemmen,zou  de  Stad  voorgaan; 
^  doch  anders  geen  gezag  boven  de  Om- 
^  melanden  hebben.    Doch  de  vier  regters  , 
^,  Hoofdmannen  genaamd  ,  zouden ,  naar  \ 
„  oud  gebruik,  ingevoerd,  door  de  Gelder- 
fchen,  en  gevolgd,  door  't  Huis  van  Oos- 
tenryk ,  door  den  Raad  der  Stad  gekoo- 
ren  worden  :   de  overige  regters  van  de 
i,  Kamer  des  Geregts,   binnen  Groningen, 
„  door  de  Staaten.  *    Ten  opzigte  van  den 
Koophandel ,    wcrdt  beraamd  „  dat  men  de 
„  waaren,  die  in  de  Ommelanden  vielen,  of 
„  gemaakt  werden,  Jiiet  zou  mogen  uitvoe- 
„  ren,  voor  datze,  in  de  Stad,  ter  markt  ge- 
„  bragt  waren :  dat  men  ook ,  ten  platten  lande, 
^  geen  ander  bier  dan  Groninger  zou  mogen 
„  tappen.  Doch  uitheemfche  waaren  mogten 
„  uit  de  Ommelanden  vryelyk  vervoerd  wor- 
„  den  (yy  Meer  andere  punten  behelsde  dce- 
ze  Uitfpraak,  die  ons  van  te  weinig  helsng 
gefcheenen  hebben, oip  'er  breederoveruitte 
weiden.  Wyders,  hieldt  men  zig,  federt,aan 
de  Uitfpraak  zo  ftipt  niet,  of  men  zag  de  ge- 
dempte twift,  daarna,  meer  dan  eens,  weder- 
om opborrelen.  Het  Geweft  van  StadenJLan- 
de  hadt,  onlangs,  insgelyks,  verfchil  gehad 
met  de  andere  Vereenigde  Geweften,    over 
zyn  aandeel  in  de  gemeene  laften,  welk  ver- 
fchil verblecyen  zynde  aan  de  uitfpraak  van 

*  (j)  Boa  MXIV.  MuK,  ku  p  [joO  #»*.  ^^ 


XXXILBoEK.     HISTORIE.     4«5 

ée  Stadhouders ,  Maurits  en  Graave  Willem  j  -^y 
LodeWyk ;    hadden  deezen  geoordeeld ,   dat  ■>■ 

Stad  en  Lande  zeftienduizendvyf honderd 
guldens  opbrengen- moefti  zo  dik  wils  Holland, 
Zeeland,  Utrecht  en  Friesland ,  famen  twee- 
honderdduizend guldens  opbragten  (z). 

'   Holland  en  Zeeland  waren  ook  wederom  Nie«wd 
oneenig  geworden ,  over  'c  heffen  der  verlof-  onluft 
gelden,   t  welk,  volgens  zeker  verdrag,  byj"^^^^.' 
voorraad  gemaakt,  voor  de  helft,  in  Zeeland g^^^^.  . 
gefchiedde,  van  goederen,  die,  in  Holland Und,  o^a 
gelaaden  zynde,  over  de  Zeeuwfèhe  ftroo- ver'thcf- 
loen ,  werden  uitgevoerd.     Maar  dit  verdrag  ^"  J^®' 
hadden  de  Hollanders  onlangs  ópgezeid,  zig-eidon. 
beroepende   op  een  PJakaat  der  algemeenc 
Staaren ,  inhoudende ,  dat  het  verlofgeld  bc* 
taald  moeft  worden ,  ter  plaatfe,  daar  de  goe- 
deren gelaaden  werden.     Voorts,  werden  de 
▼porige  befchuldigingen  van  de  oogluikingen 
der  Zeeuwen ,  omtrent  het  verkorten  der  ver- 
lofgelden ,  wederom  opgehaald.  De  Zeeuwen, 
daarentegen  ,     verweeten   den    Hollanderen' 
hunne  begeerlykheid  ;   om  welke  te  bedek- 
ken, zy  zig  van  's  Lands  Plakaaten  bedienden. 
De    onderlinge   hevigheid  vaft  groeiende  ,' 
werden,  met  dit,  ook  andere  gefchillen  ge-' 
mengd,  die  zo  hoog  liepen,  dat  Zeeland  ,♦ ' 
eindelyk ,  weigerde ,  te  dfaagen  in  de  gemee- 
ne  laften.  Andere  geweften  volgden  dit  voorr 
beeld,  welk  gevaarlyke  gevolgen  gehad  zou 
hebben,  was  men  niet,  na  veel  hiaspelens,' 
overeengekomen ,  om  Zeeland  eenige  byzon- 
dere  voordeelen  te  laaten  genieten,  en,  in 

*       *         •  hei 

(ft)  Boa  ZXXUIi  iV'f^i  >^  5t  [i}7]. 

Hh3      ' 


48«    VADERLANDSCHB    XXXÏÏ.Boi». 

,ro-r  **«  ov«-ige,  't  gezag  der  algpmeene  Staaten, 
•i25!Ll  over  't  regelen  van  4én  ophef  dfr  Verlofgeh 
den,  ongekrenkt  te  laftten  (^>  Pe  Koningin 
yan  Engeland,  zelve   badt  zig  gemoeid  met 
^  deczen  twift^  «n  de  Stdaten  van  Holland,  tot 
eendragt  met  de  Zeeuwen,  vermaand  Qb^. 
%XN.      Wat  laater, vonden  de  alg$mee;ie  Staaten, 
Vyf  Kol-  by  raade  van  Prinfe  Maurits  ,   diejtiftig ,  ia 
iHientcrjjgj  beleid  van  de  zaaken  der  Admiraliteit,  de 
fficï-  wrandering  te  maaken,  van  welke  wy,  reeds 
cwcgt.    by  eene  andere  gelegenheid  (O^lP  't  voorby- 
gaan ,  gewaagd  hebben.    De.  Prins ,  oordee^ 
lende,   dat  de  KoUegien  tqr  Admiraliteit  te 
veel  afhingen  van  de  Staaten  van  Holland  en 
Zeeland,  alwaar  de  voomagmften  jzaten ;  en 
begrypende ,  <iat  zulks  hinderlyk  was  aan  de 
invoeririge  van  eenen  eeijpaairigen  voet  op 
den  ophef  der  gemeene  middelen  te  water; 
bragt,  deezen  zomer,  te  wege,  dat  'er  wyi 
nieuwe  KpUegien  ttr  Admiraliteit  werden  op- 
geregt;döGh,om  de  byzoudere  geweften  niet 
te  zeer  te  ftooten, behoudens  elk  geweft  zyne 
vryheidï.en  alleenlyk  by  voorraad  en  voor 
den  tyd  van  een  jaar.     W^lke  KoUegien  zit- 
ten zouden,  te  Rotterdam i  in  ZuidhoJland; 
te  Amfterdam,  in  NoordboUatid ;  te  Hoorn, 
of  te  Enkhuiz^n,  in  Weftfrieslandi  te  Mid-^ 
delbiirg ,  in  Zei^land ,  en  te  Qokkum ,  in  Fries- 
land: in  welk  laatfte  geweft,  men,  bereids 
(edert  e^nigen  tyd,. in  beweeging  geweeft 
was ,  om ,  op  eigen  gezag ,  /en  jn  gemeenfchap- 
met  iSc^d  en  JUnde,  e^n  byzonder  ^oUegio. 
....:.:  tef. 

(a)  Zie  Gioot  Plakaatb.  III.  Deel,  hl.  «5},    BOR  XX^LVf 
$éek^^  hL  lo-rs  [to6-it?].  67  tMj]. 
{h)  Refol.  HolL  mJhIj  1197.  */•  i%W 


JCXXÏI,BcwK     Hl  S;T/0^  I  E,     4«7. 

ier  Admiraliteit  op  te  i:eg?enC<0*  De  drie  Kol-  ^^g^^ 

4eii  beftaan,  die  hunnen  M-vaai  de  algean^ 

ne  Scaaten.  bekomen  20u4en ;  doch  Man  wd« 

ken  'er  vier,  dioor  die  van  Holland^  Wfsftf 

friesland,. W  vier,  dopr.deKpv^rjige  y^e«ijgh 

de  GewefteQy  2x>uden  virorden  vdorgefla^g^ 

In  ZeeJand,daar  men  nog  geen  byzpnder  Koir 

legie  ter  Admiralicieit  badt  wiU»  gejioogen^ 

^uden  de  Oekommhtéerde  lieden  4er  $tmi 

ten  van  't.geweft^als^iiaden  terAdiniraUceit-; 

geroagtigd  worden,  door  de  afeemeene  StBM 

wn.    t  KoUegie  in  Friesla^  zon,  <>p  gelykeii 

voet  jQaan^als  de  HpllandfcheKollegi^n.  Xi^U 

4erland  zou,  in  de  by^ondcrj^  liqllcgien^  drij$ 

Raaden  in  aUes  voorflaan ,  Holi^Qd  en  Weiir 

friesland  vyftien , Zeeland  tien,  Urrtcju twee, 

Friesland  vier,  OverylTql  tw^e^ea  Qvflnmg^i^ 

en  Ommc^^den  ook  tw»e.  .Hpt  j&aplgtfchrift 

voor  deieze  JKpUegïen  werd?:,  op.  den,^rti«i?T 

den  wm  Qogftipa^iid ,  vaftgef^id  (/^),;  w  wo«dt 

in  'tvoomaarpfte,  tiog.cegQnwQCMrdig,  ge* 

volgd:  gelyk^de  vyf  Kölii^^ett,  feboonjipoar 

voor  een  jaar  ingefteld,  met  JW*ift%e  mrm^ 

ring ,  ook  tpt  heden  tpe ,  in  fkr^  g^leeven;2y& 

't  Ge^ej^g  van  PriiriiJb  MawiiSi^lü  Adniii5)tiaT^^^- 
Generaal,  ook  over  de.fl»effögt>dJfirig0we«Tvan  h^^^ 
tjBn,  .waarvan  hy  geen  Stadhouder  ttft«,  ri^  Huwrelyk 
niet  weinige  door  deeze  nieuwe  fohikkipg  j^  van  Emi- 
de  AdïQÜr^litei?:  waarby  gevpegd  ^ynde 4e^}^^^^ 
roem,  dieiühy^  thans.,  door  de, wapenen, be-^^^^^ 
bnalde,  /ob^en  zyn  gelyk»  «en:dee«ea  tyd^^Em- 

♦  .  CéllQsanuel 

(d)  ^0R,ixJ^ill,  5#^i,  i/.  jp  ii%6%.  .,  van  Por- 

(e)  Zii'KcM.HoM,  16  Aug.  —  li  Sept,  1597.  bt^^-t T.  Croot- timaL 

.    i  vHh  4 


488    VADERLANDSCHE   XXXn.BcMa. 

1597.  *^  ^^P  geklommen  te  zyn  ,  was  het  niet 
■^^ doormengd  geweeft^  meteenig  huiflèlyk  ver- 
driet, welk  hem  na  aan  't  hert  ging.   De  na- 
gelaaten*  Dogters  van  den  overleeden'  Prinre 
van  Oranje  waren,  meeft  allen ^  aan  deft^e 
Huizen,  uitgehuwelykt,  en  by  die  gelegen- 
heid, trefielyk  begiftigd,  door  de  Vereenig- 
de  Staaten.  Maria,  de  oudfte,  was  getrouwd 
met  Filips,  Graave  van  Hohenlo:  Anna,  vol- 
le zufter  van  Prinfe  Maürits  ,   met  haaren 
Neeve,   Willem  Lodewyk,  Stadhouder  van 
Friesland,  Louife  Juliana ,  met  Fredrik ,  Palcs- 
graave  aan  den  Ryn,  Elizabet,  met  Henrik 
de  la  Tour  d'Auvergne ,  Hertoge  van  Bouil* 
Ion ,  en  Katharina  Belgica ,  met  Filips  Lode- 
wyk, Graave  van  Hanau.  Ook  trouwde,  nog 
dit  jaar,  Charlotta  Brabantina,  met  Klaude, 
Hertoge  van  Tremouille  en  Thouars.     Haare 
Zufter  Flandrina  verzelde  haar  naar  Frank- 
ryk,   omhelsde  daar  den  Roomfchen  Gods- 
dienft,  en  werdt  Abtdis  van  't  H.  Kruis,  te 
Poitiers.  Emilia  de  tweede  trouwde  ^  wat  laa- 
ter,  met  Fredrik  Kazimir,  Hertoge  van  Lans- 
berg,  uit  den  Huize  van  Tweebrugge.     Maar 
de  andere  volle  Zuder  van  Prinfe  Maurio^ 
ook  Emilia  genaamd,  was,   tot  in  dit  jaar, 
ongehuwd  gebleeven,  en  trouwde  nu,  bui- 
ten bewilliging,  en  geheel  tegen  den  «n  van 
haaren  broeder  en  van  's  Lands  Staaren.  Bon 
EmmanueUn  Don  Cbriflofeli  zoonen  van  Don 
Antonio,  verdreevcn  Koning  van  Portugal 
waren,  na  't  omzwcrven  door  Fraijfcryk  en 
Engeland ,  in  de  Lente  deezes  jaars ,  in  Holland 
gekomen.  En  de  Staaten  van  dit  geweft  had- 
den toen  jn  beraad  gelegd ,  om  Don  Emmanuel 


XXXII.  Boek.    H  I  S  T  O  R  I  E;     #8^ 

hier  te  houden,  op  «ene  wedde  Van  honderd  1597!^ 
Kroonen  ter  maand,  en  Don  ChriftofFel,  op  *^ 

zyn  verzoek^  te  laaten  vertrekken  naar  Bar- 
barye^  om,  by  den  Koning  van  Marokko, 
den  dienft  deezer  Landen  waar  te  neemen(/), 
Zy  bleeven  nogtans  beide ,  eenigen  tyd ,  in  den 
Haage :  binnen  welken ,  Don  Emmaquel  zig  za 
diep  wift  te  dringen  in  de  gunft  der  Prinfeflle 
Ëmilia,dat  zy  reeds  zeer  met  hem  ingenomen 
was,  eer  men  Prinfe  Maurits  het  Huwelyk 
verzoeken  liet.  Hy  floeg  het  niet  terftond  af; 
doch  gaf  genoeg  te  verftaan ,  dat  hy  *er  noode  in 
bewilligen  zou.  Don  Emmdnuet  bleef,  onder-fr 
tuflehen,verkeeren  met  de Prinfeflè ,  die ,  eer- 
lang, in  perfoon ,  naar  't  Leger  trok ,  om  haa- 
ren  broeder  haare  genegenheid  totdenPortu- 
geefchen  Prins  te  verklaaren.  Matirits  ver- 
toonde haar  *s  Prinfen  bekrompen  ftaat,  't 
verfchii  in  beider  Godsdienft,  en  boven  al^ 
dat  Don  Emmanuel  voor  eenenbaftaardging, 
en,  tot  hiertoe,  nog  niet  beweezen  hadt,  dat 
Don  Antonio,  njet  zyne  Moeder,  gehuwd 
geweeftwas.  Alles  vergeefs.  De  Prinfes ,  naar 
den  Haage  te  rug  gekeerd,  deedt  zfg,  op  den 
zevenden  van  Slagtmaand,  heimelyk ,  met  Don 
Emmanuel  in  de  egt  verbinden ,  door  eenetl 
Priefter ,  ten  Hove  ontbooden ,  zonder  te  wee-  •  '^  >  ' 
ten  waartoe.     Toen  't  werk  verrigt  was,  gaf  '  '^ 

men  'er  den  algemeenen  Staatén  kennis  van, 
die  't  zeer  euvel  namen,  en  Don  Emmanuel, 
terftond,  uit  den  Haage,  vertrekken  deeden; 
hem  beveelende ,  zig,  tot  naderen  kft,  binnen 
Schiedam ,  op  te  houden.   Maurits  beval  ook< 

zyne 

(f)  E.elbl.  UoU.  9  Msjf  '^-t»  7««7  15*7*  W.  »il#  »«•• 

Hh  5 


.j 


49»    VADERLANDSCHE   XXXILBoec. 

1567.  zync  Zufter  zyn  Hof  ce.cuimem  Zy  be^f  zïg 
'  mar  Ddfc^  co  rciviel  daar  tot  grootse  zwaar* 

moedigheid  f  .weigerende ,  eenen  tyd  lang 
fpyze  te  gebruiken,  waanoe  «y-^g,  egtcr. 
door  de  behendigheid  van  Jocames  Heumius^ 
Uooglceraar  in  de  Geneeskonft,  te  Leiden 
cindelyk ,  pog  beweegen  liet*  Midlecwyl,  had 
dea  de  Staaten  Don  Emmasiael,  te  icfaepe 
doen  vertr^kkeA  naar  Wezel.  iiedert4,ipaakten 
zy  bun  werk  van  dePrinfes.tie  beweegen^^mr 
hem  uit  haare  ^dagtea  të  zéccen.    Dodi  aile 
Qfcoeice  was  ymgteloos.  Zy  berisp  z^  op  haa.^ 
re  Q^eenkijairigheid,  en  op  -  s  Lands  Privi^ 
legien*  -  Haiar  bnoeder  dreigde  haar  met  zyne 
lK)ogfte  ongenade*  *t  Baatte  event  wQii%.  Zy 
volgde  haaren man,  op  de  hielen,  naar  We* 
zei,  keerde,  daarna, met/ hem  wederom  her« 
^aards,  baarde  hem  vê^icheiden^  kinderen, 
en  verkoos ,  eindelyk,   Genève  voor  haare 
verblyfplaats ,  in  welks  nabuurfchap ,  zy ,  in  de 
belydenis  der  Hervormde  Leere ,  geftoryea 
«•  Maurifs  is,  nog  eonen  geruimen  tyd  voor 
haaren  dood,  met  haar  verzoend  geworden. 
Maar  Don  Emmanuel ,  na  haar,  eene  Spaan- 
fthe  Vrouw  getrouwd  hebbende,   is  tor  de 
Spaaafebe'zyde  overgega^ui  (g). 
xxvi.      De  yyahd,  dit  jaary  niets  vaöigewigt,  in 
Vyand-    4e  Nededanden ,    hebbendei 'konneo  onder< 
flien*°'  ï^^^***^'»  )xti^W  zig,  van  tyd.  tot  tyd:, op, met 
*     eenige  -bedtkte  aanflag^n,  die  cgter  op  niet 
uitliepen.'.  In  Slagtmaaadi  :ZQgt  hy  J^rgen 
op  Zoom,  en  daama.Geercri^idenberg  te  ver- 
raQèn ;  doohi  de  toeleg  werdt  tydig  ootdekr  ^ 

en 

f/)  BOR}^ XXI V« /{««<,  hl.  ^i  (iiij.  MKr£BlJlZlZ«iJ»i^, 
ƒ,  3i<.  SjfON  aift.  van  qxïncve  |U.  Mêtk^  */,  5^^, 


XXXn.BoB!U    Hl  S  T  QRIE.    49x^ 

en  gefluit  W-  Een  aanflag  op  Thoolen  hadt,  j.-„^ 

wat  vroeger,  twee ven^L^ders^ Pieker Harink ^-» 

man  en  Dirk  van  Sypefiein^die  beide  in  'sLands. 
dienft  waren  ^  en  met  den  vyand  heulden ,  den 
hals  gekoft  (O-  Voorts^  was  'er ,  onlangs,  meer- 
maaien,  brand  oniftaan,  te  Amfter4aip^^.di?, 
Yémoed  werdt,  door  's  vyands  lift ,  ontftekeör 
te  zyn  (*)^    Met  zulfc  werk  der  duiftemifte  y  Muiteiy 
xnoeft  hy  zig  bezig  houden,  die  nu,'  doo.r onder >; 
muitery  zyns  Krygsvolks,  belet  werdt,  ier^  J^JJJf  ■ 
openlykers  te  ondemeemen-  Dit  euvel,  eerft.^QJj^ 
©ntftaan  in  Gelder,  was  haaft  pvergeflaagen    ' 
tiaarWagtendonk.  Daarna  werden 'er  Calais,        ,    x 
Kameryk,  Ardres ,   la  Chap^Jk,  Chatekt^ 
Lier,  Dourlans,   Sluis  en  Sa*  van  Gend  vai^ 
aangetaft.    Hier  verdreef  de  bezetting  de  be- 
velhebbers ,   elders  voegden  de  hoofden  zig 
by  de  muitende'  knegten.    De  betaaling ,  a,ai> 
fommigen  gedaan,  ftrekte  ^egts»  om  ande? 
ren,  die  zig,  tot  nóg  toe,ftil  gehouden  hadr 
den,  oproerig  te  maaken.   De  Steden  fchrik- 
ten,  hierom,  voor  't  inneen^n  van  bezet^ 
ting,  en  't  was  den  Kardinaal -Aartshertog? 
zelven  gebeurd,  te  Venlo,  met  zyn  gevolg, 
buiten  geflooten  te  worden  (/);  al  het  welkQ 
den  ftaat  der  Spaanfche  Nederlanden  in  dg 
uiterfte  verwarring  bragt* 

Zo  veel  onruft  inwendig,  gevoegd  by  den Filips 
voorfpoed.  van  Maurits  Wapenen,  en  by  depneïgjtot 
koftbaaren   kryg, tegen   Frankryk  en  Enge-/^®^^- 
land,  deeden  Filips, die  nu  ook  hoog  bejaard 
^n  doorgaan»  ziekelykwas,  inderdaad,  ver- 

ik)  BOR  XXXIV.   Botkj  II.  S«  [?««]. 
'    (i)  BOB  XXXIV.  Ii»ek^^   bU  az  [377]. 
<i)  GROTIi  Hift.  Lihr.  VI.  p.  jco. 
\l)  6IL9TW  Hift.  (.t^r.  VX.  ^.  |o#. 


40a    VADEdLAr^DSCrfÉ    XXXH.  Boik. 

i-p^  langen  naar  de  vrede.    Tenminften,   faieidc 
'  hy  noodig,  zig,  met  éénen  zyner  vyanden  te 

verdraagen  ,  om  hunne  magt  dus  te  zwak- 
ken, en  zfg  zclven  den  laft  des  Krygs  ligter 
te  maaJcen.   Ook  hadt  Paüs  Klemens  de  VUL 
hem,  een  en  andiermaal,  vermaand,  om  zig 
met   Frankryk  t«  verzoenen.      Henrik  zëS 
verlangde,  zyn  Ryk  geruftelyk  te  bezitten. 
Eerfte     Hem  werdt  dan  de  eerfte  opening  gedaan, 
opening  ^Qt  eene  Vredehandeling ,  door  's  Paufen  Ge- 
2"„et'*'2ant,  Alexander  de  Medicis.  Henrik  kon  'er 
Frank,    ^gter  niet  toe  befluiten  ,  voor  men  hem  vei- 
lyJt.        zekerd  hadt,  dat  hem,  by  de  Vredepunten, 
•t  Fnnfche  Ryk  geheel  gelaaten  zou  wor- 
den. In  deeze  verwagting,  kwamen  zyne  Ge- 
zanten  en  die  van  den  Aartshertoge  Alber- 
tus,  wien  Filips  volmagt  tot  het  fluiten  der 
vrede  gegeven  hadt,  te  S.  Quintin,  byeen: 
daar  de   onderhandelingen  nogtans  traaglyk 
werden  voortgezet  (m). 
•    Henrik,   ondertuflchen ,  bezefFende,  hoe 
hy  verpligt  ware,  niet  zonder  kennis  zyner 
Bondgenooten ,  met  Spanje  te  fluiten ,  deedc 
der  Koninginne  van  Engeland  weeteti  „  dat 
„  zyn  Ryk, uitgeput  door  den  oorlog, nood- 
,",  zaakelyk  vrede  behoefde ;  en  dat  hy  de  ge- 
„  legenheid,  om  dezelve  te  verkrygen ,  dagt 
„  waar. te  neemen^  zo  men  hem  niet  fpoedig 
.  „  byftondt  met  een  Leger,  op  kofl-en  der  bond- 
'„  genootcn verzameld.  Dat  hy, nogtans,  voor 
„  zyne  bondgenooten ,   gelyke  voorwaarden 
,,  als  voor  zig  zei  ven ,  zou  tragten  te  bed  ingen , 
,*,  indien  zy   dezelven  geh'efden  te  aanvaar- 
„  den:  indien  niet,iiiocft  men  't  nier  vreemd 

„  vin- 

{m)  GfiOTiI  Hift.  LihK  VI.'/.  3oi«       - 


XiCXII.  Boek.    HISTORIE.    493 

,,  vinden,  dat  hy,  die  zig  bedierf  door  den  1597; 

y,  oorlog,  eene  voordeelige  vrede  floot,  voor ^ 

5,  zig  zelven  («)."    De  Heer  van  Buzanval  waarvan 
deedt  diergelyk  een'  boodfcJiap  aan  de  Ver- Henrik 
eenigde  5taaten,  daar  hy,  in  't  voorbygaan ,  ^®°  1^*** 
by voegde  „dat  de  hulp,  den  Koning,  zynenQ^ggg^^' 
y,  meefter ,  door  hen ,  be weezen ,  ^eer  gering 
^  geweeft  was,  en  rykelyk  vergoed  werdt, 
„  door  de  voordeelen ,  die  de  Staaten  trok- 
^,  ken ,  uit  den  Franfchen  Koophandel  (e?)." 
In  Engeland  en  hier,,  merkte  men,  ligtelyk., 
'  waar  de  Koning  heenen  wilde.   De  voordee- 
len, hem,  v^n  den  Spaanfchen  kant,  aange- 
booden,  deeden  hem  neigen  tot  een  byzon- 
der  Verdrag.  Elizabet,  die,  uit  haaren  aart, 
ook  vreedzaam  was ,    vergenoegde  zig  mee 
hem  haare  hulp  toe  te  zeggen ,  zo  hy  den  kryg 
wilde  voortzetten ;  doch  verkoos  hy  de  vrede ,  ^ 

zy  wilde  zig  laaten  vinden  ,   om  de  punten 
aan  te  hooren- 

Doch  de  Staaken  merkten  't  ftuk  anders  aan.  Hunne 
Zy  hielden  voor  gewis,  dat  Filips,  met  hen,  ^^^P®- 
pp  geenen  anderen  voet ,  dan  als  een  Vorft  met  ^/^^f 
zyne  onderzaaten  zou  willen  handelen :  't  welk  ge.    ' '- , 
hun  nu  gantfch  niet  gelegen  kwam.    De  han- 
del tuffchen  Spanje  en  Frankryk,  waarby  zig 
ook  Engeland  fcheen  te  zullen  voegen ,  za- 
genze  zeer  kommerlyk  in  ,  :^ig  niet  magtig 
genoeg  kennende ,  om  al  't  geweld  van  Span- 
je alleen  af  te  weeren.    Zy  deeden  hun  beft 
dan ,  om  den  Koning  van  Frankryk  in  oorlog 
te  houden:    hem  vermeerdering  van  onder^ 
ijl^d,  ter  zee  en  te  lande,  aanbiedende  (p). 

IVIid- 

(n)  GROTll  Hift.  Lih,  VL  p    301. 

(ê)  Zie  Boa  XXXIV.  Bêtkj,  hL  16  [991]  eii«. 

if)  Bon  ZXXIV.  Muk^  èL  76  [400]. 


494    VADÊRLaNÖSCHE   XXXtLlBam. 

ï5^7*      MldlerwyU  werden  zy,  ook  van  de  Spaan* 
ir^j— -fche  zyde,  door  eene  onverwagte  bekoorin- 
van  de    g^jtoc  handeling  aangelokt.  Op  *t  einde  van 
Over-       t  jaar,  vernam  men,  dat  Filips  zyne  oudfte 
dragt  derDogter,Izabella  KkraEugenia, verloofd badt 
kndro    ^^  ^^"  Aanshertoge  Albertusi,  die  den  flaat 
tan  Iza»  van  Kardinasd  ftondt  af  te  leggen,  en  Bour- 
b«Ua       Kondie  etT  de  Nederlanden  tot  eenen  Bniid- 
KlaraEu-^hat  te  ontvangen.    Door  die  middel,  dagt 
FmM*    ™^'^»    ^®  afgevallen'  gewefteh  ,  welken  do 
oudfte     Spaanfche  grootheid  te  zeer  in  de  oogen  ge- 
Dogter.  fteken   hadt' ,  ligter  te  zullen  beweegen  tot 
handeling:  waarop  Brabant,  en  vooral  Vlaan- 
deren zeer  gezet  wa^.  De  Véreenigde  Staaren 
nogtans  hielden  alles  verdagt : ,  zelfs  deezes 
aflbnd,  dien  zy  meenden  flegtsinfchyn  ge- 
fchied  te  zyn,  om  hen  te  ligter  in  *t  net  te 
Gezant-  krygen  (^).  Zy  beflooten  dan ,  in  den  aanvang 
fchap      des  volgenden  jaars,  tot  het  afvaardigen  van 
F^^'k   k  ^^^  Gezantfchap  naar  Frankryk  en  naar  En- 
;*En/  geland  Cr),om  beide  deeze  Mogendheden  te 
geland,    be weegen ,  tot  het  volharden  in  den  oorlog* 
1598.  De  Gezanten  vertrokken  in  Lentemaand  Q). 
'  Naar  Frartkryk  gingen  Juftinus  van  Naffiu  ^ 

Admiraal  van  Zeeland  en  Joan  van  Oldenhar-» 
neveld,  Advokaat  van  Holland:  naar  Enge- 
land, Joan  van  Dmvenvoorde ,  Heer  vanWaï* 
mond  ,"Meefter  Joan  van  derWerke,  Raad  en 
Penfionaris  van  Middelburg ,  en  Jonkheer 
Joan  van  Hottinga^zfgeydL^vdïgd  wegens  Fries- 
land in  de  Vergadering  der  algemeene  Sgui- 
ten  (O-  Wyders,  was,eenigen  tyd  geleeden, 

UI 

f  ^)  GaOTII  Hift.  Lihr»  VI.  p.  so|. 
(r)  Eefo].  Holl.  16  Maék't  I59S.  bL   lU. 
is)  Refol,  HoU.  WT  19  MASTt  if«|.  bl^  ij^ 
_    {t}  GaoTll  Hirt«  Lihu  VIL  f.  »i|« 


XXXn.  Boek.    H  I  S  T.0  IL  IE/    495 

ia   't  geeelfefaap  van  sjyne  Vrouw  ^Moeder,  tS9ti 
tiaar  Franfcryfc,  gereisd,  de  jonge  Graaf  Hen-— — ^ 
rik  FredrikrWien  de  Staaten  van  Holland, 
óp  zyn  vertrek,!  hadden  vermaand-,  te  gedeu- 
keii'^  dat  hy  in  Holland  geboóren  was ,  en  ge- 
houden, den  ddenft  der  Lalden,  ook  buiten 
deaelve»,  xe^  behertigca  («). 
;    In  Engeland^  zogt  men ,  de  Koningin ,  door  wat  *er 
veelerlei  redenen,^ te  fchrikken  van  deVre-in£nge« 
^ebandeliög,  en  aan  te  zetten,  tot  kragtigerJ^Ddge- 
gnderfteuningc  van  den  Koning  van  Frank- Jj^e^Jj^ 
Fyk.  De  heerichjsugt  des  Koning*  van  Spanje, 
die  't, meer  dan  eens,  op  hot beraagtig^n  van 
Engeland,  toegelegd  hadc,  werdt  haar,  met 
leëvendige  verwen ,  vooigercbilderd ;  en  daar^^ 
uit  afgeleid,  dat  Engeland  geene  gerufte  vre<- 
demet hem  hebbenkon.  Voorts,  maakte  men ^ 
heufchelyk,  gewag  van  't  belang,  welk  Enge- 
land hadt  by  de  vryheid  der  Vereenigde  ge- 
weften,  wier  magt  ook  gefchaapen  ftondt  toe 
te  neemen,  als  zy  van  haare  böndgenooten 
behoorlyk  werden  bygeftaan  :  daar  bun  on- 
dergang  Engeland  dreigde  met  een  onvermy- 
delyk  gevaar.  Men  wees  aan,  dat  het  voordee« 
liger  voor  dit  Ryk  was,  op  den  Nederland^ 
fchen  bodem, dan  op  zyne  eigene  kuften,  te- 
gen Spanje  te  oorloogen.  En  alzo  'e  niet  on- 
bekend zyn  kon,  dat  Elizabet  zeer  ingenomen 
was  met  het  Koningklyk  gezag ,  en  de  Staaten , 
heimelyk ,  verdagt  hieldt  van  onbehoorlyke 
wederfpannigheid  tegen  hunnen  Vorft,  ver- 
toonde men ,  ten  befluite  „  hoe  zy  niets  an-* 
„  ders  gezogt  hadden  ,   dan  *t  gene  hunne 
^y  voorouders,  voqr  hun,  hadden  bezeten 5 
t       •  5»  de 

(•)  ReToL  Uoll.  17  J)it»  ij[97.  ki.  m,  593»  *ié* 


49^    VADERLAPCDSCHE   XXXItBotis; 

1^98.  ^  de  vryheid  9  naamlyk;  die  zy  gemeend  had- 
*        *  ,,  den,   beft  te  bloeijen,  onder  eèn  wettig 
^  Vorftendom.    Hierom  warenze  *  ook  na  *t 
„  veriaacen  van  Filips,  niec  bevreeft  geweeft 
,,  voor  uicheemfche  heerfchappye  i.en,  zo  ie- 
,,  mant  niet  op  den  naam  maar  op  den  klem 
,,  van  *t  bewind  zag,  werdenze,  nog  tegen- 
„  woordig,dooréénen,beftierd/*DeRaaden 
der  Koninginne ,  zelfs  de  aanzienlykflen ,  wa- 
ren ,  over  den  voorflag  der  Staatfche  CJezanten , 
verdeeld  van  gevoelen.   De  Graaf  van  Eüèx, 
een  driftig  krygsman,  ftemde  voor  't  voort- 
zetten van  den  oorlog.  Thomas  Burglei  ^  fpaar- 
zaam  uit  den  aart,  en  hierin  gelyk  aan  de 
Koninginne,  riedt,  emftelyk,  tot  vrede.  De 
Koningih  antwoordde  den    Gezanten,   met 
geniaatigdheid;  doch  toonde,   niet  donker- 
lyk,  dat  zy  meeft  tot  vrede  neigde.    „  Hadt 
„  men  haar,  zeide  zy,  in  de  wapenen  willen 
„  houden;   men  moeft  haar  meer  verzeke- 
„  ring  voor  haar  verfchot  hebben  aangeboo- 
„  den,  dan  tot  nog  toe  gefchied  was."    De 
meefte  Engelfche  Heeren,  den  Staaten  nier 
zeer  gunftig  zynde ,  voeren ,  wat  fcherper,  uit, 
over  het  inhouden  van  de  agtcrftallen  derKo- 
ninginne  „  daar  men,  zeidenze,  aan  den  ryfc- 
„  dom  der  HoUandfche  Steden  endergemee- 
„  ne  fchatkifte,  die  zelfs  tot  het  doen  van  ge- 
„  fchenken  voorzien  was,  wel  fpeuren  kon, 
„  dat  het  den  Landen  aan  geen  geld  mangel- 
„  de."    Met  het  verwyt  omtrent  de  gefchen- 
ken,  zagenze,  of  op  de  giften ,  onlangs  aan 
Prinfe  Maurits  en  Graave  Willem  Lodewyk 
gedaan  (v),  of  liever,  op  het  koftbaar  Lyn- 

waat» 

{v)  Gaotii  Uift.  Lihu  VIU  f.  |c4. 


XXXlL'BoEK.    ttrsrOlR  IE.    497 

wajlt,  welk  mén- den  FröitiïfchenGrooteiiver^  ijp^. 
eerd^  eii^elk^  te  Haarlem  y  tot  zeven  ^  ja  elf  -        ^ 
guldens  dè  ellé  tóe  $  gegolddft  hadt  (w).  Wy- 
ders  hieldéfize  ook  ondraaglyk,  datmen,  in- 
Hollahd-enf  Zeeland ,  winft  trok  uit  déii  oor- 
log, deit  vyahd  voorziende  van  niotidBehoef- 
tën  i  terwyl  dé  Ëngelfcbën  deii  haiidel  op 
Spanje  onSBëëf^en  inoeftétt  (a?). 
:  Öhder  dit  ftrlbbclen,  fladktóltlert  def  Vrt-  XXVIIL 
déhandeUng  ifi' Engeland,   om  eerft  eens  te  Handel 
zien,  welk  eèn^  keer  de  zaakeh,  in  Frarikryk,^®^^^?^^* 
hëemëri  ioüdën*     De  SpanjaaMs  hadden  hier  ^amenln 
vöorgegevOT^dat  zy,  onder  den  naatn  van  Frank- 
Bóndgëiiooteri  van  Frankryk  i  geené  anderen  ryk. 
Wilden  Verfhall  hebben  y  dan  die  den  Röom- 
fbhen  Gödsdiènft  beleeden :  waarop  de  drift 
der  Engèlfchen  tot  vrede  teééi  mérkelyk  be- 
koeld wasi    Midlérwyl  ^  Waren  de  Staatfche 
Gezante»  in  Frankryk  aangekomen.  Zy  von* 
den  den  Köi^ing  te  Angers,  en  Werden  ter  ge- 
hoor geleid ,  door  den  Heefe  van  Büzanval  > 
die^  met  hen,  vatt  hiet*,'  tiaar  Frankryk,  ge- 
keerd was.     ÖMenbartieveld  venednde^  m 
cene  beknopte; rede,  de  krigt  van  't  onlangs 
geflöoteii  Verbond,  eil  met  hoe  veel  grond, 
van  zyrte  Majeftèit,  htt  houdeü  van  het  zel- 
ve verwagt  Wêrdt.     Hy  beloofde,  uit  naame 
der  Scaaten.^  onderftand  in  g^^ld,  in  fchepen 
en  in  manfchip,  te  water» én  te  lande,  en 
prikkelde  den' Koning,  ^r  denrpem^  die 
W  gelegeii  waiS,  in  't  vernéHglèren  der  Spaan? 
fche  grootheid,  gefteld  te^éfr de^fchande  van 
'  •  zig» 

(jc)  BOR  XXXV.  Bêtl^  hl.  U  [440L    Gwm  Hift.  Lihf^ 

vn.  ^«wi^^-M»* 
VUL  Deeu  lï  t 


j 


498    VADERLANDSCHE  XXXILBoex. 

f <o8;  ^^^  ^^^ eenen  vyand^  die,  reeds  buiten  a- 
^'    '  dem,  ligtelyk  vciTider  op  de  knie  te  brengen 
was,  eene  önty<Uge  vrede  te  laaten  opdrin- 
gem    Henrik  antwoordde,  met  vertoog  van 
opeahertigheid,  dat  de  nood  hem  drong  tot 
de  vrede :  doch  dat  hy  in  de  wapenen  bly- 
ven  zou,  zo  Filipa  Calais  en  Biavet,  .welke 
laatfte  plaats  de  Guizifche  aanhangers  hem 
ingeruimd  hadden,  weigerde  te  rug  te gee- 
ven;  gelyk  te  dugten  was.    De  Staatichen, 
geenen  kans  ziende,  om  den  Koning  te  doen 
.  veranderen,  verklaarden,  eindelyk,  te  ver- 

trouwen „  dat  hnnne,  aanbieding  (Irekken 
..  „  zou,  om  zyne  Majefteit  beter  voorwaarden 
„  te  doen  bedingen  van  den  Spanjaard."* 
Voorts  verzogtenf^e  „  dat  het  geflooten  Ver- 
5,  bond  in  Ihnd  blyven  mogt,  onaangezien 
^,  de  vrede  met  Spanje  getroffen  wlerdt ;  op 
5,  dat,  onder  dekfel  van  het  zelve,  zy  zig 
^  van  de  Franfche  vrede  zoudai  mogen  be- 
^  dienen,  tot  heim^lyke  onderfteuning,  en 
„  de  Franfchen  ,  van  den  Nederlandfchen 
^  oorlog , .  tot  hunne  meerdere  verzekerd- 
„  held:'*  waarop  de  Kóniiig  den  Staaten ver- 
zekerde van  de  duurzaamheid  zyner  vriend- 
fchap, welke  zy  ook,naderhmd,in  derdaad, 
ondervonden  hebben  (y}.  .Aan  Oldenbame- 
veld,in  't  byzpnder, verklaarde  hy  ,9deScaa- 
,,  ten  te  wUlen  onderfteunen  met  twee  mil- 
„  lioenen  en  ji«;geQhonderdduizend  guldens , 
„  in  den  tyd  van  vier  jaarep,  onder  dekfel 
^,  van  't  voldoen  der  fomraen,  hem,  voor 
„  deezen,  door  de  Staaten  verftrekt;  zonder 
I,  dat  hy  ooit  wedergeeving  der  pmningen, 

p  die 
o;  GftOTii  mst.  LikfM  VIL  ^  %i$\  . 


XXXH.BQW  .ars T 'O RiE^  4^9 

^  die  hy  biia  opfchoot^  vorderen  zou/*  datr  ig^ 
by.voegepde  ;„  d^t  zy^  ten  allen  tyde^  van  ■  ■        * 
,^  zyn  befte -yolk  van,  oorloge  in  dienft  zou- 
^  den  mogen  neemen=(4fy*    :. 

De  onderhaQdetling  tuflchén  de  Franfche  Vrede  éë 
*n  Spaanfth^.Ceanagrigden  WW  ,  ondBrtns- Vwyin* 
fchen^  verlegd. yaii  S;  Quinön  naar  Vervihs/^^Jj^^i^ 
is^waar^  op  den  tweeden  van  Bloeimaand ,  de^nSfiaDja 
Vrede  mflched  Fran]|:t7kenSptojegbtekeddgefldd* 
werdt,  Filips  ftortdt ;  by  dezel Ve  f  Cafeis  en  an-  ten. 
dere  Steden  in  €haihpagnb  en  Pikardy)^^.  ook 
Blavec   aan  Frankryk  af(     Henrik  herilelde 
hem^  daarentegen  V  ib  't  beisit  van  't  Graaf- 
fchap  Charoloid)  midshy  't  van  Fraökryk  tér 
leen  hieldt.  Voorts  werden  dè  wedettydfehé 
bondgetiooted  in  de  Vredehandeling  begree- 
pen,  mids  zy  *er  zelvên  tóe  verftaan  kondbn 
(fb).  Terftond  na 't  fluiten  van  de  Vrede,  werdé 
Buzanval  naar  den  Haageterog^rasKnden^om 
de  geheime  onderhandeling,  tu^ien  Koding 
Henrik  eA  4e  Staateö  i  ten  öinde  te  brengen  (r); 
.  Maar  Filips  zag  zig  zó  dra  niet  verzekerd  Vi^oe^ 
van  de  vrede  niet  Frankryk^  ef  hy  liet  duide-'^JJKctaal 
lyk  genoeg  merken,  dat  hy ^  met  Engeland,  >®jj^^*^ 
liever  in  oorlog  blyven,  dan  zig,  op  biUykd  gingen  to 
voonyaardetis  rverdraagen  wilde.    Naflau  éuEngo* 
Oldenbamévdd  y  hunnen   laft  in  Frankryk  lan«U 
hebbéndis  afgejiegd ,  (laken ,  hierom ,'  over  naar. 
Engeland,  vanWaar  het  voörig  Gezantfchap 
bereids  te  rug  gekeerd  was  ^  ed  vertoonden 
:•  •  ."  ...  •-•  der 

fs)  Memorie  vsd  étn'  Töoratiam'  Rxg^t  van  Amft.  U  & 
ffiei  süffy  Néfpt,  a'e  J^Al^Ni^  T»m,  L  P.  411/  «»  Hemooftc»  / 

^aMj.  «•  ÖldtmbiMuef.  im  d§  Waac:  lllft.  lU  %y$m       ,  .,    < 

Ik)  BOR  XXXV.  !?##<.•  *f.  «-»♦»  Cji4ar4fo]«  , 

ts)%t^.  H6U.  7*ta  Bépf^  U9%\  Kjif,    GaOTIlHIt^* 
>*#f4  Vil.  ^  J".  ^. 

II* 


$00^   VADERLANDSCHE  XXXÏI.Boek. 
Iffp9^  der  ItoQfnginne  ,  met  eene  Vrymoedigheid» 
m  die  men,  tö  vooren,  aiet  hadt  durven  gebrui- 

ken ,,  dat,  zo  zy  zig,  op  't  voorbeeld  van 
,,  Frankryk ,  met  Spanje  ver<ko*g  <,  de  Scu- 
,,  ten  Iiev«r  de  gevaarlykfte  vrede  zouden 
,,  willen  aanvaarden^  dan  aHee»  al  den  laft 
„  deskrygsopzlgiiecmen."  Door  welk  voor- 
ftél  j  de  Engelfchen ,  looslyk ,  getoetft  werden , 
of  zy  zelven  de  vrede  niet  van  ée  hand  wyzen 
•  zouden  V  aU  zy  dj^en,  dat  *er  de  Staaten  toe 
zouden  konnenbefluitené  Voorts  ^  boodtmen 
der  Koningiimé  ^  alle  redelyke  voorwaarden 
aan,  zo  zy  in  den  oorlog  volharden  wilde, 
zelfs  de  hoop  op  het  afdoen  der  agterftallen: 
d  't  welk  ^o  ree!  te  wege  bragt,  dat  de  han- 
deling ,  voor  éene  poos  i  gefcborft  bleef.  Maar 
't  leedt  nietlang^  of  de  Koiringiu  fcheen  we- 
EUzabet  derom  geneigd  tot  vrede.    Zy  ^  verklaarde  den 
^"^Ttot  ï^'^°<^*»^  Gmntf  ^  Mas/èy  dat  de  Vcree- 
vrede  te  ^S^^  Nederlanden  ^liet  waardig  waren,  dat 
neigen,  zy  haar  Ryk,  ten  behoeve  derzelven^  in  gevaar 
(lelde  (i5?),  vcn  vaardigde ,  op  een'  en  den  zelf- 
den tyd,  Prato^oi^  Vere  naar  den  Haage,  en 
•'^         een  ander  gezantfchap  aan  den  Aartshertoge 
/  Albertüs  af, .  aan  welken  laatfteii',  zy  verklua- 

:     ren  deedt  „  dat  de  vrede , '  tet  biertoe ,  on- 
•      „  geflooceageWeeven^was,0m  datzydewa!- 
„  penen  wenfchté  af  te  leggen  ^  te  gelyk  met 
,',  hen,  voor  welken  zyzê  hadtaangenomen.'' 
Vere  vonto-de-de  Siaaten  fcherpelyk^  tot  het 
voldoen  der  agterihilen..  Ook  deedt  hy  fterke 
Hcrtfge  vermaaningeri  tot  vrede.  „  't  Was,.zeidë  hy, 
woorden  „  billyk,dat  de  Koningin  de  middelen  om  uit 
van  den  .^  den  pprlog  te  geraaken,  of  om  dien ,  in  het 

(d)  T.  BlACH  NegOtUt. fr«  II,»  $t  wj,f.  ,; ƒ' 


XXXIL  Boek,   ;  H  Ï  S.  T  O  R  I  E.    50» 

„  toekomende ,  te  voeren ,  begeerde  van  hun ,  %xgSh 
„  die  haar  in  den  kryg  hadden  ingewikkeld*  «nr^ 
„  Hoewel  haar ,  in  't  laatfte  geval ,  by  de  Vor-  vere!' 
g,  ftenj  ftondt  nagegeven  te  worden,  dat^y 
„  alleen    de  vrede  van  Ëqropa  verhinder^ 
,y  de.  Immers,  't  was  niet  te  dulden, dat zy, 
^,  door  een  ondankbaar  verfchulvcn  van  \ 
,,  voldoen  haarer  agterftallen ,  den  Koningea 
^,  ten  voorbeeld  ftrekken  zou, om  zig  tewagp 
^,  ten   voor  het  byftaan  van  yojken,  die, 
9^  zonder  eenige  eerbiedenis  voor  VoWten  te 
„  hebben ,  alleen  hun  eigen  voordeel  terhep- 
„  te  namen/'  De  Staaten ,  inderdaad  bedugt, 
dat  de  Koningin  tot  vrede  mogt  overflaan , 
.fchpon  fommigen  be  weeren,  dat  zy,  in  't  ge- 
heim, beflooten  hadt,  in  den  oorlog  te  blyven 
(^),  vaardigden  dezelfden,  die  de  twee  laatfte  Nieuwe 
gemelde  gezantfcbappen  bekleed  badden,  ne-bezen- 
vens  Jndries  Heffels^  naar  Engeland  af,  met^^°6*^»** 
.hdmejyken  kft,om  der  Koninginne  tien  mil-^jf 
lioenen  guldens,  voor  baare  agterilallen,  toe 
te  ftaan  ( ƒ).    De  Advokaat  Old^nbameyeld 
badt ,  voor  zyn  vertrek ,  bedongen ,  dat  hy,  zyne 
boodfchap  gedaan  hebbende,  terfl:ond,al  was 
't  zelfs  met  ongenoegen  van  haare  Majefteit, 
zou  mogen  te  rug  keeren  (g).    De  Gezante^ 
kreegen  verfcheiden'4'eizen  gehoor  by  de  Ko- 
ninginne^ die  eene  fterke  zugt  tot  de  vrede 
betoonde ,  om  de  Staaten  te  fterker  te  dringen , 
tot  het  rykelyk  voldoen  haarer  agterftallen.  't 
Geviel,  omtrent  deezen  tyd,  dat  Burglei, op 
jeyn  dQodbe4de  }?gg^Qde,  ^  Koningin,  by  God 

ea 

(♦)  Ra* IN  T#m.  VI.  ^.  4^f. 

(ƒ;  2^«ehminere€re€reTiiar.')^jBQ1lXnV«8ffi^/.45[47l]« 
.  (i)  DLefoU  Hall.  II  fttiy  IS9U  &/•  a|i« 

Ii3 


5ó*    VAÖERLANDSCHË   XXXILBoBiL 

I  eg^.  en  al  wat  dierbaar  was ,  bezwoer ,  om  haar  Ryk 

^-^— ^  de  vrede  te  geevcn.  Hy  ftierf  hierop.  En  EIiV 

zabet  geliêt  zig,  zeer  geraakt  te  zyri^  doorzyr 

nc  betuigingen."  Ook  \<rerdt  'er  veel  ophefs  van 

gemaakt ,  by  de  Staatfche  gezanten.  Men  tradt 

^n  tot  het  otiderzdsk  van  de  rekeningen  der 

agtèrftallen  f*),  dié,  eenen  tyd  lang,  betwift 

werden  ^  (tellende  de  Engelfchen ;  naar  het 

pordeel  der  onzen  9  het  ligteh  en  overzenden  en 

de  (oldy  des  Krygsvolks  te  onmaatig  hoog. 

^ffli  *  Eindelyk ,  kwam  men  overeen  „  dat  de  Staatea 

Bnge!?^  II  2ig  fchriftclyk  verbinden  zouden ,  om  der 

l^d  en   )>  Koniiiginne,  tegen  alle  hkarè  agterfiaUen, 

de  Sufu  ,,  agt  millioenen  guldens  te  betaalen:  de  helft, 

??9*        ^f  met  dnehonderddulzend  guldens,  jaarlyks, 

p  geduurende  den  oorlog.  Doch  zo  'er, ha  't 

j,  eindigen  Van  den  zelvén ,  van  deeze  helft, 

,,  nog  iets  te  betaaleri  bleef,  zou  men  j  met 

^,  twintigduizend  guldens  in 't  Jaar,  volftaan 

,^  konneii.  Wegens 't  voldoen  der  andere  helf- 

j,  te  en  't  Jierleveren  der  verpandde  Steden, 

i,  zou  men  met  elkandereh,  na  *t  (luiten  der 

„  vrede ,  in  't  minnelyke ,  verdraagen.   In  de 

9»  verpandde  Steden,  zouden  elfhondewlen- 

ii  vyftig  Engelfche  knegten  leggen ,  aan  wel- 

'l,  ken  de  Staaten,  maandelyks;  vyfduizend- 

i,  ^ênhondeïd  guldens  tellen  zouden  :  hun 

,,  voorts  doende  leveren ,  't  gene  men  den  fol- 

p^  daaten  te  verfchaflffen  gewoon  is.     Voorts, 

^,  zou  d^  Koningin ,  voor  het  toekomende ,  van 

^,  het  overzenden  van  hulptroepen  ontllaagen 

j^,  zyri.  De  Engelfchen ,  die  nu  in  der  Staaten 

,,  dicnft  waren,  of,  in  •t  gevolg, ftonden  ge- 

„  worvcn  ^ewo^^^n, zonden  alleefld^nStaa^ 


xxxn.Bo»ic:  historie;  503 

^,  ten  zwecrèn ,  cmdér  hun  bevel  (laan » en  door  ,  -^g^ 

^,  hen  onderhouden  worden :  waarmede  de  — — ^ 

,*  magt  eens  Engelfchen  Legerhoofds  Vemie- 

Jy  tigd  was.    Doch  de  Koningin  behieldt  nog 

^,  a^  2ig,het  ftellen  van  een  Lid  in  den  Raad 

J  van  Sott^.  Zo:zy  te  water  ofte  lande  behoop- 

,>  Ipogd  werdc, of  oorloogde, waren  deStaa- 

i,  f  en  verpligt,  haare  Vloot,  met  dertig  of 

i,  veertig  bekwiaame  fchepen^  en  haar  Leger 

„  te  lande,  met  vyfduizend  kiiegten  en  vyf- 

^  honderd  paarden,  te  vcrfterken.  Eindelyk, 

^,  werdt  (de  overeenkomft  van  den  jaare  1585 

9»  bekragtigd ,  in  alles,  v^at by  dit  Vetdrag  niet 

•,^  veranderd  was.'*  Het  was,  op  dén  zeftienden 

van  Oogftmaand,  te  Wettmuhfter,  getekend 

(r).  Eenigen  hebben  geoordeeld, dat  de Ko-o^der- 
tóngin  merkelyke  voordeelen  bedong ,  by  dee-  zoek ,  of 
»  pvcreeidcomft,  en  dat  zy  zig,.  looslyk,vandeStaa. 
der  Siaaten  vrees  voor  vrede  hadt  weeten  te^®"  '^^Z  . 
'  bedienen,  om  de  Staatfcbe  gezanten  te  ver- jJ.aYe 
kloeken  (*)*  Doch  zo  men  de  zaak  dieper  in- veelheb. 
2iet,  zal  men,  vertrouw  ik,  tevinden,dathetben  afge- 
Verd«ig  ook  aeer  voordeelig  was^  voor  dc*^^°* 
Vereenigde  Geweften.    De  nieuwe  voordee- 
len ,  welken  de  Koningin  bedong ,  waren,  voor- 
naamlyk ,deezen  twee,eene  aatizienlykefom- 
me  gelds  tot  voldoening  haarer  agterftallen, 
en  óhtflag  van  bet  overzenden  van  hulptroe- 
pen,  voor  het  toekomende.  Maar  de  fomme, 
die  men  haar  belooföe ,  beliep  flegts  twee  der- 
de deelen  van  •t  gene  zy  gevorderd  hadt  (/) ,  en 
verrcbiide  nog  twee  millioenen  van  ^t  gene 

haar 

f «)  %ti Hefol.  Holl. 5  oa,  ts9i  M* } Sf •  Aa. Publ.  Angl.  r«^« 

vn.  P>.  r.  p'  »•!•  öpm  xxxY./'f'i*  ^^  4»  [475]  c»^. 

(k)  RAPIN  T#».  VU  p.  46«,  4<7.  . 

(ij  igBaiojiru. ?vi J, v.i)ll4*iiib!iriicv. mie Waac.Hift.^/«i77« 

Il  4 


1598. 


504    VADERLANDSCHE    XXXn.BoEt 

haar  de  Scaacfche  Geziuitra  zouden  hebben 
mogen  cocftaan.  Zy  moed ,  «{aftrenboven^  voor 
de  hclfc,  op  tyd  betaald  worden,  en  voor 
de  andere  helft,  eerft  na  het  treffen  der  vrede » 
zonder  bepaaling  van  tyd.  De  Staacen  zouden , 
voortaan,  de  Ëngelfcbe  buj^troepen  moeten 
mi{ren;doch  zy  behielden,  egter,  het  Krygs- 
volk ,  welk  zy  in  daadelyken  dieaft  hadden  ;  en 
waren  verzekerd  9  dat  men  hun  niet  weigeren 
zou, desnoods 5 meer  volks  te  werven, in,En* 
geland.  En  fchoon  zy  der  Koninginne,  beide  in 
aanvallenden  en  verweerenden  kryg ,  eea'  aan- 
zienlyken  onderftand  moeften  toefchikken» 
begreepen  zy  zeer  wel,  dat  allen  kryg,  die  te- 

fen  Spanje  gevoerd  werdt,  meer  of  i|iin,tea 
unnen  voordeele,  (bekte,  en  dat  het  hun 
raadzaamer  was,  elders, dan  op  hunne  eigene 
grenzen,  tegen  Spanje,  de  wapenen  te  voeren, 
De  voordeelt ,  welken  de  Koningin  bedon- 
gen hadt ,  ftrekten ,  derhalve ,  niet  zeer  ten  na- 
decle  der  Staaten,  die  't,  daarenboven,  voor 
merkelyke  eere  en  voordeel  rekenen  mogten, 
dat  zy  zig  hadden  weeten  te  ontflaan  van  een 
voornaam  deel  der  af  hangkelykhjeid  van  En- 
geland, alzo  zy  al  \  Engelfch  Krygsvolk,  in 
hunnen  byzonderen -eed ,  kreegen;  maar  ééne 
Engelfche  ftem ,  ki  de  plaats  van  twee ,  inien 
Raad  van  Staate, zouden  behoeven  te  gedoo- 
gen,  en  aan  geene  Engelfche  Legerhoofden 
onderworpen  zyn ;  van  welkeiT  woelzieken  en 
heerfchzugtigen  aart  zy,  in  den  Graave  van 
JUeicefter,  zulk  een  fchadejyk  voorbeeld  ge- 
zien hadden.  Alle  welke  aanmerkingen ,  onzes 
agtens,doen  zien,  dat  de  Staaten,  by 't  fluiten 
van  dit  verdrag,  niet  minder  dan  de  EngeJ- 
fchen,voor  hunne  belangen, gezorgd  hadden. 

Kort 


XXXn-Bore;     H  I  S  T  o  R  I  E.    5ojf 

Kort  na  't  afkondigen  der  Vrede  van  Ver-,  j^pg^ 
vins  in  de  Spaanfche  Nederlanden ,  kwamen  "^xxx" 
aidaar  de  ^Brieven  in  *t  licht,  waarby  Filips  de  DeBrie- 
Ij^erfchappy  ov^  de  Nederlanden ,  en  over  de  yen , 
Gïaaffchappen  van  Bourgondie  en  Charolois  waarby 
iaan  «yne  Dogter  laabelle  Klara  Eugenia  af- J^^J^Jv 
ftondt.    De  Brieven  wören,  te  IVkdrid,  denj^eder- 
zesden  van  Btpeimaand,  gedagtekend ,  en ,  ten  landen 
zdfdendage,  békragtigd,  door  's  Konings  aan  de 
nïindei7JLarigeaZoon,i^i%.  'sKonings  befluit  J°'/°'® 
om  zyne'  Dogter  uit  te  trouwen  aan  den  Aarts-  fcbiedt  ; 
kertöge  Albercu^ ,  die ,  door  den  Paus ,  cmtilaa-  komen  in 
gen  van  «jfne  gecftelyke  waardigheid  ,   dfen  't  licht. 
Kardinaals  hoed,,  reeds  in  V  voorjaar,  naar 
ifcöme  téruggözonden  hadc  (^m)  ^  werdt  'er  ook 
Mi  verklaard. .  Der  voomaamfte  reden  van  dee-  Merk- 
ze  oyerdra^  was,  naar  de  taak  des  Kontngs^  waardige 
„.dat  de  Nedèiiteders,  tot  het  wel  waamee-P^^'e^ia 
„  men  der  tegenwoordige  iUgeeringe,  of  tot^JJ^ ' 
„  bevordering  der  vrede,  -hunncö  Vorft  by  -. 

^  zig  behoordiea  te  hebfeen.  Zi>  'et ,  Wyders, 
,i  iet  in  deeze  Jlrieven  gefteJd  ware,  welk,  '  - 
,',  rmr  's  Lands.. wetten,  niet  beftaan  mogt^ 
^,  EiilfcsbeUrflte^ide  Koning  i  volgens  zyne 
,,  höogfte.en;  Kopingklyke  mi^t:  "  waar- 
lait  men ,  fa  't  voorbygaan ,  ;^i,  welke  be-r 
grippen  !hy  ïig  ^an  de  Neéeriaodfche  Re-, 
geering  ,vorfÈè&  '  %?0fid6r  atomerkelyk 
v»s  ook  de.zorg,  welke  hy,fey  deeze  Brien 
Yen  V  gedraagen «Iwdt ,  om  dé  Landen  ^  zo  ved^ 
mogelyk  waw  ,  w^  <k  Kroo»  va»  Spanje  ger 
liegt  ice  houden* .  „  Aan  deege  Kroon  moefteii- 
^  ze  i«r«ijkniv'^0  de.  geèi^  kin- 

^  decen.^ffirwdBten.*pf^  'j^i!,i'eenigentyde,i 
:    '  „  man- 


jo6    VAÖERLANDSCHE  XXXïLBoücI 

1598^  5,  matinelyke  en  vrouwelyke  nazaaten  ont- 
— — ^  „  braken.  Albeitus  zou  e^er  Landvoogd  bly-» 
,y  ven ,  zo  Izabelie  vóör  bem  overleedc  De 
,,  Nederlanden  mogcen,  buiten  bewilligiog 
„  der  Koningen  van  Spanje ,  nimmet  ver- 
j,  dceld,  noch  vervreemd  worden.  Zóeoiige 
,,  Vrouw  in  ^t  bezit  dier  Lanrieiil  kwatne  ,20a 
y^  men  haar  aan  den  Koning  van  Spanje,  of zy- 
,^  nen  erfgenaam  ten  huwelyk  befteedem  De 
„  Nederlandfche  Vorften  zoiiden  hunne  kin- 
^,  deren  niet  mogen  nithuwelyken  ^  dan  met 
91  goedvindert  des  gemelden  Konings.  Zy  ea 
"  '•  ,^' de  hunnen  zouden  zig  van  den  handel  op  de 
,)  Ooft-eri  WeiUndien  onthouden:  en  deeze 
^,  punten  en  den  Roomfchen  CSodsdienflf  by 
,-,  'e  aanvaarden  der  Regeeringe,  bezweerenw 
^,  Zo  'er, tegen  dezelven,ie^  misdaan  werdt, 
„  zou  hec  regt  over  de  Nederhnden  weder- 
^  om  aan  Spanje  hervallen  zyn  C^)^*" 
Oördee-  Veelerlci  gelptek  viel  'er  óver  deeze  over- 
lenow  dfagc  dér  Nederlanden:  waarin  men  hieldt, 
verdaagt ^^^  de  Vörildè paaien zynsgèzags overfchree- 
den  hadt :  vooKfl ,  om  dat  dezelve,  niet ,  gelyfc 
eertyds  door  'Keizer  Karel  dèn  V,  in  eené  vol* 
Ie  vergadertog  der  Staaten^  eri  aan  zynen  naas- 
ten manndyken  erfgenaam;  maar,  door eeneir 
enkelen  brief,  e»  aan  zyne  Dogter,  gefchkè 
was.  Doch  aftderen  vèrhea^Aj  zig,  datze, 
op  hoedainig  eene  wyze  óok,  van  de  Spaan* 
fche  heerfchzügt  verloft  waren  ;  hoewei ,  in  de 
meeften ,  eene  gegronde  vrees  overbleef  van 
t'eenigen  tyde  wederom  onder  'r  gebied  van 
Spanje  te  zullen  moeten  buigenv  Ook^el,in 
fommigen ,  \  verinoeden  ^  dat  men  eene  mai^d 

van 

f»)  Kc(bl.  HoII.  11  Sêpu  ti^f*  U.  }o««  GiOQe.flaiüuuWir« 
D<Wj  hU  87 1  »»•  Boa  XZXY.  ^•tKj^  êU  jz  U«i]  tnx^ 


XXXILBoEK,     H  IS  T  O  Hei/]?,    507 

tan  voUe  fwee-m^ér^  jwt&jkxa^^s^heh^^  i^pg^ 
ben.  .tti^c^huwelykc  «^  zo  men  bmr  ,nicc  on-       ■  '^ 
vrngtbaar,  of  «iigt,'Qf  ge|l»akt^hft^ 
,  Midlerwyl»  kwwi  *er  volmagf  vf^p  IjsabelIeoeAarti* 
Wif  dei)  AfLTC^eitoge,  om  de  h^rfgtvAppy^.'iertog 
Ui  haaren  tiiiim;i:  if  aanvaardeq,  (/>>    Dit*'^"»* 
flreedtv  me«en  fiwmigcn  Cf>^  met  de  Wet-^j^  j^ 
ten  y  vorderende ,  dat  de  Voril ,  infcvtoqn ,  deiieer- 
Regeer^)^ at»V9ardc.  Doch  wy^bbeny  in  \Mïmf^ 
vootgaande  g^flt^  ^!^fet  C^ffhiedmi^ 
ten  minfte  voorbeelden  ontmoet^  dat  ^ulks^igf^nte 
eertyd$  9  in  fomfnlge  geweften  van  Neder*  ^ 

iMd,  by  volmagt,  gefcbied  is  (r>  Albertw 
vondc  raadzaam,  geene  volle  verg^deriiïg'V 
maaralleenlyk  a4;Mondeiienider£Mcen,  te* 
gen  den  eerflen  van  Oogftma|»nd,  te  befchry* 
ventte  Bruflël,^elke  Stad  hyopgepropthadc 
met  Krygsvolk, uit  vreeze  yoqr  eenige  .onder« 
neeming  der  misnoegden.  In  eeneiw^praftk, 
kiè  Ricfaardot'deedt,uit  den  naam  des  Aaits^ 
hertögs,  werden  aMe  de  onheilen  i den  Neder- 
landen overgekomen,  aan  het  afzyn  des  Vor- 
Iten  gewèetem  De  Gemagtigdènder Scaaten^ 
voor.  v^elken.  Maas  bet  woord  voerde  ^dec-- 
^,  den  den  Aanshertoge  hulde, öhdér beding, 
^.  dat  hun,  binnen  drie  maanden,  Uykvtó 
^  het  voltrekken  i^yns  Huwelyks  geleverd 
,,  wierdt;  dat  hy  ^elf,  voor  Bloèimaand  des. 
>t  yolgenden  jaars,  uit  Spanje' te  róg  keereii 
9,  zou ,  bmnen  welken  tyd,dQqr  Stadhouders 
^,  nQch  KrygsoveHten,  iet  nieuws  onderno* 
,,  men  zpu  worden:  zullende  hy,  inmiddels, 
:..    .'..  ,  •       «  *t 

-  I0)  GROTlIHlft.Xtir.V.^94t.BQRXXXV^JMM'.2o^54o1• 
"  If)  ZfVGr.P]ikaatH.Iv.O««U/,|.fieBXXZV.:t.Mi|[l«l]. 

f«)  OUPTII  Hifc.  llku  VU*  >•  |Sf» 

(r)  V.  X>M^  éi'  III. 


^  ^  '•'^,  .van«y,n*tflildèdeirtlfaiidènMl6m  Voorts, 

^y  20Ü'  rééti ,^  ^rft  ha  de^  te  i*ugkonrit  van  Al- 

'-     „  ^beitüsetf  bttbellfe^  èê  *l?defzydftheeeden 

„doenj  itt-^Hc  Vëfga<tóffflg<terStaatenvffl 

-"'^"•.;:;  „  ^'sfllédögfevi^énCiy'  Hetplegtig huldigen 

1,1, ::    .  van  dèn  li^itshërcoge^in  ^h  tta^frzynèrGè- 

;  inaalfnne ;  göfthledde ,  tó-^-Hóf  te  Bniffel, 

•'  ;'.     meP'vééJ'ttiféJriyk  bewys  van*  vreugde, op ded 

^  '\  . , .  Vjrftiëridën '  vfen  Obgftimand  <^r); ' 


..Y;£;A-fiiE:T  ER  INGEN 

^  'j  .    j,,.  ..,..,,,Ja't  VII,  Deei.^ 

;£/:  66  rf^.  r.JlflMtt  Dóeb  ik  üteéft,  datrtelaftliieitöé 
^  'te  laatgtgevea-^  eaniet  ulrgowcsRlwenlt.  ^f »Ooic 
-  ««feh teW^i*^  jterftond :  en,  J^^ft  d«.  Aiblaffc"''»" 
^  tctt  9xii^  vexrcheiden*  jaaren^pnder  water  plegen. 
— ^  ^-J-,-!— '9.  Jïflirt  egter  tó^x  ook 

'  /  tyS^t !  bE^  PJilNTVERBEELDlNGm 

AaBkoÉ4  vti>  dep  Griave  yflft:Lf><;eller  te  Vlffiü- 
:.  gea., .  ia  l%'  jaar  a  585.        .    ,.  " 

DEVBNTE^^^dppr  den  Oveme  Wïlliam  Stanlei» 

verraadeh'  iiii  de  Spaanrchen ,  in  *t  jaar I587*   ^^ö 
De  Oviairfte  Maahtsw  Sc&tiir  verdrinW,  voor 

Dr»FRA;!ï50isM4Ai.20N,$yn  Jicus  van  WeÖfriedand.  3" 
Maürits  ,  I^rins  van  Oran  je  f  «ar.  >«s.        '       '^ 
't  Kafteel  van  Breda  verraft,  door  middel  van  een 
•    Tarffc^ip,,iU*iiaari5po.  .  34» 


w. 


V 


•  -"^-  II  -  '^  • 


w 


"N 


f      .'* 


K